Gregory of Nyssa GNO 7/2 [PDF]

Zitiervorschau

Τ-

GREGORII NYSSENI OPERA AUXILIO ALIORUM VIRORUM DOCTORUM EDENDA CURAΥΙΤ

WERNERUS JAEGERt

GREGORII NYSSENI DE ORATIONE DOMINICA DB BEATITUDINIBUS EDIDIT

JOHANNES F. CALLAHAN VOLUMEN

νπ,

PARS 11

E.J. BRILL

LEIDEN • NEW YORK • KOLN 1992

COLLEGIS GREGORIANIS MEIS ΕΤ MORTVIS ΕΤ VIVIS SACRVM

ISBN 90 04 09598 5

© Copyright 1992 by Ε. J. Bri/l, Leiden, The Netherlands

A/l rights reserved. Νο part of this book may be reproduced or translated in any jorm, by print, photoprint, microjilm, microjiche or any other means without written permission from the publisher PRINTED

ΙΝ ΤΗΕ

NETHERLANDS

CONTENTS OF THIS VOLUME Preface .................................................

ΙΧ

De oratione dominica .................................... . De beatitudinibus ........................................

75

Index of Passages Cited ..................................

171

PREFACE

Ι. ΤΗΕ

MANUSCRIPTS ΟΡ DE ORATIONE DOMINICA Α. ΤΗΕ GREEK ΑΝ!> SYRIAC FAMILIES

1.

.

,

Eνidence

for the archetype

The Greek manuscripts of the De oratione dominica are divided, as a whole, into two classes ΦΨ, some of the manuscripts being eclectic. The Syriac tradition, which is chiefly represented by two manuscripts ΖΣ, a good deal older than the earliest Greek manuscripts, is closely related to Φ. It is clear from a comparison of Ψ with Φ and the Syriac that the basic differences between the two traditions may be traced back to a period within a century after the death of Gregory. The importance of this contribution made by the Syriac text to a critical edition of a work of Gregory cannot be overestimated. It indicates, for example, that many changes made ίη the text, including some that were made for doctrinal reasons, go back to a very early period ίη the transmission of the text. Οη the other hand, there are clear indications that the extant Greek manuscripts are descended from a single archetype, which is also the source of the Syriac text because of its relationship to Φ.1t might be well to begin with the examination of the evidence for the existence of such an archetype. (1) ΑΙΙ manuscripts hitherto examined haνe 24, 16 ούδεις, except that Taur. C.I.ll emends the passage to read άλλ' ούκ εστιν φωτι κοινωνία, and Ζ paraphrases άλλ' ούδεις with και πώς. (Cf. De instituto christiano, νπι ί, 44, 5, where all the manuscripts haνe μηδενός for μηδεμιας.) It would be most unusual for an error of this kind to be made

Γ ι i

!

PREFACE

PREFACE

by two scribes independently. (2) ΑΙΙ manuscripts examined have 72, 14 προσάγωμεν (-ο μεν R), where the usage of Gregory calls for the optative. Cf. Jaeger, De instituto christiano, νπι ί, ad 45, 17. (3) Themanuscripts as a whole haνe 10, 1 έκείνο, where the masculine is needed. Aside from a later correction ίη Ο the masculine is found ίη a few recentiores, doubtless by conjecture (one ofthese has έκέινος with οι written above the line). The force of this example is lessened by the fact that the following σοι was a potential source of confusion. (4) Both Φ and Ψ haνe 23,8 γενόμενος. The correct reading, γενόμενον, appears ίη Ε and two recentiores, doubtless by conjecture. (5) ΑΙΙ manuscripts examined have 23, 19 τολμήσει for τολμήστι. Although this type of confusion is by ηο means rare, the unanimity of the tradition is not without significance. (6) Most manuscripts have 25, 14 λέγοντες. ΚΖ and two recentiores have the correct reading, λέγοντας, and Ε has λέγοντα, with the α ίη erasure. These two readings are most probably the result of conjecture. (7) It seems likely that Φ and Ψ both had 35, 7 κατα της, although ΚΖ have correctly της κατα. The correct reading may well haνe been the result of conjecture ίη ΚΖ, as ίη Ε and some recentiores. CN likewise have the correct reading, but ίη S, which is closely related to them, κατα is omitted and written aboνe the line by a later hand wrongly before της. (8) Both Φ and Ψ may well have had 38, 1 είδέα, but ίδέα, which would have been an easy conjecture, is found ίη Κ as well as ίη Α and some recentiores, also ίη CS but not ίη the closely related Ν.

Heiligen Geist (Leiden, 1966), ίη which he treats, ρρ. 132153, this phrase and the larger context to which it belongs. His discussion of this problem is νery illuminating, since he places it within its historical framework, and at the same time, he carefully analyzes the passage ίη terms of its internal structure. Unfortunately, howeνer, he left the book υη­ finished at his death, and he had not worked οη it for many years before, that is, during the period ίη which Ι was studying the Syriac version of the text and its relation to the Greek tradition. Such a study indicates that eνen ίη the fifth or sixth century the text tradition was diνided into two streams, with Φ and the Syriac already distinct from Ψ, each marked by its distinctive variants, as we shall see later. Moreover, there is ηο evidence that these two streams were intermingled ίη the manuscripts that are their earliest and most important representatiνes. With regard to Φ, we note that the word έκ is present ίη V and there is an erasure ίη its place ίη WM; as for Ψ, the same kind of erasure is found ίη Ο, while an erasure and a correction by a later hand haνe undoubtedly the same significance ίη Κ. (As for other manuscripts, Ι may add that there is an erasure of a similar kind ίη Ε; the έκ has clearly been erased ίη Ottob. graec. 428; and the έκ itself is found ίη Constant. Παναγίου Τάφου 145. Additional eνidence for the έκ is supplied by such late Greek writers as John Veccus, Epigraphae, Ι (ΡΟ, CXLI, 613C-D). The removal ofthe έκ from any manuscripts ίη which it might haνe been found ίη the Greek world during the ninth century οτ thereafter is very easy to understand for dogmatic reasons. Οη the other hand, its presence ίη manuscripts of two distinct families as early as the ninth and tenth centuries suggests that the word is to be traced back beyond the doctrinal controνersies of the ninth century, and this is confirmed by the Syriac νersion. Through the Syriac we know that the two Greek families existed ίη the fifth οτ sixth century. What they have ίη common must be attributed to a common source, unless there is very ~good evidence ίη an individual case that a reading was ίη-

χ

2. The problem

οι

the Holy Spirit

(9) Ι haνe reserved for special treatment an example that is ofunusual interest, that is, 43, 1-2 [έκ] του υίου. Ι am able to dispense with a more detailed discussion of this whole difficult and controνersial passage since the appearance of the book of Werner Jaeger, Gregor von Nyssa's Lehre vom

χΙ

PREFACE

PREFACE

troduced independently by two or more scribes. There seems little likelihood ίη this instance that this happened, since the manuscripts were transmitted ίη a Greek world that would certainly have ηο reason to introduce the έκ, which was to become crucial ίη the dogma of Latin Christianity. This conclusion is confirmed by the existence of έκ ίη the Syriac version. Thus the evidence for έκ is older than the earliest document from which it is absent, namely, the fragment of the De oratione dominica belonging to the Doctrina patrum, a patristic florilegium of the eighth century. This fragment was brought to light by Cardinal Angel0 Mai 1 and appears ίη the edition of Franz Diekamp, Doctrina patrum de incarnatione verbi (Μίίηster, 1907), ρρ. 4-5, who dates the oldest manuscript to the eighth or ninth century. Αη examination of the text of the fragment as it appears ίη the florilegium, however, shows that it borrows from both of the Greek families and is otherwise eclectic. Moreover, the errors it contains do not inspire great confidence ίη its authority. As J aeger points out ίη his discussion of the problem, ρ. 142, it is his purpose not to take up the question of dogmatic truth or the history of textual interpolation but rather the teaching of Gregory himself. That is also our purpose here, and the problem must be taken υρ οη two levels. First, regarding the text tradition itself, we must conclude that the έκ belongs ίη the text as far as we can be guided by strictly palaeographical evidence. But, ίη the second place, it is very difficult to justify its presence ίη the text from the standpointof Gregory's own line of argumentation, as J aeger has indicated. This is true, it seems to me, even if we carefully exclude the doctrinal significance given to the έκ at a later time and 100k, as we should, for a meaning that Gregory himself could give it. Ι have concluded, therefore, that έκ does not belong to the original text of Gregory, despite the palaeographical evidence, and Ι have bracketed it ίη this edition.

The sentence under discussion is part of a 10nger passage which Gregol'Y sets forth unequivocally his affirmation of the divinity of the ΗοlΥ Spirit. This position, which was for centuries a matter of controversy, has led to textual disturbances ίη many manuscripts. As may be seen ίη the critical apparatus, the manuscript followed by the edition reproduced ίη the Patrologia graeca (having the siglum ''ν'' ίη this edition) omitted a section beginning at 42, 9, and the manuscript R omits an even 10ng~r section beginning at 41, 7. Similar gaps are to be found ίη many of the recentiores. Although Cardinal Mai is given credit for rediscovering the correct text, it was not completely 10st ίη previous centuries. lη addition to the passage of ν eccus mentioned above and a briefer passage ίη De processione Sancti Spiritus, Ι, 3-4 (ibid., 161C-D), there is his story, Sententia synodalis, 3 (ibid., 285C-289A), of the Referendarius, Eskatismenos by name, who confesses to the erasure of the έκ ίη an old manuscript (such as we can find ίη some existing manuscripts, as noted above). lη two passages of Georgius Metochita, Contra Maximum Planudem and Contra Μα­ nuelem Cretensem, 9 (ibid., 1301B-C, 1336D-1337B), we see the controversial έκ ίη citations of Gregory. The passage of Gregory is also known to Constantinus Meliteniota, De processione Sancti Spiritus, Ι, 39 (ibid., 1132Α), though the sentence with έκ is not included. This sentence is also omitted from the citation of Gregory ίη Euthymius Zigabenus, Panoplίa dogmatica, ΧΙΙ (ΡΟ, CXXX, 853A-C), which shortens and paraphrases the text of Gregory. 1 Amid the theological partisanship traditionally manifested by scholars ίη this area it is interesting to note that the seventeenthcentury French theologian, Denis Petau, certainly an advo-

ΧΠ

1 ''Patrum doctrina de Verbi incarnatione," Scriptorum veterum co//ectio, νπ (Rome, 1833), 6-7.

novα

ΧΠΙ

ίη

1 Ιn the eighth century John Damascene, De jide orthodoxα, Ι, 8 (ΡΟ, XCIV, 832Β-833Α), employs the same scriptural passage as Gregory regarding the Spirit of Christ (Rom. 8, 9), but he states, 'Εκ του υίου δε τό πνευμα ου λέγομεν' πνευμα δε υίου όνομάζομεν.

χΙv

PREFACE

cate of the Western position, οη reading the story of the erased έκ ίη Veccus, finds the έκ unacceptable ίη the context of Gregory, saying, Dogmαtα the%gicα Dionysii Petαvii, ΠΙ (Paris, 1865), 282, ''Ego vero, cum illum Gregorii locum diligentius intueor, ίη eam opinionem adducor, alienam ab isto esse praepositionem έκ." But let us return to the question of the archetype, which is the reason for this discussion of the έκ. If the word was not written by Gregory but nevertheless appears ίη the two Greek families as well as ίη the Syriac version, the interpolation should reasonably be attributed to one scribe. Whether we are dealing with a mere lapse οη the part of the scribe (repeating wrongly, for example, the previous έκ) or with a deliberate intrusion for dogmatic reasons is impossible to determine. 1 Ιη either case, the interpolation is not one that would readily be made by two or more scribes independently. There would have been very little reason ίη the Greek theological world of that time to introduce the έκ into a phrase of this kind. The palaeographical evidence suggests that there was a single archetype from which both of the Greek families as well as the Syriac were derived, and this argument may be added to those Ι offered previously ίη favor of such an archetype. Many of these examples clearly have little weight ίη themselves but must be taken ίη conjunction with the others. Altogether they point to a single archetype for all our manuscripts, Greek and Syriac, which may reasonably be dated to the fifth or sixth century, perhaps very close to the time of Gregory himself.

interesting parallel may be seen at 43, 5, where C substitutes έκ for καΙ, and in this case too there is an έκ immediately preceding. The reason is doubtless to be found in a mechanical repetition without doctrinal significance. It should be pointed out, however, that έκ: would be expected here if έκ: had been used earlier before του υίου, as Jaeger has already pointed out in the same discussion, ρ. 143. 1 Αη

PREFACE

χv

Β. ΤΗΕ Φ FAMILY AND ΤΗΕ SYRIAC

1. Vαriαnts in

Ι

Φ αnd

the

Syriαc

Although the condition of this archetype was. very good, as far as we can judge, nevertheless a large number of variants were introduced into the text at an early date. This is clear from the variants of Φ that are shared by the Syriac translation. There are errors of every kind, including some due to homoeoteleuton and some to deliberate doctrinal change. Some ofthese variants to be found ίη Φ and the Syriac but not ίη Ψ are as follows: 12, 18 νέων; 14,24 άμως; 17, 4 άμώς; 17, 7 μηκέτι; 21, 5 πεΡιΡ(ρ)αίνων; 22, 24-25 καταλαβείν-κάλλος omitted Ζ, τό-έπ! omitted Φ, φθά­ σαι omitted Φ (where the text of the Syriac doubtless reflects the same one as is found ίη Φ); 22, 25 κατιδείν omitted; 23, 2 δια added before πάντων (where the Syriac attempts to remedy the text by adding και); 24, 8 τε κα! τοσούτων omitted Φ (where Ζ omits the same words and apparently paraphrases the preceding των τοιούτων with τούτων των, probably reproducing the same text as is found ίη Φ); 27,5-6 κα! είς εαυτόν έλθείν omitted; 28,22 δια της έπιθυμίας σαυτόν έξηψας; 30, 8 έκεί-9 άποτίθεσθαι omitted; 32, 22 δια των άρετων omitted; 34, 3 νεκρουσιν; 36, 18 μίαν omitted; 37, 11 τόν ουκ - μεταβήσεται omitted; 38, 1 καθηγεμων; 38, 17 άναχθεις; 39, 15 λόγου; 39,22-40, 1 μεν omitted, τουτο added before ματθαίος, δε omitted (where the Syriac attempts to remedy the text by adding ουν); 40, 6-7 ουκουν-7 ου βασιλεύεται omitted; 40, 10 πως­ δεσποτείαν omitted; 40, 15 τε κα! άφιέναι omitted; 40, 17 άλλα μην- 20 θεότητα omitted; 42, 15 ίδιον; 42, 22 του υίου κα! του πνεύματος; 43, 6 ούτε for ουδε; 43, 16 δου­ λεύειν-18 πνευμά έστιν omitted; 44, 1-2 περ! του πατρός λέγοντες omitted; 44, 4 θεός; 45,5 έπι; 46, 14 άμαρτίας; 48, 29 εαυτόν; 49,3 εκατέρων; 54,18-19 και-έπιζητων omitted, κα! τα τοιαυτα έπιζητεί added; 55, 5 ευχην; 57, 13 άρα omitted; 58, 16 τι omitted; 59, 11 δι' άκριβους όμοιό-

PREFACE

PREFACE

59, 12 έαυτοίς συγγνώναι τύ (or τ11ν έκ) τών βεβι­ (or -αν) την προς τον θεον όμοιότητα (or την - όμοιότητα omitted) και τότε θαρσείν και (or και omitted) πατέρα έαυτών τον θεον λέγειν και; 59, 13 ώς ούκ

three variants at 59, 11-13, especially the last two, indicate an attempt to expand the thought of Gregory ίη a way that is not required by the context. The mode of expression is prolix and not even entirely clear. It is not surprising that ίη one instance the Syriac, not finding the meaning very evident, has changed the text, and ίη another two manuscripts of the Φ tradition show corrections. Here again we are probably dealing with marginal glosses that have been added to οτ substituted for the older text. The yariant at 63, 4 has ηο doubt been influenced by the preceding δουλείαν, though it is much less effective than the original reading. At this point it might be well to recount some variants ίη Φ which may also have existed ίη the Greek text used by the Syriac, but which by their nature cannot be verified there, οτ whose presence there has not been determined as reasonably certain. Some typical variants of this kind ίη Φ are as follows: 6, 19 την placed before προς (18); 14, 4 αν omitted; 15, 28 είναι omitted; 17, 1 συνδιαστρεφόντων; 18, 18 προσκαλέσηται; 20, 25 άγων (corrected to άγει V); 21, 18 άρχην; 23, 7-8 της διανοίας; 32, 6 άπήρτησε; 33, 26-27 η placed before τον; 37, 13 είδοιεν; 39, 12 φανείη; 40, 12-13 άναδεδεγμένος το κράτος; 42, 2 και omitted; 42, 22 του omitted; 42, 23 χύσις; 44, 19 περι; 45, 4 ύποσβεσθη; 46, 15 ό omitted; 49, 27 έκ (but paraphrasis ίη V); 52, 8 τρυφών ή (τροφών [corrected from τρυφων] η W); 63, 12 πρώτην omitted; 63, 16-17 έξαριθμήσηται; 63, 22 είη; 65, 12 ων omitted, ιδιάζων; 65, 19 άναλάβοιμεν; 70, 18 έκφλεγομένη W ένφλεγομένη Μ (V missing); 73, 12 αν omitted. Many of these cases involve clauses containing a subjunctive or an optative, namely, 14, 4; 18, 18; 39, 12; 45, 4; 52, 8; 63,16-17; 63, 22; 65,19; 73,12. Such variants would not readily manifest themselves ίη the Syriac. At 63, 12 there is homoeoteleuton, and perhaps a similar difficulty at 49, 27. At 40, 12-13 there is an intrusion from an earlier passage (cf. ad 37, 17).

ΧvΙ

τητος;

ωμένων παρρησί~

έν τφ αιτουντι όντος του τυχέίν ών έφίεται άλλ' έν τφ δια

accent and second ο ίη correction W; -νων second ν added ίη correction Μ) της αιτήσεως την παρρησίαν added after αιτείν; 62, 18 όπως; 63, 4δουλεύειν; 65, 20-21 σκεπαζόμενοι; 67,8 βλάβης; 68, 1 άσχολία; 68, 23 ηπατήθη; 70, 9 προστάξαι; 71, 200ύκ άντηλλάξω - 21 δεσποτείαν omitted. Omission through homoeoteleuton may be seen as a possible element ίη a number of these passages: 24, 8; 27, 5-6; 30,8-9; 36, 18; 40, 6-7; 40, 17-20; 71, 20-21. Displacement is responsible for the variant at 54, 18 -19. Confusion due at least ίη part to visual similarity may be found at 38, 1;38,17;39, 15;42, 15;45,5;65,20-21;67,8;68,23.Many passages indicate a deliberate change, sometimes for doctrinal reasons, and often starting doubtless as a marginal gloss. Α simple example of this is 12, 18. At 28, 22 a less striking alternative has supplanted the original reading. The same may be said of the variant at 34, 3, where a scriptural word has replaced one that Gregory himself uses later (47, 18). At 39,22-40, 1 the structure of the sentence has been reworked ίη such a waythat it is more simple but also less effective. At 40, 15 the omission is very likely due to doctrinal considerations, which may also be present ίη the omission at 40, 17 - 20, though here homoeoteleuton is a sufficient explanation. The omissions at 43, 16-18 and 44, 1-2 as well as the substitution at 44, 4 are almost certainly due to dogmatic concerns and point to some of the problems of scriptural ίη­ terpretation that existed during a period when the doctrine of the Trinity was a subject of controversy. At 46, 14 the more usual has replaced the less usual word, and at 48, 29 a very common conception has been substituted for a more specialized one taken from the philosophical tradition. The τών εργων αύτφ χαριζομένφ (-όμενον

ΧVIΙ

PREFACE

ΧΥΙΙΙ

2. Vαriαnts in, Ψ

αnd

the

Syriαc

There are many variants ίη Φ which are not shared by the Syriac, which are opposed, ίη fact, by the combined authority of the Syriac and Ψ. The following are examples of this kind of variant ίη Φ: 5, 9 λέλεκται ττί-ακοτί; 7, 10 την σπουδην omitted; 8, 5 όλίγφ πόνφ; 8, 9 εύ οίδα (or οίδ') στι; 9, 10 κατέτρωσεν; 10, 15 ταύτην ούσίαν; 12, 16 ανθρω­ πίνης φύσεως; 16, 5 προφήτης δαβιδ (or δαυιδ); 19, 4 μεν πολλάκις; 20, 3 ήγεν; 20, 21 άγει; 21, 9 όμιλίας έπαγο­ μένην (corrected from -νης V); 22, 7 αύτόν; 22, 13 ούν omitted; 22, 21 ώσει περιστεράς; 23, 10 την οίκειότητα ττί (apparent1y not Ζ); 23, 22 δύνασθαι προέσθαι; 24, 15 είναι λέγοι; 25, 12 ψευδες; 26, 26 ημίν omitted; 27, 15 λόγφ (apparently not Ζ); 28, 17 έκείνο; 28, 18 ετι έστι (apparent1y not Ζ); 28, 24 έαυτου είναι; 35, 25 φησι; 35; 25 χρη δε; 35, 27 την του μυστηρίου πίστιν added after άγιάζεσθαι; 36, 21-22 τίς-όρών omitted; 36, 28-29 ττί σωφροσύν1]-κοσ­ μούμενος omitted; 37, 1-2 τα άνω-έλλαμπρυνόμενος omitted; 37, 17 αναδεδεγμένη τό κράτος και omitted (apparent1y not Ζ); 38, 11 καθ' ημών; 39, 19 φησί added before τό άγιον; 40, 14 η θεία; 41, 5 τών άμαρτιών omitted; 44, 21 έφ' έκάστης; 45, 12 τουτο omitted; 46, 15 θέλημα δε-18 σου omitted; 48, 18 πάσα omitted; 50, 1 κοινην; 50, 3 θείον omitted; 51, 1 αληθείας; 51, 6 αναπληρωτικη; 51, 19 αγροίς; 52, 13 έδεσμάτων; 52, 19 έπιστήμης; 53, 8 τραχείας; 54, 9 έδεσμάτων; 54, 17 ρύτρα (sic); 55, 11 της τροφης omitted; 56, 5 επειτα omitted; 58, 16 προσευχης; 58,19 ηττονος; 58,24-25 άφες-όφειλέταις ημών omitted; 59, 1 αύτης; 59,3 προσευχόμενον; 60, 23 προσεύΧ1]; 63, 10 τιμωρίας omitted; 63, 14 τρόπον; 64, 1 ύπείληφεν έν; 64, 4 δι' άμαρτίας; 65, 3 τούτους omitted; 65, 14 δη; 68, 9 πληρουμένων; 71, 16 του παρασχομένου; 72, 8 άμαρτίαν (V missing); 72, 11 προκείμενον (V missing); 72, 22 αύτην; 74, 3 και ημείς added before χάριτι. Variants ίη this list that may be explained οη the basis of homoeoteleuton or something similar are 22 , 13', 26 , 26', 36 ,

PREFACE

ΧΙΧ

28-29; 37, 1-2; 37, 17 (where και was removed at another stage); 45, 12; 46, 15-18; 63, 10 (perhaps); 65, 3. Intrusions from an earlier passage may be found at 21, 9 όμιλίας έπαγομένην, -νης (cf. 8 κακίας έπαγομένην, -νης V); 35, 27 (cf. 11); 74, 3 (cf. 73, 28). Confusion due to visual similarity may be found at 5, 9 (very easy ίη an uncial script); 8, 9 (ότι was a natural addition later); 9, 10; 23, 10; 28, 18; 44, 21; 50, 1 (where, ίη addition, a very ordinary conception replaces an unusual one); 51, 1 (also the substitution of the more for the less usual); 51, 19; 52, 13; 54, 9; 59, 3; 60, 23. Confusion due to the later Greek pronunciation is suggested by 40, 14. Deliberate variations, sometimes beginning, ηο doubt, as marginal glosses, may be found at 8 " 5' 10 , 15', 12 , 16; 16, 5; 19, 4; 22, 21; 24, 15; 27, 15 (a possible inf1uence of the preceding λογικόν must be considered); 28, 17 (though έν could have dropped out for mechanical reasons); 28, 24; 51, 6 (but note the preceding αναπληρουντος); 52, 19 (again the ordinary replaces the less usual); 58, 19; 63, 14; 64, 4 (the generic replaces the specific).

3. The Problem

ΟΙ ραχία

Ι have reserved for separate treatment 53, 8, since it offers special problems to me, just as it did ίη the past to my learned colleague, the late Professor Paul Alexander, ίη his edition of In Ecclesiαsten homiliαe, V, 349, 10-350, 1. There also Gregory uses the same observations about the snake to teach the insidiousness of pleasure, and ίη very similar language. The most relevant portion of Professor Alexander's text is as follows: ούκ εστιν έκ του ούραίου τόν όφιν ανελκυσθηναι, της τραχείας φυσικώς φολίδος πρός τό εμπαλιν τοίς

The words της τραχείας, however, have been taken by the editor from the reading of Φ ίη the corresponding passage of the De orαtione dominicα while he has removed from a position after ούραίου som~ words that appear variously ίη the different manuscripts as follows: της χρείας (-ρ- incertum, eras, ρα- sscr W) της έφελκομένοις αντιβαινούσης.

ΧΧ

PREFACE

καταδύσεως ο εστιν του φωλαιου

PREFACE

W

της

χειας της

S της ραχίας ΒΛ. Ιη addition, of the three manuscripts of mixed tradition that are available at this point two offer της ραχίας with one or more additional words. It is clear that the exemplar of ΒΛ had της Ραχίας. The exemplar of WS, οη the other hand, had της χρείας or της ραχίας or της χειας, followed ίη alllikelihood by a gloss that had intruded itself into the text. χρείας can be ruled out, and its presence ίη W can readily be explained by the influence of the preceding context, where the word occurs at 348, 19 and 349, 2. While the intruded gloss applies more readily to the word χειας than to ραχίας, and the correction ίη W indeed suggests this word, the evidence indicates, if Ι understand it correctly, that the first hand of W really intended to write Ραχείας. As for the .presence of the gloss ίη the exemplar of WS, it was probably ίη the text rather than ίη the margin. The evidence for ραχίας ίη W as well as ίη the exemplar of ΒΛ suggests that this word was ίη the exemplar of WS also, a gloss οη χειας having crept into the text from the margin, perhaps leaving there χειας itself to be adopted by S, or, as seems to me entirely possible, a gloss οη ρα χίας itself having crept into the text, with the change to the more normal χειας made by S. Turning to the De orαtione dominicα we see that the presence of ραχίας ίη Ψ and the Syriac is very strong evidencefor its presence ίη the archetype as well. The mutual support for ραχίας ίη the manuscript traditions of the two works makes it almost ίη­ conceivable that the word was not present ίη the two archetypes, that quite independently ίη the two traditions χειας or τραχείας was changed to the more difficult Ραχίας. Moreover, the position of της ραχίας or its substitute ίη the manuscripts of In Ecclesiαsten homiliαe makes it clear that ίη the De orαtione dominicα also it must be taken with what precedes rather than with what fol1ows. Ι have indicated this ίη the text by punctuating after ραχίας, though it is tempting to transpose της ραχίας to a position after p~δίως, as sugκαταδύσεως δ έστιν του φωλεου

ΧΧΙ

gested by its position ίη the other work. The clause would achieve thereby a better rhythm, and the similarity ίη appearance of ρ~δίως and ρα χίας would giνe the displacement a certain plausibility. Ιη any case the adνerb introduces the participial construction, as often happens ίη Gregory, and there,is ηο need to remove της before φολίδος, as must be done ίη the conjecture of Φ.Ι C.

MANUSCRIPTS QF ΤΗΕ Φ FAMILY

The principal representatiνes of the edition are the following:

Φ

family used

ίη

this

Codex Vaticanus graecus 2066 (9th cent.) (V) Codex Vaticanus graecus 448 (9-10th cent.) (W) Codex Messanensis uniνersitatis bibliothecae 80 (12th cent.) (Μ) close relationship of V and Μ is indicated by numerous such as the fol1owing: 23, 8 εύχης; 25, 11 νομο­ θετεί; 26, 20 εύχης; 27, 4 δε omitted; 29, 12 καΙ omitted; 29, 19 έκκεκαλυμμένος; 29, 20 παTlΙΡ αύτου; 30, 2 ψευδώς; 33, 25 άνθρωπος omitted; 37, 20 γνώμ1J omitted; 39, 2 αφθαρσίαν (ν erased V); 41, 18 υίου; 44, 23 κινούμενον; 52, 8 τρυφών ή. The reading of νΜ against that of WΨ may οη occasion be preferable, as 13, 4 γλίσχραις. V and W have ίη common a much smaller number of νari­ ants, less significant also because they are generally of the kind that could haνe been produced independently, for example: 12, 2 ετι; 29, 20 ύπακούσεται; 43, 4 το omitted before έκ; 49, 21 έκ του omitted. V contains a large number of marginal glosses, some of which seem to haνe crept into the text. Instead of 49, 7 αποκαταστάσει τών πάντων V reads έναλλαγη μεν τών Α

νariants,

1 Cf. φυσικώς, De beatitudinibus, 128, 13. Ι have discussed this problem ίn greater detail ίn "The Serpent and Η Ρ ΑΧΙΑ ίn Gregory of Nyssa," Traditio, χχιν (1968), 17-41.

PREFACE

PREFACE

ΧΧΙΙ

φθαρτών άρπαγή δε τών δικαίων.

For 49, 8

τΌ ψυΧΌ

the reading of Υ, μετα τής ψυχής έπι­ is apparently a variation οη the reading of Φ preserved ίη WM, τής ψυχής μετοικιζομένης, which arose ηο doubt from the change of τΌ ψυΧΌ to τής ψυχής under the inf1uence of the following participial genitive. Το replace 49, 27-50, 1 έκτός του αγαθου δι' αύτής τής ανα­ χωρήσεως αύτου V reads τή του χείρονος έπιβουλία και συμμετοικιζομένης δημούσης,

αποστάσει του αγαθου.

This manuscript is discussed by Werner Jaeger, "Greek Uncial Fragments ίη the Library of Congress ίη Washington," Trαditio, V (1947), 79-102. D.

ΤΗΕ Ψ FAMILY

The Ψ family is characterized by a large number of variants, some of which are as follows: 5, 3 ής; 10, 2 πριν αν; 10, 3 πριν omitted; 13, 7 και αξιώματα added; 18, 13 βλέποντα; 18, 17 τΌ-έπιθυμί~; 19, 3 τα omitted; 21, 8 ού μόνον; 24, 6 δεόμενος; 24, 20 apparently a Scriptural intrusion; 26, 26 ταυτα; 31, 11 και τών ανθίνων omitted; 32, 4 είδος omitted; 32, 7 -8 και τα άνθινα is replaced by τε; 32, 13-14 αντι δε τών ανθίνων-χάριν omitted; 32, 16 ούτε; 34, 7 τα κακα omitted; 39, 6 sentence added; 39, 6 ή omitted; 39, 20 position of πρός ταυτα; 40, 2-3 οί θεομάχοι and φύσει/φύσιν added; 40, 5-6 εΙ δε - βασιλεύεται omitted; 40, 9-10 πώς τΌ-συναριθμουσιν omitted; 40, 16-17 εστίν-δέεται omitted; 41, 6 φύσις; 41, 19 του omitted; 42, 6 συγχεομένη; 42, 10 μετενεχθήσεται; 43, 9 όνομάζομεν (cf. Ζ); 44, 14 περι omitted; 45, 1 ποιείν; 45, 3 ύπονοστίζειν (corrected Ο); 45, 24 Ιατρός αληθης; 46, 4 τελευτώσης; 46, 8 ό omitted before κατα; 46, 9 κακόν; 47, 5 έν έμοι γενο­ μένης omitted; 47, 13 μανίαν; 49, 1 αμΟιΡήσυ; 51, 16 πολέ­ μων; 55, 15 μηδε omitted; 58, 4 άνοια; 61, 6 ίση (cf. Ζ); 61, 7 αν omitted; 61, 13-14 τολμηρόν; 63, 10 αν omitted; 64, 12 χρήσαιτο; 64, 14 αλλ' omitted; 65, 5 Ιδίων; 66, 4 είτα

ΧΧΙΙΙ

omitted; 66, 9 και; 66, 27 μη πάντως omitted; 67, 9 τής omitted before λεγούσης; 68, 11-12 ένθυμήσεων τών; 69, 1 χαλεπωδέστερα; 72, 12 αναγκαίως; 72, 21 όνομά τι; 73, 26 καταπίυ. Ε. MANUSCRIPTS ΟΡ ΤΗΕ Ψ FAMILY

The principal representatives of the edition are the following:

Ψ

family used

ίη

this

Codex Monacensis graecu·s 370 (olim Augustanus) (10th cent.) (Ο) Codex Venetus Marcianus graecus 67 (1lth cent.) (Κ) Codex Monacensis graecus 107 (16th cent.) (R) Α close relationship of Ο and R is indicated by numerous variants, such as the following: 24, 23 ώς for δς (cf. W); 26, 6 ή σεμνόν (both are corrected differently by a later hand); 26, 15 φθόρος; 29, 20 έπακούσηται; 30, 20 καταρτήσει; 33, 23 έκταθέντα; 34, 27 κτήσις (both are corrected by a later hand); 43, 22, where τό is added before σωτήριον by R, and an erasure, doubtless of τό, appears ίη Ο; 44, 5 βολυσμάτων (both are corrected by a later hand); 44, 10 και τό κράτος omitted; 45, 5 έαυτφ; 49, 21 ούδε; 53, 7 άνευ; 64,4 τρέπειν; 64, 5 εΙδωλαλατρήσαντι (sic); 64, 6 τό for τφ; 66, 14 πρέπουσα (R is corrected by a later hand); 71, 6 τό for τφ. Though some question has been raised by earlier editors regarding the relationship of Ο and R, the fact that, ίη this work at least, the younger manuscript has not been copied from the older one is made clear by the following examples, ίη which an incorrect reading ίη Ο is not followed by R, which offers independent and valuable testimony for the reading of Ψ: 22, 1 εύξασθαι; 23, 4 καθιδουμένην (sic); 28, 13 και εμβριθες omitted (cf. Ζ); 30,24 τών αΙώνων omitted; 44, 11 τών αΙώνων omitted; 45, 3 παρατρέχειν; 45, 23 κωλύοντι; 48, 13 αν (sic) for εν; 50, 24-25 διάπερ (sic) for δια τουτό μοι δοκεί καθάπερ; 52, 4 σεαυτόν for σεαυτου; 53, 9 τό omitted; 56, 10 πάραγε; 64, 13 ώς for φ; 67, 18 μορφή.

PREFACE

PREFACE

The testimony of R is especially valuable ίη those places where σ is lacking. This is particularly true of the last portion of this work, where many pages of σ have been severely damaged by water or are missing completely, as indicated ίη the critical apparatus at 65, 14: ση the other hand, R has a significant gap, as described earlier, beginning at 41, 7. Very occasionally RK will share a variant against the testimony of both σ and Φ: 30,23 πρέπει added; 58,4 κρίσιν.

50, 12, where both omit του κακου, but the words are written ίη the margin of V by a later hand. Α and W have some variants ίη common: 24, 14 ό omitted; 33, 25 αν omitted; 38, 11 ό omitted; 38, 12 πολέμιος (cf. Ζ); 72, 14, where φησιν is added after ήμας. ση the other hand, going counter to Φ, Α has many variants ίη common with Ψ, of which the following are examples; 5, 3 ης; 9, 10 κατέστρωσεν; 9, 19 ότι; 9, 20 τον; 15, 28 είναι; 19, 4 μεν; 20, 3 προ.σηγεν; 20, 5 τε; 23, 7-8 τή διανoί~; 23, 22 προέσθαι; 24, 20, where the sentence ού γαρ-ποιείν is added; 27, 15 άνθρώπφ; 29, 6-7 και είπείν-ούρανοίς; 29,11 ό; 36, 21-22τίς-όρών; 36,28-29 τή σωφΡOσύVΊJ-KOσμOύμενoς; 37, 1-2 τα ανω-έλλαμ­ πρυνόμενος; 38, 1 καθ' ήμών; 44, 21 έφασκεν της; 45, 1 ποιείν; 46, 15-18 θέλημα δε-θέλημά σου; 50, 1 κοίλην; 50, 3 θείον; 50, 8 ένθα (cf. Ζ); 52, 7 ώς αν; 52, 7 τών τοιούτων; 65,16-17 προς τας; 65,17 άναβλέπωμεν; 67,17 έπι; 68, 9 πλημμελουμένων; 70, 18 έν φλεγμονή; 72, 8 παρρησίαν; 72, 11 προσκείμενον; 72, 22 τοιαύτην; 73, 11 άγκίστρφ; 74, 3 και ήμείς omitted. Some passages ίη Α show a conf1ation of the readings of Φ and Ψ, of which the following may be noted: 21,20, where Α retains οηlΥ τούτων of the variant of Ψ; 23, 14 της του άφράστου δόξης; 25, 15 έαυτον (a variation of έαυτών Φ) τφ βίφ; 29, 9 τινα γενέσθαι θεου; 49, 8 της ψυχης συμμετοικιζομένης; 52, 8 τρυφφη (like Ψ) but ης omitted (like Φ). There are some variants, not appearing ίη Φ or Ψ, that are shared by Α and another family of manuscripts, CNS, which will be discussed later: 40, 10, where αύτό is added after συναριθμουσιν by ACNS (though ίη Α it has been corrected from αύτώ); 42, 17, where the words παρα του are omitted ίη AC (the whole passage is lacking ίη NS); 45, 12, where ACNS have καιρου for σκοπου (cf. Ζ); 49, 26, where Α and C read άμαρτίας, though Ν and S retain άμαρτιών, the reading of ΦΨ; 71,23, where the addition of five words after

χχιν

F.

MANUSCRIPTS OF MIXED TRADITION

Some manuscripts that do not belong exclusively to the Φ or to the Ψ family have been useful ίη making this edition. The first of these is the Codex Angelicanus D. 3. 10 (11th cent.)

(Α)

This manuscript shares many variants with Φ, such as the following: 24, 21 κατατολμών, which has been corrected, however, ίη Α and Υ, to κατατολμα; 35, 27, where the addition of four words is an intrusion of the same words from line 11; 38, 17 άναχθεις; 40, 10 πώς ούχ-δεσποτείαν omitted; 45, 4 ύποσβεσθη; 46, 14 άμαρτίας; 48, 29 έαυτον; 51, 1 άληθείας; 51, 6 άναπληρωτικη; 54, 17 ρύτρα; 57, 11 δίδω σι; 62, 18 όπως, where Α attempts to correct the reading by adding αν; 63, 22 είη; 68, 1 άσχολία; 68, 23 ήπατήθη; 71,20-21 ούκ άντηλλάξω-δεσποτείαν omitted; 73, 12αν omitted. Α also shows variants ίη common with one or two members of the Φ family, as with ΥΜ: 25, 11 νομοθετεί; 29, 12 και omitted; 37, 20 γνώμιt omitted, Α reading έκουσίως with Μ; 39, 2 άφθαρσίαν, but a correction to άφθαρσία is made ίη Α and V. The reading 29, 20 ύπακούσεται is found ίη Α and ίη VW. Ιη some cases Α is ίη agreement with Υ: 40, 7-8 δ δε μη βασιλεύεται omitted (homoeoteleuton); 43, 1, where both omit the και after πνευμα, though the word is added ίη the margin ofV by alater hand; 48, 12-13 άγαθών;

χχν

PREFACE

PREFACE

iS found ίη ANS (C is lacking at this point). final word might be said about readings of Α that do not appear ίη ΦΨ or ίη CNS. Α few examples will suffice: 71, 20, a difficult passage, where Α, after δεσπότην, reads και άπειθης καΙ άπρόσεκτος, doubtless ίη an attempt to make better sense; 71, 22-23, where Α reads ή for Φ and ταύτης for τούτου, changing the sense somewhat; 72, 24, where Α, feeling the lack of a preposition ίη Φ, prefers έκ to the άπό of Ψ; 73, 3- 4, where Α reverses the order of πειρασ μός and πονηρός; 73, 18, where Α adds έν τώι before πολέμφ; 73, 20-21 την προσβολην τού πονηρού.

20 πρός ταύτα is placed before κατα; 43, 8 λέγομεν C (NS are missing); 43, 9 όνομάζομεν C (NS are missing); 45, 3 before καΙ CS add παρέχειν like RK (Ο has παρατρέχειν), and Ν adds παρασχείν; 45, 3 ύπονοστίζειν, but corrected ίη C (as it is ίη Ο); 46, 9 κακόν; 61, 6 ίση NS, where a later hand of S adds εί, as seen ίη Φ, before it, producing a conflation; 64, 12 χρήσαιτο NS; 66, 4 είτα omitted NS; 69, 1 χαλε­ πωδέστερα is the reading of Ν, while ίη S χαλεπώτερα may be the result of a correction. Conflation of the Φ and Ψ traditions may be seen ίη the following examples: 19,26 μη αύ αίτείν γινώσκειν, where Φ has μη αίτείν and Ψ has γινώσκειν; 29, 9 τινα γενέσθαι θεού (cf. Α), where the reading of Φ is γενέσθαι θεού and that of Ψ is θεού γενέσθαι τινα; 73, 7 έτέρωθι ό κύριος NS, for έτέρωθι of Ψ and ό κύριος of Φ. Sometimes the members of the CNS family make different choices between the Φ and Ψ traditions or differ for other reasons, as ίη the following examples: 28, 9, where C places έναργώς after τυπώσειεν, but NS do not; 38, 18, where C reads είς, as ίη Φ, and NS πρός, as ίη Ψ; 63, 10, where Ν omits αν, like Ψ, and S has it, like Φ (C is missing); 63, 16, where Ν omits δια, like Ψ, and S has it, like Φ (C is missing). CNS have numerous readings that are different from those of Φ and Ψ, many of which are clearly conjectural, some being shared with other manuscripts, such as Α and Ε. The following are examples: 5, 9 δεδίδακται (cf. Ε); 7, 20 έπέκλινεν; 10, 2 δι' for παρ'; 11, 20 ουδέπω προσδεομένη (cf. προσδεομένη ίη Ε); 11,25 την φαντασίαν is added after έμβαθυνόντων (these words are written ίη the margin of R by a later hand); 13, 7 καΙ άξιώματα, as ίη Ψ, to which μεγάλα is added; 13, 17 με is added after λυπεί; 22, 4 χαριστηρίου; 23, 9 τό for τόν; 24,17 φώς φωτΙ; 25, 18 και is added after φθάσαι, doubtless after ώς dropped out; 25, 22 καταμολύνοιο CN (cf. Ε), καταμολύνοι S, where an ορ­ tative is needed; 28, 12-13 ήμίν μηχανής; 28, 13 γίνεσθαι; 29,2 λόγιον for λέγων; 39,2 ή is added before άφθαρσία ίη C (cf. Ε), but not ίη NS; 40, 9 έστι(ν) is added after πνεύμα;

χχνι

άποφοιτήσας Α

Three manuscripts of mixed tradition constitute the CNS family: Codex Cantabrigiensis collegii Trinitatis Β. 9. 1 (1112th cent.) (C) Codex Parisinus graecus 584 (12th cent.) (Ν) Codex Vaticanus graecus 1907 (12-13th cent.) (S) There are many passages ίη which CNS adopt the reading of Φ, of which the following are examples (the places ίη which C is not available are designated by NS): 8, 5 πόνφ is added after όλίγφ; 28, 8-9, where τους χαρακτήρας does not follow δυνατόν; 49, 3 έκατέρων; 49,8, where the reading of WM is followed (a variation of this appears ίη V), but S shows a correction to τή ψυχή (conflation with ψ?) while reading μετοικιζομένης; 62, 20 όφειλήματα but, unlike Φ, placed after έστιν NS; 64, 1 ύπείληφεν but, unlike Φ, without the following έν NS; 72, 11 προκείμενον like WM (V is missing), but S shows a CΌrrectίοn, NS; 72, 13 στόματι NS. There are more passages ίη which CNS adopt the reading οfΨ, as ίη the following examples: 5, 3 ής (cf. Α); 11,23-24 τε is omitted and καΙ συστέλλειν is placed after διανοίας; 13, 15 χείρω; 16, 8 έπάγεται; 21, 8 ου μόνον; 28, 9 έν; 31, 11 καΙ τών άνθίνων omitted (cf. 32, 7-8 and 13-14); 39,

χχνιι

χχνπΙ

PREFACE

41,19 ό is addedin C before υίος (NS are missing); 43,5 έκ for και ίη C (NS are missing); 45, 22 έξηρε is added after κίνησιν and δε after το ίη C but not ίη NS; 49, 21 έκ τών for τών έκ; 50,28 προστάξαι αιτείν; 51,15 έκ for τών; 55, 15 μη is added before μάλλον ίή NS (C is missing), because μηδε (cf. Ψ) is lacking; 63, 16 οικείων is added before λογισμών (cf. Ε) ίη NS (C is missing); 68, 10 γάρ is added before φησίν (cf. Ε) ίη NS (C is missing); 68, 16 ώσπερ for ώς NS (C is missing); 68, 17 την is added before ψυχην ίη NS (C is missing); 69, 14 καλείς NS (C is missing); 72, 8 ώστε for ώς NS (C is missing); 72, 20 του is added before ψεύδους ίη NS (C is missing); 73, 10 καθάψασθαι NS (C is missing); 73, 21 αύτη for αύτφ NS (C is missing). Α word should be said about a passage, 40, 17-18 άλλα

PREFACE

ΧΧΙΧ

Α siml1ar situation exists at 71, 23, where the words, και

as indicated preνiously the discussion of Α, are not found ίη Φ or Ψ, and they do not appear ίη the Syriac translation. They are found once more ίη NS (C is missing here) and likewise ίη Α. They might haνe been dropped by more than one scribe because of the homoeoteleuton following άποφοιτήσας. Οη the other hand, the expression is a common one ίη Gregory, as may be seen from the references ίη th.e critical apparatus, and may readily haνe been inserted by someone familiar with his thought. ΑΙΙ ίη all, ίι has seemed safer ηοΙ Ιο introduce this passage ίηΙο the text, especially ίη νiew ofthe general tendency of CNS ΙΟ add phrases. προς τον πολέμιον αύτομολήσας,

ίη

μην μόνφ θεφ δυνατον είναι το άφιέναι τας άμαρτίας,

which is found ίη CNS but not ίη Φ or Ψ or the Syriac translation. The whole context is difficu1t because of the c10se reasoning inνolνed and, from the scribe's point of νiew, because of the repetitions that facilitated 10ss through homoeoteleuton. It is easy to see how the scribe of Ψ would skip from άμαρτίας ίη line 15 Ιο the same word ίη line 18, and just as easy to see how the scribe of Φ would skip from άλλα μην ίη line 17 to the same words, 41, 1. The words offered here by CNS, or something like them, are necessary for the progression of the thought that Gregory is intending Ιο express. The source responsib1e for the distinctiνe readings of CNS is shown ίη genera1 Ιο possess considerab1e ingenuity, and he may haνe taken it upon himse1f Ιο add words that he thought must haνe dropped out of the text. It seems νery unlike1y that he wou1d haνe had access to a manuscript that preserνed a passage a1ready 10st ίη the source of Φ, the source of Ψ, and indeed the common source of Φ and the Syriac trans1ation (a point that the stemma will make c1earer). But we shou1d not be so dogmatic as Ιο ru1e out this possibility comp1etely. Whateνer the explanation may be, Ι consider that this passage should be retained ίη the text.

Another manuscript of mixed tradition is Codex Parisinus Coislinianus graecus 58 (10th cent.) (Ε) This manuscript shares many νariants with the Φ tradiΙίοη, as ίη the following examples: 8, 5 πόνφ is added after όλίγφ; 8, 9 εύ οίδα ότι for εύοδίQ.; 10,2 παρφχηκός; 13,7 και άξιώματα omitted; 14,24 άμως for ωσηε (which is written ίη the margin by a 1ater hand); 15, 26 έχθρου omitted (but added ίη the margin by a later hand); 15, 28 και for προς τας before έξουσίας; 17, 4 άμώς for ωσηέ (which is written ίη the margin by a later hand); 40, 10 πώς-δεσποτείαν omitted; 40, 12-13 άναδεδεγμένος το κράτος; 41, 6 δύναμις; 43, 16-18 δουλεύειν-πνευμά έστιν omitted; 44, 1-2 περι του πατρος λέγοντες omitted; 44, 4 θεός for πατήρ; 49, 3 έκατέρων; 59, 21 περιποιείτω; 63, 4 δουλεύειν for συνείναι; 68, 23 ηπατήθη; 70, 9 προστάξαι; 72, 13 στόματι. Ε also has many νariants ίη common with the Ψ tradition, as the following examples will indicate: 5, 3 ής for ών; 8, 25 όδοιπόροις; 10,2 πριν αν for ει μη; 10,3 πριν omitted; 11, 200ύδεν; 13, 15 χείρω; 15, 28 είναι λέγων; 21, 20 τούτων κατα το σημαινόμενόν έστι is added after όνομάτων; 36,

PREFACE

PREFACE

21- 22 τίς τοίνυν τόν τοιουτον όρών; 36, 24 εν εμοι is placed after σου; 36,28-29 τij σωφροσύνυ-κοσμούμενος; 37,1-2 τα άνω-ελλαμπρυνόμενος (though with some dislocation); 40, 14 ιδία τε; 40, 15 καθαίρειν; 40, 15 τε και άφιέναι; 40, 16-17 εστίν-δέεται omitted; 40, 18-20 ό ευαγγελικός-θεότητα; 41, 6-7 τούτων, but placed after και; 42, 4 της omitted (but added by a later hand, as also ίn Ο); 43, 8 λέγομεν; 43, 9 όνομάζομεν; 46, 9 κακόν; 47, 5 εν εμοι γενομένης omitted; 61, 13-14 τολμηρόν for τολμη­ ρότερον; 63, 10 αν omitted; 64, 12 χρήσαιτο; 65, 12 ων; 65, 12 ιδιαζόντως. There are some passages ίn which there may be conflation ίn Ε of the Φ and Ψ traditions, as ίn the following: 36, 1, where Ε adopts the reading of Φ but adds μοι after επικληθέν, as ίn Ψ; 45, 21 ητις εστιν ή, combining the variants of Φ and Ψ (cf. CNS); 72, 20-21, where Ε accepts όνομάτων Φ rather than όνομά τι Ψ, but inserts τι before

Nyssa. They are found almost always ίη the same manuscripts, and ίη those manuscripts ίη close proximity to each other. The relations of the manuscripts of De beαtitudinibus are very similar to those already discussed for De orαtione dominicα, with any variation to be noted, and some of these relat,ions may therefore be described more briefly. Ιη addition, there are fewer serious textual problems here than ίη De

ΧΧΧ

τών.

There are numerous passages ίη which Ε follows neither Φ nor Ψ, many of these readings, however, being shared with other manuscripts. Some examples are the following: 5, 9 δεδίδακται (cf. CNS); 11, 20 προσδεομένη (cf. CNS); 12, 6 της προσευχης (cf. Σ); 23,8 γενόμενον, doubtless by conjecture, as stated earlier; 25, 22 καταμολύνοιο (cf. CN and the variation ίη S, as already noted), where the optative is needed; 39, 2 ή άφθαρσία (the reading of C but not of NS); 40, 14 ή του άγίου; 63, 16 οικείων is added before λογισμών (cf. NS); 66, 8-9 μωϋσης and σαμουήλ are reversed; 67, 7 τίνος for τίς, and ή for τij. π. ΤΗΕ

MANUSCRIPTS

ΟΡ

DE BEATITUDINIBUS

Α. EVIDENCE FOR ΤΗΕ ARCHETYPE

The two treatises, De orαtione dominicα and De beαtitu­ dinibus, are closely allied ίη the text tradition of Gregory of

[

orαtione dominicα.

ΧΧΧΙ

As ίη the other treatise, ther.e are errors ίη the tradition of this one that point to a single archetype of the manuscripts, Greek and Syriac, although numerous attempts are made ίη individual manuscripts to correct the text, doubtless by conjecture. The following are examples: 100, 17 τφ is the correction ofE for τό of ΦΨ; 104, 18 περασμου is a correction that appears ίη ES and the Syriac for πειρασμου of ΦΨ; 105,24 ει δη is a necessary correction for είδη; 107, 15 τφ is the correction of 02AS for τό of ΦΨ and the Syriac; 116, 13 ηθμφ is the correction of the Syriac and S as well as later hands of WR (tσθμώ ΥΜ, ιθμφ WΨ); 121, 11 ισοταχώς is the correction of CS and the Syriac (ΥΜ, W, and Ψ have different readings); 129, 19 τφ is the correction of C for τό of ΦΨ (but note Ο) and the Syriac; 134, 11 διατεθήσεσθαι ΦΨ, but the passage is difficult; 140, 13 χρηναι may have been deleted ίn the Syriac; 145, 20 επειδη to be deleted; 159, 12 κακα is the correction of ES (perhaps S itself has been corrected) and the Syriac for κατα of ΦΨ (C reads τό μεν κακόν); 166, 27 η after ζημίαν to be deleted. There are many instances ίη which a member of the Φ family, most frequently W, has corrected what seems to have been an error of the archetype, as ίη these examples: 107, 1 μη Μ; 124,25 προκαλείται W; 134, 4 ~ is the correction suggested by η ΥΜ and the Syriac; 137, 16 ουδε ΥΜ; 138, 3 κινδυνεύοντα W; 153,27 εχει W; 160,23 διπλόην W; 162, 21 άγει W (cf. CS, a difficult passage); 162, 22 προθείς (but with wrong accent) W; 168, 16 κατανοήσαιμεν W.

PREFACE

PREFACE

Β .. ΤΗΕ Φ FAMILY AND ΤΗΕ SYRIAC

replaced by words of similar appearance though not necessarily of similar rneaning. Αη illustratiνe selection of examples for ΥΜ follows: 79, 9 πρός την for την πρός τουτο; 80, 2- 3, where ΥΜ νary and expand the text ίη order to bring out explicitly the meaning of ''Beatitude''; 80, 18 λέγοντος for όντος; 81, 10 καΙ τό μέτωπον (π)λείον added; 81, 21 νοσουσι for άγνοουσι; 85, 16, where ΥΜ νary and expand the text; 86, 23 ένδιακείμενοι added; 89, 8 κάτω omitted; 90,26 λέξις for ληξις; 91, 15 όνρμα added; 91,23 παντελώς μη for μη παντελώς; 92, 10 προειρηκέναι; 95, 18 παθών έαυτους for πάθους έφ' έαυτών; 96,20 χυμοΙ for μυθοι; 98, 17 ό omitted; 99, 5 έξαίφνης for έφεξης; 102, 13 μάθωμεν, where, as often ίη VM, a wrong mood is used; 103, 10 ή γαρ for εΙ γαρ ή; 103, 12 άπολοφύρεται; 103, 21 βιώσεται; 103, 26 ζόφω δια βίου; 105, 1 ον omitted; 105, 4 άφραστον added; 106, 13 τε omitted; 106, 27 οίεσθαι added; 108, 15 τόν before πλούσιον omitted; 109, 14 νυν omitted; 110, 4 έμπειρίας added; 115, 1 παραπέμπουσα for παραπίπτουσα (cf. παρεμπίπτουσα W); 118, 23 άπολειφθεν added; 119, 6 σωφροσύνην added after θρασείαν, and the following η changed to καΙ; 120, 20 πρός ροπην added; 130, 9 φαινο­ μένων for φαιδρυνομένων; 130, 24 μικραν for μία ρανΙς; 132, 27-29 άναγκάζουσα-παραπεμπομένη; 138, 16 την δόξαν added; 140, 26 πράγμα τό for ό; 142, 23-24 ύφηγεί­ σθαι for περιέχειν; 142, 24 όσοι έστε της έπιθυμίας for όσοις έστί τις έπιθυμία; 143, 1 μεγαλοδωρεαν for μεγαλο­ πρέπειαν; 148, 17 πονηρόν omitted; 149, 17 σημασίας for έπαγγελίας; 150, 27 έμελέτησεν for έμέλλησεν; 151, 19 όμοίωμα for άξίωμα; 153, 27 δώ for παράσχοι; 156, 1 έπιγραφην for περιγραφην; 156, 28 πάθους for μίσους (cf. Ζ); 157, 1 ουδεμίαν άλλην είναι χαλεπωτάτην νόσον for άηδίαν οίεσθαί με χαλεπωτάτην είναι; 158, 7-8 τας ευ­ πραγίας θεωρών for ταίς ευπραγίαις; 162, 9 έπίγειος for περίγειος; 169, 3 εΙκόνα for έκείνό. But ίη some instances the reading of ΥΜ is to be preferred οη their authority alone, as ίη the following: 84, 17 πάσης;

ΧΧΧΙΙ

There are many νariants that are shared by Φ and the Syriac tradition, of which the following are examples: 78, 19 του ίησου; 80, 17 τών κατ' άξίαν omitted; 81, 10 προσώ­ που; 82, 16 ζών; 95, 12 διαιρουμένου; 106, 13 ερως; 108, 15 έαυτφ omitted; 118, 16 ονόματος omitted; 137, 22 τό πρόσωπον κυρίου; 137,26 ή for εΙ; 138,21 τροφήν (τρυφήν W); 142, 1 δύνασθαι omitted; 148,8 εί omitted; 152,6 γένος; 154, 1 πληρωτην; 161, 9-11, where three lines are omitted;162, 11 νοουμένων; 168, 11 κακίαςίsaddedafterίχνος; 169, 7 Ονόμασι(ν). Α large number of νariants ίη Φ haνe not been ascertained ίη the Syriac or, ίη some cases, are opposed by the Syriac, as ίη the following examples: 82, 23 μεν ήδη; 87, 5-6 άφρε­ νουντας; 93, 20 προβολήν; 94, 17 οξύρροπος; 94, 28 τό­ ύπερκείμενον; 95, 9 η; 101, 14 άποδεδείχθαι; 102, 3 δη; 105, 25 ούν omitted; 112, 4-5 σύμμετρον; 113, 8 προσή­ κοντι; 119, 19 τετριμμένος; 120, 25 ένιδρυνθίί; 124, 22 Ιωάννης; 126, 20 τόν for τό; 129, 23 ένετεκτείνατο; 130, 5 μεν omitted; 130, 11 έμφαίνει; 130, 24 (έν) τίί μεγάλη­ πηγίί; 131, 27 ευκαιρότερον; 132, 25 παρέχεται; 138, 18 άγαθφ; 139, 13 οίον; 145,23 τό for του; 147, 11 τό after του omitted; 149, 15 πάσαν omitted; 157, 6-8 τους-έπιφυλάσ­ σοντας; 165, 18 καταλλευόμενος (sic); 167, 6 άχθηδόνας; 168, 4 εΙδέας; 169, 24 έναπομένωμεν; 170, 10 νικ όντων (corrected ίη Υ). C.

MANUSCRIPTS OF ΤΗΕ Φ FAMIL Υ

There are many more common νariants ίη ΥΜ ίη De beatitudinibus than ίη De oratione dominica, and this is the most obνious difference between the text traditions of the two treatises. ΥΜ offer a substitution of synonyms or quasisynonyms ίη the text which may once haνe been glosses, and there are additions to the text that may haνe the same source. Α change of word order may occur, and some words are

ΧΧΧΠΙ

PREFACE

PREFACE

101, 2 τε (cf. Α); 107, 14 ή placed before rather than before της (for better rhythm); 115, 3 βαρεί rather than βάρει; 121, 7 το (which may be a conjecture; cf. the correction ίn ο); 131, 26 ή is not read before συνδιάθεσις (for better rhythm); 134, 12 εύφημούμενος, but the passage is difficult; 136, 5 θερίζεις; 137, 16 ούδε rather than ούτε; 137, 19 έν; 142, 19 γυμνότερον ό λόγος rather than ό λόγος γυμνότερον (for better rhythm); 145, 8 τφ rather than το or του (here ΜΑ; V is missing); 152, 14 αύτή rather than αύτη; 158, 1 τών is read before περι (cf. Ε); 161, 13-14 ή is placed before νομοθεσία rather than before της (for better rhythm).

132, 1 ττί added before του (removed by a later hand ίn ο); 132, 9 αύτην for έαυτην; 133, 5 το for του; 133, 20 το for τον (corrected by a later hand ίn ο); 134, 18 ύπερκείμενον; 136, 14 έπιτετευγμένοι (corrected by a later hand ίn Ο); 137, 13 θεον for θεος δν; 138, 5 έλθ1]; 138, 6 θατέρου; 139, 1 μωσης; 139, 2-3 είδον and διωρίσαντο, with και παυλος placed before ούκ; 139, 8 κάτω omitted; 139, 14 τι omitted; 139, 18 ούδε for ούτε; 139, 19 ούκ added before άπεκλή­ ρωσε; 142, 6 κατιδείν το ποθούμενον added after δέξασθαι (cf. the marginal note by a later hand ίn W); 143, 9 προ­ τυπώσας (cf. Μ); 145, 13 ήμίν (cf. 17 τε for δε); 147, 2 προεμαρτύρησεν (cf. Υ); 147, 10 το for του, and το omitted; 147, 11 άποδύεσθαι; 147, 13-14 έκκελευόμενος (έγκ­ written by a later hand ίn R); 151, 14 ην for ής; 151,29 δ for φ; 152, 4 προς omitted; 152, 12 παρτί; 154, 6 περιλήψεως; 155, 11 ό omitted; 155, 19 τι omitted; 156, 5 έκουσίως; 158, 7 μη omitted; 158, 9 κακών (cf. C); 159, 1 έπιμορφίζεται; 159, 1 δεξιοίς (cf. CS); 159, 4 φ omitted; 160, 16 γίνεται; 160, 17 τον for το; 163, 14 ούρανον άγει; 163,22 και for κατα; 164, 9 λόγοις; 164, 11 του before έν omitted; 165, 14 ύπεριδων (cf. Ζ); 168, 22-23 ώς for η ώς εί; 169, 24 άπέλθωμεν; 170, 16-17 ταυτα άποκτησώμεθα omitted.

χχχιν

98, 9

τουτον;.

διαγωγή

D.

ΤΗΕ Ψ FAMILY

The Ψ family is distinguished by many variants of all kinds, as the following examples indicate: 80, 10 αν omitted; 80, 25 τουτο for μετα τουτο το; 81, 26 ουν omitted; 83, 11 τφ μέτρφ; 85, 11 εύλόγως; 85, 18 σύστασιν omitted; 86, 10 έπιτέρποντα; 89, 7 τον omitted; 92, 20 ή after γη omitted; 93,20 προσβολήν (cf. Ζ); 94, 20-21 ύπερκείμενον (corrected by a later hand ίn Ο); 97, 1 ούτε for ούδε; 97, 3 συν­ εκφύοντα; 97, 8 τον omitted; 98, 2 ό omitted; 98, 24 κάτω omitted; 100, 17 τρέψαι; 100, 20 κατ' (corrected 02); 101, 3 άπεργάσηται; 102, 28 βιώσεται omitted; 103, 14 τουτο (corrected ίn ο); 103, 26 ζόφφ διαβιών; 106, 19 συ(ν)στρε­ φομένας (corrected ίn Κ); 106, 27 ούκ έστιν omitted; 108, 9 νυν μεν γάρ omitted; 111, 1 την added before τροφην; 111, 1 έχομεν added after τροφην; 111,15 τι for τινα (corrected by a later hand ίn OR); 113, 5 και for καν before κυριεύ1] (corrected 02); 115, 6 γάρ for δέ (cf. Ζ); 115, 25 πιείν for άρτον; 120, 1 πάσης; 120,23 μαρανθείσης; 121, 1 ούτε for ούδε; 124, 27 μεν omitted; 126, 5 προσκαλείται; 126, 26 ή omitted; 127, 11 πάντως (corrected by a later hand ίn ο); 128,9 λίθοις; 128,24 είς omitted; 130,2-3 παρασχόμενος; 130, 3 φησι καθως; 130, 15 παρέχουσα; 132, 1 άνακείσθαι;

χχχν

Ε. MANUSCRIPTS OF ΤΗΕ Ψ FAMILY

The close relationship of OR is indicated by such variants as the following: 90, 26 λήξις ίn R, -η- ίn Ο apparently corrected from -ή-; 90, 26 θαυμάσεις (cf. V; corrected by a later hand ίn Ο); 94, 12 γεννημάτων; 119, 2 δε before τών omitted (cf. W); 122, 8 τον before ίσχυρόν omitted (corrected ίn both by a later hand); 123, 17 και το κράτος omitted; 146, 26 φησί (cf. W's marginal note and the Syriac); 147, 2 φηνεες (corrected from -σι ίn R); 155, 22 ύπερβάλλεσθαι; 157,18 πηλημένον (without accent ίn Ο); 170, 17-18 άντι­ καταλάσσομεν (sic; but λ has been the result of a correction, apparently by a later hand, ίn R).

xxxVI

PREFACE

PREFACE

That R is independent of Ο ίη this treatise as well may be shown by the errors of Ο which are not repeated ίη R, such as the following: 80, 21-22 μακαριστον-δντως omitted; 91,27 καθελκέτωσαν for καθελκέτω σου; 97, 7 καπραύνοι (sic); 106, 13 άνέλεως; 110, 19 εκκαθίραντες (-ας is a correction ίη both); 111, 7-8 κατα-κράσεως omitted; 125,28 μένοιτο; 130, 20 έαυτους;' 154, 25 εχθρών; 159, 1 ευφή­ μοι; 161, 1 το for τφ (cf. W; despite φαινομένφ); 164,20 τυράνων; 166, 2 τουτο; 167, 19 γαρ omitted (cf. W).

Αη example of conflation ίη Α may be seen at 115, 25, where we read αρτον πιείν (αρτον Φ, πιείν Ψ), corrected to

F.

MANUSCRIPTS ΟΡ MIXED TRADITION

As ίη De oratione dominica, so ίη De beatitudinibus Α shares many variants with Φ, as ίη the following examples: 78, 9 προς τούτοις πάρεστι; 82,23 ήδη added after μεν; 94, 28 το-ύπερκείμενον; 95, 9 η for και; 100, 20 έαυτους placed before τφ; 102, 3 δη for δε; 108, 15 έαυτφ omitted (cf. Ζ); 113, 8 προσήκοντι; 118, 16 όνόματος omitted (cf. Ζ); 119, 19 τετριμμένος (cf. Ν); 120, 25 ενηδρυνθη (sic); 159, 18 ίδιον και εξαίρετον (cf. Ν; note differences ίη νΜ and ίη W); 161, 9-11, where three lines are omitted; 162, 11 νοουμένων (cf. Ζ); 165, 18 καταλευόμενος (-λλ- ίη Φ); 167, 6άχθηδόνας; 168,11 κακίας added afterίχνος (cf. Ζ); 169, 7 όνόμασι(ν) (cf. Ζ). Α also has variants ίη common with individual members of the Φ family, as ίη the following examples: 77, 4 εστιν placed before ώς (cf. W); 78, 3 συναναβαίνοντας (cf. ΥΜ); 78, 10 ύψηλης και μεγάλης (cf. ΥΜ); 85, 12 σοι το for τον (cf. ΥΜ); 103,26 ζόφφ δια βίου (cf. ΥΜ); 128, 22 εγκλήσει (cf. W, also CNS); 129, 3 τών added (cf. ΥΜ); 130, 4 και άφθαρσίαν added (cf. ΥΜΖ); 130, 10 πάλιν added (cf. VW); 139, 8 κατωτάτω (cf. ΥΜ); 142,2 τοιουτον omitted (cf. W). The variants shared by Α and Ψ may be illustrated by the following examples: 92, 24 εν omitted; 100, 17 τρέψαι (cf. S); 100,20 κατ' for καθ'; 106, 19 συστρεφομένας (note correction ίη Κ and variation ίη R); 112, 4- 5 συμμετρών; 126, 5 προσκαλείται (cf. CS); 145, 17 τε for δε; 152, 12 παΡΌ.

χχχνιι

άρτοποιείν.

Other passages of interest that Α has ίη common with CNS wil1 be mentioned ίη the discussion of that family. This manuscript has suffered considerable damage and shows a 10ss of folia and confusion ίη their sequence. Some of the original vellum folia of the eleventh century have been replaced by folia written οη paper ίη a hand of the sixteenth century. The citations of Α ίη the critical apparatus are from the folia of the eleventh century except for the following lines, which refer to the more recent folia of De beatitudinibus: 131, 12; 134, 11; 136,24; 141,7; 145,8; 148,23; 169, 22. References ίη this section of the Preface to the later hand of Α are indicated by italicized page and line numbers. This manuscript is discussed by Ρ. Franchi de' Cavalieri and G. Muccio, ''Index codicum graecorum bibliothecae Angelicae," Studi italiani di jίlologia classica, ιν (1896), 51. CNS share a number of variants, of which the following are examples: 112, 1 επιθυμητικου; 116, 19 είναι τρόφιμον (cf. Α); 117,8 ην added before νυν; 130, 15 όμοίων for ίδίων (cf. Α); 158, 25 βέβυστο; 160, 12 έαυτου CS, έαυτον Ν for εν έαυτφ; 160, 24 επανέλθοι; 167,25 ήλθεν; 168, 1 πέτρος for παυλος; 168,3 παυλος for πέτρος; 168, 11 το added before δια; 168, 17 δώσει for δοίη; 169, 14 αυτοδέσποτον for άδέσποτον; 169, 24 εναπομενουμεν; 169, 26 σοι omitted; 170, 18 α for δ; 170,22 χάριτι followed by και φιλανθρωπί~ CS, και φιλη- (sic) Ν. CNS have numerous variants ίη common with Φ, although ίη many instances one or two members of this triad are missing (which happens frequently ίη this work) or there is disagreement among the members themselves, as ίη the following examples: 82, 23 ήδη added after μεν (cf. ΑΕ; NS missing); 95, 9 η for και (cf. Α; CN missing); 102, 3 δη for δε (cf. ΑΕ; CN missing); 112, 4-5 σύμμετρον (Ν follows Ψ); 113, 8 προσήκοντι (cf. ΑΕ; σ erased ίη C; S follows Ψ);

PREFACE

PREFACE

118, 16 όνόματος omitted (cf. ΑΖ); 120, 25 ένιδρυνθύ (cf. missing); 126,20 τόν for τό (cf. Ε; CS follow Ψ); 131, 27 εύκαιρότερον (cf. Ε; C missing); 137, 22 πρόσωπον τοϋ κυρίου Ν, τό πρόσωπον κυρίου S (cf. ΕΖ; C missing); 145, 23 τό for τοϋ (cf. Ε; C missing); 147, 11 τό after τοϋ omitted (cf. Ε; C missing); 149, 15 πάσαν omitted (C missing); 152, 6 γένος (cf. ΕΖ; C missing); 154, 1 πληρωτην (cf. Ζ; CS follow Ψ); 157, 6-8 άλλα τους-έπιφυλάσσοντας; 157, 18

(cf. Ε; C inissing); 142, 6 κατιδείν τό ποθουμενον added after δέξασθαι (cf. Ε and later marginal note ίη W; C missing); 158, 9 κακών (NS follow Φ); 159, 1 δεξιοίς (cf. Ε); 160, 16 γίνεται (cf. Ε; Ν follows Φ); 169, 22 τοίνυν added after άνάγκη (cf. ΕΖ; Sfollows Φ). C~ have numerous readings, not found ίη ΦΨ or the Syriac, that offer an expansion of the text. Ιη these passages Ν either is missing or shows ηο such expansion. The expanded text is found ίη both C and S when neither manuscript is missing. Instances may be noted ίη the critical apparatus ίη the following passages: 78, 12 C (cf. Α); 86, 16 CS (cf. Α); 90, 4 CS; 92, 5 S; 92, 16 S; 93, 7 S; 96, 3 S; 103, 13 S; 103, 14 S; 103, 15 S; 120, 25 CS; 154, 11 CS; 157, 6 CS; 158, 5 CS; 159, 1 CS; 160, 14 CS (cf. Α). One or more members of the CNS family often offer textual variations of greater or lesser plausibility, sometimes with the support of other manuscripts, including members of the ΦΨ families, especially W, and the Syriac, as ίη the fol10wing examples: 86, 4 πρός τό άλμα κουφως άναπηδώσιν CS (Ν missing); 86, 18 έκεί μοι δείξον for ποϋ CS (Ν missing); 90, 2 σπουδαζομένης αύτφ added after της CS (Ν missing); 97, 10 τοϋτον for τοϋτο S (cf. the Syriac and the later correction ίη R; CN missing); 103, 4 έπιγίνεται for γίνεται S (CN missing); 119, 15 τοϋ θεοϋ added after δικαιοσυνην CS (cf. WZ; Ν differs); 120, 22 και before χρόνου omitted CS (cf. W; Ν missing); 153, 26 ό την είρήνην έν άλλοις κατεργαζόμενος CS (Ν differs); 157, 1 με placed after και ίη the preceding line CS (cf. W; με omitted ΑΝ); 165, 11-12 τό placed before κατα CNS (cf. W Α). Most striking are the passages ίη which members of the CNS family offer the best reading, with varying degrees of support - sometimes very limited - from other manuscripts, as indicated by the following examples: 103, 26 έν S (cf. Ζ; omitted ΦΨ; CN missing); 103, 26 ζοφώδει βίφ S (cf. W and the Syriac; CN missing); 104, 3 τό S (cf. W; CN missing); 104, 17-18 ένευρισκόμενον S (cf. W; CN missing); 104, 18 περασμοϋ S (cf. ΕΖ and corrections ίη VO; CN miss-

χχχνιιι

ΑΕ; Ν

C); 159, 18 ίδιον και έξαίρετον (cf. Α; note differences ίη ΥΜ and ίη W; CS follow Ψ); 161, 9-11, where three lines are omitted ίη Ν (cf. ΑΖ); 162, 11 νοουμένων (cf. ΑΖ; first ν written above line ίη Ν; CS follow Ψ); 165, 18 καταλεβόμενος (sic Ν; cf. ΑΕ; CS follow Ψ); 168, 11 κακίας added after ίχνος (cf. ΑΕΖ); 169, 7 όνό­ μασι (cf. ΑΕΖ). CNS also have variants ίη common with individual members of the Φ family, as ίη the following examples: 112, 5 ποιουμενος added after δόσιν (cf. ΥΜ; Ν differs); 128, 22 έγκλήσει (cf. WA); 129, 3 τών added before άγαθών (cf. ΥΜΑΖ); 130, 4 και άφθαρσίαν added after τιμην (cf. ΥΜΑ); 130, 10 πάλιν added after δε (cf. VW Α); 130, 24 έν τύ μεγάλτι-πηγύ (cf. ΥΜΑ; W omits έν; CS follow Ψ); 138, 21 τροφήν for φωνήν (cf. ΥΜΑΖ; τρυφήν W; C missing); 142, 1-2 δυνασθαι τοιοϋτον omitted (cf. WA; only δυνασθαι omitted ΥΜΖ; C missing); 154,7 έμπεριλαβων (cf. ΥΜ, later correction ίη R). CNS also share many variants with Ψ, the same qualifications applying as we saw ίη the common variants of CNS and Φ, for example: 81, 26 ουν omitted (NS missing); 85, 12 τό for τόν (cf. Α; Ν missing); 97, 1 ούτε for ούδε (cf. Ε; CN missing); 100, 17 τρέψαι (cf. ΑΕ; CN missing); 116, 22 ένεργηται και έν ήμίν (Ν follows Φ but with ένεργείται); 120, 1 πάσης (cf. Ε; Ν follows Φ); 126, 5 προσκαλείται (cf. ΑΕ; Ν follows Φ); 130, 2-3 παρασχόμενος (Ν follows Φ); 130, 3 φησι καθως (NS follow Φ); 132, 9 αύτην for έαυτην (cf. Ε; C missing); 133, 5 τό for τοϋ (cf. Ε; C missing; Ν fol10ws Φ); 139, 1 μωσης (cf. Ε; C missing); 139,14 τι omitted τινα πεπιλημένον (-λωμ-

ΧΧΧΙΧ

PREFACE

PREFACE

ing); 107, 15 τφ S (cf. Α and later correction ίη Ο; CN missing); 121, 11 ίσοταχώς αει CS (cf. the Syriac and the approximation ίη W; Ν missing); 124, 2 τον omitted CNS (cf. W); 124, 5 ουν omitted CNS (cf. W); 124, 7-8 πάσΊ)­ μακαριότητι CS (cf. W; Ν differs); 129, 19 τφ CS (perhaps a correction from το ίη S; cf. correction ίη Ο; Ν differs); 131, 12 τφ CNS (cf. νΑ and correction ίη Ο).

NS); 133,5 το for του (cf. S); 138, 5 ελθΊ); 139, 1 μωσης (cf. NS); 139, 2 αύτον; 139, 14 τι omitted (cf. NS); 142, 6 κατιδείν τον ποθούμενον .added after δέξασθαι (cf. NS; also the later marginal note ίη W that agrees with Ε οη τον rather than το); 143, 9 προτυπώσας (cf. Μ); 147, 10 το omitted; 151, 14 ην for ής; 155, 19 τι omitted; 159, 1 έπιμορ­ φίζεται; 159, 1 δεξιοίς (cf. CNS); 160, 16 γίνεται (cf. CS); 163, 14 ούρανον; 163, 22 και for καηι; 169,24 απέλθωμεν. There are some examples of apparent conflation ίη Ε: 157, 6-8 αλλ' as ίη Ψ, but έπιφυλάσσοντας as ίη Φ; 168,22-23 11 ώς Ε compromises between 11 ώς εί Φ and ώς Ψ. More complex is 145, 13 and 17, where Ε reads ήμίν Ψ rather than μεν Φ, but then chooses δε Φ rather than τε Ψ; however, a later hand has written μεν above ήμίν.

XL

Ε has many variants ίη common with Φ, of which the following are examples: 81, 10 προσώπου (cf. the Syriac); 82, 16 ζών (cf. the Syriac); 82, 23 ήδη added after μεν (cf. AC); 94, 17 όξύρροπος; 94, 28 το-ύπερκείμενον (cf. Α); 95, 12 διαιρουμένου (cf. the Syriac; αντι is written above the line ίη Ε by a later hand); 100, 20 έαυτους placed before τφ (cf. Α); 102, 3 δη for δε (cf. AS); 106, 13 ερως (cf. the Syriac); 108, 15 έαυτφ omitted (cf. ΑΖ); 113, 8 προσήκοντι (cf. ACN); 120, 25 ένιδρυνθίί (cf. ACS; second ν erased ίη Ε); 126,20 τον for το (cf. Ν); 131,27 εύκαιρότερον (cf. NS); 137, 22 το πρόσωπον κυρίου (cf. NSZ); 145, 23 το for του (cf. NS); 147, 11 το after του omitted (cf. NS); 152,6 γένος (cf. NSZ); 161, 9-11 ή μεν τάξις-τφ λόγφ omitted (cf. ΑΝΖ); 165, 18 καταλευόμενος (cf. ΑΝ; -λλ- ίη Φ); 168, 4 είδέας; 168, 11 κακίας added after ίχνος (cf. ACNSZ); 169, 7 όνόμασι(ν) (cf. ACNSZ). Ε shares some variants with VM, as ίη the following examples: 82, 24 έστιν βίου (έστιν omitted W); 97, 3 τη φωνη τον αφρον; 113, 6 ουτε μιας for ούδεμιας; 138, 21 τροφήν for φωνή ν (cf. Ζ; τρυφήν W). Note 139, 8 κατωτάτω (corrected from κάτω ίη Ε, but by a later hand). Ε has a large number of variants ίη common with Ψ, as ίη­ dicated by the following examples: 92,20 ή after γη omitted; 93, 20 προσβολήν (cf. the Syriac); 97, 1 ουτε for ούδε (cf. S); 98, 2 ό omitted; 100, 17 τρέψαι (cf. AS); 101, 14 απ 0δέδεικται (cf. the Syriac); 103, 26 ζόφφ διαβιών; 106, 27 ούκ εστιν omitted; 108, 9 νυν μεν γάρ omitted; 115, 6 γάρ for δέ (cf. Ζ); 120, 1 πάσης (cf. CS); 126, 5 προσκαλείται (cf. ACS); 127, 11 πάντως; 132, 9 αύτην for έαυτην (cf.

ΠΙ. ΤΗΕ

XLI

SYRIAC AND GEORGIAN MANUSCRIPTS

Two more or less complete manuscripts of the Syriac version have been used ίη this edition for both De orαtione dominicα and De beαtitudinibus: Codex Vaticanus syriacus 106 (6th cent.) (Ζ) Codex Musei Britannici syriacus 564 (add. 14,550) (6th cent.) (Σ) Ιη addition, a manuscript containing portions of De tione dominicα has received more limited use:

orα­

Codex Musei Britannici syriacus 770 (add. 14,617) (7 -8th cent.) (Υ) There are also a few other manuscripts containing selections from the two works of Gregory: Codex Musei Britannici syriacus 565 (add. 14,635) (6th cent.) Codex Musei Britannici syriacus 793 (add. 14,577) (9th cent.) Codex Musei Britannici syriacus 795 (add. 14,601) (9th cent.)

XLII

PREFACE

PREFACE

Codex Musei Britannici syriacus 812 (add. 17,183) (10th cent.) There is an editionof Vat. syr.106 for the first homily of De oratione dominica published ίη Ρ. Zingerle, Monumentα syriaca (lnnsbrίick, 1869), Ι, 111-116. Αη edition of the same manuscript for the first three homilies of this work is La versione siriaca del HDe oratione dominica" di Gregorio di Nissa, Parte Ι (Rome, 1972), containing the Syriac text with Italian translation and notes, edited by Margherita Lucioli Campi, under the auspices of the Consiglio Nazionale delle Ricerche. The same editor uses this manuscript for La versione siriaca del commento alle HBeatitudini" di Gregorio di Nissa (Rome, 1976), with eight fascicles for the Syriac text and eight for the Italian translation and notes. Vat. Syr. 106 is discussed by Α. Baumstark, Geschichte der syrischen Literatur (Βοηη, 1922), ρ. 79, n. 3, and by W. Wright, Catalogue ΟΙ Syriac Manuscripts in the British Museum, ΙΙ (London, 1871), 445. They both place the manuscript ίη the sixth century, the former with some question. Ιη S.E.-J.S. Assemani, BibliothecaeApostolicae Vaticanae codicum manuscriptorum catalogus, Ι, ΠΙ (Rome, 1759), 48, the manuscript is assigned to the eighth century. Philip Levine, ίη Harvard Studies in Classical Phίlology, LXIII (1958),482, writes that "according to the present νice­ prefect of the Biblioteca ν aticana, Dom Α. νan Lantschoot, it more likely belongs to the tenth century, although the translation itself probably goes back to the earlier date." The editor of the Syriac-Italian edition of the De oratione dominica mentioned above, Introduzione, ρ. Ι, is another partisan of the sixth century. ΜΥ learned colleague, the late Hermann Langerbeck, ίη his edition of In Canticum Canticorum, νι, ΙΧΙΙ, places this manuscript ίη the fifth-sixth century, saying, "dubium ηοη potest esse." (He considers Β.Μ. 565 as originally forming part of Vat. syr. 106.) For purposes of this edition the sixth-century date has been deemed reasonable. It is really the date of the translation that

ΧΙΙΙΙ

is relevant to our purposes, and the proximity of the archetype of the Syriac translation and the Φ family of Greek manuscripts to the time of Gregory himself is, as already stated, of the greatest importance to this edition. ΑΙΙ the Syriac manuscripts used (ΖΣγ) exhibit the same basic translation of the Greek original, but each introduces indiνidual variants. De oratione dominica and De beatitudinibus were translated into Georgian, as indicated by G. Peradze, "Die altchristliche Literatur ίη der georgischen ϋberΙίeferung, " Oriens Christianus, Dritte Serie, Fίinfter Band (1930), ρ. 91. De oratione dominica is found, he says, note 4, ίη manuscript Νο. 108, 316-330, and De beatitudinibus, note 5, ίη manuscripts Νο. 55, 278-309, and Νο. 108, 57-124. The pagination giνen for De oratione dominica, however, ίη the translation and ίη the corresponding columns of ΡΟ, XLlY, 1119-1136, suggests that only the first homily was translated. These manuscripts are listed ίη the earlier catalogue of Th. D. Zordanija, Opisanie rukopisej Tίflisskago Cerkovnago Muzeja Kartalino-Kachetinskago duchovenstva, Ι (Tiflis, 1903), 42-46 and 123. The translation of De oratione dominica was made by Euthymius (963-1028), according to Michael Tarchnisνili, Geschichte der kirchlichen georgischen Literatur Studi e Testi 185 (Citta del Vaticano, 1955), ρ. 138 (though his pagination differs from that of Peradze), and he relates ίη ρ. 15, n. 2, the successive locations of these manuscripts, the latest being the "Staatsmuseum Georgiens" ίη Tiflis. The Georgian translations were not aνaila­ ble for this edition. J

ιν.

GREEK MANUSCRIPTS ΝΟΤ CITED CONSPECTUSSIGLORUM

ΙΝ ΤΗΕ

The following manuscripts containing, ίη whole or ίη part, De oratione dominica (Orat.) or De beatitudinibus (Beat.) or both, have been collated (ίn many cases recollated by a second scholar) either for the complete text of the treatise(s)

PREFACE

PREFACE

XLIV

or for a ,substantial specimen of the text. The relations of these manuscripts to the principal manuscripts have been estab1ished, and as a result these manuscripts have been determined to make ηο significant contribution to the text: Codex Ambrosianus graecus Β 39 sup. (Ambros. 89); paper, 16th cent.; Beαt. Hom. ι-ιν, 76r. Codex Ambrosianus graecus Ι 16 inf. (Ambros. 1044); paper, 16th cent.; Beαt. Hom. ι-νπ, 114v. Codex Ambrosianus graecus Q 14 sup. (Ambros. 668, o1im Τ 302); paper, 15th cent. (1487-89); Orαt. Hom. Ι, 221ν; Beαt., 164r. Codex Angelicanus excerpt, 91r.

Β.

3. 9; paper, 15th cent.;

Beαt.

Hom.

Ι

CodexAtheniensis graecus 2086 (olim Saloniki Gymnas. 17); paper, 14-15th cent.; Orαt., 122ν; Beαt., 7r. Codex Atheniensis graecus Benaki 10; vellum, 10th cent.; Orαt., 29r; Beαt. beginning defective, lr. Codex Athous Dionysiou 214; paper, 15th cent.; Hom. Ι-ΠΙ; ιν incomplete, 91r; Beαt. Hom. νπι; Π, ιν, ν, and νπ incomplete, 61r. Codex Athous Grigoriou 1; vellum, 9th cent.; Beαt. Hom. 1- νπ; νπι defective, 178r. Codex Athous Iviron 555; paper, 14th cent.;

Orαt.,

Beαt.

Orαt.

Codex Bodleianus Auct. Τ. 2. 16 (Bodl. Miscell. 216); vellum palimpsest, 15th cent.; Beαt. Hom. Ι-Π; ΠΙ defective, lllr. Codex Bodleianus Auct. Τ. 5. 11 (Bodl. Miscell. 273); paper, 16th cent. (1570/1572); Orαt., 321r. Codex Bodleianus Baroccianus 27; paper, 14th cent.; 174r; Beαt. beginning defective, 125ν.

Orαt.,

Codex Bodleianus Baroccianus 108; paper, 16th cent. (1574); Orαt., 61ν; Beαt., lr. Codex Bodleianus Canonicianus graecus 104; paper, 16th cent.; Beαt., 100r. Codex Bodleianus Laudianus graecus 17; paper, 15th cent.; Orαt., 285r, 233r, 295r; Beαt., 239ν. Codex British Museum Burneianus 52; vellum, 13 -14th cent.; Orαt., 100; Beαt., 32. CodexBritishMuseum OldRoyall6. D. 1; vellum, 12-13th cent.; Orαt., 429r; Beαt., 450r.

and

Codex British Museum Ρ. 31,275 (Add. 36,669); paper, 14th cent.; Beαt. abridgment, 195r.

137r;

Codex Constantinopolitanus Παναγίου Τάφου 145; paper, 16th cent.; Orαt. Hom. ΠΙ excerpt, 285ν.

Ι

273r.

Codex Athous Lavras 217 (Β 97); vellum, 12th cent.; Hom. Ι-ΠΙ; ιν defective, 251ν.

XLV

Orαt.

CodexAthous Lavras 1406 (Κ 119); paper, 17th cent. (1635); Orαt., 139r; Beαt., 165r. Codex Athous Lavras 1545 (Λ 55); paper, 16th cent. (1501); Orαt., lr. Codex Athous Vatopediou 128; vellum, 14th cent.; 209r; Beαt., 161r.

Orαt.

Codex Athous ν atopediou 451; paper, 17th cent.; Hom. Ι incomplete, ρ. 93.

Orαt.

Codex Duke University, W.R. Perkins Library, Greek Manuscript 47; paper, 16th cent.; Beαt. sole contents. Codex Laurentianus Conv. Soppr. 108; paper, 17th cent. (1602); Beαt., 239r. Codex Matritensis graecus 4680; paper, 13-14th cent.; Orαt., 51r; Beαt., 75v. Codex Matritensis graecus 4864; paper, 16th cent. (c. 1563); Orαt., 336ν; Beαt., 292ν.

Codex Mediceus Laurentianus, plut. νι, cod. 14th cent.; Orαt. Hom. ΠΙ excerpt, 189r.

ΧΠ;

paper,

PREFACE

XLVI

PREFACE

XLVII

Codex Mutinensis Estensis graecus 216 (olim Π. Η. 1); paper, 16th cent.; Beαt. Hom. Ι-ΙΠ incomplete, 41r.

Codex Taurinensis graecus B.IV. 23; paper, 16th cent.; Beαt., lr.

Codex Mutinensis Estensis graecus 249 (olim Π. G. 13); paper, 15-16th cent.; Orαt. Hom. Ι defective, 315ν; Beαt., 225r.

Codex Taurinensis graecus C. 1.11; paper, 14th cent.; end defective, 293r; Beαt. end defective, 200ν.

Codex Ottobonianus graecus 41; paper, 17th cent.; 139r. Codex Ottobonianus graecus 146; paper, 17th cent.; lr.

Orαt.,

Codex Ottobonianus graecus 390; paper, 16th cent. (1537); Orαt., 83ν; Beαt. Hom. I-IV, 128r. Codex Ottobonianus graecus 428; vellum, 11th cent.; 299r.

Orαt.,

Codex Parisinus graecus 584Α; paper, 13th cent.; Hom. ΠΙ - V incomplete, 1r.

Orαt.

Codex Parisinus graecus 585; paper, 16th cent.;

Orαt., 151ν;

Beαt., 185ν.

Codex Urbinas graecus 14; paper, 15th cent.;

Orαt., 35ν;

Beαt.,2r.

Codex Vallicellianus graecus 26 (1525); Beαt., 90r.

(Β

124); paper, 16th cent.

Codex Vallicellianus graecus 62 (D 56); paper, 16th cent.; Orαt., 259r; Beαt., 91r. Codex Vaticanus graecus 444; paper, 14th cent.;

Orαt., 133ν;

Codex Vaticanus graecus 445; paper, 16th cent.; Ι, 23r; Beαt., 2r.

Orαt., 404ν;

Codex Vaticanus graecus 449; vellum, 11th cent.; Beαt., 42r.

Codex Parisinus graecus 1000; paper, 14th cent.; Beαt., lr.

Orαt.,

Codex Parisinus graecus 1010; paper, 16th cent.;

Orαt., 64ν;

49r;

Beαt.,4r.

Codex Parisinus graecus 1504; vellum, 12th cent.;

Orαt.,

46r;

Beαt.,5r.

Beαt., 168ν.

Codex Parisinus graecus 586; paper, 16th cent.; Beαt., 357r.

Codex Taurinensis graecus C. νl. 28; paper, 16th cent.; Beαt. damaged, lr (olim 108r). Codex Urbinas graecus 13; paper, 17th cent.;

Beαt.,

Orαt.

Orαt.,

167ν.

Orαt.

Hom.

Orαt., 76ν;

Codex Vaticanus graecus 1409; paper, 13-14th cent.; 154r; Beαt., 137v.

Orαt.,

Codex Vaticanus graecus 1726; paper, 16th cent.;

Beαt.,

2r.

Codex Vaticanus graecus 1729; paper, 16th cent.;

Orαt.,

lr.

Codex Vaticanus graecus 2225; pa per, 14th cent.; 281r; Beαt., 220r.

Orαt.,

Codex Patmensis 47; vellum, 10-11th cent.; Orαt. Hom. ι-πι; ιν and V incomplete, 173r; Beαt., 122r.

Codex Vaticanus graecus Ρίί Hom. Ι, 53r; Beαt., lr.

Codex Salmanticensis 2728 (olim Biblioteca de Palacio 3179); paper, 16th cent.; Orαt., 342r; Beαt., 284v.

Codex Venetus Marcianus graecus Π. 53 (olim Nani 74) (collocazione 1165); paper, 16th cent.; Orαt., 64ν; Beαt., 2r.

Codex Sinaiticus graecus 331; paper, 16-17th cent.; lr; Beαt., 60r.

Codex Vindobonensis Iuridicus graecus 13; paper, 16th cent.; Orαt., 143r; Beαt., 191r.

Orαt.,

Π.

4; vellum, 11 th cent.;

Orαt.

XLVIII

PREFACE

PREFACE

Codex Vindobonensis Theologicus graecus 42; paper, 12th cent.; Orat.~ 22ν; Beat. incomplete, lr. Codex Vindobonensis Theologicus graecus 105; paper, 16th cent.; Beat., lr. Codex Vindobonensis Theologicus graecus 160; vellum, 11-12th cent.; Orat., 170v; Beat., 114r.

V. USE

ΟΡ ΤΗΕ

XLIX

MANUSCRIPTS

As a result of the description of the manuscripts we can arrive at a stemma ofthe principal manuscripts used ίη the construction of the text which will be valid for both treatises (with the qualifications already mentioned): Archetype (5-6th cent.)

Codex Vindobonensis Theologicus graecus 168; paper, 14-15th cent.; Beat., 120r. Codex Vindobonensis Theologicus graecus 216; paper, 16th cent.; Orat., 152r; Beat., 105r. Codex Vindobonensis Theologicus graecus 239; paper, 15th cent.; Orat., 45r; Beat., lr.

V

Μ

w

Ο

R

Κ

The sub-archetype Φ, or the combination of Φ and the Syriac, is roughly equal to Ψ ίη value, and when they disagree the individual variant must be considered οη its own merits. From the six extant Greek manuscripts noted ίη the stemma the sub-archetypes Φ and Ψ can usually be reconstructed with considerable confidence, and ίη these cases the exclusion of individual aberrations from the critical apparatus has eliminated much unnecessary and distracting material, at the same time saving much space thereby. That is, the individual manuscript is estimated to be of value οηlΥ ίη­ sofar as it is a means of reconstructing its exemplar. Ιη many instances, however, especially when there is disagreement of any two manuscripts with the others, it has been thought advisable to report the individual readings.

PREFACE

PREFACE

There are gaps ίη some ofthese six manuscripts, which are noted ίη the critical apparatus. When these gaps occur, greater use is made ofthose manuscripts, Α, the CNS family, and Ε, whose readings are not reported regularly ίη the critical apparatus. But these manuscripts are frequently cited elsewhere as well, when they offer a reading of possible ίη­ terest, if οηlΥ a conjecture worthy of some consideration. Α word should be added to what has already been stated about the Syriac translation. It would seem from the stemma that the agreement of Ψ and the Syriac against Φ should determine the reading of the archetype, and this has generally been accepted as true. But there are instances ίη which the reading of Φ has been followed against the combined authority of Ψ and the Syriac. One can say that the Syriac translation by its very nature introduces an element of υη­ certainty ίη many kinds of variants. Or one can point to the possibility of Ψ and the Syriac falling into the same error ίη­ dependently. But ίη certain passages, ίη the last analysis, one must judge that the reading of Φ is to be preferred regardless of the logic of the tradition. This kind of reasoning may apply elsewhere as well, as, for example, when the reading of νΜ or of W is accepted against the authority of all the other manuscripts.

tises, the vulgate text, represented ίη the Conspectus Siglorum by the symbol ''ν,'' was based οη a manuscript or manuscripts belonging to the Ψ family, as the critical apparatus demonstrates throughout. Moreover, the exemplar for De oratione dominica was a member of that family, resembling R rather than Ο or Κ, that was affected by the substantial gap ίη Homily ΠΙ described earlier, which is to be found ίη many of the recentiores.

L

νι ΤΗΕ

PRINTED EDITIONS

Like many of the works of Gregory the treatises De oratione dominica and De beatitudinibus were first published ίη the first Paris edition of 1615 edited by Claude Morell, an edition discussed ίη previous volumes of this series. The second Paris edition of 1638 contained revisions and some works of Gregory not included ίη the edition of 1615, and it was this edition that was taken over ίη the Patrologia graeca, these two treatises appearing ίη volume XLIV. Although ηο single surviving manuscript can be proved to be the exemplar (if it was indeed a single manuscript) of either of the trea-

ιΙ

Αη attempt at a critical edition of De oratione dominica was made by G. Krabinger, S. Gregorii Episcopi Nysseni de precatione orationes V, graece et latine (Landshut, 1840). As librarian ίη Munich it was natural for him to base his text primarily οη Monacenses 370 and 107 (Ο and R ίη this edition). But, recognizing the deficiencies of these manuscripts, especially the damages suffered by 370, he sought, through the cooperation of friendly colleagues, readings ίη numerous passages of six manuscripts ίη Paris and five ίη Vienna. Ιη this way his text, though relying basically οη the Ψ family, contains readings of the Φ tradition as well. νπ.

ACKNOWLEDGMENTS

Along with my colleagues ίη this edition of the works of Gregory of Nyssa Ι recognize the towering stature of the late Werner J aeger, who was the prime mover of the incredible number of activities involved ίη the edition, and who provided an incomparable example of scholarship and dedication to all of us. The volumes of the edition are a more eloquent testimony to his benign influence than any words we can utter. The Institute for Classical Studies that he founded at Harvard University provided both collaborators-chiefly for collation-and scholarly materials without which ηο editor could have proceeded. The collaborators whom Ι recall as being especially helpful to my editorial work-others, υη­ fortunately, are unknown to me-are Paul Alexander (t),

, LII

'ι Ί ·1

PREFACE

Ι

John Ρ. Cooke, Helen Brown Wicher, Virginia CallahanCorbett, Franz Egermann

έστtν έλπΙς' έαν το πoφ~Χ'ηκ6ς, ούκ &'ν ~ς εΙ μ~ πcφ' έκεΙνου'

τΊ)ς ζωΊ)ς a~αστ~ματι τ~ν εύχαp~στΙαν άπεπλΊ)ΡοUμεν· νυνΙ

πρtν γενέσθα~ εύεpγετ~θΊ)ς, αύτο το γενέσθα~ παρ' έκεΙνου

ae προς μ6νον το δλ~κoν πα,σα σχεaον ~ άνθρωπΙνΊ) φύσ~ς έγp~γopεν. προς τοuτο ~ σπουa~· έν τoύτ~ ~ προθυμΙα' περt

λαβών, καΙ γεν6μενος εύεpγέΤΊ)σα~, έν αύτcf> ζων καΙ κ~νoύμελλ6ντων

5 ταuτα καΙ ~ μν~μΊ) καΙ ~ έλπtς καταγΙνετα~' &ϋπν6ς έση

έλπιaες της αύτΊ)ς εύεργεσΙας ~PΤΊ)ντα~. σ,) ae μ6νου το;;

καΙ ά.κοΙμΊ)τος προς τ~ν το;; πλεΙονος έπ~θυμΙαν ~ άνθρωπΙνΊ)

5 μενος,

καθώς

ένεστωτος μ~

εΙ

a~αλεΙπης

φΊ)σ~ν

ό

κύp~oς. μ6γ~ς

άπ6στολος'

&στε το;;

κ&'ν

αΙ

των

εύχαp~στων

φύσ~ς έν παντΙ πριχ.γμαη έν Φ aυνατ6ν έστ~ν έξευpεθΊ)να~

άπoπλΊ)pώσε~ς τ~ν

το πλέον' εrτε κατα τψ~ν τε καΙ a6ξαν, εrτε κατα τ~ν των

a~απαντος

ένεστωτος

ΧΡΊ)μιχ.των

χιχ.p~ν, οί)τε το;; μέλλοντος οί)τε το;; παp~ΧΊ)κ6τoς έπΙνo~αν 10 έξευρΙσκων ηνα προς τ~ν των χρεωστουμένων άντιaοσ~ν.

10

πεp~oυσ(αν,

εrτε κατα τ~ν τοu θυμο;; ν6σον,

πανταχο;; προς το πλέον ~ φύ~~ς έν τούτοις βλέπε~. των ae

~με~ς ae τοσοuτον τΊ)ς κατ' άξΙαν εύχαp~στΙας άπoλε~π6-

άλΊ)θ~νων το;; θεο;; άγαθων λ6γος ούaεΙς οί)τε των φα~νo­

μενo~ ούaε περΙ το aυνατον εύγνωμονοuμεν, ού λέγω πα,σαν

μένων οί)τε των έΠΊ)γγελμένων.

~μέpαν άλλ'

ούaε πολλοστον της ~μέpας τη

κατα

άποκλΊ)Ροuντες σχολη. τΙς μo~ την γΊ)ν δπεστ6ρεσεν;

τΙς

15 βιχ.σψον a~' έπ~νoΙας την δγραν φύσ~ν έΠΟΙΊ)σεν; τΙς gΠΊ)ξέ

μo~ τον ούρανον ώς καμιχ.ραν; τΙς a~aουχε~ μo~ τ~ν

~λΙoυ λαμπιχ.aα; τΙς άπoστέλλε~ ΠΊ)γας

έν

το;;

φιχ.pαγξ~ν ; τΙς

~τoΙμασε τοίς ποταμοίς τας aL6aους; τΙς μo~ τ~ν των άλ6γων 1:

'Αλλα καφος &'ν εrΊ) καΙ των τΊ)ς προσευχΊ)ς ΡΊ)μιχ.των

θεον

κατ~aε~ν, ώς ~στ~ aυνατ6ν, τ~ν a~ιχ.νο~αν.

aΊ)λον γαρ ()τ~ το

15 τυχε~ν ι1ν βουλ6μεθα a~a το;; μαθείν ()πως πpoσ~κε~ πo~ε~σθα~

τ~ν αrΤΊ)σ~ν πεp~γΙνετα~. τΙς οδν ~ a~aαχ~; Πpoσευχ6μενo~, φΊ)σΙ, μ~ βαττoλoγ~σΊ)τε &σπερ οΙ έθν~κoΙ· aοκοuσ~

γαρ

()η έν τη πoλυλoγΙ~ αύτων εΙσακoυσθ~σoντα~. τιχ.χα μεν οδν

ωΊ)ς

!8 Μ. αύτ6θεν ~χε~ το σαφες ~ τΊ)ς a~aασκαλΙας a~ιχ.νο~α, γυμν6τερον

20 τε καt a~ανοΙας μετέχε~ν έπο ΙΊ) σεν ; τΙς τον ΠΊ)λον τοuτον κατ'

20 ~μ~ν έκτεθε~σα καΙ ούaεν aεομένΊ) λεπτοτέρας κατανo~σεως,

εΙκ6να το;; θεΙου χαρακτηρος έμ6ρφωσεν; τΙς συγχυθε~σαν

πλ~ν &ξ~oν έξετιχ.σα~ τΙ σΊ)μαΙνε~ της βαττολογΙας το ρΊ)μα,

ι ζ ~ων

~

ι

~

'ζ

ι

ι

"ψ

υΠΊ)pεσ~αν υπε ευ~εν; ης με κoν~ν α

υχον

,Ι

ον τα

ζ

~

έν έμοΙ a~a τΊ)ς άμαρτΙας την θεΙαν εΙκ6να πιχ.λ~ν εΙς τ~ν

ώς

άρχαΙαν έπαν~γαγε χιχ.p~ν; τΙς έξo~κ~σθέντα με το;; παΡαaεΙσου

γενοΙμεθα. aοκεί τοΙνυν μo~ σωφpoνΙζε~ν τε καΙ συστέλλε~ν

&'ν

μαθ6ντες

την

a-~ιχ.νο~αν

~ξω

τοu

άΠΊ)γορευμένου

καΙ τοu ξύλου τΊ)ς ζωΊ)ς ~ξω γεν6μενον καΙ Τcf> βαpιχ.θp~ τΊ)ς

τ~ν χαυν6ΤΊ)τα τΊ)ς a~ανοΙας των ταίς ματαΙα~ς έπ~θυμΙα~ς

25 δλ~κΊ)ς ζωΊ)ς συγκαλυφθέντα έπΙ τ~ν πρώΤΊ)ν ~λκε~ μακαp~6ΤΊ)­

25 έμβαθυν6ντων, καΙ a~a τοuτο τ~ν ξένΊ)ν ταύΤΊ)ν τΊ)ς λέξεως

τα; Ούκ gστ~ν ό συν~ών, φΊ)σΙν ~ Ύpαφ~. ~ γαρ &'ν προς

κα~νoτoμΙαν έξευpΊ)κένα~, έπΙ έλέγχ~ τΊ)ς άνοΙας των περΙ

5 Act 17, 28 14-26 cf Gen ι, ι sqq 16 cf 1s 40, 22 16-17 cf Cleanth SVF Ι, 123 (538) 17 cf Ps 103, 10 24 cf Gen 2, 9 26 Rom 3, ΙΙ Ι έκεΙνφ: αύτφ Ψν έκεϊ:νός 02: έκεϊ:νο ΦΨC ~ om ν 2 έστΙν om ν παρφχΥ)κός: παρελθόν Ψν εΙ μ-η ΦΣ: πρΙν OCν Ψν (cf Beat 126,29) 3 πρΙν ΦΣ: om Ψν εύ't)ργετ~θ't)ς Ψν 4 καΙ ante γενόμενος om νΜ εύ't)ργέτ't)σαL Ο εύ't)ργέΤ't)ς R

τα άνωφελΊ) τε καΙ μιχ.τα~α τα~ς έπ~θυμΙα~ς a~αχεομένων.

εύ't)ργετ~θ't)ς ν 6 ένεργεΙας ν συ 8ε: ού8ε Σ μόνον ν 8 μ -η Φ Σ: τφ θεφ μ -η Ψν 8ιαλΙπης Ψν ένεστωτος: παρόντος Φ &ποπλ't)ρώσης ν ι ι κατ' &ξΙαν: κατιχ 8ύναμLν ΨΣν 14 όπ­ εστόρ't)σε νΜ όπέστρωσεν W 15 φύσιν ΨΣ: ταύτ't)ν ούσΙαν Φ

21

συγχεθεϊ:σαν Ψν

ό γαρ gμφΡων τε καΙ συνετος καΙ προς το χp~σ~μoν βλέπων

17 Matth 6, 7 3-4 έγρ-ήγορεν ante ~ col1 Ψν 5 καΙ 7 OCν post add Φ 10 έν τούΤΟLς ~ φύσLς Ψν ΙΙ &γαθων του θεου Φ 17 βαττολογεϊ:τε Φ 20 βύ8εν ΨΣ: ού Φ τ~ς λεπτοτέρας Ψν 23 τοΙνυν: 8έ Φ 23-24 τε om et καΙ συστέλλεLν post 8ιανοΙας col1 Ψν 25 τ-ην φαντασΙαν ante καΙ add CR2 25-26 καLνοτομΙαν τ~ς λέξεως εόρ't)κέναL Φ 27 τε om Φ ι

OCν

post

om

ταυ τα

Φ

om

ΦΣ

DE ORATIONE DOMINICA

Ι2

ORATIO

Ι

Ι3

λ6γος κυρΙως λέγεταL λ6γος' ό 2>ε ταις &νUΠOCΡΚΤΟLς έΠLθuμΙαLς

συνεργ6ν τε καΙ ύΠ'fjρέΤ'fjν τον θεον γΙνεσθαL προσευχ6μενος.

2>LιX τ~ς &νυποστOCτου ~2>oν~ς έΠLχε6μενος ούκ ~σΤL λ6γος

οίον τΙ λέγω; πρ6σεισΙ ης 2>ια πρoσευχ~ς τcr θεcr καΙ, μ~

&λλα

κατανo~σας τη aLOΙVOLq. το {)Ψος τ~ς 2>υνOCμεως ~ προσέρχεταr.,

βαττολ6γος,

ώς

t1v

ΤLς

έλλYjVLκώτερον

έρμ'fjνεuων

εrΠΟL τον νουν, φλυαρΙα καΙ λ~ρoς καΙ φλ~ναφoς καΙ Er η 5 t1λλο τ~ς ΤOLαUΤ'fjς σ'fjμασΙας έστΙν. τΙ οδν ~μιν σuμβοuλεuεL

λανθocνεL καθυβρΙζων το

μέγεθος ταις

5 ταπεLναις των αΙτ~σεων. &σπερ &.ν

Er

γλΙσχραις τε καΙ

ΤLς τα έκ Π'fjλου σκεu'fj

ό λ6γος; μ~ ταύτον πocσχεLν έν τcr καφcr των προσευχων

2>r.'

οίον έν τη των παΙ2>ων 2>LOΙVOLq. σuνΙσταταL πOCθος. &σπερ

βασLλει προσελθων πλουτους 8λους aLανέμεLν πρoαφoυμένcμ,

γαρ οί &τελεις τ~ν 2>LOCVOLOΙV ούχ 8πως

ό 2>ε καταλLπων τας βασLλLκας αΙτ~σεLς &ξLΟΙ τον τοσουτον

t1v

η γένΟLΤΟ των κατα

γνώμ'fjν αύτοις έΠLνοουσLν &λλα κατ' έξουσΙαν εύκλ'fjρΙας 10 ηνας έαυτοις &ναπλocσσοuσLν,

βασLλεΙας καΙ π6λεLς

θ'fjσαuρους καΙ γOCμους καΙ

μεγOCλας ταις προσ'fjγορΙαLς αύτων

ύπερβoλ~ν πενΙας η &γροικΙας τΙμια νομΙζων, ~πεLτα

τcr &ξLώμαΤL Π'fjλον 2>ιαπλOCσαΥτα ΠΟL~σαΙ ΤL των έκεΙνcμ 10 καταθυμΙων, ο{)τως καΙ ό &παL2>εuτως τη εύχη χρώμενος

,

ου

\

\

προς το

u

"Ψ

ος

~

του

~ ~,

οLοοντος

(

\ , ,

εαυτον

επαφει.

'λλ

α

\

α

\

\

προς το

έπονομαζομένας ύποηθέμενΟL-εΙς έκεινο EIVOΙL τη 2>LOΙVOLq.

ταπεLν6ν τε καΙ y~'Cvov τ~ς Ι2>Ιας έΠLθuμΙας τ~ν θεΙαν 2>uναμLν

φαντocζονταL 8περ &.ν αύτοις ~ ματαL6της των λογLσμων

καταβ~ναL ποθεΙ. τουτου

(

'Ψ

υπογρα

15 ταUΤ'fjς

η'

,\ ELcrL

~,

,\

\

,

,

~

οε ηνες οι. καL νεανLκωτερον Τ'fjς ματαLΟΤ'fjτος

&νηλαμβocνονταL

καΙ

ύπερβOCντες

τα

μέτρα

τ~ς

φυσεως η ΠΤ'fjνοΙ γΙνονταL η κατα τους &στέρας λocμποuσLν η

6p'fj

2>LιX χεφος φέροuσLν η τον ούρανον έαυτοις ό2>ΟΠΟLουσLν

lOCpLV

τας έμπαθεις όρμας προτεΙνεL

τcr τας καρ2>Ιας βλέποντι, ούχ 8πως &.ν θεραπεuσεLε τα t1τοπα

1129 Μ. τ~ς 2>LανοΙας ΚLν~ματα &λλ' 8πως &.ν χεΙρων γένΟLΤΟ, εΙς ~ργoν

τ~ς

πον'fjρας

όρμ~ς

2>LιX τ~ς

συνεργΙας

του

θεου

προελθοUσ'fjς. έπεL2>~ γαρ ό 2>εινα λυπει καΙ μοι 2>LocκεLταL

η προς μUΡLοστον 2>LαρκουσLν ~τoς, νέΟL έκ παλαLων γLν6μενΟL,

2>υσμενως ~ καρ2>Ια, ΠOCταξον αύτ6ν, τcr θεcr λέγεL, μονονουχΙ

η 8σα t1λλα ΤΟLαυτα τοις ν'fjΠLω2>εστέΡOLς τΙκτεL πομφολuγώ2>'fj

έκεινο βοων 8ΤL Το έμον πOCθος έν σοΙ γενέσθω καΙ ~ έμ~

20 καΙ

2>ιOCκενα ~ καρ2>Ια

νo~ματα-&σπερ

τοΙνυν

έν

τοις

20 κακΙα έπΙ σε 2>Lαβ~τω. ώς γαρ έν ταις &νθρωπΙναLς μocχαLς

πρOCγμασιν ό μ~ ταυτα λογιζ6μενος 2>t' (;}ν &.ν γένοιτ6 η

ούκ ~σΤL συμμαχ~σαΙ ΤLνα τcr ένΙ μέρεL μ~ συμπαροξυνθέντα

&γαθον τcr βOυλευOμένcμ &λλ' έμματαιOCζων ταις &νυπOCρκτοις

τcr όργLζομένcμ κατα του προσπαλαΙοντος, ο{)τω 2>~λoν 8ΤL ό

έπιθυμΙαις &ν6'fjτ6ς τΙς έση καΙ t1θλtος, τον του πραξαΙ τι των

κατα του έχθρου τον θεον ΚLνων σuνοργLσθ~ναt παρακαλει

λυσιτελουντων βοuλεuσασθαL καφον τοις ένυπνΙοις τουτοις 25 προσαναλΙσκων, ο{)τως ό έν καφcr πρoσευχ~ς μ~ προς τα

καΙ του θυμου κοινωνον γενέσθαL.

τουτο aέ έσΤL το εΙς

25 πOCθος πεσειν το θειον καΙ κατα t1νθρωπον 2>tατεθ~ναL καΙ

συμφέροντα τη Ψυχη τεταμένος &λλα προς τας έμπαθεις τ~ς

εΙς θ'fjΡLώa'fj &π~νεLαν έκ τ~ς &γαθ~ς φυσεως μεταποt'fjθ~ναL.

2>ιανοΙας κιν~σεις συν2>ιατιθεσθαι τον θεον &ξιων λ~ρ6ς τΙς

ο{)τως ό aοξομανων, ο{)τως ό έν ύπερ-ηφανΙq. το πλέον ~XELV

έστιν ώς &λ'fjθως καΙ βαττολ6γος, των Ι2>Ιων ματαιoτ~των

έπιθυμων, ό έν τη 2>Lα2>LκασΙq. προς τ~ν νΙκ-ην σπευ2>ων, ό

18 cf Heraclit Fr 88 DK6

14 cf Luc 16, 15; Rom 8, 27;

2 ~στι: ~τL

VW

ΕΣ (cf 25) γάμους om v φύσεως Φ ~

5 έστΙν om v 6 τ1jς πρ οσευ χ1jς 7 πα:Ιδων: ν'YjπΙων Ψν 9 α:ύτων v ι ο κα:Ι 3 βα:ττολογΙα: v

15 το μέτρον ΦΣ 16 φύσεως ΨΣ: &νθρωπΙν'Yjς ante ΠΤ'YjνοΙ om v 18 πα:λα:ιων: νέων ΦΣ (cf Beat 131, 23-24; 151, 15-17) 20 νo~μα:τα: ΦΣ: πoι~μα:τα: Ψν 21

τα:στα::νo~μα:τα: τοια:υτα: Φ 22 των βουλευομένων v Ψ (έμμ- 02) 25-26 μ~ ante τετα:μένος coll Ψν τα:: λυσιτελοσντα: Φ 28 ΙδΙων: οΙκεΙων Φ

ένμα:τα:ιάζων

26 συμφέρον-

om Ψν δια:νoΙ~ om Μ ι τε

Ι

Thess 2, 4

3 το 6ψος τ1j δια:νοΙα: VW τη 4 γλΙσχρα:ις VM: α:Ισχρα:~ς WΨv τε om Ψν

γενέσθα:ι Φ

7 πλούτους 8λους Φ Σ: πλούτους 8λους κα:Ι &ξι~μα:τα: Ψν (8λους om ν)

10 προσευχ1j Φ 13 τούτου ΦΣ: κα:Ι τούτου Ψν 15 χεΙρων ΜΣ: V χεφον (sic) W χεΙρω Ψν 17 προσελθούσ'Yjς v με post λυπε~ add CΣ προς έκε~νoν post διάκειτα:ι add ΦΣ 18 μόνον ούκ Ψν 19 κα:Ι om v έμ~: έμου v 21 πα:ροξυνθέντα: Φ 22 πα:ροργιζομέν 'τΙΙς 3ε~σεLς, άλλ' δπως &ν εtς

πέρα.ς α.υτοίς ~ νόσος ~λθΟL' κα.L το 3Lα.μα.Ρτε'Lν τουτων

άνΤL

συμφορας

~κα.στoς

κρΙνοντες

βα.ττολογουσLν

ι)ντως,

συνεργον τΊ)ς κα.τΙΙ τον νουν α.υτων άρρωστΙα.ς γενέσθα.L τον

θεον Ικετεόοντες. κα.L το πάντων χα.λεπώτα.τον δΤL προς τΙΙς 10 ένα.ντία.ς όρμΙΙς ΚLνεΙσθα.L το θείον α.υτοίς έΠLθυμουσLν, εtς

άγΡLόΤΊJΤα.

κα.L

άyα.θόΤΊJΤα..

άλλ' ~μείς, ώς αν έκ πα.ρό30υ

πα.όσα.Lμεν βα.ττολογουντα.ς, τουτο περΙ έκάστου των μνΊJμo5 νευθέντων πα.pα.θΊJσόμεθα..

1132 Μ.

ΟύaεLς των άλΊJθως ά.γΙων των τι'j> ά.γΙcμ πνεόμα.ΤL θεοφορου­ μένων,

c1v α.Ι ρ~σεLς κα.τΙΙ θεΙα.ν οΙκονομΙα.ν εΙς νουθεσΙα.ν 'rLVL κα.κι'j> τ~ν σπoυ3~ν ~χων

των έφεξΊ)ς άνεγpάφΊJσα.ν, έπΙ

έΠL3εLχθ~σετα.L,

άλλ'

ιΧπα.ς α.~τoΤς ό σκοπος των λόγων

10 προς 3LόρθωσLν τΊ)ς έμπολLτευομένΊJς τη φόσεL κα.κΙα.ς βλέπεL.

ένέΡγεLα.ν. 8ν γΙΙρ

φLλα.νθΡωπΙα.ν μερίζοντες του θεου τ~ν ~λεων κα.L πραον έΠLζΊJτουσLν έα.υτοίς

πτωχεόοντα.ς, ου των άνθρώπων άνα.ΙΡεσLν άλλΙΙ τΊ)ς νόσου

e!vαoL τουτον ΠLκρόν τε κα.Ι άΠΊJνΊ) τοίς έχθροΤς α.υτων

κα.L τΊ)ς πτωχεΙα.ς άφα.νLσμΟν έΠLθυμε'i: γενέσθα.L, ο{)τω κα.Ι

έΠL3εLχθΊ)να.L πα.Ρα.κα.λουσLν. ~ τΊ)ς άνοία.ς των βα.ττολογοόν15 των.

et γΙΙρ άΠΊJν~ς ό θεός, ου3έ σοΙ πάντως ~μεpoς. et

&σπερ τοΙνυν ό ευχόμενος μ~ eIvαoL νοσουντα.ς,

μ~ e!vαoL

των ά.γΙων ~κα.στoς, το τη φόσεL έχθρον κα.Ι πολέμLον εΙς 15 άφα.νLσμΟν

3L'

έλθεΤν

ευχΊ) ς

~χoντες,

υπονΟLα.ν

τοΤς

3έ έπΙ σου προς ~λεoν ρέπεL κα.τά γε τ~ν ~ν έλπί3α., πως &ν

άπα.L3ευτοτέΡΟLς πα.ΡέχουσLν ώς κα.τΙΙ άνθρώπων ΠLΚΡα.Lνόμενοί

μετα.βάλΟLΤΟ προς τουνα.ντίον εtς ΠLΚΡία.ν μεθα.ρμόζων τον

τε κα.L χα. λ' επα.Lνοντες.

~λεoν;

ΠΟLεν ά.μα.ΡτωλοL άπο τΊ)ς γΊ)ς κα.Ι &νομΟL &στε μ~ ύπάρχεLν

\

r'

\

,\

r'

~, ο τε γα.ρ Ψ α. λ μcμooς, εLπων ΟΤL 'Ε κ λ

' EL-

'ΑλλΙΙ πρόχεφος των έΡLσΤLκων ~ προς το ΤΟLουτον

α.υτοός, τ~ν ά.μα.ρτΙα.ν έκλεΙπεLν κα.Ι τ~ν άνομΙα.ν ε{)χετα.L.

20 άντιθεσLς. ευθuς γΙΙρ εΙς συνΊJγOpΙα.ν της έα.υτων ΠLΚΡΙα.ς τΙΙς

20 ου γΙΙρ &νθρωπος άνθρώπου πολέμLος, άλλ' ~ κα.τΙΙ κα.κΙα.ν

25

έκ τΊ)ς ΠPOφΊJτεία.ς φωνΙΙς πα.Ρα.τιθεντα.L· τον Δα.βL3 έκλείπεLν

τΊ)ς προα.φέσεως κΙνΊJσLς εΙς έχθρου τάξLν το τη

τοuς ά.μα.ΡτωλοUς ποθουντα.,

συνΊJμμένOν κα.τέσΤΊJσεν. το κα.κΟν τοΙνυν έκλεΙπεLν ε{)χετα.L,

κα.L α.ΙσχόνΊJν κα.Ι έντpoπ~ν

φόσεL

των έχθρων κα.τευχόμενον· τον (lερεμΙα.ν Ι3είν τ~ν πα.ρΙΙ

ό 3έ &νθρωπος κα.κΟν ουκ ~σΤLν' πως γΙΙρ αν ε~ΊJ κα.κΟν του

του θεου έκ3ΙΚΊJσLν έκ των ένα.ντΙων έΠLθυμουντα.· τον ΏσΊJέ

άγα.θου το όμοΙωμα.; ο{)τως κ&ν α.ΙσχόνΊJν κα.L έντpoπ~ν

μ~τpα.ν άτεκνουσα.ν κα.L μα.στοUς ξΊJΡοuς 30θΊ)να.L τοίς έχθροϊς

25 των έχθρων κα.τεόΧΊJτα.L 3εΙκνυσΙ σΟL το στΤφος των ένα.ντΙων

3εόμενον. κα.L πολλΙΙ ΤΟLα.υτα. σπopά3ΊJν έγκεΙμενα. τα.ίς ά.γΙα.Lς

των έκ του άοράτου τη άνθρωπΙνη προσπολεμοόντων ζωη.

γρα.φα.Τς

πεΡL c1v κα.Ι ό Πα.υλος γυμνότερον 3LεξέΡχετα.L, τ~ν πάλΊJν

άνα.λέγοντα.L, συνLστάμενΟL το 3είν των ένα.ντΙων

12-13 cf Plat Resp 566Ε; Leg 792D 21-23 Ps 9, 4 sqq; 67, 2-3; 82, 10 sqq; 91, 8; 103, 35 23-24 Ier 20, 12; cf 10, 25 24-26 Os 9, 14 4 &ν om Φ 5 'ri/) om v 5-6 ocύτo~ς εΙς πέρocς Φ 7 ~κocστoν V οντως ΨΣ (ut vid): ο{)τως Φ (cf 12, 28) 8 ocύτων om v 12 έocυτo~ς ante r:λεων coll Φ 15 άΠ'ην~ς ΦΣ: έκεΙνΟLς άΠ'ην~ς Ψν 17 μετocβάλλΟLΤΟ νΜ 19 προ χεφος v 21 έκ om Φ έκλLπε~ν Ψν 22 τον άμocρτωλον Φ ποθουντoc: έΠLθυμουντoc Φ 24 του θεου: θεου Ψ θεi/) v ώσ'ηε: άμως (vel -ως) ΦΣ 26 κεΙμενoc v 27 το: τω V

e!vαoL λέγων ~μΤν προς τΙΙς άρχάς, προς τΙΙς έξουσΙα.ς κα.Ι τοuς κοσμοκράτορα.ς του κόσμου τοότου, προς τΙΙ πνευμα.ηκΙΙ

17 Ps 103, 35

28 Eph 6, 12

Ι ΠΟLε~σθOCL: γενέσθOCL v 9 άλλα πας WΨv 16 άΠOCL8εύΤΟLς Φ 17 δΤL om Φ 17-18 έκλΙΠΟLεν Ψν 19 τ~ν ante άνομΙocν om v 20 άνθρώπου ΦΖ: άνθρώπων Ψν 23 κocκον εr'η Φ 24 κ&ν: κocΙ Ζ 25 κocτεύχεΤOCL ΦΖ 26 άοράτου ΦΖ: άοράτου έχθρου Ψν 28 eLVOCL om Φ λέγων eLVOCL v προς τας alt: κocι Φ 29 τους om Φ κόσμου: σκότους VM σκότους του ocιωνος ACZ (ut vid)

16

ORATIO

DE ORATIONE DOMINICA

τ~ς πον1jρΙαςέν τοίς έπουρανΙοις.

τας γαρ

8αLμoνιώ8ειι;

έπιβουλάς, 8L' (;)ν έπάγεται τοίς άνθρώποις τα πον1jρα προς

άμαρτΙαν

συμπτώματα,

συντυχΙαL

θυμώ8εις,

έΠLθυμLων

άφορμαΙ, φθόνου XΙXL μΙσους XΙXL uπεΡ1jφανΙας XΙXL των ΤΟLού-

αύτc'f} συν8ιαστραφέντων,

ούκ

17

Ι

'Ι8ιόν

τι

θεραπεόει

πάθος

1133 Μ. άλλ' δπέρ του κοινου των άνθρώπων προσάγει τ~ν 8έ1jσιν, τη κατα των άσεβ1jσάντων δρμη απαν σωφpoνισθ~ναι άξιων

, θ ρωπινον. ' (ι ~\ ι το\ αν ωσαυτως οε και\ ο( προφ1jΤ1jς

'Ω'

σ"t)ε, πολυγο-

προφ~Τ1jΙ; τ~ν

5 νουσαν τότε τ~ν κακΙαν έν τοίς 'Ισρα"t)λΙταις δρων, τη άτεκνΙ~

έκάστου Ψυχ~ν 8L' έπιβoυλ~ς περιτρέχοντα εLς αLσχύν1jV

κατα8ικάζει XΙXL τας πικρας θ"t)λας τ~ς άμαρτΙας ξ"t)ρανθ~ναι

5 των κακων δπόθεσις,. ταυτα όρων δ μέγαι;

εύχόμενος.

βούλεται ώς αν μ~τε τ(κτοιτο έν τοίς άνθρώΠOLς το κακον

τουτο 8έ έστι το αύτον 8Lασωθ~ναL. κατα φύσιν γαρ ~πεται

μ~τε τρέφοιτο. 8ια τουτο δ προφ~τ"t)ς, Δος αύτοίς, κύριε,

έλθείν

εί)χεται

δ

κατα των

έχθρων

τούτων

τc'f) ~ΤΤ1jθένΤL κατα τ~ν πάλ1jν το έπαισχυνθ~ναι τc'f} πτώμα,ΤL, 10 &σπερ τc'f} κεκραΤ1jκόΤL το έΠL τη νΙκη άγάλλεσθαι.

XΙXL

8τι τα.υτα. οί)τως '!.xeL 81jλο'i: τ~ς εύχ~ς το ε!80Ι;. ΑLσχυνθ~τω­ σαν γάρ, φ1jσΙ, XΙXL έντpαπ~τωσαν οΙ ζ1jτουντές μου την

Ψυχ~ν. ού γαρ κατεύχεται των eLt; ΧΡ1jμάτων ζ1jμΙαν έπιβου­ λευόντων ~ πεΡL γ~ς 8ρων άμφLσβ1jτούντων ~ των κατα του

eLt; Ψ Ul1jt; - εΠL , β ουλ'1j; τις"'λλ ' α 1j εL μΊ)\

15 σώματος αύτου κακΙαν έπι8εικνυμένων τινά, άλλα των

\ επι , β ουλ' , οε ~\ ευοντων. τις Ψ Ul1jV

ι , ,... \ \ t' ' \), ), , μ1jτραν ατεκνουσαν και μαστoυ~ ~1jρους. και eL τις αλλος εν

10 τοίς άγΙοις εδρεθεΙΊ) ,Ι

εχων,

\

προς

\

Τ'1)ν

θυμου τινα κατ"t)γορΙαν XΙXL '!.μφασιν Ι

τοιαυΤ'1)ν

,

παντως

~

Ι

οιανοιαν

β

,

,

λεπεL

~τις

έξορΙζει το κακόν, ούκ έπιτρ(βει τον &νθρωπον. Θεος θάνατον ούκ έπο L"t) σεν. άκούεις τ~ς

άποφάσεως; πως

οδν εLς τον

κατα των L8Ιων αύτου έχθρων θάνατον παρακαλείν '!.μελλε 15 τον

θεον τον τ~ς του

θανάτου ένεργε(ας άλλότριον;

ού

τέρπεται έπ' άπωλε(~ ζώντων. άλλ' δ βαττολογων XΙXL κατα

θεου άλλοτρΙωσις; άλλοτριουται 8έ άπο θεου άνθρωπΙνΊ) Ψυχ~

των L8(ων έχθρων τ~ν του θεου φLλανθρωπ(αν παρακινων

ούκ &λλως ~ 8ια τ~ς έμπαθους 8ιαθέσεως. έπεL oi5v άπαθές

έπιτερφθ~ναι ταίς άνθρωπ(ναLς αύτον συμφοραίς έγκελεύεται.

το θείον, παν το έν πάθεL γινόμενον τ~ς προς τον θεον συμφυ'tας 20 άποσχοινΙζεται. ώς αν

, λ' " α.ντιπα αιοντων ευχεται.

oi5v μ~ τουτο πάθοι ΙXLσxUV1jV των ~\ ,~\ "λλ ο εστιν ' \ 1j .\ εαυτιμ ( .... τουτο οε ουοεν α

'Αλλ'

,Ι ~ '1)o1j

20 ~ξιώθ"t)σαν,

,

τινες,

εύχη

, \ ,

φ"t)σι,

-

\

και αρχων και π

προς τουτο

λ

ι \ ουτου και ΤLμων

χρ'1)σάμενοι,

XΙXL

θεοφιλείς

ε!ναι 8ια τ~ς τοιαύΤ"t)ς εύκλ"t)ρ(ας Uπενο~θ"t)σαν. πως οδν (,..,),

,ι

),,..,

\,.."

ι

VLX1jV κατα των πολεμΙων έπεύξασθαι' οΙ 8έ πολέμιοι τα

απεφγεις 1jμας, εLΠΟΙ τις αν, του περι '~ων τοιουτων προσαγεLν

πάθΊ) εLσΙν. οί)τως δ σώμ~ΤL ~ 3ι.ά.νΟLα;, τότε πά.σα;ς τιΧς

προς τον π~ρoντ~ ορωντες

πα;L3Lκaς έΠLθυμΙα;ς κα;τα;λLπων τιχ τίj> τελεΙιμ πρέποντα; βιιμ

τ~ις λΟLπ~ις του σώμ~τoς ~3υπ~θεΙ~Lς

πα;ριΧ των γονέων α;Ιτ~σετα;ι.· ο{Jτω κα;Ι ό θεος έθΙζων τον 15 &νθρωπον

3La

πά.ντων προς α;ύτον βλέπεLν

3La

τουτο πολλά.ΚLς

ού3ε των μLκροτέρων α;Ιτ~σεων ά.ν~κooς γΙνετα;L ώς ?λν έπt

τ~ν των ύψ"tjλοτέρων έΠLθυμΙα;ν

3La

τ~ς έν τοις μLκροις

εύεργεσΙα;ς τον τετυχ-ηκότα; τ~ς χά.ΡLτος προσκα;λέσα;LΤΟ.

au

xott

τοΙνυν, εΙ ό 3εινα; γέγονε θεΙ~ πρoνoΙ~ γνώρψός τε κα;Ι

20 περΙβλεπτος έζ ά.φα;νεστέρων ~ &λλο τL των κα;τιΧ τον βΙον

1136 Μ. τουτον έΠLζ"tjτουμένων έκτ~σα;τo, ά.ρχ~ν ~ πλουτον ~ πεΡL­ φά.νεLα;ν, νόεL τον σκοπόν, 6ΤL

aOL

ά.πό3εLζLς τ~ς έν τοις

μεγά.λΟLς 3υνά.μεως του θεου ~ περt τα;υτα; φLλα;νθρωπΙα; γΙνετα;L,

~να;

3La

του

25 περt των μεLζόνων ,

,Ι

τα;ς α;ι.ΤΎjσεLς.

Kott

~

xott ~/,

τυχεΊ:ν

των

πα;L3Lκων

ά.θυρμά.των

τελεLοτέρων προσα;γά.γης τίj> πα;τρt ,Ι

'ψ'

τα;υτα; οε εσΤLν οσα; εLς

ι

,Ι

~

υΧΎjν φερεL το κεροος.

μέλλοντος

"

ΤΎjν

~ν~στ~σLν

/

ε ΠL ομενων,

(~

β'

,Ι

"λ

Lον οπερ ~ν

/

~I

οσκ"tjμ~των

,

~

ΟLΚ"tjν

,

λ/

~Lμιμ Κ~L ΚΟL L~ Κ~L

χ~ρΙσωνΤ~L τουτο

έν ά.γ~θων ΚΡLνουσL μoΙρ~, ~ το πρωτευσ~Ι ΤLνων κ~t το 15 ύπερ τους λΟLποuς νομLσθ~ν~L, ~ πολλοίς έΠLκ~θευ3~σ~L τ~λά.νΤΟLς, ~ ε~ ΤL &λλο τ~ς βLωΤLκ~ς ά.πά.Τ"tjς έστΙν. οΙς ε~ ΤLς λ~λΟL"tj περt τ~ς μελλοόσ"tjς έλπΙ30ς λ~ρoς &νΤLκρυς εrν~L

-

-

30κει, π~ρά.3εLσον κ~t β~σLλεL~ν κ~t oύρ~νων 3L~γωγ~ν κ~t

,

~

~

/

τ~ ΤΟL~υτ~ ΟLει.,ερχομενος.

,~

,

/

επεLΟΎj ΤΟLνυν

"~

/,

,

1.0Lον εσΤL των μΎj

20 έχόντων έλπι3~ το πρoστετηκέν~ι. τη π~ρoόση ζωη, κ~λως

τιχ πεΡLττa κ~t μά.Τ~L~ τ~ς έΠLθυμΙ~ς,

& 3L'

εύχ~ς ο~ονΤ~L

κ~τoρθoυν έ~υτoις οΙ φLλ~30νοι., των έθνLκων ό λόγος εIν~Ι φ"tjσL -rcων νομLζόντων έκ του προσλLπ~ρειν περt των ά.τόπων

συνεργQν έπt τιχ μ~ 3έoντ~ το θείον ~ζεLν. Δοκουσι. γά.ρ,

25 φ"tjσLν, Ι!!' ... λ λ / ,-, θ / , λ' uΤL εν τη πο υ OYL~ ~υτων εLσ~κουσ ΎjσονΤ~L. ~λ ~

τ~υτ~ μεν

& 3ει

μ~ ~Ιτειν,

3L' &ν έζ"tjτά.σ~μεν έ3L3ά.χθ"tjμεν.

γιΧρ ?λν ε'Ι-η των άλογωτά.των προσελθόντα; τίj> θείj>

o~~ν 3ε προσ~κεL τίj> θείj> προσά.γεLν την 3έ"tjσLν έν τοις

ζ-ητείν πα;ριΧ του ά'~3Ιoυ τιχ πρόσκα;φα;, πα;ριΧ του έπουρα;νΙου

έφεζ~ς ά.κoυσόμεθ~, χά.ΡLΤL του κυρΙου ~μων 'I"tjaOG ΧΡLστου, ~

φ

Ι βεβOCLωθ1j WΨv 6 &. ΨΖΣ: &πocvτoc VW &. πά.vτoc Μ έπΙ om Ψν 8 έΠLζΎ)τουσLV V (ex -σoc έΠLζΎ)τουσoc WZ (vel έΠLζΎ)τε'i: Ζ) έΠLζΎ)τουvτoc Ψν

τέως Ψν

~ως ΦΣ:

corr ν)ΜΣ: ύφocv8Ρυv­

(supra oc sscr v R) ύπocv8ΡυvθεΙΎ) v 10 προκόμLΟV v 13 κocτocλεLπωv (sic) V (sed ε eras V)W XOCTOCλLΠΟV Μ πρέποvτoc ΦΖ: βλέποvτoc Ψν 17 τ1j-έΠLθυμΙ~ Ψν 18 προσκocλέσΎ)ΤOCL Φ 22 -23 έν τοΤς μεγά.λΟLς: μεγά.λΎ)ς v 26 octτ~σεLς: 8ε~σεLς Φ 27 τρος

( 'επαγoμενΎjν' , ., αγνεLαν

καΚLας

~ 8όναμLς, 8L' ί:)ν ούΧL φωνάς ΤLνας έν συλλαβα'Lς έκφωνου­

νομο θ' εΤΎjς,

15 γνOφcμ Ι ,~\ Ι κεκαλ' υμμενον xαoL\ πυΡL\ καπνL ζ'ομενον ουοε σαλΠLγγων

,\

απο

προσάγεL 8LcΧ τ~ς πρoσευχ~ς 'rCJ) eECJ). α{)ΤΎj γcΧρ των ΡΎjμάτων

'rCJ) eECJ)

Ικαν~ς o()σΎjς τ~ς 8υνάμεως αύτων προσεγγίσαL

' L υν

'λ

άπο τ~ς ένν6μου των γαμετ~ν δμLλΙας άλλ' άπο πάσΎjς

'λ' 'ξ' θ' Lν αποστραφεντες 'η Lουν τον νομο εΤΎjν

xαoL προς εαυτους πα

2

21

ΙΙ

λε ' ίη

Κ) όμtλΙcx β' λόγος (ύφήγησtς λόγου Σ) β' τΊjς πρoσευχΊjς 8τt ΖΣ 2 πά-τερ-ούριχνοΤς om Α τι';) ούριχνι';) ΖΣ 2-3 πά-τερ-ούριχνι';) ante 8τε iterat Ζ πρoσΊjγεν ΨΖ: ~γεν Φ 4 ιχύτον Κ 5 τε om Φ 9 έιχυτούς: τούτους ν άποστριχφεΙς ν ιο μεσΙτην ΙΧύτοΤς Φ Ι3 ό: κιχΙ ν Ι3-Ι4 τη θεΙ~ χά-ρtτt: τι';) θει';) ΦΖ πcxρcx8εΙκνυσt ν η-ι8 έκκΙΧθά-ριχς ν ι8 έν om Φ Ι9 μόνον ΥΜ 20 του θεου Φ 2Ι έπ' om ν cXvocyet ΨΖ: ocyet Φ 25 OCγων Φ (ίη OCyet corr Υ)

t

,

Ι

,

Ι

\

\

\

,\

,

25 σεταL ~να το παρ' έαυτων έκτελέσαντες ο{)τως θαρσουντες

το παρcΧ του θεου άνΤLλαβε'i.'ν άξLώσωμεν.

8L6 φ'ησLν δ

ΠΡOφ~ΤΎjς 8ΤL Τ cΧς εύχάς μου άπο8ώσω σΟL &ς 8LέστεLλε τcΧ

3-7 cf Hebr ιο, 22; Ι Tim ι, 5 26 sqq Ps 65, Ι3-Ι4

ι6

Luc

π, 2;

cf Matth 6, 9

4 8όξιχν κcxθορασθcxt Ψν 5 περtρ (ρ )ιχΙνων Φ (-ον Υ) Ζ 6 τtς om Φ 7 λέγεt ν 8 άπο κιχκΙιχς-8ε ούκ om ν έπιχγομένης V ούκ ΦΖ: ού μόνον ΨC 9 όμtλΙcxς ΨΖ: όμtλΙcxς έπιχγομένην Φ (ex -νης corr V) (cf 8) π τΊjς om Φ Ι3 μιχνθά-νομεν ΦΖ: μιχνθά-νομεν 8toc του λόγου Ψν Ι4 κιχτορθουμένην Φ ι6 φησΙν: ο()τω λέγετε κιχΙ ΖΣ ι 7 του: τούτου Φ ΖΣ (cf 24) ι 8 κcxτoc τ~ν εύχ~ν

om

ΖΣ εύχ~ν: άρχ~ν Φ κcxτορθωθΊjνcxt Φ (cf 22, ι6) προσηκόντως Ψ (corr Κ2) Ι9 ~ om ν 20 όνομά-των ΦΖΣ: όνομά-των τούτων κcxτoc το σημcxtνόμενόν έστt Ψν 24 το: 'roc Φ

DE ORATIONE DOMINICA

ORATIO 11

καΙ πολλαχου τ~ς γραφ~ς τ~ν ΤΟLαότην ~σΤLν

χεΙλΎ) μου' καΙ EΊSξασθε καΙ άπό80τε κυρΙιΡ τ θε ~μων. l8e'Lv της

καΙ πάντων των ΚLνουμένων τε καΙ μεθLσταμένων έκτος

εύχ~ς ~μασεαν, &στε γνωναL ~μίXς 8ΤL εύχ~ μέν έσΤL, καθως

γενέσθαL καΙ καταλαβείν τ~ν έστωσαν φόσLν, τ~ν άμετα­

22

23

στηναL 8ε μ"f)8ε έν τοόΤΟLς άλλα 8LεξελθεΤν καΙ 8LιX τοότων,

ε(Ρ"f)ταL, χαΡLσΤ~ΡLος aωροφορΙας έπαγγελΙα' ~ 8ε πρoσευχ~

κΙν"f)τον 8όναμLν τ~ν έφ' έαυτ~ς καθL8ρυμέν"f)ν τ~ν πOCντα

1140 Μ. τ~ν μετα τ~ν έκπλ~ρωσLν τ~ς έπαγγελΙας τ θε γLνομέν"f)ν

5 &γουσάν τε καΙ φέρουσαν 8σα έν τ είναΙ έσΤLν, πOCντα τα του

πρόσο80ν 8Lερμ"f)νεόεL. 8L8ocσκεL οδν ~μίXς ό λόγος μ~ πρότερον

άφρOCστου θελ~ματoς τ~ς θεΙας σοφΙας έξ"f)ΡΤ"f) μένα . &στε

'rL παρα του θεου πρΙν αύτ η των κεχαΡLσμένων

πOCντων των άλλΟLουμένων τε καΙ μεθισταμένων πόρρω τη

8ωροφορ~σαL. είSξασθαL γαρ 8εΤ πρότερον, είτα προσεόξα­

3ιανOΙζf γενόμενον έν άτρέπτιΡ τε καΙ άκλLνεί τη τ~ς Ψυχ~ς

αlτε'LσθαΙ

σθαL, ώς ε( ΤLς λέγΟL ΠΡΟ"f)γε'i:σθαL τ~ν σποραν τ~ς έΠLκαρπΙας.

καταστocσεL τον &τρεπτον τε καΙ. άναλλοΙωτον 8ια τ~ς γνώμ"f)ς

10 ούκουν χρ~ καταβαλεΤν πρότερον τ~ς εύχ~ς τα σπέρματα

10 πρότερον οlκεLώσασθαι, είθ' ο{)τω τη οΙκειοτOCτη προσ"f)γΟΡ(ζf

σπερμOCτων

έπικαλέσασθαι καΙ εΙπείν, ΠOCτερ; οϊας γαρ τ λέγοντι χρε(α

καρπώσασθαL 8LιX τ~ς πρoσευχ~ς τ~ν ΧOCΡLν άνΤLλαμβOCνοντα. ώς οδν ούκ έσομέν"f)ς έν παΡΡ"f)σΙζf τ~ς έντεόξεως el μ~ έπΙ

Ψυχ~ς, 8~ς τ~ς παΡΡ"f)σ(ας, οϊας τ~ς συνει8~σεως ϊνα θεον

καΙ

oΊSτως

αύξ"f)θεΤσαν

προλ"f)φθεΙση εύχη

τ~ν

καταβoλ~ν

των

'rLVL καΙ 8ωρoφOΡΙζf ~ πρόσο80ς γένΟLΤΟ,

(Ως οδν ~8Ύ) τοότου προκατορθωθέντος φ"f)σΙ προς τοος

θ

\

γΟΡLων προς τ~ν σόνεσιν του άφρOCστου χεφαγωγοόμενος καΙ 15 μαθων 8ΤL ~ θε(α φόσις,

15 άναγκαΙως ~ εύχ~ τ~ς πρoσευχ~ς ΠΡΟ"f)γ~σεταL. ι, 'θ ε λ'εγετε, μα "f)τας ο κυΡLος, "Ο ταν προσευΧ"f)σ

νo~σας, ώς ~σΤL 8υνατόν, έκ των έπινοουμένων αύτ προσ"f)­

'

Π ατερ "f)μων ι ~

8 τ( ποτέ έσην αύτό, άγαθόΤ"f)ς έστ(ν,

άγιασμός, άγαλλ(αμα, 8όναμLς, 8όξα, καθαρόΤΎ)ς, ά'c8ιόΤ"f)ς, άεΙ κατα τα αύτα καΙ ώσαότως ~χoυσα, καΙ 8σα τοιαυτα

3LOC

ό έν τοΤς ούρανο'i:ς. τες 8ώσεL μΟL πτέρυγας ώσεΙ πεΡLστερiXς;

νενό"f)ταL περΙ τ~ν θε(αν φόσιν

φ"f)σΙ που τ~ς ΨαλμιΡ8Ιας ό μέγας ΔαβΙ8. ε(ΠΟLμL 8' &ν καΙ

καΙ 8ια των οΙκε(ων λογLσμων κατανo~σας είτα τoλμ~ση τ~ν

20 αύτος τoλμ~σας τ~ν 'Ισ"f)ν φων~ν, ΤΙς 8ώσεL μΟL τας πτέρυγας

20 τοιαότην προέσθαι φων~ν καΙ τον ΤΟLουτον έαυτου κατονο­

έκεΙνας προς το 8υν"f)θ~ναL τ {)ψεL τ~ς των Ρ"f)μocτων μεγαλο­

μocσαL πατέρα. 8~λoν γαρ 8τι εΙ μετέΧΟL ΤLνος 8ιανο(ας ούκ &ν

τε τ~ς θε(ας Ύραφ~ς

φυtας συναναπτ~ναL κατα 8LOCVOLζXV, &στε καταλLπε'Lν μεν τ~ν

θαρσ~σειε μ~ τα αύτα καΙ έν έαυτ βλέπων έκεΙν"f)ν προέσθαL

γ~ν πίΧσαν 8LαπερiXσαΙ τε πOCντα τον έν μέσιΡ κατακεχυμένον

προς τον θεον τ~ν φων~ν καΙ εlπε'Lν, ΠOCτερ. τ~ς γαρ πον"f)ρiXς

άέρα' καταλαβε'Lν 8ε το αlθέΡLον κOCλλος καΙ έπΙ τα &στρα 25 φθocσαL καΙ πίΧσαν τ~ν έν Ι

Ps 75,

12

19 Ps 54, 7

αύτοΤι; 8Lακόσμ"f)σLν καη8εΤν' 23-24

cf Hom 11

νπι, 50

καΙ om Φ Ι8ε'i:ν: εόρε'i:ν ΦΖ 2-3 της εύχης ΨΖ: om Φ σ"t)μασΙαν post ΤΟL(ιύτ"t)ν coll Φ &στε: ώς v 4 χαΡLσ't"t)pLou C 8ωροφορΗχς om Φ (cf 8 et 14) 6 ~μας ΨΖ: om Φ 7 'tL pr om ΦΖ αύτφ ΨΖ: αύτόν Φ 8 8ε'i:: χρ-η Ψν 9 λέγεL v 10 πρότερον καταβαλε'i:ν Φ 13 ουν ΨΖ: om Φ ι 5 προ"t)γ~σατο Φ 16 κατορθωθέντος Ψν (cf 2 Ι, 18) 20 τOCς om Φν 21 έκεΙνας: ώσεΙ πεΡLστερας Φ ΤΟLαύτας Ζ με ante τφ add Φ 22-23 πασαν τ-ην γην Φ τε ΨΖ: 8ε Φ 23 κεχυμένον Ψν 24 καταλαβε'i:ν-κάλλος om Ζ το-έπΙ om Φ 25 φθάσαL ΨΖ: om Φ κατL8ε'i:ν om ΦΖ 2

προαφέσεως ό άγαθος κατ' ούσ(αν πατ~ρ γενέσθαι φόσιν ούκ

1141 Μ. ~XEL, 01Jτε του κατα τον βΙον βεβ"f)λωθέντος ό &.γLος, oΊSτε του 5 cf Plat Leg

89 6 Ε

7-9 cf Plotin

πι, νίί,

5

8LOC ante πάντων add Φ Ζ τε om v έκτος: καΙ έντος Ζ 4 έφ': ά:φ' v Ι8ρuμέν"t)ν (vel ~8ρ-) Φ (cf Con Eun 12 136, 19) 7 των om v 7 -8 της 8LανοΙας Φ om Ζ 8 γενόμενον Ε: γενόμενος ΦΨν ψυχης: εύχης νΜ 9 το C τε om v 10 τη 2

οΙκεLοτάτη ΨΖ (ut vid): τ-ην οΙκεLότ"t)τα τη Φ 14 του ά:φράστου ΦΖ: της ά:φράστου 8όξ"t)ς Ψν 15 αύτοαγαθόΤ"t)ς RKk 18 θεΙας: άγΙας ΦΖ 19 8LOC om ΨΖν τoλμ~σει libri v correxi 20 αύτου Φ om Ζ 21 8ΤL ΨΖ: om Φ 22 αύτφ V (sed έ sscr V)v αυτω (sic) W προέσθαL ΨΖ: 8ύνασθαL προέσθαL Φ 24 προαφέσεως: πράξεως v κατ' ούσΙαν om Φ Ζ (ut vid) κατOC τ-ην ούσΙαν v

24

DE ORATIONE DOMINICA

!

ORATIO

, Ψ ευστης

'"

25

ΙΙ

πεΡLτρεπομένου . ό άνΙΧλλοΙωτος, οί5τε του νεκρωθέντος έξ

τε

άμιχρτΙιχς ό πιxτ~p τ~ς ζω~ς, οί5τε των έν το'Lς πάθεσL τ~ς

πιxτ~p γΙνεΤΙΧL, έκεϊ:νος άμιχρτΙιχ κιχι άμιχρτΙιχς πιxτ~p. 8LιX

άτψΙιχς άσχ-ημονοόντων ό κΙΧθιχρος κιχt άκ~pιxτoς, οί5τε του

τουτο οΙ έμπΙΧθεϊ:ς τ~ν Ψυχ~νόpγ~ς τέκνιχ πιχρα. τοσ άποστόλου

πλεονέκτου ό εύεργέτης, ού8ε δλως των έ!ν ηνL κιχκι7> εύΡLσκο-

εσΤL

ΚΙΧL

του

εν

c

,

εκιxστ~

'ψ ,~ συνLστιχμενου ευοους

προσιχγορεόονΤΙΧL, κιχι ό τ~ς ζω~ς άποστα.ς άπωλεΙιχς υΙος

θεώροόμενος. ε~ γάρ ης, προς

5 όνομάζεΤΙΧL, κιχΙ ΤLς βλιχκώ8-ης κιχι θ-ηλυ8ρΙιχς υΙος κοριχσΙων

έιχυτον βλέπων έ!ΤL κΙΧθιχρσΙου 8εόμενον κιχt τ~ν μοχθ-ηρα.ν

ΙΧύτομολοόντων προσ-ηγορεόθ-η. ώσΙΧότως ΚΙΧL έκ του ένιχντΙου

έιχυτου συνεΙ8-ησLν έΠLγLνώσκων πλ~p-η κ-ηλΙ8ων κιχt πον-ηρων

οΙ λιχμπροΙ τ~ν συνεΙ8-ησLν

έγκιχυμάτων, πρtν κιχθιχρθ~νΙΧL των ΤΟLοότων τε κιχt τοσοότων

ρεόονΤΙΧL, κιχι 8υνάμεως

5 μένων ό έν πιχντt

άγΙΧθι7>

κιχκων προς τ~ν του θεου συγγένεLιχν έιχυτον εLσΠΟLοϊ: κιχt

utOL φωτος κιχι ~μέpιxς προσιχγο­ utOL ~τεΡΟL οΙ προς τ~ν θεΙιχν ~σχoν

έιχυτοος τονώσιχντες. δτιχν ΤΟΙΥυν πιχτέριχ

τον θεον λέγεLν

10 λέγΟL, Πάτερ, τι7> 8LΚΙΧΙ~ ό &8Lκος, τι7> κΙΧθΙΧρι7> ό άκάθιχρτος,

10 ~μας έν τη προσευχη 8L8άσκη ό κόΡLος, ού8εν ~τεpόν μΟL

i5βΡLς &νηκρυς &ν ε~-η κιχι λΟL80ΡΙΙΧ τα. p~μιxτιx, ε~πεp τ~ς ~8Ιιxς

80κεΊ: ΠΟLεϊ:ν ~ τον ύψ-ηλόν τε κιχt έπ-ηρμένον νομοθετεϊ:ν βΙον.

μοχθ-ηρΙιχς πιχτέριχ τον θεον όνομάζΟL. ~ γα.ρ του πιχτρος

~\ Ψ''" c ~ C 'λ'θ ου γιχρ ο-η ευοεσ θ"''''' ΙXL οLοιχσκεL -ημιχς -η ΙΧ -η ELΙX ωστε λ'

,

\

.,

EYELV

ι\ ο

8 μ~ πεφόκιχμεν, άλλα. πιχτέριχ

φων~ τ~ν ιx~τΙιxν του έξ ιχύτου ύποστάντος 8Lιχσ-ημιχΙνεL.

μ~ έσμεν κιχt όνομάζεLν

ούκουν ό μοχθ-ηρος τ~ν συνεΙ8-ησLν, ε~ πιχτέριχ έιχυτου τον θεον

λέγοντιχς έιχυτων τον &φθιχρτόν τε ΚΙΧL 8ΙΚΙΧLον κΙΧι άγΙΧθον

~τεpoν ~ των ~8Ιων κιχκων άρχ-ηγόν τε κιχι

15 έΠΙΧλ-ηθεόεLν τι7> βΙ~ τ~ν άγΧLστεΙιχν. όp~ς δσ-ης ~μϊ:ν πιχριχ­

ΙΧ~ΤLον ιχύτον E!VΙXL κιχτηγΟΡ~σεL. άλλα. ΤΙς ΚΟLνωνΙιχ φωΤL προς

σκευ~ς έσΤL χρεΙιχ, o~oυ βΙου, πόσ-ης κιχι πoτιxπ~ς έσΤL τ~ς

σκότος; φ-ησΙν ό άπόστολος' άλλα. φωτΙ φως προσΟLκεLουΤΙΧL

σπoυ8~ς &στε προς τουτό ποτε το μέτρον τ~ς πιχρρ-ησΙιχς

15 λέγΟL, ού8εν

κΙΧι τι7> 8LΚΙΧΙ~ το 8ΙΚΙΧLον κΙΧι τι7> κιχλι7> το κΙΧλον κιχι τι7>

φθάσΙΧL, ύψωθεΙσ-ης ~μων τ~ς συνεL8~σεως, ώς τολμ~σΙΧL

άφθάpτ~ το

&φθιχρτον. τα. 8ε ένιχντΙιχ προς τα. όμoγεν~

εLπεϊ:ν τι7> θει7>, Πάτερ; ε~ γα.ρ περt τα. χp~μιxτιx βλέΠΟLς,

20 πάντως τ~ν συγγένεLιχν έ!χεL. ε~ τοΙνυν βιχρυκάρ8Lός ΤLς ~ν,

20 ~ περΙ την βLωΤLκ~ν άπάτην ~σχoλ-ημένoς ε~-ης, ~ τ~ν έξ

κΙΧθώς φ-ησLν ~ γpιxφ~, κΙΧι το ψευ80ς ζ-ητων κιxτιxτoλμ~ των

άνθρώπων 8όξιχν άνΙΧζ-ητοΙ-ης, ~ των έΠLθυμLων τιχϊ:ς έμπιχ­

της πpoσευχ~ς ρ-ημάτων, γLνωσκέτω δΤL ού τον ούράνLον

θεστέΡΙΧLς κιχτιχμολόνΟLΟ, έ!πεLΤΙΧ τ~ν ΤΟLΙΧότ-ην πpoσευχ~ν 8LιX

άλλα. τον

στόμιχτος λάβΟLς, τΙ O~EL έρε'i:ν τον ε~ς τον βΙον σου βλέποντιχ

κιχτιχχθόνLον ό ΤΟLουτος πιχτέριχ κιχλεϊ:, 8ς ΙΧύτός

2 cf Ioh 5, 26; 6, 57 2 4 6

17

Π

Cor 6, 14

21 Ps 4,3

δ πατ~ρ τ9jς ζω9jς: ~ 6ντως ζωή Φ (6ντος VW ίη 6ντως corr V) Ζ οό8έ: οiSτε Ψν κακι'J}: e κακών corr V τών κακών W

8εόμενος Ψν τ~ν om ν 8 ~κκαυμάτων ΦΚ (cf 29, 19) τε καΙ τοσούτων om Φ 9 εΙσποtε'i: Φ 10 λέγεt Φ καΙ post &8tκος add ΦΖ 14 εΙ post ούκουν coll Φ ηοη Ζ 15 λέγοt ΨΖ: ε!vαt λέγοt Φ (cf 25; 9 et 14; 28, 24) λέγεt ν 16 &λλα ... Ις: &λλ'

οό8εΙς libri ν καΙ πώς Ζ &λλ' οiSτtς k correxi (cf test; De perf νπι ί 180, 7-8; μ"f)8εvος pro μ"f)8εμtας ίη libris De inst chr ibid 44, 5) 17 τι'J} ante φωτΙ add Ψν 20 ού γαρ Μvαταt 8έν8ρον καλΟν καρπούς πον-ηρούς ποtε'i:v post ~χεt add Ψν om ΦΖ 21 ζ-ητεΊ: κατατολμών Ζ κατατολμών Φ (-μα V2) 22 εύχ9jς Φ 23 &λλα τον καταχθόvtοv ΦΖ: post καλεΊ: coll Ψν 8ς: ώς WOR 8σαυτός ex ώσαυτώς (sic) ut vid corr V

1-2 Ioh 8,44 3-4 Eph 2,3 4-5 Π Thess 2,3; cf Ioh 17,12 5-6 Ι Regn 20,30; cf Iudith 16, 12 6-8 Ι Thess 5,5; cf Luc 16, 8; Ioh 12,36; Eph5, 8 8-9 Iudices 18, 2; 21,10; Π Regn 13, 28; ιν Regn 2, 16; cf Ι Regn 10, 26 6-7

ante ~κ coll Φ add ΖΣ i i νομοθετεΊ: νΜ 12 8εΊ: OR 02R2)CA ψεύ8εσθαt ΨΖ: ψευ8ές Φ ~μας post λέγεtv add Φ 14 λέγοντας ΚΖ: λέγοντες ΦΟRCν 15 τι'J) βΙφ: ~αυτών Φ ~μας Ζ 16 ~στt alt om ΦΖ τ9jς om ΜΚ 17 ποτε ante προς coll Ψν om Ζ 18 φθάσαt ΦΖ: om Ψν ώς ΦΖ (ut vid): om Ψν 19 οτt ante πάτερ a.dd Ψν τα om Φ βλέπεtς ν 20 ~ pr: εΙ Ψν καΙ εΙ Ζ ~ alt: καΙ εΙ Ζ 2 Ι ~: εΙ Ψν καΙ εΙ Ζ 22 καταμολύvοtο CEZ: καταμολύν-η Φ 80υ­ λεύοtς Ψν τ~ν om Φ 23 του στόματος Φ (cf 29,6) σου om ν (8~

οΙ

26

DE ORATIONE DOMINICA

27

ORATIO 11

καΙ της προσευχ-ης έπα·tοντα; έγω μεν γιΧρ ΤΟLούτων ΤLνων

πατρΦας έστΙας καΙ προς τον χοφώ81j βΙον αότoμoλ~σαντα

Ρ1jμάτων &κούεLν 30κω ώσανεΙ του θεου προς τον ΤΟLουτον

τ~ν &νθρωπΙν1jν &θλLότητα 8εΙκνυσLν ό

1144 Μ. λέγοντος' Πατέρα καλεις ό κατεφθαρμένος τι'J} βΙφ τον τ-ης &φθαρσΙας πατέρα;

τΙ

μολύνεLς

τη pυπαρ~ σου φωνη το

5 &κ~ρατoν 6νομα; τΙ καταψεύ8η του p~ματoς; τΙ καθυβρΙζεLς

τ~ν &μόλυντον φύσLν; εΙ τέκνον ~ς έμόν, έκ των έμων &γαθων έ!8ει. πάντως καΙ τον σον βΙον χαραΚΤ1jρΙζεσθαL. ουκ έΠLγLνώ­

σκω τ-ης έμ-ης φύσεως έν σοΙ τ~ν εΙκόνα' έκ των έναντΙων οΙ χαρακτ-ηρες. τΙς ΚΟLνωνΙα φωτΙ προς σκότος; τΙς ζω-ης καΙ

λόγος ΙσΤΟΡLκως

8ι.1jγούμενος τ~ν &ποφοΙτησLν αότου καΙ τ~ν &σωτΙαν' ou πρότερον 8ε αότον έπανιΧγει. προς την έξ &ρχ-ης εuκλ1jρΙαν πρΙν 5 αtσθ1jσLν αότον τ-ης παρούσ1jς &ναλαβειν συμφoρίiς καΙ εΙς

έαυτο\l έλθε'Lν καΙ μελετ-ησαι. τιχ τ-ης μεταμελεΙας p~ματα. ταυτα 8ε ~ν συμβαΙνοντά πως τοίς τ~ς προσευχ-ης λόγΟLς·

έ!φ1jσε γιΧρ έκε'L, Πάτερ, ~μαρτoν εΙς τον ουρανον καΙ ένώΠLόν σου, οόκ &ν προσθεΙς τη έξoμ~λoγ~σει. τ~ν εΙς τον ουρανον

10 θανιΧτου συγγένεLα; τΙς οΙκεLόΤ1jς τι'J} καθαρι'J} τ~ν φύσLν

10 άμαρτΙαν μ~ πεπεLσμένος έαυτου πατρΙ8α είναι. τον ουρανον

προς το &κάθαρτον; πολυ του ευεργέτου προς τον πλεονέκτη ν

8ν καταλLπων έπλ1jμμέλ1jσεν. 8LιX τουτο καΙ ευπρόσι.τον αυτι'J}

το μέσον. &μLκτος ~ του έλε~μoνoς καΙ του &Π1jνους έναν­

τον πατέρα ~ μελέτη τ-ης ΤΟLαύτης έξoμoλoγ~σεως &περ­

τΙωσLς. &λλος πατ~ρ των έν σοΙ κακων. τιχ γιΧρ έμιΧ γενν~ματα τοις παΤΡΦΟLς &γαθοις καλλωπΙζεταL, τέκνον του έλε~μoνoς 15 ό έλε~μων καΙ του καθαρου ό καθαρός, ό φθoρίiς &λλόΤΡLος

του &φθιΧρτου καΙ το Ι)λον έξ &γαθου &γαθος καΙ έκ 8LXCXLOU 8ΙκαLος. υμίiς 8ε ουκ οί8α πόθεν έστέ. ουκουν έΠLκΙν8υνον πρΙν καθαρθ-ηναι. τι'J} βΙφ τ-ης προσευχ-ης ταύΤ1jς κατατολμ-ησαι. καΙ πατέρα έαυτου τον θεον δνομάσαL. Άλλ'

20

ε~ ΤLς &ρα γένΟLΤΟ ~μιν των κρυφΙων του νου κατανό1jσLς 8LιX ,

..,'

ουρανοι.ς.

οτ!.

\

μεν

l'

ουν

XP1j

\..

τφ

Πάτερ ~μων ό έν τοις

κατ

Ι,

Lcp

\

β'

αρεΤ1jν

\

τον

θ

\

εον

οΙκεLώσασθαL μετρΙως ~μιν 8LιX των προλαβόντων έξ~τασται. 25 λόγων. 80κε'!: 8έ μο!. καΙ βαθυτέραν ΤLνιΧ 8LάνΟLαν ύΠOσ1jμαΙνει.ν

ό λόγος' τάχα γιΧρ uπόμν1jσLν ~μ'Lν έμΠΟLε'L τ-ης τε πατρΙ80ς ~ς έκπεπτώκαμεν καΙ τ-ης συγγενεΙας ~ς έξεβλ~θ1jμεν. καΙ ΎιΧρ έν τι'J} κrιτιX τον νέον 8LYJγ~μocτ~ τον άποστά,ντιχ τ~ς

26-27 cf Plotin

Ι, νί,.

8

28 sqq Luc 15,

ιι

26 τάχα ΦΖ: ταυτα 27 εύγενεΙας ΨΖν (cf 30, 3)

Ψν

~μΤν ΨΖ:

Ι)περ σ1jμαΙνει. τον λογLκον ζυγον

κ-ης παρα8όσεως τι'J} έκ8ύντ!. τ~ν πρώτην τ-ης έντολ-ης ζεύγλ1jν

καΙ &ποσεLσαμένφ τον φυλιΧσσοντα νόμον -

,..

\

\

λ' "'λλ αυτφ και. Τ1jν στο 1jν, ουκ α 1jν

\

'λλ α α

\

πεΡLθειναL 8ε

,

Τ1jν πρωτην,

.ι/ς 1 .εγυ'

om

ιΧπεβλ~θ"t)μεv Ψν

Φ

xe'Lpcx 8ακτύλLος 1145 Μ. 8LιX της έν τη σφεν8όνη γλυφ-ης τ~ν τ-ης εΙκόνος έπανάλ1jψLν 20 γυμνον έαυτον θεασιΧμενος. Ι) τε περΙ τ~ν

ύΠOσ1jμαΙνει.. &σφαλΙζεται. 8ε καΙ τους πό8ας τοις uπ08~μασLν ώς &ν μ~ γυμνη τη πτέρνη τη κεφαλη του 6φεως προσεγγΙζων έμπΙπτο!. τι'J} 8~γμαΤL. &σπερ τοΙνυν έκει τ-ης παριΧ του . 25 πατρος ,

τε

om

Φ

φLλανθρωπΙας αΙτΙα γέγονε τι'J} νέφ ~ προς την t " " , ~\ J. t , \ ,t\

πατρφαν εσΤLαν εΠLστροφ1j

-

αυτη

πεπλ1jμμελ1jκέναι. τι'J} πατρΙ λέγει. -

οε

ι/ν

Ο

ουρανος

ELt;

ον

ο()τω καΙ ένταυθα 80κε'!:

μο!. 8L8άσκων ό κύΡLος τον έν τοις οuρανο'i:ς έΠLκαλε'i:σθαL

πατέρα

sqq

ι εύχ-ης Φ μεν γαρ om v 4 ρυπαp~: μ~αp~ Φ 6 .η σεμνόν Ο (.ης έμον 02) R (.ης σεμνον R2) σύ ροst.ης add v 10 τ xιxeιxP ΨΖ: του καθαρου Φ ι ι εύεργετουντος Ψ 14 έγκαλλωπΙζετα~ Φ 15 φθ6ρος ORv 17 ύμΙΧς ΨΖ: ύμεΤς Φ 20 πάλ~'.! ΦΖ: post ρ"t)μάτωv coll Ψν εύχ-ης νΜ . 2 Ι et ης &ρα: ώς &'.1 τ~ς Φ Ζ νου: νοος Φ

τράΧ1jλον 8εξLώσασθαL -

15 τον 8LιX στόματος έΠLβλ1jθέντα τι'J} &νθρώπφ 8LιX τ-ης εuαγγελL­

μνώθ1j 8LιX τ-ης παρακο-ης ό όμου τη γεύσει. των &πεφ1jμένων

&κούσωμεν πάλLν των τ-ης προσευχ-ης Ρ1jμάτων,

τ-ης συνεχεστέρας έπαναλ~Ψεως.

γάζεται. &στε καΙ προσ8ραμειν αυτι'J} καΙ φLλ~μαΤL τον

μν~μ1jν σο!. ΠΟLε'i:ν τ-ης &γαθ~ς πατρΙ80ς, ώς &ν

18-20 cf Gen 3, 7 sqq 4 8ε om νΜΖ έαυτον Φ 5 ιΧναλαβεΤν ante τ-ης coll Φ καΙ om v 5-6 καΙ εtς έαυτον έλθεΤν om ΦΖ (cf 66, 6) 7 πως om ΦΖ 8 Itφ"t)σε ΨΣ: φ"t)σΙ Φ 10 έαυτου om v 15 ιXvθP6>Π~ ΨΖ (ut vid): λόγω Φ 19 δ om Ψν 21 γλυφ-ης: γλυκ-ης Φ sscr R2 γραφ-ης Κ 22 το Τς om Φ sscr Κ 24 έμπΙπτη v 26 .ην.~ έσην v 29 πo~εΤσθα~ Ψν

28

DE ORATIONE DOMINICA

29

ORATIO 11

έΠLθuμ(α.ν σφ08ροτέρα.ν των κα.λων έμΠΟL~σα.ς έΠLστ~σεLέ

κελεύεL

σε τη ό8ι'{> τη προς τ~ν πα.τρΙ8α. πάλLν έπα.να.γούση. ό80ς

ΤΟLοuτον πα.ρεγγu~ λέγων, ΓΙνεσθε τέλεLΟL κα..s.ως κα.L ό πα.τ~ρ

8ε ~ προς τον οόρα.νΟν τ~ν άνθρωπΙν"fjν φύσLν άνάγοuσα.

ύμων τέλεL6ς έσΤLν.

οό8εμΙα. τΙς έσΤLν Γ1λλΎ) εΙ μ~ φuγ~ κα.ι άπ6στα.σLς των 5 πεΡLγεΙων κα.κων· της 8ε φuγης των κα.κων ~ έπΙνΟLα. οόκ

Γ1λλ"fj μοΙ ΤLς εΤνα.L 80κε~ πλ~ν της προς τον θεον όμΟLώσεως.

5

πα.τρι,

κα.θάπερ

κα.Ι

φα.νερώτερον

έτέρωθL

το

ΕΙ οόν νενo~κα.μεν της ΤΟLα.ύτης προσεuχης τ~ν 8LάνΟLα.ν, ,.,

,Ι

κα.φος α.ν εL"t)

''/'

(

~

'ψ

πα.ρα.σκεuα.~εLν εα.uτων τα.ς

,

"Ι

uχα.ς ωστε ποτε

θα.ρση σα.L τcΧς φωνcΧς τα.ύτα.ς άνα.λα.βε~ν 8LcΧ στ6μα.τος κα.L

το 8ε όμΟLωθηνα.L θει'{> το 8Ικα.L6ν τε κα.ι δσLον κα.ι άγα.θΟν

εΙπε~ν έν πα.ρρ"t)σΙ~, Πάτερ ~μων ό έν τo~ς oόρα.νo~ς. &σπερ

κα.ι τcΧ ΤΟLα.Uτά έσΤL γενέσθα.L. i1ν ε'Ι ΤLς τούς χα.ρα.κτηρα.ς,

γcΧρ φα.νερcΧ της προς τον θεον όμΟL6τητ6ς έσΤL τcΧ γνωρΙσμα.τα.

ώς ~σΤL 8uνα.τ6ν, ένα.ργως έν έα.uτι'{> τuπώσεLεν, άμογ"t)τι

~''!' oL ων

10 κα.τcΧ

το

α.ότ6μα.τον προς τον οόράνLον χωρον άπο τοu

,Ι, Ι θ αoL θ εοu. ~ εσΤL τεκνον γενεσ

-

"

"Ο σΟL γα.ρ "'λ ε α. β ον α.uτον,

10 φ"t)σΙν, ~8ωκεν α.ότo~ς έξοuσΙα.ν τέκνα. θεοu γενέσθα.L· λα.μβάνεL

πεΡLγεΙοu μετα.να.στ~σετα.L βιοu. οό γcΧρ ΤΟΠLΚ~ τοu θεΙοu

8έ ης έν έα.uτι'{> τον θεον ό τ~ν κα.τcΧ το άγα.θΟν άνα.λα.βων

προς το άνθρώΠLν6ν έσΤLν ~ 8Lάστα.σLς &στε ΤLνος μ"t)χα.νης

τελεL6τητα.- ο{)τως ~σΤL ΤLνcΧ κα.Ι τοu πον"fjΡΟU χα.ρα.κτηρος

~μ~ν κα.Ι έΠLνοΙα.ς γενέσθα.L χρεΙα.ν το βα.ρύ τε κα.Ι έμβΡLθες

~8Lαo σ"fjμε~α., έν ο!ς ό γενόμενος ULος θεοu εΤνα.L οό 8ύνα.τα.L,

κα.Ι γεω8ες τοuτο σα.ρκΙον προς τ~ν άσώμα.τ6ν τε κα.Ι νOερcΧν

της ένα.ντΙα.ς φύσεως τ~ν εΙκ6να. φέρων. βούλεL γνωνα.L τοu

15 8Lα.γωγ~ν μεΤΟLκΙζεLν' άλλcΧ νο"t)τως της άρετης τοu κα.κοU

15 πον"fjΡΟU χα.ρα.κτηρος τcΧ Ι8Lώμα.τα.; ό φθ6νος, το μ~σoς, ~

κεχωΡLσμέν"fjς έν μ6νη τη προα.φέσεL τοu άνθρώποu κε~τα.L

1148 Μ. 8Lα.βολ~, ό τuφος, ~ πλεονεξΙα., ~ έμπα.θ~ς έΠLθuμΙα., το κα.τcΧ ,

~!:'

Ι

,Ι

~

Ι

,

"

~

l'

J.

'/

προς δπερ ?λν έΠLκλLθεΙ"fj τη έΠLθuμΙ~ έν έκεΙν εΤνα.L. έπει

Τ"fjν οο~ομα.νLα.ν α.ρρωσΤ"fjμα., τα.uτα. εση κα.L τα. ΤΟLα.uτα. οι.ς

οόν οό8εις ~πεσΤL π6νος έλέσθα.L το άγα.θ6ν, τι'{> 8ε έλέσθα.L

μoρφ~ τοu ένα.ντΙοu χα.ρα.κτηρΙζετα.L. ό τοΙνuν τα.~ς ΤΟLα.ύτα.Lς

κα.Ι το τuχε~ν ~πετα.L i1ν ης προεΙλετο, ~ξεστΙ σΟL εόθύς έν 20 τι'{> οόρα.νι'{> εΤνα.L τον θεον έν τη

8Lα.νοΙ~ λα.β6νΤL. εΙ γάρ,

κ"t)λ~σL τ~ν Ψuχ~ν έγκεκα.uμένος έcΧν πα.τέρα. κα.λέση πo~oς 20 α.UτοU πα.τ~ρ έπα.κούσετα.L;

8"fjλα.8~ ό σuγγενως προς τον

κα.θώς φ"t)σLν ό Έκκλ"t)σLα.στ~ς/Ο θεος έν τι'{> οόρα.νι'{>, σύ 8ε τι'{>

κεκλ"fjκ6τα. ~χων' οοτος 8έ έσΤLν οόχ ό οόράνLος άλλ' ό

θει'{>, κα.τcΧ τον πρoφ~την, προσεκολλ~θ"fjς, άνάγΚΎ) πα σα. τον

κα.τα.χθ6νLος.

τι'{> θει'{> σuν"fjμμένον έκε~ εΤνα.L δποu έστιν ό θε6ς. προστάξα.ς

έκε~νoς πάντως της Ι8Ια.ς σuγγενεΙα.ς άνΤLΠΟL~σετα.L. οόκοuν

τοΙνuν έν τη προσεuχη λέγεLν πα.τέρα. έα.uτοU τον θε6ν, οό8εν 25 ~τερoν ~ όμΟLοUσθα.Ι σε τη θεoπρεπε~ πολLτεΙ~ τι'{> οόρα.νΙ

2 sqq cf Plat Theaet 176Α-Β; Resp 613Α-Β; Plotin Ι, ίί, ι; 16; νί, 8; νίίί, 6-7 ΙΙ -20 cf De prof chr νπι ί 140, 4-14 21 Ecclesiastes 5, ι 22 Ps 72, 28

ίν,

6 τον om Φ 5 ~ om Ψν κτ9jριχς Φ Ζ: post 8υνιχτόν σεΤΙΧL v 13 τε ante ~μΤν

7 το pr: τ WΨ 8 -9 τούς χιχριχcoll Ψν 9 έν om Φ ΙΙ μετιχστ1)add v χρε(ιχ WΨ (-ιχν 02R2 ut vid) κιχΙ έμβΡLθες om ΟΖ 14 τε om Φ 17 έΠLκλLθ9j νΜ έΠLκλΎ)θεΙΎ) W έν έκεΙνcr ΨΖ: έκεΤνο Φ 18 έ:πεσΤL ΨΖ (ut vid): έ:ΤL έστΙ Φ ~πεΤΙΧL v τ:. το WΜο(τω e corr 02 ut vid)R 21 ούριχν ΨΖ: ούριχν &νω Φ (cf var lect ίη test) 22 κιχταπροσεκολλ1)θΎ)ς: 8Lα τ-ης έΠLθυμ(ιχς σιχυτον έξ-ηΨιχς Φ Ζ 24 πιχτέριχ: προς v έιχυτου ΨΖ: έιχυτου εtνΙΧL Φ (cf 24, 14)

00 γcΧρ τcΧ σΎ)με~α. φέρεL της άγΧLστεΙα.ς,

~ τοu πον"fjΡΟU άν8ρος προσεuχ~, ~ως ?λν έν τη πον"t)ρΙ~ ~, 8Lα.β6λοu έπΙκλ"t)σLς γΙνετα.L· τοu 8ε άφεστωτος της

25 τοu

πον"fjρΙα.ς κα.ι έν άγα.θ6τηΤL ζωντος τον άγα.θΟν πα.τέρα. ~

φων~

προσκα.λέσετα.L.

δτα.ν

τοΙνuν

προσΙωμεν

τι'{>

θει'{>,

πρ6τερον τον βΙον έΠLσκοπ~σωμεν, ε~ ΤL της θεΙα.ς σuγγενεΙα.ς 2

Matth 5,48

10 Ioh

Ι,

12

2 κιχθως: ώς Ψν 3 ό ούράνLος θιχρσ-ησΙΧL: θιχρρ-ησιχΙ ποτ' αν Φ

post

ύμων add ΨΖν 5-6 ποτε ποτε om Ζ 6-7 κιχΙ εΙπεΤν-

ούριχνοΤς om ΦΖ (cf 23, 23) 9 γενέσθΙΧL θεου ΦΖ (ut vid): θεου γενέσθΙΧL ΤLνα Ψν ΙΙ ό om Φ 12 κιχΙ om νΜ 19 έκκεκιχυμένος WK έκκεΚΙΧλυμμένος νΜ (cf 24,8) 20 ΙΧύτ Ψ ιχύτον v πιχτηρ ιχύτοϋ νΜ ύπιχκούσεΤΙΧL VW έπιχκούσΎ)ΤΙΧL OR 23 την Ι8Ιιχν συγγένεLιχν έΠLγνώσεΤΙΧL Ψν

30

DE ORATIONE DOMINICA ΛΟΓΟΣ Γ'

&ξι.ον έν έιχυΤΟLζ φέρομεν- ε!θ' οδτω τον τοι.ουτον λ6γον θΙΧρ,

σ1jσωμεν.

t

ο

\

γιχρ

ού συνεχώΡ1jσεν.

\

,

λ' 'ξ εγει.ν πιχτεριχ προστιχ ιχς το

(Aγι.ιxσθ~τω το 6νομά. σου' έλθέτω ~ βιχσι.λεΙιχ σου.

Ψ ευοος ~~ λ' εγει.ν

tO

ούκουν ό τ~ς θεΊ:Κ~ζ συγγενεΙιχς αξΙως

τ~ν σκι.ιΧν των μελλ6ντων αγιχθων περι.έχων ν6μος κιχΙ

πολι.τευσά.μενος, οοτος κιχλως προς τ~ν ούρά.νι.ον π6λι.ν όp~,

τι.σι.ν ιχΙνΙγμιχσι. τυπι.κως προιχνιχφωνων τ~ν αλ~θει.ιxν, έπει.8ιΧν

5 πιχτέριχ τε τον των ούριχνων' βιχσι.λέιχ ΚΙΧL πιχτρΙ8ΙΧ έιχυτου

5 εΙς το &8υτον εΙσά.γη προσευξ6μενον τι'j) θει'j) τον Ιερέιχ,

τ~ς

πρωτον μεν κΙΧθιχρσΙοι.ς τι.σL ΚΙΧL περ!'ρριχντι.σμοίς αφιχγνΙζει.

00 ό θε6ς' έκεt

τον εΙσι.6ντιχ. ε!τιχ τη Ιεριχτι.κη στολΥί χpυσι'j) ΚΙΧL ΠΟΡφόΡCf

θεμελΙους τ~ς oΙκ~σεως έιχυτου κιχτΙΧβά.λλεσθΙΧι.· έκεί τοδς

ΚΙΧL τοΤς λοι.ποίς &νθεσι. τ~ς βιxφ~ς έκπρεπως έξ"t)σΚ"t)μένη

τ~ν

ούρά.νι.ον

όνομά.ζων

μιχκιχρι.6τητιχ.

εΙς

συμβoυλ~ς ό σκοπ6ς; τιΧ &νω φρονεtν,

τΙ

φέρεΙ.

θ1jσιχυροuς αποτωεσθιχι.· έκεί μετοι.κΙζει.ν έιχυτου τ~ν κιχρ8Ιιχν' 10 οπου γά.ρ έστι.ν ό θ1jσιχυΡ6ς, έκεt έστι. ΚΙΧL ~ κιχρ8ΙΙΧ' προς το

κιxτιxκoσμ~σιxς, τ~ν τε πεpι.στ~θι.oν έπι.βΙΧλων ιxύτι'j) μΙτριχν, 10 ΚΙΧL

τοδς κώ8ωνιχς των κpιx~πέ8ων μετιΧ των ροtσκων

πιχτρι.κΟν κά.λλος 8ι.ιχπιχντΟς βλέπει.ν ΚΙΧL κιχτ' έκεtνο τ~ν Ι8Ιιχν

ΚΙΧL των ανθΙνων έξά.ψιχς, &νωθεν 8ε τιχΤς έπωμΙσι. 8ι.ιχσφΙγξιχς

κΙΧλλωπΙζει.ν Ψυχ~ν. Ούκ ~στι. προσωπολ1jΨΙΙΧ πιχριΧ θει'j), ,( \

1149 Μ. τον έπεν8όΤ"t)ν, ΚΙΧL τ~ν κεφιxλ~ν κΙΧλλωπΙσιχς τι'j) 8ι.ιx8~μιxτι.,

φ1jσι.ν

1j

ro.J

Ι"

ro.J

tu

(

_

(

,

γριχφ1j. ιχπεστω κιχι. Τ1jς σ1jς μορφ1jς ο τοι.ουτος ρυπος.

φθ6νου κΙΧθιχρον το

θεtον ΚΙΧL πά.σ1jς έμπΙΧθους Κ1jλί80ς.

15 μ1j8ε σε κιχτιχστι.ζέτω

τιΧ τοι.ιχυτιχ πιxθ~μιxτιx, μ~ φθ6νος,

8ιχψι.λως τε τ~ς κ6μ"t)ς κιχτιχχέιχς του μόρου, οδτως ιχύτον πιχρά.γει. έΠL το &8υτον, τιΧς απopp~τoυς ΙερουργΙιχς έπι.τελέ15 σοντιχ. ό 8ε πνευμιχτι.κΟς νομοθέΤ"t)ς ό κόρι.ος ~μων Ί"t)σους

μ~ τυφος, μ~ &λλο ΤΙ. των μολυν6ντων το θεοει.8ες κά.λλος.

Χρι.στ6ς, απογυμνων των σωμιχτι.κων προκΙΧλυμμά.των τον

έιΧν τοι.ουτος ης θά.Pσ1jσOν τη οlκεΙCf φωνη τον θεον προσ­

νομον κιχι.

κΙΧλέσιχσθιχι. ΚΙΧL πιχτέριχ έιχυτου τον των ά.πά.ντων 8εσπ6την

πρωτον μεν ούχ ~νιx του πιχντος αποκρΙνιχς μ6νον εΙς όμι.λΙιχν

κιχτονομά.σιχι..

ιχγει.

6ψετιχΙ σε πιχτρι.κοίς όφθΙΧλμοίς, περι.στελεί

20 σε τη θεΙCf στολη, κιxτιxκoσμ~σει. σε τι'j) 8ιχκτυλΙιι>, κιχτιχρτΙσει.

,

"

\,

θ

-

ει.ς

\

\,

το

\

εμφιχνες

\

l!

rJ.γων

\ \"

\

-,

τιχ των

τυπων

, ,

ιχι.νι.γμιχτιχ,

\,

'λλ Ι:' , Ιζ ειι> ιχ ιχ πιχντι. κιχτιχ το ι.σον τ"t)ν ιx~ι.ιxν τιχυτ"t)ν χιxp~ ετιχι.,

20 κoι.ν~ν προθεLς τοίς βουλομένοι.ς τ~ς Ιερωσόν"t)ς τ~ν χά.ρι.ν.

τοδς π68ιχς προς την &νω πορεΙιχν τοίς εύιχγγελι.κοίς δπo8~­

~πει.τιx 8ε ούκ αλλοτρΙιι> κ6σμιι> τι'j) έκ βιxφ~ς τι.νος ΚΙΧL δφιχντι.­

μιχσι.ν, απoκιxτιxστ~σει. σε τη ούριχνΙιι> πιχτρΙ8ι., έν Xpι.στι'j)

κ~ς περι.εργΙιχς έξευΡ"t)μένιι> το κά.λλος του Ιερέως σοφΙζετιχι.,

Ί1jσου τι'j) κυρΙιι> ~μων, φ ~ 86ξιχ ΚΙΧL το κρά.τος εΙς τοδς ,......

ιχι.ωνιχς

_"

των

ιχι.ωνων.

αλλ' οΙκείον ιxύτι'j) ΚΙΧL συμφυ~ περι.βά.λλει. τον κ6σμον, ανΤL τ~ς ποι.κtλ"t)ς ά.λουργΙ80ς τΙΧίς των αρετων χά.ρι.σι. περι.ιχνθΙζων.

,ι

ιχμ1jν.

25 κοσμεί 8ε ΚΙΧL το στ~θoς ού

7 cf Co1 3.2 10 Matth 6,21 P1at Phaedr 247Α; Tim 29Ε Ι έν om Φ ttoπtLV post 3 εύγενεΙας ΨΖν (cf 26, 27) 8-9 έκεL-άποτιθεσθαL om ΦΖ

13 Rom 2,

ΙΙ

14 cf

add ΦΖ 2 ψεu8ως νΜ 5 τε om Φ 8 αύτου ΦΖ 10 έση: ~σταL Φ ΙΙ βλέπεLV 8Lαπαvτος Φ Ι8Ιαν: οΙκεΙαν Φ 12 τίϊ> ante θείϊ> add Φ 15 πά.θ1) Ψ(οmsedίnmargadd Κ)ν 18 σεαuτου νΜ του παντος Ψν 19 όvομά.σαL v 20 κατακοσμ~σεL σε ΦΖ: καΙ κατακοσμ~σεL Ψν καταρτ~σεL OR 22 ούρανΙα Φ 23 φ ΦΟΖ: Φ oπptoπtL RKv 24 έτελεώθ1) post άμ~ν add Ζ έτελεώθ1) λόγος β' add Σ λόγον

Y"t)'tvCf> χpυσι'j) αλλ' έν ακ"t)Ρά.τιι>

ΚΙΧL κιxθιxp~ συνει.8~σει. το τ~ς κιχρ8Ιιχς ώριχtζων κά.λλος.

3 cf Hebr 10, Ι 5 sqq cf Εχ 28, 4 sqq; 36, 9 sqq; Lev 8, 6 sqq; De vita Moys νπ ί 97, 22 sqq; Phi1 lud De vita Mos Π, ΙΙ9-121 et 133; De spec 1eg Ι, 93-94; De migr Abr 103; Quaest et sol ίn Εχ Π, 120 21 cf P1at Phaedr 239D Ι λόγος γΙ: του αύτου εΙς τ~ν προσεuχ~v (εΙς τ~ν πpoσευχ~ν όμLλ(α γΙ ΦΑ om Ψ (sed λόγος λζ' ίη marg scr Κ)Ε γΙ C λόγος γΙ περΙ του ΖΣ 2 ά:γLασθ~τω-βασLλεΙα σου

om W)

όμLλΙα

om ΦΑ καΙ ante έλθέτω add ΖΣ 4 ΤUΠLΚΟLς ΨΖ 5 εΙσά.γεL WR (ίη -1) corr R)Kv ΙΙ καΙ των άνθΙνων Φ(-νων Φ correxi)Ζ : om Ψν (cf testimonia 5) 13 τίϊ> μόρφ Φ 22 πεΡLεργασΙας v

32

DE ORATIONE DOMINICA

ORATIO

33

ΠΙ

ένoφμόζε~ 3ε τη μΙτρ~ τα.ύτη κα.Ι πολυτελων λιθων α.υγάς·

έα,υτον 8~α. τ~ς τo~α.ύτης θυσΙα.ς Ιερoυργ~σα,ς κα,Ι πα.ρα,στ~σα.ς

α.Oτα.~ 8έ εΙσ~ν α.Ι των άγΙων έντολων λα.μΠ'η8όνες, ώς τίj'>

το έα,υτου σωμα. θυσΙα,ν ζωσα,ν, άγΙα,ν, ευά.ρεστον τίj'> θείj'>.

&πoστόλ~ 80κεΙ &λλα. κα.Ι τη περ~σκελΙ8~ το μέρος έκε~νo

&λλ' έρε'!: τ~ς tσως μ~ τα.υτα, κα.τα. το πρόχεφον ~χε~ν τ~ν τ~ς

πρoσευχ~ς 8~άνo~α.ν τ~ς προκε~μέν1Jς ~μ~ν εΙς έξ~γ1Jσ~ν, περ~-

Φ κόσμος έστΙ το τo~oυτoν του έν8ύμα.τος ε!80ς κα.τα.σφα.λΙτ~ς σωφροσύν-ης

5 νoε~ν 8ε ~μας τοος τo~oύτoυς λόγους ουκ έκ των οΙκεΙων

περ~βόλα.~oν κόσμος του τo~oύτoυ μέρους έστΙν. &πα.ρτ~σα.ς

τo~ς ύπoκε~μένo~ς άρμόζοντα.ς. ουκουν πάλ~ν ύπομν1Jσθ~τω

8ε των κρα.σπέ8ων του βΙου τοος νο-ητοος ρο'έσκους κα.Ι τά &.ν­

των πρώτων τ~ς πρoσευχ~ς 8~8α.γμάτων. ό γα.ρ ο{)τως έα,υτον

θ~να. κα.Ι τοος κώ8ωνα.ς-τα.υτα. 8ε εΙκότως &.ν τ~ς τα. πρoφα.ν~

πα,ρα,σκευάσα,ς &στε έν πα,ρρ-ησΙιf τoλμ~σα,~ πα.τέρα, έα,υτου

τ~ς κα.τ' &ρετ~ν πoλ~τεΙα.ς νo~σειεν ώι; &ν έπΙσ-ημος ~ κα.τα.

1152 Μ. τον θεον όνoμάσα,~, οοτος &κρ~.βως περΙκε~τα,~ τ~ν στoλ~ν

5 ζετα.~·

πάντως

8ε

ουκ &γνoε~ς

()τ~ το

10 τ~ν ζω~ν τα.ύτ-ην πορεΙα. γένo~τo-τoύτων οδν των κρα.σπέ8ων

, "

10

,ι

ι\

(λ'

εκε~ν-ην -ην ο

(Ι

ογος υπεγρα,

Ψ

εν,

"~

Ν

Ι ~

,

κα,~ -ηχε~ τo~ς κωoωσ~ν, κα.~

'Ι:' 'ψ ~ Ι ~ ''1 ~ t λ' ε~α. α.ς α.ντ~ μεν του κωοωνος τον ευ-ηχον τ-ης π~στεως ογον,

έξα.νθε~ τo~ς ρο'tσκο~ς, κα,Ι λάμπε~ περΙ το στ~θoς τα,~ς των

&ντΙ 8ε του ρο'έσκου τ~ν κεκρυμμέν-ην της μελλούσ-ης έλπΙ80ς

έντολων α,tγλα,~ς, κα,Ι φέρε~ τo~ς &μo~ς τοος πα,τρ~άρχα,ς,

έτo~μα.σΙα.ν τ~ν τίj'> στυφoτέρ~ βΙ~ κεκα.λυμμέν-ην, &ντΙ 8ε

&ντΙ των όνομάτων τα.ς &ρετα.ς έκεΙνων εΙς τον 'Ι8~oν κόσμον

των &νθΙνων τ~ν ευα.νθ~ του πα.ρα.8εΙσου χάρ~ν, ο{)τω πα.ράγε~

μετα,κoσμ~σα,ς, κα,Ι τ~ν κεφα,λ~ν κoσμε~ τίj'> τ~ς 8~κα,~οσύν1Jς

15 έπΙ το &.8υτον του Ιερου κα.Ι έν8ότα.τον. το 8ε &.8υτον τουτο

15 στεφάν~, κα.Ι τ~ν κόμ1Jν ~χε~ τίj'> oυρα,νΙ~ μύp~ 8~άβpoχoν,

,

ουκ

"ψ

α.

Ι,

υχον

εστ~ν

,~\

ου οε

Ι

'λλ"

χεφοκμ-ητον

α.

α.

το

,,... τ-ης

έντός τε γΙνετα,~ των ύπερουρα,νΙων &8ύτων,

κρυπτον

'Αλλ' ()πως μεν πρoσ~κε~ πα,ρεσκευάσθα,~ τον Ιερωμένον

κα.Ι τo~ς πoν-ηρo~ς λoγ~σμo~ς &νεπΙβα.τον. κοσμε'!: 8ε τ~ν

κεφα,λ~ν

τίj'>

oυρα.νΙ~

φρoν~μα.τ~,

ου

γρα,μμάτων

μετρΙως έν τo~ς έξ-ητα,σμένo~ς ό λόγος ύπέ8ειξεν· λo~πoν

τύπον

20 ένσ-ημ-ηνάμενος πετάλ~ χρυσίj'> &λλ' α.υτΟν τον θεον έντυπώσα.ς

ιΧπερ πα.ντΙ

λoγ~σμίj'> βεβ~λ~ &.8υτα, ώς &λ-ηθως έστ~ κα,Ι &νεπΙβα.τα..

3~α.νoΙα.ς α.υτου τα.με~oν έα.ν &λ-ηθως &.8υτον ~ τη κα.κΙ~

20

8' &ν εt-η σκoπε~ν α,υτ~ν τ~ν α,tΤ1Jσ~ν ~ν προσάγειν έκέλευσε

τίj'> ~γεμoν~κίj'> λoγ~σμίj'>. μύρον 8ε κα,τα,σκε8άζε~ τ~ς κόμ-ης

τίj'> θείj'> τον έντος των &8ύτων γενόμενον. ου γάρ μo~ 80κε~

το πα,ρ' α,υτ~ς ~ν80θεν τ~ς Ψυχ~ς μυρεψούμενον. θυμα, 3ε κα.Ι

κα.τα. το πρόχεφον ευλ-ηπτον πα,ρέχε~ν ~μ~ν τ~ν 8~άνo~α.ν

Ιερε~oν πρoσάγε~ν α.υτΟν τίj'>

Ψ~λως τ~ς πρoσευχ~ς έκτεθέντα, τα. p~μα,τα.. (Aγ~α,σθ~τω,

θείj'> πα.ρα,σκευάζε~ 8~α. τ~ς

μυστ~κ~ς ΙερουργΙα.ς ουκ &.λλο τ~ ~ έα.υτόν. ό γα.ρ ο{)τως πα.ρα.

φ-ησΙ,· το δνομά σου, κα.Ι Έλθέτω ~ βα,σ~λεΙα, σου. ΤΙ τα.υτα.

25 του κυρΙου προς τ~ν Ιερωσύν-ην τα,ύτην &γόμενος, το φρόν-ημα.

25 προς τ~ν έμ~ν χρεΙα,ν; εtπο~ ης &ν &.νθρωπος, ~ έπΙ άμα,ρτΙα.~ς

()

έστ~

έα,υτον 8~α. μετα.νοΙα,ς μα,στΙζων ~ ()πως &ν φύγo~ κα,τα.κρα.­

p~μα, θεου, οοτος Ιλεoυτα.~ τον θεον έν τo~ς &8ύτo~ς γενόμενος,

τουσα.ν τ~ν άμα,ρτΙα,ν τον θεον εΙς συμμα.χΙα.ν κα,λων, έν

2-3 cf Rom 7, 12; Eph 6,17

όφθα,λμo~ς ~χων &εΙ τον 8~α. των πεφα.σμων προσπα,λα,Ιοντα..

της σα,ρκος νεκρώσα,ς έν τη μα.χα.Ιρ~ του πνεύμα,τος,

ι τΙΧύτη

4

om v

3

ΙΙ

Petr 2, 21

15-16 cf Hebr 9,

άποστόλιμ: άγΙιμ πιχύλιμ Φ

om

26 cf

άγΙιμ άποστόλιμ Ζ

Ψν 6 άΠ~PΤΎ)σε Φ VW correxi &.νθΎ) Μ} Ζ : τε Ψν ΙΙ λόγον τ~ς πίστεως Ψν 13 σηφροτέριμ v 13-14 άντΙ 8ε των άνθΙνων-χάΡLν Φ(-νων Φ correxi}Z: om Ψν 16 ο{)τε Ψν χεφόκμΎ)τον ΨΖ: χεφότμΎ)τον Φ χεφό8μΎ)τον v 17 8LιχνοΙιχς ιχύτου ΦΖ: κιχρ8Ιιχς -ήμων Ψν 21 έν ante τci> add Ψν 22 Ψυχ~ς Φ Ζ: Ψυχ~ς 8LcX. των άρετων Ψν μυρεψόμενον v 27 oΊSτως νψ(ουτος 02}Σν (cf 33, 7-9) φ ΨΖ: Ο νΜ

άπιχρτΙσιχς Κ

7 -8

ου

W

ΙΙ

ε!80ς

κιχΙ τα. &νθLνιχ Φ (-να.

2 cf Rom 12,

Ι

14-15 cf ΙΙ Tim 4, 8

7 8L8ιχγμάτων: ΡΎ)μάτων ΦΖ τούς πpoφ~τιxς post ΠΙΧΤΡLάρχιχς

12 ιχ~γλΙΧLς: ΙΧύγιχΤς Ψν

add

Ψ

om

ΦΖ

τε κιχΙ κιχΙ πpoφ~τιxς

add v (cf De vita Moys νπ ί 98, 8; 101, 2 et 18; 102, 13 et 17) 16 έπουριχνΙων ΦΖ 18 μεν om v πιχριχσκευάσιχσθΙΧL Φ 23 έκτΙΧθέντιχ OR 24 κιχΙ om ΨΖν 25 &ν &.νθρωπος: &ν VM(post quod spat trium litt Μ}Ζ &νθρωπος Wv ~: εΙ V om ΜΖ 26-27 ~ ante τον coll Φ om Ζ

DE ORATIONE DOMINICA

34

ORATIO

έντεuθεν οΙ θuμΟL τον λογLσμον τοϊ; κocθεσΤ'1)κότος πocράγοuσLν'

έκε~θεν OCL των α.τόπων έΠLθuμΙOCL τον τόνον τ~ς Ψυχ~ς

1153 Μ. τοuτο οόκ &ν ΤL γένΟLΤΟ των σπoυ~ocζoμένων ~μ~ν μ~ τ~ς θεΙocς συμμocχΙocς το α.γocθΟν έν ~μ~ν κocτopθoυσ'Yjς; α.γocθων

έκνεuρΙζοuσLΨ έτέρωθεν ~ πλεονεξΙoc π~ρωσLν έπάγεL τι'J}

ae:

πάντων έσΤL το κεψάλOCLον το τι'J} έμι'J} βιCΜ το ι)νομoc τοϊ; θεοϊ;

aLΟΡOCηκι'J} τ~ς κocp~Ιocς' ό τυψος, ~ uπεΡ'1)ψocνΙoc, το μίσος, 5 ό λΟLπος των α.νΤLπocλOCLόντων ~μ~ν κocτάλογος οΤόν ΤL στ~ψoς

35

ΠΙ

έν~οξάζεσθOCL. γένΟLΤΟ ~' CΛν ~μίν έκ τοϊ; ένocντΙου γνωΡLμωτέρoc 5 ~. ~VVOLOC.

πολεμΙων έν κυκλCΜ πεΡLσΤΟLΧLσάμενον τον πεΡL των έσχάτων

'Ήκουσά που τ~ς άγΙocς γpocψ~ς ΚOCΤOCΚΡLνουσ'Yjς έκεΙνους

έπάγεL τη ψυχϊί κΙν~υνoν. εΤτoc ό έκ~uνOCL τα κocκα τocuτoc ~LιX

ο! τ~ς κocτα· τοϊ; θεοϊ; βλocσΨ'YjμΙocς oc'ιΤLΟL γΙνονΤOCL.

τ~ς κρεΙττονος συμμocχΙocς σπoυ~άζων ΠΟΙΟLς CΛν ΚUΡLώτερον

γάρ,

OUOCL

ψ'YjσΙ, ~L' οΟς το ι)νομά μου βλocσΨ'1)μείτocι. έν τοις

χρ~σOCLΤΟ λόγΟLς; οόχ οΤς ό μέγocς ΔocβΙ~, (ΡυσθεΙ'1)ν έκ των

~θνεσLν. τοuτο ~ε ΤΟLοuτόν έσΤLν' οΙ μ~πω πεΠLστεuκότες

XOCL ΆποστρocψεΙ'Yjσocν οΙ έχθροΙ μου εΙς \ 'Yjμr.ν ( ~ β ΟΎ')'θ εLocν εκ 'θλ'ψ " ΤΟLOCUΤOC ~ XOCL\ Δ ος L εως, XOCL\ οσoc

10 τι'J} λόγCΜ τ~ς α.λ'YjθεΙocς προς τόν βΙον των πocpoc~ε~εγμένων

~L' (;)ν ~σΤL τοϊ; θεοϊ; τ~ν συμμocχΙocν κocτα των ένocντΙων

ι)νομoc τ~ς πΙστεως ~, ό ~ε βΙος α.νηψθέγγ'1)ΤOCι. τι'J} όνόμOCΤL,

~Locνocστ~σOCL; νυν~ ~ε τΙ ψ'YjσLν ό τ~ς πpoσευχ~ς νόμος;

~ ~LιX πλεονεξΙocς εr~ωλολocτρων ~ έν μέθOCLς

(ΑγLocσθ~τω το ι)νομά σου. εΙ γαρ μ~ λέγΟLΤΟ πocρ' έμοϊ;

α.σΧ'Yjμονων ~ τι'J} βOpβόpCΜ τ~ς α.σωτΙocς χοΙρου ~LX'YjV έγ-

10 μLσουντων με, λέγων,

\ , ,

τoc ΟΠLσω,

15 τοuτο, ιkpoc ~υνocτόν έσΤL μ~ &.YLOV εΤνOCL τοϊ; θεοϊ; το ι)νομoc; XOCL Έλθέτω ~ βocσLλεΙoc σου. τΙ γαρ τ~ς έξουσΙocς τοϊ; θεοϊ; ~λλοτρΙωΤOCL,

τοϊ;

~LεLλ'Yjψότος

τη

σΠLθocμη

τον

τ~ν τοϊ; μuστ'YjΡΙΟU πΙστι.ν α.ποσκοποUσLν. δτocν τοΙνυν το μεν

15

XOCL κώμΟLς

κocλι.ν~oυμενoς, πρόχεφος εόθος πocρα των α.πΙστων ό λόγος,

οόκ εΙς τ~ν προocΙρεσLν των κocκως τι'J} βιCΜ κεΧΡ'Yjμένων τ~ν

οόρocνον

ΚOCΤ'1)γορΙocν τρέπων, α.λλ' ώς τοι.ocUτoc πράττεLν τοϊ; μuστ'Yj­

δλον, κocθώς ψ'YjσLν (Ησoc'εocς, τοϊ; πεΡL~ε~ρocγμένοuτ~ν γ~ν,

ρΙου ~ι.~άσκoντoς. μ~ γαρ CΛν γενέσθocι. τον ~ε~νoc τον τα θειoc

τοϊ; πεΡLκρocτοuντος έν τη χεφL τ~ν Uypιxv ψυσLν, 8ς πOCσocν 20 έγκόσμLόν

τε

κoc~

uπερκόσμLον

έν'YjγκάλLσΤOCL κτΙσLν;

εΙ

μεμυ'1)μένον μυστ~pι.oc ~ λoΙ~opoν ~ πλεονέκτη ν ~ &.ρπocγoc 20 ~ &λλο τΙ. ΤΟLοuτον κocκον εΙ μ~ ~ννoμoν ocότοις το άμocρτάνει.ν ~ν.

οον &.YLOV α.εL τοϊ; θεοϊ; το ι)νομoc κocΙ Oό~εν έκπέψευγε το

~LιX τοuτο χocλεπ~ν τo~ς ΤΟLουΤΟLς α.πεLλ~ν ό λόγος έπocνocτεΙνε­

κράτος τ~ς του θεοϊ; ~εσπoτεΙocς α.λλα κoc~ κρocτεί πάντων

τocι., λέγων έκεΙνοι.ς εΤνocι. το

XOCL κocτα τον άγLocσμον πpoσθ~Κ'1)ς οόκ έΠL~έεΤOCL ό ~LιX πάντων α.νελλLπ~ς τε XOCL τέλεLος, τΙ βουλεΤOCL ~ εόΧ~, (ΑγLocσθ~τω

βλocσφ'YjμεΙΤOCL έν τo~ς ~θνεσLν. εΙ ~~ τοuτο νενό'1)ΤOCι. κocφος

25 το ι)νομά σου' έλθέτω ~ βocσLλεΙoc σου; ~ τάχoc ΤL ΤΟLοuτον ό

OUOCL

~r.' οΟς το ι)νομά μου

CΛν ε'ΙΎ') το έκ τοϊ; ένocντΙου λεγόμενον κocτocνo~σocι.. εUχεσθocι. 25 γαρ πρό γε πάντων οΤμocι. χp~νocι.

XOCL τοuτο πoι.ε~σθocι. τ~ς

λόγος έν τι'J) ε~~εL τ~ς πpoσευχ~ς ~ογμocτΙζεL, δΤL α.σθεν~ς

πρoσευχ~ς το κεψάλOCLον, το μ~ βλocσΨ'1)με~σθocι. έν τι'J} έμι'J}

έσΤL προς α.γocθοϊ; ΤLνος κτ~σLν ~ α.νθρωπΙν'1) ψυσLς XOCL ~LιX

βιCΜ το ι)νομoc τοϊ; θεου α.λλα ~oξάζεσθocι.

9-10 Ps 68, 15 59, 13; 107, 13

Ps 6, ΙΙ; 34, 4; 39, 15; 55, 10 18 Is 40, 12

ΙΟ-ΙΙ

ι έντεuθεν: ~νθενΨv

λέμLον ν 9 xp~crOLTO Φ

3 έκνευρΙζουσLν: νεκροuσLν ΦΖ

πεΡLσΤΟLΧLσαμένων Ζ 12 τ~ν τοϊ) θεου Φ

11 Ps 6 πο-

7 τα κακα ΦΖ: om Ψv 13 8υνασθηναL V 8Lανα-

στηναL Μ ι 6 καΙ Φ Ζ: om Ψv ι 8 τ~ν γ~ν: πάσ'Yjς της γης Φ 19 8ς: τοϊ) Φ 20 έν'YjγκαλLσμένου Φ 21 8νομα: κράτος ν 23

24 &νελλεLπ~ς Φ

έΠL8έχεταL ν

27

κτησLς

OR

(ν

sscr 02

ίη -ν

corr R2)

τε om Ψv

25 1j: εΙ ν

XOCL άγι.άζεσθocι..

3-4 cf 11 Thess 1,12 8 Is 52,5; cf Rom 2,24; ΕΖ 36,20 13 cf Rom 13, 13; Gal 5, 21 14-15 cf 11 Petr 2, 22 4 γνωρψωτέρα: προημοτέρα ν 7 της κατα ΚΖ: κατα της ΦΟR 12 ~ν ΤLσLν ante τι add Ψv om ΦΖ ocνΤLφθέγγε-

ταL Φ 14 ~ ΦΖ: καΙ Ψv χοΙρου: ύΟς Ψv 23 8~: 8ε ΚΖ 24 προσεύχεσθαL Φ (-σθε Μ) 25 γαρ ΨΖ: φ-ησL Φ χρηναL Ψ(e χρημα corr R)Z: χρ~ 8ε Φ 27 τφ όνόμαΤL ν τ~ν ταυ μυσΤ'YjρΙου πΙσΤLν post ocγLάζεσθαL add Φ om Ζ (cf ΙΙ)

"

DE ORATIONE DOMINICA

ORATIO

'Εν έμοΙ οον, ψYJσΙν, &γιιxσθ~τω το έπικλ'Υ)θέν μοι 6νομιχ

ζόμενος,

τ~ς σ~ς 8εσποτεΙιχς,

άγγελικιx~ς

()πως ~8ωσιν οΙ &νθρωποι τα. κιχλα.

gpyιx κιχΙ 80ξ&σωσL τον πιχτέριχ τον έν τo~ς oύριxνo~ς. τΙς 8ε Ο\Jτω θ"Υ)ριώ8'Υ)ς κιχΙ &λογος &στε όρων έν τo~ς πεπιστεuκόσL

5 θεcr βΙον κΙΧθιχρον 8ι' άρετ~ς κιχτορθοόμενον, πάντων των έξ

τα.

&νω

πρoσευχ~ς

-rcr

ύπονοΙιχς άλλοτριοόμενον, λιχμπρον τη σωφροσόνη, σεμνον

μιxρτυΡOόσΎjς.

τιx~ς

σωμΙΧΤLκιχ~ς

~8υπιxθεΙιxις

γ"Υ)tνων

ύπερορων, τιχυτιχ

τιx~ς

κιχΙ

τα.

θεcr ()τι (Aγιιxσθ~τω το 6νομ& σου. ού γα.ρ

5 gστιν &λλως έν άνθρώπιμ

ιχύτΟν. άρετ~ς τη

μ'Υ)8ιχμου

των

έλλιχμπρυνόμενος.

τοιιχυτιχ περιέχει ~ βριxχε~ιx ΙΧ'ΙΤ'Υ)σις ΙΧ\JΤ"Υ) ~ λέγουσιχ 8ια.

&μιχρτΙιχς μολυσμων κΙΧθιχρεόοντιχ, Π&σΎjς τ~ς προς το χε~ρoν τη φρoν~σει, άν8ρεΙως gχοντιχ προς τα.ς των πιχθων προσβολάς,

φρονων,

πολιτεΙιχις

37

ΠΙ

80ξιxσθ~νιxι θεον μ~ τ~ς κιχτ'

θεΙ~ 8uν&μεL τ~ν

ιχΙτΙιχν των

άγΙΧθων

(ο 8ε έφεξ~ς λόγος τ~ν βιχσιλεΙιχν του θεου έλθε~ν εί)χετιχι.

μΙΧλιχκιζόμενον,

ιiριx νυν άξLΟ~ γενέσθΙΧL βιxσιλ~ιx τον του πιχντος βιχσιλέΙΧ,

10 τρυφ~ς κιχΙ βλιχκεΙιχς κιχΙ τ~ς κιχτα. τον τυφον χιχυνόΤ"Υ)τος ώς

10 τον άεΙ 6ντιχ ()περ έστ(ν, τον προς πiXσιχν μετιxβoλ~ν άμετ&θε­

()τι μ&λιστιχ κεχωρισμένον, τοσουτον μετέχοντιχ του βΙου

-rcr π08Ι τ~ς γ~ς έπιψιχόοντιχ, ού τιx~ς άπολιχόσεσι -rcr γ'Υ)'tνιμ τοότιμ βιιμ κιχτιχχωννό­

τον, τον ούκ gχοντιχ εύρε~ν κρεϊττον εΙς

8 μετιxβ~σετιxι;

τΙ οον

()σον έπ&νιχγκες, &κριμ

βοόλετιχι ~ εύχ~ τ~ν του θεου βιχσιλε(ιχν έκκΙΧλουμέν"Υ); άλλα.

κιχθ' ~80ν~ν

τον μεν άλ'Y)θ~ περΙ τοότου λόγον εΙ8ε~εν &ν ο!ς το πνευμιχ

μενον, άλλ' ύπεριχνεστωτιχ π&σ"Υ)ς τ~ς κιχτ' ΙX~σθ'Y)σιν γινομέν"Υ)ς

τ~ς άλ'Υ)θε(ιχς άνιχκΙΧλόπτει τα. κεκρυμμένιχ μuσΤ~ΡLΙΧ. ~με~ς

15 άπάτης κιχΙ προς τ~ν άσώμιχτον ζω~ν 8ια. σιχρκος &μιλλώμενον,

15 8ε τοιΙΧότην gχομεν περΙ του Ρ'Υ)του τ~ν 8ι&νοιιχν· μ(ιχ των

Η.νιχ πλουτον νομΙζοντιχ τ~ν τ~ς άρετ~ς κτ~σιν, μΙιχν εύγένειιχν

πάντων ύπέρκεLΤΙΧL ~ άλ"Y)θ~ς έξουσ(ιχ κιχΙ 8όνιχμις, ~ του

τ~ν προς τον θεον οΙκειότητιχ, μΙιχν άξΙιχν κιχΙ 8υνιχστεΙιχν

πιχντος άνΙΧ8ε8εγμέν"Υ) το κρ&τος κιχΙ βιχσιλεόουσιχ ού βιιx(~

μΙιχν το κριxτε~ν έιχυτου κιχΙ ά80όλωτον εΤνιχι τo~ς άνθρωπΙνοις

τινΙ κιχΙ τυριχννικη 8υνιxστε(~, φόβΟLζ κιχΙ άνάγκιχις ύποζεόξιχσιχ

πιxθ~μιxσιν, άχθόμενον τη πιχριχτ&σει τ~ς του ύλικου βιου

τη ύποτιχγη το ύπ~κooν. έλευθέριχν γα.ρ εΙνΙΧL πρoσ~κει πιχντος

20 ζω~ς, σπεό80ντιχ 8ε κΙΧθ&περ οΙ 8ια. πελ&γους κιχκοπΙΧθουντες

20 φόβου τ~ν άρετ~ν κιχΙ ά8έσποτον, έκoυσ(~ γνώμη το άγΙΧθον

1156 Μ. προς τον λιμένιχ κιxτιxντ~σιxι τ~ς άνιχπΙΧόσεως-τΙς τοΙνυν

ιχΙρουμέν"Υ)ν· άγΙΧθου 8ε πιχντος το κεφ&λιχιον το ύπο τ~ν

τον τοιουτον όρων ού ~οξ&ζεL το 6νομιχ το έπικεκλ"Υ)μένον

ζωοποιον έξουσ(ιχν τετάχθΙΧι. έπεL8~ το(νυν τ~ς του κΙΧλου

-rcr τοιοότιμ βιιμ; ούκουν ό έν τη προσευχη λέγων, (Aγιιxσθ~τω

κρΙσεως άπεπλιxν~θ"Y) 8ι' άπ&της ~ άνθρωπΙν"Υ) φόσLς κιχΙ

έν έμοΙ το 6νομ& σου, τιχυτιχ τη 8υν&μει των λεγομένων 25 προσεόχετιχι·

&μεμπτος,

ΓενοΙμ'Υ)ν

8Ικιχιος,

τη

συνεργΙ~

θεoσεβ~ς,

τ~ς

άπεχόμενος

σ~ς άπο

βΟ'Υ)θεΙιχς πιχντος

πον"Υ)ρου πρ&γμιχτος, λΙΧλων άλ~θειιxν, έργΙΧζόμενος 8ικιχιοσό­ ν"Υ)ν, έν εύθόΤ"Υ)ΤΙ πορευόμενος, τη σωφροσόνη λ&μπων, τη

άφθιxρσΙ~ κοσμοόμενος, τη σoφΙ~ κιχΙ τη φρoν~σει κΙΧλλωπι-

2-3 Matth 5, 16 't'O έπ~κλ"l)θέv μo~ 6νομιχ ΨΖ: 't'O 6νομOC σοι) 't'O έπ~κλ"l)θεv Φ 6 μολuσμOC't'ωv ν 8 &νδρεΙιχς ν 14 γενομέv"l)ς Ψν 18 μΙιχν om ΦΖ 21 -22 't'Lς-όρωv ΨΖ: om Φ 22 δοξocζη ν 23 ό om ν 24 έν έμοΙ ΦΖ: post σοι) coll Ψν 26 &μεμπ't'ος δΙκιx~oς θεoσεβ~ς om Ζ 28-29 't'jj σωφροσύνη­ κοσμούμενος ΨΖ: om Φ 1

5

ΚΙΧ't'ωρθωμέvοv Ψν

προς το ένιχντΙον γέγονε τ~ς προιχφέσεως ~μων ~ ΡOΠ~ κιχΙ 25 πιχντΙ

-rcr χε(ρονι ~ ζω~ των άνθρώπων κιxτεκριxτ~θ'Y), μυρ(ιχις

ό80~ς του θιχν&του κιχτιχμιχθέντος τη φόσει-πiXσιχ γα.ρ κιχκ(ιχς

20 cf Plat Resp

617Ε

25 sqq cf Eurip Medea 376

1-2 't'Cι &vω-έλλιχμπρuv6μεvος ΨΖ: om Φ 2 εύιχγγελ~ΚΙΧ'Lς Ζ 3 1) post ιxfS't'"I) om Φ 4 8't'~ om WM 5 δυvιχ't'οv post &λλως add Ψν &νθρώπι,:ι ΨΖ: &vθρώΠΟLς Φ 8 έλθε'Lv Φ Ζ: post euxe't'ΙXL coll Ψν ΙΙ 't'ov ούκ-με't'ιχβ~σε't'ΙΧL om ΦΖ (cf Τη psal V 79, ΙΙ-12) 12 't'~v om ν 13 εtδΟLεV Φ ε'{σε~εν R (εΙδε'Lεv ίη marg scr R2) yvo'Lev ν 15 't'~v om Φ 17 &VΙΧδεδεγμέv"l) 't'o κρoc't'ος ΚΙΧΙ ΨΖ (ut vid): om Φ (cf ad 40, 12-13) βι~ ν 20 !κοuσΙ~ γνώμη W(yv ίη ras W)ΨΖΣ: !κοuσLΙΧ V !κουσΙως Μ 22 κΙΧλου: &γΙΧθου Φ Ζ 26 ΚΙΧ't'ΙΧΚΡLθέvτος ν

DE ORATIONE DOMINICA '!'

..

ι~,

θ

Ι8έα. οr..6ν ΤLς οοος Τ

/

α.να.τ κα.

θ'

ORATIO

Ι..

,~,

/

..

..

φροu80ς δ θάνα.τος, ιχφα.ν~ς ~ φθοριΧ δτα.ν έν Ύ)μLν ~ ζω~

Ύ)μων γLνετα.L-επεLΟΎ)

τοΙνυν τη ΤΟLα.ότη τυΡα.ννΙ8L πεΡLεσχέθΎ)μεν κα.θάπερ 8Ύ)μΙΟLς ΤLσΙν ~ πολεμΙΟLς, τα.ίς προσβολα.ίς των πα.θΎ)μάτων τίj) θα.νάτ 8ε80υλωμένΟL, κα.λως εύχόμεθα. τοϊ) θεοϊ) τ~ν βα.σLλεΙα.ν 5 έφ' ~μας έλθείν. ού γιΧρ ~σΤLν' &λλως έκ8Uνα.L τ~ν πονΎ)ριΧν τ~ς φθορας 8υνα.στεΙα.ν μ~ τ~ς ζωΟΠΟLου 8υνάμεως έφ' ~μων ιχντψετα.λα.βοόσΎ)ς το κράτος. έιΧν οον έλθείν τ~ν βα.σLλεΙα.ν

βα.σLλεόη

τ~ κυρΙ τ~ν 8έΎ)σLν' Kα.τα.λυθ~τω ~ ιχνΤLκεψένΎ) πα.ράτα.ξLς· 5 ιχφα.νLσθ~τω

κα.τ' έμοϊ)

' θ α.να.τος,

δ ""

τυρα.ννΙς

Ι""

μΎ)κεΤL ενεργος εστω κα.

"

ΤΎ)ς

κα.ΚLα.ς,

μΎ)

,

κα.τα.ΚΡα.τεLτω

μου

θ'

f:

,....

βα.σLλLΚ~

f:

1157 Μ.

, ουτως " τ~κετα.L ΚΎ)ρος,

'λ ουντα.L. .. α.πο

,/ ουτε

ι

,

,

,/

ι

Ι

~

ιχγγελLΚ~

χεΙρ,

α.Ι

ΧLλLά8ες

των

των- πολος δ ιχντΙπα.λος, ιχλλιΧ τοίς έρ~μΟLς τ~ς σ~ς συμ­

ιχγα.λλΙα.μα..

15

'i'H τάχα.,

κα.θως ~μίν ύπο τοϊ) Λουκα το α.ύτΟ νόΎ)μα. σα.φέ-

ως

στερον έρμΎ)νεόετα.L, δ τ~ν βα.σLλεΙα.ν έλθείν ιχξLων τ~ν τοϊ)

"θ' κα.πνος α.να.χυ εLς

άγΙου πνεόμα.τος συμμα.χΙα.ν έΠLβοατα.L; ο{)τω γιΧρ έν έκεΙν τίj)

εΙς τον ιχέρα. σΎ)μείόν ΤL τ~ς Ι8Ια.ς ύπολεΙπετα.L φόσεως o~τε "

8υνα.στεΙα.,

λόΠΎ) κα.Ι στενα.γμός, ιχντεLσέρχετα.L 8ε ζω~ κα.Ι εΙp~νΎ) κα.Ι

έμε ~ βα.σLλεΙα. σου tνα. ύπoχωp~ση ιχπ' έμοu, μαλλον 8ε εΙς

XOCL,

τ~ς

μενος ~. έπεL8ιΧν 8ε ~ σ~ βα.σLλεΙα. φα.νΊj ιχπέ8ρα. ό8όνΎ) κα.Ι

πο εμος

ι '" , , / , λ ΙΨ πάθΎ). ως γα.ρ εκλεLπεL κα.πνος, ουτως εκ εΙ. ουσLν-

ιχνα.φεθ~τω

μα.χΙας 8εLνός τε κα.Ι &μα.χος, ιχλλ' ~ως &ν μόνος δ πολεμοό­

~,Ι Ι "λ ωτον- α.'λλ' ε'λθ ετω ' " μΎ)8ε &γέτω με oL α.μα.Ρτr..α.ς α.Lχμα. επ

15 το μ~ ()ν μετα.χωp~ση τιΧ νuν έΠLΚΡα.τοUντα. κα.Ι βα.σLλεόοντα.

φάλα.γξ·

tνα. πέση έκ τοϊ) ιχνΤLκεLμένου κ?-Ιτους ~ ΧLλLιΧς των πολεμοόν-

10

'λ

ο

~

εύθΎ)νοόντων, ~ μυΡLιΧς των κα.τιΧ το 8εξLόν σου πα.ΡLστα.μένων,

Ύ)μων Ύ)

ι

των ιχλλοφόλων

σα.ρκΟς δ κα.τιΧ τοϊ) πνεόμα.τος πόλεμος' έΠLφα.ν~τω μΟL ~

/

μεν' &πα.λλα.γεΙΎ)ν της φθορας, έλευθερωθεΙΎ)ν τοϊ) θ α.νάτου, &νετος γενοΙμΎ)ν των τ~ς άμα.ρτΙα.ς 8εσμων, μΎ)κέΤL βα.σLλευέτω

xoct ιχφθα.ρσΙα. το κράτος ~χη. Έλθέτω ~ βα.σLλεΙα.

σου, ~ γλυκεία. φων~, 8L'~ς τα.ότ-ην προσάγομεν &νΤLκρυς

1:' / θ ~ 'θ' ι , έφ' ~μας πpoσευ~ωμε α., τα.υτα. τη ουνα.μεL τον εον Lκετευο-

10

39

ΠΙ

'λλ"

XOCL

7'

,

εύα.γγελΙ φΎ)σΙν, ιχντΙ τοϊ) Έλθέτω ~ βα.σLλεΙα. σου, Έλθέτω

ουτος ΤΎ)ν

το πνευμά σου το &γLον έφ' ~μας κα.Ι κα.θα.ΡLσάτω ~μας. τΙ

8L' έα.υτου θρέψα.ς εΙς ιχτμον κα.Ι ιχέρα. μετεΠΟL~θΎ) , προεχωΡΎ)σεν, " α.φα.νLσμον ουτως

20 έροuσLν προς τα.υτα. οΙ θρα.συστομοUντες κα.τιΧ του πνεόμα.τος;

έιΧν ~ βα.σLλεΙα. τοϊ) θεου έφ' ~μας ~λθη, πάντα. τιΧ νuν έΠL-

μετα.σκευάζουσLν; δπερ γιΧρ Λουκας μεν πνεUμα. &γLον λέγεL,

ΚΎ)ρος εν πυΡL γενομενος εΤL ευρr..σκετα.L, α.

20 φλόγα.

XOCL,

α.

" οι κα.πνος εLς πα.ντελ"'" Ύ)

..

"

,

,

"ι"

κρα.τουντα. εLς α.φα.νLσμον περ LσΤΎ) σετα.L. ου γα.ρ υπομενεL το ,

,

. . ,

' "

σκοτος ΤΎ)ν του φωτος πα.ρουσLα.ν·

Ι

/

,

λ

ου νοσος υγLεLα.ς εΠL α.-

25 βοόσΎ)ς tστα.τα.L· ούκ ένεργε'!: τιΧ πάθΎ) τ~ς ιχπα.θεΙα.ς πα.ροόσΎ)ς •

16-17 cf Ps 67, 3; 1s 64, ι ι εΙ8έα ΦΟ εΙ8εα. ίn Ι8έα corr R καθ' ~μων: καθ"l)γεμων ΦΖ 5 έφ' ~μα.ς om ΦΖ 7 άνηλαβούσ"l)ς Φ 7-8 έφ' ~μα.ς τ~ν βασLλεΙαν Ψν post quod του θεου ad,d v προσευξώμεθα Φ Ζ: αΙτ~σωμεν Ψν του λόγου (ut Vld) post 8υνά:μεL add Ζ (cf 36, 24) 10-II βασLλεύΟL quod ante ό θά:νατος coll Φ ι ι κατ' έμου ΨΖ: καθ' ~μων Φ καθ' ~μων: κατ' έμου Ζ 12 καΙ ante μ~ add v πολέμLος WZ 14 άπ' έμου ΨΖ: om Φ 17 άπο προσώπου πυρος post κ"l)ρός add v άναχθεΙς ΦΖ άναχεθεΙς Ψν correxi 18 εΙς: προς Ψ 21 μετεχώρ"l)σεν Ψν 22 &ν Φ ~ του θεου βασLλεΙα ~λθη έφ' ~μα.ς Φ 24-25 έΠLλα­

2 τη om Φ

βούσ"l)ζ ύγ(L)εΙας Φ

τΙνL 8Lα.νΟΙζf τ~ν .τ~ς βα.σLλεΙα.ς ιχξΙα.ν εΙς τα.πεLνόΤΎ)Τα. 80υλεΙα.ς

7-8 cf Ps 67, 18

18 Luc

ΙΙ, 2

var lect

~μΤν Ψν 2 άφθαρσΙα WΨΖ: άφθαρσΙαν V (ν ~ άφθαρσΙα CE 3 &νΤLκρυς προσά:γομεν v 4 κυρΙφ: θείJ) ΨΖν 5 τ(~ν άλλοφύλων ~ φά:λαγξ: ~ παρεμβoλ~ των άλλοφύ­ λων ΦΖ (cf Ι Par ΙΙ, 15 al) 6 μ~ ~στω το σωμα του πολεμΙου τ'1jς ψυχ'1jς όρμ"l)Τ~ΡLον post πόλεμος add Ψν om ΦΖ ~ Ι ~

ζω~ έν

eras V)M

om Ψν 8 εύθυνόντων vk σου om ΨΖν 9-10 των πολεμούντων om Φ Ζ ι ι τε om φ' άκαταμά:χ"l)τος Ψν ΙΙ-12 ό πολεμούμενος om ΦΖ φανεΙΎj Φ ό8ύν"l) καΙ om v καΙ om ΥΨ 15 τά:χα om Ζν λουκα.: λόγου ΦΖ 16 του θεου post βασLλεΙαν add Φ 17 τίJ) om v 19 φ "ι) σΙ ante το &YLOV add Φν om ΨΖ το &YLOV πνευμά: σου Ψν 20 προς ταυτα ante κατιΧ coll Ψν του cX.yLou post πνεύματος add ΨΖν 22 8περ: 8 Ψν ό ante λουκα.ς add Φ μεν om ΦΖ τουτο post λέγεL add Φ Ζ

ORATIO

DE ORATIONE DOMINICA Μιχτθιχ!ος 8ε βιχσr.λε(ιχν ώνόμιχσε, πως εΙς τ~ν ύποχε(ρr.ον ,

κτr.σr.ν

.....".....

κιχτιχσπωσr.ν,

ΤΎjν

φυσr.ν

του

,

Ι

πνευμιχτος

\

ιχντι.

,..,

ΤΎjς

βιχσr.λευούσ1Jς τη βιχσr.λευομένη συγκιχτιχτάσσοντες; ~ κτ(σr.ς 80υλεύεr., ~ 8ε 80υλε(ιχ βιχσr.λεΙιχ ούκ ~στtν. ά.λλιχ μ~ν βιχσr.λεΙιχ 5 το πνεuμιχ το ού

&.yr.ov·

βιχσr.λεύετιχt.

κεχώρtστιχr..

8

εΙ 8ε βιχσr.λε(ιχ έσΤL βιχσr.λεύεr. πάντως,

ούκοuν

της

κιχτιχ

τ~ν

κτ(σtν

γιχρ βιχσtλεύεt ού βιχσr.λεύετιχr.·

8

J 160 Μ.

ΠΙ

4Ι

Άλλιχ 'μ~ν το ιχύτο τοuτο ΚΙΧL τ ΠΙΧΤΡL κιχτιΧ τ~ν φύσ~ν ό ULος ~νωτιx~, τ~ς 8ε του

Xρ~στoυ ουκ ~χε~, φ1jσΙν, ο()τος ουκ ~στ~ν ιχυτου. ουκουν το

ULOG φύσεως 8~ιΧ τ~ς των ένεργε~ων τιχυτ6Τ1jτος ουκ ά.λλ6τρ~oν

εIνιx~

προσμιχρτuρεΙτιχ~.

εΙ

ΥOCρ

ης

πνευμιχ

μεν πνευμιχ το έκ του θεου ()ν XΙXL Xρ~στoυ έστ~ πνευμιχ.

μΙιχ κιχτιΧ το ά.κ6λοuθον

5 ό 8ε ULος έκ του θεου ι1ν oυκέτ~ XΙXL του πνεύμιχτος ο{)τε

ά.π08έ8ε~κτιx~ τ~ς &γΙιχς τρ~ά.80ς ~ φύσ~ς, ου σuγχεομέν1jς

έσΤLV ο{)τε λέγετιx~, ου8ε ά.ντ~στρέφε~ ~ σχεηκ~ ΙΧ{)ΤΊ) ά.κολοu­

5 ά.πε8εΙχθΊ)

το πνευμιχ το &.γ~oν,

έφ' έκά.στης των ύποστά.σεων τ~ς κιχτ' έξιχΙρετον έπ~θεω­

θΙιχ ώς 8ύνιxσθιx~ κιχτιΧ το tσον 8~' ά.νΙΧλύσεως ά.ντ~στριxφ~νιx~

ροuμέν1jς ιχυτιχις l8~6Τ1jτος ου8ε των γνωρ~σμά.των έν ά.λλ~λo~ς

τον λ6γον κιχΙ, &σπερ Xρ~στoυ το πνευμιχ λέγετιx~, ο{)τω

ά.λλιχσσομένων &στε το σ1jμειον τ~ς πιxτρ~κ~ς ύποστά.σεως 10 έΠL τον

ULOV ~ το πνευμιχ μετενεχθ~νιx~, ~ του ULOG πά.λ~ν

XΙXL του πνεύμιχτος Xρ~στoν όνoμά.σιx~. ΤΙΧύΤ1jς τοΙνuν τ~ς 10

l8~6Τ1jτος τριχνως XΙXL ά.σuγχότως το ~τερoν του έτέροu

ένL των πρoκε~μένων έφιxρμoσθ~νιx~, ~ τ~ν του πνεύμιχτος

8~ιχκρ~νούσ1jς, τ~ς 8ε κιχτιΧ τ~ν ένέργε~ιxν τιχυτ6Τ1jτος το

l8~6Τ1jΤΙΧ τί{> ΠΙΧΤΡL XΙXL τί{> ULί{> έπ~φιxΙνεσθιx~. ά.λλ' έν τη

κo~νoν μιχρτuρούσ1jς τ~ς φύσεως, ~ρρωτιx~ 8~' έκιχτέρων ~

κο~ν6Τ1jΤ~

θ εωρε!.τιx~

τ~ς

φύσεως

~,

ά.κο~νών1jτος

,'~

o~ιxκρ~σ~ς.

'"

~

~

των

, ι:

!.o~oν ΤΟU πιχτρος το μΊ) ε~

15 τουτο ουκ ~στ~ν ί8ειν έΠL του

ι8~ιxζ6ντων '( ';' ιχ~τ~οu ε!.νιx~·

ULOG XΙXL του πνεύμιχτος. 8 τε γιΧρ

ευσεβ~ς πεΡL το θείον ύπ6λ1jΨ~ς ώς XΙXL ά.ρ~θμείσθιx~ τ~ν τρ~oc8ιx 8~ιΧ των ύποστά.σεων XΙXL εΙς έτεροφuΎj τμ~μιxτιx μ~ 15 8~ιxκ6πτεσθιx~.

ULος έκ του πιχτρος έξ~λθεν, κΙΧθώς φ1jσ~ν ~ γριxφ~, XΙXL το

ΤΙς οδν ~ μα.νΙιχ των πνεuμιχτομιχχούντων, 80uλεύε~ν τον

πνευμιχ έκ του θεου XΙXL πιχριΧ του πιχτρος έκπoρεύετιx~.

κύρ~oν 80γμιxτ~ζ6ντων; οΙς ου8ε πιχυλος 8~ιχμιχρτuρ6μεν6ς

ά.λλ' &σπερ το &.νεu ιχΙτΙιχς είνιx~, μ6νοu του πιχτρος ι)ν, τί{>

έσην ά.ξ~6π~στoς, 8ς φ1jσ~ν, (ο 8ε κύρ"ος το πνευμά. έστ~ν.

ULί{> XΙXL τί{> πνεύμιxτ~ έφιxρμoσθ~νιx~ ου 8ύνιxτιx~, ο{)τω το

~ τOCχιχ το Έλθέτω κιxθιxφετ~κoν τ~ς ά.ξΙιχς νομΙζοuσ~ν;

ULOG XΙXL του

20 είτιχ ουκ ά.κούοuσ~ τοα μεΥocλοu ΔΙΧβL8 XΙXL τον πιχτέριχ προς

20 ~μπιxλ~ν το έξ ιχίτΙιχς εIνιx~, 8περ t8~6v έστ~ του

πνεύμιχτος, τί{> ΠΙΧΤΡL έπ~θεωΡ1jθ~νιχ~ φύσ~ν ουκ ~χε~. κo~νoυ 8ε

έιχuτον ~λκoντoς ΚΙΧΙ, Έλθε εΙς το σωσιx~ ~μιΧς, βοωντος;

ι)ντος τί{> ULί{> XΙXL τί{> πνεύμιxτ~ του μ~ ά.γενν~τως εIνιx~, ώς &ν

εί οδν έΠL του πιχτρος το έλθειν σωτ~ρ~oν, πως έΠL του

,ι

,

,(

ι

μΊ) τ~ς σuγχuσ~ς περ~ το uποκε~μενον

θ

θ

ι

'λ

,ι

εωΡΊ) ε~Ί) πιχ "ν εστ~ν

&.μ~κτoν τ~ν έν τοις Ι8~ώμιxσ~ν α.υτων 8~ιxφoριΧν έξεuρειν, ώς 25

43

ΠΙ

&ν XΙXL το κo~νoν φuλιχχθεΙYj XΙXL το t8~ov μ~ σuγχuθεΙ1j. ό γιΧρ μoνoγεν~ς ULος έκ του πιχτρος πιχριΧ τ~ς &γΙιχς γριxφ~ς

όνoμocζετιx~, XΙXL μέχρ~ τούτοu ό λ6γος ΙσΤ1jσ~ν α.υτί{> το Ι8Ιωμιχ.

16 Ioh 16, 28; cf 17, 8 17 Ioh 15, 26; cf Ι Cor 2, 12 ι, 14;cflohι, 18; 3,16 et 18; Ι Ioh 4,9

27 Ioh

2 καΙ om Φ 2-3 ~xtLV &στε εΙ: ~xtL ν 6 συγχεομένη Ψν 7 των ύποστOCσεων om ν κατ': κατα το Ψν 9 &στε-43, 15 8LακόπτεσθαL om ν (vide Praef Ι Α 2) 10 μετεvεχθ~σεταL Ψ 12 τε ante καΙ add Φ 15 L8t'i:v: r8LOV ΦΖΣ 17 καΙ παρ α του: καΙ έκ (vel παρα)(του) Σ om Ζ καΙ AC 22 του υ~oυ καΙ του πνεόματος ΦΖ του om Φ 23 χόσLς Φ 27 ~στησLV αύτου ό λόγος Φ Ι έΠLσημαΙvεταL ν

4 τ~ς om Ψ (sscr 02)ν

πνεύμιχτος το έλθειν έπoνεΙ8~στoν; ~ το κΙΧθιχΙρε"ν

των

&μιxρτ~ων σ1jμειον πo"oυντιx~ τ~ς κιχτιΧ τ~ν ά.ξΙιχν ύφέσεως; 25 XΙXL

μ~ν &.κοuε των ά.πΙστων 'Ιοu8ιχΙων βοώντων 8τ~ το

3 Rom 8, 9; cf Gal 4, 6; ΙΙ Cor 3,17-18

21 Ps 79, 3

18

ΙΙ

Cor 3, 17

ι [έκ]: έκ ante του υιου habent VWΜΟΕΖΣ sed έκ ante hoc του eras WMOE et καΙ ante του ίη ras quasi aliquid deletum esset scr Κ2 om AC delevi (vide Praef Ι Α 2) 3 φησLV ΨΖ: post ΤLς 2 coll Φ 4 το ante έκ om VW πνευμα έσΤLV Ψ 5 καΙ: έκ C om ΖΣ 6 ού8ε: Οt)τε Φ Ζ 6 -7 άκολουθΙα αδτη Ψ 8 λέγομεν ΨΖ ούχ ante οδτω sscr 02 9 όνομOCζομεν ΨΖ 16 80υλεόεLV-18 έσΤLV alt om ΦΖ 21 αύτον νΜ σαυτον W 22 το έλθε'i:v έπΙ του πατρος Φ το ante σωΤ~ΡLΟV add R ras ίη Ο 23 καθαφεσLV (SiC) W καθαφεΤLΚΟV Κ

44

ORATIO

DE ORATIONE DOMINICA

45

ιν

πo~ε~ του ά.ντ~στo~χoυντoς τ~ν προς την IJYLe~ocv συνε~σφopιΧν'

ά.φLένoc~ ιχμcφτΙocς μόνου έσΤL του θεου, πεΡL του πocτρος λέγοντες, ΤΙ οοτος λocλε~ βλocσφ-ημΙocν; τΙς 3uνOCΤOCL άφLένOCL

ώς εΙ μεν το θερμον έπ~κρocτοΙ-η σuμμocχε~ν ΤCJ) 3uνocστεuομέν~

ιχμocρτΙocς εΙ μ~ μόνος δ θεός; εΙ ουν άφΙ-ησ~ μεν ιχμocρτΙocς δ

XOCL ύπονοτΙζεLν το ξ-ηΡOCLνόμενον,μ~ που τ~ς δλ-ης έΠLλLποuσ-ης μocρocνθεΙ-η τελεΙως XOCL ά.ποσβεσθεΙ-η έν ocυτCJ) το θερμόν, ocυτο πεΡL έocuτο 3ocπocνώμενον, ώσocuτως XOCL ε~ ΤL των &λλων

πocτ~ρ, OC~peL 3ε δ υΙος του κόσμου τ~ν ιχμocρτΙocν, κocθocρΙζε~ 5 3ε το πνευμoc το

&.YLOV

έκ των της ιχμocρτΙocς μολυσμιΧτων

οΤς ?λν έγγέν-ητoc~, τΙ έρουσLν

OL

των κocτ~ το ένocντΙον έν ~μ~ν θεωρουμένων έκβocΙνΟL τον

&.YLOV XOCL XOCeOCPLτων ύψ-ηλων τε XOCL

της τέχν-ης σuμμιχ.χ(ocν έπιΧγοντocς' τοότων 3ε γενομένων

ζωη; άλλ' έλθέτω έφ' ~μα.ς το πνευμoc το

XOCL

σιΧτω ~μα.ς

πo~~σε~ε 3εκτ~κoός

1161 Μ. θεοπρεπων νο-ημιΧτων των 3~~ τ~ς πpoσευχ~ς ~μ~ν πocρ~ τ~ς 10 του σωτ~poς ύπo3ε~κνυμένων φων~ς, Φ ~ 3όξoc

elc; τους αιωνιΧζ των α:Ιώνων. &μ~ν.

XOCL το κριΧτος

'ΉκουσιΧ τLνOς

\

προς

\

τ-ην

~

τ-ης

Ψ

Ιocτρ~κου τεχν~κως πεΡL τ~ς κocτ~ τ~ν ~

υχ-ης

,~,

eue~~ocv

"\

ουκ

3'

ocπο

?λν γένo~τo ~μ~ν ~

σκοπου

\

το

λ

'

XOCL

3~ωpΙζετo' 20 τε

XOCL

XOCL ocΙτΙocν τ~ς Κocτ~ το πιΧθος XOCL έκ του ένocντΙοu πιΧλ~ν τ~ν έΠL

άρχ~ν

θεώρ-ημoc

ου3ε

πόρρω

που

τ~ς

προκεLμέν-ης

ύποθέσεως

ά.πεσχοΙνLστoc~. πρόκεLΤOCL γ~ρ ~μ~ν εΙς θεωρΙocν το Γεν-ηθ~τω 15 το θέλ-ημιΧ σου. δτου 3ε xιXPLV έμν~σθ-ημεν του κocτ~ την

ΙOCΤΡLκ~ν θεωρ~μocτος 3L~ των έφεξ~ς σocφ-ηνΙσωμεν.

'i'Hv

εγομενον.

τ~ν γ~p έκ του μετρΙου πocρocτροπ~ν των έν ~μ~ν στo~χεΙων τ~νoς

XOCL μ-η3ενος τη των σΤΟLχεΙωΥ ΙσoνoμΙ~ ΠOCΡεμπο3Ιζοντος, IJYLeLOCV τι'j) σώμOCΤL, μ-ηκέΤL της φοσεως

10 έπocνιΧγεσθOCL τ~ν

τουτο του λόγου πρooΙμ~oν; τιΧχoc ουκ ~ξω του σκοπου το

OUPOCVCJ) XOCL έΠL τ~ς γ~ς.

15 IJyte~OCV ~ξεως φυσ~oλoγoυντoς' ~σως

δρον, προς το πλεονιΧζον ~στocσθOCL, ΤCJ) έλocττοuμέν~ τ~ν ά.πΟ

κocτ~ τ~ν κρα.σLν ά.νωμocλοUσ-ης. τΙ 3~ μΟL βοuλεΤOCL το μocκρον

ΛΟΓΟΣ Δ'

Γεν-ηθ~τω το θέλ-ημιΧ σου, ώς έν

5

τη Ι3Ι~ προσπολεμουντες

έν ύγ~εΙ~ ποτε νο-ητη το ά.νθΡώΠLνον, οΤόν ΤLνων

σΤΟLχεΙων, των τ~ς Ψυχ~ς λέγω ΚLν-ημιΧτων, κocτ~ τον τ~ς

συστιΧσεως

ά.ρετ~ς λόγον Ισοκρocτως έν ~μ~ν κεκρocμένων. έπεL 3ε του

το oΙκε~όν

20 έΠLθuμ-ητ~κου ΚOCτLσχuσocντος ~ έκ του ένocντΙοu νοουμέν-η

κocτ~ φoσ~ν των πλ-ημμελως πocρocκ~ν-ηθέντων άπο­

3~ιΧθεσ~ς, ~τLς έσΤLν έγκριΧτεLOC, κocτεκρocτ~θ-η ΤCJ) πλεoνιΧζoντ~,

κocτιΧστocσ~ν θερocπεΙocν ~φocσκεν τ~ς νοσώ30υς ocΙτΙocς ervOC~.

XOCL τ~ν &μετρον τ~ς έΠLθuμΙocς έΠL τ~ μ~ 3έοντoc κΙν-ησLν το

XOCL 3~~ τουτο σκoπε~ν ιj)ετO 3ε~ν τΙ μιΧλ~στoc των έν ~μrν έν ά.τocξΙ~κ~νοuμένων 3~~ τ~ς t3toct; έπ~κρocτ~σεως &τονον 2 Mar 2, 7; Luc 5, 21 4 Cf Ioh ι, 29; Ι Ioh 3, 5 14 sqq cf Plat Resp 444C-E; Symp ι86Β-Ε; Tim 82Α; Leg 906C 2 λέγοντες vel φιχσΙν post τΙ 1-2 περΙ του πιχτρος λέγοντες om Φ Ζ add Ζ φ1jσΙ(ν) post ουτος add Ψν φιχσΙν post ουτος add k qui post θεου ι puncto distinxit βλιχσφ1jμΙιχν ΦΖ: βλιχσφ1jμΙιχς Ψν 4 πιxτ~ρ: θεός ΦΖ 5 βολυσμάτων OR (μ- 02 μ sscr R2) 10 ΚΙΧΙ το κράτος ΦΚΖ: om ORv ΙΙ !τελεώθ1j λόγος γ' post ά.μ~ν add ΖΣ 12 "λόγος 8': του ιχύτου εΙς τ~ν πρoσευχ~ν (εΙς τ~ν πρoσευχ~ν om W) δμLλLΙΧ 8' ΦΑ om Ψ(sed λόγος λζ' ίn marg scr Κ)Ε δμLλLΙΧ 8' C λόγος 8' περΙ του ΖΣ 13 γεν1j­ θ~τω-γ~ς ΕΖΣ: om ΦΑ ώς-γ~ς om ΨC τον ~ρτoν 'ήμών τον έΠLούσLον 80ς 'ήμ'i:ν σ~μερoν add v 14 περΙ ΦΖ: om Ψν 19 !πΙ: περΙ Φ 20-21 ά.ποκιχτιχστιχσΙιχν v 21 ΤLνoc post θερα.πεΙιχν add Φ ~φιxσκεν τ~ς ΨΖ: !φ' ~κάσΤ1jς Φ 22 τΙ: 8TL Ψν 8 TL Ζ 23 ΚLνούμενον νΜ

κωλυον ουκ ~ν, έκ τοότου το έΠLθocνιΧτLον νόσ-ημoc, ~ ιχμocρτΙoc,

τη

ά.νθρωπΙνη

συνέστη

φUσεL.

δ

τοΙνυν

ά.λ-ηθ~ς

Ιocτρος

25 των τ~ς Ψυχ~ς πocθ-ημιΧτων δ 3L~ τοός κocκως ~χοντocς έν

τη ζωη των ά.νθρώπων γενόμενος, τo~ς έν τη προσευχη

9 cf Alcmaeon Fr 4 DK6; ραιι Iud De spec leg Ι, 208 Ι ΠΟLε'i:ν Ψν 2 !ΠLκριχτη v συμμιχχε'i:ν Φ Ζ: συμμιχχΙιχν Ψν (cf 8) κιχΙ ante τφ add v 3 πιχριχτρέχεLν ante κιχΙ add Ο πιχρέχεLν add RK πιχριχσχε'i:ν add v om ΦΖ ύπονοστΙζεLν Ψ (ίn -νοτ- corr Ο) που om Φ ύπολεLπούσ1jς Φ ύπολLπούσ1jς v 4 ύπoσβεσθ~ Φ ~ιxυτφ Ψν 5 ~ιxυτo: ~ιxυτφ ORv εr TL: !πΙ ΦΖ 6 εΙ ante !κβιχΙνΟL add Ζ 9 τ~ς-Ισoνoμιιxς v !μπο8Ιζοντος Ψν 12 τουτο ΨΖ: om Φ ~ξω του: ά.πο ΨACv σκοπου: κιχφου ACZ 14 ~μ'i:ν post θεωρΙιχν coll v 16 σιχφ1jνΙσομεν WΨ(ο e corr ut vid Κ)ν 17 νΟ1jΤ~ ποτε ΦΖ νΟ1jτη το: το νΟ1jτον ν ο tων WK 20 !κ του: ιχύτου v 2 ι ~ΤLς !στΙν: 'ή Ψν 24 Ιιχτρος ά.λ1jθ~ς Ψν

DE ORATIONE DOMINICA

ORATIO

47

ιν

~μ~ς

σωφpoσυ~Ύ) σβέσεL τ~ν ά.κόλιχστον κιχΙ έμπιxθΊj τΊjς 3~ιxνoιιxς

έπΙ τ~ν νOΎ)τ~ν ύγΙε~ιxν. ύγΙε~ιx 3έ έστ~ ψυχΊjς ~ του θεΙου

δpμ~ν' ~ τιxπε~νoφpoσυνΎ) κιxτιxνιxλώσε~ τον τυφον' ~ μετp~ό­

θελ~μιxτoς εό03Ιιχ, ωσπερ 3~ κιχΙ το ~μπιxλ~ν το έκπεσε'i:ν του

ΤΎ)ς Ιάσετιx~ τΊjς ύπεΡΎ)φιχνΙιχς τ~ν νόσον' το 3ε τΊjς ά.γάΠΎ)ς

νo~μιxσ~

νoσoπo~oν ιx~τ~oν ύπεκλυων,

Ι θ ε λ Ύ)μιχτος

ά.γΙΧθΟν πολυν κιχτάλογον των ά.ντ~κεψένων κιχκων τΊjς ψυχΊjς

5 έπεΙ οδν ~σθεν~σιxμεν, τ~ν ά.γίΧθ~ν έν τ~ πιxpιx3εΙσCΜ 3Ιιx~τιxν

5 ά.πελάσε~· τιχυΤΎ)ς γΙΙρ έν έμοΙ γενομένΎ)ς ύποχωρε'!: το μ'i:σος,

ε~oυ

Ι, \ εστ~

νοσος

Ψ υΧΎ)ς ~

έπιxνάγε~

'θ ιχνιχτον. Ι

θ

Ι

το

τε

λ ευτωσιχ ~

ε~ς

δτε του 3Ύ)λΎ)τηρΙου τΊjς πιxpιxκoΊjς ά.νέ3Ύ)ν

δ φθόνος, ~ μΊjνLς, ~ κιχτ' όpγ~ν κΙνΎ)σ~ς, ~ θυμώ3Ύ)ς 3~άθεσ~ς,

1164 Μ. ένεφOP~θΎ)μεν κιχΙ 3LιX τουτο τ~ πoνΎ)P~ τoυτCΜ κιχΙ έ7ηθΙXνΙXΤΙCΜ νoσ~μιxτ~ κιxτεΚPιxτ~θΎ) ~ φυσLς, ~λθεν δ ά.λΎ)θLνΟς Ιιχτρος δ

~ έΠLβουλ~, ~ ύπόΚΡLσLς, ~ των λυΠΎ)ρων μν~μΎ), ~ της ά.νΤLλυπ~σεως ρεξLς, ~ πεΡLκάΡ3Lος του ιx~μιxτoς ζέσLς, δ

κιχτιΧ τον νόμον της lΙΧΤΡLκΊjς 3LιX των ένιχντΙων το κιχκουν

ΠLκρος όφθΙΧλμός. π~σιx ~ τω~ ΤΟLουτων κιχκων ά.γέλΎ) τη

κιxτιxλ~πόντες,

10 έξLώμενος, κιχΙ τους 3LιX τουτο τη ά.ppωστΙ~ συνενεχθέντιχς

δΤL του θεΙου θελ~μιxτoς έχωρΙσθΎ)σιχν πάλLν έλευθερο'!: του

10 ά.γΙΧΠΎ)ΤLκη

3LιχθέσεL

έξιχφιχνLζεΤΙΧL.

ο{)τως

έκβάλλε~

την

3~πλΊjν εΙ3ωλολιχτρΙιχν ~ ένέργεLΙΧ του θεΙου βoυλ~μιxτoς,

νoσ~μιxτoς τη προς το βουλΎ)μιχ του θεου συνιxφεΙ~. τιΧ γιΧρ τΊjς

3LπλΊjν 3έ φΎ)μL τ~ν τε περΙ τιΧ εΊ3ωλΙΧ μιχνΙιχν κιχΙ τ~ν περΙ

πpoσευχΊjς p~μιxτιx θεριχπεΙιχ έστΙ τΊjς έγγενομένYJς τη ψυχη

το ά.pγύp~oν κιχΙ χρυσΙον έΠLθυμΙιχν, &περ εΊ3ωλΙΧ των έθνων

,

\

Ι,Ι

ΤΙ

\

,~,

ιχρρωσΤLιχς. ευχεΤΙΧL γιχρ ο ον ησLν οουνΙΧLς ΤΎ)ν

Ψ

\

Ι

υΧΎ)ν συνεχο-

15 μενος δ λέγων, ΓενΎ)θ~τω το θέλΎ)μά σου. θέλΎ)μιχ 3ε θεου ~

δ τΊjς προφΎ)τεΙιχς ~νόμιxσε λόγος.

ΓενΎ)θ~τω τοΙνυν το

15 θέλΎ)μά σου, ~νιx σβεσθη του 3Lιχβόλου το θέλΎ)μιχ. 3LιX τΙ 3ε

έπεL3ιΧν τοΙνυν εΙς τουτο

πιχριΧ του θεου γενέσθΙΧL τ~ν ά.γιxθ~ν ~μ'i:ν ΠΡΟΙΧLρεσLν έπευ­

στωμεν ωστε εlπε'i:ν τ~ θε~ δΤL ΓενΎ)θ~τω κιχΙ έν έμοΙ το

χόμεθΙΧ; δΤL ά.σθεν~ς ~ ά.νθρωπΙνΎ) φυσLς προς το ά.γΙΧθόν

θέλΎ)μά σου, ά.νάγΚΎ) π~σιx πρότερον κιχτεLπε'i:ν έκεΙνου του

έσΤLν, &πιχξ 3LιX κιχκΙιχς έκνευΡLσθε'i:σιχ. οό γιΧρ μετιΧ τΊjς ιxότΊjς

σωΤΎ)ΡΙΙΧ των ά.νθρώπων έστΙν.

βΙου 8ς έ!ξω του θεΙου βoυλ~μιxτoς ~ν κιχΙ τιχυτιχ έν τη έξιχγο20 ρευσεL 3Lεξελθε'i:ν δΤL ΈπεL3~

εόκολΙιχς πρός τε το κιχκον δ &.νθρωπος

~ρχεΤΙΧL κιχΙ ά.πο

κιχκως έν~pγΎ)σεν έν έμοΙ 3LιX

20 τουτου πάλLν έπΙ το ά.γΙΧθΟν έπιχνέρχεΤΙΧL, ωσπερ κιχΙ έπΙ

του φθάσιχντος βΙου το ά.νΤLκεΙμενον θέλΎ)μιχ κιχΙ ύΠΎ)ρέΤΎ)ς

των σωμάτων ~ση κιχτιχνοΊjσΙΧL τον ΤΟLουτον λόγον, δτ~ οόχ

έγενόμΎ)ν του πονΎ)ρου τυράννου, οΤόν τ~ς 3~μ~oς τ~ν του

δμοΙως οό3ε μετιΧ τΊjς ΊσΥ)ς ρ~στώνYjς τό τε ύγLΙΧ'i:νον έν νόσCΜ

έχθρου ψΊjφoν εΙς πέριχς κιχτ' έμιχυτου φέρων, τουτου χάp~ν

γLνεΤΙΧL κιχΙ το νενοσYjκος ύγLάζεΤΙΧL. δ γιΧρ έν ύγLεL~ τέως

οΙκτον λciβ6>ν τΊjς ά.πωλεΙιχς μου 3ός ποτε κιχΙ το σον έν έμοΙ

3~άγων κιχΙ

3L'

ένος πολλάΚLς τριχυμιχτος εΙς τον περΙ των

25 θέλΎ)μιχ γενέσθιx~. ωσπερ γιΧρ έν το'i:ς ζοφώ3εσL των σΠΎ)λιχΙων

25 έσχάτων κΙν3υνον ~λθεν, κιχΙ μΙΙΧ περΙ030ς ~ κιxτιxβoλ~ πυρετου

φωτος εlσκομLσθέντος δ ζόφος έξιxφιxνιζετιx~, ο{)τω του σου

πάντιχ τον του σώμιχτος τόνον 3Lέλυσεν, κιχΙ βριχχε'i:ΙΧ 3Ύ)λΎ)ΤYj­

θελ~μιxτoς έν έμοΙ γενομένου π~σιx πονΎ)ΡιΧ κιχΙ &.τοπος τΊjς

ρΙου γευσ~ς ~ πιχντελως 3Lέφθεφεν ~ πιχρ' όλΙγον τουτο

προιχφέσεως κΙνΎ)σ~ς εΙς το μ~ ()ν πεp~στ~σετιx~. ~ γιΧρ

2 4

τ~ς Ψυχ~ς Ψν θεΙου: &γαθου Ψν

3

(-ναΙ8- Φ): &ρ8-ην Ψν

έΠΟLYjσεν, κιχΙ 3~γμΙΧΤL έρπετου ~ κέντPCΜ τ~νΙ των Ιοβόλων ~

1165 Μ. όλ~σθ~μιxτ~ ~ κιxτιxπτώμιxτ~ ~ πλεLονL τΊjς 3υνάμεως ά.3Ύ)φιxγΙ~ εύω8Ια νΜ θεου Ζ &vιχtaως

κιχΙ το ~μπαλtv: πά.λtv Ψν τελευτώσ-ης Ψν 6 &νέ8-ην

(ut vid)

Ζ

8-9

δ

ante

κιχτa

ΦΖ: om Ψν 9 κακον Ψν 13 έγγtvομέv-ης Ψν 14 &ρρωστΙας: άμιχρτΙας ΦΖ 15 ό om Φ θέλ-ημα 8ε-18 σου om Φ habent ΨΖ 8ε om Α ~ om Α 17 οτt om Α 18 πάσα πρότερον &νά.γκ-η Φ 24-25 έν έμοΙ post γεvέσθαt coll Ψν 26 &φαvΙζεταt v 28 κΙv-ησtς ante τ~ς 27 coll Φ περtΙσταταt Ψν

30 ~

&.λλCΜ τ~νΙ τo~oυτCΜ εόθέως έΠYjκολουθYjσεν

~

νόσος ~

8 cf Aristot De an Ι, ι, 403a30-31 14 Ps Il3, 12 5 τΙΧύτ-ης Φ Ζ: ταύτη Ψ ταύτ-ην v έν έμοΙ γενομέν-ης Φ Ζ: om Ψν 9 πάσα: ταυτα v των om v ι ι 8tπλ~v om v θεου v θελ1)μιχτος Φ (cf 48, 28; 50, Il) 12 μανΙιχν om v 13 έπtθυμΙαv ΦΖ: μανΙαν Ψν 16 τ~ν ante παρOC add v 19 ης ante πρός add v τε om v 28 ζώων post Ιοβόλων add Φ

ORATIO

DE ORATIONE DOMINICA

υΨωμάτων ~ κάτω λ~ξ~ς &μοφος ε~ΎJ μ~τε δ ούριχνος κιχθόλου των κιχτα. τ~ν γ~ν &μoφ~σε~εν, ώς &ν γένo~τό ης 8~α. του

θάνιχτος' ~ 8ε του ιΧρρωστημιχτος ιXπιxλλιxγ~ πόσιx~ς έπ~νoιιx~ς γινετιx~ κιχι 8υσκoλειx~ς κιχι τέχνα.~ς Ια.ΤΡ~κιχ'i:ς, έα.ν &ριχ κιχι

γένΎJΤΙX~' 8~α. τουτο προς μεν το κιχκον ~μ'i:ν τ~ς δpμ~ς γενoμένΎJς ού χρεΙιχ του συνεργουντος, ΙΧύτομάτως έν τι'i> 5 θελ~μιxτ~ ~μων της κιχκειχς έιΧυτην τελε~oυσΎJς' εΙ 8ε προς

'

'θ ρωΠLνου ιχν

. , έκιxτεp~

-

των

,

,

στo~χε~ων

μετoυσ~ιx

8υνάμεων, το'i:ς γΎJ'tνως σώμιxσ~ν ένo~κoυντoς, τ~ς τε γεΎJpας τιχυτης σιχρκος έν τη ιΧποκιχτιχστάσει. των πάντων εΙς τον

εΙς gpyov &γοντος. 8~α. τουτό φιχμεν δτ~ Έπε~8~ θέλΎJμά σου ,( " ,~, , " ,( ,

ούράνLον χωρον τη ψυχη συμμετo~κιζoμένΎJς-(ApπιxγΎJσόμεθιx , ( ιχποστο " λ ?ς, εν ' νεφε'λ ιχις ε~ς ' "ιxπιxνΤΎJσ~ν φΎJσ~ν ο

εγω οε σιxpκ~νoς ε~μ~, πεπριχμενος υπο

γιχρ, κιχ θ' ως

τ~ν &μιχρτΙιχν, τη ση 8υνάμε~ κιxτopθωθεΙΎJ μo~ το ιΧγΙΧθον 10 τουτο θέλΎJμιx. ο{)τως ~ 8~κιx~oσυνΎJ, ~ εύσέβε~ιx, ~ των πιχθων

πλ' ιχσμιχτος

των έν θιxτέp~ νοουμένων, του τε νοερου τ~ς Ψυχ~ς, δπερ 5 80κεΊ: συγγενές τε κιχι όμόφυλον των κιχτα. τον ούριχνον εIνιx~

το κρε'i:ττον γένo~τo ~ ρoπ~, του θεου χρεΙα. του την έπ~θυμιιxν εστ~ν ΎJ σωφpoσυνΎJ,

49

ιν

10

-

,

'"

,.,

,

\

θ

t"

του κυp~oυ ε~ς ιχεριχ, κιx~ ουτως πιχντοτε συν κυp~~ εσομε ιχ-

ε'Ιτε οδν τουτο ε'Ιτε τ~ ~τεpoν πιχρα. τουτο τ~ς του θεου σοφΙιχς

ιXλλoτpεωσ~ς' ~ γα.ρ του θελ~μιxτoς φων~ πάσιχς γεν~κως έμπεp~λιxμβάνε~ τα.ς ιΧρετάς, ΚΙΧL τα. κιχθ' ~κιxστoν των έν

oΙκoνoμoυσΎJς, έν τη 8ιπλη τΙΧότη ζωη μερι.σθε'i:σιχ πασιχ ~

ιXγιxθιi> νοουμένων έν τι'i> θελ~μιxτ~ του θεου θεωΡεr;τιχ~.

λoγ~ΚΎJ

Άλλα. τΙ βoυλετιx~ ~ ΠPoσθ~ΚΎJ του λόγου, (Ως έν Oύpιxνι'i> 15 κα.L έπΙ τ'Yjς γ~ς; τάχιχ μo~ 80κεΊ: των βΙΧθυτέρων τ~ 80γμάτων υΠOσ'Y)μιxινε~ν

δ

λόγος

κιχΙ

τ~νιx

πο~ε'i:σθιχ~

,

8

8ε λέγω

, '" κιx~ ΤΎJν εν

,,'~,

σωμιxτ~ φυσ~ν. εστ~ οε

(, λ' ΎJ ιχγγε ~ΚΎJ

,

, κιx~

1168 Μ .

, ( μεν ΎJ

20 ιΧσώμιχτος, το 8ε ~τεpoν εΙ80ς ~με'i:ς οΙ &νθpωπo~. ~ μεν

οδν νOΎJΤ~, ιΧτε 8~ του βιχρουντος κεχωp~σμένΎJ σώμα.τος,

-"ιxντ~τυπoυ τε κιx~, ε~ς , γΎJν - β p~(θ οντος, ΤΎJν ' , ~, , 'θ ,~ r7.νω ΎJ ~ν επ~πopευετα.~, τοι.ς κoυφo~ς τε κιx~ ιx~ εp~ωoεσ~ , ,~ 'β "λ '" -, τoπo~ς ενo~ιxτpι. ουσιχ εν ε ιxφp~ τε κιx~ ευκ~νΎJΤ~ τη φυσε~' ,

τουτου λ' εγω

του

λ-ξ'

l!

25 ~ 8ε έτέριχ 8~α. τ~ν του σώμιχτος ~μων προς το γεω8ες

, συγγενε~ιxν,

7' οι.ον

'λ'

τ~νιx

('θ

ι υος υποστιχ

μΎJν,

' ιxνιxγΚΎJν , , κιχτ

, τον

ΎJ

μεν

ιχσωμιχτος

,

"

ΤΎJν

oυριxν~oν

~" , ,\ " (, ,ιχγιχ θ ου- επ~ , θ υμ~ιx ' ομοτιμως (, ( , εκιxτερ~

-

λ-

15 φoμενΎJ oLΙX ΤΎJν προς ιxυΤΎJν ΟLκεLΟΤΎJΤΙΧ, ΎJ μεντo~ του κιχ ου τε

τo~oυτόν έστ~ν' μεμέp~στιx~ πασιχ ~ λoγ~κ~ κτισ~ς ε'Ις τε τ~ν

, , ιχσωμιχτον

,

,("

φυσ~ς,

λιχχουσιχ μιxκιxρ~όΤΎJΤΙX, ~ 8ε 8LιX. σιχρκος εΙς τ~ν γ~ν έΠLστρε-

8~8ιxσκιxλιιxν

θεοπρεπους 8~ιxνoιιxς έν τη θεωpι~ τ~ς κτΙσεως.

~,

o~ ηΡΎJΤΙX!.

' φυσει,

,το \, , ιχυτοκριχτες

κιχι.

"

κιχι.

συνουσιω ΎJ

ιχυτε ξ' ουσιον

"

κιχ!.

τη

πιxσΎJς

" 'λ ευ'θ ερον ,Ιισον επ '" Ν οι"" \' ι ιxνιxγΚΎJς ε ιχμφοιν του πιχντος επισΤΙXΤΎJς

" " όσον

εΠOΙΎJσεν,

20

τε

'θ-

θ

("

,

,

~

-

θ

( μεν , ιχνω " ζ' λoγ~ τε κιχ!.,~" o~ιxνo~~ τετιμΎJΤΙXΙ. ιχ'λλ' ΎJ ωΎJ

"

,

κιχ ιxρευε~ πιxσΎJς κιχκιιχς,

"

,

ως ιxυτoνoμ~ τινι. πρoιxφεσε~ οικονομεισ ιχ!. πιχν

ενιxντ~oυ

,

νοουμενων

-,

\,~""

-

κιχ!. ουοεν εν εκε~νo~ς των εκ του

συμπο λ' ~τευετιx~'

-~" πιχσιχ οε

εμπιχ θ'ΎJς

κινΎJσις τε κιχι 8~άθεσις τ~ν κάτω ζω~ν περ~πολε'i:, έν οΤς έστ~ 'το ιXνθρώπ~νoν. 8~α. τουτο τ~ν έν ούριχνοίς των &γΙων ~

,

,,-

,

,

,

-

'ξ

25 ουνιχμεων πoλιτε~ιxν ιxμιγΎJ τε ΚΙΧΚLιχς κιx~ πιχντος του ε

( ιχμιχρηων

(

'

, ,

μο λ' υσμιχτος κιχ θ' ιχρευουσιχν ο θ εοπνευστος επιστιxτιx~

περΙγειον τουτον ε~λΎJχε βΙον. ούκ οΙ8ιχ μεν δ τ~ του θεΙου

λόγος. παν 8ε δσον έκτος του ιΧγΙΧθου 8L' ιxύτ~ς τ~ς ιXνιxχωρ~-

βoυλ~μιxτoς 8~α. τουτων οΙκονομουντος, ε~τε πασα.ν προς

9 Ι Thess 4, 17 Plotin Ι, νίii, 7;

ι

,

ειxυΤΎJν

,~

o~κε~oυντoς

\

ΤΎJν

,

κτ~σ~ν,

(

ως

..,

α.ν

,

μΎJτε

fW

των

,

ι

ουριχνιων

8-9 Rom 7, 14 20 sqq cf Plat Phaedr 246B-248C; Plotin 5; ιν, νίίί, 4

Ι, νί,

ι πόσocις ΦΖ: πολλoc'i:ς Ψν 4 γινομέν"/)ς Ψ(ι ex ε corr Ο)ν 12-13 έν &γocθι'j>: &γocθων ν έν τι'j> &γαθι'j> Ψν 15 τ~ς om Ψ 18 πάσoc ΨΖ: om Φ (cf 49, 12) 19 έν σώμocη: ένσώμocτον v ~ ante &γγελικ~ om Ψν 24 έν om Φ τη om Φ 29 έocυτον ΦΖ

22-26 cf Plat Theaet 176Α 27 sqq cf 9 ι ocμΟLpος ε'Ι"/): &μoφ~ση Ψ &μoφ~σειε v 3 έκocτέρων ΦΖ 5 κocτoc τόυρocνον (sic) Ο κocτ' ούρocνον R(ex -ων corr R)K κocτ' ούρocνων v 6 τε: 8ε v 8 τη ψυχη συμμετοικιζομέν"/)ς: μετα. της Ψυχ~ς έπι8"/)μούσ"/)ς ν τ~ς Ψυχ~ς μετοικιζομέν"/)ς WM 11 't't ΨΖ: om Φ 14 εΙς om Φ τ~ν om v 21 πάσ"/)ς: πάντ"/) ΨΖ (ut vid)v οΜε ORv έν: om CZk (cf 50, 14) ~ν v έκεΙνη Ζν έκ του om ν(ίn marg add Y 2)W 25 τε om Ψν 26 OCμocρτΙocς AC..... μολυσμου Ψν 27 έκτος: έκ WM νι, ίχ,

5°

!

DE ORATIONE DOMINICA

ORATIO

51

ιν

σεως ocύτου πocρυπέσΤ1J κocκον πεΡL τ~ν κο(λ1Jν ΤOCUΤ1Jν ζω~ν

κocτα. τον της άπocθεΙocς λόγον συνεξLσουΤOCL. ού γα.ρ ocΙτεϊ

οΤόν ΤLς τρυγ(oc τε ΚOCL Ιλυς συνεΡΡU1J, ~ μολuνεΤOCL το άνθρώ­

τον θεον έν τocις προσευχocις ό &γγελος τ~ν

ΠLνον προς το ΚOCΤL8ε~ν το θε~oν τ~ς άλ1Jθε(ocς φως, 8LιX. του

&ρτου 8ΤL άπρoσ8ε~ κέΚΤ1JΤOCL των ΤΟLοuτων τ~ν

ΤΟLοuτου σκότους έμπο8Lζόμενον. εΙ το(νυν άπocθ~ς μεν ~ δπερ-

ocΙτειν

8ε προσετά.χθ1J

ό

&νθρωπος

XOP1JrLocv του

8LόΤL το

φUσLν.

κενουμενον

5 κεLμ έν 1J ζω~ ΚOCL άκ~ρocτoς, πocνΤΟ(ΟLς 8ε πά.θεσL ΚOCL τocλOCLπω­

5 έΠL8εες του άνocπλ1Jρουντος πά.ντως έστΙν, ροώ81Jς 8ε κάL

ΡΙOCLς κocτocβεβά.πησΤOCL ~ άθλLόΤ1Jς τ~ς ιΊ)8ε ζω~ς, 8~λoν &ν

πocρο8LΚ~ της άνθρωπ(ν1Jς ζω~ς έσΤLν ~ σuστocσLς, άνΤL του

ε'Ι1J 8ΤL ~ μεν &νω πολLτεΙoc, &.τε πocντος κocκου κocθocρεόουσoc,

έΚΠΟL1Jθέντοςτο άνocνεά.ζον έΠLζ1Jτουσoc. ό οδν προς τ~ν τ~ς

έν τ άγocθ θελ~μOCη του θεου κocτορθουΤOCL-έν οίς γα.ρ

1169 Μ. φυσεως UΠ1JρεσΙocν βλέπων ΚOCL μ1J8εν ~ξω του άνocγκocΙου 8LιX.

κocκον ούκ ~σΤLν άνά.γΚ1J πασoc το άγocθον EIVOCL-~ 8ε κocθ'

των μocτoc(ων φροντΙ8ων έΠLσυρόμενος ού πολυ τ~ς άγγελLκ~ς

έκπεπτωκυ~oc,

10 πολLτε(ocς έλocττωθ~σεΤOCL, το &.νεν8εες έκεΙνων κocθ' έocυτον

συνεκπέπτωκεν ΚOCL του θε(ου βoυλ~μocτoς. 8LιX. τουτο έν τη

τη όλLγocρκΙCf μLμοUμενος. 8LιX. τουτο ζ1Jτειν προσετά.χθ1Jμεν

προσευχη 8L8ocσκόμεθoc ο()τως ~μων του κocκου τ~ν ζω~ν

το προς τ~ν συνΤ~Ρ1JσLν έξocρκουν τ~ς σωμOCΤLκ~ς ούσΙocς,

έκκocθocρθ~νOCL ώς κocθ' όμΟLόΤ1JΤOC τ~ς ούρocνΙου 8Locγωγ~ς

ΊΌν &ρτον 8ός, τ θε λέγοντες, ού τρυφ~ν ού8ε πλουτον,

ΚOCL έν ~μ~ν άνεμπο8Ιστως το θέλ1Jμoc του θεου πολLτεuσocσθOCL,

ούκ εύocνθεϊς άλουργΙ8ocς, ού τον έκ χρυσου κόσμον, ού τα.ς

15 ώς &ν ΤLς λέγΟL 8ΤL Κocθά.περ έν θρόνΟLς ΚOCL άρχocις ΚOCL

15 των λιθων ocύγά.ς, ού τα. έξ άργυρου σκεU1J, ού γ~ς πεΡL­

έξουσΙOCLς ΚOCL κυΡLόΤ1JσL ΚOCL πά.ση τη δπερκoσμΙ~ 8υνά.μεL

ουσΙocν, ού στρocτοπέ8ων άρχ~ν, ού πόλεων ΚOCL έθνων ~γε­

γΙνετocΙ σου το θέλ1Jμoc, μ1J8ocμου κocκΙocς πocρocπο8Lζοuσ1Jς

μονΙocν, ούχ lππων τε ΚOCL βοων άγέλocς ΚOCL των &λλων

10 ~μας

ζω~,

τ~ς

των

άγocθων

μετουσΙocς

του άγocθου τ~ν ένέργεLocν, ο()τω ΚOCL έν ~μιν το άγocθον τελεLωθεΙ1J

lvoc

πά.σ1Jς κocκΙocς έκπο8ων γενομέν1Jς 8LιX. πά.ντων

20 ~ το θέλ1Jμά. σου τocις

KOCL

ούκ άν8ρocπό8ων πεΡLουσΙocν,

20 ού τα.' έκ σ1Jρων δφά.σμocτoc, ού τα. έκ μουσLκ~ς άκροά.μocτoc,

Ψυχoc~ς ~μων κocτευο80υμενον.

'Αλλ' ώς άνθυπενεγκόντος ηνός,

βοσΚ1Jμά.των πλ~θ1J πολλά.,

ού τ~ν έν άγορocις πεΡLφά.νεLocν, ού στ~λocς, ούκ εΙκόνocς,

πως έσΤL 8υνocτον

ού8ε &λλο η ΤΟLουτον ού8εν τε

ΚOCL

προτψοτέρocς

8L' ιΊ)ν άφέλκεΤOCL ~ Ψυχ~ τ~ς

τ~ν έν τocις άσωμά.ΤΟLς 8υνά.μεσL κocθocρόΤ1JΤOC τo~ς 8LιX. σocρκος

θε(ocς

τ~ν ζω~ν εLλ1JχόσL κocτορθωθ~νOCL, έν μυΡΙOCLς φροντΙσL 8LιX.

όρίfς το πλά.τος τ~ς φLλοσοφΙocς, 8σoc 8όγμocτoc τη βρocχε(Cf

φροντΙ80ς,

άλλα. τον

&ρτον.

τα.ς σωμOCΤLκα.ς χρεΙocς τ~ς Ψυχ~ς βocθυνοuσ1Jς; 8LιX. τουτό

τocότη . φωνη πεΡLεΙλ1JΠΤOCL; μονονουΧL φocνερως έμβoίf 8LιX. του

25 μΟL 80κει, κocθά.περ λυων τ~ν ΤΟLOCUΤ1Jν άμ1JχocνΙocν, τ έξ~ς

25 λόγου τοις έπoc·tουσLν 8ΤL Πocόσocσθε, οΙ &νθρωΠΟL, πεΡL τα.

λόγ~ το 80κουν 8υσχερες προς τ~ν προκεLμέν1Jν σπoυ8~ν UπεκλυσOCL.

8όγμoc γα.ρ οΤμOCL 8LιX. τουτων των λόγων ~μ~ν

uποτιθεσθOCL έν τ τον έφ~μερoν &ρτον ocιτε~ν προστά.ξOCL, 8η τ άνεν8εε~ κocτα. τ~ν φuσLν το όλLγocρκές τε ΚOCL μέΤΡLον

1-4 cf Plat Phaedon 109C-IIOA

15-16 cf Col

ι,

ι κοΙλ'Υ)ν ΨΖ: XOLV~V Φ (cf Beat 78, ι) 2 οΤά Φ 3 θεΤον ΨΖ: om Φ 8 έν οΤς: ~νθα ΨΖν (cf 49, 9 το om v 10 των OCΥαθων ΨΖ: του OCΥαθου Φ 14 έμπολLτεόεσθαL Φ 17 παρεμπο8LζούσΊ)ς Φ νοόσΊ)ς Ψν

16; Eph

Ι,

21

τρυΥΙας νκ 21 έν έκεΙνΟLς) 13 ούρανΙας Ψ 24 έμβαθυ-

μά.ΤOCLOC τoc~ς έΠLθυμΙOCLς 8LocχεόμενΟL'

πocόσocσθε τα.ς των

9-10 cf Ps 8, 6; Hebr 2, 9 ι OCπαθεΙας Ψ (inter α et π tres fere litt eras Κ) Ζ: OCλΊ)θεΙας Φ Υαρ Ζ 6 παρο8LΚ~ ΨΖ: ocναπλΊ)ρωηκ~ Φ 8 των α.ναΥκαΙων Φ 10 έκεΙνων καθ' έαυτον: om Φ αύτων (ut vid) Ζ

5 8ε: τε Φ

(cf 49, 21 έκεΙνΟLς)

14 χρυσΙου Ψν

15 OCΡΥυρΙου v

16 πό-

λεων ΦΖ: πολέμων Ψν τε ante καΙ add Ψν 19 OCΥοραΤς ΨΖ: OCΥροΤς Φ ύπεΡ'Υ)φανΙαν V Α (deest Μ) 20 σΊ)ρων: schol σΊ)ΡLκων των σκωλΊ)κων ΤΊ)ς μεταξ'Υ)ς (sic) ίn marg scr ν των σ'Υ)ρων Μ σ'Υ)ρΙκων (sic) Α (cf Beat 86,7) 21 l:1λλο ΦΖ: om Ψν ocφέλ'Υ)ταL v 25 οΙ: om Φ ω Ζ

52

DE ORATIONE DOMINICA

πόνων ,&'φορμας

καθ'

ύμων

αύτων

ORATIO

σπoυ~α!:ς,

πλεονιχζοντες. μLκρόv

έστΙ σΟL το έκ φόσεως 6φλ'Υ) μα . τpoφ~ν χρεωστε!:ς τ~ σοφκΙ

σου, ΠΡiiγμα μέΤΡLόv τε καΙ εύπόΡLστοv εΙ προς τ~ν χρεΙαν

. καΙ &.τελεσφόΡ'Υ)ΤΟL μέvουσL, προς ταυτα τΎjς

ψυχΎjς έαυτ~ν εΙς το ~L'Υ)vεκες &.σχολοόσ'Υ)ς.

1172 Μ.

βλέπεLς. ~LιX τΙ κατα σεαυτου πολυπλασLιχζεLς τους φόρους; 5 ύπερ τΙνος τοσοόΤΟLς όφλ~μασL σεαυτον φέρων ύπέζευξας,

53

ιν

τιχχα μΟL ΤΟLουτόv η ~oκεί καΙ ό MωϋσΎjς ~L'αΙVLγμιχτωv

6cpLV παpαστ~σας τη E~Cf. φασΙ γαρ το θ'Υ)ρΙον τουτο, τον 6cpLV, φLλοσοφε'Lv, τΎjς κατα τ~ν γευσLV ~~oνΎjς σόμβουλον τον

5

&ργυρον μεταλλεόων καΙ χρυσον όρόσσων καΙ τ~ν ~LαφαΙvου­

εΙ τ~ν. κεφαλ~ν έπαγιχγΟL τη άΡμοvΙCf εΙς ~ν παρα~όεταL, μ~

σαν {Jλ'Υ)V &.ναζ'Υ)τι7>ν; ώς &ν σΟL ~LιX τοότων ό ~L'Υ)vεκ~ς οοτος

rlv έκ του ούρα(ου ΡCf~Ιως παρα των &.VΤLσπώvτωv &.νελκυσθΎj­

φορολόγος ~ γαστ~p -rpucpcf>'Y), ~ς το χρέος &ρτος έστΙν ό

vαL τΎjς ραχΙας, φυσLκως της φoλ(~oς εΙς το ~μπαλLV προς

&.ναπλ'Υ)ρων το έν~έoν τ~ σώμαΤL. συ ~ε εΙς 'Ι ν~oυς έμπορεόη

τ~ν των έφελκομένων βΙαν &.VΤLβαLvοό~ς· καΙ φ κατα το

10 καΙ

βαρβαΡLκη

παραΚLv~υvεόεLς

θαλιχσση

καΙ

έVLαυσΙΟLς

10

~μπpoσθεν &.κώλυτός έσην ~ ~L&.~υσ~ς, τ~ λεΙ της φoλΙ~oς

vαυΤLλΙαLς σεαυτον έΠL~Ι~ως ~να το!:ς έκε!:θεν &.γωγ(μΟLς τ~ν

όλLσθαLvοόσ'Υ)ς, τοότου &.μ~χανoς 'ή έκ των κατόΠLV &.vιχλυσLς,

τpoφ~ν ~~όνης, ού σκοπων ;)ΤL μέΧΡL τΎjς ύπεΡcf>ας ~ των ~~υσμιχτων α'lσθ'Υ)σLς τον ;)pOV ~χεL. ώσαότως ~ε το εύφανές,

τα!:ς των λεπΙ~ων προσβολα!:ς &.νησπωμέν'Υ)·

το

ώκόμορόν ΤLvα καΙ &.καΡLαΙαv

τη της ψυχΎjς ραχΙCf φυλιχσσεσθαL χp~ καΙ &.ποφριχσσεLV

αLσθ~σεL τ~ν xιXPLV' &.πΟ ~ε τΎjς ύπεΡcf>ας

15 ώς ~VL μιχλLστα τας άρμονΙας του βΙου. ο{Jτω γαρ &ν καθαρα

ε~πνoυν,

το

15 παρέχεταL τη

&.~LιχΚΡLτος ~

ε~στoμoν

των έμβαλλομένων

~Lαφοριχ,

όμοτΙμως τα

~εLκvόvτος,

ο!μαL, του λόγου ;)ΤL τ~ν ~~oν~ν εLσLουσαv καΙ παpα~υoμέν'Y)ν

φυλαχθεΙ'Υ) τΎjς των θ'Υ)ρΙων έΠLμLξΙας ~ &.νθρωπΙν'Υ) ζω~. εΙ

όp~ς το

~έ ΤLvα πιχpo~oν καθ' ~μων λιχβΟL, ~LαλυθεΙσ'Υ)ς έν ~μ!:ν τΎjς

πέρας τΎjς όψΟΠΟLtας; όp~ς το &.ποτέλεσμα τΎjς όψαρτυΤLκΎjς

έναρμονΙου ζ~Ύjς, έμφωλεόσεL ~LιX τοότων ό της ~~oνΎjς

μαγγανεΙας; τον &ρτον α'lτεL ~LιX τ~ν της ζωΎjς χρεΙαν' τοότου

6φLς το!:ς της ~LαvοΙας χωρ~μασLV, ~υσέκβλ'Y)τoς ~LιX των

20 σε όφεLλέτ'Υ)V έΠΟΙ'Υ)σεν ~ φόσLς τ~ σώμαΤL. τα ~' ;)σα παρεόρ'Υ)­

20 φoλ(~ων γενόμενος. φoλΙ~ας ~ε &.κοόων τας πολυτρόπους των

τα L τα!:ς των τρυφώντων χλL~α!:ς, ταυτα της των ζLζαvΙωv

~~oνων &.φορμας ~LιX του αΙνΙγματος νό'Υ)σον. ~ν γαρ θ'Υ)ρΙον

πιχντα τΎjς

φόσεως προς ~υσω~Ιαν

&.λλΟLοόσ'Υ)ς.

έστΙ παΡασΠΟΡiiς. ό σπόρος του oικo~εσπότoυ ό σ!:τός έσην,

τ~ γεVLΚ~ λόγιι> το καθ' ~~oν~ν έσΤL πιχθος' αΙ ~ε ΠΟLκΙλαL

8

καΙ πολόΤΡΟΠΟL των ~~oνων L~έαL αΙ ~LιX των αισθ~σεων

έκ ~ε του σΙτου ό &ρτος γ(vεταL' ~ ~ε τpυφ~ το ζLζιχVLΟV παρεσπιχρ'Υ) παρα του έχθρου τ~ σΙτ.

&.λλ' &.φέντες οΙ

25 &vθΡωΠΟL ~LιX των &.ναγκαΙων λεLτουργε'Lv τη φόσεL 6ντως

συμπvΙγοvταL, καθώς φ'Υ)σΙ που ό λόγος, τα!:ς περΙ τα μιχταLα

18-19 cf Athen Deipn Ι, 9C (όψocρτ. μocγγ.) 21-24 cf Matth 13, 24-30 26 Luc 8, 14; cf Matth 13, 22; Mar 4, 7 et 19 2 έκ: τ-ης Ψν

7

ώς α.ν: οπως Φ

4 βλέπo~ς νΜ

~ς : τρυφών ~ νΜ

ΚOC1.ιΧ σεocυτου ante τούς coll Ψν τοότων Φ Ζ: τών ΤΟLοότων Ψν 8 τρυφ"Ι)

(e τρυφων corr) -1ι W 9 έκπορεόη Φ 11 έocυτον Φ

τροφών

~ς: ~ NS

ante α.ρτος add Φ 8Ι8ως Ψν 12 τρυφ~ν ΜΚ 13 ~8υσμ&:των ΨΖ: έ8εσμ&:των Φ (cf ad 54,9) 16 ~ ante 8Locφορ&: coll Ψν 19 μocγγocνε(ocς ΨΖ: έΠLστ~μ"l)ς Φ (cf test) 20 ~ φόσLς έποΙ"Ι)σεν Φ 21 χλL8oc'i:ς ΦΖ: έΠLνΟΙOCLς Ψν τ-ης om v 23 ό om Φ ό

έμμLχθε!:σαL τη &.νθρωπΙνη ζωη, αοταΙ εLσLV αΙ περΙ τον 6φLV 25 φoλΙ~ες,

τη

πολυΠOLΚLλΙCf

των

παθ'Υ)μιχτων

~LεσηγμέvαL.

εΙ οον φεόγεLς τ~ν του θ'Υ)ρΙου συVΟΙΚ'Υ)σLV φόλαξαL τ~ν κεφαλ~ν, τουτέσΤLV, τ~ν πρώτην του κακου πpoσβoλ~ν' εΙς 3-5 Gen 3, 1 sqq Clem Alex Paed

3 sqq cf Ιn Eccles V 348, 15-350, 10 11

20-25

ΠΙ,

3 80κεΊ: post μo~ coll Ψν

6 όπocγ&:γo~ Ψ ocπocγ&:γη v πocρoc&ν έκ: α.νευ OR 8 ρocχΙocς ΨΖ: τρocχεΙocς Φ (cf ad 14; videPraefIB3) τ-ηςaΙtοmΦ 9φ:ούΟ ouRKv ΙΙ τοότω Φ 12 προβολΙων λεπΙσLν Φ 14 ΡocχΙq.: άρμονΙoc ΦΖ 19 8υσέκκλ"l)τος v 20 γLνόμενος Ψν 22 -80ν~ν έσΤL-55, 11 έν Ι8ρώτ~ υηο fol deperd desunt Ο 23 ocΙ om Φ 25 ΠΟLΚLλΙq. Ψν 8LεστLγμένoc~: κocτ&:σΤLΚΤΟΙ Ψν 8ό"l)τoc~ Φ

7

54

DE ORATIONE DOMINICA

ORATIO

τουτο γαρ φέρεL της έντολ-ης του κυρΙου το ΙΧ'lνLγμιχ, Αύτός

1173 Μ. γιχστέριχ των

κιχτα

55

ιν

γνώμ'Υ)ν, άκολούθως μετα τας πλ'Υ)σ­

σου Τ'Υ)ρ~σεL κεφιxλ~ν, κιχι σ,) Τ'Υ)ρ~σεLς ιχύτου πτέρνιχν­

μονας έπι τ~ν άκόλιχστον λύσσιχν tλυσπώμενος κιχτιχσύρε­

μ~ 8ς πάρο80ν τ έρπυστη προς το έν8ότερον εtσέρπονη καΙ άπο τ-ης πρώΤ'Υ)ς άρχ-ης δλον έιχυτου τον όλκον συνεLσφέ5 ΡονΤL. μείνον έπι της χρε(ιχς' 'δρος ~στω aOL τ-ης του ζ-ην

ΤΙΧL' τουτο 8έ έση το ~σχιxτoν των άνθρωπ(νων κιχκων.

,~

(~,

φρονΤLοος 'Υ)

~

,

~,

λ'

συνεLΟ'Υ)σLς,

τ~ν ί5ψLν κΙΧλου κιχΙ τ~ν γευσLν ~8έoς, κιχΙ ζ'Υ)ΤΟ('Υ)ς έπΙ τ

ΚΙΧL

"ψ

b

,

,~

"~,

~

~

(

~

,~

"

,

~

,

l'

,

Τ'Υ)ν

-

τη

~,

ΟLΚΙΧL~

λ' Ψ

μετιχ

'Υ)

εL

'"

τον

"λ'" κιχτιχ τον ΙΧLμον ΙXLa θ 'Υ)σLν

.,

ιχρτον

~ θ ΙXL 'Υ)οεσ

(

~,

'Υ)ουνουσιχ.

,

εL

θ ε'λ ΟLς, ο "ψ ον

~,

οε

aOL

ρων

10 άπιχμβλύνεLν τη ΚΡΙΧLπάλη τ~ν ί5ΡεξLν. άλλα ΠΡΟ'Υ)γε(σθωσάν σοΙ. τ-ης τροφ-ης των έντολων οΙ Ι8ρωτες' Έν Ι8ρωΤL κιχΙ

"Ι:

~,

'δ

(

'λου'θ ως ιχκο

1:' πλεονε~Lιχν

,

"

'"

με θ'ερποντιχ.

ιχπο

~ Τ'Υ)ς

γιχρ

όφθΙΧλμοίς ~8,) μεΤΙΧβιχ(νεL, σκεύ'Υ) λιχμπρα ζ'Υ)των κιχΙ ύΠ'Υ)ρέτιχς ( ι ,~ 'λ' ιχβρους, ΚΙΧL" κλLνιχς ιχργυριχς, στρωμνιχς μιχ ιχκιχς, κιχ λ' υμμιχτιχ

,

~ 8Lιχφιχν'Υ)

ΚΙΧL

κριχτ-ηριχς,

,

έΠLθυμΙιχ _

χρυσ ό πιχστιχ,

ρυτά,

πόνφ φάγη τον ~pτoν σου. όp~ς τ~ν πρώΤ'Υ)ν όΨΟΠΟL'tιχν του

θ' ρονους,

ψυκτ-ηριχς,

λόγου.

'Αρκεί aOL το μέΧΡL τ-ης χρε(ιχς τΙΧύΤ'Υ)ς άσχολείν τ~ν 15 8LιXVOLΙXνo μocλλον 8ε μ'Υ)8ε μέΧΡL τούτου τ~ν Ψυχ~ν τΙΧίς περΙ

'~λ ι ΤΡLποοιχςι π υνους,

έξάγονΤL, εtπε τ τοuς κόριχκιχς τρέφοντr., τφ 8L8όνΤL τpoφ~ν

'ζ ~" ΚΙΧL τιχ ΤΟLιχυτιχ εΠL 'Υ)των. oLΙX τουτων γιχρ 'Υ) 1:" , .,' ( , , Τ'Υ)ς πλεονε~Lιχς εLσεΡχεΤΙΧL. LVΙX γιχρ 'Υ) προς τιχ

πάση σιχρκ(, τφ άνοΙγονΤL τ~ν χείριχ κιχΙ πλ'Υ)ρουνΤL πocν

"

οtνοχόιχς,

-

χέρνLβιχ,

του ~pτoυ μερΙμνΙΧLς έν8~σης. άλλ' εtπε τφ τον ~pτoν έκ γ-ης

λυχν(ιχς,

θυμLΙΧΤ'Υ)ΡLΙΧ

-

,(

ζφον εύ80κΙιχς δΤL πιχρα σου μΟL ~ ζω~' πιχρα σου γενέσθω

oL

ων

20 κιχΙ ~ προς το ζ-ην άφopμ~' σ,) 80ς τον ~pτoν, τουτέσην, έκ

ΧΡ'Υ)

τον

8LκιχΙων πόνων τ~ν τpoφ~ν σΧΟΙ1jν. εt γαρ ό θεος 8LΚΙΧLοσύν1j

των οtκε(ων έκπ(πτοντιχς, ~νιx 8LιX των 8ιχκρύων έκε(νων ~

τpoφ~ν ~χων. ΙΧύτος κύΡLος εΙ τ-ης εύχ-ης. εt μ~ έξ άλλοτρ(ων ~

"~

' l

ΤΟLιχυτιχ

μ'Υ)

λει.ΠΟL

' συμΠΟΡLσ 'Υ)σετιχr.

θ

πιχριχσκευ'Υ),

'ζ 'Υ)τουμενιχ. ι τιχ

l

προσοοων

χρει.ΙΧ

,ουκουν

-

κλ ιχυσιχr.

~,

"

τ

, - Ι: " συνΟLκον ΚΙΧL'λλ \ ε'λ εεLνους \ γενεσ 'θ ιχr. 8είνιχ κιχr., ΟLμω~ΙΧL τον πο ους

"

περr.

25

,ιχυΤ'Υ)ς , - ,ο Ψ ΟΠΟLοuμενον , ,

l' "'ψ' τ~ν έΠL θ υμι.ιχν ά.γΟLς, τοτε ο εL τον ερπυσΤ'Υ)ν κιχτιχ το λελ'Υ) θ'ος

~,

άνιχγκιχ(ιχς τροφ-ης έπι τ~ν όψοφιχγΙιχν gΡψιχς, προς το έν

20

,

γενέσθω ~ ~ν8εLΙΧ κιχι το μ~ έΠLβάλλεLν κόρον τφ κόρφ μ'Υ)8ε

ον το ΤΟLονοε ΚΙΧL το oLΙX των ΤΟLωνοε 'Υ)ουσμιχτων

όψΟΠΟLουμενον, ει.ΤΙΧ oLΙX τουτων ε~ω των ιχνιχγΚΙΧLων

προς

15

-

'ζ' "ψ ον ζ 'Υ)των το πιχρ πεΡLΟΡL ε, το ο

σοΙ. της φύσεως. τουτο 8ε τΙ έσΤLν; μάλLστιχ μεν ~ άγιxθ~

oLΙX των εΠLτυχοντων του ενοεοντος π 'Υ)ρωσLς.

εt 8ε κιχι σοΙ ό τ-ης Εi5ιχς σύμβουλος 8LιχλέγΟLΤΟ περι του κιχτα ~pτφ το

10

,

~,

ώς &ν οον μ'Υ)8εν γένΟLΤΟ τούτων, τη εύπop(~ του ~pτoυ τ~ν ' 5 ζ ω'Υ)ν

8ε

Τ'Υ)ν

,

ΚΙΧL

'ζ' τριχπε ιχν τουτφ

,

τουτοr.ς

(~

ο

υφLς

(

~'λ' τριχγφΟLΙΧ ιχμπρυνΟLΤΟ.

,

ειχυτον

'λ'l:

επεL L~η

'λ'

ΚΙΧL

'8' ,

Τ'Υ)ν

1-2 Gen 3, 15

W

έΠLλΙξη Κ έΠLλλΙζη

v

εύπορΙιχ, εt μ~ έκ 8ιχκρύων ~ πρόσο80ς, εt ού8εΙς έπΙ τφ σφ

επεL ιχν

π 'Υ)ση

πτέρνocν ΦΙ: κεφocλ~ν Ψν 3 ~ρ­ 2 κεφocλ~ν ΦΙ: πτέρνιχν Ψν πυστη R2: έΡΠ'l)σ't'1j V ~ΡΠLσ't'η WM (έ- Μ)Ψ 4-5 εΙσφέροντι. ΦΙ 7 εϋιχς: εύσεβεΙιχς Ι 9 των 't'ΟLώv8ε ΨΙ: τών8ε των Φ -ή8υσμά.των Ψ Ι: έ8εσμά.των Φ (cf ad 52, 13) 1 Ι ~ρπυστ~ν R 2: ~ΡΠLστ~ν Φ(έ- ΥΜ)Ψ 14 μετocβ~σετιxI. Ψν 15 κocΙ ante κΙΧλύμμocτoc add Φ 17 Ρυτά. ΨΙ: ρύτρoc Φ ψυΚ't'1jρocς om Ι οΙνοχόους Κ 18 κιχΙ-έΠLζ 'l)'t'ωv om Φ Ι (sed cf ad 19) τουτο v 19 ~ρχετocι. Φ (fort Ι) post quod κιχΙ τα. τοι.ocυ1.ΙΧ έΠLζ'l)'t'εΤ add ΦΙ τα. om,vM 20 λΙποΙ. Ψν 21 χρ~ κλocυσocι. Φ 22 τον: τ~ν k 230ΙκεLωv: Ι8Ιων Ψν 24 τούτου ΦΙ 25 ~ιxυτoν ΨΙ: om Φ έπεLλΙξη:

έΠLλεΙξ'l) ΥΜ έΠLλ~ξεL

έστ(ν, ούκ ~χεL πιχρα θεου τον ~pτoν ό έκ πλεονεξ(ιχς τ~ν

25

κόρφ έπεΙνιχσεν, εt ού8εΙς έπΙ τη πλ1jσμονη σου έστένιχξεν,

6-7 cf Ι Tim 4, 2-3 ΙΙ-Ι2 Gen 3, 19 16-17 Ps 103, 14 17 Luc 12, 24; cf Ps 146, 9 17-18 Ps 135, 25; cf 144, 15 18-19 Ps 144, 16 5 ζω~ν: εύχ~ν ΦΙ (cf 54, 5) πεΡLόΡLζε το (ut vid) correxi: πεΡLώΡLσεv Φ πεΡLορΙζε't'ΙΧL Ψν πεΡLόΡLσOCL ΑΕ πεΡLώΡLζε Ν 6 τΙ Φ Ι: om Ψν 7 8LΚΙΧΙCf: άγocθη ΦΙ (ut vid) 9 γLvέσθω Ψ έΠLβΙΧλεΤv Ψν μ'l)8ε: κocΙ μ~ ΦΙ 10 έπιχμβλύvεLV Φ άπocμβλυνιχι. v ΙΙ τ:ης 't'ροφ1jς ΨΙ: om Φ 12 φιχγη ΜΨ σου om Φ 15 μ'l)8ε ΦΙ: om Ψν 17 8L8ouv't'L Φ 18 έμΠLπλώv't'L Φ (έμΠLμΠ- Υ) 20 ΤΟ ζ1jv: τ~ν ζω~ν ΨΙν 21 -ή 8LΚΙΧLοσύv'r.) Ψν 22 του θεου Φ Ι τ~ν γvώμ'l)V Φ

secundum

Ι

ORATIO

DE ORATIONE DOMINICA

,

(,

'θ

'

ζ"

57

ιν

LoLOV

,,'~

,

ι,

ι

~,

θεο;:) &ρτος έσΤLν ό ΤΟLοuτος, 8Lκα.LοσόνΊ)ς ό κα.ρπός, eLP~­

εστLν Ί) α.ν

νΊ)ς

ζLζα.νtου

το;:) μέλλοντος έλΠLς έν ά.8~λμόΤ"l)ΤL,

~ • & γαρ &ν έΠL σειχυτου γνίJ)ς, τιχυτά. σοι. 8r.ιX τ~ς θεΙιχς κρΙσεως

ΚΙΧL εόεργεσ(~ προς &γΡLότ"l)τιχ, ΚΙΧL τα λΟLπα 8σιχ έκ του

έπεκυρώθ"l).

ου ΚΡLσLς,

,ις συ κυΡLος ει.,

γLνεΤΙΧL

"ι)φος, or.ιx ο

ιχν

10 ένιχνΤLότ"l)ς, έφ' (;)ν ό τίJ) ένL προκιχτεLλ"l)μμένος του ένιχντ(ου

'Αλλα πως &.ν ΤLς προς &ξΙ~ν το μεγΙΧλοφυες τ~ς θεΙιχς - ,εκκιχλΙψ ( β Ι " ~ λ' ( Ι 10 φων"l)ς υ εLεν; υπερ ΙΧLνεr. τ"l)ν εκ των ογων ερμ"l)νεr.ιχν

πάντως &φ~ΡLσΤΙΧL; ώς γαρ ό έν τίJ) θιχνά.τφ γενόμενος έν

το νό1)μιχ' 'Άφες ~μίν ταόφεr.λ~μιχτιχ ~μων, ώς ΚΙΧL ~μ.είς

ένιχντ(ου τη προς το κιχκον &νΤLθέσεL νοείΤΙΧL, &ν &.μLκτος ~

8 γαρ έπέρχετιχΙ (LOL πεΡL

τη ζωη οόκ ~σΤLν ΚΙΧL ό τ~ς ζω~ς μετέχων του θιχνά.του

&φ~κιxμεν τοίς όφεΙλουσLν ~μίν.

κεχώΡLσΤΙΧL, ο{)τως &νά.γκ"l) πασιχ τον τη φLλιχνθρωπ(~ του

τούτου νοείν τολμ"l)ρον μέν έσΤL ΚΙΧL τίJ) νίJ) λΙΧβείν, τολμ"l)-

θεου προσLόντιχ πά.~ς &π"l)νε(ιχς έκτος γεγεν~σθΙΧL.

Ι ροτερον

15 έκτος πά.ντων των

έν

κιxκ(~

νοουμένων

γ~νόμενoς

ό 8ε θεος

~" οε

κιχι.

λ' ογφ

~ λΙψ οLΙΧΚΙΧ υ ιχι.

,Ι το νο"l)μιχ.

t

Τι.

Ι, γιχρ εστι.

,

το

15 λεγόμενον; &σπερ ό θεος πρόκεLΤΙΧr. τοίς το &γΙΧθον κιχτορθου­

τρόπον ηνα 8LιX τ~ς ΤΟLΙΧύτ"l)ς ~ξεως γ(νεΤΙΧL, έκείνο κιχτορθώ­

σLν εΙς μ(μ1)σLν, κιχθως εΙπεν ό πιχυλος, Μr.μ"l)τιχ( μου γΙνεσθε,

σιχς έν έιxυτίJ)

κιχθως κ&γω Χρr.στου, ο{)τως το ~μπιχλLν τ~ν σ~ν 8Lά.θεσr.ν

8

πεΡL τ~ν θε(ιχν φύσLν ό λόγος βλέπεL. όρ~ς

εΙς 8σον μέγεθος όψοί τους &κούοντιχς 8LιX των τ~ς πρoσευχ~ς

όπό8εLγμιχ τίJ) θείJ) προς το &γΙΧθον γ(νεσθΙΧL βούλετιχr.' ΚΙΧL

Ρ"l)μά.των ό κύΡLος, μεθLστων τρόπον ηνα τ~ν &νθρωπ(ν"l)ν

&ντψεθ(στιχτιχι. τρόπον ΤLνα ~ τά.ξLς &στε τoλμ~σιxι. κιχΙ,

1180 Μ. φύσLν προς το θεLότερον ΚΙΧL θεους γενέσθΙΧL τους τίJ) θείJ)

20 κΙΧθά.περ έν ~μίν το &γΙΧθον έπr.τελείτιχr. τη προς το θείον

προσLόντιχς νομοθετων; Τ( 80υλοπρεπως, φ"l)σ(ν, έν φόβφ

μψ~σεL, ο{)τως έλπΙσιχι. μψείσθΙΧι. τον θεον τα ~μ.έτεριx 8τιχν

κιχτεπτ"l)χως ΚΙΧL τίJ) συνεL8όΤL τίJ) έν σειxυτίJ) μΙXστLζόμενOς

'rL των &γΙΧθων κιχτορθώσωμεν, ~νιx ε~πης ΚΙΧL συ τίJ) θείJ)

προσέρχη θείJ); τ( &ποκλε(εLς σειxυτίJ) τ~ν πιχρρ"l)σ (ιχν τ~ν

8η ΙΌ έγω πεΠΟ(1)ΚΙΧ κα.L συ ποΙ"Ι)σον' μ(μ"l)σΙΧL τον 80υλον

τη έλευθερ(~ τ~ς Ψυχ~ς ένυπά.ρχουσιχν τ~ν έξ &ρχ~ς συνου-

ό κύΡLος, τον πτωχον ΚΙΧL πέν"l)τιχ ότου πιχντος βιχσr.λεύων'

25 σLωμέν"l)ν τη φύσεL; τ( κολιχκεύεLς έν ρ~μιχσL τον &θώπευτον;

25 &φ~κιx τ~ν όφεLλ~ν, (L"l)8E: συ &ΠΙΧLτ~σης' ή8έσθ"l)ν τον Ικέτ"l)ν,

τ( προσά.γεLς τους θεριχπευΤLκούς τε ΚΙΧL θωπιχς λόγους τίJ)

26 cf Plat Theaet Ι75Ε; Phil Iud De Iosepho 14, 73 (θωπιχς λ.) 2 λoγ~σμoΤς κιxλ~ν80ύμενoν: μoλύσμιxσ~ ρυπιx~νόμενoν ΦΖ (cf 35,14-15)

κυλ~ν80ύμενoν v 4'ή ante &πήνε~ιx coll Φ 5 π~κp(~ κιχτέχων: &π"l)νεΙ~ κιχτάγχων ΦΖ

om v έιχυτήν om ΦΖ (cf 69, 15) όφε~λ"l)­

μάτων v 6 θε(ιχς: του θεου Φ 7 &πεσχoΙν~σεν: 8~ετε(χ~σεν Φ 8 εύεpγεσ(~ ΦΖ: &γΙΧΠ"l)ΤLκη 8~ιxθέσε~ Ψν 10 κιχτε~λ"l)μμένος ΨΖ (ut vid)v 12 τη om Ψν 14 γενέσθΙΧL Ψν 17 έν om Ψν 19 μεθ~στων: μετιχβΙΧλων Ψν 20 γΙνεσθιx~ Ψν 22 έν σειxυτιj> Φ (sed έν sscr et ω ex ου ut vid corr \V) : έιχυτου Ψν 23 προσέρχη ΨΖ: προσεύχ"l) Φ(cf ad 59, 3) τω ante θεω add Φ 24 -πάρχουσιχν τ~ν-63, 16 λoγ~σμων έ:σΤLν Ι- uno ut vid ίοΙ deperd desunt V 26 τε om Φ θωπιχς: θωπευτ~κoύς Ψν (cf test)

16

Ι

Cor

ΙΙ, ι;

cf 4, 16

3 σειxυτιj> pr ΨΖ:

σιχυτου Φ (cfBeat 133,26) 5 έπεΨήφ~σεν ΦΖ: έΨήφ~σεν Ψν όπερ post γαρ add ΨΖ (cf Beat 133, 27) 6 ~ς om v ε! σ~: 'Ι:σ"l) ΨΖν (cf 22-62,9; 69,22-25; Beat 129, 26-130, 3; 133, 23-27) 7 α,ν om Ψν ΙΙ ~νoμιx v 12 όφεLλέτιχ~ς 'ήμων Φ 8 ΦΖ: & Ψν 13-14 τολμ"l)ρότερον ΦΖ: τολμ"l)ρον Ψν τιj>

ante λόγιμ add

λος Ψν

20

18

Φ

έκκιxλύΨιx~ Φ

γενέσθιx~ Ψν

κιχι

θεΤον: &γΙΧθον Φ &γΙΧθον του θεου Ζ

ΦΖ: om Ψν, τα όφεLλήμιχτιχ

om v

σου Ψν

post

16

om v

πιχυλος ΦΖ: &πόστο-

238 om

80υλον add ΨΖν μ"l)8ε σύ &ΠΙΧL .ήσης

19

ΦΖ

κιχ(

om

Ψν

κιχΙ σύ

25 τ~ν όφεLλήν: ή8έσθ"l)ν τον [κέτ"l)ν

62

DE ORATIONE DOMINICA

, ,

κα.~

'"

συ

μΎj

α.πωση

,ι,

τον

~κετευoντα.·

ORATIO V

~'"

φα.~oρoν

α.πεπεμ

Ψ

α.

,

τον

έμον όφε~λέΤΎjν, τo~oυτoς κα.L όσος γενέσθω' μ~ πo~~σης τον σον χρεώσΤΎjν του έμου σκυθρωπότερον' 'Ισως

OL 8όο το ~ς

χρ~στα.~ς ευχα.ρ~στεΙτωσα.νo rcrΎj πα.ρ' ά.μφοτέρων κυρωθ~τω 5 τo~ς συνα.λλάκτα.~ς ~

&φεσ~ς' τιr έμιr κα.L τιr

σιr.

έμος

όφε~λέΤ'Y)ς ό 8ε~να., σος 8ε έγώ' ~ν ~σχoν έπΙ τοότου γνώμ'Υ)ν

έγώ, α.{)τη κα.Ι πα.ρoc σοΙ κρα.Τ'Υ)σάτω' ~λυσα., λυσον' ά.φ~κα., &φες'

πολύν

έπε8ε~ξάμ'Y)ν έγω

τιr

όμοφόλcp τον

~λεoν'

μΙμΎjσα.~ τ~ν φ~λα.νθρωπΙα.ν ό τη φόσε~ φ~λάνθρωπoς. ά.λλOC 10 βα.ρότερά μου τOC εlς σε πλ'Y)μμελ~μα.τα. των εlς έμε πα.ρOC

τοότου γεγενΎjμένων, φΎjμΙ κά.γώ, κα.Ι τουτο λόγ~σα.~,

gcrov

ύπερέχε~ς έν πα.ντΙ ά.γα.θιr· 8Ικα.~oς γOCρ εΙ τη ύπερβολη τ~ς

σ~ς

8υνάμεως ά.να.λογουντα. νέμε~ν τo~ς ~μα.ΡΤ'Y)κόσ~

τον ~λεoν. όλΙγ'Υ)ν τ~ν φ~λα.νθρωπΙα.ν ένε8ε~ξάμ'Y)ν έγώ' ου γOCρ

1181 Μ. έχώρε~ το πλέον ~ φόσ~ς' σύ 8ε gcrov έθέλε~ς ου κωλόε~ τ~ν μεγα.λ08ωρεOCν ~ 8όνα.μ~ς.

'ΑλλOC φ~λoπoνώτερoν τ~ν πρoκε~μένΎjν τ~ς πρoσευχ~ς ρ~σ~ν κα.τα.νo~σωμεν, εr πως γένo~τό τ~ς κα.L ~μLν 8~α. τ~ς του

,

νOΎjμα.τoς

θ' εωρ~α.ς

,

προς

,

τον

ιψ λ' υ 'Υ) ον

β' ~oν

20 έξετάσωμεν τοΙνυν πo~α. μεν όφε~λ~μα.τά έσην

ά.νθρωπΙνΎj φόσ~ς, ποLα. 8ε πάλ~ν έκεLνα.

ι χεφα.γωγ~α..

& ίι)φε~λεν

~

l)v ~μεLς έσμεν

της ά.φέσεως κόρ~o~. έκ γOCρ του τα.υτα. γνωνα.~ γένo~τ' α,ν ~μ~ν

τ~ς ύπερβoλ~ς των θεΙων ά.γα.θων μετρΙα. τ~ς κα.τα.νόΎjσ~ς. ουκουν έντευθεν ΠO~'Y)σώμεθα. των ά.νθρωπΙνων προς τον θεον 25 πλ'Υ)μμελ'Υ)μάτων τ~ν ά.πα.ριeμ'Y)σ~ν. πρώτην ίι)φλ'Υ)σεν τιr θειr

τψωρΙα.ν ό &νθρωπος gτι ά.πέσΤ'Υ)σεν έα.υτΟν του πoι~σα.ντoς

26 sqq cf Plotin IV,

νίίί

ι καΙ σύ μ.η: μ"l)8ε σύ Ψν 3 χρεώστ"Ι)ν: όφεLλέτ"Ι)ν Φ 4 χρ~σ't'αLς ΦΖ: άπαL't'ουσLν Ψν εύχαΡLσ't'~τωσαν W εύχαΡLστ~σωσαν Μ 5-6 δ ante έμος et ante σος add Ψν 7 καΙ: καΙ έμοΙ Α έμοΙ Ζ om v 9 του 80ύλου σου post τ.ην add Ψν om Φ Ζ τη φύσεL φLλάνθρωπος ΦΖ: κύΡLος Ψν 1Ο-ΙΙ παρ' αύτου Φ 13 νέμεLν ΦΖ: ~μ'i:ν Ψν 14 ~λεoν ΦΖ: ~λεoν 8ωρε'i:σθαL Ψν έπε8εLξάμ"l)ν Ψ(-8εξ- R)v (cf 8) 15 8σον 8ε σύ Φ θέλεLς Φ 17 φLλανθρωπότερον v 18 er πως: 8πως ΦΖ 20 όφεLλ~ματά ΦΖ: om Ψν & (,}φεLλεν: οΤς ύπόχρεως ΨΖν 25-26 τψωρΙαν τω θεω Φ

κα.Ι προς τον ένα.ντΙον ά.ΠΎjυτO μόλ'Υ) σεν, 8ρα.πέΤΎjς του κα.τOC

φόσ~ν 8εσπότου κα.L αποστάΤΊ)ς γενόμενος' 8εότερον gτ~ τ~ν ΠOνΎjΡOCν

τ~ς

άμα.ρτΙα.ς

8QυλεΙα.ν

ά.ντΙ

τ~ς

α.υτεξουσΙου

έλευθερΙα.ς ~λλάξα.τo, κα.L ΠΡOετΙμΎjσε του συνε~να.~ θειr το 5 τυρα.ννεLσθα.~ πα.ρα. τ~ς κα.τα.φθεφοόσΊ)ς 8υνάμεως. άλλα. κα.Ι

το μη προς το κάλλος του πεΠO~ΎjκόΤOς βλέπε~ν, προς 8ε το

';'

α.~σχoς

~

ΤΊ)ς

(

,

α.μα.ρηα.ς

,

'ψ

επ~στρε

α.~

"

το

,,'

προσωπον,

ηνος

α.ν

8εότερον των κα.κων κρ~θεΙ'Y); ~ τε των θεΙων αγα.θων

ύπεροψΙα. κα.Ι ~ των του ΠOνΎjΡOυ 8ελεα.σμάτων πρoτΙμ'Y)σ~ς,

10 εlς πo~oν α,ν μέρος τ~μωρΙα.ς -τα.χθεΙΊ);

g τε τ~ς εlκόνος

αφα.ν~σμOς κα.Ι ~ λόμ'Υ) του θεΙου χα.ρα.κτ~ρoς του πα.ρα. τ~ν πρώτην κτΙσ~ν έν ~μ~ν μορφωθέντος κα.Ι ~ τ~ς 8ρα.χμΎ)ς

ά.πώλε~α. κα.Ι ~ τ~ς τρα.πέζΎjς του πα.τρΟς άνα.χώΡ'Y)σ~ς κα.Ι ~ προς τον 8υσώ8Ύj των χοΙρων βΙον οlκεΙωσ~ς κα.Ι ~ του 15 τ~μΙoυ πλοότου 8ια.φθορOC κα.Ι gcrαo τo~α.υτα. 8~ά τε τ~ς γρα.φΎ)ς

κα.Ι 8ιOC των λoγ~σμων ~στ~ν l8εLν πλΊ)μμελ~μα.τα., τΙς α,ν έξ­ α.ρ~θμ~σα.ιτo λόγος; έπε~8~ τοΙνυν έν τoσoότo~ς κα.Ι τoιoότo~ς ύπό8~κόν έστ~ προς τ~μωρΙα.ς ~κτ~σ~ν τιr θειr το άνθρώπ~νoν,

8~oc τουτό μo~ 80κε~ πα.~8εόε~ν ~μα.ς τη 8~8α.σκα.λΙCf τ~ς 20 πρoσευχ~ς ό λόγος μ'Υ)8α.μως έν τη προς θεον έντεόξει ώς

έπι κα.θα.ριr τιr συνε~8ότ~ πα.ΡΡΎjσ~άζεσθα.~, κ&ν gτ~ μάλιστα. των

ανθρωπΙνων

πλΎj μμελ'Υ) μάτων

κεχωρ~σμένoς

τ~ς

~.

'Ισως γάρ τ~ς, κα.τOC τον νεα.νΙα.ν έκε~νoν τον πoλυκτ~μoνα. τα.~ς έντoλα.~ς τ~ν ζω~ν έα.υτοσ πα.~8α.γωγ~σα.ς, ~χει το 25 τo~oστoν έπΙ τοσ

gτ~

Τ α.στα.

l8Lou κα.υχ~σα.σθα.~ βΙου κα.ι εlπε'i:ν τιr θειr

πάντα.

έφυλα.ξάμ Ί)ν

12-15 cf Luc 15, 8-16 Matth 19,20

έκ

νεόΤ'Υ)τός

μου,

κα.ι

26 Mar 10, 20; cf Luc 18, 21;

1-2 8Ραπέτ"l)ς-γενόμενος om Ζ 4 auve'i:VΙXL: παρα.: ύπο Φ 9 ~ om v 8ελεαμάτων Ψ (cf Or cat 98,13) 10 &ν om Ψν τψωρΙας ΨΖ: om Φ 12 πρώτ"l)ν om Φ 8pαγμΎjς WA 13 του πατρος τραπέζ"l)ς WM2 (ut vid)A 14 βΙον ΨΖ: τρόπον Φ (cf 27, ι) 15 8LαφθοΡα. θ sscr Μ2Α 16 8LcX. om Ψν L8e'i:v ~σΤL Ψν 16-17 έξαΡLθμ~σ"l)ταL Φ 17 τοσούΤΟLς καΙ ΤΟLούΤΟLς ΦΖ: ΤΟLούΤΟLς καΙ τοσούΤΟLς Ψ ΤΟLOύΤΟLς v 18 το άνθρώΠLνον τ Oe Ψν 20 τον ante θεον add Φ 22 τι: er"l) Φ 24 έαυτου Ψ(eχ αύτου corr Κ): αύτου Φ 25 ΤΟLουτο νΜ καυχασθαL Φ 26 ταυτα πάντα ΨΖ : πάντα ταυτα Φ Ι τον: το ΜΑ 80υλεύεLν ΦΖ

5

DE ORATIONE DOMINICA

ORATIO V

ύπεLλrιψένoct έocυτCj), atιX το μ"f)aεν εΙς τας έντολας πλ"f)μμελ~σoct,

άΡμ6ζεtν τ~ν ύπερ των όφλ-ημ&.των πocρocΙτησtν

ποφocκocλείν τον ΚΡLτ~ν ά.μν"f)στΙocν των πλ"f)μμελ"f)μ&.των χoc­ ρΙσocσθOCL. ώς γαρ ζωντος έν ~μίν του 'Αaαμ π&.ντες οΙ κocθ' lvoc

xoct μ~ν φ-ησt

lκocστον όίνθρωΠΟL lως cι.ν τοός aεΡμocτΙνους τούτους ΧLτωνocς

μ~ λΙocν

ώς μ6νοtς τοΤς έξ-ημOCΡτ-ηκ6σtν άρμ6ζουσocν.

τCj) μολυνθέντt atιX πορνεΙocς τ~νΤΟLocύτην πρέπεLν φων~ν, ~ 5 τCj) atιX πλεονεξΙocς ειaωλολocτρ~σocντt ά.νocγκocΙocν τ~ν octτησLν

τ~ς συγγνώμ"f)ς εΙνOCL,

xoct

πocντt 6λως τCj)

aL&' ΤLνος

πλ-ημμελ~­

μocτος το σuνεLaος τ~ς Ψυχ~ς κocτocστΙξocντt κocλον

atOV

ae

εΙνOCL το κocτocφεύγεtν προς ~λεoν. εΙ

ό πολός εt"f) ~ ό έν πνεύμocτt

xoct

xoct

άρμ6-

,..,

,

ELC;

Ι,

τη

τοtocυτη

-

_

φωνη

τη

Ι

πocρoctτουμενη

oIJaev έξ άμocρτΙocς 6φλ-ημoc; 'Αλλ' ώς cι.ν μ~ τtς' προς τα τοtocuτoc βλέπων ά.πocυθocat&'ζΟLΤΟ κocτα τον Φocρtσoc'i:ον έκεΤνον τον oIJa' δ τt ~ν κocτα , ,Ι ' I " ! l 1! θ .1. φυσLν επtγLνωσκοντoc-εt γocρ εγνωκεt υτt f7..v ρωπος ,ιν

15

π&.θος έγγένοtτο,

μ~

προς

τα

κocτορθώμocτoc

βλέπεtν ό λ6γος πocpεγγυ~ ά.λλ' έπocνocλocμβ&'νεtν τ~ν μν~μ"f)ν των κοtνων τ~ς φύσεως όφλ-ημ&.των, ιΙ>ν π&.ντως

xoct

ocύτ6ς

~

θ' εLων

' πεΡL β ο λ OCLων

,

μετεν-

βλ'

"E~I εν οεμ

ΚOCΤOCΙ, ocνocτο λ'" ocς-οτocν

, ΤΟLνυν

ι προς

τας ά.νocτολας ά.νocβλέπωμεν xoct τ~ς έκπτώσεως των φωτεLνων

laLa&.xeYJ γpocφ~ς, ~ φ-ησL μ"f)aεμtocς ~μέpocς ζω~ν eLvoct atxoc Κ"f)λίaος έπ' ά.νθρώπων εύρείν-ώς cι.ν οον

προσt6ντος

Ι

τε xoct ά.νocτολLκων τ~ς μOCΚOCΡL6Τ"f)τος τ6πων τη aLOCVOt~

"

oc

ι μν"f)μ"f)ν , Ι ΤΟLocυΤ"f)ν , Ι προ β λλ'0Τ"f)ν λoc'β ωμεν, εLκοτως τφ φων"f)ν

aυνocτον

20 μ"f)aεν ΤΟLοuτον περt τ~ν Ψυχ~ν του aLιX πpoσευχ~ς τ~ θε~

-Ι

τ~ς πρώΤ"f)ς ~μίν ΠOCΤΡιaος ο{)σ"f)ς, λέγω ae: τ~ς έν ΠOCΡocaεΙσιr aLocγωγ~ς, ~ς έκπεπτώκocμεν . Έφύτευσεν γαρ ό θεος '.~ πocροωεLσον

π&.ντως cι.ν το μ~ κocθocρεύεtν ά.πΟ ρύπου τ~ν φύσtν πocρα τ~ς άγΙocς

Ι,

β&.νεΤOCL· έπΙσ"f)ς γαρ πεΡLέχεL το πOCν' ά.λλ' ώς έν ά.νocτολocίς

ocύτον ά.πΟ των όφλ-ημ&.των, Φ γε

15

~ των

, XOCL μεΧΡLς ocν τον Τ"f)ς κocκωσεως επωμεν τοπον έν Φ κocτεaLκ&.σθ"f)μεν ΠOCΡΟLκ~ίν, έπεLaαν προς ά.νocτoλ~ν ( \ 'ψ ,(" ~ ~ θ ~ θ ' εocυτους στρε ωμεν-ουχ ως μονον eXEL του εου εωρουμενου' ό γαρ πocντocχου &ν κocτ' oIJaev μέρος ιaLocζ6ντως κocτocλocμ­ ουσocμενΟL,

10

ocνΤLΙ

" πλ"f)ροφΟΡLιΧς

~,

aυν&.μεL ΉλΙου ό μέγocς έν

,

~

τt ΧΡ"f)σεΤOCL

ι σocρκος

ΉλΙocς έκε!νος

10 γενν-ητοίς γυνOCLκων ~ Πέτρος ~ πocυλος ~ 'Ιω&.νν-ης ~ τtς 1184 Μ. όίλλος των προς το κρεΤττον μεμocρτυρ-ημένων ύπο τ~ς θεΙocς γρocφ"f)ς,

περt τ~ν έocυτων βλέπω μεν φύσLν xoct τα πρ6σκocφoc φύλλoc τ~ς 5 ύλLκ~ς τocύΤ"f)ς ζω~ς, &περ των ά.'caΙων τε xoct λocμπρων lvauμ&.των γυμνωθέντες κocκως έocυτοίς συνερρ&'ψocμεν, τρυφας xoct a6ξocς xoct τOCς έφ"f)μέρους ΤLμας xoct τας &κυμ6ρους τ~ς

20

μεθoc

οΙ ύπο τ~ς πον"f)Ρocς του βΙου συκ~ς σΚLocζ6με­ VOL, οΙ έξ όφθocλμων του θεου ΡLφέντες, οΙ προς τον 6φLν ocύτoμoλ~σocντες τον έσθΙοντoc γ~ν xoct εΙς γ~ν Ιλυσπώμενον

XOCLι

,Ι

ι

~θ

εΠL το στ'Υ) ος

XOCLι

ι

Τ"f)ν

( ~ XOL λ'LOCV εocυτου

,

πορευομενον

XOCLι

κrιι συμ-

~μίν τα tσoc ΠΟLε'i:ν συμβουλεύοντoc, περt τ~ν Y"f)'tv'Y)V ά.π6λocυσLν

3-6 cf Co13, 5; Eph 5,5 9-10 Luc 1,17; 7, 28; Matth ΙΙ, ΙΙ 15 Luc 18, 10-14 18-19 lob 14, 4-5; cf Prov 20, 9; 24, 16; Ecclesiastes 7, 20; ΠΙ Regn 8, 46; Π Par 6, 36; Ι loh 1, 8

3-4 cf Gen 3, 21 15-16 Gen 2, 8 20-21 cf Gen 3, 7; Matth 21, 19; Mar ΙΙ, 13-14 21 cf Gen 3, 23-24 22-23 cf Gen 3, 14

1 ύπε~λΎJφένιx~ ΨΖ: ύπεΙλΎJφεν έν Φ ύΠΎJλε~φένιx~ ν έιxυτι'j) ΦΖ: ιxύτι'j) Ψν 3 μ-ην om ΨΖν 4 8~α πορνεΙιχς ΨΖ: 8~' άμιχρτΙιχς Φ

24-1 ?tαρακαλείν Ψν 2 &ς γαρ ζώντος-66, 8 -ήμών &στε om V ~νιx Μ: ~ν W om ΨΑν 3 ocv om ν τούτους ΨΖ: om Φ 5 ά'c8Ιων ΦΖ: Ι8Ιων Ψν 8 περιβολών Ψν 9 σιχρκώσεως ν ΙΙ τρέψωμεν Ψν 12 &ν om Φ Ι8ιάζων Φ 13 γαρ om Φ περιέχων Φ 14 πιχτρΙ80ς -ήμών ΦΖ hinc usque ad finem deest saepe Ο (vide Praef Ι Ε) 8ε ΨΖ: 8~ Φ 15 γαρ om ν 16-17 προς

ΤL

μετέχεt, το μέρος

συμμετέχων Τ~ζ

τρέπε~ν OR 5 εΙ8ωλιxλιxτρ-ησιxντ~ OR πλΎJμμελεΙιxς Ψν 8 κιχτιχφυγεϊ:ν Ψν

φόσεως,

OR 6-7 vel -ήλιου libri μέγιχς: μεν ν 11 &λλος: 8λως Φ Ζ 1 2 χρ-ησΎJΤΙX~ W χρ-ησιχιτο Ψν 13 Ίίν 8λως αν post ού8εν add νΜ Ίίν 8λως add WZ 14 άλλ' ΦΖ: om Ψν 15 ού8' 8 η: ού8ε τΙ Φ 16 την φύσ~ν Ψν 18 άγΙιχς: θεΙιχς Φ om Ζ ζijν Ψν 19 άνθρώπιμ ν 21 πάθος om ν γένo~τo Φ 23 φύσεως ΦΖ: άνθρωπΙνΎJς φύσεως Ψν τις ante κιχΙ add ORv τι add Κ 24 τι om Ψν δ συμμετέχων ΦΖ 9

6

τι'j): το

'ήλιου

τας ΨΖ: κιχτ' Φ

βλέπω μεν Φν

προβΙΧλλ6μεθΙΧ φων~ν Φ 20-21 σκεπιχζ6μενοι ΦΖ εΙλυσπώμενον W(-πομ-

19 άνιxλά.βo~μεν Φ 19-20 οΙ: om ΦΚ &ς Ζ yijv ante κιχΙ om ν

προσβΙΧλλ6μεθιχ ν 22 τον om ν

W)M

66

ORATIO V

DE ORATIONE DOMINICA

έχειν XΙXL t.

.....

τοις χιxμιxιζ~λOLς XΙXL χιχμερπέσι τ~ν κιχρ8Ιιχν

,ι

ειχυτων

επισυρειν

τουτέστι, , τουτοις

πεΡL

, κιχι

ι

νOΊJμιxσι

, \ επι

τον. ά.πολιχυσηκΟν

1'" οον οντες,

Τ

ε~τιx,

, κοιλιιχν

ιχσωτον

θ

πορευεσ ιχι,

ά.σχολεΙσθΙΧι

",'

κιχτιχ τον

ι

βΙον. έν "

,~

εκεινον

μετιχ ΤΊJν

5 μιχκραν τΙΧλιχιπωρΙιχν ~ν τους χοΙρους ΠOLμιxΙνων υπέμεινεν,

, επειοιχν ~,

,( \, εις ειχυτους επιχνε

'λθ

ωμεν

,~,

κιχι

του

Ι

ουριχνιου

,

πιχτρος

gννοιιχν λάβω μεν, κιχλως κεχρ~μεθιx τιχις τοιΙΧύτιχις φωνΙΧίς

δη 'Άφες ~μιν τα όφειλ~μΙXΤIΧ ~μων, &στε κ&ν Mωϋσ~ς ης~, κ&ν Σιxμoυ~λ, κ&ν ~τερ6ς ης των 8ι' ά.ρετ~ς έξεχ6ντων,

& ~νθρωπ6ς

10 οό8εν ~ττoν &ρμ6ζουσιχν ~γειτιxι τιxύΤΊJν, κιχθ' ,

\

ι.....

εσην,

ειxυτ~

\

ΤΊJν

t

φωνΊJν

\

~

ο

κοινωνων

.....,

μεν

ΤΊJς

φυσεως

ζω~ς έπψεριζoμένΊJς ~μων τιχις ιxίσθ~σεσιν, τ~ς 8ε κιχτα Ψυχ~ν έν τη τ~ς 8ιιχνοΙιχς όρμη θεωρoυμένΊJς XΙXL έν τη κιν~σει τ~ς προιχφέσεως, τΙςοδτως υψΊJλ6ς τε XΙXL μεγιxλoφυ~ς τι';) φρoν~μιxη ώς 8ι' ά.μφοτέρων gξω γενέσθΙΧι του κιχτα 5 κά.κΙιχν μολύσμιχτος; τΙς κιχτα τον όφθΙΧλμον ά.νιxμάΡΤΊJτoς;

τΙς κ~τα τ~ν ά.κo~ν ά.νυπεύθυνος; τΙς τ~ς βoσΚΊJμιxτώ80υς τιxύΤΊJς τ~ς κιχτα τον λιχιμον ~80ν~ς άλλ6τριος; τΙς τη &φη τ~ς κιχτα τ~ν &μιχρτΙιχν λιxβ~ς κΙΧθιχρεύει; τΙς οόκ ο Ι8εν το

ιx'~νιγμιx τ~ς γριxφ~ς τ~ς λεγoύσΊJς 8ια θυρΙ8ων είσελΊJλυθένιxι 10 τον

του

, \

'Ύ

~

ΙA~\

,\

ι1ν έκκύπτουσιχ ~

βάνετιχι, θυρΙ8ιχς ~ γριxφ~ πρoσΊJγ6ρευσεν, &ς ό80ποιειν τι';}

1185 Μ. Ά8άμ, κοινωνων 8ε xιxt τ~ς έκπτώσεως. έπει8~ γάρ, θ ' ( ,Ι λ ' ~ 'A~ \ , 'θ' κιχ ως φΊJσιν ο ιχποστο ος, εν τ~ οιχμ πιχντες ιχπο νησκομεν, κoινΊJν εινιχι πρoσΊJκει ΤΊJν τ~

θάνιχτον; τας γαρ ιxίσθ~σεις, 8ι'

Ψυχ~ προς τα gξωθεν πράγμιχτιχ των κιχτα γνώμΊJν ά.ντιλιχμ­

...,

θιxνάτ~ τ~ν ε'~σo80ν ό λ6γος φΊJσΙν. τι';} ()ντι γαρ πολλων

"

θιχνάτων ε'~σo80ς γΙνετιχι πολλάκις ό όφθΙΧλμ6ς, ~ θυμούμενον

οιχμ επι μετιχνOLCf πρεπουσιχν

τ~ς

15 βλέπων XΙXL προς το Ίσον πάθος ά.ντεγεφ6μενος, ~ εόΊJμερoυν­

ά.μνΊJστΙιxς ~μϊν των πλΊJμμελΊJθέντων 80θεΙσΊJς χάριη πάλιν

τιχ πιχρ' ά.ξΙιχν XΙXL είς φθ6νον ά.νιχφλεγ6μενος, ~ ύπεΡΊJφιxνoυν­

15 φων~ν

πάντων

των

έκεΙν~

συντεθνΊJκ6των,

ώς

&ν

τιχ XΙXL προς μισος έκπΙπτων, ~ τινιχ εόχροουσιχν δλΊJν ~ έΠL

ύπο του κυρΙου σωθεΙΊJμεν, κιχθώς φΊJσιν ό άπ6στολος.

'"

μoρφ~ς εόφυεστέριχν

'Αλλ' ~ (,Ι , , , ιχ τιχυτιχ μεν εΙPΊJΤΙXΙ ως ιχν ης τον κοινοτερον επισκο-

πων λ6γον είς το προκεΙμενον θεωρ~σειεν. εί 8έ τις τ~ν ά.λΊJθ~ 20 του p~μιxτoς έπιζΊJΤOΙΊJ 8ιάνοιιχν, οόκ οΙμιχι χρεΙιχν ~μιν εΙνιχι

ά.ρέσιχ,!τος

γιχρ

ΊJ

,

,~

συνεΙOΊJσις

, θ ΠOΙΊJσιxσ ιχι

εκ

~

των

(,

εκιxστ~

β

ε

β

,

ιωμενων

,

,

ΤΊJν

,

'λ'

'ψ' κιχτιχ υΧΊJν

~,

του

σωμιχτος,

" μΊJ

πιχντως

~,

,

,~ κιχι οιιχνοιιχν,

ουσκο

( , ενι

λ

τινι

ον

,"

ΊJ

ΚΙΧΙ

~~, ΤΊJς οε

,

"

ΚΙΧΤΙΧ

πιχντιχπιχσιν

,( , προς ιχμιχρτιιχν

'θ

πιχ

τιχς

, ,

'θ' ιχισ ΊJσεις

ιxμΊJχιxνoν

ει

συνενεχ

Ι

Cor 15, 22

ά.νοΙγει

τι';)

φο'β ον,

λ'υΠΊJν,

θ' υμον,

(~, ΊJooνΊJν,

έση κιχκων' τΙς γαρ οόκ οΙ8εν ()τι ρΙζιχ σχε86ν έστι των 25 πεΡL τον βΙον πλΊJμμελΊJμάτων ~ πεΡL τον λιχιμον ά.σχολΙΙΧ;

τα.ύΤΊJς γαρ έξ~ρτητιxι ~ τρυφ~, ~ μέθΊJ, ~ γιxσΤΡLμιxργΙιx,

Ύ

εινιχι θ~

ΊJνιxι.

ο!ον τΙ λέγω; τ~ς ά.πoλιxυστικ~ς τιxύΤΊJς τ~ς κιχτα το σωμιχ

13

~, πιχριχοεχετιχι,

οδτως

8L' ι1ν ά.κούει πολλα πάθΊJ έΠL

γευσιν ά.π6λιχυσις μ~ΤΊJΡ, ώς &ν εΊποι τις, των κιχθ' ~κιxστ6ν

"Ι

κιχτα τον βΙον τουτον τ~ς ζω~ς ~μϊν ένεργoυμένΊJς, τ~ς 25 ' μεν

Ψ' υΧΊJν

δλος προς τ~ν του

κιχτολισθιχΙνων.

έπιθυμΙιχν, 8ιάχυσιν γέλωτος XΙXL τα τοιιχυτιχ. ~ 8ε κιχτα τ~ν

ιχνιχγκιχιιχν

"\ ~~ του ε εου ΤΊJν ΙXΙΤΊJσιν. εγω γιχρ Ο ΎLμΙXΙ, πολυειοως ~

8ιάπλιχσιν XΙXL

20 θιxνάτ~ τας θυρΙ8ιχς το οδς'

προς το κοινον τ~ς φύσεως ά.νιχφέρειν τ~ν d.ννΟLιχν· Lκιχν~

,(

έπιθυμΙιχν

17 Eph 2,5

3 περΙ: έπΙ Φ 4 ε!τlΧ om Ψν 6 &σπερ κά.κεΤνος post έπlΧνέλθωμεν add Ψν om ΦΖ 9 καν ante σlΧμOυ~λ: ΚIΧΙ Ψν 10 κlΧθω W κlΧθα Ψν ι ι μεν om Ψν 14 XOLV~V om v τ~ν om v τη μεΤIΧVΟLCf Ψν πpέΠOυσlΧ OR (-IΧV R2) 16 πλ-ημμελ-ημάτων Ψν 19 εΙς om Ψν 20 ζ-ητοί-η Ψν -ήμΤν: έφ' -ήμων Ψ έφ' -ήμΤν v 23 έγω γαρ ο!μlΧL πολυεL8ως: πολυεL8ως γαρ v 24 -ήμων ΦΖ 27 μ~ πάντως ΦΖ: om Ψ μ~ v

9 Ier 9, 20; cf supra 37, 25 sqq !

3

οδτως νΜ (οδτος ω

Φ

7 τ1jς om Ψν

alt om Ψν των 14 ό sscr V om W

sscr V τη

οί)τως Μ) Ζ: ουτος WΨv

om

Φ

8 βλάβ-ης Φ Ζ

τε

om

9 τ1jς

θυρΙ8ων Ψν 10 έΚΠΙΠΤOυσlΧ v ΙΙ ~ξω Φ ~: ό v 16 φλεγόμενος Ψν 16-17 ύπερ-ηφlΧνευόμενoν Ψ ύπεp-ηφlΧνOύμενoν v 17 ηνlΧ εύχpooυσlΧν: χρυσου Ζ ~ έπΙ: εύπρεπ1j κlχΙ Ζ (ut vid) έπΙ: κlχΙ εύπρεπ1j Φ (sed κlχΙ sscr V et verba δλ-ην ~ κlχΙ ίn ras W) κlχΙ έπΙ NS

18

ολως

VANSZ (ut vid) (cf 6, 17)

68

ORATIO V

~ περΙ τ~ν 8ΙαLταν ιΧσωτΙα, ~ πλ'Υ)θώρα, ό κόρος, ό κωμος,

οδν ταυταπερΙ ~μας χεΙρω μεν καΙ χαλεπώτερα τo~ς ΚΤ"f)νω­

~ ΚΤ'Υ)νώ οΙ μιχθ1)ΤΙΧΙ ιχυτου κιχΙ ά.νοΙξιχς

το στόμιχ ιχυτου έ8Ι8ιχσκεν ιχυτούς λέγων ante μΙΧΚcXΡLΟ~ add v συν1)γμένΟLς Ψ sed ιπ marg 4 έσην οm νΜ ante ώς coll W συνεLλεγμένΟLς str Κ 7 8: 8ς νΜ 7 -8 όπεριχνεστώτων νΜ όπερ των ιχνεστώτων (sic) W 9 πεΡLλιχμπόμενος νΜ

DE BEATITUDINIBUS,

ORATIO

et

79

Ι

οσιχ τοϊς έν τΙ;> κο(λι:> κιχθεφγμένοtι:; έστΙν άθέιχτιχ. τιΧ ~ε άπο

βocσtλε(ιχ των ουριχνων.

Ι -rou~ u"ψ' οuς -roUTou

ΙXUTo; ο

(

έντόχοι. e1jaιxupov έν τ6πι:> κιχτιχμ"t)νόοuσ"ν, δ ~ε περtέχων

θεος λ6γος, μιχκιχρ(ζων τοος σuνιχνΙΧβάντιχς ιχυτ4'>, ~tεξέρχετιχt,

τον eoηaιxupov τ6πος πολον ~~ρωτιx κιχΙ π6νον ύπο~εtκνόοι.

-rtvt ~εtκνuς ~νθεν μεν τ~ν των ουριχνων

το'i:ς έπι.θuμοUσι. τοσ κτ~μιxτoς, &ριχ μΙΧλιχκtσθ~σετιχι. προς τοος

οΤον ~ιxκτόλι:>

ι Τ '1! κιχτοπτεuομενιχ οι.ιχ XΙXt υσιχ

, , eaTtv

"

5 βιχσtλε(ιχν, έτέρωθεν ~ε τ~ς &νω γ.:ης την κλΎJΡOνOμ(ΙXν, ε!τιχ

τtς των φtλοχρόσων γράμμιχσι.ν

5 π6νοuς κιχΙ κιχτιχρριχθuμ~σεt τοσ

κέρ~οuς κιχΙ το

μ"t)~ένιχ

~λεoν κιχΙ ~tκιχtοσόν"t)ν κιχΙ πιχράκλΎJσtν κιχΙ την προς τον

κάμιχτον ύπο τ.:ης σποu~.:ης εΙσενέγκιχσθΙΧι. γλuκότερον τοσ

θεον των ολων γtνομένΎJν σuγγένεtιχν κιχΙ τον έκ των ~tωγμων

πλοότοu ποι.~σετιχt; ουκ ~στι. τιχστιχ, ουκ e:στtν' άλλιΧ πάντιχς

κιχρπ6ν, ο έστt το σόνοtκον θεοσ γενέσθιχt, κιχΙ οσιχ &λλΙΧ

μεν προς τοστο πιχριχκιχλέσει. τοος φ(λοuς, πιχντιχχ6θεν ~ε ώς

πάρεση προς τοότοtς βλέπεtν &νωθεν έκ τοσ 6ροuς, ~ιχκτuλο-

flv

1196 Μ. ~εtκτοuντος τοσ λ6γοu το έκ τ.:ης ύψ"t)λ.:ης σκοπtας ~tιX των

οΤ6ς τε Τι τ~ν προς τοστο βo~θει.ιxν έιχuτΙ;> σuνιχγε(ριχς τν ~

έιχuτοu πλεονάσιχς' δ ~ε πνεuμιχτι.κΟς πλοστος το τοσ ~λ(οu

άκρ6ιχσtς μιχκιχρι.6της έστ(ν' γενέσθω ~ε ~μ'i:ν άρχ~ τ.:ης

ποtε'1:, κιχΙ πασι. το'i:ς βλέποuσι.ν έιχuτον μερ(ζων κιχΙ ολος

θεωρ(ιχς ~ των εΙρ"t)μένων τ.:ης ~t~ιχσΚΙΧλ(ιχς άpχ~.

έκάστι:> πιχριχγtν6μενος. έπεΙ οον

Mιxxclptot, φ1jσ(ν, οΙ πτωχοΙ τΙ;> πνεόμιχτι., οτι. ιχυτων έστι.ν ~

25

μέρος τοσ σuμμετέχοντος δ το

'LaOV

έκάστι:> το έκ τοσ

25 π6νοu κέρ~oς έλπ(ζετιχι., t~ γενέσθω πασι.

~tιX των ευχων

Ι2 Is 2, 3; cf Mich 4, 2 Ι4 Is 35, 3; cf Hebr Ι2, Ι2 ι6 cf Ps Ι02, 3; Deut 7, Ι5; Is 53, 5 Ι7- ι8 cf Matth 8, Ι7; Is 53, 4 sqq 2Ι-22 cf Εχ 4, Ι2 et Ι5

προς το ζ1jτοόμενον ~μ'i:ν ~ συνεργ(ιχ. πρωτον μεν οον ιχύτ6ν

4 -rtVL om WZ 9 προς τοuτοtς πάρεση Φ ιο το om Ψν όψ-ηλ:ιjς WΨΖ: όψ-ηλ:ιjς κιχι μεγάλ-ης νΜ ΙΙ l:πεt8η ν Ι2 κύρtος ΦΨΖ: κuρtος ό 8t' ~μάς ΚΙΧ'ιιχβιχς Ινιχ ~μάς έιxυτ~ συνιχγάγη AC κιχι post 8ευτε add νΜ Ι3 του om Φ

πάντων των κιχτιΧ το άγΙΧθον νοοuμένων, ~ς &πεστι. των εΙς

3 συνιχνιχβιχΙνοντιχς νΜ

l:ξ: 8t' νΜ

νΜ

έξtσχuσωμεν νΜ

ά.νεψένας νΜ

ι6 πάσαν

Ι4 προφ-ητεΙα WΨΖ: Ισ1.0ρΙα

post

om Ζ (ut vid)

κιχι

βόντα νΜΖ (ut vid) ι8 βαστάσαντα νΜΖ του Ι-ησου ΦΖ 2Ι-22 ό θεος λόγος κιχι ~μ'i:ν νΜ

23

~μων ν

Ι7 ά.ναλα-

Ι9 ~σα·εoυ:

22 το om νΜ

φ1jμι. έγω ~e'i:v τον μιχκιχρι.σμΟν Ο τ( ποτέ έστι.ν έννο.:ησιχι.. Ι μιχκιχρtοτης

Ι" κιχτιχ γε τον

{' τι.ς εστι.ν,

Ι-2 έντuχοt γΡcXμμασt νΜ

6

όπο: όπερ ΦΖ

προσενέγκασθαt

νΜ

vid W

7

προς τουτο:

προς την νΜ

25

1j Ψ tς

περι.'λ

έπt8εΙκνυσtν νΜ

όπο8εtκνuεt

ΙΙ; ΙΙ2, Ι4; Ι5Ι,

ιο τον κεκρυμμένον πλουτον Φ

26 συνέργεtα ν 27 έγω om ΦΖ 28 τΙς om ΦΖ 29 ά.πέστ-ην W ά.πέστη Μ

8tιX των εύχων πάσt Φ

l) τΙ WΨΖ: δσης νΜ

'

W 23; Ι57, ι8) εtσένεγκιχσθιχt (sic) sed εΙ e corr ut om ΦΖ (ut vid) (cf ι06, 27) 9 την 3

(ut vid) (cf ι08, 8 et ούκ ~σην

'λ ογον, εμον

80

DE BEATITUDINIBUS

ORATIO

81

Ι

ιχγιxθ~ν έΠLθυμ(ιχv ~κ6ντων ού8έν. γέVΟLΤΟ 8' &ν ~μ'ί:ν κιχι έκ

ύπερκεLμέV1jς μΙΧΚΙΧΡL6Τ"f)τος, κιχι ιxύτ~ τ ιχγΙΧθ κckλλεL

της του

ΧΙΧΡΙΧΚΤ"f)ρΙζεΤΙΧL δΤ'ιχν έφ' έιxυτ~ς 8εLκvόη τας των μιχκιχρΙων

ένιχντΙου πιχρΙΧθέσεως γvωΡLμώτεροv το έκ του

μΙΧΚΙΧΡLσμου

σημΙΧLv6μεvοv'

ένιχντ(ον

8ε τ

μιχκιχρ(ιΡ

χιxpιxκτ~pων έμφckσεLς. ιχλλ' έπεL8~ ό τ~ς &μιχρτΙιχς ρόπος

το

1197 Μ. &.θλLΟV. cXθλL6της οον έσΤLV ~ έν το'i:ς λυΠ1jρο'ί:ς τε κιχι ιχβoυλ~-

το έπΙ τ~ς εΙκ6νος κckλλος ~χpεΙωσεν, ~λθεν ό έκνΙπτων ~μίXς

5 ΤΟLς πckθεσL ΤΙΧλΙΧLπωΡΙΙΧ. μεμέΡLσΤΙΧL 8ε έκ του ένιχντ(ου ~

5 τ Ι8ΙιΡ {)8ΙΧΤL τ ζωντΙ τε κιχι &λλομένιΡ εΙς ζω~ν ΙΧlώVLΟV,

έφ' έκιχτέρου των έν ΙΧύτο'i:ς γLvομέvωv 8LckθεσLς. ύπckΡχεL

&στε ήμίΧς ιΧποθεμένους το έξ &μιχρτΙιχς ιχΤσχος πckλLV κιχτα

γαρ τ μεν μΙΧΚΙΧΡLζομέvιΡ το εύφριχΙvεσθΙΧL το'i:ς προκεLμέVΟLς

τ~ν μιχκιχρΙιχν &VΙΧΚΙΧLvισθ~VΙΧL μoρφ~ν. ΚΙΧL ΚΙΧθckπεΡ έΠL τ~ς

εΙς cXπ6λιχυσLV ΙΧύτ κιχι cXγckλλεσθΙΧL' τ 8ε ΤΙΧλΙΧVLζομέvιΡ

ζωγριχφLκ~ς τέχν"f)ς εΊΠΟL &.ν τις προς τους ιΧπεΙρους ό έπι­

το cXVLiXσθΙΧL το'i:ς πιχρουσLV ΙΧύτ κιχι cXλγόvεσθΙΧL. το μεν οον

στ~μων έκε'i:νο κιχλον εΤνιχι το πρ6σωπον το έκ τοιων8ε των

10 μΙΧΚΙΧΡLστοv cXλ1jθως ιχύτο το θε'i:6v έσΤLV. 8 τ( ποτε γαρ &ν ιχύτο

10 του σώμιχτος μορΙων συγκεΙμενον, Φ κ6μΥ) τε τοιck8ε ΚΙΧL

ύποθώμεθΙΧ eIVΙXL μΙΧΚΙΧΡL6της έστΙν ~ ιXκ~ριxτoς έκεΙV1j ζω~,

όφθΙΧλμων κόκλοι ΚΙΧL όφρόων περιγριχφΙΧL ΚΙΧL πιχρεLων θέσLς

το &'ΡΡ1jτ6v τε κιχι cXκιχτιχv61jΤΟV ιχγΙΧθ6ν, το ιΧνέκφριχστον

κιχι τα κιχθ' ~κιxστoν πckντιχ 8,: (;)ν συμπλ"f)ρουΤΙΧL ~ εύμορφΙιχ,

κckλλος, ~ ΙΧύτ6ΧΙΧΡLς κΙΧι σοφΙιχ κιχι 8όvιχμLς, ΤΟ cXλ1jθLVΟV

ο{)τω κιχι ό τ~ν ~μετέριxν προς τ~ν του μ6νου μιχκιχρΙου

φως, ~ Π1jγ~ πckσ1jς cXγΙΧθ6Τ1jτος, ~ ύπερκεLμέV1j του πιχντος

μΙμ1jσLν

15 έξουσ(ιχ,

το

μ6νον .έΡckσμLΟV,

το

ιχεΙ

ώσΙΧότως ~χoν,

το

15

ιΧνιχζωγριχφων

' μΙΧΚΙΧΡLσμοv

Ψυχ~ν

τα

κιχθ'

,ιυπογριχ 'ψ EL συντεινοντων

~ τιρ

~κιxστoν των εΙς λ' ογιΡ,

,

ΚΙΧL

φ1jσLV

8L1jvεκες ιχγΙΧλλΙιχμιχ, ~ cX't8Lος εύφροσ6ν1j, περΙ ~ς πckvτιχ ΤLς &

έν πρώτοις, ΜιχκckΡLΟΙ OL πτωχοΙ τ πvεόμΙΧΤL, 8ΤL ιχύτων

8όVΙΧΤΙΧL λέγων λέγεL των κιχτ' ιχξΙιχν ού8έν. οt)τε γαρ ~

έστιν ~ βιχσLλεΙιχ των ούριχνων.

8LckvOLΙX

κιχθLκvε'ί:ΤΙΧL

του

κ&.ν

η περΙ

ιχύτου

Άλλα τΙ κέρ80ς έκ τ~ς μεγΙΧλ08ωρείΧς γεν~σετιxι μ~

των

φιχνερωθεΙσ"f)ς ~μ'i:ν τ~ς έγκειμέν1jς 8ιιχνοΙιχς τ λ6γιΡ; κιχι

20 έξιχγγέλλεΤΙΧL. έπεL8~ 8ε ό πλckσιχς τον &.νθρωπον κιχτ' εΙκ6νιχ

20 γαρ έπΙ τ~ς Ιιxτρικ~ς πολλα των τψΙων κιχι 8υσπορΙστων

~ VΟ1jσΙΧL

,

()ντος,

, V01j θ'εν

ιψ λ' υ 1j οτερων

χωΡ1jσωμεv,

,~ 'λ' OUoEVL ογιΡ

το

θεου έΠΟΙ1jσεv ΙΧύτ6ν, 8ευτέρως &ν e'l1j μΙΧΚΙΧΡLστοv το κιχτα μετουσ(ιχν τ~ς ()ντως μΙΧΚΙΧΡL6τητος έν τ όv6μΙΧΤL τοότιΡ

γLv6μεvοv. &σπερ γαρ έπΙ τ~ς σωμΙΧΤLκ~ς εύμορφΙιχς το μεν

φιχρμckκωv &.ΧΡ1jστιχ το'i:ς ιχγνοουσι κιχι cXv6V"f)ΤΙΧ μένεL ~ως &ν "Ι , " " \ \ __ ,

εις

ο

ΤL

ΧΡΎjσιμOν

εκιχστον

τουτων

εστι

πιχριχ

ΤΎjς

τεχν1jς

ιΧκοόσωμεν. τΙ οον έση το πτωχευσιχι τ πνεόμΙΧΤL 8ι'

00

πρωτ6τυπον κckλλος έν τ ζωVΤL προσώπιΡ έστΙ κιχι ύφεστωΤL,

1200 Μ. περιγΙνετιχι το τ~ς βιχσLλεΙιχς των ούριχνων έγκριxτ~ γενέσθΙΧι;

25 8ευτερεόεL 8ε μετα τουτο το κιχτα μΙμ1jσLV έπΙ της εΙκ6νος

25 8όο πλοότους πιχρα της γριxφ~ς μεμιxθ~κιxμεν, ~νιx σπου8ιχ­

8εLκvόμεvοv, ο{)τως κιχι ~ cXvθρωΠΙV1j φόσLς, εικων οοσιχ της 13

cf

Ι

Cor

Ι, 24

20-21

cf Gen

ι, 26-27

2-3 γνωρψώτερον-σrιμΙΧLνόμενον W(tx om W)ΨΖ: γνωΡLμωτέριχ ~ του μιχκcφLσμου ~VVOLΙX μΙΧΚΙΧΡLσμου σrιμεϊόν έσΤLν ~ 8Lrινεκ~ς ΚΙΧι ocνέκλεLπτος έξ ocρετων χιχρά νΜ

3 T κocτocστεΙλocντες εύεπΙβocτον έocυτο ~ς

σOCL ΚOCτcΧ προocΙρεσLν, XOCL τ~ν του μOCΚOCΡLσμου ΚΟLνωνΙocν

1204 Μ. τ~ν τΊ)ς τocπεLνοφροσόνrις δ30ν κocτocστησωμεν. πόθεν οον &ν

10 έν ΧΡLστ~ 'Irισoυ, δς έν μοΡψΏ θεου δπάρχων ούχ άρπocγμον

10 ~ έκ του 3ε~ξOCL τ~ν φόσLν ~τLς έστΙν; δ γcΧρ προς έocυτον

έφελκυσώμεθoc. τουτο γcΧρ φρονεΙσθω, φrισΙν, έν δμ~ν δ XOCL

( ,

\

';'

"Lσoc

-

( \ εκενωσε " OC'λλ' εocυτον

\

~με~ς τ~ν χocυνότητoc των

ΤLς μα.λλον έΠL3εLξεLε του τόφo~ το μάΤOCLον; πόθεν &λλοθεν

μορφ"t)ν

XOCL μ~ τcΧ πεΡL ocύτον βλέπω ν ούκ &ν εύκόλως εΙς το ΤΟLουτον

30όλου λocβών. τΙ πτωχότερον έΠL θεου τΎ'jς του 30όλου

έμπέσΟL πάθος. τΙ οον έσΤLν &νθρωπος; βοόλεL τον σεμνότερον

μoρφΎ'jς; τΙ τocπεLνότερον έΠL του βocσLλέως των f)ντων ~ το

κocΙ ΤLμLώτερον εtπω των λόγων; άλλ' δ κοσμων τcΧ ~μέτερoc

rιγrισOCΤO

το

ει.νOCL

θ εCJ),

πocντος δπόφορος τo~ς 3υνocστεόουσL γΙνεΤOCL' δ πάσrις τΎ'jς

XOCL προς το κομπω3έστερον 3Locσκευάζων τ~ν άνθρωπινrιν XOCL ~ εύγένεLOC XOCL ~ σεμνότrις του δπερrιφάνoυ το συγγενες προς τ~ν πλΙνθον ~χεL. εΙ 3ε τ~ν πρoσεχΎ'j τε XOCL πρόχεφον τ~ς γενέσεως

κτΙσεως κόΡLος έν σπ"t)λOCLCJ) κocτάγεΤOCL' δ του πocντος πεΡL3ε-

σόστocσLν εΙπε~ν έθέλΟLς, &πocγε, μ~ φθέγξη πεΡL τοότου'

3ρocγμένος ούχ εδρΙσκεL τόπον έν τ~ κocτocλόμOCΤL, άλλ' έν τη

'ξ μ"t) γρυ ης,

εΙς ΚΟLνωνΙocν τΎ'jς πτωχΎ'jς ~μων φόσεως έκουσΙως έλθε~ν; 15 δ βocσLλεuς των βocσLλευόντων

XOCL κόΡLος των κυΡLευόντων

έθελονΤL τ~ν τΎ'jς 30υλεΙocς μoρφ~ν δπο3όεΤOCL' δ ΚΡLτ~ς του

20

ο{)τω

15 εύγένεLocν έκ πrιλoυ γενεocλoγε~ τ~ν φόσLν,

\

\,

λ'ψ θ ι (Ι, μrι ocνocκoc υ ης, κoc ως φrισLν ο νομος, ocσχrιμo-

XOCL μrιτpός σου' μ~ 3rιμοσLεόσης τι'ϊ> λόγCJ) τcΧ XOCL βocθεΙocς σLγΊ)ς. εΙτoc ούκ έρυθΡL~ς, δ γ~r.νος

φάτνη των άλόγων ζΦων ΠOCΡOCΡΡLπτε~ΤOCL' δ κocθocρος XOCL

20 σόνrιν πocτρος

άκ~pocτoς τον τΎ'jς άνθρωπΙνrις φόσεως κocτoc3έχεΤOCL ρόπον,

λ~θrις &ξLOC

XOCL 3ι.cΧ πάσrις τΎ'jς πτωχεΙocς ~μων 3Lεξελθων μέΧΡL τΎ'jς του

άν3ρι.άς, δ μετ' όλΙγον κόνLς, δ πομφόλυγος 3Ικrιν ώκόμορον

θocνάτου πρόεLσL πεΙρocς. δρα.τε της έκουσΙου πτωχεΙocς το

έν

μέτρον. ~ ζω~ θocνάτου γεόεΤOCL' δ ΚΡLτ~ς εΙς ΚΡLΤ~ΡLον

γLνόμενος

σεocυτ~

πεΡLέχων

το

φόσrιμoc,

πλ~ρrις

δπερrιφOCνΙOCς

XOCL πεΡLφλεγμOCLνων τι'ϊ> τόφCJ) XOCL τ~ μOCΤOCLCJ)

δ τΎ'jς ζωΎ'jς των ()ντων κόΡLος έΠL τη Ψ~φCJ) του 3LXιX­

25 φρον~μOCΤL έξογκων τ~ν 3LιXVOLOCV; ούχ δρ~ς εLς άμφότερoc τΊ)ς

ζοντος γΙνεΤOCL' δ πάσrις τΎ'jς δπερκοσμΙου 3υνάμεως βocσLλεuς

15 cf Gen 2, 7 et Graecorum fabulam de Prometheo hominum factore 19 Lev 18, 7

25 &γεΤOCL'

τcΧς των 3rιμ(ων ούκ άπωθε~ΤOCL χε~ρocς. προς τουτό σΟL,

φ"t)σΙ, το δπό3εLγμoc το της τocπεLνοφροσόνrις βλεπέτω μέτρον.

9 Philipp 2, 5-7 15 ι, 3 27 10h 13, 15

Ι

Tim 6, 15

18-20 cf Luc 2, 7; Is

lγ~νόμενoνΨ έγγ~vόμεvοvvόσ-ημαοmv (cf97, 18; 129,19) 4 έκβάλλον V έκβάλλων Μν έκβαλων WΨ correxi 12 τοσ om νΜ 13 6ντων: όλων νΜΖ 14 έκουσΙως WZ : om νΜΨν 16 έθελοντ-ης V έθελ6ντως Ψν 17 πάσ-ης om WΨv (cf 89, 14) 20 ζ~ων om ΦΖ (cf96,21; 97,27; 107,3; Ordom 10, 18-19) παpαpΙπτετα~ Φ (-ρp~- W) 27 άπoθεΤτα~ νΜ

ι άλογΙαν WΨΖ: άναλογΙαν νΜ (sed α ρτ ίη init col deest Μ) νΜ 5 νoσoπo~oσν νΜ 7 αύτοΤς νΜ 8 καταστ~σομεν νΜ 10 ~τ~ς: τΙς νΜ 11 αύτον: ~υτoν (sic) V έ (sic) sscr W αδτον v εύκόλως Φ Ζ: εύλό"γως Ψν 12 τον: σo~ το νΜ το Ψ 12-13 ημ~ώτεpoν καΙ σεμνότερον νΜ 14 8~α­ σκευάζων ΜΨΖ: 8~ασκε8άζων VW 16 τοσ-συγγενές: σo~ τφ δπεp-ηφανoσντ~ γενεαλoγεΤτα~ το συγγενως νΜ το συγγενές: τΙς το συγγενως W πλijθοv V πλijvθοv W πλΤνθον Μ 17 ~χε~ν WM 18 σόστασ~ν ΦΖ: om Ψν 19 δ νόμος φ-ησΙν νΜ 20 σου om Φ 22 ώκυμορώτερον νΜ 24 γενόμενος WM

3 εύμαρΙα

86

DE BEATITUDINIBUS

ORATIO

ζωΎjς ΤQυ ά.νθρ~πoυ τα πέρα:τα:, κα:L gπως &ρχετα:L κα:L εlς

Ι

όπ~ρ (;)ν νυν έπα:Ιρη κα:Ι μεγα:λοφρονεί:ς; ποί:ον οδτως ά.νυπ6-

8 ΤL λ~γεL; ά.λλα γα:UΡL~ς τΩ νε6τηΤL κα:L προς το &νθος τΎjς

στα:τον 6να:ρ; ποί:α: τοια:υτα: έξ δπνου φα:ντάσμα:τα:; τΙς οδτως

~λLκΙα:ς βλέπεLς κα:L έγκα:λλωπΙζη τη &ΡΓ{-, gΤL σΟL σφΡLγωσLν

1205 Μ. ά.aρα:ν~ς σΚLα τ~ν άφ~ν όποφεύγουσα: ώς το της νε6τ"l)τος

α:Ι χεί:ρες προς κΙν"l)σLν, κα:L κουφΟL προς το &λμα: οΙ π6aες,

6να:ρ δμου τε φα:r.ν6μενον κα:L ευθυς πα:ρr.πτάμενον; τα:υτά

5 κα:L πεΡLσοβεί:τα:L τα:ί:ς α:ί5ρα:Lς δ' β6στρυχος, κα:L τ~ν πα:ρεLαν

5 μΟL προς τους έν νε6Τ"l)ΤL

ar.a το ά.τελ~ς της ~λr.κΙα:ς ά.φρα:Ινον­

τα:ς. -τΙ a' &ν ης ε'ίποι. περΙ των ~a"l) κα:θεστ"l)κ6των, οΙς ~ μ~ν

όπογράφεL δ ~oυλoς, κα:L 8η σΟL ~ έσθ~ς τη βα:φη τΎjς πορφύρα:ς πεΡLα:νθΙζετα:L, κα:L πεΠΟΙΚLλτα:Ι σΟL τα έκ ~ρων όφάσμα:τα:,

~λLκΙα: βέβ"l)κεν, ά.στα:τεί ae το ~θoς, κα:Ι ~ ν6σος της όπερ"l)­

πολέμΟLς ~ θ~ρα:Lς ~ ΤLσLν ΙστορΙα:Lς πεΠΟLΚLλμένα:; ~ τάχα: κα:L

φα:νΙα:ς α:ί5ξετα:ι; 6νομα: a~ τη τωα:ύτη ά.ρρωσΤΙΓ{- του ~θoυς

προς τα πέaLλα: βλέπεLς έΠLμελως έν τij) μέλα:νL στΙλβοντα:

φρον"l)μα:

,

,\ 'tL'θ εντα:r.· α:ρχ"l)

( ,\ \

~\

οε ως. εΠL το πο

u

λ'

\ (

" \ α:υτηv

κα:ι. "Ι) κα:τ

10 κα:L πεΡLέργως τα:ί:ς ά.πΟ των Ρα:φιaων γρα:μμα:ί:ς έΠLπρέποντα:;

10 auνα:στεΙα: ~ της όπερ"l)φα.νΙα:ς όπ6θεσLς γΙνετα:r.. ~ γαρ έν

προς τα:υτα: βλέπεLς, προς a~ σεα:υτον ουχ δρ~ς; aεΙξω σοΙ.

α:υτη τουτο πα:σχουσιν "Ι) προς α:uτ"l)ν ετor.μα: οντα:L "Ι) τα: πεΡL

&σπερ έν κα:τ6πτρcr τΙς εΙ κα:L οίος εΙ ειaες

τ~ν

έπάλλ"l)λον

των

15 σα:ρκων γεγυμνωμένα:, φ6βερ6ν

'tL

\

,,(

., '

'ζ

\

α:υτης aL"Ι)γ~μα:τα: κα:L πα:uσα:μέν"l)ν ~a"l) πολλάκr.ς ά.να:ΡΡLπΙζεr.

ουκ ειaες έν πολuα:νaριcr τα τΎjς φύσεως ~μων μuσΤ~ΡLα:; ουκ

"1\

,~_,

τ~ν ν6σον. κα:Ι τΙς λ6γος ΤΟLουτος ώς έντος γενέσθα:ι. της ά.κοης

κρα:νΙα:

α:υτων τ~ς όπο της φωνης των κ"l)ρύκων προβεβuσμέν"l)ς;

κα:L εlaεχθες έν aLα:κένΟLς

15 τΙς πεΙσεL τους οδτως ~χoντα:ς 8ΤL των έπΙ σκ"l)νης πομπευ6ν­

όστέων

σωρεΙα:ν,

oua' δΤLουν aLα:φέροuσLν; κα:L γαρ έκεΙνΟLς κα:L πρ6σω­

aεaορκ6τα: τοί:ς 6μμα:σLν; ειaες στ6μα:τα: σε~ρ6τα: κα:L τα

των

λΟLπα των μελων προς το συμβαν πεφορ"l) μένα: ; εl έκείνα:

π6ν ΤL έκ τέχν"l)ς των γλα:φυρων έΠLβέβλ"l)τα:L κα:Ι άλουργΙς

ειaες σεα:υτον έν έκεΙνΟLς τεθέα:σα:L. που του πα:ρ6ντος &νθους

χρυσ6πα:στος κα:L έΠL &ρμα:τος ~ πoμπ~' κα:L 8μως ούaεμΙα:

τα σύμβολα:; που ~ εUΧΡΟLα: τΎjς πα:ρεLας; που το έΠL του 20 χεΙλους &νθος; που το βλοσυρον έν τοίς 6μμα:σL κάλλος τη

πεΡLβολη των όφρύων όπολα:μπ6μενον; που ~ ευθεί:α: ΡLς ~ τij) κάλλεL των πα:ρεLων μεσLτεύοuσα:; που α:Ι έπα:uχένLΟL κ6 μα:L ;

που οΙ πεΡLκροτάφLΟL β6σΤΡUΧΟL; που α:Ι τοξα:ζ6μενα:L χείρες, οΙ Ιππα:ζ6μενΟL π6aες, ~ πορφύρα:, ~ βύσσος, ~ χλα:νΙς, ~ 25 ζών"l) , τα πέaLλα:, δ ~ππoς, δ ~ρ6μoς, το φρύα:γμα:, πιΧντα:

aL'

ν6σος α:υτοίς όπερ"l)φα:νΙα:ς έκ των ΤΟLούτων 20 ά.λλ'

ΙΙ

3 όπερσφΡLΥωσLV Ψν

4 χ:.φΙΧLς W

σοβε! Ψν 5Ι,20)

10

7 όπερΙΧ"θΙζεΤΙΧL Ψν έπtτέρποντιχ Ψν

σ"l)ΡLκωv νΜ ΙΙ σιχuτοv νΜ

Ι2 κιχτόπτιμ εΙ post ο!ος om W Ι5 έν onι νΜ ι6 verba κιχΙ (om Α) οολΙΧ (άλλιΧ Α) Υuμva σιχρκων κιχι (κιχΙ om C) εΙ8εχθως προφΙΧLvόμεvιχ post σεσ"l)ρότιχ add AC ι8 σιχuτοv νΜ που

νκ

ΦΨΖ: έκε! μΟL 8ε!ξον

add

νΜ

C

23

έv8LιχκεΙμεVΟL

post

πεΡLκροτά.φLΟL

φρ6ν"l)μα:

'

(~ εα:υΤΟLς

\

πεΡLΠ λ' α:σσοuσLν,

ε'ξ α: λλ' α:σσοντες

\ 't"l)v

,

\

κα:τα:

φύσLν του προσώπου θέσLν εlς το ά.μεLaες κα:Ι έπΙφοβον,

xe!PΙXL Μ

C 5 πεΡL(cf ad Or dom

το

~, 'λλ' μεγα:λ οφωνΙΓ{- του κ"l)ρuκος' α. οτριου τινος προσωπεLΟU

\ μορφ"l)ν

κουφοt-&.λμιχ ΦΨΖ: 7tρος το αλμιχ κούφως άvιχπ"l)8ωσLV

~σα:ν

πεΡLτεΙνοντα:L, τον α:υτον τρ6πον κα:Ι οδτοι. περr.ογκουντα:L ~ τη

sqq cf Menand Fr 538 (Kock)

2Κ«ΤΙΧλ~ΥεL Φ

σκ"l)νης

εΙσέρχετα:L,

~σ"l)ν έν τη Ψυχη τ~ν ~ξιν κα:L έπΙ της πομπης ar.εσώσα:ντο κα:Ι μετα τουτο ουκ ά.νLωντα:ι, του τε &ρμα:τος ά.ποβιΧντες κα:Ι το σχημα: περια:r.ρoύμενoι. οΙ a~ ar.a της ά.ρχης πομπεύοντες έν τη του βΙου σκ"l)νη, οϋτε το προ βρα:χέος οϋτε το μετ α 25 βρα:χυ λογLζ6μενοr., κα:θάπερ 'tc{) φuσ~μα:ΤL α:Ι πομφ6λυγες

(;)ν σΟL νυν δ τυφος α:ί5ξετα:L; που τα:υτα: έν έκεΙνΟLς, εlπέ,

οίοΙ. προ της

30

φθ6γγος τε α:υτοις έπινοεΙτα:ι. τρα:χύτερος, προς τ~ν των ά.κου6ντων κα:τιΧπλ"l)ξLν έπΙ το θ"l)ρr.ωaες μετα:τυπούμενος.

ουκέη' έν τοίς ά.νθρωπΙνΟLς μένοuσLν 8ΡΟLς ά.λλ' εlς τ~ν θεΙα:ν ι μέΥΙΧ φρονε!ς Φ 5 -6 άφρενουντιχς Φ 9 το φρόv"l)μιχ νΜ ιο ~ om νΜ ι6 κιχΙ post yap add νΜ Ι9 όπεtσέρχετιχt νΜ 20 έν: έπΙ Ψν 27 κιχι ante άλλοτρΙοu add VMZv προσώποu νΜ

32 έν: έπΙ νΜ

8ροtς: μέτροtς νΜ

88

ORATIO

DE BEATITUDINIBUS

89

ΙΙ

8όνιχμΙν τε κιχι έξουσΙιχν έιχυτούς εlσποr.οUσr.v. ζω~ς γιχρ κιχΙ

ο!όν τι. β&ρος ά,ποσει.σ&μενος, ~νιx μετ&ρσι.ός τε κιχι 8ι.ΙΧέρι.ος

xpr.VOθ ' ιχνιχτφ

rJ.vω φέΡ"t)τιχι., κΙΧθώς φ"t)σι.v ό ά,πόστολος, έπί vεφέλ"t)ς συμ­

κιχτιχ8r.κ&ζοuσr.v, κιχι οόaε τοστο βλέποuσr.v, τΙς ά,λ"t)θως τ~ς

βιxpε~ιx π~σιx ~ σποu8ΙΧζομέV"t) κιχτιχ τόν πλοατον i5λ"t)· κοαφον

5 ά,νθρωπΙν-ης ζω~ς κόρr.ος ό κιχΙ τ~ν ά,pχ~ν τοα εΙνιχr. κιχι τό

5 8έ τι. κιχι ά,νωφερες πp~γμιx ~ ά,pετ~. ά,λλιχ μ~ν ά,ντΙκει.ντιχι.

τέλος όρΙζων. κιχΙτοr. γε τοατο μόνον Ικιχνόν ~ν εΙς κιxτιxστoλ~ν

τιχατιχ ά,λλ~λoι.ς, τό β&ρος κιχι ~ κουφότης. οόκοαν ά,μ~χιxνόν

τ~ς χιχυνότητος, τό πολλούς Ι8είν των ά,ρχόντων έν ΙΧότη τη

τι.νιχ γενέσθΙΧι. κοαφον τόν τι'j) β&ρει. τ~ς i5λ"t)ς έιχυτόν προσ"t)λώ­

θιχν&του κόρr.οr. εΙνιχr. πr.στεόοuσr.v, 8τr. των έν ιχότοίς

, μενων τφ

\ μεν

\ τ"t)v

,ζ , σω ουσιχν νεμουσr.

\

Ψ-

~\

"t)φοv, τον σε

μετεωροπορων τι'j) θει'j). βιχρό τι. χp~μιx τό χρυσΙον έστΙν,

τ~ς ά,pχ~ς σκ"t)vη έκ μέσων &ρπιχσθέντιχς των θρόνων κιχι

σιχντιχ. εΙ οον χp~ τοίς rJ.vω προσβ~vιχr., των κ&τω κιχθελκόν­

έπΙ τούς τ&φους έκκομr.σθέvτιχς, έφ' ων ό θp~νoς τιχς των

των' πτωχεόσωμεν ~νΙX έν τ~ίς &νω γενώμεθΙΧ. τΙς 8ε ό 10 τροπος ' ~ ~ ~ Ψ ιχ λ μφσr.ιχ· ~, 'Ε' ,'~ ~ uφ"t)γεr.τιχr."t) σκορπr.σεv, εσωκε τοr.ς

10 κ"t)ρόκωv φωνιχς 8r.ε8έξιχτο.

πως οον ά,λλοτρΙιχς ζω~ς κόρr.ος ό τ~ς Ι8Ιιχς ά,λλότρr.ος;

πέv"t)σι.v, ~ 8r.κιχr.οσόV"t) ιχότοα μένεr. εΙς τόν ιχιωνιχ τοα ιχιωνος.

ό τι'j) πτωχι'j) κοr.vωv~σιχς εΙς τ~ν μερΙ8ΙΧ τοα

έκουσΙως πτωχεόσrι.ντιx βλέπων κιχι προς το τ~ς φόσεως

σιχντος έιχυτόν κιχτιχστ~σεr.. έπτώχευσεν ό κόρr.ος, μ~ φοβ"t)θης

όμότr.μοv κΙΧθορων, μ"t)8εv έκ τ~ς ~πιxτ-ημέν-ης έκεΙν-ης περΙ

μ"t)8ε σύ τ~ν πτωχεΙιχν. ά,λλιχ βιχσr.λεόεr. π&~ς τ~ς κτΙσεως ό 81.' 15 ~μ&ς πτωχευσrις. οόκουν έιχν πτωχεόσrινΤL συμπτωχεόσης,

15 τ~ν ά,pχ~ν τριχγφ8Ιιχς εΙς τό όμογενες έξuβρΙζοr., μιχκιχρr.στbς

~μ~ς πτωχεό­

των

κιχι βιχσr.λεόοvτr. π&ντως σuμβιχσr.λεόσεr.ς. Mιxx&pr.or. γιχρ οΙ

Oόprι.νων βιχσr.λεΙιχv ά,νΤΙΧλλΙΧξ&μενος. μ~ ά,ποβάλης, ά,8ελφέ,

πτωχοΙ τι'j) πvεόμιχτr., 8τr. ιχότων έστr.v ~ βιχσr.λεtιχ των οόριχνων,

ά,λ"t)θως

τ~ς

τιχπεr.vοφροσόv-ης

τ~ς

προσκιχΙρου

τ~ν

1208 Μ. κιχι τόν ~τεpoν τ~ς πτωχεΙιχς λόγον, 8ς τοα κιχτ' οόριχνόν

~ς κιχι ~μείς ά,ξr.ωθεt"t)μεv ΈV Χρr.στι'j)

πλοότου πρόξενος γtvετιχr.. Πώλ"t)σόv σου, φ-ησι, πάντιχ τιχ 20

81.'

κιχι οοτος τοΙνυν εΙ πτωχεόεr. τι'j) πvεόμιχτr., πρός τόν 81.' ~μ~ς

~

,

υπrι.PΧOντΙX

\

κιχ ι.

~\

σος

-

πτωχοr.ς,

\

~

-

,

λ' θ

\

κιχr. σευρο ΙΧΚΟ ου εΙ. μοr., κιχr.

~ξεr.ς θ-ησιχυρόν έν οόριχνοίς. κιχι γιχρ ~ τοr.ΙΧότ-η πτωχεΙιχ

aoxe'i: μοr. μ~ ά,π~8εr.v τ~ς μιχκιχρr.ζομέv-ης πτωχεΙιχς. Ίaού πάντιχ 8σιχ ε'Ιχομεν ά,φέντες ~κoλoυθ~σιxμέν σοΙ., φ"t)σL πρός τον 8εσπότ-ην ό μιχθ"t)τ~ς' τΙ rJ.prι. ~στιxr. ~μ~ν; κιχι τΙς ~ ά,πόκρr.σr.ς; 25 Mιxxάopr.or. οΙ πτωχοΙ τι'j) πvεόμιχτr., 8τr. ιχότων έστr.v ~ βrι.σr.λεtιχ

των οόριχνων. βοόλει. νO~σrι.r. τΙς ό πτωχεόων τι'j) πvεόμιχτr.; ό ά,νΤΙΧλλΙΧξάμενος τόν της Ψυχ~ς πλοατον τ~ς σωμιχτr.κ~ς

εόπορΙιχς, ό 19

Matth

8r.iX τό πνεαμιχ πτωχεόων, ό τόν γ~'Cνoν πλοατον

19, 21

23

Matth

19, 27

Ι μετιχποtουσtv Φ 2 e!VΙXt κύρtοt νΜ έν ΙΧότοΤς: iιχυτο'i:ς VW 3 τιj): των V το W cXποvέμουσt νΜ vέμεtv W 4 δ post τΙς add C δ ante τ.!ijς add νΜ 8 ιΧνιχρπιχσθέντιχς W 12 ουτος VWORZ: οδτως ΜΚ πτωχεύοt νΜ 13 πτωχεύ­ σιχντιχ iκουσΙως Ψν 15 τ~ν om v έξυβρΙζων νΜ 16 δ ante τ.!ijς pr add C τ1jς προσκιχΙρου τιχπεtvοφροσύV'1)ς Φ 19 πά.ντιχ ΨΖ: om Φ 21-22 80κε! μοt πτωχεΙιχ VM

'I"t)aOU τι'j) κυρΙφ ~μων,

Φ ~ aόξΙΧ κιχι τό κρ&τος εΙς τούς ιχιωνιχς των ιχΙώνων. ά,μ~ν. 20

ΛΟΓΟΣ Β'

Μιχκ&ρ 1.0 Ι. οΙ πριχείς,

8τr. ιχότοΙ κλ"t)ροvομ~σουσr. τ~ν γ~ν.

οι ar.ιX κλΙμιχκός τr.vος τοίς ύψ-ηλοτέροr.ς προσβιχΙνοντες, 8τιχν της πρώτης έπr.βωσr. βΙΧθμΙ80ς, ύπερκεr.μέv-ηv έπιχtροvτιχr.,

ar.'

κιχι πάλr.v ~

έκεΙν-ης έπΙ τ~ν

8ευτέριχ προσάγεΙ.

25 τη τρΙτη τόν ά,vr.όvτιχ, κιχι ΙΧδτ-η πρός τ~ν έφεξ~ς, κιχι rι.i5τ"t)

. πρός

την μεθ' έιχυτην. κιχι οδτως ό ά,vr.ωv ά,πό τοα έν Φ έστr.v,

Thess 4, 17 10 Ps ΙΙΙ, 9 ι τε om νΜ cXέρtος Φ 3 το om νΜ 5 cXvτΙκεtτιχt Ψν 7 τον om Ψν 8 κά.τω WΨΖ:οm VM 16 πά.ντως WCSEZ: om νΜΨν (cf 102, 28 al) οΙ πτωχοΙ WΨΖ: ψ'1)σtv οΙ πτωχοΙ νΜ 19 ~τελεώθ'1) λόγος ιχ' post ιXμ~ν add Ζ 20 λόγος β' Ε: δμtλΙΙΧ β' WACS (εΙς τοός μιχκιχρtσμούς add W post y.!ijv 21 coll AS) om νΜΨ (sed λόγος Κ'1)' ίn marg scr Κ) iξης λόγος β' Ζ 21 του ιχότου ante μιχκά.ρtοt add Α 24 ιχrροvτιχt Ψν 25 ιχ{)τη pr post ~ψεξ.!ijς coll νΜ 25 -26 ΙΧ{)Τ'1) alt-iΙXUT~V: προς τ~ν μετ' ΙXότ~ν ~κεΙν'1) Φ κι;ιΙ ante ο{)τως om νΜ 2 Ι

ORATIO

DE BEATITUDINIBUS

9°

,\

\

\.

,

cxvu

,

,\ \ , ,

91

ΙΙ

ακροτατον

~ια ΤΟLνuν των ~μίν γνωρΙμων Ρ'Yjμocτων τε καL όνομOCτων

φθOCνει τ~ς ά.ναβOCσεως. προς τΙ βλέπων έντευθεν προοψιOCζο­

παpα~ι~ωσι τα θεία μuστ~ρια, ταύταις ταίς φωναίς κεχρ'Yj­

μαι; ~oκε'!: μοι βαθμΙ~(ι)ν ~ΙΚ'φ ~ των μακαρισμων ~ιακείσθαι

μένος &ς ~ σuν~θεια τοuανθρωΠLνοu περιέχει βLοu. καL

αει

προς. το

uπερκειμενον

'ψ

οuμενος,

επι

το

τOCζις, εόεπΙβατον τ λόγιι> ~ι' αλλ~λων ποιουσα τ~ν &νo~oν. 5 τον γαρ τ πρώτιι> ~ια τ~ς ~ιανo·(ας έπιβεβ'Yjκότα μακαρισμ

γαρ έν τη προ τα.ύτης έπαγγελι~ τον &φραστον έκείνον έν 5 τοίς

οόρανοίς

μακαρισμον

βασιλεΙαν

ώνόμασεν'

&pOC τι

~ι' ά.να.γκαΙας τινος τ~ς των νΟ'Υ)μOCτων ά.κολοuθLας δ μετ'

τοιουτον τ λόγιι> παpα~εικνύων οΙον ~ κOCτω περιέχει βασι­

έκείνον έκ~έχεται, κ&ν ύποξενΙζειν ~oκη παρα τ~ν πρώΤ'Yjν δ

λεΙα, ~ια~~ματoc τινα ταίς των λιθων α~γλαις περιαστρOC­

λόγος. μ~ γαρ είναι ~uνατον ~σως δ ά.κούων έρεί, καθOCπερ

πτοντα, καL εόανθείς άλοuργΙ~ας ~~ύ τι τοίς λΙχνοις 6μμα­

έν βαθμων ~ιαθέσει, μετ α τ~ν των οόρανων βασιλεΙαν τ~ς

1209 Μ. γ~ς τ~ν κλ'YjρονομLαν καταλαμβOCνεσθαι' ά.λλ' ε~πεp ~~ει τη φύσει των 6ντων τον λόγον ~πεσθαι, του οόρανου τ~ν γ~ν

σιν ά.παuγαζούσας, προπύλαιOC . τε κα.L παραπετOCσματα, καL

10 U • Ψ 'Yj λ οuς ι

θ' ρονοuς,

\

και

~, οορuφορων

~\ σΤΟΙΧ'Yjοον

,

περιεστωτων

τOCξεις, καL 8σα &λλα. πpoστpα.γιι>~oυσι πεΡL τ~ν τοιαύΤ'Yjν του

ακολοuθότερον ~ν προτετOCχθαι, ώς έντευθεν ~μr;ν έπ' έκείνον

βιοu σΚ'Yjν~ν ο[ τον 6γκον τ~ς ~uναστεΙας ~ια των τοιούτων

έσομέν'Yjς τ~ς ά.ναβOCσεως. ά.λλ' εΙ πτερωθεΙ'Yjμέν πως τ

έΠL το μείζον έξαΙροντες; ά.λλ' έπει~~ μέγα τι καL ύπερ

σταL'Yjμεν,

πOCντα σχε~oν τα έν ά.νθρώποις ζ'Yjλούμενα το τ~ς βασιλεΙας

15 εύp~σoμεν έκε'!: τ~ν ύπεροuρocνιον γ~ν τ~ν εΙς κλ'YjρονομLαν

15 κατα τον βΙον έστΙν, ~ια τουτο σuνεχρ~σατο τ όνόματι προς

τοίς κατ' ά.pετ~ν βεβιωκόσιν ά.ποκειμέν'Yjν, ώς μ~ ~οκεr;ν

τ~ν των ύπερκειμένων ά.γαθων ~~λωσιν' ώς ε~ γε ~ν &λλο τι

~μαpτ~σθαι τ~ν τOCζιν της των μακαρισμων ά.κολοuθ(ας,

παρα τοίς ά.νθρώποις τ~ς βασιλεΙας ά.νώτερον, ~ι' έκεΙνοu &ν

πρωτον οόρανου καL μετα ταυτα γ~ς έν ταίς έπαγγελΙαις

τοu ονοματος παντως ανεπτερωσε Τ'Yjν

λόγιι> καL ύπερ τα νωτα τ~ς οόρανΙας

άΨί~oς

'" , ,

,

"

\

Ψ

\ Ul'YjV

""

Ι

τοu ακοuοντος

~μίν παρα του θεου προτεθεLσ'Yjς. το γαρ φαινόμενον 8σον

προς έπιθuμLαν τ~ς αφρocστοu μακαριόΤ'Yjτος. oό~ε γOCρ έστι

20 προς τ~ν σωματικ~ν α'ίσθ'Yjσιν 8λον προς έαuτο σuγγενως

20 ~uνατον Ι~ιoις όνόμασιν έκείνα τα ά.γαθα τοίς ά.νθρώποις

~χει. κ&ν το μεν ύψ'Yjλον είναι ~oκη τ τοπικ ~ιαστ~ματι,

έκκαλuφθ~ναι & ύπερ α~σθ'YjσLν τε καL γνωσιν ανθρωΠLν'Yjν

ά.λλ' οον κOCτω τ~ς νοερας οόσΙας έστΙν, ~ς ά.~ύνατoν έπιβα­

έστΙν. Ο\Jτε γαρ όφθαλμος εI~εν, φ'YjσLν, Ο\Jτε οδς ~κοuσεν Ο\Jτε

τευσαι τον λογισμον μ~ ~ιαβocντα τ λόγιι> ταυτα πρότερον

έΠL καp~ιαν ά.νθΡώποu ανέβ'Yj. ά.λλ' ώς &ν μ~ παντελως

c1v

καθικνείται ~

~ιαφύγoι τον

α'ίσθ'Yjσις.

στοχασμον ~

έλπtζομέν'Yj

μακαριόΤ'Yjς,

ώς

ΕΙ ~ε τη ΠPOσ'Y)γopι~ τ~ς γ~ς ~ ύπερκειμέν'Yj κατονομOCζεται

25 χωρουμεν κατα το ταπεινον ~μων τ~ς φύσεως οδτω των

λ~ξις, θαuμocσης μ'Yj~έν' τ γαρ ταπειν τ~ς ~μετέpας ακo~ς

ανεκφων~των ά.κούομεν. μ~ οον ~ τ~ς γ~ς δμωνuμLα πOCλιν

σuγκαταβαLνει δ λόγος δ ~ια τουτο προς ~μας καταβας

μετα τοος οόρανοος καθελκέτω σοu τ~ν ~ιocνoιαν έΠL τ~ν

25

,

~\

επειο'Yj

....

'Yjμεις

\

προς

,\

αuτον

, cxvu

Ψ

ω

, 'YjVCXL oux

θ'"

7"

οιοι

τε

Ζ.

,ιμεν.

κOCτω γ~ν, αλλ' ε~πεp ύψώθ'Yjς τ λόγιι> ~ια των προτέρων ι

13-15 cf Plat Phaedr 2 4

~46C;

247B-C

τΎjς ΦΨΖ: τΎjς σπου8αζομέν-ης αότ~ C 3 βαθμών Φ (-μώ V) &νο80ν ΦΨΖ: &νο80ν ~ς πέρας ~ 8L' έλπΙ80ς ά:ποκεψέν-η κλ-ηρονομΙα

τοΙς ά:ξΙΟLς έστΙν C (cf

15-16)· 13 έσομέν-ης: ο{)σ-ης νΜ 14 οόρανΙου νΜ 18 οόρανών ν 2 Ι το Φ Ζ: γαρ το Ψ γαρ 8ν 25 κατονομάζεταL WΨΖ: προσάγεταL νΜ 26 λΎjξLς WΨ (sed Ύj fort ex ~ corr Ο -~- R)Z: λέξLς νΜ θαυμάσεLς νΟ(-σ-ης 02)Rv

22· 1 Cor 2, 9; cf Is 64, 3 6 έν ante τ~ λόγ~ add νΜ 9 πεΡLαυγαζούσας W καταπετάσματα Ψν 10 σηχ-η80ν νΜ 14 έν: έπt νΜ 6νομα post βασLλεΙας add ν 15 έστΙν WΨΖ: έστtν 6νομα νΜ 18 μάλLστα post πάντως add Ψν έπτέρωσε Φ τ~ν om Ψν 19 έσΤL: ~ν Ψν 21 xιxt post & add νΜ 22 L8εν (sic) V ο!8εν Μ 23 παντελώς μ~ νΜ 248Lαφύγ-η νΜ 26 ά:κούωμεν Μ 27 οόρανούς VWORZ: ά:νθρώπους ΜΚ 4

έν

νΜ

pr om Ψν

δπαυγαζούσας

σΟL νΜ

92 μακαρ~σμων

):(.ιxL

τ~ς

ούρανΙας

93

ORATIO 11

DE BEATITUDINIBUS έπέβ'Υ)ς

έλπΙ~oς,

προκείσθιΧt ταίς έλπΙσt τ~ν γ~ν ΤΟLς &ρπαγ'Υ)σομένοtς, καθώς

έκεΙν'Υ)ν

φ'Υ)σtν δ ά.πόστολος, έν νεφέλαtς εΙς ά.πάντησtν του κυρΙου εΙς

μοt πολυπραγμόνεt τ~ν γ~ν ~ς ού πάντων έσΤLν ~ κλ'Υ)­ πραόΤ'Υ)τος &ξtοt

ά.έρα XΙXL ο{Jτως μέλλουσL πάντοτε cruv κυρΙCΜ ~σεσθαt. τΙς

1212 Μ. τ~ς έπαγγελΙας έκεΙν'Υ)ς κρΙνονταt. ~ν μοt aοκε~ XΙXL δ μέγας

-r ά.ρότρCΜ

aυσκΙν'Υ)τος έν πυκτtκη τον κατOC του έναντΙου στέφανον

15 τ~ς πον'Υ)ρΙας δ τOC ζtζάνtα σπεΙρων, ~ τρtβόλων XΙXL ά.κανθων

15 αtρεταt· κ&ν τρέχω μεν προς το βραβείον της &νω κλ~σεως,

αύτ~ς γένος ά.ναλύουσανο ά.λλ'

tχνος έφ' έαυτ~ς ούκ έaέξατο, ~ν ούκ ά.νέτεμε

&γονος, έν ~ το {Jaωρ τ~ς ά.ναπαύσεως XΙXL δ τ~ς χλό'Υ)ς τόπος

έπtτεΙνεtν δ Παυλος συμβουλεύεt το τάχος, λέγων, Ο{Jτω

XΙXL ~ τετραχη μερtζομέν'Υ) Π'Y)γ~ XΙXL ~ παρOC του θεου των

τρέχετε tvιx καταλάβ'Υ)τε, έπεΙ καΙ αύτος ~toc σφo~ρoτέρας

at'

αΙνtγμάτων

ά.εΙ τ~ς κtν~σεως του πρόσω εtχετο, των όπΙσω λ~θ'Y)ν

παρOC τ~ς θεοπνεύστου ~taασκαλΙας ά.κούομεν. εΙ a~ νενό'Υ)ταt

ποtούμενος, XΙXL πυκτεύων εύκΙν'Υ)τος ~ν-atεώρα γOCρ του

20 ~μίν ~ όΨ'Y)λ~ γ~ ~ όπεράνω των ούρανων θεωρουμέν'Υ), έφ'

20 ά.νθεστωτος τ~ν πρoβoλ~ν-καΙ, περΙ τ~ν βάσtν ά.σφαλ~ς &ν

~ς ~ πόλtς του μεγάλου βασtλέως συν~κtσταt, πεΡL ~ς τOC

XΙXL ταΙ:ς χερσΙ καθωπλtσμένος, ού κατOC κενου τtνος XΙXL

8λων γεωργουμέν'Υ) &μπελος XΙXL 8σα &λλα

~εaοξασμένα έλαλ~θ'Y), καθώς φ'Υ)σtν δ πρoφ~Τ'Y)ς, ούκέτ' &ν

ά.νυποστάτου atερρΙπτεt το πεΡL τOCς χεΙ:ρας 8πλον ά.λλOC των

εΙκότως προς τ~ν τάξtν τ~ς ά.κολουθΙας των μακαρtσμων

καφΙων του προσπαλαΙοντος ~πτετo, κατ' αύτου του σώματος

ξενtζοΙμεθα. oύ~ε γOCρ εΙκος ~ν, οΤμαt, ταύΤ'Υ)ν έν εύλογΙαtς

τOCς πλ'Υ)γOCς φέρων. βούλεt γνωναt του Παύλου τ~ν πυκτtκ~ν;

8 Ps 26, 13 13 cf Ps ι, ι 15 cf Gen 3, 18 16 cf Ps 22, 2 17 cf Gen 2, 10 17-18 cf Ioh 15, ι 22 Ps 86, 3 ι οόρανΙου νΜ

έκεΙν"l)ν: έκε;; νΜ

~ΤLς Ψν (cf 90, 10; 93, 7; νΜ μέγας: μακάΡLος Ζ

2 μΟL

om WZ

-ης ΦΖ:

98, 19) 1ι om Ψν 4 κρΙνΟLντο 5 προαναπεφων"l)κέναL εΙπών οΙ 8ε πραε;;ς κλ"l)ρονομ~σουσL y'ijv οΌτος γαρ post 8αβΙ8 add S 6 πρ&ος νΜ 7 προνενοψ~έναL Ψν (cf 107, 23) 8 τ'ijς πΙστεως νΜ 10 προεφ"l)κέναL νΜ ΙΙ τ~ν om v έαυτ~ν: αυτ~ν (sic) V υτ~ν ίn init col Μ 14 rχνος WΨΖ: ε!80ς νΜ 15 -η W 1ι ceteri v correxi 16 8Lαπαντος ρέεL άλλόμενον εΙς ζω~ν αΙώνLον post &ναπαύσεως add S 20 1ι post γΎ) om Ψν 21 μεγά.λου ΦΖ: om Ψν 23 των μακαΡLσμων τ'ijς &κολουθΙας νΜ 24 έν om Ψν εόλογΙας v

25

tae: τOCς &τεtλocς του ά.νταγωνtζομένου, lae: τOC όπώπtα του ά.ντtπάλου, ι~ε τOC στΙγματα του ~ΤΤ'Y)θέντoς. πάντως ~ε

1213 Μ. ούκ ά.γνοείς τον ά.ντΙπαλον τον atoc της σαρκος προσπαλαΙοντα, 8ν

όπωπtάζεt

τ~ς έγκρατεΙας,

~toc

00

12 sqq Ι Cor 9, 24-27 Cor ΙΙ, 27

τ~ς

πυκτtκ~ς,

ά.μύσσων

τοίς

8νυξt

νεκροί τOC μέλ'Υ) λtμ ροΙζιι> προς το όποκεΙ­

μενον φέρετα.ι, του οΙκεΙου βιΧρους τ~ν φοραν έπιτεΙνοντος,

ώς όπερ λόγον είνα.ι το τιΧχος. έπεL οδν χα.λεπόν έστιν ~ έν τοότοις όξόΤ"1)ς, μα.κα.ριστΟν &ν ε~ΊJ πιΧντως το έξ άντιστρόφου νοοόμενον. τουτο ~έ έστι πρα.ότης, ~ προς τας τοια.ότα.ς τ~ς 25 φόσεως

δρμας βρα.~ε'Lcf τε κα.L ~υσκΙνΊJΤOς ~ξις. κα.θιΧπερ

γαρ το πυρ, άεικΙνΊJΤOν τ~ν φόσιν έΠL τα &νω έ7.χον, άκΙνΊJτόν ,

\

\,

Ι

, \ ,

\

,

\

Ι,

,

εστι κα.τα. ΤΊJν ενα.νΤLα.ν φορα.ν, τον α.υτον τροπον κα.ι ΊJ α.ρεΤΊJ,

προς τα &νω κα.L όπερκεΙμενα. όξε'Lcf ΤLς οδσα. κα.L ουχ όφιε'Lσcf

cf Gal 6, Ι7 cf Apoc 2, 7 ι

4-5 Ps Ι7, 37-39 Ι3-Ι4 cf Rom ι,

ι γυμνότη'n κα-Ι Ψύχε~ νΜ

2 μ-η

6-7 Cant 2, 8-9

Ι2- Ι 3

ΙΙ

om

νΜ

4 μα-κάp~oς ante

add νΜ ιο το WΨΖ: τον νΜ Ι2 γεννημάτων ORv ι6 'η τo~oυτoν νΜ Ι7 όξύρροπος Φ (cf 22) Ι9 8έ: 8' έκ νΜΖ 20-2Ι όπερκεΙμενον Ψ (όποκ- 02) 23 πάντως post ά;ντ~στρόφoυ coll νΜ 26 τ-ην φύσ~ν post ανω coll Φ 28 τα-όπερκεΙμενα­ ΨΖ: το-όπερκεΙμενον Φ (cf 95, 4) πα-υλος

10

8 ~' έΠL μέρους ε'~ΡΊJτα.L του κα.τα τ~ν άρετ~ν κα.L κα.κΙα.ν ε~~oυς, τουτο κα.L έΠL πα.ντΟς ν~εΙσθω. σχΙζετα.ι γαρ πιΧντως προς τας ένα.ντΙα.ς δρμας το άνθρώΠLνον ~θoς, ~ θυμου προς

έΠLεΙκεLα.ν άν't'L~Lα.φοuμένοu ~ τόφου προς μεΤΡLότητα. ~ φθόνου προς εi5νΟLα.ν ~ ~υσμενεΙα.ς προς άγα.ΠΊJτικ~ν τε κα.L

,

\

~

'θ

εφΊJνLΚΊJν σuνοLα.

,~\,

εσLν. επεLoΊJ ΤΟLνuν

u

\ (,

Ιλ ,~

ωΟ"1)ς μεν ο α.ν

θ

'

ρωΠLνος

15 βΙος, πεΡL ~ε τας ίSλα.ς τα πιXθΊJ, πιiν ~ε πιΧθος όξε'Lα.ν έ7.χει

1216 Μ. κα.L άκα.τιΧσχετον τ~ν δρμ~ν προς τ~ν έκπλ~ρωσLν του θελ~­ μα.τος-βα.ρε'Lα. γαρ κα.L κα.τωφερ~ς ~ ίSλ"1)-~Lα τουτο μα.κα.-

"

''Ι' (, ,Ι "ι: 'θ ΡLl.:,εL ο ΚUΡLος ου τους εl.:,ω πα. ους εφ

,

Ι β' εα.υτων ιοτευοντα.ς-ου

γαρ ~υνα.τόν έστιν έν όλώ~εL ζωη τον &σλον κα.θ' δλου κα.L 20 άπα.θ~ κα.τoρθωθ~να.ι βΙον-άλλα τον έν~εχόμενoν τ~ς άρετης

δρον έν τη ~LιX σα.ρκΟς ζωη τ~ν πρα.όΤΊJΤα. λέγεL, κα.L Ικα.νΟν

εΙς μα.κα.ΡLσμΟν το πριioν είνα.Ι φΊJσLν. ου γαρ κα.θ' δλου τ~ν άπcfθεLα.ν νομοθετε'!: τη άνθρωπΙνη φόσεL-ου~ε γαρ ~LΚα.Ιοu νομο

\

' θ ετου

-

το τα.υτα. κε

"

λ'

(,

,

\

~,

\

ευειν οσα. ΊJ φυσις ου οεχετα.L· το γα.ρ

25 ΤΟLοuτον δμοιόν έσΤLν &σπερ &ν ε~ ΤLς τα έ7.νυ~ρα. μετοικΙζοι

\

προς

\

τον

"

ενα.εριον

β'

Lον

,\

ΊJ

\"εμπα.λ Lν επι ,\

το

\

το

,'~

υοωρ

j{

υσα.

-

-

τιι>

άέρι έμβιοτεόεL-άλλα τη oΙκεΙ~ κα.L κα.τ~ φόσιν ~υνιXμει

,

';'

προσφορον

εινα.ι

μετριον

κα.ι

"

τε

\,..,

πρα.ον

4 ~συχoν νΜ (cf 98, ι 7) 8 ~νθεν: έντευθεν νΜ

post

,\,

πρoσΊJκει (

ο

τον

νομον.

oLtX. ~

\

/ 'ου" το

μα.κα.ρισμος,

τουτο

\

το

πα.ντα.πα.σLν

5 μα-ρτυρΙα- γΙνετα-~: μcφτυρΙα-ν ~χε~ νΜ 9 κα-Ι ΨΖ: ~ Φ ΙΟ-ΙΙ πάντως ι 2 8~α-φoυμένoυ Φ Ζ ι 3 τε om Ψν

ένα-ντΙα-ς coll Φ ante δρμ-ην om νΜ ι8 πά.θους: πα-θών νΜΖ (ut vid) έφ' έα-υτών: έα-υτούς νΜ Ι9 κα-θ': 8~' νΜ 2Ι κα-Ι Ικα-νον97, 3 συνεκπτύοντα- τo~- uno ίοΙ deperd desunt Ο 25 ~ ante τα add W μετo~κΙζo~τo νΜ μετo~κΙζo~ ex -ε~ corr Κ ι6 τ-ην

96

ORATIO

DE BEATITUDINIBUS

&Πrlθες .έΥκελεUεΤrlL· το μεν ΥιΧρ ~ξω τ~ς φυσεως, το 8ε

97

ΙΙ

8L'

πεΠ1jΥότα. XrlL ού 8LrlρθρουνΤrl τον λόΥον ού8ε πεΡLστέλλονΤrl

&ρετ~ς ΚrlτορθοUμενον. εΙ 015ν το &κ(ν1jτον προς έΠLθuμ(rlν ό

Τ στόμrlΤL τ~ν έγγLvομέν1jν ύπο του πάθοuς .UΥρόΤ1jΤrl &λλ'

"

'\;J. rlV ,ιν

\ ι 'θ ετο, rlνον1jτος μrlΚrlΡLσμος uπεη

" LCf) XrlL\ rlΧΡ1jστος

- β' τιμ

~ εύλΟΥ(rl· τες ΥιΧρ&ν του ΤΟLΟUΤΟU Κrlθ(ΚΟLΤΟ σrlΡΚL XrlL

,

,

rlσΧ1jμονως

\ '

τον

χεΤρες, ΤΟLουΤΟL

\

rlφρον

οΙ

- , . . "

τη

φωνη

πό8ες,

,

σuνεκπτuονΤrl,

ΤΟLrlUΤ1j

πασrl

,.."

ΤΟLrlUΤrlL

του

rlL ~

σώμrlτος

5 rlΙμrlΤL σuνεζεUΥμένος; VUVL 8έ· φ1jσLν ού τον έΠLθuμ~σrlνΤrl

5 ~ 8LάθεσLς, έκάστοΙ) των μελων σuν8LrlΤLθεμένοu Τ πάθεL.

Κrlτά ΤLνrl σuνΤUΧ(rlν ε!νrlL ΚrlτάΚΡLτον ιχλλιΧ τον έκ προνΟΙrlς

1217 Μ. εΙ 015ν ό μεν ΤΟLουτος εt1j, ό 8ε προς τον μrlΚrlΡLσμον βλέπων

το

πάθος

έΠLσΠrlσάμενον.

το

μεν

ΥιΧρ

έΥΥενέσθrlL

ποτε

8LcX

των λογLσμων ΚΙΧΤrlπριχQνεL τ~ν νόσον έν κιχθεστωη Τ

ΤΟLrluτην όρμ~ν ~ σUΥκεΚΡrlμέν1j τη φuσεL πολλάΚLς ιχσθένεLrl

βλέμμΙΧΤL ΚΙΧΙ ~ρεμιxΙ~ τη φωνη, κΙΧθάπερ ΤLς ίιχτρος τον έκ

XrlL ΠrlΡιΧ Υνώμ1jν ΠrlΡrlσκεuάζεL· το 8ε μ~ χεLμάρροu 8ΙΚ1jν 10 Πrlρενεχθ~νrlL τη του πάθοuς όρμη ιχλλ' &ν8ΡLκως προς τ~ν ΤΟLrluτην 8Lάθεσr.ν στ~νrlL XrlL τοΤς λΟΥLσμοΤς το πάθος

10 rlύτος έρεΤς, &νΤLΠΙΧΡΙΧθεις τοGτο έκεΙνιμ, 8ΤL έλεεLνος μεν

&πώσrlσθrlL, τουτο τ~ς &ρετ~ς ~ρyoν έστ(ν. μrlκάΡLΟL τοΙνuν

οΙ μ~ όξUΡΡΟΠΟL προς τιΧς έμΠrlθεΤς τ~ς Ψuχ~ς ΚLν~σεLς &λλιΧ ΚrlτεσΤrlλμένΟL Τ λόΥιμ, έφ'

15

(f)v ό λΟΥLσμος Κrlθάπερ

ης ΧrlλLνος ιχνrlστομων τιΧς όρμιΧς ούκ έ~ την Ψuχ~ν προς

8' &ν ης έπΙ του ΚrlΤιΧ τον θuμον t80L, 8πως έστΙ μrlΚrlΡLστον ~ ΠΡrlότης.

φρενΙη80ς &σΧ1jμονουντιχ θεριχπευων τ-Ώ τέχνη, &ρ' ούχι κιχι XrlL β8ελuκτος ό θ1jΡLώ81jς έκεΤνος, μΙΧΚΙΧΡLστος 8ε ό πρΙΧός ό

τη τουπέλιχς κιxκΙ~

μ~

σuν8Lιχστρέψrlς το εί)σΧ1jμον;

Κιχι 8ΤL προς τουτο μάλLστιχ το πάθος ό λόγος βλέπεL

8~λόν έσην έκ του μετιΧ τ~ν ΤrlπεLνοφροσuνΊjν νομοθετ~σrlL

15 ~μΤν τ~ν ΠΡΙΧόΤ1jΤΙΧ. ~ΟLκε ΥιΧρ ~χεσθΙΧL του έτέροΙ) το lτερον

&Τrlξ(rlν έκφέρεσθrlL. μαλλον

XrlL οίον μ~Τ1jΡ ης ε!νΙΧL τ~ς ΚrlΤιΧ το πραον lξεως ~ τ~ς

πάθοuς το ΤΟLουτον

τιχπεLνοφροσuνΊjς κιχτάστιχσLς. εΙ γιΧρ uφέλΟLς του ~θοuς τον

έπεL8ιΧν ΥιΧρ λόΥος ~ πραξ(ς ΤLς ~ uπόνΟLrl των &1j8εστέρων τ~ν ΤΟLrluτην &νrlΚLν~ση νόσον 20 rlΙμrl

XrlL πεΡLζέση τη Xrlp8(~ το

XrlL 8Lrlνrlστη προς &μuνrlν ~ Ψuχ~, Κrlθάπερ οΙ μυθΟL 8LιX

τυφον, XrlLpov ούκ ~χεL το ΚrlΤιΧ θuμον έγγενέσθΙΧL πάθος. {)βΡLς ΥιΧρ

Xrlt &ΤLμ(ιχ τ~ς ΤΟLΙΧUΤ1jς &ρρωστ(ιχς τοΤς όΡΥLσθεΤσLν

20 rlLΤΙrl ΥΙνεΤΙΧL. ιχΤLμ(rl 8ε ούχ &πτεΤrlL του έrluτον έν ΤrlπεLνο­

φrlρμrlκοποσ(rlς ΤLνος εΙς &λόΥων μορφιΧς &λλΟLουσL τ~ν φuσLν,

φροσυνη ΠrlL8ΙΧΥωΥ~σrlντος. εΙ Υάρ ΤLς κεκΙΧθιχρμένον ~lOL τον

XUVrl ~ πάρ8rlλLν ~ &λλο ΤL των ΤΟLοuτων θ1jρ(ων έκ του θuμου τον &v8Prl Υενόμενον. {)φrlLμος όφθrlλμός, θριξ ΙσΤrlμέν1j XrlL έΠLφρΙσσοuσrl, φων~ 25 ΤΡrlχεΤrl XrlL έποξuνομέν1j τοΤς ρ~μrlσLν, Υλωσσrl Τ πάθεL νενrlΡΚ1jΚUΤrl XrlL ούχ UΠ1jρετουσrl ΤrlΤς ~ν80ν όρμrlΤς, χε(λ1j

λογLσμον έκ τ~ς &νθρωπΙν1jς &πάΤΊjς Xrlt βλέΠΟL το ούΤL8rlνον

ο{)τως ~σΤLν έξrl(φν1jς Ι8εΤν συν ~

τ~ς φυσεως η σUΥκεκλ~ρωΤrlL, &φ' οΙιχς &ρχ~ς τ~ν σuσΤrlσLν ~χεL ΚΙΧι εΙς 8 ΤL φέρεΤrlL τέλος το βΡrlΧU Xrlt ώκυμο ρον τ~ς 25 τη 8ε ζω~ς, Xrlt τον σuνεζεuγμένον τη σιχρκΙ ρόπον Xrlt το πενLχρον τ~ς φυσεως, το μ~ ε!νΙΧL ιxύτ~ν rlύτάρΚ1j 8L' έrluτ~ς

14-15 cf Iac 3,2-3 19 sqq cf 155,27 sqq; Or dom 47,5-9; Aristot De an Ι, ι, 403a30-3I

προς τ~ν Ι8(ιχν σuστιχσLν εΙ μ~ τη πεΡLοuσΙ~ των ιχλόΥων

ι εΤνιx~ post άΠΙΧθεςadd νΜ τ9jς 8υνάμεως post μιxκιxρ~σμoς

κιχΙ σuμφοριΧς τάς τε πολuτρόποuς των νοσ1jμάτων Ι8έrlς

3 μ-η add S

πιχρΙΧ8εχομέν-ης το άΥΙΧθον κιχι αχρ-ηστος τιj) βΙφ νΜ

4 κιxθ~κνoϊ:τo νΜ 9 τ-ην Υνώμ-ην νΜ ι ι 8~άθεσ~ν : ύπόθεσ~ν νΜ 8~ fort e corr W 13 κ~ν~σε~ς WΨΖ: 8~ιxθέσε~ς νΜ 16 άτιχξΙιχς KR (ς ex ν ut vid corr R) 18 ~ ante λόΥος add Φ τ~ς ~: ~ τ~ς Φ ~ Ζ 19 άνιxκΙν-ησ~ν 8σον Κ 20 μυθo~ WΨΖ: χυμοΙ νΜ 22-23 α.λλο τ~ τοωυτον θ-ηρΙον v 23 y~νόμενoν νΜ 24 Ιστιχμέν-η.ΦΑ: έστιχμέν"1) Ψ(ε- Κ k-R)Ev 25 έποξυνιχφουμέν-η V έπ' όξύν ιχΙρομέν"1) Μ .

το έν8έον &νιχπλ1jρώσεLεν, λόπιχς τε προς ΤΟUΤΟLς κιχΙ πένθ1j

ι οό om R ίπ marg add R2 οό8ε: οϋτε Ψν 2 έΥΥενομέν-ην Ψ (Υεν e y~ν corr ut vid R)v 3 -r9j φων9j τον άφρον νΜ συνεκφύοντιχ Ψ 4-5 ~ 8~άθεσ~ς του σώμιχτος νΜ 7 κιxτιxπριxύνo~ Ψν 8 τον ΦΖ: om Ψν 10 τουτον R2SZ (ut vid) ΙΙ πράος νΜ 18 τον ante θυμον add νΜ yενέσθιx~ νΜ (cf ad 84, ι) 20 έν om' Ψν 20-21 έιχυτον post τιxπε~νoφρoσύν-η co11 νΜ 23 η: ώ νΜ 24 το: τό τε νΜ το 8ε W

98

ORATIO

DE BEATITUDINIBUS

κrιΤrl τ~ν ύπώρειιχν των νOΎJμrίτων έσμέν, εΙ ΚΙΧL 8όο ΤLνας

αίς uπόκεLταL .~ άνθρωπΙνΎj ζω~, ίfJν οόκ ~στtν δστtς έκ

8L'

99

ΠΙ

άΚΡLβεΙας

~8Ύj παρω8εόσαμεν λόφους, έπΙ τ~ν μακαΡLστ~ν πτωχεΙαν

κεκαθαρμένcr τ βλέπων οόκ &ν Ρq.8Ιως

καΙ τ~ν άνωτέρω ταόΤΎjς πραόΤΎjτα 8LιX των μακαΡLσμων

φόσεως άτελ~ς έσΤL καΙ έλεόθερος-δ ταυτα

άναχθέντες,

προς τα.ς των τψων έλλεΙΨεLς άγανακτ~σεLεν. το ένα,ντΙον 5 μεν οΌν άπάΤΎjν ~γ~σεταL τ~ν' έπΙ ΤLνL ΠΡOσαγOμένΎjν αότ τ~ς άλΎjθεΙας φωΤL 8LιX τ~ς

10 κομπάζεLν ~ γένεL σεμνόνεσθαL ~ προς 8όξαν δρOCν ~ το

10 Ψυχ~ς προσπελάσαLμεν. τΙ τοινυν έσΤL το λεγόμενον, Μακά­

τουτον

έΠLζΎjτουμένων

συνΙσταταL.

80κείν δπερ τον πέλα,ς εΙνα,L,

8L'

το

γα.ρ

έΠL

pLOL οΙ πενθουντες, δΤL αUΤΟL παρακλΎjθ~σονταL; γελάσεL

ίfJν αΙ άνθρώΠLναL πλΎjροuνταL

καL

πάντως δ προς τον κόσμον βλέπων καL λέξεL ταυτα κα,ταχλευά­

6νεL80ς γΙνονταL, ώς μ~ &ν έλέσθαL τον λελογLσμένον ΤΟLοότcr

ζων τον λόγον- ΕΙ μακαρΙζοντα,L κα,τα. τον βΙον οΙ έν πάση

τtμαΙ,

ταυτα

πάντα

καθαΙρεσLς

τ~ς

ΨυΧLκ~ς

τψ~ς

συμφoρ~

ΤLνL το καθαρον τ~ς Ψυχ~ς κα,τα,μολόνεσθαL. το 8ε ο{}τως

8α,πανώμενΟL,

&θλLΟL

κα,τα.

το

άκόλουθόν

εΙσL

15 ~χεLν οό8εν ~τερoν ~ έν ~ξεL βαθεΙq. τ~ς τα,πεLνοφροσόνΎjς έσΤLν

15 πάντως οΙς &λυπός τε καL άπ~μων έσΤLν ~ ζω~. καΙ ο{}τω τα.

ε!ναL, ~ς καΤOρθωθεΙσΎjς οό8εμΙαν ε~σo80ν δ θυμος κατα. τ~ς

ε'Ι8Ύj των συμφορων έξαΡLθμοόμενος, πλεονάσεL τον γέλωτα,

Ψυχ~ς ~ξεL. τοότου 8ε μ~ παρόντος δ ~ρεμός τε καL ~σόΧLος

τα. τ~ς ΧΎjρεΙας κακα. κα,L τ~ν τ~ς όρφανΙας ταλαLπωρΙαν

κατορθοuταL βΙος, δπερ οό8εν ~τερoν εΙ μ~ πραόΤΎjς έστΙν,

υπ "'Ψ" ο α,γων,

1'0

(

LV

\

τας

~, ~ΎjμLας,

\

τα

,

ναυαγLα,

\,

τας

εκ

πο λ' εμων

μακαΡLσμος καL οόρανΙας γ~ς κλΎjΡOνOμΙα,

αΙχμαλωσΙας, τα.ς ά8Ικους έν 8LκασΤΎjΡΙcr κρΙσεLς, μεθΟΡLσμοός

20 έν ΧΡLστ εΙΡΎjμένcr 8LιX βάθους

pr add W

post πocρocκλ1jθ-ήσον­ marg scr Κ) έξΊjς ante μocκά.ρ~ο~ add Α

όμ~λΙoc γΙ

λόγος γΙ περΙ του Ζ 23 του ocύτου 24 κά.τω Φ(ίn marg scr W)Z: om Ψν

τ κυρΙeι> ~μων post t1jaoiJ add νΜ -rcj> eecj> ~μων add Ζ 21 ~τελεώθ1j λόγος βι post ά.μ-ήν add Ζ 22 λόγος γ' Ε: του ocύτου

9

οίον ΠΎjρώσεLς τε καL άκρωΤΎjΡLασμοuς καΙ τ~ν

πλουτον έΠLχεφ~σωμεν, δπως &ν φανερον καL 8LιX το ότου 30

γένΟLΤΟ

πόσον έσΤL το

6-8 Hebr 12,

ι

(sed

6γκον)

8Lάφορον τ~ς

σαρκΙνΎjς τε

καL

9-10 cf Ioh 3, 21

5 ~ξocΙφν1jς νΜ (~ξέφ- Μ) 18 τιΧς (cf 131, 22) 19 8~κocσΤ1jρΙο~ς νΜ 23 τo~oυτoν ante xocTιX add νΜ 26 μLκροψόχων νΜ 28 των εΙΡ1jμένων νΜ 29 τοότου MW02 (ut vid) Ζ : τουτο νψv (cf ad 103, 14) ι ύπορΙocν Φ (-ω- Μ)

νocuocγΙocς Φ

100

DE BEATITUDINIBUS -

χοΊ:Κ'ης

~

Ι

o~ανo~α~

\

προς

\

(ψ

ΤΎ)ν

λ'

υ Ύ) Ύ)ν

ORATIO

τε

\ ,επoυραν~oν. ι

κα~

καθ' ~~oν~ν παθΎ)μάτων έντρΙβων και άναθάλπων, εΙς αtσθΎ)­

'Έστ~ μεν οδν έκ του προχεΙρου μακαρ~στoν ύπoλαβε~ν

σ(ν τε αύτον άγάγo~ του έν φ ~ν βΙου, μακαρ~στoν αύτον

έκε~νo το πένθος το έπι πλΎ)μμελ~μασ~ και άμαρτΙα~ς γ~νό­

άπεργάσετα~, τ~ν ό~υνΎ)ρaν α'ΙσθΎ)σ~ν τη ψυχη έμπo~~σας'

μενον, κατa τ~ν του Παύλου περι τ~ς λύΠΎ)ς ~~~ασκαλΙαν 5 του φ~'σαντoς μ~ Ιν είνα~ λύΠΎ)ς.εί~oς άλλa το μεν κoσμ~κόν,

το ~ε κατa θεον ένεργούμενον, και τ~ς μεν κoσμ~κ~ς λύΠΎ)ς

καθάπερ και ό Παυλος τον τη ΚΟΙΤη του πατρος έπ~λυσσ~5 σαντα μέχρ~ς έκεΙνου μαστΙζε~ τ ~ως άνα~σθ~τως

εΙχεν ,τ~ς άμαρτΙαί;, έπε ι ~ε καθΙκετο του άν~ρoς ~ τ~ς

θάνατον είνα~ το ~ργoν, τ~ν ~ε έτέραν σωΤΎ)ρ(αν έκ μετανοΙας

έπ~πλ~ξεως Ιατρε(α, ώς ~~Ύ)

yap ούκ ~ξω του

τo~ς λυπoυμένo~ς έργάζεσθα~. τ ~~αγωγ~ς

20 ~ωσ~ τ νo~ματ~ τωεσθα~, ώς του λόγου τo~ς

φαρμάκων, λέγω ~ε των σκυθρωπων τ~ς μελλούσΎ)ς κρΙσεως 25 άπε~λων, και ~~a βάθους τ~ν καρ~Ιαν τ των πρoσ~oκωΙ μεν ων

~ 'Ι: oρψυ~ε~εν,

Ι γεεννΎ)ς

'β φο ον

\

κα~

-

πυρ

\

μΎ)

σ

β

,

εννυμενον

και άτελεύΤΎ)τον σκώλΎ)κα και βρυγμον ό~όντων και κλαυθμον ά~~άλε~πτoν και σκότος έξώτερον και &.παντα τa τo~αυτα,

οΙόν τ~να θερμa και ~ρ~μέα φάρμακα, τ coll Φ c>ντως WORZ: c>ντες νΜΚ 22 ΤLς: πως Φ 248ε W('Yj sscr W2)ΨΖ: 81) νΜ 28 πOCντιχ Φ

έφ' άμαρτΙα~ς πενθoυσ~ τον μακαρ~σμoν νέμοντος. πολλοδς 25

yap εύρ~σoμεν άκαΤYJγόΡYJτον έσΧYJκότας τον βΙον και ύπ' αύτης τ~ς θεΙας φων~ς μεμαρτυΡYJμένον έπι παντι τ

έπ~θuμΙα,

πλ"l)σμοvη μαpανθεΙ~ς' εΙ 8έ ης αύτοίς έξ lαΤΡLκ~ς έπ~μέλε~α

&λλος προς τα: 8p~μύσσoντoc τε καΙ θερμαΙνοντα τ~ν δpμ~ν

5 προσαχθεΙ"Ι), 8~oc ΤLvος τμ"l)ΤLκ.:ι)ς φαρμακοποσΙας άποκλuσθέv­

5 ~χε~, ~τεpoς 8ε τοίς άλμώ8εσ~ καΙ &λλος τοίς παραστύφοuσ~v

8ε

πoλλocκ~ς

μ~

τοίς

κατα:

ΎλuκαΙvοuσ~v,

των των έvαπε~λ"l)μμέvωv ταϊς του στομocχοu κο~λότ"l)σ~v,

~8ετα~-σuμβαΙνεL

ο{)τως σuμβαΙvε~v, του άλλοτρΙοu μ"l)κέΤL 8~oχλoυντoς τ~ν

έγγΙνεσθα~ τ~ν δpμ~ν έκOCστιι> τ~ς βρώσεως' κατα: γOCρ ΤLvα

το

λuσLτελουv

φύσLV, τ~ς ~φελούσ"l)ς τε καΙ τροφΙμοu βρώσεως αύτοίς

κρOCσεως l8~ότ"l)τα πρός η πOCθος έπφρεπως τ~ς ~χων τρέφεL

e!VOCL σ"l)μείοv, το

τ~ν νόσον τη των άκαταλλ~λων βρωμOCτων ΠΟLότηη' εΙ 8ε

έπαVLέvα~ τ~ν πυ.λωνL τοu πλουσΙου/ πιχρεΡΡLμ-

10

,

( "ΙXΡΧΎjν, " ουκ

~ "'λ " τ-ην ΤΟLιχυτ-ην ,~ , μενος Λ ιχ'ζ ιχρος ο μ-ηοεμLιχν υ Ύjν προς οLΚΙΧLοσυν-ην

"

εχων,

ουκ

'ξ' ε ουσLιχν,

,";' OLXOV,

ουκ

,

ου

'ζ ιχν, τριχπε

οόκ &λλ"/jν ΤLνα προς τον β(ον πιxριxσκευ~ν 8L' ~ς u.σΤL τ~ν

,

"

'"

,

"

~ ~,' ΟLΚΙΧLοσυνΎjν εκεLν-ην εργιχ'ζ εσ θ ΙXL; εL γιχρ εν τιμ ιχρχεLν -η

,

'!!

'

~,~'"

~ oLΙX-

(""

Ύ

νεμεLν ~ η uλως ΟLκονομεLν το oLXΙXLOV εσΤLν εLνΙΧL, ο μΎj ων εν

15 έκε(νΟLς u.ξω τοu 8LXΙX(OIJ πάντως έστ(ν. πως ουν ά.ξLΟUΤΙΧL τΎjς ά.νιχπιχύσεως δ μ-η8εν έσΧ"/jκως τούτων 8L' (;)ν ~ 8LΚΙΧLοσύν"/j κιχτα τον των πολλων λόγον χιχρ ιχκτ-η Ρ (ζεΤΙΧL ; οόκοuν ζ-ητ-ητέΙΧ

~μ~ν ~ 8LΚΙΧLοσύν-η έκε(ν-η ~ς δ έΠLθυμ~σιχς έν έπιχγγελ(q. τ~ν

, ,

"Μ'

ιχπολιχυσLν

εχεL.

ΙXXΙXpLOL

,

γιχρ,

Ι

φ-ησLν,

,.., \ OL(: πεLνωντες ΤΎjν

20 8LΚΙΧLοσύν-ην τοU θεοu, gΤL ιχότοΙ χορτιχσθ~σονΤΙΧL. Π ολλων

έφ'

&~

xιxt

πιχντο8ιχπων

προκεLμένων

εες

μετουσ(ιχν

ά.νθρωπ(ν-η φύσLς τ~ν όρεκηκ~ν δρμ~ν u.χεL, πoλλΎjς

~μιν χρε(ιχ τΎjς έΠLστ~μ"/jς &στε ~μιν 8Lιχκρ(νεLν έν τοις

,

ΤΟLουΤΟLς

,~~,

εοωΟLμΟLς

'" τροφLμον

το

, o"/j ~ λ' ( "ιχν "/jTYJpLOV, ως

τε XΙXL

25 μ~ το 8oxouv ύπο τΎjς ψυχΎjς έν τρoφΎjς μέρεL πιχρΙΧλιχμβάνε­ σθΙΧL θάνιχτον ~μLν XΙXL 8Lιχφθοραν ά.ντt τΎjς ζωΎjς ένεργ~σεLεν. " ~, " ~ , (Ι ~ '" ουκ άκιχφον οε Lσως oLΙX ΤLνος ετερου των κιχτιχ το ευιχγγε'λ LOV

9-10 cf Luc 16, 20

16 cf Matth 11, 29

3 προς: κατα Ψν 4 Τι ΤLς Φ 5 κ&ν ante κυΡLεuη: καΙ Ψ (κ&ν 02) 6 ούοεμLocς: οϋτε μLocς νΜ 7 πεΡLστελλοuσ-ης νΜ 8 προσ'ήκονΤL Φ 10 ό om νΜ ούοεμΙαν νΜ 13 έργάσασθαL ΥΜ 15 πάντως ante του coll νΜ 16 ά.ναπαόσεως libri Ζ: ά.πολαόσεως coniecit J aeger (cf 19) 18 έΠLθυμ'ήσας: έν έΠLθυμΙα γενόμενος νΜ 19 φ-ησΙ post πεLνωντες coll νΜ πεLνωντες WORZ: πεLνωντες καΙ ΟLψωντες νΜΚ 20 του θεου ΦΖ: om Ψν 23 ~μΤν alt om ΦΖ 25 -26 πεΡLλαμβάνεσθαL νΜ

114

ORATIO

DE BEATITUDINIBUS

ζΎjΤOυμένων τ~ν περΙ τοότου 8ιαρθρωσαι 8ιάνοιαν. ό κατα

115

ιν

~ξω των ά.ναγκαΙων τη ζωη παραπΙπτουσα. τΙ γαρ κοινον

1237 Μ. πάντα κoινων~σας Ύjμϊν χωρΙς άμαρτΙας καL συμμετασχων

~χει προς τ~ν τ~ς φόσεως χρεΙαν ~ &βρωτος ίSλ'Yj του α.ργόρου,

Ύjμϊν των αύτων παθ'Yjμάτων τ~ν πεϊναν ούκ ~κpινεν άμαρτΙαν

έν βαρε!: τε καΙ 3υσβαστάκτcr πpoηθεμένΎj τιr σταθμιr; τΙ

ού3ε α.πώσατο τ~ς έαυτου πεΙρας το κατ' αύτ~ν πάθος 5 α.λλ' έ3έξατο τ~ν opεκτικ~ν τ~ς φόσεως όpμ~ν τ~ν έΠL τη

έστι το

τ~ς πεΙν'Yjς πάθος;

5 8ιCΧπνευσθεΙσ'Yjς

γαρ

τ~ς

ούχΙ του

3υνάμεως

έν8έοντος ~φεσις;

πάλιν

α.ναπλΎjpOυται

τροφη γινομέν'Yjν. α.π6σιτος γαρ τεσσαράκοντα Ύjμεpων 3ια­

το λε~πoν τη καταλλ~λcr πpoσθ~κη. &ρτος 3έ έστιν ~ &λλο

μεΙνας ίSστεpoν έπεΙνασεν' ~3ωκε γαρ ()τε έβοόλετο τη φόσει

τι των έ3ω3Ιμων οδ ~ φόσις έφΙεται. εΙ οδν τις προσαγάγοι

καφον τα έαυτ~ς ένεpγ~σαι. α.λλ' ό των πεφασμων εύpετ~ς,

χρυσΙον α.ντΙ &ρτου τιr στ6ματι, &ρα θεραπεόει τ~ν ~ν3ειαν;

()τε ~γνω το κατα πείναν πάθος καL έν έκεΙνcr γεν6μενον,

()ταν οδν τας α.βρώτους τις ίSλας προ των έ8ω3Ιμων έπιζΎjτη,

10 συνεβοόλευσε λωοις τ~ν 6ρεξιν 3εξιώσασθαι' τουτο 3έ έστι

10 έν λωοις &ντικρυς ~χει τ~ν α.σχολΙαν, &λλο ζΎjΤOύ~ς τ~ς

το παρατρέψαι τ~ν έπιθυμΙαν έκ τ~ς κατα φόσιν τpoφ~ς έΠL

φόσεως, έν &λλcr καταγιν6μενος. λέγει ~ φόσις, 8ια του κατα

τα ~ξω τ~ς φόσεως. Ειπε γάρ, φ'YjσΙν, Ινα οΙ λωοι οδτοι

τ~ν πεϊναν πάθους μονονουχΙ φων~ν α.φιεϊσα, το έν χpεΙ~ νυν

&ρτοι γένωνται. τΙ γαρ ~3Ικ-ησεν ~ γεωργΙα; τΙνος 3ε χάριν

εLναι βρώσεως 8ια το 8εϊν α.ντεισαγαγεϊν πάλιν τιr σώματι

έβ3ελόχθ'Yj τα σπέρματα ώς τ~ν α.πο τοότων α.τιμασθ~ναι 15 τpoφ~ν;

τΙ 3ε καταγινώσκεται ~ του 3'YjμιουΡγου

σοφΙα

το 8ιαπνευσθεν τ~ς 8υνάμεως. cru 3ε ούκ α.κοόεις τ~ς φόσεως' 15 ού γαρ

8 ζΎjτε!: 3Ι3ως' α.λλ' ()πως αν πολό σοι γένοιτο του

ώς ού 3ε6ντως 3ια των σπερμάτων το α.νθρώπινον τρέφουσα;

α.ργόρου το &χθος έπΙ της τpαπέζΎjς φροντΙζεις, καΙ τοuς

εΙ γαρ ό λωος είς τpoφ~ν οΙκει6τερος νυν α.ναφαΙνεται, &ρα

χαλκευτας τ~ς ΊSλΎjς α.ναζΎjτεϊς, καΙ τ~ν ΙστορΙαν των έγγλυφο­

τ~ς 3εοόσ'Yjς πεΡL τ~ν α.νθΡωπΙν'Yjν ζω~ν πpOμΎjθεΙας ~ του

μένων ταϊς ίSλαις εΙ3ώλων περιεργάζη, ()πως αν 8ι' α.κριβεΙας

θεου σοφΙα 3ι~μαpτεν. Ειπε Ινα οΙ λωοι οδτοι &ρτοι γένωνται.

τοϊς γλόμμασι τα πάθ'Yj τε καΙ τα ~θ'Yj 3ια τΎ)ς τέχν-ης είσενε-

20 ταυτα λέγει μέχρι του νυν τοίς ύπο τ~ς Ι3Ιας πεφαζομένοις

20 χθεΙΎj, ώς έπιγνωναΙ τε τον θυμον του όπλΙτου ()ταν το ξΙφος

ορέξεως, καL λέγων ώς έΠL το πολu πεωει έκ λωων σιτο­

προς τ~ν σφαγ~ν α.νατεΙνΎjται, καΙ τ~ν α.λγ-η36να του τραυμα­

ποιεϊσθαι τοuς προς αύτον βλέποντας. ()ταν γαρ έκβαΙνη τοuς

τΙου /jταν προς τ~ν καφΙαν συνεσταλμένος οίμώζειν 36ξη 3ια

α.ναγκαΙους ()ρους τ~ς χρεΙας ~ 6ρεξις, τΙ &λλο καL ούΧL

του , άλλα τΙ;> ~θμΙ;> τα

1241 Μ. έπΙ ταότ"l)ς μόν"l)ς τΎ)ς 3~αθέσεως στασα ~ ()ρεξ~ς' νυνΙ 3ε καΙ πότψον τό άγαθόν τοuτο έπο Ι"Ι)σεν , ίνα τό ~νθερμόν τε καΙ

περ~ττα 3~ακρΙναντες το;) καθαρο;) τ~ν χρΎ)σ~ν ουκ άποβάλλου15 σ~ν, ο{)τως ό θεωρ"l)τ~κός τε καΙ 3~αΚΡ~τLκός των άλλοτρΙων

15 3~ακαες

τΎ)ς

έπ~θυμΙας

τΙ;>

πάθε~

τΎ)ς

3ΙΨ"l)ς

έν3εΙξ"l)τα~.

τΎ)ς φόσεως λόγος τη λεπτότ"l)τ~ τΎ)ς άκρ~βοuς θεωρΙας τ~ν

ξ"l)ΡΟL γαρ τρόπον τ~να καΙ φλoγώ3ε~ς έν τΙ;> καφΙ;> το;) 3Ιψους

μεν πεϊναν ώς συντηρ"l)τ~κ~ν οδσαν τΎ)ς ζωΎ)ς ~μων ουκ

γ~νόμενo~,

έξώρ~σεν, τας 3ε συμπλεκομένας τη χρεΙq. περ~εργΙας 3~~θ"l)σέν

ποτόν μεθ' ~30νΎ)ς προσφερόμεθα. έπεΙ οδν μΙα μεν τΙ;> γένε~ ~

\"

,\,

'

"

ώς

θεραπευτ~κoν

τΎ)ς

το~αότ"l)ς

3~αθέσεως

τό

ος

()ρεξ~ς έπΙ βρώσεώς τε καΙ πόσεως, 3~άφoρoς 3ε ~ πρός

20 τΙ;> p~ματ~ το;) θεο;) πρός τ~ν φόσ~ν πάντως το

άγα.θΟν περ~εΙλ-ηφεν' άγα.θΟν 8ε. παν το κα.τ' &ρετ~ν θεωρού10 μενον.

ούκουν πασα. άρετ~ τ τ~ς άρετ~ς λόγcr κα.τα.λα.μβάνετα.~. ού8ε γάρ έση 8υνα.τΟν ~ν τ~ τ~ς άρετ~ς εΤ80ς των λo~πων 8~εζευγ, " θ' t , λ ' , , 'r '1'" , μενον α.υτο κα. εα.υτο τε ε~α.ν α.ρετ-ην ει.να.~. φ γα.ρ α.ν μ-η

άεΙ τ~ τ τ~ς έπ~θυμΙα.ς κα.Ι το προς ~80ν~ν έπεμ­

, φρoν-ησ~ν

, κα.~

ως

επ~σ-ης

'~/'

α.νoρε~α.ν κα.~

μα.κα.ρ~στoν

, σωφροσυν-ην

ε~να.~

πε~νωντα.

τον

", κα.~ ει.

συνθεωρ~τα.( τ~ των κα.τa το άγα.θΟν νοουμένων άνάγκ-η πασα. το άνη8~α.στελλόμενoν έπ' α.ύτου χώρα.ν ~χε~ν' άντ~8~έστ-ηκε

7 Ι8 42, 8 8-9 Εχ 3, 15 18 sqq cf Plat Prot 329C sqq

9 Εχ 3, 14

10

Εχ

22, 26

ι προς ante τ~ν σοφΙαιγ add νΜ 2 τουτον Ψν 3 ι!χεL post νουν coll VM Ιν: ~ως ώ8ε V ~ως ω 8ε Μ 3-4 Ιν των ΨΖ: έν τω (sic) W ι ο έτέριι:>: έτέΡΟLς Φ Ζ 12 άγΙιχ: θεΙιχ κιχΙ έξα.Ιρετος νΜ ,Ι 3 Οτα.ν: &ν νΜ Ι 5 άλλα. om νΜ & post πάντιχ add ΜΑ 16 ονόμα.τος om ΦΖ 19 εΤ80ς άρετ'Yjς Ψν (cf 23; 120. ι) 21 σωφροσύν"l)ν κιχΙ άν8ρεΙα.ν νΜ 23 άπολεLφθεν post εΤ80ς add νΜ 24 τ~ν ante άρετ~ν add Ψν lac trium fere litt habet Μ 25 συνθεωρεΤτα.L νΜ 26 α.ύτω νΜ

βάλλοντες, εΙς κόρον 8ε τ~ν έπ~θυμΙα.ν ούκ &γοντες. τΙς ~γνω

τ~ς

φ~λα.ργυρΙα.ς

δρον

8~a

του

πρoσγενέσθα.~

τοί:ς

25 φ~λα.ργυρoυσ~ το σπου8α.ζόμενον; τΙς 80ζομα.νων ~λ-ηζεν έν

τ τα.ύτ-ης

18 cf Prov 23. 27; Plat Gorg 493Β Ι μεν σωφροσύν"l) νΜ 2 8ε ante των on1 WORv έπεLλ"l)μ­ μένων νΜ (έΠLλ- Μ) 3 ΤL om νΜ 6 σωφροσύν"l)ν post θριχσεΤα.ν add νΜ ~ an te άκόλιχστον: κιχΙ νΜ Ι 5 του θεου post

add WCZ 16 8οκεΤ ante ηνιχ coll Φ 19 τετρψμένος 20 σπoυ8~ν: σχoλ~ν νΜ ΤLνcx om νΜ 22 τL om νΜ 26 δ 8ε: ολ"l)ν νΜ έκπλ"l)ρώσcxς Φ 28 τΙ: τΙς νΜ αύτου

8Lκα.Lοσύν"l)ν

Φ

νΜ

120

DE BEATITUDINIBUS

ORATIO

121

ιν

περ~γεν6μενoν; οό παν ~~oν~ς! ε!~oς lτ~ς 1~~ιX lσώμιχτος Iέκ­ πλΎ)ρουμέν-ης δμοα τc7> ~πρoσπελά.σιx~ lπιxρ(πτιxτιx~, oό~ε, προς

1245 Μ. οό χρ6ν μετpείτιx~ oό~ε κ6ρ πεp~oρ(ζετιx~, &.λλιΧ πά.ντοτε

το βριχχότιχτον τo~ς άΨιxμένo~ς ΙΧότης πιχριχμενοόσΎ)ς; τοατο

των Ι~(ων &.γΙΧθων πιxρέχε~ τ~ν ιxΊσθ-ησ~ν. ~~o τo~ς τιχατιχ

το(νυν το ύψΎ)λον ~6γμιx πιχριΧ τοα κυρ(ου μιχνθά.νομεν, gτ~

πε~νωσ~ν δ θεος λ6γος τ~ν πλ-ησμoν~ν έπιxγγέλλετιx~, πλΎ)σμο-

5 μ6ν-η ~ κιχτ' &.ρετ~ν ~μίν έγγ~νoμένΎ) σπoυ~~ πά.γ~6ν τ( έστ~

5 ν~ν έξά.πτουσιχν κ6ρ τ~ν ~ρεξ~ν οόκ &.μβλόνουσιχν. τοατο

\"ενυποστιχτον. οC, γιχρ

κιx~

τ~

~

των

(ψ

υ

Ύ)

λ~

ων

κιχτορ

θ'

ωσιχς,

τo~ς κιχτ' ιxότ~ν ζωσ~ν &.κpιx~φν~ τε κιχt νειχριΧν κιχt &.κμά.ζουσιχν

τ

οδν ,έστ~ν

οι.ον

8

~ι~ά.σκε~, έκ τοα ύψ-ηλοα των νΟΎ)μά.των ~poυς

σωφροσόν-ην ~ μετρ~6τητιx ~ τ~ν προς το θε~oν εόσέβε~ιxν

~~ιxλεγ6μενoς,

~ r1λλο η των ύψ-ηλων τε κιχt εόιxγγελ~κων ~~~ιxγμά.των, οό

πρoσιxσχoλε~ν

πιxρo~~κ~ν έφ' έκά.στ των κιχτορθωμά.των κιχt r1στιχτον τ~ν

έν οίς μιχτιχ(ιχ τ~ς ΚΙΧL &.ν6ν-ητ6ς έσην ~ σπoυ~~, κΙΧθά.περ

το

00

μΎ)~ενt

τo~oότ

τ~ν

έπ~θυμ(ιxν

~μων

μΎ)~εν πρ6κε~τιx~ τοίς σπoυ~ά.ζoυσ~ πέριχς,

τιχατιχ μεν 1I.ξεστ~ ~~ιxπιxντoς ένεργε~ν κιχΙ oό~ε(ς έση κιχφος έν

τοίς τη κορυφη τ~ς έιχυτων σχ:~ας έπ~τρέχoυσ~ν, οίς δ ~p6μoς έπt το &.ν~νυτoν φέpετιx~, Ισοτιχχως &.Et τοα ~~ωκoμένoυ C ξ' - ,επ~τp έ χoντ~, ιχ'λλ" εκε!.~ τρε'Ψ ιχ!. Τ"f)ν \"opε~ιν ι: ' υπε ~oντoς τ εν

πιχντt τc7> τ~ς ζω~ς ~~ιxστ~μιxτ~ τ~ς &.γιxθ~ς κ6ρον έμπo~ων

ο!ς ~ σπoυ~~ κτ~μιx τοα σπoυ~ά.ζoντoς γ(νετιχι.. δ γιΧρ τ~ς

ένεργε(ιχς. ~ τε γιΧρ σωφροσόνΎ) κιχt ~ κΙΧθιχρ6τ-ης κιχt το έν

&.pετ~ς έπ~θυμ~σιxς κτ~μιx Ί~!.oν πo~ε~τιxι. το

10 εόφροσόνΎ)ν 1I.χε~ &.λλ' έν~~ρυμέν-ην κιχt ~~ιxμένoυσιxν κιχt πιχντt

συμπιxριxτε~νoμένΎ)ν τc7> τ~ς ζω~ς ~~ιxστ~μιxτ~. ~~ιX τ(; gη

15 πιχντt &.γΙΧθc7> &.μετά.πτωτον ΚΙΧL το προς το κιχκον &.κo~νώνΎ)τoν

&.Et

r1v

15 έιχυτc7> βλέπω ν

8

&.γΙΧθΟν,

έν

έπεθόμ"f)σεν. μιxκά.ρ~oς οδν δ πε~νά.σιxς τ~ν

τ~ς προς &.pετ~ν βλέπη, κιχt συμπιχριχ­

σωφροσόν"f)ν' έμπλΎ)σθ~σετιx~ γιΧρ τ~ς κΙΧθιχρ6τητος. ~ ~ε

τε~νoμένΎ)ν 1I.χε~ τη ένεpγε(~ τ~ν εόφροσόν-ην. έπt ~ε των τΙΧίς

πλ"f)σμον~, κιχθως εΊρ-ητιx~, οόκ &.πoστpoφ~ν &'λλ' έπ(τιxσ~ν

&.τ6πo~ς

ποι.εί τ~ς όρέξεως, κιχt συνιxόξετιx~ &.λλ~λoι.ς κιχτιΧ το Ίσον

c Ύ)

ένεpγε~τιx~, ~ως

10

έπ~θυμ(ιx~ς

Ψ υΧΎ) \ βλ'επη

\

έκκεχυμένων,

\"ιχκο λ ιχστον,

προς το

κ&ν

~~ιxπιxντoς

ΙΧότοίς

\ Ύ)οεσ " ~ θ ιx~

'λλ'" ~ το ιχ ουκ ιχει.

&.μφ6τεριχ. τη τε γιΧρ έπ~θυμ(~ τ~ς &.ρετ~ς ~ τοα έπ~θυμ"f)θέντος

20 πά.pεστ~ν. τ~ν τε γιΧρ περt τ~ν βpωσ~ν λ~χνε(ιxν δ κ6ρος

20 κτ~σ~ς έΠ"f)κολοόθ"f)σεν, κιχt το έγγεν6μενον &.γΙΧθΟν r1πιχυστον

1Ι.στησεν, κιχt ~ τοα π(νοντος ~~oν~ συγκιχτεσβέσθ-η τη ~(Ψη,

τ~ν εόφροσόν-ην τη ψυχη συνει.σ~νεγκεν. τo~ιxότη γιΧρ ~ τοα

κιχt τιΧ r1λλΙΧ κιχτιΧ τον ιχότον τρ6πον κιχt χρ6νου τ~νoς χρήζε~

&.γΙΧθοα τοότου φόσ~ς έστtν ώς μ~ έν τc7> πιχρ6ντ!. μ6νον

κιχt ~~ιxλε(μμιxτoς, &στε μιxpιxνθε~σιxν &.πΟ τ~ς ~~oν~ς κιχt τ~ς

κιxτιxγλυκιx(νε~ν

πλΎ)σμoν~ς πά.λ~ν &.νιxκλΎ)θ~νιx~ τ~ν τοα ~~όνoντoς ~pεξ~ν. 25 ~

~ε τ~ς &.ρετ~ς κτ~σ~ς οίς &ν &πιχξ βεβιχ(ως έν~~ρυθη

ι παν: πάσ'l)ς Ψν

5

(cf

π8,

19)

2 τφ

02CEZ:

χρονου

,

τον ,

&.πολιχόοντιχ \

,

&.λλ'

έν

πασ!.

\ ,

,

μερεσ~ν ενεργον πιxpεχε~ν Τ"f)ν ευφροσυν-ην.

τοίς \

τοα \

κιx~ γιχρ

"f) C

25 μν~μΎ) των όρθως βεβι.ωμένων εόφριχ(νει. τον κιχτορθώσιχντιχ,

κιχt ~ έν τc7> πιxp6ντ~ ζω~ gτιχν ~~' &.ρετ~ς ~~εξά.γ"f)ΤΙΧι., κιχt ~ του νΜ το WΨ

8 εύαγγελLκωv τε καΙ ύψ't)λωv Φ 9 έφ': post ένεργεΙας coll νΜ om W 15 το ante προς om νΜ 17 ~χη 02(ex -tL corr 02)RK 18 έκκεκαυ­ μένων νΖ έκκενουμένων Μ έκκεχυμένων χυ expunx et καυ sscr R (cf 130,22; Or dom π, 27; 12,2; 51,26) 19 'ή ψυχ-η: έν ψυχ'ij νΜ (--η Μ) προς om νΜ 20 κόρος WΨ Ζ: προς ροπ-ην κόρος νΜ 22 καΙ ante χρόνου om WC 23 μαρανθεΙσ'l)ς Ψν τ'ijς 'ή80v'ijς καΙ om νΜΖ 23-24 καΙ τ'ijς πλ'l)σμοv'ijς om sed 'ή80 expunx et πλ'l)σμο ίn marg scr W 24 ά:vακαLVLσθ'ijvαL νΜ 25 α.ν om νΜ έVL8Ρυvθ'ij Φ ού καφφ ΤLVL παύεταL καΙ πάλLV παραγΙvεταL post ένL8Ρυθ1j add CS έγγLvομέv't) 'ήμΤν νΜ έν νΜ 13-14 κόρον

,

τ~ς &.νη~6σεως πρoσ~oκ(ιx, ~ν οόκ r1λλΎ)ν ε!νιχ( τ~νιx ύπολιχμ' j. 'l β ιχνω

,\

ιχυτ-ην

'λ

πιχ

κιχτορθοόντων κιχt

~ν

\

την

γέριχς

,

,

ιχρετ-ην,

ι\

Ύ)

\"

κιx~

εργον

' \ -

εστ~

των

έπt τo~ς κιxτoρθώμιxσ~ γ(νετιχι..

ι ού8ε: οί)τε Ψν 3 παρέχεταL νΜ 6 οδν: 8ε νΜ δ ante έκ add νΜ 7 το: τφ WΨ(το 02)ν 9 ματαΙα ης Φ (e ματαLότ'l)ς corr W): ματαΙα τε Ψν καΙ ά:νόv'l)τός post σπου8-ή coll νΜ ι ι Ισοταχώς ά:εΙ CSZ: εΙς έκεΤνο ταχέως ά:εΙ νΜ ε[ς ά:εΙ W εΙς έκεΤνο ά:εΙ ταχέως Ψν 16 δΤL ante έμπλ't)­ σθ-ήσεταL add νΜ γα:ρ om νΜ 27-28 ύπολαμβάνω ante είναΙ coll W ante ΤLvα coll νΜ ά:vό't)τός ν

8 τάχος

122

DE BEATITUDINIBUS

XOCL

ORATIO V

~LΚOCLοσύνΎ)ν λόγου

Ζ11 ~ε έν έμΟL ΧΡLστός' XOCL ώς πεLνων &.εL τοΤς g,μπροσθεν έπεκτεΙνεΤOCL λέγων, Ούχ δΤL ~~Ύ) g,λocβον ~ ~~Ύ) τετελεΙωμOCL,

έocυτον ΠΡΟΤLθένOCL τη όρέξεL των &.κουόντων ό κύΡLος, δς

τρέχω ~ε ~νoc κocτocλιχβω. ~ε~όσθω γαρ ~μΤν κocτ' έξουσ(ocν

ΕΙ ~~ χp~ ΤLγος

τολμΎ)ρου κocθιχΨocσθOCL λόγου, τιχχoc μΟL

XOCL

~oκεΤ ~LcX του κocτα τ~ν &.pετ~ν τε

XOCL άγLocσμος κocτocβocΙνων XOCL

έγεν~θΎ) ~μΤν σοφΙoc &.πο θεου ~LΚOCLοσύνΎ) τε

5 XOCL

&.πολύτρωσLς &'λλα

XOCL

&ρτος έξ ούρocνου

00 ~LΨ~ν όμολογεΤ ΔocβL~ g,ν ΤLνL Ψocλμcμ~ΙCf, το μOCΚOCΡLστον τουτο τ~ς Ψυχ~ς πιχθος -r προσεγγΙζομεν, ο{)τω καΙ 10 τc7> μακαρΙ βΙ κατα. τ~ν λύΠ'Υ)ν πά.θεL συμμεμLγμέν'Υ)ν.

OL έλε~μoνες, l)ΤL αύτοΙ έλε'Υ)θ~σονταL. ~ μεν οδν πρόχεφος

~ μεν γα.ρ των καλων ΚΟLνωνΙα πίiσLν όμοΙως καΙ έχθρο'Lς

του Ρ'Υ)του 8Lά.νΟLαΠΡΟς το φLλά.λλ'Υ)λόν τε καΙ συμπαθες

καΙ φΙλΟLς σπου8ά.ζεταL· το 8ε των άνLαρων ΚΟLνωνε'Lν έθέλεLν

5 προκαλεLταL τον &νθρωπον 8Lα.το &νLσόν τε καΙ άνώμαλον των

5 μόνων ~8LOV των τη άγά.πη κεκρατημένων έστΙν. άλλα. μ~ν

του βΙου πραγμά.των, ού πά.ντων έν το'Lς όμΟΙΟLς βLοτευόντων

πάντων ώμολόγ'Υ)ταL των κατα. τον βΙον τουτον έΠLτη8ευομένων

οϋτε κατα. τ~ν άξΙαν οϋτε κατα. τ~ν του σώματος κατασκευ~ν

~ άγά.π'Υ) το ΚΡά.ΤLστον εΤναL' έπΙτασLς 8ε άγά.ΠΎjς ό ~λεoς.

οϋτε κατα. τ~ν λΟLπ~ν πεΡLουσΙαν. μεμέΡLσταL γα.ρ ώς τα.

κυρΙως &ρα μακαΡLστος ό έν τη ΤΟLαύτη 8LαθέσεL τ~ν Ψυχ~ν ~χων, ώς του άκροτά.του κατα. τ~ν άpετ~ν έφαπτόμενος.

πολλα. 8Lα. των έναντΙων ό βΙος, 80υλεΙιf καΙ κυΡLόΤ'Υ)ΤL, 10 πλoύτ~ καΙ πενΙιf, 8όξη καΙ άΤLμΙιf, σαθρόΤ'Υ)η σώματος καΙ

εύεξΙιf, καΙ πίiσL το'Lς ΤΟLούΤΟLς 8LασΧLζόμενος. ώς &ν οδν εΙς

10

καΙ μ'Υ)8εΙς έν μόναLς ταLς δλαLζ τ~ν άpετ~ν θεωρεΙτω· οδτω γα.ρ &ν ού παντος ε~'Y) κατόρθωμα το ΤΟLουτον πλ~ν του

~σoν ~λθΟL τι{> πλεονεκτουνΤL το ύστερούμενον καΙ άναπλ'Υ)­

8ύναμΙν ΤLνα προς εύΠΟL'tαν ~χoντoς. άλλά μΟL 80κεΊ: 8LκαLό­

ρωθεΙ'Υ) το λε'Lπον τι{> πεΡLττεύονΤL νομοθετεΊ: το'Lς άνθρώΠΟLς

τερον έν προαφέσεL το ΤΟLουτον βλέπεLν. ό γα.ρ θελ~σας το

έπΙ των κατα8εεστέρων τον ~λεoν. ού γα.ρ ~σΤLν &λλως προς

άγαθον μόνον, κωλυθεΙς 8ε προς το καλον τι{> μ~ 8ύνασθαL,

15 θεραπεΙαν τ~ς συμφopίiς του πέλας όρμ~σαL μ~ έλέου τ~ν

15 κατ' ού8εν έλαττουταL τη τ~ς Ψυχ~ς 8LαθέσεL του 8Lα. των

Ψυχ~ν προς τ~ν ΤΟLαύτην όpμ~ν έκμαλά.ξαντος· έκ γα.ρ του

1253 Μ. ~pγων τ~ν γνώμ'Υ)ν 8εΙξαντος. δσον μεν οδν κέρ80ς έστΙ τι{>

έναντΙου τη άΠ'Y)νεΙιf νοε'LταL ό ~λεoς. ώς οδν ό άΠ'YJν~ς τε καΙ

βΙ~ εΙ προς τουτό ΤLς έκλαμβάνΟL του

&γΡLος

8LάνΟLαν πεΡLττον &ν ε~'Y) 8LεξLέναL, φανερων ()ντων καΙ το'!:ς

άπροσπέλαστός

έσΤL

το'Lς

έγγΙζουσLν,

οδτως

ό

συμπαθ~ς τε καΙ έλε~μων κατακΙρναταΙ πως τη 8LαθέσεL 20 προς το 8εόμενον, έκε'Lνο τι{> λυπoυμέν~ γLνόμενος

8 έΠLζ'Υ)τε'L

~ άνLωμέν'Υ) 8Lά.νΟLα. καΙ ~σΤLν ό ~λεoς, ώς &ν ΤLς δp~ πεΡLλαβων έρμ'Υ)νεύσεLεν, έκούσLος λύπ'Υ) έπ' άλλΟΤΡΙΟLς κακο'Lς συνL-

25 τά.χα

ν'Υ)ΠΙΟLς των

έκ τ~ς

συμβoυλ~ς ταύτης τι{>

βΙ~

20 κατορθουμένων. εl γα.ρ πίiσL καθ' ύπόθεσLν ~ ΤΟLαύτ'Υ) τ~ς

- "

Ψ υΧ'Υ)ς

εγγενΟLΤΟ

\

προς

\

το

'λ'

ε

αττουμενον

Ι

σχεσLς,

,

Ι

ουκετ

,

,\

αν

ε~'Y) το ύπερέχον καΙ έλαττούμενον' ούκέΤL προς τα. έναντΙα των όνομά.των ό βΙος 8Lενεχθ~σεταL' ούκ άνLάσεL πενΙα τον

ι

σταμεν'Υ).

Et

κομL8η

μακαΡLσμου τ~ν

8ε ούκ άΚΡLβως τ~ν 8LάνΟLαν αύτου παpεστ~σαμεν, &ν

&λλ~

λόγ~

8Lερμ'Υ)νευθεΙ'Υ)

σαφέστερον.

~λεός

&νθρωπον'

ού

ταπεLνώσεL

80υλεΙα'

ού

λυπ~σεL

άημΙα'

25 πά.ντα γα.ρ ~σταL πίiσL ΚΟLνά, καΙ ΙσονομΙα καΙ Ισ'Υ)γορΙα τι{>

έσΤLν ~ έπΙ των 8υσφορούντων έπΙ ησLν άνLαρο'Lς άγαΠ'Y)ηκ~

βΙ~ των άνθρώπων έμπολLτεύσεταL, έκουσΙως του πεΡLττεύον­

συν8Lά.θεσLς. &σπερ γα.ρ το άΠ'Υ)νές τε καΙ θ'Υ)ΡLω8ες άπο του.

τος προς το λε'!:πον έξLσουμένου. εl 8ε τουτο γένΟLΤΟ, ούκέτ'

ι

\,

\

,Ι

,Ι

"

Ι

-,

Ι

(

μLσους τας αφορμας εχεL, ουτως εκφυεταL πως Τ'Υ)ς αγαΠ'Υ)ς ο

&ν ύπολεLφθεΙ'Υ) ΤLς άπεχθεΙας ύπόθεσLς' άργος ό φθόνος,

~λεoς, ούκ &ν γενόμενος εt μ~ έκ ταύΤ'Υ)ς. καΙ ε~ ΤLς άΚΡLβως Ι το

5 προσκαλεLτα~ Ψν 13 λε~πόμενo_ν Ψν (cf 127.27) 14 τον: το ν 15 έλέω νΜ 18 πρoσεγγΙζoυσ~ν Φ 19 κατακφνα.ταΙ Φν 20 το: τον Φ (cf 127, 21; 154, 8-9) έκεΙν~ ν γενόμενος ν 21 8~ocνo~α: ψυχή νΜΖ 25 αν: έν νΜ 26 ~ om Ψν 28 της: καΙ V έξ Μ 29 γ~νόμενoς νΜ τ~ν ά:ρχ~ν ~σχε post ταύτης add VMCEZ γένo~τo add W (cf Or dom 10, 2)

post

έλέου

coll νΜ 5 μόνων CS:

2 συνεζευγμένην νΜ

4

ΙΙ- 1 3)

μόνον ΦΨν τη om W έπ~τη8ευμocτων νΜ ι ι οό παντος W02Z:

έθέλε~ν

6 όμοom νΜ οό πOCντως Ψν) το τo~oυτo κατόρθωμα Φ 15 τη om ν 16 έστ~ κέρ80ς Φ 17 έκλαμβocνε~ ν 22 το post καΙ add νΜ ένανηούμενα W 26 έμπoλ~τεύετα~ νν 26-27 περ~ττεύoντoς: λεΙποντος CS πoλ~τεύoντoς ν 27 λεLπον: περ~σσευoν C (cf 126, κο~νωνεLν Φ λογεLτα~ W

DE BEATITUDINIBUS

Ι28

\

νεκρον

\...

το

~

μι.σος,

,~

υπεροριος

ΎJ

ORATIO V

,\

μνΎJσικα.κια.,

το

ψ"'~

ευοος,

~

λόγιμ κα.τΙΙ το ~υνα.τOν έγχεφ~σωμεν. Μα.κιΧριο!. οΙ έλε~μoνες,

ΎJ

ιΧπιΧτη, δ πόλεμος, &περ gyyOVoι. πιΧντα. τ~ς του πλεΙονος

6η

έπιθυμΙα.ς

ύψΎJλoτέρων έν Τ