Van Dale Groot Vergelijkingen woordenboek. Большой словарь сравнений фан Дале [PDF]

Zitiervorschau

'г н ш

Groot Vergelijkingen woordenboek Verklaring en herkomst van vergelijkingen door Ton den Boon

Ф Viui I )»!(• I.i'xico^çnilir I II п ’èra;newatervan de kolkende rivier.

d i e p a ls a a r d e

A A It t> it I I

'l ' I

I

a a r d e d ie p

I

iiiird e d iep

aard ezw art

D ie p a ls d e aard e.

Z w a r t als a ard e, m .n . p ik z w a rt. D e v e r g e lijk in g b e r u s t o p d e d o n k e r e

• K. Geerds, ‘Wat je leest’: En gij, o ogen aarilediep in papier, / herbergend het wondere brevier / dat als door onzichtbare hand / overmorst door een morsdode / morse schrijft wat je leest dat er staat.

I

k le u r v a n g ro n d . • D icht bij de rivier vinden we zandkleurige klei, maar verderop is de klei aardezwart. • Een uil school weg in de aardezwarte nacht.

aardedonker

I

iijir d e d o n k e r

I

aardezw art

a a s g ie y

c ir k e le n a ls e e n a a s g ie r

IJon ker als a a rd e , p ik d o n k e r.

In k r in g e n v lie g e n b o v e n ie ts , w a c h te n d

D e v e r g e lijk in g b e r u s t o p d e d o n k e r e

o p h e t m o m e n t d a t e en w a a r g e n o m e n

k le u r v a n g ro n d .

p r o o i d o o d o f v e r z w a k t is e n k a n w o r d e n

• |. de Hartog, ‘Het koninkrijk van de vrede’: De nacht was aardedonker. Boven het geforceerde gieren van de motor van de vrachtwagen uit kon zij het gesjirp van tropische krekels horen, o f wat ze ook waren, als een eindeloos, eentonig gerol van dobbelstenen. • De eerste mensen woonden in aardedonkere spelonken. • Het lukte hem niet in de aardedonkere grot een weg te vinden naar de uitgang.

o p g e g e te n ; v o o r a l fig u u rlijk : a fw a ch te n d , m a a r d r e ig e n d in d e b u u r t v a n e e n m o g e lijk e p r o o i b lijv e n . D e v e r g e lijk in g b e r u s t o p h e t k e n m e rk e n d e g e d r a g v a n g ie re n . O o k v a a k in V a ria n ten m e t ‘a a s g ie r ’ in h e t m e e rv o u d . • W e reizen door een oorlogsgebied waarin het wem elt van de tanks en Soldaten, terwijl bommenwerpers als aasgieren boven onze hoofden cirkelen. • Een loverboy cirkelde dagenlang als een aasgier om haar heen in de veronderstelling dat ze door alle recente tegenslagen in haar ieven inm iddels wel zo murw zou zijn dat ze op zijn avances zou ingaan. • Dagenlang cirkelen journalisten van alle kranten en omroepen als aasgieren boven de partij, op zoek naar een schandaal. • Doodsgedachten en zelfm oordplannen cir­ kelen als aasgieren door mijn overspannen brein.

aardew erk

v e r b r ijz e le n a ls a a r d e w e r k G e h e e l e n al v e r b r ijz e le n . D e v e r g e lijk in g is g e b a s e e rd o p O p e n b a r in g e n 2:26-27: ‘W ie o v e rw in t e n m ij n a v o lg t to t h e t e in d e , z a l ik m a c h t g e v e n o v e r a lle v o lk e n . M et e en ijz e r e n herd e r s s t a f z a l h ij h e n h o e d e n , a ls a a r d e ­ w e rk w o rd e n z e v e r b r ijz e ld .’ D e v e r g e ­

I

l ijk in g w o r d t v o o ra l in B ijb e ls tu d ie s e.d.

Abraham

a a n g e tro ffe n . In v rij g e b r u ik in d e alge-

o u d a ls A b r a h a m

m e n e ta al w o r d e n so m s V a ria n te n als ‘k a p o ts la a n ’ e n ‘s t u k s la a n ’ g e b r u ik t. D e

H eel e r g o u d , z o w e l v a n m e n s e n als

v e r g e lijk in g b e r u s t o p d e b r e e k b a a rh e id

zaken gezegd .

v an a a rd e w e r k , d a t e e n m a a l g e b r o k e n

D e v e r g e lijk in g b e r u s t o p d e h o g e leef-

n ie t h e r s te ld k a n w o rd e n en d a n d u s

tijd van A b r a h a m , e en v a n o u d te s ta -

w a a r d e lo o s is.

m c n l Ische fig u r c n d ie e en re sp e c ta -

I

^ IIII A II A M

b e le le e ftijd b e re ik te n ; d e h o g e le e ftijd

v e r g e lijk in g b e r u s t lo u te r o p k la n k o v e r-

v a n A b r a h a m is id io m a tis c h g e w o rd e n

e e n k o m s t e n h e e ft e e n a b s u r d k a rak ter.

d a n k z ij h e t fe it d a t h ij v o lg e n s d e B ijb el p a s o p h o n d e r d ja r ig e le e ftijd z ijn e e rste

a b u i s a ls e e n m u i s » m u is

k in d v e r w e k te . • Het kapitalisme is al zo oud als Abraham.

I I

absorberen

achtbaan

a ls e e n a c h t b a a n S n el e n v o l a fw is s e lin g . D e b e p a lin g w o r d t v o o ra l g e c o m b i­

ab so rb eren

n e e r d m e t b e w e g in g s w e r k w o o r d e n , bv.

O p s lo r p e n , in z ie h o p n e m e n , z o w e l lette r lijk g e z e g d v a n s to ffe n e n m a te r ia ­

‘o m h o o g g a a n , o m la a g g a a n , v o o r tra z e n ,

le n d ie v o c h t o p n e m e n als fig u u r lijk v an

v o o r td e n d e r e n als e e n a c h tb a a n ’. Er is

p e rs o n e n d ie in fo r m a tie o p n e m e n .

z o v e e l v a r ia tie in d e v e r g e lijk in g s b a s is

H et w o o r d w o r d t - z o w e l in d e le tte r lijk e

d a t g e e n v a n d e V a ria n ten a ls v e r g e lij­

a ls in d e fig u u r lijk e b e te k e n is -g e c o m b i-

k in g in g e b u r g e r d is.

n e e rd m e t h e t v e r s te r k e n d e e le m e n t ‘als

• Het bloed raasde als een achtbaan door haar bloedvaten. • Mijn leven is op- en neergegaan als een achtbaan. • Management Team, 25-7-2006: W ij werken in een markt die beweegt als een achtbaan. Maar dat zorgt er wel voor dat je voortdurend wordt uitgedaagd om als bedrijf te blijven veränderen. • Het boek leest als een achtbaan en is geen moment saai of langdradig.

e e n s p o n s ’. a b s o r b e r e n a ls e e n s p o n s » sp o n s

I

abstracF

a b stra ct G ee n v e r b a n d h o u d e n d m e t, lo s v a n d e w e r k e lijk h e id .

e e n l e v e n a ls e e n a c h t b a a n

H et a d je c tie f w o r d t w e l g e c o m b i­ n e e rd m e t n a m e n v a n b e k e n d e n on -fi-

Een z e e r d y n a m is c h le v e n , e e n le v e n v o l

g u ra tie v e b e e id e n d k u n s te n a a r s , bv.

p ie k e n e n d a le n .

‘a b s tra c t a ls e e n (sc h ild e r ij van ) M ale-

D e v e r g e lijk in g is g e b a s e e r d o p h e t

v it s j’ e n m e t n a m e n v a n d e a b stra cte

b e e id v a n h e t b o c h tig e k a ra k te r e n de

k u n s te n (d an s, m u z ie k ), bv. ‘a b s tr a c t a ls

h o o g te v e r s c h ille n v a n d e a ch tb a a n .

e e n d a n s v o o r s t e llin g ’ ; d e v e r g e lijk in g

• Toen hij in de City in Londen werkte, leidde hij een leven als een achtbaan. • Met zijn vriendin, die bepaald niet gelijkm oedig genoemd kon worden, had hij een leven als een achtbaan. Maar moe dat hij ervan werd!

‘a b s tra c t a ls m u z ie k ’ is m in o f m e e r con v e n tio n e e l. a b s t r a c t a ls m u z i e k » m u z ie k

I

a b u is

I

a b u is

achterdeur

a ls e e n a c h t e r d e u r

le ts v e r k e e rd o p v a tte n d .

P u u r v e r s te r k e n d e v e r g e lijk in g m e t de

H et a d je c tie f w o r d t w e l g e c o m b in e e rd

b e te k e n is : erg.

m e t ‘ m u is ’ : ‘abviis a ls een m u is ’ ; d e z e

A H S I I I I II I

II I

N

J. \

• Britney mag dan blond zijn, maar zo dom als het achtereind van een varken is ze zeker niet. Dat ze op het moment eventjes de weg kwijt is, is wel voor iedereen duidelijk. • Het Parool, 24-1-2002: Dit is een dom beleid, waarbij men ervan uitgaat dat de burgers nog domm er zijn dan het achtereind van mestsproeiende varkens.

V e r g e lijk in g e n m e t ‘als e e n a c h te r d e u r ’ z ij n e e n u it b r e id in g v a n ‘a ls e e n d e u r ’ ■/.oals in ‘g e k , m a f, z o t a ls e e n d e u r ’. M eesta l b e tr e ft h e t a d je c tie v e n m e t e en o n g u n s t ig e b e te k e n is d ie m e t ‘als e en a c h te r d e u r ’ g e c o m b in e e r d w o rd e n . D e u itd r u k k in g ‘a ls e e n d e u r ’ g a a t v e rm o e (le lijk te r u g o p e en o u d , in m id d e ls n ie t tn cer g a n g b a a r w o o r d ‘d e u r ’, d a t ‘d w a a s ’

s to m a ls h e t a c h t e r e in d v a n e e n к о е

b e te k e n t, v e r g e lijk bv. h e t n o g ste e d s

E rg sto m .

g a n g b a r e D u its e w o o r d ‘T o r ’ (‘ie m a n d (1 ie

D e v e r g e lijk in g is e e n v e r s te r k in g v an

g e k , d w a a s i s ’). ‘ Z o g e k als e e n ach-

‘s to m a ls e en к о е ’.

le r d e u r ’ is a ls v e r g e lijk in g a lg e m e e n

• Hij is een zuiplap en bovendien zo stom als het achtereind van een кое.

g a n g b a a r g e w o rd e n . • Zo gek als een achterdeur. • Zo achterlijk, zo dronken, zo lomp, zo stoned, zo zat, zo zot als een achterdeur. • (in België) Zo heet, zo geil als een achter­ deur. • B. Kouba, ‘De Beigen en hun breinen’ op Recensieweb, 6-6-2007: Als wij Vlamingen zo zat als een patat zijn dan zijn we poepeloerezat in tegenstelling tot ju llie Nederlanders die dan stomdronken zijn, als wij zo zot als een achterdeur zijn ju llie stapelgek. • De jeugd van tegenwoordig loopt stoned rond, zo geil als een achterdeur en met een gedragsprobleem van hier tot Tokio.

I

Sto m a ls h e t a c h t e r e in d v a n e e n v a r ­ ken E rg sto m . D e v e r g e lijk in g is e e n v e r s te r k in g v an ‘s to m a ls e e n v a r k e n ’. • Trouw, 4-11-1995: zijn familie, al voor de oorlog zo fout als de pest, had een zekere status in het stadje en zijn twee zusters waren brutaal en mooi. Weliswaar zo stom als het achtereind van een varken, maar het was niet de intelligentie waarmee je hoog klom op de populariteitsladder van de school.

a c h t e r e in d

I

a c h t e r lijk

Naarmate hij ouder werd, werden de stukken van de criticus zo zuur als azijn. >Na zijn scheiding werd het leven zuur als azijn.

I

[

a zijn zu u r

b a a sje

d r u k a ls e e n b a a s je E rg d r u k , s te e d s b e z ig , z o a ls e e n k le in e

a z ijn z u u r

z e lfs ta n d ig e ; so m s g e b r u ik t m e t d e b ij-

E rg zu u r, z o a ls a z ijn , z u u r a ls a zijn .

g e d a c h te d a t d e a c tiv ite it n ie t e ffic ië n t is.

• Ik houd niet van mierzoete maar ook niet van azijnzure • NRC, 30-4-1998: Het boek kreeg lauwe, soms azijnzure kritieken.

[

O o k w e l in Varianten w aarin ‘b a a s je ’ verv a n g e n is d o o r e e n u itg e b r e id e v a ria n t als ‘b e z ig b a a s je ’. • A. Zuiderent, ‘In niets’ in ‘Jij als geen ander’, 2000: (...) je gin g aardbeien plukken, / plantsoenhekjes verven, naar het wielrennen kijken, / de piano bespelen, was gelukkig om niets, / ongelukkig om niets, werd behandeld voor niets, / gin g het huis uit, had het druk als een baasje van niets, / dus je weet wat je krijgt, nu je ailes gehad hebt

azuur

b la u w a ls a z u u r H e m e lsb la u w , a zu urbla uw . D e v e r g e lijk in g b e r u s t o p a ss o c ia tie m e t d e b la u w e v e r f o f k le u r s t o f d ie oor-

(...).

s p r o n k e lijk u it h e t (b lau w e) a z u u r s te e n

• Hij is tegenwoordig zo druk als een baasje zonder knecht. • (scherts.) Ik heb het vandaag zo druk als een baasje zonder werk.

w e r d b e re id . • Haar ogen zijn blauw als azuur. • De zee strekt zich bij zonovergoten dagen blauw als azuur m t voor de Zuid-Franse kust.

I

I baby

a zu u rb la u w

b la n k a ls e e n b a b y H e le m a a l zu iv e r, z o w e l in d e b e te k e n is h e le m a a l o n s c h u ld ig als in d e b e te k e n is

a z u u r b la u w

v o ls tr e k t o n b e v o o ro o rd e e ld .

H e m e lsb la u w , b la u w a ls azuur. D e v e r g e lijk in g b e r u s t o p a ss o c ia tie

In d e v e r g e lijk in g flg u r e e r t ‘b la n k ’ in d e

m e t d e b la u w e v e r f o f k le u r s t o f d ie oor-

f ig u u r lijk e b e te k e n is ‘r e in ’, ‘o n b e s c h re -

s p r o n k e lijk u it a z u u r s te e n w e rd b e re id .

v e n ’. • AD, 23-11-1993: Ikwas m ijnhanden in onschuld, ik ben zo blank als een baby. • Ik ken hem nog nauwelijks, dus ik b en nog zo blank als een baby.

• de Volkskrant, 15-1-2003; Ik denk graag aan haar terug, aan dit veertienjarige meisje, dat altijd in het zwart gekleed g in g -la n g e zwarte rok, zwarte blouse, zwarte hoofdd o e k -e n dat toch zo ’n lelieblank gezicht had. en azuurblauwe o^en. • AD, 19-7-2003: Bepakt en bezakt met para­ sol, zonnebrandcrème en handdoek togen we opgewekt naar het strand. Ik was wel wat bang dat ik voor gek zou lopen met mijn Hollandse bleke velletjc, maar op het strand aangckomcn was ik dat op slagver-

A / 1 1 N / I I I I II

b lij a ls e e n b a b y H eel e r g b lij. D e v e r g e lijk in g is e e n a llite r e r e n d e v a ri­ a n t o p d e a lg e m e n e r g e b r u ik te v e r g e lij­ k in g ‘ b lij a ls e en k in d ’.

I

• Hij is inmiddels de zeventig gepasseerd, maar nog steeds blij als een baby met elke nieuwe dag. • I'rouw, 14-6-2003: We zien op een foto presi­ dent Poetin met een lichtblauwe halsdoek zo blij als een baby in de camera kijken.

bId ot a ls e e n ( p a s g e b o r e n ) b a b y

H e le m a a l h u lp e lo o s , v o o r a l g e z e g d v an p a tie n te n . • Trouw, 13-9-2002: Ik ben twee jaar ziek geweest en heb op het dieptepunt tien dagen in coma gelegen. Ik was zo hulpeloos als een baby.

j a n k e n a ls e e n b a b y

(n iet a lg e m e e n ) h e le m a a l b lo o t, zo a ls

E rg ja n k e n , v a a k m e t d e b ijg e d a c h t e d a t

ci'n z u ig e lin g , m e t d e b ijg e d a c h t e aan

d it a a n s te lle r ig o f z e u r d e r ig is.

o iis e h u ld , n a a k t a ls een baby. ( )ok w e l in V a ria n ten w a a rin ‘b a b y ’ w o rd t v e r v a n g e n d o o r e e n b e te k e n is viM’w a n t w o o r d , bv. ‘b lo o t als e e n (pasgel)oren) k in d ’.

H'lad a ls e e n b a b y

• Toen hij te horen kreeg dat hij ontslagen zou worden, jankte hij als een baby. • Toen de bedelaar las dat hij de lotto gewon­ nen had, heeft hij eerst vijf minuten liggen janken als een baby. Zo blij was hij. • AD, 26-1-2002: Ikjankte als een baby, ontroostbaar.

I le le m a a l g la d , v o o r a l g e z e g d v a n m e n ­ sen z o n d e r lic h a a m s b e h a r in g .

n a a k t a ls e e n b a b y

I )e v e r g e lijk in g b e r u s t o p d e v e r sc h ij-

H e le m a a l n a a k t, z o a ls e e n p a s g e b o re n

n i rig sv o rm v a n d e m e e s te z u ig e lin g e n ,

b a b y , p ie m e ln a a k t.

(li(! bij h u n g e b o o r te n o g n a u w e lijk s lic h a a m s b e h a r in g h e b b e n . • Spunk, 29-1-2003: Plotseling blijkt iedereen van onderen zo glad als een baby. Vriencl innen, vreemden, zelfs vrienden (mannen (Ius, ja mannen. Denk daar maar eens even over na).

• Zij was bereid om naakt als een baby te poseren, als het maar voor een goed doel was.

o n s c h u l d i g a ls e e n b a b y H e le m a a l o n s c h u ld ig , o n sc h u ld ig a ls een lam m etje. D e v e r g e lijk in g b e r u s t o p d e a s s o c ia tie

Iiiiile n a ls e e n b a b y

v a n p a s g e b o r e n m e n s e n k in d e r e n m e t

lii'g e n v o o ra l o n tro o s tb a a r h u ile n ,

o n s c h u ld .

m e e sta l g e z e g d v a n m e n s e n e n d a n

• Jarenlang had hij vastgezeten, maar na de heropening van de zaak bleek hij zo onschuldig als een baby.

sorns g e b r u ik t a ls e e n v rij n e g a tie v e o r n s e h r ijv in g v a n o v e rd r e v e n h u ile n o f h u ile n a ls o f m e n z ijn o f h a a r e m o tie s n iet o n d e r c o n tr o le h eeft. • I)oor de aanhoudende persoonlijke tegen­ slagen, het faillissement en de dood van zi jn vader kwam ten slotte op een avond nlle eilende er in een keer uit en huilde hij, huilde hij als een baby, uren en uren, tot er geen traan meer over was. • De loser, eerst zijn verkering uitmaken en ilan huilen als een baby omdat ze hem niet nicer terugwill • I Id Parool, 22-12-1993: Ik kende hem als een m ocdig man. Nu zag ik dat hij als een baby huiUlc, oncontroleei'baar.

I iiilp c lo o s a ls e e n b a b y

s la p e n a ls e e n b a b y G o e d sla p e n , tijd e n s d e sla a p n ie t g e h in d erd w o rd en door zo rgen . D e v e r g e lijk in g b e r u s t o p h e t b e e id v a n b a b y ’ s a ls o n s c h u ld ig e w e z e n s , d ie n o g in sta a t z ijn d e sla a p d e r re c h tv a a r d ig e n te sla p e n . • Een tijdje geleden stormden plotseling twee gewapende mannen ons huis binnen. Ze sleurden mijn vrouw de kamer uit en probeerden haar te verkrachten. Gelukkig kon ze bij haar revolver komen en wist een viin hcn If rakcn. De aanvallers renden toen

:tfl I I' AIIV

de gang uit en ik ging ze achterna. Eerst schoot ik de gewonde man dood en toen de tweede. “ Kan je nog met je geweten leven”, wilde de programm aleider weten. “ ik slaap ais een baby, het deed me n iks”, zei de man. I Het Parool, 9-4-1994: Ik slaap ais een baby. Ik ben alleen wakker om te plassen.

I

• Dankzij Photoshop hebben modellen tegenwoordig een babygladde huid, een perfect figuur en een perfecte huidtint. • AD, 5-9-1998: Seheermessen zijn er in alle soorten en maten: met veiligheidstralies voor de mesjes, zwenkende scheerhoofden, straktrekkende ribbels en lubrastrips. De vraag is of het scheren er m et alle techni­ sche snu^es gemakkelijker op is geworden. O fvolstaat een plastic wegwerpkrabbertje voor een babygladdebmA^.

b ab yb illetjes

e e n h u id a is b a b y b ille t je s Een e r g g la d d e , z a c h t a a n v o e le n d e h u id . • de Volkskrant, 6-11-1999: Een Franse vrien­ din van m ij, ongeveer de mooiste vrouw van het land, met een huid ais babybille^es en prächtig blauwzwart haar, werd aan hem voorgesteld.

I

b a b y h u id je

g la d a ls e e n b a b y h u id je E rg g la d , g e z e g d v a n e g a le o p p e rv la k k e n , v o o r a l v a n e e n g la d g e s c h o r e n h u id o p p e rv la k , baby glad. O o k in V a ria n ten w a a r in ‘b a b y h u id je ’

g la d a is b a b y b ille t je s

v e r v a n g e n is d o o r e e n s y n o n ie m als

E rg g la d , g e z e g d v a n e g a le o p p e rv la k -

‘b a b y v e lle t je ’.

k e n , v o o r a l v an e e n g la d g e s c h o r e n h u id -

• Je kunt een parketvloer zo glad als een babyhuidje schüren.

op p erv la k ,^ /flí¿ a is een babyhu id je, babyglad. O o k in V a ria n ten w a a r in ‘b a b y b ille t je s ’ v e r v a n g e n is d o o r e e n s y n o n ie m ais ‘e en

z a c h t a ls e e n b a b y h u id je

b a b y k o n t je ’ o f ‘e e n k in d e r k o n t je ’.

E rg z a c h t, v o o r a l g e z e g d v a n d e h u id en v a n s to ffe n d ie e e n a a n g e n a m e z in tu ig lijk e g e w a a r w o r d in g te w e e g b r e n g e n ,

I

b a b y b la u w

baby zach t. • Na de schoonheidsbehandeling voelt uw huid weer zo zacht als een babyhuidje.

b a b y b la u w L ich tb la u w , z o a ls d e k le u r b la u w d ie g e a s s o c ie e r d w o r d t m e t p a s g e b o re n jo n g e tje s. • Trouw, 26-3-2003: Snoeperige kleurtjes als roze en babyblauw. • de Volkskrant, 3-2-2003: Een Italiaanse seksbom met grote babyblauwe ogen, lange wimpers en een decollete dat honden doet huilen.

I

I b a b y roze babyroze L ic h tro ze , z o a ls d e k le u r ro z e d ie g e a s ­ so c ie e rd w o r d t m e t p a s g e b o r e n m e is je s . • Het Parool, 31-8-1998: Ze is^ehuld in een babyroze babydoll met daaronder een pikant roze slipje.

b a b y g la d

I

b a b y g la d E rg g la d , v o o ra l g e z e g d van een e g a a l, g la d g e s c h o r e n h u id o p p c r v la k ,

a ls

babyzacht

babybilletjes. II Л M Y 111 I I I

I I I Ч

babyzacht

; { (>'

"

lirg z a c h t, z o a ls e en b a b y h u id , z a c h t a ls

• Als het licht siecht is, ziet elke presentatie em it als bagger.

c m b aby hu id je. • Droge, ruwe handen worden weer babyzacAf dankzij deze crème. • AD, 24-7-2002: Een struisvogelhoofd heb ik nog niet, dus waarom zou ik bagatelli•seren; Antilliaanse en Marokkaanse jongeren komen inderdaad niet enkel zo babyzachtm aanraking met justitie. Echter om nu meteen een pseudo-wetenschappelijke relatie te gaan leggen tussen etniciteit en criminaliteit, gaat mij te ver.

s lo o m a ls b a g g e r H eel e r g slo o m , v o o r a l g e z e g d in v e r ­ b a n d m e t d e o v e r d r a c h t v a n d ata. D e v e r g e lijk in g b e r u s t o p d e tra g e verp la a ts in g v a n d ik v lo e ib a r e s u b s ta n tie s a ls b a g g e r e n m o d d er. • Sommige games zijn om onverklaarbare redenen sloom als bagger.

t r a a g a ls b a g g e r

I

b ad

H eel e r g tra a g , v o o r a l g e z e g d in v e r ­ b a n d m e t d e o v e r d r a c h t v a n d a ta , baggertraag.

til s e e n w a r t n b a d Z t'er a a n g e n a a m , v o o r a l g e z e g d v a n to a ­

D e v e r g e lijk in g b e r u s t o p d e tr a g e ver-

st an d en .

p la a ts in g v a n d ik v lo e ib a r e s u b s ta n tie s

I )ü v e r g e lijk in g w o r d t g e c o m b in e e r d

a ls b a g g e r e n m o d d er.

m et d iv e rs e , z e e r u ite e n lo p e n d e w e rk -

• Het downloaden van het programma gaat zo traag als bagger. • Bij sommige hotspots is het internet zo traag als bagger.

w o o rd e n d ie e e n lic h a m e lijk e o f g e e ste II j kc s e n s a tie b e n o e m e n . • lien ambiance, sfeer die aandoet als een warm bad. • De liefde die hij na zeven kille jaren ervoer, voelde als een warm bad na een lange tocht iluorde vrieskou. • NIIC, 18-1-1999: Collectieve morele verontwaardiging is als een warm je wilt er niet meer uit, de wereld wordt één grote, stille optocht. • I)e m uziek van Grieg is weldadig als een warm bad voor het gehoor. • AI5, 15-9-2003: Ik voel me overal thuis (...). New York is een fantastische plaats, waar je i nspiratie vindt met elke blik die je om je h stie r

I I

b a lib r u in

b a lle t je

b l a u w a ls e e n b a l l e t j e E rg b la u w (d ro n k e n ), s to m d ro n k e n .

li a l i h r u i n

D e v e r g e lijk in g w e e r s p ie g e lt e e n asso-

(Irijs b r u in .

c ia tie p a tr o o n , w a a r b ij d r o n k e n s c h a p

I )(; v e r g e lijk in g b e r u s t o p d e g r ijs b r u in e

g e a s s o c ie e r d w o r d t m e t z a k e n d ie ro n d -

k le u r d ie k e n m e r k e n d is v o o r B alin e se

d r a a ie n , w e n te le n .

nii’ iib e le n , k u n s tv o o r w e r p e n e.d.

• Nadat hij da winstwaarschuwing had afgegeven, ging de financieel directeur naar het café, dat hij pas tagen middernacht verliet, zo blauw als een bailete.

• V.cn balibruine\aàe\L!LSt. • HaUbruinleer.

I

h alk en

d r o n k e n a ls e e n b a l l e t j e E rg d r o n k e n , s to m d ro n k e n .

liiilken l a m a ls e e n b a l l e t j e

/ (• iir d e r ig p r a te n , s c h re e u w e n , z in g e n (Ini lijk t o p h e t n a t u u r lijk e s t e m g e lu id

E rg la m , s to m d ro n k e n .

viin e z e ls .

D e v e r g e lijk in g b e r u s t o p h e t b e e id v a n

I l('l w o o r d w o r d t a lle e n g e c o m b in e e r d

d r o n k e n p e rs o n e n d ie n ie t m e e r o p h u n

m et ‘e z e l ’ in ‘ b a lk e n a ls e e n e z e l’.

b e n e n k u n n e n staan . • Voor het feest zouden we gaan indrinken, maar doordat we nauwelijks gegeten had­ den, was iedareen al snel zo lam als een balleg'e.

In ilk e n a ls e e n e z e l » e z e l

v e t a ls e e n li a lle t j e lirg v(’ l (d ro n k e n ), s to m d ro n k e n . I I

I

II A I I I

I I I

V arian ten w a a r in ‘h o o f d ’ v e r v a n g e n is

• We zijn eerst wezen bieren en pilsen tot we zo vet als een ballelje'tiaren en nog nauwelijks in Staat waren te lopen.

d o o r bv. ‘k o p ’. • Toen hij merkte dat ik had gezien hoc hij stiekem een flinke slok nam uit een zakflesje jenever, kreeg hij een hoofd als een ballon. • Hij heeft in Amerika snel carrière gemaakt en goed verdiend. Hij kwam dan ook terug met een vette bankrekening, maar ook het goede leven had zijn toi geëist: hij had een kop als een ballon en een bu ik als een biervat.

z a t a ls e e n b a lle t je S tro n tz a t. • Hij is zo zat als een balletje en heeft niet door dat iedereen hem lästig en vervelend vindt.

[

ballorT

l e e g lo p e n a ls e e n b a llo n b o l a ls e e n b a llo n

S iss e n d le e g lo p e n ; v o o ra l fig u u r lijk

V o lm a a k t b o lv o rm ig .

g e b r u ik t: d o o r g e b r e k a an in h o u d o f im p u ls e n g e le id e lijk aan in b o e te n aan

• Na een jarenlange strijd tegen zijn overge­ wicht, was zijn buik nog steeds zo bol als een ballon.

b e te k e n is , e n e r g ie v e r lie z e n , u it g e p u t ra ken . D e v e r g e lijk in g b e r u s t o p h e t b e e id v a n e e n le e g lo p e n d e e n d a a r d o o r ver-

d o o q j r ik k e n a ls e e n b a llo n

s c h r o m p e le n d e b a llo n .

D e o n w a a rh e id o f b e tr e k k e lijk h e id v an ie ts a a n to n e n .

• De dokter steekt een holle naald tussen de ribben door in de maag. Het gas sist eruit, hij loopt leeg als een ballon. • De DDR liep in igSg, pffft, leeg als een bal­ lon. • Hij was zowel mentaal als fysiek leeggelopen als een ballon doordat hij dagenlang niet geslapen had. • Na een vliegende Start met veel suspense, verschuift de verhaallijn naar een nevenhandeling en suddert de roman bladzijden lang voort om ten slotte als een ballon leeg te lopen.

D e v e r g e lijk in g g a a t u it v a n e e n o p g e b la z e n b a llo n : ie ts w a t h e e l w a t lijk t m a a r g r o te r s c h ijn t d a n h e t in w e r k e lijk ­ h e id is. • Idealen worden vernietigd, illusies doorgeprikt als een ballon en ten slotte laat men alle hoop op een beter leven varen. • Friesch Dagblad, 14-7-2004: Hun leven is gebouwd op een leugen, dat p rikje door als een ballon en de inhoud van hun bestaan is welbeschouwd niets.

e e n b u ik a ls e e n b a llo n

o p z w e lle n a ls e e n b a llo n

E en o p g e b la z e n b u ik .

E rg o p z w e lle n .

D e v e r g e h jk in g b e r u s t o p h e t b e e id v an

D e v e r g e lijk in g b e r u s t o p h e t b e e id v an

e e n o p g e b la z e n b a llo n .

e en b a llo n d ie g r o te r e n g r o te r w o r d t als h ij w o r d t o p g e b la z e n .

• Bij het ontwaken had hij last van krampen en een buik als een ballon. Het was duide­ lijk dat hij iets verkeerds gegeten had.

• Na haar val lijkt er eerst niet zoveel aan de hand, een paar schrammen op de wang, een pijnlijke neus, maar na een half uur begint haar gezicht op te zwellen als een ballon. • Door gasontwikkeling in de maag zweit deze op als een ballon. • AD, 3-1-1998: Toen kwamen Sint en Kerstmis (...), je kon geen koolhydraat van vet m eeronderscheiden en ondertussen zwol je op als oen ballon.

e e n h o o f d a ls e e n b a llo n E en d ik , b o h o n d , o p g e b la z e n o g e n d h o o fd , h e tz ij als lic h a a m s k e n m e r k o f als e en s y m p to o m v a n e en a a n d o e n in g . D e v e r g e lijk in g b c r u s l o p het b e e id van een ro n d e o p g e b la z e n liiillon. O o k in

II Л I I I

I I >

I

I

ro n d a ls e e n b a llo n

H e le m a a l ro n d , z o a ls e e n b a l o f b o l, rond

I le le m a a l ro n d , v o o r a l g e z e g d v a n

a ls een bal.

I ic h a a m s d e le n d ie d o o r bv. c o r p u le n tie

• Toen ik viel, maakte ik mij balrond door mijn knieën op te trekken en mijn kin naar mijn borst te brengen en zo rolde ik een eind naar beneden, zonder mij al te erg te bezeren.

ro n d z ijn , ballonron d. I )e v e r g e lijk in g b e r u s t o p a s s o c ia tie m e t (■«■n o p g e b la z e n b a llo n . • Ilet biggetje wordt vertroeteld door de kin­ deren, die hem elke dag extra voer geven, en al snel is hij zo rond als een ballon en in l'cite rijp voor de slacht. Bovendien begint hij te stinken. Er ontstaat een dilemma.

Д b a ls e n T a ls b a ls e m o p d e w o n d e

iiild ije n a ls e e n b a llo n

D ie n e n d o m fy s ie k e , m a a r m .n . m e n ta le

lir g v e r u itd ije n .

p ijn te v e r z a c h te n .

I )(! v e r g e lijk in g b e r u s t o p h e t b e e id v a n

D e v e r g e lijk in g b e r u s t o p h e t v e r z a c h -

c('n b a llo n d ie g r o te r e n g r o te r w o r d t

te n d e e ffe c t v a n b a ls e m . D e v e r g e lijk in g

h iiarm ate h ij v e r d e r w o rd t o p g e b la z e n .

w o r d t in c o m b in a tie m e t d iv e r s e w e rk w o o r d e n g e b r u ik t, bv. ‘a ls b a ls e m o p d e

• I let heelal dijt uit als een ballon.

w o n d e w e r k e n ’. V e r g e lijk o o k h e t m in ­ d e r a lg e m e n e ‘a ls z a lf o p d e w o n d e ’.

iiilr e n s p a t t e n a ls e e n b a llo n (vim ie ts w a t m o o i le e k o f v e e lb e lo v e n d

• M. Eyskens: Men zegt dat de politick een hard bedrijf is, maar er heerst hier, als bal­ sem op de wonde, veel meer dan in buitenlandse parlementen, grote collegialiteit en ook vriendschappen over de partijgrenzen heen. • de Volkskrant, 24-6-2004; Die oranjegekte is me wel opgevallen. Ik heb de indruk dat het sterker is dan voorheen. Het heeft te maken met zoeken naar dingen waar Nederland wel goed in is. Waarin is Neder­ land dan niet goed? Na het verkopen van KLM, na de dood van F ortu yn -zu lke din­ gen zaaien twijfel. Dit is als balsem op de wonde.

was) g e h e e l te n ie tg a a n , n ie t z o z e e r d o o r i n v io e d e n v a n b u it e n a f a ls w e l d o o r in te rn e fo u te n e.d. • 1)oor de comm otie rond Ay aan Hirsi Ali spatte het kabinet uiteindelijk als een bal­ lon uiteen.

I

b a llo n r o n d

liiillo n r o n d I le le m a a l ro n d , v o o ra l g e z e g d v a n Iic h a a m s d e le n d ie d o o r bv. c o r p u le n tie ro n d z ijn , rond a ls een ballon.

a ls b a ls e m v o o r d e z i e l D ie n e n d o m fy s ie k e , m a a r m .n . m e n ta le

• Mij heeft jarenlang te veel gegeten m et als resultaat dat zijn buik nu ballonrond is. • Dankzij Implantaten had ze nu ballonronde borsten. • I)oor het gebruik van prednison werd zijn gezicht ballonrond.

p ijn te v e r z a c h te n . D e v e r g e lijk in g b e r u s t o p h e t v e r z a c h te n d e e ffe c t v a n b a ls e m e n w o r d t in c o m b in a tie m e t d iv e r s e w e rk w o o r d e n g e b r u ik t, bv. ‘als b a ls e m v o o r d e z ie l z ij n ’.

I

• De aanblik van de bloeiende Kaukasus werkt altijd weer als balsem voor de ziel. • AD, 24-12-1998: Wat een paar glazen pretwatcr en gcnadeloos registrerende cam e­ ra’s w(*l niiit voor (ilkaar krijgen. Aandacht >dode

e e n k in d , a ls een la m m e tje , a ls e en

lilc>doek

p u p p y , a ls e en v e u le n ’ e n ‘b lij a ls e en jo n g e h o n d ’; o o k w e l g e c o m b in e e r d m e t

l)lc«‘k a l s e e n l i j k » l i j k

a n d e re w o o r d c n d ie m e t h e t le v e n sb e g iii, het b e g in van d e n a t u u r c y c lu s w o r-

l)lc>k e r m is k in d b lij a ls e e n k e r m is v o g e l » k e r m is v o g e l b lij a ls e e n k in d » k in d b lij a ls e e n la m m e t je » la m m e tje b lij a ls e e n v e u le n » v e u le n

s n e l a ls d e b lik s e m E rg sn e l, h lik sem sn el.

b lij a ls e e n v is » v is

D e v e r g e lijk in g b e r u s t o p d e s n e lh e id

b lij a ls e e n v lin d e r » v lin d e r

v a n d e v e r p la a ts in g v a n h e t lic h t v a n de b lik s e m . • L. Couperus, ‘Psyche’: Zij gin g snel als een pijl, snel als de bliksem, snel als het licht: zij ging snel als een gedachte. Zij ging zoo snel, dat zij heel haar wijd cirkelend rijk in een enkel uur had doorsneden.

1Ж e e n b l i k a ls e e n la s e r s t r a a l » la se rs tra a l e e n b l i k a ls e e n s f ln x » sfin x

I

I

b lik se m sch ich F

b lik sem a ls e e n b lik s e m s c h ic h t

a ls d e b lik s e m

Z e e r sn e l e n tijd e lijk , a ls een flit s .

H eel sn e l, b lik sem sn el.

• Het schoot als een bliksemschicht Aoor mij heen dat ik vergeten was afscheid te nemen.

D e v e r g e lijk in g b e r u s t o p d e s n e lh e id v a n d e v e r p la a ts in g v a n h e t lic h t v a n d e b lik s e m . V a a k g e c o m b in e e r d m e t b ew eg in g s w e r k w o o r d e n .

s n e l a ls e e n b lik s e m s c h ic h t H eel sn el.

• Als we je roepen, moet je als de bliksem komen. • Toen zijn vrouw beide dat zij pech had met de auto, sprong hij als de bliksem op de fiets en ging naar haar toe. • Bouwbedrijven zijn als de bliksem woningen gaan bouwen toen bleek dat de woning-

m it I 1.1

• Hij was snel als een bliksemschicht en liep de marathon in een nieuwe record tijd.

I

O p d e ta st, o n z e k e r e n o n d e r z o e k e n d

b lik sem sn el

z ie h v o o r tb e w e g e n d . D e v e r g e lijk in g w o r d t g e c o m b in e e r d

b lik s e m s n e l

m e t d iv e rs e (b e w e g in g s)w e rk w o o r -

E rg sn e l, s n e l a ls d e bliksem .

d e n , bv. ‘g a a n , lo p e n , s tr o m p e le n a ls e en

• Een bliksemsnel paard. • Een bliksemsnelle computer.

b lin d e m a n ’.

I

• Als een blindeman zocht hij in het duister naar zijn bril, die op de grond gevallen was.

b lin d [

b lin k e n

h lin d N iet in Staat o m te z ie n .

b lin k e n

I le t a d je c t ie f w o r d t o.a. g e c o m b in e e r d

E en g la n s v a n z ie h g e v e n .

m e t n a m e n v a n n a c h td ie r e n , bv. ‘b lin d

H et w e rk w o o r d w o r d t v o o r a l g e c o m b i­

als e e n u il, als e e n v le e r m u is ’, e n d ie re n

n e e r d m e t n a m e n v a n v o o r w e rp e n d ie

d ie (g ro te n d e e ls ) o n d e r g r o n d s le v e n , bv.

h e t lic h t h e ld e r w e e r s p ie g e le n , bv. ‘b lin ­

‘ b lin d a ls e e n m o l, a ls e e n p ier, a ls e en

k e n a ls e e n b r ilja n t, a ls e e n n ie u w e a u to ,

w o r m ’; v a n d e a lg e m e e n g a n g b a r e v e r ­

a ls e e n b ilja r tb a l in h e t m a a n lic h t’.

g e lijk in g e n m e t ‘b l i n d ’ is ‘b lin d a ls e en m o l’ h e t g e w o o n st.

b lin k e n a ls e e n d i a m a n t » d ia m a n t

b lin d a ls e e n k ip » k i p

b li n k e n a ls g o u d » g o u d

b lin d a ls e e n m o l » m o l

b lin k e n a ls e e n p a r e l » p a re l

b lin d a ls e e n p a a r d » p a a rd

b lin k e n a ls e e n s p i e g e l » s p ie g e l

b lin d a ls e e n u i l » u i l

b lin k e n a ls z i lv e r » z ilv e r

b lin d a ls e e n v i n k » v in k

b lin k e n a ls e e n z o n n e ^ e » z o n

b lin d a ls e e n v le e r m u is » v le e r m u is

I I

b lin d e

b lo e d

e e n k l e u r a ls b lo e d E en ro d e k le u r, v o o r a l g e z e g d v a n e e n

liiHlcn a ls e e n b lin d e

d o o r v e r le g e n h e id o f s c h a a m te k le u -

( ) n z e k e r en o n d e r z o e k e n d z ie h v o o r tb e -

r e n d e h u id v a n h e t g e z ic h t .

w c g e n d , z o a ls ie m a n d d ie b lin d is. • J. van Lennep, ‘F. H uyck’: “ Heden, wat ziet Bartarood!” zeide Else, Barta aanziende, die inderdaad een kleur als bloed had gekregen.

• Ms een blindetastte ik in het duister tot ik Cocl gevonden had. • I let Mehl viel uit in het grottenstelsel en tasIcnd als een blinde gingen we op zoek naar ciMi uitgang.

h e e t a ls b lo e d (n iet a lg e m e e n ) h e e t, z o a ls h e t b lo e d

I

h lin d e m a n

h Ih

k

\ l( I o

v lie g e n ’. • Hij vloog op als een bosje vliegen toen ik me tegen zijn autoriteit verzette.

I

b o t (het)^

h a r d a ls b o t

\

g e i l a ls b o t e r

Z e e r h a rd , z o a ls b o t, v o o r a l g e z e g d b ij v e r b e n in g v an w e e fs e ls .

E rg g e il, d.w .z. w e llu s tig , botergeil. D e v e r g e lijk in g b e r u s t m o g e lijk o p een

• Een abces dat langzam erhand hard als bot geworden is.

a s s o c ia tie v a n ‘g e i l’ in d e b e te k e n is ‘w e l­ l u s t i g ’ m e t ‘g e il’ in d e v r o e g e r g e w o n e b e te k e n is ‘v e t, v e t t i g ’.

I

bot

• de Volkskrant, 30-4-1999: Het verhaal ging dat als je sigarettenas in het bier gooide en het mengsel aan een raeisje te drinken gaf, dat zo’n meisje dan helemaal slap en gewillig werd, om kort te gaan: geil als boter.

Ix il

G e z e g d v a n s to m p e (n ie t-sc h e rp e ) v o o r ­ w e rp e n ; f ig u u r lijk o o k w e l g e z e g d v a n o n b e le e fd e , o n v r ie n d e lijk e o p m e r k in -

g l a d a ls b o t e r

ge n .

E rg g la d , o o k f ig u u r lijk , g e z e g d v a n

Het w o o r d w o r d t w e l g e c o m b in e e r d

m e n s e n : z e e r g e w ie k s t, n ie t te v a n g e n .

m e t n a m e n v a n s to m p e v o o r w e rp e n , bv.

• Zij maakt het beslag zo glad als boter en begint pannenkoeken te bakken. • Het is vergeefse moeite hem aan zijn woord te houden. O f hij kom t met een excuus, of hij zegt dat hij net iets anders heeft bedoeld. Wat dat betreft lijkt hij op zijn vader, die was ook zo glad als boter.

‘ b o t a ls e e n k a s s e i, k o n t, le p e l’ ; v e r g e lij­ k in g e n a ls ‘b o t a ls e e n b ijl’, ‘b o t a ls e en i w e r ’ e n ‘b o t a ls e e n b u f f e l’ b e r u s t e n op k la n k o v e r e e n k o m s t (alliteratie ); h ie r ­ van is ‘b o t a ls e e n b i j l ’, d ie g e v o r m d is o p b a sis v a n d e u it d r u k k in g ‘e r m e t d e b o tte b ijl o p in h a k k e n ’ (ruw, n ie ts on tz ie n d k r it ie k le v e re n ) m in o f m e e r con -

g l i j d e n a ls b o t e r

v e n tio n e e l g e w o rd e n .

G e m a k k e lijk g lijd e n . D e v e r g e lijk in g b e r u s t o p d e a s s o c ia tie

Iiol a ls e e n b i j l » b i j l

v a n ‘b o t e r ’ m e t g la d e n v e t, a lle b e i toes ta n d e n d ie h e t g lijd e n b e v o rd e r e n .

l»(il u ls e e n h a k » h a k

• De medewerkers van het casino laten de kaarten als boter Aoor hun vingers glijden.

I

boter k l a a r a ls b o t e r H e le m a a l h e ld er, boterklaar.

jt iiiir a ls b o t e r

D e v e r g e lijk in g b e r u s t o p e e n w o o r d ­

lirg gaar, bij d e b e r e i d i n g h e le m a a l g a a r c ii /.acht g e w o rd e n ; v e e la l fig u u rlijk :

s p e lin g v a n ‘ k la a r ’ in d e b e te k e n is ‘d u i-

/(•(■r a fg e m a t, h e le m a a l u it g e p u t , boter-

d e lijk ’ m e t ‘k la a r ’ in d e b e te k e n is ‘ (van

!lnd b rak

Ul 10(1 als b o u r g o g n e w ijn .

G a m m e l, v o o r a l g e b r u ik t in d e b e te ­

• /(' ici'd in een melkwitte open Sportwagen iiicl hourfjotjtierodeXeven bekleding.

k e n is g a m m e l n a h e t d r in k e n v a n e en o v e rm a a t aan ste rk e d ra n k . H et w o o r d w o r d t in v e r g e lijk in g e n

I

g e c o m b in e e r d m e t n a m e n v a n d ie re n

b o lir g o n d ië r

e n za k e n d ie v e e la l o o k in v e r g e lijk in ­ g e n m et w o o r d e n a ls ‘d r o n k e n ’ o f ‘z a t ’

Ic v n i

ü Ih e e n

I x iiir g o n d ië r

lig u re ren. 7 ~*

I

I I II A k

b r a k a l s e e n a a p » aap

[ brandlcast

b r a k a ls e e n b a n a a n » b a n a a n g e s l o t e n a ls e e n b r a n d k a s t

b r a k a ls e e n g a m a a l » g a rn a a l

(n ie t a lg e m e e n ) p o td ic h t.

b r a k a ls e e n h o n d » h o n d b r a k a ls e e n k a n a r i e » k a n a rie

I

brandrood

b r a k a l s e e n k o n i j n » k o n ijn b ran d roo d

b r a k a l s e e n r i e n t j e » tie n tje

Z o ro o d a ls v u u r, v o o r a l g e z e g d van ru n d v e e , vuurrood.

[

• BrandrodeV.aivereT\.

brand

z i e h v e r s p r e i d e n a l s e e n u it s la a n -

I

de bran d

breed

Z ie h r a z e n d s n e l e n o n b e h e e rs b a a r v e r ­ breed

s p r e id e n .

V a n m e n se n : d ik .

• Aan het begin van de 2oe eeuw verspreidde de revolutiegeest zieh als een uitslaande brand in Europa. • Als bij een van de dieren een besm etting met het virus heeft plaatsgevonden, verspreidt dat zieh als een uitslaande brand.

H et w o o r d w o r d t in v e r g e lijk in g e n g e c o m b in e e r d m e t n a m e n v a n d ie r e n en z a k e n d ie b e k e n d s ta a n o m h u n o m v a n g . b r e e d a ls e e n b e e r » b e e r b r e e d a ls e e n g o r i l l a » g o r illa

I

branden

b r e e d a ls e e n k a s t » k a s t b r e e d a ls d e o c e a a n » o c e a a n

bran d en

b r e e d a ls e e n o l i f a n t >>o lifa n t

In b r a n d staa n .

b r e e d a ls e e n s t i e r » stie r

b r a n d e n a ls e e n H e r » Her

o c e a a n b r e e d >>o c e a a n b re e d

b r a n d e n a l s o l i e » o lie b r a n d e n a ls e e n o v e n » oven

I I

brandhout

breekbaar

b reekb aar G e z e g d v a n z a k e n d ie g e m a k k e lijk b re-

m a g e r a ls b r a n d h o u t

k e n , v o o r a l fig u u r lijk in d e b e te k e n is k w e ts b a a r e n v e r g a n k e lijk .

E rg m ager.

H et a d je c tie f w o r d t v o o ra l g e c o m b i­

• Jarenlang had hij strijd moeten leveren met overgewieht, maar aan het einde van zijn leven was hij zo m ager als brandhout. Kan­ ker had zijn lichaam uitgeteerd.

n e e r d m e t n a m e n v a n s to ffe n e n z a k e n d ie g e m a k k e lijk b r e k e n , bv. ‘h r e e k b a a r a ls e e n ,b lo e m , als e e n e ie r s c h a a l’, ‘b r e e k b a a r als r ie t ’, ‘b r e e k b a a r a ls sc h elp c n ’, ‘ b r e e k b a a r a ls s p in r a g ’, ‘b r e e k -

II II \ к

I

7

H

b a a r a ls e e n tw ijg je , a ls e e n t a k je ’ e n

(n iet a lg e m e e n ) h e le m a a l d ic h t, v o o ra l

‘ b r e e k b a a r a ls e e n v a a s ’. D e c o m b in a -

g e z e g d m e t b e tr e k k in g to t v e r tro u w e -

tie s ‘b r e e k b a a r a ls g la s ’ e n ‘b r e e k b a a r

lijk e in fo rm a tie .

als p o r s e le in ’ z ijn o n d e r d e c o n v e n tio ­ n ele v e r g e lijk in g e n m e t ‘b r e e k b a a r ’ ver-

s p r e k e n a ls e e n b r i e f

re w e g h e t g e w o o n st.

D e ftig , p le c h ts ta t ig sp re k e n . D e v e r g e lijk in g b e te k e n t in fe ite ‘s p r e ­

b i'c e k b a a r a ls g la s » g la s

k e n a ls o f m e n u it e en b r ie f c ite e r t’, d u s ‘o n n a t u u r lijk s p r e k e n ’.

l> rcek b aa r a ls ijs » ijs

• De minister heeft in de Tweede Karner gesproken als een brief.

b r e e k b a a r a ls k r i s t a l » k r is ta l l)r e e k b a a r a ls p o r s e le in » p o r s e le in

I I

brieserT

breken b r ie s e n L u id s n u iv e n v a n k w a a d h e id , fig u u rlijk :

lu e k e n

k w a a d z ijn .

S lu k g a a n , -m ak e n .

b r ie s e n a ls e e n p a a r d » p a a rd

b r e k e n a ls lu c if e r s h o u lj e s » lu c ife r s h o iitje s

I

b r ie s e n a ls e e n s t ie r » s tie r

brem

I

/.out a ls b r e m

f r is a ls e e n b r ie s je

lirg z o u t, z o a ls b r e m (pekel) v o o r a l

E rg fris.

g c / e g d v an le v e n s m id d e le n , brem zaut.

• Ze werkt hier nog maar net en is nog zo fris als een briesje aan zee.

• In de tropen, waar ze een half jaar hadden ({(■woond, hadden ze vis gegeten die zout alsftrpinwas.

I

briesjt

brem zout

z o u t a ls b r ijn (n ie t a lg e m e e n ) e r g z o u t.

b rn n / .o iit lirg z o u t, z o a ls b r e m (pekel), v o o ra l g('/.Haar huid is blank als room, haar haar is zwart als ebbenhout. 1 A. Prins, ‘Een nacht’: De vrouw was veel afzichtelijker en deed hem van afgrijzen achteruittreden. Zij lag languit op den rüg m et opgetrokken knieën, en om de been­ deren, op enkele plaatsen ontbloot en met een harde zandkorst bedekt, hing de huid gebruind als oud ivoor. De handen en voeten, kram pachtig ineengekrompen, hadden den vorm van klauwen en het hoofdhaar, zwart als ebbenhout, zat nog bij plakken längs de slapen en hing over de leege bor­ sten.

/ .o k e r a ls e b e n v l o e d lic c i zek er. I )(; v e r g e lijk in g b e r u s t o p e e n a sso cia-

[ eb b en zw art

I iii m e t e en n a t u u r lijk fe n o m e e n d a t o p H'tond v a n z ijn n o o d z a k e lijk e k a ra k te r

eb b en zw a rt

/(•ker is; v e r g e lijk o o k ‘z e k e r als d e d a g e raiid’.

D ie p z w a rt, zw a r t a ls ebbenhout.

• NRC, 12-8-1995; De grote concerns willen meer eigen kapitaal en meer reserves, zodat zij minder kwetsbaar zijn bij de volgende tcrugval van de economische bedrijvigheid. Wanneer die kom t weet niemand, dat ’ie komt is zo zeker als eh en vloed.

I

• A. Helman, ‘De stille plantage’: /AoHeer Raoul, wanneer ’t u goeddunkt gaan wij ver­ der; reeds begint de stroom te keren./As En op slechts een enkele wenk van hem bogen zich al de tw intig ebbenzwarte, zweetbeglom m en ruggen van de negers, en ging in een snelle gelijkm atige vaart de boot voor­ bij de nieuwe oevers.

cbbenhout I

K'liid a ls e b b e n h o u t

echo

ü r g g h id .

g a l m e n a ls e e n e c h o

I )(■v e r g e lijk in g b e r a s t o p a s s o c ia tie m e t

A a n h o u d e n d k lin k e n , z o a ls e e n e ch o.

fl)i)cii, e en z e e r g la d d e h o u ts o o r t.

• zijn barse woorden galm den nog urenlang als een echo in zijn hoofd. • Het gerucht galmde nog jarenlang als een echo door de burelen.

• Haar huid is glad als fifeeßAoui.

Iiiii'i a a f a ls e e n e n g e l l!rg b raa f. • Zij was weliswaar wel mooi, maar niet braaf als een engel.

w a k e n a ls e e n e n g e l e en Stern a ls e e n e n g e l

B e s c h e r m e n d w a k e n o v e r ie m a n d o f ie ts.

licn m o o ie , h e m e ls e ste m . • Mariska had een hart van goud en een stem IIIs een engel. • NKC, 15-3-1996: Het is gemakkelijk lacherig te doen overTori Amos. Maar talent lijdt j;clukkig niet onder eigenaardigheid, en ik kcn geen moderne singer-songwriter die zoveel talent heeft. Amos speelt piano als ){('en ander, ze heeft een stem als een engel, en ze schrijft m uziekdie de luisteraar weerloos maakt, overstelpt met emoties. • .S. had een stem als een engel en was dan ook in Napels een veelgevraagde castraat in de l>|)IT8.

m o o i a ls e e n e n g e l

O o k w e l in V a ria n ten w a a r in ‘e n g e l’ is v e r v a n g e n d o o r e e n s a m e n s t e llin g zo a ls ‘b e s c h e r m e n g e l’. • Een echt moedertje dat als een engeltje over haar kinderen waakt.

z in g e n a ls e e n e n g e l H e m e lsm o o i z in g e n . • Zelfs onder de douche zin gt ze als een • De leden van de groep speien de sterren van de hemel en zingen als engelen.

z u i v e r a ls e e n e n g e l

l!i'H' m o o i, h e m e ls m o o i.

In z e d e lijk o p z ic h t v o ls tr e k t o n b e d o r-

( ) li)n » ragfijn

d ig o , v ita le n 'p u t a t ie h e b b e n (bv. hoen); I Ï

I

I -11

Maatvoering is niet de sterkste kant van de natuur.

in v e r b a n d m e t o u d e r e m e n s e n w o rd t o o k w e l e en p e r s o o n s a a n d u id in g als ‘jo n g e m e id ’ o f ‘jo n g e v e n t’ a ls v e r g e lij­ k in g s b a s is g e k o z e n . V e r g e lijk in g e n v a n

E

h e t ty p e ‘ fit a ls e en f ie d e l’ b e r u s te n op k la n k o v e r e e n k o m s t (allite ra tie ) e n o p v e r ta lin g (i.e. v a n h e t E n g e ls e ‘ fit as a fid ­

fla u w

fla u w

d l e ’) e n h e b b e n e e n o n g e r ijm d e ffe c t.

N ie t ste rk o f p it t ig v a n sm aa k . H et w o o r d w o r d t in v e r g e lijk in g e n

fit a ls e e n h o e n » h o e n

g e c o m b in e e r d m e t n a m e n v a n als fla u w b e k e n d s ta a n d e le v e n s m id d e le n .

fit a ls e e n k i e v i e t » k ie v ie t

fla u w a ls e e n k ip » k ip

fit a ls e e n k ip » k ip fit a ls e e n k o n ij n » k o n ijn

fle s g r o en

I

fit a ls e e n v is » vis fit a ls e e n w a t e r h o e n t je » w a te rh o e n tje

f le s g r o e n E en d o n k e r g r o e n e k le u r h e b b e n d , als

I

e e n g r o e n e (w ijn )fles, o n d e r a n d ere

f la d d e r e n

g e z e g d v a n z a k e n (m o d e a rtik e le n ). • We laten ons in een sloepje over hetflesgroenewaier naar de overzijde drijven. • Ze droeg eenßesgroene¡urk, die bepaald niet modieus van snit en kleur was. • Sinds jaar en dag rijdt hij rond in een ßesgroene Engelse Sportwagen.

f la d d e r e n M et g e d r u is v a n v le u g e ls v lie g e n ; fig u u rlijk : z ie h a ls e e n v lin d e r , o n g e b o n d e n e n z o r g e lo o s g e d r a g e n .

fla d d e r e n a ls e e n v lin d e r » v lin d e r [

I

fle x ib ^

f la m i n g o f le x ib e l

r o z e a ls e e n f la m in g o

B u ig z a a m , so e p el.

(n ie t a lg e m e e n ) d ie p r o z e , z o a ls h e t

H et w o o r d w o r d t in v e r g e lijk in g e n

v e r e n k le e d v a n ro z e fla m in g o ’s,y 7fl-

v o o ra l g e c o m b in e e r d m e t n a m e n v a n s to ffe n d ie a ls fle x ib e l b e k e n d s ta a n ,

m ingoroze.

bv. ‘ fle x ib e l a ls e la s tie k , als g u m m i, a ls r u b b e r ’. H e t te g e n o v e r g e s te ld e

I

- s t i j f - w o r d t u itg e d r u k t d o o r ir o n is c h

f la m i n g o r o z e

g e b r u ik t e v e r g e lijk in g e n a ls ‘fle x ib e l a ls e e n lo o ie n d e u r, als e e n h a rk , als e en

f la m in g o r o z e

p la n k ’.

D ie p ro z e , z o a ls h e t v e r e n k le e d v a n ro z e f la m in g o ’s.

fle x ib e l a ls e la s t ie k » e la s tie k

• NRC, 19-4-2002: Ondertussen is de avond gevallen en kleurt de \\ic\W.flamingoroze. Het iseenoverw eldigend gezicht, bijna te veel van het goede, bi jna mi.s,seli jkniakcnd.

t i l

fle x ib e l a ls r u b b e r » ru b b e r

I

I i (1

I

flin te r

I

d u n a ls e e n f lin t e r

flu ite iT

f lu it e n

(niet a lg e m e e n ) z e e r d u n , z o a ls e e n flin-

Een sc h e r p e , s o m s w e llu id e n d e k la n k

\&x,ßinterdun.

v o o r tb re n g e n . H et w o o r d w o r d t in v e r g e lijk in g e n v e e la l g e c o m b in e e r d m e t n a m e n v an

I

f lin t e r d u n

v o o r w e rp e n d ie (een flu ite n d ) g e lu id m aken.

IM iiterd u n Z e e r d u n , z o a ls e e n flin te r (d u n sch ij^ e ), oo k fig u u rlijk : z e e r g e r in g o f m e t z e e r

I

flu w e e f

w e in ig d ie p g a n g . • Zij had de wraps ontdekt en serveerde nu vrijwel dagelijks groente en vlees inßinterdunne pannenkoekjes. • In 2000 won de Amerikaanse presidentskandidaat George W. Bush met eenßinterdunne meerderheid van de democratische kandidaat Al Gore. • AD, 2-2-2002: De populariteit: het isß in hrdun en kan best een keer omslaan in het U'gendeel. • lie Volkskrant, 7-2-2002: De grens tussen palriottisme en nationalisme isflinterdun. • Trouw, 12-S-2004: De Universiteit van Ham­ burg kent de Russische president Vladiiriir Poetin tijdens eenbezoekaan de havenslad in S e p t e m b e r geen eredoctoraat toe, off icieel omdat er ‘niet genoeg tijd ’ is om dr ceremonie voor te bereiden. Dat lijkt een flinterdunne smoes. Tien tallen hoogleraren liaciden geprotesteerd. Volgens hen wordt Kusland onder Poetin een dictatuur.

I

g la n z e n a ls flu w e e l Een w a rm e g la n s v e r s p re id e n .

k li n k e n a ls flu w e e l A a n g e n a a m k lin k e n . • Haar lieve woorden klinken alsfluweel. • NRC, 19-3-2004: Gardiners Bach klinkt als fluweel.

z a c h t a ls f lu w e e l E rg z a c h t, z o w e l g e z e g d in v e r b a n d m e t sto ffe n d ie z a c h t a a n v o e le n a ls v a n k la n k e n d ie z a c h t ]dvn k en ,flu w eelza ch t. • De ju rk was gemaakt van mousseline, zacht alsfluweel. • Ze sprak met een zachte g, een g zo zacht alsfluweel. • Drs. P, ‘Quartier Putain’: Een hemel zo zacht alsfluweel. • H. Raspoet, ‘’n Nieuwe lente, ’n nieuw geluid’: Ik had je beeid al uitgedacht: je haar los in de wind / Je lippen alsfluw eel zo zacht, je huid die van een kind /Je benen slank en lenig en je borsten klein en rond / Je ogen donker als een meer boven je lieve mond.

flo n k e re n

(lo iik f r e n SI ralen , g la n z e n , w a rm s c h itte re n . I li'l w o o r d w o r d t in v e r g e lijk in g e n v cc ia l g e c o m b in e e r d m e t n a m e n v a n

z w a r t a ls flu w e e l

v o o r w e rp e n d ie lic h t v e r s p r e id e n o f h e t

G la n z e n d zw a rt.

I ¡( III g o e d w e e rk a a ts e n .

I

(loiilu-RMi a ls e e n d ia m a n t » diam an t

f lu w e e lz a c h t

llo i ik c ic n a ls e e n s t e r » ster (lu w o e lz a c h t

I

11

I W

I I

I / A (

II I

E rg z a c h t, z o w e l g e z e g d in v e r b a n d m e t

H et w o o r d w o r d t in v e r g e lijk in g e n

s to ffe n d ie z a c h t a a n v o e le n als v a n W an ­

v e e la l g e c o m b in e e r d m e t n a m e n v a n

k e n d ie z a c h t k lin k e n , z a c h t a ls flu w e e l

v o o r w e r p e n d ie lic h t v e r s p r e id e n o f h e t lic h t g o e d w e e rk a a ts e n .

• De tapij ten op de vloeren voelenfluweelza ch taan. • Het Parool, 26-9-2000: Eenfluweelzacht, weemoedig zonlicht scheen in bundels stralen door het nauwelijks merkbaar vergelende bladerdek van het geboom te op de Hellingen. • Het Parool, 11-7-2000: De complexe maar zoete gitaarakkoorden enfluweelzachte zang in het Portugees die zo kenmerkend zijn voor de bossa nova. • AD, 6-7-2000: Ikben dol op '«a.rme,fluweel­ zachte melodieen.

f o n k e l e n a ls e e n d i a m a n t » d ia m a n t f o n k e l e n a ls e e n s t e r » ste r

I

f o n te in

b r u i s e n d a ls e e n f o n t e i n E rg b r u is e n d , z o w e l le tte r lijk g e z e g d v a n v lo e is to ffe n e n b r o n n e n a ls fig u u r ­ lijk g e z e g d v a n e e n le v e n d ig e to e s ta n d .

I

• Bruisend als een fontein spuit het water bij sommige geisers uit de aarde. • Haar leven was bruisend als eenfontein.

f lu w e e lz w a r t

flu w e e lz w a r t G la n z e n d zw a rt.

I

• Fluweelzwarte %,orà\ineri. • Humo, 24-1-2004: Eén blik op de affiche van ‘Nathalie’ -e e n in eenfluweelzwarttopje en geile nylonkousen gehulde, zieh als een boa constrictor rond een paal kronkelende Emmanuelle B éa rt-zo u eigenlijk al moe­ ten volstaan om u als een speer naar de bioscoop te doen schieten.

I

fo u t

fo u t E rg fo u t, m .n . tijd e n s d e T w e e d e W e r e ld ­ o o r lo g g e c o lla b o r e e r d h e b b e n d m e t d e b e z e tt in g s m a c h t. f o u t a ls e e n m i s p e l >>m is p e l

f o k k e iT

I

Frans

fo k k e n F ran s

Z ie h v o o r tp la n te n .

A ls, v a n , b e h o r e n d b ij F ra n k rijk .

H et w o o r d w o r d t in v e r g e lijk in g e n

H e t w o o r d w o r d t in v e r g e lijk in g e n

g e c o m b in e e r d m e t n a m e n v a n d ie re n

g e c o m b in e e r d m e t n a m e n v a n z a k e n

d ie b e k e n d s ta a n o m d e s n e lh e id w a a r­

d ie s y m b o o l staa n v o o r F ra n k rijk , bv. ‘ zo

m e e zij z ie h v o o r tp la n te n .

F ra n s a ls d e E iffe lto re n , als e e n c h a n f o k k e n a ls k o n i j n e n » k o n ijn F r a n s a ls s t o k b r o o d » sto k b ro o d

I

fon kelen I

fo n k e le n L e v e n d ig g la n z e n o f stra le n .

I I I :\ V I I I / A (

friet

B e lg is c h a ls Ir ie t e n

>1

I

I

I

H

f r i s a ls e e n k o n i j n » k o n ijn

Z e e r k e n m e r k e n d v o o r B e lg ië , ty p is c h B elg isch .

f r i s a ls d e l e n t e » le n te

O o k in V a ria n ten w a a r in ‘ fr ie te n ’ v e r ­ v a n g e n is d o o r een s y n o n ie m o f d o o r

f r i s a ls e e n l e n t e b r i e s » le n te b rie s

('cn s a m e n s te llin g , bv. ‘ z o B e lg is c h als f r i s a ls d e m o r g e n » m o r g e n

cen fr ie tk o t’. • NRC, S-6-2007: Er zijn Vlamingen en er zijn Walen. Dat hebben ze elkaar in de vorige eeuw soms hardhandig laten weten. De laalstrijd was even Belgisch als de patat Jriet.

f r i s a ls d e o c h t e n d » o c h te n d f r i s a ls d e o c h t e n d d a u w » o c h te n d d a u w f r i s a ls e e n v i s » v is f r i s a ls e e n w a t e r h o e n t j e » w a te r h o e n ­

V liia m s a ls fr ie te n

tje

/ (ie r k e n m e r k e n d v o o r V la a n d e r e n ,

l e n t e f r i s » le n te fr is

ty p is c h V la a m s. ( )ok in V a ria n te n w a a r in d e v e r g e lijk in g

o c h t e n d f r i s » o c h te n d fr is

is u itg e b r e id to t ‘V la a m s als m o s s e le n m et fr ie te n ’.

I

• Maar pralines zijn zo Vlaams alsfrieten.

fu r ie

t e k e e r g a a n a ls e e n f u r i e

I

In s

E rg te k e e r g a a n , d.w .z. v e e l sc h e id e n , tie ­ re n o f v lo e k e n , g e z e g d v a n v ro u w e n . O o k w e l in V a ria n ten m e t a n d e r e w e r k ­

IVIh

w oorden.

Koi'l, v e r k o e le n d . I let w o o r d w o r d t in v e r g e lijk in g e n

• R. Nieuwenhuys, ‘Vergeelde portretten uit een Indisch fam iliealbum ’: Er ontstond in huize Salemba een Spektakel dat enige uren later in ons huis doordrong en ook mijn moeder tot ontbranding bracht. Tante Sophie overlaadde Dubekart met verwijten en ze ging als een fiirie tekeer. Ze ver­ klaarde dat een scheiding van de kleine Kitty haar dood zou betekenen, maar tegen zijn kalmte en onverzettelijkheid moest ze het afleggen.

g e c o m b in e e r d m e t n a m e n v a n z a k e n d ie v c r k o e lin g b r e n g e n . (i'is ills e e n b r i e s j e » b r i e s j e 1 1 ÍH ills e e n l e n t e b r i e s » le n te b r ie s li'is l.c v e n s lu s tig , g e e n v e r m o e id h e id v e r ­ tí m en d. I let w o o rd w o r d t in v e r g e lijk in g e n net als v e r g e lijk b a r e w o o r d e n a ls ‘ fit’

I

CII ‘g e z o n d ’ - g e w o o n l i j k g e c o m b i­ n ee rd m e t n a m e n v an d ie r e n d ie e en

gaaf

Ic v c iid ig e , v ita le re p u ta tie h e b b e n (bv. ‘ h i)cn ’). D e v e r g e lijk in g ‘fris als e e n v is ’ b e ru st m e d e o p k la n k o v e r e e n k o m s t t u s ­ sen h ct a d je c t ie f en de v e r g e lijk in g s b a ­ sis (asso n an tie).

I r is

j i Ih

gaaf

O n gesch o n d en , zo n d er geb rek o f b e s c h a d ig in g . H et w o o r d w o r d t in v e r g e lijk in g e n in v e r b a n d m e t d e b e s c h r ijv in g v a n p e r ­ so n e n r e g e lm a tig g e c o m b in e e r d m e t n a m e n te r a a n d u id in g v an z u ig e lin g e n ,

e e n h o e n » hoen

n o g o n g e s c h o n d e n d o o r h e t le v e n , bv. ‘gaaC iils (!en b a b y, a ls eon p a sg e b o re n I :¿i)

< : A A I'

k in d je ’. In v e r b a n d m e t d e h u id w o r d t

c o m b in a tie s m e t c u lin a ir e te r m e n als

w e l d e v e r g e lijk in g ‘g a a f a ls e e n p e r z ik ’

‘g e b a k k e n ’, ‘g e k o o k t’ o f ‘g e s t o o fd ’, bv.

g e b r u ik t. G e e n v an d e v e r g e lijk in g e n is

‘ z o g a a r a ls e e n g e k o o k te a a rd a p p e l’.

e c h te r c o n v e n tio n e e l g e w o rd e n . g a a r a ls b o t e r » b o te r g a a f a l s e e n p e r z i k » p e r z ik

g a a r a ls e e n k a n a r i e » k a n a rie

k l o k g a a f » k lo k g a a f

[

g a a r a ls e e n k i p » k ip g a a r a ls e e n k o e k j e » k o e k je

gaan

g a a r a ls e e n p a t a t » p a ta t

gaan

g a a r a ls e e n r a a p » ra a p

Z ie h v e r p la a ts e n , v o o rtg a a n .

b o t e r g a a r » b o te r g a a r

H et w e r k w o o r d w o r d t in v e r g e lijk in ­ g e n w e l g e c o m b in e e r d m e t n a m e n v an z a k e n e.d. d ie b e k e n d s ta a n o m h u n

I

s n e lh e id , bv. ‘g a a n a ls e e n ra k e t, a ls e en

gaas

sp eer, a ls e e n tr e in ’. D e v e r g e lijk in g d u n a ls g a a s

‘g a a n als e e n b a n a a n ’ is m o g e lijk o n t­ sta a n n a a r a n a lo g ie v a n d e u itd r u k k in g

(n ie t a lg e m e e n ) e r g d u n , g a a sd u n .

‘g a a n m e t d ie b a n a a n ’ (een fo r m u le d ie

• Door haar huidziekte kon ze alleen nog maar stoffen op haar lichaam verdragen die zo dun als gaas waren.

w o r d t g e b r u ik t te r u it d r u k k in g d a t ie ts d o o r g a n g k a n v in d en ). g a a n a ls e e n b a n a a n » b an aan

I

g a a n a l s e e n p i j l » p ijl g a a n a l s e e n r a k e t » ra k e t

gaasdun

gaasd u n E rg d u n , d un a ls g a a s.

g a a n a l s e e n s p e e r » sp e e r

• Gaasdunne sloffen. • Ze droeg die nacht een gaasdun niemendalletje, dat haar naaktheid nauwelijks kon verhüllen.

g a a n a l s e e n t r e i n » tr e in

I

gaar

I gal

gaar G e h e e l to e b e re id ; flg u u r lijk : a fg e m a t, u itg e p u t .

b it t e r a ls g a l

H e t w o o rd w o r d t in v e r g e lijk in ­

Z e e r b i t t e r - z o w e l le tte r lijk g e b r u ik t in

g e n v o o ra l in d e fig u u r lijk e b e te k e n is

v e r b a n d m e t o n a a n g e n a m e sm a a k se n -

g e b r u ik t. H et w o r d t g e c o m b in e e r d m e t

sa tie s als fig u u r lijk g e b r u ik t in v e r b a n d

n a m e n v a n d ie re n , v o o r a l d ie r n a m e n

m e t h e t s m a r te lijk e lo t v a n d e m e n s.

d ie o o k v o o r k o m e n in a n d e r e v e r g e lij­

D e v e r g e lijk in g is g e b a s e e rd op de b i t ­

k in g e n ter a a n d u id in g van v e rm o e id -

te re sm a a k v a n h e t v o c h t d a t d o o r d e

h e id o f g e e s te lijk o n v e r m o g e n (su fh e id ,

le v e r w o r d t g e p r o d u c e e r d e n w o rd t

d u fh e id ), bv. ‘g a a r a ls e en g a rn a a l, a ls

v a a k c o n t r a s t ie f g e b r u ik t m e t ‘z o e t als

e e n k a n a rie , als e en k o n ijn ’. O o k w el in

h o n in g ’.

I. Л \ I

I

I ;{

• De koffie heefi te lang gestaan en smaakt nu bitter als gal. • JJ. Slauerhoff, ‘ Het verboden rijk’: Gij zult uw dood vooruit weten. Als de wijn dien gij drinkt bitter als gal en zuur als edik smaakt, is uw einde aanstaande. • A.F.Th. van der Heijden, ‘De slag om de Blauwbrug’: Daar stond ze, de nieuwe koningin, fier rechtop in haar afgedragen hermelijnen mantel, de arm heroisch geheven, wijs- en m iddelvinger in een dure eed samengevoegd. ‘Zo waarlijk helpe mij God Almachtig...’ Ze braakte de woorden bijna uit, met zuur vertrokken mond en een vies gezicht, alsof ze bitter aXsgal smaakten en (lat moest ook haast wel, want ze had ze net zo vaak gerepeteerd tot zelfs het kleine beetje aroma eruit verdwenen was. • (i. Hilders, ‘Brieven en dagboek’: Immers de liefde heeft haar eigenaardig zoet, zoo bit­ ter als gal, en vooral de niet-platonische.

O o k w e l in V a ria n ten w a a r in ‘g a le is la a f ’ is v e r v a n g e n d o o r ‘g a le ib o e f ’. • K.J. Dams, ‘De triom f van de engel over het beest: Alphonse Proost (1847-1931) en de Belgische Ligue de l’Éducation Famili­ ale’: Scholen overlaadden hun leerlingen met werk, zodanig dat sommigen eraan bezweken. En welk werk: het memoriseren van dode talen, abstracte begrippen, alge­ mene wetten zonder praktische toepassing. Het resultaat van twaalf jaar sloven als een galeislaaß Jongeren die de humaniora ver­ beten, zei Proost, konden ‘niet lezen, niet schrijven en niet spreken.’.

I

g a lg e e T

g a lg e e l G r o e n g e e l, z o a ls d e k le u r v a n g a l, geel a ls gal.

a ls g a l

V o o ra l g e z e g d v a n d e k le u r v an h e t o o g-

(1 ro c n g e e l, z o a ls d e k le u r v a n g a l, gal-

w it e n / o f d e h u id b ij m e n s e n m e t e en

f/crl.

a a n d o e n in g v a n d e g a lb la a s .

• 11 ij had jarenlang te veel gedronken en aan het einde van zijn leven werd zijn huid dan ook langzaamaan geel als gal.

• E. Ombre, ‘Maalstroom’: Het enige wat hij kon uitbrengen was braaksel. Het leek wel een uitbarsting van de Krakatau. Eerst kwam dampend het onverteerde eten naar buiten, een dikke brij. Daarna het galgele vocht en ten slotte het kolkende schuim. • De galgele kleur van lichaamsvet. • De galgele kleur van de haat. • L. Couperus, ‘Van oude mensen, de dingen die voorbijgaan’: Daar kwam 00m Harold de trappen af; hij was veel jonger, maar een diepe melancholie, enigmatiek, pijnlijkte over zijn daarbij nog van fysieke pijn verwrongen galgeel gezicht.

H iu c ii a ls g a l ( li'iilg ro en , z o a ls d e k le u r v a n g a l, galflir/rn. • .Soinmige nierstenen schijnen groen als gal Ic zijn. /.w arl a ls g a l I )o n k e r b ru in to t zw a rt, z o a ls d e k le u r viin d e o v e r v lo e d ig a a n w e z ig e g a l v a n / .w a rlg a llig e, m e la n c h o lie k e m e n s e n /.(111 z ijn v o lg e n s d e h u m o re n le e r,

I

zumrt. • Ikdrlnk mijn koffie het liefst zwart a\sgal.

g a lg r o e n

g a lg r o e n G e e lg r o e n , z o a ls d e k le u r v a n g a l, g eel

I

a ls gal.

g a le is l a a f

• In een recente sciencefictionfilm figureren kleine galgroene wezentjes die eropuit zijn de mensheid uit te roeien.

w e r k e n a ls e e n g a l e i s l a a f lirj;' lia rd m o e te n w e rk e n , z o n d e r d a t iiic n c lm ir v o o re e n a lte r n a tie f b e e il.

I { I

I

\ I с

II I I

1

N

I

I Ze is nu 32 weken zwanger en loopt als een gans.

g a lm e r T

gal m en Weerklinken. Het woord wordt in vergelijkingen gecombineerd m et namen van signaalen muziekinstrumenten, bv. ‘galmen als een gong, als een klok’. Alleen ‘galmen

I

gapen

gapen W ijd geopend zijn. Het woord wordt in vergelijkingen gecombineerd met namen van zaken die een opening benoemen, bv. ‘gapen als een graf, als een grot, als een k lo o f’.

als een gon g’ is als geflxeerde vergelij­ king gangbaar geworden. g a lm e n a ls e e n g o n g » gong

g a p e n a ls e e n k l o o f » kloof

I

g a lo p p e r e n

g a p e n a ls e e n o e s t e r » oester g a p e n a ls e e n o v e n » oven

g a lo p p e r e n In galop gaan.

[

g a lo p p e r e n a ls e e n p a a r d » paard

garnaaT

b r a k a ls e e n g a m a a l

I

Erg brak. De vergelijking is ontstaan naar analo­ gie van ‘stoned als een garnaal’. Ook wel in V a ria n te n waarin ‘brak’ is vervangen door een betekenisverwant woord, bv. ‘gammel als een garnaal’.

g a lz w a r t

g a lz w a r t Donkerbruin tot zwart, zoals de kleur van de overvloedig aanwezige gal van zwartgallige, melancholieke mensen zou zijn volgens de humorenleer, zwart

• Gisteren veel gedronken, laat naar bed, maar vanochtend wel weer om half zeven uit bed. Het bekende recept: wallen onder de ogen, trillende handjes en de hele och­ tend brak als een gam aal achter de com pu­ ter.

als gal. • Gal2warte\mmor. • Hij wordt ’s nachts geteisterd doorgalzwarte gedachten.

[

d r o n k e n a ls e e n g a r n a a l

gans

Erg dronken. De vergelijking is ontstaan naar analo­ gie van ‘stoned als een garnaal’. Ook in Varianten waarin ‘dronken’ vervangen is door een betekenisverwant woord, bv. ‘lam, zat als een garnaal’.

d o m a ls e e n g a n s Erg dom. • Het zijn in wezen ängstige mannen die hun vrcuwen en dochters in huis opsluiten in de hoop dat ze dom als een gans en trouw als een hondje hlijven.

• Ooit was hij zo dronken als een gam aal dat hij ervan overtuigd was dat hij Napoleon was ten tijde van de Slag bij Waterloo, die hij overigens naar zijn eigen overtuiging zou gaan winnen.

lo p e n a ls e e n g a n s Waggelen.

, \ 1 M

I N

I

I : i .Í

( l u f a ls e e n g a m a a l

De vergelijking wordt toegeschreven aan Koot en Bie. De uitdrukking komt uit het refrein van de persiflage op carnavalskrakers die in 1975 werd gelanceerd: ‘W ij zijn zo stoont als een gar­ naal. / Stoont als een garnaal. / Neem nog maar een haal. / W ant stoont als een garnaal / zijn we allemaal.’ (het nummer

Erg duf, vooral ten gevolge van het gebruik van drugs. De v e r g e lijk in g berust op an alogie tus­ sen de ongerijm de vergelijkingen ‘d u f als een k o n ijn ’ en ‘stoned als een garnaal’. Ook wel in Varianten w aarin ‘d u f’ is vervangen door een b eteken isverw an t woord, bv. ‘suf als een garnaal’.

werd een hit in 1976). Naar analogic van de vergelijking ‘stoned als een garnaal’ zijn veel andere vergelijkingen met ‘als

• Zij heeft vannacht misschien maar drie uur geslap en -ziek e kinderen, dronken man - dus ze voelt zieh vanochtend zo d u f als een gamaal.

een garnaal’ gevorm d die verband hou­ den met onder invloed staan van drank o f drugs, bv. ‘dronken, high, strak als een garnaal’.

C'en g e h e u g e n a ls e e n g a r n a a l lien zeer slecht geheugen. De vergelijking berust op de traditio­ nele reputatie van onbeduidendheid van garnalen. In vergelijkingen en uit(Irukkingen is de garnaal vaak het sym­ bool van nietigheid. • Hij moest me voor zijn dood nog per se iets verteilen, had hij aangekondigd, maar toen we bij hem waren wist hij niets meer. Door zijn ziekte had hij inm iddels een geheugen als een gamaal.

• AD, 20-3-2004: Voor een paar euro word je zo stoned als een gamaal. • NRC, 20-3-2007: Jij bent stoned als een gar­ naal, je leest de hele dag Harry Potter en je hebt ‘geen greintje’ idealisme. Dat beeid van jou en mij werd afgelopen donderdag geschetst in het omslagverhaal van nrc. next.

I gas v lu c h tig als gas

iH T sen s a ls e e n g a m a a l Kleine hersens, gezegd van domme mensen. I )