Van Dale Groot uitdrukkingen woordenboek. Большой словарь фразеологизмов и устойчивых выражений фан Дале [PDF]

Zitiervorschau

Groot Uitdrukkingen woordenboek Verklaring en herkomst van moderne uitdrukkingen Hans de Groot (hoofdredactie) Marc de Smit (redactie) Tjerk Hacqucbord (redactie) Riemer Reinsma (etymologie)

Van Dale Lexicografie U trecht/A n tw erpen llitgevcrsm aatsch ap p ij The R railrr’s D igest NV Am slcrdam /HnisHcl

© 2006 Van Dale Lexicografie bv, Utrecht/Antwerpen en Uitgeversmaatschappij The Reader’s Digest NV, Amsterdam/Brussel De naam Van Dale is voor alle publicaries van Van Dale Lexicografie bv als merknaam beschermd.

Bibliografische gegevens Van DaleGroot Uitdrukkingenwoordenboek: verklaring en herkomst van moderne uitdrukkingen door H. de Groot [hoofdred.]. Utrecht [etc.]: Van Dale Lexicografie; Amsterdam [etc.]: The Reader’s Digest NV. isB N -10 9 0 6 6 4 8 3 17 2

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, c f openbaar gemaakt, in enige vorm c f op enige wijze, hetzij elektronisch, me­ chanisch, door fotokopieen, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel iGBAuteurswet 1912]“ het Besluit van 20 juni 1974» St.b. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht {Postbus 3051,2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van een gedeelte of gedeelten uit deze uitgaven in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zieh tot de uitgever te wenden. All rights reserved. N0 part of this book may be repro­ duced, stored in a database or retrieval system, or pu­ blished, in any form or in any way, electronically, me­ chanically, by print, photoprint, microfilm or any other means without prior written permission from the pu­ blisher. Ondanks alle aan de samenstelling van de tekst bestede zorg, kan noch de redactie noch de uitgever aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele schade, die zou kunnen voortvloeien uit enige fout, die in deze uitgave zou kunnen voorkomen. Dit woordenboek kan woorden bevatten die ook gebruikt worden als handelsnaam of als merknaam. Uit de opname van dergelijke woorden in dit woordenboek kan geenszins worden afgeleid dat afstand wordt gedaan van bepaalde (eigendoms)rechten dan wel dat de uitgevers zulke rechten miskennen.

1S B N -1 3 9 7 8 9 0 6 6 4 8 3 1 7

o (Van Dale Lexicografie bv)

iSBN -io 90 6 4 0 7 7 8 2 7

isBN-13 978 90 6407 782 1 (The Reader’s Digest NV) N U R 626 0/2006/0108/736 R.8317202 Vormgeving: TEFF Typography Zetwerk: Van Dale Lexicografie bv, TEFF Typography Druk- en bindwerk: Clausen & Bosse Lettertype: TEFF Ruse

Voorwoord

Het Van D ale Groot Uitdrukkingenwoordenboek is de vernieuw de u itgave van het Van Dale Idioomwoordenboek dat in 1999 is versehenen. D it boek bevat bijna 10.000 u itd ru k k in ge n m e t daarbij een u itle g over de betekenis en over hoe de u itd ru k k in g w ordt gebruikt. W aar m o geh jk w o rd t iets verteld over de herkom st van de u itd ru kkin g. D aarnaast w o rd t elke u itd ru k k in g geillu streerd m et enkele trefzekere citaten u it diverse bron n en zoals kranten en internet. In deze vernieuw de u itgave zijn circa 250 n ieu w e u itd ru k k in gen toegevoegd. D eels betreft het u itd ru k k in gen die in de afgelopen zeven ja a r in zw a n g z ijn gekom en (deas van hetkwaad, deleugen regeert, een kort lontje hebben), deels betreft het u itd ru k k in g e n die in de eerdere u it­ gave 00k n iet zo u d en hebben m isstaan, m aar om een o f andere reden toen niet z ijn op gen om en (lassehandjes hebben oirech t doorzeegaan). B ijzondere aandacht is u itgega an naar u itd ru k k in ge n die gan gbaar zijn in Belgie. Stonden in het Idioomwoordenboek de u itd ru k k in gen met een baksteen in de maag geboren worden, m ossel noch vis en dat zijn vijgen na Fasen al verm eld, d eze u itgave is nu u itgeb reid m et u itd ru k k in ­ gen als in hetzelfde bedje ziek zijn, gebeten door de microbe, moet er nog zand z ijn f en koken kostgeld. V erd er is de volled ige tekst van d it boek in de n ieu w e officiele spellin g gebracht die op i a u gu stu s 2006 is ingegaan. Een van de do elstellin gen van d it bo ek is om de laten zien hoe rijk on ze taal is op het gebied van u itd ru k k in ge n en hoe in v e n tie f de (vaak anoniem e) taalgeb ru ikers zijn die een bepaalde u itd ru k k in g bedenken. De taal Staat w at dat betreft nooit stil: ook de kom en d e jaren zu llen er w eer vele n ieu w e u itd ru k k in g e n p opu lair w orden en daarm ee een bijd rage leveren aan de vern ieu w in g van de taal. M ocht u als geb ru iker van d it bo ek voorbeelden daarvan zien , dan zijn u w su gg estie s van har­ te w elkom op de adressen die hieron der staan genoem d. U trech t/A n tw erp en , n ajaar2oo6 De u itgever Van D ale Lexicografie bv Redactie G root U itd ru kkin gen w o ord en b oek A n tw o ord n um m er 4013 3500 VB U trecht e-mail: info@ vandaie.nl ¡nt('rnet: ww w .vandak'.nl, www.vandiilc.bc

\ I H M l VV O u

11 I I

Inleiding

W at z ijn u itd ru kkin gen ? W elke rol speien u itd ru k k in g e n in de taal? Hoe on tstaan u itd ru kkin gen ? D e selectie van de u itd ru k k in ge n D e fun ctie van d it bo ek D e op b ou w van het bo ek De op b ou w van een artikel Herkomst Citaten

W at zijn u itd ru k k in g en ? U itd ru kkin gen zoals die in d it bo ek zijn verzam eld , w orden vaak idioom gen oem d . In de G rote Van D ale w ordt het b e grip idioom om schreven als ‘b ijzo n dere, karakteristieke w oorden en u itd ru k k in ge n van een taal, het ta aleigen ’. Het gaat bij d it b e grip om een aantal w oorden die een karakteristieke, vaste een h eid vorm en w aarbij de w oorden sam en m eer o f iets anders betekenen dan de losse w oorden. W ie een lijk in de /tflsf aantreft, heeft in letterlijke zin bepaald een on p rettige ervaring, m aar als idioom w ordt er een on aan gen am e erfenis u it het verleden m ee bed o eld w aarm ee iem and onverw achts gecon fron teerd w ordt. In het algem ene sp raakgebruik n oem t m en idio m atisch e u itd ru k k in ­ gen ook w el spreekwoorden. M aar idio om is veel m eer dan dat. Van D ale h an teert als critériu m voor spreekwoord dat h et m oet gaan om hele zinnen in de tegen w oord ige tijd d ie een (volks)w ijsheid u itd ru kken , m et een vaste vorm en van een on beken de auteur; bijvoorb eeld beteréén vogel in de hand dan tien in de lucht. D it u itd ru kk in gen w oo rd en b o ek bevat naast een aantal veelgeb ru ikte spreekw oorden ook w oordgroepen die doorgaan s w orden aan ged u id m et term en als zegswijze, spreuk, gezegde, fr ä se en vergelijking. De redactie heeft zie h n iet b eko m m erd om h et versch il tussen d eze categorieën. In d it bo ek vallen ze allem aal onder de overkoepelende term uitdrukking. K en m erkend voor een idiom atisch e u itd ru k k in g is d a t deze w oorden bevat d ie één geheel zijn gew orden m et de rest van de u itd ru k k in g en h u n gew one b eteken is hebben verloren. le ts dat naarde knappen is, is kap ot en kenn is van de betekenis(sen) van h et ze lfsta n d ig naam w oord knop h e lp t du s n iet bij het begrijpen van de beteken is van de u itd ru k ­ kin g. S om m ige u itd ru kkin gen bevatten zelfs een woord dat geen g e ­ w one b eteken is heeft. lets dat nuarzijn iiiiillcinoirui'iiaiirdeharhiesjes

IN I

I 11) I N t ;

I ()

is, is ook kapot, m aar de w oorden mallemoeren harbiesjes kom en buiten d eze u itd ru k k in gen niet voor. U itd ru kkin g en kom en zeer veel voor in o n ze taal, vaak veel m eer dan w e denken. Een groot aantal u itd ru k k in ge n die w ij nau w elijks als idioom ervaren, b lijk t dat te zijn als w e een p o g in g doen ze (letterlijk) in een andere taal te vertalen: een hekel hebben aan iets, in de war zijn, iem and voor de gelc houden, iets tot stand brengen, zijn gang gaan. Natuurlijk zijn er ook u itzon d erin gen : ook in het Engels kun je iem and door d ik en dun (through thick and thin) steun en en kastanjes uit het vuur ha­ len voor iemand kan letterlijk in h et Spaans w orden vertaald (sacarle a alguien las castañas deljuego).

W elk e rol sp eien u itd ru k k in g e n in de taal? U itd ru kkin gen zijn een u itsteken d m id del om de com m un icatie soepel en efficien t te laten verlopen. D oor de vaste vorm en h et beeiden de karakter begrijp en taalgebru ikers elkaar doorgaan s m oeiteloos. Het is n iet voor n iets dat bijvoorb eeld de redacties van de televisiejournaals in hu n d ran g om du id elijke taal te spreken, zieh zeer v ee lvu ld ig van u itd ru k k in ge n bedienen. U itd ru kk in gen verleven d igen boven dien h et taalgebruik. Als iets een enorm e en on verw achte tegen valler is, is de u itd ru k k in g een koude dou­ che n iet alleen sprekender, m aar ook veel krach tig er en kleurrijker. Het feit dat veel u itd ru k k in ge n zow el een letterlijk als een flguurlijk aspect hebben, w o rd t door veel taalgeb ru ikers b en u t om een grapp ig effect te bereiken. In de reclam e is d it aan de orde van de dag, cabaretiers baseren veel grapp en hierop en ook in de jo u rn a listie k w ordt er vaak g e b ru ik van gem aakt (Zalm vangt bot, lu id d e bijvoorbeeld een kran tenkop die wij tegen kw am en over m in ister Zalm van Financien). D e b eken d h eid van veel u itd ru k k in g e n is zo groot dat h et noem en van slechts een deel van de u itd ru k k in g volstaat. Zo hören w e vaak: de p ot verwijt de ketel w aarbij het tw eede ged eelte (dat h ij zwart ziet) voor het gem ak m aar w o rd t w eggelaten . Zo kan m en het ook hebben over de spreekwoordelijke druppel, w aarvan iedere m oed ertaalspreker van het N ederlands w eet dat h et gaat om de dm ppel die de emmer doet overlopen.

Hoe on tstaan u itd ru k k in g en ? U itd ru kk in gen w orden voortd uren d gevorm d, d it in te g e n stellin g tot spreekw oorden, w aarvan er n o g nau w elijks n ieu w e bijkom en. Vaak gebeu rt de in tro du ctie van nieuw e u itd ru k k in ge n on gem erkt. Veelal w ordt een u itd ru k k in g eerst enige tijd tu ssen aan halin gsteken s o f cursie f gebruikt, om dat m en b eseft dat de u itd ru k k in g n o g n iet algem een is. Naarm ate de u itd ru k k in g ech ter vertrouw d er w o rd t en het geb ru ik toeneem t, verd w ijn t d eze typografische reserve. Som s w orden u itd ru k k in gen heel bcw u st bedacht door een cabaretier o fe e n andere p ro lession cle laalgcliruikcr. In die gevallen is som s nauwkeiM 'igdc g(?bo(>i'le van (U'ti u ild n ik k iiig Ic datercn, bijvoorbeeld de dal lim van ccn Iv-iiil/en din g. I )iil isonk in ogclijk als een u itdruk-

• I I NI I im M .

k in g gebaseerd is op de titel van een boek; een hroodje aap is daarvan een voorbeeld. O ok van spontaan o f on b ew u st gevo n n d e u itd ru k k in ­ gen kan som s w o rd en vastgesteld w ann eer het is on tstaan , m aar dat is zeldzaam . Een voorbeeld is iets onder de pet houden, dat bij de parle­ m en taire enquête over de B ijlm erram p in 1999 voor het eerst w erd geb ru ik t en dat daarna in g e b ru ik is gebleven. Zeer veel verschijn selen in on ze w erkelijkheid ku nn en op d u iken in een idiom atisch e u itd ru k k in g. D at w e het daarbij m eestal n iet al te ver van h u is zoeken, b lijk t w el u it het lijstje van w oorden die het vaakst voorkom en in uitd ru kkin gen : 1

han d

I 16

2 3

oog hart

77 64

4 5

w oord hoofd

61 5S

6 7

d ag geld

49 46

S 9 Iо

n eu s m on d b een

42 41 40

O pvallen d is dat zeven van de tien w oorden on d erdelen zijn van het m en selijk lichaam . Alleen woord, geld en dag vallen daarbuiten. O ok an­ dere lichaam sdelen kom en veel voor in u itd ru k k in gen , bijvoorbeeld oor, kop, vinger, voeten long. Veel u itd ru k k in ge n in on ze taal zijn la n g geleden ontstaan. Een gev o lg daarvan is dat in u itd ru k k in g e n allerlei h isto risch e verschijn selen voortleven die verder allan g zijn verdw enen. Een duit in het zakje doen is bijvoorb eeld een sp rin gleven d e u itd ru k k in g, terw ijl de d u it toch al in 1816 is afgesch aft als m unt. In het geval van Injken o f j e j e laatste oortje versnoept hebt, realiseren we ons ze lfs n iet eens m eer dat h ier een m u n t ter sprake kom t (een oonjevtas i '/4 cent). Zo heb ben ook recentelijk afgesch afte m u n ten als fran k (zijn fran k valt), d u b b eltje en kwartje (een dubbeltje op zijn leant o i wie voor een dubbeltje geboren wordt, wordt nooiteen kwanje) de in vo erin g van de euro overleefd, in deze u itd ru k ­ k in gen althans. V eran derin gen in on ze cu ltu u r d rin gen m eestal ook door in u itd ru k ­ kin gen , vaak piflsnel of, m oderner, in sneltreinvaart. W as iem and vroeger een geboren leraar o f had hij bep aald e eigen sch ap p en met de paplepel ingegoten gekregen, n u zitten eigen sch ap p en in de genen. A lle u itd ru k k in ge n van een taal bij elkaar sch ep pen een beeid van de c u ltu u r van de land en w aar die taal gesp roken w ordt. U it de grote hoeveelh eid u itd ru k k in ge n w aarin sch eep sterm en voorkom en, kan w o r­ den a fgeleid dat de scheepvaart een belan grijke rol speelde in ons cultu u rgeb ied . O ok de u itd ru k k in ge n m et etensw aren leveren een aardig beeid op van m et nam e de vroegere eetcultuur. U it de etensw aren die in u itd ru k k in ge n gebru ikt w orden, stijgt een spruiljesliichto^. G een k i­ w i’s, ananas, p izza o f couscous, m aarboter, k a as.cie rcn , appels, spek, b onen, pap, kool en so e p e n als drank hoorl dnar m clk bij, o f hooguit b ie ro fw ijn .

I N M I t) I N ('düct‘nt Media en C ultuur aan de U niversiteit vun Am sterdam vindt het in Ih eoricccn goede (»ntw ikkelingdatde lagere sociale klassen nu ook een |)li‘k op tv krijgetl. ‘ Maar dat positicve elfecl ViTvIiegt w illllleer’/.e heel stifrinaliserend op televisie kotnell IIH i II |M M l i h r i l i t r l i l

I’ll, i l i i l i

• Niiiikthcid Is niet langer iets vies o f im m oreel. I Irl ^ros van dt‘ m ensen vin dt naaktheid vanzelfHprckcnd on haast niem and kijkt nog op wanneer oj) het strand iemand in adamslcostiiumMgt te /oiincbudcn.

ih i li i l I i j i

'Il Iw i II KI • n '« li.illiiiiii Irll

I adder

iilcl lirl iirlilri'Hl«' viiii /.ijii loiift liilcii /,ien " Idiip,

als d o o r e en a d d e r g e b e te n p lo tselin go n aan genaam getroffen zijn en daarom zeer fel reageren.

lip /.¡¡II j c l ilc i xl(‘ Ix'iicn ¡rúan staan » been

• Als door een adder gebeten sprong hij op en sehreeuwde: ‘Als u dat n iet dadelijk terugneem t, laat ik u vervolgen w egens sm aad!’ • Als door een adder gebeten, zo reageerden m en­ sen uit de m ilieu b ew egin g op m ijn colum n van twee w eken geleden waarin ik de m ilieubew e­ gin g verweet vernieuw ing en vooru itgan g tegen te houden.

J achterste op z ijn ach terste lig g e n n iet w erken, stil Hggen. D it w ordt g e ze g d van bedrijven , processen en d e rg e lijk e -n ie t van personen. In plaats van achterste w ordt ook w el kont g e ­ bruikt.

e en a d d e r aan z ijn b o rst k o e ste re n , een

• Tijdens de stakin g la g het com plete openbaar ver­ voer op zijn achterste.

I acte de présence^

slan g aan zijn borst koesteren iem and helpen die daar m isb ru ik van m aakt. Ook kom t voor; een adder (of slang) aan zijn boezem koesteren.

acte d e p ré sen ce g e v e n aan w ezig zijn , ver-

In fabel 97 van A esopus v in d t een boer een ziek e slan g, die hij u it m ed elijd en onder

schijnen. D e u itd ru k k in g w ordt vooral g e ­ b ru ik t als het gaat om (m in o f meer) of-

zijn k le d in g aan zijn borst d ru k t om het d ier te verw arm en. De slan g k n ap t daar zo

ficiële gelegenh eden. Vaak is iem ands

van op dat hij zijn krach ten hervin d t, en hij

aan w ezigh eid om fórm ele redenen vereist, bijvoorbeeld om dat iem and een bepaalde

b ijt de boer. • Philby was een voorm alige hoge m edew erker van de Britse G eheim e D ienst, die begin 1963 naar Rusland u itw cck en daarm ce zijn landgcnoten zeer onaangenaam verraste. Hij was afkom stig uit de betere kringen en de on td ekkin g dat men een adder de borst had gekoesterd, deed de Engelsen sidderen.

fun ctie bekleedt. In het Frans lu id t de uitdrukkin gr/azre acte de présence. Het Franse w oord acfe b etekent in d it geval ‘h a n d e lin g ’, ‘d a ad ’. M en is ‘daadw erkelijk ’ aanw ezig. • Op de traditionele vierin g van K oninginnedag g e ­ ven behalve de ko n ingin en haar fam ilie ook aller­ lei h oogw aardigheidsbekleders acte de présence. • Zo’n veertig dichters uit aile w indstreken geven acte de présence in beide zalen van de Rotterdamse Scbouw burg ter gelegenh eid van het Poetry In­ ternational Festival.

er sc h u ilt een a d d e rtje o n d e r h et g ras er is een g e v a a ro flis tig h e id je aan verbon d en dat n iet m eteen d u id e lijk is. lets lijk t op het eerste ge zich t m ooi, m aar dat is om dat een bepaald aspect n o g verborgen is gebleven. Het addertje\% som s iets groter; een adder onder het gras, en in plaats van schuilen kun

I

je ook zitten gebruiken. D e u itd ru k k in g beslon d al in de m iddeleeuw en. Een latere variant In id de: ei'iseen angel onder iierhonini. Ilicrbij nioclen we

adamskostuurrT

in a d am sk o stu u in naakt. Alleen m annen kunnen zieh in adainsh/slniim vcrloiicn , A r

I I I I II s r

I

(»vcrigens n iet d en ken aan een bij o f w esp, wa n t angel w as vroeger ook de gesp leten h»ng v a n e e n slang. • Vaak w ordt geadverteerd dat u gratis een dom einnaam kunt aanvragen, m aar helaas blijkt hier ccn adderljeonAei'hel gras te zitten rje m oet nainclijk w el m aandelijks een bed rag betalen voor lu*t gebru ik ervan. • licn van d e gevolgen van het vervallen van de aaw is diit ook het prem iedeel in de eerste sch ijf van de in kom sten belastin gkom t te vervallen. Hier Hi'huilt echter een onder het gras: door lu’ t verbogen van het percentage is het totale ta­ rier i ti de eerste s ch ijf toch n og geen procent gediiaki.

Adem is de lu ch t d ie leven de w ezen s in ­ en u itad em en , en is du s van leven sbelan g. N iet ge n o e g lu ch t k rijg en is dan ook een ä n g stig e gew aarw ordin g, iets dat je terugv in d t in bijvoo rb eeld buiteyi adem zijn en naar adem snakken, w a a rn a je op adem moet komen. Iem an d m et veel lu ch t houd t het la n g er vol dan een an d er (de längste adem hebben) en tot slot rest de laatste adem, die w ordt u itg e b la ze n als je sterft.

een b o e k in één a d em u itle z e n een boek

I iiilem iliil ÍH i«-(Mvan la n g e a d em dat is iets wat liMi|>;(luurt o f la n g o p zieh laat w achten. D it / ly ji' van processen o f o n tw ikkelin gen die iiicI op een körte term ijn ku n n en plaatsvinilcn, maar m eer tijd n od ig hebben. Vaak wordt o o k b e d o e ld dat er een lange tijd een lic|)iiiildeinzet n o d ig is. Mrl adem w erd een adem to ch t bedoeld: het III iMi iiitadem en. • l iisii's tussen N ederlandse en D uitse con cem s rin d igd en in het verleden vaak in een fiasco. Ook liisics van Nederlandse en Belgische bedrijven wtirrn een kw estie van de hele lange arfóm ofkwaiiKMl ni(it van de grond. • ' I )('■/(* kaarten zu llen later deel uitm aken van een iil Ins van de Nederlandse volkscultuur.’ verduidrlijkU ' Beerta. ‘Een werk van lange adem.' vulde lliilk uim. ‘W aarvoor alleen een in stitu u t als het un/c tte iaciliteiten heeft! Uiteraard dan kzij het I lutildhureau.’

ilr liiii){;sl(' adem h eb b en iets h et la n g st volIIIM111(■ n. D it u ith o u d in g sv erm o ge n kan zowcl licham elijke als m en tale beproevin gen f.',rldcii. Je kunt ook zeggen : een lange adem tirhhni, ‘ iets lan g v o lh o u d e n ’. I )(■iii'litcrgrond van de u itd ru k k in g is dat iiMiiiiiui die een grotere lo n g in h o u d heeft IIilII IM'11 ander, een betere con d itie heeft en iliis ci'ii heter u ith o ud in gsverm o gen . • I >c slaking wt;rcl vorige wtiek bcein d igd , m aar de ImhuIcii hebben de werknom ers opgeroepen iederr cc rs lc cn Iwi'ctlc (lag van d e matmd w eg te blijvcn iin u lc d ru k o p d c kctcl te houden. De längste ndntt Ich. weii'Nj('s kiipol; verloren. O ok wiii'ili w s r i i o o l . N u is e r e l k e w e e k w e l e e n v e c h t |И 111 ij, I )(' k i n d e r e n w o r d e n a g r e s s ie v e r . Z e к и п ­ и

т

Г п гн d o o r h e t

g a a n .

Ii miind iirlilr r het b e h a n g w ille n p la k k en

li'iimiid /ill zijn. Als je iem and achter het lirlhiri^ wil plakken, heb je zo gen oeg van

e en v ette b e k h a le n patat o f ander gefritu urd voedsel gaan eten. In de u itd ru k k in g klin k t door dat het om o n gezo n d voedsel

hrrn dm j(‘ zo u w ensen dat hij er even niet w.ri •

I’lilK T / iju

is s p a n n e n d . H o r m o n e n g ie r e n d o o r

h r i lijr , d i' w c r e ld in n

S ta a t o p z ijn

k o p , a lle v o lw a s s e -

I Je gaat niet naar een fastfoodrestaurant om iets gezon ds te eten, maar om een lekkere vette bekte halen. » D at hij als toetje een bordje kroketten en frikandellen liet rondgaan, was een schoonheidsfoutje. Het team liet de vette w ijselijk passeren.

a c h t e r h e t ¿ ¿ ’Ä ö w ^ g e p l a k t . E n d e e i -

Ц Г 11 I d iM it ile it w i s s e l t m e t h e t u u r .

• Vn n - g c r w a r e n v a d e r m o o r d e n a a r s k n e l l e n d e h a l s liiM ir ilc n , I r g e n w o o r d ig e z i j n h e t N e d e r la n d s e lir ljv tT S , d ie in h u n r o m a n s h u n v a d e r a c h t e r h r i Л / '/ ш м / / p l a k k e n .

I Ix'hoefte

A ls van m en sen w ordt g e ze g d dat ze geen m on d m aar net ais dieren een bek hebben, g e tu ig t dat m eestal niet van veel respeet. Je hebt Je bek te houden, ze k er ais het een gro­ te bek is. Het is e rg p ijn lijk om op j e bek te

d o en poepen. I ir iiililiiik k in g is oorsp ronkelijk een eu-

/ l | i i lii'lio c C ic

li'iiilsMii', net als nodig moeten. M etbehoeficw nrill '(le n atu u rlijk e b e h o e fte to to n tla sI Mi^/, viin onverteerde sp ijsresten enzovoort

gaan o f om op j e bek getim merd te worden, m aar u it d eze u itd ru k k in g e n spreekt w e i­

ml lirl licliaam ’ bedoeld, zoals de Grote

n ig m ededogen .

V'lMi I )iilc licl om sehrijft. • I it' rui'ttxms van Kamagurka zijn absurdistisch. Nrciii bi jvoorbeeld de twee m annen die \\Mubehfif'PriUwn n peen openbaar toilet. Als Kamagurliii ii|ii'tiliiiiir bcdoelt, bedoelt hij ook openbaar. I MIS ^.illrn lie twee heren doodgem oedereerd aan wriT'iy.ijdcn van de straat op een wc-pot, break ti|Mlr knicen.

I

g e e n b e k o p e n d o en zw ijgen . D it z e g je van iem an d die niets ze g t, terw ijl je van hem w el een b ijd rage in de conversatie ver­ w ach t, bijvoorbeeld om de ge ze llig h eid te verhogen o f om dat je van hem iets w ilt w e­ ten. • Na het eten gin gen w e naar zijn kam er en dan deden we geen bek m eer tegen elkaar open. Ik pakte een boek en hij g in g zitten werken. Hoewel w e el­ kaar zeer waardeerden, hebben we altijd m oeite gehad om m et elkaar te converseren.

l) (> k

liici'k iiir.Nooitvanga­ inII111I. I' Isink, nu zonder die c? HenkElsink? De/I llili'. /l''H/T//r.4 shet tbrillerdebuutvanHenk I I'liiik, ill' ciibarotier.

b e lo fte m a a k t sc h u ld w at je belooft, m oet je ook nakom en. M eestal z e g je d it om ie­ m an d aan zijn belo fte te herinn eren, m aar h et kan o o k b ij w ijze van w aarschu w in g zijn om n iet al te lic h tz in n ig b elo ften te doen. De ach terliggen d e gedach te is dat je ie­ m an d iets sch u ld ig b en t zo dra je iets b e ­ looft, n am elijk datg en e w at je belo ofd hebt.

ill km lie Im-I a iin b in d e n » k a t iiirl vcci In d e rs cn b ellen >>toeter

I bcliilafeld

• Het kam erlid vin dt dat hat kabinat zijn beloften u it de m iljoanannota breekt. De correctie van da kind erb ijslag an de indaxatie van de pensioenen blijven achterwaga, m aar belofte m aakt schuld: de m inister m oet alsnog m aatregelen nemen.

III II | c l i e l n l i i l ' c l d , b e n j e b e s u i k e r d , b e n j e b e I m ir r tl

I III

/ijn Varianten

van: b en jebed on d erd ( z i e

iililiiiii').

h et la n d van b e lo fte » land

Itrliiliifrld is een g rap p ig bedoelde verbaste1h IK VIIII hriiizerden w aarsch ijn lijk is besui/(■/i/een I'lil'einistische verb asterin g van be-

I

b e lo o ^

•iihli'lllil'll’rd. • III' Im ni'nlopiT krijgt d e w ind van voran van zijn viiili’ i'. 'Ilciijc hriiitafi’lil?' vraagt d e z e je hebt vast I'l'ii Ili'iiipi'r opgelopen. Vanavond b e s m e tjijja viiiiiw ,(-11 dun krijg ik b etook.

lil| lielii/cil je w m irjc

bij slaa l

ie ts op z ijn b e lo o p la te n iets zieh laten ontwil»>:f()C(l tiiivixircIk I ji‘ iiiiii id s bi'glnl. Dil is ccK waid'sclm

I le! kltiii/irii Is een syn o n iem voor ‘spreken, jin ili'ii' iliil in so m n iigcd iiilecten n o g voort’ 111 p.i'kooklc kreeft.

de b ijl aan de w o rtel iets w at het w ezen van iets aantast. O orspron kelijk lu id d e de u it­

• ll ili’irrn in o estontzettend lachen toen Rob iiHirHi (laiison, maar het was m in der leuk toen ll. /I'll iniii’sl dansen. I k h a d h e t g e v o e ld a tik z o iiiiiil was als een biet.

d rukkin g: de b ijl aan de wortel leggen, wat betekende: het kw aad in zijn oo rspro n g aan-

• '111 Ill'll immelijklekkerin hetVondelparkliggen /IIIIMl'II.’ ‘Nou, dan was je de zonnebrand zeker M'l ni'lrii, want je ziet zo rood als een kreeflP

wortel de nad ru k op het feit dat iets een g ro ­ te b e d re igin g vorm t voor iets w at ju is t in prin cip e goed is.

tasten. T egen w oord ig lig t bij de bijl aan de

D e u itd ru k k in g is afko m stig u it de Bijbel,

III I Kiiii 111«' g e e n biet sc h ele n » bal (de)

I'

w aar in M attheus 3:10 Staat: ‘En ook is alreede de bijl aan den w ortel der boom en gelegd; alle boom dan, die geene goede

)ll

v ru ch t voortb ren gt w ordt u itgeh o u w en en in h et v u u r gew o rp en ’.

11 II liknoop

I b lazoen

I

z ijn b la zo en o p p o etsen zijn im ago verbeteren.

hhiLiwblauw

Een blazoen is het herald ieke w apen dat een li'l« iiiiiiir lilaiiw blauw la ten iets laten zoals lll'l is, niel m eer over iets praten. I iiH'siironkelijk&i/'ifWaz/iy b la u w -d u s /cindi'r het voornaam w oord /zef;je liet de U riir intact. ‘W im lief, ik zo u m aar blaauw liliiiiiiw laten, m et D om iné: (...) al dat gedis|iiilccr m aakt m aar heete h o ofd en ’ (Betje VViiiri', WillemLeevend{\7%\)). o f ziekte zien wij geen redenen mil lii'jrpne m isdaden blauwblauw te laten.

m id d eleeu w se rid d er op zijn sch ild voerde. • De traditionele partijen voerden tegenover het Vlaam s Blok een Strategie van veroordelen, negeren en isoleren. D eze aanpak m oest wel falen, om ­ dat de voedingsbodem van extreem rechts niet werd w eggenom en en de partijen m et hun luidkeels geu ite verontw aardiging vooral hun eigen blazoen oppoetsten.

• I In k 111 uuderdom

I blauwtje I'i'ii liliiuw tje lo p e n afgew ezen w orden in de llrlllc.

een b lik a ge n ten o p e n trek k e n snel een aan­ tal p olitiem ensen ter b e sch ik k in g stellen. D e ged ach te erach ter is dat die m ensen ruim voorradig zijn en gem akkelijk op te roepen. Vaak gaat h et om agenten, m aar

I CM bhuiwtje lopen betekend e oorspronkeli|k: c c n blauw e plek oplopen, m et nam e op

ook andere groepen m en sen ku n n en u it het b lik getrokken w orden. Vaak w ordt de

lll'l sclieenbeen, om dat m en er een schop teHi'ii krijgt. De u itd ru k k in g lu id d e in de ije c i ' i I w: ccn blauw escheen lopen; vroegero m -

u itd ru k k in g g eb ru ikt om aan te geven dat

ll I ' c e f m en hierm ee h et lot van een afgewe/I'li liuw elijkskan didaat, n u het lo t van ieII III IK 1d ie avances in het algem een m aakt.

•II

• lll'l viTsieren van een aardig m eisje is de schrijvcr nooit goed afgegaan en elk blauw^'ehrengt lll'l sli'ctitste in hem boven. • I I r vil antw oord je als iem and iets heel onaan-

zien. V ergelijk: d o o f zijn voor iets.

Hi'iiiiiirns heeft ge ze g d , w aar je verder niet M|i in w ilt gaan.

• De fractievoorzitter zei dat het c d a ‘het signaal van de kiezers’ ter harte zal nem en. ‘Ik ben daar niet blind o f d o of voor.’

Hliksem betekende h ier ‘d u iv e l’. De varianIcM met maan en pom p zijn m ilder, om dat liiiT niet de lin k m et de d u ivel w ordt ge1сц(1.

zie n d e b lin d z ijn iets n iet (willen) zien. Voor iets niet (willen) hören, gebruiken we: hö­ rende d o o f zijn. Beide u itd ru k k in ge n ko­ m en ook wel te ge lijk voor. Iem and toont zieh dan on gevoelig voor w elk sign aal dan ook.

iiiiiir de b lik se m , naar d e kloten, naar de

h ia p p en , n a a r de m aan, n a a r de sodem ieIrr, tm ar de verdom m enis Dil /.i jn infórm ele u itd ru k k in gen voor ta -

• Het kabinet is hörende d o o fe n ziende blind. O n­ danks d e m assale protesten op het M useum plein wil het de om streden plannen niet intrekken.

¡101, nemield. Vaak w orden ze g eb ru ikt in ci im binatie m et gaan, bijvoorbeeld naar ill' hliksem gaan. Z ie ook: naar d e filis tif um. naar de haaien en naar zijn grootje. De

een b lin d e v lek h e b b e n v o o r iets » v lek

i’ci'ks kan zond er tw ijfel n o g verder w orden iiilgcbreid . • lIc l r n ilie u g a a tn a a r d e

een b lin d p a ard k a n e r g e e n sch ad e doen » paard

d a tis d u id e lijk .

zo b lin d als een m o l» mol

• llij Hriis.selmans gaat nooit iets kapot, m aaraltijd ‘iiiiiir de kloten'. Hij kan beter vloeken dan schrijvcn. • llijkw 'iim bi'rooid terug, m aatschappelijk in lu-l }>ami bij Mimlcim tipgc/.egd, huw clijk miiir de Iriiiijijii'ii.

I

b lin d e

ilr lam iiu *

Mriiis was zeker niet m in der sterk van karatliT, niet m inder ascetisch van wil. De heerschappi j '/111 licm in lu't bloed, de pastorale liefde in de /,icl, liel verlangen naar God in d e geest.

lie (Kirlug kon Duitsland zieh langzaam uit iijii krrk(Tshcvrijden, maarde mrcHtif rncdscn ;.ul lii'l llillcrsjsti'cni nog in het Wm'rf. Degcne-

Het bloed w ordt hier g ezien als de d rager van de verw an tsch ap, als h et essen tiéle van h et geslacht.

W an n eer het bloed (iem ands aanleg) niet

• I hr Silence o f the Lambs is een voortreffelijk geMiiiiiklc lilm, d ie je h etb lo ed in de aderen doet 'iliilli'ii.

Na

eerder iets toebedelen dan anderen. D e u it­ d ru k k in g kom t ook veel voor in de vorm : ei­ gen bloed eerst.

h et b lo e d k ru ip t w aar h et n ie t ga an ka n ie­

King slollen w ann eer m en h e v ig van iets

•

ratie die nu opgroeit is de eerste die geen schuld m eer heeft.

zo ekt h et een andere w e g - d a n k ru ip t het. Het ge ze g d e beston d al in de m id d eleeu ­ wen. • W iersm a stopte in 1986 m et däm m en, maar kwam ja ren later weer terug. ‘Het bloed kru ipt waar het niet gaan kan. In de tussen liggen de ja ­ ren had ik nog wel op clubniveau gespeeld, m aar op een gegeven m om ent w ilde ik toch m eer.’ • Het was een m ooie plech tigh eid ter h erden kin g van een legendarische politica. Maar om dat het bloed kruipt waar het niet gaan kan en om dat, zoals de voorzitter van de bijeen kom st het omschreef, ‘een zo grote keur aan politieke ervaring, te veel om allem aal bij naam te noem en ’ bij el­ kaar was, g in g het p rettig ordinair ook heel erg over de aflopende levenskansen van d e paarse coalitie.

iem an d het blo ed o n d e r d e n a g els van d aan halcii iem and tot het u iterste tergen. I )r licrkom si van de u itd ru k k in g is onbekcnd.