GLOSSARIUM mediae et infimae Latinitatis. ABC [vol 2] [PDF]

Zitiervorschau

GLOSSARIUM

TOMUS II.

SIGLJE BENEDICTINORUM :

Praeponitur vocabulis de novo additis. Prseponitur explicationibus quibus aut apertius Cangii sententia explanatur, aut emendatur'opinio. [ ] Includuntur quse in ipsum textum Cangii inserta sunt. SIGL.E EDITIONIS DIDOTIAN^E :

* ®] ** »]

Additamenta CARPENTERII separatim posita. Additamenta CARPENTERII Cangiano textui inserta. Voces novas quse in hac editione accesserunt. Additamenta Editoris suis locis inserta. lis quse sunt Adelungii subjectum ADEL. SIGL^E NOSTR^E EDITIONIS :

j|c Additamenta Editoris suis locis inserta. lis quse sunt Diefenbachi subjectum DIEF.

GLOSSARIUM MEDIAE E T I N F I M ^

LATINITATIS

CONDITUM A CAROLO DU FRESNE

DOMINO DU CANGE AUCTUM

A MONACHIS ORDINIS

S. B E N E D I C T I

CUM SUPPLEMENTS INTEGRIS

D. P. C A R P E N T E R I I ADELUNGII, ALIORUM, SUISQUE DICES SIT

G. A. L. H E N S C H E L SEQUUNTUR

GLOSSARIUM GALLICUM, TABULA, INDICES AUCTORUM ET RERUM, DISSERTATIONS EDITIO NOVA aucta pluribus verbis aliormn scriptorum A

Leopold FAVRE Membre de la Societe de 1'Histoire de France et correspondant de la Societe des Antiquaires de France.

TOMUS SECUNDUS

NIORT L. F A V R E , I M P R I M E U R - E D I T E J U R TOUS DROITS RESERVES ±883

GLOSSARIUM AD SCRIPTORES

c c C. littera numeralis, quse centum denotat: unde versus :

GAB

T CAABLUS, a Gallico Cable, vel Chable, Funis, rudens. Chartular. S. Vandregesili torn. 1. pag. 998: Concesserint... Non plus quam centum C. littera ferlur habere. descarkagium sexag inta doliorum suorum Qui apud Ugutionem sic legitur: vel aliorum suis instrumentis scilicet Caablis etwindasio tantum.Vide Cabulus. Non plus quam centum C. constat habere conexum. T CAAGIUM. Vide Caya. CAANUS. Vide Cham post Caganus. Eidem literse si recta linea superaddaCABA. Vide Cava. tur, centum millia signiflcat. * CABACETUS, CABAGIUS, Fiscina, cor» De C littera in diplomatum antiquorum fronte posita vide Heumannum bis, Gall. Cabas. Lit. remiss, ann. 1396. de re diplomat, inde a Carolo M. cap. in Reg. 150. Chartoph. reg. ch. 231: Dictus supplicans reperiit in domo sua unum Ca1. 112. C in superscriptione cantilenas, ut clto bacetum, in quo erant certi racemi musvel celeriter dicatur, certificat. Notkerus cati. Arest. parlam. Paris, ann. 1310. in Balbulus de Notis musicis. Reg. Olim fol. 161 : Cum signiflcatum S3S~ C. interdum mutatur in G. et vi- fuisset... quod Petrus de Clarompnte micissim: Gambutta, pro Cambutta; Ca- les,... positis Cabaciis plenis lapidibus ad bella pro Gabella. Ssepissime in K. Ca- pedes et manus Fizse domicellss, earn penlendas. vel Kalendae, Carolus vel Karolus dentem sic tenuerit, absque causa ratioperinde legitur. Haud raro in QU. Sic nabili. Acta MSS. Inquisit. Carcass, ab Incolendo dicitur Inquilinus, Relinco ann. 1308. fol. 34. r°. : Ipsi portaverunt in ro Relinquo, apud Felibianum Hist, quodam Cabacio fructus, videlicet ficus, andion. pag. x. Sed nulla frequentior melatas. etc. Vide infra Cabassio. « CAB'ACUS, Eadem notione. Leudse commutatio est quam cum littera T. Portio, Porcio, Nuncius, Nuntius, etc. aut major. Carcass. MSS.: Item pro saumata cum littera S. Boicellus, Boissellus, vel de Cabacis, unum Cabacum. Ubi versio Boisellus, dulciori pronuntiatione: pro Gallica ann. 1544: D'une saumade de caquo fere scribitur C. caudatum. [** Ma- bas, un cabas. *» CABADURA, Vide Capitale 4. rinius in Papyris Diplomat, pag. 249. b. «* CABAES, Quilibet, quivis. Chart. et 270. b. scribit in antiquissimis chartis C et B vix distingui.] Sancii I. reg. Lusit. ann. 1196. ap. S. II

E

GAB Rosa de Viterbo, Elucid. torn. 1. pag. 219 : Cabaes homo qui intraverit in illo termino, causa male faciendi pectet z modios. * CABAGIUM, Census, quern homines de corpore seu de capite quotannis debebant domino praestare ; nisi idem sit quod Pastus et Procuratio. quse in preestationem pecuniariam ssepius commutabatur; cui interpretationi favet Charta senesc. Tolos. ann. 1323. in Reg.62. Ghartoph. reg. ch. 252 : Item in Cabagio seu corrogio dictorum locorum de Assoali et deBartis xj. libras, xviij. den. Turon. Nee repugnant omnino Libert, villae de Florent. ann. 1358. torn. 8. Ordinat. reg. Franc, pag. 87. art. 3 : Quod omnes habitatores dictss villse sint liberi, quicti et immunes a quibuscumque subsidio, imposicione, gabella, redwencia, Cabagio, exactione nobis impendendis.'LibeTt. civit. Agen. ann. 1369. in Reg. 198. ch. 545: Concedimusquoddicticives... sint quitti... a solucione cujuscumque leudse, maletoltse, foragii, Cabagii, doni, mutui, decimse,etc. Occurrit praeterea in Lit. ann. 1369. torn. 5. earumd. Ordinat. pag. 388. art. 2. et apud La Faille torn. 1. Annal. Tolos. pag. 98. Vide Capitale 5. et Conredium. * CABALARIUS. [Gall, courrier : « Precepit quidam Cabalarius. Pape in continue dicti oratoris Turci existens, quern 1

CAB sequebantur familie cardinalium.(Dia?. Burchard. I. 481, an. 1492. »)] « CABALATICUS, f. Moletrina, qusc a caballo seu equo versatur; vel Hcrtus olitorius, aut Ager ubi crescunl cabalcasci. Vide mox Cabalc&scut. Charta ann. 1186. apud Murator. in Antiq. Estens. pag. 288: Et iUrum offerimus et largimur decimam folius curiee et districtus Cavallili,.... tarn d& terris quam de aquis.... molendinis,pistrinis,Cabalaticis, drculariis, atque de rebus omnibus, de quibus ar>;tiqui dare decimam consueverunt. * CABALCASCUS, f. Cucurbita, fructus species, nostris Calebasse. Chron. Domi^, de Gravina apud Murator. torn. 12. "Script. Ital. col. 653 » Ecce pervenerunt >dd nos quidam intimi nostri amid.... deferentes secum nostro amore panem, et vinum et Cabalcascos nostro cibo. f CABALCATA. Vide in Caballus. CABALE, Capitale, capitalis summa, Cabal, Tolosanis, ut est apud Goudelinum, [qui Cabal potissimum interpretatur bona et facultates mercatoris, ut sunt merces, aliaque id generis negotiatorena spectantia.] Cabal vel Cabau, in Consuetudine Burdegalensi art. 49. 50. 56. et Baionensi tit. 3. art. 21. 22. 23. Statutum Comitis Tolosani ann. 1197. in debitores, apud Catellum in Hist. Tolosana pag. 227 : Constitutio tails fuit: si aliquis respondent suo creditori, se non habere aliquid, quod ei possit solvere, quod vicarius si clamorem inde habuerit. eum in castello 8. diebus teneat; et si ad octavam diem creditor potest probare, quod debitor aliquid ei possit persolvere, quod debitor ei persolvat. Si vero creditor hoc probare non potuit, vel noluerit, si debitor ei non satisfecerit, vel cum eo non convenit, quod debitor tradatur creditori, ut habeat et teneat eum in sua potestate, et quod teneat eum in ferris, absque ullo alio malo, quod ei non facial, scilicet pro Cabale, et non admittat eum, ire extra suam domum, et non teneatur ei dare ad comedendum nisi panem et aquam, nisi voluerit, etc. Ubi Cabale, non semel infra occurrit. [Consuetud. Brageriaci art. 114: Item si quis tradat alicui bovem, vaccam, roncinum, jumentum, aut alia quascumque animalia ad nutriendum, et sibi retineat super dictis animalibus certum pretium sive Cabale ad medium lucri sive damni venturi, si lucrum aut damnum pro temppre appareat, id lucrum quod excedet dictum pretium, sive Cabal, seu damnum, si emerserit, inter se communiter dividetur. Ibid. art. 117 : Item... si post denunciationem prsedictam dicta animalia moriantur, ut supra, dictus nutritor non tenetur de morte ipsorum animalium, sed duntaxat restituere domino prsedicto medietatem sui Cabal. Si autem moriantur ob culpam ipsius nutritoris... dictus nutritor domino animalium restituere tenebitur totum Cabal. [** Gall. Cheptel.] Charta ann. 758. in tradit. Fuldens. jium. 14 : Sicut inter nos complacuit atque convenit ut inter argento et Caballis libras duas, et tertiam dimidiam. etc.] Vide Capitale 4. [Et Investitura ad lin. Per guazonem, andelaginem, etc.] ps Vide Raynouard. Glossar Roman, voce Cabal, 61. vol. 1. pag. 325.] * Hinc * CABALIUM LIBER, In quo uniuscujusque facultates summatim descriptae sunt. Charta ann. 1476. inter Probat. torn. 3. Hist. Nem. pag. 330. col. 1: Mercatores autem intelliguntur de elections prsedicta, qui habent et habebunt in Cabali, in domo communi in libra Cabalium dictee civitatis, centum libras Turon. pro

CAB

CAB

minori. Et pag 331. col. 2 : Juxta valorem domicelli quondam cum suisjuribus, quod et aestimationem bonorum suorum descrip- dicta uxor... habebat in loco et terminade Blumaco. tam in libro pesagii et in libra Cabalium. libus :5 » CAVALARIA, Eadem notione. Libert. * GABALGATA. Vide infra in Caballus. Petoe-assis. ann. 1341. in Reg. 74. Char\ CABALIS MANSU?, Vide Caput Mansi. * CABALLA, pro Gabella, Tributum, tqph. reg. ch. 647: Item quod habitatoresr vectigal quodvis. Annal. Genuens. ad dictss villas... possint emere, et donationes ann. 1383. apud Murator. torn 17. Script. recipere, vel ad feudum seu in emphiItal. col. 1121: Vox a cancello ex parte teosim terras et possessiones quascumduds prodiit, ut.... penitus deponerentur que;.... nisi tamen res essent francales, collectiones seu Caballse et coltse. Vide seu de Cavalaria, vel militares. * CAVALHARIUM, CAVALHERIUM, Pari Cabella 1. CABALLACUM, CAVALLATICUM, Prses- signiflcatu. Charta ann. 1389. in Reg. tatio avense pro caballis. Tabularium 138. Chartoph. reg. ch. 288: Acquisivit Prioratus de Domina in Delphinatu : capitulum Narbonense a Petro Conilhi Ad Natale Domini alterum receptum de omnia jura sibi competentia in et super quatuor membris de carne, et de tribus quodam Cavalherio, sito in termino de Item ab executoribus testadenariis pro vino, et de tribus panibus, et Laurano sextarium ordei pro Cavallatico, et oblias menti domini cardinalis Narbonensis duo parva. de duobus membris, etc. Ibid. fql. 107: Cavalharia ••'f CAVALLERINUM, Eadem acceptione, Et pro porco duos solidos et dimidium, et 4. sextarios avenas de Caballaco, et unum in Martyrol. MS. eccl. SS. Steph. et Secarlallum de fabis, et duas focacias, etc. bast. Narbon. : Anno nativitatis Domini Ita. fol. 108. 109. 110. 113. 114. etc. Fol. 1385. fuit ordinatum, quod attentis tantis 129: Willelmus Boscar 10. den. et 1. cartal beneficiisper dominum Petrum de Indicia de civa de Cavalazzo, et taschiam. Supra: cardinalem Narbonensem et olim archieIsta cabannaria debet 4. sestarios de piscopum factis,... et prascipue de quodam avena de Cavalazo. [Vide Chevallagium.] optima Cavallerino, sito in castro S. Marcelli prope Narbonam, etc. t CABALLADA. Vide post Caballus. * CAVALLAiRivuM/simili sensu. Pact, 1. GABALLARIA, Prsedium servitio militari obnoxium, apud Marcam in Hist. inter archiep. et vicecom. Narbon. ann. Beneharn. lib. 6. cap. 24. § 10. Cavareria 1232. ex Bibl. reg. cot. 2: Item petebat Vasconibus; Cavalhairiou, Carcassonen- dom. Aimericus sibi restitui quoddam sibus: aliis, Chevalerie; Latinis infe- Cavallairivum, quod fuit Berengarii de rioris sevi Militia; KXyjpo? t-inrixo?, in ve- Moniano, et est in terminio grangise de Terrallo; quod dictum Cavallairivum et teri Inscriptione apud Seldenum ad Marmora Arundeliana pag. 156. et in grangia dicebat teneri et debere teneri ab libro de Titulis hqnorariis pag. 839. Sa- eodem domino Aimerico. bellicus lib. 9. Hist. Venet. decad. 1. CAVALLERIA. Apud Aragones Ricis pag. 248. de Greta insula : Prsedia quse- hominibus jus antiquum erat in omnidam in insula esse constat, quse, equestris bus civitatibus atque oppidis maxima Militise nomine emeritis traduntur: insu- vectigalia pro Militibus alendis assilani Caballarias vacant. Assisia? Hiero- gnari, quaa stipendiarise portipnes vocasolymitanae MSS. cap. 167. ubi de hse- bantur Honores et Cavallerise. Portia rede agitur, qui anno a3tatis decimo unius Militis, apud Lucam Tudensem quinto feudum tenere potest: Et se il in Chronico sera 880. [Charta Jacob! n'est Chevalier, quant il fait la preuve de Infantis Aragonise ann. 1256. laudata son age, se il fait que sages, il dira au torn. 5. SS. Junii pag. 651. qua conseignor, quant il aura son age prove, firmat et jurat qmnia privilegia, franSire, donnez-moy un respit reinable de quitates, Cayallerias, donationes et concesmoi faire Chevalier pour faire vous le ser- siones, habitatoribus Majoricarum datas vice, que je vous dois de mon fie; et le et factas ab illustrissimo domino Jacobo seignor li doit doner le respit de 40. jours. RegeArragonum.] Usatici Barcinonenses Cap. 145: Par I'assise ou usage de cestui MSS. editi a Raimundo Berengarii et royaume, fie qui ne doit servir que d'une Adelmodi Comit. Barcin. cap. 4 : Miles Chevalerie, ne se part mie entre serors. vero si Cavallariam dimittit, dum earn Et cap. 147 : Quant fie eschet aplusiours tenere possit, nullo modo judicetur, seurs, qui doivent service de plusiours nee emendetur sicut Miles. Cavallariam Chevaliers, le fie par I'assise, ou I'usage satis dimittit, qui cavallum et arma non de cestui royaume de Hierusalem doit habet, nee fevum de Milite tenet, et in estre parte entre elles, en tel maniere, que hostes et cavalcadas non vadtt, nee ad si elles sont deus, et il y a deux Cheva- placitos et curias sicut Miles, nisi senecliers, chascune doit avoir I'une des Che- tus eum detinuerit. lidem Usatici cap. valiers, et la maint nee des seurs qui ont 18 : Omnes homines debent firmare dipart fait la partisan, et les aisnees choi- rectum senioribus suis, ubicunque seniores sissent, etc. eorum eis mandaverint in suo : ad Pales* Feudum quod nemo, preeter mili- tatem quoque vicecomites et comites sui tem, possidere potest. Feudum cavalo- per unumquodque castrum cum honore rum,,in Lit. ann. 1369. torn. 5. Ordinat. suo per 100. uncias auri Valentias ; Miles reg. Franc, pag. 284. Honor cavallay- vero per 10. per unamquamque Cavalleragius, in Tabul. S. Viet. Massil. Che- riam terrse, per castrum cum adempravaliere, in Charta ann. 1383. apud Brussel mento ejus per alias 10. per fevos minores torn. 2. de Usu feud. pag. 757: Item sur secundum eorum valorem: per hominala Chevaliere, que tient monsieur Regnault ticum namque, per mediam Cavalleriam de Duille, chacun an xxx. sols Tournois. terras de hoc quod ad fidem pertinebit. | C A V A L H E I R I U M , Eadem notione.Vitalis Episcopus Oscensis apud HieTransactio inter abbatem et monachos ron. Blancam in Comment. Rer. AraCrassenses ann. 1351. ex libro viridi fol. gon. pag. 730 : Ille Ricus homo, qui habet 53 : Conventus habet. tenet et possidet 40. Cavallerias, potest sibi retinere 4. etc. botum, fortiam, redditus et proventus Infra: Casus autem amissionis honorum agraijrales cum medietate decimse et pri- et Cavalleriarum sunt hi, etc. mwise. et cum jurisdictione alta et bassa In foris Aragonensib. : Cavallerias tein loco et terminalibus S. Martini de Cur- nentes a dom. Rege tenentur servire dotibus... et etiam totum illud Cavalhei- mino Regi ubique, salvo in mari, etc. rium, quod fuit uxoris Guillermi Pilifortis Quadruplex autem olim fuit Cavalle-

GAB

GAB

riarum species : quasdam enim Cavallerias dehonor vocabant, alias Cavallerias de Mesnada ; cavallerias acostumbradas dar comode honor nonnullas; postremas vero, cavallerias acostumbradas darcomo de mesnada. Eadem namque qfflcia, diversa adjuncta ratione, disparibus ordinibus tribuebantur. CAVALERIAS DE HONOR, Stipendia ilia nominabant, quibus Rici homines Milites suos, vel Militum filios, Infanciones vocatos,. afflciebant : eis enim dari poterant, vel debebant, dabanturque vel in pecunia, vel in fructibus, aut vacuis possessionibus, ut cuique Rico homini liberum erat ; ab eo autem quod vectigalia Ricorum hominum Honores sunt vocata, et ipsa etiam alimentaria Militum ac Infancionum stipendia, quia in iisdem illis honoribus decernebantur, Cavallerias de Honor vocari consueverunt. Qui autem tenent Cavellerias honoris, tenentur servire dom. Regi tempore guerrss per tres menses in anno, in eundo, stando, et redeundo, in Observ. Foror. Aragon. CAVALLERI^E DE MESNADA, prioribus erant dignitate inferiores. Ita autem appellabant singulas eas stipendiaries portiones, quas Reges de Regalis patrimonii subsidies, domesticis suis ac palatinis hominibus impertiebant. Sed de Mesnadariis agitur suo loco. CAVALLERLE AGOSTUMBRADAS dar como de Honor, et como de Mesnada, ita dictse, quod interdum quae unius generis erant, ad alteram traducerentur : verbi gratia cum Cavaleria de Honor Rebat Cavaleria de Mesnada, vel e diverso, id est, mutabilis aut immutabilis. Nam Cavallerige. de honor perpetuae erant, alise ad libitum a Rege, a quo nude pendebant, conferebantur. Vide Foros Aragon. lib. 7. tit. de Cavalleriis. CAVALLARIA occurrit etiam in Charta Caroli C. Imp. ann. 37. pro Monasterio S. Bertini, quse est prima Chartularii ejusdem Monasterii [*-* Guerardo 57. pag. 124.] : His rebus adjecimus ad victum Fratrum villam nomine Hegebort [** Liegesborth] cum ornni integritate sua. ut olim fuit, exceptis Cavallariis tribus. Vide Militia, et Michaelem del Molino in Repertorio Fororum Aragon. in voce Cavallaria. 1 CAVALLERIA, Ars equestris. Ars de Cavalleria recensetur in Catalogo Operum B. Raymundi Lulli, torn. 5. Junii pag. 699. * 2. GABALLARIA, CABELLARIA, Mensura agraria ; an ab Hispanico Caballon, porca, striga ? an a Caballus, quantum scilicet equus uno die arare potest ? Dipl. Frid. I. imper. ann. 1162. apud Murator. torn. 4. Antiq. Ital. med. seyi col. 253 : Item concedimus et damus eis in feudum Syracusanam civitatem, cum pertinentiis suis omnibus, et ducentas quinquaginta Cabellarias terrsz in voile Nothi ad Caballariam illius terrse ; et si forte ibi deerit, in terra comitis Simonis, quod defuerit, compleatur. 1 CABALLARII, CABALLATIO, etc. Vide Caballus. * CABALLARIUS. Vide infra in Caballus. * CABALLATA, Vas vinarium, f. Uter, quod formam cabalcasci referat ; de onere quippe equi intelligi posse, ut supra in voce Caballus, nequaquam opinor, in Charta ann. 1263. apud Murator. torn. 2. Antiq. Ital. med. aavi col. 475 : Resignaverunt roccam Fumonis nomine et vice ipsius dornini, cui ipsa rocca ab Apostolica sede ad custodiendum fuerat commissa, cu-m rebus inferiusadnotatis,...

undecim vegetes cum quinque Caballatis vini et una de aceto ; item tres tini, etc. Vide supra Cabalcascus. * CABALLATIO, CABALLEBIUS. Vide infra in Caballus. CABALLATRIUM, nude in Gloss. Arabico-Lat. videtur esse atrium, in quo exercentur caballi. seu equi, nisi legendum sit Caballarium, equile, quomodo •xagaXXapcov, usurpat Codinus de Offic. 1 CABALLERITIA. Vide in Caballus. CABALLI, Aves nocturnse. hss ululse dicuntur. Papias. Vide Cauanna. 1 CABALLICARE, CABALLICATIO. Vide Caballus. CABALLINUM, Stercus caballi, seu fimus caballinus, uti nuncupatur a Marcello Empir. cap. 8. et 10. pag. 65. 85.86. [** fimum caballinum Plinio 30, 13, 38.] vel quodvis stercus, y.6Tipo; : unde Caballini cognomen inditum Constantino Copronymo, quod equini stercoris odore et tactu delectaretur. Anastasius ad Synodum VIII. CP : Stercoralis nominis prsesulatum ideo appellat has, quos nominavit, quia cum essent Constantini Imperatoris, qui dicebatur Caballinus, tempore, CPoleos Prsesules, hseresi ejus favorem pessime commodabant. Idem Anastasius in Hist. Eccl. : Magicis maleficiis et luxuriis... et Caballims stercoribus atque lotio delectatus. Theophanes, y.a6a)A;a; xoupoc;. Theosterictus in S. Niceta Hegumeno n. 29. de eodem ^Copronymo : Too-oOtrov 6i e^otipEV T Suawota Trj ,),oc. IpyaT-/]; "TTOO;. [*•* Vide Furnal. apud Forcellinum in h. v. et Glossar. med. Graecit. col. 525. et 526. radice KapaU-/)?.] S. Hieron. Epist. ad Heliodor. : Statimque cernamus sagittas pilis, tiaras galeis, Caballos equis cedere. Gregorius Turon. lib. 6. Hist. cap. 11 : Ipsumque super miserabilem imponentes Caballum, etc. Vide Casaubonum in Persium pag. 7. Promiscue tamen Scriptores recentioris setatis pro quovis equo usurpant. Vide Gregor. M. lib. 8. epist.

GAB 46. lib. 9. epist. 38. lib. 10. epist. 30. [Novam Gall. Christ. Instrum. torn. 2. col. 442. Mirseum torn. 2. pag. 806. col. 2. etc.][*•* Equos militares saspe ita dicunt, ut Hincmar. Remens. annal. ad ann. 868. ap. Pertz. vol. Scriptor. 1. pag. 472. lin. 43. Charta ann. 1339. ap. Lappenb. Docum. Orig. Hanseat. pag. 360. Plura vide in Indie, general. Polypt. Irminon.] CABALLUS DOMITUS, in Lege Longob. lib. 2. tit. 21. | 6. 7. 25. [« Rothar. 254. 256.] et in Charta Romualdi Ducis Beneventani in Chr. S. Sophise pag. 607. [Caballos centum inter Domitos et domandos, apud Marten, torn. 1. Anecd. col. 801. Caballus, scutum, lancea, in clientelse signum quotannis regi data, memorantur in duabus Chartis anni 1437. pro ecclesia Magdeburgensi, apud Eccardum in Probat. Hist. Marchionum Orientalium col. 136. et 138.] p* Charta Ludov. Pii ann. 825. pro Ecclesia Brivetensi apud Baluzium in Capit. vol. 2. pag. 1426 : Ad partem regis annuatim caballum unum cum scuto et lancea prsesentassent et in postmodum ab omni exactions vel de functione publica aut privata immunes et liberi essent. Adde chart, ann. 856. ap. Schoepflin. in Alsat. Diplom. num. 105. vol. 1. pag. 85. Aliam ann. 858. ibid. num. 108. pag. 88. Charta Carol. Simpl. ibid. num. 129. pag. 103: Omni anno ob hoc ei dentur inde duo Gaballi, sive duo camisilia bona, aut etiam quatuor carre vini.] CABALLUS MEDIANUS, in Tradit. Fuld. lib. 1. cap. 149. et in Le.ee Alaman. cap. 80. | 2. medii pretii. [™ Germ, olim Meid, Maide. Vide Frisch. Lexic. v. Meide. ADEL.] CABALLUS SPADATUS, in Lege Salica tit. 40. 13. castratus. CABALLUS AGRESTIS. Vide Equifer. * CABALLUS MAGNUS, idem qui Dextrarius, Major et cataphractus, quo potissimum utebantur in prseliis. Vita Eduardi II. reg. Angl. pag. 119: Dextrarii et Magni Caballi ipsius Petri, vel verms dominiregis morabantur. * CABALLUS MALETUS, Gall. Cheyal malet, nunc mallier, Equus vectorius, maletse seu sarcinae deferendaa addictus. Lit. remiss, ann. 1394. in Reg. 146. Chartoph. reg. ch. 208 : Lesquelx avoient tin cheval malet, que demenoit un appelle Souschier, et aussi avoient un autre cheval malet yceulx paroissiens de Nyevil, que Guillaume Giraut demenoit pour eulx esbatre. =::: CABALLUS PADI, perperampro Spadatus, in Testam. Bertichr. episc. Cenoman. torn. 1. Jun. pag. 725. col.l : Donet eis Caballos padi duos, et poledros congregales duos, etc. Vide Poledrus. CAVALLUS, apud Nicolaum I. PP. in Resp. ad Consulta Bulgarorum cap, 40. Agobardum in lib. de Dispens. cap. 28. et lib. Contra judicium Dei cap. 2. [in Concil. Legion, ann. 1012. can. xi.j etc. CABALLORTJM PASTUS, SAGINATIONES. Vide Pastus. CABALLARII, Equites. Gloss. Lat. Graec. : Caballarius, y.i\r^, I-K-KI-J^. GlOSS. Basil. : Kx§aAXc£p:oc, C'^LTTTIO;, o sv TiirTrtp xaOr,pLevoc, xaoxXXoc yap 6 J'TTTCOC. [GlOSSar. Isid. : Caballarius, Alaris, hoc est, Eques qui in ala militat, juxta quod ait A7egetius 11. 1 : Equitum alii Alares dicuntur, quod a similitudine alarum ab utraque parte protegant. Equites in castris solebant alas occupare.] Monachus Egolismensis in Carolo M. cap. 18 : Erantque in ipso 12. Caballarii, qui per 12. fenestras completis horis exibant. Hincmarus Opusc. 5 : Per villas, in quibus non so-

4

GAB

CAB

lum homines Caballarii, sed etiam ipsi d court,... et les quatre seront touzjours Cocciones rapinas faciunt. [Parvum Char- a court pour faire I'office de I'escuierie, tular. S. Victoris Massil. fol. 19 : Dona- et les autres quatre seront pour aler hors mus S. Victori... mansurn de Casteneto, porter lettres, et leurs chevaus a I'esquern accepimus in emendam pro Gaus- cuierie. CAVALLERIUS, Miles Cavallero, Hispasimo nostro Caballario qui fuit occisus. ut Monachi orent pro anima ejus. Tabular. nis. Occurrit apud Diago lib. 2. de CoS. Florentii : Hamo Caballarius de Li- mitib. Barcin. cap. 162. * CABALLARIUS, Miles. Charta ann. vriaco multas querelas adversus Monachos de Livriaco habebat. Tabular. S. Vincen- 1123. ex Bibl. reg. cot. 17 : Et si vindere tii Cenoman : Cui contulerat unum etiam vel inpignorare volueritis, cum nostro conCaballarium cum omni beneficio suo in silio faciatis, cui volueritis, prseter ad Cavilla quse vocatur Arduin, etc. Actum re- ballarios et clerlcos. Hinc Chevalereux, gnante Roberto Rege. Breviarium villa- Vir egregii animi, prout militem decet. rum S. Audomari ex MS. Folquini in Le Roman de Robert le Viable, MS. : Tabulario ejusd. loci: Hlodeger CaballaDe sa plaie iert si dolereux, rius habet mansum dominicatum, etc. Chilz qui taut est Chevalereux, Similia non semel ibidem leguntur.] Que de 1'angoisse se plaint fort. [« Adde Fragm. Polypt. Sithiens. ap. * CABALLARIUS, CAVALLARIUS, NunGuerard. post Irminon. pag. 396. sqq. cap. 15.13. 1. 5. 16. 18. Editori est Qui cius, tabellarius, Ital. Cavallaro, Gall. cum equo militat vel famulatur. Conf. Courier. Epist. card, de Malatestis ann. eundem in Prolegom. ad Chartul. S. Pe- 1410. apud Marten, torn. 7. Ampl. Coltri Carnotens. § 26. Polyptych. Mauro- lect, col. 1168: Die Mercurii horatardismonaster. ap. Schoefl. Alsat. Diplom. sima appulit Franchus Caballarius manum. 249. vol. 1. pag. 197 : Mansa 7. et gniftcenti&vestrae,... etmihibreve vestrum dimidium, que cum caballis serviunt. detulit. Annal. Placent. ad ann. 1444. Confer mox Caballicaref Arare et Cabal- apud Murator. torn. 20. Script. Ital. col. leritia.] Vide Otton. Frising. lib. 1. de 887 : D. Franciscus Anguissola rediit Gest. Frederici cap. 24. Concilium Nar- cum copia literarum ducalium, quas dixit bonense anni 1054. cap. 20. [Ekkehar- fuisse consignatas tabellario sive Cadum Abb. apud Marten, torn. 5. Am- vallario. * CAVALERII, inter Vicarii ministros pliss. Collect, col. 524.] et V. 01. Jac. Petitum post Poenitentiale Theodori recensentur, in Stat. Montis-reg. pag. 3: pag. 389. KagaUapioi Theophani in He- Statutum est, quod dom. vicarius teneatur, raclio, Theophylacto Simocattae lib. 5. et postea usque ad finem sui offtcii vel cap. 13. auctori Vitae S. Nili pag. 56. etc. regiminis, semper tenere duos milites soPraesertim vero ita dicti Graecis nuperis cios, qui vulgariter appellantur Cavalerii. CABALLATOR, Eques, in Glossis AraMilites, seu equestri dignitate donati, quos Chevaliers appellamus. Ita Anna bico-Lat. Cavalcatore, Italis. Comnena in Alexiade pag. 411. Pachy* CAVALLARIA, Cseremonia militis mer. lib. 1. cap. 30. 31. lib. 4. cap. 31. inaugurandi. Testam. ann. 1230. apud lib. 12. cap. 11. et Cantacuzenus lib. 1. Cenc. inter Cens. eccl. Rom. : Item volo cap. 42. lib. 3. cap. 27. [Vide Gloss, me- quod expensse ad Cavallariam Monaldi fratris mei, quando fiet miles, communidiae Grsecitatis.] * Equites nostris Chevaucheurs. Ville- ter fiant, tam de bonis meis. quam de bohard. cap. 135 : En vint bien avant cinq nis ejusdem Monaldi. cens mil mars d'argent, et bien dix mil * CAVALLERIA^ Equitatus. Academ. Chevaucheures, que unes que autres. Cruse. Cavalleria, milizia a cavallo. Stat. Hinc Chevaucheurs nuncupati sortilegi, Montis-reg. pag. 17 : Ordinatum est pro quod scopis seu baculo equitantes ad utilitate et decore reipublicse prsesentis cidiabolicum conventum se se transvehi vitatis, quod nulla persona, quse non sit somniabant. Lit. remiss, ann. 1478. in de nobili genere... et quod ita constet puReg. 206. Chartoph. reg. ch. 72 : Sorcier blice et palam per publicam vocem et faet Chevaucheur de balay. Vide Scobaces. mam, possit esse in officio Cavalleriss et * CAVAILLERII, Eadem notione, in ad illud admitti. Charta ann. 1351. ex Reg. N. Chartoph. 1 CABALLARIUM FERETRUM, Species reg. ch. 26 : Item gobeletum unum, cum lecticse seu rhedaa caballis yectae. Feretribus pedibus, ymaginatum de uno gallo trum ejus Caballarium, quo infirmus vehi sursum et tribus Cavailleriis, cum una solebat, in Actis SS. April, torn. 3. pag. vinea. Ubi Reg. 80. ch. 503. habet, Ca- 780. Cum ad prssdicandum populo propvaillieriis, Chevalerot, eodem sensu, in ter debilitatem corporis in Feretro CabalInvent. MS. jocal. Eduardi I. reg. Angl. lario duarum rotarum duceretur, ibid. ann. 1297 -.Item un pot ki desus le cou- Eag. 782. Agitur de S. Erconwaldo Episc. vercle a un Chevalerot. qndin. T CABALLERIUS, in Charta anni 1008. * CABALLARIUM FERETRUM, Lectica ex Archivo S. Victoris Massil.: Donamus equis imposita, ut interpretantur docti unum mansum Caballerii in villa, etc. Editores ad S. Geolfrid. torn. 7. Sept. Occurrit rursus in Actis SS. Benedict, pag. 136. col. 1 : Cum ad hoc per infirmisaec. 6. part. 1. pag. 312. tatem deveniret, ut equitare non valens, CABALLARII interdum, qui Caballos feretro Caballario veheretur, etc. habent, ut est ; in Capitul. Caroli C. tit. CABALLATIO, Munus alendi equos pu31. | 26. [ » Edict. Pistens. ann. 864.blicos, vel pecunia, quse ad id praestaPertz. pag. 488.], et cum Comitibus suis batur, idem forte, quod fodrum sequioin hostem pergere, et debitos paraveredos ribus saeculis dictum, in leg. 14. Cod. de prasstare tenebantur. Adde Capitul. ann. Erogat. mil. annon. (12,38.) Vide Cujac. 807. cap. 6. [** Capitul. Aquens. Pertzio et Jacobum Gothofred. ad hanc legem. pag. 149.] | CABALLATA, Quantum caballus CABALLARIUS, qui equos curat, Agaso. ferre solet. Charta anni 1234. Bibl. SeGloss, vetus. : Caballarius, tuiroxofjio;. busianae pag. 51 : Ego Rodulphus de * Chevaucheur, Offlcium in stabulo Thoria pro remedio animaemeae... concessi regio. Ordinat. hospit. reg. ann. 1317. unam Caballatam vini puri, in vinea mea ex Reg. Cam. Comput. Paris, sign. Croix de Mouvant, domui de Valone annuatim fol. 78. v°. : Escuierie. Item vallez d'esta- persolvendam. ;;:= bles et Chevaucheurs viij. qui mangeront Nostris Chevalee. Lit. remiss, ann.

GAB 1391. in Reg. 142. Chartoph. reg. ch.189 : Trois Chevalees de ble, qui valoit pour lors environ vint solz. Aliae ann. 1446. in Reg. 176. ch. 490 : Le suppliant emporta a quatre foiz quatre Chevalees de ble ou environ, qui estoient dedens icellui molin. Vide supra Caballata suo ordine. CABALLIGARE, CAVALLICARE, Caballo vehi, equitare, Italis, Cavalcare. Lex Salica tit. 25 : Si quis caballum sine permissu domini sui ascendent, et eum Caballicaverit. Edit. Heroldi habet Caballaverit. Monachus Sangall. lib. 1. cap. 22 : Per campum istum Caballicans. Usurpant Edictum Rotharis tit. 105. § 17. Lex Langob. lib. 1. tit. 23. | 1. [-» Rothar. 345. et 348.] Lex Aleman. tit. 71. Anastas. in Conqne PP. Haimo in Homil. Luitprand. lib. 3. Hist. cap. 4. Vita S. Vulmari Abbat. cap. 13. etc. Graeci recentiores xagaXXixeus-.v dicunt. Vide Gloss. Meursii, Fabroti ad Cedrenum, [et mediae Graecitatis.] [** Chart, ann. 816. ap. Neugart. Cod. Diplom. Alemann. num. 187. vol. 1. pag. 158 : Si mihi contigerit ad palatium, vel ad Italiam pergere, tune semel mihi hominem Cavallicantem ad serviendum et unum cavallum bene onustum provideant.] 1 CABALLICARE, pro Arare, quia Caballis aratur. MS. Codex Folquini ex Archivo S. Audomari in Breviario villarum ad hanc Ecclesiam pertinentium : Isli unaquaque hebdomada faciunt duos dies, si non Caballicant. Et infra : Caballicat de terra censali bun. 12. [** Fragment. Polypt. Sithicus. post Irminonem pag. 398. cap. 7.13. 20.J 1 CABALLICARE SUPER ALIQUEM, in eum incurrere, ei bellum inferre. Statuta Suavii S. Seyeri in Capite Vasconiae Abb. ann. circiter 1100. inter Anecd. Marten, torn. 1. col. 279 : Item statutum fuit, quod si Abbas, vel sui, injuriam passi fuerint ab aliquo, et injuriator judicio stare noluerit, et Abbas propter injuriam sibi illatam Caballicare super eum voluerit, vel contra eum exercitum movere, burgenses(S. Severi) de prsecepto Abbatis, super injuriantes ipsum sequantur: et si quis sine licentia Abbatis a Cavallicatione abfuerit, sex solidos Abbati persolvat. * CAVALGARE, vox Italica, Equitare, equo insidere, nostris olim Chevaler. Chron. Jac. Malvec. apud Murator. torn. 14. Script. Ital. col. 925 : Postera ergo die Cavalcans antistes cum sacerdotibus, ceterique cives, qui in civitate remanserant. omnes communi consilio Griffum et nonnullos alias a carceribus eripiunt. [** Henric. VII. Imper. chart, ann. 1312. ap. Murator. Antiq. Ital. vol. 4. col. 625. c : Et cavalcandum, et predandum dictam civitatem Cremone, Virgulam post Cavalcandum ejecit Pertz. vol. Leg. 2. pag. 525. lin. 54.] Lit. remiss, ann. 1404. in Reg. 158. Chartoph. reg. ch. 355: Lequel Robin dist a Jehan de Logie qu'il avoit fait prendre sa jument, et I'avoit fait Chevaler par ses gens. Sed et Chevaler nostri dixerunt, Equum onerare, equo vehere. Lit. remiss, ann. 1478. in Reg. 205. ch. 35: Le suppliant aperceut... aupres de S. Mor des foussez des oultardes, esquelles il se adressa pour y tirer,... il dessella son cheval pour Chevaler lesdites oultardes,.. et lui Chevalant lesdites oultardes, etc. Chavaler vero, pro Supinum cadere, more equorum, quod vulgariter dicitur, Tomber les quatre fers en I'air, in aliis Lit. ann. 1404. ex Reg. 158. ch. 383. bis : Laquelle femme print deux pierres et les getta contre icellui suppliant, tant qu'elle I'en attaigny de

GAB

GAB

CAB

I'une parmi la teste si grant cop, qu'elle liis, seu collectis, et aliis oneribus publi- dicitur Strata, exercitum, Cavaltheiam, altam justitiam, etc. fist Chavaler. Aliud sonat Entrechevau- cis. Charta Guigonis Comitis forensis talliam, ;! " Ubi legendum videtur Cavalcheia. chier, Equi scilicet pedibus calcare, in ann. 1224. torn. 1. Maceriarum Insulae Lit. remiss, ann. 1375. ex Eeg. 106. ch. Barbarse pag. 136 : Omnem talliam sive T CAVANGADA. Charta fundationis Ab387 : Icellui Defraine retourna la tesle de toutam, exercitum sive Cavalcatam. batias S. Mariae apud Santonas inter son cheval vers ledit Hennequin,veuillant Statuta Forojul. ann. 1235. ex archive Instrum. torn. 2. novae Gall. Christ, col. le Entrechevauchier. S. Victoris Massil. : Statuimus ut baro- 480 : Nos in eo ibi arbergamentum, aut CABALLICATA , Incursio, Cavalcata, nes et milites et homines faciant domino exercitum, qusestam, procurationem aliItalis. Luithprandus lib. 4. cap. 14. Comiti Cavalcatas sub hac forma, videli- quam, aut Cavangadam vi aut terrore p* pertz. vol. Script. 3. pag. 314.]: Cum- cet ut milites et homines per quadraginta aliquo ulterius (noh) habeamus. que eodem pervenisset, et Caballicatas, ut dies expensis propriis in comitatu Pro1 CAVALLATicuii, Eadem significavulgo aiunt, circumcirca dirigeret. vincids.... contra eos qui dominum Comi- tione. Charta anni 1235. ex parvo CharInterdum pro equitatipne, seu, ut tem offenderent. . . . pro sex focis unus tulario S. Victoris Massil. : Petebat aiunt, Exercitu sumitur, id est, obliga- pedes. . . . Si dominus Comes obsidere Abbas S. Victoris.... ut nobilis vir W. de tione, qua vassallus in exercitum cum vellet aliquod castrum. . . . vel faceret Turriis cessaret a Cavallatico. et a quisdomino superiore pergere tenetur.Char- ei inimicus bellum campale, etc. Vide tis, et talliis. Et infra : Dicimus quod W. ta Jpannis Regis Angl. in Monastico Hostis. de Turriis disistal et girpiscat domino Anglicano torn. 2. pag. 1006 : Aut ques| CAVALCATA, Pompa equestris, Ital.Abbati. . . . Cavallaticurn, et quistas. et tum, aut procurationem, aut Cabalcatam. Cavalcata, Hisp. Cavalgada, Gall. Caval- toutas, et omnes alias exactiones. 5; aut exercitum. . . . exigere prsesumat. cade. Processus de B. Jacobo Bitectensi, " CABALGATA, CAVALGADA, Equitum | CABALCATA. Epistola Frederici II. torn. 3. April, pag. 532: Ipseque ascen- manus, Ital. Cavalcata. Testam. Raim. Imp. ann. 1244. in Dissert. Hist, de Co- dent in solarium r/uoddam, ut videret Trencav. ann. 1154. inter Probat. torn. mitatu Comacli pag. 119 : Volumus etiam Cavalcatam. Vide Vitam B. Oldegarii, 2. Hist. Occit. col. 550 : Et mala quse ego declarari jura nostra in Marchia et Du- torn. 1. Martii, pag. 490. fed cum mea Cavalgada in Rossilono catu... videlicet de exercitu, Cabalcata et 1 CALVAGATA. Charta Philippi Franc. domibus Templi et domibus Hospitaparlamento, mercato et procuratione, quse Regis ann. 1331. pro Monachis Bonas- lis, et infractiones quas ego in eadem nos tanquam advocati, patroni et defen- yallis in Chartulario ejusd. loci: Necnon terra ecclesiis cum eadem Cabalgata, etc. sores Ecclesise habere debemus. Et infra: in possessione et saisina habendi assiem ••'f CAVALGADA PACIS, Militum convoSuper declaratione facienda super jure et Calvacatam, tallias et subventiones ab catio seu conventus, ut paci jurandae quod habemus in terra Ecclesiee, petivi- hominibus Bonsevallis. Arrestum Parlam. intersint. Pact, inter archiep. et vicemus expresse apponi de exercitu, parla- 11. Maii ann. 1331. pro iisdem Mona- corn. Narbon. ann. 1232. ex Bibl. reg. mento, Cabalcata, fodro et procuratione. chis : Ad solvendum Comiti Carnotensi cot. 2: Ad qusestionem prseconizationis [** Pertz. vol. Leg. 2. pag. 350. 352. 518.] centum libras Turon. . . . et ad prsestan- sic respondet (vicecomes) quod archiepiscopus iste nullo tempore quasi possedit, Vide Hostis sub finem. dum eidem Calvacatam pro guerra. CABALLICATIO, Eadem notione. Ta- —^ CALVAGHIA, Eadem notione, Gall. nee antecessor suus, nisi parvo tempore, bula fundationis S. Severi in Vascpnia : Chevauchee. Charta Aelidis Ducissse et tune non jure archiepiscopi, sed legali Nee in hostem, nee in Caballicationem Britan. ann. 1213 : Homines dicti Prioris et paciarii, eo casu cutn propter Cavalgaesse ducturos. [Charta Ricardi Regis ibunt in exercitu meo et Calvachia mea das pads necesse erat prxconisari. * C AVAL ARIA, C AVAL LAEIA. Equitum Anglise, qua ejusdem S. Severi privile- cum aliis hominibus meis de Lamballia, gia conflrmat ann. 1190. apud Marten, etc. incursio, Ital. Cavalcata. Stat. Vercel. torn. 1. Anecdot. col. 637 : Concessi etiam 1 CALVAGARIA. Charta Andrese de Cal- lib. 1. pag. 18. v° : Si equus mortuus vel eidem monasterio, ut nullus Archiepisco- viniaco pro hominibus S. Karterii apud mangagnatus esset pro sua Cavalaria vel pus, nee Episcopus, nee ego ipse Thomasserium Consuetud.Biturig. pag. aliena, etc. Et lib. 3. pag. 59. r°: Quod prsesumat immissiones aliquas fa- 90 : Immunes erunt talleis, charreis, fal- nullo tempore dicti offidales eligantur, cere, nee in hostem, nee in Caballicatio- cationibus, fenacionibus et omnimodis nee Cavallaria possit imponi modo aliquo nem ducere tmliles, vel pedites, etc.] De- bienniis, salvis mihi exercitibus et Calva- vel ingenio, nisi de voluntate credentise cretum Synodale de Trevia Dei post gariis meis, in quibus me sequentur per coadunatse in palatio communis,... aliter Concilium Islebonense ann. 1080 : C&te- tres diesT tantum. nullo modo Cavallaria possit poni. Pluries rum in hac pace nullus, nisi Rex aut T CAA ALGATUS, Eadem significatione. ibidem. Comes hujus patrise Caballicationes aut Litterse Regis Angl. ann. 1324. apud Ry* CAVALEATA, Eadem notione. Stat. hostilitatem faciat : et quicunque in mer. torn. 4. pag. 76 : Pr&fatus Rex Forojul. ann. 1233. ex Tabul. S. Viet. Caballicatione aut hostilitate Regis fuerit, (Franciae) exigit, et a nobis auferre cona- Massil.: Statuimus quod si quis miles tur ; videlicet immediatam jurisdictionem equum perdiderit in Cavaleatis, pretium etc. CABALLERITIA. Polyptychus S. Remi- dicti loci S. Sacerdotis. . . . in quo ressor- sit mille solidorum Raymundensium. ^CALVACATUS, Simili significatu.Stat. gii Remensis : Hrobertus ingenuus tenet tum, Cavalcatum et omnem superioritamansum ingenuilem 1. qui habet censum tem nos et progenitores nostri habuimus. Montis-reg. pag. 46: Item statutum est j CAVALGATUS, Expeditio militaris, quod aliquis non possit habere aliquos similiter, facit pro eo Caballeritia. Id est, pro eo tenetur ire in exercitum, seu incursio. Charta Regis Angl. ann. 1353. clientes de eundo ad exercitum vel Calvain aciem domini, [yel saltern operam apud Rymer. torn. 5. pag. 773: Inhiben- catum, nisi super hoc fuerit spedaliter tes ne Cavalcatus aliquos super gentes ordinatum per consilium civitalis Montiscaballi prsestare.] Vide Hostis. CABALLADA, Opera caballi. Tabular. ipsius Caroli, vel in terris sibi subjectis, regl alis. ••' CABALLATIO, Equitatio, Gall. CheCelsiniacense : Unum sextar. de civada, faciant, vel prisones aut redemptiones et 2. sext. vini, et 6. den. pro earns, el capiant, aut alia dampna vel mala aliqua vauchee. Charta Ludov. VI. reg. Franc, eis, vel eorum alicui, inferant, duranti- ann. 1115. in Tabul. S. Petri Carnot. : Caballadam, ei corregium. Nullus regies potestatis minister aliquam 1 CAVALAGIUM, Eadem notione. Ins- bus treugis supradtctis. 1 CAVALGADA, Idem quod Cavalcata justitiam clamare prsesumat, nee cortrum. ann. 1294. Hist. Dalphin. torn. 2. pag. 74 : Talliis, toltis, queestis, adempris, seu Caballicata. Charta Raymtmdi Co- veiam, nee ire in nostram Caballationem, vintenis, cavalcatis, stabilitis, mero et mitis Tolosani ann. 1189. apud Acher. neque in hostem, etc. mixto imperio, et omnimoda jurisdictione, torn. 8. Spicil. pag. 204: Salvo tamen al* CALVAUGHIA , Pari intellectu, in operibus, manu operibus, cretifodinis, bergo et Cavalgada. et omne hominium, Charta ann. 1214. ex Chartul. Lingon. lapidicinis, argenti fodinis, auri fodinis. quod Gardanenses nobis facere debent, fol. 68. r° : Nee in aliquam Calvauchiam Cavallagiis, coroatis, fogagiis, etc. nisi de assensu nostro. etc. Responsum Concilii Vaurensis ad ibunt, :;:= 1 CALVACADA. Charta Oddonis Episc. Petrum Regem Arragonum inter Hisp. CHEVALGHEIA, Eadem acceptione. torn. 3. pag. 481 : Ut ilia jura quse. habeVapincensis ann. 1271. inter Instrum. Charta ann. 1223: Et in expensis ejus torn. 1. novse Gall. Chr. col. 88: Et prse- bat in castris aliorum hf-Kreticorum....sive teneor ire, si voluerit, in exercitum et dictis faciet dictus dominus episcopus alberga, sivequista, sive Cavalgada eidem Chevalcheiam suam. :;:: Calvacadam prsedicto domino regi et suis, Integra remanerent. CAVALGARIA , Servitium militare prsemissa sibi denuntiatione ante per tres T CAVALTHEIA, Eadem notione.Charta cum equo. Charta Ludov. VI. reg. Franc. septirnanas. anni 1194. inter Instrum. torn. 3. novae ann. 1122. in Reg. 62. Chartoph. reg. ch. f CAVALGATA. Statuta Ludovici Regis Gall. Chr. col. 80: Philippus quondam 200 : Preedpimus ut tarn ipse quam hseres Franc, ann. 1154. apud Marten, torn. 1. Flandrise Comes... concessit Deo et eccle- ipsius sit liber ab omni servitio. et Anecd. col. 438 : Sed et siplures emptores sise nostrse Atrebatensi in manu nostra, per nomen ab omni expeditione et Caval(praepositurarum, baillivarum, etc.) fue- quidquid habebat Atrebati in districtu caria. rint, unus tamen jurisdictionem exerceat, nostro, sibi tamen de assensii nostro reti* CAVALGATA, Eadem notione. Pact, et imrnunitate gaudeat in Cavalcatis, tal- nuit in vita sua, in parte districti quse inter Carol, comit. Prov. et capit. S.

6

GAB

GAB

Salvat. Aquens. aim. 1292. ex schedis Pr. de Mazaugues: Dicebant.... homines dicti burgi teneri ad Cavalcatas personales faciendas ipsi domino regi, prout homines civitatis Aquensis jam dicto domino regi prsefatas Cavalcatas facere tenentur. * CHEVALCATA, Eodem sensu. Charta Odonis episc. Tull. ann. 1221: Prseterea idem comes Wademontis illos homines ad ipsas Chevalcatas nullatenus transducet, qui tringinta et quinque annos excesserint, etc. ;;:= CAVALGA , Eadem acceptione, in Cone. Avenion. ann. 1326. cap. 33. apud Labb. torn. 11. Concil. col. 1736: Item quod dicti seculares hospitalia usibus pauperum deputata, occasione Cavalgarum, talliarum, quaestarum, vel aliarum illicitarum exactionum, quocumque nomine appellentur, nee onerare nee molestare prassumant. « CAVALGATA, Pari significatu. Sent, ann. 1275. torn. 3. Ordinat. reg. Franc, pag. 60. art. 1 : Quod dicta Maria et dictus Artusus vir suus ejus nomine, hssredes seu successores dictse- Marias habeant exercitum et Cavalgatam in dicto castro Lemovicensi et forisbariis. Calvaguette, eodem sensu, in Reg. Cam. Comput. Paris, sign. Bel fol. 154. r°: Reserve a lui et a ses successeurs la Calvaguette, ressort, punissement de heresies, etc. * CALVATA, Eadem notione, in Placito ann. 918. inter Probat. torn. 2. Hist. Occit. col. 57 : Unde servicius debet exire circa et quarta Calvata, sicut alii Spanii debent facere de illorum aprisione. * CHEVAGHEYA, in Charta S. Ludov. ann. 1243. ex Beg. 30. Chartoph. reg. ch. 118: Castrum de Mareis et redditus, quos habemus in eo, cum omnibus feodis et Chevacheya totius terras prasdictse penes nos retinemus. * CHEVALCHEIA, Eodem intellectu. Charta ann. 1224. ex Chartul. Campan. fol. 350. col. 2 : Assignavi domino Jacobo quidquid habebam.... in gistis, in Chevalcheiis, excepta Chevalcheia hominum villas Monasterii-cellss. Alia Phil. abb. Resbac. ann. 1306. in Reg. 56. Chartoph. reg, ch. 571: Reddimus immunem ab omni 'exercitu, Chevalcheia, custodia et vigilia villas, turris et gabiolse. * CHEVALISIA, in Charta Agnetis comit. Nivern. ann. 1191. inter Probat. Hist. Autiss. pag. 33. col. 1: Omnes illos qui quinque operatoria et cellarium ssepedictas domus conduxerint, ab exercitu et Chevalisia, et excubatione quittavimus. * CHEVAUGHAIA. Simili signiflcatione. Libert, villas Ande'loti ann. 1269. torn. 8. Ordinat.reg. Franc, pag. 126. art. 9 : Homines dictas villse in exercitum nostrum et Chevauchaiam praspositi nostri et nostrum ibunt. ® CHEVAUCHEIA, in Charta ann. 1223. ex Chartul. Campan. fol. 190 : Homines de Congi episcopi cum eo debent ire in exercitum et in Chevaucheias suas. * CHEVAUCHIA, Eodem sensu. Lit. ann. 1235. torn. 7. Ordinat. reg. Franc, pag. 466: Retinemus Chevauchias nostras et exercitus nostros. L'ost et la Chevauchie, in Lit. ann. 1264. torn. 5. earumd. Ordinat. pag. 391. At vero pro Locus, in quo congregantur vel ad quern diriguntur equites, accipi videtur hsec vox, in Lit. ann. 1231. ibid. torn. 4. pag. 222. art. 7 : Quod cum usque ad Chevauchiam venerint, non poterunt ibi ultra quindecim dies retineri. 5s " CAVALAEICIA, Caballi opera, ut opinor. Stat. Vercel. lib. 3. pag. 59. r°:

GAB

Prsedictus notarius per se non possit ex- nostros del Crozes et de Tescone. Vide cusare nisi unam Cavalariciam, et potes- supra Cabana et Cabanaria. CABANESIUS. Vide Capanna. tas sive rector teneatur quod non permit1 CABANNALITIUS TERMINUS, Meta tat ipsum notarium excusare unam Cavalariciam. Nisi ibi sermo sit de equi- caoannarias. Chartularium Aptense fol. tatione cum magistratu intra fines illius 118: Dono in ipsis Terminis Cabannalitiis de fundis possessionis, etc. jurisdictionis. ;;:= CABANNARIA, jEdes rustica, Capanna, CAVALLICATURA, Equitatio. Charta ann. 770. apud Murator. torn. 6. Antiq. vel Cabanna, vel praedium rusticum. Ital. med. aevi col. 209: Et hie Luca Vetus precaria apud V. Cl. Dion. Salpropter chrisma nos mitlebant ad tollen- vaingum: Deprecatus est Monachos unam dum ab episcopo, et Cavallicaturam cum Cabannariam. Hoc est, in precariam sibi dari postulavit Tabularium Prioratus de ipsis presbiteris faciebamus. * CAVALGATIVUS, Caballinus, equinus, Domina in Delphinatu fol. 17. 18: Dedit pro anima sua unam Cabannariam super Ital. Cavallino. Charta ann. 1193. apud Murator. torn. 4. Antiq. Ital. med. aevi castrum Auriacense, quam tenet Petrus col. 449 : De torsello Cavalcativo duos Cabannellus. Dedit etiam totum alodum solidos Ferrarienses vel Bononienses, et suum, quem habebat in Savoia, prseter unam Cabannariam, etc. Infra : Videlicet^ de soma totidem. * CAVALAGIUM, CAVALLAGIUM, Prses- Cabannariam unam, sitam in loco, qui tatio ex avena pro equis aratoriis, quo- dicitur, etc. Rursum : Ministraliam autem modo Bovagium pro bobus. Charta ann. hujus Cabannariss dedit quidam villicus, 1256. in Reg. S. Ludov. ex Chartoph. etc. Occurrit ibi non semel. [Guerpitio reg. fol. 5. v° : Pro asinaria et jumentis, decimaetom. 1. Hist. Dalphin. pag. 130: xxiij. sol. De fromagino, Cavalagio, v. sol. Petrus Gorga et ejus uxor guerpiveCavallagium, in Instr. proces. ann. 1564. runt Deo et B. Marise et S. Vincentio et Episcopo Hugoni... decimam, quam ipsi ex schedis Pr. de Mazaugues. * CHAVALLAGIUM , Eadem notione. habebant in Cabannaria, quam tenent de Charta Joan, dalph. Vienn. ann. 1316. Aimone vetulo.] Videtur deducta vox a in Reg. 154. Chartoph. reg. ch.219: Item Cannabi; ut fuerit ager in quo cannabis unum sextarium avense et duos solidos pro seritur; indeque praediis acsedibus rusChavallagio, quod percipimus. Vide hanc ticis nomen manserit. Tabular. S. Mauri ad Ligerim: Pour eux amaiser, vocem suo ordine. 1 CAMPANELLA DE CAVALCARE, Qua pour maisonner, pour faire curtils et opulus convocatur ad Cavalcatam. Chenevieres, et autres cultivemens. Vide hron. Farm. ann. 1295: Dominus po- Cavannaria. testas sonari fecit Campanellam de CaCHABANARIA. Charta Hugonis Episvalcare, et convocavit duo millia de copi Gratianopolitani ann. 1094. in Tapopulo. bulario ejusdem ecclesise fol. 19: Ven** 2. CABALLUS. Vide CacabusS. didit mihi unam Chabanariam, quas est ICABALMUT. Vide Capilmut. Misereu, pro 170. solidis, etc. Fol. 24 : Et CABANA. Vide Capanna. accepimus de omnibus vineis decimam, * CABANA, Academ. Hisp. in Diction. quse sunt subtus viam in omnibus locis, Cabana, Caula aut mandra ad minus excepto de condaminis Episcopi, vel de ducentorum capitum, Latinis Grex vel Chabanaria, quse fuit Petri Aldiard, scistabulum, locus ubi armenta nutriuntur, licet de terris ac vineis, in quibus nee in praedium rusticum. Charta ann. 1273. condaminis, nee in Chabanaria prsedicta ex Tabul. Cantogil. : Habeat prior deci- non accipimus, etc. Fol. 25 : Decima vero mam Bladorum, lanarum, agnorum et de aquis, de pullis, de aliis omnibus carcaseorum Cabanarum omnium, etc. Alia nibus, de chanavis, de omnibus annonisf ann. 1294. in Tabul. Gellon.: Quodque sive de omnibus rebus, quss decimari deprssfati abbatis gentibus duodecim dena- bentur, medietas est Episcopi, medietas rios pro quolibet grege seu, Cabana, a duo- est Canonicorum, scilicet de ecclesia S. decimo vicenario prsefati bestiarii ad Imerii, de ecclesia de Buieu, de ecclesia quindecim solvent. Vide Cabannaria et S. Martini, sive deparochiis illarumprssCapanna. dictarum Ecclesiarum, excepto de conda* CABANACUM, Stabulum equqrum, minis Episcopi, sive Chabanaria, quse fuit Gall. Ecurie, Cabanne quibusdam in lo- Petri Aldiard, scilicet de terris ac vineis, cis. Acta MSS. Inquisit. Carcass, ann. etc. Fol. 31: Excepto de condaminis, 1308. fol. 39. r°: Guillelmus frater suus quas tune habebam, et de vinea, quse fuit quadam nocte.... tradidit sibi mulum seu de Chabanaria Petri Adliard. Fol. 41: mulam, quod animal duceret ad Nantelmus de Jerra habuit 3. ChabanaCabanacum, et quod ligaret eum et daret rias pro Episcopo Hugone G-ratianopoliad comedendum ei. Lit. remiss, ann. tano, qui reddit unaquaque 13. sextarios 1462. in Reg. 198. Chartoph. reg. ch. 332 : de civata, et 12. ' denarios et 1. gallinam, Une estable de chevaulx, appellee par le et 1. pulzinum, et opera, et manu-opera. languaige du pais Cabanne. Ubi de comi- Fol. 49: Ante me confessus est ipsam Chabanariam esse ahtiquum feudum Celtatu Asteraci. larise, etc. Fol. 53: Et omnes Chabanaria | CABANARIA, ut mox Cabannaria.prsedictae. debent opera et manuum opeCharta ann. circiter 1030. ex Archive ram, et coroatam, alia terra Episcopi S. Victoris Massil. : Dono etiam locellum vel Comitis. Fol. sicut Medietatem decimae aptum officinis monasterialibus....... et milii et panitii, 60: sive leguminis et chaunam Cabanariam, quam excolit Rai- navi, gurpisco et dono, etc. Fol. 75 : Exnaldus. cepto Chabanariam, in qua est domus * CABANARIDS, Qui gregibus alendis, mea, quam pater meus dedit B. Lauvel praedio rustico, Cabana dicto, prse- rentof decimam de praedicta Chabanaria. fectus est. Charta Austorgii abb. Mon- Fol. 76: Excepto unam Chabanariam, tis-albani ann. 1303. ex Tabul. ejusd. sive tenuram, quas est S. Laurentii Monasmonast. : Elemosinarius solvat quoli- terii. Tabularium Eleemosynse S. Pauli bet anno decimam vini. quam quon- Viennensis : Dono sanctss Viennensi dam elemosinarii dicti monasterii, ratione Eleemosynse. de alodo meo unum campum dictas eleemosinariss, consueverunt perci- rotundum, et duas sextariatas terras juxta pere in decimariis sive terntoriis, quse eundem campum, et duas cavenarias, et respondent seu levantur per Cabanarios alterum campum, etc. Alibi: Unam Cha-

S

GAB navariam vendimus et donamus, quse est sita in villa, qua vocatur Plans. 1 CHANVANNARIUS MANSUS. Inquisitio de juribus Dalphinalibus torn. 1. Hist. Dalphin. pag. 123: Item capiebat sescalcus taschias in Vauz in pluribus Mansis Chanvannariis et bordariis, de quibus tangitur in libra; de aliis vero censibus et juribus quss capiebat selscalcus in Mansis Chanvannariis et bordariis prsedictis. tractatur in libra Domini. * CABANUS, Tunicse l.axioris et talaris species quse cseteris vestibus superaddebatur, pallii instar, Ital. Gabanno, idem quod Capa 1. Vide in hac voce. Chron. Placent. ad ann. 1388. apud Murator. torn 16. Script. Ital. col. 579: Domini Placentix portant indumenta de drappis. Qui drappi de grana, vel de veluto. vel de aura, vel de aurato, vel de serico constant pro uno Cabana... a florenis viginti quinque auri usque in florenos sive ducatos sexaginta auri. Et col. 580: Similiter juvenes homines portant Cabanos longos et largos per totum usque in terram, et cum pulcris foraturis. CABARE, Cavare, fodere. Tabular. Casauriense, anno Ottonis Imp. 16 : Concedisti mihi Majoni... unum sedium de molino, qui est super lacum... ut habeamus ego Majo licentiam ipsum sedium Cabare, et formas facere, et omnem firmamentum ad ipsum molinum faciendum. In veteri inscriptions apud Gruterum pag. 622. i. Cabatores pro Cavatores dici quidam opinantur. SCABARE, pro Cavare, non semel occurrit in Vita S. Eligii lib. 2. cap. 6: Max, ut terram sarculo Scabare cospit. Rursum : Cum paululum ima fossae declinans in latus cavernss. Scabare humum * CABARETUS,Caupona,taberna, Gall. Cabaret. Lit. remiss, ann. 1375. in Reg. 108. Chartoph. reg. ch. 69: In quodam Cabareto in villa nostra Tornacensi situato, etc. Unde Cabareteur, pro Cabaretier, Caupo, in aliis Lit. ann. 1427. ex Reg. 173. ch. 721: Bertran de Saint Venant, qui souventefois se mesloit d'estre Cabareteur et vin vendre, etc. * Aliud vero sonat vox Gallica Cabaret, Palmulam nempe lusoriam, vulgo Raquette vel Battoir, in Actis capit. MSS. eccl. Brioc.: De ancienne coustume ledit vicaire perpetuel est tenu aujour de Pasques, incontinent apres Complies, bailler des esteurs, savoir au prelat de ladite eglise cinq, et aux dignites et chanoines d'icelle eglise a chascun trois, avecques les Cabarets a les frapper. Vide Pelota 3. « CABARGIUM, idem videtur quod supra Cabagium. Libert, villae de Salvitate ann. 1369. torn. 5. Ordinat. reg. Franc, pag. 386. art. 4: Quod habitatores prsedicti per decemannos continuos a data prsesentium computandos. a fogaigio, Cabargio, subventionibus, et alia exactione quacumque, erunt quitti, liberi et immunes. Nihil vero temere Me emendandum esse ostendit Charta Caroli V. ann. 1380. in Memor. E. Cam. Comput. Paris, fol. 19. v°.: Item oneratur in debibitis de gruagiis, Cabargiis, vinagiis, galinis, ovis. etc. * CABARIA, idem quod supra Cabana, quomodo etiam fortasse legendum est. Charta ann. 1341. in Reg. 72. Chartoph. reg. ch. 368: Animaliagrossa etminuta.... immittendi licentiam concedimus, Cabariis et cortillis in istis et aliis forestis supradictis exceptis. Vide Cabannaria. * CABARLENGUS, Officium monasticum, forte pro Cambarlencus, id est

GAB,

GAB

Cambellanus. Vide infra in hac voce. D. 1350. ortse sunt, proh dolor! in HolComput. ann. 1326. ex Cod. reg. 9434. fol. landia duge factiones seu partialitates.... 48. v°.: Abbas monasterii S. Joannis An- homines vero unius factionis assumpsegelitensisf centum quinquaginta florenos runt nomen a quodam pisce marino, qui auri Cabarlencus de la Faxola, triginta dicitur Asellus, i. Cabbelyau. ad denotandum, quod sicutpiscis Ule in mari est^ libras Turon. :;: = CABASIUS, Locus, ut videtur, in flu- devorator aliorum piscium, sic et isti vio Cabasiis sen nassis, Italis Gabbia, essent domitores suorum adversariorum : coarctatus piscium capiendorum gratia. et isti dicuntur Cabelgenses. Alterius Arest. parlam. Paris, ann. 1319. in Reg. vero factionis homines nominati sunt e 62. Chartoph. reg. ch. 1: Item pensio an- contra Hoeckenses, trahentes vocabulum nualis centum solidorum Caturcensium ab hamo, quasi dicerent: Hamus piscem in Cabasio fluminis Tarni, .... extendente prendere ssepe solet, etc. Kilianus : Kabese ab una rippa dicti fluminis usque ad liau, KableaUf i. Bollick, Asellus piscis. aliam. ™ Cabillaus, in Lit. Margar. Burg, « CABASSIO, CABASSIUS, Fiscina, cor- ann. 1428. ex Cam. Comput. Insul. : bis, Gall. Cabas. Comput. ann. 1362. inter Item est ordonne que nul d'un caste ne Probat. torn. 2. Hist. Nem. pag. 244. col. d'autre ne reprouche d autres aucunes 1: Item pro tribus Cabassis emptis pro chases passees d I'occasion de cette guerre, portando panem caritatis, iiij. grossos et ne ne parle doresenavant de Houc, ne de medium. Et pag. 253. co\. 1: Solvit Ray- Cabillau, sur peine d'en estre pugny. naudo Palitie speciatori, pro quodam Ca- Vide infra Cabellauwus. bassioni, quo dictum servitium fait porta1 1. CABELLA, pro Gabella, Gall. Gatum, etc. Vide supra Cabacetus. belle, Olim tributum omne, nunc illud 1 CABASTRAGIDS. Litterae Caroli Re- solum, quod sali imponitur. Charta Cagis Jerusalem et Sicilise ann. 1307. ex roli Regis Franc. Sicilise et Jerusalem, Archive S. Victoris Massil.: Superpeti- data Molinis 24. Novemb. ann. 1497: tione immittendi averium extraneum ad Cum eorum castris, fortaliciis... Cabellis, pascendum in dicto territorio ad loque- dohanis earumque juribus. Computum rium, petebant dicti parerii quartam par- anni 1333. Hist. Dalphin. pag. 285: Pro tern mutonorum, astorium et Cabastra- prseconizandis Cabellis Domini pro quingiorum. Haud difficile crederem in que diebus, et portandis cartulariis de autographo scriptum fuisse Cabal, trago- Bellovidere apud Gratianopolim, n. flor. rum, id est. Caballorumse\i equorum, et vi. den. gros. Ogerius Panis lib. 4. AnTragorum, 'seu hircorum caprorumve a nal. Genuens. ad ann. 1214: Consules Grseco rpayo;; male autem a librario juraverunt quod dicti introitus de cetera minus attento descriptum fuisse Cabas- in perpetuum non possent vendi, excepta tragiorum. Cabella salis domus Messanse. Utitur ille * Vocemmale scriptam et pejusjnter- non semel. Vide Gablum. pretatam emenda ex infra dicendis in * Autissiodori, teste D. Le Beuf, eodem Cabestragium. nomine appellatur tributum, quod ex CABATGIUM. Vide Capitals 5. vino penditur. Pact, inter Reg. et Ge* CABATIUS. ut supra Cabassio. Stat. nuens. ann. 1396. in Reg. 151. Chartoph. Avenion. ann. 1243. cap. 144. ex Cod. reg. reg. ch. 35: Non imponet (Rex) nee im4659 : Statuimus quod in carreria ali- poni faciet, per se vel per alias, aliquam quis vel aliqua non teneat nee habet ban- collectam. dacitam, nee etiam alicam, nee sellam, nee canistrum, nee Ca- quam Cabellam seu munus, quocumque batium. Cabatz rabatu, vox opprobrii, nomine censeantur. qua meretrix designatur, in Lit. remiss,, -•: CABELLA VINI, idem quod alibi Banann. 1463. ex Reg. 199. Chartoph. reg. num vini dicitur. Vide in Bannum 1. ch. 144. Pact, inter Arnald. de Villanova et ho^ CABBALA, Hebrseis rfnp, Doctrina mines de Transio ann. 1283. ex Tabul. oretenus tradita, et specialius Scientia D. Vencise : Item fuit actum quod dictus ilia abstrusior, quam Rabbini in Mosis dominus Arnaudus possit tenere Cabellam et Prophetarum libris investigant, per vini in castro de Trans per unum litterarum et syllabarum, praesertim mensem tantum. * 2. CABELLA,. pro Caballa, Equa, junominum Dei, numerum, collationem et transpositionem; unde nascitur, si mentum, Gall.' Cavalle. Tabul. S. Floeis fides, rerum arcanarum multiplex rent, torn. 1. Probat. Hist. brit. col. 438 : cognitio. Dividitur in Speculativam et Ob hoc abbas Guillelmus dedit ei unam Practicam : utraque subtilis ssepe, sem- Cabellam valentem quadraginta solidos. Vide Caballus. per autem inanis et superstitiosa. j CABELLANARIUS, pro Capellanarius, T CABBAUST^;, Hujus scientiee periti. * CABBIA. Vide infra Cabia 2. Capellanus. Chartul. Roton. laudatum torn. 2. Hist. Britan. col. 73: Habens pro GABEGALARII, Executores testamentorum. Fori Oscenses Jacobi I. Reg. mediatore Doitanau presbyterum JarniAragon. ann. 1247. fol. 13: Despondala- thini Cabellanarium. riis, vel Cabecalariis, aut testibus, qui eos * CABELLARIA. Vide supra Caballafecit aut constitute, qualicumque loco fa- ria 2. cit eos, ibi habet se juvare de Us, etc. j CABELLARIUM, f. Equile, stabulum Infra: Et si Cabecalarii volunt partire, seu equorum. Litterae Phipossint partire, etc. Et fol. 14 : In quibus caballorum Flandri33 Comitis ann. 1188. apud testamentis spondalarii debent conscribi, lippi D. de Lauriere torn. 2. Ordinat. Reg. qui Cabecalarii seu Manumissores ab Fr. 421: Concessi et eis, ut liceat aliquibus nuncupantur. In Observantiis illis pag. in perpetuum furnos et cambas facere, Regni Aragon. Jib. 5. habetur titulus, et etiam molendina et Cabellaria. :;: de Tutoribus, Manumissoribus, et Cabe= Vel officina, ubi funes contexuntur; calariis. :;:; Ab Hispanico Cabecera, Postremse vo- a Fland. Kabel, rudens, Gall. Cable. luntatis exequendse munus, in Diction. [** F. Mola caballina i. e. jumentaria.J ^ CABELLATI, CABELLOTI, Cabellarum Academ. Hispan. GABELGENSES, ita appellati quidam seu vectigalium et tributorum redemfactiosi in Hollandia sub annum 1350. tores. Vide in Gablum. Cabillaux, Joan. Molineto pag. 46. 57. 1 CABELLATOR, Minister, exactor 117. Joan, a Leydis lib. 29. cap. 16 : Anno Cabellarum apud Bartholom. Scribam

8

GAB

lib. 6. Annal. Genuens. ad ann. 1227. Vide Cabellotus. * CABELLAUWUS, Piscis marini genus, asellus, Gall. Merlus, Cabillau. Charta Phil, comit. Flandr. ann. 1163. in Chartul. 1. Fland. ch. 325. ex Cam. Comput. Insul. : Mille macarelli, duos den. Centum Cabellauwi, duos denarios. * GABELLOTUS, Cabellse, exactor vel redemptor. publicanus. Ital. Cabelliere, quibus Gabellotto est denarius, drachma. Constit. MSS. Oaroli Reg. Sicil. ann. 1277: Eadem pcena dominis terrarum in cabella venditarum injuncta, si Cabelloti, bajuli, vel procuratores eorum, opem aliquam tulerint in prsedictis excessibus committendam Quod si prsedictus Cabellotus ad pnedictam pcenam solvendam non sit ydoneus, nee rem quam invasit, restituere possit, etc. Alia ejusd. reg._: Ipsi secreti, Cabelloti vel credenzerii simili modo cabellas et jura secretiee vendant vel concedant in credentiam. Vide Cabellator. CABELLUM, Organi musici species. S. Augustinus lib.3. deMusicacap.l: Velut cum a Symphoniacis Cabella et cymbala peditus feriuntur. GABENTIA, Facultates, bona, ex Gallico Chevance. Charta ann. 1875. data Avenione: Et teneatur dare et assignare tantum in dotem et nomine dotis, quantum fuit datum et assignatum matri ipsius Joannis: et aliis vero filiabus dare liceat Cabentiam juxta sui voluntatem. [Vide Chevantia.] * Lit. Caroli VI. reg. Franc, ann. 1404. inter Probat. torn. 3. Hist. Nem. pag. 184: col. 2.: Propter mortalitates, fructuum sterilitates, et alias pestilentias, ipsi sunt personis et Cabentiis per plurimum diminuti. Vide infra Cabimentum 2. T CABERNATUS LAPIS, f. Lapis erutus ex caverna. Vide Tabentum. 1 CABERNUM, rplrnipa., Foramen, caverna, Supplem. Antiquarii. * Gloss. Lat. Gr.: Cabernum tpvnwa.. Vide Cavernum. * CABES, Caput, Hisp. Cabeza: unde Cabesolhium, capitis tegumentum seu ornamentum. Charta ann. 1200. ex Tabul. S. Viet. : Massil. : In dicto conflictu et brica.... tenentes sese ad invicem ad Cabesolhia seu ad Cabes, etc. Hinc Chabutz appellatur pars vestis, qua caput Immittitur. in Lit. remiss, ann. 1469."ex Reg. 197. Chartoph. reg. ch. 88: Et ainsi qu'il le tenoit a la chevessaille ou Chabutz, etc. Vide infra Cabessium. CABESCHOLIA. Vide Caput Scholss. : »= CABESSA, Lignum quoddam, forte Cantherius, Gall. Chevron. Invent, ann. 1361. ex Tabul. S. Viet. Massil.: Item duas corbas aratri. Item duas Cabessas. Item duas trabeas. Vide infra Cabestrus. * CABESSALLUS, Acad. Hispan. in Diction. Cabezal, Stratum rusticanum. vel cervical. Inventar. MS. ann. 1379: Item una colgia postium cum Cabessallo. Item unum matalassium, etc. •-- CABESSIUM, Capititis tegmen, idem quod Capitium i. Charta ann. 1343. pro consul. Appam. in Eeg. 75. Chartoph. reg. ch. 605 : Dictum fratrem Petrum de Viridario per Cabessium acceperunt, intendentes ipsum suffocare. Vide mox * CABESSUS, Eodem intellects Lit. remiss, ann. 1457. in Reg. 187. Chartoph. reg. ch. 334 : Dictus Johannes arripuit dictum Oddonem supplicantem ad Cabessum, sorciendo et trahendo eum acriter et malitiose. Vide supra Cabes. * GABESTRAGIUM, Praestationis species, quae a subditis domino penditurpro jumentis suis, quibus illi utuntur ad

GAB

GAB

frumenta sua trituranda; quod capistro, nes prseliantesstabant.Cap. 29: Navis cum Provincialibus Cabestro, ducantur, sic Cabbia, super quam positse sunt scales. Et dicta, vulgo Cabestrage: cujus vocis cap. 58 : Currus cum Cabiis est valde neinterpretatio firmatur ex aresto parlam. cessarius ad muros castelli sive civitatis Prov. ann. 1719. ut me monuit illustris causa bataliandi, et in Cabiis stare debent memoriae Prseses deMazaugues. Sentent. homines armati ad offendendum castellaarbitr. ann. 1497: Licitum sit propria nos sive civescum ballistis,saxis, igne, etc. authoritate recipere equas sine prsssta- Hinc nostris Cabaret dictus quidam lotione alicujus pastorgagii, Cabestragii;.... cus, instar cavese cancellis ligneis sepet dicli domini nihil tune eo casu de cal- tus, quo ad cellam vinariam patet adicaturis, pastorgagiis et Cabestragiis exi- tus. Lit. remiss, ann. 1394. in Reg. 146. gereppssunt. His adde, eodemque sensu Chartoph. reg. ch. 139 : Icellui sergent intellige, quod legitur supra voceCo&es- entra de fait en un petit Cabaret, que on tragium. Vide etiam infra Calcagium et dit la lanterne, par ou I'en va ou celier Calcatura. [«« Academicis Matritensibus dudit hostel. Cabaust, eodem, ut videtur, Cabestrage est: El agasajo que se hace a slgniflcatu, in aliis Lit. ann. 1411. ex los vaqueros que han conducido con los Reg. 165. ch. 150. CABIACES. Nudi, apud Papiam MS. cabestros la res vendida. Munusculum Editus habet Cabiedes, [ut et MS. Ecclepastoribus bovis venditi datum.] * CABESTRUS, Cantherius, ni fallor, siae Bituricensis. Gloss. Sangerman. CaGall. Chevron, idem quod supra Cabessa. bieles.] [«* Cod. reg. Papiae 7609. CaReparat. factae in senescal. Carcass. piedes.] CABIDARIUS, Lapidarius. Gloss. Gr. ann. 1435: Item pro quinque Cabestris de coral, quilibet ex longitudine dua- Lat.: xa6-.Saptoi;, Cabidarius, pro Cavidarius, qui gemmas excavat; Cavatores rum cannarum, etc. Vide infra Cabiro. * CABET MEDINA. Dipl. Alphonsi VI. dicti caelatores, qui planam tabulae suin Tract. Hist, chronol. de Liturg. ant. perflciem stylo exarant, non ductus Hisp. torn. 6. Jul. Act. SS. pag. 53. col. exstantes et eminentes exprimunt; Gra2: Non podant inde quidquam nee pro veurs de pierres precieuses : XtOoypyoi, nullo rege subsequente, sive Cabet me- Palladio in Hist. Lausiaca cap. 5 : dina, aut comite vel principe militise, de Ai6oupybc ov ^lyouut ya6iSaptov. Monet Cuquanta hodie pertinet, dare. Academ. His- jacius in leg. 1. C. de Excusat. artiflc. pan. in Diction. Cabecera, Dux, prsefec- lib. 10. pro Clavicarii, legi in Codd. MSS. tus. [*° f. legend. Cabelmedina. Vide Cabidariif vocemque xa6i5apio? haberi etiam in libro 56. Baadtxwv ad leg. 12. Zazalmedina.] : ~= CABFOCUS, an Haedulus, aut vitu- de cohort. Vide Cabare, [*® et Glossar. lus? Charta ann. 1055. ex Tabul. S. med. Grascit. col. 529. c.j * CABIARE, Cavare, fodere. Glossar. Viet. Massil.: Donamus propter istas vineas'unam vaccam et unum Cabfocum. vet. ex Cod. reg. 7646: Cabiabit, perfora* T 1. CABIA, Species sellae gestatoriae a bit. Vide Cabare. Cavea, cujus form am quodammodo re£ GABIARE. [Perforare. (DIEF).] ferebat, sic appellatsa. Nicolaus de Cur* CABIEBES, Nudi, masculinum, in bio in Vita Innpcentii IV. Papae cap. 15: eod. Glossar. Vide Cabiaces. Usque Cortomiliam super mulum in qua1 CABIEDES, CABIELES. Vide Cabiaces. darn Cabia lignea propter debilitatem ipt CABILLA, Capillatio. Papias MS. sius nimiam fuit vectus. Cap. 30: Ipsum * GABILLACIO , Staorupjtos. Cabillator, Dominum cum tanta exultations ac tri- Staa^pTY]?. Gloss. Lat. Gr. Glossar. Lat. pudio susceperunt, quod nunquam esset Ital. MS: CabilatiOf la calumpnia. Cabidictu facile vel notare; nam fecerunt sibi latus, lo calumpniatore. quoddam artificium in modum quadrates CABILLINUS, Vasis genus. Leges EthelCabiae miroordine excogitatum, contextum redi Regis Angl. cap. 23. apud Bromptoet connexum a lateribus perticis et lignis num: Et in sancto Natali Domini duos aliis politis pariter et ornatis, coopertum grisengos pannos, et unum brunum, et 10. quoque superius contra solis sestum de libras piperis, et chirotecas 5. hominum, scarleto et serico, quod quidem ferebant etduos Cabillinos colennos aceto plenos,et nobiles milites civitatis; et infra quod ve- totidem in Pascha. niebatipse summus Pontifex super equum, ^ GABILLIS , StSao-xaXta, nasSsva-n;, in ne a circumvenientibus et frequentia po- Glossis Lat. Graec. pulorum. ob plenum devotionem irruen1. CABIMENTUM, ut habetur in Statutium et eidem occurrentium pressuris ali- tis Ordinis Hospital. S.Joan. Hieros. tit. quibus Isederetur: 19. de verbor. signif. § 22. vocabulum est 1 2. CABIA, Cavea qua avesconcludun- Gallicum, a cabire. quodsignificataliquid tur, Gall. Cage. Ital. Gabbia. Computum assumere, de quo qui se putat rationem ann. 1333. Hist. Dalphin. torn. 2. pag. probe reddere posse: sic vocatur Com279 : Pro emenda Cabia cum avibus taren. menda, quse Fratri suo ordine conceditur. n. Ibid. pag. 280: Pro reparatione Cables Vide tit. 14. | 55. [et Hierolexicon Mapappagalli iv. denar. cri.] j CABIA, Locellus in carcere fabrica* 2. CABIMENTUM, Facultates, bona, tus ad instar caveae. Memoriale Potesta- idem quod supra Cabentia, Gall. Chetum Regiens, ad ann. 1277 : Captus est vance. Lit. remiss, ann. 1363. in Reg. 93. cum vi. vel vii. de domo sua per partem Chartoph. reg. ch. 242: Cum ad ipsam extrinsecam de Mediolano, et per illos de Margaretam spectabat et spectat, ut est Como, et in dicta civitate de Como seu in dictum, alimentatio et educatio dictas ficastellis suis detinentur in carceribus... et lias suse. et Cabimentum ejusdem, etc. tres Cabiss factse sunt, in quibus pr&dieti f CABIRO, Cantherius, Gall. Chevron, detinentur, scilicet duo in qualibet Cabia. olim Caveron. Vide infra Caveriata. * 3. CABIA, CABBIA, Machinae bellicse Charta Phil. V. ann. 1319. in Reg. 59. species, corbis, qualus, in re nauticaest Chartoph. reg. ch. 250 : Johannes de Lemali specula, Ital, Gabbia. Tract. MS. vis possit scindere... arbores... ad faciende Re milit. et mach. bell. cap. 23: De dum columpnas, trabes, Cabirones, et alias Cabia et lanterna ambulatoria. Ista ma- fustes. Charta ann. 1341. in Reg. 12. ch. china vocatur arbor cum Cabia, et debet 368: Item fustes, trabes, Cabirones, latas habererotellas, etest similisactaad defen- et alia necessaria ad azdifficandum domos dendumet offendendum castella et alia for- et cabanas,... de dictis nemoribus et forestillitia.. .Lanterna alias Cabbia,in ea homi- tis acceperant. Reparat. factae in senes-

GAB

GAB

cal. Carcass, ann. 1435 : Proponendo in domo... unam vigam et plures Cabirones, etc. Ubi non semel occurrit. Vide infra Cabrio. * CABIRONALIS CLAVUS , Capitatus, Gall. Clou a tete, caboche. Reparat. Carcass, jam laudatae : Item Petro Johein ferrario pro vij. clavorum, tarn Cabironaliutn quam aliorum ma jorum, etc. Cabar, eadem, ut videtur, notione, in Comput. Eob. de Seris et Reg. 5. Chartoph. reg. fol. 6. r° : Une selle d jouster, laquelle fu semee tout d bout de Cabars d'or et appareillee Id oil il appartenoit, I. solz Par. 1 CABISCHOLARIS, CABISGOLUS. Vide Caput Scholae. " CABISCIUS, Capitis tegmen, idem quod Capitium 1. Concil. Terracon. ann. 1282. apud Marten, torn. 7. Ampl. Collect. col. 279 : Nee aliquas induant sen portent vestes virgatas, cum Cabiscio fisso in Iongum. Vide supra Cabessus. * CABISCOLIS, CABISCOLIUS, Dignitas scholastici. qui in ecclesiis cathedralibus et monasteriis scholae praeerat. Charta Petri abb. Gellon. ex Tabul. ejusd. mqnast.: Juliofredus abbas ipsius monasterii Gellonensis brevi subsignavit paginato per Ingelbodem presbiterum, Gratmarem decanum, Dumbilem prior em,.... Adelmannum Cabiscolem, etc. Alia ann. circ. 1035. inter Probat. torn. 2. Hist. Occit. col. 194 : Anselmus ecclesise. S. Salvii abbas et Adalbertus prsepositus, Leofrancus archidiaconus, R. Cabiscolius, etc. Vide Caput scholae. in Caput 3. \ CABISTERCUS. Vide Cabus. CABLICIA , Kami arborum, vi ventorum, aut tempestate, vel alio casu disjecti : Bois Chablis, Gallis. Inquisitio de forisfacturis forestarum in Addit. ad Matth. Paris : Inquiratur qui acceperint profectum de Cabliciis. Vide Arbor jacentiva, et infra in Cabulus. *\ CABMASUS. Vide in Caput Mansi. 1. CABO. Papias: Cabo, equus castratus. Glossae Isidori: Cabo, caballus, sonipes, equus. Hinc efficta vox, Caballus. Vide Meursium in xa6wv. [** et Isidor. Origin, lib. 12. cap. 8. sect. 4. Conf. Capus.~\ * Glossar. Gall. Lat. ex Cod. reg. 7684 : Cabo, Hongre. T 2. CABO, pro Capo. Chartular. Landevenecense : Dedit S. Wingaloeo unum sestarium frumenti, et unum Cabonem, et duo casea, de unaquaque ipsius possessionis in unoquoque anno in pridie Nativitatis Christi. 1CABOCELLUS, Parvus cabus, minor mensura frumentaria. Index MS. beneftciorum Ecclesiee Constantiensis fol. 86 : III. capones et vi. gallin. et ix. Cabocelli avene annuatim. * Et aliorum siccorum mensura, nostris Caboceau. Charta ann. 1327. in Reg. 64. Chartoph. reg. ch. 498 : Unus boissellus frumenti, septem Cabocelli avenie, unus capo et xx. denarii redditus. Alia ann. 1326. ibid. ch. 447 : Item trois boisseaus et trois Cabociaus de fourment. etc. Rursum alia ann. 1393. in Reg. 145. ch. 273 : Trois Caboceaulx de froment, un Caboeeau de sel, un boissel de froment d la mesure de Barneville. Vide Chabocellus. % CABOLI, [sunt lemures, aves nocturni. (DIEF.)] ;: = CABORALIS, pro Caporalis, nostris Caporal, Decurio ; Hispan. Caboral, dux. Memor. D. Cam. Comput. Paris, fol. 71. r°. ad ann. 1364 : Dotninus Cancellarius Francias apportavit in Camera Computorum bullas graciosas dom. nostri PP. Urbani V.... continentes qualiter dom. nosII

ter Papa monet sub posna excommunicationis omnes et singulos capitaneos, gardiatores, constabiles seu Caborales et, officiarios, etc. CABOS, Rhombus, piscis, vulgo, Chabot, in Charta Raimundi Comitis' Tolosani ann. 1181. apud Catellum pag. 216. [In Amalthea Cabos, Ebrius ex Suida.] * Cabot, in Mirac. MSS.B. M. V. lib. 1:

GAB

9

Comput. Aquens. : Tres carggs de Cabrilliginis, pro una scilicet x. solidos. Vide supra Cabra 1. et mox * CABRINUS, Caprinus. Inquisit. ann. 1268. ex schedis Pr. de Mazaugues : Di~ xit quod ipse custodivit avere Cabrinum per 25. annos. Vide supra Cabra 1. " CABRIO, ut supra Cabiro, Cantherius. Gall. Chevron. Charta ann. 1368. ex Tabul. S. Viet. Massil. : Trabes, CabrioKi n'est pas graindres d'un Cabot. nes et ligna scindendo. Comput. ann. :: » Caboz praeterea, crumena3 nomen est, 1479. inter Probat. torn. 3. Hist. Nem. in Lit. remiss, ann. 1404. ex Reg. 159. pag. 337. col. 2: Pro... sex cannis CabrioChartoph. reg. ch. 239 : Une petite num, circuits et aliis fustibus necessariis, bourse, nominee Caboz. oil avoit environ etc. Chabriot, eadem notione, in Lit. soixante pelis boutons d'argent. remiss, ann. 1463. ex Reg. 199. Chartoph. * CABOTRABS, Navis Glossar. vet. ex reg. ch. 178: Lequel varlet de guerre Cod. reg. 7646: Cabotrabe, nave. Infra : print icellui Chabriot. et en le portant Cavatrabe, navi, concavo ligno, id est, devant son cheval, etc. nave. [** Lege cava trabe ex Virgil. 1 CABRIONATUS, Distinctus variis covEneid. lib. 3. vers. 191.] loribus, quibusdam Gallo-Belgis Ga* 1. CABRA, vox Hispanica, Occit. et briole. Locum vide in Gardacorsium. * CABRITUS, Haedulus, Gall. Chevreau Prov. Cabro, Capra, nostris Chevre. Charta ann. 855. in Append, ad Mar- vel Cabrit. Comput. ann. 1351. inter Procam. Hisp. col. 788 : Dono... oves et Ca- bat, torn. 2. Hist. Nem. pag. 142. col. 2: bras xxx. et porcos xxvj. Leudas minor. Ex parte dominorum consulum fuerunt Carcass. MSS : Item de ovibus, et mulo- prsesentati.... tres Cabriti domino thesaunibus, et Cabris, et hircis, de quolibet, j. rario Nemausi. Ita etiam leg. videtur pro Cabricus. ob.:;: j CABRO quasi vespa longa est. Papias. = 2. CABRA, Fulcrum ferreum pedibus quatuor instructum. Gall. Chevrette. In- [** Glossar. in cod. reg. 7644. verba ventar. MS. ann. 1379 : Item una Cobra, longa.] Idem MS : Cabro, vermis dictus a cabone, id est, equo, quod ex equo creetur. ferrea, etc. Vide Capra. * Haud dubie pro Crabro. [** Vide IsiCABRARIUS, pro Caprarius, Caprarum pastor, in Lege Longob. Heroldi tit. 48. dori Origin, lib. 12. cap. 8. sect. 4.] * CABROLLO , Provincialibus, Piscis | 3. [« 4. Murator. Rothar. 136. ubi cagenus. Vide infra Glaucus. prarium.] CABSARICUS. Vetus interpres Juven. CABRETA, [Gall. Cabriole, Levis saltus ad instar caprse vel hseduli, ijuem Galli Sat. 8. v. 167: Inscriptaque lintea, hoc est, pictis velis, popinse succedit, aut linvocant Cabri. Locus est in] Baudosa. :: " Instrument! musici species videtur. teis Cabsariciis tergit, vel ubi esculenta Gesta comit. Barcinon. apud Baluz. in publicevenduntur.A.ncannabicis'i'^Conf. Append, ad Marc. Hisp. cap. 7: Iste Capsarius 1. in Capsal.] Borellus comes Barcldnonse. tradidit comi1 CABSUM, pro Capsum, Thorax. Vide tatus Blsulduni et Cerritanias Olibano Capsum. Cabretae, qui ideo Cabreta cognominatus f CABUCA. Vide Cambuta. =;:=: = GABUL, indecl. significat displicenest, quia cum iratus aliquid loqueretur, uno ssepius pede quasi cavare videbatur. tiam. Gemma Gemmarum. [** i. e. terram cavare uti capri ungula.] CABULUS, Petrarise seu ballistaB majq* CABREVATIO, Liber censualis, in quo ris species. Willelmus Brito lib. 7. Phicensus descripti sunt, cum eorumdem lipp. pag. 182: literis authenticis, Gall. Terrier. Stat. ...Sed mox ingentia saxa ord. S. Joan. Hierosol. ann. 1584. torn. Emittit Cabulus. 2. Cod. Ital. diplom. col. 1850: Profiteantur (Commissarii) se vidisse integre et diVetus Interpres Gallicus Will. Tyrii ligenter confectos. pro regionis ubi sunt lib. 6. cap. 15 : Una inter cseteras mausu. censuales libellos, quospapyros terrse. china, etc. sic vertit,. une grande periere, quidam vocant, alii recognoscentias, non- que Von claime Chaable. si grosse, etc. nulli Cabrevationes, etc. Vide CapibreCHADABULA, Idem quod Cabulus, Guilvium, Cabreum et infra in Cacherellus. lel. Armorico de Gest. Philip. Aug. ann. T CABREUM, in Statutis Equitum Me- 1202 : Tribus lapidibus magna petraria, litens. signiflcat Inventarium bonorum quas Chadabula vocabatur, emissis. stabilium alicujus Commendae cum ilCaables nostri vocant silvarum arbolius ichnographia statusque antiqui et res, ventorum vi ad terram dejectas. recentis relatione, una cum authentica Regestum Philippi Aug. fol. 124 : Milites attestatione melioramentorum : quod debent habere firmarium suum in neomnes Priores, Baillivi et Commendato- more ad mortuum nemus, et ad arbores res in quolibet xxv. annorum spatio versus, sive Chaable, et ad branchias vorenovare et prsesentare tenentur, cum latiles, etc. [* Vel arbores alio quovis tribus similibus Cabreis, quorum unum modo prostratas, simul et ramos ab arreponitur in Archive Commendse, aliud bore avulsos^ vulgo Chablis in re foresin archive Conventual! illius linguae, et taria. Stat. ann. 1402. torn. 8. Ordinat. tertium in archivo Prioratus. Macri reg. Franc, pag. 527. art. 21 : Que soubz fratres in Hierolexico. Vide Capibre- ombre de Caable ou aultrement, Von ne face vente des chesnes ne d'aultres arbres vium. I CABRICIUS, Haedellus, Gall. Cabri. en estant. Et art. 27 : Aulcuns Cables ou Locum vide in Carnalagium. arbres abbatus ou secz. Lit. remiss, ann. | CABRICUS, Eadem notione. Statuta 1411. in Reg. 165. Chartoph. reg. ch. 173: S. Viet. Massil. ann. 1531. per Cardina- Le bois nomme Caables, qui chief par lem Trivultium : Debet pitanciarius dare avanture, ou est abatu par malfaiteurs ou de duobus in duobus religiosis unam le- autrement.Vide Cablicia et Chaableium.] vatam, sive unum jecur, vel unum caput Sed hodie Chables vocamus funes maCabrici. Vide Cabritus. joreset crassiores : quam vocem quidam * CABRILLIGIN5I. Pelles caprinse, in ab Hebrseo Chabel, quod est funis, deduvet. Pancharta pedag. art. 14. ex Cam. cunt. Arabibus Habel idem sonat, unde

2

iO

GAG

GAB

habala, vincire, nectere. Gesta DD. Ambasiae cap. 5. n. 1: Cabulis impositis ad summa ascenderunt. [** Glossar. med. Graecit. Append, col. 91 : Ka^o? seu potius xajjuXos, Funis crassior nauticus. Hinc forte vox, cable nostris, quasi camle.] Aliud sonat Chable, in Eegesto censuum et feodor. Carnotens. fol. 1. in Camera Comput. Paris, ubi de mulctis, seu emendis: Idem d'un sang feit, 15. sols torn. Item d'un Chaable, 60. s. L'en dit que c'est Chaable, quant il appert trois coups orbes. * Aliud iterum sonat Caable vel Chable, et id quidem non obscure, in vet. Consuet. Norman, part. 2. cap. 19. ex Cod. reg. 4651 : De abatre a terre, que I'en appelle Caable, xviij. s. Ubi versio Latina: De prostratione ad terram, quod quadablum (apud Ludewig. Cadabalum) dicitur, xviij. sol. In sequentibus vero, idem est quod contusio, Gall. Meurtrissure, livor qui ex percussione in carne enascitur. Lit. remiss, ann. 1887. in Reg. 131. Chartoph. reg. ch. 195: Pour cause de I'efusion de sang et du Chable, qui par la bateure dessusditte ensuys s'estoient, le suppliant gaiga... I'amende, qui estoit de Ix. solz Tournois. Alias ann. 1480. in Reg. 206. ch. 684 : Le suppliant bailla a icellui vnrlet un cop de son espee sur la teste, sans lui faire aucun Chable ne sang. Posnas ducat. Aurelian. apud Thaumass. pag. 467 : Qui en chief de le danger et de ferir autre sans sane et sans Chaable, et a cinq sols d'amende, et cinq sols au corde; et se il y a sane ou Chaable, 60. sols d'amande. Hinc Achabler, Percutere, vulnerare, in Lit. remiss, ann. 1423. ex Reg. 172. ch. 444: Raoulin vint au suppliant,... I'Achabla et tira a terre, etc. Eschableter, eodem forte sensu, in aliis Lit. ann. 1409. ex Reg. 163. ch. 325 : Le suppliant frappa de son espee sur la teste un pou au dessus de l'oreillet en Eschabletant du coste dextre. Vide Ictus orbus. 1. GABUS, CABISTERCUS. Papias : Cabistercus, vacuum et inane, vel illud intestinum, quod stercus capit. [MS. Cabistercus et Capistercus, etc.] Joan, de Janua; Cabus, nomen est mensurse, de qua Regum lib. 4. cap. 6. quarta pars Cabi. sc. stercoris columbarum, et, ut dicit Josephus. hoc condiebant cibos pro sale. Item in Historiis dicitur. Tradunt quidam nomine stercoris did vesiculam columbse, in qua ricipiebantur grana de foris allata. K«6o;, sTSoc (iSTpou, Phavorino. [** Vide Henric. Stephan. thesaur. ling. Gr. in Kapo?, ed. Didot. vol. 4. col. 749.] Vetus Charta Lusitanica apud. Anton. Brandaon. lib. 7. cap. 30: Proinde quod vos fecistis honorem et Cabum super me, et fecistis mihi servitium bonum et fidele. Ubi editor, com respeito et bon acolhimento. [** Vide S. Rosa de Viterbo Elucidar. torn. 1. pag. 222. voce Cabo.} 2. CABUS, Vestis vel capitis ornatus, Hisp.Ca&o. Testam. Mafaldse regin. ann. 1256. torn. 1. Probat. Hist.geneal. domus reg. Portugal, pag. 33 : Item sorori mese domnss Constantise mando... quatuortaucas serici et tres Cabos de auro. Vide supra Cabes. * CABUSATOR, Fraudator, deceptor, Ital. Gabbatore, nostris Cabuseur. Lit. remiss, ann. 1363. in Reg. 95. Chartoph. reg. ch. 36 : Qui praepositus pr&libatus respondit, quod ut malus Cabusator veritatem non dicebat. Alias ann. 1370. in Reg. 100. ch. 609 : Pierre Noblet encommanca a dire plusieurs injures et paroles deshonnestes de deux persones, qui n'estoient pas en leur compaignie, en

disant que il estoient Cabuseurs, hoqueleurs et trompeurs de gens. Alias ann. 1408. in Reg. 162. ch. 302: On lui imposoit qu'il est trompeur, Cabuseur, joueur de faulx dez et d'iceulx de la pippee. A verbo Cabuser, in errorem inducere.decipere, fraudare, unde Cabuserie, pro Fallacia, dixerunt. Lit. remiss, ann. 1378. in Reg. 113. ch. 245: Et ce faisoit ledit Robert pour Cabuser ledit exposant, qui est simples horns. Alias ann. 1398. in Reg. 156. ch. 156: Alant et Cabusantpar le pals les bonnes gens, extorque pluseurs finances. Alias ann. 1400. in Reg. 155. ch. 75 : Et pour ce que ce sentoit aucunement Cabuzerie, icellui exposant eust dit a Calemel qu'il faisoit mal. Et pour ce qu'il fu trouve que c'estoit fait par maniere de Cabuserie et deception, etc. in aliis Lit. ann. 1408. ex Reg. 162. ch. 361. Adde Ordinat. reg. Franc, torn. 8. pag. 443. * Aliud est Cabusser, Curvatura nempe, Gall. Gourbure, vel eminentia, ut videtur, in Stat. sellar. art. 1. Ex Lib. rub. fol. magno domus publ. Abbavil.: Que tous ouvriers de selles feront selles dont li archon seront cuirie de noeufye toille; et n'en porront nulzcurier(sic) quant il verront des Cabussers. Academ. Hispan. in Diction. Cabucada, Equestris sella in anticam partem inclinata. T CABUSELLUS, apud Massilienses Cabuceau, Operculurn, Gall. Couvercle. Vetus Inventarium S. Victoris Massil.: Item unam naviculam argenteam pro thure tenendo habentem Cabussellum frechissum. * CABUSSARE, Vitem propagare, Gall. Provigner. Charta ann. 1543. in Tabul. 5. Viet. Massil. : Promisit dictus Flotte dictam vineam putare, fodere, claudere, Cabussare per tempus et seizonem debitam. Tabul. notar. d'Aubaigne inter schedas Pr. a S. Vine.: Teneatur anno quolibet putare, fodere, redaudere, Cabussare dictas vineas. CABUTA. Vide Cambuta. 1 CABWARFIDA. Vide Cadarfreda. 1 GAQA, Venatio. Vide in Caciare. j GAGA FEERI. Vide Cacaferri. *. CACABA. [Vide Cacabus. (DiEF.)] T CACABACIUS, Idem qui mox Gacabatus. Vide Panis Cacabacius. * CACABARE, Perdicum vox. Vide supra Baulare. [®* Grascis xa>cxapt?£tv.Vide Henr. Steph. Thes. ling. Gr. ed. Didot. vol. 4. col. 826. voce Kaxzapa et mox Caccabare.] * CAGABASIUS, Cacaborum faber. Gall. Chauderonnier. Lit. remiss, ann. 1357. in Reg. 89. Chartoph. reg. ch. 277 : Ex parte Jacobi de Basuel Cacabasii de Valencenis nobis significatum fuit quod, etc. [*# Cacabarius in Gemma Gemmarum.] CAGABATUS, Denigratus, cacabo fumoso illitus, Chaudronne. Paulinus Nolanus Epist. 12: Cum sedificia quss immaculata adhuc operis tui gratia splendent, obscurata nxniis insipientise mess, et ut digno versibus meis utar verbo, Cacabata ridentibus multis.... aspicies. Pelagius : Appenderunt in collum meum Cacabatas ollas, et ansas vasorum. Fortunatus lib. 6. Poem. 10. de Coco regio : Corde niger, furao pastus, fuligine tinctus, Et cujus fades Cacabus alter adest.

Ibidem : Cui sua sordentem pinxerunt arraa colorem, Frixurae, cucumse, scafa, patella, tripes.

Althelmus de Laude virg. cap. 43 : Sed prsestante Deo cjecatur corde malignus, Basia Cacabis dum stultus tradidit atris, Sic ollis niger, et furva sartagine teter, etc.

GAG Apophtegmata Patrum edita nuper a V. 01. Jo. Bapt. Cotelerio cap. 4. uoi de dasmone, quem Moyses Monachus expulerat: '0 8s l^eXOwv £Xeyev iauTw' xaXw? aoi E7tocY)crav, OTioSoSspfxe, [/.eXave. Quas verba postrema sic yertit Palladius in MS. Corbeiensi : Cinerate et Cacabate, uti monet idem vir doctissimus. Vide Rqsveidum ad Paulinum, et Filesacum lib. 1. Select, pag. 244. CACABOLUM. Vide Cacabulum. | CAGABOSUS, Homo ventrosus. Locum vide in Ponticus. CACABULUM, Minor cacabus. Occurrit apud Apitium lib. 4. cap. 1. 2. etc. 1. CACABUS, Judicium aquas ferventis. Vide Aqua fervens. T 2. CAGABUS, Genus tributi, f. idem quod Foagium. Charta Narjoti Domini de Tuciacp ann. 1110: Dimisit Abbati Floriacensi omnes malas consuetudines, quas usurparat, videlicet talliam denariorum, raptum, incendium... vacam de karro, tripedicam, matellam, et Cacabum. ® Inter utensilia coquinas, quas subditi domino subministrare debebant, recensetur Cacabus; suo proinde nativo sensu intelligendus. * 3. CACABUS, Avis nocturna. Glossar, vet. ex Cod. reg. 7646: Cacabos vulgus appellat aves nocturnas. [** Glossar. in cod. reg. 7644: Caballos vulgus appellat aves nocturnas, hec et ulule ab ululatione vocis quam efferunt. Papias in cod. reg. 7609 : Caballi, aves nocturnes, hse ululse * 4. CACABUS. Glossar. medic. Simon. Januens. ex Cod. reg. 6959 : Cacabum esse dicitur species strigni, quse. vocatur kekengi. CACAFERRI. Matth. Silvaticus: Scoria ferri, i. squamma ferri, quam fabri ferrarii defornacibus ejiciunt globatim, Lot. serugo ferri, dicitur etiam Cacaferri. [Statuta Arelat. MSS : Nee scobillse, .nee aliqua turpia vel immunda, nee etiam Caca ferri prohiciant in carreriis; ubi non fortean male Caca ferri legitur diversis vocibus.] Vide Angelum Paleam in Antidotar. Mesuas cap. 41. extreme. CACANUS. Vide Caganus. CAGARE AD JUDICIUM. Ugutio : Vador, aris, in vadem ponere. i. vadem dare, et ego vador ilium, do tibi ilium in vadem : vel vadari, i. Cacare ad judicium, ad placitum fidejubere, vel polliceri, etc. CACAVELLUS, pro Cacabellus, Minor cacabus. Charta plenarias securitatis, scripta sub Justiniano, apud Brisson. lib. 6. Formul. pag. 647. [** lacinia 2. lin. 11. Champoll. lin. 25.]: Cacurrella Cum manica ferrea vetere pensante libra una semis, Cacavello rupto pensante libra una, etc. [Mabill. in Supplemento Diplom. pag. 91. legit, Caccavellus.] [** Confer Marin. ad hunc locum pag. 270. b.] * CACCABARE, ut supra Cacabare. Carmen de Philomela ad calcem Cod. reg. 6816: Caccabat bine perdix, et graccitat improbus anser, Et castus turtur atque columba gemunt.

1 CACCUBIRE dicitur de clamore noctuarum, ut habetur supra in Baulare. Auctor Philomelas dixit eodem sensu Cucubare. CACGULA. Ugutio: Monedula, avis,quse vulgo dicitur Gaccula. Graculus, Gall. Chucas. | CACEA, Area, Gall. Caisse, in nova Gall. Christ, torn. 3. col. 1142: Moniales confesses fuerunt habuisse 25. florenos et Caceam, f. muliebris supellectilis plenam. Vide Cacia. * CACELLUS. Comput. MS. ann. 1245 :

GAG

GAG

Pro quodam Cacello, xv. sol. Cachefes, vectis.in Lit. remiss, ann. 1445. ex Reg. 176. Chartoph. reg. ch. 877: Un Cachefes, appelle levier. [™,Quid si cacellus esset pro caucellus, Germ. Kachel, quse vox olim quodvis vas flgulinum denotabat. Vide Caucellus et Caucus. ADEL.] « CACELTICUS, Contentivus, ex Gloss. in Alex. latrospph. Ms. lib. 2. Passion, cap. 127 : Fit igitur hsec passio (diabetis seu urinie effusio) aut ex imbeciUitate renum Caceltica virtute amissa, et celtica fortitudine permanente. T C A C E N T U S , Gracilis, tabidus, in Gloss. Sangerman. MS. num. 501. [** Pro cracentes. Vide Festum b. v. apud Lindem. pag. 41.] CACEPOLLUS, CACHEPOLUS , CHACEPOLLUS, Lictor, satelles, Anglis, a Catchpoll, quse vox occurrit apud Willelmum Thorn, pag. 2153. et 2154. Cambro-Britannis, Ceispivl, est lictor [yel pollinctor. a Cais vel Ceis, unde Ceisio, quserere et Pivllf fossa, fovea. Est igitur Ceispwll juxta vim etymologicam idem quod Quserens fossam : nisi mavis vocem derivatam a Cace, mittere, et eodem Poull, tuncque idem esset quod Mittens in fossam. Utrumque etymon convenit pollinctori. An exempla lictori, an pollinctori melius conveniant, et qusenam, judicet lector.] Gloss. JElfrici: Exactor, h se c e v o 1. Sed nescio an hsec hue spectent. Alii volunt vocem compositam ex to catch:, apprehendere, et pole vel polle, caput. [** Etymon hujus vocis a Cangio productum nimis esse adfectatum qui non videt. Gallis cacher olim erat Exigere, percipere, et Chacaige, Chachage, Tributum, vectigal, uti Carpentarius auctqr est voce Cachia 3. Altera pars vocis pollus cqntracta videtur ex Bedellus; German, infer. Bodel, Bceel, ita ut Cacepollus proprie sit Tributprum exactor. ADEL.] Leges Ethelredi, apud Bromptonum, cap. 24 : Si CcLcepollum advocet, quod ei telonium dedit, et ille neget, perneget ad Dei judicium, et in nulla alia lada. Lambertus Ardensis in Hist. Comitum Guin.: Servientes etiam et Cachepoli cum virgis, et asperis virgis, operatores invicem provocantes, etc. * Apparitor primarius, impositionum exactor. Charta Renaudi dom. Baugiaci ann. 1232. inter Probat. ult. Hist. Trenorch. pag. 193 : Invenerunt siquidem prsefati arbitratores ab hominibus pro utraque parte juratis, quod in villa Bisyaci nullum debemus habere Chacepol, nisi tantum prsepositum Amovemus siquidem in perpetuum le Chacepol, firmiter promittentes quod per nos, nee per alias loco nostri, ibidem Chacepols de csetero instituetur. Lit. remiss, ann. 1385. in Reg. 127. Chartoph. reg. ch. 135: Comme ledit Guillaume feust lors Chacepol et sur le gouvernement de la juridiction de la chastellenie Audit lieu de Toussey pour et au nom de nostre ame et feal chevalier lesire de Beaujeu. Extract. ex Tabul. baron. Bellijoc. ad ann. 1486 : Sur ce que le prevost de Lymas a accoutume d'aller diner a Pomiers le jour de S. Barthelemy. avec lui son Chassipole sergent, au presbytere dudit lieu appartenant a M. I'abbe de I'Islebarbe, a cause dudit presbitere, pour cause de la garde dudit presbitere, lequel diner M. I'abbe, ny autres pour lul, ne fit ledit diner audit jour, jacoit que ledit prevost y fut avec sa compagnie, le clerc de la cow, son Chassipole sergent, etc. CHACIPOLLUS, in Bibl. Sebusiana cent. 1. cap. 56. Occurrit non semel in Charta

Ludov. Dom. Bellijoci, pro Libertatibus \ villae Bellijpcensis ann. 1274. Feodum de Chassipolerie de Dompmartin, in Probat. Hist. Bressensis pag. 52. species sergenterise. [Hist. Dalphin. torn. 1. pag. 147. in Litteris Humbert! Dalph. ann. 1296 : Item donamus et concedimus Chacipollariam dicti loci de Raima prsedicto Guillelmo et suis prsedictis tenendam et exercendam, perpetuo ; quandocunque Guillelmus Chacipollus qui nunc est, decesserit, vel ipsam Chacipollariam resignaverit. aut earn Chacipollariam dimittere ipsum Guillelmum Chacipollum contingent, casu aliquo seu causa. Vide Commentaria Trevoltiana Dec. 1709. pag. 2184.] CHASSIPULLTJS , Tabular. Brivatense fol. 194 : Bajuli, Chassipulus, et ciistodes Ecclesise, gayta, Prssco principalis, etc. Infra : Bajuli et Chassipulli terrariorum, qui bajulum et Chassipulum ab antiquo habuerunt, etc. " CACIPULCUS, Eadem notione. Charta Pontii Terniac. praepositi in Chartul. Cluniac. : Vendo servitium Cacipulci, et vineam juxta fontern Reginse. * CHACIPOLERIA. CHACIPOLLEPVIA, Officium Cacepolli, ejusdemque emolumentum. Charta Seguini episc. Matiscon. ann. 1259. in eod. Chartul. ch. 257 : Idem Jacobus pro Chacipoleria de Blanos dicebat se habere sex panellos frumenti; et pro Chacispoleria de Vilers se habere sex penellos frumenti pro messe. Acta capit. eccl. Lugdun. ex Cam. Comput. Paris, ad ann. 1342. fol. 80. y°. col. 2: Commiserunt Stephana de Valeint cadurerio Chacipolleriam de Chassey. Et fol. 81. r°. col. 2 : Commiserunt Anthonio de S. Ciccario. durante adminislratione, Chacipolleriam Franchszvillee. *\ GAGERIA, Venatio, Gall. Chasse. Charta Philippi Franc. Regis ex Tabulario Compend. ann. 1093 : Quasdam consuetudines quas dicebat, scilicet cerchiam et Caceriam et advocatiam et cssteras omnes quitas clamavit. Vide Caciare. * CAGESSIA, La vexatione. Glossar. Lat. Ital. Ms. ;: - CACETES, Lo malo costumo, in eod. Glossar. CACETUM. Turpinus cap. 29: Beatum autem Rothlandum super duas mulas Caceto aureo subvectum palleis tectum usque Blavium Karolus deferri fecit. Ita MS. Codex, ubi editus, tapeto aureo subvectum, palliis tectum, etc. prsefert.

GAG

11

quanse et Cacheria, tria servicia ad equum. Charta Guidonis de Milliaco ann. 1246. in Chartul. Campan. Cam. Comput. Paris, fol. 372. v°. col. 1 : Thiebaus m'ait donee et otroiee la Chacerie en la forest de Rie, tant come je vivre. Lit. ann. 1287. apud Marten, torn. 1. Anecd. col. 1228 : Sauf a men dit signeur et a se hoirs contes de Haynnaut es lius devant nommeis le Cacherie des biestes, etc. Kachiere, Venator, in Poemat. reg. Navar. torn. 2. pag. 58. Vide Caciare. CACHI, [ut mox Cad}. Vetus Scheda de Translatione S. Austremonii torn. 2. Bibl. Labbei pag. 505: Ubi pro reverentia B, Martyris plurima reliquit insigna scilicet Cachos crystallinos, et lapides pretiosos, etc. Sed legendum scacos. Vide in hac voce, et in Caucus. T 1. CACHIA, CACHIAEE, Venatio, venari. Vide Caciare. 1 2. CACHIA. Regestum 87. Chartophylacii Regii : Dominus Aynardus de Bellacomba senior percipit Cachiam, videlicet quatuordecimam partem fructuum pro vinea de Pineto. Sed legendum Tachia, ut ibidem non semel. Vide Tasca, Prsestatio agraria. :;:= 3. CACHIA. LUDTJS CAOHI^, seu pilas, a Gall. Chasse, Picardis Cache, quse hujusce ludi vox est propria. Lit. remiss, ann. 1353. in Reg. 82. Chartoph. reg. ch. 71 : Ad ludum palmsesive Cachise causa solacii ludentes, etc. [** De etymo vide Glossar. med. Grsecit. col. 457. voce Za?.] Cache vero, pro Incursio, in Stat. Tornac. ann. 1333. in Reg. 66. ch. 1288 : Item il nous plaist et voulons que il ait en la ville de Tournay bancloche pour sonner a toutes justices au commandement et a, I'ordonnance dudit gouverneur, et aussi pour fairs Caches en I'empire ou ailleurs. Sed et pro Persecutio juridica vel mulcta occurrit, in Charta ann. 1355. torn. 2. Hist. Leod. pag. 442 : Tous ceulx qui feront de jour ou de nuit fait en quel il ait forche, soient tantost de leur fait en la Cache de Seigneur. Chasse, eodem sensu, in Ch. ann. 1331. ibid. pag. 415 : Nul qui pour villain cas soit en la Chasse de Seigneur, etc. Kache rursus ibid. pag. 408. ex Ch. ann. 1316. Non unum perinde sonat verbum Cacher; Exigere, percipere signiflcat, in Declarat. 24. feud, franc. Camerac. MS : II sont tenus eux deux Cacher le moutonnaige, moiennant toutesfois que on les met en c&uvre. Et pareillement est I'un T CAGHEPOLT3S. Vide Cacepollus. CACHERELLUS, Judex pedaneus, Bail- des moutonniers avec le iiij°. frans fiefves, livus inferioris ordinis apud Anglos. et eux deux ensembles sont tenus de CaWillelmus Thorn : Senescallus et Custp- cher le moutonnage, dont pour ce il doibt des nostri diligenter inquirant de injuriis avoir pour sa part au jour S. Jehan deux per Baillivos et Cacherellos Vicecomitis, moutons. Hinc Chacaige et Chachage, nobis vel tenentibus nostris factis. Idem : Tributum, vectigal, in Charta pacis inPauperes tenentes nostri defendantur ter clerum et cives Leod. torn. 2. jam contra Cacherellos, quantum de jure pos- laudatse. Hist. pag. 399: On ovrera a sunt. Vetus Charta apud Spelmannum : Liege et ens bans deseurdits et en autres Paulus de Stanes fuit tune Cacherellus lieux. se on les acquiert, des cervoises et de Hundredo de Acstane. des Chachages Prendra on les Cha* Idem forte qui Cacepollus, maxime caiges aux chars, aux cherettes et aux si Apparitor primarius, vel impositio- sommiers qui porteront vin et bled. Pro num exactor, ut supra, intelligatur. Offendere, obterere, sauciare, Gall. Se Aliud vero est Cachereau, Chartularium blesser, ecacher; unde Cacheure. offensio, scilicet seu liber in quo census et pos- vulnus, contusio, Blessure, ecachement, sessiones describuntur, in Consuet. Ca- legitur in Lit. remiss, ann. 1377. ex Reg. merac. art. 9. tit. 26: En matiere de 112. ch. 49 : Icellui Tripet aida a desdixmes ou terrage, pour obtenir sentence charger un tonneau de vin a Fontenay, sur le possessoire; il suffit produire un ouquel il se Cacha tres-grandement, et cartulaireou Cachereau authentique. Vide dist qu'il cuidoit bien que par celle CaGlossar. jur. Gall, in hac voce et supra cheure. il mourroit; et que incontinent, Cabrevatio. ou peu apres celle Cacheure il chut au lit, :;> GAGHERIA, Venatio, nostris etiam dont il morut. Cacherie et Chacerie.Reg. S. JustiexCam. sje CACHIATA. [Forsan miche : « Tres Comput. Paris, fol. 219. r°: Aquaria Se- Cachiate panis, desuper sacconem ma-

GAG

12 gnum cum palliis. (Diar. Burchard. in, 414, an. 1497).»] * CACHINARE, [Subridere. (DIEF).] * CACHINNOSA Vox, Elata cum risu immodico. Erm. Nigellus lib. 1. torn. 6. Collect. Histor. Franc, pag. 20. Turn Maurus Durzaz turri oonclamat ab alia, Voce Cachinnosa bombica dicta canens.

Glossar. Lat. Gall, ex Cod. reg. 7692 : Cachinare, Esquigner. 1 CACI, Latrunculi, Gall. Echets. Mabil. Analect. torn. 3. pag. 341. ex Gestis Guidonis Cenoman. Episcopi : Juniores per officinas fratrum oberrantes, tandem ^n cimeterio ad Cacos et aleam ludendo, cotidie et tota die residebant. Vide Scad. 1. CACIA, Capsa, Chace, vel Chasse, area. Fridericus. II. Imp. lib. 2. de Arte venandi cap. 33 : Accipiunt ova gallinarum, et rumpunt ea, et in Cacia vel capice lignea aut ferrea, quse tamen sit stagnata, ponunt ea, etc. Occurrit ibi pluries. * Cache, eodem sensu, in Lit. remiss. ann. 1419. ex Reg. 171. Chartoph. reg. ch. 8: Le suppliant prist en la Cache ou coffre d'icellui Henry dix sept grans blancs. 2. CACIA, Iter, via. Vide in Chacea. 3. C A C I A , Venatio. Vide mox in Caciare. CACIARE, CHAGIARE, Venari, Italis Cacciare, Gallis Chasser vel Chacer. Capitula Carol! C. tit. 43. cap. 32 [** ann. 877. ap. Carisiacum.Pertz. pag. 878.]: In Odreia villa porcos non accipiat, et non ibi Cadet nisi in transeundo. Cap. 33 : Ut Adelelmus de forestibus diligenter sciat, quot pord et feramina in unaquaque a filio nostro Cadata fuerint. Liber donationum Ecclesise Ratisponensis in Metropoli Salisburgensi torn. 1. pag. 246: De venatione ita se coadunaverunt, ut utrisque liceret in ista parte commovere, et sic in antea Cadando persequi. [Chartular. S. Martini Pontisar. ex Litteris Philippi Audacis Regis Francorum : Inventum est quod Monachi S. Martini Chadaverunt cum cornu, clamore et canibus.] CHACEA, CHACIA, CHASEA, Venatio, Gallis et Anglis Chace, unde Chaceare, venari, Chacer. Charta Edw. II. in torn. 2. Monastic! Angl. pag. 102. et 103 : Ac concessionem, quam eadem Alicia fecit eisdem Ecclesise et Canonids de libera Chacea in omnibus terris et bosds suis in feudo ipsius Alicise, ad omnimodas feras Chadandas et capiendas. Alia ibidem pag. 107 : Cum pladtum aliquando motum esset... de Chada habenda in bosds et moris de Hamelak. Alia anni 1226. in Probat. Hist. Monmorenciacae pag. 401 : Chadam, quam habebam ad magnam bestiam in foresta Cruyse, videlicet ad cervum, bicham, porcum, capreolum, et damam. 1 CAGHIA. Hist. Beccensis MS. pag. 596. n. 1. ex Archiyo ejusdem Monasterii : Procuratores dicti Conventus, qui pro tempore fuerint, perpetuis temporibus Cachiam unam habeant in propriis bosds ipsorum ad leporem, vulpem et murilegum sine reddis et arcubus ; ita quod in bosds dicti Willelmi ingressum non habeant ad Cachiandum, nee etiam in propriis ipsorum ad grossam bestiam, etc. Charta ann. 1231. apud Miraeum torn. 1. pag. 750': Nobis et hseredibus nostris^ altam justitiam et Cachiam venationis in prsedicto nemore retinentes. Charta anni 1231. ex Chartulario S. Martini Pontisar.: Retenta sibi Chada in nemore. Occurrit iterum in Formulari Angl. Thomae Madox pag. 384.

GAG

CAQA. Fori Oscae ann. 1247. sub. Ja- lelmi Nothi cap. 22. 23. quam vocem cqbo I. Rege Aragon.: De cane de Caca. non intellexit Seldenus. Historia funSi alicujus canis occiderit ipsum, quan- dat. Kingeswpdensis Abbatiae in agro tamcumque Cacam dominus canis mortui Glocestrensi in Angl. : Dederunt mihi... poterit probare, quod una die occiderit et filio meo, qui adhuc superest, unum canis ejus, tantam Cacam debet emen- Chacorem, aut unam marcam argenti. dare dominus canis unaquaque die do- In alia Charta legitur, unum Cacorem. mino canis mortui, aut quod reddat ca- Le Roman du Renard MS : nem homiddam, quia tails est sua calonia. Et li veneres vet devant, CHACEA interdum sumitur pro ipso Sor un grand Chaceour Hart, etc. saltu, et ipsa statione, in qua venationis Le Roman de Garin MS : gratia aluntur feras, nullo, inquit SpelHues es chauciees et esperons d'or fin, mannus, cincta sepimento, sed privileSi est monies el Chaceor de pris, gio tuta, vel a Principe concesso, vel Que li dona 1'Bmpereres Pepin. praescriptione adepto. Differt autem Chacea a Parco, quod hie angustior est, * CACILLARE, Gallinarum vox. Caret palis aut muro circumclusus ; et a men de Philomela ad calcem Cod. reg. Foresta, quod base multo est extension 6816: et amplissimis legibus insignita. MoCucurrire solet gallus, gallina Cacillat. nasticum Anglic, torn. 1. pag. 722 : Pas* CACIPULCUS. Vide supra in Caceturam omnium animalium suorum ubique in Chada npstra de Tudiham,... et pollus. 1 CACIQUES, CACIQUI. Concil. Hispan. de subbosco in dicta Chacia ad terram dictorum Monachorum meliorandam, etc. torn. 4. pag. 261. ann. 1582 : Vitia PriTom. 2. pag. 103 : In dominids bosds morum inter Indos, quos illi Caciques aut suis et Chaceis. Willelm. Thorn : Habeant Curacas vacant, facile dissimulantur, liberam warennam in omnibus dominids adulteria inquam, ebrietales... dum ad terris,... dum tamen terras, illse non sint hsBC parochi connivent, ut ad sua lucra infra Chacias aut warennas nostras. operam Indorum promptam habeant. Et pag. 761. col. 1. ann. 1604 : Quod neque Fleta lib. 1. cap. 20. | 55 : Qui appropriaverint sibi liberas Chacias vel waren- Caciqui seu Indorum Primores. nee Prsenas sine waranto. Statum Edw. III. tores, nee Fiscales, nee alii ministri pro ann. 21 : Ut malefactores in forestis, Indorum doctrinis colligant oblationes in Chaceis. parcis et warennis, etc. Adde domo in domum. * CACITROSUS, pro Calcitrosus, Gall. Statutum 2. Westmonaster. cap. 29. 1 CHACERIA, Eadem notione. Chartu- Sujet a ruer. Charta ann. 1341. in Reg. lar. minus S. Benigni Divion. in 1ns- 74. Chartoph. reg. 363 : Petrus dictus trumento venditionis ann. 1276 : Item Choart... sdens... quemdamequum ipsius super ea omnia quse habeo et habere pos- Petri fuisse et esse Cadtrosum, taediosum sum et debeo in villa, finagiis et territoriis et natures ferocis, etc. « CACIUS, Ital. Cado, Caseus. Stat. de Demois, videlicet in terris, pratis, domibus, mansis, nemoribus, aquis, justitia, Vercell. lib. 3. pag. 86. r° : Et pro qualibanno, venaturis, Chaceria, arbonbus, bet pensa Cadorum, solidos centum Pajuribus, bonis, etc. Chacerie in Litteris pienses. Vide infra Cagius. Roberti de Basoches ann. 1247 : Jenepuis T CACOBUS, pro Cacabus, in Instrude ce bos... arbre tranchier, fors que par mento Massil. ann. 1525. « CACOCEXIA, quod Latini malam corfaire haie a ma Chacerie de bonne foy. poris habitudinem dicunt, ap. Pertz. in Vide Cacheria suo loco. FRACTIO CHACER REGALIS, in Legi- Glossar. vol. 3. Scriptor. Ka.^iix.. « CACOGHIMIA, Superftuitas malorum bus Canuti Regis de forestis cap. 21. 28. 29. Ubi rei dicuntur fractionis forestse humorum, in Gloss, ad Alex. latrqsoph. Regis, qui venationem regiam quovis Ms. lib. 1. Passion, cap. 3 : Nam si (alodelicto in foresta interturbant : Galli pecia) sola videatur Cacochimia, suffidt dicunt ruiner les plaisirs du Roy, Entre- ad cur am, ut sola capitis adhibeatur purgatio. Mirac. S. Magni abb. torn. 2. Sept. prendre sur les plaisirs du Roy. 1 CHAICIA, Venatio. Charta Simonis pag. 775. col. 2 : Maria Mullerin Riedende Pissiaco ann. 1212 apud Marten, sis parochise Hopfensis quinque annos non torn. 1. Ampliss. Collect, col. 1105 : Prgs- nephritide modo, sed Cacochymia quoque terea eidem Domino Regi et hseredibus laborabat. A Graeco, ut notant docti Ediejus quit to inperpetuum omnem Chaidam tores, xa%6?, malus, et yu[j.6c, succus. ejusdem forestse et bestiam mortuam. CACODEUS, vox hybrida, Malus seu CASSA, Idem quod Cacia, in veteri falsus deus. Chronicon Novalicensecap. Inquesta apud Cplumbum in Episcopis 7 : In quo olim templum ad honorem cuVasionensibus lib. 2. n. 26. 29. Cassa jusdam Cacodei, silicet Jovis, etc. \ CACODOXIA, Graec. xaxoSoSta, Prava salvasina, ibidem : Chasse sauvagine. Vocabuli etymon censet V. Cl. ^Egid. opinio. dogma hsareticum, apud MuraMenagius a Capture accersendam in tor. torn. 1. part. 1. pag. 155. col. 2. | CAGODOXUS, xaxoSo^o;, Qui prave Orig. Gall, et Ital. Certe aypav, Captionem et Venationem, vertit Gloss. Graec. sentit, ibidem pag. 157. col. 2. * CACOGIA. Vim vocis explicat BareLat. Silvius a Cassibus, deducit; quippe venatores feras in casses propellunt, et leta serm. in fer. 6. hebd. 1. Quadrag. : clathratas fenestras, Chassis dicimus, Senes sunt cacoges. Est enim Cacogia, in quod cassium, sen retium, formam re- deterius omnia sestimare. ferant. Octavius Ferrarius ab agere. vel 1 CACOPRAGMON, xaxoupaytitov, Maleagitare. Alii denique a Capsum, vel Gas- flcus. Candidus Mon. in Vita Venerab. sum, de quibus vocibus infra agimus, Eigilis abbat. Fuld. in Actis SS. Benequod quippiam clausum denotat : nam dict. S33C. 4. part. 1. pag. 259 : Caceas parci speciem fuisse docuimus, Gacopragmones hie rite procul expulit a se. in quo venatio ferarum peragebatur. Vide Chacea, p* et Murator. Antiquit. T CACOSI, Leprosi vel homines miseItalic, vol. 2. col. 1176.] randse sortis qui habebantur quasi esCHAQARE A_D OMNES BESTIAS, in Re- sent leprosi. Vide Cagoti. gesto Philippi Aug. f. 28. 1 CACOSOMIUM, Domus leprosorum. CAQOR, et CHACOR, Equus venatorius, Epitome Chronici Casin. apud Murator. un Chaceur, in Legibus Norman. Wil- torn. 2. pag. 352. col. 2 : Cum Ecclesiis,

CAD villis, xenodochiis, castris, ptochotrophiis, Cacosomiis, brephotrophiis. Vox ducta a •xaxo?, malus et aw^a, corpus. * CACRA, perperam pro Tacra, torn. 4. Ordinal. Eeg. Franc, pag. 641. art. 42. tit in hac voce jam monitum est. « CACUBIS. Cliarta ann. 1366. in Chartul. S. Germ. Prat. : Quinimo prsefatum Gilbertum post et contra requisitiones hujusmodi in dictis ipsius episcopi Cacubibus detinuerunt. Manifestus error pro Carceribus. * CAGUBIUS, Cacabus, vas seneum, in quo aqua caleflt. Vide infra Campsacis. An quia ex sere, quomodo Quacuel alias nostri numismata aenea vocabant. Codex Ms. S. Genovef. sign. B. 6. 2. laudatus aD. LeBeuftom. 1. Dissert, pag. 170 :

CAD

torn. 2. Hist. Nem. pag. 180. col. 2 : Primo fieri debent barbacanse, Cadafalsi, et mantellati in muris. Vide infra Chaaffallum et Chaufaudus. : := CADAFAL, CADAFALGIUM, CADAFFALE, etc. Eadem notione. Comput. ann. 1362. ibid. pag. 246. col.2 : Item solviiiij. hominibus, qui portaverunt decem pecias fustse ad portale Coronas pro Cadefalcio ibidem faciendo, etc. Infra: Cadafalcium. Alter ann. 1364. ibid. pag. 259. col. 2 : Solvit quatuor palhardis. qui portaverunt pastes de quibus guaritsefuerunt reparatss ad Cadaffalia. etc. Et pag. 261. col. 2 : Pro duabus biguis necessariis ad perficiendum Cadaffale Carmelitarum, etc. Ordinat. ann. 1381. torn. 3. ejusd. Hist, pag. 46. col. 1 : Item visitando dictum forialicium... ordinavit quod fiat unum Lor monnoie de keuvre fu, Dont il riche furent term : Cadefal bonum et sufficiens, longitudiEncore en terre les trovon, dis duarum cannarum in quolibet cadro, Et Quacuel si Je appellon. altitudinis unius cannse. Et col. 2 : Fiat | CACUERE, irapaxaXriaat, Advocare, indesuper dictam turrim unum Cadafal Supplemento Antiquarii. bonum, amplum et sufftcientem. * Vulc. leg. suspicatttr Coacuere vel 7 CADAFALUS, CADAFAUDUS, CADACalare. [** Vide Cacare.] PALLUS, CADAPHALLUS, CATAB^ALTUS * CACULA, Servus militis, vel ligna ab Italico Catafalco, Tabulatum, Gall. arida. Glossar. vet. ex Cod. reg. 7641. Echafaut, unde etiam nostrum CatafalVide Cauculse [** et Cauculus 3. Ono- que, Tumulus honorarius. Vox autem mastic. : Cacula, SoOXo; ffrpomwTwv axo- Italica videtur esse a Grasco K«Ta et LaXovGo?. Utitur hac voce Plautus. Vide tino Palus, sen False. Nonio, hoc est, ut ipse exponit, Turres lignese,... quse in Forcellin.] circo apud veteres propter spectatores e CACULATOR. Vide Cauculatores. * CAGULUM. [Cingulum. (DiKF.)] lignis erigebantur. Hasc de vocis origine : | CACUMBEARE, AixXXaaaetv. Gloss. intellectus haud omnino idem est. Lat. Graec. Permutare. 1°. significat thronum, solium seu locum * Haud dubie mendum est pro Con- eminentiorem, ubi Episcopus aut sacercambiare, quod observat Cangius in dos nonnulla'peragebat sacra munia. Castigat. ad utrumque Glossar. Vide Marten. Tr. de antiq. Eccl. Discipl. pag. 192. ubi de Benedictione Ramorum ex Cambiare. * CAGUMEN PRATI, Portio prati, quse Pontifical! Xarbon. : Quibus dictis, Doin acumen desinit. Arest. parlam. Paris, minus faciens officium existens ibidem in ann. 1536 : Item unum Cacumen prati Cadafalo, aspergat aquam benedictam prope et inter pratum supra spedficatum. super ramos... quo facto descendatde CaItem une autre poincte de pre, etc. ibid. tafalto. Et pag. 190 : Quo cantata (Evangelio) fiat sertno : deinde Presbyter fa3X Tabul. de Chissein Turon. CACUMINARE, [Cruci afflgere.] Vide ciens officium benedicat ramos in modum qui sequitur, legendo voce aliquantulum 'ncrocare. % CAGURIUS, [a cacando, ut Mercu- elevata in Cadapallo. * CADAFFALE, Cathedra, suggestum. ius a mercando, Biberius a bibendo, tercorius a stercorando. Cognomen Ro- Comput. ann. 1381. ibid. torn. 3. pag. 34. lanum. Inscript. apud Grut. 768. 2. M. cpl. 1 : Solvi pro eedifficando cathedram sive Cadaffale factum in dicto piano foris assius M. F. Ouf. Cacurius.] | CACZEOLA, Minor mensura frumen-(fqri) bovum, etc. tria. Hist. Dalphin. torn. 1. pag. 97. * CADEFAUT. Idem Probat. Libert, cl. 2. in Instrumento ann. 1309 : Itema eccl. Gall. torn. 1. part. 2. pag. 183 : In qrtibet vendente bladum qui est de extra palatio mag no reg all Parisius et in prato v'^am, levatur de uno bicheto una Caczeola viridarii ejusdem juxta Secanam fuerunt ria, et de duobus bichetis una Caczeola factae, quatnplures Cadefauz : in altiori stabat dominus rex, etc. cmula, et sic deinceps ascendendo. [=: ==::= Vide Grimmii Antiquit. Jur. GerADA, Arvina : Oleum de cada, Oleum oacedri, in Gloss. Arabico-Lat. : Vide man, pag. 676.] Mirsium in KaSo; et infra Cades. | CADAFAUDUS denotat prseterea V.DALA, in eodem Gloss. Arabico- lam structuram materiariam turrium, La : Institura, negotiatio pinguedinis, in qua campanae suspenduntur. Vetus ung,inalia. axungiaria. Regestum S. Martialis Lemoyic. ann. 1ADABALUM, Prostratio ad terrain. 1222 : Duo signa fecit quse conslitunt D. s. Le& Norman, apud Ludewig. Reliq. (hoc est, quingentos solidos) Item, CataMS'torn. 7. pag. 303 : De percussione faudus 'major signorum conslitit. ix. libr. pain v. solidos. De percussione pug ni xn. et x. sol. dendos. De prostratione ad terram, quod 1 CADAPHALLUS denique notione mihi Cadialum dicitur, xnx. solidos. Vox ignota sumitur in Concilio Narbonensi ductvidetur a Grsecp xaTa6«XXecv, Deji- ann. 1430. apud Marten, torn. 4. Anecd. cere.rosternere. [•* Vide supra Cabulus.] col. 357 : Licet nos Episcopi nostros haCAXBOLUM. Vide Catabolum. beamus Ofjiciales, qui prsesunt justitise CA1BUNDUS, Crebro cadens, Ugu- civiliter et criminaliter, nee de justitia tioni.'aducus. nos intromittamus, propter quod officia* CJAFALSUS, ut Cadafalus, Hispan. lis et judex vester appellationum sua Cadafro, Propugnaculum sive pluteus mandata debet nostris officialibus diriex lig) compactus, in quo milites la- gere et non nobis : nihilominus dictus tent, i|e C^CINUS. [Ad caecum pertinens. Cognomen Romanum. Inscript. apud col. 89 : Fundamentum Csementari cospMurat. 1283. 4. C. Valerius C. F. Cse- tum est eodem anno. «= C^MENTARIUS, Qui muros struit ; cinus.] C^ECITUDO, Cascitas, a6Xe^'a, in Glos- ap. Hieronym. epist. 54. 6. Passim apud scriptores medii aavi. Guerardi Chartul. sar. Gr99c. Lat. C.ECORA, Capitulare de Villis cap. 44: S. Petri Carnot. part. 2. n. 31. p. 289. Herbulas siccas vel virides, radices, napos num. 35. pag. 293. num. 63. pag. 313. insuper et Csecoram. Forte ceporam, sec. XII. «* C^GMETRIUM. Vide Cameterium. cepas. [Melius cum Valesip Cichorea, | C.ffiNABIUM , pro Cosnobium, apud Gall. Chicoree, quam Graeci x'-xtopv) et xt^wptov appellant. Kouuopo? et xouuo'jpoc Moretum de Antiquit. Navarraa pag. 610. exlibro veteri S. Salvatoris Oxiensis. designant hortulanum, atceporanullibi, 1 CJGNARIUS, nomen Offlciarii in Moquod sciam,. legitur.] [** Pertz. Leg. vol. 1. pag. 184. habet ceram, atque mo- nastico S. Dionysii, Gall. Cenier. Huic, net ammanuensem ita correxisse quod cura erat coena hospites reflcere, qui eo sese conferebant. Epitaphium F. Joanprimo scripserat cetera.] nis de Verdun apud Felibian. in Histor. 1 C^ECUBA, Noctua. Vide Cecua. C^ECUCITAS, pro Csecitas. Acta S. Sta- S. Dionysiipag. 582 : Placuisse etiam illi nisl. torn. 2. Maii pag. 245. col. 1: Bien- putamus egregii doctoris F. Joannis de nio integro gravissimum oculorumdolorem Verdun, quondam hujus domus quarti mulier, Sobotha nomine, passa, Ca&cucita- Prioris et Cssnarii eruditam sapientiam, tem contraxit ex languors, potenlia visiva etc. Vide Cxnaclarius . [** Pro Xenarius. ad extremum contenebrata. Infra semel Vide Hospitalarius.] et iterum Cxcitas. * C^NOPEGIA, pro Scenopegia. vox

CAE

GAF

GAG

Graeca, Dedicatio. Acta SS. Bened. ssec. ut videre potes in Clepsedraria post qui suam deserit religionem, ut aliara sequatur. Prima vocis origo est Hebrai3. part. 1. pag. 477 : Placet... sub honore Clepsydra. C^SARIANI , Officiates Procuratoris cum Caphar, Renuntiare: hinc Capher Petri Apostolorum principis dedicari, cujus Caenopegiam Idus Octobris annuatim Caesaris, qui et Catholiciani dicuntur in eidem Menagio sumitur pro eo, qui fi1. penul. § ult. Cod. de Bonis prescript. dem catholicam ejuravit. instituit iterari. i j CJEPIA, pro Cepa. [* Vel potius pro (9, 49, c. 9. | 2.) li rationesflscalestrac-* Longe verisimilior videtur origo Sepia, piscis genus.] Stephanotius torn. tabant, et bona ad Principem devoluta ducta a Caphardum, capitis tegument! 1. Fragm, Hist, ex Codice MS. Grandi- veluti vacantia occupabant. Vide Petrum species. Vide in hac voce. CAFFA. Charta Caroli Calvi pro Ecclemontensi : Alyenor D. G. humilis regina Fabrum lib. 3. Semestr. pag. 364. et tit. AnglisB, Ducissa Normannise et Aquita- 7. de Csesarianis Codicis Theqdosii lib. sia Parisiensi ex Pastorali minori ejusdem Eccles. num. 17. descripta etiam a nise- Comitissa confirmayit unum millia- 10. et Arrianum lib. 3. in Epictet. cap. rium Csepiarum annis singulispauperibus 24. Ab hac Csesarianorum appellatione, Sammarthanis : Tam pro immunitatis deductam vocem Gallicam Sergent, et anterioris quondam Regibus, quam et pro fratribus Grandis-montis. j|c GJEPICIUS. [Cipolla, csepae caput, vel Germanicam Scharjanthen, opinatur reliqua instrumenta species Cajfarum ipsa caepa. Legitur non semel apud Ar- Cujacius ad lib. 7. Cod. de Jure fisci, (vel casfarum) ipsius dictge Ecclesise Panob. 5. sub init. Adde Priscian, 6. p. 681. [quam propius et melius a voce serviens risiaci, etc. [Rustici Dombenses caffam Putsch., ubi docet ex Capro veteres et accersunt alii. ] Vide Serviens. [** et vocant peram, sacculum. An quid simile posset hie intelligi ? Ita Cl. D. Aubret in Glossar. med. Graecit. col. 543.] csepitius, et csepitium dixisse.j Sanctus Cyprianus Epist. Adversariis. Potius crederem esse genus CJEPTUS, [pro Septum, Ambitus.] Tra- 82CJESARIA.NI. : Senatores et viri egregii, et Equites vasis, qualis est mensura, de qua mox.] ditiones Fuldenses lib. 2. Ch. 43 : Sicut * CAFFIRUS, Mensurae Hispanicae spesi ademptis facultatibiis Chrisad nos jus proprietatis pertinet extra Romani,... tiani esse perseveraverint, capite quoque cies, idem quod Caficium ; Cahiz, Acailium Cseptuin (id est, bifang) gui est in mulctentur.... dem. Hispan. in Diction, vox Arabicae Csesariani quicunque vel Giusungon, Cseptum ilium foras dimitto. confessi fuerint, confiscentur et originis, mensura major aridorum, conEt Ch. 77 : Et in Bunahu talem Cseptum, prius vincti in Csssarianas possessiones descripti tinens 144. modios. Charta Phil. V. ann. qualem ibi habuimus. Vide Bivang. 1318. in Reg. 56. Chartoph. reg. ch. 223: mittantur. ^ C^PUM, Idem quod Cepum pro Se| G^ESULUM, xuavov, Ceruleum. Sup-Concedimus quod ipse (Simon de Martini bum. Vide in hac voee,Italis, Sevo,Gall. plem. Antiq. de Raffaille) quindecim Cafftros frumenti Suif. Stat. Niciae Saec. xm. in Mon. in et •»:C.ffiSURA, Jus caedendi. Charta Bal- ad mensuram Pampilonensem, Hist. patr. Faurin. torn. 11. col. 204 : duini comit. Fland. ann. 1063. apud super grenerium seu greneriosNavarrx,... Et ipsi coriaterii de cartero coria et pel- Mirseum torn. 1. pag. 151. col. 2: Da- perpetuo possideat. Vide Caffium, Caffiles ungant de assungia porcina, et de mus... Csssuram, ubi fruteta occurrunt, cium et Kaftcium. Caepo,3equa quantitate, et non aliter.[FR.] ruricolis ad sedificandas sepes. 1 CAFFIUM, Mensurae seu vasis spe| C^REMONIARI, Caeremoniis seu cultu 1 GAEXIA, Armorum species, f. Cassis, cies. Tabularium S. Victoris Massil. ubi de Barcinone : Tres casublas de purpura, Gall, Casque, Hispan. Caxco Appellatio exteriori colere, adorare. Macer in Hie: rolexico ex Actis S. Gypriani : Gallienus conventus S. Victoris Massil. ad Conci- sex stolas et sex manibles.... septem dodixit Cypriano : Jusserunt te sacratissimi lium generale ann. 1424. ex Archivis lia, quatuor cupos, et octo Caffia de vino, Imperatores Cseremoniari. ejusd. : Considerantes expensas pro cus- duos tripodes, etc. Vide Caficium. CAFICIUM, Mensurae Hispanicae spe* Extat idem locus infra in Ceremo- todia Monasterii S. Victoris necessarias, tarn in vallatis quam in sedificiis, bom- cies. Jacobus I. Rex Aragon. in Cpnstiniari a Cangio laudatus. 1 GORILLA, f. Candela, inq. Jansso- bardis, balistis, trabucis, viratoriis. Cae- tutionibus Catalaniae MSS: In locis Canius in suis ad Isid. Glossarium collec- xiiSf lanceis et bombardis, curassiis et talonise. ubi currit moneta Jaccensis, ventaneis. Verum in Glossis Isid. legen- cassidilibus, loricis et aliis armorum ge- datur Caficium Ilerdse frumenti ad predum non est,. ut ipse legit Janssonius, neribus. tium 25. solid, et in aliis locis ubi sunt Lucerna, genus cserillss, sed cum aliis, * Idem esse puto quod Cadrilis; cassi- diversss mensurse, vendatur mensura in Lucerna, Genus cocullse, pro quo Grae- dis quippe infra mentio fit; aliud ergo ilia secundum quantitatem Caficii IlerdsB, vius censet reponendum, Lacerna, Ge- a casside hie agitur. Vide supra Ca- Chronicon Petri IV. Regis Aragon. lib. nus cucullae : quam in rem laudat Fes- drili. 3. cap. 23 : Nos donaren mil Cafficos de turn et Scaligerum. « CAFAGIUM, f. Domus praecipua, forment. Raimundus Montaner.in Chron. ^ (LERIMONIA, 5rj[ji^TpKx, Cereris sacra. idem quod Caput mansi. Charta ann. Aragon. Cap. 236 : E en Rocafort frames Supplem. Antiquarii. 767. apud Murator. torn. 5. Antiq. Ital. me en bon cavall, e una mula, e 100. * C-ffiROLA, CHEOROLIA, Arcula, pyxis. med. aevi col. 747 : Locus qui appellatur Cafisos de civada. Vide Foros Aragon. Reg. visitat. Odonis archiep. Rotomag. Duenta, excepto Cafagio illo in integrum lib. 4. de Deposito. [** et S. Rosa de Viex Cod. reg. 1245. fol. 23. v°: Injunximus ad Cattarutula da Padule, quod nobis terbp Elucidar. torn. 1. pag. 225. voce abbati ut diligentius videret et scrutare- reservamus. Alia ann. 783. ibid. torn. 3. Cahiz.] tur archas monachorum et Cssrolas, vel col. 1013 : Excepto... Cafagio meo in ipso * CAFISA, Mensurae liquidorum spefacer et scrutari. Et fol. 88. r° : Habent loco Rasiniano, ubi dicitor ad Suvera;.... cies, idem quod Caphisus. Testam. ann. claves archarum, et de Cheorolis suis. In excepto Cafagio meo, qui dicitor da For- 1342. torn. 2. Hist. Cassin. pag. 563. col. Cheorolia fratris Rogeri de S. Aniano micianu. Nisi idem sit quod infra Capi- 2: De prsedictis fructibus debent habere centum solidi inventi fuerunt. Vide infra tolium 1. [** Non esse caput mansi evin- unusquisque mediam Cafisam de vino ad Cathedrula. cunt quse prsecedunt in charta ann. 767: bibendum. Vide Caffium. ** C&SJE, scilicet arbores, Munimenta Dedimus ibidem casa habitationis cum * CAFLANIA, Perperam pro Caslania. ex arboribus stratis, interprets Pertzio. solamento, etc. In altera charta bis oc- Vide infra in hac voce. Annal. Laurissens. ad ami. 776. Scrip- currit. Utraeque de donationibus consT GAFOTIUS, Vox ab Anastasio Bibliotor, vol. 1. pag. 156 : Saxonum Csesas seu criptae sunt, hac ecclesiae, ilia feminaa thecario flcta. Vide Exafoci. firmitates subito introivit. Alii legunt factis. Fortasse radix Germanica, ita ut GAFSIS, ex Graec. xaOtrt?, calor, xaujxa Casas. f. radix Germ, settian. idem sit quod Bifang. septum imprimis apud Petr. Cbrysol. Serm. 124. ** 1. C^SAR. De dignitate Caesarum feris custodiendis aptum.] GAGA, Gall. Cage, Pyxis. Chron. Fossae in imperio orientali vide Glossar. med. « CAFALANTES in schodis Alamanno- novae ann. 1196: Duodecim cruces argenGraecit. col. 542. Inter imperatores Ger- rum, qui occulte subauscultant quid tese. et quatuor Cages cum reliquis. Vide manicos primus Otto III. hac appella- dicatur, quid agatur, corycaei. Goldast. Capia. tione prnatus videtur. Vide Chronicon Glossar. in Aleman. pag. 120. CAGANUS, CACANUS. Sic Avares, seu Gottwicense pag. 178. 1 CAFARDUS, GAPFABDUS, Gall. Caf- Hunni, Reges suos vocabant. Corippus * 2. CAESAR, Possessio principalis. Glos- fard, Hypocrita, pietatis simulator. Sta- de laud. Just. lib. 3. vers. 345. de Avarisar. vet. ex Cod. reg. 7641. tuta Andegav. ex Concilio Pentecostes bus : * OffiSARA, Uxor Csesaris seu impera- anni 1512. pag. 215: Per alios filios saErgo signa meis Cagan contraria signis toris. Erm. Nigellus lib. 4. torn. 6. Col- tanss Cafardos nuncupatos, etc. Menoti Ferre parat. lect. Histor. Franc, pag. 61: Serm. Quadragesim. fol. 147. verso col. Gregorius Turon. lib. 4. Hist. cap. 28: 1 : Sed soli Caffardi eas (indulgentias) Ecce locum, quo turba potens et Caesara Judith et Rex Chunorum, vocabatur autem prsedicaverunt cum infinitis mendaciis, Sed Constiterant, Carolus cum quibus ipse puer. Caganus : omnes enim Reges gentis illius ut populum decipiant, qui sepe sunt parvi hoc appellantur nomine. Poeta Saxoni[** Ap. Pertz. vol. Scriptor. 2. vers. 515. diaboli, quando sunt in taberna; quod cus lib. 2. de Gest. Caroli Magni ann. Csesera. Graecis Kaco-aptao-a. Vide Glossar. non est qussstio nisi de luxuria, de ludof 782 : med. Graecit. col. 543.] etc. Vocis etymon arcessit Menagius ab . . . Parilerque Caganus ad ipsum T G.ffiSARIA, Mulier cauponia, Ugutioni, Arabico Cafara, quo nomine vocatur is, Htinnorum misere duces pro pace tenenda.

GAG

GAG

GAG

Sigebertus ann. 520 : Ab hinc regnum prostrato succurrere, etc. Cap. 35: ConsHunnorum annotare cessabo, qui omnis tituerunt Canesios, id est Ballivos, qui gentis illius Reges Caganos vocatos lego. justitiam facerent. Infra : Procurator [;"=::; Annal. Juvavens. ap. Pertz. vol. meus de istis dominis erat unus, et psene Script. 3. pag. 122. ad ann. 805: Hoc mille villas regebat, et erant Canesii fere anno baptizatus est Caganus vocatus centum. Ab hac igitur origine, aliquot ex ScaAbraham. Cappanus dicitur in Annal. Xantensib. ap. eund. vol. Scriptor. 2. ligerorum gente, quse Veronensem pag. 224 : Anno 805. Cappanus princeps Principatum diu possedit, Canes appelHunorum ad Karolum imperatorem ve- latos censuit Paulus Jovius, quam vonit.] Occurrit passim apud Paulum Diac. cem nomini proprio interdum praeponeTheophanem, Zonaram, Cedrenum, bant: v. gr. Can-Franciscus, Can-Granet alios Scriptores Byzantinos. Vide dis. Can-Signorius. Neque Veronenses Glossar. med. Grsecit. in Kdvv)?, et Principes dumtaxat id sibi arrogavere praanomen, cum in familia Dandula ** CHAGANUS. Chronicon Salernita- apud Venetos usurpatum doceat Sannum ap. Pertz. vol. Script. 3. pag. 523 : sovinus in Venetia lib. 13. sub. ann. Chaganum vero non prselatum Avarum 1328. qui, ut verbis utar Joseph! Scalinon Gazanorum aut Nortmannorum nun- geri in Epistola de Vita Julii Patris cupari reperimns, neque principem Vul- pag. 19. non ab illo latranti animali garum,set regem vel dominum Vulgarum. dicti sunt; sed quod lingua Winidorum, Vide Glossar. med. Graacit. voce Xaya- seu Sclavorum, Cahan idem sit, quod voc. Chagan scriptum apud Corippum in Rex aut Princeps. Quam quidem senteneditione Bekkeri. tiam non minime flrmat ipsa olim SerCAGANUS. Paulus Warnefridus lib. 4. vis3 Principis appellatio ac nomenclade Gest. Langobard. cap. 39 : Rex Ava- tura : rorum, quern sua lingua Cacanum appelKNES enim appellabatur,. seu [jilya? lant. Sed et Russorum seu Moscovita- Kve?i?, vel Kvlv^ic TiacjriC Ssppia?, ut est rum Principes hac dignitate donates in Codice Regio MS. 2023. ex quo destestantur AnnalesFrancorum Bertiniani cripsit Goarus, quaa habet post Codinum ann. 839 : Misit etiam cum eis quosdam, de Officiis aul83 Constantinop. pag. 414. qui se, id est, gentem suam Rhos vocari 415. Idem autem valet ac Dominus : nam dicebant : quos Rex illomm Chacanus ea fuit vocis Knes notio apud Sclavos. vocabulo, ad se amicitise, sicut asserebant, Ditmarus lib. 7. pag. 106: Uxor autem causa direxerat. Neque alterius est ori- ejus Releknegini, id est, pulcra domina ginis ac notionis vox vocabatur. [Knesos Servias Principes apCHAM, vel CAN, qua Tartari Principes pellat etiam Presbyter Diocleates in suos indigitant, qu.ee Imperatorem ac Hist. Dalmat. Sed et apud Moscovitas Regem sonat, ut auctor est Vincentius ea obtinet appellatio. Sigismundus HerBelvac. lib. 32. cap. 10: Quern etiam berstenius de Reb. Moscovit. Nomen Can. id est, Imperatorem appellabant. Et Duds apud eos dicitur Knez ; nee aliutn cap. 32 : Qui et Gog Cham, id est Impera- majorem titulum unquam habuerunt, tor, vel Rex dicitur, sublimatus est in adjuncta ilia dictione, Magnus. Nam omRegno Tartarorum. Caanus, in Epistola nes alii qui unicum principatum habent, Quoblexi Tartarorum Imperatoris, apud dicebantur Knez: qui vero plures princiOdoricum Rainaldum in Annalib. Ec- patus, atque alios Knez subjectps suo imclesiast. ann. 1278. num. 20. Chanis vel perio habebant Weliki Knesi, id est, MaHanis, inquit Leunclavius in Pand. gni Duces appellabantur. Deinde addit, Turcico num. 3. aspiratione forti, ap- In Croatia Primores similiter Knez vocari. pellatio perquam usitata Persis et Tar- Apud Thwrocz. in Salomone cap. 50 : taris est, apud quos Reges et Principes Princeps Bissenorum nomine Kazar.] etiam minorum gentium Chanes dicun- Apud Cantacuzenum lib. 2. cap. 5. octur. Atque inde filii Principum Chano- currit Tapopvav/]; Phrygise Princeps. * GAGASUPTUS, Idem quod supra Caglani vocantur. Reperitur in Historiis Grascis et Latinis nomen Chagani Ava- dafalsus, Propugnaculum, sive pluteus rum, quod idem est cum hoc Chan, vel ex ligno compactus, sub quo milites Chaan. Nam Avarum, sive Chazarorum latent. Annal. Mutin. apud Murator. patria Chersonesus est Taurica, quaa torn. 11. Script. Ital. col. 69. ad ann. hodieque suos habet Chaanes. Maximus 1268 : Dum dicti Mutinenses essent circa vero Tartarorum omnium Chan, cui dictum castrum, fecerunt duos Cagasupsubject! sunt Chanes ceeteri, quique Chi- tos ex una parte castri, et cum tribus tainus adpellari solet. Turcici quoque machinis sive trabuchis die noctuque viSultani post Osmanem Casim se Chanes riliter expugnarunt per quatuor hebdodici voluerunt, idque retinent in ho- madas et idtra. Vide Catus 2. et infra diernum usque diem. Porro qui passim Cavea 4. Cham vel Can, interdum aliquot ScripCAGELUS. Glossal MSS : Scelides, Catoribus. geli. Sunt autem Grsscis c Cagiam hie idem esse quod C/iaceam, terqs Toparchas Canes etiam vocatos saltum ferarum station! accommodum, satis declarat: Ol yap x«i' avaTo^v xbv de quo supra in Caciare, vel Viam, qua Ka^dvr(v £t)(ov, to? aviTO\ cpaTsv av Kdviv. Ita animalia aguntur ad pascua, vel forte Principes Tartaricas gentis KavtSsc ei- Ambulacrum, de quo infra in Chacea 2. ;; dem dicuntur lib. 5. cap. 4. quos Cane- Instrumehtum capiendis apris idosios nuncupat Magister Rogerius in De- neum signiflcari hie existimo, quod struct. Hungariee cap. 33 : Alteri vero Caige appellatur in Lit. remiss, ann. ipsorum Canesio, id est, majori, volenti 1471. ex Reg. 195. Chartoph. reg. ch. II

17

1377 : Certain engin. appelle Caige, pour prendre les sangliers. Ubi retis species designatur, plagse, Gall. Toile. Et quidem Cage vel Caige, Instrumentum est piscandi, seu rete, in Chartul. Latiniac. fol. 210. v° : Item les maretz.... esquelz les demourans es villaiges de Trille, Bardou, etc. sont usagers d'y pouvoir pescher a la main et a la Caige, et non aulrernent. Ibid. fol. 208. v° : Sans ce que mil y puisse ne doye aller tendre ne pescher, soit a Cage ou verveux, ne a quelque autre angin:;:; que ce soit. 2. CAGIA, Pyxis, arcula. Inventar. reliq. et ornam. "eccl. Paris, ad calcem Necrol. ejusd. eccl. MS. : Cagia fusca 1. Cagete, in Inventar. Guid. de Kaours mag. monet. ann. 1321. ex Reg. A. 2. Cam. Comput. Paris, fol. 12. v°: Une Cagete de fust et une bource de toille a fauconnier. - CAGIATUS, Coagulatus, Gall. Cattle, Ital. Cagliato. Chron. Modoet. apud Murator. torn. 12. Script. Ital. col. 1184 : Se rexit volens videre si in calice esset sang ids ; et vidit in calice sanguinem Cagiatum. * CAGIUS, Caseus, Ital. Cacio. Stat. Riper, cap. 12. fol. 3. v° : Item de qualibet soma prsesorii, sive Cagii, de viginti pensibus pro introitu solidi decem. Vide supra Cacius. T CAGOTI, de quibus Consuetud. Beneharn. tit. 1. art. 23. tit. 55. art. 45. non fuerunt Monachi, Anachoritee aut Leprosi, ut quidem opinati sunt, sed genus quoddam hominum casteris odiosum. De his audiendus est Oihenartus in sua Vasconise notitia. Casterum, inquit, ea quse Belleforestus in Cosmographia, et Paulus Merula part. 2. lib. 3. cap. 38. narrant deeo genere hominum, qui Vasconibus Cagots, nonnullisCa^o^i, Burdegalensibus Gaheti, Vascis et Navarris Agoti dicuntur, ipsos pro lepra infectis haberi aliosque inficere: in facie et actionibus eorum apparere aliquid, quod eos contemptui, detestationique reddat obnoxios, omnibusque halitum et os grave olere, ipse vera reestare nolim : verepr enim ne praBjuicatis vulgi opinionibus, potius quam certis experimentis horum fides constet. Non abnuerim tamen illos publico contemptu laborare, et adeo etiam in propria natali humo peregrinorum loco haberi, ut neque ad Reipublicse munera vel honores ipsis aditus pateat; neque rebus inter ejusdem vici aut pagi incolas promiscue usquequaque uti concedatur. Connubio autem et communi victu cum nostris non tantum iis interdicitur : sed insuper decreto Curiee Burdigalensis in publicum prodire, praaterquam calceati et prastexto vestiti perspicue panni rubri segmento,interposita verberum pcena, prohibentur. In plerisque municipiis semota a vulgo domicilia, in templis quoque segregatas stationes, et peculiares aqua? lustralis hydrias assignatas habent: itaque sordidis et illiberalibus artibus dediti, vilem et abjectam vitam ducunt. Christianorum olim nomine nuncupates fuisse, e pluribus vetustis monumentis liquet, neque hactenus apud nos ea nomenclatura obsolevit. Ipsi vicissim nostros Pellulos, hoc est, pilosos, vel comatos yocant. Unde a nonnullis non inepte conjicitur, eos Gothqrum qui olim Aquitaniam habuere, reliquias esse ; et tarn grave in Vasconibus horum vilium capitum fastidium, a veteris istius gentis in Gothos,perpetuos suinominis hostes, odio natum. Christianorum etiam appel-

S

3

GAH lationem, ab eadem gente nondum Christiana Religione imbuta, Gothis impositam, in hac Gothorum veluti faece, ad nostram memoriam, integram remansisse. Pelluti demum sire Comati nominis rationem, ad priscum Aquitanorum comam alendi morem, referendum esse. Haec ille. De iisdem Cagotis plura habet Petrus de Marca lib. 1. Hist. Benehar. cap. 16. S5S° Simile genus hominum exstat in Britannia Minori. quos Cacosos appellant, lingua patria Caqueux, Cacous vel Caquins. De his ita legimus in Statutis Radulphi Episc. Trecor. ann. 1436. apud Lobinell. torn. 2. Hist. Britan. col. 1610. et Marten, torn. 4. Anecd. col. 1142 : Item. quia cognovimus in dicta civitate et diocesi plures homines utriusque sexus, qui dicuntur esse de lege, (id est, Judsei) et in vulgari verbo Cacosi nominantur, quorum conditio et habitatio debet esse separata ab aliis hominibus sanis, puta in esu, potu et aliis participationibus mutuis ; nihilominus dicti Cacosi indebite et irreverenter, et ultra quam deceat, se immiscent cohabitationi et communioni ceterorum hominum, et maxime in ecclesiis parochialibus et aliis locis, in quibus divina celebrantur officia, preesumunt precedere alias homines in pads et Reliquiarutn osculo ; et exinde contentiones et scandala oriuntur. Et idea statuimus ut dicti homines legis sive Cacosi debeant in divinis offtciis stare et residere in parte inferiori ecclesiarum, et non preesumant sanctos calices aut alia vasa ecclesiastica tangere, nee etiam osculum pads ante alias homines sanos prsesumant recipere, sed postquam fuerit tradita pax aliis, tradatur eisdem Cacosis, et hoc sub pena c. solid. Refert idem Lobinellus col. 1350. excerptum e Regestis Cancellarise Britanniae ann. 1474. et 1475. quo jubentur Cacosi per Ducatum iter agentes, segmentum panni rubri vestibus assuere; mercaturam vero facere prohibentur, praeterquam flli et cannabis, quod solam exercerent artem restionum. Ipsis quoque interdicitur agrorum cultu praeterquam hortorum suorum. Sed hoc posterius interdictum, quo ad summam egestatem redigebantur, immutatum fuit, Cacosis tractus Macloviensis data licentia agros habitationibus suis viciniores conducendi et colendi, certis tamen atque onerosis conditionibus adjunctis, quas videre potes col. 1362. in Edicto Francisci Ducis Britan. ann. 1477. Cacosorum fortunam miseratus Hevinus Celebris Jurisconsultus iniquum esse eorum odium nulloque idpneo innixum fundamento cqmprobayit, atque decretum non multis ab bine annis in eorumdem gratiam obtinuit a supremo Britanniae Senatu; verum cum vix exuat, quae semel imbiberit animus, eadem fere, quae olim, hodie durat CaCOS33 plebis apud Armoricos alienatio. * CAGUALIS, Canalis lateritius, ut videtur. Reparat. factse in senescal. Carcass, ann. 1435 : Eidem (tegulario) pro sexdecim magnis Cagualibus terras, vocatis Grinneres, qualibet ex longitudine quatuor cannarum ab ipso emptis pretio pro qualibet v. sol. 0 CAHALMEDINA, Praetor urbis. Vide Zavalmedina. CAHAN. Vide Cham post Caganus. CAHARIE. ATide Ccuja. CAHILLA, Casula Sacerdotalis. Instrum. ann. 1377. ex Archive S. Victoris Massil.: Itemunam Cahillam veluti rubei cum stola et manipulo. Credo legendum Casulla.

GAI "' * CAHOUETUS, Amictus pars, qua canonici in hyeme caput tegebant ej usque ornatus, seu Capitis tegmen quoddam, idem forte quod Couet in Comment. Margaritas reginae edit. ann. 1661. pag. 30. Stat. capit. Carnot. ann. 1519 : Capitulum ordinavit quod canonici presbyteri, qui voluerint deferre Cahouetos sub cappis nigris, deferant; et injunxit quod omnes et singuli canonici presbyteri deferant Cahouetos in processlonibus sine cappis nigris. Cahuet depetit gris, in aliis Stat. ejusd. eccl. Vide supra Belveria. " CAHOURSINI, lidem qui Caorsini. Vide in hac voce. Statuta synod, eccl. Carnot. ann. 1368. apud Marten, torn. 7. Ampl. Collect, col. 1364 : Prohibemus ne quis in domibus, vel in locis et terris ecclesiarum Lombardos, vel alias advenas, qui vulgariter Cahoursini dicuntur, manifestos usurarios recipere preesumant. CAHSLITE, Mulctae species apud Anglos. Vox Saxonica. Concilium Wintoniense ann. 1076 : Si autem post excornmunicationem et satisfactionem venerint, forisfacturam suam, quse Anglice vocatur Dferhyrnesse, seu Cahslite, pro unaquaque vocatiane, Episcopo reddant. 1. CAHUA, Vinum album et debile. Matthaeus Silvaticus. * 2. CAHUA. Casa, tugurium, Gall. Cahute ; nisi forte legendum sit Calma. Vide in hac voce. Terrear. castel. d'Ibois ex Reg. 24. Chartoph. reg. fol. 33. r°. : Unum sextarium vini pro quadam Cahua, sita in territorio ecclesiss Orbelli juxta viam communem. Quahute, pro Cahute, in Lit. remiss, ann. 1391. ex Reg. 141. ch. 159 : Je lui ferai perdre sa Quahute et son corps ; et appelloit sa Quahute, une vieille maison ou il demouroit. * GAHUCA, f. Casula. Testam. Margar. de Ponteves dominae de Trancio ann. 1448. ex Tabul. D. de Baschi: Item legavit fiorenos viginti quinque currentes, pro una Cahucasive Cayblotenenda... ad Dei servitium et beatss Marise Magdalense. ;;;: CAIA, Domus, offlcina. Charta major, et civium Rotomag. ann. 1262. in Reg. S. Justi ex Cam. Comput. Paris, fol. 137. r°. col. 2: Item mercatum suum de Rothomago. quod vocatur mercatum de veteri turre, cum hala ad telas. cum omnibus sedificlis, Caiis, plateis, etc. Vide Cay a,. CAIA, CAIAGIUM. Vide Cay a. *[ CAIANI, CAINITJE, Homines inter Gnosticos perditissimi, qui perditissimos quosque vita functos summo cultu venerabantur, ut Ca'inum, a quo nuncupati, Core, Dathan^ Abiron, Sodomitas et maxime Judam proditorem. Innumeros fingebant Angelos conspicuos flagitiis, ut haberent quos imitarentur. De his consulendi Tertull. de Prasscript. cap. 33. et 47. Hieron. lib. 1. cap. 33. Epiph. Hser. 33. Augustin. de Haer. cap. 18. et Baron, ad annum 145. T CAIBA FERRI, f. Clathri ferrei, Gall. Balustrades, sic dicti ab Ital. Gabbia, Cavea, Gall. Cage, quia clathri majorum cavearum formam quodammodo referunt. Regimina Paduaa ad ann. 1381: Kal. Jan. dominus Bertolinus de Nazis de Brixia Potestas Paduse. Hie fecit fieri Caibam ferri propter Clericos. Et factum fuit fundicum bladi. * CAIBOLA. Vide Garbola. [FR.] CAILLIER. Arrestum Paris. 9. Mali 1321 : Item 3. cyphos de CaUlier pretii 30. solid. Vide Mazer. :: - Et Quaillier, vox vulgaris, Poculi species, cujus materiam et formam suspicari utcumque licet et sequentibus. Lit. remiss, ann. 1374. in Reg. 105. Char-

CM toph. reg. ch. 286: Lesdis prisonniers eussent mis une sainture d'argent, et certains Cailliers ou hanaps en gaige. Alias ann. 1383. in Reg. 124. ch. 64 : Raoulin Guillet^ vit quatre hanaps de Caillier ou de petit madre, desquelz I'en servoit en laditte taverne. Pour une begne de Cailliers petiz et grans, .... xij. den. in Reg. sign. Pater Cam. Comput. Paris, fol. 253. v°. Une douzaine de hanaps de madre ou Quailliers, in Lit. remiss, ann. 1386. ex Keg. 129. ch. 2. Neque aliud videtur Couarllier, in Charta ann. 1357. ex Reg. 89. ch. 103 : Demie douzaine de henaps de madre, appelez Couarlliers. Vide infra Gala. !c » Haud scio an idem sit Caillier, inter vadia et jura gent. Comput. in Reg. sign. Croix ejusd. Cam. fol. 126. v°: Quilibet magistrorum percipit per manum argentarii quasdam mitaines de panno, et quasdam cirothecas de cervo, j. Caillier, j. capellum de feltro. Ut ut est, pro instrumento adcapiendas coturnices. vulgo Courcaillet occurrit, in Lit. remiss, ann. 1425. ex Reg. 173. Chartoph. reg. ch. 264 : Une roiz et ung Caillier a prendre cailles. Ubi aperta est nominis origo. Vide infra Quagliarolus. * CAIRATUS, pro Quadratus, ut conjectq. Statuta Massil. pag. 395: Omnes bodii botarum sive vegetum, quse vendentur de csetero in Massilia a dictis boteriis sint bironati, et quod gargaillus sit Cairatus. =::'>' chars, rium atque Calcedoniam in commune si'.r charettes, stir sornmes chargees. audebent reparare. Ibidem iterum atque quel li chausseurs prennent leurs Chanssees, a I'l/n plus, a I'aut re moins. lesqueliterum recurrit. 1 CALCERIA, apud Marten, torn. 3. les Chaussces prinses et demandees Anecdot. col. 456 : Stratam publicam de par la raison de faire appareiller les Cameraco ad Atrebatum... fecit, quse Cal- Chaussces. les pans, et les pa^j, tali conditione, quod de karro ferrato unum fossatis, Calchias, medietatem prati, etc. 1 CALCTATA. apud eumdem Marten, denarium accipiet talis mone'x. qualis torn. 1. Anecdot. col. 648 : Calciata et per cjuionagia non accipietu.r. Arestum strata regia. quse tendit ad villain de Curire Paris, ann. 1308. apud Loisell. in Sotavilla. Hist. Dalph. torn. 1. pag. 97. Bellovaco : Dicentes se esse in saisina in Instrum. ann. 1309: Stagnum quod capiendi et Icvandi pecuniam. qvx levari nihil valet...nam Calciata rupta fait, jam consuevit apud Reh-acurn pro cnlceiis facliu est... et habet ibi subtus Calciatam ciendis.ac convertendieandem...ni Calceis stagni unum salicetinn. Occurrit iterum dictse. villie reparandis. in Ohartulario B. M. de Bono Xuntio CALCEATA, Eadem notione. Charta Stephani Episc. Xoviom. a n n . 1120. in Aurelianensi. etc. 1 CALOTATUS, Calcea seu aggere mu- Tabul. Lehunensi: Ab ornnl consuetunitus. Index redituum Monasterii Cor- dine, quic a transeuntlbus per e:'.mdem

GAL ponlem exigitur, prseter Calceatam absolvit. Charta 117. in Tabular. S. Bertini aim. 1327 : Disoient, que il avoient et devoient avoir et queillir Cauchiage en leur ville el Seigneurie d'Argues. Vide Calcegium, Calceia et Calceiagium suis locis. CALCEAMENTA DEFERRE, PE.EBERE. Gregorius Turon. de Vitis Patr. cap. 16 : Qui diim esset juvenili estate /lorens, a parentibus sponsali vinculo obligatur, cumque, ut letati huic convenit, amori se puellari prsestaret affabilern, et cum poculis frequentibus etiam Calciamenta deferret, contigit, ut, etc. Idem cap. 20: Denique data sponsie annulo porrigit osculum, pr&bet Calciamentum, celebrat sponsalium diem festum. Alludit forte ad id, quod legitur in libro Ruth cap. 4. v. 8: Hie aulem erat mos antiquilus in Israel inter propinquos. ut si quando alter alteri suo juricedebat, ut esset firma concessio, solvebat homo Calceamentum suuin et Dabat propinquo suo: hoc erat testimonium Cessionis in Israel. Sed et nescio, an hue spectent, quse habet Ohronicon Regum Manniae, de Olaq Magno Rege Norvagire : Murecardo Reg i Hibernise misit Calciamenta sua, prsecipiens el. ut ea super humeros suos in die Natalis Domini per medium dornus suse. portaret, in conspectu nuntiorum ejus, ut inde intelligeret, se subjectum esse Magno Regi. Ita forte apud Gregorium Turonensem sponsus sponsse calceamenta deferebat et prsebebat,in obsequii symbol um. ["="= Vide Grimmii Antiq. Juris pag. 155.] CALCEAMENTA secundum Romanum usum liabere jubentur Presbyteri in Capitulari 3. ami. 789. cap. 8. Eginhardus in Vita Caroli M. de eodem Principe : Longa tunica et chlamyde accinctus, Calceis quoque Romano more forrnatis induebatur. Vide Armiger, Campagus. 1 CALCEAMENTARIUS, Sutor, qui calceos oonticit, Gall. Cordonnier. Gloss. Grsec. Lat. -Juoor^aTaptoc, Calceamentarius, Caligarius. ;;;: CALCEAMENTUM in altum projicere, Superstitionis species, qua de vitse diuturnitate augurabantur. Vita S. Arnulfl torn. 3. Aug. pag. 238. col. 1 : Vanum preesagium , imo scelestum sortilegium, initio nuper actse Quadragesimse de illo (filio) exercuisti, ut quasi mori non posset, cujus Calceamentum in altum projecturn ultra trabem super volasset. Peccatum tibi mansit et filii vita recessit. *t CALCEARETUS, Calceus. Computum anni 1333. Hist. Dalph. torn. 2. pag. 277 : Item die penultimo ejusdem (August!) liberavit cuidam mulieri fatuss pro Calcearetis suis in camera Domini tar en. 1. Vide Calciarettus. 1 1. CALCEARIUM, Pensio ad emenda calceamenta. Privilegium Ludovici Imperatoris indultum Abbati et Monachis 5. Sulpitii Bitur. : Prasterea concedimus in vestiaria et Calcearia fratrum Monachorum, sicut fuerat olim,omnes feras annuales rnercati cum integritate et districtum. etc. Vide Calciarium. 2. CALCEARIUM, Ministerium aliorum calceos purgandi in Monasteriis. Vita S. Marinse : Et hoc tibi jubeo, ut omnes munditias Monasterii tu solus quotidie facias, et aquam ad necessaria purganda portes, et Calcearium omnibus per singulos dies tu perficias. Ubi necessaria sunt latrin*. [In MS. legitur Caldarium vel Caliclarium. quod posset dici, si utravis lectio vera esset , munus vel caldam praeparandi. vel caliculos eluendi.] T CALCEATA. Vide in Calcea.

GAL

GAL

1 CALCEATOR, Calceatorius, Sutor, Anecd. Pezii part. 1. col. 104: Voluimus in Actis SS. Aprilis torn. 2. ex Miraculis et decrevimus vero, tain ego quam ipsi, B. Simonis Eremitse August. : Petri ut nullum habeant de istis super se majorem, nisi quern ipsi sibi ex se ipsis eleCalceatoris de Mutina. | GALCEDA, CALCEDIA, CALCEDONIA,gerint vel constituerint, qui cum suo juniore ornnia ilia colligat et, ut diximus, CALCEiA.Vide Calcea. :; ? " CALCEDO, Germ. Affterleder in Vo- per mensuram et numerum sequaliter di~ cabular. Lat. German, ann. 1482. ADEL. vidant. Quod si voluerint eis pro Calcera>jc CALCEDRUS, CALGETRUS. a voce digo aliquid dare, in ipsorum sit potenvernacula bononiensi Calzeider (e Graec. tate, tantum non sit tnultum. Quasi dicevoc. XaXxo;, 03S, et {i3wp, aqua), quae ret, quo sibi de calceis provideret, hoc significat vas ad aquam hauriendam, est, quid ad vestitum pertinet. Vide Italis Secchia, Gall. Seau. Stat. Bonon. Calciarium et infra Calzarus. ann. 1250-67. torn. II. pag. 401 : Quod ad CALGERE, Calceos vel caligas induere. singulas catenas puteorum sint situle , Ordinat. MS. S. Petri Aurese-val. : Post vel Calcedri ficti.Statuimuset ordinamus matutinas ordinati intrabunt dormiquod omnibus et singulis puteis civitatis torium, ingressique ad lectos suos vadant bononie debeant poni et esse et stare con- cum silentio, et inde se Calcent et pautinue firmaturn ad catenam puteorum sant. Erant quippe caligse, quibus per situle ferate vel Calcetri. [FR.] noctem utebantur mpnachi. Vide in :: - CALCEGIUM, Tributum, quod pro Caliga. [*# Confer Calciare2.] calceis seu aggeribus reflciehdis a praa] CALCERIA. Vide Calcea. tereuntibus exigitur. Bulla Urbani PP. ] CALCES, Gallicse, militum. Glossar. pro canon. S. Vulfr. Abbavil. in Lib. nig. 2. ejusd. eccl. fol. 11. v°. : De hiis Isid. ad quod Grsevius: Excerpta Calligse quse, vos pro veslris usibus emere. vel ad militum. pro Caligse. Caligas esse miliecclesiam vestram per terram, vel per tum Romanorum nemo ignorat, sed eas aquam vehi facere contigent, nulli te- calces dictas esse nemo legit. neamini roagia, vinagia, pedagia, Calce* CALCESTRUM. Maltha, Gall. Cimenl, gia exhibere. Vide Calcagium in Ital. Calcestruzzo. Stat. Vercell. lib. 1. pag. 15. v°: Statutum est quod potestas Calcea. :: ~ CALCEIA, Eadem notione, nostris teneatur, infra duos menses ab inlroitu Chaussee, et Chaussie. Lit. ann. 1378. sui regiminis, compellere consules cujustorn. 6. Ordinat. reg. Franc, pag. 338. libet vicinantise facere aptare vias in sua art. 18 : Et qu'ilz ne paient aucun paage, vicinia de terra glarea et Calcestro. T CALCETA. Vide Calcea. travers, Chaussees ou truages. etc. Stat. CALCETENUS. Lambertus in Vita S. Macer. ad Mpsam MSS : La maniere comment se doit cueillir la Chaussie en la Heriberti Arch. Colon, n. 22 : Fugit tanville de Maisieres. Primo tous chartons et quam Calcetenus prosequatur. Galli divoiturons forains, soit pour marchans ou cerent, cornme si on le talonnoit. pour eux, qui ameneront vins et toutes * Leg. divisis vocibus Calce tenus ; denrees quelconques, doient pour le quod Latinis notum est. Vide supra droit de Chaussie, pour chacun char ii. Calcatenus. 1 CALCEUS, Tributum in calceis, vel den. Charta aim. 1252. ex Chartul. Campan, fol. 295. v°. col. 1: Tenet in feodoab pro calceis solvendum. Charta Philippi illustri domino Theobaldo. Dei gratia rege II. Marchionis Namurc. ann. 1221. apud Navarree, Campanise et Brige cotmte pa- Miraeum torn. 1. pag. 300. col. 1: Ego Ecclesise latino, Calceiam et patellarn vinarii sui Philippus Marchio Namurc de Lecheriis, et quod dictse Calceia et pa- S. Albini Namurc. in eleemosynamperpetella dicti vinarii sunt de justicia domini tuam, affectu benigno contuli omnes Calregis supradicti. Libert. Judaeor. ann. ceos qui mihi debebantur omni anno duo1360. torn. 3. earumd. Ordinat. pag. 478. bus terminis de stallagio Namurcensi ; art. 17: Non tenebuntur solvere alicui salvis tamen illis qui de jure debentur subditorum nostrorum pedagia, trans- Scabinis Namurcensibus, et tribus horosversa vel Calceyas, nisi antiqua et con- copis, duobus portariis castri, et duobus sueta. Privil. villaB Domni-Medardi ann. preeconibus villas, salvis quoque aliis Cal1246. ibid. torn. 7. pag. 693. art. 44 : ceis, si qui judicio Scabinorum NamurCalceia retinenda est et servanda a rna- censium alias de jure debeantur. De his jore et scabinis ad proprios usus villas-. quidem Calceis institui, ut omni anno in Pro ipsa via strata occurrit in Chartul. perpetuum, in die anniversarii parentum Pontisar. : Calceia Cassaris ab urbe Pon- meorum pife memoriae, Canonicis S. Altis ad Rothomagum vel Parisios ducens. bini qui prdssentes erunt anniversario distribuantur quindecim solidi ValencenenVide in Calcea. * CALCEIAGIUM, ut supra Calcegium. sis monetse. [*# Charta Compositionis Charta Gossuini dom. de Menin ann. ann. 1220. in Alsat. Diplomat, num. 417. 1223. in Chartul. Mont. S. Mart. part. 1. vol. 1. pag. 341: Rurchardus,.... promisit ch. 75 : Quito in perpeluum ecclesisz Mon- et firmavit quod nunquam aliquo jure tis S. Martini in tota terra mea, dominio nomine advocatie, sive alio quocurnque et districto passagium, Calceiagium et prsetextu id quod suis antecessoribus eowionagium omnium rerurn suarurn. Vide dem jure fungentibus ibidem consuevit infra Calciagium. exsolvi, scilicet singulis annis pellicium T CALCEOLARIUS, Sutor, in Actis SS. ovinum et duos malutinales Calcios petiturus.] Vide CalciaApr. torn. 1. pag. 132. et torn. 7. Maii foret aliquatenus ticum, [;;;-"; Calceradigum, Calciagium, pag. 374. Vide Calzolarius. * CALCERADIGUM, Merces, pretium ; Raluga, Rotta et Caliga.] :;: ::: Chausses, eodem sensu, in Lit. remiss, " De calceorum forma vide Westphal. ann. 1403. ex Reg. 158. Chartoph. reg. Monumenta Cimbrica vol. 1. prsefat. ch. 5 : Comme le prevost fermier de Rar- pag. 23. not. b et c ; supra Calceamenta, sur-Aube eustfait adjournerpardevant lui infra Calopedes et Subtalares. tous les habitans de Puteville; a *\ CALCEI EENESTRATI, in quibus certse laquelle journee il dit ausdiz habitans erant incisurse, vetantur, utpote qui qu'il venoit querir ses Chausses Ledit Monacbos dedecebant, in Statutis Capiprevost condempna le suppliant envers tuli general. Cisterc. ann. 1529. apud lui en dix-huit solz Parisis d'amende. Marten, torn. 4. Anecdot. col. 1642. T CALGEI INCISI et serici aut alterius Charta Ratherii episc. Veron. torn. 6.

GAL

GAL

GAL

eoloris, simili modo prohibentur Clericis in Concilio Tolet. ann. 1582. * CALCEUS BASSUS, f. Curtus, laicorum proprius. Stat. cone. Trevir. ann. 1310. cap. 10. torn. 2. Hist. Trevir. Joan. Nic. ab Hontheim pag. 76. col. 1 : Aliqui (monachi) etiam laxatis honestatis habenis, in caligis diversorum colorum mixtis et Calceis bassisf ad modum laicorum, incedere prsesumunt. 0 CALGEUS LAQUEATUS, Laques seu lorulis exornatus et astrictus. Stat. pro Benedict. provincia? Rem. ann. 1299: Nee Calciamentis utantur.... laqueatis, sive nodatis, etc. Vide Laquatus et Laqueatae vestes. :;:: CALCEUS LUNATUS, a forma Lunse crescentis sic dictus. Stat. MSS. eccl. Camot. ann. 1526 : Prohibemus etiam ne utantur Lunatis, cornutis et nimis fenestralis Calceis. [** Vide Murator. Antiq. Ital. vol. 2. col. 427. D. et Glossar. med. Graecit. col. 1310. voce PwOwvia ; infra Pigacias, Poulainia et Rostra.] :; >- CALCEUS VITREI COLORIS, Caerulei, ni fallor, nostris Verd de mer. Chron. Isid. Hispal. ad ann. 964. ex Cod. reg. 4999. A.: Monachi illi^S. Martini Turon.) ut refert S. Odo, nimis deliciose vivebant et sericis (utebantur) vestibus; Calciamenta erant vitrei eoloris. [** Calcei albi apud Wurdtwein Nova Subsidia Diplomat, vol. 6. pag. 80.] * Cauchier, pro Calceus, Soulier, in Vita J. C. MS. ubi de S. Joan. Bapt.:

GALGHERA, Fornax, in qua uritur calx, in Contract. Datior. Bergom. lib. 2. cap. 27. 29. * CALCHERIA, f. Fornax, in qua coquitur calx, ut infra ChalcJieria. Charta calcheria, qua fornax ejusmodi alicui conceditur. Judicium ann. 1131. inter Probat, torn. 2. Hist. Occit. col. 459: De censo, et de Calcheriis, et de cartis Calcheriis, et de cartis sponsaliciis, et de lectis mortuorum, etc. Et col. 460 : Et censum de vineco, et de Calcheriis,et mortuorum lectos.... habeat, etc. Nisi idem sit quod mpx Calciagium et programma ejusdem tributi. | CALGHIA. Vide in Calcea. * CALCHISSO. [Calchantem imitor, vaticinor. Cse.cil. ap. Non. p. 464. Calchissat hie vicinus. (L. Quicherat,)] 1. CALCIA, Tibiale, crurum tegmen, ita dictum, quod interdum calceis conjungeretur. et una calceareturet indueretur : nostris Chauce, vel Chausse; Calza Italis.Scio alitervideri virisdoctis de vocis etymo. Theodulphus lib. 6. Carm. 18:

nern nee rnatrem cognoscebat, nee se induere nee Calciare sciebat. [:;~ Chronic. Salernitan. apud Pertz. vol. Scriptor. 3. pag. 470: Adeloaldus crinutus ann. 10. iste primum rCalciavit osam parucam. Ekkehardi IA . Casus S. Galli cap. 16. apud eund. vol. 2. pag. 140 : Pater ad Calciandum in caminatam ivit.] T 3. CALCIARE, Calcare, calcibus impetere. Acta SS. Martii torn. 2. pag. 166. de S. Francisca Romana : Alter vero dsemon ascendebat super earn, dum sic raptar etur. et cum pedibus uncis earn Calciabat. Conciliumincerti loci apud Marten, torn. 4. Anecdot. col. 158 : Ad horas B. Marise... cantentur in Ecclesia cum nota et devotione. non insurgendo et Calciando, hoc est pedibus stando. :;:= Minus recte, ut opinor, Calciare ultimo loco exponitur , Pedibus stare : mallem, Pedes agitare, calcibus strepere. ^ 4. CALCIARE, Aggerem seu viam stratam facere. Vide Calceata in Calcea. T CALCIARETTUS, Calceus. Hist. Dalphin. torn. 2. pag. 278 : Pro paro uno Calciarettorum pro nutrice fdii Domini, gran. xv. Vide Calcearetus et Calziarettus. 1. CALCIARIUM, Certa pecunise pensio, qua3 in caleeos emendos erogabatur. Gregorius M. lib. 1. Epist. 37: Volo autem, ut... offerasad Calciarium puerorum solidos 40. et tritici modios 400. Id est, ut quidam interpretantur, pro calceis. Sane ita vocem hanc usurpant Sueton. in Vespas. cap. 8. et JC. in leg. 8. D. de Transact. (2, 15.) leg. 21. de Alim. leg. (34, 1.); vetus Interpres Juvenal. Sat. 9. v. 67. Regula Magistri cap. 16. etc. Sed nescio, an generatim hoc loco Gregorii, Calciarium non sumatur pro quovis munere, seu quavis pensione, ut apud Leonem III. Sed PP. Epist. 9: Interrogate quidem fideles vestros, et omnia vobis nota erunt, eo quod illi, gui vobis eum collaudant, hoc per munera et Calciaria faciunt. Charta Athanasii III. Episc. Neapolitan!: Et nullum impedimentum nos aut posteri nostrieis facere prassumamus, aut aliquod Calciarium, aut prsemium quserere per nullum modum, etc. Hinc depravata vox Calzarium et Calgarium, in Diplomate Caroli II. Regis Sicilice ann. 1303. apud Ughellum in Episcopis Casert. : Prgeterquam deforfacturis casertse., et Calzariis, et transituris, etc. Mox: De forfacturis in Limalula, et Calgariis terrarum, etc. Ibidem: De Calcariis terrarum. Charta ann. 1105. apud eumdem Ughellum torn. 7. Ital. sacr. pag. 1072: Concedimus etiam, ut... cum rebus et bestiis eorum, et suis, libere et quiete utatur terns, herbis, aquis, lignis. petris, sine Calzao et affidatura, et omni jure tributario. Legendum Calzario. 2. CALCIARIUM, CALGEARIUS, Calceus ipse. Joannes Monachus lib. 2. de Vita S. Odonis Abbatis Cluniacensis : Quid ergo sentiendum est de Calciariis, quse sunt suo pretio cara, et pammento Ecclesise adhserenda? StatutaCorbeiensis Monast. lib. 1. cap. 3 : Soccos filtrinos duos, Calcearios quatuor cum solis novis.Petrus Venerab. in Statutis Cluniac. cap. 28 : Pluviis et lutosis diebus Monachi Calciarios suos... luto plerumque infectos ad Claustrum revertentes lava,bant. Occurrit pra?terea in Regulis Monasticis S. Fructuosi cap. 4. et Magistri cap. 19. et 83. et in Vita S. A T ulmari Abbatis Silviacensis cap. 3. Vide Calciare 1. CALCIARIUS, Calcearius, Sutor. Vetus Interpres Juvenal. Sat. 4 : Calciarii, cum

Follicat ampla quibus turgonti Calcia panno, Velocique pedi vilis inest caliga.

Vetus Scheda Thuana : Caleias filtrinas paria 1. Caleias venelanas paria 1. etc. [Mabill. legit renelenas, pro venelanas, in Actis SS. Bened. ssec. 3. part. 1. pag. 102.] De caligis follicantibus Monachorum, agunt S. Ferreolus in Regula cap. 3. et S. Hieronymus in Epist. ad EusQae je vos di par verite, toch. de Virginit. Ne sui digncs de desploier s;;: Caleias de scarlato.in Constit. Feder. La corroie de son Cauchier. Sicil. cap. 89. Cauchier vero, pro Calceare, calceos prse- reg. 1 2. CALCIA, Calx, Gall, de la Chaux. bere, in Ch. ann. 1458. ex Chartul. 21. Tabular. S. Florentii : Hac conventione, Corb. fol. 282. v°. Caucemente et CaucheMonachi fecissent caput ejusdem Ecmente, Calceamentum, vulgo Chaussure. ut clesiss de Calcia et petra. L'Ordene de Chevalerie : 1 3. CALCIA, Xa5, Calx. Supplem. AntiApres li a cauches cauchies, quarii; hoc est,' Planta pedis, seu ea De saies brunes et delies, pars plantaB quae in digitos desinit. :: Et li dit, Sire, sans faillanche, - CALCIAGIUM, Tributum, quod pro Par chete Cauchemente noire calceis seu aggeribus reficiendis a prseAiez tout adfts en memoire tereuntibus exigitur. Charta ann. 1181. La mort et la terre ou girez. in Chartul. S. Joann. Laudun. ch. 82 : Le Reclus de Moliens : Advocatus etiam reddidit nobis perpetuo De s'alesne son ceil quassa, possidendam medietatem calciatse de Creci Dont il cousoit sa Caucemenle. cum Calciagio, ita quod nos illam medieChaucemente. in Testam. Ingeran. dom. tatem calciatse bonam et laudabilem prssEt si postea earn de Couciaco ann. 1290. ex Reg. 62. Char- parare debemus toph. reg. ch. 190: Je lesse pour Dieu et bonam non fecerimus, advocatus ex tune en aumosne huit vins livres Parisis de eandem medietatem calciatse. cum Calciarente chascun an a touzjours, pour ache- gio in manu sua tenere poterit, quousque ter draps et Chaucementes pour vestir et bonam earn et laudabilem faciamus. chaucier les poures de ma terre de Brie. Charta Joan, ducis Lothar. ann. 1282.in | PEDEM UNUM IN DUOBUS CALCEISSuppl. ad Miraeum pag. 138. col. 1: Ab prssHABERE. Adagium dictum de nomine omni thelonei, winagii, Calciagii duas vias ingredienti, ut earn insistat, statione.... dimitti volumus liberos et absoquam cognoverit utiliorem. Angeli Pe- lutos. Vide supra Calceiagium. 1 GALCIAMENTA. Vide Calceamenta. chinolii Litterse ad Innocent. VIII. PP. 1 CALCIAMENTAGIUM, Tributum a de legatione Hungarica apud Fontaninum ad calcem Antiquit. HortaB pag. prfBtereuntibus solvendum pro calcetis 485 : Putp, Pater Beatissime, quod Majes- reticiendis, apnd Lobinell. torn. 2. Hist. tas sua inter spent et metum naviget, et Britann. pag. 162: Item conces&it idem Pedem unum in duobus Calceis habere Bernardus S. Gildasio medietatem cotavelit, ad effectum ut videat, quid, etc. gii, et medietatem Calceamentagii. Vide [** Aliud adagium: Si Calceus dividitur Calcagium, in Calcea. f CALCIAMENTARIUS. Vide Caligarius nemo calceatur, in Ekkehard. IV. Gas. S. Galli ap. Pertzium vol. Scriptor. 2. pag. in Caliga. 1. CALCIARE, Calceus. Epistola Theo141. cap. 16.ubi agiturde adjutore abbati dando.] dosii Patriarchae Hierosol. in VIII. Sy** CALGEUS FOEDERIS, Liga et factio nod q CP. act. 1. ex versione Anastasii rusticana. Germ. Bundschuh, in Fasci- Biblioth. : Poderem et superhumerale cum mitra, Ponti/icalem stolam S. Jacobi cul. Temper. Pistorii pag. 109. ADEL. * CALCHARE, Stipare, opplere. Guido Apostoli,... et sanctum Calciare... transdeVigev. de Modo acquirendi et expu- misi, etc. Vide Calciarium 2. gnandi T. S. MS. cap. 8 : Postea fortiter T 2. CALCIARE, pro Calceare, apud inclaveletur navis super curvis Mis, et Mart. Anecdot. torn. 3. col. 1943. in Vita postea Calchentur stopino cum cuniis et S. Philippi Archiep. Bituric. : Facta adeo maciis. Vide Calcare 5. insensata per quatuor annos, quod netniII

4

GAL

GAL

festinant, et ansas caligarum prsetereunt nonnullas. 11. CALCIATA, Via strata. Vide Calcea. If. 2. CALCIATA, [« Per yiam regiam, quam stratam sive Calciatam dicunt (Aquis Grani. 819.Mus. arch, dep.p. 9.)»] CALCIATICUM, Praebitio calceamentqrum. Chrodegangus in Regula Canonicor. Metensium cap. 29. Edit. Labbei: Ut illas capas. et illos sarciles, (al. camsiles) et ilia calceamenta de illos telloneos superius nominates, quod exinde superat, et de illo Calciatico, quod ille Episcopus annis singulis ad, ilium Clerum reddere consuevit, et de eorum eleemosyna, quod ad ipsum Clerum specialiter Deus dederit, sint comparata. [Vide Calceus.] * CALCIATOR, Calcearum structor vel refector. Comput. ann. 1472. ex Tabul. S. Petri Insul : Item Johanni Cornette Calciatori cum filio suo, pro reparatione calceyse claustri, etc. Cauchieur, eadem notione,. in alio ann. 1526. ibid: A Regnault Cauchieur pour caillaux et pour son salaire d'avoir cauchier devant ladite maison, etc. Chartul. sign. Ezechiel. Corb. ad ann. 1415. fol. 2. r°. : Marcanda Dainpt. Gilles du Chastellong.... a Jehan Harle Cauchieur de ouvrer aux cauchies de Corbie. T CALCIATURA, Calceamentum, Gall. Chaussure. Hist. Dalphin. torn. 1. pag. 140: Quinque solidos pro Calciatura sua. Madox Formal. Anglic, pag. 425: Ad Calciaturam pauperum, seu ad calciandos pauperes. Legitur etiam in Chartulario S. Vincentti Cenoman. fol. 32. et in Compute anni 1202. apud D. Brussel de Feudorum usu torn. 2. pag. LVI. ad calcem. 1 CALCIATUS. Vide Calcea. * GALCIDONIA, CALCIDONIUS, Chalcedonius lapis, vulgo Calcedoine, vel Chalcedoine. Annal. Mediol. ad ann. 1389. apud Muratqr. torn. 16. Script. Ital. col. 808: Fermalium unum, cum uno lapide Calcidonise. Inventar. MS. thesaur. Sedis Apost. ann. 1295 : Item unum Calcidonium crossum quasi acutum, inclusum in argento deaurato. ] CALCIFEX, Sutor, apud Ludewig. Reliq. MSS. torn. 6. pag. 126. ex Laurentii Byzinii diario belli Hussitici : Item Sutores vel Calcifices, etc. Legitur iterum in Onomastico ad calcem tomi 3. Auctorum SS. Junii. CALCIFURNIUM. Vide Calx. 1 CALCINA, Vox Italica, Calx, Gall, de la Chaux. Occurrit apud Ogerium Panem lib. 4. Annal. Genuens. ad ann. 1215. et Anonymum in Memoriali Potestatum Regiens. ad. ann. 1233. * Non ut vocis notio, sed ut calcis usus in Re Militari detegatur, subjicio quae occurrunt in Tract. MS. de Re milit, et mach. bellic. cap. 13: Recursum haberedebet ad Calcinam bene contritam, et ab altitudine murorum perfractorum civitatum sive castellorum, et super hostes projiciatur dicta Calcina, Hinc * CALCINALIS, Calcarius, ad calcem pertinens. Charta ann. 1257. in Reg. S. Ludov. ex Chartoph. reg. fol. 52. v°: Pro fi'.rnis Calcinalibus, ij. solidos Turon. Vide infra Calcinanus. 5*1. CALCINARIUM, Eudus, Ital. Calcinaccio, nostris Platras. Stat. Vercell. lib. 7. pag. 150. v°. : Item statutum est, quod si quis homo vel aliquis de familia sua aliquas scopaturas, vel letamen, vinacias, rapacias multitium, Calcinarium... in rugiis. vel plateis, vel viis projecerit, etc. jje 2. CALCINARIUM, CALCINARIUM, ab Ital. Calcinaio, locus, quo calcina

maceratur. Stat. Bonon. ann. 1250-67. i torn. 1. pag. 203 : De Calcinariis et aqua eorum,_ et aqua tinctorum non prohicienda in aliquibus locis. Item procurabo quod aliquod Calcinarium , seu aqua Calcinarii infra burgos civitatis vel alibi prohici non debeat; et si quern invenero contrafacientem auferam ei pro qualibet vice XL soldos bononinorum pro banno, nisi illi qui habuerit Calcinarium steterit prope aposam in civitate, vel extra, cui liceat prohicere in dlctam aposam Calcinarium. [_FR.] * CALCINARIUS, ut supra Calrinalis. Stat. Mantuae lib. 1. cap. 139. ex Cod. reg. 4620 : Ordinamus quod... coramen pilosum, assungia, sepum,... lapides Calcinarii... extrahi non possint de territorio Mantuano. * CALCINATIO, In calcem redactio, Gall. Calcination, Ital. Calcinazione. Arnauld. in Rosar. MS. lib. 1. cap. 3: Sulphureitas adustibilis cum Calcinatione ignis deletur a corporibus, etc. * CALCINATIUM, Calcis coriis inficiendis adhibitae purgamenta. Stat. Saluc. collat. 5. cap. 144: Teneantur prssdicti vacuare de affaitaria ruscatium et Calcinatium.Enchaussumer, Calce perfundere in Stat. ann. 1407. torn. 9. Ordinat. reg. Franc, pag. 211. art. 7. Que doresnavant tons cuirez seront Enchaussumez, etc. Vide supra Calcinarium. ^ CALCINATOR , Qui macerat vel vendit calcinam. Stat. Bonon. ann. 125067. torn. I. pag. 203 : De aqua tinctorum et Calcinatorum : De Calcinariis et aqua eorum et aqua tinctorum non prohicienda in aliquibus locis. [Fn.] 1 CALCINATORIUM VAS, Ubi, ni fallor, metalla in calcem rediguntur. Vide locum in Riscota. 1 CALCINATUM Majus, quod arte dulce factum est, ut sal ; Calcinatum Minus, quod natura, ut saccharum, in Amalthea. Sunt voces Spagyricae, pro cjuibus Rochus le Baillif ha bet Calcinamentwn. 1 CALCINEUS, Ex calce, vel lateritius. ut vertit Bollandi Continuator, in Actis SS. April, torn. 3. pag. 480. de S. Alpiano : Vineam muro Calcineo cinxit. CALCIO. Femorale lineum interius, nostris Calcon. Hariulfus lib. 3. Chr. Centul. cap. 3: Conchse 2. sandalia cum Caltionibus 6. Sed legendum Calcionibus: [quos lubentius intelligerem udones laneos, lineosve. Gall. Chaussons, quam feminalia. Instrum. anni 1217. torn. 3. nova3 Gall. Christ, col. 98: Sub annuo censu sibi persolvendo per unos videlicet Calciones... quotiens nova Abbatissa a Capitulo conslituetur, mihi et hseredi meo duo paria Calcionum pro relevatione dicti mansisolvere tenebuntur.GhSiYta Agnetis Abbatissae Strumensis in Artesia ann. 1225 : Sexaginta sol. ad botas hiemales et sotulares sestivales... et ad Calciones septem libras.] CALCIOCALIGA, Calceus in caligae formam factus. Occurrit in notis Tyronis. * CALCIPEDIA, Calceorum species, ut Calopedesin Glossario Stat.eccl. Habac. ann. 1451. apud Oefelium torn. 2. Script, rer. Boicar. pag. 237. col. 1 : Tempore divinorum in cliorum cum Calcipediis, neque cum cornubus aut avibus inlersint. Vide infra Calopedia. j CALCIRE, Vocare. Vide in Calare 1. *[ CALCITIO, mendose, pro Calcitro, onis, in Glossis Isid : Qui ferit Calcibus. Calcitro legitur hoc sensu apud Plautum et Nonium. T CALCITIS, Gemma aerei colons, in Glossis San-german. MSS. num. 501.

26

GAL [** Chalcites ex Isidor. Orig. lib. 16. cap. 15.: : sect. 9J - CALCITRA, Chaussee de mile, L pavimentum, in Glossar. Gall. Lat. ex Cod. reg. 7684. * 1. CALCITRARE,. Equo calcar adhibere. Glossar. Lat. Gall, ex Cod. reg. 7679: Calcitrare. Esperonner. * 2. CALCITRARE, Offendere. Glossar. Lat. Gall. Cod. 7692 : Calcitrare, Trebucher. * CALCITROSUS, Callosus, ex Gloss, ad Alex. latrosoph. MS. lib. 2. Passion, cap. 140: Hoc medicamen... ad magnas passiones, i. ad tuberosos, et ad Calcitrosos, et ad lapidosos porros generatos optime facit. 1 CALCLUS, pro Calculus, Lapis. Abbo de Obsidione Lutetiaa apud Chesnium Hist. Norman, pag. 44. col. 2. [** lib. 2. vers. 150.]: Cseditur allofilo de portatoribus unus Nomine Gozbertus, Calclo percussor in umbras Tartareas fugit moriens, etc.

« CALQOLARIUS, Calceolarias, sutor, Ital. Calzolara. Gall. Cordonnier. Stat. ant. Florent. lib. 4. cap. 19. ex Cod. reg. 4621: Quatuordecim minores artes, videlicet ars bechariorum, ars Calcolariorum, etc. * CALCOSTEIS. [ « Calcostegis, non calcosteis (App. ad Probum, Meyer, text, bas latins, 1.1. 12.) »] :::; CALCULI, Lixse aut servi militum, in vet. Glossar. ex Cod. reg. 7646. Ubi infra melius Cauculse, Vide in hac voce. [*« Gemma Gemmar. : Calcula. calx, vel est nuncius cursatilis, etiam est qusedam gemma.] "[ CALCULARE, Calculos subducere, computare, Gall. Calculer, Compter, non legitur quidem apud melioris notse Scriptores, sed tarn frequenter occurrit apud alios, ut loca pigeat exscribere. Vide, si vis, Sidonium lib. 9. Epist. 7. Prudentium in Hymno S. Laurentii v. 131. Acta SS. Aprilis torn. 2. pag. 47. et Junii torn. 3. pag. LIII. Muratorium Scriptor. Ital. torn. 3. pag. 320. col. 1. D. etc. CALCULATIO, in Jure Hungarico, Testium Inquisitionis examen ; Hungaris : Az feleletne forgatasa. [Apud alios sumitur pro ipsa actione calculandi.] CALCULATOR. Vide Abecedarius, et Compotista, [post Compotus. Vox Calculator omitti potuisset; habetur enim apud Martialem 10. Epigr. 62 : Nee Calculator, nee notarius velox.]

| CALCULCARE, pro Calculare, apud Marten. Collect. Ampliss. torn. 1. pag. 947 : Verum etiam cum de hospitio carnis exeundumerit, actus nostros Calculcantes vitse occupations studii bene actse, voluptuosa memoria perfruemur. 1 GALCULO, Magister ludi, Isidore in Glossis, hoc est, qui docetarithmeticam. S. Aug. lib. 2. de Ordine cap. 12: Ergo utilitas numerandi magna necessitate animadversa est, quibus duabus repertis, nata librariorum et Calculonum professio, etc. Laurentio in Amalthea, Calculones, Cauculones, sunt Grammatistss prima elementa docentes. Ulpiano leg. 1. de Extraord. Cognit. | 6. (50, 6.) dicuntur Calculator'es. Vide Calculator. 1 CALCULOSITAS, >,t6:aat?, Morbus calcularis. Supplem. Antiquarii. CALCULOSUM, pro dubium, apud Ermanricum in Vita S. Soli cap. 7. | CALCULUM, Ubi morlui feruntur. Papias MS. Vide Caltulum. 1 CALCULUS, Minima pars ponderis.

GAL

GAL

CAL

27

Geminis granis lentis appenditur. Papias Cod. reg. 4622, fol. 33. v. : Quod potestas Hsec porro poenas ac supplicii species facial solvere scolaribus Caldaretiam. potissimum decreta in falsarios et moMS. Vide Calcus. CALDARIA,, CALDARIUM, Aenum, vas netarum adulteratores. Chronicon Col* CALCULUS, Ratio, Rason, Prov. Unde in Alexandra: Iste habet bonum calcu- majus ex aere caldario seu fusili confec- mariense 1. part. ann. 1279 : Falsarius lum, i. bonam rationem. Glossar. Pro- tum, in quo aqua igni admovetur; monetse coctus in Caldario Colurnbarise. [** Cupam minorem vel cortinam inter- Et ann. seq. : In Sultz prope Rebeacum vinc. Lat. ex Cod. reg. 7657. Guerardus in Ind. pecul. Po- Decoctus fuit monetarius. etc. Joannes CALCUM, Calcatio frumenti dum men- pretatur Irminon.] nostris Chaudiere, Italis Butilerius lib. 1. cap. 39 : Ceulx. qui suratur. Tabular. Abbatise Dalonensis lypt. [Caldaio et Caldara , Hisp. s'enhardissent de faire fausse monnoie, in Lemovicibus fol. 17. ann. 1240 : De- Caldaia, Caldera.] Anastasius in S. HadrianoPP. et contrefaire la monnoie du Prince, ou alt... conventui Dalonis unum sextarium pag. Ill: Caldaria plena de pulmento ses quins, sans son autorite, et que de ce avenee cumulatum cum uno Calco rendua- erogentur omni die per manus unius fide- Us n'aient lettres, sachez. qu'ils encourent les, etc. Ita fol. 46. 125. 126.127. 128. Rur- lissimi Paracellarii en peine capitals, si comme d'estre Rouilli, sum fol. 81: Retento nobis uno modio si- Robertus Monach. eisdempauperibus,etc. 9. Hist. Hieros. : etc. Adde veterem Consuetud. Turonenliginis, et dimidio avenss censualibus ad Lebetes, et Caldariss.lib. cacabi, etc. [S. AVil- sem tit. ult. art. 1. Vide Bullire 3. mensuram de Pompedors, siligine se1. Constit. Hirsaug. cap. 98: CALDARIA JUDICIARIA. Vide Aquss jumel percussa et rasa et avena semel lelmuslib. Cuppa cum oleribus, quando sunt in Cal- dicium in Aqua. [*:s Adde ibi Notit. una manu Calcata, sed cumulata. Ep- darium mittenda. Cogitosus in Vita Werpitionis S. Marias Santodem fol. : Retentis tantum sex sextariis sanctae Brigidse, apud Canisium torn. p. nensis facteeAbbatissaa 1104. ap. Guerard. siliginis rasis et semel Concussis. Fol. 82 : pag. 628 : Nam cum ilia aliquando in post. Irminon.ann. pag. 375.] Retentis ibidem 12. denariis de acapta- Caldariolardum advenientibus hospitibus Matth. Silvaticus : Calda, mentOf et plena dominio, et uno sextario coxerat. Sed Vitruvius utitur voce Cal- i. CALDARIUM. Calida. Inde quando simsiliginis Calcato et raso. Denique fol. 91: darium.] Caldaria lignea, apud Greg. pliciter ponitur,Caldarium, pro calida aqua intelFrumenti unam eminam rasam cum una Turon. de Glor. Confess, cap. 98; Fer- ligitur. Succussione. rum Caldariarum, apud Innocent. III. CALDERARIA, vel CALDARARIA, Locus, | CALCUS.Minima,pars ponderis,quarto,lib. 13. Epist. 61. [Jos. de Aguirre legit ubi connciuntur vel asservantur caldapars oboli est, constans lentis geminis Caldararum, ut paulo ante observaba- rise, Offlcina ceraria, Hispan. Caldereria granis. Appellatur autem Calcus, quod mus.] lugar. Occurrit apud Innoc. III. lib. 13. sit parvulus sicut et lapis calculus, qui Ep. 55. | CALDERIA, in Indice utensilium de adeo minimus est, ut sine molestia sui Ruminiaco ex Chartulario CompenCALDEAR. Idem quod Caldaria. Specalcetur. Isid. lib. 16. cap. 24. Vide Cal- diensi : Una Calderia, et unum rolhe- cul. Saxon, lib. 1. art. 24 : Caldear, seu culus. rium etc. Rolandinus Patavin. de factis patellam pro coquenda cerevisia. =::;:= Chausses, eadem notione, in Lit. remiss, ann. 1397. ex Reg. 152. Chartoph. reg. ch. 192 : Comme le suppliant feust ale pour tendre a lievres et porte Chausses, et eust mis et tendu icelles Chausses, etc. Retis ergo genus est, quo etiam inter piscandum utuntur, ex Stat. ann. 1402. torn. 8. Ordinat. reg. Franc, pag. 536. art. 74: Quant est aux Chausses de quay I'en peut pescher, etc. :;::=::; Gemma Gemmarum : Caliga, Germ, einhosz.... Caligare media longa, Germ, hosen anthun; versus :

Dum caligo caligas auget caligo tenebras.

Confer Monach. Sangall.de Carol. Magn. lib. 2 cap. 8. ubi Galliculae tibialia significare videntur. CALIGULA, Caliga levior, qua in aestate utebantur. Vita S. Fulgentii Episc. Ruspensis num. 38: Sic studio humilitatis ambitionem vestium fugiebat, ut nee ipsa calceamenta suscipiens clericorum aut Caligis in tempore hiemis, aut Caligulis in tempore aestatis simpliciter uteretur. S. Bernardus Epist. 41: Jumenta gradiuntur onusta gemmis, et nostra non curatis crura nuda Caliculis. [Caligula vox haud ignpta Latinis pro minori caliga militari. Norunt omnes Caium Tiberii nepotem et successorem cognominatum fuisse Caligulam a Caligulis, quibus adolescentior usus fuerat in exercitu Germanici patris sui. Gregorius Mag. lib. 1. Dialog, cap. 2. de S. Honorato Abb. Fundensi: Caligulam de sinu protulit, et super extincti pueri pectus posuit. Bollandus ex versione Zachariae qui xaXXiyiov vertit, Crepidam hoc in loco intelligendum putat.] p^Vide Gallicula.] 1. CALIGARIUS, Sutor, Caligarum confector. Gloss. Graec. Lat. -JuoS-oti-aTapto?, Calciamentarius, Caligarius. Papias: Caliyarius, Artifex, Caligaris vero, clavus. Mox : Caligarios, a calo, id est, ligno vacant, unde fiunt: sine Us calciamenta fieri non possunt. Vetus Inscriptio: C. Attilius C. F. Justus sutor Caligarius sibi et Cornelias, etc. Julius Firmicus Math, lib. 3. cap. 12 : Coriorum confectores seu Caligarii. Lib. 4. cap. 7 : Faciet pellarios, coriarios , Caligarios. Tabular. Eccles. Autisiodor. fol. 80: Vinea Joannis, dicti Notarii, Caligarii. Adde Lamprid. in Alex. Severo. KxXcyapioi, Graecis Scriptoribus 83vi medii, unde Porta Caligariorum Constantinopoli, apud Phranzem

lib. 3. cap. 11. et Leunclavium in Pandecte Turico num.200. [:;™Adde Glossar. med. Grsecit. col. 550. voce KaX'.yap-.o: et Marin. Pap. Diplomat, pag. 815! col. B.] 2. CALIGARIUS, Ugutioni, dicitur Minister ferens ligna : caligare, ligna portare, a colon, lignum : unde calo,qui fert ligna. Vide Calerare. "\ I. CALIGARE, Ligna ferre, ut jamjam dictum est in Caligarius 2. 1 2. CALIGARE, pro Ccccutire, vox Latinis notissima ; sed earn active sumunt inferioris sevi Scriptores pro Caliginem obducere, tenebras offundere, qbscurare. Ildephonsus Epist. ad Quiricium Episc. concil. Hisp. torn. 2. pag. 535 : Illuminet me preevenienti misericordia, quern Caligavit malorum culpa. Petr. Chrysolog. Serm. 41 : Sicut terree nubes Caligant coclum ; sic obscurant animos intemperata convivia. [*™ Alio significatu vide supra in Caliga.] " CALIGARIARIUS, Idem qui Caligarius, Caligarum confector, in Inscript. 225. 4. apud Gudium. 1 CALIGARIS, Clavus. Vide supra Caligarius 1. ^ CALIGATUS, id est, miserrimus. Inde Caligatus miles dicitur, qui habet ferreas ocreas, vel caligas de Corio. Etiam idem est quod Infirmus [** 1. qui infimus] vel obscurus,etc. Vqcabular. Juris utriusque. Vide Caliga. [** E Glossa ad Cod. lib. 5. tit. 4. const. 21. A Caligato milite. Vide Glossar. med. Grsecit. in Kodiydbo?, col. 550. Append, col. 89. et supra Apocaligus.] * CALIGEO. [Intelligo. (DiEF).J CALIGO, Alveus. Sanutus lib. 3. part. 11. cap. 9: Quia Saraceni de tertio ramo (Nili.) qui Rasith dicitur. per Caliginem unum, id est, alveum. quo terram rigant, galeas ad ramum Damiatse induxerant. CALIGOSUS, pro Caliginosus, apud Milonem Mon. Elnonensem in Serm. 2. Translat. corporis sancti Amandi. ] CALIGULA. Vide in Caliga. sf -' CALINUS, Clarissimus, in vet. Glossar. ex Cod. reg. 7646. 1 CALINUS MAJOR, Magister hospitalis peregrinorum, ut Breydenbach exponit pag. 192. Itinerarii Hierosol. lin. 11 : Igitur convenientes cum prsefecto, seu locum tenente Soldani in Jerusalem et majori Calino, id est, Magistr*o hospitalis peregrinorum. Idem auctor ibidem meminit Calini pag. 193. et pag. 195. * CALIXUS MINOR, ibidem pag. 192: Item, quod nobis unum de suis familiaribus deputaret, qui nos loco sui comitaretur a Gazera usque ad sanctam Catherinam, et inde usque Chayrum ; qui sic deputatus Minor Calinus cog nominaretur, cui nos per yiam illam de victualibus provideremus juxta condignum et secundum merita ejus. * CALIPHA. Vide halifa. 3f. CALIPODA, [pulcros pedes habens. Cognomen muliebre Romanum. Inscript. apud Fabrett. p. 629. n. 251. Atilia Calipoda.] :;: = CALIPPES, Ex chalybe, aeneus.Charta apud Meichelbec. torn. 2. Hist. Prising, pag. 31: Cum utensiliis erium et Calippeum vasorum, et ligneorum, etc. Vide supra Calibeus. 1. CALIS, pro Callis, ATia. Gloss. Lat. Grsec.: Calles.t${fa£ CAL VENA, [a calvitio nomen flctum. les compaignons du lieu de Coriat en AuCic. 14. Att. 5. Calvena moleste fert se vergne, et se diver sifie et divise icelluijeu suspectum esse Bruto, h. e. Matius, Cse- en telle maniere, que les gens mariez sont saris olim familiaris, et calvus : quern d'une part, et les non mariez d'aut re, et propterea Madarum etiam vocat Id. 14. se porte laditte soulle ou boulle d'un lieu ibid. 2.] d aiitre, et la se ostent I'un d I'autre pour | CALVENTES, Frustra calumniantes,gaingner le pris, et qui mieulx la porte a in Glossario Sangerman. MS. num. 501. le pris dudit jour. Hue etiam pertinet * CALVERE, Decipere, Decebre, Prov. vox Calangage ex torn. 1. Fabul. pag. 27 : in Glossar. Provinc. Lat. ex Cod. reg. Quiconques fust en Calangage 7657. Hinc Calevres, Deceptor, fallax, (Jue il n'i Test quelque gage. vulgo Trompeur. dissimule, in Mirac. B. Ubi legendum videtur, Qu'il n'i lest tosM. V. MSS. lib.'l: jors quelque gage. Que vaut quanque dient mes levres, :: = CALUMXIAM JUEARB, Actionem lePuisque mes cuers est si Calevres, Que toute jour s'en va ribant gitimam esse Sacramento asserere. Par le pais et regibant. Charta ann. 1340. ex Tabul. Flamar. : ^ CALVETA, Montana satis fruticibus- Dans... speciale mandatum... litem contestandi, jurandi in animam ipsius, tarn que nuda. Vocabularium Sussannsei. de Calumpnia. quam de veritate dicenda. ["•* Germ. Blosse. ADEL.] CALVETUM, in veteri Glossario Saxo- [** Quid sit de calumnia jurare vide nico, Mersc. exponitur, quae vox ma- apud J.C. Confer supra Aasworen-eed et Antejuramentum.] riscum, seu paludem etiam sonat. :;:: CAT.UMNIAM WEEPIRB. Actionem ^ CALVIATUS, pro Claviatus. qui etpro Clavatus, Clavis vinctus, vel munitus. institutam dimittere, apud Galland. de Franc, alod. cap. 6. pag. 55. Chartul. Vide locum in Soccus post Soccia. | CALVITIA, Meror. Gloss. Sangerm.Vindoc. fol. 109 : Facta fisec acquietatio MS. num. 501. unde corrigendum arbi- et sedatio Calumnise anno 1077. ab incartror Isidori Glossarium, ubi Calvitio, natione Domini. Memor. IN CALUMNIA PONI, ESSE. Tabular. Ec1 CALVITUS, Moratus, Calvitus, Frus- clesise Gratianppolitanae sub Hugone tatus, Gloss. Sangerman. MS. num. 501. Episcopo fql. 75: Notum est Ecclesix * Glossar. vet. ex Cod. reg. 7641 : Cal- Gratianopolitanse filiis. quod diu est, vitur. frustratur, moratur. quod decimse in prsefato Episcopatu in ICALUMBUM, Vmde. Vocabularium Calumniam positee sunt, et illi. qui sunt Sussann.iei. laid qui extra jus Ecclesiasticum decimas 1. CALUMNIA, Actio in jure, qua quis tenent, in interdictum positi sunt. Infra : rem quampiam sibi per solemnes juris Ante autem, quam ipse sepulturss tradeformulas asserere conatur, aut pro qua retur, fratres ejus... decimam, videlicet litem intendit ; Calenge, in Chron. totam tertiam partem, pro qua frater eoFlandr. cap. 80. et apud npstros passim. rum Pontius in Calumnia erat, reddideLex Burgund. tit. 89 : Liber abscedat, runt et donaverunt Episcopo Hugoni et neque Calumniam pro eo, quod ligatus, Ecclesiaz Gratianopolitanss. aut captus est, movere prsesumat. Lex T IN GALUMNIO TENERE, f. legendum Longobard. lib. 2. tit. 27. [-"= Liutpr. 131. Calumnia. Chartular. S. Vandregesili (6, 78)] : Non possumus in una causa torn. 2. pag. 2084: Ego Clemens agnoduas imponere Calumnias. Marculfus mento Picardus... terrain S. Wandregelib. 1. form. 22 : Nee hseredes eorum siliin Albavia... quam in Calumnio teneexinde quamlibet Calumniam aut repeti- bam, quietam et solidam dimitto. tionem ullampemtus haberenon debeant. CALUMNIARE, et CALUMNIARI, ActioFormula vetus secundum Legem Ro- nem intendere. movere. in jus vocare, man, cap. 5 : Qufelibet persona, quse. con- nostris Calenger. Chron. Flandr. cap. 61 : tra hanc venditionem aliquam Calum- Et Calengea la Comte de Flandres comme niam, vel repetitionemgenerare prfcsump- sienne. [Chartular. S. Vandregesili torn. serit, illud, quod repetit, non vindicet. 1. pag. 609. ex Charta anni 1283: Et ne Simeon Dunelmens. ann. 1116 : Spon- pourront desor en avant rien reclamair, dens Regi et Archiepiscopo. se, dum vive- demandeir, ne Calenger.] Flodoardus lib. ret, ilium nonreclamaturum, nee aliquam 4. Hist. Rem. cap. 10: Hucboldus quiCalumniam inde moturum. [Calumpnia dam... munus ejusdem Abbatis Calumpro Calumnia Jegitur In Hist. MS. Bec- niabatur. et ab Ecclesia Dei genitricis censi pag. 439. et alibi.] [™ Constitut. conabatur auferre. Charta_ ann. 1QQQ. Clarendon, ann. 1164 : Si Calumnia emer- apud Beslium : Cahimniavit Abbas 6do, serit inter clericum et laicum.] Calumniam qui in Abbatiam successit, et in tantutn inferre, dimittere, passim in vett. Tabu- Calumniando prosequutus est, quod, etc. lar, apud Beslium pag. 448. 458. 473. Alia apud eumdem : Willelmus Viceco[Calumnias finem facere, apud Marten, mes,... querirnoniam inde faciendo Catorn. 3. Anecd. col. 1192. cujus locus est lumniabatur hoc donum., contestans et in Astipulare. Clamare Calumniam quie- affirmans, nullntenus debere esse ratum. tam apud Lobinell. in Glossario Hist. Occurrit passim. ::: ::: Britannife.] Vide Clamor. ~ CALUMXIATUS, De cujus domino :;: = Chalenge. in Charta ann. 1240. ex coram judice causa agitur, litigiosus. Chartul. S. Johan.Lauclun.: Geaiotroiet Polypt. Irminon. Br. 19. sect. 37. Guer. que tuit oil, qui vouront moure au molin pag. 205: Anseramnus colonus et uxor de Henapes. i venront moure sans contre- ejus, nomine Bertrudis, calumniata, hadit et sans Chalenge de mi et de mes oirs. bent secum filium 1. Ibid. sect. 48. pag.

GAL 207 : Bernoinus Calumniatus et uxor ejus colona, nomine Electa, homines S. Germani. Vide sect. 44. pag. 206. et Brev. 24.: : sect. 42. pag. 251. - Chron. Andegav. ad ann. 954. apud Labb. torn. 1. Bibl. MSS. pag. 285 : Hlotharius filius Hludovici transmarini rex factus est.Idempostmodum Lotharingiam Calumniatus est. Calumniare et derationare justitiam feme et Itospitium eleemosinse, in Chartul. Pontisar. ch. 87. Chalenger, in Contin. Guil. Tyr. apud Marten, torn. 5. Ampl. Collect, col. 750: Le roi de France Chalengeoit et demandoit por sien le roiaume de Castelle. Chalengier, in Ch. Eduardi III. supra laudata. Chalamer, eodem signiflcatu, in Ch. ann. 1286. ex Reg. comitat. Montisfort. in Cam. Comput. Par. fol. 11 : Et si par aucune aventure avenoit que aucun ou aucune demandassent ou Chalamassent es chases, qui sont dessus nomtnes, qui a son doeire apartiennent, etc. Vide infra Clamare 2. T CALUMPNIZARE, Eadem notione. Madox Formul. Anglic, pag. 168: Quod si forte contingat in eventu, quod preedictus Ricardus de Kirkenny, hseredes vel assignati sui, Calumpnizentur. implacitentur, molesteniur, perturbentur in aliquo, seu graventur, etc. " Graviorem poanam adversus eum, qui quarta vice injustam actionem intenderat,.decernunt Statuta Casimiri III. ann. 1454. inter Leg. Polon. torn. 1. pag. 252 : Statuendum censuimus, quod si cuipiam objici contigerit calumnia, calumniator que, ab antiquo nuncupetur, quia videlicet procuravit aut procurat causam calumniosam, luet calumniato se purganti poenam trium marcarum et judicio trium. Talis autem purgatio ipsis calumniatoribus duntaxat tribus vicibus est indicenda. Si vero quarta vice quis inculpatus fuerit, de opere calumnies amplius ad purgationem admitti non debet ; sed pro suo scelere nares sibi prsecidi debent, ad instar equi castrati, et eo ipso sit honors privatus, nee jure nobilium per amplius aut eodem aliquatenus se tueri potest. CALUMNIATOR, Actor. Charta ann. 1080. apud eumdem Beslium : Calumniator querelam deponit. CALUMNIA. CALONIA, Poena pecuniaria, Calumnias mulcta. qua damnatur, qui calumniandi animo litem intendit, pro injuste instituta actione,vel objecta exceptione, leg. 2. C. de Jurejur. propter calum. dand.(2, 58.) Hispanis Calona et Caluna. Concilium Legionense ann. 1012. cap. 4: Si autem extra ccemeterium abstulerit rem Ecclesias, reddat eatn et Calumniam cultoribus ipsius Ecclesias, more terrse. Cap. 5 : Dividant per mediam Calumniam homicidii. [Et cap. 41 : Mandamus ut majorinus vel sayo aut dominus soli... non intrent in domo alicujus hominis Legione commorantis pro ulla Calumnia , nee portas auferant a domo illius.] Charta Aldegastri, filii Sylonis Regis Ovetensis ann. 781. apud Sandovall. : Et quanta Calumnia fuerint, pectent et emendent, etc. Concil. Coyacense ann. 1050. cap. 7 : Quale est constitution in, Decretis Adefonsi Ftegis pro homicidio, pro rauKo, pro sajone, aut pro omnibus Calumniis suis. Charta Ferdinandi Regis ;Brse 1081 : Si.... aut plagaverit vel Occident, nullam Calumniam proinde persolvat. Alia Sanctii Regis Aragon. aeras 1090. in Hist. Pinnatensi lib. 3. cap. 9 : Id est, de lezda, de censu, de homicidiis, de judiciis, de Calomniis, et de omnibus omnino rebus, etc. Charta Urracse Regi-

GAL use Hispanige arm. 1116. apud eumdem Sandovallium : Quod siperseveraverit. et intra terminos hos violenta manu intraverit, quod rapuerit, duplat, et Calumnia Abbati et senioribus exsolvat cum sex millia solidos. Vitalis Episcopus Oscensis : Et respondeant eis de Caloniis, hoc est, de pcenis pecuniariis usque ad mediam mortificaturam. Alibi : Si quis acceperit Militem de equi habenis, solvet de Calonia quingentos solidos. Idem : Habent Infantiones medietatem Calonise homicidii. Occurrit passim in Chartis Hispanicis. Perperam Cholonea pro Calonia. in veteri Diplomate Oldegarii Episc. Barcinon. scriptum recte observant viri docti ad Vitam ejusdem Oldegarii. Vide Marcam in Historia Beneharn. lib. 4. cap. 4. § 8. et Observant. Regni Aragon. lib. 6. tit. de Conditione Infantionat. § 28. [-* Vide S. Rosa de Viterbo Elucidarii torn. 1. pag. 229.] 1 CALUMNIAM COMPLERE, Persolvere. Concil. Compostell. ann. 1114. can. 4 : Pauperes et imbecilles misericorditer Calumnias Compleant. et beneficiis suis penitus non priventur. 1 2. CALUMNIA, Injuria. Vita S. Anscharii in Actis SS. Bened. sec. 4. part. 2. pag. 92 : Dicentes unum quemlibet negotiator em plus ibi habere, quam sibi oblatum fuissetf et nullo tnodo se tantam Calumniam sufferre posse. 13. CALUMNIA, Constitutio, statutum, dispositio. Annal. Benedict, torn. 4. pag. G98. col. 1. ex Donatione S. Flori facta S. Odiloni : Quicumque autem aliter fecerit, aut contra Calumniam nostratn superbo ausu statuta hsec violaverit, et data nostra, vel in futuro danda cassare, aliove detorquere priesumserit, veniant super eum omnes novi et veteris Testamenli maledicliones. * 4. CALUMNIA , Adversitas, infortunium. Oharta ann. 895. torn. 9. Collect. Histor. Franc, pag. 707 : Quoniam operx pretium nobis extitit, ut diversas Calumnias hujus sseculi, qualiter Deo et S. Martino servientes levins ferrent, secundum nostrse possibiiitatis modum tractaremus, etc. 11. CALUS, a Grseco x«X6;, Bonus.Vide locum in Pisticus. * 2. CALUS, LLUS. [Ital. calo. Gall. rabais: « Pro Calo dicti argenti, videlicet pro una uncia et quarta alterius uncie similis argenti, solidos 36. (Mandat. earner, apostol. arch. vat. f. 26. an. 1431-34). » — « Pro Callo supradicti auri rose predicte, ad rationem duorum denariorum pro qualibet uncia. (Ibid, f. 85. an. 1434-39.) » — « Pro Calo sen diminucione dicti argenti in operando. ad rationem XII. denariorum pro qualibet libra. (Arch, secret, vatic. 1471-75. intr. et exit, earner, f. 258.) »] CALUSUM, pro Clausum, Gallis, Clos, Clos de vigne. Tabularium Monasterii S. Andrea) Viennensis : Hanc donationem facimus, et adicimus particulatn vine.se Orientem versus in nostro Caluso. 1 CALUSUS, mendose pro CaMosws.Vide Plemina. 1 CALUTOR, Minister sacrorum. Gloss. Isid. Sed mendose pro Calator. Vide Calatorcs. 1 CALVUS, f. Callidus, cavillosus, fraudulentus , Gall. Ruse, trompeur. Ottoboni Scribre Anna!. Genuens. lib. 3. ann. 1195: Contigit autem quod, quia Imperator Calvas occasiones quserendo, et simulando se velle adimplere, quse. Januensi promiserat civitati. dicendo quod.quandovideret PotestatemJanufe....

GAL

GAM

omnia quse promisor at,in integrum adimpleret. :: " Tritum est adagium : Calva est occasio; cujus etiam mentio fit in Reg. visitat. Odon. archiep. Rotomag. ex Cod. reg. 1245. fol. 101. v° : Prior Ulterioris portus parum sequebatur claustrum. nimis equitabat quscrendo occasiones Calvas. Vide Adagia Erasmi. CALX, sen Calcis prsestatio, et Calcis excoctio, inter munera publica recensentur, quibus certa praed'ia obnoxia erant, quae Cespites Calciarii dicuntur in Novella Valentiniani de Pentapolis, quorum possessores calcem subministrare tenebantur, ut Terracinenses in Campania, leg. 3. Cod. Th. de Calcis coctor. de quibus etiam Symmach. lib. 10. Epist. 52. et Tusci, d. leg. 3. alii earn excoquore, alii vehere,de quibus in leg. 2. 3. Vide Cod. Theod. d. tit. de calcis coctoribus urbis Roma3et Constantinop. (14, 6.) et ibi Jacob. Gothofredum, ut et Michaelam Attaliatam in Synopsi Juris tit. 78. CALGARIA, apud Ammianum lib. 27. est Calcaria fornax, uti appellatur a Plinio lib. 17. cap. 9. in qua calx excoquitur; vel calx ipsa. Anastasius inGregorio II. PP : flic exordia Pontificatus sui Calcarias decoqui jussit, et hujus civitatis tnuros restaurare decreverat. Romualdus Salernitanus in Chronico MS. ann. 1149: Tune mandantibus justitiariis, equi indomiti pedibus alligatus. usque ad Calcariam, quse ante palatium erat, est violenter attractus. Hinc quidam putant Forcalcariense oppidum in Provincia nuncupari, quasi Furnum Calcarium, itaque appellari in Tabular. S. Victoris Massil. aiunt. CALGARIA, interdum pro ipsa pensitatione, quse praestabatur pro calcis coctione. Capitulare Sicardi Principis Beneventani ann. 836. 114 : Ut nulla nova (consuetude) eis a parte Reipublicse imponatur excepta antiqua consuetudine, hoc est, responsaticum. et angarias, et Calcarias. [** Vide Murator. Antiquit. Ital. vol. 2. col. 83. B.] CALGARIENSES, in leg. 36. Cod. Th. de Decur. (12, 1, 37.) qui calcis excoquendae obsequio obstricti erant. CALGIFURXIUM. in lege Bajwar. tit. 1. cap. 14. § 5. Calcefurnium in Edit. Heroldi. Furnus. in quo calx coquitur, Gallis, Chan four. [Charta Engelelmi de Mortemare pro Bertranno Abb. Nobiliac. apud Stephanot. torn. 3. Antiquit. Pictav. MSS. pag. 605 : Usque ad viatn quse incipit a Plangua usque ad Calfurnium.} CALFURNIUM, Calcis coquendse onus, Chaufour, recensetur inter onera et servitia, in Tabulario S. Vitoni Virdunensis: In vinea [imorare debeant, de tertio in tertium annum Calfurnium facient. Alibi : Pro banno den. ad festum S. Joannis. Calfurnium de tertio in tertium. [Gloss.'Basil, et Michael Attalia. tit. 78 : Iloivr, [jicTaAXo'j EOT\ TO y.aTaStxaTSrjVa: T'.va affSsfTTOv iiotstv, r( OeVov op-jTTE'.v.] :;: = CALYBITA, Cognomen S. Joannis CP. quod sub tugurio habitant, a xxXUTCTW, tego, operio, inquit Bollandus torn. T. Jan. pag. 1029. col. 2. :: - CALYBS, pro Chalybs. in Stat.datiar. Riper, cap. 12. fol. 4. v°. Vide supra Calibs. 1 CALYPHA, ut Chalifa; quod vide. j CALYPTRA, Diadematis genus, ab eo, inquit Macer in Hierolexico, quod fert Venetus Dux non absimile. Niceph. Gregor. Hist. 5. cap. 7: Calyptram in capite panno, purpura et auro intextam

circumdatam gestaret. quatenus sursum vergit ad pyramidem superjiciei funditur. Grsecis xaXOuTpa est tegmen capitis muliebre. f CALYRICE, Affabilis mulier, in Vocabulario Sussannnei. %: CALZAIUOLUS. [Gallice chaussetier, Ttalis calzajuolo : « Alexander olim Dominiri Antonii Calzaiuolus de populo sanctorum Apostolorum. (Firenze. archivio generate de contratti; rogiti di S. Alessandro Braccesi; protocollo dal 1489. al. 1491.)»] * CALZAIUS, CALZARIUS, Ab Ital. Calzaio et Calzare, Caliga, tibiale. Stat. Andr. abb. ann. 1372. torn. 2. Hist. Gassin, pag. 536. col. 1 : Sine Calzariis vel stivariis portam monasterii nostri Cassinensis intrare non audeant... Infra competens tempus cucullam sibi emant et Calzaios modo prsedicto. Stat. Placent. lib. 6. fol. 82. v°: Item provisum est quod cordoanarii, vel callegarii. vel aliqui alii facientes vel vendentes scarpas vel Calzarios, etc. Vide Calciarium. 1 CALZARETTUS, Calceus. Locus est in Calzularius. CALZARIUM. Vide Calciarium. * CALZARUS, CALZATTJ^, Certa pecunise pansio, quasi in calceos emendos erogaretur, sic dicta. Charta ann. 1117. in Access, ad Hist. Cassin. part. 1. pag. 234. col. 1 : Et concedimus ipsi homines, ut qualemcumque terrain de sanum exaudinaverit, in hereditatem habeant ad respondendum. sicut in matinfe consuetudo est, sine Calzaru. Alia Roberti Capuan. princ. ann. 1132. ibid. pag. 245. col. 2 : Concedimus quincentos tarenos, quos accipere snliti sumus in omni tertio anno ab hominibus. qui tenent terras de de Gualdo pro Calzati. Vide Calciarium et supra Calceradigum. 1 CALZETARIUS, Caligarius, ab Italo Calza, Tibiale. Acta SS. Julii torn. 3. pag. 828. in Oratione de S. Bonaventura : Margarita Gruelle uxor Hugonis Francisci Burgundi Calzetarii, habitatoris Lugdunensis. intenso podagrse dolore cruciabatur. 1 CALZIARETTUS, Calceus, ab ItaJ. Calzare, Calceare. Hist. Dalph. torn. 2. pag. 278 : Item, pro duobus paribus de Calciarettis pro Domina Dalphina taren. VTT. T CALZINA, Ital. Calcina, Calx, Gall. de la Chaux. Legitur in Chronico Parmensi apud Murator. torn. 9. col. 804. * CALZINATUS. Stat. crimin. Riper, cap. 225. fol. 29. v°: Nulla persona audeat.... in ipsis pannis ponere aliquam lanam Calzinatam. An ilia quaa inter crura? 1 CALZOLARIUS, Sutor, Italis Calzolaio. Legitur in Actis SS. Martii torn. 3. pag. 206. in Miraculis B. Ambrosii Senens. et April is torn. 2. pag. 820. in Miraculis B. Simonis Eremitaa August, necnon SS. Junii torn. 3. pag. 93(5. de B. Michelina: Quarto accedere debeant Calzolarii cum eorum pattio. 1 CALZULARIUS, Idem. Hist. Dalphin. torn. 2. pag. 274: Lamberto Calzulario Domini pro paribus viginti quatuor de Calzaretlis et una paro de stivalibus de mandato Domini, etc. taren. xxn. CAMA. Papias : Cama, lectus brevis. Ugrrtio : Cama, genus lecti brevis, et circa terrain, quod et Cama, atis,invenitur in Ambrosio de Offtciis. Isidorus lib. 19. cap. 22: Camisias vocamus, quod in his dormimus in Camis, id est,in nostris stratis. Gloss. Saxon. TKlfrici : Cama: see or t bed vi^t) e o r d a n . Ebrardus in Graecismo :

37

38

CAM

Dormit mops Cama, combussit Pergama cauma. Hispanis Cama est lectus.

~:- Cama. alls, la Cariola del leto, in Glossar. Lat. Ital. MS. Aliud. Provinc. Lat. ex Cod. reg. 7657: Cama, sc, lectus in terra. CAMAEUS, Sardonyx, Gallis Camayeu. Vitae Abbatum S. Albani: Nobilibus lapidibus insculptis, quas Camaeos vulgariter appellanus. Infra : Allati sunt quidam ampli lapldes, quos sardios onyc/teos (sic leg. pro onicleos) appcllamus, et vulgariter Camaeos nuncupamus. Ubi perperam scriptum Cadeneos. [Inventarium Ecclesiae Aniciensis ann. 1444 : Item unus anulus auri pontificialis cum uno Camay eu cum quatuor imaginibusJ] CAMAHUTUS, non semel in Visitatione Thesaurarise S. Paul! Londin. ann. 1295. in torn. 3. Monastic! Anglic. [Mabillon. Analect. torn. 3. pag. 391. ex Gestis Gaufredi de Loduno Episcopi: Dedit etiam decem et septem anulos auri, novem cum saphyris....unum cum Camahuto, etc.} * CAMAHOTUS, Sardonyx, Gall. Camayeu. Charta ann. 1315. ex Bibl. reg.: Item jocalia, videlicet tres CamaJiotos. Inventar. MS. S. Capellse Paris, ann. 1376 : Item quxdarn pulcherrima tabuleta auri pro pace danda, ornata lapidibus preciosis, in qua est unus lapis de Cama/ieu in forma crucifixi. Aliud ex Keg. Cam. Comput. in ead Bibl. Cod. 8406. fol. 140. v°. : Item ung Camahier et le repositolre et le pie. Vide Camaeus. CAMAHEL.US. Arestuni Paris. 9. Maii 1321 : Item lorenosgarnitos de serico seminatos de boulonis, et Camahelis pretii 20. sol. De vocis etymo consule Nicol. Guibertum lib. de yasis murrhinis cap. 10. Salmas. ad Solinum pag. 562. Gaffarellum in Curiositatibus inauditis cap. 5. 11. 2. Octay. Ferrarium in Orig. Ital. V. Camaglio. [et Menagium in Gall.] CAMALAUGUM. Vide Calamaucum. :;;: CAMALDULES, Ordo monasticus auctore S. Romualdo, a campo Malduli, in quo fundati fuerunt, forte sic appellati. Vide Itin. Ital. Mabill. pag. 181. ^ CAM ALE, Humerale, Gall. Camail. Vox in recentioribus libris ritualibus satis frequens, sed nqtior. ut ejus sensum oporteat exemplis confirmari. Vide Camelaucum. 1 CAMALLOTUM, Gall. Camelot. Pannus e villo caprino contextus. Testamentum 1375. apud Baluz. torn. 2. Hist. Arvern. pag. 616 : Lego Conventui Fratrum Minorum Claromont. omnes raupas corporis mei, quas sunt de quibuscumque pannis sericeis et de Camalloto et de satallin, una cum suis foraturis. Vide Camelot um. T CAMALLUS, Humerale, Gall. Camail. Capitulum generate S. Victoris Massil. ann. 1378: Hostalarius habeat quatuor [locos et quatuor alamitias vel Camallos pro hospitibus. Vide Camelaucum. * Stat. S. CapellJB Bituric. ann. 1407. ex Bibl. reg. : Cappas nigras ad modum Romance curies apertas cum Camallis (deferent) hyemali tempore. * CAMANSUS, Idem videtur quod Caput mansi, domus praecipua. Vendit. vicecomit. Turennte ann. 1350. in Reg. 80. Chartoph. reg. ch. 156: Cum pedagiis, baragiis,... mansis, Camansis, bordariis, tencmentis, etc. Vide in Caput 3. CAMARA, ex Graeco xxjiapa, Fornix, camera. Vetus Scholiastes Juvenalis Sat. 14. in liaec verba : Arida cum tola, (Mundentur panetcs vcl Camarse.) Fragmentum Petronii : Sophos universi damamus, et sublalis manibus ad Camaram,

CAM juramus IlipparcJium Aralumque compa- Ita usurpant Joannes Villaneus lib. 4. cap. 2. lib. 7. cap. 17. Matth. Villan. lib. randosilli}iomiiiesnonfiiisse.AdamnSiilu.s in Itinerario Terras sanctae lib. 1. cap. 3. cap. 78. et Scriptores Itali passim. 23 : Ecclesice interior domus sine tecto, et [Vide Camerlengus suo loco.] 1 CAMARLENTUS, CAMEKLKNTUS, ut sine Camara, ad ccelum sub acre nudo Camarlengus. Memoriale anni 1400. apud patet. CAMARA. Cubiculum, camera, Hispan. Marten, torn. 1. Anecdot. col. 1660 : ScriCamara. Formate vett. apud Bignon. balur istis qui sunt de consilio illustriscap. 13:Dum diceret, eo quod cellaria, simi Domini Regis Sicilise.... Item, nobili vel Camara et granica, quicquid in els viro de CrudiUis Consiliario et Camarhabuit reposilum, hoc est, aurum, argen- lento. Item, nobili Domino de Apulia Conlum. drapalia, arma, vinum, annonam, siliario et Camarlento. Infra legitur Cavel vitalia sua, etc. merlentus et decies repetitur vox CamarCAMARA, Aquaeductus, canalis forni- lenlus vel Camerlentus, semper praoposita voce Consiliarius; at ubi habetur catus. Gloss. Gr. Lat. : Camara, -JTIOVO^O;. [Gellio 10.25. species est navigii, pro Consiliarius , non semper adjungitur quo Laurent, inr Amalthea legit Camare.} Camarlentus, ex quo conflcitur plures 1 CAMAR/V, A agina. Leges et Consue- fuisse Consiliarios, quam Camarlentos, tud. Furnenses ex Archive S. Audomari: atque duplici voce non eamdem, sed In cujusciimque domo canipolus siva ma- diversam significari dignitatem. chue tortuose inventa fuerit extra CamaT CAMASELE, f. Lamina denticulata ram vel cifitam emendabit Comiti tres suspendendis in foco lebetibus, Gall. libras, Quicumque arma defensa portave- Cremaillere, vel Cremillere. alias Crarit intra cor am emendabit Comiti tres lib. maillere. Memoriale bonorum mobilium CAMARADUM. Epistola Adrian! PP. Prioratus S. Michaelis de Fallio in ad Carolum Magnum in Codice Carolino Archivo S. Victoris Massil. : Duos triEpist. 61 : De Camarado aulem, quod est podes. duos asters el duas lossas, et unum hypocarlosa, ad renovandum in Basilica Camasele. unum mortariolum, etc. B. Petri Aposioli, nutritoris veslri, prius *\ CAMASIL, Species lapidis pretiosi, nobis unum dirigite Magislrum, qui con- Gall. Camaieu, Hisp. Camafeo. Inventasiderare debeat ipmim lignamen, quod rium Abbatis S. Victoris Massil. ann. ibidem necesse fuerit, ut sicut antlquitus 1358: In mitra inter quatuor grossos fuit, ita valeat renovari. Infra : De ipso lapides est Camasil habens faciern homilignamine, quod inprsedicto fiypocartosin. nis respicientis ad sinistratn. Vide hoc est, Camarado necesse fuerit. Est au- Camaeus. tem hypocartosis, tectorium, sive crusta, 1 CAMASINUS, Ex subtili lino, ut inqua parietes et cameras inducuntur. terpretatur Papebrochius; verum an Gloss. Grseco-Lat. .'^TioxapTwcri?, Tectoria. dici potest melote seu pellis ex subtili De hujus vocis notione" ac etymo non- lino i Potius crediderim Camasinus a nulla habet Salmasius ad Vopiscum seq. voce Camasus derivari, et meloten pag. 293. De Tectorio ppere egit Vitru- Camasinam esse pellem qua pro veste vius lib. 2. cap. 4. 8. lib. 5. cap. 10. lib. seu camaso utebantur. Acta SS. Maii 7. cap. 3. Accipitur porro hoc loco Hypo- torn. 5. pag. 414. in Vita S. Marthas cartosis, pro ipso ligneo fornice et ipsa matris Symeonis : In visione conspicit concameratione, inducta, aut indu- Reliquias Justse- intra meloten suam Cacenda : cujusmodi ejus fabrica describi- masinam e dexterapartesuspensas. Vide tur a Vitruvio dicto cap. 3. Est igitur Melote. Camaradum, pro Camaratum. Ab eodena CAMASUS, Vestis species. Gloss. Isid.: fonte xotfAapoav vocarunt Graeci recentio- Camasus, amfimallus. Lexicon Graec. MS. res tentorium, quod in modum camerae, Reg. Cod. 2062 : Ka^ao-os, v.y.1 xa(Aadov, seu fornicis, arcuatum sit: qua voce TO •juxoT^ouXov. [Testamentum S. Gregoutuntur Leo in Tacticis cap. lu. | 12.rii Naziail. : Bo-jXo^a; auiw SoO-Tjva: xajxacap. 20. | 194. et Mauricius lib. 5. cap.aov a.CTTr/apiova. mxXXc'a p. Qua3 Baronius 3. Unde nostri Camarades, Hispani Ca- sic yertit: Volo ei dari Camasium unum, marada, vulgo vocant milites, qui sub tunicam unam, pallia duo.] Vide Meureodem tecto. aut tentorio, et in eadem sium in Ka^auo?. camara degunt. 1 CAMAURUM, Mitra Papalis. SuppleT CAMARARIUS, pro Camerarius, de ment. Vitae S. Petri Coelest. num. 158. quo infra. Camararius Regis Francias, inter Acta SS. Maii torn. 4. pag. 535: apud Murat. torn. 8. col. 1098. in Memor. Cum Camauro seu mitra papali habenti tres coronas. Potestat. Regiens. ad ann. 1218. y£ CAMARERIA, Ancilla cubiculi, ab T CAMAX, Sudis, pertica, XOVTO;, Gloss. Ital. Cameriera, Gall. Femmede chambre. Lat. Gr. Stat. Bonpn. ann. 1250-67. torn. 1. pag. 1 CAMAYNTJS, Lapis pretiosus, Gall. 516 : Et dicta domina habeat in vita sua Camaieu. Hist. Dalphin. torn. 2. pag. usufructum necessarium. pro se et pro 568. col. 1 : Cum smaltis ac lapidibus, una Camareria lantum, etc. [FR.] margaritis seu perils, nee non saf/irisf 1. CAMARIUM. Charta Alfonsilll. Reg. Camaynis. Vide Camaeus. Portugaliye ann. 1279. apud Brandao1 CAMAYX, Idem. Hist. Dalphin. torn. num torn. 4. Monarch. Lusitan. pag. 1. pag. 196. col. 2 : Lapidem meum pre279. v° : Quicumque acceperit Camanum, tiosum. qui vocatur Camayx. pectet Dom. Regi 2. Morabit. et illi, cujus 1. CAMBA, In/lexa, lortuosa, Papiae. fuerit, medium Morabit. [Britannice Cam vel Camm sumitur :;:: Ab Hispanico Cama , Lectus vel eadem notione : sed est a Graeco, xa^Ti™, lecti umbella. Vide supra Cama. Inflecto. Vide Cambus.] * 2. CAMARIUM, perperam pro Carna2. CAMBA. Charta ann. 1231. apud Carium, Caro. Consuet. Lugdun. ann. tellum in Hist. Occitan. pag. 901 : Duo 1206. in Hist, ejusd. civit. pag. 97. col. 1: bacini... et quxdam Camba ventilabri, et Bacones de Camario suo. qui iiiter domos 2. candelabra deaurata, etc. [Hoc est, integri vendntitur, nihil debent. ventilabri manubrium. Quod iterum CAMARLENGUS, CAMKRLEX(;US, Italis flrmatur Instrum. anni 1377. ex archivo Camerlingo, Camerarius, ;orarii quaes- sancti Victoris Massiliensis : Item, unum tor. Berloldus Camarlengus Imperatoris. fuedalh coopertum de veluto rubeo pro in Charta Lotharii Imp. ann. 1137. apud defendendo muscis. Item una Camba Ughellum in Episcopis Vei'onensibus. ventilabri de argento. Hie agitur de

GAM ornamentis Ecclesiasticis , inter quse recensetur ventilabrum ad arcendas rauscas, ut in hae voce dicetur. Vide Canea.] 3. CAMBA, Brassiatorum offlcina, seu locus, ubi cerevisia coquitur et conficitur, quern vulgo Brasseriam, vel Braxatoriam nuncupamus. [** Guerardo in Glossar. pecul. Polyptych. Irminon. : Officina ubi cerevisia vel panis coquitur et cpnficitur.J Charta Ludovici Ultramarini Franc. Regis apud Vassorium in Annalib. Noviomensis Ecclesice lib. 3. cap. 48 : Et cum ornni integritate largitus est, excepto sectico uno, cum Camba, etc. Alia Leonis PP. in lib. 1. Hist. Bellovacens. cap. 18 : Circa prsedictum castrum hospites quindecim, Cambas tres. Ubi loci perperam Louvetus Cambam cum Gambia confundit. Passim occurrit, apud Baldricum Noviom. lib. 1. cap. 52. (56. in Statutis antiquis Corbeiensib. lib. I. cap. 9. [*" Guerardo cap. 7. post Irminonem pag. 313. Adde libr. 2. cap. 15. ibid. pag. 333.] ubi Gambia, pro Camba. apud Loisellum in Bellovaco pag. 246. 253. in Historia Ecclesiastica Abbavillensi cap. 26. in Notit. Eccles. Belg. pag. 80. 99. 113. etc. in Donat. Belg. pag. 397. in Hist. San-Dionysian. Doublet! pag. 724. apud Vassorium in Noviomo pag. 924. in Ghronico Andrensi pag. 474. in Gestis Abbat. Gemblacens. pag. 533. [« in Polyptych. Sithiens. cap. II. post. Irminon. pag. 399. in Fiscor. describend. formulis ap. Pertz. vol. Leg. 1. pag. 178. lin. 49.] etc. * Cambe a chervoise, in Charta Phil, comit. Fland. pro Ambianensibus. Cambe ou oenchine a brasser cervoise ou goudalle. in Ch. ann. 1428. ex Chartul. 23. Corb. Latiori sensu vox Onchine vel Oncine accipitur in Consuet. MSS. Camerac.: Toutes les maisons manaules, qui tie sont Onchines, puet cil qui ens a mes tenir un an et un jor par sacrement... Oncine c'est fors et Cambe, et molins, et maisons de faleret et maisons de tainlerie. CAMBAGIUM, [ Tributum quod dominis exsolvebant subditi pro coquenda cerevisia.] Chartular. Corbeiense: Nus ne puet faire Cambe ne brasser chervoise. ne goudale sans son congie. Id juris Cambage appellatur in Consuetudine Bononiensi art. 46. et Herliacensi art. 3. ubi perperam Gambage scribitur. Tabularium S. Michaelis Ulterioris portus ann. 1141 : Monachi totidem Deo servientes et Cambagio panem et cervisiam facient ad suum usum. [Charta ann. 1250. apud Miraeum torn. 2. pag. 1231 : Tali tamen modo quod serviens Episcopi semper quando voluerit, redditus Episcopi, sive censum, Cambagium, introitum et exitum, et alia jura... ab hospitibus manentibus in dictis terris Episcopi et Canonicorum accipere poterit. Charta Guidonis Comitis Flandrise ann. 1237. in Tabulario S. Bartholomaei Bethuniensis: Item debent habere ibidem dicti praepositus et Capitulum thelonia, foragia, Cambagia et omnes emendas, etc.] * Stat. ann. 1466. in Lib. rub. eccl. S. Vulfr. Abbavil. fol. 195. v°. : Quod si forsan aliquos canonicos residentiam in nostra dicla ecclesia facturos advenire contingat, nisi ipsa die beati Remigii compareant in capitulo, et in distributione missarum hujusmodi, et in partitione Cambagiorum, ipsa die partiri solitorum, intersint, ipsos sic absentes et interesse negligentes fructibus et emolumentis ex missis et Cambagiis hujusmodi provenientibus omnino carere decrevimus. Quod referri debet ad Chartam Willelmi

CAM

39

comit. Pontiv. ann. 1205. qua iisdem inquit, fdi, ad fratres nostros. et Cambacanonicis concedit signalia in Cambis rium eorum ante hoc aliquod tempus Abbatisvillse. Cambaige, in Charta ann. rebus humanis exemptum intolerabiliter 1208, ex Chartul. 23. Corb : Jou ay vendu cruciari nuntia, etc.] Vetus Charta de et escangie... toutes les justices, que jou Teloneis urbis' Ambianensis: Chascune avoie a Corbye, les Cambaiges, les estal- cambre [* cambe] d oechine des Cambiers lages, etc. Reg. ejusd. monast. 13. sign. de la chite d'Amiens, si ele n'est en franc Habacuc fol. 27. v°. ad ann. 1510: Le lieu, doit chascune semaine 3. septiers de droit de tonnelieu et foraige des brassins chervoise de Cambage. de chervoises et aultres brouvaiges de la * CAMBERIUS, ut Cambarius, Cambse ville et eschevinaige de Corbie, que on seu cerevisise confector, olim nostris soloit anchiennement nommer le droit de Gambler. Charta Nicolai I. Camerac. Cambaige. Cambage, in Ch. Margar. episc. ex Tabul. archiep. ejusd. eccl.: comit. Fland. ann. 1274. ex Chartul. 1. Molendinarium et furnarium, CambeFland. ch. 263. in Cam. Comput. Insul. rium, bubulcos atque olios servientes Gambage, in Lit. remiss, ann. 1451. ex beati Dionysii a tallia et omnimoda exacReg. 184. Chartoph. reg. ch. 104 : Disant tione quietos clamavit. Arest. parlam. icellui Girart que il ne paieroit point a Paris, ann. 1582. in Lib. rub. S. Vulfr. cellui Olivier ledit foraige ou Gambage Abbavil. fol. 215. r°.: Cum Camberiis et desdiz bruvaiges. Nihil ergo emendan- brassatoribus prasceptum fieri fecissent, dum in Consuet. Bonon. et Herliac. ut etc. Lit. remiss, ann. 1385. in Reg. 128. Chartoph. reg. ch. 83: Jaquemart le Cangio visum est. Vocis originem a Germanico Cam et Cambier ou brasseur de cervoise. etc. Gammer, accersit Kilianus. Cam etiam Cujus uxor Camberiere appellatur hodie Flandris idem sonat, ut auctor ibidem. " 4. CAMBA, Turris; cujus appellatioest Buzelinus lib. 3. Gallo-Fland. cap. 20. p* Gothos Ka;j.ov Cerevisiam dixisse nis ratio haud mihi nota est. Inquisit. scribit Priscus in Gothicis,. ut monet ann. 1268. ex schedis Pr. de Mazaugues : Cangius in Glossar. med.' Graec. col. Usque ad locum, qui dicitur Berbegal, 564.] At Germani hausisse videntur a ubi est qutedam turris, quse vocatur la Latinis, quibus Camum potio est, qtife Camba de Berbegal.... Vidit 'quod dom. fit ex hordeo et aliis frugibus, estque Barralis tenebat munitam Cambam de cerevisiaB species. Simeon Januensis Berbegal hominibus de Baucio. .* 5. CAMBA, Crurum armatura. Vide apud Cujacium lib. 24. Obseryat. cap. 39 : Cervesia, Camum, foca. Alibi: Ca- infra in Gambia 2. mum, sicera, potus factus ex hordeo et * CAMBAGNO, CAMBAJONUS , Perna, aliis rebus calidis, ut zinziber et similia, Gall. Jambon. Chambion, in Charta ann. quse ponuntur in testaceis parvis bene 1328. inter Probat. tilt. Hist. Trenorch. obturatis, et cum aperiuntur, salit in pag. 243 : Toutes les ventes, tous les Chamaltum, et vocatur cerevisia. Cami vero bions des porqz, et toutes les langues des soli fere meminere Ulpianus leg. 8. de grosses bestes, que on tue a Tournus. A. Tritico, vino vel oleo legat. (33., 6. 9.) et veteri Gallico Chaimbe, pro Jambe. CseJius Aurelianus lib. 3. qui Camum Charta ann. 1309. torn. 1. Probat. Hist. earn potionem esse ait. quse Lora Ro- Brit. col. 1222 : Aura pour ses Chaimbes, manis dicitur : sed de Camo, consulen- stivelez de plates garnis de teles et de fer dus idem Cujac. lib. 5. Var. cap. 1. et d'acier. Comput. ann. 1488. inter Pro[** Adde Edict. Diocletian, ap. Maium bat, torn. 4. Hist. Nem. pag. 45. col. 2: Scriptor. vet. coll. Vatic, col. 5. p_ag. Item solverunt pariter dicti domini con304 : Cervessse Cami italicum sextarium sules pro duobus Cambajonis porci unum den. quattuor.] Hanc conjecturam ponderantibus 24. libras. ad rationem octo denariorum pro libra. Alius ann. 1494. nostram flrmat, quod GAMMA, etiam scribitur, seu ex camo ibid. pag. 61. col 1 : Quibus (armigeris) Ulpiani, seu ex Germanico Kam et Kam- fuit ministratum panis, vinum, et certi mir, ut est apud Kilianum. Tabularium Cambagnones... Primo pro sex CambajoS. Remigii Remensis in capite Censuum nis , etc. Ejusdem forte originis vox de Marsna: De Gamma 130. maldros Chambalon, Baculus sustinendis utrinde qusestu cervisise, et quisquis illic cervi- que situlis, in Lit. remiss, ann. 1459. ex siam fecerit. dabit 4. den. Occurrit ibi Reg. 188. Chartoph. reg. ch. 151 : Le suppliant print ung Chambalon ou pluries. CAMBAM APERIRE, Apertam habere courge a porter eau, etc. 1 CAMBAGUS, pro Campagus. Vide in dqminicam yillam, in qua vicatim ac tributim panis ac potus ex hordeo coque- bac voce. CAMBALE. Vetus Charta. scripta circa batur, lucro domini. Hasc Browerus lib. 8. Annal. Trevir. ex Csesarii Abbatis ann. 1320. de Infante Majoricar. ex CaPrumiensis Glossis MSS. pag. 473. 1. mera Comput. Paris. : Et duo frena arEdit. | 4. [*•* Germ. Bier aufthun. ADEL.]genti, et 2. aressoni argenti cum strepis * Locum addo ex torn. 1. Hist. Trevir. et Cambalibus, et picralibus, etc. forte Joan. Nic. ab Hontheim pag. 663. col. 1 : pectoralibus. ;: - Crurum armatura, Ital. Gambiera. In qualibet curia potest dom. abbas Cambam suam, sicut et molendinum habere... Comput ann. 1334. inter probat. torn. 2. In ilia Camba tenentur homines ibidem Hist. Nem. pag. 85. col. 1: Item pro manentes panem fermentatum coquere et aptandis los Cambals en anels de trossa, cervisiam braxare. vj. den. Vide infra Gambia 2. CAMBARIUS, Brasiator, potifex, seu f CAMBALENTUS, CAMBELLANATUS, cerevisise confector, Lambert. Ardensis : CAMBELLIAXIATUS , CAMBELLANTUS. Quidam cervisise. brasiator, vel Cambarius. Vide post Cambellanus. Charta Balduini Frandriae Comitis ann. * CAMBARLENTUS, pro Camballentus, 1038. apud Buzelinum pag. 527 : Cocus idem qui Cambellanus, in Ch. Guigon. Ecclesiae. magister pistorum, Cambarius. dalph. ann. 1251. torn. 6. Ordinat. reg. [Charta alterius Balduini Comitis Han- Franc, pag. 257. noniaj ann. 1084. inter Instrum. nova? * GAMBATA, Modus agri, idem quod Gall. Christ, torn. 3. col. 22 : Alardum Camera 1. Reg. notarii d'Aubagne : VenCambarium , quern de manu Segardi didit quatuordecim Cambatas vineee. Vide Ceees suscepi. Chron. Watinense apud infra Cambra 3. Marten, torn. 3. Anecd. col. 826: Vade, 1 CAMBELLA. Cambellarum Miles., an

GAM

GAM

idem qui Cambellanus ? Confoederatio inter Henricum Castellae et Carolum V. Franc. Reges ann. 1309. apud Marten, torn. 1. Anecd. col. 1504 : In prsesentia dilectorum Joannis de Bignetes Milltis Cambellarum, et Yvonis de Cacembras hostiai'ii armor urn et Nuntiorum dicti Regis Francige, etc. CAMBELLANUS, Nostris idem qui Romanis Cubicularius, vel Prsepositus sacri cubiculi, diversus a Camerario. penes quern cura erat Cameras, seu Thesauri Regii: Cambellano autem fuit cura cubiculi. Le Roman de Rou MS :

Villharduinum. Cuil. de Lannoi Dominus de Villerval, in Itinerario suo MS. ad annum 1420 : Lors par le trespas de Mess. Atfdes de Brimeu premier Chambellan (de Ph. Due de Bourg.j le Seau de secret de mon tres redouble Seigneur me fu baillie, sans ce qu'il y eut autre premier Chambellan, couchay devant luy I'espace de trois mois, etportesa banniere deux fois, la cotte d'armes vestue en bataille avec luy. [** Chart. Johann due. Burgund. ann. 1407. ap. Schoepflin. in Alsat. Diplom. num. 1256. vol. 2. pag. 317 . Cum relations dilecti et jidelis Cambellani noslri domini Maximim, dotnini de Ribeaupierre noverimus illos de civitatibus Basiliensi... suos nuncios adnostram presentiam deputare. Potestas Philipp. IV. Fr. Reg. ann. 1311. ap. Pertz. vol. Leg. 2. pag. 514. Chart. Carol. Fr. Reg. ami. 1453. in Guden. cod. Diplom. vol. 4. pap. 313.] Hsec et csetera Cambellanorum munia ac jura attigere etiam, qui de hac dignitate ex professo scripserunt, Johannes Tillius de Regibus Franciee, et Bardinus in eo opuscule, quod de Cambellani dignitate conscripsit, quae potissimum complectitur sequens Diploma, quod ex Johannis Beslii Adversariis olim eruimus : Francois de Montberon Vicomte d'Aunay et Chambellan de Poitou. etc. Premierement toute fois que je Vicomte seray audit pays de Poitou devers ledit Monseigneur, il me doit faire delivrer pour moy, mes gens de chevaux que j'auray, et selon ce qu'il appartiendra. Item quant ledit Mons. sera audit pays de Poitou, je dois porter, ou faire porter son seel de secret, duquel seel doivent estre seellees toutes les Lettres des hommages.et d'avoir les profits et emolumens des Lettres, qui en doivent estre seellees, et tout ce qui de lui sera a cause dudit Charnbellage. Item quand mondit Seigneur viendra premierement a Poitiers, que je dois de mon droit avoir son lit garni de tous les paremens qui seront, esquels il couchera la premiere nuit. Item quand Madame la Comtesse viendra premierement a Poitiers, je la dois mener par le frein, de la porte par oil elle entrera d Poitiers, jusques a la salle, et la dois descendre, et le mantel ou chappe qu'elle aura veatu, et le cheval sur lequel elle sera venue, soil destrier, coursier, palefroy, ou autre monture quelconque, en I'estat, et aussi garni comme sera, doit estre et sera mien. Et si ladite Madame venoit en litiere ou en chaire, je la dois semblablement mener jusques d ladite salle, et descendre, et la littiere ou chaire garnie comme elle seroit, et les chevaux demouront et seront miens de mon droit. Item je dois servir ladite Dame de vin la premiere fois, qu'elle sera d table, et le hanap ou couppe, ou autre vaissel, d quoy elle boyvra, sera mien, et de mon droit. Item le lit et les paremens de la chambre de ladite Dame, en laquelle elle couchera la premiere nuit, ainsi garni comme il seroit, seront mien, et de mon droit. Et est le devoir d la maniere de I'hommage tieux : car je dois faire mon hommage, ledit Monseigneur estant d la Messe, quand il voit d I'offrandt}, et luy bailler un denier d'or pour tout mon devoir, lequel denier il doit offrir a la Messe, etc. Le 3. Juilet 1410. CAMBKLLAXUS MAPP.E, aeu de la Nappa, et CAMBELLAXUS SCUTIFERI-E, seu della Scuteria realc, dignitates in Regno Xeapolitano, de quibus Scipio Ammiratus in Familiis Neapolitan, torn. 1. pag. 55.

40

Toustains qui fut son Chambellains, De sa Chambre mestre gardains.

Le Roman de Renaut MS : Chambellain de ma chambre toujours mes en serez. Le Roman de Garin MS : Les Sencschaux, et tuit li Chambellan Environ lui cliascun son ostel prent.

CAMBELLAXI prcecipuum munus fuit in vassaliorum hominiis admittendis ac recipiendis : domino enim aderant, cum ii ea prsestabant, ac ejus vice vasallum rogabant, eidemque respondebant. Prseterea hujusce dignitatis jure pallium vasalli eorum erat, uti observat Gallandus lib. de Franco alodio pag. 62. Go. Ordo ad benedicendum Ducem Aquitaniae, sub finem : Sicut enim spolia Militum , quando dominis exhibent hominium, transeunt in jus Camerariorum, simili conditione Ducts vestimentum cedit his hostiariis juxta jus consuetudinarium. Sed id postea in summam pecuniariam ratam ac deflnitam pro modo feodorum deinceps commutatum fuit, quod Cambellagium vocant Consuet. municipales, locis a Raguello indicatis. Regestum S. Justi fol. 13. ex Camera Computer. Paris: En I'an de I'incarnation de N. S. 1272. le Mercredi apres la Decollation de S. Jean Baptists a Nogent le Rembert fut ordenne par devant le Roy, presens M. I'Abbe de S. Denys, Mons. Jean d'Acre Bouteiller de France, Mons. Erart Chamberier de France . Mons. Maheu de Mailly Chambellan de France, et plusieurs autres, que quiconques fesoit ou avoit fait homage au Roy Philippes qui ores est, dont il ne fu pas donne en homage au Roy Lays son Pere. que li plus poures horns payeroit 20. sols de Par. au Maistre Chambellan. [Lauriere legit, Chamberlenc.] Chevalier, et a tous les autres Chambellans, et li aulres de 100. II. de terre de quiconque il les tiegne, paieroit 50. s. de Parisis, et oil de 500. II. de terre de quiconque il les tieng nent. paieront 100. s. de Par. et li Baron et li Evesque paieront 10. II. de Par. ausdits Chambellans. [Lauriere Cambellens, scilicet torn. 1. Ordinat. Regum Franc. pag. 297.] * Chamberlain et Chamerlain, in Assis. Jerosol. cap. 272: Le seignor et I'ome doivent premierement appeler le Chamerlain dou royaume.... ou celui qui acoustumierement garde la parole dou seignor. Et cap. 292 : Le jour dou coronement le Chamberlain doit venir le matin en la chambre dou roy, et atirer tous les vestemens royaux en la Chambre dou roy. Chamellan , in Testam. Petri comit. Alenc. ami. 1282. pag. 186. Cambellano prseterea Annul! Regii privati, quern sigillum secreti vocabant, custodia incubuit, qui inde apud ByzantillOS 7:apaxo![Aw[icvo: T-?,? (7?£vo6vr ( ; appellatus fuit, ut aistingueretur ab alio Offtciali aul33 Palatilise, qui 7rapaxoijj.w;icvo: 7oO XO:TWVG; dieebatur, uti docuimus ad

GAM CAMBERLAXUS. Gesta Consulum Andegav. cap. 3. n. 2 : Habebat autem tune temporis Rex Paranymphum, sive Camberlanurn, nomine Ingelgerium. 1 CAMBELLAXATUS, Dignitas Cambellani. Charta Joannis Regis Francorum pro Joanne Vicecom. Meloduni ann. 1351. Hist. Harcur. torn. 4. pag. 1463 : Quse antea Comes percipiebat et percipere consueverat, ratione officiorum suorum ad Cambellanatum et Constabulalum Normannias spectantium. =::: Suos etiam Cambellanos habuere episcopi et abbates, quorum jura et munia Cambrelaige et Chambrelage dieebatur, quo etiam nomine appellata praestatio in mutationibus domino persoluta. Declarat. MS. 24. franc, feud, comitat. Camerac. : Quiconque est homme dudit fief, il est I'un des Cambrelens boutillers de M. I'evesque de Cambrai,... doit avoir d cause de son Cambrelaige boutillier l& coeuvrechef. Charta ann. 1459. ex Chartul. 23. Corb. : Le fief du Danois de Caux tenu en plain Jiommage d Ix. sols de relief et xxx. sols de Chambrelage. Chambereche vero, PraBstatio est agraria, in Redit. comitat. Namurc. ann. 1289. ex Reg. Cam. Comput. Instil, sign. Le papier aux aysselles fol. 37. r°. : Encor i a li cuens rente de terre k'on apielle de Chambereche, dont li boniers doit par an vj. den. Vide infa Chambrelania. 1 CAMBELLAXUS in Monasterio S. Claudii de cujus officio base habent Statuta pro Reformatione ejusdem sub Nicolao V. Papa ann. 1448. fol. 72 : Et primo eidem officio per omnes Nobiles terrse S. Eugendi, Cambellano prsedicto, quia est et esse solet eorumdem Nobilium Judex, debentur de annuo censu quinque solidi. Tenetur idem Cambellanus Domino Abbati et suo Monasterio fideliter servire, etpro quibuscumque suisnegotiis, ubilibet, quo placuerit, et ei licilum et possibile fuerit, laborare. Ibidem : Cambellanus Monasterii, ratione hujusmodi sui officii ministrari facere debet manutergia ad mandatum pauperum Christi. 1 CAMBALEXTUS , CAMBELLAXTUS , CAMBEXTUS, CAMBLEXTUS, Idem qui Cambellanus, in Charta Geraldi Abbatis S. Joannis Angeriac. ann. 1385. ex Chartulario ejusdem Monasterii fol. 464 : In festo Pentecostes ducenti (pauperes) quorum centum eleemosynarius dat panem frumentl, aliis centum Dominus Abbas similiter panem frumenti ; Cambalentus dat centum ex istis carnes unius bovis. Ibidem : Isti suntdiesin quibus reficiuntur centum pauperes in eleemosyna. qui debent recipere a Cambellanto carnes unius bovis. Et fol. 459 : Item ipsa die dare (debet) Cambellentus illis centum pauperibus carnes unius bovis. Ibidem : Camblentus debet facere per medietatem Quadragesimse... centum pauperibus cuilibet duo allecia. 1 CAiiBELLAXiATUS, Offlcium Canibellani, in Charta mox laudata Geraldi Abbatis fol. 442. Chartularii citati : Et fratrem Aymericum... ratione sui Cambellaniatus defendentem ex parte altera. * 1. CAMBELLARIUS, Idem qui Cambellanus, qui est a cubiculo. Reg. episc. Nivern. ann. 1287 : Cucufse et corrigise defferentium dictum pavonem et pimentum, debent remanere Cambellariis domini episcopi. * 2. CAMBELLARIUS.. adject. Molendinum cambellarium, ubi granum. ex quo camba seu cerevisia conficitur, molitur ; perperarn Caballarium apud Buzelin. lib. 1. Gallo-Fland. cap. 41. Charta Phil, comit. Fland. ann. 1188. in Reg. 97.

CAM Chartoph. reg. ch. 91 : Liceat iUis(habitatoribus villae d'Orchies) furnos et cambas facere, et etiam molendina Cambellaria, salvo jure nostro. •••• CAMBELLATUS, ut supra Cambellarius I . Charta Gerald! abb. aim. 1334. inter Probat. ult. Hist. Trenorch. pag. 246 : Et prirno declaramus et discernirnus dictum marescallum esse et esse debere, dum et quando nobiscum fuerit, CarnbelJatus sen senescallus hospitii nostri. * CAMBELLUS. Vide infra Lambellus 2. ' CAMBELLINUS, corrupte pro Camelinus, Gall. Camelin vel Camelot. Hist. Dalph. torn. 2. pag. 283 : Item, Druetto drapperio pro duabus alenis et tribus quartis de panno Cambellino albo pro Domino, in. s. vin. den. gr. Vide Camelotum. % CAMBERA. [Camera : « pro fabrica eammorum et porticellarum marmoreartim in Camberis combust! palatii apostolici.(Arch. Vatic, mandam. earner. apost. 1460, f. 20.)» ] 1 CAMBERARIUS, Gallice Chambrier vel Grand Chambrier, Idemqui Cambellanus. Annul. Benedict, torn. 5. pag. 27. n u m . 66 : Adscripta sunt regiis litteris signa Hugonis fratris Regis, Radulfi Comitis, turn Guateranni Camberarii, Adelelmi Const abularii. Madox Formulare Anglic, pag. 242 : Testes Aluredus de Benneun... Hamelinus Camberarius. Ernoldus Forestarius Regis, etc. 1. CAMBERIA. Charta Theodosii Episcopi Firmani ann. 887. apud Ughell. torn. 2. pag. 747 : Cum... eorum libertatibus, servitiis. Camberiis, vineis, arboribi's, etc. Forte Cannaberiis. * 2. CAMBERIA, Caliga, calceamentum, in GJossar. Provinc. Lat. ex Cod. reg. 7657. Vide infra Discalcire. * CAMBERIUS, Vide supra in Camba 3. 1 CAMBERLANUS, Idem qui Cambellanus, apud Lobinellum in Glossario Hist. Britann. et supra in Cambellanus. 1 CAMBERLARIUS, Eadem notione. Annal. Benedict, torn. 5. pag. 311 : Gunlerii Camberlarii Regis, Willelmi Camberlarii Reginss. * CAMBERLINGUS, Officiarius in Monasteriis, idem qui Camerarius potius quam Cambellanus ; hujus enim mentio rarissima in Monasteries. Concordatio inter Abbatem J. Montis et Conventum do partitione suorum redituum inter se, apud Marten, torn. 1. Anecd. col. 839 : Si per diem vel post ccenam potum in camera mea voluero, fiabebo sextarium Camberl'ingi. * CAMBEROTA, Crurum .armatura. Gall. Jumbiere. Edictum Philippi VI. Francor. Regis ann. 1338 : Item. Nobilis homo pedes armatus tunica, Camberota et bassineto. capiet duos solidos Turonenses. Vide Gamberia. * 1. GAMBIA. Vide mox in Cambiare, et superius Camba I . •••• 2. GAMBIA, Crurum armatura. nostris Jambiere. Ital. Gambiera. Camba. in Invent, ann. 1240. apud 01. V. Garamp. in Dissert. 7. ad Hist. B. Ohiarse pag. 233 : Item tantas Cambas Francirjenas. quod, valuerunt viginti duas libras Prove,licnses. Lit. remiss, ann. 1336. in Reg. 60. C h a r t o p h . reg. ch. 320 : De dicto kospitio supertunicalia, enses, Cambias et cirothecasferri... secum asportando, etc. Vide supra Cambale. * CAMBIALES LITER.E, Gall. Lettres de change. Vide in Literse. CAMBIARE, Rem re permutare. Italis Cambiare. Latinis Camblre. Siculus Flacc. de Condit. agror. : Emendo. venilcndn^i'e. a.ut Caiiibiaitdo. mutandoque II

CAM

CAM

41

similia finitionum genera inveniri pos- ris Cambitoriis et aliis bonis rebus et hersunt. Occurrit apud Columellam lib. 2. nesiis suis, etc. CAMBITUS. Gloss. Grseco Lat.: 'Avuxacap. 2. in Lege Salica tit. 39. | 1. tit. 49. in Lege Bajwar. tit. 15. | 8. in Capitul.TaX/.ayr!, Cambitas, permutatio. Leg. CarnCarol! C. tit. 28. [** Edict, in Carisiaco bitus. Gallis Change, vel nummularioPertz. vol. Leg. 1. pag. 477.] in Lege rum ofiicina. Charta Gaufredi Comitis Athelstani cap. 15. apud Bromptonum, Andegavensis ann. 1047. pro Ecclesia in Chronico Andrensi pag. 459. etc. De N. D. Santonensis, apud Sammarthavocis etymo vide Oct. Ferrarium in nos : Adjunxi>nus autem doms nostris monetam et monetagiitm per Cambitum Cambiare. PRJECAMBIRE. Vetus Charta in Bi- tolius Episcopatus Xantonensis, etc. Alia bliot. Sebusiana pag. 5 : Non distrahat, Ludovici VII. Reg. Franc, ann. 1140. in non minuat, non Prsecambiat, non bene- Tabulario ejusdem Ecclesise : Concedirnus tibi et Eccletix B. Marix, cui aucficiet alicui, etc. Deo presides, Cambitus, fractionemCAMBIATOR, Campsor, nummularius, lore que monetse veteris, si novam fieri jussein Charta Ludov. Regis ann. 1137. in rimus, perpetualiter hob ere, sicut AutHist. S. Martini de Campis pag. :: 28. in bertus monetarius, et Willelmus Autberti Epist. 120. ex Sugerianis, etc. [ ~ Vide filius ejus longis temporibus ab Ecclesia Murator. in Antiq. Ital. vol. 2. col. 881. B. Marias feudali possessione tenuerunt, et mox Cambitor.] hac videlicet ratione, ut nullus homo viSCAMBIATOR, apud Matth. Paris pag. vens in toto Episcopatu Xantonico absque 586. tua licentia Cambire audeat. In eodem CAMBIRE, Priscianus lib. 10. cap. 9. Tabulario fit mentio in Charta ann. 52 : Cambio, «[j.ci6o[xai, ponit Charisius, 1141. Tabularum Cambitus Santonicse ciet ejus Prseteritum Campsi : quod OCTO vitatis. CAMBIUM, Permutatio, Italis Gambia, TOO xajATTTw, 'Iv.oi^y.. Grseco esse videtur. Unde et Campso, Campsas, solebant ve- nostris Eschange. Leges Partitas part. tustissimi dicere. Ugutio : Cambio facit 5. tit. 6. | 1 : Camio, es dar et otorgar Campsi. Campsu Supinum u. in o. fit una cosa senalada por otra : y en esta Campso, are, id est, frequenter Cambiref sini/icacion Cambiar, vale tan solamente et inde Campsor. Gloss. Graec. Lat. : trocar, y permutar iina cosa por otra. 'AvraAXacrtrw.. Simimuto, Cambio. Alibi : ["* Verba y en esta, etc. non habentur 'Eva),Xanbrerio meo librum Ethicorum, cum commentario Eustacii circum aposito. - 2. CAMBRERIUS, Officium monasticum a Camerario distincturn. cui pannorum cura praecipue erat ; unde Draperius in quibusdam monasteriis nuncupabatur. Stat. monast. Lirin. ann. 1453: Gambrerius. qui tenetur custodire pannos ad ipsum officium pertinentes, prout sunt linteamina. lanes:, rnatalacia, pulvinaria , coop e r tor in, bancalia. etc. Extitit etiam apud Templarios idem officium. ut colligitur ex Instr. ann. 1310. inter Probat. torn. 1. Hist. Nem. pag. 176. col. 1. Chambarier, et jus munus Chambarerie appellatur, in Ch. homag. ann. 1328. inter Probat. ult. Hist. Trenorch. pag. 243 : La tierce partie des louz, que Von doit pour raison des vendues et desgagies. que Von fait ii Tournus dedans les termes de la Chambarerie Comme un des serjants au Chambarier. Vide infra Cameraria 4.etChambrelania. :::i CAMBRETA, diminut. a Cambra, camera, cubiculum. Charta ann. cir. 1174. inter Probat. torn. 3. Hist. Occit. col. 135 : Hoc fuit factum in villa S. Egidii, in stare comitis praedicti, in illo parlatorio quod est a Circio, in ipso stari, ante hostium illius Cambretse, quse est similiter a Circio. * CAMBRISIENSIS, Cameracensis. Vide infra in Moneta Baronum. 1 CAMBSOR. Vide in Cambiare. j- CAMBUCA, GAMBUCARIUS. Vide Cambuta. 1 CAMBULA, CAMBULUM, Ital. Gambula, Tibiale, ab Italico Gamba, Tibia. Hist. Dalphin. torn. 2. pag. 280 : Pro para uno Cambularum pro Domina et copertorio de seta pro capite suo flor. xr. Ibidem paulo superius : Pro paro uno Cambulorum pro Dom. Burga de mandato Dominse Dalphinx flor. m. j CAMBULUM, pro Canipulus, Ensis brevior. Hist. Dalphin. torn. 2. pag. 277 : Item, Stephana de Sancto Germano pro Cambulo suofracto perDominum,taren. i. 1 CAMBUS, Inflexu, (f. inflexus) tortuosus. Gloss. Sangerman. MS. num. 501. Grsecis vA\j.^i:u>, Inflecto. Vide Gamba. CAMBUTA, CAMBUTTA. CAMBUGA, GAMBUTTA, Baculus incurvatus, virga pastoralis Episcoporum. Adrevaldus de Miracul. S. Benedicti, lib. 1. cap. 22 : Baculo, quod gestabat, incurvo, more veterum Antistitum. Ita enim Pastorum pedum elfictum fuit. Scholiastes Theocriti ad Idyll. 4. v. 49. ait, pagSov Q-JC-XV opO^v, l7i£-j-/e(76a'. yEvlTQai •x.aaTT'JXr(v, t'va a,r, eyy.-jov ouaav |3),a'li^ TT,V goOv. CAMBUTA. Pap'ias : Cambuta, sustentamen, vel bacillus flexus, pedum, crocia. Vetus Glos_sar. Corbeiense : Cambuta, Baculus Episcoporum. Testamentum S. Remigii apud Flodoardum : Argenteam Carnbutam figuratam. Perperam Cabutam in MSS. Editio Labbei Cabulam habet pro Gabutam; Brissonius Carnbutam. Ordericus Vitalis l i b . 3 : Per Carnbutam Ivonis Episcopi Sagiensis exteriorem Abbatiiv potestatem tradidit. Infra : Eique per Cambutam Maurilii Archiepiscopi cvram Uticensis Abbatiae commendavit. Adde pag. 601. 622. 694.776. 877. [Mabillon. Analect. torn. 3. pag. 390. ex Goslis Gaufredi Episcopi Cenoman : Cambutam argcnteam rnagni ponderis deauratam et opere decoram cum baculo pastorali. Quo in loco Cambuta videtur esse a baculo pastorali distinguenda, f.

GAM

GAM

quia hie vilior erat, ilia pretiosior. Vide ibidem pag. 231. in Prsecepto Childerici, et pag. 250. in Gestis Josephi Cenoman. Episcopi.] [* Nequaquam ex Analect. Mabill. distinguenda est Cambuta a baculo pastorali ; nisi quod cambuta, baculi episcopalis pars est incurvata. Cambutta vero ex Petro Diacono, Furcilla est subalaris, Gall. Bequille vel Potence.] Occurrit non semel apud Scriptores, in Sacrament. Gregorii M. in Ordine Romano, in Vita S. Emeranni apudCanisium torn. 1. in Historia Episcoporum Autisiodor. cap. 63. in Chronico Mauriniacensi lib. 3. in Vita S. Urbani Lingonensis Episcopi cap. 2. apud Wolfardum Presbyter, in Miraculis S. Valburgis lib. 3. Mirac. 5. in Miraculis S. Ursmari n. 5. etc. CAMBUTTA. in Ordine Romano. Petrus Diac. lib. 4. Chr. Casin. cap. 74 : Ejusdem claudi Cambuttas ante fores Ecclesiee, suspenderunt. Ubi quidam Codd. rseferunt Gambuttas, ut habet Vita S. onstabilis Abb. Cavensis n. 25. Theodorus Campedonensis de S. Magno cap. 12: Baculum ipsius, quern vulgo_ Cambuttam vacant, per manum Diaconi transmiserunt. [*™ Vita antiquiss. S. Galli ap. Pertzium vol. Script. 2. pag. 14 : Gallo... Cambuttam (S. Columbani) transmiserunt dicentes : Prseceptor noster jussit nobis adhuc vivens. ut per istum baculum Gallus absolveretur. Cambutta in sepulchri lecto pendens ibid. pag. 20. lin. 6. Vide mox Camboca] Habetur et cap. 7. et 18. de S. Magno, [necnon in Charta Drogonis Episcopi Terwanensis pro Roderico Abbate S. Bertini ex Archive hujus Coenobii, et apud Mabillonium torn. 3. Analect. pag. 77. et 105. in Gestis S. Innocentii Episcopi Cenoman. necnon in Actis SS. Benedict, sec. 3. part. 2. pag. 627.] CAMBOTTA, in Historia Translat. S. Germani Episc. Parisiensis cap. 15. [et in Vita S. Galli Abb. inter Acta SS. Benedict, sec. 2. pag. 245. Occurrit iterum sec. 3. part. 2. pag. 192. et 627. Cam-bot vel Botcam Armoricanis Britonibus, Ramus est a summitate recurvus. Hinc ducenda vocis originatio.] GABTJTA, apud Landulfum de S. Paulo in Chronico Mediolanensi cap. 11. CAMPTJTA, apud Crodegangum Metens. Episcop. in Regula Canonic, cap. 26. :;: ; f - ' CAMPUTTA in Chart, ann. 748. ap. Schoepflin. Alsat. Diplom. vol. 1. pag. 18. num. 16 : Si episcopus... ad ipso monasterio venerit celebrate officio in honorem ejus episcopi donat ei abbas Camputtam sen telariis. CAMBUCCA. Vita S. Desiderii Episcopi Cadurcensis cap. 19 : Dum baculus B. viri, qui a Gallis Cambucca vocatur, ad caput sepulcri illlus sedule dependeret. Perperam Cambucia, in Edit. Sammarthanorum. Adamus Brem. cap. 102 : Cambuccam pastoralem a Conrado Csesare meruit. [Acta SS. Julii torn. 1. pag. 415. de S. Ottone Episcop. Bamberg. : In medium turbse. sese fortiter intrudens, Cambuccam suam manu gestabat.] COMBUOGA, apud Andream lib. 2. Vitas S. Ottonis, Episcopi Bamberg. cap. 17. CABUCA.in Actis Visitationis Simonis Archiepisc. Bituric.pag. 208. lib. 4. Miscellan. Baluzii. CAMBUCA, apud Hugonem a S. Victore in Speculo lib. 1. cap. 2. in r Vita S. Winoci Abbat. cap. 13. etc. A isitatio Thesaurariae sedis S. Pauli Londin. ann. 1295 : Baculus Ricardi Episcopi tertius, cujus Cambuca de argento deaurato, etc...

baculus ejusdem, cum Cambuca cornea, continens interius vineatn circumplectentem leonem de cupro deaurata. Occurrit ibi pluries, in Monastico Anglic, torn. 3. pag. 314. Vide Sabuta, [ubi Cambuca vel cambuca alio sensu sumitur, scilicet pro Curru seu vehiculo, quo nobiles mulieres alias utebantur. Rocho le Baillif in Dictionario Spagyrico, Cambuca} Bubo velpanus inguinis.] COMBOGA. Eckeardus Junior de Casib. S. Galli. cap. 3 : Aram S. Galli adiens, Cambocam suam et magistri ejus multarum virtutumoperatricem... rapuit. [=::-: = Apud Pertz. vol. Script. 2. pag. 98. lin. 34. Cambotam.] Occurrit etiam in libro Miraculorum S. Quintini cap. 13. SAMBUGA, apud Durandum lib. 1. Ration. cap. 6. n. 24. lib. 3. cap. 15. n. 2. Willelm. Thorn, ann. 1179. pag. 1825. et Will. Hedam in Theodorico Episcopo Trajectensi 31. CAMBUCARIUS. Qui cambucam aut crucem defert. Gloss, vetus Anglic, laudatum a Spelmanno : Grocer. Pedarius, Cambucarius, Crucifer. T CAMEA. Vide Canava 1. *;::: CAMEILIUS. Vide infra Cameus. CAMELA, Cameli femina. Arest. parlam. Paris, ann. 1331. in Reg. 66. Chartoph. reg. ch. 891 : Cum Jaquetus Tourneurmercator... per villamde Albenatio... transitum faceret, mercaturas suas et unam Camelam ducendo, annulos aureos et argenteos cum lapidibus pretiosis.... Dictus Jaquetus auctoritate sua propria per dictam villam prseconisari fecerat, quod quicumque vellet videre dictam Camelam, veniret ad cerium locum, et ipsam videret pro uno denario, et quod quicumque ipsam oscularetur supra dorsum morbum caducum; qui vero de subtus earn transiret, febres perpetuo non sentiret. Camel, pro Chameau, vel rudente, Gall. Cable, in Bestiario MSS :

44

S

CAM Pontifex cum Camelaucio, ut solitus est Romse procedere, a palatio egressus, etc. Idem in Hist. Eccl.: Occidit Totilam, et vestimenta ejus cruentata, cum Camilaucio lapidibus pretiosis ornato misit Constantinopolim. Theophanes de eodem Totila : KajA'oXauxtov oidtXtOov. Gloss. Gr. MS. Regilini, Cod. 1673 : Kioapt?, xpavo;, iiEpt8ijJ.a -/.EcpaXvic, xtoapr,? 8s. stoos; xajxcXauxtou, o xa\ T'.apa vosiTas.^ Lexic. Gr. MS. Reg. Cod. 2062 : KaufAscrta, xa^viXa'jxtov. Infra : Kaujx'.XaiJX'.ov, PwjxaVxY) -r\ Xe^c;, p-^Qst r\ 5' av xa\ EXXrjv'.uTt arcb xaOjia IXa'Jvesv xaupir,Xauxtov. [Sussanna3us in Vocabulario : Camelaucium, Galericulus, quia calorern defendat.] In voce xiSapi?, ex rptywv xajAsXaOxiov. Vide Glossas Basilic. Acta SS. Abraham! et Mariaa num. 31 : 'Ev3yYiXaT-/5i;, vel camelos exhibere teneretur, ut docet 1. 1. D. de Muneribus. laucis etiamnum uti. Sic autem ab illo : Caput operiunt Camelau[« lib. 50. tit. 4. | 2. fr. 1. et 1 11. fr.describuntur 18.] Sed vocem hanc a P. Castello insertam cio, quod capitis legmen est ex lana niin Ammiano Marcellino lib. 17. conten- gricante, ut nature/, illam dedit, textum, dit Valesius, et abesse ab omnibus MSS. rotundum, altitudinesemipalmare, in forVide Cujac. lib. 9. Observ. cap. 9. et mam conchse. finiens, qua caput ingreditur, non undequaque rotundatur, sed ubi eumdem Valesium ad Eusebii librum de Martyribus Palestine cap. 12. | :;:;:";A7ide aures sunt, plag-ulse unguntur, quibus Forcellin. in Camelasia et Camelasium.] aurium incommodis medentur. Nomen CAMELAUGUM, GALAMAUGUS, CALA- habent, ut ipse existimo, quidquid alii MAUCUM, Graecis recentioribus -/aas- dicant, quod ex pills camelorum ut pluXauxsov, Capitis integumentum, et pilei rimum texatur. Camelaucio caput opegenus ex camelorum pilis confectum, rire Episcopos Armenios , cum sacra unde nomen, ut auctor est Cedrenus : peragunt, auctor est Isaacus invectlva sectinda in Armenios pag. 414. "Eat! os. xa\ STSp 7i:Xoy TYJ xcyxXf; TiOs^fv/;. xaXstTai So ^ap' Non desunt denique, f|ui a Camelau'ItaXol^'xajjisXa, sS ou xa\ xxjicXx'jy.ia. In ea- cio, a nostris dictum putant Camail, dem etiam sunt sententia, quoad vocis Italis Camaglio , earn vestis partem , etymon Leo Allatius et Goarus. Papias : qua? plim caput et humeros tegebat, Camelaucus, restimentum Papas. Anasta- quos inter sunt Theophilus Raynaudus sius in Constantino PP. : Apostolicus lib. de Pileis. et Cl. Menagius. At cum

GAM Camelaucum vix legatur humeros texisse, sed solum caput, prseterea quod nostri Camail vocant, accenseatur vulgo armaturse : probabilius videtur, hanc vocem effictam ex Cap de maille, ut fuerit Capitium ex maculis confectum. Nam Camallum fuit capitii species hamulis et maculis eontexta, quae totum caput, excepta facie, et humerorum superiorem partem operiebat, cuj usmodi passim videre est in veterum Militum nostrorum imaginibus, quae in sigillis et alibi describuntur, ut apud Edw. Bisseum in Notis ad Uptqnum pag. 32. 63. 77. Capitio isti, si quidem integrum esset, leviqr galea aptabatur. At si helmus, vel cassis spissior, caput tegeret, turn Camallum ita cassidi annectebatur, ut collum et humeros tegeret, et ab adversariorum ictibus tutaretur. [Froissartes vol. 2. cap. 66 : Et coula tout outre le Camail, qui estoit de bonnes mailles: et luy ent'ra au col.] Computum Stephani de la Fontaine Argentarii Regii 1. Jan. ann. 1349: Pour six onces de sole de diver ses couleurs a faire les las a mettre les Camaux ausdits bacinets, etc. Chronicon MS. Bertrandi Guesclini : Et voit ses Chevaliers bien armez de Camail. Alio loco : Bertrand tenoit 1'espee, qui le fer ot trenchant, Ou Camail li bouta flerement en poussant.

Proinde Camallum, nihil aliud fu.it quam ea armaturae species, quam hqdie Haussecol dicimus, quae collum tegit, prseterquam quod Camallum ex hamulis confectum esset; haussecollumvero ex solido ferro sit compactum. Neque aliter Camallum effictum conspicitur in torqui Ordinis equestris Camalli, seu Histricis dicti, a Carolo Aurelianensi et Vadensi Duce instituti, in cuj us ima parte pendet histrix, surrectis echinis horrida, virenti humo insistens, cuj us collum Camallo tegitur : histrici vero impendet Corona Ducalis, uti in Casulis et Dalmaticis, olim ab eodem Duce Caelestinis Parisiensibus donatis videre est. Ordinis vero istius meminere Monstrelletus 1. vol. pag. 60. et cap. 25. 2. vol. pag. 176. Joannes a S. Gelasio in Hist. Ludovici XII. pag. 25. Petrus Sanjulianus in Miscellaneis Hist. pag. 428. Andreas Fauynus in Theatre Honoris pag. 734. etc. Denique ab ejusmodi Camallis militaribus nomen mansit epomidi isti, quam deferunt Episcopi, quse non modo humeros, ut hodie, sed etiam olim caput tegebat: ex quo etiamnum capitium eidem annectitur. Vide Camilla. * Glossar: Lat. Gall, ex Cod. reg.7692 : Calamacus. petite coife. Cameill vero ex Ch. ann. 1309. torn. 1. Probat. Hist. Brit, col. 1222. est capitii species, hamulis et maculis contexta, quse totum caput ope_riebat, facie excepta. Unde Encamallie, ej usmodi hamulis et maculis contextus. Lit. remiss, ann. 1382. ex Reg. 121. Chartoph. reg. ch. 160 : Guy de Hotetot, dit Parquet, chevalier,... estoit arms d'un haubei'gon d'acier, un palet Encamallie sur sa teste, ses mains en ses gantelez, etc. ^f. CAMELERIA. [Camera : « Pomos argenteos V; tres minimas in altare et scrinio et duos in Cameleria quefuerunt perditi in galea. (Thesaur. Claromont, an. 980. mus. arch. dep. p. 40). »1 T CAMELINUM. Vide Camelotum. CAMELLUM. Gaufridus Vosiensis in Chronico part, 1. cap. 37. de Monachis sui temporis : Pro gandengis froccos ca-

pellatos absque cuculla, capsllos Camello et alios circumdatos pelle ad instar scapularis. pannos irregulares in lectis, esus carnium indiscrete et enormiter insectantur. Videtur esse nostrum Camail. Vide Camelaucus post lineam. Non desunt, etc. et Camilla. 1 CAMELLUS. Vide Camelus. CAMELOTUM, Pannus ex camelorum pilis confectus, cuj usmodi fuit ille, de quo ^Elianus lib. 17. de Anim. cap. 34. et Fortunatus lib. 4. de Vita S. Martini : . . . . Modo subit aspera tela, Hispida Cameli rigido quasi vellere texta.

Statuta Raimundi Comitis Tolosani et Legati PP. contra haereticos apud Catellum : Caligis de aliqua bruneta etiam vel nigra. vel etiam- stanio forti, vel Camelato, vel aliquo alio colorato panno... non utantur. * Lit. Caroli V. reg. Franc, ann. 1367 : Item quod nulla ipsarum mulierum audeat portare vestes vel caputia panni aurei, vel cirici aut Camelotorum. Lit. remiss, ann. 1404. in Reg. 158. Chartoph. reg. ch. 342 : Cinq quartiers de gris, que I'en dit au pais Camelin waidie. CAMELINUM. M. Robert, de Sorbona in serm. de Conscientia : Supertunicale rotundum cum magnis et latis tunicis de Camelino. Statuta Ord. Prsemonstrat. dist. 1. cap. 13 : Ita quod ipsse cappse grisese non sint Camelinss. [Computus reddituum Regis Francorum ann. 1202. apud D. Brussel de Usu feudorum torn. 2. pag. GLVI. ad calcem : Pro capa de Camelino furato de v. octo diebus post medium Augustumc. s... Pro roba Camelino furala de ver ad omnium Sanctorum vin. L] Fin Camelin, apud Joinvillam in S. Ludovico pag. 8. Camelin d'Amiens, in Compute _Step. de la Fontaine ann. 1351. Camelin de Cambray, in Poem. MS. de Vulpe coronato : De vert de Gand, ne de Douay, Ne de Camelin de Cambray.

[Statuta pro Opificibus panni urbis Commercii e Cod. MS. ejusdem loci: Item, Camelins marchans pignez en sain soient fait en xvi. fils que soient a trois filz sur les mains.] Vide Scalig. contra Cardanum exercit. 189. num. 14. et V. 01. Menagium in Orig. linguae Francicse et Italicse, et Oct. Ferrarium in Ciambelotto. Cambro - Britannis Camlad et Camlod, est pannus undulatus, cymatilis, qui e pilis camelinis fieri solet. * Testam. Rpstagni de Pratocomit. ann. circ. 1340. in Reg. 3. Armor, gener. part. 2. pag. x : Raubam de camelino de Malinis vel de Brucellis. Olim Monachi vestes e camelorum pilis confectas deferebant. Sulpitius de Vita S. Martini cap. 7. in descriptione Ordinis Monastici a S. Martino instituti: Plerique Camelorum setis vestiebantur, mollior ibi habitus pro crimine erat. Paulinus lib. 2. Vitse ejusdem S. Martini: Multis vestis erat setis contexta Cameli, Quse levibus stimulis vigiles contogeret artus, Excludens tenucm compuncta carne soporem, Mollia ne fluxum nutrirent otia corpus, Lasciva et tenui vestis fluctaret amictu.

Adde eumdem Paulinum in Epist. ad Severum. =:;: Aliud sonat Cameline. quoddam scilicet condimentum, quod sic describitur in Stat. ann. 1394. ex Lib. 1. ordinat. super artif. Paris. Cam. Comput. fpl. 327. r°: Quiconques s'ent.remettra de faire sausse appellee Cameline. que II la face de bonnecannelle, bon rjitwjembre, de bans

GAM cloux de girofle, de bonne graine de paradis, de bon pain et de bon vinaigre. 1. CAMELUS, in Gloss. Arabic. : FuniculuSf Cornelius. Papiae, Funis nauticus. Vulgo Cliable. [Vulg. Interpres Matthaei 19. 24 : Facilius est Camelum per foramen acus transire. quam divitem intrare in regnum c/xlorum. De rudenti, non de animali dictum volunt, ad tollendam sermonis absurditatem. Graecumxa^Xoi: Camelum animal et rudentem perinde signih'cat. Suidas -/a[jL'.Xo? pro rudente scripsitadnotandam differentiam. Hunc imitantur Recentiores Grammatici, qui YJ cum i plerumque confundunt.] T 2. CAMELUS. Acta SS. Mail torn. 7. pag. 64. in Vita SS. Voti et Felicis : Nullusprsesumeret in totum ilium terminurn intrare vel pascere, neque tentorium pecorum figere: quod si aliter fecissent, haberent inibi habitantes potestatem occidendi vaccas, pprcos, Camelos sine ulla dubitatione et sine ullo pleyto rcgali. Ne, putem hie de camelis proprie dictis agi vetat Hispania, in qua nulli sunt: crediderim ergo potius intelligendas esse capras, qua? vox satis congruit cum Gallica, Chamois, Rupicapra. ;: - Perperam pro Carnerus, ut legitur apud Moret. in Antiq. Navar. pag. 302. ab Hispan. Carnero, aries. « CAMENADIUM. Vide Caminata. 1. CAMERA, Modus agri. Tabularium Ecclesiae Gratianopolitanas sub Hugone Episcopo fol. 68 : Ego Silvio de Vireu el filii mei Siebodus, Hugo atque Guitfredus, reddimus Hugoni Episcopo Gratianopolitano... tres Cameras de vinea, quse sunt de fevo Prsepositali, in loco ultra pontem, etc. Occurrit rursum fol. 70 : Camera de vinea. Et fol. 72 : Ego Senedicta uxor Chatberti Verbigarii vendo unam Chameram terras, cum vinea, quse inprsedicta terra est plantata, etc. Ibidem : Est autem prsedicta vinea in clauso Episcopali, juxta Cameram Riperti de Valriaz, quse. Camera fuit de prsedicta terra data S. Donato, et est versus meridiem conjuncta cum vinea Episcopi. Tabularium S. Andreae Viennensis : Hoc est, Cameras 3. de vinea in villa de Arboriano, etc. Passim ibi. 2. CAMERA, Domus, cubiculum, coenaculum, conclavis, Ga\L~C7iambre. Papias : Camera a curvitate dicta, est enim volumen introrsum respiciens. Item: Camera, quia Camura, i. curva, dicitur lapidea domus. Iso Magister in Glossis : Camiron, Greece Curvum, inde Camerata domus, cujustestudo curva est: inde Camelum, animal tortuosum. [Chronicon Trivetti ad ann. 1277. Spicileg. Acher. torn. 8. pag. 639 : Joannes Papa XXI. cum sibi vitse spalium in annos plurimos extendi crederet, et hoc etiam cor am aliis assereret, subilo cu>n_ Camera _ nova, quam sibi Viterbii circapalatium construxerat, solus corruit, et inter lapides et Hgna collisus sexto die post casum Sacramantis omnibus ecclesiasticis perceptis moritur. Vita S. Pardulfi Abb. inter Acta SS. Benedict, saec. 3. part. 1. pag. 575: Et ubicumque ipse Lantarius per suum comitatum vel in sua propria loca ambulabat, ipsum semper secum ambulare faciebat, et injsiici Camera, ubi suus proprius fiebat lecfusrselhper'eminus virum Dei requiescere faciebat. Occurrit rursus hac notione in Vita B. Alcuini inter eadem Acta SS. Bened. sec. 4. part. 1. pag. 159. p::re. Gregor. Magn. lib. 10. Epist. 12 : Id est fundos, Campulos, cum conduma una, etc. * 2. CAMPOLUS. Vehiculi genus, Gall. Camion, haquet. Glossar. Lat. Gall. ann. 1352. ex Cod. reg. 4120: Campolus, Chamion. Gamion, eodem intellectu, in Lit. remiss, ann. 1455. ex Reg. 191. Chartoph. reg. ch. 121: Le suppliant chargeoit ladite terre en ung Gamion, que le filz de Pierre Pageon faisoit mener a son cheval. Vide infra Camuleus. 1 CAMPOMAIUS. Vide Campus 9. 1 CAMPONES. Charta ann. 1228. in parvo Chartulario Gemeticensi : Vendidit et concessit duos Campones ad Natale Domini annuatim. Legendum Capones. 1 CAMPORA, Vox Italica, Campus. Charta anni 1177. apud Murator. torn. 2. part. 2. col. 1012 : Donamus etiam salinam unani in Pantanello S. Nicolai... cum cocitcis, Camparis et vallone. * Terminatione Longobardica. Charta ann. 944. apud Ughell. torn. 1. Ital. sacr. col. 551. edit. ann. 1717 : Et in omnibus quantum ad ipsum beneficium, et ad ipsa Campora, et ad ipsa colonia pertinent, etc. * CAMPPANA, Campestris locus, planus, Ital. Campagna. Vide Campania 1. Tract. MS. de Re milit. et mach. bellic. cap. 116 : late locus est ab una parte fluminis isulatus, habet in se arborem et Camppanas, et est reductus praedonum et furum. Hand scio tamen annon idem sit quod Capanna, tugurium, casula. Vide in hac voce. * CAMPRESA. Charta ann. 1203. ex Tabu!. S. Andr. Avenion.: Pro boscararia duas paries duarum Campresarum, bladi quartam partem et decimam. In alia ann. 1243. ibid, loco Campresarum, lesitur Lampredarum. * CAMPRETUM. Ager vel locus, ut videtur, frugibus abundans. Chron. Patav. ad ann. 1204. apud Murator. torn. 4. Antiq. Ital. med. sevi col. 1125 : Eo tern-

GAM

CAM

67

pore fuit factum Campreti, et fuit ma- Sed legendum Caupulus. Glos^rc Isidori : xima ubertas. ita quod frumentum valuit Caupiius. navicula brevis. Caupulus, nasol. ij. et non ultra. Et ad ann. 1219. col. vis. Vide Campolus. * Glossar. Lat. Gall, ex Cod. reg. 7692 : 1129 : Eo tempore completion fuit palanef de cordes. tium magnum communis Paduse, et em- Campulus. : tum fuit Campretum a domino Ezelino - 2. CAMPULUS, Monetae species yidetur, in Lib. cens. eccl. Rom.: Abbacia S. de Romano. Vide supra Campodus. *l GAMPS. Vide Canevarius in Ca- M. Cleieddeicerh unum marabutinum et neva 1. unum Campulum singulis annis. %: 3. CAMPULUS, [Parvus campus. S, ^CAMPSA, OAMPSARIUS. Gloss. Gr. Lat.: Kafj-vrrpa, Campsa, xajj.Tctpouoio;, Camp- Greg. Ep. 10. 12. Campulos cum consarius. In MS. est -/.a^pst, y.ai//rpom>'.o;. duma una. Cf. Joan, de Jan. (L. QuicheGloss. Lat. Graac. : Area et Arcella. rat.)] xiotoTo:, t7wpo?, xajATitpx. XdcpvaS;. Hesy1. CAMPUS, Bellum, prcelium. Joannes chius : Ka^J"34! 0"'iy-Yli yXwa-croxop-ov. Alibi : Biclariensis in Chronico : Cunicmundus Aayva, y.ajJ.Tpa, y.i§WTo;. Kafx^dxr,, in Me- Rex Campo occubuit. Gregorius Turongeis ad 23. Januar. in S. Maysima. nens. lib. 5. Hist. cap. 18 : Quod si diffeGlossar. S. Benedict! cap. de Supellec- ret. Campum prsspararet ad bellum. Fortile : Capsa, Ka^-p-.a. Utai legendum tunatus lib. 9. Poem. 1 : xajATtTpa, ut in Gloss. Graeco-Lat. Est Omnibus his datus est timor illo judice Campo. igitur Campsa, idem quod capsa. Atque ex iis locis conjiccre est. quid vox [Diarium belli Hussitici apudLudewig. xap/ruTpa, seu ^dtjATta-rpa, uti interdum scri- Reliq. MSS. torn. 6. pag. 156 : Dominus bitur, nescio an mendose, sonet in vita autem Bohuslaus de Sioambergk ipsos die S. Eudocise Martyr, cap^ 8. n. 24. ubi quadam invaders volens, de Campo cum xafATrrpat saQviTo; a^pr/.r,!;, za^r^oc ypycroxXa- suis est depulsus, non sine suorum damSou, [Aotr^ou ffTypaxo; 'Ivo'.y.oO, etc. nihil nis.~\ CAMPUM OBTiNERE.nostris, Estre malaliud sunt quam arcse et capsse hisce mercimoniis referta3 : nps Caisses vulgo tre du champ de bataille. Valerius Flacdicimus. Apud Hesychium y.«^a, est cus : OrjxY), vXw Exstat Charta ann. 1150. inter Probat, torn. 1. Hist. Paris, pag. 33. quam subscribit Algrinus. * Eodem anno 1134. ex Reg. 108. Chartoph. reg. ch. 130. et sequentibus annis 1136. et 1137. regia Diplomata subsignat Stephanus Cancellarius. Vide torn. 5. Ordinat. reg. Franc, pag. 23. Sub Ludovico Juniore. Natalis, Abbas Resbacensis ann. 1139. et 1140. Cadurcus, ab ann. 1110. ad 1147. :;;: Catulcus, appellaturin Ch. ann. 1140. ex Chartul. B. M. de Josaphat. ^ Lidericus Cancellarius, in Ch. ann. 1142. Ludov. reg. ann. 6. ex Tabul. Carnot. Bartholomseus, ann. 1147. Balduinus. Hie inter Cancellarios recensetur a Duchesnio. Simon, annis 1150. 1151. 1152. et 1153. Hugo de Campo Florido, Episcopus Suession. ann. 1151. etc. Obiit ann. 1175. Sed ante obitum fuerat in offensa apud Regem, tumque vacavit Cancellaria, annis seil. 1170. et 1173. et seqq. ad annum 1177. quibus annis Petrus Notarius Cancellarii vices cgit.

:;:;

Hugo Cancellarius, in Ch. ann. 1150. ejusd. reg. ann. 14. ex Tabul. episc. Paris. 1158. ex Chartul. S. Joan. Laudun. 1168. in Chartul. S. Magi. Paris, ch. 16. 1171. in Reg. 56. Chartoph. reg. ch. 226. et 1172. ex Chartul. Cartus. Aurel. Superioribus Cancellariis adjungitur Balduinus qui cum Ludovico ad expeditionem T. S. profectus est. :;; Rogerius Cancellarius, in Ch. ann. 1154. inter Probat. torn. 2. Hist. Occit. col. 551. Hugo Puteolensis postremus fuit Ludovici Cancellarius ann. 1178. et 1179. Hoc tamen posteriori anno litterse videntur abs Rege ipsodatas,quasi vacante Cancellaria. Sub Philippo Augusto. Idem Hugo ad annum 1185. Hugo de Bethisy ann. 1186. Cancellaria vacavit ad annum 1223. Cancellarii vices agente Hugone d'Athies ann. 1201. et deinceps Fratre Guarino Hospital! S. Johannis et Episcopo Silvanectensi. ;;:= Hugo secundus Cancellarius, in Charta ann. 1180. inter Probat. ult. Hist. Trenorch. pag. 171. Sub Ludovico VIII. Idem Guarinus Cancellarius renunciatus Cancellarii dignitatem ampliavit, cum obtinuit,ut Cancellarius locum haberet inter Pares Franciae, primusque omnium nominaretur. Is etiam dicitur regia diplomata in archivum fixum ac stabile, cum antea mobile esset. conjecisse. Abdicavit ann. circiter 1227. quo secessit in monasterium. Obiit ann. 1230. Sub S. Ludovico. Idem Guarinus initio regni ; deinde vacavit Cancellaria: postmodum Philippus d'Antongny Gustos magni sigilli fuii.Vide infra lin. De vadiis Cancellariorum, etc. Johannes Allegrinus Cancellarius circiter ann. 1240. :;:= Vacavit Cancellaria ann. 1248. ex Lib. rub. Gamer. Comput. initio; et ann. 1255. ex alio ejusd. Gam. Regesto. Nicolaus Palatii Capellanus, Sigilli Gustos ann. 1249. :;: = Hujus perhonorifica habetur memoria, sub appellatione hactenus ignota gentis suae, in Necrql. MS. eccl. Carnot.: Quarto Id. Martii. obiit Nicolaus de Cams, venerabilis sacerdos et Dunensis archidiaconus hujus ecclesise, vir clarus genere, moribus clarior, necnon in utroque jure peritus existens et etiam multiplici virtuturn genere multipliciter gratiosus, honestus, providus, circumspectus, fidelis, eloquens et discretus, illustris regis Francorum Lugdovici gratiam et ainicitiam assecutus, ab ipso in capellanum et familiarern consiliarium est susceptus, et ejus fidelitatis intuitu ad custodiam sigilli regii prscelectus. in partes transmarinas cum dicto rege profectus; dum post captionem Damietx cum exercitu dicti regis in ultimiores partes /Egypti tenderet, hujus vitai temporalis diem clausit extremum in terra, in qua conversatus fuit Dominus. feliciter requiescens. /Egidius Tyri Archiep. Sigillum gerebat in Palaastina ann. 1253. Johannes de Curia d Aubergenville Episc. Ebroicensis, obiit Gancellarius ann. 1256. Radulphus Grosparmy Gustos Sigilli annis 1258. et 1260. Fuit Episc. Ebroicensis et Gardinalis. Simon Brioncnsis Gustos Sigilli post

CAN

CAN

Badulphum ad ann. 1261. quo creatus est Cardinalis : postea ad Summum Pontiflcatum evectus est et Martinus IA7". appellatus. * Philippus de Caturco Cancellarius, ex Lit. Alfonsi comit. Pictav. ann. 1269. in Reg. 11. Chartoph. reg. fol. 110. y°.: Magistro Philippo de Caturco illustrissimi et charissimi domini ac fratris sui Ludovici Dei gratia regis Franciss Cancellario, salutem et dilectionem sincerum. !; " Guiilelmus archidiaconus in ecclesia Parisiensi, vacante Cancellaria, Chartarn subscribit. jin Reg. parvo S. Germ. Prat. Matthseus Vindocinensis, Abb. S.Dionysii et Simon Claromontensis Dominus de Nesle peculiare Sigillum a S. Ludovico ann. 1270. iterum in Palaestinam proficiscente acceperunt, quo uterentur in iis, quse ad commissam sibi regni administrationem pertinebant. Sub Philippo Audace. Petrus Barbette Archiep. Rem. Cancellarius ann. 1270. et seqq. Vacavit tamen Cancellaria annis 1278.1274. et 1279. quamvis Petrus solum obierit ann. 1300. * Vacavit Cancellaria ann. 1271. ex Charta ejusd. anni in Reg. 30. Chartoph. reg. ch. 440. et ann. 1277. ex Reg. M. ch. 4. Exstat Charta ann. 1278. in Lib. 2. prdinat. super artif. Paris, fol. 129. v°. in qua hsec leguntur : P. S. P. cancellaria; quse divinanda propono. Henricus de Vezeliaco Archidiac. Bajocensis Cancellarius ann. 1279. quo tamen anno Cancellariam vacasse probatur ex quibusdam Chartis, ut jam dictum est. Petrus Challon, Decanus S. Martini Turon. Cancellarius annis 1281. 1282. et 1283. ac. f. etiam seqq. Sub Philippo Pulcro. Joannesde Vassonia Cancellarius ann. 1292. sed ann. seq. electus Tornacensis Episcopus Sigillis privatur, iisque donatur iterum. (Sigilla jam habuerat ann. 1291.) Stephanus de Suisiaco Archidiac. Brugensis Cancellarius quoque fuit ann. 1302. ad 1304. Cardinalis obiit ann. 1311. Guiilelmus de Crispeio Archidiac. Paris. Cancellarius ann. 1293. Abdicavit, annuente Rege, ann. 1296. Petrus Flotte, Miles Arvernus.ab ann. 1300. ad ann. 1302. quo interiit in prajlio Cortracensi. Petrus de Mornayo Episcop. Autissid. ad ann. 1306. quo obiit. Petrus de Bellapertica Episc. Autissiod. a mense Octobri anni 1306. ad Januarium ann. 1307. quo interiit venando. Huic successit in utraque dignitate ex Hist. MS. Episc. Autissiod. Petrus de Gressibus.. qui haud diu potitus est Cancellariatu. Guiilelmus de Nogareto Gustos Sigilli ann. 1307. Cancellarius ann. 1308. ad mensem Martium ann. 1309. JSgidius Aycelinus Archiep. Narbon. deinde Rotomag, Gustos Sigilli a 27. Februarii anni 1309. ad Aprilem. 1313. Litterse tamen iisdem annis data3 leguntur vacante Cancellaria. Petrus de La iliaco Cancellarius ab Aprili 1313. ad Decembrem 1314. quo factus est Episc. Catalaunensis. Sub Ludovico X. Stephanus de Mornayo Cancellarius ab

initio!314.ad festum SS. Trinitatis 1316. Obiit ann. 1332. : "- Prima die Januarii anno cccxiiij. post prandium fuit traditum sigillum dom. regis dom. Stephana de Mornayo, in Reg. 50. Chartoph. reg. fol. 66. v°. Sub Philippo V. Petrus de Arableyo 22. Julii 1316. ad Januarium anni seq'uentis, quo creatus est;;;; Cardinalis. Vacavit Cancellaria ann. 1317. ex Reg. 56. Chartoph. reg. ch. 85. et ex Lib. rub. Cam. Comput. Paris, fol. 444. v°. col. 1. Petrus de Capis ad 24. Januarii 1321. quo factus est Episc. Atrebat. deinde Carnutens. a c d e m u m Cardinalis. :; - Arest. parlam. Paris, ann. 1317. (1318) ex Cod. reg. 9822. 2. fol. 160. v°.: Magister Petrus de Campis (sic) thesaurarius Laudunensis et Cancellarius Frandas, etc. Joannes de Cherchemont ad obitum Philippi V. Sub Carolo IV. Petrus Roderii ad 19. Novembris 1323. quo restitutus est Johannes de Cherchemont ad obitum 25. Octob. 1328. Sub Philippo VI. Matthseus Ferrandi primo a 1. Novemb. 1328. ad 20. April. 1329. secundo a 6. Julii subsequentis ad 7. Septemb. ejusd. anni. Petrus de Marigny Archiep. Rotomag. Gustos Sigillorum intervallo, quo iis spoliatus est M. Ferrandi, et iterum a 7. Septemb. 1329. ad festum S. Martini ejusd. anni. Guiilelmus de S. Maura Canonicus S. Martini Turon. Novembrio 1329. Obiit Januario 1334. * Reg. 66. Chartoph. reg. fol. 1: Hue sunt cartes et alise. literas sigillatss in se .rico et cera viridi, a tempore quo Guiilelmus de Sancta Maura decanus Turonensis et Cancellarius, recepit sigilladom. nostri regis Francise a dom. episcopo Belvacensi apud Abbatisvillam, die Sabbati ante festum B. Martini sestivalis anno Domini 1329. Petrus Rogerius Gustos Sigillorum ad ann.... quo electus est Archiep. Senon. Summus Pontifex fuit nomine Clemens VI. Guido Baudetus, Episc. Lingon. Cancellarius 16. Martii 1334. obiit 1337. vel 1338. * Guido Baudeti Cancellarius die Veneris 3. Martii ann. 1334. ex Reg. 69. Chartoph. reg. fol. 1. Stephanus de Vissac qui haud diu Cancellarius fuit, nam Guiilelmus Flotte jam fungebatur Cancel larii offlcio ann. 1339. illudque exercuit ad annum 1347. quo abdicavit sponte. -- Lit. Phil. VI. ann. 1347. 19. Nov. ex Bibl. reg. : Comme de pieca nostre arne et feal Chancellier le sire de Revel feust entre en nostre dite chapelle pour oir messe, etc. Firminus Coquerel Episc. Toviodun. ad annum 1349. Petrus de Foresta Cardinalis. [* Lit. ann. 1352. in Reg. 82. Chartoph. reg. ch. 418. et 420. qui bus Droco et Johannes de Foresta fratres Petri de Foresta archiepiscopi Rothornagensis et Cancellarii Francise nobilitantur. Vide Menag. in Hist. Sabol. pag. 211.] ad annum 1357. quo

CAN

77

Sub Johanne Bono. Congregatis totius regni Proceribus abdicare coactus est a mense Martio 1357. ad Maium anni 1359. Hoc quidem anno restitutus est, sed Cancellarii ofh'cium deinceps parum curavit aut exercuit. Cancellario spoliato Cancellarise curam egit Fouquettus Bardeus Senator Parisiensis. yEgidius Aycelinus hoc nomine II. intervallo quo Petrus de Foresta spoliatus est, et iterum anno 1360. * Morinensisepiscopus, cum in Anglia regi Johanni adstaret, Cancellarius renuntiatus ad Cameram Coniput. Paris. 21. Sept. ann. 1357. scripsit. Die xvj. Aprilis TSQl.prsesentibus in Camera Comput. dominis episcopis Morinensi Cancellario et Carnotensi, etc. in Memor. D. ejusd. Cam. fol. 17. v°. Charta Joan. reg. mense Jul. ann. 1361. in Reg. 91. Chartoph. reg. ch. 157: Nos biens amez et feauls I'evesque nagaires de Tereuuanne et nostre Chancellier de France, et Pierre de Montagu Chancelier de nostre treschier filz le due de Berry et d'Auvergne, etc. Johannes de Dormano Episc. Bellovac. Cardinalis Cancellarii dignitate decoratus est 28. Septemb. 1361. suumque ofticium reliquis annis Johannis Regis primum. ac deinde Sub Carolo V. Exercuit ad 21. Febr. 1371. quo Cancellariatum cessit fratri suo Guillelmo. Hie Guiilelmus de Dormano tempore cessionis fratris sui, hoc est, a 21. Febr. ad. 11. Julii 1373. quo obiit. Ab hac die Johannes iterum exercuit ad obitum, qui contigit 7. Nov. 1373. Petrus d'Orgemont ad 1. Octobr. 1380. quo abdicavit. !;? Dominica xx. die Novembris ann, 1373. in Castro Luperc. dom. rex in prsesentia totius Consilii ordinavit mag. Petrum de Ordeomonte Cancellarium suum Franciss, et tune fecit juramentum soliturn, Memor. D. Cam. Comput. Paris, fol. 137. r». Sub Carolo VI. Miles vel Milo de Dormano Episc. Belvac. Abdicavit mense Julio 1383. ;;;: Die 1. Octobr. ann. 1380. ex deliberatione magni Consilii per Regentem creatus est Cancellarius, ex Memor. Cam. Comput. inter Adnotat. ad Hist. Car. VI. pag. 532. r°. Petrus de Giaco. Abdicavit ann. 1388. ;: = Exstant Lit. Caroli VI. ann. 1384. mense Maio in Reg. 124. Chartoph. reg. ch. 318. quibusPetrode Giaco Cancellario domum Hugonis Aubriot in vico de Joui, quam a Guidone de la Tremouille acquisierat, concedit; ut pote qui propriam non haberet, in qua consistere posset. Arnaldus de Corbeio ab ann. 1388. ad 1398. quo destitutus fuit. Restitutus ann. 1400. ad Novembrium 1405. quo iterum destitutus est, sen privatus sigillis, quse tertio resumsit 17. Junii 1409. Abdicavit tandem ultima August! 1412. annos natus 88. Obiit 24. Martii 1414. ;;;; Reginaldus de Corbeia appellatur, in Lit. ann. 1396. ex Reg. 152. Chartoph. reg. ch. 100. et ex Cod. reg. 6008. fol. 186. v. Hujus Cancellarii tempore quidam inserunt Iterium de Martrolio (de MartreuilJ quern volunt fuisse Custodem Sigillo-

78

CAN

rum regal him. Leviora videntur id asserentium argumenta. Nicolaus de Bosco Episc. Bajoc. Sigilla servavit ab ann. 1398. ad 1400. tempqre primae spoliationis Arnatdi de Corbeio. Johannes de Monteacuto Archiep. Senon. post alteram spoliationem ejusdem Arnaldi. Carolus de Savoisy neque inter Cancellarios neque inter Custodes Sigilli regii recensetur a PP. Labeo et Anselmo : hunc tamen Cancellarii Arnaldi vices egisse ab ann. 1409. contendit Duchesnius, nullo satis firmo, ut nobis videtur, argumento. Eustachius de Laistre a 14. Junii 1413. ad 8. Augusti subsequently: dein a 4. Junii 1418. ad 1420. quo obiit designatus Episcopus Belvacensis. '* Vacasse Cancellariam ante electionem Henrici de Maria docet nos Memor. H. Cam. Gomput. Paris, fol. 10. r°.: Dom. Henricus de Maria miles, primus in parlamento praesidens, electus, creatus et retentus Gancellarius regis. vacante nuper Cancellaria, certis modo et forma, in litteris non expressatis ;.... per Litteras datas die viij. Aug. 1413. Henricus le Corgne dictus de Marie 8. Augusti 1413. Trucidatus fuit 12. Junii 1418. Joannes le Clerc 16. Novembris 1420. ad 6. Februarii 1424. qua die abdicavit. Sub Carolo VII. Ludoyicus Luxemburg. Episcop. Tervanensis litteris Henrici VI. Eegis Angliae, qui se quoque Regem Franciae dictitabat, renunciatus est Cancellarius Parisiis 7. Februarii 1424. Cancellariam exercuit ad ann. 1435. Fuit Archiep. Rotomag. et Cardinalis. Obiit ann. 1443. Thomas Hoo, Eques Anglus beneflcio Regis Anglise Cancellarii dignitate potitus est ab ann. 1435. ad 1449. Alii hisce turbarum temporibus veri Cancellarii fuere nostrprum Regum auctoritate promoti, nimirum Robertus le Macon ann. 1418. Eod. anno destitutes et anno sequent! restitutus, exercuit ad ann. 1421. Martinus Gouges de Charpaignes, Episcop. Carnutensis primum, dein Claromontensis, ab ann. 1421. ad 6. April. 1425. et iterum a 6. August! anni ejusd. ad 8. Nov. 1428. quo secundo spoliatus fuit. Renaldus de Chartres, Archiep. Rem. et Cardinalis a 28. Martii 1424. ad 6. Augusti ann. insequentis. dein ab 8. Novembr. 1428. ad 4. April. 1445. Guillelmus Juvenal des Ursins Archiepise. Rem. a 6. Junii 1445. ad ann. 1461. quo abdicare coactus est. :: " Johannes Jotivenel dicitur in Homag. Francisci ducis Brit. ann. 1445. ex Bibl. reg. et in Memor. K. Cam. Comput. Paris. fol. 25. Sub Ludovico XI. Petrus de Morvillier ann. 1461. ad ann. 1465. quo Cancellariatum resumsit 9. Novemb. Guillelmus Juvenal ad obitum, qui contigit 23. Junii 1472. Petrus d'Oriolle spoliatus est ann. 1483. Quinque postremis annis hujus Cancellarii Adamus Fumeus Sigillorum Gustos fuit ex Duchesnio, quern consule. Sub Carolo VIII. Guillelmus de Rupeforti ab ann. 1483. ad 12. Augusti 1492. [;-: quo obiit 15. Ja-

CAN nuarii.] Aliquot, mensibus ante obitum \ Ludovici XI. renuntiatus fuerat Cancellarius Adamus Fumeus, de quo jam supra, ab obitu Guillelmi de Rupeforti ad annum 1491. Robertus Briconnet Archiep. Rem. cui Sigilla jam credita fuerant ann. 1491. Cancellarius fuit a 30. Augusti 1495. ad 3. Junii 1497. quo migravit ex hac vita. Guido de Rupeforti ad obitum Caroli VII. et Sub Ludovico XII. ad annum 1507. Joannes de Gannay ad annum 1512. Stephanus Poncher Episc. Aurelianensis Sigillorum Gustos ab ann. 1512. ad 1515. Sub Francisco I. Antonius de Prato Archiep. Senon. Cardinalis et Cancellarius ab initio regni ad ann. 1535. quo obiit. Antonius de Burgo ab ann. 1535. ad obitum, qui contigit ann. 1538. Matthseus de Longuejoue Episc. Suession. Gustos Sigilli ann. 1538. ante Cancellariatum G. Poyet, et iterum ann. 1544. post spoliationem Francisci Errault. Guillelmus Poyet Cancellarius ann. 1538. in carcerem ob iniquas exactiones conjectus est ann. 1541. mulctaque imposita Cancellariatu depulsus ann. 1542. Franciscus de Montholon Gustos Sigillorum a Spoliatione G. Poyet ad 10. Junii 1543. quo ex hoc sseculo migravit. Franciscus Errault Sigillorum Gustos ab qbitu decessoris ad ann. 1544. quo spoliatus est hac dignitate. Franciscus Olivier Cancellarius a 18. April. 1545. ad obitum, qui contigit ann. 1560. Sub Henrico II. Franciscus Olivier, de quo jam dictum est. Johannes Bertrand Archiep. Senon. et Cardinalis, in cujus gratiam ann.1551. instituta est dignitas Custodis Sigillorum, qua3 ad hoc usque tempus non fuerat a Cancellariatu distincta ; licet exercitium fuissetaliquando separatum, ut ex nostra serie satis patet. Recens creatam dignitatem servavit ad annum 1559. quo Sub Francisco II. Franciscus Olivier restitutus est in integrum et Sigillis regiis iterum donatus. Sub Carolo IX. Michael de 1'Hopital Cancellarius et Gustos Sigillorum 30. Junii 1560. ad ann. 1568. quo postulanti Regi Sigilla reddidit, reservatis sibi Cancellarii honoribus ad obitum, qui contigit ann. 1573. Johannes de Morvillier Episc. Aurelian. Gustos Sigillorum ann. 1568. ad 1571. cujus initio abdicavit, Rege vix annuente. Renatus de Birague Italus, Gustos Sigillorum primo , deinde Cancellarius post obitum M. de 1'Hopital ad annum 1578. Creatus fuerat Cardinalis ann. 1572. Sub Henrico III. Philippus Hurault Sigillorum Gustos et ann. 1583. post mortem R. de Birague Cancellarius. Sigillis privatus est Augusto mense anni 1588. Franciscus de Montholon Custos Sigillorum ab ann. 1588. ad 1. Augusti anni 1589. a qua die

CAN Carolus Borbonius Cardinalis de Vendome dictus, ut pote Praeses Consiliorum regiorum Sigilla retinuit ad mensem Decembrium ejusdem anni. Sub Henrico IV. Cardinalis Borbonius ad Decembrium anni 1589. ut mox dictum est, turn rex. ipse sigilla tenuit ad Augustum anni 1590. quo Philippus Hurault in integruni restitutus est ad annum 1599. quo obiit. Pomponius de Bellievre Cancellarius 2. Aug. 1599. ad 9. Septemb. 1607. Ipso consentiente, novum de quo jam supra sub Henrico II. creatum est Officium Custodis Sigillorum: quo Nicolaus Brulart de Sillery donatus fuit mense Decemb. 1605. Post obitum Pomponii auctus Cancellariatu ad annum 1616. quo Sub Lodovico XIII. redditis Sigillis ab Aula recessit. Revqcatus haud multo post regiis Consiliis prsesedit ad 23. Januarii 1623. sine Sigillis, et iterum cum Sigillis ab hoc mense ad eumd. anni sequentis, quo Aula denuo relicta, secessit in prsedium de Sillery in Campania, ubi mortuus est 1. Octob. 1624. Guillelmus du Vair Custos Sigillorum a mense Maio 1616. ad Novembrem ejusd. anni ; deinde a 25. April. 1617. ad 3. Aug. 1621. quo obiit. Claudius Mangot Gustos Sigillorum a 25. Novemb. 1616. ad 24. April. 1617. Carolus d'Albert Dux de Luynes, ut Prseses Consiliorum Sigilla tenuit post mortem G. du Vair ad 15. Decemb. 1621. quo obiit. Medericus de Vic d'Ermenonville Custos Sigillorum a 24. Decemb. ad obitum, qui contigit 2. Septemb. 1622. Ludovicus le Fevre de Caumartin Custos Sigillorum a 23. Septemb. 1622. ad 21. Januarii 1623. quo obiit. Stephanus d'Aligre Custos Sigillorum Januario 1624. Cancellarius post obitum N. Brulart. Spoliatus est Sigillis 1. Junii 1626. quo iisdem donatus est Michael de Marillac ad 12. Novemb. 1630. Carolus de 1'Aubespine Marchio de Oastro-Novo bis habuit Sigilla, primum a 14. Novemb. 1630. ad 25. Febr. 1633. Iterum a 2. Martii 1650. ad 5. April. 1651. Petrus Seguier Custos Sigillorum ult. Febr. 1633. Cancellarius 19. Decemb. 1635. Sigillis privatus est 1. Martii 1650. Iterum donatus 14. April. 1651. ac denuo spoliatus 7. Septemb. insequentis. Tertiq donatus 4. Januarii 1656. ad obitum, qui contigit 24. Januar. 1672. Sub Ludovico XIV. Matthaeus Mole Praeses Senatus Paris, bis Sigilla tenuit. Primum a 3. April. 1651. ad 13. ejusd. mensis. Iterum a 9. Septemb. 1651. ad 1. Januarii 1656. quo obiit. Stephanus d'Aligre II. hoc nomine Custos Sigillorum mense Aprili 1672. Cancellarius Januario 1674. ad obitum, qui contigit 25. Octob. 1677. Rex ipse post mortem P. Seguier aliquandiu Sigilla penes se habuit. Michael le Tellier post obitum S. d'Aligre ad 30. Octob. quo ex hac vita migravit aetat. 85. Ludovicus Boucherat a 1. Novemb. 1685. ad 2. Septemb. 1699. quo obiit aetat. 84. Ludovicus Phelypeaux de Pontchartrain a 5. Septemb. 1699. ad 2. Julii 1714.

CAN

CAN

quo abdicans confugit in otii portum, ut uni necessario tutius vacaret. Obiit 22. Decembris ann. 1727. Daniel Franciscus Vpisin a mense Julio 1714. ad. 2. Februarii 1717. quo obiit. Sub Ludovico XV. Henricus Franciscus Daguesseau [* a 2. Febr. 1717. ad 28. Nov. 1750. quo abdicavit et sigilla reddidit, quae ipsi ademta mense Januario ann. 1718. et reddita ann. 1720. rursum ablata ann. 1722. iterum restituta fuerant 20. Febr. 1737. Obiit 9. Febr. 1751.] Marcus Renatus le Voyer d'Argenson Sigillis regiis donatus est sub flnem Januarii ann. 1718. ad. 8. Junii 1720. quo restituta sunt H. F. Daguesseau Cancellario. Josephus Jphan. Bapt. d'Armenonville Gustos Sigillorum renunciatus est 28. Februarii ann. 1722. ad 10. Sept. 1727. Obiit. 27. Nov. 1728. Germanus Ludovicus Chauvelin, Gustos Sigillorum 17. Septembris ann. 1727. ad... :;:: Christianus-Guillelmus Lamoignon de Blancmesnil Cancellarii dignitate donatus fidei sacramentum praestitit 10. die Dec. ann. 1750. * Joan.-Bapt. de Machault regni ex ministris unus reique aerariae primum Praepositus generalis, dehinc rei maritimae Praefectus, Gustos regiorum Sigillorum renunciatus, itidem 10. Dec. ann. 1750. sacramentum fidei dixit. Cui ademta fuere sigilla 1. Febr. ann. 1757. :;: = Ab hac die Rex ipse sigilla tenuit ad 14. Octobris 1761. qua ipsis donatus est:;:: sacramentumque solitum praestitit. Nicolaus Renatus Berryer, rei maritimae antea Prsepositus. Obiit 15. Aug. ann. 1762. : ~- Paulus-Spiritus Feydeau de Brou huic suffectus fldem praestitit 1. Octobris sequentis. " Renatus-Carolus de Maupepu primus parlamenti Expresses sigillis tituloque Vicecancellarii donatus est et sacramentum fecit 9. Oct. ann. 1763. Cancellariorum Angliae seriem contexuit Spelmannus in Glossario. De vadiis Cancellariorum sub tertia Regum stirpe haec habentur in 1. Regesto Memorial. Cameras Comput. Paris, fol. 151. : Nous avons trouve une cedule, qui estoit escrite de la main feu Maistre Saince de la, Charmoye, par laquelle il pria feu Maistre P. de Conde a son vivant puis qu'il fu entre en religion, que il li rescrisist, ou signifiast, quiex gages avoit accoustume a prendre celuy, qui porte le grant Seau du Roy. Et ledit Frere li recrisist de sa main propre en ladite cedule, que du temps Mons. S. Lays Maistre Philippes d'Antongny portoit son grand Seau, et prenoit pour soy et ses ctievaux et vallez a cheval 7. s. Par. par jour, pour avaine et pour toutes autres choses, et excepte son clerc et son vallet, qui le servoit en sa chambre, qui menjoient a court, et estoient doublez leurs gages es 4. festes annuex en Van, et quant li Roy prenoit gistes. Item il avoit ses mantiax, si comme les autres clercs du Roy, et livree de Chandoille tant, comme il en convenoit pour sa Chambre et pour les Notaires a escrire; et quand li Rois voloit, il li donnoit palefroy pour soy, et cheval pour son clerc, el sommier pour le Registre ; et dit que depuis le temps Mons. S. Loys ceuxqui out porte le Seau du Roy se sont en ce cas portez en moult de manieres, si comme il ont voulu, et I'en leur a souffert. Item il dit en ladite Cedule, que des let-

tres qui doivent 60. sols de Seau, le saeleur prenoit dix sols pour soy, et sa porcion de la comune Chancellerie, si comme les autres clercs du Roy. Et quant il estoit en Abbeyes, ou en lieu ou il ne dependoit riens pour c/ievaus, ce luy estoit rabatu de ses gages. His addere lubet quae habentur in Reg. Noster fol. 416: Li Chanceliers souloit prendre a Court 7. s. 6. den. par jour, et livroison de Court, et a, Paris en Parlement 20. s. par jour, avec les droiz de la Chancellerie; et il prent orendroit pour tout 2000. II. Par. de gages par an, et un des Notaires souloit rendre les Lettres a VAudience sens autres gages : et cil qui orendroit les rent, prent 200. II. Par. de gages par an, sens cinq sols Tour, de gages par jour, qu'il prent pour la Cartalerie de Monlolif en Carcassonnois, qu'il fait deservir par autruy. Et sort memoire, de savoir, qui recoit I'ernolument du Registre des Lettres de la Chancellerie. qui doit valoir au Roy grant chose. SUP Simili modo Salaria Cancellarii Dalphinatus indicat Humbertus II. Ordinatione anni 1340. ubi de variis officiis Domus Dalphinalis, ex Hist. Dalphin. torn. 2. pag. 397 : Item_, inquit, pro sigillatione literarum justitise et gratise, et aliis ad officium Cancellarii pertinentibus, unum Cancellarium ordinamus ad salarium ducentorum florenorum per annum, computatis inter eos viginti florenis auri pro salario unius notarii, quinque florenis pro salario unius scutiferi, tribus florenis pro salario unius sommelerii, duobus florenis pro duobus valletis peditibusper annum. Item, habeat unum equum pro se, unum equum pro notario, alium equum pro scutifero. et alium pro sommelerio, et percipiat die qualibet pro gagiis cujuslibet ipsorum equorum unum grossum. Subsequitur accurata variorum Gancellarii munium descriptio, quam Lector, si opus est , potest ibidem consulere. 1 Cancellaris, pro Cancellariusf in Diplom. Henrici IV. Imper. ann. 1073. apud Ludewig. Reliq. MSS. torn. 2. pag. 178 : Signum D. Henrici IV. Regis illustrissimi et invictissimi. et Adelgero Cancellaris, vice Sigfridi Archicancellaris. Cancellariorum munus etiam Ecclesiasticum fuit, ut ex Anastasio colligitur in Vita S. Joannis Eleemosynar. cap. 1. num. 6. cap. 2. num. 7. cap. 8. num. 46. in VI. Synodo Act. 8. et 9. fit mentio Stephani et Dionysii Diaconorum et Gancellariorum. Cancellarii Ecclesiae Rpmanae quanta fuerit in Romana Curia auctoritas, docet S. Bernardus Epist. 313 : Siquidem cum nullum ferme fiat in orbe bonum, quod per manus quodammodo Romani Cancellarii transire non habeat, ut vix vel bonum judicetur, quod ejus prius non fuerit examinatum judicio, moderatum consilio, studio roboratum, et confirmatum adjutorio, etc. * Prima, quas occurrit Auctoribus novi Tract, de re diplqm. torn. 5. pag. 193. hujus officii dignitatisque mentio, legitur in Bulla Formosi PP. ann. 896. [w Vide Marinium in Pap. Dipl. pag. 213. not. 9.] Vicecancellarius Ecclesiae Romanae. Vide Ribliothecarius , et Waddingum ann. 1303. n. 6. 7. CANCELL.VRIUS, in Ecclesiis Cathedralibus, dignitas, cujus munus sic describitur in Statutis Leichefeldensis Ecclesiae in Monastico Anglic, torn. 3. pag. 24 : Officium Cancellarii est, sive residens sive non extilerit, lectiones legendas in Ec-

CAN

79

clesiaper se,velpersuum Vicariumauscultare, male legentes emendare, scholas conferre, sigilla ad causas et negotia conferre, literas Capitulifacere etconsignare, libros servare, quotiescumque voluerit prsedicationes in Ecclesia vel extra Ecclesiam prsedicare, et cui voluerit prsedicationis officium assignare, etc. Adde Statuta Ecclesiae Londinensis, ibidem pag. 339. [Minor fuit Cancellarii dignitas in Hispania^ uti constat ex Concilio Mexicano anni 1585. | xvn. ubi base leguntur : Officium insuper (creamus) Cancellarii sive notarii ecclesise et Capiluli. qui quoscumque contractus inter Ecclesiam, Episcopum et Capitulum et quoscumque alias, in protocollo et notis suis recipere, actus capitulares scribere, donationes, possessiones, census, feudos, precaria, per eosdem Episcopum et Capitulum et Ecclesiam, vel eisdem facias, vel in posterum faciendas, annotet et scribat, et instrumenta custodial; partes reddituum beneficiatis distribuat.] 1 CAXGELLARII MONASTERIORUM etiam memorantur in Annalibus Benedict, torn. 2. pag. 627. Spicil. Acheriano torn. 6. pag. 511. et Chronico Mellic. pag. 804. col. 2. ubi Cancellarius Patrum appellatur : Per Patres Congregationis idoneus aliquis, fidus, integer ac peritus ex Congregatione eligatur, ac Cancellarius Patrum vocetur , habeatque curam registrandi acta, instrument a... necnon scribendi ac respondendi quibus opus fuerit. =:;; CAKCKLLARIUS abbatis S. Dionysii eadem, qua regius, utebatur formula. Charta Suger. abb. ann. 1125. in Chartul. S. Dion. pag. 151. col. 1 : Ego Gregorius domni Suggerii abbatis Cancellarius relegi et subscripsi. ::s CANGELLARII in toto cpmitatu Sedunensi appellantur Notarii in Charta ann. 1365. inter Instr. torn. 12. Gall. Christ, col. 435 : Ab antique fuerint et sint (episcopi Sedunenses) in usu et pacifica possessione ponendi, instituendi at ordinandi Cancellarios, qui per totam civitatem et dioecesim. Sedunensem facultatem,pote8tatem et authoritatem habeant dictandi, conficiendi quoslibet contractus perpetuos seu temporales super emtionibus, venditionibus, localionibus, donationibus, etc. Infra Notarii dicuntur. CANCELLARII AGADEMIARUM dicti, qui iis quodammodo praesunt, penes quos totius rei literariae regimen, ac moderatio est,. qui, si res postulat, in societatem professionis suae idoneos Magistros advocant, castigant.. si quid in doctore collega sit dignum poena aut reprehensione, et meliores subrogant, cathedrisque prseficiunt, Baccalaureos ad Doctoralem apicem promovent. novas leges condunt, veteres abrogant, scholarum disciplinam reformant, etc. Quae quidem dignitas semper alicui illustri personae a Pontificibus demandata est, interdum ipsis Episcopis. Vide Gretzerum lib. 1. Observat. ad Philippum Eystetensem cap. 21. Hemeraeum de Acadein. Parisiensi cap. 7. et seqq. Cruceum in Episcopis Cadurcens. num. 227. 228. 229. etc. Stephanum Paschasium in Disquisit. Francicis lib. 9. cap. 21. [!"-;:: Savin. Histor. Jur. Roman, med. temp. part. 3. cap. 21. | 83. Andream Mendo cle Jure Academico lib. 1. art. 168. sqq.] etc. CAXGELLARIUS GOMMUXLE, Cui suberat Scriptor, in Charta Communia? Meldensis ann. 1179. idem qui hodie le Greffier de la Ville. * Correct, stat. Cadubr. cap. 8 : Et si quid per dom. vicarium, aut dominos

80

CAN

CAN

sindicos proponendum fuerit in dicto Locum vide in Ancellatus, alium in consilio, prius scribatur proposita per Apoplacius.] Cancellarium in libra Cancellarise. Oc1 CANCELLULUS, Junior ostiarius. currit praeterea in Stat. crimin. Saonae Epistola Martini Papae apud Baron, ad cap. 39. pag. 81. et in Stat. crimiu. Ri- annum 650 : Eadem node... tulerunt me per, cap. 6. fol 6. de palatio... et nonnisi cum sex puerulis ;:s CANCELLAUIUS Nundinarum Cam- et uno Cancellulo duxerunt nos ex urbe. panise, qui et earumdem Gustos nuncu- Vide Cancellarius 1. notione. pabantur.ex militarietnobilium ordine, 1. CANCELLUS. Papias : Cancelli. ligna ut plurimum, electus, mercatorum, qui in traversum facta. vel de ferro ad has nundinas coniluebant lites et subtilia in modum retis. nunc vero et de lapidibus controversias dirimebat. Memor. C. Cam. Comput. Paris, fol. 74. r°. : Dominus fiunt. Auctor Mamotrecti ad 4. Reg. cap. Johannes de Vitriaco Cancellarius nun- 1 : Cancellus, fenestra reticulata, ad padinarum Campanite institutus per lit- latii, et parvum foramen parieti : intersteras regis datas apud Moncellum xxvij. titium inter propugnacula : dicitur etiam Martii 1349. Memor. F. ejusd. Cam. fol. paries, qui claudit chorum. Adde Ugutio19. v° : Magister Symon de Bourmont... nem. KtyxXiSs? gfj/rcpoerSsv TWV Ouptov torainstitulus custos et Cancellprius nundi- [jivou, apud Scholiastem Aristophanis. narum Trecensium per litteras regis da- Lexicon w Graec. MS. Reg. Cod. 2062 : KtyiuXa, YJTI? lar\ xayx£>,o6ups?. Aliud : Aixtas xv. Oct. 1395. Vide in Custos 4. xayxsXw^vi, itoXuuXo'x.o?. VideEuseb. SUBCANCELLARIUS, in Subscriptione TUWTIQ, lib. 10. Histor. Eccl. cap. 4. Papias: Ca,nChartae Lotharii Imp. apudUghell. torn. cellus, Cantorum excellens locus, inde 2. pag. 251 : Dra:.ius Subcancellarius Cancellarius. atque Notarius ad vicem Egilmani recoCANCELLI FORENSES, in Collat. Cargnovi et subscripsi. 1 CANCELLARIUS INFERIOR, in Gestis thag. Leap. 70. qui Cancelli Fori, Tullio in Orat. pro Sextio, et 3. in Verrem, lib. Trevir. Archiepiscoporum, apud Mar1. de Orat. unde Cancellarii. qui nos ten, torn. 4. Collect. Ampliss. col. 395. CANCELLARIA , apud Anglos dicitur servabant, uti supra indicatum. Intro, summum Anglias tribunal, si univer- Cancellorum septa, de foro dixit Amsalem ilium Conventum excipias, quern mianus lib. 30. Ita xtyxXiSa, et xayxsXov Parlamentum dicunt: in quo Cancella- TOO St7.a super altitudinem muri erecta, etc. Canchel, eadem acceptione, in Charta ann. 1378. ex Reg. A. actor, capital, eccl. Camerac. fol. 183 : Jou Thumas de Mainsnieres chevaliers, sires de Cantaing,... promech... que ledit Canchel (de 1'eglise de Cantaing) et tons les edifices d'icelui je feray... re'edifier et remettre sus entierement d'otel et ossi souf/isant matere et edifice et aussi boin estat, comme il estoit paravant. [** Vide Schmeller. ad Ruod lieb. pag. 230. voce Cancelli, qui Podium esse scribit; Monach. Sangall. lib. 1. cap. 30 : Ut ipse per Cancellos solarii sui cuncta posset videre. Conf. Glossar. med. Graecit. voc. Kayx£).et supra Canepa 2. CANEPINA, Ager, ubi canepa seu crimin. Saonae cap. 42. pag. 92 : Quicannabiscrescit,Gall. Cheneviere. Charta cumque damnum inlulerit in pratis. Caann. 1233. apud eumd. Murator. torn. 1. netis, nemoribus, et aliis similibus terris Antiq. Ital. med. seyi col. 686 : Tarn in campestribus et silvestribus, etc. Aliud turribus, domibus, vineis, arboribus, et in vero sonat Canet, scamnum scilicet, in fructibus terrarum, hortorum et Canepi- Lit. remiss, ann. 1392. ex Reg. 143. Chartoph. reg. ch. 126 : Hz trouverent en narum, etc. Vide supra Canabana. | CANEPINUS, pro Canabinus. Acta SS.ladite ville de Mgnicourt en la place un Julii torn. 4. pag. 666. C. in Actis S. Pe- nomme Warin seant sur un Canet, avec tri Confessoris : Et despectissimo indue- lui pluseurs personnes. balur vestimento, de panno siquidem CaCANEVA. Vide Canava 1. et Feudum de nepino, grossissimo. asperrimo atque Caneva. durissimo. Vide Canava 2. ^ CANEyAGIUM».CANEArAiiiA, etc. Vide Canava 2. ^ CANEPIS, Vide Canavis. [FR.] :;: = CANEVALE, Ager, ubi cannabis cres]1. CANERE, Privatira recitare. Mabill. Liturg. Gall. pag. 416. ex Concilio Nan- cit, nostris Cheneviere. Stat. Vercell. lib. netensi cap. 19: Pensum servitutis suee. 5. pag. 121. r°. : Quicumque intraverit Canendo Primam, Tertiam, Sextam, No- hortum, vineam, plantatum, altinetum, namque persolvat. Ibidem infra ex Remi- brolium clausum, vel Canevale alterius, gio Autissiodorensi Monacho : Venit etc. Canibote Normannis, idem quod consuetudo in Ecclesia, ut tacite obsecra- Chenevote, Calamus Camiabinus. Vide tio atque consecratio a Sacerdote Cante- supra Canabale. tur, ne verba tarn sacra vilescerent. Vide «[ CANEVARIUS. Vide Canava 1. Can/are 2. et Decantare 1. CANEVERILLA. Tabularium S.Remigii j 2. CANERE, dicitur de litteris quip- Remensis : Uno quoque anno solvunt sal piam continentibuset indicantibus qua- ad minorem tnodiuin quartam partem, et liter etiamnum dicimus : Que chante ce donant decimam de omni conlaboratu, livre, Quid canit, hoc est, quid complec- prseter Caneverill, et prat. Vox, ut videtitur hie liber ? Commentatio Foulcherii tur, ex Cannabina, seu Gallico CheneCanonici Lemovic. inter Fragm. Hist. viere, formata. Stephanotii torn. 2 : Anno 1519. die sab1 CANEUM. Vide Canetum. bali 21. Octob. Offlciarii regii cum nuntiis * CANEVRIA, ut Canevale. Vide supra venerunt, alias litteras regias deferentes, Canaveria. quibus Canebatur, quod non tenueramus f CANFALO, Vexillum, Gall. Gonfalon computum mittendi privilegium eligendi, seu Gonfanon. Acta SS. Mali torn. 5. pag. ex quo idem Rex male contentabatur. 217. de S. Lucifero : Dictis Regibus in [« Thegan. Vit. Ludov. Pii cap. 28 : perpetuum dedit, commendavit et comEtih, qui erat timidus super omnes ho- municavit vexillum seu Canfalonem Ecmines. Sic enirn Cecinerunt ei domestici clesiss Romanfe. Vide Guntfano. sui, ut aliquando pedem foris sepeponere 1 CANFALONERIUS, Vexillifer, Gall. ausus non fuisset.] Gonfalonnier seu Gonfanonier. De eod. :: - CANERIA, CAXERIUM , Cannetum, S. Lucifero ibid.: Qui tune temporis... in arundinetum, Ital. Canneto. Charta Boe- presenti Sardinise regno, nomine et ex mundi princ. Antioch. ann. 1170. torn. parte Regies majestalis esset Canfalo3. Cod. Ital. diplom. col. 1475: Exten- nerius. ditur (terra) per littus maris usque ad C A N F A R A . Leges Athelstani Regis quamdarn Caneriam et murumantiquum. Angl. cap. 19. apud Bromptonum : Si Stat. Avellse ann. 1496. cap. 52. ex Cod. inculpatio sit, et se purgare velit, eat ad reg. 4624 : Quse ceperit, sciderit vel expor- ferrum calidum, et adlegiet manum ad taverit alienas canas seu arundines in et Canfaram, quod non falsum fecit. Ubi de alieno Canerio, solvat pro qualibet Canfaram, pro candens interpretatur cana denarios vj. Eadem notione dictum Somnerus. * CANFORA, vox Italica, Camphora, videtur Caneyne, in Lit. remiss, ann. 1402. ex Reg. 157. Chartoph. reg. ch. Gall. Camphre. Tract. MS. de Re milit. 187 : II chei d terre en une grant Caneyne et mach. bellic. cap. 12 : Canfora mixta et buisson. Vide infra Canil et Canneria. cum pulvere. etc. * CANGAVIS inter vestes recensetur, in CANESIUS. Vide Caganus. * CANESTELLA, CAXESTELLUS, Ital. Charta ann. 855. et Append, ad Marcam Canestrello, Cistella, Chenevas, apud Hispan. col. 788 : Cangaves duas lanias Joan, de Saintre pag. mihi 139. Charta et una siricia, etc. Vide Canifellus. ann. 1381. ex Tabul. Massil. Quselibet 1. CANGIUM, Pannus forte unius quiCanestella de polpris vel sepias, solvat dem coloris ; sed alio minus intensiore xij. den. Comput. ann. 1262. inter Pro- intermixtus, ita ut pro diverso aspectu Taffetas bat, torn. 2. Hist. Nem. pag. 246. col. 2 : subinde mutetur, quomodp Item solvi pro uno cabassio, duobus Ca- changeant dicimus. Necrplogium Ecclenestellis. et pro una magna amphora, etc. siaa Parisiensis 17.Kl. Julii: Dedit... duas Vide infra Canicellus. cappas de Cangio viridi. Vide Canetum. * CANESTRA, vox Italica, Canistrum, 1 2. CANGIUM, Cambium, permutatio. Gall. Panier. Stat. A^ercell. lib. 3. pag. Gall. Change, Echange. Charta ann. 1176. 81. r°. : Nemini ipsorum tenentium per se torn. 3. npvge Gall. Christ. Instrum. col. vel per aliutn liceat portare... corbellas 120: Dedi fratribus ibidem Deo servienvel Canestras uvarum, absque voluntate tibus pro Cangio terns, in prato Folquini, domini. quam vivarium meum et exclusa occu* CANESTRUS [Ut CANESTRA : « Parati pat. etc. fuerunt ibidem per sacristam duo CaT'CANIBIUM. Charta Richardi Nornestri longi magnis linteaminibus coo- manniao Ducis et Roberti fratris ejus ex perti. (Diar. Burchard. ed. Thuasne, II, Tabulario Montis S.Michaelis: Danulfo 106. an. 1494). »] Abbali et Monachis de S. Michaele com| CANETA. Vide in Canna 4. munitatem et Canibium dedit, et nunCANETUM, Inter nigrum. nitidumque dinas duas et pedayium, aliter pediaticolorem, PapicE. [Idem MS. Bituric. Ca- cum. Forte legendum Cambium, hoc est, neum, etc.] Codex MS._Navarra3i_Collegii mensa nummularia, cujus instituendse

CAN ad utilitatem mercatorum ad nundinas confluentium hie potestas traditur. 1 CANIBIUS Panis. Vide in voce Panis. 4 CANIBUCA, apud Rymer. torn. 6. pag. 417. col. 1 :.Et jam dictamarte (sagittandi) quasi totaliter dimissa, idem populus ad jactus lapidum, lignorum, ferri : et quidam ad pilam manualem, pedivam et bucularem, et ad Canibucam et gallorum pugnam ; quidam etiam ad allos ludps inhonestos, etc. Eadem repetuntur et iisdem verbis col. seq. necnon etiam pag. 468. ejusdem tomi. Ferme crediderim pro Canibuca legendum Cambuca. Perfacile caligant oculi lectoris, ubi tantulum est discrimen. Rarius est in instruments tantisper antiquis punctum literae i superpositum. Deinde omnibus notus est fudus cambucse seu baculiincurvati.vel lusorii mallei, quo globulus ligneus protruditur. « CANICARIUM. Charta ann. 1341. inter Probat. torn. 4. Hist. Occit. col. 189 : Paratur hie maxima caristia, propterea quia gentes illarum senescalliarum, quse ad Montempessulanum consueverant partare blada, farinas, et alia victualia, propter sal quod de ista senescallia sumebant, et ad paries suas reportabant amodo non portabunt, propter defectum salis prsedicti. seu Canicarii quse patitur de eodem. An pro Concambii 9 ibi enim de mercium permutatione sermo est. * CANICELLTJS, Canistrum parvum, cistella. Caeremon. Rom. MS. fol. 20. v°. : Primus orator offert cereum suum et Canicellum deauratum cum duabus turribus (1. turturibus)... et secundus orator cereum suum et Canicellum argentatum cum duabus columbis albis, . . . et tertius orator suum cereum et Canicellum diversorum colorum cum variis aviculis. Vide supra Canestella. CANICLINUS, Dignitas Palatina in Aula CP. qua qui insignitus erat, 6 lut xavixXsto-j dicitur Scriptoribus Byzantinis. Sic autem appellatus, uti censet Alemannus, quia penes eum esset vas, in quo asservabatur sacrum Encaustum, quo Imperatores diplomata vel epistolas subscribebant, Caniculus appellatum, quod caniculi formam, efflgiemque prse se ferret. At Salmasius ad Solinum Caniculum a xavoOv deducit, voce, quse in Glossis rpugXov et [AayJ? vertitur, unde Canistrum dictum. Ab Alemanni sententia non omnino abludit Anastasius in Notis ad VIII. Synodum, dum ait, illius curse demandatum fuisse atramentum, seu potius rubramentum. ex quo Imperatores literas phoeniceas exararent subscribendo. Erat autem vas illud aureum, gemmis lapillisque distmctum, So^Etov Ipv9po8avou ScaX(6a vpycreov , uti describitur a Niceta in Man. lib. 3. num. 4. id est, Calamarium aureum margantis et pretiosissimis qemmis verbis utar Petri Diaconi lib.^ 4. f Chr. Casm. cap. 13. X pu n ducit, quem Laitihunt dicunt, furaTurba loci, majora secat spalia extera gyro. omnino legendum videtur de chacia. verit, etc. Vide Canis Ductor, et SeguVide Caciare. CANES FRANCI, Venatici, Gallis Chiens sius. :;;: CANIS, qui Gallice Cullot dicitur, in Francs. Jura et Consuetudines Ducatus CANIS LEPORARIUS, LEPORALIS : Ex Lit. remiss, ann. 1474. ex Reg. 195. Char- Normannise cap. 17. de Verisco : Et illo Canum genere, qui lepores assequuntoph. reg. ch. 1126 : Nostre ame Richard adhuc Dux Normannix sibi retinet decu- tur velocitate pedum, ut est apud Roduldes Costes, escuier, bourgeois et citoyen de rios. Francos Canes, et francas aves, ebur, phum Tortarium lib. 5. Miraculorum Lion,... ayant pres de lui ung sien Chien rolianlum, lapides pretiosos. Ubi Gallica sancti Benedict! n. 2. Lex Salica tit. 6. editio : Et les destriers et les Francs § 2: Veltrem Leporarium, qui et ArgutaCullot assez rioteux et malicieux. etc. CANIS CURSALIS. Lex Alemari. tit. 82: chiens et oiseaux, I'ivire, et le rochal, et rius dicitur. Radevicus lib. 3. cap. 26: Si quis per Canes Leporarios feram fuSi quis Canem seusium primum Cursa- les pierres precieuses. lem, qui primus currit, involaverit, etc. CANIS FUGAX, Venatorius, qui fugat, gaverit, etc. Lex Alamann. tit. 82. § 4 : Si tus, Verbosus, Gloss. Lat. MSS. ex Bibliot. Reg. Cod. 1197: Nictit, cum Argutocanis gannit. Seneca in Hippolyto :

CAN

CAN

CAN

89

Veltrem Leporalem probatum aliquis oc- prendit, si occiderit, etc. Veltris Porcarius, quse Hasbanis et Taxandris sues notat. Ita Seusius Magister illi est, quern Galli ciderit, etc. Lex Bajwar. tit. 19. | 5 : De in Lege Salica, tit. 6. | 2. Canibus veltricibus qui unum occiderit, CANIS, qui Ramhunt vocatur. Leges Mastin vocant. [Eccardus casteris feliqui leporem non persequitur, sed sua ve- Canuti Regis de forestis 130: Item de cius etymon accersit a Germane Sue/ten, locitate comprehendit, etc. Leporarius, Canibus , }quos Ramhunt vocamus. vel potius Saxonico Seuken, investigare, nude; quomodo nos Levrier dicimus. ['™ Anglos. R a m , Aries. Conf. Canis qui unde inquit Sucher, Seuker, Investigaetc.] Matth. Westmonaster. pag. 162: Nu- vigilat, tor, et Latina terminatione data prodit ;;;: trierat autem... Leporarium quendam,etc. CANIS A RETE, Qui feras persequendo Suchius, seucius, seugius, secusius, seguBromptpnus : Leporariis, brachetis, et fugat in rete. Stat. ant. Florent. lib. 3. sius, etc.] accipitribus eodem die a Rege Anglise. Sa- cap. 177. ex Cod. reg. 4621: Nullus capiat * CANIS TERRARIUS, Animalium subladino missis. Leporaria, Canis femina cum rete, vel lacciuolo, vel aliquo alio ar- terraneorum indagator, Gall. Chien terejusdem specie!, in Vitis Abbatum S. tificio aliquos columbos, exceptis star- rier vel de terre, vulgo Basset. Lit. reAlbani. Adde Fletam lib. 2. cap. 41. §21. nis, qualeis, quse libere possint capi cum miss, ann. 1463. in Reg. 199. Chartoph. Silvestr. Girald. in Itiner. Cambriae lib. ambus et Canibus de. rete. Stat. Mantuse reg. ch. 211: II y avoit ung petit Chien 1. cap. 7. lib. 2. cap. 10. etc. lib. 1. cap. 115. ex Cod. reg. 4620: Neque Terrier, qui estoit couche assez pres de la, CANIS, qui nondum cepit leporem, vel audeat vel prsesumat aliquis de civitate dame. aliam bestiam, Saxonice g ay h u n d. Ita Mantuse tenere per se vel alium aliCANIS TRASSANS, Vestigium proseGloss. Saxon, exaratum sub Edw. III. quos Canes a rete. quens : tracer enim, est perq uirere vestiCANIS SAGARIUS. Vide Meursium in giis insistendo: trace, seu trasse, vestiJunior canis. * CANIS MAGISTER. Vide Canis doctus Zayapiov, [** Cangium Glossar. med. gium. Regiam Majest. lib. 4. cap. 32: Nullus perturbet aut impediat Canem Grsecit. eadem voce col. 455.] et Segusius. * CANIS, Gall. Metis, Ibrida. Lit. reCANES SGOTICI, apud Symmachum lib. Trassantem, aut homines trassantes cum miss, ann. 1448. in Eeg. 176. Chartoph. 2. Epist. 77. et Prudentium lib. contra ipso ad sequendum latrones, aut ad careg. ch. 617 : Lesquelx compaignons prin- Unionitas. Britannicos vocatStrabolib.4. piendum male fact ores. Scotis one sleurent ung Chien Metis appartenant au supCANIS SEGUSIUS, SEUGIUS, SEUCIS. Lex thound. Vide Trassare. pliant, et le mirent en laisse. Burgund. addit. 1. cap. 10 : -Si quis caCANIS VELTRIS, VEI.TRAHUS, VERTRA® CANIS MONSTRANS, Idem qui ductor, nem veltraum, aut Segutium vel petrun- GUS, etc. Germanis Welter, Canis sagax, index. Lit. remiss, ann. 1408. in Reg. 162 : culum prsesumpserit involare, etc. Lex vel odorisequus, leporarius; Neltro ItaChartoph. reg. ch. 395: Arnaudus fere Salica tit. 6. § 1.: Si quis Canem Seusium lis, Viautre GalliS. Veltris leporarius, qui per totam illam diem et usque ad horam furaverit aut occiderit, qui magister sit, et argutarius, in Lege Salica tit. 6. | 2. Veltris leporalis probatus, in Lege Alem. cense in venations cum Cane Monstrante etc. Si quis verp Seusium reliquum, aut intenderat. veltrem porcarium, etc. Lex Alamanno- tit. 82. § 4. Canes Veltrices, qui lepores sua velocitate comprehendunt, in Lege CANIS PASTORALIS, qui pastorem peco- rum tit. 82. § 1 : Si quis Canem Seusium ris (opilionem) comitaturadversas lupos primum cursalem, qui primus currit, in- Bajwar. tit. 19. Monachus Sangal. lib. 1. et fures. Glossse : Pasturalis Canis , volaverit, etc. Lex Bajwar. tit. 19. | 1: Si cap. 22: Assumpsit duas caniculas in Trot[/,£vtxb; xuwv. K'JWV TioifAacvwv, in Legi- quis Canem Seucem, quern Leitihunt va- manu sua, quas Gallica lingua Veltres bus Georgic. tit. 6. 110. Lex Alaman. tit. cant, furaverit, etc. f 2. Si autem Seucem nuncupant, agilitate suavulpes etceteras 82. | 5 : Si quis Canem Pastoralem, qui doctum, quern Triphunt vacant, furave- minores bestiolas facillime capientes, etc. lupum mordet, et pecus ex ore ejus tollit, rint, etc. f 3. Si autem Seucem, qui in Veltrahus, in Lege Burgund. add. 1. tit. et ad clamorem ad aliam vel ad tertiam ligamine vestigium tenet, quern Spurihunt 10. appellatur; Veltraga, in Notis Tyrovillam currit, occiderit, etc. Lex Bajwar. dicunt, etc. Charta Heccardi Comitis nis; Vertraha, vel ~Veltraha, apud Gratit. 19. | 8 : Qui vero pastoralem (canem) Augustodunensis ex Tabulario Priora- tianum in Cynegetic: qui lupum mordet, occidit, etc. Lex Ale- tus Persiensis, apud Perardum pag. 26. Et pictam macula Vertraham delige falsa. man, tit. 82. § 5: Qui lacerare lupum so- 27 : Ricardp filio meo donate spada spanVertragus, apud Martialem lib. 14.Epigr. let et non occidere. Canis Pastoricius, in isil, et Sigusios 2. Terico filio... spada ndica, et Sigusios 2... Ademaro fratre 200 : Speculo Saxon, lib. 3. art. 51. § 2. Hispanis, Mastino de ganado. Varro lib. 2. suo, speudo uno et Cano, et Seugio duos. Non sibi, sed domino venatur Vertragus acer, de Ee rustica cap. 9 : Canis ita custos Heccardo... tabulas corneas, et pacto saIlteum leporem qui tibi dente ferit. pecoris, ut ejus, quod eo comite indiget leco, et Sigulos duos,et sparvano uno ad se defendendum. In quo genere sunt Otgario, caballo uno, cum sella meliora, Ita in MSS. legi observant viri docti. maxime oves, deinde caprse: has enim et Sugios 4 .... seniore nostro donate falVertagus, apud Julium Firmicum lib. 5. Math. cap. 8: Fortes erunt, industrii, lupus capture solet, cui opponimus Canes cones2. et Seugios 2. Canes Segutios, eyoyo-ta; dictos, a Gal- sagaces, equorum nutritores... similiter et Defensores. Vide supra, Canis custos pelica gente denominatos auctor est Xeno- canum, et molossorum, Vertagorum, et coris. CANIS PETRUNCULUS, qui Petronius, phon junior, seu Arrianus Atheniensis, qui sunt ad venationes accommodati. Delib. de Venat. cap. 3. Certe gentem hac nique Viautres, Gallis. Le Roman du Gratio in Cynegeticis: appellatione in Gallia nullam hoc no- Renard MS. : Ac te leve si qua mine agnoscunt Geographi; at Segusium Qui deux Viautres enchaainez Tangit opus, pavidosque juvat compellere dorcas, in Alpibus urbem sat notam constat Avoit avcc soi amenez. Aut versuta sequi leporis vestigia parvi, extitisse: sed vix est ut credam, inde Pelronios (sic fama) Canes, volucresque Sicambros, dictos canes istos. Alii segusios, quasi Joann. de Condato MS.: Bt pictam macula Vertraham delige falsa. secutios, appellatos volunt. et postea, Mastins et goucos et grans Viautres. Lex Burgundion. addit.l.tit. 10 : Si quis voce truncata, seucios et seugios: idque Canem veltraum, aut segutium, aut Pe- eruunt ex variis appellationibus vernaJam vero de harum vocum etymo vatrunculum praesumpserit involare, jube- culis Laitihunt et Spurihunt, quae in ci- riae sunt sententiaa. Tradit Arrianus, seu mus ut convictus coram omni populo pos- tatis Legibus iis tribuuntur: est enim Xenophon junior lib. de Venat. cap. 3. teriora ipsius osculetur. Dicti autem Laitihunt sive Leitihunt, idem quod Flan- Vertragos Gallis dici a velocitate : At 8i Petrunculi et Petronii, quia ita solidos dris Leyhont, Canis ductor; Spurihunt TroScoxEi? xiive? cti K£Xfixa\, xaXoOv-rat jxkv calces habent, ut petras et rupes illsesim vero, qui feras investigat: spoor quippe Oueprpayot ocuve?, 9wvrj T^ KeXrix^, ... airb percurrant, atque adeo ex iis sint, quos iisdem est vestigium, et speuren,investi- TTJC WXUTYITO?. Tumebiis 'lib. 18. Adv. cap. etfiroSces vocat Xenophon de Venat. cap. 7. gare: sic Speurhont erit Canis inquisitor, 1. a feram trahendo dictos vertrahos Sic Festus Petrones, rusticos a petrarum quomodo Graeci ejusmodi Canes suax- censuit: Caius a vertendo: Farnabiusab asperitate et duritie dictos auctor est. -rvipa? dicunt. [** Triphunt in Leg. Bai- agiliter vertendo. Certe veltres Gallis Porro Canes Petronii ii sunt, quos vulgo var. et Hessehunt, in Glossa ap. Graff. proprios fuisse constat * unde Canes Chiens courans, appellamus: Gratius Thesaur. vol. 4. col. 979. Qui feras sequi- Gallici, Ovidio et Martiali dicuntur. enim reprehendit in Petroniis, quod ta- tur et persequendo fugat.] Petrus de Proinde quidam veltres appellatos puciti accedere feras nolint, sed clangore Crescentiis lib. 10. de Agricultura cap. tant a velt. campus, Theutonibus, quia nondum conspectas citare soleant. Nam 29. eosdem esse cum brachetis innuit: canes isti per campestria et plana vaet istis convenit, qui simul ac in vestigia Canes, qui segusi vel brachi vocantur. gantur, ut qui in montanis et silvestribus incidunt, unanimi et continue clangore Hermannus Nuerarius lib. de Orig. locis lepores solovisu, non odoratu veea decurrunt. Francor. segusios canes, porcarios inter- nentur: vel ex velt-jaghere, veltragos, CANIS PORCARIUS, PORCARITIUS, Qui pretatur, vel doctos ad investigandos appellatos, quasi campestres venatores, porcos, seu apros venatur. Lex Alaman. apros. Nee dissentit Wendelinus, qui ex velt, campus et jag here, venator. tit. 82. § 3. : Bonum Canem Porcaritium, seusium canem ait esse, qui aprorum * Nunc vero Vaultre appellamus caursaritium, vel qui vaccam et taurum venationi bonus est: a voce Seughen, nem, aprorum venationi aptum: unde 12 II

?

90

CAN

in dorno regia, qui huic venation! prasest, pertinere ad ilium dicitur le Vautray. CANIS VESTIGATOR, VESTIGABILIS. Gloss, vet.: Canis Vestigator, y.uwv r/vsvTYJ;. Alibi : 'I'/vs-JTV)?, Vestigator, sa'gax. Ita apud Artemidprum lib. 2. Onirocrit. cap. 11. Canis Vestigabilis, in Regiam Majest. lib. 4. cap. 33. CANIS QUI VIGILAT FORIS JN PLUVIA, Saxonibus r e n h u n d . Ita Gloss. Saxon. sub Edw.III. exaratum, e x r e n , pluvia, et h u n d , canis. Horum canum mentio est inLegibus Forestarum Ganuti Regis cap. 32. ubi Ramhund vocantur. [** Ren nan Anglosax. Currere, inde Ren h u n t , Cursorius canis.] CANIS URSARITIUS, Qui ursos prose quitur. Lex Alamannor. tit. 82. | 8: Bonum Canem porcaritium, Ursaritium. vel qui vaccam et taurum prendit. si occiderit. Lex Bajwar. tit. 19. § 7: De his Canibus. qui Ursos, vel bubalos, id est. majores feras, quod Sivartzwild dicimus persequuntur, si de his occiderit, etc. CANIS WARSET. Leges Forestarum Scotic. cap. 1: Custode prsssente, ignem, cornu, vel Canem habente, qui Warset appellatur. CANES IN DEXTBO ABMO TONSI, REGII, seu nota regia signati. Capitula Caroli Magni lib. 6. cap. 216: De Canibus, qui in Dextro Armo Tonsisunt, ut homo, qui eum habuerit cum ipso cane in prsesentiain Regis veniat.

CANUM EXPEDITATIO. Vide Expeditare.

CANEM FERBE, Vetus Consuetude pro lege apud Francos et Suevos inoleverat, ut si quis nobilis, ministerialis, vel colonus, coram suo judice quorumdam criminum, verbi gratia deprsedationis aut incendii, reus inventus fuisset, antequam mortis sententia puniretur, ad confusionis suae ignominiam, nobilis canem, ministerialis sellam de Comitatu in proximum Comitatum gestare cogerentur. Haec Otto Frising. lib. 2. de Gest. Frid. cap. 28. a quo hausit Guntherus qusehabet in eamdem sententiam lib. 5. Ligurini, qui addunt Fridericum Imper. Hermannum Palatinum Comitem in causam vpcatum, quod Germaniam prasda et incendio perturbasset, cum decem Comitibus, complicibus suis, canes per Teutonicum milliare portare coegisse. Poenam hanc miliiarem vocat Arnoldus Lubecensis lib. 7. cap. 2, quia Militibus, seu Nobilioribus inliigi solita erat: Quse- prsesumptio hoc modo multata est, ut mille marcas argenti injuriato persolveret. et de feudo suo ad centum marcas argenti Ecclesise majori resignaret.et cum multis nobilibus, ho minium ei faceret, et cum quingentis Militibus Militarem ei pa-mam persolveret, id est, ut singidi Milites de loco perpetrati sceleris, usque ad fores majoris Ecclesise Caniculum Deferrent. Exstat insigne aliud ejusmodi poense Militaris exeinplum apud Witikindum lib. 2. et ex eo Conradum Usperg. ann. 937: Pro qua prsesumptione condemnavit eum centum talentls. omnesque Principes, qui ad hoc eum juvabant, dedecore Canum. quos Portabant usque ad urbem regiam. quse dicitur Magdeburg. Item apud Dodechinum ann. 1155: Henricus Comes de Didissen et alii ex parte preedicti Hermanni Canes Portaverunt. el sic dominus Arnoldus Episcopus ab excommunicatione eos absolvit. Arnulfus Mediolanensis in Chron. sub ann. 1008: Hsec aiUem fuit pads conditio, quod veniente Mediolanum, tertio ab urbe milliario, nudis incedendo

CAN vestigiis, Episcopus Codicem,Marchio Canem Bajulans. ante fores Ecclesise S. Ambrosii reatus proprios devotissime sunt confessi. Consulendi in hanc rem pra;terea Martinus Crusius lib. 10. Hist. Suevicae part. 2. cap. 14. et Browerus lib. 14. Anna!. Trevir. pag. 789.1. Edit. At cur canis nobilibus, sella ministerialibus, attribuantur, nemo, quod sciam. plane est assecutus : vix enim est. ut Andrea? Fayini lib. 12. Hist. Navar. pag. 732. conjecturam probem, qui censet canes Nobilibus dari ad nobilitatis notam, cum canes et venatio solos spectent nobiles; rninisterialibus vero cathedram, ut hocce discrimine reorum natales quibusvis statim innotescerent. Ubi perperam sellam cathedram esse existimavit. Sed et quod subdit eo perinde casu rusticos et colonos gestasse aratri rotam, probo indiget vade. Vide Harmiscara, Sella. [:::"::: Haltaus. Glossar. Germ, yoce Harschar, col. 825. Grimm. Antiquit. German, pag. 715. sqq. Altaserr. de Jurisdict. Eccles. lib. 5. cap. 5. pag. 185.] INTER CANEM ET LUPUM, [Gall. Entre chien et Loup,] Sub crepusculum, vel vesperum, cum lupus a cane discerni vix potest, ),£yy.ocpwc. et ut ait Willelmus Brito lib. 1. Philipp.: Terapore quo neque nox neque lux sed utrumquc videtur. Idem lib. 3: Postea vix summos aurora rubescere monies Fecerat, et valles nondura primordia lucis Attigerat, interque Canem distare Lupumque Nullus adhuc poterat aliquo discernere visu.

Vetus Charta apud Spelman.: Infra Iioram vespertinarum. inter Canem et Lupum, venerunt et interfecerunt dictum Joannem. PER CANEM JURARE. Litterae Juvavensis Archiep. editae a Gewoldo post Chron. Reichersperg.: Quod nos Prsefati Schlavi criminabantur cum Ungaris /idem Catholicam violasse, et per Canem, seu lapum, (f. lupum, licet itarursumediderit idem Gewoldus in Metrop. Salisbury.)aliasque nefandissimas et ethnicas res Sacramenta et pacem egisse. Haec lucem accipiunt ab Joinvilla in Hist. S. Ludovici, dum foedera inter Imp. Joannem Vatatzem et Comanorum Principem initarecenset, eaque firmata ebibito alterius invicem sanguine, hacque adhibita ceremonia, quam sic enarrat: Et encore firent-ils autre chose. Car Us firent passer un Chien entre nos gens et eux, et decouperent tout le Chien a leurs espees. disans que ainstj fussent-ilsdecouppez.s'ilsfailloient I'un a, Vautre. Id ipsuin deBulgaris refert Continuator Theophanis lib. 1. num. 20. Hue forte spectant, quad habet Conradus Abbas Uspergensis sub ann. 920. ubi de Avaribus. seu Ungaris: Legati Ungarorumpro solitis muneribus Regem adierunt, sed ab eo spreti, in terrain suam vacui reversi sunt. Cum enim haberet militem equestri jam prselio probatum, contra hostes antiques prxsumpsit inire certamen. Hsec audienles Avares, nil morati. cum hostili gravic/ue rnanu Saxoniam festinant intrare, el iter agentes per Dalmaliam, opem quasi ab antiquis petunt atnicis. Illi vero scientes eos ad Saxoniam festinare, Saxonesque paratos cum eis pugnare, pinguissimum pro munere eis projiciunt Canem. Et curn non esset injuriam vindicandi locus, ad aliampugnam feslinantibus, cum ridiculosa satis vociferatione longius prosequunlur amicos. Nimirum in ludibrium canem Ungaris Dalmatae objiciebant, quod per canem foedera sua sancirent.

CAN quasi foederi cum iis jam olim inito prorsus nuntium mitterent. Atque haec forte Hunnorum etiam sacramenta intellexit Theophanesann. 2. Justini Thracis, scribens, eos foedera sua flrmasse [AsO' opxwv naTpiwv. :;: = CANUM GIBUS. Canum venaticorum pastus, idem quod Brennagium. Charta ann. 1140. torn. 1. Probat. Hist. Brit. col. 580: Ego Conanuv dux Bntannise debiturn, quod Cibus canum vocatur, ecclesiie sanctse Crucis pertotam abbatiam inperpetuum condono. Vide in Bren. * CANUM GISTUM, Servitutis species, qua subditi canes venaticos dominorum suorum hospitio et pastu excipere tenentur. Charta Joan, ducis Lothar. et Brabant, ann. 1338. ex Cod. Reg. 10197. 2. 2. fol. 108: Insuper super gistis nostrorum Canum ma jorum, etc. Insuper pro gista Canum nostrorum parvorum, etc. Vide in Gistum. p" Vide Haltaus. Glossar. German, voc. Hundskorn et Hundelege, col. 977.] * 3. CANIS, Fulcrum focarium Gall. Chenet. Inventar. ann. 1476. ex Tabul. Flamar.: Et in camino ignis ejusdem cameras duos Canes ferri ad sustinendum ligna pro comburendo. Vide infra Chenetus. T GANISARE, Iter flectere. Papias in MS. Bituric. :;:: Perperam pro Campsare, Deflectere. Vide in hac voce. 1 CANISATER, Justum. Papias MS. Forte legendum Canister. Festum. Canister enim Laurentio in Amalthea Festum virginum est ferentium Canistrurn in eedem Liberi. " Codex reg. 7613. Canisatum, justum. Hoc est, ni fallor, ad cannam adaequatum. 1 CANISTELLUS, Idem quod Canistrellus. Anna!. Bened. torn. 4. pag. 175: Plena congio pigmenti ei plena corbe Canistellorum et oblatarum et nebularum. Quibusdam in locis Gallo-Flandriae Canestiaux dicuntur Crustula triquetra quse vulgo vocamus Echaudez. CANISTRELLUS, Panis species, in modum canistri confectus. Charta Robert! Abbatis Majoris Monasterii ann. 1176. in Tabulario Ecclesiae Carnotensis n. 92: In festo S. Martini cestivalis potum simililer (prseparabant) et quosdam artificiales panes, quos Canistrellos vacant. CANISTRUM, Vas Ecclesiasticum, in quo distribuebantur eulogise, seu panes benedicti. Epiphanius Presbyter in Indiculo ad Hormisdam PP.: Si hseretici non sunt, quomodo tanta sacramenta confecerunt, ut Canistra plena omnibus erogarent, ne imminente, ut dicebant, persecutione, communicare non possent? Ita etiam appellant Scriptpres Ecclesiastici discos, qui lampadibus substrati sunt. Anastasius Bibl. in Hadriano I. pag. 118: Antejanuas vero argenteas, fecit Canistros argenteos 12. pens. lib. 36. In Leone III. pag. 121 : Canistra 2. pensant. lib. 3. Pag. 136. 145 : Canistrum ex argento purissimo inibi fecit cum catenulis suis pens. lib. 15. Ibidem: Fecit.... Pharum majorem in modum retis cum Canistris 20. pendentem sub trabem majorem, etc. In Greg. IV. pag. 163: Obtulit eLiam.... Canistra Ennafodia 2. pens, lib. 15. 'Ewsa^wTia, duodecim luminibus ac:: lucernis instructa. = GANITA, Speculi ornamentum quoddam. Inventar. MS. bonor. Raym. de Villanova ann. 1449: Item unum speculum cum quinque Canitis gar nit um de letono. - CANIVETUS, Ensis brevior, vel Cul-

CAN

CAN

tellus, scalpellus, nostris Canivet. Lit. remiss, aim. 1383. in Reg. 124. Chartoph. reg. ch. 67 : De quod am cutello sen Caniveto suo preefatum magistrum Jacobum in altero brachiorum suorum percussit. Alias aim. 1400. in Reg. 155. ch. 288 : Idem Jacobus habebal unurn parvum artanum, Gallice Canivet, et volebat percutere dictum Matheum per venlrem. Vide Canipulus. * CANLATA, Lignum quoddam, Gall. Chanlate. Comput. ann. 1441. ex Tabul. S. Vulfr. Abbavill. fpl. 24. v°.: Item pro una Canlata xj. sol. iiij. den. 1. CANNA, Mensura, qua pannos metimur, [Hebreis n:2 Keneh, unde Graecis xxvva vel y.aw/;,] Italis, Canna, Occitanis Cano. Aulne et demie, mesure de huit pans a rnesurer le drap, [hoc est octo palmorum.] Oonstit. Siculee lib. 3. tit 36. | 4 : Mercatores corruptas merces et vetitas, seu ad falsas mensuras, Cannas et pondsra distrahentes, etc. Occurrit ibi pi lines. Consuetud. Eccl. de Regula: De Cannis, quibus panni venduntur. Vide Jo. Columbum lib. 1. de Episcop. Valentin, num. 54. Fori Benehar. : Les draps se deben mensura a Canas, mieyas Canas, a paums, et no a aunas. Hinc Cannare, ulna metiri, in Statutis Massiliensibus MSS. ann. 1174. lib. I : De duobus probis viris constituendis ad pannos videndos et Cannandos. [Occurrit in editis pag. 135. 305. 425. et alibi non semel. Hinc Cannatio in iisdem Statutis editis pag. 136.] 2. CANNA, Mensura agri. [Chronicon Farferrse, apud Murator. torn. 2. part. 2. col. 513 : D^ninus Hugo Abbas suscepit per concambium ad opus hujus monasterii res ad modia xxn. per unumquodque modium habentia longitudine Cannas xx. et in latitudine in omni loco Cannas x. ad Cannum pedum x. legitimi cubitalis. Pluries occurrit ibidem col. 613. Ordinatio Anderii et Remondi Aureilla de abevratoriis magni Rhodani ann. 1223. e MS. D. Brunei fpl. 64: Viam publicam, qux habeat in latitudine duodecim Canas. Sententia Compromissoria ann. 1339. inter Schedas D. de Mazaugues: Quse quidem via in latitudine Canas continet 40. Epistola dementis IV. PP. ann. 1267. apud Marten, torn. 2. Anecd. col. 452 : Cum ab Ecclesia eorumdem trecenlarum Cannarum spatio non distaret.] [** Charta ann. 1273. ap. Schcepflin. in Alsat. Diplom. vol. 1. pag. 471. num. 669 : Ecclesiam construant, quse. a nostra distet ad spatium non minus quam 100. Cannarum... non obstante privilegio, quod do non edificando prope nos infra 140. Cannai'iim quosdam conventus nobis a sede apostolica est indultum.] Charta ann. 1250. apud Joffredum in Episcopis Niciensibus pag. 184 : Tradidit quantitatern infra scriptum terras ;,^cR... taliter terminatam, videlicet a mari Cannas 85. a Septentrione Cannas 46. etc. Charta ann. 1271. in 30. Regesto Chartophyl. Regii Charta 221 : Dabit transitum sive viam decern Cannarum in latitudine. etc. Bulla dementis VI. PP. ann. 1349. apud Wadding, torn. 3 : Asserentes eundem locum vestrum a loco ipsorum nonnisi per 135. Cannas distare. Adde Ughellum torn. 1. Ital. sacr. pag. 822. [et Aleandrum in Explicatione Tabulae Heliacse pag. 37. ubi Cannam hinc dictam ait. quod in agrorum aliarumque rerum metationibus arundo fuerit adhibita. Qui civitatem Dei metiebatur Apocalypsis 31. mensuram arundineam habuisse dicitur, et apud Ezechielem 40. Calamus mensurae nominatur, quo utebantur ad dimensionem aedificiorum :

cujus calami fit mentio apud Auctores de limitibus agrorum, ac decem pedum fuisse dicitur, ut in laudato jam loco Chron. Farfensis.] •j 3. CANNA, Mensura Architectonica. Hist. Dalphin. torn. 1. pag. 84. col. 2. in Compute ann. 1347: Item dormitoriurn longitudinis triginta Cannarum, altitudinis vero quinque Cannarum, et latitudinis quatuor cum fenestris et pignonibus decentibus, videlicet primam Cannam in altum grossitudinis quatuor pedum, et supradictam Cannam usque ad pig nones grossitudinis trium pedum. etc. 4. CANNA, KANNA, Cantharus, poculum, vas strictius, et oblongius, Germanis et Belgis Kan,et Kanne. Gallis Canne. GlOSS. Basilic. : Kavvia, 01 xovoy).o: TWV y.aXajJ.wv, y.x\ ot C7w),r,ViC y.a\ TO-JTOU Ttavra xa (TcoX'/jvosi??, ayysTa. Fortunatus in Vita S. Radegundis cap. 19 : Qua sibi renunciante parata mensa, missorium, cochleares, cultellos, Cannas, potum. et calices, sola subsequente, intromittebatur fnrtim, quo se nemo perciperet. Galbertus in Vita Caroli Comitis Flandr. num. 28 : Com.es argenteam Kannam emerat marcis 21. quse miro opera fabricata, suis spectator'S'Us potum, q°'?m in se continebat, furabatur. Et n. 101. Canna, argenteum vas vinarium dicitur. [Vetus Ceremoniale MS. B. M. Deauratse : De ojfertis altaris et de vino Cane vel lagene, etc.] CANXA ARGENTEA, inter Vasa Ecclesiastica recensetur apud Hariulfum lib. 2. Chron. Centul. cap. 10. et lib. 3. cap. 3. [et in testamento Ermentrudis illustris matronae, apud Mabill. Liturg. Gallic, pag. 462. Erat autem Fistula, qua sanguis Christi a communicantibus hauriebatur, uti liquet ex hoc versa : Hie Domini sanguis nobis sit vita perennis,

exarato in ilia Canna Argentea, quam Suppo Abbas Montis S. Michaelis suse ecclesiae tradidisse legitur in Annalibus Benedict, torn. 4. pag. 496. ad ann. 1040. et in Neustria Pia pag. 385. B. Rhenanus in Scholiis ad Tertullianum : Non possum celare studiosos antiquitatis Christianas, laicos olim Canna solitos haurire Dominicum sanguinem e calice : quod pridem rnihi indicavit Paulus Volsius Abbas Hugoniani coenobii ex libra signorum, qui frequens exstat apud Benedictinos. Hac ratione post communipnem corporis Domini, pretiosum sanguinem etiamnum hauriunt, in Monasterio Sandionysianp Diaconus et Subdiaconus singulis diebus Dominicis et f2Stis. Vide Calamus 1.] j CANNATA. S, AVillelmus lib. 1.. Consuetud. Hirsaug. cap. 15 : Pro signo vasis quod vulgo Cannata dicitur, generali prsemisso, hoc adde ut... digitum incurves, adjuncto vini signo. Scramb. pag. 338. Chron. Mellic. col. 1 : Data signo campanellse per Abbatem, servitor teneat Cannatam cum vino in media reverenter ambabus manibus. 1 CANNATELT.A. Cone. Legion, ann. 1012. can. 25 : Qui habuerit casam in solare alieno et non habuerit cavallum vel asinam, det semel in anno domino soli decem panes frumenti et medium Cannatellam vini. CANETA, seu CAXNETA, Minor Canna, minus vasculum sacrae Liturgies idoneum, quod vulgo Buretsc. vocamus. Charta ann. 1344. apud Sammarthanos in Abbatib. Lesatens. n. 27: Calicem argenteum cum patena deauratum et etiam amentatum, et Duas Canetas argenteas deauratas, etc. Alia ann. 1231. apud Catellum in Hist. Occitan. pag.

CAN 001 : Ti'.ribulum argenteum, et 2. bacini argentei, et 2. Canetge argentese, etc. [Canetie da argento usuales, in Inventario Sacristiae S. Victoris Massil. Canetse sive vinetariie argenti, in Instrumento anni 1337. ex Archivis ejusd. S. Victoris. Canetas argenteas et duo candelabra argentea, in Charta anni 1461. apud Baluzium torn. 2. Hist. Arvern. pag. 726.] 4 5. CANNA, Canalis, tubus. Ang. Rumpleri Hist. Monasterii Formbac. lib. 3. apud Bern. Pezium torn. 3. Anecd. part. 3. col. 469 : Nam ad coquinam quam extruxerat, aqua duci nonpoterat. Deinde non multo transacto tempore, quidam advenit qui figtinas (flglinas) sive fictiles Cannas inducere voluit... quaelibet Canna quatuor latereshabuit et nonnihil cssrnenti. «i 6. CANNA, Cannabis, Gall. Chanvre. Hist. MS. Monasterii Beccensis: Recognovit... pertinere ad monachos Beccsnses, exceptis linis et Cannis. * 7. CANNA. Charta ann. 1266. ex Reg. S. Ludov. in Ghartoph. reg. fol. 14. r°. : Item quadraginta corveyas aratorum sive Cannarum valent xl. solidos. Sed legendum prorsus Carucarum. Vide Carruca 3. j CANNABA, pro Cannabis, legitur in Tabulario S. Victoris Massil. et alibi. ^ CANNABERIUM, ut mpx Cannabina. Charta anni 1404. ex Archive S. Victoris Massil. : Recognovit se tenere pratum cum Cannaberio contiguo. ' CANNABINA, Ager cannabe consitus, Gall. Chenneviere, in Charta ann. 1158. ex Chartulario Casauriensi. Vide Canava 2. \ CANNABOSUM, Cannabis. Charta Willelmi Montispessulani ann. 1103. apud D. Brussel. torn. 2. Feudorum usu pag. 728: Sestailaricum dono vobis de omni blado, de omni legumine,de farina, de linosn, de Cannaboso, etc. "CANNADA, ut Cannata, vas vinarium. Cannadas duas de vino, in vet. Diplom. apud Mabill. Itiner. Ital. pag. 215. Vide Canna 4. 1 CANNALE, pro Canalis, Gall. Canal, Ital. Canale, dixit Bern, de Breydenbach pag. 211. Itinerarii Hierosol. 1. CANNAMELLA, [Arundo sacchari.] Vide Canamella. T 2. CANNAMELLA, Fistula. Vide Calamella. | CANNAPINA, Idem quod Cannabina. Chron. Piscar. apud Acherium torn. 5. Spicil. pag. 508 : Inter cetera quse dedit, fecit convenientiam de una Cannapina in loco ubi Albe vocatur. Legitur et apud Muratorium torn. 7. col. 894. T CANNARE, Ulna seu canna, metiri. Vide Canna 1. ;;:= CANNARE , Mensura agraria, quae Canna vocabatur, metiri. Gloss. Caesar. Heisterbac. in Reg. Prun. torn. 1. Hist. Trevir. Joan. Nic. ab Hontheim pag. 678. col. 1 : In Fagit mansum j. et illas terras, qi'c.s Cannavit Tungo cum Johanne. Ch. ann. 1383. ex Tabul. Massil. : Item fuerunt Cannata paramuri portalis portse Gallicte.... ad rationem cujuslibet cannse cadratte, etc. Xostris Toise quarree. Vide Canna 1. et 2.

f CANNATA , Canna 4.

CAXNATELLA.

Vide

* CANNATUS. Vide supra Canatus. CANNAVA. Vide Canava2. CANNAVACIUS COLOR, Cannabinus. Fridericus II. lib 2. de Arte venandi cap. 20 : Plumagium girofalconum sic se habet : alii enim sunl :-risei coloris, alii albi coloris aut subalbidi, maxime in pectore, alii sunt medii inter album et gri_seurn, ab aliquibus dicuntur Cannavacii. Adde cap. 21.

CAN

CAN 1 CANNAVUM, pro Cannabum, Gall. Chanvre. Locum vide in Batentorium post Batatorium. » CANNELA, CANNELLA, Candelse species. Ordo eccl. Ambros. Mediolan. an. circ. 1130. apud Murator. torn. 4. Antiq. Ital. med. sevi col. 910 : Benedictis candelis, archiepiscopus dat candelas quamplures primicerio decumanorum. quasille iterum dat sacerdotibus suis. Et omnis clems accendit cannelas.... Prima crux vetulorum prsccedit omnes cum Cannelis quinque sursum accensls. Cannela semel et iterum ibid. col. 907. Sic dicta, ni fallor, a * CANNELLA , vox Italica, Parva arundo. Hist. Cortus. lib. 11. apud eumd. Murator. torn. 12. Script. Ital. col. 949: Per aquam nocte navig'are conceperat, et juxta locum illi propinquum intra Cannellas, quibus Siler illo in loco plurimum adumbratur, etc. Yide supra Canella 2. 1 CANNERIA. Chron. Farfense apud Murator. torn. 2. part. 2. col. 409 : Et in fundo Biviano modia xix. cum casa sedificata, et vinea, et olivis, et Cannetum ad censum reddendum in curte nostra de Coperseto. Item in territorio Reatino, ubi dicitur Carsule seu Leonis, terram et vineam et Canneriam ad salicetum. Si non sint idem Cannetum et Canneria, per hanc vocem intelligo agrum, in quo cannabis seritur. * Idem quod supra Caneria. * GANNESUS, Ager, ubi cannabis vel cannse crescunt. Steph. de Infestura MS. ad ann. 1492 : In furore dictse alluvionis in aliquibus locis juxta Tiberim vinese integrae et cannesi ablati sunt. 1. CANNETA, Minus vasculum. Vide in : Canna 4. -= Chanette, in Obituar. MS. S. Andochii Augustod. : Obiit Dame Henriette de Vienne Van 1451. le jour S. Valentin, abbesse de ce lieu, a donne au convent line esguierre d'argent, deux Chanettes, une saliere d'argent, tout pesant deux mars et demy. Neque aliud mini videtur Chanetier, in Charta ann. 1355. ex Reg. 84. Chartoph. reg. ch. 153: Item une sarge, un Chanetier, trois custodes, etc. Vide in Canna 4. ^ 2. CANNETA, vel CANNETUM, locus ubi crescunt Canamellss. Vide in hac voce. CANNETUM , Arundinetum. Papias. [Chron. Farfense apud Murator. torn. 2. part. 2. col. 544: Excepta medietate oliveti et Canneli, etc. Utitur Palladius lib. 3. cap. 23.] CANNEVASIUM. Vide Canava 2. CANNICANNA, [vel Caricanna, ut in MS. Siletico] Acta S. ^Egidii Minoritse n. 9 : Faciebat domunculas et cophinos, et Cannicannas. strenue laborans, etc. [Quern in locum Henschenius torn. 3. SS. Aprilis ait: Si caricas ferret Italia, suspicarer Caricarias esse legendum. Nunc conjecto Longobardicam esse vocem ad significandum Kaunas seu flascones viminibus circumtextos.] * Si conjecturis indulgere fas est, idem forte quod Provincialibus Canisso, crates arundinea, qualis quae bombycibus supponitur. CANNICIAet CANNUGIA, Juncina, locus palustris, apud Innocentium Gromaticum. -»::::: CANNIGERIA, Locus cannis septus. Rotul. sub Edward. I. in Abbrev. Rotul. Origin, vol. 1. pag. 144 : Viyinti solidatas proficui per annum inparco et Cannigeria. * CANNIPA, Locus publicus, ubi thesaurus communis deponitur, quern

vulgo Bourse appellamus. Correct, statut. Cadubr. cap. 82 : Vendentur (blada) communiter vel in fontico. sive Cannipa communis, et in solutum dentur ipsi creditori. Vide supra Canipparius. " CANNITIA, Cannarum seu palorum series in fluvio posita, ne pisces ultra possint ascendere et ut facilius capiantur. Charta ann. 1090. apud Murator. torn. 1. Antiq. Ital. med. a3vi col. 223 : Portum cum lunar e et passagio, hac Cannitias pro piscibus capiendis in 'fluvio Silaris... damns. Vide supra Canatus. 1 CANNIVETUM , f. Cannabis, Gall. Chanvre. Hist. Mediani Monast. pag. 322. in Charta anni 1252: Contulit... rnedietatem decimse. Canniveti parochise. Purensis, necnon et decimam pratorum. * CANNO. [Ut canna : « Pro 8. Cannonibus de corio rubeo pro dicto baldachino. (Mandat. earner, apost. f. 28. oct. 1458.) »] * CANNOLLA, Pars colli, fistula spiritus accipiendi et reddendi, nostris Canole, Chanole, Chanolle, et Chenolle. Lit. remiss, ann. 1398. ex Reg. 153. Chartoph. reg. ch. 385. Lequel le refrapa du pie par la poitrine entre la mamelle et la Chanole du col. Aliae ann. 1394. in Reg. 146. ch. 161 : Le suppliant saicha un petit coustel,... et en feri ledit Rogier un seul cop en Chanolle du coul. Alise denique ann. 1414. ex Reg. 167. ch. 405 : Le suppliant donna a icellui Faucon d'un eschalaz de vigne, nomme au pays (Blesois) charnier,... un cop sur la Chenolle du col. Lit. ann. 1360. in Reg. 89. ch. 382: Arnulphus de pratis casu fortuito ab equo suo cadens Cannollam colli sui fregit. Vide supra in Canela et Canola 2. * CANNONUS, Fistula, Ital. Cannone, nostris etiam Canon. Formulae MSS. ex Cod. reg. 7657. fol. 32. r°. : Ad barrium juxta fontem seu Cannonos S. Ludovici illicoaccesserunt, etc. Vide infra Canon 6. * 1. CANNULUS, Baculus quo crux defertur. Anonym, de Casib. infaust. monast. Farf. apud Murator. torn. 6. Antiq. Ital. med. aavi col. 293 : Crucem majorem deauratam cum Cannulo et porno ejus, etc. Vide Canolus. * 2. CANNULUS , Fiscella, cistella , Gall. Panier. Inquisit. ann. 1270. in Access, ad Hist. Cassin. part. 1. pag. 315. col. 2: Item in Quadragesima quatuor Cannulos de ficubus. * CANOHADURA, vox, ut videtur, Hispanica, Sera catenaria, qua januse occluduntur. Charta ann. 1330. in Tabul. S. Viet. Massil. ex armar. Hispan. : Temerario ausu fregistis januas omnes et clausuras hujus monasterii S. Sebastiani. fecistis claves novas quibus clausistis serras seu Canohaduras portarum. 1 CANNUS, Aremoricis Cann, Albus, candidus. Tabularium Rothonense: Emptor dat pro pretio caballutn unum Cannum. ^ CANO, Januarius mensis, apud Papiam MS. T CANOBUM, pro Cannabum, Gall. Chanvre. Chartularium S. Vandregesili torn. 1. pag. 719 : In decimis lini et Canobi, etc. Vita B. Lidwinse, torn. 2. Aprilis pag. 283 : Habebat autem hsec virgo vit'gam quandam de stipula Canobi. 1. CANOLA. Acta S. Chrysolii : Eum summus Pontifex... in tantum honoravit, ut ei Canolam S. Petri Apostolorum Principis, in signum armoris perpetui, tribuere dignaretur. Ubi Bollandus capsulam interpretatur reliquiis adornatam. [Macer in Hierolexico, fistulam, seu tubum argenteum, vel alterius metalli, in quo conservabantur reliquia3,

praesertim scabs catenarum S. Petri.] Apud Bzovium ann. 1280. n. 5. recensetur inter alia Nicolai IV. PP. donaria, Canolum argenteum ad observandum corpus Christi. 2- CANOLA. Pars colli, nostris Canole et Canule, Fistula spiritus accipiendi ac reddendi. Guibertus lib. 3. de Vita sua cap. 9 : In simulacra pugnss dum Militem quemdam equo vectus ludendo impeteret, ab eodem equite conto percussus. subjectam collo illud. quod vacant Canolam, fregit; et disquirentes nodum cicatricis inveniunt. Utitur praaterea cap. 13. Vide Cannolla. 1 3. CANOLA, Codex actorum, Gall. Regitres. Instrum. anni 1405. torn. 2. novae Gall. Christ, col. 244: Dominus Joannes Jaugent, condam Episcopus Aniciensis... fecitquamplurima legata, et certas ordinationes, anniversaria, et distributiones fieri et distribui servitoribus ipsius Ecclesiss, prout plenius et clarius continetur in Canolis ipsius Ecclesise. 1 CANOLUS, Arundo. Miracula B. Henrici Baucenensis, torn. 2. Junii pag. 382 : Martha... dum essetparvula et ambularet super quodam Canolo, Isesa fuit in ancha dextra. Vide Canola 1. 1. CANON, Pensitatio. Tria pensitationum genera recenset Asconius in 3. Verrinam , Canonem, oblationem , et indictionem. Ac Canon quidem , seu canonici tituli, sunt solennes et antiquae praestationes : Indictio, quidquid praeter canonem indicitur: Oblatio denique, aurum et argentum, quod Largitionibus inferebatur. De ejusmodi pensitationibus multa habent Cujacius, Jacobus Gothofredus, Henricus Valesius, et alii. Charta Philippi Regis Franc, ann. 1271. in 30. Regesto Chartophylacii Regii ch. 122 : Sic quod possit subfeudare, et in acapitum dare, retenlo dicto Templo laudimio, Canone, sive servitio. [Charta anni 1218. ex Archive S. Victoris Massil. armar. Nemaus. Dioec. n. 1: Pro supradiclorum annuo Canone seu servitio sotorn libram piperis dicta Ecclesia dabit. Charta Guill. Dalmatii Aptensis Episc. ann. 1247. inter Instrum. torn. 1. novae Gall. Christ, pag. 80. col. 1: De novo concedimus et donamus ipsi nobili Bertrando Baybaudo dictum castrum in feudum.... excepto quod censum de dicto castro, sive Canonem, qui erat unius sterlingi, permutamus in unum multonem vivum, qui valeat octo solidos Villelmenses, quern serviat dictus nobilis vir B. Raybaudi annuatim in vigilia B. Martini. Consuetud. Lemovic. art. 99 : Prseterea emphiteotse, et alii qui debent census annuos, si non solvant ad diem statutum censum, vel Canonem, vel etiam pensionem, etc. Vide Acherium torn. 6. Spicil. pag. 194. et Fredericum Schannatum Vindem. Litter, pag. 138. Statuta Lpssensia apud Joan. Mantelium Hist. Loss. part. 3. pag. 47: Si un locataire renonce a son stuit avant la S. Andre, il n'est oblige qu'aux Canons arrierez; mats s'il le fait apres la S. Andre, il doit encore ce dernier Canon; hoc est, pretium, vel saltern pretii partem locationis annuae statuto tempore solvendam. Pluries occurrit ibi eadem signiticatiqne : sed et practicis nostris Canon emphileotique etiamnum dicitur vectigal annuum ex: :fundo emphyteutico solvendum.] - CANON CEXSUALIS , Praestatio nomine census. Charta Gaufredi Avenion. episc. ann. 1154. ex Hist. MS. S. Andr. Avenion. fol. 34. r°: Duos solidos veteris Mergoriensis monetse, nomine censualis Canonis. persolverent. [*" Vide Chart.

CAN

CAN

Capitul. Aschaffenburg. ann. 1193. ap. nn esse dicerent, etc. Vide Capitales homines. 1. CAPITULARE , Scriptum capitulis distinctum. Glosspe Gra3C. Lat.: KscpciXatov , ypacpSLOv, Capitulare. Descriptio Capitularis, in Charta Folcuini Morinorum Episcopi, apud Folcardum de Miracul. S. Bertini cap. 7. 8. Papias: Capitulum.quod vulgo Capitulare dicitur. Gregorius M. lib. 1. Epist. 40: Joannes frater et Coepiscopus noster directo per Justum Clericum suum Capitulari. inter alia plura hoc nobis noscitur intimasse, etc. Adde lib. 7. Epist. 8. lib. 10. Ep. 5. lib. 11. Ep. 19. lib. 12. Ep. 8. Adrianus PP. in Epist. ad Carolum M. : Edidit nobis Capitulare adversus Si/nodum. Capitulare Augustorum, in Capital. Car. C. tit. 40. cap.'2.p'Convent. Attiniac.ann. 874. Ibidem cap. 1 : Capitulare Augustorum Dornni Caroli et Domni Ludovici decernit hoc modo, etc. ubi Capitulare est Collectio Benedicti.j Agobardus de In-

solentia .Tudaeorum : Deinde veaerunt et preedicti Missi. Jiabentes in manibus tractoriam stipendialem, et Capitularia sanctionum, quse non putamus vestra jussione existere talia. Adde Epist. 1. Leonis III. ex Conringianis. Vide Capiluluin 2. Capitulare Evangeliorum de circulo anni, ita appellatus liber Ecclesia.sticus, in quo describuntur initia et fines cujusque Evangelii, quod singulisdiebus in Missa legitur. Will. Heda in Conrado Episcopo Traject. : Missale, Capitulare, et Historiam vetus novumque Testamentum continentem, etc. Vide V. Cl. Stephanum Baluzium in Xotis ad libros Capitular, pag. 1156. Capitularia Apostolica . in Gestis Inno.-entii III. PP. pag. 126. Capitularis libellus, in Capitula dispertitus, apud Guibertum lib. 1. de Vita sua cap. 16. extremo. Capitulare inytitutum, Regula monastica per capitula distincta, apud Ardonem in Vita S. Benedict! Abb. Anianas num. 36. 2. CAPITULARE, Capitulis aliqutd distinguere, apud Jo. de Janua. Vita S. Wunebaldi Abbatis Heidenhemensis num. 21 : Ista vero quse nunc Capitulamus atque disputamus. oculis nostris vidimus. [Guidonis Disciplina Farfensis lib. 1. cap. 27: Item Alleluia, Audivit Herodes. et cetera siculi Capitulata sunt in Authentico. Apud Rymerum torn. 12. pag. 129. cql. 2 : Quae omnia et singula, proutprssmittitur, Capitulata. concordata, conclusa, et in prsesentibus articulis contenta, etc. Gallis Capituler est Pacisci de arce vel urbe dedenda, et generalius Convenire de re aliqua.] 1 3. CAPITULARE, Operimentum capitis. Vide Capitulum 6. 1 Vide Capitulare, 4. 5. et 6. in Capitulum 3. et 4. * 7. CAPITULARE. Pacisci, consentire. Annal. Placent. ad ann. 1447. apud Murator. torn. 20. Script. Ital. col. 892: Auditis Placentinorum legatis. qidcquid petierunt, Veneti promiserunt, Capitulaverunt. Charta ann. 1501. ex schedis Pr. de Mazaugues : Et primo decreverunt, Capitularunt, et Capitulando simul et ad invicem, mediantibus stipulationibus solemnibus hinc indelegitime intervenientibus, concordarunt. Vide infra Capitulum 9. * 8. CAPITULARE, In codicem redigere, ut videtur. Stat. Mantua3 lib. 1. cap. 34. ex Cod. reg. 4620: Massarius communis Manluge teneatur et debeat singulis semestribus dare singulis notariis, ad maleficia deputatis, libros ligatos, Capitulatos et bullatos bullo Virgilii. Nisi peculiar! nota subscriptos intelligas. * 9 CAPITULARE, Brevem lectionem, quse in divino oflicio legitur, recitare, quod ad celebrantem, ut vocant, pertinet. Consuet. MSS. monast. S. Crucis Burdegal. ante ann. 1305 : Nota quod consuetum est in dicto monasterio quod semper in primis etsecundis vesperis omnium SS. duplicium, dominica 1A. Septuagesimse et Adventus Domini, et Ramis palmarum, dicto capitulo in vesperis seu laudibus, ille qui Capitulat. debet se induere sacris vestibus, et debet incensare omnia altaria ecclexix. Ibidem : Omnibus festis duplicibus prior claustralis tenetur Capitulare vesperos, matutinos, etc. Vide alia notione in Capitulum 3. :;:= 10. CAPITULARE,Consilium. in Chron. Andr. Danduli ad ann. 1310. apud Murator. torn. 12. Script. Ital. col. 491. 1 CAPITULARES. Vide Capitulum 3. et 5. CAPITULARES LITERS, Majores literse. quse in principio cujusque capituli librorum describuntur, auro, minio,

Laude nilens multa jacet hie Vekenega sepulta, Quse fabricam turris, simul et Capitolia struxit.

Ita vocem hanc usurpant Honorius Augustod. in Gemma animse lib. 2. cap. 61. Haymo in Psalm. 68. Passio S. Thyemonis Archiep. Juvanensis. Hugo Flaviniac. pag. 236. Chronicon Reichersperg. anni 1170. Chronicon Trudonense lib. 8.pag. 449. Historia Landgrav. Thuringice cap. 3. Chronicon Mindense Meibomii pag. 120. Veteres Chartse apud Beslium pag. 454. 471. etc. [S. Wilhelmi Constitutiones Hirsaug. cap. xxiv. Vita B. Meinverci inter Acta SS. Benedict, sec. 6. part. 1. pag. 387. S. Geraldi Abbatis ibid. part. 2. pag. 868. Charta anni 1160. apud Miradum torn. 2. pag. 824. col. 2,] [« Chart, ann. 1154. ap. Guden. in Cod. Diplom. torn. 1. pag. 168.] KaTttTwXia T&V [AOVGT/COV dixit Palladius in Hist. Lausiaca. ['".t(Ka col. 642.] " CAPUT IXSIDIORUM, Qui insidiis seu cles. Cadurcensis : Ipse alode meus de excubiis preeest, Gall. Capitaine du guet. Albussio qui est in pago Calurcino in voLit. remiss, ann. 1364. in Reg. 98. Char- cabulo Poio Annono, cum ipso Caput toph. reg. ch. 258 : Dictus bajulus cum Manso, cum terras et vineas, etc. Infra : uxore Capitis insidiorum dictse villas Et iste Caput Mansi, ubi ego permaneo, (Montispessulani) et cum nonnullis aliis etc. Tabularium Conchense in Ruthemulieribus curise dicti bajuli non juratis nis Ch. 122 : Illo Caput Manso ubi Signee in talibus expertis se informavit. Vide brandus visus fuit manere, etc. Passim in hoc Tabulario. Vitalis Episcopus OsCaput excubiarum et Insidise. CAPUT LUPINUM gerere dicitur in Le- censis et Observantise Regni Arag. pag. gibus Edwardi Confes. cap. 7. quod An- 23. de Infantionibus : Habent privilegium glice Wulfesheofod dicitur, is qui pros- quod possunt emere a Peyteriis et villacriptus est, utlagatus, et exlex, a die nis, et non tenebuntur peytare, si etiam utlagationis suss : illius enim qui pros- emerint Caput Mansi ; scilicet ex Foro criptus est, caput cuivis, perinde ac Oscensi Jacobi I. Regis Arag. ann. 1247. lupi exponitur amputandum, si in pro- qui habetur in Foris Arag. lib. 7. fol. vinciam redeat. Contractius vero hanc 132. Edit. 1624. Michael del Molino in vocem Saxonicam alii efferunt,vulfve s Repertorium Fororum Arag. : Caput h e v e d e t v u l v e s h e a d a v u l f . Mansum quid velit dicere, et quid signiLupus et h e o f o d . Caput. Bractonus ficet de Foro, vide in Foro unico, tit. de Expeditione Infantionum lib. 7. fol. 39. et lib. 3. tit. 2. cap. 13. | 3 : Forisfacit utlagatus omnia quse. pads sunt, quia a tern- vide in Observant. 2. tit. de Privileg. Mipore quo utlagatus est Caput gent Lu- litum fol. 26... Dixerunt quidam antiqui pinum. Itaque ab omnibus interfici po- Foristss, quod Caput Mansum vult dicere terit, et impune, maxime si se defen- jus primogenituree, vel ipsa primogeniderit, vel fugerit, ita quod difficilis sit tura, quse. vulgariter dicitur Majorazgo. ejus captio. Vide eumdem eodem lib. Alii dixerunt quod Caput Mansum vult cap. 11. | 5. Fletam lib. 1. cap. 27. dicere § 12.tota hssreditas in universum, etc. 13. librum cui titulus Mireor, cap. 4. et Fori Oscse ann. 1247. fol. 36 : Ita tamen Knyghtonum pag. 2356. Meminit Proco- quod in hujusmodi emptione Principis pius lib. 3. de Bello Gothico, quorum- dominium non defraudetur, quod vulgadam Pisidise populorum, qui Auxoxpavc- riter dicitur Caput Mansum. CAPUT MANSUS. Tabul. Abb. Belliloci Txt vocabantur, non quod lupina iis essent capita, sed quod regionis quam in- in Lemovicib. n. 72 : Cedo... de meo jure colebant, mons, Auxou xpavo, vocaretur ; hssreditatis, hoc est, medietatem, eundem meminit etiam Justinianus in Nov. 24. Caput Mansum cum octo deneriatis de §1. ut et Theophanes pag. 152. [** Vide vinea, etc. Hunc Capmansum Deo et S. Grimmii Antiq. Juris pag. 733. et conf. Petro offero. Idem n. 141 : Nulli inter istas fines dividit distantia, licet culta aut Reinard. Vulp. lib. 3. vers. 245. sqq.] * Teste loeue, eademnotione, in Poem. inculta ibi terra tnaneat, nisi solas manMs. Alex. part. 2. ubi de sene qui, Troja siones quse fiunt in Capite, Caput Mandestructa, tamquam a patria proscrip- sum, ubi Burgus visus est manere, etc. Occurrit etiam in veteri Charta apud tusvagabatur: Dominicum de Prserogat. allod. pag. En raraposnant li dit : Vielhart, Teste loeue, 213. 214. Vostre mort avez hui toute jour pourceue. T CAMPMASIUS. Limborch. lib. SenCAPUT MAXSI, Gall. Chef de famille. tent. Inquisit. Tolos. pag. 16 : Item alia Chiez d'ostiez in Charta ann. 1300. in Re- vice vidit et duxit Petrum Raimundi de gesto PhiJippi Pulcri ann. 1299. num. S. Papulo hereticum ad Campmasium 54. ex Tabul. Regio. Chemier pro Chef suum, ubi comedit cum eo, etc. Pag. 58 : inez. in Consuetud. Pictavensi art. 30. Item in domo seu Campmasio suo Yspa49. 95. 125. et Santonensi art. 22. 30. 107. norum, etc. Pag. 81 : In domo et CampPrimogenitus,cui competit caput mansi. masio Johannis. etc. Occurrit pag. 53. 54. Tabularium Ecclesiae Ambianensis : 112. 139. et 194.' [Sunt etiam in eadem villa septem Man1 CAPMAXSUS, in Tabulario Vosiensi siones, quorum unusquisque debet in fol. 62. verso : Dedit totum S. Petro Vo-

CAP

133

siensi quod habebat in mansum de la Genesta, et in Capmanso omnes fevales suos et :;::julziam. CAPMAXSIUM. Charta ann. 1319. in Reg. 59. Ch. 318 : Quse. bartx et Capmannium remanent infra et usque ad fornil de la Gautz. Chefau, in Lit. remiss, ann. 1389. ex Reg. 138. Chartoph. reg. ch. 21: Ledit Guilhon venoit comme devant ou Chefau de laditte Katherine et de sondit mary. Ubi paulo supra legitur : Devant L'ostel de sondit mary et d'elle. ;;:= CAPMASURA, Charta ann. 990. inter Probat. torn. 2. Hist. Occit. col. 145 : Capmasuras duas, et in Pineto manso uno optima, et in Montanaco manso uno, etc. Homag. Aquit. ex Reg. Cam. Cornput. Paris, sign. JJ. rub. fol. 37. r°. : Dominus de Benqueto juratus dixit se tenere a dom. rege... militiam seu Capmasuram de Podio Bardos. CAPJIASUS. Charta anni 1298. in Regesto Conestablisa Burdegal. pag. 198 : Ipsas castellanias cum omnibus redditibus. censibus, exitibus, et cum servitiis, et Capmasis, bordis, et bordariis, affariis et tenementis, etc. Et infra : in dictis castns et castellaniis, villis et affariis, et tenementis, et masis, et Capmasis, bordis et bordariis. *\ CABMASUS. Charta ann. 1058. ex Archivo S. Viet. Massill. armar. Ruten. n. 2 : Duo Cabmasi, qui sunt in ipsa villa... hos mansos donamus, etc. T CAPMAZIUS, in Litteris Bernardi Comitis Armaniaci ann. 1294. apud Marten, torn. 1. Collect. Ampliss. col. 1388 : Specialiter in territoriis, castris seu locis, villis, Capmaziis de Vazareto, d'Estusano, etc. CAPUT MANSIO, in Tabulario Brivatensi Ch. 210. Conchensi Ch. 500. 1 CAPUT MANSURA. Donatio facta Monasterio Moisiacensi circa ann. 1050 : Dono ad ipsum locum ipsarn hereditatem.. duas Caput mansuras, etc. CAPMANSIONILE. Tabularium Bellilocense Ch. 24 : Et in Lensiaco Caput Mansionile, ubi Odolricus visus fuit manere. N. 34 : In villa quse dicitur Capre, Capmansionile cum ipsa vinea Deo et S. Petro offerimus. N. 53 : Et in ipso loco Caput Mansionile, ubi Martinus visus est manere. N. 145 : In primis Capmansionile meum indominicatum, quern pater meus mihi dimisit, cum orto, cum vineis, etc. 1 CAMPMANSIOXILIS. Tabularium Bellilocense in Lemovic. Ch. 155 : Campmansionilem nostrum indominicatum cum ipso orto. 1 CABALIS MANSUS. Charta ann. 1008. ex Archive S. Victoris Massil. : Ego Pontius Episcopus et fratres mei Willelmus et Fulco donatores sumus Deo et S. Victori de his, quse nobis jure hsereditario dimissa sunt, unum Mansum Cabalem in villa de Tricis, etc. =::-: = CAPITA MARTARORUM i. e. marturum apud Russos olim pro pecunia usu veniebant. Chart, c. ann. 1230. ap. Lappenberg. Histor. Init. Hanseat. Document, pag. 36 : Vectores... recipiant precium suum, videlicet c/uilibet vectorum 8. Capita Martarorum et unum par maparum, vel loco maparum 3. Capita Martarorum. ::;;: f " CAPUT MELIUS, Germ. Besthaupt. Vide Melius Catallum in Catallum. Chart, ann. 1191. ap. Guden. in Cod. Diplom. torn. 1. pag. 307 : In morte cujuslibet trium prenotatorum Melius Caput animalis Ecclesiss S. Johannis solveretur. Alia Charta ann. 1270. ibid. vol. 3. pag. 757. Antiq. Fuldens. lib. 3. tra20

154

CAP

CAP

luerit, hoc agere possit, ita tamen ut non totum feodum det, sed Partem Retineat Capitis. Act. ann. 1092. Charta Ludovici CAPITA MILITUM, Praseipui, primores exercitus, Gallis les Chefs, apud Vege- Regis Franc, ann. 1139 : Quicumque autium lib. 3. cap. 3. [Theophanes ann. 2. tem Militibus Templi de feodo nostro aliArtemii : Ka\ uposSaXeTo (jTpanrjybv xa\ xeopa- quid dare voluerit. prseter civitatem. aut Xr,v OC-JTWV, etc.] Constant. Porphyr. in castellum. nos illud volumus et concediTacticis pag. 8 : Ka\ ercoiov xscpaX^v si? mus, ita quod inde servitium nostrum auTOu?, -A a i sXsyov TYJV [J.EV y.E 2. CAREIA, Vectura cum carro, quam " 2. CARELLUS, Vitreum quadratum, quis domino praestare debet. Charta Gall. Carreau de verre. Comput. Ms. ann. 1214. inTabul. S. Barthol. Bethun. fabr. S. Petri Insul. ann. 1493 : Datum fol. 22. v° : Jam dictus Robertus salvam item Matheo Bernard vitrario, pro Careldebet habere Careiam suam, sicut solet lis novis et reparatione veteris victrinss, esse. Vide Cariagium. queeservieratincapella S. Gatherings, etc. « CAREIRONUM, CARRAIROXUM, Occi- V. Quadrellus 2. tanis et Provincialibus Carayrol, CaraijCAREMENTRANNUS, Carmentran Ocrou, Semita, Gall. Sentier. Inquisit. citanis, le Mardi gras. Charta ann. 1196. ann. 1268. ex schedis Pr. de Mazau- in Probat. Hist. Sabaud. pag. 45 : A Nagues : Durabant.... a dicto peirono tali Domini usque ad Carementrannum. per unum Carraironum usque ad S. Tabularium Ecclesise Viennensis fol. Martinum. Infra : Ad caminum S. Mar- 71 : Septern sextarios avense, et 2. de sill-

GAR

Terrse aratro cultse.] 2. [Th. Madoo;"Formular. Anglic, pag. ' CARIAGIUM interdum etiam accipitur 148.] :;: pro impMimento £xercitus, et congerie = 2. CARIARE, Putrescere. Vide supra ilia carrorum, qua3 exercitus subsequi Caria 3. :;:= CARIATOR, Moqueur, medisant, in solet, et qua acies ipsa munitur. Thorn. Walsinghamus in Ricardo II : Cum Glossar. Lat. Gall, ex Cod. reg. 7679. Sed nostri certain elegissent stationem et leg. Carinator. Vide mox Carina 1. armatos statuissent ordinate, et pulcre CARICA. Vide Carrica. dispositos per turmas suas, Cariagium CARICALLUM, Canistrium,vel cophinus, quoque (quod Garcinas appellamus) a quo mortui efferuntur. Ugutio. tergo locassent. Kapayo?, eadein notione * An inde Carrie, pro Lectica funebri usurpant Tactici Grseci, sicque definitur seu tumulo honorario, in Testam. Alidis a Leone Imp. cap. 4. | 53 : Kapayb; Ss de Britan. ann. 1369. ex Bibl. reg. : Ne )i!yefai 6 ota TWV afxa^wv xa\ TptSoXwv, xa\ viel pas que entour mon corps I'en face •uwv aXXwv [AY])(ava>v yivojjievoi; 7ispi6pt(7[j.o? meson, ne Carrie, ne roubans, ne cointize el; a,£iav toOffTpaxoO.Et cap. 11. | 47 :quelle que soit. Kapaybv S^ XsyojjLsv -ua; ajjia^ai;, xal 6t' 1 CARICANNA. Vide Cannicanna. | CARICARE. Vide Carricare 1. CAKIGO vero idem valet quod onus ^ CARICARE, Idem quod Carezare. Cariagii, in Charta^ CarolLMi apud Ai- Vide in hac voce. Stat. Bonon. ann. moinum lib. 5. cap. 1 : Nee de saumis, 1250-67. torn. II. pag. 243 : Quod nullus nee de Carigine, neque de navigio, neque vadat in carigium extra districtum bonode quafibet redhibitione. nie : Ordinamus atque statuimus... quod CARRAGO, apud Pollionem in Claudio : nullus de comitatu sive districtu debeat Adde servos, adde familias, adde Carra- extra comitatum bon. sive districtum Caginem et epola flumina, consumptasque ricare sine parabola potestatis. [FR.] silvas. Ubi Carrago est carrorum nu* CARICATOR, Ital. Caricatore, Oneramerus immensus, unde Itali Carregio tor, seu carri ductor. Stat. Mutin. rubr. eadem notione dicunt. [Julius Capito- 350. pag. 68. v°: Caricatores communis linus in Galieno : Scythae facta Car- teneanlur portare eo terracium, quod est ragineper monlem Gessacem fug ere sunt in vastis bannitorum. conati.] * CARICATORIUM. [Gall. Chargenwnt: « 2. GARIAGIUM, Idem quod Carlo, Jus « Quando fueris apud Salinas regis Cicariatoris seu illius, qui decimas colli- pri, ubi capitanei navium Sirie solent gebat casque cariabat in horreum deci- mittere naves ad Caricatoria, debeas matoris. Cliaila,_^,nn^l207. ex Chartul. descendere et mittere naves ad sua CaS. Juliani ch. 10 : Cum Adam de Aisne ricatoria. (Venise, Senato. mar. I. f. 214. ex parte uxoris suse Elizabeth, in decima an. 1444.) »1 hospitalis S. Juliani Cameracensis, quam * CARICATUM, Navis onus, Gall. Carhabet apud Aisne, Cariagium reclamaret; gaison. Stat. Genuens. lib. 4. cap. 16. tandem dom. Robertus canonicus Came- pag. 121: Nullus patronus sive prszfectus racensis, procurator ejusdem hospitalis, secuto jactu possit in itinere exonerare de consensu fratrum ejusdem loci, et aliquid, nisi in locis ad quse. merces, seu idem Adam cum uxore sua de consensu alia onerata fuissent destinata, cum apdomini Johannis de Aisne, de quo idem podisiis Caricata. Vide infra Caricum. Cariagium se dicebant in feodum obtinere, ^ CARICIA, Jurulenta dulcedo, in Vosub posna xl. lib. Camerac. in nos com- cabulario Sussanneei. Vide alia notione promissionem fecerunt. Aliud vero spnat in Caristia 2. vox Cariage, in Stat. pro fillanderiis ex 1 CARICIARE, Circum sepire, vallare, Lib. 1. ordinat. super artif. Paris, fol. Gall. Environner, Entourer de haies, ou 31. v° : Item que aucun ne aucune ne de palissades. Antiqua Versio Origenis pourra ou devra mettre fil, tant de Tour- Tract, xix. in Matth. apud Genebrarnay, ne de quelque autrepays que ce soit, dum: Vinea facta est dilecto in cornu, ou Cariage ne ouvrage deParis.Ubi haud in loco uberi, et sepe circumdedi et Cariscio an idem sit quod Carisel vel Char- ciavi earn, et plantavi vineatn Sorech. rier, tela scilicet grpssior. vulgo Cane- Allusio est ad ha3c Isaiae verba cap_. 5. vas ; an ea appellatione comprehenda- y^. 1. 2. et 3: Et sepivit earn et lapides tur universa lintearia supellex ? Vide elegit ex ilia et plantavit earn electam, etc. Canavacium in Canava 2. Ut ut est Ca- [* Vide Careda et Cariagium.] rier, pro Carder, Carminare, usurpatum ^a CARIQIUM. CARiguM, Eadem novidetur, in Stat. pro merceriis ann. 1407. tione qua Carigium, Caregium et Carretorn. 9. Ordinat. reg. Franc, pag. 307. gium, Vectura cum carro. Vide in his art. 21 : Que aucun ne aucune ne fasse a vocibus. [FR.] Paris ne en la Banlieue, Carier soye, Id %. IRE IN CARIGIUM, IN CARIQUM, carro oil il ait parmi la soye autre chose que la vehere. Stat. Bonon.ann. 1250-67. torn. II. pag. 243 : Quod nullus vadat in Carigium soye, sur peine de perdre la soye. 1. CARIARE, Carro vehere, Gall. Cha- extra districtum bononie; et alibi torn. III. rier. Concilium Eboracense ann._1367. nag. 528 : Quod aliqua persona non decap. 5 : De quibus et per quse domini beat ire in Caricum extra comitatum usque prsediales novempartes hujusmodigarba- ad festum omnium Sanctorum. [FR.] rum^Cariant.libere et licite Cariarunt, et 1 CARICUM, Onus, Ital. Carica, Gall. per alias Cariari fecerunt. Will. Thorn : Charge. Ogerius Panis lib. 4. Annal. Viam habere debent ad fcena Carianda. Genuens. ad ann. 1211 : Cepit navem Charta Edw. II. Regis Angl. torn. 2.Mon. unam magnam Marsiliensium nomine Angl .~pag7T03 : TJe libero transitu cum Berra, et unam aliam navem nomine plaustris. carectis, et equis ultra terras Guastavimim, quse de Septa veniebat caipsius Aliciss et pasturas Cariandi deci- ricata maxima pecunia, et ipsas cum toto mas suas et alia bona ubi voluerint.Tom. Caricoin Siciliam feliciter duxerunt.Vide 1 : Duas carectatas fosni Cariandas. Carrica. * Charta apud Cencium inter Cens. [Chartular. SS. Trinit. Cadom. fol. 45. verso : Radulfus... quogue anno quatuor eccl. Rom. : De Carico uniuscujusque

22

170

GAR

sandali, solvant denarios sex. Vide supra Caricatum. * CARIGARE, Onerare, Gall. Charger, ut Caricare 1. Stat. Vercell. lib. 3. pag. 93 : Pro quolibet asino vel equo Carigato, solidos decem. Pro Carro veliere, vide in Carricare 2. 1 CARIERA. Vide Carreria. 1 CARIGARE, Carro vehere. Vide Carrigare 2. T CARIGATA FENI, Carrus onustus feno in : :Chartulario SS. Trinit. Cadom. - CARIGIA, Via, ilia proprie per quam carrus transire potest. Correct, stat. Cadubrii cap. 116 : Intelligendo etiam de quibuscumque Carigiis factis per centenaria, etc. Vide Carreria 1. 1 CARIGIUM. Vide Carregium in Carreda. * CARIIA, Idem videtur quod supra Cariagium 2. Charta aim. 1246. in Chartul. S. Cornel. Compend. fol. 126. r°. col. 1 : Salvis dictis abbati et conventui Compendiensi omnibus juribuset justitiis suis, quss in presfata terra antea habebant, videlicet decima, terragio, Cariia, modiatione, etc. Vide Careium. * CARILLONUS, a Gall. Carillon, Numerosus et modulatus campanarum sonitus. Acta Mss. capit. Paris, ad ann. 1359. fol. 78 : Hodie conclusum est quod matutings dicuntur media nocte, et quod pulsentur minores et mediocres clochiss et sine Carillpno, et quod hoc primo fiat die festo S. Dionysii. 1. CARINA, CARINARE, CARINATOR. Ugutio et Joan, de Janua : Carinare, arguere, vel conviciari, vel illudere. Papias : Carinator, conviciator, et maledictor. Glpssse MSS. : Carinator, illusor. Isidor. in Gloss.: Carinantes,inludentes. Gloss. Arabico-Lat. : Carino, illudo, irrideo. Gloss. Lat. Gr. : Carinari, ^apiEVTcSsaQai Gloss. Lat. Gall. : Carinare, Escharnir, ou Mogner. Leg. Moquer. Alibi : Cachinnari, Chariner, Escharnir, [Hispanis, £"scarnear,Illudere.] Hinc Carina, pro convicio, apud Eckehardum Jun.de Casib. S. Galli cap. 13. apud quern Karrina legitur. [** pro Carena uti diximus in Carena 2.] Vide Festum, et Salmasium ad Solinum [™ et Forcellin.] * Eschar, nostris alias, pro Derision, moquerie, Irrisio. Mirac. S. Ludov. edit, reg. pag. 469: Mestre Giefroi de Flam, sousdiacre et chanoine de Tours, phisicien, dist ausi comme par Eschar : Qui vos a gueri? Unde Escharnir, Irridere, ibid, pag. 431. et 446. Lit. remiss, ann. 1357. in Reg. 86. Chartoph. reg. ch. 64: Plusieurs d'iceulx, qui la estoient, se moquerent de lui et I'Escharnissoient pour ce qu'il avoit trop beu. si comme il leur sembloit. Alise ann. 1408. in Reg. 163. ch. 179 : Icellui Nicaise commenca a moquer ou Escharnir le suppliant, disant au ivagua, et que fera on de cela. Eschernir, eodem sensu, in aliis Lit. ann. 1386. ex Reg. 129. ch.8 : Icellui Simon en deridant et Eschernissant Jehan Avignon, etc. Le Roman de Rou Ms. : Des trieuves c'ont donnees se tint Pvou pour honni; Moult 1'ont, ce dit, gabe et moult 1'ont Escliarni : Rout fu de mout grant ire et mout out le cuer enfle, Mout 1'ont, ce dit, Franchois Escharni et gabe. Le Roman d'Athis Ms : Et se il pert, il est gabe, Hue, Escharni et blasme.

Le Roman de Garin : Je ne doi pas mon seignor Escharnir, Ne lesdenger, vergonder, ne honnir.

Le Roman du Chevalier au Barizel MS. : Mais aussi que tous le haissent, Le laidanrrent et Escarnissent.

CAR Hinc Escharnissement, Derisio, in Lit. remiss, ann. 1378. ex Reg. 114. ch. 37 : Par maniere d'Escharnissement et de moquerie, etc. Vide supra Cariator. 2. CARINA, [Quadragesima.] Vide Carena 2. CARINULA, Seditio. Vita S. Virgilii Episcopi Saltzburgensis n. 8 : Orta seditione, quod Carnicula dicimus. Ad marginem, al. Carinula. Reete : nam a Carina, convicium, deducitur. •* Vide Carmula, ubi leg. Carinula, ut et Cannulum, pro Cannulum. ' CARIO, CARION, Jus Cariatoris seu illius qui decimas colligebat, easque Cariabat in horreum Decimatoris. Haec videtur origq Carionis, qui quoniam ex decimis ipsis percipiebatur, dictus est le disme de le disme, Decima decimse. Ad Majores villarum, quibus cura erat decimarum colligendarum et Cariandarum, saepe pertinuit, interdum ad Ecclesiam. interdum etiam ad alios, qui nullam forte ponebant operam in decimis Cariandis. Charta Hugonis Abbatis Corbeise ann. 1339. Gal lice scripta : C'est assavoir tout sen manoir... en saule, leswis, fourrages de le terre du devant dit Abbe, et il doit herbegier le rente I'Abbe devant dit: et si tenoit le Carion, c'est d dire le disme de le disme, et il le doit acarier, et doit avoir le jour qu'il carie une garbe de past: et se on fait el terroir de Boussicourt lin ou canvre li Maires en a le terrage. Charta Philippi Comitis Flandriae et Viromand. ann. 1169. in Tabulario Compendiensi : De Carione gualis legalis garba ad manum venerit, taletn accipiet et non mutabit, nee aliam eliget. Idem quoque Carion per duos annos inter Ecclesiam et Majorem erit. Charta Petri Majoris de Doulaincort ann. 1244. ex eod. Tabulario : Notum esse volo, quod cum contentio esset inter dictos Abbatem et Conventum Compend. ex una parte, et bongs memories Dominum Radulphum fratrein meum quondam Majorem ipsorum deDoulaincortexalterasuper Carione grangiss dictorum Abbatis et Conventus Compendi, sites apud Doulaincort: tandem mediantibus bonis viris, etc. Sciendum est igitur,quod dicti Abbas et Conventus Compend. totum Carionem utriusque grangies... integre in omnibus proventibus habebunt, mediatores vero et ille qui Carionem ducet... nihil miscebunt cum Carione in preejudicium dicli Majoris. Sciendum etiam quod totum foragium vacuum grangise de Doulaincort supradicti Majoris erit preeter foragium Carionis... Major autem pastum quern dicebat se habere... cum Carionibus dictarum grangiarum et toto foragio grangise.... Abbati quittavit. Charta anni 1234. ejusd. Tabularii: Recognoverunt se vendidisse... omnem Carionem quern habebant in grangia de Faverols in quo Carione dicta E. Dotalicium reclamabat. Altera Offlcialis Ambian. ann. 1243 : Contra hujusmodi venditionem non venirent, nee in prsedictis de cetera reclamarent, excepto Carione, sicut hactenus habere consueverunt. Litterae R. Belvacensis Episcopi ann. 1247. ex eod. Tabulario : Recognoverunt sepermutasse et concessisse Abbati et Conventui Compend. pastum, Carionem, rehautonem, stramen et omnes altos prorentus, quos habere poterant in grangia dictorum Abbatis et Conventus. Alise Litterse Curise Ambian. super Carione. palea, etc. grangies de Herces ann. 1244 : Magister Thomas de Bulendio Canonicus B. Firmini... Noverintquod Arnulphus, etc. recognoverunt se vendidisse Abbati et Conventui Compendiensi totum Carionem, totum

GAR pastum, totum hautonem, totum rehautonem, totum granum et paleam, totam vechiam, totam lenticulam, omniapisa... et omnia alia quss habebant.... in grangia dictorum Abbatis et Conventus. Charta anni 1199. Tabularii Corbeiensis : Easdem (consuetudines malas) in plena Curia coram hominibus Ecclesias quitas clamavit, et in perpetuum guerpivit, Carionem videlicet bladi nostri in Augusto, ivaignagium terras S. Petri, garbas deligatas, forragium cujuslibet bladi, pisorum et :;;:viciss. In frumento maxime positum hoc jus, quod de manipulis excidebat vel excutiebatur. Charta ann. 1226: Je Jehans sire de Cison fas asavore d tous cilz ki sont et ki avenir sont, queje ai vendut as chanoines de sainte Crois de Cambrai loute le disme entirement que je avoie el personage de me vile d'Angheriel, le droite dismes en mes terres, par teil condition que il ont le Karion acate a moi, que li maires i avoit, et del Karion ne m'ont encor li canoine rien paie. Vide infra Crientia, Menagium 2. et Redecima. CARIOBELLUM. Catholicon Armoricum : Halaczon, Gall. Idem, Lat. hoc Cariobellum. !: - CARIOLARI, Saltare.tripudiare. Glossar. Lat. Gall. ann. 1348. ex Cod. reg. 4120 : Tripudium, Gallice Espingler, i. Cariolari. Espinger, eodem sensu, in Lit. remiss, ann. 1392. ex Reg. 144. Chartoph. reg. ch. 77: Jehan Pierart dansa et Espinga a la feste dudit Montfalon (Montfaucon) et gaigna le mouton, comme le mieulx dansant. Mirac. Mss. B. M. V. lib. 2: Dex veut deux la concordanche, Se li cuers bale, Espinge et danse, etc.

Espringier, ibid, unde Espringerie : Et d'Espringier et de baler, Treper, salir de ce savoit.... Qui miex aiment vaines paroles, Espringeries et caroles.

Espringuer, in Peregr. humani gener. Ms. : Je Espringue et si carole, Je treppe, et queur, et danse et bale, En alant a le witefale.

•[CARIOS, f. Nux, juglans, a Grasco Kap-jov. Nicolaus Specialis de Rebus Siculis lib. 1. cap. 30 : His autem temporibus insulam in finibus Libyse sitam,palmarum fructibus copiosam, Carlos et oleo abundantem,.. Rogerius de Lauria, mixtis astu et calliditate cum viribus suss jurisdictioni subegit. [* Vide Caria 2.] :: - CARIOSIUS.Libentius, libentiori animo, Gall. Plus volontiers. Lit. ann. 1357. in Reg. 99. Chartoph. reg. ch. 638 : Ut quanta in exhibitione gratiarum erga eandem (regalem magniticentiam) innodatos se senserint, tanto Cariosius 0a, quss ad ejusdem magnificentiee cedunt augmenlum, exaudire procurent. Vide supra Care. *••- CARIOSUM, i. Vetustum,in vet. Glossar. ex Cod. reg. 7613. Vide supra Caria 3. * CARIOTA, Plaustrum, rheda minor, Gall. Cariole. Mirac. S. Goerici torn. 6. Sept. pag. 46. col. 2: Innitentes baculis, aut Cariotis undecumque devecti confiuebant. Vide infra Carriola. * CARIPEDES, Turcini peditatus genus., apud Carol, de Aquino in Lex. milit. » CARIPENDERE, Cafum habere, Gall. Cherir. Tract, pacis inter dalph. et Johan. ducem Burg. Latine redditus in Bulla Mart. V. PP. ann. 1419. ex Diar. sub Carol. VI. et VII. pag. 262 : Nos Ca-

GAR roh'.s delphinus... bona ac fideli affectione Caripeiidemus.... ducem BurgundAee. Ubi in Galileo, Cherirons. • 1. CARIRE, Illudere. Carientes, illudentes. Papias MS. Vide Carlna 1. - 2. CARIRE, Dividere, Departir, Prov. Glossar. Provinc. Lat. ex Cod. reg. 7657. Vide Carere 1. CARISA, in Gloss. Isid. Lena vetus. et litiijiosa, AncUla dolosa, fallax. Ita apud Papiam, pro Carissa, uti prgefert Editio Isid. Gloss, cui lectioni favet Gloss. Lat. Grsec. Carisa, a.\>\r^r^, uopvo6oo-/.6?. Festo Carissa, ex Lucilio, vafram signiflcat. * CARISCUS. [Musca modica. (DiEF.)] s CARISMA, Quadragesimale jejunium, Gall. Carcme. Charta ann. 1127. inter Probat. torn. 2. Hist. Occit. col. 450 : Donamus illi unum aWergutn in villa de Montalt, cum cc. caballis cum suis equitatoribus, de Omnium Sanctorum usque ad Cansma intrante, per unumquemque annum. Vide supra Caramentran. - CARISSIMUS compeliatur Papa ab Oddone dom. de Poli, in Placito ann. 1139. apud Garamp. in Disquisit. de sigil. Garfagn. pag. 66 : Domine Papa, eyo ad veslrarn prsesentiam libenter advent, Carissime, non ad hsec responsurus... Rogamus, Carissime domine, ut me ad hsec respondere non cogas sicut nosti, Carissime domine, etc. 1 CARISTARE. Papias MS. Bitur. : Caristo, as, avi, Galeatus fulgeo. Glossar. Sangerman. MS. n. 501: Caristabat, Cassidatus aut galeatus fulgebat. [** An Cristo 9 Conf. Virgil. JEn. 1,472.] :;:= CARISTERPUS, Animalis genus. Chron. Mutin. apud Murator. torn. 15. Script. Ital. col. 606 : Venit Mutinam quidam Franciscus de castro Montagnse cum quodam mirabili animali, quod appellabatur Tassi Barbarinum,... et erat magnitudine unius Caristerpi. 1 CARISTEUM, Marmoris genus dictum, quod gratum sit sculptoribus. Papias MS. Bituric. Isid. lib. 16. cap. 5 : Charisteum. Marmoris genus viride, optimum nomen ab aspectu habens, eo quod gratum sit, Us qui gemmas sculpunt ; ejus enim viriditas reficit oculos. 1 1. CARISTIA, Dies festus inter cognatos. Papias MS. Bitur. Vide Caritas 1. 2. CARISTIA, Annonse caritas, Hispanis et Italis, Carestia : Gallis, Cherte, Occitanis Carestio. Gloss. Lat. Gall. Caricia, Chierte. Legendum Caristia. Bernardus Silvester de gubernatione rei familiaris : Si abundas blado, non dilige Caristiam, quia diligens Caristiani cupit esse pauperum homicida. Utuntur Jacobus de Vitriaco cap. 8. Eodericus Tolet. in Hist. Arab. pag. 37. Chrqnicon Aulae Reg. cap. 11. Thq. a Kempis in Chron. Montis S. Agnetis cap. 24. Levoldus in Chron. Marcano pag. 26. Matth. Paris pag. 461. Historia Episc. Bremens. pag. 114. Vita Caroli Abb. Villariensis n. 15. Petrus de Vineis lib. 1. Ep. 18. lib. 3. Ep. 23. Matth. "VVestmonast. pag. 257. Radulphus in Vita S. Eichardi Episc. Cicestrensis num. 34. et alii passim. [Vide Caresta.] 1 CARIT, Patet, manifestat. Papias MS. Patet manifeste, in Glossariq Sangerman. MS. num. 501. Vide Carire. ~ Conjectat Vir doctissimus Falconet legendumesse Clarit per metaplasmum, pro Claret: sic nostris olim Esclarir, pro Splendere. CARITA. Fridegodus in Vita S. Wilfredi cap. 5 : Quique fidera cernens, dextram pra>tendit, et ipsum Liberius lata perfudit blande Carita.

CAR

GAR

171

Id est, gratiam seu baptismum imper- ensemble et beu la Carite ou vin de la tiit, ex Gr. -/apt:. [Xon agitur hie de vendAie dudit cheval en la ville de Tourbaptismo, sed de humanitate , qua nai. etc. 2. CARITAS. Caritatis vocabulo in Mosummus Pontifex Wilfridum excepit jam diu baptizatum.] nasteriis, ut scribit Doubletus lib. 1. " CARITABILIS, Alicujus studiosus, Hist. Sandion. cap. 59. intelliguntur alicui addictus. deditus, Gall. Attache, jjrGedia. et bona omnia, ^1133 a jidelibus devoue. Stat. Vallis-Ser. rubr. 43. ex Cod. Christianis in eleemosynam^ gratuitp et reg. 4619 : Justa suspectionis causa... in- cantative identidem collata sunt, seu telligatursi (judex) fuerit nirnis caritabi- ob anniversaria, seu alia pietatis officia lis, vel domesticus, vel Caritabilis alterius in Ecclesiis et Monasteriis exsolvenda : partis. et Monachus qui isti bqnorum generi in * CARITADERIUS, CHARITADERIUS, Monasterio Sandionysiano, ac eorum Qui bona pauperibus eroganda curat et administrationiprsefectus erat, Magister gerit. Comput. ann. 1399. inter Probat. Caritatum. ut illius munus, Officium torn. 3. Hist. Nem. pag. 152. col. 2 : Alia Caritatum, nuncupatur: Maistre des expensa facta pro caritate Nemausi facta Cliaritez de S. Denys en France, ut est die assumptionis Domini, prout est fieri in Charta ann. 1282. in Tabul. S. Magloconsuetum. Primo fuerunt deliberati rii fpl. 90. Vide Librum Libertatum EcEustacio Aujacii et Bernardo Chapus, clesiae Gallicana? torn. 2. pag. 264. Caritaderiis 1. sestaria molturss, pro supHsecetsi non prorsus falsa, nontamen plemento dictae caritatis. Stat. ann. 1476. omni ex parte vera sunt: Caritatem ibid. pag. 328. col. 2 : Cetera officia, tarn enim nomine in Monasteriis. non tarn accessorum, quam operariorum, Charita- ipsa3 benefactorum eleemosynae intellideriorum, etc. Stat. pro macellariis Bi- guntur, quam emilaesolenneset extraorter, ann. 1408. torn. 9. Ordinat. reg. ^inariae^lfluas 11, veT anmversarrorum Franc, pag. 358. art. 9 : Dicti suprapositi suorum, vel statis et designatis aliis possunt, cum eorum consilio, creare et de- diebus, prsesertim festis solennioribus, putare quolibet anno Caritaderios. Vide a Monachis fieri joraeceperunt, quo et beneticiorum et rerum concessarum infra Caritaterius. 1 CARITANTES, Argutantes. Papias MS. memoria altius Monachorum animis heereret. Qui quidem ritus antiquissiVide Carina 1. et Carire. T CARITARIA, CARITAEIUS. Vide Ca- mus est, ut ex StephanpJidilio, qui vixit ritas 8. ann. 700. colligimu¥in Vita S. Wilfrid! 1. CARITAS, Agape Christianorum, cap761 : Omni die pro eo Missam singuconvivium quo amici, vel etiam pau- larem celebrare, et omni hebdomada quinperes excipiuntur. Gregorius M. lib. 12. tam feriam, in qua obiit, quasi dominiEpist. 6: Adjicientes etiam ita ilium cam, in epulis venerari, et anniversaria tenacem existere, ut domum ejus amicus die obifus sui universas decimarumpartes aji_Caritaiejn, nunquam introeat. Capi- de armentis et de gregibus pauperibus tula Theodori Archiepiscopi Cantuar. populi sui dividere omnibus diebus vitss cap. 10 : In his supradictis diebus faciat suee constituit, etc. Vetus notitia ann. Caritatem, cum cssteris Christianis, id 862. in Syjiodo _Pistensi exarata, apud est, utatur eodem cibo et potu, etc. Vita eumdem Doubletum lib. 3: Caritates S. Adalbert! Episcopi Pragensis n. 17 : etiam in anniversariis Regum et Abbatum Nobilis qusedam femina Monasterium hoc de cellario Abbatis juxta solitum accomcausa oratioms ingreditur, et cum Cari- modentur. Caroli Crassi Imp. Commetatem ibi facere jussa foret, jam septem moratiqapud Augienses : Tune inter nos 'annis panem se non gustasse profttetur. disposuimus, ut singulis annis uno die a etc. Hinc in yulgari loquendi apud nos prsenorninata curte in commune cunctis formula, Caritas accipitur pro Eleemo- fratribus cum omni abundantia plenum syna, Dgjmer^la charite. Vita S. Idse servitium pro anima Imperatoris perficeComitissse Bononiensis n. 8: Factum retur, et eodem die pro illius amore in est autem cum pauper ab ilia, nulli ne- refectorio plena Caritate hilares atque gante Caritatem. eleemosynam accepisset gaudentes ef/icerentur. Charta Lambert! in manibus. etc. Vide Caritas 3. Camerarii Fuldensis apud Browerum: * Pro Eleemosyna usurpatur in Tes- Hujus rei gratia pro recordatione animse. tam. ann. 1300. ex Tabul. Flamar. : Qua- illius singulis annis statui Caritatem fratuor Caritale_s fiant pro salute animse tribus de prsefato prssdio exhiberi. ut eo mess in locis infrascriptis, etc. Lit. remiss, libentius annuarn recordationern illius ann. 1355. in Reg. 84. Chartoph. reg. agant, quanta pro salute animse ipsius, ch. 383 : Comme par le maire de la ville et requie. Caritatis oblata percipiunt. de Mart et par ses deputez line Charite, Charta Caroli Calvi ann. 32. pro Monasappellee la Charite de I'oublee, ait este terio S. German! Paris.: Caritates etiam acoustumee estre donnee chascun an en in eisdem festivitatibus ex antiquo more ladite ville de Mart lejour de la feste de Us ipsis a parte Abbatis dentur. Paulus I'invention sainte-Croix, c'est assavoir d in Vita S. Hilari Abbat. Geleat. n. 8 : chascun poure qui y vient, deux denrees Erexit eum et duxit ad speluncam suam, de pain : et lidiz pains doie eslre beneiz et oratione facta, fecerunt Caritatem. par le cure de I'eglise ou son chappellain, Ephemerides Monasterii S. Galli : 12. avant qu'il soit donnez. Quia vero Cari- Decemb. Thomse Apostoli. Do. Abbas tatis symbolum est, quod vice corollarii faciat duas Caritates per duas dies sepraeter pretium in emptionibus conce- quentes: unam cum piscibus... et caseo et ditur, ssepiusque absumitur bibendo in vino, aliam sine vino. Tabularium Abbabenevolentise signum, Charite, nostris tias Conchensis in Ruthenis Ch. 233: dictum est. quod alias Le vin dumarche Post obitum vero meum si filius meus appellatur, uti jam monuit Cangius in Bego me supervixerit, omnibus diebus Caritas 3. Lit. remiss, ann. 1368. in Keg. vitse suse per singitlos annos tres Caritates 99. ch. 108: Lesquelx marchandanz de ad ipsos Monachos persolvat. loage d'une maison, ordonnerent que la CARITATIV.E COMKSTIOXES, in Charta Charite dudit marche seroit beue et des- ann. 1259. apud Ughellum torn. 2. pag. pensee en I'ostel du suppliant. Alia3 ann. 405 : Item largior et concedo et confirms 1417. in Reg. 170. ch. 12 : Apres ce que vobis vestrisque successoribus in perpeicellui escuier, qui avoit achele un cheval tuum tres Caritativas Comestiones quas du seigneur de Bruyelle,... eurent disne habere consuevistis in anno, scilicet in.

172

GAR

Nativitate Domini, in Paschate Resurrectionis, et in festo B. Joannis Baptistse. In Gharta Lucii II. PP. apud eumdem pag. 516. etin alia Gelasii PP. ami. 1118. torn. 1. pag. 876. dicuntur Caritativa ciborum beneficia. Caritativa receptio, in Charta ann. 1214. ibid. pag. 649. Caritativa refectio, in Tabul. PrioratusS. Petri de Paredo fol. 7. Ita Dilectio accipitur in veteribus Formulis Pithcei cap. 108. in MS. : In ea ratione ut vos vel ipsi Presbyteri, qui ipsa Ecclesia custodire videntur. annis singulis ad Missa Sancti, quss est in mense illo, Dilectione nobis et pasto soniare debeat, una cum homines tantos, una die et nocte pascere facial, etc. His autem Caritatis et Dilectionis vocabulis designarunt nostri Christianorum ayaua?: quge quidem vox idem sonat quod caritas, dilectio. Ita tamen extraordinaria ilia convivia vel refectiones peragebantur, ut solennes dies npn tarn ciborum abundanlia, quam spiritus exultatione celebrarentur, ut ait S. Hieronymus Epist. 19. 3. CARITAS, dicta_etiam_qjua3vls,, extraordinaria refectio, maxime ilia quae ffebat extr!T~praridium et coenam, in Monasteriis. Statuta Hospitalis S. Juliani, in Additam. ad Matth. Paris pag. 163 : Quilibet habebit in dicto festo partem virilem de duobus quarterns frumenti puri et mundi, quse Mac^na Caritas_ nuncupatur. Qdalricus lib. 1. Consuet. Cluniac. cap. 13: De collatione surgunt ad Caritatem, et de vino quod tune propinatur, nullus omnino preesumit abstinere, ut non aliquantaliter gustet. Eadem habent veteres Consuetudines Floriacensis Coenobii apud Joannem a Bosco cap. 1. et 2. ubi Caritas vini, appellatur. Apud BernardumMon. Consuet. Claniac. MSS. cap. 76: Conversorum ac juvenum est proprie propinare omnem Caritatem de potu quss fit in refectorio. Tabularium Burguliense : Canonici B. Hilarii debent duas Caritates reddere, unam post vigiliam, alteram post Missam. Vetus Martyrolog. apud Hemereum in Aug. Viromand. : Pauperes Ecclesise debent habere de uno quoque pastu 3. denarios,... et de unaquaque Caritate unum lotum. vini. Describitur apud eumdem Hemereum ann. 947. sacramentum, quod Decanus Sanquintiniensis praestat, cum dignitatem auspicatur in Capitulp , in quo prseses prae caeteris hsec ab illo exigit: Solvetis Senescallo Ecclesise pastus, postmeridies, et Caritates. Charta Caroli Calvi pro Mqnasterio S. Germani Parisiensis : Karitates etiam in eisdem festivitatibus ex antiquo more his ipsis a parte Abbatis dentur. Vita S. Goaris cap. 5 : Fill, fac nobis Isetum diem de abundantia nostra, ut isti Legati D. Archiepiscopi faciant nobis Caritatem, quia in itinere sunt. Adde caput 6. Wandalbertus in Mirac. ejusd. Sancti cap. 15: Asuerus rogat uti ad B. Goarem exire, et in cello, ejus Caritatem (ut verbo usitato loquar) facere debeat. Ratbertus de Casibus Sancti Galli cap. 11 : Abbates cum fratribus eo die mensse aderant, de communi et privatis collectsefiunt, et habundam Caritatem faciunt .T$eda de Remediis peccator. cap. 7 : In his supradictis diebus faciat Caritatem cum cseteris Christianis, id est, utatur eodem potu et cibo quo illi. Aliud Poenitentiale MS. : In his prsedictis diebus faciat Karitatem sicut sui compares Clerici sive laid. Adde Ordericum Vitalem lib. 6. pag. 617. Willelmum Gemetic. lib. 3. cap. 7. etc. Vide Consolatio. Le Eoman de Vacces : La proierent les Moignes de prendre Charito.

GAR Hinc forte usitata loquendi formula apud nos, Donner la Charite aux pauvres, pro eleemosynam pauperibus largiri. De ejusmodi pprro caritatibus intelligendum Concilium Augustodun. ann. 670 : Si Monachus. aut fustibus verberetur, aut a communione, et missa et Caritate annos Ires suspendatur. Ut et quod habet Gregorius M. lib. 12. Epist. 6 : Adjicientes etiam ita ilium tenacem existere, ut domum ejus amicus ad Caritatem nunquam introeat. Caritatem in refectorium portare, apud Joann. Abrinc. de Offlc. Eccl. pag. 44. Atque inde patet Caritatem in Consuetudine urbis Insulensis art. 50. accipi debere pro eo quod vulgo appellamus le Vin du marche. Vide Caritas 1. Hinc etiam CAEITAS dicta niensara vini. quse praebebatur Monacho in ejusmodi refectionibus extraordinariis. Hist. Abbendonensis Coenobii in Angl. torn. 1. Monastici Anglic, pag. 104: Constituit itaque cifum quendam magnum, /lasconem et dimidium, scilicet duas Caritates, et eo amplius in se continentem, quern cifum antiqui Bollam Athehvodi vocabant. Charta 1292: Pitanciarius ministret inde... cuilibet de Conventu unam Caritatem integram boni vini, et unum ferculum boni piscis, etc. [Caritas pura, id est, de vino puro. Cod. MS. Consuetud. Festorum Mqnasterii Solemniac. : Translatio S. Eligii, in Vigilia Caritatem puram. Charitas de vino puro, non semel ibidem occurrit. Caritatis poculum, in Vita B. Edmundi Cantuar. Archiep. apud Martenium torn 3. Anecd. col. 1889: Die S. Gregorii Papse. Papa Gregorius Prselatos quoque quotquot in Curia aderant, invitavit ad Caritatis poculum. Et euntibus singulis, solus ipse quasi admonitus per Spiritum et contra consilium quorumdam de suis, non perrexit ad locum, quo casteri convenerant ad bibendum. Hie non est sermo de Monachis.] CARITAS SABBATI in Chronico Gemblac. pag. 534 : Mensuratn vini per singulos quattior dies hebdomadis cum Caritate Sabbati. * CABITAS, dicta etiarn__exigua_refectiOj qiujm ex jure_-vei:ex-consuetudine ecclesia, ad quam processio dirigebatur. clero exhibehat. Caarem. vet. eccl. Carnot.: Ad istdm processionem non fit prostratio nee datur Caritas. Infra : Tune oferatur Caritas clero, et in reditu dicatur letania. Cum autem ad ejusmodi caritates et extraordinarios pastus destinati essent reditus quorumdam praediorum, ut hinc liquet^ Monachus cui harum subministrandarum incumbebat provincia, eorumdem etiam redituum et ipsorum praediorum curam gerebat. Certe in pierisque Monasteriis id praesertim muneris ad Cellerarium spectavit, ut videre est in Monastico Anglicano torn. 1. pag. 137. 149. Consuetudines Eoveshamensis Coenobii in Anglia : Debent etiam habere de Celerario singulis diebus Sabbati Caritatem ad Collationem pro Mandato.... Debent etiam habere Caritatem de Cellario ad prandium singulis diebus Octabantm principalium fesiivitatum, etc. [* Hinc : :::= CARITAS MORTUORUAI, Nostris vulgo Fabrique,. in Testam. Aelidis de Cotois domicellse ex Tabul. B. M. de Pratea dioec. Bitur.: Item lego Caritati mortuorum unam minam siliginis, etc. 1 CARITARIUS, Monachus qui harumce caritatum praediorumque ad eas pertinentium curam habebat. Chronicon Centulense lib. 6. cap. 8. ann. 1260: Yendiderunt Caritario et Conventui Ec-

GAR clesise S. Richarii septemdecim jornalia terras cum dimidio. T CARITARIA, ibidem ad annum 1278. Offlcium Caritarii. Ratam habeo eleemosynam, quam Johannes frater meus, Capellanus Ecclesiss S. Benedicti.... Caritarise, S. Richarii fecit de omnibus censibus, etc. 4. CARITAS. Quod gratis conceditur, non vero ex debito, vel consuetudine: quemadmodum Caritativa subsidia dicuntur dioacesana Episcopi vectigalia, quae honestius accipi, quam peti possunt, et non tarn extorquentur, quam ultro et gratuito offeruntur ut auctor est Ren. Chopinus lib. 2. de Sacra polit. tit. 7. | 11. Charta yetus apud yEgidium Bry in Hist. Comit. Perticensium lib. 3. pag. 103: Similiter et de Ecclesia S. Martini... in qua requirebat sanguinem et infracturam : diffinitum est, ut in ea pr&ter censum, id est, libram piperis, et libram thuris nihil haberet, et hoc pro Caritate, non pro consuetudine. Charta Gaufredi II. Comitis Andegav. in Tabul. S. Mauri ad Ligerim : Suum pasnaticum recipientes non tarn consuetudinis, sed gratia Caritatis, etc. Monasticum Anglic, torn. 1. pag. 242: Turkil tenebat de Abbate, et Caritatem inde reddebat, marcum videlicet auri unoquoque anno. [Charta Roberti Episc. Lingon. pro Roberto Abb. Molism. ann. 1101. inter Instr. torn. 4. novae Gall. Christ, col. 151 : Eandempercipere partem vestruin est in Caritatibus, quse vestro fuerint Sacerdoti quomodocumque et a parrochiano suo fiant.] Vide Caritas 7. 5. CARITAS interdum dicitur quod vice recognitionis donatoribus dabatur : sic porro nuncupatum, ne donatio non gratuita, sed venditio aut permutatio videretur. Ordericus Vital, lib. 5 : Ipse super altare donationem posuit, et inde pro recognilione tune unciam auri ex___Caritate Jtfpnachorum recepit. Infra : Berne ifaqu^e concessionem... super altare portavit, ac postmodum ex Caritate Monachorum quinque marcos argenti et optimum cornipedem recepit. Tabular. S. Dionysii de Capella Dioeces. Bitur. Charta 103: Et pro hac re Prior Radulphus dedit Helise pro Caritate de beneficio S. Dionysii 20. sol. Salviniacensis monetse consilio fratrum suorum. Charta ann. 1089 : Ob hanc vero talem ejus donationem duo pana pellium de cuniculis data sunt ei a fratribus sub specie Caritatis. Tabularium Monasterii S. Andreae Viennensis : Et accepimus de ipsis Monachis loco Caritatis, ego Beraldus et frater meus 20. sol. cum beneficio S. Andreas. Tabularium Absiense fol. 177 : Pro qua idem Abbas dedit ei 40. solidos de Caritate, etc. Adde fol. 189. 190. Vide Hugonem Flaviniacens. in Chron. pag. 245. Chron. Andrense pag. 270. 394. 403. 408. 483. 527. Beslium pag. 524. Ordericum Vital, pag. 590. 591. 596. 605. etc. 1 6. CARITAS, Publicum, ni fallor, valetudinarium, Gall. Hotel-Dieu, Jiopital. Testamentum Abbonis Canonici Autissiod. ann. 1190 : Sed sciendum quod ista dotmis debet annuatim duos solidos in crastino omnium Sanctorum ad Caritatem de Monte Autrico. :: - Nota est ea acceptione vox Charite Lugduni et Parisiis, neque aliter accipiendum videtur quod ex Charta communiae legitur. in Caritas 9. 7. CARITAS SYNODALIS, Idem quod Synodaticum. Charta ann. 1101. in Hist. Monast. S. Nicolai Andegav. : Et episcopus Ecclesiam, quamMonachi sedificaverant, ab omni consuetudine Episcopali

GAR

CAR

quictaverat, exceptis sex denariis quos pro Caritate Synodali Monachi Andegai.'Ciisi Ecclesise redderent. Vide Caritas 4. 8. CARITAS, Benedictio. Ditmarus lib. 7. png. 93 : Cum autein pridie quam ille rir Justus obierit, venirem, ad eum non acce-^si. sed in posterum distuli diem, et tune is sine mea Caritate mortuus est. 9. CARITAS. Charta communige Tqrnaoensis ann. 1187 : Caritatem B. Christopftori, et calidos furnos, et excubias debent custodire quinque homines legitimi. etc. " 10. CARITAS, Oblatio, quse inter missarum solemnia fit a fidelibus, idem quod Offerenda. Vide in hac voce. Charta Manas, episc. Aurel. ann. 1168. ex Chartul. Miciac. : Duas partes habetis... in omnibus oblationibus, quocumque rnodo f i a n t , tarn pro vivis quam pro mortuis, exceptis nummis de dominica die, qui Char it as appellantur. * 11. CARITAS, Idem quod Procuratio, qua scilicet hospitio et conviviis excipiuntur episcopi ecclesias suas visitantes, quae hand infrequenter in pecuniariam summam convertebatur. Charta ann. 1265. ex Chartul. episc. Carnot. : Voluit etiam et concessit in perpetuum quod nee ipse nee successores sui ampliorem summam ab eisf nomine Caritatis seu procurationis, exigere valeant, nee priores dictorum locorum, vel alius loco ipsorum ad prsestationem amplioris summie, nomine Caritatis seu-procurationis, ab ipso episcopo seu successoribus suis possint compelli. Vide infra Carritium. * 12. CARITAS, Sacrum sodalitium, idem quod Confratria, Gall. Confrairie. Charta Phil. Pule. ann. 1312. in Keg. 48. Chartoph. reg._ ch. 126: Ex parte rnulierurn poenitentium, wlgariter vocatamm Repenties, de Dolentio, nobis fuit humiliter supplicatum, quod eisdem concederc dignaremur, ut quosdam redditus rninutos dudum quibusdam Caritatibus seu confratriis, quse in dicta villa fiebant, debitos,... tenere possent. Infra : Caritas S. Jacobi, Caritas S. Egidii, etc. Pactum inter abbat. et habitat. Aniana3 ann. 1332. in Reg. 69. ch. 175 : Item, quod dicti tres proceres... plenam habeant potestatem eligendi tres bonos et sufficientes homines pro recolligenda quoad dictum annum, et levanda et distribuenda Kdritate ascensionis Domini, et alias tres pro Karitate B. Marise. * 13. CARITAS, Festum, nundinse, quse cum conviviis celebrari solent, nostris Charite. Lit. remiss, ann. 1397. in Eeg. 152. Chartoph. reg. ch. 53: L'exposant demanda a sa femme combien d'argent elle avoit de son vin et autres denrees, qui estoient a I'ostel le Dimenche jour pre/'.etlant dudit jour de Lundi, que la feste de la ville dudit lieu de Lam, que I'eti nomme la Charite des bles, avoii este. Aliae ejusd. ann. ibid. ch. 218 : Comme les paroissiens de la paroisse de Bailleule-Pin et des autres paroisses voisines ou bailliage de Chartres, aient acoustume faire tres grant feste et eulx esbatre chascun an le Dymenche devant la Penthecoste, laqnelle feste est appellee la Charite a I'ablel, et cl ycelle feste aient acoustume venir et mener joie et esbaternent les jeunes homines et filles a marier, etc. 0 CAXDELA DE CARITATE. Vide supra in Candela 1. CARITAS AXIMARUM. Vide Selegeret. j CARITATIS CHARTA. Vide Charta. * CARITATIS Do\rus, ea, si bene conjecto, dicitur, in qua turn pecunise, turn etiam alice res mobiles ad communem

Ecclesiae usumexpendendae servabantur. Statuta EcclesiEe Barchinon. apud Marten, torn. 4. Anecd. col. 624: Quoniam attestantepragmatica sanctione, naturale vitium est,negligi quod communiter possidetur, necnon quod propter importunitatem petentium de commv.ni domus Caritatis nostrss Ecclesifc, quod erat in omnibus usibus Ecclesix cxpendendum, ut ei experientia docuit, pluries extitit privatorum tde Capitulo vel extra usibus deputation : Idea nos Prater Ferrarius Episcopus Barchinonensis, et ejusdem sedis Canonici Capitulum generale celebrantes, pensantes rem publicam, seu communem ex inodico studio magnarn et ex magna minimam effici, divisione indebita. incuria, seu neglecta, deliberatione solertiprxhabita, pro bono statu et augmento nostrsz prgsfatss Ecclesisc- provide duximus statuendum, quod de bonis reditus, proventus fructibi4s, sive pensionibus Domus Caritatis nostrse Ecclesise, prxsentibus et futuris, nulli deinceps mutuetur, vel aliter assignetur directe vel (indirecte, etiam sub pignore, vel alio quocumque colors quiesito,pro causa vel commodo singulari, sed tantum. ut et debet, in negotiis ad quee sunt deputata communibus expendantur, ac quod Caritativus turn computum reddet, reliquum confestim restituat : et ut prxsens Ordinatio ampliori gaudeat firmitate. etc. Ibid. col. 616 : Statuimus et perpetuo ordinamus, quod si speretur verisimiliter ante horam Missse, ut propter defectum alicujus Canonici prsesentis sive absentis, cadere debeat dicta (major) Missa; tune Procurator Domus Caritatis unam canonicam portioncm, seu valorem ipsius in sacristia certioratus ponere teneatur; quse Canonico evangelium seu Epistolam loco defficientis dicenti omnimodo tribuatur. 1 CARITATIS, vel Domus Caritatis Procurator, non semel ibidem legitur pro eo qui Prafectus erat huic domui, rerumque Ecclesia3 communium curam habebat. « CARITATERIUS, Qui Caritates seu bona alicujus ecclesias curat et collecta servat. Constit. capitul. eccl. Barcin. ann. 1423. rubr. 7. ex Cod. reg 4332 : Caritaterius sine contradictione cusjusquam die qualibet recipiat de prsebenda illius canonici noviter recepti xij. denarios, et de tribus prsebendis dpin. episcopi tres solidos ; et hoc fiat tamdiu donech sit satisfactum eisdem anniversariis de xxvij. lib. monetse Barchinonensis pro annata prssdecessoris canonici immediate defuncti. Eubr. 10. Procurator caritatisi&era nuncupatur. Vide supra Caritaderius et Caritatis domus post Caritas 13. 1 1. CARITATIVE, Ex charitate, ex animo, humaniter, passim occurrit apud Scriptores Barbaro-Latinos. ••' Charta Pontii archiep. Aquens. ann. 1019. ex maj. Chartul. S. Viet. Massil. fol. 78 : Rogo omnes proceres, qui ad solempnitatem hujus consecrationis convenerunt, cujuscumque dignitatis sint, ut de suis honoribus huic ecclesise Caritative prsebeant. « 2. CARITATIVE, Vice recognitions. Charta ann. 1147. inter Probat. torn. 2. Hist. Occit. col. 518: Caritative tamen ego recepi Rogerius pr&nommatus a te Guillelmo prseposito pr&fato D. cc. sol. Melgorienses. Vide Caritas 5. 1 CARITATIVUM, Donatio. Charta Ludovici Franc. Regis ann. 1115. apud Stephanotium in Antiquit. Aurelian. MSS. pag. 281 : Priesentem cartam nostri authoritate sigilli firmatam et roboratam fieri disposui, quse et istud Caritativum

CAR

173

exponat. et in munimentum stabilitatis perpetuss existat Charitativumsubsidiii.m. in Bulla Sixti IV. inter Privilegia Equitum S. Joannis Jerosolymitani pag. 136. Vide Caritas 4. et 7. '• CARITATIVUS. Ex caritate proceden?. Gall. Charitable, apud Rymer. torn. 8. pag. 101. et alibi non semel. '•CARITATIVUS. Idem qui Caritatis Procurator. Vide Caritatis Domus. ** CARITEL, KARITELLUS, Vox de Caritelo apud Lusitanosinclamabatur prjedatores persequendo sive eos qui violenter aliquem injuriaverant. Vide S. Rosa de Viterbo. qui verbi originem a Quiritare deducit. Porro Caritel significat querelam, Calumniam^iua inde in foro agebatur et de ea dijudicandi jus atque potestatem. Charta Alplionsi'll. reg. Portug. ann. 1218 : Non pectem Caritel de naso et si fecerint calumpniam in alia parte, etc. Alia anni 1154 : Hxc dono et concedo vobis.... cum suo Caritel, vel cum suo Sagione et cum omnibus suis directuris et calumnis et cum omni voce regia. Alia ann. 1187 : Sagion et majordomus non ponant Caritel, nisi cum auctore et testibus. etc. Alia ann. 1132 : Ornnem rem illam, quse ad regem pertine!, callutnnia, Karritellum. fossadariam, regalengum dimitto, etc. Alia ann. 1174 : Ab omni jure regio absolvo. cabdali. calumpnia. voce Cariteli. Interdum nude vox scribitur. * 1. CARITIA, Annonse caritas, penuria, Ital. Carizia, Gall. Chertc. Necrolog. MS. Nivern.: Anno ipso 1221. maxima Caritia; pavit quotidie circa tria milliapauperum. Chierte, Sumptus, impensa?, Gall. Depens, frais, in Chron. S. Dion. lib. 2. cap. 9. torn. 3. Collect. Histor. Franc, pag. 187: La bonne dame la royne Crotilde.... nourrissoit ses neveus les fiuz le roij Clodomire en grant Chierte et en grant honour. Ubi Aimoin. lib. 2. cap. 12. habet : Solerti nutriebat diligentia. Vide Caristia 2. et infra Caritudo. «2. CARITIA, Blandities, Ital. Carezza, Hispan. Caricia, Gall. Caresse. Inquisit. ann. 1288. apud Murator. torn. 5. Antiq. Ital. med. sevi col. 123: Et quum Punzilupus intrasset domurn, ubi erant liecretici, videntibus omnibus, fecit magnas Caritias, et ostendit magnam amicitiam et familiaritatem dictis hsereticis. 1 CARITOSUS, Amiens, beneyolus. Caritosa affectioAn Vita»£>. Hildulfl torn. 3. SS. Julii pag. 214. 1. CARITUDO, Dilectio, amor prpecipuus. Guibertus lib. de Laude B. Marife cap. 10: Hunc utriusque parentis affectio sibimet Caritudine tanta contraxit. etc. j 2. CARITUDO, Caritas annonsR,' Gallice Cherte. Chronic. Parmense ad ann. 1277. apud Murator. torn. 9. col. 790: Fuit maxima Caritudo blavx, ita quod sextarium frumenti positum fuit ad decem solidos imperiales. ;: = Glossar. Gall. Lat. ex Cod. reg.7684 : Caritudo, Chierte de temps, caritia. caristia. Laudes Papioe apud Murator. torn. 11. Script. Ital. cpl. 32: Ab istis et consimilibus operibus pietatis nulla fere guerrarum adversitas, nulla Caritudinis gravitas, nulla exactionurn sxva rapacitas ipsos retraxit. Vide supra Caritia \ - CARIVARIUM, Ludus turpis tinnitibus et clamoribus variis, quibus illuduntiis, qui ad secundas convolantnuptias. vulgo Charivary. Lit. Ludov. ducis Andeg. ann. 1372. inter Probat. torn. 2. Hist. Nem. pag. 322. col. 2: Cum ipsi consnles litteras a dicto domino meo rege obtinuissent in effectu, continentes quod nullus, cujuscumque conditionis sive s!a-

174

GAR

CAR

CAR

tus eccistat, sit ausus facere Co.riva.rium Carlenorum pro rabio. Annal. Placent. * CARMELINUM, CARMEXUM. Stat. sive Charivalli per civitatem Nemausi et ad ann. 1473. apud Murator. torn. 20. Astse ubi de reva: Ad evitandum fraudes pertinentia ejusdem, cum matrimonia Script. Ital. col. 943: Prater Petrus ord. decretum est, quod de cetera debeant ipsi Car- becharii tenere Carmenum seu Carmeniduarum contrahuntur. Infra: Chari- Min. S. Sixti cardinalisnepos variumsive Charivalli, Occurritprseterea linos deauratos prelium solidorum xij. ad linumpapari super carnibus, et non tenere usque ad summam super eodem bancho, nee simul vendere apud Marten, torn. 7. Ampl. Collect, col. ten-am projecit 1271. Vide Caria 2. et infra Charavaria. ducatorum quatuor millium. Monetse carnes ad diversa pretia sestimatas. Ubi | 1. CARIUM. Vide Carigare post Carriejusdem nominis usus etiam fuit in Xa- leg. videtur Papyri. Est ergo Carmenum varra et Bigorrensi comitatu. Testam. vel Carmelinum, Charta seu schedula, * * 2. CARIUM. Libert, villfe de Favo- Caroli reg. Navar. et comit. Ebroic. ann. in qua statutum a publicis sestimatorone ann. 1856. torn. 8. Ordinat. reg. 1376. ex Cod. reg. 8428. 3. fol. 109. r». : ribus pretium, quo carnes divendi deFranc, pag. 287. art.2 : Cognicio ponderis Lesquelles rentes et revenus puent valoir bent, describitur. Vide supra Calmeet mesurarum Carium minus sufficien- et monter a la somme de... cent sept livres, drium et Calmerium. cium, etc. Leg. mensurarum, carnium dix sols de Carlins noirs. Lit. remiss, 1. CARMEN, Incantatio. Justinianus minus nufficienciiim. Vide torn. 5. earumd. ann. 1417. in Reg. 170. Chartoph. reg. | 5. Instit. de Public, judic. (4, 18.): VeOrdinat. pag. 6. art. 2. ch. 84 : Le suppliant fist bailler au taver- neftci qui rnagicis susurris, seu Carmi* CARIUS, Carrus. Reg. S. Justi ex nier sept hardiz, et ledit tavernier pour nibus homines occidunt. Virgilius ^En. (1am. Comput. Paris, fol. 120. y°. : Duo ce que le vin ne montoit pas tant, rendi a lib. 4. vers. 487 : Carii ad defferendum ligna dornini bis in chascun d'eulx un Carlij. Quse ultima Haec se Carrainibus promittit solvere mentes. anno. minutiorem fuisse monetam indicant. * CARIZARE, CARIZATOR. Vide supra Vide Carlenii. Carmina dira, in leg. 7. Cod. Th. (16, 10.) Carezare. 1 CARLENII, Nummi, sic dicti a Ca- de Paganis. Vindicianus Medicus : CARLAKNAP. Chronicon Archiepisco- rolo Sicilise Rege, iidem qui Gillati. Vide Gramine seu mails a?gro proestare medelam, por. Upsaliensium in Stephano Arch, in hac voce post Gigliati. Carmine seu potius, namque est res certa saluti sub ann. 1185: Huic Archiepiscopo con* CARLEVAMEN, Bacchanalium dies, Carmen, ab occultis tribuens miracula rebus. tulit dominus Papa librum Evangeliorum Ital. Carnevale, Gall. Carnaval. Chron. dictum Carlaknap, et duas cruces, etc. Hie Astense ad ann. 1273. apud Murator. Decretum Tassilonis Ducis Bajwar. de hseret Editor Joan. Schefierus : Karl, in- torn. 11. Script. Ital. col. 162: Post hsec popularibus legib. § 5 : Ne forte Carmiquit vulgari lingua Suecis virum deno- in Carlevamine milites Astenses ceperunt nibus vel machinis diabolicis vel magicis tat, Knap vero nodum. Sed cum Evan- quinquaginta viros de Gorzano. Paulo artibus insidiantur. Caesarius Heisterb. gelium istud missum sit ad Carolum supra hsec acta dicuntur die Sabbati lib. 1. cap. 34 : Diabolum aliquando per Sueonum Regem, vel ab eo impetratum, xxiv. Martii. Vide Carnelevamen, et infra Carmina vocare consuevi. Aimoin. lib. 3. Hist. Franc, cap. 52: Rapi meretrices ad sive fuerit Carolus iste in rerum natura, Carnem-laxare. sive non, illius saltern nomen prioribus * CARLINGI, Caroli M. successores; supplicia jubet, quse se fatebantur Carmicharacteribus innui probabile est. unde per Partem Carlingorum, Fran- nibus multos interemisse innocentes. Vide ['•«:: Vide Ihrii Gloss. Suio-Gothic. vol. 1. ciam, ubi hujus imperatoris posteri re- Guill. Abbatem S. Theoderici in Vita col. 1034.] gnarunt, designat Christ, de Scala in S. Bernard! lib. 1. cap. 2. Miracula S. * CARLARIUS, Artifex carrucarius, Vita S. Ludmil. torn. 5. Sept. pag. 354. Wlfranni Episc. num. 28. etc. [** Plura nostris olim Charlier, cujus ars etiam col. 2. ut ibi observant docti Editores. ap. Grimm. Mythol. German, pag. 626. Charlerie dicitur, in Lit. remiss, ann. [*•* Carlenses dicuntur Gallofranci in 627.] 1472. ex Reg. 195. Chartoph. reg. ch. 721: Annal. Colon. ap.Pertz. vol.Hist. 1. pag. CARMINA DIABOLIGA, Quse super morLes mareschaux, charrons, Charliers et 98: Ann. 978. Otto imperator exercitum tuos nocturnis horis vulgus cantare soautres eulx entremettant de negotiation duxit super Carlenses, ann. 979. Reconci- let, vetantur in Ratherii Veronensis de chevaulx et cJiarrues Le mestier liatus est imperatori cum occidentis rege. Episcopi Epistola Synodica ad Presbyde Charlerie, etc. Charta ann. 1280. ex Vide Karlenses.] teros, et apud Reginonem cap. 71. Chartul. S. Vine. Laudun.: Juxta praCARMINARE, Incantare, carminibus 1 CARLINI, Nummi, in Vita S. Frantum Roberti, dicti le Charlier, et ab ilia cisci de Paula torn. 1. SS. April, pag. magicis irretire, Gall. Charmer. Gloss. meta uxque ad rnetam, quse est juxta coron- 183 : Voluimus solvere patrono terrenum Arabico-Lat.: Carmino, Canto. Papias : nam prati dicti Roberti Carlarii. circumdatiim Carlinis, et nunquam voluit Carminare dicimus, vel inde dicitur, quod qui ilia canerent, mente carere existimaCARLE. Vide Ceorle. vendere. f* Vide supra Carleni.] 1 CARLEM. Liber Miraculum S. Ead* CARLINO, CARLIXETO, Piscis genus. bantur. Qui malum Carmen incantavit, in legibus 12. Tab. apud Plin. lib. 18. mundi Angl. Regis apud Marten, torn. Vide supra Aspargus. (). Ampliss. Collect, col. 831 : Ad specta" CARMALHERIUM, Cremaster foca- cap. 2. Carmina incantare, dixit etiam cidum sanitatis quorum intereadumjuxta rius, Gall. Cremaillere. Inventar. ann. Lampridius in Juliano. Marcellus Emqusedam in sporta a singulo pede tenus 1476. ex Tabul. Flamar. : Item plus quod- piricus cap. 8: Ipso oculo clauso, qui Carmembris contracta, audito plausu prodi- dam furnipendium sive Carmalherium minatus erit. Et cap. 15: Glandulasmane giorum Sancti, 0, inquit, utinam mei per- ferri. Carminabis. Hincmarus Remensis de ciperent ocuh. quis, qualis. et quantus Divort. Lotharii et Tetbergse: Quidam 1 CARLUS. Vide Carlem. lianc urbem ingreditur Sanctus: illico CARMALUS. Annales Ratisponenses etiam vestibus carminatis induebantur, stans in pedes Carlem exilit; hoc est, Mabillonii ann. 818: Pernhardus Rex Car- vel cooperiebantur. Raymundus de Agisana, fortis, robusta. Teutonicum enim rnalum levavit. Mox ann. 819 : Linduvit les in Hist. Hieros.: Dum dugs mulieres Carl, Karle et Keorle, virum robustum, Carmalum levavit. [s;«' Ita etiam ap. Per- petraviam unam de nostris fascinare velcorpore et animo fortem significat juxta tzium pag. 93. qui vocem Slavicam esse lent, lapis viriliterexcussus, mulieres CarSchilterum in Glossario, unde pro no- scribit: sed confer Carmulum, pro quo minantes cum tribus pueris allisit. * Qua arte potissimum usi sunt, et mine proprio, inquit, frequentatum. Carinulum scribendum contendit Caretiamnum utuntur in vulneribus saContinuator Chronici Fredegarii num. penterius.] " CARMATOR, Laniator, e tonditor. nandis; quam infeliciter, docent sequen103: Igitur prssfatus Pippinus... genuit filium vocaviique nomen ejus lingua pro- Glossar. Lat. Ital. MS. [** Lege Carmi- tia. Lit. remiss, ann. 1387. in Reg. 131. Chartoph. reg. 142: Le suppliant fenj pria Carium. Saxon. Carl, Masculus. nator.] * CARMATURA, Tomentum, ni fallor, ledit Nepveu un seul coup, et ledit Alemannis hodie Kxrle, teste Goldasto, de homine probo, bono, utili ac strenuo quasi Carrninatura. Stat. crimin. Riper, coup Charrne de paroles seulement, sanz accipitur; Belgis Kaerle, Fortis. Vide cap. 225. fol. 29. v°. : Nulla persona au- autre medecine ou garison, ledit Nepveu Ceorle. deat in ipsis pannis ponere Car- ala de vie a trespassement. Alias ann. * CARLENI. CARLIXI, Academ. Cru- maturam sub poena libr. decem parvorum. 1444. ex Reg. 176. ch. 233 : Tons guerirent, scanis, Sorta di moneta, che vale una T CARMELINI, pro Carmelitse, in Te- excepte icellui Estienne, qui fit Charmer me—a lira e di Napolidi valuta diversa stamento Johannis Comitis Claromontis sa plaie qu'il avoit sur la teste sans autre dalla nostrale (Fiorent.). Parid. de Gras- ann. 1340. apud Baluzium Hist. Arvern. remede yquenr. Denique alise ann. 1457. sis Cseremon. capell. papal. MS.: Dona- torn. 2. pag. 316 : Legamus Conventibus in Reg. 189. ch. 157: Lequel Anglois se tur (diaconus cardinalis) crumenula cum Fratrum Prssdicalorum. et Minorum et fist, comme I'en dit. Charmer par un franc xl. solidis, qui esse videntur Carleni Minorissarum et Carmelinorum et Cano- archier, etc. Charmegneresse, Saga, in quattuor in toturn. Steph. de Infest, de nicis de C/iantoen... cuilibet centum soli- Lit. remiss, ann. 1402. ex Reg. 157. ch. Bello inter Sixt. IV. PP. et reg. Ferdin. dos Turon. semel. Confer Barrati. 254: Ledit Hennj appella ladite femme ann. 1482. MS.: Missum fuit proclama * Les freres dou Kerme appellantur, in putain, larronnesse et Charmegneresse. per urbem. ut ne cui liceret vendere gra- Testam. Marias de Craon ann. 1317. apud Vide infra Conjurium. num pro majori quantitate quarn viginti Menag. Hist. Sabol. pag. 379. IXCARMIXATRIX, Saga, apud Galber-

CAR

CAR

turn in Vita Carol! Comit. Flandr. num. lt',5. * (\\KMIXALIA IXSTRTMEXTA, Quibus u t u n t u r incantatores in suis artibus exereendis. Vita S. Bernard! auctore A ' a n o inter illius opera torn. 2. col. 1237. edit. 1690: Cum adhuc puerulus rjravi capitis dolore vexaretur, decidit in 'L'ctulum. Adducta autem ad eum est i,iuliercula,quasi dolorem mitigatura car'/itinibus: quam cum ille appropinquanton senti/'et cum quibusdam Carminalibus Instrumentis, cum indignatione magna exclamans, a se repulit et abjecit. * CAKMIXARE. Canere carmen, comr/ientare carmen, facere carmen. Gasparis P.arthii Glossar. torn. 3. pag. 280. ex F;tusto. Vide Laurentii Amaltheam. ["-•* Pro Carmina facere apud Sidonium Ep. 1, it. etO. 15.] * 2. CARMEN, Canticum musicum, rythmus. Stat. ann. 1446. in Suppl. ad MiraMini pag. 191. col. 2: Item insistere rel interesse probationibus Carminum rel iiiotetorum, sen alterius cujuscumque,^ duni discuntur in choro tempore divini servitii, nemini liceat. * 3. CARMEN, Plantae species. Leudse major. Carcass. MSS. : Item pro cargua de Carmen, iij. sol. Turon. Ubi versio Gallica ann. 1544: D'une charge de Carde, qui semble fenouil, etc. ^ CARMENTALIA, yjAvoXoysa, Cantio, apud J a n u m i n Supplemento Antiquarii. 1 CARMENTRAN. Vide Caremenlran-

dione finita et Carmula mitigata, Imperator ad Saxoniam reverteretur, etc. " Mendum in hac voce et sequenti, a puncto quod superponere omitteba'nt scribae, ortuni : legendum quippe Carinula et Carinulum. Vide Carina \. Carinula, et Carmalus. CARMULUM. Lex Bajwar. tit. 2. § 3 : Seditionem excitare, quod Bajoarii Carrnulum dicunt. Alii Codd. Cannulam habent. German! Schaer-mutse, velitationem vocant. Vide Carmula. *i 1. CARMUM, f. pro Carreium, idem quod Carreda. Onus vecturee vassallis impositum. Polyptych. Fiscamn. ann. 12-35 : Heec vavassoria debet per annum duo Carma de leignagio. Robertus de Mara tenet unam vavassoriam de xxxx. acris terre per servitium equi et Carma. Rogerius Anfrei tenet ix. acras terre et debet facere submonitiones et nammia capere, el grantiam reteyere, et mundare et Car mum. ••* 2. CARMUM, Lo marrno Biancho, in Glossar. Lat. Ital. MS. Vide Caristeum. 1 CARMUS, Carpinus, arbor, Gall. Charme. Papias MS. : Carpenus arbor quse dicitur Carmus. Vide Charmus. :::: Cbartul. Norman, ex Cod. reg. 4653. A. fol. 92 : Leprosi Britolii habent brancas Carmi ad suum ardere et ad suumfurnum calefaciendum. HincCarme, pro Carne, legendum in Stat. ann. 1388. torn. 7. Ordinal, reg. Franc, pag. 777. art. 39. quod rursum probare licet ex allatis supra in Boscus mortuus. « CARMUSINUS, ut Carmesinus, Color ostrinus, purpureus, Gall. Cramoisi. Ordo canonizat. ex Cod. MS. Morton. archiep. Cantuar. ann. circ. 1494. apud Labb.: Fit ununi baldachinum... habens pendalitt de Carmusino. CARNACARIA, in Charta Adefonsi Regis Hispanise. Locum vide in Tanaria. T CARNACERIUS, Carnifex. tortor, Gall. Sourreau. Hist. Dalphin. torn. 2. pag. 323. ex Compute anni 1336: Pro expensis duorum latronum Petri Vitalis. cuifuitpes amputatus, etc. xxi. sol. vni. den. Item, uni Carnacerio, qui traynavit et suspendit Bernardum Maquayre homicidam. Et pag. 584. ann. 1348. et 1349: Item, deditcuntur pro salario Carnaceni, qui combuxit Pachodum Ribaldum delatum de impositione veneni, etc. n. s. v. d. Pict. Carnivorum hodie Carnacier appellamus. fCARNACLIGIUM, Species vestis. Statuta Arelat. MSS. art. 53 : Habeat sartor xii. den. pro tunica... et pro fustannitis hominivm. den. etpro Carnacligio n. sol. 1. CARNAGIUM. Vide Carnaticum. * 2. CARNAGIUM, Prandium ex carnibus vel Games ipsse animalium. Vide Carnalagium. Inquisit. ann. 1268. ex schedis Pr. de Mazaugues : Qusesiverunt a fratre Artiga quod daret eis prandium sen Carnagium ; qui dixit quod tune non erat paratus: sed dedit eis fidejussorem dominum Guillelmum Aicardum, quod ipse daret eis tanturn quod essent contenti, et in vigilia nativitatis Domini misit cuilibet ipsorum unum quadrantem castonis. • CARNALADO. Vide Carnale 3. CARNALAGIUM, Games ipsre animalium : Italis, Carnaggio, munitione di came. Will, de Podiolaurentii cap. 36 : Transeunte quippe Rege versus Aparniam cum Legato, non immemor largitatis Episcopus, panis et vini, et Carnalagii misit encxnia copiosa. priusquam intrasset dicecesim Tolosanam. Vetus Inquesta pro Rege Majoricar. : Vidit portantern Carnalatge, videlicet cabricios et

** CARMENTUM, Carmen. Virgil. Grammat. ep. 2. ap. Maium pag. 23 : Sarbon quoque pater Glengi in Rigadis^ rccjinx cantico: Digna ab ego laudari Carmento mirabili. Carminulum apud eundem pag. 130: Poetica metra per versuitm Carminula sof/lat. * CARMENUM. Vide supra Carmelinum. CARMESINUS, Color ostrinus, purpureus, Chcrmisi, Italis: Cramoisi, nostris: a Kermes, voce Arabica, quee vermiculura sonat, qui gignitur in baccis cocci, ex quorum liquore panni coccino, sen purpureo colore tingi solent. Perperam Cremesinum et Carmesinum pannum, pannum sericum Cremona3 textum interpretantur viri docti ad 30. Martii. [Almuclas folratas ex sestino Carmesino, Concil. Hispan. torn. 4. pag. 612.] * CARMET, apud Avicenam est nomen ponderis, appendens vj. kirat. Et alibi reperi quod est aureus unus et grana iiij. Aliquando Karmet scribilur. Glossar. medic. Simon. Januens. ex Cod. reg. 69-">9. ' CARMINATIVUM, Dissipativum, discussivitm, in Amalthea. Medicina Salern. pag. 59. edit. 1622 : Innoxia sunt (pyra) si una cum Carminativis vulgo dictis, hoc est. calefacientibns tenuantibus et flatum expcUentibus comedantur. vel super his vinum retus et odoratum bibatur. * CARMINATOR. [Carminum factor. (DlEF.)]

* CARMINE, crap%iy.w?, Carnaliter. apud •Tanum Laurenb. in Supplemento Antiquarii. * CARMOSINUM. [Gallice Cramoisi :

7. CASSARE, Discerpere, lacerare. Vide in Casata. * 2. CASSATUS, Inclusus, Gall. EnGall. Declarer, mettre en pieces. Lit. remiss, ann. 1350. in Reg. 80. Chartoph. chassc. Inventar. S. Capellse Paris, ann. reg. ch. 327 : Statim quod dictam litte- 1335. in Reg. I. Chartoph. reg. ch. 7 : ram tenuit, ipse earn Cassavit, et de ea Item una magna smaragdo in argento petias plures fecit. Cassata. Vide supra Cassa 8. 0 T CASSE, Erumnse. Glossar. MS. San8. CASSARE, Vastare, popular!, Gall. Saccager, ravager. Reg. Cam. Comput. german. n. 501. p Vide supra Cassa 12.]

CAS

205

'{ CASSEA. Capsa, Gall. Caisse, apud Rymer. torn. 7. pag. 223. col. 1 : Unam Casseam saccari candidi. * CASSEATA, Placentae species ex caseo, pro Caseata. Consuet. nov?e bastidae de Trya ann. 1325. in Reg. 64. Chartoph. reg. ch. 54 : De placentuhs. ortocreis et Casseatis nichil pro furnagio solvere teneantur. Vide supra Casiata. * CASSEDULA, Arcula, capsula, Ital. Cassetina. Inventar. Ms. thes. Sedis Apost. ann. 1295 : Item unatn Cassedulam cum quatuor pedibus, et cum ooto rotellis. Vide infra Cassula. 11. CASSELLA, Parva casa, Tugurium. Acta SS. Nerei, Achillei, etc. torn. 3. SS. Maii pag. 11 : Levavit corpus et pernoctanter in biroto perducit ad Cassellam suam. Vide Onomasticon tomi 2. SS. Aprilis, et superius Casella. * 2. CASSELLA, inter utensilia ecclesiastica recensetur, in Chron. Sublac. apud Murator. torn. 4'. Antiq. Ital. med. 33vi col. 1053 : Abstulit... tria thuribula, duo vacilia, duas Cassellas, septem candelabra, etc. Vasculum esse videtur.. ubi mica3 thuris asservantur, quod Cherue videtur appellari in Invent, eccl. Camerac. Ms. ann. 1371 : Item une Cherue et une louchette d'argent pour I'enchens. ® CASSELLUS, pro Tassellus, Cumulus, strues feni, Gall. Tas. Charta Gaiter, episc. Laudun. ann. 1163. inter Probat. Annal. Prsemonstr. torn. 1. col. 74 : In pralo Jumigniaci duos Cassellos feni falcati et adunati. Vide Casellus et Tassttsl. ; : ~ CASSERIUM. Vide supra Cassarium. « CASSERIUS, Qua3stor, arcarius, qui cassse seu arcse pecuniariae praepositus est, Ital. Cassiere, Gall. Caissier. Stat. ant. Florent. lib. 1. cap. 1. ex Cod. reg. 4621. fol. 12. r° : Quod camerarii et Casserius cameras dicti communis possint, teneantur et debeant solvere incontinenti dictis electionariis et eorum notario salarium, ad rationem pro quolibet eorum... libras sexaginta. Vide Cassa 4. et Cassia 1. * CASSERO, Modus agri, jugeri scilicet pars quarta ; idem, ni falior, qui apud Pictones Casson nuncupatur. Vide supra Casalaria. Charta ann. 1405. in Reg. feudor. comitat. Pictav. ex Cam. Comput. Paris, fol. 22. v° : Item man Casson de pre, contenant quart de Journal de faucheur ou environ. Alia ann. 1406. ibid, fol. 25. v° : Item Micheau Chauvet (doit) ung denier pour un Casson de terre. Dici vero videtur de agro muris aut sepibus cincto, atque adeo a Capsum, quo Latinis locus conelusus significatur, originem habere ppinor. Vide Capsum 1. Sed et Casson dixerunt nostri, pro Gleba, vulgo Motte de terre. Lit. remiss, ann. 1466. in Reg. 194. Chartoph. reg. ch. 149 : Le suppliant getta ung Casson de terre ou pierre a icellui Micheii. Charta ann. 1320. in Reg. 59. ch. 544 : Item Thomas deFaija pro quodam Casserone... xv. den. Item pro tribus Casseronibuv, qui fuerunt Brimaudi, v. solidos... Item pro quodam Casserone vinex, xv. denarios. Vide infra Cassicium. ™ CASSERON, vox vulgaris, Loligo, piscis marini species. Tract, de Piscious cap. 56. ex Cod. reg. 6838. C : Loligo parva Gallis, prsssertim Santonibus. Casseron dicitur, a nostris Glaugiou, corrupta voce, ut opinor, ex gladiolo, quamquam Monspolitie noslri calamar et glaugiol swpe confundunt. " CASSERUM, Castrum.. arx, Ital. Cassero, idem quod Cassarum. Stat. ant. Florent. lib. 3. cap. 93. ex Cod. reg. 4621 : Quicumque qui haberet in aliquo castro comitatus vel distnctus Florentine, aliquod

206

GAS

GAS

CAS

Casserum vel fortiliam, cogatur... ad * 1. CASSIDA, Casula, tugurium, vel tant, deturpaverit, componat, etc. Charta vendendum ipsum vel ipsam communi. prsedium rusticum cum mansione. Mathildis Comitissse ann. 1079. apud Vide supra Cassariurn. Charta ann. 1460. ex Tabul. S. Viet. Franciscum Mariam in Mathilde : Una * GASSETARIUS, Cassium artifex : Massil. : Versus tramontanam cum la cum omnibus casis, et Cassinis, seu caunde Cassetulla. petite rois, in Glossar. Cassida nobilis Ludovici Duranti, . . . salinis, simulque terris et rebus illis qui Lat. Gall, ex Cod. reg. 7679. Judicium confrontatur a parte soils ortus cum Cas- ad jam dicta casa et curte... sunt pertiaim. 1346. 21. Jul. in vol. 2. arestor. par- sida Stephani de Aremon. Vide Bastida nentes, tarn de muro pro dicto castello quam et deforis casis et Cassinis, seu calam. Paris. : Cassetani villse Parisiensis in: :Bastia et Cassina 1. et corrigiarii sen zonarum operarii ejus- 2. CASSIDA, Albugo, glaucoma, ni salinis, etc. [Chronicon Farfense apud dem villas, etc. Vide supra Cassiarius. fallor, Gall. Taie, cataracte ; quia cassis Murator. torn. 2. part. 2. col. 604 : Dom-•>• CASSETTUS, Cassidis species. Stat. species. Vide supra Cassetarius. Mirac. nus aulem Henricus concessit huic monasMantuse lib. 1. cap. 3. ex Cod. reg. 4620 : Mss. Urbani PP. V : Passa fuit malum terio campum in Kinzica, qui fuit antea Habeat (Potestas) etiam xx. berrouarios, Cassidgs in ambobus oculis. Chickens, pro vinea domnicata Regis ; et sunt Gassings quorum medietas sit armata coratiis vel Chassieux, in Glossar. Lat. Gall. ann. et horti.] Apud Hariulfum in Chron. panceriis seu Cassettis ferreis, etc. Ibid, 1352. ex Cod. reg. 4120 : Lippus, Chicheus. Centul. lib. 2. cap. 10. pag. 468. pro Cascap. 112 : Arma vero ad defensionem sint * CASSIDATUS, Casside armatus. Glos- sinos de pallia, lego cussinos. Vide Staet intelligantur panceria, guarnacia, Cas- sar. Gall. Lat. ex Cod. reg. 7684 : Cassi- tuta Mediolanensia part. 2. cap. 236.237. settus. etc. Stat. Mutin. ann. 1328. apud datus. arme de heaume, de bacinet. CASINUM. Charta Bonfllii Fulginensis Murator. torn. 2. Antiq. Ital. med. sevi CASSIpILE, vel CASSIDILIS. Ugutio : Episcopi apud Ughellum torn. 1. pag. col. 487 : Quilibet miles teneatur et debeat Cassidilis, vel Cassidile, dicitur sacculum, 740 : Concedo vobis... molendinum in cashabere in qualibet cavalcata et exercitu pera, sarciperium, ficacium, marsupium, tro Ecclesise cum omnibus utilitatibus suis panceriam, sive Cassettum, etc. moculus. loculus. crumena. Papias : Cas- et unum Casinum ibidem juxta molendina * CASSETULLA. Vide supra in Casse- sidilis, pera pastoralis. Isidor. Gloss. ex omni partepedes 12. et 4. modiola tertarius. Cassidilis, pera, marsupium. Wil. Brito : ras infra civitatem, etc. | CASSETA, Parva sartago, Gall. Poe-Cassidile dicitur pera Aucupis in modum 1 2. CASSINA, Pulvinar, Gall. Coussin. lon. diminut. a Cassa 7. Inventar. ann. reticuli facta, in quo ponit quot in casse, Spicil. Fontanell. MS. pag. 262. ubi de 1341. ex Archive S. Victoris Massil. : id est, rete. cepit. Ita etiam Joannes de signis ad vestitum pertinentibus : Pro Item feiratum unum cum ysotono ; item Janua. [* Glossar. ex cod. reg. 7684 : signo capitalis, vel quod vulgariter Casunam Cassetani de cupro, duas in dis- Cassidile, escherpe, ou sachet fait de roiz.'] sina vocatur, etc. f. legendum Cussina. Odorannus ann. 1031: Protulit auri fulvi Vide Cassina 1. et Cussinus. pensa ; item unam grasillam, etc. 1 CASSETELLA, Capsula. Acta SS. Ju- transmissum munus de Cassidile. Matth. * CASSINALIA, f. li qui cassinas seu nii torn. 1. pag. 56. de S. Secundo : In Westmon. Portans in Cassidile toxicum prsedia rustica curant. Stat. Vercel. lib. quo quidem sepulcro erant tres Cassetellse- mellitum. Conradus de Fabaria de Casi- 3. pag. 58. r° : Cassinalia vero et habitalignese, in quibus et qualibet earum erant bus S. Galli cap. 5. [** Pertz. vol. Scrip- tores molendinorum Vercellarum Reliquiae sanctse. tor. 2. pag. 167.] 0 mira in juvene Prin- non teneantur capere curtis sequelam. Vide suT 1. CASSIA, Capsa ubi asservatur pe- cipe Mercurii philologia, quse, sparso ru- pra Casarii. cunia, Gallice Caisse. Hinc in Chronico bore juvenili promulgavit eloquia cordis T CASSINI, Doctores Turcarum. RaSiciliee apud Marten, torn. 3. Anecd. dudum instincta Cassidili ; id est, ut col. 86 . Cassiam imponere, estimponere Walfridus loquitur de sancto Gallo lib. dulphus Abb. in Chronico T. S. apud tributa et yectigalia, quorum proyentus 1. cap. 23 : Altss memorise et armario Marten, torn. 5. Ampliss. Collect, col. pecuniarii in cassia quadam publica re- cordis inseruit. Vetus Interpres Tobise 572 : Traditaque est Jerusalem, proh doponebantur : Fridericus Rex Sicilian im- capite 8 : Protulit de Cassidili suo par- lor ! in manibus nefandorum a nefandis posuitin ea insula Siciliee Cassiamunam, tern jecoris. [** Vide Martin, in hac Christianis, et clauses sunt januss, positis ob quam Cassiam solvuntur tria per cen- voce.] Matth aeus Vindocinensis in Tobia: cuslodibus.'Igitur Alphachini et Cassini, ministri scilicet nefandi erroris, Episcopi tum, propter dictam guerram, quse solCassidili profert auxiliare jecur. et Presbyteri secundum opinionem Sarravuntur intrando et exeundo. Haec paulo aliter leguntur loco citato ex negligenCAPSIDILE. Glossse MSS. : Capsidile, cenorum, primum templum Domini, quod tia typographi, ut monet Index Ono- est Capsa, vel pera. Ita scribitur non se- Relthalla vacant, et quo magnam salvamasticus ad calcem tomi 5. ubi men- mel apud Petrum Damianum lib. 4. tionis hflbent fiduciam, quasi orationis et dum corrigitur. Vide Cassa 4. Epist. ult. lib. 7. Epist. 5. lib. 8. Ep. 14. religionis (causa) ascenderunt mun1 CASSIA, Capsa Reliquiarum, Gall. quasi a capsa deducatur. Gloss. Lat. dare, etc. * CASSINUR. [Senex. (DiEP.)] Chasse. Notitia Ecclesise Diniensis per Gall. Casidilis, Cassete. p™ Pera aucupis. * CASSINUS, Pagus, regio, Gall. CanGassendum pag. 151 : Unam Cassiam Ecbasis vers. 333. de Esau : ton. Charta ann. 24. regni Lothar. ex magnam coopertam de ossa ad tenendum Ille sagitta doctus erat, gravidaque faretra, Chartul. S. Petri Carnot. : Sunt autem Reliquias. Vide Cassa 3. et Chassia. Portabat cornu, fuerat qui doctus in arcu, prsefatas res in pago vel Cassino super 1 CASSIA. Capsa in qua merces transCapsidile suo gestabat in inguine dextro.j fluvium Sequanee. portantur, Gall. Caisse. Hist. Dalphin. T 1. CASSIO, Species capsse, ni fallor, torn. 1. pag. 98. col. 2. in Instrumento * CASSIDULUS, Idem quod Cassidile, ann. 1309 : Item quselibet Cassia lima- Sacculus, vagina. Acta Mss. Inquisit. a Gall. Caisse. Hist. Dalphin. torn. 2. rum, speculorum debet duos denarios. Carcass, ann. 1308. fol. 66. r°: Dedit mihi pag. 282 : Item, pro clavis fenestrarum et * 2. CASSIA. Mensura, frumentaria, unum cutellum satis pulcrum de Parma, uno Cassione faciendo pro reponenda roba et Dominie in. sol. vi. den. quern abstraxi de quodam Cassidulo. Et Domini Vide supra Cassa 9. : «- 2. CASSIO, Rei aromaticse vel legu* 3. CASSIA, Fasciculus, ni fallor. Gar- fol. v° : Quilibet nostrum habuit in mensa nis. eastri Carcass, ann. 1294 : if. xiij. sua manutergia, quse- ipsi portabant in minis species, ut videtur. Dipl. Chilper. II. ann. 716. torn. 4. Collect. Histor. Cassidulis suis. Cassiee carrellorum ad currum. *** CASSIDOLABRTJM, Germ. Helmpart, Franc, pag. 694 : Cassio libras xij. Vide * CASSIAMENTUM, ut Casalenum, Locus ubi casse, sedificari possunt. Charta in Glossar. Lat. Germ. ann. 1482. Gall. mox Cassior. [•** Pro Cassia.] * CASSIODOLUS, Cyprinus, Gall. Carpe. ann. 1183. apud Murator. torn. 1. Antiq. Hallebarde. ADEL. Cassiodolabrum, in Chron. Bavar. ad ann. 1338. apud OefeGemmar. Ital. med. sevi col. 339 : In Locedio ipsam Gemm. :; :: terram, in quam sedificata est ipsa eccle" CASSIDOLUS, i. e. Medicus. Gemma lium torn. 1. Script, rer. Boicar. pag. 365. col. 1 : Cassiodoli, vulgariter karpsia et inonastenum prssdictum, cum suis Gemmarum. 1 CASSIDONIUM, Murrha, species la- fen, ab Ungaria in Danubio venerunt, qui areis et Cassiamentis cum terris cultis et incultis, etc. Vide supra Casalaria et in- pidis pretiosi, unde vasa plim plurima ubique circa Danubium vendebantur pro fingebantur, Gall. Cassidoine. Inventar. denario. quasi immundi essent. fra Castimentum. * CASSIOR, est medicamenti genus, CASSIBULA. Vide Casubula post Casula. Ecclesise Aniciensis ann. 1444 : Item una " CASSIARIUS. Vide supra Casiarius. naveta de Cassidonio munita argento, quod in Ponto conficitur. Glossar. vet. ex * CASSICIUM, Modus agri. Charta ann. cum pomo et suis repositoriis garnita ar- Cod. reg. 7646. Vide supra Casium. [** In Gloss. Ant. ap. Maium Class. 1233. apud Cencium inter Census eccl. gento. Rom. : Sexaginta Cassicia similiter in 1. CASSINA, Casula, Tugurium, Italis Auctor. torn. 7. pag. 554. Casiorem.] demanio et alia octoginta quinque Cas- Cassina ; accipitur pro prsedio rustico. CASSIOTICQS. Charta donationis factaa sicia lerrarum, et novem vineas, et novein Lex Langobard. lib. 1. tit. 19. | 25. Ecclesiae Cornutianae edita a Suaresio : ;; := domos cum ortis et canapinis, quse vas- [ " Rothar. 382.] : Si quis Cassinam, vel Item alium holosericum luritalum, palsalli mei a me possident in territorio Pa- tectum alienum foris in curte, ubi viri non lium Cassioticum, item pallium lineum liani et Serronis. Vide supra Casalaria habitant, deturpaverit... restauret ipsam Aguitanicum, etc. et Cassero. Cassinam... Nam si casam ubi viri habi1 CASSIS, Aranearum tela. Glossar.

CAS

CAS

MS. Sangerman. num. 501. A Cassis, Rete. deducta notio. * CASSITERUM. Stannum. Diora. p. 315. Plumbum, orichalcum, stannum. Cassiterum et aurichalcum. Avien. Or. mcu'it. 260. '} CASSO, Sartago, Gall. Poelon. Charta aim. 1525. ex Schedis D. le Fournier : Emptio cacobi sive peirol cupri ad tinturandum retia, una cum, suis furnirnentis et pertinentiis, videlicet la Casso, etc, Vide Cassa 7. « CASSOATA, Vox comitatus Armeniacensis, qua quercus significatur. Lit. remiss, arm. 1460. in Reg. 190. Chartoph. reg. ch. 136 : Le suppliant se print a trancher une Cassoata ou chesne pour faire des eschelles pour sa charrue. Vide supra Casnus. * 1. CASSOLA, diminut. a Cassa, Sartaginis species. Inventar. Ms. arm. 1379 : Item duee Cassolee de cupro modici valoris. Vide supra Cassa 7. * 2, CASSOLA, Mensura frumentaria, eadem f. qussEscuella. Vide in hacvoce. Libertat. Viennae ann. 1361. torn. 7. Ordinat. reg. Franc, pag. 431. art. 18 : Gustos petree mensurans accipiat cum sola Cassola de blado, pro jure nostro sine frauds. Vide supra Casa 9. et infra Cazola. * 3. CASSOLA, CASSOLANUM, Idem videtur quod supra Cassa 10. Alveus. Charta ann. 1226. apud Murator. torn. 4. Antiq. Ital. med. aevi col. 216: Et inde ad terminum fixum juxta domum Favatiorum, et inde veniendo per Cassolam, quse venit a Gaudiano per Cassolanum tendit jusum a boscho Cereti in rivo, etc. Vide infra Caxola. * CASSOLIS, Placentas vel condiment! species. Consuet. Perpin. Mss. cap. 38 : Item debent (fornarii) coquere panatas, et carnes, et Cassoles, et pisses, et formagatas, et flatones, et hujusmodi talia sine precio et sine aliqua parte. Vide supra Casciata. * 1. CASSONUS, Italis Cassone, Magna area. Bareleta serm. 2. in Domin. 1. Quadrag. : Ego sum de tali domo, a qua exiere milites. Adhuc exstat Cassonus scripturarum. * 2. CASSONUS, f. Locus cavus. Chron. Petri Azarii ad ann. 1361. apud Murator. torn. 16. Script. Ital. col. 379: Interim studuit in eadem civilate instaurare et replere Cassonos evacuatos.... Officiates ad id negotium habuit adeo sufficientes, ut Cassoni repleti fuerint, et Papienses perpetuo et merito sint memoriam servaturi. * 1. CASSULA, Capsula. Vita S. Margar, viduse torn. 2. Aug. pag. 121. col. 1: Vidisti, fdia, hoc mane Cassulam hanc nostrum pane penitus, frumento et farina vacuam, tecumque, quod inerat, attulistif etc "'•2. CASSULA, Fascis.. Gall. Bote. Stat. Sigismundi ann. 1523. inter Leg. Pplon. torn. 1. pag. 424 : Quia tu recepisti sibi violenter deceni Cassulas fceni in prato ipsius hxreditario, etc. 3. CASSULA. Vide Casula 3. 1. CASSUM , [Fragmentum. Solinus cap. 65 : Aut palearum Cassa, aut charto.rum fila ad se rapit Lychnites gemma.'] Vide Capsum. * 2. CASSUM,. Pectus, semibarbaris ex Arabico. Hinc vulnus cassale, quod pectus afticit, apud Velsch. Syllog. observat. pas. 74. Vide Capsum 1. et Cassus 1. CASSURA. Vetus Notitia apud Francisc. Mariam in Matthilde Gqmit.: Qui contendit et contradicit nobis a pars prsedictse Ecclesise Episcopatui nostro

sancti Martini decem Cassuris rebus illis massaritiis. quee videntur esse in loco et finibus Camutiano. etc. Forte Cassinis. * CASSUS, Pars vestis major, qua corpus tegitur, exceptis brachiis : vox ab Italo Casso, Thorax, ni fallor, derivata. Annal. Benedict, torn. 4. pag. 616. ex Chirographo anni 1061: Pellicias duas, festivam scil. cujus Cassus esset de squirionibus et manicie de grisiis : Septimanalem quoque, cujus Cassus esset de cattis, et manicfc de vulpibus cum pellibus vulpelinis. p Vide Capsum 1. et Cassarum.] * 2. CASSUS. Charta Nicol. I. Camerac. episc. ann. 1139. ex Chartul. S. Crucis ch. 1: Assignamus... duas eliam partes decimas, quse vulgo Cassus vocantur, in villari de Calceia. Ch. dom. de Flescicurte : Notum sit... me concessisse... ecclesiam ex Integra, videlicet Cassum et altare... dimidium Cassum.... Cassum integrum. id est, duas garbas de S. Audoeno. 'Neque aliter intelligenda ha3C eadem vox laudata voce Cassum in Capsum 3. 3. CASSUS, Casa. Vetus Charta apud Vadianum : Quicquid visus sum habere... in villa quse dicitur... hoc sunt Cassi, casalis , mancipiis, peculiis, etc. Vide Capsum. CASTA, PraBStationis species in Occitania. Charta Philippi Regis Franc, ann. 1306. pro Ecclesia Mimatensi, in Regesto Lud. Hutini Regis Franc, fol. 60 : Quod de vineis tune factis daretur septima pars fructuum prtedictis dominis. et de faciendis seu platandis extunc daretur undecima pars vulgariter quse vocatur Casta propter quod homines dicti loci vineas post dictum compositionem plantatas indiligenter excolunt, et alias dimittunt incultas, sive minus bene cultas. Occurritibi pluries, [ut et in conflrmatione compositionis cum Habitantibus Castri de Leucata ann. 1313. ex Bibl. Colb. Regest. 56 : Portiones vinearum tarn veterum quam novarum sint ad undecimam partem fructuum, quse- Casta communiter nuncupatur, ita quod dicti homines non teneantur de csetero dare de veteribus nee de aliis nisi solum Castamprsedictam, etc.] " CASTAGNARETUM, CASTAGXERETUM, Castanetum, Ital. Castagneto, Gall. Chataigneraie. Charta ann. 1343: Item quamdam peciam prati, terras et Castagnareti. Stat. Avellaj ann. 1496. cap. 47. ex Cod. reg. 4624: Persona quse in aliena sorte Castagnereti vel alevami castanearum aliquas plantas... inciserit, etc. Vide mox ! - CASTAGNERIUM, Eadem notione. Testam. Ludov. de Scarampis ann. 1543. torn. 1. Cod. Ital. diplom. col. 510: Item voluit et Ordinavit quod per prsedictam ejus hseredem ernantur et emi debeant Castagneria in finibus Bubii;... quorum quidem Castagneriorum fructus et proventus distribuantur singulis annis in pauperes. Vide Castanaretum. I CASTAGNETUM, Castanetum. Gall. Chataigneraie. Archivum S. Victoris Massil. : Terris. vineis, olivetis, Castagnetis. quercetis, etc. :::: Charta ann. 1151. apud Cenc. inter Gens. eccl. Rom : Cum... domibus nrbanis et suburbanis. rinetis,^ olivetis. Castagnetis, etc. Castecjnetum. in Stat. Montis-reg. pag. 231. Vide Castanaretum. VJ CASTALARIA, perperam pro Casalaria. Vide supra in hac voce. Libert. novse bastidae Vallis-reg. ann. 1329. in Reg. 06. Chartoph. rear ch. 1028 : Item quod consumes et universitas dictre viUee 2jossint const,'v.ere... duas domospietatum,

CAS

207

quamlibet continentem unam Castalariam CASTALDUS, [(^^STALDTO, Villse procurator, prsefectus. Castaldatus, Munus vel jurisdictio Castaldi. Castaldaticurn, Castaldicum, Tributum, ut videtur Castaldo debitum. etc.] Vide in Gastaldi'.s. ' CASTALLUM, sive piscinam in qua congragantur aqux. apud Rymerum torn. 11. pag. 3. col. 1. [* Vide Castellum 2.] 1 1. CASTALLUS Charta Philippi Reg. Franc, ann. 1207. pro Rotomagensibus, apud Duchesnium Hist. Xorman. pag. 1062 : Si debitor intra Rothomagum venerit, ex quo de equo dcscenderit, Castallum vel hernesium suum per Majore/n propter debitum arrestari potcrit. Apud de Lauriere legitur CarcaUum. Vide in hac voce. Legere malim Caballum. at/. Correctio, animadversio. Alise ann. 1363. in Reg. 95. ch. 47 : Ledit pere feri son fil- comme par rnaniere de Chastoy et comme pere doit chastier son fil:. Le suppliant vault balre sa femme par rnaniere de Chastoy. in aliis Lit. ann. 1392. ex Res. 144. ch. 33. Castle-

CAS resse, quse castigat, apud Guignevil. in Peregr. hum. gen. MS. ubi de Poenitentia : Des grans escolles sui raestresse, Et des enfans Castieresse, Je corrige les malfaisans.

* GASTIMENTUM, ut Casalenum, ni fallor, Locus ubi cases sedin'cari possunt; nisi idem sit quod infra Castramentum. Inventar. MS. ann. 13. 6 : Tradidit domino Johanni PP. XXII. pro se et S. Romano, ecclesia recipienti castra, villas, domos.palacia, Castimenta, territorial, etc. Vide Cassiamentum et Castramentum. CASTIMONIA, Musca venenosa, Ugutio. '-= Glossar. Lat. Ital. MS. : Castiomia, la mosca venenosa. Utrobique pro Casnomia. Vide supra in hac voce. GASTIMONIALES, Virgines quee castitatem voverunt. Optatus lib. 3. contra Parmen. : Invenerunt matres, quas de Castimonialibus fecerunt mulieres. CASTIMONIUM. Gloss. Graac. Lat. MS. ayv.fffjLa. Castimonium, puriftcatio. Editum, ayveca, castitas, Castimonium. Gloss. Lat. MS. Regium : Castimonia, Pudicitia. Papias: Castimonium, sanctimonium. Vita sancti Theofredi Abbat. Calmeliac. cap. 8 : Cum vero jam septimum setatis primes tetigissem annum, potenti Deo devovi Castimonium. [** Vide Forcellin.] * Chastee, in Bestiario MS. D'omme et de femme m'emerveil, Qui Chastee a Dieu proumet, Et puis apres sou veu maumet.

1 CASTIPULUM. Vide Castibulum. * CASTIRIUM, Loco day remi, in Glossario Lat. Ital. MS. Vide Casterium. 1 CASTITARE, est minutatim, vel minime stillare. Vet. Vocabularium Jtiris utriusque. [** In edit. ann. 1518. Cassitare; in edit. ann. 1588. Castare. Dig. lib. 8. tit. 2. fr. 20. | 3. Casitare.l CASTITARI, iyvE-Jeiv, in Gl. Lat. Grsec. 1 CASTITIA. Vide Casticia. 1CASTITIATIO. Vide Castidare post Casticia. 1 CASTLANUS, CASTLARE. Vide in Castellum 1. stcCASTLARE, UM, [Provincialibus Castelatge: « Cum vineas, cum terras cultas et incultas, usque in Limione, cum ipso Castlare, totum et abintegrum usque ad vineas Alneir. (Cart. Concar. Ruthen. p. p. Desjardins, p. 144. xi. ssec.). » — « Cum terras cultas et incultas usque in Limione, cum ipso Castlaro totum et abintegrum usque ad vineas Alneir. (id. p. 145). »] CASTLEGARDUM. Vide Castelgardum.

1 CASTLEGI, Armor urn depositio. Vide Herisliz. 11. CASTO, Gall. Chaton, Ital. Castone, Pala, funda. Hist. Dalphin. torn. 2. pag. 565. col. 2. in Instruments venditionis quorumdam jocalium ann. 1347 : Item, unam zonam de frezo aureo, super qua seu quo sunt lapides. margaretaz seu perlse grosses, et aliqui lapides pretiosi in Castonibus de auro. Vide Chasto, Castonus, [** et Graff. Thesaur. Ling. Franc, vol. 4. col. 530. radice Chasto.] « 2. CASTO, Vervex, aries castratus, Ital. Castone, nostris olim Chastri et Chastron. In(iuisit. ann. 1268. ex schedis Pr. de Mazaugues: Dedit eis fidejussorem dom. Guillelmum Aicardum, quod ipse daret eis tantum quod essent contenti. et in vigilia nativitatis Domini misit cuihbet ipsorum iinum quadrantem Castonis. Charta Frider. ducis Lothar. ann. 1295. in Chartul. Romaric. ch. 34 : Ehussiens pris et fail panre bleiz, bues, pors et

GAS

GAS

Chastrons, et plusours aultres bestes, etc. 3. Gerbertus seu Silvester PP. in HoConsuet. Castell. ad. Sequanam ex Cod. milia de Informatione Episcopi, etc. De reg. 9898. 2: Le pore, le boc, le Chastron, Castoribus vero multa nabet Silvester chacun (doit) ung denier. Occurrit prse- Giraldus lib. 2. Itiner. Cambrise cap. 3. CASTRA, Navis Italicas species, in Histerea torn. 3. Ordinat. reg. Franc, pag. 659. art. 11. et torn. 4. pag. 390. art. 1. tpria Obsidionis Jadrensis ann. 1345. Chastri apud Joinvil. in S. Ludov. edit, lib. 2. cap. 7 : [Navim composuerunt reg. pag. 105 : Quant ce vint contre la inasstimabilis pulchritudinis quamdam saint Remy, je fesoie acheter ma porche- radam, quam Italici nuncupant^ Madium, rie de pors et ma bergerie de mes Chastris. seu Castram, in quo erat stabilita quseLit. remiss, ann. 1349. ex Reg. 77. Char- dam lignea et ing ens turris.] Virgil. 3. toph. reg. ch. 438 : Ledit Jehannot entra ^Eneid. : en I'estable de la famme Gile le Bos de Dat clarum puppi signum, nos Castra movemus. Fresnoy et y prist six Chastrix. Chastree etiam nostris dictum, cum de animali Ubi Donatus : Hoc est, navigia. [Non femina sermo est, pro Bouclee; quse quod Castra sint navigia, sed quia de generation! non est idonea. Lit. remiss, classe anchoras vellente hie agitur. Poeann. 1400. in Reg. 155. ch. 181 : Le sup- tica est Virgilii locutio et arcessita ab pliant embla une truie Chastree d'entour exercitu, qui Castra movers dicitur, dura mutat locum : quare parum ad Castram un an. Vide infra Castro. 1 CASTOLARIA, Idem videtur quod facit Virgilius hie laudatus. Nusquam Castellania, Gall. Chatellenie. Tabular. tamen crediderim, Poetas locum non Calense pag. 127: De omnibus et de terra fuisse a Cangio nostro intellectum, venerabilis dominse- Abbatissss de Kala quidquid in hanc rem garriat Valesius. sitis in Castolaria de Miliaco . . . Actum Hunc censorem, si vis, consule in Vaanno Domini 1239. lesianis pag. 225.] [** Vide Jal. Antiq. * CASTONUS, CASTONCELLUS, diminut. Naval, torn. 1. pag. 222. 245.1 Pala, Gall. Chaton, Italis Castone. In» CASTRAMENTUM, Castellum, ut viventar. MS. thes. Sedis Apost. ann. detur. Charta Caroli IV. imper. ann. 1295: Ipsa autem rama est de corallo, in 1355. torn. 1. Cod.Ital. diplom. col. 1349: qua pendent duodecim lingutise. in Cas- Concedimus omnia et singula castra, dtoncellis de argento. Aliud ann. 1314. vitates, loca, oppida, burgos, vicos, Castraapud V. Cl. Garamp. in Disquisit. de menta, villa, poderia, terras, etc. Vide sigil. Garfagn. pag. 87 : Deficit unus supra Castimentum. : Castonus in cauda (mitrae). Vide Casto I. * CASTRAMITACIO, pro Castrametatio. 1. CASTOR, Vervex, aries castratus, Elmham. in vita Henr. V. reg. Angl. Mouton chastris, Italis, Castrone. agnello edit. Hearn. cap. 46. pag. 114: QuamoCastrato. Charta fundationis Abbatiae brem regis tentoria in agro ipso. modicum 5. Stephani deFonteneto in Normannia a Castello distante, mandato regio, Casin Regesto 106. Tabularii Regii Ch. 370: tramitacione spectabili sunt erecta. c Decimamque vines, et pomerii, atque CASTRANUS, Castri incola. Lit. revitulorum. et porcellorum, agnorumque miss, ann. 1461. in Reg. 192. Chartoph. et Castorum, etc. Fleta lib. 2. cap. 79. | reg. ch. 19 : In dicto conflictu et rixa 4 : Ad oves, multones, et eorum sequelas, unus Castranus seu capotus dicti de Fontria fiant ovilia, unum videlicet pro mul- taralhac volens interftcere nobilem Johantonibus et Castoribus aliud pro matricibus nem spurium de Andonis, etc. Vide in bidentibus, tertium pro annatis et juve- Castrum. nibus. Ibid. | 12 : Castores autem bonis * CASTRARE, Subducere, subtrahere. velleribus communiti cum matricibus bi- Mirac. S. Audoeni torn. 4. Aug. pag. 836. dentibus, etc. Vide Castritius. [•** Confer col. 2 : Ecce fur quidam fallendi arts Murator. Antiq. Ital. torn. 2. col. 412. D. instructus, repente pelliceam, quam sibi mulier subtraxerat, sociis alio intentis, et supra Bever.] CASTRATING CARNES, pro vervecinis ; arripiens sub' chlamyde sua occultavit;... in Actis S. Franciscae Romanes num. 77. cum primum mulier animadvertit pelliCASTRONES. Jus Vicentin. lib. 1 : Ha- ceam sibi Castratam. etc. bere vel tenere oves, moltones, Castrones, 1 CASTRATINUS, Vervecinus. Vide in vel agnellos, etc. Castor. * 2. CASTOR. Castorum venatio ad suCASTRATIONE mulctati servi in adulperiores dominos peculiari jure perti- terio et furto deprehensi, in Lege Salica nebat. Charta ann. 1103. apud Pez. torn. tit. 27. | 4. tit. 42. 1 4. 15. Psederastse in 6. Anecd. part. 1. col. 285 : Saltum au- Lege Wisigoth. lib. 3. tit. 5. 15. 7. et tem, qui Vorst vulgo dicitur, cum omni apud Theophanem pag. 151. Mulierum usu, quern habet, venationibus pisca- oppressores, in Legibus Will. Nothi tionibus, Castorum venationibus, etc. apud Bromptonumpag. 982.et KnygthoBulla Lucii III. PP. pro monast. Alter, num ann. 1087. Oculorum et genitalium ann. 1182. torn. 1. Monum. sacr. antiq. amissione mulctatus quidam proditor, pag. 210 : Ea libertate quod nullus infra apud Sugerium in Ludovico VI. pag. metas contra vestram voluntatem piscari 308. Vide Petr. Fabrum lib. 3. Semestr. praesumat, ita tamen quod prsedictus cap. 19. [** et Grimm. Antiq. Juris pag. electus Castores et bannum ipsius loci in 709. num. 12.] manu retineat. *> CASTRATIVUS, Vervecinus. Stat. da^ CASTORALIS, [Qui seipsum castrat. tiar. Riper.cap. 1. fol. 15. r° : Ordinatum est quod becharii valeant occidere et fa(DlEF).] CASTORINATUS, CASTOREATUS, Casto- cere carnes Castrativas, etc. It* quoque rina pelle indutus, ornatus. Sidonius legendum in Actis S. Franciscse Rom. lib. 5. Epist. 7: Albati ad exequias, pelliti pro Castratinus. Vide in Castor 1. ad Ecclesias, pullati ad nuptias, CastoCASTRATURA, Cancellata, in Glossis rinati ad letanias. Charta Aganonis MSS. Vide Incastraturas. Episcopi Augustodun. in Tabul. Ejus1 CASTRATUS, Vervex, idem qui infra dem Ecclesi33 : Prassente etiam Duce Castritius. Vita B. Joannis Bonvisii torn. Burgundies cum suis Castoreatis proce- 5. SS. Maii pag. 104 : Et cum aliqua caribus. Castorinas et Castorias vestes in pita Castrati quxstuans recepisset.Charta pretio olim fuisse testantur idem Sido- Petri Abb. de Talemundo ann. 1366. de nius Carm. 5. S. Ambr. de Dignit. Sa- officio Aquarii : Tenebitur dictus Aquacerd. cap. 4. Haymo 1. ad Timoth. cap. rius die Lunse prsecedenti carnes dicto

CAS

CAS

Conventui ministrare, videlicet qualibet die pro duobus unum ferculum Castrati vel bovis secundum tempora. Et infra : Tres pecias in quolibet ferculo de assato pro pietantia, videlicet de anseribus, de Cdstrato, de caponibus, etc. Occurrit prseterea in Chronico Fossae novae, apud Murator. torn. 7. col. 882. c ltal. Castrato, Gall. Castrat. Bulla Gregor. IX. PP. ann. 1230. apud Murator. torn. 2. Antiq. Ital. med. asvi col. 35 -.Item olim quando curia ibat in exercitum, recipiebat ab hominibus Serronis sex Castratos; sed modo curia debet ab eis recipere annuatim xx. sol. Provenienses pro Castratis ipsis. Charta ann. 1443. inter probat. torn. 4. Hist. Occit. col. 470 : Sur un bouc ou Castrat, ij.solz. Vide supra Casto 2. "CASTRELLUM, pro Costrellum, PocuJum vinarium. Gualt. Hemingford. de gest. Eduardil. reg. Angl. ad ann. 1294. pag. 56: Cumque haberent modicum vini, vi& unius lagente Castrellum, quod pro tege salvare decreverunt. Vide Costrelli. . 1CASTRENSIS, CASTRIANUS. Vide post Castrum. < CASTRIATUS. Anastasius in S. Hilaro PP.: Lacus et conchas triantas cum columftis porphyreticis ragiatis, etc. Alii Codd. babent conchas castrialas : sed videtur legendum striatas. : * CASTRICOL^:. [Habitants d'un Castrum : Verum tamen Castricolae se de.lendunt acerrime, ilium Dei juvamine compellentes recedere. (Gesta pontiftcum cameracensium, p. 190. Texte publi6 par la Societe de 1'Histoire de France.)] 1 CASTRICOMES, CASTRIENSIS. Vide post Castrum. ,... » CASTRIFEODUM. Vide Feudum. \ CASTRIMARGIA, Gulee. concupiscentia. Papias MS. Bituric.Litaniae Sanctorum in Codice S. Martialis Lemovic. n. 4. circa x. sseculum manu exarato : A Spiritu CastrimargisB.... Libera nos Domine. ,-A Grseco yadTp^apYta, Ingluvies, helluatio. • - - • * Stat. ann. 1357. ord. Cisterc. ex Cod. Clareval. cap. 5: Item cum propter de, testabile Castrimargite vitium in labyrin_ thum vitiorum descendatur.et inplerisque monasteriis nostri ordinis nonnulli monachi super cibis et potibus minus discrete abbates proprios inquietent, etc. Joan, de Cardalhaco serm. in Nativit. B. M.: Omnes infirmantur.... aut in ventre per , gylositatem et Castrimargiam, etc. CASTRIMARGINARIUS, [Rustieula major, Gall. Kecasse.] Vide Cegacium. :.-. * Glossar. Lat. Gall, ex God. reg. 7692. Castrimaginarius, Vitecoc. Reg. Cam. Comput. Paris, sign. Bel ad ann. 1316. fol. 33. r°: Perdriz, faisans, Castrimarginariens et autres toutes manieres de oisiauls, etc. Castrimarginarius, Queffelec, in Cath. Armor. . GASTRITIUS, Vervex, aries castratus, Italis Castrone. Charta Henr. III. Regis Angl. in Monast. Angl. torn, l.pag. 888: Quinquaginta quinque acras terrse etpasturam ad ducentas oves, et octo Castritios, et sexdecim boves. Le Roman de Garin MS:

capones, anseres et Castrones. Ch. ann. 1258. in Chartul. eccl. Lingon. ex Cod. Reg. 5188. fol. 161. v°: Item (vendidit) unum porcum in pretio octo sohdorum et unum Castronem in pretio quatuor solidorum. Vide supra Casto 2. et Castor 1. CASTROFIRENSIS, Idem qui Castrensis, Castri incola. Martyrol. priorat. S. Mont. MS. : Ordinavimus et concedimus ^lt, jubente Deo, omnibus Castrofirensibus habitantibus in perpetaum, nullo contradicente, sepultura detur. Vide in Cas-

La veissiez tant grant buef accueillir, Tante vache, et tant riche Castris. r

Vide Castor, et Gloss, med. Graecit. in Kaorpccrtoi;. *CASTRO, Vervex, aries castratus, Ital. Castrone, nostris Chastron. Inquisit.ann. 1217. apud Spon. torn. 2. Hist. Genev. pag. 416 : Accipit.... res hominum suorum per violentiam, sicut fenum et avenam,

CAS

213

Episcopus prsesidebat S. Amandus anno 346. ante descriptam hanc Galliarum Notitiam, quam Imperatori Honorio cum viris eruditis acceptam referimus. Verum quidem est in omnibus fere Civitatibus sedes Episcopales fuisse, in Castris autem paucas reperiri ; unde factum est, ut quidam Civitates dixerint Episcopatus et Castra urbes Episcppatu destitutas, ut laudatus Scriptor Vitae S. Medardi : non idem tamen sunt Episcopatus et Civitas, neque Castrum semper excludit Episcopatum. Quid igitur Civi* GASTROGLUS, Hircus, caper, Hispan. tas, quid Castrum? Docet Valesius in Castron. Stat. Montis-Reg, pag. 264 : Et Prsefatione adsuamGalliarum Notitiam non possint nee debeant vendere carnes pag. xvm. veteres nostros Historicos Castrogli sub nomine caslroni, sub eadem sola Capita gentium Urbes aut Oppida, necnon Civitates, interdum etiam Munipcena. * CASTROLUM, Castellulum. Charta cipia, vocitare : ceteras urbes eis subCaroli C. ann. 874. torn. 8. Collect. His- jectas Castrorum vel Castellorum nontor. Franc, pag. 645 : Ad ipsius quoque nunquam et Vicorum appellatione desideprecationem, consentiente comite, tarn gnare. Quod ut probet, enumerat idem in Castrolo prope ipso castellario, quam Valesius multas urbe;?, vel oppida, quae Scriptores nostri Castra Castellave et in reliquis locis, etc. Vide Castrum. appellarunt: ex quibus nonnulla sunt | CASTRONES. Vide in Castor. * CASTRONUS, Vervex, aries castratus, ampliora quae Civitates vel Urbes nunItal. Castrone. Stat. Placent. lib. 5. fpl. cupassent, si alteri urbi, quaa Caput 64. r°: Nulla persona... audeat tenere in- gentis vel provinciae habebatur, non fra confinia civi,tatis Placentix, a Calen- fuissent subdita. Vide Castellum, et dis Aprilis usque ad medium mensem Civitas. CASTRUM PUBLTCUM, quod Regii juris Octobris, Castronos vel capras, aliquas vacchas de bravaria vel montonos, etc. erat, apud Hugonem Flaviniac. in Chron. Virdun.: Actum Flaviniaco castro Convent. Saonas ann. 1526 : Pro quolibet hssdo et agno, soldi duo ; pro singulo Cas- publico. CASTRORUM nomine interdum donata trono et mottono, soldi quinque. Vide sudomus, seu Palatium Principis, Comitapra Castroglus. tus : (TTpaToneSov, et TO Osiov arpaTiTOoov, 1 GASTROS. Vide Chosdrus. * CASTROTINUS, Vervecinus ; si tamen apud Synesium Epist. 76. et 110. et in legendum non est Castrativus. Vide su- Epistola Theodosii et VaJentiniani ad pra in hae voce. Stat. Montis-reg. pag. Synodum Ephesinam ; TO euuegs; atpy.™267 : Nulljis macellarius possit nee TO3ov, in Mandate ejusdem Synodi; prsedebeat tenere carnes de troia cum porco, terea apud Palladium in Vita Chrysoset carnes ovinas cum Castrotinis, et car- tomi pag. 59. Edit. Emerici Bigotii. in nes bovis cum vaccinis; sed ipsas divisas ejusdem liturgia et S. Basilii, et alibi tenere sub pcena et banno solidorum non semel. Hinc Castrensia munia, id est, in Palatio obita, in leg. 2. Cod. Th. quinque. CASTRUM. Isidorus 1. 9. Orig. cap. 3 : de Tractor. (8, 6, 1.) Aliter tamen cenCastra sunt ubi milites steterunt: dicta suit Salmasius ad Lainpridium pag. autem castra, quasi casta, vel quod illic 225. ubi fallitur in Corippi versu, quern castraretur libido. Addit Papias : Cas- sic legit, p* De laud. Just. lib. 3. vers. trum vero singulariter, oppidum. Vide 213.] : Burgus et derivata. Adfuit obsequio Castrorum turba virorum. CASTRA vocabant Scriptores medii sevi, urbes quae Civitatis, id est, Episco- Sequentia enim satis indicant legendum patus, jus non habebant ; qua notione Castorum, intelligique Eunuchos Impevox base usurpatur non semel in Notitia ratorios, de quorum invita castitate sic Galliarum, ubi in Maxima Sequano- S. Basilius Epist. 87 : O\kot (TW9povoOc-i [Aacvovrat Se axa£C«a r u m , Castrum Ebredunense, Castrum [JLEV afttaOa ota o-iSrjpou, Vindonissense , Castrum Rauracense , fit' oi/cdav aiff-/P°'rriTa- [*": Conf.Isidor.OriCastrum Argentorate ; in Narbonensi I. gin, lib. 10. sect. 33.] CASTRENSES et CASTREXSIANI, MinisCastrum Uceticense, in Lugdunensi I. Castrum Cavallonense, Castrum Matisco- tri Castrorum, aulse Regia? : Ministri nense, cum civitatibus, recensentur, licet Castrenses, apud Lampridium in Severo civitatis seu Episcopatus jus non habe- cap. 41. qui his accenset Fullones, Vesrent. Castrum Divionenne, occurrit non titqres, Pictores, Pincernas, etc. Palasemel apud Gregorium Turonens. de tinis intra aulam obsequiis deputati, in Gloria Confess, cap. 42. et in Hist, plu- leg. 12. Cod. Theod. de Palat. sacr. larg. ries, [ut et apud Glabrum Rodulphum :] (6, 30.) Tertullianus de Corona cap. 12 : hodie amplum est oppidum. Vita S. Est et alia militia regiarum familiarum ; Medardi apud Surium : Noviomus cum nam et Castrenses appellantur, munificse tune temporis Castrum, seu munitio, ha- et ipsas solennium Cassareanorum. Hinc beretur, postmodum ipsius ejusdem glo- Castrenses Leges appellat Sueno in Leriosi Pontificis Medardi ordinatione, Pon- gib. Castrens. in Prooemio, quas alii tificalis cathedrx honore sublimatus est. Leges Curiae, seu jus aulicum. CASTRENSIAXI, lideni qui Castrenses, S2S" Civitatis et Castri deftnitiones hie allatas approbare vetat ipsa, quam lau- et Ministeriani, de quibus est tit. in Cod. dat Cangius. Notitia Galliarum, qualis Justin, lib. 12. et in Cod. Theod. lib. 6. exhibetur a R. P. Pagiq ad annum 374. De iis etiam consulendi Cujacius, GotoIn ea enim Civitatis Rigomagensium et fred. et alii. CASTREXSIS, qui et COMES CASTREXCivitas Sollinensium ex provincia Alpium Maritimarum recensentur, quas sis, Dignitas Palatina : qui Castrensibus nusquam fuere sedes Episcopales ; et Castrensianis praserat. eratque sub deinde ex ipsis Castris, quas ex eadem dispositione Praepositi sacri cubiculi, ut Notitia hie enumerat Cangius, unum colligitur ex leg. un. Cod. Theod. Qui a saltern exstat Castrum Argentorate, cui praebit. tiron. (11, 18.) Sub Castrensis

GAS

CAS

vero dispositione erant psedagogia, ministeriales dominici. Curse Palatinorum, ut est in Notit. Imperil. Istius of fieri mentio prseterea est in leg. 1. 2. Cod. Theod. de Castrensian. (6,32.) leg. 12. de Palat.S;Ksacr. larg. (6, 30.) et alibi non semel. [ ' Vide Glossar. med. Graecit. in Ka,rx.'.avo-j? xai a'.Twva;, xaQ' "PjX),-/",vac. Hinc forte pro Spiculatoribus vocem usurpavit samittum. T CATHESICARE, pro Catechisare, Sueno in Hist. Danica cap. 7 : Quern ilChristi doctrinam edocere. Vita S. Hil- lico Catholiciani corripientes, caput ejus dulfi per Rosweidum in Historia Me- amputarunt. Infra: Qui dolum comrnendiani Monasterii pag. 80: Quam cum tatus, pads fideique integritate violata, adhiic gentilem esse cognovissent, Cathetempore serotino, postvesperas celebratas, sicaverunt, etprostratipro ipsaoraverunt. instructis Catholicianis, Kanuto et Wal* CATHETERISMUS, Curatio per cathe demaro mortem machinatur. terem. Gael. Aur. Tard. 2,1. Turn cate^ CATHOLICON. Necrolog. Lauresham. therismus faciendus, quo urina distra- in Vindem. Litter. Friderici Schannati hatur. (L. Quicherat.) pag. 29: Qui etiam comparavit librum 1 CATHETICATIO. Vide Catechizatio. Catholicon pro quinque Florenis. An * CATHESISMUS, in Stat. synod, eccl. Glossarium Johannis de Janua, quod Castrens. ann. 1858. part. 1. cap. 9. ex Catholicon appellavit ? Cod. reg. 1592. A. ut supra Catezismus. 1. CATHOLIGUS, Titulus Regi FrancijB Vide in hac voce. vulgo datus.Summa Puncii Provincialis CATHETIZARE, Vox efficta, ut vide- MS. ex Bibl. Thuana Cod. 525. ubi de tur, ex Grseco -/.aTa-utQlva'., conferre,. con- Inscriptionibus Epistolarum : Papa Regi tribuere, solvere. Epist. Andrese Regis Francise: Gregorius servus servorum Dei Hungar. in Gestis Dei per Francos: Porro dilecto filio viro Catholico, vel Regi Franvestra non mirelur Sanctitas, si de bonis corum, salutem et apostolicam benedictioregni nostri ad prxsens, juxta honor em nem... sic scriberet Papa aliis Regibus, et vestrum et nostrum vobis Cathetizare non alii Reges illi remoto solum viro Catltolico. possumus. Ad hoc enim nos compulit et quod apponi solet Regi Francise. et Regi sanctss peregrinationis grandis expensa, Jerosolymitano : huic quia semper fidelis exstitit, illi vero quia defensor est Cfirisetc. CATHETUS, [Gr. -/aOstoc, Perpendicu- tianitatis. [Honorius Papa IV. Ep. ad lum.] Vide Tolffmining. Philippum IV. ann. 1286. in Vindemiis T GATHEZIZARE, vide in Cathechizari. Litter. Fred. Schannati pag. 210. Hono| CATHICUS, Dux, f. a corrupta vocerius Episcopus servus servorum Dei Philippo illustri Regi Francise viro Cathulico Gr36ca xaG-^yo?, pro y-aO-oyvj-cr,: vel y.x9-/jyY)Quilibet Rex Francise speciali tuov. Vita S. Germani Grandiwall. Inter salutem Acta SS. Bened. ssec. 2. n. 11: Ronifacius nomine Catholicus appellatur.] SSW" Jam inultis retro saeculis Catholici dux sive Cathicus. nomen Regibus nostris inditum fuit. 1 CATHIGETA. Vide Cathegeta. GATHINIA AURI VEL ARGENTI, quse Mabillonius lib. 5. de re Diplom. tabella adhibetur in medicamentis, apud Cons- 22. refert clausulam librorum Gregorii Turon. de gloria Gonfessorum, in qua tantin. Afric. lib. 1. de Morbor. curat. cap. 7. 8. lib. 2. cap. 2. 24. etc. [Glossar. prsedictus Libellus dicitur conscriptus.... Sangerman. MS: Cathinia, Genus lapidis, anno ab Incarnations Domini 161. tempounde cyprium es (aas) efficitur. Cathinia ribus felicissimi atque tranquiUissimi et gignitur in metallorurn eris atque argenti Catholici Pippini, Regis Francorum, et fornacibus, insidente nidore. Namque ut Patricii Romanorum, etc. Sed ante eum ipse lapis ex quo fit es, Cathinia vocatur, Childeberti Catholicissimum regnum disic rursus in fornacibus existit, et nominis citur sub finem Vitse S. Ci:esari-i Episc. sui originemrecipit. Cathinia etCalcitheos Arelat. Unde Gregorius M. Epistola ad horigo eris.} [** Ex Isidor. Origin, lib. Childebertum II. lib. 5. Ep. 6: Quanta 16.:;;; cap. 20. sect. 2. 11. et 12.] ceteros homines regia dignitas antecedit, Cathinia, pro Cathmia, pro quo lanlo ceterarum gentium regna regni etiam legendum Cadmia, minerale quod- vestri profecto culmea excellit, nempe dam, ut Chalcitis. non Calcithis. Vide Fide, ut postea explicat. Vide ChristiaMabill. Itiner. Ital'. pag. 189. nissimus. * CATHOLICANI, Boerio Decis. aur. ZSZT Catholici nomen Hispanicis Regiqusest. 9. art. 1. iidem qui Clientes, serbus tribuit Alexander VI. teste Mariana vem vasis,in quo crisma et oleum sanctum I tenentur. et quod quando in ebdomarfa mittet ad ecclesiam Carcassonensem pro crismate et oleo diaconum vel clericum i'Mttm, mitt at dictum vas apertum cum Cathenato aperto, et retineat clavem secum, et illequi tradet crisma et oleum, claudat dictum vas et dictum Cathenatum, crismate et oleo intus missis ; alioquin, si dictum vas cum dicto Cathenato non portaverit, ut est dictum, sibi crisma, et oleum non tradantur. Comput. ann. 1402. inter Probat. torn.3. Hist. Nem. pag. 169. col. 1: Pro uno Cathenato sive tartuga ferri, Hi. sol. ix. den. Vide Catenatium. CATHEPOLUS. Vide in Cacepollus. -GATHERAGTA. Vide supra Catharacta. | CATHERDATUS , pro Cathedratus, Cathedrae seu throno impositus, ad regiam imperatoriamve dignitatem evectus. Carmen de Ottonis IV. destitutione, apud Leibnitium torn. 2. Script. Brunswic. pag. 530:

GAT in libro xxvi. cap. xn. Addit Comineus in libro v. de bello Neapolitano, decrevisse Pontificem Romanum, nempe Alexandrum VI. genere Hispanum, attribuere Mis nomen, ut Christianissimi dicerentur, et in suis ipse litteris atque sermone sic eos vocasse : sed cum ex Cardinalibus quidam resisterent, neque Galliam vellent appellatione Ma privari, Catholicos nominare jussisse. Ex eo igitur procul dubio tempore Reges Hispani vocantur Catholici. SSS" Exstat apud Mirseum torn. 1. pag. 165. col. 1. Charta Manassis Episc. Camerac. pro Diclevennensi Abbatia S. Petri anno 1081. data : Precibus ac petitione Roberti junioris Catholici Comitiv Flandrise, etc. An Catholici titulus hie exprimat iidem hujus Comitis, an Catholicam seu universalem vel integram totius Flandriae ditipnem, aliis definiendum permitto : potius tamen crediderira titulum esse religionis, quam potestatis ac possessionis. 2. CATHOLIGUS, Dignitas et magistratus, in Africa praesertim. Gloss, vet. : C. de ConsulariSf KaGoXtxo?. Hinc apud Eusebium lib. 8. cap. 23. Ka9oX;xbv T/J? 'Acpptx?i?, et lib. 4. de Vita Constantini, TOV T-TJ? Siorx^Tsw; KaOoX'.xov, de Consular! et Praefecto Africse interpretantur viri docti. At Cujacius ad 1. 5. C. de jure flsci lib. 10. contendit, probatque non uno Basilicorum loco, id nominis spectasse Procuratores fisci, quod clareevincit Theodoras Hermopolites ad 1. ult. 0. Si a non compet. jud. 6 Ka9o);y.b;, -^youv xwv upay^aTwv. Huic notioni cqnvenit Gloss. Gr. Lat. : KaOoX;y.6;, Rationales. Vide Gloss, med. Graecit. Nee obstat quod Consulares eosdem cum Catholicis fuisse doceant veteres Gloss33 : nam Consularium, vel certe Procqnsulum munus fuit tributorum exactioni incumbere, quod Dio lib. 53. diserte tradit. Judices et Praesides eidem muneri operam impendisse ostendunt pr33terea 1. 11. C. de Annon. et tribut. (lib. 10. 16.) 1. In fiscalibus, C. de Exact. tribut. (10, 19.) Nov. 116. et Cassiodorus in Form. Rectoris provincise. Ejusdem muneris et appellationis censeri debent Offlciales Gallici, dicti Generaux des Finances, quos ysvi'/to-j? Scriptores passim vocant. 3. GATHOLICUS, Primas, qui inter Episcopos, primatise, ut vocant dignitatem pbtinet. Id porro appellationis, spectavit prsesertim, spectatque etiaranum hodie Primates aliquot Asiaticos, Antiochenaeolim sedi subditoset suffraganeos. quorum jurisdictio et dioecesis tarn ampla erat, ut inde se Catholicos, id est, universales, nuncuparent.Procopius lib. 2. de Bello Persico cap. 25. de Persarmeniorum Catholico : T6v T: -/pto-iriavwv cspea KaOoXtxbv otaXoOds T?, 'EXXr^vuv cpwvr), OT1- O'/i liplffTrixev zic, wv aTrai! TO;; TauT/i 7wpi'ot:. Otto Frising. lib. 7. Chron. cap. '32 : Ea tempestate Armeniorum Episcoporum, eorumque Metropolitani. quern ipsi Catholicon^ i. universalem, propter infmitum, i. amplius quam mille Episcoporum sub se habentem numerum vocant, Legati ab ultimo fere Oriente.... summum Pontificem Viterbii.... adeunt. [Bern, de Rreydenbacli Itiner. Hierosol. pag. 151 : Nam (Armeni) praprium habent Primatem, quern Catholicon appellant, cui obediunt summo cum honore et reverentia, jussibus ejus a maxima usque ad minimum velut alteri Papse obtemperantes.] At cur Catholicis tarn ampla et diffusa assignata sit jurisdictio, docent Cano-

CAT

CAT

nes Nicceni Arabic! a Turriano editi cap. 33. ubi de Seleuciensi C'atholico: Honoretur quoque similiter Sedes Seleucige, qux est ex civitatibus Orientalibus. qui debeat etiam appellari notnine Catholici. et possit is ordinare Archiepiscopos. sicut faciuiit Patriarchs, ut Orientates non patiantur dam num. expectando Patriarcharn Antiochisc, aid eundo ad eurn, et Gentiles reperiant viam ad necessitates suas. quia in hoc non fit injuria Patriarchal Antiocheno. Siquidem ipse consensit, postquam hoc ab eo Sy nodus petivit, ne de sublata potestate ista quereretur. qtise ni/iil aliud desiderabat.ut ilUus proi'inciiK (ideles pace et quiele fruerentur, sitnul etiam utis, qui tenet sedem Seleucix, nomine Catholici honoraretur. Capite sequent!, Seleuciensi Catholico dignitatis gradus statuitur supra q nines Episcopos Graerise: Si quidern ipse tenet locum Patriarchs in Oriente, et sedes ejus in- Concilia debet esse sexta post Episcopum Hierosolymitanum. Denique cap. 35. Prielatus Persidis clicitur. At lisei* Seleuciensis Catholici dignitas postmodum divisa legitur, binique, ex uno. Catholici Patriarch* Antiocheno subditi, creati : quorum alter Aniensis dictus, alter Hirenopolitanus. qui et Bagdatensis. De utroque Catholico sic Willelmus Tyrius lib. 4. cap. 9: Viginti provincias in sua jurisdictione, ejusdem Deo amabilis civitatis (Antiochiae) dicitur habere Patriarcha, quarum 14. singulos habent Metropolitas, cum suis su/fraganeis ; 6. vero reliquse sub duobus Pri/natibns, qui vulgari appellatione dicuntur Catholici : quorum alter est Aniensis, alter vero Hirinopolitanus, qui est Baldacensis, cum eorum suffraganeis disponuntur. A Tyrio hausit qua; habet in hanc sententiam Jacobus de Vitriaco in Hist. Hierosol. cap. 32. At qui Aniensis Tyrio, Jacobo de Vitriaco. et Sanuto lib. 3. part. 7. cap. 1. dicitur,. Annensis et Persidis Primas, in ordinatione sedis Antiochenae, quse exstat post Tyrium, Catholicus Ani, qui est Persidis. nuncupatur. Idem eiiam.li.omogyreos Catholicus apud Nil urn Dpxapatrium, ubi de amplitudine dicecesis Patriarchatus Antiocheni agit, et Indise praesertim imperitasse narrat : IIa).'.v 6 '\v~:f)-/i'.y.c xaTEl^cV aTtxaav ~r,v 'Adtxv, xa\

tribuit \Vildebrandu5 ab Oldenborg in Itinerario Terne sancta3, ubi de Armeniis : Specialern habent Papam, quern (ps< sua lingua Katelcoste appellant. Quo loco legendum indubie Katolich, ut et apud Marc um P a u l u m Venetum lib. 1. Itin.cap. 1-"). ubi tradit Armenis, Xestorianis. et Jacobitis omnibus, universisque Christianis, qui in India et Babylone versantur. u n u m imperare Patriarcham. (juein Jacolith. sen Jacolich. uti alia3 pneferunt Editiones nuncupant. Quod ipsum etiam tradit Brocardus, qui pr;ieterea obsorvat neminem ad id muneris admitti.nisi Monachum. Catholici Armenicse Ecclesi;e fit etiam mentio lib. 2. Epist. Innocent. ITT. PP. pag. 525. et apud Theorianum in Legat. Armen. Primorum Armenia; Catholicorum seriem et historiam ex Gryeco Scriptore. et ex (Jod. 096. Bibliothec;e Regi;e, publicavit Combefisius in Hist. Monothelitarum, ex qua liquet primitus ordinationem et -/Eipo-oviav accepisse ab Ec.clesia C:Bsariensi. Gregorius" enirn primus Armenorum Episcopus pactuin istiusrnodi iniit cum Leontio Oaesareaj Cappadocice Archiepiscopo, a quo ordinatus fuerat, ut successores pariter a Cajsariensi ordinarentur, quod et testatur auctor Vitae S. Gregorii, et Isaacus Invectival. in Armen. cap. 13. Verum prolapsi in varias haereses Armeni, ab Ecclesia Cassariensi et Catholica desciverunt. In urbe Sis sedisse suo sevo Catholicum Armeniee, auctor est supra laudatus Wildebrandus ab Oldenborg • ; Hsec est capitanea civitas domini Regis infinitos et divites fovens inhabitatores : nullis munitionibus cingitur, unde potius earn villam,quain civitatem nuncuparem, si sedem Arciiiepiscopalem Hormenorum in se non haberet. Imprimis vero adnotare lubet titulos honorarios, nups Zacharias Majoris Armeniae Catholico adscribit Joannes Archiepiscopus Nicsenuslib. de Xativitate Domini: TLi fiaxapis Za-/ap:a, 6 o'.ao6-/o;

a-jtr.v TT,V Bao-j).(7)va, TV,V vO r>ayoa. xa^/.si vdtp k'a-riXXsv 6 'AvTio'/sia; KaOOAIXOV ei: L'.pTjVO'JTio/.tv, TOV Xsyofiivov E;iO);, xa ; p|j.$va;, -/.a;' r,p:av^ Mr,o:acv, xx\ TV-V T(7>v Xa).oa:wv. xx\ Ilapbiav, y.x\ 'E>xa:7a;, y.»\ McTOTTOtxtjiiav. PetrUS

Antiochen. in Epistola ad Dominicum Gradensem Patriarcham meminit etiam Catholici 'I'waayjpiw; T,TQ-. /opoc-av. Armenici Catholici dirjece'sim eamdem fuisse quosornrn hominum curio- bum de Vitriaco in Epist. de Captione situs transmigraret. Pelles cattartim sil- Daniiatae, Joan, de Beka in Arnoldo 4'j. vestrium. quas svop-ju-o-j; y.a~a: vocat Episc. Traject. Suffridum Petri in Joan. Coesarius frater S. Gregorii Theol. Dial. Heinsberg. Episc. Leod. cap. 17. in 2. cap. 110. Peaux de chats sauvages, in Chronico Colmariensi pag. 51. 61. etc. GATTA, apud Kadevicum lib. 4. cap. Eegesto peagiorum Parisiens. quibus opponuntur. Peaux de chats prive-, que 63. Vide in Go:a [et Gatta 2.] I'en appelle cliat de feu, on de foier. GATTUS, apud Conradum Uspergens. : :;;: Lit. remiss, ann. 1394. in Reg. 147. Fecit turrim Ugneam erigi. et alia insChartoph. reg. ch. 173: Une couverture trumenta, quse Gattos, sive uliis nomide gris, une Jiouppellande de brunete nibus nuncupant, prssparari. Occurrit fourree de Chas de Haultemort. Vide in etiam apud Monachum Paduan. lib. 2. Catta 2. Chron. cap. 8. in Hist. Cortusior. lib. 7. 1 CATTELMUTE. Vide Capilmute. cap. 7. in Chronicis Pisanis pag. 853. *{ CATTULUM, Ferelrum. Glossas Ara- torn. 3. Ughelli, apud Ottonem Morebico Latina*. Lege Capulum quod fere- nam in Hist. Rer. Lauclensium pag. 46. 47. 49. 54. 56. etc. [Sed Gains vel Gattus trum est Festo. a capiendo sic dictum. 1 1. CATTUS, Felis. Vide Catta 2, apud hunc Scriptorem non ad sullo1 2. CATTUS, Vinea. Vide Catus 2. diendum m u r u m in imo, sed ad trnji1 CATULASTER, pvjKm,Adolescentulus, ciendam fossam, ipsumque m u r u m dein Supplemento Antiquarii. Catulaster, super destruendum inserviebat. ut recte K&j.rfc, apud Cyrillum. Vox derivata a adnotat Murator. torn. (>. col. 1035. in Catulus et de pueris dicta adulationis hunc locum : Preeterea Imperator Gaergo, ut habetur apud Priscianum lib. tum maximum, cujus par nee similis 3. Catlaster contracte dixit Vitruviuslib. unquam visits fuit, usque supra fossatiun 8. cap. 4. ut pro Catastos restituit Tur- ipsius castri una cum aiio minori Gato nebus lib. 24. Adversar. cap. 7. Vide ducere fecit, fossatumque ipsius castri e.c terra impleri preecepit... Gatum igitur via Carulaster. 1 CATur.ASTRTJM. Ludus puerilis. Dra- sic peracta sibi per medium fossatum ducere eum Teutonici co'perunt. Col. 1041 : contius lib. 2. sub h'nem : Gatus quippe viam per medium fossatum Non Catulastra gerit puerilia. faciens jam antea prope murum ipsius " Glossar. Lat. Ital. MS : Catulaster, castri prsecesserat ; in ipso enim Gato lo cane salvatico. qusBdarn trabs ferrata, quam Bercellum :: - CATULUM, La Centura, in Glossar. appellabant, constabat, quam, ipsi, qui infra ipsum Gatum fuerant foras plus de Lat. Ital. MS. | CATULUS, Parvulus Catus seu felis.viginti brachiis projicientes, in murum ipsius castri mirabiliter feriebant, ac tanVide Catus in Catta 2. 1 CATUNIS. Gloss. Isid. : Parapsis, gra- dem tantum jam ferierant, quod de ipso nata vel Calunis. Legendum ut in Ex- muro plus de viginti brachiis in terra cerptis : Parapsis, gavata vel Catinus. projecerant. Hinc merito concludit ocu| CATUPLUS, Adventus navium , in latissimus Editor Muratorius, non ad Glossario San-German MS. num. 501. suffodiendum murum, sed potius ad Lege et vide Cataplus. ipsius pinnas sive loricas evertendas 1 CATURCINI. Vide Caorcini. institutum fuisse Gattum, pluteumque, - CATURSIENSES. Vide supra Car- Gall. Galerie. potius quam vineam esse tunenses. appellandum ; enim vero, inquit, Vegetio lib. 1: Plutei dicuntur qui ad svniT 1. CATUS, Felis. Vide Catta 2. 2. CATUS, CATTUS, GATUS, et GATTUS, litudinem opsidts contexuntur e vimine, Vinea, Vegetio lib. 4. cap. 15: Vineas et ciliciis, vel coriis protegunlur : ternisdixerunt veteres, quas nunc militari bar- que rotulis, quarurn una in media, duse baricoque usu Cattos vacant. Brito in in capitibus apponuntur. In quacumque Vocab. : Vinea dicitur qussdam machina volueris admoventur more carpcnti, qv-os bellica. quse. Galilee dicitur Chat. Mamo- obsidentes applicant muris : eorumque trectus ad Ezechiel. 35 : Vineas, machi- munitione protecti, sagittis sive fundis, nas bellicas, quibus itur ad murum suf- vel missilibus defensores omnes de profodiendum, quas Bononienses vocant Cat- pugnaculis civitatis exturbant, etc. Quam tos. Catti ergo sunt vineaa, sive plutei, belle hsec conveniant Catto, quern dessub quibus miles in morem felis, quern cribit Cornelius Zant/Het in Chronico Cattum vulgo dicimus, in subsessis, aut apud Marten, torn. 5. Collect. Ampliss. insidiis latet. Willelmus Brito lib. 7. col. 389. ex ipsis illius Chronographi Philippic!. : verbis patebit : Interim, inquit, rem in desperato ponentes Leodini, quoddam Hue faciunt reptare Catum, tectique sub illo instrument-urn Ugneum ex trabibus hnSuffodiunt murum. mensae mugnitudinis construentes, quod Monachus Vallis Sarnaii in Hist. Albig. Cattum nuitcupabant, substratis artificap. 42 : Machinam quandam parvarn, ciose rotis ligneis ad diruendos muros quoe lingua vulgari Catus dicitur, fadeTrajecli et oppidi Wick minare ccrpcrunt. bat duci ad suffodiendiDii murum. Oc- His addo quas referuntur in Breviario currit pra3terea apud eumdem cap. 52. Hist. Pisanae ad ami. 1171 : Cumquc diu et 63. Matth. Paris ann. 1226. Jacobum pugnatum esset, illi se non valentes lede Vitriacp lib. 3. Hist. Oriental, pag. nere videntes murum a Gatto foratum, 1142. in Hist. Obsidionis Jadrens. ann. et a manganis turrim, iv. Nonas De1345. lib. 1. cap. 34. lib. 2. cap. 6. etc. cemb. se reddiderunt Pisanis. Ex quiAimoinus lib. 3. Hist. cap. 71 : Erant bus tandem omnibus conficimus varies Carri vimineis cratibus tabulisque tecti fuisse Gattos : alios quidem ad sulFoligneis, in quibus latentes mililes funda- diendos muros, quos solos attendit Cl. ment a suffoderent murorum. Procopius Cangius, et de quibus fuse Matth. J»olib. 2. Gothic. cap. 19. : T:va; os £-/.£>.E;J^V gen Architect. Militnr. pag. 488. eiMiUiet ^Dechales Curs. Matth. lib. 5. propos. 10. et 11. torn. 2. alios vero ad diruendos, u.l'/.y.'j'. -y.-j-r^.' Vide Portenarium in Fe- quos hie post Muratorium attigimus.j licit. Patavina 1. 5. cap. 5. pag. 165. Petrus Gerardus Patavin. lib. 7. de E_zeCATTUS, Eodem signiflcatu, apud Ot- lino tyranno pag. 78 : Et posto ad online tonem de sancto Blasio cap. 23. Jaco- gran quantita di vettovaglie sopra carri,

232

CAV

arrna, Gatti, mangani, trabuccld, ponti, etc. Chron. Petri IV. Reg. Arag. lib._3. cap. 23 : E faen far ginys an Valencia, e en Barcelona, e mantelets, et Gates per combattre. Adde cap. 25. Vide Murilegus. CATA. apud Guillem. de Podio-Laur. cap. 30 : Demum fuit consilium sedificare macliinam ligneam, quam vocabant Catam, cum qua terrain et aliqua pertraherent ad replenda fossata, quibus sequatis pugnam cominus inferrent, et effractis clausulis ligneis insilirent. Hinc Catafalco. Italis machina ilia quam Chafaux dicimus, quasi chat faut ut observavimus ad Joinvillam, cum non cata, vel catus sit, sed speciem illius referat. CHAT, nostris. Guillelmus Guiart in Philippo Augusto : Devant Boves fu 1'ost de France, Qui contre les Flamans contance, Li mineur pas ne soumeillent : Un Chat bon et fort appareillent, Tant current dessous et tant cavent, Qu'une grant part du mur destravent.

Idem ann. 1305 : Un Chat font sus le pont atraire, Dont pieca mention feismes, Qui fust de la roche meismes, Li mineur desous se lancent, Le fort mur a miner commencent, Et font le Chat si aombrer, Que rien ne les peut encombrer.

3. GATUS, Truttae piscis species apud Hibernos. Vide Giraldum in Topogr. Hibern. dist. 1. cap. 7. « 4. CATUS. Assisiacomit. Fuxiin Reg. S. Ludov. fol. 112. ex Ohartoph. reg.: Item pro bailivia Catorum in quolibet laboratore, sextariam frumenti. Sed leg. videtur Carrorum. Vide supra Carrigium 2. ! CATUX. Sublimis. Papias MS. * CATZOLA. Vide infra Cazola. I. CAVA, Fossa, locus depressus, vallis, Italis, Cava, nostris Cavee, quasi cavata. Gloss. Lat. Grsec. : Cavum, xosXov. Frontinus de Limitib. : Certis locis vias. Cavasf itinera, coronas. Idem : Quicquid viarum. riparum, Cavarum, etc. Et lib. 2. Strat'eg. cap. 2 : Hannibal contra Marcellum pugnaturus, Cavas et prseruptas vias objecit. Vetus Charta Cornutiana edita a Suaresio : Id est a Cava arcus qui mittitur ad Prsetorium, etc. Infra : Quse sepis descendit per reg am aut ad viam Cavam, sive ad torum, quse redit usque ad arcum supradictum. etc. Anonymus Salernitanus parte 7. Chrpn.: Moxque locum ubi Flumicellus dicitur, misit, Cavseque sunt ibidem antiquitus factx, et est tutissimus locus. [Chronicon. S. Martialis Lemovic. apud Stephanotium in Fragmentis Hist. MSS. torn. 2 : Anno 1271. In festo S. Michaelis post Vesperas cecidit fulgur in coemeterio nostro magnam Cavam faciens, etc. Marten, torn. 3. Anecd. col. 17. ex Chronico Sicilise : Et tenuit earn obsesso.m annis fere duobus et dimidio, et finaliter obtinuit earn propter quamdam quam fieri fecit Cavam per sub moenia dictss civitatis Neapolis, et ex ipsa Cava mcenia ipsa fuerunt diruta, per quse diruta moenia idem Rex Conradus intravit violenter. Cava idem est hie quod Cuniculi, Gall. Mines, Hisp. Mina. Ibidem col. 29 : Dicti Messanenses galeam dictorum trium Congregationum Gentium Panormi, quse applicuerat usque ad Cavam mcenium, et ibi interfecerat multos Gallos illic inventos, rebellaverunt similiter contra dictum Regem Carolum.] Charta RogeriiComitis Sicilian pro Eccl. Pactensi apud Rocchum Pirrum : Inde vero transit ad profundam et obscuram Cavam, sell. viam. Vide torn. 2. pag.

CAV

CAV

sius potestatis, nisi quando parlamentum fuerit generale, quod fecerit pro exercitu vel Cavacatal. Vide supra in Caballus. CAVACEQUIA, Gustos vinearum: vox Hispanica. Fori Oscenses Jacobi I. Re" Cava nostris olim Cavain. Lit. re- gis Aragon. ann. 1247. fol. 34: Quicunque miss. ann. 1411. in Reg. 165. Chartoph. super furto arborum, fructus, aut uvarum reg. ch. 261 : Le suppliant espia icellui a custode vinearum, seu Cavacequia a Mathieu en un Cavain lez la mote des Concilio constitute fuerit accusatus, etc. leux. Monstrelet. 3. vol. ad ann. 1452. Vide Cequia. * CAVADENS, an Ornamenti genus, fol. 42. v° : Les Picards trouverent un Cavain de chemin malaise a descendre et aut Dentiscalpium, Gall. Curedent? Italis les convint planer du long du chemin. Cavadenti est Dentiducus. Bareleta Ejusdem originis est vox Cavaras, Ca- serm. in Domin. Quinquag. : Contra vus, vulgo Creux, trou. Charta Galteri illos portantes barbas et Cavadentes. CAVADIA. Charta ann. 1317. in Probat. d'Estrommel ann. 1308. in Reg. 72. ch. 309 : D'ljcelle terre... renforcher les trails Hist. Monmorenc. pag. 342: Item nonou Cavaras ou li cours de I'yaue a faiz nulla Cavadia, et qusedam Corveia, cu>n faire ou pour a faire. sur le pointe de la emolumentis obvenientibus, etc. Sed leterre, qui est darriere ledit molin. Chaver gendum Cavagia. Vide in Capitale 5. CAVAGIUM, Census capitis. Vide in vero. pro Cavare. Gall. Creuser, in Vit. SS. Mss. ex Cod. '28. S. Viet. Paris, fol. Capitale 5. * CAVAGLONUS, Idem quod mox Ca91. v°. col. 2. ubi de S. Maria ^Egypt. : Adonc li lions commenca a Chaver, et fist vagninus. Stat. Perus. pag. 54: Si quis convenable fosse Chever, in Ch. ann. 1407. ceperit usque quatuor uvas, solvat solidos ex Tabular. S. Joan. Laudun. : Nulz ne quinque, et ab inde supra usque ad Capuet, ne ne doit aler Chever, haver, faire vaglonum, faldatum, corbellatam, solvat pierres, ne autre quelque chose en une pro banno solidos decem. Vide supra certaine quarriere. Chiever, in Gest. Lu- Burla \. dov. Pii cap. 18. torn. 6. Collect. Histor. * CAVAGNINUS, CAVAGNUS, Piscina, Franc, pag. 155 : La goute d'iaue, qui corbis, Gall. Cabas, panier. Stat. Vercel. chiet continuement , Chieve la pierre dure. lib. 6. pag. 145. r°: Petrus textor de vici:: = Aliud vero sonat hsec eadem vox nia S. Salvatoris debet dare in perpeCavain. in Lit. remiss, ann. 1456. ex Reg. tuum quolibet anno... Cavagninum unum 138. ch. 218 : Lesquelz compaignons se ficuum, in festo S. Bartholomei, domino assemblerent pour eulx esbattre, faire potestati Vercellarum.c Stat. Genu^ lib. leurs Cavains et bouhours , ainsi que 4. cap. 42. pag. 106. v : Vetent hominibus acoustume est de faire parchacun an le sibi subditis ne faciant, nee fieri faciant jour des brandons. Ubi de pugna ludicra corbes vel Cavagnos de virgis castaneoaliisque ludis hac die peragi solitis rum. Stat. Taurini ann. 1360. cap. 98. sermo est ; quod in vallibus perage- ex Cod. reg. 4622. A : Omnes pisces rerentur, forte Cavains nominarunt. centes teneantur ipsi piscatores evacuare | CAVA, Cella depressa, in qua vinumde suis Cavagnis et repositoriis. Vide oleumve reconditur, Gall. Cave. Statuta supra Cabacetus. Arelat. MSS. art. 180 : Cave oley inquan* CAVAILLERIUS, CAVAILLIERIUS, CAtentur quolibet anno. Quicdam Cava seu VALAGIUM. Vide supra in Caballus. 0 volta lapidea, apud Fantonum Hist. 1. CAVALARIA. Vide supra in CaAvenion. pag. 164. ballaria 1. - Charta ann. 1300. in Chartul. Guil. * 2. CAVALARIA. CAVALLARIA. Vide abbat. S. Germ. Prat. fol. 250. r°. col. 1 : supra in Caballus. Item grangiam et Cavam existentes extra * CAVALARICIA, Caballi opera. Vide muros dicti castri. Qua3 sic Gallice red- supra in Caballus. duntur in Ch. Blancha? reg. Navar. ibid. CAVALARII. Statuta antiqua Abbati^ fol. 248. v°. col. 2: Item la grange et la 5. Petri Corbeiensis cap. 1: Matricularii quave, qui sont dehors les murs dudit 12. laid 30. ad 1. cameram, 6. sutores 3. chastel. Testam. Audoyni card. Ostiens. Cavalarii 2. fullo unus. Legendum opiann. 1363. ex Cod. reg. 4223. fol. 138. v° : nor, Cavatarii, ex Gall. Savetiers, veItem lego conventui monialium S. Lau- teramentarii sutores. [** Cavalarii ed. rentii, infra civilatem Avenionensein, Acher. in Cod. est Cavalos. Vide Gueturrim et Cavam meas, quas fed sedifi- rardum post Irminon.pag. 307. et confer cari. Adde Chartam ann. 1058. apud Cavator 2. quomodo fortasse legendum Murator. torn. 1. Antiq. Ital. med. sevi est.] col. 190. Unde Encavage, vectigal, quod t CAVALATA, CAVALCADA, CAVALGARE, pro doliis in cavam demittendis solve- CAVALGATA, etc. Vide in Caballus. Quas batur. Stat. scabin. Maceriar. Mss : ex eodem fontes manantes voces hie Chacune queue doit cinq deniers, tant paulo fusius explicamus, ese necduni pour I'Encavage que pour I'asseage. ad nos pervenerant, cum typis impresCABA, pro Cava, apud Innocent, de sum est Caballi vocabulum, ubi omnia Casis litterar. pag. 243. ejus derivata fuissent collocanda. CAVEA, Eadem notione, nostris Cavee. * CAVALCARE. Vide supra in Caballus. Will. Tyrius lib. 16. cap. 9 : Transitaque * CAVALCARIA, CAVALGATA, ServiCavea Roob, in planitiem pervenerunt. tium militare cum equo. Vide supra in ' 2. CAVA, Vacua partu, in Glossis Caballus. Sangerman. MSS. num. 501. CAVALCATA. Vide Hostis. :;: ;; = 3. CAVA. Libert. Villajfr. Petragor. = CAVALCATIVUS, Ad equos pertinens. ann. 1357. torn. 8. Ordinat. reg. Franc. Vide supra in Caballus. pag. 208. art. 32 : De summata urnarum | CAVALCATOR, Eques, Gall. Cavalier, vel Cavarum unum denarium. Sed legen- Ital.Cavalcatore et Cavalliere. Chronicon dum Canarum, ut cuique patet. Vide Parmense ad ann. 1265. apud Murator. Canna 4. torn. 9. col. 780 : Et ibi ceperunt ccco. - CAVAQALE. Vide Cavecale. [FR.] Cavalcatores et M. pedites. Occurrit rur- CAVACATAL, Equestris expeditio. sus ibidem col. 800. Stat. Genuse lib. 4. cap. 83. pag. 136. r° : 1 CAVALCATURA, Equitum turma. Nee cogantur homines dicti loci per dic- Chron. Parmense ad ann. 1300. apud tum potesta.tem ire ad parlamentum ip- Murat. torn. 9. col. 842: Et veniebant 500. et Ughellum torn. 6. pag. 269. [et infra vocem Gaba.] Sunt igitur Cavae, et x«e sui chelle, qui sans fouir, j?ais es gardins cardons venir, Ronsches et orties lever, Et Caudestrepes sans semer.

* CAUDAMELEYA, a Gall. Chaudemellee, Rixa, quae improvise facto committitur. Lit. remiss, ann. 1333. in Reg. 66. Chartoph. reg. ch. 1310 : Ubi vero a casu. quod in jure vocatur rixa, et in vulgari Gallico Caudameleya.nullus tenetur, etc. Vide supra Calidameya. * CAUDARE, f. pro Causare, Rem alicui suam facere et ut propriam dare. Vide Causa 2. Charta ann. 1231. torn. 1. Probat. Hist, geneal. domus reg. Portugal, pag. 26 : Nos itaque Jacobus rex (Aragonum) per nos et successores nostros recipiens hanc donationem comitatus Urgelli a vobis illustri infanti, donamus, concedimus et Caudamus vobis ad habendum... totum regnum Majoricarum. [** Pro Cautum facere, cavere. Lusitan. Cavidar.] * CAUDARIUS, [Ignavus, imbellis. • n A TTT* A TIJTTIT TITr A

_

n

Quibus ense et gladio Instantibus continue Audaces ut Caudarios Tremor apprehendit eos.

(Gesta pontificum Cameracensium, p. 233. Texte public par la Societe de 1'Histoire de France.] * CAUDARUSIUM. Glossar. medic. Ms. Sim. Januens. ex Cod. reg. 6959 : Spelta, genus frurnenti, quod quidam allicam dicunt, quidam Caudarusium. * CAUDATARIUS, Gerulus syrmatis seu caudse vestis talaris, Gall. Portequeue. Translatio S. Antonini torn. 1. SS. Mali pag. 768 : Acta fuerunt... prsesentibus ibidem Rever. Domino Ludovico

Mian anciant Coart home n'i a Pour son Seignor, quant bien on 1'amera.

Le Roman d'Alexandre MS : Li Couart s'espoentent, et guerpissent estal.

Quam quidem sententiam firinare videntur haec Matthssi Paris verba : 0 timidorum Caudatorum formidolositas! Caudatos autem dice bant, quibus ablata erat cauda. Gloss. Lat. Gall. Caudatus, Quoez, seu de equis, seu de canibus vox hsec intelligatur. Auctor Queroli : Et in laqueos non incidissem, si tnonita curti servassem canis. Monasticum Anglic, torn. 1. pag. 818 : Si ipse aliquos inueniret equites, in instanti equos decaudaret; si vero pedites, personas male tractaret. Hispanis Derabbado, est animal cauda privatum. Vide Curtare, et Octavium Ferrarium in Codardo. Sed alio videtur, ni fallor, repexisse Joan. Molinetus Valentianensis. qui vixit anno 1477. pag. 117 : Ce Cat nonne vient de Calais, Sa mere fut Cathau la Bleue, C'est du lignage des Anglois, Car il porte tres-longue queue.

:;;: A couard dixerunt Couarder, pro Ignave se gerere, in Hist. Joan. IV. torn. 2. Probat. Hist. Brit. col. 323 :

Tantost ot ses gens ordonnez Et par bataille'divisez. Aux sus dit, Prenez 1'avantgarde, Gardez que nul ne se Couarde.

Couardement, Timide, verecunde^ in Cant. 11. torn. 2. Cantilen. reg. Navar. pag. 25 : Mais ja dame ne saura mon penser, Nus qui soil nes, fors vous cui je le dis Couardement, a pauours, a doutance.

GAU Coullier apud Cenomanenses, idem quod aliis Couard, ignavus. Lit. remiss, ann. 1457. in Reg. 189. Chartoph. reg. ch. 174 : Allez-vous-en Coulliers, qui est a dire couars. etc. Vide infra Ecors. ;:s Alia vero est ejusdem vocis signiflcatio in Recogn. feud. dom. de Veteriponte ann. 1366 : Les hommes, que I'en appelle les Couarz. Ubi designantur certi homines censui obnoxii. CAUDAX, Stipes, asinus, plumbeus. Papias. [Terentiana sunt in Heautontim. 5. 1. 4 : In me quidvis harumrerum convenit, Quze sunt dicta in stultum, Caudex, stipes, asinus, plumbeus. Hincque patet non Caudax, sed Caudex esse legendum. Apud ipsum Papiam MS. habetur : Caudex, Petra ubi Petra, si bene conjecto, etiam de stupido mtelligitur.] [**:;: f. Cautes.] = GAUDEA. Glossar. vet. ex Cod. reg. 7646 : Caudeam, junceam, quod juncea caudss emergat: dicitur et scirpum et tibin. [** Placid, in cod. reg. 7644. pro tibin habet cibum, ap. Maium torn. 6. pag. 557. scirpus et cybis. Vide Festum in Caudeea, ibique interpretes.] CAUDELUM, CAUDELARII. Charta ann. 1185. pro juribus Pontis Avenionensis : De singulis porcis singulos obolos, et de omnibus pariter Caudelariis prsesentibus et futuris, qui in civitate Avenionensi morantur.... antiquumet consuetumCaudelum sine contradictione habeant. De fructibus vero, et lignis, et piscibus, qui per pontem transeunt, similiter antiqua serveturin Caudelo consuetudo. [Conjicit Bollandi Continuator torn. 2. SS. Aprilis pag. 262. Caudelum idem esse ac Caielumseu Catallum, essequetributum solvendum ex quacumque re mpbili, animata, seu inanimata. Verisimilitudine non caret haac conjectura.J :::: CAUDERA, Aenum, vas majus ex sere caldario seu fusili confectum, quod Caudrelach et Caudrelas appellatur in Charta Margar. comit. Fland. ann. 1274. ex Chartul. 1. Fland. Cam. Comput. Insul. ch. 264 : Nous avons donnei a loial cense... no tonliu de la blavene, des dras,... dou Caudrelach, etc. Et in ch. pedag. de Doing ann. 1348. ex Chartul. 21. Corb. fol. 347 : Viez Caudrelas, le poise doit iiij. ob. et le noeuf ij. den. Bulla Innoc. III. PP. ann. 1200. inter Probat. torn. 1. Hist. Burgund. pag. 91. col. 2 : Ex dono W. Matisconensis comitis... saccum salis singulis hebdomadis cum Caudera sua bullit. Vide in Caldaria. Hinc * GAUDERARIUS, ^rarius faber, Gall. Chauderonnier ; Caudrelier, in Comput. MS. fabr. S. Petri Insul. ann. 1526 : A Nicolas Caudrelier pour une cauldiere, etc. Marchant de Chaudrelas, in Lit. remiss, ann. 1392. ex Reg. 143. Chartoph. reg. ch. 192 : Mahieu Broiart marchant de Chaudrelas, demourant a Amiens, se efforca de vendre un serans a serancier lin, et une paire de chandeliers de cuivre. Chaudrelier, in aliis ann. 1365. ex Reg. 98. ch. 671. Stat. Montis-reg. pag. 267 : Statutum est quod D. aicarius teneatur infra unum mensem postquam juraverit, facere jurare omnes Cauderarios, quod, non vendant libram ferri fabricati seu laborati in vasls ssreis, payrolls cauderiis,... ultra solidos duos Astenses. Vide supra Caldarius. | GAUDERIA, Cortina, Caldarium, Gall. Chaudiere. Locus est in Assatures. Vide Caldaria. * CAUDERIA, ut supra Caudera. Inquisit. ann. 1268. ex schedis Pr. de Mazaugues : liequisitus quse pignora abstulerant eis, dixit quod Ires copas et unam

GAY Cauderiam. Inventar. ann. 1476. ex Tabul. Flamar. : Item plus duas Cauderias magnas cupri. Cauderon et Cauderette. nostris. Stat. ann. 1408. torn. 9. Ordinat. reg. Franc, pag. 314. art. 1 : Aucun Audit mestier (de chauderonnerie) ne face Cauderons, Cauderettes, ou pos d'arain de vieille estoffe sans reffondre. Cauderon vero inter pisces regies recensetur, in Ch. ann. 1324. ex Lib. albo domus publ. Abbavil. fol. 140. v°.: Saumon, esturgeon, Cauderon, et tous autres roiaux poissons, etc. Vide infra Cavedus. * CAUDETREMULA. Vide supra Caudatremula. 1 CAUDEX. Vide Caudax. CAUDICA, CAUDICARIA, CAUDIGARII. Papias : Caudicaria, navis sonora. Idem : Caudicee, Naviculse dictse, quse 4. usque ad 10. capiant homines. [Glossar. MS. Sangerman. num. 501 : Caudice, Amnice naves ex uno ligno cavate facte, et inde Caudice, que a quatuor usque ad decem homines capiunt.] [** ex Isidor. Origin, lib. 19. cap. 1. sect. 27.] Vide Festum, Nonium, et Senecam de Brevit. vitse cap. 13. Hinc CAUDICARII, Navicularii, in Cod. Theod. (14, 3, 2. 4, 9. 15,1.) et apud Gruter. 463. 1. qui CODICARII, in aliis Inscriptionibus apud eumdem pag. 440. 3. et 1086. 6. 1 CAUDIG.E. Glossar. MS. Sangerman. n. 501 : Litorariae, Amnicse aves sunt, qui alio nomine Strabarise sive Caudice dicuntur ; f. esedem sunt quse Motacillse, Gall. Hochequeues. [* Vide supra Caudatremula.] [** Vide Caudica et pro aves lege naves.] CAUDIFICARE, Caudam resecare. Cledonius Constantinopolit. Grammat. de Partib. oration, in Prsefat. : Luxuriosos tunde sermones, doctiloqua serie corrigentis extende, curta, Caudifica, ut ad tuum arbitrium cuncta videantur tractata, relecta, digesta. . 1 GAUDINUM, f. Caudetum vel Codeturn, Locus caudicibus, truncis et vepribus plenus. Prseceptum Caroli Mag. ann. 773. apud Marten, torn. 1. Ampliss. Collect, col. 37. et 38 : Donamus etiam ad preefatum locum (S.Martini Turon.) vallem illam, quse vocatur Camonia, cum salto et Caudino vel usque Judalanias, cum montibus et alpibus, etc. " Perperam pro Gaudinum vel Gaudinus, nemus. silva, idem quod Gualdus. Vide in hac voce. * CAUDISONA VIPERA, Cujus cauda sonum edit, serpentis genus, vulgo Serpent a sonnelte, apud Edoard. Tysson. de Anatomia ejusdem. 1. CAVEA, Theca, nostris Cage : quippe a caveis theatralibus quibus includebantur ferae, dum emitterentur, de quibus lex 2. Cod. Theod. de Venat. ferar. (15,11.) Gave.se, dictse illse portatiles, in quibus aves includimus, deinde qusevis thecse ac capsse. Fragmentum Petronii: $uper limen autem Cavea pendebataurea, in qua Pica varia inlrantes salutabat. Hinc Cavea pendebat aurea, in qua Pica varia intrantes salutabat. Hinc Cavea pro quavis theca. Eckeardus Junior de Casibus. S. Galli cap. 1 : Fit de auro Petri, Cavea Evangelii, fit calix, fit capsa, etc. Et infra de capsa S. Pelagii: Cavea inclusam nave terraque earn tibi mittam. Eckeardus Minimus de Vita Notkeri cap. 11 : Quid ergo 9 de auro Petri, calix fit, capsa fit, Cavea Evangelii, omnia preciosissimis gemmis ornata. [An eadem notione in MS. Codice Irminonis Abbatis Sangerman. fol. 112. verso col. 2. (Br. 22. sect. 79. bis.):

GAY

CAY

237

Frudinus servus... solvit pullos in. ova num, et Xiv. amigdalae cum gussis i. xv. facit ivactam, et portat Caveas ad rexanum, et omnia alia victualia fuerunt Monasterium. Monasterium SS. Mart. in maxima caristia. An ficorum flscella, Cabas ? Crispini et Crispiniani in Cavea Suessio- Gall. :: - Vide supra Cavagninus. nensi, Gall. S. Crespin en Chaye, ab iis* CAVEDUS, Piscis species, Ital. Cavedem Caveis theatralibus nuncupatur, ut recte probat Hadr. Valesius in sua Gal- dine. Stat. Placent. lib. 6. fol. 79. v°: Item omnes Cavedos, barbiolos et agolatos liarum Notitia pag. 58.] 1 2. GAVEA, Cella vinaria, Gall. Cave. de duabus libris et ab inde supra, pro Charta Decani et Capituli Autissiod. qualibet libra vj. den. Vide supra in Cauann. 1297 : Regnaudus Mercerius recogno- deria. vit se recepisse a Vener. viris Decano et 1 CAVEFACERE, Cavare, efforare, apud Capitulo Autissiod. qitandam domum Fortunatum: sitam in parochia S. Renoberti AutisPer tribulos gradiens spinae Cavefecit acumen. siod. . . . cum cellario, Caveis, pressorio munito aiguilliisjiostio, ad pressorandum GAVEL. Vide Cavellus. et tribus cupis et aliis appendiciis. CAVELATIO, pro Cavillatio. in Instru3. CAVEA, Locus depressus. Vide Cava. mento anni 1369. apud Th. Madox For* 4. GAVEA, Machines bellicse species, mul. Anglic, pag. 13: Absque fraude, quam in expugnandis oppidis adhibe- fictions seu Cavelatione, etc. bant. Annal. Placent. apud Murator. CAVELICIUM, Capitis census. Vide torn. 20. Script. Ital. col. 903: Interea Capitale 5. * CAVELLETUS. [Gall. Chevalet: « Sumiranda qiiadam mecJianica composuisse scalas, balistras, catapultas, testudines, pra sepulturam posita fuit capsa magna Caveas tres ac decem : .... sed in his simi- alta cum pallio cardinalis Constantienlibus machinamentis nihil urbi nocuisse. sis, et hinc inde Cavelleticum intorticiis quatuordecim. (Diar. Burch. I. 319. an. Vide supra Cagasuptus. | CAVEARE, Perforare, Gloss. MS.1488.) »] CAVELLUS. Statutum Alexandra II. Sangerman. num. 501. Est pro Cavare. [*-* Cavabit, perforabit, in cod. reg. 7644.] Regis Scotise cap. 15. quod est de forisCaveatse. naves pro Cavatse, ut opinor, in factis levandis ab illis qui remanent ab Clironico parvo Ferrariensi, apud Mura- exercitu Regis. | 5. De Cavellis vero, ubi Rex et Comes (de Fife) partiuntur, Rex et tor. torn. 8. col. 383. 3)< CAVEQALE, CAVEQALIS, CAYAQALE, Comes habent unam medietatem forisfacti CAPICALE, Idem quod Capitale n. 8. ab exercitu, et Thanus aliam medietatem. Extentio domus aut praedii e latere Vide Cavil [et Cut: quibus in vocibus adjecto vise, fossato, aggeri, vel hujus- Cavel, Cavellus et Cavil est vel capitis modi ceteris, Stat. Bonon. ann. 1250- census vel aliudtributi genus nobis non 67. torn. II. pag; 347 : teneatur quilibet satis notum.] juxta predictam stratam facere fossatum CAVENA, p CAVENARIA, Perperam pro unum quantum protenditur suutn Cave- Caneva et Canevaria, in Regula S. Caacale; et alibi torn. II. pag. 494: quilibet sar. inter Acta SS. torn. 1. Jan. pag. 732. debeat cavare in dicta foveaper suum capi- col. 2.] Vide Canava 1. CAVENARIA. Vide Cabannaria. cale. Clarior etiam harum vocum signiI CAVEOLA, i^Yptov. Gloss. Lat. Grsec. flcatio patet e sequent! loco eorumdem Statutorum, torn. II. pag. 443: Sta- ^wypeTov est vivarium, ferarum spelunca. tuimus quod strata de pocale debeat sele] GAVERCINI, Italici mercatores progari usque ad seralium et usque ad pter usuram famosi. Epistola MS. Fraaliam Selegatam... et hoc debeat fieri per tris Johannis Ordinis Minorum ad Aleivicinos, quilibet pro suo Cavacale; nam dem Ducissam Brabanti83 : Cavercini et vocibus quilibet pro suo cavacale, in quicumque alii iisurarii, falso de nomine precedentibus statutis , quse in eodem Christiana gloriantes. . . . severius sunt argumento versantur, respondet lo- tractandi. Vide Caorcini. *1. CAVERIA,f. Monetse genus. Charta cutio : quilibet pro sua testata. [FR.] ^ CAVEGHA, CLAVIGLA, a voce verna- Sancii reg. Navar. pro hominibus de cula bononiensi Caveccia, id est, stupse Larraga ssra 1246. in Reg. 64. Chartoph. genus, quod pectinatorprimum e canabi reg. ch. 68: Donent ad ricominem, qui trahit , Ital. Capecchio . Gall. Bourre. tenuerit honorem per manum tneam. ad de viginti Caverias. Stat. Bonon. ann. 1250-67. torn. II. pag. rationem :;: =2. GAVERIA, Via operta vigiliis lus237: Statuimtis quod nullus homo vel femina aptat Unum vel canapam (Cla- trandis comparata. Lit. remiss, ann. viciam 64, Cavecham 67) cum gramma de 1372. in Reg. 103. Chartoph. reg. ch. die vel node habendo lumen ignis. [FR.] 180 : Plures domus et sedificia propinquee * CAVEDALIS, Cavus, ut opinor, Gall. et contigux ipsius villse (de Serignano) Profond. Stat. Mutin. rubr. 51. pag. 10. muris, fuerunt destructai et dirutae, pro v°: Quod nullus audeat mittere seu ducere ibidem faciendo el habendo cosserias sive aquam canalis Scultemnse de abissa Ca- Caverias lalitudinis duodecim palmorum, per quas die et nocte posset haberi transivedale in sdugarium Minudariae. ^ CAVEDANUS , CAVIDANUS , CAVE- tus eques et pedes, pro faciendis excubiis ad custodiam dictse, villee. TANUS, CAVITAXUS.. CAVITENUS, Italis et : advertendo Cavedine, Piscis genus mugili simile, -: 3. GAVERIA, Locus depressus, cell a sic appellatum a caveis aqua repletis, vinaria, taberna. Stat. Balneol. ann. in quibus degit. Stat. Bonon. ann. 1344 : Item quod nidlus, cujuscumque 1250-67. torn. II. pag. 142 : Quod nullus conditionis existat, sit ausus ludere ad salarolus vel tricolus ernat gambaros, vel taxillos de nocte in Caveriis seu tabernis Cavedanos causa revendendi. Quidam cum lumine. Vide supra Cava I. Codices : Cavedanos , Cavidanos , alii : ® CAVERIATA, Cantherius, ut videtur, Cavetanos, Cavitanos et Cavitenos. [FR.] Gall. Chevron: Caveron, in Reg. Corb. T CAVEDELLUS. Memoriale Potestatum 13. sign. Habacuc ad ann. 1509. fol. 8. Regiens. ad ann. 1271. apud Murator. r° : Les religieux leur seront tenus seuletorn. 8. col. 1133 : Fuit magna Caristia ment livrer tout le bos de Vestrayure et de rebus victealibus, ita quod vendeba- Caverons d'icelle maison. Stat. Placent. tur. . . libra grossa olei olivse duos solidos lib. 4. fol. 47. r° : Nullus dimittat, postimperiales, et xiv. ficus siccse I. rexanum, quam fuerit denunciation , trabes , vel et iv. Cavedellos de aliis ulnas v. i. rexa- Caveriatas, seu anedos, vel aliquod ligna-

238

GAV

men desuper pontem Arbarolse, etc. Vide supra Cabiro. CAVERNAMEN, P r a n g a. apud JElfricum cap. de Navibus. [™ Germ, infer. Pram, Navis fluviatilis. Vide Statut. Lubec. ann. 1240. art. 42. Glossar.in Cod. reg. 7644: Cavernse proprie latera navis dicunlur. Vide Serv. ad -^Eneid. lib. 2. vers. 19.] 1" CAVERNARE, Quasi cavernam facere, perforare, Cavernare fistulam, apud Caelium Aurelium lib. 4. tardarum Pass, cap. 2. Hoc verbo etiamnum -utuntur Itali. 7 CAVERNATIM, Ad instar cavernae. Sidonius lib. 5. Epist. 4: Aqua scabris pumicibus Cavernatim ructata. * CAVERNOSUS, Cavus, Gall. Creux. Chron. Domin. de Gravina apud Murator. torn. 12. Script. Ital. col. 684: Quum autem retrocedendo pervenimus ad hortum Jaconi Gualterii, in quo est angustus transitus equorum, propter iter lapideum et Cavernosum ; quia per Cavernosam viam cum equis fugere nequiebamus. CAVERNUM, Foramen. Gloss. Lat. Graec.: Cabemum, (seu Cavernum) TpuuY)[j.a. Ita restituendam censentviri docti hanc vocem apud Plinium lib. 8. cap. 55. et apud Victorinum lib. 1. Rhetoric. Cic6r 6tc * C'AVE'STRUM, Capistrum, Ital. Cavezza, Gall. Licou. Chevestre, in Mirac. S. Ludov. edit. reg. pag. 428. Stat. datiar. Riper, cap. 12. fol. 4. r°: De qualibet somapensium viginti cinglarum.sogarum, Cavestrorum. sive fill a sacco, etc. Unde nostris Cavecheul dicitur de equo, qui capistro ducitur, ad illius discrimen, qui carrum trahit. Pedag. de Doing ann. 1348. in Chartul. 21. Corb. fol. 347: Kieute a col, en brouette, ou en carette doit deux deniers, le Cavecheul un den. Pedag. Peronee ibid. fol. 339 : Item le cheval qui porte quentieux, chacun doit iiij. den. et ly Cavecheux doit ij. den. * Ejusdem originis est vox Cavestre vel Cavettre,pro Furcifer, nequam, Gall. Pendard, qui merite la corde, Ital. etiam Cavezzone. Lit. remiss, ann. 1432. in Reg. 175. Chartoph. reg. ch. 115: Comme icellui Guerard eust injurie ou vitupere le suppliant de pluseurs paroles, comme de I'appeller Cavestre, coquin, etc. Alise ann. 1454. in Reg. 184. ch. 506 : Pierre Pelerin mauvaisement et contre verite I'avoit appelle (le suppliant) Cavettre et larroncel, qui est grande injure et vilenie. Chevestre et Chevechier. eadem acceptione. Lit. remiss, ann. 1395. in Reg. 149. ch. 94 : Le suppliant dit a Guerard des Potes qu'il estoit mauvaiz horns ou Chevestre. de batre ainsi sa femme. Alias ann. 1450. in Reg. 180. ch. 147 : Icellui Cochon appella le suppliant Chevechier; et lors lui dit telles paroles ou semblables : Veulz-tu dire quejesoye Chevechier ? Et il luirespondit: Autres le te diront bien. Chevege rursus eodem sensu, in aliis ann. 1415. ex Reg. 168. ch. 403 : Icelui Barbier dist : Je suis bien meschant d'aler avec un tel meschant Chevege, etc. Haud scio an idem sonet apud Delphinates vox Chapt. Lit. remiss, ann. 1479. ex Reg. 205. ch. 245: Le suppliant courrouce des injures que icellui Taverne lui avoit dittes, en I'appellant Chapt. Vide supra Capitosus. * CAVETIUM , Eadem notione qua Cavestrum, in iisd. Stat. Riper, cap. 12. fol. 5. v° : De quolibet pari eavezinorum, et intelligatur par de quatuor Cavetiis, etc. | CAUETTA, Noctua. Vide Cauanna. T CAVEUS , Poculi genus. Caveos et

GAU

GAV

Scyphos conjungit Treb. Pollio in Claud, cap. 14. >::= perperam pro Caucus, ut jam dictum fuerat in hac voce. * CAVEZAGNA, Porca, lira, aggeris species. Stat. Avellse ann. 1496. cap. 202. ex Cod. reg. 4624 : Si aliqua persona intraverit seu laboraverit juxta aliquod alienum pratum, facere teneatur, et facial primo et antequam ulterius laboret, bonam et idoneam Cavezagnatn, videlicet de xij. sulchis vel pluribus. Stat. Montisreg. pag. 223 : Quod quilibet boverius laborans cum, bobus, debeat facere decem sulcos per Cavezagnam, antequam laboraret deversus suum consortem, si seminatus fuerit campus consortis. Stat. Saluciar. collat. 8. cap. 246: Licitum sit frangere ripam seu Cavezagnam, facta visitatione et obtenta licentia judiciali, ad dandum discursum dictse aquse descendendi per miram alterius possessionis inferioris. * CAVEZATURA, Cavezii seu partis vestimenti, quse circa collum est, ornamentum. Stat. Mutin. lib. 4. rubr. 177. apud Murator. torn. 2. Antiq. Ital. med. sevi col. 316 : Et nullus sartor vel aurifex possit vel debeat talem coronam, vel Cavezaturam. vel caudam facere vel ponere. Quse ornamenta sic describuntur in Chron. Placent. ibidem laudato col. 318: Et super aliquibus ponuntur frisia magna et larga auri circum circa collare guise, in modum meniferri, quod ponilur canibus circa collum eorum. Vide mox Cavezium. * CAVEZINUM. Vide supra Cavetium. » CAVEZIUM, vel CAVEZIUS, Pars vestimenti, qua collum circumamicitur, humeris injecta. Annal. Mediol. ad ann. 1389. apud Murator. torn. 16. Script. Ital. col. 809 : Cotardita una velluti de cramoisi, laborata super Cavezium et manicas ad gruppos perlarum. Stat. Mutin. lib. 4. rubr. 177. apud eumd. torn. 2. Antiq. Ital. med. sevi col. 316 : Nee aliquem Cavezium ad gonellam vel guarnachiam, vel ad aliquam vestem de auro, argento, gemmis vel de perils, quod Cavezium sit valoris ultra tres libras Mutinensis, pro qualibet veste seu Cavezo. Vide supra Capitium 1. et Capsana 1. f CAUFAGIUM, Lignatio, seu jus lignationis in silvasumenda3,Gall.CAera/fage. Charta Guillelmi Abbatis Floriacensis ann. 1303. apud Stephanotium in Antiquit. Aurelian. MSS. pag. 519 : Placuerit nobis . . . concedere 2200. libras Paris, in recompensatione damnorum in nemoribus nostris a gentibus ipsius Domini Regis illatorum, ratione sedificiorum Castri Novi super Ligerim, et Caufagiorum ejusdem loci, tarn ab ipso Domino Rege et gentibus suiSf quam ab aliis quibuscumque indebite acceptorum. Occurrit apud Marten, torn. 1. Anecdot. col. 962. et col. 965.Vide Calefagium. CAUGAN^!, Tragemata simplicia, et etiam composita, condita sale, quse comeduntur post cibum, sicut capparis et olivae. Matth. Silvatic. CAUHA. Lex Alemann. tit. 99. § 19. de animalib. furatis, aut occisis: Aneta. gariola, ciconia et Cauha, et querola, et similia requirantur. Alias Editiones habent Canna, anas, nostris une Canne. Alemannis vero kaut est columba. Lydius monedulam interpretatur, quia Belgis een kauive est monedula: Spelmannus, cornicem rubra habentem crura, ex Anglico a chauch, et chouch. Vide Cauanna. [*•* Caha, Cornicula. Antiq. Gloss. Alemann. ap.Graffium. Thes. Ling. Fr. vol. 4. col. 359.]

* CAVI NUMMI, lidem qui et Bracteati. Vide in Nummus. CAVIARIUM, Ova piscium salita et exsiccata, ut sturionum, mugilum, luporum, etc. Fiunt ex pvis Cyprinorum pro Judaeis, ut scribit Bellonius; hi enim sturiones et alios sine squamis pisces non gustant. Gesnerus in Sturione ex Bellonio : Caviario dicto e Sturionum ovis per omnes ad Orientem regiones Turci ac Grseci vescuntur: Judaei abstinent, quod hie piscis absque scamis sit. Cseterum accolse Tanais, qui magnum Cyprinorum numerum capiunt, ex. ovis eorum salitis Caviarium rubrum, pro Judaeis Constantinopoli usitatum, parant. Martinius in Lexico. ;; " Cavial, in Diction. Commerc. y. Kama. Ital. Caviale, idem quod Provincialibus Boutargo vel Poutargo, nostris Boutargue. CAVIGULA, Cavilla [minor. Vide in Cavile. ] * CAVIGULUS, Calculus. Glossar. Lat. Ital. MS.: Caviculus, lapetra, el male de petra. Vide Cauculus. * CAVIGIA, Idem quod Cavile, Clayus ligneus aut ferreus. Gall. Cheville. Guido de Vigev. MS. de Mpdo acquir. et expugn. T. S. cap. 2 : Sicque unus trunchus conjungatur alio (sic) cum una Cavigia ferri in hunc modum, scilicet quod fiat una Cavigia ferri longa duobws semissis, etc. Haud scio an hue spectet vox Chavignon, ex Charta Milon. de Marchais ann. 1210. in Reg. 66. Chartoph. reg. ch. 122: In nemoribus nostris poterit quilibet homo de tallia villee de Marchais accipere hades et Chavignon, et quidquid necesse fuerit pro carruca sua. Idem fortassis quod Chasgnon, aratri pars, illius scilicet scala. Vide supra in Casnus. --CAVIGLA, Idem quod Cavile. Stat. Taurini ann. 1360. cap. 82. ex Cod. reg. 4622. A. : Item quod nullus Beccarius .... debeat.... carnes.... inflatas seu infarcitas habere vel tenere super banchis seu Caviglis beccariss. GAVIGLIA, Vox Italica, Clavicula, malleolus seu talus pedis, Gall. Cheville du pied. Miracula B. Henrici Baucenen. torn. 2. SS. Junii pag. 383 : In Cavigliis pedum guttosa similiter,ita quod non bene firmiter ambulabat. Vide inferius, Cavilla pedum. * Malleoli sunt epiphyses utriusque ossis tibiaa qua desinunt: male talus cum illis confunditur ; qui error licet a Galeno reprehensus, etiam perstitit his ultimis temporibus. Haec post V. 01. D. Falconet. CAVIL. Statuta Gildae Scoticae cap. 20. de extraneo mercatore: Neque lot, neque Cavil habeat cum aliquo confratre nostro. Adde cap. 43. et Leges Burgorum Scoticor. cap. 59. Videtur esse Cavelicium, census capitis, [autaliud tributi genus.] Vide Capitale 5. et Cavellus. [** C a f q l et Lot apud Anglosax. Tributum significant ; Scotis vero Lot et Cavil Societatem mercatorum esse liquet ex locis supra et in voce Lot allatis. Confer Gavelkind, Gommunis possessio masculorum.] * CAVILANTIA, Cavillatio, Cavillazione. Stat. Taurini ann. 1360. cap. 220. ex Cod. reg. 4622. A. : De pcena illius, qui prxcepio judicis aut rectoris non desistit a Cavilantiis et rumoribus habitis inter cives. Item si prcelium vel Caviliacia (sic) fieret inter homines Taurini, etc. Infra : Cavillantia. A lat. Cavillosus, nostri Cavilleux, dixerunt, pro Callidus, yulgo Fin, subtil, ruse. Chron. S. Dion. lib. 3. cap. 19 : Moult estoit belle fame la roine

GAY Fredegonde, en conseil sage etCavilleuse, etc. Vide Cavillare. CAVILE, CAVILIA, CAVILLA, Clavus ligneus aut ferreus,. qui inseretur ad continendps asseres, aut alia quaevis, quasi clavile, a davits. Papias : Cantus, ferrum circum rotas, vel ligna. vulgo Cavile. [** Gavile, in cod. reg. 7609. Vide Varr. de L. L. 4, 3.] Alii Codices MSS. Cavilla pro Cavile praeferunt. Joan, de Jan.: Cavilla, quod de ligno inseritur foraminibus per modum clavi. p* Gemma Gemmarum. : Cavilla, Clavus ligneus ad quern penduntur farcimina.] Chronicon Windesem. lib. 2. cap. 60 : Salcibus recentibus, aut in Cavilla fumatis. [Instrum. anni 1274. de unione Episcopatus Valentinensis et Diensis in Hist. Dalphin. torn. 2. pag. 13. col. 1: Item Ecclesiarum suarum Capitula inuno capite ad se invicem adunavit, et ex utroque Capitulo hinc inde assumptis partibus unum Collegium in terras medio, scilicet apud Cristam, instituit, ut in eo, et per illud tamquam per Cavillam et clavum medium, Ecclesiarum unio indissolubiliter ct perpetuo ligaretur.} Vetus Notitia apud Joan. Mabillonium torn. 5. Vitar. SS. Ordinis S. Benedicti pag. 763 : Hsec autem donavit idem Radulfus per Cavillam caisninam, id est, quercinam : Caisne enim pro Chesne nostri dicunt. Vide Gesta Consulum Andegav. cap. 11. n. 10. Miracula S. Eutropii Episcopi Santonensis num. 15. Beletum de Diyin. offic. cap. 24. Durandum lib. 1. Ration, cap. 4. num. 7. etc. CAVILIA, Eadem notione, apud Fridericum lib. 2. de Venat. cap. 50. 69. [et in Hist. Dalphin. torn. 2. pag. 278.] CAVILLA, Clavi lignei extracti foramen. Paulus Attavantus in Vita B. Joachini Servitas num. 3: Ac considens, per Cavillam, ingentem intuitus est splendorem. :: " Nostris etiam Cavel; Chartul. sign. Ezechiel Corb. ad ami. 1415. fol. 11. v°: De toutes les estoffes et couvertures qu'il faulra, tant rosel, herbe, esteulle, latte, cleu. tille, Gavels, terre, etc. Charta ann. 1328. in Reg. 65. Chartoph. reg. ch. 261: Idem Raimundus fecit fieri quandam Cavillam bridge et plat as necessarias, • et habuit dictam Cavillam et platas pro xviij. lib. Ab hac voce accersenda videtur Deskevillage, qua praestationis species significatur, in Charta ann. 1262. ex magn. Chartul. nigr. Corb. fol. 118. v°: Toute le droiture que jou avoie au puch de Gentele, si comme del Deskevillage. et de chou que je ne devoie riens metre al puch faire ne a ratourner. '"• CAVILHIA, Eadem notione. Inventar. ann. 1476. ex Tabul. Flamar. : Item plus in eodem stabulo unum torcular vini, cum uno anulo et una Cavilhia ferri, existentibus in uno foramine vicis dicti torcularis. CAVILLA PEDUM, Clavicula, ^r^pov. Aristoteli lib. 1. de Animal, cap. 140. nostris Cheville dupied. Matt. Silvaticus: Talus, Cavilla. Hyginus lib. 3 : Sagittarius duas habet Stellas secundse magniludinis in pede scilicet sinistro, et sub Cavilla ejus. Constantinus Africanus lib. de Chirurg. cap. 2: Tibia quatuor digitorum spatia super Cavillam fortiter ligetur. Et lib. 2. Pantechn. cap. 8 : Cavilla calcaneo est superposita mollibus ligamentis retro nexa, duo habens acumina a parte familiari. majoris intrans concavitatem arundinis, ab extranea minoris, hac concatenatione calcaneus susum et jusum movetur. Matthaeus Paris ann. 1206.- Nonnullse vix usque Cavillam pedum immersse

GAU

CAU

239

fuerunt. Ubi perperam Watsius cavita- conveniebant centuria? in comitiis, tem pedum innui putat. Occurrit etiam dicta sunt ovilia, quod suum quasque in Statut. Ordin. Prsemonstrat. dist. 2. centuria septum haberet, in quo concap. 13. et apud Recuperum in Miracu- grediebantur, ut oves et agni sua habelis S. Ambrosii Senensis num. 53. [in bant separata sepimenta in caulis sive Processu de B. Petro Luxemburgo torn. ovilibus. Caules autem dici pro Caulis 1. SS. Julii pag. 577.] non puto, sed errorem esse aut auctoris CAVIGUL.E PEDUII, apud Michaelem Glossarum, aut librarii. Hucusque GreeSeptum de Physion. cap. 92. vius. [** Vide Forcellinum.] f 2. CAULA, Fustis, ut videtur. Gall. * CAVILIA, Clavicula, Gall. Cheville du pied. Mirac. MSS. Urbani PP. V: Passa Gaule. Computus anni 1202. apud Dom. quamdam enfluram in Cavilia sinistra, Srussel de Feudorum usu pag. ccv. ad calcem tomi 2. col. 1: Pro p'icis (perticis) etc. Vide supra Caviglia. CAVIGULA COLLI. Hist. Translat. S. et Caulis et Carpentaria xil. 1. et 11. s. Severi Episcop. Abrincat. cap. 3. num. vn. d. Ibid. pag. ccvil : Et pro L. Caulis 13: Sumpsit igitur Archiepiscopus os, ad hordamentum Gornaci et pro seruris de portis, etc. Vocem Gallicam Gaule a quod vulgo Cavicula colli dicitur, etc. ** CAVILIACIA , CAVILIANTIA. Vide Latina Caulis derivari annotat Borellus, supra Cavilantia. unde etiam antiquum Gault, Silva. Le T CAVILLARE, pro Cavillari. Isid. in Roman d'Ale d'Avignon et Gamier apud Glossis : Fide habet, Cavillat. Papias : eumdem Borellum : Cavillo Deminutivum a Calvopro Calvillo, Que florissent oil pre, et cil Gaut sont foilli. ubi Calvo est Decipio. * CAVILLATORIUS. [Cavillosus. Boet. Et le Roman de Renaud de Montauban . Bins charpentier en bos ne sot si charpenter, In Cic. Top. I. pag. 761.] Ne mena telle noise en parfont Gaut rame. 1 CAVILLERIUS, f. Species cantherii, Gall. Chevalet, seu mensaa, in qua mer* 3. CAULA, Idem quod Caulagium, catores merces suas venales exponunt. Tributi species, nostris etiam Caule. Statuta Avenionensia : Statuimus quod Gloss. Caesar. Heisterbac. in Reg. Prum. in cariera super bancas macelli versus torn. 1. Hist. Trevir. Joan. Nic. ab Honportam Ferviciam aliquis vel aliqua non theim pag. 678. col. 1 : De caula, id est, teneat nee habeat bancam, vel celam, nee si tola hyeme sal fieri permittitur, debent canistrum, nee cabacium, nee Cayillerium, in medio Aprili de sale exire de ina una nee stuenam, nee postern, nee alium impe- modii centum. Pactum inter abb. S. Ridimentum. Vide Cavalettus 1. char. e^ communit. ejusd. villaB ann. * Mallem de clavis ligneis aut ferreis, 1318. in Reg. 61. Chartoph. reg. ch. 453 : muro vel tabulae lignese afflxis inter- Lidit maires et eskevins aient le cour, le connissanche, le jugement, et le execution pretari. Vide Cavile. CAVILLO,. onis, qui cum follicea ignis des tonlieus, des cambages, des Caules, flammam excitat, vel qui calamistram des fours, etc. calefacit, scilicet ferrum quo capilli crisCAULAGIUM, Tributi species. Charta pantur. Hie vulgo Cinerarius dicitur. R. Abbatis Caroffensis ann. 1308. in 2. Ugutio. Regesto Philippi Pulcri Regis Franc, * CAVILLONE, Mullus . piscis marini num. 11. ex Tabulario Regio : Quilibet species. Tract, de Piscibus cap. 108. ex mercator extraneus habens troussellum, Cod. reg. 6838. C : Mullus asper. a nostris vel plures troussellos in dictis nundinis, Cavillone dicitur a clavi lignei, qui Caville dabit pro introitu et exitu, et Caulagio, a nostris vocatur. similitudine. et pro leuda 4. denarios. etc. | CAVILLUS, Idem quod Cavile vel* Reditus Trencavello assignati ann. Cavilla. Vide locum in Compernola. 1256. inter Probat. torn. 3. Hist. Occit. CAVILONIA. Polyptychus S. Remigii col. 521 : De fromagivo et Caulagio v. Remensis : Donat annis singulis pullos solidos. 3. ova 15. vinum in pastionem dinar. 2. * CAULERIA, Caulis, Gall. Chou. in censo mod. 1. ad majorem mensuram, [** Cavolo, Italis. De etymo vide Murain hostelicia de argento din. 10. in Cavilo- tor. Antiq. torn. 2. col. 1088.] Leudee mania dinar. 2. pro sale din. 2. scendul. 100. jor. Carcass. MSS : Item pro quintali de ligni carr. 3. etc. [An census capitis qui cineribus clavetalis, et paslellis, et de et alibi Cavelicium ? Ssepe post tribu- roja, et flori Cauleriee, pro quolibet quintum in hostem solvendum additur in tali, ij. den. Turon. Ubi yersio Gallica chartis Capitis census seu Capitale. Vide ann. 1544 : Item pour quintal cendres, in hac voce num. 5.] pastel, rouges et fieurs Cauliere, etc. Nos| CAVIOR, Accusor aut vereor. Glossar.tris Chou-fteur. Chou pour Chou, phrasis San-German. MS. 501. f. legendum Cau- Gallica, quasi signiflcatur permutatio, sor a Causare, Calumniari, in causam quae nullo addito pretio fit, vulgo But d ducere. but. Charta ann. 1346. in Chartul. 21. 1 CAVIS, Avis Aiacia. Papias. Corb. fol. 304. v°.: Par juste et lo'ial * CAVISOR, Cavillator, ut videtur. B. escange Chou pour Chou. de Amoribus in Speculo sacerd. MS. 1 CAULES. Vide Caula 1. cap. 26. de peccato lingua? : j CAULUMNIARI, pro Calumniari, apud Lobinellum torn. 2. Hist. Britan. Numquam sis Gavisor, temanus aut reprehensor. pag. 248. vel error librarii est, vel effec| 1. CAULA. Cancellum ante judicem, tus pravae pronuntiationis. vel ingressus. Caules, Cancelli tribunales CAULSULA, pro Clausula; Fermeture. ubi sunt advocati. Caulas, Munimenta Tabularium Monasterii S. Andreae Vienovium vel sepimenta ovilium. Hasc Pa- nensis, ann. 1080 : Et ligna ad caleficienpias. [** Caulae ex Isidor. Orig. lib. 15. dum in ipsa hsereditate, et ad construencap. 9. sect. 6.] Isidorus in Glossis : das domos, et ssdificandas vineas et ad Caules, Cancelli tribunalis (\. tribunales) Caulsulas, et ad sepes ipsius hsereditatis. ubi sunt advocati. A caulis seu ovilibus Vide Calusum et Clausum. dictos fuisse cancellos judiciorum Gras* CAULUS, vel Argestes, ventus, chorus. vius adnotat, a quibus, inquit, nomi- Glossar. ex Cod. reg. 7613. pro Caurus. nantur cancellarii Caulse, quod judicum 1. CAUMA f. Casa, Tugurium calamis, locus dissepiebatur a causidicis et po- Gall. Chaume, seu stramentis tectum. pulo adstante. Propter eamdem causam Privilegium Ludocivi Regis Franc, ann. et septa in campo Martio, in quibus ' 1151. apud Marten, torn. 1. Collect, Am-

240

GAU

GAU

pliss. col. 816 : Liceat Abbati et Fratribus Caunus est Caballus. ['"' Leg. Caupo et ibidem habere et Caumas, et furnos, et Cabus; pro Caunus in cod. reg. 7609. est arces, et molendinos, et piscaturas et Canus.] =::v?, Celer, apud Chelandium. Janum Laurenb. in Supplemento Anti* CELEPTRA, Mirteum genus frugis. in quarii. « 1. CELERIUM, Cellarium, cella vinaGlossar. ex cod. reg. 7618. CELER, Veredarius, nostris Poste.Isid. ria, Gall. Cellier. Cheillier, in Charta ann. 1473. ex Chartul. 23. Corb. Masure, 1. 10.^ sect. 51. Orig. : Celer. appellatus a celeritate. quia quod usus exigit. velocius gardin, Cheillier. etc. Charta ann. 1242. facit. Eckehardus Junior de Casib. S. in Chartul. S. Dion. Vergiac. fol. 17. r°. : Galli cap. 1: Qui factum panderet Celer Concessit dictse ecclesise quandam ochiam. prsemittitur. Ibidem : Curruntillico Cele- sitam juxta Celerium S. Dionysii apud res.qui Berthae dicerent. Cap. 10 : Utinam Merreium. Ch. S. Ludov. pro fundat. B. post ilium Celeres. qui equum ilium nobi- M. de Lilio ann. 1248. ex Chartul. ejusd. lem mihi reducant. mitt ere velles. Cap. 4 : loci ch. 1 : Donavimus... monasterium, Mittit Imperator Celerem quemdam. Ju- dormitorium, refectorium, Celerium, et lianus Episcopus Toletan. in Chron. : omnia et singula xdificia infra ambitum Dum de Us, quse in Galliis gerebantur, murorum contenta. * 2. CELERIUM, Pretium, stipendium, nuncium Celerem recepisset. Agiles viri, in Vita S. Amandi scripta per Baude- pro Solarium. Vide in hac voce num. 3. mundum cap. 6. n. 23. Paulinas Ep. 24 : Stat. ann. 1272. inter Probat. torn. 1. Ut cursorem Dominicum Cardamatem Hist. Nem. pag. 99. col. 1 : Prsescriptosignatis in lege divina anliquorum velo- rum vero sic electorum consulum et concium laitdemus exemplis. siliariorurn electionem seu assumptionem 0 CELERAGIUM, Prsestatio ex vinis seu suo tempore notarius consulum populo cellis vinariis, nostris Celerage. Vide publicabit : quern, absque ullo pro hoc Cellarum. Charta ann. 1291. torn. 1. Pro- Celerio, etc. bat. Hist. Brit. col. 1096: Dicit vicecomes * CELERIVOLUS, [Poet. ap. Mar. Viet. de Rohan contra nobilem virum comitem p. 2572. Rapere maria Celerivola dea sibi Britannige. quod idem comes per se vel cupit. — Anceps sensus est. An dea Cesuos fecit et facere nititur capi costumas lerivola (a v. velle). ut multivolus ? An et Celeragia ac pignora dicti vicecomitis maria Celerivola (a v. volare), ut mare et ejus gentium pro vinis emptiset dactis. velivolum ? (L. QUICHERA.T.)] et quse solent dud ad ejus domos pro T 1. CELES, Cithar que canitur. Vet. ipsius et suorum usagio contra jus. Arest. Glossar. Sangerman. n. y501. Lege, Cheann. 1407. 23. Apr. vol. 11. arestor. par- lys Cithara, a Grseco x^ ?» Instrumenlam. Paris.: Cum Johannes Quinement et tum musicum, Testudo. Johannes de Berdines, Pansius commo| 2. GELES. Vide Cetes. rantes , firmam cridagii et Celeragii * CELESTE, Area, Gall. Cour. Comput. appretiassent, etc. Charta ann. 1339. in ann. 1412. inter Probat. torn. 3. Hist. Reg. 71. Chartoph. reg. ch. 326: Jehan Nem. pag. 207. col. 1 : Solverunt Anthode Pacy bourgois de Paris a certaine nio Jordani fusterio de Nemauso pro vij. quantite de rente; .... c'est assavoir sur jornalibus, quibus vaccavit in... restrinCeleste dictse domus. Vide Coelum. les rentes du paleire (parloir) aus bourgois gendo :;: = GELESTINUS, pro Ccelestinus, Color de Paris, appellees les Celerages. Ordinat. ann. 1425. in Reg. 170. ch. 1 : Item nul hyacinthinus. Inventar. monast. Cassin. ne fera taverne ou vendra vin a detail ann. 1497. torn. 2. Hist, ejusd. abbat. en la ville de Paris sans mettre cerceau. pag. 598. col. 1 : Item planeta Celestina afin que ladite ville ne puisse estre frau- purpurata cum leonibus aureis. Infra : dee de ses droits. tant de cellui dessusdit, Coelestina. Vide Ccelestinus. 1 CELEUMA, pro Celeusma, Gr. i«p'.ov ('/vua £v Tto cpopw avsvSirj Tuy/avovta Ix uovwv t3:wv (xsTaa-rsiXajiEvoc, etc.'Quibus locis Meursius et Fabrotus xY5po7c6X-/jv, Ceres venditorem Cerularium dici putant, quern Glossse Grsec. Lat. Cerarium vocant. [Vide Glossar. mediaB Graecit. in Kr,p6?.] CEUULABIOAI, Locus ubi venduntur, vel asservantur cerse, seu cerei. Gloss. Gr. Lat. : Krjp'.oXap'.ov, Cerilarium. Leo Grammaticus in Leone Philosopho pag. 486. [et Symeon Logotheta in eodem Leone n. 26.] x-^pouXap'.ov, dictam sediculam fuisse testantur in aede Sophiana, in qua asservabantur cerei majoris Ecclesi?e : Feyovs os -xa\

GER .

277 .

,.

Nam" sic ea verba capienda existimem. ut Cerularium diversa aedes fuerit a Chartotheciis, et Sacella. CERULEUM. Eldefonsus de Pane Eucharistico pag. 165: Tres nummi moderni tantum pondus habent, quantum 153. maxima Cerulei grana, quod Triticum dicitur. T CERUM. Vide Ceri. 1 CERURSICUS. Chirurgus. Vita B. Luchesii torn. 3. SS. Aprilis pag. 606 : Nihil remedii a Cerursicis medicis inveniret. 1 CERUSICUS, Eadem notione in Vita B. Columbse Reatinae torn. 5. SS. Maii pag. 361 : Cum venisset Cerusicus liberatum (apostemate) eum invenit. CERUSSA SGBIBERE, vel EXGAUTO. in leg. 1. Cod. Th. de Veteranis (7. 20.); unde Cerussatse tabulae., in leg. 1. eod. Cod. de Aliment. (11, 27.) Scribendi ratio, cujus usus potissimum in Edictis scribendis et proponendis. ut hie indicatur. Illinebantur nempe tabuhe cerussa, seu albo colore. in quibus postmodum scribebatur. Meminit, rii fallor, cerussas ac ratione Fortunatus in Poem, cuius locus non succurrit. t CERUVA. Vide Cerugia. CERVULA, CERVULUS, Ludi profani, apud Ethnicos et Paganos : solebant quippe ii Kalendis Januarii belluarum, pecudum, et vetularam assumptis formis hue et illuc discursare, et petulantius sese gerere : quod a Ghristianis non modo proscriptum, sed et ab iispostmodum inductum constat, ut ea die ad calcandam Gentilium consuetudinem privatae flerent LitaniaB, et jejunaretur, ut observare est ex Goncilio Toletano IV. can. 10. S. Isidore lib. 1. de Offlc. Eccles. cap. 40. Concilio Turon. II. can. 17. S. Augustinus Serm. de Tempore 215 : Si adhuc agnoscatis aliquos illam sordidissimam turpitudinem de hinnula, vel Cervula exercere. ita durissime castigate, ut eos pneniteat rem sacrilegam commisisse. Vita S. Eligii lib. 2. cap. 15: Nullus in Kalend. Januarii nefanda et ridiculosa. vetulas, aut Cervulos, aut jotticos faciat. Concil. Autissiod. can. 1 : Non licet Kalendis Januarii vetula aut Cervolo facere, vel strenas diabolicas observare, etc. Halitgarius in Posnitent. cap. 6 : Si quis in Kalendis Januarii, quod multi faciunt, et in Cervulo ducit, aut in vetula vadit, 3. annos pceniteat. Ita apud Commeanum in lib. de mensura poenitentiarum cap. 7. Burcliard. lib. 19. cap. 5 : Fecisti aliquid tale, quod pagani fecerunt, et adhuc faciunt in Kalendis Januarii in Cervolo et vetula_ : si fecisti 30. dies in pane et aqua pasniteas. Eadem verba perperam scripta habentur ex Reginone apud Morinum post libros de poenitentia pag. 41. Meminit prseterea Cervuli S. Pacianus in Parsenesi ad poenitentiam. Denique S. Ambrosius in Psalm. 41 : Sed jam satis in exordia tractatus, sicut in principio anni. more vulgi Cervus allusit. Faustinus Episcopus Sermone in Kl. Jan. : Quis enim sapiens credere poterit inveniri aliquos sanse mentis, qui Cervulum facientes, in ferarum se velidt habitus commutari ? Alii vestiuntur pellibus pecudum, alii assumunt capita bestiarum, gaudentes et exultantes, si taliter se in ferinas species transformaverint, ut homines non esse videantur. Maximus Taurinensis in Serm. in Ka!. Jan. : Nunquid non universa ibi falsa sunt, et insana, cum se a Deo fonnati homines aut in pecudes, aut in feras, aut in portenta transformant.

278

GER

CES

Bonifacius Episc. Moguntin. Ep. ad pene Italise ac Grsecise theatra perlusZachariam PP. cap. 6: Affirrnant se trans, assumpto eliam dedecore varii vesvidisse annis sinyulis in Romano, urbe, et titus, Cerycas. cytharistas, trayoedos, et juxta Ecclesiam S. Pelri. in die vel nocte, aurigas sxpe sibi superasse visusest. Vide quando Calendse Januarii intrant, paga- Cen/cium. norurn coiisuetudine choros ducere per 1 CERYCIUM, Cselio Ehod. 21. 16. idem plateas, et acclamationes ritu gentilium, est quod Grsecis xr,pvxs'.ov vel xep'jy.iov, et cantatioties sacrilegas celebrare , et Caduceus, seu lignum rectum, duos hamensas illas die vel nocte dapibus one- bens sibi invicem implicitos, et facies rare, et nullum de domo sua, vel ignem, habentes sibi obversas, Gall. Caducee. vel ferramentum, vel aliquid comodi vicino 1. GESA, INGESA. Vetus Ohronicon suo prsestare velle. Pirminius in Excerp- laudatum a Lindenbrogio: Ex nimia tis de sacris Scripturis : Cervulos et vehi- festinatione Saxonum Csesas seu firmitaculas (leg. vetnlas, aut veticulas,) in qua- tes subito introiit. [** Vide Caesa.] Item : dragesima vel aliud tempus nolite ambu- Multos Britones conquisierunt una cum lare. Viri vestes femineas, feminae vestes castellis, et firmitates eorum locis palusviriles in ipsis Kalendis, vel in alia lusa tribus, et Incesis. Quod alius auctor sic quamplurima nolite vestire. Adde Epist. reddidit: Et ibi multa castella acquisieZachariae ad Bonifac. cap. 6. Aldhelmum runt, et loca firma et munita, palustra, Abbat. Malmesburiensem initio Epis- et Incgesa. Ubi Csesas et Incesas dici opitolae ad Eahfridum, Epistolas Petri natur, qua3 Latini Concedes vocant. Damiani pag. 384. Editionis 1610. Du- [Chron. Farfense apud Murator. torn. 2. rand. lib. 6. Eation. cap. 15. etc. Vide part. 2. col. 464: Dedit supradictus Campo Abbas vicendam in Fur cone... et Festum Hypodiaconorum. * Videquse in hanc rem disserit D. in campo Armanis gualdum de Felecto Le Beuftom. 1. Collect, var. script, pag. usque Cesam de Leoli, et fossam Petri Roscii.] Jus Vicentinum lib. 1: Si quis 294. et seq. CERVUS. Cervus domesticus, in Lege fuerit inventus incipiendo vel accipiendo Salica tit. 35. | 2. et in Leg. Longobard.alienas Cesas, vel folia de alienis surgis, lib. 1. tit. 19. § 13. [** Eothar. 320. et etc. Silva Csedua, Gall. Taillis. [Otto 321.J Justinianus Institut. lib. 2. tit. 1. Morena in Historia Laudens.: Mediolade Eer. divis. § 15 : Cervos quoque qui- nenses igitur et Laudenses in aperto dam ita rnansuetos habent, ut in silvam campo morantes, et bene se prospicientes, ire et redire soleant. Ejusmodi est ille nullo nemore, nullisque vitibus, nullo qui a Virgilio describitur lib. 7. ^Eneid. etiam fossato aut Cesa, nullisque arboribus inter utramque partem existentibus, vers. 483 : quamvis Laudenses pauciores fuerant, Cervus erat forma prsestanti, et cornibus ingens, tamen • Mediolanenses nullo modo tune Tyrrhid;e pueri quern matris ab ubere raptum invadere ausi fuerunt. In hunc locum Nutribant, etc. Muratorius : Male in Osii Codice legitur, CERVUS SIGNUM HABENS, eodem tit. ipso fatente, Costa. Vulgi autem verbum Legis Salica?, id est, nolam, tintinna- hoc est, quo indicantur sepes illse, quse bulum,. ut recte interpretantur viri ad arcenda a vinetis aut campis ardocti. Vide Signum. menta et cives, ne segetes aut pampinos CERVUS DoiiiTus, id est, domesticus, Ia3dant, spineis ut plurimum virgultis in Leg. Eipuar. tit. 42. 12. cui opponitur contexuntur. Hanc vocem derivatam Cerva indomita, f 7. vult Osius a Latino verbo Csedo, quod CERVUS ad venationem faciendam man- csedi soleant quotannis sepes ne silvessuefactus, ibidem : qui praemittitur in cant, aut nimium excrescentes, infessilvam, ut cseteros attrahat, et dum iis tam umbram in yineas agrosque extense adjungit, in casses et venatores con- dant.] Vide Concisa et Incisa, [* Cesia 2. jiciat. et Cessa.] CERVUS EXTELARIUS. Vide Extelarius. 1 2. CESA, Sic appellant hastas Galli : CERVUS QUI PRUGIT. Vide Prugire, Papias MS. [* Leg. Gesa. Vide Gessum.] Rugire. - GESATRIX, Quae jure suo, vel aliqua CERVUS QUI TREUDIS NON HABET. possessione cedit. Charta ann. 974. ex Vide Treudis. magn. Chartul. S. Viet. Massil. fol. 45 : CERVUS BAMAGIUS, Gall. Cerframage, Ego arantrudes Cesatrix. atque donatrix apud Christinam Pisanam 1. part, du ad Daniel et ad Agilberto, etc. Vide CesTresor de la cite des Dames, cap. 18. sionarius. [* Vide infra Ramagius cervus.] « 1. CESIA, Lenticula. Glossar. Gall. CERVI. Furcse, Sustentacula, Papia3: Lat. ex Cod. reg. 7684: Cesia, lentille, ex Gr. forte x-^poOxot. [Hac notione Cervi tache qui est au visage. Cesius, i. lenticuvqcem usurpavit Varro. Servius ad illud losus, lentilloux. Virgilii Eel. 2. Figere Cervos annotat: * 2. CESIA, CESSIA, Sepes, sepimentum Aut furcas, quse figuntur ad cases susten- ex virgultis caedendis vel ca3sis confectationem, quae dictae Cervi ad similitudi- tum. Stat. Vercel. lib. 5. pag. 125. v°. : nem cornuum cervinorum : aut, quod Item quod nemini licit-urn sit pascare in melius, Figere Cervos, id est, venari et nemore,... spinetis vel Cesiis bruxatis. jaculari intelligamus.] Stat. Montis reg. pag. 209: Item quod * CERVI ARGENTEI inter baptisterio- quselibet persona quse habeat possessiones rum ornamenta non semel occurrunt, juxta mas,... debeat Cessias et clausuras quo ad baptismum, quomodo cervus ad suas bis in anno incidere. Stat. Taurini fontes aquarum, summo desiderio per- ann. 1360. cap. 184. ex Cod. reg. 4622. A.: veniendum esse monstraretur. Consule Quicumque voluerit, possit Cessias sua notas ad Anast. Bibl. torn. 3. pag. 75. auctoritate et clausuras impedientes trancol. 2. Fontan. dissert, inscri.pt. Discus situm carrorum irnpune extirpare. Vide argenteus votivus veter. Christ. Eomee Cesa 6. et infra Cesonus. edit. ann. 1727. pag. 28. et alios. Vide in -•'f CESINA, pro Cuesiva vel C/ssura, ut Fans 1. opinor, Silva caedua, Gall. Taillis.Charta :;;; CERYCA, Buccinator, vel homo sce- ann. 1005. apud Murator. torn. 1. Antiq. nicus, aut quid simile, a Gr. x-^pug, ut Ital. med. 93vi col. 183 : Cum ipso castainterpretantur docti Editores ad Homil. neto, quod est in pede de montc, qui vode S. Helena torn. 3. Aug. pag. 584. col, catur Tevorio, et cum ipsa Cesina, quse 1: Siquidem petulantia percitus, omnia est ultra ipsum fluvium, quam roncare

CES fecit Cosma abbas antecessor vester. Vide supra Caesura et Cesa 1. * CESIUS, Lentiginosus, quasi csesus facie. Glossar. vet. ex Cod. reg. 7613. Vide supra Cesia 1. * CESLAWNY, vox Polonica, Gloriosus, ut putant docti Editores, a Polon. Slawa, gloria. Acta B. Ceslai torn. 4. Jul. pag. 190. col. 1 : Quod excelso animo terrena contemnens, coeloque non coeno se natum cogitans, foret Ceslawny quasi nuncupes, etc. * CESONUS, Sepes, sepimentum, ut supra Cesia 2. Stat. Placent. lib. 4. fol. 40. r° : Ad detegendos et evitandos malefactor-es, qui. secus stratas occultantur, ftrmiter statuimus, quod omnes boschi, busconi et Cesoni, existentes juxta stratam Romeam,... exstirpentur. ^ CESPALICANA, Species Scriptures. Vide Scriptura. 1 CESPATICUM. Vide Cespitaticum. 1. CESPES, Praedium rusticum. S. Cyprianus Epist. ad Donatum: Exilis ingenii angusta mediocritas tenues adrnodum fruges parit, nullis ad copiam foecundi Cespitis culmis ingravescit. S. Ambros. lib. 3. Epist. 30: Transcriptis in aliorum jura suis prsediis. virum sequitur, et exiguo illic conjugis contenta Cespite, solatur se religionis et simplicitatis divitiis. Acta S. Sebastiani cap. 18 : In Campano littore, in quo erat lati Cespitis dominus. Senator, lib. 2. Var.Epist. 16 : Gratia dnminorum de Cespitis divisione conjuncta est. Lib. 5. Epist. 14 : Antiqui barbari, qui Romanis mulieribus elegerint nuptiali foedere sociari, quolibet titulo preedia queesiverint, fiscum possessi Cespitis persolvere . . . . cogantur. Adde. lib. 7. Epist. 45. Lex Longobard. lib. 2. tit. 18. § 3. [«# Aist. cap. 3.] : Cum ipsis hominibus per suam astutiam agebani, et eos a suis Cespitibus removentes, in suum servitium replicabant, qui postmodum libertatem simul et res amittebant. Mox : Sint liberi de suis personis, sicut dominus eorum instituerit . . . nee a suis Cespitibus removeantur. Tit. 23. [** Liuthpr. 133. (6, 80.)]: Si de illo labore comparaverit, quod postea laboraverit, aut fecit, postquam in ipsa casa ad censum reddendum introierit, in ipso Cespite dimittat, ubi laboravit. Odilo Abb. Cluniac. in Vita S. Majoli Abbatis : Abbas Berno nomine, in partibus Burgundise, Cespite Matiscensi, pago qui vocatur Cluniacus, Monasterium ccepit instruere. Vita S. Popppnis Abb. cap. 11. n. 44 : A prsefato Henrico sui juris in Amblavia Cespitern, qui in 12. fere mansos extendebatur . . . obtinuit. Odo Abbas de Mirac. S. Mauri cap. 2 : Brennowem amplissimum possessionis suse Cespitem petivit. Vide leg. 10. C. Th. de Praed. navicul. (13, 6.) Gregor. Mag. lib. 7. Epist. 6. [** Murator. Antiq. Ital. torn. 1. col. 836. B.] etc. 1 CUM CESPITE TERR,E TRADERE, Aliquem in terrae possessionem mittere, ei tradendo Cespitem ejusdem terrae. Charta Donationis Sigeredi Eegis in Monastico Anglicano torn. 1. pag. 29. col.l : Sanequia cavendum est ne hodiernam donationem nostrum futuri temporis abnegare valeat et in ambiguum devocare prsesumptio, placuit mihi hanc paginam condere et una cum Cespite Terras praedictse Tradere tibi, etc. ['---= Grimm. Antiq. Jur. pag. 111. sqq.] Vide Investitura. «* 2. CESPES, Tumulus. Ehythmi de S. Otmaro vers. 42. ap. Pertz. Script, torn. 2. pag. 55: Cespite junguntur, gerraaniler inde coluntur.

CES

GES

Tacit. Ann. lib. 1. cap. 62: Exstruendo tumulo cssspitein ponere. t CESPITARE, Cadere, Cespitare, offendere. Vetus Glossar. Sangerman. num. 501. Praesertim dicitur de equo pftensatore, qui cespiti pedem impingit, Gall. Cheval qui bronche. Chronicon Mellicense pag. 434. col. 1. in Senatorio Martini Abb. Scotorum : Equus super quern sedi fatigatusCespitavitin quodamponte, et ego primo cecidi per caput equi ad pontem, postea de ponte ad aquam. Hinc Cespitator vel Incespitator equus offensator dicitur Servio in ^Eneid. 11. v. 671. Charta Joannis Abb. Floriac. aim. 1247. apud Stephanotium in Antiquit. Aurelian. MSS. pag. 371 : Quod versutia insidiatoris generis humani non ignoratur, provisum, ut sic inter ignorantiee tenebras palpantes, et defectu luminosse scientists;:= in via morum lubrice Cespitantes, etc. Glossar. Lat. Gall, ex Cod. reg. 7692: Cespitare, Trebucher. Brucar, Prov. Cespitare, in Glossar. Provinc. Lat. ex Cod. reg. 7657. Cespicare, eodem sensu, usurpant Itali. CESPITARII, Qui cespites eruunt. Lambertus Ardensis : Oneratores etiam et buttarii cum hoccis, et Cespitarii cum cespitibus oblongis,et mantellatis.... operantur. CESPITATICUM , CISPITATICUM, quibusdam est tributum pro via cespitibus munienda : aliis videtur esse pro castris muniendis. Nam ex cespitibus castra circumdantur, et aggeres castrenses fiunt,. ut docet Vegetius lib. 3. Quod et firmat Plinius lib. 35 : Cespitum natura castrorum vallis accommodata. [Claudio le Laboureur torn. 1. Maceriarum Insulae Barbaras pag. 47. Tributum pro pontibus et viis stratis reparandis exactum.] Alii denique tributum, quod ex cespitibus, seu praediis Ipcatis et conductis pensitatur. et Cespitis indictitium onus videtur appellari, apud Senatorem lib. 5. Epist. 14. Capitulare 5. Caroli Mag. ann. 806. cap. 11 : De teloneis et Cispitaticis, sicut in alio Capitulari ordinavimus, teneant, id est, ut ibi antiqua consuetudo fuit, exigantur, etc. Diploma Caroli Gal. apud Sanjulianum in Hist. Tornutii : Neque prassumat de eorum servis exigere... sive de sins teloneum, aut ullam redhibitionem, seu exactionem, neque in mari aut Rhodano, seu Sagona, aut Don, vel Ligeri fluminibus navigantibus, aut littoribus commorantibus requirere audeat, prsesumat, aut navaticum, aut Cespitaticum, aut salutaticum, aut pontaticum, aut in terra rotaticum. In alio Diplomate ejusdem Caroli apud Beslium in Episc. Pictav.: Ullum teloneum, aut ripaticum, aut portaticum, aut pontaticum, aut salutaticum. aut Cespitaticum, aut coenaticum, etc. [•** Nee salutatico, nee pulveratico, nee Cispitatico, etc. in Chart. Caroli M. ann. 782. in Alsat. Diplom. num. 59. Aut salutaticum, aut Cespitaticum, aut rotaticum,etc. in Chart. Ludov. P. ann. 831. ibid. num. 92. Neque pontaticum, nee portaticum, aut Cespitaticum, seu rotaticum, etc. in Chart, ejusd. ann. 814. in Hist, du Langued. torn. 1. probat. num. 20.] Occurrit passim in veteribus Chartis apud Will. Hedam. pag. 49. Aimoin. lib. 5. Hist. Franc, cap. 1. Doublet, in Hist. Sandion. pag. 708. 838. etc. [ubi et pag. 656. legitur Chespetaticus.] j CESPATICIJM, in Charta Odonis Comitis Blesensis ann. 978. apud Marten, torn. 1. Anecd. col. 95 : Ut nullus... exactionem prsesumat inferre vel expelere,

neque in ripatico, neque in Cespatico, neque in pulveratico. 1 CESPETATICUS, in Charta Dagoberti I. Regis Franc, apud Mirseum torn. 1. pag. 241. col. 2 : Teloneos vel navigios.... vultaticos , themonaticos , Cespetaticos , pulveraticos, etc. 1 CispECTATicmi. Prseceptum Pippini Regis Franc, apud Marten, torn. 1. Ampliss. Collect, col. 30: Neque pontatico, vel pulveratico seu salutatico nee et Cispectatico. 1 CESPONTICUJI. Diploma Ludovici Imp. ann. 821. apud Marten, torn. 1. Collect. Ampliss. col. 77 : Nullus publicus judex vel quilibet Exactor... aut rotaticum. aut pulveraticum, aut Cesponticum . . . exactare prsesumat. * CESQUET. Joan. Vignolii Inscript. vett. pag. 335 : ABIEXTIA CESQUET IN

CES

279

sise suie emerint legitime. Vide infra Cessum. * CESSATIO, nude, Interdictum, censura ecclesiastica, cujus vi a divinis cessatur : Ces, Cex et Cez. nostris. Vide Cessus 1. Stat. Fulcraudi Bitur. archiep. ad calcem stat. S. Flori MSS. fol. 70. v : Cumque indicitur Cessatio per judicem ecclesiasticum in aliquo loco, idea quia persona ecclesiastica per secularem judicem detinetur; ponitur temporalitas ecclesiastica ad manum secularem, et sicposita detinetur cum saysina viva, quousque dicta Cessatio sit amota. Charta ann. 1361. in Reg. 91. Chartoph. reg. ch. 325 : L'evesque de Noyon avoit fait Cez en la terre du conte de Dampmartin. Arest. ann. 1376. ex Reg. 109. ch. 302 : Avoit le conte de Retest fait prendre pas ses genz et officiers de sa conte les bestes ou proye de hi, mile de Paure ; et pour ce tres revePAGE DEPOSITA XTII. KAL. MAR. QIL3E rent pere en Dieu, feu mons. Jehan de VIXI (Sic) ANXIS L. MEN. I. IDIES VII. Ubi Vignolius : Cesquet, pro requiescit, Craon, lors arcevesque de Reins, ses offiut apud Gruter. pag. 569. 12. Idies, pro et ciaulx ou autres ses officiers eussent mis le Ces en ycelle mile et en aucunes autres dies. * CESSA, ut supra Cesia 2. Stat. civil, de ladide conte, et le gouvcrneur et autres nova Cumana3 cap. 30. fol. 132. v°: Si of/iciers dudit conte en saditte conte de aliquis massarius de cetera derelinquerit Retest excommeniez... Par lequel arrest aliquod massaritium.... non possit nee fu dit que ledit arcevesque osteroit ledit debeat exportare de ipso massaritio Cesas Ces, et absouldroit ledit gouverneur et nee ligna Cessas. Stat. Cadubr. lib. 3. autres officiers. Lit. remiss, ejusd. ann. cap. 78 : Debeat dare Cessam illi, qui in Reg. 110. ch. 104 : L'arcevesque de Bearrat royum de duobus pedibus. Vide sancon eust fait mettre le Cex en la ville de Moyrent, dont ledit abbe, qui de ce se Cesa 1. | CESSABUNDUS, Instabilis, vacillans.senti agreve, appella a court de Rome ou il ala, et y poursuy saditte appellation, Papias MS. Bituricensis. :;;; Perperam pro Cassabundus. Vide tant et si longuement, qu'il obtint sentence pour lui contra ledit arcevesque. Alise supra in hac voce. ann. 1390. ex Reg. 138. ch. 183 : L'evesque * CESSALIS MENSURA, Eadem, ni fal- de fist mettre le Cez audit Bar, lor,. qusa cumulata, Gall. Gamble; nam quiLengres dura par huit jours. Hinc Cesser, a Rectee seu adsequatse opponitur, quam divinis in Charta Jacobi dom. Rase appellamus. Terrear. castel. d'l- de Sauscessare. ann. 1246. ex Reg. 93. ch. 291 : bois in Reg. 24. Chartoph. reg. fol. 19. Et se sorsailloie ces chases dessus nomv° : Item unam cartam frumenti et unam mees,...ge pri etde riquier doian de cartam avenge ad mensuram Cessalem. Sauz, qui que il soit, que il lou en la Ibid: Item unam cartam frumenti ad ville de Sauz, jusqu'a tantCessoit que sires mensuram rectam. Passim ibi. Terrear. eust adrecie lou tort, que il feroit ali ceulz villa3 de Busseul ex Cod. reg. 6017. fol. de la franchise. 14. r°: Item duas cuppas frumenti ad s;;: pro Cestella, ut videtur, mensuram rectam, et duas cuppas fru- vox CESSELA. Cistula. Inventar. MS. thes. menti ad mensuram Cessalem. Et fol. 31. SedisItalica, Apostol. aim. 1295 : Item manus r°: Item unam eminam frumenti ad beatse Barbaras in quadam Cessela de armensuram rectam, unam cartam fru- gento. menti et unum cartonem palmolse ad :;: = CESSERIA. Vide supra Cessaria. mensuram cessalem. * CESSIA. Vide supra Cesia 2. * CESSARE, Cedere, dare. Stat. scacar. CESSIM, Fridegodus in S. Wilfrido Norman, ad ann. 1207. ex Cod. reg. 4653: cap.49 : Si quis tenetur alicui in redditu suo pro Hinc divi pefiit, supra quern musa revolvit, hsereditate,... siin solutione illius defeceLaetus Edilredi patulas fidentius aulas, rit, ille de quo tenetur heereditas illam Qui retulit Cessim, hctantur et ambo vicissim. saisire poterit post defectum, et fructus exindepercipere tanquam suos ; ita tamen [An breviter?] [* Nequaquam, sed Graquod ille qui Cessavit in feudum, infra datim, ut legitur in vett. Gloss. Vide triennium a tempore primi defectus, qui- Thes. Fabri in Cedo.] cumque voluerit et petierit, hsereditatem 1 CESSINUS. Vide Cussimus. ; suam recipiet et habebit ; prius tamen ~= CESSIO BONORUM, Quo ritu apud arreragiis redditus splutis, et culturee Italqs olim peracta, docent Statuta pro sumptibus, si qui fuerint, restitutis. Vide comit. Venaiss. per Eugen. PP. IV. Cassare 1. Cessionare et infra Cessus 2. confirmata ann. 1443. ex Cod. reg. 4660. * CESSARIA, CESSERIA, an Prasdium A. cap. 79 : Unaquseque persona Chrisrusticum, vel Viridarium, pomarium, tiana velJudxa, quse bonorum vellet facere Gall. Verger? quia Cessis seu sepibus Cessionem, teneatur universa sua bona circumcingi solet. Pariag. inter reg. et tradere curiae- per suum juramentum.... abbat. Gemondi ann. 1322. ex Reg. 65. et quod spoliet se usque ad camisiam et Chartoph. reg. ch. 53 : Unum arpentum serabolam in prsesentia judicis sedentis terras franchum... ad faciendum ibi do- pro tribunali et aliarum personaruyn pumum seu domos et claustrum, Cessariam, blicarum, et quod nee caputium in capite, ortum,et aliasibi necessaria. Charta ann. nee infulam retincat,... et quod in cami1247. in Chartul. sign. Decanus S. Petri sia et serabola eundo cum prsecone tubam Insul. ch. 128: Quamdam decimam ja- portante. ante, curiam prssconizetur, prtecentem... infra decimationem de Lambar- sente illo qui bonis cessit, quod ille bonis sart prope Cesseriam, quam Johannes cessit, nominando eum proprio nomine ; Dominus dictus Cortrice a monasterio et eadem Irornpatio fiat, prsesente illo qui nostro tenebat in feodum, nomine eccle- bonis cessit, in locis publicis.,. Omnia sit-

280

GES

pradicta et singula serventur etiam in mulieribus bonis cedentibus, hoc salvo, quod mulieres non teneantur gonelam expoliare; sed usque ad gonelam cetera vestimenta , et velum et bendam, cum bonis cederent, dimittere teneantur. Duriora sunt, quse eademin re prsescribunt Statuta Mantuee lib. 2. cap. 21. ex Cod. reg. 4620: Fiat cessio bonorum modo et or dine infrascripto : quia ipse debitor sono campanarum pulsato et voce praeconia prxmissa, qua cridetur et prasconizetur publica et alta voce in arengheria, et ante portas palatii, quod volentes videre, nominando personam debiloris bonis cedere volentis, venire debeant ad videndum : conducetur et conduci debeat per familiam dom. potestatis sono tubarum in plateam Broletti, et ibidem super lapide nates percutiat alta voce clamando: Sicut nudus natus, nunc sic exutus exibo, bonis meis renuntio. Quo facto demum induatur camisia, vestito et zona, et vestitus dimittatur in pace. Eadem habent Stat. Avellae ami. 1496. cap. 30. ex Cod. reg. 4624 : De miserabili remedio Cessionis bonorum... Ipsam cessionem faciendo in loco juris Avillianxpublice culum nudum super lapide imponat, et aliter nee alio modo admittatur : et ponatur lapis prope berlinam seu locum berlinse. Et Stat. civil. Cumanse nova cap. 13 : Si aliquis condempnatus fuerit de aliquo debito,... non possit exire de ipso banno, nisi prius solverit creditori ipsum debitum, vel nisi se concusserit super lapidem Bprleti, super quo concionatur, cullum in camisia tantum, et non cum sarabula, et ter vel qualer det de cullo super lapidem publice. Apud nos vero cinguli projectione in terram eadem cessio significabatur, ut videre est in Consuet. Borbon. art. 72. Arvern. cap. 20. art. 4. et March, art. 64. Adde Edict. Ludov. XII. ann. 1512. Ne autem rursus fide publica abuterentur ii, qui ita bonis suis cedant, pileo viridi infamantur. quod ex usu factum, non aliqua lege statutum est. Vide Chrenecruda et Corrigia 3. T CESSIONARE, Cedere, Gall. Faire cession, transport. Epitome Constitutionum Ecclesise Valent. torn. 4. Concil. Hisp. pag. 168. col. 1: Nemo ex habentibus signa laudabilis eleemosynse sedis possit, Cessionare alteri signum aliquod ne lites inde suboriantur, et Procurators solvenli signa perturbationis occasio fiat. *\ CESSIONARIUS, qui jure suo vel aliqua possessione cedit; is etiam cui ceditur. Vox Jurisconsultis nota. Occurrit apud Rymerum torn. 8. pag. 211. col. 1. et pag. 243. col. 1. etc. CESSIOSUS, Qui ssepe cedit, in Glossis Isid. vel cessat ut addit Ugutio. 1" CESSIT, Nupsit, in Glossis Isidori. * CESSITOR, Idem ac Cessionarius, qui sua possessione cedit. Chartul. Eccl. Aptensis fol. 125 : Cedo tibi ipsa vinea cum ipso casale, cum exago suo, quod ibi consistit, et habent ipsas res consortes de lino latus me ipso Cessitore. CESSODIUM, Cessatio ab odio. Henricus Rosla in Herlingsberga : .... Slant illis feeders pacis : Litigiis resilire placet, pactum stabilire Indice, voce, manu : jam Cessodium profitentur.

% CESSORIUS, [Qui cedit vel relinquit. Gloss. Cyril.] 'i CESSUM. Charta anni IV. Odonis Regis, cujus meminit Mabillonius in Actis S. Benedict, saec. 5. pag. 76. n. 17. de B. Bernone Abbate: Cessum unuin in villa Naldis traditur Sacerdotibus servientibus in Ecclesia S. Petri. Idem

GES locus inexplicatus citatur in nova Gall. Christ, torn. 4. col. 1118. f. legendum est Censum, ut Cessus pro Census legitur in voce Presbyteratus sub finem. Vide Censum in Census. "Idem forte quod supra Cessaria. Stat. Cadubrii lib. 1. cap. 59 : Omnia et singula prata, Cessa et ampla, de quibus esset qusestiOf etc. CESSURA, apud Sammarthanos in Episcopis Magalonensib. sub ann. 1345. ex veteribus Schedis : Hoc eodem anno ratam habuit Episcopus transactionem de consensu Canonicorum, qua vestiario in annuosproventus largiuntur Cessuras, ait tabula Capitularis, B. Gervasii de Juvmiaco, etc. Sed legendum Caesuras. Charta Balduini Comitis Flandviae ann. 1063. in Diplomatib. Belgicis pag. 62: Pasturam etiam totius clivi, id est, devexi montis,... et Csssuram, ubi fruteta occurrunt ruricolis ad sedificandas sepes. I. CESSUS, Cessatio a divinis. Acta Capitularia Ecclesiae Lugdun. ann. 1347. fol. 133. Cod. Reg. : Requirantur ut dictam injuriam emendent, quod nisi fecerint, contra ipsos Cessus apponatur, organa suspendantur, et alia fiant, quas circa talia de jure fuerint facienda. Infra : Lectse fuerunt... requests, quse fieri debentpropter Cessus appositionem contra illos, qui violaverunt claustrum. [Bulla Calixti Papse ann. 1456. ex Archive Castri Nannet. : Quia nobis innotuit venerabilem fratrem nostrum Jacobum Episcopum Rhedonensem... Cessum in dictam Ecclesiam a divinis posuisse : idcirco Cessum ipsum ita positum penitus tollimus. Arrestum Parlamenti ann. 1333. apud de Lauriere torn. 2. Ordinat. pag. 104: Inceperat procedere contra ipsum, volendo Cessum seu interdictum ponere in ipsius Comitatus terram.] 1 2. CESSUS VEL DECESSUS, Gall. Cez et decez, dicitur de Beneficiis Ecclesiasticis vacantibus per cessionem vel obitum possessoris. Bulla Pauli III. Papa3 de ssecularizatione Monasterii Vezeliac. ann. 1537. inter Instrum. tomi 4. nova? Gall. Christ, col. 112 : Ac menses capitulari... per Cessum vel Decessum, nee non sacristia...et hostellaria ac cantoria officia prsedicta per Cessum prioratus et officia hujusmodi obtinentium, quomodolibet vacantia perpetuo unirentur. Lobinellus Hist. Brit. torn. 2. pag. 1255: Toutefois que la vacation desdites Eg Uses est advenue per Cessum vel Decessum. « Charta ann. 1418. ex Chartul. S. Aviti Aurel. : Item tenebitur idem capicerius dicta bona et alia contenta in inventario reddere per inventarium per Cessum vel decessum ipsius. Nostris olim Cesser et Cessier, pro Ceder, cedere. Charta Isabel. Rom. reg. ann. 1305. inter Probat. torn. 2. Hist. Burg, pag. 122. col. 2 : Nos la moitie des donations desusdites... baillons et Cessons...a nostre ame filioul et nevoul Robert. Alia ann. 1332. ex Chartul. S. Mart. Pontisar. fol. 28 : Raoul Rousset et Agnes sa fame... ont vendu,... quitie et de'lessie. Cessie, ottroie et transporte, etc. Adde Lit. ann. 1352. torn. 6. Ordinat. reg. Franc, pag. 58. Vide supra Cessare. 1 3. CESSUS, pro Census. Locus est in Presbyteratus sub finem. Vide Cessum. 1 4. CESSUS. Albertinus Mussatus de Gestis Henrici VII. lib. 13. rubrica 8 : Angebatque Imperatoris Pisanorumque anirnos, quod jam victum penuria inlolerabilis suos afficeret, prsesertim vini defectus, cum minima ejus Cessus mensura, quam Mitadelam terrigenam vacant, Pisansc monetse solidis duobus arrogatis

CES venditoribus emeretur. Vini Cessus idem quod vinum venditum, pretio cessum seu concessum. 11. CESTA^ Vinculum, Ligamen. Guidonis Disciplina Farfensis lib. 2.cap. 4: Cesta caligse. cum fuerit assuta debet esse tam longa, quo possit intra pugnum fieri constricta. Cestus Martiali et aliis, Greece y.e et Chimia, dicatur haec ars, nemo adhuc assecutus est. Vide Petrum Lambecium lib. 6. de Bibl. Caesarea pag. 174. [Georg. Syncellum pag. 14. et Menagium in voce Alquemie.] * CHIMILIARCHUS , Thesauri et cimeliqrum custos. Andr. Floriac. MS. lib. 4. Mirac. S. Bened :. Helgaudus ab ipsis cunis ejusdem sanctse. sedis monachus et Chimiliarchus sanctorumque ossium custos ac provisor, etc. Vide Cimelia. f CHIMINAGIUM. Vide Cheminagium post Cheminus. » CHIMINALE, Fulmentum focarium, Gall. Chenet. alias Chemine etCheminel, vel Queminel, ut efferunt Picardi. Arest. parlam. Paris, ann. 1338. in Reg. 71. Chartoph. reg. ch. 296 : Duo Chiminalia ferrea, duos bacinetos, etc. Chartul. S. Corn. Compend. fol. 95. v°. col. 1: Trois Chernines de fer et une tenales, etc. Lit. remiss, ann. 1355. ex Reg. 84. ch. 678: Ycils de Crepy prist un Cheminel de fer et en frappa et navra en la teste le suppliant. Aliae arm. 1418. ex Reg. 170. ch. 280 : Pierre Labbe print en la cheminee illec un chiennet ou Cheminel tout ardant.Pedag. Peron. ex Chartul. 21. Corb. fol. 333 : Item deux Cheminiaulx doivent un denier. Vide supra Chenetus. CHIMINUS. Vide Cheminus. * CHIMOSUS, Hiemalis, a Gr. ^E^V, hiems. Alex. latrosoph. MS. lib. 1. Passion. cap. 93: Aliud collirium, vel ad Chimosaset epyforas reumalicas .[*** 'Ex^y[AOXTtC ?]

* CHINA, vox Italica, Locus declivis. Charta ann. 1017. apud Lam. in Delic. erudit. inter not. ad Hist. Sicul. Bonincont. part. 2. pag. 325 : Ecclesia ilia, ibi quo supra, est sedificata in honore S. Stephani,... seo in China et decursibus aquarum, etc. CHINATGIUM. Vide Chiminagium in Cheminus. " CHINCITHA, pro Chinsica, Apotheca, reconditorium ; unde Pisarum suburbium, in quo Saraceni mercatores potissimum habitabant eodem nomine appellatum, ut scribit Murator. torn. 2. Antiq. Ital. med. aevi col. 885. qupmodo etiam legitur in Vita B. Clarse Pisan. ad diem 17. Maii ; nisi sit pro Hinticha vel Entheca. Vide in hac ult. voce. Acta SS.

308

CHI

Mali torn. 7. pag. 147. col. 1 : S. Bona nata est in civitate Pisana. parte guse Chincitha dicitur, etc. Vide infra Kinica. ••' GUINEA, vox Italica, Asturco, Gall. Haqueniie. Parid. de Grassis Ceremon. capellar. Papal. MS: Hodie (in festo Apostolorum Petri et Pauli) finita missa, rex Sicilian pro censu ordinario equum nobilem, quern vacant Chineam phaleratam, offert ponti/ici in palatium revertenti. ^ « Gem sultan frater Turci supradictus intravit Urbem eques supra uno ex equis albis Chineis nuncupatis. (Diar. Burch. I, 336. an. 1489.) » "- CHINSIGA. Vide supra Chincitha. :;: = CHIO, GHYO, Domus, ni fallor, cum certa agri portione, idem quod Mansus. Reg. Forestse de Broton. ex Cod. reg'. 4653 : Feodus domini Roberti de Tyebouville, quern habet apud Havillam, debet talem coustumam forestario Brotonnise,... de singulo Chyone iij. gar das, iij. ova, ij. tortellos tantum... Isti sunt Chyones de parochia Estorquereiae: Thomas Baudri j. quarterium, Guilbertus le Hardi j. quarterium... Hsec est consuetudo Brotonnise de feodo domini Thames de Bornevilla, quse, mori non potest, scilicet xvj. minie avenge et xvj. gallinas,... et de unoquoque Chione v. garbas et v. ova et v. solidos de par vis plalis. Nisi idem sit quod mox * CHIOSTRA, vox Italica , Septum, Locus aut ager sepibus vel muris clausus. Acta MSS. notarii Senens. ad ann. 1285. ex Cod. reg. 4725. fol. 36. r»: Cum una domo et cum Chiostra.... posita in podio S. Almatii. Vide Clausaria. Haud scio an idem sonet Chirer, in Oh. ann. 1291. ex Lib. rub. parvo fol. domus publ. Abbavil. fol. 20. r°: Un Chirer de le vile de vj. hvres et xvij. solz de chens. 1 CHIOTUM, An tunica, a Graeco -/^tov ? Statuta Massil.lib. 2. cap. 29: Sartores... accipiant . . . de Chioto ftlioli cum frezio, froire, froirato cum penna. vel sendato mi. den. et sine frezio et froire n. den. Statuta Arelat. MSS. art. 53: Habeat sarlor pro mantello domini ix. den. et de samarlha cum Chioto vel sine Chioto n. den. * Pars vestis esse videtur, collare, ornamentum colli, Gall. Collet. * CHIPHUS, pro Scyphus, vasculum potorium. Lit. remiss, ann. 1352. in Eeg. 81. Chartoph. reg. ch.646: Duos Chiphos argenteos dictos a tour de lampe... deportavit. Vide Cifus. Chiphre, Instrumentum piscatorium, in Stat. ann. 1326. torn. 1. Ordinat. reg. Franc, pag. 792. art. 4. * CHIPIA, Piscis species, f. Sepia. Stat. Placent. lib. 6. fol. 79. v° : Item Chipias de duabus libris et ab inde supra, pro qualibet libra ix. den. CHIPOTENSIS. Vide Chapotensis. ••'f CHIQUA, Monetse Delphinalis minutissimae species. Pactum inter Humbert, delph. et Episc. Gratianopol. ann. 1343. in Reg. 134. Chartoph. reg. ch. 34 : Summa gallinarum, viginti gallinas et tertiae partis (1. tertia pars) dimidiw gallinse valent ad extimationem octo denariorum pro gallina, xiij. solidos, sex denarios, obolum cum Chiqua... Summa xxxij. libras, xviij. solidos, ij. denarios, obolum, Chiquam. f CHIRA, -/sip, Harms. Vita S. Dunstani torn. 4. SS. Maii pag. 352 : Spiculo quod semper Chira dextera convehebat. CHIRAT, vel CHIRAST, Pondus 4. granorum, Saladino de Ponderibus. pUnde nobis Carat, Gr. xepanov.] [In pago Lugdunensi et locis vicinis, Chirat est acervus lapidum in agris proesertim

CHI

CHI

recens cultis collectorum. Vide Chier- tuebant. Vide Chronic. Besuense pag. 681. [« Et Acta SS. Bened. siec. 5. pag. rat.] 1 CHIRCEAMBER, CHIRCEOMKB, CHIU- 512. ubi exhibetur Privilegium Edgari GHESSET, CHIHGSKD, etc. Vide Ciricse- Regis magnae Britanniae ann. 966. quod nude dicitur Chirographum. Hist. Metum. CHIRGEMOT, Conyentus Ecclesiasti- diani Monasterii pag. 121 : Dux sub concus, Synodus, Concilium: ex Anglico firmatione Chirographi restituit huic loco Chirch vel Church, Ecclesia, et gemot, Ecclesias.} CHIROGRAPHUM, Subscriptio, quae proCqnventus. Leges Henrici I. cap. 8. [** 7. § 2.]: Quosque Chirgemot dmcor- pria maim flt. Anastasius in S. Silvestro dantes inveniet, vel amore congreget, vel PP. Factum est Concilium in Nicsea BisequesLret judicio. [** Wilkins. legit thynise, et congregati sunt 318. Episcopi Scyresmot, Comitatus, conyentus. Ita Catholici, et quorum Chirographum cucurrit, alii imbecilles 208. etc. In S. Anasetiam Canut. Leg. Secular, tit. 17.] CHIRIPILATIO. Glaber Rodulph. in tasio : Et hoc constituit nulla ralione Vita S. Guillelmi Divion. cap. 14 : Quse transmarinum horninem in clericatus hoattonsurse per cervices virorum ? Quam norem suscipi, nisi 5. Episcoporum desiturpis in barba Chiripilatio maxillarum ? gnaret Chirographum, propter ManichtKos. Leg. forte horripilatio. Vide in hac voce. In S. Leone : Et factum est Concilium.... " GHIROCLEUS, Quidam liber parvus, et congregali sunt Sacerdotes et alii, quodictus, quod clausa manu possit teneri: rum Chirographum cucurrit 406. Episcopi. Nam ^esp, manus, xXetto, claudo dicitur [-« Bulla Nicolai I. PP. ann. 863. in Greece. Prudentius hunc fecit. Papias Annal. Fuldens. ap. Pertz. vol. Script. ed. MS. Bitur. habet Cirocleus. Vide 1. pag. 375 : Ita ut scriptura, quam suis Dirocheum. stipulaverant manibus,quamque volebant ^ GHIROCRISTA, Notarius, quasi Chiro- ut :;;: nostro roboraremus Gyrograplio, etc.] Scriptor, vel Scriba, qui scribit manu. Cyrographe, eodem sensu, usurpaDonatio facta Ecclesise Ravennati apud runt nostri. Charta. ann. 1262. ex CharMabill. in Supplem. de Re Diplom. pag. tul. 21. Corb. fol. 74. v°. : Ly abbes et ly 90. initio: Rogatus ab eodem (donatore) convens m'ont bailliee des convenernens ad signum ejus Rodo Chirocrista subs- devantdits lettres scellees de lews seaulx cripsi, et de conserbandis omnibus... sa- et Cyrographes a ces presentes lettres. cratnenta et hanc donationem ab eodem CHIHOGRAPHA, Tributa quse per Chiprsedicto Johanne praznuminatee sanctse rographa exiguntur, vel Cautiones. IsiRav. Ecclesise traditam vidi. [** Vide dor. lib. 5. cap. 24. sect. 22: ChirograGlossar. med. Graecit. in Xeipoxp^nToi. p/ium, cautio vel scriptio duarum instar Qui scribere sciunt et pro illo, qui lit- chartarum: Greece enim manuscript-urn teras nescit, subscribunt. nomenque dicitur Cautio. [s:: Apud Arevall. : Chiejus signo crucis apponunt! Charta Si- rographum, Cautio, ceteris omissis, nesiverse Marinio num. 93 : Me prsesente que plura ut ex Isidore in Glossar. cod. signum sanctse crucis fecit rogatus ab reg. 7644. ubi ut ex Glossis : Cirograeadem, ad signum ejus roborandum pro phum graece, manus inscriptio, Cira enim ea testes et Chirocrista suscripsi. Conf. grsece manus, graphia scriptura dicitur.] Marin. Pap. Diplom. pag. 281. b. 297. b. S. Eulogius in Memoriali Sanctorum lib. 3. cap. 5. : Si tamen Christiani, et 298. a.] | CHIRODATA, Dalmatica manicata,non magis operarii iniquitatis appellandi Capitolino, ut dicetur in voce Dalmatica, sint, qui ut privilegium Chirographa exiad lineam, Fuit etiain, etc. Laureutius gendi obtineant, sortem Domini, fidein Amalthea legit Chirodota ex eodem liumque conventum suo vadimonio vel Capitolino, Tunica prolixa, manicata, crimine a Rege mercantes, importabili manuleata. Chiradotae Dalmatarum, Dal- census onere colla aggravant miserorum. maticse rnanuleatse. p Leg. Chindota. Vide Cautio. CHIROGRAPHI postrnodum appellatio Vide Sal mas. ad Capitol.] ^ CHIROGRAPHARE, CHIROGRAPHA- iis chartis, tabulis, ac instrumentis speciatim indita, quse in duas partes diviRIUS. etc. Vide post Chirographum. CHIROGRAPHUM, CIROGRAPHUM, Cy- debantur et secabantur : quarum una ROGRAPHUM, Diploma, scriptum, pac- uni, altera alteri e contrahentibus datum, Regum et Principum manibus batur, quippe contractus seu pactum ac subscriptionibus roboratum. Gloss, bis in eodem pergameno describebatur, GraBC. Lat. rpafxjjiaTsTov, Chirographum, et qua parte secari ac dividi debebat, cautio, instrumentum. Ebrardus in Gra3- scribebantur Alphabeti majuscula? litene, vel picturos exarabantur, per quacismo cap. 9 : rum medium secabatur pergamenum : Hinc et Cerographus manualis Charta vocatur. idijue fiebat ad vitandam falsitatem. Manualis conscriptio, in Glossis Isonis Quippe ut pacti seu scripti veritas proMagistri. Capitula Caroli C. tit. 23. cap. baretur, ipsa? majores literse partitas ac 8. [-"s:::: Epistol. Episcop. ann. 858.]: Etin decisae, an invicem cohaererent vel resChirographo apud Marsnam manu pro- ponderent, conferebantur. Atque hanc pria confirmastis. Apud llincmarum de chirographorum formani veteribus usiDivortio Lotharii. Chirographi Regum, tatam et cognitam fuisse aiunt. Joan, non semel. Chirographum Regium, apud de Janua : Chirographus et syngraphus Ingulfum pag. 861. 883. Chirographa, ssepe accipiuntur indifferenter. Differunt nude, Regum prascepta, apud eumdem tamen secundum proprietates : quia, Chipag. 852. 854. 857. etc. Idem pag. 901. de rograpfius dicitur descriptio manuum, Normannis, postquam Angliam obti- scilicet cautio quse fit propria manu den u e r u n t : Chirographorum confectionem bitoris, et committitur creditori : SyngraAnglicanam, quse antea usque ad Ed- phus dicitur conscriplio, id est, duorum wardi Regis tempora fidelium prussentium simul scriptio. Antiquitus enim debitor subscriptionibus cum crucibus aureis, aliis- et creditor simul in ligno, vel carta que sacris signaculis, firma fuerunt. Nor- scribebant, et nomen creditoris, et nomanni condemnanles, Chirographa Char- men debitoris, et testes, et summam tas vocabant, et Chart arum firmitatem pecunise., et in media hoc nomen, Syncum ccrea impressione per uniusciijusque graphus, capitalibus literis, et per mespeciale sigillum, sub instillatione ti'ium, dium dividebatur. Postea si creditor vel 4. testium aslantium conficere consti- plus exigeret quam debitor deberet, vel si

CHI

CHI

debitor denegaret deposition, uterque afferebat partem quam habebat, iitrum dues paries convenirent; el illud proprie est syngraphurn vel syngraphus. Tabul. Angeriacense fol. 30: Duplex Charta facta est de hac re in uno pergameno. quse divisa per medium, altera data est Gerberto, altera retenta est in Monasterio. Fol. 40: Ne falsitas possit intermitli inter hanc Chartam et illam quam habet Itherius, uno ab invicem signo dividuntur, cujus hsec habet finem, ilia principium. Pag. 222 : Sciant posteri quod similis Charta data est Constantino Molendinario, continens similia huic, unde scissa est pictura, quse pingebat utramque, traditaque est utriqiie. Notitia apud Lpuvetum in Bellovaco pag. 531. 1. Edit. : Fuit etiam statutum petitione ipsius Drogonis, quatenus istius redditionis et eleemosynss donatio et concessio scripto commendaretur, et anathemate, et partitione Chirographi confirmaretur. Bogerus Hovedenus in Henrico II: Quod cum factum fuisset. praecepit Rex Archiepiscopis et Episcopis, ut sigilla sua apponerent scripto illi. Et cum cseteri proni essent ad id faciendum, Archiepiscopus Cantuariensis juravit quod nunquam scripto illi sigillum apponeret, nee leges illas confirma• ret. Cumque vidisset Rex quod tali modo non posset procedere, fecit leges illas in Chirographo poni, et medietatem illius tradidit Cantuariensi Archiepiscopo. MS. Corbeiense, de Mensa Abbatis: Et sciendum est quod de conventione hac. neque de alia, dictus colonus aliud sigilium habere poterat,nisi tantummodo medietatem unius Cyrographi, in quo scriptum erat nomen Abbatis, Prioris, Baillivi, et nomina Monachorum ibi commorantium, et nomen coloni, et nomina illorum quos adduxerat secum, qui ibi audierant conventionem. Partem illius Cyrographi habebat penes se villanus, et custodiebat, donee compleretur tempus conventionis suse. Aliam confirmationem, aliam securitatem nemo habere poterat, quia Ecclesia nostra in tempore illo sigillum non habebat. Consuetude Tervariensis art. 12 : Et es cotiers Von y use par lettres de Chirographe, qui se font en double, dont I'une se bailie a partie, I'autre se met en coffre des Eschevins. [Vide Mabillonium de Re diplomatica lib. 1. cap. 2. num. 6. et 7. et Hickesium Dissert, pag. 76.] * Charta Alienorae reginae ann. 1231. inter Probat. torn. 2. Annal. Praemonstr. col. 144: Factse. sunt inde duss Chartse per abecedarium divisse sigillorum domnx reginse, Aragonum et abbatis et conventus de Retorta rnunimine roboratse. Nostris etiam nota vox, eadem acceptione, posteriori aetate. Charta ann. 1259. ex Chartul. Campan. fol. 226: Selonc la forme qui est contenue an I'escrit, qui an est faiz antre aus partie par Cirograife. etc. Lit. Henr. VI. reg. Angl. ann. 1424. in Beg. 173. Chartoph. reg. ch. 208: Savoir faisons nous avoir veues les lettres de contrail fait par maniere de Cirograffe ou endenture du bail dune place assise... a Therouenne. Vide infra Indentura. lis porro Chirographis ita sigilla apponebantur, ut sigillum unius parti chirographi quas penes alterum e contrahentibus remanebat. solum appenderetur, et e diverso. Tabularium S. Bertini ann. 1207 : Decernentes ut parti illi, quse, Ecclesiae S.Bertini et ho mini suo dabitur, sigillum appendatur S. Wlmari: illi vero parti quam habebit Ecclesia S. Wlmari. sigillu»i appendatur S. Bertini. Charta Ingerranni Episcopi Amb. in Tabul. Eccles. Arabian, pag. 42 : Ut

igitur hoc ratum apud posteros habeatur scripto mandari, tester subscribi, et ipsum scriptum per Cyrographum partiri fecimus, ut parti, quam Ecclesia B. Martini habuerit, Canonici SS. Adi et Acheoli sigillum suurn cum nostro appendant, et parti quam ipsi habuerint, sigillum S. Martini habuerit, Canonici SS. Adi et Acheoli sigillum suum cum nostro appendant, et parti quam ipsi habuerint, sigillum S. Martini cum nostro appendatur. Ibidem Charta 128 : In cujus testimonium prsesens scriptum sub Cyrographo utrique parti sigillo nostro tradidimus roboratum. Charta 170 : Et memoriali Cyrographo per sigilli nostri testimonium eidem Cyrographo appensi commendare, unam partem Cyrographi penes nos retinentes, et aliam partem eidem Capitulo dantes in testimonium perpetuum etmunimen. T3oncompagnus lib. 2. de Arte dictaminis MS. extreme : Quidam tempore depositionis faciunt fieri publica instrumenta. Item quidam faciunt alphabeta, quse- per medium dividuntur, et remanet una medietas alphabeti apud depositarium, et aliam depositor secum deportat. Item de~ posita sigillorum impressionibus consignantur, et ita sigillata et superscripta redduntur. Item quandoque aliquis digitus, vel pes aliquis pedi supponitur, vel ostenditur anulus, vel cultellus, aui aliquid aliud, prout fuit communiter ordinatum. Vide Chronicon Andrense pag. 458. 630. Chron. Vosiense cap. 45. Guill. Prynneum in Libertatib. Eccl. Angl. torn. 3. pag. 344. [** Assis. Sussex, ann. 14. Johann. reg. Angl. rot. 22. in Botulor. Abbrev. pag. 88. ubi Chirographi, anno 1199. conscripti. et cui sigilla vicissim apposita erant. auctoritas impugnatur, quod non est factum in forma aliorum Cirographorum, factorum in curia domini regis, et quod sigillum appositum est illi Cirographo, et similiter quod non fit mencio in Cirographo in cujus regis tempore factum fuit.] etc. CHARTS DIVISA, [vel PARTITA.] hinc appellata ejusmodi chirographa. Monasticum Ang). torn. 2. pag. 94: Tenent etiam totam terram de Stelden per Cartas Divisas. [Bymer. torn. 13. pag. 43. col. 2: Contractus perChartas Partitas.] Scriptum per chirographum divisum, in Chron. Andrensi pag. 460. Pactio per Chirographum divisum roborata, pag. 484. 526. 630. Chartas per alphabetum Divisse, quia, ut supra observatum. qua parte dividebatur pergamenum^ literse majusculse alphabeti descripta? erant. Begestum Constabularisft Burdegal. fol. 129 : Stephanus Notarius Aginnensis,qui scripsit duas Chartas Partitas per alphabetum consensu utriusque partis. Instrumenta per alphabetum Divisa, in Charta ann. 1205. torn. 8. Spicilegii Acheriani pag. 225. Vetus Notitia Judicati apud Bocchum Pirrum in Archiepisc. Messan. pag. 311 : Et fecimus instrumentum Episcopo et Domino Gilberto cum alphabeto cum incausto rubeo de donatione et contractibus. Fori Oscae Jacobi I. Begis Aragon. ann. 1274: Divisio vero debet fieri cum instrumento publico per alphabetum diviso. Baimundus Montanerius in Chr. Begum Aragon. cap. 216 : E daco llevaren Cartespubliques partides per A. B. C. que sen portamn, etc. CHART.E IXDEXTAT.E etiam dicta ejusmodi chirographa. VideIndentare.^'-"' ; Cyrographe endente, in Charta Edward. I. reg. Angl. ann. 1291. in Botul. Scot, torn. 1. pag. 1 : Vous mandons que le dit chattel de Berewyk livrez e baillez a nostre feel e leel W. deBeauchamp, nostre

CHI

309

seneschal, ensemblement ou les armures e tot le autre estor de meymes le chastel, que vous voudre: liverer par Cyrographe Endente entre vous e li a fere et seele de vos seaus, etc.] CH.VRT.E IN MODUM CYROGRAPHI CoxFECT.E.. in Monast. Anglic, torn. 2. pag. 443. Statuta Ordiniscte Sempringam pag. 703 : Omnes autem Cartee, quse, dantur de domibits nostris, scribantur duplices in Modum Cyrographorutn, et altera pars remaneat penes domum sigillata sigillo accipientis. Hovedenus pag. 745 : Praestita et Chartseprasstitorum fiant in modum Chirographi, et altera pars remaneat Judseo, etc. CHART.E CHIROGRAPHAT.E. Bracton. lib. 2. cap. 16. | 2 : Aliquando facit quis scripturam sibi ipsi et alii, et contra se et pro se, quse communis est,... et talis scriptura dicitur Charta Cyrographata, quse scinditur per medium, et una pars remanet parti uni, et altera alteri. Vide torn. 2. Monastici Angl. pag. 442. [Charta Chirograffata. apud Th. Madox pag. 309. Formularis Anglic.] *\ SCRIPTUM CHIROGRAPHISATUM. Charta Balduini Comitis Hannonias ann. 1195. apud Miraeum torn. 1. pag. 108 : Ut autem hsec omnia rata permaneant, scripto Chirographisato commendata sunt\; cujus quidem scripti medietatem, sigillo supradicti Comitis Hannoniae et Marchionis Namurcensis roboratam, Ecclesia B. Waldetrudis sibi reservavit, aliam vero scripti medietatem sigillo B. Waldetrudis signatam ssepe nominatus Comes sibi retinuit. Scriptum Chyrographisatum simili modo explicatur in Litteris anni 1182. apud Marten, torn. 1. Anecd. col. 620. et in aliis Litteris ann. 1176. apud eumd. Marten. Ampliss. Collect, torn. 1. col. 897. ubi Cyrographi'arum habetur pro Chirographizatum. Vide Caudatss Literse. CHIROGRAPHARE, seu CYROGRAFFARE, Manu scribere. vel chirographum facere, autscribere characteres, Joanni de Janua. Vide Badulphum de Hengham in Praefat. ad Summam magnam. CHIROGRAPHARII, seu, uti scribebanL Cyrographarii.Chirographorum, seu Chartarum chirographatarum scriptores, in Fleta lib. 2. cap. 36. 11. Alii sunt Chirographarii apud Jurisconsult. 1 CHIROGRAPHARIUS CREDITOR, Qui penes se habet debitoris chirographum, in Statutis MSS. Augerii II. Episc. Conseran. ann. 1280. * CYREGRAPHARIUS, pro Cyrographarius, legitur in voce Diche. * CHIROGRAPHUM. Scriptum quodlibet, Charta omnis coram judicibus acta; sed sigillo non munita. Lit. Boberti comit. Attrebat. ann. 1293. torn. 4. Ordinat. reg. Franc, pag. 262: Providere wlentes.... fraudibus, quse ex eorum evenit Cirographis,... eisdem auctoritatem praestitimus et prsestamus, ut sigillum habeant, quo utentur et uti valeant ad convenciones omnes coram eis inilas. sigillandas, necnon recogniciones et alia explectamenta qusecumque,qu3e ex eorum causis seusubditorum ipsorum vel aliorum quorurncumque,poterunt evenire. Lit. ann. 1368. torn. 5. earumd. Ordinat. pag. 135. art. 36 : Obligations et reconnaissances qui se passeront devant eschevins, qui jadiz soloient estre faictes par Chirograffe, se feront par lettres soubz le seel as causes de la ville. Cirographe. in Lit. ann. 1370. ibid. pag. 375. art. 6. ;;;: CIROGRAPHUM. Hymni cum Glossis MSS. ex Bibl. reg... Precemur ergo subditi, redemtione liberi, ut eruat a sseculo,

310

CHI

CHI

CHI

Idem sanctus Pontifex sandaliorum usum 581. Monast. Anglic, torn. 1. pag. 22. et dalmaticse ac Chirothecarum in prseci- Rollandinum in Summa Notariaa cap. 1. puis fertivitatibus tarn illi quam omnibus Hemereum in Augusta Viromand. pag. in hoc Coenobio regulariter promoven- 196. 263. Justellum in Probat. Hist. dis . . . Apostolica auctoritate concessit. Arvern. pag. 142. Brodeum in ConsueDe Chirothecis Episcoporum, videndi tud. Parisiens. torn. 1. pag. 528. Vide Honorius Augustod. lib. 1. cap. 215. et Wantus. CHIROTHEG^E, seu Wanti, Pars pretii Durandus lib. 3. Ration, cap. 12. Vide Abbas. investitures, quae non tarn domino, quam CHiROTHECvE DE GuERRA, ferrese, nos- ejus ministerial! competit, Majori scilitris Gantelets de fer,\\\ Statutis secundis cet, vel villico. Vetus Charta pro EpisRoberti I. Regis Scotiae cap. 27. | 1.copo Ambianensi: Chascune vente soit de maison ou de terre, il a uns Wans. Chron. MS. Bertrandi Guesclini : Charta Theobaldi Episcopi Ambian. ann. Et riche bacinet li fist-on apporter, 1172. in Tabulario Eccl. Ambian. fol. 52: Gans a broches de fer qui sont au redouter. Si aliquam territorii partem venundari Guignevilla: contigerit, Domini venditiones habebunt ; Des Gantelez aussi te di scilicet tot denarios quot venditor inde Que bein est que soies muni, habuerit solidos. Major vero terrse illius Car se es mains blechies estoies, pro Wantis accipiet duos denarios. OcDu remanant mult peu feroies. currit ibi pluries. Charta ann. 1212. in Chirothecae purpurese margaritis et Tabulario Ecclesiae Carnotensis num. lapillis exornatse.Imperatorise dignitatis 154 : Easdem (hostisias) tenebunt ab omni symbola, apud Pachymerem lib. 7. Hist, prorsus exactione, quantum ad nos pertinet liberas et immunes, nisi quod inde cap.12. CHIROTHECJE TRADITIONE INVESTIRE. nobis aut aliis loco nostri vendas et Gantos Charta Liemari Archiepisc. Bremens. redderent, si hostisias venderentur. Alia ann. 1088. inter Privilegia ejusdem Ec- ann. 1225. num. 245 : Et de omnibus vencles. pag. 168 : Super reliquias nostras ditionibus factis in Majoria suos denarios cum Chirotheca. sicut mos est liberis Sa- pro Gantis. Charta ann. 1205. in Tabuxonibus, tradidit . . . . curtim ipsam et lar. N. D. de Josaphat : Et quidquid in mansos 4. et dimidium. . . Aderat Comes terris est, dederunt cum venditionibus et Fredericus Advocatus Ecclesise, qui Chi- Gantis. Tabular. S. Dionysii ann. 1238 : rothecam traditionis sacris reliquiis im- De investituris habebunt Majores duos Confisos levitate sua, promptosque salire positum, ut mos est, abstulit, et ab ipso denarios Laudunenses pro suis ChirotheDe rarno in ramura Cirogrillos dijaculare. Gerhardo per digitorum extensionem pro- cis tantummodo. Charta ann. 1243. de CYROGRILLUS, Cuniculus, Conil. Gloss- missionem confirmationis accepit. Alia Lege de Landousies, in dioecesi LauduArabico-Lat.: Canicula. Cyrogrillus. Leg.: ibidem pag. 169 : Eckibertus Comes ex nensi, ex Tabulario Foisniacensi : Qui Cuniculus, vel Cunicula. Infra : Cunicu- promisso F. Comitis qui tune erat Advoca- vendit domum cum fundo, aut aliam lus, ut supra, Gyrogrillus. Will. Brito tus, Chirothecam abstulit, G. confirma- hsereditatem, dominis dabit 4. denarios et tionem digito, ut mos est S"axonibus, fecit. emptor 4. et villico 2. cum Cyrothecis. lib. I. Philippid.: Tabular. Abbatiae de Rota : De omnibus Vetus Consuetudo Dunens. art. 37 : Les More Cirogrilli velox in msenia repit. gravaminibus et importunitatibus, quas Gands se doivent paler par I'achapteur Vetus Inquesta apud Columbum lib. 2. in ea fecerat manifeste satisfaciens, va- dans 8. jours apres I'achapt au Seigneur, de Vasionens. Episcopis : Dixit..,. quod dium suum dedit, et posuit cum sua Chi- etc. Ita in Consuetudine Castelli Novi montem ubi est castrum Vasionense, fa- rotheca in manu Abbatis. Tabular. Mo- in Timeraisiq art. 50. pro fundi censui ciebat cassare (Chasser) dictus Episcopus, nasterii Berardengens. in territorio obnoxii venditione Dominus habet vigeut dominus, et possidebat ut suum, et Senensi, apud Chiffletium in Luminib. simum pretii solidum.ejus vero Serviens ipse testis portavit multoties Chirogryllos Salicis cap. 6. ann. 1109. et 1121 : Secun- Chirothecas 20. solid, eestimatas, avec les istius mentis ad palaiium D. Episcopi. dumnostra Legem Saligampercultellum, Gants de son Sergeant estimetz 20. sols. [Statuta Arelat. MSS. art. 29 : Qui contra fistucum nodatum, Quantonem, et quaso- Adde art. 52. et Consuet. Lodunens. cap. fecerit in xx. sol. puniatur pro pelle vel nem terraz, atque ramum arboris, legiti- 14. art. 23. | CIROTHECA, Eadem notiqne. Charta Cirogrillo quolibet. Ibid. art. 87 : Recep- mam et corporalem vestituram facimus, et tacuto Cyrogrillorum... destruantur... Si nos exinde for as expulimus. Vita S. Ha- Curiae Suession. ann. 1219. in secundo dominus fuerit negligens in captione Ci- delini Confessoris num. 13 : Cumque Chartulario S. Medardi : Venditiones, rogrillorum, etc. Habeant venationem Ci- Wantum manu, ut moris est, legaliter Cirothecas.omnimodam justitiam, et quidrogrillorum, in Charta anni 1196. ex Ar- tradendo teneret. Et infra : Locum pne- quid juris habebant in prsemissis eidem dictum cum Wanto, quern tenebat, beato Ecclesix penitus in perpetuum quittavechivo S. Victoris Massil.] ;: - Vide Gesner. Hist, animal, quadru- viro contradidit. Tabularium Burguliense runt. Altera anni 1232. ex eqdem Charped, de Cuniculo cap. 1. ubimerito exis- fol. 72 : Cui Dei gratia concessit Savari- tulario : Recognovit se vendidisse Conventimat, applaudente D. Falconet, -/cupo- CMS, atque quod abstulerat, quodam red- tui S. Medardi Suession. quinque modios ypuXXiov proprie esseErinaceum. Glossar. didit Guantulo. Tabularium N. D. San- et tres sextarios vinagiorum cum CiroGall. Lat. ex Cod. reg. 7684 : Cirogrillus, ton, fol. 35 : Hoc donum fecit Gaufridus thecis et venditionibus. Alia Curiae ReAbbatissss Florentise. cum quadam Chiro- mensis ann. 1230. ibidem : Concesserunt Herisson. CiROGiLLiN.E PELLES, Pelles de Cyro- theca sinistra, flexis genibus, ante earn, quidquid juris eis obvenerat ex escheancia grillis, in Concilio Parisiensi ann. 1212. in eadem sylva. Tabularium S. Amantii Geradi quondam fratris dicti Balduini part. 2. can. 9. Stephanus Ulysipponens. Inculism. : Fihi Arnaldi confirmayerunt super venditionibus et Cirotftecis.EpistOla de Mirac. S. Vincentii num. 17: Quidam donum prsesens cum Chirothecis cujusdam Arnulfi Comitis Chiniacensis de Fundapelliculas Cirogillinas, et ut in eis ope- Militisde Rupefucaldi. Idem Tabul. : Et tione Cellae in villa Pyrorum ann. 1068. raretur spe lucri, quicquid habebat in eis posuit in donum plenum Chirothecam de apud Marten, torn. 1. Ampliss. Collect, emendis expenderat. Ubi leg. Cirogrilli- avellanis. Regestum Parlamenti Paris. col. 472: Decimam de S. Hilario et de B. fol. 111. sub ann. 1294: Comes Flan- Ware, de omni indominicatu, scilicet de nas, Gallice Peaux de Conils. GHIROMETRICALE , Chirotheca , ma- driee. per traditionem Cerothecse in manu terris indominicatis, de silvis indomininuum mensura, Xeipo^Tpov : apud Wol- D. Regis humiliter posuit possessionem catis, de sexteragio, de furno, de cambis, phardum Presbyt. de Miraculis S. Wal- bonarum villarum Flandrise, videlicet de de sotularibus, de Cyrothecis. Brugis, de Gandavo, etc. [Arrestum Parburgis lib. 3. num. 6. CHIROTHECAM in signum consensus lamenti ann. 1499. apud Baluzium Hist. dare. Speculum Saxon, lib. 2. art. 26. | CHIROSOBOLUM. Vide Chrysobullum. GHIROTHEC^. Harum usum priscis Arvern. torn. 2. pag. 464 : Fidern suam et 6 : Nemini licet forum erigere, vel moneignotum docet Casaubonus in Athen.lib. in illius signum manum suam dextram, tam de novo instituere, sine consensu ejus et Cyrolhecam ejusdem eidem de Belbez loci Ordinarii. seu judicis; etiam Rex in 12. cap. 2. CHIROTHECA EPISOOPORUM, Quibus in tradendo reddiderat.] Le Roman de signum sui consensus, suam ad hoc mitlere debet Chirothecam. ii in sacris Liturgiis ac ceremoniis utun- Maistre Vacces : CHIROTHEGAM PORRIGERE dicebatur tur : quarum etiam usum Abbatibus Votre terre, dit-il, vous rend par cest mien Gant. (jui hanc humi projiciebat, eoque facto interdum concessere summi Pontiflces. Leo Ost. lib. 2. Chron. Casin. cap. 82: Adde Ordericum Vitalem lib. 5. pag. ad duellum quemvis provocabat, quo a quod solvit a Cirographo : Ubi Glossa : A Cirographo, i. a falso scripto diaboli; Cirographum enim falsum scriptum dicitur. Inepte prorsus. CHIROGRYLLUS, CYROGRILLUS, CIROGrRiLLUS. Glossae Gr. Lat.: XotpoypuUto?, r'yoyv l)(Tvo; -/apo-ato;, Erinacius. Glossse Biblicae'MSS. Cyrogrillus, id est, Ericius. Papias et Jo.de Janua: Chirogrillus, erinacius, spinosus, major ericio. Eucherius Lugdunensis : Erinacei , Xocpoyp-jXXtoi nuncupatur, prope magnitudine mediocrium cuniculorum, de cavernis petrarum procedentes gregatim in eremo, et contra mare Mortuum depascuntur. Interpres Joan, de Garlandia in Synonymis : Cyrogrillus est animal habitans sub terra : et dicitur proprie cattus silvestris, dispositus ad modum canis, et dicitur a cyros, quod est manus, et grillus, quod est cattus, quasi habens pedes et manus ad modum catti. Matth. Silvaticus : Chirogrillus vel Cirogrillus idem: sed verius dicitur Chirogrillus. Infra : Ceriligion, Cirriglinon, id est, spinosus porcus, major ericio, quern Latine vacant istricem. Grsecis ypyUo?, est porcus, ut et Xotpoc, hinc Xotpoyp-j^toc, apud Scholiast. Aristoph. E'tpr|vv], pag. 660. Lampridius in Heliogabalo : Quum et ursos decem et decem grillos, et decem lactucas, et decem auri libras in sorte habuit. Vide Isidor. lib. 12. cap. 8. Pseudo-Ovidius de Vetula lib. 1:

CHI

GHL

crimine quo accusabatur, sese expurgarel. Matth. Paris ann. 1245 : Quod licet Comes instanter inftciaretur, statim Miles supradictus more Francorum Chirothecatn suam ei porrexit, se offerens in propatulo coram Curia id corporaliter secundum considerationem Curias regalis probaturum . . . , quam Chirothecam quasi duelli vadium ostensam Comes recepit, spondens se defendendo dimicaturum contra ipsum, etc. Vide Duellum. * CHIROTHECUS BELLI, Quo ad prselium provocatur. Chronic. Estense ad ann. 1344. apud Murator. torn. 15. Script. Ital. col. 419: Capitaneus dicti exercitus destinavit domino Francisco Chirothecum belli, quern Dom. Franciscus recepit libenter, et ordinavit quselibet pars acies suas. CHIROTHEGAS habere vetantur Judices Eegii, dum pro tribunal! sedent, in Speculo Saxonico lib. 3. art. 69. In eodem Speculo Saxonico lib. 3. art. 45. | 10: DUSB Unese Chirothecse cum furcula seu tridente , quo fimus tollitur, emenda estdedititiorum. [** Vide Grimm. Antiq. Jur. Germ. pag. 152.] t;;s CHIROTHEC.E BALEN^E, inter arma recensentur, in Arest. parlam. Paris, ann. 1292. ex Reg. 2. Olimfol. 96. v°: Armatus Cirotecis balense et deferens ensem suum, etc. * CIROTHEC.E DEPICTS Clericis prohibentur, in Stat. S. FJori MSS. fol. 2 : Pannis rubeis seu viridibus vel virgalis, Cirothecis depictis,... uti nolite. ••' Chirothecas in salutationibus exuere solebant. Lit. remiss, ann. 1398. in Reg. 153. Chartoph. reg. ch. 187 : Bernard de Secans escuier trouva d'aventure Guillaume de Faget, autrement dit Cayphas, son parent bien prouchain, sur le chemin publique, lequel il salua gratieusement, en disant teles paroles ou semblables en effet: Dieu te gart, il a long-temps que nous ne parlasmes ensemble, et tu en as grant tort; car ce est a ta deffaulte; et en disant ces paroles osta ses gans des mains, et tendi la main audit Cayphas pour le touchier en signs de paix et amour, et atissi comme bans amis et parens ont accoustume de faire. quant ilz ont demoure de eulx veoir : et ainsi qu'it, lui tendoit la main mise hors du gant, ledit Cayphas lui tendi aussi la sienne ; mais il ne dengna oncques oster ses gans des mains. Et lors ledit suppliant veant qu'il le faisoit par desdaing et mesprins, lui eust dit ces paroles ou semblables : So ribaut et tousjours te durera ta rnalice, par ma foy je t'en c/iastiray une fois, et eust leve la main comme se il voulsist ferir sur la joe ledit Cayphas. * CIROTERA, pro Ciroteca, in Comput. ann. 1400. inter Probat. torn. 3. Hist. Nem. pag. 149. col. 2 : Pro Ciroteris pro illo, qui portavit banderiam comunem in dicta processione, etc. * CIROTHECARIUS. Chirothecarum opifex, Gall. Gantier. Comput. MS. fabr. S. Petri Insul. anru 1487: Ostani Baillet Cirothecario pro cooperlura libri Bibliee de Corio albo facia, in latere sinistro chori cathenati. viij. col. * CHIROTHECA, Sacculus. Lib. de Mirabil. Romse in Itiner. Ital. Montisfale. pag. 291: De omnibus regnis totius orbis jussit venire unam Chirotliecam plenam de terra, quam posuit super templwn, ut esset in memoria omnibus llomam venientibus. etc. 1 CHIRQUINMARE , Inquirere , Gall. Chercher. Vide Circamanaria. 1 CHIRSEED. Vide Ciriscetum. f CHIRURGICUS, pro Chirurgus, ut et

ChirurgicapTO muliereChirurgiam exercente.pluries occurrit in Edicto Philippi cognomento Pulcri Fr. Regis ann. 1311. etc. "Dividuntur medici inter physicos et Chirurgicos, in Stat. criminal. Saqnse cap. 38. pag. 79. Cirurgie et Cirurgien, torn. 5. Ordinat. reg. Franc, pag. 530. et alibi passim. Hinc CzYurf/ie>%Chirurgiam exercere, curare, adhibere fomenta. Lit. remiss, ann. 1395. in Reg. 148. Chartoph. reg. ch. 23: Depuis fu envoyezun barbier pour visiter et Cirurgier Jehan Langlois. Alia? ann. 1419. in Reg. 170. ch. 305 : Icellui Jehan se mist en cure de Guillaume le Clerc cirurgien sermente de la ville de Monstreul, qui le Cirurgia et appareilla certain temps. Sirurgier, in Aliis Lit. ann. 1395. ex Reg. 148. ch. 6. 1 CHISNUS, Quercus, Gall. Chesne, apud Valesium in Notitia Galliarum pag. 413. col. 2. Vide Casnus. CHIST, Pondus unius librse- et 1/2 1111. Saladinus de Ponderib. 1 CHITAINUS. Vide Cham post Caganus. 1 CHITRANGULUM, An mali citrii genus? VitaB.GuillelmiEremitse Xidensis torn. 1. SS. April, pag. 387: Cum ^pse pateretur herniam instar Chitranguli protuberantem. [* Vide Citrangulum.] CHIVAGHIRS : sic enim legendum pro Chinachire, apud Nicolaum Uptonum lib. 1. de Militari officio cap. 10. ex Gallico-Anglico, Chevaucheurs, Equitantes, qui poriant arma dominorum suorum in humero sinistro, et non alibi, qui etiam creantur ex Cursoribus, (de quibus suo loco) ut per remotionem pixidis armorum dominorum suorum a cingulo, et appositionem in humero sinistro cum fidelitatis juramento domino suo specialiprsestando. Vide Prosecutor. 1 CHIVALER, Gall. Chevalier., Eques. Madox Formulare Anglic, pag. 206 : Sciant preesentes et futuri quod nos Thomas Mayne de Cortenale et Johanna uxor mea . . . . concessimus et hac prsesenti carta nostra confirmavimus Thames Colpeper Chivaler, omnia illas terras et tenementa, etc. * CHIVARINA. [Chlamydis equestris species : « Secundus cum Chivarina more Turcarum equum barbarum equitans. (Burchard. Diar. II. ed. Thuasne, p. 16. an. 1492.)»] 1. CHIVERIA. Gall. Civiere. Chron.andrense: Vehiculum, quod vulgo dicitur Chiveria. Vide Cenovectorium. ;: = 2. GHIVERIA, Onus chiveriee seu vehiculi, quod Galli Civiere vocant. Comput. MS. fabr. S. Petri Insul. ann. 1366: JoJianni de Halla pro zin xx . et xvij. Chiveriis calcis, pro qualibet vj. sol. Vide mox Chivetorium. * CHIVESTRUM, a vet. Galileo Chevestre, Capistrum. vulgo Licou. Chartul. S. Sulpit. Bitur. fol. 85. v°: Item de Chivestris, unum. Vide Capistrium. :;: = CHIVETORIUM, Idem quod supra Chiveria 2. Comput. MS. fabr. S. Petri Insul. ann. 1367 : Item pro duobus Chivetoriis calcis, adj. solidos. *i CHL^ENA, XXatva, Vestimentum hybernum a -/),a;vc'.v, Calefacere. Lsenam Latini reddunt. Inde Adagio : Dum cucumere vescimur, Chlsenam texamus, i. e. de hyeme cogitandum est testate, apud Turnebum lib. 27. Advers. cap. 30. CHLAMYDATI.LiberatusDiaconus cap. 11 : Postquam ire secum meruit Magnum Silentiarium, cum Imperatoris scripto accepit el officium Excubitorum et C/tlamydatorum, et venit ad Concilium. Legendum forte Candidatorum, tametsi

CHO

314

lectio tolerari pqtest. S. Hieronym. Epist. 3 : Referret. inquam, alius, quod in Palatii militia, sub Chlamyda et candenti lino corpus ejus cilicio trilum sit. S. Fulgentius Homil. 60. de S. Laurentio : Ignea caruca quam prsecedunt officia pretiosa, non Chlamydati, non scutati et sericati, sed cssci, illuminati, etc. CHLAMYS, inter prsecipua summi Pontiflcatus insignia reponitur a Petro Diacono lib. 3. Chron. Casin. cap. 66. (al. 67.) ubi de Victore II: Abinde crucem et Chlamydem, et csetera Pontiflcatus insignia ita dimisit, etc. Et cap. seq. earn Chlamydem purpuream fuisse innuit : Prasteritam electionem Crucis et purpurse resumptione firmavit. Vide Capa rubea. 1 CHLANIS, pro Chlamys, Senatoris pallium. Vita S. Csesarii Qusestoris n. 12. in Actis SS. Febr. torn. 3. pag. 500: In his studiis Csesarius in Chlanide versatus est. *. CHLEUASMUS. [ Quoddam ironiae genus. Jul. Rufinian. De Schem. pian. p. 52. (L. Quicherat.)] >|c CHLORON. [Collyrium ita dictum a colore suo viridi , claritati oculorum prospiciens. Tochon cachets des oculistes p. 61. Sabiniani chloron ad claritatem. (Forc.)J 1 CHLOROSAURA, Venenatus serpens. Vita S. Theodori Siceotse torn. 3. SS. April, pag. 57. C. : Chlorosauram offenderunt, eaque cognita, ccRperunt clamare, Perimus, Pater sancte, perimus, quidnam egimus ? Chlorosaura enim est serpens venenatus. Sic dicitur a Grssco -/^wpo? viridis, herbidus, et o-aOpa, lacerta. CHNAPINA. Raynerus contra Valdenses pag. 82 : Feminaz- in habitu religionis mendicant, alisz habitum et gestus viriles assumunt, scilicet Chnapinas. Theutonibus Knape, est famulus,, minister, puer, adolescens. 1 CHOCA, Stipes, Picardis Choque, Gall. Souche. Privilegium Petri Abbat. S. Remigii Rem. ann. 1219 : Sciendum tamen quod Chocas quas eradicaverint pro novalibus faciendis, etc. CHOGAGIUM. Aresta Chandel. ann. 1261. in 1. Reg. Parlament. : Cum servientes feodatarii peterent Chocagiurn. . . ratione usagii sui, etc. Idem quod Ceppagium, quod vide : nam Choques. Stipites etiamnum dicunt Picardi. ® Choucage, in Charta ann. 1401. ex Reg. 162. Chartoph. reg. ch. 341 : Est tenu faire et assembler a la receple de Beaumont sept solz, cinq deniers maille Poittevine Tournois chacun an pour le Choucage. Vide Choca. * CHOCHA, Navigii species, Ital. Cocca. Chron. Andr. Danduli ad ann. 1399. apud Murator. torn. 12. Script. Ital. col. 516 : Cum CItocha prxgrandis Januensis piraticum exerceret, Veneti tres prsegrandes Chochas contra earn exornarunt, in quibus erant quingenti pugnatores, prse.fectusque eis Nicolaus Lombardus ; sed cum Januensis CItocha naufragium passa esset, desiere prosequi iter instituturn. Chron. Tarvis. apud eumd. torn. 19. col. 761 : Galese ipsse solvenles Famagostam attigerunt, et portum clausum invenerunt tribus cum Cltochis Januensium ptositis in battajam. Vide infra Cocha 2. 1 GHOCHIA, Coquinn, Gall. Cuisine, Angl. Kitchin , Belg. Keucken. Literee Galteri ann. 1218. e Tabulario Ecclesise Audomarensis : Notum facio quod ordinationem de quinque officiis factam, videlicet SuLpreei'iositura, Magisterio Scholarurn, Pistoria, Celerana at Chochia . . . . Est autern forma ordinalionis tails, quod

312

CHO

Pi.-itoria, Celeraria et Chochia ad commurnunes usus Ecclesise. nostras cedent. Vide Cochia. * CHOCHLEAR. [Cochlear: cc pro 2. Cliochlearibus et 2. force]lis de auro emptis pro domino nostro. (Mandat. Gamer, apostol. arch. Vatic, f. 47. an. 1435.) »] CHODONES, Rustici limitanei, Dubravio in Historia Boliem. ^ GHOENICA, Mensurse genus Festp. sex continens sextarios Laurentio iii Amalthea; verum Xoivi£ Grsece, unde Chcvnica, duos tantum sextarios continet, ut in exemplo sequenti. Liters Petri Episc. Castrensis de quadam fundatione ab ipso facta in Monasterio S. Stephani Cadomensis : Nee minus etiam ipsi in unoquoque obituChcenicas, quas chopinas vacant, ut moris est, de meliori vino aliis Religiosis tenebuntur impendere. * CHOENIX, Hemerotrophum Clearcho, Diurnus scilicet cibus et demensus, qui in dies alicui impenditur. recentioribus Latinis sportula et salarium. Vide Alciai. Emblem, initio de Simbolis pag. 7. 1 CHOEROGRYLLUS. Vide Chirogryllus. 1 CHOICUS, Gr. xoVxo?, Terrenus, e lirno. Tertul. lib. de Eesurr. carnis : Primus, inquit, (Apostolus) homo Choicus, id est, limaceus, id est, Adam. Pluries occurrit apud eumdem Tertullianum et Hieronymum. " CHOISELLUS, Vehiculi genus videtur. Lib. Visitat. leprosar. dioec. Paris, ann. 1851 : In grangia Herchis, duo Choiselli pleni gerbis vicise. : "= CHOISEULLTJM MoLEKDiNUM. Vide infra in Molendinum. » CHOISIRE, a Gall. Choisir, Seligere. Charta Phil. Pulcr. ann. 1293. ex Cam. Chartoph. Atrebat. : Volentes et concedentes ut idem comes (Atrebat.) aut hgeres suus prsedictus ipsum spreverium,... quern prseeligere sen Choisire maluerit,... possit capere et habere. Choaisie, Delectus vulgo Choix, in Instr. ann. 1385. torn. 2. Probat. Hist. Brit. col. 504 : Et la teneur de la Cedule de ladite Choaisie et election d'armes est cy-aprez. Prseterea Choisir dixerunt, pro Prospicere, procul cpnspicari, vulgo Appercevoir de loin, decouvrir. Joinvil. in. S. Ludov. Edit. reg. pag. 35 : Quant il vint a terre et il Choisit les Sarrazins, il demanda quelle gent s'estoient. Contin. Guill. Tyrii apud Marten, torn. 5. Ampl. Collect, col. 761: Pierres de Brachuel les Choisi premierement, et mult s'emerveilla quex gens c'estoient, qui fuioient. Lit. remiss, ann. 1873. in Eeg. 105. Chartoph. reg. ch.'219: Lequel compaignon les supplians ne congnoissoient point, comme il ne le peussent Choisir ne adviser, pour la tenebreur et obscurte de la nuit. Alise ann. 1471. ex Reg. 195. ch. 671 : Icellui Tixier getta la dague... qu'il avoit oste au suppliant; lequel la Choisit et vit luyre a la clarte de la lune. Le Roman de Garin : Li rois se drega quant le baron Choisist.

* Coisir, eadem notions, ibidem ex Glossar. ad calcem Joinvil.: Joie ot Gerbers, quant Fromont ot Coisi. :;:=

Choys vero, pro Pretium, taxatio, vulgo Taux, in Charta ann. 1808. ex Lib. rub. Cam. Comput. Paris, fol. 339. r°. col. 1 : Quatre mines de fourment, deux deniers la mine mains que le Choys du marchie, et le remenant du ble. deus deniers la mine plus que Choys d'avttine. •»:* CHOLERA CALIDA, Animus per iram

CHO tumidus. Statut. Robert. Comit. Flandr. ann. 1266: Si quis alteri pedem, manum aut oculum in Calida Cholera abstulerit 60. libram em. reus erit. Vide Haltaus. voce Bolgner Mut. 1 CHOLERES, Humores. Vide Colores. * CHOLO, Navis species, eadem quae Chelandium, ut videtur. Charta ann. 1304. ex Cod. reg. 5186. fol. 11. v°.: Item quod diclus dominus de Vilars possit habere navem, dictam lo Cholo, ad consuetudines et libertates navis dictae. Cholo Ausse. Vide supra Chalonnium in Chelandra. 1. CHOLONEA, f. Idem quod Colonaticum, servitium a Colonis praestandum, sen aliud tributi genus ab iisdem solvendum. Vita B. Oldegarii torn. 1. Martii pag. 490: Donamus etiam tibi Choloneas, et leddas, et usaticos. 2. CHOLONEA, alia notione. Vide Calumnia. Calonia. * CHOMAGIUM. Vide mox Chomare. :; - CHOMARGHA, pro Commarcha, Confine, limes, Gall. Frontiere. Stat. Vercell. lib. 1. pag. 22. v°. : Item quod damna, quas darentur alicui subdito communi Vercellarum et jurisdictioni ipsius communis. in terris acquisitis per homines jurisdictionis Vercellarum, ab hominibus jurisdictionis in Chomarcha. Vide Commarchia. « CHOMARE, a Gall. Chommer, Cessare, vacare ; unde Chomagium, vulgo Chommage, Cessatio. Charta Caroli de Alencon. archiep. Lugdun. ann. 1366. ex Cod. reg. 5187. fol. 71. r°. : Quia contingit dictas nostras monetas plerumque Chomare, volumus et concedimus, quod dictus tailliator habeat... anno quolibet xx. fiorenos auri communis ponderis pro expensis et necessitatibus suis, tempore died chomagii, faciendi. Lit. ann. 1371. torn. 5. Ordinat. reg. Franc, pag. 452: Nous avons entendu.... que nostre monnoye de Tournax.... est en Chomage, etc. Charta ann. 1308. ex Reg. 40. Chartoph. reg. ch. 71 : Si molendina prsedicta cessare oporteret et otiosa fore, nos consideratis tantum dictis et tempore Chomagii ac quantitate firmse preedictse, tenebitnur resarciri. Eadem rursum leguntur ibid, in ch. 86. Chomer, Quiescere, dormire, in Mirac. B. M. V. MSS. lib. 3 : A grans trais boivent vin d'Auchuerre, Pour miex Chomer desor le fuerre.

CHOMATA, Aggeres, terras moles quibus aqua? continentur. Hesychius: Xfi)jj.a, ij intercede pro nobis nunc et in hora mortis nostrse. Amen. * 2. CINIS. Jus CINERUM, Prsestatio, Vide Annam Comnenam pag. 80. et Noquse pro facilitate conficiendi cineres in tas ad eamdem pag. 253. Observant nemoribus, domino exsolvitur. Charta prseterea Camillus Peregrinus in Hist. Ludov. abb. Buciliens. ann. 1170. inter Benevent. torn. 1. pag. 232. et Michael Probat. torn. 1. Annal. Praemonstr. col. Monachus in Sanctuario Capuano pag. 338 : Detinemus totam decimam, terra- 649. Principes et Archiepiscopos Capuagium, census pratorum, sylyagia, apes et nos rubrica pariter sua diplomata subscripsisse. [Vide Gloss, mediae Graejus Cinerum. Vide Cinerarias 2. T GINERES CLAVATI, Qui ex fece vini cit.J [« et Montf. Palaeogr. Gr. pag. 3. siccata et combusta conficiuntur, Gall. 4. sqq.] ^ CINNARI, ut quidam putant, acitaCendres de Gravelee : quos alii vocant Cineres Clavellatos. Litterse ann. 1332. bula quse percussa in modulo concitantur. torn. 2. Ordinat. Reg. Franc, pag. 90 : Sic Gloss. MS. San-German, num. 501. * Vide supra Cinara. Inhibitum fuerat, quod... grana, gauda, 1 CINNES, Cinni. Gloss. Isid. f. legengayda, garancise tinctae, necnon pastellum, cardones domestici sive franchi, dum Crines ; Cinni enim sunt intorti Clavati Cineres, atque ligna, et csetera crines. T GINNITUS. Vide Cenitus. omnia et singula, quse ad paraturam, 1. CINNUS, Torti oris, in Gloss. Aratincturam.... pannorum.... necessaria bico-Lat. sunt, etc. [* Gall. Cendres gravelees. Vide 2. CINNUS, Cygnus. Fridericus II. Diction. Commerc. v. Gravelee.] **• GINERES IN FOCO DIVIDERS, in he- Imp. lib. 1. de Venat. cap. 2. de Pelicareditatis divisione. Chron. Mindens. ap. nis : Has sunt aves magnse ad modum Leibnit. Script, torn. 2. pag. 201 : Tune Cinnorum albas, longum et latum habenprsedictus Albrand recipit de gerade ex tes rostrum, sub quo habent pelliculam, parte -filise suss, et denudavit sibi totam quam aperiunt et claudunt piscando ad damum in tantum, quod dividebat Cine- modum sagenas. Sed quod Pelicanum Fridericus, Onocrotalum vocat Bellonus. res secum in foco. * CINISTUS, Calix, Enap, Prov. quod Adde cap. 4. 9. 23. etc. CINOCICLOCUTORIUM, in Glossar. Lat. uno spiritu bibitur. Glossar. Provinc. Gall. MS. ex Bibl. Thuana, Estloi a re Lat. ex God. reg. 7657. CINNABAR, CINNABARS. Papias : de moulin. Vide Cinnabrium, pulvis rubri colons, quidam * CINOCICLOTORIUM, Esclotouere, in hoc dicunt esse minium. Isidorus lib. 19. Glossar. Lat. Gall, ex Cod. reg. 7692. Orig. cap. 23 : Nonnullse etiam gentes Aliud ex Cod. 7679 : Cinoglotitorium, vel non solum in vestibus, sed et in corpore anociclotitprium, Gallice Esclotoure vel aliqua sibi propria, quasi insignia ven- escluse. Hinc facile emendatur Cinocidicant,ut videmus cirros Germanorum, - clocutorium. Vide infra Exclotoria. granos et Cinnabar Gothorum. Ubi Cin* CINOVAGIUM, Capitis census, idem nabar, idem videtur quod Graecis xtwd- quod Cfievagmm. Vide in Capitate 5. 6ocp'., neutro genere, ita ut id vocabuli Charta Matthsei abb. Fusniac. ann. 1222 : referatur ad colorem vestium Gothiea- Recognovit se longo tempore injuste inrum, quae rubricates erant, vel quod fa- quietasse ecclesiam nostram de advocaciem cinnabari ac rubrica inficerent. tia de Laudousies et de Flehegnies, quam Est autem Cinnabaris, succus arboris, pater suus Ingelrannus eidem ecclesiss ut diserte habet Arrianus in Periplo in eleemosinam concesserat et Cinovagiis maris Erithraei, tametsi secus alii sen- et passagiis per totam terrain suam ab tiant. [Haud ignota fuit Latinis species omnibus rebus propriis nostrse ecclesise, hujus minii ; sic enim Plinius 33. 7: quse idem Ingelrannus et Thomas pater Cinnabari veteres pingebant. Et infra : suus jure perpetuo eidem ecclesiss in eleCinnabans adulteratur sanguine ca- mosinam possidenda contulerant. Tanprino.] Vide Gorraeum in Definit. medic, dem super his penitus prsedictas advocaet Leonardum Fuehsium lib. 1. Paradox, tias et Cinovagia et passagia et omnes medic, cap. 30. [«« Longe aliter de hac querelas... in perpetuum quita clamavit. voce in loco Isidori sentiendum censent Cujus chartse titulus sic concipitur : eruditi. Est enim voce Cinnabar hie a De la quitance des avoeries et des CheGotMco Kinnus, Germ. Kinn, ac bar, vanges de Laudousies et de Flehiqnies. quae secundum Loccenium, Wachterum 1 CINQUANTINA, vox Italica* Quinet Spegelium hie denotat Nudus, ita ut quagena, Gall. Cinquantaine, Hisp. CinCinnabar sit Imberbis. At quum Gothi cuentena. Miracula D. Simonis Eremit. ubique tanquam immodicis horripilan- August. : Rainerus filius... de Cinquentes barbis describuntur, Ihrius censet tena S. Marci, quod videtur dictum a vocem Bar hie sequivalere Latinorum numero familiarum unam quasi tribum Barbae, Germ. Bart et Cinnabar esse constituentium. Cinquantina militum, Genarum barbam. Vide ejusd. Glossar. pro Turma 50. militum in Chronico Suio-Gothic. voce Grau et Kind. ADEL. Parmensi ad annum 1247. An kinnabac 9 Grana etiam designat * Urbis regio in quinquaginta partes barbam. Vide Grimm. Grammat. Germ, divisa. Stat. Mutin. rubr. 14. pag. 2. v° : Satutum est quod per homines Cinquantorn. 3. pag. 401. et 409.] tinarum cujuslibet portse debeant stratse PER ClNNABARIM SUBSCRIBERS, SOlebant Imperat. Constantinop. id est.ru- et porticus bannitorum communis a funbris literis. Gregorius II. PP. in Epist. damento muri, in quo erant hostia doad Leonem Isaurum Imper. : Cum literse mus, per totum porticum et stratam ad&etuss et non alienee sigillis Imperatoris quari. Ibid. rubr. 41. pag. 7. v°. : Qu&liobsignatss essent, ac accuratse intus subs- bet Cinquantina debeat facere et reficere criptiones per Cinnabarim propria manu suam partem palancati in sua porta et fua, ut mos est Imperatoribussubscribere. in sua Cinquantina tantum. CinquanteExstat Epigramma Joannis Euchaita- nier, in Lit. ann. 1368. torn. 5. Ordinat.

GIN

333

reg. Franc, pag. 686. qui Cinquantinse praefectus est. Vide supra Centenarium 4. 1 CINQUENIUM, CINQUENUM, Quinta pars, Gall. Quint, le Cinquieme. Donatio Reg. Ludov. Comitis Provinciae ann. 1349. ex Schedis Praesidis de Mazaugues : Item et servitia, quartones et Cinquenia racemorum, quse dicta curia percipit et percipere est consueta in civitate et territorio Sistarici. Donatio ann. 1317. Hist. Dalphin. torn. 2. pag. 166. col. 1 : Cum suis territoriis, districtibus, juribus . . . terragiis, quartonibus, Cinquenis, seysinis, vintenis, etc. Vide Quintum. * CINQUINA, vox Italica, Exactio ad quinariam partem. Stat. ant. Florent. lib. 5. cap. 95. ex Cod. reg. 4621 : Non possint (magnates) esse vel intervenire in aliquo officio vel in aliqua universitate adponendum denarios... Cinquinarum... vel similium. Etreen Chinquaus, de'qualibet re quinario numero disposita, dixerunt nostri. Lit. remiss, ann. 1458. in Reg. 187. Chartoph. reg. ch. 317 : Une piece de terre ou il avoit encores plusieurs gerbes d'avoine en Chinquaus, 1 CINTA, Vox Italis et Hispanis nota, Gingulum. zona, Gall. Ceinture. Miracula S. Zitae torn. 3. April, pag. 516 : Fuit attracta de ambobus cruribus et pedibus et tota persona a Cinta ; id est, ab ea corporis parte, quse cingi solet, quaeque etiam dicitur Gallice Ceinture. Acta B. Tarasise torn. 3. Junii pag. 477 : Habeat et meas Cintas, scarlatas, et penas varias arancanes. Acta S. Franciscae Romanse torn. 2. Martii pag. 164 : Habebant super earum capita singulas Cintas igne accensas ; i. e. circulos. Vocem Cintam etiam accipiunt Itali pro Murorum ambitu, quern Galli Enceinte appellant. Rolandinus Patavinus de Factis in Marchia Tarvisina lib. 5. cap. 18 : Erectis etiam trabucchis quampluribus, frangebant die noctuque castrum et castri palatium quasi destruxerunt ex toto. Villam etiam et Cintam castri die xv. exeunte Junio comburerunt. Et lib. 12. cap. 14 : Die ix. exeunte Augusto, consenserunt et dederunt extrinsecis impugnantibus castri munitionem extremam, quse Cortina vulgariter dicitur, sive Cinta. Vide Cintum. 1 CINTADAMAGIUM, Vide Citadanagium. T CINTENARIUS. Vide Centenarius. * CINTORIUM, pro Cinctorium, Cingulum. Glossar. Lat. Ital. MS- -' Cintorlum, quello che se cinse. ] CINTRAGUM, vel CINTRAGUS, Publici tintinnabuli, si bene conjecto, pulsus citatior, Gall. Tocsin, Ital. Sturmo, f. ab antiquatavoceSingr, Si-gnum, Campana, et ab alia etiamnum a nostris usurpata Trac, Crepitus, stridor. Ottoboni Scribae Annal. Genuenses lib. 3. ad ann. 1196 : Dominus Drudus populum per campanam et Cintracum convocavit ad parlamentum. Bartholomsei Scribae Annal. ejusdem urbis ad ann. 1227 : Prsscepit quod parati essent sequi ipsum cum armis ad sonum campanae vel Cintraci, et ad quemlibet alium rumorem. lidem Annal. ad ann. 1227 : Dominus Lazarius per catnpanam et Cintracum more solito omnes fecit ad parlamentum in Ecclesia S. Laurentii convocare. Sed alia notione mihique obscuriori sumi videtur apud Ogerium Panem in suis Ann. Genuens. lib. 4. ad ann. 1217. ubi sic habetur : In civitatem nostram venerunt Pisani nobiles viri Scorzaluppus et Aldebrandus Succicus ad recipiendum juramentum hominum mille et Cintracum in amma populi.

334

CIO

GiP

:;s Et CIXTRA.GUS, Prseco apud Genuen- bant, quasi alter alterum compatrem ses. Charta ann. 1190. apud Murator. appellaret. CIONIT^!, Graec. Kcoviirai, qui et Stytorn. 2. Antiq. Ital. med. 83 vi col. 921 : Omne lignum, quod venit de Sardinea Iit33, Monachi, qui dies noctesque super cum sale, debet dare Cintrago minas salts cplumnam vitam exigebant : cujusinstres... Cintracus debet ordinare guardias tituti auctor fuit Simeon cognomento civitatis, et requirere et cognoscere, si Stylita, de quo pluribus egere Allatius facta fuerint. Cintracus debet vocare po- in Diatriba de Simeonibus pag. 6. 10. pulum adparlamentum... Et debet vocare Baronius, BoHandus. Raderus in Virid. homines ad placitum... Et debet facere Sanctor. et alii. Hist. Miscella lib. 22. bandum per civitatem et per totum archie- pag. 692 : Adeo ut omnes Monachos et piscopatum in prsecepto consulum. Et Inclusos. atque Cionitas, qui Deo placere 'quando ventus Aquilo regnat, debet ire noscebantur, sub tributis redigeret. Ex per civitatem, et per castrum, et per bur- Teoph. pag. 361. gum, amonendo ut bene caveant ignem. | CIORMA, Remiges triremis, Gall. Cintracus debet custodire in Sabbato Chiourme. Epistola Potestatis Pisanse sancto portam S. Johannis, etc. Ex his Vicario Massiliensi, in Archivo S. Vicpatet quantum a vero abhorret supra toris Massil. : Tota Ciorma et marinarii proposita explicatio et vocis origo inde omnes ipsam galeam solam reliquerunt. deducta. Vide Ciurmia. [%. Et insuper Cintragus in anima po* GIPERUS, Juncus triangulus, ex Glospuli hoc idem in publico parlamento sar. in Alex. latrosoph. MS. lib. 1. Pasjuravit Actum Januein capitulo, anno... sion, cap. 11 : Flavos fades capillos (si) 1198. (Oarta de Grassa, mus. arch. dep. Ciperi folia infundes in succo struccii et uteris infusione ilia. p. 95. »)J * CINTRUM, Ligneum fornicis fulcrum * GIPHARIUS, Ciphorum seu scyphoGall. Cintre. Comput. fabr. S. Lazari rum artifex. Glossar. Gall. Lat. ex Cod. ./Eduens. ann. 1295. ex Cod. reg. 5529. B : reg. 7684 : Cipharius, faiseur de henaps. Item pro marrino faciendo et quadrigando * CIPHONIA. Vide infra Tiphonia. pro Cintris ecclesiae beati Lazari, etc. •\ CIPHR^E. Vide Cifrse. Cintraige vero, praastationis species est, I. CIPHUS, Canalis^ ex Graec. mcpwv. in Charta ann. 1321. ex Reg. 61. Char- Vita S. Theotonii Canonici Regul. num. toph. reg. ch. 290: Disons que les avoue- 11. describens tempestatem in mari : ries, li fumaige. les Cintraiges, li tourtel, Iterumque apertis undis in ima (navem) les garbes, li herbage mart et vif... et li dejiciebant, atque, quod dictu mirabile forage que li cuens avoit. etc. est, aquam de mari, tanquam manifes| CINTUM, f. ut Cinta. Murorum amtum canale, quod nautss Ciphum vacant, bitus. Testamentum Guillelmi Viceco- in sublime trahebant. mitis Agathensis. in Anecdot. Marten, •-' Graacis TU^WV, quod vorticem yertit torn. 1. col 180 : Et ordinavit tibi, Gar- Plinius lib. 2. cap. 48. Nautis Tiphon sindis, villa Vairago cum ipsa turre, et vel Puchot. Vide Diction. Trevolt. in cum ipso Cinto, et cum ipsa Ecclesia. his vocibus. Praeceptum Ludovici Transmarini ann. T 2. GIPHUS, pro Scyphus, Gall. Tasse, 938. in Appendice Marcae Hispan. col. Gobelet, passim occurrit in Instrumen850 : De ipso cosnobio supra nominato, tis inferions sevi. Vide Thomam Madox' id est, de poio Trasbadoni, qui pergit per Formul. Angl. pag. 432. Rymer. torn. 3. ipso riulo usque in rivolo, qui descendit pag. 278. col. 1. Baluz. torn. 2. Hist. Arde ipsas lecas, et injungit in tor rentes, vern. pag. 182. Hist. Dalphin. torn. 2. qui discurnmt de serra Vineolas usque pag. 555. et seq. ubi varies Ciphorum ad ipso Cinto contra ipsa Tremolosa. species enumerantur. Vide Cinctum. * Pro mensura quadam legitur in * GINTURA, vox Italica, Cingulum, Stat. Vercell. lib. 3. pag. 84. v° : Et alizona, Gall. Ceinture. Chron. Estense ad quis tabernarius vel tabernaria non posann. 1302. apud Murator. torn. 15. Script. sit nee debeat vendere vinum minutum, Ital. col. 349 : /£ew(dom. marchio prae- nisi in Cipho sive mensura signata. sentari fecit) super quadam sera Cintu* CIPITATIGUS, Tributi genus, idem ras rnullas argenti. Vide Christiani de quod Cespitaticum. Vide in hac voce. Cinctura. Charta Caroli C. in Chartul. S. Dion, 1 CINUBII. Vide Cinifii. pag. 75. col. 2 : Concessissent omnes theo;: - GINUM, Cenelle, in Glossar. Gall. loneos.... seu rotaticos. Cipitaticos, etc. Lat. ex Cod. reg. 7684. Vide supra in 1 CIPPARIUS. Vide'in Cippus. Cenitus. CIPPATICUS. Capitulare de Villis cap. 1 CINUS, i£?pa, Cinis. Supplem. Anti- 8 : Cippaticos etiam de vineis nostris ad opus nostrum mittere faciant nostri. Ceps quarii. Vide Cnius. T CINUVERDUNIA legitur in codice de vigneppdicunt nostri. Corbionensi pro Cineiverdunia, quod >(e Ol °. GIPPO, ZUPPO, Thorax; Itavide. lis, Giubbone. Vide Zuppo. [FR.] T GINYRA, Josepho K-.vupa, Citharse 1. CIPPUS,. CEPPUS. Joan, de Janua : genus querulas et lamentabiles pulsatu Cippus, instrumentum quo reorum pedes reddens voces. 1. Machab. 4. 54 : Secun- constringuntur, quasi capiens pedes. dum tempus et secundum diem, in qua Ebrardus Bethuniensis : contaminaverunt illud (altare) gentes, in Nervo torqueris, in Cippo quando teneris, ipsa renovatum est in canticis, et citharis, Membraque firmantur nervis quibus ossa ligantur. et Cinyris. et in ciimbalis. Occurrit eod. p=::= Versus memoriales : lib.: : 13. 51.' Est Cippus truncus, terra cumulus, monumentum, - CIOMPI. Academ.Cruscanis, Ciompo, Petra tegens cimiterium, Cippus quoque lignum, Carminator, homo vilis. Praefat. in MoQuo captivorum vestigia stricta tenentur.] num. hist. etc. apud Murator. torn. 18. Script. Ital. pag. 1101 : Seditio Ciompo- Passio SS. Chrysanti et Darise MS. : rum anno 1378. Florentines, reipublicss re- Tune irati milites, mittunl eum in Cipgimen ad infimam plebem dejecit, Ciompi pum novum et nodosissimum. ita ut terautem appellati sunt carminatores lanse, tio puncto ejus tibias coarctarent. Passio traditurque hoc nomen inventum longe sancti Lupercii Mart, apud Bosquet, antea in vile vulgus a Gallis, qui sub re- pag. 165: Deinde eum jussit in carcerem gimine duds Alheniensis Florentise age- trudi, et in arcto Cippo extendi. S. Au-

GIP doenus lib. 2. Vitaa S. Eligii cap. 77 : Cippi etiam fracti, et claudorum bacterii in argumento ostenduntur. Notkerus in Martyr. 2. Jan. : Diu in car cere maceratus, et in Cippo missus, deinde in mare demersus. Aldhelmus de Laude Virg. cap.25 : Et suras iterum Cipporum vincula claudunt, Cruraque cum rigidis nectebant turgida lignis.

Vide Orderic. Vital, lib. 11. pag. 826. et quse annotamus in Dissertat. 19. ad Joinvillam. Grasci xoOuuov dicunt. Lexic. Gr. MS. Reg. Sign. 2062: f Zyj-rpe-oi?, o ;, TO TWV 6oyXwv yoXaaiviptov.c Alibi: , o TOV xouitTiov pYjyvuwv. PwuoppyixTciV, p-/)y_vu£'.v TOV pWTtbv y.ai TOV xoOairov. Aliud Lexic. sign. 930: Hoooxay.-/], HOXov TO sv stpxtrj, Iv w TOUC TtoSa; £[Jt.SaXXovT£i; CTUVEXoy^^i'o Tiapa 'PwfJiaioti; xaXetrat xoucrTIOC. [Supplementum Antiquarii: Cippus, xopfjio? Tcoooxaxv], Instrumentum, quo noxii constring ebantur.] - Cep portatif, in Stat. ann. 1390. torn. 7. Ordinat. reg. Franc, pag. 396. Cep volant, in Lit. remiss, ann. 1390. ex Reg. 141. Chartoph. reg. ch. 2 : Jehan seigneur de Montcavrel fu mis en un Cep voulant. auquel le dit chevalier fu pendu par long temps en I'air... Us furent mis en Ceps volans. Cep vero, Vomer, in aliis Lit. ann. 1386. ex Reg. 129. ch. 183: Lequel exposant apperceu deux charues demourees aux champs, desquelles charues il arracha, print et emporta les Ceps, etc. Vide Bastonicum et Truncus 5. CIPPUS , posterioribus, Career ipse dictus. Gloss. Lat. Gall. : Cipus, Chep a mestre malfaiteurs. Capitulare de Ministerialibus Palatinis [*•* Pertz. pag. 158.] cap. 3 : Similiter ilium malefactorem usque ad Cippum deportet, etc. Baldricus in Chron. Camerac. lib. 3. cap. 72 : Gives namque meliores et ditiores contumelia et injuriis af/iciebat: alias indemnatos et injudicatos in Cippo vilissimo concludens, etc. Epist. G. Episc. Catalaun. torn. 4. Histor. Franc.: Captus est a justiciis meis, in vinculis, in Ceppo conjectus. Charta Chrodegangi Episc. Metensis : Ab Advocate in Cippum conjiciatur. Ibid: In villa Flammersheim. . . Cippus habeat. Monasticum Anglic, torn. 2. pag. 349 : Cippos et conclusoria in singulis villis ad correction-em delinquentium. Vide Hugonem Farsitum de Miracul. S. Mariaa Suession. cap. 125. Fletam lib. 1. cap. 42. § 1. Foros Beneharn. tit. 1. art. 31. etc. In Consuetud. Meldensi art. 209. furcae patibulares, Cippus, (Cep) et Pilorium dicuntur esse signa seu argumenta majoris Justitiae. In Perticensi art. 12. Cippus a Carcere distiriguitur, ut et in Blesensi art. 29. [** Chart. Lothar. Imper. ann. 854. in Alsat. Diplom. num. 101 : Munhinga villa cum suis appensibus.... banno et Cyppo, marcato et omnibus justitiis. De juribus Maurimonasterii circ. ann. 1144. ibid. num. 275 : Jus Cippi. Cippus autem dominicus loco tuto infra dominicaturam constituatur, ubi non facile quidquam temeritatis oriatur, Cippato rebellione seu contumace. Est curticula juxta fontem cisternatum ab occidentali parte fori, tres obulos in censu solvens, a cujus possessore statim et eadem die villico de Bareberch notificabitur, a quo etiam custodia prima nocte eidem deputabitur ; secunda autem nocte villicus_ ex oppido_ procurabit, sicque quandiu ibi jacuerit, vigilias ex Cippalibus mancis alternation providebunt. Vide Haltaus. Glossar. German, voce Stock, col. 1746.] Philippus Mouskes in Hist. Franc. MS:

cm

CIP Les deus enfans sans nul ator, Mist en prisson en une tour, En un Cepiel cascun d'un pie.

** CIPPARE. Gloss, vet. Latin. Germ.: Cippo... i. pedes in cipo stringere. Richer, lib. 3. cap. 39. Pertz.Scriptor. vol. 5. pag. 616: Calciamenta... sic arta induunt, ut Cippati pene impediantur. INCIPPARE. Gloss. Lat. MS. Eeg. Cod. 1013: Incippat, inludit : leg. includit. [** Geneal. due. Brunsvic. ap. Leibnit. Script, torn. 2. pag. 20: Captus est idem Henricus.... et in castrum Salis Incippatus. CIPPARITJS, Carcerarius, commentariensis. Magnum Chartularium Corbeiense: Item I'Abbe est Justichiers de Corbie, etc. et a en ledite vile ses Serjans qui prendent et arrestent, et mainent en le prison Mows. I'Abbe les arrestes, lequelle est en le vile devant dite, ei les wards uns siens Serjans. con appelle le Chepier de I'Eglise, et a Mesires li Abbes se droiture de cascune personne arrestee. et ses Chepiers en a aussy se droiture. In Legibus Guill. Nothi cap. 4. Ceper, vel Cepier, est Carcerarius. Vide Con'suetud. Hannon. cap. 23. 35. 70. et Valentian. art. 143. & Cepier' et Ceppier, nostris. Lit. remiss, aim. 1363. in Reg. 91. Chartoph. reg. ch. 479 : Guillaume de Rumegny Cepier et garde dn beffroy et des prisons de la mile d'Amiens. Aliae ann. 1376. ex Reg. 108. ch. 312 : Jehan de Sains, dit Bontemps, Cepier ou geolier et n'aguerres garde des prisons de nostre chastel de Monstreul sur la mer. Aliae ann. 1401. in Reg. 156. ch. 167: Jehan de Villers et Simonnet de la Porte Ceppiers et geolliers fermiers du beffroy d'Amiens. Hinc Cepage, pro eo quod Cippario seu carceris custodi prsestatur ap incarcerate pro victu et potu, qui ei subministrantur, vulgo Geolage. Charta ann. 1337. in Reg'. 71. ch. 59: Item dit li supplians que li Cepages de touz les prisonniers prins en ladite chastellerie (de Lille) la garde appartient a lui de son droit heritage,.... duquel Cepage ledit suppliant est hoinme du ray. Pro officio Cipparii, in Arest. ann. 1393. ex Lib. rub. fol. magn.domus publ. Abbayil. : L'of/ice de geolage et Cepage des prisons et garde de Veschevinage d'icelle ville. CYPIACUS, Dignitas in Ecclesia S. Quintini, in Viromanduis, qui Cippi seu carceris Ecclesiastic! curam habet. Statuta antiqua Canonicor. S. Quintini apud Hemereum pag. 115 : Die Pentecostes debet Cypiacus 10. sext. frumenti, etc. Infra : In festo S. Michaelis debet Cypiacus 10. sext. frum. cepas cum quarello recenli, etc. CIPPUS, CEPUS, Rete. Charta Savarici de Verziaco Comitis Cabilon. apud Perardum pag. 91 : Si aliquis homo Cippum tetenderit in nemore, et bestiam ceperit. Jacobus I. Rex Aragon. in foris Osca3 ann. 1247. fol. 31 : Venatio cadens in laqueos sive Cepos, est ejus qui Cepos paravit vel laqueos. * 2. CIPPUS, Alia notione. apud Caesar, lib. 7. de Bello Gall. cap. 67: Quini erant ordines (stipitum) conjuncti inter se atque implicati; quo qui inlrav erant, se ipsi acutissimis vallis induebant : hos Cippos appellabant. Aperta est nominis ratio. * 3. CIPPUS, ab Italico Cippo. et Ceppo, Arcula. vel capsula continendse pecuni83. Stat. bonon. ann. 1250-67. torn. III. pag. 399 : Et dicti denarii ponantur in Cippo. in quo ponuntur denarii trium soldorum. [FR.j

;:

GIR

335

= CIPRIANA, CYPRIANA, Vestis spe- prssdictos Cerchia, seu vigilum cura. die cies. Cypriis mulieribus usitata, cujus tse. villse Beztiensis pertineat. in quibits forma describitur in Chron. Placent. ad nos Reverendus Pater perlurbavit,... dicto ann. 1388. apud Murator. torn. 16. Script. videlicet Episcopo dicente et asserente, Ital. col. 579 : Habent alia indumenta quod ad ipsum tanquam Gardiatorem inhonesta, qux vocantur Ciprianee, quse. dictse villse- Bezuensis redditiones. accepsunt longissimse versus pedes, et a media tiones, et custodia dictarurn clavium, neesupra sunt strictse, cum manicis longis et non proclamation Cerchia seu vigilum curalargis, sicut alia prsedicta indumenta. Et pertinebat. col. 580: Quse Cyprianse habent gulam 1 CERGHIA, apud Murator. torn. 11. tarn magnam, quod ostendunt mammil- col. 117. las, et videtur quod dictse mammillss veCIRCAM etiam faciebant Monachi in lint exire de sinu earitm. Monasteriis : quippe in Regula S._ Be* CIPTER, Lo ftliolo che nasce dapo la nedlcti statuitur, ut deputentur seniores, morte del padre. Glossar. Lat. Ital. MS. qui circumeant Monastenum horis quiGall. Postume. bus vacant Fratres lectioni. Vita S. Petri 1 CIPUM, Cebum, Gall. Suif. Reges- Abbatis Cavensis n. 20 : Forte tune senior tum Comput. Dalphin. tit. Grasivod. quidam ex more Monasterii cum Circam ann. 1335. fol. 154 : Pro 5. bobus, 48. an- faceret, Monachum ilium a longe, quasi chis... dimidio quintali candelarum de cum alio loquentern. audivit. Ubi perpeCipo, 94. lib. caseorum. 40. lib. de cera... ram editum, cum circa faceret, quod non missis Domino apud Avenionem, etc. adverterunt viri eruditi. Hugo FlaviT 1. CIRA. Scriptura Monasterii S. niac. in Chronic, pag. 248 : Nam Circam Vincentii del Pino, inter Concil.Hispan. matutinis exactis faciebam. Bernardus torn. 3. pag. 168 : Et conclude deindeper Mon. in Consuet. Cluniac. MSS. cap. 4. ilia semila antiqua. quss vadit sub ilia de Priore claustrali : Egressis autem villa de Pignario., totum per ilia semita, omnibus de Ecclesia, Prior accipit sconsam, quam ea hora candela intus accensa usque Cira de Lupos. An Silva ? * 2. CIRA, a Gallico Cire, pro Cera, in omni nocte parat illi hebdomadarius ad faciendam Circam. Vide Petr. Damian. Terrear. Apchon. ann. 1511. * CIRANOMON, Ille qui scindit fercula. lib. 6. Ep. 26. pag. 554. Hinc qui circas Glossar. Lat. Gall. ann. 1352. ex Cod. facit Monachus CIRCA perinde appellabatur. Lanfranreg. 4120. *[ CIRARE, a Saxonico S c i r a n vel cus in Statutis cap. 4 : Circuitores MoS c y r a n , dividere,. scindere ; scarifl- nasleriif quos alio nomine Circas vacant, care, apud Rymer. torn. 2. pag. 261. in juxta S. Benedicti praeceptum certis horis Statutis Edwardi I. pro Valentia : Item circuire debent Monasterii officinas. obqiiicumque ahum percusserit, vel Cirabit servantes injurias et negligentias Fracum pugno, vel palma, vel pede irato trum, et statuti ordinis prsevaricationes. Statuta S. Dunstani: Secundum. Regulse animo. * Inde nostrum Dechirer, qlim scrip- prseceptum constitui debet aliquis Prater, turn Decirer. Vide Menag. Orig. Gall. v. qui ab officio circuitus sui Circa vocatur. Dechirer. Est enim ejus officium circuire claustrum, 1. CIRCA, pro Secundum, xara. Evan- ne forte inveniatur frater acediosus, aut gelium circa Joannem. apud Anonymum alicui vanitati deditus.] Adde Statuta de Baptismo hsereticorum edito a Ri- Petri Venerabilis cap. 66. et Eckeardum de Casibus S. Galli cap. 3. [necnon Stagaltio. | 2. CIRCA, pro Circada. Vide in hac tuta reformatoria Monasterii S. Michaevoce. lis in Periculo maris ann. 1223. apud 3. CIRCA, GERCHIA, Vigilia?, excubiae, Martenium torn. 1. Anecd. col. 911.] Gall, la Ronde, a circumeundo, quia qui [- Cherche, in Stat. MSS. menial. Conurbium custodiae invigilant. muros cir- gregat. Casal. Bened. cap. 7 : Ordonnons cumeunt. Charta Henrici III. Imper. qu'il y aura deux Cherches, lesquelles on ann. 1056. pro Canonicis Metensib.: Con- prendra pour un an, et seront anciennes cedimus ut Circas et vigilias non faciant, et meures de mccurs, lesquelles iront par propter perpetuas Ecclesise observantias, sepmaines circuir les officines du monasnisi in obsidione civitatis. Vetus Charta tere, pour voir si on ne trouvera point apud Perardum in Burgundicis pag. aucunes caquelant ou faisant aultres cho180 : Terram quoque Dineti, quam Calum- ses illicites.] Idem et niabatur . wirpivit, et Circam castelli, CIRCATOR dictus,. in Consuetudin. quam vi extorquebat, similiter relaxavit. Floriac. pag. 395. apud Joan, a Bosco. Charta Agnetis Comitissas Nivernensis Joachim. Wadianus, de Ofh'ciis Monasann. 1191. in Tabulario Autissiodor. fol. ticis agens : Erant et qui vigilias agebant 52: Omnes illos... ab exercitu et cheval- contra nociis incommoda, usque adeo non chia et excubatione, scilicet a custodia tsedebat operte ullius, aut oneris privatim villse. de nocte, quse Cerchia dicitur, quit- obeundi, fratres illos. qui et illud in pritavimus et franchivimus. Charta Guillel- mis, ne quo, frequenlia alienorum homimi Decani Catalaunens. ann. 1267. in num, quantumvis industriorum, profesTabulario Campaniae Bibl. Regia? fol. sionis quietem intcrturbaret, summopere 428 : Super eo quod idem B.ex asserebat curabant. Certe dormitoria obeundi cuse in nostris nemoribus villa-rum noslra- rain spectasse Circatores, sea ut vocarum.... grueriam et Cerchiam habere, tur, Circinnatores, docet Adhalardus in nobis contrarium asserentibus. Occurrit Statutis Corbeiensis Monast. lib. 2. cap. iterum in alia Charta ejusdem anni 6 : Ab ipsis etiam Circinnatoribus. Jtoris ibid, [et in alia Philippi Franc. Regis quibus vacant Fratres lectioni, observanann. 1193. cujus locus refertur in Cace- da, et inventa acrius casliganda sunt. ria. Item in Charta Ricardi Abbat. S. Circatoris offlcium praeterea describitur Cornelii Compend. ann. 1203. ex Tabul. in libro Ordinis S. Victpris Parisiensis Compend.: Se habere diceret in boscis MS. cap. 40 : Circator eligatur de totius nostris... Cercheiam, chacheriam. grue- Cpngregationis religiosioribus et ferventioriam, adv.ocatiam.} Pactum inter Epis- ribus online, qui nee maliliosepro privato copum Lingonensem et Abbatem Be- odio unquam clamet alias, nee pro privata suensem ann. 1342. in Regesto feodorum amicitia taceat negligentias quorumcunEccl. Lingon : Item.et super eo quod cum que. Ad hujus officium spectat officinas ad nos Abbatem etConventum Bezuensem Monasterii circuiref et observare negli-

336

GIR

gentias frat rum, et ordinis praevaricationes. Quotiens Circam facit, adeo religiose et ordinate debet incedere, ut terrorem iacutiat spectatoribus suis, et exemplum religioaitatis ostendat. Adeo autetn lacite et severe debet facere Circam, ut nulli unquam loquatur, vel signum facial; sed tantummodo studiose scrutari debet et inspicere offensiones et negligentias.Omni tempore potest facere Circam excepla hora Capituli et Collationis, quando scilicet ostia claustri jam firmata sunt... Iste diligenter debet attendere, ne unquam aliquis sine causa horis regularibus desit, et ne quisquam loquatur, ubi vel quando non debet. Antique Consuetudines Monasteriorum S. Benedict! n. 8. [apud Mabill. torn. 4. Analect. pag. 461.] : Circatores etiam duos, qui omnibus horis, dum fratres vigilabant, circuibant monasterium, ne quis frater deesset proprio loco : si autetn defuisset, statim in tabulis notabatur, etc. Ibid. n. 11: Prsedicti circalores hoc observabant, si aliquem ridentem, vel aliquid susurrantem conspexerant, statim tabulis notabatur, et benignissime corripiebatur tempore opportuno. Adde Bernardum Monach. in Consuet. Cluniac. MSS. cap. 5. [in editis cap. 4. partis 1.] ubi quanta ii modestia incederent, iisdem pene verbis, quibus liber Ordinis S. Victoris,declarat; quibus adjungenda quaein hanc rern habet Lanfrancus in Statutis pro Ordine S. Benedict! cap. 4. [et Capitula Novitiarum apud Maoill. in. Actis SS. Benedicti sec. 4. part. 1. pag. 742.] Prseterea S. Hieronym. Epist. 22. cap. 15. ubi de Coenobitis : Et quia nocte extra orationes publicas in suo cubili unusquisque vigilat, circumeunt cellulas singulorum, et aure apposita, quid faciant diligenter explorant, etc. [:;:";::Ecbas. vers. 468: Circator veniat, dictum scelus orane revolvat.]

Eorum etiam munus erat Fratres ad horas Canonicas colligere, signo pulsato, ut est apud Eckeardum Jun.de Casibus S. Galli cap. 3 : Primo signo ad vesperas pulsato, Circator fratres collecturus, ostio domus hospitii appropiat. Unde eidem Scriptori Exactores, seu IreixTca dicuntur, cap. 6 : Tertia feria exactoribus, quos Circatores vocamus, culpas eorum magistro rememorantibus, omnes exuere jubentur. Et infra: Ab Exactoribus ilium cur tardaret inclamantibus. Ex B. Dorotheo Doctr. 11. colligitur Canonarchse officium fuisse dormientes Monachos excitare ad vigilias media nocte in Ecclesia obeundas. Vide Capitula Monachorum S. Galli ann. 817. cap. 14. 25. Statuta Ord. Prsemonstrat. dist. 2. cap. 4. dist. 4. cap. 8. Benedictum XL PP. in Epist. apud Wadding, in Regesto torn. 3. pag. 18. etc. Dinamius Patricius in Vita S. Maximi Episc. Regiensis : Quadam nocte imminente celeberrima B. Andrese solennitate, cum deputatus ego essem qui ad vigilias excitarem, etc. CIRCATOR, prseterea offlcium fuit in Ecclesiis Cathedralibus. Narrat quippe Meurissius in Hist. Episcop. Metensium Circarii (Cerchier) seu Circatoris dignitatem abrogatam in Ecclesia Metensi a Cardinale Lotharingo Episcopo Metensi. Necscio an hacolim dqnatus Adventius ejusdem Ecclesiae Episcopus , qui in Epistola ad Nicolaum PP. apud Baron, ann. 863. scribit se, priusquam Episcopatum adipisceretur, in Excubiis templi Beati Stephani Protomartyris occupatum fuisse. Id etiam rursum infert in alia Epistola apud eumdem Baronium ann. 865. n. 58. tametsi Excubise ut plurimum

CIR sumuntur pro vigiliis seu horis et precibus nocturnis quse in Ecclesia peraguntur. De excubiis vero quas fiebant in Ecclesia Parisiensi in festo Assumptionis Deiparse, sic Charta Joannis Regis Franc, ann. 1358 : Dicebat etiam prsefatus Episcopus, quod prsedecessores sui et ipse fuerant et erant in possessions et saisina custodiendi Ecclesiam B. Marise Parisiensis, ac fieri faciendi Excubias, seu guetum in ipsa, et in certis locisprope ipsam, per Burgenses et Officiarios suos in vigilia festi Assumptionis B. M. Virginis in principio de Te Deum, qui cantatur in fine Vigiliarum, et ante principiutn Laudum, usque in craslinum diem; inceduntque et incedere consueverunt in dictis vigiliis Baillivus, Officiarii, et alii deputati ex parte Episcopi ad faciendum guetum in dicta Ecclesia, ne aliquod malum ibidem fiat. CIRCATORES, qui Visitatores, in Concilio Laodiceno cap. 56. in Gloss. MSS. CIRGATIO, Visitatio, Circada. Charta Ludovici II. Regis Ludov. Pii F. apud Mabillonium torn. 5. Vitar. SS. Ordin. S. Benedicti pag. 526: Cum autem ipsi Episcopi Circationes suas ibi_ agere deberent, ad eorum mansionatica daretur, quod in Capitularibus antecessorum nostrorum prsescriptum habetur. CIRGATORES, denique appellabantur, qui vice Gerieralis totius Ordinis, domos et Monasteria visitabant, alias Visitatores dicti. Vita S. Gisleberti de Sempringham : Sollicitudinem omnium Ccenobiorum Dom. Rogero Priori Maltonse commisit .... sub eo vero singulis gradibus marium et feminarum unum vel duos, quos Circatores, vel summos Scrutatores appellant, qui omnium domorum statum diligenter inspicerent, et ut oporteret, corrigerent. De his Circatoribus agunt idem Gislebertus in Regula sua pag. 705. 706. torn. 2. Monastic! Anglic. Statuta Ord. Prsemonstrat. dist. 2. cap. 4. Burchardus Mon.de Casib. S. Galli cap. 8. extreme, et Gervasius Abb. Prsemonstrat. Epist. 47. Eos autem qui nomine Episcopi Ecclesias dioecesis visitant, TteptoSeuTa?, Circitores, seu Circuitores, (qua voce utitur leg. 6. | 1. D. Excusat.) vpcant Concilium Laodicenum, et Justinianus leg. 41. C. de Episcop. et Cleric. Per omnes Parochias et Monasteria mos est Episcopis Circuire, in Concil. Cabilonensi ann. 650. cap. 11. Auctor. Praedestinati lib. 1. hseresi 22 : Hos Origenes ita perfecte superavit, ut eorum causa Periodeutes fieret, et per singulas quasque urbes per Orientem eundo prsedicaret. CIRCATORES, Inquisitores, apud Petrum de Vineis : Per vos seu Inquisitores vestros, qui inter vos Circatores vulgariter nuncupantur. CIRGARIAS vocant Prsemonstratenses districtus Circatoris, seu Visitatoris. Vide Statuta ejusdem Ord. dist. 3. cap. 1.2. 8. "CiRCHA, Districtus, intra quern Circa exerceri potest; dicitur de artium prsefectis, in Stat. ant. Florent. lib. 3. cap. 191. ex Cod. reg. 4621: Custodes prsedicti artium.... possint in locis et per loco, suse custodies seu Circhse ire et stare. Unde * CIRCATORES appellantur, qui rebus publicis invigilare ex offlcio debent, in Stat. Mutin. rubr. 370. pag. 74. v°: Nee teneatur (saltarius) subesse Circatoribus communis Mutinse. etc. Circilores. publici urbis custodes, apud Laur. in Amalth. CIRCARE, CIRCITARE, Circumire. Gloss. Lat. Grsec.: Circitat et Circat, xyxXs-JEi.

GIR [Male in Supplements Antiquarii, Circutat : ubi etiam Circuo, y.ux),cuw, Circumeo, lustra.] Gloss. MS. Bibl. Reg. : Circat, dream facit. [Bernard. Ordo Gluniac. part. 1. cap. 3. de Priori claustrali: Factis orationibus... Circatis, ut mos est, stratis, Circat necessaria a capite usque ad finem, ne forte quis ibi soporatus fuerit remanendo; indeque ad Monasterium revertens, Circat omnia altaria et angulos membrorum Ecclesise, etcJ] Historia MS. Bellorum Hierosolymit. vernacula : Li fius du Marchis Cierca la cite, pour voir se ele estoit bien garnie de vitaille, et si com il Cerchoit; il trouva les bannieres de Salehadi. Hinc efficta vox Cercher, pro quserere apud nos, quod qui quserunt, loca circumeant. Vide Oct. Ferrariuni qui id etymi non probat, et a qussritarededucii. [®® Chart, ann. 828. Episc. Mutin. ap. Murator. Antiq. Ital. torn. 5. col. 191: Salvo pacto, quod pro Circanda parochia semper tertio anno nobis donetur. Vide mox Circada.'] 1 CIRGARIE AGERE. Hist. Monast. Viconiensis apud Marten, torn. 6. Ampliss. Collect, col. 306 : Illucessit ergo dies, venit hora capituli, fuit ibi Abbas, qualiter suos socios scandalizaverit, quos prius ammonere debuit; etiam quid Circarie egerit et repererit enarravit, etc. * 4. CIRCA, CIRCHA, Canalis, fossa circum urbem ducta; unde nomen. Stat. Mutin. rubr. 1. pag. 1: Statutum est quod potestas teneatur Circas civitatis Mutinas cavari facere et aptari. Alia ann. 1327. apud Murator. torn. 2 : Antiq. Ital. med. sevi col. 508 : Statutum est quod Circhse, quae sunt circa civitatem,recavari debeant et reaptari. Stat. Palav. lib. 2. cap. 70. pag. 129: Statutum est quod nulla persona... prsesumat de die vel de nocte piscari vel piscari facere in fossis, redefossis vel sparafossis rochse, castri et Circha Buxeti, etc. Chron. Petri Azarii apud eumd. Murator. torn. 16. Script. Ital. col. 355: Faldas ad palancatum erectas posuerunt,... summo mane obsessores aggressionem fecerunt, et projectis lignis in Circhis in pluribus partibus, refossum subito transierunt, etc. CIRCADA, CIRGATA, Census qui solvitur Episcopo aut Archidiacono ab Ecclesiis pro visitatione, ita dictus a circumeundo, quod Episcopi aut Archidiaconi dioaceses suas circumeundo visitent; nam circuire parochias suas dicuntur Episcopr, apud Gregorium M. lib. 3. Dialog, cap. 38. unde quod Circadam alii. Circumitionem vocant Capitularia Caroli C. tit. 5. [«* Synod, ap. Tolos. ann. 844. Pertz. pag. 378.] cap. 4. et 5. Circuitionem,li\)Ql[\is de Abbatibus Gemblacensibus, Acta Episcoporum Cenoman. in Sigenfrido cap. 29. et Tabularium S. Laudi A.udegav. fol. 75. verso. Adde lib. 7. cap. 109. [«148.] Concilium apud S. Macram ann. 881. cap. 8. Hinc-^ marus Epist. ad Ludov. II. Reg. cap. 9 :* Ut Ecclesiee in isto regno per occasionabiles Circadas, et per indebitas consuetudinarias exactiones... non affligantur. Notitia Isamberti Episc. Pictav. apud Beslium in Episc. Pict. : Nee aliquid pro illis ulterius prseter Synodum et Circadam Pictavensibus Episcopis debeat. Charta Philippi Episcopi Belvac. apud Louvetum 1. 1: Nequaquam tamen ad Synodum vadat, nee unquam censum ilium qui Circada nuncupatur, persolvat. Ivo Carnot. Epist. 286 : Ecclesiam de Mundonis villa liberam a Synodo et Circada et omni exactione. [Bulla MS. Silvestri II. pro Monasterio Burgoliensi: Ecclesise autem ipsius Monasterii in quibuscumque

cm

cm

territoriis sitse maneant absque alicujus tertium, donat exinde in Circadio semiEpiscopi seu Archidiaconi, necnon et al- modium, facitque manoperam in prato terius personse inqinetudine, excepto sy- in messe, vel ubicunque necessitous fuerit. noclali, vel quse vulgo Circada vel Parata Infra : Summa de collectione vini, mod. dicuntur, redditione.] Redditio Circada- 42. de Circadio, mod. 2. census pulli 8. rum et Synodorum, in Charta Landerici ova 40. CIRCAMANARIA, Limitum flxio, quse Episc. Parisiensis pro Monast, S. Dionysii. Vide Hist. S. Martini de Campis fit coram judice, qui agros controversos pag. 369. 495. 497. 507. Tabular. Abbat. inspicit; a Circare. agrum deambulare, Hederae fol. 75. [Hist. Eccl. Meld, torn. 2. et man homo, unde Circamanni, qui ex Instrum. pag. 7. 9. et collect. Ampliss. officio limites deflgimt. [Alii a Circare quidem sen a Gallico Chercher vocem Marten, torn. 1. col. 891.] T CIRCA, Eadem notione. Petrus Abb. deducunt, sed non a man homo, yerum Cluniac. pro Ecclesiis Cluniacensibus potius ab alia voce Gallica Manoir, LaItalise apud Baluz. Miscell. torn. 6. pag. tinis inferioris sevi manerium, superioris 500 : Statuimus quatenus nee nobis nee domicilium ; adeo ut Circamanni ii sint alicui nostro successors, neque alicui nos- qui visitant maneria et fundos pertitrse Congregationis perspnse ab hinc usque nentes, atque in iis limites defigunt. ad duodecim annos Circam vel aliquid Vide Orig. Gall, de Caseneuve, et Gloss. exactionis in prsedictis Ecclesiis facere juris Gall, de Lauriere.] Cerquemaneurs, liceat prseter nostrum nostrorumque nun- in Consuetud. Montensi cap. 30. et 48. tiorum procurationem et annualem cen- et Cameracensi tit. 25. art. 28. 31. Cersum, quern nobis debent colligere Prior quemaner, Limites figere, in eadem ConPontidensis et Prior Cremonensis. suetud. Montensi cap. 51. 54. Valentiaf CIRCADIA. Charta Manassis Episc. nensi art. 124. et Hannoniensi cap. 103: Meldensis ann. 1135. in Chartul. ejus- Cerquemanage, ipsa limitum den'xio, in dem Ecelesise fol. 67 : Dedit insuper Sy- Consuetud. 'Cameracensi tit. 17. art. 4. nodos et Circadias omnium supradicto- Insulensi art. 232. 233. Hannoniensi cap. rum altarium. 61. 63. Montensi cap. 30. 54. Peronensi CIRCATA.Charta Gosleni Episcopi Car- tit. 25. art. 28. 30. 31. 32, 33. etc. Charta not. ann. 1151. in Tabul. N. D. de Josa- Willelmi Castellani S. Audomari ann. phat: Circatam etsynodaliajura. Charta 1245 : Cum vir nobilis M. Comes Pontivi Guidonis Episcopi Belvacensis : Neque ex una parte, ego ex altera collegissemus tamen ad Synodum vadat, numquam diem de communi assensu, videlicet ad censum ilium qui Circata nuncupatur, feriamQ.post Pascha, ad Circamanariam persolvat. Charta Petri Episcopi Paris, faciendum de feodo Pontivi, et feodo meo ann. 1213. in M. Pastorali Eccl. Paris, Bellirami, coram multis astantibus,...poslib. 2. Ch. 117 : Sciendum est quod hsec tea vero dictam Circamanariam fed in decima libera est, et penitus absoluta est hunc modum. Ego siquidem ad ripam a Synodo et Circata. [Index Beneficio- Alteise prope molendinum de Ponches acrum Ecclesiee et Dicececis Constantiens. cedens,.., ego repelii quse de feodo meo fol. 3. verso : Item Rector solvit pro capa superius sunt expressa, etc. Vide Joan. Domini Episcopi tres solidos; item pro Galli qusest. 270. Cerquemanement, in Circata tres solidos; item pro Chnsmate Summa rurali Butilerii, [et in Concorviginti denarios.] Occurrit apud Innoc. data inter Ecclesias S. Quintini et S. III. PP. lib. 2. Epist. pag. 415. Beslium Prsejecti ex altero Chartulario Monasin Episc. Pictav. pag. 57. Ordericum terii S. Quintini in insula pag. 127 : Les Vital, lib. 5. nag. 553. in Chron. Bec- heritages d'entre les deux Eglises seront censi pag. 6. [necnon in Hist. MS. ejus- Cerquemanez... Et nous ont requis, qu'il dem Monasterii pag. 310. num. 7.] etc. nous plust estre audit Cerquemanement. CIRCATURA, apud Willel. Hedam in Cerkemanage, apud Engelbertum Maghe Willelmo Episc. Traject. pag. 299. [et in in Chronico Bonse Spei pag. 223. InsChartulario Monasterii Aquicinctensis trument.Radulphi AbD.Corbeiensis ann. fol. 45: Cum reditu Episcopi, id est, Cir- 1248. pro villa dicta Aumes in pago Atrecatura.] batensi : Et si est a scavoir ke nous avons CIRCADA NEMORUM. Charta Pacis op- en Van en la vile d'Aumes (hodie Amme prope urbem Ariam) troisplais generaux, pidi Farse ann. 1217: Capitagia hominum nostrorum,... et stallagia sotularium, et la ou tout les Cherkemanant doivent segniatam piscatorum, Circadam etiam estre, et s'il ni sont in. sols d'amende doit nemorum, et aquas custodiam : hsec omnia chil ki ni est, se il ne puet trouver loyal eis quitta clamamus, etc. [Eadem haben- essoine parquoi il ni a ete. Et infra : Et tur in Charta Ingelranni III. Codicia- de toutes les autres coses ki chi ne sont censis Toparchse ann. 1207. apud Ples- devisees devons nous tenir et warder le sseum nostrum in Histor. Codiciacensi vile devant dite as us et as coutumes, ke ele a ete menee dusques aujourduy ; et se pag. 166.] 1 CIRGATUS. Charta Ingelranni Episc. autres coses ja venoient les doit-on jugier, pro Monasterio S. Quintini de Monte in et s'il n'en savoient droit dire, requerre Archivis ejusd. loci : Synodales tamen en doivent sens en notre Court a Corbie, census prsedicti altaris, Circatus, aliaque et nous les devons faire consellier d nos obsonia nostra atque minislrorum nostro- frans hommes de nostre Eglise de Corbie, rum singulis annis nobis persolvenda, in selonc les us et les coutumes de le vile d'Aumes: et doivent li Cherkemanant de manu nostra retimdmus. | CIRCUTA, pro Circata. ni fallor, osci-le vile d'Aumes faire serment de warantantia librarii legitur in Charta Rotrodi dirbien etloiaument les droitures de notre Archiep. Rotomag. ann. 1170. pro Mo- Eglise, et jugier loiaument de chou qui nasterio S. Stephani Cadom. ex Hist. est sur cms selonc les us et coustumes de Harcur. torn. 3. pag. 139: Hsec igitur le vile d'Aumes. Hinc, ni fallor, palam suntf quse a prsefato Ccenobio possessa est. Cherkemannos non solum limites cognoscimus, et in perpetuum possidenda agrorum flxisse, sed etiam jus dixisse libere et quiete et absolute a Synodico in vico superiori, proindeque eo in vico debito et Circuta, cseterisque consuetudi- locum tenuisse Scabinorum, qui aliis nibus ad jus Episcopale pertinentibus in locis et agros inter haBredes divideeidem ccenobio con ^c-dimus. bant, iisque figebant terminos, et judiCIRCADIUM. Pob^tychus S. Eemigii cia exercebant. Etiamnum in agro Remensis : Facit vineam dominicam ad Atrebatensi Cherqueler et Decherqueler II

GIR

337

rustici dicunt, pro Agros dividere : quod facere solent coram Dominis*locorum, vel aliis eorumdem locum tenentibus. Vide CirmanagiumJ] " Quam vocem varie efterunt nostri. Les bonnages et Cherquemanages. in Ch. ann. 1348. ex Chartul. 21. Corb. fol. 186. Desreng, Cherquemanement, etbournage, in Ch. ann. 1448. ex Chartul. 23. ejusd. monast. Chierkerninage,in Chartul. sign. Decanus S. Petri Insul. fol. 174. ad ann. 1285. Cherchemenement, in Pacto inter Radulph. de Praellis et commun. de Vailli ann. 1311. ex Reg. 48. Chartoph. reg. ch. 8. Cherqueminement.in Ch. ann. 1331. ex Reg. B. ejusd. Chartoph. ch. 34. CIRCANEA, Avis queedam circuiium faciens in volando. Ugutio. ] CIRC ARE, CIRC ARIA, CIRCATA, CIRCATIO, ClRCATOR. Vide Circa 3. 1 CIRCATURA, CIRCATUS. Vide Circada. * CIRCAVICINUS, Vicinus, proximus, n'nitimus, Gall. Circonvoisin. Charta ann. 873. torn. 8. Collect. Histor. Franc, pag. 422 : Jubemus ut per idoneos Circavicinos et fideles nostros fideliumque nostrorum homines, plenissime sub sacramento inquiratur, etc. j CIRCBOTA,CYRCBOTA, vel CYRICBOTA, a Saxonico C y ric, Ecclesia, et B o t vel B o t e, Instauratio, Reparatio Ecclesiae. Occurrit non semel in Antiquis Legibus Anglicis. " CIRCCIRE, Circuire. Bened. abb. Petroburg. de vita Henr. II. reg. Angl. edit. Hearn. torn. 2. pag. 649. ad ann. 1191: Intrantes galeas ipse (Ricardus Rex Anglise) ex una parte, et Robertus de Turnham ex altera, Circcierunt totam insulam Cyprse, etc. CIRCELLA, Anatis species, quibusdam Boscas, phoscas, Querquedula, nostris Cercelle,apud Fridericum II. Imper. lib. 1. de Arte venandi cap. 5. CIRCELLI, Circuli, monilia, armillae. G10SS. VeXXia, xipy.e^ta, Sax8u>,tSta. Anastasius in Leone III: Obtulit Circellos paria duo gemmis ornata. [Charta Ludovici VI. Fr. Regis ann. 1112. apud Felibianum in Hist. Sandionysiana pag. xcii: Prseterea consuetudines quasdam quse juris nostri erant... picem videlicet... Circellos, concas et salem. Apicio 2. 5. Circelli isiciati sunt Farcimina rotunda.] :: - Constit. Feder. reg. Sicil. cap. 96 : Item quod nulla domina sive mulier audeat portare Circellos, quorum pretium, omnibus computatis, transcendat unciaf, quinque. CIRCELLIO, CIRCILIO. Isidori Glossee: Circellio, Monachus per cellas vagans. Circiliones.falsiAnachoretss. Gloss. MSS.: Circumcelliones,vel Circillion^s,per cellas vagantes. [Glossar. MS. Sangerman. n. 501 : Circelliones dicuntnr qui sub habitu Monachonim usquequaque vagantur, venalem circumferentes hypocrisin.] S. Augustin. in Psalm. 132 : Quid sibi vult nomen Monachorurn? quanta melius dicimus nos quid sibi vult nomen Circellionum ? sed non, inquiunt, vocantur Circelliones. Forte corrupto sono nominis eos appellamus. Dicturi sumus vobis integrum nomen ipsorum ? forte Circumcelliones vocantur, non Circelliones, etc. [Vita S. Benedict! Anian. auctore ejusdiscipulo inter Acta SS. Benedict, ssec. 4. part. 1. pag. 207 : Omnesquepariter... palam viruspestiferse mentis vomentes, Circillionem rerumque cupidum, et prssdiis aliorum invasorem, suarum animarum jugiter oratorem, publica voce clamabant.] Hos y.vx).!xp''o CIRGUMSPECTURA, Cireumspectio. rentialiter sunt distincta. In translatione Lit. Caroli VI. ann. 1394. ex Bibl. reg. coseva ibid. pag. 383. al urn und urn.] cot. 18 : De fidelitate, Circumspectura, * Vel potius, Per circuitum. Charta prudentia, diligentia, et probitate prsediann. 1457. inter Leg. Polon. torn. 1. pag. lecti et fidelis consanguinei et consiliarii 187 : Prout idem ducatus et terra longe. nostri Enguerrandi dom. de Couciaco. late et Circumferencialiter in basso et comitis Suessionis, inhesitabiliter conftpiano, etc. dentes, etc. CIRCUMFLEXUS. Rifterus Prior Cartu*** CIRGUMSTANTIA. Vide Adstantes siensis in Statutis antiquis ejusdem post Adstantia. Ordinis, 1. part. cap. 8. 1 9 : Exorcismus T CIRGUMSTANTIONATUS, Gall. Cirautem salis et aquse, non habet in fine constancie. Dionys. Carthus : Juratio versum, sed Circumflexum. Cap. 50 : In debite Circumstantionata. id est, Jusjuversibus qui habent interrogationem et randum justis circumstantiis modeCircum/lexum, non incipit modus inter- ratum ac definitum. Ita Goclen. in rogationis, nisi post Circumflexum. Lexico Philos. f CIRGUMFORANUS, Qui advocationum * CIRCUMSTRICTUS, [Tertull. Pall. I. causa circum fora et conventus vagatur. Habitus cervicibus circumstrictus.] Papias MS. Bituric. post Isidorum lib. * CIRCUMTERMINO, [Circumscribo. 10. Orig. cap. 64. Circumforaneus dicitur Isid. Or. 7. 8.] Latinis. CIRCUMTEXTUS, Vestis species, quse J G I R C U M F O S S A R E , Circumfodere, Grtece Cijclas dicitur: dictum quod sit p=::= vel Fossa cingere.] Madox Formul. rotundum pallium. Papias. [** Ex Isidor. Anglic, pag. 378 : Quam tamen dictam lib. 19. cap. 24. sect. 10. qui excitat Virpartem bosci nee assartare poterimus nee gilium JEr\. lib. 1. vers. 653.1 Circumfossare . * CIRCUMVENTOSUS, Qui circumve* CIRGUMHABITATOR , [qui circum nit, inducens in fraudem. Acta S. Epichabitat, accola. Gloss. Philox.] teti torn. 2. Jul. pag. 546. col. 2: Vete1 CIRGUMLATERUS, Circumstans. Vita rana calliditas serpentis, satis subtilis et S. Heriberti Archiep. torn. 2. SS. Martii Circumventosa est. pag. 469 : Hoc schemate a Circumlatero *> CIRCUMVIRECTARE, Circumfluere. Prassulum agmine perducitur ad Petri Vita S. Faron. cap. 10. torn. 3. Collect. limina. Histor. Franc, pag. 502 : Ex quibus una >)c GIRCUMLEGO, [Circumnavigo. Vulg. civitas, quse- dicitur Meldis, pallet clarisAct. Ap. 28. 13.] sima situque loci aptissima et opibus feliT CIRGUMLITAS, Girum fluminis. Pa- cissima : in cujus insulse spatiosissimo et pias MS. f. legendum Circum littus. amoenissimo ambitu Circumvirectat flu[-">ey£Tai xapf£»coO. extra murum. [** Suecis Klapper sunt laSSlh Quidam Claperium deducunt a pides minuti et rotundi. Island. Klaupp xXeTETEiv, Furari, quia quasi furtim subscopulum denotat. Vide Ihrii Glossar. ducuntur cuniculi, dum confugiunt ad Suio-Gothic. voce Klapper.] Claperios. Menagius post Labbeum a * GLAPEIRADA, Eodem intellects In- Lepus; unde Lapus, inquiunt, Lapinus, quisit. ann. 1268. ex schedis Pr. de Ma- (Gall. Lapin) Lapinarium, Lapiarium, zaugues: Qusesivit quare dicta Clapei- Clapiarium, Gall. Clapier, Nonne felirada, quae. vadit ab ulmo de Cravo usque cius Illustriss. Prseses de Mazaugues a ad deffensum d'Aurella fuerat facta Lapis? Certe huic etymo fa vet ipsa Dixerunt quod fuerat facta.... ad signan- Claperii notio; non enim solum haram dum ad quern locum protendebatur pro- cuniculariam significat, sed etiam acerprietas et pastura d'Aurella. et proprietas vum lapidum, quem'usque hodie Clapie et pastura civitatis Arelatis. Rursum de peyre nuncupant Provinciales ; hacinfra : Et a dicta capite defensiper quan- (jue notiqne vox Claperius accipienda dam Clapsiradam rectam, ubi solebant est in quibusdam instrumentis. Quoesse magni lapides et grossi. Vide infra niam vero in acervos lapidum frequenter Claperius 1. sese recipiunt cuniculi, hinc forte ad * CLAPELLA, Lateris species. Convent. eorum haras signiflcandasvox Claperius Saonse ann. 1526 : Quod fornaxarii de- usurpata. CLATERIUM, Eadem notione. Tabular. beant pro unaquaque fornaxata sive cocta laterum seu mattonorum vel Clapella- Fossatense: Et quod kabeamus in toto territorio dictse villx, garranamperpettio, rum, etc. Infra : Item qui conduxerit per mare mattonos seu Clapellas, soldos duos in qua non possint venari nisi ad lepores cum cane, et fecit ibi fieri Abbas tnulta (solvat). | CLAPERIA, ut mox Claperius. ChartaClateria ad opus cuniculorum. [Puto Bernardi de Turre ann, 1308^ apud Ba- mendum esse amanuensis, qui perpeluz. torn. 2. Hist. Arvern. pag. 783 _: Pos- ram scripserit Clateria pro Claperia.] ••' CLAPERIUS, ut supra Clapa. Charta sint dicti homines capere in vineis suis et vicinorum suorum lepores et cuniculos, ann. 1058. ex Tabul. S. Viet. Massil. : A non faciendo Claperias seu_garenqs. etc. Septentrione pergit per viam publicam et | GLAPERIU'M. Charta Caroim. Regis vadit per Claperios, qui sunt in campum Sicilise ann. 1289. ex Schedis Prsesidis de S. Maria. Inquisit. ann. 1268. jam de Mazaugues: Territorium de Layncello laudata : Et sic protenditur a dicto defdurare et protendi usque ad fines infra fenso per Claperios et partidam tenementi scriptos, videlicet usque ad summitatem Arelatis etAuricalse. Pactum inter episc. campi Hugonis, ubi et Claperium ma- Magalon. et gentes reg. ann. 1332. in nufactum, et protenditur versus S. Mi- Reg. 66. Chartoph. reg. ch. 948 : Usque chaelem. Charta ann. ,1246. ex parvo ad 'Clapum seu acervum lapidum, qui est usque ad Chartulario S. Victoris Massil. fol. 188 : prope pontem Salaronis Claperium, quod est intus curiam vete- Clapum seu acervum lapidum, qui est in et a dicto rem. Histor. Episcoporum Altissiod. capite viness de Salarone. apud Labbeum de Aymerico : Hie pri- Claperio seu acervo lapidum, etc. Quo mus construxit Clapena cuniculorum Re- etiam pertinent quae addita fuerunt in gennis in garenna. voce Claperius post Claperia, non ad CLAPERIUS, Hara cunicularia, ubi haram cuniculariam. Clappier, eadem nutriuntur cuniculi et multiplicantur, notione, in Lit. remiss, ann. 1456. ex Gall. Clapier. Charta Philippi Regis 189. ch. 110: Les supplians misdrent le Franc. ann. .1310. pro libertatibus Bas- corps d'icellui brigant soubz un Clappier tidae in Petragoricis in 47. Regesto et monceau de pierres. Alia notione vide Tabularii Regii num. 38: Item liceat in Claperia. cuicumque habitatori dictse bastidse loca CLAPERSEDRA, pro Clepsydra. Mntth. sua propria explectare, et ibi columberia. Silvaticus in Pand. : Clasefedia, Claperpisquena, et Claperios pro cirogrissis (sic) sedra, est species syringse, qua inficitur facere, dum tamen jura dominorum a medicina in vesicam propter impulsionem quibus tenentur ipsa loca, in aliquo non instrumenti solidi in concavum instrufraudentur. [Charta ann. 1212. ex Archive mentum. Voci notio indita a similitu5. Victoris MasssH. Diceces. Forojul. n. dine clepsydrse dolii, de quo vocabulo 62 : Pars viness ex parte Claperii. Altera infra a^inius. Vide prreterea Classedra. - CLAPETUM, a vulgari Clapet, CrepianjL__1037., ibid. n. 30 : Hoc est de balma, sicut vadit via ad S. Petrum, et sunt Cla- taculum, Gall. Cresselle. Ordinar. Ms. S. perii. Acta de terminis territorii Massil. Petri Insul. : Nota quod pulsations dicex Archivo ejusdem urbis, ann. 1278: tarum vesperarum facta (feria scilicet v. Quern lapidem sive queirrinum pro ter- hebdom. major.) sicut in festis novem mino antiquo concorditer confirmaverunt, lectionum, non amplius pulsantur camita quod dictus Claperius remanens a panse, sed Clapeta. 1 CLAPO, Modus prati : Confitetur teparte Orientis et dictus violus in media nere quemdam Claponem prati. in quo dicti Claperii, etc.] * Stat. Auxit. MSS. art. 35 : Item est fieri potest una mansulla feni. Sic in consuetudo ibidem, quod quicumque pis- missis ad nos Collectaneis Viri Cl. D. II

GLA

353

Aubret, qui addit putare se Claponem habuisse figurant ungulae porci,... quern rustici Dumbenses vocant, un Clapon. T CLAPONUS, Ferrea solea, sic dicta a sono, quern edit dum currit equus. Bartholom. Scriba lib. 6. Annal. Genuens. ad ann. 1230 : Unde optimus equus compararetur, et ex parte sua prassentaretur Communi Januse, coopertus optima auro, et ferripedatus Claponis argenteis: qui equus sive desterius emtus fuit et ductus per civitatem Januse in signum memoriie cum Claponis argenteis et panno aureo coopertus. : :; " "- CLAPSEDRA, eadem notione qua Clapersedra, in Charta ann. 1341. ap. Lappenb. In'it. Fosder. Hanseat. pag. 365. :;;: 1. CLAPUS, Acervus, congeries lapidum. Locus est supra in Claperius 1. | 2. CLAPUS, ut supra Claperius 2. Statuta Massil. lib. 5. cap. 19. | 21 : Item quicumque diruet, o destruira, Clapum alienum de die, solvat pro poena banni x. sol. de nocte xx. sol. ® Pactum ann. 1316. ex schedis Pr. de Mazaugues : Item convenerunt... quod quicumque acceperit cuniculum, vel venatus fuerit, vel Clapos clauserit seu viverios, teneatur dare, etc. Infra : Quicumque habet Clapos, teneatur ipsos manutenere, et si fuerint destructi, reficere ; et nullus lapides: Claporum possit in alias usus converter e. 1 CLARA, Magnum et latum peplum, quo Moniales obtegunt caput velantque faciem, sic dictum Clara, quod per textum suum rarissimum inspiciatur quasi per transennam, apud Leibnit. torn. 2. Scriptor. Brunsvic. pag. 881. et 903. Alia notione sumitur in Concilio Albiensi cap. 16. apud Acherium torn. 2. Spicil. pag. 640. ac forte pro panno candidiqri vel coloris cujusvis spendidioris : Districte przecipientes, ut JRegulares aliqui Clara vel nigra, bruneta vel panno alio sumptuoso, sendato quoque aut serico non utantur. * Cler, Panni species, in Lit. remiss, ann. 1375. ex Reg. 107. Chartoph. reg. ch. 271 : La mere de laditte Meline bailla une cote de Cler qu'elle avoit a sa fille. CLARA Ovi, Albumen ovi, [Hisp. Clara de huevo, Gall.] la Glaire de I'osuf; in Miracul. B. Ambrosii Senensis instr. 27. !:f Clere, eodem sensu, in Lit. remiss, ann. 1411. ex Reg. 165. Chartoph. reg. ch. 390 : Icellui Bernart print des estouppes et de la Clere des oefs, et au mieulx qu'il seut appareilla les playes, qui fort seignoyent. Aliud vero sonat Clere, in aliis Lit. ann. 1397. ex Reg. 152. ch. 282 : Et d'illec (de Lamberville) se parti et s'en vint par castes et par Clere tant que il vint a Fontaines le Sourt. Vallem significare videtur : undenam vero ? "1 CLARARE, Illustrare. Acta SS. Mail torn. 5. pag. 238. * de S. Austregisilo : Et ad Clarandum S. Austregisili meritum evelluntur a natibus infixi pedum tali. : -= Declarare, notum facere. Vide Clarefacer e et infra Clarum facere. » CLARASIUS, CLARIO, CLARO, Lituus, a claro quern edit sonq, O^JOWVOTEPO; avX6?, Gjsecis : Gallis, Clairon. Anglis, Clarions, Cambro-Britannis Clariivn, tuba. Willelmus Malmesbur. lib. 4. Histor. Angl. ann. 1101 : Clarasiorum melodia perstrepente. CLARO. Charta ann. 1220. apud Marcam lib. 5. Hist. Beneharn. cap. 1: Congregati ibidem per prseconem communem cum tuba, seu Clarone, prout morisest, etc. CLARIO. Henricus Knyghton. ann. 1346 : Statimque clanxerunt Clarriones et tubse. Et ann. 1360. Clangentibus tubis et 45

354

GLA

CLA

GLA

maClarionis et aliis instrumenlis musicis cem. Consuetud. Lemoyic. art. 72 : Non I quarta impositus fuit Claries, et per :=; personantibus. Joan. Joinvilla in S. Lu- tamen debet facere in dictopariete fenes- gnam carreriam tractus, etc. p ' Vide dov. : Le Roy... qui venoit a un terrible tram seu Clareriam transforare, nisi hoc CleiaJ] CLARICARE, Clarere, florere. Papias. de consensu vicini. Ibidem : Et ipse qui tempeste de trompettes, Clerons, et cors. " Ejusdem originis sunt voces Clarain, fecerit fenestras seu Clarerias, debet eas [Vide Clarigare.] Clarant, Clare, et Clarin, nunc Clarine, claudere ad expensas suas. 1 CLARIFICARE, Clarum reddere. Lac* Esclaire, eodem sensu, in Charta tantius lib. 1. Institut. cap. 18 : Cato quae tintinnabulum significant, quod pecudum collo appendi solet. Chron. S. ann. 1324. ex Reg. 64. Chartoph. reg. videtur mihi caussam qusesisse moriendi, Dion. lib. 4. cap. 8. torn. 3. Collect. His- ch. 2: Les boiches ou entrees des celiers et non tarn ut Csssarem fugeret, quam ut tor. Franc, pag. 256 : Landis li connesta- les Esclaires d'iceus, qui apresent sont Stoicorum decretis obtemperaret, quos bles... au col de son cheval pendi un Cla- faites es froz de ladilte mile, de S. Richier, sectabatur; nomenque suum grandi alirain, autel com I'en atache au coulx de quo facinore Clarificaret. Occurrit apud CLARETUM, Anglis Claret, Hisp. Cla- Sedulium Carm. 5. 9. et in vulgata Inces bestes, qui vont en pastures em boscages. Lit. remiss, ami. 1458. in Reg. 187. rea, Vinum factitium dulce vel aroma- terpretatione Joannis cap. 12.13. 15. etc. Chartoph. reg. ch. 239: Ung Clarant tites, quod Germanis, Gallis, etc. Hipo- [:::* Disciplina Clericalis cap. 6. sect. 4: qu'on pend au col des beufz (en Perigord). cras. Mamotrectus ad 3. Reg. cap, 20: Clarificant gazae privates nobilitate. Alias ann. 1383. ex Reg. 124. ch. 68: Pigmenta, i. confectiones ex vino et melle Guillelmin Chastellain a acoustume me- et diversis speciebus suaves et odoriferas. Vide Forcellinum, qui in loco Plinii ner un sien chien, au col duquel par es- Hoc pigmentum, vulgariter Claretum. mox laudando tuetur lectionem yeterum battement il pandi une sonnette ou Clare, Bartholomseus Anglicus lib. 19. de pro- editionum.] Tribuitur etiam Plinio 20. que ont acoustume de porter vaches, bre- prietatibus rerum cap. 56 : Claretum ex 13. Nasturtium Clarificat visum. Sed Harbis ou moutons. Denique alise ann. 1397. vino et melle et speciebus aromaticis con- duinus cum omnibus MSS. legit, comex Reg. 153. ch. 28: Dessoubz un des fectum : nam species aromaticee in subti- purgat. Epistola Joannis Episcop. Masseps de la vingne ledit Robin trouva un lissimum pulveretn conteruntur, et in sil. relata in Litteris Vidimus Petri NoClarin de vaches. Claseau, eodem signi- sacco lineo vel mundo cum melle vel zu- velli ann. 1564. e Tabulario Ecclesise ficatu, in Lit. remiss, ann. 1451. ex Reg. cara reponuntur, Vino autem optima Massil.: Ad informandum et Clarifican185. ch. 221: Les supplians se bouterent species perfunduntur, et reperfunduntur, dum animum et bonum propositum ulteen ung chalan, eulx estans garniz d'un quemadmodum fit lixivia, et tamdiu reno- rius significamus quee sequuntur. ClarifiClaseau ou sonnau... Ung sonnau propre vatur perfusio, donee virtus specierum care exemplariter, Exemplis declarare, dont ilz sonnoient, ainsi que par nuit est vino incorporetur, et optime clarificetur, vel planum facere. Goclen. Lexic. Philos. 1 CLARIFIGATIO, Manifestatio. Ad elupropice. Clerin. in aliis ann. 1394. ex unde a vino contrahit fortitudinem et acumen, a speciebus autem retinet aro- cidationem suse causae et sui juris ClariReg. 146. ch. 177. CLARATUM. [Liber pitaiiciarum Abba- maticitatem et odorem, sed a melle dulce- ficationem, in Charta Roberti Goupil tiaa sancti Germani Paris. B. fol. 1: dinem mutuatur et saporem. Burchard. ann. 1482. ex Archive Monasterii B. M. AnniversariumDomini Childeberti... De- de Casib. S. Galli cap. 14 : Clareto per- de Bono Nuncio Rotomag. Legitur apud bet autem fieri procuratio Conventui in mixta toxica. Censius Camerarius in Cyprianum Epist. 76. in Edit. Oxon. Audie anniversarii, de piscibus scilicet opti- Ceremonial! apud Baron, ann. 1191 : gustinum Octoginta trium quaest. 62. mis, guastallis et bono Clarato. Claratum Pincerna insuper et Marescallus tarn de Joan. Skenaeo de verborum significaidem omnino yidetur, quod infra clare- comestione, quam de aliis donariis remu- tione, Clarificatio est puritas et claritas tum, nisi mavis esse vinum rubellum, nerantur similiter, excepto quod capita assisss, et Clarificatio debiti, perspicuitas quod Gallice dicimus Vin clairet. Ap- porcorum aptata n&n habent, neque Cla- debili, quod patet et per se manifestum est pendix ad Responsoriale Romanum retum. [Hist. Monasterii Novientensis plane, vel quod dare et satis probatur. * CJLARIFICA.TIO, Explicatio, interpreTbomasii ex MS. xn. sseculi pag. 441. torn. 3. Anecd. Marten, col. 1145 : Confiedita Romas ann. 1686: Et dantur Ca- cientes situlam plenum Clareti, noctu ad tatio, Gall. Eclaircissernent. Esclarissenonicis quoties has vigilias celebrant tres eum pervenerunt... Cumque cifum plenum ment, in Lit. ann. 1371. torn. 5. Ordinat. solidi Provinienses pro Clareto; faculse Clareti in lecto collocatus bibisset, reli- reg. Franc, pag. 459. Charta ann. 1303 : vero Camerario Canonicorum remanent. quum sibi usque mane servari prsecepit. Rursus quia capitulum supra descriptum Mos olim fuit in quibusdam Ecclesiis. S. Willelmi Cqnstitut. Hirsaug. lib. 1. de gabella specialem mentionem faciens, ut expletis quibusdam sqlemnioribus cap. 14: Pro signo potionis pigmentatse, reparatione et Clarificatione indigebat, vigiliis vinum cum placentis Oanonicis quee Claretum, id est Littranch, dicitur a etc. Instr. ann. circ. 1360. torn. 5. jam distribueretur: quod hodie pecunia fere pluribus, conclude utramque manum.] laudato pag. 84 : Libertateset franchesias Chronicon Flandriaa cap. 69 : Si fut une subditis Dalphinalibus concessas rattificompensatur.] Vide Burjuratus. 1. GLAREDO. Gloss. Isid. : Claredines, nuit avec ses dames en son deduit, et care et observari facere dignaretur, et claritudines. Papias : Claredo, est splen- leur prit talent de boire Clarei en un "pot nonnullas Clarificationes et ampletationes d'argent, etc. At Francis Clairet, est vi- concedere. Clarifficatio, in Lit. ann. 1410. doris ; claritudo, nobilitatis. 1 2. CLAREDO, Idem quod Claretum. num rubellum. [Vide Claratum] torn. 9. earumd. Ordinat. pag. 613. Cla* Glossar. Gall. Lat. ex Cod. reg. 7684. riffier, Explicare. in Lit. remiss, ann. Hist. Dalphin. torn. 2. pag. 273: Mag. Goffrido de Uneco Syropario regio pro Clare, mellicratum, i. nectar. Declarat. 1460. ex Reg. 189. Chartoph. reg. ch. Claredinibus receptis ad opus Domini feudor. Franc. Camerac. ex Tabular, 460 : Le suppliant contendent de Clariftaren. xv. Pag. 279. In Claridine et elap- ejusd. eccl.: Et si doit avoir (le boutil- fier et justiffier son excuse et discharge, tuario taren. 1. in MS. V. Cl. Lancelotii lier) jalois de vin au coucher ou ung etc. Esclairier, eadem acceptione, in Lit. jalois de Clare. Vide infra Claroya. legitur Claredine et elapsuario. ann. 1256. torn. 7. earumd. Ordinat. pag. * CLARETUM, Vinum rubellum, Gall. 363. art. 2. CLAREFACERE, Notum facere. Occurrit non semel in Chartis Italicis apud Clairet. Reg. eccl. Andegav. ad ann. ^ CL.ARIFICATUM VINUM, Idem quod Ughellum torn. 7. pag. 263. 506. 540. etc. 1443 : Presentabuntur... pro suo jucundo Claretum. Lambertus Ardens. apud Luadventu sex pipse vini, tres albi et tres torn. 8. pag. 418. dewig. torn. 8. reliq. MSS. pag. 482 : Et 1 CLARELLA. In vetustissimo MS. S. Clareti, etc. vino altero, et altero Cipnco et Niseo, 1 CLARGASTER, Clericus. Statuta de- pigmentato et Clarificato hie illic per Benedict! ad Ligerim legitur, Prosa Clarellse,: qua posteriori voce an desi- mentis IV. Papae pro Ecclesia Aniciensi arcam in cuppis fluctuante. gnetur Auctor Prosae, an tonus seu mu- torn. 2. Anecdot. Marten, col. 479: If em, * CLARIFICATORIUM, Titulus libri, sices mpdus, quo decantari debebat, quod idem Prsscentor aliquem Clericulum cujus mentio fit in Obituar. eccl. Linnon possit facere, seu Clargastrum donee diyinandum. Vide Frigdorss. gon. ex Cod. reg. 5191. fol. 131. r°: Guil:f " Forte a Clarasius vel Claro, quod vigesimum annum attingat... nee etiam lelmus Symonis,... magister in medialiquem Clericulum facial seu introducat cina,... dedit ecclesiss octo libros sequenuna cum tubis decantatur. CLARENI FRATRES, ex Franciscano- de novo postquam tempus attigerit memo- tes... Clarificatorium Johannis de Tornarum Ordine, qui alias Fratres spirituales ratum, et nisi sufficiens idoneus exami- mira. dicti, a Fratre Angelo de Gingulo Cla- natus prius in officio Ecclesisc sit inventus. GLARIFLUUS. Vita S. Isidori Episcopi * CLARIA, Vehiculi genus undequareno eorum institutore nuncupati, qui usque ad Pii V. tempus perseverarunt. que apertum : unde nomen. Chron. Hispalensis in Prologo : Isidori prsesenDe iis agit Waddingus ann. 1317. Guill. Bardini ad ann. 1310. inter Pro- tia simul et Clariflua doctrina. bat, torn. 4. Hist. Occit. col. 17 : llaque | CLARIGARE, Clarere, florere. Gloss. n. 16. 28. 1 CLARENTIUS, Heraldus. Vide Spel- lite criminali peracta, latum fuit arres- Sangerman. MS. num. 501. Laurentius mannum. tum die Martis de mane,... quo dictus de in Amalthea : Clarigare, clarere, bellum | CLARERIA, Fenestra, a clarere sicBoissaco miles damnalus fuerat ad sub- indicere, pignerare, res clarepetere. Tres dicta, quod prsebeat claritatem seu lu- eundam capitis amputationem. Hora postremas notiones Latinis notas fusius

CLA

CLA1

exponit Martinius in Lexico. Vide royaume de France, il seelloit de son Claricare. anel. Ainsi Desclaircissoit que li OstreCLARIGARIUS ARMORUM, Foecialis, vant estoit du royaume de France. EsclarHeraldus, Heraud d'armes, apud Henri- chier, eadem notione, in Ch. ann. 1323 : Nos gens du franc nous ayent derechief cum de Knyghton lib. 5. ami. 1355. T CLARIGATIO. Eadem notione qua supplie... les troubles et obscurtez de leurClarigare. dit loy et keurbrief Esclarchier, etc. Vita 1 CLARILOQUUS, Qui clare loquitur, S. Amalbergaa ex Cod. reg. 5506: Sed in Epist. Joannis de Monasteriolo apud constanlissimss fidei virgo, neque blandiMartenium torn. 2. Collect. Ampliss. mentis illecta, neque terroribus concussa, col. 1432. Clarum fecit regi quid omnes mortis spet CLARIMONIA, Claritas. Vita S. Man- cies pro Deo devota amplectitur. Hinc vsei torn.6. SS. Maii pag. 767 : Manveeus... Mettre a claruise dixerunt , pro Rem pervenit ad magnam Clarimoniam et ad mundare, ita ut nitida et clara appareat. Sent, arbitr. ann. 1313. in Reg. 53. ch. divinam scientiam. 1 CLARIMUM, Clarissimum. Papias 53: Nous volons... que lidit religieus soient tenu dudit fosse nyer et mettre a MS. Isid. Gloss. Clamnum, quod vide. Claruise, tele que on ne puist venir a CLARIO. Vide Clarasius. ;;;: forteresche. CLARISINA, Clathratum ex lapidibus ledite septum, Gall. Balustrade. Comput. Ms. ••'f CLARUM, In re pecuniaria vocant id, fabr. S. Petri Insul.: Item Jacobo Floret, quod, solutis debitis, reliquum est. pro scissura et preeparatione lapidum Charta Henr. II. reg. Angl. pro Libert. appositorum in reparations Clarisinse Norman, ex Reg. S. Justi Cam. Comput. campanilis ecclesiss, xxj. lib. vj. sol. Item Paris, fol. 35. r°. col. 1 : Ita tamen quod Johanni aux grandes mains, pro quatuor nichil inde amovealur. donee persolvatur razeriis pulveris tegularum, pro cemento nobis debitum: quod Clarum fuit (fuerit) facto et applicato in reparatione dictse et residuum, relinquatur executoribus ad Clarisinse. campanilis, Ivj. sol. faciendum testamentum defuncti. ClereCLARISSIMATUS, Clarissimi dignitas, ment, in Bestiario Ms. dicitur de eo quod in leg. 74. 180. et 183. Cod. Theod. de rarum est : Decurion. (12, 1.) et apud Ammian. lib. Des apeles i a gramment, 21. Honor Clarissimatus, in leg. 8. et 10. Mes li eslit sont Glerement. eodem Cod. de Domest. (6. 24.) SenatoUbi haec Evangelii redduntur : Multi rum potissimum erat, ut aliunde constat. Vide Juretum ad Symmachum lib. autem vocati. pauci vero electi. 1 1. CLARUS, An feles silvatica, vel 10. Epist. 37. [et Bollandum torn. 3. Febr. pag. 60.] mus alpinus montanusve ? Litterae PaCLARITAS, Titulus honorarius Procon- tentes Caroli V. Franc. Regis ann. 1367. sulis in Actis Olaudii, Asterii, et alior. pro Monspeliensibus de forma vestium : Martyr, apud Baron, ann. 285. n. 4 : Ex Item quod nulla ipsarum (mulierumj ab Us unus astat in conspectu Claritatis tuse. inde in antea audeat facere... in suis [Gloss. Graec. Lat. : AK^POTY];, Claritas, mantellis aliquam foleraturam variorum, Clarorum, vel escuratorum. claritudo. splendor. Vide Claredo 1.] * Pro Cattus, ni fallor. Vide in Catta2. " GLARITAS SANGUINIS, Generis nobi* 2. CLARUS. BAYARDUS CLARUS, Colitas. Charta Phil. V. reg. Franc, ann. 1318. in Reg. A. Cam. Comput. Paris, lor equi. Gall. Bay clair. Vide in Bagus. Mpnstra ann. 1339. inter Probat. torn. 4. fol. 117. v°: Ludovicus quondam rex consider ans statum carissimse sororis nostras Hist. Occit. col. 182 : D. Arnaldus de Clemencies, filise incliti principis regis Yspania miles et baro cum equo bayardo Ungarige, uxoris tune suss, nobilitatem Claro, stellato in longitudine frontis, sssgeneris et Claritatem sanguinis ipsius, timato cl. libras Turon. * CLARA AXGUILLA, an Crassior ? etc. Glossar. Provinc. Lat. ex Cod. reg. Charta ann. 1254. ex schedis Pr. de Ma7657 : Clardat, Prov. Claritas, nobilitas. CLARITUDO REGIA. in privilegio a zaugues : Sub tali pacto, quod tu... debes Synodo Suessionensi concesso Monaste- dare nobis annuatim... ccc. anguillas Claras. An prseter locationis praBtium ? rio Solemniacensi ann. 866. | CLARNUS, id est. discus vel mensa,Vide supra in Clarum. * CLASEDRA. Vide infra Classedra. Papias MS. Vide Carnus. ] CLASEFED1A. Vide Clapersedra. CLARO, CLARRIO. Vide Clarasius. :: " CLASIANS, Crates, tabula viminibus * CLAROYA, Idem, ni fallor,, quod supra Claretum. Vinum factitium dulce aut virgultis contexta, Gall. Claie. yel aromatites, Gall. Hipocras. Comput. Charta pro incolisde Stagello ann. 1331. ann. 1393. inter Probat. torn. 3. Hist. in Reg. 69. Chartoph. reg. ch. 174 : PosNem. pag. 124. col. 1 : Item dicti domini sent facere alveum seu rechum ad deduconsules senaverunt insimul, et solvi... cendum diet am aquam, resclausam seu pro vino xx. den. Turon. item pro Cla- resclausas facere, et earn seu eas reficere seu reparare, quotienscumque opus esset, roya xx. den. 1 CLARUM, Ferale classicum, Gall. necnon lapides, ramam. Clasiantes,... et Glais, Arvernice Clar. Instrumentum alia necessaria ad dictam resclausam et Ecclesise Piperacensis ann. 1394 : Debent dictum rechum in quacumque parte terfacere pulsare ante Missam anniversarii mini castri prsedicti recipere. Vide Cleia. unum Clarum cum cimbalis, ut consueT CLASISTURA, f. mendum pro Clautum est. Vide Classicum. sura. Chartul. S. Vincentii Cenoman. * CLARUM FACERE, Notum facere. fol. 81 : Clasisturam quoque arese faciant aperte dicere, Clairer, eadem notione, Monachi duobus annis, Capellanus tertio. in Lit. remiss, ann. 1389. ex Reg. 138. I . CLASMA, seu potius CLAJIA. Clame Chartoph. reg. : Apporterent et Claire- Gallis, Actio, vendicatio. Capitulare Sirent tous Ics aquests par eux faiz. Des- cardi Princip. Benevent. ann. 836. 1 1 : claircir, eodem sensu, in Lib. rub. Cam. Hoc enim stetit, utsi aliquot Clasma facto, Comput. Paris, fol. 579. v° : Cilz Charles fuerit in ftnibus vestri Ducatus Neapoli(le Chauve) fu roys de France et empe- lani. etc. Et infra : Si per consilium et rieres de Rome, et tout ce qu'il donnoit et conscientiam nostram aliqua Clasma a conservoit en Haynaut et en I'empire vestris hominibus facta fuerit, ut sacrad'Alemaigne, il seelloit de son grant seel, menta perveniant a partibus, purificanet ce qu'il donnoit et confermoit ou les vos per personas quantas et quales

CLA

355

volueritis. etc. Vide Clamare, Clamor, et Clameum, [** et Clasrnatarius.] 2. CLASMA, aliud est apud Althelmum de laude Virg. cap. 43 : Dum cernunt dominum picea fuligine tectum, Aulumat incassura fretas virtute magorum Hoc sibi Clasraa tetrum sacras gestasse puellas.

Forte phasma. KXaa[j.aT'.y.o\ TOTTO; Ix TOU 6rj(J.oi7;ou, videntur esse agri a lisco avulsi, et ad censum dati, vel alienati, in Nov. Constant. Porphyrog. de Alienat. fundor. Gloss. Basilic. : IQao-[xaTixv) yvi, -I^youv HaXet^^aTixr,. [Vide Glossar. media? Graecit. in KXaa^ara.] CLASMATARIUS, in veteri Glossario Saxon, exponitur, H u s b r u c e 1 : forte a Grasco KXa^ua, fractura, ita ut sit domus effractor. CLASPA, Fibula, voxAnglica, aClaspe. Monasticum Anglic, torn. 3. pag. 364 : Vetus Missale cum Claspis decupro. Adde pag. 365. * 1. CLASSA, Lamina cristallina. Leudas major. Carcasson. Mss : Item pro cargua Classse, iij. sol. Turon. Ubi versio Gallica ann. 1544 : D'une charge de glace, etc. * 2. GLASSA, Pulsatio omnium camanarum campanilis, nostris Glas. onsuet. Mss. monast. S. Crucis Burdegal. ante ann. 1305 : Item clerici sacristse recipiunt a cellerario, quando trahunt campanas protempestatibus.... duos panes grossos prssbendales et quatuor lagenas vini pro qualibet Classa, quse debet durare unam horam integram... Et si (parochiani) velint Classas, ubi sunt quinque campanss, debent conducere a sacrista, et sacrista debet eis locare et recipere pro qualibet Classa tres solidos. Vide Classicum et Glassus. * CLASSAMENTARIUM, Portus interior, ut videtur. Laur. Bonincont. in Hist. Sicul. part. 1. apud Lam. in Delic. erudit. pag. 262 : Neapolim cum eo venientes (Gismundi) ab Henrico conducti, Classamentarium ibi ssdificantes, civitale et agro ab imperatore donati sunt. CLASSEDRA, in veteri Gloss. Lat. Gall. MS. ex Bibl. Thuana, Broiche de tonel. Vide Clepsedra, et Clapersedra. " Doliaris fistula. Charta ann. 1354. in Reg. 82. Chartoph. reg. ch. 251: Vina etiam a doliis et vasis suis aliis extrahendo ex eisdemque potando sine mensura, et Clasedras vasorum ipsorum extrahendo et projiciendo, vina per terram fiuere facientes, etc. Lit. remiss, ann. 1355. ex Reg. 84. ch. 509 : Faciebat unam Classedrarn seu brochiam ad infixendum in quodam dolio, a quo vinum extrahere volebat. Aliae ann. 1356. in Reg. 85. ch. 183 : Filius dicti Jacobi qui cervesiam trahebat de quodam vase sive tonello, audito clamore dicti patris sui, dimissa Classedra seu braca (broca) dolii minime fixa, etc. CLASSENDIS. Gloss. Saxon. ^Elfrici : Classendis : s v e o r d e r scea^&; id est^ gladii vel ensis pars. GLASSENDIX. Vide Claxendix. CLASSERA, Clausura. Vet. Gloss. San-German. MS. num. 501. | 1. CLASSICA, Navium classis. Anonymus de gestis Manfredi et Conradi Regum, apud Murator. torn. 8. col. 594 : Sed cives Gibellini Romani vigilanter intendnnt. parati undique sollicite adbella. Jam qui per maris excubias multitudo galearum invigilat, " et voluit parata ssmulis Classica numerosa concertare. Et col. 598 : Non solum veniendi admira-

S

356

GLA

CLA

tur modum, sed qualiter stolium galearum suarum Classica Caroli sic prseterire potuisset invisa, vehementissime obstupescit. * 2. CLASSIGA, pro Classicum, buccina. Glossar. Lat. Gall, ex Cod. reg. 7692 : Classica, Bouesine. Vide Classicarius. 1 CLASSICARIUS, catimorfe. Glossar. Lat. Gnec. Tubicen. CLASSICE. Cum classe, cum navali exercitu. Cbronologia Regum Gothorum ex Cod. Moissiacensi ; de Wallia: Ad Africam classics transire disposuit. 1. CLASSIGUM, Pulsatio omnium campanarum campanalis, nostris Glas, Occitanis, Classes. [** Donat. Provinc. pag. 172 : Clas, Concordia campanarum.] quiz, ut ait Honorius August, in Gemma animse lib. 1. cap. 73 : Cum Campanse sonantur, quasi per Classica milites ad preelium incitantur. etc. Joan, de Janua : Proprie Classicum est concentus el concordia omnium instrumentorum simul sonantium sive sint tubes et cornua in bello, sive sint Campanse. Fortunatus lib. 3. Poem. 4. de Dedicatione Ecclesiaa suse :

tionem campanarum pro mortuis vocant ; [hocque sensu Classicum sumitur in Literis Radulphi Prioris de Caritate ann. 1171. apud Marten, torn. 1. Anecd. col. 557 : Volumus autem ut Monachi qui morantur apud S. Michaelem, quotiens Canonicus S. Martini quotidianus in servitio Ecclesise sux obierit, veniant ad eum sepeliendum cum cruce et apparatu suo, et per tres dies continues celebrent pro defunctis Missas et Vigilias cum Classis, etc.. Classicum mortuorum, apud Acherium Spicil. torn. 10. pag. 249. Bernard! Ordq Cluniac. part. 1. cap. 42 : Si anniversarius dies de aliqua eminenti persona evenerit, quo Classicum pulsetur, etc. Epitome Constitut. Eccl. Valent. inter Concil. Hispan. torn. 4. pag. 197 : Post obitum fiat pulsatio antiqua campanarum quas vulgo dicitur, los tres Clacks, et deinde sequatur pulsatio campanarum tarn ordinaria quam extraordinaria. Vide Glassus.] j CLACICUM. Ceremoniale MS. B. M. Deaurat;e : Pulsato Clacico omnibusque congregatis, factoque bis sonitu per Priorem, incipiuntur Vespere regulares. Infra : Non fit bis Clacicum ante inceptionem Laudum, sicut fieret. si dies privata esset. Rursus ibidem : Finitisque versibus fit bis Clacicum per ilium qui facit officium. In duobus locis posterioribus Clacicum nihil aliud videtur quam sonitus a prseside chori vel hebdomadario editus, qui per Priorem factus dicitur in primo exemplo. CLASSIS, ut Classicum. Florentius Wigorn. ann. 1139 : S. Oswaldi reliquias, albis induti, tota sonante Classe.... extulimus. [** S. Aldhelmus de laudibus Bugge vers. 47. apud Maium Classicorum. Auctorum torn. 5. pag. 389 :

Nunc Domini laudes, inter tua Classica, canta, Et Trinitatis opera machina trina sonet.

Vitse Abbatum S. Albani pag. 87 : Pulsato solenni Classico. Decreta Lanfranci pro Ordine S. Benedict! cap. 1. sect. 2 : Pulsetur Classicum, et post inchoetur Missa. Monastic. Anglic, torn. 2. pag. 370 : Classico pulsato, incipiant Vesperas. Anonym, in Miracui. S. Melanii Episcopi Rhedon. : Classicum in Monasterio B. Melanii ad Missam audivit Dominicam. Matth. AVestmonaster. ann. 1243 : In Classico campanarum, et incredibili acccensorum cereorum numerositate. Idem ann. 1244 : In clang ore tubarum, et Classico campanarum, etc. AVil. Brito lib. 12. Philip. : Classica per vicos resonant, ut multiplicato Concentu majore sono se vota revelent.

[Ordinarium Canonicorum Regul. S. Laud. Rotomag. ad calcem libri Johannis Abrinci de Off. Eccl. pag. 263 : Ante Missam totum Classicum pulsetur. Et pag. 268 : Ad Te Deurn Laudamus duo majora signa pulsantur, et ad versum, Per singulos dies, Classicum, id est omnia signa.] Guillelmus Major Episcopus Andegav. de Vita sua cap. 10 : Campanisque per totam civitatem ad Classicum pulsantibus. Tabular. S. Cyrici Nivern. ch. 77 : Videlicet in Missis celebrandis et in eleemosynis pauperibus erogandis, nee non et in Classicis per Ecclesias sonandis, et in aliis pluribus rebus quse ad funebres exequias perlinere videntur. Adde Ingulfum pag. 853. Matth. Paris pag. 244. Monasticum Angl. torn. 1. pag. 150. torn. 3. pag. 241. 242. etc. Le Roman du Renard MS. : Les cordes cort tantost sesir, Les sains sonne de grant air, A Glas sonne, et a quareillon.

Infra : A tant a fet le Glas fenir. Le Roman de Vacces MS. : N'out chapelle en la ville ou il eust clochier, Ou H Glas n'en sonnast por le Roy essaucier.

Charta vernacula torn. 2. Monastic! Anglic, pag. 219 : Si sonnerent totes les cloches de I'Abbaye en maniere de Glas. Robertas Bourronus in Hist. Merlini MS. : Et ot un grans Glas de chiens qui faisoient grand noise. Infra : Elle a dedans son cors brakes tout vis qui Glatissent. Arverni Clar, cliar, et clias, pulsa-

Classibus et geminis psalmorum concrepet oda.

Ubi intelhgendum videtur de classibus canentium, quse sibi invicem respondebant.] Bulla Gregorii XL pro Collegio Gregoriano Bononiensi ann. 1372. apud Ghirardaccum lib. 23. Hist. Boniens. • Una capella cum campanili et duabus campanis, quse per modum Classis pulsari valeant temporibus opportunis, construatur. [Macerise Insulse Barbaras torn. 1. pag. 133 : Quando breve defuncti Fratris in Capitulo pronunciatum fuerit, Verba mea pro eo cantetur et Classis pulsetur.] CL.A.SSUS, Eadem notione, ex Gallico Glas. Codex MS. Monasterii novi Pictavensis : 10. die Februar. celebratur obitus pro filio nobilis Comitis Pictavorurn fundatoris nostri, cujus corpus sapelitur in Capitulo : pro quo sonantur omnia tympanistria, duo Classus de sero, et unus de mane, ante Missam de Faya, per Offlciarios neculares, Pistorem, etc. [Statuta Synodalia Ecclesias Biterrens. ann. 1375. torn. 4. Anecdot. Marten, col. 663 : Dicta hora pulsetur unus Classus cum cymbalis sive squillis... quo Classo pulsato... una antiphona B. Marise virginis cantetur.] Vide Clangorium. 1 CLASSIGUM, Pulsatio crepitaculi seu lignei instrument!, quo pro campanis utuntur Hebdomada sancta, Gall. Cresselle, Germ, die grose Retsch. Bernard! Ordo Cluniac. part. 1. cap. 67 : Peracto, ut moris est, Mandato, Glassicum tangitur tabularum, et vespertina canitur laus, tribus ante altare cereis accensis. - 2. CLASSICUM, Jus pulsandi Classicum pro mortuis et tributum ex eo percipiendi. Charta Matth. episc. Andegav. ann. 1161. ex Tabu!. Major, monast. : Confirmo... ecclesiam S. JEgidii Andega-

CLA vensis de viridario cum Classico et cimiterio, omnibusque pertinentiis suis et elemosinis. CLASSICUS, Auditor scholasticus, quod forte scholarum ordines in quos scholastic! distinguebantur, ut et hodie, Classes appellarentur. Ennodius Diet. 9 : Milii Classicus non meretur imperils, quicquid non imponit obsequio. CLASSIGI, Milites qui in classibus militant, seu navibus armatis. De his est titulus in Cod. Justin, et Theqd. Classiarii milites, apud Lamprid. in Commodo Anton, [et apud Csesarem Civ. 3. 100. quare potuisset prsetermitti.] 1. CLASSIS., pro navi. Sampirus Astoricensis Episcopus in Ranimiro III. Rege Hispan. : Anno v. regni sui c. clases Ro. Normanorum cum Rege suo nomine Gunderedo, ingressae sunt urbes Gallecise, etc. [Paulinus Jambo ad Cytherium de Martiniani periculis v. 78 : Quse (scapha) dehiscentem mari Classem annatabat cominus.] 2. CLASSIS, Corpus, Collegium. Ita Classes urbis Constantinopolitanse, in leg. 21. Cod. Theod. de Divers. Offlc. (8, 7.) j 3. CLASSIS, Pulsatio campanarum. Vide in Classicum. CLASSITARIUS. Joan, de Janua : Classitarius. id est, proreta. qui navi imponitur, et dicitur a classis. * Leg. Classicarius. Vide in Classicus. :;:= CLASSIUM. pro Classicum. vel saltern eadem notione, Pulsatio campanarum pro mortuis. Chron. Guill. Bardini inter Probat. torn. 4. Hist. Occit. col. 6 : Abbas et monachi in hoc monasterio famulantes debent anniversarium anno quolibet 29. Januarii cutn Classio, manuali, officio et manu. I . CLASSUS. Vide Classicum. * 2. CLASSUS, Locus, f. pro Plassus. Vide Plassa 1. Charta ann. 1297. apud Lam. in Delic. erudit. inter not. ad Hodoepor. Charit. part. 1. pag. 118. Invenerunt in territorio burgi sanctse Floris a, ponte Elsaz positi, prope ipsum burgum versus Levantem usque ad locum sive Classum, ubi fuit domus Sobilise, etc. Et pag. 120 : A loco seu Classo donnas Sobillas, etc. 1 CLASTRUM, pro Claustrum Monachorum, in Actis SS. Benedict, sec. 4. part. 1. pag. 742. =:; CLASURA. f. Aquseductus vel canalis per quam aquae effluunt. Consuet. Auxit. ann. 1301. art. 86 : Quando vero portee fiunt et reficiuntur, vel fossata fiunt vel purgantur, vel Clasurse aliquae villse vel fontes curantur, etc. CLATERIUM. Vide Claperius. « CLATIRE, pro Glatire. Vide supra in Baulare. | 1. CLAVA, Pondus quoddam apud Anglos, minus petra. Aftine videtur voci Clove, de qua sic Skinner in Etymol. Anglic. : Clove pondus quoddam casei octo libris constans. Rymer. torn. 5. pag. 249 : In comitatu Sommers. de uno sacco (lanae) sex petris et quatuor Clavis... In Comit. Suth. de 22. saccis, et 23. Clavis lanae, necnon de duobus saccis et 5. Clavis:;: lanse, etc. = 2. CLAVA, pro Clavis, Gall. Clef. Charta ann. 1368. in Reg. 3. Armor, gener. part. 2. pag. x : In possessionem ponit per tradicionem Clavarum dicti castri, turris, donjoni. Clave, pro Massue, a Lat. Clava, in Libert. Matiscon. ann. 1346. ex Reg. 77. Chartoph. reg. ch. Ill : Item se aucuns a este ferus de Clave mortel, se il ne meurt du cop, doit estre faite amende. Nisi sit pro Playe. 5jc CLAVA AVIRATA, Baculum ligneum

CIA circulo ferreo in extremitate instructum; Gall. Baton qui est ferre par le bout. Stat. bonon. arm. 1250-67. torn. I. ag. 271 : Arma vetita intelligimus... lavam ferream vel ferratam, vel Aviratam velplumbatam(velplumbarolarn. Cod. 62.) [PR.] CLAVA FERREA, vel FERRATA. Baculum ferreum vel ferratum cum nodis in capite instar clavorum. Vide supra Clava Avirata. [FR.] CLAVA P.LUMBATA, vel PLUMBAROLA, Baculum plumbo, quo gravius et noxius sit, munitum. Vide supra Clava Avirata. [FR.] CLAVACA. Gloss. MS. Regium Cod. 1013 : Clavaca, Burca. Gloss. Isid. habet Cloaca, Burca. * CLAVAGIUM, CLAVTAGIUM, Quod carceris custodi ab incarcerate praestatur, baud dubie a Clavis ; idem quod Carceragium. Libert. Figiaci ann. 1318. torn. 7. Ordinat. reg. Franc, pag. 668. art. 46 : Nee possit aliquid exigi pro Claviagie ab illis, qui injuste capientur, cum satis grave eisdem fuerit fuisse injuste detentos ; et ab hiis qui ob justamcausam carceri mancipantur, pro Clavagio duntaxat, omni extorcione de novo inducta super hiis cessante, solvant xij. denarios Caturcences. Vide Cippus 1. et Clavicularius. 1 1. CLAVARE, Clavis afflgere, Gall. Clouer, Hisp. Clavar. Acta SS. Mail torn. 7. pag. 832. de S. Humilitate Abb. : Amore et non flagello in corde infixisti et bene Clavasti. Ettom. 2. Martii pag. 117. in Vita S. Franciscse viduas Rom. : Pedibus et manibus cruel Clavatis. * 2. CLAVARE. Glavos rigere. Arest. parlam. ann. 1304. inter Stat. super artific. Paris, ex Cam. Comput. fol. 344. v°: Declarantes quod licet dicti selarii sui offtcii ratione... non possint... clavos facere aut fabricare, ipsi tamen... poterunt... ea in selis et bastis suis ponere, Clavare et rivare, etc. Vide infra Clavellare. ;;;: Cum quis ex jure domum intrare aut ea exire prohibebatur, earn clavis claudere, quod Clavare dicebant, in usu olim fuit. Pactum inter Aymer. de Narb. et abbat. de Quadrag. ann. 1317. in Reg. 61. Chartoph. reg. ch. 433 : Item quod pro dicta compulsione dictus dorn. abbas et sui per se seu gentes suas possit Clavare et claudere dornos dictorum hominum aut feminarum, qui ad aliquod censum seu servitium tenerentur dorn. abbati. Quod rursum apertius docet Ch. ann. 1319. ex eod. Reg. ch. 117 : Ipsi consules (de Limoso) per Jacobum Rubei eorum servientem, cum magno Clavello hostium dicti Poncii claudi fecerunt,... quern Clavellum magister Johannes de Fara judex tune Limosi amoveri fecit. Formulae Mss. ex Cod. reg. 7657. fol. 28. r° : Cum nobilis et circumspectus vir dominus tails judex ad postulationis instantiam doinini talis Clavari mandasset januas domus dicti talis, etc. Vide supra Barreiare. * 8. CLAVARE, Clave occludere, obserare, Ital. Chiavare, Gall. Fermer a clef. Stat. Montis-reg. pag. 31 : Semper ire (debet) cum notario, qui tenet librum communis, ad Clavandum et desclavandum cof/inum communis • et habeant pro custodia cujuslibet clavis solidos quindecim. Claveter vero est, Clave fores pulsare, in Lit. remiss, ann. 1403. ex Reg. 158. Chartoph. reg. ch. 133 : Iceulx freres revindrent audit huis que ilz trouverent fermd, et commencerent a Claveter fort;... ne cesserent point de Claveter et hucher.

g

CLA

CLA

357

| CLAVARIA, Munus Clavarii ; Locusjiidici computum reddam de omnibus, ubi Clavarius reponebat omnia ad Cla- sive sint denarii, vel pignora recepta, variam spectantia. Districtus etiam in vel recipienda , et quoad executiones Occitania prsesertim, ubi Senescallise in et districtiones rebellium mandata juVicarias, Vicarife dividebantur in Cla- dicis perflciam loto posse.... Item quod varias. In his Clavarii colligebant red- de justitiis et de cera, et de plumbo, si ditus domanii regii, de quibus rationem quid in Clavaria invenero inventarium reddebant vel Senescallo, vel totius faciam, et de eis in fine regiminis mei Senescalliee Receptori, ut videre est in computum reddam. Confer juramentum pluribus computis in Camera Comput. Judicis ejusdem Curice pag. 148. Statuta Arelat. MSS. art. 72: Statuimus quod Paris, asservatis. Vide Clavarius. * Declarat. Renati reg. ann. 1462. ex Clavarii (recipiant) condernpnationes et Tabul. reg. Aquens.: Tout ce que trouve- satisfaciant creditoribus Communis. Consres par nous ou nos predecesseurs avoir titutio anni circiter 1352. pro Clavariis ete bailie, transports et aliene, faites-le ejusdem Civitatis : Clavarii qui a clavireunir et remettre aux receptes et Clavai- bus juste exhigendeetconservande fiscalis riesordinaires, en cliargeantles Clavaires pecunie, etc.] Charta ann. 1345: Item d'en faire recepte et entree doresnavant, quod Potestas teneatur facere eligi in comme par le passe a este accoustume de consilio unum Clavarium bonum et idofaire. Quo etiam nomine regesta, in neum,... qui juret salvare et custodire quibus descriptss erant ejusmodi exac- totum ilium quod ad manus suay pervenetiones et tributa, simul et eorumdem rit de rebus Communis. tain in denariis, rationes passim appellantur in Chartis quam aliis rebus, et quod non expenderet... aliquid sine licentia Potestatis et Provincialibus. Hinc * CLAVARIJE Jus, Vectigal, quod pro consilii. Clavarius Communis Terdonensis mercibus in regesta inscribendis pensi- in Charta ann. 1368. [Clavaria Dignientabatur, idem quod supra Cartularium sis, in Charta ann. 1271. Hist. Dalphin. 2. Lit. ann. 1363. torn. 4. Ordinat. reg. torn.2. pag.94 : Clavaria CuriseEbreduni Franc, pag. 240 : Offerentes se daturas et Caturicarum, in Compute ann. 1332. domino regi unum denarium pro libra de ejusd. Hist. torn. 1. pag. 117. Clavarius valoreseu precio mercaturarum suarum... Curise Episcopalis, in Concilio Avenion. Nos... praedictis mercatoribus concessimus ann. 1509. apud Marten, torn. 4. Anecd. auctoritate regia qua fungimur in hac col. 387. ubi fit etiam mentio poanse parte, ut dictas mercaturas, quas per ter- decem solidorum Turon. per dictum Claram portare consueyerant super muletos, varium nomine fisci exigendorum.] Vide pro obviandis periculis dictorum latro- Joan. Dametum in Hist. Balear. regni num, possint et valeant per aquam ad pag. 87. 92. dictum locum de Latis portare et exone'": Memor. H. Cam. Comput. Paris, ad rare, ac in eodem onerare pro portando ann. 1416. fol. 79. v° : Johannes de Gaapud Montempessulanum, solvendo jura maches armiger et Claverius Bitterensis, Clavarise, quse solverunt (solvissent) si in etc. Privil. Sommer. ann. 1463. ex Reg. loco Aquarum-Mortuarum exonerates ex- 199. Chartoph. reg. ch. 41: Item commettent et ordonnent lesdiz conseillers ung CLAVARIUS, Ital. Chiavaio et Chiai- receveur ou Clavaire, qui est tenu lever volo, Cui claves fisci communis com- I'argent que lesdiz conseillers mettent sus, missse sunt: Clavaire, apud Provincia- tant pour nous, que pour les affaires de les, in aliquot Statutis Regis Caroli ladite mile. VII. ann. 1445. et Ludovici XII. ann. " Ejusdem, qua apud nos, conditionis 1508. [Statuta Massil. lib. 1. cap. 1. | 1: fuere et apud Italos Clavarii, pecuItemque omnes redditus, et obventiones, ni83 scilicet publicse collectores et et intratas, et res. et procassia, et aven- custodes. Stat. Vercel. lib. 1. pag. 12. r°: turas ad clictam civitatem et Commune Clavarius vero seu procurator communis, ejusdem civitatis pertinentes... ( Rector qui ipsam quantitatem (pecuniae) in racivitatis) tradet et tradi faciet Clavariis tione communis posuerit seu poni permiCommunis Massilise ipsa die vel sequenti, serit. solvat communi Vercellarum nomine qua ea recipient vel in eos pervenerint, poenss pro quolibet ipsorum libras decem. ita quod dicti Clavarii reponent secun- Rursum pag. 25. r° : Quod avere commudum juramentum sui offtcii ea omnia in nis... dart vel expendi non possit per archa, vel archis, quse sunt in Clavaria, potestatem vel rectorem communis Vercelscilicet pecuniam et denarios; et si pi- larum, Clavarium vel officialem a libris gnora fuerint, reponent ea in dicta Cla- decem Pap. etc. Stat. Astse collat. 20. varia; de quibus archis prsedicti Clavarii cap. 40. pag. 69 : Clavarii communis Asteneant omnes claves, et hsec omnia scri- tensis teneantur scribere in introitu cubantur per publicum Notarium Massiliee juslibet potestatis illud, quod esset vel in offtcio Clavarise, electum et constitutum erit in domo habitationis domini potestain cartulario et cartulariis Clavarise. et tis, mobilibus sive massaritio; et illud his omnibus reddet vel reddi faciet com- quod durante offtcio suo fieri facerent putum et plenam rationem illis. qui ad dicti Clavarii et omnia ponere in quaaudiendum illud computum et illam ra- terno. Stat. Montis-reg. pag. 5 : Item tionem fuerint specialiter constituti. Si- statutum est, quod dominus vicarius, milia leguntur cap. 2. Juramentum judex, Clacarius et milites, et alii de eoClavarii Communis Ebredun. Hist. rum familia teneantur et debeant ipsi et Dalphin. torn. 1. pag. 141 : Ego N. Cla- quilibet eorum solvere hominibus civitatis varius Ebredunensis Curise. juro, tactis Montis-regalis, etc. sacrosanctis Evangeliis, quod usque ad SSlf Ad Clavarios etiam pertinebat annum completum, quo Clavariam tenere Chartarum communium custodia. Stadebeo, Dom. Archiepiscopo et Dom. Comiti tuta Massil. lib. 1. cap. 15 : Syndici comDalphino et eorum successoribus de omni- munis Massilise— faciant diligenter bus quse, exibunt de judicatura et Clava- inquiri et recolligi omnes cartas et instruria Ebredun. cum pertinentiis et aliis... menta omnia, quse pertinent, vel pertiprovenient qualitercumque ad manus nere videbunt, ad commune Massilise, sive mea*, fidelis ero, et ipsa juxta posse ex- in quibus jura Communis dicti Contitrahere procurabo, et omnia... in scriptis neantur, vel continentur aliquo modo, redigam.... et legale computum red- quicunque eas vel ea habeant, vel habedam, etc. Item de tribus in tres menses rent prsster Clavarios dicti Communis,

358

GLA

GLA

et ea msimul collecta, in tuto loco et se- tes fois que ung Clavaire, Greffier,Fermier curo, bona fide et sine fraude.reponantur. et autre crediteur. voudra faire compellir Hinc eodem cap. | 6. statuitur: Quod ung ou plusieurs debiteurs, etc. Hsec Cl. cum Clavarii... deponent suum officium... Scriptor, quibus subjicienda sunt, quae consignent prsedictas cartas... eis succe- hac de re suppeditant Statuta Areladentibus... quss dicta instrumental, cum tens. art. 80. ubi de redditibus castri restituta erunt, ut dictum est, recognos- Aurillaa. Constitutis primum iis, qua3 cantur carlo, per cartam cum dictis regis- Castellanum spectant, de Clavariis mox tris, et cartfe vel instrumenta emptionum, subjungitur : Omnium prediorum Clavaet alia dicti Communis instrumenta ca- rii. qui eligentur in festo Pasche, solvant riora (f. rariora) alibi quam in Clavaria, medietatem infra octo dies ex quo fuerint in tuto tamen loco et secreto reponantur, in Clavaria, et Clavarii qui eligentur in et custocliantur a Clavariis... sub duabus festo Sancti Michaelis solvant aliam meclavibus custodita, quarum unam habeat dietatem usque ad xx. dies post festum unus ex dictis Clavariis, et aliam alter sancti Michaelis. Litterae Caroli Regis ex eis, qui registra tenebunt. Id quoque Jerusalem et Siciliaa ann. 1290. e MS. adnotat Auctor Histories Dalphin. torn. D. Brunei fol. 76. v°: Et si Clavarios 1. pag. 117. Custodes regestorum Ca- Bajulosque, Pedagiarios ac Gabellarios, merae computorum quibusdam in locis et ceteros Collectores pecunie ydoneos in appellatos fuisse Clavarios. Propter hanc Comitatibus Provincie et Forcalquerii Chartarum custodiam Clavarii Notariis creari facere ordinaverimus, qui subjectos non semel adjunguntur. In juramento nostros exactionibus indebitis non molesjam laudato judicis Curise Ebredun. tent, etc. Ibid. fol. 77. v°: Item, quod promittit Judex se procuraturum, quod nullus (sic) creantur Clavarii, Pedagiarii, Notarius Curias omnia scribat et Clava- Gabellarii aut Bajuli, qui pecunias Curie rius similiter. Sic in Statutis Arelat. art. receperint, nisi fuerint ydonei et solvendo 21. Subclavarius et Notarius Curie con- ad Senescalli arbitrium ejusque consilii. junguntur, et ipse Subclavarius vel No- etc. !;s tarius eos scribere jubentur, qui post CLAVARIUS, Officium apud Carmelicampanse pulsationem errantes inveni- tas, in Constitut. MSS. eorumdem part. rentur. lisdem Subclavario et Notario 2. rubr. 8 : In omni conventu eligantur non semel praemittitur Syndicus in tres fratresprovidi et discreti consiliarii, OrdinationeConsilii ejusdem urbis ann. custodes et Clavarii, et prior aut prsesi1392. Verum licet Notariis plerumque dens in conventu et dicti fratres bona adjungantur Clavarii, Notariorum ta- communitatis pariter custodiant, et recimen vices agere prohibentur in proces- pienda recipiant, et exponenda exponant, sibus criminalibus, ut habet Constitutio et mutuanda mutuent, et splvenda solanni circiter 1352. cujus interdicti ratio vant, et alia faciant cum priore, quse ad est, ut omnis fraudis et suspicionis subdi- regimen conventus et custodiam bonorum tis tollatur (qccasip,) et qui partem pro communium dignoscuntur pertinere. Ibiofficio curie in ipsis inquisitionibus vide- dem rubr. 9 : In quolibet conventu sit tur debere facere, processus inquisitionis archa sive tJieca trium clavium, quarum ipsius non appareat ordinator. Contra unatn teneat prior; reliquas duas, duo autem facientes ipso facto privationis offi- custodes seniores. etc. ciorum suorum cum fames macula et 1 2. GLAVARIUS, servanliam ipsius pag. 117. In quibusdam, inquit, locis castri. [FR.] Custodes clavium urbis dicti sunt Cla^ CLAVATIO, Clavorum affixio, apud varii : quod ut probet, adducit locum Menotum Serm. Quadragesim. fol. 223. Ordinationis anni 1274. torn. I. pag. 127. recto col. 1 : In omnibus membris Chriscol. 1 : Ecclesia de Romanis: Sacrista tus est flagellatus... in manibus el pedibus seu Claverius habeat custodiam clavium propter Clavationem. 11. CLAVATUM, Vestigium, ab impresportarum villx de Romanis. At vereor ne Claverius hie idem sit qui Thesaurarius sis calceorum clavis dictum, ut conjeeEcclesise de Romanis, ac proinde ne tat Macer in Hierolexico. Blesius Serm. Sacrista sic dictus sit, non quod claves 3: Multi jam prsecesserunt viam; virgiurbis, sed quod claves thesauri penes nes delicataz et e vestigio sequentes Pase haberet. Ut ut est certius observat trem : sequere Clavata eorum. * 2. CLAVATUM, Lana, ut videtur. laudatus Histpriographus pag. primum citata Clavarii nomen in veteribus Ins- Stat. Taurin. ann. 1360. cap. 323. ex Cod. trumentis ssepius inditum fuisse pecu- reg. 4622. A : Quselibet persona faciens liaribus Coactoribus, qui non raro Cas- seu fieri faciens pannos in Taurino,... tellanis adjunguntur et Cellerariis, videri debeat seu videri facere telas vel ceterisque praediorum aliarumve reruni Clavatum, de quibus fiunt ipsi panni de administratoribus, unde merito conflcit portatis xxvij. cum dimidia. horumce omnium ministrqrum munera CLAVATURA , Clavorum compages. magnam inter se necessitudinem ha- Guillelmus Armoricus in Philippo Aubuisse. Statuta Dalphin. fol. 79: Quan- gust, ann. 1202: Erexit. duas turres li-

CLA gneas, Cratibus hinc inde consutis, et indissolubili Clavatura munitas. [ Non absimili prorsus notione pro Sera seu clavis vel ferrum, quo area munitur clauditurve, sumitur in Processu de vita S. Yvonis: Cum D. Yvo Presbyterum et quemdam Gaufredum misisset ad capiendum de frumento pro suo hospitio et pauperibus, invenerunt Clavaturam areas amotam, et in ea valde modicum de frumento. Hist. Dalphin. torn. 2. pag. 274 : Pro una Clavatura posita in Camera Thesaurarise, scilicet, cum clavis, et una alia Clavatura in cataratto, taren. vii.] Stat. Placent. lib. 6. fol. 74. y°: Et sit etiam in ipsa gabella unus scrineus sive capsa, firmus et bene munitus cum tribus bonis Clavaturis, una quarum clavium stet penes camerarium communis Placentise. Charta ann. 1337. ex Tabul. S. Viet. Massil : Necnon januse ac armarium, fenestrse, sarraturas seu Clavaturse ac claves minantur ruinam. Nostris, Claveure, eadem notione. Lit. remiss, ann. 1408. in Reg. 163. Chartoph. reg. ch. 36 : Avec ce rompistes la Claveure de ma huche et emportastes nostre argent. Le suppliant avecques une doelle de pippe rompit le morillon de la Claveure de la huche. Aliae ann. 1413. in Reg. 167. ch. 179 : Le suppliant rompit le morrailles de de ladite Claveure o I'escouslon (vel Escrouslon) d'une paire de fer. Vide infra Clavicularius. CLAVATURA, Ornamentum ex clavis, vel limbus veli. Charta Donationis Ecclesiae Cornutianensis apud Joan. Suaresium : Vela auroclava Clavatura quadra duo, vela linea auroclava paragaudata Clavatura rotunda duo, vela linea paragaudata Persica Clavatura coccornelina prasina 2. vela linea paragaudata Persica Clavatura leucorodina duo. Epistola S. Bonifacii Mogunt. ad Cuthbertum Archiepisc. Cantii praeflxa Concilio Cloveshoviensi: Quia ilia ornamenta vestium, ut illis videtur, quod ab aliis turpitudo dicitur, latissimis clavis et vcrmium imaginibus clavata adventum Antichristi ab illo transmissa prsecurrunt. * Claveuche, in Lit. remiss, ann. 1386. ex Reg. 129. Chartoph. reg. ch. 25 : Un ayneau d'or, quatre frans d'or, environ trente ou quarente Claveuches de deux deniers la piece. Clavos vere in vestibus cum yiris doctissimis interpretor de bullis illis. quae, veluti clavorum capita, vestibus assuebantur. Vide supra Bugulus. 1 CLAVATUS, Clavis affixus, munitus. Festo, Clavata dicuntur aut vestimenta clavis intertexta. aut calciamenta clavis confixa. Tunica Clavata, in Litteris Aureliani apud Vopiscum in Bonoso : Mantilia Clavata, apud Lampridium in Alexandro cap, 37. Clavatse caligse, apud Gregprium M. lib. 4. Dialog, ubi de S. .,a|J. .va. [Alii ex eorum ccetu aliquem idem Episco- riviere depuis le molin de Morisel jus- xaXa^yjva.] Nazarius in Panegyr. Const.: pus ad id muneris promoveret : Fecisse ques a Cloies de Castel. Vide Cleia et Operimento ferri equi atque homines pariter obsepti : Clibanariis in exercitu me autem sciatis Lectorem Saturum, et infra Cloea. Hypodiaconum Optatum Confessorem , GLIBA, CLIBOLA. Papias : Clibola, in- nomen est. Superne omnibus tectis equoquos jam pridem communi consilio Cle- clinata. Cliba, aspera, difftcilia. Legen- rurn pectoribus, demissa lorica et crururn roproximos feceramus. tenus pendens, sine impedimenta gressus, dum Clivosa, et diva. a noxa vulneris vendicabat. Ammian. T CLERTA, Vox Occitana, nobis ignotee | 1. CUBANARIUS, Pistor. Vide Furnotionis. Supra legitur in Acaralha. naticum. lib. 16 : Sparsique cataphracti equites, CLERUS, Ordo Clericorum, [quando1 2. GLIBANARIUS, Eques Cathaphrac- quos Clibanarios dictitant Persse, thoracum muniti tegminibus, et limbls ferreis que etiam Monachorum, ut in poste- tus. Vide Chbanus. riori exemplo.] Anastasius in S. Hor' CLIBANARIUS COMES. Vide Comites cincti, etc. [Alexander Severus in Oratione ad Senatum post victos Persas misda PP. : Hie composuit Clerum, et Clibanarii. psalmis erudivit. [Chronicon. Fontanell. * 3. CLIBANARIUS, Qui clibano uteba- habita apud Capitolinum in ejus vita : apud Acherium torn. 3. Spicil. pag. 234: tur ad aliquid coquendum. Stat. bonon. Centum et viginti quinque millia equiClerum nobilissime auxit, ac regulari ann. 1250-67. torn. I. pag. 182: Item pro- tum fudimus: Cataphractarios quos illi oi'dine secundum egregii Patris Benedicts curabo quod Clibanarii pistores et tricoli (Persse) Clibanarios vocant, decem millia normam ut vitam degerent, multipliciter emant et vendant cum uno stario tanium, in bello interemimus : eorum armis nosdecertavit.] et non plus debeant retinere. Plinc vide- tros armavimus. Ex his duobus locis ^ [ « Factum est hoc in communi tur conjici posse Clibanarium et pisto- posterioribus liquet Clibanarii vocem audientia Cleri, baronum et burgen- rem non unum idemque esse, ut notat esse Persicam, nee assentiendum esse sium, et apud Hernies. (Carta commun. supra Henschelius. [FE.l Salmasio qui earn Grsecam esse opinad'Ergnies, an. 1207. mus. arch. dep. * CLIBANATAX, CLIBANATOR. Vide tur.] Horum prseterea meminit Lamp. 108). »] mox in Clibanus I. pridius in Alexandro, Vegetius lib. 3. CLERUS, pro Clericus. Anastasius in f CLIBANICUS, Panis in testa coctus, cap. 6. Lex 9. Cod. Theod. de Annon. S. Victore PP. : Hie fecit sequentes (f. Papias MS. Vide Panis Clibanites. civic. (14, 17.) Notitia Imperii, etc. frequentes) Cleros, i. Clericos. Domnizo 1. CLIBANUS, Grsecis, -/Jjgavo?, sive Vide Salmasium ad eumdem Lamprid. 234. lib. 1. de Vita Mathildis cap. 16 : •/.pioavo;, est Instrumentum ex ferro aut pag. ;;? opere flglino, aut alia materia confecVide G. Burtoni Xst^ava vet. linguse Ecclesias Christi vendebatur maledictis tum. sub quo non solum panis, sed Persicse. Presbyteris, Cleris, quod erat confusio plebis. aliud quidvis coqui potest. Campanam * 3. CLIBANUS, Turris. Abbo lib. 1. Cap. 17 : (Cloche) Galli vocant, quod ad earn figu- de Bellis Paris, torn. 8. Collect. Histor. ram proxime accedat. Differt autem a Franc, pag. 6: Usus cum Cleris non ni tantum duodenis. furno, turn quia mobile sit, turn quia Clibanus ob humile quantum speculse sinatus Vide Chartam Amati Archiep. Salerni- minus, aliaque insuper materia constet. Saeva per ora duit quamvis ignobile nomen. tani apudUghellum torn. 7. pag. 506. d. Ita Gorraeus. At Abusive pro furno vox Paulo ante Fornax appellatur. et Chrodegangum Episc. Metensem in heec postmodum sumpta. Hariulfus lib. Regula Canonicor. cap. 63. ] CLIBATUS, Fornax. Papias MS. Lege 3. pag. 32: Simulque reditum publici CLERI, librl novi et veteris Testamenti, Clibani cessit. [** Ekkehardi IV. Casus Clibanus. 1 CLIBOLA. Vide Cliba. S.: :Galli Pertz. pag. 84. lin. 15.] j CLIBUS. f. pro Clivus. quasi InclinaCLESONISTA, appellatus reus. Consti- Glossar. Lat. Gall, ex Cod. reg. 7679: tutiones Caroli Mag. in Lege Ripuaria Clibanus. Petit four vel fouraban(\. four tus, qua notione superius accipitur cap. 3 : Clesonista aut 600. sol, componat, a ban). 'Aliud Provinc. Lat. ex Cod. Cliba. Testament. S. Rudesindi ann. aut cum 12. juret : aut si ille qui causam 7657: Clibanus, Clivacius, furnus, forn, 978. torn. 3. Concil. Hispan. pag. 184. quserit 12. hominum sacramentum reci- Prov. Clibanatax, furnaria, forniera, col. 1 : Denique Domine, adeo Clibus ac pere noluerit, aut cruce, aut scuto et Prov. Clibanator, furnarius,fornier,Prov. pusillus servus tuus Rudesindus Episcofuste contra eum contendat. Vocis ety- Charta ann. 1266. in Reg. S. Ludov. ex pus... conslruximus locum supra taxatum. mon a Grsec. -/.Xr^w, appello, nomino, Chartoph. reg. fol. 13. v°. : Item duas * CLIGHA, CLIGHEA, Pila, globulus Spelmannus ; a Germanico Amerba- partes Clibani de Assellano valent quatuor ligneus, qui clava, quam Clicart appellibras. labant, propellitur, quod Clichare dicechius accersunt. >(«:[« Monachi habeant Clibanum suum bant ; idem quod supra Choulla. Lit. CLETA, Crates. Vide Cleia. 1 GLETARIA, Instrumentum musicum. in quo omnes decocant panem suum. remiss, ann. 1354. in Reg. 82. Chartoph. Sallas Malaspinse Rerum Sicularum (Cart. Conchar. Ruthen. p. 386. an. reg. eh. 285 : Significatio in villa Laudunensi pluribus habitatoribus dictse villas libro 5. n. 4. apud Baluz.tom. 6. Miscel. 1106).»] pag. 330 : Modulantur et organa. Ibi ^ CLIBAXUS PICEUS,. Furnus ubi pix per nqnnuUos habitatores villse. de Monlituus, Cletaria, et viella omniumque conflcitur. Bulla Sergii IV. PP. pro Mo- tibus in Laudunesio quod dicti habitagenera musicorum hymnum concinunt nast. Cuxanensi ann. 1011. in Appendice tores de Montibus darent unam Clicham Marcse Hispan. col. 982 : Hsec igitur quse- argenti optime Clichanti, qui veniret Clitriumphalem. cumque dixirnus, vel quse non dlximus, chatum et Clicharet apud dictam villam % F. pro Citola. Vide in hac voce. preedia, villas scilicet, Ecclesias, parro- de Montibus. Ibid. ch. 307 : Quod in die ^ CLETELLA, Parva Cleta. Vide in chias, fundos, casas... molendinos, mo- Dominica ante Ramos palmarum CliCleia. | CLETELLA, pro Clitellse. Vide Cre- lendinares cum suis caputaquis et pis- cheam argenteam meliori Clichanti dacatoriis, et cum salinis et Clibanis piceis, rent;... et pro de dicta Clichea ludendo tellee.

comite cum omnibus utensibus, (utensilibus) pratis videlicet, pascuis, voti compos habeat, et post vitas, suse. terminum quibuscunque Cleronymis impune derelinquat. [Fridegodus in Vita S. Wilfridi Episc. Ebor. inter Acta SS. Benedict. ssec. 4. part. 1. pag. 722 :

372

CLI

Johanninus Pariti venit, et de dicta Clichea luserunt. Un baston, appelle Clicart, in Lit. remiss, arm. 1385. ex Reg. 126. ch. 161. Mirac. B. M. V. MSS. lib. 2 :

GLI

idem signiflcare videntur. Lit. remiss, ann. 1390. ex Reg. 139. ch. 196: Jehan Langlois saicha son badelaire et lui en donna sur la teste en Eschissant, senz froisseure du test, fors seulement de la Et d'un baston et d'un Clicart char entamee. Alise ann. 1408. in Reg. Tost li donroit de les 1'orelle. 162. ch. 359: Icellui Godart rua un estoc * Descliquer vero dixerunt nostri, pro de son espee,... mais le cop Glinsajusques Debander, detendre, Laxare, remittere. au visage... Icellui Henry sacha son espee Lit. remiss, ann. 1382. in Eeg. 121. ch. et fery ledit bastart un seul cop sur la 20 : L'exposant par male fortune en teste en Esclincant sur le coste destre. Descliquant, feri de ladite vire ledit Lequel coup vint en Eglipant sur le bras, Pierre ou oel, dont mort s'est ensuye. et le entama jusques a I'os, in aliis ann. | CLICIA, Phthisis, Gall. Phtisie, His-1385. ex Reg. 128. ch. 176. Sed etEscriler pan. Tisica, Ital. Tizichezza, Morbi vel Escriller, eodem sensu, dixerunt. genus,, quo ulcerate pulmone corpus Lit. remiss, ann. 1385. ex Reg. 128. ch. admodum marcescit. Vita S. Francisci 151 : Ainsi que ledit Aubery... s'en aloit de Paula torn. 1. SS. April, pag. 183 : boire avec yceulx, feust Escrilez assez Barthulla laboraret morbo phthisis, alias pres d'une femme.... il qui estoit coude Clicia. roucie de ce qu'il estoit ainsi Escrilez. etc. * CLICQUARDUS, CLINCQUARDUS, Mo- Alias ann. 1451. in Reg. 185. ch. 271 : neta comitum Flandriee et ducum Bur- Jehan Boier monta dessus ladite piece de gundiae, nostris Claquin, Clinquart, et bois, et lors il Escrilla de dessus pour ce Cliquart. Comput. MS. fabr. S. Petri qu'elle estoit moillee. Insul. ann. 1430 : Pro osculo et oblatione " CLIDATUM. Vide supra Cledatum. in die S. Petri ad vincula, dominus dux * CLIDEN, Urtica. Glossar. vet. ex Cod. dedit duos Clicquardos, pro quolibet reg. 7613. xxxvii. sol. val. Ixxiv. sol. Ibidem : Item T GLIENCIA. Vide Clientia. die Jovis post Cineres, pro oblatione facta j CLIENCULUS, quasi Clientulus, diper dominam ducissam, tres Clicquardos, minutivum vocis Cliens, Gall. Client. valoris ut supra Ixxiv. sol. Rursum : Pro Qui causam suam patrono committit. panno Philippi Coppin per manus dornini Cone. Trevir. ann. 1310. torn. 4. Anecd. cantoris in mense Julii, unum Clincquar- Marten, col. 227: Si vero (Advocatus)per dum valentem xlij. sol. Unde varii pretii cavillationes et malitias suas adversaria fuisse hanc monetam discimus. Lit. re- Advocato justam causam abstulit... vel miss, ann. 1377. in Reg. 111. Chartoph. falsum testem instruendo, vel Clienculum reg. ch. 195 : Deniers blans, appellez suum ad vera neganda inducendo, vel Claquins. Clayquins, in iisdem. Lit. ex litem ex industria protrahendo et similia; Reg. 110. ch. 329. Alise ann. 1387. in Reg. tune in solidum illi ad verum interesse 132. ch. 151 : Hennequin dist a icellui tenentur. Quod si propter ejus negligenFrancois que se li se vouloit partir, qu'il tiam vel ignorantiam Clienculus suus seroit quittes pour un Claquin. Alias ann. causam amiserit, tenetur illi non solum 1402. in Reg. 157. ch. 257 : Icellui Courbet solarium extortum, verum etiam damresquist derechief audit Faille queil voul- num litis restituere. sist encores jouer pour un gros Claquin 1. CLIENS, Armiger, Escuier. Monade Flandres. Clarequin, in iisdem Lit. chus Florent. de Expugnat. Acconensi : infra ch. 364. Alise ann. 1427. in Reg. Sunt triginta Milites et horum Clientes. 174. ch. 53 : Le suppliant leur demanda Will. Brito lib. 6. Philipp. pag. 162 : combien ilz lui donneroient de laditte Ter denosque equites, et septuaginla Clientes. monnoie pour ung Cliquart de Flandres; lesquelz lui distrent qu'ilz bailleroient Utitur non semel. Libertates MSS. Villas trente solz Tournois pour Cliquart. Alias Franchse concessae ab Archembaldo ann. 1449. in Reg. 176. ch. 645 : En la- Dqm. Borbonii ann. 1217: Si miles vel quelle bourse avoit xiiij. couronnes d'or, Cliens petit corpus hominis, non potest vj. saluz, vj. Cliquars Guillermins. Deni- eumprobare esse suum per suum servienque aliae ann. 1459. in Reg. 188. ch. 84 : tem, etc. [Robertas Monaclms in Hist. Icelle femme se print a rongner et copper Palasst. : Per aliquot dies mittere cwpit aucunes pieces d'or, comme Cliquart, que Clientes suos ad comparanda necessaria on dist florins Guillermes et autres pie- Dux Gothefridus, apud Barthium in ces d'or, aians cours ou pais de Boul- Glossario, ubi Clientes, Ministros interlenoys. Charta Car. Audacis ducis Burg, pretatur. Hist. Dalphin. torn. 1. pag. 66. ann. 1469. in Suppl. ad Mirseum pag. col. 2. in Visitatione castrorum ann. 208. col. 1: Icelle isle, nommee Schelinge, 1347 : Castellanus interrogatus fuit quam fut baillee a ferme d ung des habitans familiam ipse tenebat, dixit quod unum dudit pays (d'Ostfrize) pour le prix et Scutifferum, unum Clientem, unam Gaysomme de seize CHnquars par an. Vide tarn et unamBayetam. Ampliorem significationem habet vox Cliens, et pro in Leones 1. 1 CLIDA, Crates, Gall. Claie. Vide milite inferior! seu homine armato sumitur in eadem Hist. torn. 2. pag. 27. Cleia. * CLIDARE, Clathris sen Cledis munire. col. 1. ubi Humbertus Dalphin. ann. Stat. ann. 1357. inter Probat. torn. 2. 1283. promittit juvare Archiepiscopum et Hist. Nem. pag. 196. col. 1 : Fiat una Capitulum Vienn... contra omnes homiporta coladissa Clidata cum agulhonibus nes, suis propriis sumptibus et expensis, ferri. Vide supra Cleda 3. Glider vero, cum centum hominibus armatis in equis, pro Glisser, Dilabi, in Lit. remiss, ann. et cum tercentis balistariis et septingentis 1466. in Reg. 201. ch. 67 : Icellui Nathier Clientibus cum lancets. Quin imo et pro frappa le suppliant sur le bras, et en quolibet homine plebeio sumenda videClidant tumba sur ses mains. Glasser, tur in Epistola Alexandri III. Papae eodem significatu. Lit. remiss, ann. inter Instr. torn. 1. Gall. Christ, pag. 51. 1380. in Reg. 116. ch. 223 : Icellui Thenot col. 1 : Nee ulli liceat prater armatos feri ledit Jehan du plat de sadite espee milites et Clientes quielibet anna ferre, sur la teste, laquelle espee Glassa sur le nisi milites enses solummodo. et Clientes bras ou sur le coute, etc. Clinsser, eadem singulos baculos, qui pads, sicuti ceteri, notione, apud Joan, de Saintre cap. 36. debent securitate gaudere. Infra : ClienGlinser, Eschisser, Esclincer et Egliper tes vero et artifices, scilicet fabri, sartores,

GLI pellicarii et omnes operarii, aut sex vel octo, seu duodecim denarios. secundum suorum Capellanorum arbitriutn dabunt.] CLIENS ARMORUM, Aulicus, [Apparitor, Gall. Sergent,Huissier. Cliens regius. Testam. Johannis Episc. Albiensis ann. 1473. torn. 1. Anecd. Marten, col. 1842: Habent sibi adjudication pastellum per Clientem regium de Castro Karoli. Memoratur eadem notione Cliens regius in appellatione Johannis de Bouquetot ann. 1398. ex Archive B. M. de Bello Prato Rotomag.] Vide Serviens armorum. CLIENS . Vassallus, in veteri Charta apud Beslium in Comitib. Pictav. pag. 574. * 2. CLIENS, Domesticus, familiaris. Libert, castri Caroffens. ann. 1194. in Reg. 185. Chartoph. reg. ch. 55: Omnes in expeditionem ibunt, aut Clientem idoneum mittent pro se ; sed si negotium tarn propinquum fuerit. quod clamor aut visus a castro percipiatur, omnes pariter, tarn Clientes quam domini. in auxilium et tuitionem patrise properabunt. Alia vide in Cliens 1. quae ad hanc notionem referenda facile perspicies. Vide infra Clientulus 2. * Cliens regalis, in Necrol. S. Nic. Corbql. MS. ad 10. Jan. : Fabrica hujus ecclesiie tenetur facere celebrari duas missas bassas de defunctis,.... ob remedium animarum Petri des Barres, quondam, regalis Clientis et Johannes Bondeause ejus uxoris. Cliens capituli, in Comput. MS. fabr. S. petri Insul. ann. 1499. * CLIENTADANARIjE FORMA, id est, Receptionis in burgensem. ex Formulis MSS. id Cod. reg. 7657. fol. 4. v°. pro Cittadanantise forma. Vide in hac voce et supra Citanaticum. *» CLIENTARE SE. Ruodlieb fragm. 1. vers. 65: Secum volvebat, se sicubi vile Clientet.

l.CLIENTELA.Domestica familia: Multitudo servorum, Joanni de Janua. Thomas Archid. Spalat. in Hist. Salonitana cap. 34: Habuit autem Militem unum, et 1. Notarium, Clientelam bonam, 2. dextrarios, etc. 2. CLIENTELAM, pro concubina, focaria , usurpat S. Columbanus Epist. 5: Post in Diaconatuadulterium, absconsum tamen, dico cum Clientelis adulterium. Idem de Pcanitentiarum mensura cap. 20 : Si quis autem Clericus aut Diaconus vel alicujus gradus... post conversionem suam iterum suam cognoverit Clientelam et /ilium iterum de ea genuerit, sciat se adulterium perpetrasse. etc. * 3. CLIENTELA, Feudi species, idem quod Sergentaria. Vide in Serviens. Charta Guill. de Castro novo ann. 1202. in Reg. forest, comit. Alenc. ex Cam. Comput. Paris, fol. 65. r° : Concessi... in foresta de Guernoille forestariam, custodiam et Clientelam in feodo. Chartul. Latiniac. fol. 189 : Concessimus etiam prxdicto Radulpho quandam Clientelam, quiR closaria dicitur, quam a pnefato Hugone pretio decem librarum emit... Pro hujus Clienteles obsequio dabimus ei.... tres nummatas panis et dimidiam procurationem. CLIENTIA, Refugium,protectio. Gloss. Gr. Lat. : Cliens, Tipotrcpu?. Gloss. Lat. Gr. : TrpoTcp-jyv), Cliencia. Vita S. Eucherii Episcopi Aurelian. n. 9 : Bui metu perterritus, ne silenter cum ipsis, Clientia addita ad Alpinam munitatem convolaret, clamtutiori loco... cum tradiditcustodiendum.

GLI

CLI

CLI

1 1. CLIENTULUS, CLIENTULA , vel CLIENTULIA, Qui vel quee causam suam credit patronq defendendam. Ordinatio Comitis Provincise aim. 1254. de Advocatis, e MS. D. Brunei fol. 63: Pro expensis vero nichil a Clientulo vel Clientuliis accipiat (Advocatus,) nisi esculentum etpoculentum. Non semel occurrit vox Clientulus in Statut. MSS. Augerii II. Episc. Conseran. ann. 1280. et alibi. Vide Clienculus. * 2. CLIENTDLUS, Vassallus. Lib. 1. Feud. tit. 13. De alienat. feud.: Si Clientulus voluerit partem suam feudialienare, etc. Inventar. Chart, reg. ann. 1482. fol. 296: Promiserunt servire regi cum centum servientibus seu Clientulis peditibus, cum certis conditionibus in instrumento contentis.... De anno 1397. Tabular. S. Aug. Lemovic. apud Stephanot. in Antiq. Bened. Lemov. MSS. part. 1. pag. 127 : Hoc totum factum est cum consensu Pinonis,qui fuerat Clientulus hujus terrss. Vide Clientela 2. GLIM A, ex Gr. x)/![j.a, inclinatio cosli, Vitruvio lib. 1. Septem autem climata, quse sunt y.a-ua Oiatv recensent antiqui Graeciae magistri. At Abulfeda Arabs climata ita distinguit ut aliud Clima verum unum e septem praedictis : Alterum, Clima co^ 5. COCHA. [Qusedam navis apud Venetos. « Quod fiat commissio nooili viro Marco Barbo, ituro capitaneo septem nostrarum Cocharumad partes Sirie. (Venise, arch. gen. Senato. Misti LV. f. 191. an. 1426.) »] * COCHERIA, a vulgari Coche, incisio, Dumbensibus dicitur Lignum vel lapis, quo aqua in pratum ducitur. Terrear. Trevolt. ann. 1535: Juxta Cocherias et pratum nobilis Gaspardi Leiderii.

COC

383

1. COCHETUS, Navigium. Vide Cogo. | 2. COCHETUS, pro Cocijtus, Fluvius infernalis, de quo Virgilius ^Eneid. 6. 132. Diploma Willelmi Regis Aquitaniae pro Ecclesia S. Crucis Burdigal. ann. 1027. inter Instrum. tomi 2. novae Gall. Christ, col. 269 : Et a consortio Christianorum extraneus fiet. Et nunquam in sanctam resurrectionem cum justis appareat, sed in Cocheti laqueis poena perpetua crucietur. * 3. COCHETUS, Gallus vel pullus gallinaceus, nostris, Cochet. Lib. pitenciar. abbat. S. Germ. Prat. : Super domo ad duos Cochetos in vico de lyra. Infra : Sur une maison aux deux Cachets. Hinc * COCHETUS et Gallice Cochet, fortassis quod primum gallus daretur, dictum apud nostros id,, quod sponsa et sponsus die nuptiarum sub sero sociis suis ad bibendum et comedendum ex usu prsestare tenebantur; nisi quis a Lat. Cocetum, miscellas potionis genus, accersere velit, Grsecis xuxewv. Vide supra Calenum et Cyceon in Glossar. Lit. remiss, ann. 1350. in Reg. 80. Chartoph. reg. ch. 423 : Die nuptiarum dicti matrimonii de sero accesserunt ad domum dicti defuncti tune sponsi parentes et amid, qui ad nuptias ipsas ratione amlcitias convener ant,... causa solatii et queer endi gallum seu Cochetum, ut in partibus illis est moris. Alia? ann. 1382. in Reg. 121. ch. 144: Jehan Grigois estant en la ville de Azy sur Marne ou bailliagede Vitry,... en laquelle avoit unes noces; et quant vint vers la nuit, ycellui exposant et lesdiz compaignons d'un acort se mirent ensemble pour aller querir le Cochet de L'espousee, si comme il est acoustume a faire en plusieurs lieux ou pais. Conchet, vel Couchet,pro Cochet, in Lit. ann. 1389. ex Reg. 137. ch. 10. Alias ann. 1397. in Reg. 153. ch. 33 : Lesdessuz nommez alerent querir et demander le Cochet de I'espousee , si comme acoustume est, lequel Cochet leur fut ordene par ycelle espouse'e, et apres ce qu'ilz orent receu ledit Cochet sen alerent boire en la sale. Aliae ann. 1409. in Reg. 163. ch. 263: Icellui Oudin demandoit un Cochet, qui par la. coustume du lieu est deu en tel cas (de noces) aux compaignons de la ville, qui sont a marier. Aliae ann. 1471. in Reg. 195. ch. 636: Le Cochet, qui est le droit que les espouses au pais ont acoustume de donner le soir de leurs nopces aux compaignons du lieu et parroisse, oil se font lesdites nopces. Le Cochet, autrement dit le plat de I'espousee, in aliis ann. 1472. ibid. ch. 806. Coquet dictione Picardica, eodem sensu, in Lit. remiss, ann. 1413. ex Reg. 167. ch. 189 : Le Coquet, qui est une chose acoustumee au pais de donner (aux jeunes compaignons) a marier, du vin et viande pour aler boire et esbatre ensemble; lequel Coquet eust este baillie, etc. Occurrit rursum in aliis ann. 1423. ex Reg. 172. ch. 451. Vide supra Bannum 5. Calenum, infra Nuptiaticum et Vinum maritagii. * 1. COCHIA. Charta Joan, comit. Fores, ann. 1296. apud Charvet. Hist. Vien. pag. 669: A fiuvio Rodani usque ad Cochias seu cacumen S. Salvatoris, in quibus Cochiis seu cacumine, etc. Vide infra Cocolarius. 1 2. COCHIA, Coquina. Consultatio Philippi Cancellarii Paris, ann. 1218. ex Tabulario Audomarensi: Dicit Prsepositus se esse in possessione dandi ilia quinque beneficia... Decano et Capitulo inconsultis, Subprsepositum in Subprsepositura, Magistrum Scolarum in Scolastria, Pis-

COG

GOG

COG

toreiii in pistoria, CeUerarium in celleraria, Cocum in Cochia. Vide Chochia. /;:; COGHINA. f. Corjuina. Stat. Placent. lib. 6. fol. 80. v° : De massantio ferri a Coc/tina et de acutis pro libra ultra, viij. den. " COCHIO, Epistomium, yel vasis obt u r a m e n t u m , ab Ital. Cochiume, ut suspicantur docti Editores ad Acta i>. Jacobi Mevanat. torn. 4. Aug. pag. 729. col. 2: Jntrantes omnes (cellarium) wgetem usque ad summum plenum invenerunt optima vino, ita quod a parts superiori usque ad terrarn vinum flueret,... circa vegetem terrarn vino rexpersam videntes,... perquirentes adverterunt. quod per Cochionem descendebat. Vide Cochonus et infra Coconus. 1. COCHLEA, Vas quo bibitur, in formam Cochlea? confectum. Jonas in Vita S. Eustasii Abb. Luxoviensis: Nequaquam rear esse contrarium reUgiuni, si Cochlea, quam Christianus lambit, vel quodcunque vas aut poculum, Crudssigno munitur, cum per signi adventum dorninici pellitur pestis adversanlis inimici. 2. COCHLEA, Isidorus lib. 15. Orig. cap. 2: Coclilese, sunt altse rotundse turres et dictse Cochleae, quasi cycleae, quod in eis tanquam per circulum orbemque conscendatur. [Papias. MS. : Coglae, Altse turres, in quibus ascensus per circuilum.] Wiilelmus Brito in Vocabul. et auctor Mamotrecti 3. Reg. cap. G: Cochlea et Cochleare, est amf'racluosum deambulatorium, sicut solent fieri in turribus Ecclesiarum. Unde quidam ait :

rusin Catalogo haereticor. Aa6:3a vocant, ut pluribus habet Goarus ad Euchologium pag. 152. ubi et formam exhibet : Georerius Decapolita de Miracul. S. Georgii Ivlart. num. 47 : Ka't TiaX'.v s'tSe o Sapa-/.r,vo; £-/. Tpitou TOV izpiy. [XcTaotcovac S.Y. TOO ] f COCHLEARE. Vide Cochlea. ;: = COCHLEARE CORXEUM inter prsestationes feudales recensetur, in Charta Phil. Aug. ann. 1180. ex Chartul. Cluniac.: Asserebat (comes Cabilonensis) sibi a priore Paredi deberi... cyphum corneum, cum duobus Cochleariis corneis. 1. COCHLEARIUM, ait, Papias, pondus retinet 1. scrupulum et semis. Et mox : Cochleariurn, quod pe.ndet, Grascum est. Ko-/Xt«piov Polluci, Cochleare, Martiali. Vide Agricolam Rob. Cenalem, et alios. COCHLEARIUS. Joan, de Janua : Cochlearius, est lapis marinus cochleis, et_ arenis, et lapillis concretus, et asperrimus. [Papias MS. : Cocleatius, Lapis cochleis, lapillisque et arena compositus.] COCHLEARII. Vide Cauculatores. COCHO. Vide Cogo. COCHONUS. Contract. Datior. Bergom. lib. 6. cap. 46 : Qui desigillaverint aliquem Cochonum vel aliquam spinam,etc. Ital. Coccon, Coper chio della botte, operculum. [* Vide supra Cochio.] ; -= COCIA, Mensura frumentaria, sextarii pars trigesima. Pedag. Avenion. ann. 1215. ex Cod. reg. 4659 : Lesda bladi Per Cochleam curris scandens ad culmina turris. accipiatur in huncmodum, videlicet quod Rursum : de singulis tribus manganariis bladi aut leguminis accipiant pro lesda unam CoDie Cochleam turrim, scalam, testanique limacis. ciam, et ilia Coda sit tanta, quanta est Durandus lib. 1. Ration, cap. 1. num. 37 : Coda sextarii, ita quod xxx. Cocise faCocJilese, sunt vise muris intervolutse la- ciant sextarium. Vide in Cossa. tenter. Angelrannus in Miraculis S. RiT COCIATOR. Vide Cociones. charii n. 6 : Venit ad introitum Cochlese, T COCIATURA, COCIATRIA. Vide post qua culmina templi alta petebantur, etc. Cociones. 'Vide Procopium lib. 1. Persic, cap. 24. COCINA, Culina Gloss. Grace. Lat. MS. : 3. COCHLEA, Species sortilegii. Indi- Maysipiov, hsec Cocina, carnificina. Ediculus Paganiarum, seu superstitionum, tum habet [Aayetp£?ov. Cucina.Ita.li Cucina in Concilio Liptin. aim. 743 : De tempes- et Cocina etiam dicunt, pro Coquina, ialibus, et cornibus, et Cochleis. Vide nostri Cuisine. Cauculatores. COCINARE, COCCINARE, COOINARIUS. COCHLEAR, Isidoro lib. 14. cap. 25: Ugutio : Cocino, as, ssepius coquere, et Mensurarum pars minima, quod est di- Cocinarius, i. coquus et Cocinator. Pactus midia pars drachmae, appendens siliquas Legis Salicte tit. 67. § 1 : Inium (seneum) novem. [Vide Salmasium ad Solinum ubi strias Cocinant. Perperam in edit. pag. 591.] Pithoai concinunt. Chrodogangus MeCOCHLEAR, inter vasa Ecclesiastica tensis Episcop. in Regula Canonicor. reponitur apud Flodoardum lib. 2. Hist. cap. 13: Laid Cocci ad Cocdnandum Rem. cap. 5 : Cochlearia quoque 12. et tantum ingrediantur. Sed an a Cocina, salarium argenteum. Tabular. Monas- efficta sit vox Cozine, pro tumultu, conterii S. Theofredi in Velaunis : Vinearia tentione, rixa. vel pra3lio, ita ut pristagnea, id est ampullse. vinum et aquam mitus usurpata fuerit pro Cqquorum continentia, vasa quoque lignea, tornatili vel Cocionum mutuis inter se rixis, noopere facta, quibus oblatse servantur, cum lim temere deflnire. Philippus Mouskes Cochleari argenteo quo in patena ponun- in Hist. Franc. MS. in Chilperico : tur. Necrologium Eccl. Parisiensis prid. Bnsi par eete dame sole Id. Nov. : Obiit B. M. Dom. Ranulphus Oommen§a Cozine et rihote. quondam Parisiensis Episcopus, qui dedit In Ludovico Pio : Ecclesise nostrse et nobis unum Calicem Asseurez fu de la tierre. aureum, cum patena et Cochleari ponKil n'i ot Cozine ne guerre. deris 3. marcarum, et 5. sterlingorum. [Agnelli liber Pontif. apud Murator. In Ludovico VIII. idem Philippus torn. 2. pag. 174. col. 2 : Abstulit Reli- Mouskes : quias quas non potuerunt sic citius occul.... Puis ot anui tare, ex o.uro balantias novem, vascula Entraus deux et Cozine grant. aurea plurima, et Coclearia argentea *( COCINARIA. Vide Cociatura post Cotractoria, quaternaria una, et diversas alias aureas et argenteas species.] Adde ciones. Ingulfum pag. 907. et Ughellum torn. 7. ] COCINARIUS, COCIXATOR. Vide Copag. 1274. Browerum lib. 8. Annal. Tre- cinare in Cocina. vir. num. 114. etc. Grseci Corpus Domini - COCINGIA. Charta ann. 1168. inter et sanguinem sumunt de Calice, cum Instr. torn. 6. Gall. Christ, col. 195 : Ego Cochleari ad hoc deputato, inquit Reine- in Dei nomine Raino domibus Caslarii

Truans estoit, pantonniers et Coquins.

COCIONES appellabant veteres,qui aliis Arilatores dicuntur. Festus : Arilator, qui etiam Cocio appellatur, dictus videtur a voce Grseca, quss est, ou'ps, i. tolle, quia sequitur merces ex quibus quid cadens lucelli possit tollere. Ubi Jos. Scaliger Arilatores dictos vult ab arra, atque ita nuncupari empturientes, qui data arra postulant sibi credi, unde a cunctando Cunctiones, Cuctiones et Coctiones, inquit, dicti. Quod idem Festus videtur innuere, dum ait Coctiones dictos videri quod 'in emendis vendendisque mercibus tarde perveniant ad justi pretii finem. Gloss. Isidori : Arilator, Cocio. Ex quo emendandus Papias : Coccio, Arillatio : legendum enim Arillator, ut apud Isidorum. Auctor veteris Gloss, apud H. Stephanum pag. 310. Cocio, [A£Tr,(j'.x; £i; Tiiat'.v itpOcxoijii^To. Vide Gloss. Meursii et Fabroti ad Cedren. sjc CODICULUS, Parvus codex. Prise. p. 613. * CODOLUS, a vulgari Coudoule, Calculus, Gall. Petit caillou. Comput. ann. 1362. inter Probat. torn. 2. Hist. Nem. pag. 260. col. 2 : Solvit duobus puerulis, qui vaccarunt ad portandum quandam quantitatem Codolorurn, existentium in carrreria ante portale Magdalenes, etc. Vide supra Codeletus. * CODONHATUM, a vulgari Codonat,

Cydoniatum, Gall. Cotignacvel Codignac. Comput. ann. 1334. inter Probat. torn. 2. Hist. Nem. pag. 89. col. 2 : Item pro speciebus multis, et duabus libris candelarum, et pro duobus massapanis de Codonhatia, etc. Vide supra Coctanatum. ':s CODORSO.. Mensura lignaria, quantum dorso ferri potest. Charta ann. 1275. torn. 3. Ordinat. reg. Franc, pag. 61. art. 7 : Quod consuetudines et usagia, quse dicta Maria (vicecomitissa Lemovicensis) et vir situs ejus nomine habent in castro seu villa prse-dictis et pertinentiis, in pedagiis ; ... Codorsonibus ligorum et quibuscumque aliis. etc. Rectius in Cod. reg. 9612. T. Codorsonibus lignorum. t CODOXIA, pro Cacodoxia. Vide Amaratunta. CODRA, Quadra. Gloss. Gr. Mat. K65pa, Codra. Quadra. Vide Meursium in Koopavv/):. ^ CODRA. Consaetud. Brageriaci art. 76. et 77 : Item nullus sit ausus extra villain dicti loci et districtus ejusdem dolia tonellorum vacuorum transferee, neque mayramen, neque vimos, neque Codram, et si facial contrarium in sexaginta solidos pro gatgio condemnetur, et ultra hoc dicta dolia. mayramina, vimi et Codra, erga dictum Dominum remaneant confiscata. Item non est permissum alicui subtus pontum Brageriaci ascendendo per /lumen Dordoness, sal, Cod-ram, vimos, mayramen transire seu navigare. Interpres Gallicus Codra, reddit per Codres, vpcem mihi non magis notam, nisi forte sit idem quod Gallis Coudre vel Coudrier, Corvlus. * CODUBERNARIUS, Sarcinator, Gall. Couturier. Charta ann. 1222. in Reg. A. Chartoph. reg. ch. 9 : Domlnus rex vult et concedit ut nos Parisiensis episcopus et successores nostri... habeamus apud Parisius unum draparium, unum Codubernarium, etc. [*;s An Cordubanarium ?] 1 CODURA, Sutura, Gall. Couture. Hist. Dalphin. torn. 2. pag. 333. col. 2. ex Computo anni 1337 : Item computat deliberasse Andrese Boqueti Codurerio, hyeme proxime prseterita, pro raubis et rnalacotis dictorum Bastardorum et Jaquemeti Clerici, qui eis repetit lectiones, et pro Coduris et expensis dictarum malacotarum, L.X. s. Et infra : Item pro sex pariis caligarum... et pro Coduris earumd. xxix. s. * CODURARIUS, et Codurerius. Ceremon. vet. Ms. S. Aug. Lemovic. : Fratres debent corpus lavare et postea vestire ; .... et postea Codurarius debet ipsum suere. Vide Codurerius. 1 CODURERIUS, Sarcinator, Gal lice Couturier, Dumbensibus rusticis etiamnum Coudurier, a Gal. Coudre. Hist. Dalphin. torn. 2. pag. 308. col. 2. ex Ordinatione anni 1336 : Item, Johannes Vitoni et Franciscus sint Codurerii nostri, quorum, etc. et ille qui preesens exliterit, equitet et ducat somerium nostrum portantem capellam nostrum, et habeat unum garciferum ad custodiendum eum. Clarior videtur locus in Codura relatus. Vide Condurarius. * CffiBORIUM, pro Ciborium. ATide in hac voce. Inventar. sacrse supellect. abbat. Prum. ann. 1003. torn. 1. Hist. Trevir. Joan. Nic.ab Hontheim pag. 348. col. 1 : In circuitu altaris Cosborium auro argen-toque paratum. * COEDULARE, Obsonium praeparare. Glossar. Provinc. Lat. ex Cod. reg. 7657. Campanage, Prov. Cohedilium. pulmentum. Campaneiar, Prov. Coedulare, pulmentare. A voce * COEDULIUM, Edulium, portio ciba-

ria, cibus omnis prseter panem. Bulla Innoc. IV. PP. ann. 1252. apud 01. V. Garamp. in Ind. ad Hist. B. Chiarae pag. 5o7. col. 1 : Si ad capitulum venire contemnant, priventur vino et Coedulio cosnx. Stat.' ann. 1299. ibid, in Dissert. 9. pag. 286 : Mensa commnnis servetur et teneatur, videlicet isto modo: quod vidanna sen Coedulium, et omnia alia necessaria ad coquinam fiant de comrnuni. -! COEFFIGIATUS, Coagulatus. Germ, episc. Cabilon. in vita Phil. III. ducis Burg, apud Ludewig. torn. 11. Reliq. Mss. pag. 36 : Non est. qui solis orlu aut occasu mulgeat, aut ex mulso de fixella Coefftgiatos educat caseos. ?jc C'OELECTUS. rsimul electus. Vulg. I. Petr. 5. 13.] CffiLESTINUS COLOR, Hyacinthinus qui est inter albedinem et nigredinem, quasi color subalbidus. Matthaeo Silvatico o-jpavogass? xP a H- x ^ Nicette Paphlagoni in Vita S. Hyacinthi Amastriani pag. 3. CffiLICOLA, C.ELICOLA. Gloss. Gr. Lat.: O-jpavoy.aTO'.y.o?, Ccelicola, Priscianus lib. 5. C&licola, id est, cselum colens. Gloss. Lat. MS. Regium Cod. 1013: Caelicola, eo quod cselum col at : Ent enim Angelus: Continens non solum in castitate dicitur, sed in cibo, in potu, miraquoque et vexatione mentis et detrahendi libidine continens, et quod se a multis malis abstineat. Beda de Orthographia Cazlicola, ceelum colens, ut Angelus. Dudo lib. 3. de Morib. Normann. : Bis quino namque Coelicolarum ordine creato, decimoque lapso, etc. Vide S. Augustinum lib. 10. deCivit. Dei cap. 1. COELICOL.E etiam appellantur Monachi, propter sanctum et angelicum yitse institutum, quomodo Braulio Episcopus Ccesaraugust. in Vita sancti ^Emiliani cap. a. num. 55. Antpnium et Martinum Cxlicolas vocat. Vita S. Benedicti Abbatis Anianensis n. 32. edit. Mabillonii : Nee moram inde ponendi comam fieri passus est, quin . . . auro textis depositis vestibus, Gfiristicolarum induit habitum, sese Ccelicolarum adscisci numero quantocius congaudens. Davidi Monachodicuntur Monachi EV TOT; opsatv o-jpavoTtoX-Tat, Monasteria vero eTCtysto'. oOpxvoi, in Vita S. Nicola Studitae pag. 904. Consule Notas nostras ad Alexiadem pag. 264. COELICOL.-E, Haeretici qui coelum ut Deum colebant. Gloss. Gr. Lat.: JO asgwv TOV oypavov, Coelicola. Extitit haereticorum secta quaedam sub Honorio, de quibus est titulus in Cod.Theod. (16. 8.) et Justin. (1, 9.) de Judaeis, Coelicplis, et Samaritanis, Juda'ica et Christiana religione permixta. De hac copiose egit Jacobus Gotofredus ad leg. 19. d. tit. de Judfeis et Coelicol. in Cod. Theod. ^. CffiLIGER. [C(Blifer. Amen. Phsenom. 574.] CCELILOQUUS, Propheta. Commodianus Instr. 60 : Gceliloquus autem Esaias doctor et auctor. CCELOCLARUS, Divis adscriptus, qui in coelum receptus est sanctus. Charta Ludovici Comitis Ferretensis ann. 1187. in Antiquit. Vosagensib. lib. 5. cap. 9: Inde est quod ego Ludovicus Comes Ferretensis ac filii mei, Cceloclarorum Principum exemplis provocati, etc. 1. CffiLUM, Concameratio, ex Anglico Seeling, (|uod idem sonat. Itali etiam Cielo di Camera, laquearium vel lacunar vocant. Gervasius Dorobern. de Combustione et reparat. Dorobern. Ecclesise : Deinde tigni grossiores cum ligaturis suis . . . succenduntur. Coelum inferius

387

388

COE

egregie depictum. superius vero tabulae plumbese ignem interius ascensum celaverunt. Thomas Stub, in Pontificibus Ebprac : Totamque Ecclesiam a Presbyteris usque ad turrim, . . . superius opere pictorio, quod Cesium vacant, auro multiformiter intermixto mirabili arte construxit. [•---= In prima Glossarii editione ubique scriptum est Cselum.} " Gall. Voute. Cerem. vet. eccl. Carnot. ad diem Pentecost. : Interim (dum cantatur sequentia) de Coelo ecclesise dimittantur /lores arborum in chorum. : -= 2. COJLUM, Non supremum lecti tegmen, vel umbella tantum, sed supellex omnis, qua muri camerarum vestiuntur et ornantur; qua etiam notione del diximus. Annal. Mediol. ad ann. 1389. apud Murator. torn. 16. Script. Ital. col. 810 : Sequuntur paramenta camerarum. Paramentum unum, videlicet testale et Ccelum drappi auri in campo viridi. laboraturn ad spicas et grana auri, cum certis florettis albis et rubeis. Charta ann. 1355. in Reg. 84. Chartoph. reg. ch. 153 : Un del d'une cJtambre de sarge vert, prise xviij. escus. * CCEMENTUM, pro Csementum, 33dificium quod coemento construitur. Hugo Metell. epist. 42. torn. 2. Monum. sacr. antiq. pag. 389 : Postmodum vero crescente fidelium fratrum numero, ecclesiola indiguit cremento, indiguit et plurimo Ccemento. ••™ GOEMENTARIUS. Vide Csementarius. CGEMETERIUM, Locus in quo humantur fidelium corpora. Loca sepulcris apta, in leg. 2. Cod. Theod. de Hseretic. (16, 5.) [Hinc in Coemeteria conveniebant Christian! primis Ecclesise sseculis, ibi mysteria sacra celebraturi, qua de re consuli possunt Arnob. lib. 4. adv. Gentes ad calcem, S. Ambrosius Epist. 39. n. 2. et 4. Constitut. Apost. lib. 6. cap. 30. Concil. Eliberit. can. 35 : Placuit prohiberi, ne feminse in Ccemeterio pervigilent, eo quod sub obtentu orationis latenter scelera committunt. Et can. 34 : Cereos per diem placuit in Ccemeterio non incendi ; inquietandi enim spiritus sanctorum non sunt : hoc est, fidelium, ut quidam interpretantur, qui dum in Coemeteria orationis gratia conveniebant, inquietabantur frequentia et cura immodica cereorum ardentium. Alii vero censent hoc canone damnatam fuisse quorumdam superstitionem, qui stulte credebant cereis accensis animas defunctorum e quiete, in qua morabantur, evocari, ac de rebus occultis et futuris consuli: qua notione sumitur vox inquietare lib. 1. Reg. cap. 28. ubi Samuel ad Saul : Quare inquiestati me, ut suscitarer ?] Vide Coameteria sacra Spondani, et Baron.ann. 226. num. 9. et seqq. Tantum addo, monere Gillebertum Lunicensem Episcopum lib. de Usu Ecclesiasticp, adjacuisse Coemeteriis Sanctorum alia loca. in quibus submersorum et occisorum fidelium corpora conderentur, quia ipsorum animse Deo commendari non prohibentur. Nam inftdelium et sceleratorum corpora longe sunt a fidelium projicienda : quibus enim vivis non communicamus, nee mortuis. •": Infra civitatum muros Ccemeteria cpnstruere, medio etiam circiter duodecimo seculo, prohibitum fuisse, cum ecclesiasticis turn regiis decretis, doceret, nisi privata res ibi ageretur, Charta Valterii episc. Cabilon. ann. 1133. in Tabul. S. Petri Cabilon : Contra sanctorum apostolicorum virorum plura et veneranda decreta, atque contra invictissimorum principum et regum prsecepta,

COE necnon contra synodalia venerabilium prsesulum. quorumdam clericorum male sentientium instinctu. fateor me peccasse infra muros urbis Cabilonicss indiscrete Ccemeterium consecrando et canonicum sepeliendo. Sed iniquitatem meam agnoscens.... confiteor ipsam consecrationem Ccemeterii indiscrete factam me exsecrari, et ne ibi ulterius aliquis sepeliatur, Dei atque omnium sanctorum et nostri auctoritate confirmare. COEMETERIUM, Ecclesia, in qua scilicet fidelium corpora humantur. Innocentius I. PP. Epist. 1. ad Decentium cap. 5 : Non longe portanda sun! Sacramenta, nee nos per diversa Coimeteria constitutis Presbyteris destinamus. [Plic Coemeteria vocat Innocentius paroecias extra Urbem sitas. ubi corpora fidelium sepulta erant, quod ilia intra muros condere Rpmanis esset religion!.] Prsefatio ad Libellum Precum Marcellini et Faustini: Per Coemeteria Martyrum stationes sine Clericis celebrabat. S. Athanasius Apolog.^ 1. de fuga sua : TYJ yap §600(j.a5i y.a^a TV-JV ay;av nevrrf/oa-rviv 6 ),ab? VY5OT£-ja. Glossar. Blancafort injuste exigere in villa de MaEt escoupir et laidengier. Lat. Gall, ex Cod. reg. 521. Colla, Cole, cau avenam et panem ad canes, et galli0 Gallice. Occurrit praeterea in Convent. nam ad accipitrem et Colacum in singuColeie, in Fragm. version, antiq. lis retibus.] Saonse ann. 1526. passion. D. N. J. secundum Matth. lauCoLAGUb. Consuetudines Ecclesiae de COLAGA, Collactanea, ab Hispan. Coldato torn. 17. Comment. Acad. Inscript. Zazo. eadem notione. Testam. Const. San- Regula, torn. 2. Bibl. Labei : Si extra- pag. 725 : Dons encommencerent li alquant neus portaverit duodenum lampredarum, cii ann. 1269. torn. 1. Probat. Hist, gescupir en lui, et cuverre sa face, et batre neal. domus reg. Portugal, pag. 22 : denarium dabit, si 12. Colagos portaverit a Coleies. Item mando Orracss Johannis, mete Co- per: ; aquam, unum dabit. * Aliud vero sonat Coloier, Collum - Ignota mihi eo sensu haec vox. Con- scilicet seu caput cum affectatione molacse, duo Casalia de mea hereditate. suet. MSS. monast. S. Crucis Burdegal. COLACIUM, COLLOCITJM, COLLATIUM, vere, in Paraphr. PS. Miserere MS. : [f. Horreum aut aliudsedificium ita dic- ante ann. 1305 : Item dicti monachuli sew Orgeus va du col Coloiant. tum, quod frumentum vel alia in eo juveniles recipiunt in die Ramispalmarum Vide supra Alapa. Colacum, quod solvunt, etc. Collocarentur.'] Charta Adelfonsi Imp. unum ;;;: Hispaniae serae 1184. apud Anton. Yepez COLADICIUM , Sorbitionis species, COLAPHI JUD.EORUM. Charta Amelii in Chronico Ord. S. Benedict! torn. 5. quss facile colat seu fluit. Mirac. MSS. Episcopi Tolosani apud Catellum, lib. pag. 447 : Cum suis solaribus, cum Cola- tJrbani V. PP : Passus fuit fluxus ven- 3. Rerum Occitan. pag. 520: Leddam ciis, et cum suis terminis ubicunque sint, tris per xl. dies,... cibum non recipiebat, etiam quam a festivitate omnium SS. ad etc. Alia Ferdinandi Regis Castellse aerae nisi Coladicia... ibidem : Nullum poterat festum B. Saturnini Episcopi in Burgo,

d'espices ; lesquelles chandelles et Cuquelins. etc. 1 -2. COKET vel COCKET, Eisdem Anglis, signum vel sigillum quo praefecti portorio signant merces, pro quibus denitum vectigal exsolutum est. Charta Henrici IV. Angl. Regis, apud Eymer. torn. 8. pag. 573 : Omnes homines venientes cum lanis, coriis vel pellibus vendendis sine signo, quod vocatur Coket, et mercandisas illas seitiunt ad opus Episcopi tanquam forts factas. Vide Coquetlum. *i COKETTARE, Merces signo Coket dicto obsignare. Charta Edwardi III. Regis Anglor. ami. 1341. apud Rymerum torn. 5. pag. '274: Statuimus et concedimus, quod onmes lame et mercandisse preedictse, quas extra portus dicti regni nostri non custumatas, nee Cokettatas educicontigerit,..nobisipso facto forisfactse sint et confiscates. Ibidem pluries occurrit et alibi. 1 COKETTUM, apud eumd.Rymer. ibid, in Charta Edwardi III. Regis Angl. : Et si dicti Major et Constabularii dictas lanas et mercandisas, sic sine custuma vel Coketto eductas inveniant, habeant pro scrutinio suo unam, et nos alium medietatem lanarum. T 1. COLA, Genus pigrnenti, quod Greed Accidam dicunt. Papias MS. Glossar. Sangerman. MS. n. 501. * 2. COLA, Cervisia. Idem Papias MS. *f 3. COLA fit, cum jam sententia sensuin prsestat, sed ad/iuc aliquid de sententise plenitudine superest. Et medium distinctionemvocumus, quodpunctum ad medium JiWemmpcmimws.Papias MS. Bituric.CoZa vel potius Colum a Graeco x&Xov, punctum ad mediam litteram appositum eamdem apud Veteres vim habebat, quam habent apud nos duo puncta vel etiam virgula cum puncto. 4. COLA, Vasculum, etc. Vide Colum 3. ] 5. COLA, pro Accola, Incola. Amalfridi traditio de cella Hunulflcurte inter Instrum. torn. 3. Gall. Christ, col. 27 : Una cum terris, mansis, casticiis... sedificiis, Colabus, mancipiis. campis, silvis.

COL

COL

COL

399

pro Colapho Judseorum datam injuste Ca- garilis ornatum, Collarium quoque rubri net videlicet Colazos, solares populatos, nonicis auferebat. (Ecclesia S. Saturnini) colons, auro mirabihter intextum. quin- terras, vineas.... Cum Colazos, solares absolve, reddo, dimitto Clericis S. Satur- que paria corporalium cum reservatorio. populatos. et non populatos, terras, etc. Alia ann. 1162. ibid. col. 703 : Similiter nini prsssentibus el futuris. Describit Vide Collare et Collaretus.] T COLARUM. ATide Collarium post dono.... unum Collazumin Vegonia, alium idem Catellus pag. 523. ,Chartam aliam Collazum in Arratia,... alium Collazum Guillelmi episcopi Biterrensis ami. Collare. ='= COLATERALIS. Vide infra in Colla- in0Guernicaz. Vide supra Colacium. 1160. qua remittit Judseis commoranlibus teralis. COLCA, COLGA, COLGIA, Lecti cornin civitate Biterris, ilium impetum et in1 COLATICUS, Species lapidis cujus pages lignea, Gall. Couche. Inventar. sultum, et lapidationis bellum, quod jure vel injuria more solito solebant Christiani usum declarat Isid. lib. 16. Orig. cap. 4 : MS. ann. 1379 : Item una Colca munita adyersus Judxos hujus villas facere, a Lapides quoque medicinalium, mortario- pannis, videlicet una culcitra, uno mataprima hora diei Sabbati ante Ramos pal- ruin et pigmentariorum usibus apti ; lassio listato etiam diversorum colorum, marum, usque ad extremarn horam se- Edesius prxcipuus et inde Colaticus; duobus pulvinaribus, etc. Ibidem : Item cundae ferise. post Pascha, die vel nocte, Papias MS. habet Colatius, Glossar. una alia parva Colga postium.... Item idque remittit pro ducentis solidis Mel- Sangerman. Colaticos. [** sect. 36. Are- una Colca postium... Item dues Colgise postium. gorensibus, quos a Judseis accepisse se vail, e Plin. 36, 22. restituit Chalazius.] 1 COLCAS, Hispanice Granarium ruri " COLATIONARE, Exscriptum cum orifatetur. Ex quibus patet Judaeos iisdem ignominiis in urbibus passim affectos, ginali comparare, Gall. Collationer. constructum. Synodus Limensis ann. 1594. torn. 4. Cqncil. Hisp. pag. 697. quibus olim Christum dehpnestarant : Charta ann. 1162. apud Spon. torn. 2. et ut ab iiseximerentur, subinde tributa Hist. Genev. pag. 29 : Cum dictis irnpe- col. 1. : Cum nobis innotuerit, solere Inexsolvisse. Hujus autem Judaicae cola- rialibus literis originalibiifi superius inser- dos degere in granariis tritici et maizi, phizationis originem pluribus indicat tis de verbo ad verbum auscultavi, Cola- vulgo Colcas vel Pineas, et aliis nominibus Troxes vel Paneras, etc. Vide ColaVita S. Theodardi Archiepisc. Narbo- tionavi. Vide in Collatio 3. nensis apud eumdem Catellum pag. 750. COLATORIUM, Gallice Couloir. Vide cium. | COLCHIA, Hisp. Colcha, Culcitra, Colum 3. et seqq. COLAPHUS MI'LITARIS. Vide Alapa. - COLAUSTRUM, COLASTIUM, Lo late Stragulum acu pictum, Gall. Courtepointe, Couverture piquee, de parade. COLAFISARI, in Gloss. Gr. Lat. XOAK?;'^- cogiato. Glossar. Lat. Ital. MS. a6ac : ubi leg. Colafizari. COLAX, Acropolis. Arx, Castellum. Vita S. Tarasiss torn. 3. Junii pag. 477 : 1. COLARE, Colum , [Gall. Couloir.] Raymundus de Agiles, de Arce Antioch.: Reginse dedi... alcalas meas, acitaras et Apitius lib. 7. cap. 5 : Assatura in Colari In colle autem septentrionali Castellum Colchias. * COLCIA, Locus muris vel sepibus elixatur, et infunditur in fretali piper. quoddam est, et in media collis castellum 2. COLARE, Fluere, Couler. Fori Oscen- aliud, quod Grieca lingua Collax vocatur. clausus, clausura. Stat. Avellae ann. ses ann. 1247. fol. 31 : De molendino, Atqui Grasca lingua, non attica et anti- 1496. cap. 166. ex Cod. reg. 4624 : Si aliquod Colat de nocte et de die, molendi- qua, sed barbara, hie intelligitur : nam qua persona ceperit alienos lapides in narius tenetur, quod amittitur, emendare. •/ouXa acropolim Antiochenam vocant aliena Colcia vel clausura, etc. ; : I COLCOTAR, est vitriolum in rubedi» Hinc Coulis, Aquarum vis et incur- Anna Comnena lib. 11. Alexiad. et Scysus, in Sent. Arbitr. ann. 1313. ex Reg. litzesin Nicephoro Phoca, ubiperperam nem redactum. Rochus le Baillif in Dic53. Chartoph. reg. ch. 53 : Et volons que ^aXa pro xouXa irrepsit. Neque tamen tionariolo Spagyrico. COLDA. Testamentum Andreae Epissi il avenoit que lidit fosses keist en four- propria fuit arcis Antiochensa appellasell pour defaute d'iaue, ou s'enterast par tio, cum caeteris arcibus quibusvis ea- copi Dertonensis exaratum Hugone et Lothario in Italia regnantibus, apud dem adscribatur, uti jam monuimus in Coulis ou par ravois, etc. Charta ann. Ughell. in Appendice tomi 4 : Facister1448. ex Chartul. 23. Corb. : Tres souvent Notis ad Alexiadem. les Coulis pleines et eslavasses redonUnde patet xov^a in universum acro- gios 2. ara unam, plagione duos, velo doient et cheoient es fossez d'icelle ville. poles Grsecis dictas. voce fortean a La- uno. calices argenteos duos cum patents, Unde etiam Coulot, Meatus per quern tio ducta, a colle scilicet, quia in editio- corona argentea ctitn cruce una, Coldas effluit aqua, in Lit remiss, ann. 1441. ex ribus locis exstrui olim solebant acropo- tres. 5 COLDEUS. Vide Colidet. Reg. 176. ch. 46: Par le moien d'un petit les. Joann. de Janua : Sunt colles prsee1 COLEBUS, Idem quod Colpus, Ictus, Coulot ou conduit fait en icelle terre, etc. minentiora juga montium, quasi Colla. wv EYOVTWV TIKVTWV Utemur oris Collutione. 1 COLLYBISTA, COLLYBISTES, Grsecis azimo. Glossar. Lat. Ital. MS. xeipsoia, cum C38tera Colobia manicata COLNA. Charta Stephani Regis Angl. e'ssent: aitque manicas esse signa maKo).A-jg'..t\w TOTCop^upoOv,signum verunt et aliam technam ut pro Nummu* COLO. Vide Colones post Colonus. purpureum, cujus signiticationem palariis Cottybistas facer ent, cujus verbi * COLOBA, Vestis species, presbyteris riter exequitur. Palladius in Hist. Laus. proprietatem Latina lingua, non exprimit. propria. Reg. visitat. Odonis archiep. cap. 47: To 3i evSy^a TJV a-JTw 6 ^S§'.TCOV,

E

COL

COL

1 2. COLOBUS, pro Colpus, Ictus, in Lege Salica tit. 17. ex man uscripto apud Eccardum pag. 123. Vide Colpus. * COLOCGERIUM, pro Cloccarium, Campanile, in Hist. Liter. Fr. torn. 6. pag. 330. Vide in Cloca 2. T COLOCOCCUM. Eleusius Presbyter in Vita S. Theodori Siceotae torn. 3. SS. April, pag. 48 : Etmorbicausam aperiens et insidiatores patefaciens, e manu sua tria illi Colococca dedit : Hsec inquiens, comede et nihil tibi erit mali. Continuator Bollandi: K6Xo? Magnus, xoxxo; Granum est. Et forte hie intelliguntur grana mali punici, xoXo? saepius curtum seu mancum signiflcat quam magnum: quare Colococca erunt forte parva grana. " COLOERIA, a Gall. Couloir. Colum, vel i n f u n d i b u l u m , vulgo Entonnoir. Arest. ann. 1345. 6. Aug. in vol. 2. arestor, parlam. Paris.: Dicti offtciales nostri peregisse, •xpr^ot.i Xeywv TOV kpwjAEvov, xa\ jura et utilitates habent et consueverunt habere in die coronationis nostrae... Scanfis>->,ovTa Bucriav Tto @EW TotauTr,v Ttpocrxocionarius vino, doliorum ad duos digitos (JU^siv, (JIT, [iovov Tr,v ^c COMERSSARIUS. [Gall. Mandataire. « Eligq Comerssarios meos reverendum in Christo patrem et dominum, dominum B. de Cadoanie,... episcopum Pnaphensem. (Test. Berengarii Albi, magistri hospitii Jani, Cypri regis, Nicosie, 1411.) »] 1. COMES, LIBER GOMITIS. Papias : Comes vocatur ab Ecclesiasticis congregatio cselestium lectionurn. Quibus verbis innuitur Lectionarius, quern a sancto Hieronymo ferunt compositum, qui Comitern eum inscripserit, ut observavit Pamelius in Epist. ad Micrologum. Verum si quern nuper edidit vir doctissimus D. Lucas Acherius torn. 13. Spicilegii pag. 253. Prologus ad Constantium in eumdem librum, revera est Hieronymi, longe ante eum id nominis obtinuerat, quod ex illius initio colligere est, unde quae de eo habet Papias excerpserat : Quamquam licenter adsumatur in opere congregatio cselestium lectionum, et ipsum opusculum ab Ecclesiasticis viris Comes quidem soleat appellari, etc. Utcumque sit de Prplogi auctore, constat earn Lectionario inditam ac receptam nomenclaturam ann. 471. ex Charta Donationis Ecclesia3 Gornutianas hoc anno scripta, et edita a Suaresio: Item Codices, Evangelia 4., Apostolum, Psalterium et Comitem. Unde liquet nomenclaturam istam perantiquam esse. [Gregorius Monachus in Chronico Farfensi, apud Murator. torn. 2. part. 2. col. 468 : Item pro uno libra, qui appellatur Comes, valente solidos xxx.] Liber Comitis dicitur apud Bernonem Augiensem cap. 4. et in Vita S. Felicis Archiep. Trevir. n. 8. Quidam sic appellatum volunt quod Ecclesiastic! eum ut Comitem semper habere debeant, ut loquitur Phocas Grammaticus :

COM Te lonejinqua petens Comitem sibi ferre viator Ne dubitet ; parvo pondere multa vehis.

Ita paulus ^Egineta in Praefat. TOU; ffuvTojAou? xa\ (TuvexSrjfioy? ejusmodi libros vocat. Alii quod ad Comitem seriptus dicatur in antiquioribus MSS. in aliis liber Corniti inscribatur. In Chartis aliquot Hispanicis fere semper Comicus et Commicus, pro Comitus appellatur, apud Anton, de Yepez in Chronico Ord. S. Benedict!. Charta Ordonii Regis Navarrae aerge 936. torn. 2. pag. 90. Appendic. : Libros Ecclesiasticos, Psalterium, Comicum, Antiphonarium, Manualium, Orationum, Passionum, Sermonum, Precum, et Horarum, etc. Ita in alia ejusdem Regis torn. 3. pag. 20. Appendicis, in Gharta Gennadii Episcopi Astoriensis asrae 953. torn. 4. [unde corrigendum est mendum, quod irrepsit torn. 3 Concil. Hisp. pag. 173. col. 2. ubi perperam legitur, Liber Cominis,] in Rudesindi Episcopi Dumiensis aerae 930. torn. 4. in alia aerae 1060. torn. 5. pag. 435. [** Vide S. Rosa de Viterbq Elucidarii torn. 1. pag. 206. voce Breviario.] Servatur in Bibliotheca Ecclesiae Bellovacensis Co-dex Evangeliorum MS. noni saeculi, quibus subditus legitur Comes, hocce titulo : In Christi nomine anni circuli liber Comitis incipit auctus a Theotincho indigno Presbytero, rogatu viri venerabilis Hechiardi Comitis Ambianensis : Ita tamen ut sancta Evangelistarum dicta, necnon et Apostolorum et Prophetarum immota atque inconcussa servarentur, etc. Qui quidem Hechiardus forte is fuit qui Echardus appellatur in Proclamatione Caroli Calvi adversus Wenilonem Archiepiscopum Senonensem in Synodo apud Saponarias ann. 855. Missusque ejusdem Regis fuisse dicitur in Append. Capitul. Reg. Francorum. Occurrit etiam nescio quis Eccardus Comes, in veteri Charta ann. 840. apud Perardum pag. 22. quern eumdem esse cum Hechiardp existimat vir doctissimus, a quo editus nuper hie liber Comitis : verum is potius fuerit Eckeardus qui in eo praalio, quod actum est ann. 844. in pago Inculismensi inter Pipinum filium Pipini quondam Regis, et exercitum Caroli, cum flliis duobus vitam amisit, uti narrant Annales Francorum Bertiniani. Lectionarium porro longe antea Caroli Magni cura et mandate emendarat Paulus Diaconus Aquileiensis, ut in v. Lectio et Lectionarius attigimus. Sed et Alcuinus, eodem Augustp prsecipiente, ut observatum a viro doctissimp Jo. Mabillonio torn. 5. Vitar. SS. Ordinis sancti Benedict! pag. 767. Vide Cardin. Bona lib. 2. Rerum Liturgic. cap. 6. et infra in Lectionarius. :;: ; Chron. Lemovic. Ms. : Epistolas quippe et Evangelia ex antiquorum traditione, quee digesta in libra, qui appellatur Comes, ad Constantinum Jeronimus scripsisse dicitur. Constit. canon. Castel. apud Cl. V. Garamp. in Dissert. 6. ad Hist. B. Chiarae pag. 207.: Beatus Jeronymus in lectionario, quern Librum Comitis appellavit. 2. COMES, COMIXES, a comitando primum dicti aulse Romanse ac Imperatorii Palatii Proceres, quod ii Principem sectarentur, ejusque lateri adhaererent, seu dpmi maneret, seu in expeditipnem proficisceretur. Spartianus in Hadriano : Cum judicaret, in consilio habuit non arnicas suos et Comites solum, sed Jureconsultos, etc. Hinc Comites Imperatorum, vel Augustorum, in veteri bus Inscriptionibus passim Romae: Necessarius Augg. et Comes per omnes expeditiones eorum.

COM Alia : Comes divi Theodosii Aug. in omnibus bellis atque victoriis. Ita in Inscriptione Graeca quse Ravennas exstat, 'Iiraa-

COM Judicio Regis valuisti crescere Judex.

Auspicius Episcopus Tullensis ad Arbogastem Comitem Trevirorum : Tu autem y.to? T&v fiaffiXewv 6 c7-j[jiiJLa-/oc dicitur. vir eximie, Judex multorum providus. Gloss. Lat. Graec.: Comes, a-jv>dcy.TO-j fSa 167.] 177 : Dedit itaque prsediclus Olbertus ad lib. 6. cap. 316. [** 421.] Aimoinus lib. 3. partem fisci nostri in Comitatu Juliacensi Hist. Franc, cap. 6 : Non potero te habere in Commarca Bardunbach curtilem cum conjugem, cum Commatris adepta sis noarboreta unum, ac de terra arabili et men. Andreas Silvius in Chronico Marprata jugera xxxnii. Chron. Parmense cianensi : Domina mea, ex filia baptizata, ad ann. 1281 : Et tune fuit ordinatum Commater tua effecta est. Vide Concil. per Comune Parmse, quod datium solvere- Rom. sub Gregorio II. PP. can. 4. Petur ducentibus blavam de alieno episco- trum Damian. lib. 2. Epist. 15. etc. patu... et ob hoc stabant Notariipro Com- Commater spiritalis tarn de sacro fonte, muni in Comarchis, qui faciebant publica quam de confirmations, in Responsis instrumenta de dicto blado conducto de Stephani II. PP. cap. 4. et in Concilio alieno episcopatu. Wormatiensi ann. 868. cap. 34. Conciliis COMMARCHIA, Confine, limes, Gallis, vetantur Monachi pueros de fonte bapFrontiere. Comarque, in Cpnsuet. Solensi tismatis suscipere. Commatres habere, tit. 14. art. 27. Wibertus in Vita Leonis aut facere, apud S. Gregorium lib. 3. IX. PP. cap. 14 : Odonem vicinss Com- Epist. 40. in Concil. Autissiod. cap. 25. marchix Francorum Comitem in B. prse- in Addit. Cap. 1. cap. 16. [Occurrit non sulem Concitavit. [Hist. Median! Monas- semel in Statutis MSS. Augerii II. Episc. terii pag. 239. in Excerptis Joannis a Conseran. ann. 1280.] Vide Filesaci SeBayono de Abbatibus hujus Monasterii: lecta lib. 1. cap. 3. Quia illud oppidum in trium finibus re* Quo sensu, ut opinor, uxorem ballivi gnorum. quas Commarchias vacant, posi- Gisortii Commere appellat Carolus retum, argenti pondera quae Marches Fran- gens in Lit. ann. 1358. ex Reg. 87. Charcicse vocantur, Francigenis solvebdt.'} Le- toph. reg. ch. 148: Aians en memoire ges Alfonsinse seu Partidse, part. 2. tit. 1. nous grandement estre tenuz a damoiselle lege 11 : Marques tanto quiere dezir como Aveline du Bois, nostre Commere, femme sennor de alguna gran tierra que esta en de nostre bien ame Nicolas du Bois, noscomarca de Reynes. Vide Papebrochium tre bailli de Gisors, etc. Quod ut minus usitatum observe. Vide infra Compater. torn. 3. Maii pag. 418. * COMMATRES appellatae mulieres, COMMARCHIANI, Quorum marchse vicinse sunt. Histor. Erchemberti n. 32 : qu£e una in domo cum episcopis et cleJnvitatus itaque Lodoguicus Csssar... a ricis manebant, interdum et Sorores Beneventanis, Capuanis, cunclisque Com- vocatse. Chron. Guill. Burdini ad ann. marchianis ad tuitionem patrise perditse, 1303. inter Probat. torn. 4. Hist. Occit. etc. Occurrit in Lege Bajwar. tit. 11. § col. 11 : Querimonise camcrse populi hse erant: quod domini episcopi et alii cle5. tit. 16. | 2. tit. 21. § 11. et in Chronico rici... feminas nirnis juvenes in domiciliis S. Vincentii de Vulturno pag. 695. suis haberent, quas Commatres vacant. COMMARCHUS , S6U COMARCHUS, Ut :: - Deteriori sensu ire ad Commatres habet Jo. de Janua, Princeps super Comites. Gloss. Lat. Gall. Commarchus, dixit Menotus, teste la Monnoie in Glossar. Burgund. pag. 184. Prince ou Comte. COMMATERNITAS, Affinitas inter ComT COMMARCAXEUS, apud Joann. Diaconum in Actis S. Isid. Agricolse n. 13. matres, apud Hocsemium in Adolpho torn. 4. SS. Maii pag. 518. Markano cap. 3. COMMARCUS. Tabular. Deiparse SanCOMMATICUS, Incisus, brevis, ex Gr. tonens. : Matrona nomine Hildegardis, KopLp.aT:y.6;. Gregorius III. PP. in Poenimater Commarci Santonicse civitatis no- tent. : Hanc Epistolam Commatico serbilissimi Viri, fecit piscationem in flumine mone perstrinximus. Vide S. Hieron. Carentse super montem et tenuit earn cum Epist. 89. cap. 2. et Epist. 21. [supra filio, usque quo Franco tenuit Commar- Comma et infra Commenta.] cum in capitolio in prehensione sua capT COMMATRINA, ut Commater, Gall.

COM Commere. Vita B. Notkeri Balbuli torn. 1. SS. April, pag. 589. D. Si Commatrina sua domi sit, etc. 1 COMMATRONA, Matrona, Domina. Tertull. ad uxorem lib. 2. cap. 6: Nam quanta dives aliqua est Commatrona nomine inflata, tanto capacem oneribus suis domum requirit. COMMEARE, Iter facere, non semel in Cod. Theod. leg. 16. 23. 27. de Cursu (8, 5.) leg. 6. de Curiosis, (6, 29.) etc. Breves Commeare dicuntur in leg. 2. eodem Cod. de Bonis vacant. (10, 8.) cum mittuntur. Commeandi officium, id est, navicularii, leg. 27. eod. Cod. de Navicul. (13, 5.) Frequentet maritimos Commeatus, in leg. 7. eod. tit. [Verbum Commeare Terentio notum est et Ciceroni.] 1 COMMEATALIS, Miles cui dabatur Commeatus, seu pars sibi contingens ex alimentis publicis. Justinianus Cod. de Offic. Pref. Praet. Africsa lib. 1. tit. 27. const. 2. | 9 : Et nullum audeant Duces vel Tribuni Commeatalem de ipsis dimittere, ne dum sibi lucrum student conficere, incustoditas nostras relinquant provincias. 1. COMMEATUS, Idem quod Comiatus, de qua voce supra : Licentia, facultas rei alicujus peragendoa. Concilium Vernense ann. 755. can. 9: Si quis Presbyter ab Episcopo degradatus... aliquid de suo officio sine Commeatu facere prsesumpserit. Adde Concilium Compendiense ann. 757. can. 3. 13. 16. Chrodegangum Metensem in Regula Canonicorum cap. 15. Editionis vero Labbei cap. 5. ejusd. Chartam ann. 763. apud Meurissium pag. 167. Utuntur etiam Latini Scriptores veteres. 2. COMMEATUS, Scriptoribus Christianis, est vitea prorogatiq, seu facultas vitam producendi a deo impetrata. Passio SS. Perpetuas et Felicitatis : Domina soror,jam inmagna dignatione es, tanta ut postulem visionem, et ostendatur tibi, an passio sit, an Commeatus. Apud Palladium in Lausiacis cap. 86. Melania Evagrio letaliter a3grotanti impetrat a Deo xatpbv xofiidcTOU, xa\ iipoOsaiAtav ^w?,?, vit83 prorogationem. Paulinus in Vita S. Ambrosii, Stiliconem et Magnates ad Ambrosium a3grotantem misisse scribit, qui persuaderent illi, ut sibi vivendi peteret a Domino Commeatum. Marius Mercator 1. Subnotat. cap. 7. [*# ed. Baluz. pag. 20.] : Si autem Deus vitss Commeatum dederit, et ad retractandos has optimos libros tuos :... tempus indulserit, etc. Paulinus Nolanus Ep. 16. [nunc 20. ad Dalphinum n. 2.]: Denique si dominus Commeatum donaverit, ut ad eum usitato solenniter nobis tempore recurramus, etc. [Idem Epist. 50. novas edit, ad S. Augustinum num. 14: Freest ante mihi ac tibi Commeatum dierum Christo. Et Ep. 13. ad Pammachium num. 8 : Quia spirantis adhuc filii Commeatum poterat impetrare.] S. Fulgentius Epist. 1. de Conjugali debito: Sic sum repentina corporis segritudine correptus, ut febrium violenta mmietas Commeatum mihi vitss prsesentis auferret, nisi verus animarum corporumque medicus... dignaretur medicinse, suse largiri subsidium. 3. COMMEATUS, pro Refectiorie. Concilium yEnhamense ann. 1009. can. 1: Canonicis honor fuerit, si Commeatum in Refectorio, somnum in dormitorio capessentes, Monasterium teneant in Castitale juxta Regulx suac rationem, et ut justum est. 14. COMMEATUS Vectigal transeuntium. Summa proventus Monasterii

COM Centul. inter Acta SS. Benedict, saec. 4. part. 1. pag. 104 : De mercato per hebdomadam XL. solidos, de Commeatu per hebdomadam xx. solidos. « COMMEIANUS, Limes, terminus. Charta ann. 1114. inter Probat. torn. 2. Hist. Occit. col. 389 : Donamus vobis... tertiam partem de totis placitis, de Christianis falsatoribus et latronibus, qui fuerint capti de S. Juliana usque ad crucem S. Affrodisii,... et infraistos Commeianos, etc. Vide Commarchia. « COMMEMBRATUS , Conjunctus ut menibrum corpori. S. Paulinus Ep. 44. alias 31. n. 4 : Commembrata in Domini corpore fidei compago. 1 COMMEMBRIS, Ejusdem corporis membrum. Guibertus lib. 2. de Pignerib. Sanctorum cap. 3. § 1: Si enim a quolibet digne percipitur (Christus in Eucharistia) quid aliud quam summo ilh Capiti cohserentem, per sui ipsius quam suscipit carnem, illico Commembris efficitur. In Epistola Nuncupatoria ad eosdem libros idem Guibertus habet : Christus in coslo suos sibi Commembres unit. Vita S. Columbse Abbat. torn. 2. SS. Junii pag. 225 : Quia Dominus Austrum nunc in Aquilonarem convertet flatum, nostros de periculis Commembres retrahentem. COMMEMORARE, pro Commonefacere, admonere, ad memoriam revocare, crebro utitur sanctus Augustinus lib. de Unitate Eccles. cap. 11. lib. post Collat. cap. 20. lib. 1. Contra Crescent, cap. 38. etc. ::S: Nostris Commemorable, Memorabilis. Charta Joan, ducis Alenc. ann. 1444. ex Tabul. Cartus. B. M. de parco : Savoir faisons que nous voulons a nostre pouvoir ensuivir les Commemorables fais de nos predecesseurs. 1. COMMEMORATIO. Hanc vocem usurpant Latini Patres pro ea recitatione nominum eqrum quos Fideles vocant, quse flebat in sacris Missae Liturgiis. Avitus Viennensis Epist. 4 : Quos si absque capitalibus culpis, in usu conjugalis copulas dies supremo, recipiat, nee damnatione dignos putamus. nee a sacrificio Commemorationis excludimus. Adde Epistolam 11. sub finem. [Grseci (Jivv){i6cruvov vocant.] T 2. COMMEMORATIO, Anniversarium, seu offlcium pro defuncto celebratum. Testamentum Bertichramni apud Mabill, torn. 3. Analect. pag. 117 : Quidquid exinde in tributum aut in suffragium annis singulis poterit obvenire, medietas ex hoc quando fuerit mea Commemoratio, aut in vestimentum aut in aurum erogetur. Testamentum Bernardi Domini de Turre apud Baluz. torn. 2. Plist. Arvern. pag. 498 : Item lego omnibus Sacerdotibus qui intererunt primes Cornmemorationi, quse. fiet post mortem meam pro anima mea, cuilibet tres solidos et unum denarium. j COMMEMORATIO ANIMARUM. Vide in voce Anima. COMMEMORATIONES

DEFUNCTORUM ,

in Concilio Bracarensi can. 39. Vide Dyptichum. COMMEMORATORIUM, Optato Milevitano lib. 1. idem est quod brevis, syngrapha, libellus. Hadrianus PP. Epist. 71. Cod. Carolini: Oblulit nobis Commemoratorium, ut asserebat, vestrse. Excellentise exaratum, scilicet de electione Episcoporum Ravennatis Ecclesiee. [Ambros. de Offic. cap. 25 : Si nobis vita ma jorum disciplines speculum, non calliditatis Commemoratorium. hoc est, Inventarium. Vide Earth. Adv. 35. 22.] II

COM

COM

Papse tempore longo Commendatam obtinuit. Vita Benedicti XII. PP. Revocavit omnes Commendas factas per preedecessores suos de Ecclesiis Cathedralibus et Abbatiis, quibuscumque personis ; Cardinalibus et Patriarchis duntaxat exceptis. Chronicon Senoniense cap. 20 : Omnes obedientias fere ita sibi retinuit, ut nullus Monachorum statum Monasterii... scire posset; unde in aliis locis qusecumque habebat, Commendabat. Atque ita vox Commenda accipi debet torn. 13. Spicilegii Acherianipag. 355. Videlngulphum pag. 871. * IN COMMANDUM MiTTERE, Eodem significatu. Chartularium Matisconense fol. 150 : Gislebertus Monetarius in Commandum misit vineam sitam in Fontanillas Canonicis S. Vincentii, eo tenore ut si earn vendere necesse habuerit. nulli liceat earn vendere nisi diclis Canonicis. * HABERE PER COMMENDAM, Ea ratione possidere. Charta ann. 1162. inter Probat. torn. 2. Hist. Occit. col. 588. : Et illud (castrum,) debemus habere et 11. mille besans li bailla, En son voyage s'en alia : tenere a te et Rogerio filio tuo, et ab omni Sitost corame il pot repaira, vestra posteritate per Commendam. Vide Sa Commandise demanda.] infra Commendatio 1. Vide Foros Aragon. lib. 1. tit. de ImmuCommendarum auctorem fuisse aiunt nitate Ecclesiar. Gesta Innocentii III. Leonem IV. PP. sed qui eum ab hoc PP. pag. 106. Columbum in Manuasca abusu eximere conantur, eas revera lib. 2. n. 42. Foros Morlanenses cap. 11. excogitasse propter irruptionem et inapud Marcam in Hist. Beneharn. lib. 5. vasionem Saracenorum, et deprasdatiocap. 1. Foros Jaccse apud Blancam in nem Sicilise, et maximea partis Italiaa, Comment, rerum Aragon. pag. 595. in gratiam Episcoporum et Clericorum, [Van-Espen. part. 1. tit. 31. cap. 7. Ache- qui suis Ecclesiis pulsi erant: factumrium Spicil. torn. 6. pag. 34.] etc. que postea ut abusus iste longius serp* Charta ann. 1355. ex Reg. 84. Char- serit et propagatus fuerit. toph. reg. ch. 366: Jn gardia, deposito ZSgjT De hoc abusu vehementipri stylo seu Commenda habere. Stat. Vercel. lib. multa scripsit Auctor libelli cui titulus : 2. pag. 37. r°: Item statutum est, quod L'Abbe Cornmendataire. Insimulari non ille penes quern factum fuerit aliquod de- potest Gregorius Magn. Sanctissimus positum vel C&mmenda, non possit nee Pontifex, qui Ecclesias propriis Prsesudebeat petere libellum, sic dictum deposi- libus orbatas plerumque cpmmendavit tum vel Commenda peteretur per depo- Episcopis vicinis, aut exsulibus concesnentem. Vide supra Commanda. sit administrandas, dum eis legitimum T 2. COMMENDA, COMANDA, vel COM- propriumque provideret pastorem exsuMANDA, Societas mercatorum, qua uni lesque propriis redderet Ecclesiis. sociorum tota negotiationis cura comSed longe alia fuit ratio commendamendatur certis conditionibus, Gall. rum , secundaa stirpis Regibus in Societe en Commendite. Statuta Massil. Francia imperantibus. Turn non solum lib. 3. cap. 19 : De societatibus et Com- Episcopis plures Ecclesise, sed laicis mandis: Constituimus, ut si quis alicui etiam potentioribus commendabantur pecuniam, aut rem aliquam in societate Monasteria a suis Commendatariis plevel Commanda ad cerium viagium cum rumque exspolienda. Cessavit ille abuea faciendum ad aliquod locum nomina- sus, huicque novas successerunt Comtum dedit, vel concessit, etc. Passim oc- mends, non ad spiritalem Ecclesiaa, sed currit ibi, ut cap. 20. 21. 22. 23. et 24. ad temporalem Commendatariorum utiejusd. libri, et cap. 16. lib. 2. § 11. Vide litatem excogitatae. Juxta Leonis X. Commendator 1. Papse cum Francisco I. pactiqnem Rex 3. COMMENDA. Dare in Commendam, Franc, designat Commendatarios,qmh\is vel Commendare, Prsedia, ac beneflcia Abbatias vel Prioratus conferat RqmaEcclesiastica vel Monastica saBcularibus nus Pontifex, hac in re pro auctoritate vel aliis fiduciario jure concedere. Gloss. sua Commendatarios solvens antiquis Graec. Lat. : Hapa-xaTaSr^-/), Commendatio. canonibus, qui hujuscemodi commenHapaxaTaT:'6-o!J.c , Demando , Commendo. das non patiebantur. Verum notior res HapaTtO^[A f . TO ouXay.-cyia-op.evov, Commendo, est, quam ut in ilia exponenda diutius depono. Luithprandus lib. 4. cap. 3: immoremur. Vide Commendatarius. Commendavit illi, seu, quod verius est, COMMENDARI dicebantur praedia, vel in escam dedit Ecclesias. Tabularium feuda, quse ad vitam et ad tempus Abbatias Conchensis in Ruthenis Ch. 13 : utenda alicui concedebantur. Pactus Vetamus autem, ut nullus homo aut fe- Legis Salicsetit. 72 : Si quis alteri avitam mina in ipsum jamdictum alodem guar- terrain suam Commendaverit, et ei noluedam nee Commandam neque nullam tul- rit reddere. etc. Will. Malmesbur. lib. 2. tam non habeant, nisi solus Dominus, et de Gest. Reg. Angl. cap. 7 : Provincia beatissima virgo Fides, et Monachi Con- quse vocatur Cumberland. Regi Scotorum chacensis Monasterii. Ch. 29 : Et ilium sub fidelitate jurisjurandi Commendata meum alodem, quss habeo in Sentres, et est. Vide Henricum Huntindon. lib. 5. tota Commanda, et boscos, et pratos, etc. pag. 355. Hugonem de Cleeriis, etc. Ch. 250 : Illam terrain de Condadense, Guillelm. de Podip-Laurentii cap. 40: quse est sancti Salvatoris et sanctx Fide Comes Tolosanus dictam terrain... Comiti de Conchas, mittimus in Commanda Ber- Fuxensitenendam tradiditex Commenda, nardo de Naiago. et filio suo Umberto, etc. reddendam ei quandocumque requireret Radulphus de Dicetq ann. 1176 : Eccle- sine mora, et earn in vita sua tenuit ussiam Carnotensium indulgentia Domini que modo. Adde cap. 45. Charta ann. 56 1. COMMENDA, Depositum. Curia Generalis Catalaniae in villa Montissoni ann. 1289. sub Alphonso Rege Arag. MS : Statuimus quod aliqui homines non possint capi vel retineri in persona pro aliquo debito, nisi esset Commanda. Charta Jacobi Regis Aragon. ann. 1304 : Scnptura Commands seu depositi. [Literas Ludovici X. Franc. Regis ann. 1315 : Cum datum sit nobis intelligi. quod Judei fuerunt a regno nostro ejecti, bonaque eorum ad manum nostrum per gentes nostras posita, plurd de bonis Judeorum ipsorum in inventariis super hoc confectis scripta non fuerunt, Commendeque et accusationes ([. actiones) dietorum Judeorum recelate, etc. Charta Ecclesiee Aniciensis ann. 1312 : Andreas Chaberti Donatus Hospitalis levavit in Arragonio et aliis locis. se dicens esse Procuratorem Eccles. Anic. licet non esset, mangometas, Commendas, legata, helemosinas facias Ecclesiss prssdictse. Vetus Poeta MS. e Bibl. Coisliniana :

442

COM

1218. in Regesto Carcassonensi fol. 9 . Noverint, etc. quod nos Amalricus Dei Providentia Dux Narbon. Comes Tholos. et D. Montisfortis tradimus in Commenda dilecto et fideli nostro Stephana Ferriol castrum de Monteastruc. salvo in omnibus jure nostro, et ipse sub sacramento nobis facto ab ipso, nobis promisit quod in castrum ilium non receptabit Pontium Manerii vel aliquem alium de inimicis nostris, etc. Et ego Steph. Ferriol recognosco me recepisse castrum de Monteastruc de Commenda dicti D. mei Amalrici, salvo in omnibus jure suo, et promisisse ei sub sacramento homagii a me sibi facti, quod in dicto castro, etc. Alia Charta Bernard! de Mercorio mens. Januar. ami. 1226: Not. fac. etc. quod D. Ludovicus Rex Franc, etc. mihi concessit castrum suum Gredonense cum omnibus pertinentiis ejus et cum omnibus illis qugs pertinent ad Vicecomitatum Gredonensem tenenda de eod. Dom. Rege per totam vitam meam et post decessum meum hsec omnia ad ipsum.... revertentur. Diplomatis titulus ita concipitur, De recognitione D. Bernardi de Mercoria de Commenda Castri et Vicecomitatus de Greiza ad vitam suam a Dom. Rege sibi tradita. Ejusmodi Commendarum alise habentur formulae ac diplomata in eodem Regesto fol. 38. et in Regesto Viennensi fol. 59. [Instrum. anni circiter 1297. torn. 2. nova? Gall. Christ. col. 453: Quo facto Episcopus reddidit ei dictas claves. dicendo : Commendo vobis istas claves et custodiam reparii hujus de Tordo, quousque nos vel successores nostri hue venientes, eas a vobis requiramus ; qui Dominus eas hoc modo recepit. Instrumentum anni 1394.quo Maria Regina et Cpmitissa Proyinciae mittit F. d'Arcussia in fiduciariam possessionem locorum Auzet, Salignac, etc. e Camera Comput. Provinc. Regest. Armorum fol. 70 : Tradimus et assignamus ac damus, concedimus et donamus, ac pro se ac suis transferimus in eumdem in tenesonem et Commandatn; id est, lege fiduciaries possessionis et non deflnitivaB seu absolutse : quare in altero Instruments anni 1490. quo Carol us VIII. ejusdem Arcussi& successores in absolutam mittit illorum locorum possessionem, eadem loca dicuntur Terres laissees en tenue et Commende.] Willelmus Guiart. in Philippo Augusto : Si ravoit en sa Commandie La D uchee de Normandie.

Ut plurimum autem cqmmendabatur feudum a vassallo, cum in longinquam aliquam expeditiqnem, aut peregrinationem, non continue reversurus, pergebat: ut esset qui eo absente et militiam, et alia feudalia servitia Domino exhiberet, ne in commissum eorum defectu feudum caderet. Bifariam vero commendabatur feudum a vassallo : interdum enim Domino ipsi, quandoque extraneo. Prioris Commendatipnis meminit Tabularium Monasterii LongiPontis in dioecesi Paris.: Dom. Guido Trossellus, postquam terram suam in manu Dom. Ludovici Commendavit, eum subnixe rogavit, ut Ecclesiam sanctsu Marise, de Longoponte ejusque habitatores custodiret, et omnes consuetudines et res quas ubique habebat, sicut in diebus suis, et decessorum suorum tenuerat, liberas et immunes esse concederet. Cujus precibus cum omni humilitate Dominus Ludovicus libentissime annuit, etc. Charta Ottonis Ducis Meranise et Comitis Burgundiae ann.1225.in Tabulario Campaniae Tuano

COM fol. 313: Nos non possumus Commendare Comitatum Burgundiee alicui. neque ponere extra manum nostram, nisi in manum Comitis Campanix. Prioris istius Commendationis rationem pluribus exponunt Assisiae Hierosolymitanse MSS. cap. 182 : Qui se veaut partir dou pals, ou en oucune autre maniere laisser son Fie, il le doit commander au Seignor : car la Commande est plus seure chose ; et mains y a de peril que I'extraier, par tel raison que se home commande son Fie, par I'assise et I'usage du Roiaume de Hierusalem, il le peut ravoit" apres un an el jour, toutes les fois que il le requerra sans autre amende que le Seignor y peut avoir, se il ne li comandoit au point que il fu semons d'aucunes des semonces, que apres son dites, par que on pert son Fie toute plevine qui en deffautfet se le Seignor I'a en sa main par la comande, et aucun autre se veaut mettre, le Seignor le li doit garentier, que autre ne s'y met. Et qui commande son Fie au Seignor ou a son baill, par I'assise et I'usage doudit Royaume, le Seignor, ou le baill a qui Ion le comande, le doit recevoir, ou dire que il ne veaut le Fie recevoir, se Court ne I'esgarde que recevoir le doie, et dire aucune raison pourquoi. Car il est plus seure chose au Seignor de recevoir le par esgart de Court, ou par connoissance, que autrement, etc. Non poterat tamen vassallus feudum suum domino Commendare, cum ab eo ad aliquod servitium erat submomtus : quia commendatio ista dolo facta praesumebatur. Infra : Ne il ne le peut comander par raison, puts que il est semons de service, tant coin celle semonce dure. Quod cap. 255. et 256. pluribus exponitur. Ratio autem quare vassallus commendatum domino feudum ab eo repetere non poterat, nisi post annum exactum, ea erat, ut nullum domino ejusmodi commendatio damnum afferret, et ut dum feudi reditibus fruitur, suis sumptibus, si aliqua necessitas urgeret, quempiam qui feudum deserviret, praeficeret: unde si dominum intra anni curriculum contingeret decedere, licebat haeredi reliquo anni tempore feudum commendatum tenere : ut e contra, si vassallus intra annum fato fungeretur, illius haeres feudum, nisi exacto anno repetere non poterat. Denique licet ad plures annos feudum posset commendari, ea tamen commendatio vassalli vitam non excedebat. Atque hinc percipimus, cur Guillelmo Episc. Parisiensi, in Terram Sanctam profecto, anno 1102. Ecclesiae Regalia in manu Regia remanserint, cum quoad spiritualia vicarios constituisset, uti docemur ex Tabulario Maurigniacensi ch. 90. in qua haec habentur: Hanc rem confirmaverunt Stephanus Archidiaconus, Fulco Decanus,Rainaldus Archidiaconus, in quorum manu Guillermus Episcopus ditnisit curam et providentiam Episcopalium rerum. Et sub finem : Tempore quo hsec firmata sunt, erat in Hierusalem Guillermus Parisiorum Episcopus, et Episcopatus erat in manu Philippi Regis, qui benigno animo hiec omnia concessit, et regali auctoritate firmavit, etc. Jure denique Aragonurn licebat vassallo feudum ad tempus Domino cqmmendare, quo durante, ab omni servitio liber erat, licebatque ei non aliis modo sed et Regi guerram facere: super qua re audiendus Eximinus Salanova Justitia Aragonum : Per quern forum habes qualiter potest infancio se expedire a domino Rege, dimittendo beneficia Regi, si

COM quas tenet ab eo, et Commendando uxorem, filios, et bona sua fidei Regis, quam expeditionem et Comandam debet R&K recipere, et custodire fideliter, sicut dominus naturalis ; qua expedilione facta, potest cum alio, vel aliis, guerram Regi facere : salvo quod non potest ignem in terram Regis apponere : et si ad campale bellum cum aliquibus venerit contra Regem, debet transire in adjutorium Regis cum equo et armis. Vide Foros Aragon. lib. 6. tit. de Conditione Infantionatus, et tit. seq. Praeterea lib. 7. tit. de Omnibus locis, etc. 1 4. COMMENDA, Protectio. Litterae Jacobi Regis Aragon. inserts in Epistola dementis IV. PP. ann. 1268. apttd Marten, torn. 2. Anecd. col. 50.5: Noverint universi, quod nos Jacobus Dei gratia Rex Aragonum... constituimus in nostra protectione et custodia, Commenda et nostro guidatico speciali vos venerabilem et dilectum nostrum Remundum, et per eumdem Abbatem Monasterii Crassensis, et vestrum Monasterium cum castris, villis, etc. :: - Nostris Commande, eadem notione. Libert, pro hominibus de Boussac ann. 1427. in Reg. 178. Chartoph. reg. ch. 42 : Apres qu'ilz auront demoure quatre ans (a Boussac) ilz seront tenuz de nous paier Commande, comme les autres de nos hommes et femmes. Alio sensu occurrit, in Lit. remiss, ann. 1418. ex Reg. 170. ch. 233 : L'un desdiz varlez, qui besongnoit avec le suppliant (tisserant) dist a laditte femme : Maistresse commandez ceste commande, en lui monstrant un fil de, laine qui estoit rompu, et lui voulant dire qu'elle noast ledit fil. Vide infra Commendia. COMMENDA , COMANDA , Prsestatio quam Libertus [ac forte alius quivis Cliens] pro jure tutelae Patronq suo exsolvit. Charta Guigonis Comitis Nivernensis et Forensis ann. 1229 : Cum aliqui homines de villa S. Regneberti census sive Comandas nobis olim super suis capitibus contulissent, nos ea quitavimus et gurpivimus Priori S. Regneberti, etc. Charta ann. 1278. apud Thomasserium in Cqnsuetud. Bituric. lib. 1. cap. 68: Salvis similiter et retenlis nobis... duobus denariis de Commenda, semel in anno solvendis a quolibet uxorato, etc. Alia ann. 1285. apud eumdem cap. 70: Quoties vero aliquis ab extra venerit, el voluerit esse homo noster, in signum homagii solvet semel in vita Priori dicti loci 2. den. de libera Commenda. Vetus Notitia : Anno Dom. 1285 : Cum dominus Simon Arcldep. Bituricensis esset apud S. Nazariurn die Martis post festum S. Michaelis, Gaudinus Dominus de Ramefort, filius et haeres Gaufridt Lobe, de Remefort quondam Domini, Militis, concessit coram Domino literas manumissionis centum puella)'um, quas pater suus manumitti jusserat in terra sua de Maignec et de Remefort, ab omni tallia et Commenda. Cui manumissioni consenserunt coram nobis executores dicli defuncti. [Charta anni 1058. ex Archivo S. Victoris Massil. armar. Ruten. n. 2: Donamus eliam Comandam et convenientiam quam habemus in uno manso. quod nullus potest dare aut impignorare nisi nobis, et unum multonem in ipso manso.] Consuetude localis Castellinovi in Biturigib. tit. 22 : Sont tenus lui paier par chascun an 4. den. T. en reconnaissance, qui s'appelle la Commande. Tabular. S. Theofredi in Velavis : Demisit Commendam, quam exigebal in ipsa villa, etc.

COM

COM

COM

443

in Commendam. Vide infra Commenda- ultre 3. nuis, si cil ne li Comand od qui tor 3. il fust avis. Id est, nisi ei praecipiat ille SSP" Singularem hie addam Werpitio* 9. COMMENDA, Eleemosyna, munus cum quo est, vel cum quo venit : quo nem, quam exhibet Mabillonius saec. 6. sponte oblatum. Regest. capit. eccl. casu legendum fuerit venis. [*-»= in cod. SS. Benedict, part. 1. pag. 648. ubi non Carnot. ad ann. 1518 : Ordinavit capitu- ainz a latino ante.] [Tabularium Montis video quid sit Comanda nisi praestatio lum quod, ....pro reponendo Commendas S. Michaelis : Ego Ansgerius et Herveus pro jure tutelae, quam sibi Boso arro- ecclesise, fiat repositoriu'/n secundum pro- frater meus, Commendavimus facere istam cat-tarn.] De hac voce vide Jac. gabat in Polliaco ; sed Lector ipse judi- tractum in capitulo exhibitum. * COMMENDABILITER , Laudabiliter. Gotof. ad leg. un. Cod. Theod. Quod cet: Venit Boso ad Placitum, ubi cum Geraldo Comite erant nobilissimi homines, Epitaph, card. Guill. de Longhis ann. jussu. (2. 31.) et juravit Boso hoc sacramentum, ita 1319. in Hist. sacr. Bergam. part. 3. pag. 1 4. COMMENDARE, perperam pro dicens manu sua propria : Ego Boso, nee 30 : In quo (cardinalatus honore) 25. Contramandare, in Charta ann. 1153. meus conductus, me jubente, homo nee annis Deo et Ecclesise, Commendabiliter apud Acherium torn. 11. Spicil. pag. femina ad meam artem, nee ad meum militavit. 338. et apud D. Brussel torn. 1. de Feuingenium, in Polliaco nee in, ejus obedien* COMMENDAMENTUM, Mandatum, dorum usu pag. 275. et 276. Vide Contratia Comandamnon requiram, prensionem. jussio, Gall. Commandement. Tabul. S. mandare. nullam faciam de bove, vacca, etc. Et si Albani Andegav. : Parata fuit probare, 1 5. COMMENDARE nude, Pro aliquo ego vel meus conductus homo vel femina videntibus >nultis,ipaa autalius per suum preces fundere. Vide Commendationes. aliquam Comandam vel prensionem fece- Commendamentumjudicio legali, etc. Vide ] COMMENDARE ANTIPHONAM dicitur rit, post quindecim dies postquam sciero, Commendare 3. Cantor, cum prima illius verba praecinit vel ad rationern missus fuero per te, 11. COMMENDARE, Dare in commen- alteri, qui earn canere incipiat. Ordo Geralde, vel per tuos missaticos, sive per datn. Vide Commenda 3. Canonicorum S. Laudi Rotomag. xin. Abbatem qui modo est, vel per ipsum qui 2. COMMENDARE, Rem mutuo dare, saec. : Hanc antiphonam Genuit puerin antea erit, et perMonachum qui ipsam apud alium deponere, G!bss. Lat. Grsec.: pera, et tres sequentes Cantores hebdoobedientiam tenuerit, captam emendabo, Cornmendavit, TiapaxaTe6cTo. Gregorius madarii Commendant , et omnes sine et posteaad tuammisericordiam, Geralde, Turon. lib. 7. Hist. cap. 22 : Quod vero pneumate finiuntur. Vetus Consuetudiveniam, sive ad Abbatem vel Monachum, Commendatum habuit, publicatum est. narium Monasterii S. Marcellini Cantaqui modo est vel in antea erit. Vide Com- Capitula Caroli Calvi tit. 32. cap. 5. gilensis : Cantor qui regit chorutn Commendatio 2. [**ap. Tusiacum. ann. 865.] : Si ad ca- mendat antiphonam de Magnificat ad j COMANDIA, Eadem notione. Tabu- sam Dei aliquid Commendatum habent, Sacristam quam debet dicere. Occurrit larium S. Petri Vosiensis fol. 31 : Gau- ipse Episcopus, vel rector Ecclesise, ubi semel et iterum in Regula Toribii Artbertus de Malamort dereliquit Deo et S. Commendatse sunt, aut illis prsesentaliter chiep. Limae torn. 4. Concil. Hispan. Petro Apostolo Vosiensi in vita et in sa- in prgesentia Missorum nostrorum reddant pag. 668. col. 1. pag. 669. col. 1. et 2. nitate sua totam Comandiam, quain in qui eas Commendaverunt, etc. [Litterae COMMENDARE EGGLESIAM dicuntur villa quse vocatur Orgot habebat... Simi- Ludovici Jun. Regis Franc, ann. 1145. Patroni Laici Ecclesiarum, qui Presbyliter quoque Girbertus uno eodemque quibus pravae consuetudines urbis Bitu- teros ut in iis munia Ecclesiastica modo eandem Comandiam B. Petro Vo- ric. abrogantur : Statutum vero a patre obeant, Episcopis offerunt, in Concilio siensi dimisit Deinde quidem Elias.... nostro est, ut quicumque ad urbem vene- Salegunstadiensi ann. 1022. can. 13. Vide Gausberti nepos hujus Comandiae- parti- rint et ibi stare vel res suas Commendare Concilium Bituricense ann. 1031. cap. 22. ceps et par Dominus.... fecit guirpitionem voluerint, ipsi cum rebus suis in eundo et | COMMENDARE PER CERAM ET SEde ea. redeundo sint securi, et si eorum domi- TAM. Vide in Cera. T COMMANDARIA, Eadem significa- nium vel caslrum unde venerint, cum * 6. COMMENDARE SE, Tutelam seu tione. Antiq. Recognit. in Regesto Pro- regia Majestate male fuerint, nihil eis protectionem alicujus advocare. Vide bus fol. 60. et 61 : Petrus Cosunneuz debet nocebit. Eadem repetit Ludovicus VIII. infra in Commendatio 2. Comiti de Commandaria 1. em. avenss. in earum Litterarum conflrmationeann. COMMENDARE SE AD CURTEM REGIS, Petrus Jordanz debet pro eodem 1. malt 1224.] Adde Legem Alaman. tit. 5. | 1.in Lege Longobardor. lib. 2. tit. 11. 11. avene... Homines de Montsecerox debent Bajwar. tit. 14. cap. 4. Longobard. lib. et 3. [** Rothar. 195. et 197.] dicitur Comiti pro garda 5. sexlar. Vienn. avense, 2. tit. 27. [« Liutpr. 131. (6, 78.)] etc. puella libera, de crimine accusata, cum etc. Summa avense de garda et Comanda1 COMMANDARE, Eadem significa- illius protectionem ac mundium imria 30. sextar. tione. Literae Caroli primogeniti Johan- plorat. nis Franc. Regis ann. 1357. apud D. 1 COMMENDARE SE IN VASSATIGUM. | 5. COMMENDA, Beneficium equitis Templarii, Gall. Commenderie. Notitia Secousse torn. 3. Ordinat. Reg. pag. 204. Vide infra Commendatus. « 7. COMMENDARE, Indicare, nunEcclesiae Mazarensis apud Roccum Pir- num. 6: Si quis habitanlium in dicta Villa moriatur sine testamento, nee ha- tiare, Cerem. vet. eccl. Carnot.: Dues rum Siciliae sacrae pag. 548 : Alii vero ex beat liberos, nee appareant alii heredes, lectiones Commendantur, et primam legit antiqua relatione testati sunt hunc Equitem appellari Guerregium, qui cum aliis qui sibi debeant succedere, Baillivus dicti ille, cujus est septimana evangelii. Chartribus Templariis ex sua Commenda in Domini nostri et Consules dicte Ville tul. ejusd. eccl. ann. circ. 300 : Debet Suria, metu Saracenorum, signum istud bona deffuncti, descripta tamen Comman- (matricularius) per parvam pulsatioB. Virginis in navi transferendum in dabunt duobus probonis (probis) homini- nem parvse campanse complectorium Combus dicte Ville ad custodiendum fideliter mendare. Italiam patriam suam curavit. per annum et diem; et si infra eumdem 1 COMMENDARIA, Praestatio pro tu1 6. COMMENDA, Certse preces pro de- terminum appareat heres, qui sibi debeat tela. Libertates Gratianopoli concessae functo faciendae. Necrologium Monas- succedere, omnia bona debent Integra- ann. 1244. Hist. Dalphin. torn. 1. pag. terii Josaphatensis apud Mabill. torn. 2. liter sibi reddi, alioquin bona mobilia 23. col. 1 : Item statuimus ne aliquis ex Analect. pag. 562 : Unde ad perpetuam dicto Domino tradantur et etiam immobi- civibus nomine Commendarise sive gardiie rei memoriam in nostro Capitulo generali lia, etc. alicui de civitate donet aliquid, vel dare statutum est, ut in hac die solemne anni* Gall. Consigner. Charta Balduini conveniat, et si repertus fuerit, tarn dans, versarium cum Commenda et Missa sol- comit. Fland. ann. 1116. inter Libert, quam accipiens viginti solidos Curise dalemni et in fine Libera tumulum ejus monast. Elnon. : Vadium etiam, si pro bit. Permutatio Castri de Bellacumba perpetuo celebretur. Vide Commenda- qualibet forisfactura acceperit ab aliquo. cum Castro de Varsia inter Humbertum tiones. non alibi quam infra curtim S. Amandi Dalphinum et Aymericum de Brian1 7. COMMENDA, vel COMANDA, Com- Commendabi.t. cone, ejusd. Hist. torn. 2. pag. 50. col.2: modatum, Gall. Pret. Statuta Arelat. 3. COMMENDARE , Mandare , praeci- Item fuit acturn... quod non potestis aliMSS. art. 128 : Item statuimus quod quan- pere; Commendatio, praeceptum, man- qua quoquo titulo acquirers infra territodocumque exeatur ad arma vel cavalca- datum, Commandement, in Capitulis rium et mandamentum Castri de Varsia. tain, nullus quidem civis possit ducere Caroli C. tit. 28. tit. 30. cap. 6. tit. 31. guardas vel Commendarias recipere, vel duos equos nisi essent sui vel habeat eos cap. 2. 23. 24. ['"::: Edict, in Carisiac. ann. receptas retinere, nee homines dicti manex causa Comande ab extraneo et non a 861. Convent, ad Sablonar. ann. 862. damenti in civitatibus vel villis affrancive. Versio Gallica, SJils ne lui appar- Edict. Pist. ann. 864.] Leges Henrici I. chitis, vel homagia seu fidelitates eorum tiennent ou qu'ils les aiet en prest, etc. Regis Angl. cap. 8 : Nemo ignotum vel recipere, vel receptas retinere. Vide Com* 8. COMMENDA, Gautio, fidejussio. vagantem ultra triduum absque securi- menda 4. et Guarda I. COMMENDARIUS, Qui aliquem in ComLibert, villse Brager. ami. 1334. in Reg. taie detineat, vel alterius hominem sine 68. Chartoph. reg. ch. 330: Item si dicta Commendante vel plegiante. Hinc potuis- mendatum. seu in suam tutelam suscivulnera judicentur immortaUa, dictus set Seldenus cap. 46. Legum Willelmi pit. Charta Aldegastri, fllii Sylonis burgensis tradetur ad recredentiam vel Notlii interpretari : Nuls ne receit horn Regis Ovetensis, ann. 781. apud SandoVide eumdem Thomasserium ibid. pag.

127. et 150.

444

COM

COM

COM

vallium : Et nullis ex eis tamen damns tionis homines, ut essent qui se et sua tronus Laicus Episcopo praesentat Preslicentiam neque potestatem ullum dorni- tuerentur et protegerent contra inimi- byterum, qui in Ecclesia, cujus Panum accipere, neque habere Commenda- cos aut bonorum inyaspres, iisque in tronus est, munia obeat Ecclesiastica. rhim, nisi soli Deo et B. Maries matris tuitionis mercedem alicujus census pen- Concil. Arelat. ann. 813. can. 5: Ut laici ejus, et Abbatem et Monachis in loco isto sitationi sese adstringebant. Vetus a Presbyteris non audeant munera exisancto de Obona Deo servientes, etc. Charta apud Duchesnium in Hist. Du- gere propter Commendationem Ecclesise. 1 1. COMMENDATARIUS, in Jure Ca- cum Burgund. pag. 52: Philippus Abbas Vide supra Commendare Ecclesiam. nonico dicitur Oeconomus Ecclesise seu Ecclesise S. Benigni... villam prope DivioT COMMENDATIO PONTIFICALIS BAbeneficii ecclesiastic! vacantis, dumipsi nem, quse dicitur Longus vicus... Hugoni GULI, Idem quod Investitura, qua Prinde legitimo pastore vel possessors pro- Dud Burgundies in Commendationem po- ceps traditione baculi pastoralis, Episvideatur. Ad sex menses vulgo protrahi suit pro centum solidis annuatim sol- copum recens electum mittebat in poterat ille Oeconomatus. Cum Ecclesise vendis, etc. Alia Theobaldi Comitis possessionem Episcopatus.Vita S.,Remvacans erat sedes episcopalis illius ad- Blesensis ann. 1148. in Tabulario Vin- berti Archiep. Hammaburg. num. 11: ministratio et cura fere Episcopo vici- docinensi Thuano fol. 203 : Robertas Die depositionis domni Ansgarii Rimberniori secundum jus antiquum cre- Abbas volens devitare injurias et infesta- tum omnes concorditer elegerunt. Cum debatur. Hie appellabatur Episcopus tiones malefactorum, posuit in Commen- concordise pacto, ad gloriosum tune temCommendatarius. Posterioribus vero sse- datione mea duas villas suas quas habebat poris Regem Hludowicum adduxerunt culis regnante Commendarum abusu, in partibus Vindocinensibus, 10. solidos eum viri venerabiles, Thiadricus MinCommendatarius dictus est Episcopus, Blesensis monetas mild reddendo ad fes- densis Ecclesiee Episcopus, et Adalgarius qui plures simul Ecclesias ootinebat, tum S. Joannis Baptistse,... pactum etiam Abbas monasterii novas Corbeias: suscepunam cujus erat Titularis, alteram fuit, quod ego vel hssredes mei Commen- tusque ab eo honorifice, cum pontificalis aliasve quas Commendatarius adminis- dationem illam de manu nostra non eji- baculi juxta morem Commendatione, trabat, ut plurium posset Ecclesiarum cerimus, alicui earn tribuendo. Ejusmodi Episcopatus est sortitus dominium. Quse « verba in gratiam imperialis investiturae una fructus percipere. Ne plurium Ec- praestatio. COMMENDATIO passim dicitur. Tabu- intrusa fuisse tempore Henrici IV. cenclesiarum unus esset Episcopus Canones prohibebant: ne yiolarentur hse sacrse lar. S. Albini Andegavensis : Vicecomes set Henschenius, hac maxime ratione regulse, una nomine tituli, altera no- de Toarcio expetebat Guardam, quam ductus, quod in primariis Ecclesiee mine commendse possidebatur. Haec reli- Commendationem vacant, de villa, quse Hamburgensis et Bremensis privilegiis gio temporum. Reversales Christophori dicitur Brociacus. Quare Losdelinus Mo- nullum hujus rei vestigium appareat. Episcopi Pataviensis pro Johanne Epis- nachorum Preepositus de Mairono Vice- Et tamen Adamus, ut recte Mabillqnius copo Vespriniensi ann. 1397. apud Lude- comitem Haimericum adiit, fecitque hac observat, Henrici asqualis, hsec privilewig. torn. 4. pag. 317 : Dominus Johannes de re tale placitutn cum eo : Monachus de gia pro investitura imperiali laudat his Episcopus Vespriniensis Viennensisque Brociaco dabit per singulos annos ad verbis capitis 28 : Pallium Rembertus Ecclesise perpetuus Commendatarius. Pascha 5. solidos de Commendalione Vi- pontificale suscepit a Papa Nicolao, feruCharta Johannis de Bavaria electi Leo- cecomiti: qui solidi si ipso die Paschee lam pastoralem a Csesare (Rege) Luthediensis Episcopi ann. 1398. apud Mi- redditi non fuerint, ad 8. dies reddentur wico, sicut in privilegiis dignosci potest. rseum torn. 2. pag. 893. col. 1 : Per sine lege. Igitur pro hac re promisit ViCOMMENDATIO VASSALLORUM. Fuldominum Leodiensem Episcopum Com- cecomes prsedictus supradictam villam, et bertus Carnot. Epist. 6 : Hoc a vobis mendatarium Cameracensis Ecclesise. su- omnes homines ipsius villas se ubique ser- exigof securitatem de mea vita et mempradictum. Vide Commenda 3. et Come- vaturum, et etiam ipsos homines de Bro- bris,... de receptu Vindocini castri ad dentarius. ciaco, qui morantur in burgo Monachorum meum usum et meorum fidelium, qui vo1 2. COMMENDATARIUS, in Monas- apud Mosteriolum, custodiet euntes et bis assecurabunt illud; Commendationem terio Sandionysiano. Vide infra Com- redeuntes, quamdiu de Brociaco fuerint. vestrorum Militum, qui de nostro casamendatorius. etc. Tabular. S. Cypriani Pictav.: Neque mento beneficium tenent, salva fidelitate 1 3. COMMENDATARIUS, Gustos car- bidannum, neque alium debitum ab illis vestra, etc. Id est, ut vassallos vestros, ceris. Concil. Salmant. ann. 1335. cap. hominibus, qui habitaverint, exigant, qui mei etiam sunt, mihi prssstare ve8 : Nonnulli Commendatarii seu Carce- solummodo Commendationem salvum fa- litis, Gall. Prester. rarii ab iisdem Clericis sic carceratis ex- ciendi, propter amorem Dei nobis retine* 4. COMMENDATIO, ut Commenda 1. torquent pecunias et alias res... injuste. mus, etc. Charta ann. 1076. apud Du- Depositum. Charta Henr. comit. TreVide Commentariensis 1. chesnium in Hist. Ducum Burgundiae: cens. ann. 1179. in Chartul. Campan. 1 4. COMMENDATARIUS, Mercator, etc. Salvamentum sive Commendationem Cam. Comput. Paris.: Quse quidem quinVide Commendator 1. quam in Nerontis villa accipiebant. Alia quaginta librae, jam positse sunt in ComCOMMENDATELA, Praestatiq pro tu- Gaufredi Comitis Andegavensis in Ta- mendatione in ecclesia B. Marias de Ponerent pecuniam in custotela, in Tabulario S. Cyrici Nivern. Ch. bulario S. Laudi Andegavens. : Et de Chagia 94. Vide Commendatio 2. tertio sive lembo, sive navi, unum sex- dia in ecclesia de Chagia. Vide supra \ 1. COMMENDAT1A, Concessiq bene- tarium salis, et dimidiam partem Com- Commanda. COMMENDATIONES, offlcium vel oraficii seu feudi ad vitam, Prsestaria. Hu- mendationis. Alia ejusdem Comitis in jus formula habetur in Formulis vete- Gallia Christ. Sammarthanorum torn. tiones pro defunctis. EvuoXou, apud Cleribus apud Bignonium pag. 409. 1. Edit. 4. pag. 394 : Commendatio vinearum, mentem lib. 8. Constitutionum ApostoDomesdei apud Spelmannum : Ibi liber Commendatio asinariorum vinum defe- lic, cap. 43. Officium Commendationis, in homo Edrici Commendacise (tenet) 20. rentium. Vide Salvamentum. Statutis ordinis de Sempringham; quia acr. et 3. bordar. et dimid. car. sil. ad 10. * Commandacion, eadem acceptione, in eo fit Commendatio animse defuncti a pore, et valet 5. sol. Vide Commenda 3. in Lit. ann. 1377. torn. 6. Ordinat. reg. Sacerdote. Ebo Remensis, de Ministris: 2. COMMENDATIA, Idem quod Com- Franc, pag. 318: Constitua encor ledit Mortuos cum Commendationibus animse mendisia, in Gestis Consul. Andegay. conte, que chevaliers ne nulz autres, au- et orationibus dignis obsequiis sepulturse cap. 11. num. 3. et in Charta Joannis cun hornme de ladicte ville, pour aucune venerabililer tradere. Vita S. Deodati D. Balgentiaci ann. 1196. in probat. His- convenance ou pour autre cause, ne pour- Abbatis num. 9 : Interea jam exanimem roit revoquier de ladicte ville. se il n'estoit et quasi sopore depressum vultum roseum tor. Blesensis pag. 16. 1. COMMENDATIO. Lex Longobard. lib. son homme de corps, ou qu'il eust en mitissimi Deodati aspicientes, odorem 2. tit. 44. | 2. [«Carol. M. 100.]: Cseteri icellui aucune ancienne Commanda- suavissimum trahentes, cum salutaribus vero homines liberi, qui vel Commenda- cion, etc. Commendationibus operuerunt. Concitionem, vel Beneficium Ecclesiasticum * COMMENDATIONEM REDDERE, Tu- lium Milevitan. II. cap. 12 : Placuit et habent. Id est, qui domino alicui se telae seu protection! alicujus nuncium illud, ut preces, vel orationes, seu Missse, commendarunt, accepto ab eo beneficio, remittere. Charta Guill. comit. Nivern. quas probatas fuerint in Concilio, sive prseseu praedio. ann. 1165. inter Probat. Hist. Autiss. fationes, sive Commendationes, seu ma* Beneficium, sen prsedium jure fidu- pag. 22. col. 2: Si homines S. Germani nus impositiones, ab omnibus celebrentur. ciario concessum. Charta ann. circ. se commendarint Bucardo quandiu vo- HxpaQeffet; in Cod. Canonum Eccles. 1027. ex Tabul. S. Albini Andegav. : luerint commendati sui erunt; et cum Afric. can. 103. Vide Concil. Carthag. III. Fuit quidam Rainardus.... qui tenuit inde exire voluerint, Commendationem can. 29. Concil. Toletan. IV. cap. 13. et Commendationem a seniore suo Gelduino, reddent, et postea commendati sui non Tolet. XI. cap. 12. [Compostell. ann. ipsius oppidi domino, etc. Vide supra erunt. Vide mox Commandatus. 1031. cap. 2. Baluz. torn. 2. Hist. Arvern. Commenda 3. 3. COMMENDATIO, Mutatio, in Legi- pag. 595.] Commendare, arcXto?, vel diis 2. COMMENDATIO, Tutela, protectio. bus Henrici I. Regis Angl. cap. 45. Vide Commendare, est su/saOat yitsp Ttvo?, ut In Commendationem autem pqtentiorum, Commendare 2. observatum a Casaubono ad Spartiase et res SM&S ponebant inferioris condinum, ex eodem Spartiano et Lampridio. | COMMENDATIO ECCLESIJE, Qua Pa-

COM CpMMENDATIONES MORIENTIUM. Or-

dericus Vital, lib. 5 : Denique mortem sentiens, fratres acciri fecit, ac ut sibi morientium Commendation em facer ent rogavit. * Nostris Commendaces. Testam. ann. 1448. ex Chartul. 21. Corb. fol. 277: Item je laisse... aux trois ordres mendians, est assavoir freres Prescheurs, Augustins et freres Meneurs de ladite ville (d'Amiens) a chacun vingtz solz, par sy qu'ils seront tenus de dire vigilles, Commendaces le jour de mon obseque. Occurrit etiam in Hist. Caroli VI. pag. 127. * COMMENDATITIA, Concessio beneficii seu feudi ad vitam, idem quod Prsestaria, Charta ejusmodi concessionis. Form. Bignon. cap. 21. apud Baluz. torn. 2. Capital, col. 507 : Propterea home Commendatitiam manu nostra firmatam tibi pro hoc dedimus, ut annis singulis censum tantum, etc. Vide Comrnendatial. COMMENDATITI^G CONSUETUDINES , Prasstatio pro tutela. Gesta Dominorum Ambasiens. cap. 4. n. 12 : Goffridus Pruliaci Consul Vindocinensis effectus, Consuetudines, quse vulgariter Commendatitise vocantur, ab Ambasiensibus auferre excupiebat. Adde cap. 6. n. 1. Vide Commendisia. * Charta Joan. dom. Balgent. ann. 1196. ex Tabul. Mieiac. : Ipsos et h&redes eorum ab omni penitus Commendatitia vel redhibitione quittavimus. Vide infra Commendia. COMMENDATITIA LITERS, EPISTOL^E, Quae ab Episcopis dabantur ad alios Episcopos, quibuscumque, sive Clericis, sive Laicis suae dioeceseos peregrinaturis, ut ab iis fideles in sacris synaxibus admitterentur, vel ut Clerici ad ordines promoverentur, vel ut in peregrinatione eorum solatiis foverentur, vel propter alias causas : has mjorafixa? vocant Grseci. Gloss. Lat. Graec. : Commendatitise littergs, ffvoratuxaL Gloss. Graec. Lat. : SuaraTixY), Commendatitia. Lexicon r. MS. Reg Cod. 2062. : at r| avayvtoarou?, v tlpa TvoXst aiuoOcrc. Literse Comendatitise ', quas Formatam vocant , apud Reginonem in Inquisit. de Presbyt. cap. 79. et in Formula 39. ex Baluzianis. SuoTocTtxwv, mentio est in Canonib. Apost. Can. 33. in Concil. Sardic. cap. 9. in Concil. sub Menna Act. 1. etc. Commendatitiarum vero in Concilio Andegav. cap. 1. Venetico cap. 5. Agath. cap. 38. Kemensi cap. 12. Francoford. ann. 794. ann. 27. Turon. III. cap. 13. Parisiensi VI. lib. 1. cap. 34. apud Hieronym. Epist. 48. cap. 5. Crisconium cap. 15. 35. Zachar. PP. in Epist. ad Pipinum cap. 27. in Capit. Caroli M. lib. 1. cap. 3. lib. 7. cap. 195. [« 269.] in Capitul. 1. Caroli M. incerti anni cap. 2. in Addit. 3. Ludov. Imp. cap. 49. apud Nicolaum I. Epist. 70. Innocent. III. PP. cap. 3. de Clericis Peregrin, in Decretis Calomanni Reg. Hungar. lib. 2. cap. 19. apud Joannem VIII. PP. Epist. 273. etc. Harum autem formulas et exempla prostant apud Fortunatum lib. 5. Poem. 19. lib. 10. Poem. 19. Desiderium Cadurcensem Episcop. Epist. 16. Ruricium lib. 2. Epist. 7. 8. 11. 43. 52. Bedam lib. 2. de Wiremuthensi Monasterio, seu in Vita S. Benedict! Biscopi cap. 18. Lupum Ferrariensem Epist. 101. 102. 106. 107. Alcuinum Epist. 51. 73. Simeonem Dunelmensem de GestisReg. Angl. ann. 1125. in Formulis veterib. cap. 12. apud Bignonium, apud Pithoeum in Gloss, ad Julianum antecess. Vide Commendato-

COM

COM

445

rise, in Concilio Exoniensi ann. 1287. jusce domus Commendatarius Fr. Petrus Bochart, e longa aerie Consulum et Preecap. 37. etc. CoMiiEXDATiiXE LiTER.E Abbatum, sidum supremi Senatus Franciee... hie Monachis ad aliam Eccjesiam transire sepultus ann. Dom. 1607. Aliud Epitavolentibus datae, apud Rainardum Ab- phium ibid. pag. 586 : Hie jacet Fr. Aubatem Cisterciens. in Institut. cap. 11. gustinus de Valles, Cantor et Commendatorius, necnon tertius Prior hujusce Vide Bullar. Cluniac. pag. 39. COMMENDATORI.E LITERS etiam di- domus, qui obiit quarto Nonas Aprilis cuntur Sidonio lib. 9. Epist. 10. et Ju- ann. Dom. 1636. liano antecessori constit. 6. § 3. in * Alia erant ejusdem officii munia Synodo vero Nugarolensi ann. 1302. cap. apud Corbeienses monachos, ut disci1. Recommendatorife, cap. 2. mus ex Charta ann. 1285. in magno T COMMENDATITII, lidem qui infra Chartul. nig. ipsius monast. fol. 50. r° : Commendati, apud Mabill. torn. 4. Annal. Dant Resson, moine de Corbije, CommanBenedict, ad ann. 1025. num. 71: Attri- deeur et recheveur des bieas de ledite buens B. Petro et Fratribus ibidem viven- cglise. etc. Prieceptor et receptor bonorum tibus apud Lauriacum liberos suos, colli- ecclesiae, infra in Ch.ejusd. anni fol. 55. v°. bertos, servos, ancillas et Commendatitios, ] COMMENDATORI.E LlTTER.E. Vide in eorumque substantias et possessiones, etc. Commendatitias. COMMENDATITIUS INDICULUS, EpisCOMMENDATUS, Vassallus Domino tola Commendatitia ab Episcopis pro fidelitate ac hominio astrictus : interClericis suis ad Principes et illustres dum obnoxius ratione beneflcii et feudi, viros scripta,uteuntibus et redeuntibus quod olim Commendabatur seu ad vitam res necessarias et solatia iis impendant. concedebatur. Qui in vassallitico ComHujusmocli indiculorum formulas binas mendati sunt, in Capitul. Pipini Regis Italise cap. 36. Charta Caroli magni pro exhibet Marculfus lib. 2. form. 50. 51. T 1. GOMMENDATOR, COMMENDATA- divisione Imperil cap. 5: Et unusquisRIUS, promiscue enim scribitur : Mer- que liber homo post mortem Domini sui cator socius, qui uni alteri commendat licentiam habeat se Commendandi inter integram negotiation]s curam certis hssc tria regna ad quodcumque voluerit ; conditionibus. Statuta Massil. lib. 4. similiter et ille qui nondum alicui est cap. 20. | 2 : Si vero socius vel CommenCommendatus. Nithardus lib. 1. sub ann. dator prius ea mandaret ei (cui Com- 840 : Et quoniam olim regnum Aquitaniss menda credita est) per Uterus sigillo Carolo donaverat, ut illi se Commendacapituli vel curias Massiliaz munilas, ut rent, hortando suasit, jussit. Qui omnes cum dicta societate vel cominanda com- Commendati, eidem sacramento fidem pleto primo viagio revertatur, teneatur firmarunt. Vide eurndemlib. 3. pag. 371. ille hoc facere, nisi aliud viagium tune Capitul. 3. ann. 811. cap. 8. Capitul. jam. inceperit, ex quo damnum incurre- Pipini Regis Italise cap. 13. Praeceptum ret, si illud non compleret. Passim oc- Lud. Pii pro Hispanis ann. 816. Chartas currit ibi. Vide Commenda 2. 44. et 74. in Appendice ad Capitul. Steph. 2. GOMMENDATOR, Offlcium seu digni- Baluzii, Legem Longobard. lib. 3. tit. tas in Ordinibus Militaribus Religiosis, 9. | 1. [## Pipin. 23.] Concilium Duziaverbi gratia S. Joannis Hierosol. Ma- cense I. part. 4. cap. 3. pag. 253. et torn. gister sive Commendator. Commendator 13. Spicilegii Acher. pag. 314. 315. domorum, in Militia B. Jacobi, apud « Non raro etiam, qui alterius tutelae Innocentium III. lib. 13. Epist 11. Pre- sese commendavit, ob idque fidelitatis ceptor, eadem notione in Militia Templi. sacramento ei astrictus. Vide supra [Commendator domus Teutonics Trajec- Commendationem reddere et infra Vastensis, apud Miraaum torn. 1. pag. 436. saticum in Vassus 2. col. 2. Domus Leprosorum Appamise, apud SE IN VASSATIGUM ALICUI COM.MEXLimborch. Sentent. Inquis. Tolos. pag. DAKE, in Charta Privilegior. concesso295. Hospitalium, in Hist. MS. Beccensi rum Hispanis torn. 2 Hist. Franc.: Nopag. 464. Monasterii B. Maries vel Do- verint tamen iidetn Hispani sibi licentiam minss nostrss de Mercede. torn. 4. Concil. a nobis esse concessam, ut se in vassaticum Comitibus nostris more- solito ComHisp. pag. 290. et 453. etc.] *3. COMMENDATOR, Fidejussor. Charta mendent. Alia ann. 816. ibidem : Se ad Primislai reg. Bohem. ann. 1211. inter Comites, sive vassos nostros, vel etiam ad Probat. torn. 2. Annal. Prsemonstr. col. vassos Comitutn Commendaverat. Se in 732: Notum sit omnibus quod dux Wladis- manus alicujus Commendare, apud laus....perprecesRogobudi, sylvam, quse Eginhardum Epist. 27. 28. Se solenni vocatur Obeekti, cesserit. Commendatores more Commendare, apud eumd.7 Epist. hi sunt: Stephanus. Sudko, Joannes. Vide 26. Querimonia Berengarii A icecom. supra Commenda 8. Narbon. adversus Guifredum Archie- COMMENDATORIA, Beneficium equi- pise. Narbon. : Insuper, quod pejus est et tum Melitensium, Gall. Commanderie. inhonestum, Commendavit se manibus ad Formul. MS. Instr. fol. 38: Ipsas baju- Cornitissam Urgelli. Homo manibus Comlas, prgeceptorias, Commendatorias et do- mendatus. Usatici Barcinonenses MSS. mus dictiprioratus ac membra... religioso, cap. 68 : De donatione facta a parentibus : in Christo nobis carissimo, fratri Fulconi Conslituerunt Principes sxpe dicti qualiter de Villareto dictse domus (Hqspitalis S. omne donum stet inconvulsum perenniJoan. 3erosol.) priori dicti prioratus Ca- ter... talem convenit adhibere firmitatem, puse domus. Infra : Bajolias, Commenda- quod etiam postmodum voluntatem suam nullatenus mutare possit, hoc scilicet ut torias, etc. Vide supra Commanderia. 1 COMMENDATORIUS, vel COMMENDA- recipiat eum ad hominem manibus ComTARIUS, Gall. Commandeur, Monachus mendatum. aut donet ei potestatem de S. Dionysii, qui pro Abbate omnimodam Castro, etc. Cap. 70 : Sed postea non poshabebat jurisdictipnem in quosvis delin- sunt mutare suam voluntatem, si adquiquentes in Ecclesia et in to to Monaste- sitor jam erat homo illorum manibus rii circuitu : quam exercebant Baillivus Commendatus, aut propter illud ad homialiique offlciales ad hoc unum instituti, nem receperint. Cap. 116 : Statuerunt ut narrat Doubletus pag. 424. Epita- etiam quod si parentes cum fillis, aut filii phium Fr. Petri Bochart apud Felibian. cum parentibus intentionem vel placilum Hist. Sandion. pag. 584: In setate cons- habuerint, parentes sint judicati et setanti viam ingressus universe carnis, hu- niores, et filii velut manibus propriis

446

COM

COM

Commendati. Cap. 128 : Et utraque parte ingenuo homini non potest prohiberi, quia sacramenta fiant per singulos homines in sua potestate consistit, etc. Adde 13. et qui sint Chrisliani, et homines illorum 4. et Legem Longobardorum lib. 3. tit. manibus propriis Commendati. Joannes 9. Tabularium Burguliense fol. 94 : VIII. PP. Epist. 803: Joannes Diaconus, Guillelmiis Castri Mirabelli Princeps refidelis Commendatus noster. quirebat in Vosallia villa pravas consueNon multum absimile fait quod jus tudines, et homines, quos Commendatos applicationis Romani appellabant, quod vacant. Neque alii sunt de quibus agit ab Atheniensibus ortum aiunt, apud Conventus Ticinensis ann. 853. cap. 3: quos peregrin! se alicui opulento civi De liberis hominibus qui super alterius in clientelam dabant dicabantque. Hinc res resident, et usque nunc a ministris Commendare se in clientelam, apud Te- reipublicee contra legem ad placita prorentium in Eunucho. Vide quae in hanc trahebantur, et ideo pignerabantur, consrem congessit Turnebus lib. 24. Advers. titutum est, ut secundum legem patroni cap. 32. Sed et hac voce applicare eadem eorum vos ad placitum adducant, etc. propemodum notione utitur Charta Lu- Domesdei: In eadem (villa) tenet Ailwi dovici Comitis Sacricaesaris ann. 1219. Commendatus antecessori (Mallet) 60. ex Tabul. S. Satyri: Quod si aliquis de acr. pro manerio, tempore Regis Edwardi. omnibus hominibus S. Satyri hominem Alio loco.' Soca Abbatis in eadem 11. se domini de Sancero esse dixerit, et ei liberi homines 70. acr. et fuere Commense applicare voluerit, ubi Abbas tres legi- dati antecessori Malet, prester unum qui timos homines jurare fecerit, quod eum fuit Commendatus antecessori Rogeri vel eos Ecclesia S. Satyri per unum an- Bigot , nomine Harainus. Ex quibus num et unum diem sine calumnia tenue- patet Commendatos fuisse liberos rit, deinceps eum vel eos in pace habebit, homines, quibus licitum fuit cui velsine campo, et bataha, vel aliqua contra- lent sese Commendare. Ranfredus Jurisconsult, qui vixit sub Frederico II. dictione. 1 COMMANDUS, Eadem notione. Char- in Ordine Judiciario. tit. de Villanis: tularium Virzionense fol. xvn : Theu- Recommendati dicuntur, qui veniunt sub dorius dat suam Commandam quidtam alienis partibus, et habitare volunt in cide omnibus hominibus huic sun Com- vitate tua, elegit patrocmium tttum, et dicit, Domine, volo esse tuus Recommenmando nomine Archembaldo. OOMMENDATI, Dicuntur liberti, qui datus, ut habeamus tuam defensionem libertatem consecuti Patroni, seu ma- annis singulis, et serviam in Pascha vel numissoris patrocinio se commendave- in Natali duas gallinas, vel libram piperant. Quippe per Chartam ingenuitatis ris, vel aliquid aliud. De istis multos servo in libertatem adserto facultas invenies apud Neapolim in villis eorum dabatur , seu Ecclesise, seu alterius et Bononise. Isti dejure nihil aliud debent cujuscumque personae, quae jus ingenui- conferre ; sed Neapolitani ab Mis multa tatem tueretur, patrocinio se commen- exigunt, et fere omnia, quee exigunt Dodandi, ut patet ex Marculfo lib. 2. Form. mini a vassallis. 32. etc. Canon Lugdunensis in CanoniInterdum tamen ita clientelse ac pabus selectis apud Jacobum Petitum trocinio Domini alicujus sese commenpost Poanitentiale Theodori pag. 242: dabant, ut obnoxiae conditionis censeQuicumque contra libertos Ecclesige Com- rentur,. et tanquam servi. si fugitivi esmendatos actionem habet, non audeat sent, retraherentur, ut est in Lege Rimagistratui eos tradere, sed in Episcopi puar. tit. 72. | 5. Hac enim lege alterius judicio, quse sunt veritatis audiantur; pptestati se commendabant, ut quoad quia justum est ut contra calumniatorum viverent, de victu ac vf.stitu sibi ab illo versutias defendantur, qui immortalis caveretur, cui ingenuili ordine, hoc est Ecclesise patrodnium concupiscunt. Con- absque ingenuitatis ac libertatis praejucilium Toletan. IV. can. 72: Liberti qui dicio, servitium etobsequiumsese praesa quibuscumque manumissi sunt, et Ec- tituros profltebantur, hoc addito quod clesise patrocinio Commendati existunt,... ab eo se subtrahend! potestatem non sacerdotali defensione a cujuslibet inso- haberent, ut est in Formulis secundum lentia protegantur. Legem Roman, cap. 44. Diploma LudoLegibus vero Scaniae editis ab Andrea vici Imp. filii Lotharii ann. 24. pro Suenonis Archlepisc. Lundensi lib. 6. Monasterio Casauriensi in Tabul. ejuscap. 5. servum, statim atque libertatem dem Monasterii: Vel quae extrinsecus ad consecutus erat, ex auctoritate consuetu- eandem respiciunt cum servis et ancillis. dinis approbatse, ingenuorum aliquis suo cartulariis , Commenditis, aldionibus, generi conjungebat, eum in suum consan- libellariis, etc. Aliud ibidem : Necnon guineum eligendo, et qui pro factis ejus etiam universos Commenditos, Cartulase sponderet responsurum, et hoc facto rios, vel libellarios ipsorum. Alibi Compro parte tertia recipiendse satisfactionis mendati dicuntur. Occurrunt passim in lucrum percipiebat cum liberto, duplo mi- Chartis, apud Puricellum in Monumennore semper liberto quam ingenuo satis- tis Ambrosianae Basilicee pag. 215. 216. factione pro homicidio attinente. 226. 228. 231. Ughellum torn. 2. pag. 580. Neque tantum liberti, sed quivis villa- torn. 5. pag. 646. Perardum in Burgunrum incolae, liberi et ingenui, qui sub dicis pag. 276. Duchesnium in Probat. dominorum tutela et protectione viye- Hist. Monmorenciacae pag. 34. Vide bant, et in signum ejusmodi protectio- Afftdati. nis certain praestationem annuam vel Interdum ejusmodi Commendati serservitium iis exsolvebant, Commendati vis ipsis accensebantur. Quoniam Attadicuntur. Scribit Lactantius lib. de chiam. cap. 54. | 7 : Est autem tertius Mortibus persecutor, num. 21. apud Per- modus nativitatis et bondagii, cum alisas eum fuisse morem, ut Regibus suis quis liber homo pro Domino habendo vel in servitium se addicerent, et Regespopulo manutenentia alicujus Magnatis, reddit suo tanquam familia uterentur. Leges seipsum illi Domino, suum nativum, sive Wisigoth. lib. 5. tit. 3. | 1 : Si quis ei, bondum in Curia sua per crines anterioquern in patrocinio habuerit, arma dede- res: :scapitis sui, etc. rit, vel aliquid donaverit, ad ipsum quse. "~ COMMENDATI EGCLESI^. Papyr. Rasunt donata permaneant. Si vero alium vennat. ap. Maium Classic, auctor. sibi patronum elegerit, habeat licentiam torn. 5. pag. 362: Actores ecclesiasticos, cui se voluerit Commendare: quoniam domesticos aut Commendatos Ecclesise.

COM diverso sexu, staurophoros, etc. Vide supra linea Commendati, dicuntur liberti, &tc * COMMENDIA, Praestatio pro tutela. Charta Theob. comit. Campan.pro commun. villas de Escuelleio ann. 1229. in Chartul. Camp. Cam. Comput. Paris. : Homines istius communiss de mortuis manibus, de forimaritagiis, de talliis, de toltis, de corveis, warennis, Commendiis, chevagiis, quantum ad me pertinet, quiti erunt et liberi. Vide supra Commendatitise consuetudines, et mox Commendisa. GOMMENDIRE, pro Commendare, licentia Poetica. Utuntur Alcuinus Epigr. 124. 164. 170. 214. 267. et Candidus Monach. in Vita metrica Eigilis Abbatis Fuld. cap. 24. | COMMENDITUS, pro Commendatus. Epistola Faroaldi Ducis ad Joannem V. PP. apud Mabill. torn. 2. Annal. Benedict, pag. 756. col. 1: Credimus, Sanctissime Pater, Sanclitati vestrse non latere, qualiter Monasterium in, territorio nostro Sabinensi consistens, per aliquas donationes nostras in cespitibus et servis et coloniensibus locum ipsum per Thomam Abbatem et Commenditum nostrum restauravimus. Vide Commendatus. * COMMENDISA , Eadem notione. Charta ann. 1157. ex Chartul. Miciac. : Meam mihi Gommendisam et consuetudinem, sicut habeo in hominibus ejusdem villee retinui. Tout le droit des Commendises. in Ch. admodiat. major. Castel. ann.'1380. ex Reg. 116. Chartoph. reg. ch. 243. Vide in Commendisia. GOMMENDISIA, Idem quod Commendatio, Tutela, etc. Charta ann. 1229. in Tabular. Campaniee Thuano fol. 361 : Ego Theobaldus, etc. Quod ego retinui sub me in Commendisia mea Reinaudum Seiguer civem Tolosanum. Concessi siquidem ipsum peregrinum quamdiu sub me morabitur, in Commendisia mea fore liberum ab omni tallia, tolta, et demanda, a justitia villse, turris et gabiolss, ab omni exercitu et chevaucheia et ab omni alia exactions. Procter hoc autem dictus Renaudus tenetur mihi vel mandato meo reddere annis singulis in nundinis S. Aigulft 60. sol. Pruvin. pro uno scypho argenti, unius marches, interius deaurato. Actum, etc. Alia ann. 1200. in eodem Chartul. : Ego recepi in Commendisia mea bona fide Margaretam uxorem Petri Raymundi Tolosani. Ita tamen quod dicta Margareta reddet mihi, etc. scyphum argenti, etc. et per hoc volo eandem Margaretam esse immunem ab omni tallia, etc. Tabularium Abiense fol. 52: Pro quibus annuatim reddant Fratribus de Massigne 4. nummos de Commendiza. Tabularium S. Trinitatis Vindocinensis ann. 1083 : Terram quse vocatur Ralneolus, misit Amelina in Commendisiam Odoni Comiti, talem videlicet, ut unusquisque qui ea terra bordam vel domum haberet, minam avenee redderet illi ob tutamentum. Cur vero Amelina praedium suum Odoni commendaverit, sic prodit in Charta 289. fol. 67 : Sed quia (terra apud Balneolos) contigua csetero non erat meo casamento, et ab illo longe manebam, ideo ad Odonem Comitem accessi, qui me valentior erat, earn tueri deprecans, ut ipsam a suis omnibus receptis ob amorem meum, ac si propriam, suo tutamine defensaret, dans illi loco mercedis 60. arietes, etc. Charta Hugonis Ducis Burgundiae ann. 1236 : Exprsemissis igitur plenius attendentes quod memoratus avunculus noster D. Guill. de Vergeiaco aut aliquis alius nullam habet guardiam aut Commendisiam in Abbatem et Con-

COM

COM

ventum aut homines villas Besuensis, nisi mensalis Prioris et Conventus. Occurrit de voluntate Episcopi Lingonensis, etc. in Prosa SS. Sacramenti et alibi non semel.] Vox nostris notissima, qui hac Vide Warda. Est etiam Commendisia ipsa prsesta- appellatione domus regiaa offlciales dotio pro Commendisia. Charta ex Tabula- nant. Vide Conviva. '-• COMMENSALIS ASSIDUUS, in Bulla rio Vindocinensi, cujus titulus De Comandisia de Domzei, concipitur : Paga- Innoc. VIII. PP. ann. 1484. ex Contin. nus de Montedublello promisit Deo et D. magn. Bullar. Eom. pag. 292. col. 2. Gaufrido Vindoc. Abbati se servaturum Comensales continuos, in Privil. capit. obedientiam de Domzeio, cum omnibus de Roman, ann. 1348. torn. 3. Ordinat. quee ad earn pertinent, et ab omnibus reg. Franc, pag. 282. art. 1. 11. COMMENTA. Miracula S. Apollinacum quibus pacem haberet, defensurus, eo pacto ut pro quadriga in terra singulis ris Episc. torn. 5. Julii pag. 354: Ille annis daretur unus sextarius frumenti, vero suscepto Abbatis imperio, ut oporteetpro dimidia quadriga, una mina. Idem bat obtemperare cupiens, in hujus inilio Tabularium. Charta 86: Donavit Consue- descriptiunculse, dum quinque vel sex tudines omnes quas habebat in terra de Commenta peregisset, invasit ilium quiLoirs et de Forgetis; vicariam scilicet et dam animi torpor, totamque spem incepti Commendisiam et carreium, etc. Charta operis illi peragendi subripuit. Ita legit fundationis Abbatise omnium SS. Ande- apographum Cisterciense ; at Trecense gav. ann. 1049 : Similiter perdonat Commata, teste Sollerio, quaa fere eodem (Comes) Commendisiam villanorum Mon- redeunt, inquit; nam -/.6pL[Aa Graecis est tisfortis, etc. [Tabularium Monasterii S. Incisio. Vult itaque dicere Auctor puncta Florentii: Radulfus de Monterebelli Vi- quaedam historica hue spectantia incise cecomes cedit Commendisiam sive toltam, seu breviter, xoa^cmxto:;, notata fuisse. quam in terra S. Florentii habuerat. -2. COMMENTA, Mulier incola. Vide Item et Goffredus de S. Quintino, qui infra Commentus. partem istius Commendisias in feudo tene1 COMMENTARE, pro Commentari, bat.] Chronicon vernaculum laudatum Excogitare, in Vitis Patrum Emerit. a Duchesnio in Hist. Vergiac.: Et avec torn. 2. Concil. Hisp. pag. 653. col. 2 : ce donna ausdits Abbe et Convent la Com- Fraudulenta consilia, qualiter eum interCommentavit. mendise qu'il avoit des homines de Givry ficerent, ;: = COMMENTARIA, Commentariensis seu et de Veanne, sans vouloir en aucune chose venir contre la Charte de Hugues carceris custodis officium ; career ipse, Due de Bourgogne son pere, par laquelle vulgo Conciergerie. Arest. parlam. ann. il ne devoit prendre en Commendation 1416. in Memor. H. Cam. Cqmput.Paris. les homines de I'Eglise de Clunij. Vide fol. 81. v°: Officium conciergeriss seu Chopinum lib. 3. de Sacra polit. tit. 7. Commentaries, palatii nostri Parisius tune etc. Aliud ann. 1420. in lib. 1. | 5. Louvetum in Hist. Bellovac. torn. vacans, 2. pag. 182. 183. Guichenonum in Probat. Stat. super artif. Paris, ex ead. Cam. fol. 22. r° : Carceribus nostris CommentaHist. Bress. pag. 23. etc. 1 COMMEXDITIA. Charta Gaufredi de ries seu conciergeriss palatii nostri PariLeziniaco pro Monasterio Malleacensi sius mancipari fecisset. Vide Commentaann. 1232. apud Stephanotium torn. 4. riensis I. 1. GOMMENTARIENSIS, Gustos carceAntiquit. Pictav. MSS. pag. 409 : Commenditias autem meas de Volvento, vel ris, sic dictus, quod Cornmentarios. id aliis locis in terra dicti Monasterii vel est, rationes custodiarum et reofum membrorum, de cetera recipi non permit- conticeret, et inscriptiones criminum tarn ; nee impediam nee faciam impediri, (nostris Escroues) reciperet. Hesychius : quominus idem Monasterium cum mem- Ko[A[X£VTaptcrto?, la? lyypa^ac TWV ^lyxXvi^abris et pertinentiis suis plena fruatur ac TWV Se^ojAsvo?. Escroue vero ab exv.pouetv, quod est contrudere, conjicere in carceperpetua libertate. 1 COMMENDIGIA. Chartularium Virzio- rem, deducit Cujacius. Firmicus lib. 3. nense fol. xv. verso: Aganus Christi Matties, cap. 6 : Erunt Cornicularii aut famulorum famulus trahit Monasterio Commentarienses, quibus damnatorum Virzionensi filium suum Rainaldum in cura cornmittatur, seu clavicularii, vel presentia D. Berengarii Abb. una cum carcerum custodes, et quibus publicarum Commandicia terre loci ejusdem. catenarum cura mandatur. Vetus AresT COMMENDITUS. Vide in Commendire. turn Parlam. Paris, ann. 1394: Uxor COMMENSALIA, Symbola, quae ad com- Commentariensis claves sibi carcerum munem mensam conferuntur. Concilium traders noluerat. Occurrit non semel in Laodicenum can. 54 : Ou 8el Ispawxou? Cod. Th. et apud Scriptores. TI x)>Y]pixo - j? ex jc CONCHILE, [Piscis in conchis, testudo. (DIEF.]) >je CONCHIS, [Piscis unde tingitur purpura. DIEF.] « CONCHORIALIS, Clericus ex chpro, |c CONCHUS, [Lapis in concha. DIEF.] » CONCHYLIOLEGULI, vel CHONCHYLEGULI, vel CONCHYLOLEGULI, in

Cod.

Theod. leg. 5. et IT.deMurileguI. (10,20.) leg. 9. de Lustrali collat. (13, 1.) iidem qui Murileguli, piscatores ac nautse conchylii seu muricis, uopcpypsT;. Joan, de Janua : Conchilegus, qui conchilia legit, coUegit. Vide Murileguli et Glossar. med. Graecit. in Koyx'jXevTas. * CONCIA, vox Italica, Refectio. Privil. Pisanis concessa a Conrado rege Sicil. ann. 1269. apud Lam. in Delic. erudit. inter not. ad Ghron. imper. Leon. Urbevet. pag. 274 : Quod Pisani ni/dl solvere teneantur pro dirictura, vel olio modo de his, ques reducerent vel amitterent, pro Concia suarum navium, vel lignorum, videlicet ferro, pice et stuppa, et aliis necessariis pro ipsa Concia vel refectione. Vide infra Concium. * 1. CONCIARE, Italis, Ornare, reparare, reflcere. Charta ann. 954. in Access, ad Hist. Cassin. part. 1. p_ag. 114. col. 2 : Quatenus propter omnes inclitas illorum omnium personas daremus nos pro Conciandum et renovandum vos palatium vestri episcopii una libra de auro purissimo. Alia ann. 1030. apud Turrig. de Crypt. Vatican, part. 2. pag. 533 : Si... de ipsam domum lignamenta fortiorem fregerint, omnia Conciare, et de ipso perditum restaurare promitto. Denique alia ann. 1094. apud Murator. torn. 1. Antiq. Ital. med. aevi col. 573 : Potestatem habeant... sepulturam fabricatam... aperire et mundare, et foras ejicere, et Conciare,... et quod ex inde ejectum fuerit, ibidem reducere, et ipsam sepulturam restaurare. * 2. CONCIARE, Rationes putare, Academ. Cruscan. Acconciare. Charta ann. 1089. torn. 1. Hist. Cassin. pag. 47. col. 2: Quando venerirnus nos, vel nostros heredes, labores ipsos ad metendum et recolligendum, et Conciandum annualiter, faciamus nos vel nostros heredes scire ad partem suprascripti monasterii. ut ibidem dirigat missum suum ad conspiciendam et recipiendam ipsum fruges et labores. * CONCIATA, f. Sacellum domesticum, a forma conches sic dictum. Vide Concha 4. Instr. ann. 1411. apud Marten, torn. 7. Ampl.^Cqllect. col. 1208 : Actum in civitate Arimini, in Conciata S. Columbes, in domibus palatii et residential prsefati magniftci domini Caroli. * CONCIATURIA, Supellex quaevis ad aliquod artih'cium pertinens. Charta Paldolfi Langobard. princ. in Access.

ad. Hist. Cassin. part. 1. pag. 130. col. 1 : Licenliam habeat rnittere in lacu Patriensem pro piscandum eodem lacu duos lontres, una cum quatuor homines cum suis retiis, et cum reliqua omnia Conciaturia. CONCIBIONES, in Gloss. Isid. : Quatuor stelles ques per astrologiam concipientibus aptantur. Joan, de Janua : Concipiones, stellse. quse concipientibus aptantur et favent. CONCIBUS, Conlactaneus, jc CONCLUDENTER, [Argumentando. Cl

482

CON

CON

CON

Boet. Arist. Elench. sophist. 1, 14, p. 744. Chron. Tarvis. apud Murator. torn. 19. tator, et amicus hsereticorum sectse de Script. Ital. col. 754 : Et obluso foramine Concorezo. Peregr. Priscianus MS. ibid, (L. Quicherat.)] | CONCLUDERE, pro Concludi, termi-illo cum Concono uno ligneo intra (bom- col. 93 : Non prsetereuntes et eisdem fere temporibus tres viguisse sectas, Albigennari. Privilegium Ordonii II. Regis pro bardam) calcato, etc. CONCORDANTLS:, apud Walsingha- sium scilicet, illorum de Bagnolo, et illomonasterio S. Martini Compostellani torn. 5. Concil. Hispan. pag. 171. col. 2 : mum in Edvy. I. pag. 47: Hujus (Jqhan- rum de Concoretio... Et quamquam inter Similiter damus vobis ipsam nostrum cor- nis de Derlinghton Ordin. Preedicat.) se aliquantulum discrepent, et nonnumtem de villa Patrono cautatam cum suis studio et industria editse. sunt Concor- quam conveniant, etc. Vide Concordenses. 1 CONCORPORALIS, Ejusdem corporis domibus et asdificiis, cum sua cortina, dantise. magnse, quse Ancjlicanse. vocantur. quomodo Concludit ipsum flumen Saris. [Memoriale Potestatum Regiens. ad vel societatis, in Chronico Halberstaann. 1244: His temporibus floruit vita et densi apud Leibnitium torn. 2. Scriptor. * CONCLUDENTISSIMA RATIO, Efficacissima, valentissima. Epist. dom. Ba- scientia venerabilis dominus Ugo Cardi- Brunswic. pag. 126 : Gives et colieeredes, rens. ann. 1409. apud Marten, torn. 7. nalis, frater Prsedicatorum ordinis. qui et Concorporales in habitaculum Dei Ampl. Collect, col. 905: Nee rationes doctor eximius doctrina sana el prselucida cosedificatos. Hausit Scriptor ex Epist. muUiplices per illos, quos prsemiseram, totam Bibliam postillavit ; Concordan- ad EphesiosS. 6. ubi dicitur, Gentes esse cohderedes, et Concorporales, et compartiarum Biblise primus auctor fuit.] allatas et Concludenlissimas, etc. * 1. CONCORDARE, Statuere. deflnire, ticipes promissionis ejus in Christo Jesu 1 CONGLUDIUM. Leges Rotharis apud per Evangelium. Legitur etiam apud Gall. Arreter, regler. Stat. ann. 1363. Murator. torn. 1. part. 2. pag. 35. col. 1. [** Rothar. 534. in yar. lect.] : Quod torn. 3. Ordinat. reg. Franc, pag. 654. Ammianum lib. 28. cap. 28. | CONCORPORATE, Corporaliter. Christo conscius non sit fraudi nee ullo Concludio art. 14 : Articulis igitur traditis, dentur per curiam commissarii ad Concordandos sedenti ad dexteram Patris veraciter, fecisset. Lege et vide Conludium. CONCLUSIO, Clusa, Ecluse. Conclusio- articulos sine sumptu. Aliud ann. 1370. Concorporate, in Epistola 36. Gaufredi nes aquarum, in Legibus Wisigoth. lib. torn. 5. earumd. Ordinat. pag. 366. art. Canonici Regul. apud Marten, torn. 1. 30 : Vobis prsecipimus injungendo, quod Anecd. col. 533. 8. tit. 4. | 30. Retenues d'eaux. f CONCREBARE, Crebro dicere, prae* CONCLUSITER, Denique, tandem. in pertractando et Concordando dictas Charta Guntheri Magdeburg, archiep. financias, evocetis vobiscum procuratorem nuntiare vel promittere ; nisi mavis ann. 1444. apud Ludewig. torn. 12. Re- generalem et receptorem nostros, aut eo- Concrebare scriptum esse pro Concrepare liq. MSS. pag. 345 : Breviter et Conclu- rum legitimos substitutes senescalliee, in active sumto, quomodo Ovidius dixit: siter, cum omnibus et singulis ad eadem qua financia Concordabitur ; et statim Rursus aquam tangit, Temesaeaque Concrepat sera. castra pertinentibus. Galli diceremus, fmancia Concordata, registretis earn pe- Antiquum Epitaphium ex Agnelli libro nes vos. Bref et pour Conclusion, etc. * 2. CONCORDARE, Conferre, compa- Pontif. apud Murator. torn. 2. pag. 144. * CONCLUSIVE, [Breviter. Cassiod. Insrare. Charta ann. 1162. apud Spon. torn. col. 2 : tit, div. Litter., ad fin. (L. Quicherat.)] Prima fides nostrisque Paler promiserat olim CONCLUSUM, CONCLUSUS, Idem quod 2. Hist. Genev. pag. 29 : Cum dictis imPerspiciendum oculis, et Legis voce vocandum Clausum, Clos Gallis, locus, seu ager perialibus literis originalibus superius Christum Concrebans, Christum sonat, omnia insertis de verbo ad verbum auscultavi, sepibus septus, in Legib. Wisigoth. lib. [Christum.] 8. tit. 3. |. 6. tit. 4. |. 25. lib. 10. tit. colalionavi et Concordavi. Concorder, a ^ CONCRECATIO, pro Congregatio, in Lat. Concordare, s'Accorder, in Mirac. 1. §. 13. Instrumento ann. 873. torn. 1. novas CONG03NA. Gloss. Grsec. Lat. MS. : B. M. V. MSS. lib. 2. : Hist. Occitan. col. 124. SuvSeiuvoc, Conviva, Concsense. In Edilo, La bouce a Dieu ment et descorde, CONCREDERE SE, dicebatur ille qui Concena. Gloss. Lat. Graec.: Concoenee, suvS'a lui li cuers ne se Concorde. judici vel parti se tradebat, et delictum Senrvo'.. [Supplem. Antiquarii, Concsena.] illius arbitrio, compositione expiabat. | CONCORDATUS, Compositus, de quo 1 CONCOFANARIUS, mendose pro Gontfanonarius, Vexillifer. Vide in hac voce conventum est, Gall. Accorde. Transac- Capitula Caroli C. tit. 16. |. 3. [« De post Guntfano. tum, compositum et Concordatum, in Carisiac. ann. 856.]: Quia si se Concrediderit et humiliaverit, et emendare volue* CONCOLATUS, Conglutinatus: dici- Charta ann. 1463. CONCORDENSES, Yaldensium sectarii rit, etc. Flodoardus lib. 3. Hist. Remens. tur de Chartis glutine simul junctis, apud Doublet, pag. 1141. hseretici, de quibus Constitutio Fride- pag. 558. edit. Colvener.: Quod placiturn 1 CONCOMITANTIA, Comitatus. Gesta rici Imp. de Heereticis, et Reinerus con- eidem Presbytero denuntietur ad 30. dies, in captura Bernardi Saget Episc. Apa- tra Valdenses cap. 6. a Concordia Lom- ut ita prseparatus veniat, quo se vel Camiensis circa annum 1300. apud Mar- bardise oppido dicti: iidem qui interdum nonice puri/icet, vel Concredat. Delinitio ten, torn. 1. Anecd. col. 1322: Idemque Concorezenses appellantur. Vide Con- Concilii Duziacensis II. de Duda Monacha cap. 4 : Et si ipse Presbyter se ConEpiscopusex tune de Tholosa arripuititer corezenses. suum eundi in Franciam, concomitan11. CONCORDIA, pro Foedere vel pacto crediderit, facilior ei erit pmnitentia : sin tibus ipsum prsedicto Magistro Balista- legitur apud Thomam Madox in Formu- autem in pertinacia sua perstiterit, etc. riorum ac Senescallo Tholosano.... Quiin lari Anglicano pag. 75. Rymerum torn. [Praeceptum Ludovici Regis ann. 870. de tali Concomitantia veniebat, seu duce- 4. pag. 396. col. 1. et alibi. Hinc Concor- rebus Herici Prumiensi monasterio conbatur, etc. Theologis Gallice scriben- dia celata dicitur, si bene conjecto, de cessis apud Marten, torn. 1. Collect. tibus nota est vox Concomitance non ea conventione sen pactio_ne, quam m- Ampliss. col. 191 : Ille vero nulla ratione prorsus absimili ratione in moralibus, consulto judice ineunt litigantes, post- eas sibi usurpare potuit ad possidendum, ut cum disserunt de virtutum inter se quam res injudicium vocata est: quod sed Concredidit sibi de illis, quod eas inconnexione, de corpore et sanguine fieri yetant Consuetudines Furnenses in juste voluisset, et reddidit tune eas illis Christi sub utraque specie panis et vini Archivo S. Audomari his verbis : Qui- Fratribus in prsssentiarn nostram.l | CONCREPARE, Conibere, i. e. Consenpositis per Concomitantiam, quod am- cumque plegios dederit de prosequendo plius nequeant separari. Bract, lib. 2. clamore suo et non fuerit prosequutus, tire. Glossar. MS. Sangerman. n. 501. jfc CONCRETIVUS. [Qui concrescit. tract. 1. cap. 16. n. 8 : Sunt etiam quse- emendabit Comili Ires libras, et amittet dam consuetudines. quse servitia non di- clamorem suum: quamvis aliquis clamo- Gloss. Philox. (L. Quicherat.)] cuntur, nee Concomitantia servitiorum ; rem suum facere noluerit vel perdiderit, « CONCRETUS, Coaetaneus. Vita S. id est cum servitiis connexa, quemad- Juslitiarius tamen jus suum habebit. Emmer. torn. 6. Sept. pag. 486. col. 2 : modum Philosophi Concomitantia dicunt Quicumque fecerit Concordiam celatam, Quadam aulem die quendam e fratribus, id est, Halesona, emendabit Comiti tres Concrelum et conscholaslicum meum, pro Connexa. prassente me , aculeum mortis contigit * CONCOMITAS, perperam pro Conca- libras. Vide Halesone. vitas, in Lit. S. Ludov. ann. 1269. ex ^ 2. CONCORDIA, [Eupatorium, arge- obire. * CONCTIO, pro Concio, Locus , ubi Cod. reg. 9612. A. B. M. ut videre est in mone. DIEF.] CONCORDIOSUS, Concors, Ugutioni. congregatur concilium. Chron. Placent. iisd. Lit. editis torn. 1. Ordinat. reg. CONCORDIUM, pro Concordia, Pactum, apud Murator. torn. 16. Script. Ital. col. Franc, pag. 294. et infra in voce Judsei. 3^ CONCOMITO, [Comito. Yen. Fort. 8, fcedus. Accord: apud Micham de Bar- 455 : Anno Christi 1179. platea communis 7, 183. (L. Quicherat.)] bazanis in Hist. cap. 6. et Cortusios Placentise fuit adampliata, et Conctio re^ CONCONSULES, Ejusdem urbis una lib. 8. Hist. cap. 5. et alibi. mota fuit a S. Antonino ad major em * CONCOREZENSES, Valdensium sec- ecclesiam. Vide Concio. Consu'les. Occurrit in Annalibus ToloCONCUBA, Concubina. Decretum Synsanis inter Instrumenta probantia torn. tarii hseretici, a Concore~o agri Medio1. pag. 39. lanensis vico sic nuncupati. Sentent. odi Sardicensis in Fragm. S. Hilarii * CONCONUS.diminut. ab Italico Cocco, ann. 1295. apud Murator. torn. 5. Antiq. pag. 20 : Probra multa criminaque objeOvum : unde leg. Cocconus, a forma Ital. med. sevi col. 91 : Quod a multis cit, quod diceret ilium Concubas ethabuisse spherica sic dictum lignum, de quo in retro annis fuerit credens, faulor, recep- et habere. Ilinc Concubatus pro Concu-

CON

CON

CON

483

=«= CONCUISIO, f. pro Conquisitio, Gall. Enquete. Stat. ant. Florent. lib. 1. cap. 61. ex Cod. reg. 4621. fol. 30. v°.: In condempnationibus, absolutionibus, saldationibus et Concuisionibus, etc. Ubi de Rationalium offlcio agitur. 1 1. CONCULA, Mensura tres cochleares habens. Papias MS. Bituricensis. Glossar. MS. Sangerman. num. 501 : Concula, Genus mensurse quse fit totiens coclear triplicatur. Concula, Mensura, dragma una et dimidia adimpleta. Corruperunt Isidorum, ex quo hauserunt; hie enim lib. 14. cap. 25 : Mensurarum pars -minima Cochlear, quod est dimidia pars dragmee, appendens siliquas novem. Qui tnplicatus Conculam facit. Concula dragma una et dimidia adimpletur. Vide Concha 3. « 2. CONCULA, pro Conchula. Glossar. medic. MS. Simon. Januens. ex Cod. reg. 6959 : Concula, conchilium, pro marinis intelligi debet. Inventar. MS. thes. Sedis Apostol. ann. 1295: Hem unam cupam ad Conculas cum coperculo de 1 CONCUBINALES ILLECEBRJ3 , apud argento deauratam. Item aliam cupam Sidon. lib. 9. Epist. 6. Conculas cum liliis in fundo. Pluries CONCUBINATICJS LUXURIA, in Conci- ad occurrit ibidem. lio Meldensi ann. 845. cap. 74. CONCULCATURIA Epistola, qua Domi•/wp\i; ya^ou- rj 8s YJTTOV TtjAitotepa cpJXvj 1 CONCUBITALJS, Ad concubitum perXeyeTcu. Canones Apostolorum ex versione tinens, apud Tertullianum ad Nation, nus servi qui ingenuam uxorem duxit, Conculcato et irrito facto ob agnationem, Dionysii Exigui can. 17 : Si quis post lib. 2. cap. 11. baptisma secundis fuerit nuptiis copula1 CONGUBINARIUS, Catullo et Curtio quaa inter eos intercedebat, matrimonio, tus, aut Concubinam habuerit, non po- Concubinus , Qui Concubinam habet, mulierem libertati suse reddit. In Chartest esse Episcopus, etc. Concilium Tole- Gall. Concubinaire. Legitur apud Lind- tis quse Parensales dicuntur, apud Bitan. I. cap. 17 : Si quis habens uxorem woodum lib. 1. Provincialis tit. 2. et gnpnium, Formulaa 10. titulus sic confidelem , si Concubinam habeat, non Martenium torn. 4. Anecd. col. 390. nec- cipitur : Conculcaturia quam Abbas facit ad hominem suum. communicet. Cieterum qui non habet uxo- non alibi. * Ut vocis originem indicaret Canrem, et pro uxore Concubinam habet, a * Catullo in Epithal. Mallii et Quintil. communione non repellatur : tantum ut in Institut. lib. 1. cap. 2. et Declamat. gius, ab ejus genuina notione longe erunius mulieris, aut uxoris, aut Concu- 3 : Concubinus est Catamitus; at in Q. ravit: ex ipsa enim formula laudata binas (ut ei placueritj sit conjunctione Curtio lib. 10. cap. 2. xataxp'O'JTtxwc di- aperte patet Epistolam, quse Conculcacontentus. Quibus in locis, ut observat cuntur Milites Concubini pellicum sua- turia appellatur , eandem esse cum Turrianus lib. 1. pro Canonib. Apostol. rum. Hsec ex animadversionibus D. Fal- Agnationis Charta, qua scilicet, ut ipse cap. 13. non intelligitur Concubina for- conet. Sensu vulgari pro eo, qui concu- Cangius docet in v. Agnatio, dominus nicaria, sed sicut Scriptura sancta yqcat binam habet, legitur apud Joan. Cleree, servi. cui se ingenua junxit, illis indulConcubinas Patriarcharum, ea scilicet qui Ludov. XII. a confessionibus erat, get, ut qui ex eis nascentur, liberi perConcubina quae secundum legem matri- in serm. Domin. palmar.: Pauper Con- maneant. Hsec observe post Auctores monii, infra dignitatem tamen uxoris cubinarie. quot sunt anni quibus tenes novi Tract, diplom. torn. 1. pag. 262. CONGULMA, Maxima bellua, de cujus ducitur : Quae uxor Concubina dici vide- concubinam ? Concubin, in Lit. remiss, tur in Charta Ludovici VI. pro Monas- ann. 1468. ex Reg. 195. Chartoph. reg. sanguine tingitur purpura. Ita Ugutio terio S. Cornelii Compendiensis : Ut ch. 139 : Le suppliant respondit: art, vil, MS. an Concalina ? ^ CONQUM CURAMEN. Vide Curamen. Clerici ejusdem Ecclesise sicut usque modo villain, Concubin, je ne te crains. Quoquvixerunt, permaneant : hoc tamen prseci- binaige, pro Concubinage in aliis ann. [FB.] * CONCUPISCENTIALITER. [Cum conpimus, ut Presbyteri, Diaconi, Subdiaconi, 1407. ex Reg. 161. ch. 348 : Icellui Jaquet nullatenus deinceps uxores Concubinas et Perrette la Platelle demouroient en- cupiscentia. Aug. de Peccat. Merit. 2, 9. (L. Quicherat.)] habeant : cseteri vero cujuscumque ordinis semble en Quoqubinaige. 1 CONCURIALIS, Ejusdem Curise JuClerici propter fornicationem, licentiam * CONCUBINIUM, Societas ad tempus habeant ducendi uxores. Eadem etiam comessendi conventorum, Companhia, dex. Charta D. Antonii Capelli Patricii Concubina legitima dicitur, ad discrimen Prov. Glossar. Provinc. Lat. ex Cod. in Diario Italico pag. 65 : Volusianum ejus quse qusestum facit, apud Bractonum reg. 7657. Charta compromissi inter atque Luminosum nostros Concuriales lib. 3. Tract. 2. cap. 28. | 1. cui itaarchiep. ap- et vicecom. Narbon. ann. 1276. agnovimus. [** Vide Marin. Pap. Dipellatur uxor matrimonio copulata, ex Bibl. reg. cot. 2 : Quse dixi de decen- plom. pag. 324. a.] 1 CONCURRENTER. Unanimiter, conquod legitimum est quantum ad hseredem dentibus ex dictis Judseis, nolo ad feminas et hsereditatis successionem, et tamen ille- extendi, quin possint causa matrimonii corditer. Legitur apud Rymerum torn. 11. pag. 813. col. 2. et alibi non semel. gitimum, quoad dotis exactionem ; cum seu Concubinii de Jurisdictione una ad CONCURRENTES, sic Epactas solis vodos conslituta fuerit alibi quam ad ostium aliam transferri. Vide Concubina. Ecclesise, propter verba in intentione CONCUBITOR, Qui concubinam habet, cat Latinus Computus, Jilthiopicus mulieris contenta, ut idem Bracton. ait apud Julianum Antecessor. Nov. 82. Grseco et vetusto nomine TiXivOfov. Scalilib. 4. de Actione dotis, cap. 8. | 2. Vide cap. 12. Nov. 34. cap. 5. Concubitor mas- ger lib. 1. Canon. Isagogic. : ConcurCujacium in Paratit. ad tit. Cod. de culorum, apo-svoxoti:?)!;. Concubinus, uaiSc'ov, rentes, est numerus dierurn nunquam excedens septenarium, qui cum regulariConcubinis, ad Nov. 18. et lib. 5. Obser. Quintiliano lib. 1. cap. 3. cap. 6. Concubinas prseterea plim tole1 CONCUBIUM, Papias in MS. Bituri- bus compositi componunt feriam dierum. ratas, vel non omnino prohibitas, vel censi, Excubise, Gall. Garde, Sentinelle. Dionysius Exiguus de Ratione Paschse : denique adeo hunc invaluisse abusum, Apud Plautum in Trinummo Concu- Concurrentium hebdommadarum ratio t ut eas tolerari necessum judicarint bium est tempus primi somni, cum quse de solis cursu provenit, septeno anno Pontiflces, tametsi subinde variis in omnes fere cubant, altiusque regnat jugi circuilu terminatur. Joannes de Conciliis damnatus sit, colligere licet silentium. Isid. Gloss. : Concubium pelli- Janua : Concurrens, secundum quod suex Concilio Vermeriensi ann. 752. can. catus. Constantiensis hac etiam notione mitur a Compotistis, est supercrescentia 7. ex Nicolao I. PP. Epist. 59. et in ait : Concubia a cubare sive dormire unius diei vel plurium supra 52. septimaEespons. ad Bulgar. cap. 3. ex Joanne dicta : Concubium, Concubitus, Pellicatus. nas, vel plurium: idea dicitur quia in VIII. Epist. 198. etc. Vide Crisconium Pro honesto et legitimo concubitu Gel- anno Bissextili supercrescunt duo dies, in Brev. cap. 230. 231. adeo ut etiam lius 9. 10. habet: Sed puris honestisque in reliquis vero annis unus tantum, unde cum uxore legitima Concubinam habere verbis venerandum istud Concubii pudici versus : quodammodo licuerit, quam uxoris ap- secretum neminem quemquam alium Hebdomadaj decies quinae nuraerantur in anno, lationedonantCapitulaHerardiArchiep. dixisse. Vide Concubia. Atque quae post duas, lux una, duaeve supersunt. binatus, in leg. 3. D. de Concubinis. (25, s;:= 7.) Glossar. Lat. Ital. MS : Concuba, che fa quelle cose. T CONCUBIA, Cum omnes excubant. Glossar. MS. Sangerman. n. 501. Livius dixit : Hannibal Concubia node movit, id est, cum itum est cubitum. Simili notions Plautus, Concubium sit noctis. Vide in hac voce. CONCUBIALITER, Continue, perpetuo. Vita S. Vitalis Siculi num. 6 : In hoc... Monasterio Concubialiter perseverans. CONCUBINA, Ugutioni : Quse ad usum venereum non legitime tenetur. [* Martin. in vocabul. Jur. can. MS. : Concubina est, quse cessantibus legalibus instrumentis, unica est et conjugali affectu tenetur. Vide supra in Clerici.} Tria sunt, inquit Casaubonus ad Spartianum in ^Elio Vero, conjunctions nomina apud juris auctores et alios, Uxor, Pellex, Arnica. Uxor aiebat Verus, nomen est dignitatis, non voluptatis. Pellex honestipr est quam Arnica, ut quae accedat propius ad uxoris naturam : est enim uaX^ax-f) quasi legitimsecpnjugisdimidium. Balsamon :

Turon. cap. 110. Salvianus lib. 4. de Gubern. Dei, de Concubinis: Quippiam did forsitan etiaminjustum esse videatur : quia hoc in comparatione supradictorum quasi genus castitatis est, uxoribus panels esse contentum, et intra certum conjugii numerum frenos libidinum continere. Conjugium dixi, quia ad tantam res impudentiam venit, ut ancillas suas multi uxores putent: atque ulinam sicut putantur esse quasi conjuges, ita solse haberentur uxores. Sed et cum Concubina perinde ac cum uxore alterius adulterium fieri dicebatur. Vide S. Columban. Ep. 5. ^a [Non solum in regestro Odonis Rigaldi. archiepiscopi Rotomag. describitur et increpatur Clericorum luxuria, sed jam saeculo praecedente notatur et inhibetur : « Lucius (papa III.) Mauricio episcopo. Relatum est nobis, ex parte tua, quosdam presbiteros in tua diecesi constitutes infamia laborare quod non erubescant detinere publice Concubinas. (Cart.N. D. Paris. I.pag. 35. an. 1181.) »]

484

CON

CON

Et ab illo incremento orlginom habent licales n. vasa vitrea, choncas acyralis n. I Concur rentes. Alii postea formantur uno arrodamas sicacyralis ix. Alterum locum addito. sic tamen quod septimanarurn vide in Cogina. [" Vide in Concha 1.] numerum non excedant, unde scias quod *\2. CONCUS, f. Angulus, Gall. Coin. primus annus cycli solans habet unum Conditiones reparations Monasterii S. pro Concurrents, secundus habet duos, Andrese Exalatensis ann. 879. in Appentertius habet 3. r/uartus habet 4. quintus dice Marcae Hisp. col. 8()8 : Terra qute 6. propter bissextilem, sextus habet 7. sep- infrontat in torrente et vinea ad illo timus habet 8. et sic procedendo usque Conco qui infrontat in vinea dominicale, ad 28. annos invenitur, qui postea rever- et terra, etc. Glossar. Lat. Ital. MS. : tilur ad caput procedendo per ordinem Concus, una pietra. sicut prius: unde et appellatur Circulus * CONQUS. a voce italica Concio. Vide Solaris, sive Concurrentium. Si autem Corium et Curamen. [FR.] vis scire quantus sit annus Concurren« CONCUSARE, Accusare, in Chronic. tium, adde annis Domini 9. annos, et a Salernit. cap. 75. et 152. Pertz. vol. totali surnma subtrahe 28. quoties poteris, Script. 3. pag. 505. et 547. et quotus sit annus cycli Solaris quod -CONCUSSURA, Concussus, Gall. Seresiduum fuerit demonstrabit, et si nihil cousse. Charta Phil. Aug. pro hominibus remanserit, ultimus annus erit. Vide Bonsevallis ann. 1205. in Reg. 72. Chareumdem Scaliger. lib. 7. de Emendat. toph. reg. ch. 82: Avenam reddent sine temper, pag. 748. 775. 776. Fulbertum Concussura recte mensuratam. Carnotensem in Compendio Computi, * CONCUTERE, f. Monetam cudere. Honorium Augustod. lib. 2. de Imagine Diarium Belli Hussitici apud Ludewig. mundi cap. 87. 88. 97. Durandum lib. 8. torn. 6. Reliq. MSS. pag. 182 : Rex Sigiscap. 5. n. 6. 7. 8. et alios Compotistas, mundus receptis Ecclesise Pragensis et Ccenobii S. Georgii capitibus, manibus, [necnon supra vocem Annus pag. 292.] I . CONCURRENTIA. Observantiae Eegni manphantiis cssterisque de auro et arAragon. lib. 6. de Privileges Militum gento clenodiis, Concutere jubet et stipen| 1 : Non enim contribuent cum peijteriis dia praebet. Posset solum intelligi Franin exactionibus regalibus, nisi tempore gere : adeo ut stipendia prasbuerit ex guerrss. vel Concurrentiee ad constructio- clenodiis comminutis, sed non cusis. nem, refectionem, et sustentationem fos* CONDA. [Quondam : « Alode qui fuit satuum, portarum miles, etc. id est, cum de genitrice nostra jamdicta Eiloni omnes ad ejusmodi opera publica Con- Conda. (Mus. Archiv. dep. p. 38. an. 989.) »] currere seu pergere tenentur. 1 CONDADUM, Hisp. Condado. Comi1 2. CONCURRENTIA, certa qufedam ac determinata summa ultra quam non tatus, dominium. Vide locum in Cotum erogetur supra. Gall. Concurrence. Epist. post Cautum. [** Conf. S. Rosa de ViPetri Infantis Massiliensibus ann. 1382. terbo in Append. Elucid. pag. 24. voce ex Archive S. Victoris ejusdem urbis : Condado.] Recepit in solutum usque in Concurren" CONDAL. Exactionis species. Tabul. tiam. etc. S. Viet. Massil. : Nee ipsum Condal quod * 3. CONCURRENTIA, ^Emulatio, com- injuste accipiebamus, et porcos quos tollepetitorum certamen, Gall. Concurrence. bamus. et servitia quse injuste usque hodie Gualvan. de la Flamma apud Murator. requirebarnus. etc. torn. 12. Script. Ital. col. 1008: Christi CONDAMINA, vel CONDOMIXA, Narbqanno 1335. supradictis exstantibus Con- nensibus Condomine. quasi. Condomicurrentiis, plures loco potestatis rexerunt nium a jure unius Domini dicta, vel ut civitatem: et die 28. Julii factus est po- alii volunt, quasi Campus Domini, nam testas Mediolanensis Ursus Ravistianus in Occitania, maxime versus Sevennas de Venetiis. Camp, aut Con, Campwn sonat; ubi hae CONCURRERE CUM AT.IQUO, Consentire CondaminaB ab omni onere agrario imalicui, Gallis Concourir avec quelqu'un. munes censentur. Condomina, legitur Phrasis familiaris Tertulliano lib. de in Glossis Isidori, et est agrorum rj-'^y.Spectac. Optato lib. 4. S. Augustino lib. TY]],STOL.-E

FrDEI,

Ad confirmandam fidem. Anast. Bibl.

CON

CON

CON :::;: :

501

" CONFRATIA, Chart. Leonhardi de j CONFRAGMENTUM, Simul rugosum, in Hormisda : Idem secundo misit Ennodium ipsum et Peregrinum Episcopum ut mons. Gl. Isid. ad quas erudite Grse- Florentia FF. Prsedicat. Magistr. Gener. Merenensem, portantes epistolas Confor- vius: Quamvis sic quoque legatur in ann. 1416. in Guden. Cod. Diplom. torn. tatorias fidei et contestationes secretas Excerptis et Constantiensi, null us tamen 2. pag. 677 : De consortio seu Confratia numero xix. dubito quin scribendum sit : Confra- in honore S. Petri Martiris, etc. 1 COXFRATERXI.E DOMUS, in Charta* CONFORTATICIE, Auxilium praes- gosum, Simul fragosum,ut mons. Papias : tando. Charta ann. 1202. torn. 2. Cod. Confraga, loca ubi venti undique concur- rio Ecclesise Auxitanse cap. 85. Ital. diplom. col. 256 : Si units vellet inde runt, ac saxa frangunt ; quse vox legitur 1 COXFRATISSA, ut Confratrissa. Miraalium vel alias exfortiare, adjuvare (te- apud Lucanum n. 6 : Confraga clensis cula S. Petri Ord. Prtedicat. torn. 3. neantur) ilium vel illos, quern vel quos arboribus dumeta. Talia loca dixerunt April, pag. 710 : Quod viderant a Confraalia pars vellet inde exforliare., et cui vel etiam Confrages, teste Isidoro Orig. 14. tribus et Confratissis fieri. I. CONFRATRES dicuntiir quasi simul quibus Confortaticie non attenderetur vel 8 : Confrages loca, in quse undique venti concurrunt, ac saxa frangunt, ut Nsevius fratres, sive in Eccleaia, sive in alio loco, observaretur, etc. * CONFORUM, Forum,, nundinse, seu ait; In monies ubi venti frangebant lo- vel consortio, sive etiam secundum carfori emolumentum. Charta Boleslai du- cum. Constantiensis Nasvii verba sic nem. Joann. de Janua. Collegas, qui els Polon. ann. 1149. inter Probat. torn. legit: In montibus ubi venti frangeban- eodem offlcio funguntur. Utuntur Ivo 2. Annal. Prsemonstr. col. 691 : Contuli tur ; et in prioribus quoque pro Isidori Carnotens. Epist. 133. et Galfridus MoConforum supradicti martyris per octo verbis, ac saxa frangunt, apud ilium nemuth. lib. 11. cap. 3. etc. [Vide Condies instituturn et tabernam in Polsnica. melius (ut in nostro Sangerman. Glos- germanus.] :;:= Vide infra Confurtium. sario MS. n. 501.) legitur, ac sese fran2. CONFRATRES, quinam appellentur * CONFORZA, Compitum, ut videtur, gunt. Pro Confrages, apud Festum legis in ecclesia Matisconensi,. docet Poletus Gall. Carrefour. Statuta Avellse ann. Conflages, quod idem est. Nam littera- ejusd. eccl. Ms. redactus ann. 1513. fol. 1496. cap. 67. ex Cod. reg. 4624 : Nulla rum I et r perpetua est permutatio. Fes- 4. r°: Sunt etiam in dicta ecclesia seppersona ponat vel poni facial in plateis, tus : Conflages loca dicuntur, in quse tem, qui Confratres nuncupantur; quovel viis seu Conforzis Avillianas ali- undique confluuntventi.Veteres dixerunt rum tres dicuntur majoris altaris, qui quod fimum, terram, etc. Frago pro quo posteriores euphonise suo or dine cum dominis episcopo, decano, CONFOSGERA, mendosa vox. Vide causa interposito n dixerunt Frango, ut cantore et certis canonicis magnam misGun fus. pro Tago, unde Tagax, Tango ; inde sam in magno altari celebrant, et in divif CONFOSSATUS, Fossis munitus. J. apud Nsevium in Constantiensi Frage- nis voces (vices) canonicorum supplent. Episcopus Acconensis ad Honorium III. bantur. Apparet id quoque ex prseterito Habitum tamen canonicalem non deferunt Papam apud Acherium torn. 8. Spicil. Fregi, et Supino Fractum, quod est ab nee habent, nisi eisdem de gratia speciali fuerit indultum; nee etiam in capitulo pag. 374 : Nostri igitur quia pauci erant, obsoleto Frago. *. GONFRAGUM. [Est locus ubi multe vocem habent. Alii quatuor dicuntur miet cum Sarracenorum multitudine secure congredi non poterant, infra lictas Con- arbores sunt confracte ; ubi flant multi noris altaris, quia missam Primae, in dicto parvo altari splitam celebrari, et fossati suam ut civitatem custodirent, venti. DIEF.] commorabantur. 1 GONFRARAGIUM, Quod Confraterni- horas canonicas in dicta eccclesia dicenT CONFOSSUM, Stagnum, fossa major tatis causa solvebatur. Eegest. Comput. das incipere (debent) vicissim et suo ordine. ubi aquae contlnentur. Leges Norman, Dalphin. tit. Graysivod. ann. 1349. 24. CONFRATRIA , Societas,. Confrerie. cap. 7. aqud Ludewig. torn. 7. Eeliq. April, fol. 64 : Item pro Confraragio sex Hincmarus Eemensis in Capitul. ad MSS. pag. 158: Sciendum est quod nul- Confratrum relictorum in Confratria S. Presbyt. parochise suse cap. 16 : De Collus fluvium aliquem in stannis vel Con- Spiritus de Mura per prsedecessores Do- lectis, quas Geldonias, vel Confratnas vulgo vacant, etc. Infra : Conventus aufossis suis detinere potest, nisi a sole mini ix. sestar. siliq. j CONFRARIA , Sacrum sodalitium , occidente usque ad eundem orientem. tem talium Confratrum, etc. Guillelmus >jc CONFOVERE. [Fovere, protegere uni- Gall. Confrerie. Officialis Bitur. de per- de Podio-Laurent. in Chron. cap. 15: tis yiribus : « Nps frater Guillelmus de cipiendis decimis in parochia de Prse- Obtinuit Tolosss magnam fieri Confraomnes consignans Espinatia humilis major decanus de liaco ann. 1391. apud Thomasserium triam , Confratres Peredo vicariusque domini Clunia- Consuetud. Bituric. pag. 246 : Et in casu Domino signo Crucis, etc. Ibidem : Conquo die defunclus fuit frater alicujus fratria, Candida, alia nigra. Helias de censis abbatis.... cum Peretus dictus Perier et Bona ejus uxor habitatores Confrarise, in quo quidem luminari Con- Eofflaco in Abbatib. S. Martialis LemoPeredi dederint et donaverint se et om- frariarum ipsi Prior et Curatus nihil vicens. : Exactionem, quam Episc. Lemonia bona sua conventui dicte domus de percipient. Antiq. Eecognit. in Regesto vicensis vel canonici sub nomine ConfraPeredo... propter hoc merito debent — Probus fol. xxxil. v°: Domus Confrarise trise a populo violenter expetebant in franchises et libertatibus tanquam de Vilario pro casali ejusdem domus et irritam fecit. [Bern. Ytherius in Chroexempti, sicut dicti religiosi manu te- curtili debet Comiti i. em. frumenti et nico apud Stephanotium torn. 1. Fragm. neri et Confoveri et ab omnibus inquie- mi. den. cens. et Confraria debet reddere MSS. : Confratria obolorum tune (ann. tationibus etinjuriis deffendi... sabbati Comiti tenementarium, qui debet dare de 1197) orta est.] post festum beate Lucie — 1362. (B. N. placito in. sol. Testamentum Florentii 1 COXFRATRIA, Sacrum sodalitium, Coll. Burgund. 1831.) »] de Castellana ann 1398. ex Schedis nostris etiam Confrerie. Ordinarium ^ CONFRA. Joslenus Episc. Suession.in Prsesidis de Mazaugues : Legavit Con- Ecclesiaa Eotomag. ad calcem libri Expqsitione Symbol! : Sicut ergo multi franse S. Spiritus solidos 40. parvo- Johannis Abrinc. de Offlc. Eccl. pag. convives Con f ram faciunt, id est Commune rum. 165: Eliam debent habere (Capellani) convivium. | COXFRATERNIA, Eodem notlone. Pro-quilibet unum par chirotecarum a fratri1 CONFRACTIO. Acta SS. Junii torn. 4. cessus SS. Virg. Eichsellen. torn. 3. bus Confratriarum. Vox recentioribus pag. 699. de Festis S. Joannis Bapt. : Junii pag. 137: Confraternieeque super familiaris hac notione. Vide Confraria. Confractio, quando scilicet post Pater nos- atrium Decano. Capitul. Generale CisCOXFRATRIA et CONFRATERXITAS, in ter Hostia frangitur. terc. ann. 1204. apud Marten, torn. 4. malam partem. Concil. Arelat. ann. 1234. T CONFRACTORIUM. Liturg. Gallic. Anecdot. col. 1300: Insuper Confrater- cap. 9 : Quia propter conjurationes et Mabillonii pag. 8 : Post Canonem Hostise nise et qusestonim seu Praedicatorum col- conspirationes, quie Confratriee vocantur. Confractio et commistio in calice, dum lectss omnimodis in/iibentur. Interdum in civitatibus et villis et castris quaminterim canitur Confractorium sivo Anti- accipitur in malam partem ut infra multse discordis} et dissensionis materise phona ad Confractionem. Confractorium Confratria. suscitanlur. [Confratrie vel Conspiratioi;:= in Missali Ambrosiano dicitur ilia oraConfrarie, pluries in Lit. ann. 1362. nes, in Statutis MSS. ejusd. urbis art. tio, quse sequitur fractionem Hostise. torn. 3. Ordinat. reg. Franc, pag. 583. 90.] Concilium Avenionense ann. 1326. Ita Macer in Hierolexico. Con/laerie, in aliis ann. 1411. ibid. torn. can. 37 : Qui in nostrarum provinciarum * CONFRAGTUS, Constrictus, ex Gloss. 9. pag. 580. Charta ann. 1175. ex Char- partibus nobiles, plerumque, et interdum ad Alex. latrosoph. MS. lib. 1. Passion. tul. S. Aviti Aurel. : Decedents autem alii, colligationes, societates, et conjuracap. 6 : Hacc aute»i omnia, qui conden- Pelro camerx satisdictse ad Confrariam tiones faciunt, tarn canonibus quam husatos habent poros vel Confractos, utilia B. Aviti revertentur, et de Confrarise manis legibus interdictas, semel in anno sunt. bonis sex solidi deinceps reddentur in sub nomine Confratriie se in loco aliquo prasdicto anniversario. cong reg antes, ubi conventiculas et con1 CONFRAGA. Vide Confmomentum. :;:= CONFRAGANEUS, pro Consuffraganeus, COXFRATIGA,. Eadem notione. Stat. ventiones faciunt. et pacto juramento valCoepiscopus, in Vita S. Theodardi crimin. Saonfc cap. 27. pag. 56 : Et quia lata ineunt, quod se adversus quoscunArchiep. Narbonensis apud Catellum interdum tempore rogationum et etiam que, prseterquam Dominos suos, ad invipag. 759. Confraticarum, qux finnt annuatim festi- cem adjuvent, et in omni casu unus det vitatibus solemnibus incivitate Saonss, etc. auxilium, consilium, et favorem : et inter1 CONFRAGES. Vide Confragmentum.

502

CON

dum se omnes veste consimili cum signis aliquibiis exquixitis vel characteribus inducentes, unum tnajorem se eligunt, cui jurant in omnibus obedire. Ex quibus justitia offenditur, mortes et depriedationes sequuntur, pax et securitas exulant, innocentes et inopes opprimuntur, etc. [Constitutiones Synodales MSS. Augerii IT. Kpiscopi Conseran. : Districte igitur pnecipimus ne aliquis conjurationes, colligationes, Confratrias, seu alias quascumque oblationes fide vel juramento, seu qualibet alia firmitute interpositas facere preesumat contra Ecclesias, vel Ecclesiasticas personas, seu contra ecclesiasticam libertatem, si prsemissas (excommunicationis) pssnas convaluit evitare.] Agunt pluribus de ejusmodi Confratriis Concilium Monspeliense ann. 1214. cap. 45. Tolosanum ann. 1229. cap. 88. Campinacense ann. 1238. cap. 31. Valentinum ann. 1248. cap. 20. et Averiionense ann. 1281. cap. 8. [Trevirense ann. 1310. num. 61. apud Marten, torn. 4. Anecdot. col. 253.] 1. OONFRATERNITAS. S. Stephanus in Regula Grandimontensium cap. 20: Comessationes, quas populus Confraternitates vacant, nullopacto faciant apud vos. 1 COXFRATRIA, Eadem notione. Commentatio prsevia de S. Vincentio inter Acta SS. Aprilis torn. 1. pag. 481 : Inter alia vero enormia inveni in partibus istis unum error em nimis dilataturn . celebrando Festum solemniter in crastina Corporis Christi, tenendo Confratrias sub nomine S, Orientis. * Eodem sensu legitur Confrairie non semel, in Lit. ann. 1317. apud Marten, torn. 1. Anecd. col. 1351 : Stir ce qu'ils disoient que nous avions fait les alliances et Confrairies rjurces au prejudice d'eux (Charles de A alois et Philippe son tils) de leur lionneur et noblesse, jurisdiction ; et pour ce eussent mis main en nos terres. 1 2. COXFRATERXITAS DEI, Pax ab Episcopis et Occitaniae Aquitaniseque Proceribus inita regnante Philippe Augusto, de qua dictum est in Agnus Dei. ** 3. CoxFRATERxiTAS, Societas inita inter varias ecclesias sive monasteria,. qua pro defunctis alterius exequias sicut pro fratribus facere spondebant. Charta ann. 1074. ap. Wurdtwein. Subsid. Diplomat, torn. 10. pag. 9 : Ecclesia Compostellana... recipit in societate et Confraternitate sua Dom. Annonem Episc. Eccl. Mindonensis et conventum ejus et constituit facere pro defunctis eorum exequias sicut pro fratribus suis, postquam illoruin obitum cognoverit... et secundum eumdem tenorem ecclesia Mindensis recepit conventum nostrum in societate et Confraternitate sua. ViJeConfraternitat. Eccles. Fuldens. et Aschaffenburg. ann. 1321. in Guden. Cod. Diplom. torn. 3. pag. 193. De Confraternitate, qua laici in participationem orationum monachorum admittebantur vide Fraternitas 5. Anon, de Waldensium Doctrina ap. Freherum Script, rer. Bohem. pag. 225 : Confraternitatem Clericorum et laicorum, quse dicitur Zech, dissuadenl; et hxc omnia dicunt agi propter quiestum. :; "»- 4. COXFRATERNITAS, Collegium, corpus. Chart. Otton. Due. Brunswic. ann. 1333. ap. Ludevy. Reliq. MSS. toiu. 9. pag. 523 : Ne quis in eo tractu pannum incidat. nisi sit in Confraternitate sive gilda pannicidarum. In Chart. Woldemar. March. Brandenb. ann. 1314. Mercatorum Confraiicinia civitatis Prilziijalck, ap. Haltaus. voce Gille. col. 724. T GONFRATRISSA, Consoror vel Congre-

CON

CON

gatio Confralrum, vel Consororum, Joanni j pellate: Prgesentem copiam... copiare de; : Janua. fed, etfacta diligenti Confrontatione cum - Stat. Confrat. S. Affrod. ann. 1393. eodem processu convenire inveni. T CONFRUNTARI, pro Confrontari. Saiin Reg. 145. Chartoph. reg. eh. 313: Item quod post mortem alicujus confratris simentum Comitatus I'olos. apud La vel ConfralrisscK, etc. Faille torn. 1. Annal. Tolos. pag. 36. * GONFRATRO. [Fratri assimilo. DIEF.] Probat. : Bajulia et districtus dicti castri 1 CONFRATRUELIS. Homagium anni de Villamuro Confruntantur et proten1351. apud Ludewig. torn. 5. Reliq. MSS. duntur'versus Babastenis. 1 COXFRUNTATIO, Ibidem : Asseruepag. 542 : Nos Henricus Dei gratia Dux Glogovian... notum facimus... quod, qma... runt quod infra dictas Confruntationes Carolus Piomanorum semper Augustus et sunt castra et villse scriptae proprife DoBoemise Rex, Dominus nosier generosus mino Regi. CONFUGA, rip6'iis tantum quidam, sed Caracastelli. San-Germ. MS. n. 501 : Conce et Conglee etiam inulti ex clarissimis et ex intimis * CONGYRO, [Simul gyro. Vulg. Juhac ex causa vacate, quia deflciente luna consanguineis ipsius imperaloris ibi pe- dith, 13. 16. (F,. Quicherat.)! cavantur, i. e. cvacuantur. Mendumcor- rieruni. Ubi rectius lloved. pag. 555. --= CONHASSA, Securis, Gall. Cognce. rigitur ex Isidore lib. 12. Orig. cap. H. habet Grerjanis. Lit. remiss, ann. 1390. in Reg. 139. CharCONGLESCERE, Coalescere. Candidas CONGREGATIO, pro Collccla, sen Syn- toph. reg. ch. 91 : Bernardus Porqucrii,

CON una cum pluribus suis complicibus, cum quibusdam Conhassis sive securibus fregit januas majores communis domus de Biterris. Conhet vero, Cultelli species quo nuces enucleantur, in aliis Lit. ann. 1410. ex Beg. 165. ch. 72 : Lequel prist un petit coustelou Conhet, dont I'en cerne les noiz, qui avoit environ deux days d'alumelle. CONHIBERE, COHIBERE, quasi Connivere, apud Ugutionem, assentiri. Gloss. Lat. MS. Regium : Cohibentibus, faventibus. Cohibet, adquiescit, connivet. Conhibere, capitis motuadquiescere. [Glossar. San-German. MS. n. 501 : Conibere, Consentire, Conibentia, Consensus.] Glossar. Graec. Lat. : 'ETUJJ-VW, Conhibeo. Muw, Conhibeo. Gloss. Lat. Grsec. : Cohibet, xajj.jj.-jsi, xaTajj-uei. Glossae MSS. ad Concilia Africana: Conspirantes, Conhibentes, vel conscientes, sive conjur antes. Esed. Glossse : Cohibere, adquiescere. Cohibet, consentit. Conspiralio, Conibentia, consensio. Martianus Capella lib. 9. Philolog. : Alia Cohibentia, alia discrepantia. Aurelius Victor Schotti in Claudio : Sceleribus Conhibentes. Facundus Hermian. lib. 2. cap. 2: Sancta ilia Synodus hseresi Nestorianx Cohibuit. Cap. 5 : Videtur ilia Synodus, ut non dicam, hseresi Cohibuisse, aliquid certe minus fecisse, etc. Ita lib. 5. cap. 3. lib. 6. cap. 4. lib. 8. cap. 1. Anastasius, in Hist. Eccles. pag. 110 : Non enim Cohibebat tyranno. Hincmarus Rem.de Prsedestinat.: Timeo ne Cohibere sit hoc tacere. Conhibere, in leg. 66. Cod. Th. de Haeret. (16, 5.) leg. 7. de Decurion. (12, 1.) eod. Cod. in Novella Theodpsii de Lenonibus in Capitular. Caroli Mag. lib. 6. cap. 245. [** 318.] in Cap. Caroli Calvi 35. pag. 375. 1. edit. [•» Carol. II. Coronat. ann. 869. Pertz. pag. 513. lin. 25. Baluz. Capit. torn. 2. col. 217.J apud Atton. in Cap. cap. 41. etc. COHIBENTIA, COXLTJSIO, ita legendum in Glossis Isid.pro Conclusio. Joan, de Janua : Cohibentia, assensus, item Conniventia et Collibentia. Gl. Lat. Graec.: Cohibentia, 'PocOujua, cruvo^rj. Gloss. Lat. Gall. : Conhibenlia, Assentement. Conhibere, Assentir. Carolus Mag. in Praefat. ad libros de Cultu Imag. : Quod opus aggressi sumus cum Cohibentia Sacerdotum. [Praeceptum Ludovici Imp. ann. 823. apud Marten, torn. 1. Ampliss. Collect, pag. 79 : Dedit igitur... Tancradus Abba ex ratione prsedicti Monasterii, una per consensum et Conhibentiam Monachorum ibidem degentium, etc.] Utuntur passim hac notione Codex Theodosianus, Novella Theodosii de Tyronibus, Xystus PP. in Epist. apud Holstenium in Synodo Rom. pag. 93. S. Augustinus de Unitate Eccles. cap. 2. et Epist. 93. S. Hilarius in Fragm. pag. 28. Facundus Hermianensis lib. 2. cap. 6. lib. 7. cap. 3. lib. 8. cap. 1. Concilium Toletanum serae 648. Synodus Ticinensis ann. 850. cap. 9. Lex Wisigoth. lib. 3. cap. 21. Capitula Caroli Magni lib. 5. cap. 129. Concilium Duziacense 1. part. 5. pag. 298. Vita S. Sulpitii Episc. Bituric. n. 28. Vita alia ejusdem n. 1. Chronic. Reichersperg. pag. 189. Gregorius Turon. de Gloria Confess, cap. 75. Warinus Abbas Metensis in Ep. etc. Vide Casaubon. ad Apuleii Apolog. pag. 148. ComrsENDA. Concilium Arelat. II. can. 27 : Professas viduas, si in Cohibenda perstiterint, cum raptoribus esse damnandas. Ad marg. Cohabitatione, perperam : idem est enim Cohibenda, ac Coliibentia, seu conniventia, consensus.

CON :

CON

505

1 CONJECTABUNDUS, Suadens, consup ™ can. 46 : Si conniventiam prsestitelens, apud S. Augustinum. rint.] COHIBTJLI, alias : Conivoli, Concordes, 1 CONJECTANTER, Per conjecturam, juncti, in Gloss.Isid.Gloss. Lat. MS.: Cohi- apud Tertullianum. bilis, facilis. £-j-/jpr,c. [Glossar. Sangerm. CONJECTARE, Contribuere._Lex Salica MS. n. 501. Coniboli, Concordes,conjuncti.] tit. 45. |. 1 : Omnes mortis illius composiGloss. Lat. MS. : Conjuga, Conhibulus tionem Conjectent. Capitulare ann. 807. [Papias : Cohibilis, conducibilis, Cohibi- cap. 2 : Et unicuique ex ipsis qui in lius, conducibilius. MS. unus, Cohibilius, hoste pergunt, fiant Conjectari solidi Constabilius. Cohibita oratio, gracilis et quinque a suprascriptis pauperioribus, venusta, apud Gellium, et apud Apu- etc. Leges Henrici I. Regis Angl. cap. leium, Cohibitius conscribere, est pres- 59 : Si furtum redimendum sit, captale siori stilo scribere.] reditnentis Conjectent. Adde cap. 58. 68. * CONHOL, Panis species. Acta Mss. 92 : Weram et compositionem mortui Inquisit. Carcass, ann. 1309. fol. 31. r°: Conjecture, in Legibus Aluredi Regis Misit diet is hiereticis... unam cannam West-Sax, cap. 21. et 32. plenum vino et unum panem, dictum CONJEGTUS, Contributio, symbolum, Conhol. Vide infra in Panis 2. collecta : quod quisque in unum con| CONI, Munuscula, quse pueris daban-fert ad exsolvendam certam pecunise tur, in Vocabulario Sussannsei. summam, [vel ad colligendam certam ^ GONIA, Poma silvestria vel fructus cibariorum quantitatem.] Maxime quod cipressi dicti quod conum imitentur. Pa- a populis Regiis Missis in itinere exsolvebatur. Capitulare tertium Ludovici pias MS. Vide Cuma. 1 CONJAGTURA, pro Conjectura. Char- Pii cap. 9 : De Comitibus^ et Vicariis eotul. S. Vandregesili torn. 2. pag. 1889. rum, qui in aliquibus locis tantum acciann. 1305 : Tracta ad futurum de prsete- piunt de Conjectu populi ad minorem legationem, quantum admajorem. Cap. 10 : rito Conjactura. 1 GONIADA. Codex Irminonis Abb. Volumus ut talem Conjectum Missi nostri San-German, fol. 72. [» Br. 13. cap. accipiant. quando per Missaticum suum 100. Guerard. pag. 149.] : Ainfredus... perrexerint: hoc est unusquisque accipiat solvit ad Nativitatem Domini porcos n. panes 40. friskingas duas, etc. Annales ferreolos n. Coniadas viil. hoc est, si Francor. Bertiniani ann. 886 : Juxta recte opinor. Panes ovis et lacte subac- quod unusquisque Regni primorum de tos, quos etiamnum Picardi Cuignets, honoribus habuit Conjectum tarn in arGallo-Belgse Quemeux appellant ; quos- gento quam et in vino, etc. Flodoardus que die Nativitatis Domini sqlent distri- lib. 3. Hist. Rem. cap. 19 : De Conjecto buere prassertim pueris ; similes vero eo Normannis dando. Capitula Caroli Magni ipso die prasstationes olim debitas lib. 3. cap. 35 : Ut illi qui heribannum fuisse, yidere est in voce Focacia, et solvere debent, Conjectum faciant ad Heribannatorem. Conjecto respondet alibi. Vide Cuneus 3. = * CONIARE, Cudere, signare monetam, Schot, seu Scot, Germanicum et Anglivox Italica, a Conio, cuneus, Gallis Coin, cum. Charta Ludovici Imp. apud Will. sigillum ferreum, quo nummi cuduntur. Hedam : Ut nee bannum, ant fredum, Stat. ant. Florent. lib. 3. cap. 129. ex aut Conjectum, quod ab ipsis Geschot voCod. reg. 4621 : Nullus.... aurum sive catur, contingere, aut exactare pr&florenum auri audeat monetari vel si- sumeret. Codex MS. Irminonis Abbagnari vel Coniari facere sub ymagine tis Sangerman. fol. 70. col. 1 : AutlemaS. Johannis vel lilii, vel sub alio signo rus... tenet dimidium mansum servilem... vel Conio communis Florentine, nisi in (solvit) pullos in. ova xv. de Conjecto de loco zechss seu in zecha dictse civitatis,... annone dimid. modium. Eodem fol. v°. col. sub pcena concremationis personse et con- 1 : Solvit ad hostem denar. vi. et denar. fiscationis omnium bonorum suorum. nil. de capite suo, et dimidium modium Coignier, eodem sensu, in Lit. ann. 1303. de Conjecto, et modium 1. de spelta.] torn. 1. Ordinat. reg. Franc, pag. 389 : [« Br. 13. cap. 64. et 76. bis. Guerard. Et desores nous aions commande a battre, pag. 143. 145. Br. 13. cap. 99. pag. 149 : Coignier et faire hastivement et continue- Solvunt de Conjecto de viva annona tnolement les noz dites monnoies bonnes et dios 99. ad forstarium. Guerardo est anciennes. Vide supra Conare 2. et infra Contributio a singulis hominibus ejusConnius. dem villas sive praedii in unum collata.] * CONJATOR, Aleator, qui globulos Vide Capit. 5. ann. 803. cap. 17. Capitul. lusorios vel taxillos projicit, unde no- 1. ann. 812. cap. 7. Capitul. 5. ann. 819. men, contra quosvis obvios. Stat. castri cap. 26. Capit. Caroli M. lib. 4. cap. Redaldi lib. 2. pag. 39. r° : Si qui Con- 69. Legem Langob. lib. 3. tit. 1. |. 38. jator repertus fuerit ludere ad corizolam tit. 6. §. 2. 3. ["* Ludov. P. 54. Carol. vel poluerellam, solvat ipso facto soldos M. 97. 98. ubi glossa interim, gafoviginti pro qualibet vice, et si quid ob id rium.] Capitularia Caroli Calvi tit. 5. receperit, in totum restituat. Vide supra |. 4. tit. 28. pag. 254. tit. 42. pag. 424, tit. 43. |. 30. [« ap. Tolos. ann. 814. Edict, Averitator. f CONIBENTIA. Per consensum et Co- in Carisiac. ann. 861. Exact. Xortmann. nibenliam, apud Marten, torn. 1. Anecd. const, ann. 877. ap. Carisiac. ann. 877.] Chartam Dagoberti Regis Franc, apud col. 70. Vide Conhibere. * CONIBOLI. Vide Cohibuli post Conhi- Browerum lib. 7. Annal. Trevir. pag. 421. i. Edit, aliam Henrici III. apud bere. 1 CONIDARIUS, a Graeco K6vt;, Lens, Meurissium in Episc. Metensib. pag. pediculus. Nomen per contemtum dia- 359. [Analecta Mabillonii torn. 3. pag. bolq tributum, quasi sordidissimusesset 206. in Praceptp Caroli M. Ampliss. pediculosus, aut lendibus scatens. Le- Collect. Martenii torn. 1. col. 144. in giturinVita S. Lucas Junioris torn. 2. Proscepto Lotharii ann. 856. Diplomata Febr. pag. 96. Belg. Mirrci torn. 1. pag. 242. col. 2. in " CONIDUS. Charta Ludov. Pii ann. Charta Dagoberti I. Regis Franc, 836. inter Instr. torn. 8. Gall. Christ, col. ann. 643.] 483 : Et in pago Dunensi cellam habet in COKJECTA, in Chronico Laurisham. loco qui dicitur Montsletardi, cum aqua ann. 776. Conida, molendinis, silva, pralis, etc. GETA. pro Conjecta. Observantiaa ad T CONJECTA. Vide mox in Conjecture. tit. de Muneribus agnoscendis in Foris 64

506

CON

Aragon. fol. 31. apud Michaelem del Molina in Repertorio pag. 75. v°: Quando debent facere Getam pro ccena Domini Regis vel Domini infantis, vel pro subsidiis eorumdem, etc. Occurrit ibi pluries. COXJECTIO. Capitulare Sicardi Principis Beneventani cap. 14 : De tertiatoribus, et Conjectionibus illorum. COXJECTUKA. Gloss. ^Lat. Graec. : Conjectura, STo-/a CONLOCUTORIUM, Locus colloquiis Vide Collacteus. destinatus in Monasteriis, \u\goParloir. * CONLARGIRE, Largiri, concedere. Chartul. Angeriac. fol. 102. v°". : Domum Hist. Cortus. apud Murator. torn. 12. matris in Conlocutorio novi monasterii Script. Ital. col. 812 : Lofmastrus qusesi- sancto Johanm concessit. Vide Collocuvit a domino Cane burgum S. Johannis, torium. ita quod nullus alter secum vadat prseter CONLUDIUM. Gloss. MSS. ad Cod. Th. lib. 1: Conludium, est jurgium, rixse. gentes suas, et sibi Conlargivit. 1 CONLATERANUS, Transverse cogna- Glossse aliae MSS.: Colludium, dolus. Gl. tionis gradu junctus, Gall. Collateral. Graeco-Lat. : Sy^Tratyvia, Conlusio, ConChartaS. Eduardi Regis Anglorum ann. ludio. Su^Ttai^w, Conludo. Gloss. Lat. Gr.: 1059. apud Felibianum in Hist. Sandio- Conludium, auvooiaTu-o;. Conludit, C-JVOQnys. pag. LXXXV : Ego Eadgyd Conlate- ta^et, cr-jpiTcac^Ta'.. [AliJB Glossse apud Ecranus ejusdetn Regis hoc mihi placere cardum in notis ad Legem Salicam, Conludium, o-uvSuacru.o? ; aliae, Compaccum benivolentia professa sum. " CONLATERARE, Ad latus esse : dici- tum, Collusio.] Vide Gregor. Turon. lib. tur de agro, qui alteri a latere conjun- 10. cap. 11. Leges Wisigpth. lib. 2. tit. 3. gitur. Cliarta ann. 1027. inter Instr. torn. | 3. Edictum Theoderici Regis | 114. 6. Gall. Christ, col. 173 : De oriente con- Legem Burgund. tit. 6. § 3. 6. Addit. ad frontat in terra de nos donatores, de me- Legem Burgund. §8. Decretum Chlotaridie Conlaterat in via publica. Vide Col- rii Regis § 1. 4. 9. Capit. Caroli Calvi tit. 31. [« Edict. Pistens. ann. 864.] cap. 21. laterare. [Innocentium III. Papam torn. 3. ConCONLATERATIO. Vide Collateral. CONLATERE SE, Occultare, abscon- cil. Hisp. pag. 431. Acta SS. April, torn. dere se. Vita S. Columbae abbat. torn. 2. 2. pag. 584.] Occurrit passim in Cod. Junii pag. 231 : Sed frater quidam calli- Theod. COLLUDIUM, Gildas de Excidio Bridus explorator. alia means via, in cujusdam monticelli cacumine, qui eidern su- tan. : lllam cujus Colludio ac suggestione pereminet campulo, se occulte Conlate- tantaz sunt peccatorum subitse moles, etc. Utuntur Sidonius, Ammianus, Symmabat, etc. CONLATOR, Adulator. Vita S. Praejecti chus, Claudianus, Mamertus. Leges WiEpiscopi torn. 1. Hist. Franc. 675 : Sed sigoth. lib. 5. tit. 4. | 17. lib. 6. tit. 5. | ut est Conlatorum mos. amid cosperunt 14. lib. 7. tit. 1. | 5. tit. 2. | 6. Leg. Loneum cogere, ut tali pro causa non differ- gobard. lib. 1. tit. 25. | 57. lib. 2. tit. 8. | 6. tit. 12. 1 6. tit. 29. | 4. tit. 36. | 1. tit. ret dare responsum. 52. % 24. tit. 55. § 14. [** Liutpr. 111. (6, * CONLAUDACIO, a?vo;, o inatvo?, eyxoo58.) 104. (6,51.) 97. (6, 44.) 74. (6, 21.) Ro[Aiov. Conlaudo, cruvsyxa)[j.'.a^io, a-'jveTiaivw. thar. 234. Lothar. I- 94. Liutpr. 61. (6, 8.)] Gloss. Lat. Gr. ] CONLAUDANTES, lidem cum Sacra- etc. CONLUDIO, in Lege Bajwar. tit. 8. §6. mentalibuiK CONQUATERNATIO. [Actus conquaternandi. Gloss. Cyril. (L. Quicherat.)] CONQUATERNO, [Quaternatim jungo.l Glossar. Graec. Lat. : Zeuyi£w ocata TSO-• 2. CONTRAFACERE, Absolvere, perficere. Stat. Taurini ann. 1360. cap. 139. ex Cod. reg. 4622. A : Quod nullus rapolator intret causa rapolandi in vineam alicujus custodise, donee omnes vinese fuerint Contrafactse. et vindemiatee. w CONTRAFACTOR, Legi non audiens. Conscientise. neglectores, profusa impudentia Contrafactor es aut rebelles, in charta Dieth. Archiep. Mogunt. ann. 1478. ap. Guden. in Cod. Dipl. torn. 4. pag. 446. 1 CONTRAFORUS, Quod contra foros seu leges agitur. Vide Forus. 1 CONTRAGAGIAMENTUM. Litterse Caroli VI. Fr. Reg. ann. 1392: Item, quod venientes ad dictas nundinas et mercata in loco predicto, non possint pro aliquo Contragagiamentp. seu aliquo facto gagiari seu detineri, nisi pro debito nostro, vel nisi pro delicto proprie persone, vel contractu in dicto loco facto vel inito ternpore nundinarum vel mercati, durantibus ipsis nundinis aut mercato. Dubium non est, quin Contragagiamentum hie idem Sit, quod Contragagium in loco subsequent!. Id satis docent vocum aftinitas et utriusque loci comparatio ; sed afnrmare non ausim explicationem Cangii genuinam esse. Verum quidem est Gallieu m Contragage olim acceptum fuisse ea notione, quam voci Contragagium subjicit Cl. Scriptor: si tamen verborum seriem attendes, vix credas Contragagiamentum aut Contragagium aliud esse quamobligationem,debitum seu ses alienum. Nulla in laudatis locis dominorum feudalium facta mentione om-

CON nes indiscriminatim creditores actoresve spectari videntur, qui debita consectarentur a mercatoribus ad nundinas venientibus; neque enim horum mercatorum securitati, quae legis scopus est, provideretur satis, si ipsis solum a dominis feudalibus et non a quibusvis creditoribus vel actoribus caveretur. Vide Contragagiamentum in v. Vadlum. [** Conlraprisa et Represaliie.] CONTRAGAGIUM, Jus quod dominis feudalibus competit, quo possunt pro rei sua3 ablate ab aliis vindicatione. eorurn pariter res sibi adserere ac retinere : Contregage. Usatica Aquarum mqrtuarum ann. 1246 : Quicumque extranei ad dictum locum venerint, salvi ibidem cum suis rebus consistant, nee possint occasione guerrse supervenientis, vel occasions Contragagii, vel aliqua causa simili detineri. Vide Vadium. * Unde Contregaigier, pro Vindicare, clarigare, vulgo 'User derepre'sailles. Lit. remiss, ann. 1390. in Reg. 138. Chartoph. reg. ch. 275 : Le procureur des doyen et chapitre de S. Estienne de Toul, accompagne du maieur de leur mile de Voy, estoient venus en la ville de Bouee, et avoient pris, battu,decouppeet emmene prisonniers en la forteresse de Voy des homines du s. de Ligny Le presvost de Ligny envoy a plusieurs fois pardevers lesdis chapitre et leurs gens, les requerant qu'ils meissent au delivre lesdis hommes et biens, et lui en feissent rendue ou recreance. Us repondirent qu'ils n'en feroient rendue ne recreance. Sur cette reponse le presvost de Liney (sic) fu conseillie qu'il feist Contregaigier iceulz doyen et chapitre, comme I'en a accoustume a fairs au pais de Barrois a ceulz, qui ne sont point subgiez les uns aux autres, pour iceulz faire venirdraison.Pour ceordonna ledit presvost que Hussenet et plusieurs autres de ladile ville, tant d pie comme a cheval, alassent pour Contregaigier audit lieu de Bouee sur la terre desdis doyen et chapitre. Vide infra Contravindicare. 1 1. CONTRAHERE, Protrahere. Charta Henrici III. Regis Angl. ann. 1260. apud Rymer. torn. 1. pag. 713. col. 1 : Ibidem moram salve et secure Contrahendo. Et pag. seq. col. 1. in altera Charta ejusd. Regis eod. ann. : Et si contingat eamdem usque ad tempus pariendi ibidem moram Contrahere. Plures occurrit apud eumdem Rymerum. 0 2. CONTRAHERE , Acquirere. Vide Conlraclum. Charta ann. 1241. inter Probat, torn. 2. Annal. Prsempnstr. col. 388 : In primis autem assignavil prsepoaito decem marcas. quas Conlraxerat a domino Detmaro antiquo. Contraier, pro Contracter, in Stat. ann. 1355. torn. 3. Ordinat. reg. Franc, pag. 45. art. 14. Contraire, eodem sensu, in Lit. remiss, ann. 1370. ex Reg. 102. Chartoph. reg. ch. 81 : Ledit Jehan savoit que durant la vie d'icelle Jehanne, il ne povoit bonnernent Contraire mariage avec autre femme que elle, selonc conscience. Alise ann. 1377. in Reg. 112. ch. 47: Icellui exposant qui avoit grant desir de Contraire mariage avec Jehannete suer de Jehan Houdin. '"-* CONTRAHERE, nude pro Renubere in charta ann. 1244. in Guden. Cod. Dlplom. torn. 3. pag. 1112 : Bertoldus idem et uxor ejus tarn in rebus quam in personis Conferant monasterio sepedicto, ita quod alle.ro defunclo alter Contrahere minime debeat, sed de abbatis pendeat consilio. * 3. CONTRAHERE, Licitando cunctari.

CON Glossar. Lat. Gall, ex Cod. reg. 7692 : Contrahere, Marchander. 1 CONTRAJURIS, CONTRALEGIS, Tiapavop.oc. Gloss. Lat. Gr. Violator legis. * CONTRALITTERA, Gall. Contrelettre, Arcana syngrapha alterius vim imminuens. Inventar. Chartar. reg. ann. 1482. fol. 167. v° : Quxdam Contralittera Jacobi regis Majoricarum facta et concessa domino regi Philippo. 1 CONTRAMAGISTER, Gall. Contremaitre. Proreta, secundus a Prjpfecto turbaB nautica;. Legitur apud Rymerum torn. 13. pag. 37. col. 1. et alibi passim. 1 CONTRAMANDAMENTUM, Gall. Contremandement, Prseceptum monitumve posterius priori praBcepto vel monito contrarium. TreugaB inita? inter Amedseum Comit. Sabaudiae et Humbertum Dalphinum ann. 1285. Hist. Dalph.tom. 2. pag. 26 : Damus et concedimus bonas et ftrmas treugas... videlicet tamdiuduraturas, quousque Contramandentur, et post Contramandamenlum durent per dies quindecim. •{ CONTRAMANDARE, Gall. Contremander. Dare prseceptum secundum primo contrarium. Contramandum Humbert! Dalphini Viennens. ann. 1338. Hist. Dalphin. torn. 2. pag. 361 : Parlamentum et Concilium generale, quod ordinaveramus teneri apud Gratianopolim in Oclava B. Joan. Bapt. Contramandamus, donee iterum ipsum remandemus. Igitur vobis prsecipimus et mandamus, quatenus omnibus et singulis Nobilibus , Prioribus Conventualibus , etc. significetis prsesens Contramandum, intimando eis, quod parati existant venire, cum alias nos remandare continget. CONTRAMANDATIO , CONTRAMANDA-

TUM, est Excusatio legitima, quam quis injudicium vocatus, coram judice, per Procuratorem, aut per alium proponit, quo minus juri stare possit. Leges Henrici I. R,egis Anglise cap. 59: Si dies placiti sit Contramandatus, etc. Contramandatio, ibidem, et cap. seq. ubi tola materia Contramandati expenditur. Ordinationes parlamenti: Diem habens in Curia, ipsa die venial, vel Procuratorem constituat in casibus, in quibus constitui potest Procurator, vel Contremandet, si Contremandatum locum habeat, alioquin sequenti die infra prandium deficiens reputetur. Chronicon Mauriacense lib. 2 : De quo Rainaldus Abbas ante Ivonem Episcopum Carnotensem placitum acceperat: et quia nee interfuerat. nee legitime Contramandaverat, deciderat a causa. Chronicon Besuense pag. 684 : Duellum inde firmaverunt, sed statulo die pugnse. , Roberto convenienter adstante, Humbertus et sui non advenerunt, neque Contramandaverunt. In Assisiis Hierosol. MSS. cap. 44. qui Contramandalum seu excusationem proponit, id facere tenetur per duos viros ex lege Romana. (de la Loy de Rome) id est, (Jhristianos Romanos, quique ex iis non sint. qui ne n'ont vois ne respons en Cour, et que il soient d terns, et lieure, d jour que la Cour li aura donn, eLc. Atcjue viri isti sacramento supra Evangelia priestito affirmare debent exeusationes, (|uas afferunt, esse legitimas. Conlramandatorum solennia sic pluribus explicant Usatica MSS. urbis Ambianensi.s : Quiamque soil entres en gages de loi de batadle, et en ait jour de venir souffisamenl dedans midi, et lui presenter contre I'averse partie, et garder son jour, si come il doit, ou il pardroit la querelle, si n'avoii Contremandc, pour tant que I'averse partie viengne avant souf/isament d jour el se pre-

CON sente aussi, et gart son jour, si come il doit. Derechief quiconques soit entrez en wages de loi de bataille, et ait jour de venir a I'ostel de chelni et a la justice, de Soleil luisant, le jour devant puet Contremander dusques a quinzaine, et train fois puet aussi de quinzaine en quinzaine Conlremander, pourtant kil Contremant suffisatnment de Soleil levant le jour devant a le justiche et a I'oslel clielui, si veut, s'en ira : et s'il avenoit ^ 2. G O R A Z I N A [Gallice cuirasse :

560

COR

COR

« (Oliveres) Cathelano magistro Corazi- Corban, quod est donum, quodcumque ex narum... in deductionem certarum Co- me. tibi profuerit. Vide Corbona. razzinarum. (Mand. Gamer. Apost. 1469, *' CORBANA, Tresour, in Glossar. Lat. 12. oct. f. 138). »] Gall, ex Cod. reg. 7(592. Vide Corbona. 1. CORBA, CORBAXUS, apud Hibernos f C O R B A N A T U S , CORBAXUS. Vide 1. idem sonat, quod apud nos Plebanus, Corba ;: Decanus ruralis, Archipresbyter, Chore- CORBANDM, Area ubi pecunia asserpiscopus, undeetnomen sortitum videri vatur. Arest. ann. 1403. 1. Jan. in vol. quidam censent. Isidorus Moscovius de 8. arestor. parlam. Paris. : Vas, nuncuMajestate militantis Ecclesise lib. 1. cap. patum Corbanum, in quo pecunise pro 13 : Corbanatus, sive plebanatus, dignitas misiis necessariis fiendis deponi consueest... In matrice Ecclesia debet necessario verant. Vide mox Corbona. esse, initiatus sacris Ordinibus, omnesque CORBECULA, CORBULA, Corbis, Cordecimas pertinentes ad hanc debet habere, beille. Ermentarius lib. 3. de Vita et et beneftcia adjuncta huic, ipsius sunt, Translat. S. Philiberti cap. 19: Adveeorumque conferentiam habet et prsesen- hitur humeris hominum in quodain vastationem. Dictum hoc nomen quia populo cnlo.quodCorbesdicitur, quxdam femina, et plebi Ecclesiaslic.se, matricis Ecclesise etc. Cap. 27 : Videres... aliquos carrucis, pransunt. Certum numerum Sacerdotum Corbeculis, sellis gestatoriis, atque scalis quasi Collegialium debet habere secum. advehi. CORBULUS, Parvus corbis, apud Joan, Primum stallum vacuum in Ecclesia Cathedrali, et vocem in omni Capitulo tarn de Jan. Gl. Graec. Lat. : K6?tvo;, Corbis, publico quam privato. Inscribitur Romano hsec Corbula, qualus. Koup6ouXa; ay.7ie).(6vwv, apud Joannem Cananum de Registro, ideoque dignitas est. COMORBAXIA SIVE RECTORIA, in Char- Bello CP. pag. 189. vitium truncos vertit tis ann. 1406. et 1473. apud Spelman- Allatius. CORBELIA, Corbula, ex Gallico Cornum, Corbanatus, dignitas Corbse. Colganus ad 17. Feb. in Vita S. Lpmaniait, beille. Charta Guillelmi Episcopi CarnoComorbanum successorem significare. tensis ann. 1166. in Histor. Perticensi Vide prseterea Jacob. Waraeum in anti- pag. 195 : Durare aut em forum dicitur, quamdiu tres Corbelise sutorum cum merquit. Hibernic. pag. 91. 95. 152. * 2. CORBA, Corbis, canistrum, Gall. cibus in foro invenientur. Corbeille, Corba, Italis et Provincialibus. CORBILLA, in Charta pro Vicariis BiGlossar. Provinc. Lat. ex Cod. reg. 7657 : turicensib. ex Tabulario S. Sulpicii Corba, Prov. Corbis, corbiculus. Chron. Bituric.: Sutores non mittent Corbillas Tarvis. ad ann. 1380. apud Murator. suas in foro sine jussu Vicarii, etc. torn. 19. Script. Ital. col. 777 : Ova sorT CORBELLA. Index Redituum Monast. bilia quserunt, pro quibus curia, castro et Corbeiens.: Rolengarii debent Corbellas suburbiis exploratis, impleta est Corba, ad vindemiandam vineam. Legitur etiam quam duo ex familia comilis humeris sus- apud Thomam Madox in Formulari tulerunt suis. Est et mensurse genus, ut Anglic, pag. 27. videre est in Corbus. CORBILLARIOS, S6U CORBILLIERS, Ca:;> 3. CORBA, Tigillum incurvum, pars nonicos SemipraBbendatos in Ecclesia aratri, Gall. Courbe. Inventar. arm. 1361. Andegavensi vocari auctor est Renatus ex Tabul. S. Viet. Massil. : Item duas Chopinus lib. 1. de Sacra politia tit. 3. Corbas aratri. Hinc Corbesson, Jugum, num. 4. [Macer in Hierplexico melius quo boves plaustro subjunguntur, quia eos appellat Corbicularios, sic dictos, incurvum est, dicitur in Lit. remiss, inquit, a Corbula, quse apud Gallos idem ann. 1451. ex Reg. 181. Chartoph. reg. est quod Rochetum Clericorum. Vide ch. 27: Le suppliant d'un Corbesson de Itiner. Liturgicum editum ann. 1718. beufs... donna audit feu prestre ung cop pag. 83. ubi de urbe Andegavensi.] par la teste. Ejusdem originis videtur p Reg. ejusd. eccl. ad ann. 1443. 6. vox Corbet, qua instrumentum ferreum Mart, ex Vita Math. Menag. pag. 93 : ligno csedendo aptum significarunt. Super causa mota inter ipsum et CorbiLit. remiss, ann. 1397. ex Reg. 152. ch. cularios, etc.] 192: Seurvint un nomme Wit Duflois * CORBELIO, Corbis, canistrum, Gall. tenant en sa main un hostil esmoulu, Corbeille. Arest. ann. 1345. 6. Aug. in nomme fermant ou Corbet, dont it, enten- vol. 2. arestor. parlam. Paris. : Panetadoit a couper bos. Courbet, eodem sensu, rius(debet habere) buletelos. Corbeliones, in aliis Lit. ann. 1390. ex Reg. 140. ch. charpas, saccos et omnes alias res resi148: Icellui Hennequin getta apres ledit duas pertinentes ad servitium offtcii palarron un Courbet ou sarpe. dont on netarix. Vide supra Corba 2. coppe les bois. Une sarpe ou Courbet. in * CORBELLAGIUM, Tributum quod ex aliis ann. 1408. ex Reg. 163. ch. 169. mercatoribus, qui merces suas in corCourbeil ou scerpe a taillier vignes, in bellis deferunt, exigitur. Chartul. S. aliis ann. 1420. ex Reg. 171. ch. 232. Hue Sulpit. Bitur. fol. 81. r° : Ad loideriam etiam spectare opinor Corbete, de qua pertinet consuetudo de cordoano, de coreis in Comput. Rob. de Seris ex Reg. 5. fol. tannatis, et de tinctis, et de Corbellagio. 4. r°. : Une selle de guerre,... la couver- Vide infra Corbio. * CORBELLATA. Quantum corbella conture de veluel vert bordee de Corbetes. tinetur, nostris Corbeillonnee et CorbelVide supra Corale 1. et infra Curva. 1 CORBADA, ut Corvata, Gall. Corvee. lonnee. Stat. Taurini ann. 1360. cap. 46. Cod. MS. Irminonis Abb. Sangerman. ex Cod. reg. 4622. A : Item quss ceperit,... fpl. 24. col. 2: Arat ad hibernaticum per- vel exportaverit in et de ahenis possesticas mi. ad tramisem perticas n. Cor- sionibus vel arboribus, nuces castaneas, badas Capituli nostri carop. manuop. ubi pira, . . . usque ad unam Corbellatam ei injungitur. Alium locum vide in Hos- (solvat) solidos quinque. Occurrit rursum tilitium solvere post Hostis. in Stat. Perus. pag. 54. Lit. remiss, ann. ] CORBAN, Panis sacrificalis Copticus. 1373. in Reg. 105. Chartoph. reg. ch. 76: Vide Acta SS. Junii torn. 5. pag. 72. de Quant il auroit mis une Corbeillonnee de 5. Benjaminp Anachoreta. ;mp Hebraice ble, qu'il tenoit entre ses mains, en la generatim significat omne donum Deo tremuye dudit moulin, etc. A life ann. factum vel hominibus, specialius obla- 1400. in Reg. 155. ch. 454 : Trois Corbeltionem seu victim am. Marc. 7. 11 : Vos lonne'es de /iens de coulon, etc. aut&m dicitis : Si dixerit patri aut matri, CORBELLI, Pollinctores, libitinarii,

COR' vulgo Corbeaux, aves mali pminis. Miracula S. WJfranni Episcopi n u m . 3 2 : Quidam ex eorum hominum genere, quos vulgus (in Oximensi pago Normannico) Corbellos vocat, equum quasi suo domino, qui ad villam erat, apud Curiam ducendum, accepit, etc. * CORBELLIA, Corbis Gall. Corbeille. Charta llenr. reg. Angl. in Reg. 62. Chartoph. reg. ch. 368: Quxque Corbellia unam denariatam panis, etc. Vide Corbecula. 1 CORBEL-STONES, f. Lapides politi sic in muro dispositi, ut statuam possint continere, ab antique Anglico Corbel, vel Corbetel. Status loculamentum, Gall. Niche. Antiquit. Ambrosden. pag. 575 : Ei in solutis Johanni Chepyn Latamo aptanti et facienti xvill. Corbelstonys ponendis in prscdicto muro v. sol. iv. den. etc. Vide Kennetti Glossarium ad calcem Antiq. laudatarum. [* Vide infra Corbeyus.] * CORBERIUS, Arboris genus, f. Sorbus, Gall. Cormier. Charta Henrici comit. Trecens. ann. 1165. in Chartul. Campan. fol. 168. v°: Notum facio quod in foresta mea de Joyaco quorcum, fagum, pomum, pirum. esculum, alierium et Corberium proprise defensionis mese et proprii juris mei ita habeo, etc. | CORBESTIERUS, Corbesliero Calabris, Pellio, nomine ex corio et bestia derivatp. Vita S. Francisci de Paula torn. 1. April, pag. 187 : Erant magistri Corbestieri et vendebant pelles. * CORBEYUS, Mutulus, structoribus nostris Corbeau. Charta ann. 1417. ex Tabul. S. Germ. Prat. : Et ilhtd fundare a vivo fundo de eadem mater la et spissitudine. sicut dicti duo panni muri protune erant, et ad faciendum fieri cathenas et Corbeyos de lapidibus talliatis et sablerias ligneas subtus eorum salivas. T CORBICULARIUS. V. Corbillarius post Corbecula. 1 CORBILLA, CORBILLARIUS. Vide post Corbecula. | CORBILUS, Corda multiplex. Papias MS. Vide Corbius. * CORBIO, Qui vent ou fait des corbeilles. Glossar. Gall. Lat. ex Cod. reg. 7684 : Corbeillogneurs, faiseurs de corbeilles, sportarius, ibid. Corbisier, eodem sensu, vel mercator, qui in corbellis merces suas deportat. Reditus comitat. Namurc. ann. 1265. ex Reg. sign. Papier velu Cam. Comput. Insul. fol. 6. v°. : Namur. Si a li cuens I'estalage de le hale des dras, des toiles, des Corbisiers, etc. Vide Corbellagium et Corbulo. CORBIS, Mensurae frumentaria3 species, apud Bononienses Italos. Rollandinus in Summa Notarise cap. 5. :::= Aliorumve granorum. Stat. Vercell. lib. 3. pag. 99. v°. : Item statutum est, quod Corbis gallx quolibet anno incantetur, et quod emptor det denarios duos de qualibet Corbe. ft* De Poe.na Corbis vide infra Tumbrellum et Haltausium Glossar. German, col. 1116. voce Korb. CORBITA, Navis oneraria, et dicitur a Corbis. Joan, de Janua. CORBITARIA. Legis Rotharis Regis Longobardorum Edit. Heroldi titulus 10. inscribitur de Unegworfin, id est, Corbilaria. Ubi a g i t u r do iis qui viam antestant, vel in via se anteponunt, quod Lex Fresioiuim vocat alteri viam contradicere, (]uod crimen Germani Slraetsclienderye dicunt. Sed hie non Corbilaria, sed Chorditaria, vel chardilara legendum censet Goldastns in Notis ad Parapneses 'J'yrolis llcgis Seotorum,

COR

COR

COR

561

Corbo modios 10. pullos 2. ova 25. Infra : ex Chartul. Valcel. sign. E. ch. 27 : In Donat annis singulis in Corbo de spelta qua terra stint duodecim modiatee et mod. 12. aut inter frumen turn et sigalam quinque boistellatss Cameracenses, ad modios 6. et debent unum Corbum inter Cordam Valcellensem ita legitime mensuratse, quod non sunt remensurandae de se compartire. CORBA, Crescentio in lib. de Agricult. csetero. Alia ann. 1255. ex Chartul. S. est etiam mensurse species : Tre paia Juliani ch. 63 : Vendiderunt xlij. mendi Colombi fanno una Corba di colum- caldatas terrss, et unum boistellum in bina. [Chronicon Parmense apud Mu- una piecia, sitas in territorio de Mallainrator. torn. 9. col. 765 : Eo anno (1237.) court,... mensurandas ad Cordam S. per totam Italiam fuit magna fames... et Georgii. Charta Guill. de Maloleone ann. in civitate Bononise Corba frumenti va- 1273. in Chartul. S. Dion. pag. 376. col. lebat xx. solidos Imperiales. Annal. Mu- 1 : Soissante et dis arpens et xxvij. tin. apud eumdem Murator. torn. 11. Cordes et demie de terre en divers lieus. Bertran le chosi bien emmi une Corbiere. col. 65 : Eo anno (1258.) valuit Corba fru- Alia Phil. VI. ann. 1333. in Reg. donor, | CORBITOR. Simpludeareis funeribusmenti Bononiss libras tres Bononienses. ejusd. reg. ex Cam. Comput. Paris, fol. Corbitores adhibitos fuisse Festus ait. Vox etiamnum in usu apud Italos.] 139. r°. : Item soixante et nuef Cordes de In Gloss. Anglos. Corbus exponitur, terre, seant... ou terroir de Gonesse. Guntherius 1. 21. de jure Manium vult lios fuisse comestores et helluones, qui s a d u l b o g a . I n alio, s a d o l - b o g a , TCORDIA, Eadem notiqne. Charta anni epuli reliquias in corbibus exportatas carpella. Fortasse, inquit Somnerus, ar- 1236. e Tabulario Cartusise Belli-Larici: cus ephippii, pars anterior ephippii, a Tendit ad quarrogia et distat a quarrogii ad rogum et sepulturam pauperiorum avidius absumerent; distentoque ventre Sadlebow, Anglis, Belgis vero Sadelbogen. quatuor Cordiis, et ab ipsa faya tendit ad * CORCELLUS, a Gall. Corset, Thorax, planum. convivas scurrili saltatione oblectarent, rejectis et inversis post tergum mani- vestis species. Acta dissolut. matri2. CORDA, Tributi species, apud Occibus ad circuli modum caput deorsum monii Ludoy. XII. fol. 141. r°. ex Bibl. tanos [et alios. Videtur esse tributum ad pedes usque inflectentes, etc. The- reg. : Deponit quod vidit earn (Joannam) pro rebus mensuratis exsolutum, ut saurus Fabri. Laurentius in Amalthea : pluries de prope in Corcello suo, et secun- Quinlale pro ponderatis ; sic autem dicCorbitores, Corvitores, similes corvis. dum vidit, est valde gibbosa a parte pos- tum puto, quod Corda fuerit nomen Item, Funambuli, ad corbes in summa teriori. Courcet, Tegmen capitis, in Lit. mensurse, qua res illas mensurabantur.] navium scandentes per funes. remiss, ann. 1392. ex Reg. 143. Chartoph. Charta ann. 1060 : Medietatem Cordse et CORBIUS, vel Corbinus, Qui duplex ha- reg. ch. 193 : Un Courcet, dont la sup- piscationern Atacis, scilicet de molendino, pliante devoit couvrir sa teste. de filo usque in stagnum. In Tabul. bet cor: versipellis, inconstans. Joan, de * CORCERIUS , Equus cursor, Hisp. Episc. Autisiodor. : Costumss de Cordis Janua. CORBONA, Gazophylacium. Papias: Corcel, Ital. Corsie.re, nostris Coursier. et polanis, et minagium sunt Comitis. Corbonam, gazophylacium, ubi pecunia Inquisit. ann. 1385. in Reg. 139. Char- Charta Raymundi Comitis. S. yEgidii Sacerdotum erat, et interpretatur oblatio, toph. reg. ch. 133 : Per ordinationes re- ann. 1164. in Bibl. Sebusiana. lib. 2. et ut dicitur in historiis super Actus Apos- gias cavetur, quod nullus... sit ausus a cap. 50 : Et in Corda et in leda de mertolorum, Corbonan erat area in qua re- regno Francise extrahere... magnos equos cato tnedietas erit mea, et medietas illoponebantur donaria Sacerdotum. Ugutio: sive Corcerios. Vide Corserius 1. et in rum. Alia ann. 1242. in Notis ad ConciCorban interprelatur oblatio unde hsec Cursor 6. lia Narbonensia : Item medletatem ledde Corbona, se, vel Corbonam, indeclinabile, } CORCHA, Urna, Gall. Cruche. Inven- rnajoris et medietatem ponderis ferri et ultima acuta, id est, gazophylacium, ubi tar. ann. 1342. ex Archive S. Victoris mensurfe Cordse, et medietatem mensurse divings oblaliones reponuntur. [Matth. 27. Massil. Armar. Diniens. num. 38 : Item vermeilh. Usatica Aquarum mortua6 : Non licet eos mittere in Corbonam, unum morterium et unum pestellum; item rum : Item molendina, quintale, et Corda, et furni erunt omnes nostri, cum leudis quia pretium sanguinis est.] Cyprianus unum grayale ; item duas Corchas, etc. * CORCIBALS. [« Corcibals vm. et et omnibus usaticis, et accipietur ad quinlib. de Oper. et eleem.: Locuples et dives es, et Dominicum celebrare te credis, quse alios v. vetulos. (Thesaur. Claromont. tale, et Cordam tantum. Charta ann. 1066 : Habeat medietatem leddarum quse Corbonam omnino non respicis. [Corbona Alvern. 980, mus. arch. dep. 40). »] * CORCISTA, pro Chorista, vel Corista, veniunt in civitate sive per terram, sive vernacule dicitur los Corbaranz, in Instrumento anni 1339. torn. 2. Hist. Dal- ut efferunt Itali. Glossar. Lat. Ital. MS : per aquam, medietatem Cordse. et piscationetn Atacis, justitias et balhias, et forphin. pag. 386. col. 2.] Vide Bernardum Corcista, che canta in coro. | CORCIZARE, Cornu canere, Gall.chias, et gistos, et Albergas, et Acaptes, Aldretum in Antiquit. Hispan. lib. 2. Sonner du cor. Statuta General. Ord. etc. [Charta ann. 1164. ex Schedis D. cap. 2. pag. 192. * Area, concha, apud Tertull. Apolog. Cisterc. ann. 1240. apud Marten, torn. 4. Lancelot : In quintalio et Corda et in Anecd. col. 1372 : Statuitur, ut quicum- leda de mercato medietas erit mea et et Concii. Illiberit. can. 41. Vide Corban. que serviens Abbatum venientium ad Ca- medietas illorum. Conventio inter Comi* CORES, [Pro Corbis.] CORBULO, Papise, Gestator manualis, pitulum generale, maxime apud Divio- tem ProvinciaB et Matrem Bausenquolaturarius. Ita MS. pro latuarius. In alio nem, movere rixam, Corcizare, vel aliquid rum e MS. D. Brunet : Nee ibi habeant MS. est Corbillo. [Amalthea : Corbulo, aliud facere, unde grave scandalum oria- Cordam et quintale. Charta ann. 1070. n. Dossuarius bajulus, gerulus, Gall. Cro- tur, pr;esumpserit, a servitio totius Or- 465. Regest. 80. Chartophylacii Regii : ch&t&ifY* 1 dinis irrevocabiliter expellatur. Molendina, quintile et Corda et furni omnes erunt nostri... accipietur ad quin1 CORBULUS. Vide Corbecula. 1 CORCUBA. Vide Cucurba. CORCULA, Joculator, Ugutioni : Jocu- tale et Cordam tantum ab extraneis, * CORBUM, Situla vimine contexa. Tractat. MS. de Re milit. et mach. bel- latrix, Joanni de Janua. Sed videtur quantum continetur in libertatibus concessis a nobis universitati mercatorum.] licis cap. 86 : Naspum hoc est utilissi- legendum Coraula. mum causa de fondo putei aut cavernse 1. CORDA, Modus agri terrse, Corde, 1 3. CORDA, pro Chorda, Funis, Gallice aquam sive renas aut lapides vacuandi et in Consuetudine Dunensi art. 51. ubi Corde. Passim occurrit : hinc habet duas situlas, alias Corba. Corda 22. pedibus, et aripennis centum CORDARUM TORMENTA, Quibus, quasi CORBUS, Idem quod Corbis : Mensura cordis constare dicuntur. Charta ann. super equuleum. reus tensus torquetur, frumentaria. Capitulare de Villis cap. 1167 : Ego Guillelmiis Dominus Montis- eliciendas veritatis causa, apud Gobeli9 : Volumus ut unusquisque Judex in suo pessulanl filius Sibilise... concedo Eccle- num Personam in Cosmodromio pag. 258. ministerio mensuram modiorum, sexta- sise S. Marise- de Cazano, et tibi Joanni * CORD.E PASS^E. Hist. Dalphin. torn. riorum... Corborum eo tenors habeat, si- Priori, et successoribus tuis. spatium et 2. pag. 275 : Pro Cordis passis quadrag. cut et in palatio habemus. Adhalardus in locale duarum Cordarum terrse, ingsdifi- pro camera Domini ad cursandum, Statutis Corbeiensis Monasterii lib. 1. catum, vel sedificatum\, ubi acquirere tar en. 11. cap. 6: Volumus ut singulis annis ve- poteritis extra vallum Montispessulani : 1 CORD.E TORTORERI^E, ejusd. Hist, niant de spelta bene ventuata atque mun- si vero amplius usque ad tertiam Cordam pag. 245 : Item, die xxvn. Julii solvit data Corbi 750. Chronic. Trudonense lib. acquirere volueritis, liceat vobis, etc. Petro Corderio civi Gratianopol. pro di1 : Habent ipsi Fratres ad proprium usum Charta Philippi Regis Franc, ann. 1216: midio quintali et 11. libris Cordarum depulatam speltam ad panem faciendum, Nos 38. arpennos terne ad Cordam nos- tortoreriarum missarum Dom. Johanni de Corbos centum et viginti, quod colligitur tram... concessimus. [Statuta Civitatis Austoduno pro charreyandis ingeniis quee ad modios mille sexcentos: ad cerevisiam Avenion. : Statuimus de Corda et hoc erant in portn de Moyrenco versus Moyfaciendum ordei Corbos 192. quod colli- plusquam ad Cordandum duo boni viri rencum et Pereriam xvm. s. vi. d. gitur ad modios 1920. etc. Tabularmm S. eligantur, qui jurent fideliter CorbareJ] * 4. CORDA, Mensura telarum. Leudae Remigii Remensis : De spelta solvit in * Mensura agraria. Charta ann. 1238. Nem. inter Probat. torn. 4. Hist. Nem. II 71 quod Chorda expansa, vel vimineis cratibus viam clauderent, ac ita homines exspoliarent. [** Rothar. 26. Murator. ex cod. Ambros. De Vegoveri Arbitraria. In Glossar. Longob. cod. Vatican, num. 5001: Guecurion, Obitaria qui mulieri vi antesterit. In Cod. Cavensi : Vehorin. id est Orbitaria. Fortasse ad radicem Gothic. Arbaidjan pertinet vox, quum in § 5. hujus tituli, al. cap. 29. agatur de ep qui laborem suum vindicaverit.] Nescio an hue pertineat vox Corbiere, in Chronico MS. Bertrandi Guesclini:

562

COR

pag. 78. col. 1 : Item pro octo Cordis de tellis albis aut cnisi-is, unus denarius Turon. Item pro octo Cordis de tella de treliSf unus denarius Turon. Vide infra Cordagium 2. et Cordator. * 5. CORDA, Repagulum, quo locus ad singuiare certamen clausus erat, quod funibus nonnunquam conficeretur, sic dictum. Chartul. Corisopit. torn. 1. Probat. Hist. Brit. col. 876 : Medietatem de emendalione duelli, postquam pugilles ingressi fuerint intra Cordam. Cordic dicitur in Usaticis Camerac. MSS. pro duello. " CORDACHISTA, Che canta cum lo core. Glossar. Lat. Ital. MS. Vide Chordicista. 1 1. CORDAGIUM, Funis, restis a Gall. Cordage: quod proprie significat Apparatum funium navi necessariorum : De carcandis ducentis garbis sagittarum, et ducendis Cordagiis pro arcubus, apud Rymerum. * Cordail, et Cordailles, iisdem notionibus. Lit. remiss, ann. 1878. in Keg. 113. Chartoph. reg. ch. 243 : Comme se feussent meues certaines paroles... pour cause de certains exploiz (sic) et Cdrdailles de vaisseaux de mer ;... landiz apploiz et Cordailles, etc. Alise ann. 1482. in Reg. 206. ch. 813 : Le suppliant print... une bonnette et du Cordail. Inter res ad raolendinum pertinentes, Cordail recensetur in Inventar. ann. 1510. ex Reg. Corb. 13. sign. Habacuc. fol. 60. v°. 2. CORDAGIUM, Jus quod ex rebus mensuratis ad cordam exigitur, nostris Cordage. Reditus comitat. Hannon.ann. 1265. ex Cam. Comput. Insul. : Et si a li quens au Cordaige des toilles de Mons, de xxxix. aunes corder, une maille. Charta Margaretse comit. Fland. ann. 1274. ex Chartul. 1. Fland. ch. 264. in ead. Cam. : No pesage de Mons, no Cordage de Mons, etc. Vide supra Corda 4. « CORDANNUM, ut supra Cordagium 1. Leudae major. Carcass. MSS. : Item pro cargua de Cordanno, xviij. den. Versio Gallica ann. 1544 : D'une charge de cordes, etc. •{ CORDAPSUS, yel ut habet Amalthea Cordapsum, Graecis xopSa^o; vel -/opoa'I/oi;, Tumor tenuis intestini, ut videatur 'intestinum ad chordae similitudinem convolutum. In Glossario Sangerm. MS. n. 501. habetur Cordapsus ; Cordapsum vero apud Papiam in MS. Bitur. * CORDARE, Ad cordam metiri. Vide Corda 1. :: - CORDARITIA, Pensitatio, quae pro chordis habendis ad usum scholarium fiebat. Stat. ant. Cuman83 cap. 31. ex Cod. reg. 4622. fol. 33. v°. : Quod potestas teneatur... facere dare et solvere Cordaritiam, quolibet anno ante festum S. Andrese, scolaribus Cumarum. * CORDARIUS, Textor chordarum, Gall. Cordier. Reg. episcop. Nivern. ann. 1287 : Quilibet Cordarius in dictis vigiliis debet unam tesiatn cordse nee de grossiori, nee de minori, sed de mediocri. Vide infra Corderius. 1 1. CORDATA, Certum pondus, vel certa mensura, ut videtur. Cod. MS. Eccl. Audomar. ubideoneribus navium: Kerka bresiliv. den. dimidia Kerka n. d. dimidia Cordata iv. d. Kerka alun. iv. d. dimidia 11. dimidia Cordala iv. d. Kerka grani iv. den. dimidia n. d. dimidia Cordata iv. d. Semel et iterum occurrit ibid, eadem constanter ad : Kerkam servata ratione. -- 2. CORDATA, Vestis ornamentum intertextum : unde nomen. Constit. Feder. reg. Sicil. cap. 103 : Cordatam '

COR autem ipse dominus mililum et socii sui milites, vel intendentes ad militiam jiossint iii indumenlis portare pro libilis. Vide Cordellatus. T CORDATE TUNICA: prohibentur in Concilio Vallisoletano ann. 1823. :;:: CORDATOR TELAHUM, Qui ex officio telas corda metitur. Stat. Avenion. ann. 1243. cap. 16. ex Cod. reg. 465!) : Cordator vero telarum singulis annin mnlelur, el non redeat in eodem officio per triennium. Vide supra Corda 4. * CORDATUS (LECTUS) [In Renaut de Montauban (Kd. Michelant. 829,43) et in Gaidon (v. 5162) legitur lils cordeis : « Item tenetur prepositus providere in dormitorio cuilibet canonico de uno lecto fusteo, vernissato et Cordato, et de una stueyra, et de uno cot, vel equipollenti pro ipso cot, videlicet de uno duplici borrenc, et de tribus matalassibus et de duobus pulvinaribus cum pluma. et duabus vanois bonis et integris, et duobus lodicibus ad minus ; et panni hujusmodi debent esse sufficientes et boni. (Cart. Magalon. ex Rev. soc. sav. 1873, p. 413.)»] CORDAVIA, apud Papiam MS. Interior cella. Edit. Corclavia : sed videtur legendum Conclavia. 1. CORDAX. Fragm. Petronii : Nemo, inquit, vestrum rogat Fortunatam meam, ut saltet : credite mihi, Cordacem nemo melius ducit. KopSaxtajjio;, Grsecorum. j 2. CORDAX, Alia notione, apud Joannem Longini Canonicum Cracoviensem in Vita B. Kingse Virg. torn. 5. Julii pag. 785. E : Puerilem adhuc setatem agens Nicolaus... Curdacis, existens etiam tune puer, conditionis, nimio fletui exlevi momento et causa, plus quam illi conveniret selati, indulgebat. Recte doct. Sollerius in notis : Cordacem hie vocat conditionem pueri, cui cor teneram est et propensum ad tristitiam ac lacrymas ciendas. :;: = CORDAXUM, Cordis arsura, in Gloss. ad Alex. latrosoph. MS. Jib. 2. Passion, cap. 129 : Item aliud mirabile faciens ad multa, cardamomo ex interionis semine est j. amomi botros ; quod c/uidam Cordaxum vacant in nimiis doloribus dum dalur. 1 CORDEBANARIUS. Vide post Cordebisus. CORDERISUS, Pellis de Corduba, corium caprinum alutariorum arte praeparatum, Gallis Cordouan, Hal. Cordouano. Gloss. Lat.Gall. MS. Thuamim : Alutarius, Cordoanniers. Alula, Cordoan. Ugutio : Altita, pellis canuta cavata, vulgo Cordoilan. Chronicon Fontanellense pag. 246 : Ad pelles hircinas 60. compositas lib. 3. ad Cordebisos 40. comparandum lib. 3. ad coria bovina~2(). lib. 1. Tabularium Casaurience anno Caroli Calvi in Italia 3 : Et censum vobis do, Romane Abbas, velsuccessoribus luis reddendum annualiter de mense Maio bovcm unum bonuni, inter pannos et argentum et Cordebisi valentem usque ad .soJ/dos quinque Francisc.os. CORDOVESUS. Charta Ludovici Pii apud Doubletum lib. 3. Hist. Sandionys. cap. 7 : Ad Cordovesos, ct in solas eorum componendas, modia nncli 200. A l i a Caroli Calvi in Tabulario ojusdcm ^lonasterii Ch. 31 : El pro 200. unctis qui dabanlur fratribus per singular anuos ad Cordovesos eoru»i, et coria componenda, et diversis aliis fralrum necessilalibus. ] COHDOANHS, in C h a r l a pro Coininunia de Balneolo ami. 1288. i n t e r Sclicdas D. Lancelot, et in Statulis Massil. l i l ) . 1.

COR cap. 38. | 2. Sotulares de Cordoan, in Chartul. S. Vincentii Cenom. fol. 72. ^ (joui)UANTjs, in Hist. Dalphin. torn. 1. pag. 87. col. 1. Grossa bestiaoneratade Corduanis. Sotulares Corduani apud Ordericum Vitalem pag. 591. 596. ("OituiiWAN, idem quod Cordebisus. Statuta Ordinis de Sempringham pag. 783 : Nee sotulares de Cordewan ab aliquo accipiant. Matthayis Paris in Vitis Abbatum sancfTAlbani : Calceanienta qiiis de vili corio, quod vulgariler bazan, dicitur, in alulam, id est, Cordeivan civiliter commutavit. Rogerus Hovedenus in Ricardo I. pagrnimUer^a"ciuitas, ubifit copia de Cot'doican vermeil. [Codex MS. Ecclesiae Audomar. : De Dozina de Cordeivan. ii. den.] Tabularium Vindocinense Ch. 508 : Dedit Willelmns Monachus calceos de Coi^lovano. Vide Hist. Monasterii S. Nicolai Andegav. pag. 61. Willelmus Guiart ann. 1202 : Nus et de chauces deschauciez, El de soulers et do Cordouiin.

Le Roman de Jordain MS.: Chauces de paillc, sellers de Cordnant.

A Corduba Hispanias oppido celeberrimo deducta ha3C vocabula, vulgo Cordova, ubi prasparabantur pelles, et, ut ait Rebuffus Tract, de Mercator. mill, vend. Gloss. 11 : Quia ab urbe deportari ad cseteros solent pretiosi corii species. Unde subdit quasi Cordubones dictos Cerdones Cordowaniers. Calcei de Corduba, apud Guibertum lib. 1. de Vita sua cap. 11. Theodulfus lib. 1. Carm. pag. 188 : Iste tuo dictas de nomine Corduba pelles, Hicniveas, alter prolrahit inde rubras.

Inde Cordubanarii, Sutores, in Diplomate Ludovici VII. Regis Franc, ann. 1144. apud Gallandum de Franco-allodio pag. 343. Cordouanniers, Monstrelleto 1. vol. pag. 319. qui nostris hodie Cordonniers. [!K! Sutoribus qui Cordewender dicuntur, in Chart, ann. 1247. ap. Guden. Cod. Diplom. torn. 1. pag. 598. Carduananos. ap. eund. torn. 2. pag. 454. in Chart.' ann. 1318.] } COHDUBAXASII, in Charta Comltis Nivern. ann. 1166. e Tabulario B. M. de Charitate. Vide Cordenisx Pelles. 1 CORDUBKXAUIUS, in Charta Philippi Regis Fr. ann. 1328. e C h a r t u l a r i u S. Martini Pontisar. * COKDUAHIUS, in Chartulario S. Vincentii Cenoman. fol. 88. * C O U D K H A X A H I I et

C O K V K S A K I T , ill

Charta Ofticialis Rotomag. aim. 1267. torn. 3. Hist. Ilarcur. pag. 149. |:;~ Vide Guerard. in Prolegom. ( J h a r t u l . S. Petri Carnot. pag. 59.] 1 CoKi)OA\KHii:s, in Literis Ducis .Tanuensis ann. 1882. ex A i v h i v o Comniunis::;: Massil. CORDELARIA, G a l l . ConleUere,Snnc.t i m o n i a l i s sub rcgula S. l-'rancisci. Charta Ludov. X. aim. i:-!15. in Keg. ";2. Cliart(i])h. reg. ch. 67 : Jtii-iHiiuin, rocatum Paradis, situm J'ttrixiits inter domu)n episr.opi A nib. e.i- iuio latere, et Cordnlarittfi n.c alio, cl a l p l i i n i ex A d v c r s a r i i s I). Lancelot : 1811. ili-m die x v i . X('i>li'i/ib. a)ii(n,gnrgeriam, barbutam, etc. Vide 2 : Item pro Cordurando et pro serico ne- Curellus 2. cessario ad Cordurandum arma domino•••• ('oitKT'rns , Eadem n o t i o n e , in rum consulum in dicta guidone, solvi j. Charta ann.1230.in jam laudata Dissert. gross, et medium. Alius ann. 1380. torn. 7. pag. 231. | COREMEDE, OOHUNIODA. Vide Cwejuscl. Hist. pag. 30. col. 1: Item solvi magistro Joanni sartori. .... qui Cordura- media. CORENDARIUS. Vide Chorearius. vit dictos xxiiij. scudetos circumcirca

COR

COR

COR

565

* Nostris Gorge, Fustis vel armorum hostiz de sort mestier de correrie, qui par species ad nocendum. Lit. remiss, ann. justice avoient este mises eh garde a 1416. in Reg. 169. Chartoph. reg. ch. Hesdin, etc. Alise ann. 1456. in Reg. 183. 483 : Un certain baston, appelle Gorge. ch. 126: Jehan le Days saintuner et Nisi sit pro Coitrge, Baculus sustinendis Courroier, etc. Vide supra Coreggiarius. " CORIATA, Corrigia, Gall. Courroie. utrinque situlis aptus; unde Courgee, quantum duobus situlis continetur, in Lit. ann. 1269. in Reg. 11. Chartoph. aliis Lit. ann. 1382. ex Reg. 120. ch. 248: reg. fol. 81. v° : Mandamus vobis quatiLes supplians aient este consentans a nus... duas testerias ad equos, et duas prendre et emporter de nuit de une nef Coriatas... apportari faciatis vobiscum. estant au port des crochez (a Meaux), * CORIATARIUS. Vide infra Coriatorius. chargee de vin,, environ une Courgee de * CORIATIO, Vox architectonica adhivin en deux seaux. bita, cum tectorio et crusta paries tegiQui parleront plus bel c'uns pages, * CORHABITES, Idem videtur qui sutur. Sentent. ann. 1363. inter Probat. G'uns trote-a-pie, ne c'uns Corlieus. pra Corerius 2. Stat. Leod. eccl. ann. torn. 2. Hist. Nem. pag. 287. col. 1 : Vide Correrius. 1360. torn. 2. Monum. sacr. antiq. pag. Dictum Pascalem... ad dandum et solven* 2. CORERIUS, pro Chorerius, Cleri- 451: Diaconi vero, subdiaconi et cseteri dum quindecim francos auri convertendos cus, qui choro debet interesse. Charta clerici usque ad ultra medium tiblse- sic in Coriatione et reparatione portalium ann. 1446. ex Tabul. S. Viet. Massil. : protensas, quod Corhabites notabiliter a civitatis Nemausi... condempnamus. Vide Coriare 1. Capellani et Corerii de panno S. Pauli, laicorum gestu distingui valeat. ® CORIA, Officina, ubi coria subigunT CORIATOR , Coriarius, Gall. Coretc. Vide Chorearius. CORETES. Hist. Landavensis Ecclesise, tur, Gall. Tannerie. Chron. Angl. Th. royeur, Tanneur. Fragmentum Chartuin Monastico Anglic, torn. 3. pag. 188 : Otterbourne pag. 64 : Willelmus.... dlctus larii Sand-Hippolytensis apud Duellium Et cum finibus istis... usque ad mare est Bastardus, quod eum genult pater ex Miscell. lib. 2. pag. 443 : Nos Hainrlcus totum infra Taf et Elei, cum piscibus et puella quadam, nomine Arlett, pelliparii Del gratia Praepositus S. Hippolyti consCoretibus suis omnibus, et cum omni sua filia. Viderat enim earn pater suus in titutiones Corlatorum civitatis, quas inter dignitate, etc. Pag. 195: Et cum corpori- Coria cum aliis mulieribus tripudiantem, se de communi consensu fecerunt, pro bus suis ad sepulturam suam, in eleemo- et amore ejus captus generavit ex ea di- parte nostra approbamus. Coriatores bona syna, et cum suis piscibus, et Coretibus versis vicibus Ires filios. Nisi sit pro Cho- et legitima coria vendent competenter tannata, in Litteris Philippi VI. Fr. anguillarum, et cum toto territorio suo, rea. Vide infra Corisare. etc. Et pag. 211 : Et cum libera applicaCORIAGO, Morbus in armentis, cum Regis ann. 1329. " CORIATORIUS, ut supra Coriarius 1. tione navium in ostio Taroci. et cum Co- corium adheeret costis. Vide Vegetium retibus suis omnibus sine ullo censu ulli lib. 3. artis veterin. cap. 54. et Columel- Gharta ann. 1230. ex Bibl. reg.: Leuda... denarii qui accipitur a Conatoriis. Infra : hornini terreno, etc. In Glossario Wallico lam lib. 6. cap. 12. 1 CORIALINSE, Corium. Constitutio Cambro Buxhornii Cored, cataracta ex" CORIATUM, f. Flagelli pars coriacea. ponitur. Ansegisi Abb. inter Acta SS. Benedict, 'gentofabricata,et'2.rexilla, etc. Vide torn. 3. pag. 313. 1. Samuelis

COR cap. 16. v. 1. et Canisium torn. 5. Antiq. lect. pag. 786. j 6. CORNU, Extremitas vestis in acumen desinens. Statuta Ecclesiae Andegav. num. 16: Prohibemus . . . ne quis sen aliqua in vestimentis caudas et Cornua, coleratas reversas manicas . . . . habere et deferre . . . prsesumat. --: Inventar. S. Capellae Paris, ann. 1376. ex Bibl. reg. : Et etiam deficiunt super duo Cornua mitrse duo lapides de vitro perforati. Aliud Gall. : Et y faut dessus les Comes de la mitre deux pierres de verres perciez. Vide supra Coma et infra Pileus cornutus. ** Extrema pars lintei.Discipl. Cleric, sect. 11 : Extrahens linteum vetula quantum potuit unum Cornu illius sustulit, et alterum filise suse sublevandum dedit. Quse in Chastaiement d'un pere a son fils ita redduntur: L'une des Corneres leva Et 1'autrc a sa fille baitla.

^ 7. CORNU, Instrumentum, quo aegris jumentis medicina seu potio in os infunditur. S. Gregor. in Vita S. Benedicti cap. 30 : Quadam die dum ad B. Johannis Oratorium, quod in ipsa mantis celsitudine situm est, pergeret, ei antiquus hostis in mulo-medici specie obviam factus est, Cornu et tripedicam ferens. 8. CORNU, Vox in hac notione nota. Carmen de Curia Eomana. v. Femina si qua suo quaesivit Cornua sponso.

f'Occurrit eadem notione apud Joan. Berberium in Viatoriis utriusque Juris part. 1. Rubrica de adulteris. Vide Etymolog. D. de Caseneuve ad vocem Cornard.] * Hinc cornua ad doraum alicujus afflgere, injuriae reputabantur. Statuta Mantuse lib. 1. rubr. 78. ex Cod. reg. 4620 : Si vero quis ad injuriam alterius posuerit ad domum alicujus Cornu seu Cornua bestiarum, puniatur et condemnetur in 50. libris parvorum. Unde Cornart appellatur vir, cujus uxor mcechatur. Lit. remiss, ann. 1400. in Reg. 155. Chartoph. reg. ch. 132 : Renoul dist audit Boursaut qu'il estoit un grant Cornart, qui vault autant a dire, selon la coustume du pa'is, comme un grant coux. Consule Orig. Menag. et vide Cugus. [** Vide H. Stephan. Thes. Ling. Gr. voce Kepa?, edit. Didot. vol. 4. col. 1456.] :; - 9. CORNU, Mensurse species. Inventar. ann. 1491. inter Probat. torn. 4. Hist. Nem. pag. 55. col. 1: Item una grossa de argento,... longitudinis septem Cornibus sive palmis. Vide Palmus. CORXU ALTARIS. Honorius Augustod. lib. 1. cap. 60. de templi dedicatione agens : Post hsec quatuor Cornua altaris signavit. dum quatuor mundi partes cruce salvavit. Ante Cornu altaris ad Ecclesiasticos ordines promovere, in Capitul. Caroli Magni lib. 1. cap. 88. [» 82.] et Formul. 101. et Lindenbr. Ante Cornua altaris manumittere, in Formula 91. 97. apud eumd. Lindenbrogium, in Capitulari Aquisgran. ann. 816. cap. 6. etc. Theophylactus Simocatta lib. 8. cap. 8 : 'Hx'oy.osi Maypole? TWV Kepattov iroO Oua'.aarrjpio'j v.aTO)(Ov TOV FepjAavov yEyoveva 1 .. Occurrit passim apud Moysem et alios. T CORNU CERVI Spagyrice est Rostrum alambici, ap. R. le Baillif in Diction. Spagyr. p Vide Lex. medic. Panorm. Brunonis.] CORXUA ENSis,apud Gregorium Turonensem lib. 4. Hist. cap. 38 : Evaginat gladium, Cornuaque ensis pedibus calcans, acumen ad pectus evexit, etc. Ca-

COR

COR

571

pulum qua parte reflectitur, ut manum pellatur. Hanc expositionem exscribit Murator. Script. Ital. torn. 3. nag. 653. tegat. •f CORXU EPISTOL.E, CORNU EVAX- col.; : 1. - CORNUDA, Idem quod Cornua 2. GELII, Latus altaris, ubi Epistola vel Evangelium legitur. Occurrit in Syn. Vasis species, Massiliensibus Cornude. Valentina an. 1590. et apud Script. Ec- Inventar. MS. ann. 1379 : Item una Cornuda modici valoris. Cornue , eodem cles. recentiores passim. CORXU in maleficiis. Indiculus su- sensu, in Lit. remiss, ann. 1405. ex Reg. perstitionum et paganiarum ann. 743. 160. Chartoph. reg. ch. 213 : Le suppliant cap. 22 : De tempestatibus et Cornibus, et print en la forge de Thevenin son maiscochleis. tre... une Cornue, un gros martel a deux CORXU SUB CORXU. Historia ftinda- mains. Cornuel vero, Clavse species vitionis Abbatiae Saltreensis in agro Hun- detur, in aliis Lit. ann. 1375. ex Reg. tindonensi, torn. 1. Monastic! Angl. pag. 108. ch. 23: Ledit Bernart garni et pre853: Convener'tint... ut pastura eis esset muni d'un grant baston affaittie, appelle omnibus communis. id est, Cornu sub Cornuel. Ab acuminibusquibus munitus Cornu, pro pace et concordia inter se erat ejusmodi fustis sic nuncupatus. tuenda, per se sine scitu et permissu alio- Vide infra Cornutum. rum Dominorum concesserunt. 1 CORNUGALLIA , Cornubia, Regio CORXIBUS VEXTILARE. Joann. Saris- Britanniae minoris, Gallis Cornouaille. ber. lib. 7. Policrat. cap. 21 : Et quasi Annal. Benedict, torn. 4. pag. 203 : Erat Cornibus geminx potestalis Ecclesiam in et ipse Brito Armoricanus ex Cornugalcujus sinu quiescunt, et proteguntur um- lia. Guill. Malmesbur. de Gestis Reguni bra, ventilare non cessant. Chronicon S. Angl. lib. 2. pag. 50: Inde digressus in Vincentii de Vulturno : Positorjue prse- Occidentals Britones se convertit, qui sidio pugnatorum in Canusia. prsecipue Cornewallenses vocantur quod in Occieos Cornibus ventilabat. Utitur etiam dente Britannia siti, Cornu Gallne ex Stephan. Tornac. Epist. 152. ex Psalmo obliquo respiciunt. ["* Ducatus Ciiriensis 44. Machab. lib. 1. cap. 7. v. 46. Zachar. in Helvetia Cornu-Gallise. dicitur in Adonis Continuat. prim. ap. Pertz. vol. cap. 2. v. 21. Scriptor.2. pag. 325: Karolo quoque Ale| 1. CORNUA, Mitra. Acta SS. Junii torn. 4. pag. 264. B. de S. Eberharda : manniam et Cunvalam, id est comitatum Et exosa Cornua frontem Metropolitani Cornugallise relir/uit.] insigniunt. * CORNULATUS, Mitra pontiflcia infu* Muliebris capitisornamentum. Hist, latus. Chron. Alber. edit. Leibnit. part. desponsat. Frid. III. imper. cum Elepn. 2. pag. 375 : Quando mortui fuerimus et Lusit. ann. 1451. torn. 1. Probat. Hist, deducti ad paradisum, occurret nobis P. geneal. domus reg. Portugal, pag. 604 : N. B. Benedictus, visis nobis monachis In eodemregno(Na.varras)mulieres gerunt cucullatis cum gaudio introducet nos. Cornua in frontibus earum, cum pluribus Viso vero episcopo et cardinali infulato mirabitur et dicet : Quis enim es tu ? Et ornamentis. 1 2. CORNUA, Massiliensibus Cornude, ille, Pater, ego sum monachus Cisterc. Italis Cornuta, Species situlae vel cadi Respondebit sanctus : Nequaquam, monacum ansis, cornuum formam quodam- chus Cornulatus non est. Vide Cornua \. modo referentibus, unde nomen. In- et infra Cornutus 2. ventar. ann. 1342. ex Archivo S. Victoris ^ CORNUM, xipa;, Cornu, in suppleMassil. Armar. Diniensi n. 38 : Item tres mento Antiquarii. Balislie de Cornu vel Cornuas ; item unum andelum piyram ; de Corno, in Statutis Massil. editis pag. (sic) item unam mapam piste, etc. Vide 153. et 154. sed perperam pro de cornu alia notione in Cornu 1. vel de torno, ut in Balista jam obser^CORNUAGIUM. Prasstatio eadem quee vatum. Cornagium. Charta Guillelmi Abbatis 1 1. CORNUPETA, Cornu appetens bos. Floriacensis ann. 1296: Burgenses de Papias ex Augustino. Labbsei Glossar. Castellione remanebunt et erunt quitti et ex veteri Onomastico : Cornupeta, Kop-jimmunes... de omni hospitagio, de ferculis UTL>VO;. Glossar. Cyrilli : Cornu petit, nuptiarum yocatis Espaules, de agrentio Kop-juTEs, Cornupeto, KepaxtCw. Legitur de Cornuagio, charruagio, etc. Exod. 21. 29. et 36. " 2. CORNUPETA. Hurtement. Glossar. 1 CORNUARE, ut supra Cornare, Cornu canere, Gall. Corner. Ceremoniale vetus Lat. Gall, ex Cod. reg. 7692. MS. B. M. Deauratse Tolos. : Quibus can11. CORNUTA. ^Eneas Sylvius in Oradelis extinctis tubicinatur , Cornuatur, tione ad Fredericum III. Regem Rom. pulsatur sive massatur ab omnibus cum ann. 1447_. apud Baluz. Miscell. torn. 7 : cornibus, tubicinis, et fustibus. Vide Me- Cibaria in Cornuta feruntur clausa. Et netum. paulo post : Cornutarum nomine nihil * CORNUARII, Cornuum opiflces, in 1. aliud intelligas, quam cistas ligneas deult. | de Jure immunitatis, ex (60,5.) Car.pictas et arrnis cujuslibet Cardinalis orde Aquino in Lex. milit. qui aliis Lexi- natas. lis utuntur tempore Conclavis cographis ab arcu corneo ita appel- ad cibaria Cardinalibus deferenda. Hujusmodi cist33 Cornutx dicuntur a binis lantur. ^ CORNUBIA. Jacobus Cardinalis de cornibus seu ansis in extremitatibus positis, per quas hasta transagitur, ut Coronatione Bonifacii VIII. inter Acta commodius ferri ppssint. Idem J5neas SS. Maii torn. 4. pag. 470: lib. 2. Hist. Concilii Basileensis : CibaAt litui stridere vices et cymbala strident: ria comparabant quss horis indictis in Tympana eongeruinant sonitum, nee verbere tunsa Discunt ferre'gradum, tihi sed Cornubia substant lignea capsa depicta, quam Cornutam apQu;c digilis commota cants. pellant, usque ad Conclavis ostium defeHie Continuator Bollandi : Cornubia rebant. Cerem. Rom. 1. 4 : Prxlati citstoquidera nomen est civitatis in Anglia, des Cornutam aperiant ; fercula et omnia, sed Auctor per quamdam allusionem eo quse. intus sunt. diligenter perscrutentur, est usus, aut quia Cornubiorum inven- ne quid litterarum insit. tum esse credidit, tympanorum pulsum * Inventar. MS. ann. 1379 : Item quaad fistulam regere,autquia signiflcatam tuor magnse Cornutse de cadriga. Item voluit fistulam, non illamrectam instar tres parva; Cornutse.. Vide supra Cornuda. tubi, quali utuntur Germani, sed cornu 1 2. CORNUTA, Species placentae corinstar reflexam, quoe vulgo Cornetta ap- nutas, Lemovicibus dela Cornuda. Vetus

572

COR

Necrolog. S. Martialis Lemovic.: Die ipso omnibus Fratribus manentibus in claustro et supervenientibus Cornutas dabit et nihil amplius. Et alia parte acceptis ab Helemosinano Cornutis viginti sexcies, quse (lent de sex sextariis frumenti emptis a D. Abbate. Liber MS. Consuetud. S. Augustini ejusd. urbis fol. 3 : Missa finita pauperes revertantur ad parvum claustrum, et dentur eis una Cornuta et scuiella plena de fabis coctis mediocriter. Occurrit etiam pluries in Consuetudin. MS. Monasterii Solemniacensis. :;: = Seu Crustulum triquetrum, nostris Echaude, alias Cornudeau et Cornuyau. Lit. remiss, ann. 1408. in Reg. 163. Chartoph. reg. ch. 229 : Icelle Ysabeau, demourant a Montpelier,... de la fenestre de son hostel va appeller une fille... portant deux pains et deux eschaudez ou Cornudeaux. Alise ann. 1456. in Reg. 183. ch. 160 : Deux ou trois pelits pains blancs ou Cornuyaux. Vide infra Cuneus 3. :: " 3. CORNUTA, Piscis marini genus. Tract. MS. de Piscibus cap. 103. ex Cod. reg. 6838. C : Cornuta a nostris malarmat, a Liguribus malearmata per antiphrasim vocatur. a Romanis forchato et pesce forcha a duobus cor nib us nominator. 1 CORNUTERIUS, Fabricator opusculorum corneorum, Ouvrier en Come. Recensetur inter varies artifices et sodales Confratriae Nativitatis B. M. Virginis inslilutae in Ecclesia B. M. Deauratae. * CORNUTI MILITES, videntur Car. de Aquino in Lex. milit. appellati ab Amraiano lib. 31. qui in exercitus cornu censentur vel merenl: Tribunum scutariorum cum suis Cornutisque, ut aliis peditum numeris castra ponentem assiliunt. « CORNUTUM, Vasis genus, Occit. vulgo Cournudo, quo in vindemiis uluntur ad vinum a cupa in dolia transferendum. CharlaLeudar. minut. Carcass. MSS.: Item de paribus semalium et Cornutorum, ununi obolum. Vide supra Cornuda. 1 1. CORNUTUS, Curruca. Concil. Mexican, ann. 1585. inter Hispanica torn. 4. pag. 311 : Idemque servetur cum quis hsec convicia et opprobria, quse majora sunt conjecerit, ilium Sodomitam, Proditorern, Hsereticum, aut eo convicii genere, quod vulgus Cornutum, appellando. * 2. CORNUTUS, Episcopus a mitra, quse episcopis propria est, sic appellatus. Vide supra Comulatus. Chron.Henr. de Blancforde pag. 80 : Nostri Cornuti sunt consilio quasi rauti, Et quia non tuti, nequeunt serraonibus uti ; Sunt quasi oonfusi, decreto legis abusi. Sic peril ecclesia, juris et ipsa via.

;;;: 3. CORNUTUS , Monetae Francicae aliarumque regionum species , Gall. Cornu,a forma cornuta sic dicta. Charta ann. 1214. mense Febr. in Tabul. Loci reg. : Ego Odo archidiaconus de Sancerio notum facio,... quod Steplianus Feneuns et Alardis ejus uxo'r... vendiderunt in perpetuum Arnulpho, quondampresbitero de Aziaco, quamdam vineam... pro xxij. libris Cellensium Cornulorum pacifice possidendam. Charta ann. 1327. in Reg. 66. Chartoph. reg. ch. 715 : De dlcto nostro reg no extrahi fecerunt... decem sacos Parisiensium Cornutorum ponderantes nongentas marchas. Stat. ann. 1332. torn. 2. Ordinal, reg. Franc, pag. 87. art. 12 : Que nulles mittez doubles, Cornuz, esterlins, ne nulles autres rnonnoyes, faites hot's de nostre rouaume,n'aient nul cours, etc. Charta pro civil. Montisdomae ann. 1348. in Reg. 199. ch. 342 : Item quod

COR dicti consules, habitatores et jurati dictse villas sint perpetuo quitti et immunes a praestatione denarii, vocati le Cornu, debiti nobis in Petragocinio. Vide in Moneta. * 4. CORNUTUS, In acumen desinens. Stat. eccl. Sagiens. ex Cod. reg. 1224 : Moniales... comatis criminibus, et Cornutis, scacatis et virgatis capuciolis non utantur. Vide supra Cornu 6. * 5. CORNUTUS, Male digestus, Gall. Cornu, malfait. Gharta Caroli IV. ann. 1325. in Reg. 64. Chartoph. reg. ch. 214: Nonnulli etiam notarii adeo ignorantes et imperiti,... quod plerurnque propter suam imperitiam instrumenta Cornuta et absque intellects conficiunt. 1 CORNUTUS, haud scio qua ratione, pluries appellatur Theodoricus de Periveis Pseudo-Episcopus Leodiensis ann. 1405. electus : cujus etiam fautores fere Cornutos vocat Cornelius Zant/liet in Chronico, apud Marten, torn. 5. Ampliss. Collect, col. 369. 380. 386. 387. 389. et 397. * Nomen familiae est non infrequens : ejusdem nominis extitere xni. saeculo archiepiscppus Senonensis, episcopi Carnotensis, Nivernensis, et alii. :::;:;:: Cornutus hie nil aliud est nisi vox Saxonise inferioris Kornut, Socius, a Koren, Eligere et Note, Socius, Germanis superioribus Genosz, Socius electus; sed jam olim in vituperium abut, socium homiais pravi et deperditi denotans. ADEL. Vide Hallaus. Glossar. col. 1123. voce Kornoten. * CORNUUM.Cqrnu.Tracl. MS.de Re milil. elmach. bellic.cap. 150 : HabensCornuum, remuni. ac, corio caprino cinctus super natices conflato, vadit ac supernatat per pelagum sive flumen. j CORNUTUS PARVUS ARGENTEUS, sub Philippo IV. Vide Moneta argentea. 1 CORNUZULA, Cicindela, sampiris, vermis lucens. Berlramnus in Vila S. Francae Abb. torn. 3. April, pag. 391 : Statim sic loquenti apparuerunt luminaria mult a et innumerabilia quasi Cornuzulse vel Padigarolse. * COROACA,' pro Coroata, Opera, quam dominis ex lege vel consueludine subditi praestare tenentur. Libert. BriaiK-z. ann. 1343. torn. 7. Ordinal, reg. Franc, pag. 722 : Funcciones caponum sen gallinarum, palleee, crosses (1. trossae), Coroac£e, fenatagia, etc. Vide Corvatfe. * COROADA, Eademnotione, in Chartis ann. 1124. el 1219. apud Spon. torn. 2. Hist. Genev. pag. 5. et 50. Coroe et Corroie, nostris. Charta ann. 1266. ex Tabul. Tolos.: Et quoddatn aliud servitium, quod vulgariter Coroe appellatur. Paclum inter Galcher. de Caslill. el homines de Igni, dicti le Jart, ann. 1298. in Reg. 59. Chartoph. reg. ch. 190 : Lidiz messires Gauchiers a acensi aus gens de ladite communaute une coustume, c'on dit les Corroies, chascune Corroie par douze deniers de cens. COROATA, CORROATA, Idem quod Corvata, Gall. Corvees, in Statulis Delphinalibus pag. 38. Corroata, apud Dionysium Salvagnium in Tractatu de Juribus dominicis pag. 395. 397. Tabularium Monasterii sancti Andreae Viennensis : Similiter de pascuis de Liars non constringam homines de Crisinciaco, neifue per consuetudinem requiram eis Coroatam, aut aliquod benejicium, nisi gratis milii fecerint. [Occurrit alibi non semel.] *\ COUOHATA, Eadem notione. Instrum. ann. 1390. in Hisl. Dalphin. lorn. 1. pag. 31. col. 1 : Solvere dsbeant anno quolibet dido Domino Geriee unam Corohatam cum

COR bobus suis, etc. Semel el ilerum ibidem occurril. 1 CORROADA. Eodem inlelleclu. Transaclio anni circiter 1185. in parvo Ohartul. S. Vicloris Massil. f. 146: Duas tantum solas Corroadas de bobus, unam in annona, altei-am in ordeo. Occurril rursus In Charta ann. 1177. ex Archive ejusd. S. Victoris. * COROETA, Eodem significatu. Charta Anselli praepositi S. Ganger. Camerac. : Coroelam, lantam quantam terra ilia debebit, faciet nobis. * COROGINELLUS, Italis Correggiuolo, Fusorium vas. Guido de Vigev. de Modo expugn. T. S. MS. cap. 6 : Et super quatuor angulis ipsorum lignorum ponantur quatuor Coroginelli grossi ut grossum brachium : et super istis Coroginellis ponantur duas sprangse de ligno ante et retro, in quibus fiant duo foramina, tarn lata ut perticie possint intrare. * COROLLA, Vitta, ni fallor, qua calones alligabantur. Slat. Placent. lib. 6. fol. 82. r°: Et si fuerint zochulse maqnse et altse cum zipello quarto ab hominibus sive a foeminabus et cum Corollis largis, non possint (zocholarii) accipere de pari ultra x j . solidos. | COROLLARIA, Furta, Preda. Glossar. Sangerman. MS. n. 501. CORONA CLERIGALIS, Tonsura Cleri corum. et eorum ((ui sacris Ordinibus initial! sunt in modurn coronas, TiairaXr,Tpa Graacis recentioribus, cujus auctorem S. Petrum Apostolum fuisse scribil Gregorius Turon. lib. 1. de Miraculis cap. 28. el quam inslar Coronae spineae Domini noslri effictam docel Beda lib. 5. Hisl. cap. 22. [Vide Dominum Coustant torn. 1. Epist. Rom. Pontific. in Aniceto Papa, elc.] Slephan. Eddius in Vila S. Wilfridi Episcopi Eborac. cap. 6 : Etenim servus Dei Wilfridus desiderio concupiscens lonsurse Pelri Apostoli formulam, in modum Coronae spineae- caput C/iristo cingentis a sancto Dalfino Archiepiscopo libenter suscepit. Idem cap. 44 : Ad verumque Pascha et ad tonsuram in modum carouse, quae antea posteriori capitis abrasa vertice, secundum Apostolicse Sedis rationem totam Ultraumbrensiurn gentem permutando converterent. Ubi coronam Scotorum prirnaevarn indigital. Vide Jacob. Waraeurn in Anliq. Hibernic. cap. 21. Ha aulem Clericorum eranl olim coronae, ut superior ornnis capitis pars nudaretur, circulus in infima capillitii parle coronam formaret, ut colligilur exGregorio Turon. in Vitis Patrumcap. 17. Joanne Diacon. in Vita Gregor. Mag. PP. lib. 4. cap. 48. Concilio A l b i e n s i s u b Zoeno Avenionensi Episcop. Legato S. A. cap. 15. etc. Coronse apertse appellanlur in Concilio Vercellensi ami. 1050. cap. 7. Patentee, apud Ailredurn Abb. Rievall. apud Selden. ad Eadmer. pag. 161. in Concilio Londiniensi ann. 1102. et in Vita S. Gisleberti de Sem}>ringham pag. 672. Patulx, in ("one. Rolornagensi ann. 1189. can. 5. liber Ordinis sancli Vicloris Parisiensis MS. cap. 62 : Iste est ordo tonxurtK: Comam desubtus in rotundum atlondeant, usque ad summum auricularum, fronle libera apparente, et collo prorsus delecto : Corona desuper lata et similiter rotunda formetur, scilicet ut ambitus capillorum inter medium caput cingenslatum modicus et sequaliter rolundus appareat. Al poslerioribus sjEculis coronulam sub fronlem delulisse Clericos, auclor esl Elhelvredus lib. 4. cap. 9 :

COR Advenit et populus pariter sine nomine turm;e, Quin etiam ferro sincipite rasi Corona, etc.

Guillelmus de Podio-Laurentii in Prsefat. ad Chronic. : Clerici quoque si prodirent in publicum, Coronas modicas prope frontem pilis occipitis occultabant. Atque id observare est in veteribus Tabellis. Vide Cqncil. Toletan. IV. can. 41. Quid autem in Clericis denotet corona, pluribus docent, Isidorus lib. 2. de Offic. Eccles. cap. 2. J5neas Parisiensis loco laudato, JoannesAbrincensis Episc. de Offlc. Eccles. pag. 2. 3. Hugo Archiep. Rotomag. lib. 3. de Hseretic. cap. 2, Hucbaldus Monachus Elnonensis in Vita S. Rictrudis cap. 15. Joannes de Janua in verbo Clericus, Durandus in Rational! lib. 2. cap. 1. Francisc. Turrianus lib. 5. pro Epist. Pontific. cap. 19. Haeftenus lib. 5. tract. 9. disq. 4. et alii. Vide Baron, ann.58. n. 127. et seqq. et Menardum ad Concord, regular, et in Sacramentar. Gregor. Magn. Haeftenum. lib. 5. Disquisit. Monast. tract. 9. disq. 1. etc. ;;: " Nostri Couronne, eodem sensu, dixerunt. Lib. rub. fol. parvo domus publ. Abbavil. ad ami. 1354. fol. 69. r°. : Ledis Adams cognut qu'il n'estolt point clers, ne n'avoit oncques eu Couronne d'Eveske. Unde Lettre de Couronne, quse ab episcopo alicui datur in testimonium clericaturse, in Lit. ann. 1400. ex Reg. 155. Chartoph. reg. ch. 255 : En faisant apparoir au suppliant de une Lettre de couronne ou tonsure. Aliae ann. 1474. in Reg. 204. ch. 92 : Jehan de Berry dist au suppliant qu'il avoit emble une robe a Gyen et la lettre de Couronne de son maistre. * CORONA ADULTERINA, quam deferunt, qui statum clerici mentiuntur, quorum poena sic decernitur in Constit. Jacobi II. reg. Aragon. ann. 1312 : Sic decernimus puniendos (eos qui statum clerici mentiuntur} videlicet, ut in quantum Corona adulterina protendatur, corium cum rasorio a capite abscindatur. CORONAS FACERE, DARE, id est, Tonsuras, primas nempe, Donner la Tonsure. ' Liber S. Petri Carnotensis, qui Apothecarius inscribitur : Die Lunse D. Episcopus in dicta Ecclesia fecit Coronas multas, et tonsuravit. Joannes Episc. Signiensis in Vita S. Berardi Episcopi Marsorum : Hujus viri constantiam cernens, Corona, et cseteris Ecclesiasticis ordinibus, certis temporibus rite datis... AcolytJium ordinavit. BENEDICTIO CORONA, Prima tonsura. Concilium Pictavense ann. 1109. can. 1: Ut nullus praster Episcopum Clericis Coronas benedicere prsesumat, exceptis Abbativus, qui illis tantummodo Coronas faciant, quos sub Regula B. Benedicti militaturos suscepennt. Exstat in Tabulario S. Bertini Bulla Alexandri IV. PP. qua Abbati ejusdem Monasterii et successqribus facultatem concedit benedicendi pallas altaris, corporalia quoque, ac alia indumenta sacerdotalia, dandique benedictionem primx tonsurse, sen Coronse. Statuta Ord. Prremonstr. Dist. 1. cap. 15 : Nullus vestialur, antequam tonsuram habeat Clericalem. nisi in illis Ecclesiis, ubi Abbates habent a Domino Papa indulgentiam specialem suis Monachis faciendi Coronas. Benedictionis vero coronse Monachorum, quse ad Abbates pertinet, meutip est in Usibus antiquis Ordinis Cisterciensis cap. 102. 110. 111. in Statut. Ordinis Pnemonstr. dist. 1. cap. 15. dist. 2. cap. 1. et apud Bernardum Monachum in Consuet. Cluniacensib. MSS. cap. 16. 61. de qua etiam

COR

COR

573

Vita B. Bernardi Abbatis Tironensis de Vita S. Martini, et lib. 5. in Epist. cap. 59 : Ad extrema veniens, quod hac- ad Martinum Gallic. Episcopum, Beda tenus celaverat. innotuit, benedictionem in Prsefat. ad Vitam S. Cuthberti Episc. Coronas, quam necdum acceperat, cum n. 2. S. Bernardus Ep. 205. ad Episc. Roffens. [Petrus Cluniac. Abbas Epist. viatico accepit, et obiit. CORONAS BENEDICTAS habere dicun- ad S. Bernardum inter h u j u s Opera tur Clerici in Concilio Rotomagensi torn. 1. col. 211. Edit. 1690: Non multum ann. 1072. can. 11 : Qui Coronas bene- temporis est. ex quo scribens ad vos Corodictas habuerunt, et reliquerunt, usque nam vestram debita veneratione salutavi, ad dignam satisfactionam excommunicen- et non respondislis mild verbum.] etc. Eadem notione Graeci Patres ST^XVOV tur. Id est, qui clericatum dimiserunt. CORONAM CAPITIS A.MITTERE, Cleri- usurparunt, 'AXXa xa\ vOv a't-roO[j.EV TOV catura excidere, in Reg. S. Fructuosi ufjieirspov Srecpavov, et xa\, etc. cap. 16. CORONATI, Clerici, Tonsura, sen coCORONA, Clericus, Coronatus, tonsu- rona Clerical! donati, (Hispanis Clerigos ratus. Magister Robertus de Flames- de Corona quibus opponuntur Clerigos bura, in Poenitentiali MS. laudato a de Orden sacro) in leg. 38. Cod. Theod. Jacobo Petito in Notis ad Poenitentiale de Episcop. et Cleric. (16, 2.) Asserus de Thepdori pag. 155 : Instituuntur autem Rebus gestis ^Elfredi pag. 14 : Injustum ministri Ecclesise non a quolibet, sed ab mihi videbatur ilia tarn sancta loca, in Episcopo suo vel Sacerdote, ut ordo Psal- quibus nutritus, et doctus et Coronatus mistse, sive ille qui dicitur Corona apud fueram, atque ad ultimum ordinatus, pro nos, a Lombardis Clerico. id est, Clericio, aliquo terreno honore et potestate relinnisi ita legendum sit. Vide in hac voce. quere. Eckeardus Junior de Casib. S. MALA-CORONA. Sic appellati olim qui- Galli cap. 6 : Vidi egomet ipse Conrado dam Clerici, qui Clericatus charactere Imperatore Ingilenheim Pascha agenteS. abutebantur. Willelmus Gemeticensis Galli Monacho Scholas Moguntise curante, lib. 7. cap. 10 : Rodulfus autem frater officium, ut solitum est, in media chori ejus cocjnomento Clericus, quia copiose crebro Coronati inspeclu agere. Ordericus literatuserat; et Mala-corona quia milita- Vitalis lib. 4. pag. 523: Sicut tijronibus ribus exercitiis inserviens, Clericatus suse a Principibus erogabantur stipendia gravitatem male servabat. Ordericus Vi- militise, sic quibusdam coronatis pro fatalis lib. 3. de eodem Rodulfo pag. 464: mulatu suo dabantur a Laicis EpiscoClericus cognominatus est, quia peritia patus et Abbatise, Ecclesiarum prseposiliterarum... apprime imbutus est. Hie et turaz, etc. Ita lib. 12. et 13. pag. 867. 904. Mala-corona vocabatur, eo quod in ju- Le Roman du Renard MS. : ventute sua militaribus exercitiis et leviNul ne doit estre Chapeleins, tatibus detinebatur. Adde pag. 477. ArSe cil n'est Couronne au mains. noldp PatriarchiB Hierosolymitano id nominis etiam, eamd. forte ob causam, Infra: adscribit Willelmus Tyrius lib. 12. Si je puis un rasoir trouver, cap. 6. Je vous voudroi ja Couronner. CORONA, Dignitas Clericalis, Sacerdotalis, Episcppalis, Pontificalis : quia Le Roman de Vacce MS. : corona est insigne prascipuum CleriJehan fu clers et Coronnez. catus et Sacerdotii. S. August. Ep. 147. ad Proculianum : Per Coronam nostrum Apud Petrum Cellensem lib. 7. Epist. nos adjurant vestri, per Coronam vestram 16: Postulat ut de manu vestra primitias vos adjurant nostri. Lex unica Cod. Clericatus, id est, Coronam accipiat. Theod. de Episc. ordin. [** Novel. VaCORONATT, appellati etiam gentilium lentin. III. 2, 17. c. 1. pr.] Cum igitur Sacerdotes. Innocentius PP. in Epist. ad Sedis Apostolicie Primatum S. Petri me- Episcopos in Synodo Tplosana constiritum, qui Princeps et Episcopalis Co- tutos : Neque de curialibus aliquos ad ronse, et Romanes dignitas civitatis, etc. Ecclesiaslicum ordinem venire posse, qui Hac etiam voce, ut illustri honoris ti- post baptismum Coronati fuerint, vel Satulo, compellabantur Summi Pontifices cerdotium, quod dicitur, sustinuerint, et et Episcopi. Ennodius lib. 4. Epist. 22. editiones publicas celebrant. Firmicus ad Symmachum PP. : Erigat parvulos lib. 3. Matth. cap. 4 : Alias per totam implorata Coronse vestrse miseratio. Tar- viam suam faciet Coronatos. Cap. 7 : Faraconenses Episcopi Epistol. 2. ad Hi- ciet etiam Coronari infulis et coronis. Et larium PP. : Provinciali literario ser- cap. 14 : Erunt autem aut Coronati. aut mone debita Coronse vestrse obsequia Sacerdotibus prsepositi, aut sacrorum badeferentes. Anastasius in S. Cornelio juli simulacrorum. Vide Carolum PasPP. : Cornelius respondit, Ego de Corona chalium lib. 4. de Coron. Cap. 13. 19. Domini (Cypriani Episcopi)iiferas accepi CORONA LMPERIALIS, seu Imperatonon contra rempublicam. Marculfus lib. rum Occidentis, sic describitur ab Ho1. form. 26. quse inscribitur, Indiculus norio Augustod. in Gemma animaa lib. commonitorius ad Episcopum: Prsesen- 1. cap. 224 : Corona Imperatoris est cirtem indiculum ad Coronam beatitudinis culus orbis. Portat ergo Augustus Corovestrse direximus. Epistolse Francicas ex nam, quia declarat se regere rnundi Edit. Freheri Epist. 17 : Non tamen cre- Monarchiam... Arcus super Coronam curdit Coronse. vestrse magnitudo sufficere, vatur, eo quod Oceanus munduin dividere etc. Epist. 24: Humilitati mese Corona narratur. Et in Ceremonial! Romano vestri Aposlolatus veniam dare dignare- lib. 1. sect. 5. cap. ult. : Di/fert forma tur. Adde Epist. 30. 44. Ita passim utun- Coronse. Imperialis ab aliis : nam ea sub tur S.Hieronymils Epist. 81. Paschasinus se tiaram quamdam habet in modum fere Lilybit. in Epist. ad Leon. Florianus in Episcopalis mitrse, fnimiliorem tamen, Epist. ad Nicetium, Quodvultdeus Diac. magis apertam, et minus aculam : estque in Epist. ad sanctum Augustinum torn. ejus apertura a fronte, non ab aure, et 6. Oper. ejusdem August. Sidonius lib. semicirculum alium habet per ipsam.aper6. Epist. 4. Paulinus in Ep. 18. 45. Brau- turam aureum, in cujus summitate crux lip Caasaraugust. in Epist. ad Isidorum parvula eminet. Porro corona aurea ilia Hispalens. Andreas Episcopus Prevali- est qua Romas a Summo Pontiflce dqtanus in Relat. post Ep. 39. Hormisdse natur, tanquam Imperator, quippe triPP. Fortunatus in Epist. prseflxa libris plici corona coronatur Imperator Ger-

S74

COR

manicus, argentea, ferrea, et aurea argentea, tanquam Germanias Rex Aquisgrani : Modoetias ferrea, ut Rex Longobardise : demum aurea Romas, ut Imperator. Albericus in Indice, verbo Corona: Imperator triplicem Coronam, recipit, primam argenteam pro Alemannia, ferream in Modoetia Comitatus Mediolani, et auream in diversis locis. Tradit Otto Frisingensis Fridericum I. coronis quinque aureis fuisse decoratum: primam de Regno Francorum apud Aquisgranum, secundam Ratisppnas de Regno Germanise, tertiam Papias de Regno Lombardico, quartam Romas pro Romano Imperio ab Hadriano IV. quintam yero Modoecias pro Regno Italico suscepisse. Ita legimusin Annalibus Francor. Fuldensibus ann. 869. Carolum Calvum Regem, comperta Hludovici fratris sui infirmitate, Regnum Hlotarii invasisse, et in urbe Metensi diadema capiti suo ab illius civitatis Episcopo imponi, et se Imperatorem et Augustum, quasi duo Regna pqssessurum, appellari prascepisse. Vide Hieronym. Balbum lib. de Coronatione cap. 3. * Poggii Braccolinii Hist. lib. 7. col. 380. apud Murator. torn.20. Script. Ital.: Carolus Magnus apud Latinos, ob ejus in sacrosanctam Romanam ecclesiam et Pontifices merita, adeptus imperium, primus et a Romanis dictus est imperator, et a Leone pontifice coronatus ; atque hinc nova coronandi a pontificibus imperatoris consuetudo est exorta. Qua vero corona Carolus, et qui ab eo manarunt, usi fuerint incertum. Duo autem, quos ipsi coronari vidimus, Sigismundus ac Federicus, auream Coronam margaritis gemmisque dtstinctam, semicyclo supra caput in crucem reflexo, per Eugenium ac Nicolaum pontifices apud Divi Petri basilicam capiti impositam, ad Lateranensium sacras sedes euntes redeuntesque ingenti pompa apparatuque veste sacerdotali gessere. CORONA ARGENTEA ilia est qua Imperatores adornantur, cum Aquisgrani inaugurantur, Regesque Alemannias renuntiantur. Beka de Coronatione Willelmi Regis: RexBohemise Regis Pincerna de consensu Coloniensis Archiepiscopi Coronam argenteam capiti suo superimpressit. Similia habent de Adolpho Ferretus lib. 2. Hist, sui temporis, de Henrico VII. idem Ferretus et Georgius Merula lib. 7. Vicecomit. antiquit. de Carolo IV. Marius J^quicola in Commentar. Italic, rerum Mantuanar. Ex quo errare auctorem Vitas dementis VI. PP. colligitur, qui tradit Archiepiscopum Coloniensem in oppido suo Bunnensi supra Rhenum Adolphum coronasse corona ferrea quod Aquisgranum tune Bavari partes sectaretur. CORONA FERREA Modoecias, quas Radevico Modoicum, Gunthero lib. 8. Modionum, (nisi restituendum sit Modoicum, quod puto)Italis Monza dicitur, donatur Imperator, postquam argenteam Aquisgrani excepit, tanquam Longobardici Regni et Italias Rex. Landulfus de S. Paulo in Chronicp Mediolanensi cap. 39. Anselmus (Archiepiscopus Mediolanensis) in Castellis habitans, intellexit quod Clerus et populus Mediolanensis nobilem Principern Conradum cum Ecclesiastica pompa et civili tnumpho conveniente Regi naturali suscepit. Cum autem Clerus el populus idem Anselmus a Leuco descendit ad Modoetiam. qui est primus locus Coronse Regis, ibique pernoctavit, etc. Infra : De caetero ipse,

COR quasi consentiente communi omnium gentium voto , in Ecclesia S. Michaelis, quse est Modoetise, benedixit, et unxit, et Coronam electo Conrado in festo S. Petri posuit, altero Episcopo astante Regi coronando. Deinde : Eandem quoque solennitatem Coronationis in Ecclesia S. Ambrosii... celebravit. Radevicus de Friderico I: Princeps Romanus a Mediolano castra movens apud Modoicum sedem Regni Itali Coronatur. Guntherus : Tune demum victa Fridericus ab urbe recessit, Modoinumque petens, prisco dignatus honore Illustrare locum, sacro diademate crines Induit, et dextra gestavit sceptra potenti. ;;:: Annal. Victor. Mss. ad ann. 1342: Karolum (comitem Lucemburgi) sic electum (in imperatorem loco Ludovici Bavarias ducis a Papa depositij archiepiscopus Coloniensis in opido suo Velimensi supra regnum coronavit Corona ferrea, pro eo quod locus Aquisgrani et villa de Frankefort, ubi consueverat fieri tarn electio quam coronatio regum Romanorum, tune Ravario favebant et adhserebant. Qui plura hac de re voluerit, ea erudite disquisita reperiet in Dissert, illust. Fontanini de Corona ferrea, Lipsise edita ann. 1719. et in Comment. Murator.torn.2. Anecd. ejusd. pag. 267. Couronnation, pro Couronnemeti^solemnis regum inauguratio, apud Froissart. vol. 3. cap. 28 : Devant la Couronnation du roy de Portugal qui fut coiironne a Connirnbres, etc. Interdum tamen alios Imperatores non Modoecias, sed Mediolani in Ambrosiana Basilica Corona Ferrea coronatos legimus, ut Henricum VII. apud Albertinum Mussatum lib. 1. Histor. Rubr. 12. Levoldum Northovium in Chron. Markano ann. 1310. in Historia Cortusiorum lib. 1. cap. 12. apud Continuatorem Nangii ann. 1310. Ughellum torn. 4. pag. 1109. 1110. et Corium in Hist. Mediolan. part. 2. qui observat Henricum Modoecensibus concessisse diploma, quo eorum juribus cautum decrevit. Idem de Ludovico Bavaro scribunt Albertus Argentin. pag. 124. et Continuator Nangii ann. 1327. De Carolo IV. testantur illius Tabulaa, quas descripsit Auctor Bohemiaa sacras pag. 59. et Marius^quicolain Comment, rer. Mantuan. praeterea Albertus Argentin. pag. 163. Ita Fridericus III. Romas corona ferrea donatus est a Nicolao PP. ob pestem quas Modoetise grassabatur. Ceremoniale Romanum lib. 1. sect. 4: Et Corona Regni Longobardici sive Italici, quam superiores Imperatores Modoecise suscipere consueverunt, cum Fridericus pestis timore illuc accedere non potuisset, Pontificis manibus coronatus est in Basilica Petri apud altare majus, quse. Corona Ferrea, licet ssrea sit, nuncupatur. Infra de eadem Corona sect. 5: Quae quidem Corona idea appellatur ferrea, quod laminam quandam habeat ferream in summitate, alioquin aurea et pretiosissima. Vita Balduini Lutzemb. Archiepisc. Trevir. lib. 2. cap. 10: Et ibidem D. Henricus Rex sequenti die Epiphanise Domini in S. Ambrosio a Mediolanensi Archiepiscopo una cum sua Regina Corona Ferrea ad instar lauri margaritis pretiosis ornata, de calibe tamen peripsum Henricum Regem cunctis uccessoribus facta, eo quod Corona Regum antiqua ex negligentia esset amissa; nam a nullo Regum de tempore Frederici Imperatoris fuerat requisita, gloriosissime extitit coronalus, etc. Hinc Lauream a Modoecensibus peculiar! vocabulo appellatam coronam istam ferream auc-

COR ' tor est Rollandinus in Chron. ut et Albertinus Mussatus lib. 1. Rubr. 12. Vide Constitut. Imper. Goldasti torn. 1. pag. 320. Zucclmm in Historia ferreas coronaB, Puricellum in Arabrosiana Basilica, ex Galvaneo Flamma, et aliis, pag. 177. 178. 179. 277. 278. 580. 583. 1091. etc. Sed an ea corona a temporibus Caroli Magni obtinuerit, quod tradidit Sigonius lib. 4. de Regno Italiee, pluribus disquirit vir doctissimus Carolus le Cointe, in Annalib. Ecclesiast. Franc, ann. 774. num. 30. :;:; In solemnioribus festis usus erat, teste Ivone Carnotensi Epist. 66. 67. etc. ut regibus Francorum coronam imponerent episcopi. * CORONA, nude, interdum Festum Coronas appellatur Solemne festum coronationis Papas, quod Romas quotannis celebratur.in Cerem. Rom. apud Mabill. torn. 2. Mus. Ital. num. 26. 27. et 36: Papa debet accipere coronam in capite suo, et per medium urbetn cum processione redire ad palatium, perficere festum Coronse. Coronatus redit ad palatium, sicut in aliis Coronis. Acceptis laudibus, et celebrata Corona, sicut mos est, omnes redeunt ad propria. CORONA Ducum, Gomitum. Continuator Aimoini cap. 32. de Carolo Calvo : Romam exiens, Papiain venit, ubi et placitum suum habuit, et Bosone uxoris suss fratre Duce ipsius terrse constituto, et Corona Ducali ornato... ad Monasterium S. Dionysii pervenit. Rogerus Hovedenus de Joanne Comite Moritaniaa, postmodum Rege Angl.: Accinctus est gladio Ducatus Normannise, in matrici Ecclesia per manum Walteri Rotomagensis Archiepiscopi: et praedictus Archiepiscopus posuit in capite Ducis circulum aureum habentem in summitate per circuitum rosas aureas. Ordo ad benedicendum Ducem Aquitanias : Post hsec imponit Episcopus capiti Ducis circulum aureum, cum oratione ista, etc. Le Roman de Garin, cujus auctor vixit sub Ludovico VII. circulum aureum Ducibus tribuit: Prans cette Dame, gentis Dus Segnoris, AIDS de tes els plus biele ne vis, Sire seras de trestot cest pais, Le cercle d'or tenrez el chief assis.

^Egidius de Roya ann. 1313: Rex Francise solennem Curiam Parisiis tenuit, in qua omnes Principes sub Corona fuerunt, dempto Roberto Comite Flandnse. unde Rex mirabatur, etc. Vide Observata ad Joinvillam. * Charta Frider. imperat. ann. 1157. apud Ludewig.tom. 11. Reliq. Mss. pag. 273: Wladislao illustri et serenissimo duci Boemisp Circulum videlicet gestandum concessimus, et cum omnibus successoribus suis inperpetuum decrevimus. Ilaque irrevocabili lege statuimus ut liceat prssfato duci Boemiw, duci Wladislao, illis temporibus, quibus nos coronam et diadema gloriose portamus, in Nativitate Domini videlicet, et in Pascha et Pentecostes, Circulum portare. Tune temporis, ut legitur in Chron. Bohem. ibid. pag. 272. propter excellentiam imperialis coronss sen diadematis, coronas regum, circuli ab imperatoribus vocabantur. Quod male ex laudato diplomate efficit Auctor Chronici, cum duci. non vero regi, circulus concedatur ab imperatore. Vide Circulus. CORONAM de racemis, quam annuatim debebant Abbas ct Conventus Humolariensis, remittit Ludovicus Rex Charta ann. 1223. quae habetur apud Hemereum in Aug. Virom. pag. 52. Nescio an hue spectet quod habet Capi-

COR

COR

tulare de Villis cap. 22 : Coronas de racemis qui vineas habuerunt, non minus tres aut quatuor habeant (judices.) CORONA OBLATIONIS, Panis benedictus in modum coronse, seu forma rotunda confectus. Gregorius M. lib. 4. Dialog, cap. 55 : Tune duas secum oblationum Coronas detulit. Et mox : late panis sanctus est, ego hunc manducare non possum. Grseca Zacharise habent, Auo o3v [xe6' laurou upo&>, vel s n i d , est offa, bolus, vel n e d , aut n e o d , id est, necessitate dueturn. Unde Ned b r e a d iisdem coactus panis. Reus enim, seu accusatus, crimen objectum qui negabat, panem vel offam ijlam sumere et comedere cogebatur in purgationem. Leges Kanuti Regis cap. 6. apud Bromptonum : Si quis alt an ministrantium accusetur, et amicis destitutus sit, cum sacramentales non habeat, vadat ad judicium quod Anglice dicitur Corsned, et fiat, sicut Deus velit, nisi super sanctum Corpus Domini permittatur ut se purget. Cap. seq. : Si quis Ordinatus homicidii particeps, vel auxilio fuisse compellatur, purget se cum parentibus, quorum interest occisionis factionem lolerare, vel emendare. Si parentes non habet. cum sociis se purget, vel jejunium ineat, si opus sit, et applicetur ad Corsned, et fiat volunlas Dei. Extat hujusce purgationis exemplum apud Ingulfum pag. 898 : Cum Godwinus Comes in mensa Regis de nece sui fratris impeteretur, Me post multa sacramenta tandem per buccellam deglutiendam abjuravit, et buccella gustata continuo suffocatus interiit. Id ipsum sic enarrat Philippus Mouskes in Hist. Francorum MS.: En demenliers que il mangoient, B de mult de coses parloient, Li Quens seoit devarit le Roi, Sire, dit-il, entendes moi, Bien sai que vous me mescrees, De vo frere ki fu lues, Mais tresloust aussi voirement, Puisse jou manger saincment Cest morsel de pain que je lieng, Que parefort, ne par engien, Is'eue coupe en la snort vo frere, Ne adonques de rait bien nere, Ne dont ne or ne m'enfu biel. Lors saina li Rois le morsiel De cuer et de projiere douce, Et H Quens le mist en sa bouce, Li fu esranment estranles. Volant le Roi qui fu d'ales, Qui 1'esgarda mult volenliers, Confu li miracles premiers Que Dieu fist pourle Roi Euvart Ki pourfu sains en son eswart.

Vacces au Roman de Rou MS. de eodem Godwino : Godwine puis remaint issi, Le Rois en pais le consent!, Je ne sai combien il dura, Mes je sai bien qu'il s'eslrangla, D'un morsel que le Pioi seigna, A Odihan ou il manja.

Ubi observandum buccellam panis cum aliquod precibus signo Crucis a Rege signatam. Hue etiam referri potest quod habet Historia Trevirensis pag. 235 : Post multum vero temporis cum idem Dux (Limburgensis Henricus) inftictum sibi anathema parvipenderet. et in mails supradictis et similibus perseveraret. accidit ut quidam de Militibus ejus die quadam in domum ejus advenixsel, et facia hora prandii, apposita mensa coram ipso, panem comedere debuisset. et Dux illi illudens. Surge, ait, et foras egredere, coram me comes/urus non es, excommunicatus enim es. Et ille, Ubi. inquit. et quis me prseter eum qui et to excommunicavit ?

COR Cui Dux ait : Ecce nunc vide, et jam parebit, si ita sumus excommunicati, ut aliquid nobis exinde molestise possit accidere: si hie canis, (qui forte illis edentibus aderat) buccellam quam illi dedero, comederit, non perlimesco. Sin autem, timenda est nobis excommunicatio. Et hoc dicto , misit buccellam, quam canis ut naribus adldbuit, ultra contingere non curavit: et ne quis hoc saturitati canis posset imputare, cum alius illi buccellam mitteret, festinus arripuit. Unde omnes qui aderant surnma admiratione ducti, una voce dixerunt: Oportet eos ad satisfactionem venire: et ita fecerunt. Exstat apud Lindenbrogium post veteres Formulas Exorcismus panis hordeacei, vel casei ad probationem veri, pag. 107. Orationes vero qiue in hocce judicio recitabantur. ejus effectum satis declarant; ac prima quidem ex iis : Fac eum, Domine, in visceribus angustiari, ejusque guttur conclude, ut panem vel caseutn istum in tuo nomine sanctificatum devorare non possit hie qui injuste juravit ac negavit Mud far turn vel homicidium, aut adulterium, seu maleficium quod quverebatur, et jusjurandum pro nihilo habuit, et nomen tuum nominavit, etc. Altera : Prsesta qusesumus per sanctum ac mirabile nomen tuum, ut qui reus erit hujus furti vel homicidii, aut adullerii seu male/icii, de quo hie requiritur, vel in facto vel in conscientia, ad adpositam ei pro ostensione veritatis creaturam panis sanctijicati vel casei faux ejus claudatur, guttur ejus stranguletur, et in nomine tuo ante illud rejiciatur, quam devoretur. Hinc nostris loquendi formula manayit, Que ce morceau de pain m'etrangle, si ce que je dis, n'est vray. Sed cur panis hqrdeaceuspotius adhibitusfuerit quam alius, non comperi. Hanc porro divinationis aut sortis speciem videtur intellexisse. Concilium Autisiodorense ann. 578. can. 4. ubi sortes de pane et ligno vetantur. Hue etiam referri potest, ap-ro; T-TI? jj-syal-o? tr,; TIE^TT,?, de quo Matthaeus Blastares Litt. M. cap. 1. Vide Eucharistia. * Alias rursus orationum formulas, quse super pane vel caseo ad probationem recitabantur. videsis inter Probat. Hist. Sabol. pag. 354. ex Chartul. S. Sergii Andegav. descriptas. [••'* Confer Grimmii Antiquit. j u r . Germ. pag. 931.] T CORSORIUM, Agri portio. Vide Cursorium. f CORSOYRUM, Parvus agger quo pra?terfluens aqua coercetur. Consuetude Lemovic. art. 40 : Item quia quicumque sedi/icat in dicto castro, debet ita sedi/icare , quia non dimittat aliquatn terrain ad faciendum Corsoijra infra domum suam. Versio Gallica : Item, celui qui bdtira audit chateau, doit tellement bdtir, qu'il ne laisse croupir en rue ses terres ou cimenls devant sa maison pour arrester les eaux courantes, et empccher la liberte du passage. * CORSSERIA, Via lustrandis vigiliis aliisque usibus accommoda, per quam de loco ad locum tuto curritur, unde nomen, vulgo Chemin des Rondes, alias Coursiere. Stat. a n n . 1358. in Reg. 93. Chartoph. reg. fol. 92. r". : Exlitit ordinalum, quod cerise. Corsserite sive carrerix. infra ct juxta muros villas fierent, per quas possent fieri die nocteque excubisc seu cuxtodiie. lam eques quam pcdes, juxta diclos muros. A l i u d ejusd. ann. inter Probat. torn. 2. Hist. Nem. pag. 232. col. 2 : Sic quod de duabus Corsseriis fiat una ; el ordinelur quod... gentcs armorum equitum possinl libere per Corsse-

COR

COR

riam preedictam, sallim quatuor eques trum et ad sacerdotia, quse obtinent, read frontem equitare et discurrere. Lit. vocandos esse. Vide in Cortis 4. Caroli V. arm. 1366. ibid. pag. 295. col. * CORTESCA, ut Cortis 1. Charta ann. 1 : Its (les habitans) aient fait abalre et 1500. inter Probat. torn. 3. Hist. Lothar. dirruer touz les hostels, qui entour laditte col. 331: Dominus Joannes de Andegavia cite touchoient au murs d'icelle. affin que gratis, ut supra, dedit et donavit... usum par terre, aussi comme par la Coursiere Cortescarum quatuor pignorum. Vide Cortada. de dessus, on puisse aler et venir deli- supra vreement a pie et a cheval a laditte de=:-; CORTEX, Putamen, Gall. Coquille. fense et gart de laditte cite. Vide Corseria. Convent. Saonee ann. 1526: Amigdolss * CORSSETUS, Decumanus, ut vide- sine Cortice, etc. * CORTICEM F AGERE, Deliberare, artur. Charta ann. 1342. in Reg. 74. Chartoph. reg. eh. 238: Item ducentas viginti borem decorticare, Gall. Scarcer. Lit. septem anguillas Corssetas, debitas quo- de Operariis corticum in Chartul. eccl. Lingon. ex Cod. reg. 5188. fol. 143. r°. : libet anno per homines de Caiarco. ® CORSULUS, Lo herede. Glossar. Lat. Ventarius debet ire Chalandreyum ad colligendos redditus suos ibidem;... interItal. MS. | CORSURA, Species prsestationis e rogatusprius ab illis vel ab aliquo illorum, bladis, f. ead. quse Cossa 1. Charta ann. qui faciunt Corticem, quando ipse velit 1312. ex Archive S. Victoris Massil. : ire; et tune procuretur ab eisdem hominiSalva et relenta dictis dominis et colonis bus in uno prandio... Prseterea homines trezeno, Corsura et balagio bladorum et de Chalandreyo non exercent opus Corticulitia olivarum de decimis in terminio de cis, sine licentia ventarii.et illi quivolunt garriga habitantium. [* Aut mendum hoc opus exercere, propter hoc serviunt esse aut male lectum suspicor pro Cal- ei. Vide infra Corticarius. 1 GORTHECA, An Chirotheca ? Chartucatura. Vide supra in hac voce.] * CORTADA, Habitatio rustica, idem larium S. Vandregesili torn. 2. pag. quod Cortis 1. Charta ann. 1333. ex Bibl. 1397 : Et etiam quasdam Corthecas et reg. cot. 2 : Accedens ad quandam Cor- unam sarpam, quas mihi persolvere tadam, quse. est quasi in media dictse in- debebant. * CORTHESANUS, Aulicus, Gall. Coursulse, et inveniens in porta majori dictse Cortadse baculum seu astellum dicti dom. tisan. Instr. ann. 1408. apud Marten, torn. 7. Ampl. Collect, col. 839 : I lie (Inarchiepiscopi, etc. " CORTAGO, perperam forte pro Sar- nocentius VII.) in palatio factus cursor, tago. Inventar. MS. coquinse ann. 1379 : more epulonis, Corthesanorum tnensas Item duee Cortagines, videlicet unamagna visitabat. Courtois, eadem acceptione, in et una parva... Item una magna Cortago Poem. Rob. Diaboli MS. : antiqua. Li bourgois, et li cytoain, j CORTAL, CORTALIS. Vide in Cortis 1. Et li Courtois, et li villain Centre lui vont, salus li renderit. * CORTALE, Domus rusticana prsediolo vel horto adjuncta. Charta ann. 1331. in Vide in Cortis 4. Reg. 66. Chartoph. reg. ch. 924: Item CORTIBALDUS , CORTIBALLUS , etc. significatur quod dictus Jacobus Rodomi... quoddam Cortale ferrariorum fra- Vide Curcinbaldus. 1 GORTICANUS, CORTICELLA, CORTItrum de Cannis, sive quacumque causa, demoliri sen dirui totaliter fecit. Alia FER, CORTIGIUM, CORTILLE, etc. Vide in Cortis 1. ann. 1341. in Reg. 80. ch. 466 : Cambanas * CORTICARIUS, Qui arbores decortietiam et Cortalia pro pastoribus et animalibus suis inde fecerant et construxe- cat. Charta Odonis comit. Trecens. ex Cod. reg. 9612. T: Absolvimus... carpenrant. Vide in Cortis 1. CORTALINI. Vide Cohortales suo loco, tarios, qui marrienium ceesum vendunt, et Corticarios, ut servientes. Vide supra et Cortinarii post Cortis 3. 1 CORTANEUM, CORTAEIUM. Vide in in Cortex. * GORTILLAGIUM. Vide infra in Cortisl. Cortis 1. CORTINA, CORTIXALE, etc. Vide in * CORTARE, Curtare, secare, Hispan. Cortar, Gall. Couper. Charta Aldefonsi Cortis 2 | CORTINARII. Vide in Cortis 3. reg. Castellae ann. 1181. apud Baluz. Hist. Tutel. col. 495 : Concede... ut scin* CORTINULA. Vide infra in Cortis 2. dalis et Cortetis omni tempore ligna et 1. CORTIS, CURTIS. Palladio lib. 1. de maderiam sufficienter in nemoribus reg Us, Re rust. cap. 22. Cars, Varroni lib. 1. ad vestros proprios usus. Inquisit. ann. cap. 13. lib. 3. cap. 3. Cohors, est atrium 1218. inter Probat. torn. 1. Hist. Nem. rusticum stabulis et aliis aedificiis cirpag. 60. col. 2: Dixit R. Bartholomeo cumdaLum. Velius Longus de Orthoquod duo homines Cortabant erbam in graphia : Talis qusestio est cira cohortes tenemento domini episcopi. et coortes: ubi diversam esse significationem voluerunt Grammatici, ut Coortes | CORTELINI. Vide Cortinarii in Corsinl villarum, unde homines cooriantur,. . tis 3. * CORTELLUS, Culter, Cultellus, Ital. at Cohortes militum, a mutua cohorlaColtello, Gall. Couteau. Inquisit. ann. tione. Nam Cortes quidem audimus vulgo, 1288. in Access, ad. Hist. Cassin. part. sed barbare did. At Scriptoribus infe1. pag. 387. col. 1 : Ferrarii de S. Ger- rioris a3vi, est villa, habitatio rustica mano serviunt monasterio Cassinensi de asdificiis, colonis, servis, agris, personis, arte ferrarise singulis annis in festo pas- etc. ad rem agrestem necessariis inschatis de stillo, videlicet uno anno de tructa, alias Colonia dicta. Lindwodo martello et paletta, et alio anno de re- ad Provinciale Cantuariensis Ecclesise calco et Cortello. lib. 3. tit. 16. Curtis est mansio vel ma1 CORTESANI. Vide in Cortis 4. nerium ad inhabitandum, cum terris, * GORTESANUS, Qui in corte seu curia possessionibus, et aliis emolumentis ad Romana versatur. Stat. regni Polon. tale manerium pertinentibus. Herimanpag. 200 : Cseterum quia aliqui ex subditis nus de Restaurat. S. Martini Tornacennostt'is jam a multis annis Romx agunt, sis cap. 71 : Deinde 4. domos sive manet in reg no nostro non pauca sacerdotia, siones, quas abusive Curtes rocamus, in curam etiam animarum habentia, possi- pago Tornacensi... construxit. Cap. 79: dent ;.... slatuimus omnes hujusmodi Cor- In his itaque domibus, sive ut usitatius tesanos ex urbe Romana ad regnum nos- dicamus, Curtibus, quie in diversis locis, II

COR

585

construxit, plusquam 60. carucas posuit. Canones Concilii Tricassini ann. 878. can. 2 : Manna, Cortes, villas, patrimonia, etc. Petrus Damianus lib. 4. Epist. 7 : In tantum dives erat ac preepotens, ut gloriaretur se plures habere Curtes atque castella, quam dies sint, qui numerantur in anno. Domnizo lib. 2. de Vita Mathild. cap. 21 : Ejus quocirca tribuit sub jure Filinam, Egregiam Curtera dantem fruges sat abunde.

Conradus Usperg. in Frider. I: Preecepit muros et fossata dejicere... et quatenusin una Corte non consistat plus eedificiorum quam una domus. Charta Hlotarii Regis Franc, ex Tabul. S. Trinitatis Pictav. : Curtes duas cum suis appenditiis nostro daremus prsecepto, etc. Infra : Altera vero Cars vocalur Secundiniaca, etc. Charta alia apud Gallandum : Monachi S. Albini et Canonici S. Licinii habebant... 2. Ecclesias, et 2. Curtes ad illas pertinentes. in omnibus earum redditibus inter se sine divisione communes. Augustinus Mussatus lib. 2. Rub. 11 : In Colonia Patavii, quam Curte vacant. Vetus Formula : In Curtibus vel villis. Sic passim usurpant, Lex Wisigoth. lib. 8. tit. 1. | 4. Lex Burgund. tit. 23. | 1. tit. 54. | 4. Addit. 1. ad eamdem Legem tit. 5. Lex Salica tit. 6. § 3. tit. 36. Lex Aleman. tit. 10. 11. 31. 81. | 2. tit. 82. | 6. Le Longobard. lib. 1. tit. 8. | 29. tit. 23. 24. [** Rothar. 357.] Lex Bajwar. tit. 8. cap. 2. % 1. tit. 20. | 6. Capitula Caroli Magni lib. 3. cap. 19. Flodoardus lib. 1. Hist. Rem. cap. 17. Adam Brernensis cap. 86. Capitula Ludpv. II. tit. 2. cap. 2. Goffridus Vindoc. lib. 4. Epist. 44. Leo Ost. lib. 1. Chronic. Casin. cap. 6. 11. 20. et alibi passim, Liber de Feud. 2. tit. 52. | 1. etc. [*"• Vide Mosser. Histor. Osnabr. torn. 1. cap. 4. | 7. not. D. Herrgott. Genealog. Habsburg. torn. 2. pag. 167. not. 2. Guerard. Prqleg. Chartular. S. Petri Carnot. § 22. Eidem in Glossar. pecul. Irminon. Curtis est: « Area sub dio reft licta, domo, stabulis, aliisque ad rem « rusticam necessariis tectis circum« data. » Index Possession. Monaster. Retterens. ann. 1222. in Guden. Cod. Diplomat, torn. 3. pag. 794: In Cruftila Curtis una et 6. mansi et 5. vinese et 3. Curies. Pro Curia dominica vel superiore, ad quam rusticorum praedia spectabant ssepius usurpatur Curtis, German. Fronhof. Vide Eichhorn. Histor. Jur. German. | 83. Haultaus. Glossar. German, col. 540. Recensio possessionum in Comitat. Habsburg. ann. 1299. De curte Rinach. in Geneal. Habsburg. vol. 3. pag. 579. Chart. Bering. Episcop. Spirensis c. ann. 1220. in Guden. Syllog. pag. 133: Grangiarius in Ror/ieim plaustrum novum cum instrumentis, feno capiendo necessariis, annuatim nuntio Ecclesise nostne in Curti nostra Kaytsch, qua; dicitur Fronehof exhibere consuevit. Chart, ann. 1376. ap. Kindling, in Anecdot. Moaaster. torn. 1 pag. 391 : Domum H. de Polingen et domurn Borchardi, sitos in parochia veteris ecclesiee Alen, ad officiutn seu Curtini nostrum Broichusen pertinentes... nomine castrifendi... dedimus et damus. Charta Goswini majoris decani in Colonia ann. 1259. ibid. pag. 404 : Bona nostra speclanlia ad Curtini nostrum in Goir, quas leyn (i. e. feodum) vulgariter appellanlur... monasterio Vallis Gratite props Nussiam concessimus... Dictum monasterium nobis adjunget et demonstmbit unum hominem laicum, qui nomine ipsius monasterii et ratione dictorum bonorum veniat ad placita dictse74

586

COR

COR

Curtis, quse zo dinge et zo ringe vulgariter taldiis nostris, Curies nostras providenliappellanlur, qui laicus facial omnia et busf] etc. [V. post Cortis 4.] singula, quze Curtis prssnotata requirit. CURTIS PUBLICA, Quae ad Regem et Magister Curtis, in Charta ann. 1240. Rempublicam spectat. Charta Balduini ibid. pag. 11. Adde aliam sec. ix. ap. Comitis Flandriae ann. 1038. apud BuzeBodmann. in Rhingay. pag. 97.] linum lib. 3. Gallo-Flandr. cap. 20. sic SIP Cortis vel Curtis nomen pro toto clauditur : Hoc placitum fecerunt 4. Mivico, qui villas alicui magnifies accesse- lites advocali, Udo, Ursio, Garderus, rat accreveratque, a Scriptoribus nos- Mambodo. Actum Atrebati, Curte Publica, tris acceptum fuisse, dqcet Valesius ex in Capella S. Benedicti, etc. plurimis vicorum nominibus in Court CURTES DOMIXIC^S, Quae domini sunt, desinentibus, qualia sunt prae ceteris in Capitulari de Villis cap. 27. Bettonis Cortis non una, Betancourt, CURTES VILLIGALES, Quse a suis villiHunulti Curtis Houncourt, Alamanno- cis reguntur, in Chronico Reichersperg. rum Curtis Aumencourt, Harecortis Har- pag. 192. et in Metropoli Salisburg.tom. court, et alias quas indicat in Notitia 1. pag. 373. Curies villicanss, torn. 3. Gall. pag. 416. 418. 419. et in Praefat. pag. 494. pag. xix. et xx. CURTES STABULARL.E. Charta anni CURS, in Diplomate Henrici I. Imp. 1136. in Metropoli Salisburgensi torn. 3. apud Baron, ann. 1014. num. 9. [« Cors, pag. 371 : A ream ubi curia quondam, in Charta Henr. V. Imper. ann. 1114. modo novella vinea plantata est, cum in Alsat. Diplom. num. 242. Tu qui Curte stabularia, etc. Adde torn. 2. pag. mulla potes ad regis Chortem,m Brunon. 531. 532. 549. 556. torn. 3. pag. 383. Vita S. Adalbert! ap. Pertz. vol. Scrip** CURTIS GLAUS A. Vide in Cortis 2. tor. 4. pag. 611. lin. 51. Vide Core's 4.] CURTICULA, Minor Curtis. Curticula Abbatis, in Statutis antiquis CorbeienCOHORTIS, in Tradit. Fuld. pag. 250. CURTA, pro Curtis. Charta Ludovici sis Monasterii. [Archivum Majoris MoVII. Regis Franc, in Tabul. Maurignia- nasterii : Gorioces Hervei filius dedit S. censi Ch. 9 : Dederunl etiam eis Cur- Martina Curticulas quse. sunt inter aquas tain, quse ibi erat fossis limitata, etc. Oc- juxta LambaulumJ] [** Curticulam unam currit pluries : [semel vero apud Eccar- in Hostercho , in Bodmann. Rhingav. dum in Hist, geneal. Marchionum pag. 86. in chart, ann. 1021.] CURTIGLUS. Charta Odonis Episcopi Misnensium col. 253.] CURTUS, pro Curtis. Tabular. Briva- Belvacensis ann. 875. apud Louvetum : tense Ch. 118: Casam dominicam cum In suburbia nostrse civitatis molendina 2. Curto et orto. cum campis, etc. [*# Vide et cambas 11. et liortos cultos 2. et CurtiCortis 2.] Item Regius Comitatus, aula clos 10. pratum 1. etc.. Idem videtur cum Regia. Asserus de ^Elfredi reb. gest. : Curtillus, de quo infra. Cum... ab omnibus nimium diligeretur, * CURTIGULUS, Bulla Leonis IX. PP. et in Regio semper Curto inseparabiliter pro monast. B. M. de Bretolio : Ecclenutriretur, etc. Infra : Eadwerd et Mlf- siam S. Cyrici (concessit) cum altari et thryth semper in Curto Regio nutriti cum uno Curticulo. magna nutritorum et nutricum diligenT CURTICLIS et CURTICLUS. Charta tia. Rursum : Cum igitur ad eum venis- ^Engelberti pro Monasterio Epternasem in villa Regia... cum eo ilia vice 8. censi ann. 709. Ampliss. Collect, torn. 1. mensibus in Curto mansi. Occurrit adhuc cpl. 16. E. : Casatas xi. cum sala et Cursemel. Ita ubi de eodem Alfredo, Flo- tide meo... cum mancipiis... casis, Currentinus Wigorn. pag. 587. Curtum ha- ticlis, silvis. Similia iterum habentur bet. [Vide Cortis 4.] [** In Curtis, in col. 22. E. in Charta anni 721. Hincque chart, ann. 716. ap.Breq. num.287. Cum corrigenda Hedeni Ducis Charta anni Curtis clausis, in alia ann. 744. ap. Her- 704. laudatse Collect, torn. 1. col. 13: gott. Geneal. Habsb. num. 1.] Curtem nostrum in loco nuncupante ArCORTEM BoxAii RECiPERE dicitur, qui nestali super fluvio Huitteio, cum omni convivio lauto excipitur. Ita Itali vocem integritate sua, id est casis, Curtidis, far buona Corte usurpant.Vide Joannem campis, pratis, etc, Legendum enim CurVillaneum lib. 7. cap. 88. Caesarius lib. ticlis. 1. Mirac. cap. 34 : Tale dictum proposuit: CORTIGELLA, CuRTiCELLA, Curtis miSi aliquis esset, inquit, qui veris indiciis nor. Ruricius, seu Rauracius Epist. ad vera mihi de anima patris mei dicere Desider. Cadurc. Epist. torn. 5. Antiq. posset, bonam Cortem a me reciperet. Et lect. Canisii: Simulque suggerirmis, ut infra : Domine, Cortis vestra vobis ma- de ipsa Curticella, vel hominibus inibi neat, ego cogitabo quid anim.se. mese expe- consistentibus sub vestra defensione.... diat. dignelis habere Corticella. Notitia ann. CURTIS IXDOMINIGATA. Tabul. Belli- 1041. apud Augustinum de la Chieza in locense n. 176 : Tradimus villam seu Chron. Pedem. cap. 19 : Addidit quoque Curtem nostrum Indominicatam Bello- preefato Monasterio Corticellam unam montem. inter Cercinaschum et Schalengiam, quse. CORTES DOMIXICALES. apud Lamber- ab incolis Gorreta dicitur. Infra : Curtitum Schafnab.ann. 1073.et Adam.Brem. cellam unam in territorio Suavis. Adde c. 161. Miracula S. Columbani Abbat. cap. 29. CURTIS DOMINICA, in Pancharta nigra [Chronicon Farfense apud Murator.tom. S. Martini Turon. apud Beslium in Co- 2. part. 2. col. 423.] et Chartas Lqngomit. Pictav. pag. 209. 210. [et in Historia barclicas apudUghellum passim. [** MaNovientensis Monasterii, apud Marten, rinii Papyr. Diplomat, pag. 309.] torn. 3. Anecd. col. 1131.] [« Frequenter CORTIFER. CURTIFER, Idem quod Curin Polypt. Irminon. Vide Guerardi in- tis, [vel Curtile. Pra3ceptum Ludovici dicera.] Iniperat. ann. 836. Ampliss. Collect, CURTIS REGIA, ut Villa Regia, Quae torn. 1. col. 96. C. : Cum domibus cseteRegis propria est. Chartse Alamannicae risque sedificiis, Curtiferis, vineis, terris. Goldasti Ch. 18 : Actum in Curte Regia silvis, pratis, pascuis, aquis, etc. PraecepZurich. Annales Francor. Fuldenses tum Caroli Calvi ann. 869. inter Concilia ann. 889 : Placitum Curie Regia Franco- Hispan. torn. 3. pag. 151. col. 1. et in no fart haberi cum Francis Regi compla- Appendice Marcse Hisp. col. 792 : Cum cuit. p* Lex Longob. lib. 2. tit. 17. |domibus, 2. sedificiis, Curtiferis, viridigariis, Lothar. 1. cap. 73: Concedimus et Gas- hortis, vineis, etc.] Donationes factaa Ec-

COR clesiaa Salisburgensi cap. 8: Tradidit quoque ad Chuchil casam cum Curtifero suo et territorio, et manentes novem cum coloniis et aliis appendiciis suis. Occurrit iterum cap. 4. et alibi. Traditiones Fuldenses lib. 2. cap. 148 : Trado S. Bonifacio unum integrum Curtiferum. Chronicon Besuense : Mansum cum suprapositis, campis, pratis, Curtiferis, silvis, etc. Alibi : Mansa, servos, ancillas, Curtiferos, terras, silvas, etc. [Chronicon Novaliense apud Murator. torn. 2. part. 2. col. 747 : Cum sedi/iciis, Cortiferis. exams, ortis, vineis, campis.] Adde Perardum pag. 44. et Formulas veteres 18. 19. 50. 58. 79. et Metropolim Salisburgensem passim, ubi Hondius torn. 3. pag. 2. Curium et Curtiferum confundit. T CULTIFER, in Chartulario S. Sulpitii Bituric. fol. xi. verso : Domibus, sedificiis cum appenditiis earum, urtiferis et Cultiferis, viridigariis, etc. p" i. e. cultis.] | CURTIFIGIUM. Hist. Novientensis Monasterii, inter Anecd. Marten, torn. 3. col. 1131 : In Suiza curtis dominica cum omnibus appenditiis suis, Ecclesia videlicet matrice cum decimis suis, mansus censuales atque serviles, agri cum vineis ac pralis, curtes cum Curtificiis, familia ministerialis, servilis et censualis. 1 CORTAL, CORTALIS, Eadem signiflcatione. Litterae ann. 1358. ex Chartophylacio regio Regest. 89. Ch. 521: Ipse accedens ad quamdam bordamsiveCortal Petri Couvilli dicti loci, ubi praedicti inimici se poterant retrahere. Charta Guifredi Comitis Ceritanise ann. 1035: Dono... domos, cortes, Cortales, hortos, hortales, areas et palumbarios, terras cultas et eremas,silvas,prata... molendina et molendinaria cum caputaquis, etc. CORTARIUM, Idem quod Corlis, Curtis, Curtilis. Charta Hugonis de Feritate in Hist. Monasterii S. Audoeni Rotomag. pag. 460. 462 : Et in ipsa villa terram unius carrucse, et unum mansum, et 10. Cortaria. In alia Hugonis, prioris filii: In eadem villa octo Cortes, etc. ] CoRTORimi, vel Cortoriu. Donatio anni 1054. in Appendice Marcse. Hisp. col. 1100 : Cum Cortoriis et matrocibus et planitiis et cum omnibus adjacentiis earum. * Legendum fortassis Corsorium. Vide infra Corzorium. CURTARII , Curtium possessores, vel tenentes. Charta Anselmi Abb. Lauresham. apud Freherum in Origin. Palatin. : Aream et vineas in Scriezeseim, cum hobariis atque Curtariis. prseter ea quse in servtlio habuerunt, sub annua pensione jure hseredilario contradidi. Infra : De 12. hobariis pro servitio et reditu solvuntur 8. librae : de dimidiis vero hobariis et molendinariis et aliis Curtariis 8. talenta et 14. solidi. ^ CORTIGIUM, Idem quod Cortis. Diploma Ferrandi Castellae Piegis ann. 1224. pro Militia Fratrum Silva3-Majoris, apud Marten, torn. 1. Anecd. col. 916: Ad faciendum insuper vobis Cortigium in Allalaya de Ferrus me obligo, in quo possitis conipelenter habitare, et ad dandum vobis viginti paria bourn cum necessariis eorum ad populanditm agriculturam usque ad annum, el, vitalia ad custodiendum caslrum et caveas monoratas duobus p>'i»iis annis. pront aliis speculatoribus eorum tradidi usque modo. CURTILE. C u r t i l l u m , Spolmanno, Locus vel sedes curtis : Vadiano, v i l l u l a aliqua paucis acdiliciis constructa, domus rusticana praediolo conjunct a : rect i u s , cui adjunctus est hortus, nam

COR Curtile proprie hortum rusticum, seu curtis sonat. Gloss. Lat. Gall. : Ortus, Courtil. Charta Carol! Calyi: Cellulam S. dementis una cum Curtili in quo Monachi ibidem Deo famulantes labores manuum exercere videntur, vel in quo res illorum consistunt, etc. Ita Chartse Alamann. Goldasti num. 28. 62. Tradit. Fuld. lib. 2. cap. 210. Chronica S. Benigni et Besuense pag. 419. 451. 512. 544. Gesta Abbatum Gemblacens. pag. 533. 534. et Scriptores alii passim. Le Reclus de Moliens in Miserere MS. :

COR rum, in Hist. MS. Monasterii Ceccensis fol. 465.] CORTILAGimi , CURTILAGIUAI , Idem

COR

587

sex diebus pro singulis tnansis ad opus manuale, ad fossatum, et debent submoneri a portariis in Tetriplo: Qui non solvent, emendat. Et hoc debent annuatim ad fossatum, ad CurtiUarium et ad ortiliarium. %% CURTELOGUM, id e$t Hovestat, in chart, ann. 793. in Scliannat. Tradit. Fuldens. num. 103. pas- ^- Ibidem ann. 788. pag. 40 : Duas ariales id est Hovasteli. A7ide Haltaus. voce Hofstatt, col. 941. ! ;: :

quod Curtile. LindAyodo ad lib. 3. Provincialis Cantuar. tit. 16. Locus adjunctus curti, ubi leguntur herbse vel olera. Ordericus Vitalis lib. 3. pag. 466 : Terliam partem decimse. et quinque Cortilagia. [Polyptych. Fiscamn. ann. 1235 : Tenet unum vilanagium de XXIV. acris ad decimam et campartum, et reddit sex denarios de Cortilagio ad festum S. Petri ad Vincula. Venditio ann. 1344: Vendi" " CURTIMARGHIA. Vide SUO lOCO. dit domum, pratum et Cortilagium T CORTICANUS, CURTICAXUS. Pr»3CepII convoita par grant foiblece, situm in loco dicto Apud Tuscham.] Mo- tum Carlomanni Regis ann. 884. apud La piour pome du Courtil. nasticum Anglican, torn. 1. pag. 256 : Et Mabill. de Re Diplom. pag. 550. D : Ometiam si in Curtilagio alicujus bladum nes clausi indominicati. scilicet ille qui Le Roman du Renard MS : seminar etur, decimam gerbam illius bladi, adkseret Monasterio,et co,mpanix,plantss, La bonne femrae du Maisnil sicut in campis, percipiet. Tom. 2. pag. habundantia . Curticami-s, et clausellus A ouvert 1'uis de son Courlil. 89. De una virgata terrse, in Stodleya.... cum aliis vineolis de Parriniaco. Legitur | CUBTILIS. Johan. Iperii Chroniconcum duabus Curtilagiis ad earn pertinen- Corticanus in Annal. Bened. torn. 3. S. Bertini ann. 871. inter Anecd. Mar- tibus. Pag. 306: De uno mesuagio cum pag. 61. ten, torn. 3. col. 524 : Curtiles duos cum curtilagio in villa de Mellyng. Will. | CORTANEUM. Chronicon Casineiise casticiis, terram arabilem et pratum bu- Thorn! pag. 2098: Minutas decimas, cum lib. 1. cap. 19. ann. 636: Dachopertus nariorum quadraginta octo, etc. Actum decimis foeni et Curtilagiorum. Pag. 2101: quidam Capuanus genera obtulit B. Bean. 35. Caroli Regis. [** Thangmari Vita Super decimis quibuscumque garbarum nedicto casalem suum in loco, qui ColimBernwardi Episc. ap. Pertz. vol. Scrip- et bladormn de ortis seu Curtilagiis aut niana vocatur, cum casis et Cortaneis, et tor. 4. pag. 761. cap. 8 : Ut 30. vel plures aliis terris, et locis plantatis, etc. Courli- omnibus ex integro pertinentiis ejus. preecipuos Curtiles, cum litorum ac colo- lages, in Cons. Montensi cap. 50. Will. CURTILARIUS, Offlciutii monasticum, norum familiis, clarissimis sedificiis prse- Guiartus ann. 1298 : cujus curaa potissimum incumbebat, ex nitenf.es. compararet. Ibid cap. 27. pag. curtili Monasterii, aut aliunde olera et Et s'espendirent fols et sages pulmentaria Monachis subministrare. 771. lin.23.] Ca et la par les Courtillages. quod postea in beneficiiim et feudum ^ CORTILE, in Testamento Guillelmi Comitis Arverniae ann. 910. de Funda- Charta Stephani Comitis Burgundies et Ecclesiasticum Summo Pontifici obnotione Cluniaci inter Instrum. t. 4. novae Joannis Comitis Cabilonensis ann. 1229. xium transiit, ut docemur a Doubleto Gall. Christ, col. 272. [** ap. Lacomblet. pro Libertatibus oppidi Aussonensis : Li in Hist. Sandionysiani Jloaasterii lib. 1. Courtilaige de la Ville seront seliur en cap. 59. quern lingua vernacula Courtilnum. 30.] | CURTILE, apud Fantonum in Histo- telle maniere que I'on n'y pent riens lier appellari annotat. Catholicum parprendre de par nous, si par achat non : vum : Ortilio, Ortelain, Courtilleur. Gloss. ria Avenion. pag. 167. p* ap. Lacomblet. num 20. 22. Chart, ann. 1144. in Guden. iceux deux chases de foin et de Courtilaige Lat. Gall. : Olitor, Caurtiller. Alibi: Cod. Dipl. torn. 1. pag. 151. Alia c. ann. sont sans creance, etc. Infra : Gils qui Ceparia. Courtilliere. Rursuni : Orticola, 1020. ibid. torn. 3. pag. 1036 : 60. man- fera dommaige de la closon de la mile, el Courtiller. " CURTILLARIUS, Qui curt He curat aut sionalia, quse et Curtilia dicuntur. Chart, de la closon des Courtils, et des Courtillaiann. 981. in ejusd. Gudeni Syllog. pag. ges, et des fruits et des arbres, s'il le fait incolit. Charta ann. 1225. in magn. a aidant, il doit amender le dommaige, Chartul. nigr. Corb. fol. 94. r° : In dictis 451. Vide Haltaus. voce Hofstssttel, col. etc. Vide Innocent. III. PP. lib. 13. quatuor curlillis potest dlictus Johannes 942.] 1 CORTILIS, in Obituario S. Gerardi Epist. 76. Statutum 2. Westmonast. cap. habere, si voluerit, quatuor Curtillarios 50. Fletam lib. 2. cap. 71. | 3. Britonem liberos, quantum ad eccleriam Corbiensem. Lemovic. fol. 34. CORTILIUM , in Chronico Gembla- pag. 109. v. etc. Vetus Charta : Courtil- Cortoisien, Injuriae loco babetur, in Lit. censi pag. 533. 534. [in Instrumento 1. lage est toute maniere de poiree, poix remiss, ann. 1474. ex Reg. 304. Chartomi 4. novae Gall. Christ.col.7. et etiam nouveaux, feves nouvelles, en cosse, etc. toph. reg. ch. 110 : Le suppliant chausse[Edictum Johannis Fr. Regis ann. 1350. tier, demourant a Greno') le. dist a icellui alibi.] CURTILIO , Eodem significatu, in apud de Lauriere torn. 2. Ordinat. pag. Robert, tu m'as appelle Cortoisien ; pour Charta Rainpldi Archiepiscopi Remensis 368 : Nuls laboureurs de houe ne pourront laquelle injure, etc. Forte, Curtilis diapud Locrium in Chronico Belgico labourer de houe on de besche qu'en vi- reptor. gne. excepte es terres ou les chevaux ne ann. 1129. 1 CURTIGULARIUS, in Hpitaphio Fra^ CORTILLUM, in Charta Johannis Mi- pourroient labourer, et aussi les terres a tris Jacobi Poussemotu, apud Felibiachael ann. 1258. ex Archive B. Marias de guesdes et Cortillages.] num in Hist. San-Dipnys. pag. 586. ;::s Bono-Nuntio Rotomag. CORTILLA.GIUM, Charta Girardi arAlia interdum notione videntur nun^ CoRTiLLUs, in Instrumento jurium chidiac. Paris, ann. 1314. ex Tabul. cupari Curlilarii, seu Curtiliers : dicti Capituli Arabian, in villa de Camons,ex episc. Paris. : Super pluribus petiis orto- enim qui dqmini sui principalis seu Archivis ejusd. Capituli: Item in veteri rum seu Cortillagiorum, sitis ultra portam capitalis Curiam sequi tenentur, et ejus villa sunt xxxn. Cortilli, quorum unus- comitis Atrebatensis, in terra et dominio placitis interesse. Charta ann. 1244. in episcopi Parisiensis. Alia Henr. reg. Tabul. Corbe'iensi: Apres en autel f a i t i l quisque... persolvit... tres denarios, etc, Angl. in Reg. 69. Chartoph. reg. ch. tort de le terre le Viscoiite, ki est CourT COURTILLUM , Index MS. Beneficio- 280: Willelmus Paenellus... concessit mo- tilliers de I'Eglise. In altera Joan, de rum Ecclesiae et dipec. Constantiens. fol. nialibus S. Juliani de prato... grangiam Mainieres Militis ann. 1283. ibidem : 18. e Musseo Domini de Gauge: Habet et Cortillagium et terram juxta idem Chest assavoir que coiriS li Abes desist manerium cum Courtillo. Cortillagium. Cortillage et Curtillaige, que je fuisse leur Courtilliers, et voloit | CURTILUS. Charta ann. circiter 1000. nostris. Charta ann. 1369. ex Chartul. que je alasse a ses plais. etjujais.se aussi ex Chartulario Saviniaci fol. 101 : Dat 21. Corb. fol. 316: Certaines dismes, tant come autre Curtillier. il en est cnsi orCurtilum, ortiim et vercheriam seu dimi- de fains, de /ruis, de Cortillages, come de dene que je et mi hoir irons a trots plais dium mansum. Charta Prsepositi Bur- vins, etc. Consuet. Castell. ad Sequanam generaux chascun an, et juycrons et fegensium Cuciaci ann. 1375. apud Balu- ex Cod. reg. 9898. 2 : Blef, Curtillaiges, rons aussi come li a\ftre Courtillier. zium Hist. Arvern. torn. 2. pag. 208: fromaiges, qui sont en paniers,... ne doi- [Come il deissent et proposain in Credentiam, vel in extaliurn bajulationem recipiuntur. etc. Tit. 68 : de iisdom Bajulis : Sive in extalium, sive ad Credentiam collocentur. :: - Constit. Jacobi reg. Sicil. cap. 48: Of/iciales quoque, qui tempore pi-sedicti Caroli offtcia et servilia nuns Curim exercuerunt et gesserunt ad Credentiam vel

GRE gabellam, da ponendis exinde rationibus coram magistris rationalibus mag nan curias nostrse, vel alibi, et satisfaciendo curiss nostrte, etc. Vide infra Credenzeria. 4. CREDENTIA, Fides data, interposita, Creance Gallis, Credenza Italis, q u i b u s etiam -Far la Credenza, est securitatis gratia cibos praegustare, ut observat Scipio Ammiratus in Stemraatibus Neapolitanis torn. 1. pag. 53. Annales Francorum ann. 785 : Petentibus illis ut Credentias haberent. quod inlsesi fuissent. Charta diyisionis Imperil Caroli M. cap. 8: De obsidibus autem qui propter Credentias dati stint, etc. [Instrumentum ann. 1394. apud Acherium Spicil. torn. 6. pag. 74 : Supponatur etiam Credentia exposila mense Octobri per Nuntios apostolicos Domino Regi missa, et responsio lunc eis facta. Litterae Ducis Andrise ad Massilienses ex Schedis D. Le Fournier: Verba Credentise commisimus venerabili viro Abbatl Johanni de Cara•manno Abbati S. Martini ad Plebem... cui placeat, ut nobis, dare Credential plenum (idem. Vita B. Daicolse, apud Eccardum in Probat. Originum HabsburgqAustriacarum col. 167 : Si divines providentiae placet, ut moveam de loco isto, et vestro cedam hortamento , talem facile Credentiam mihi in conspectu fratrum nostrorum ceterorumque fidelium, ut omnia divini of/icii ornamenta. quse penes me habeo, saloa alqite intacta illuc deferatis.~\ [** Charta Joan. Magunt. Archiepiscop. ann. 1410. in Guden. Cod. Diplom. torn. 4. pag. 61: Fridericus... nobis sub certis Credenciis significare curavit, etc. Vide mox Litterse. de Credential} ::? Charta ann. 1157. inter Probat. torn. 2. Hist. Occit. col. 567 : Et ego Berengarius archiepiscopus accipio te Raymundum Trencavellum in fide et Credentia mea loco sacramenti. Credence , pro Croyance, confiance, Fides, flducia, apud Math, de Couciaco in Hist. Caroli VII. pag. 709 : Le seigneur de Prie, en qui le roy adjoustoit grande foy, et Credence, etc. LlTTER.-E DK CREDSNTIA, apud Matth.

Paris ann. 1252. lAtterse Credentise et favoris, apud eumdem ann. 1259. Litterae scilicet, per quas quis petit, ut Legato aut Misso suo plene credatur, ac fides habeatur in negotiis pro quibus mittitur. Credentials literse, apud EricumUpsaliensem lib. 2. Hist. Suecorum pag. 37. [Acherium Spicil. torn. 7. pag. 301. Murator. torn. 12. col. 709. et Marten. Anecd. torn. 1. col. 1665. et 1675.] Nostris, Lettres de Creance. [Bidla Credentialis in Epist. Petri de Luna. Concil. Hispan. torn. 3. pag. 635.] CREDEXTIAMTEXERE, Italis Tener Credenza, Secretum servare. Charta ann. 1179 : Item juraverunt quod Credentiam lenebunt Consulibus Papize, et illi qui regimen Papias habuerit. * Teneri vel Haberi in Credentia, id est, secreto. Stat. Cadubrii cap. 3. pag. 54 : Tertia (pars) sit accusantis, et teneatur in Credentia. Correct, eorumd. cap. 74 : Tertia (pars) ac.eusatoris, qui de Credentia teneatur. Stat. Ferrar. ann. 1264. apud Murator. torn. 4. Antiq. Ital. med. sevi col. 662 : Et accusator habeatur in Credentia, id est, neniini ejus nomen reveletur. 5. CREDENTIA. Fridericus II. Imp. lib. 2. de Arte venandi in Prologo: Qugedam (instrumenta) sunt in instruendo ipsas (aves rapaces) exire de manu et ad manum redire, ut id quod Fileria, seu Credentia dicitnr. loynim cum carnibus et sine carnibus, et alia cum quibus revocantur ad homines.

GRE 6. CREDENTIA, Creditum, Italis Credenza. Gallis Credit, et Creance, ut in Consuetudine Pictavensi art. 79. Matthseus Paris, ann. 1247 : Et cum sacros apices Papalis mandati eminus dejurantes prsecipue de Credenlia pecuniss, nam... sex millia videlicet marcarum ex Episcopatu suo exigebant. Credentiam, vel Creditionem habere dicebantur domini, jure quodarn peculiari, in rebus praesertim ad victura necessariis, quas emebant a subditis , quasve ab illis mutuo sumere iis fas erat, quae Creditio rationabilis appellatur in Charta Communiae Mellentensis, quod ea certis flnibus coarctaretur, nee obvia ac indeftnita esset. Quippe in tabulis seu potius pactis initis inter dominos et subditos, plerumque detiniebantur pecuniarum summae ad quas creditio ista extenderetur. Charta ann. 1243. de Lege Landousiarum in Tabulario Foisniacensi : Ditior nihil Credet communibus dominis, nisi panem, vinum aut carnes, et hsec usque ad 5. sol. mediocriter dives usque ad 3. sol. pauper usque ad 12. denarios. Du Pas in Familiis Britann. pag. 398. 500 : Gnigiieneus Arcldepiscopus dedit Ruellano fratri suo feuda 12. Militum, et masuras quas habet in bnrgo S. Marise, et Creditiones mille solidorum in Dolo. [Charta Balduini Comitis Flandriae pro Abbatia S. Amandi ann. 1116. apud Mirseum torn. 2. pag. 1346 : Neque Creditionem ullam unde damnum aliquod homines Sancti sustineant, habeat, neque exactionem, quam vulgo Tolpri vacant. Occurrit in altera Charta ann. 1123. apud eumd. Mir;eum torn. 1. pag. 373. in alia ann. 1158. ex Tabular Majoris-Monasterii, in Charta Philippi Franc. Regis ann. 1187. de Consuetudinibus Lorriaci ex Archivis Archiepiscopi Senon. in Charta Comitis Mellenti torn. 4. Hist. Harcur. pag. 2173. etc.] Interdum etiam res ipsae designabantur, quas dominis mutuo sumere jus erat, quse fere semper ese fuere quas ad victum sunt necessarise, ut panis, vinum, et carnes. Nam mutui datio consistit in his rebus, quaa pondere, numero et mensura consistunt, ut est in 1. 2. D. de Rebus creditis. (12, 1.) Tabul. S. Dionysii de CapeHa, Ch. 17. et 23 : Habebit quoque Creditionem in villa in pane et in carnibus et in omnibus aliis rebus venalibus usque ad 14. dies. In vino autem quod venditum fuerit. habebit Creditionem post 14. dies venditionis vini. Lex Vervini ann. 1233. art. 26 : Ditior nihil Credet domino nisi aut panem, aut vinum. aut carnes. et hasc usque ad 5. solidos : mediocris dives usque ad 3. solidos, pauper usque ad 15. den. nee plura, donee dominus ea solvent. [Bulla Innocentii Papa3 ann. 1249. in Archive Castri Nannet : Malta etiam idem Comes sub Credentia recepit ab hominibus Ecclesias Nannetensis, videlicet in pane, vino, carnibus, et aliis comestibilibus et pannis.'} Vide Thomasserium pag. 239. Rerum creditarum pretii exsolvendi tempus ipsis interdum tabulis praBfinitum erat. Charta anni 1145. in Tabul. Episcop. Autissiqd. : Credentiam habet Episcopus in omnibus victualibus 40. diebus, et inde donee reddiderit, ab eis quibus debetur, nihil ei Credetur. Consuetudo Lorriaci ann. 1187 : Lorriaci autem habebimus Creditionem in cibis ad nostrum et Reginse. opus ad dies 15. completos persolvendam. Charta Libertatum Bellevillas ann. 1233 : Bellijocensis Dominus debet habere Credentiam in villa Bel-

GRE

611

levillas per 14. dies. Charta Libertatum villse S. Laurentii super Barenjonem ann. 1234. art. 11 : In villa autem sancti Laurentii liabebimus Creditionem in cibis ad nostrum et uxoris nostrse opus ad dies 15. completes persolvendum. Alia Ludovici Comitis Blesensis et Clarimontis pro villa Creduliensi ann. 1197 : Creditionem in cibis meis et Comitissae Credulii emendis ad tres menses habeo persolvendum. Ita etiam in Charta Communiae Suessionensis, [in Compendiensi,] et in alia ann. 1310. apud Duchesnium in Hist. Monmorenc. pag. 339. [in Charta Guidonis Comitis Nivern. ann. 1231. apud D. Secousse torn. 3. Ordinat. Reg. pag. 116.] Adde Perardum in Burgundicis pag. 274. 333. 529. Thomasserium in Consuetud. Bituric. lib. 1. cap. 58. 61. 65. 66. lib. 3. cap. 6. [Historiam Dalphin. torn. 1. pag. 123. col. 2. et pag. 126. col. 1. et Hist. Ecclesise Meld. torn. 2. pag. 657.] etc. Interdum praeterea dominis res ad victum necessarias mutuo a subditis sumere licuit, sed dato pignore, vel vadimonio praastito. Charta Joannis II. Comitis Pontivi ann. 1184. pro Communia Abbatisvillae cap. 16 : Nee Credent mihi. neque alicui dominorum. sine vadimonio, nisi ex propria voluntate, nisi tale fuerit tenemnntum, cujus possessor certam summam domino suo ex debito Credere teneatur. Charta Libertatum urbis Aussonae ann. 1229. apud Claudium Jurain in Histor. urbis istius, et Chiffletium in Beatrice Cabilon. : Li Courtilaige de la ville seront sehur en telle maniere que Von n'y peut riens prendre de par vous, si par achat -non, iceux deulx choses de foin et de courtilaige sont sans Creance, mais que par le gaige rendant, tant que til* qui le vent, en ait son grantey, et qui se brisera, il ltd coustera 60. sols. A ceux qui vendent a derraul, comrne oil qui achetent pour revendre, avons nous 40. jours de Creance, en tel maniere que ce qui vendront les danrees , doivent avoir bon gaige en bonne seurrete: et apres les 40. jours cil qui auront les gaiges, les pourront vendre sans toutes accusons, se il ne sont paye. Rei creditae et mutuo datae pretium imponebant, ex condicto, viri selecti. Libertates MSS. villae S. Desiderii in Campania ann. 1228 : In eadem villa habebit dominus appreliationes escarum suarum. sive eodern modo quo Comes Flandrensis habet in villa Yprae, et expectabitur de debito, sicut expsctalur dictus Comes in dicta villa. Charta Henrici D. Solliaci ann. 1301. pro Libertatibus oppidi des Ais in Biturigibus : Credentiam meam habebo, et cibos meos et uxoris mess, ita quod tenebor pagare de tribits mensibus in tribus mensibus, et duos legitimos homines, sicut credam, in dictt) villa bona fide eligam, qui per sacramentum suum cibos meos appreciabunt. S3S* Seligebantur etiam aliquando viri, qui nomine Dominorum peterent Credentiam, sacramonto prius praestito sese in ilia postulatione bona fide acturos esse. Ordinatio Gregorii X. Papae ann. 1271. Hist. Dalphin. torn. 1. pag. 126. col. 1 : Archiepiscopus (Viennensis) amodo certos deputet ad petendam dictam Credentiam, qui ad sancta Dei Evangelia jurent, quod bona fide, sine dolo et exactione aliqua. juxta facultates hominum, pelenl Cradentiam fieri de Us quse. exponuntur venalia. qux necessaria fuerint ad usum dicti Dom. Archiepiscopi el suorum, et quod elapso statuto tempore ad solvendum, si non solvent dictus Dom.

612

CRE

Archiep. non patent ab aliis, quibus persolutum non fuerit, Credentiam, nee illi tenebuntur Credere ; si vero certo statuto tempore non solverint eisdem. non petent eliam ab aliis ejusdem negotiationis, sen qui vendunl rnerces consimiles, Credentiam. (id quoque notandum) neque ipsi tenebuntur facere, donee dicto Creditori fuerit salis factum. Ordinanles et prsecipientes, quod occasions sen limore liujus Credential dicto Dom. Archiepiscopo faciendse, dicti homines, nee aliquis eorum exposita venalia, vel quse alias essent vendiluri non occultent, nee ob hoc vendere seu exponere ad vendendum prieterinittant ; et hoc volumus et prxcipimus, quod jurent etiam, cum super Us fuerint requisiti a petentibus Credentiam juratis. Quod si dominus jure credential abuteretur, nee pretium rerum creditarum exsolveret, eo excidebat, donee satisfecisset. Tabularium Monasterii S. Sergii Andegav. fol. 143 : Tali convenientia, ut Credenliam habeat in burgo, sicut prius habuerat cum omnibus hominibus illius burgi, usqueijuo injuriam illis facial : et si injuriam Mis fecerit, perdat Credentiam, donee reddat; et postquam reddiderit, suarn habeat sicuti prius Credentiam. Pactura inter Clericos Ecclesiae Lugdunensis et Guigonem Comiteni Forensem ann. 1167 : Archiepiscopus et Comes communiter habent per totam civitatem, excepto clauntro, Credentiam in cibo et potu tantum, eo excepto quod ab extraneis vendendi causa defertur, ita tamen ut quater in anno Credentias persolvant. Si vero persolvere noluerint. Credentiam amittant, quousqne solverint. Cliarta Communia3 Meldensis ann. 1170. in Tabulario Campania? Thuanq fol. 290 : Homines inihi de pane et vino et carnibus, et aliis victualibus die quo Meldis venero, et in crastino, si tamen ibi fuero. Creditionem facient : et si infra 15. dies Credita non reddidero, nihil arnplius mihi Credent, quousque Us debita persolvantur. Charta Petri filii Eegis Ludoviei VI. ann. 1170. pro Montargiaco : Homines de Monteargo domino suo de rebus suis pro victu Creditionem per unum mensem facient. Et si Preepositus Montisargi debitum domini non persolverit. dominus facta conquestione a Creditoribus illud infra mensem alium persolvi faciet. Denique adeo invaluerat jus istud Creditionis, ut pro ordinario et ab omnibus receptq haberetur : ita ut cum domini subditis suis immunitates ab consuetis oneribus impertiebant, fere semper Creditionis immunitatem adjungerent. Charta Eadulfl de Balgenciaco in Tabulario Vindqcinensi fol. 193 : Et in dicto burgo, vel in omnibus rebus ad jus Monachorum pertinentibus ipse per vim nihil faciet. nee quenquam suorum facere jubebit, aut consentiet, sed a nullo burgensium Creditionem quseret, aut mutuum et Iiospitalitatemin domibus eorum, vel suorum, vel extraneorum. Charta Libertatum Villas-francse apud Gallandum: Non hospitabitur ibi Archembaldus, nee /tabebit ibi Credenzam, [seu Credensam, ut legit Thqmasserius in Consuetudinibus Bituric. pag. 227.] Charta Communise Meduntensis in Regesto Rerum Xormannicarum signato P. ex Camera Computer. Paris. : Ut qui in eadem permanebunt Cornrnunitate , ab omni talliata, injusta captione, Creditione, et universa rationabili exactione sint liberi et immunes. Vide Miraeum in Diplomat. Belgie. lib. 2. cap. 44. et Thomasserium in Consuetudinib. localib.

CRE

GRE

Bituricensib. cap. 29. [Historian! Dalphin. torn. 2. pag. 593. initio.] CREDITENSIA, Eadem notione. Tabularium Morigniacense : Creditensiam facere non cogantur. [£-* In prima Glossarii editione legitur Creditantia.] 7. CREDENTIA, dictus in Italia publicus civium conventus de rebus publicis deliberandi causa coactus. Quippe cum in civitatibus Consules essent qui curam Rei publicse gererent, litesque ac controversias civium dirimerent, siquando res majoris momenti agenda incumberet, ex singulis artih'cum corporibus seligebantur, qui consiliis istis publicis interessent, suasque in iis sententias rogati expromerent, quos inde Credentiarios appellabant, quod in Secretorum Reipublicae partem adhiberentur, cum eorum fidei prudentiseque publica negotia a contribulibus crederentur. Atque inde Sigonius lib. 7. de Regno Italiae ann. 995. Credential nomine appellatos dixit reliquos cives, qui artes opi/iciave tractabant. Charta Friderici I. Imp. ann. 1185. apud Puricellum in Ambrosiana Basilica pag. 1031. 1032 : Idem etiam sacramentum faciemus prsestare Regem Henricum filium nostrum in anima sua, et parabola sua faciendum, ad terminurn quern Consules Mediolani cum consilio Credentise nobis dixerint. p" Vide Pertz. vol. Leg. 2. pag. 155. 156. 166. 174.] Otto Morena in Hist. Rerum Laudensium pag. 5: Quo sic peracto, prsedicti Laudenses a Curia discedentes, Laudamque redeuntes, ac convocato Consulum consilio aliorumque Sapientum de Laude, qui Credentiam Consulum pararent, omnia quse ad Regem fecerint, per ordinem eis patefecerunt. Infra : Omnes Consules aliosque de Laude Sapientes qui de Credentia fuerant, ad se insimul venire prsecepit. Eadem Hist. pag. 109 : Qui cum venissent Laudam, et totam insimul Laudensium Credentiam habuissent, etc. [Jacobus Auria lib. 10. Annal. Genuens. ann. 1282 : Creatum fuit de novo quoddam Consilium in Janua de hominibus xv. quod Credentia vocabatur... Ordinatum fuit etiam per Sapientes Credentise, quod, etc. Idem ann. 1290 : Ipso etiam anno et mense fuit Januse Consilium celebratum... in quo ordinata est Credentia de novo, in qua homines xiv. tantum erant, quibus circa prsedicta data est in omnibus potestas plenaria: quse Credentia statirn armare fecit... unum galeonum. Sapientes a Credentia eligebantur, in Regiminibus Paduse ad ann. 1293. Concilium Credentiie populi , in Chronico Parmensi ad ann. 1292. Florentise octoginta erant Credential Senatores. qui duodecim viris urbem administrantibus consilium conferebant. Vide Jacob. Wilhel. Imhoff. in Genealogiis viginti illustrium in Italia familiarum,]etFelicem Osium in Notis ad Historiam Laudens. Otton. Morenae. :;:= Hasc, quanquam post Sigonium aliosque Italicos scriptores, quos appellat Muratorius torn. 4. Antiq. Ital. med. sevi col 660. non plus aequo patere monet vir eruditus,probatque ad Consilium, quod nunc secreturn appellatur, restringendarn esse genuinam vocis Credentise iis in Iqcis significationem : neque enim probabile est tot capitibus, maxime si quosvis artifices inter eos annumeres, secretiora reipublicae negqtia commissa fuisse. Vide mox Credentierus. CREDENTIARIT, Ital is, Credenzeri : de quibus supra. Regestum Privilegiorum civitatis Vercellarum ann. 1358: Convocato et congregato generali consilio Cre-

dentise communis Vercellarum, ad quam Credentiam interfuerunt centum Credenliarii et ultra in dicto consilio. Alia Charta : Prgedicti omnes Credenliarii seu Consiliarii. CREDENDARII, in Consilio Ravennensi ann. 1311. can. 26 : Consiliarios vero, Credendarios et Prsesidentes ipsi civitati, etc. CUEDENZERII, in Charta Joannas Reginse Sicilise ann. 1378. apud Ughellum torn. 9. pag. 211. 213. * CREDENTIERII, in Chronico Cremonensi apud Murator. torn. 7. col. 644. " 8. GREDENTIA, Italis Credenza, Experimentum, praegustatio. Paridis de Grassis Ceremon. capellar. Papal. MS.: Hosliam unam ex tribus simul contactis. vidente pontifice, primo dat sacristse ad prsegustandum pro Credentia... De vino et aqua offerendis facit per sacristam, ponti/ice vidente, fieri Credenliam. 1 CREDENTIARIUS, Praegustator, qui Principis cibos prsegustat. apud Goclenium in Lexico Philosoph. Vide Credentia 4. * CREDENTIERUS, Qui est a secretis, Ital. Credenziere. Steph. de Infestura de Bello inter Sixtum IV. PP. et reg. Ferdin. ann. 1482. MS.: Ignis dicti fulguris sparsus per dictum locum quosdam famulos dicti dom. cardinalis teligit, .... adeo ut omnes putarent se esse mortuos ; non tamen habuerunt aliquod malum, exceplo Credentiero, qui adeo attonitus est relictus, ut videretur amens. :;:= GREDENZERIA, Vectigalium seu tributorum locatio, conductio. Constit. Feder. reg. Sicil. cap. 32 : Jubemus quod Credenzerise et notariatus tonnariarum et dohanarum et aliarum gabellarum Sicilise concedantur et committantur tantum Siculis idoneis et sufficienlibus. Vide supra Credentia, 3. « CREDENZERII. Vide supra in Credencerii. * CREDENZINUS, Abacus, Ital. Credenziera. Inventar. ann. 1389. torn. 3. Cod. Ital. diplom. col. 368 : Item Credenzinus unus cum corallis et linguis serpentum. Vide Credentia 2. T 1. CREDERE, sine prassenti pecunia vendere, Gall. Vendre a credit. Charta Wilbqldi Abb. de Translatione villse Longise ann. 1138. torn. 2. Ampliss. Collect. Marten, col. 108 : Qui vero carnes aut panem seu cervisidrn vendent, Credent nobis xil. denarios, et venditor vini y. sol. ultra quos nobis Credere ex justitia non habebunt. Vide Credentia 6. ;::= Croire, eodem intellectu, in Lit. remiss, ann. 1374. ex Reg. 105. Chartoph. reg. ch.274: Pour ce quo icellui Michiel lui respondi que en verite il ne lui pooit ce Croire, et que paier lui convenoit aus gens a qui il devoit ce que lesdis complices et bastard avoient despendu. * 2. CREDERE, pro Concedere. Charta cqmmun. Peron. ann. 1207. torn. 5. Ordinat. reg. Franc, pag. 161. art. 18: Credimus autem et volumus ut nullus ex communia Peronnsc, vel res eorum, pro debito alterius arrestentur, de quo non fuerit debitor velplegius. * 3. CREDERE, vox forensis, Confiteri. Lit. remiss, ann. 1343. in Reg. 74. Chartoph. reg. ch. 512: Primus e*t arliculus, quod dicti rei (Joannes Saupin et Joan. ejus filius) et eorum quilibet sunt clerici et diu fucrunt et pro talibus se gesserunt et gerunt. et ita habiti sunt et reputati, et super hoc est publica vox et fama : Credit pater, Credit filius... Item quod dicli rei el eorum quilibet in hoc homicidium perpetrarunt, qui lanquam homi-

CRE cidse sunt puniendi, et super hoc est publica vox et fama : non Credit pater, non Credit filius. * 4. CREDERE, Timere, raetuere, apud Murator. torn. 21. Script. Ital. col. 13: Quum nihil tale Crederetur. Galli diceremus : Comme on ne craignoit rien, ou comme on ne s'attendoit a rien de semblable. Vide Sperare 2. * 5. CREDERE, Desiderare. Glossar. vet. ex Cod. reg. 7641 : Credidi, desideravi. 1 CREDIBILES VIRI, Viri probi et fide digni. Chartularium Monasterii Aquicinctensis fol. 38 : Coram duobus Scabinis, si in villa prxsto sunt, sin autem coram duobus Credibilibus viris. Vide Credentes 1. !! - Gens creables, in Lit. arm. 1372. torn. 5. Ordinat. reg. Franc, pag. 681. art. 5. Preudomes creaules, in aliis ann. 1290. apud Marten, torn. 1. Anecd. col. 1235. Vide infra Creditivus 2. * CREDIBILIS, Credulus. Fragra. Hist. Brit. torn. 7. Collect. Histor. Franc, pag. 49 : Auditis autem vir Dei hujus tyranni locutionibus, omnis fallacige ignarus, et existimans hsecesse pro patrise. certitudine et gentis salute relata, ornnino ei Credibilis extitit. 1 CREDICIO, ut Creditio superius in Credentia 6. Legitur in Charta Communise Divion. MS. et ap. Perardum in Burgundicis : Credicio de pane et vino et aliis victualibus, etc. * CREDITANCIA, ut Credentia 6. Creditum. Charta Phil. I. reg. Franc, ann. 1085. in Chartul. Maurigniac. : Quod si ad forum nostrum vendere vel emere venerint. nihil ab eis prseter justam fori consuetudinem requiratur aut exigatur, Creditancias facere non cogantur. Perperam Creditensia editum in Credentia 6. CREDITANTIA. Vide Credentia 6.

CREDITARIUS, Fidus, Joanni de Janua, Consiliarius, vel Camerarius, cui secreta commit tuntur. Fredegarius Scholasticus in Historia Francorum epitomatacap. 11 : Misit puerum Creditarium sibi cum media parte aurei, etc. Fortunatus Pictavensis in Vita S. Radegundis cap. 8 : Curam domus commitlens Creditariis, etc. Vita Ludovici Pii ann. 814 : Per universas regni sui paries fideles ac Creditarios a latere suo misit. Vide Baronium ann. 259. num. 25. Iliorr/o-j; vocant Greeci. Acta SS. Sadothi 1 Episcopi et socior. 20. Febr. 'Ap^cvcs; v.y. . luarixol : ubi de vocis notione "nescio an recte conjicit vir doctissimus. CREDITARIA, in Glossis Isidori, et apud Joann. de Janua, Cameraria. [Sed apud S. Bernardum in Charta mox laudanda Creditaria idem est quod Creditio seu jus Creditionis, de quo fusius in Credentia 6. Creditariam habet Episcopus in omnibus victuahbus quadraginta diebus ; donee reddiderit, ab Us quibus debetur, nihil ei credetur.] CRBDITARIUS, Alia, ut videtur, notione. Charta S. Bernard! Abbatis Clarevallensis ann. 1145. in Tabulario Ecclesise Autisiodor. : De Mis qui pisces vendunt. Comes habebit quatuor Creditarios, in quibus Episcopus nihil accipiet. Ubi credilarii sunt, aut viri fidi et amici. aut piscarii propolae, qui comiti soli, non vero Episcopo pisces sub credit! fide dare tenebantur. * 1. CREDITIO, Jus civitatis, vel bonum nomen. Libert. Peron. ann. 1207. torn. 5. Ordinal, reg. Franc, pag. 160. art. 16 : Major debet super hoc militem convenire ut burgensi debitum reddat, aut communionem villee. Creditionem et vicina-

CRE gium interdicere. Vide alia notione in Credentia 6. 1 2. CREDITIO. Vide Credentia 6. 1 1. CREDITIVUS, Qui credit. Epistola ann. 1401. inter Anecdota Martenii torn. 1. col. 1675 : Cui in dicendis supplicamus fidem dignetur adhibere Creditivam. Sic etiam alibi, pro quo legitur in Epistola seq. : Quatenus in referendis hac vice parte nostra /idem Creclulam velitis adhibere. 0 2. CREDITIVUS, Cui fides haberi debet. Chron. Mediolan. apud Murator. torn. 4. Antiq. Ital. med. aevi col. 660 : Consules credential sic dicli, quia erant viri Cred'Uivi et fide digni. Littera creditiva, Gall. Lettre de creance, in Cone. Constant, ann. 1415. sess. 4. apud Labb. Vide in Credentia 4. et supra Credibiles. j CREDITOR, Curator, Cui creditur res aliqua administranda. Vita S. Germerii torn. 3. Maii. pag. 592 : Ex quibus unum Sanctus a sacris fontibus assumpsit, alium suss rei Creditorem prsefecit. Notum est Creditorem Jurisconsultis eum esse qui dat mutuo, Gall. Creander : quo sensu pluries occurrit supra in Credentia 6. * Crediteur olini nostris. pro Creander. Charta ann. 1292. ex Tabul. S. Joan. Laudun.: Laquele somme d'argent est convertie... en paiement de plusieurs detes, esqueles nous et noslre commune devant dtte estiemmes obligie a plusieurs Crediteurs. * CREDITUM. a Gallico Credit, Auctoritas, gratia.' Acta dissolut. matrim. Ludov. XII. ex Bibl. reg. fol. 150. v° : Quidam Joannes Drouyn, servitor camera? et falconnarius dicti regis Ludovici XL qui habebat magnum Creditum erga ipsum. 1 CREDITURUS, pro Credendus. Concil. Pampilonense ann. 1023 : Concedo ilia Dominated S. Salvatoris posthac Creditura pertinere. CREDITUS, Idem qui Creditarius, Fidus, cui creditur, et fides adhibetur, Gallis Accredite. Gloss. Grsec. Lat. : II!(7T£w; a5to;, credibilis, fidelis. Gregorius Turon. lib. 7. cap. 40 : Statimque misit Rex viros qui hsec deferre deberent, cum uno puero, quern valde Creditum Mummolus habens , haec ei commendaverat. Lib. 9. cap. 10: Transmitte Abbates, et Creditos tuos, ut hsec quse loquor, exponant. Vita S. Eligii lib. 2. cap. 74 : Multos ex publica moneta misit solidos per Creditam personam. Occurrit ibi supra semel. Capitulare de Villis cap. 5 : Missum bonum de familia nostra, aut aliutn hominem bene Creditum... dirigat. [Acta SS. Junii torn. 1. pag. 771. de B. Gerardq : Qusedam honestse. vitse, Credita et nobilis malrona.] CREDRA. Fragmentum Petronii: Lana, Credras, piper, lac gallinaceum, si qusesieris, invenics. 1. CREDULITAS, Professio fidei Christianfe, vel potius fides ipsa : Gall. Croyance. S. Cyprianus Epist. 78 : Dum non desinis tractatibus tuis sacramenta occulta nudare, sic nos in fide fads crescere, et de sxculo homines ad Credulitatem accedere. Sedulius lib. 1. Paschalis operis cap. 22 : Iliec est vera fides et firma Credulitas. Piatherius Veron. in Synodica ad Presbyteros : Fides autem. id est, Credulitas Dei, etc. Adde eumdem in Itinerario pag. 271. Anastasius in S. Urbano PP. : Hie sua traditione multos convertit ad baptis>num et Credulitatem. Idem in sanctq Victore : Christiana confessione Credulitatis clari/icata. Vita MS.

CRE

613

S. Arnulphi Archiep. Turon.: Discedens enim confundebalur iniquitas, etgaudens augebatur in Chrislo Credulitas. Occurrit in Concilio Eliberitano can. 42. 44. apud Salvianum lib. 3. de Gubern. Dei, Nicolaum I. PP. in Resp. ad Bulgaros cap. 1. Gennadium de Script. Eccl. in Pastore Episcopo , Petrum Chrysqlogum serm. 159. Valerianum Cemeleniensem Epist. ad Monachos,. Gregor. Turon. lib. 5. Hist. cap. 45. lib. 9. cap. 15. Theod u l p h u m de Ordine Baptismi cap. 7. et 8. Odon. Cluniac. in Credulitate, Othlonum lib. 2. Vitse S. Bonifacii Mog. cap. 10. in Capitulari Gregorii Magni PP. apud Canisium torn. 1. Antiq. lect. in Constit. Sicul. lib. 1. tit. 1. apud Aimoinum lib. 1. Hist. Fr. cap. 16. lib. 3. cap. 41. Saxonem Grammat. lib. 14. Alanum lib. 6. Anticlaud. cap. 1. Stephanum Eddium in S. AVilfrido cap. 17. etc. CREDULITAS. Apud Leibradurn Episcop. Lugd. lib. de Baptismo^ cap. 5. inscribitur de Credulitate ; [et in veteri Expositiqne Officioruni divinorum, ad calcem libri Joan. Abrincensis de Offic. Eccl. pag. 397. idem est quod Symbolum Apostolorum : Oratio Dominica et Credulitas et preces quse sequuntur pro minimis dicuntur peccatis.] * 2. CREDULITAS, Fides data, interposita. Charta ann. 1227. inter Probat. torn. 3. Hist. Occit, col. 322 : Ego Trencavellus D. G. vicecomes Biterrensis rnitlo in bajulia et custodia ac protections et in bona fide et Credulitate tui D. Rogerii Bernardi D. G. comitis Fuxensis . . . villam de Limoso. de, etc. Vide supra Credentia 4. * 3. CREDULITAS, Mutuum, GaIl.Pr««, creditum. Charta fundat. priorat. Uldon. torn. 1. Probat. Hist. Brit. col. 563 : Si qui vero panem et vinum, aut aliquid liujusmodi vendiderint, consilio prioris et cum bonis vadimoniis Credulitatem ei facient. Vide Credentia 6. " 4. CREDULITAS, Opinio, sententia, consilium. Charta ann. 1382. ex Bibl. reg. : Johannes de Basnalen, miles nuntins litteras Richardo regi Anglian flexis genibus prsesentavit. .... quibus litteris per ipsum regem visis et inspectis, dixit idem rex, quod continebatur in ipsis litteris quondam Credulitas dicenda ipsi regi ex parte dicti duds (Britannise). * 1. CREDULUS , Cui fides habetur. Annal. Bertin. ad ann. 877. torn. 7. Collect. Histor. Franc, pag. 124: Carolus vero febre correptus pulverem bibit, quern sibi nimium dilectus ac Credulus medicus suus Judseus, nomine Sedechias. transmisit, ut ea potione a febre liberetur.^XApud Aimoinum Creditus.] Vide supra Creditum. :; :: " CREDULUS, Fidelis. Prudent. Trecens. Annal. ad ann. 838. ap. Pertz. torn. Script. 1. pag. 431: Tandem sacramento cum sibi maxime Credulis (irmavit. -2. C R E D U L U S , Ex fide fervidus. Translat. S. Glodesind. torn. 6. Jul. pag. 217. col. 1 : Haec mox ut limina scdis sanctx contigerant, virgine in sui auxilium precibu* Credulis invocata, integerrimam membris omnibus recuperaverunt salutem. T CREENTATA PALEA. Janssonius in Auctario Glossarum Isid. : Quisquilise, Frumentorum purgamenta, vel palea Creentata. * CUEEXTUM, Eadem, opinor, notione. Charta Guillelmi de Jociaco Episc. Autissiod. et Arraudi Abb. Floriac. de Concordia quam statuerunt inter Ecclesias

614

GRE

GRE

S. Laurentii de Abbatia in Dioecesi Au- reg. 5956. A. fol. 80. v° : Unum Cremastiss. et S. Hilarii Pictav. ann. 1178 : chun, unum cacabum, etc. Inventar. Ms. Controversia erat super quibusdam con- ann. 1379 : Item unum Cremasculum, suetudiuibus, quas Terricus serviens S. cum quadam alia i/uantilate ferri. Hilarii dicebat se habere debere in qui1 GREMATESCENTES, Dif/inientes. Pabusdam villis prxdictse Ecclesise S. Lau- pias MS. Forsitan est a Grseco •^prl\Ly.rirentii.., asserens, quod homines prsedic- ^£-.v, Rebus explicandis constituendisque taru/ii I'illarutn non habebant in nemore vacare. rnortuo de Lonna usuarium, nisi mes1 CREMATIOSUS, Pecuniosus. Glossar. sionem annualim ei darent, et Creenlum Sangerman. MS. num. 501. a Graeco suum facerent, id est fortassis, Frumen- -/pr^-a-ra, Pecuniae, facultates. tum detererent et purgarent, Creentum CREMATIUM, pro Cermatium, ex Gr. a frumento separaudo, vel forte darent Kcp[j.aTiov. Excerpta Pithoeana : Cremaei Creenta seu frumentorum purga- tium, colibiun, xsp[j.aTiov. Perperam apud menta. Xota est luec praestationis spe- Isidorum. Crematum, collybum. cies. Vide Crapinum et Crienta. * CREMATUS , De'structus , dirutus. * Idem milii videturquod Creantum in [-::c* Quidni Exustus ?] EPISGOPIU.M' suCreantare. Vide in liac voce. PERIOUUM TEMPORUM IXJURIA CRE* CREHANTIA. Vide supra Creantia. MATUM, in Inscript. 1498. apud Naldin. C R E I S A M E N T U M , CREISEXDARIUS. in Chorograph. ecclesiast. civit. et dioec. Vide Cressementum. Justinop. pag. 59. Nostris vero Cremer * CREISSIAMENTUM, Accretip, incre- et Cremir, Timere, metuere. Annal. rementurn, Gall. Croissance: dicitur de gm S. Ludov. edit. reg. pag. 171 : Simsilva caedua vel de arboribus junioribus. ples et droituriers et Cremans Dieu, etc. Charta ann. circ. 1200. ex Bibl. reg. cot. Ibid. pag. 173: Douter et Cremier leur 19 : Et hge.c omnia libera dedi monachis segnieur terrien, etc. Unde Cremor, pro et quieta ab omnibus,... sicut divisa sunt Crainte, Timor, Crernereux vel Cremenomnia... per fossata, quse facta sunt inter teux, Timidus, et Crementeusement, Tiboscum et terrain monachorum, in dono mide. Annal. jam laudati pag. 274 : II meo et Creissiamento. Alia ejusd. setatis respondirent aus gens le Roy et dirent, ibid. : Ego Basilia dedi monachis et ab- plus par Cremor que par amour, etc. Vita batiae S, Marios de Noa, in bosco meo de ejusd. reg. ibid. pag. 331 : Gil de ton Gliaoliis, unum Crelssiamentum ad gran- conseil pourroient estre Cremeteus de giam monachorum de Jumellis. Istud parler contre toi, etc. Vita J. C. Ms. : autem Creissiamentum vadit per viam, Venues sont a monument quse ducit ad maram de ponte Galteri, et Plorgnt et Cremeleusement : inde tendit hujus divisa Creissiamenti Car moult Cremoient les felons. per maram de Rochetis usque in vallem. Cressement, eodem, ut videtur, sensu, Lit. remiss, ann. 1375. in Reg. 107. Charin Ch. Phil. Pule. ann. 1298. qua Ludp- toph. reg. ch. 326 : L'exposant qui est vico comiti Ebroic. feuda aliaque assi- simple laboureur et Crernereux horns, etc. gnat, ex Lib. rub. Cam. Comput. Paris, Cremeu autem et Cremu, Metuendus, fol. 41. et seqq. : Item les griages de la pertimescendus. Lit. remiss, ann. 1401. chastelerie de Meullent, excepte les Cres- in Reg. 156. ch. 427 : Perrin qui estoit semens. qui se estent es fiez et es arre- homme Cremeu, rigoreux et acquerans debas et riotes. Lequel Nicaise estoit refiez. Vide infra Crescentia 4. ^ CRELHAT. Necrologium Parthenonis homme rioteux et Cremu, in aliis ann. S. Petri de Oasis : iv. Augusti ob D. Pe- 1407. ex Reg. 161. ch. 345. trus Eslelatz, qui dedit Conventui unum 1 CREMENSINUS. Vide Carmesinus. librum mixtum et unam Crelhat apres lo •f l.CREMENTUM, Incrementum. Gloss, mas pro pitancia. veteres : Crementa, a-j^den;. Supplem. CRELIACA. Hist. Trevirensis torn. 12. Antiquarii : Crementum, TcpoiO/iv.-^, AucSpicilegii Acheriani pag. 245 : Ventris tus. Occurrit in Actis SS. Jan. torn. 1. fluxu, quod Creliacam nuncupant, vexa- pag. 111. Martii torn. 3. pag. 564. in batur. Sed legendum Coeliacam. xoi>,iaxr,v, Compute ann. 1261. apud D. Brussel, de Usu feudorum torn. 1. pag. 475. sed et nemo non videt. GREMA. Papias : Opium. Crema vitium apud A 7 arronem referente Nonio 2. 767. appellatur, quoniam apud renas nascitur: Tertullianum de Resurr. carnis cap. 58. etc. Verum alia notione sumitur, pro est autem succus lassar, herbse. | CREMA LACTIS, Cremor, Gall. Creme. Fundo in Berntemi Chronico MarienVita B. Lidwinse torn. 2. April, pag. 275 : rod. apud Leibnitium Scriptor. BrunsMiscebatur quoque supradiclis in em- wic. torn. 2. pag. 451 : Ministrabant de plastri confectione Crema lactis, vel ar- diversis fercvlis, cerevisiis et de vino nostri Crementi, Gal lice du vin de nostre vina de albis anguillis. Vide Cremum. '"• Inter praestationes feudales recen- Cru. Chartularium S. Vandreg. torn. 1. pag. 214: In quodam Cremenlo terrse sito setur, in Reg. S. Justi ex Cam. Comput. Paris, fol. 213. r°: Una Crema lactis, in parrochia de Betteville... Actum an. D. quam Guillelmus vavassor debet. iiGOLXVi. Isidore lib. 9. Orig. cap. 5: :;;; CREMALE, Cramillon, in Glossar. Crementum est Semen masculi, unde Lat. Gall. ann. 1352. ex Cod. reg. 4120 : animalium et horninum corpora conciAliud ex Cod. 7679 : Crernale, cremilliee. piuntur. Hinc Creatoresparentesdicuntur. Vide supra Crammale et Crdvarius. 1 CREMEXTUM, Secundarium vectigal, * CREMALHERIA, a Gallico Cremail- Gall. Surcens. Locus exstat in Cornelere Ms. ann. 1379 : Item dune, Cremal- rium. Vide Census crescens. heriie ferrese. Vide Cremalleria. Hinc » 2. CREMENTUM, Locatio sen traditio Crema fculus, diminutivum. pecoris sub augment! habendi vel divi< CREMALLERIA, Catena uncinata vel dendi conditione, ut infra Crescentia 3. lamina denticulata suspendendis in Charta ann. circ. 1080. ex Tabul. S. foco k-betibus, Gall. Cremailliere vel Albini Andegav. : Si villanus de Mairono Cremillere. Recensio munitionum castri bestias suas extra illam curtem pro aliquo Sommerise ann. 1260: Item 50. forcipes, profectu suo duxerit, et infra unum anitem qnoddam englumen, item 1. Cre- num et diem eas reduxorit, pedagium malleriam. inde non dabit; si autem eas ad Cremen* CREMASCLUS et CEEMASCULUS, Ea- tum alicui dederit, die quo abierint pedem notione. Inquisit. ann. 1363. ex Cod. dagium dabit : cum vero redierint de

GRE Cremento, tantum pedagium dabit. Pactum ann. 1522. ex Tabul. S. Viet. MasSil.: Dictis hominibus non liceat aliquod avere, nee animalia grosva nee minuta ad medias restas et medium Crementum accipere neque tenere. Vide Cressementum. ] GREMENSINUS. Vide Carmesinus. * CREMESINUS, Coccineus, Ital. Cremisino, nostris Cramoisi, ut supra Cramoisius. Ceremon. Rom. Ms. fol. 50. v° : Turn quatuor nobiles portantes quatuor pilea ex Cremesino super baculos quosdam, ad mensuram triumpalmorum ; hii scutiferi honoris vocantur. Cramesino, in edito lib. 1. cap. 1. Vide mox " GREMEXILE, Coccus. Convent. Saonse ann. 1526 : Grange pulveris, granse Cremexilis, verdeti, brazilis, etc. Vide Cramesinum et infra Cremosinus. 1 CREMIA. Ogerii Panis Anna!. Genuenses lib. 4. ad annum 1211: Et ut strata securior iret, fecit fieri Potestas viam levatam a Gavi usque Cremiam Montiscucelli.A.n locus pendens seu prseruptus a Grseco Kp^jxvo;? Sed legendum esset Cremna, non Cremia. T GREMISTA, f. Possessio, a Grseco Xpr^aTa, Bona, facilitates. Liters? Praappsiti de Caldenborn pro Ecclesia Novioperis ann. 1251. apud Ludewig. torn. 5. Reliq. MSS. pag. 71 : Noverint universi, quod cum Ecclesia nostra debitis augeretur, quandam casam inter antiquas Cremistas Hallis sitam... pro quatuor marcis et dimidia vendidimus et contulimus Ecclesise Novioperis. [** Germ. Kramer, Mercator minutarius. Vide Haltaus. col. 1128. vocibus Kramet Kramer.] CREMIUM, a Cremare: siccamentum lignorumvelfrixorum in patella: et etiatn quod remanet in patella aridum de carnibus post pinguedinem liquefactam, dicitur Cremium, unde Propheta, Ossa mea sicut Cremium aruerunt.Joan. de Janua. Passio Sanctarum Hilariae, Dignoe, etc. apud Velserum in Augusta Vindelicorum: Implete memoriam Cremiis, et siccis spinis, et claudite super eas ipsam memoriam et ita demum ignem supponite : ut nulla ex els evadat. Odo de varia fortuna Ernesti Ducis Bavarlsa inter Anecdot. Marten, torn. 3. col. 356 : Dux protinus ignem Excutit scilice ex dura, quern vivere sicco Etticiunt Cremio.

Sed et ipse Columella 12. 19 : Levi primum igae, et tenuibus admodum lignis, quse Cremia rustici appellant, fornacem incendemus. Gloss. Graec. Lat.: ^puyavov, Cremium. Papias MS. : Cremium, Frixorium.] ••'; Cremium, a cremando dicitur sacrificium, quod dicebatur holocaustum antiquitus, quia totaliter cremabatur. Item, Cremium dicitur, id quod de frixis carnibus, extracta pinguedine aridum remanet in patella, in Gloss. Bibl. Mss. anonymi ex Bibl. reg. Glossar. Lat. Gall, ex Cod. reg. 4120 : Cremium dicttur sacrificium ; dicitur etiam Gallice Cretan, quod fit ex carnibns assatis. 1 CREMNARII. Vide Crenkinarii.

" CREMOSINUS, ut supra Cremesinus. Inventar. monast. Cassin. ann. 1497. torn. 2. Hist, ejusd. pag. 599. col. 1: Planeta una de broccato Cremosino, cum tunicellis et pluviali. CREMUM, Cremor, nostris, Creme. Fortunatus lib. 11. Poem. 13 : Aspexi digltos per lactea munera pressos, Et stat picla manus heic uhi Crema rapis.

* CREMUSINA. [Ut Cremuzium : « Pro

GRE

CRE

Cremuzio pro coperta ensis et pro factura vagine et pro duobus tertiis Cremusine pro corrigia dicti ensis. (Mandat. Gamer. Apost. Arch. Vatic, an. 1439-1443. f. 12). »] CREMUTIUM, Holocaustum, in Gloss. Isid. Joannes de Janua Cremium habet. [Martinius vult legi, Crematium, Hypocaustum.] [" Vide supra Cremium.] * CREMUZIUM. [Gall, drap cramoisi : « Pro certis expensis per eum factis pro capello et pro Cremuzio et seta pro vagina ensis.(Mandat.Gamer. Apost. Arch. Vatic, an. 1439-1443. f. 12). »] 1 CRENELLUS, Pinna, Gall. Creneau. Locum vide in Ballium. CRENKINARII, ut scribit Chapeavillus in Ernesto Episcopo Leodiensi cap. 14. dicuntur Justitise ministri, apud Leodienses; Crenqueniers, in Stylo Leodiensi cap. 12. art. 5. sic nuncupati ab arcubalista quam deferebant, quae Kraeneke Kiliano dicitur. Apud Froissartem 4. vol. cap. 77. Monstrelletum 3. vol. pag. 44. 59. et Comineum in Ludovico XI. cap. 11. Crannequiniers sunt milites arcubalista instruct!, ut plurimum equites. De vocis origine egitFauchetus lib. de Militia Francica, [et Menagius in Etymol. Gall.] * Lit. remiss, ann. 1476. ex Reg. 204. Chartoph. reg. ch. 159 : Michel de Commelanne Alement, lors Cranequinier de la compaignie, etc. Les arbalestriers ou Crennequiniers auront brigandine ou corsset comme les coustilliers, in Ordinat. milit. Ms. Caroli ducis Burgund. ann. 1473. Perperam Crevequiners apud Ludewig. torn. 11. Reliq. Mss. pag. 29. Lit. remiss, ann. 1420. in Reg. 172. ch. 33: Lequel Haquinet a chevauchie, tendu Grenequins et arbalestes dcroq. Aliseann. 1422. ibid. ch. 55: Icellui Bauduin prist une arbalestre, nommee Crannequin. et la monta. Bande ton Crennequin, qui est dire arbalestre a pie, in aliis ejusd. ann. ch. 118. Crenequin, in Testam. Th. de Failly ann. 1473. ex Bibl. reg. : Item a legue, donne et devise a son frere Jehan de Failly son petit Grenequin fourny. * CREMNARTT, lidem. Charta Hugonis Ducis Burgundiae ann. 1104. inter Instrum. tomi 4. novae Gall. Christ, col. 236: Prsecepit etiam et inlerdixit, ne quis venatorum suorum, vel Cremnarii sui, nee aliquis serviens ejus in Floriaco qusestum, nee violentiam facer et. 1 CRENTER vel CRENDER, Armorice Rotunditas sen Res corrotundata. Necrologium Abbatiae de Daoulas Dicecesis Kemperleg. : Dedit nobis Claustralibus cyphum argent eum ponderis unius marchse, vel Crenter, quod nullo modo potest alienari. Germanis Creuker est libella argenti : quod melius huic loco convenit, quam notio Armoricana. Marcha seu bes est selibra Francica. * CRENUM vel CRENUS, Munimentum crenis instructum. Reg. Cam. Comput. Paris, sign. JJ. rub. fol. 32. v° : Item tenentur (habitatores Millani castri)cZcradere ipsum locum palo et Creno congruo, videlicet lissas et barbacanas et barre>/ras de guerra vicina. Vide supra Cranellus. 1 CREOPENSORIUM, vox ibrida a Grseco Kpeac, Caro. et Latino pensorium a Pendere efficto, Uncus ad suspendendum aptus. Buschius de Reformat. Monast. lib. 3. cap. 22: Ubi omnes illi Fratres inobedientes. funibus per colla eorum constrictis, in Creopensorio ad trabem pendebant, quidam mortui, aliiextremum spirit um jam trahentes. CREPA, [pro Crypla. ut, videtur, Fornix, Gall. Voute vel Caveau. Chronicon

Erfordiense inter Vindemias Litter. Freder. Schannat pag. 92 : Hoc etiam anno (1226.) Norimberc in nuptiis Ileinrici Regis rupta Crepa xxx. milites et xx. servi cadentes interierunt .] Vide Repa. *. CREPACULA, [Tabula, per quam passeres terrentnr. DIEF.] " CREPALUS, Maredus, madidus. Glossar. vet. ex Cod. reg. 7641. VideCrepolus. * CREPARE, Effodere, eruere. Arest. parlam. Paris, ann. 1314. in Reg. Olim : Robertus de Hamio armiger erat in saisina Crepandi et turbas faciendi in maresio de Hamio. CREPARE OcuLUjr, Phrasis Gallica, Crever I'osil. Oculum ita a capite avellere, ut exeundo crepet. Excutere oculos dixit Plautus, et Suetonius in Julio ; Oculos exculpere, Terentius ; Eruere, Valerius Max. lib. 3. cap. 2. Effundere, Ulpianus. Leges Henrici I. cap. 93 : Si quis alii Crepet oculum, solvat ei 60. sol. Vide Abacinare.Italis Crepare, rornpersi. fendersi. Virgil, lib. 5. yEneid. vers. 205: . . . . Et acuto murice renii Obnixi Crepuere.

[Papias ad vocem Decrepitus, Crepare loqui est.] GREPATI^!, Morbus equinus, inter juncturam cruris et ungulam, ubi corium rumpitur et caro ad similitudinem scabiei, etc. apud Petrum de Crescentiis lib. 9. de Agricult. cap. 45. ubi vetus ejus Gallicus Interpres vertit Crevace. CREPATURA , Italis Crepatura, Fissura, rima. Crepatura apostematis, apud Constantinum Afric. lib. 5. de Morborum curat. cap. 4. Creveure d'aposteme. Magister ^Egidius de Urinis : Minclio fit pura venffi cliilis ex Crepatura.

Charta ann. 1320. apud Julianum Saracenum in Histor. Anconit. pag. 162: Visa etiam Crepatura, sive scissura aliorum murorum, etc. Hinc forte emendandus Michael Schotus lib. de Physionomia cap. 20 : Animalium qusedam habent denies in ore, ut homo, canis, etc. qusedam Scripaturam, et non dentes, ut anser. Legendum enim Crepaturam, id est, fissuram. [Miracula B. Gerlandi, torn. 3. Junii pag. 660 : Passus est in genitalibus Crepaturam; hoc est, Herniam. Legitur iterum hoc sensu torn. 3. April. pag. 987.] Vide Criptura [et Crepido.] T CREPATUS, Ruptus hernia. Miracula B. Simonis Erem. August. April. torn. 2. pag. 819 : Franciscus erat Crepatus, et virtute B. Simonis et meritis ejus liberatus est. Legitur iterum pag. 820. et 822. CREPECTATOR. Vitalis Episcopus Oscensis, apud Hieron. Blancam in Comment. Rerum Aragon. : Crepectatorum officium, quod Cambium appellatur. 1 GREPEDA, fr. Orepida, Genus calceamenti. Chartularium S. Vigoris de Cerasio : Remittimus unarn minam de brasio et Crepedas quas antecessores mei habere consueverant. CREPEDO, Rima. Kecellus in Miracul. S. Joan. Beverlac. n u m . 8 : Unde penitus defectis humoribus rimarum Crepedine circumquaque de/tiscens, etc. [Vide Crepatura ft Crepido.] 1 CREPERE. [* Spisare vel aspere, in vet. Glossar. ex Cod. reg. 7641.] Vide CREPEREGICUS. F9rtunatus lib. 3. Poem, in Ep. ad Felicem Episcqp. : Et si res exigeret, plausum Creperegico Oetan Thirynthiam, cum Pindaro spirante, pulsassem. CREPERUS, vox antiqua, pro dubhis.

CRE

615

Papias: Creperum, asperum, dubium, incertum, inde et crepusculum. Crepere, spissare, dubitare. Utuntur Ausonius, Martianus Capella lib. 1. Symmachus Epist. 1. Ennodius lib. 2. Epist. 20. Hepidannus lib. 1. de Vita S. Wiboradae cap. 33. Gerardus in AMta S. Adelardi cap. 9. Ratherius Veron. in Vita S. Urmari cap. 1. Conradus de Fabaria de Casibus sancti Galli capite 19. etc. * GREPESCERE. Pariag. inter reg. et monast. S. Andr. Avenion. ann. 1292. torn. 7. Ordinat. reg. Franc, pag. 612. art. 1 : In criminalibus (causis) qua? mortem seu membri mulilacionem de jure vel consuetudine palrise Crepescunt, etc. Corrupte procul dubio ; fortassis pro requirunt. ;; - 1. CREPIDA, Glarea res, in vet. Glossar. ex Cod. reg. 7641. Crepon, pro Crepi, Arenatum, in Chartul. sign. Ezechiel Corb. ad ann. 1421. fol. 95. v°: Couvrir et parfaire le grange de Waigny, aveuc le Crepon de ledite grange. « 2, CREPIDA, Placenta frixa, Crepis, ap. Frischium in Nomencl. Crepides ap. Gal. in Onomast. Germ. Krapfen, placenta farta. Aride Cripiscula. ADEL. \ CREPIDES, Papi83, Pavimenta, vel ut quidam dicunt Calciamenta.. Est autern nominativus singularis Crepis ; a Gr33CO videlicet xp'/jut;, pro quo Latini dixere Crepida. Idem Papias in MS. Bituricensi : Coturni, Tragica calciamenta, quibus calciabantur dicturi in theatro alta voce. similes Crepidibus. Hii Calones dicuntur. Vide Isid. lib. 19. Orig. cap. 34. 1 1. CREPIDO, Fissura. Vita S. Alferii torn. 2. SS. April, pag. 101 : Cutis gingivss dolentis crepuit, atque per illius vulnus Crepidinis emissa putredine, et faciei tumorem perdidit et denlium dolorem. Vide Crepedo. J; " 2. CREPIDO, Caverna ubi vise- conveniunt, in qua solent latitare pauperes et mendicare. Item. Summitas vel extremitas altaris in circuitu, dicebatur Crepido et ipsum propitiatorium : unde Ezechielis cap. 43. 14. Et de sinu terras Usque ad Crepidinem novissimam. etc. id est. propitiatorium. Gloss. Bibl. Mss. anonymi ex Bibl. reg. Glossar. Lat. Gall, ex Cod. reg. 7692 : Crepido, pie. Vide Thes.Fabri in hac voce et infra Crispido. * 3. CREPIDO PESTIS, Tumor, tuber, ulcus pestiferum ; cujus appellationis rationem docet Glossar. Lat. Gall. ann. 1352. ex Cod. reg. 4120 : Crepita. Basse, a crepo. Acta S. Peregr. torn. 1. Aug. pag. 80. col. 2 : Et quicumque mei mernoriam habuerit usque grandines et nives, Crepidinem peslis, seu quibuscumque tribulationibus me devote invocaverit, etc. * 4. CREPIDO , Calceamenti genus, cujus ligneaa tabellae suppedales pluribus clavis compingebantur, ut notant docti Editores, unde legendum putant Crepida. Passio S. Faustae torn. 6. Sept. pag. 146. col. 1 : Addnxit clavariurn cum mille clavis, et clavavit ei Caput, et clavata est sicut Crepido militum. Vide mox Crepita. * CREPIS. Vide infra Cripiscula. * CREPITA, pro Crepida. Glossar. vet. ex Cod. reg. 7613 : Crepita. genus calceamenti. Aliud Gall. Lat. 'ex Cod. 7684 : Crepita, Heuse, quia crepitalur in ambulando. Charta ann. 1223. ex Tabul. Major, monast. : Cum domini de Monte Gerulfi a retroactis temporibus unam pelliciam et quasdam Crepitas habuissent a monacliis Majoris monaslerii Meduanss morantibus Gaufredus miles, dominus de Monte Gerul/i, .... quidquid juris in pellicia et in Crepitis pnetaxatis ha-

616

GRE

CRE

bebat,... in manu nostra resignavit. Vide se ipsi genitur suos Ibbo quondam ipsa portione sua in supra scripto loco ordinio alia notione supra in Crcpido 3. CREPITUDO, [Fissura. Vita S.Drogonis ipsius Hainoni Abbati per suo Cresamenlorn. 2. April, pag. 444 : Sepulcrum viri tum delcc/asset vel firmasset. Supra : Dei adeo esl elevatum, quod fonthim fun- Quicquid ibidem sua fuit 2)ossess^° Pro damenta corruerunt, et per quasdam Cre- suo Cresamenlinn delegasse vel firmasse. piti'dines interiora scpulcri patuerunt.] ^l.GRESCENTIA,Fructusin aliquo funGariopontus lib. 3. Passionarii cap. 34 : do crescentes, necnon etiam locus ubi Emanalio sanguinis, et venarum, el re- crescunt, et unde advehuntur; quern it wn Crepitudo et loco dolenti deducitur. locum Galli dicimus, Cru. Sigillum Ludovici VI. Regis Franc, arm. 1124. torn. Cum ere pant. ;:;= CREPITUS , Enterocelicus , ruptus, 1. Collect. Ampliss. col. 684 : Dono simihernia laborans, Ital. Crepato. Inquisit, liter et decimam annonse rnex, et avense, aim. 1270. apud Murator. torn. 5. Antiq. et leguminum de Aquilina, et omnium Ital. med. rayi col. 102 : Bennalus de Crescentiarum mearum, si quse in ea Fortn Francolini, Ferrariensis diaicesis,... fuerint factse. Pluries occurrit apud juravit dicere veritatern super infirmitate Rymer. ut torn. 12. pag. 7. col. 2 : Meret liberatione filii sui Benvenuti Et candisas quascnmque , de quacumque sacramento dixit, quod dictus ejus fdius Crescenlia, tarn de bonis suis propriis, Crepitus erat. et stelit sic detentus acriter quam alterius cujuscumque. Pag. 81. col. ilia infirmitate, quod vix se poterat 2 : Pro aliis novis ejusdem Crescentise et rnovere, sex rnensium spatio. Aride Cre- patriee cujus sunt veteres (Iana3.) Et pag. patus. 166. col. 1 : De triginta et tribus doliis } CREPIUS, pro Crebrius, in testamento vini annuatim de Crescentiis partium anni circiter 690. apud Felibianum pag. Franciee, Gasconise et Burdegaliee in regnum Angliee adducendis. xi. Probat, Historic San-Dionysiana3. * 2. CRESCENTIA, Accretio, augmenCREPOLUS, Madidus, Papise. [* Vide tum. Obituar. eccl. Lingon. ex Cod. supra Crepalus.] 1 CREPOR, a Crepo. Gloss. Isid.: Crepo- reg. 5191. fol. 53. r°: Procurator dictse fundationis de redditibus dictse capellse re>n ferri, sonum catenas. * CREPPA, Fissura, rima. Stat. Ca- debet Crescentiam luminaris ultra fedubr. lib. 3. cap. 19 : Et si contigerit riale. necessitate talem percussum incidi debere * 3. CRESGENTIA, Locatio seu traditio ob diclarn percussionem, tune percutiens pecoris sub augment! habendi vel diviin faciem vel in capul, curix in xl. libris dendi conditione, idem quod supra CrePap. condemnetnr; si vero oportet mentum 2.Charta ann. 1188. ex Chartul. necessitate incidi de Creppa vel de osso, Cluniac.: Si homo noster alicui bovem tune condemnetur in Ix. libris Pap. Vide suum ad Crescentiam dederit, secundum quod emolumenti inde habuerit, de censu G'rep atura. * CREPSEDRA, pro Clepscdra. Glossar. solvet. Qua notione Baillier a croiz et a Gall. Lat. ex Cod. reg. 7684: Crepsedra, chatel nostri dixerunt. Lit. remiss, ann. 1385. in Reg. 128. Chartoph. reg. ch. 132: BrocJie de tonel. Vide Clepsydra. Un agneau que le suppliant avoit bailie >£ CREPTA. [Caverna ubi ponuntur en Croiz et en chalel a Guiot Choppart. ossa mortuorum. DIEF.] ::;: CREPUDIA, Lo rornpimento che se fa Alias ann. 1394. in Reg. 146. ch. 434 : nel parto. Glossar. Lat. Ital. Ms. Vide Comme le suppliant et son frere eussent pris a Croiz et en chastel deux buefs, etc. mox * CREPUDIUM dicitur Cunabulum, a Vide Cressemenlum. crepando dictum, quasi Crepadium ; quia * 4. CRESGENTIA, Silva ceedua, Gall. puer ibi jacens vagiendo crepat, i. sonat. Bois taillis, ubi arbores crescunt. Charta Glossar. vet. ex Cod. reg. 521. Aliud Lat. Oliver. Abb. S. Remig. Senon. ann. Gall, ex Cod. 7692 : Crepudium, Bers. 1311. in Reg. 47. Chartoph. reg. ch. 127: Quse sex vaccse cum eorum sequentiis poVide Crepundia. * CREPULUM. Imber cum sono gram terunt ire et depascere per totum dictum ruens. Papias MS. nemus et Crescentias seu scisuras dicti | CREPUNDIA, Monimenta, Tvcop'^aTa nemoris. Vide supra Creissiamentum. 1. CRESCERE. Prima Curia Generalis TX ETUTacpwv. Gloss. Lat. Gra?c. Proprie Crepundia dicuntur Delectamenta pue- Catalanise sub Jacobo Rege Arag. ann. rorum et etiam signa, qua3 cum infan- 1291. MS. : Quod si aliquis^ fuerit replatus tibus olim exponi solebant,unde possent de baudia, quod ille qui reptabit, non agnosci, ut erant Iittera3, annuli, etc. possit Crescere de divitiis parem, quern unde Pl'autus Rud. 4. 4. 125: Sunt Cre- sibi voluerit dare : quod si ipsi fecerint, pundia, ensiculus aureolas, securiciila quod dimtiga sint sui et suorum in perpeaurea, sicula argenteola. et duse connexse tuum. sic quod non possint renunciare maniculse, et sucula, et porculi, et bulla ipse ante dominationem, vel postea. Caaurea. Arnulpbus Sagiens. Archidiac. pitis lemma sic concipitur : Qualiter ille contra Girardum Engolism.Episc. apud qui reptat, potest Crescere parem, quern Aeherium Spicil. torn. 2. pag. 341 : Quod voluerit dare balayam. dum pater insolentiam criminis divini1 CRESCERE SE SUPER ALIQUEM, apud tatisque contemptum civibus incredibile Lobinellum in Historia Britan. torn. 2. videtur, parturientis Abbatissse gemitus. pag. 324. est Invadere res alienas, Gall. et f non partus Crepundia (idem fecerunt. Empieter sur quelqu'un : Alter eorum super alterum se Crescere non potent. { CREPUSCULASGERE, Illucescere. Sidon, lib. 8. Epist. 3 : Cum me defatiga" 2. CRESGERE, Cogere, tergere. Glostum ab excubiis ad diversorium Crepus- sar. vet. ex Cod. reg. 7641. culascens hora revocavit. " 3. CRESCERE, Augere, Gall. Accroi* CREPUSGULUM, Ajournement vel as- tre. Erardi de Rrena ann. 1222. in Charserement, in Glossar. Lat. Gall, ex Cod. tul. Campan. Cam. Comptit. Paris, fol. 322. col. 2 : Hanc itaque valenciam debent reg. 7692. Vide Assecurare 1. * CREPUSUM, o>?x*. Gloss. Lat, Gr. dorninus G. Valentinensis episcopns et dominus Lamberlus de Castellione miUva acerba. CRESAMENTUM, Augmentnm : Gallis, nuere, vel approbare, aut Crescere, seAccroissement. Plncitum Childeberti III. cundum quod expedire viderinl. Croicir, Eeg. Fr. apud Mabillonium de Re di- in Testam. Joan. II. ducis Brit. ann. plomat, pag. 477 : Interrogatum fuit ei. 1304. torn. 1. Probat, Hist. Brit. col.

GRE 1189: Et vue.il que mes executeurs.... puissenl Croicir a ceux qui m'ont servi, se Us voient que bon soit. Creistre, eadem notione, in Poemate de Ron Ms.: Sa fille et Normcndie, volant touz, li donna, De Flandrcs li vout Creistre : mes Rou li reffusa, Poure est, ce dit, la terre, ja plantc n'i aura ; Brelaigne li rcquist, el li roiz li donna.

-« 4. CRESCERE, Oriri. Chart, ann. 1288. in Wenck. Histor. Hassiac. torn. 1. pag. 225.num.214 : Omne impedimentum, quod a nostris successoribus sive heredibus jam dictse. ecclesise suse Crescere posset in posterum. 1 CRESCITIVUS , Celeriter crescens. Onomasticon ad calcem tomi 1. SS. Junii. * GRESCITUDO, idem quod supra Crescentia 4. Arest. Senat. Chamber, ann. 1492 : Albergas omnes et singulas Cresc.itudines seu augmentationes brotellorum, situalorum inter Indis fluvium. 1 CRESERE. Vide Croisare. * CRESPA, vox Italica, Ruga, Gall. Pli, vestis ornamentum. Stat. Ferrar. ann. 1279. apud Murator. torn. 2. Antiq. Ital. med. se.vi col. 424 : De vestito bixelli... cum tribus cusituris et Crispis, quatuor solidos Ferrarienses... De gonellis dorninarum frexatis cum gironibus et Crespis et butonis, octo solidos Ferrarienses. Nostris vero Crespinier, Panni bombycini crispi et tennis artifex. Lib. 1. statut. super, artif. Paris, ex Cam. Comput. fol. 139. r° : Quiconques veult estre Crespiniers a Paris de fil et de sole, c'est assavoir ouvrier de coiffes a dame, et toies a orilliers, et de paveillons que on met par dessus les autels, que on fait a I'aguille et au mestier, estre le puet. Vide Crisp a. 1 CRESPELL.S, Ex herba, farina et oleo. Onomast. ad calcem torn. 7. SS. Mail. Vide Crispellse. ;: " Lagana, Gall. Beignets vel Gauffres, quibusdam in provinciis Crepes, Ital. Crespelli. Vita B. Jacobi Venet. torn. 7. Maii pag. 469. col. 2 : Malrona qusedam... per nuntium requisivit, ut Crespellas ex herbis et farina commixtas, quas vulgo fritellas vacant, pro ejus prandio cum oleo prsepararet. Glossar. Gall. Lat. ex Cod. reg. 7684 : Bignet ou Crespe, Laganum Crepins, eodem sensu, in Glossar. Lat. Gall. ann. 1352. ex Cod. 4120 : Lapana, (1. lagana) Crepins. Unde Crepillon, Gibus excrespellis appellari videtur, in Lit. remiss, ann. 1399. ex Reg. 154. Chartoph. reg. ch. 494: Comme I'exposant eust este a unes noces avec plusieurs autres compaignons, lesquelz se feussent partis apres ce qu'ilz orent este au Crepillon tons ensemble, etc. Vide Crispellse. * CRESPIACA MOXETA. Vide infra in Moneta Baronum. | CRESPULUS. Gloss. Graac. Lat. : 'OpQpivoi;, Matulinus, Crespulus. Melius legeretur Crepusculus. * Ut in Cod. S. Germ, ubi : Crepusculus, antelucanus, ex Castigat. in utrumque Glossar. T CRESSA. Instrum. novse Gall. Christ, torn. 2. col. 433 : Sciant cunctiquod anno Incarnat. Domini M. ccc. L.XIV. die xiv. mensis Sept. apud Abbatiam de Mousiac. Caturc. dia:cesi8,in exitummagnx Cressse RR. in Christo Pater et Dominus Remundus de Sale/, Dei gratia Patriarcha Antiochenus. etc. In bane vocem Editores : Cressa Nomen proprium loci, forsan desumturn a Greta, qvue ibi abundaret, aut ex qua locus esset conditus. A creta derivata est Cressa nota: Cressa ni careat pulcra dies nota, apud Iloratium. Si

CRE

GRE

legeretur Crista, explicatio esset facilis ; nam censeretur hoc juramentum, vel haec recognitio data in exitum magnae Cressse seu Cristse, id est circa exitum loci sublimis ; nam Cresta et Crista significant verticem mentis vel collis. Facilis fuit lectio Cressse pro Crestse : quare ad hanc conjecturam lubens accedo. CRESSEMENTUM, CREISAMENTUM , CREISEXDARII PORGI. Rainardus Abbas Cisterciensis in Institut. Cisterciens. cap. 26 : Nullam cum ssecularibus societatem in pecoribus nutriendis, seu terris excolendis habere permittimus : videlicet dando vel accipiendo medietariam vel Cressementum. Tabularium Monasterii S. Gemmae in dioecesi Santonensi : Cum Seguinus Beraldi charnagium peteret de porcis Creisendariis , quos Monachi S. Gemmse susceperunt ad Creisamentum. Ubi Creisamentum. est id quod Bail d croist et a chaptel nostri vocant, cum scilicet pecus datur, sed aestimatum, ita ut id in fructu et augmento habeatur quod pretium pecoris excedit, ut ait Raguelltis. Proinde Porci Creisendarii hie dicuntur, qui locati sunt sub hac augmenti conditione. Vide veterem Consuetudinem Bituricensem editam a Thomasserio cap. 87. [* Vide supra Crescentia 3.] 1 CRESSIMENTUM, Accessio, appendix, Gall. Dependance. Fundatio Monasterii de Altaripa ann. 1137. apud Marten, torn. 6. Ampliss. Collect, col. 311 : Primo dedit... grangiam de Combis et Cressimentum circumquaque in campis, in nemore; item 24. jugera cultse terras, apud Escuvillens, juratum quoque Dossel, etc. Italis Crescimento est Accretio, augmentum, Gallis Accroissement. CRESSO, Nasturtium, Cresson. Matth. Silvaticus : Olus aquae, id est, senationes, vel Cressones. [S. Wilhelmi Constitut. Hirsaug. lib. 1. cap. 12 : Pro signo nasturtii, quod vulgariter Cresso dicitur, etc.] CRISONIUM, Eadem notione. Vita S. Amalbergae: Herbam; quam vulgo Crisonium vocant, circa irrigua Sennse fluminis, etc. 11. CRESSONARIA, Gall. Cressoniere, Locus ubi crescit Cresso. Charta Johannis Hamensium Domini ann. 1248. ex Tabulario Corbeiensi: Ortos, prata et Cressonarias faciendo. Vide mox * 2. CRESSONARIA. CRESSONNARIA , Palus, lacus, stagnum, nostris etiam Cressonniere, vulgo Mare; quia ibi Cresso nascitur. Vide in hac voce. Charta ann. 1202. ex Chartul. S. Autberti Camerac. fol. 1 : Prseterea quasdam aisantias, quas eadem ecclesia fecerat juxta vivarium nostrum in Cressonaria sua de Vinchi. Charta Bald.dom. de Wallaincourt ann. 1231. in Chartul. Mont. S. Mart. part. 1. ch. 89 : Dedi perpetuo possidendam illam terrain, .... in qua fratres ecclesise memoratas... Cressorias (sic) ad opus suum extruxerunt juxta meets. Insuper aquse. dueturn, qui de meis Cressonariis pleno cursu dirivatur, quern dictorum fratrum Gressonariis (sic) necessarium essescio, eisdem fratribus in elemosinam concessi. Alia A. abb. Fusniac. ann. 1261: Nos dicebamus eon exallasse sclusam vivarii sui de Laudousies, et fecisse quandam Cressonariam, et sic occupasse aivenlias dictse villse communes. Reg. S. Justi ex Cam. Comput. Paris, fol. 235. r° : Pro terris feodatis xxiiij. solidi redditus, pro tribus Cressonnariis, iij. den. Une petite mare ou Cressonniere, in Lit. remiss, ann.

1469. ex Reg. 197. Chartoph. reg. ch. 86. Vide Kersonaria. * CRESSOXERIA , Eodem intellectu. Charta vendit. majorise de Atheis ann. 1219. in Reg. 34. bis Chartoph. reg. fol. 53. r°. col. 2 : Retinuit prseterea (major) foragium, .... et quartam partem furni villse et Cressoneriam suam. 1. CRESTA. Visitatio Thesaurarias S. Pauli London, ann. 1295. in Monastico Angl. torn. 3. pag. 309: Morsus Willelmi de Ely argenteus, etc. Cresta ejusdem argentea^ cum triphorio exterius aureo, et lapiUis insitis, etc. Habetur ibi pluries. Vide Crista. * 2. CRESTA, Cujuslibet rei apex, vel superior pars. Inquisit. ann. 1363. in Cod. reg. 5956. A. fol. 82. r° : Item domum juxta furnum et egredarium, quse fuit dampniftcata in Cresta parietis et in tegulis. Crete, Mons, collis, nisi sit Ager incultus circa domum rusticam, a Normannis Crete dictus , in Charta ann. 1321. ex Reg. 61. Chartoph. reg. ch. 156 : Pour une Crete de laquelle I'en li souloit rendre sis deniers de cenz. Orestes vero, virgee seu ligna fastigio domus componendo apta, appellantur in Chartul. sign. Ezechiel Corb. ad ann. 1423. fol. 198. r°: Pour un millier de vergue ou Creste, iiij. solz Parisis. Vide Crista. * Crester vero nostri alias dixerunt, pro vulgari hodierno Feigner, Male aliquem multare. Lit. remiss, ann. 1399. in Reg. 154. ch. 754: Je te Cresterai si bien la teste, que tu ne trouvas onques ribaut, qui si bien la te Crestat. -3. CRESTA, Pinna muri, quse fenestrae quadratae effigiem preefert, per quam milites jaculantur, vulgo Creneau, alias Crestiau. Charta ann. 1370. ex Tabul. Massil. : Pro portu tnille lapidum in sua barca aportatarum, ad faciendum Crestas per murum dicti portalis. Alia ann. 1303. apud Marten, torn. 1. Ampl. Collect, col. 1410: Come pour la presente guerre.... nous eussiens ledite ville enforchie, si comme des murs et des Crestiaux de ledite ville refaire, .... et pour faire voies et alees entour les murs as Crestiaux, as tours et as deffenses de ledite ville, etc. Hinc Crestele. Pinnatus, dentatus, in Lit. remiss, ann. 1410. ex Reg. 165. Chartoph. reg. ch. 70 : Le suppliant fery icellui Jacque de la vireulle d'un plancon Crestele qu'il portoit comme I'en fait communement au pays, qui est pays de frontiere. Neque aliud significare videtur Cretu, in Lit. remiss, ann. 1459. ex Reg. 189. ch. 354 : L'un des compaignons avoit ung espieu , I'autre ung Cretu. Ung baston, appelle Cretu, in aliis ann. 1473. ex Reg. 195. ch. 915. Vide Quarnellus. * CRESTACIO, f. Fastigium. culmen. Vide supra Cresta 2. Chron. Joan. AArhethamst. pag. 530 : Et circa nudatn facturam domus istius expendisse fertur, deducta vitriacione, Crestacione, posicioneque descorum, ultra summam cl. lib. Nisi sit pro Trullissatio, Gall. Crepissure. Vide supra Crepida. * CRESTALLUS. Comput. Ms. fabr. S. Petri Insul. ann. 1321 : Item pro uno Crestallo pingendo Parisius, etc. Forte pro Trestallo, tripedis species. Vide Trestellus. 1 CRESTATA. Vide in Crista. 1CRESTEGNUS, Castaneus.^rc/ia Crestegna, in Inventario ann. 1342. ex Archivo S. Victoris Massil. n u m . 38. Dioeces. Din. Gall. Coffre de Chataigner. f CRESTO, Caper, Gall. Bouc. Consuetud. Brageriaci art. 93 : Boves, vaccas, oves, porcos, sues sive trogas, mulones, Crestones, capras, hedulos, etc. Gallica

CRE

C17

versio : Beufs, vaches, brebis, pourceaux, truyes, moutons, Boucs, chevraux, etc. " Creston. in Foro Navar. tit. 28. art. 46. Haedus, Gall. Chevreau. Cresta. pro Porcello, ut videtur, in Consuet. Mss. villae de Buzet ann. 1273. art. 41 : Les senhors... de cascun pore, troy a et Cresta au mazer aportadas d vendre, preneram les loms. Infra de capris et haedis agitur. " CRETABOLINUS, Chron. Asserii Menevens. ad ann. 817. ex Cod. reg. 6236: Pagani non segnius, Cretabolino more, totis viribus belium perquirunt. An Bohemorum et Sclavorum irruptio intelligenda, de qua Annales Fuldenses ad hunc annum ? Vide Lexic. Martin, v. Crethi. et mox Cretina. CRETELL5!. Cletellse, vel Clitellx, in Gloss. MS. Regio Cod. 1013. et Isidori. 1. CRETICARE, In crisin, ut vocant Medici., incidere, quam scite passionis atque naturse conflictum vocat Caelius Aurelianus lib. 2. Acut. cap. 19. Philippus Eystetensis Episcop. in Vita S. Willibaldi cap. 33 : Eadem die Creticavimus. et brevi post in tempore, sanitati omnimode restituti sumus. Thomas Cantipr. lib. 2. de Apib. cap. 54. num. 14: Tertia igitur die, digesta materia, Creticavit, et ad se rediit compos mentis. Alexander latrosophista lib. 2. Passion, cap. 66 : Cretica, id est, determinative/, febrium. Creticos dies, ait Isidorus lib. 4. Orig. cap. 9. Medici vocant, quibus, ut credo, exjudicio infirmitatis illud nomen impositum est,