Gloaasrium mediae et infimae latinitatis. Domino du Cange. AB [vol 1] [PDF]

Zitiervorschau

GLOSS ARIUM MEDIAE ET INFIM^E

TOMUS I.

LATINITATIS

MEDIAE ET INFIM^E L A T I N I T A T I S CONDITUM A CAROLO DU FRESNE

DOMINO DU CANG AUCTUM

A M O N A C H I S O R D I N I S S. B E N E D I C T I *

V

CUM SUPPLEMENT-IS INtEGRIS

D. P. C A R P E N T E R I I G. A. L. H E N S C H E L SEQUUNTUR

CLOSSARIll GALLICUM, TABIM, INDICES AUCTORUM-El RERUM, WSSERTATIONB EDITIO NOVA autfa pluribus verbis aliorum scriptorum '•

'

, '

A-

'

'

Leopold FAVRE Membre de la Soci^tS de 1'Histolre de France et correspondant de k Soci^tS des Antiquaires de France. '

'

'

v

TOMUS PRIMUS

l

NIORT L. F A V R E , I M P R I M E U R - f i D I T E U R 1883 TOUS DROITS RESERVES

,*

217315

, . ...• « * I .* • » i.*» '• « f* ••'* •• I••• *•• *•» ••*t;*• • •••«••». ••«»•••••••« «•» •«• ••

AVIS CONCERNANT CETTE NOUVELLE EDITION

DU GLOSSARIDM LE GLOSSARIUM MEDIAE ET INFIBLE LATINITATIS de Du Gange jest un de ces ouvrages qui doivenl figurer dans toutes les bibliotheques, merae les plus modestes. L'oeuvre de Du Cange me'rite notre respectueuse admiration. Avant cet erudit, il n'existait pas de dictionnaire complet de la basse latinite. Gependaut, beaucoup d'ouvrages et unefoutS de documents publics et prives sqnt Merits dans cet idiome incorrect et barbare, de*sign£ sous le nom de mediae et infimce latinitatis. Scaliger avait trace le plan d'un glossaire de cette nature; Meursius 1'avait commence, Spelman et Vossius re'unirent un grand nombre de mots, mais aucun de ces lexicographes n'avait pu mener a fin cette colossale entreprise. Du Gange etait seul capable de composer ce dictjonnaire. II possedait une immense erudition, une excellente methode, un esprit clair et un infatigable amour de retude. Le Glossaire latin de Du Cange parut en 1678. Plus heureux que La Curne de Sainte-Palaye, il puTvOir la publication de son manuscrit. Des 1'annee suivante, le Glossaire latin fut reimprime a Francfort-sur-le-Mein. Au commencement du xviii" siecle, les Bdn^dictins de la congregation de Saint-Maur en preparerent une nouvelle Edition ; elle fut complete a 1'aide des Jravaux public's, depuis 1679, par les savants Mabillon (1), Martene (2), d'Achery (3), les freres SainteMarthe (4), Baluze (5), Muratory (6), et Adrien de Valois (7). L'e*dition, mise sous presse en 1733, fut termine'e en 1736 ; elle fut suivie en 1766 d'un supplement en quatre volumes, par Dom Carpentier. MM. Didot ont eu 1'excellente pense^e de rdimprimer le Glossarium, en y placant dans 1'ordre alphab&ique, les articles (1) Vetera Analecta. — (2) Veterum scriptorum collectio nova. — (3) Spicilegium veterum aliquot scriptorum. — (4) Gallia Christiana. — (5) Capitular. Regum Francorum. Miscellanea. - (6) Rerum Italicarum scriptores. - (7) Valesiana. PILEFATIO

du supplement de Dom Carpentier. Ce travail, confM au savant M. Hensehel, a ete execute de 1840 k 1850. L'^dition publiee par MM. Didot, fut rapidement epuis^e. Depuis plusieurs anndes, cet ouvrage ne se trouve plus dans le commerce de la librairie, Cepeadant, le Glossarium est 1'objet du souhait le plus ardent de la part de tout homme qui se livre a une etude un peu approfondie des langues du moyen Age et des anciennes institutions des races latines. La publication que nous venons de terminer du precieux manuscrit du Dictionnaire historique tie Vancien langage franfois, par La Curne de SaintePalaye, nous a mis en rapport avec un grand nombre de pnilologues qui nous ont conseille de faire suivre I'oeuvre de La Curne de Sainte-Palaye d'une nouvelle edition Aa Glossarium de Du Cange. C'etait deja notre grande preoccupation, aussi a von s-nous fait 1'accueil le plus empresse a cette excellente idee. Mais avant d'entreprendre un travail aussi etendu et aussi sdrieux, dont nous comprenions 1'importance, nous avons voulu reunir des documents qui nous permissent de produire une oeuvre digne de 1'illustre Du Gange ,et de ses ceiebres continuateurs. Nous avons d'abord obtenu de MM. Didot I'autorisation de reimprimer le texte qu'ils ont donne ; puis nous avons fait appel aux Medicevistes, qui se sont empresses, avec un zele dont nous sommes profondement reconnaissant, de nous prater leur concours. Nous avons pu ainsi rassembler un grand nombre de mots de la basse latinite qui completent cet ouvrage. Cette nouvelle edition sera done conforme a celle donnee par M. F. Didot, mais considerablement augmentee. Nous reproduirons toutes les additions faites par M. Henschel, ainsi que tous les mots ajoutes au Glossarium par ce profond erudit. i

— II — Nous publierons les suites donne'es par M. Henschel ei qui comprennent: 1? Le Glossaire Francais; 2*> Les Observations de Du Cange sur FHistoire de Saint-Louis, par Joinville, e"crites en francais; 3° Les Quarante-cinq Index disposes par Du Cange, par ordre de matieres; & Les Dissertations relatives aux me'dailles et monuments concernant les empereurs de Bizance, avee les planches qui accompagnent ces Dissertations. Nous donnerons ainsi un texte definitif du Glossarium. Ce sera pour nous tine profonde satisfaction et un grand honneur d'avoir pu prendre part a ce travail. Notre rdle est eelui d'un e~diteur exact et consciencieux. Si lious apportons quelques pierres a ce monument tftteraire, e'est pour lesde'poser au pied, et non avec la t&ne'raiFe prevention d'en couronner un aussi colossal Edifice,

J tl.existe plusieurs biographies de Du Cange. Son .existence se, resume eh un mot : le travail. Ce fut la graride jouigsance et la profonde consolation de sa vie. Jla^onstamment travaille" qualorze heures par jour. jJl^ittfous-soit jiiermis de citer un trait caracteristique |fe B0ja;eulte pour la science. Ee jpiir mejne de son ;inaraage^ 6» sjortsnl, de ia 8 comme un prodige d'e'rudition. Cette oeuvre seule suffisait a sa gloire; mais il ne se borna pas a ce travail, et il en prepara un semblable pour la langue grecque, devenue, elle aussi, rustique. Dans ce vocabulaire, il ne se borne pas a donner la veritable signification des mots ; il fait connaltre la religion de Tempire grec et sa liturgie, sa jurisprudence et ses lois, la tactique et les armes ou les machines de guerre, la me'decine et la botanique ayec leurs termes originaux recueillis dans les manuscrils arabes, la chimie et les mathematiques avec leurs signes et leurs hie'roglyphes, la numismatique et toutes ses branches, 1'archeologie, enfin 1'histoirede 1'empire d'Orient. Celouvrage me'rile ainsi d'etre place* a cote du Glossaire latin, et a vfllu a son auteur les louanges les mieux me'ritees. En voici une des plus dedicates comppse'e par de la Monnaie, auteur de poesies latines estime'es : Ausonios postquam graiosque effusa per agros Barbaries Romam pressit utramque diu, Cangius hanc vinclis qui tandem et carcere frsenet. Res mira ! e Gallis ecce Camillas adest.

Rien n'etait superficiel chez Du Cange; il savait approfondir un sujet et il ne 1'abandonnait qu'apres 1'ayoir completement e'tudie'. C'est ce qu'il fit pour 1'histoire byzantine. Nous lui devons une histoire de Constantinople sous les empereurs frangais ; des notes et des eclaircissements sur la conquele de Constanti(1) Extrait du discours sur Du Cange, qui a remporte le prix de 1'Academie d'Amiens, en 1764.

npple e'crite par Ville-Hardouin ; des remarques sur Anne Comnene, Nyce"phore de Bryenne, Cinname, Grdgoras, Zonare, et sur plusieurs autres historiens de Constantinople ; enfin une chronique ge'ne'rale de 1'Histoire Byzantine. Tous ces ouvrages sont le rdsultat d'etudes operees sur des documents originaux. Les e'crivains qui s'occupent de cette dpoque sont oblige's, encore aujourd'hui, d'avoir recours ^ ces travaux si savants et si complets.

Du Cange, tout en se consacrant aux langues grecque et latine et a 1'histoire byzantine, ne negligeait point 1'dtude de nos annales. II preparait une histoire generale dela France, mais les limites de la vie humaine ne lui permirent pas d'accomplir ce yaste dessein. Ainsi, il avait amass^ de nombreux materiaux pour une description historique et geographique des Gaules, pour 1'histoire et la chronologic des rois, et pour un nobiliaire ge'ne'ral de la France. L'histoire du regne de SaintLouis, de Joinville, qu'il a accompagnee de notes et de dissertations, prouve qu'il posse'dait toutes les qualite's indispensables a un grand historien. Le ministre Colbert avait forme le projet de publier le Recueil des historiens de France. Ce fut Du Cange qu'il chargea de la direction de cette grande publication nationale. Ce savant re"dig-ea la preface et exposa le plan de ce recueil, sans se prdoccuper des ide'es du ministre, qui le trouva deTectueux et en demanda un autre. Du Cange, trop consciencieux pour faire csuvre de courtisan,refusa de changer son premier plan, qui ne pouvait 6tre modifie sans nuire a ce recueil, et qui, un demi-siecle plus tard, devait ^tre mis ^ execution par Dom Bouquet. Ces travaux sur 1'histoire ge'ne'rale de la France n'avaient point fait oublier a Du Cange sa province nalale. II a laisse' en manuscrit un nobiliaire et une hjstoire de la Picardie. Heureusement que tous ces pre'cieux manuscrits ont e"te conserve's avec soin et sont parvenus jusqu'a nous. II faut espdrer qu'ils ne resteront pas enlfouis dans les cartons ou ils reposent, et qu'il se trouvera enfin un dditeur pour les publier. Du Cange est un dcrivain dont les ceuvres doivent figurer au premier rang dans toutes les bibliotheques; ses ouvrages sont indispensables aux savants qui veulent faire des recherches se'rieuses et profondes, sur 1'histoire et les langues du moyen &ge. Nous placerons dans le dixieme volume plusieurs documents concernant la biographic et les travaux de tiu Cange. L. FAVRE.

DOMINI DU CANGE, AD

GLOSSARIUM. DE CAUSIS CORRUPTS LATINITATIS

Ut rerum omnium, sic linguarum instabilis conditio. (a) Plato in Cratylo.

I. Preeclare olim dixit Heraclitus apud (a) Platonem (1), to. ovra Uvw, to. navra, xal fte-

veiv ovSev. Nee recte minus apud eundem

Socrates (2), p&Tammuv navra xQrjfiaza, xal

(6) Senecse epistola71.

pri$ev n&eiv. Ea quippe est rerum, qua3 sub coelo sunt, natura et conditio, ut quemadmodum ortum habent suum, ita el interiturn consequantur. Nihil in iis firmum constansque est, et quod semel in hicem prodiit, abdat se se in decursu temporis, ac tandem extinguatur necesse est : unde belle Seneca (&) dixit, Certis ire cuncta temporibus, nasci debere, crescere et extingui, nullique rei non senectutem suam esse : ita ut quod protulit ac dedit sua sponte natura, quasi tamen beneflcii poeniteat, retractare ac resumere videatur (3), rj navra. xal xopt&tai yvffis. Quin et homo ipse, (1) Quse sunt abire omnia et manere nihil. (2) Res quotquot sunt occidere, et nihil permanere. (3) Natura est quse dat et aufert omnia.

qui (1) dxa>v TOV voqtov ®eov (a) Hierocli (2), rifjuov xal tegov s&ov (b) Psello dicitur, perpetua3 istius instabilitatis et vicissitudinis msigne praebet exemplum. Ex infantia sensi m ad adolescentiam, hinc per statge virilisque setatis robur in senium tandemque in mortem delabitur. Quid mirum, si lingua3 perinde ipsa3, quibus cogitationes suas exprimit explicatque, nedum sibi constent; et ut sua initia, sua incrementa, ita et sua pariter decrementa obtineant. Scite igitur, meo quidem judicio, quidam ex eruditis dixere, viyum quoddam et spirans in earum mutationibus humana3 vitae exprimi simulacrum, ut quse velut infantes in suo balbutiant ortu, cultu deinde artisque disciplina sensim adolescant, ac rursum ex ejusdem artis desuetudine ad pristinam redigantur infantiam, vel etiam interdum omninp evanescant. Quod sane compluribus accidisse evidens per se se manifestumque est, cum modo non sit (1) Imago intelligibiUs Dei. (2) Honorandum animal et sacrum.

(a)L. dePro-

vid. p. 26. (6)

vt

(a) Lib. Ling. Lat.

thorn. , lib. l.de linguae Graeca?

invenire, qusenam fuerint Poenorutn,' Phoeriieum, Gallorum, Germanorum, Britannorum, Hispanorum, aliarumque gentium linguae, quarum nulla, vel eerte paucissima supersunt vestigia: et quse nondum prorsus exolevere, tan turn a priinseva sui absunt origine, et ab ea, in quam evasere, prsestantia, ut fatendum sit in miserabile prolapsas senium, ad suam quodammodo rediisse balbutiem, sic ut non eaBdem, quaa prius, sed diversse prorsus essevideantur. Proinde verissimuai quod ait Yarro (a), Consuetudinem loquendi esse in motu, itaqu&solere fieri ex meliore deteriorem; Vetustas enimt subdit idem Scriptor, non pauca depravat, multa toUit. Quern puerum vidisti formosum, nunc vides de* formem in senecta. Tertium sceculum non videt eum hominem, quern vidit primum. « Multa sunt, inquit (&) Scriptor Anglus, « qua3 nullam'stabilem ac firmam nature « suse sedem,, et quasi ideam habeant: in « quibas moris et consuetudinis praecipu« «m .jus et tanquam imperium est, ut ex « «jus decrelo cuncta fiant et adminis* trentur: cujusmodi linguas et habitus et « mores dicimus hominum viventium, « qua3 nulla stabili ia sede, sed in perpe« tuo motu ac mutation© consistunt. Ne« que enim testaru^tum solum, et supre« ma voluntas hominis incerla, variabilis, « et, ut Jurecensultus ait, ambulatpria « censetur usque ad mortem; sed et4psa i h'ominis facies, et oris lineamenta, et « iota quasi figure corporis, et veslis for« ma, et gestus ratio, quandiu quis in vi« vis degit» identidem imtautant^r. At ubi « semel ex iis exeesserit, stabHitetem « ; quandam suam conseqtwta :sunt: ut « nequ© ex ejus voluntatfe, arov tfe dvo, piSfaoypyKH/ TE xa &v rd dfAapTrjfAaTa t&v 'Agdzov iyxMj[j,a.Ta UOLOVVTO.I oZxovtporeQoi, 6id rr^v ayvoiav rov navTos hbyov xal rijs dhrj&etaf TIEQI tftpatpas.]

scriplorum seu Antiquariorum incuria ac Accidit deinde ut quiavitiosis codicibus imperitia, multa in libros irrepsisse menda exscribuntur libri, vel cum iis conferunconstat, qua3 fucum faciunt Lectoribus, dif- tur, novis deinceps erroribus infarciantur. ficullatesquenonmodicasingerunl(&), dum Unde ai^ebat^Porphyrius (1), T&V paragrammala reperiunt,vel minus aliqua piSAifav ETii TO XEIQOV xivsTa&ai rfy descripia, quasensum legentis impediunt, Et (a] S. Hieronymus : Sciat, inquit, Lecqua3 si absque nsevo essent, facile intelli- tor, omnia prope verba Hebraica, et gerent. Addendo quippe literas, vel demen- nomina, quce in Grceca et Latina translado, yocabulorum sententia longe diyersa tione sunt posita, nimia vetustate corefflcitur, ut interdum vocabulum diver- rupta, scriptorumque vitio depravata, et sa significet. Socrates apud (c} Platonem (2) : dum de inemendatis scribuntur inemenGTiQivres yodftftara xal sj-atgovvTES, fftpo- datiora, de verbis Hebraicis facta esse aMoiovffi ras i8>v ovofA&Tt&v tfiavoias, SKTTS Sarmatica, imo nullius gentis, dum et ndvv nagaaTQeyovres SVIOTS , rdvavrio. Hebrcea esse desierint, et aliena esse non ripaiveiv. Ejusmodi pravos descrip- cceperint. « Quot sunt, inquit Guillelmus tores, negligentes veritatis Libraries « Canterus, in bonis auctoribus optimse scite vocat (d) Symmachus. De quibus ila « notse vocabula, qua3 tamen nullis in SulpitiusSeverus(e): Sednondubito, libra- « Lexicis, quantumlibet specioso decoratis riorum potius negligentia, prcesertim tot « ac proslitulis titulp, unquam sunt inswculis inter cedentibus, veritatem fuisse « venta ? quompdo enim ppssit aliter fieri, corruptam, quam ut Propheta erraverit: « quando Lexica de Lexicis, et ineptis sicut in hoc ipso nostro optisculo futurum « quorundam versionibus, non de bonis credimus, ut describentium incuria, quce « auctoribus colliguntur. Atque id non de non incuriose a nobissunt digesta, vitien- « Gra^cis modo dictum yolo; sed etiam de tur. Accidit prseterea ut qui notarum com- « Latinis. Nam et in his aliquando talia pendiis libros describebant Antiquarii, « reperiri multa, quse insulsum aut dorcum multa occurrerent qua3 iis exarari « mitantem collectorem indicent, vel una segre possent, menda complura in libros « vox ferabites testabitur. Cum enim apud inveherent, sensiimque autoris ssepe in- « Nonium legissent quidam e Sisenna hsec verterent, quod in iis maxime qui de rebus « relata verba : Partim ferabite, partim mysticis agunt, evenisse observat (/") Hie- « lauro ac pinu abundant, nee animadrpnymus his verbis : Difficile grandes « yertissent, quod erat tamen factu facillibri de rebus mysticis disputantes, no- « limum, pro ferabite legendum fera vite, tarum possunt servare compendia, prce- « uti nos amicus quidam (b) (Jos. Scaliger) sertim qui furtim celeriterque dictantur: « admonuit, mox vocabulum Ferabites, ita in illis confusa sunt omnia, ut et or- « aut monstrum potius; tanquam EQ^OIOV dine in plerisque et sensu careant. Vetus « quoddam in Commentarium retulerunt, est studiosprum ista querela, cum teste- « et Agrestem exposuerunt. » Quo loco tur (g] Tullius sua setate libros Latinos adeo Nicolaum Perottum in Cornucopia carpit. mendose scriplos, ut nesciret quo se ver- Quod sane, quantum avia apud (e) Pollucern, vox peregrina, et gevoyweiv apud (f) Mauricium prow^ sermqne peregrino. Barbarismum, ait (g) Quintilianus, pluribus modis accipimus, unum gente; quale sit, si quis Afrum vel Hispanum Latince orationi nomen inferat : ut ferrum quo rotce vinciuntur, did solet Canthus quanquam eo tamquam receplo utitur Persius, sicut Catullus Ploxenum circa Padum invenit. Et in oratione Labieni, sive ilia Cornelii Galli est, in Pollionem, Casnar assectator e Gallia ductum est. Nam Mastrucamt quod Sardum est, illudens Cicero ex in(l) Peregrina vocabula sunt ea, quse apud alios quidem sunt in usu, apud alios autem minime.

(c) Lib. i. de L. L.

(d) In Progym, p. 35. (c) Pollux lib. 2. pag; 4. (f) Mauric. 1. 1. cap. 1. (gr) Quintil. lib. 1. cap. 9.

PILEFATIO

xn (a) cap.

Eodem

(6) Lib. 2. de Natura Deorum.

dustria dixit. Quse quidem aliis poslea inculcat scriptor eruditus (a). Verba aut Latino, aut peregrina sunt. Peregrina porro ex omnibus prope dixerim gentibus, ut homines, ut instituta etiam multa, venerunt. Taceo de Tuscis et Sabinis et Prcenestinis quoque : nam ut eorum sermone utentem Vectium Lucilius insectatur, quemadmodum Pollio deprehendit in Livio Patavinitatem, licet omnia Italica pro Romanis habeam. Plurima Gallica valuerunt, ut Rheda ac Petoritum, quorum altero Cicero tamen, altero Horatius utitur. Et Mappam, usitatum quoque Circo nomen, Poeni sibi vindicant; et Gurdos, quos pro stolidis accipit vulgus ex Hispania duxisse originem audivi. Hsec nimirum suis inseruere Lalinis barbara vocabula, cum potentiorem facere Linguam Latinam studerent,ei\ibi Latina deessent, ab exteris sicut illi a Latinis nonnumquam mutuali sunt, prsesertim a Grsecis, unde maxima ex parte Romanus sermo conversus est. Atque id pra3 cseteris firmat Tullius (b): Principio enim terra sita in media parte mundi, circumfusa undique est hac animabili spirabilique natura, cui nomen est aer, Grcecum illud quidem, sed receptum jam tamen usu a nostris; tritum est enim pro Latino. Hunc rursus complectitur immensus cether qui constat ex altissimis ignibus. Mutuemur quoque hoc verbum, dicaturque tarn cether Latine quam dicitur aer; et si interpretatur Pacuvius : Hoc quod memoro, nostri coelum, Graii perhibent cethera, quasi vero non Graius hoc dicat. At Latine loquitur: siquidem nos non quasi Greece loquentem audiamus, etc. Qui barbarce voces Latinis insertce. X. Verum turn maxime inductum fuisse videtur, ut Latinis barbarse voces insererentur, cum ab aliis quam ipsis Romanis, conscript! libri in provinciis, ubi sermo Latinus utcumque obtinebat, in lucem prodiere, qui ab eo scriptionis charactere longe distarent, quern agnoscit castiqr puriorque Latinitas, et ut de Livii Patavinitate aiebat ille apud Quintilianum, receptam usitatamque apud suos locutipnis rationem redolerent, inspersis fere ubique indigenis, vel proprio arbitratu confictis vocabulis, adep ut ex iis, si non a Latino sermo alius, diversus certe omnino scribendi stylus deprebendatur; cujusmodi forte fuit Gallicus, quern Squamam Latini sermonis appellabat Sidonius, et is quo scriptores Afros usos palam est: qui quidem a Latina oratione ita alienus est existimatus, ut qui bos illustrare commentariis aggressi sunt, yocum locutionumque Latinis insolentium glossaria colligere, pra3inittereque necessarium duxerint.

Victores linguam suam inferunt in provincias debellatas. XI (a). Sed id potissimum accidit, cum yictores populi armain provincias exteras intulerunt, iisque debellatis, non Linguam modo suam ipsi servarunt, verum etiam ut ab iis, quos subegerant, usurparetur, summam curam adhibuerunt. Ita Gall! nostri veteres, expugnatis GraBcise Proyinciis nomen suum indiderunt, ac propriam Linguam retinuerunt, quam eandem pene fuisse, qua utebantur sua aBtate Treviri, scribit (6) S. Hieronymus, excepto sermone Grasco, quo omnis Oriens Ipquebatur. « Nee referre, subdit ille, si aliqua « exinde corruperint, cum et Afri Phoeni« cum Linguam nonnulla ex pane muta« verint, et ipsa Latinitas et regionibus « quotidie mutetur et tempore. » Sic Roman!, quocumque pergebant, Latinam inferebant Linguam, ut de aliis sileamus, cum de hac maxime sermo nobis sit: neque enim de GraBcis, qui in Massiliensem tractum Grsecam Linguam cum Imperio intulere, quidquam dicemus; idque similibus firmabimus exemplis (c}.«Impe« riosa nimirum civitasnon soltim jugum, « verum etiam Linguam suam domitis « gentibus imponere voluit (d], » non vulgarem modo, de qua minus sollicita erat, sed et puriqrem Latinam trad! provincialibus curavit: unde studia ilia Galliarum florentissima, et Gallicanus cothurnus, tantopere ab (e) Hieronymo commendatus, et municipales illa3 ScholaB apud Vispntion,em et Lugdunum, ilia non apud Clivium in Germania secunda, sed Augustodunum in Heduis, cui pra^fuit Eumenius Rhetor. Hoc enim pacto feritas animorum paulatim abstersa : quo quidem in cpnsilio res adeo feliciter successerat, ut ubicunque Rqmanorum diffunderetur Imperium (/"), hie et LatinaB yocis honor vigeret, et quadam desuetudine naliva aboleretur. Quod adeo verum est, ut quasratur hodie, qua lot provinciarum, qua3 iis olim paruerant, incola3 Lingua usi fuerint cum et Roman! appellari exoptarent, eaque nomenclatura ad caeterarum barbaricarum gentium, a quibus subactse sunt deinceps, discrimen ab ipsis barbaris vulgo donarentur, eorumque Lingua, quantumvis foadata postmodum, et viliata, Romana diceretur. Quod de Tudertanis, et iis pra5sertim, qui ad Bsetim in Hispania incolunt, scribit Strabo, adeo in Romanum immutatum morem, ut ne sui quidem sermonis meminerint, c TS%BO)? eiS TOV Pcoftaicov [ieTeSeStyTo TQ'OTIOV, ovdeTrjs Jiahexrov trf aiferegas en f^e^f^f^ei/ot f g j .

« « « « « «

Rem profeclo conabantur pulcherrimam, et toti humano generi nobilissimam, quocunque in fine facerent, utesset una aliqua lingua qua se gentes omnes mutuq intelligerent : vel certe (h} quo per Linguae presidium obsequentiores

(a) Bernard. Aldret, 1. 1.

(6) In Procem. ad lib. 2. in Ep. ad Galat.

(c) S. Aug. 1. 1.9. de Civil. Dei, c. 7. id) Rhenan. 1. 2. Rer. Ger. p. 115.

(e)S. Hieron. ep. 4.13.

(f) Valer. Max. lib. 2. c. 2. n. 2.

(g) Lud. Vives ad S. Aug. locum laudalum.

(h) Rhenan. lib. 2. Rer. Germ. p. 115.

D. D. DU CANGE

« et faventiores haberent nationes, cum « inter dissimilis Linguae homines amici« tia vix coalescere queat. » Atque id quidem argument! jam alii prosecuti sunt, rg de la at) L>b. 3. eodem eonscriptaa idiomate (ft). Sed in c.de stud. etc. Academiis Urbis publicis, de quibus copiose alibi disceptamus, Romanae Eloquentia3 oratores tres, decem vero Grammatici, ab Imperatoribus constituti : cum in Eloquentia Graeca quinque essent Sophistae, uti appellabantur, decemque perinde Grammatici, ita ut utraque Lingua uno eodemque tempore exculta fuerit : quarum dum prpmiscuus habetur usus, utraque sensim vitiata ac corrupta, nee suis constitit regulis, nee suum nitorem splendoremque in sermone ac scriplis servare deinceps potuit. Tametsi fatendum sit, non defuisse identidem viros doctissimos, qui utriusque LirtguaB cognitione praestarent, et eleganler ornateque scriberent. Sed id eorum potissimum fuit, qur disciplinis ac eruditioni studia sua omnia conferebant, quorum opera etiam in conficiendis vel Epistolis, vel Edictis, autConstitutionibus, utebantur Augusti ; cum caBteri, dum vulgarem, hoc est, Gra3canicum et Latinum una colunt sermonem, neutrp recte loquerentur. Quod quidem Theodosii Magni temporibus accidisse prassertim observare est, ex prsefationibus et versibus aliquot, Itinerario, quod Antonini nomen prsefert, praafixis in codice Regio, satis colligitur ; in quibus, et quod pedestri, et quod ligato describitur sermone insulsum plane est et semibar) v. CODS- barum (c}. Id porro, quidquid est, damus in nostra Constantinopoli Christiana, ubi etiam ejusdem esse venas Pentastichon Latinum, adscriptum Obelisco ejusdem L 6 *-. adnotamus, de —quo• sic ait . JtssTDar. civitatis -w-. • m •* •» •• . - < ^(d)^ Franciscus Philelphus : Legi, mquit, ad Hippodromum Constantinopolis in marmoreis quibusdam lapidibus sub pulcherrimo illo Obelisco, versus quosdam ad partem anleriorem Obelisci Latinos, ad posteriorem autem Grcecos, et utrosque Heroicos, et item utrosque admodum inepios, qui quantum ex Us potest intelligi, impressi, atque insculpti in lapidibus illis fuerant Theodosio seniore Imperante, cui PILEFATIO

XIII

Arcadius atque Honorius ftlii in regnum successere. Quod si in secundissimis rebus illius Orientalis Imperil literw et bonce artes negligebantur, quid nunc existimandum sit in tanta Grcecorum calamitate, et servitute! QUCB fuerit Romano, Lingua, et in quo a Latina discrepaverit. XIII. Non adeo tamen stabilita firmataque in provinciis a Romanis subactis Latina Lingua, ut fere semper, nescio quibus nativse locutionis aspersa non fuerit formulis, aliquotque retinuerit ex pristinis barbaras voces : quod in plebe maxime obtinuit, qua3 eruditionis ac literarum expers, nitidaB elocutionis disciplinam non tarn facile amplectitur (a).S. Hie- («)s. ronymus in epist. ad Laetam, de institu- nyraus.ePist-7tione filiae : Sequatur statim et Latina eruditio, quce si non ab initio os tenerum composuerit, in peregrinum sonum Lingua corrumpitur, et externis vitiis sermo patrius sordidatur. Atque inde sensim invaluit yulgaris ilia Rpmana Lingua, quae, etsi aliquid Latinitatis redoleret, Latina tamen non esset, ut quae et barbara non agnosceret vocabula, et longe aliis Grammaticae legibus regeretur. Eapropter jam non Latina Lingua ccepit appellari, sed Romana, quod Romani, qui in Galliis et Hispaniis post Septentrionalium nationum irruptiones remanserant, ea uterentur. In hanc rem (6) Luithprandus: Romani 22ZTT]G xal oVo(w«TOM' nsviav, dieteiv dno zrjs ovaioJC t$p> vnosTddtv, xal dVa TOVTO o.vtEiffayovarjgTa nqoffa)na,iva [J,rt tqels ovdtai nctQa-

c%0a>(«. In Medicis Latina pauca habentur propria, omnia fere a Grsecis, complura etiam ab Arabibus extremis saeculispetita. Ejusmodi perinde sunt recentiorum Jurisconsultorum, seu uti voeant, Practicorum, infinita vocabula, foro Romano prorsus incognita: turn quod alias se leges a Romanis in provincias effuderint, turn quod mores alii et a veterum moribus alieni diversique sensim obtinuerint, qui et res novas et nova induxere nomina a barbaris accepta, et ab ipsis hodiernis Jurisconsultis, (quod de Saliorum carminibus a sacerdotibus suis aiebat (c} Quinlilianus), vix intellecta,, adeo ut jus Fannofrum et Aboriginum, quod de XH. Tabulis dixit ille apud (d) A. Gellium> esse hodie existiment. Quotpra3tereasuntin mechanicis artibus, qua? Latine reddi non possunt, cum et forte non noverit Latium ipsum, yel si novit, ad nos vocabula ista non pervenerint: aut certe si ali0ubi extant, no'rum vim non omnino percipiamus, quod in unica Vitruviana Architectura licet o&seryare;in cujus vocabulorum notionibus investigandis insudarunt tot viri eruditi, adeo ut vix inter se conveniant, et de unica Scamellus yoce integri extent Commentarii. Cum igitur in hisce occasionibus nobis verba desunt, quibus res designemus,- ab aliis linguis ea pelenda. Scribit (e) Quintilianus vbeov qui non sit legitimus GraBCOS vocare, Latinos vero rei nomen cum non haberent, ideo usos peregrine, cum, ut (/} alibi ait, sint quasdam quas proprio carent nomine. Ita (g) Fridericus II. Imperator de auCupio per falcones, quod veteribus incognitum fuit, scriptarus, base pra3fatur : Nam cum ars habeat sua vocabula propria, quemadmodum et cceterce artium, et nos non inveniremus in Grammatica Latinorum verba congruentia in omnibus, apposuimus ilia, quce magis videbantur esse propinqua, per quce intelligi poscit intentio nostra, a vernaculis nempe mutuo accepta. Quam quidem ovo^aTonoiiav non modo minime improbat, sed approbat (h) Galenus, scribens eum qui literis commendare aggreditur, primum debere res (1) Caeterum ob linguae illius (Romance) angustiam et verborum inopiam hypostasim ab essentia distinguere non possent, eoque factum esset, ut pro ea, ne tres substantias admittere viderentur, Personarum vocabulum inducerent.

ostendere, quaB suapte natura inter se similes sunt, atque ob hoc neglecta3, deinde imponere eis nomina, maxime quoad ejus fieri potest usitata, et a patrio sermone non aliena (a), (usitatis enim tutius utimur, nova non sine periculo fingimus]: quod si ha3C ignorat, fingere sibi propria, idque summopere' curare, ut singalis rebus singula adhibeat nomina. Sed et ea pro arbitrio mutandi facultatem indulget, modo observetur, utresipsa3permaneant. Sic hie (b] et locis aliis Medicos perstringit, qui vitam omnem de nominibus altercando conterunt, adeo ut nunquam possint ad artis finem pervenire. Omnis oratio, inquit (c) Varro, cum debeat dirigi ad utilitatem, ad quam turn denique pervenit, si est aperta et brevis, quce petimus, quod obscurus et longus orator est odio, et cum efftciat aperta ut intelligatur; brevis, ut cito intelligatur, et apertam consuetudo, brevem temperantia loquentis, et utrumque fieri possit sine analogia, nihil ea opus est. Prceterea quum utilitatis causa quceque res sit inventa, si ex ea quis id consecutus, amplius earn scrutari non debet, cum sit nimium otiosi; et cum utilitatis causa verba ideo sint imposita rebus, ut ea significant, si id consequimur una consuetudine, nihil prodestctnalogia. In hanc sententiam (d) Rabanus Maurus : Quamvis in btonis cloctoribus tanta docendi cura sit, vel esse debeat, ut verbum quod minus obscurum sit, vel ambiguum Latinum esse non possit; vulgi autem more sic dicatur, ut ambiguitas obscwritasque vitetur, non sic dicatur iit a doctis, sed potius ut ab indoctis dici spiel.' Quid enim prodest locutionis int&gritas, quam non sequitur inteilectus dudientis, cum non intelligunt* propter quos, ut intelligant loquimur. Qui ergo docet, vitabit verba omnia, quce non docent: et si pro eis aliqua quce intelligantur, Integra potest dicere, id magis eliget: sin autem non potest, sive quianon sunt, sive quia inprcesentia non occurrunt, utetur etiam verbis minus integris, dum tamen res ipsa doceatur atque discatur integre.

fa) ftuintU. lib. 1. c. 10.

(6) Lib. 2. Nat. facult. lib. l.de locis affect, lib. 9. Therap. (c) Lib. 7. de Ling. Lat.

(d) Lib. 3. dft Instit. Cleric, cap. 30.

Difftcultatem ingerit Latina in/lexio barbaris nominibus tributa. XV. Nonnullam etiam aliqaando apud Scriptores difficultatem ingerunt barbara ista nomina, quibus Latinam inflexionem Ita tribuunt, ut genuinam veramque assequi appellationem baud omriino proclive sit. QuaBrit (e) Fabius, an eadem ratione per casus duci externa, qua Latina cpnveniat: « ac si reperias, inquit, Grammalicum vete« rum amatorem, neget quicquam ex La sertim, in quibuset formulae fpriGallicani, et feudalia vocabula nimis invaluerant, quam uttam facileconvelli posset et extingui, uti observat Joannes Fortescutus, Anglia3 olim Cancellarius, etSummus Justitiarius, adeo ut post Edwardum, extremis etiam sa3culis, rerum forerisium libros Gallico idiomate ediderint aliquot ex Anglicis Jurisconsultis, atque iniisGuillielmusStanfordius, Joannes Perkinsius, Rastallus et alii. Adde quod et eorum (b) feciales verbis Gallicis armorum insignia etiamnum describunt. Sed praBstat de Gallica3 Lingua3 apud Anglos usu audire disserentem eundem (c} Forlescutum Anglnm. « InUniver« sitatibus Anglia3, inquit, non docentur « scientia3, nisi in Lingua Latina, et Leges « terra3 illius in triplici Lingua addiscun« tur, videlicet Anglica, Gallica et Latina. « Anglica, quia inter Anglos lex ilia matt xime inolevit; Gallica, quia postquam « Galli dupe Willielmo Anglioe Conquestore « terram illam obtinuerunl, non permise« runt ipsi eorum Advocates placitare « causas suas, nisi in Lingua, quam ipsi « noverant, qualiter faciunt et omnes Ad« vocali in Francia, etiam in Curia Parlaa menti ibidem. Consimiliter Gallici post « eorum adventum in Angliam ratiocinia « de eorum proyentibus non receperunt, « nisi in proprio idiomate, ne ipsi inde « deciperentur. Venari etiam etjocosalios « exercere, ut talorum et pilarum ludos, « nonnisi in prppria Lingua delectantur. « Quo et Anglici ex frequenti eorum in ta-

« « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « « «

XIX

libus comitiva, habitum talem contraxerunt, quod hucusque in ludis hujusmodi et compotis Lingua loquuntur Gallicana, et placitare in eadem Lingua soliti fuerunt, quousque mos ille vigore cujusdam staluti quamplurimum restrictus est. Tamen in toto hucusque aboleri non potuit turn propter terminos quosdam, quos plus proprie placitantes in Gallico quam in Anglico exprimunt : turn quia declarationes super brevia originalia tarn convenienter ad naturam brevium illorum pronuntiare nequeant, ut in Gallica, sub quali sermone declarationis hujus formulae addiscuntur. Reportantur etiam ea, quoe in Curiis Regiis placitantur, disputantur et judicantur, ac in libros ad futurorum eruditionem reducuntur in sermone sa3pe Gallico. Quamplurima etiam statuta regni illius in Gallico conscribuntur : unde accidit, quod Lingua jam in Francia vulgaris, non concordat aut consimilis est Gallico inter Legis peritos Anglise usitato, sed vulgariter quadam ruditate corrupta, quod fieri non accidit in sermone Gallico intra Angliam usitato, cum sit sermo ille ibidem sspius scriptus quam locutus. » Gallicce Linguae usus in Scotia.

XXI. Neque in Anglia3 modo, sed et in Scotia3 Regno Linguae Gallica3 usus invaluit: quod ex variis Regum tabulis hoc idiomate, praBsertim subexitumsa^culiXII. descriptis colligere licet, apud (a} Matthgeum Westmonasteriensem (6), Thomam Walsinghamum (c). Guillielmum Prynneum et alios (rf), cum ii forsitan se ad Anglicorum, vel etiam nostrorum Principum, quibuscum varia subinde pepigere foedera, Linguam et mores componerent. Exoticas voces solus Gallicce Linguce peritus potest explanare. XXII. Atque hie quidem tarn late porrectus prolatusque Liriguas Francica3 nostrorumque institutorum apud exterasgentes usus, in earn me semper sententiam adduxit, quoexistimarem difficile esse, ut, quod sum aggressus operis, ab alio pro rei satis dignitate conficiatur, quam a Gallo, el eo quidem, qui non modo qua hodie utimur, sed et exoletam illam, qua patres nostri loquebantur, cujusque in GalloBelgicis provinciis apud vulgus npnnulla supersunt vestigia probe noverit. Non quod revera ad id aggrediendum id satis esse putem, cum et consuetudinum nostrarum municipalium abstrusas voces, et Jurisprudenlise Gallica? formulas nosse pra3terea debeat. Qua quidem in cognitione licet non ita me versatum baud diflitear, dicam tamen ingenue quod res est,

sim. an. 1292. (6) Walsingh. anno 1297. addit. ad Matth. Paris. (c) Guill. Prynneus in Libert. Eccles. Angl. pag. 400, 529, 534, 649. 553, 668, 1053. (d) Knygthon. p. 282.

PR/EFATIO plerosque editos ac ineditos, qui praBteritis longe sseculis idiomate nostro Francico jam obsolete aliquid scfipto mandarunt, atque adeo yeteres nostros Poetas sat accurate evolvisse: quibus absqueres nostrates illustrare baud omnino promptum sit. Atque id causa? fuit, ut verba Latino-barbara Francico-barbaris persaepe explicare, et ritus, qui in desuetudinem abiere pridem, rursum in lucem revocare, vel illustrare fuerim conatus. QuaB quidem scribendi ratio in iis, qua? criticam exquirunt manum, baud respuenda hactenus visa est; sed in boc, quod aggredimur, argumento, eo tolerabilior videri debet, quod Gallicas voces, Latio utcunque donatas, non aliis fere quam Gallicis enucleari posse pro certo sit. Optandum, ut in singulis nationibus prodeant, qui linguce suce conscribant etymologica lexica.

(a)Vossiusin Prsef. ad lib. de Vitiis sermon.

XXIII. Enimvero quod ego de Gallica Callus, Germanus de Germanica, Anglus, si non de Anglica, saltern de Anglo-Saxonica idem judicium feret, cum in Latinobarbaram Linguam multa irrepserint ab utraque deducta vocabula, ut non defuerint (a] qui satius esse existimarent, edi Glossaria ab unoquoque gentis SUSB Scriptore, « Quia is facilius certiusque, quid e * suss nationis genio proficiscatur, per« spiciet: et cum varii sic varie operam « partientur, solum superfuturum, ut ali« quis postea exsurgat, qui pulcre adeo « priorum adjutus laboribus, huncjudicio « bono superaddat, ut ex iis condat opus « plenum justumque, vel ejusmodi saltern « quod a perfectione proxime abesse vi« deatur, cum nemo vere sit, qui unum « se perficere hoc omne posse speret. » Et sane non dissimulem, optandum esse, ut in singulis nationibus prodeant viri docti, qui LinguaB suse idiomata, vim eorum, notionem, origines, sed et desuetas et pridem obs9letas voces, ad amussim inyestigent explicentque : cum in enodandis illustrandisque setatis mediaB Scriptoribus non mediocris inde lux affulsura sit. Et quamquam id utcumque pra3Stitere, qui singularum Linguarum edidere yocabularia, non ea tamen,-qua par erat diligenlia, in id incubuere argument!, ul ex iis suppetat, unde, qua3 tot subinde enascuntur ejusmodi Auctores legentibus, difficultates facile solvantur. Trita enim persequuntur fere semper et quaB in usu sunt, quse extra usum omittunt, nudos vocum signiflcatus, non origines proferunt, forte quia iis ignotse. Nam ut in eas inquiratur, eruditione, literatura et lectione plurima opus est, quibus plerumque carent qui huic operae studia sua curasque conferunt.

Plerique insudarunt in explanandis Linguis suis; nulli felicius quam Angli in Anglo-Saxonica. XXIV. Sedha3c generatim dicta sint: neque enim defuereviri admodum eruditi, qui Linguas suas subinde illustrarunt, Galli, Itali, Germani, Angli, elsi ex iis pauci Linguis obsoletis explanandis operam suam contulerint; qua? tamen fere unica est in hocce studii genere necessaria cognitio, cum(a)cetatissuceverbis loquantur, iisque potissimum utantur Scriptores, quaB turn cum scribebant, obtinebant: quaB cum jam a vulgari usu longius recesserint, nobis prorsus sint incognita, ila ut in horum eyolvendis libris necesse sit hserere Lectoribus, nisi aliunde quidpiam adhibeatur subsidii. Ex iis vero qui Linguas suas obsolelas illustrare conati sunt, praBcipuam imprimis laudem merentur Angli, qui in Saxonica, quaB in tola fere majori Britannia diu obtinuit, enucleanda, ita insudarunt, ut absqueeorumvigiliis, Anglo-Saxpnum Regum Leges, etiam quaB Latino subinde donatse suntaveteribus Scriptoribus, baud perciperemus, cum ejusce LinguaB vocabulis, ut formalibus, ubique aspersaB sint, quemadmodum etiam aliquot Regum Normannicorum: in qua quidem palaestra maxima cum laude versati sunt viri eruditissimi Henricus Spelmannus, Emericus Casaubonus Magnilsaaci filius, Joannes Sommerus, aliique, ex quorum Commentariishausisse nos multa, ingenue agnoscimus, turn ad Anglicos Scriptores illustrandos, turn etiam ad vocabulorum nostrorum origines retegendas, cum et SaxonicaB suas interdum debeal nostra, ut longe plura Germanica Lingua, cujus quodammodo matrix habetur. Barbarismus a Chris tianis Scriptoribus plurimum auctus. XXV. Enimvero ut in viam redeat, a qua longius fortean divertit oratio, et ut de Barbarismo, quo universa Latinitas foedata vitiataque est, quaB supersunt dicenda paucis absolvamus ; is in privis vocibus, uti jam observatum, totus versatur, quarum aliaB nee usu nee ortu sunt LatinaB, quemadmodum pagSagotegeis, seu vocabula peregrina, de quibus egimus: aliaB vero ortu quidem sunt, non tamen usu, cum apud probalos Scriptores neutiquam occurrant, quaB cum ulcumque LatinaB sint, aliquid tamen vulgarium locutionum redolent. Innumeras ejusmodi complectuntur Glossaria vetera, de quibus mox acturi sumus, nostrumque complures continet. AliaB denique LatinaB sunt, vel GraBcaB originis, sed alterius prorsus significationis ab ea, qua usos veteres constal : quaB inyectaB turn maxime, cum Religio Christiana in Romanum ac Latinum orbem sese ef-

(a) A. Cell, lib. I.e. 10.

D. D. DU CANGE.

(a) Vigil. Taps. lib. 1. contra Arrium c. 11.12. lib. 1. contra Arr. Sabell. et Potin. c. 20.

(6) S. Hieronym. epist. 137. 145.

(c) Id. ep. 29. in Vigilantium, et in 64. Isa.

fudit. Nam cum novis ceremoniis ac ritibus et a paganicis omnino diversis constaret, utereturve, SS. Patres, qui florente adhuc Romanorum, ut Imperio, ita et Lingua vixere, in explicandis describendisque Religionis sua3 mysteriis, ac institutis, vocibus usi sunt potissimum, quas Latinitas agnosceret, vel certe minime abdicaret, a genuina quantumvis et recepta notione ac significatione recederent. Factum deinde ut eas interdum inflecterent et immutarent, novas etiam et priscis Scriptoribus ignotas adinvenirent, cum, quse a Fidelibus percipi vellent ac intelligi, vocabulis purioris Latinitatis reddi vix posse arbitrarentur, quod supra monuimus. Unde Athanasius apud (a) Vigilium Tapsensem, objicienti Arrio novum Homoousii nomen in Symbolum inductum, resppndit Ecclesiastics semper moris fuisse discipline, si quando Haereticorum nova doctrina exurgeret, contra insolentes qusestionum novitates, rebus immutabiliter permanentibus, « nominum vocabula immu« tare, et significantius rerum naturas « exprimere, qua? tamen existentium cau« sarum virtutibus congruerent, et qua3 « magiseasdem antiquitus fuisse demons« trarent, non ortus noyitatem insinua« rent. » Atque id exemplis deinde firmat, aitque, contra primos Ha3reticos iriductam Christianorum appellationem : contra Sabellianqs, Patri novum Innascibilitatis, et Impassibilitatis, nomen Ecclesiam imposuisse : contra Photinum, Filium Deum ex Deo, Lumen de Lumine : Similem Patri, contra Eunomium : ita Homoousion, id est, unius substantias, contra Arrium turn primum dixisse. «(&) Multa etiam sunt « vocabula ab Hebrais petita, qua3 sine « ulla interpretatione servavit Ecclesia, ut « estillud, Alleluya, Amen, Maranatha, « Ephod, Osanna, et cetera, qua3 in sacris « Scripturis aspersa passim habentur, « quse quoniam ex Judseis fuerat congre« gata, nihil ad Credentium scandalum in« novandum censuit; sed ita, ut a parvo « imbiberant, tradidit. Postea yerq quam « in universas gentes Evangelii dilatatus « est sermo, non potuere semel suscepta « mutari. Addit deinde Origenes, propter « vernaculumLingua3uniuscujusque idio« ma, non posse ita apud alios sonare, ut « apudsuos dicta sunt, et multo melius esse, « non interpretata ponere, quam vim eo« rum interpretatione tenuare. » (c} Mitto conficta ab Hasreticis magis porlenta quam nomina, qua) ad imperilorum et muliercularum animos concitandos quasi de Hebraicis fontibus hausere, barbaro simplices quosque terrentes sono, ut sunt Basilidianorum Amagil, Barbelon, Abraxas, et ridiculum Leusiboron, prseterea Latin a Thesaurus, Balsamum, et aliquot alia Manicha3orum. Ita scribit Theodorilus, Bor-

PRJEFATIO

borianOS

XXI

hseretiCOS (1) cE6paixd xaran^rreiv rovs

. Similia porro de verbis Hebraics, quse retinuit Ecclesia, commentatur Chrysostomus, (a) dum ait, sacrorum librorum Interpretes (2) yoGsQa zd grjuara xai v,xal ra Trap' ixEi avra ravra dj;Aoi^v ore d%i£ vvv

Ne vitio vertantur excursiones plurimce.

(a) Lib. 4. c. 3. (&) In Praefat. et Plin. Jun. lib. 9. ep. 26.

(c) Diomed. de Orat.

(d) Joan. Sarisb. 1.3. Metal, c. 4.

(e) In Trad. Hebr. in Prol.

(f) Julian. Tolet, in Progn.

(g) Isid. in Praefat. ad lib. de Off. Eccl.

(h) Ammian. 1. 15. initio.

LXVIII. Reperientur perinde alii, qui nobis vitio vertant, quod crebrius istis indulgeamus TiapexSdasffi, seu egressionibus, uli a (a) Fabio, vel excessibus, ut ab utroque (&) Plinio appellantur, atque bine inde exspatiemur : et quod libri titulum, quod monet Plinius alter, non sa3pius legerimus, nosque identidem interrogaverimus, quid scribere incceperimus. Quibus quidem ut faciamus satis, velim intelligant, earn nobis fuisse mentem, ut haac qualiscumque lucubratio nostra non jejuna omnino prodiret in publicum, veterum, atque recentiorum aliquot Glossariqrum more, quse verba cum sola explicatione complectuntur. Nam et si interdum vocabula, qua3 paucis expediuntur, nostrum contineat, ea tamen, qua3 eruditionis ac literature admittere quidpiam poterant, pro virili illustrare id nobis curaB ac pensi inprimis fuit, ubi (c) ne quid esset incognitum, vitanda fuit nimium constricta brevitas : prsesertim cum veteres nostrorum mores, ac ferine obliterates et oblivione sepultos ad Scriptorum intelligentiam detegendos et rursum in lucem revocandos existimaremus. Qua quidem in re flrmanda, non Latinos modo, sed etiam sevi supparis Scriptores vernaculos adhibuimus, erutos plerosque e manuscriptis codicibus, « (d) Cum reverentia debeatur verbis Auc« torum, turn quia quandam a magnis « nominibus antiquitatis prseferunt majes« tatem, turn quia dispendiosius ignoran« tur, cum ad urgendum, aut resistendum « potentissima sunt, Sed et licet moder« norum et veterum sit sensus idem, ve« nerabilior est vetuslas. Tametsi baud « sum ignarus esse quosdam, quibus non « omnino placent vernacula ista vetera, « Latinis admixta ; quibus respondere « liceat verbis (e) Hieronymi : peregrinas « istas merces tantum volentibus navi« gare : balsamum, piper et poma pal matt rum rusticos posse non emere. » Mihi interim ipsis Scriptorum locis, quse in medium afferuntur, firmare satius visum est, turn (/") ut in perquisitione talium qua3Stionum numerositas librorum quserenti animae laboriosa non esset, sed multiplicem Lectoris sitim base collecta brevitas satiaret : turn etiam, (g) ut si qua ex his displicuerint, erroribus meis paratior sit venia, quia non erunt referenda ad culpse titulum, de quibus testificatio adhibetur Auctorum. Quod si in quibusdam aliquando plus quam instituti ratio videbatur exigere, sermo noster excurrat, et si currente rota, dum urceum facere cogitat, amphoram interdum finxit manus, noverit Lector, tune (ft) « Laudandam duntaxat brevitatem,

LI

« cum moras rumpens intempestivas nihil « subtrabit cognitioni justorum. Cseterum « quamvis patula sit hsec nostra lucubra-

« tio, (a) tamen in singulis suam continet « « « « « « « « « «

brevitatem. Multa enim (b) ex multorum libris decerpta concinna brevilate conclusimus, ut nee jejuna parum instruat compensatio, nee verborum prolixitas fastidium legentibus moveat. (c) Ila nempe solemus, qui ingenio parum fidimus, satietatis periculum fugere. (d) Haec me ad defensionis exemplum posuisse sufficiat, ne haBC ipsa longitudinis deprecatio longa videalur. »

(a) Diomed. (6) Phocas Gramm.

(c) Plin. lib. 8. epist. 21.

(d) Sidon. carm. 22.

Verba sine explicatione data, quod vera notio ignoraretur. LXIX. Sed et nuda interdum damns verba, et absque ulla explicatione, Scriptorum locis tantum descriptis, (e) Hsc sunt viribus quoniam altiora nostris :

seu(/ 1 ) quod, ut nihil amplius dicamus, excederent intelligentiam nostram. Quod est enim criminis genus, aiebat Arnobius, aut rei esse alicujus ignarum, aut ipsum quod nescias, sine aliqua praftteri dissimulatione nescire ? aut uter magis videtur irrisione esse dignissimus, qui sibi scientiam nullam tenebrosm rei alicujus assumit, anille qui retur se se apertissime scire id quod humanam transiliat notionem, et quod sit ccecis obscuritatibus involutum ? « Alia sunt exili litera expe« dita, et prseterita obscura multa, quod « de G. Mlii Carminum Saliorum inter« pretatione dixit (g) Varro, et (h) in qui« bus, sicut a perfecta scientia procul « sumus, levioris culpse arbitrati sumus, « quodcumque dicere, quam omnino nihil « dicere. Neque tamen ab his colligendis, « quod eorum ignqraremus vim ac notio« nem, abstinere visum est, (i) Cum nulla • sint magis mandata memorise, quam ilia « verborum locutionumque genera^ quas « ignoramus, ut cum peritior occurrerit, « de quo qu83ri possunt, vel talis lectio, « qua3 ex pra3cedentibus vel consequenti« bus, vel utrisque, ostendat quam vim « habeat, quidve signiflcet quod ignora« mus facile adjuvante memoria possimus « animadvertere et discere. (j) Hsec ergo « tanquam qu83 supra vires nostras es« sent, aliis reservare maluimus, quam « minus plena proferre; et cum melius « sit in occultis confiteri ignorantiam, « quam periculosam sumere audaciam. « Si qua tamen Lectores proposita inve« nerint vocabula, nee soluta, noa ideo « sibi nihil collatum putent; nonnulla « enim pars inventlonis est nosse quod « quseras, ait sanctus (&) Augustinus : « adde, quod (1) pars scientiaB est scire « quod nescias. » Fateor, inquit (m)Walafridus Strabo, me nee reperisse cuncta,

(e) Terentian. Maur. (f) Ruffm. in Praefat. ad lib. Recognit.

(g) Lib. 6. (h) S. Hier. in Ezecb. 40.

(i) S. Aug. lib. 2. de Doctr. Chr. c. 14.

(3) Senator lib. de Anirua, e.4.

(k) S. Aug. lib. i. Quasst. (I) S. Hieren. Praef.adlib.13. Ezech. (m) Walafrid. Strabo.

LH

P&EFATIO

quce dilucidare cupivi, nee cuncta potuisse quce reperi, cum et rerum magnitudo sciendi cupiditatem succenderet, et diversitatum confusio fastidii nimietatem prceberet. Habebit tamen in his Lectoris mei curiosa vestigatio, et si non copiam satietatis qua delectetur, qualemcumque tamen inquisitionis qua melius exerceatur.

(a) Macrob. in Somn. Script, lib. 2. c. 4. (6) Quintil. lib. 3. c . l .

(c) Lib. 4. c. 1.

(d) Auctor. ad Heren. (e) ftuintil. lib. 4. c. 2.

(flld.l. 5.C.I. (g) Lib. de Praedestinatione

(ft) Martial, lib. 10. Epig. 32.

« sui, ait (a) Hieronymus. (b) Et sane auc« tores claros in literis nominari in ea « parte, qua reprehenduntur, inhumanum « est, licet qui talia libris complexi sunt, « nomina inscripserint. (c) Utique par est « sine derogatione personse sententiam « impugnari, nihilque turpius quam cum « sententia displicet, rodere nomen Auc« toris. Longe quidem probabilius, ut « opinioni falsa3, quatenus tamen error « tolerabilis est, parcatur interdum propVoces aim conjecturis utcunque « ter hominem, quam ut propter opinioillustratce. « nem homo carpatur. Singula suis sunt LXX. Sunt denique voces alise, quse « examinanda judiciis, et paria meritis conjecturis utcumque illustrantur, et cum « pra3mia conferenda : ita tamen ut rigores obscura videretur, nee occurreret ubi « rem mansuetudo clementia3 vincat. Prsecerto pedem figere liceret, leviter attin- « fractam illam et gladiatoriam quorunguntur : « (a] In re enim naturaliter obs- « dam violentiam non laudo, aiebat (d) « cura, qui exponendp plura quam ne- « vir magnus, qui non tanquam vindices « cesse est superfundit, addit tenebras, « veritatis, licet id profiteantur, sed tan« non adimit densitatem. Proinde (b) ubi « quam ultores offensaB alicujus cum aliis « ingenio non fuit locus, eura3 testimo- « scriptoribus agunt, nee quiquam scri« nium promeruisse contentus, paucis « here possunt sine contumelia, quasi « quap dicenda yidebantur absolvi, ita ut « major iis laus accedat ex aliorum con« in iis quge omnibus nota sunt vocabulis, « demnatione. » (e} Quod certe neque in « seu ut (c} Fabii verbo utar, quse aper- ipsis de religione controversiis quisquam « tiora sunt, quam ut docenda sint, vel sani vir ingenii probet omnino : quod « qua3 frequeniius oceurrunt, quam ut quidem dum agitur, procul aberrant ab « exemplis confirmandum sit, indicata eo quern sibi proposuere scopo, qui Lec« eorum duntaxat notione, Scriplorum, si torem persuadere conantur: cum argu« qui adessent, locos laudare satis duxe- mentis pugnandum sit, non cqnviciis, si « rim, a quibus usurpata esse constaret: in tuas partes trahere adversarium velis, « inutilibus cseteroquin resecatis, ne illo- nete aliqua factione implicatum, vel pravo « rum more agere viderer, (d} qui ne.pa- affectum animo arbitretur. « Tametsi ali« rum multa scisse videantur, ea conqui- « ter censuit (/) Hieronymus, qui nun« runt quse nihil ad rem pertinent: cum « quam hsereticis se pepercisse non semel « prseterea (e) quoties exitus rei oslendit « profitetur, imo omni studio egisse, ut « priora, debeamus hoc esse conlenti, « hostes Ecclesise sui quoque hostes fle« quo reliqua intelliguntur. (/") Nee enim « rent. » Utinam, inquit (g) Vossius vir « complecti omnia vel in hac parte, vel perinde dqctissimus, foedus ille scribendi « in cseteris ppssumus, contenti rationem modus, qui sic nostris temporibus in fa« plura qua3situris ostendere. (g] Sermo- mam hominum grassatur, sublatus esset « nis igitur latitudinem fugi, sensusque de terris, Scriptoribus salvis. Quo loco ille « qui latum quasrunt certaminis campum, Jacobi Gretzeri in Franciscum Junium so« in angustum constitui, ut fastidium lec- cerum et Joannem Meursium nimis viru« tionis auferrem. » lentum calamum carpit: quern perinde non probat (h) Lucas Holstenius, ut nee alioCautio ne Icedantur Scriptores, quorum rum qui Scriptorum ac Additamenta Editoris suis locis inserta. lis quae sunt Diefenbachi subjectum DIEF.

AD SCRIPTORES

MEDLE ET INFIJLE LATINITATIi

A A, litera numeralis, quse 500 designat, ut ceterae alphabet! literae alios numeros, de quibus suis locis : genus numeri, inquit Baronius, haud ab omnibus receptumf et^si aliquando receptum, dissuetudine jam abolitum. Habetur yero illud cum Valerio Probo, Paulo Diacono, et aliis qui de Numeris scripserunt, editum inter Grammaticos antiques, pag. 1683. Exarati etiam prostant versus, qui totius alphabet! characteribus eosdem numeros assignant, quos descripsit idem Ba«ronius, et ante eum Joannes Noviomagus lib. 1. de Numeris, cap. 10. paulo diyersos ab iis qui habentur apud Ugutionem MS. cujus haec sunt: Nota quod quaelibet fgura literarum invenitur aliquem numerum repraesentans, quamvis nan sit in frequemti usu, qui istis versiculis distinguitur. Primus autem sic concipitur: Possidet A numeros quingentos ordine ratfo.Vide literamP. Porro eidem literae A, si recta linea superaddatur, quinque millia significat. A, in superscriptione cantilenas, ut altius elevetur, admonet. Ita Notkerusin Opusc. inseriptq, Quid singular literae in superscriptionesignificent cantilenas, edito torn. 5. Antiq. lect. Canisii part. 2. pag. *39; de quo sic Eckehardus Junior lib. de Casibus S. Galli, cap. 4 : In ipso quoque (Antiphonario) primus ille (Petrus)

literas alphabeti significativas »notulis, quibus visum est, aut susum, aut jusum, aut ante aut retro, assignari excogitavit, guas postea cuidam amico queerentiNotker Balbulus dilucidavit. Fuit autem Petrus ille Romanus, quern Adrianus PP. Carolo M. petente in Gafliam misit ut ibi canturn Romanum ecclesias doceret. Vide Nota musica. 1 A, jprima litera vocis Graecae &.TKI\-T\, Commmatio. Glossarum, commentariorumque in scripturam sacram antiqui scriptores hac litera solebant lectorem praemonere prophetiam esse duntaxat comminatoriam; sic in pluribus Codicibus manuscriptis prioribusque eorum editionibus ad.caput 38. Isaias, ante haec verba, Dispone domui tuse, etc. et Jonae cap. 3. Adhuc quadraginta dies, etc. litera A praeponitur. Lexic. Eccles. Didaci Ximenez : los Catholicos antiguos expositores de la Biblia solian poner en el texto ciertas senates en, que algunas no eran letras, y otras lo eran..... Y entre ellas la A significava, que la prophetia a que se anteponia era solamente comminatoria, ut Isai. 38 : A Dispone domui tuae, etc. Hierolexicon Dominici Macri. Bibliotheca Sancta Fr. Sixti Senensis lib. 3. ^ A pro E. In veteribus instruments praesertim 12. saec. ut in Tabulario Parthenonis Oalensis ubique A ponitur pro

E ante M. finalem. Talam, qualam, tandam, realam, pro talem, qualem, tandem, realem, etc. Et illud maxime quia tune temporis sic pronunciare consueverant. ^ A et AB praepositiones ante adverbia passim occurrunt in medii et infimi aevi scriptoribus : e multis pauca selegimus. r A BATIS. Vide Abatis. ••' A GASU, Fortuito, casu, Hisp. A caso, Gall. Par cas fortuit. Lit. remiss, ann. 1351. in Reg. 80. Chartoph. reg. chr 417: De quodam godandardo, quern A casu in dicta taberna invenit, dictum Girardum perculsit. Aliae ann. 1396. in Reg. 151. ch. 33: Supplicans praefatus A casu reperit quandam aliam grossam virgam fusteam quam a terra levavit, etc. Occurrit rursum in Lit. ann. 1398. ex Reg. 153. ch. 314. 1 A Diu, Dudum. Gall, ily a longtems, Rymer. tomoV. pag. 354: Pro quibusdam secretis, et arduis negotiis inter nos et dictum Consanguineum nostrum, A Diu est, habitis et tractatis. ] A FOEAS, Extrinsecus, forinsecus. Gall. DeJwrs vel par dehors. Hygin. de Limitibus agror. 63 : Notes enim in propriis arboribus A foras ponuntur. j A FOBis, Eadem notione apud Hygin. de Limitibus, Constit. 103 : Stantibus jam muris et caeteris moinibus limites primos nisi A Foris accipere non possunt.

1AAGIATUS, egressus annos alienae tutelae, Gall. Majeur, en age. Franciae Regesregno maturi sunt anno aetatisl4. ex Edicto anni 1375. Oeteri ex jure civili Majores declarantur anno setatis 25°. Normanni 20°. Chronicon MS. Regum Francorum ex Musaeo D. de Cangey, ad Carolum V : Dominus dux Andegavensis frater suus antiquior incepit regnum regere, quod rexit usque ad secundam Octooris postquam Carolus fiilius dicti Regis fuit Aagiatus ; id est Major renunciatus, Gall, declare Majeur. [«« De anno 14°. L'autrier m'al communi tutelse fine, videsis Loiselii En tin tres bel pre-yerdsiant. v instit.Consuet. Lib. 1. cap. 1. praecept. 33. Arsoir verbv^pro Gallico I'autre soir, et consuet. Par. art. 32. et 268. ibique alterum vssperlim, in Lit. remiss, ann. Laurierum.J * Nostris Aagie, eodem sensu. Lit. 1386. ex Re^ol§0. Chartoph. reg. ch. 124: Icellui ffifaerihe s'adreca centre le sup- ann. 1389. in. Reg. 138. Chartoph. reg. pliant yftk^ffisant : Tu me cuidas Arsoir ch. 56 : Nobles personnes messire Jean de faire btifye} etc. Alise ann. 1415. in Reg. Hodenc chevalier, dame Marie de Sur169.°9 : Se je vous eusse arsoir trouve camp sa femme et Martin de Hodenc enffftiitn pnySf je vous eusse charge pu escuyer leur.fils aisne et Aagie, etc. Hinc JbBwtt." Hinc emendandae videntur Lit. Desagie et Deseage, Annis minor, cujus conditio Desaaige appellabatur. Lit. ann. 0fein4ss. ann. 1467. ex Reg. 200. ch. 67. ufoi Asseoir, pro arsoir; nisi sit ex fre- 1291. torn. 3. Ordinat. reg. Franc, pag. 294. art. 2 : Derekief se aucun heretages quenti mutatione r in s, et vicissim : Le lendemain apres la bateure ainsi faite eskaoit a enfant Desagie, il doit avoir bail. par Pierre Denise a sa femme...elle vint Charta ann. 1355. torn. 2. Hist. Leod. au suppliant et lui dit : 0 Bertran je fu pag. 420: Se ly enfans, auxquels ces heriA,sseoir bien bat ue pour vous et sans cause. taiges deverpient parvenir, ou seroient * A. PROPE, Prope, propter, Gall . aupres, escheus, estoient Desagiez, que cesheritaiprro:c%e> Stat. synoa. eccl. Trevir. ann. ges soient vendus par justice. Lit. remiss, 1010. torn. 2. Hist, ejusd. eccl. Joann. ann. 1377. in Reg. 110. ch. 259. Hennequin . ab Hontheim pag. 80. col. 2 .:' Vina qui estoit el estDeseagez, orphenes,pupilles a ipsis ecclesiis A, propre situata et menre d'ans, etc. Charta ann. 1353. in Reg. 84. ch. 306 : Accordons que toutefoiz ;. r f A RESPONSIS, Apocrisiarius, qui ne- qu'il plaira audit Daurri lui venu en jgbtia atfpujus eurat, et de iis dat res- aaige, ou. a son tuteur et cureur, ou a per..pqnsa. Joan, de Janiia : A Responses, sonne establie pour lui ou temps comme lindeclinabile: qui dat responsa pnncipis, dessus de son Desaige, etc. A verbo Aager, ;Vide in .Responwm. unde et Enaager. Aliquem sui juris . , 1 A RETBO, Rellquum debitae pecuniae/ facere. Lit. Phil. VI. ann. 1331. ex Reg. Grajl. arrerage, ce qui reste a payer, B. Cam. comput. Paris, fol. 104. r° : tiinde A retro esse, reliquari, Gall, etre en Nostre cher filz Jehan de France.... par firriere. Rymer. torn. 1. pag. 872. col. 2. nous emancipe et Aage, et sur son aage ,ante flnem : Propter quod carissimus dispense quant a ce. Charta ann. 1310. in Reg. 45. Chartoph. reg. ch. 150: Ce que r] 'rater fidelis noster, Ricardus Rex Alenianix illustristilla duo millia marcarum, lidiz Loeys fera en ce cas,....soit ferme et s, dicto ftlio nostro a retro sunt de sex estable a touzjours, aussi bien comme se il us marcarum supra dictis. Ab A avoit vint et un an accompliz et passez, factum Areragium, quasi aretra- ou se il estoit du tout Enaagiez d'aage wft abjecta litera T, quod aliquando parfait. Alia ann. 1319. in Reg. 60. ch. sojet. [^Germanis Ruckstand. 224 : Comme de par nostre ame et feal Aymar de Poytiers chevalier, pere de nos^ SE. sponte. Janssonii Auctarium tre bienamee Polie de Poytiers, damoil . ad Gloss. Isid. p. 2. selle...nous ait este soupplie...que ladite | A pro Ad. Testamentum in cortice Polie.... vousissens Enaaigefr et soupplir scriptum anni circiter 690. Apud Feli- ce qui li deffaut de sondit aage nous,., bian. in Hist. Monast. S. Dionysii, ladite damoiselle, laquelle a passe onze prag. xi : Hoc quod A s&pe dictas basilecas ans, Enaagonsetvolons...queellepuisse... delegavi per hunc testamentum meum, faire toutes choses, tout aussi comme se * In diplomate monasterii S. Petri de elle fust en I'aage de quatorze ans. Denietc anni 985. apud Sa Rosa de Viterbo que alia ann. 1322. in Reg. 61. ch.. 457 : pag. 23. tomi 1 : ,Facimus textum escri- Comme de par la mere... de Marrote et dura firmidadis de villas prenominadas, Guillaume enfans et hoirs feu Nicholaus A locum predictum Sancto Salvatoris Gentien... nous eust este requis et supplie Domini Nostri Jesu Christi....que est fun- que nous les vousissiens Enaager;.... a dada eorum vaseliga vogabulo sancto este trouve que il seroit grant profit auzdis Petro; ibidem torn. 2. p. 106. ex privilegio meneurs, se nous leur voulons donner regis Portug. Alfonsi I. ann. 1162 : Si aage, par quoyque il fussent hors de mulier leixaverit sup marito de benedic- tutirie. [** In antiquiss. Burgund. Contionespectet ccc sol.,medius Ad suo marito suetud. art. 5: Li hoirs Moindres d'aaige et mediusApalacio; ibidem eodem modo ne respont pas de heritaige jusques il soit A palatio in charta anni 1213 ; et in pri- aaigies. Frequens usus est vocis soubzavilegio Sanctii II anni 1225 : medios A gie, ut in antiquissima Campanorum palatio et medios A suo marito.] art. 20. et in consuet. Castelet. Paris, ** A pro in ssepius legi inchartis Por- art. 2. In antiqua Normannorum contugallicis seculi X et XI affirmat Sa suet. cap. 33 : qui sont de petit aage; Rosa de Viterbo torn. 1. pag. 24. exem- ibidem : ceux qui sont en non aage ; ibiplumque adducit e charta anni 989 : Si dem : ceux qui sont dedens aage qui n'ont quis autem aliquis homo venerit ad inrum- pas accompli vingt ans (Simili modo in pendum contra anc Cartula contramuda- specul. Sax. lib. 1. cap. 42. et lib. 2. cap. tionis, quod nos A judicio divindigare non , 65. dicitur binnen sinen iaren aut dagen). potuerimus. In assisia Burgensium Hierosol. cap. 14: similia sunt A mane, A sero, Ab hodie, Ab intro, Ab intus, et illud,G,enes. cap. 7 : Et inclusit eum Dominus Befo^is. [**4 foris legitur etiam. apud, illinium lib. 17. cap. 24. 37. n. 6. Vide Foreellini Lexicon in voce Foris in Finely ^ * *AB HEBI, Gall. d'flier^Hesternus, Ordinar. Ms. Rotomag : aO$j$us Domim Ab heri servatum afferj£t^ super altare. Autrier, pro autr-ier ajierum heri, vulgo Lt'autre jour ; in Poeirv i&scripto Le diet de la Rose : ; \^ " "

G

puisque li fis-famylias est d'aage; o'est puis que il a xv ans.} *AAISIENTIA, Facultas utendi exconcessione rebus non suis, idem quod Aasantia et Aisantia. Charta ann. 1269. in Chartul. S. Joan. Laudun.: Concedens eidem ecclesiss.... omnimodas Aaisientias, quotes, antiquitus in omni territorio et advocatia mea antiqui hospites dictse ecclesiasin eodem villa morantes habere solebant. Nostris olim Aaissier, idem quod Juvare, auxiliary Gall. Aider, donner du secours. Chron. S. Dion. torn. 3. Collect. Histor. Franc, pag. 244 : II tournerent a la maison d'un vilain pour demander & boire, et il leur dist que il n'avoit de quoi eulz Aaissier. Aaisier prseterea dixeruntpro Ad tempus vel sub certis conditionibus aliquid commodare, eoncedere. Charta ann. 1271. in. Ghartul.Pontiniac. pag. 75 : Je Guiz chevaliers Sires de Chanlost fais asavoir... que li Abbe's et li convenz de Pontigny... m'ont prestS et Aaisie leur maison de Sevyes, tant comme il plaira a eux. (Vide infra Aisamenta.) * AAISITUS. Vide infra Aisatus. | AALAGIA, Agri villarum viciniores, illi scilicet qui primi occurrunt ex urbe, pago, etc. exeunti. Ailages apud Normanos praesertim in Marchionatu Npvoburgensi, alias Bordieres, Piccardis Tour de ville: apud quod Aalagia ultra semiarpennem se non promittunt, decimasqae pendunt parochiae Rectori, ut Novales, et Clausurss, Gall, dosages. Etymon aib Aala pro ala, quas ut Gal. Aage pro Age. Litterae Officiatts Rothomagensis anno 1341. in Bullarip Fontanell. fol. 60 : Super eo quod idem Rector dicebat et asserebat swi ratione suss prasdietas EccleSISR dejure communi jus competerepercvpiendi, coligendi, levandi et habendiomnes et singulos grossos fructus deeimales excrescentes in omnibus etsingulis novalibus, essartis et clausis, Aalagits sitis et exi$tentibus infra metasparrochi&prsediciiB. (Vide Eslagium.) AAMUND. Vide Amund. *AARATH, Aggressio, assultus. Codicfl. leg. Danic. apud Ludewig. torn. 12. Reliq. Mss. pag. 181: Item pro omnibus ttelictis, pro quibus debent quadrogiriia marcse emendari ultra jus cpmmune^si Isesus dixerit aliquem se lsesiss,e, eV in lasdendo sibi fecisse insultum, quoddicitiir Aarath, etc. [**De hac voce Danica vide Aridream Sunonis lib. 5. cap, 6; codicehi Christiani V. Daniae,regis, lib.7. cap:i^. art. 2. et Job Meieri glossarium vocttm juris Cimbrici ap. Westphalen monumentatom. 4. col. 1761. Locus Tordbsais supra descriptus ex Ludewigii Reliq. Germanice legitur ap. Westphalen torn. 4., col. 1882. art. 43. ubi aarath yertitur mit beradenen mode, id est malo animo, inito consilio.] -*AASAMENTUM, ut Aisamentum, idem quod supra Aaisientia; nostris alias aisement, pro quoviscommodo. Charta aim. 1205. ex Cod. reg. 9612: Raymundus de Grance miles vendidit fratribus Alberippse pro decem libris Stephanensibus partem pasturarum suarum de Pralax,... tali pacto quod fratres Alberippse et pastpres eorum omne Aasamentum in eis capient ad usum, tam suurn quam animalium. 1 AASANTIA, AASENTIA. idem quod Aisantia, Gall. Aisance. Charta Guilenci Episc. Lingon. de fundatione Albae-Ripae ann. 1135. inter Instrum. torn. 4. novae Gall. Christ, col. 165. C : Insuper addp omnes Aasentiasin omnibus terris nostris absque omni redditu et coustumacia. Ibidem col. 166. D.: Prssterea dederunt nobis

AAS

ABA

omnes Aasentias in finagio arcus subte- Danici § 74 ; Stiernhook de jure antique Sueonum pag. 84 ; Wilkinsii indicem et rioris. AASUOREN-EED, Andraeas Sunonis Ar- infra Cangium in voce Antejuramenchiep. Lundensis, lib. 7. legum Scanise tumA a AATIA. Vide Atia. cap. 6 : Si reus tandem quarto, vice com] AATILUS, illsesus, nil datnni passus. paruerit, vel citatus, vel ad suam innocentiam comprobandam, licet nullum prasce- Joseph. Laurent, in Almathea. Utique dere debeat actoris juramentum, quod scribendum Aatylus. Nam apud HesyAasuoren-eed dicitur, tamen ad candentis chium aavjXo; innocuus quod ab a-raw ferrijudiciumadmittetur, quod Skiersjern Isedo, noceo. lingua patria dicitur. Quale autem fuerit 11. ABA, praedium coloni, seu habitaistiusmodi juramentum, alibi [** cap. 8.] tio rustica, cum sufficient! praedio ad sic declarat: Hsec est forma juramenti, alendam familiam rusticam. Unde et quod candentis ferri judicium antecedit : Aba idem est ac colonia in Traditionibus ut affirmet actor sub jurisjurandi reli- Fuldensib. Lib. 2. Trad. 21: Novetn trado gione, quod non odii causa, non lucri colonias, hoc sunt Hobunnse, integras gratia, reo imposuerit furti crimen. sed cum omnibus abjacentiis. Sunt autem quia scit eum veraciter rem [*° ad minas Aba, Hobunna. Hoba, Hova, Oba, Huba, valentem dimidiam marcam nummorum"] voces ejusdem signiticationis etoriginis sibi furti vitio subtraxisse. Adde lib. 5. scilicet a Germanico Haab, possessio, cap. 15. lib. 7. cap. 3. 15. lib. 9. cap. 9. bona, haereditas, vel a Saxonico Habban, 12. Est autem eed Theutonibus juramen- habere, possidere. Charta Ricardis Autum. gustae pro Stivagiensi Monasterio inter 5S3~ Apud Germanos etiamnum, Ein Probationes historiaa Tullensis pag. 7 : geschworner eid significat datum jusju- Ecclesiam de Filgossen cum alodis in quo randum, et est plane illud idem quod sila est Ecclesia, et quinquaginta duas Aasuoren eed scriptum, ut in multis Abas, cum vineis, terris, pratis ad hoc Germanise partibus vulgus illud pronun- idem monasterium quod dicitur Stivagium tiat. Est autem prius A articulus, Germa- pertinentes. Diploma Ludovici Pii a nicus ein, et pertinet ad substantivum. Mabil. relatum torn. 4. Analect. pag. 470: eed. Ein in multis locis adhuc a vulgo Venerabilis abbas Tatto... dedit Ratulfo profertur ut A. Posterius vero A Germa- presbytero cappellano nostro... in benefinis hodie est ipsa syllaba ge, quae etiam cium diebus vitse suse in loco qui dicitur in nonnullis Germanise regionibus ut A Huroldis hova sex Abas vestitas sub intepronuntiatur: ilia vero syllaba ge verbo- gritate earum. Plura vide in Huba [**ubi rum prseteritis, Graecorum more, tan- de etymo dicturi sumus; locus tradit. quam augmentum syllabicum praeponi- Fuld. supra citatus legitur apud Schantur. Veteres dicebant ga pro ge. Litera natum pag. 39. trad. Ixxviij, quid vero g ob levissimam aspirationem quam ad rem faciat non video. De his vocibus apud multos habet, hie plane omissa est. in universum agitur ibi pag. 323. n° 5.] Suoren hodie scribitur Schworen, quod j 2. ABA, Latinis est, quod Graecis est participium verbi Schwwren. Jurare. rjOere, compellatio scilicet, qua apud veteItaque scribendum esset A asuoren eed, res, honoris causa, junior seniorem fraquod proprie sonat Juratum juramen- trem affari consueverat. Hinc sanctus tum. Haec ex observationibus Joh. Leon. Benedictus in Regula sua cap. 63: Nulli Frischii. [** Vox est Danica sworen ed est liceat alium puro nomine appellare: sed juramentum juratum, syllaba a sive aa priores, juniores suos fratres nominent; (apud Danos sonus literae a,quando pro- juniores autem, priores suos Nonnos pius accedit ad sonum literae o, duolms vocent, quod intelligitur paterna reverenaa scribebatur) hodie paa, significant ad tia, etc. Sic junior seniorem aut parentem sive in; apud Andraeam vero est jura- voce otTTa vel ut apud Callimachum mentum ab uno juratum, oppositum airaa ; soror sororem voce Suipa, compeljuramento per consacramentales; monen- labat. Sunt et aliee hujusmodi voces ut dum itaque quod ap. Ihre Gloss. Sueo- TETTO, TceirTa, ukra, de quibus videsis ScaGoth. col. 4. legitur, in pluribus Sueo- liger. lib. 1. cap. 29. Lexicon Martinii, gothiae partibus a unitatis notam esse. Etymol. Vossii. Est autem Aba vox Idem juramentum actoris appellatur Hebraicae originis ab 3« Pater, unde apud Andraeam lib. 7. cap. 8. 13. sive Syriacum X3N dilexit et NSN Pater. Putat accusatoris, lib. 5. cap. 15. et lib. 7. cap. Martinius ideo fratrem majorem voce 3. 6. quippe cui id jurandum erat ante- Aba compellari solitum fuisse quod in quam accusatus ad ordalia abiret, quod eum Abi seu patris transferretur digniin antiquis Danprum legibus dicitur tas. accusato crimen in manus jurare (vide 1 ABARE, a voce aba, fratrem affari. Ancherii opera torn. 2. pag. 805. § 23). Ausonius in Epist. 1. patrem alloquens Anglosaxones f o r a •'b dicunt, Legg. ait : Atheist. II. app. | 2. et 4. et latine Nam supparis sevi Sum tibi ego, et possem fratris Abare vice. loquentes antejuratnentum siveprsejuramentum, leg. Henr. I, 64. Ubi crimen tantum non manifestum erat sive accu- Hunc versum ita restituere Scaliger et satus ipse malse famse, non opus erat Viiietus ex pervetusto et optima notae praejuramento, ibid. cap. 94. Guilelmus Ausonii codice; in vulgatis enim est, I, Anglise rex, edixit actoris etiam jura- fratris habere vice. Scaliger animadvermentum septima manu jurandum esse, sionem firmat suam hac ratione : ut a legg. Guilel.II. cap. 15: E li appelerjurra, lallo lallare, a pappa pappare, sic ab sur lui jur set homes nomez, qui pur aba abare. [** Vide Fore. Lex. in voce haur nel fist, ne pur altre chose, si pur Abare.] son dreit non pourchacer. Vide Phillipsii *i ABABTISTUM et ABAPTISTUM, Terehistor. jur. Anglic. § 49. Accusato etiam bella, Gall. Trepan, Paulo Eginetae antequam ordalia subiret, juramen- TpuTtavov, eidem^paulo superius scilicet tum erat jurandum ; hoc vero f o r a ^ lib. 6. cap. 91. a6airui" ABACIA, vox mendosa in f ragmen to Petroniano, pro qua recentiores editiones rectius ab acia legunt. Vid. Ada. ADEL. ABACINARE, ABBACIXARE, Oculis privare, excadcare, prassertim per ferrum candens, aut pelvim ferream, vel aeream (quam Itali et nostri Bacinum vocant, unde vocis etymon (oculis excaecandis objectam. Itali Abbacinare etiamnum dicunt. Sed quidam, atque in iis V. 01. ^Egidius Menagius in Originib. Ital. non a bacino, ut Commentatores Boccacii, et Jacobus Pergaminus ; sed a bacio, quae vox Florentinis locum opacum sonat, deducunt: ita ut abacinati sint ii, qui quasi per tenebras vident, non omnino caecati. Sed potior videtur aliorum sententia, cum is excaecandi modus antiquus sit, eoque usi legantur veteres, ut coristat ex Platone in Gorgia. Liberius apud Gellium lib. 10. cap. 17 : Democritus Abderites, Physicus Philosophusf Clypeum constiluit contra exortum Hyperionis, Oculos effodere ul posset splendore aereo, In radiis solis aciem effodit luminis, Malis bene esse ne videret civibus.

At Plutarchus rcep\ uoVjitpay. P- 521. 28. Democritum aitobjectu ac repercussione igniti ^speculi sibi visum ^ ademisse, a7rep£i(ia[Ji.£vov el? EdorcTpa TtupwSevTa, xa\ T-^V OCTC' aO-rwv avax^aatv Sslajievov. Atqueillde,

ni fallor, (AuSptautv Grceci appellarunt eum pculorum morbum, quo pupilla effunditur et dilatatur aciesque ejus hebescit, uti describitur a Celso lib. 6. cap. 6. et Hesychio. Nam eorum qui per [A\55pov seu ferrum candens excaecabantur, ita desiccabatur oculorum humor omnis, ut illorum hebesceret acies, et visus dilataretur, proindeque, si non esset omnis videndi facultas ademta, diffuse eo spiritu per quern videtur, omnia minora quam sint, viderunt. Saepe enim eveniebatut per [niopov caecati,lumine non omnino privarentur, sed quasi per tenebras viderent: quod deHenrico Dandulo Venetorum Duce olim a nobis observatum in notis ad Villhard.' num. 34. et aliquot aliis ex Histpr. Byzantina desumtis exemplis probari potest. Hanc porro a bacino etymologiam fulcit locus insignis apud Nangium in Chronico ann. 1102 : Henricus Rex Anglorum Robertum Ducem Normanniae fratrem suum, a Hierosolymis reversum, regnum suum inquietantem, bello victum cepit, et ei lumen, Pelvi candente et valde ignescente apposita, extinxit, etc. Item alius apud Henr. Knygthon. de Eventibus Angliae, lib. 2. cap. 8 : Instituit erga Barones swos, et impetravit ab eis, quod prasdictus Robertus deberet exoculari et excsscari cum Bacili ardenti. Ubi perperam batili praefert codex editus : nee enim recte batillo emendat Somnerus. Bacile autem et bacinum idem sonare, docemus infra. Sed etHondms in Hist. Monasterii Polingensis scribit, Tassilonem per duarum pelvium ignitarum inspectionem, Caroli M. jussu, fuisse excsecaturn. Jam vero de voce Abacinare Chronicon MS. Andrese Danduli ann. 1193 : Postea mortuo Tancredo, Henricus veniens recuperavit uxorem et regnum: et filios Tancredi Abacinavit, filias autem liberas dimisit. Sanutus lib. 3. parte 11. cap. 1. de eodem Henrico Dandulo Duce Venetorum: Qui a Greeds forte Abacinatus, quasi visum amisit. De eodem Joan. Bapt. Egnatius lib. 9. de Exemplis Virorum illustrium Venetae

ABA

ABA

ABA

facta prius idea fuerunt ibi affixes. Vide onomasticon pag. 1.] Glossae vett. MSS. Corbeienses : Abacus,vel Abax,pars capiAbacinare. telli, vel tabula lusoria, vel mensa marABACISTA. Vide Abacus. ABAGIUM, igaxtov, Abacus. Fragm. morea, in qua antiqui mittebant calices. Petronii, Abacia et cucumi omnia expos- Juvenalis sat. 3. v. 203 : cit, etc. Lectus erat Codro Procula minor, urceoli tres, S3®" Nihil ad hanc vocem facit PetroOrnamentum Abaci: necnon et parvulus infra Cantharus, et recubans sub eodem marmore Chiron. nianum illud fragmentum : mendosum est, et legi debet ut in recentioribus 2. ABACUS, quid sonet apud Vitruvium editionibus, scilicet : ab acia et acu mi lib. cap. 1 et lib. 7. cap. 3 et 4. decent omnia exposuit; quod accedit ad illud prae 4. caeteris Bernardinus Baldus de verGallicum : 11 m'a tout conte de fil en bor. Vitruvianor. et Salmasius aiguille. Titinnius apud Nonium: Phry- ad Vopiscum pag.significat. 443. gio fui primo, beneque opus illud scivi: 3. ABACUS, Arithmetica : nam Arithreliqui acum aciamque hero, atque herse in abaco, vel mensa pulvere nostrae. Glossae veteres : pa^^a, Ada. Est metic!, numerorum notas delineaergo Acia antiqua vox quae fllum sonat conspersa unde Martianus Capella ejusmodi ad consuendas res ductum retortumque, bant: abacum dixit esse mensulam hyalini pulGall. Du fil d coudre. Hoc censu a Correspersione coloratam. Persius sat. nelio Celso usurpatur lib. 5. cap. 26. veris Hinc ilia amplissima Dissertatio Johan- 1. vol. 132 : Nee qui Abaco numeros, et secto in pulvere metas nis Rhodii Medici Dani de Acia, de qua Scit risisse vafer... 17. Advers.21. et Salmasium r, uspovrjv Tiva ffiSrjpav xaTaxevToOvrs?, xai videTurneb. Vide Gruteri Inscr. pag. 224. Willelmus modo usurarum. tavrj) TO>V o96aX[Awv -rot IVTO; ^piovres, S6U deABACOT. Pileus augustalis Regum Malmesb. lib. 2. ait Gerbertum Remenut Regia Editio habet, ^ Trepovrjv Ttva Anglorum duabus insignitus. sem a Saracenis Hispanis didicisse mSripav nupaxTovvrc?, etc. Qua etiam Vide Chron. ann. 1463.coronis Edw. IV. pag. 666. Astrologiam, Abacum, cesterasque artes. excaecandi ratione Graecos Byzantinos col. 2. lib. 27. Ita Spelman. Henricus Knyghton lib. 1. Chron. cap. 3 : usos testatur Laonicus lib. 1. pag. 23. 1. ABACTOR. Charta Roberti Regis Omnium liberalium artium peritus, Aba" Edit. Reg. Interdum chorda ad frontem Franciae 1015. apud Louvetum in cum prsscipue, lunarem compotum et curcircumducta eruebantur oculi. Anony- Bellovacoann. [** torn. 2. pag. 179. et Collect. sum rimatus. [Dicunt Itali saper I'abbaco, mus Valesianus de Constantino M. : Qui Histor. Franc, 10. pag. 597]: Si imparar I'abbaco , pro Arithmeticam accepta chorda in fronte diutissime tortus, quis aut em quod torn. absit, contra hoc nostree tenere, Arithmeticam addiscere.] f ita ut oculi ejus creparent. Hinc faire regies Majestdtis 4. *Hinc Libros signatos per Abacum prasceptum venire tentacrever les yeux, nostris familiaris lo- verit, si prsspotens sit, centum libris auri intelligo Codices notis numericis per quendi formula. Procopius in Hist. arc. multetur; si mediocris fortunes, decem ; singulas paginas signatos, in Stat. Mancap. 16. extreme : Neupav (Jostav £? TOU si Abactor, regies ultionis vindictam cum tuae lib. 1. cap. 34. ex Cod. reg. 4620 : av8pto7tou TT(V x£: Icellui Tabular. Dalonensis Abbatise fol. 86: pag. 469: Amor justi tise, quituam, Pater, ' Masson ing enitum percontarisf ches amiel, in Turonensi tit. 1. art. ,!?« Espave d'abeilles, art. 54. Utilitas apmni Abotefieri, vel auferri. dedfghatione jaetare,- Galh p~romittis ft ABOLEIAREj1 Retis specie, a sagena in Charta Henrici Imperatoris • ann. ' ' ^ n o «&frsU vetus P'oeta' 0i'cer%n» ' noR dissimili, vulgo Boulier,m piscando 1065. ex Tabulario S. Maximini Trevir. secrdrfuod'tbtidivi AbhU-> uti. Boulie, in Charta ann. 1268. ex in Probat. Hist. Limburg. p. 39. Adfle v «#, J;lla%reht:ln Ama'jtbe'a t A&nutivumj Chartul. Mont. S* Martini part. 7. fol. Consuetud. localem Prulliaci; Andega^ dissensid,'vdlunttts contraria, negatoriuvn. 12S. V°: IA abbes 'et U couvensou vivier et vensem art. 12 ; Cenomanensem art, 13;}; In Woss. ; Lat.' Greec. Abnutivtim, 'Au&* en foaue de Roiaufai puet faire par leur Arvernensem cap. 2&. art. 7 ; MarohenlltoTtki-y, Id ests Abjurativum ab aitto(io«rt«,- droiture tele ' revenue k'il vaurront, pour sem art. 825 ; et Stabilimenta S. liud"^ Albjttratio. p Vide Forceli. Lex4n v. leur poisson retenir, k'il ne pui&t monter vici lib. 1. cap. 163. et ibi notas.nostras^ Abtt'Mi tuts et "Vulcanium in^notisad amont soit de soif ou de Boulie, ou- d'au- Vide infra Apiarium et Vas. . ,; gloss:- l#t 'gr.j tre cose. Inqnisit. ann. 1268. ex sched. * ABOLLENA. [Mandragora. DIEF.I.OI , lABDBltDA. Vide in Abbobuta. ' Pr. de Mazaugues : Sed ipse a duodedim * 1. ABOMAGIUM, Jus dengendl metas 'ABOBSI-PUS, Tenebris'involutus. Gloss. awnis circa usus'6st ,in piscando, Abo- in terris vassallorum/ simul et. Prsestati'ft leiando, ducendo apoltats et aves edpiendo liat:itsserit, pacem Domini violabit. REPARE [E^tirpare, ut ABS- sint seminari modii 150. perperam aptas editum. Tabular. Eccl. Nivernensis : De . DJEF.) ' „.; s ^ABSXRIGARE, Ab omtii mora et iin- Curte Patriniaco in villa Cosma mansos pe,dimento liberare. Est ejaim Trigare; vestitos 2. ..... in Possione [possessionej ^1 seu potius Tricare, morari, differre, fm- mansos 3. vestitos, quartus vero Absus. plicare, quae a Tricss, unde Gall. Tri- Oharta' Odonis Regis Franc, in eodem Cheur, intrigue^ etc. Diploma Albert! et Tabul. : In Pago Matiscensi in villa FisOttottjs Aiistrise ducum ann. 1336. torn. ciaco de potestate Si Cyrici niansos 3. vestitos cum terra Apsa ad ipsam potes, o. f Eeliq. manuscript., Luflewlg.. pag. %J^^ : (Zastrwm Lucemberg a nobili viro tatem in eadem villa aspiciente ..... de Alberto fysbrigare tenebimur.... et nihilo* potesl ate mansos tres Apsos. Tabul. Be,lli,' mtyus prssfatus Afyertus de Rauceinstein locense in Lemovid. n. 95. : De terris vero ", a prxmisso captivltatis suss vinculo absolvi Absis, si homo aliquid fecerit, Judex reci, ,nan> debebit, quousque pr&fatum Castrum piat quod exierit ; et si censum solvere ^ in Lucemberg Abstrigatum et in prssfati noluerit in Vicariis recipiant, et si redRegis potestatem sit traditutn. Vide Tri- derenoluerit censum, etc. Charta Ottonis I. Imp. in Hist. Episcop. Metensium : , gays, et A bsbrigare. . ^. ABSTRIPARE. [Exstirpare , ut ABS- De qua terra sunt mansall : 5 vestita, alia vero sex manent Absa. Annotatio .vTlRPARE. DIEF.] %ABSTRONUM. [Allium. DIEF.] Arnpnis Episc. torn. 2. Antiq. lect. Ca,f, ABSTRtlERE, pro Abslrudere. Tertull. nisii, p. 485. : Tradidit mansos 30. inter lib. 4. adv. Marc. : Negat lucernam Abs- vestitos et Apsos. Charta Caroli Regis . truendam, sed confirmat super candela- Burgundise ftlii Lotharii Imp. torn. 12. brum proponendam . ut omnibus luceat-. Spicileg. Acheriani : Colonica una veslita, ?|c ABSTRUSIVUS. [Clausus , circum- et altera Absa, cum vercaria. —In Luciaco vercaria una Absa, etc. Charta Adalbe^munitus. DIEF.] , ABSTTJLA, pro Astula, qaod vide. Bre- ronis Fpiscopi Metensis apud Meurissium, pag. 308 : De qua terra sunt mansa viloq. Abstula. i napta. Unde : undecim, quinque quidem vestita, alia Abstnla vel napta sarmentum, malleolusque, vero sex manent Absa. Charta Guidonis Quisqiiiliam stipulae possunt ignem revocafe. r

*

'

Flamenchi Militis Lemovicv an Pratis, pascuis, aquis, riperife, ribagii&, terris cultis etincultis, Absis 'et vestitis. Charta Caroli III. imp. ex Tabulario Ecclesise Gratianopolitariae: Genoliacum quoque villam cum portu et mercato, ha~ bentem capellam et mansos inter Absos et vestitos triginta tres, cum omnibus ad ipsam pertinentibus. [Chartapermutationis inter Episcopos Aptensem et SistariCensem : Campos, vineas cultas et iitcultas, seu Absas. Vide Miraei opera Diplom. Edit. 1723. torn. 2. pag. 935. A. B.} f* Quae interpretatio non placet D. Bouquet torn. 1, Jur. publ. Franc; pag. 53. ea potissimum de causa^ quod ex agris incultis preestatioaliquanon possit exigi. Rem haud satis atteiite perpendtt vir doctus : praeterquam quod enim Absus ager aperte' culto opponitur, in locis a Cangio laudatis, eq nomine quoque saepius pascuum signiflcatur, unde persolvebatur pensitatio ; sed minor, quam ex agris cultis et seminatis. Laudat ipse etiam Cangius Chartam, qua in hanc opinionem inductus est D. Bouquet ; nee idcirco sententiam mutavit, , quod ilia terrarum, de quibus sermaest, capacitas tantum'indicatur, ut ex his verbis, ubi possint seminari modii 150. facile colligitur. Rem dirimunt-Glossas Caesar. Heisterbae. in Reg. Pruna. torn. 1. Hist. Trevir. Joan. Nlc. ab Hontheim pag. 662. col. 2 : Mansi Absi sunt, qui non habent cultores.] Interdum absus agerdicitur nonmodo vacans, sed et prorsus incultus ac pasturae idoneus. Charta Herivel Episcopi Eduensis in Tabulario ejusdeih Ecclesise : Mansos duos penitus Absos' et omni cultura destitutes, pascuis sotojaraodo animalium aptos. Annotatio Araatonis Episcopi : Tradidit in pago Drungoe territorium quantumcunque possidere visits fuit, quod nunc facet Apsum. Occnrrit porro haec vox in veteribus Chartis, in Capitulari de villis cap. 67 : in Chron. Besuensi pag-. 548 ; Chron. S. Benigni, pag. 870. 421. 423. 454 ; apud Baldricum lib. 1. Chr. Gamer, cap. 52 ; in Hist. Comitum Augustodun. pag. 48 ; apud Perardum in Burgundicis, pag. 51. et alibi passim. ABSARE, Absum facere, mettre en friche. Tabul. S. Dionysii de Capeila in Dicecesi Bituric. charta 66 et 149 : Nouerint' quod Dalmas de Iricione quasdam calumnias in molendino de Espaleo* ternpore Radulfi Prioris anteeessarls nostri posuerat, pro quibus deslructum, et sicut dicitur, Absatum fuerat. [Tabularium Vosiense fol. 68. v° : Nullo modo Abbas aut suus prsepositus vim faciat hominibws per quam terra Abset et fevales suas perdant.J [** Locum integrum vide in Accordamentum 1. Caesar. Prum. ap. Honth. hist. Trev. pag. 673. a : Si autem ijfsi ista et alia jura non fideliter peregerint, abbas feoda eorum debet Absare id est fronen ; Gallice confisquer au profit du seigneur. Vide Absare 1. 2. 3. suo loco.] ABSABIUS, Qui absos et incultos agros scindit ac colit. Constit. Caroli Crassi "de Feudis ann. 890 : Mansionarius 5 solidos, Absarius 30 denarios, Bunatarius 15 suppleant. ABSEITAS, Terra absa. Charta Caroli Regis Franc, pro MonasterioS.Andochii Augustod. apud Labeum lib, 1. Miscellan. : In villa quse vocatur Quintiacus, Abbatiolam S. Germani mansoruty. 20. cum omnibus Abseitatibus et vineis, cunctisque ad se pertinentibus. Alia apud Sammarthanqs anno 858. ubi de eadem Abbatia : Nihil enim amplius in eodem

ABS

ABT

prsedio habebant, nisi unam vineam et terram Abseitatis. [vel Abscitatis, ut legi,tur in nova Gall. Christ, torn. 4. Instrum. col. 52. D.] . ABSIDITA.S, Eadem notione, in Tabulario S. Florentii Salmuriensis : Alanus et Egio Britannorum Monarchi tempore Geraldi Abbatis S. Florentii confirmaverunt donum ejusdem poteslatis in Absiditatem redactse, vulgo Livriacum,inpago Redonensi situm, per genitorem eorum Gaufredum. Charta Rpdmundi Episcopi Augustpd. in Tabul. ejusdem Ecclesise : Quss scilicet res sunt silss in Comitatu Belnensi — mansi scilicet 3 vestiti, et Absiditates 5. pertinentes ad Biliniacum fiscum. Charta Aganonis Episc. Carnotensis, apud Sammarthanos : Est qusedam terra, in Absiditate redacta S. Petri, etc. ABSITAS. Tabular. Brivatense cap. 366 : Videtur autem ipSa Absitas sita esse juxta villam quse dicitur, etc. De vocabulorum istprum etymo ac notione non una est Scriptorum sententia. Caesarius Prumiensis in Glpssario ad vetera ejusdem Monasterii diplomata, mansos absos dictos ait, quod non haberent cultores, sed dominus eos haberet in sua potestate, eosque esse quos vulgo Vroynde vocant. Kilianus observat Vrunte, esse agrum compascuum et communem ad pascenda, pecora, qui prpinde non colitur ac scinditur. [** Coroinde est Dominicus, hodie fron.] Nicolaus le Maistre lib. 3. de Bonis Eccles. cap. 1. Mansum absum seu apsum opinatur esse preedium nudum et investe, sine instrumento rustico ; eoque , nomine opponi manso vestito, seu instructo fundo, uti habet Ulpianus leg. Instrumento D. de Instructo vel instrum. ley. Ego vero a verbo absum, vel abesse formatam vpcem existimo, ita ut ager absus sit is in quo cultura aut semen abest, cujusmodi sunt squalidi agri, apud Gro,maticos, qui a cultura exierunt : et ,a\ y&pau, in. Gloss. Graeco-Lat. seu Vj nus de Chaudenay, prsedictam villam de ritj etc. f ACAPTES, Res emtse, bdna parta,; Bordis non potest alienare a manu sua, nee in feudum dare, vel Acapere, vel Gallice, Achats, Acquets. -Testamentuni' 1 1 conferre alicui. Vide Accapitare in Accap- Bernadi Atonis anno 1118. apud Balti zium torn. 2. Hist. Arvern. pag. 487^Ettare. omnes Acaptes, quos ego feci in. suprt#-^ ACAPITA, ss. Vide in Accaptare. 1. ACAPITARE, Incipere. GalL Com- dietis honoribus, sint si-miltter etfusdetn,ri '' mencer, quasi Adcapitare. V6x Agrf- RotgevH.' •• * 1. ACAPTIS, Ooncessio vel acquisftid1 mensorum. Chartular. S. Vandregesili torn. 1. pag. 757: EtAcapitat (ille Cam- 1 ad Accapitum seu • -fn - emphyt pus) ad nemus dictorum Religiosorum. Gharta ann, 1064. in Append, ad Quasi diceretur, et habet caput suum cam. Hispan. col. 1127: Et si ego p ille campus ad, etc. Agrimensores quippe tus Ermengaudus '• fe&ero Acapte agrorum latera brevitira vocant capita; Alohagib vet de Abnundafar de terra'tijti&j longiora vero, latera et laterationes ista hora inantea\ praedictus Raimun'd/uk comes habeat tertiarh partem de 'i nuncupaiit. 1 2. ACAPITARE, alia notipne, unde ,prs6dietas terras..,. Iternm convenit' AOAPITIS , ACAPITUM , APAPTAGH7M,, dictus Ermengaudus comes pr&dictm" f ACAPTARE, etc. de .quiotts infra in' Raymundwm, ut de ipsti Aoapte prsedic$ti; > quern fecerit, etc. Alia ann. 111,8:' iBtefr Accaptare. * ACAPITAGIUM, AGAPITATGIUM, ReU- •Probat. torn. 2. Hist. Occit. col. 404V vium, seu quod nomine relevii exsolvi- SimUiter dimitto eiuVbatiam d&Jwnceld}..'." qtetis'fecfcj tur domino capitali. Lit. -Philippi VI. relinquo «i et totos 'Acttpt-esl reg. Franc, ann. 1835. in Reg. 69. Char- Eodem -signiftcatu accipienda vox 'sUttta? toph. reg. ch. 850: Cu'm vero monasterii Acaptes. Vide infra Accapitidatio. * ' ' « (De Oaduino) abbas et conventus,qnti duas i * 2. ACAPTIS^ ut »apfa Acaptt partes unii4$ falconis, in frvufia.twne cujus- Oharta ann. 1123. inter Probat.' libet domini seu vassa^lt, pro Acapitagio 'Hist. Occit. col. 484 : Garpfoit:..., 'hpb^J udd exigebat per forcidm n reti- malis passibus conservandiset repar&mMs.

?

40

AGC

ACA

* Vel Acaralhum. Emissarium aqua- Gall. En cachette, "Statuta sartorum rium, vel quid simile, ut videtur; f. ab Montispess. an. 1323. torn. 2. Ordinat. Hisp. Acarrear, importare, quia per reg. Franc, pag. 470. art. 13: Ordinaillud aqua et sordes impprtantur. Pro verunt et convenerunt inter se, quod alisenioralibus legendum opinor femorali- quis operarius non suidat aliquos pannos, bus. Regest. 81. Chartoph. reg. ch. 124. qui portantur Acau per aliquos ad operahabet femorairials; quod huic conjec- toria dictorum magistrorum, etc. turse favet. -ACAUNUM. Vide Agaunum. 0 * ACARIS, vel potius ACHARIS. Mai ACAZALANTIS. Vide supra Acathagratieux. Glossar. Gall. Lat. ex Cod. reg. lantis. 7684. Abcaris, eadem notione, in altero ACCABUSSARE, xaTomovriiJeiv, GalliS , Lat. Gall, ex God. 7679 : Acharistos, id Bailler la Cale, Immergere, in mare est, sine gratia, apud Marcell. Empir. demittere: poena in meretrices et lenocap. 20. nes vulgo decreta etiamnum apud Bur:>jc ACARNA. [Canis dicta carlin. DIEF.] degalenses, qua scilicet in cavea ferrea ACARNARE. Vide Carnaticum. inclusi in mare demittuntur, et subtus 1 ACARNERARE, Pecora aliena in navim denup submerguntur. Statuta agro damnum facientia capere atque MSS. Massiliensis urbis lib. 5. contra etiam occidere et comedere. Vide in eos qui ludendo dejerant: Et si illos 12. denarios dare et solvere non poterit, AccaCarnale. busseturf penitus indutus cum vestibus * ACARUS. [Ut ACAR. DIEF.] jjc ACASEUM. [Gall, prunellier. DIEF.] quas tune detulerit, in portu Massilise, 3Jc AGASSIS. [Vestis ad humeros non vel in vallato quod est in Portali Callatss, usque ad Portale S. Martini, tot vicibus consuta, aclassis. DIEF.] ACATAPANUS. [Praefectus civitatis vel quot juraverit. Ubi Accabussare videtur provincial. Idem qui Capitaneus.] Vide idem esse quod immergere; est enim Occitanis , Cabussa, faire la culbute, Catapanus. | ACATARE, Emere, Gall. Acheter.Itemprono capite prolabi. Vide Consuetud. relevium exsolvere. Necrol. Corbeiense Solensem tit. 16. art. 6. et quas de hac MS : IX. Kal. Aprilis Petrus Monachus poenae specie observat Cleiracus ad ad succurrendum. Annivers. prindpale, Leges maris Oleronenses art. 31. * Vocis etymon ab Acha vel Acca, pro cujus anniversario habemus vii. madias frumenti ad molendinos quos Aca- aqua, et Busse, poena, poenitentia, dedutavit Johanni dicto Rosnel. Vide in Ac- cit Scbilterus in Glossar. Teut. pag. 5. col. 2. Est ergo Poena aquae aliquem cap tare. * Rectius intelliges eodem sensu, quo punire. % ACGADERE. [Accidere. DIEF.] Accaptare. Vide ibi. * ACCALABUS. [Ut ACALABUS.DlEF.] * ACATHALANTIS, Avis est; Gallice, Cardonnereule, in vet. Glossar. Lat. * ACCALANDIS. [Aqalanthis, chardonGall, ex Cod. reg. 521. Acazalantis, Es- neret. DIEF.] cardonnerele,. in alio Glossar. ex Cod. * AGCALISSA. [[Mica. DIEF.] 7692. pro Acalanthis, a Gr. axaXocvOc';. ACCALVASTER, Ab anteriori parte calVide Lex. Martin, et Thesaur. Fabri. vus, sicut recalvaster a posteriori. [« Gloss, in Cod. reg. 4778 : Aculatusest Ebrardus de Bethunia: cardellus albus carduellis Acalentis Est Accalvaster vir calvus ab anteriori grsece dicitur quilatine carduelis vocatur. Parte, recalvaster retro calvus habetur. Est autem avis quss spinis et cardibus pascitur, unde et nominatur achatdemac * ACGALVUS. [Ut ACCALVASTER. ager sanguinis.] DIEF.] * ACATHAPANUS, ut Acatapanus, Prae* ACCAMPATUS, AGAMPATUS, Qui hafectus provinciae yel civitatis. Constitut. bet castra, Gall. Campe. ab Ital. AccamFriderici reg. Sicil. cap. 116 : Item inquiare, Hispan. Acampar, Castrametari. rant et videant, si pondera, et mensuras ac. Delayto in Annal. Estens. ad ann. dictas civitatis secundum justum et debi- 1404. apudMurator. torn. 18. Script.Ital. tum modum a rerum venditoribus tenean- col. 1023 : Ugutio prsemissis insidiis, uti tur; et puniant falsitatem commissam in fuit opportunum, cum dom. Philippo de rebus venalibus per quoscumque. secun- Pisis et tota gente prodiit in hastes Acdum modum per Acathapanos observari campatos, ut supra, in terra juxta Pahactenus in talibus consuetum. Vide Ca- dum. Tractat. MS. de Re milit. et tapanus. mach. bellicis cap. 6: Facial lignaria * AGATHIA, Ornamentum muliebre. incidere de quibus fiant in diversis locis Charta donationis mutuae inter Joan, foci in die SUM discessionis,... sui hostes a ducem Britan. et Joannam Navarrae longe videntes diversos ignes, putant quod ejus uxorem ann. 1386. ex Bibl. reg.: dux sit Acampatus in eodem loco, quo Sana mobilia, tarn in auro quam ar- prius erat. Infra cap. 10. Accampatus. gento,... jocalibus, percoralibus seu AcaACCAMPIA. Charta ann. 1322. in Mathiis. zonis, etc. Ubi legendum videtur ceriis Monasterii S. Barbaras Lugdun. pectoralibus seu Atachiis. p. 203: [Item quod idem Camerarius det %. AGATIUM. [Navis actuaria, axa-aov. et dare teneatur cuilibet Monacho... quasdam estaminas... et tria paria sotulaDIEF.] * ACATURA, in Cbarta Philippi I. ann. rium... et quod dicta gsstivalia teneantur 1075. ex Reg. 66. Chartoph. reg. ch. 205. semel facere (reflcere) de Accampiis et pro Aquatura. Vide in Aquatia. sotularibus, si et quando super hoc fuerit |1. ACATUS, Vox Graeca, navis actua- requisitus.] ria, idem quod Acatium. Tertul. adverACGANTARE, Iterum vel juxta cantare, sus Marc. lib. 5 : Quamobrem, Pontice Joanni de Janua. nauclere, si nunquam furtivas merces vel ACCANTATOR. Vide Incantum. * ACCAPITAMENTUM, ut Accaptamenillicitas in Acatus tuas recepisti, etc. Vide Grsevium ad Gloss. Isid. in Accepta. Et tum in Accaptare, Relevium seu agnitio infra Accato, Achateon. in dominum, clientis professio. Charta -»: 2. ACATUS, Major est, in Glossar. Folqueti de la Forsa ann. 1407. ex TaProvinc. Lat. ex Cod. reg. 7657. Idem bul. Flamar.: Census, redditus, provenquod Aagiatus. Vide in hac voce. [% Ac- tus et Accapitamenta ac homagia, etc. ceptus, gratus. DIEF.J *ACCAPITIDATIO, ACAPITIDATIO, Char* ACAU, vox vulgaris, Caute, secreto, ta, quae conditiones Accapiti contihet,vel

5

AGG ipsa ad Accapitum concessio. Transact, ann. 1501. ex schedis Pr. de Mazaugues: Recognascent... eidem domino et suis sub servitiis in dictis Accapitidationibus contentis et declaratis. Acapitidatio, pluries occurrit in Charta ann. 1532. inter easdem schedas ad significandam ipsam ad Accapitum dationem. Vide supra Acaptis 1. * ACCAPTAMENTUM, Slips, eleemosyna quae corrogando colligitur, eadem notione ac Quassia, Gall. Quete. Vide infra Accattator, Statuta sabater. Carcass, an. 1402. torn. 8. Ordinat. reg. Frane. pag. 563. art. 15 : Quod si... contingent aliquem vel aliquos dicti ministerii.... mori, .... qui esset vel essent ita pauperes , quod non haberent bona ex quibus possent sepeliri;.... eo casu suprapositi dicti ministerii... teneantur tales sic deffunctos ecclesiastical sepultures tradi facere. .... sine questu seu Accaptamento pro tali rnortuo faciendo quovismodo.Vim vocis explicat art. seq. pag. 564: Sine questu et helemosina pettenda pro sepultura illius deffuncti. Alia notione, vide in Accaptare. ACGAPTARE, AGAPTARE, ACCAPITARE, AGOAPIillM, ACGAPTAGIUM, ACCAPTA-

MENTUM, REAGCAPITUM, etc. AGAPTARE ad aliquem, ut caput et dominum agnoscere, capere. Capit. Caroli C. tit. 16. cap. 7 : Et propter hoc jam ultra ad ilium non debeat (L habeat) consilium Accaptare. Et cap. 13: Et illi simulat ut ad alium seniorem melius quam ad ilium Acaptare possit, veniat ad ilium. Mox : EtquodDeus illicupierit, et ad alium seniorem acaptare potuent, pacifice habeat. ACCAPTARE, Capere ad accapitum, hoc est, capere, vel possidere feuda aut quaevis alia bona sub accapitorum conditione ac onere. Charta fundationis Montis-Albani ann. 1144: Et si feudatarii qui Accaptant honorem de domino Comite, volunt vendere, vel impignorare feudum, faciant hoc consilio Comitis, aut sui ministri ; ita ut dominus Comes habeat de uno quoque solido vendltionis unum denarium, et de uno quoque solido impignorationis unum obolum. Tabular. Archiepiscopatus Arelatensis fol. 2 : Et quod non tollat ei, nee ejus successonbus supradictos homines, neque quos consilio suo inantea Accatabit. Charta Guillelmi V. Duels-Aquit. apud Beslium pag. 392. et Labeum in Miscel. torn. 1: Fac castrum per tale conventum, ut si ego valeo Accaptare cum Comite Fulcone de pretio meo et tuo, una pars sit tua, et alia mea. Charta Raymundi Comitis Barcin. apud Diago lib. 2. cap. 86: Et ego Raimundus Comes Barchinonensis dono uxori mess Almodi, et filiis, quos de ea habuero. omnia quas Acaptavi in Balagario.Charta Raimundi Comitis Tolosae ann. 1088: Quod videlicet Acaptaverunt ab illis de Rocamaura. Tabularium Ecclesiae Uticensis ann. 1156. pag. 8: Castrum de Rlandaco cum Acaptis quse. in eodem castro idem Episcopus fecerat. Infra : Si autem aliquid in eodem castro quolibet modo Acaptaverint, totum ab Episcopo et successonbus suis teneatur et possideatur. Hinc nostri vocem, Acheter, seu ut Picardi efferunt, acater, vel ut est apud Froissartem 1. vol. cap. 190. achapter, pro emere, hauserunt ; quod qui a domino praedium in Accapitum, yel cum onere praestationis, vel etiam in eraphyteusin accipit, dato pretio illud sibi habeat ac coraparet. Vide Jacob. Bourgoing. lib. de Orig. et usu vulgarium vocum pag. 22.

AGG

AGG

} ACCAPTARE. Interdum etiam sim1 ACAPITIS, Eadem notione. Testapliciter pro emere absque ullo onere, ut .mentum Rogerii Vicecom. Bituric. ann. in sequenti exemplo et aliis multis. 1150. inter Anecd. Marten, torn. 1. col. Hinc vox Acater ad quamlibet emtio- 410 : Delude dono et laudo... totum honem translata. Donatio Ecclesiee de Ca- norem meum, civitates videlicet, atque nonica S. Victor! Massil. aim. 1060. burgos, castra, villas, atque dominia, feuinter Instrum. torn. I. novae Gall. Christ, dos, alodios, Accapites, pignoras et acquipag. 23. col. 2 : Non aliter cognoscentes sitiones, etc. illam a captivitate supra dictae haeresis ACAPTATIO, idem quod Accapitum, in posse eripi, pro remissions peccatorum Charta Isli Episcopi Tolosani : Et pro nostrorum donamus earn omnipotenti hoc fevo dederunt illorum domino PraepoDeo et coenobio Sanctss Marise ac Sancti sito 5 solid. Acaptationis. Victoris Massiliensis, atque Abbati vel ACAPTAGIUM, Vox ejusdem notionis. Abbatibus seu Congregationi in eo jure Regestum Burdegalensis perpetuo habitantium, cum omni honore notatum A.Constabularies fol. 35 : Acaptagia, quae alibi quern hodie habet vel in antea Accaptare Relevia dicuntur ; levata eoaem anno in potuerit, sicut mos est nostrss patrise, ad eadem Senescallia. totos honores. Et in codice MS. ejusdem ACAPTAMENTUM, idem quod AcaptaCoenobii : Cum omnibus rebus, quas gium. Vendagia et Accaptamenta in ConAcaptabit vel recuperabit. ACCAPITARE alicui. Relevium facere, suet, municipal. Bergeraci ann. 1368. vel exsolvere, vel aliquem pro domino, art. 69. Charta Petri Episcopi Inculism. et velut pro capitali domino agnoscere. ann. 1178. in Regesto Inculismensi : Bracton. lib. 2. cap. 35. § \ : Est etiam Licet hominem recognoscerent, tamAchapaliud genus tenementi quod datur in tamenlum mille solidorum debere consmaritagium, et ubi non fit homagium tanter negabant. Alia Episcopi Aginante tertium heredem inclusive positum, nens. ann. 1217. in Regesto Carcasson. : propter commodum donatoris per rever- Et dabit in mutatione Comitis seu Epissionem. Mox ait : Cum autem plures copi Acaptamentum in recognitione dofuerint coheredes, omnes Accapitabunt minii unum hestearium, pro quo procufiliae primogenitae,etmarilus primogenitae rationem quam ab eodem requirebat, sibi homagium faciet capitali domino de toto remisit. Vid. Hist. Episcoporum et Cofeodo, etc. Fleta lib. 2. cap. 50. § 6 : Sed mitum Engolismensium cap. 33. Charta omisso illo media, capitali domino Acca- ann. 1240. in Tabul. Dalonensi fol. 85 : pitet, et ei respondeat deeisdem servitiis... Accaptamentum vero nobis debet persolvi nee liceat hujusmodi capitali domino nostrisque successoribus ad utriusque parulterius ipsum tenentem distringere, dum tis mutationes. Tabularium Nantoliense praedictus tenens se offer at Acapitare ei, in Pictonib. ann. 1306: Homagium ligium et facere ei servitia debita et consueta de quod nobis volebat facere Joanna de Liquantitate tenementi. Vide lib. 3. cap. 16. nea sine aliquo Achaptamento. Ibid, ann, | 7.38. et quse de Paragiis observavimus1418 : Ad Achaptamentum quarundam chirothecarum albarum de pretio 6 denain Dissertat. 3. ad Joinvillam. riorum in mutatione feodatarii. Rursum ACCAPITUM. [ACAPITA , ACCAPTUM.] quod vulgo Relevium, seu agnitio in ann. 1419 : Sub homagio ligio a me et in mutationibus dominorum et vadominum. Charta Michaelis Archiepisc. meis, Arelatensis ann. 1214. qua concedit sallorum, et sub Achaptamento 5 solidorum bonse monetse currentis solvendo. Comiti Monfortensi Bellocadrum et Argentiam in Regesto Tolosano fol. 17 : Occurrit passim in eo tabulario, et in Item confitemur nos recepisse a vobis pro Absiensi f. 40. [Et in. Lib. Consuetud. Accapito 1400 marchas boni et legalis S. Augustini Lemovic. fol. 23 : Prxsenargenti. Alia ann. 1231. ibid. fol. 25 : tibus et futuris notum sit quod Domnus Item concessit quod quando detentores Abbas V. Eccleslae S. August. Lemov. in possessionum quse tenentur ab Ecclesia ad villa de Brumec accepit in pace perpes censum annuum, vel in feudum.inincur- hominium et Litgensa et juramenturn rimentum ceciderint, vendentur posses- fidelitatis a Falcone milite. Illique Domisiones illx personis competentibus bona nus Abbas diem assignavit Lemovicas ut fide, et Ecclesia habeat inde vendas et veniens in Capitulo S. August. Abbati et Ac&pitas. Occurrit ibi pluries. Vide His- Capitulo hoc idem juraret et C. sol. et 1. tor. Episcop. Cadurcensium. n. 166. d. de Achaptamento in pace redderet, etc. [Rymer. torn. 1. pag. 855. col. a : Etuna Chron. Comodoliac. apud Stephanotium lancea de Accapto pro toto territorio de in Fragm. Hist. torn. 2 : Raimundus Labors, Iterius frater ejus et Audoinus de Brulhien.] SSH" ACGAPITI notionem longe diver- Petra Bufferia dederunt Ecclesise S. Juniani Acaptamentum, et quidquid juris sam tradit D. Brussel Tract, de usu feud. lib. 3. cap. 11. Existimat enim vir habebant in manso de la Chieza.] [** Vide eruditus Accapitum idem esse ac feudum supra Accapitamentum.] AD ACGAPITUM DARE, seu in emphysine capite, hoc est, sine clientela et alta justitia : quse feudi species, inquit, teusin. Charta ann. 1213. in Regesto 49. in Occitanise tantum provinciis in usu Philippi Pulcri Regis Franc, ex Tabufuit. Verum si res ex judicioScriptorum lario Regionum 160 : Videlicet quod harum proyinciarum dirimenda est, ad dictus Dom. Petrus de Sancta Cruce doquqs potissimumspectatde usaticis suis net, dare et donare teneatur in Emphidictam limescribere, Accapitum nihil aliud erit teusin seu Accapitum quam Relevium, seu agnitio in domi- riam, etc. Alia Ludovici Hutini Regis num, ut mox deflniebat D. Cangius. Franc, ann. 1315. pro Monspeliensibus : Vide Rocheflavinum infra in V. Reac- Item concessimus de feodis et retrofeodis capitum. Nee aliud certe innuunt, si in Emphyteusin vel Accapitum datis et attentius perpendantur, quae in suam translatis in personas ignobiles, etc. Alia sententiam prqfert D. Brussel. Errandi Jacobi regis Majoricar. ann. 1310 : Dafortassis occasio fuit etymon ab a pri- mus in Accapitum seu Emphyteusin vat. et caput deductum, cum rectius a alcheriam nostrum, etc. Alia ann. 1229 : verbo Accaptare inferretur. Hinc etiam Ut tu et praedictam Condaminam.... in Gal. Acapits et Arriere-acapits dixit , Emphyteosin seu in Accapite,sivolueritis, quod vernacule vocant, Acapte et Ar- dare valeatis. Adde Chronologiam Episriere-acapte. copor. Lodovensium pag. 154. 240. et I

ACG

41

Gassendum in Notitia Ecclesise Diniensis pag. 20.

| AD ACCEPTAMENTUM TRADERS, seu

ad censum , in Consuetud. Lemovic. art. 61 : Item si aliquis concedit et tradit terram ad censum et Acceptamentum nihilominus pretio sibi dato, si census valeat plus quam ipsum pretium, hujusmodi contractus habetur pro accensamento, nee in isto casu ille cui traditur taliler, de dicta terra debet solvere vendas. REACCAPITUM. Scribit Rocheflavinus in Provinciis Occitaniaa et Aquitanise Accapita dici jura quaedam quse debentur domino fundi et directo, pro mutatione Emphyteotse, sive ilia morte, sive matrimonio, venditione, permutatione, cessione, heredis institutione, legato, aut alio quovis mpdo eveniat: contra Reaccapita, mutationem domini spectare. Notitia ann. 1144. apud Catellum lib. 2. Rerum Occitanarum cap. 17 : De uno quoque casali, qui habebat sex stadias in latitudine, et 12 in longitudine, habeat dominus 12 denarios de Acapte, et omni anno a Martio servitium 12 denariorum, et Reacapte, quando evenerit, 12 denarios. Infra : Carbonellus faber habeat de laboratoribus suis censum qui vocatur Lause : et facial et reparet ferramenta molendinorum, retento ibi pretio et usu suo ; et propter hoc pr&beat domino Acapte 10 solidorum , et 5 solidorum Reacapte , quando evenerit... [* Vide Retroaccapitum suo loco et Glossar. Gall, de Laurierevoce Reacapte et Plait de mortemain.] RETRO ACGAPITUM in Consuetudine Tolosae part. 4. tit. de Feudis, art. 18. Charta Occitanica ann. 1244. in Regesto Tolosano fol. 73 : Terras heremas et condrezelas, e albres domestques, et salvaidies, e bosc, e bartas, e prats, et aigas, e cavis. e esplechius, e atemprivas, e homrn.es, et sembres, et ceses, et Acapites, et Reireacapites, et senhorias, etc. j|e ACGARIUS. [Navis actuaria ut acatium. DIEF.] AGCARO, Instrumentum rusticum. Petrus Crescentius lib. 1. de Agricult. cap. 6 : Et superducta iterum dicta terra cum vangis et Accaronibus, etc. 1 ACCARRATIO, Testium cum reo compositio, Gall. Confrontation, Acarement. Bleynianus Instit. Theor. et Pract. Lib. IV. pag. 572 : Confrontationes vero fiunt exhibitis ipsi reo testibus, et in ejus conspectu positis, unde et Accarrationes a Cara barbaro nomine quod faciem significat, nominantur. Certe apud Occitanos et Vascones etiamnum care faciem sonat, unde vox Accarer cum reo testes conferre, inquit D. de Lauriere in Glossario Juris Gallici. Adde quod xdtpa faciem pariter significet apud Sophocl. in Electr. Tragced. pag. 137. Edit. H. Stephani. Ita in Originibus Gall. D. de Caseneuve. * Accaration, in Reg. Parlamenti Tolosani ex Codice regie 9879. 6. ad. ann. 1458. II. Sept : Pour ce qu'il est venu d la notice de la Cour que Afe Jean de Vernhe le jeune, licentie es loix, avoit dit a M" Guibert Rouch, conseiller du roy en ladite cour, certaines parolles touchant I'arresf de Lezat, d la charge et foule d'icelle cour et d'aucun soupcon d'icelle, lad. cour a faict Accaration dudit Me Guibert et Audit de Vernhe. Vulgatius, Acarement. Hispani Acarar dicunt, pro In mutuum conspectum et colloquium adducere ; a Cara, iisdem, Facies, vultus. Vide Cara 1. * AGCASAMENTUM, Casa. domus, sedificium. Charta ann. 1232. a'pudCencium

42

AGG

AGG

inter Census Eccl. Rom. : Excepto eo, quod habeo et teneo ultra fossatum de Centum-guttis cum quodam Accasamento posito ultra prsedictum fossatum ex parte castri mei de Olibano. Interdum ea voce significantur aedificia domui prsecipuse adjuncta, ut in Charta ann. 1226. apud 01. V. Garamp. in Disquis. de Sigil. Garfagn. pag. 53 : Quandam turrim cum calsa, domibus, palatiis et Accasamentis simul et continue juxta earn positis. Vide Casamentum 2. et mox : * ACCASARE, vox Italica, Domibus instruere. Charta Henr. VI. imper. ann. 1187. apud Lam. in Delic. erudit. inter not. ad Hodoepor. Charit. part. 3. pag. 1182 : Item postquam dictum castrum Accasatum fuerit intra muros, quantos homines curia casare poterit circa podium, etc. * 1, ACCASIA. [Stupor. DIEF.] 3Jc 2. AGCASIA. [Succus prunellarum agrestium, succus expressus a pomis vel piris, cidre, poire, sic DIEF.] * ACCASIUM. [Gall, prunellier. DIEF.] * 1. AGCASIUS. [Stupidus, ex ACCASIA 1. DIEF.] *2.ACCASIUS. [Gall, prunellier. DIEF.] * ACCASSIA. [Ut ACCASIA 2. DIEF.] * ACCASUM. [Ut ACCASIUM. DIEF.] * ACCATES , DES. [Achates , agate. DIEF.] * ACCATIA. [Ut ACCASIA 2. DIEF.] ] ACCATIO, Gr. "Axcnro;, Genus navigii actuarii. Bern, de Breydenbach Iter Jerosol. pag. 238 : Verum die XXIX iterum contra Maleam ire temptavimus, licet ventum nonnisi pro sex pannis Accationis habuerimus exiguum. Vide Acatus. * ACCATTATOR, Qui ex offlcio stipem corrogat aliis dispensandam, Gall. Queteur. Italis, Accattatore, mutuans, qui mutuo accipit. Statuta antiq. Florent. ex Cod. reg. 4621. cap. 82. fol 43 v° : Dicti Accattatores et questores horis consuetis, tarn per civitatem quam per communitatem, .... aquirant elemosinas (pro carceratis). Et si dicti questores seu Accattatores fuerint negligentes, possint removeri a dicto officio. Vide supra Accaptamentum. « ACGATTUS, idem quod Accapitum, Jus, quod nomine retewiexsolvitur. Vide in Accaptare. Charta ann. 1233. apud Manni de Sigill. antiq. torn. 1. pag. 98 : Vendunt possessiones, et res, et omnia servitia, prsestationes. dationes, pensiones, affictus, albergherias, Accattus, etc. '"-ACCATUM, A.cquisitum, comparatum, Acquest par achat. Charta ann. 1202. torn. 3. Cod. diplom. Ital. col. 254 : Dominus episcopus (Lunensis) debeat habere et tenere, cum suis successoribus de cetera in perpetuum, mediant comperam seu Accatum, quod ipsi marchiones fecerunt a marchionibus de Esti in curia et districtti Vezani, etc. Acat, in Lit. ann. 1265. apud. Marten, torn. 1. Anecd. col. 1121 : Jou Gerars sires de Sclerbes, frere monsigneur Giles de Bierlainmont, fac savoir a tous que tons les Acas, que mesires mes freres devant noumes a reportel a me main de le terre d'Estruem, etc. Acatour, emptor, qui pretio acquirit. in Ch. ann. 1411. torn. 2. Probat. Hist. Brit, col. 867 : Les Acatours des prises, aiant connoissance d'icelles, etc. * ACCAYRA, Pugnae genus, qua scilicet funda lapides jactantur; Accayrarer, sic pugnare ; a Cairau, Occitan. calculus, caillou. Ita Menardus in Glossar. ad calcem torn. 2. Hist. Nem. Statut. ad regimen ejusd. civit. ann. 1353. ibid, inter Instr. pag. 153. col. 2 : Item quod nulla persona audeat se Accayrare sive

facere Accayras in toto territorio et districtu civitatis Nemausi, sub pena quinquaginta sol. Turon. dom. nostro regi applicanda : et quisolvere non posset, fustigaretur per villam Nemausi. * ACCEARIUM. [Acies, acier. DIEF.] * ACCEDENS. [Casus, accident. DIEF.] 1 AD ACCEDENTES. Responsoriumquod in Ecclesia cantabatur, dum ad sacram Synaxim Fideles accedebant juxta Officium Muz-Arabicum. Ordo Officii Gothici, torn. 3. Collect. Cone. Hispan. pag. 267: Subitoque canitur in choro responsum quod vocatur, Ad Accedentes, in eo vero monentur Fideles qui sunt communicaturi, ut aecuratissimeperpendant, quern cibum suscepturi sint. * ACCEDERE, Tenere. Glossar. vet. ex Cod. reg. 7646 : Accesseris, tenueris. 1 ACCEDIA, pro Acedia in Cod. MS. S. Martialis Lemov.n.4.: Aspiritu Accedise, libera nos, Domine. Vide Acedia. jje ACGEDULA. [Ut ACEDULA, oseille, surelle. DIEF.] * ACCEGA. [Vide ACAGE,/mppe. DIEF.] * ACCEIA. Vide infra Accia. * ACCELERANTER. [Festinando. DIEF.] ACCELERANTIA, Celeritas, apud Petrum Diac. Casinens. de Corpore S. Benedicti Casini. * ACCENDERE, Lignatio, lignum accendendofoco necessarium,Gall. Chauffage. Charta Gaufridi abb. Cheziaci ann. 1210. ex Chartul. Campan. fol. 275. v° col. 1 : Blancha comitissa Campaniss nobis concessit,quod in c/ualibet septimana duobus diebus, cum duabits bigis possimus ire in nemoribus supradictis, quamdiu ei placuerit, per (pro) nostro Accendere. Alia ann. 1242. ibid. fol. 275. col. 2. habet: Ad opus foci. Vide infra Ignis 2. [^c Hortari. DiEF-1 JACCENBI, de Luna dicitur, cum a sole in noviluniis incipit illuminari : Kalendarium MS. San-German. X. circiter saeculi laudatum in Mercuric Gallico Febr. 1728. pag. 280: Luna Januarii media nocte A ccenditur. Luna Febr. inter mediamnoctem etgallicantusAccenditur. Luna Martii media nocte Accenditur. Luna Aprilis hora galli cantus Accenditur. Luna Mail mane Accenditur. Luna Junii hora tertia Accenditur. Luna Julii meridie Accenditur. Luna Augusti inter medium (1. meridiem) et horam nonam Accenditur. Luna Septembris circa horam nonam accenditur. Luna Octobris inter nonam et Vesperam Accenditur. Luna Novembris in Vesperum Accenditur. Luna Decembris in Vesp. et medium noctem Accenditur. Vide Incensio Lunse... ^ AGCENDILIA. [Herbse inutiles quae collectaa incenduntur per agros. DIEF.] ^ ACCENDONES, Lanistae seu Gladiatorum Magistri, sic dicti quod Gladiatores ad pugnam accenderent. Tertullian. de Pallio cap. ult.: Verum et Accendones et omnis Gladiatorum ignominia togata producitur. Ita correxit Salmasius pro et cerdones, ut antea legebatur. De his plura Hofmannus ad hanc vocem. ACCENGIA. Vide Andecinga. ACCENSA, Census, datio ad censum. Jo. Hocsemius in Hugone 72. Episc. Leod. cap. 23 : Major in villa et Advocatus a Prumiensi Abbate domino villas villam tenebat ad Accensam. [Charta Ferrandi Comitis Flandriaa ann. 1229. apud Martenium torn. 1. Anecd. col. 954. C : Nos autem LXXX libras dictse. domui assignavimus percipiendas.... Ad Accensas nostras de Binctio.] Accense et Adcense, in Consuetudine Burbonensi cap. 34 ; Bituricensi titulo 9. art. 21 ; Vastanensi articulo 6. Accensement in Pari-

siensi antiqua art. 191. Adcensement in Vitriacensi articulo 23 ; Parisiensi art. 109. Acensement in Catalaunensi art. 194; Aurelian. artic. 412. Accencissement in Trecensi art. 58.148. et Calvimotensi art. 56. 116. 1 ACGENSAMENTUM , Eodem sensu. Locum vide supra in Acceptamentum post Accaptare. * Inventarium Chartarum reg. ann. 1482. fol. 191. v°. ad ann. 1352 : Ballium et Accensamentum domus regise sitse in villa Monsterolii in fulco Yonse, dictse la Maison d'Artis. Acensissement, in Ch. ann. 1338. ex Chartul. S. Vincent. Laudun : Sera aucy la seurete de tout le vendaige ou Acensissement desdis molins, prise par main commune de nous. [s"~;:sVide Accessamentum.] ACCESSATIO, ASSESSAMENTUM, AGCES-

SAMEN, datio in censum. pro Accensatio, in Tabul. Dalonensi fol. 40. 42. ACCENSIVA, Eadem notione, in Charta Hugonis D. Brecarum anno 1203. in Hist. Brecensi pag. 24. 1 ACCENSIVIO, Eadem notione, Charta Communiss Compendii ann. 1186. apud Baluzium torn. 7. Miscell. pag. 315: Quae. omnia homines dictas Communise antiquitus ea Accensivione Patris nostri, qui eis hoc accensivit, tenuerant. I A D C E N S A . Juramentum Philippo Franc. Regi prsestitum a Blancha Campania? Comitissa ann. 1200. apud Marten, torn. 1. Collect. Ampliss. col. 1030 A : De Judseis sic erit, quod illos de quibus terra Domini Regis saisita, de corporibus eorum post mortem mariti mei Comitis Theobaldi tenebo Adcensam et pactiones, quas idem Comes Judeeis statuerat, nee ab eis aliquid amplius extorquebo. Quo in loco non ad censam divisis vocibus, sed adcensam legendum. AGGENSABE, ACENSABE, Dare ad censum, Gall. Acenser, donner a cens, in Consuetud. Bayonensi tit. 4. art. 118; in Chron. Flandr. cap. 110 ; Tabul. CastriMeliandi : Accensavit, et nomine Accensationis in perpetuum concessit et tradidit, etc. :: » ACCENSABE , Censum exigere. loco alterius praestationis , servitium cum censu commutare. Charta ann. 1299. ex Reg. 38. Chartoph. reg. ch. 4 : Cum homines mllarum de Juvigniaco et de Widua, sitarum in castellania de Spernaco, obligati fuissent ad solvendum et ad liberandum charragium domino 'regi, pro suis operationibus de castro et de villa Spernacensi; ... supplicavissent domino regi, quod ipse vellet Accensare dicta charragia, et loco eorum recipere certos redditus annuatim, etc. Nostris Acenser et Acensir, dare vel recipere ad censum seu ad firmam. Stat. ami. 1368. torn. 5. Ordinat. reg. Franc, p. 133. a.ri.2Q:Quetoutes les revenus de ledicte mile seront baillees, Acensees a cris et a recrois. Ch. Nicolai episc. Tree. ann. 1244. in Chartul. Campan, fol. 174. col. 2 : On requeneu Girart de Nivelle et Mengiers Dervi, chambellanc lo roi de Navarre, que il ont Acensi, par els et por lor airs', do roi de Navarre a toujors les maison lo roi, qui sont a Bar sor Aube. Chartul. Hannon. ann. 1238. ch. 15 : Et s'il avenoit que je Acensesisse monwinage, etc. VideinAccensa.Achensser vero, pro Convenire, pacisci, in Lit. remiss.ann. 1404. ex Reg. 159.Chartoph. reg. ch. 105 : Robault dist au suppliant qu'il se Achenssast et composast par devers Jehan Fouquart, qui tenoit la maletoste d'icelle ville. ACCENSABE SE alicui, certis conditionibus acstato pretio quidpiam conflcere.

ACG

AGG

Curia Generalis Barcinon. art. 1291 : censi, hoc est, postea additi quam fuisset Item quod aliquis scriptor non audeat se legio completa, quos nunc SupernumeAcensare vicario, bajulo, vel alicui offi- rarios vacant. ciali. Libertates Salvae-terras in Ruthenis * AGGENSIRE. [Accersere. DIEF.] ACCENSIUNCULA. Glossarium Latinoann. 1284 : Concessimus prasdictis hominibus quod possint Accensare de Milite, Graecum : emX-y^ta YJ vocro;, Accensiuncula, morbus comitialis. Ita etiam MSS. Et et emere de omni venditore qui vendere voluerit, nisi sit feodum, vel res feodales. alibi : Accensiones. emX-/)^;, em\id episc. Paris, ann. 1222. inter Instr. torn. Maium, pag. 429. legitur Accipenser.] 7. Gall. Christ, col. 94: Et sciendum quod ACCIPITARES, Id est, Aucellatores, in nos pro restauratione dampnorum, quss Capitulari de villis cap. 45. Oiseleurs, episcopus et capitulum dicebant se incur- accipitrarii, quomodo forte legendum. risse inAccincta castelliLuparse et appenooAGGIPITER, Gloss. Cod. reg. 4778: diciorum ejus,et in Accincta castelli parvi Accipilres, equos celeres. pontis et appendiciorum ejus, etc,. Nostris AGCIPITRARIUS, Accipitrum curator olim, eodem significatu Acainte. Chron. et1 domitor. Charta Edwardi I. Regis S. Dion. torn. 5. Collect. Histor. Franc, Anglise de Officio Constabularii apud pag. 255 : En celle maniere que celle clos- Rymerum torn. 2. pag. : Omnis enim turedevoit commencier... et si devoit celle liberatio quorumcumque,191 sive AccipitraAcainte enclore tout le rivage,etc.Achainte riorum, sive falconariorum.... ad ejus in Charta ann.1340.ex Reg. 71. Chartoph. offtcium spectat. Florentius Wigorn. reg. ch. 399: Cent soulz parisis de rente ann. 871: Falconarios,Accipitrarios,caniou d'ostaiges sur les Achaintes de la ville cularios quoque docere... non desinebat. de S. Quentin, seans au marche a S. * ACCIPITRINA. [Lactuca. DIEF.] Quentin, tenant a la hale aus draps. Sic ACGIPITRUM CAPTURA, Inter jura et Acaindre dixerunt pro Enceindre, entourer. Cingere, circumdare, in Collect. dominica recensetur in Charta Alani Histor. Franc, torn. 4. pag. 311 : De tous Comitis Penteurise, apud Augustinum sens Acaindrent la ville, etc. Vide Accinc- du Pas pag. 20 : Retenta mihi ferarum fuga, et Accipitrum Captura. Caeterum tor, infra Accingere, et Ascinus. ACCINCTOR, Regestum Castri Lidi in observare licet in Capitul.ann. 819. cap. Andibus fol. 47: Habet quoque in Longo- 8. et in lib. 4. Capit. cap. 21. in compoalneto versuram omnibus diebus cum uno sitionem Wirgildi ea dari, quas in lege Milite et suis Accinctoribus, i. e. famulis, continentur, excepto Accipitre et spata : quiapropter ilia duoperjurium aliquotiens qui latus cingunt. * ACCINERE, Accorder , in Glossar. committitur, quando majoris pretii quam ilia sunt, esse jurantur. Lat. Gall, ex Cod. reg. 7692. ® ACCIPTUS, f. pro Acceptus, acceptio, * ACCINGA, Modus agri, idem atque Andecinga. Charta Pibonis episc. Tull. Gall. Egard; nisi idem sit quod supra Accaptamentum. Vide in hac voce. Stat. ann. 1079. ex schedis Mabill.: Concessit... pratum ad tres carratas feni, cum chroada sabater. Carcass, ann. 1403. torn. S.Ordiet Accingis sex, quas arant ipsi homines. nat. reg. Franc, pag. 564. art. 16: Quod * ACCINGERE, Ambire, circumdare, dicti suprapositi in casu prasdicto, sine Entourer, environner. Charta ann. 1227. Acciptu quocumque, debeant et teneantur ex Tabul. Major. Monast. : Ego Savari- tamen mortuum facere sepeliri. | ACCISIA. Henschenius torn. 3. Aprilis, cus de Autenosia dedi.... monachis de Boeria haiam, quas Accingit garennam. in Annot. ad miracula S. Eutropii pag. 738 : Tallia. census, a Tailler, accidere ', Vide supra Accincta. quia de capitali summa acciditur, domino ACCING-IA. Vide Andecinga. * ACCINNERE. [Ut ACCINERE. DIEF.] prasstanda, unde et Accisia quibusdam *ACCINUM.[Ut ACCIATUM. DIEF.] dicitur ; et gabella, quasi munusculum, a Gabe, donum. Longius petita originatip: I ACCIONARIUS. Vide Actionarius. j ACCIPEDARIUS, ACCIPES. Vide in Accisia dicitur pro Assisia seu Assessio, tributi impositi taxatip et perasquatio : Acupedium. Gall. Assiete. Mirsei Diplom. Belg. Edit, | 1. ACGIPERE, Emere. Gasp. Barthius in Glossario ex Raimundi Agilaai Hist. nov. torn. 2. pag. 1050 : Absque ulla soluFalsest. [» Gloss. Cod. Reg. 4778 : Acci- tione Accisias. Vide Assidere, et Assisia. [w Alii in lingua Arabica vocisoriginem piebat, pascebat (f. patiebatur.)] * Nostris alias Apercevoir. pro Perce- quserunt.] voir, Percipere. f Charta Phil. Comit. >je ACCISIMA. Panis fermentatus, leve. Ebrpic. ann. 1320. in Chartul. episc. DIEF.] Paris : n prendront et Apercevront chas»ACCISIRE. Gloss. Cod. reg. 4778: cun an sus les lieus qui s'ensuient. etc. Accisire, convenire. * 2. ACCIPERE, Mulcta pecunia'ria ali** ACCISTO, voco, rufen. Vocab. Lat. quem punire^ eamque exigere. Charta Germ. ann. 1477. ADEL. [Gemma GemMilonis dom. Noeriorum ann. 1218. in marum : Accisco.]

AGG ^ ACCITACULUM, Quasi accitum ferro sonabulum. Papias. Forte legendum, Accinctum ferro, etc. Legere aliqui Acutum ferro. Vide Acitabulum. [** Legendum Acitabulum, quasi acetum fero; sonabulum.] * ACCITARE, pro Actitare, in vet. G^ssar. ex Cod. reg. 7646 : Accitat, s&pe agit. * ACCITARI. [Ut ACCIDAEI. DIEF.] * ACCITATIO. [Actio ACCITANDI, saepius agendi. DIEF.] * ACGITULA. [Ut ACEDULA, oseille.

ACG

AGG

47

Charta ann. 1342. in Reg. 74. ch. 525 : in calce Polypt. Irm. Abb. pag. 290 : Une piece de terre Acclosagiee, o tous les Ingenui. — Accolss prsefatse villas, commaarbres dessocroissans assis en la paroisse nentes in ipsa villa, debentes omnes dies de Branville, appelle le cloz Motet. Vide 9. aut den. 4. — Forenses homines debentes unusquisque denarios 4. Servi vel ancillse infra Acludere. ACCLIBANUS, Obliquus, in Glossis Isi- intra villam.] dori : ubi forte legendum Acclivus. [aut A.GCOL.JE, Mansi, qui accolarum erant, potius Accllvatus. Habet enim Papias, etab iiscolebantur. Annales Francorum teste Georgio Graevio in notis ad Gloss. Bertiniani,et Chronicon Normannorum Isidori : Acclivum, Obliquum, Acclivus, ann. 866 : De uno quoque manso ingenuili Inclinatus, Acclivatum, Obliquatum. Ubi exiguntur 6 denarii, et de servili 3. et de Accola units, et de 2 Hospitibus 1. Tabufacile n scribi potuit pro t.] ACCLINATORIUM, Locus in quo accli- larium S. Remigii Remensis : Theutbernari vel requiescere possumus. Ugutio. tus et Hrodoernus ingenui tenent Accplam DlEF.] [Scimpqdium. Gall. Canape, Lit de repos. 1 : arant mensuras, et corrogant, ut inge*® ACCIVUM. Vide Acciatum. ADEL. 1. ACCLAMARE, Idem quod Clamare, Laur. in Amalth. habet Acclinarium, nuiles mansi... est ibi aspiciens Accola 1. Vendicare, asserere, Reclamer quelque locusfin quo acclinamus.l et est in Concia villare... habet et ipsa chose. Simeon Dunelmensis : Et cum ipsa * Glossar. Gall. Lat. ex Cod. reg. 7684 : Accola campos 2. habentes map. 6. Alilbi : Elfleda esset cotnitissa... acclamavit ipsa Aclinouer, Acclinatorium. Suntibi Accolse 2 ; una solvit sol. 2. pullos jure hereditario has supradictas terras. T ACCLINIS, Dependens, Obnoxius, 2. altera den. 12. Ibidem : Sunt mansi [Lud. le Pelletier, in Epitome fundatio- Gall. Dependant. Charta Childeric. Regis ingenuiles 45. serviles 32. Accolas 2; donant nis S. Nicolai Andegav. pag. 12: Dimisit apud Doubletum Antiq. S. Dionysiipag. annis singulis speltse modios 545. ordei D. Nicolaus Abbas S. Nicolai et Monachi 686 : H& quidem duse, (Ecclesias) nostri mod. 1045. etc. sui, D. Willelmo Abbati S. Florentii et tantum juris erant, alias autem duas ACGOLAVUS, In plurali Accolavi, AcMonachis ejus, quicquid ipsi Acclamabant principales, alteram S. Petri, alteram S. colae. Marculfus lib. 2. form. 41 : Quidin Ecclesia Cantosceiaci. Ibidem eadem Martini altaribus prseditas cum aliis quin- quid reliqui Accolavi vestri faciunt, nos que his Acclinibus... concedit in perpe- reddere spondimus. [** Ubi edit, recent. notione occurrit non semel.J AccolaniJ\ Formulas veteres Pithaei cap. 2. ACCLAMARE, Vocare,accire.Baldri- tuum, * AGGLINITAS, Encclinite. Acclinis, en- 23 : Et quod vobis ex hoc legitime reddicus lib. 3. Chron. Camerac.cap. 25 : Azelinus Laudunensis quemdam Ebulonem din, in Glossar. Cod. reg. 7684. tur, terrss debetur, sicut reliqui Accolavi laicum nomine, antea suum Secretarium *» ACCLINUS. Gloss. Cod. reg. 4778 : nostri reddunt. et suss calliditatis conscium Acclamavit, Acclinus, resupinus, incumbens, humilis. ACGOLANA. Formula 62. inter Lindenet ut Rex concederet, suis adulationibus brogianas, [47. in append. Marculf.] : 1 ACGLIVATUS. Vide Acclibanus. impetravit, etc. Vide Clamare. * AGGLIVUS, VIS. [Declivis, penche, Tarn in terris, mansis,... accolabus, merito Accolanarum, vineis. Ubi meritum Acco| 3. AGCLAMARE, In jus vocare, accuoblique. DIEF.] sare. Charta Comitis Flandr. et Johan* AGGLUSARE, Clusam facere, seu lanarum, est reditus domus rusticae, nae ejus c.onjugis de consuetudinibus aggerem construere, quo concluduntur nisi legendum sit accolavorum. Furnensibus, ex Archive Ecclesiae S. aquae. Stat. civit. Mutin. pag. 73. rubr. j AGGOLANUS. Charta Caroli. M. apud Audomari: Si quis ante justitiam de latro- 367 : Et si pans factus non fuerit, licitum Mabill. Diplom. pag. 510 : Ipsa vero loca cinio Acclamatus fuerit; 1° poteritse pur- sit cuilibet volenti Acclusare fossatum, una cum colonis, Accolanis, servis, libertis gare cum 4 bonis viris de genere suo, aut vel canalem, vel viam. in ipsa loca commanentes, et cum omnes per 5Coratores... Si 2° Acclamatus fuerit, | AGCOBOR, Mus. Papias MS. Ecclesiaeadjacentias ad se pertinentes, etc. solummodo purgabit se per 5 Coratores. Bituric. Et Acobor, in Amalthsea Ono* ACCOLONI, lidem qui Accolae. TesItem ibid.: Si quis de hoc maleficio [rapi- mast. ex eodem Papia. tam. Rogerii Comitis pro fundatione nse] occasione Flandrensium Acclamatus ACGOGNITARE. Vide Adcognitare. Monasterii Carrofensis torn. 2. Annal. fuerit et convictus fuerit, emendabit AGGOLJE, Coloni, seu ascriptitii, qui Bened. pag. 711. col. 2. in Appendice : Comiti 60. lib. et dupliciter rapta restau- simul cum prsediis venibant. Isidor. Una cum omni facto Accolonorum et serrabit. Et si occasione cujuscumque alterius lib. 10 : Accola, eo quod adveniens terrain vorum, quidquid in jam dicto agro nos extra Flandriam fuerit Acclamatus, Comes colat. Papias : Accolse, vicini, propinqui, videmur possidere, et ad nos ex qualijustificare poterit per curiam suam. adventitii, eo quod advenientes terram cumque attracto pervenerit, totum cum * ACGLAMATIO, Actio, quam quis colant, dicti ab accolere, i. habitare. Spi- omni integritate ad jam dictam Eccleintentat ad recuperandam proprietatem cilegium Acherian. torn. 13. pag. 261. siam S. Salvatoris, et Monachis prassenvel possessionem rei suae, quam alius ei Vide Ada. W. Brito : Accola, cultor loci tibus et futuris, per succedentium vices abstulit. Fundat. Blancae-landse ann. in quo non est natus. Unde quidam : volo. 1154. inter Instr. torn. 11. Gall. Christ, * AGCOLA, colonus, qui terram colit, Accola non propriam, propriam colit incola terram. col. 243 : Praenominati sacerdotes GaudiLaboureur ; non ejusdem conditionis fredus et Gaufridus omnem juris heredi- [Hoc sensu ab Ambrosio usurpatur lib. atque Accolse, de quibus supra. Lit. notarii Acclamationem, quam in illis fade- 2. de Abraham "n. 41. pag. 330 : Ergo bilit. ann. 1450. ex Reg. 18o. Chartoph. bant in manu domini episcopi resignave- non habitatores, sed Accolse sumus terras reg. ch. 46 : Visa etiam quod liberse conrunt et super altare prsefati monasterii hujus. Accola enim temporalis diversorii ditionis thorique legitimi ac ex honestis propriis manibus ponentes omnino dimi- spem gent : habitator autem spem omnem parentibus, licet Accolis, procreati exisatque usum suse illic substantias locare tunt. Nescio unde Accola, arbitre, in serunt. Vide Acclamare 1. et Clameum. * AGGLAPARE, Tegere, operire, a voce videtur, ubihabitandum putaverit.] Gloss. Gloss. Lat. Gall, ex Cod. reg. 7692. nisi Provincial! Aclapa, Couvrir, enterrer. sit ab Accolligere dissidentes. Vide infra Inquisit. ann. 1268. ex schedis Pr. de terram colit. Accola, qui in eodem loco ma- in hac voce. Mazaugues : Item dixit quod quondam net. Accolas, vicini, Advense cultores.vel ha* AGGOLABERTA, Accolas habitatio fuit tanta nix in Cravo,... quod occupavit bitatores. [** Gloss. Cod. reg. 4778/^lccoia, cum praedio, quod ab eo colitur. Charet Acclapavit fere duo millia ovium. alienus cives ; cultor loci in quo natus est ; tul. S. Sulpitii Bitur. fol. 30. r° : ConfirAcouveter, eodem sensu apud Guill. alienus cultor vel novicius cives ; incola, mamus illi nostra deliberatione atque Guiart. : cives.] Gloss. Lat. Greec. : Accola, ^TOIXO?, decreto omnia, quas prasdecessores nostri Tcapotxo?, evotxo?, yetopyo?. Charta Caroli loco eidem statuerunt, tarn de mercatis Les champs de sane Acouveter, M. in Chron. Laurish. ann. 776 : Nee ad et portubus, quam et de urbiiim areis, et Gens guenchir, destriers regeter, etc. homines suos tarn ingenuos, quam et ser- in villis servanda, tarn in coloniis quam 1 ACCLAVENSIS, f. Adjacens,incurrens vientes, seu Accolas ipsius Monasterii dis- in Accolabertis ; ut scilicet, sicut priores in aliud, Gall. Enclave. Instrum. 1. torn. tringendum. AntiquitateS Fuld. lib. 1. ac decessores nostri decreverunt, ita per4. novae Gall. Christ, col. 1 : In alio loco trad. 39 : Una cum domibus, sedificiis, maneant inconvulsa. Vide Accolse. Acclavense curtiliis et terra, etc. Accolabus, mancipiis. Ita apud Marcul1 AGCOLABIUM, vel ACOLABIUM. Vox * AGCLAUSUM, Clausum, septum, am- fum. lib.l. form. 13. Hinc restituendum ficta ex mendosa lectione, ut dictum est bitus, Gall. Clos, cloture. Charta Philippi constat pariter Accolabus, in Trad. 27. in Accolas. Pulcri ann. 1308. in Reg. 44. Chartoph. pro accolabiis, unde Spelmannus Accola* ACCOLAPHUS. [Ut ACALABUS. reg. ch. 175 : Concedimus quod in dicto bium perperam confinxit, pro domo DTFF 1 manerio suo ejusque porpriso et Acclauso, rustica quam Accolae habitant : quippe 1 ACCOLARED. f. Pendens, Alteri subidem clericus prssdictam abbatiam possit his locis Accolabus, idem valet ac Acco- jectum. Chartarium Ecclesiae Auxitanae, construere et fundare. Nostris olim Acclo- lavis, sen Accolis. [*& Fragm. Polypt. S. art. 21 : Bernardus de Zaborda habebat sagier, muris aut sepibus claudere. Remigii Remensis art. 5. ap. Guerardum unam Ecclesiam Accolared de sancto

48

AGG

AGG

Joanne, et mutavit earn ad Orgassam per ne la doit Acueillir, etc. Non multum consilio Archiepiscopi. dissimili notione Acuillir, pro In se |c ACHANTIS. [Acanthyllis, chardonneret. DIEF.] * AGHANTOR. [Genus oleris, ortie. DIEF.] jf. ACHANTUS. [Acanthus, herba semper florens, sic. DIEF.] ACHANUM, Morbi species in bobus, de quo Vegetius lib. 3. Artis veterin. cap. 2. 1 ACH APT AMENTUM, Idem quod Relevium. Tabularium Vosiense fol. 76 : Sub Achaptamento duodecim denariorum. Vide Accaptare. * AGHAPTARE, Relevium facere.vel exsolvere, idem quod Accaptare, Achaptis, et Achaptum, ipsum relevium. Oharta ann. 1221. ex Reg. 71. Chartoph.reg. ch. 84 :De Achaptis vero ita compositum fuit, quod quotienscumque terras vel possessiones aliquas cum dominio, vel ipsum solum dominium abbas et conventus acquisierint, possessor debet ab ipsis Achaptare semel tantum, pro se et heredibus suis, de eo quodpossidebit... Abbas Americuspetebat ab eis Achaptes de terris, quas tenebant. 1ACHAPTATOR, Emptor, Gall. Acheteur. Bulla Ludicra jam superius laudata in voce Abbas Cornardorum : Nonobstante quod nos invenissemus Achaptatorem, qui earn indignitatem a nobis emisset plus de undecim ducatis, etc. * ACHAPTUS, Quidquid sub Accapitorum conditione et onere possidetur. Testam. ann. 1118. inter Probat. torn. 2. Hist. Occit. col. 404 : Ego Bernardus Aton vicecomes dimitto Rotgerio omnes Achaptos, quos ego fed in supradictis honoribus. Vide in Accaptare. j|c ACHAR. [Vox hebr., turbatio. DIEF.] jjc ACHARIA. [Achaia, provincia Grseciaa. DIEF.] * AGHARIS, Vide supra Acaris. * AGHARON. [Ut ACHADEON, aut aqua ad retergendum. DIEF.] j|c ACHARUS. [Gratus, acceptus. DIEF.] jjc ACHASEA. [Succus expressus piris, pomis vel prunellis agrestibus. DIEF.] » ACHASIUM. Capitula legi Salicaa addita ap. Pertzium vol. Leg. 2. pag. 3. cap. 7 : Si quis mulier vidua post mortem mariti sui ad alterum marito se dare voluerit, prius qui earn accipere voluerit reibus secundum legem donet : et postea mulier, si de anteriore marito filios habet, parentes infantes suorum consiliare debet et si in dotis 25 solidos accepit, 3 solidos "1 Achasium (Cod. Lugdun. adesium) paACHALMA. [Simulacrum, aya)>(xa. rentibus qui proximiores sunt marito defuncto donet... Et sic postea scam.no DIEF.] | ACHALUS. Epitaphium Ricardi An-cooperiat et lecto cum lectaria ornet et gliae Regis et Ducis Normanniae, in Libro ante novem testes parentibus defuncti cuititulus Antiquitesde la Villede Rouen marito invitat et dicat: Omnis mihi testis sitis quia et Achasium (Cod. Lugdun. pag.170 : quse adhesium) dedi ut pacem habeam Achalus cecidit Rex Regni Cardo Richardus, parentum, etc. His ferus, his hurailis, his agnus et his leopardus, Casus erat lueis ; Chalus per ssecula nomen. T AGHATEON, Velum maximum in me-

ACETALLUM, in Breviloquo dicitur : Fas in quo Aceta probantur ; vel vas aceto plenum ; vel vas ad acetum recipiendum; vel vas in quo liquida omnia probantur. 1 ACETARE, Acescere, Gall. S'aigrir. Gloss. Lat. Grsec. Acetat, acessit, bty&t.. 1 ACETARIUM. Vide in Acetabulum. [% Salade ut acetaria olera, ap. Plin. DIEF.] * ACETOSA. [ACEDULA, oseille. DIEF.] 1 ACETOSITAS, Acerbitas, acor, Gall. Acrete, Acidite. Hugonis Falcandi Hist. Sicula apud Murat. torn. 7. col. 258 : Videbis mala punica vel Acetosa, vel dulcia granis interius occultatis... Videas ibi et lumias Acetositate sua'condiendis cibis idoneas. * ACETOSUS. [Acer, Aigre. DIEF.] ACETRUM, ex Hispanico, Acetre, urna senea, situla senea. Occurrit apud Innocent. III. PP. lib. 13. Epist. 61. * ACETULA. [Ut ACEDULA. DIEF.] T ACETUM, PHILOSOPHOBUM, Lac virginis, vel aqua virginalis qua metalla solvuntur, Eochus le Baillif in Diction. Spagyrico. *. AGETUS. [Acer, aigre. DIEF.] >j< AGGILIA. [Vermis fabas. DIEF.] 1. AGHA. Glossar. Saxon. ^Elfrici: Acha, i.virtus: s t r e n g ^ , i. vis, vigor, virtus. : : » 2. ACHA, ACHIA.. Securis, Gall.ffacAe. Process, ann. 1488. ex Tabul. D. Venciae: Armati cum Achiis, partesanis, etc. Petrus Serralherii quandam Acham aponchavit contra quemdam Mathseum associantem dictodom. Riquerii. Vide Hachia 1. ;; » 1. AGHAGHIA, Succus siliquae, in vet. Glossar. ex Cod. reg. 7646. *2. AGHACHIA, CIA. [Achaiaprovincia Graeciae. DIEF.] 1 AGHAGHIARE, Obseryare, manus injicere, pacisci, a veteri Gall. Aghaiter vel Aguester, observer, arreter, convenir. Charta Henrici Eegis Anglic, ann. 1155. apud D. Srussel Tract, de usu feud, torn. 2. pag. 4: Si aliquis tenens de nobis feodum laicum moriatur et Vicecomes, vel alius Baillivus noster ondat literas nostras patentes de submonitione nostra de debito quod defunctus debuit nobis ; liceat Vicecomiti et Baillivo nostro Achachiare et abreviare catalla defuncti inventa in laico feodo ad valentiam illius debiti per visum legalium hominum. Et pag. 6 : Omnes mercatores... habeant salvum exire et securum de Anglia, et venire in Angliam... prssterquam in lempore guerrss, et si sint de terra contra nosguerram habente. Et si tales inveniantur in terra nostra in pnncipio guerrse, Achachiantur sine dampno corporum vel rerum, donee sciatur a nobis vel capitali Juslitiario nostro, quando mercatores terras nostrae, qui tune invenirentur in terra contra nos guerrante, salvi erunt : et si nostri salvi sint, et alii salvi sint in terra nostra. [* Haec dele oranino, utpotemale edita post Brussel ; legendum quippe est Atachiare, quod videsis infra suo loco.] >|e ACHADEON. [Navigium, axatiov, DIEF.] * AGHALANTIS. [Acalanthis, Chardonneret. DIEF.] AGHALICULUS. [Ut AOALICULUS.

AGH dia navis. Gloss. Isid. Melius legeretur Acatium, quod est genus navis actuaries, simulque Velum maodmum in media navi constitutum, ut habet Isid. Orig. 19. 3. Hesychius : axaxia, ta p-syaXa aptxeva. Vide Schefferum de militia navali lib. 11. cap. 5. qui et ipse hie Acatia legi malit, quamvis Achaeton sit etiam in Glossis MSS. Forte posterioribus temporibus sic vitiose scripserunt et locuti sunt. Hsec fere Grsevius in notis ad Glossas Isidori. Vide Acatus. * AGHATONIA. [Justitia, aequitas. DIEF.] ^1. ACHATUM, Relevium/apud Spelmannum, ex veteri Rotulo: Rogerus filius Gaufordi debet decem marcas 'argenti, et habet rectum de Achatis patris sui. Vide Acapitum in Acaptare. * 2. AGHATUM, Emptio, Gall. Achat. Charta Gaufridi de Lezignam ann. 1242. ex Reg.31. Chartoph.reg. fol. 75. col. 2: Nonpoterunt nee debebunt aliquid capere in tota terra mea ; ... nisi per voluntatem meam vel rectum Achatum; ... et homines de terra mea tenebuntur eis vendere ad rationabile pretiurn. Vide infra Achetum. «1. ACHATUS, Senft mudekeit. Voc. Lat. Germ. ann. 1447. ADEL. * 2. AGHATUS. [Ut ACHARUS. DIEF.] * 3. ACHATUS. [Ut ACHADEON. DlEF.J ACHELANDIUM. [Navigii species.] Vide Chelandium. * ACHELETUS, Adminiculum vinea?, pedamentum, Gall. Echalas. Lit. remiss, ann. 1358. ex Reg. 86. Chartoph. reg. ch. 44. : Guillelmus furtive ceperat.... Acheletos seu baculos ad usum vinearum poni consuetos. Neque aliud forte sonat vox Achapit apud Arvernos, ex aliisLit. ann. 1397. in Reg. 152. ch. 304 : Jehan Sorel soy sentant ainsi frappe,... haulsa un outre baston qu'il tenoit, appele Achapit (infra Achappit) et lui en donna un seul cop sur la teste. Hachepit, in aliis ann. 1415. ex Reg. 169. cap. 209. ] ACHEMENIA, Ira, Excandescentia. Agnelli Liber Pontif. apud Murat. torn. 2. pag. 157. col. 1. 0 : Denique in iram versus Patricius accepit epistolam demanu Presbyteri, legensque invenit exaratam secundum quod superius diximus, et retinens epistolam in Achemeniam, versus irrupit, dicens : Die falsitatis auctor, quando hsec exarata fuit epistola. Grsacis ax^vta interdum idem est quod amopta, inopia consilii. An inde Achemenia 9 jjc ACHERON. [Aqua ad retergendum, expoliendum. DIEF.] t AGHEROPOETA, ACHEBOPOSITA. Vide Archiropictos et Antheropsita. * ACHERURE, vox yulgaris, a Gall. Acerer, Durare ferri aciem chalybe, actio ipsa durandi. Comput. Ms. fabricae S. Petri insul. ann. 1366 : Item proiij. Acherures martellorum lathomorum xv. sol. Alius ann. 1367 : Item pro martellis lathomorum reparandis, pro xiiij. Acherures, pro qualibet vj. sol. Haycere, chalybe instructus, in Lit. remiss, ann. 1468. ex Reg. 194. Chartoph. reg. ch.301 : Le suppliant avecques ung baston, appelle fauchet ouvoulge tiaycerez,coupa les liens desdites gerbes. Hincnostris Acherin, pro lirmus, constans, immobilis, vocis origine ducta a chalybe, Gall. Acier, quod est omnium metallorum durius. Mirac. B. M. V. MSS. lib. 2 : Mais Dex parest si Acherins, Si tres vrais et si enterins, Que caoir ne puet, ne glachier.

ACHESO, Occasio, exactio, tributum, pensitatio indebita, vexatio. Charta Mattha3i de Montmorency ann. 1205. apud

AGH Duchesnium : Facimus in perpetuum liberos et immunes ab omnibus malis consuetudinibus, et malis Achesonibus, et omnibus corveis, etc. Le Roman de Vacce MS. : Cil a moult tous se liommes laidement demenez, DC plais et d'achesons damagiez et grevez.

* Lis contra jus intentata. Vide infra Occasio 4. et Occasionare 1. ACHESONATUS , in eadem Charta ; Vexatus, vel mulctatus, Condamne a I'amende : Quicumque autem non reddet mihi censurn vel caponem ad terminos qui dicti sunt, reddet mihi 7. sol. pro amenda : si autem Achesonatus fuerit, quod censum suum vel caponem non bene reddideritf si voluerit jurare quod censum suum reddidit, sicut debuit, per juramentum suum quitlabitur de amenda. Gaces Bruslez : Et fins amis a tort Achesonnez.

Joannes Erardus : Dame taut m'ont felons Achesonnez, De par vous ai fete ceste entreprise, etc.

'"• AGHETA, diminut. ab Ascia, securicula, Gall. Hachette, vel Assette. Lit. remiss, ann. 1357. ex Reg. 86. Chartoph. reg. ch. 4 : Giletus de quadam Acheta, quam defferebat, preenominatum Johannem Perier de subtus patulam solo iclu percussit. Vide infra Assiata. %. ACHETA. [Aurium tinnitus ex lassitudine. DIEF.J * ACHETUM, Emptio, Gall. Achat, olim Achet, ut in Ch. ann. 1271. ex magno Pastoral! Paris, fol. 136 : Scac.he tuit que commeje aye achete en la censive du Dean et du Chapitre de Paris pour un Achet, qui monte 500 livres de tournois, etc. Achetement, eodem significatu, in Glossar. Gall. Lat. ex Cod. reg. 7684 : Achetement, emptio. Inventar. Chart, monast. Athanat. ann. 1519. fol. 43. v° : Instrumentum ann. 1369 : Acheti seu emptionis xij. librarum et quatuor solidorum Viennensium. Vide Achatum. * ACHEVELATUS. Arestum parlam. Paris, ann. 1330. 8. Febr. ex reg. Olim : Homines in brads et camisiis, et mulieres in tunicis Achevelatis, nudis pedibus et capitibus, et in introitu ecclesise dictee abbatiae inclinabunt se ad terram, et ibunt flexis genibus et cubitis usque ad altare, etc. Tunica ex cannaba vel tela grossiore, ut videtur. * 1. AGHIA, Poena quaevis aut mulcta. Vide Hachia in Hanniscara. * 2. ACHIA, Securis. Vide supra Acha. jf.2. AGHIA. [Achaia,provinciaGr33ciae. * ACHILANTIS. [Acalanthis, chardonneret. DIEF.] * AGHILLE. [Ancile, bouclier. DIEF.] * ACHILLES, US. [Herba quae labra ulceris adstringit. DIEF.] 8 ACHILO, pro Aquilo, in Charta Pontii archiep. Aquens. ann. 1019. ex major. Chartul. S. Viet. Massil. fol. 78 : Sit autem terminus.... ab Achilone viam publicam. * ACHIMILLA. [Herba quse dicitur pes. planta leonis. DIEF.] ACHIMITENSES. Vide Accemetes. * AGHIMUS. [Ut ACHINUS. DIEF.] ACHINUS, Dicitur Hortolanus in villis residens, non habens mansos. Breviloq. * ACHIOLI, Societatis mercatorum Italicorum nomen. Reg. bailliv. parlam. Paris, ann. 1342 : Concordia inter socios societatis Achiolorum, et comitem et comitissam Flandrise, et pedagiarium de Bapalmis. [** Vide Acciaivoli.] % ACHIOR. [Tumultus. DIEF.]

AGH

ACI

* ACHIRON. [Ut ACHARON. DIEF.] tiam et communitatem silvse, quse dicitur ACHIROPICTOS, Vox hibrida, pro or/st- Achtwort. poTtocVo?. Ita appellabant quasdam Dei^ACHRATOFOR. [Acetabulum. DIEF.] parae imagines, quas divinitus, nee arte * ACHUMUS. Vide ACHINUS. DIEF.] humana pictas putabant, de quibus * AGHUS. [Turba. DIEF.] 1. ACIA, Ala, in G^ss. Isid. [In ExcerpCommentarium scripsit Jacobus Gretzerus. Charta Tancredi Regis Siciliae tis vero Pithoei : Aria, Ala, Axillo, Ala. apud Ughellum in Archiep. Rossanen- Forte Axilla, Ala.] [** Apud Lusitanos sib. : Ingressi venerabilem Ecclesiam Ar- hodie etiamnum Aza Alam significare chiepiscopatus Rossani, in qua reverenda recte monet Dietzius in Gramm. ling, imago sanctse Dei genitricis Maria;, quse rom. torn. 1. pag. 24.] 2. ACIA, in Gloss. Lat. Grsec. pa^a dicitur.... Achiropictos, colitur, etc. [Vide exponitur, [quod idem est ac Sutura: et Anther op sit a J] * AGHOISONARE, Occasionibus gra- accedit ad Adam Petronii in cujus fragvare, vexare, molestare, mulctare, nos- mento: Ab Ada et acu mi omnia expotris olim Achoisonner et Acoisonner. suit; id est Gall. : II m'a tout conte de fil Chartar. Casalin. : Nee propter hocipsos, en aiguille. Vox antiques originis, quaa nee heredes nostri, nee nos poterimus in proprie fllum ad consuendum ductum aliquo Achoisonare, nee etiam in aliquo signiflcat. Hoc sensu apud Nonium molestare. Stabil. S. Ludovici lib. 1. cap. Marcellum Titinnius Poeta Comicus ilia 59 : Dame ne doit ost, ne chevauchie de- usus est: eadem et Celsus lib. 5. cap. sormais,... et li Roy ne la puet Achoison- 26. De hoc argumento plura apud Turner. Charta ann. 1249. ex Chartul. 21. neb. 17. Advers. 21.] Italis Accia est Corb. fol. 99 : Et se le sergant, qui ivar- linum vel stuppa. Quse vox occurrit in deroit ce tonlieu..... Acoisonnoient les Statutis Mediolanens. 2. parte, cap. 308. marchans, etc. Vide supra Acheso, et Vide Atia. 1 3. ACIA, Malitia, invidia. Vide Atia. infra Occasionare 1. j 4. ACIA, Dolabra. Vide Aciculus. *ACHONUS, an Securicula, Gall.pe^e •jf. 5. ACIA. [Gall, prunelle, DIEF., ex hachef Lit. remiss, ann. 1482. ex Reg. 207. Chartoph. reg. ch. 319 : Supplicans acacia. — ACIA MAGNA, Germanis velreperit in porta seu janua dictss domus tkraut. DIEF.] * ACHYTON. [Est natura senciendi, quemdam Achonum ferreum,... prsefatum Achonum, quern in suis manibus sic. DIEF.] * ACIALIS, Angularis, in angulo positenebat, contra dictum Tantillionis projecit, etc. Achou etiamnum securiculas tus. Charta Friderici episc. Lebus. pro fundatione altaris in arce Furstemvald vocant Arverni. Vide Angones et infra ann. 1466 : Item super domo Aciali, etc. Azza. AGIARE, Ferrum durissimum, Papise, ACHOR. Gloss. Saxonicum ^Elfrici : Achor. i. conturbatio : d r e f i n g . Saxo- Chalybs, Gall. Acier. nibus. d r e f e n d , est turbidus. [Vox 1. ACIARIUM, Acuum theca,(3eXovo0vixr), in Gloss. Gr. Lat. pacp'.So9rp«]. in Lat. plane Hebraica ab n:n Turbavit.] * AGHIVUS. [Qui catenas fabricat. Graec. 2. ACIARIUM, Chalybs; ferri durisDIEF.] simi squama, seu indurata ferri acies, * AGHOLYTUS. [Acolytus. DIEF.] quam Acier vulgo vocamus, Italis, >)e ACHOROS. [Ut acorus. DIEF.] Acciaio, ferro raffinato, ut est apud Aca1ACHRAMIRE. \,Vlde . ., T., in T ACHRANMIRE. I Adravnvre. demicos Cruscanos. Gloss. Grsec. Acia* AGHOTHONIA, TOMA. [Justitia, asqui- rium (TTojjLwjjia, perperam Acciarium. Gra3cis vero o-TOfiwo-ai est indurare, ut est in tas. DIEF.] JACHRATOFORUS, Vas vinarium, apud iisdem Glossis. Indurare aciem dixit PliPapiam in Gloss. MS. Ecclesiaa Bituri- nius lib. 34. cap. 14. [Vox facta a Latino censis. Idem est quod Acetafprium, de Acies, quod gladiprum aliorumque insquo supra in Acetabulum. [s;:jc ACREAM ITA. [Scenicorum carmina; lirarum auditio ; sic. DIEF.] ACREDO, Acerbitas. Vita S. Sacerdotis Episcop. Lemovic. n. 14 : Gravi febrium afficiebalur Acredine. [Charta Everardi Episc. Tornac. ann. 1177. de Abbate S. Richarii, inter Instrum. torn. 4. novae Gall. Christ, col. 357. B : Ne modici Acredo fermenti totam bonorum operum corrumpat dulcedinem. Epistola Guiberti de veritate corporis Christi: Cinis significat Acredinem posnitentium, quibus convenit cinis et cilicium. Vide Ludewig. Reliq. MSS. torn. 3. pag. 437.] ^1. AGREDULA, alias Accredula,\*% quod vide] Alauda, Galerita, Gall. Alouete. Acta sanctorum Ord. S. Benedict! saec. 3. torn. 2. pag. 237. * 2. ACREDULA. [1° Avis, pelicanus, platea; 2° parve rane in agro vel fico manentes; 3°piscis dictus calamita.DiEF.] *ACREISStITA,Accretio,incrementum, Gall. J. C. Accrue. Charta ann. 1377. ex Reg. 112. Chartoph. reg. ch. 151: Cum qussdam insula pertineat domino nostro Francorum regi ratione Acreissutss,... quss quidem Acreissuta pertineat dicto domino nostro Francorum regi, etc. 1 ACRI et AGRI, saepe occurrunt; forte a nominativis singularibus Aceret Ager; non Acrus aut Agrus, inquit Spelmannus. Equidem Agrum aliquando pro certa terrae portione sumptum fuisse testatur Isidorus Orig. lib. 15. cap. 15 : Actum promncise Betid rustici Agrum vacant. Et mox infra: Ager habet passus 125. vel pedes 625 ; cujus mensura octies computata, milliare facit, quod constat quinque millibus pedum. Antiquit. Fuldens. Lib. 2. Tradit. 209: In villa Surinvurt de terra culta atque arabili, Agros 54. Ibidem tradit. 214: In villa ques dici-

tur Aschaha, 80. Agros proprise hsereditatis. Et in fine lib. 3. cap. ult.: Ad Rohingeshuson areal. Afifri60.Lib. Ramesiens. MS. sect. 297 : In Houctonensi campo unum Agrum juxta viam. Ibidem paulo supra: Ipse Abbas dedit 10. Acros de dominio ipsius villas, plenius^ vero 26. Acros. Et mox: Aliman, uxor ipsius Sewini dedit 2. Acros. Vide Acra 1. 1 ACRIBIA, Diligentia, 'AxpiSsta. Acta S. Cononis torn. 7. Maii pag. 6: Domitianus dixit, volo cumAcnbia vitam tuam. cognoscere. %. AGRICA. [Ut attagena, Gallis videcoq.] j»c ACRIDO. [Ut acredo. DiEF.J * ACRIFOLIUM. [Germanis steckpalmen; arbor. DIEF.] * ACRIFOLUS. [Ut ACRIFOLIUM. DlEF.l

* ACRIFORMA, Asperitas. Dicitur de re asperaetrudi, quse non est adaequata: Gall. Brute, qui n'est pas polie. Arest. parlam. Paris, ann. 1321. 9. Maii ex reg. Olim: Item unum scutum elevatum Acriformse, de armis Burgundies. * ACRIMEN. [Ut ACINUS. DIEF.] 4c AGRIMON. [Radix foetida, sicut allium. DIEF.] ACRIMONI5!, Vexationes, exactiones, in Charta ann. 1056. apud Ughellum in Episcopis Vercellensibus, pag. 1077. * AGRIMONIA, est posna quse sacrilegis prsecipue infligitur, sicut est incarceratio, vel exilii relegatio. Vocabul. Martini Jur. canon, ex Cod. reg. 4151. [%. Ut alacrimonia, laetitia. DIEF.] A C R I M O N I U M . Gloss. Graec. Lat. 'ATtofAta [** leg. aTcoTOjjua] acerbitas, Acrimonium. [In aliis Glossis Lat. Graec. Acrimonium, Tuxpca.] f ACRIMONIOSUS, Fortis, Constans, Asper. Catholicon Johannis de Janua. [** Gloss. Cod. reg. 4778: Acrimoniosi, servitiosi.] * ACRIMONTANA MONETA. Curia 2. Generalis Terracon. sub Jacobo I. rege: In Cathalonia vero, ubi currit moneta Acrimontana, vendantur frumentum et ordeum ad valorem cambii Jaccensis. * ACRINUS, f. idem quod supra Acerum, genus securis, vel Uva acerba. Consuet. S. Dion. Exoldun. ex Chartul. ejusd. eccl. : Item sicut diximus. superius de quadriga portante pannos, ita dicimus de quadriga portante Acrinos. 1 ACRIPEDIUS. Vide Acupedium. t ACRIPOMUM, malum aureum, Gall. Orange. Nicolaus Specialis de Siculis Rebus, lib. 7. cap. 17. apud Murat. tpm. 10. col. 1069: Ipsam (sic) etiam Acripomorum arbores, quas vulgo Arangias vacant, quse sub antiquis temporibus in regio solalio Cubbss velut nemus Massiliensium consecratam Diis nitate (sic) concreverant.... immaniter succiderunt. 1 ACRIS, pro Acra, in Chartulario Gemeticensi torn. 1. pag. 264. 267 : Huic ergo cessioni mess ado (pro addo) et duas Acres prati. * AGRISA. [Csecitas. DIEF.] T ACRISIA. Vide Acroisia. 1 ACRISIMUS. Vide Acrozimus. :;:: AGRITUDO, Aigresse, amertume, in Glossar. Gall. Lat. ex Cod. reg. 7684. Aigroier vero, pro inflammare, acuere, in Poem. Alex. Ms. part. 1 : Et la paour du perdre les semont et Aigroie, De leur vies deffendre nul d'eulz ne s'afebloie.

Vide Acrumen. ACRIVIOSE, Accurate, ex Graec. axpc6w?. Isidorus Pacensis Episcopus in Chronico, sera 788: Quos quatuor (annos) si secundum quosdam Historiographos

AGR demere volueris, qui Acriviose expleto 56. Octaviani regnot annos seculi 5210 supputando af/irmant, etc. 1 ACRIZIMUS. Vide Acrozimus. '' ACROAMA, Festiva et ludicra narratio. Eginhard. in vita Caroli M. art. 24: Inter ccenandum aut aliquod Acroama, aut lectorem audiebat. Vide Acroamata. 1 ACROAMATA, Auditio lyrarum vel tibiarum. Gloss. Isid. a Graeco axpooc^a, Quodauditur. Id autem etiam de mimis et histrionibus interdum intelligitur, ut apud Athen. lib. 4. 12 : Ta II I-raXta? axpoaaaTa. * ACROCERON, RAMEN, RAUNIA. [Montis cacumen. DIEF.] 1 ACROCHARE. Unco apprehendere, inuncare Gall. Accrocher, a Gallico Croc, uncus. Litterae de Vidimus Ludovici Regis ann. 1236. ex Archivis Parthenonis Montis-Martyrum Paris. : Dicti vero homines sui de Maisnilio in dicto nemore nostro de Roberto habent mortuum ramum ad Acrochandum cum crocheto per mortuum nemus. * ACROCHEDINA, Ligatura articulorum, internodia, sic. DIEF.] 1 ACROCHERIA, Ligatura articulorum. Papias. j|c ACROCOLUM. [Gallis gelatine, Galantine. DIEF.] * ACRODULA. [Vide ACREDULA. DIEF.] ACROISIA, Vita et Miracula S. Gilbert! de Sempringham torn. 2. Monastic! Angl. pag. 694: Inter medipshastes, qui ei insidias tetenderant, quasi Acroisia percussos, ad instar Elizei transierunt. Legendum aorasia ex Graec. aopacta csscitas. [Balbus in Catholic, ait: Aorasia debet did. Quidam tamen dicunt Aorisia, quidam aurisia, etc.] Ita perperam scripturn [in Epist. 29. Petri Blesensis : Duo disdpuli euntes in Emmaus, Acrisia sublata, in fractione panis dominum cognoverunt. Sic et] in Histor. Scholast. Petri Comestoris cap. 52 : Acrisia quam latine Avidentiatn dicere possumus. Perperam scriptum audentiam. [Sunt tamen qui Acnsiam a vocexpisn; eta prj^rat.factam putent, ita ut sit judicium erroneum, inquit Macer in Hierolexico. Martinius.] 1. ACROMA, Caput, summitas, TO axpov. Uffingus Mpnachus in Carmine de S. Ludgero Episc. Mimigardensi : Nunc quoque signorura juvat efficientia, quorum Pondere Gorgonei terebravit Acromala monslri.

% 2. ACROMA [Scenicorum carmina, lirarum auditio. DIEF.] ACROMIA, ION, YUM. [Humerus. "I

« ACROMATUS, Dedolatus, Gloss. Cod. reg. 4778 etGloss. Jaeckii. Vide Acrotomus. * ACROMON, EN, ENTUM [Radix fretida ; genus herbae quod hominem fetere facit ut cepe, allium, sic. DIEF.] 1 ACROMPHALUM, Umbilici medium. V. Obligia. 1 ACROPHAGIA. Vide ^Ecrophagise. t ACROSTICHIA, Initia versuum. In Constitut. Apostol: Alias quidem Psalmos David canat, populus vero initia versuum quss dicuntur Acrostichia succinai.Est Axpoo-Ti/t? prima littera, syllaba, aut verbum versuum. Hofman. in Acrostochia. ** ACROSTICHIS. Cangius in Gloss, ad Script, mediae Graec. : AKPOSTIXIS, quid sit in libris Ecclesiasticis Graecorum, nos plene docet Leo Allatius in Diatriba de Georgiis pag. 118 : Canones, inquit, in Odas dividuntur, Odss in Troparia, ex quibus componuntur. Singulas namque Troparia continent aut plura aut

ACR pauciora, cum eorum numerus determinatus non sit. Troparia quandoque libera aut vaga relinquuntur, quandoque primis litteris, quasi annulis in verbis veluti Catenula inseruntur, quam Acrostichida auctores vacant. Non omnibus tamen ilia colligandi ratio servatur. Quidam Alphabeti ordinem servant, ita ut primum canonis troparium ab A incipiat et in Q desinat. Alii in Acrostichide ©soiroxia (troparia sunt Odarum postrema in honorem Virginis concinnata) includunt; alii extra earn suo modo agi ferrique sinunt. Acrostichidum exempla idem profert Allatius pag. 337. 338. etc. ACROSTICUM. Vide Crustica. * ACROTARI. [Vulgo creneler. DIEF.] * AGROTERIA. [Vulgo creneaux DIEF.] «* 1. ACROTILIA, Articuli in Gloss. Cod. Reg. 4778. et apud Jaeckium. *2. ACROTILIA. [Vide acrocfteria.DiEF.] ^ ACROTOMUS. Papias MS. Bituric. Ecclesiae: Acrotomus, lapis dedolatus. Vox plane Graeca de qua Laur. in Amalth.: Acrotomusfcujus summas partes sectss sunt. * AGROUPI, vox yulgaris heraldicse artis, quaede animaliin clunesresidente usurpatur ; unde monetse cuidam Flandricae nomen inditum. Lit. remiss, ann. 1398. in Reg. 153. Chartoph. reg. ch.483: Le suppliant bailla audit Alixandre... la somme de xxxvj. solz d'Acroupis, monnoie de Flandres, pour douze deniers la piece. Aliae ann. 1402. ex Reg. 157. ch. 133 : Ilz allouerent les xl. pieces d'icelle monnoye pour un petit Acroupi. * Acroupie vero, Corporis incuryatio, actio qua quis in terram procidens alium veneratur. Mirac. MSS. B. M. V. lib. 1: S'uns dolans fait une Acroupie Et un enclin devant s'ymage.

Hunc Acroupir et Racroupir pro Deprimere, in Lit. remiss, ann. 1390. ex Reg. 140. ch. 65: Quel ribaudaille sont ceux la, qui nous veullent Acroupir ? Aliae ann. 1409. in Reg. 163. ch. 435: Icellui Willemet se vantoit en disant qu'il avoit Racroupiz Jehan le Maire ou fait tenir tout quay. 1 ACROZIMUS, Panis leviter fermentatus, quasi Acrnazimus, Isid. Gloss, et Origin, lib. 20. cap. 2. In Gloss. MS. Bituric.: Acrizimus panis leviter fermentatus. quasi Agroazimus, Agro pro Aero. Ita et in Amalth. Onomast. Vincentius Metulinus in notis ad Graecismum: Acri: sitnus panis sine fermento, videlicet focada. Est autem focacia subcinericius panis. Vide Focacia. 1 1. ACRUM pro Acra. Tabular. S. Flonentii 1050: Ego Starchrius do S. Florentio et S.Rrictio dePragniaco octoAcra de mea terra in pago qui dicitur Cogleis. Item Ibid.: Ego Corbinus do S. Florentio et S. Brictio de Pragniaco unum Acrum de mea terra circumcinctum de fossato, vocaturque ipsa taliter circumcincta Mes. ] 2. ACRUM, pro Acre, acerbum, Gall. Aigre. Vita S. Wilibaldi Episcopi torn. 2. Julii pag. 506. A : Et ibi morabantur unam noctem inter duos fontes; et pastores dabant nobis Acrum lac bibere. ACRUMEN, Acredo, acrimonia. Gloss. Lat. Graec. Acremonia, 5pt[ji£a. Acrum, 8pt[i.u, Seivov. Ubi legendum forte acrumina. Constantinus Africanus lib. de Victus ratione : Nullum Acrumen detur, antequam febris absolvatur. Academicis Cruscanis Agrume est nomen genericum omnium plerum acrium. Matthseus Sylvaticus in Pandect.: Acrumina, Gr. acuta, ut cepe, alex, et similia. Dantes in

ACT

ACT

Parad. cant. 17. v. 117: A molte fia savor 2. pag. 411: Et propterea supplicant vobis, di forte Agrume. Ita Egrunnus, seu quatenus praedictum totum arbitrium Aigrun, usurparunt nostri. Compotus per vos et etiam per Lucanum consilium Praepositurae Parisiensis ann. 1333 : De cassetis:... et postea pro Lucano comuni Prsepositura Montislerici, de hallagio,... determinare velitis et Actare, ut per conde trubla, de pondere, et cosluma bestia- silium de viginti extitit judicatum. ACTARII, Diversis actibus occupati. Pa rum,... de Egruno,... de arrivagio,... de trubla, etde Costuma culcitrarurn.'Reges- pias. Joan, de Janua habet Actuarii. ACTARIUS, pro Actuarius, Commentatum Peagiorum Parisiens.: Tuit oil qui sont regratiers a Paris, et marchandent riensis. Vetus Inscriptio ACTARIUS LEG. d'Aigrun, doivent 4. den. etc. Infra est VII. Vide Baron, ad 27. Martii [Diploma titulus du tonlieu et du hallage d'aux, Philippi IV. apud D. de Lauriere torn. 1. d'oingnons, et de semence de toute ma- Ordinat. Regum Franc, pag. 393 : Contier e d'Aigrun mil Aigrun sans teste cedimusutNotariifActarii, substituti, etc. ne doit riens de tonlieu nul semence Idem occurrit fol. 35. Codicis MS. Condes autres Aigruns ne doivent rien de suetud. Tholos. in Bibliotheca D. de coustume. Alibi: Nul ne peut estre regra- Crozat. Vide Actuarii.] * ACTE. Glossar. vet. ex Cod. reg. tiers a Paris, de fruit et d'Aigrun, c'est assavoir de aulx ou ongnons, d'eschallon- 7646: Acte, coacte, compulse. Acti, coacti, gnes, et de toute maniere de tel Egrun, compulsi. * ACTEMPTATA, A.GTEMPTATUM, a Gall. &tc j 1. ACRUS, pro Acra. Charta Willermi Attentat. Aggressio, usurpatio. Charta Regis Anglise pro Parthenone SS. Trini- Caroli VI. reg. Franc, ann. 1405. in Hist. tatis Cadom. ann. 1080. e Ghartular. Lugdun. pag. 128. col. 2: Eidemdecanus ejusd.: In villa...Mentrud...Acros terras... et capitulum ad eamdem nostrum curiam plures appellationes, et in diversis causis, 20. accripennos, etc. f 2. ACRUS, seu Acer, gen. Acri, pro interjecerant seu emiserant, eumdemque Aceris, Gall. Erable. Charta Petri Comitis Jossardi super Actemptatas adjornari Autissiodor. Marchionis Namurc. ann. fecerant, etc. Ibid. col. 1 : Et in casu 1213. in Tabular. Crisenonis : Usuarium Actemptatorum, etc. * ACTENUS, pro Hactenus, in Vocabul. suum habent... ad tremulum et ad charmum et corilum et Acrum et genestam et compend. * ACTERABULUS [Ut ACERABULUS, ad omne nemus mortuum. AC SI, formula frequens in subscriptio- Gallis erable. DIEF.] ACTERGUM. Charta Ludovici Ultranibus : v. gr. in Actis Episcopor. Cenoman. pag. 204 : Landobertus Ac si pecca- marini Regis Franciae, in Tabulartor Episcopus hoc privilegium subscripsi. Cluniac. in Probat. Histor. Vergiacensis Ita alii Episcopi in ead. Charta, et aliis pag. 42: Sunt autem prsedictst res in passim. Graeci hodie -r«xa eodem ferme pago Matiscense, in villa quae dicitur Masensu praeponere soIent.Vid. Gloss, med. terias, et in Actergo, quas dicitur NerunGraecit. in hac voce. Mabillon. de re da, super fluvium Cronna, etc. [* f. Retro, Gall. Par derriere, au revers. Vide Diplom. pag. 468. *' Ac si, tan quam, quasi, in Glossar. Atergus.] I ACTERMINARE, pro Atterminare, vet. Cod. reg. 7646. Diem solvendae pecunias statuere, Gall. * ACSILUM [Asylum. DIEF.] | ACSIUM, Veru, id est, spitum, Glos-Attermer, Donner terme. Instrumenta sar. Cambron. Cangius legit Assium ad Probat. Hist. Harcurianae torn. 4. pag. 1231 : De summa 15. millium librarum infra in Spitum. 1. ACTA, AB ACTIS, Actuarii, exceptores, Turon. ad quam ascendit emenda prszdicta, de quibus Rex remisit.... 10000. lib. actorum scriptores, in Nov. Justin. 38. AB ACTIS FORI, apud Gruter. 445. 9. Turon. et super residuum 5000. (libra10. et in leg. Per hanc. Codic. de Advo- rum) Acterminatum eidem Episcopo, ad solvendum in tribus festis Nativitatis Docat. divers, judic. AB ACTIS SENATUS, apud Gruter. 389. mini 1327. 1328. 1329. >jc ACTIVA. [Avis quas dicitur videcoq. 6. 446. 3. 457. 2. 458. 6. Vide Pancirolum -pi-pi ~| ad Notit. Imperil. * ACTICUS. [Avis species, ATTACUS. * 2. ACTA, Idem quod supra Achta, de|-ci-ni 1 fensa. ager, etc. quae sub banno sunt. * ACTIDIARI. [Ut ACCIDIARI. DIEF.] Charta ann. 765. torn. 1. Hist. Lothar. ACTIFICARE. Formula vetus Andegainter Probat. col. 282 : Singuli autem mansi binas aucingas habent, molendinum vensis 49: Sic juxta Actificantes saspe unum cum tribusjurnalibus, Actam unam dictis germanis visum est, ad ipsas personas decrevisse judicio, etc. Vide Aptisolventem denarios decem. je ACTAGE, GO. [Avis quae dicitur vi- haec videtur sumi. Galli quaevis instru menta Outils vocant. decoq. DIEF.] » ACTINENTIA, pro Attinentia, con* ACTARA. [Planta dicta affodillus. sanguinitas, cognatio, affinitas, Gall. DIEF.] Parente. affinite. Statuta synod, eccl. * AGTARE, Sententia lata statuere. Instr. an. 1284. apud Lam. in Delic. eru- Castrens. ann. 1358. part. 1. cap. 28. ex dit. inter not. ad Hodoepor. Charit. part. Cod. reg. 1592. A: Ex sponsalibus autem

ACT

ACT

ACT

63

oritur qusedam Actinentia, quse yocatur consecratus ab Ostiensi Episcopo, cum torn. 2. part. 2. col. 450 : In primis de publiae honestatis justitia ; quse impedit Missas apud S. Petrum diceret, infra Ac- Actionaria Guidonis, Opteramus conducmatrimonium contrahendumr et dirimit tionem judiclo Dei percussus est. Auctor tor tulit nobis colonum unum nomine De Actionaria Saraceni, jam contractum : puta si aliquis contra- Historiae Trevirensis torn. 12. Spicilegii Guinicisum hat matrimonium cum aliqua de cogna- Acheriani pag. 245 : Jussus est Missam de Gualdo Morano fuimus investiti per tione illius usque ad quartum gradum, celebrare, et Canonem, qui Secret a vel missum domni Imperatoris et Domni quam olim habuit in sponsam. Vide Atti- Actio dicitur, sicut cetera, excelsa voce Apostolici, et devestivit nos de ipso casale decantare, etc. Apud Menardum in librq Guilipertus conductor. nentia 1. ACTIONARICUM, Idem quod Actio, mu^ ACTINOSUS, Resplendens, radiosus, Sacramentorum ex Codice Remensi Gall. Srillant. Hoc sensu ab Ambrosio describitur Benedictio nuptiarum, cujus nus publicum. Synodus Ravennensis p* in psalm. 41] lib. de interpel. David, initium ita concipitur, Incipit Actio nup- sub Joanne VIII. PP. cap. 15. apud Ecclesia Actinosa appellatur, id est, fide tialis, et in ipsq contextu occurrunt Hplsten. cujus lemma est Ut nemo paoperibusque splendida. Quidam legunt verba, infra Actionem, (ut et in Ritu tritnonia Ecclesise petal : ... Porticum Actuosa. Rectius Actinosa ab ax-riv, ra- ordinandi Episcopi apud Mabillonium sancti Petri, monetam Romanam, ordinatorn. 2. Analect. pag. 472; in libris Sa- ria et Actionarica publica, ripam, portus dius solis. 1. ACTIO, Officium, ministerium, mu- cramentorum Ecclesise Rom. lib. 1. cap. et Ostiam. 1. ACTIONARIUS, Idem qui Actor, nus. Gallis Commission. Senator lib. 3. 26. ubi promiscue et infra Actionem, et Epist. 25 : Amamus publicis Actionibus infra Canonem scribitur, et in vita Al- agens, vel cui Actio seu provincia aliqua personas inserere morum probitate cons- drici Episcopi Cenomanensis pag. 150) demandata est. Glossae veteres : Actiopicuas. Victor. Utic. lib. 2 : Censet primo ubi vir doctus existimat Actionem nup- narii, qui res nostras agunt. Alise : Actiotyrannus jussione terribili, ut nemo in tialetn, esse celebritatem nuptiarum, quse narii, Comites, actiones et jura perquiejus palatio mihtaret,nequepublicas age- fit inter Missarum solennia. Sed non rentes. Galli dicimus, Agens, Commissioret Actiones, nisi se se Arianum fecisset. advertit Actionem hoc loco esse Cano- naires, ou Commissaires. Capitulare SiLeo PP. Epist. 77 : Ut... Andream ab nem ipsum Missse, quae in hac benedic- cardi Principis Beneventani anni 836 : Archidiaconi Actione submoveris. Grego- tione peragitur, cum certis aliquot pre- De Actionariis vero ambarum partium ita rius Turon. lib. 4. Hist. cap. 42 : Pceninus cibus ac orationibus, quae Canoni ipsi stetit, ut illsesi debeant ambulare per acvero hujus municipii Comitatum regebat, interseruntur, quibus exactis percomple- tiones suas, utililates suas peragendo, et cumque ad renovandam Actionem munera batur Canon plenarius, ut ibi habetur. nullus prsesumat eis injuriam aut IsesioRegi per filium transmisit, etc. Fortuna- Canon actionis in lib. 3. Sacram. Rom. nem facere.... Si autem aliquis prsesumpserit Actionem occidere, utilitatem suam tus in Vita S. Medardi Episcopi cap. 2 : Eccles. pag. 196. | AGTIONES, Scenae spectacula, Gall.peragentem, ipsa persona omnibus modis Dicit ad Eleutherium quemdam comparem, quod publica in Actione comitivam Spectacles, representations du theatre. tradatur. [** Est cap. 12. Apud Cancian. adsumeret. Charta Childeberti Reg. Fr. Collectio Concil. Hispan. torn. 4. ann. Leg. Barbar. vol. 1. pag. 268. B ; ubi pro in Actis Episcop. Cenoman. pag. 222 : 1585. pag. 360 : Decernit hsec Synodus et Actionem legitur Actorem, neque ulla Ut nullo unquam tempore Actionem Du- mandat, ut in Ecclesiis choreas, salta- variantis lectionis fit mentio.] Vide catus alter, nisi, ut dictum est, in ipso tiones, Actiones, et profani canlus prohi- Chronicoii Farfense, torn. 3. Hist. Franc, pag. 653. 657. 664; Chron. S. Vincentii pago Cenomannico habere debeat. Epis- beantur. AGTIONES SYNODORUM. Aliud est de Wlturno ibid. pag. 679. 686; Wil. tola Gogi 22. ex iis, quae habentur torn. 1. Hist. Franc. : Saluto Flitomerem, qui Synodi sessio, aliud actio, cum in uno Gemetic. lib. 3. cap. 7; Legem Longosub prseterito Sacerdote Actionem Eccle- interdum consessu plures causae vel bard. lib. 1. tit. 9. §28; Gregorium Magn. siss laudabiliter gubernavit. Actio Comi- actiones explicari soleant. In Synodo lib. 1. Epist. 43. 71. lib. 7. Ind. 2. Epist. tatus, Patriciatus, Ducatus, apud Mar- Calchedonensi sex primae sessiones sex 103. lib. 9. Epist. 35. lib. 12. Epist. 31. ACTIONARII PUBLICI apud eundeni culfum lib. 1. cap. 8 ; Domesticorum Ac- omnino actiones continent, singulae tiones cap. 39; Actiones domorum, in singulas. At Sessio septima tres actio- Gregorium Magn. lib. 10. Epist. 3. 2. ACTIONARIUS, Efficax. Alexander Concilio Carthag. I. cap. 6. Vide prae- nes amplectitur, septimam, octayam et terea Senatorem, lib. 6. Epist. 18, 25. lib. nonam. Octava autem unicam actionem, Jatrosophista lib. 1. Passipnum : Est 7. Epist. 14. 22. lib. 8. Epist. 16. 20. 31. nempe decimam. Denique Synodi uni- enim satis Actionarium medicamen, ubi lib. 9. Epist. 4. et alibi non semel; Gre- versae sessiones, siye, ut Liberatus cap. Glossae MS. Efficax. ACTIONATOR. Gloss. Anglo-Saxon. .351gorium M. lib. 8. Epist. 51; Gregor. Tu- 13. vocat, Secretarii, fuere duodecim, ron. lib. 5. cap. 48; Vitam. S. Bathildis actiones vero sexdecim. Sirmondus ad frici : Actionator, folc-gerefa. i. actionum. 6 ; Vitam S. Sergii Mart. num. 1; Facundum Hermian. lib. 5. ex eodem narius, vel populo praefectus, prseposiConcil. Vernense ann. 755. cap. 16 ; Co- Liberate, qui id pluribus explicat cap. tus, ex Saxon, f o l c populus, et gerefa, Conies, Prsefectus, Praepositus. Charta dicem Carolinum Epistola 54. etc. 13. 14. ACTIONES, Acta, instrumenta actioj 4. ACTIO PIDEI. Ultimus et solemnis Ludov. II. Imp. apud Puricellum in num. Actiones fisci concremari jubentur Inquisitionis actus adyersus haereticos Ambrosiana Basilica pag. 224 : Ut nullus in leg. 3. Cod. Theod. de jure fisci. lib. variis poenis aut suppliciis afficiendos. Dux, Comes, Gastaldio, aut aliquis publiEjus pompa et ritus fuse explicantur cus Actionator, etc. 10. tit. 1. ^ ACTITARE. [Frequenter agere. DIEP.] | 2. ACTIO, Idem qui Actionarius infra,apud Hofmannum, ex Philippo a Lim1 ACTITATA, Actiones, seu agendi forGall. Agent, Commissaire, Procureur. broch in Historia Inquisitionis lib. 4. Capitulare Sicardi Principis Beneven- cap. 41. Actionem hanc dixere primum mulae, tota litis series, Gall. Procedures. tani ann. 836 : Si autem aliquis prsesum- Sermonem generalem de fide, Hispani Bulla Johannis XXII. PP. ann. 1333. in pserit Actionem occidere, utilitatem suam vocant Auto de inquisicion [** de fe]. Bullario Fontanellensi fol. 47 : Visis et diligenter inspectis omnibus actis Actitaperagentem, ipsa persona omnibus modis Lusitani Auto da fe. Iradatur. ** Vide Actionarius 1. '"--5. ACTIO, Cognitio, observatio in Cod. tis. Attento tenore seu veritate actorum et Actitatorum Londonise, apud Rymerum 4778. et apud Jaeckium. 3. ACTIO, Canon Missae, sic dictus, reg. 0 quia in eo Sacramenta conficiuntur DoACTIONABILIS, Efficax. Alex. latro- torn. 8. p. 200. col. 2. T ACTIVITAS, Philosophis Scholasticis minica, inquit Walafridus Strabo lib. de soph. Ms. lib. 2. Passion, cap. 140 : Hoc Reb. Eccles. cap. 22. Honorius August, medicamen... est Actionabile, et facile in- vis agendi. Vide Goclenii Lexicon Philib. 1. cap. 8 : Missa quoddam judicium venitur. Ubi Gloss, i. faciens. Vide Ac- losoph. p. 285. « ACTIUS, Amplius vel verius, in Glosimitatur; unde et Canon Actio vocatur. tionarius 2. Actio autem est causa, quse in publico T ACTIONALIS MALE, Qui inique agit. sar. vet. ex Cod. reg. 7646. =: := ACTIVUM, Factivum, adtonsum, in conventu coram Judicibus agitatur. Idem Vita S. Dunstani torn. 4. Maii, pag. 372. cap. 103 : Canon dicitur Regula, quia per C : Clericos etiam Male Actionales de ec- altero Glossar. ex Cod. 7641. eum regulariter fit Sacramentorum con- clesiis propelleret. >|c ACTIVUS. [Alacer ad agendum. fectio. Hie etiam Actio dicitur, quia causa ACTIONARE, in jus vocare. Galli etiam- DIEF.] * ACTIX. [Gallis sureau. DIEF.] populi in eo cum Deo agitur. Vide Hugo- num dicunt, Actioner, intenter une acACTO, ACTOE, vel ACHTEO, Octo, in nem a S. Victore lib. 2. de offic. Eccles. tion. Occurrit apud Will. Thorn, in Pacto Legis salicae tit. 80. | 9. Belgis, cap. 29; Bernonem Augiensem cap. 1. et Chron. 1. ACTIONARIA, Idem quod Actio, mu- acht. [Hinc Actogild, pctuplum in vocaMicrologum cap. -12 ; Catalog, summor. apud Murator. Pontific. edit, ab Henschenio in Prole- nus publicum, in Diurno Romano cap. bulario Gothico Grotii, gom. torn. 9. in S. Xisto : Hie constitute, 6. tit. 20. torn. 1. p. 370. [:;:* Acto sive potius ut infra Actionem Sacerdotis, incipiens poj 2. ACTIONARIA, Prsedium villicum, Achtd vox est veteris linguae francicae, pulus Hymnum decantaret, Sanclus, Sanc- seu possessio qusevis quse ad Ecclesiam ut sunt omnia numerorum nomina, tus, etc. Hugo Flaviniacensis in Chronico aliquam pertinet. Chronicon Farfense, quee titulus ille 80. editionis Herolpag. 234. de Victore II. PP. : Hie agitur auctore Gregorio Monacho, apud Murat. dianae continet. De Actogild vero quod

64

ACT

ACT

ACT

ssepius in legibus regum Longobardo- nobis Actores sanctse Romanes Eccle- infert seu actionem intendit adversus rum ocurrit et Octuplicem compositio- sise in Sabinis.] Atque ita Actores Eccle- eum, qui sponsores et sponsorum sponnem signiflcat vide infra Cangium in sise intelligi debent apud Alexandrum sores habet : ejusmodi quippe actores a voce Octogild et Grimmii Antiq. jur. I. PP. Epist. 1. 2. 3 ; in Decret. Julii I. Practicis nostris Demandeurs originaires PP. cap. 7 ; in Ep. 1. Stephani II. PP. etiamnum vocantur.] Germ. nag. 654.] ACTOR PATRIMONII REGII, in Lege [*» hgec qmnia sunt e Pseudo-Isidoro]; ACTON, Vide Aketon. 1. ACTOR, Defensor, patronus, causi- in Concilio Aurelianensi V. cap. 17 ; Burgund. tit. 50. § 3. AGTORES PROVINCIARTJM, Exactores et dicus. advocatus, cursor. Papise. Lex Turon. II. cap. 24 ; apud Justinianum Ripuar. cap. 58. § 20": Servi Ecclesiarum in Nov. 3 ; Gregorium Magn. lib. 1. receptores publici debiti dicuntur in -non per Actores, sed ipsi pro semetipsis Epist. 9. 53. lib. 2. Ind. 11. Epist. 43 ; Gloss. MSS. ad Codicem Theodos. lib.l. in judicio respondeant. Fortunatus in Marculfum lib. 2. form. 4 ; Flodoardum in Cod. Reg. sign. 1197. Horum mentio Vita S. Medardi : Jugum adhuc disci- lib. 2. Hist. Rem. cap. 17. 18 ; in Addit. est in Leg. Wisigoth. lib. 12. tit. 1. § 2. AGTORES VILLARUM, Villici, apud Juplines sub tutoribus ferentem et Actoribus. 3. Ludov. Pii cap. 12. etc. Denique in [•M Frequens hac significatione vox in Testamento Hildevarae Ravennse con- lium Firmicum lib. 3. Math. cap. 11 ; in Capit. Caroli M. lib. 4. cap. 41 ; in dito ann. Christi 523. quod Bibliotheca Dig. lib. 3. tit. 5. fr. 31. § 6 ; lib. 2. tit. 4. Regia asservat, et ut eximium antiqui- Lege Longobard. lib. 1. tit. 25. § 78. etc. fr. 10. | 13. etc., inprimis de syndico sive procuratore municipum usurpatur, tatis fragmentum hoc loco inserere [«* Constitutio est Ludovici Pii Aquis lib. 2. tit. 4. fr. 10. | 4 ; lib. 44. tit. 2. opera? pretium duximus, ne posteritati data ann. 817. inter Leges Longob. pereat: : : Possessionesque P::: sine vi, ejusdem cap. 35.] Actor domus, apud fp. 11. 87-] 2. ACTOR, Villicus, qui res Domini metu, doloque vel::::: et circumventions Sidpn.lib. 5. Epist. 20. qui Agens domus curat, qui praediorum illius curam agit. studio, sed deliberatione propria et volun- dicitur apud Gregorium Turon. lib. 7. Gloss. MS. Reg. cod. 1013 : Actor, mili- tate prona scribendam dictavi, quam Actor loci, in Lege Wisig. lib. 6. tit. 1. § 1. eus, instructor, ortator. Aliud Gloss. : rogatorum a me nobilissimorum testium, Actor possessionis. in lege Burgund. tit. Villicus, actor, exactor villas pensionis. vel proprise manus msese (sic) subscrip- 50. § 1. Vide Senatorem lib. 4. Epist. 40. ACTOREA PARS, Actor, actoris pars, Gloss. Grsec. Lat.rcpaxTY)?et upaxrrip, tione firmavi, quam cum gestis vos Actoactor, coactor, exactor, qui scilicet pen- resque vestros quibuslibet duxeritis alle- cui opponitur reus in Speculo Saxonico gandam professionibus ::::: non deerit lib. 3. art. 33. [Ludewig. Reliq. MSS. siones villarum exigit. * 3. ACTOR, Curator, qui ad opus tuis posterumque (sic) tuorum utilita- torn. 6. pag. 225. ex sententia Sigisurget, uti explicat Flettvood. in Sylloge tibus in futurum, de qua re et de mundi III. Regis Polonise de felonia quibus omnibus stipulanti tibi d ::: simo CurlandiaB Ducibus objecta : Partis Antiq. Inscript. part. 2. pag. 439 : atque Apostulico viro Ecclesise supras- utriusque tarn Actorese, quam citatss alleEage Actor skcri princeps Leulbrande laboris. criptse urbis Episcopo s:::: ei et Actori- gationibus, probationibus et exceptatio* ACTORES, Doctores, vel ordinatores, bus vestris pariter in prsesentia constitu- nibus accurate perpensis.] * ACTORIA, Ipsa actoris constitutio, procurators, ab agenda et curando vo- tis. Ego Hildevara quse superius olim cati. Glossar. vet. ex Cod. reg. 7646. jam perfects^ sstatis in verbis solemnibus nominatio. Transact, inter Carolum II. [** Gloss. Cod. reg. 4778 : Actores, Doc- spopondi. Actum in Classe salida in comit. Provinc. et Capitul. S. Salvator. tores, vel ordinatores. Auctores, idem Iduum Novembrium Maximo VI. Consule. ann. 1292. ex schedis Pr. de Mazaugues: et procuratores ab augendo et curando Hildevara huic cessioni adque donationi Et syndici, actores et procuratores dicti vocati.] a me factse in beatissimo adque Aposto- capituli,. . . ut de eorum syndicatu, proAGTORES DOMINICI, qui res domini lico viro Ecclesio Sacerdote Ravennatis curatione et Actoria conslat per publicum agunt, et eorum possessionibus ac uti- Ecclesise ad omnia quse superius tenentur instrumentum, etc. Charta ann. 1379. litatibus invigilant, in leg. 11. Cod. adscripta relegi conse ::: et subcripsi. et inter Probat. torn. 3. Hist. Nem. pag. 36. Theod. de Jurisdict. leg. 4. de Conlat. testes ut subscriber'ent conrogavi, stipu- col. 2 : Poncius Guiraudelli. .. actor et fundor ; apud Gregor. Turon. lib. 9. lantique SS. vir Beatissime, et Actoribus actorio nomine... consulum civitatis cap. 38 ; in Lege Longobard. lib. 2. tuis in praesentia constitutis in verbis Nemausi. prout de hujusmodi Actoria tit. 52. 117. in cap. Car. M. lib. 4. cap. solemnibus spondi. Ego Johannes vestrse constat instrumento publico. Stat. Pala44. qui Actores Domini in iisdem cap. 7. hujus donatiunis cessionisque instrumento vic. lib. 1. cap. 32 : Et de quolibet instrumento Actoriee, si confectum fuerit ad Car. M. lib. 7. cap. 60, Actores rerum rogatus ab Hildevara I. fsemina. Domini, in Lege Wisigoth. lib. 6. tit. 1. ACTORES FISCI REGII, in Leg. Wisig. banchum, soldos quatuor, et extra ban§ 2. appellantur. [** Locus ex Lege Lon- lib. 12. tit. 1. § 2 ; Capit. Caroli M. lib. 4. chum soldos quinque imperiales, etc. Acagob. supra allatus est inter Leg. Lon- cap. 3. [** Capitul. Lud. Pii ad Theo- demicis Cruscanis Attoria est munus gob. Ludovici Pii cap. 38 : idemque est donis villam habitum ann. 821. cap. 3.] actoris. qui in Ansegisi libro 4. cap. 44. (apud ACTORNATUS. [Procurator, Syndicus 1 ACTOR PUBLICUS. Idem ac Actor Pertzium cap. 42) legitur exscriptus ex Regis. In Legib. Luitprandi Regis Lon- communitatis, apud Lobinell. torn. 3. capitulis missorum anni 817. (al. 819.), gob. [** lib. 6. cap. 6.] apud Murat. Hist. Paris, in Gloss, ad vocem Attornaapud Pertzium vol. Legum 1. pag. 216. torn. 1. part. 2. pag. 62. col. 2. E : Si tus : Volumus etiam, quod ipsi procuraIn Theod. Cod. Actores dominici Defen- quis Gastaldius vel Actor publicus curtem torem, osconomum, syndicum seu Actorsores rei private principis, sunt Dirkse- regiam habens ad gubernandum. Pro natum sub sigillo suo constituere valeant, nio. In lege prima tit. 1. lib. 2. insigue Actor publicus. Editio Goldasti habet qui cor am, quibuscumque Judicibus in turbata lectio. Lege 11 ejusdem tituli Actor Regis. Ibid. pag. 60. in Notis eorum causis admittatur.] Vide Atturhaec leguntur : Minime provinciss rector [*? ad lib. 5. cap. 13] : Si judex aut Actor natus. exspectet in reos criminosos Actorem do- publicus in qualicumque civitate aut 1 AGTRIX PARS, qua3 parti ress adverminicum, ubi Interpretatio : Si quis in loco, inter homines qui aliquam discor- satur. Rymer. torn. 8. pag. 211 : In rem domibus dominicis criminosus potuerit diam habent, reugas tulerit. suam propriam in hac parte (ut asserit) inveniri provincise index prsssentiam non ACTORES REGIS, qui res a Rege sibi constitutum, Partem Actricem ex parte exspectet actoris, etc.] demandatas agunt, in Lege Longobard. una, et Johannem Shakel armigerum, ACTORES EGGLESLE, proprie appellati, lib. 1. tit. 9. § 16. tit. 25. § 21. tit. 30. partem ream ex altera. qui bona, possessiones, et facultates § 10. tit. 34. § 10. lib. 2. tit. 17. 11 ; f 1. ACTUAUS, Re ipsa existens, Gall. Ecclesiarum administrabant, veluti [« Sunt inter Leg. Rothar. 377. 277. 211. Actuel. Item, ad actum spectans ; unde earumdem oeconomi, vel villici : seu, 378 ; quibus adde Luitprandi lib. 6. art. Papias MS. Ecclesise Bituric. : Actualia ut Pithoeus censet in Comitibus Cam- 6. Rothar. 201.] in Gestis Dagoberti cap. nomina ab actu dicta, ut Dux, Rex, panise, Advocati, et Defensores Ecclesia- 18. apud Hincmar. de Ordine Palatii cursor. | 2. ACTUALIS. Joan, de Janua : Acrum. Palladius Episcopus in Epistola cap. 23. etc. ad Desiderium Episcopum Cadurcenf ACTOR CURTIS REGIME, in Legib. tualis est qui facit Acta, Actuarius diversis actibus occupatus. sem : Quid frater suus Deotherms Pres- Luitprandi Regis Longob. tit. 39. § 3. byter Actorem Ecclesise Santonicss egit ? | ACTOR ORIGINALIS. Forte Notarius. 1 ACTUALIS CONVERSATIO. Vita piis Gregorius Turon. lib. 7. cap. 22 : Deni- Charta Ludovici Regis Franc, ann. actibus occupata, vita perfecta. S. Isique anno superiore commotum quendam 1484. apud Baluz.tom. 2. Hist. Arvernia? dorus in Additis ad lib. S. Hieronymi levem e civibus, Ecclesise Actores fecit pag. 233 : Quare petebant et requirebant de Viris illustr. : Edidit etiam unum liinterpellare. Tune postposita justitia, res dicti adores originales, in quantum brum, de virginibus instituendis, aliosque quas olim Ecclesia possidebat, sub specie actores erant, dictos contractus vendi- tres de futures vitss contemplatione, vel emptionis abstraxit, etc. [Chronicon Far- tionis terrarum... rescindi, cassari et de Actuali conversatione. Vide Actuare. * 3. ACTUALIS JUSTITIA, Quse in actu fense apud Murat. torn. 2. part. 2. col. adnullari. 449 : Incipiunt relationes ex authenticis [° Male de Notario interpretatur, nam est. Exposit. regulse S. Bened. in Bibl. Heilsbr. pag. 64 : Licet de lege ordinata desumptse de prsejudicio, quod fecerunt de eo intelligi debet, qui primus litem

ACT

ACT

ACT

65

meritum quantificatur secundum quanti- pittacio, in quo continebatur quantum trumentum in manus impetrantis tratatem Actualis justifies, etc. [sje Invenitur accepissent, eamque postmodum mili- ditur. Ha3C Mabil. Diplomat, pag. 193. tibus erogabant, ut colligere est ex B. cujus rei exemplum affert ex Diplo(DiEF.), superlativus actualissimus.] * ACTUALIS SCIENTIA dicitur, quss res titulo Codicis Theodos. de Erogatione mate Gabergse Reginse ap. Marlotum militaris annonse, leg. 11. 13. 16. 24. 28. Metropol. Rem. torn. 1. pag. 607: Actum prsepositas operationibus suis explicat / cujus partes sunt tres, moralis, dispen- et tit. de Numerariis et Actuariis leg. 3. IV. Idus Februarii an. fncarn. Dom.GQS. sativa et civilis. Glossar. vet. ex Cod. 5. 10. 14. 15. Erant autem tot Actuarii Datum pridie Idus Februarii manu doreg. 7646. Vide Isidor. lib. 2. Orig. quod numeri militares, ut docet lex 16. minas reginss, etc. ubi Actum biduo Dade Erogat. milit. ann. [** Just. Cod. tum praecedit. cap. 24. * ACTUMARE, pro Autumare. Glossar. f ACTUALIS VITA, Eadem notions. lib. 12; ibidem lex 5. et tit. 50. saepius.] Testamentum S. Rudesindi Episc. ann. Horum meminere Ammianus lib. 20. Lat. Gall, ex Cod. reg. 7692 : Actumare, 978. torn. 3. Collect. Concil. Hispan. cap. 5. et lib. 25. cap. 10 et 15; Eutro- quider vel croistre (croire). T ACTUPLEX, corrupte in Pithoeanis pag. 184. col. 1 : Post per annorum spa- pius, Aurelius Victor, et Trebellius tia monastica norma adeptus, et Actua- Pollio in Victorino. Vide Actus. pro artifex, iriquit Graev. ad Gloss. Isid. lem vitam cum pluribus servorum Christi 6. ACTUARII, iidem qui^lctores.Charta in voce artifex, quae duplicem ac dolopari glutino ascitus, prssvidens dies vitas Ludqvici III. Imp. in Tabulario Vien- sum significat apud Isidorum. mese quoditie expletse. nensis Ecclesiae fpl. 78 : Innotuerunt j|c ACTUREDA, LA. [Fons mari vicinus. 11. ACTUALITER, Reipsa, nuncipsum. quandam partem villas, quss vocatur For- DIEF.] Gall. Actuellement. Madox Formulare nis, in Comitatu Viennensi sitam, tem1. ACTBS, idem quod Actio, officium, Anglic, pag. 69 : Visitationem nostrum poribus priscis a Religiosis Christianis ministerium. S. Cyprianus Epist. 55: ordinariam Actualiter exercentes com- Matris Ecclesiss S. Mauricii Viennensium Cum... singulis Pastoribus portio gregis Urbi collatam, non longo tempore prsete- sit adscripta quam regat unusquisque et perimus, etc. *2. ACTUALITER, Per seipsum agendo, rito, inter reliquarum subtractionem re- gubernet, rationem sui Actus Domino Gall. Par soi-meme. Lit. remiss, ann. rum injuste ob incuriam proprium Prsela- redditurus. In Actu publico constituti, 1413. in Reg. 167. Chartoph. reg. ch. 138: torum ejusdem Ecclesix (et) Actuariorum in Appendice Sermonum de diversis Ipse reus prsemissa omnia et singula fuisse sublata. S. Augustini, serm. 3. Hincmarus opusc. fecerat et perpetraverat Actualiter et | ACTUARIUS CAPITULI. Compendiosa29 : Jussistis ut... veniret ad causas vesmanualiter, seu ea fieri fecerat, procura- Beneficiorum expositio MS. folio 16. tras, id est, ad judicia s&cularia, et suum verat et mandaverat. vers. : Hanc (resignatlonem) publicare advocatum de suo capite, videlicet de suo j ACTUARE, Perficere, finire, termi- (debet) in Ecclesia, vel cimeterio, vel in quod ipse egit Actu... donaret. Eadem nare, exercere se, seu ut aiunt Philo- Capitulo coram Notario Regio, aut Apos- notione usurpant lex 9. | 2. Cod. de sophi, Ad Actum redigere. Hinc Gocle- tolico, aut Actuario Capiluli, et duobus Bonis proscript.; 1. 1. Cod. Theod. de nius in Lexico phil. pag. 285: Actuatum, ad minus testibus. Asses. 1. 6. de Honor. 1. 3. de Numerar. ad perfectionem deductum, quod facul* ACTUARIUS CAUS^E, Actor, qui cau- etc. Jul. Firmicus lib. 3. cap. 13. et 14; tatem simul habet et exercet, 6'v T»J Ivep- sam prosequitur. Stat. criminal. Saonae Concilium Carthag. 1. cap. 6 ; Senaia Aristoteli. VitaS. Franciscae torn. 2. cap. 5. pag. 6 : Et si ejus maleficii, cujus tor lib. 6. Epist. 12. lib. 7. Epist. 7. 14. a'rtii pag. 130. F : Actuasti te juxta arguitur (reus) corpore plectendus fpret, 24. etc. posse tuum ad habendam mentem puram. servetur in carcerem; si pecuniaria 2. ACTUS Pagus, Actoris, seu Comitis, Quam loquendi rationem detorsere ali- mulctandus aliave pazna, nihil ad corpus aut Vicarii districtus, vicaria. Vetus qui etiam ad aedificia. Fundatio Collegii attingente, caveat idonee apud Actua- Charta apud Perardum in Burgundicis Tolos. Ord. Cisterc. ann. 1289. apud rium causse de stando juri, etc. pag. 21 : Peciola de terra, quss est sita in Marten, torn. 1. Anecd. col. 1212 : Eis * ACTUARIUS CURLE, Scriba, Gall. Actu Oscarense, in fine Elariacense. Adde liceat Ecclesiam et oratorium construere Greffier, in iisdem Statutis cap. 13. pag. Chartam aliam Eremberti pag. 144. et dsdificare ita tamen quod caput 13 : Si quis maleficii, vel delicti, aut 3. ACTUS. Vox Gromaticorum et AgriEcclesiss prsedictae et oratorii Actuetur criminis accusatus ftierit,... is qui accu- mensorum, Graecis nXeGpov. Glos. MSS. juxta carreriam. Id est, terminetur juxta savit, . . . satisdet apud Actuarium curies Reg. sign. 1013 : Aclus, agri spatium 120. magistratus de impensis accusato vel ped. Isidorus lib. 15. cap. 15 : Actus est viam. * Acabar, eodem sensu, in Stat. bar- delato reficiendis, etc. minimus latitudine pedum 4. longituACTUARIUS LIMES, apud Agrimensores dine 160. bit. Tolos. ann. 1457. ex Reg. 187. Chartoph. reg. ch. 49 : Antro que ledit masip dictus ab actus latitudine, qui agrum «> 4. ACTUS, Gloss. Cod. reg. 4778: ou apprentiz aia be et degudement corn- per jugera discriminabati Nam duo Actu, Testudine, scutis in serie coniunctis. ™ 5. ACTUS, Baculus pasloralis, quo flit et Acabat son terme. Lit. ann. 1422. actus quadrati jugerum faciebant, cutorn. 2. Probat. Hist. Brit. col. 1118 : jus eadem erat latitudo cum unius pecus agi solet. Gloss. Jaeckii. Consideran que les triuves et sufrence de actus longitudine. Vide Salmasium ad ^ 6. ACTUS. [Via apta curribus et ju-: guerre de Bretainhe et nostres foren Aca- Solinum pag. 677. 678. [« et Forcellini mentis. DIEF.] bades a la feste de sent Miqueu, etc. Lex. in voce Actuarius, adj.] AGTUS QUADRATUS undique finitur peActaber, eadem notione, in Lit. remiss, ACTUARII PALI, Hygino, qui deflge- dibus 120 : hunc Bsetici aripennem dicunt, ann. 1456. ex Reg. 189. ch. 114: Bailie bantur inter centenos yicinos pedes, sic ab arando scilicet. Isid. Papias : Actus, moi le poinhal, car je le Actaberai: vou- dicti ab actus longitudine, qui per 120. mensura qu& habet centum viginti pedes pedes porrigebatur. lant dire qu'il le acheveroit de murtrir. in latitudine. Hssc arpennum dicitur. « ACTUATIO, Efflcacitas. De Actua* ACTUARIS. [Ut actuarius. DIEF.] ACTUS DUPLICATUS jugerum facit. 1. ACTUARIUS, in Gloss. Lat. MS. est tione medicinar. Gentil. Fulginus in Isid. Acta qui facit. Papias: Scriptor publicus, Exposition, cum textu Ayicen. Actuaute, ACTUM iNTERViciNALE, quatuor pedes qui facit acta. Joan, de Janua : Actualis actio, propositi executio, in Consil. latum, qua jumenta agi possunt. Papias est, qui acta facit; Actuarius, diversis Petri de Font. cap. 15. art. 57: II ne con- ex Festo. Jurisconsultis Actus, est jus actibus occupatus. vient pas ke peur soit prouvee tant seu- agendi vel jumentum, vel vehiculum. 1 2. ACTUARIUS, Agilis, velox. Item lement par vantances, ne par manaches, Ebrardus Bethuniensis : Notarius acta cito scribens,in Amalthaea. mais par I'Actuaute du fait. Est actus via quae currus jumentaquc ducit In Glossis Lat. Graec.: Actuarius effi* ACTUATIVUS GIBUS. [J. corpus Sed per iter sine jumentis et curribus ibis. cax, agilis, rcpaxTcxo;. Christi. DIEF.] Vide Rigaltium ad Gromaticos. -T 3. ACTUARII, Abbreviatores, majoris 1 ACTUATUM. Vide in Actuare. et minoris Parci, quorum primi diploACTUBERNALIS, Vicinus proximus. Pa«Legis Burgund. Additam. 1. [**tit. 1. mata signant, alii pecuniam pro signan- pias. Sed legendum Adtubernalis, ut c. 4.] torn. 4. Collect. Histor. Franc, dis accipiunt. Scriban. Amalth. Vide apud Festum. [%. Socius in taberna, pag. 278: Viam in Actum, hoc est, ubi carAbbreviator. caupo. DIEF.] penta vel carra ducuntur, similiter biennio | 4. ACTUARIUS, Qui balneare exigit. ACTULA, littus, ora, Gloss. Graec. Lat. amitti et adquiri posse. Gloss. Isid. in voce Captura. i. e. ut axT/i, •/) T?I? OaXaadY)?, Actula, ora. [% Herba ACTUS APOSTOLORUM, Liber Ecclevidetur Graevio, qui mercedem a lavan- ut aecedula. DIEF.] siasticus, qui vulgq Acta Apostolorum, } ACTUM quod in fine diplomatum apud Anastasium in sancto Silvestro tibus exigit. Cangius noster in voce Captura legit cum MS. Reg. Captua- aliarumve Chartarum similium ssepis- PP. et. in Chron. Besuensi pag. 514. etc. rius, Qui balneaticum exigit. Graevius sime legitur, non semper idem est ac Ita apud Thuribium Astoricensem Episantiquam lectionem censet retinendam. Datum. Datum tempus confecti diplo- copum in libris apocryphis recensentur: m&t\s, Actum rem transactam significat; Actus S. Thomas, Actus S. Andress, Actus Hunc consule loco citato. 5. ACTUARII proprie dicti, qui anno- vel Actum tempus confecti instrument! S. Joannis, quos sacrilego ore Leucius nam a susceptoribus accipiebant, dato denotat. Datum concessi, cum scil. ins- conscripsit. I

S

66

ACU

AGU

AGU

anonymi ann. 1237. torn. 2. Concil.Angl. sine tropo usus est Lactantius Opiflc* ACTUTUM. [Rapide. DIEF.] * ACTUUM. Ordinar. antiquum eccl. de Monialib.: Nee in velo Acus argenteas cap. 7 : Acuminavit in caudam. TAquMiNATi CALGEI. Vide Rostra et Bisunt. inter Probat. Hist. Sequan. audeant deportare. Hieronymus in cap. torn. 1. pag. 31. ubi de feria V. maj. 3. Esaise : Habent Acus mulieres, quibus Poulainia. ® ACUNEI, Viclimss. Glossar. vet. ex hebd. : Sedente Pontifice, sint preesentes ornatorum crinium compago retinetur, ne in Actuo ecclesiss, qui reconciliandi sunt laxius fluant, et in sparsos dissipentur Cod. reg. 7641. pcenitentes. Ubi legendum videtur Atrio. capillos. [Agnellus lib. pontif. apud T ACUNYDAMENTUM. Vide in Acuny* AGUA, f. Angulus, Gall. Encognure, Murat. torn. 2. pag. 108. col. 1. C: Jussit dare. vel Arcus, Arcade. Charta Bern. Atonis ipse endothim byssinam pretiosissimam, ACUNYDARE, AGUNDARE, AQUINDARE. vicecom. Nemaus.ann. 1177. inter Instr. cut similem nunquam videre potuimus, Vox Catalonica. Diffldare. [Gall. Defter, torn. 3. Hist. Occit. col. 141 : Tradp tibi Aculis (alias Acucullis) factam, omnem Hostem se declarare, Ad bellum provoB, prssposito Nemausensis ecclesiee et Salvatoris noslri historiam continentem.] care. Oriri videtur ex Abcognitare, quod :f cseteris canonicis 11. solidos censuales, " Ita et nostratibus Aiguillon, dimin. interpreter Meconnaitre; at Leonardo quos dabatis mi hi pro tabula (sic) quse ab Aiguille, eadem notione. Lit. remiss, Frischio est symbolo se distinguere, cui sunt vel fieri possunt ex utraque parte ann. 1449. in Reg. 176. Chartoph. reg. ch. contrarium est Adcognitare, alicui sese vise, ab Acua qua (sic) est super cloqua- 741: Ung hargan, qui vault un denier et adjungere, Gall. vet. s'Accointer de quelrium S. Eulaliss, usque ad viam qua maille, deux petits Aiguillons d'argent. qu'un. Quid si Acunydare, vox esset hibrida ex vocibus ad xiiva dare, Canera discurrit ad pratum. Quse sic leguntur | 2. ACUCULA, ACUCULIA, Acutus, vocare, Gall. Appeler chien: quod consin Charta ann. 1197. ibid. col. 183: Ab solers. Vide Agagula. acu, quse. est super clocharium S. EulaACUDA [Rota hauritoria]. Vide in Acu- tat ab eo qui alterum ad certamen proliss, etc. vocabat olim factum fuisse.] Usatici tum. 1 ACUITAS, Acumen, ut styli, ingenii, Barcinocenses MSS. cap. 81 : Si quis * AGUALE. V. aciarium. DIEF.] aliquid eis nocuerit, vel aliquod damnum, | ACUANIT.ffi, Hseretici, quorum pri-etc. Gocl. Lex. Phil. 285. , adenso, pour ce que icellui exposant en faisoit denso. Acupedius, vel secundum aliquos meilleur marchie.Accoursier, Accourserie, Acupedinus, i. Cursor, quasi acutis pedi- pro Chaland, chalandise, pratiques, apud bus currens. Acupedineus, velox, vel ad Rabelais, torn. 2. pag. 112. Vide Diction, Acupediumpertinens. Acupedilius, velox. etymol. Menag. etc. t ACURTARE, Breviare, contrahere, Ugutio.Breyiloq. Jo. de Janua, exFesto. [Item JEquipedius, Acripedius, Agipe- Gall. Acourcir, Abreger. Prologus pardius, Accipedarius, Accipes, Agipes, eadem tis 2. Hist. Translationis B. Edmundi notione in Amalthea Onpmast. Acupes, apud Marten, torn. 3. Anecdot. col. 1859 : quasi Ocypes a Graeco o>xu?, Celer dictus Cujus narrationis seriem ita Acurtare est, Acripedius ab axpo?, Extremus. Vox decrevimus, ut nihil de veritate historic Graeco-Latina.quaehominem tanta velo- translationis ipsius inveniatur omissum. * Acourter,abbreviare,m Glossar. Gall. citate currentem sonat, ut vix tangat Lat. ex Cod. reg. 7684. Acourchier, eadem summis pedibus.J notione, Bellomaner. Ms. cap. 65. 1ACUPICTILE. Vide Acubicula, et in p. 162. r°.apud col. 1: Ne leur puet le conte voce Acupictus. Acourchier (les respis), mes alongier leur ACUPICTUS, Isidorus lib. 19. Orig. cap. puet il, se il veut. Hue fortassis spectat 22 : Acupicta vestis, acu textilis, aut acu vox Gallica s'Acturer, Contrahere se ornata. Eadem et Phrygia. Hujus enim occultationis causa. Lit. remiss, ann. artis periti Phrygii omnes dicuntur. Vir- 1468. in Reg. 197. Chartoph. reg. ch. 59 : gil, lib. 11. ^Eneid. : Pictas acu tunicas. Guillaume Bouyer, qui se tenoit musse, Ubi Servius : Nomine artis qualis esset ou Acture, ou appuye en aguet contre le tunica demonstravit, nam hujusmodi ves- torchis ou apparoy de son hostel, etc. tes Acupictae dicuntur. Testamentum 1. ACUS, Acicula, spinula ; nostris, Leodeboli Abb. apud Helgaudum : Ora- Espingle, qua Pallium Archiepiscopale lia ad mensam una cum cappis, et vela 2. •constringitur, seu configitur. Ordo RoAcupicta. [** Recentiores separant Acu man. : Pallia superinduitur, et configitur picta vestis.'] per Acus in planeta retro el ante. OccurAGUPICTILIS , Anastasius Bibl. in nt ibi non semel, ubi de Pallio PontifiLeone IV. pag. 177 : Velum Acupictile cis agit Bruno Signiensis de Vestimenhabens hominis effigiem sedentis super tis Episcopalibus : Acus autem non ad pavonem unum. Ibidem pag. 187: Fecit pungendum, id est, non propter hujus vestes de fundato tres habentes unam vitas compunctionem, ut quidam putant, tabulam Acupictilem interclusam. Adde sed ad planetam palliumque jungendum Capitula Caroli M. lib. 1. cap. 81.[«* Vide inventse sunt. Qussdam enim ansulse anGloss, med. Graec. in voce KSVTYJTOV.] tiquitus in planetis positse erantf quibus ACUPICTURA. Regula S. Caesarii ad Acus inserebantur et pallium simul cum Monachos cap. 42 : Plumaria et Acupic- planeta firmabantf ne a suo loco pallium tura, et omne polymitum.... nunquam in moveretur. Charta Joannis Archiep. CaMonasteriofiant. Acupicturae vero artifex puani ann. 1301. in Sanct. Cap. 263: Hesychio dicitur, BsXovomnxto/rr);, 6 TYJ Item tres Acus de argento cum lapidibus poecptSt ucpv] TICKWV xa\ Swypaqpcov. pro palleo. Proprie vero Acus dicitur * ACUPITA, pro Acupicia, in Glossar. pars fibulae, qua ilia clauditur et astrinCassin. ann. circ. 700: Acupita, vestis gitur. Trebellius Pollio: Fibulam auream est acu texilis. Ubi leg. textilis. Vide cum Acu Cypria unam. Fortunatus lib. Acupictus. 8. poemate 4: 1 AGUPODIUM, o|u«68ia, in Glossis CyChrysolitha auratam fibula claudit Acum. rilli. Vide Acupedium. 2. ACUS, Calamistratorium, in Gloss. * ACURARIA, Ars acurarii. Vide mox Acurarius. Isid. Vide Acucula. [%: Acus MUSCATA, » ACURARIUS, Faber ferrarius, Gall. MULCATA, MOSCATA, dicta quoque acus Forgeron. Inquisit. ann. 1288. inter pastoris, species herbae. DIEF.] Access, ad Hist. Cassin. part. 1. pag. T 1. ACUSTUMARE. Tributum ex cus388. col. 1 : Acurarii S. Germani debent tuma seu consuetudine exigere, Gall. servire de arte sua monasterio Cassi- Lever la coutume. Hinc nostrum Accounensi. ... in faciendis quadrillis,.... et tumer, Assuefacere. Arrestum Parladebent recipere terram et carbones . .. menti sub Philippo Franc. Rege in Interrogatus a quo tempore Acurarius Tabulario Compendiensi : Nituntur. . . . excusat domum suam a prgestatione gal- Acustumare paagium injuste et de novo Unas, dixit quod ab eo tempore, quo per se mercaturarurn villse Compendiensis, etc. incipit exercere artem Acurariae, et labo- Vide in Consuetudo. rare ad fortiam seu ad fucinam. * 2. ACUSTUMARE, A tribute, quod * AGURIM. [Vide ACUTIM. DIBF.] coustuma dicitur, liberare, vel liberum * ACURIUS. Codex reg. 5600. ann. circ. declarare. Charta ann. 1452. in Reg. 181. 800. fol. 101: Calendas Januarias quod Chartoph. reg. ch. 109: Cum a prse.demaledictus Janus docuit, hoc custodiunt, cessoribus nostris ducibus Aquitamse convel impurus quod mensus componunt, aut cessum extiterit hospitelario hospitalis Acurios attendunt, aviculas cantantes, S. Andreas, in civitate nostra Burdegaetc. Ubi legendum videtur Augurios, pro lensi tune existenti et suis successoribus, quod Acustumare potuissent xl. dolia vini Auguria. "ACURSUS, Accretio, accessio, Gall. de suis propriis vineis et redditibus et Accrue. Charta composit. inter eccl. decimis exeuntia, absque alicujus custuLugdun. et comit. Forensem ann. 1167. mx ne issac in castro nostro Burdegalensi ex Bibl. reg. Cod. 5190. fol. 13. v°. : solucione.

AQU

67

1. ACUTA, Febris violentior, [Fievre aigue.] Vita S. Margaretae Hungaricae num. 53: Rex Ladislaus cum pluribus diebus Acutam continue passus fuisset, etc. Acuta Febris, in Vita Lietberti Episc. Camerac. cap. 9. Acutss passiones apud Caelium Aurelian. lib. 3. Tardarum passionum cap. 5. et apud Ordericum Vital, pag. 873. Acuti morbi, apud Constantinum Afric. lib. 19. Pantechn. cap. 5. Celsus lib. 3. cap. 1. ait Graecos divisisse morbos omnes in duas species : Alias namque ex his Acutos, alias longos esse dixerunt. Vide Mich. Scotum Mensae Philosoph. cap. 8. IN AGUTIS LABORARE. Csesarius lib. 10. cap. 44 : Cum tempore quodam Laborarem in Acutis, ac semel et secundo post crisim recidivassem. Lib. 11. cap. 36 : Monachus quidam bonss vitss laborabat in Acutis. Lib. 12. cap. 36: Idem Steppo cum in Acutis laboret. Ita lib. 1. cap. 25. et alibi non semel. Nqti sunt Aretaei et aliorum Medicorum libri itep\ o|swv ica6wv, et Caelii Aureliani de Acutis. Vide Humelbergium ad Sereni Sammonici caput 2. 2. ACUTA, in Musica. Vide Superacuta. *. 3. ACUTA. [Ut acuba. DIEF.] ACUTARE, Acuere. [Grail. Aiguiser.] Passro sancti Bpnifacii Mart. num. 8: Et cum iratus fuissat judex,jussitut calami Acutarentur, et eos affigi sub ungulis manuum ejus. 1 ACUTARII CANES, in Lege Salica, iidem qui Argutarii. ACUTELA, Acumen, Joanni de Janua. * ACUTELLA. [Felium herba. DIEF.] ACUTIA, Versutia: Acutus, Versutus, Papiae. Ekkehardus Junior de Casib. S. Galli. cap. 10: Quss Acutia sua versipelli resumpserat. Cap. 11 : Miror te nunquam hominis pigere, qui astu suo semper tuas exuperavit Acutias. Cap. 16: Valeant odibiles illi, qui te Acutiis suis a bono avertere moliuntur. Sotularium Acutia, i. cuspides, Rostra, in Vita Mariae de Mailliaco n. 36. 1 ACUTIANGULUS, Angulus acutus. Prolegom.in Euclydeml.8: Oxygonium vero, id est. Acutiangulum. ACUTIATOR, Qui acuit, samiarius. Gall. Aiguiseur. Gloss. Lat. Graec. axovr)TYI?, Samiarius, cociarius, Acutiator. Idem Acutor dicitur Joanni de Janua. 1 ACUTIES , Acumen, cuspis , Gall. Pointe. Vita sanctae Catharines Senensis torn. 3. Aprilis pag. 901. D.: Quod cum fecissem manu, protulit clavum unum, cujus cuspidem, vel Acutiem in media palmss manus mese opposuit, tamque fortiter manum clavo strinxit, ut, etc. ACUTIM, Acute, Joanni de Janua. * ACUTIO , Actio, qua quis aliquid acuit, vel Subtilitas. Glossar. Gall. Lat. ex Cod. reg. 7684 : Aguisement, Acutus, tus, tui. Acutio, onis, idem, ou Soustivete. Agumentf acute vel subtiliter. * ACUTULE, dimin. ab Acute. Timoth. Maff. de Magnif. Cosmi Medic, apud Lam. in Delic. erudit. p. 150: Non est diu passus homo ille me tua opera commendantem, et de magnificis rebus tuis magna cum tui laude loquentem. Ceterum cum slomacho, et Acutule quidem, ad multa respondit. AQUTUM , ^Edificii species Hispanis, quae vox qccurrit non semel in Foris Aragonensibus apud Michaelem del Molino in Repertorio in hac voce, et in y. Apprehensio, ubi jungitur cum Cequia, i. Fossa rivi. Hispanis Acuda, est rota hauritoria. Idem Molinus pag. 265. des-

68

AGZ

ADM

ultra florenos decem auri. Nostris Adequer, a Lat. Adaequare.^'ws^er. Instruct, ann. 1382. torn. 7. Ordinat. reg. Franc, p. 751. art. 7 : Semble qu'il seroit bon et profitable qu'en tous les lieux oil il sera estabh grenier pour le roy, que Von y Clava, genus baculi: clavis, sera : clavus, Acutus. envoyast les mesures adjoutees et Adequees a la mesure de Paris. Mamotrectus ad 41. Isaiae: Clavis i. Acutis. Acutum cuprinum, dixit Vegetius 1 AD.SQUARI, .Estimari, diligenter lib. 3. de Re veterin. cap. 2. Innocentius discuti, inspici. Honorius Imperator in Agrimensor, Acutum Cyprinum , pro lege ann. 413. torn. 5. Cod. Theodos.pag. 134: Loca, quas prsestationem suam imclavo aereo, quern Cyprinum Clavum plere non possunt, prsscipimus Adsequari, vocat Palladius. Pelagius libello 15. n. 48 : Impossible est navim fabricare sine ut quid praestare possint, mera fide, et integra verilate scribatur. [** Adssquari Acutis. Bonifacius Episcopus Atinensis in Sermone de SS. Nicandro, Marciano in hac lege, Theod. Cod. lib. 13. tit. 11. et Marco : Clavos acutissimos in vertice cap. 12. et in alia Theod. Cod. Lib. 4. tit. beali cceperunt infigere Marci, idololatrse 19. cap. 1. § 2. Dirksenip est Ad sequitaimpiissimi in vertice ejus Acutos figebant, tem redigere ; sed pripre loco potius etc. Vita S.Pptiti Mart. n. 20: Et allatum significare videtur jEquitatis benignitate 1 ACZIMA,ACZIMATURA,ACZIMIATURA, Acutum jussit eum in capite usque deor- Pannorum tonsura. Gall. Tonture de asstimare, nisi legendum Ad&rari.] AD^EQUATIO, ^Equa bonorum partitio sum in eum figi. Occurrit ibi pluries. draps. Computum Joan, de Ponciaco sub Vita ejusdera S. ex MS. Neapolitano, Humberto Dalphino ann. 1333. torn. 2. inter haeredes, in Lege Longob. lib. 2. tit. 29. § 3. [** Luitpr. 73.] cujusmodi Histories Delphinatus, pag. 279: Item habet hoc loco, clavum ferreum, clavum Acutum. Utuntur praeterea Macrobius et pro Aczima ipsius robse... sol. iij. Et pag. adaequationis. s. ex&quationis bonorum Isidprus lib. 19. cap. 33. Auctor versionis 283: Item pro tonditura seu Aczimatura formulae habentur apud Lindenbrog. Italicae lib. Petri Crescentii de agricul- panni robarum Dominse Beatricis... 7. form. 67. 68. 69. et 70. Vide MquaUntia. tura pag. 62: Ma sane mandorli si ficca sol. 4. den. Vienn. Ibidem pag. 284 : Pro ' AD^BQUE, pro pariter, perinde, in diurun' Aguto, si o pertugia in molti luoghi, roba Dom. Dalphin. et Domine de man- no Romano cap. 2. tit. 4. § 10. 1. AD£RARE, Pretium addicere, sere et pag. 275: Se i chiovi, o vero Aguti dato Domini 41. Flor. et pro Aczimiatura seu tonditura ipsius 31. sol. Vienn. estimare, ad eeris pretium redigere, saranno d' oro. 2. AGUTUS, Panis triangulus, in Gloss. Item pro Aczimiatura seu tonditura ipsius vulgo Adpretiare. Gloss. Lat. Gr. Adasapud Gronop. quia iterum ipsum tondi rat, i$apyup:?£Tai, aTcoxaXxilJet, Adaeratio, MS. in Eeg. Cod. 118. l|apyupKT{i,6;. Gloss. Lat. Gr. aTiapyuptdfiii;, » ACUYDAMENTUM. Vide in Acuy- fecit, etc. 1 ACZIMAEE, Tondere, ibidem pag. Adasratio, e|apyupe?a), Adsero. Lex Burdare. 33 ACUYDARE, Idem quod supra Acu- 282: Item pro tondendo seu Aczimando gund. addit. 2. § 6 : Solidi qui a tempore Alarici Regis Adserati sunt. [** Locus innydare et infra Acuyndare in Constitut. ipso panno. etc. Catalon. vol.2, pag. 140. Const. Petri III. 1. AD, Praeponitur ssepe locorum nomi- teger ita habet : De monetis solidorum ann. 1339 :.... Immo diffidamenta, desexi- nibus, ex familiari ac vulgari loquendi prsRcipimus custodire, ut omne aurum menta seuAcuydamentaeis(pTce\atis, etc. formula, qua nos ire ac pergere dicimus quodcunque pensaverit accipiatur, praeter per npbiles) facta, vel quse contigerit fieri ad qusedam loca : cujusmodi exempla quatuor tantum monetas Valentiniani, faciatis et iubeatis protinus revocari, quas passim proferuntltineraria vetera Anto- G-enavensis et Gothium, qui a tempore nisi revocata fuerint cum effectu, vos nini et Hierosolymitanum, et Peutin- Alarici regis adserati sunt,etArdaricanos; contra defftdantes et Acuydantes, etc. Ibi- geri Tabulae. Ita apud Ammianum lib. unde paullo alia signiflcatione vocem dem pag. 141. Const. Ferdinandi I. ann. 27. Mediolani locus occurrit, Ad Inno- hie acceptam esse constat.]; et Lex Wi1413 : Quinimo eosdem (praelatos, etc.) centes appellatus. Graecos etiam recen- sigoth. lib. 4. tit. 5. § 7 : Post parentum guerrificandi, diffidandi seu Acuydandi tiores ita locutos docuimus in Descript. obitum Adhaeratione adhibit a, etc. Joan. seu damnificandi ipsis ssBcularibus gene- S. Sophiee n. 18. Sed et Dafnense Pala- Diaconus in Vita S. Gregorii M. PP. lib. rosis sit facultas salubriter interdicta.... tium ad Antiochiam im8d^^ dictum, 2. cap. 24 : Cunctorum patrimoniorum JBona eorum difftdare, Acuydare et dam- quasi eir\ TV Aa^vriv, par est credere. praediorumque reditus.... Adasravit. Brenificare. Ibidem vol. 1. pag. 445. Usati- Regino ann. 962: In quodam monte qui viloq. : Adserata prasdia dicuntur, ex quicorum cap. 111. locus quern latine scrip- dicitur ad sanctum Leonem. Ponies bus aes proveniebat. Adasratae annonas, in turn supra in voce Acunydare videas, in Pictonibus castrum ad Pontes voca- leg. 31. Cod. de Erogat. milit. annonae, ita vernacule redditur : Totes homens ri scribit Anonymus in Miraculis S. cum sc. annonae in sere persplvuntur. puys hauran Acuydat la Potestat, litengan Eutropii Episcopi Santonensis n. 22. [Hinc Jac. Cujacio Adhasrare idem est pau e treua trenta dies, etc. Vide Theosterictum in Vita S. NicetaB ac Albergare, quod scilicet Alberga quae 0 AGUYNDARE, ut supra Acunydare, Hegumeni n. 28. primum servitus erat fundo imposita v. Diffldare. Respqnsa Jacobi I. reg. AraSSS^* Frequentissime occurrit isthaec g. hpspitio excipiendi, nunc in eere solgpn. ann. 1266. in Append, ad Marcam loquendi ratio, praesertim apud Scrip- vatur. ] Vide Casaubonum ad TheoHispan. col. 1448: Quseritur si quidam tores nostros qui illam a Gallico mutua- phrasti Characteres pag. 332. et ad Suemiles nobilis alium nobilem diffidavit,... verant, non modo ubi de locorum nomi- ton. Salmasium ad Pollionem pag. 338. tandem post treugam exitam, hie nobilis nibus sermo est, sed etiam, et praecipue et Jacobum Gothofredum ad leg. 28. qui Acuyndavit, offert se ad justitiam.... quidem cum de offlciis ministeriisve Cod. Theod. de Erogat. milit. annonse. Respondemus quod si miles, qui primo agitur. Sic in Compute general! reddi- [** Vox Aderato simili asensu frequens Acuyndavit. palest recedere a malo et tuum Regis Franc, ann. 1202. apud D. apud Lusitanos, teste S Rosa de Viterguerra et facere jus, et quod similiter fiat Brussel Tract, de usu feud. torn. 2. pag. bo. Charta ann. 1068. Acibio de ti pretio sibi jus ab eo quern Acuyndavit. GLVl:Pro Ix. servientibusAd equos, et pro Aderato et definito quadraginta modios. C. servientibus Ad pedem, et pro quatuor In aliis chartis ann. 1107. et 1108. por ACYRALIS. Vide Aciralis. | AGYSTERIUM. Vide Asceterium. balistariis Ad Equum. Quod diceremus, preco aderato legitur.] e j AGYTURA, pro Adjutura, Gall. Aide. Sergent d cheval, Sergent a pied. [** MoNostris Adenerer, Merces seu rem Tributi species. Charta ann. 1375. apud nachus Sangallensis de vita Caroli M. lib. quamlibet denariis commutare, rem Baluzium torn. 2. Hist. Arvern. pag. 2. cap. 3: Dixit illis, Ad cameram meam vendilam in denarios convertere. Ch. 1711 : Redditus,decimas, parcerias,prata, servire debetis.] ann. 1332. inChartul. S. Mart. Pontisar. pascua, terras, nemora, riperias, portus, 1 2. AD pro In, verbi gratia apud Spar- fol. 28: Lesdiz vendeurs en ont sousmis et passagia... et omnia alia commoda et tianum in Pio: Profectus est Ad Cam- obligie,... tous leurs biens,... meubles et emolumenta, jura, deveria, et Acyturas paniam. Sequioris saaculi idiotismus est. heritages presens et d venir d justicier, quascunque castrorum et castellaniarum Vide Casaubonum ad eumdem in Ha- vendre, despendre et Adenerer d tel feur, etc. Lit. ann. 1355. in yol.4.Arest. parlam. driano. prgsdictarum. Vide Auxilium. Par. : Jaquin de Paris sergent du chasteADA. Vide Ada. 1. ACZADUS, exHispanico Acada, Oapreolus, bidens. Innocentius III. PP. lib. * AD.EQUANTIA, Justa sestimatio.ada?.- let et commissaire du roy pour vendre et 13. Ep. 161. de Burgensi Ecclesia: Ferrum quatum cum re aliqua pretium, Gall. Adenerer tous les biens meubles et immeucaldararium, acetrum, tres Aczados, toti- Equivalent. Stat. Vercell. lib. 7. pag. bles,... escheus et acquis au roy, etc. Alia? dem Aczadas, 4. cistas scutellis plenas, etc. 160. v° : Item quod aliquis ronzinus scrip- ann. 1366. in Reg. 97. Chartoph. reg. ch. 1 2. ACZADUS, Ligonis species , Gall. tus communi ad stipendium, vel in Adse- 545 : Pour laquelle chose le bailli de Vitry Hoyau, Hispanis Acadon. Instrumentum quantia, vel aliter non possit extimari a fait battre et Adenerer les blez dudit cribit Chartam Alphonsi I. Regis Aragon. serae 1153. quae facta dicitur in ilia Acuda civitatis Csesaraugustss. 1. ACUTUS, Clavus aut gomphus. Ebrardus in Graecismo cap. 12 :

ferreum ad pastinandum aptum. Differt latitudine alb 1 ACZADA, Hispanis, Acada, Gallis Houe, qua? ferreum item est Instrumentum, tenue, largum octo vel novem pollices, ac recurvum, quomaxime utuntur vinitores et pastinatores. De hujusmodi autem ligonibus, non de Capreolis in exemplo supra allato, quod sic restituendum existimo, Ferreum Caldararium, acetrum, tres Aczados, etc. vide Acada et Acadon in Dictipnario Hispano Gallico Francisci Sobrini. 1 ACZARIUM, Chalybs, Gall. Acier. Computum anni 1333. torn. 2. Hist. Dalphin. pag. 278 : Item pro arnense uno de malla de Aczario. Gallice diceretur: Pour un harnois dont les mailles sont d'Acier.

ADA

ADA

ADA

suppliant, crier et subaster ses heritages. Charta denique ann. 1469. ex Chartul. Latiniac. fol. 184. v°. : En possession et saisine de iceulx grains et prouffitz atribuer a lew usage et pour leur provision, ou les vendre et Adenerer et distribuer a aultruy a leur prouffit. Adde Ordinal, reg. Franc, torn. 6. pag. 594. art. 13. Vide Denariata. 2. AD^RARE. [f. Mve munerare, stipendia decernere, Gall. Gager.] Bulla Adriani I. PP. ann. 772. in Bullario Casinensi torn. 2. pag. 13 : Et ecce obnixe nos, Religioxissimi Dei cultor, dinosceris proposcisse, ut ex nostri persona studuissemus Adserari, qui sine nostra inquietudine easdem vestras causassubtiliterperscrutare, vobisque justicias facere deberet. [Glossulae in Cod. MS. Cluniac. torn. 2. Operum posthum. Mabill. pag. 23 : Adseravit, id est, sere muneravit.] 1 AD.32RATIO. Vide in Adssrare 1. 9 ADAGAGIUM, vulgari pronuntiatione, pro Adaquagium, irrigatio, usus aquae ad prata irriganda, Gall. Arrosement. Charta ann. 1471. ex Cam. Coraput. Aquens. in Reg. sign. Columba fol. 282 : Adagagium ipsum funditus vetent. Vide infra Adaquagium. * ADAGERE. [Adigere. DIEF.] !: ~ ADAGONIE, Proverbio. in Glossar. vet. ex Cod. reg. 7646. Ubi forte sic leg. Adagio, i. e. Proverbio. [** Cod. 4778 ut ex Placido Adagonie, apud Maium. vero torn. 3. nag. 433. Adagione legitur.] ADAGONISTA, Incitator. certator Joanni de Janua, pro Antagonista. \j"f Glossar. Lat. Gall, ex Cod. reg. 7692 : Adagonista, Enchercheur.] [** Gloss. Cod. reg. 4778 : Adagonista, Incitator certaminis vel certatoris, provocator.] * ADAGORIA. [Gall. Ambre. DiEF.J 1 ADALBERGA. Testamentum Adalaidis ann. 978. apud Marten, torn. 1. Anecd. col. 97 : Alia medietas de fructu remanent Raymondo Archiberga et Adalberga. Haud scio an Archiberga et Adalberga idem sint, qui dominus Albergse, cui competat jus gisti seu jus quibusdam in prsediis hospitandi. Vide Alberga, ] ADALGERE, pro Adaugere, Addere. Charta Rogornis et Aldeburgis uxoris pro Monasterio Nobiliacensi, regnante Rotberto Rege : Decumbente quoque meipso propter aliquamplagam in lectulo, statui apud me : Adalgere deberem ad eleemosynam genitoribus meis ; quod et fed, etc. ADALIDES, Auditores, Mauris Hispanis ; apud Rodericum Tolet. lib. 3. de Reb. Hispan. cap. 24. alias Adalides (lic\inturltinerisductores. Leges Alphonsinae part. 2. tit. 22. lege 1 : E por esto los llaman Adalides, que quiere tanto decir comaguiadores, [**al. guardadores] porque ellos deben haber en si todas estas cosas sobredichas, para saber bien guiar las huestes ettas cabalgadas en tiempo de guerra. De eorum munere sic Gregorius Lopez ex lege 4 : Adalides potestatem habent judicandi circa ea quss canting unt in hostium incursibus, seu cabalcatis, et super divisione prsedss cum perditorum restitutione ; jussa imponunt Amogaberibus et peditibus, ponunt etiam de die speculas seu atalayas, et noctu auscultatores, vulgo dictos Escuchas, ordinant Estalgaras, et insidias seu celatas; creant etiam Almocadenos, qui sunt capitanei super pedites, etc. [** Apud Lusitanos Adalidem, vulgo AdaiZ, antiquitus nominatum fuisse Zagam monet Sa Rosa de Viterbo torn. 1. pag. 52. Charta ann. 1162 : De preda de Fossado non delis nisi

ad Zagam duas partes et vobis remaneant duse ; ubi versio vulgaris sec. 13 : E de roubo, e de focado non dedes sendo ao Adajl as duas partes et a vos fiquem as duas partesJ] ADALINGUS, ADELINGUS,ETHELINGTJS, EDELINGUS, EDLINGUS, etc. voces unius et ejusdem originis, Saxonicae nempe, quae Nobilem et natalium splendore illustrem quempiam significant ; ab ae'gel, vel e d e l , Nobilis, quam etiamnum usurpant German! eo significatu. Gloss. Keronis, Nobilibus, Adelem. Lex Angliorum et Werinorum tit. 1 : Si quis Adalingum occiderit, 600 sol. comp. qui liberum occiderit, etc. qui servum occiderit, etc. Ita tit. 2. 3. 4. et 5. ubi trifariam hpminum conditionem apud Saxones distributam observare est in Adalingos seu Nobiles, Liberos et Servos. Quod firmatur ex Nithardo lib. 4. c. 2. : Saxonica gens omnis in tribus ordinibus divisa consistit. Sunt enim inter illos qui Edhilingi, sunt qui Frilingi, sunt qui Lazzi illorum lingua dicuntur : Latina vero lingua hoc sunt Nobiles, ingenuiles, serviles. [** Vide Gauppii edit. leg. Saxon, pag. 31.] Vocis vim attigit etiam Simeon Dunelm. et ex eo Rog. Hovedenus ann. 887 : In loco qui dicitur Ethelingaege, id est Nobilium insula, Math. Westmonasteriensis et Bromptonus habent, Ethelinghey et Ethelingeie, quod interpretatur insula Nobilium. Nee dubiumquin ab hac voce formata sint Anglosaxonica ilia vocabula appellativa, Ethelredus, Athelunus, Ethelbaldus, Ethelulfus, Elhelstanus, Regum Anglosaxonum familiaria nomina. Edwardus Confessor in suis Legibus cap. 35. vocem Adelinq efn'ctam vult ex Athel, nobilis, et Ling, imago ; quse conjunctss, inquit, sonant nobilis imago. Ab Edwardo hausit qua? habet in hanc sententiam Bromptonus pag. 907. Verum Spelmannus auctor est Saxonibus in more fuisse patrio nomini Ling subjungere, cum vel filium, veljunioremdenotare vellent, verbi gratia, Eadmundling,. pro filio Eadmundi : indeqtie plerasque Arctoas nationes terminationem istam retinuisseinnominibusappellativis.quaB earum originem designabant. Unde Salingi dicti a Sala fluyio, a quo profecti; Nordalingi, quasi filii aquilpnis ; Easterlingi, quasi soboles Orientis. Vid. Cluverium in Germania antiqua lib. 1. cap. 15 et Besoldum in Dissert, de Ord. equest. pag. 4. Ab hac igitur originatione dictos putant Adelingos, Regum praesertim filios et haeredes. Leges Edwardi loco citato : Rex vero Edwardus Edgarum filium eorum secum retinuit, et pro suo nutrivit : et quia cogitabat hseredem eum facere, nominavit Adeling, quern nos dicimus Domicellum. Sed nos indiserte de pluribus dicimus ; quia Baronum filios vocamus Domicellos, Angli vero nullum nisi natos Regum. Leges Hoeli Boni : Urchrichiad, i. Edling, qui post Regem habet suecedere, etc. Certum autem Regum filios Adelingos vocitatos. Ita apud Simeonem Dunelm. de Gestis Angl. ann. 866. Elfredus, id 'est, Clito Adeling. Apud Henricum Huntindon. lib. 5 : Beorthsigt filius Brithnodi Adeling. Et lib. 6 : Quidam Anglorum Eadgar Adeling promovere volebant in Regem. Charta ^Elfrici Regis in Monastico Anglic, torn. 1. pag. 203 : Ad insulam Clitonum quxAnglice usitato nomine Aedlingaeg nuncupatur. Unde colligitur Clitones et Adalingos eosdem osse. Adde Ordericum Vital, lib 12. pag. 855. 869. ADELINGA, Ordo Nobilium. Gotefridus

Viterb. ann. 776. de Longobardis agens : Omnes Reges illi fuerunt Adelingi, id est, de nobiliprosapia, quss apud illos dicitur Adeling a. [** Vide Gauppii comment, ad Legem Anglorum et Werinorum pag. 312. Grimmii gramm. torn. 2. pag. 44. n° 483. ejusd. Antiq. juris Germ. pag. 265.] * ADALLEVANTIA, Armorum, quibus offendi potest, genus. Stat. civit. Pistor. ann. 1107. apud Murat. torn. 4. Antiq. Ital. med. aevi col. 560. art. 130 : Si aliquis Pistoriensis civis detulerit adsteritium, vel Adallevantiam. spedum, vel lanceam, vel barionem, vel malatayam... in civitate Pistoria, vel in ejus burgis, tollam ei. * ADALMATIGA, pro Dalmatica, Vestis ecclesiastica. Charta ex Archiv. monast. Cassin. : E i. plubiale, e I. Adalmatica, e II. grucifixos de linna, etc. Vide infra Adamaschus. * ADALTA, Atria, usque ad altam partern domus. Glossar. vet. ex Cod. reg. 7646. [*> Cod. 4778 : Virg. Adalta atria, usque, etc. JSneis lib. 4. v. 665 :

69

It clamor ad alta Atria : concussam bacchatur fatna per urbem.

% ADALTUATRIA, ADALTA ADRiA.[Alta atria. DIEF.] * ADALUS, Inter pisces, qui ad dominos jure dominii pertinent, annumeratur, in Charta ann. 943. apud Murator. torn. 6. Antiq. Ital. med. aevi col. 456 : Si., storionem aut Adalumin longitudine plusquam quatuor pedum prenderimus, sine scientia aut vestra voluntate... nullo modo venundare debeamus. Stat. Mantuae lib. 1. cap. 102. ex Cod. reg. 4620 : Pisces recentes... vendi debeant in piscaria Communis ordinata, et alibi vendi non possint, exceptis sturionibus et Adalis et aliis piscibus Padi, etc. Rursum occurrit cap.! 103. *> ADAM. Ita apud Halberstadienses nuncupabatur quidam Poenitens publicus, de quo haec habet ^Eneas Silvius in Hist, de Europa cap. 31 : Singulis annis unus ex populo deligitur, quern peccatisgravioribusinquinatum putant. Hunc veste lugubri induunt, et obvoluto capite, prima die jejunii ad templum ducunt, indeque peractis divinis officiis ejiciunt. Is quadraginta diebus nudis pedibus perambulat urbem et sedes sacras circuit, neque ingreditur neque quemquam alloquitur. Invitatus a canonicis per vices, quod apponitur. comedit. Somnus ei post medium noctis in plateis permittitur. Die Jovis sancto post consecrationem olei rursus ad templum introducitur, et oratione facta a peccatis absolvitur, pecuniasque ei populus offert, quse tamen templo dimittuntur. Hunc Adam vacant et omni crimine liberum putant. Vide Painitentes. 1 ADAMA, Humanum genus, Adami progenies. Missale Gallicanum apud Mabillonium Liturg. Gallic, pag. 355 : Succumbente Agno nostra pro salute, Agno figurato diu, demum eum vincente Letum, illo et Leone Juda veriore, antea tempuscaptivatesreditus fideliter AdamsB, fratres carissimi, expectemus predas : ut compilatis inferi spoliis, etc. 1 ADAMANTES, Species tignorum, ut videtur, ad apparatum navis accomodorum. Informationes Civitatis Massil. de passagio transmarino ex MS. SanGerm, ubi de navium apparatu : Item vj. Adamantes ad longitudinem xviij. passorum. | 1. ADAMAS, Magnes, Gall. Aimant : a verbo Adamare. Vita S. Walrici Abbatis num. 10. torn. 1. Aprilis pag. 19. E : Hie ergo Sacerdos, juxta Prophetam in Tern-

70

ADA

ADA

ADA

plo Dei lapis est vivus in ssdificio Dei ticausulu, ut si poterit Adaniare livertate segaret prata, nisi ilia quae poterant Adaappellatus, qui recte, ut audio Adamanti sua, aut per chartulam, aut per testimo- quari. lapidi pretioso comparator, cujus natura nia vel possessionem juxta lege quidem : 1 3. ADAQUARE, Miscere aqua, aqua talis est, ut quidquid adspexerit. ipsum ipsi dixerunt, quod sua livertate adpro- diluere. Transactio inter Abbatem et etiam ferrum ad se subtrahat. vare poterit... Nee livertate nostra Ada- Monachos Crassenses, ann. 1351. ex libro * Haec sic emenda : Videtur esse Ma- niare non potemus. An respexit ad no- Viridi fol. 53 : Vinum del relheu reffecgnes. Gall. Aimant. Vox Graacae originis. tam manumissionis formulam per dena- torii Monachorum... datur ibidem (pauAt vero nostris olim Adamas prius di- rium, ita ut legendum sit Adenariare ? peribus) amore Dei, cum alia quantitale vini quam quotidie debet dare dictus docebatur Aimant, quam vocaretur Dia- Vide in Manumissio. * ADAPTARE, Aptare, accommodare, minus Abbas propter hoc, et sunt decem mant; quse utraque vox a verbo Adamas cancelli vini, non tamen vini conventuaGall. Ajuster, appliquer. Stat. criminal. originem habet. j^c 2. ADAMAS, [cf. Adamiani; bigamus, Saonse cap. 35 : Si vero per aliquem prss- lis, sed de leviori, sicut dat decem panes dictorum quodcumque delictum realiter frumenti, quae quantitas seu mensura sic. DIEP.] ® ADAMASCHUS, Damasceni operis commissum fuerit cum effectu, possit ma- multoties visa fuit asportata in quadam pannus bombycinus, Gall. Damas, Ital. gistratus contra delinquentem procedere, semale de cellario ad reffectorium, quae et datur similiter amore Dei. Damasco. Inyentar. Jocalium ami. 1389. ipsumque punire secundum formam capi- Adaquatur torn. 3. Codic. Ital. diplom. col. 363 : tulorum, scilicet positorum sub rubrica de •": 4. ADAQUARE, Aquam praebere, supPlaneta una drappi auri in campo viridi, homicidio, de adulteriis, et stupris, et de peditare, Gall. Fournir d'eau. Charta facta ad spicas cum frisiis largis Ada- furibus, et de poenis eorum propositis, ann. circ. 1063. exschedis Pr. de Mazaumaschi, fodrata tafetali rubeo. Occurrit prout casus delicti se Adaptaverit alicui gues : Dedimus ejiam vallonem ipsam, etiam apud Murator. torn. 16. Script. de capitulis supradictis. Ibid. cap. 37 : per quam cucurrit fons de Guirarda, et Magistratus possit et teneatur illam vel de dicto fonte Adaquantur officinss sancti Ital. col. 809. Vide supra Adalmatica. ADAMATICA, Arbor Paradisi terres- illas condemnare... secundum dispositio- Christophori. f ADAQUARIUM, Aqualis. Gall. Aitris, cujus fructum manducavere Adam nem statutorum ipsius, et uniuscujusque illorutn Adaptandis ad casum dicti com- guiere. Testam. Eichardi II. Eegis et Eva. Petr. Ohrysolog. Serm. 54. Angl. apud Eymer. torn. 8. pag. 76 : * ADAMATIO. [Actio adamandi. DIEF.] missi. ] ADAMATORIUS, eptmxos, In Gloss. * ADAPT ABE SE, Indulgere,. de jure Et quod omnia, coronas aurese, ciphi, cedere, Gall. Se prefer. Lit. Officialis Adaquaria, et vasa aurea, et alia jocaLatino Graeco. 1ADAMATRIA, Eadem notione apud Noviom. ann. 1349. exEeg. 78. Chartoph. lia, etc. reg. c,h. 165 : Dicit dictus reus quod jura ADAQUATORIUM, Aquarium in Charta Laur. in Amalthea. ADAMIANI, et ADAMIT^E. Dicti quidam se Adaptant, et per consequens animus Philippi Eeg. Fr. ann. 1270. ex Tabul. S. Hsereticiqui Adse imitantur nuditatem; judicis se debet Adapt are, adeoque tendunt Germani Prat. : [ Viaria quae est a praedicto Adaquatorio usque ad cuneum muunde et nudi orant, et nudantes se ma- ad finem humaniorem. res et foeminse conveniunt, etc. S. AuJADAPTATIO, Accommodatio, Applica- rorum sancti Andreas.} gtistin. lib. de Haeres. et Isidor. lib. 8. tio, Gall. Application. Historia Transla* ADAQUATUS, Aqua aspersus, madicap. 5. tionis B. Edmundi Cantua. Archiep. in- dus, Gall. Mouille. Lit. remiss, ann. 1355. | ADAMICARI, Adamari. Hist. Miscel-ter Anecd. Marten, torn. 3. col. 1859. D : in Eeg. 84. Chartoph. reg. ch. 372 : lan. apud Murator. torn. 1. pag. 112 : Quod si similitudo ad habitum referatur... De quodam hauquetone, quern induerat, Quidam autem dicebant quod et in vita vera est Adaptatio. et una camisia Adaquata, quam circumJustini Adamicata ei fuerit et ipsa per* ADAPTUS, pro Adaptatus, Aptatus, circa caput suum de subtus caputium suasit Justino ut eum Csesarem faceret. fabricatus, Gall. Fabrique. Statut. pro posuerat, armatus erat. Nisi sit pro Adse* ADAMINIANI, MIRNONI. [Ut ada- laniflcio et panniflcio ann. 1317. ex Eeg. quatus, aptatus. miani. DIEP.] ,* A D A Q U E R I U M , Aquarium, Gall. A. Cam. Comput. Paris, fol. 186. v° : 1 ADAMITJE, Albi lapides durissimi, Imponatur aliud signum unicum tamen Egout, evier. Charta ann. 1301. ex TabuEocho le Baillif in Dictionario Spagy- plumbeum commune pararise loci illius, lar. Massil. : Super querimonia facta rico : quasi diceret Indomitse ex a privat. in quo (panni) parati fuerint et totaliter consilio contra certas personas,... propet Soj/.aw, domo. lidem lapides sunt, qui Adapti. ter putrefactiones Adaqueriorum et priPlinio Adamantides. 11. ADAQUAGIDM, Aquarium, Gall. Ab- vadarum dampnose confluentium ad por* ADAMITTERE. Libertat. Pontis Urso- breuvoir. Serrarius de rebus Moguntinis tum, etc. nis torn. 4. Ordinat. reg. Franc, pag. torn. 1. pag. 38. novae edit. : Fecit insuper * ADARABA. Arestum ann. 1374. 10. 640. art. 19 : Si pretor aliquem mandave- prssdictus Aureolus Rex pro pecoribus Jun. ex vol. 6. Arest. parlam. Paris. : rit, et ipse cum inveniatur (invenietur) adaquandis quoddam Adaquagium in Certa sententia seu excommunicatio, quam ire noluerit, duodecim nummos Ada- civitate Moguntina. Eursum occurrit in Judsei inter se vacant niduy... Dictus Vimiserat. Ubi eruditus Editor emendat : Charta Thossiac. ann. 1404. ventius Columbum prsedictum in niduy amittat; quidni Adamittat ? Vide infra * 2. ADAQUAGIUM, Irrigatio, usus posuerat • et prsefatus Columbus eidem Admictere. aquaa ad prata irriganda. Terrar. Belli- Viventio responderat, quod eidem dicebat | ADAMITUS, Lapis in vesica, Eocho joc. fol. 50. v° : Item plus tres denarios Adaraba. Vide Aladma. le Baillif in Diet. Spagyr. Viennenses... super Adaquagio seu pri1 ADARGA, Clypeus, pelta, Gall. Tar1 ADAMPLARE, ut Adampliare, Gall. sia aquse, pro rigando et adaquando gue, Bouclier. Hispan. Adarga, ab AraAmplifier, Elargir. Eolandlnus Patayi- quoddam pratum. Tarka seu Darca, Clypeus, inquit * ADAQUALE, Eivus, canalis. Chartar. bico nus de factis in Marchia Tarvisina lib. Testamentum Eanimiri Ee8. cap. 6. apud Murator. torn. 8. col. 288: notarii d'Aubagne : Confrontatam cum Bochartus. gis Aragon. aerae 1099. in Historia PinUnde versus inimicos fecit planari fossas, vallato sive Adaquali, etc. Vide Aquale. natensi lib. 2. cap. 38 : De meas autem et Adamplari vias, et omnia paramenta 1. ADAQUARE, Gloss. Latino-Grsecae : qui ad varones et cavalleros perdisposuit. quibus credi posset, quod Ecce- Adaquat, TTOT^EI. Gloss. Grseco-Lat. ITOT^W armas, tinent, sellas de argento, et frenos, et linus veliet confiigere cum legato. xTrjvo?, Adaquo. Lex Wisig. lib. 8. tit. 3. brunias, et spatas, et Adarcas, et gelmos... * ADAMPLATURA, idem quod Exartus, | 15 : Pecora... Adaquentur tantummodo, Ager recens exaratus, proscissus, Gall. et teneantur inclusa. Saxo Grammat.lib. dimitto ad Sanctium filium meum. 1 ADARDIRE CUM ALIQUO, i. e. pugnam Essart. Charta Frider. II. Imper. ann. 10. Hist. Dan. pag. 179 : Qui vero Ada1220. apud Murator. in Antiq. Estens. quandi tempore ita sodalis equo usus cum eo experiri, inquit Muratorius. Hinc nata videtur Italica vox Ardire, pag. 415 : Concedimus insuper eidem fuisset, etc. Theodol. : Tentare, Audere. Vetus formula inter marchioni Adamplaturas et communia, En Adaquare gregem simul et relevare calorem Luitprandi leges, apud Murat. torn. 1. valles etiam, et paludes in terris nomiNostra venit Phronesis. part. 2. pag. 75 : Petre. te appellat Martinatis superius existences. Occurrit prsequod habet suspectionem, quod tu terea torn. 1. Cod. Ital. diplom. col. Utuntur Sueton. in Galba cap. 7. Gre- nus, 1578. gor. M. lib. 11. Epist. 5. Interpres Biblio- conversasti turpiter cum Alda sua } ADAMPLIARE, pro Amphare. Adam- rum, etc. Italis Adacquare, est irrigare. uxore. Cum eo Adardire volo. Vadiate pugnam. pliare templum donis, in veteri Inscrip- Hinc 1 ADARESCHILD, Agressio facta in alitione. j 2. ADAQUARE, pro irrigare apud il5 -» ADANIARE, Ostendere, probare. Ju- lorum Scriptores occurrit. cum latine quo vico. Vox Longobardica, de qua dicat. ann. 796. apud Murator. torn. 5. scribunt ; Gall. Arroser. Chronicon Par- Macer in Hierolexico, orta ab Adardire Antiq. Ital. med. aevi col. 312 : Posteain- mense ad ann. 1303. apud Murator. torn. de quo supra, p* Legendum Arischild. terrogabimus nos Petrus diaconus, Fidu- 9. col. 849: Tempore aestatis, ante postea, Gloss. Longob. manuscr. in Cod. Cavensi cia clericus, et Dondo scabini jam dictos bene quasi per unum annum non pluit... et Vaticano 5001 (membr. in-4°) : ArisSotprandulo, Aspartulu clericus, et Per- metitum non fuit, et nullus fuit qui child, adunatio.]

ADB

ADC

ADC

71

| ADAS, Libra inter duodecirn signa. * Charta ann. 1343. ex Chartul. abbat. dictarum nundinarum vel mercati pro Papias. Regalis-loci part. 2. ch. 9 : Et especiau- sua voluntate vendere, ad annum vel ad f ABASIA, J. Laurentiusin Amalthea: ment il en ont obligie par maniere d'A- annos tradere et Adcensare cuicumque Adasia, ovis recentis partus, sed vetus, bout et de contrecens line maison, si com- voluerint. 1 1. ADCENSATARIUS, Qui dat ad ceninepta sacrificiis, sicuti nee agna, necdum me elle se comporte. Alia ann. 1350. ibid, bidens. Festo est etiam, ovls vetula re- ch. 12: Par maniere de About ou contra- sum. Litterse Officialis Bitur. ann. 1447. centis partus. Sed quomodo recentis par- bout li dessusdit preneurs ont obligie, ex Cod. MS. Coaslin.: Dictus(Procurator) tus, si vetula ? haec verba, inquit Grevius, aloye et Aboule as dis religieus... une Adcensatarius tradet... dicto Ponomino pertinent ad Avilla. de qua inferius, maison. Charta ann. 1348. in Chartul. Adcensatori et suis in nemoribus prsedicAvilla, Agna recentis partus; juxta Sca- 21. Corb. fol. 190: Et tous les Abous et torum Dominorum Archiepiscopi Bitur. lig. Adasiss opponuntur bidentibus. In assignations, que je et mes filles aviemmes et Domini S. Palladii, quorum nomine Glossis Isid. Adasia ovis major nata ; in sur ledite terre de Longpre et les appen- dabat ad censam Tegulariam de qua in dances, etc. Alia ann. 1440. ibid. fol. 248. Litteris Officialis. In his iisdem Litteris excerptis vero Pithoeanis, Major natu. * ADASIATUS, Gall. A I'aise, Ludicrum v°: Porra ledit acheteur... prendre et Adcensator et Adcensatarius modo usurcognomen,, apud Lobinell. in Glossar. adherdre ausquels des dits heritages pour panturpro illo qui ad censum tradit, et le tout que mieux lui plaira, nonobstant modo pro eo qui recepit: Promittit dicad Hist. Britan. Aboult, assene et ypotheque sur iceulx tus (Procurator) Adcensatarius prasno* ADASIO. [Ut ADASIA. DlEF.] * ADASSAMENTUS , Reditus, proven- prins ou a prendre. Contr-about vero et minato Adcensatario, etc. 1 2. ADCENSATARIUS, Qui ad censum tus ; nisi sit pro Adcensamentum. Vide Contrecens vel Contre-d-chens, ut loquiAdcensare. Testam. Guillel. V. dom. tur Bellomanerius MS. cap. 38. yocant recipit. Litterse Officialis Bituricensis Montispessul. ann. 1121. inter Probat. Practici nostri id, quod in cautionem ex cod. MS. Coaslin.: Adcensat et tradit torn. 2. Hist. Occitan. col. 416: Jubeo ut census vel reditus annui assignatur. et credit in perpetuum Hieronymo Girault prsesenti... pro pretio 40 solid. Turon. Lambertus bajulus meus teneat quatuor Vide Abbotum et Butum. ADBREVIARE, Breviare, Joanni de Ja- solvend. et reddend. per dictum Hieron, annos omnes Adassamentos de Montepessulano et de Palude, et de molendinis de nua.inBreviaredigere, Imbreviare,adim- Girault Adcensatarium vel suos annis Latis, et de omnibus eorumpertinentibus, breviare, Italis Abbreviare. Matth. West- singulis, etc. Ibidem pluries. \ ADCENSATOR. Vide Adcensatarius 1. et de illis exilibus, qui infra hos quatuor monasteriensis ann. 1297: Mandante " ADCENSATIO. Vide infra Adcensire. Rege... Adbreviare quot equitaturas quisannos inde exiti sunt. * ADCENSIMENTUM, Datio ad censum, J ADASTRIA. Glossar. Bituric. : Adas- que posset invenire ipsi Begi processuro Ga.\}.Adcensement. Vide Accensa. Charta tria interpretatur petrosa vel dura ; nam ad bellum. Ludov. VII. reg. Franc, ann. 1179. ex 1 ADBUTARE, Terminare, Gall. AbouAdia Greece, petra; vel ab Adranes, id est, infirmitas vel impotentia; significat tir. Charta Roberti Lescuier ann. 1284. ex Chartul. S. Cornel. Compend. fol. 67. autem sortem quse. est dura et inexora- Archivo B. M. de Bono-nuntio Rotomag.: r°. col. 2 : Relinuimus etiam alia omnia Una piechia terrge sila est inter terram quee. tenebamus, quse ad prsedicta Adcenbilis. Ric. dicti de Gregni ex uno latere, et ter- simenta non pertinent. * ADASUS. [Ut AGASSIS. DiEF.J * ADCENSIRE, Dare ad censum, Gall. * ADATICTUS, pro Adtactus , Tactus ram dicti de Merival ex alio latere et Admorbo. Charta ann. 1459. inter Probat. butat ad terram Stephani dicti Veri ex Donner a cens. Charta ann. 1163. ex Chartul. Regniac.: Herbertus de Maruno butto. Altera vero piechia terrse est torn. 3. Hist. Nem. pag. 288. col. 2: Nee octo dies labuntur, migrati sunt minusque sita apud les Londes inter terram Domi- riaco Adcensivit ecclesise Regniacensi Adaticti aliqui in dicta civitate Nemausi. norum de Burres ex una parte, et Adbutat totam aquam suam, quam habebat comUbi de morbo epidemico sermo est. Hinc ad terram Ric. dicti Trebon ex uno butto. munem cum monachis Viziliacensibus... Hanc Adcensationem laudaverunt mater Adeser, nostris, pro Tangere, contrectare. Vide Abbutare. ™ ADCAMARE, Facere, reflcere. Char- ipsius domina Autissiodorensis et uxor Chron. Sandion. torn. 7. Collect. Histor. a Franc, pag. 148 : Adeser ne le pooient ta ann. 1136. ap. S Rosa de Viterbo torn. ejus Regina. In alia ibid, de ead. re, pour la grant clarte que il rendoit. Rob. 1. pag. 53 :... que agucent illos maleos, et legitur Adcensuatio. Vide mox in hac Bourron in Merlin. Ms : Ja ne say horn adcament illos cadenatos, et quando Se- voce. * ADCENSIVARE , Eadem notione. tant com je vive, qui vous ost ochirre ne nior dederit ferrum que faciant ferraduCharta ann. 1207. in Chartul. Thenol. ras et clavos pro ad ilium. Adeser. Vita J. MS.: 1 ADGAPITUM, ut Accapitum supra in ex Cod. reg. 5649. fol. 34. v°: Do eis liA mon pere m'estuet aler, Accaptare, Emphyteusis, Gall. Emphi- centiam vendendi vel Adcensivandi terAins que me puissiez Adeser. ieose.StatutaEcclesiseNemausensis inter ragium, quod tenent de me... Ecclesia Occurrit prseterea in Poemat. reg. Na- Anecd. Marten, torn. 4. col. 1043 : Prohi- ipsa primum locum habebit in emendo bemus districte, ne quis... ad Ecclesias vel in Adcensivando. Vide supra Accenvar. torn. 2. pag. 14. 118. et alibi. 1 ADAUCTAGERE , Adaugere. Gloss. pertinentia prsesumat vendere, dare, per- sivatio. 1 ADCENSSATIO, Locatio ad censum Lat. Greecse MSS.: Adauctagit, t]\>^t\. mutare, in emphiteosim seu in Adcapitum annuum, Gall. Bail a rente, a cens; in concedere. Forte Adauctasclt vel Adauctegit. * ADCATHENARE, Catena ligare, cons- Provincia Normannise, Contract de fief. * ADAUDIRE. [Aurem adhibere. DIEF.] tringere, Gall. Enchainer. Charta Raim. Litterae Officialis Bituric. ex Cod. MS. ADA\JGM.A.,Augmentum,additamentum. de Agouto ann. 1348: Possit (Johannes Coaslin.: In cpntractu hujusmodi AdcensJoan, de Jan. * Glossar. Provinc. Lat. ex Cod. reg. de Masaigis) compellere dictos homines sationis fuit dictum et concor'datum... pro7657 : Adaugma, aucmenlum, crementum, ad confitendum veritalem per omnetn mittentes dictss partes hinc inde per fidem cohertionis modum juridicum atque for- suam... quod contra Adcenssationem huProv. Creysement. mam,... et habere costellum,... Adcathe- jusmodi non venient. Vide Accensa. ^ ADBAGES. [Ambages. DIEF.] * ADCENSUATIO, ASCENSUATIO, ut su* ADBASSARE, Demittere. Vide supra nare.... et citra sanguinem fustigare. 1 ADCAUSARE, In jus vocare. Vet. pra Adcensimentum. Charta ann. 1242. Abassare. * ADBIBERE. [Valde bibere. DIEF.J Formulae Andegav. apud Mabillonium ex Chartul. Maurigniac. : Hanc autem «ADBITERET, Adveniret. Placid, ap. torn. 4. Analect. pag, 262: Prosequere et venditionem et Adcensuationem Petrus Maium vol. 3. pag. 432. admallare et A dcausare facias, quomodo Destouches miles... laudavit, voluit et T ADBOUTAMENTUM, Fundus cum suis ipso debite reclpere facias. concessit. Adcensuatio, in alia ann. 1243. limitibus creditori assignatus, utpostea 1 ADCENSA. Vide Accensa. ibidem. in ilium speciale jus acquirat, Gall. 1 ADCENSARE, Ad censum dare, Gall. * ADCESCARE. Ordinat. Alfonsi comit. About special. Hoc sensu accipitur in Lonner a cens: interdum et Recipere Tolos. ann. circ. 1254. inter Probat. torn. Gonsuetudine Pontiviensi art. 133. At ad censum, Gall. Prendre a cens. Lit- 3. Hist. Occitan. col. 512: Hsec erit forma in Metensi tit. 4. art. 81. fundus est as- terse Officialis Bitur. ex Cod. MS. Coas- tradendi ballivias et prseposituras D. signatus et specialiter creditori oppi- lin. : DominusPetrus BrunelliPresbyter... comitis, et terram ipsius Adcescandi. Ubi gneratus. Ita D. de Lauriere in Gloss. publice confessux fuit se Adcensasse et ad legendum qpinor Adcensandi. Vide suJuris Gallici ad vocem About. Litterse censam annuam etperpetuam tradidisse... pra Adcensire. Officialis Attrebat. ann. 1290. in Tabu- pro pretio 40. solid. Turon. annuae et per* ADCLAMARE, Vendicare , repetere, lario Montis S. Eligii Attrebat: Asseruit petux pensionis , etc. Ibidem passim. practicis nostris, Clamer. Chartul. prior. dicta domicella.... se habere sufficiens Charta Mathildis Comitissse Niyern. Neronis-villse : Csetera quse sibi in proexcambium sive Adboutamentum de dote pro Monast. B. M. de Consolatione, prietate erant: ita dico in proprietate, sua recuperanda... videlicet ad totam ann. 1244. inter Instrurn. torn. 4. nov. quod in hoc dono ejus, vel in alia terra feuodum sive supra feuodum, quern idem Gall. Christ, col. 102. D : Ita videlicet et pertinenti, non rex vel aliqua persona Hugo tenet de domino Comite Attreba- quod Abbatissa et Conventus dicti loci posset aliquid Adclamare. Vide Clamare 2. tensi. vel earum mandatum poterunt reditus | ADCHRAMIRE. Vide Adramire.

72

ADC

ADD

ADD

« ADCLEPIATUS, Inflrmus, debilis, ut tator. Chron. Senon. torn. 3. Spicil. videtur, nostris vulgo Eclope. Charta Acher. pag. 396: Litteras super hoc ann. 905. apud Murator. torn. 1. Antiq. conscripserunt continentes, quod Ecclesia Ital. med. aevi col. 777 : Prsepositus ejus Senoniensis duos carpentarios haberet, (abbatis S. Ambr. Mediol.) Podelbertus unum coquum, Adcratatorem unum, lainjuste... olivas contra consuetudinem vandarium unum, sutorem unum, piscacolligere et premere, sive calcariam facere tores duos: cseteri vero omnes in voile prsecipit, Adclepiatis quoque , volentes Senoniensi ei pro voluntate sua servirent. * Quis sit Adcratator non facile est nolentesque, ire, et vites illic amputare contra consuetudinem jubet. divinare. Cratare dixerunt, pro scalpere : an idcirco sculptor hie est intel* ADCLINAS, IS. [Acclinis. DIEF.] * ADCLINE. Mirac. S. Germ, episc. ligendus ? An Assarius, Gall. Rotisseur, Autiss. torn. 7. Jul. pag. 274. col. 1: Erat a Crates vel Craticula ? Ex enumeralocus naturali quodam situ commodissi- tione enim ministeriorum quae eo loci musj atque a parte Orientali clivo mantis exhibentur. nihil certo concludi posse paulatim lentescente, competenter Adeline existimo. ADCREDIDATUS, Cui fides habetur, cui pendulus. Id est, leniter acclinis. Vide mox creditur, Gall. Accredite. Hugo Farsitus * ADCLINU8, pro Acclinus , acclinis. lib. de Miraculis S. Marias SuessionenGlab. Eodulph. Hist. lib. 3. cap. 5. torn. sis cap. 8: Cum vadem non haberet, quern 10. Collect. Histor. Franc, pag. 32 : Quod pro se daret, dedit Domlnam sanctam (Cluniacum) ex situ ejusdem loci Adclino Mariam vadem... pactionis suee perficiendse : sic ergovalde Adcreditato, dimisatque humili. tale sortitum est nomen. ADCOGNITARE, ACCOGNITARE, Notum sus est. Vide Accredere. ADCREDULITARE, Fidem facere, purvel cognitum facere. Glossar. Lat. Grsec. Adcognoscit ImycvcSffxet. Hincmarus Rem. gare se, sacramento omnem criminis suspicionem amovere, ita ut alii juste opusc. 5. de Coercendis militum rapinis: Quarum exemplar Dominationi vestrse adducantur ut credant ab illo baud transmitto, ut secrete eum teneatis, et ad commissum. Leges Inas Westsax. Regis aliquem diemjubeatis venire fideles ves- cap. 36. [** 34] apud Bromptonum : Qui tros, dicenles quia eis Adcognitare vultis in Collegia fuerit, ubi aliquis occisus sit, undecumque vobis placet dicere, etc. Capit. Adcredulitet se quod eum non percussit. QaioJiCalv. tit. 16. [** Cap. missa de [«* yox Anglosax. est g e t r i o v a n , ocCarisiaco" ann. J56. § 11.]: Et habet... currit etiam in Leg. post. Alfred! omnes fideles suos convocatos, ut omnibus cap. 17.1 ADCRESCENTES, dicti potissimum misuam voluntatem et perdonationem et nostrum, qui fideles illius sumus, devo- lites dxpXaCovTEi; qui non militabant, sed tionem Accognitet. Tit. 28. in finep^Edic- militaribus numeris adscripti, in locum tum Carisiacense ann. 861]: Hanc nos- legitimorum militum amissorum subrotram constitutionem... relegi, Adcognitari, gabantur, ita ut numerus, si quando et observari mandamus. Inde Adcogni- esset imminutus, repararetur, in leg. 11. tatio et cognitatio, tit. 30. [** Adnuntatio Cod. Theod. de Re militari, et leg. 6. et Hludovici ann. 862. ad calcem Conventus 7. de Tyronib. et leg. un. de Class, ad ad Sablonarias § 3.] Cognitamentum quarum legum illustrationem adhibentit. 27. [** Cap. post reditum a Con- dus omninp auctor vetus subditus Notifluent, ann. 860. § 3. Vide Adnunt. Karoli tiaa Imperii cap. 5. Supplementa appelann. 857. § 1. et ejusdem edictum Pis- lantur in leg. 9. Cod. Theod. de Tyron. tense ann. 862. | 1J leg. 3. de Tabul. et apud Ammian. lib. 1 ADCOGNOSCERE, Agnoscere. Gloss. 21: Supplementa, inquit, Legionibus MSS. Lat. Grsec. Adcognoscit, liuyivtoffxei. scripta sunt indictis per provincias Tyro| ADCONQUIRERE , Adquirere , apudciniis. Ejusmodi sunt apud nos les ReRymer. torn. 2. pag. 659. crues, milites sc. qui in locum amissoADCONSILIARE, Consilium dare, con- rum adcrescunt. Adde leg. 7. Cod. Theod. sulere. Notitia vetus in Pancharta Nigra de Censu. I ADDA, Cuneus, vel turba, in Glossario Turonensi: llle vero audiens dolorem fratrum condoluit ipsum, et Adconsiliavit MS. Ecclesiae Bituricensis. eos, ut starent, in Curciato villa, quoadADDAMNARE, Damnum inferre, Gall. usque cum eis pariter... exinde loque- Endommager. Vetus Notitia apud Louretur. vetum in Bellovaco pag. 530. 1. Ed. : ADCOPIOSUS, Locuples, abundans. Quod Drogo Miles Monciaci res et possesGlossae Lat. GraecaB MSS. Adcopiosus, siones Ecclesiss B. Petri Belvacensis olim violenter invasit, deprasdavit, incendit, exJuopo?. ADCORDABILES DENARII, Qui dantur devastavit, multisque modis Addamnavit; domino vice laudimiorum, cum posses- silvam quoque quae est juxta Bonnicursiones censuales distrahuntur, aut per- tem... fecit incidi et seminari, etc. *: ADDAX. [Cervicapra. DIEF.] mutantur: quia eo casu dominus et ADDEGIMARE, in 1. Reg. cap. 8. vers. vassallus, si in distractione aut venditione nulla pecunise solutio intervenerit, 14. 17. est Decimam accipere. Mamotrecinvicem conveniunt: Us s'en accordant tus. ocTtoSsxaToOv, in Gr. vers. [** Greges ensemble; unde ejusmodi laudimia , quoque vestros addecimabit vosque eritis Accordemens dicuntur in Consuet. Bi- ei servi, unde patet esse Decimaa subturicensi tit. 6. art. 1.6.7. 8. etc. Charta jicere.] * ADDECIMARI, Decimse subjici, obliprivileg. Castri Meliandi in Biturigib. ann. 1318: Et octo denarios censuales, gari. Charta Gaufredi ducis Aquit. ex Adcordabiles , redituales vendiderunt, Tabul. S. Nicolai Pictav.: Volo volensquitaverunt, etc. Vide Consuetud. localem que jubeo quod panis meus vinumque Castellaniaa Bellijocensis, apud Tho- totum per universa cellaria in pago Picmasserium lib. 1. cap. 97. et pag. 208. taviensi in festivitate S. Michaelis per singulos annos Addecimentur. Vita B. etc. [Vide etiam Accordamentum.] Meinwerci torn. 1. Jun. pag. 551. col. 2 : ADCORPORARE. Vide Accorporare. 1 ADCRATATOR, Sarcinator, Gall. Tail- Quadrupeda sive pennata, more solito leur, si bene conjicio; in enumeratione absque ulla contradictione Addecimari enim, qualem exhibet exemplum seq. constituit * ADDECIMIARE. CIMACIMARE, CIMAsarcinatores seu sartores non solent omitti. Sed forte mendose legitur Adcra- TIMARE. [Ut ADDECIMARE. DIEF.]

1 ADDEMNARE, Januam, fenestramve ita obserare et firmare ut aperiri non possit, Gall. Condamner. Guibertus lib. 3. de Vita sua cap. 11 : Residui proceres profugarum usque ad gonfos, seras et pessulos omni substantia, atque utensilibus Addemnabant. * ADDEMPNARE , Damnum inferre, Gall. Endommager. Charta ann. 1165. in Chartul. S. Joan. Laudun. ch. 50 : Ipse Odo in multis Addempnavit eandem ecclesiam et inquietavit per aliquod ternpus. Ademneur, qui damnum infert, in Lit. ann. 1354. torn. 4. Ordinat. reg. Franc, pag. 158 : En nostre royaume sont habitant et conversent plusieurs meurtriers, larrons,... Ademneurs, trompeurs, etc. Adommaigie, qui damnum passus est, in Ordinat. milit. Caroli ducis Burgund. ann. 1473: Bailler certification aux Adommaigiez du dommaige qu'il leur sera fait. Adamagier, eadem notione, in Poemate de Cleomades MS.: Ne menerent autre deduit, Fors que toute jour caploier, Et li uns 1'autre Adamagier.

Vide Addamnare. 1 ADDENSANTOR, 'A6u«o8^«i5, in Glossis Latino-Gracis, MSS. utique pro addensator, Fullo, 6$uuo8r)TY); (ut in aliis Glossis.) In iisdem o|u7to8ca, Acupedium, Addensatio. Argutari pedibus dicuntur fullones, dum saltu suo fullonio, inquit Hofmannus, pannos condensant. Hinc Titinnius de quodam fullone : Terra hxc est, non aqua, ubi tu solitus argutari pedibus cretam dum compescis vestimentaque lavas. * ADDENSARE. [Spissum facere. T^TT^Tp

"I

* ADDETIMARE. [Ut ADDECIMARE. DlEF.l

ADDEXTRARE, [et ADEXTRARE,] Tegere latus dextrum, ad dextram cujuspiam stare, incedere, considere. Baldricus in Chronico Cameracensi lib. 3. cap. 38 : Earn (Imperatricem) in processionem Domnus Episcopus Addextrayit. Ceremoniale Cencii Camerarii: Deinde duo de majoribus Cardinalibus Addextrant usque ad altare. Vide Gregorii PP. X : Et per loca insignia regni sui, per quse ipsum contingebat transire, Addextratoris officium exhibens reverenter. Infra: Sicut ipsum Pontiftcem Addextrarat per urbem. Clemens IV. PP. apud Odoricum Raynald. ann. 1811. n. 13: Cum ipsePontifex equum ascenderit, teneat stapedium sellss ejus , et arrepto frasno aliquantulum ipsum Adextret. [Nicolaus de Curbio in Vita Innocentii IV. Papa3, apud Baluzium torn. 7. Miscell. pag. 384 : Rex Ala manniss christianissimus Guillelmus,filius devotus Ecclesiss, ut et ipse gauderet aspectu tanti patris, et, ut moris est Regum, tenuit staffam ejus, et ipsum pariter Adextravit]. Sponsam Addextrare ap. S. Bernardum serm. 77. in Cant, n. 1. Le Roman d'Auberi MS.: Elles en ont le chevalier mene. Jusqu'a 1'ostel 1'ont toujours Adextre.

Alibi : Et Gascelins va s'amie Adestrant.

ADDESTRARE Florentini dicunt; pro andar alia staffa de Principi, seu Principi ad equum inservire. [Chronicon Parmense ad ann. 1291. apud Murator. torn. 9. col. 821 : Dominus Gerardus de Parma Cardinalis... Parmam venit et valde honorifice receptus fuit... Et majores milites civifatis Parmss pedestres Adestrabant eum per fr&num et super staffas honorifice.]

ADD

ADD

ADE

] ADDEXTRATORES. Cencius Camera- I truere. Charta Caroli reg. Sicil. ann. reg. Sicil. cap. 29 : Quod nullus comes, rius in suo Caeremoniali MS. sic appel- 1269. ex Reg. 50. Chartoph. reg. ch. 80 : baro et feudatarius cogatur aut teneatur lat Papalis Mitrse delatores ; quia ipsi ad Quorum bonorum fructus, uncias auri aliquid solvere pro A dducimento ; sed Papse dexteram incedebant, quando equi- triginta tres,... Johanni Trenchavaza... personaliter ire in exercitu teneatur modo tabat ad visitandam aliquam Ecclesiam, concedimus... in pheodum nobile sub ser- prsedicto, nisi necessitates articulo, etc. inquit Macer in Hierolexico ad vocem vilio infrascripto, videlicet quod pro Vide Adhoa. viginti unciis ex quantitate prsedicta sub Adextero. Vide Addextrare. j ADDUCTIO, Servitium in adducendis * ADDIANTOS. [Herbae species. DIEF.] servitio unius militis; et pro aliis unciis seu advehendis messibus, lignis, etc. 1 ADDICIALIS MENSA, Regale convi- auri tredecim Addoare vel addoari tenea- Item in deducendis pecoribus, de loco vium. Libellus de causis renunciati tur, sicut alii feodatarii regni, juxta con- in locum. Descriptio censuum et redsacramenti Danise Regi ab Ordinibus suetudinem regni nostri. Vide Adobare 2. dituum dominii de Eska in Archivio S. Audomari : Item quidam... debent Adregni, apud Ludewig. torn. 5. Beliq. et Adohamentum. MSS. pag. 323 : Tertia post assumtam * ADDONARE SE, Clientem se proflteri, ductionem quse G-allice dicitur Dreste... coronam die Episcopos, Prselatos, Eques- alicui addicere se, Gall. Se donner a videlicet adducere animal vel animalia trem Ordinem, Consules atque Officiates quelqu'un. Addonatio, Ipsa clientelaris cujuscumque generis fuerint, ubicumque ad speciem anise regalis convivii sive professio. Charta Philippi Pule. reg. Fr. censuarius voluerit in villam S. AudoMensse Addicialis ob obtentam a Deo vic- ann. 1296. ex lib. rub. Cam. Comput. mari, et tune debet ductor vel ductores toriam, ad congratulandum ad se evo- Paris, fol. 417. v°. col. 1 : Concedimus habere pastum. cavit. , insuper eisdem prxposito, decano, thesau* Charta ann. 1248. ex Chartul. Mau*• Pro Adjicialis; est autem Latinis rario, et capitulo de gratia speciali, quod rigniac. : Quod homines de Suisseto, qui Adjicialis cosna, quae lauta est et affluens, omnes homines et feminas nobiles aut consueverant dictos bladum et avenam ut docet Martin, in Lexic. ad hanc liberos, de extra regnum vel de regno ducere de mandato dicti Robini ad certa vocem. [•""* Vide Forcell. Lex. in voce nostro, in castellania Petrsefontis venien- loca consueta, similiter teneantur ducere Aditialis.1 tes ac ventures morari, qui se eisdem ad eadem loca, prout est consuetum, ad ^c. ADDICAT. [Interruptus. DIEF.] prssposito, decano, thesaurario, et capitulo mandatum abbatis et conventus de MauADDICTARE, idem quod Indictare, infra annum et diem Addonaverint seu rigniaco. De hac autem venditione te(quod vide) deferre, postulare in judicio. se Advoaverint ab eisdem, post talem nenda et in perpetuum observanda Henr. Knigthon lib. 5 : Quern Rex fecit Addonationem seu advocationem, ipsi fideliter fidem dedit in tnanu nostra idem Addictari, et exulare per leges Regni. prsepositus, decanus, thesaurarius, et ca- Robinus, quod in dictis duobus modiis Alibi : Et fuerunt Addictati 35. de Bel- pitulum in suos recipiant et retineant.... venditis et Adductione eorum jure aliquo grade, etsic oportuit finem facere. Latinis Quod si infra annum et diem, ex quo nichil de cetera reclamabit, aut faciet scriptoribus Addicere, est condemnare, morari in dicta castellania ceperint se se reclamari. « ADEBITATUS, Oneribus publicis obaddictus, condemnatus, uti pluribus memoratis prssposito, decano, thesaurario, probavit Savaro ad Ep. Sidonii Apoll. et capitulo non Addonaverint aut advoa- noxius. Stat. Montis-reg. pag. 236 : Aliud signiflcat vox Addicter Gallica, verint; tune anno et die prsedictis elap- Item statutum est, quod si aliquis invenin Consuet. Wissanti art. 3 : Par icelle sis, ipsos homines et feminas in sua tus fuerit tenere aliquid commune, quod coutume est deu double relief de la rente advoatione vel Addonatione recipere non non sit Adebitatum, et aliquis sibi damque doit I'heritage, s'il n'est expressement poterunt. Vide supra Aclamatio et in num daret cum bestiis, vel sine, quod Addicte par le bail a rente, etc. Id est, Advocare 3. non teneatur prsedicta de causa aliquod nisi expresse stipulatum. Itali et FloADDORMIRE, Obdormire, somno so- bannum, etc. rentini Additare dicunt pro accennar col piri, unde Galli s'Endormir, hauserunt. ® ADECERDIT^, Ha3retici, qui diceItinerarium Burdegalense : Est locus, bant , Christo descendenti ad inferos, dito, digito monstrare, indicare. * ADDICIO, Tirocinium, Gall. Appren- ubi Jacob, cum iret in Mesopotamiam, omnem animarum multitudinem occurrisse ei, et credidisse ei, et liberatam tissage, a verbo Addiscere, Apprendre, Addormivit. * ADDOZILLARE, Perforare, duciculum fuisse. Ita Auctor Praedestinati lib. 1. Stat. sabater. Carcasson. ann. 1402. torn. 8. Ordinat. reg. Franc, pag. 568. dolio apponere, a vulgari Douzil. Vide haer. 79. art. 28 : Nisi tamen eciam quod dictus Duciculus. Charta Raimundi com. ToADECIMARE, Decimam aestimare, statalis famulus sive suus magister primitus, los. ann. 1219. inter Probat. torn. 1. tuere. Stat. Cadubrii lib. 2. cap. 85 : Et pro sua intrata Addicionis sui ministerii, Hist. Nem. pag. 68. col. 1 : Item nul- ad solvendum dictam decimam, et quod solvent dictos decem solidos Turonenses. lum vetum habemus, nee deinceps habe- licitum sit illi, qui exigere debet decimam, Quasi pro Addiscio, ut et Addicens plu- bimus in vinis vestris, quss Addozillata et Adecimare et decimam facere, dumries ibi, pro Addiscens. Vide mox Addis- fuerint ad vendendum ante nostrum ve- modo ille, qui decimam solvere debet. vel tum. aliquis ejus familiaris sit in prsesenti. cere. [** Potius pro Aditio.] * ADOSILHARE , Eadem notione, in ADEGA. Testamentum SgH|cii II. Regis * Hinc forte Adarle, Homo novus et simplex ; ineptus, vulgo Innocent, niais. Stat. collegii S. Cathar. Tolos. ann. Portugalliae aeree 1286. apud Brandaonum Litt. remiss, ann. 1421. in Reg. 171. 1401. ex Cod. reg. 4223. fol. 185. v : torn. 4 : Et totam Adegam meam de Mapipam sive dp- cuilla, SS. cum omnibus cupis suis, quam Chartoph. reg. ch. 540 : Guillaume Mon- Nee prsesumat aliquis nin appella Pierre Louchin grant Adarle Hum vini perforate vel Adosilhare, nisi emi pecunia mea. de consensu prioris vel pincernss. Vide de villain, p* Vide Arlotus.J •* f. Suppellex, Gall. Meubles. Locus sic legitur torn. 1. Probat. hist, geneal. * ADDISCERE , In tironem recipere, supra Abrocare. ADDRETIARE, ADDBESSAEE, juri stare, domus reg. Portugal, pag. 50. ubi Tesadmittere. Charta ann. 1323. ex Reg. 62. Chartoph. reg. ch. 35 : Dicti textores ex verbo Drictum, Gall. Droit. p vel tam. illud refertur ad ann. 1248 : Item dicebant, quod ipsi non debebant ad eorum potius jus, seu quod juris est facere, mando sive lego Durando Frojaz cancelministerium seu officium aliguem Addis- damna reparare, Gall. Redresser les lario meo... totam Adegam de Marvilla, cere ; nisi idem addiscens per annos qua- torts. Vide infra Adresciare.] Regiam etc. tuor in dicto ministerio serviret Item Majestatem lib. 2. cap. 74. | 9 : Si con1 ADELANTADUS, Praefectus, Seneset quod dicti draperii non-poterant ali- tra dominum suum, et non juxta assisam, callus, olim idem Hispanis qui nostris {purpresturam feceritj tune distringetur Gubernator et magnus Ballivus, teste quem facere Addisci in domo sua etc. occupator, ut veniat ad curiam domini Cobarruvia. Hispan. Adelantado. Thuan. ADDISRATUS. Vide in Adirare. ADDITIO, Leguleis Anglicis dicitur sui, id A^drejsa^urus. Gervasius Doro- lib. 14. pag. 422. Edit. Genevensis : Ad quod praeter nqmen et agnomen homini bernensis ann. 1170 : Quod erunt coram cujus obsidionem Andreas Auria haerebat datur, quo illius status, gradus, con- Domino Rege, die quern eis constituent, novis Hispaniarum Adelantado Campditio, ars sive ministerium, et patria ad rectum faciendum, et Addr&iiandum riensi, id presfecturse nomen est... copiis designantur, quaa quidem in qualibet ei, et hominibus suis quod Addretiare nuper confirmatus. Rymer. torn. 8. pag. actione, in qua utlagaria seu exilium debuerunt. Charta Comitis Burgundise 619 : Et super hoc mandamus omnibus et decerni potest, addi et apponi debet ann. 1227. in Tabul. Campaniae Thuani singulis Adelantadis, Justiciariis, Officianomini rei, ex Statute Henrici V. ann. fol. 153 : Si nos non voluerimus eis Adre- riis. Capitaneis castrorum, etc. ADELINGUS. Vide Adalingus. 1. cap. 5. Rastallus. ciare ad dictum esgardum,.... si, quod * ADELIVATUM. [Acclivis. DIEF.] « ADDITIONARE, Amplificare, augere. dbsit, ipsum decedere contingeret, usque Gall. Augmenter. Annales Victoriani dum fuerit Adreciatum ad dictum et esADELPHI, Mouachi, Fratres aSsX^os, MSS. ad ann. 1337 : Johannes Andreas gardum jam dictorum. Hinc vox Gallica in Vita MS. S. Magnoboldi Episcopi doctor eximius... Clementinas glosavit et Addresser. Andegav. cap. 26. Vide Meursium in 0 Speculum juris Additionavit. ADDUCIMENTUM , Praestatio, quse ASlXqxxtov. * ADDOARE, Servitium militare. prout pro exemptione eundi in exercitum a T ADELPHORUS, Frater, Collega, Charfeudatarii solent prsestare, armis ins- vassallis penditur. Constitut. Freder. tarium Ecclesiee Auxitanae in Biblioth. I 10

ADE

ADE

ADE

Sangerman. cap. XLII : Quia a sanctos canones prohibetur tali consanguinitas, ne jungatur a me et a meisque Adelphoris, tali absolutio invenitur. Hie agitur de matrimonio inter consanguineos contracto, quod Archiepiscopus Garcize 28.] : Ut in eliCl. et speclabilis Proconsulis, in Collat. 2. gendis Adjutot'ibus vestris et Reipublicas Carthag. ADJUTOR Commentariensis, in leg. 5. Ministris, qui vice vestra populum Dei Cod. Theod. de Custodia reor. qui regere et gubernare, atque judicare depoY)6b? xo(x£vTo)v dicitur Prochoro de Rebus bent, solertissimam providentiam habeatis. Eadem habentur in Concilio Parisiensi gestis S. Joannis Evangelistae. ADJUTOR sacri Consislorii. Concilium VI. lib. 3. cap. 23. et in Concil. aquisCalchedonense act. 14 : granensi II. cap. 3. can. 11. et 12. [«* Constit. Wormat. anni 829. cap. 64. ADJUTOR Cornicularii, in Notit. Im- de persona regali cap. 4.] ADJUTORES electi de Scriniis, adjuper. non semel, in vet. Inscript. apud Gruter. 561. 11. in leg. ult. de Jure im- tores memoriales de Scriniis, in Notit. munit. leg. 10. Cod. Theod. de Cohor- Imperii ; Obsecundatores sacrorum Scritalib. etc. In Collat. 1. Carthag. fit men- niorum, in leg. 3. Cod. Th. de Proxim. tio Exitiosi Adjutoris Cornicularii. Ins- Adjutores Scrinii memories 12. in Novella criptio nondum edita, in loco Catoura Constitut. Justiniani De adjutorib. dicto, baud procul Aleppo : A$IEPQTE. Quaestoris, edita a Fr. PithfflO. IMIAAIQ. PHFEINQ. TQ. ES. OYAIIIAS. ADJUTOR Secretorum Concil. CalchePHFIAAHS. KAI. AIMIAAIOT. HTOAE- don. act. 1 : Kcovuravrtvos 6 xa6a>\cn\f vaot. Lexic. quod folium ejus aqua perfusum Gloss. Bas. asSs?, ol vaoL | JEDESIOLA, Sacellum, parva Ecclenon madescat, sed sicco semper simile sit: ab a et Stac'vw, humecto, dicitur sia, Gall. Chapelle, apud Marten, torn. etiam Capillus Veneris. Alex. latrosoph. 1. part. 2. Collect, veterum Scriptorum MS. lib. 1. Passion, cap. 6: Melius autem pag. 7 : Unde prior est jEdesiola in suburest si politricum ammisceas, quod aliqui bia Parisiaco haud procul a mosnibus in Adyantum vacant.'Rectius scribes Adian- honore S. Maglorii dicta. 1 ^DIFEX , Architectus, vEdificator. tum. Tertull. de Idolo. cap. 12 : Ex similitu^ ADYLA. [Ut ADULA, mons. DIEF.] ADYTUM, aSuTov Greecis; recentiori- dine prudentissimi JEdificis illius, qui bus p^a, Secretior sedis aut Ecclesise prius sumptus operis cum viribus suis

15

414

JEDI

supputat. Ubi &difex recte sumi pqtest pro eo qui sedificandum aliquid suscipit, aut curat. 1 ^IDIFICABILIS, Qui ad virtutem excitat, Gall. Edifiant. Imit. Christ. Lib. 1. cap. 10. n. 2 : Si loqui licet et expedit, quse dZdificabilia sunt loquere. 1 jEDIFICAMENTUM, Passim occurrit in veteribus Chartis pro jure capiendi in silvis ligna ad sediflcationem necessaria. Chronicpn Prioratus S. Launomari de Magenciaco apud Arvernos inter Acta SS. Bened. ssec. 4. part. 2. pag. 257. B : Theotardus Prior loci Magenciaci... adiit dpmnum Giiillelmum Tyernensem, Principem clarissimum, deprecatusque est. ut pro salute patris sui Guidonis donaret sibi et S. Lannomaro in silva sua amplissima, qus& vocatur Borno, unde semper habeatur calefactum. JEdificamentum et restauramentum domorum suarum, quam deprecationem libenter accipiens magnifieus Princeps Willelmus... concessit. etc. 1. .ffiDIFICARE , Exemplum prsebere: quo sensu vocem Edifier, usurpamus; vel docere. instruere. S. Hieronymus lib. 3. in Ruffinum cap. 5 : Duas Epistolas... per hoc fere biennium interpretatus sum. et in JEdificationem Ecclesise. legendas nostrse linguae hominibus dedi. Annianus Pelagianus in Epist. prsefixa versioni Homiliarum S. Joan. Chrysostomi: Adhuc Antiochiss Presbyter hsec, quibus Ecclesiam illam JEdificabat . scripta composuit. Gregorius M. lib. 9. Epist. 9: Picturas imaginum, quss ad j&dificationem imperiti populi fuerunt factse.etc. Concil. Narbonense sub-Recaredo Rege, de Presbytero ignaro : Mittatur in Monasterium, quia non potest JEdificare populum. Jacobus de Vitriaco in Hist. Occid. cap. 7: Pauci autem addiscebant ut JEdificarentur, vel ^Edifioarent. Liber Mdificatorius apud Ingulfum pag. 870. Adde S. Fulgentium epist. 2. Ordericum lib. 5. pag. 590. etc. vide Glossarium med. Grseci. in OlxoSonrj. [Et Wahlii clav. philol. novi Testam. vol. 1. pag. 624. In novo Testam. non legitur nisi apud S. Paulum.] 1 2. &DIFICARE SE , Domicilium ponere, defigere, Gall. S'etablir en un lieu, y venir demeurer. Charta Ludovici Junioris ann. 1145. apud Thomasserium Consuetud. Bituric. pag. 63 : Extraneis vero qui Bituris venerint, et ibi se se jEdificaverint, et regni fuerint, bona sua parentibus suis dimittere licebit. * 3. ^DIFIGARE, Proficere, servire, Gall. Eire utile. Chartul. S. Joan. Angeriac. fol. 56. v°: Gofredus de Bucceto volens AZdificare animam suam. S. Joanni donavit in eleemosinam totam terram arabilem, quam circa Varesiam tenere videbatur. * 4. ^EDIFICARE TERRAM, Agrum colere, serere, Gall. Cultiver. JEdificatio, Cultura ipsa. Chartul. Aptense fol. 25. v°: Donat ipsam terram per talem convenientiam, ut ille Allaldus illam terram ad terminum legis, id est, per septem annos bene plantare vitis et propagare, atque jEdi/icare studeat; et cum ad ipsum terminum bene advineata fuerit, prssnominatus episcopus (Teudrichus) unam medielatem de ipsa vinea recipiat, aliam autem medietatem ipse Allaldus et uxor ejus pro sua ^di/icatione habeant. Vide infra JEdificatio 2. * ^EDIFICARIUS, Ad virtutem et pietatem excitatorius, Gall. Edifiant. Joan. Blakman. de Yirtut. Henrici VI. reg. Angl. pag. 299 : Verbis dEdificariis vel ceteris utilibus pmnino usus fuerat. Vide infra sEdificativus, et Mdificatorius.

AEG 11. ./EDIFICATIO, Exemplum bonum, nei, qui dimisso proprio domicilio, CalGall. Edification. Occurrit passim apud niaci sedes flxerant; qua? interpretatio Auctores qui de pietate et bonis mori- aperta est, modo textus ipse attente bus scripserunt, ut apud S. Bernardum, inspiciatur; testantur enim major et Scriptorem librorum de Imitat. Christi, jurati in inquisitibne facta de Alienigenis Calniaci,. JEdileiitios totius casetc. * 2. JEDIFIGATIO, Cultura, actio ter- tellaniae ad doniinum Calniaci pertinere, ram in pratum redigendi. Tabul. S. Ser- iis tantum exceptis, qui apud PJesseium gii Andegav. : Dederunt insuper ibidem et Ungmes manent, quos Alienigenas, congruentem terram ad dEdificationem ut ibidem subjicitur, manentes in istis pratorum, quantum inibi sedificare pote- duabus villis, tenet Joannes de Plesseio runt. Vide supra JEdificare 4. de domino rege. Repudianda ergo est * ^DIFICATIVUS, ut supra ^Edificarius. Cangii [** P. Benedictinorum] expositio. | 1. ^IDILIS, Ostiarius. Acta. SS. BeRegula Fontis-Ebraldi cap. 22: Vobis ergo de bonis, sanctis et dEdificativis elo- nedict, ssec. 4. part. 1. pag. 608. ubi de quiis, propter taciturnitatis gravitatem, V. Marcwardo Abb. Prum.: Gerungum Clarissimum virum palatii jEdilem Morara loquendi conceditur licenlia. 1 ^IDIFICATOR^ Qui ceteris verbo pro- nachum admisit. Ita Wandalbertus. dest et exemplo, Gall. Edifiant. In cir- ^Edilis nomine intelligendum esse»Ostacuitu coanotaphii lapidei ad ostium Ca- rium evincit Epistola 2. Frotharii Tulpituli Abbatise Silvee-majoris Bernardus lensis Episcppi; cujus est h33c inscripAbbas ejus loci dicitur fuisse... providus tio: Illustrissimo viro et toto affectu atque dator alacris, bonus JEdificator, colendo ac desiderando Gerungo, summo sacri palatii Ostiario. Hujus Ostiarii hortator sapiens... moderator, etc. * Edifieur en meurs, apud Christ. dignitatem eandem existimatam fuisse Pisan. in prol. ad Hist. Caroli V. reg. atque ^Edilis apud Romanos infra dicetur in voce Scario. Franc. Vide supra jEdificarius. | ^pIFIGATORES, Dicti milites qui e* 2. ^EDILIS, Gustos ecclesiaB, sedituus. machinis bellicis ligneis, quas ^Ediflcia Mirac. S. Jacobi torn. 6. J.ul. pag. 56. generatim vocabant, tela, sagittas, etc. col. 2 : Qui cum ecclesiam ingressi fuisin hostes vibrabant; vel qui has machi- sent, et oratorium, in quo corpus Apostoli nas muris hostium admovebant. Brevia- jacet, ingredipro suo libitu nonpotuissent, rium Hist. Pisanse ad ann. 1159. apud rogaverunt JEdilem, ut eisdem oratorium Murat. torn. 6. col. 178 : Eodem anno aperiret. •ffipILITAS, Custodis Ecclesias munus 1159 Pisani miserunt Pelagium Consulem cum Gerardo Comite, et Curte Vecchia ac dignitas in Collegiis Canonicorum. cum nobilibus Pisanis militibus, et cum Charta Folcuini Episcopi Tervanensis sagittariis et AUdificatoribus, xv. Cal. anno. Ludov. Reg. 26. apud Fplcardum Septembris in auxilium Imperatoris Fre- in lib. 1. Miracul. S. Bertini cap. 7: derici ad obsidionem Mediolani. Ibidem jEdililatem seu custodiam ipsius Basilica, ad ann. 1173. col. 186 : Eodem anno etc. Alia Lietberti Episcopi Cameracenmense Julii Pisani miserunt in auxilium sis ann. 1066. in Hist. Camerac. Joan. Comitis Ildebrandini CXL. milites cum Carpentarii: Mdilitatem vero et Prsspobalistrariis et ^Edificatoribus; et tune situram, qusemei juris erant,... huic Ecobsedit et cepit castrum dictum de Ciri- clesise contuli. * JEDITITIUS, Gustos ecclesise. Mirac. sano. Occurrit iterum ibid. col. 191. S. Mauril. torn. 4. Sept. pag. 76. col. 2: Vide jEdificium. T JEDIFIGATORIUS, Utilis ad pietatem. Decretum est ab eo (episcopo) et ab JEdlGall. Edifiant. Statuta Equitum Theu- titiis ejusdem sanctss jam prsedictse marton. cap. 1. apud Raim. Duellium Mis- tyris ecclesise Andegavensis, ut pignora cell, lib. 2. pag. 30 : Exemplis operum et jam prselibati S. Maurilii episcopi... verbis JEdificatoriis quod verus Deus in visere decernerent. Vide AUdituus. JEDITUUS, Ostiarius, gradus Ecclesiaseis est, demonstrent. I^DIFIGATURA, ^diflcatio, exstructio, ticus; cui sedis sacra? custodia incumGall, la Construction. Testamentum An- bit, Gustos. Paulinus Epist. 6 : Ipsius ordreae de Luxemburgo, Camerac. Episc. dinatione in presbyteratu ordinatus sum, ann. 1396. apud Acherium Spicil. torn. fateor, invitus, non fastidio loci, nam 9. pag?'295 : Kequisivit residuum bonorum testor ipsum, quia et ab JEditui nomine suorum... si quod fuerit, eroyari et tradi et officio optavi sacram incipere servituin auxilium pariter et augmentum operis tem, etc. Frodoardus in Adriano PP. : et jfidificaturse ejusdem (Ecclesiae). Amplicat ^Edisti locupletans dotibus xdom. ^IDIFICIUM, [Nomen commune quo significatur machina bellica lignea, in Ubi leg. JEditui. Vide Ostiarius. ^EDITUARE, JEdituum agere. Vetus modum excelsioris turris exstructa, unde in hostes tela, lapides, trabes, inscriptio pag. 312. 5 : Mdituamt. ann. x. dolia incensa et alia id genus emitte- Occurrit praeterea in alia pag. 1088. 5. % AEDON. [Gall, grillon , calandre. bant. Rolandinus Patavinus de factis in Marchia Tarvisina lib. 6. cap. 6. apud DIEF.] Murat. torn. 8. col. 259 : Impugnavit in11. .&DUS, Orientalis lux, sol matutinus, trinsecos dEdificiis multis, scilicet bilfre- Gloss. Bituricensis Ecclesia?. MSS. a dis. prederiis et trabucchis. muros, turres, voce Graeca '€w?, Aurora. et palatium Marchionis abrupit.] Vide * 2. .EDUS, pro Hsedus, Gall. Chevreau. Stat. Cadubrii cap. 4 : Item in dicto conArtificium 4. [et Belfredus.] | £!DILETITII, Castellanise primoressilio deliberatum fuit, quod aliquis terriseu prsefecti. Excerptum Chartse MS. gena non possit nee debeat vendere, nee Philippi August. Franc. Regis apud D. alio modo dare alicui forensi carnes lacde Lauriere in Pra3fatione torn. 1. Ordi- ticinas, videlicet agnos, &dos, vitulos, etc. * AEGIATIO, Majoritas, cum quis suae nat. Reg. n. 93 : Major et jurati Calniaci dixeruntper Sacramentum quodfecerunt tutelae est; Aegiatus, Egressus annos Regi, quod jEdiletitii CastellanisB Calnia- alienee tutelar. Lit. Joan. reg. Franc, ann. censis sunt Domini Calniaci. exceptis 1451.ii! Memor. C. Cam. Comput. Paris. duabus villis de Plesseio, scilicet Pies' fol. 113. v°: Concedimustenoreprsssentium seium et Ungmes. Notum est ^Edilis offl- et quictamus, ipsumque (Regem Navarrae) quamquam minoris setatis ad prtesens exiscium apud Romanes. * jEdiletitii iidem qui Advense, extra- tat, Aegiatum et in estate legitima repu-

jEGR tamus. Titulus literarum est: Litera Aegiationis regis Navarrse et redditionis terrse. suss. Vide supra Aagiatus et infra Eagium 1 JEGIATOR, Hortator, in Glossis Bituric. MSS. Legendum cum Papia Egetor, YiY'fcwp Grsece, Hortator. Hinc corrigendae esedem Glossae ubi perperam, dZgeatur, Ornatur. ** .ffiGIDIA, Pluvia. Gloss, in Cod. reg. 4778. Capella pluvialis ap. Plinium lib. 18. cap. 46.11. et Ovidium Fast. lib. 5. vers. 111. stella nominatur in sinistro Aurigae humero. Vide H. Stephani Thes. voce Aft, edit. Didot. vol. 1. col. 1008. j £GIDIAN£:. Sic vocant Constitutiones Marcae Anconitanae, in statu Ecclesiastico, in quo, inquit Albericus Gentilis lib. Juris Can. cap. 3. jus generate faciuflt, ultra vero illius fines minime valent. * £GILOPA. Alex. latrosoph. Ms. lib. 1. Passion, cap. 103: ^gilopis max sine mordicatione ab initio medicamenta sunt adhibenda, quoe. simul desiccare possint... Hoc enim (remedio) solo utendo non solum egilopas (Gloss, recentes) sed etiam angilopas (Gloss, duras) diuturnas scio fuisse curatas. Ubi Glossae: Egilopas vocat superfluous carnes in angulis natas oculorum. Egilopium , la sporcheza, e carne che nasce nelli ochi. in Glossar. Lat. Ital. MS. [«* Vide For'cell. in voce jEgilops ; Plinium lib. 21. cap. 19. ibique var. lect.j % 53GIT. [Ut actuaris. DIEF.] * ^IGITHUS. [Gall, fauvette. DIEF.] j AGONES, Sacerdotes rustici. Papias. Vide Gr83vium ad Glossas Isidori in voce Egones. 1 ./EGRET, Acidiatur. Gloss. Isidori, ad quod addit Grsevius : Pro quo Siracidis antiquus inlerpres Acediare dixit 26. 16 : Non Acediaberis stultitia stulti ou [x^ otxviataersK;, i. e. non dolore te afficiat stultitia stulti. .ffiGRIMONIA. Ugutio: JEgrimonia, j?Egritudo. Occurrit in Concilio Toletano XVI. can. 1. et 4. et apud S. Eulogium lib. 3. Memor. SS. cap. 10. JEGRIMONIUM. Eadem notione. Gloss. Graec. Lat. oeppwuTia, dEgrimonium, Morbus, Languitudo, Languitas, infirmitas. 1 JEGRIPARTUS, Qui s&gre partus est. Papias. [** Gloss, in cod. reg. 4778: Qui pedibus edictione capite panuntur. Vide Agrippa.] £GRIPOMIUM,, Autumnus, $0£tv6uwpov. in Gloss. Graec. Lat. MS. In edito hsec habentur : 3>6etv6mopov , Autumnum, Agriponnum , pluralia non habent. $6£tvoTtwpivyj, Autumnalis, spoliatis emendam faciet competentem. ratse, reditus ac tributi loco sunt. Sed turn perpetuo inviolabiter custodire. MarFori Alcaconee : Qui mulierem Afforcia- vox non est Isidioriani sseculi. [In Glos- ten. Anecd, torn. 1. col 1529: Instrumentum ret, et ilia clamando dixerit, quod ab illo sis Bitur. MSS. legitur Affrostata. In Affranquimentif sive liberationis. Vide est Afforciada, etc. Pithoeanis Adostrata. ubilegendum con- Affranquire. 1 AFFRANCHIRE, Idem quod paulo T AFFORCIATA LIBRA, Cujus materia jicit Apostropha. sed quid hsec ad redi)St Af'franquire, Gall. Affranchw. Hist. purior erat minusque adulterata. Vita tum?] [*» Gloss, in cod. reg. 4778: alphin. torn. 2. pag. 50 : In civitatibus Adrian! III. PP. apud Murat. torn. 3. Apostrophanr transitum facit regressu, pag. 445 : Computavit enim castrum Co- reversione, ubi agi yidetur de figura et vtllis Affranchitis. Gall. Villes franrilani a Buccaleone pro centum quadra- notae qua grammatici ultimam vocalem ches. ginta Libris Afforciatis. In uno MS. pro deesse ostendunt. Vide Isid. Orig. lib. 1 AFFRANCHISAMENTUM, ManumisAfforciatis legitur Afforum: quod-, per 1. cap. 18. Sed propius accedit alia sio, Gall. Affranchissement. Statuta Moabbreyiationem scriptum legi puto loco glossa, quse Isidori nomine insignitur nast. S. Claudii, auctoritate Nicolai V. Affortiatorum, vel Affortium. Vide Mo- in eod. Gloss. : Apostate dicuntur qui PP. edita pag. 73 : Item et in quibuscumneta fortis vel Fortium. [** et mox Affo- post baptismum... ad Idolorum cultum... que manibus mortuis seu successionibus res solidi.] revertuntur, Apostataref retro ire, prqua- hominum manuum-mortuarum, necnovk, 1 AFFORCIATE, Cumadjecto copiarum ricare. Vide Is. Or. lib. S.. cap. 10.J Affranchisamentis et adinventionibus subsidio, Gall. Avecrenfort.nyraer. torn. * AFFOUAGIUM. Vide supra Affoa- fiendis per dominum Abbatem... eidem 1. pag. 145: Dominus autem Rex. secun- gium, Cambellano debentur quinque solidi dum quod ego honorifice et Afforciate ] AFFRAGARE , pro Affrancare, Redi- videlicet 5. solidi de manu-mortua et tovenero ad servitium retornabit de custu mere, repignerare, Gallice Rache.ter, tidem de quocumque Affranchisamento suo. Legoger. Affranchir. Georgius Christia- seu demissione. Et pag. 84: Item in Af* AFFORCIATI. Vide Moneta fortis in nus, rerum Moguntiacarum torn. 2. pag. franchisamentis personarum . necnon Moneta. [** et Savinii hist. jur. rom. 273. ex Charta Gerbodonis Prsepositi mantyus-mortuis et adventionibus factis med. sev. vol. 3. § 161 not. f.l majoris Moguntini: Volumus esse no- PQV pr&fatym ejusdem monasterii Abba« AFFORES SOLIDI. lidem qui Affor- turn, quod Ecclesie Majoris, que nobis tem, recipere debet et solvit. quj/ntiffan ciati, puriores et minus adulterati. Li- providit liberaliter et abunde incrementa, partem et portionem. 1 AFFRANCHISARE, Idem qupd mo* ber censuum Eccl. Rom.: Monasterium non immerito Affracantes bona in HeyrriS. Laurentii (solvit) 50. spatulas, 75. so- bach, que longis temporibus a prepositura Affranquire. Statuta S. Claudii jamjam lidos Affores. Vide in Moneta. nostra distracta, pecunia nostra revoca- laudata pag. 46: Poterunt quoque prsefati 1. AFFORESTARE, [o Silvam in fores- vimus a Theoderico milite ejusdem mile. Religiosi... manumittere, Affranchisctre, tern convertere, forestse adscribere.] Vide Vide Affranguire. liberare. etc. Eadem vox repetttur pag-. in Foresta. * AFFRAGTIO. Vide infra Affrancatio. 47. lin. iilt. * 2. AFFORESTARE, Lignum in foresta T AFFRAIAMENTDM. Vide Affroiamen* AFFRANCISAMENTUM, Libertas, i-im> exscindendum et yendendum assignare. tum. munitas, Charta^Philippi V. reg* Franq. Charta ann. 1311. in Reg. 48. Chartoph. * AFFRAIRIG-ARE, Societatem facere. ann. 1317. in Reg. 53. CnartopJa. reg. ch'. reg. ch. 133: Poterit dominus rex Affo- Stat. Massil. lib. 4. cap. 27 : Eodemetiam 303. Affrancisamentum et accrescentiam, restare ante carbonatores dictse molinss, sacramento concludent (cargatores na- quod et quam Johannes de Menevilla, operarios ad faciendum fustam et mer- vium) quod non se Affrairigent aliquo dominus de Rulliaco, fecisse dicitur renum. Rursum occurrit ibid. ch. 160. pacto ad emenda victualia a oertis per- dilecto nostro Reginaldo de Brayo, videliPariag. inter regem et abbat. Monast. sonis, imo per civitatem ea communiter cet de quadam peeia terrse ad sedifica^' Campor. bonorum ann. 1823. in Reg. 62. ement. Vide Affrayramentum. dum,... nee non Affrancisamentum et ch. 139: Quod dictum monasterium possit * AFFRANCAMENTUM, Libertas, im- accrescentiam, quod et quam Jordanus de habere forestarium proprium unum vel munitas. Charta Raym. Roger, comit. Waliquernis villa, dominus de Mem^r plures. qui possint Afforestare homines Fuxi ann. 1188. inter Probat. torn. 3. riis, miles, fecisse dicitur- pr&fafo Regivolentes emere ligna. Vide supra Affo- Hist.Occit. col. 162:Don,o... beatae Marise naldo, confirmamus. Vide supra Af~ gare. Rolbonae... libertatem et Affrancamentum francamentum. * AFFORIS. [Alienigena. DIEF.] illius domus, quam habent Appamise. 1 AFFRANCTUS, pro Anfractus. Littery 1 AFFORISMUS. Sermo brevis integrum Vide infra Affrancisamentum. Officialis Rothomag. ann. 1400. fol. 102.

B

AFF

AFF

AFF

Bullarii Fontanellensis: Tandem ad evitandum litis Affranctus diet* partes concordarunt. 0 AFFRANGIAMENTUM , Manumissio, libertas. Charta Phil. Pulcri ann. 1298. inter Probat. torn. 4. Hist. Occit. col. 112 : Nisi Affrangiamentum vel manumissionem ostendant a dominis, quibus erantjugo servitutis adstricti. 1 AFFRANQUIMENTUM. Instrumentum Affranquimenti sive liberationis apud Marten, torn. 1. Anecdot. col. 1526. C: Affranquimentum talliarum et omnium onerum, in Charta Massiliensi ann. 1442. AFFRANQUIRE, Francos, id est, liberps et immunes reddere ; Affrancare Italis, Gall. Affranchir. Oharta Eschivati Comitis Bigorrae ann. 1266: Affranquivimus omnes homines quicumque venerint, populaverint, et casaverint se in castro de Bidalos ab omni censu et questa. Alia Raimundi Comit. Tolosani ann. 1238. pro quitatione castri de Stretefons, in Regesto Comitum Tolosae fol. 44: Salvis tamen Affranquimentis, si ipse Aimericus de Castro nova fecerit de aliquibus infantibus prsedictorum hominum et mulierum, de quibus Affranquimentis essent authentica instrumenta. Vide Catellum in Comitibus Tolosanis pag. 220. et infra in verbo Manumissio. » Chartul. maj. S. Viet. Massil.: Joannes Martini de Massilia prssmissorum cansiderationibus motus, volens et admodum cupiens Joannem Chacaudum, de natione Maurorum , servum suum, catholicum et baptisatum, graciose Af~ franquimenti beneficio munerare, ob illius reverentiam et amorem, qui humanum genus suo sanguine a servitute redemit, bona fide, omnique dolo et fraude remotis, per se et suos ipsum Joannem servum suum hie prsssentem et audientem flexis genibus Affranquivit, manumisit, quitavit, liberavit. penitus et absolvit, ipsumque recipiendo per manus a dicta servitute. in qua prius erat, ejusque manibus totaliter relaxavit, et francum, quitutn, liberum et penitus absolutum deinceps esse voluit, clamavit et sponte concessit, ita et taliter quod ab inde in antea vendi, dari. permutari, alienari, inquietari seu molestari non possit per ipsum nobilem et suos. Quia hsec mihi visa sunt notatu digna, fusiusexscripsi. Hinc Afrancquir, in Charta ann. 1340. ex Chartul. 23. Corb. : Lesquelles personnes se disoient francqwes et se voloient Afrancquir. pour anuses des robes desdits abbe et convent. « AFFRANQUISCHERE, ut Affranquire, Liberum facere. Testam. Guillelmi monetarii ann. 1213. ex Cod. reg. 5255: Denique Affranquischo et penitus liberum ctb omni servitute facio, ad quinque aniws post finem meum, videlicet Petrum de Molino baptizatum meum. ita quod completis prssdictis quinque annis a die mortis mess, ex tune semper in perpetuum sit omnino liber ab omni servitute et ominischo infantum meorum. Haud communis est hujuscemodi formula. * AFFRANTICIUS, f. pro Affrancisius. Vide infra in Affrontitius. * AFFRASIAS. [Herba , ut afrodisia. DIEF.] 1 AFFRATUM, Caro, in Gloss. Bitur. at in Amalth. ex Isidoro, Afratum, Spumeum. Ab «|c AFFRODISIA. [Ut afrodisia. DIEF.] * AFFRODITA. [Venus vel femina. DIEF.] AFFROIAMENTUM . Liber Anglicus , inscriptus Justice of peace pag. 37: Aggregatis sibi quam plurimis malefactoribus ignptis, et pacis Domini Regis perturbatoribus armatis, et modo guerrino arraiatis ad magnum numerum, injuriam sibi factam, ut dicitur, per suam propriam potestatem , quasi regalem potestatem vindicando et corrigenda magnum A ffroiamentum ad tune et ibidem quampluribus de populo Domini Regis fecit , sicque causa illius congregationis tota patria ibidem magnum terrorem tune ibidem sustinuit, etc. Rectius Affraiamentum scribitur pag. 78. V. Magnum Affraiamentum ioid. faciendo in contemptum Regis, etc. Gallis Effroi. % Affray et Affraiement, in Jure communi Anglise; Affres , eodem sensu, diximus ; Affres de la mort, funesti terrores. 1AFFRONITUM, Spuma nitri. Gloss. Bitur. MSS. Graeca vox corrupta, pro acppovnrpov. Spuma nitri [®* Ex Isidoro lib. 16. cap. 2.] * AFFRONTACIO. [Ut affrontatio : « Quantum infra istas affrontaciones includunt. » (mus. archiv. dep. p. 38, ann. 989.)] 1AFFRONTARE, Terminari, Gall. Aboutir. Venditio Alcherii Aurucii facta Abbati S. Aniani ann. xv. regnante Aianricho Rege. apud Stephanotium torn. 1. Antiq. Occitan. MSS. pag. 368: Est ipsa terra in loco quern vacant Famiciaco, et Affrontat de Aquilone in terra S. Aniani et de vos emptores ; de Altano Affrontat in terra de Odone Stephano, de Meridie Affrontat, etc. Passim occurrit in veteribus Tabulis. Vide Affrontatio. * Nostris olim Affronter, eadem significatiqne. Charta ann. 1476. in Chartul. Latiniac. fol. 246 : Tous les rivaiges ou

133

Li Cardonnal soat les cuignies, Dont Affrontee est sainte Eglise ; Tant parsont plain de convoitise, Et de tout prendre si tres aigre, Que le eras voelent et le maigre, Et les croustes et la miete.

* Sed et Affronter dixerunt, pro Obversis frontibus adesse, vulgo Confronter. Epist. ann. 1563. inter Comment. Cond. torn. 2. ult. edit. pag. 157: Ilz demanderent d'estre Affrontez avecq ceulx, qui estoient venuz pour la partie contraire. * 2. AFFRONTARE, Appellere, Gall. Aborder, Inquisit. ann. 1480 : Descendit et Affrontat navis in jurisdictione domini Castellionis Paludis. AFFRONTATIO, Terminus, limes qui in fronte prsedii vel agri est. Charta Sanctii Regis Aragonum ann. 1093. apud Catellum in Comitib. Tolosanis pag. 93: Insuper dono illud Castrum... cum suo termino et allodibus omnibus, cunctisque Affrontationibus, et universis suis perlinentiis. Charta Hispanica, in Vita B. Oldegarii Episc. Barcinonensis n. 3: Quantum istse Affrontationes includunt atque terminant. Adde Diago in Comitibus Barcinon. lib. 2. cap. 28. [Marten. Collect. Ampliss. torn. 1. pag. 353. B.] Vide Condamina. « AFFRONTITIUS. Lit. Joannis VII. PP. ann. 879. inter Instr. torn. 6. Gall. Christ, col. 481 : Confirmantes illi omnes res, qusejure et rationabiliter sibi aprin* cipiopertinent... in villis, casis, casalibus. terris, ancillis, liberis et Affrontitiis, etc. Ita quoque editum torn. 9. Collect. Histor. Franc, p. 178. Rectius Affranticiis, id est, libertate donatis, in Lit. Joan. XIII. PP. ibid. pag. 237. Vide supra Affrancisamentum. jc».AGALENSARE. DIEF.] cum appendiciis vel Agacenciis suis. etc. 1. AGALMA, Figura quasi agens imaVide Adjacentix. et Agecenciss. alterius, uti nugatur Franciscus >jc AGAGIA. [Herba, gall, aristoloche. ginem de Sacraquercii, ex alio forte. In Gloss. DIEF.] MSS. Agalma, dicitur Aposfragisma, vel ^ AGACIUM. [Acacia. DIEF.] sigilli, avaXfjia, simulacrum. Mar* AGJEUS. Vita S. Waltheni abbat. imago torn. 1. Aug. pag. 275. col. 1: Hsec isdem tianus Capella lib. 6. de Pallade : Henricus, qui in se expertus est, mihi Quam docto assirailant habitu, qui Agalnaata fingunt. retulit, cujus nivea barba. vel Agseum [«* al. firmant; Forcell. conjecit: forcaput ab ejus ore mendacium exulare mant.] Charta Edgari Regis pro Westcompellit. Ubi docti Hagiographi suspi- monasteriensi Ecclesia ann. 968: Ego cantur legendum esse Cygneum, id est, Dunstanus hanc libertatem Crucis Agalcanum: nisi forte, addunt iidem, scri- mate consignavi. Infra : Nitebat enim bendum sit JEgeum caput: et sic auctor progenerum nobilitate, florebat bonitatum alludat ad senem ^geum, de quo poetae Agalmate. Rursum pag. 136 : Probitatum varia fabulantur. Agalmate florens. Dudo Decanus S. * AGAFO. [Ut AGABO. DIEF.] Quintini in Praefat. ad Acta NormanAGAGA, ejusdem forte notionis , ac norum: Agagttia.FragmentumPetronii de Coena Alloquio Celebris, virtutum Agalmate pinguis. • Trimalcionis cap. 69: Non omnia artificia servi nequam narras: Agaga est, ac [Bulla Johannis Papae XV. pro Monascurabo stigma habeat. [** Varies docto- terio S. Eligii Nqviomensis ann. 988: Et ut hujus auctoritatis status inviolabirum conatus vide apud Burmannum.] lem obtineat firmitatem per temporis fu* AGAGEPES. [AGAPE. DIEF.] AGAGULA, Aggagula, Agula. Glossse turi decursus Agalmatis nostri impresIsidori : Aggagola. lenocinator, pantomi- sione subtersignamus. Utuntur Fridegomus. Infra : Agagula. lenocinator. Alibi : dus in Vita metrica S. Wilfridi cap. 47. Accucula, acutus, solers. [apud Graevium : Herigerius in Vita S. Landelini, etc. Sed aliud videtur sonare apud RayneAccuculia et Acuculia.] Item : Acucula, Acutus, solers, Agagula. Scribitur Aga- rum Monach. Cellensem in Miraculis S. gula in Excerptis Pithoeanis [Agugula, Gisleni : Corpus sindone munda diligenapud Graevium.] Jo. de Janua: Agula. tissime involutum, et sub Agalmatis clave Lena, quasi agens gulam, sed videtur firmissime obseratum in eadem urna delegendum Agagula, vel Aggagula. Edic- ponitur. Ubi agalmatis clavis videtur tum Theoderici Regis cap. 54 : Maritus esse sigillum clavi impressum, cujus-

136

AGA

AGA

modi passim habent antiquariorum Ecclesiis, quod postremum improbatum postea, et Conciliorum canonibus vetiscrinia. S3®* Mabillonio in hunc locum saec. 2. tum. Nam et id a Paganis factitari soliActor SS. Ord. S. Bened. pag. 797. ait, turn auctor est Libanius in I. Ixcppio-sc, Agalma hie accipi debere pro scrinio. ex Allatianis. Glossae MSS. ad Concilium Agalma. inquit, simulacrum, ad templo- Laodic. can. 27: Agapen, convivia. Acta rum ornamentum, hoc loco scrinium. SS. Numidarum Martyrum num. 12: [** Malo cum Cangio Agalma interpre- Quocum ego et Marianus, quasi ad Agatari Sigillum, vide supra Glossar. Hoc pen spiritu dilectionis et caritatis rapesensu Imago ssepius usurpatur. Charta remur. Sed cum de multiplici hac ChrisRudolfi Archiep. Remens. ann. 1123. ap. tianorum Agape, jam olim, quae sancti Warnkoenig. Hist. Flandr. vol. 3. pag. Patres ac Concilia in hanc rem dixere, 230 : Tenors prxsentis paginse confirma- a viris doctissimis annotata sint, ad eos mus.., additamento etiam imaginis nos- Lectorem amandare satius videtur, ne tras;... carroboramus. Clavis agalmatis actum agere, et aliorum scripta expiporro est Sigillum quod claudit, quod lare videamur. Consulat igitur, qui haec aperiri non sinit.] nosse volet, Baronium ann. 57. n. 132. | 2. AGALMA, Grex, ovile, caula : Vita ann. 391. n. 39. ann. 691. n. 27. et seqq. S. Gerardi Abbatis, in Actis SS. Ordinis Eundem de Martyrologio Romano cap. Sancti Benedict! saec. 5. pag. 267 : Eia, 4. Auctorem Romse subterraneae lib. 6. inquiunt, pastor strenuissime, Agalma cap. 27. Gazaeum ad collat. 24. Cassiani commissum matura invisere, summique cap. 12. Binium in Notis ad Concil. Laopastoris fisus juvamine, lupinos rictus dicen. et Carthagin. sub Siricio PP. satage sagaciter abigere. [** 'AyDvY].] Justellum ad Canones Eccl. univ. Fer* 3. AGALMA, Laetitia, gaudium, ab randum in Disquisit. reliq. Salmasium ayaXXofmt, Exulto, gaudeo. Hinc Agal- de Jure Attico et Romano cap. 3. et 4. mata vocat splendidos Isetosque marty- Meursium, Cerdam, Spelman. et alios. 2. AGAPE, Eleemosyna, refectio paurum triumphos, ut observant docti Hagiographi, auctor actor. S. Margar. torn. perum. Glossse MSS. Agapis, Caritas vel 5. Jul. pag. 34. col. 1: Beatus denique refectio pauperum. Alibi: Agape, Caritas Ambrosius... beatse virginis Agnetis Agal- vel caritativi hospites. In Sacramentario mata, tarn luculento famine perornavit, Gregorii M. ex Bibl. Ecclesiaa Belvacenut etiam infidelium mentes ad fidem tan- sis, habetur oratio ad Agapen pauperum. torum dictorum valeat provocare. quaa in lib. 3. Sacrament. Eccles. Ro** 4. AGALMA, Simulacrum, ein klar man, cap. 48. inscribitur: Pro his, qui Spiegel; locus trinitatis, der hymel; in Agape faciunt. Gloss. ^Elfrici: Agape, Gemma Gemmarum. JElmesse Eleemosyna. Ugutio : Agape, * AGALUS. [Ut AGOLUS. DIEF.] Eleemosyna erogata. Ita autem Eleemo* AGAMALIA. [Ut AGALMA 4. DIEF.] sinas appellarunt Christiani, quod com* AGAMUS, Absque conjuge, in Glos- munibus istis conviviis pauperes adhisar. vet. ex Ood. reg. 7646. Gloss. G. berent, eorumque causa quodammodo Lat. ayafAoe, innuptus, cselebs. ilia peragerentur. Unde S. Augustinus % AGAMUS. [Herba, marina, ALGA. Fausto Manich330 respondens, qui ChrisDIEF.] tianos sacrificia vertisse in Agapes, et •*f. AGANATA. [Gall. Champion. DIEF.] idola in martyres, etc. calumniabatur : * AGANIA, Hostia. Glossar. vetus ex Agapes nostrse, inquit, pauperes pascunt, reg. Cod. 7613. sive frugibus, sive carnibus, lib. 20. contra * AGANNUS. [Ut AGAMUS 1 et 2. eundem Faust, cap. 4. et 20.Vett. Glossae T"\TTnrpi "J ad can. 27. Concilii Laodic.: Convivium * AGANOE, NONE. [Perturbatio. DIEF.] pauperum Agape dicitur. Concilium TulJAGANON. Sic vocant Ghartularium lense ann. 859. cap. 14: Qui enim Agapen S. Petri Gamut, in Valle. Acherius fol. Pauperum. et sustentationem peregrinoantepenultimo Praefationis ad secundum rum, et eleemosynam defunctorum defrautomum Spicilegii : Ad ultimum adtexta dant, apud SS. Patres eorum necatores sunt Synodi Aurelianensis gesta... e ve- vocantur. Herigerus Lobiensis de Vita S. teri Aganone, hoc est, Chartulario S. Ursmari: Petri Carnotensis in Valle. Equidem haec Indicens Agapen simul et jejunia crebra. vox non omnino videtur juris nostri, cum nil aliud sit nisi proprium AgaDomnizo lib. 2. de Vita Mathildis cap. nonis Episc. Carnutensis nomen qui hoc coenobium seculo decimo instaura- Dans Agapen grandem, nutriens inopes, tribulantes. vit, verum cum in ea plurimi falli possent Acherii ad exemplum, qui hanc Decreta S. Steph. Regis Hung. lib. 2. antiquatum esse verbum e regione lau- cap. 17: Si...Agape facere voluerit pro dati textus adnotavit, illam hie inserere animss redemptione sui mariti, qualiterpperae pretium duximus. De hoc codice cumque velit. Vita S. Vodali Benedict! ita Maoillonius torn. 3. Annal. Bened. n. 5. : Ipseque... statim pauperi Agapen pag. 503. ad ann. 950: Ragenfredi duo ad ostium petenti dedisset.Vita S. Alberti hac de re instrumenta ex Chartaceo libra, Abbat. Cambronensis n. 13: Erat libeHaganonis dicto a nobis edita sunt. Pari ralissimus erga pauperes Christi, nam ratione Folquinus dicitur Sithiensis co- per singulos dies Agapen illis aciebat. dex in quo continetur Histpria diplo- Acta Murensis Monasterii pag. 55: Ea matica celeberrimi Monasterii Sithiensis conditione, ut singulis annis in anniverseu sancti Bertini apud S. Audomarum. sario ejus sufficiens ministerium caterva Congregationis habeat, et Agapes paupe* AGANTHO. [Acanthus. DIEF.] * AGAPALLUS, Vireli. in Glossar. Lat. rum ipsa die inde fiat. Vita S. Simonis Gall, ex Cod. reg. 7692. Plantse genus, Comitis Crispeiensis cap. 10 : Accidit Gall. Pervenche, quae Tournefort dicitur, autem ut quadam die viator esuriens illic Pervenca vulgaris angustifolia, alia est Agapen postularet, etc. Franciscus Canolatifolia. nicus Pragensis : Idem surgens ad Aga1. AGAPE, Gr. ay am). Sic Christiani pen faciendam, ante ortum solis vocabat vocabant communes coenas, seu epulas, officialem, cui 'commiserat curam paupequas ut mutuse charitatis indices ac rum. etc. Christianus de Scala in Vita illices primis seculis in praecipuis solem- 5. Ludomill33 pag. 46: Evangelicum nitatibus celebrabant, in ipsis etiam implens illud, quojubetur Agapam facere.

AGA ignorante sinistra nostra, quod facittt dextra. Ita usurpant prseterea Pelagius libello 10. n. 5. 46. libello 13. n. 15. libello 5. n. 31. Palladius cap. 18. Heraclidea cap. 5. Regino lib. 2. de Eccles. discipl. cap. 443. etc. Vita S. Vodgali n. 7. p* Agapa, e, vel Agape, es, elemosyna petita; vel dilectio; vel labor alienus; vel orationum communio; in Gemma Gemmar um. Agapem, labor em alienum est etiam in Gloss, reg. cod. 4778. et apud JseckiumJ 3. AGAPE, Caritas, quae vis est vocis Graecse, titulus honorarius. Marculfus lib. 1. form. 51: Uberem strenuitatis vestras Agapen erga nos potissimo jure flagrantem literarum serie non omittimus excitare. Vide Jonam in Praafat. ad Vitam S. Columbani. Ita etiam Graeci aya7ty)v non semel usurpant, ut pluribus docet Meursius. AGAPETA, vel AGAPETES, Papiae Lenacinator, et qui cum fceminis illicite conversatur procacius Clericus. Porro Clericos istos ayaTtYiTou; vocabant, quod cum mulieribus ac virginibus, quas domi sub Agapetarum, seu dilectarum, appellatione de tine bant, praya commercia habere dicerentur. Julianus Antecessor Const. 3. ex Nov. 6: Nulla autem facultas Diaconissis tributa est, habere secum quosdam veluti fratres, sive cognotos, vel quos dicere solent ayamjtoui; Hinc S. Hieronymus Epist. 22. ad Eustochium: Unde in Ecclesias Agapetarum pestis introiit ? unde sine nuptiis aliud nomen uxorum 9 imo unde novum concu-* binarum genus 9 etc. Idem ad Oceanum de Vita Clericqrum, de Clericis agit, qui Agapetas amplius quasrunt, quam Christum. Erant igitur Agapetas virgines aut viduse, quse specie caalibatus ac virgini* tatis nuptiis nuntium mittebant, et cum Clericis in eadem domo habitabant, ac, ne qua pravi consortii suspicio esset, sese invicem dilectos ac dilectas appellabant, vel etiam, fratres aut sorores. Ugutio : Agapeta, Ancilla dicitur, quas Christo nubere -vovit. Has Graaci ouyetffdlxTOU; vulgo vocant. Vide S. Epiphan. hseres. 63. et 79. et Chrysost. serm. contra Concubinarios, [ Palladium in Vita ejusd. Chrysostomi pag. 45.] et quse notarunt Pithoeus ad Julianum Antecessor. et Jacobus Gotofredus ad legem 44. Cod. Theod. de Episcop. [**Vide Muratorii dissertationem de Agapetis in ejusdem Graec. Anecd. p. 241. ed. Patav. ann. 1709. et eundem ad art. 5. cap. 1. alter, addit. ad leges Longob. Ludov. II. Imper.] [« Glossar. Lat. Ital. MS.: Agappeta; L'ancilla de Christo, e sposa.] >|c AGAPITE. [Elemosynam petere. DIEF.] » AGAPITUM. Charta Caroli IV. reg. Franc, ann. 1322. in Reg. 61. Chartoph. reg. ch. 809 : Cum viginti solidis Turonensibus censualibus, et totidem de Agapito. Rursum occurrit infra. Sed legendum est Acapitum. Vide in Accaptare. * AGARATUM. [Herba S. Mariae. DIEF.] j AGARENI, Sarraceni, qui scilicet se existimant ortos ex Ismaele fllio Agaris et Abrahami.Conc. Panna-fldelense ann. 1302. torn. 3. Collect. Concil. Hispan. pag. 540 : Quia nonnulli tarn Judsei quam Agareni, csecitatem sui erroris attendentes, ad fidem converti desiderant orthodoxam, etc. * Charta ann. 977. in Append, ad Marcam HiSpan. col. 917: Wifredus comes... inter cetera ecclesiarum asdificia, expulsis Agarenis, qui tune temporis colones extiterant, more per prisiones desertam

AGA incolens terram, ccenobium Ripollense B. V. M. honore construxit. Glossar. vet. ex Cod. reg. 7646: Agareni, proseliti. [#* In Gloss, cod. reg. 4778 ut ex Hieronymo. In Gloss. Jaeckii, Agaree, advenx, proseliti.] * AGARET, Carri genus, ut videtur. Charta curise Arelat. ann. 1225: Sicut claudit via publica de fosso, sint carrigse vel Agaretz, etc. t AGARGATHUNG. Vox Longobardica, id est, secundum qualitatem personse, ut in legibus Longobard. Leges Rotharis apud Murat. torn. 1. part. 1. pag. 19. COl. I : Si quis homicidium perpetraverit abscpnse in Barone, libero, vel servo, vel ancilla, et unus fuerit aut duo tantum qui ipsum homicidium fecerit, componat J)CCCC. solidos ; si vero plures fuerint, si ingenuus fuerit, qualiter in Agargathung, ipsum, homicidium componat. Editio habet Gargahangi pro Agargathung. Vide Garathingi. [**• Est Rothar. cap. 14. Cod. Estensis habet in angar gathingi. Gloss. Longob. Lat. cod. Vat. 5001: Gargthunchin, cod. Cavensis : gargathungin, i. e. secundum qualitatem personse.] ** AGARIRE. Vide Aggarire. ^ AGARIS. [Lapis ex quo excutitur ignis. DIEF.I * AGARISTA. [«Gratiarum actio.s DIEP.] AGARITUDO , Suspirium, vel anxietas. Breviloq. an ssgritudo ? [** Eadem leguntur in Gemma Gemmarum.] * AGARIUM, La vite biancha. Glossar. Lat. Ital. MS. Gall. Couleuvree blanche, Plantae species. [** Gloss, cod. reg. 4778: Agaricum, radix vitis albse, ex Isid. Orig. lib. 17. cap. 9. § 84. ubi cod. nonnulli eadem et mirobolanum. Apud Plinium lib. 16. cap. 8. et alibi est fungi genus. Dioscorides de Mat. Med. lib. 3. cap. 1 : Alyouffi 8k ol (x^v, 9UtoO pc'£av efvat, Tive? v 8^» ev -rots oreXe^o1' T&V SlvSptov xotTa v aypav dicuntur. AGRARIUM, AGRERIUM, Tributum, seu vectigal, quod ex agris penditur, quod in quibusdam Galliae provinciis Agrier dicitur; in aliis , Champart} terrage, Agraticum in 1. 11. Cod. Th. de Veteran. Lex Bajuvar. cap. 1. tit. 13 : De colonis vel seryis Ecclesias qualiter serviantf vel qualia tributa reddant, hoc est, Agrarium. Marculfus lib. 2. form. 36 : Ita ut ab hac die ipso jure proprietario, si ita convenit, aut reditus terras in tuarn revoces potestatem, et nullam functionemf aut reditus* terrse. vel pascuarium, aut Agrarium... exinde solvere debeatis. Item Marculfus : Vel pascuarium, aut Agrarium,. aut carropera. Constit. Chlotarii ann. 560. post. Cone. Parisiense II: Agraria, pascuaria, vel decimas. porcorum Ecclesias pro fidei nostras devotione concedimus. Charta Willelmi II. Episcopi Pictavensis apud Beslium pag. 87 : Et Ecclesia decimam et Agrarium habebit, et messores laboris sui debitum. Usatica Regni Majorican. MSS.: Salvo censu sive Agrario dominorum. Alibi : Si aliquis honor emphytheoticus, seu qui ad censum seu Agrarium teneatur. Constitutiones Catalaniae MSS.: Salvis censibus et Agrariis constitutis. Vetus Charta in Actis Episcopor. Cenoman. pag. 200 : Omnes decimas de suprascriptis villulis, tarn de annonis, quam de Agrario, etc. AGRERIUM, idem quod Agrarium, ex Gall. Agrier, ut est in Consuet. Marchensi art. 331. Agriere, in Santonensi art. 21. Ager, in Solensi tit. 31. art, 4. 5. Agrere, in Burdegalensi art. 86.102.103. Tabularium Abbatiae S. Amantii: Gaufredus dederat decimam partem decimas, et de Agrerio similiter. Et alibi: Ternpore messis Agrerium se legaliter reddituros fide pollicentes. Occurrit ibipluries, et in Concilio Marciacensi ann. 1326. can. 29. Vide Rocheflavinum de Rebus feodalibus cap. 5. * Sentent. arbitr. ann. 1292. inter abbat. etconsules de Gimonte : Dent Agrarium, scilicet novenampartem garbarum, deducta undecima parte seu garba pro segaturis. Lit. remiss, ann. 1460. in Reg. 190. Chartoph. reg. ch. 159: Ilz avoient prins sept quinteaulx de gerbes par droit d'Agrier ou terraige. Vide supra Agraherium. [** -AgrmraProvincialibus. Charta ann. 1289 in Coll. Doat. torn. 242. fol. 446. ap. Raynouard. Lex. Rom. vol. 1. pag. 34 : Cens, esporles, AgreirasJ] AGRARIUS , Rusticus, qui colit agrum. Unde Eccl. 38. Cum operario Agrario de omni opere tracta. [** cap. 37. y. 14.] Joan de Janua. Vide Casaubon. ad Spartianum pag. 35. Aurel. Victor, in Maximiano: Ortus parentibus Agrariis. Sigebertus ann. 1160: Nolens vexareAgrarios, milites, nee burgenses, nee rusticorum multitudinem. p:;: Vide Forcellini Lexic. Gemma Gemmarum : Agricoto, Agricolator, Agricolanus. Agrarius idem sunt, scil. colens agrum.] *AGRASCUM, Omphacium, Gall. Vinaigre. Comput. ann. 1399. inter Probat. torn. 3. Hist. Nem. p. 152. col. 2. : Pro duobus pitalphis de Agrascox. denar. Turon. Hispan. Agracera est vas omphacii. Vide supra Agrana, [** et Agresta.]

AGR %. [Id est galla agrestis vel oleum ex albis expressum, latine SPANUM. DIEF.] * AGRASSUM. [Violentia. DIEF.] T AGRATICUM, pro Agrarium. Codex Theodosianus edit. Gothofredi torn. 2. pag. 433. de Veteranis [«* lib. 7. tit. 20 1. 11.] : Namque decernimus, ut his qui soli relicti terras sulcayerint, sine molestia prsejudicioque dorninorum, provectuum emolumenta quaerantur; nihilque illis qui messium tempus adsolent aucupari, Agratici nomine deferatur. * AGRATISMA. [Ut ACRATISMA. DiBF.] * AGRAVALLUS, Fossa in arena ad capiendas anates disposita, a vallus, fossa, et graveria, arena, sabulum, Gall. Gravier. Lit. remiss, ann. 1412. in Eeg. 166. Chartoph. reg. ch. 421 : Cum supplicans iret visilare quendam Agravallum, quern ipse et quidam vocatus Johannes Durandi... fecerant in quadam insula sive graverio existente in medio fluminis Atacis,...pro capiendo anates fluviales, etc. * 1. AGRAVARE, Damnum inferre, Gall. Prejudieier. Charta jurium comit. Biter, in civit. Albiae ann. 1252: Et idea si possent, se deffenderent de prasmissis, quoniam si hoc fieret, dominus rex et sui eos in plunbus Ayjwvar_ent. Hinc Se Escrever, dicitur demorbo ingravescente, in Lit. remiss, ann. 1381. ex Eeg. 119. Chartoph. reg. ch. 359 : Icellui pescheur se fist saingnier d'un bras, apres laquelle saingnie icellui pescheur s'en ala, la propre nuit du jour qu'il fu ainsi saingnie, pescher en la riviere,...pour laquelle saingnie et mesaise que icellui pescheur ot sur ladite riviere, il se Escreva moult fort a saingner de sondit bras ; apres laquelle Escrevure. etc. * 2. AGRAVARE, Obstinare, pertinaci animo dicere, Gall. S'opinidtrer-. Stat. Cadubrii lib. 2. cap. 89: Ordinamus quod si quis teneturdare agnos vel agnum^ de decima, vel aliquam aliam decimam decimatam alicui, et ille qui solvit, se Agravaverit minus dare; vel ille qui acceperit, se Agravaverit et dixerit separatum (f. se parvum) accipere ; quod elligantur per eos, et elligi debeant amici communales,.... qui amici communes sic electi videant decimariam et imponant fictwn convenientem. * AGRAVIA. [Ut AGIAVIA. DIEF.] ^AGRAYRALES PROVENTUS, Fructus et redditus ex agris percipiendi. Transactio inter Abbatem et Monachos Crassenses ann. 1351. ex libro viridi fol. 53 : Habet, tenet, possidet (Conventus) botum, fortiam. redditus et proventus Agrayrales cum medietate decimse et primitive, etc. * AGRAYRALIS, Oultus. Vide supra Agrairalis. * AGRE. [Ut AGRA. DIEF.] * AGREABILIS, a Gall. Agreable. Gratus, acceptus. Charta Henr. VI. reg. Angl. ann. 1457. in Chron. Joh. Whethamstedii pag. 420 : Quod nobis valde Agreabile fuit, ad intelligendum ipsorum bonas dispositiones • versus dileccionem, etc. Agreable, alia notione, apud Bellomaner. MS. cap. 21. scilicet pro Conscius, qui factum aliquod gratum habet, Gall. Complice qui agree une chose : Car se il les rechuevent puis (les auteurs du crime) il sambleroit que il eussent este Agreable dou fet. AGREAMENTUM. Consensus, Agrement. Ridicule definitur apud Rastall. etLeguleios Angl.: Aggregatiomentium, in re aliqua facta, vel facienda. Vide Gratum. [Madox Formulare Anglic, pag. 353 : Quandam identuram, testificantem in se diversas convenciones. conces-

AGR

AGR

447

siones, condiciones et Agrearnenta inter Monasterii: Ipsi et sui prsedecessores pro partes praedictas, etc.] se et pro arrendatoribus seu recipientibus * AGREARE, Consentire, gratum ha- in acenssam eisdem vineas. decimas et bere, Gall. Agreer. Charta Henr. VI. reg. Agrerias suas et alias reditus. etc. Ibidem: Angl. ann. 1456. in Chron. Joh. Whet- Acenssatores prsedictarum vinearum suahamstedii pag. 399: Nolentes tamen rum. decimarum, Agreriarum et rediipsos, pro quibus aliquas exceptiones sive tuum suorum inquietabat, etc. Vox Agraprovisiones, super actu pr&dicto factse, ria septies occurrit in iis Litteris. Agreatse,... existunt, etc. Nostris olim * AGRERIUS , ut Agrerium, Tributum, Agreer, pro Satisfacere, solvere, Gall. quod ex agris penditur. Charta ann. Payer, donner contentement. Lit. remis. 1251: Damus omnipotenti Deo, et S. ann.JMJ. in Reg. 76. Chartoph. reg. Marias matri ejus, et toti capitulo S. ch. 99 : Lesdiz supplians compterent leur Nazarii Carc'assonse.... censum annualem escot et Agreerent le tavernier paisible- tres solidos Hugonenses, quartos, quintos, ment. Aliae ann. 1376. in Reg. 108. ch. Agrerios, tascas, etc. Vide supra Agra321: Apres ce que ledit suppliant et ceulx rium. de sa compaignie eurent Agree leur hoste, | AGRESSAGIUM, pro Agrestagium, ab il se partirent d'icelle taverne. Occurrit rursum in Reg. 112. et 119. ch. 45. et Agresta. Jus capiendi certam uvarum 421. Aingreer. in Charta ann. 1286. ex immaturarum portionem in vineis subChartul. S. Mart. Pontisar.76TT58~fTSire ditorum ad conflciendum omphacium. Raoul requeroit que les ventes et les sesi- Charta Simonis de Balgensiaco, ann. nes de une vigne, vendue de nouvel en ce 1242: Notum facio quod cum haberem vel lieu devant dit, li fussent Aingrees pour me habere dicerem in omnibus vineis tant comme a lui appartenoit. Vide supra Ecclesiarum Clericorum, Militum et omnium feodatorum Balgenciaci, AgressaAggreare. * AGREARIUM, idem quod Agrarium, gium meum, attendens quod fiujusmodi Tributum, quod ex agris penditur. Agressagium singulis annis pluribus Charta ann. 1477. pro prioratu de Mau- damnum inferret non modicum, mihi auzanis in Lemov. pago infer. : Recogno- tem et meis nullum vel parvum commodum verunt se... teneri solvere quinquaginta reportaret, de consilio bonorum virorum solidos,... novem jornalia hominis, novem dictum Agressagium in perpetuum quitgallinas et Agrearium. *>* ' tavi et concessi, ita quod nee ego nee « AGREDIUM, ut Agrearium. Charta hseredes mei de csetero in quibuscumque ann. 1288. ex Tabul. Auxitan. archiep. : vineis Agressagium vel fructum aliquem Item quod habitatores dicti loci (de SaiS- vel racemos capere possimus vel habere. sano) dent domino abbati et canonicis de Vide infra Agresta. * AGRESSUS , Accessus, aditus, Gall. Fageto de omnibus terris undecimam partem pro Agredio, de illis terris de Acces, entree. Charta ann. 1260. in Charquibus Agredium debet dari. Vide supra tul. Campan. fol. 134. y°: Magistri nundinarum Campanise inhibuerunt jam Agrarium. * AGREDULA^ Parva rana in agro mo- ipsis vestrarum nundinarum pariter et rans ; Granolha, Prov. Glossar. Provinc. terrarum Agressum, in prsedictorum pr&Lat. ex Cod. Reg. 7657. Glossar. Lat. judicium et gravamen. Infra : Vt ita per Ital. MS. Agredula, la rana picola. Hinc eorum aut etiam aliorum mercatorum leg. Agredulse. pro Agrenulse, in npv. Aggressum et frequentationem terrse, etc. edit. Diet. Menag. v. Grenouille. Vide Nostris olim Acresser et Agresser, pro Attaquer, Aggredi, incitare, irritare. Lit. Accredula. *AGREGARE, Possidere, frui. Charta remiss, ann. 1375. in Reg. 106. Chartoph. ann. 903. apud Murator. torn. 3. Antiq. reg. ch. 408 : Ledit Charpentier en AcresItal. med. «vi col. 144 : Ipsas suprascri- sant et attainnant et esmouvant ledit ptas res habere, Agregare, meliorare, G-uillot. Alia3 ann. 1405. in Reg. 160. ch. restaurare, finisque defensare debeamus 102: Icellui Aymart Agressa de paroles contentieuses le suppliant. sine omni neglicto, etc. AGRESTA, Omphacium, Verjus, uti * AGREHARIUM. Vide supra Agrahevertit vetus Gallicus Interpres Petri de rium. * AGREIUM , idem quod Agrarium. Crescentiis lib. 4. cap. 24. ex Italico Chartul. S. Sulpit. Bitur. fol. 46. r°: Agresto, quasi Aigret. acidulus. AlberEgo Emenus quintam partem dono inter tus Argentin. in Chronico pag. 155: S. Stephana et S. Sulpicio de omni alodo, Eodem anno... medio Junii, vineis dudum pascherium. et Agreium. et censum. ex- efflorescentibus, grana communiter sufcepto bosco de Castaneto. Vide supra ficiebant ad Agrestam: ita quod non est Aqrearium. memoria blada et vina adeo floruerunt -| AGRENTIUM. Charta Guillelmi Abb. tempestive. [Charta pro Communia de Floriac. ann. 1296 : Burgenses de Castel- Balneolo ann. 1300: Aliqua persona non lione remanebunt et erunt quitti et im- sit ausa accipere frots vitium vel Agresmunes... de omnibus redebentiis... de tam, nee amarinas, nee malhols colligere omni hospitagio, de ferculis nuptiarum in possessionibus alienis. Aeta Capit. vocatis Espaules, de Agrentio, de fusticu- Gener. Ord. Praedicat. ann. 1242. apud lis. Ubi si Agrentium non legitur pro Marten, torn. 4. Anecd. col. 1683: Item, Agrerium, saltern eodem sensu videtur volumus et mandamus, ut vinaria artificiosa a domibus nostris removeantur, et accipi. * Si bene scriptum aut lectum est, vineas pariter ad comestionem et Agresidem esse mihi videtur quod Agressa- tam faciendam extirpentur.] [** Vide gium. Vide in hac voce et supra Agrana. Agrascum. Provincial. Agras, Eygras, T AGRER, Idem quod Agrarium. Ta- Gallis olim, Aigrest, Hispan. Agraz, bul. Vosiense fol. 43 : Duo sext. frumenti Lusit. Agraso. Vide Raynouardi Lexic. et medietatem de Agrer et expletum. fol. Roman, vol. I. pag. 34. n° 5.] 43. verso : Medietatem de Agrer. Haec 5SS®* Agrestam distinguunt medici Savox passim legitur in eodem Tabulario, lernitani ab omphacio pag. 151. editionis sicut et vox Agrerium. anni 1622: Garni namque vervecinae, | AGRERIA, Eadem notione. Littersesimiliter et vitulinas atque hedinsz apponi Eduardi Ducis Aquitaniae et Walliae solet in xstate quidem ex aceto et omphaPrincipis pro Monasterio S. Crucis Bur- cio cum paucis speciebus cum petroselino, digal. ann. 1357. in Tabulario ejusd. zingibere albo, omphacio et pane tosto in

448

AGR

aceto vel Agresta macerato, sine allii admixtione. * AGRESTARE. [Percutere. DIEF.] " AGRESTES, is, Lo rastello, in Glossar. Lat. Ital. MS. Rastellum, Gall. Rateau. jjcAGRESTIA. [Acerbitas, inhumanitas. DIEF.] * AGRETTA. [Gall. Aigrette. DIEF.] jjc AGREVARE. [Aggravare. DIEF.] * AGREVISARE, Aggravare, molestare. Charta ann. 1115. apud Lam. in Delic. erudit. inter not. ad Hist. Sicul. Laur. Bonincpnt. part. 2. pag. 334: Insuper obligavit pro se et pro successoribus hssredibus, contra prsedictam ecclesiam, vel contra rectorem ipslus ecclesigs, de prsedicta terra ab hac ora in antea voluerit Agrevisare. tollere, contendere. etc. * AGRI.'[Ut AGENEI. DIEF.] !::= . AGRIARE , Jus, quod ratione officii griarii competit, exercere. Charta ann. 1263.inChartul. Guillel. abbat. S. Germ. Prat. fol. 114. v°. col. 2: Jus ponendi custodem in ipsis nemoribus griarias, qui vulgariter griarius appellatur; qui etiam potestatem habeat Agriandi nemora supradicta. Vide Gruarius 1. AGRICOLA. Diploma Joannae Comitissae Flandr. apud Buzelin. lib. 2. GalloFland. cap. 30: Vendidit etiam... dimidium bonarium prati, et dimidium Agricolse, 10. modios avenae, etc. Vide Colonus. Rusticus. AGRICOLANUS , Agricultor, Joanni de Janua. [Et in Glossis Isid. in voce Basinius.] AGRIGOLARE, Colere agrum. Agricolans, Agricola, apud Walbertum lib. 1. de miracul. S. Rictrudis cap. 2. [S. Wilhelmi Constitut Hirsaug. lio. 2. cap. 18: Quantum videtur dimittit ad commeatum ejusdem Decani et hospitum super-venientium, et ad opus Agricolandi, quod superest jubef ad Monasterium deferri. Et alibi passim.] 1 AGRIGOLAtlO, Jus messem in agro natam partiendi, Gall. Champart, Terrage. Chartul. Monasterii Aquicinctensis fol. 46 : Emit jus Agricolationis terras 9. utelium. Ibidem : Gerardus Blancus vendidit nobis jus Agricolationis terrse unius uteil et dimidii 16. sol. « AGRICOLATIONES , Terrse arabiles : Gall. Terres labourables. Charta Ludov. VII. reg. Franc, ann. 1166. in Chartul. Cluniac.: Cetera vero omnia nobis et Cluniacensi ecclesias communia erunt omnino, id est, justitia, census, decimae, terragia, molendina, furni, Agricolationes, vinese. prata, etc. *AGRICOLATOR, Agricola. Lit. remiss, ann. 1376. in Reg. 110. Chartoph. reg. ch. 159 : Ipse Michael.... consuevit simpliciter vivere et pacifice tanquam Agricolator et carpentarius utilis in patria. Vide infra Agritor. AGRICOLERE , Agrum colere. Tabular. Prioratus Neronis Villas fol. 28 : In vinea, quam Agricolit Prior de Puisols, * Charta ann. 1173. in Chartul. Maurigniac. ch. 88. Terra, guse deinceps ab eis disrumpenda et Agncolenda est. * AGRICULATIO, Agricultura, aratio, Gall. Labourage. Charta Henrici imper. ann. 1012 : Ad castri firmationem, non alias, diem unum manualem in anno, et hunc non in temporibus fenandi, metendi, et totius Agriculationis, vel sationis, etc. * A G R I G U L A T U R A . [Agricultura. DlEFj 1 AGRIGULTURA, Praedium rusticum, in quo aratur, plantatur, seritur. Charta

AGR

AGR

Guidonis Archiep. Bituric. ann. 1279. dem panno serico nigro, quibus sunt duo apud Thomasserium Consuetud. Bitu- Agriperii argentei. Item unus alius coleric. pag. 115 : Operarii vinearum, Agri- rius absque Agriperio. * AGRIPINA. [Herba quaedam. DIEF.] culturarum, ab opere suo non recedant 1 AGRIPINNUS. Tabul. S. Vandregesil. ante horam quse a nobis et probis hominibus statuatur. Occurrit rursus in torn. 2. pag. 2089 : Concessit quemdam Reliq. MSS. Ludewigi torn. 6. pag. 67. hominem cum tribus Agripinms terras. s, gnatur. Neque alio sensu accipi videtur Sacramentum. Escassadour vel Esgassadour, in Libert, | AJECENTLE, pro Adjacentise, Appen-villae &'Aigne-perse ann. 1374. ex Reg. dices, Gall. Dependances. Charta Chlo- 198. ch. 360: Item comme nos devanciers dov33i III. Regis Franc, ann. 693. apud aient donne et octroie aux habitans de Felibianum in Hist. San-Dionys. pag. ladite mile le fans, le abreuvoir et les xiv : Quidquid ibidem ipsi Chaldedram- Escassadours des chevaulx et des autres nus yisus fuit tenuisse vel moriens dere- bestes, et les conduiz des eaues venant a liquisse cum omni integritate sua vel ladite fans et abreuvoirs et Esgassadours, Ajecentias, sicut ab ipso Chaldedramno encores les donnons-nous. Et Esgadour fuit possessum. vel Essegadour, in Lit. remiss, ann. | AIGATIA, Piaca, Papis. Puto legen-1455. ex Reg. 191. ch. 188; Pierre Gilledum Pica: quam Picardi etiamnum bert dist qu'il romproit la chaussee dudit vocant Agache. cros ou fosse, pour faire descendre I'eaue * AIGILIA.JUt AGILIA. DIEF.] d'icellui cros et mettre en son EssegaAIGLOLFINGA. Vide Agilolfingi. dour,... la mettroit (1'eau) en son Esgaf AIGNELINUS, Agnorum, ut opinor, dour. Aiguer praeterea dixerunt nostri, lana. Charta Philippi Regis Franc, pro Irrigare, Arroser. Lit. remiss, ann. ann. 1288. apud Perardum in Burgun- 1447. in Reg. 178. ch. 174: Duquel ruis* dicis pag. 562 : Pro quolibet sacco lana- seau icellui Bernard a accoustume Aiguer rum et Aignelinorum, etc. ou riguer ses prez. Quae voces a vulgar! 8 Lanam seu vellus hac voce signifl- Aigue, Aqua, Eau, ortum habent. Assis. cari certo probat Charta Theobaldi cq- Jerosol. cap. 11: II li doit donner a manmit. Bles. ann. 1214: Quod si aliquis ger et a boire suffisamment, au moins burgensium alicui de arconneriis lanam pain et Aigue. Vita J. C. MS.: suam sive Aignelinos tradiderit. ipse Longis le coste Dieu ouvri, arconnarius lanam sive Aignelinos redEt sang et Aigue s'en issi. dere tenebitur ad justum pondus. Stat. Vide Aquagium. [** et Raynouardi Gloss. ann. 1358. torn. 3. Ordinat. reg. Franc, p. 255. art. 7: Grandes quantites de laines, Rom. in voce Aigua vol. 1. pag. 39.] Aiguelins (1. Aignelins) et recours. Unde * AIGUILLIA, Idem quod supra Agulha Aingne, eadem notione accipiendum vi- 2. Vide in hac voce. Charta ann. 1297. ex detur, in Lit. remiss, ann. 1391. ex Reg. Tabul. Autiss.: Regnaudus mercerius re140. Chartoph. reg. ch. 238. ubi inter cognovit se recepisse a venerabilibus viris merces pelliceas recensentur: Cinq mil- decano et capitulo Autissiodorensi quanliers d Aingne. Et quidem Aigne, pro dam domum,... cum cellario, caveis, presOvis, vervex, in aliis Lit. ann. 1442. ex sorio munito Aiguilliis, etc. Reg. 176. ch. 164 : Comme aux supplians JAILA. Gloss. Bituricensis Ecclesiae appartenoit ung certain prat... ou quel MSS.: Ailen, Frontem. Aila, Ventusfabe. prat ung lors nomme Jehan de Clavaire... [** Gloss, cod. Reg. 4778: Ailea, fronte eust boute... pasturer les Aignes et bes- Ailia, veritas fabe. Gloss. Jaeckii: Ailia, tiaulx du Seigneur de Puypardin son vermis fabas. Confer Servium ad Virg. maistre, etc. Hinc Aigneler, pro Agneler, Georg. lib. 1. vers. 75.] quod de ove parturiente dicitur. Lit. AILATA, In Legibus Adelstani Regis remiss, ann. 1375. in Reg. 108. ch. 24: Angl. cap. 6. [** Concilium ThunresfelPierre le Bos dist d son berger ces paroles dense.]: Si verbum non direxerit, ut Aiou semblables: Tu ne fais pas bien de lata sit. Ubi quidem Aplata restituunt. may laisser en ceste saison. qui est la Vide in hac voce. plus necessaire de I'an pour les bestes qui 1 AILLIARIUS, Qui vendit allia et legumina. MS. Cod. anno circiter 1290. Aignelent. -AIGRO. Inquisit. ann. 1268. ex schedis exaratus de redditibus Episcopatus AuPr. de Mazaugues: Item dixit quod pi- tissiodorensis, ex Chartophyl. Episcopi gnoravit ibi quemdamjuvenem qui dicebat ejusdem urbis. Inscriptio : De Ailliariis. se de Arelate,... quia cssperat Aigrones in Quicumque adducit allia vel erucas ad palude. Hinc Ardeolas, quas Aigrettes vendendum in hac villa, debent die Sabbati

AIN de quadrigata unum denarium Episcopi et Comiti, et in septimana de qualibet glenna unum obolum, si valeat duodecim denarios aut plus; et si non valeat duodecim denarios, nihil debet. Et si fuerit de suo orto, et ortum sit de sauvamento, nihil debet. Et revenditores de hac villa nihil debent, exceptis sex diebus Sabbatis, in quibus quilibet debet denariatam, et revenditores de extra, qui afferunt ad collum vel ad bestiam, debent obolum de ortolagio suo in quolibet die sabbati, exceptis sex Sabbatis, quod (forte quibus) quilibet debet denariatam Episcopi et Comiti. * AILLATA BULLITA, in schedis D. le Fournier, Provincialibus et Occitanis vulgo Aigue boulide, rusticorum condimentum ex allio, sale et oleo, quod bullions pani affunditur. Vide Alliata. [°* et Alhada ap. Raynouard. in voce Ailh, Gloss. Roman, vol. 1. pag. 54.J *AILLEMONTIUS, Pagus dioscesis Suessionensis, in Lit. remiss, ann. 1391. ex Reg. 141. Chartoph. reg. ch. 44 : La ville de Cuisy en Aillemont, ou diocese de Soissons, etc. AIN, Florentius Wigorn. pag. 590. de Ludovico Balbo Rege Franc. : Pater sibi uxorem Adelheidam cpnjunxit, quae post mortem viri genuit filium nomine Ain, id est, Carolum. Hue forte pertinent ista Alcuini Poem. 3. de quodam AngloSaxonum Rege:

AIS

1376. in Reg. 116. Chartoph. reg. ch. 72: O les autres noblesces et dignitez, avec la jurisdiction des terres contenues et subgites es Ainsgneages du Chasteler,... lesquels Ainsnages il diset estre des dependences de sadite vavasspurie... Toutes les terres comprises esdiz Ainsneages, etc. Haud scio an hue spectet vox Aine, in Charta ann. 1284. ex Chartul. S. Petri de monte: Et doient li hoir^. descombreir, warantir et assoleir a toujors d I'abbe et d covant devantdiz lou boix et I'eritaige de sour nomeit... Li abbe et li covans de S. Pierremont ont aquastei en franc alluef d tousjors, en Aine et entreffons teil partie de boix, etc. Id est, cum primogeniti privilegio; quod tamen affirmare non ausim. An legendum est Aise, Usus, adeo ut sensus sit ad usum et proprietatem ? Vide mox in Aisamenta. ^AINU, Naves. Fceminin. generis. Gloss. Bitur. MS. [®Aini, in Glossar. ex Cod. reg. 7613.][** Eodem modo in Gloss, cod. Reg. 4778. In Gloss. Jseckii. : Ainus, navis. Legendum omnino JEnus. Vide Virg. Geor. lib. 1. vers. 136. lib. 2. vers. 451; et Forcell. Lexic. in h. v.] j AIOIN , Interpretatur frater meus , Gloss. Bitur. AIOLA, Avia, ex Gall. Aieule. Occurrit in Tabul. Absiensi fol. 22. ^ AIONES, f. Prima litterarum rudimenta. Act. SS. Bened. saec. 4. part. 1. pag. 386. D. in Translatione S. SebasTertius accepit sceptrum regnator opimum, tiani: Quod quidem nee ipse, si vulgo, ut Quern clamant Ain, incerto nomine gentes, aiunt, Homerus emergeret, explere posset; Qui nunc imperium Saxonum jure gubernat. quanta minus ego tantillus, sermoneimpe[In Gloss. Bituricensi MS. Ain, oculus ritus, et grammatics^ disciplines omniinterpretatur.] mpdis expers, qui nee quidem, ut ita AINESCIA, ^NESCIA, ENECEA, EYNEIA, dixerim. ipsos Aiones ad liquidum addisPars haereditatis, quse ad primogenitum cere valui. Aioner aliquibus in locis idem aetatis privilegio pertinet. Aisnesse in est ac Balbutire. Consuef. Norman, art. 115.175. Aisneage 1 AJORNAMENTUM, Vocato in jus, in Consuet. Rupellensi art. 54-55. et Bri- vadimonii denunciatio, Gallice Ajourtannica art. 669.Vide Interpretem veteris nement. Cod. MS. Cqnsuetud. Tholos. Consuetudinis Normanniae cap. 34. sub fol. 42 : Quascumque Ajornamenta execufinem. Glanvilla lib. 7. cap. 3: Salvo tionesve aut processus fecerint. Vide Adcapitali mesuagio primogemto filio pro jornare. dignitate JEnescisz suas. Occurrit apud AIOT, Vestis species. Gaufridus VoBractonum lib. 2. cap. 34'. et alibi passim. siensis lib. 1. cap. 7: Chlamydes vel ENEYA. Statuta secunda Roberti I. cappas perforaverunt, quas vacant Aiot. Scotiae Regis cap. 3: Si ahqua hsereditas, * AJOUDUM. Vide supra Adjotum. de qua unica secta tantum ^ debetur ad s|< AIPICULUS. [Id est apex. DIEF.] plures hssredes. participes illius haerediAIRA, AIRALIS. Vide Area. tatis, devolvatur, ille qui Eneyam, i. * AIRAO, pro Arrao, vel Arao. Vide capiialem partem illius hssreditatis habet, infra in his vocibus. Charta ann. 1257. unicam sectam faciat pro se et participibus in Reg. S. Ludov. ex Chartoph. reg. fol. suis. 30. r° : Item assignamus... unam eminam EYLNESCIA, Apud Matth. Paris, ann. Airaonis, quse valet, etc. Arraonis, infra 1240. seu potius Eisnetia, uti scribitur fol. 42. apud Bractonum lib. 2. cap. 77. et in « AIRARIUM, pro ^Erarium. Lit. Caroli V. ann. 1377. torn. 6. Ordinat. reg. Franc, Fleta lib. 5. cap. 9. ENITIA PARS , Quse primogenitum pag. 322 : Retineatis et ad manum nosspectat, apud Littleton, sect. 245. Eine- trum reducatis, et domanio nostro seu cia, vel Einescia filia, id est, primoge- Airario applicetis et incorporetis. nita, in Monastico Angl. torn. 1. pag. * AIRATIA, Quivis fructus ex aratione 913. torn. 2. pag. 870. Porro vox Aisne, provenientes. Stat. Montis-reg. pag. 238: Gallica, confecta ex ains, ante, et ne, Teneantur ipsi camparii emendare omnia damna, messes, fenum, canabum, Unum, natus. * Aisnage, in Charta ann. 1248. torn. legumina, Airatia, hortalia, fructus, etc. I. Probat. Hist. Brit. col. 935: Sauf AIRBANNUM. Vide Heribannum. VAisnage a I'hoir monseignor Henry de AIRO, Ardea, ardeola, avis, nostris Coetlogon, quand il le voudroit demander. Heron. Vide Fridericum lib. 1. de Venat. Enynage et Eninaage ex ead. Oh. infra cap. 4. 20. 21. col. 941. Aeneage, in Charta ann. 1301. * AISAMENTA, Ea omnia, quse cuique, ex Lib. rub. Cam. Comput. Paris, fol. pro suo statu, usui sunt necessaria, aut 142. r°: En ladite composition ait este congrua, Suppellex, Gall. Aisemens, reservez a moi ladite Hyolent les Aeneages meubles ustencilles. Ea significatione en I'eschoaiste dudit Gilbert, outre ma accipienda est base vox ex Chartul. episc. egal partie, pour raispn de Aymeri de Autiss. laudata y. Aisamentum. Libert, Rochefort mon frere, ainzne dudit Gilbert. castelli de Mailliaco ann. 1229. inter OrAisnete, apud Butiljer. in Summa rurali. dinat. reg. Franc, torn. 5. pag. 718. art. Charta composit. inter dom. de Bello- 35 : Constitui eciam et concessi, ut dictis manerio et Steph. du Chasteler ann. hominibus ad Aisamenta sua, videlicet

I

AIS

153

dolia, cupas, cistas, et omnia alia superlectilia, de quocunque nemore sint, sive (1. sine) omni occasione vendere liceat. Libert. Novi-castri ann. 1256. torn. 7. earund. Ordinat. pag. 362 : Gie Ferris due de Lorregne et marchis... aquit tous mes hommes et toutes mes femmes dou Nuef-chastel de toutes toltes,... fors que en Aisemens d'ostel,... c'est assavoir, que vaissel ou on met vin, et tout Aisemens d'or et d'argent. Hinc nostris Asier, Aiser, Aisier, Necessaria Administrare, Donner le necessaire, rebus necessariis instruere, Garnir, servir. Charta Milonis de Noeriis ann. 1263. in Chartul. Pontiniac. ch. 41: Et que Van les puisse (les bestes) laver et abevrer et Asier en ma dite riviere, quand mestier leur serai. Conflrmat. confrat. B. M. Magdalense ann. 1341. in Reg. 74. Chartoph. reg. ch. 595 : Comme les freres et suers... aient volente de acquerre un lieu d faire un hospital, pour herbergier et Aisier les pouvres, etc. Lit. Caroli VI. ann. 1392. torn. 7. jam laudato pag. 510: Et que nostre ban et loyal peuple d'icelle (ville de Paris) se acroisse toujours, et soit Aisie de ce qui lui est necessaire d la sustentacion de leurs vies, etc. Repaistre, rafreschir et Aissier, in Lit. remiss, ann. , 1373. ex Reg. 105. ch.44. Charta ann. 1263. in Chartul. sign. Decanus S. Petri Insul. fol. 112. v°: Et si doit li fourniers jurer et fiancer au commencement k'il Aisera et appareillera le four selon cou ke pains iert et que on li requerra; et Aisera le poure si comme le rice. Pro Curare, Gall. Pancer, ubi de equis agitur. Lit. remiss, ann. 1380. in Reg. 116. ch. 182 : Lesdiz exposans pour ce que les chevaux dudit Martel n'estoient pas Aisiez, ne ordenez pour la nuit, etc. Rursum et pro Commodare ad utendum, Gall. Prefer. Lit. remiss, ann. 1417. in Reg. 170. ch. 15: Lequel Piquart demanda par esbatement d Henri de Tref, se il leur Aiseroit de leurs femmes. Sed etpro Naturse necessariis satisfacere, Aiser dixerunt, quomodo nunc Se soulager usurpant. Lit. remiss, ann. 1408. in Reg. 162. ch. 83: Un pot d quoy le suppliant se Aisoit aucuneffoiz de nuit. Unde Aisement, pro Ventris exoneratio simul et latrina, secessus; vox non adhuc penitus obsoleta. Lit. remiss, ann. 1389. in Reg. 138. ch. 5: Le prisonnier demanda pour Dieu audit sergent qu'fl le defferrast, pour aller faire son Aisement. Alias ejusd. ann. ibid.: Louis... fist fuir ledit sergent tout nu hors de son lit, le poursuivit jusques d uns Aisemens, Id ou il s'estoit retraict, une dague en sa main, le retira de ces Aisemens et le fery plusieurs coups. Chambres aisiees, eadem notione, in Charta ann. 1314. ex Chartul. S. Maglorii ch. 99 : Les chambres privees ou Aisiees seront et pourront estre vuidiees, etc. Tandem occurrit Aisement pro Libitum, voluntas. Charta ann. 1246. in Chartul. monast. de Escureio : Je Jehans sire de Joinville... j'ay octroye d I'abbe et couvent d'Escurey le pouvoir d'acquester une place d Joinville, Id ou il pourront edifier d lor Aisement une mareschaussee pour x. chevaux, et un pressoer pour leurs vins presser et faire. Nisi d lor aisement interpretandum putes, Ad usum eorum, Gall. A leur usage. Faire son aise, Ad libitum agere, in Lit. remiss, ann. 1407. ex Reg. 162. ch. 153: Les suppliant prierent ledit Anthoine qu'il se parteist de leur escot et les laissast d leur prive et faire leur Aise. Vide supra Aaisientia et Aisamentum. *AISIAMENTA, AISIMENTA, Eadem notione. Libert, villse S. Marcellini ann. 1343. torn. 9. Ordinat. reg. Franc, pag. 20

154

AIS

AIS

AIS

387. art. 17: Concessit eisdem, quod... non et pascua libere habeant. Vide Mirseum augmentatione numeri animaliumf qui in y assent nee debeant compelli... de bobus torn. 1. Oper. Diplomat, pag. 419. edit. 2. prsedictis litteris est expressus. 1 AYSIENTIA.- In Tabulario Monast. aratoribus, nee de aliquibus Aisiamentis ESENTIA. Charta S. Ludov. ann. 1266. aratri, etc. Art. 18: Concessit eisdem, in Regesto Normannise signato P: In S. Quintini in Insula pag. 132. quod piscare possint in omnibus pisca- altera medietate landss ad animalia sua f AYSIMENTUM, In hist. Dalphin. torn, turis et Aisimentis, absque omni contra- Esentiam suam habeant. l.jpag. 201. diccione, etc. Occurrit rursum ibid. torn. f AYSJNA, Eadem notione. Locos vide AISIAMENTUM, Gallis Aisement, Italis 8. pag. 110. art. 21. Vide Aysina. Agiamento. Regiam Majestatem lib. 1. in Deversium et Repayrium, et torn. 2. Hist. Dalphin. pag 167. 1 AISAMENTUM, Idem quod mox Ai- cap. 13 : Terram petitam amittet cum | AYSIUM, vel AYZIUM, Eadem signisantia. Charta Guillelmi Episc. Autis- fructibus, commoditatibus, Aisiamentis, et siod. ann. 1219 : Dedit insuper Aisa- pertinentiis suis. Lambertus Ardensis : ficatione. Baluz. Hist. Arvern. torn. 2. menta terrss et lapidum in terra sua ad Communia populi sui Aisiamenta et pag. 135. in Charta Robert! Comitis ann. opus exclusarum molendinorum dictarum planitiem camporum... concludens. Will. 1285: Cum casteris universis Aysiis et Monialium apud Arsiacwn sitorum, et Abbas Andrensis : Comes quoque Baldui- usatgiis, servitutibus, emolumentis. Ibilevatam pisdum ipsorum molendinorum. nus super Aisiamento in palude de Hotin- dem pag. 314. in Charta ann. 1340 : SerCharta Mathildis Comitissae Nivern. pro ghen a nobis in perpetuum habendo, etc. vitutibus, censibus, redditibus, deveriis, Monast. B. M. de Consolatione, ann. Vide Chronicon Andrense pag. 346. Ayziis, juribus et actionibus nostris. * AISATUS, De eo dicitur, penes quern 1244. inter Instrum. torn. 4. novae Gall. Monasticum Angl. torn. 2. pag. 916. Christ, col. 104. C: De Aisamentis supra- [Madox, Formul. Anglic. Chartis CXLIII. est potestas aut voluntas aliquid faciendi, nostris olim Aisie, eodem sensu. dictis ad proborum virorum ssstimatio- et GCOXXI.] nem, hoc quod voluerimus permutare AISIMENTUM, In Testamento Guillelmi Charta ann. 1209. in Chartul. Campan. 201. col. 1: Si quis vero contradixerit poterimus ad dictas Abbatiss et Monialium D. Montispessulani ann. 1146: Donee fol. Musterolium firmetur et per vim opecommodum et utilitatem in ssquivalentibus de Aisimento ipsius terrss habeat percep- ne rarios amoverit; Si Symon ad vim illam redditibus nostrisprope dictam Abbatiam. tum et recuperatum, quod valeat duo repellendam indiguerit auxilio comitissas, 1 ASIAMENTUM, Idem, torn. 2. Hist. millia solidorum. [Hie non sola facultas requiret auxilium illius. et si comitissa utendi, sed usus et possessio debet inArverniae, pag. 137. non fuerit Aisata de eo juvando, eumque } AISAMENTUM, Notione paulp diversa, telligi; Acherius Spicil. torn. 9. pag. 141. non juvaverit infra xl. dies, postquam scil. pro Jure municipali sumi videtur, legit Aissimentum.] Occurrit ibi etiam ab ipso fuit requisita, etc. Ubi ex Chartul. vel pro quadam immunitate debit! vec- semel. Regestum censuum et feodor. Thuano fol. 224. r°. legitur Aaisita. tigalis, aut saltern pro jure solvendi mi- Carnotensium fol. 57 : Les jarbes et les Charta ann. 1286. in Tabul. S. Petri noris, quam solvunt alii. MS. anni tourtiaus deus illec, et es miles d'environ Insul.: Li Sires de Cysoing, s'il en est circiter 1290. ex Chartophil. Episc. Au- pour I'Aiesement que Us ont en la forest, Aisies et il li plaist, warde cascun an le tissiodor. ubi recensentur redditus Epis- et est chascun un tourtel de un denier, procession de Lille, qui est es octaves de copatus : Poulenagium illorum qui sunt dont tous ceus qui ont Aisement ou dit le Trinitet, en une cote vermelle de cendeforis et de villa. Omnibus diebus quibus bois, doivent un tourtel, etc. EISIAMENTUM, In eodem Monastico dal et d'escarlate a cheval, une blance aliquis ducit ad ripam, polanus debet iiij en sa main paisiulement a I'oneur denar. et ille de villa qui non habebit Angl. torn. 1. pag. 47. apud Will. Thorn, verge de I'eglise. Charta comit. de Vaudemont Aisamenta sua, nil debet. De quadrigis. et Duchesn. in Hist. Guinensi pag. 258. ann. 1361. in Tabul. capit. Carnot.: Nous Cadrigas quas vadunt extra villam one- et in Probat. Hist. Drocensis pag. 251. sommes obligiez en certaines grosses somrates, debent queelibet decem denarios et AISLE, Pertinentiae, ubi libere percipi mes de deniersenversplusieurspersonnes, obol. videlicet sex denarios de poulenagio, possunt Aisiamenta. Charta Libertatum desquelles sommes payer a present nous duos denarios de menagio, et duos dena- Solemniaci in Arvernis MS.: Si aliquis pas bien Aisiez, ne pourchas. rios et obolum de roagio, excepto illo qui intraverit de die ortum vel vineam alicu- ne*sommes Accommodatus, congruus; est de villa, qui nihil debet de polanagio, jus hominis, situm, vel sitam in Aisiis vel Gall.AYSATUS, Convenable, proportionne. Charta si habeat Aisamenta sua. De dolio ducere pertinentiis dictas villse. etc. [Tabul. B. ann. 1377. inter Probat. 2. Hist. de una domo ad aliam. Quodlibet dolium Mariae de Charitate ann. 1364: Marga- Nem. pag. 335. col. 1: Itemtorn. quod si infra ductum de una domo in aliam super qua- rita de Fontenaio donavit terram de biennium a festo S. Michaelis sequenti drigam debet octo denarios, nisi habuerit Miniers cum suis juribus. Aisiis et perti- computandum, dicti consules dederint.... Aisamentum. Et si habuerit Aisamentum, nentiis. salva et reservatatonsuranemoris tantos redditus sic extimatos in sufficiennon debet praeter quatuor denarios. Et si d'Artenne.] et bene Aysatis feudis amortisatis, ductum fuerit per terram, debet quatuor HESIA. Monasticum Anglic, torn. 2. tibus etc. Aysitus, eodem intellectu, legitur denarios. pag. 916 : Ascendendo per veterem sepem, torn. 3. pag. 199. col. 1. * Delenda est particula negativa non et sic per vetus fossatum et haiicium, ibid. * AISENTLffi, Pertinentiae, ubi libere ante habebit Aisamenta; de iis enim, usque ad Hesiam extra boscum. Sunt, qui possunt Aisamenta. Charta A. quae ad vecturam necessaria sunt sermo vocem Gallicam Aise, ab otium dedu- percipi abbat. Fusniac. ann. 1261: Nos dicebaest. Vide Aisamenta. cunt; Agio Itali dicunt. eos... sic occupasse Aisentias dictas | ASENCIA, ut Aisantia. Charta Lie-mus AISANTIA, Vox fprensis, facultas, quam communes. Aeisemens, eadem noEpiscopi Cameracensis inter Ins- villse quis habet utendi in alieno praedio, re- tardi tione in Charta ann. 1339. in Tabul. S. trum. torn. 2. novae Gall. Christ, ann. bus non suis, vel ex jure municipali, 1133. de Fundatione B. M. de Valcellis : Joannis Laudun. : Pourront prenre et vel proprietariorum concessione, a Gal- Per omnes etiam reliquas terras suas, traire a amende ceulz que on trouvera ou empirans les chemins et les lico, Aisance, Commoditas. Tabular. nemora, prata et aquas, concesserunt meffaisans Aeisemens communs. Vide Aisies in Abbat. Reigniacensis Ord. Cisterc.: Per omnes Asencias suas in nemoribus ad omnia sua nemora inter Choram et colligendos fructus, ad pastinationem por- Aisantia. Cosam jacentia atque posita suorum pas- corum, ad pasturagium exterorum ani* AISIENTIA, Commoditas , utilitas , tionem porcorum, transitum, percussum, malium, Gall. Aisance. Charta ann. 1215. in eod. sine pasnagio et omni alia exacsine pretio et panagio, et omnes usus, tione, ligna ad sedificandum et calefacien- Tabul. ch. 129: Sicut ipsum alnetum quos Aisentias vocamus.perpetuo donavit, dum et ad csetera necessaria. In pratis protenditur, possideatinperpetuum, salvo dominio meo, ita quod nee mihi nee ulli ann. 1147. In alia Charta ann. 1153. in aquis ad piscandum, et ex parte mea liceat subintrare idem alneibid. : Et usus. quos Aasancias vocamus. pasturagium. si quid forte in his omnibus aliquid venaquandiu fuerit alnetum, pro aliqua Usagia. sive Aisantiae terras nostrse, in mellis vel alicujus alterius rei a tum, Aisientia habenda. Vide Aisantia. veteri Charta apud Buzelinum pag. 396. tionis. Fratribus vel mercenariis eorum inventum * Unde vero nostrates dixerint Monter Charta Rogerii Episcopi Laudun. ann. fuerit. libere possidendum. 1180. in Tabular. Abb. de Thenailles: un cheval a Ais, pro Equo nudo, ut videtur, insidere, vulgo Monter a poil, Dedit omnes Aisancias et pasturas de 1ASIAMENTUM, AYSIAMENTUM. Charta Bouconvilla. Vide Chartas alias apud jEgidii Abb. S. Martini Tornac. ann. haud scio. Lit. remiss, ann. 1377. in Reg. Duchesn. in Hist. Codiciacensi pag. 349. 1309. in Tabularip S. Richarii Centu- 111. Chartoph. reg. ch. 9: Icellui Jehan Perardum in Burgundicis pag. 198. He- lensis : Nos habebimus omnia alia Asia- fust monte sur un des chevaux de Jehan mereum in Augusta Virom. in Reg. pag. menta in prsedictis pasturagiis. sicut le Mor le jeune son pere demourans a usuagiarii alii in prssdictis locis tantum- Caen, a Ais et senz selle, etc. 42. etc. * AISITUS, Facilis, commodus, Gall. • j AISENTIA, Idem. Charta Aleidis Do- modp. Charta Joannis Abb. B. Marias minse de Boular in fundatione Monast. Ursi-Campi ann. 1303. ex eodem Tabul.: Aise. Lit. ann. 1376. torn. 7. Ordinat. Belli-Prati ann. 1228. inter Instrum. Habebimus omnia alia Aysiamenta in reg. Franc, pag. 69. art. 4 : Quod portus torn. 4. novae Gall. Christ, col. 299. E : prssdictis pasturagiis seu pascuis, sicut dictas navis teneatur perpetuo in loco Concessi similiter ut Aisentias communes alii usugrarii, hoc est intelligendum absque convenienciori, et melius Aisito et opor-

AIS

AIZ

tuno. Aiable, eodem sensu, in Stat. aim. In Lit. remiss, ann. 1398. ex Reg. 154. 1361. torn. 3. earumd. Ordinat. pag. 526: Chartoph. reg. ch. 2: Laquelle soignee Et oultre que toutes manieres de gens vault trois Aschins d'avoine, etc. Vide nobles et non nobles, privilegiez et non Assinus. privilegiez, a ee que leur estat soit cogneu, ^AISTAN, Vox Longobardica. Leges et eulz soient plus Aiables a convenir, Rotharis apud Murator. torn. 1. part. 2. s'il est mestier. Ayable, in Lit. ann. 1328. pag. 39. col. 2. E : Si quis in curte aliena Aistan, id est, per furorem ingressus ex Reg. B. Chartoph. reg. ch. 32. * AISSA, Vox, quae Provincialibus et fuerit, xx. solidos illi componat. [** Ita Occitanis idem sonat quod Ascia, Gall. habet cod. Cathedr. Mutinensis, in leg. Hache. Stat. Massil. lib. 2. cap. 34: Roth. cap. 282, at Asto animo est in leg. Decernimus... deinceps observandum , ejusdem regis, cap. 146. 149. 252. Vide quod magistri seu carpentarii d'Aissa, etc. in voce Asto et Grimmii Antiq. jur. pag. Nostris etiam Maitres de hache , qui 4. Gloss. Longob. in cod. vatic. 5001: naves construunt. Asto, voluntarie, Aystan, irato animo; * AISSADA, iisdem, Ligo, Gall. Houe. aliud in cod. Cavensi : Asto, id est volunGharta leudarum minut. Carcass. MS.: tate, Aistau, id est irato animo.] Item de duodena ligonum seu Aissadarum *AITA, Cantabris, Pater. Vide infra ij. den. Lit. remiss, ann. 1416. in Reg. Atta. 169. Chartoph. reg. ch.410 : Le suppliant AIUDA, Auxilium in Charta Lusitaavec son fecoir ou hoe, -appellee Aissade nica, apud Brandaonum in Monarchia au pals (Languedoc) s'en alia, etc. Infra : Lusitanica lib. 15. cap. 24. Etiam nunc Assade, Essade, in aliis ann. 1446. ex Picardi nostri dicunt Aiude, eadem noReg. 195. ch. 31. Neque aliud fortassis tione. [Ayuda Hispani, Aide Galli. Vide sonat Hes, in Lit. remiss, ann. 1385. ex Adiuda.] Reg. 126. ch. 176: Icellui Regnier frappa * AJUGA. [Ut ABIGA. DIEF.] ledit Girart d'un Hes de fer par le coste, sje AJURARE. [Vulgo adjurer: « Ajuro tellement que il chey a terre. te, criaturi oliae in nomene Jhesus * AISSATA, Eadem notione. Locus est Christi. » (B. N. lat. 13246, f. 285 v.)] in Aichata, uti legerat Cangius. Aissette, AIUS. Vide Agius. Ascia minor, lignariis et doliariis nota. 1AJUSTAMENTUM, Modulus, exemplar, Lit. remiss, ann. 1405. in Reg. 160. Gall. Etalon. Charta Hugonis de NailChartoph. reg. ch. 213: Le suppliant lac ann. 1283. apud Thomasserium Conprint en la forge... une Aissete de chapuis. suetud. Bituric. pag. 702: Fadet mensuAliae ann. 1426. in Reg. 173. ch. 508: ras suas seu metretas equates in quantiUne doulouere et une Aissette a usaige tate et Ajustamento mensuris seu metretis de tonnelier. Aisette, in aliis ann. 1396. meis de Gargilesse, et ad quantitatem ex Reg. 150. ch. 203. Alia notione, in ipsarum mensurarum suas mensuras faLit. remiss, ann. 1408. ex Reg. 163. ch. 47: Icelle femme print le plat d'estain, 1 AJTJSTARE, et AJUTARE, Metiri, proouquel il y avoit encores des merises, et bare ad mpdulum, Gall. Etalonner. le porta sur une Aissette empres I'uis de Charta in Ajustamentum mox laudata : la chambre. Ubi pro assere, Planche, vel Priori B. Marias Depin concedo et ejus armario, Armoire. usurpari videtur. successoribus in perpetuum plenum jus et * AISSELLA, Sca'ndula, tabula tegendis dominium Ajustandi et consignandi tectis apta, nostris Eschandole. Charta omnes prasdictas mensuras suas. Vide -ann. 1400. in Reg. 155. Chartoph. reg. Adjoustare. ch. 18 : Item quandam domum ex confec* Lit. ann. 1342. torn. 5. Ordinat. reg. tione seu constructione operis quatuor, Franc, pag. 548. art. 8: Que nulz n'ait Gallice trez, tegula seu latera, et cum en son hostel, ne ne tiengne pois, qui ne Aissellis coopertam. Aissenne , ead. soit sengnie et Ajuste au pois-le-Roy. notione, in Lit. remiss, ann. 1389. ex Aliud vero sonat Adjuster, in Lit. Reg. 135. ch. 208 : Comme Jehan Auberi remiss, ann. 1398. ex Reg. 153. Chartoph. eust achete certaine quantite d'Aissenne ; reg. ch.364: Regnault a telement induit sitost comme icelle Aissenne fu chargee laditte Jehannette, qu'il a eu compaignie en la charrette, etc. Vide Essana, Ais- charnelle a elle, et tant qu'elle a este sielle , pro Tabula sectilis, Gall. Ais in grosse d'enfartt; et est ladite JehanCharta ann. 1470. ex Chartul. 21. Corb. nette Adjustee, et encores gist d'enfant. fol. 128: Deux anchiens livres et cartu- Ubi idem videtur esse quod Parturire, laires en parchemin, I'un couvert de cou- Gall. Accoucher. S'Ajouster autem est vertures de cuir blanc, et I'autre couvert alicui, uti magistro, adhaerere, ipsum d'Aissielles. Infra: Assielles. Aisselle sequi. Vitse SS. MSS. ex Cod. S. Viet. etiam nuncuparunt asserem ad naves Paris. 28. fol. 246. r°. col. 1 : Saint idoneum. Lit. remiss, ann. 1400. in Reg. Mathe laissa les raisons de la paie des 155. ch. 136: Le suppliant eust aussi une treusaiges non parfaite, et a Jhesu Crist Aisselle, nommee dosse, en la valeur de se Ajousta parfaitement. seize deniers ou environ, qui fu portee en o AJUTUM, Additamentum, adjectio, I'astelier dudit suppliant, qui est faiseur Gall. Addition, augmentation. Charta de nefs. At me fugit qua significatione ann. 1221. apud Murator. torn. 1. Antiq. haec vox usurpatur in aliis Lit. ann. Ital. med. sevi col. 636 : Et in Ajuta quse 1389. ex Reg. 136. ch. 224 : Sept sextiers fecerint vel facere possent... in commune de navette, trois mencaulx d'oliete, une restituendo expensas- unus alii, et unus pierre de laine, trois boisseaulx de seneve, debeat alium appellare, cum venerit ad et une douxaine d'Aisselles a haner. Nisi Ajuta faciendo. Et si in Ajuto stare volegendum sit Aissettes, ut supra in luerit, debeant Concordes esse. Italis Ajuto Aissata. Vide supra Aessella, et Ascella 1. est auxilium, nostris olim Ajuwe. Lit. * AISSIMENTUM. Vide Aisimentum in ann. 1256. apud Marten, torn. 1. Anecd. Aisantia. col. 1084: En toutes ces coses renoncons * AISSINUS , Mensurse frumentariae nous a toutes Ajuwes de loy de Crestiente, species, simul et modus agri, vulgo etc. Aissin. Charta ann. 1199. ex Tabul. S. \ AIZE, AIZUM. Vide Aiacis. Crispini in Cavea: Dedit in elemosinam * AIZINJE, supellex. Gall. Meubles, usecclesiss S. Crispini in Cavea terragium tensilles. Stat. Massil. lib. 1. cap. 1. § 6 : trium Aissinorum terras. In alia ann. Exceptis de prasdictis mobilibus, scilicet 1245. ibid.: xxx. Aissini bladi Aschin. uno vestimento tantum et viliori, et Aizi-

ALA

155

nis domus sibi necessariis ad usum quo~ tidianum, et lecto suo. Vide supra Aisamenta. %. AIZOON. [Herba semper viva, dicta Hauswrerz. DIEF. 8 AIZUM, Prsedium, idem quod Mansus. Chartul. Celsinian. ch. 547 : Dat eis Petrus ipse Aizum quoddam continentem in semet curt em unam et furnum, mansiones quoque et hortum et viridarium et vineam valde bonam. Vide Aiacis 1. et 2. T AKERE. Vide Ungebendro. AKETON, ACTON , Sagum militare , quod alias Gambezonem vocabant; ex Gallico Hoqueton,&\it Hauqueton; seu potius ex Cambrico-Britannico Actvvm , lorica dupla, duplodes, apud Boxhornium. Hoqueton, ex Graec. 6 wtd>v, dictum vult PeriOnius-Thomas Walsingh. in Ed. Ill: Indutus autem fuit Episcopus quadam armatura, quam Aketon vulgariter appellamus. Chronicon Bertr. Guesclini MS. : L'escu 11 desrompi, et le ben jazerant; Mais le Haucton fut fort, qui fut de bouquerant.

Le Roman du Riche et du Ladre MS.: Si tu vueil un Auqueton, Ne 1'empli mie de colon, Mais d'oeuvres de misericorde, Afin que Diables ne te morde.

Le Roman de Gaydon MS. : Sor 1'Auqueton vest 1'auberc jazerant. Infra: Sor 1'Auqueton, qui d'or fu pointurez, Vest! 1'auberc, qui fut fort et serrez.

Charta Oudardi Dom. Hamensis ann. 1328 : Se aucuns hustins est fais as armes en la dite ville, teles come Auqueton, espee, coutel. et boucler, etc. ACTON. Eadem notione in primis Statutis Robert! I. Regis Scotia& cap. 27: Quilibet habeat... in defensione regni , unum sufficientem Actonem, unum basinetum, et chirothecas de guerra, etc... Qui non habuerit Actonem et basinetum, habeat unum bonum habergellum, et unum capitium de ferro. | AKETONUM , Eadem significatione apud Rymer. torn. 4. pag. 203. col. 1: Aketonis borcinettis, et aliis hujusmodi armaturis, nocte dieque in villis, feriis, mercatis... ssepissime armati incedunt. j 1. ALA, Telarum quaedam pannorumque mensura, eadem forsan quae Alna Lat. Ulna. Gall. Aune. Rymer. torn. 7. pag. 356. col. A : Unam peciam panni, blueti coloris, continentem 5. Alas.... Aliam peciam de mixto continentem 7. Alas, et unam aliam peciam de panno mixto continentem 9. Alas; et unam peciam de blanketo continentem 6. Alas. * Mensurae quidem nomen est, sed non Ulnae; quippe quod eadem atque Brachiata 1. Gall. Brasse, tanta quanta est Brachiorum extensio: unde Alss nomenclatura. Academicis Cruscanis: Alia, nome d'una misura d'Inghilterra, ch'e due braccia alia Fiorentina. Stat. crimin. Cuman. cap. 142. fol. 94. r°: Nullus... teneat retia duarum Alarum, neque retia, quae copertoria vocantur. Inventar. ann. 1389. torn. 3. Cod. Ital. diplom. col. 364 : Alss dues tafetalis viridis. pro ponendo a partibus altaris. Alias Alse duae zandalis nigri. [** Vide Alas 2.] | 2. ALA pro Hala, Forum, macellum tectum, Gall. Hale. Censualis codex Calomontis: Banchia mercerii continens duos colonellos in ingressu Alas Calomontis. * Libert, loci S. Marcellini ann. 1343. in Reg. 163. Chartoph. reg. ch. 89: Item

156

ALA

quod Ala fari dicti loci transmutabitur retro domum,... Pontzoni maxellarii (macellarii) et circumquaque dictam Alam, una magnet platea quadrata relinquetur, etc. 1 3. ALA, Tabella in qua juxta Graecorum ritum erat forma ordinationum scripta, quae incipit, Divina gratia, etc. Patriarcha vero manu sinistra Alam accipiens legit, etc. Haec ab Hofmanno, qui statim subjicit: T 4. ALA, Hujus vocis alia notio est in Telonep Mqnasterii S. Bertini: Omnis tonellus sive vini, sive cerevisiae, sive Alas dobit duos den. Hie enim cerevisiam notat, Danis, ut auctor est Pontanus, Oel, et Anglis Ael yocatam. Eodem sensu accipi videtur in Privilegio Leduini Abbatis S. Vedasti Attrebat. de eensu ann. 1036. e Chartul. ejusd. Monasterii pag. 243: Depensa Alarum 2. den. * Pedagium Peronae ann. 1295. in Chartul. 21. fol. 334. y°: Item ungz horns, qui porte Alles, le poise doit iiij. den. et y a iiij**. loyens en la poise. Ibid. fol. 355. v°: Ung tonnelet ou cocgnet d'Alles, iiij**. loyens pour le cocgnet, doit iiij. den. j 5. ALA, Inula, Gall. Aunee. Papias : Inula quam rustici Alam vacant, herba est radice aromatica, odoris summi cum leni acrimonia. [** Ex Isidor. Orig. lib. 17. cap. 11. § 9. Hispan. et Portug. Ala, Ital. Ella, Germ. Alant. Vide Diezii Gramm. vol. 1. pag. 24.] j 6. ALA, Cujusvis aedificii latus, Gall. Aile de bdtiment. Chron. Veronense ad ann. 1183. apud Murat. torn. 8. col. 622: Millesimo supradicto intrante mense Januario, maxima pars Alas arenas Veronas cecidit terrse motu mdgno per prius facto, videlicet Ala exterior. Hac voce usus est Vitruvius. * Unde Esles dicuntur circumjacentes sediculae, in Charta ann. 1394. ex Chartul. Latiniac. fol. 227 : Quatrepintes de vin sur un chacun tavernier vendant vin a destail en ladite foire et es Esles et appartenances d'icelle. j(c ALA. [Id est ypocrisia; id est falsa religio, unde Job de hypocritis... extenderunt Alas. DIEF.] ALAANDAL, Caro nervosa, apud Constantinum Africanum lib. de Yita et spiritu. Vox Arabica. e Haec parum accurate scripta esse mqnuit me vir eruditus D. Falconet. Et quidem non Alaandal, sed Haaladal, quss est qussdam caro conjuncta venis, legitur in tractatu qui inscribitur : De animas et spiritus discrimine, inter opera Constant. African! edito et ex Arabica lingua in Latinum verso; si tamen genuinum est African! opus. * ALAANTHERIA, Urbis Parisiensis regio, quae vulgo la Hanterie nuncupatur, prope S. Opportunam. Testam. ann. 1276. ex Tabul. S. Maglor.: Lego conventui S. Maglorii Paris, scl. solidos, quos habeo apud Alaantheriam super domum Guillelmi de Noman. [«* Eadem via nominabatur la Harengerie, teste H. Gerand in libro Paris sous Philippe-le-Bel, pag. 204.] Vide infra Hanteria. * ALABACHAR, vox Arabica. Pulsus qui vocatur Alabachar, in lib. de Animae et spiritus discrimine, inter opera Constant. Africani. ^ALABANDA, ALABANDENA, ALABANDICIA. Vide Alamandinas. 1 ALABANDIGUS , Genus marmoris. Gloss. Bituric. MSS. Idem forte quod Alabastrum. Laurentio in Amalthea, Alabandica est Rosa albicantibus foliis pollens.

ALA

ALA

T ALABANDINA. Vide Alamandinse. 1 ALABARCHES, Halabarches, Halobarches et Arabarches. Voces Gr33C83, quae Rufino in Hist. Eccl. Euseb. sonant Salis praefectum, cui concinit Calepinus. Turneb. lib. 27. cap. 25. opinatur, fuisse Alexandriae praefectum , qui Judaeis •praeerat Alexandrinis. Cujacius lib. 8. obs. cap. 37. vult, Vectigal Alabarchias esse id, quod pro transductione pecorum infertur, 'AXaga est scriptura sive atramentum, quo scribimus, ut Phavorinus ait. Sic vectigaliorum ratio scriptura dicta est, et vectigalibus prsspositus, Magister scriptures siveAlabarches. Hsec Cujacius: plura vide apud Martinium in voce Halabarches. T ALABARCHIA, Vectigal pro travectione pecorum. Laur. in Amalthea. Officium est Alabarchis, quicumque ille fuerit. Alabarchiss magistratus meminit Josephus Antiq. Judaic, lib. 20. cap. 3. et 5. * ALABARDA, Hastae genus Helvetiorum atque Germanorum. Jovius Hist, lib. 2 : Arma eorum erant breves gladii. atque hastes fraxineas denum pedum, angusto prasfixss ferro. Quarta ferme eorum pars ingentibus securibus, quarum e summo quadrata cuspis prominebat, instructa. Has csesim punctimque feriendo ambabus manibus regebant, Alabardseque eorum lingua vocabantur. Cluverius Germ. Antiq. lib. 1. cap. 44 : Quod vocabulum (Hallebard) nihil aliud significat, quam securim Palatinam, qua regum nunc principumque satellites et corporum custodes armantur. Halle quippe est atrium palatii, veteri Germanorum sive Celtarum vocabulo, et Bard, securis. Willel. Malmesbur. lib. 2. memqrat id armorum genus a Danis antiquitus fuisse adhibitum, ex quo vocatas fuisse secures Danicas. Vide quae de illis disputat Cangius ad Alexiadem. Haec ex Lexic. milit. Carolide Aquino. Albardacha, apud Erasmum in Colloquiis. Lit. remiss, ann. 1448. in Eeg. 179. Chartoph. reg. eh. 211: Ung baston, appelle une Hallebarde ou guisarme. y£ ALABASCERE. [Consentire. DIEF]. ALABASTARIUS, apud Simeonem Dunelm. in Henr. I. pag. 250. idem, qui Arcubalistarius, nostris Arbalestrier: Eminebat machina, unde sagittarii et Alabastarii prasliabantur. Nam et vulgus Albaletrier dice bat. * ALABASTRUM, an idem quod infra Albara 2. et Albarettus 2. Necrolog. Ms. eccl. B. M. de Medunta fol. 22. r°: Habemus cxij. solid, et iiij. den. Paris, annui redditus capiendos... super Alabastrum et acquittamentum dictss villas de Medonta. * ALABASTRUS, adject, ex Alabastro. Inventar. ann. 1352. ex Tabul. S. Viet. Massil.: Invenerunt deficere, primo unum scutum esmatatum in custodia Alabastra M. Magdalenas. 1 ALABAUSTRUM, pro Alabastrum, Genus marmoris albi, Gall. Albdtre. Occurrit apud Rymerum torn. 7. pag. 357. et torn. 8. pag. 510. * ALABAUSTUM, pro Alabastrum. Inventar. ann. 1218. inter Probat. torn. 1. Hist. Nem. pag. 66. col. 1: Quoddam turibulum argenti; capsam argenti ; calicem Alabasti. Alambastre. pro Albastre, in Poem, de la Guerre de Troyes Ms. :

* ALABISARE. [Alapam dare. DIEF.] ALABODIRE. Charta Gerardi de Vaudemont ann. 1181. inter Probat. Annal. Praemonstr. torn. 1. col. 550: Dedit etiam campum ad vineam; pro quo quidem campo, si aliqua oriretur calumpnia, earn Alaboredi ecclesiam habere decrevit.Forte pro Allodii jure. * ALABRARE, Praelo uvas premere, Pressurer. Alabrum, Torcular, Pressoir. Glossar. Lat. Gall, ex Cod. reg. 7692: Alabrare, Traouller. Alabrum, TraouL Glossar. Lat. Gall, ex Cod. reg. 521: Alabrum, bri, Traoul. Gall, ab ala, las. Unde emendandum Glossar. Gall. Lat. ex Cod. 7684: Alabrum, Tanoil. Leg. Traoil. Vide Trullare. [** Vide in Alabrum.] j ALABRUM et ALIBBUM, Instrumentum circa quod volvuntur flla, et cujus ope in orbes glomerantur, Gallis Devidoir. [® Nunc, olim vero Hasple, Germ. Haspel Hispanis Aspa; quod a voce Alabrum dictum videtur. Vide alia notione in Alabrare.] Isid. lib. 19. Orig. cap. 29 : Alibrum quod in eo liberentur fila, id est, solvantur. Gloss. Bitur. habet, id est, volvantur fila. Calepinus ad hanc vocem : Filum a colo in fusum, de fuso in Alabrum, hincin girgillum, deinde in glomicellum, etc. -AJa&ntmdicitur quod radios quasi alas habeat, inquit Martinius in Lex. Phil. In veteribus Lexicis Monasticis legitur et verbum Alalrare, Filum evolvere. Vide Devolutorium. ®* ALABBABE, Haspelen, (flla glomerare): Gemma Gemmarum. j|c ALABUS. [Ut ALAPUS. DIEF.] ALAGADIE. Tabular. Brivat. cap. 405: Habet censum porcum 1. multonem 1. de civada sestarios 2. per agnum den 3. per Alacadie den. 6. gallinam 1. per sictorem den. I. j|c ALACER. [Aleator. DIEF.] * ALACREIRA. Charta ann. 1294. inter Probat. torn. 1. Hist. Nem. pag. 120. col. 2: Quemdam ortum cum juribus suis, quod est ad Alacreira, et confrontatur a vento cum carreria publica, a circio cum carreria publica. f. Nomen loci. % ALACRICES. [Lapis candidus, alabastrum. DIEF.] ALACRIMONIA , Lsstitia, in Glossis Isidori, apud Papiam, et Joannem de Janua^ Gallis Alegresse. * Glossar. Provinc. Lat. ex Cod. reg. 7657: Guauch, Prov. Alacrimonia, gaudium. Nostri a Lat. Alacris, Haligre eodem sensu, dixerunt. Chron. S Dion, lib. 1. cap. 16. torn. 3. Collect. Histor. Franc, pag. 168: Aureliens... retourna d son seigneur, et le rendit lie et Haligre de la bonne response de la damoiselle. Ejusdem notionis et fortean originis vox Hait, Gaudium, in versione Gallica cap. 4. lib. 1. Reg. v. 8. ex Glossar. ad calcem Joinvil. edit. reg. : N'en ourent pas tel Hait en I'ost ne hier ne avant hier. Ubi sacer Textus . habet: Non fuit tanta exultatio heri et nudiustertius. Unde Haitie, pro sanus : qui enim bene valet, laetus et alacris est. Joinvil. in S. Ludov. pag. 124 : Le roy me demanda se la royne et les enfans estoient Haities. Lit. remiss, ann. 1374 in Reg. 106. Chartoph. reg. ch. 405: Icellui Mercier ala comme tout sain et Haistie, et senz se complaindre d'aucune doloison pour ladite bateure. Aliae ann. 1390. in Reg. 138. ch. 266: Colin continua d faire sa besongne, et ala sur terre, comme sain et Haitie. Occurrit praeterea torn. 8. Collect, jam laudatae pag. 338. et alibi passim. Le Caton en Roman :

En celle chambre n'oit npienz De chaux, d'areine, de cimenz, Enduit, ni moillerons, ni emplaistre ; Tote entiere fu d'Alambastre.

Vide Alabaustrum. * ALABI. [Allabi. DIEF.]

0

Qui fors est et sains et Haities.

AL^E * Hinc Dehait et Desattiez, pro Animi cprporisye aegritudo. Contin. Guill. Tyrii : Et li dist que il ne pooit passer a ce passage pour son Dehait. Assis. Hierosol. apud Thaumasser. cap. 215 : Se le fesicien ou le serorgien ne connoist en lui aucune chose ou aucun Dehait, pourquoi il doit demeurer d'aler a sa court, etc. Le Roman du Rou MS. :

ALA

ALA

157

corpus Ecclesias a suis lateribus, qu& inferius, et A lamandina in media, et aliis Alas vocantur, dividebat. Acta Episcopo- multis lapidibus et perlis in circuitu, rum Cenoman. in Hoello, cap. 34: £03- continens partem ligni Crucis. Infra : teriores etiam parietes, quosAlas vacant, Casulade rubeo samito... cui inseruntur per circuitum consummavit. 4. berylli, et 3. circuli aymallati, et 4. * 2. ALJE, Aulaea, quae a lateribus al- lapides sculpti, et 4. Alemandini, et in taris hinc inde append! solent. Stat. media agnus Paschalis. Ita usus obtinuit, Synod, eccl. Camerac. apud Marten, ut Alamandinas dicerentur, quae Alabantorn. 7. Ampl. Collect, col. 1298 : Corti- dinas vel Alavandinaz dicuntur ; gemmae nse convenientes, quee Alse dicuntur, a scilicet ex Alabanda Cariae urbe, de Et tel courouc et tel Dehait lateribus altaris' utriusque (1. utrinque) quibus Plinius lib. 37. cap. 2. 27. BreviEn ot la duchesse sans fable, etc. appendantur. Elles nuncupantur in In- loq : Alabanda, lapis pretiosus. Papias: «Homil. in Adventu ex Cod. 28. S. vent, ejusd. eccl. ann. 1371: Item une Alabandina gemma, ab Alabanda dicitur. Viet. Paris, fol. 1. v°. col. 1 : Couvigna- paire d'Elles pour les solennez doubles, Ugutio: Alabanda, regio Asise, unde Alable chose fu que.... li granz fisiciens cascun de deux draps coppez par barres bandina gemma. [Gloss. Bituric. MSS.: vint.... quant par tout le tnonde estoit et de lone, a oysiaux ouvres de soye. Alabandicia, gemma ab Alabanda Asiee gisoit la grant Desattiez. Unde Deshailie, * 3. ALJE , Equites, turma equitum : ob regione.] .|eALBUTUM. [Calceus peregrini, vel tris militiee apud Hispanos, de quo Madudit Jehan lui demanda qui lui avoit fait sane, en lui disant, Fai mettre sur cortex arboris quercinse. DIEF.] rianus lib. 12. cap. 3. Hunc consule. \ ALCABALA. Vide Alcavala. ALCARE, [Provocare, appellare, in jus tes plaies des Albuns d'ceufs et des estoupes, a fin que autre mal ne t'en •vieALC AC ARIA , ALCACERIA , etc. Vide vocare ; item versus aliquem se recipere. Vox Hispanica ab Alcar, Erigere, attolgne. Stat. pro obliariis ann. 1406. in Alcheria. * ALCADUS, Idem qui apud nos Scabi- lere : hinc Alcadas vox fori Hispanici, Beg. 166. ch. 135 : Item queaucun obloyer ne puist ne doye acheter Aubuns d'o&ufs nus, Judex civitatis. Charta Jacobi reg. qu83 certas appellationes designat in de cpnfrairie ou d'ailleurs. Sic , pro Aragon. ann. 1232. in Chartul. Campan. causis Clericorum, sed maxime paupeAubims, leg. torn. 8. Ordinat. reg. Franc, fol. 549. col. 2 : Mandamus itaque firmiter rum, qui pra3 inopia ad supremas curias pag. 150. ubi consule notam docti Edito- prascipientes majori domus, senioribus, non ppssunt appellare. Hujusmodi apris. Eadem leguntur in Consuet. MSS. bajuliSf vicariis, judicibus, Alcadis, jura- pellationum Judices Episcopi.] Jacobus tis et conciliis, etc. Libert. Navarieriae I. Rex Arag. in Foris Oscse, ann. 1247. S. Genovefae fol. 10. v°. * ALBURNUM. [Gall, aubepine. DIEF.] ann. 1324.; in Reg. 62. Chartoph. reg.-ch. fol. 5 : Decet dare bonam et sufficientem 1. ALBURNUS, Subalbus. Gesta Consul. 266 : Concedentes ut habeant forum Jacre fidantiam, quod teneat ipsum pignus de Andegav. cap. 12. n. 4. de Cometa: et in suis causis et judiciis utantur manifesto, et quod non se Alcet cum illo Splendoris Alburni radium... producens. eodem, et habeant Alcadum et duodecim pic/nore. Fol. 9: Clericus pro debito juratos, et notarium seu notarios publicos ahquo, quod debeat Laico, nullo modo Vox Latinis haud ignota. ^ ALBURNUS. [Quidam piscis. DIEF.] secundum quod necesse fuerit. Vide Al- potest se A IQare ad Episcopum; sed pro 1. ALBUS. Statuta Ordinis de Semprin- caydus. [** >SNP (kadi) Arab. Judex T>XD tota alia causa, qu& pertineat ad Ecclesiam, aut ad ordinem suum, bene potest gham pag. 730 : Exceptis infirmis, qui si (kaid) vero Gubernator. prsefectus.] T ALCAIDARIA. Vide Alcaydaria. se Alcare ad Episcopum. Observantise voluerint, Album comedere poterunt in Adventu,... sed non carnes, etc. Id est, t ALCAIDIA, Dignitas Alcaydi. Concil. Regni Aragon. lib. 2. tit. Ne Vir. § 22 : panem album. Ita pag. 734. Tarracon. ann. 1591. inter Hispan. torn. Si clericus dicat coram Judice sseculari, 2. ALBUS, Moneta argentea minutior. 4. pag. 527: Cedit quidem in magnum quod est in possessione alicujus rei, non Gall. Blanc. Italis Biancho. JEgid. Au- Ecclesias detrimentum, quod scribanias, potest se Alcare ad suum judicem. ad rese-Vallis 'Monachus in Hugone Epis- vicariae, bajuliss, sagionise, carcellarise probandam suam professionem , etc. copo Leod. cap. Ill: Reddidit 15. millia (cancellarise) castellanise. Alcaidise, et [®* Alcar-se Castil. Catal. et Lusitan. librarum Alborum, et centum libras Leo- earum fructus, emolumenta et officia... olim erat Ad alium judicem provocare, dienses ad opus Ecclesiss. Chronicon consueta etiamper laicos gubernan. Vide appellare, et de omni judiciorum genere Valciodorense: Pro quo habemus ad Alcaydus. dicebatur ; inde Alca, Hisp. Alzada, Proguionagium suum 40. solidos Alborum. ALCALA. Testamentum Sancii I. Regis vqcatio ad alium judicem. Charta Sanc[Bern, de Breydenbach Iter Hierosol. Portugalliae serse 1217. torn. 4. Monarchic tii II Reg. Port, apud S. Rosa de Viterbo pag. 141 : Sed quando octo Halenses pro Lusitan. pag. 260 : Reginse Donnse Sancise torn. 1. pag. 72: Et pro directis suis deuno Albo et viginti quatuor Albi pro uno dedi... omnes Alcalas meets, acitaras et claratis non fiat Alca ad dominum floreno computantur . tails consurgit colchias. [Supellectilis genus est, sed Regem.] summa. Chronographus quidam apud fortassis rectius legeretur Alcara, AlcaALCAVALA , ALCABALA , Tributum , Spelman.: Tune temporis (ann. 1087.) ria, seu Alcheria, quod ultimum vide.] pensitatio : vox Hispanica, ab Arabibus currebat in Britannia (Armoricana) mo- [** Cum Acitaras et Colchias res sint ad hausta. Charta Alphonsi VIII. Regis neta argentea, valente quolibet Albo ar- sternendos lectos aptse, conjicere licet Castellae asraa 1213. apud Anton, de genteo sex denarios Turonenses : et parvi Alcala esse voc. Arabicum nbs (killa), Yepez in Chronico Ordinis S. Benedict! denarii nigri currebant tune in Britan- Velamentum tentorii forma consutum torn. 7: Et de ulla re vestra portaticum, nia : in qua quidem moneta Alba, erant ad prohibendos culices, conopeum. Haec neque Alcavala unquam persolvatis, nee inscriptx dues lierminas, in.cujus quidem et alias ex Arab, lingua petitas vocum vosf nee vestri homines. Alia Ximense monetse margine seu circumferentia erat origines mecum communicayit vir doc- Diaz, uxoris Roderici Diaz, cogn. Cid, scriptum sic: Moneta Alani Dei gratia tissimus Lud. Dubeux, Bibliothecae Re- eerae 1101. ibid.: Sive de maximas et minimas Alcabalas, etc. Alia torn. 3. Britonum Duds. Albi Valencenenses , giae Conservator.] j ALCALOIS, ALCALDUS, Prseses, Prae- Monarch. Lusitan. pag. 282 : Non detis apud Valesium in Notitia Gall. pag. 260. col. 2. ex Litteris Johannis Gusiae tor, Prsefectus, Hisp. Alcade et Alcaide. portaticum, vel Alcavalamf aut cibariam. * Tractatum super jure regio, AlcaDomini ann. 1189.] Vide Asperi, Blancus, Alcaldi. Consiliarii, Officiates et Magistri navium, apud Rymerum torn. 3. pag. vala nuncupate, Madriti ann. 1599. in et Bizarri Persica pag. 453. 1 ALBUS CUM CORONA, ALBUS CUM F. 770. Et torn. 7. pag. 521 : Decem galeas fol. edidit Ignat. Lassarte J. C. HispaAl- nus, quern inscripsit: De decima vendiCORONATO, ALBUS CUM K. CORONATO, bene armatas de uno patrono, tribus ::ss ALBUS MAGNUS, etc. Vide Moneta Ar- caldibus , sex arvaizis, etc. [ Privil. tionis et permutationis, qux Alcavala Ulissipoi}. aeree 1179: De navigio vero nuncupatur, liber unus. Ill ud autem, gentea. 1 3. ALBUS, vel ALBUM, Catalogus. Vide mando ut Alcaide, et duo spadalarii, et quod in regnis Castellano et Legonensi unus petintal habeant forum militum.] potissimum exigitur, deflnit: Decima Albo. * Glossar. vet. ex Cod. reg. 7613 : Concil. anni 1137. inter Hispanica torn. pars pretii est omnium rerum quse venAlbus, diatur tabula, in qua milites scri- 3. pag. 346: Habeant quolibet anno duos duntur, aut permutantur publice vel bebantur. Inde Albiolus, diminutivum. Alcaldos positos per ipsos Monachos. Vide privatim, sive res sint mobiles sive imEadem notione, Blanc, pro Albo, scilicet, Acta SS. Mail torn. 3. pag. 552. supra mobiles. ratione contractus, velut jure tributi. fisco solvendas. Hujus originem Gall. Rolle, in quo descripta erant no- Alcadus et infra Alcaydus. mina eorum, qui vectigal solvere debeIALCALI, vel ALKALI, Sal elicitus. refert ad regem Alphonsum XI. cui ad bant, occurrit in Lit. remiss, ann. 1382. Vox Chimicorum ab Arabibus facta, ex subsidium adversus Mauros, cum Algeex Eeg. 121. Chartoph. reg. ch. 11 : Nous planta quam Kali vocant, Gall. Soude. ziram obsideret ann. 1342. primum; avons trouve (en la ville Vic sur Aisne) et articulo Al. Rochus le Baillif in Dic- dehinc, anno scilicet 1349. in perpetuum detenu prisonnier es prisons des religieux, tionario Spagyrico: Alcali est sal extrac- concessum fuit; quod tune ad vigesiabbe et couvent de S. Mard lez Soissons, tum ex cinere omnium corporum. idque mam, imo et trigesimam partem exacJehan Pouillet de Compiengne, pour ce sive sint liquidae sive solidas (materice) t u m , anno 1366. ad decimam usque que pour (par) les Blanz imposez pour omnibus rebus inest proprium. [** »bp perductum est. Vocis etymon a Cabala, nous et le fait de nostre guerre, il fu Arab. Cineres qui ex salicornia, simili- quasi alia noyaque receptio, accersit taxez et imposez a deux francs d'or, etc. busque combustis herbis conflciuntur.] Joan. Parladorius lib. Rer. quotidian, Hinc Lever la blancque pro Tributum 1 ALCALIGATUS AMNIS, eidem scrip- cap. 3. num. 10. at vulgarem opinionem praefert Ignat. Lassarte, quse tradit Alexigere, quod in vectigahum program- tori est Aqua per terrsz calces ducta. mate annotatum est, in Lit. remiss, phonso exigendum vectigal proponent!, * ALCANNA. ] Ut AKANNA. DIEF.] ann. 1448. ex Reg. 179. ch. 195 : Et aussi j ALCANTARA, vel ALCANTERA, Pons a Magnatibus responsum fuisse : Triont leve... la Blancque sur chacun quin- lapideus, Hispanis Alcantara, Gall. Pont buto no le daremos, mas a darle lemos tal de sel. de pierre. Primum Testamentum Ade- al, que vala tanto como lo que pide ; at-

22

170

ALG

ALC

que ex verbis Al que vala efformatum Alcacar: quam expositarn vide in Alcaesse Alcavala. Exstant vero edicta de eo ceria post Alcheriam. jjc ALCE. [Alx, gall. elan. DIEP.] jure lib. 9. Recopil. tit. 17. Consule Diction. Hispan. Acad. reg. v. Alcabala. ^. ALCEA. [Gall, sorbier, verveine. [** f. a radice Arabica bap (kabala), Ac- DIEF.] * ALGEDO, Cormorage. Glossar. Lat. cepit.] ALCAYDARIA, Tribntum Alcaydis pen- Gall, ex Cod. reg. 7692. pro Alcedonia, sitari solitum. Charta Henrici Comitis tranquillum tempus. Portugalliae, torn. 3. Monarch. Lusitan. jje [Cormoran, mouette. DIEF.] pag. 282: De azaria nobis quitam partem, jjc A L G E D O N I U S . [Alcyoni similis. absque ulla Alcaydaria. Est autem etiam DIEF.] ipsum Alcaydi munus. Charta Alphonsi * ALGERTO. [Ut ALCEDO. DIEF.] II. Eegis Portugal!, ibid. torn. 2. pag. * ALGHA, Pars sedis, in qua sunt cupae, 268. v°: Et Prsetor p'erdet ibi meam Al- penarium, Gall. Cellier. Charta ann. caidariam, et accipiant justitiam de illo 1253. in Chartul. Thenol. fol. 48. v. ex in suo corpore, etc. Cod. reg. 5649 : Gardinum et Alcham ALCAYDUS, ita Judices civitatum vo- ipsius domus, sitas retro dictam domum, cabant Saraceni Hispanici. Vitalis Epis- .... contiguas Alchse Erardi Hainee, etc. copus Oscensis de Magistratib. Sarace- Idem prorsus est quod Anche dicitur, in norum Hispan. ; In quibusdam locis Charta ann. 1262. ibid. fol. 51. r«: Li Judicesf in quibusdam Alcaydi, dicti Jus- abbes et li convens ont quitet a Martin titiss. nuncupantur. Charta Lorbanensis une Anche, qui siet derier sa maison. apud Sandovallium in Favila: Chris- Borellus vero Anche Cupam interpretatiani habeant suum Comitem de sua tur. Vide supra Anceria 1. j ALCHAHEST, Vox Chymicorum Roch. gente, qui manuteneat eos in bono juzgo. secundum solent homines Christiani; et le Baillif in Diction. Spagyrico Alchailli component rixas inter illos, et non hest est Mercurius prasparatus in hepatis matabunt hominem sine jussu de Al- medicinam. * ALCHAMIA. [Alchimia. DIEF.] cayde, seu Alvacide Saraceno, etc. A * ALCHANALI. [Archangelus. DIEF.] Saracenis traducta postmodum hsec diALCHAZ. Charta Rudesindi Episcopi gnitas ab ipsis Hispanis Christianis ad civitatum suarum Judices. Vide Oyhe- Dumiensis serae 930. apud Anton, de nartum lib. 2. Notit. Vascon. cap. 6. [et Yepez in Chronico Ordinis S. Benedict! torn. 5. pag. 424: Cingulos auro.... gemsupra Alcaldis.] ALCALIS, Eadem notione, in Oharta matos duos, olios argenteos exauratos, ex Adelfonsi Regis Aragonum apud Blan- quibus unum gemmatum, alias lineas 10. cam pag. 640 : Et suos Alcales quod non casulas silineas 10. alias "casulas 13. quinipsum judicet. Concilium apud Pennam que de Alchaz, sex Seray cardena [torn. Fidelem ann. 1302. can. 13 : Si Alcales, 3. Collect. Concil. Hispan. pag. 181. col. vel Majorini, vel alii Rectores civitatum, 1. legitur: Sex Feray cardena.] septima vel aliorum locorum deliquerint, etc. Barragan 8. cardena marayce 9. verALCAYDUS MERETRICUM, seu Uxora- melia exageg 11. linea cardenea, et duas torum, qui de meretricibus et adulteriis planetas urtiones, oracles 11. ex quibus cognoscebat: ita olim dictus Officialis unum auro et argenteo compositum, etc. in Aragonia. Michael del Molino in v. Voces omnino barbarae, quarum notioAdulterium. nem aliquis forte me felicior inveniet. ALCAYDUS HONORIS, idem qui Mere- [** \r\ (khazz), Sericum grossius, Pannus tricum. Vide eundem in Alcaydus. Ob- ex eo serico contextus.] seryantiae Regni Aragon. lib. 9. tit. ALCHERIA, ALQUERIA , ALQUARIA , Articuli inquisitionis, Alcaydi meretri- Villa [unius vel] paucarum domorum, cum et uxoratorum, fol. 41. Edit. 1624. quam nostri vulgo [Ferme, Metairie, vel [«s vide Alcadus.] cum plures sunt domus,] Hameau, voT ALCAZAREL. Idem esse videtur quod cant. [** Arab, nnp Urbs, pagus, villa, Alcacar, vox Hispanica, vel Arabica, vicus, ager, castellum.] Sebastianus quae domum fortem, regiam, vel castel- Cobarruvias : Alqueria, es la casa sola en lionem signiflcat. Epistola Innocentii el campo donde el labrador del, se regoge III. PP. inter Concil. Hisp. torn. 3. pag. con su gente y haro de labranca, par estar 424 : In Portugal in civitate. quae dicitur lexos de poblado, y que el dia se le fuera Estora, duos Alcazar el, vetus et novum, en ir y venir, no habitando en la misma cum omni hasreditate regia et aliis perti- tierra que labra, y assi vale tanto como nentiis suis. Castellum de Guluce cum casa de labranca, y donde ay muchas pertinentiis suis. Vide inferius Alcaceria destas casas, apartadas unas de otras, in Alcheria. [** f. leg. Alcazares, plural, pero en una comarca. Dize el padre Guavocis Alcazar vel Alcacar. Vide infra in dix, que el nombre Alcarria, y Alqueria, Alcheria.] son de una raiz, y que valen tanto, como * Academ. Hispan. in Diction. Alca- aldeas, que es caria. Charta Jocobi Regis zaba, vox Arabica, Arx inexpugnabilis. Aragon. ann. 1230. apud Guesnaium in [** rusp, Arx ; vox hodie notissima Gal- Annalib. Massil. pag. 360 : Damus.... infra civitatem Majoricarum, vel extra, lis.] | ALCAZARIA, ^Ediflcium, forum, veltrecentas domus cum una Meschida in platea parva, ut placet Michaeli del Mo- ipsa civitate..... 39. operatoria, et 7. Allino. Vetus statutum pro regno Navar- cherias in terminio civitatis Majoricarum, rse factum a Jo. Paste Decano Carnotensi, cum 25. jovatis terrse. Alia Jacobi II. etHugone de Viri Milite, reformatoribus Regis Majoricar. ann. 1310. in Camera dicti regni: Item fiat ibidem carniceria Comput. Paris.: Damus ad accapitum, pro Judaeis. Item fiat Alcazaria,!; ubi Judisei sive in emphytheosin,... Alcheriam nosvendent mercimonias suas. [ ":= Arabib. trum, quae. est in terminis de S. Aginno, n>-iND'p (Kaisariyya). Vide de Sacy, Ab- vocata Alcheria Blanca, cum tot a labor adallatif, pag. 303 et infra Alcheria.] tione ejusdem, et cum omnibus terminis ALCAZARIUM, Domus, arx, palatium. et pertinentiis suis. Alia anni 1261: De Chronicon S. Ferdinandi Regis Castil. Alcheriis, rafallis, campis, vineis, etc. in Actis SS. Maii torn. 7. pag. 370. D : Ubi innuit Foros Oscae ann. 1247. fol. Firmatis deditionis faciendas conditioni- 30 : Nisi in Alcacaria tendam locatam bus, continue Alcazarium traditum Regi teneat, etc. est. Hujus et superioris vocis origo est ALQUARIA, ALQUERIA, Eadem notione.

ALG Charta MS. Lupi Examinis de Luzia, data apud Majoricas 6. Id. Aug. 1231: Dono, concedo et laudo per alodium francum atque liberum Deo et Domui S. Georgii... quandam Alquariam, quam habeo in introitu vallis de Muzo, versus Occidentem, sicut affrontatur ab Oriente, etc. Alia Jacobi Regis Aragon. anno 1250 : Quod possitis plantare vineas in terminis dictorum locorum, et Alqueriarum tot, quot volueritis. ALCACERIA, vel ALCHARIA, ex Hispan. Alcacar, vox Arabica, inquit Sebastianus de Cobarruvias, quae domum fortem, castellionem, domum regalem, sonat, quasi domus C&sarea, domus Regis. Pactum initum inter Jacobum Regem Aragonum et Nobiles Aragonenses de conquirendis Balearibus insulis, datum Barcinone anno 1229. 5. Kl. Sep.: Et nos similiter habeamus partem omnium pr&dictorum secundum numerum militum et hominum armatorum, qui nobiscum fuerint, retentis nobis Alcaceriis et staticis Regum in civitatibus ultra debitam portionem nobis competentem. Ita MS. Charta : sed apud Joann. Dametum in Hist. Balearici Regni pag. 203. habetur Alcahris, pag. 208. Alqueriis. Voces propriae Majoricensibus, apud quos Alqueria, signiflcat lugar de pocas casas como de muchas, Beled. Ita autem Arabes, seu Mahumetani, dum Baleares insulas possidebant, villas appellarunt, voce Arabica, deducta ab Alquehir, que es lo mesmo, que casa de fuera, inquit Joann. Dametus in Historia general del Regno Balearico, pag. 272. unde etiam origo nominis urbis celeberrimas Cayri. Neque aliunde Vascones nostri hauserunt suum Alcarerria, quibus idem sonat, ut auctor est Oyhenartus. At de vocis notione, paulo aliter Michael del Molino in Repertorio Foror. Aragon. v. Feria : Et scias, quia Alcacaria, de qua fit mentio in dicto foro antiquo, est quidam locus, seu qusedam platea parva, in qua Judasi congregabantur ad emendum et vendendum vestes ett; suppellectilia domus, et alia mobilia. [ ™ Alcacaria et Alcheria plane differunt-inter se, haec casa est, ilia ssdes magnificse, in quibus degunt mercatores. Conf. de Sacy^ description de 1'Egypte par Abdallatif, pag. 303. not. 8. Vide Alcazaria.] * ALCHIA. [Ut ALCEA. DIEF.] ALCHIMIA. Vide Chimia. * ALCHIMILLA. [Lactuca. DIEF.] * ALCHINISTA. [Alchimista. DIEF.] jje ALCHION. [Vide ALCION. DIEF. * ALCHIONIUM. [Herba marina, alga. T)T"PT^ 1 jk ALCHIOR. [Ut ACIARIUM. DIEF.] ^ALCHONIA, OMISTA, URISTA. [Alchimia, alchimista. DIEF.] 1 ALCHYMISTICI OPERIS CffRiosiTAS, f. Machinosi ignes, Gallis Feu d'artifice. Schramb. Chronicon Mellicense pag. 519. col. 2. ex Chartulario Mellicensi : Dum Rex Hungarias Matthias Viennae erat, per Alchymistici operis curiositatem, Viennae incendium ortum est, in quo 100. domus . . . . conflagrarunt. * ALCIA. [Ut ALCEA. DIEF.] * ALGIARE, Levare, erigere, Gall. Elever. Charta ann. 1358. inter Probat. torn. 2. Hist. Nem. ,pag. 232. col. 1: Primo quod guachile, existens supra frachiam muri antiqui prope portale Carmelitarum, Alcietur in altitudine turrium faciendarum. Et col. 2 : Suffra inferior a parte villas dictas motas Alcietur. Vide Altiare. ALCIBALANUS, dicitur instrumentum lucernarum visibus aptum. Ugutio.

ALD

ALD

ALD

171

^ ALGID A. [Serpens, ut HALCIDA. 1. ALDEA, Hispanis, Aldea, Vicus pa- ram alio Episcopo, vel cor am alio AlderDIEF.] ganus, pagu£, nostris Hameau. Occurrit manno fiat, emendet 100 sol. [** Legenj|c ALCION. [Ut alcyon, avis marina. non semel apud Rodericum Archiep. dum vel coram Aldermanno, textus enim DIEF.] Tolet. lib. 7. cap. 26. 27. lib. 8. cap. 14. Anglosaxonicus (cap. 15) habet: G i f | ALCIOSUS, 8vis g e l i m p e - . ] Haec Vide Algenia. Pennam Fidelem ann. 1302. can. 13. in ex Spelmanno: qui paulo fusius, quam \ALCQRAHJE, et ALCORANA, Turri- Charta Adelphonsi Eegis Hispanise serse Cangius noster Aldermanni, praesertim culae sunt fanorum apud Mahumedanos, 1164. apud Anton, de Yepez torn. 4. pag. Comitatus et novemdedmorum. munera e quibus a religipnis suae ministris sta- 458. etc. Vide Sebastiaruim Cobarruviam distinguit :; et explicat. Hunc si lubet tis horis ad orationem excitantur. Wic- in Thesauro Linguae Castellanse. in hac consule. [ ™ Vide Turneri Histor. Anquefort, Ambass. de Figner. glos, lib. 8. cap. 7; Philipsii Histor. juris voce. | ALDEA, Genus tributi esse videtur,Anglos. § 24, et Lappenbergii Histor. 1 ALCQRANUM, ALCORANUS. et CORANUS; ALCORAN, Legis Mahumeticae li- in epist. Innocentii III. PP. torn. 3. Col- Angl. vol. 1. pag. 567.] ALDERMANNUS HUNDREDI, Prseposiber. Hunc cujusdam Sergii Monachi lect. Concil. Hispan. pag. 423 : Casfelapostatae ope scripsit impostor Mahu- lum de Sorita cum portaticis. quintis, tus Hundred! seu Centuries : ut Decanus medes, non quidem uno tenore, sed Adeis et aliis pertinentiis suis. Hinc ta- Decurias ; forte idem qui Centenarius, paulatim modo, unum versum, modo men, ut in locis a Cangio citatis pagus qui etiam Hundredo imperitabat. Porro alterum, variis in locis et intra 23. an- posset intelligi. [** Arab. ny»s (daia) Aldermanni Hundred! dignitas videtur norum spatium. Hinc factum est ut his Ager, campus, prsedium, castellum. Go- inducta, vel certe nomen inventum ab versiculis absque ordine collectis con- thicaa originis esse vocem Aldea censet Henrico I. Ejusdem Regis Leges cap. 8. Prsssit autem singulis horninum novenis fusum omnino et indigestum opus pro- Grimmius Antiq. Jur. pag. 309.] * 2. ALDEA, Femina ejusdem condi- Decimus, et toti simul Hundredo unus de dierit, quamvis Abuhecer. et Othman ipsius successores", atque alii Mahume- tionis, qua Aldius. Vide in hac voce. melioribus, et vocetur Aldremannusf qui dani doctores in id toti fuerint, ut in Epist. Joan. XV. PP. ann. 985. in Ap- Dei leges et hominum jura vigilanti stupristinum legitimumque ordinem resti- pend, ad Marcam Hispan. col. 936 : Cum deat observantia promovere. Neque forte tuerent. Apud Musulmanos (ita enim se servis et ancillis, aldionibus etAldeabuset fuere alii ab iis, quos Senescallos Hunappellari amant Mahumedis sectatores) cum omnibus quse did et nominari pos- dredorum Angli vocant. Vide Leges Edw. cap. 35. ab Angelo Gabriele Mahumedi Alcora- sunt. ALDEOLA. Observantiae Regni Aragon. num fuisse per 23. annos revelatum, ALDERMANNUS REGIS, seu REGIUS, fides est: tametsi quandoque asserant lib. 8. tit. de Appellationib. § 4: Usque Anglo-Sax. C y n i n g e s E a l d o r m e n , una nocte fuisse a Deo per Gabrielem ad miserrimam Aldeolam finis, illius Missus Dominicus, ut videtur. seu Judemissum ; quae ipsis Nox demissionis et partis regni. dex Regius civitatis, vel Hundred!, id Nox potentise dicitur. [* Diminut. ab Aldea, Hispanis, Alde- est, qui in Comitatu vel Hundredo Liber ille ex yariis Christianse et Ju- guela, Vascis, Aldeachoaf apud Bullet, Regio nomine praesidebat, resque, ad daicse Religionis segminibus consutus in Glossar. Celt. Exiguus pagus. Charta Regium jus aut fiscum pertinentes, diest; non quidem ex iis quae in utraque de eccl. S. Vincent, in Hispania ex judicabat. Alius forte ab Aldermanno bona sunt et fide digna, sed ex haereti- Chartul. Cluniac: Exceptis his habet su- Hundredi. qui ex ipso Hundredo ac Cencorum erroribus, et Thalmudicis Judae- pradicta ecclesia x.jugatas bene cultas,... turia ad ejusdem praefecturam eligebaorum fabulis. InAlcorano, inquit Schin- duos molendinos, quandam Aldeolam, tur, ut minor Judex et pedaneus. Leges dlerus in Lex. Pentagl. ad Kip Legit: quas vocatur Fratres.] Alvredi Regis cap. 41. apud BromptoTrinitas, Christi Divinitasf atque CruciALDERMANNUS , Vox Anglosaxon. ex num : Si quis coram Aldermanno Regis fixio negantur : Circumcisio, abstinentia alder, senior, Princeps, et m a n , homo, pugnet in publico, ( Spelman. in placito) a came suilla, et vino, plures uxores pro composita. Aldermanni autem dicuntur emendet Weram et Witam, sicut rectum facultatibus, et repudium, continui seu magnates, viri prsecipui, comites, baro- sit, etc. Eo igitur spectant Leges Edintegri mensis jejunium. dies Veneris pro nes, seniores. Leges Edwardi Confess. wardi Confess, cap. 35: Habent etiam Sabbato, et crebrse lotiones prsecipiuntur. cap. 35: Sicut modo vocantur Greve, qui Aldermanni in civitatibus Regni hujusin Alcoran est Arabica vox, ab al arti- super alios prasfecturas habent: ita apud Bailliviis suis, et in burgis clausis, et culo, et cara, legit, collegit, unde Alco- Anglos antiquitus vocabantur Ealdor- muro vallatis. et in castellis eamdem diran, lectio seu collectio. Lectio quasi men. quasi Seniores^ non propter senec- gnitatem et potestatem et modum, qualem per excellentiam dicitur. Collectio quia tutem, sed propter sapientiam et digni- habent Prsepositi Hundredorum et Wasimul praecepta Mahumeticae legis col- tatem. Leges Alvredi cap. 44. apud pentachiorum in Bailliviis suis sub ViceBromptonum : Aldermannus, quern La- comite Regis per universum regnum : ligit. Mirum est quanta cum veneratione tine Comitem vel Seniorem dicunt. Leges debent enim et leges et libertates et jura suscipiant: non sinunt a Judseo vel Forestarum Canuti Regis cap. 3: Pro et pacem Regis, et justas consuetudines Christiano contrectari: illi insidere ne- liberalibus semper habeantur, quos Dani Regni... pro posse suo servare, etc. Adde fas est: et eum vita indignum putant, Ealdermen appellant. Adde cap. 21. Le- Leges Willelmi Nothi cap. 56. qui non reverenter tractaverit. ges Inae cap. 26. apud Bromptonum pag. ALDERMANNUS TOTIUS ANGLLE, ^EthelDe Alcorano vide plura apud Herbe- 759 : De pugna in domo Regis, vel in Ec- stanus Dux Orientalium Anglorum dicclesia, vel in porno Aldermanni vel Ba- tus fuit, ut et ^Ethelwodus et Ailwinus lotum, in Lexico Philol. * ALCORNINUS. Statuta civit. Astse, ronis, etc. [Vita sanctae Etheldredae, torn. ejusdem filii. Hanc dignitatem praediubi de Intratis portarum : Alcornini 4. Junii pag. 527. A : Surrexere viri po- cat in Ailwino illius Epitaphium, quod laborati in pennis ponantur, et solvant tentes, videlicet Egelwinus qui cognomi- legebatur in Ecclesia Ramesiensi, quam pro qualibet penna lib. 10. Alcornini la- natus est Alderman, quod intelligitur ann. 969..magnifice fundavit, et habetur borati in coopertoriis ponantur, et sol- Princeps sive Comes, et fratres sui, ter- in Monast. Angl. torn. 1. pag. 240 : Hie vant pro coopertorio lib. 24. Alcornini ramque fllam calumniati sunt.] requiescit D. Ailwinus inclyti Regis Eadcrudi et non laborati solvant pro miliari ALDREMANNUS , in Legibus Ethelredi gari cognatus, totius Anglise Aldermansacri Cosnobii miraculose lib. 100. Italis Alcornoch, ex Hispanico cap. 7. in Legibus Henrici I. cap. 8. et nus, et hujus Alcornoque, est Suber. in Monastico Anglic, torn. 1. pag. 234. fundator. [;K: Vide Lappenbergium in * 1. ALCUS, Alea, Gall. Jeu de hazard. 235. Traducta postmodum haec vox ad Hist. Ang. vol. 1. pag. 414. not. 2, qui Inquisit. ann. 1217. apud Spon. torn. 2. Comites et Preefectos Provinciarum, Ci- Anglia orientalem Angliam designari Hist. Genev. pag. 408 : Quidam etiam vitatum, et Hundredorum, qui vice merito censet.] Idem Ailwinus simpliciclerici sunt qui ludunt cum scads, Alois Regia jus dicebant, qua quidem notione ter Aldreman nuncupatur in Charta et deciis, et prsscipue in civitate. Sed forte id vocabuli usurpari passim deprehen- Edgari Regis pro fundatione ejusdem legendum Aleis. das in Legibus Alvredi cap. 17. 40. 42. Monasterii, ibidem pag. 234. 235. At quae * 2. ALCUS, Panni species. Chron. 44. 48. apud Bromptonum, in Legibus fuerit Aldermanni Anglise dignitas,baud Bergom. ad ann. 1398. apud Murator. Canuti cap. 44. et Inae cap. 6. 49. Matth. bene constat; putat Spelmannus eantorn. 16. Script. Ital. col. 895 : Et certi Paris, ann. 1196 : Excellentiores civium, dem fuisse, quae posteriqribus sseculis alii custodes et officiales datii generalis, (Londinensis urbis) quos Majores et Capitalis Angliss Justitiarii, idque elicit qui faciebant scortam plaustris sex one- Aldermannos dicimus. ex libro Ramesiensi sect. 49 : Cui forp ratis pannorum Alcorum, qui conduceJffig" ALDERMANNUS aliquando dictus Ailwinus Aldermannus. et jEdricus Regis bantur versus Brixiam. Vide supra Aco- est Archiepiscopus vel Episcopus, ut Praspositus, Judices pr&sidebant. Nam et letus. liquet ex legibus Alvredi cap. 15 : Si Aldermannos, Judices appellatos fuisse quis cor am Archiepiscopo pug net. vel diximus. *: ALCUS. [Alx, gall. elan. DIEF.] arma extrahat 150. sol. emendet. Si co* ALDA. [Gall, aloes. DIEF.] ALDERMANNUS DE GILDA mercatorwn

172

ALD

ALD

Oxonise, in Monastico Anglic, torn. 2. cap. 1. n. 8. [** Vide Grimmii Aut. Jur. pag. 141. Judex Glides Oxpniensis, seu pag. 309. 310.] * Quod ad vocis etymon spectat, in eo qui mercatorum lites dijudicabat. ALDERMANNUS HOSPITALIS, in Mo- ludunt, ut saepe fit, viri eruditi, illudnastico Anglic, torn. 2. pag. 372: Hospi- que ab eo idiomate, quod sibi magis tals unius Aldermanni et 14. Fratrum et familiare est, accersere contendunt. Sororum. Videtur esse is, qui Hospital! Eccardus in notis ad Cateches. Theotisc. praefectus erat. pag. 140. a Teuton. Halten, Servare, ALDERMANNIA, Praepositura, Praefec- abjecta aspiratione, deducendum putat. tura castri vel villse: Galli Prevote vo- Contra Carolo de Aquino in Lex. milit. cant ejusmodi villas ac praedia, quae ad vox est Latina, non Germanica, quasi Monasteria, aut Canonicorum Collegia Altus vel Alitus, a verbo Alp; quoniam spectant, et Monachis aut Canonicis ad victualia et annonam, inquit, cum stivitam, vel ad certum tempus cum red- pendio non e publico, sed a suis priyaditibus cohceduntur. Will. Thorn, in tim heris accipiebant. Quod de hujus Chr. ann. 1278: Nicolaus Abbas cum con- hominum generis origme tantum et sensu sui Conventus concessit et dimisit prima institutione intelligendum esse cuidam magistro Nicolao DogeAlderman- scribit. niam de Westgats, quse tune ad, istud S®° In multis tamen Aldii sive AldioMonasterium pertinebat, tenendam et nes tarn masculiqnam feminae, inq. Muhabendam cum omnibus appendiciisf.... ratorius, torn. 1. part. 2. pag. 71. distinreddendo inde annuatim in thesauraria guebantur a proprie appellatis servis. nostra 10. libr. sterlingorum pro smnibus Ad quasdam operas, rurales praesertim aervitils, etc. [** Vide Wacbteri Gloss, praestandas se obligabant, at minime abarbitrio pleno dominorum pendebant, voce Eltermann. ADEL.] quippe ab iis jam aliqua libertatis speT ALDIA, ALDIO, etc. Vide in Aldius. cie donati. Hinc Domini quidem sed * ALDINIUM, ONIUM. [Gall, echalotte. saepius Patroni dicebantur, qui eos in DIEF.] suo jure habebant. Aldia servo nubens, ALDIUS, Papiae dicitur, Qui adhuc ser- ait lex ccxvin. Eotharis.K&eriaton suam mt patrono. Glossae vett. laudatae a Lin- amittit. Ergo Aldiones libertate donati deb rogio: Aldius, statu liber. Aldius est erant, sed non omnimoda; adhuc enim libertus cum impositione operarum factus. dominis suis obsequia aliquoddebebant, Quae posterior definitio, aut descriptio .et tributum qupddam praestabant. Fueflrmatur ex Lege Longobard. lib. 1. tit. runt etiam Aldionibus ancillas. quae in25. | 53 : Si Aldius cujuscunque in casa dicio sunt, eos a servorum conditione alterius nesciente domino suo fugerit, abfuisse ; attamen quia nondum a jure cum inventus fuerit, sic debet dare homo sive patronatu antiqui domini soluti ipse, qui eum habuerit, operas, quomodo erant, si quis homo liber Aldiam sibi de servo. [** Leges Luithpr. cap. 68, sive jungere cupiebat, ei prius libertatem lib. 6. .cap. 15. sequente hac Formula : aut dare aut impetrare cogebatur. Haec Petre te appelftxt Martinus quod tu ha- scriptor clarissimus in ilium ex legibus buisti Donatum suum aldium super 9. Luithprandi [« 106 (6, 53)] locum : Si noctes in casa sua se nesciente, et perdi- quis Aldiam alienam aut suam ad uxodit tantas operas, quss valuerunt sol. 20.] rem tollere voluerit, etc. 8 Atque inde eju'sdem esse conditionis Eursus Aldiorum conditionem ad dicuntur Aldii in Italia, qua Fiscalini, examen revocat Muratorius torn. 1. Anet Liti in Francia. Eadem Lex Longo- tiq. Ital. med. ssvi col. 864. ubi tandem bard. lib. 3. tit. 20. [« Caroli M. 83, est in hanc sententiam descendit, ut Aldii Capit. Ticinens. ann. 801. cap. 6 : De fueriift medium quid inter servos atque Aldionibus publicis ad jus publicum perti- libertos. Non servi, quia revera manunentibus. Aldiones vel Aldianss ad jus missi, utpote qui ex libertate excidere publicum pertinentes ea lege vivant in poterant; nam ex leg. 218. Rotharis : Italia in servitutem dominorum suorum, Si Aldia aut libera in casa aliena ad maetc.]: Aldiones vel Aldiss ea lege vivant ritum intraverit, et servum ad maritum in Italia, qua Fiscalini vel Liti vivunt in tulerit. libertatem suam amittat; non taFrancia. Patronos habebant perinde ac men prorsus liberti, quia adhuc juri liberti, ut est in lib. 2. tit. 35. | 3. tit. 44.patronorum suorum erant obnoxii. §1.4. [** Grimoaldi cap. 1; Luithpr. 67 Quanquam vero haec probabilia, imo (lib. 6. cap. 14) ubi notandum quod dici- argumentis fultavideantur, nihilominus tur : De aldionibus qui de personis suis eum Cangio censendum existimo Aldios Aldiones sunt; Lothar. I. c. 82, quam ex genere servorum fuisse atque inter legem Muratorius etiam de aldionibus servos esse. annumerandos; vel ut rem intelligit.] apertius dicam, extitisse opinor Aldios Fuit igitur Aldius exgenere servorum, servis adscriptos, simulque Aldios fuisse tametsi peculiaris et propria fuit ser- a servis omnino distinctps, qui Aldii vorum species, ab aliis nimirum servis liberi appellabantur.Duplicis hujusmodi diversa : unde inter servos Aldii passim Aldiorum classis mentio fit in Charta recensentur in eadem Lege Longobard. ann. 872. ex Cod. S. Germani Prat. lib. 1. tit. 6. | 4. tit. 7. § 17. tit. 8. [** § 1. Apographo 2. sec. 17.] 1064. 2. fol. 96. 3. etc. tit. 9. 126. tit. 25. § 57. 58. tit. 31. r°: Cum mansis, castriciis et mancipiis § 3. lib. 2. tit. 16. tit. 25. g 53. tit. 31. tit. servis, pro servis Aldiis.pro Aldiis liberis. 55. i 16. [«> Rothar. 388. 380. 76. 77. 78. pro liberis omnia et in omnibus rebus exetc. Eachis 3. Luithpr. 111. (6, 58). 143. quisitis, totum atque integrum donamus (6, 90). 60. (6, 7). Qui sequuntur numeri atque concedimus, et secundum legem ex libro secundo, perturbati sunt.l Ma- noslram saligam firmamus per festucam. numittebantur autem Aldii,. seu ab ope- Ubi notandum est Aldios etiam liberos ris eximebantur, non in Ecclesia, ut ab iis distingui.qui nude liberi dicuntur. servi; sed per ctiartam, lib. 2. tit. 34. § [:~-":Patet legendum esse : servis proservis, 5. [»Luithpr. 23 (4, 5). Edicitur ibi aldiis proaldiis. liberis proliberis, etc. quod dominus servum, quern Aldium Chartam integram rectius ad annum facturus est, non debet manumittere in 867 relatam videas apud Murator. in ecclesia sed per chartam.] De vocis ety- Antiqu. Ital. vol. 5. pag. 513. Vide etiam mo nescio an quis probet, quaa habet Proservi.] Praeterea Aldios a vassallis Dominicus lib. de Praerogat. allodior. diversos esse disputat Illustr. Fontani-

ALP nus inLibello cuititulus : Ragionamento delle Masnade. etc. pag. 45. ALDIA, Feniina ejusdem conditionis, qua Aldius, in Lege Longobard. lib. 1. tit. 15. § 2. lib. 2. tit. 12. | 2. 3. 7. 9. tit. 40. § 1. lib. 3. tit. 20. [*» Eothar. 28. 218. 219. Luithpr. 126. (6,73). 139 (6,86).... Karol. M. 83.] Aldia, id est, quie de libera matre nata est, lib. 1. tit. 30. § 5. [** Rothar. 206. Liberae matris filia Aldia ex leg. Eoth. 218. Hue spectant quae leguntur in Gloss. Longob.: Aldia, i. e. de matre libera nata.] ALDIANA, Aldia, in Charta Henrici I. Imp. apud Baron, ann. 1014. n. 9.: Cum servis et ancillis Aldionibus et Aldianis utriusque sexus. ALDIARICII, in Charta Longobardica, in Bullario Casinensi torn. 2. pag. 4. Tarn Aldiaricios quam et servulos, etc. ALDIONES, lidem qui Aldii. Lex Longobard. lib. 3. tit. 20 : Aldiones vel Aldiss ea lege pivant in Italia, in servitute dominorum suorum, qua Fiscalini vel Liti vivunt in Francia. Lib. 2. tit. 12. § 7 : Si Aldius cujuscumque Aldiam alterius tulerit ad uxorem, et filios ex ea procreaverit,; et mundium ex ea non fecerit, sint filii ejus Aldiones, cujus et mater fuit. Tit. 44. 11. De Aldionibus, quss de personis suis Aldiones sunt. etc. Adde lib. 1. tit. 25. | 82. 83. tit. 32. '§ 5. lib. 2. tit. 11. § 4. tit. 12. § 9. tit. 25. § 8. 14. tit. 29. tit. 32. tit. 44. [» Lothar. I. 33. 100 ; Luithpr. 140 (6, 87). 120. (6, 67). 139. (6, 86) ] Capitulare Radelchisi Principis Beneventani cap. 14: De illorum substantiis cum servis et ancillis et Aldionibus. Cap. 18 : Si contentio fuerit de rebus aut servis, aut ancillis, seu Aldionibus eorum. ILLALDIONES, Eadem notipne. Quaedam Constitutio Caroli Magni ab Amerbachio edita cap. 15 : Non est nostra voluntas, ut homines Placentini per eorum prxceptum de curte Palatii nostri nialdiones recipiant. Ubi particulam il, quidam consent eandem esse, quae apud Italos obtinet, pro ille, vel hie, seu nostro le. 3S@~ Muratorius torn. 1. part. 2. pag. 123. col. 1. hoc relate ex Legibus Pippini Regis loco : Non est nostra voluntas ut... Aldiones (non nialdiones) recipiant. Ex edit. Goldasti, haec addit ad rem nostram: Baluzius pag. 539. illos Aldiones. Eectius in cod. Esten. ullos Aldiones. Du Cangius in Gloss. Lat. ad vocem Aldio adtexit hanc alteram Illaldiones, quam in rem affert quamdam, ut ille ait, Constitutionem Caroli M. ab Anaerbachio editam, his verbis : Non est nostra, etc. Deceptus est vir 01. ab Amerbachio. Nihil lex ilia est, quam quse jamdudum edita fuerat, et quam nos iterum eyulgamus. Ibique scribendum ullos Aldiones, aut illos Aldiones. In Codice Cathedr. Mutin. tribuitur Carolo M. et illius Aldiones, pro Illaldiones legitur. Porro animadvertendum praecedere huic legi alteram, qua3 inter Longobardicas non legitur, nempe : De rebus quse Hildegardss Reginsz traditas fuerunt, volumus ut fiant descriptae breves, et ipsi breves ad nos fiant adducti. Quum ergo subsequatur illius Aldiones, Hildegardis Eeginae Aldiones significari yidentur.Haec quidem fusius ex Muratorio, at nihil de Viri Cl. ratiociniis detractum voluimus. ALDIONARII, recensentur inter Officiates Eegios, in Charta Caroli M. qu33 extat in Chronico Farfensi pag. 653 : Ducibus, Comitibus, Castaldiis, Vicariis, Centennariis . Aldionariis, vel reliquis fidelibus nostris. Ubi videntur longe po-

ALE tioris fuisse conditionis, quam Aldii et Aldiones. ALDIARIGLE, Aldiorum et Aldionum habitacula, qua? cum ipsis possessionibus yaenibant. Charta Ludovici et Lotharii Impp. in Chronico Farfensi pag. 658 : Monasteriolum supradictum cum.... cellulis, territoriis. sedificiis, familiis juste pertinentibua, casis , massaritiis [apud Murat. torn. 2. part. 2. col. 383. ubi eandem Chartam refert, legitur : Amassariciis] Aldiariciis, bovillicariis, vaccariciis, alpibus, etc. Alia in Bullario Casinensi tom. 2. pag. 4 : Omnia in integrum una cum casa Aldiaricia.'.•. singula casalata ad ipsa curte pertinente. Alia Desiderii Regis pag. 12 : Curtes cum massaricias et bovolcaricias et Aldiaricias, casis cum montibus et alpibus, lacoras et piscationes, etc. Ibidem pag. 17: Aldiaricias et Aldiales cases, etc. [ Additamenta ad Chron. Casaur. in Instr. ann. 951. apud Murat. torn. 2. part. 2. col. 953: Cum casis, terris, casalibus, colonitiis, Aldiariciis, salectis, pratis, etc.] Adde Puricellum in Ambrosiana Basilica pag. 226. j ALDITIONES, pro Aldiones. In Investura de Monaetiano Precariae, ex Chartular. Casauriensi pag. 123: Vel per singula loca vel vocabula de rebus Justonis invenla fuerint, mobilibus et immobilibus, cartulatis atque Alditionibus, servis et ancillis, omnia et in omnibus, ut dixivnus, quidquid ipso die a viro Justone a prassenti die in dote acceperat in die votorum. * ALDIARICIA, Aldiorum conditio. Placit. ann. 901. apud Murator. tom. 1. Antiq. Ital. med. aevi col. 719: Interrogatus est ipse Adelgisus advocatus, si haberet amplius homines per inquisitionem, aut testem, aut ullam firmitatem, per quam ipsorum Ursoni, Boniperti, Hildefredi, etc. de suorum libertate inobviare, aut eos in servicium et Aldiaricia curtis Palatiolo replicare possit. * ALDIONARICUS, ad Aldium, spectans Charta ann. 1107. in Prsef. Lamii ad Hpdoepor. Charit. part. 1. pag xxxj. in Delic. erudit. : Vindo et trado... rneam portionem de jam dicta ecclesia S. Genesii,.... et rebus vero ipsis; tarn domnicatis quam et massariciis seu Aldionaricis. * ALDOIRA, in Charta ipsa,. unde Aldorra edidit Marten. Vide in' liac voce. Aulsei species mihi videtur. ^ ALDORRA, Vox Occitana, quae vestem, vas, aut aliud quidlibet Ecclesiae usibus inserviens significatj, diversum tamen ab ilia supellectili quae una recensetur in Notitia fundationis S. Petri de Salve apud Marten, tom. 1. Anecd. col. 150 : Videns aut em Abbas, seu Monachi, paupertatem fori, ex ornamentis quss secum illuc veherant, partem illuc reliquerunt, videlicet pallios duos , albas quinque, cappas palleas duas, libros 17. Aldorras tres, brodos Ires, bannos 2. crucem 1-. casulas 3. stolas, manipulos, cinctas 24. turibulum 1. ferentes secum exinde schillam ferream. Aldas, Hispanis est Panni scissura, Panni portio. Gall. Pan d'habit. Alda de Sombrero, Piles margines. Hinc oriri potuit vox Aldorra. ALDUS. Charta Lotharii Regis Franc, apud Beslium in Cbmitib. Pictav. pag. 260: Atque ad hoc detinendum curtes 2. cum suis appenditiis nostro daremus praeceptOf et duos, quod Aldos nuncupant, ejusdem loci incolas, etc. Sed ex sequentibus videtur legendnm, quod alodos nuncupant. 1. ALEA. Tabular. S. Cyrici Nivern. Ch. 71: Insuper etiam Aleas domni Odo-

ALE

ALE

173

nis Paraphonistas mihi dederunt. [Vide j|c ALECTORIA. [Gall, pierre a chapon. Aldia.l DIEF.] * 2. ALEA, Via lustrandis vigiliis com^ ALECTUM, Eadem notione. Tabular. parata, porticus, Gall. Chemin des ron- S. Vandreg. tom. 2. pag. 1491 : Ego Draco des, galerie, corridor. Statut. ann. 1357. de Roya Miles vendidi... unum milliare inter Probat. tom. 2. Hist. Nem. pag. Alectorum annul redditus, quod milliare 194. col. 2 : Fiat Alea, fustea infra dictam Alectorum prasdicti Religiosi mihi debeturrim, procedens a janua superiori dic- bant. tae turris ad aliam, taliter quod quisque 1 ALECUM, Idem. Statuta Monast. S. libere possit ire per dictam alatam de Claudii auctoritate Nicolai V. Papae muro ad murum. Nostris Alee, et Aleie, edita pag. 82: Item et die carnisprenii eadem notione. Aliud Stat. ann. 1355. usque ad festum Pascha tenetur idem ibid. pag. 169. col. 2 : Et les Aleiez soient pittantiarius ministrare cuilibet Religioso repparees de haut et de bas. Lit. remiss, cum pittancia carparum ministrari soliann. 1476. in Reg. 195. Chartoph. reg. tarum, duo Aleca pro qualibet die, et ch. 1585 : Par lesquelz maistres jurez ma- quatuor nuces. cons fut trouve que les Alees haultes de la « ALEFANI, Loca, ut videtur, montuosa muraille d'icelle eglise (de Langres) con- et praerupta. Nangius ubi de Carolo.qui venoit toutes refreschir. Vide supra Mainfredi copias insequebatur a S. GerAlata. mano in Italia ad Beneventum usque pag. 375 : Longarum semper dietarum >Jc ALEA. [Aulsea, curtina. DIEF.] * ALEAMENTUM, Legitima material continuato itinere per Alefanos et diversa nummarise constatura, metalli probitas, locorum discrimina eos celeriter insecuGall. Alloy. Chartul. de Nobilit. eccl. -'ALEGARIE. Charta ann. 804. apud Carnot. ad ann. circ. 1250 : Exparte episcopi reservatee sunt et in thesauro ecclesiae Marten, tom. 1. Ampl. Collect, col. 56 : tanquam in sequestra positte in quodam Praesente vero donatione nequaquam auanulo perforates duodecim pecias monetas, grialium vilitati gestis municipalibus Alead quarum instar et Aleamentum comes garie curavi. Qua3 facile emendantur ex tenetur facere monetam novam. Vide alia Charta ejusd. Harvichi ibid. col. 58: Quas apud laudabilitate vestra gestis infra Aleium. * ALEAS, Eruditus, in Glossar. vet. ex cupio municipalibus Allegare; hoc est, in gesta municipalia referre. Vide AlleCod. reg. 7641. Vide Alers et Aletas. * ALEBAN, vox Occitana. Reparat. fac- gare 1. ALEGIUM. Charta Capituli Silvanectaa in senescal. Carcass, ann. 1435: Item tensis ann. 1162. in Cartulario Campan. pro uno Aleban, adj. sol. xj. den. Bibl. Reg. fol. 484 : Castera vero, id est | ALEBASTRARII, Gallice Arbalestriers. Epist. ann. 1218. apud Marten, tom. 1. mortuam manum, licentiam matrimonioAnecd. col. 869: Et tot arma Alebastra- rum, et Alegia inter nos asqualiter diviriorum et sagittariorum in illo castro in- dentur. Idem forte cum Allevio, de quo in Charta Simonis Episcopi Meldensis, venimus. Vide Alabastarius. ALEBRA, in Glossis Isidori, Bona, qui- et Maria? Cpmitissae Trecensis ann. 1184. bus alimur. Alibre, Alimentum. Breviloq. in Tabulariis S. Dionysii et S. GenoveAlimen, i. Alimentum. Alibum, i. nutri- fae: Ut fierent ante stabilitionem commumentum. [Legendum ex Festo : Alebria, nias capitagia, forismaritagia, et Allevio, Bene alentia. Glossae : Alebrius, euTpo9oc, interfectorum, sanguinem et mortuam manum Abbati D. Dionysii et sanctas OpeTCTo?. bene nutritus.] ALECANA, Meretrix gratia quasstus. Marias Genovefas, sicut dpminis suis ex integro reddant. Vide Leigium [et AlleUgutio. Vide Alitana. * ALECIARIUS, Pisciculorum, %ui Ale- vium.'] Aliud est Alegement, in Regesto Peada nuncupantur, venditor. Arest. parlam. Paris, ann. 1361. 21. Aug. in vol. 10. giorum Parisiens.: Nul ne doit rien de arestor. : In reipublicss et stalariarium VAlegement de sa nef, ne par grant eauf et Aleciariorum, stalariorum et Alecia- ne par petit. Est enim quod levamentum riorum villas Paris magnum prasjudi- quibusdam Scriptoribus dicitur, minus cium, etc. Vide Alecium, et infra Alle- scilicet navigium, in quod alleviandse navis gratia merces demittuntur. Alleciarius. ] ALECIUM, Halex: qua3 vox tres pisci- ges, vel Souleges nuncupamus ejusmodi culorum, qui sale condiuntur, species navigia. Vide Levamentum. * Alegier, eadem signiflcatione usurcomplecti solet; nempe Harengqs, Gall. Harangs, Sardinas, Call. Sardines, et patum legimus, in Lit. ann. 1364. tom. Lycostomos, Gall. Anchois: qua in re 4. Ordinat. reg. Pranc. pag. 428. art. 8: locorum habenda ratio est; sunt enim Soient tenus de donner brainnes, vaislittora in quibus Harengi aut Sardinae seaulx et bateaulx pour Alegier les nefs tantum capiuntur, ut Neustria ad cujus et navires dudit royaume de Castelle. ) MffGMJAJ_j^Eg_MaZogma, Gall. Cataoras maritimas raro accedit Sardina, Lycostomus nunquam. Charta anni 1171. plasme~^Emplatre, m omTsso amanuensis apud Marten. Ampliss. Collect, tom. 1. errore, ob praacedentem vocem desinencol. 881: Ego Matthseus Bolonias Comes, tem in m. Vita MS. S. Wingaloei: Etiam dedi in eleemosynam Ecclesias B. Marias si nullis holerum Alegmatibus curat sanctique Evodii de Brana, decent millia adhibitis plagas. Erit forte qui vocem Aleciorum singulis annis in perpetuo ad Alegma deducat a Gallico Allegement, festum S. Andreas perpetuo persolvenda. Levamentum, remedium: turn nullus Occurrit rursus tom. 2. ejusdem Collect, esset error amanuensis. [* Nihil hie col. 1303. Alectium octo millia, apud Lo- opus est: Alegma enim efformatum arbinellum in Glossario Historia3 Paris, bitror a verbo Graeco aXE?£w, opitulor, ut tom. 3. habent Gloss. Gr. Lat. unde aXe^jxa et 1 ALECTIUM, Eadem signiflcatione. aX£|y)Tiipiov; et sensus est, nulla herbaCharta ann. 1249. ex Archive Monast. B. rum ojpitulatione adhibita plagas curaM. de Bono Nuncio Rothom.: Quando bat. Vide infra Alexiteria.] eram cum piecibus terras (hie loquitur T ALEIA, Ambulacrum, Gall. Allee. apparitor) debebam habere in pane et Charta Philippi Franc. Regis ann. 1298. potu et Alectiis. prout ductores unius in Tabul. S. Nicasii Remensis: Et aratri, et ad Natale Domini unam pe- Aleias prasdictorum murorum in finibus chiam carnis, etc. clausureper latitudinem claudere... Clau-

174

ALE

ALE

ALE

[«s vide Raynouardi Gloss. Roman. sonam. » (A. N. K. 2, n. 10, fond, d'un vol. 1. pag. 53, voce Alena.] monastere a Bruyeres le Chatel, an. * ALENHARE, Ad usum suum ligna 670.)] caedere, accipere. Charta ann. 1308. in * ALERICA. [Gall, boudin blanc. DIEF.] Reg. 40. Chartoph. reg. ch. 137: DiceALERS, vel Allers. doctus quasi alienus bant... se... habuisse usam et explectam ab arte; per contrarium. Ugutio, Joann. se Alenhandi de lignis nemorum totius de Janua. mandamenti et districtus prssdicti castri * 1. ALES, ETIS, an a Gall. vet. Alee de Brusea. vel Alers, Itio, iter, abscessus, vulgo AlAliud est Alener in Lit. remiss, ann. lee, voyage, depart. Joinvil. in. S. Lu1415. ex Reg. 168. ch. 190: Ausquelz la- dov. edit. reg. pag. 40: Pour delier nosdrez la suppliante dist qu'ils s'en alassent, tre Alee. Legitur rursum ibid. pag. 88. et qu'ils ne I'Alenassent point de leurs Erat autem servitii genus, quo subditi alaines. Est enim pro Halener, Anhelare, ire tenebantur, quo eos domini mittehalitum emittere, seu anhelitu suo infi- bant. Vide infra Summagium in Sagma. cere. Contagiosus porro leprosorum an- Libert, villae de Loiches ann. 1412. torn. helitus. Allene vero apud Monstrelet. 10. Ordinat. reg. Franc, pag. 63: Avec vol. 3. fol. 57. v°. dicitur de eo cui spiri- ce estoient tenuz les dits homines... de tus deficit, Gall. Qui est hors d'haleine: porter lettres. quant il plaisoit a ladicte Pour ce que les Francois estoient de pied, dame, parmi certain pris qu'ilz en deet fort Allenez et travaillez, etc. voient avoir pour chacune lieue. Charta * ALENSTRUM. [Alba menta. DIEF.] ann. 1313. in Lib. rub. Cam. Comput. } ALENTIA , Alimentum , Nourriture. Paris, fol. 391. r°. col. 2 : Quicquid habeVita S. Sulpitii Episc. Bituric. in Actis mus... in parrochiis de Longolio... in pisSS. Bened. ssec. 2. pag. 175: Cum se caturis,... avibus, anseribus, ovis, corubiquesollicitumcircaAlentiampauperum veiis,... quad-rigaiuris, Aletibus, denariis, dudum susceptum opus expleret. furnis, molendinis, straminibus, etc. * ALENUS. [Gall. aune. DIEF.] Ales vero, piscis genus est, Sardina * ALEO. [Ut ABATOR. DlEF.] vel lycostomus, Anchois, in Lit. ann. * ALEOA. [Ut ALEA. DIEF.] 1315. torn. 1. Ordinat. reg. Franc, pag. | ALEOFOL, Genus liquoris, ut conji-600: Harenc blanc le millier, 13. den. cimus ex voce bota, quae est vas conti- Harenc sort le millier, 10 deniers.... seinens liquores. Sed quis iste liquor? ches millier 3. s. 4 den. Ales le 'millier, 10. Epistola Bajuli Regis Majoricsa Massi- den. Vide mox Aletol. liensibus directa ann. 1328 : Tertia men•* 2. ALES, Avis ambrosia, in vet. GlosDlEF.] ** ALEMAN, Parva navis. Charta Mar- sis prs3teriti fecit carricari Ixii. giaras sar. ex Bibl. reg. Cod. 7641. Eadem, ut garithad Flandriae Comitissae ann. 1262 alquitrani et tria pondera de mostayla, videtur, quae nostris Oiseau de Dieu vel ap. Lappenberg. in Histor. Hanseat. Do- et duas sarrias de orchica, et lib. duode- de Paradis dicitur, Apus. Haud scio an cum. pag. 81: Navis dicta Alemani. den. nas de laca, et duas botas de Aleofol. idem sit Allede, in Comput. ann. 1382. * ALEMELLA, Lamina, ferreum ins* Verum cum perinde fasciculum si- inter Probat. torn. 3. novae Hist. Burg, trumentum cum acie, Gall. Alumelle, gniflcet, atque Aleofol inter res minime pag. 63. col. 2.: Ung gobelet d'or ;... sur le olim Alemelle. Lit. remiss, ann. 1354. liquidas hie recenseatur, nequaquam de gobelet faut une Allede, ung griffon, etc. in Reg. 82. Chartoph. Reg. ch. 351: Ip- liquore intelligendum opinor. [** Leg. ALESES. Concilium Narbonense ann. sum ensem.... apprehendit nuda manu Aleofol, quod Catalanis est Stibium, 1054. can. 22 : Prsecipimus etiam ut equos per Alemellam sive lamam. Aliae ann. Stimmi; nisi pro Alcohol positum.] nemo rapiat, nisi homo desuper fuerit 1357. in Beg. 89. ch. 76 : Cum ratione * ALEONA, Subula, Gall. Alene. Inven- inventus armatus. Aleses vero nemo incertorum cutellorum seu Alemellarum. tar. Chartar. reg. ann. 1482. fol. 127: cendat. Legendum puto, messes. Gallice Alemelles,.... Us seu verba irasci- Littera per quam Johannes de Barra et 1 ALESTRARE. Ita Pith, in Gloss. Isid. bilia moverentur, etc. Rursum alias ann. ejus uxor quittant et cedunt domino regi ubi legitur Alistrare, Humectare; pro 1399. in Reg. 154. ch. 532: Portant une quic.quid juris, actionis et emendss habe- quibus, Thomas Reines. Var. Lect. 3. rande hache a son col, laquelle avoit bant in omnibus personis quse. pungunt, scribendum censet Balistrare a paU^eiv ien trente deux posses d'Alemelle. Id suunt et operantur acu et Aleona apud et paXXa^eiv, ministerio balneari, quod est, de trenchant. Vide infra Alimella, Bituris. Sed forte legendum est Alenna. est aquam exantlare et immittere, unde et Alumella. Vide supra Alenacia. paXXa? aquariolus, et Isidorus ipse: Bal| ALEMONIUM, pro Alimonium : quod 1 ALEORS, Vox vernacula. Certa pars lastrum, balneum. habet Varro. Supplem. Antiquarii: Ali- Archeriarum seu fenestricularum in | ALETAS. Eruditus. Ita Glossar. Bitumonium. TDocpYi, Alimentum. Vide Aletudo. urbium et castrorum muris per quas ric. MS. * ALE'MPICUM. [ALEMBICUM. DIEP.] sagittarii sagittas suas in obsidentes ALETOL, Praestationis species, apud T ALENA, Ulna, Gall. Aulne, Telarum emittebant. Litterse ann. 1213. apud Normannos nostros. Charta Radulfi Abpannorumque mensura. Hist. Dalphin. Marten, torn. 1. Anecd. col. 903: Con- batis Fiscanensis in Tabularip Fiscatorn. 2. pag. 283 : Pro duabus Alenis et cessi quod psssintfacere.... murum... sine nensi fol. 33: Relaxavimus probis et fidetribus quartis de panno cambellino albo fossatis et tornellis, et de archeriis et ar- libus nostris de Ria et eorum hssredibus pro Domino, etc. balestenis sine Aleors. [® Idem prorsus in perpetuum costumam illam, quse- vocatur * ALENA. [Ulna, Gall. aune. DIEF.] videtur esse quod supra Alata et Ala- Aletol. pro 120. marchis argenti, quas ipsi ALENACERARES, Accipitrum species, torium, Via lustrandis yigiliis compa- contulerunt Ecclesias Fiscanensi. [* Serquos vulgo LanariQs, seu Laniers appel- rata, Gall. Corridor, chemin des rondes. vitii genus, quo dominis licitum erat lant. Vide in Putura. Vide in his vocibus.] subditos mittere quo volebant. Vide * ALENACIA, Gallice Alennes. Glossar. ALEPIMAN. Consuetudinarium lauda- supra Ales 1.] Lat. Gall. ann. 1348. ex Cod. reg. 1420. tum a Spelmanno : Omnis Alepiman de ALETUDO, Alimonium, alimentum, nuSubula, nostris Alene; olim Alennier, tota soca de Hecham debet singulis annis trimentum, tpo