Vlaams-Nederlands woordenboek 9071206629 [PDF]

Zitiervorschau

Vlaams-Nederlands woordenboek

©2003 by Standaard Uitgeverij n.v., Belgiëlei 147a, 2018 Antwerpen [email protected] www.standaarduitgeverij.be voor Nederland: Uitgeverij Het Spectrum B.V., Postbus 2073, 3500 GB Utrecht www.spectrum.nl Redactie: Peter Bakema, Patricia Defour, Marianne Jacobs, Sabine Lefever, Maurice Vandebroek Omslag: Kris Demey Zetwerk: Aksent, Johan Buijs Druk: Walleyn Tweede druk: maart 2004 ISBN 90 712 0662 9 NUR 627 D/2004/0034/229

Niets uit deze uitgave mag door middel van elektronische of andere middelen, met inbegrip van automatische informatiesystemen, worden gereproduceerd en/of openbaar gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever, uitgezonderd korte fragmenten, die uitsluitend voor recensies mogen worden geciteerd. Ondanks de zorg die aan de samenstelling van de tekst is besteed, kan noch de redactie noch de uitgever aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige fout die in deze uitgave zou kunnen voorkomen. Dit woordenboek bevat enkele woorden die als merknaam worden gebruikt. Uit de opname van deze woorden kan niet worden afgeleid dat afstand wordt gedaan van bepaalde (eigendoms)rechten, dan wel dat Standaard Uitgeverij nv zulke rechten miskent.

Inleiding Wie de grens tussen België en Nederland passeert, heeft dit snel in de gaten. Alles lijkt aan de andere kant van de grens anders te zijn: de woningbouw, de wegen, de winkels, zelfs de plaatsnaambordjes. De Nederlander verbaast zich over de ruimtelijke ordening van België met her en der verspreid staande woningen waaraan een onoverzichtelijke reeks ‘koterijen’ is vastgebouwd. De Belg verwondert zich over de monotone, uniforme nieuwbouwwijken die in het gestroomlijnde Nederlandse landschap staan. Niet alleen de geografische, maar ook de culturele grens is scherp. Al spreken de inwoners van beide landen officieel dezelfde taal – het Nederlands – toch zijn de verschillen opvallend. Een kort gesprek is vaak al voldoende om verschillen in uitspraak, zinsbouw en woordenschat aan het licht te brengen. Over de grens val je snel door de mand. Wie stopt en de eerste de beste frituur of snackbar binnenstapt, zal ervaren dat de meeste vertrouwde lekkernijen er niet zijn of anders heten. De bakker of het café in de buurt leveren dezelfde ervaring op. Sommigen denken dat taalverschillen tussen twee gebieden een weerspiegeling zijn van culturele verschillen. Ook in dit woordenboek staan woorden die typisch Vlaamse gewoonten, instellingen of zaken uitdrukken. Maar er zijn ook veel gewone woorden die niet verwijzen naar iets dat typisch Vlaams is. Ten slotte komen culturele verschillen tussen Vlaanderen en Nederland niet altijd in taal tot uiting, zodat er geen één-op-éénverhouding is tussen taal en cultuur.

Over de culturele verschillen tussen Vlaanderen en Nederland zijn talloze clichés in omloop. Grappen maken duidelijk hoe we over elkaar denken: de Belg is dom en de Nederlander is gierig. Komt een Nederlander bij een benzinestation in België en vraagt: Wat kost een druppel benzine? Zegt de Belg: Niets, natuurlijk. Zegt de Nederlander: Nou, druppel hem dan maar vol. Een ander cliché heeft betrekking op de levensstijl en levensinstelling. De bourgondische, genotzuchtige, vrolijke Vlaming tegenover de calvinistische, principiële, plichtsbewuste Nederlander. Uit dit cliché komen weer vele andere voort. De Vlaming bouwt een zo groot mogelijk huis en rijdt in een zo duur mogelijke auto, iedere dag is een gastronomisch hoogtepunt. De Nederlander daarentegen bouwt en rijdt bescheiden, hij heeft al die pracht en praal niet nodig, hoogmoed komt voor de val en de buren worden maar jaloers. Hij wordt verteerd door schuldgevoel als hij eet, het moet sober en voedzaam zijn, maar lekker is zonde. De Nederlander zou extraverter dan de Vlaming kunnen zijn. De Vlaming bedenkt zich langer alvorens iets te zeggen, de Nederlander zegt vaker eerst en bedenkt zich dan. Conflicten en ruzies zijn in Nederland hevig maar kort, in Vlaanderen sluimeren ze langer maar kunnen de gevolgen groter zijn. In de relatie tussen beide gebieden spelen inferioriteits- en superioriteitsgevoelens soms een rol. Nog voor de wedstrijd begonnen is, denkt de Vlaming achter te liggen of verloren te hebben, terwijl de Nederlander het tegendeel denkt. Dat blijkt bijvoorbeeld bij het voetbal. Een wedstrijd tussen de Rode Duivels en Oranje is veel intenser dan tussen andere landen en heeft vaak het karakter van een volksfeest. Oranje is meestal favoriet en zeker van de overwinning. Het triomfgevoel van de Vlaming is des te

Zuid-Nederlands, Belgisch Nederlands of Vlaams?

groter als de Rode Duivels winnen. Met zulke clichés komen we meestal niet veel verder. De domme Belg doet het in vergelijkende Europese competities goed op school en de gierige Nederlander blijkt de meest vrijgevige Europese toerist te zijn. Is het eten in België beter? Er valt iets te zeggen voor de Belgische bieren en pralines, maar de onvolprezen Nederlandse zuivelproducten zijn er niet te koop. Belgische melk is gesteriliseerd en langer houdbaar dan de Nederlandse gepasteuriseerde melk, ook de smaak is totaal anders. Voor een Vlaming is melk alleen goed voor kinderen. Hij zal nooit in een café een glas melk bij het eten bestellen, da’s kinderachtig en wekt de spot van iedereen. Voor een Nederlander is een glas melk de gewoonste zaak van de wereld. Bij alle verschillen zijn er ook veel overeenkomsten. De relatie tussen de twee gebieden is intens en niet in het minst door de gemeenschappelijke taal. De woordenschat is aan beide kanten van de grens voor het leeuwendeel gelijk, zodat de communicatie in de meeste gevallen geen problemen oplevert. Het Nederlands is een eenheid in verscheidenheid met regionale verschillen, zoals het Duits of het Engels. Toch kunnen taalverschillen tot hilarische misverstanden leiden. De Nederlander die een gemeubelde studio huurt met frigo en chauffage zal zich toch afvragen wat hij nu precies heeft verworven. Afspraken maken staat ook garant voor misverstand. Maak een afspraak om een eind te gaan lopen in de voormiddag. Voor een Belg is dit een afspraak vóór 12 uur in trainingspak, terwijl de Nederlander aan een wandeling denkt tussen 12 en 14 uur. Dit Vlaams-Nederlands woordenboek beschrijft hoe de Vlaamse van de Nederlandse woordenschat verschilt. Maar wat is het Vlaams precies?

Voor het Nederlands dat in België gesproken wordt, zijn verschillende, min of meer ongelukkige termen in omloop: Zuid-Nederlands, Belgisch Nederlands en Vlaams. Iedereen stelt zich bij deze woorden iets anders voor en de begripsverwarring is dan ook compleet. De benaming Zuid-Nederlands is nogal ruim en vaag. Het zou kunnen verwijzen naar het Nederlands dat in het zuiden van het taalgebied gesproken wordt: ruwweg de Nederlandse provincies Zeeland, Noord-Brabant en Limburg plus de Belgische provincies West- en Oost-Vlaanderen, Antwerpen, Vlaams-Brabant en Limburg. Bovendien heeft de benaming Zuid-Nederlands geen relatie met het Belgische grondgebied en lijkt daardoor juist het Nederlands van de eerder genoemde Nederlandse provincies aan te duiden. De term Belgisch Nederlands heeft wel een relatie met het Belgische grondgebied, maar is in dit opzicht weinig precies, alsof in heel België Nederlands gesproken wordt. De term heeft daarnaast juist een heel specifieke betekenis. Hij wordt namelijk ook gebruikt om officiële woorden aan te duiden, bijvoorbeeld op het gebied van recht en bestuur. Vlaams is voor sommigen dan weer te precies, alsof het beperkt is tot de provincies West- en Oost-Vlaanderen. Daar staat tegenover dat alle Nederlandssprekende provincies van België (inclusief het Brussels Hoofdstedelijk Gewest) tot de Vlaamse Gemeenschap behoren. De term Vlaams krijgt daardoor een ruimere betekenis die wij hier ook gebruiken.

Taal of dialect? Het verschil tussen een taal en een dialect is vooral een kwestie van spreiding, functie en prestige. Een dialect is een taalsysteem dat slechts in een regionaal beperkt gebied in die

6

specifieke vorm voorkomt. Het is meestal niet de bestuurs- of schooltaal, wordt bijna uitsluitend mondeling gebruikt en heeft een lager sociaal prestige. Talen hebben een officiële status: ze zijn voorgeschreven door de overheid en hun normen zijn vastgelegd in grammatica’s en woordenboeken. Ze worden gebruikt door de spraakmakende gemeente van politici, televisiepersoonlijkheden en reclamemakers. Ten slotte zijn talen bruikbaar in veel situaties, zowel mondeling als schriftelijk, zowel in informele als formele situaties. België heeft drie officiële talen: het Nederlands, het Frans en het Duits. Toch laat de positie van een taal zich niet uitsluitend officieel bepalen. Belangrijk is ook de houding van de sprekers tegenover een bepaalde taal en die is onder andere afhankelijk van wat ze aan die taal hebben. Franstaligen zijn nu bijvoorbeeld meer geneigd om Nederlands te leren, omdat het in Vlaanderen economisch beter gaat dan in Wallonië. In het algemeen heeft het Nederlands in België aan prestige gewonnen. Maar dit vertaalt zich ook in de houding tegenover het Nederlands uit Nederland. Veel Vlamingen staan nogal ambivalent tegenover het Nederlands zoals Nederlanders het spreken. Aan de ene kant associëren ze het Noord-Nederlands met vlotheid en gevatheid. Aan de andere kant staan ze afwijzend tegenover de uitspraak en het woordgebruik. De gedachte onmiskenbaar anders te zijn in taal leidt tot de roep om een eigen Vlaamse norm. De Vlaamse taalsuccessen in televisieprogramma’s als Het groot dictee der Nederlandse taal of 10 voor taal hebben het Vlaamse taalbewustzijn vergroot. De tijd zal leren of naast het ABN ook het ABV ontstaat.

van de tijd, verschilt van gebied tot gebied en van spreker tot spreker. De woordenschat van een taal is geen uniforme verzameling woorden die over het hele gebied verspreid zijn en waarover volledige consensus bestaat. Het Vlaams is daarop geen uitzondering. Variatie maakt het moeilijk om een taal te beschrijven en het is om verschillende redenen niet eenvoudig om te bepalen waaruit de Vlaamse woordenschat precies bestaat. Ten eerste is het gebruik van stadsof streekdialecten in Vlaanderen veel algemener dan in Nederland. Veel woorden zijn daardoor eerder tot een bepaalde plaats of regio beperkt, het zijn geen algemeen gebruikte woorden. Je zou ook kunnen zeggen dat ieder woord zijn eigen verspreiding heeft over Vlaanderen en dat de verspreiding van verschillende woorden zelden samenvalt. Dat brengt met zich mee dat het niet eenvoudig, zo niet onmogelijk, is om een algemene Vlaamse woordenschat af te bakenen. Ten tweede is er geen officiële norm voor het Vlaams. Er bestaan geen officiële grammatica’s, woordenboeken of spellingvoorschriften. Het ontbreken van een norm of het niet volledig accepteren van de Nederlandse norm leidt vanzelf tot minder eenheid. Ten derde is het Vlaams het resultaat van taalcontact tussen het Nederlands en het Frans. In België beïnvloeden beide talen elkaar, vooral in Brussel waar tweetaligheid veel voorkomt. De woordenschat van het Vlaams is daardoor een speelbal van een aantal centrifugale krachten, waardoor het Vlaams zich van het Nederlands verwijdert. Aan de ene kant heeft taalcontact ertoe geleid dat veel Franse leenwoorden en leenvertalingen in het Vlaams zijn opgenomen. Aan de andere kant heeft verzet tegen het Frans geleid tot de creatie van purismen, Vlaamse woorden in plaats van Franse leenwoorden zoals bureel

Variatie in het Vlaams Variatie in taal is op zich niets bijzonders. Iedere taal verandert in de loop

7

Het trefwoord

voor bureau, droogzwierder voor centrifuge en regenscherm voor paraplu. Verzet tegen het (Noord-)Nederlands leidt dan weer tot de cultivatie van verschillen, tot de gedachte dat bepaalde Vlaamse woorden en uitdrukkingen beter, mooier of juister zijn dan vergelijkbare Nederlandse. In zo’n situatie van taalcontact, waarin attitudes tegenover taal een belangrijke rol spelen en taalgebruik een politieke symboolwaarde heeft, is de variatie die we in het Vlaams aantreffen niet verrassend.

Een ingang van het woordenboek bestaat uit het vetgedrukte trefwoord. Als het Vlaamse trefwoord als woord in het Nederlands niet voorkomt of een afwijkende betekenis heeft, vermelden we achter het trefwoord grammaticale informatie tussen ronde haakjes: (). Bij zelfstandige naamwoorden is dit het genus (de- of het-woord) en het meervoud. Bij werkwoorden is de vervoeging aangegeven en bij de overige trefwoorden wordt de woordsoort vermeld. Als het trefwoord een gewoon Nederlands woord is, maar in een specifiek Vlaamse uitdrukking voorkomt (bijvoorbeeld het trefwoord ei in de uitdrukking een eitje met iemand te pellen hebben), dan geven we geen grammaticale informatie.

Het Vlaams-Nederlands woordenboek In het Vlaams-Nederlands woordenboek proberen we een deel van de Vlaamse woordenschat te inventariseren, waarbij we vooral oog hebben voor de verschillen met het Nederlands. In veel gevallen gaat het om woorden en uitdrukkingen die in een min of meer informele sfeer gebruikt worden. Het woordenboek heeft geen normatieve bedoelingen en we willen de verschillen met het Nederlands niet verheerlijken, noch veroordelen. Evenmin pretendeert het woordenboek volledig te zijn en over de opname van sommige woorden of uitdrukkingen valt te twisten. Niet alle Vlamingen kennen of gebruiken alle woorden die hier opgenomen zijn. Het Vlaams-Nederlands woordenboek richt zich tot iedereen die in het Nederlands geïnteresseerd is of die zijn ervaring aan beide kanten van de grens wil toetsen.

De betekenis De betekenis wordt voorafgegaan door een bullet (•). Wanneer een Vlaams woord verschillende betekenissen heeft, worden ze onder elkaar geplaatst, voorafgegaan door een bullet. Tussen Vlaamse en Nederlandse woorden kunnen verschillende verhoudingen bestaan. Ten eerste zijn er woorden die zaken noemen die in Nederland onbekend zijn, zoals alarmbelprocedure, gewest, taalrol. In zulke gevallen geven we een betekenisomschrijving. Ten tweede kunnen het Vlaams en het Nederlands verschillende woorden hebben die min of meer hetzelfde betekenen. Soms gaat het om officiële termen, zoals schepen [in Nederland: wethouder] of procureur des konings [in Nederland: officier van justitie]. Zulke Belgische woorden krijgen het label . Bij officiële termen staat vaak het corresponderende woord dat in Nederland gebruikt wordt. Achter dit woord staat dan de aanduiding . Maar er zijn ook talloze, niet-officiële voorbeelden te vinden: beenhouwerslager of luchtmatras-luchtbed. In dit woordenboek vermelden we dan een of

De beschrijving Elke beschrijving kan uit vier componenten bestaan: • het trefwoord met grammaticale informatie; • de betekenis of het Nederlandse synoniem; • het gebruik in uitdrukkingen en zegswijzen; • het feitelijk taalgebruik in citaten.

8

meer algemeen Nederlandse synoniemen van het Vlaamse woord. Ten derde zijn er woorden die zowel in België als in Nederland gebruikt worden, maar geheel of gedeeltelijk verschillen in betekenis, zoals lopen of vest. In deze gevallen geven we steeds het verschil aan, bijvoorbeeld met een formulering als ‘in België ook:’.

Uitdrukkingen of zegswijzen Een groot deel van het corpus wordt gevormd door specifiek Vlaamse collocaties, idiomen en uitdrukkingen. Deze verbindingen staan cursief en worden voorafgegaan door een liggend streepje. Na de komma volgt de betekenis of de Nederlandse tegenhanger van de uitdrukking.

Citaten We hebben geprobeerd om de betekenis en het gebruik van de Vlaamse woorden en uitdrukkingen te illustreren met citaten uit kranten en weekbladen die een ruime verspreiding over heel Vlaanderen hebben. Je mag verwachten dat de woorden die je erin aantreft door een breed publiek begrepen worden. Vaak troffen we deze woorden aan in interviews en gesprekken. Ons materiaal bevat moderne citaten van de afgelopen vijf jaar. De citaten staan onder de betreffende betekenis of een uitdrukking. Bij ieder citaat vermelden we bron en datum. De citaten zijn in een ander en kleiner lettertype gezet.

9

Selectieve bibliografie Over Vlaanderen en Nederland Jeroen Brouwers Vlaamse leeuwen. Amsterdam: De Arbeiderspers, 1994. Steven De Foer Onder Hollanders. Een Vlaming ontdekt Nederland. Amsterdam: Balans / Leuven: Van Halewyck, 2001. Marco Heijl Een Hollander verkent Vlaanderen. Leuven: Van Halewyck, 2002. Geert van Istendael Het Belgisch labyrint. Amsterdam: De Arbeiderspers, 14de druk, 2001. Hans Rombouts Vloeiend Vlaams. Zuidnederlands voor beginners en gevorderden. Bloemendaal: Aramith, 1990. Roland Willemyns & Wim Daniëls Het verhaal van het Vlaams. Antwerpen: Standaard / Utrecht: Het Spectrum, 2003. Els Witte [met medewerking van Jan Craeybeckx & Alain Meynen] Politieke geschiedenis van België van 1830 tot heden. Antwerpen: Standaard / Brussel: VUBPress, 6de druk, 1997. Woordenboeken F. Claes Verschueren. Groot encyclopedisch woordenboek. Antwerpen: Standaard / Den Haag: Sdu, 10de druk, 1996. Walter de Clerck Nijhoffs Zuidnederlands woordenboek. ’s-Gravenhage / Antwerpen: Martinus Nijhoff, 1981. Maarten van Nierop Honderd taaie belgicismen. Hasselt: Heideland-Orbis, 4de druk, 1982. P.C. Paardekooper ABN-Gids. Antwerpen: Standaard / Den Haag: Sdu, 12de druk, 1996. Ton van der Wouden Verboden op het werk te komen. Vlaamse taal- en andere eigenaardigheden. Enschede: Siwu / Antwerpen: Maklu, 1998.

10

Gebruikte afkortingen bn.

bijvoeglijk naamwoord Belgisch Nederlands, officiële Belgische term BvL Het Belang van Limburg bw. bijwoord DM De Morgen DS De Standaard FET De Financieel Economische Tijd

figuurlijk GvA Gazet van Antwerpen HN Het Nieuwsblad HV Het Volk LN Het Laatste Nieuws

officiële Nederlandse term verouderd vw. voegwoord vz. voorzetsel wkw. werkwoord ➔ ga naar, zie ook

11

12

13

a

en contrastverhogend werken. – HN, 01-02-2003

aandoen ➔ duivel aandragen - iemand aandragen, aanbrengen, verklikken

aan (vz.) - aan wie is het alstublieft [in een winkel], wie volgt, wie is er aan de beurt - er niet aan kunnen [omdat het te hoog is], er niet bij kunnen, het niet kunnen bereiken - niet aan de hoge re, niet bij de hoge re - hij is eraan, heeft verloren, is de sigaar, is erbij, zal eraan moeten geloven - aan 120 km per uur, (met) 120 km per uur - aan 10 euro de kg, tegen 10 euro per kg - aan de prijs van 10 euro, voor de prijs van 10 euro

aandraven - met iets komen aandraven, met iets komen aandragen Wanneer hij dan met grotere en duurdere kunstvoorwerpen komt aandraven, hebben de kopers elke vorm van argwaan al lang opzij geschoven. – HV, 07-02-2003

aanduiden (duidde aan, aangeduid) • personen aanwijzen, aanstellen, benoemen • dingen vermelden, aangeven • selecteren in de sport aanduiding (de, -en) • aanstelling, benoeming van personen • selectie, advies in de sport

De pakketten werden te koop aangeboden aan de prijs van honderd frank. – HN, 03-02-2003

Het rommelt in de Oostenrijkse ploeg na de omstreden aanduiding van Hermann Maier en Fritz Strobl voor de afdaling op dit WK. – BvL, 07-02-2003

- neen aan de dictatuur, neen tegen de dictatuur, weg met de dictatuur - gaat aan!, ga weg!

aanbieden

aaneen (bw.) • voortdurend, aanhoudend • aan elkaar

- zich bij iemand aanbieden, zich aanmelden Islamieten kunnen zich daar tussen 8 en 18 uur aanbieden voor de slachting van hun schapen. – HN, 04-02-2003

aaneen-

- zich aanbieden voor een examen, zich aanmelden, zich opgeven

• aan elkaar, vooral in samenstellingen: aaneenbinden, aaneendoen, aaneenpraten

aandacht

aanfronsen (fronste aan, aan-

- de aandacht trekken op, vestigen op - aandacht! [op een opschrift], pas op!, voorzichtig! of belangrijk!, opgelet!

gefronst) • aanrimpelen van stoffen

a

aangebrand (bn. en bw.)

aandampen (dampte aan, aangedampt) • beslaan van glas

• gewaagd De Aarschotse rappers van KIA kregen te horen dat hun plaat niet zal uitkomen wegens te aangebrand en te choquerend. – FET, 19-02-2002

De brillen zijn voorzien van lenzen die niet aandampen, bijna onbreekbaar zijn

15

- een aangebrande mop, gewaagde mop, schuine mop - dat riekt aangebrand, daar is een luchtje aan

partij Dat het Parlement en regeringsleiders tegenstribbelen, van welke ideologische aanhorigheid ze ook zijn, is niet nieuw. – DS, 20-07-2002

aangeven aanhouden (hield aan, aangehou-

- iemand iets niet aangeven, iemand iets niet nageven, iets niet achter iemand zoeken - dat zou je hem niet aangeven, dat zou je hem niet nageven, dat zou je niet achter hem zoeken

den) - met iemand aanhouden, een vriend(in) hebben, een (ongeoorloofde) relatie hebben, ongehuwd samenwonen met

Lulu zelf is nog lang niet aan ondergang toe. De zangeres is de vijftig al gepasseerd, maar je zou het haar niet aangeven. – GvA, 18-01-2003

aanhouder (de, -s), aanhoudster (de, -s) • bijzit

aangewezen (bn.)

aanhoudingsmandaat (het,

• wenselijk, verstandig, aanbevelenswaardig - het is (niet) aangewezen, het is (niet) wenselijk, het is (niet) verstandig

-mandaten) • arrestatiebevel

Natuurlijk is het niet aangewezen dat landen maatregelen treffen die de vraag verder afremmen wanneer hun economie zich reeds in een dal bevindt. – DS, 05-032003 Was het wel aangewezen om vier minuten voor het eindsignaal nog veel te wisselen in de veldbezetting? – HN, 10-02-2003

Het internationaal gerechtshof in Den Haag verplicht België om het aanhoudingsmandaat voor de gewezen Congolese minister van Buitenlandse Zaken Abdulaye Yerodia Ndombasi in te trekken. – Knack, 20-02-2002

- onder aanhoudingsmandaat plaatsen, arresteren, in hechtenis nemen De Mechelse onderzoeksrechter heeft twee allochtonen onder aanhoudingsmandaat geplaatst na de steekpartij die zich tijdens het weekend heeft voorgedaan in Illusion. – GvA, 11-03-2003

- reservatie aangewezen, reservering gewenst, reservering aan te bevelen ➔ tegenaangewezen

aanhalen (haalde aan, aangehaald) • in België niet alleen citeren, ook: vermelden, zeggen

aanklagen (klaagde aan, aangeklaagd) • wantoestanden aan de kaak stellen

Wij denken dat wij voldoende elementen hebben kunnen aanhalen om niet alleen de verwijzing van de drie aangehouden verdachten te vragen, maar ook die van xxx. – GvA, 05-03-2003

Op grond van welke waarden zouden we de onderdrukking van Palestijnen, Tsjetsjenen of wie dan ook aanklagen als we die barbarij van eigen bodem wegmoffelen? – DS, 20-03-2002

- ik wil nog het volgende aanhalen, ik wil nog het volgende zeggen

aanklappen (klapte aan, aangeklapt)

aanhang (de)

a

- huis met aanhang, huis met toebehoren, huis met bijgebouwen enz.

aanhorigheid (de)

• aanpraten ➔ klappen

aankleven (kleefde aan, aangekleefd) - een leer/theorie/ideeën enz. aankleven, aanhangen, verdedigen

• het horen bij een groep of politieke

Terwijl de waarden die de CVP blijft

16

bij

aankleven misschien niet meteen tot het verleden behoren, maar toch uitvergrotingen zijn van een tijd waar de mensen niet meer mee akkoord gaan. – DM, 03-11-2001

aankomstlijn (de, -en) • eindstreep, finish in de sport

Rwanda steunt nu het UPC en de Hema, omdat deze milities van traditionele veeboeren aanleunen bij de Tutsi die in Kigali de plak zwaaien. – DM, 05-03-2003

aanpassingsklas (de, -sen)

In tegenstelling met wat we verwachtten, kwam je vrij rustig over de aankomstlijn. – GvA, 03-02-2003

• klas voor kinderen met een leerachterstand, schakelklas Tot 1975 stond ze voor de klas. Toen schakelde ze over naar de aanpassingsklas en op 1 februari 1993 werd ze directeur. – HN, 03-07-2001

➔ meet

aankondigen - het kondigt zich goed aan, het belooft goed te worden, het begint goed

aanplakbrief (de, -brieven) • aanplakbiljet, affiche

Maar voorlopig kondigt zich alleen in de VS een economisch herstel aan. – FET, 03-02-2003

Zo verdwijnt in het Brusselse gewest binnenkort ook de eeuwenoude aanplakbrief met 'Berichten aan de bevolking'. – LN, 09-11-2002

aankondiging aanranden (randde aan, aangerand) • in België ook: overvallen, aanvallen

• advertentie in een krant

aankondigingsblad (het, -en) • advertentieblad, nieuwsblaadje Je vindt ook een overzicht van de activiteiten in 'Contact', het maandelijks tijdschriftje van het dienstencentrum, in de gemeentelijke informatiebrochure 'Info Kapellen' en in de lokale weekbladen het 'Aankondigingsblad' en de 'Nieuwe Week'. – Gemeente Kapellen

aankunnen ➔ aan

Dagen door de straten van Londen stappen om plots een mes onder je neus te krijgen: Donal MacIntyre doet het met plezier. Vanavond laat hij zich aanranden om het spoor van zijn overvaller en diens buit te volgen. – HN, 25-04-2002

aanschuiven (schoof aan, aangeschoven) • in België ook: in de file staan, filerijden, in de rij staan Zware ongevallen waren en niet. Her en der moest wel worden aangeschoven door de spiegelgladde wegen. Zo was er een tijdlang enkel stapvoets verkeer mogelijk tussen Mechelen en Willebroek. – GvA, 30-01-2003 Al snel vormt zich een brede en lange rij droge kelen die geduldig aanschuiven tot ze binnen mogen. – HN, 03-03-2003

aanleg - rechtbank van eerste aanleg, arrondissementsrechtbank Daarom werden de daaruit voortvloeiende aanslagen door de rechtbank van eerste aanleg in Antwerpen nietig verklaard. – FET, 07-02-2003

aanleiden - een tak aanleiden, opbinden

aanleunen

aanslepen (sleepte aan, aangesleept)

a

• in België vaak : - aanleunen bij, verbonden zijn met, een voorkeur hebben voor, overeenkomsten hebben met, steun zoeken

- die zaak blijft maar aanslepen, die zaak blijft maar voortduren, die zaak vordert maar niet Ze nemen het niet dat de uitbetaling van achterstallige lonen en premies voor eeuwig blijft aanslepen. – HN, 08-02-2003

17

aanvijzen (vees aan, aangevezen) • aanschroeven

aanspelen • kleren aanschieten, aantrekken

Na twee of drie operaties zet dokter Hetao het onderstel van de meisjes vast in een zelfontworpen, middeleeuws aandoende stretchmachine met ijzeren gewrichtsstaven en -bouten die dagelijks worden 'aangevezen'. – LN, 15-05-2001

aansprakelijkheid ➔ burgerlijk aantal - niet in aantal zijn, het vereiste aantal volksvertegenwoordigers om geldig te stemmen is niet bereikt, het quorum is niet bereikt Maar de timing die vorige week werd afgesproken – twee dagen vergaderen en woensdag stemming – is al om zeep omdat de meerderheid niet in aantal was. – BvL, 29-01-2003

aantrek (de) • aantrekkingskracht, aantrekkelijkheid - aantrek hebben, gewild zijn, in trek zijn, bijval of veel aanloop hebben Het is niet omdat het establishment weinig in hem ziet, dat hij bij kiezers geen aantrek heeft. – DS, 03-01-2002

- goed aangevezen zijn, behoorlijk dronken zijn, flink aangeschoten zijn

aanwerven (wierf aan, aangeworven) • personeel in dienst nemen, aannemen Gemeenten kunnen onder ook gunstige voorwaarden werklozen tijdelijk deeltijds aanwerven. – FET, 08-02-2003

- we wensen aan te werven, we zoeken, we vragen

aanwerving (de, -en) • indienstneming • werving, het zoeken naar • sollicitatieprocedure

aanwervingsdienst (de) aantrekken

• personeelsdienst - iemand aantrekken, iemand aanhalen, aanwervingsstop (de) iemand dikwijls (te gast) vragen • vacaturestop, personeelsstop aantrok ➔ aantrek Er komt een aanwervingsstop in alle NMBS-afdelingen die niet rechtstreeks te maken hebben met de treinexploitatie en de 40.000 werknemers zullen als gevolg van dat voorstel gemiddeld 5 procent harder moeten werken. – DM, 07-02-2003

aanvaarden (aanvaardde, aanvaard) • opnemen van leerlingen of patiënten

aanvaarding (de) • oplevering van een bouwwerk De verkavelaar heeft enkele kleine gebreken vastgesteld aan de greppels en weigert daardoor de voorlopige aanvaarding van de wegen. – HN, 26-04-2002

aanwezigheidslijst (de, -en), aanwezigheidsregister (het, -s) • presentielijst De werkgever moet geen schriftelijk contract kunnen voorleggen aan de inspectiediensten; de inschrijving van het tijdelijke personeel op een aanwezigheidsregister zou volstaan. – DS, 06-02-2003

aanvatten (vatte aan, aangevat) • in België veel algemener: aanpakken, beginnen, starten

a

We hadden geen ronkende naam om op terug te vallen en onze verkopers staken enorm veel tijd in prospectie, een taak die ze na elk project ook weer opnieuw moesten aanvatten. – FET, 07-02-2003

aanzien (aanzag, aanzien) - iemand/iets aanzien als/voor, iemand/ iets beschouwen als, iemand/iets houden voor [in België vaak zonder de implicatie dat dit onterecht

18

gebeurt] De glastekeningen van de Gentse kunstenaar Christoph Fink zorgen voor een speels accent, al kan een onwetende passant ze ook aanzien voor nietbedoelde graffiti. – HN, 28-01-2003 De leraar Nederlands aan het Koninklijk Lyceum wordt in de stad aanzien als een kenner van het Oilsjters. – LN, 27-02-2003

aaszak (de, -ken) • valsspeler - aaszak doen, vals spelen

abattement (het, -en) • vermindering of vrijstelling van belasting, aftrekpost De vrijstelling is een abattement, wat inhoudt dat eerst de gewone successierechten worden berekend, en dat de betrokkene daarop dan een korting krijgt in functie van zijn graad van verwantschap en leeftijd. – DS, 13-12-2002

- ik aanzie het als belangrijk, ik beschouw het als belangrijk

aap • domoor, ezel - iemand voor de aap houden, iemand voor de gek houden

abondance (de) - abondance gaan/spelen, alleen voor negen slagen gaan bij het whistspel

Omdat deze zelfgenoegzame burgers zichzelf voor aap houden en dus 'te kwader trouw' leven, worden ze door Roquentin voor 'schoften' uitgekreten. – DS, 29-06-1999

Als je geen kaarten in de hand hebt, maar je hebt wel aangekondigd dat je abondance gaat, val je door de mand. – DM, 16-10-2000

- de aap uithangen, zich aanstellen

aard

- abondance op tafel, met open kaarten op tafel

- van aard zijn om, zodanig zijn dat, van dien aard zijn dat

abstractie - abstractie maken van, geen rekening houden met, buiten beschouwing laten - abstractie gemaakt van, onafhankelijk van, afgezien van

aarde - dat brengt/zet geen aarde aan de dijk, dat helpt niets, dat zet geen zoden aan de dijk Het Franse denken heeft misschien nooit veel aarde aan de dijk gebracht, maar het is altijd aantrekkelijk, sexy en aandoenlijk geweest. – DS, 26-01-2002 Maar ook de inspanningen van die werkgroep zetten weinig aarde aan de dijk als de CVP er niet in slaagt duidelijkheid te scheppen over drie cruciale zaken: het leiderschap, de plaats op de politieke landkaart en de oppositiestrategie. – FET, 09-08-2002

accessiet (de, -en) • tweede plaats, tweede prijs, eervolle vermelding in een wedstrijd Voor het eerst sinds Portugal '98 staat er nog eens een Belg bij de eerste twee aan het eind van een WK-rallydag. Net als toen staat Freddy Loix op de voorlopige eerste accessiet. – DS, 15-06-2002 In de schaduw van de momenteel onaantastbare Paulissen vochten de gewezen teamgenoten Bart Brentjens en Filip Meirhaeghe een boeiend duel om de eerste accessiet uit. – DS, 29-04-2002

aardig in België ook: • eigenaardig, vreemd, zonderling • duizelig, misselijk, onpasselijk, onwel

aardigaard (de) • zonderling, eigenaardig type

a

accident (het, -en) • in België vaak voor: ongeluk, ongeval, incident, probleem In Lillo spreken ze van het accident, als het over de dood van de waardin gaat. –

19

achternagedaan) • nadoen, nabootsen

GvA, 27-01-2003

- zonder accidenten, zonder moeilijkheden, zonder problemen

achternoen (de, -en) • (late) middag, namiddag

accordeondeur (de, -en) • schuifdeur, harmonicadeur

De voorlopig warmste achternoen van de 21ste eeuw. – HN, 20-06-2000

Nog niet bedaard drong hij vervolgens midden in de nacht de woning van Hans C. in de Beukenlaan binnen en vernielde er een kader, tafel, kast en accordeondeur. – LN, 17-09-2002

achterplan - op het achterplan, op de achtergrond Zij hebben de Volkswagen Caddy – volgend jaar ook aan een eenvolumeversie toe –, de Seat Inca en de Citroën C15 naar het achterplan verdreven. – LN, 17-01-2003

accordeur (de, -s) • pianostemmer

achter - achter boodschappen gaan, boodschappen halen - zoeken achter iets/iemand, zoeken naar iets/iemand - verlangen achter iets/iemand, verlangen naar iets/iemand - vragen achter iets/iemand, vragen naar iets/iemand - wachten achter iets/iemand, wachten op iets/iemand

achterpoortje (het, -s)

achterduims (bn. en bw.) • stiekem, in het geniep, achterbaks

achterruitontdooiing (de)

• hiaat of onzorgvuldigheid in een wet of regel waarvan iemand handig gebruik kan maken om die wet of regel te omzeilen De typisch Belgische mentaliteit met zoeken naar achterpoortjes en streven naar zoveel mogelijk geld op een zo kort mogelijke tijd is soms frustrerend. – Dag Allemaal, 28-05-2002

• achterruitverwarming van een auto Airco, mistlampen, ontwaseming en achterruitontdooiing verbruiken elektriciteit. Dat stuwt de brandstofrekening met ongeveer een vijfde omhoog. – Bizz, 06-10-2000

achtereen (bw.) • achter elkaar

achterhesp (de, -en) • achterham De fotomontage is opgevat als een slagerijfolder en toont het naakte lichaam van xxx uit Playboy, met dat verschil dat er telkens een varkenskop tussen haar schouders prijkt, begeleid door woorden als 'Vlaamse achterhesp', 'witte pens' en 'kalfshersenen'. – BvL, 10-02-2001

achterkeuken (de, -s) • bijkeuken

achternadoen (deed achterna,

Gepensioneerden krijgen in dat geval een achterstel, berekend op de tijd dat ze niet meer in actieve dienst zijn. – LN, 26-072002

achteruit (bn.) - achteruit zijn met iets, achter zijn met iets, achterstand hebben - achteruit zijn, achterlijk zijn

a

Zo is het kelen van een schaap in een achterkeuken of op een binnenkoertje uit den boze. – HN, 08-02-2003

• washok

achterstel (de, -len) • achterstand, achterstallige schuld, achterstallig loon

achteruitstellen (stelde achteruit, achteruitgesteld) - iemand achteruitstellen, iemand

20

achterstellen De taken moeten dus zo worden gedefinieerd dat ze niemand achteruitstellen op grond van haar geslacht. – GvA, 25-06-1999

administratie (de) • in België ook: rijksdienst, overheidsdienst, het ambtenarenapparaat - hij is bij de administratie, in rijksdienst, overheidsdienst

achteruitstelling (de, -en)

Ook de administratie kan zich niet meer legitimeren door te wijzen op de wet en de grondwet. Ze moet zich permanent bewijzen. – Fedra, mei 2002

• achterstelling

acteren (acteerde, geacteerd) - iets acteren, iets aantekenen, akte nemen van iets, nota nemen van iets actief - iets op zijn actief hebben, iets op zijn naam hebben staan, gepresteerd hebben op een bepaald gebied Het gerecht is ervan overtuigd dat de boeven niet alleen de streek van Heistop-den-Berg als werkterrein hadden uitgekozen, maar dat ze ook elders in Vlaanderen diefstallen op hun actief hebben of nog wilden plegen. – GvA, 03-02-2003

activeren (activeerde, geactiveerd) • een gsm aansluiten op het mobiele netwerk Wie zijn sms-telefoon wil activeren, moet zich abonneren op de dienst 'weergave oproeper', die maandelijks 2,50 euro kost. – DM, 30-01-2003

administratief (bn.) • overheids-, rijks- in administratieve dienst, in overheidsdienst - administratieve loopbaan, ambtelijke loopbaan

af• af- [+ voltooid deelwoord] komen, komen aan- [+ infinitief] - afgelopen komen, komen aanlopen - afgereden komen, komen aanrijden - afgestapt komen, komen aanstappen - afgewandeld komen, komen aanwandelen

afbetaling - lening op afbetaling, lening die in termijnen wordt afbetaald

afbieden (bood af, afgeboden) • afdingen, afpingelen

activiteitsjaar (het, -jaren)

Omdat hij nog geen Engels kende, kon hij zijn waar niet aanprijzen en evenmin meespelen in het afbieden. – Trends, 06-02-2003

• dienstjaar Dat was duidelijk niet naar de zin van de betrokken werknemers, die blijkbaar voorgespiegeld hadden gekregen dat deze kapitalen zoals een opzegvergoeding belast zouden worden, dus tegen het gemiddelde tarief van het laatste normale activiteitsjaar. – Trends, 15-11-2001

afbollen - het afbollen, weggaan - bol het af!, ga weg!, scheer je weg!

afboorden (boordde af, afgeboord) aderspat (de) • spatader

• afbiezen

a

De hoofdactiviteit van het bedrijf bestond uit het afboorden van tapijten. – GvA, 26-05-1999 En ook al zie je T-shirts met lange mouwen opduiken, charmant blijven ze toch dankzij de leuke kleuren en de zachte kantjes en broderies die het geheel

Maar Dylans liedjes zijn als levende wezens: ze worden een jaartje ouder, zijn soms grieperig of verkouden, krijgen last van jicht of aderspat, kortom, ze hebben hun goede en kwade dagen. – DM, 04-102000

21

afboorden. – BvL, 10-08-2001

van valsheid in geschrifte en misbruik van vertrouwen. – DM, 31-01-2003

afdanken (dankte af, afgedankt) - personeel afdanken, personeel ontslaan De Amerikaanse supermarktuitbater Kmart, die sedert bijna een jaar onder een 'chapter 11' (gerechtelijk akkoord) werkt, zal tot 326 winkels sluiten en 37.000 werknemers afdanken. – DS, 16-01-2003

afdanking (de, -en)

affront (het, -en) • belediging, vernedering, smaad Dat wordt in Praag dan weer als een affront aangevoeld. – DM, 01-03-2002

- in affronten vallen, zich schamen

affrontelijk (bn.) • beledigend, vernederend, beschamend

• ontslag

afdankingspremie (de, -s) • afvloeiingspremie, ontslagpremie, afvloeiingsregeling ➔ afscheidspremie

affronteren (affronteerde, geaffronteerd) • beledigen, voor het hoofd stoten, krenken Een allochtoon vragen te integreren is hem provoceren en affronteren, zo menen Fraihi en Jahjah. – Knack, 14-02-2001

afdelingsoverste (de, -n) • afdelingschef Studenten textiel worden bijvoorbeeld ploegoverste, ploegleider, afdelingsoverste, verantwoordelijke technische uitvoering, arbeidsanalist, vertegenwoordiger of kwaliteitsverantwoordelijke. – Knack, 03-04-2002

afdoen - het gras afdoen, het gras maaien

afdreigen (dreigde af, afgedreigd) • bedreigen, afpersen, chanteren Dat maakt dan ook de kans kleiner dat rechts-nationalistische en ultrareligieuze partijtjes zijn regering om de haverklap kunnen afdreigen. – DM, 20-12-2002

afgaan (gaat af, afgegaan) in België ook: • verbleken, verschieten van kleuren • afgeven van verf • leeglopen van opgeblazen voorwerpen afgang (de) • in België ook: diarree, buikloop - de(n) afgang hebben, buikloop hebben afgeborsteld (bn. en bw.) • feestelijk aangekleed, op zijn paasbest De beau monde van Groot-Brittannië hield dan ook aan de goede traditie, en verscheen gisteren afgeborsteld en opgedirkt op deze jaarlijkse vierdaagse van paardenraces en bijhorende weddenschappen. – LN, 19-06-2002

affaire - er geen affaire(s) mee hebben, er niets mee te maken hebben - met iemand affaire(s) doen, met iemand zaken doen

afgevaardigd ➔ beheerder, bestuurder

affairisme (het)

a

• het gebruiken van publieke middelen, van politieke invloed voor privédoeleinden

Meteen leek het op affairisme en daarom werd Agostini voor 48 uur in voorlopige hechtenis genomen, onder verdenking

afgevaardigde (de, -n) • vertegenwoordiger: commercieel afgevaardigde

afgiftekantoor (het) • kantoor waar grote hoeveelheden

22

brieven en drukwerk afgegeven kunnen worden om ze te versturen

overgekomen

afkorten (kortte af, afgekort) • in België ook: een schuld afbetalen

afhangen, afhankelijkheden (mv.) - huis/gebouw met afhangen/afhankelijkheden, huis/gebouw met toebehoren, bijgebouwen Uit diverse charters blijkt dat in Lebbeke al een volwaardige kerk bestond voor de invallen van de Noormannen in de 9de eeuw en dat de kerk én het domein met de bijhorende afhankelijkheden in bezit waren van de Gentse Sint-Baafsabdij. – HN, 25-01-2003

In ruil voor afkorten van schuldenlasten bij de Wereldbank worden arme landen, met de Wereldhandelsorganisatie WTO als breekijzer, 'verleid' tot het openbreken van hun markten in functie van de belangen van multinationale ondernemingen. – DS, 29-01-2003

- een lening afkorten, afbetalen - al wat hij zegt/doet enz. kort niks af, al wat hij zegt/doet enz. helpt niks, dient nergens voor

afhouden - niet afhouden (van), niet ophouden met iemand lastig te vallen, aandringen

afhouding (de, -en) • inhouding op het salaris Ofwel belasten de lidstaten even zwaar door middel van een afhouding of voorheffing, wat de spaarfiscaliteit volledig zou harmoniseren. – Trends, 06-02-2003

afkorting (de, -en) in België ook: • afbetaling, aflossing • termijn - iets op afkorting kopen/betalen, iets op afbetaling kopen, iets in termijnen betalen - betaalbaar in drie maandelijkse afkortingen, betaalbaar in drie maandelijkse termijnen

afkuisen (kuiste af, afgekuist) afklappen (klapte af, afgeklapt)

• afvegen, schoonmaken

- iemand iets afklappen, iemand iets uit het hoofd praten

Dit principe helpt u stil te staan bij elke aankoop. Heb ik dit wel echt nodig? Wil ik dit wel opruimen, repareren, afkuisen, verplaatsen? – LN, 30-11-2000

afkomen (kwam af, afgekomen) • aankomen, dichterbij komen - iemand horen/voelen/zien afkomen, iemands bedoeling snappen - met iets afkomen, met iets aan komen zetten - kom maar af! [bij een vechtpartij], kom maar op als je durft! • langskomen, op bezoek komen, overkomen Op een dag kreeg ik telefoon van xxx (een bekend flamingant-briefschrijver, red.). Ik kende hem uit de lezersrubriek van 't Pallieterke. Of hij eens mocht afkomen? Een paar dagen later komt hij hier binnen. – Knack, 13-11-2002

➔ schup

aflaten - een fietsband aflaten, een fietsband laten leeglopen

afleveren (leverde af, afgeleverd) • documenten afgeven, uitreiken - een diploma afleveren, uitreiken De belangrijkste Amerikaanse instellingen die een MBA-diploma afleveren, hebben al aangekondigd meer aandacht te gaan besteden aan de basisprincipes van het zakendoen. – Metro, 03-02-2003

a

- kom maar eens af, kom maar eens langs, loop maar eens aan - er is familie afgekomen, er is familie

- een bevel tot arrestatie afleveren, een bevel tot arrestatie uitvaardigen

aflevering (de, -en)

23

• in België ook: feest dat om de twee, drie enz. jaar plaatsvindt

De Zwijnaardenaar wil enkele minuten van zijn besttijd (2.13.24) afpitsen, maar had de jongste weken te kampen met rugpijn. – LN, 19-04-2002

aflijnen (lijnde af, afgelijnd) • iets duidelijk aftekenen, afbakenen, afgrenzen, begrenzen

afrekenen • een einde maken aan, afhandelen

Die zal, 6,5 meter hoog, langs de dorpskernen van Kruibeke en Bazel tot in Rupelmonde lopen en het 'gecontroleerd overstromingsgebied' aflijnen. – DM, 30-01-2003

De zanger moet echter afrekenen met het protest van allerlei fatsoensrakkers, wat uiteraard een prima gelegenheid is om een televisiereportage te maken over het nieuwe 'fenomeen', enzovoort. – DM, 16-08-2002

aflossing (de, -en), aflossingskoers (de, -en), aflossingswedstrijd (de,

- met pijn/moeilijkheden enz. af te rekenen hebben, met pijn/moeilijkheden enz. te kampen hebben

-en) • wedstrijd waarbij renners of atleten elkaar aflossen, bijvoorbeeld koppelwedstrijd en estafetteloop

afrijden

De stad Halle rondde zaterdag de zeventiende deelneming aan de Vlaamse zwemweek af met een ludieke aflossingswedstrijd in het instructiebad in Lembeek waarbij een ploeg schepenen en een ploeg van de Halse sportraad in zwembroek op de startblokken verschenen. – HN, 27-11-2001

- het gras afrijden, het gras maaien Het gras afrijden, gebeurt met de glimlach en geen enkele inspanning is te veel als het om hun tuintje gaat. – LN, 28-08-2002

- komen afrijden, aan komen rijden

afrotsen (rotste af, afgerotst) • bereizen, aflopen, afrijden Hij leidt een groepje leden en oud-leden, die in heel België nagenoeg alle grote concerten en muziekfestivals afrotsen, om het de zangers en vedetten naar de zin te maken. – HN, 21-11-2002

afluizen (luisde af, afgeluisd) - iemand iets afluizen, aftroggelen Ze klaagde dan dat ze geen geld had om van te leven. Door lang te zeuren kon ze de slachtoffers geld afluizen. – HN, 15-012001

- een streek afrotsen, een streek aflopen, afrijden, doorkruisen

afnemen

afschaffen

- geld afnemen, geld opnemen

• door onvoorziene omstandigheden (laten) vervallen, uitvallen van een trein

afnijpen • afdingen, afpingelen - op de prijs afnijpen, op de prijs afdingen

Het afschaffen van die treinen heeft geen gevolgen voor het personeel bij de NMBS maar wel bij het privé-bedrijf Wagons-Lits, dat voor de dienstverlening aan boord zorgt (restauratiewagen en cabinepersoneel). – DM, 07-02-2003

afpellen (pelde af, afgepeld) • afbladderen: de verf pelt af • vervellen, loslaten van de huid: mijn huid pelt af afpitsen (pitste af, afgepitst)

a

afscheidspremie (de, -s) • afvloeiingspremie, ontslagpremie, afvloeiingsregeling

• afhouden, inhouden op loon enz. • beknibbelen op, afdingen, afpingelen • afknijpen, afpeuteren

24

De verwachting is dat zijn ontslag Vivendi een forse afscheidspremie kan kosten. – DS, 03-02-2003

➔ afdankingspremie

• landelijk restaurant

afschieten

afstand

- een vuurwerk afschieten, een vuurwerk afsteken

- iemand op afstand houden, iemand op een afstand houden

Tenslotte vermeldt de politie ook nog dat zelf vuurwerk afschieten op de openbare weg ten strengste is verboden. – LN, 31-12-2002 ➔ gaai,

hoofdvogel

Torhout reageerde gepast in de tweede set maar moest lang strijden om de thuisploeg definitief op afstand te houden. – DS, 10-02-2003

- iemand op afstand zetten, op iemand een voorsprong halen - vanop (een) afstand, van een afstand, op een afstand

afschrift ➔ gelijkvormig afschrijven (schreef af, afgeschreven) • bedrieglijk overschrijven van een ander of uit een boek, plagiëren • spieken - meester, hij schrijft af! meester, hij spiekt!

afstappen (stapte af, afgestapt) • uitstappen uit een openbaar vervoermiddel - het afstappen, weggaan, opstappen - ter plaatse/plekke afstappen, zich ter plaatse begeven, plaatsopneming verrichten

afslaan

Het parket van Brussel liet een verkeersdeskundige ter plekke afstappen. – LN, 30-01-2003

- iemand afslaan, iemand aftuigen, neerslaan, bewusteloos slaan

afslag (de)

afstrijden

• korting, reductie - met afslag, met korting - afslag krijgen, korting krijgen

- iets afstrijden, in een woordenstrijd ontkennen, loochenen, in discussie betwisten

Zelfs in winkels met zogenaamd 'vaste' en aangeduide prijzen, kan je bij grootaankoop toch afslag krijgen. – FET, 26-07-1997

Terwijl alle collega's al snel door de knieën gingen, bleef de eigenwijze Virenque koppig elk dopinggebruik afstrijden. – DS, 04-11-2000

- in afslag zijn, in de reclame zijn

afstropen (stroopte af, afgestroopt) afspannen (spande af, afgespannen) • door touw of draad afsluiten, afsluiten, afzetten In de hal van het gemeentehuis worden affiches met 'Verboden toegang' uitgedeeld en roodwitte linten afgemeten. De boeren moeten daarmee hun erf afspannen. – DS, 23-03-2001

afspanning (de, -en) • herberg met stalling

- iemand (het vel) afstropen, iemand afzetten, iemand te veel laten betalen - je kunt een kei het vel niet afstropen, wie niets heeft, kan ook niet betalen Omdat je geen kei het vel kan afstropen: de man heeft meestal ook weinig geld of leeft van het bestaansminimum. – GvA, 14-01-2003

aftasten (taste af, afgetast)

a

Vlaming Yves Vanderlinden verbouwde een oude afspanning op een rustige en groene plaats in de Ardennen tot restaurant-hotel L'Affenage. – Knack, 19-12-2001

- iemand aftasten, iemand fouilleren

aftekenen (tekende af, afgetekend) • een rekening voor voldaan tekenen, kwiteren U kan natuurlijk de waarborg cash

25

betalen, een ontvangstbewijs laten aftekenen en later het geld cash terugvragen na afloop van het contract. – FET, 13-10-2001

04-02-1999

• chanteren

aftruggelaar (de, -s)

aftrappen (trapte af, afgetrapt)

• aftroggelaar • chanteur

- het aftrappen, ervandoor gaan, weggaan

afvaardigen ➔ beheerder, bestuurder

Maar als je in een kabinet zit, moet je trouw zijn aan de regeringsbeslissingen. En als je niet akkoord gaat, moet je het aftrappen. – DS, 26-01-2002

afvalling (de, -en), afvallingskoers (de, -en), afvallingsrace (de, -s)

- trap het af!, hoepel op!

• afvalrace, afvalwedstrijd Eerst beginnen de overblijvende kandidaten aan de laatste etappe van de afvallingsrace. – DM, 16-12-2002

aftrekken (trok af, afgetrokken) - een fles aftrekken, een fles opentrekken, ontkurken - het bed aftrekken, het bed afhalen - zijn broek aftrekken, zijn broek uittrekken, afstrijken - wijn/bier aftrekken, wijn, bier bottelen - bloed aftrekken, bloed aftappen, bloed afnemen

afvegen - het bord afvegen, het bord schoonvegen, uitvegen

afvijzen (vees af, afgevezen) • afschroeven Hun inbraakpoging beperkte zich tot het afvijzen van het rozet van het slot. – HN, 22-11-2002

aftrekker (de, -s) • vloertrekker, trekker Vroeger moest hier inderdaad het bloed met de aftrekker naar buiten geveegd worden, door de vele vechtpartijen tussen de vaak dronken zeelui. – DM, 11-02-1999 Ik heb zowat alles geprobeerd, maar niets gaat boven de beproefde combinatie van een Blankin-dweil en een lekker ouderwetse rubberen zwabber (aftrekker). – DS, 22-06-2001

afwachting - in afwachting dat, tot, in afwachting van - we blijven thuis in afwachting dat het mooier weer wordt, we blijven thuis tot het mooier weer wordt, in afwachting van mooier weer De burgemeester beschouwt dit als een voorlopige oplossing in afwachting dat de politiezone zelf opnieuw beschikt over voldoende agenten. – FET, 11-02-2003

• flesopener

aftroeven (troefde af, afgetroefd) • in België ook: fysiek afranselen De buren vreesden dat Hughes zijn vrouw wou aftroeven en belden de politie. – DS, 13-11-2001

afwassen - afgewassen jeans, gebleekte jeans

afzagen aftruggelen (truggelde af, afgetruggeld) • aftroggelen

- iemand zijn oren afzagen, iemand de oren van zijn kop afzagen, zeuren, iemand vervelen door aanhoudend gezeur ➔ zagen

a

Gisteren ook bij de broer van Jeanneke op bezoek geweest, om nog te vernemen wat ze zich mij wisten te herinneren over een oud vrouwtje dat zich door mijn helden De Vis haar erfenis liet aftruggelen. – DS,

afzien - een museum/tentoonstelling/stad enz.

26

ajusteur (de, -s) • bankwerker

afzien, bezoeken, bezichtigen, bekijken - iemand afzien, stiekem kijken naar wat iemand aan het doen is

akkoord - akkoord zijn met, akkoord gaan met, het eens zijn met - ik ben ermee ('t) akkoord, ik ga ermee akkoord, ik ben het ermee eens - het akkoord krijgen van iemand, iemands fiat, instemming of toestemming krijgen

agglomeratie (de, -s) • in België ook: bebouwde kom

agglomeratieraad (de) • overkoepelende raad van de 19 gemeenten van de Brusselse agglomeratie

Euphony België moest eerst het akkoord krijgen van de partners in Duitsland en Frankrijk. – HN, 21-12-2002

De Volksunie heeft een wetsvoorstel ingediend om over te gaan tot de vernietiging van de verkiezingen van 21 november voor de agglomeratieraad van de Brusselse agglomeratie en het uitschrijven van nieuwe verkiezingen. – DS, 30-11-1999

- in akkoord met, in overleg met, met instemming van

al - hoop en al, ten hoogste, op zijn hoogst, niet meer dan

aggregaat (het), aggregatie (de) • bevoegdheid tot het geven van middelbaar en hoger onderwijs • studie als voorbereiding op die bevoegdheid

alaam (het) • gereedschap

De prijs van het aggregaat verlagen zal het verschil niet maken. Enkele duizenden franken inschrijvingsgeld, daar laat niemand zich vandaag door tegenhouden. – DM, 16-05-2001 De minister herhaalt dat ze meer nadruk wil leggen op ervaring opdoen: langere en meer zelfstandige stages dus. De universiteitsstudenten zullen die nadruk merken in hun aggregatie. – DS, 05-11-2001

Maar hoe een boerderij precies functioneert, met welk alaam de boeren werken, hoe de dieren gekweekt en verzorgd worden, wat er gezaaid en geoogst wordt, noem maar op, een stadsmens weet daar niets meer van. – DS, 18-07-2001

• stuk gereedschap, materiaal Na afloop van de opnamen loop ik met Jan Verheyen mee naar een kaal kamertje waar wij, zonder spots, zonder bandje en zonder tv-kok, en met als enig alaam een krakkemikkig bandrecordertje, het volgende gesprek opnemen. – Humo, 12-08-2002

➔ geaggregeerde

airhostess (de, -en)

alarmbelprocedure (de)

• stewardess bij de luchtvaart

• grondwettelijke procedure om ideologische of taalkundige minderheden te beschermen [als drie vierden van de leden van een taalgroep meent dat een bepaalde wetgevende maatregel de betrekkingen tussen de taalgemeenschappen in gevaar brengt, wordt de behandeling geschorst en wordt de ministerraad om een advies gevraagd]

Sommigen zeggen wel dat je een airhostess kunt recycleren tot winkeljuffrouw, maar dat is niet hetzelfde. – DS, 05-02-2002

ajuin (de, -en) • ui

a

De man sneed de ajuin in stukjes. – DS, 29-03-2002

• stommeling, flauwerik

Nabholz lijkt ook te vergeten dat de taalwetgeving, die alleen met een

27

bijzondere meerderheid kan worden gewijzigd, een federale bevoegdheid is gebleven. Het minderhedenvraagstuk hoort dus op het federale niveau thuis, en op dat niveau [...] kunnen noch de Vlamingen, noch de Franstaligen als een minderheid worden beschouwd. Dat is juist de essentie van het hele Belgische grondwettelijke bouwpakket, met zijn bijzondere wetten, met de alarmbelprocedure, de paritair samengestelde regering enzovoort. – Knack, 11-09-2002

allee (de) • in België ook: overloop, ruimte bovenaan een trap

allee (tussenwerpsel) • kom nou! - allee, is het écht waar?, kom nou Of Beysens standpunt door veel partijgenoten gedeeld werd? Natuurlijk zeg ik dan dat hij een einzelgänger is. (opgewonden) Allee, had ik moeten zeggen dat het fiftyfifty was? – DM, 25-01-2003

• procedure die bij bepaalde gebeurtenissen of moeilijkheden moet worden gevolgd

• ik bedoel

De sancties hebben geleid tot een amendering van het Europees Verdrag. Een alarmbelprocedure tegen Europese lidstaten die grondrechten en democratische waarden met voeten treden, werd opgenomen in het Verdrag van Nice. – DM, 12-07-2001

Nog twee keer slapen en we zijn er. Allee, slapen, zaterdag moeten we om 4u30 vertrekken. En ik zie al zo af. – LN, 17-01-2003 Albert raast door over hoe goed zijn poulain accordeon kon spelen op haar tiende, 'dat liedje van... hoe heet hij weer?, nee niet Tino Rossi, allee, dat Argentijnse...' - maar Isabelle luistert even niet. – DM, 16-11-2002

alcoholieker (de, -s) • alcoholist De grens tussen 'een leuke shoppingnamiddag' en 'de dwingende behoefte om vanalles te gaan kopen' is even smal als die tussen 'wel een glaasje lusten' en alcoholieker zijn. – LN, 20-10-2001

- allee, rood-wit, hup rood-wit

alleenbouw (de) • vrijstaande woning Het gaat om 22 loten voor koppelwoningen, de overige voor alleenbouw. – HN, 08-01-2001

alcolieker (de, -s) • alcoholist

alleenverdeler (de, -s) • officieel dealer, alleenverkoper, importeur

alcool (de) • alcohol

Hij sloot enkele exclusieve contracten met Zwitserse bedrijven en werd de alleenverdeler van hun merken. – HN, 29-06-2001

algelijk (bw.) • toch, niettemin

algemeen ➔ bestuurder, voeding alles algemeenheid

- beneden alles, beneden alle peil

- bij/met algemeenheid van stemmen, eenparig, met eenparigheid van stemmen

alleszins (bw.) • in België vaak voor: in elk geval, toch zeker, zeker

a

Met algemeenheid van stemmen en een uitbundig applaus keurden beide kamers van de Opperste Sovjet vrijdag in Moskou de nieuwe grondwet van de Sovjet-Unie goed. – DS, 09-10-2002

De Farc, 18.000 manschappen sterk, heeft het alleszins flink op de president gemunt. – DM, 11-02-2003

28

allez ➔ allee

Amateurs van metaaldetectie, en zo zijn er 2.000 in dit land, krijgen het moeilijk om hun hobby nog langer te beoefenen. [...] 'Men doet alsof wij schattenjagers zijn, die zonder respect voor het verleden en met eigen gewin voor ogen fortuinen opgraven', aldus een verontwaardigde xxx uit Deinze, amateur van het eerste uur. – LN, 27-01-2003 Toen de Britse consul George Dennis, een amateur van Etruskische archeologie, in juli 1842 op een ezel de Umbrische stad Orvieto vanuit het zuidelijke Viterbo naderde, genoot hij van een subliem moment. – FET, 25-01-2003

allo (tussenwerpsel) • hallo allumeur (de, -s) • aansteker

almeteen(s) (bw.) • ineens, plotseling En die visie verandert niet almeteen doordat op 11 september een westers land voor het eerst op eigen bodem af te rekenen kreeg met een terroristische aanval van dezelfde soort waar slachtoffers van de westerse macht maar al te zeer vertrouwd mee zijn. – DS, 07-09-2002

ambetant (bn. en bw.) • vervelend, naar, lastig, hinderlijk

alpijns (bn.)

Bush is een ambetant, arrogant ventje. Die wil niet anders dan de baas spelen. Zelfs de milieuverdragen lapt hij aan z'n laars. Het kappen van bossen maakt hem niets uit, mensenlevens in Irak al evenmin. – LN, 17-01-2003

• alpine, alpien - de alpijnse flora, de alpiene flora - het alpijns skiën, alpineskiën Op het WK alpijns skiën in het Zwitserse St. Moritz heeft de Kroatische topfavoriete Janica Kostelic haar eerste gouden plak beet. – BvL, 11-02-2003

• ontstemd, verstoord, kregel Het zal moeten, anders blijven we achterop hollen. Het heeft allemaal heel veel tijd nodig. Daar loop ik soms wat ambetant van. Vergaderen om niets te zeggen, vergaderen om het uur van een vergadering te bepalen, de communautaire spanning: het vreet soms aan me. – GvA, 11-01-2003

alverman (de, -nen) • aardmannetje, kabouter, dwerg amaai, amai (tussenwerpsel) • uitroep van verbazing, teleurstelling of pijn 'Amai', zei de door de koninklijke wol geverfde 'Royalty'-journalist xxx, 'da's al geleden van de eerste Blijde Intredes dat ik nog zo heb moeten drummen.' – GvA, 24-01-2003 De meesten vonden wel een club, maar dat was in lagere afdelingen én tegen een sterk verminderd contract. 'Amai, wij hebben aan den lijve ondervonden dat de gouden tijden voorbij zijn', stelt xxx die naar tweedeklasser Strombeek verhuisde. – GvA, 17-01-2003

amandelen ➔ trekken

ambetanterik (de, -en) • vervelend iemand, zeurpiet, lastpost Ik woon in een rijke West-Vlaamse deelgemeente van de derde rijkste gemeente van Vlaanderen te midden van veel ouders die vermoeden of hopen dat hun kind hoogbegaafd is. Waarna dat kind wordt getest en blijkt dat het gewoon een ambetanterik is. – DM, 11-01-2003

ambeteren (ambeteerde,

a

amateur (de, -s) • liefhebber: een amateur van dure wijn/ kaarten/ sportwagens

geambeteerd) • vervelen, hinderen, lastigvallen

ambras • ruzie, heibel Als ze ambras willen, dan kunnen ze er

29

krijgen. Een dokwerker is geen strandjeannet, hé. – GvA, 18-01-2003 Ik kan 's middags niet zonder een bezoek aan de Gaarkeuken. En 's avonds spring ik er ook binnen. Ik krijg dan wel ambras thuis, maar dat trek ik mij niet aan. – HN, 13-01-2003

amigocratie (de) • bestuur gekenmerkt door vriendjespolitiek Die mediatisering is er nu al, en zal alleen maar verergeren. We gaan naar een amigocratie, waarbij wie goede broodjes bakt met de media voorgetrokken wordt. Mediavedetten worden belangrijker dan programma's en ideeën, en dat terwijl er grote nood is aan politici die een visie op mens en maatschappij vertolken. – HN, 13-09-2003 Nederlanders zijn arrogante lui met een grote mond en een kleine portemonnee, Belgen zijn ritselaars die hun amigocratie tot norm hebben verheven. In zo'n klimaat van wantrouwen is het natuurlijk moeilijk zakendoen. – DM, 26-06-1999

- ambras met iemand hebben/zoeken, ruzie met iemand hebben/zoeken • drukte, ophef, gewichtigdoenerij - ambras maken, drukte maken, zich aanstellen, opscheppen

ambrasmaker (de, -s) • druktemaker, praatjesmaker, ruziemaker • branieschopper, opschepper

ambulancier (de, -s) • ziekendrager, ziekenbroeder

amortisseur (de, -s)

Ook de bestuurder van de ziekenwagen en een ambulancier en twee 19-jarigen in de auto werden gewond. – HV, 10-022003

• schokbreker van een auto

ancien (de, -s) • iemand met veel ervaring, oude rot in het vak, oudgediende, veteraan

amen

Door het afhaken van Alain xxx komt er nog wat meer verantwoordelijkheid bij 'ancien' Redgy xxx te liggen. Hij is één van de sterkhouders die de 'ratjes' in derde klasse moeten houden. – HN, 18-01-2003

- amen en uit, punt uit, afgelopen, basta Ik had niks meer te verliezen. Ik heb gezegd: 'Maurice, het is genoeg geweest. Amen en uit.' – DS, 11-01-2003 'We begonnen goed, maar slikten domme tegengoals,' aldus Koen Daerden. 'Vooraan misten we de kansen en achteraan gaven we ze weg. Dan is het amen en uit.' – BvL, 20-01-2003

• ouderejaarsstudent, oud-student Vandaag is Eddy xxx, een ancien van de kokschool van Anderlecht, de patron en chef. – DM, 17-01-2003

ander - ten andere, bovendien, overigens, trouwens

américain (preparé) (de) • filet américain

Beste professor, bent uzelf zo gek op verhuizen of draait u er uw hand niet voor om dat uw levensdroom met de grond gelijk wordt gemaakt? Ten andere, wie is verantwoordelijk voor de ruimtelijke ordening in ons landje? – LN, 08-01-2003

Gek genoeg stijgt de consumptie van américain preparé. – Knack, 14-02-2001

amigo (de, -'s) • gevangenis

- op een ander gaan wonen/feesten enz., ergens anders gaan wonen/feesten enz.

a

De agenten hebben zojuist een Afrikaanse vrouw in de amigo opgesloten, maar geen van beide partijen schijnt er zwaar aan te tillen; de vrouw begint zachtjes te zingen en de agenten blijven bij de tralies staan lummelen. – Humo, 26-02-2002

andersvalide (de, -n) • gehandicapte Vijf journalisten deelden België op in

30

- op antenne zijn, uitzenden, in de ether zijn

dertig kaarten, en stelden het menu samen voor daguitstapjes. De gids brengt ook tien toeristische steden in beeld, getest op hun faciliteiten voor andersvaliden. – GvA, 15-10-2002

antigel (de) • antivries(middel) Voeg voldoende antigel bij de koelvloeistof én additief bij de wagens die het van diesel moeten hebben. – GvA, 06-122002

angine (de) • keelontsteking, angina Het geeft een drukkend gevoel, angine de poitrine zoals de mensen in de volksmond zeggen. – GvA, 14-04-2000

antipersoonsmijn, antipersonenmijn (de, -en)

animatie (de)

• antipersoneelsmijn

• het organiseren van allerlei activiteiten voor een levendige, gezellige sfeer

Om de vijfendertig minuten wordt wereldwijd iemand het slachtoffer van een antipersoonsmijn. – DS, 01-03-2002

Naar aanleiding van de wedstrijd 'Kunst in de Buurt' zorgt het kunstenaarscollectief 'Enter-Del' namelijk één jaar lang elke eerste zaterdag van de maand voor animatie op de tram- en buslijnen in het noorden van Gent. – LN, 31-01-2003

apenjaren (de) • puberteit, puberjaren, vlegeljaren: in zijn apenjaren zijn Queen Elizabeth II (76) wil evenmin van aftreden weten, terwijl haar zoon Charles met zijn 54 jaar de apenjaren toch al ontgroeid zou moeten zijn. – GvA, 07-012003 Een periode van tegenslagen en ziekte, ups and downs en kinderen in hun apenjaren leidden ertoe dat Marie-Jeanne zich niet lekker in haar vel voelde. – HN, 05-12-2002

• levendigheid, gezelligheid

animator (de, -s & -en) • iemand die voor animatie zorgt 'Sommige ouders droppen hun kinderen hier omdat ze er nergens anders mee naartoe kunnen. Dat is wel jammer', vindt animator xxx (20) van de Vilvoordse speelpleinwerking. – DM, 07-08-2002

apotheekkast (de, -en) animeren (animeerde, geanimeerd)

• medicijnkastje

• voor animatie zorgen

Bij al te veel Belgen staan slaap- en kalmeermiddelen van het genre Temesta of Valium in de apotheekkast. – DS, 22-112002

Annabelle en haar vriendinnen moeten een dertigtal pagadders animeren. – DM, 07-08-2002

Anna ➔ schapraai

apotheker ➔ wacht

annoncenblad (het, -en)

appareil (de)

• advertentieblad, reclameblad

• toestel, apparaat

antenne

apparenteren (apparenteerde, heeft geapparenteerd) • lijsten met elkaar verbinden om restzetels te verdelen • verbinden, koppelen

• in België soms voor: steunpunt, bijkantoor - op antenne gaan, gaan uitzenden

a

Het station richt zich nog steeds zeer sterk op regionaal nieuws, met twee journaals per dag die live op antenne gaan. – DM, 11-02-2003

Dat de toekomstige koning der Nederlanden, een land dat zich laat voorstaan op zijn democratische beginselen en

31

verdediging van de mensenrechten, geapparenteerd wordt met een gewezen lid van een fascistoïde junta, is blijkbaar alleen voor een 'kleine groep intellectuelen' een probleem. – DS, 25-01-2003

uitverkoren. – FET, 21-12-2002

appelsien (de, -en) • sinaasappel Niet de appelsien hier en de citroen daar, maar de beste confituur die je ermee kunt maken. – DM, 17-01-2003

apparentering (de) • lijstenverbinding, verdeling van de restzetels waarbij het stemmenoverschot van een bepaalde lijst bij het overschot van een andere lijst wordt gevoegd [tot nu toe worden de lijsten uit de verschillende arrondissementen van een provincie geapparenteerd, maar door het invoeren van provinciale kieskringen bij de federale verkiezingen zal het systeem van apparentering daar gedeeltelijk verdwijnen] Provinciale kieskringen moeten het geschuif met reststemmen (de apparentering) uit de wereld helpen. Dat systeem doet zetels soms op grillige wijze van de ene kieskring naar de andere springen, waardoor een kandidaat in het parlement geraakt ten nadele van een kandidaat die elders meer kiezers kon bekoren. – DS, 21-12-2002

appelspijs (de) • appelmoes De spijskaart bevat niet zoveel kwantiteit, maar vooral kwaliteit: pensen met appelspijs en spek met eieren kosten elk 4 euro. – LN, 26-07-2002

appendicite (de) • blindedarm(ontsteking), appendicitis

applausvervanging (de) • publiekswissel in de sport Een erehaag tijdens zijn laatste entree op een voetbalveld, een mooie muzikale omlijsting, een applausvervanging en een minutenlange ereronde. – DM, 04-012003

aprils ➔ gril aprilvis (de, -sen)

appartementsgebouw (het, -en)

• aprilgrap

• flatgebouw

Dolfijntjes en een Nederlandse seksmaniak bezetten Studio Brussel. Het lijkt een aprilvis van formaat, maar big boss Hautekiet heeft bevestigd dat het pure ernst is. – DM, 30-03-2002

Het echtpaar, allebei 82 jaar oud, woont er op de eerste verdieping van een klein appartementsgebouw. – HN, 11-02-2003

appel - iemand appelen voor citroenen verkopen, iemand knollen voor citroenen verkopen, iemand bedriegen Hij haalt fel uit naar de producenten van massaproducten die er bij het grote publiek ingaan als zoete koek en naar grote winkelketens die aan dumpingprijzen appels voor citroenen verkopen. – LN, 22-03-2000

appelaar (de, -s) • appelboom

arbeidsgeneesheer (de, -heren) • bedrijfsarts

arbeidshof (het, -hoven) • rechtbank die in hoger beroep oordeelt over arbeids- en socialezekerheidsgeschillen Het arbeidshof van Brussel weerhield de discriminatie op vlak van beloning. – FET, 07-02-2003

a

Ook deze rupsen leven op eik, maar sleedoorn en appelaar zijn eveneens

arbeidsonbekwaam (bn. en bw.) • door ziekte of ongeval arbeidsongeschikt De uitkeringen van alleenstaande

32

invaliden die meer dan een jaar arbeidsonbekwaam zijn, worden opgetrokken van 45 naar 50 procent van hun vroeger geplafonneerd brutoloon. – FET, 02-052002

arrangeren (arrangeerde, gearrangeerd) • regelen, opknappen, repareren - een zaak/kwestie arrangeren, een zaak/kwestie regelen, in orde brengen

arbeidsrechtbank (de, -en) • rechtscollege bevoegd voor arbeids- en socialezekerheidsgeschillen

De nachtvluchten worden misschien het lastigste dossier dat paars-groen nog vóór de verkiezingen moet arrangeren. – GvA, 15-01-2003

Achteraf zei de raadsman dat er heel wat zaken niet kloppen en deze zaak voor de arbeidsrechtbank en de Hogere Vlaamse Raad uitgevochten zal worden. – LN, 06-02-2003

arrondissement (het, -en) • onderafdeling van een provincie Het gemiddeld inkomen per hoofd verschilt erg van arrondissement tot arrondissement. – DS, 11-02-2003

Arbitragehof (het) • rechtscollege dat wetten, decreten en ordonnanties toest aan de Grondwet en dat bevoegdheidsconflicten regelt tussen de staat, de gemeenschappen en de gewesten

arrondissementeel (bn.) • van een arrondissement, arrondissements-

Vande Lanotte diende vorig jaar inderdaad een 'ontwerp van bijzondere wet' in om de bevoegdheden van de Arbitragehof uit te breiden 'tot alle grondwettelijke rechten en vrijheden'. – DS, 29-04-2002

arrondissementsrechtbank (de, -en) • rechtbank die in een gerechtelijk arrondissement uitspraak doet over de bevoegdheid van lagere rechtbanken

archi- (voorvoegsel) • versterkend: heel, erg, buitengewoon - archi-lelijk, aartslelijk

Meineed, noemde de procureur van de arrondissementsrechtbank van Bremen dat. – DM, 01-02-2003

De historische, soms archi-lelijke tekeningen zijn van de hand van Duitse kunstenaars uit de 19de en het begin van de 20ste eeuw. – HN, 25-01-2003

arsenaal (het, -nalen) in België ook: • werkplaats bij de spoorwegen • brandweerkazerne

- archi-slecht, buitengewoon slecht

Ardeens (bn.) artisanaal (bn.)

• Ardens Iedereen deed er zich te goed aan Ardeens gebraad. – LN, 04-02-2003

Nu hij witloof kan gaan telen voor de 'kwaliteitsketen witloof' van xxx, lijkt er eindelijk een opwaardering te komen van het artisanaal product dat hij verhandelt. – LN, 17-01-2003

arm - arm aan arm, arm in arm

armbanduurwerk (het, -en) • polshorloge

• ambachtelijk, kunstambachtelijk - artisanale bakker, warme bakker

a

artisanaat (het, -naten)

Toen werd de Opera One, een Zwitsers armbanduurwerk van Girard-Perregaux met een waarde van ruim 300.000 euro gestolen. – HV, 18-11-2002

• vakwerk, ambachtelijk werk • handwerkers, handwerknijverheid, ambachtelijke sector

33

In het professionele atelier worden opdrachten uitgevoerd voor de nonprofitsector. – HN, 10-02-2003

artsensyndicaat (het) • artsenvereniging Het grootste artsensyndicaat, het BVAS, wil niet putten uit de enveloppe die klaar ligt om de intellectuele prestaties te herwaarderen. – FET, 24-04-2002

atheneum (het) • staatsschool voor volledig middelbaar onderwijs Een van de opvallendste vernieuwingen in het nu definitief goedgekeurde beleidsplan van de Gentse schepen van Onderwijs Freya Van den Bossche (SP.A), is het voornemen om in Gent de belangrijkste principes van het Freinetonderwijs ook te realiseren in een apart atheneum. – DM, 17-04-2002

ascendentenverdeling (de) • boedelscheiding, boedelverdeling Die vormen, zoals de testamentaire regeling en de zogenaamde 'ascendentenverdeling' kunnen dan ook buiten beschouwing worden gelaten. – FET, 06-07-1990

ascenseur (de, -s)

attache (de, -s), attachke (het, -s)

• lift

• paperclip • papierklem

ASO (het) • afkorting van: algemeen secundair onderwijs

asse (de)

auditeur-generaal (de, auditeursgeneraal) • openbaar aanklager bij het Krijgshof en de Raad van State

• as

assisen (mv.) - Hof van Assisen, gerechtshof samengesteld uit drie beroepsmagistraten en een lekenjury, bevoegd voor misdaden, politieke en persmisdrijven

auditoraat (het, -raten) • rechterlijke instantie die het vooronderzoek verricht bij de arbeidsrechtbank en de krijgsraad Volgens het auditoraat van de arbeidsrechtbank zijn Turkse bakkerijen bekend als risicosector voor illegale tewerkstelling van vreemdelingen. – HN, 23-10-2002

Dit sluit meteen vrijwel alle kansen uit dat de zaak voor assisen komt. – GvA, 01-022003

authentisch (bn.) assistent ➔ maatschappelijk, sociaal

• authentiek Ja, dat slaat de nagel op de kop: het is niet onwaardig woedend te zijn indien die emotie authentisch is. – BvL, 22-07-1995

assorteren (assorteerde, geassorteerd) • bij elkaar (doen) passen, (doen) passen bij De banen van het behang komen niet allemaal uit hetzelfde kleurbad, de moderne meubels van de eetkamer assorteren niet met het klassieke salon, aan de muren hangen de meest uiteenlopende kadertjes. – HN, 13-10-2001

atelier (het, -s) • werkplaats voor reparaties

autobatterij (de, -en) • accu Tot grote opluchting van de eigenares kan de autobatterij ter plaatse worden vervangen. – GvA, 09-01-2003

a

➔ batterij

autocontrole (de) • verplichte autokeuring, algemene periodieke keuring

34

• chauffeur, automobilist

Een man is er in geslaagd een ongeval te veroorzaken bij de autocontrole. – HN, 17-01-2003

Autovoerder Bal werd gewond bij een aanrijding op de Gentsesteenweg. De brandweer moest de chauffeur uit zijn voertuig bevrijden. – GvA, 15-05-2002

➔ automobielinspectie

automecanicien, automekanieker autozoektocht (de, -en)

(de, -s) • automonteur

• speurtocht, puzzelrit met de auto

automobielinspectie (de) • verplichte autokeuring, algemene periodieke keuring De bestelling van 225 nieuwe auto's is afgeblazen, terwijl dienstvoertuigen met een rode kaart van de automobielinspectie alleen op papier worden hersteld. – Knack, 15-01-2003

Davidsfonds Wachtebeke heeft ondertussen het culturele seizoen al ingezet met een autozoektocht, het burchten- en fortenweekend en een Ierse voordracht. – HN, 21-11-2002

avance - dat is geen avance, dat helpt niet, daar schiet je niks mee op - in avance, van tevoren

autopiloot (de, -piloten) averechtse (de)

• autocoureur

- een averechtse, klap, mep

Sir Henry Burkin was in de jaren twintig en dertig een briljante autopiloot in Engeland. – DM, 31-07-2002

avondkleed (het, -kleden) • avondjurk

autosalon ➔ salon autostop (de) - autostop doen, liften Dat er in Vlaanderen veel minder 'autostop' gedaan wordt, betekent volgens Domensino overigens niet dat dit overal zo is. – LN, 31-07-2002

Ons land mag dan (nog) geen Kournikova's herbergen, als onze sportvrouwen hun kimono of badpak ruilen voor een avondkleed en hun spikes vervangen door naaldhakken, ogen ze erg chique. – GvA, 21-12-2002

avondleergangen (mv.) • avondschool

autostopper (de, -s)

Intussen bestaan plannen om de avondleergangen van het GLTT te verhuizen van het atheneum naar het naburige oud-weeshuis. – LN, 30-01-2002

• lifter De meest populaire bestemmingen van de Belgische autostopper zijn Parijs, ZuidFrankrijk en Spanje. – HN, 26-07-1999

avondmalen (avondmaalde, autostrade (de, -s)

geavondmaald) • dineren, souperen, het avondmaal gebruiken

• snelweg, autoweg We hebben niet alleen drie rijstroken en de pechstrook aangepakt, maar ook een brug over de autostrade. – DM, 30-042002 De autostrades zijn ook gratis: die zijn betaald door de gemeenschap, maar je moet zelf niet betalen om erover te rijden. – Ché, november 2002

autovoerder (de, -s)

Om goed te slapen, moet je ontbijten als een koning, middagmalen als een prins en avondmalen als een armoedzaaier, zegt een oud gezegde. – DS, 23-02-2003

a

awel (tussenwerpsel) • nou, nou dan, welnu

35

• wegligging, wegvastheid

b

Resultaat: een verbluffende baanvastheid en een netjes voorspelbaar weggedrag. – GvA, 26-10- 2002

baar (de) • in Nederland alleen voor edele metalen, in België ook: ijzeren baar, staaf Ik kon mij ternauwernood vastgrijpen aan een ijzeren baar anders werd ik zeker tegen de vloer geslagen. – BvL, 11-092002

baalkatoen (het) • ongebleekt katoen Op basis van een schets van de ontwerper tekent ze een patroon, waarmee een eerste versie van het kledingstuk wordt gemaakt van baalkatoen. – Knack, 12-032003

baan (de, banen) • straat, weg, pad - grote baan, autoweg, hoofdweg - goed/niet goed over de baan kunnen met iemand/iets, goed/niet goed overweg kunnen met iemand/iets, goed/niet goed kunnen opschieten met iemand

baard - in zijn baard lachen, in zijn vuistje lachen Een hond van gemiddelde grootte verorbert tijdens zijn leven zon 110.000 frank aan kant-en-klaarvoedsel. Geen wonder dat Pedigree, Friskies, Hills, Dalgety, Heinz, en Ralson-Purina in hun baard lachen. – FET, 20-07-1996

- iemand de baard afdoen, iemand overtreffen, iemand de loef afsteken Bij de Herkse wielertoeristenclub de Berkentrappers hebben de vrouwen de mannen de baard afgedaan. Odette Knaepen-Donne kroonde zich namelijk met 72 ritten tot clubkampioene en het zilver was ex-aequo voor Sonja Polders en Willy Hermans. – BvL, 12-11-2002

baancafé (het, -s) • aan een grote weg gelegen café (-restaurant), wegcafé Een baancafé annex -restaurant tussen de containers van de Hessenatie en P&O Ports. – GvA, 06-08-2002

baanrestaurant (het, -s) • wegrestaurant De politie betrapte op 22 augustus 2001 het viertal aan een baanrestaurant langs de E19 in Minderhout (Hoogstraten). – GvA, 08-03-2003

- iemand een vlassen/strooien baard aandoen, iemand door schijnheiligheid bedriegen - Onze Heer een vlassen baard aandoen, God bedriegen door schijnheiligheid - iemand siroop/stroop aan/in de baard smeren, iemand stroop om de mond smeren

babbelgat (het) baanvast (bn.)

• babbelkous, kletskous

• wegvast, met een goede wegligging

Josse De Pauw is de liefhebbende maar niet altijd makkelijke echtgenoot van zijn Japanse vrouw Fumiyo en de verwonderde – veeleer verbijsterde – vader van Hana, een adorabel babbelgat dat de vader meer dan eens het zwijgen oplegt. – DM, 13-112002

b

De kindvriendelijkheid en betaalbaarheid moet u afwegen tegen de minpunten: hoger verbruik, niet zo baanvast en gevoelig voor windvlagen. – BvL, 02-022002

baanvastheid (de)

36

bache (de, -s) • dekzeil, bijvoorbeeld van een vrachtwagen

bakkersgast ➔ gast

bachten de kupe

baksteen

• het tussen de IJzer, de zee en de Franse grens gelegen deel van WestVlaanderen

- met een baksteen in de maag geboren worden, een baksteen in de maag hebben, met een baksteen in de maag zitten, een eigen huis willen bezitten

baklijn ➔ backlijn

Op het einde van de kroniek keert Wolfe terug naar het zo vaak bespotte MiddenWesten, dat Amerikaanse equivalent van Bachten de Kupe in het kwadraat. – Trends, 25-07-2002

- van bachten de kupe zijn/komen, uit West-Vlaanderen komen of uit een achterlijk gebied komen

backlijn (de) • zestienmeterlijn, strafschoplijn; strafschofgebied Bovendien was dat een flagrante strafschop, maar Goddard legde de bal tot ontsteltenis van iedereen net buiten de backlijn. – LN, 04-03-2003

• strafschopgebied - grote backlijn, (rand van het) strafschopgebied - kleine backlijn, (rand van het) doelgebied

badstad (de, -steden)

Drie jaar geleden moest de gemiddelde Antwerpenaar met een baksteen in de maag nog gemiddeld 124 dagen wachten voor de Vlaamse administratie ruimtelijke ordening de bouwvergunning afleverde. – HN, 20-02-2003

bal ➔ verkleden balkdonker (bn.) • aardedonker, pikdonker Balkdonker was het in Hern, zompig en de wind floot van alle kanten langs mijn oren. – BvL, 26-02-2002

ballotage (de) • herstemming Een kandidaat die naar de tweede ronde moet is in ballotage. – DS, 10-06-2002

balloteren (balloteerde, geballoteerd) • opnieuw stemmen, herstemmen, óverstemmen

• badplaats De stad hoopt dat ook Brugge een langere piste bouwt, die complementair is met die van de badstad. – DM, 07-03-2003

bancontact® • geldautomaat Wellicht dezelfde dader overviel even later een politieman, die geld afhaalde aan de Bancontact-automaat van de nabijgelegen Fortisbank in de Plezantstraat. – HN, 01-03-2003

bain de soleil (de) • zonnejurk

bak (de) • het bakken: wafelbak, pannenkoekenbak ➔ koekenbak, wafelbak

bak (de, -ken) - een bak bier, een krat bier

- met bancontact betalen, met een betaalkaart betalen, pinnen

band ➔ plat

b

bandbreuk (de) • lekke band, bandenpech

Tijdens zijn diensttijd dronk hij anderhalve bak bier per dag. – HN, 25-02-2003 ➔

zaad

Onverstoorbaar in de vuurlijn van het peloton op de Muur, razendsnel weer voorin na bandbreuk in de aanloop naar de Valkenberg en heel even solo op het

37

• ongeldig maken • een kruis halen over - een cheque barreren, een cheque kruisen

buitenblad, nota bene bij het ronden van de Eikenberg. – LN, 03-03-2003

bangelijk (bn. en bw.) • geweldig, fantastisch, verschrikkelijk [afhankelijk van de context] - een bangelijk optreden, een heel goed/ heel slecht optreden • versterkend bijwoord: heel, erg - dat is bangelijk goed gedaan, dat is geweldig goed gedaan

basisoptie (de) • keuzepakket, basisleerpakket dat een studierichting bepaalt

basket (de) • verkorting van basketbal of basketbalschoen

bankbriefje (het, -s) baskets (mv.)

• bankbiljet

• basketbalschoenen, sportschoenen

De politie nam het valse bankbriefje in beslag. – LN, 23-01-2003

Het Londense duo Blaak legt meer soberheid aan de dag en combineert een visnetsinglet met een al even onthullende transparante T-shirtjurk en baskets. – Knack, 26-02-2003

bankkaart (de, -en) • betaalpas, betaalkaart In oktober vorig jaar verdedigde zestiger Albert xxx de belangen van zichzelf en zijn familie op het assisenproces van zijn zoon in Brussel. Die was door kelners van een nachtcafé vermoord omdat ze zijn bankkaart wilden. – DM, 27-04-2002

basketten (baskette, gebasket) • basketballen, basketbal spelen De dokters voorspellen nu, met voorbehoud, dat hij mogelijk in juni of juli voorzichtig weer zal kunnen lopen en basketten. – LN, 07-03-2003

bareel (de, barelen) • • • •

slagboom, spoorboom overweg tolhek dranghek

basketter (de, -s) • basketbalspeler Bangoura werd drie keer tot beste basketter van Guinea uitgeroepen maar veel geld viel er in die sport niet te verdienen en dus besloot hij zijn kans te wagen in het voetbal. – DM, 07-03-2003

barema (het, -'s) • loonschaal, salaristabel, salarisregeling In functie van het aantal bezette plaatsen in de parochies, wordt volgens een vast barema een wedde berekend. – DM, 03-04-2002

• basketbalschoen, hoge sportschoen

bassen (baste, gebast) • blaffen van honden

• belastingtarief • tarief

Het was nog even wennen voor de trouwe viervoeters. Een minderheid voelde zich niet op zijn gemak en begon bij het starten van de film flink te bassen. – LN, 12-08-2002

baremiek (bn.) • volgens de loonschaal barmhartigheid ➔ berg barreel ➔ bareel

b

barreren (barreerde, gebarreerd) • schrappen, doorhalen

• hoesten • snauwen van personen

batig

- (niet) batig gerangschikt zijn, (niet) voor een benoeming in aanmerking komen

38

• beslaan van ruiten of spiegels

batterij (de, -en)

Het achterruitje is wel nog steeds uit plexiglas, wat betekent dat er geen achterruitverwarming mogelijk is. Dat voorspelt bedampte ruiten en slechte zichtbaarheid bij regen, wat in ons landje al eens durft voorkomen. – LN, 22-022002

• accu In de Nijverheidsstraat is donderdagnacht de batterij uit een geparkeerde vrachtwagen gestolen. – HN, 08-03-2003

bavet (de, -ten), bavette (de, -n & -s) • slabbetje

bedanken

Ze kregen alle twee een grote bavet omgehangen en een groot glas in hun handen met garnalen en witte wijn. – LN, 12-03-2001

- gij zijt bedankt/u bent bedankt, u wordt bedankt, dank u wel 'Bwah, gij zijt bedankt,' repliceerde Urbanus op zijn Urbanus, 'zo ben ik mijn show toch nog ergens kwijt geraakt.' – BvL, 08-10-1998

baxter (de, -s) • infuus, infuusfles

- zonder te bedanken, geen dank, tot uw dienst

bazaar (de, -s) • warenhuis, supermarkt • rotzooi, rommel - de hele bazaar, alles

bedanking (de, -en) • dankbetuiging, bedankje

Ik kan twee dingen doen. De hele bazaar afbreken of iedereen op zijn plichten wijzen en het einde van de rit afwachten. – LN, 30-10- 2000

Zelf ontving Jean-Marie van de delegatie van het Bulgaarse Gabrovo de scepter 'Prins van de Balkan 2003'. 'Nu voel ik me eerst echt prins van de Balkan', antwoordde hij in zijn bedanking. – HV, 03-03-2003

bebbel (de) • mond: zijn bebbel houden

bedankingsbrief (de, -brieven)

Anderen hadden dan weer last van een lawaaierige buurman ('Dieter kan zijn bebbel niet houden'). – GvA, 16-09-1997

• bedankbrief Belangrijk is dat aan de datum van de schenking een vaste of semi-vaste datum wordt gegeven. Dit kan eenvoudig gebeuren door de kinderen een bedankingsbrief te laten schrijven naar de ouders en daarbij de techniek van de briefenvelop te gebruiken. – FET, 21-122001

bebouwing - halfopen bebouwing, twee huizen onder één kap De Vlaamse huishoudens wonen ook vaker in een halfopen bebouwing (20,4 tegen 17,8%), Walen betrekken beduidend vaker een rijhuis (28,6 tegen 22,6% van de Vlamingen). – FET, 14-03-2003

beddenbak (de, -ken) • ledikant [zonder matras] De beddenbak is van hetzelfde materiaal als de vloer, daardoor lijkt het alsof het bed uit de vloer komt. Een duur frame hadden we dus niet nodig. – BvL, 14-092002

• bed

bed ➔ aftrekken, dekken, maken, verversen

bedampen (bedampte, bedampt)

bedding (de) • in België ook: tracé, baan van een tram of trein

39

Deze maand nog wordt gestart met het aanbrengen van een verharding op de oude spoorwegbedding tussen Avelgem en Heestert. Die bedding maakt deel uit van de provinciale Waterhoekroute. – LN, 08-03-2003

bediendecontract (het, -en) • arbeidsovereenkomst voor bedienden De starters krijgen in het eerste jaar een bediendecontract. De kandidaatzelfstandige krijgt bij de opstart een loon die voor twee derde een activering is van zijn leefloon of werkloosheidsuitkering. – HN, 25-02-2003

bedélen (bedeelde, bedeeld) • uitdelen, bezorgen, bestellen, distribueren Om Uw dagelijkse De Standaard toch tijdig bij U te krijgen, waren wij verplicht de editie Antwerpen ook te bedelen in uw provincie, waarvoor onze excuses. – DS, 14-03-2003

bedriegen - zich bedriegen, zich vergissen - als ik me niet bedrieg, als ik me niet vergis, ik geloof dat

bedeling (de) • bezorging, bestelling, levering, voorziening, distributie, ook in samenstellingen: huis-aan-huisbedeling, postbedeling, voedselbedeling, waterbedeling

bedrijfsrevisor (de, -en & -s) • onafhankelijk deskundige die de boekhouding van een bedrijf naziet, controleert Ook laat de Belgische wetgeving niet toe dat een bedrijfsrevisor, die de jaarrekeningen van een bedrijf controleert, betaald wordt in aandelen van de geauditeerde onderneming. – DM, 11-042002

Uiteraard hebben we al een huis-aanhuisbedeling van warme maaltijden, maar dat is zonder sociaal contact. – HN, 07-01-2003

bedevaarder, bedevaarster (de, -s)

bedrijfsvoorheffing (de, -en)

• bedevaartgang(st)er

• voorheffing op de loonbelasting, door inhouding op het inkomen

Iedereen was er welkom, van de wielerliefhebber tot de bedevaarder naar de Mariagrot, die in de onmiddellijke omgeving ligt. – HN, 19-03-2003

Indien de pensioenspaarder niet wil aankijken tegen een zware fiscale penalisatie, dan moet hij het geld in zijn pensioenspaarfonds minstens tot zijn 60 jaar aanhouden. Wie uittreedt voor hij 60 jaar wordt, betaalt bedrijfsvoorheffing van 33,25 procent. – FET, 19-03-2003

bediende (de, -n & -s) • ambtenaar, beambte of werknemer in loondienst die geen arbeider is De Antwerpse Korpschef Luc Lamine, de hoofdcommissarissen Luc V.B., Willy V.H., Luc D.K en bediende Paul L. werden gisteren heel de dag op de rooster gelegd door de Algemene Inspectie van de Politiediensten. – DS, 19-03-2003

bedrijfszetel (de, -s) • plaats waar een bedrijf gevestigd is, exploitatiezetel Ondernemingen met een bedrijfszetel buiten Brussel zijn niet aan de doelstellingen onderworpen. – Metro, 06-02-2003

bedrijvig (bn.) • in België ook in de neutrale betekenis: actief, werkzaam [zonder de bijbetekenis ijverig, druk] De politie van Mechelen heeft een bende van zeven dieven ontmaskerd. De bende

40

had het vooral gemunt op langs de weg geparkeerde bestelwagens. Uit die voertuigen namen de daders duur werkmateriaal weg. De dieven waren sinds september vorig jaar bedrijvig in Mechelen, Sint-Katelijne-Waver, Zemst, Hove, Duffel en Rumst. – GvA, 20-022003

openhield. – Knack, 19-03-2003

beer - mijn beer begint te grollen/dansen, mijn maag begint te knorren - mijn beer grolt, mijn maag knort, ik heb honger

bees (de, bezen) been - iets aan zijn been hebben, ermee zitten, ermee opgescheept zitten - zijn/de benen onder tafel steken, gaan eten, aan tafel gaan Een dag later kunnen de KAJ'ers uit heel de regio hun benen onder tafel schuiven voor een lekkere maaltijd. – GvA, 27-022003 ➔

pleister

• bes • snoepje • kus 'Gelukkig is Sandra hier iedere dag. Zij zorgt voor de schoonmaak, dat meisje verdient een dikke bees.' – LN, 04-03-2000

beest - een mager beestje, niet veel soeps, iets van weinig waarde

beenhard (bn.)

De persconferentie van xxx, een samenwerkingsverband tussen 22 Belgische Boomkwekerijen, was een mager beestje. Geen van de twee aangekondigde gastsprekers kwam opdagen. – LN, 13-03-2003 Ook de traditionele voorstanders van nauwere banden met het Westen vinden de akkoorden die in Moskou vandaag worden ondertekend, maar een mager beestje. – DS, 24-05-2002

• keihard, bikkelhard, meedogenloos De Museeuws van deze wereld zijn evenzeer beenhard voor zichzelf: met de kop tussen de schouders, de handen in de beugel en de blik op oneindig ploegen zij verder, 'tot zij niet meer weten van welke parochie ze zijn', dixit Schotte. – DS, 08-04-2003

beenhouwer (de, -s) • slager Vroeger was het NCMV – de voorloper van Unizo – een echte middenstandsorganisatie. Vooral de bakker en de beenhouwer om de hoek waren de leden. – Trends, 25-04-2002

- het zwarte beest, de nachtmerrie, de meest gevreesde tegenstander Vorig seizoen ontpopte Bree zich nog tot het zwarte beest van Charleroi. – GvA, 28-02-2003

beet ➔ snak beeweg (de) • bedevaart Het schone van de streek zit in de vele kleine, vaak onbekende hoekjes, zoals een beeweg aan het kerkje van Sint-Jan-inEremo, en niet te vergeten in onze onovertroffen palingrestaurants. – HN, 18-03-2003

beenhouwerij (de, -en) • slagerij Hij groeide op in de beenhouwerij van zijn ouders in de streek van Ath, waar hij vlees uitsneed en pasteien maakte, en waar hij in een bijgebouw een weekendrestaurant

begankenis (de) • bedevaart • toeloop, drukte Het is een hele begankenis ten huize

41

Bush. – DS, 14-03-2002

maxima begrepen tussen 23 en 26 graden. – DS, 22-06-2002

begeven behangpapier (het)

- er is een betrekking te begeven, er is een betrekking vacant, er is een openstaande betrekking

• behang Kussens, behangpapier of gordijnen met dezelfde print of tint als je nieuwe jurk of bloes. – DS, 27-04-2002

De gemeente heeft de keuze tussen een openstelling bij wijze van bevordering of bij wijze van aanwerving. Ze verkoos de betrekking te begeven bij wijze van bevordering. – HN, 22-02-2000

beheerder - afgevaardigd beheerder, bestuursvoorzitter

begingeneriek (de)

Adjunct-stadssecretaris Freddy xxx, een verwoed zeiler die vaak deelneemt aan internationale wedstrijden, is afgevaardigd beheerder van de stedelijke vzw Havenen Vaarinitiatie. – LN, 13-03-2003

• begintitels Hoewel de begingeneriek trots van wal steekt met 'Wes Craven Presents', heeft de meester in het horrorgenre zich niet creatief beziggehouden met dit project. – DM, 26-12-2002

beheerraad (de, -raden) • raad van bestuur

begoed (bn.)

Erik xxx heeft zijn ontslag aangeboden in de beheerraad van KV Oostende. – HN, 18-03-2003

• gegoed, bemiddeld, welgesteld Integendeel, besluit de studie, zelfmoordenaars zoals de 19 die de aanslagen van 11 september uitvoerden, zijn doorgaans goed opgeleid en komen zelfs uit de eerder begoed te noemen klasse, geenszins uit gebroken families. – HN, 07-03-2003

behoudsgezind (bn.) • in België vaker dan in Nederland voor: behoudend, conservatief Maar zelfs dan blijft de schade groot in de partij. Al kunnen de Antwerpse VLD'ers zich in een behoudsgezinde reflex achter Van Campenhout scharen tegen de VLDtop. – GvA, 02-04-2003

begoocheling (de, -en) - zich (geen) begoochelingen maken, zich (geen) illusies maken

bek (de, -ken) in België ook: • gaspit, pit van een gasfornuis • golf in het haar

Thuisploeg Oostkamp draait momenteel op volle toeren en streeft nog een dichte ereplaats na. Koekelare, in volle degradatie-strijd gewikkeld, moet zich dan ook weinig begoochelingen maken. – LN, 15-02-2003

bekampen (bekampte, bekampt) • bestrijden

begrafenis ➔ burgerlijk begraving (de, -en) • begrafenis, uitvaart

begrepen

Tegen 2005 moet in Europa een agentschap werken dat epidemieën bevecht en voorkomt. Dit is de conclusie die de Europese Commissie nu reeds trekt uit de SARS-epidemie. Er is momenteel onvoldoende samenwerking tussen de EU-lidstaten. Als er bij de kippen een epidemie uitbreekt, heeft de Europese Unie diverse instrumenten ter beschikking om de ziekte te bekampen. – GvA, 07-042003

b

- begrepen zijn tussen, liggen tussen, schommelen tussen

Een opstootje van warme lucht kan het kwik in de streek van de Gaume zelfs laten klimmen tot 28 graden. Elders zijn de

42

Perceval werkte zich met de Blauwe Maandag Cie vanuit de marge naar het centrum. In de jaren tachtig bekampte de groep de ingeslapen stadstheaters met hun eigen middelen; ze deed hetzelfde maar dan beter. – DS, 28-01-2003

• aanslagbiljet, belastingformulier Vanaf 22 mei kan je je belastingbrief via internet invullen en doorsturen. – Metro, 08-04-2003

belet - geen belet?, stoor ik niet?, kom ik niet ongelegen? - belet zijn, verhinderd zijn

bekermatch (de, -en & -es) • bekerwedstrijd Onlangs viel ik in de bekermatch tegen FC Groningen twintig minuten voor tijd in voor aanvoerder Chivu. – DS, 13-03-2003

beklaagde (de, -n) • persoon die voor de correctionele rechtbank, de politierechtbank of het hof van beroep moet verschijnen De beklaagde zegt dat hij ondertussen zijn leven heeft gebeterd. – LN, 19-032003

De schepen van Ruimtelijke Ordening is om beroepsbezigheden als dokter tijdelijk belet zijn functie als schepen uit te voeren en laat zich vervangen door Etienne xxx (SP.A). – LN, 06-03-2003

bel-etage (de, -s) • drive-inwoning, woning met garage op de gelijkvloerse verdieping en met de woonkamer op de eerste verdieping Op 300 meter van het station van Geraardsbergen staat voor 210.000 euro (8.471.379 frank) deze woning type beletage uit 1977 te koop. – LN, 01-06-2002

beknibbelen (beknibbelde, beknibbeld) - iemand/iets beknibbelen, iemand/iets bekritiseren, op iemand/iets vitten

bekomen (bekwam, bekomen) • (ver)krijgen, verwerven, ontvangen, aanvragen - van iemand iets bekomen, van iemand iets gedaan krijgen

belgicist (de, -en) • voorstander van een Belgische eenheidsstaat, unitarist Hij kreeg er naderhand effectief nogal wat arrogant elitaire trekjes bij en liet zich graag opmerken als een heuse belgicist. – GvA, 09-11-2003

beliefte - naar beliefte, naar believen Toen al klaagde de Mechelse pers die doodrijders aan: De auto's, motorfietsen en wielrijders gaan er naar beliefte op los en rijden in de stad net zo hevig als in een velodroom, schreef de pers toen. – HN, 13-12-2000

belang - dat heeft (geen) belang, dat is van (geen) belang

b

Meestermerken. Hun aantal is beperkt. Deze merken zijn gebaseerd op een universele mythe die groter is dan het merk zelf. Het land van herkomst heeft geen belang. – Trends, 03-04-2003

belastingbrief (de, -brieven)

belleketrek - belleketrek doen, belletje trekken, beldeurtje spelen De pesterijen van de afgelopen weken –

43

van luide muziek tot nachtelijk belleketrek – doen ze expres, legt Rachid uit. – DM, 22-08-2001

bepotelen (bepotelde, bepoteld) • betasten, met de vingers aanraken met seksuele bedoelingen

beluik (het, -en)

Toen de half of heel bezopen dames en heren besloten om fun te gaan maken – plezier bestaat niet meer – wou dat zeggen dat ze met nauwelijks een broek aan hun gat mekaar in en rond het zwembad zaten te bepotelen. – GvA, 03-03-2003

• binnenplaats, hofje, pleintje, steeg De grot die hij voor 'Moevanjoe' heeft gemaakt, neemt hij over drie weken mee naar zijn huisje in een Kortrijks beluik. – DM, 15-03-2003

bemerking (de, -en)

• vies maken, bevlekken, beduimelen

• in België vaak neutraal, zonder ongunstige bijbetekenis: opmerking

berechten

bemeubelen (bemeubelde,

• van de laatste sacramenten voorzien, bedienen in de katholieke kerk

bemeubeld) • meubileren, van meubels voorzien - bemeubeld, gemeubileerd Het huis had een voordeur, een inkomhal en ramen aan de zijkant. De woning was ook volledig bemeubeld. – GvA, 01-022003

bereid - bereide schotel, kant-en-klare schotel, koude schotel Stel, je hebt honger en niet al te veel tijd. Je loopt naar de supermarkt, koopt een bereide schotel en een drankje, betaalt aan de kassa. – DS, 21-04-2000

benadeligen (benadeligde, berg

benadeligd) • benadelen Het hele onderzoek kwam op gang na klacht van collega's die zich daardoor benadeligd wisten. – HN, 03-01-2002

- berg van barmhartigheid, bank van lening, lommerd Galeriehouders kunnen boeiende verhalen vertellen over hoe bepaalde werken nooit geziene prijzen halen, terwijl de baas van het Brusselse pandjeshuis met hetzelfde gemak aantoont dat zijn berg van barmhartigheid nog nooit zo hoog is geweest. – DM, 28-07-1998

benauwelijk (bn. en bw.) • benauwend, angstaanjagend, bang De tunnels kronkelden voort, voerden me naar nu eens mijlenbrede dan weer benauwelijk enge gangetjes. – DS, 04-042002

beroep - beroep doen op iemand/iets, een beroep doen op iemand/iets, de hulp van iemand/iets inroepen

beneden ➔ alles benemen

Bovendien mag hij beroep doen op de assistentie van zijn Personal Liaison Manager. 'De klant belt naar mij voor een afspraak voor een onderhoudsbeurt, maar hij kan in het midden van de nacht ook bellen als hij uitleg nodig heeft over de radio.' – BvL, 12-04-2003

- plaats benemen, plaats innemen, plaats beslaan

benuttigen (benuttigde, benuttigd)

b

• gebruiken, gebruik maken van, benutten, te baat nemen

'En ik zal dan ook alle mogelijke middelen benuttigen om deze onwettige beslissing aan te vechten', verklaart Alain xxx. – HV, 03-01-2003

beroepshof (het, -hoven) • hof van beroep, hof van appèl, gerechtshof

44

Het beroepshof van de Amerikaanse staat Washington heeft besloten dat de 600 terrorismeverdachten die vastgehouden worden op de legerbasis van Guantanamo geen recht hebben op een proces in de VS. – Metro, 13-03-2003

bescherming ➔ burgerlijk, Civiele Bescherming

beschikken - u mag beschikken, u kunt gaan Zou het niet beter zijn dan men de beesten zónder al die spullen vetmest, professor? Het enige wat bij die hormonenspuiters telt, is grof geld. En... weet u dat uw visie omstreden is? Ik dank u en u kan beschikken. – LN, 24-05-2002

beroepsschool (de, -scholen) • school waar je een vak leert, vakschool Hij is niet de eerste de beste: de kok komt van de beroepsschool Ter Duinen en werd opgeleid in toprestaurants, zoals de Brusselse Comme chez Soi. – Knack, 05-03-2003

beschrijf (het) • beschrijving van goederen, opmaking van een (ver)koopakte, notariskosten

beroezen (beroesde zich, heeft zich

Voor de registratierechten wil Vanhengel het onderscheid laten vallen tussen bescheiden woningen met een kadastraal inkomen van minder dan 750 euro, waarvoor een verlaagd tarief van 6 procent – bekend als klein beschrijf – geldt, en woningen met een kadastraal inkomen van meer dan 750 euro, waarvoor een tarief van 12,5 procent geldt – FET, 06-042002

beroesd) - zich beroezen, zich bedrinken of zich bedwelmen De manier waarop hij zichzelf van kant maakte, duidt ook op een grote mate van bedachtzaamheid. Hij had een brutere manier kunnen toepassen, maar met zichzelf in overleg koos hij doelbewust voor een zachtere aanpak. Een vrijwel zeker zo goed als pijnloze, zachte dood. Zich beroezen aan drank en in die verdoving de dodelijke cocktail van alcohol en gif – of slaapmiddelen, barbituraten naar ik vermoed, maar dat moet de autopsie uitwijzen – zijn werk laten doen. – BvL, 10-03-1995

beschrijven • in België ook: opmaken van een verkoopakte - iets op iemand (laten) beschrijven, iemand iets bij testament vermaken, legateren

beschaamd (bn.)

beschuldigde (de, -n)

• in België vaak een karaktertrek, niet afhankelijk van een bepaalde situatie: verlegen, schuchter

• persoon die voor het Hof van Assisen moet verschijnen op beschuldiging van een misdaad Ondanks de bezwarende getuigenissen, blijft de beschuldigde echter beweren dat de wagen wel degelijk bedoeld was als geschenk voor zijn echtgenote. – DS, 19-03-2003

beschaamdheid (de) • in België ook: verlegenheid, schuchterheid

beschermd beschuldiging

- beschermde werkplaats, beschutte werkplaats, sociale werkplaats

b

Werken ging haar wel goed af. Ze was heel handig en in de beschermde werkplaats Bewel stelden ze dat op prijs. – BvL, 15-032003

- iemand in beschuldiging stellen, iemand in staat van beschuldiging stellen

45

Het parket van Brussel zal de dader allicht in beschuldiging stellen van poging tot doodslag. – LN, 22-01-2003

Anzegem liet een bestek opmaken. De kostprijs van de werken wordt op ruim 92.000 euro geraamd. – HN, 14-03-2003

beschuttend - beschuttende werkplaats, beschutte werkplaats, sociale werkplaats

➔

De voormalige hoofdmonitor van de beschuttende werkplaats aan de Generaal de Wittelaan is voorlopig vrijgelaten. – DS, 08-03-2003

bestellen

beschermd

• geadresseerde, ontvanger

- een klant bestellen, een klant bedienen

bestemmeling (de, -en) We bekijken dan de identiteit en herkomst van de verzender en die van de bestemmeling. Op basis van die gegevens kan een lading verdacht worden en eventueel worden gescand. – GvA, 05-03-2003

beslagen - beslagen zijn in een vak, onderlegd zijn in een vak, bekwaam Jean-Baptiste heeft er in elk geval een goed oog in en is zeer te spreken over zijn Egyptische assistenten. Die zijn volgens hem al zo beslagen in het vak dat ze zonder problemen in Frankrijk aan de slag zouden kunnen. – Knack, 23-06-1999

bestendig (bn.) • aanhoudend, voortdurend, continu De installaties zijn een privé-initiatief, dus níét officieel, van gsm-operatoren zoals Vodafone. De camera's, die dus werken op basis van zonne-energie, houden bestendig de verkeersdrukte in het oog. – GvA, 15-02-2003

beslissing ➔ treffen best

• in België vaak gebruikt voor: het best, • permanent, vast, niet tijdelijk Voor Aron Huysmans, die bestendig in de de beste manier [Net als in Nedervoorwacht van het peloton terug te vinden land kan 'best' een mogelijkheid was, eindigde Brussel-Opwijk met een uitdrukken: als je voortmaakt, kun je bandbreuk bij het ingaan van de laatste de bus best halen; of graag, zeker wel ronde en dat net op het moment dat die betekenen: ik lust best nog een glaasje, groep de aanvallers bijna bij de lurven die voordracht was best leerzaam. In had. – LN, 03-03-2003 constructies met 'kunnen', waar in - Bestendige Deputatie, Nederland 'het best', 'maar beter' provinciebestuur, Gedeputeerde gebruikt worden, staat in België vaak Staten 'best': je kunt best je voorzorgen nemen. Wie in de toekomst een schattig prairiehondje in huis wil halen, kan best eens langslopen bij vzw PrairieHondenHulpgroep in Kessel-Lo. – LN, 04-03-2003

Bij de afhandeling van de rekening 2001 stuitte de inschrijving van de drukkosten van deze Franstalige oproepingsbrieven, zo'n 500 euro, op het njet van de bestendige deputatie. – HV, 07-02-2003

bestatigen (bestatigde, bestatigd) • vaststellen, constateren

- bestendig afgevaardigde, gedeputeerde

Na een periode waarin het leek dat de overheid slechts moest bestatigen wat in overlegstructuren was beslist, heerst nu het geloof in de primauteit van de politiek. – DS, 24-04-2002

bestek (het, -ken)

bestoefen (bestoefte, bestoeft) - iemand bestoefen, iemand ophemelen

b

• offerte, begroting, kostenberekening [in Nederland alleen bestek van een bouwwerk]

Ik veronderstel dat vader fier was op wat ik bereikt heb. Echt weten doe ik het niet, hij was er niet de man naar om me te bestoefen. – LN, 08-02-2003

besttijd (de, -en) • beste tijd, record

46

In de halve finales kwam Block tot 7.08, en deed daarmee een honderdste beter dan haar eigen vorige besttijd (7.09), die ze deelde met de Jamaicaanse Veronica Campbell en de Française Muriel Hurtis. – Gva, 15-03-2003

door geweld zich gedwongen zag afstand te doen van de troon, ondanks een volksraadpleging van 57% voor hem. – GvA, 28-09-2001

betichte (de, -n) • beklaagde, persoon die voor de politierechtbank, de correctionele rechtbank of het hof van beroep moet verschijnen op beschuldiging van een misdrijf

bestuurder - afgevaardigd bestuurder, bestuursvoorzitter Vorig jaar kwam er naast Claus ook een zakelijk directeur en afgevaardigd bestuurder, Jo Craenen. – DS, 19-03-2003

De betichte had als ex-werknemer nog geld te goed van de aannemer die op de werf aan de slag was, en nam er in september 2001 voor 20.000 euro machines en materialen mee. – HN, 13-03-2003

- algemeen bestuurder, algemeen directeur De algemeen bestuurder van advertentiebedrijf Omnicom drukte zich uiterst positief uit over de advertentie-industrie en dit gaf natuurlijk ook vleugels aan de sector. – FET, 01-03-2003

betoelagen (betoelaagde, betoelaagd) • een toelage geven aan, subsidiëren De provincie Antwerpen is nu bereid te betoelagen, omdat het grootste deel van de fietsroute zich in die provincie bevindt. – LN, 20-03-2003

bestuurssecretaris (de, -sen) • hoofdambtenaar bij de provinciale overheid De hele zaak kwam aan het licht toen bestuurssecretaris Gert Bulté in 1997 de wantoestanden aanklaagde. – HN, 13-032003

betoelaging (de, -en) • subsidie Dat de minister de betoelaging van de riolering wil doorschuiven naar de gemeente, zit Heens hoog. – LN, 19-032003

betalen ➔ pot betaling ➔ gemak

betrachten (betrachtte, betracht) beterkoop (bn. en bw.)

• nastreven, beogen, trachten te bereiken of te bevorderen

• goedkoper De GameCube van Nintendo is nog net iets beterkoop. – FET, 19-04-2002

Nu gaat het erom een zekere belangeloosheid te betrachten, zodat wij niet worden afgeleid door zaken van praktisch nut. – DM, 12-03-2003

beternis (de) • beterschap, verbetering Maar de reacties waren verdeeld. De deelgemeente Sint-Pieters-Rode lijkt er het best van af te komen. Maar in Nieuwrode bleek er helemaal geen beternis merkbaar. – HV, 13-03-2001

beterswil - om beterswil, om bestwil

betrachting (de, -en) • doel, verlangen, wens Een eerste zege bij de nieuwelingen behalen, was voor het seizoen de voornaamste betrachting van Kevin Peeters, als aspirant goed voor in totaal 43 overwinningen. – HN, 20-03-2003

b

Het was dan meer dan een bittere ontgoocheling en teleurstelling wanneer die koning Leopold in 1950 om beterswil

betrekbaar - onmiddellijk betrekbaar, onmiddellijk te betrekken, onmiddellijk te

47

beuling (de, -en)

aanvaarden van huizen

• worst, bloedworst

betrekking

Als contrast met de klassieke gastronomische ingrediënten gaf ik als hapje vooraf regelmatig een stukje zelfgemaakte beuling of eigen gepekelde hesp. – DM, 07-03-2003

- betrekkingen hebben, met iemand naar bed gaan, geslachtsgemeenschap hebben ➔ openstellen, openverklaren

betrouwen (betrouwde, betrouwd) • vertrouwen: op iemand betrouwen

beurtrol (de) • beurt, toerbeurt, rouleersysteem

Luxerestaurants hebben een prijs, en de mensen komen niet zomaar, ze betrouwen op de gidsen. – DM, 26-02-2003

De dorpsbewoners koken in een beurtrol voor de bezoekers. – DS, 06-04-2002 In een beurtrolsysteem – om het half uur lossen we elkaar af – werken we drie taken af: aan het roere, op de uitkijk, in de kaartenkamer. – Knack, 21-08-2002

betwisten (betwistte, betwist) - een wedstrijd betwisten, een wedstrijd spelen (om), een wielerwedstrijd rijden, een voetbalwedstrijd spelen, een marathon lopen enz.

- volgens beurtrol, om de beurt, bij toerbeurt

beurtstaking (de, -en)

Gedurende 8 dagen elke dag een wedstrijd betwisten, dat is eigenlijk te belastend. – LN, 09-08-2002

• gedeeltelijke staking met geregelde prikacties of werkonderbrekingen, het bij toerbeurt staken van verschillende afdelingen

- een beker/kampioenschap betwisten, spelen, rijden, lopen om de beker Niet de verdienstelijke derdeprovincialer Robinsons maar eersteprovincialer Racing Brugge won zondag in de vooravond de stadsderby en mag de volgende ronde van de West-Vlaamse beker betwisten. – HN, 06-11-2002

- prijs te betwisten, prijs nader overeen te komen, vraagprijs - (afdeling/dienst) betwiste zaken, (afdeling/dienst) geschillen

Hoeveel zou de beurtstaking van de NMBS nu eigenlijk aan onze economie kosten? Er waren tijden dat men zich niet zo vlug aan dergelijke berekeningen zou wagen. – DM, 19-10-2001

beurtsysteem (het) • werkregeling volgens een bepaald schema Omstreeks 18 uur valt dagelijks een schoonmaakploeg binnen in het Ovenmuseum. In een beurtsysteem wordt ervoor gezorgd dat de geutelinggieters 's anderendaags zich enkel hoeven toe te leggen op oven en beslag. – HN, 14-022003

Ik sta in voor de juridische beleidsondersteuning van de gemeente en zal beleidsadvies geven over de behandeling van geschillen en betwiste zaken. – HN, 15-04-2002

betwisting (de, -en) • geschil, conflict, onenigheid Omdat door de betwisting en vormfouten de uitbetaling bleef aanslepen, stapten de vier naar de arbeidsrechter. – DS, 20-032003

beukelaar (de, -s) • beuk, beukenboom • beukenhout

bevallingsrust (de) • zwangerschapsverlof Ik ben nu nog niet zenuwachtig voor de bevalling. Maar eens ik met bevallingsrust ga, zal de spanning wel beginnen stijgen. – LN, 15-02-2003

b

bevloerder (de, -s) • persoon die vloeren en wanden met tegels bekleedt, tegelzetter

48

de technische dienst. Wie een aanslagformulier kreeg voor de belasting op onbebouwde percelen, kwam zich bevragen in het gemeentehuis. – GvA, 18-10-2001

bevloering (de, -en) • vloerbedekking, vloerbekleding De badkamer verschilt in stijl een beetje van de rest van de woning: hier werden door vroegere eigenaars wat bizarre wijzigingen aangebracht, vooral op het vlak van de betegeling en de bevloering, die het sixtiesgevoel van de rest van de woning een beetje teniet doen. – LN, 22-03-2003

bevraging (de, -en) • onderzoek, enquête Boom gaat een groot renovatieproject voor de druk bezochte speeltuin in het gemeentelijk park opstarten. Dat gaat ruim 170.000 euro kosten. Aan dit project ging een ruime bevraging van kinderen, ouders en grootouders vooraf. – GvA, 24-03-2003

bevoegdheid - iets in zijn bevoegdheid hebben, bevoegd zijn voor iets, iets ressorteert onder hem

bewaard bevolking ➔ actief

- hij is goed bewaard, hij ziet er goed bewaard uit voor zijn jaren, hij ziet er nog goed uit voor zijn leeftijd

bevolkingsaangroei (de) • bevolkingsgroei Een nieuw rapport voorspelt dat de wereldwijde watervoorraden de komende decennia met een derde slinken, als gevolg van de bevolkingsaangroei, de milieuvervuiling en de klimaatverandering. – DM, 06-03-2003

beweging - de bewegingen van een symfonie, de delen van een symfonie Overigens maken de bewerkingen van vriend Desyatnikov veel lawaai. Op mij maakt dat allegaartje de indruk van een concert waar een onbeleefd of ongecultiveerd publiek tussen alle bewegingen van een symfonie frenetisch begint te applaudisseren. – DM, 08-042000

bevoordeligen (bevoordeligde, bevoordeligd) • bevoordelen Ook de kritiek dat een systeem van advisering dat te sterk gebaseerd is op de mening van experts leidt tot een bevoordeligen van vernieuwende kunstvormen, nam Van Grembergen ernstig. – DM, 07-10- 2002

bewijs ➔ gedrag bezetsel (het) • bepleistering, pleisterwerk, stukadoorswerk

bevoordeliging (de, -en)

De temperatuur in de studio moet erg hoog zijn opgelopen. Het hele interieur was verwoest. Het bezetsel was van de muren en het plafond gesprongen. – GvA, 19-03-2003

• bevoordeling Als de politiek gekleurden dan geen gelijk krijgen, stellen ze zich aan als martelaars. Een adviesraad dient niet als melkkoe voor de bevoordeliging van sommigen. – HN, 19-02-2000

bevragen

bezetten (bezette, bezet) in België ook: • muren bepleisteren, stukadoren

b

- zich bevragen bij, inlichtingen vragen bij, informeren naar iets bij iemand, zich tot iemand wenden

Een week de deur dicht houden, is de enige oplossing. Zo kunnen we doorwerken op het koertje, waterleiding doortrekken naar de verdieping, schilderen en

Het is de jongste dagen aanschuiven bij

49

muren bezetten. Over veertien dagen willen we beginnen met de werking voor jonge moeders. De kamertjes boven moeten dus in orde zijn. – HN, 03-052000

geschreven! – DM, 19-03-2003

bie (de, -ën) • bij

• betegelen

biecht

bezien

- uit de biecht klappen, uit de school klappen, vertellen wat men geheim moet houden

- iemand/iets bezien, iemand bekijken, iemand/iets aankijken

Ze beseffen erg goed dat de consequenties verregaand kunnen zijn als ze uit de biecht klappen. – DM, 06-03-2003

Zouden de Amerikaanse strijdkrachten dan geen enkele vergissing gemaakt hebben in hun aanvallen? Dat valt te bezien. – DS, 24-03-2003

bier

- veel beziens hebben, veel bekijks hebben

- dat is geen klein bier, dat is geen kleinigheid - dat is klein bier, dat is een kleinigheid

'De boom heeft veel beziens. De buurt is er best wel trots op', zegt Jaak xxx, de bezieler van het boomproject. – BvL, 31-12-2003

Ze hebben boekhoudschandalen in de VS overleefd, terrorismeaanslagen ondergaan en met de dagelijkse oorlogsdreiging leven ze nu nog. Wat Ahold presteerde, lijkt klein bier te zijn met al het voorgaande. – FET, 01-03-2003

bezoedeling (de) • vervuiling, verontreiniging Er is niet alleen de uitstoot van verbrandingsovens, ook van de zware nijverheid. De bezoedeling door de auto's is enorm. Dat alles drijft het kankerrisico niet alleen in bepaalde zones op, maar in het hele land. – LN, 07-01-2003 De doden worden nu in een betonnen sarcofaag begraven, om de bezoedeling van de aarde, tijdens het ontbindingsproces, te beletten. – HN, 10-10- 2002

➔

bak, plat, trekken

bierbak (de, -ken) • bierkrat, krat bier In hetzelfde jaar liep Coorevits Tom Lanoye tegen het lijf. En het klikte. Beiden meenden dat er voor een geslaagde literaire avond méér nodig was dan een omgekeerde bierbak en een microfoon. – DM, 12-02-2003

bezoek ➔ geleid

bierkaartje (het, -s) • bierviltje

bibbergeld (het)

Groot probleem want een bic en een stukje papier bleek niet voorradig. De wittebol kreeg dan de boodschap mee om in de kantine een bierkaartje te gaan zoeken en daar zou hij dan wel schrijfgerief op de kop kunnen tikken. – HN, 19-03-2003

• extra geld voor werk in een gevaarlijke zone, gevarengeld, gevarentoeslag Gedreven militairen kunnen hun basisloon aanvullen met bibbergeld als ze zich aanmelden voor vredesmissies in risicogebieden. – HN, 28-02-2003

biezen ➔ klaver

bic (de, -s & -ken) • balpen

b bij

Wij liepen op een ochtend naar het schoolgebouw en mijn zusje liep voor mij. Ze had op haar tas met een bic, heel stoer voor haar acht jaar, 'love and peas'

- bij dag/middag/avond, overdag, 's middags, 's avonds - (tot) bij iemand gaan, naar iemand gaan

50

- bij middel van, door middel van

bijhouden zonder dat die bij onthaalmoeders of in crèches hoeven ondergebracht te worden. – GvA, 23-08-2000

Alle sirenes worden bij middel van stille tests dagelijks gecontroleerd op hun gebruiksklaarheid. Die tests verlopen via het radionetwerk van de Civiele Bescherming en zijn niet hoorbaar voor de bevolking. – GvA, 04-04-2003

bijhuis (het, -huizen) • filiaal Een smeltkroes van achtergronden en nationaliteiten in een bijhuis van het Vlaams Cultureel Centrum. – LN, 15-032003

bijeen (bw.) • bij elkaar Het kernkabinet komt dan bijeen. – FET, 25-03-2003

bijkomend (bn.) • in België vaak zonder de betekenis van ondergeschiktheid: extra, supplementair: bijkomende voorwaarden

- alles bijeen, alles bij elkaar genomen, alles welbeschouwd 'We hebben gekregen waarvoor we zijn gekomen', wist Wetteren-trainer Wim xxx. 'Voor hetzelfde geld bleven we met lege handen achter. Al vind ik dit gelijkspel alles bijeen billijk.' – LN, 31-03-2003

Volgens de milieuraad houdt veehouder De Klerck zich niet aan eerder opgelegde bijkomende voorwaarden om zijn varkensbedrijf te blijven uitbaten. – HN, 28-02-2003

bijhebben • bij zich hebben - ik heb het niet bij, ik heb het niet mee, ik heb het niet bij me

bijlage - in bijlage, als bijlage Vooral poëzie leent zich daartoe uitstekend: er verschenen maar liefst zeven bloemlezingen over het onderwerp (die in bijlage door Ilja Leonard Pfeijffer worden besproken). – DM, 12-03-2003

bijhorend (bn.) • bijbehorend, daarbij horend In veel ondernemingen is het een klassieker: de papieren onkostennota met bijhorend bewijsbonnetje. – FET, 21-032003

bijstandsverzekering (de, -en) • reisverzekering

bijhorigheden (mv.)

Touroperators, reis- en verzekeringsagenten bieden namelijk bijstand in drie grote categorieën: een bijstandsverzekering voor voertuigen en/of inzittenden, een bagageverzekering en een annulatieverzekering. – Bizz, 28-03-2003

• bijzaken - dat zijn allemaal bijhorigheden, dat is allemaal bijzaak • toebehoren, accessoires De bedoeling is in een zeer kort tijdsbestek de hele constructie met bijhorigheden (wegdek, riolering, drainering, verlichting, vangrails, afwatering, brugvoegen) aan te pakken. – GvA, 02-082002

bijhouden

➔

reisbijstandsverzekering

bijsteken ➔ tand bijtreden (trad bij, bijgetreden) - iemand/een mening/een standpunt bijtreden, het eens zijn met, bijvallen, delen, instemmen met, steunen

b

- iets bijhouden, iets bewaren, iets verzamelen - kinderen bijhouden, oppassen, opvangen

Een huisarts uit Herk-de-Stad die liever anoniem wil blijven, kan de vader voor een stuk bijtreden. – BvL, 20-03-2003

Ofwel werken man en vrouw om beurten en kunnen ze zo hun jonge kinderen

bijzetten

51

- zich bijzetten, erbij komen zitten

en aan mensen die kleding binnenbrengen. – LN, 22-03-2003

bijzonder binnendoen

- het bijzonderste, het belangrijkste, het voornaamste

- de oogst binnendoen, de oogst binnenhalen - iemand binnendoen, iemand versieren, iemand verleiden

Het bijzonderste is dat er aan de ingang van de straat een bord komt met 'alleen toegang voor bewoners'. – HN, 07-032003 ➔

'De andere leerlingen reageerden in eerste instantie heel terughoudend. Hun leerkracht had verteld dat er een leerling bij zou komen en dat het een vrouw was. Ze hadden onderling gewed om een bak wie mij het eerst zou "binnendoen",' lacht xxx. 'en dan bleek ik de leeftijd van hun moeder te hebben.' – DM, 11-04-2003

onderwijs

bil (de, -len) • dij Hij sukkelt met een scheurtje in de bil. – LN, 21-03-2003 De renner van KSV Deerlijk kreeg een tik tegen de bil en moest minutenlang bekomen van de pijn. – HN, 19-03-2003

binnenkoer (de, -en) • binnenplaats

• bout, poot van dieren ➔ kippenbillen

De agenten die ter plaatse gingen, vonden 17 lege hulzen op de oprit en 25 lege hulzen op de binnenkoer. – LN, 21-032003

bilan (het) • balans, overzicht van de voor- en nadelen

➔

Volgens hem is het bilan van vier jaar paars-groen in Brussel-Halle-Vilvoorde rampzalig. – DS, 19-03-2003

koer

binnenlopen (liep binnen, binnen-

- de bilan opmaken, de balans opmaken

gelopen) • binnenkomen van een bericht

binnen

binnennummer (het), binnenpost

- binnen x dagen/x jaar, over x dagen/x jaar, na verloop van

(de) • toestelnummer, intern telefoonnummer

Miller reageerde snel en doortastend: binnen twee dagen zat de PSL in de oppositiebankjes. – FET, 08-03-2003

De sociale dienst is bereikbaar in het gemeentehuis, telefoon 059-xx.xx.xx, binnennummer 1390. – HN, 11-12-2001

binnenbreken (brak binnen, binnenrijven (rijfde binnen,

binnengebroken) • inbreken Door middel van het stukslaan van een ruit konden dieven afgelopen weekend binnenbreken in een woning in de Kloosterstraat. – GvA, 25-03-2003

binnenbrengen (bracht binnen, binnengebracht) • in België ook: inleveren, indienen, afleveren

binnengerijfd) • binnenhalen, in de wacht slepen Ian Thorpe blijft op de Australische kampioenschappen de medailles binnenrijven, maar toont zich allerminst gelukkig met zijn tijden. – Metro, 25-032003

b

Naast de kledingstukken deelt de kringwinkel ook waardebonnen uit aan mensen die voor meer dan 10 euro kopen

binnenschieten (schoot binnen, binnengeschoten) • de bal in het doel schieten Bij een vrije trap kon Hamers van dichtbij de openingstreffer binnenschieten. – HN,

52

hoger onderwijs

17-03-2003

Zittenblijven. Bissen. Het woord alleen al roept bij velen pure afschuw, ellende en schrik op. – DM, 08-05-2001

binnenspelen (speelde binnen, binnengespeeld) • naar binnen slaan, opeten of opdrinken

bisser (de, -s), bisstudent (de, -en) • student die een jaartje moet overdoen, doubleur

Mannen van de vroege shift laten daarbij wel eens een knapzak klaarmaken: vooral boterhammen met gebakken spek die ze naar binnenspelen als de maag begint te rammelen. – HN, 13-01-2003

Bisser Robert xxx was van school weggestuurd wegens geknoei met doktersbriefjes. – DM, 29-04-2002

binnensturen (stuurde binnen,

bitsig (bn. en bw.)

binnengestuurd) • inzenden, opsturen

• bits Zelfs al is het hun tweede, derde of vierde huwelijk en wordt er van te voren bij de notaris bitsig genegotieerd over het voorhuwelijkscontract, voor het geval ze toch niet happy ever after worden. – Knack, 20-02-2002

De clubs die nog ontbrekende documenten moesten binnensturen, hebben allemaal een papier opgestuurd, maar de Licentiecommissie beoordeelt vandaag of dat voldoende is. – BvL, 24-03-2003

binnenzicht (het, -en)

bitter (de) • cichorei

• binnenaanzicht In dat opzicht biedt de laatste museumzaal in Antwerpen de ultieme illusie: een muurbrede en -hoge foto toont een binnenzicht in de ontruimde zijzalen, anno 1925. De boogvensters, de zuilenreeks, het spel van de perspectief: je kunt de wereld van Vredeman zo binnenwandelen... – DM, 18-09-2002 ➔

bitterpee (de) • cichorei(wortel) De cichoreiplant komt bij ons algemeen voor en wordt in verscheidene variëteiten gekweekt: één waarvan de wortel, geoogst in het najaar, wordt gebrand en gebruikt als surrogaat voor koffie (cichorei of bitterpee); één waarvan de bleke, buiten het licht ontwikkelde scheuten als sla worden gegeten (witlof of Brussels lof). – BvL, 29-03-1994

buitenzicht

bio-ingenieur (de, -s) • landbouwingenieur Een kampioenschap dat de student bioingenieur opnieuw met de zwemsport verzoende. – HN, 21-03-2003

blaffetuur (de, -turen) • blind, vensterluik Zo vroeg op wil ook zeggen dat ik rond 16 uur graag de blaffetuur dicht doe en ik mijn matras opzoek. – HN, 14-07-2001

bisjaar (het, -jaren) • jaar dat een student moet overdoen Het 'studiefinancieringskrediet' geeft recht op twee basisopleidingen (bachelorstudies van minstens drie jaar), een vervolgopleiding (master van minstens één jaar) en een aantal jokerpunten (goed voor het equivalent van één bisjaar). – DS, 04-04-2003

bissen (biste, gebist)

blak (bn.) • vlak, effen (van velden) - blak liggen, blank liggen, onder water staan - blak en bloot, open en bloot - in de blakke zon, in volle zonlicht, onbeschermd

b

Ook papavers verwacht je natuurlijk alleen in de blakke zon. – DM, 05-01-2002

• een jaar overdoen, doubleren in het

53

Ze roddelden de blink van hun schoenen. – DS, 06-09-1999

blazen ➔ koelen blein (de, -en)

blinken (blonk, geblonken)

• blaar

• schoenen poetsen • de vloer boenen - te blinken staan, in zijn hemd staan, voor schut zetten

Het zal dan vandaag de eerste keer worden, want rond de Botrange moet de verzorger ingrijpen en Dirks allereerste blein verzorgen. – BvL, 23-04-2001

blits (de, -en) • flitser van een fototoestel

bleiten ➔ blèten 'Een miss moet niet bleiten, maar lachen', vindt ze. – LN, 21-10-2002

bloed

- zich kwaad bloed maken in iets, zich ergens kwaad over maken, zich • over het voorhoofd hangende haarlok ergens aan ergeren Buyse is de bescheidenheid zelve, al ziet ➔ aftrekken, trekken

bles (de, -sen)

de man er met zijn zwarte bles uit alsof hij nooit over de eerste vertoning van The Crow heen is geraakt. – DM, 06-11-2002

bloem - in bloem staan, in bloei staan Dat was het gevolg van het gelijktijdig in bloem staan en de vruchtzetting door de extreem hoge temperaturen van half mei van zowel planten in volle grond als onder tunnels. – HN, 20-07-2000

blèten • blaten • huilen, blèren Ze willen 'Frank' zien en ze krijgen hem te zien, zij het dan in een totaal andere gedaante, maar dat vindt niemand erg, als ze maar kunnen lachen of blèten, of het spannend en boeiend vinden. – DM, 03-02-2003

bloemenstoet (de, -en) • bloemencorso De prins en prinses lopen volgend weekend mee in de carnavalsstoet en ze zullen ook te zien zijn in de bloemenstoet deze zomer. – LN, 25-02-2003

bleu (de) • groentje, onervaren persoon, rekruut De beste leerling van de klas toonde zich plots een stuntelend bleutje. – HN, 21-082002

bloemsuiker (de) • poedersuiker Dien op met bloemsuiker of met versgeslagen room. – DM, 22-03-2002

blijf - geen blijf met iemand/iets weten, geen weg weten met iemand/iets, geen raad weten Terroristen over de hele wereld zullen met hun vreugde geen blijf weten zodra de oorlog uitgebroken is. – DM, 11-03-2003 Dit hamstergedrag wordt nog steeds gevolgd door beleggers die geen blijf weten met hun contant geld. – FET, 15-012003

blink (de) • schoensmeer

bloemzak (de, -ken) • zoutzak, persoon zonder energie De Palma, die tot dan toe met een routineus gezicht als een bloemzak in zijn zetel hing, veert recht en begint koortsachtig in een stapel glossy tijdschriften te bladeren. – DS, 19-06-2002

b

blok (de) • blokperiode, bloktijd

blokbeest (het, -en) • ijverige student, student die veel

54

blokt, studeert Na drie jaar haalt ze haar diploma, met grote onderscheiding. Lerares Claire xxx noemt haar intelligent, discreet en gevoelig. Ze is geen fuifnummer, maar ook geen blokbeest. – HV, 20-01-2003

blokletteren (blokletterde, geblokletterd) • in grote krantenkoppen schrijven, in grote letters vermelden U hebt ze ongetwijfeld al zien hangen voor tientallen ramen in Leuven, de raamaffiches die blokletteren tegen de oorlog in Irak. – LN, 05-03-2003

blokpolis (de, -sen) • pakketpolis, polis die verschillende verzekeringen samenbrengt blokrijden (het en wkw.) • bij druk verkeer, onder begeleiding van de politie, in blokken of groepen voertuigen rijden, zonder dat er ingehaald mag worden, om files te voorkomen De motards begonnen met blokrijden en verminderden de snelheid tot alle wagens uiteindelijk stilstonden. – LN, 18-10-2002

bluts (de, -en)

Bob • iemand die tijdens een avondje uit geen alcohol drinkt en het gezelschap veilig naar huis rijdt ['Bob' is populair geworden dankzij een campagne van het Belgisch Instituut voor Verkeersveiligheid. Die campagne is intussen in Nederland overgenomen.] Bij een avondje uit is het beter vooraf een Bob te benoemen, zodat die zijn eigen voertuig kan besturen. – FET, 21-12-2002

- Bob zijn, geen alcohol drinken tijdens een avondje uit zodat je iedereen veilig naar huis kunt rijden

BOB (de) • afkorting van: bijzondere opsporingsbrigade, vroeger onderdeel van de rijkswacht, nu opgegaan in de federale politie Op 13 en 19 december 1995 verricht de BOB Charleroi onder leiding van René Michaux huiszoekingen in het huis in Marcinelle. – DM, 08-03-2003

bobijn (de, -en) • spoel om garen op te winden, klos, haspel - een bobijntje garen, een klosje garen

• deuk

Alles wordt via de computer geprogrammeerd en een stevige bobijn wol wordt in amper 23 minuten omgetoverd tot een modieuze trui. – GvA, 30-10-2002

Bovendien vertoonde zijn auto nauwelijks een bluts. – HN, 25-03-2003

• buil - de bluts met de buil nemen, zowel de positieve, voordelige als de negatieve, nadelige elementen nemen 'Soms ben ik wel afgunstig op die andere families, zeker als we ons ergens amuseren en Sven plots merkt dat het 22 uur is', geeft Isabelle toe. 'Dat is zijn deadline, maar goed, we nemen de bluts met de buil. Veel van die eindejaarsfeestjes zijn toch kunstmatig opgefokt.' – HN, 02-01-2003

blutsen - geblutst, gedeukt, ingedeukt

boefen (boefte, geboeft) • vreten, schransen Je hebt totaal geen honger, maar je moet boefen. Anders red je het niet. – LN, 03-09-2002

boefer (de, -s) • vreter, vreetzak

b

Een van de trofeeën valt van de plank en raakt geblutst. – DM, 31-12-2002

We organiseerden een vrij podium, de verkiezing van de grootste boefer, ballonnen of condooms blazen. – DM, 01-12-2001

boek

- een boek kaarten, een spel kaarten

55

Als de Vlaming speelde, haalde hij tot voor kort zijn boek kaarten boven. Om te whisten, te klaverjassen of te pokeren. – DS, 27-07-2002 ➔

wielrennen, maar we slagen er wel niet in om een wedstrijd voor de hoogste categorie op poten te zetten. – LN, 12-032003

neerleggen

boîte (de) boel - boel hebben/krijgen, ruzie hebben/ krijgen

boeleke (het, -s)

• brievenbus • aftakdoos voor elektriciteit • versnellingsbak

bokaal (de, -bokalen) • inmaakpot, inmaakfles, potje, weckglas

• koosnaam voor baby

boelzoeker (de, -s)

Jochen Verhoeven uit Geraardsbergen wint een bokaal erwtjes en worteltjes. – HN, 17-03-2001

• ruziezoeker, ruziemaker Bij elke vechtpartij werd Frank ook aangeduid als oorzaak van de problemen, hij kreeg de stempel een 'boelzoeker' te zijn. – DM, 12-10-2002

boks (de, -en) • vuistslag, stomp, stoot

boerenbuiten (de)

bol

• platteland

• snoepje, babbelaar, suikerbal

Mijn vader was boer en ik heb het geluk dat ik op de boerenbuiten ben opgegroeid. Ik heb al die smaken van vroeger nog meegekregen en die kom ik maar zelden tegen. – Ché, november 2002

'Zetels verkopen op een vliegtuig is net hetzelfde als bollen verkopen in een bollenwinkel', zegt xxx. – DS, 15-11-2002

• bolvormig kommetje, kop zonder oor - bol knoflook, teentje knoflook Bereiding: snijd een kapje van de bol knoflook, sprenkel er olijfolie op en wikkel de bol in aluminiumfolie. – HN, 30-112002

boerenhesp (de, -en) • boerenham Op vrijdag 11 oktober, van 18 uur tot 22.30 uur is er boerenkermis in school 4 in de Tiense deelgemeente Grimde. Men kan er terecht voor boerenhesp met eieren, en witte of zwarte pensen. – LN, 09-10-2002

- bolletje deeg, balletje deeg Zijn grootvader, Désiré Smidts, werkte zowat een eeuw geleden als leerjongen in de banketbakkerij Laquemant in Rijsel en creëerde de galet door een bolletje deeg in een eenvoudig wafelijzer te stoppen. – DM, 01-06-2001

boerenstiel (de) • het boerenbedrijf Men kan hier ook een beroep doen op harde werkers, vaak boerenzonen- en dochters die om een of andere reden de boerenstiel niet voortzetten. – Trends, 18-04-2002

boetstraffelijk (bn.) • correctioneel

- iemand de bol wassen, iemand een standje geven, iemand op zijn kop geven Onze trainer zou ze trouwens flink de bol wassen. Jean-Pierre xxx is niet de eerste de beste. Hij kent alle technische, tactische psychologische details en hij houdt de vlam permanent in de pan. – HN, 26-052000

b

boffen (bofte, geboft) • in België ook: opscheppen, bluffen

Een schande is het. Ik hoor overal boffen dat het zo goed gaat met het Limburgse

➔

bolwassing, hagelbol, mottenbollen, suikerbol

bollen (bolde, gebold)

56

• rijden, een afstand afleggen met een voertuig: die wagen bolt slecht Alsof het niets is, bol ik even later het stadje Ath binnen – Aat pour les Flamands. – DM, 03-08-2002 Het landschap oogt uitnodigend, de wegen bollen vlot. – Weekend Knack, 28-08-2002

- dat zaakje wil niet bollen, dat zaakje wil niet vlotten, loopt niet vlot • het bolspel, een soort werpspel spelen

bon (tussenwerpsel) • goed, goed zo, juist

boni (de, -'s) • batig saldo, overschot, winstaandeel mali

➔

bonjour - zo simpel als bonjour, doodeenvoudig Zo simpel als bonjour, en grote baas Patrick Lefevere zag dat het goed was. – LN, 19-03-2003

bollenwinkel (de, -s)

bonmama (de, -'s)

• snoepwinkel

• oma

Dat je die pil kunt kopen zoals snoep in de bollenwinkel is tegen de stroom oproeien. – LN, 26-12-2002

Hieruit putte hij prestige en zo kon hij in 1891 rijk trouwen met Leonie Cleeren – bonmama – uit de Stevoortse Elsartmolen. – BvL, 08-11-1994

• winkel, zaak Opvallend toch weer, hoe de SP.A deze gebeurtenis handig aanwendt voor de promotie van de eigen bollenwinkel. – GvA, 24-12-2002

➔

bomma

bonpapa (de, -'s) • opa

• amateuristisch gedoe, onoverzichtelijke warboel: wat is dat hier voor een bollenwinkel?

Samen hadden ze dertien kinderen, waarvan mijn grootvader – bonpapa – Amandus er een was. – BvL, 08-11-1994 ➔

bompa

bolwassing (de, -en) boogscheut (de)

• uitbrander, standje Deze inschatting werd evenwel volledig onderuitgehaald toen de VLD-top niet aarzelde om de Antwerpse partijgenoten naar Brussel te halen voor een heuse bolwassing en vervolgens uitpakte met kamerfractieleider Hugo Coveliers als kandidaat-burgemeester van buiten de Antwerpse gemeenteraad. – Knack, 19-032003

• kleine afstand, steenworp Op de terugweg wil ik nog even aanwippen bij vrienden die in Geraardsbergen wonen, volgens de kaart een boogscheut hier vandaan. – DM, 05-08-2002

boon - een boontje voor iemand, een zwak voor iemand hebben, een voorliefde voor iemand hebben

bomma (de, -'s)

Beiden verwachten zich aan een heel speciale avond. 'Nu ik met pensioen ben, heb ik eindelijk tijd voor zulke evenementen', meldt Annie. 'En ik heb een boontje voor prins Laurent', lacht Annemie. 'Hij is toch apart.' – LN, 12-04-2003

• oma Irene is een krasse bomma van 73 die al in verschillende van onze producties een rolletje vertolkte. – LN, 22-03-2003

bompa (de, -'s) • opa

b

De kleinste is negen jaar en die kent de verhalen over de oorlog die hij van zijn bompa heeft gehoord. – GvA, 25-03-2003

- zijn boontjes te week/weken leggen op iets, zijn hoop vestigen op iets, erop gokken, verwachtingen koesteren Op iemand die wel in het hart van de partij staat, pakweg Bart Somers, zou Stouthuyzen wel zijn boontjes te weken

57

leggen. – DS, 21-01-2003

borstel (de, -s) in België ook: • in België ook: rand van de stoep, kant • bezem van de weg • scheerkwast - iets aan boord leggen, een lastige zaak • verfkwast aanpakken, oplossen - er met de grove borstel door gaan, iets - iets goed aan boord leggen, erin slagen ruw aanpakken, er met de grove of om een lastige zaak goed aan te botte bijl in hakken Je kan er met de grove borstel door gaan pakken boord (de, -en)

Kaukenas is een schot in de roos: goede mentaliteit, return, gedrevenheid, jongens toch. Hij is een prof. Als we het goed aan boord leggen, zitten we met hem misschien voor twee of drie seizoenen goed. – HN, 04-10-2002

of proberen zoveel mogelijk de oorspronkelijke situatie te reconstrueren. – GvA, 07-11-2000 ➔

scheerborstel, schilderborstel, verfborstel

bosklas (de, -sen) boorddocumenten, boordpapieren (mv.) • autopapieren

• verblijf van een klas in of bij een bos, met naast de lessen gelegenheid tot verkenning van het bos

Een Litouwer moet acht maand brommen omdat hij met valse boordpapieren rondreed. – LN, 07-03-2003

'Hanenbos wordt een centrum voor kinderen en jongeren die hier op kamp, op bosklas, op natuureducatie of wat dan ook komen', vertelt gedeputeerde Jean-Pol xxx. – HN, 15-03-2003

boordsteen (de, -stenen) • stoeprand, trottoirband De werken in het laatste deel van de Pullewouwe – vanaf het huisnummer 95 tot de Dokkenstraat – zijn zopas begonnen. De betongreppel en de boordsteen werden eind februari gegoten. – LN, 26-03-2003

bosuil (de, -en) • lomperik bot (de, -ten) • laars Ik heb heel vaak moeten vragen 'Wat is dat?' 'Trek die botjes aan.' Ik dacht botjes? Die zitten in je lijf, waar heb je 't over? Láárzen? Oh. – Evita, juni 2002

bord ➔ afvegen borduur (de, borduren) • rand • stoeprand, trottoirband De bestuurder van een auto verloor gisteren om 8 uur op het kruispunt van de Westerring met de Eikelaarstraat de controle over zijn voertuig dat tegen de borduur knalde. – HN, 07-03-2003

bordveger (de, -s) • bordenwisser

- hij veegt/vaagt er zijn botten aan, het kan hem niets schelen, hij lapt het aan zijn laars - hij heeft een stuk in zijn botten, hij heeft een stuk in zijn kraag Stiepelzat Straalbezopen. Het woord komt van het Duitse Stiefel of schoen. Het is dus maar een kleine stap naar 'Hij heeft een stuk in zijn botten'. – HN, 22-01-1999

- dat hangt mijn botten uit, dat hangt me de keel uit, ik heb er genoeg van - (kust) mijn botten, loop naar de bliksem

b

Om 9.30u start de wekelijkse meeting in de multi-video-conference-zaal, ook ''Mathilde'' genoemd, waar zelfs de bordveger nog naar nieuw ruikt. – GvA, 04-03-2000

Professor Kabuta: 'Een Kongolese groet is bote. De Belgen zegden dan: kust mijn botten. Dat hadden wij vlug door.' – BvL,

58

02-10-2000

schenen. Maar ik ben altijd recht voor de raap. Klinkt het niet, dan botst het. – LN, 08-11-2002

- iets uit zijn botten slaan, onzin uitkramen Ik schrok vooral van de kwaliteit van de journalistiek: dat je zonder enige kennis van zaken gelijk wat uit je botten kan slaan. – Ché, februari 2003

boudoir (de, -s), boudoirke (het, -s) • lange vinger Lotus besliste vorig jaar zijn productie van lange vingers (boudoirs) van de hand te doen. – FET, 14-03-2003

- iets in zijn botten slaan, iets opeten of opdrinken, iets naar binnen spelen Al ruim twintig jaar lang eet ik quasi dagelijks producten uit eigen tuin en nu mag dat plots niet meer. Ik blijf erbij dat wat we aan sproeistoffen 'in onze botten slaan' veel schadelijker zijn dan wat uit mijn kelder naar boven komt, maar ik zal me tot dan wel aan de OVAM-richtlijnen houden. – LN, 02-05-2002

- hij weet er nul de botten van, hij weet er helemaal niets van • knop van een bloem of boom

bouilli (de) • soepvlees Voor ons zomerterras gaan we een aantal traditionele gerechten zoals haring, kop en bouilli op een frisse, eigentijdse manier brengen. Er zijn in 't stad al genoeg carpaccio's met kruidenolie of pasta's met zalm. – DM, 31-01-2003

boule de berlin (de) • Berliner bol

boter

Een boule de berlin op het strand, u aangeboden door een veel te jonge jobstudent, die na twee dagen al doorheeft dat hij maar moet blijven brullen, de godganse dag door 'Verse bollen, verse bollen...' en niet mag struikelen over dat lillende vlees. – DS, 29-07-2002

- hij heeft de boter gegeten/gefret, hij krijgt de schuld, hij is uit de gratie In het boek Het Antwerps dialect (1995) van Jack de Graef wordt van Bob Cools gezegd dat hij altijd de boter gefret had. – GvA, 01-04-1998 ➔

gat

boteren (boterde, geboterd) • een bakvorm, bakblik of bakplaat invetten, met boter bestrijken

bouw (de) • gebouw

bouwondernemer (de, -s) boterkoek (de, -en)

• aannemer, aannemersbedrijf

• zacht koffiebroodje [bereid met bladerdeegboter, vaak met rozijnen]

Er wordt zelfs al gefluisterd dat ze zich weldra zal verloven met Jonas, de zoon van een bouwondernemer die in Stockholm rechten studeert. – GvA, 25-032003

botermelk (de) • karnemelk Zo was het in de Geraardsbergse deelgemeenten de voorbije decennia graaien naar onder meer appels, sigaren, stekjes, botermelk, mattentaarten, trippen en jenever. – HN, 17-02-2003

botsen

bouwpromotie (de) • projectontwikkeling De Teema-groep profileert zichzelf als een eerlijke speler en wil het project uit het straatje van de klassieke bouwpromotie halen. – DS, 13-11-2003

b

- klinkt het niet, dan botst het, op goed geluk af, het zij zo, ook al lukt het niet of is men het er niet mee eens

bouwpromotor (de, -en) • projectontwikkelaar

Ik stamp niemand met opzet tegen de

Schepen van Ruimtelijke Ordening

59

bovenhalen (haalde boven, boven-

Wilfried xxx onderstreepte met bouwpromotor Matexi, de eigenaar van de gronden, te willen onderhandelen in een sfeer van wederzijds respect. – GvA, 25-03-2003

haalde) • te voorschijn halen, uit zijn zak halen McCartney die stond te zwaaien met de Franse vlag. Benieuwd wat hij in het Antwerpse Sportpaleis zal bovenhalen. – LN, 27-03-2003 De dief deed zich voor als een potentiële klant en liet de zaakvoerster een flink aantal peperdure ringen bovenhalen. – LN, 20-03-2003

bouwtoelating (de) • bouwvergunning Einde februari werd al een bouwtoelating verleend aan de firma Omni-Pharma, die ook al over een vestiging in Huizingen beschikt. – LN, 26-03-2003

bovenkopen (kocht boven, bovengekocht) • overtroeven in het kaartspel

bouwverlof (het) • bouwvakantie De aanbesteding gebeurt in mei en na het bouwverlof starten in principe de werken. – LN, 27-03-2003

BPA (het) • afkorting van: bijzonder plan van aanleg, bestemmingsplan

bouwwerf (de, -werven)

Nu het BPA door de gemeenteraad werd goedgekeurd, volgt nog een openbaar onderzoek. – LN, 27-03-2003

• bouwterrein, bouwplaats, terrein met een bouwwerk in aanbouw Met alle onderhoudswerken die op stapel staan, mag de Scheldestad zich de komende jaren de titel bouwwerf van Vlaanderen toemeten. – Trends, 27-032003

braden ➔ haring braderen (bradeerde, gebradeerd) • opruimen, afprijzen, verramsjen Vooraleer de belasting er aan komt, zijn handelaars nu hun voorraden aan het braderen. – HN, 28-12-2002

bouwzone (de, -s) • woongebied, gebied dat bestemd is voor nieuwbouw

braderij (de, -en)

Door verkoop van de gronden kunnen we de leninglast voor het verbouwen van kantoren beperken. Aangezien het perceel op het gewestplan nog altijd in de bouwzone ligt, maken we daarvan gebruik. Het is natuurlijk gemakkelijk om Mechelen voor het groene imago van Zemst te laten opdraaien. – GvA, 25-032003

• braderie, winkeldag(en) met verkoop op straat De Stercke kondigde ook aan dat er eind augustus opnieuw een groots dorpsfeest zal plaatsvinden, met bijhorende braderij. – HN, 20-01-2003

brand - uit de brand slepen, in de wacht slepen

bovenarms

De Gentse ploeg hield goed stand (6-5) maar kon in de slotfase geen punt uit de brand slepen. – HN, 17-03-2003

- het zit er bovenarms op, er vallen harde klappen, er is hooglopende ruzie

b

Binnen de Antwerpse VLD zit het er bovenarms op. – HN, 18-03-2003 Het zat er in Zuid-Afrika bovenarms op tussen een autobestuurder en de politie. – DM, 17-03-2003

brandalcohol (de) • brandspiritus Her en der verspreid lagen ook flessen brandalcohol. – GvA, 13-11-2002

brandkoffer (de, -s)

60

• brandkast

Hij vroeg op 18 september 1884 zelf het brevet met betrekking tot de uitvinding van 'een metalen pyloon met een hoogte van meer dan 300 meter' aan. – DM, 20-07-2001

Tijdens zijn afwezigheid, de man verbleef in Brussel voor zaken, gingen dieven er in de nacht van woensdag op donderdag vandoor met een loodzware brandkoffer. – LN, 28-02-2003

bricolage (de)

• geldkistje

brandraam (het, -ramen), brandvenster (de, -s)

• knutselwerk • broddelwerk De mensen gingen weg omdat het hier niet aangenaam werken was en hoe meer mensen weggingen, hoe groter de problemen werden. Het was bricolage: je stond 's morgens op en je wist niet wat de dag ging brengen. Mensen verhuisden voortdurend van de ene sectie naar de andere om de gaten op te vullen. – Humo 12-08-2002

• glas-in-loodraam, gebrandschilderd raam Ze verbrijzelde een brandraam en richtte ook vernielingen aan in de kerk. – LN, 20-03-2003

breeddenkendheid (de) • ruimdenkendheid Maar dan toont zo'n auteur dat er toch limieten zijn aan de breeddenkendheid. – FET, 15-01-2003

bricoleren (bricoleerde, gebricoleerd) • knutselen

breken ➔ pot

Aan de andere kant is het opvallend hoeveel mensen na hun kantooruren in huis bricoleren, tuinieren of kookles volgen. – DS, 18-01-2003

Bretoen (de, -en) • Breton De Bretoen die in 1996 Frans kampioen werd, kon nog bij verschillende ploegen terecht maar besloot de wielrennerij voor bekeken te houden. – HN, 11-01-2003

briefomslag (de, -en) • envelop De 24-jarige Brusselaar had volgens de politie de briefomslag in een vlaag van verstrooidheid op het dak van zijn wagen gelegd. – LN, 14-03-2003

Bretoens (bn.) • Bretons Ook Delhaize schraapte zijn weekdieren van de rotsen in Noorwegen, maar koos niet de Oostendse bereidingswijze, wel een oud Bretoens recept. – HN, 14-122002

briefwisseling - verkoop per briefwisseling, verkoop per postorder, postorderhandel

brieventas (de, -sen) breuk (de, -en)

• portefeuille

• vroeger om de hals gedragen ketting met meestal zilveren platen, vooral van een gildendeken

brevet (het)

Onbekenden hebben de brieventas van een 40-jarige Mechelaar gestolen. – GvA, 27-03-2003 Hij ging er vandoor met haar brieventas. Die werd later teruggevonden in de C&A maar het geld was er uit verdwenen. – HN, 20-03-2003

b

- brevet van een uitvinding, octrooi

Octrooi is het officiële woord voor wat in het Engels patent heet en wat in oude teksten nog weleens omschreven wordt als brevet. – FET, 15-12-2001

brik (het) • kartonnen drankverpakking De bedoeling is de consument te doen

61

kiezen voor inleverbare flessen in plaats van voor pet, brik of blik. – DM, 12-032003

weekend nog niet gewonnen. – GvA, 03-03-2003 Op driejarige leeftijd reed Stefan al op een 50cc door het rennerspark. En als broekventje maakte hij meteen indruk op zijn kleine machine. – BvL, 02-09-2002

brocante, brocanterie (de) • (nep)antiek en curiosa Naast kledij vinden de kopers er ook brocante en tweedehandsboeken. – LN, 13-03-2003

brol (de) • rommel, rotzooi Bij de vorige missie naar Kabul zat er blijkbaar veel brol bij de uitrusting. – DS, 08-03-2003

brocanteur (de, -s) • handelaar in (nep)antiek Ze hebben al een zekere waarde, bij een Franse brocanteur zou je er al snel 40 euro per stuk voor neertellen. – Knack, 11-12-2002

brood - zijn brood(je) is gebakken, hij kan zonder zorg de toekomst tegemoet zien, zijn fortuin is gemaakt

broebelen (broebelde, gebroebeld) • brabbelen, wartaal uitslaan • pruttelen, borrelen Bij de middagmaaltijd drink je het beste water, want gesuikerde frisdranken of tafelbier nemen de smaak van je eten weg, doen je maag broebelen en daardoor ga je slechter eten. – Gezond eten, KU Leuven

Foto's van de beroemdheden met tas haalden uiteraard de pers, dus Hindmarchs broodje is gebakken. – DM, 28-12-2002

- Frans brood, stokbrood - gewonnen/verloren brood, wentelteefjes Wel was een pan waarin de bewoners gewonnen brood klaarmaakten, oververhit geraakt. – GvA, 15-05-2001

- het water broebelt, het water kookt, pruttelt

- dat is gesneden brood, dat is gesneden koek

broek - zijn broek ergens aan vegen/vagen, iets aan zijn laars lappen - zijn broek scheuren aan iets, er bekaaid vanaf komen, schade lijden door een verkeerde inschatting Heel wat verenigingen zouden hun broek scheuren aan de inrichting van een fuif. – BvL, 06-03-2002

bros (de) • stekelhaar, zeer korte haarsnit

brossen (broste, gebrost) • spijbelen, niet naar de les gaan Om te vermijden dat hun leerlingen vandaag massaal zouden 'brossen' organiseerde de directie van het OnzeLieve-Vrouw College er alvast een protestactie. – LN, 26-03-2003

- van hetzelfde laken een broek, van hetzelfde laken een pak - iemand de broek uitvegen, iemand de mantel uitvegen ➔ goesting, mier

brosser (de, -s)

broekspeld (de, -en)

• leerling die niet naar de les gaat, spijbelaar

• broekveer, klem

broekventje (het, -s) • kleuter, broekje, broekenman

b

Met voor dat laatste al onmiddellijk een stevig uitroepteken, want zo vaak heeft een broekventje van 22 in het openings-

Eén schuldbewuste 'brosser' kwam zich spontaan aanbieden in het Brusselse commissariaat. – LN, 14-07-2000

brousse (de) • wildernis, oerwoud, jungle, vooral in Kongo

62

Je moet al ettelijke decennia in de brousse gewoond hebben om de melodielijn van 'The lion sleeps tonight' niet te kennen. – LN, 26-02-2003

BSO (het) • afkorting van: beroepssecundair onderwijs Negentig leerlingen van de eerste graad BSO waren de hele dag in de weer met borstels en verf. – LN, 26-03-2003

brug - de brug maken, vrij nemen of krijgen op een brugdag 'Gelukkig gebeurt dit op een dag dat veel pendelaars de brug maken', zucht eerste inspecteur Willem Van Schoor van de NMBS. – LN, 03-11-2001

- Bruggen en Wegen, dienst belast met de zorg over bruggen en wegen, ongeveer zoals Rijkswaterstaat

bucht (de) • rommel, bocht, uitschot Ik ben vies van al de bucht die ze verkopen. – GvA, 15-09-2001

bui - onweerachtige bui, onweersbui, onweer Na de middag wordt de atmosfeer in toenemende mate onstabiel en is er kans op een onweerachtige bui. – DS, 30-082002

bruggepensioneerde (de, -n) • iemand die met brugpensioen is Verder worden ook de bruggepensioneerden voortaan ingeschreven als bevoorrechte schuldeisers bij een faillissement. – FET, 26-03-2003

brugpensioen (het)

buil ➔ bluts building (de, -s) • hoog modern gebouw, flatgebouw, torenflat

• vervroegd pensioen, VUT Het stelsel van brugpensioen op 58 jaar, de aanmoedigingspremie voor 58plussers, het tijdskrediet, het sectorale anciënniteitsverlof en de overeenkomst over vorming en opleiding worden verlengd. – DM, 27-03-2003

bruin ➔ zeep

Een tijdelijk opgerichte vennootschap heeft nu plannen om op deze kavels een heuse building met maar liefst twintig appartementen en evenveel ondergrondse garages op te trekken. – LN, 14-03-2003

buis (de, buizen) in België ook: • kachelpijp • hoge hoed • onvoldoende

bruis (bn.)

Enkele dagen geleden belde een vader die zei dat zijn dochter een schitterend rapport had maar toch haar jaar moest overdoen. Hij wou in beroep gaan tegen die beslissing. Toen ik verder vroeg, bleek dat zijn dochter vier buizen had, en geen kleintjes, allemaal ergens rond de 20 procent. – DM, 01-08-2002

• met koolzuur, gazeuse, met prik - Spa bruis, Spa rood De dame legde uit dat ze feitelijk een spa bruis wenste. – BvL, 07-02-2003

bruisend (bn.) - bruisend water, spuitwater Laten we beginnen met te zeggen dat er twee soorten bruisend water op de markt zijn. – GvA, 22-03-2003

- een buis krijgen, afgewezen worden, niet slagen voor een examen

buiten - buiten!, eruit! - raketten buiten!, weg met de raketten!

63

buiten• + [wkw.] eruit, naar buiten + [wkw.], vooral in samenstellingen: buitengaan, buitengooien ontslaan, buitenlokken, buitenschoppen ontslaan, buitensmijten ontslaan, buitensmokkelen, buitenvliegen ontslagen worden, buitenzetten ontslaan Zij vinden het buitengooien van de privéinvesteerders een stap terug zetten. – Metro, 17-02-2003 De burgemeester zou hem onmiddellijk laten buitenzetten als hij zijn 'mond niet hield'. – HN, 27-03-2003

buiten (de) - de buiten, het platteland, de natuur - van de(n) buiten zijn, op de buiten wonen, op het platteland wonen Niet iedereen is het daarmee eens, zeker niet de mensen die van oudsher op de buiten wonen. – GvA, 21-03-2003

liep in het verleden al een veroordeling op. – HN, 18-03-2003

buitenzicht (het, -en) • buitenaanzicht Ramen zijn een heel belangrijk onderdeel van het binnen- en buitenzicht van je woning. Met de juiste gordijnen kan je ze een persoonlijke toets geven. – GvA, 28-09-2002 ➔

binnenzicht

buizen (buisde, gebuisd) • zakken, een onvoldoende krijgen 'Ik denk niet dat er veel zullen buizen', lacht ze. – BvL, 13-03-2003

- gebuisd worden, zakken, niet slagen • laten zakken, een onvoldoende geven - iemand buizen bij zijn examen, laten zakken, afwijzen

bundel (de, -s) • in België soms voor: dossier

buitensjotten

bureel (het, burelen)

- iemand buitensjotten, iemand op straat zetten, iemand eruit gooien

• bureau • kantoor

Het is niet omdat ik zijn broer ben, dat ik mag regisseren. Hij gelooft in mij als theatermaker. (lacht) Als ik het zwaar zou uithangen, zou hij de eerste zijn om me buiten te sjotten. – GvA, 27-02-2003 ➔

bureelbenodigdheden (de), bureelgerief (het)

sjotten

buitenwettelijk (bn.)

• kantoorbehoeften

• bovenwettelijk, bijkomend - buitenwettelijke voordelen, secundaire arbeidsvoorwaarden, wat bovenop het loon komt

➔

Ze namen een groot aantal sigaretten, de kassa en bureelbenodigdheden mee. – HN, 30-10-2002

De bijdrage wordt berekend op de totaliteit van de pensioeninkomsten, ongeacht hun oorsprong (binnen- of buitenland) en ongeacht hun aard (wettelijk of buitenwettelijk). – FET, 22-121994

bureelinrichting (de)

extralegaal

bureelruimte (de)

• kantoorinrichting De brochure Anders Werken geeft informatie over gezellige bureelinrichting en werkplezier. – HN, 19-09-2001

b

• kantoorruimte

buitenwipper (de, -s)

De bureelruimte is een rechthoekig vertrek van ongeveer 45 m2 met heel wat bergruimte, een aantal immense werktafels, en alle nodige voorzieningen voor

• uitsmijter, persoon belast met het verwijderen van ongewenste gasten

De buitenwipper van een Ieperse dancing

64

telefoon, pc en internet. – LN, 22-03-2003

Een Vlaamse investeerder – in het verleden nog actief in software – heeft een businessplan klaar om in Hasselt op de Philips-site te beginnen met een onderneming die zich bezighoudt met geïntegreerde burotica. – GvA, 14-12-2002

burgerlijk - burgerlijke begrafenis, niet kerkelijke begrafenis Er worden een aangepaste geluidsinstallatie, een spreekstoel en andere benodigdheden aangekocht zodat voortaan alles aanwezig is voor een burgerlijke begrafenis. – HN, 29-11-2002

BuSO • afkorting van: buitengewoon secundair onderwijs

- burgerlijke partij, benadeelde persoon die in een rechtszaak schadevergoeding vraagt, civiele partij Op de tweede dag van het pedofilieproces tegen leerkrachten en directeurs van het Ukkelse Collège Saint-Pierre liet Jean-Paul xxx, een advocaat van de burgerlijke partijen, kardinaal Danneels dagvaarden op grond van zijn vermeende burgerlijke aansprakelijkheid voor het niet verlenen van hulp aan personen in nood. – DM, 14-03-2002

- burgerlijke bescherming, civiele bescherming, bescherming bevolking - burgerlijk ingenieur, ingenieur met een universitaire opleiding [in Nederland is een civiel ingenieur iemand die civiele techniek gestudeerd heeft, weg- en waterbouwkundige] - burgerlijke aansprakelijkheid, door de wet vastgestelde aansprakelijkheid, vooral voor veroorzaakte schade, wettelijke aansprakelijkheid De verplichte verzekering burgerlijke aansprakelijkheid auto is een van de weinige producten die nog onderworpen zijn aan de prijzencontrole. – DS, 26-022002

burgerrechtelijk • wettelijk: burgerrechtelijk aansprakelijk, burgerrechtelijke aansprakelijkheid

De samenwerking tussen een klasje uit het eerste oriëntatiejaar BuSO met een klas uit het tweede jaar beroepsonderwijs is geen toeval. – HN, 18-03-2003

bussel (de, -s) • bos, bundel Het woord bouchon zou afkomstig zijn van het oude Franse woord bousche, dat verwijst naar een bussel takken die sommige uitbaters boven de deur van hun uitbating hingen. – DM, 14-03-2003

buurtweg (de, -en) • lokale weg met weinig verkeer Dat is ook het streefdoel van de nieuwe vzw: een fijnmazig wegennet van Vlaamse buurtwegen in ere herstellen dat door de zwakke weggebruiker en de landbouwer gebruikt kan worden voor zachte recreatie, natuurexploratie, woon-winkel of woonschool verkeer. – GvA, 16-03-2002

BV (de, -'s) • afkorting van: bekende Vlaming De presentatrice is er ook van overtuigd dat BV's een meerwaarde bieden aan een verkiezingslijst. – GvA, 26-03-2003

bvba (de, -s) • afkorting van: besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid Hun bvba krijgt een rekening van 3.000 euro gepresenteerd, waarvan eveneens de helft met uitstel. – HN, 27-03-2003

b

Dé meerwaarde van de regeling moet op burgerrechtelijk vlak gezocht worden. – FET, 21-03-2003

burotica, bureautica (de)

• kantoorautomatisatie, informaticatechnologie voor kantoorwerk

65

c

het slachtoffer dat op 5 augustus 2001 werd aangetroffen in Luttre nabij Charleroi. 'Vrouw tussen veertig en vijftig, van het Europese type, caleçon met witte strepen, sokken en kaki shirt...', meldde de federale politie in Charleroi vorig week in een fax. – DM, 17-08-2001

cabine (de, -s), cabien (het, en) in België ook: • telefooncel • transformatorhuisje

calvarietocht (de, -en) • lijdensweg, kruistocht voor een bepaalde zaak Vandaag is het op dag af vijf jaar geleden dat op de luchthaven van Oostende tien mensen omkwamen toen een stuntvlieger neerstortte. De nabestaanden hebben al een juridische calvarietocht achter de rug, die momenteel aanbeland is op het Kanaaleiland Guernsey. Ze hebben nog altijd geen schadevergoeding gekregen en voelen zich in de steek gelaten door de Vlaamse overheid. – DM, 26-07-2002 Ontwikkelingshelpster Marie Alem van de Association pour la promotion des actions humanitaires au Caméroun vertelt over hun calvarietocht om steun. – DM, 30-07-2002

cache-pot (de, -s) • (sier)bloempot Ik zoek de persoon die op de rommelmarkt in Mazenzele twee antieke sierbloempotten (cache-pots), waarvan één met een stuk uit, van mij gekocht heeft. Ik heb nu ook de schaal gevonden. – LN, 26-07-2002

cadet (de, cadetten) • jong lid, van 12 tot 14 jaar, van een sportvereniging cafard (de, -s) - de cafard hebben, somber, triest zijn of een kater hebben Een liedje van Nana Mouskouri, vertaald door Johnny Hoes. Ik zong het vorige maand en ik kreeg ineens de cafard. De tranen sprongen in mijn ogen, liepen over mijn kaken en de mensen kéken... Ik dacht, Christiane, alsjeblieft, hou je in. Maar niks aan te doen. Ik zag mezelf in die rolstoel, dacht aan mijn ziekte en ik was vertrokken. – LN, 24-08-2002

camion (de, -s) • vrachtwagen, vrachtauto

camionette (de, -n & -s) • bestelwagen Een camionette van het diepvriesgroentenbedrijf xxx in Zedelgem strandde eergisteren in de vooravond in een gracht langs de Zwevezeelsestraat. – HN, 27-022003

camioneur (de, -s) café (het, -s)

• vrachtwagenchauffeur

- op café gaan, naar het café gaan, gaan stappen

In de autosector, maar ook bij de vrachtwagens: Volvo investeert in technologie voor veiligere vrachtwagens, en organiseert een wedstrijd voor de veilige camioneur van het jaar. – DS, 01-03-2001

Kunnen jullie nog gerust op straat komen of op café gaan zonder dat je het risico loopt dat supporters jullie de huid vol schelden en verbaal uithalen? – LN, 20-03-2003

c

canapépolitiek (de)

caleçon (de, -s) • legging

Zoals bijvoorbeeld de nabestaanden van

• politiek die in geheim overleg, in onderonsjes gevoerd wordt, vermenging van politiek met privé-aangele-

66

genheden

LN, 10-04-2001

Maar door zo'n tweede ronde in te bouwen, krijg je in feite weer een onrechtstreekse verkiezing van de burgemeester. En tussen die twee rondes gaan we een onwaarschijnlijke opstoot van canapépolitiek beleven, dat garandeer ik u. – LN, 27-04-2002 Ook dat is een mallemolen geworden – waarbij bloedernstige beroepspolitici zich moeten meten met die BV's en dus ook moeten meespelen in allerlei onnozele mediaspelletjes. Of dat leidt net als de verfoeilijke canapépolitiek van het Agustatijdperk tot gevaarlijke uitwassen. – HN, 21-02-2002

carboniseren (carboniseerde, gecarboniseerd) • laten aanbranden, verbranden 'De Dominicaanse' is volgens hen voor ordinaire zonnekloppers die geen andere ambitie hebben dan twee weken op hun luie achterste onder een palmboom te liggen. En vervolgens gecarboniseerd en wel en met Bo Derek-kraaltjes in hun haar weer in Zaventem te verschijnen. – Knack, 24-05-2000

carcan (de & het, -s) • belemmering, keurslijf 'Elke staatshervorming gaat uit van de Vlaamse en Franstalige agenda's – en erkent daardoor feitelijk de tweeledigheid van België. Maar daardoor komt Brussel altijd als laatste aan bod, en zit het in een carcan gewrongen dat op Vlaamse en Waalse maat gesneden is', legt Grouwels uit. – BvL, 07-03-2003

caoutchouc (de & het; bn.) • (van) rubber, gummi

capabel (bn.) • in België ook in ongunstige zin: hij is capabel om ongelukken te begaan

captatie (de, -s) • buitenopname voor radio of televisie

carotte (de, -n) • wortel, peen

captatiewagen (de, -s) • reportagewagen

carottier, carottentrekker

Begin jaren zeventig stonden we met een gloednieuwe captatiewagen in Blankenberge. De eerste man en vrouw die met een fles champagne bij die rijdende studio stonden, mochten er peter en meter van worden. – HN, 16-03-2002

➔

karottentrekker

carreau (de, -s) • ruit, klein vierkantje op stoffen en kleren carreaustof (de, -fen)

capteren (capteerde, gecapteerd)

• ruitjesstof

• radiosignalen ontvangen, opvangen In een Australisch dorpje wordt een reusachtige schotelantenne geplaatst om de eerste maanlanding te capteren. – GvA, 26-06-2002

• data binnenhalen

caracole (de, -s) • eetbare slak, wijngaardslak of alikruik

carreaurok (de, -ken) • geruite rok carrure (de, -s) • postuur, lichaamsbouw Fysiek is zij dezelfde gebleven. Ze heeft de carrure van een Wagner-sopraan. Maar violonistiek is zij getransformeerd. – DS, 24-05-2001

c

Jeanne kreeg de liefde voor de slak als het ware met de paplepel ingegoten. In 1938 begon ze op zeventienjarige leeftijd in het caracoleskraam van haar vader Georges. –

cartoonale (de, -s) • cartoontentoonstelling annex -wedstrijd

67

Merkwaardig aan deze cartoonale is dat cartoonisten uit alle Europese lidstaten en kandidaat-lidstaten hun eigenzinnige, schuine visie mochten geven op de Guldensporenslag en 700 jaar Vlaamse geschiedenis. – HN, 18-07-2002

Team Kortrijk is met haar 10 jaar de jongste deelneemster aan de marathon. Al één jaar is zij actief lid. Dat zij vrijdagnamiddag Ieper haalt, is voor haar bijna een certitude. – HN, 23-07-2002

cervela (de, -'s) • cervelaatworst

Cassatie ➔ Hof van Cassatie

Met een cervela, een boulet of desgewenst zelfs met stoofvlees. De man achter het stuur en de frietketel van de rijdende frituur heet Ronny xxx. – BvL, 29-08-2002

castaar ➔ kastaar catalogeren (catalogeerde, gecatalogeerd) • catalogiseren

chambrant (de, -s)

De eerste zijn de reizen met vader en moeder, die we gerust kunnen catalogeren onder de noemer 'avontuurlijke reizen'. – DS, 29-07-2002

• deurlijst, deurkozijn

champetter (de, -s) • veldwachter Het speelterrein is bij voorkeur een marktplein met minstens twee luidruchtige kroegen. Een wijkagent heet er nog gewoon champetter, en zijn taak is het ervoor te zorgen dat er geen enkele wagen op het plein geparkeerd staat. – DM, 29-06-2002

cataloog (de, catalogen) • catalogus Om die kloof te dichten, verzamelde Braspenning een cataloog van ruim 200 titels, gaande van dichtbundels en romans tot woordenboeken en essays. – Trends, 22-08-2002

• bazige vrouw

categoriek (bn. en bw.)

chance (de)

• categorisch, vastbesloten, stellig

• geluk

'Tot hier en niet verder,' zei Jef categoriek tegen zichzelf. Hij parkeerde zijn fiets in de droge gracht, zette zich ruggelings tegen de berm en sliep in één stuk door tot de ochtend. – BvL, 23-07-2002

cavalcade (de, -s & -n) • in België ook: carnavalsoptocht

Ik heb gewoon geweldig veel chance, Hilaire. Ik eet wat ik wil. – Humo, 20-082002

chape ➔ chappe chapelure (de) • paneermeel Dit jaar échte Merchtemse ballekes. Het gemeentepersoneel maakte duizenden gehaktballekes klaar. Daarin kropen zo'n vijftig kilogram gehakt, honderd eieren en ook nog chapelure. – HN, 26-08-2002

ceintreren, ceintureren, centreren (ce(i)nt(u)reerde, gece(i)nt(u)reerd) • kledingstukken tailleren, meer taille geven

center - van zijn center gaan/vallen, buiten bewustzijn raken, flauwvallen

chappe (de, -s) • cementvloer, ondervloer

c

chappen (chapte, gechapt)

certitude (de, -s) • zekerheid, vaststaand feit, vaste waarde

• cementeren, de cementvloer storten, gieten We zouden daarna chappen. De betonmolen kwam, en we dachten dat we op

Julie Vanoosthuyse van het Kano en Kajak

68

enkele uren tijd met een stel mensen de chape er wel op zouden krijgen. – BvL, 27-02-1999

Daar op dat veldje achter het jeugdhuis wonen we in caravans. Het is hier goed. Zelfs in de winter is het met een 'chauffage' best te doen. – GvA, 19-072002

chapper (de, -s) • man die de cementvloer giet

chauffeur (de, -s) • in België ook: automobilist en niet alleen iemand die voor zijn beroep met de auto rijdt

De bouw verloopt vlot. Momenteel is de bezetter aan het werk. Wanneer die zijn werkzaamheden beëindigd zijn, kan de chapper beginnen en nadien de vloerder. – LN, 27-08-2002

chemiserie (de, -ën) charcuterie (de)

• hemden- of lingeriewinkel

• bereide fijne vleeswaren Zo bespaart u calorieën: Probeer kaas en charcuterie tot een minimum te beperken. Neem kleine porties. – LN, 26-06-2002

chichi (de) • blabla, iets wat veel lijkt, maar weinig voorstelt

• winkel of winkelafdeling waar voornamelijk fijne vleeswaren worden verkocht

Van de jongere generatie, door eighties en chichi geobsedeerde ontwerpers, kunnen we misschien Gaspard Yurkievich en Oscar Suleyman citeren. – DS, 03-032000

charcutier (de, -s) • bereider of verkoper van fijne vleeswaren

chichimadam (de, -madammen) • kakmadam, vrouw met veel pretentie

charel (de, -s) • kerel - je bent een charel, je bent me er een

Chinese inkt (de)

charette (de, -s & -n)

chiro (de)

• wandelwagen, kinderwagen

• jeugdbeweging in Vlaanderen

• Oost-Indische inkt

Madame Charette – personage in de TV1dramareeks Stille Waters

choco (de) • chocoladepasta

chasse (de, -n) chouchou (de)

• waterreservoir van wc, stortbak • touw of ketting om deze door te trekken

• lievelingetje

choucroute (de) chassen (chaste, gechast)

• zuurkool

• de wc doortrekken, doorspoelen Jarenlang gebruikten wij water uit een put. Wij leerden zuinig omspringen met dat water. Enkel plassen is niet chassen (doorspoelen) was hier een begrip en een douche nemen bleef tot een kort ritueel beperkt. – HN, 25-03-2000

christen (bn.) • christelijk In het Christene Westen is de scheiding van Kerk en Staat een voldongen feit. – VLOS vzw, 21-03-2002

c

Christus ➔ paard

chauffage (de, -s)

• centrale verwarming, verwarmingsinstallatie

chrono (de, -'s) • chronometer

69

Civiele Bescherming (de)

• met de chronometer opgenomen tijd

• federale dienst belast met hulpverlening aan de bevolking bij rampen, burgerbescherming, Bescherming Burgerbevolking

Sarah werd de eerste Belgische in 12.17. Een goede prestatie, want zowat alle sprintsters zaten boven hun besttijd. Sarahs beste chrono dit jaar bedraagt 12.09. Verleden jaar schreef ze 12.00 achter haar naam. – HN, 26-07-2002

Het dier werd overgebracht naar de politie van De Haan, waar de civiele bescherming het kwam ophalen om naar de Universiteit van Luik te brengen, voor verder onderzoek naar de doodsoorzaak. – HN, 24-03-2003

cijnskiesrecht (het) • kiesrecht afhankelijk van de betaalde belasting, censuskiesrecht

cinema (de, 's) • bioscoop - wat een cinema, wat een kouwe drukte

clandestiniteit (de) • situatie van vluchtelingen zonder officiële papieren die niet in aanmerking komen voor asiel

'Zonder veel cinema' – solotheatershow van Jan De Smet (De Nieuwe Snaar), 2002

Voor de opheffing van clandestiniteit – Nationale manifestatie: Zondag 10-122000 14 uur, oproep voor een betoging

cintreren ➔ centreren

clark (de, -s) • vorkheftruck, stapelaar

cité (de, -s) • arbeiderswijk, wijk, buurt Midden in de Brusselse Marollen, op enkele stappen van de beroemde rommelmarkt, ligt de Cité Hellemans. Het ensemble uit 1912 is niet alleen knap en doordacht, het is ook het eerste grote sociale-woningproject in de hoofdstad. – DM, 21-03-2003 Echte interviews hielden we in de cité van Waterschei. Daar hadden we het vooral over de sfeer en de samenleving in de wijk. – BvL, 24-03-2003

De galeriehoudster haalt een dikke classeur boven. 'Kijk, allemaal persknipsels over de tentoonstelling van Delphine. De map puilt bijna uit.' – GvA, 04-04-2002

cliënteel (het) • klantenkring, cliëntèle codex (de, codices & codexen) • liedboek van een studentenvereniging

citerne (de, -s) • regenbak, regenput • tank, olietank • tankwagen

coifferen (coiffeerde, gecoiffeerd)

'Eerst lozen we alles in een grote citerne van 30.000 liter die wat verderop staat. Wanneer die vol is rijden we naar Aquafin en lozen we de inhoud op een milieuvriendelijke manier. Ik schat dat het publiek toch 5 à 6 tankwagens zo groot als deze zal vullen,' wijst Martine naar een citerne van Maes Pils. – BvL, 24-08-2002

citroen ➔ appel

classeur (de, -s) • opbergmap, verzamelmap, ordner

• haarkappen, haar opmaken • vleien

coiffeur, coiffeuse (de, -s) • kapper, kapster

c 70

Vroeger hadden wij een kapper in de straat. Een echte. Als de zon scheen, stond hij buiten en keek je verwijtend na. Dat je het jezelf aandeed om met dit weer je haar zo lang te laten, ging duidelijk zijn kappersverstand te boven. Toen ik hoorde dat hij ermee ophield, wilde ik voor de

laatste keer mijn haar door een heuse coiffeur laten knippen. – GvA, 24-07-2002

coiffure (de, -s) • kapsel • kapsalon

combattief (bn.) • strijdbaar, strijdvaardig combinaison (de, -s) • onderjurk

Behalve een voorwand die nog net bleef staan en een gesneuveld uitstalraam is coiffure Karlo bedolven onder as en stof. Achter de toonbank staat een computer die waarschijnlijk nooit meer zal berekenen hoeveel een 'coupe' wel mag kosten. Door de spiegels zie je nog amper of je haardos aan een beurt met de schaar toe is. – LN, 18-11-2002

col (de, -s) in België ook: • losse, veelal stijve boord van een overhemd • schuimrand

Een collectie in het teken van elegantie en sensualiteit, waarin weefsel wordt opgetrokken en neergelaten als in een draperie, waarin een handvol veters een bustier wordt en jurken met lingerieeffecten herinneren aan oma's combinaison. – GvA, 08-10-2002

comiteit (het, -en) • comité, bestuur commanderen (commandeerde, gecommandeerd) • in België ook: bestellen

commerçant (de, -en) • gewiekste zakenman, handelaar

coleire, colère ➔ koleire

Rivalen, zoals de NV-A-voorzitter, Geert Bourgeois, zijn nog veel strenger: 'Stevaert is een klaargestoomd product. Niemand weet nog dat hij eigenlijk Robert heet. Hij is een commerçant die zichzelf goed verkoopt. Hij bedriegt de mensen en ze hebben het nog graag ook.' – DS, 22-03-2003

collant (de, -s) • maillot Dirk werd mijn Venetiaanse gondelier, mét strakke collant. – DS, 10-12-2001 Een collant, een topje en een grote sjaal. Dat heb je vandoen om Arabische dansen aan te leren. – HN, 06-12-2001

commerce (de) colle (de)

• handel

• lijm

De handelaars van Boortmeerbeek zijn bijzonder tevreden met de plannen van de NMBS. Reeds jaren hebben zij af te rekenen met pendelaars die hun wagen de hele dag parkeren in het centrum. Dat is nefast voor de commerce, want klanten vonden geen parkeerplaats in het centrum. – HN, 04-07-2002

collocatie (de, -s) • juridische of medische beslissing om iemand in een instelling te plaatsen colloqueren (colloqueerde, gecolloqueerd) • door een juridische of medische beslissing in een instelling plaatsen De wet voorziet ook in gesloten psychiatrische instellingen aangepast aan jongeren. Iets waar wij heel duidelijk behoefte aan hebben, want nu colloqueren we jongeren in instellingen voor volwassenen. – DS, 24-01-2002

commercialiseren (commercialiseerde, gecommercialiseerd) • in België ook: op de markt brengen, in de handel brengen

c

commissie (de, -s) • boodschap - commissies doen, boodschappen doen • provisie, makelaarsloon, courtage

71

in een opwelling van compassie had ik even geaarzeld of ik hem zou vragen waar hij woonde en of ik hem naar huis kon brengen. Maar dat heb je met compassie. Ze kan groots zijn en zuiver, maar op het moment zelf weet je er meestal geen weg mee. – DS, 12-03-2003

commissieloon (de, -lonen) • provisie

communautair (bn.) • van, over de relaties tussen Vlamingen en Walen De rookpotten, die de nationale kleuren moeten uitspuwen, baren de kolonel de meeste zorgen. Enkele jaren geleden weigerde een van de dingen dienst, zodat de lucht boven Brussel alleen zwart en geel kleurde. Er kwam bijna een communautair incident van, tot bleek dat de piloot van het bewuste toestel Franstalig was en dus niet van Vlaamsgezindheid kon beschuldigd worden. – LN, 19-07-2002

compensatiekas (de, -sen ) • kinderbijslagfonds, fonds voor uitkering van kinderbijslag comptabiliteit (de) • in België ook: boekhoudafdeling

compteur (de, -s) • gas-, elektriciteits- of watermeter Een chauffeur van V-Tax had op straat een nagelnieuwe gasmeter – compteur in mooi Gents – gevonden. – HV, 06-062002

communautarisering (de, -en) • het overdragen van bevoegdheden van het nationale bestuur aan het Vlaams, Waals of Brussels Hoofdstedelijk Gewest of aan de Vlaamse, Franse of Duitstalige Gemeenschap Het communautaire luik van de 'Open Brief' zit zelfs geheel in newspeak verborgen. De dingen krijgen er niet eens hun naam. De fiscale communautarisering wordt alleen als een kans voor een verdere belastingverlaging voorgesteld. – Knack, 05-03-2003

concentratieschool (de, -scholen) • school waarop overwegend migrantenkinderen zitten Een school kan ervoor kiezen zichzelf als elitair te profileren. Omgekeerd is een concentratieschool bijna verplicht kansarme kinderen aan te trekken om de volle subsidiebuit binnen te halen. – DS, 19-02-2002

concertatie (de, -s) • overleg

communiezieltje

Zoals zijn collega van de Franse Gemeenschap, Hervé Hasquin (PRL), verwijst hij naar het regeerakkoord, waarin sprake is van een globale aanpak van de afhankelijkheid van zorgbehoevende ouderen en een concertatie met de gemeenschappen over de zorgverzekering. – FET, 27-02-2002

• op mijn communiezieltje, op mijn erewoord Daarbij zweren de evenementenbureaus op hun communiezieltje dat het echt om wetenschappelijke trips gaat. – Trends, 19-12-2002

compagnie (de, -s & -ën)

concessie (de, -s)

• gezelschap: in compagnie - het is daar krot en compagnie, het is daar armoe troef

in België ook: • recht om als enige in een bepaald gebied een winkel te beginnen of een product of dienst aan te bieden • stuk grond op een kerkhof, door iemand aangekocht om later op begraven te worden.

compassie (de, -s) • medelijden

c

Ik had hem naar links zien kijken, naar rechts, dan om de hoek van de straat, en

Op de jongste gemeenteraad werd beslist

72

om 334 graven op het kerkhof te ontruimen. Het gaat om graven van de periode 1973-1985 waarvoor geen concessie bestaat. – LN, 15-03-2003

• consorten, soortgenoten, gelijkgezinden Omdat niet alleen lachen maar ook fietsen gezond is, wordt de lachfietsroute officieel ingereden: een originele familiefietstocht met grappige stunts en lachnummers van Danie Jordens en consoorten. – BvL, 12-07-2002

concordaat (de, concordaten) • gerechtelijk akkoord, uitstel van betaling Het door boekhoudschandalen geplaagde telecombedrijf stevent mogelijk af op het grootste bankroet uit de geschiedenis. Wellicht zal het vandaag al het concordaat aanvragen. Dat zou een tegenvaller zijn voor de obligatiehouders. Die hadden gehoopt hun schuldpapier voor aandelen te kunnen inruilen. – DM, 22-07-2002

constatatie (de, -s) • constatering Dank zij experimenten aan fruitvliegen kwamen wetenschappers bijvoorbeeld tot de constatatie dat genen gerangschikt liggen op lange strengen: chromosomen. – DS, 21-02-2000

concurrentieel (bn.)

consultatiecentrum (de, -centra)

• concurrerend, competitief: concurrentiële prijzen

• consultatiebureau • documentatiecentrum

conducteur (de, -s) • in België ook: bouwopzichter, ploegbaas - conducteur van bruggen en wegen, opzichter

consumatie (de, -s) • consumptie Onderweg kan je een bezoekje – mèt gratis consumatie – brengen aan de Duvelbrouwerij Moortgat. – LN, 08-022002

conferentie (de, -s) contacteren (contacteerde, gecontacteerd) • contact opnemen, in contact komen confiture (de, -n & -s), confituur (de, met -turen) contactname (de, -s) • jam • het maken van contacten, het in congé (de, -s) contact komen met Na contactname met het parket van • vrijaf, vrije dag, vakantie • in België ook: onderwijzersvergadering

Heel Mechelen heeft donderdag congé genomen, want dan kan toch niemand zich op zijn werk concentreren. – GvA, 26-02-2003

Brugge moest de bestuurder zijn wagen aan de kant laten staan en zijn rijbewijs voor 15 dagen inleveren. – LN, 17-03-2003

containerpark (de, -en) congédag (de, -en) • vrije dag

congégeld (het) • vakantiegeld

consomatie ➔ consumatie consoorten (mv.)

• terrein met containers waar mensen afval kunnen sorteren, milieupark

c

De mensen dagen zelfs op met papier, PMD en restafval naar het containerpark. En dat terwijl ze het gewoon kunnen buitenzetten voor de afhaalronden. – LN, 24-07-2002

• camping met stacaravans

73

de bouw en exploitatie van de installatie. – GvA, 02-07-2002

containertrafiek (de) • containeroverslag

coördinatiecentrum (het, -centra) content (bn.) • tevreden Sommige Belgische jongeren mogen content zijn dat ze dit jaar een contract konden versieren. In andere landen sloeg de crisis veel harder toe en staan er een hoop renners op de keien. – DS, 01-032003

contentement (de)

• in België ook: bedrijf dat coördinerende taken verricht voor internationale concerns

corbillard (de, -s) • lijkwagen

corniche (de, -s) • kroonlijst ➔ kornis

• tevredenheid xxx, cosponsor van CSC-Tiscali, stond naast xxx te blinken van contentement. – HN, 13-07-2002 De brandweer werd erbij gehaald. Die legde twee textiellussen rond de koe en hief het zware dier met een vorkheftruck op het droge. En de boer? Die trakteerde van ‘contentement'. – HN, 28-06-2002

contractueel (de, contractuelen; bn.)

cornichon (de, -s) • augurk

correctioneel (bn., bw.) - correctionele straf, straf voor een wanbedrijf, lichte vrijheidsstraf of boete - correctionele rechtbank, rechtbank van eerste aanleg die correctionele straffen uitspreekt

• tijdelijk ambtenaar, tijdelijk werknemer De voorzitters van de federale overheidsdiensten (FOD's) krijgen een personeelsenveloppe die ze autonoom kunnen aanwenden voor het geheel van het statutair en contractueel personeel. – DS, 26-07-2002 Dat betekent nog niet dat het havenbedrijf de volgende jaren massaal contractuelen kan aantrekken. De komende drie jaar staat het overheidsbedrijf voor een zware herstructurering in de baggerafdeling. – DS, 15-01-2002

controle (de, -s) - de controle over het stuur verliezen, de macht over het stuur verliezen

Dat echtelijke ruzies soms heel ver kunnen leiden, werd woensdag duidelijk op de zitting van de Leuvense correctionele rechtbank. Een ouderpaar van dertigers moest zich voor de rechter verantwoorden voor verregaande kinderverwaarlozing van hun drie kinderen van 1, 3 en 5 jaar. – LN, 26-072002

côte à l'os (de) • T-bonesteak

couche (de, -s & -n) - een couche verf, een laag verf - een deur drie couchen geven, drie keer overschilderen

coupon (de, -s) coöperatieve (de, -n & -s) • coöperatie

• in België ook: treinkaartje

c

Honderd veertig varkensboeren uit Brecht, Wuustwezel, Kalmthout, Essen, Rijkevorsel en Hoogstraten zijn betrokken bij het verwerkingsproject. Ze vormen samen een coöperatieve die instaat voor

cour ➔ koer courant (bw.) • in België ook regelmatig, gangbaar, gewoon: dat gebeurt courant

74

• creperen, sterven

crapuleus (bn.)

Wat hen overeind en samen heeft gehouden was hun kameraadschap, solidariteit, samen creveren en afzien maar ook elkaar helpen in de vreselijkste omstandigheden. – GvA, 06-09-2002

• gemeen Vorige week nog keilde een ontevreden speler op TC De Klinkaert een vrijstaande stoel door de tennischalet omdat hij zijn wedstrijd niet mocht spelen op het voor hem meest gunstige moment. Dit noemen we niet meer ongemanierd maar eerder crapuleus. Zulke figuren blijven beter weg van de tornooien, niemand staat te wachten op zulke losers. – GvA, 24-08-2002

crimineel (bn.) - een criminele straf, straf voor een misdaad, zwaardere vrijheidsstraf crochet (de, -s), crochetwedstrijd • plaatselijke zang- of muziekwedstrijd voor amateurs

crapuul (het) • gespuis, uitschot

Ze had een goeie stem, maar het zag er niet naar uit dat ze ooit zangeres zou worden: in de beroepsschool volgde ze de opleiding snit en naad. Ze werd ontdekt toen ze in een crochetwedstrijd in de Antwerpse Ancienne Belgique tweede werd. – BvL, 03-10-2001

Ze staan bekend als zware jongens, een beruchte motorbende met wereldwijde vertakkingen. Geen al te beste reputatie dus. 'Onterecht. Wij zijn geen crapuul', zegt Serre, leider van de Mechelse Outlaws. – GvA, 13-07-2002 ➔

zangcrochet

cravate ➔ kravat crocheteren (crocheteerde, creatie (de, -s) • première, eerste voorstelling van een muziek- of toneelstuk ➔ wereldcreatie

gecrocheteerd) • haken

croque-madame (de, -s) • tosti met ham, kaas en een gebakken ei; andere variëteiten zijn croqueHawaii (met ananas) en croquebolognese (met spaghettisaus)

crème (de, -s) • roomijs - crèmeke, ijsje - crème fraîche, slagroom

croque-monsieur (de, -s) crèmerie (de, -s & -ën)

• tosti

• ijssalon

Het is zaterdagnamiddag en binnen zitten honderden mensen aan lange tafels achter bier of koffie. Wie honger heeft, kan gratis spaghetti, lasagne, croque monsieur krijgen. – DS, 08-07-2002

creperen, crêperen (crêpeerde, gecrêpeerd) • haar omhoog kammen, touperen cresson (de) • waterkers, tuinkers

culpabiliseren (culpabiliseerde, geculpabiliseerd) • een schuldgevoel aanpraten

c

Verder is er een broodje met stukjes hoevekip of ééntje met tonijn. Op de broodjes vind je steeds cresson en stukjes wortel terug, boordevol ijzer en bètacaroteen. – LN, 24-08-2002

Men gaat hierdoor veel jongeren (als zouden het delinquenten of zwakkelingen zijn) en hun ouders en leerkrachten (als zouden het slechte opvoeders zijn) ten onrechte culpabiliseren, en antisociaal gedrag, dat uiteraard niet kan worden

creveren (creveerde, gecreveerd)

75

goedgepraat en in de hand moet worden gehouden, onterecht criminaliseren. – DS, 23-08-2002

• onbeschreven A4-papier, schrijfblok, schrijfpapier

cumul (de , -s) • opeenhoping, stapeling • cumulatie, het hebben van verschillende banen of functies De burgemeester of schepen die verkozen wordt als parlementslid, laat zich in zijn gemeente vervangen. Cumul mag niet. – DS, 06-03-2002 ➔

cyclocross (de, -en) • het veldrijden Het circuit van Zolder betaalde aan de internationale wielerunie UCI 2,1 miljoen euro om het WK op de weg te organiseren. Het WK cyclocross kostte slechts een schijntje daarvan: 124.000 euro. Misschien zegt het wat over de internationale reputatie van het veldrijden. – DS, 01-02-2002

decumul

cumulard (de, -s) • iemand die verschillende banen of functies heeft, baantjesjager Men heeft me verweten dat ik een cumulard ben, maar ik heb toen, bij de omschakeling, meteen ontslag genomen als LVZ-voorzitter. Ik ben niet vóór cumul, maar ik ben wél enkel voor decumul als het in gelijke mate geldt voor alle partijen. Ik ben altijd parlementslid en gemeenteraadslid geweest. – BvL, 09-07-2001

• veldrit

cyclus (de) - hogere/lagere cyclus, de drie hoogste/ laagste klassen van het middelbaar onderwijs in het vroegere Belgische onderwijssysteem

cumuleren (cumuleerde, gecumuleerd) • verschillende banen of functies gelijktijdig uitoefenen

curieus (bn.) • nieuwsgierig curieuzeneus (de, -neuzen) • nieuwsgierig persoon

curryworst (de, -en) • gebraden gehaktmengsel in de vorm van een worst, frikadel. Frituren verkopen opvallend meer vleesproducten dan vroeger. De top 5 is de curryworst, gevolgd door de cervelat, vleeskroket, saté en kaaskroket. De boulet of gehaktbal blijft populair en wordt door de klanten vaak rauw verorberd in afwachting van het bakken van de frieten. – GvA, 06-04-2002

c

cursusbladen (mv.), cursusblok (het, -ken), cursuspapier (het)

76

op de dag af x jaar geleden

d

5 oktober: Dag op dag dertig jaar geleden begon op Yom Kippur de naar die feestdag genoemde oorlog tussen Israël en zijn Arabische buurlanden. 17 november: Dag op dag dertig jaar geleden werden in Athene studentendemonstraties tegen het militaire regime gewelddadig onderdrukt. –HV, 25-02-2003

- tot een van de dagen, tot binnenkort - in zijn/een goeie/slechte dag zijn, goed/slechtgehumeurd zijn - in zijn dag(je) zijn, in vorm zijn

daar waar

• in België niet alleen gebruikt om een plaats aan te geven, maar ook om een dagbladhandelaar (de, -s & -laren) tegenstelling in te leiden: terwijl, • krantenboer waar Daar waar de bankverzekeraar tegen 2005 uitging van een rendement op het eigen vermogen van minstens 20 procent, streeft KBC nu naar 16 tot 18 procent. – FET, 07-03-2003 Daar waar hij vorig seizoen al begin februari debuteerde in de Maleisische Ronde van Langkawi richtte hij nu ietwat later zijn steven naar Spanje waar achtereenvolgens de Ronde van Mallorca, de Ruta del Sol en de Ronde van Valencia werden gereden. – HN, 06-03-2003

Een beetje slimme dagbladhandelaar geeft die dan weer cadeau aan de beste klant. – LN, 04-01-2003

dagbladronde (de, -n & -s) • krantenwijk In 1936 startte hij een dagbladronde. Hij bracht dagelijks zowat 1.500 kranten aan de man in Sint-Eloois-Vijve, Sint-BaafsVijve, Wakken, Oeselgem en Markegem. – LN, 19-12-2001

dagdagelijks (bn. en bw.) dactylo (de, -'s)

• dagelijks, elke dag, dag in dag uit • alledaags, allergewoonst

• typist(e) • het typen De eerste vijf maanden volgen de cursisten voltijds dagonderwijs waarin vooral de taalvakken (Nederlands, Frans en Engels), dactylo en computerlessen aan de beurt komen. – LN, 04-02-2003

Momenteel houdt het presidium zich vooral bezig met dagdagelijkse taken. – DM, 14-05-2002

dagklapper • evenementenkalender, agenda Intussen zijn er al 400 abonnees, die iedere dag in hun elektronische post een verslag krijgen van allerhande activiteiten op de Feesten plus een dagklapper. – HN, 19-07-2002

dag

dagorde (de)

- de dag van vandaag, vandaag de dag, tegenwoordig

• agenda, lijst van te bespreken punten

d

Aanleiding was een punt op de dagorde over een verkeersreglement voor de ontsluitingsweg in de Tuyaertsstraat. – GvA, 01-02-2003

Ambtenaren van de milieu-inspectie hadden vorige vrijdag vastgesteld dat er tot de dag van vandaag nog afval wordt gestort. – HN, 11-02-2003

- het is dag op dag x jaar geleden, het is

daim (de en bn.)

77

• (peau de) suède Het silhouet doet denken aan de Londense mode van de jaren zeventig: kachelpijpbroeken, zachte daim veterschoenen, driekwartcabans, parka's en grof gebreide truien met een ronde hals. – DM, 27-01-2003

- zonder dank [als antwoord op een dankbetuiging], geen dank

danskoord (het, -en) • springtouw Opwarmen met het danskoord, waarna snel de echte bokstraining volgt. – LN, 23-11-2001

dak ➔ pan darm (de, -en) dakappartement (het, -en)

• rubberen of plastic slang

• penthouse Voor een doodgewone sterveling blijft het wellicht een droom, maar voor de bemiddelde burger is het duurste dakappartement van 330.000 euro (13,3 miljoen frank) ongetwijfeld een koopje voor een plekje aan het water. – GvA, 2101-2003

dauw - van de hemelse dauw leven, van de wind, zonder middelen van bestaan leven Ver weg van de stress, leven van de hemelse dauw tussen de ruïnes van een godverlaten Spaans bergdorp. – HN, 24-01-2002 Mijn moeder had me even voordien nog gezegd dat ik werk moest zoeken, dat ik toch niet kon leven van de hemelse dauw. – HN, 15-02-2003

dal (de, -s & -len), dalle (de, -s & -n) • (grote) vloertegel, plavuis

daver (de)

damar (de, -s)

• trilling, het schudden, het beven - iemand de daver op het lijf jagen, iemand schrik aanjagen

• vrouwelijk lid van de marine, marva

Marc G. (43) uit Wervik heeft wel degelijk een schot gelost met zijn jachtwapen om de minnaar van zijn echtgenote de daver op het lijf te jagen. – HN, 11-02-2003

dampkap (de, -pen) • afzuigkap, wasemkap Langs het tuinraam en de vaste muur loopt het werkblad, met spoeleenheid, werkbladen, industrieel kookfornuis en dampkap. – GvA, 08-02-2003

- met de daver op het lijf zitten, bang zijn

daveren (daverde, gedaverd) • trillen, schudden, beven

dan (vw.)

'De zaal daverde tijdens de zitting onder het drilboorgeweld', vertelt een onderzoeksrechter. – DM, 08-02-2003

• in België ook gebruikt in zinnen in de verleden tijd: toen, daarna In de zaak Blokker ging hij ongemerkt op de loop met twee elektrische scheerapparaten, een tondeuze en een elektrische tandenborstel. Dan ging het naar de speelgoedzaak Christiaensens. Daar probeerde hij een motor voor een speelgoedracebaan te stelen. – GvA, 06-03-2003

dank

davering (de, -en) • trilling, rilling • pak slaag, aframmeling

d

debardeur (de, -s) • slip-over, spencer Even later verschijnt de patron, in debardeur en wit overhemd, met de kaarten: een voor de wijn, een voor de

78

kleine gerechten. – DM, 25-10-2002

mandaat (burgemeester of schepen). – GvA, 27-04-2002

debat ➔ tegensprekelijk

➔ cumul

debrayage (de)

dedouaneren (dedouaneerde,

• ontkoppeling(spedaal)

gededouaneerd) • in- of uitklaren

debrayeren (debrayeerde, gedebrayeerd) • ontkoppelen

Geef de voorkeur aan express koerierdiensten, want de klassieke postdiensten nemen hun tijd om internationale zendingen te dedouaneren. – Bizz, 01-122000

decalage (de) • verschil, gaping, leemte

deemster (bn.)

De decalage tussen film en live-spel, tussen volwassenen en kinderen, biedt stof voor heel verschillende invullingen. – DS, 07-05-2001

• duister, donker of halfdonker

deemster (het), deemstering (de)

• tussenperiode, tussenfase

• het donker, duisternis of schemering De dagen groeien in klaarte, met tederroze ochtendschemer beginnen zij en eindigen in trage trilling van goud en oranje deemstering, schoner dan in volle zomer. – DM, 14-08-1999

decapotabel (de, -s) • auto met open dak, auto met schuifdak

déclic (de) • ommekeer, andere manier van denken

deemsteren (deemsterde, gedeemsterd) • schemeren, donker worden

Zondag organiseerde hij een ontbijt, waarbij de spelers die weinig met elkaar praatten, naast elkaar zaten. Donderdag trokken ze naar de zee. Thierry is enorm gedreven bezig, hij is de juiste man om ons de declic te bezorgen. – GvA, 02-022002

deftig (bn. en bw.) • fatsoenlijk, net van personen - zich deftig gedragen, zich netjes gedragen • net, behoorlijk, degelijk van zaken De bevalling wordt ingeleid en Alina bevalt van haar dode dochtertje: een klein, gaaf, perfect meisje waar de ouders ook graag deftig afscheid van willen nemen. – DM, 16-01-2003

decumul (de) • splitsing en afzonderlijke belasting van de beroepsinkomens van gehuwden alsof ze fiscaal alleenstaand zijn Vanaf 2004 geldt dus de decumul, en voor echt gemeenschappelijke inkomsten wordt de helft toegekend aan de ene en de helft aan de andere partner. – DS, 29-062002

• verbod op het cumuleren van functies

degoutant (bn.) • walgelijk, weerzinwekkend xxx, Vlaams parlementslid en oorspronkelijk Dedeckers partner in crime, vond de campagne gisteren plots 'degoutant'. – HN, 14-01-2003

d

Dit akkoord heeft ook een regionaal luik dat slaat op de rechtstreekse verkiezing van burgemeesters in twee ronden en op de decumul tussen een parlementair mandaat en een uitvoerend lokaal

degouteren (degouteerde, gedegouteerd) • afkering maken van, laten walgen van Laat u zich daardoor niet degouteren, en

79

let ook niet op de festivaldatum: ook off season zijn er in Hay genoeg boeken om uw neus tussen te steken. – BvL, 09-062001

deliberatie (de, -s) • beraadslaging over examenuitslagen Ook als een leerling het niet eens is met de beslissing van de deliberatie komt er een nieuwe werkwijze om daar tegen in te gaan. – DM, 31-01-2003

- gedegouteerd zijn van, walgen van, er genoeg van hebben

degustatie (de, -s) • proeverij Vermits de waarheid in het glas zit, gaan we onmiddellijk over tot de degustatie. – FET, 08-02-2003

dekenij (de, -en) • dekenaat

delicaat (bn.) - delicate stoffen, fijne stoffen Hun mode is er één van goede smaak en delicate stoffen als chiffon, tule, zijde, satijn en bont. – LN, 04-03-2002

democratisch

Met de geboorte van haar parochiefederatie op 14 mei 2000 beet de gemeente de spits af binnen de dekenij Izegem. – HN, 07-02-2003

- democratische prijzen, schappelijke, gunstige prijzen, kleine prijsjes

demodé (bn.) • uit de mode

dekken - de bedden dekken, de bedden opmaken

demoderen (demodeerde, gedemodeerd) • uit de mode raken, verouderen

deklat (de, -ten)

De verkoop van woningen stijgt alsook die van nieuwbouwappartementen, maar appartementen demoderen snel, zo leert de ervaring. – HN, 03-12-1999

• doellat in de sport Meteen daarop verraste Söderström vriend en vijand met een listige lob vanaf zowat twintig meter, die op de deklat viel. – DM, 10-02-2003

denkpiste (de, -s & -n) • denkspoor, denkoefening, gedachtegang

deknaam (de, -namen) • schuilnaam, pseudoniem

Hoe meer beschermd we opgroeien, hoe minder kans ons lichaam krijgt om een flinke weerstand op te bouwen. Deze denkpiste wordt bevestigd door allerlei epidemiologische studies. – Goed Gevoel, april 2002

Wallraff had zich onder een deknaam bij de redactie van Bild in Hannover laten aanwerven. – GvA, 20-06-2002

deksel (het) • laken, deken, donsdeken - al het deksel naar zich toe trekken, al het voordeel voor zichzelf houden

deontologie (de) • plichtenleer van een bepaald beroep, beroepscode

delco (de, -'s) • stroomverdeler

Voorzitter xxx van de vzw Cliniclowns maakt er een punt van eer van te benadrukken dat de clowns pedagogisch geschoolde beroepsmensen zijn met een strenge deontologie.' – GvA, 13-02-2003

d

delegee (de, -s), délégué (de, -s) • (vakbonds)afgevaardigde, gedelegeerde, vertegenwoordiger

Daar werd hij militant, delegee en maakte een van de allereerste bedrijfsbezettingen mee in Vlaanderen. – HN, 14-12-2002

deontologisch (bn. en bw.) • volgens de beroepscode: een deontologische fout

80

xxx, gedelegeerd bestuurder van de VRT, heeft in een mailtje aan de personeelsleden van de openbare omroep beloofd dat hij in de toekomst nog 'attenter' zal zijn op deontologisch vlak. – DM, 12-03-2003

depenaliseren (depenaliseerde, gedepenaliseerd) • uit het strafrecht halen

deputatie ➔ bestendig

depannage (de, -s)

derde leeftijd ➔ leeftijd

• reparatie, servicedienst, pechdienst, takeldienst • hulp in nood

derven - vlees derven, geen vlees gebruiken Maar als carnaval al verwijst naar (de vreugden van) het vlees, dan ook naar het tegendeel daarvan: carnavale zou verwant zijn aan het Toscaanse carnelevare , wat zoveel betekent als vlees derven. – Knack, 23-02-2000

depannagedienst (de, -en) • servicedienst, pechdienst, takeldienst

depannagewagen (de, -s) • takelwagen Brandweerofficier xxx besliste vrijwel om een beroep te doen op het Izegemse bedrijf xxx, dat over zwaar materieel beschikt om een dergelijke vrachtwagen weer op de rijweg te krijgen. Een zware depannagewagen klaarde omzichtig de klus die een uur in beslag nam. – LN, 23-09-2002

desem (de, -s) • zuurdeeg, gist Sporto is een brood voor sporters, en samengesteld op basis van tarwe, rogge, desem van witte en zwarte rogge. – LN, 20-06-2001

desemen (desemde, gedesemd) depanneren (depanneerde,

• zuurdeeg doen in, gist doen door

gedepanneerd) • uit een panne helpen, repareren: een auto depanneren • uit de nood helpen, hulp bieden

desgevallend (bw.) • in dat geval, zo nodig, eventueel Die laatste is er immers niet voor teruggedeinsd om enige tijd geleden haar richttarief te verminderen naar het extreem lage niveau van 1,25 %, eraan toevoegend dat desgevallend verdere dalingen zullen plaatsvinden. – DS, 08-022003

Voor één of twee interlands kan hij de zaak depanneren. Hij kan voor een onmiddellijke bevrijding zorgen die winst tegen Rusland kan opleveren. – DM, 13-06-2002

depanneur (de, -s)

deugd

• automonteur, reparateur • hulp in nood

- er deugd van/aan hebben, er deugd aan beleven, genieten van, er plezier van hebben

Maar richtlijnen voor wanneer wel en wanneer niet een 'designerbaby' mag gemaakt, liggen nog niet vast. In elk geval moet de nieuwe baby gewenst zijn en aanzien worden als een volwaardig mens en niet als een depanneur. – HN, 03-082002

depanneuse (de, -s) • takelwagen

deugddoend (bn.) • aangenaam, weldadig, verfrissend

d

Na enkele maanden van zelden geziene beursellende was dat zonder meer deugddoend. – FET, 02-02-2002

deur

- iemand aan de deur zetten, iemand de deur wijzen of iemand ont-

81

slaan

behoort niet alleen het salaris in cash, drinkgeld en/of dienst inbegrepen, maar ook voordelen in natura die in geld kunnen worden uitgedrukt en waarop de werknemer eventueel recht heeft indien dat in de onderneming is voorzien. – Trends, 31-10-2002

deursleutel (de, -s) • huissleutel En wanneer de laatste dame van dienst, tasje onder en jasje op de arm, financiëndeursleutel in de ene en autosleutel in de andere hand, klaar staat om de ministeriële voordeur te sluiten, wordt er nog eens geroepen en gefloten. – BvL, 12-062001

- van dienst zijn, dienst hebben

dienstbetoon (het) - politiek dienstbetoon, bemiddeling bij de overheid door een politicus, ten gunste van zijn of haar kiezers

deze • in België ook gebruikt bij tijdaanduidingen hoewel er niet de nadruk op wordt gelegd: deze morgen, deze middag, deze avond enz., vanmorgen, vanmiddag, vanavond enz. - dezen die, degenen die, zij die

dienstdoend (bn.) • waarnemend: de dienstdoende burgemeester Bedrijfsleider Guido De Coninck, tegelijk dienstdoend suppoost van het museum, vindt het een jammerlijke zaak dat zo weinig mensen die bouwen of renoveren eraan denken een bidet te installeren. – DM, 21-06-2002

dicht - dicht eindigen, bij de eersten eindigen, vooraan eindigen [bij snelheidswedstrijden]

dienstnota (de, -'s) • dienstorder

diender (de, -s)

Ze verdeelt dienstnota's voor het personeel en draagt de briefwisseling rond. – HN, 22-01-2003

• helper • opperman, metselaarsknecht Om de onderhouds- en herstellingskosten beheersbaar te houden, zijn de aanwervingsprocedures gestart voor een metser, een metser-diender, een loodgieter en een schrijnwerker. – GvA, 16-03-2002

dienstoverste (de, -n) • diensthoofd Samen met een dienstoverste spurt de verpleegster naar de isolatiekamer. – LN, 25-11-2002

➔ metsersdiender

dienen

dienvolgens (bw.) • dus, derhalve, bijgevolg

- goed gediend zijn, goed bediend worden in een winkel De bewoners van afgelegen dorpen en valleien zijn niet zeker dat ze door de vrije markt even goed gediend zullen worden als door de openbare nutsbedrijven. – DS, 03-12-2001

dienst

dieperik (de) - de dieperik ingaan, naar de dieperik gaan, naar de haaien gaan, ten onder gaan, zinken Ongeveer 500 ton staal ging de dieperik in en werd daar meer dan vijftig jaar lang bewerkt door de sterke stroming van het water. – DS, 13-02-2003

d

- dienst na verkoop, servicedienst, klantenservice - dienst inbegrepen, bediening inclusief

Tot het loon, één van de essentiële elementen van een arbeidsovereenkomst,

dik (bn. en bw.) - een dikke leugenaar, een grote leugenaar

82

- een dikke boer, een lomp iemand - een dikke nek, verwaand persoon, die het hoog in de bol heeft Kortom: Timmy Simons beschikt over kwaliteiten die al zelden samen in een volledig team te vinden zijn, laat staan bij één speler. Hij kan het ook goed uitleggen op radio en televisie, en heeft zeker geen dikke nek. – Knack, 08-01-2003

- ergens dik lopen, veel voorkomen ➔ dubbel

05-02-2003

doctoreren (doctoreerde, gedoctoreerd) • promoveren Doctoreren deed hij dan weer in New York (Columbia University) en het Californische Berkeley. – Trends, 06-02-2003

dodenhuisje (het, -s) • lijkenhuis, mortuarium, rouwcentrum

dikoor (de) • bof [ziekte] De verdeling van de kaart houdt verband met het voorkomen van infectieziekten zoals kinderverlamming, kinkhoest, klem, kroep, mazelen, hepatitis B, dikoor, rode hond, griep en hersenvliesontsteking. – LN, 08-12-2001

Maar velen hadden minder geluk en vonden de dood. In het dodenhuisje naast het Hospice staan tweehonderd lijken opgebaard. – Knack, 16-10-2002

doding (de) • het opzettelijk of onopzettelijk beroven van iemands leven Ondanks die twijfels wordt de man nu wel beschuldigd van onopzettelijke doding door onoplettendheid. – HV, 07-02-2003

direct (de en bn.) • sneltrein, intercity - directe trein, sneltrein De vrouw werd gegrepen door de directe trein Dendermonde-Gent. – LN, 24-012002

dodo • dodo doen, gaan slapen Wie 'Miss België achter de schermen' heeft gevolgd op VTM, zal wel al verbijsterd hebben zitten kijken naar het gesukkel achter die schermen: preselecties in koude zaaltjes, seksistische juryleden, volwassen vrouwen die om tien uur 's avonds het bevel krijgen om 'dodo' te gaan doen. – LN, 23-11-2002

dispatching (de) • centrale regeling, geleiding van treinen, vliegtuigen of ander verkeer, verkeersgeleiding Een wijkinspecteur reageerde meteen op een algemene oproep via de radiocentrale van de dispatching van de Dilbeekse politie. – LN, 08-02-2003

doek - iemand in de doeken doen, iemand beetnemen, iemand in de luren leggen

dispensarium (het, -s & -ria) • geneeskundig adviesbureau, consultatiebureau, polikliniek Zo zijn Steve Dugardein en Mbo Mpenza ermee bezig om fondsen te verzamelen voor de bouw van een dispensarium ergens aan de voet van het Himalayagebergte. – HN, 11-02-2003

doel - (vereniging) zonder winstgevend doel, (vereniging) zonder winstbejag, (vereniging) zonder winstoogmerk

d

doelwachter (de, -s)

doctoraat (het, -raten) • proefschrift, dissertatie

• doelman, keeper De 23-jarige doelwachter, voor wie ook Slavia Praag interesse toonde, komt van een Tjechische tweedeklasser. – HN, 11-01-2003

Wanneer ze op een receptie smalend hoort spreken over het schrijven van een doctoraat, moet ze letterlijk kotsen. – FET,

83

dokter ➔ wacht doen - overuren doen, overuren maken Ze moeten soms overuren doen en velen hebben een gezin, zodat ze al eens niet naar de les kunnen komen. – HN, 19-032001

- een wandeling doen, een wandeling maken - een eed doen, een eed afleggen - zijn studies doen, studeren - 160 km (per uur) doen, 160 km (per uur) rijden - een aanhouding doen, arresteren - een hartinfarct doen, een hartinfarct krijgen - iemand naar huis/school enz. doen, iemand naar huis/school enz. brengen - zich (niet) laten doen, (niet) met zich laten sollen - er is geen doen aan, er is geen beginnen aan ➔ dooddoen, vandoen

dollekoeienziekte (de) • gekkekoeienziekte

dom ➔ donderen, paard domino (de, -'s), dominofiche (de, -s), dominostekker (de, -s) • verdeelstekker, driewegstekker In België waar voor alles en nog wat wetten en reglementen bestaan, zijn er echter geen normen voor dominostekkers, in de volksmond ook wel kattenkoppen genoemd. – GvA, 10-07-2001

dompelaar (de, -s) • stakker, sukkel De moordenaar van Mohamed Achrak is een wat paranoïde en vereenzaamde dompelaar. – LN, 28-11-2002

dompig (bn.) • dampig, vol rook

doening (de, -en)

donderen

• eigendom, zaak, winkel

- te dom/lelijk/stom om te helpen donderen, uitermate dom/lelijk/stom

Langs het parcours ligt ook het beroemde Sherlock Holmes Hotel. De doening heeft niets te maken met de detectiveverhalen, maar een nachtje hier is een belevenis die we u willen aanraden. – HN, 21-09-2002 Ik dacht er niet aan om voor hem te werken. Toevallig zag ik rond die tijd langs de steenweg in Astene een vervallen boerencafeetje staan. Ik dacht: daar maak ik wat van, een eigen doening! – DS, 0208-2002

Z'n handlangertjes Korzel en Kwast zijn te dom om te helpen donderen. – HV, 14-112001

donderroede (de, -s & -n) • bliksemafleider De donderroede, de bliksemafleider, moest boven blijven. – HN, 09-02-2000

dondervlaag (de, -vlagen) • onweersbui

dokker (de, -s)

De werklui zaten ganse dagen in de herberg, waar anders alleen een zeldzame boer kwam schuilen als hij op de akker door een dondervlaag was overvallen. – DS, 10-08-1999

• dokwerker, havenarbeider

dokkeren (dokkerde, gedokkerd) • ratelen, rammelen vooral over kasseien

d

De Ronde Van Vlaanderen ondervindt geen hinder van de werkzaamheden: de renners dokkeren nog één keer over de bonkige kasseistrook, pas volgend jaar zullen die vlakker liggen. – LN, 11-02-2003

dood

- Pietje de Dood, Magere Hein In het gewelddadige Colombia lopen mannen van in het begin van de twintig vijf keer meer kans om kennis te maken met Pietje de Dood dan vrouwen van

84

dezelfde leeftijd. – GvA, 20-08-2002

- dood van de dorst/honger enz., heel dorstig/hongerig enz.

dool (de) - op de(n) dool zijn/raken, rondzwerven of geen doel meer hebben of op het verkeerde pad zijn/raken

dooddoen (deed dood, doodgedaan) • doden, slachten De prijzen van brasseries zijn bijna even hoog als die van restaurants, dus het is ook niet dat de horecahouders mekaar door de hoge concurrentie dooddoen. – GvA, 13-08-2002

- er niet veel aan dooddoen, er geen werk van maken, niet veel uitvoeren

De mensenrechtenorganisatie wijst er ook op dat naast de vluchtelingen ook duizenden gedeporteerden nog altijd op de dool zijn en leven in krotten. – DM, 13-02-2003

doom (de) • damp, mist, nevel

doop (de, dopen) • ontgroening van studenten

doodgaarne (bw.)

Dat verbod kwam er nadat, op dinsdag 8 oktober, bij de doop door de studentenclub van het Sint-Aloysiusinstituut 37 schachten naar het ziekenhuis moesten. – GvA, 26-10-2002

- iemand doodgaarne zien, iemand dolgraag zien Vooreerst ging Hox gebukt onder het besef van zijn schamele afkomst, hoewel hij zijn ouders doodgaarne zag. – DS, 21-09-2000

doopsuiker (de) • suiker(bonen) die familie en vrienden bij de geboorte van een kind krijgen, bruidsuiker

doodrijder (de, -s) • wegpiraat De doodrijders moeten aangepakt worden. Voor mij is de aangewezen snelheid op de gewestwegen 70. – Ché, november 2002

Naast het assortiment chocolade, dat sinds de overname bijna volledig in Vlezenbeek wordt geproduceerd, verkoopt Jeff de Bruges ook nog een aanzienlijke hoeveelheid roomijs en doopsuiker. – Trends, 19-12-2002

doodsbeeldje (het, -s), doodsbeeldeke(n) (het, -s)

door- (voorvoegsel)

• bidprentje, doodsprentje

doodsbrief (de, -brieven) • rouwbrief, rouwkaart, overlijdensbericht Zeven mensen die hij niet kon bereiken, stuurde hij een doodsbrief, mèt Priorzegel. – HN, 27-12-2002

• erg, heel [zoals ‘doornat', maar in België bij veel meer bijvoeglijke naamwoorden gebruikt dan in Nederland] - doorbraaf, door en door braaf, erg braaf - doorgoed, door en door goed Haar welkom geeft meteen aan dat we hier met een doorgoed iemand te maken hebben. – HN, 17-10-2000

doodsgevaarlijk (bn.) • levensgevaarlijk Doodsgevaarlijk, want PMA is in heel kleine doses van 60 tot 80 mg al stukken gevaarlijker dan xtc. – BvL, 26-07-2001

dooibareel (de, -barelen)

- doorkoud, door en door koud De combinatie stootkarretje, met drie zakjes van samen 150 kilo, steile oprit en fijne grind zorgt ervoor dat Leo in het zweet staat. Hoewel het doorkoud is. – BvL, 13-12-2002

d

- de dooibarelen sluiten, openen, bij dooiweer bepaalde wegen afsluiten of de afsluiting opheffen

doordoen (deed door, doorgedaan) • doorwerken, doorzetten

85

De Italiaanse managers blijken dan weer de workaholics: 34% van hen wil zelfs na 65 blijven doordoen. – Metro, 15-01-2003

Zowat 90 procent van Intels budget voor investeringen in chipproductie gaat naar nieuwe siliconenwafers met een doormeter van 30 centimeter. – FET, 16-012003

• verkwisten - de soep doordoen, pureren, zeven ➔ doorsteken

doorsteken (stak door, doorgestodooreen (bw.) • door elkaar Benieuwd of aflevering vier de verdenkingstabellen nog eens goed dooreen kan schudden. – GvA, 08-02-2003

ken) • fijnmaken, pureren, door een roerzeef halen, mixen: doorgestoken soep 'Haar dagelijks eten bestaat hoofdzakelijk uit deze drie potjes: yoghurt, romig melkdessert, vanilledessert. Soms ook heel fijn doorgestoken soep, water, koffie en soms roomijs. Alles vloeibaar. Meer neemt ze niet tot zich,' zegt haar zoon. – BvL, 27-12-2002

doorgaan (ging door, doorgegaan) • plaatsvinden, plaatshebben zonder moeilijkheden: de vergadering gaat door om 8 uur in zaal X • naar huis gaan, weggaan: ik ga maar eens door - doorgaan als, beschouwd worden als, doorgaan voor - zich laten doorgaan voor, zich uitgeven voor

doortrappen (trapte door, doorgetrapt) • niet goed wijs zijn, doorslaan

doorgang

doorwegen (woog door, door-

- verboden doorgang, weg afgesloten

gewogen) • zwaar wegen • invloed hebben, van belang zijn

doorgeven - iemand doorgeven [aan de telefoon], iemand doorschakelen, iemand doorverbinden: een ogenblikje, ik geef u mevrouw xxx door

➔

doordoen

Dat is het resultaat van tegenvallers die zwaarder doorwegen dan de meevallers. – GvA, 12-02-2003

doorheen

doorwinterd (bn.)

in België niet alleen gebruikt als bijwoord, ook als voorzetsel: • dwars door

• doorgewinterd, ervaren, gehard In een oerbezetting (drums, bas, keyboard en gitaar) heeft het duo nog maar eens getoond hoe muzikaal doorwinterd ze zijn. – GvA, 09-08-2002

Daarmee kunnen ze doorheen de huid in de mens kijken. – Trends, 10-04-2003

• gedurende, in de loop van - doorheen de jaren, door de jaren heen Ze heeft zich doorheen vier jaar oppositie nog niet kunnen vestigen als hét alternatief. – DS, 13-02-2003

gezonden) - iemand doorzenden, iemand wegsturen of iemand ontslaan

d

doorjager (de, -s) • persoon die goed eet en drinkt en toch mager blijft, veelvraat doormeter (de)

doorzenden (zond door, door-

doos (de, dozen) - een doos erwtjes, een blik erwtjes Een afgesneden vinger in een blikje pilchards, een rattenstaart in een doos worstjes,... Af en toe bekruipt ons een onbehaaglijk gevoel wanneer we een

• doorsne(d)e, middellijn, diameter

86

conservenblikje openen. – BvL, 11-03-1997

diezelfde regering om het pensioenfonds aan te zuiveren. – DM, 29-05-2002

- een oude doos, een oud wijf

doosopener (de, -s)

dovemansgesprek (het, -ken) • gesprek waarbij de gesprekspartners elkaar niet willen of kunnen begrijpen

• blikopener

dop (de) • het doppen • werklozensteun - van de dop leven, van een werkloosheidsuitkering leven - aan de dop zijn/staan, stempelen

Geen van beide partijen lijkt bereid te zijn te luisteren naar de argumenten van de andere. Het is het klassieke dovemansgesprek. – DS, 11-02-2003

dozenopener (de, -s) dopen (doopte, gedoopt)

• blikopener

• ontgroenen van studenten

Minder veelzijdig, maar nog kleiner is de Toollogic (1.460 frank): niet groter dan een creditkaart en even dun (4 mm), en dat handige kleine apparaatje is tegelijk een fles- en dozenopener, een schroevendraaier, een vergrootglas, een kompas, een vlijmscherp mes... – HN, 23-06-1999

De eerstejaars die zich wél lieten dopen, lieten het niet aan hun hart komen. – LN, 15-11-2002

dopgeld (het) • werkloosheidsuitkering Omdat hij geen adres heeft, kan zijn dopgeld niet worden gestort. – BvL, 11-012003

draad (de, draden) • snoer van elektrische apparaten ➔ naald

doppen (dopte, gedopt) • als werkloze steun trekken, stempelen, werkloos zijn

draagberrie (de, -s) • brancard, berrie, draagbaar

Een journalist, socioloog, politoloog en bovenal een politicus zonder goede antennes in de stad kan beter gaan doppen. – DM, 24-01-2003

Dat ze in het beste geval in het gips, als ze even pech hebben op een draagberrie, terug moeten keren. – DS, 08-02-2003

• soppen, dopen

draai

dopper (de, -s) • persoon die stempelt, werkloze

- iemand aan/in de draai houden, iemand aan het lijntje houden, iemand met smoesjes bezig houden

dossier (het)

draaien ➔ pot, waaien

• zaak, kwestie, probleem Overigens krijgt de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties weldra met Noord-Korea een tweede heikel dossier op zijn bord. – FET, 13-02-2003

draaiing (de, -en), draai(e)nis (de, -sen) • duizeling Toen de ziekenbroeders arriveerden, klaagden al enkele tientallen mensen over hoofdpijn, draainissen en misselijkheid. – HN, 25-02-2002

- het dossier-X, de zaak-X

dotatie (de, -s) • subsidie, overheidstoelage

d

Daarnaast zorgde hij ervoor dat de omroep weer een gezond bedrijf werd – met de hulp van de dotatie van de Vlaamse regering en de belofte van

- draaiingen/draainissen hebben, draaierig zijn, duizelig zijn

draaitrap (de, -pen) • wenteltrap

87

Bovendien zijn, zoals bij zijn grote voorbeeld, de functies verdeeld over de verdiepingen: een draaitrap verbindt de gelijkvloerse werkvertrekken, met de woonvertrekken op de eerste verdieping en de slaapvertrekken op de tweede. – Knack, 09-10-2002

➔

een

driegdraad (de, -draden) • rijgdraad

driegen (driegde, gedriegd) • met een losse draad hechten, rijgen Dat is literaire fictie, een draad om de verhalenbundel aan mekaar te driegen. – FET, 08-06-2002

dragee (de, -s) • suikerboon Nu liggen zeventien verschillende gekleurde dragees op de boreling te wachten. – DM, 18-05-2001

driepikkel (de, -s) • drievoet, driepoot, statief Met een camera op een driepikkel zijn er mogelijkheden zat. – GvA, 23-01-2003

dragen - iets naar iemand dragen, iets naar iemand brengen - zo ver het oog kan dragen, zo ver als men kan zien

drager (de, -s) • bezorger, besteller van kranten of brieven • houder, bezitter van een diploma of pas - per drager, per bode, door een bode

dringendheid (de) • urgentie De informatie die aan de patiënt wordt verstrekt, heeft betrekking op het doel van de behandeling, de aard, de graad van dringendheid, de duur, de frequentie, de bijwerkingen, de financiële weerslag, de eventuele alternatieven, enz. – Trends, 12-12-2002

- bij dringendheid, dringend ➔ hoogdringendheid

drank ➔ kort drink (de, -s) • borrel, receptie: de drink wordt u aangeboden door

draperie (de, -rieën) • overgordijn 'In feite heeft alleen de gevel nog een laagje verf nodig,' vertelt Blommaert. 'Ik heb nog gedreigd hier geen voet meer binnen te zetten, als de draperieën bleven hangen. Ik kon het niet meer aanzien. Ik wou ze desnoods zelf wassen, maar uiteindelijk heeft het OCMW toegezegd om nieuwe te hangen.' – HN, 20-12-2002

dratsen, dretsen (dretste, gedretst) • spatten, spetteren • zonder doel rondlopen

drinkbaar - drinkbaar water, drinkwater De Wereldgezondheidsorganisatie schat dat 100.000 burgers gewond zullen raken en dat 400.000 mensen door een gebrek aan drinkbaar water en ziekten als cholera, buikloop en meningitis in een levensbedreigende situatie zullen terechtkomen. – DM, 04-02-2003

drinkbus (de, -sen) • veldfles

drie

d

De fietsen hebben geen versnellingen – de gangen zijn relatief vlak, wat versnellingen overbodig maakt – en op de plaats van de drinkbus zit een batterij die drie uur fietslicht garandeert. – HN, 21-12-2002

- drie man en een paardenkop, anderhalve man en een paardenkop

Schouppe lacht dit steevast weg door te verwijzen naar dezelfde busverbinding waar nooit meer op zit dan drie man en een paardenkop. – BvL, 04-08-2000

• thermos

88

drinkgeld (het) • fooi, bediening, service

een kortsluiting. – LN, 15-07-2002

droogzwieren (wkw.)

Wie intussen écht klaagt, zijn de mensen die het voor een stukje van drinkgeld moeten hebben. – GvA, 27-12-2002

• centrifugeren

druivelaar (de, -s)

• zakgeld

• wijnstok

drollig (bn. en bw.)

Aan één enkele druivelaar hangen soms meer dan tien trossen, soms wel drie tegen elkaar en dat in opperbeste kwaliteit. – HN, 16-11-2002

• grappig, leuk, koddig Het detail is drollig en triviaal en voedt de naïefste verhouding tot wat eigenlijk een ambitieus geestelijk voorstel zou moeten zijn. – FET, 05-01-2002

drukking (de) • morele dwang, druk, pressie

droog ➔ zaad

Om een en ander op te volgen, en tevens om de nodige drukking te kunnen geven, startte de provincie Limburg gisteravond, in samenwerking met de verkeersminister Durant en met de Bond van Trein-, Tramen Busgebruikers (BTTB) het spoorlijncomité Hasselt-Mol. – HN, 13-02-2002

droogkas (de, -sen), droogkast (de, en) • wasdroger, droogautomaat Witgoed zijn toestellen zoals gasen elektrische fornuizen, wasmachines, vaatwasmachines, droogkasten, dampkappen, microgolf- en andere ovens. – Knack, 31-07-2002

drukkingsgroep (de, -en) • pressiegroep, belangengroep Niet met de bedoeling uit te groeien tot de zoveelste politieke drukkingsgroep maar om KMO's, kaderleden en zelfstandigen (zoals bijvoorbeeld kantoorhouders) te verenigen. – HV, 29-01-2003

droogkuis (de) • stomerij, chemische reiniging Afhaalmaaltijden en een poetsvrouw mogen dan al ingeburgerd zijn, we gaan nog niet zo snel iemand anders met onze kleren naar de droogkuis sturen. – LN, 26-11-2002

drukkookpan (de, -nen) • snelkookpan, drukpan Bovendien hangen de gebeurtenissen, alle groteske overdrijving ten spijt, een zeer overtuigend beeld op van het gedwongen samenzijn in een kleine ruimte: het gevoel van in een drukkookpan te zitten, die elk moment kan ontploffen. – DS, 16-04-1999

droogkuisen (wkw.)

drummen (drumde, gedrumd) • drommen, duwen, dringen - zich in een hoek laten drummen, zich in een hoek laten duwen

• stomen

droogzak (de, -ken) • droogpruim, droogstoppel, saai iemand

droogzwierder (de, -s) • centrifuge, droger

d

In de kelder van het appartement was een droogzwierder in brand gevlogen door

De Vlaamse politieke partijen hebben de vaste gewoonte om zich in een hoek te laten drummen waar ze nog zeer moeilijk uit geraken. – LN, 08-01-2003

druppel (de, -s) • borreltje, glaasje

89

• rioolgat, rioolkolk, opening op straat waardoor het water in de riolen loopt

dubbel - dubbel en dik, geheel en al, ruimschoots, dubbel en dwars;

Het regenwater vindt geen uitweg omdat de duiker of riool onder de Groenstraat te klein is. – HV, 13-10-2000

Walt Disney World is niet meteen goedkoop te noemen, al is het zijn geld dubbel en dik waard. – HN, 08-02-2003

duim

- wegens dubbel gebruik, wegens overcompleet

- de duimen leggen, zich gewonnen geven, het onderspit delven, het loodje leggen, in het stof bijten

Verkoop Canon P8500 elektronische schrijfmachine met bestand van 32.000 tekens, laatste nieuwe model, wegens dubbel gebruik. – DS, 14-02-2003

Met de (roemloze) exit van houwdegen Scargill, de King Coal van de even historische als massale Britse mijnwerkersstakingen in de jaren zeventig en tachtig, lijkt een tijdperk definitief afgesloten. Dat van het oude biefstukkensocialisme, dat definitief de duimen heeft moeten leggen voor het maatpakkensocialisme van Tony 'derde weg' Blair en de kameraden van New Labour. – DM, 03-08-2002

- in (het) dubbel, in tweevoud, dubbel - het dubbel van een contract, afschrift

dubbelaar (de, -s) • zittenblijver, doubleur

dubbelen (dubbelde, gedubbeld) • blijven zitten, doubleren

duimspijker (de, -s)

Bij veel migranten loopt het al mis tijdens de eerste schooljaren. Taalachterstand leidt tot dubbelen, dubbelen leidt tot een heroriëntering naar het beroepsonderwijs of het vroegtijdig beëindigen van de schoolloopbaan. – DM, 25-07-2002

• punaise Een van de leerlingen van de kunstacademie zit in een rolstoel en had al meerdere keren een lekke band nadat hij in een duimspijker reed. – HN, 05-02-2001

dubbelmandaat (het, -mandaten)

duitenkliever (de, -s)

• gecumuleerde functie, als een gekozen politicus twee (of meer) officiële taken op zich neemt

• vrek, gierigaard

Silvio Berlusconi maakt een einde aan zijn dubbelmandaat van premier en minister van Buitenlandse Zaken. – Knack, 20-112002

Er was eens een gierige boer, een echte duitenkliever die op alles bezuinigde. – DS, 20-03-2000

duivel - iemand de du(i)vel aandoen, treiteren, plagen

duffelcoat (de, -s)

Iedereen plaagt of pest iedereen wel eens. Maar dat collega's in het onderwijs elkaar systematisch de duvel aandoen, wordt op verbazing onthaald. – DM, 04-05-2002

• duffelse jas, duffel, houtje-touwtjejas Hij is helemaal terug van weggeweest, de goede ouwe duffelcoat. – HN, 12-10-2002

duffelen (duffelde, geduffeld) • warm instoppen

d

Stadswachten, fietsers en leraren die toezicht houden proberen zich zo warm mogelijk in te duffelen tegen het barre vriesweer. – LN, 10-01-2003 ➔ induffelen

duiker (de, -s)

- als je van de duivel spreekt dan zie je zijn staart, als je van de duivel spreekt, trap je op zijn staart - zijn duivels ontbinden, er tegenaan gaan, tekeergaan - zich weren/tekeergaan/spartelen als een duivel in een wijwatervat, tekeergaan als een bezetene

duivel-doet-al (de)

90

• manusje-van-alles, duvelstoejager

Dicht bij huis moest ze op de terugweg de Deinsesteenweg dwarsen. Toen nog een viervaksweg. – DS, 09-09-2002

De presentatie is in handen van Lut Van der Eycken, Warre Borgmans en duiveldoet-al Bart Peeters. – DM, 25-01-2003

dwarslat (de, -ten) • (doel)lat in de sport

duivelshaar (het) • dons van jonge vogels, nesthaar • eerste baardhaar

In de eerste helft likte zijn vrije trap de dwarslat en na de rust kogelde hij een paar keer net naast. – DS, 10-02-2003

duivenkot (het, -en) dwazerik (de, -en) • dwaas, idioot

• duivenhok • huis waar mensen voortdurend in- en uitlopen of bedrijf met steeds andere werknemers in dienst Beiden dienden een klacht in nadat VLDsenator xxx in verschillende kranten onomwonden had gezegd dat de gevangenis van Aarlen een duivenkot was. – GvA, 29-01-2003

duiver (de, -s) • doffer, mannetjesduif Nu nog bestaat zijn beste kweekkoppel uit een Van Oeckel-duiver en een Van den Akkerveken-duivin. – GvA, 13-02-2003

duizend ➔ gemak duplex (de, -en) • appartement van twee etages die verbonden zijn door een inpandige trap

duts (de, -en) • stakker, sukkel De duts komt de schok naar verluidt heel moeilijk te boven, en heeft daarom troost gezocht in de armen van een rockster die zo mogelijk nog minder talent heeft. – DM, 23-01-2003

• schatje [gezegd van kleine kinderen]

d

duvel, duvel-doet-al ➔ duivel, duivel-doet-al dwarsen (dwarste, gedwarst) • kruisen, dwars oversteken

91

e

ecotaks (de, -en) • soort milieubelasting De wet over de ecotaks en de ecoboni verschijnt op 10 januari in het Belgisch Staatsblad en wordt tien dagen later, op 20 januari, van kracht. – FET, 31-12-2002

editoriaal (het, editorialen)

eau de javel, eau de javelle (de) • bleekwater, javel

• hoofdartikel, redactioneel artikel, redactioneel commentaar Veel van die editorialen knip ik ook uit en bewaar ik in schriften. Toch als het een editoriaal betreft waarop ik gereageerd heb. Dan plak ik er mijn lezersbrief naast. – LN, 20-07-2002

echappement (de & het, -en) • in België ook: uitlaat van een voertuig

eclair (de, -s) • langwerpige soes met banketbakkers- een - op een, twee, drie, snel, in een wip room, geglaceerd met chocolade of - een op drie, een op de drie mokka Eigenlijk krijg je bij de koffie hier bijna een compleet dessert. Met – misschien vergeet ik wel wat – een mini-eclair, een praline, een chocolaatje, een bonbon, twee soorten melk, een paar suikertjes. Alstublieft. – DM, 02-11-2001

eendagstoerisme (het) • dagtoerisme We willen deze regio verder uitbouwen tot een boeiende, toeristisch aantrekkelijke regio en een rijke cultuurhistorische streek voor eendagstoerisme en korte vakanties. – HN, 09-09-2002

ecobonus (de, -sen, vaak -boni) • milieukorting De groenen willen in deze legislatuur immers nog een aantal dossiers afwerken die voor hen belangrijk zijn, zoals de uitstap uit de kernenergie en de invoering van de ecoboni voor milieuvriendelijke verpakkingen. – BvL, 28-08-2002

economaat (het, -en) • administratieve dienst • kantoor van de econoom

De eendagstoerist die kiest voor een vakantie dichtbij vindt zijn gading bij Toeristische Diensten in ons land. – HN, 21-02-2003

eender (bw.) - eender welk, om het even welk, welk... ook

Oorspronkelijk was het de bedoeling dat de OCMW-campus een sociaal huis zou worden, met sociaal restaurant, buitenschoolse kinderopvang (IBO), leerwerkplaatsen, technische diensten, economaat, kantoren en ga zo maar verder. – HN, 10-07-2002

econoom (de, -nomen)

eendagstoerist (de, -en) • dagtoerist, dagjesmens

Van de studenten in het middelbaar onderwijs, die hun fiets in eender welk politiebureel moesten laten herkeuren, daagde zelfs 30 procent niet op. – GvA, 14-08-2002

eenklank

e

- in eenklank met, in harmonie met, in overeenstemming met

in België ook: • administrateur, financieel beheerder • huismeester in een kostschool

Die reflex is niet in eenklank met wat het geloof belijdt en haalt bovendien niets uit, zoals blijkt uit de steeds groeiende onkerksheid en onkerkelijkheid. – DS,

92

05-07-2002

Het ACV heeft het over een 'eerbaar compromis' en zal de tekst voorleggen aan de algemene raad. – DS, 29-03-2002

eenmaal • in België ook als voegwoord - eenmaal (dat) het vakantie is, zodra het vakantie is, als het eenmaal vakantie is - eenmaal ik op vakantie ben, zodra/als ik op vakantie ben

eerbiedigen - een reglement eerbiedigen, een reglement nakomen Egypte en Saudi-Arabië sturen aan op een duidelijke boodschap aan het adres van Saddam Hoessein dat Irak volledig moet meewerken met de wapeninspecteurs en de resoluties van de VN-Veiligheidsraad moet eerbiedigen. – DS, 01-03-2003

João denkt vaak aan Luísa, maar niet voortdurend, want eenmaal hij weet dat zij er het zwijgen toe doet, herneemt hij zijn gezapige leventje van vroeger. – DM, 07-08-2002

eerder (bw.) eens • in België ook gebruikt als voegwoord - eens (dat) hij, zodra hij, als hij eenmaal - eens de regenbui voorbij, na de regenbui, als de regenbui voorbij is

• in België ook: tamelijk, nogal, betrekkelijk, redelijk Fahed verzon een ontsnappingsmogelijkheid. Zijn familie is eerder prominent. Een oom wist een subsidie voor zijn bedrijfsvoorstel te verkrijgen, en eigenlijk zijn resultaten op korte termijn niet levensnoodzakelijk. – DM, 22-07-2002

eenzaat (de, eenzaten) • eenzelvig persoon, iemand die graag alleen is of afgezonderd leeft 'Ik was als tiener al een eenzaat', zegt Roy. 'Ik had wel wat vriendjes op school, maar het liefst van al zat ik toch alleen op m'n kamer, bezig met vanalles en nog wat.' – LN, 26-07-2002

eerroof (de) • het opzettelijk aantasten van iemands eer of goede naam door hem een bepaald feit ten laste te leggen, ongeacht of men dit kan bewijzen of niet

eenzelvigheidskaart (de, -en)

eerst

• identiteitskaart

• pas - hij woont op het eerste, hij woont één hoog, op de eerste verdieping - eerst en vooral, éérst, op/in de eerste plaats

eer - in eer en geweten, naar eer en geweten - verklaring op eer, verklaring op erewoord De voorzitter van de SEC, Harvey Pitt, hoopt met de verklaring op eer van de gedelegeerd bestuurders en financiële directeurs het vertrouwen van de beleggers in de Amerikaanse bedrijfswereld te herstellen. – DS, 16-08-2002

eerbaar

Eerst en vooral deze: spreid uw risico door uw vermogen over verschillende beleggingscategorieën te verdelen. – DS, 20-03-2003

eerstdaags (bw.) • binnenkort

e

• in België ook: respectabel, eerbiedwaardig, aanvaardbaar

eetappel (de, -s &-en) • handappel Hij oogt, zoals de naam het zegt, mooi rood en smaakt zoet en aromatisch. Het is een eetappel die ook in de keuken kan worden gebruikt. – GvA, 13-05-2000

Het protocolakkoord van februari wordt behouden, maar met een aantal verduidelijkingen, zo luidt het in een mededeling.

93

weer in orde komen, erbovenop komen - hij is op zijn effen, hij is weer in orde

eetappelsien (de, -en) • sinaasappel om op te eten [een persappelsien is voor het sap]

effenaf (bw.) eetmaal (het, -malen)

• helemaal, zonder meer, zonder omweg

• maaltijd Het is zoals bij een Chinees eetmaal, met zo'n draaischijf, die even bij jou stopt en dan passeert. Op dat moment kun je beter toetasten, want die schotel komt later wellicht niet meer terug. – Knack, 07-08-2002

Henin gaf de indruk effenaf bevrijd te zijn na haar zege. – GvA, 02-07-2002

- effenaf belachelijk, gewoon, gewoonweg belachelijk - iets effenaf weigeren, vlakweg weigeren

effort (de, -s) eetpeer (de, -peren)

• inspanning, extra moeite - een efforke doen, een extra inspanning doen

• handpeer

eetplaats (de, -en) • eetkamer

ei - een eitje met iemand te pellen hebben, een appeltje met iemand te schillen hebben

De woonkamer ligt centraal tussen de keuken en de eetplaats en is uiterst gezellig. – LN, 06-07-2002

• meubilair voor de eetkamer

Volgens het parket hadden de drie met het slachtoffer, die vroeger tot dezelfde bende zou behoord hebben, nog een eitje te pellen. De drie ontkenden de afrekening, maar de rechter acht hen nu toch schuldig. – HN, 01-03-2003

effectief (bn. en bw.) • onvoorwaardelijk: 10 jaar effectief - een effectieve straf, onvoorwaardelijke straf • daadwerkelijk, de facto - effectief worden, van kracht worden, in werking treden

- met een ei (in zijn broek) zitten, in verlegenheid zitten, bang zijn of dwars in de maag liggen, boos en ongeduldig over iets zijn 'We zitten met een ei', zegt Claudine Rogiers, 'en we willen er iets aan doen. Het treft bijna 10.000 mensen in Vlaanderen. Als de partner overlijdt, ontstaat financiële discriminatie.' – HN, 03-03-2003

De splitsing van de aandelen van Picanol die de weefgetouwenbouwer enkele dagen geleden aankondigde, wordt effectief op 2 mei. – FET, 14-03-2003

ei (tussenwerpsel) effectieven (de)

- ei zo na, bijna, op het nippertje

• personeelsbestand, personeelssterkte Op de politieraad werd meegedeeld dat van de huidige 96 effectieven er 15 mobiliteit hebben aangevraagd. Het personeelsstatuut van de geïntegreerde politie voorziet vanaf nu per kwartaal een mobiliteitscyclus. – HV, 04-07-2002

effen

Het doelpunt zorgde voor te veel euforie in de Brugse rangen, want binnen de minuut stond het ei zo na gelijk. – DS, 08-08-2002

e

- op zijn effen komen/krijgen/raken,

eierkoek (de, -en) • gebakken ei, omelet • eierstruif eierschelp (de, -en)

94

• eierschaal

eindereeks ➔ eind

De nieuwe techniek zou het nu mogelijk maken de eieren zeer langzaam op te warmen tot een temperatuur waarbij de salmonellabacterie gedood wordt zonder dat de inhoud van de eierschelp verandert. – DM, 02-08-2002

eindgeneriek (de, -en) • aftiteling Maar het lijdt geen twijfel dat de moeder en de zoon, die niet levend de eindgeneriek bereiken, voor Poedovkin slachtoffers zijn van de tsaristische dictatuur, net zoals de matrozen van de Potemkin voor Eisenstein. – DM, 24-07-2002

eigen (zn.) - ik werk voor mijn eigen, ik werk voor mezelf - hij werkt voor zijn eigen, hij is zelfstandige - op zijn eigen zijn, eenzaam, alleen (willen) zijn

eindmeet (de) • eindstreep, finish Als het voorstel van Van Quickenborne ongeschonden de eindmeet haalt, dan zullen vanaf 1 januari 2004 alle directieleden en bestuurders van bedrijven uit de Bel 20 hun bezoldiging en aandelenbezit publiek moeten maken. – DM, 19-02-2003

eigendom ➔ naakt eind, einde - een eind aan iets stellen, een eind aan iets maken - einde seizoen, seizoensopruiming - einde reeks, restpartij, restant

eindtermen (de)

De meeste spullen zijn tweedehands, maar Tipi's verkoopt ook nieuwe eindereeks-artikelen. Een bijzonder adres. – LN, 17-04-2002 Op zijn achttiende zouden pa en ma hem het geld voor een eerste auto voorschieten om dagelijks van Aalst naar studiestad Gent te rijden. Ik hoopte op een 500-tje, maar pa was nuchter en kocht me een Lancia Delta, toen een koopje als eindereeks. – HN, 24-02-2001

• vastgestelde normen waaraan de meeste leerlingen op het einde van een opleiding moeten voldoen Een derde van onze bezoekers zijn scholieren. De IJzertoren als Memoriaal van Vlaamse Ontvoogding behoort trouwens tot de eindtermen van het basisonderwijs. – FET, 31-07-2002

eindwerk (het, -en) • afstudeerscriptie, eindscriptie Drie studenten aan de Hogeschool van West-Vlaanderen, richting Informatie en Communicatie Technologie, realiseerden voor hun eindwerk een website voor de VVV-Leiestreek in Deinze. – HN, 29-072002

➔ straat

eindejaars (de) • laatstejaars student

eindejaarsfeesten (de) • feesten rond Kerstmis en Nieuwjaar, jaarwisseling

eisenbundel (de, -s) • eisenpakket, geheel van eisen

Belgische advocaten hebben andere ervaringen, zo blijkt uit een rondvraag. 'Ik stel een piek vast na de eindejaarsfeesten, maar vraag me niet waarom', zegt xxx, advocaat en Vlaams volksvertegenwoordiger. – LN, 17-07-2002

Ook Verhofstadt sprak voor de parlementsverkiezingen van 1999 nog dreigende Vlaamse taal. De VLD verleidde de kiezer met een forse Vlaamse eisenbundel. – DS, 06-07-2002

e

elektrieker (de, -s)

eindejaarspremie (de, -s)

• elektricien

• kerstgratificatie, eindejaarsuitkering

95

element (het, -en) • (werk)kracht, medewerker

Daardoor is Bush erin geslaagd het defensiebudget te verhogen en de aandacht af te leiden van mensenrechten en milieu. – DM, 04-05-2002

Wervik – voorzitter Verschaeve: 'Het is beter dan een paar jaar geleden, maar goede elementen promoveren snel naar nationale.' – HN, 26-12-2002 Die lessen zijn nu afgeschaft. Veel jongeren vinden het beroep te lastig: weekendwerk, voortdurend staan, geen te hoge vergoeding. Naar goede elementen is er nochtans vraag. 50 procent van de afgestudeerden aan het VI doet verder als zelfstandig kapper of in dienstverband. – HN, 05-12-2002

enkel (bn. en bw.) - enkele tijd later, enige tijd daarna, iets later - enkele richting, eenrichtingsverkeer Zo zullen auto's in enkele richting rond de basiliek en het Elisabethpark toeren terwijl de bussen dat in tegengestelde richting doen. – HN, 11-07-2002

- enkel geld, kleingeld

elfendertig

enkel (bw.)

• gebruikt om een willekeurig getal aan te duiden

• alleen maar, slechts

Filosofen wijdden ernstige studies aan haar elfendertig gedaantes: punkbonbon uit de uitdragerij, geisha-girl, cabaretdanseres met torpedo-bh, reïncarnatie van Evita Peron, cyberpunk cowgirl, toegewijde echtgenote en moeder... – Knack, 26-02-2003 Dreigt de derde reeks van 'Kinderziekenhuis' niet een van de elfendertig docusoaps te worden? – HV, 28-01-2003

embarras ➔ ambras

enveloppe • in België ook: budget, beschikbare middelen - onder open/gesloten enveloppe, in een open/gesloten enveloppe

enveloppefinanciering (de) • het toekennen van een bepaald bedrag aan een instelling die daarmee alles moet kunnen betalen, zodat besparingen door de instelling zelf moeten worden doorgevoerd Begin vorig jaar schakelde Kind & Gezin, op vraag van de Vlaamse overheid, over op een systeem van enveloppefinanciering. Nu, anderhalf jaar later, worden voor het eerst de resultaten van dat nieuwe systeem duidelijk. Het blijkt dat de enveloppes voor vele crèches lang niet voldoende zijn om alle kosten te dekken. – DM, 07-08-2002

embetant ➔ ambetant embeteren ➔ ambeteren embrayage (de, -s) • koppelingspedaal van een voertuig embrayeren • koppelen bij het schakelen tussen versnellingen

epistel

en

- iemand zijn epistels lezen, iemand streng berispen

- 't en zal!, het zal niet!, in geen geval!

epuratie (de)

enggeestig (bn.)

e

• bekrompen van geest, kleingeestig

Sinds de aanslagen hebben de mensen schrik. Hun gebrek aan onderwijs draagt er nu toe bij dat hun standpunten nog enggeestiger zijn geworden dan voordien.

• zuivering, opsporing van collaborateurs tijdens de Tweede Wereldoorlog

eraan houden ➔ houden

96

ereconsul (de, -s) • honorair consul

- zonder (veel) erg, zonder schadelijke of ernstige gevolgen, niet erg

Ereconsulaten: aan het hoofd staat de ereconsul, in feite een onbezoldigd ereambt. Ereconsuls worden gekozen uit mensen die ter plekke goed geïntroduceerd zijn en de belangen van België in het buitenland kunnen behartigen. – GvA, 19-12-2002

Ook een ziekenwagen vertraagde even de stoet. De ambulance diende ter plaatse te snellen omdat een vrouw langs het parcours bevangen was door de drukte. Zonder veel erg evenwel. – LN, 24-022003

erop (bw.) eredame (de, -s) • in België ook: vrouw die als tweede is geëindigd in een schoonheidswedstrijd De Gentbrugse xxx tapte de mooiste pint terwijl Miss Eurobierbeurs xxx uit Heusden de Gentse xxx als eerste eredame naast zich kreeg. – LN, 15-072002

- het zit erop, in België ook: er is ruzie - het zal erop zitten, het zal stuiven

errond (bw.) • eromheen De zaal zelf zou een gezellige agora worden, de gebouwen errond een winkelcentrum dat uitkijkt op het beschermde monument. Een brand, anderhalf jaar geleden, doorkruiste de plannen. De stadsfeestzaal werd bijna compleet tot as herleid. – DS, 12-07-2002

ereloon (het, -lonen) • honorarium Advocaten mogen in ons land hun ereloon volledig zelf bepalen. – DS, 12-072002

ertegen - het zit ertegen, er is ruzie Iedereen wist toch vooraf dat er gegarandeerd problemen zouden komen. Dat is op elk WK zo. Met een groep van 23 spelers, met bestuur en media daarbij zo'n vijftig man, zonder een vrouw... Dan moet je zelfs nog niet gaan voetballen. Ga met zo'n hoop een week op verlof, zelfs nog geen vijf weken, en het zit ertegen. – DM, 21-08-2002

ervan (bw.) - zij komt ervan, zij komt ervandaan

ervanonder (bw.) - hij is ervanonder, hij is ervandoor - ervanonder trekken, ervandoor trekken

eremis (de, -sen) • plechtige eerste mis die een pas gewijde priester opdraagt Pater Daelman deed destijds zijn eremis in de parochiekerk. De viering rond zijn 50 jaar priesterschap wordt in contrast geplaatst. – HV, 29-08-2002

erfenisrecht (het) • successierecht erg

estaminet (de, -s & -ten) • herberg, café

e 97

Zaterdag 1 maart viert Oostduinkerke 50 jaar carnaval in estaminet De Peerdevisscher. Er is nog meer reden tot vieren: tussen het estaminet en het visserijmuseum wordt, ook al voor de 25ste keer, een typische 'carnavalsfoor' gehouden. – HV, 28-02-2003

etalagist (de, -en), etalagiste (de,

exclusieve (de, -s & -n)

-n & -s) • etaleur

• volledige afwijzing van iets/iemand: een exclusieve hebben/stellen/uitspreken tegen iets/iemand

Bart is etalagist-decorateur van opleiding, samen met vriend Ruud Kraus leidt hij een exclusieve interieurzaak. – BvL, 23-12-2000

Van Peel benadrukt dat CD&V geen exclusieven tegen personen stelt. – DM, 15-03-2003

etatisering (de) • nationalisering

executieve (de, -n)

Het is hem te doen om verzet tegen de 'verregaande drang om nieuwe regeltjes te maken, de etatisering, de politisering bijna van heel het middenveld'. – DS, 11-06-2002

• tot 1993 benaming van de regering van een gewest of een gemeenschap, deelregering: de Vlaamse Executieve Burgemeester Louis Tobback (SP.A) heeft maandagavond tijdens de gemeenteraad aangekondigd dat Leuven een straat wil noemen naar de recent overleden minister van staat en gewezen voorzitter van de Vlaamse Executieve Gaston Geens, meer bepaald een stuk van de Steengroevelaan dat door het Interuniversitair MicroElectronicacentrum (IMEC) in Heverlee loopt. – BvL, 12-06-2002

eten ➔ boter, hand evenwaardig (bn.) • gelijkwaardig Maar niet alle argumenten zijn evenwaardig. Laten we duidelijke taal spreken. – DS, 29-07-2002

evident

exploitatieweg (de, -en)

• in België ook: vanzelfsprekend, voor de hand liggend - het is niet evident dat, het ligt niet voor de hand dat

• ventweg, parallelweg

exploot (het, exploten) • prestatie, krachttoer

Het is voor ouders die hoger onderwijs hebben gevolgd, niet evident om hun kind naar het technisch onderwijs te sturen. – DS, 31-08-2002

Marcel leverde donderdag zelf zijn laatste Tour-exploot af. Hij beklom bij wijze van middagaperitief de col de la Colombière, maar wel in de omgekeerde richting. – GvA, 26-07-2002

examenkopij (de) expresweg (de, -en)

• examenwerk Volgens KU Leuven-jurist xxx konden studenten in de praktijk vroeger ook al een beroep doen op een waarnemer tijdens het mondeling examen en inzage bekomen in de examenkopij. – DS, 22-022002

• autoweg met gelijkvloerse kruisingen of aansluitingen De man dook plots op op de brug over de expresweg aan de Canadalaan. – GvA, 23-07-2002

extralegaal (bn.) examenzittijd (de, -en)

• bovenwettelijk • examenperiode, vooral van studenten - extralegale voordelen, secundaire uit het hoger onderwijs arbeidsvoorwaarden, wat bovenop ➔ zit, zittijd het loon komt • buitenwettelijk, onwettig ex-cathedraonderwijs (het) ➔ buitenwettelijk, firmawagen • hoorcolleges

e 98

extremis - in extremis, op het nippertje, op de valreep Maar door het onverwachte ontslag op 1 juli van Bert Anciaux werd de manifestatie in extremis afgelast. – FET, 31-07-2002

ezelsdracht (de) • iets wat te lang duurt

ezelsstamp (de) • ontslag - de ezelsstamp krijgen, ontslagen worden De ezelsstamp die je in Gent tegen je gat voelde, moet sporen hebben nagelaten. Kwam dat als een verrassing en had je het al zien aankomen? – LN, 13-07-2002

ezelsvel (het, -len) • diploma Is de stijgende productie van universitaire ezelsvellen en het wagenwijd openen van onze Alma Maters noodzakelijk? – Trends, 24-10-2002

e 99

West-Vlamingen Van Renterghem en Poelvoorde hun tegenstanders de factuur presenteren. – HN, 21-05-1999

f

faculteitskring (de, -en) • studentenvereniging van een bepaalde studierichting

faience (de, -n) • geglazuurde tegel, betegeling - muur met faience, betegelde muur - faience in keuken, betegelde keuken

fabrikeren (fabrikeerde, heeft gefabrikeerd) • fabriceren, in elkaar zetten faciliteiten (mv.) • overheidsvoorzieningen op het gebied van onderwijs en taal voor een minderheid op taalgebied

Het is een flinke investering. Er komt naast een nieuwe vloer, faience en zoldering voorts nog een aardgasleiding en de nieuwe waterleidingen want die zitten verstopt. – HN, 26-11-2002

fakteur ➔ facteur faling (de, -en) • faillissement

faciliteitengemeente (de, -n & -s) • gemeente met faciliteiten voor anderstaligen Enkel in de faciliteitengemeente Drogenbos hebben we geen vast ankerpunt. – HN, 12-07-2002

facteur (de, -s) • postbode Als een koning werd de sympathieke facteur met een escorte van zware motoren door De Gagel gereden, de wijk in Merksem waar hij jaar en dag de post bedeelde maar nog zoveel andere goede dingen deed voor de mensen. – HN, 02-07-2002

Bij het begin van de faling hebben ze ons verteld dat ze rekening gingen houden met de werkgelegenheid. – BvL, 24-072002

- in faling zijn, failliet zijn

fameus (bn.) • berucht, bekend in ongunstige zin - je bent een fameuze, je valt me tegen, je bent me er eentje • in België soms zonder de ongunstige betekenis - een fameus biertje, een bijzonder goed biertje familiaal (bn.) • betrekking hebbend op het gezin, huiselijk, gezins- familiaal leven, gezinsleven

facturatie

'Na veertien jaar ben ik in alle opzichten moe. Ik wil eindelijk een rustig familiaal leven hebben', concludeerde Toni in '64. – HN, 01-08-2002

• in België vaker gebruikt dan facturering

factuur (de, facturen) • in België ook: rekening - iemand de factuur presenteren, de rekening presenteren

f

Ook bij de junioren verwachten we ons aan een felle strijd en hopen we dat de

- familiaal geluk, huiselijk geluk - familiaal bedrijf, familiebedrijf - familiale omstandigheden, familieomstandigheden - familiale redenen, privé-redenen - familiaal helpster, gezinsverzorgster,

100

federalisering (de) • proces van staatshervorming waarbij nationale bevoegdheden overgeheveld worden naar gemeenschappen en gewesten, regionalisering

gezinshulp - familiale (verzekering), verzekering tegen de gevolgen van wettelijke aansprakelijkheid, W.A.-verzekering

familie ➔ knoopsgat federalist (de, -en) familieconcessie (de) • perceel op het kerkhof, door een familie aangekocht voor het begraven van haar leden • familiegraf

• voorstander van het federale staatsmodel Ik heb ooit voorgesteld om de Vlaamse en federale verkiezingen te laten samenvallen, weet u nog. Ik was toen plots geen goede federalist meer. Maar ik was wel praktisch. – DS, 06-07-2002

familiekunde (de) • genealogie

feesteling (de, -en) fanionploeg (de, -en)

• iemand die gevierd wordt, feestvarken

• kernploeg, eerste elftal De nieuwe club krijgt nu nog een jaar de tijd om een fanionploeg te vormen, zodat men daarna in de seizoen 2003-2004 met een vierde ploeg zal starten. – HN, 08-072002

Samen met zijn vrouw Maria die in 1974 overleed, kreeg de feesteling vier kinderen. – HN, 16-07-2002

feesten

fanionspeler (de, -s)

- iemand feesten, iemand huldigen, in de bloemetjes zetten

• kernploegspeler, speler van het eerste elftal

fel (bn. en bw.) • moedig, vastberaden, sterk: een felle kerel, dat is een felle • erg, hevig: fel bang/gelukkig/moe

farce (de, -n) • in België ook: grap - een farce met iemand uithalen, een grap met iemand uithalen - iets voor de farce doen, voor de grap - ik heb de farce ook gehad, dat is mij ook al eens overkomen, ik heb dat ook meegemaakt - farcen, fopartikelen

fermette (de, -n & -s) • tot landhuis verbouwde boerderij • huis in boerderijstijl Wie van een rustige fermette in een zeer grote weide houdt, heeft dus in Hongkong niets verloren. – LN, 20-07-2002

farde (de, -n & -s) • omslag met losse blaadjes schrijfpapier in het formaat van een schoolschrift • map - een farde sigaretten, een slof sigaretten

fardeblad (het, -en) • los blad papier fatsen (fatste, gefatst) • spijbelen

f

feuter (de) • vilt

fezelaar (de, -s) • smoezer

101

fezelen (fezelde, gefezeld)

• biefstuk van de haas

• fluisteren, smoezen Er staan misschien geen platanen, maar place de la Loriette heeft alles van een plein in Napels. De mensen fezelen. Wie er gaat zitten, krijgt gezelschap en zonodig hulp van anderen. – DM, 04-092002 ➔

Tientallen dozen met kilo's cote à l'os en filet pur verdwenen, net als honderden flessen wijn, champagne en andere drank. – LN, 02-07-2002

fils à papa (de) • rijkeluiszoontje, verwend iemand

kap

finaliteit (de) fiche (de, -s)

• doel, oogmerk

• stekker ➔ dominofiche • dossier

In de jaren '80 kwam er een omslag: toen ging men vooral kunst om de kunst centraal stellen. Vooral de artistieke finaliteit was van belang. – DM, 11-072002

fiduciaire (de, -s) • administratiekantoor

• gespecialiseerde studierichting die met een einddiploma wordt afgesloten; specialisatie

fier (bn. & bw.) - fier zijn op, trots zijn op Ik ben zo fier geworden op mijn uiterlijk. Ik kijk weer graag in de spiegel. Vroeger durfde ik niet naar de winkel. Ik stuurde Jan om kleren, zo beschaamd was ik. – DS, 03-05-2002

firmawagen (de, -s) • auto van de zaak, bedrijfsauto Niet inbegrepen in de cijfers hiernaast zijn extralegale voorwaarden, zoals een firmawagen [...], gsm, computer, aandelenopties, groepsverzekering, en dies meer. – LN, 05-07-2002

- zo fier als een gieter, zo trots als een pauw Met twee speelsters in de wereldtop-10 zijn de Belgen fier als een gieter. – DS, 23-01-2003

fietsspeld (de, -en)

fis (de & het, -sen) • bunzing • kreng, serpent, venijnige vrouw

• broekklem, broekveer

fietszoektocht (de, -en)

fiscaal (bn.) - fiscaal raadgever, belastingconsulent

• fietsrally, puzzelrit met de fiets

fijnkost (de,-en) • delicatessen

fit-o-meter (de, -s) • parcours met toestellen voor lichaamsoefeningen in de open lucht om de conditie op peil te houden

fikfakken (fikfakte, gefikfakt) • stoeien, ravotten • prutsen, rotzooien

fixe (de)

fikfakkerij (de)

flamingant (de, -en)

• gestoei • gepruts

• strijder voor de Vlaamse zaak

filet d'Anvers (de) • rookvlees, gerookt rundvlees

filet pur (de)

• vast loon naast de provisie

f

De auteur heeft het over zijn kleurloze familieleden, met toch één uitzondering: zijn grootvader langs moeders kant, die een vooraanstaand Antwerps flamingant was. – FET, 17-07-2002

102

flandrien (de, -s)

Erwin Vervecken: 'Ik kon ook niet achter hem door naar links manoeuvreren, want daar zat handig zijn ploegmaat xxx. Ik voel me toch wat geflikt. Het was iets té . Vandaar dat ik onmiddellijk een klacht indiende.' – DS, 14-01-2002

• wielrenner die op zijn best is in moeilijke omstandigheden als een slecht wegdek of slecht weer Karel Steyaert – alias Karel Van Wynendaele, alias Mac Bolle – was manager van de Flandriens, een groep West- en OostVlaamse renners die in Frankrijk de grote koersen reden en die vaak domineerden. Om over die prestaties verslag te kunnen uitbrengen, richtte hij in 1913 Sportwereld op. – DS, 05-07-2002

floche (de, -n & -s) • • • -

• harde werker

bundeltje korte draden, franjes kwast vrouwelijk schaamhaar de floche trekken/grijpen, een gratis ritje op de kermis krijgen De floche van de paardenmolen maakte me als jongetje niet blijer. – GvA, 15-072002

flauw ➔ uithangen flèche (de, -n & -s)

flodderen (flodderde, geflodderd)

• knipperlicht, richtingaanwijzer van een auto

• fladderen • vleien, flikfooien

fles (de, -sen) - bier/wijn op flessen trekken, bottelen - iemand op flessen trekken, beetnemen, bedriegen.

In het groot park zit een jak die met zijn buik en poten geklemd heeft gezeten tussen een hek. Hij heeft pijnstillers gekregen en is aan de beterhand. 'Hij komt alweer flodderen', zegt verzorger Adri. – GvA, 11-07-2002 De 54-jarige popzanger Rod Stewart is door een fotograaf betrapt terwijl hij ergens in Venetië zit te flodderen met ene xxx, een 28-jarig Engels blond fotomodel met lange benen. – DS, 03-05-2002

flessen (fleste, geflest) - iemand flessen, laten zakken - geflest zijn, gezakt zijn Mijn vriendin moet nog twee jaar studeren. Van samenwonen is er dus voorlopig geen sprake. Bovendien was het dit jaar voor haar erop of eronder met de examens, want ze is al een paar jaar geflest geweest. – GvA, 06-07-2002

fleuris (het) • pleuritis, pleuris • longvliesontsteking

floer (het) • (rib)fluweel

floeren (bn.) • (rib)fluwelen: een floeren broek

florist (de, -en) flik (de, -ken)

• bloemkweker, bloemist

• politieagent, smeris En dan ontstaan er wel eens intermenselijke brandjes die ik moet blussen. Dan vormen zich altijd twee groepen. Eentje tegen mij. Die vragen zich luidkeels af 'waarom die flik zich komt moeien.' – HV, 02-07-2002

De Halse florist Ben Vanhoorenbeek won op een internationale rozenwedstrijd in Doue-laFontaine in de Franse Loirestreek de bronzen medaille. – HN, 25-07-2002

f

flikken (flikte, geflikt) - iemand flikken, in de val lokken, een loer draaien

fluitenier (de, -s) • scheidsrechter Een officiële uitslag kregen de arbiters nog

103

• lange afstand - halve fond, middellange afstand - veel fond hebben, uithoudingsvermogen

niet, maar bij het horen van de juiste antwoorden sloeg het hart van menig fluitenier op hol. – GvA, 29-07-2002

fluitjesbier (het) fondant (de en bn.)

• flauw, smakeloos bier, bier met laag alcoholgehalte

• pure chocolade, bittere chocolade

'Belgen kunnen maar niet begrijpen dat de wereld Heineken drinkt. Wij vinden het fluitjesbier, pis in een fles. Onterecht echter', zegt xxx van Beerpassion, het magazine voor de bierliefhebber. – LN, 05-01-2002

fonoplaat (de, -platen) • grammofoonplaat, plaat foor (de, foren) • kermis(plaats), (jaar)markt Ik groeide op de foor op, verzuimde de school meer dan dat ik er les volgde en natuurlijk werd ik ook verliefd op de dochter van een foorreiziger. – DM, 16-032002

fluitjesmelk (het) • afgeroomde melk • met water aangelengde melk

fluo, fluostift (de, -en)

- Sinksenfoor, grote kermis in Antwerpen rond Pinksteren - truken van de foor, de kneepjes van het vak, de geheimen van het vak, de beroepsgeheimen

• markeerstift

fluwijn (de & het, -en) • kussensloop

Eerst werden de nu bijna twintig jaar oude feiten gereconstrueerd. Hierbij werden alle truken van de foor gebruikt om de mysterieuze sfeer te benadrukken. Bovenop de geheimzinnige muziek hanteerden de programmamakers een ongewone, bevreemdende cameravoering en montage en ze maakten overvloedig gebruik van een in tweeën gedeeld scherm. – DS, 07-01-2003

foefelaar (de, -s) • sjacheraar, sjoemelaar Meneer Liman was een bekende advocaat die menige rijke foefelaar uit de gevangenis wist te houden. – DM, 27-04-2002

foefelen (foefelde, heeft gefoefeld) • vlug wegstoppen, wegmoffelen • bedriegen, sjoemelen Valt het menselijk contact tegen – te weinig informatie, aanpraten van correcties van zogenoemde 'deformiteiten' waarmee de patiënt(e) geen probleem heeft, 'foefelen' ten opzichte van het Riziv – dan is er maar één boodschap: wegwezen. Er zijn genoeg bekwame plastisch chirurgen die met hun patiënten op een zeer humane manier omgaan. – Weekend Knack, 31-07-2002

foorkramer (de, -s) • kermisexploitant, kermisreiziger foorwagen (de, -s) • kermiswagen

forcing (de, -en) - de forcing voeren, het tempo opvoeren, het zware werk doen [uit de wielrennerij]

foert (tussenwerpsel) • verrek!, bekijk het maar!, zoek het zelf maar uit!

f

Tijdens het kamerdebat voerde de oppositie vooral de forcing toen het luik justitie aan bod kwam. – DS, 28-06-2002

Nu zeg ik 'foert', ik train en zwem gewoon voor mezelf. – DM, 29-07-2002

fond (de)

forfait (het) • verstek, afwezigheid op een afspraak - forfait geven, niet opkomen of zich

104

terugtrekken, verstek laten gaan

• de groep van Franstaligen (meestal Vlaamse) die zich verzetten tegen de gelijkberechtiging van het Vlaams

Om toch nog een finaleplaats te halen nadat ze als negende eindigde na de schiftingen, moest ze een ploeggenote overhalen om forfait te geven. – DM, 0108-2002

Dit is een bittere vaststelling in een met spijt geschreven maar interessant boekje, waarin Luc Beyer de Ryke de neergang beschrijft van de francofonie in Vlaanderen. De titel luidt Lys de Flandre. Lys staat voor lelie, maar de auteur heeft het niet over de bloem, maar over de sociale groep de Leliaerts, welgesteld en francofoon, die in historisch perspectief in tegenstelling wordt gezien tot de Klauwaerts, arm maar Vlaams en proper. Zo was het vroeger. – DS, 16-07-2002

- met forfait winnen, reglementair winnen, zonder een wedstrijd te spelen

forfaitcijfers, forfaitscore (de) • uitslag van een sportwedstrijd waarbij de tegenstander verstek laat gaan, in het voetbal bijvoorbeeld 5-0 Als Lommel uit de competitie stapt, eindigen alle resterende wedstrijden op een 5-0 forfaitscore. – LN, 20-03-2003

frangipane (de, -s) • amandelspijs als vulling voor gebak

form (de)

Het ruikt er onweerstaanbaar naar kaneel en frangipane. – GvA, 17-07-2002

- in form zijn, in vorm zijn, in conditie zijn

• gebak met amandelspijs, amandelbroodje, amandeltaart

fors (de) • kracht - veel fors hebben, sterk zijn

frank (de) - zijn frank is (nog niet) gevallen, hij snapt het (nog niet), hij heeft de geestigheid, de pointe (nog niet) beet

forsbollen, forsballen (de) • spierballen

frank (bn. en bw.) forsig (bn.)

• brutaal, vrijpostig, onbeschoft

• sterk, krachtig

Frans (bn.) - Frans brood, stokbrood

foto ➔ trekken

Een gratis pakket bestaat uit een recycleerbaar kartonnen bord met een saté van varkensvlees (100 gram), een braadworst (90 gram), een slabedje en een stuk Frans brood. – HN, 31-07-2002

fout (de) - dat is zijn fout, dat is zijn schuld - in fout zijn, schuld hebben, fout zijn - in de fout gaan, fout zijn, fout zitten, tekortschieten - zonder fout, in ieder geval, zonder mankeren

➔ koleire

Frans (het) ➔ haar

frak (de, -ken) • (over)jas - zijn frak draaien of keren, uit opportunisme van standpunt veranderen - iemand de frak uitkloppen, iemand een pak slaag geven ➔ pelsen

francofonie (de)

fransdol (bn.) • hevig franskiljons, anti-Vlaams

f

franskiljon (de, -s) • Vlaming die het Frans in België wil laten overheersen

105

Ze worden hoe langer hoe zeldzamer: de franskiljons, de verfranste Vlamingen. – LN, 11-07-2002

Wat kan ik, modale Europeaan, persoonlijk doen? Blijven betogen, wat minder Coca-Cola drinken en af en toe naar het frietkot gaan in plaats van naar McDonald's?– DM, 24-03-2003

frazelen (frazelde, heeft gefrazeld) • stamelen, murmelen • zacht zingen

frein (de, -en) frietvet (het, -ten & -en) • frituurvet

• rem

freinen (freinde, gefreind) freineren (freineerde, gefreineerd)

Dat gaat van beledigingen, luide muziek en opzettelijke beschadigingen van tuinafsluitingen tot het doorsteken van autobanden, het weggieten van afvalwater en het storten van frietvet en huisafval in andermans tuin. – HN, 17-03-2003

• remmen

fret (de) • eten, vreten, voedsel fretten (frette, gefret) • eten, vreten

frigo (de, -s) • koelkast

'Hebt ge niet te veel paaseieren gefret?', hoorde ik een van de olijkste aan zijn gasten vragen. Dat is het recht-voor-deraap-jargon dat vandaag bij de kijker aanslaat. – DS, 29-04-2000

In de vroege namiddag vertrekt Per naar de kliniek, maar niet vooraleer hij zijn pakje uit de frigo heeft gehaald. – BvL, 01-08-2002

frigobox (de, -en)

➔ boter

• koelbox

fricandon (de) • gehaktbroodje

frigoboxtoerist (de, -en)

fricassee (de)

• dagrecreant, dagtoerist die niet veel geld uitgeeft voor eten en drinken

• vleesragout

Picknicken in een aangenaam en rustig kader is nagenoeg onmogelijk. Weinig stopplaatsen beschikken over tafels en banken waar de frigoboxtoerist kan eten. – HN, 06-06-2001 Dat zo'n snoepreisje naar de sterren 22 miljoen euro per kop kost is voor de ZuidAfrikaanse internetmiljardair natuurlijk geen bezwaar. Maar voor de doorsnee frigoboxtoerist blijft het voorlopig een verre en onbereikbare droom. – GvA, 30-04-2002

Korporaal xxx (50) haast zich te zeggen dat hij ook elke dag kookt voor de pompiers. 'Vers, hé! Vandaag heb ik tomatenroomsoep en fricassee met puree voorgezet. Dat vergt ook tijd.' – GvA, 29-03-2002 ➔ videetje, vol-au-vent

friet, frieten • in frituurolie gebakken aardappelreepjes, patat ➔ pak

frigorist (de, -en) frietketel (de, -s)

• koeltechnicus

• frituurpan

frietkot (het, -ten & -en) • frietkraam, patatkraam

frikadel (de, -len)

f

Elke dag van 14 tot 17 uur demonstreren de spuitgasten er hoe een brand in een frietketel geblust moet worden of hoe een zandzakmachine werkt. – HN, 22-07-2002

• in België ook: gehaktbal(letje)

frikandon ➔ fricandon frisco® (de, -'s) • ijsje met chocolade errond op een

106

stokje [oorspronkelijk een merknaam]

kunstlicht in een sterkte die van zaal tot zaal verschilt in functie van de getoonde werken. – DS, 01-03-2003 'De verzoeningsvergadering zal niet plaats hebben voor zes maart en kan eventueel worden afgeblazen in functie van de resultaten van het geplande overleg met de bedrijfsleiding. Hetzelfde voor de geplande protestacties', stelt xxx van ACVMetaal. – HN, 01-03-2003

De groei moet ook komen van nieuwigheden, zoals een yoghurt-versie van de Magnum-frisco's. – DS, 01-08-2002

frites ➔ friet frituur (de, frituren) • frietkraam

fronsen (fronste, gefronst)

functionaris (de, -sen)

• plooien maken in kledingstukken, rimpelen

• rijksambtenaar, staatsambtenaar

funerarium (het, funeraria) • uitvaartcentrum, rouwcentrum

froufrou (de, -s) • ponyhaar

Als donor geef je andere mensen een nieuw leven en worden de organen en weefsels weggenomen. Bij wegname van organen is er achteraf aan het lichaam niets te zien. Het groeten in het mortuarium of funerarium en de begrafenis kunnen normaal plaatsvinden. – GvA, 13-06-2002

Maar gelukkig voor Walter knippen de meeste doe-het-zelvers enkel aan hun froufrou of rondom hun oren, maar er zijn uitzonderingen. – DM, 13-03-2002

fruitpap (de) • fruithapje

fruitsap (het) • vruchtensap

fusee (de, -s) • vuurpijl, stuk vuurwerk

Ze haalt een paar kilometer verderop voor haar gasten de beste aardbeien van het land, koopt bij een boer uit de buurt lokale kazen en bereidt een zeer uitvoerig ontbijt: vers geperst fruitsap, een assortiment kazen, sirop de Liège , paté en honing, croissants en koffiekoeken. – Knack, 24-07-2002

frul (de, -len) • lintje, strikje

functie - in functie van, afhankelijk van, op basis van, volgens, op grond van

• gemeente die gevormd is door samenvoeging van gemeenten Eerder dit jaar besliste de gemeente de begraafplaats van Weerde te bestemmen als centrale begraafplaats voor de fusiegemeente. – HN, 31-07-2002

fusioneren (fusioneerde, gefusio-

Hoe meer fantasie, hoe liever. Ruches, zeg maar gerust frullen, en smok zetten een modieus, vrouwelijk en feestelijk beeld neer. Zesmaal frul en franje, telkens anders. – HN, 11-01-2003

• prul • sul

fusiegemeente (de, -n & -s)

neerd) • samengaan, samenvoegen, fuseren Als Antwerpsupporter zeg ik neen tegen een fusie. Dat Lambrecht zijn Lokeren laat fusioneren met Beveren, maar dat hij zijn neus uit onze stad haalt. Antwerp gaat nooit samen met Ajax 3. – GvA, 09-08-2002

f

Het daglicht, dat royaal binnenstroomt langs het dak, wordt aangevuld met

fysiotherapeut (de, -en) • revalidatiearts [een fysiotherapeut is in België een specialist] ➔ kinesitherapeut

107

fysisch (bn. en bw.) • in België vaak voor: fysiek - fysische inspanning, fysieke inspanning Vergeten de vrouwelijke politici dat ons beroep ook nog eens een veel zwaardere fysische inspanning vergt, wij zitten niet op een stoel om te vergaderen, maar werken soms de benen vanonder ons lijf voor een zeer laag loon. – GvA, 23-052002

f 108

g

iets houden In de klas werden gesprekken gevoerd over gevoelens als verliefd zijn, trouw zijn, elkaar gaarne zien, echtscheiding. – HN, 01-03-2002

gadeslaan (sloeg gade, gadegeslagen) • goed zorgen voor - zijn kleding gadeslaan, voor zijn kleding zorg dragen

gaai (de, -en) gaine (de, -s)

• houten mikvogel op een hoge staak, waarnaar men schiet • staak waarop de mikvogel staat - de gaai afschieten, de beste zijn - hij denkt dat hij de gaai heeft afgeschoten, hij denkt dat hij iets bijzonders heeft gedaan

• buikkorset, step-in De girdle (of gaine op zijn Vlaams) heet nu body shaper en is aan een tweede leven toe. – Knack, 27-11-2002 Of is de zuigplek terecht démodé, zoals de vleeskleurige gaine, de intiemspray en de bandana voor honden? – Knack, 16-012002

gaaischieten (het en wkw.) • vogelschieten

galerij (de)

Gaaischieten, schieten met een handboog, kruisboog uitgezonderd, en schietstanden waar bewakingsfirma's oefenen, moeten niet meer door de administratieve molen. – LN, 08-03-1999

• in België ook: galerie

galet (de, -ten) • wafel(tje), plat koekje Zijn grootvader, xxx, werkte zowat een eeuw geleden als leerjongen in de banketbakkerij xxx in Rijsel en creëerde de galet door een bolletje deeg in een eenvoudig wafelijzer te stoppen. – DM, 01-06-2001

gaan • in België vaak voor: lopen, wandelen - Jantje kan al gaan, Jantje kan al lopen • in België vaak gebruikt als hulpwerkwoord voor de toekomstige tijd: zullen • in België soms dubbel gebruikt: ik ga gaan zwemmen, ik ga zwemmen - naar de veertig, vijftig, zestig enz. gaan, tegen de veertig, vijftig, zestig enz. lopen

galoche (de, -s) • overschoen Vroeger, toen schoonmaaksters nog kuisvrouwen waren, bestonden er plastieken galoches. Het correcte Nederlands is overschoenen, maar de klankkleur van galoche schildert beter het gebrek aan elegantie waarmee wij hier te maken hebben. – Knack, 08-12-1999

Het aantal hulpagenten moet ook naar de vijftig gaan. – HN, 16-01-2003

g

- bij iemand gaan, naar iemand gaan om hem te bezoeken - hij gaat voor dokter/leraar enz., hij studeert voor dokter/leraar enz.

gamma (de & het, -'s) • reeks, serie, assortiment, ruime keus

gaanpad (het, -en) • stoep, trottoir

gaarne

gang

- in gang schieten, op gang komen, beginnen

- iemand/iets gaarne zien, van iemand/

109

'Werkgevers die te laat in gang schieten of

restaurant

te weinig inspanningen leveren, zullen in geen geval op een verlenging kunnen rekenen', klinkt het op het kabinetLanduyt. – FET, 26-09-2002

De garçon en serveuse zullen wellicht toch liever volledig zwart willen werken. – Knack, 18-12-2002

- in gang brengen, beginnen, starten, op gang brengen - in gang steken/stellen/zetten, op gang brengen, aan de gang brengen

garde (de, -s)

Ik vrees dus dat er oorlog komt. De machine is in gang gezet en Amerika zal in geen geval gezichtsverlies willen lijden. – GvA, 08-03-2003

• • • •

- aan/in gang zijn, bezig zijn, aan de gang zijn - op gang zijn, op pad zijn, op stap zijn - (iemand) zijn gangen (laten) gaan, (iemand) zijn gang (laten) gaan

veldwachter boswachter conducteur bewaker

garde-boue (de, -s) • spatbord

gareren (gareerde, gegareerd) gans (bn. en bw.)

- een trein gareren, een trein op een zijspoor zetten - de auto gareren, de auto in de garage zetten, de auto stallen

• heel, helemaal - de ganse dag, de hele dag 'We exporteren zowel naar de Arabische landen als naar de Verenigde Staten en worden de ganse dag met de oorlog geconfronteerd', zegt directeur Myriam Schepers. – BvL, 19-03-2003 Toch bleven de verschillende brandweerkorpsen in de regio de toestand de ganse dag nauwlettend in het oog houden. – HN, 31-12-2002

Wij voorzien in deze ondergrondse eveneens stallingplaatsen die tweehonderdtwintig mensen uit deze buurt eindelijk de kans bieden om ook hun autootje veilig te gareren. – HN, 13-03-1999

garnaal - kleine garnaal, minder belangrijk iemand

- gans verwoest, helemaal verwoest

Ik heb de douanemensen toen gevraagd om mij als kleine garnaal te laten vallen in ruil voor alle informatie over de grote vissen. – DM, 02-05-2002 De mensen hebben onder meer voor de sharia gestemd omdat het andere rechtssysteem niet functioneerd. Dat is tot en met corrupt, daar moet je geen grote gerechtigheid van verwachten, zeker niet als kleine garnaal. Maar de sharia blijkt niet zoveel anders. Opnieuw worden de kleine garnalen bestraft. – DM, 04-052002

garagepoort (de, -en) • garagedeur Ze drongen ter hoogte van de Zonnekeer (kant Leopold III-laan) een auto binnen op zoek naar buit. Zo vonden ze de afstandsbediening van de garagepoort van een woning. Ze probeerden het toestelletje uit en zie, een kantelpoort ging open. – HN, 15-03-2003

garagist (de, -en) • garagehouder De 38-jarige garagist uit Sint-JansMolenbeek werd echter gered door een vriendin aan wie Christel V. iets had gelost over het moordplan. – HN, 19-12-2002

garnierder (de, -s) • garneerder, stoffeerder garnieren (garnierde, gegarnierd)

garçon (de, -s)

• garneren, versieren, opmaken

• ober, kelner, bediende in een café of

Dan flink opschudden in een met ijs

110

gevulde shaker en in een glas gieten, garnieren met een citroenschijfje of een olijf. – DM, 03-05-2002

niet meer brandt. – HN, 18-02-2003

gat

• meubileren

- het gat uitgaan/uittrekken, weggaan, ervandoor gaan - geen stamp onder zijn gat verdienen, niets waard zijn - met zijn gat in de boter vallen, veel geluk hebben, het treffen, met zijn neus in de boter vallen

garniersel (het) • garneersel, versiering gasreuk (de) • gaslucht Omstreeks 3.45 uur vrijdagochtend nam een bewoner van een flat in de Pennepoelstraat, in Mechelen een gasreuk waar. – HN, 11-01-2003

Je kan van de regen in de drop terechtkomen, maar je kan ook met je gat in de boter vallen. Dat laatste is ons nu overkomen. – LN, 09-11-2002

- geen zittend gat hebben, geen zitvlees hebben

gast (de, -en) • jongen, kwajongen, kerel En je weet tenminste zeker dat die gasten de gevangenis ingaan. Anders dus niet hé, als het onderzoek te lang duurt worden ze vrijgelaten voor ze voor de rechtbank moeten verschijnen, en zijn ze ribbedebie. – Humo, 12-082002

- de gasten, de gastjes, de kinderen • knecht, hulp: bakkersgast, beenhouwersgast - halve gast, leerling, jonge knecht in opleiding, halfwas - volle gast, ervaren vakman, volleerde knecht

Je kunt de acht bewoners ook niet verwijten een zittend gat te hebben. – GvA, 17-04-2002

- een Jan van mijn gat, een sukkel, domoor of opschepper, aansteller - zijn gat uitslaan, plezier maken, uitgaan ➔ babbelgat

gazet (de, -ten) • dagblad, krant: Gazet van Antwerpen Ik denk dat ze van mijn bestaan afwist. Ik lees ook elke dag mijn gazet en ik heb natuurlijk wel gehoord van minister Durant, maar ik heb geen idee waarom ze ons aan elkaar gekoppeld hebben. – Humo 12-08-2002

gazette(n)papier (het) • krantenpapier, slecht papier

ge (voornaamwoord) • je, jij gij

gasthuis (het, -huizen)

➔

• in België voor: elk soort ziekenhuis

gasvuur (het, -vuren)

geaccidenteerd (bn.)

g

Gisterennamiddag hield de brandweer ook voor het personeel van het OCMWgasthuis in Vilvoorde een blusoefening. – HN, 07-10-1999

• gasfornuis, gaskomfoor, gaskachel

En door een elektronisch mechanisme kan men in het rusthuis ook controleren of het gasvuur van de bewoners 's avonds

• beschadigd zijn van een auto door een ongeval Bijna alle voertuigen zijn defect of geaccidenteerd. – BvL, 11-12-2002

geaggregeerde (de, -n) • leraar, die de aggregatie behaald heeft, leraar met lesbevoegdheid

111

• premie die ouders voor hun pasgeboren baby ontvangen, kraamgeld

Aan de Vrije Universiteit Brussel trekt de opleiding 'geaggregeerde voor het secundair onderwijs' sinds twee jaar 50% meer studenten aan. – GvA, 04-12-2002

Kersverse ouders uit Berlaar hoeven sinds dit jaar niet meer te rekenen op een geboortepremie. – LN, 15-01-2003

➔ aggregatie

geassorteerd

gebrevetteerd (bn.) • gediplomeerd: gebrevetteerd uitbater

• bijpassend Waar vinden we straks nog gouden kerstpapier met geassorteerd lint en tafelversiering? – DM, 24-03-2001

In het winkelgedeelte wordt het volledige assortiment pralines, truffels, marsepein van Neuhaus aangeboden, sinds twee jaar gebrevetteerd hofleverancier. – DS, 23-112002 Hij is als scheidsrechter, tornooileider en gebrevetteerd lesgever de harde werker en de rechterhand van zijn voorzitter. – HN, 26-09-2002

➔ assorteren

gebaren (gebaarde, gebaard) • veinzen, doen alsof - van niets gebaren, doen alsof zijn neus bloedt, niets laten blijken ➔ krommenaas

gebroebel (het) gebenedijd

• gebrabbel • geborrel ➔ broebelen

- geen gebenedijd woord, geen stom woord Laurent sprak op dat ogenblik geen gebenedijd woord Nederlands en hij voelde zich er dan ook behoorlijk eenzaam en ongelukkig. – DS, 19-12-2002

gebruik ➔ dubbel gebuisd (bn.) • gezakt voor een examen, gesjeesd

gebeurlijk (bn. en bw.) • eventueel, mogelijk: de directie is niet verantwoordelijk voor gebeurlijke ongevallen

Als 70 van de 84 scholieren in het derde jaar gebuisd zijn voor het examen fysica en de groep slechts 38 procent van de punten haalt, dan schort er wat. – HN, 09-01-2003 ➔ buizen

gebuur (de, geburen) • buurman of -vrouw Hoboken krijgt aanstaande zondag gebuur Kontich op bezoek. – LN, 20-122002

geblokt (bn.) • fors van gestalte, stevig gebouwd Net zo klein, net zo geblokt, net zo razendsnel: Virton wist wat het deed toen het Gomez bij de jeugdschool van Metz wegplukte. – HN, 07-11-2002

geboortelijst (de, -en) • lijst van mogelijke geboortegeschenken ➔ huwelijkslijst

geboortepremie (de, -s)

- geburen, buren - in de geburen, in de buurt

g

gebuurte (de, -n)

• buurt

gebuurvrouw (de, -en)

• buurvrouw

gecrispeerd (bn. en bw.) • verkrampt, gespannen De gebeurtenissen situeren zich in een

112

gecrispeerd naoorlogs klimaat waarbij extreem-rechtse royalisten en belgicisten komaf wilden maken met de Vlaamse beweging – in diskrediet door de collaboratie – of alles wat in een KoudeOorlogssfeer zweemde naar communisme. – DS, 23-12-2002

- iets naar zijn gedacht kopen/inrichten enz., iets naar eigen zin of smaak kopen/inrichten enz.

gedegouteerd (bn.) - gedegouteerd zijn van/door iets, genoeg hebben van iets, zijn buik vol hebben van iets

gedaan - met iets gedaan hebben, klaar zijn met iets - ik heb gedaan, ik ben klaar - iets is gedaan, iets is voorbij, afgelopen, uit - de les is gedaan, de les is uit - dat moet nu gedaan zijn, dat moet nu afgelopen zijn - gedaan met knoeien/liegen enz., afgelopen met knoeien/liegen enz. - van iets gedaan zijn, van iets ontdaan zijn, onder de indruk zijn

Als je als kiezer gedegouteerd bent van de klassieke politieke partijen, zijn er genoeg democratische manieren om dat duidelijk te maken (blanco stem, ongeldige, andere oppositiepartij genre N-VA). – Knack, 1206-2002

gederangeerd (bn.) • van streek, niet lekker, niet helemaal in orde

gedrag - bewijs/getuigschrift van goed gedrag en zeden, bewijs van goed zedelijk gedrag

gedacht (het, -en) • gedachte, idee, mening, zin gedrum (het) - ik heb er geen gedacht van, ik heb er • gedrang, drukte geen idee van Net als voor de etalages van Saks Fifth - een goed gedacht hebben, een goed idee Avenue aan de overkant is er een gedrum hebben Of politici van andere partijen uitnodigen wel zo'n goed gedacht is, kan worden betwijfeld. – GvA, 27-04-2002

- een eigen gedacht hebben, een eigen mening hebben Ik kan tientallen ploegen vormen, maar het is nu de kunst om mijn eigen gedacht te blijven volgen.– GvA, 22-10-2002

- van gedacht veranderen, van mening veranderen Ook Ecolo veranderde van gedacht en ging even akkoord om Francorchamps uitstel te geven. – DS, 30-11-2002

- in het gedacht zijn dat, van mening zijn dat - een klein/groot gedacht van iemand hebben, een lage/hoge dunk van iemand hebben - zijn gedacht doen, zijn zin doen

van 's ochtends tot 's avonds van mensen met kinderen. – DM, 14-12-2002

Geel • stad in België bekend om de gezinsverpleging van geesteszieken - van Geel komen/zijn, gek zijn, niet goed bij zijn hoofd zijn

geesteshygiëne (de) • geestelijke gezondheid, geestelijke gezondheidszorg In de dienst geesteshygiëne van het OCMW werkt een praatgroep voor ouders van jongeren die drugs gebruiken. – LN, 03-02-2001

g

'Bij de renovatie mocht ik mijn gedacht doen en het is niet de eerste keer dat ik een kapel help renoveren', getuigt xxx – HN, 07-09-2002

geestigaard (de, -s) • grapjas, humorist

gefoureerd (bn.) • gevuld met crème e.d. Nog een specialiteit zijn de 'calissons',

113

gefoureerd met een pasta van amandelen, meloen of marsepein. – GvA, 14-09-2002

➔

sluikstokerij

gehomologeerd ➔ homologeren gefumeerd (bn.) geit (de, -en)

• lichtgekleurd, getint zijn van glas

• deux-chevaux, 2-CV, eend

Ronde vormen of strakke lijnen, gefumeerd, helder of getint: glas is altijd mooi. – Knack, 12-09-2001

De wagen, een oud 'geitje' van citroën geschilderd in geel-rode kleuren waar iedereen een bod kon op doen, is uiteindelijk verkocht voor de som van 4.250 euro. – GvA, 24-02-2003

gegeerd (bn.) • gewild, geliefd, gewenst, in trek, begeerd

gekapt (het) • gehakt (vlees)

Omdat voor de verkoop van de toestellen een factuur wordt uitgeschreven, is de persoonlijke parkeermeter gegeerd door zelfstandigen en vrije beroepen. – HN, 20-01-2003

gekend (bn.) • bekend, vertrouwd, beroemd De Vlaamse Vereniging voor Familiekunde, afdeling Tielt, organiseert voor het eerst een wandel- en fietszoektocht en dit van 7 februari tot 5 maart. Dat ze voor hun eersteling uitgerekend in Pittem belandt is echter niet toevallig. 'De stuwende kracht achter dit initiatief is Pittemnaar xxx. Het is dan ook logisch dat hij opteert voor gekend terrein' aldus VVF secretaris xxx. – HN, 31-01-2003

gegibber (het) • gegiechel Ook al leverde hun venijn doorgaans boeiender televisie op dan welk puberaal gegibber dan ook. – LN, 08-12-2001 ➔ gibberen

gegradueerd • een diploma van nietuniversitair hoger onderwijs behaald hebben

gekkekoeienziekte (de)

Het aantal jongeren dat afgestudeerd is als gegradueerd elektricien of elektromechanicus en toch gaat bijstuderen voor de titel van (industrieel) ingenieur, is verdubbeld aan de Katholieke Hogeschool Limburg (KHLim). – BvL, 1409-2002

• dollekoeienziekte Een Ierse tiener die aan het dodelijke Creutzfeldt-Jacob lijdt, de menselijke vorm van de gekkekoeienziekte (BSE), is begonnen met een experimentele behandeling die nog nooit is getest op mensen. – GvA, 14-01-2003

➔ graduaat

geklasseerd (bn.) gegradueerde (de, -n)

• op de monumentenlijst opgenomen, als monument erkend en beschermd

• iemand die gegradueerd is ➔ graduaat

gegriepeerd (bn.) • grieperig - gegriepeerd zijn, griep hebben

Hoewel de molen zich niet meer in zijn originele staat bevindt, is ze in 1982 geklasseerd als beschermd monument. – DM, 24-01-2003

g

De West-Vlaming is gegriepeerd en geeft ook voor vandaag in Sint-Niklaas forfait. – HV, 02-01-2003

geheimstokerij (de, -en) • clandestiene stokerij

gekwetst (bn.) • in België ook: lichamelijk gewond, geblesseerd Het bestuur hapte meteen toe, te meer daar verdediger R. vorige week mogelijk voor meerdere weken gekwetst raakte. –

114

HN, 04-02-2003

Op zaterdag 10 november beginnen vrijwilligers om 9 uur aan de jaarlijkse geldomhaling. – HN, 08-11-2001

➔ kwetsen

gekwetste (de, -n) • gewonde

geldplaatsing (de, -en)

➔ kwetsen

• geldbelegging

gelagzaal (de, -zalen)

geleerd (bn.) - hij is geleerd, hij is met scha en schande wijs geworden, hij heeft leergeld betaald

• gelagkamer in een café • stationsrestauratie • foyer van een schouwburg De plannen om een groot scherm in de gelagzaal te plaatsen, werden in laatste instantie opgeborgen. – HN, 03-02-2003

geleid (bn.) - geleid bezoek, rondleiding Donderdag 23 januari staat de beurs open voor het basisonderwijs met een geleid bezoek aan de Techn-on Westrijd en een interactieve doe-beurs. – HN, 22-01-2003

gelasten (gelastte, gelast) - iemand gelasten met, iemand belasten met

- geleide reis, georganiseerde reis met begeleiding van een gids

geld (het) - geld als slijk verdienen, veel geld verdienen, geld als water verdienen

geleider (de, -s) • conducteur • bestuurder

xxx verdiende geld als slijk, en liet voor zijn geliefde een paleis optrekken dat zijn inspiratie vond in de Orient. – DS, 08-092001

gelijk (bw. en vw.)

- geld plaatsen, geld beleggen - schoon geld, een hele som geld, een mooi sommetje ➔ liggend, slijk, toegeven, toesteken, uitleggen, vers

- gelijk wie, onverschillig wie, wie ook

geldbeugel (de, -s)

- gelijk welke persoon, welke persoon ook - gelijk wanneer, wanneer ook

Hollywoodfilms over creatieve genieën moeten dus wel banaal zijn. Er is niets in Frida dat ons laat voelen dat Frida meer een rebel dan u of gelijk wie was. – Knack, 22-01-2003

• portemonnee Meer dan 250 chauffeurs zullen dat alvast snel voelen in de geldbeugel, want zoveel processen-verbaal zijn intussen opgesteld. – LN, 05-02-2003

Je moet weten dat de helft van de kaarten zwarte kaarten zijn, waarvoor geen regels gelden. Die mag je gelijk wanneer, op gelijk welke manier gebruiken. – LN, 08-03-2003

geldhond (de, -en) • geldwolf, geldduivel, vrek

- in gelijk welke omstandigheden, in alle omstandigheden - gelijk (als) ik heb gezegd, zoals ik heb gezegd - gelijk stellen, gelijk maken bij sportwedstrijden

g

Want zoals God en Allah hun trouwste gelovigen onverbiddelijk op de proef stellen, zo moet ook de beginnende belegger spitsroeden lopen om te bewijzen dat hij meer is dan een kruising tussen een hebberige geldhond en een bange wezel. – Trends, 25-10-2001

gelijkaardig (bn.) • soortgelijk, gelijksoortig

geldomhaling (de, -en) • geldinzameling

Een dag eerder pakte VLD-voorzitter Karel De Gucht op een persconferentie uit met

115

een gelijkaardig voorstel. – BvL, 07-022003

Gelukkiglijk heeft hij zijn vele vrienden die hem moed geven en kan hij zijn gedrevenheid uiten in zijn poëzie. – LN, 28-092002

gelijken (geleek, geleken) • in België vaak naast: lijken

gemak

Het team van de Archeologische Dienst Waasland (ADW) legde onlangs een tweede kogge bloot in de geul van het toekomstige Deurganckdok. De vondst gelijkt sterk op wat in oktober 2000 aan het licht kwam. – GvA, 12-08-2002

- op zijn zeven/duizend gemakken, uiterst traag of heel makkelijk Op zijn duizend gemakken begint de dominee de post van de afgelopen week voor te lezen, met af en toe een grapje dat beloond wordt met gelach en goedkeurend geroep van op de kerkbanken. – Knack, 02-10-2002

gelijkvloers (het) • benedenverdieping, gelijkvloerse verdieping, begane grond

- gemak van betaling, gemakkelijke betalingsvoorwaarden, betaling in overleg, alles op afbetaling

De twintigste verdieping zal in beslag genomen worden door de opsporingsdiensten en het arrondissementeel informatiekruispunt. Het gelijkvloers en de eerste verdiepinig zijn voor zone 5 oftwel de politie van Schaarbeek. – DM, 04-05-2002

Wanneer hij niet meteen de schuld kan betalen, kan de werkgever gemak van betaling vragen, aan de rechter of aan de RSZ. – FET, 15-11-2002

gemakkelijkheidshalve (bw.) gelijkvormig

• gemakshalve

- voor gelijkvormig afschrift, voor eensluidend afschrift, voor gelijkluidend afschrift

Om begrijpelijke redenen wil de vader, een man uit Willebroek, liever anoniem blijven. We zullen hem gemakkelijkheidshalve Walter noemen en zijn zoon en dochter Peter en Ann. – GvA, 22-02-2003

gelijkvormigheidsattest (het, -en) • certificaat van overeenstemming

gemakkelijkheidsoplossing geluidsmuur (de)

(de, -en) • makkelijke oplossing die niet echt ideaal is, uitweg om moeilijkheden te vermijden

• geluidsbarrière Het doel van het actiecomité is de verlenging en de verhoging van de oude geluidsmuur, die er al twintig jaar staat. – LN, 22-01-2003

Als SP.A- en VLD-burgemeesters hun onderwijs niet houden, dan kiezen ze vaak de gemakkelijkheidsoplossing. – DM, 05-02-2003

geluk - een geluk met een ongeluk, een geluk bij een ongeluk

gemattelasseerd (bn.) • gewatteerd, opgevuld zijn van stoffen

gelukken

g

Slaagt de VLD er niet in om de belastingen te doen dalen, dan zal de partij er ongetwijfeld wel in gelukken om de rokken te verkorten. – DS, 12-06-1999 ➔ lukken

gelukkiglijk (bw.) • gelukkig

gemeen • gemeen recht, publiek recht

116

In de praktijk ging men ervan uit dat deze niet gereglementeerde opties onderworpen waren aan het gemeen recht , en dat zij derhalve belastbaar waren bij de toekenning. – Trends, 06-02-2003

gemeenschap (de, -pen) • een van de drie delen van België met een eigen regering en parlement, bevoegd voor persoonsgebonden zaken, zoals onderwijs en cultuur: de Vlaamse, Franse, Duitstalige Gemeenschap ➔ gewest

eerstejaarsstudenten een generatiestudent. – FET, 21-12-2002

generiek (de) • aftiteling, titelrol, begin- en eindtitels van een (televisie-)film Het nieuwe seizoen van Koppen wordt ingezet met een nieuwe generiek en een nieuw, virtueel decor. – DM, 03-09-2002 Het programma krijgt een nieuw logo, een nieuwe generiek en een nieuw decor. – DM, 27-01-2003

gemeenschapsonderwijs (het) • officieel onderwijs georganiseerd door een gemeenschap

➔ eindgeneriek

Het stadsbestuur doekte het gemeentelijk basisonderwijs op. De scholen gingen over naar het gemeenschapsonderwijs. – HN, 07-02-2003

geniet (het) - hij heeft er weinig/veel geniet van, hij heeft er weinig/veel plezier, genot van

➔ onderwijs

gemeentemandataris ➔ mandataris genieten (genoot, genoten) gemeentetaksen ➔ taks

- genieten van een goed pensioen/ inkomen, hij heeft, geniet een goed pensioen/inkomen

gemeten (bn.) • afgemeten, stijf, voorzichtig

genoffel (de, -s) gemeubeld (bn.)

• anjer

• gemeubileerd

In de zestiende eeuw kwamen daar, ook in het Frans, de prachtige namen giroffel en genoffel bij. – HN, 29-12-1999

genster (de, -s) • vonk

gendarme (de, -n & -s) • rijkswachter ➔ rijkswacht

Al leuke reacties gekregen van de achterban? Mitrailleurs en Agalev, dat moet gensters geven. – DM, 24-08-2002

In het verlengde daarvan kwam de verzuchting dat het niet de taak is van België om gendarme van de wereld te spelen. – Metro, 23-01-2003

- gensters slaan, opzien baren, een scherpe prestatie leveren Toch moet Amélie Poulain nog lang fietsen om de legendarische twee jaar en vier maanden bij te benen die Il postino liep in de Gentse Studio Skoop. Maar Amélie Poulain slaat commercieel wel meer gensters dan die film. – DS, 26-042002

• bazige vrouw, dragonder, manwijf

gendarmerie (de) • rijkswacht • kazerne van de rijkswacht ➔ rijkswacht

g

- geen gensters slaan, weinig presteren, niet briljant zijn

generatiestudent (de, -en), generatiestudente (de, -n & -s)

gepalaber, gepalaver (het) • eindeloos gepraat

• student(e) die zich voor het eerst in het eerste jaar van het hoger onderwijs inschrijft

Aan de universiteiten is 69 procent van de

117

De stewards pikten het niet dat ze voor 'profiteurs' uitgescholden werden, maar

gingen na veel gepalaber toch aan de slag. – LN, 29-02-2002

gepeld - gepelde biefstuk, biefstuk uit de bil of de schouder zonder de pezen In de zelfbedieningen kochten ze telkens de duurste en de goedkoopste biefstuk; in de slagerijen vroegen ze de verkopers telkens om 'een zeer malse biefstuk' en 'een gepelde biefstuk'. In alle gevallen kochten ze ook nog een hoeveelheid gehakt. – GvA, 25-02-1999

gepermitteerd (bn.)

volksmond: 'een geraaktheid'). – HN, 24-08-2001

geraken (geraakte, geraakt) • in België vaak voor: raken - ergens aan geraken, aan iets geraken, iets te pakken krijgen, iets bemachtigen gerant (de, -en) • algemenere betekenis in België: bedrijfsleider, beheerder, filiaalhouder van een winkel of zaak [niet uitsluitend van een hotel of een restaurant]

• gepast, wenselijk

De gerant en de kassierster werden met touwen vastgebonden op een stoel. – GvA, 03-02-2003

Het is dus gepermitteerd om varkens te verminken en in worsten te draaien, maar dieren pijnloos bewerken voor de kunst mag niet. – DM, 21-01-2003

gerechtshof (het, -hoven)

- dat is niet gepermitteerd, dat past niet, dat is ongehoord, dat is onbetamelijk

• rechtbank Nauwelijks was hij zes maanden voordien tijdens een overbrenging naar het gerechtshof van Nijvel uit de celwagen kunnen ontsnappen, of xxx gebruikte de wisseltruc om probleemloos uit de gevangenis van Nijvel te ontsnappen. – HN, 27-01-2003

Niet dat mijn cliënteel dan plots minder centen had om dure auto's te kopen. Maar er was toch een zekere schroom. Ze vonden het gewoon niet gepermitteerd naar de buitenwereld of naar hun personeel toe. – GvA, 10-01-2003

geplekt (bn.)

gerief (het)

• met rotte plekken, rot zijn van vruchten • gevlekt, smoezelig zijn van kleren

• gerei, gereedschap, benodigdheden, spullen Vrijdag was hij de elektrozaak binnengerend, had er zijn gerief van de plank gepakt en was ermee weggelopen voordat iemand er erg in had. – HV, 16-01-2003

geplogenheid (de, -heden) • gewoonte, gebruik Enkel de dagelijkse geplogenheid van een training in de schaduw van het stedelijk zwembad. – BvL, 17-01-2003

➔

gerookt (het en bn.) • rookvlees - paardengerookt, ossengerookt, gerookt paarden- of ossenvlees, rookvlees - gerookt vlees, rookvlees

geraadzaam (bn.) • raadzaam, geraden

g

Volgens NIEUW-fractieleider L. A. zou het plaatsen van een geluidsinstallatie op de huidige locatie geraadzaam zijn. – HN, 13-09-2002

geraaktheid (de, -heden) • beroerte

kantoorgerief, kuisgerief, schoolgerief, tekengerief

gerust (bn.)

Elk jaar krijgen gemiddeld 23.000 mensen in België een CVA of beroerte (in de

- iemand gerust laten, iemand met rust laten, niet lastig vallen - er niet gerust in zijn, er niet gerust op zijn

118

Willockx verwacht niet dat de roerende

voorheffing die Belgen in België moeten betalen, zal worden verhoogd, hoewel de banken daar niet echt gerust in zijn. – HN, 23-01-2003

Met zijn korte, gestuikte en rondbuikige gestalte is regisseur Peter Jackson al vaak, wellicht te vaak, vergeleken met een vriendelijke kabouter. – DM, 14-12-2002

gesakker

gesyndiceerd (bn.)

• gemopper, gefoeter, gevloek

- hij is gesyndiceerd, hij is aangesloten bij een vakbond

De eerste marathonrit, 691 km waarvan 584 tegen de chrono, zorgde voor meer gesakker in de karavaan. – GvA, 09-012003 ➔

Vlaanderen telt zo'n 6.500 huisartsen, waarvan 1.600 tot 1.700 gesyndiceerd. – GvA, 29-10-2002

sakkeren

gesyndiceerde (de, -n) gesatureerd (bn.)

• lid van een vakbond

• vol, verzadigd Het is al een tijdje crisis in de muziekbranche: de markt is gesatureerd en de prijzenslag woedt al langer dan vandaag. – DM, 04-01-2003

getal - niet in getal zijn, niet in voldoende aantal aanwezig zijn op een vergadering

geschrift (het)

getouw

• handschrift, schrift, wijze van schrijven - een mooi/lelijk geschrift hebben, een mooi/lelijk handschrift hebben

- iets op het getouw zetten, iets op touw zetten Plan België, het Belgische broertje van de internationale kindgerichte ontwikkelingsorganisatie Plan International, heeft een actie op het getouw gezet om geld in te zamelen voor de hongersnood in Zambia en Ethiopië. – GvA, 07-02-2003

geselen ➔ kat gesofisticeerd, gesofistikeerd (bn. en bw.) in België ook: • zeer ingewikkeld, geavanceerd

getrokken (bn.) • vermoeid, scherp, mager van gezicht

Elke zone heeft een gesofisticeerd weerstation, een reservestation en drie sensoren. – DM, 31-01-2003

Zijn bleke en getrokken gezicht en zijn consequente schaamtevolle houding op het proces spelen in zijn voordeel. – LN, 03-06-2002

• verfijnd, elegant

gesteld

getrouwheidskaart (de, -en)

- gesteld zijn, alles hebben wat je nodig hebt, klaar zijn - lelijk/erg gesteld zijn, er erg aan toe zijn, toegetakeld zijn

• klantenkaart Voor de prijs die de klant voor het pakket betaalt (5 euro), krijgt de koper 500 punten op zijn getrouwheidskaart van Delhaize, zodat de uitgave terugverdiend is. – LN, 20-01-2003

g

Dat het echt wel erg gesteld is, blijkt uit enkele sites die de commissie bezocht. – LN, 01-02-2003

- de gestelde lichamen, de hoogste gezagsdragers

gestuikt (bn.) • gedrongen van gestalte, klein van stuk

getrouwheidspremie (de, -s) • extra rente wanneer spaargeld een langere tijd op een depositoboekje staat

getten (mv.)

119

• slobkousen • beenkappen

ringsmaatschappij Sofico kreeg het Waalse Gewest het project in 1994 weer op de rails. – DM, 07-02-2003

getuig (het) • gereedschap • tuig van een dier • uitschot, gepeupel, tuig

➔ gemeenschap

gewestplan (het, -nen) • officieel structuur- en bestemmingsplan voor een gebied

geut (de) • scheut, kleine hoeveelheid vloeistof Meng het eerste deel met de sjalot en de mayonaise, het tweede deel met een flinke geut bietensap. – DS, 01-02-2003

- in één geut, in één keer, ononderbroken

Zonevreemde woningen zijn huizen die in een verkeerde zone van het gewestplan liggen. – FET, 04-02-2003

geweten - in geweten, in gemoede, oprecht, eerlijk of ernstig, nauwgezet ➔ eer

gevecht ➔ regel geweten ➔ weten geven ➔ verstek gewicht ➔ maat gevoelig (bn.) gewonnen ➔ brood

• in België ook: merkbaar, duidelijk, opvallend, aanzienlijk: een gevoelige verbetering

geworden - wat zal er van hem geworden?, wat zal er van hem terechtkomen?

Iedereen is het er over eens dat dit een gevoelige verbetering zal betekenen voor de veiligheid van de zwakke weggebruikers. – LN, 04-12-2002

gezaag ➔ zagen

gevolg

gezever ➔ zeveren

- voor gevolg hebben, met zich brengen, leiden tot, tot gevolg hebben - zonder gevolg klasseren, seponeren, opzijleggen Bij het Antwerps gerecht vragen sommigen zich verbijsterd af waarom het onderzoek naar het schijnhuwelijk tussen xxx en de Belgische xxx zonder gevolg is geklasseerd – LN, 22-10-2002

gezien • in België niet alleen gebruikt als voorzetsel, ook als voegwoord: omdat, aangezien

gezind - hij is goed gezind, hij is goedgehumeurd Gezwind en goed gezind huppelt Francis Swinnen op en af. – BvL, 09-01-2003

gewaarborgd ➔ inkomen gewest (het, -en)

- hij is slecht/vies gezind, hij heeft een slechte bui, is slechtgehumeurd

g

• een van de drie delen van België met een eigen regering en parlement, bevoegd voor onder meer ruimtelijke ordening, milieu, infrastructuur en werkgelegenheid: het Vlaamse, Waalse, Brussels Hoofdstedelijke Gewest

gezondheidsindex (de, -en & -indices) • prijsindex van producten die geen rekening houdt met de prijzen van alcohol, tabak en benzine

Dankzij de oprichting van de financie-

120

De gezondheidsindex wordt gebruikt om de lonen, sociale uitkeringen en huurprij-

glazen

zen aan te passen aan de inflatie. – DS, 31-01-2003

- glazen aardappel, glazige aardappel

➔ index

globaal gibberen (gibberde, gegibberd)

• in België ook: totaal, in zijn geheel, alles bij elkaar en precies ['ruw geschat' in Nederland]

• giechelen van meisjes Terwijl de anderen een beetje oneerbiedig staan te gibberen – zoiets kan toch de beste overkomen – onderneemt Thieu verscheidene pogingen om het thuisfront te bereiken. – BvL, 11-05-2002

Het idee maakt deel uit van een globaal plan om de hele luchtvaartgroep te transformeren. – FET, 07-02-2003

globaliseren (globaliseerde, geglobaliseerd) • in zijn geheel nemen, samenvoegen, optellen

gierig - gierig met complimentjes/lof enz., karig, terughoudend met complimentjes/lof enz.

gloeiend

Hij is gierig met woorden; hij suggereert meer dan hij uitlegt. – DS, 15-01-2003

- op gloeiende kolen staan/zitten, op hete kolen zitten

gieten (goot, gegoten) • water geven, begieten, besproeien - de planten gieten, de planten water geven, begieten

gocart (de, -s) • skelter, trapauto De groep telt 29 leden en de wagen is alvast milieubewust want het is een gocart die volledig overbouwd wordt. – LN, 04-02-2003

gieter ➔ fier gij (voornaamwoord)

God ➔ hand

• in spreektaal vaak voor: je, jij - op een ik en een gij, in een vloek en een zucht ➔ ge

goed

• vestje zonder mouwen dat mannen onder een pak dragen • (gebreid) vestje met mouwen ➔ golf

- voor je eigen goed, voor je eigen bestwil - op goed-valle-het-uit, op goed geluk af - van/op zijn goed leven, rente-nieren - zwart goed, onteigend kerkelijk bezit, eigendom bij de Franse Revolutie aan kerk of klooster ontroofd

giroffel (de)

goederentrafiek

• anjer ➔ genoffel

• goederenstroom, goederenverkeer

gilet

glas ➔ uit glasbraak (de) • glasschade

Oostende ten slotte zag zijn goederentrafiek stijgen met 28%, wat voldoende was om het verdwijnen van de passagiers van Hoverspeed op te vangen. – Trends, 09-01-2003

g

VLD-fractieleider Bob Vanhaverbeke vroeg dan weer aandacht voor de hondenpoep en de glasbraak in de uitgaansbuurten. – HN, 04-02-2003

goedgezind (bn.) • goedgehumeurd

➔ gezind

goesting (de)

121

• zin, trek, lust, smaak

ging in een provincie

Ik heb nog geen slogan, nog geen campagneploeg, alles moet nog beginnen. Het wordt geen makkelijke opdracht, maar ik doe het met volle goesting. – GvA, 04-03-2003 'Het zijn mensen als een ander. Als zij willen koppelen, dan valt daar niets over te zeggen. Het is een kwestie van goesting', giert ze het uit. – DM, 28-022003

Als straks de laatste gouwbond van België ermee stopt, verdwijnt wat de laatste jaren een stuk folklore was geworden. – HN, 26-05-2001

gouwdag (de, -en) • vergadering van een gouwbond Ruim 700 kabouters verzamelden zaterdag in Dadipark voor de gouwdag van de KSA. – HN, 22-04-2002

- een broek vol goesting, geil zijn

graad

'Met goesting bedoel ik het omgekeerde van depressiviteit', zegt Kristien Hemmerechts. 'Het is zo'n mooi, typisch Vlaams woord, dat we het in het Algemeen Nederlands zouden moeten opnemen. Want er bestaat geen alternatief. Een broek vol goesting vind ik eigenlijk nog sprekender', glimlacht de schrijfster. – GvA, 16-01-2003

• • •

militaire rang in graad stijgen, bevorderd worden alcoholgehalte in procent onderverdeling in het lager en middelbaar onderwijs - eerste graad, het eerste en tweede leerjaar - tweede graad, het derde en vierde leerjaar - derde graad, het vijfde en zesde leerjaar

- zijn goesting doen, doen wat hij wil - zijn goesting eten, zoveel als men wil - ieder zijn goesting, ieder zijn meug Of we mekaar graag zagen? Niet echt, maar we dachten dat het wel zou beteren. Mis natuurlijk, want het ging alleen maar bergaf. We zijn dan maar overeengekomen dat ieder zijn goesting kon doen. – HN, 19-11-2002

- tegen mijn goesting, tegen wil en dank, tegen mijn zin - goesting of geen goesting, tegen heug en meug ➔ koop, tegengoesting

golf (de), golfje (het) • (gebreid) vestje met mouwen

Op schooldagen is het programma afgestemd op de derde graad van het basisonderwijs, de eerste graad van het secundair onderwijs en de studenten pedagogisch hoger onderwijs. – GvA, 05-02-2003

graag ➔ zien graat - geen graten in iets vinden/zien, er geen bezwaar tegen hebben, er geen been in vinden, zien xxx (ACOD) beweert zelfs geen graten te zien in het feit dat postbodes op vrije dagen elders bijverdienen. – Krant op zondag, 01-09-2002

gouverneur (de, -s) • hoofd van een provincie, commissaris van de koningin

- zo mager als een graat, erg mager

g

Gouverneur Balthazar schorste de beslissing van het Gentse OCMW van eind vorig jaar, waarbij het OCMW zijn Poetsdienst en Gezinszorg overdroeg aan twee vzw's. – HN, 07-02-2003

gouwbond (de, -en)

• bond van de verschillende afdelingen van een organisatie of jeugdbewe-

graatmager (bn.) • broodmager, erg mager

122

Kate was met haar 1,68 meter te klein naar

modelnormen. Bovendien was ze graatmager en had ze een lui oog. – DS, 18-012003

➔

nummer, paling

grollen (grolde, gegrold) • brommen, knorren, een brommend of rommelend geluid maken - mijn buik/maag begint te grollen, mijn maag begint te knorren

gracht • in België ook: sloot - oude koeien uit de gracht halen, oude koeien uit de sloot halen

graduaat (het) • graad in het hoger onderwijs van het korte type [1 cyclus van 3 jaar] Koning Gyanedra schenkt zijn enige dochter Prerna (24) aan haar verloofde Raj Bahadur Singh, een 29-jarige graduaat informatica. – HV, 22-01-2003

• studie als voorbereiding op die graad ➔ gegradueerd, gegradueerde

Met de regelmaat van de klok begint zijn maag te grollen en moet hij wat eten. – LN, 01-06-2002

• mopperen, knorren

grolpot (de) • brompot

grommelen (grommelde, gegrommeld) • mopperen, brommen, knorren Sinds de politiehervorming grommelen de gemeenten, die een flink deel van hun budget aan de hervorming moeten besteden. – DS, 20-01-2003

grasplein (het, -en) • grasperk, grasveld

grieventrommel (de) grond

• geheel van eisen, klachten bezwaren van een groep tegen de overheid, vooral van Vlaamsgezinden

- ten gronde, in essentie, de kern van de zaak

De eerste Vlaamse Mars op Brussel markeerde een omslag in de krachtsverhoudingen tussen Vlamingen en Franstaligen. De Vlamingen roerden de grieventrommel, zoals dat in de taal van die tijd heette. – Knack, 16-10-2002

De vrouwen bedelen, de mannen klussen waar mogelijk bij, maar ten gronde is het einde van de bewoners nabij. – DM, 04-01-2003

grondslag - aan de grondslag liggen van, ten grondslag liggen aan, aan de basis liggen van

gril - aprilse grillen, veranderlijk weer in april

grootlint (het, -en)

Aprilse grillen midden in de zomer, weermannen hebben er maar één woord voor: de koudeput. – DM, 08-08-2002

• hoogste klasse van de Leopoldsorde

- maartse buien, aprilse grillen, wisselvallig weer in het voorjaar

grootnonkel, grootoom (de, -s) • oudoom

groen

g

De VS-immigratiedienst leverde een tijdelijke verblijfsvergunning af, onder het hoederecht van een eerder uitgeweken grootnonkel in Miami. – HN, 08-04-2000

- groen lachen, zuurzoet lachen, lachen als een boer die kiespijn heeft Dirk viel op tussen de manifestanten met zijn groene pruik. Hij kan dan ook alleen maar groen lachen. – HV, 13-12-2002

grootstad (de, -steden)

- hij is nog groen achter zijn oren, hij is nog niet droog achter zijn oren, hij is nog onervaren

• in België vaak voor: grote stad, wereldstad

123

Menen is met 30.000 inwoners te klein

om als stad op te vallen in Vlaanderen, maar door zijn ligging heeft het wel 'problemen' die eigen zijn aan de grootstad. – DM, 07-02-2003

bijzonder gunstkoopje gedaan. – HN, 23-02-2002

gunstmaatregel (de, -en) • gratie

groottante (de, -s)

De rechter had hem toen een gunstmaatregel verleend gekoppeld aan probatievoorwaarden, waardoor hij op vrije voeten kon blijven. – HN, 07-02-2003

• oudtante

grootwarenhuis (het, -huizen)

• uitzonderlijke maatregel

• warenhuis, supermarkt Een vzw gebouwd rond de basketbalploeg zal de zaal financieren met de verkoop van appartementen en een grootwarenhuis op de site die gesitueerd is naast het voetbalstadion. – BvL, 03-022003

gunstprijs (de, -prijzen) • spotprijs, voordelige, verlaagde prijs Bovendien zou dat volgens hen moeten kunnen tegen een gunstprijs voor studenten en gezinnen waarvan meer kinderen een treinkaart kopen. – HN, 15-01-2003

grosse caisse (de) • grote trom, Turkse trom

gunsttarief (het, -tarieven) grossist (de, -en)

• voordelig tarief, verlaagd tarief

• grossier Alleen de apotheker en de grossist lijken op het eerste gezicht financieel nadeel te hebben bij de maatregel. – DM, 20-122002

De coördinatiecentra doen financiële verrichtingen voor bedrijven tegen een fiscaal gunsttarief. – FET, 21-01-2003

gunstvoorwaarden (mv.) • gunstige voorwaarden

gruw

Om misbruiken te voorkomen en om het sociale belang te onderstrepen staat in de memorie van toelichting ook dat het plan op het gehele personeel van toepassing moet zijn en dat de gunstvoorwaarden voor elke werknemer gelden. – DS, 14-112002

- een gruw hebben van, een afkeer hebben van

guichet (het, -s) • loket

guidon (de, -s) • fietsstuur Ik dacht dat ik het vandaag niet zou overleven. Ik schreeuwde Petacchi en Lombardi in de oortjes dat ze de dove Cipo moesten zeggen dat hij moest sprinten tot zijn guidon scheef trok. Tot het laatste greintje macht. De missie is geslaagd. – HN, 14-10-2002

gunstaanbod (het) • voordelige aanbieding

gunstkoopje (het, -s)

g

• voordelig koopje, voordelige aanbieding Het Gentse korps heeft alleszins een

124

h

haar - iemand van haar noch pluim(en) kennen, helemaal niet kennen Ter voorbereiding maak ik kennis met drie mensen, die ik voordien van haar noch pluim kende. – FET, 11-12-2002

- Frans met haar op, erbarmelijk, slecht, stuntelig Frans Kijk eens in de politiek. Wat minister Tavernier bijvoorbeeld spreekt, dat is ook Frans met haar op, zulle. – BvL, 21-122002

haag

- achter de haag lopen, spijbelen

- dat is bij/met het haar/de haren getrokken/gesleurd, dat is overdreven voorgesteld, dat is er met de haren bijgesleept

haagschool - haagschool houden, de school verzuimen, spijbelen Daar staat weliswaar tegenover dat de school, in samenwerking met het PMScentrum, ernstige inspanningen moet leveren om leerlingen die haagschool lopen daarover aan te spreken en grondig te begeleiden. – DS, 03-09-1999

Mannen hebben door hun extra aan testosteron inderdaad wat meer aanleg tot fysieke agressie. Maar van daaruit de stap zetten naar intellectuele agressie lijkt mij bij de haren getrokken. In denksporten wordt impulsief gedrag zelfs afgestraft. – GvA, 10-12-2002

haak

- rood worden tot in zijn haar, blozen tot over zijn oren

- met haken en ogen aaneen/aan elkaar hangen, met leugens en bedrog of slordig, zonder structuur in elkaar zitten

haarklieven (wkw.) • muggenziften, vitten, haarkloven

Experts klagen dat de wet met haken en ogen aan elkaar hangt. – De Tijd, 09-022004

Tegenover de Gentse procureur Soenen, substituut De Rouck en speurders van de BOB van Gent kwam het tot een partijtje haarklieven over gebeurtenissen uit de jeugd van Louf. – DM, 19-01-1998

- uit de haak zijn, defect zijn van zaken of niet in orde zijn, uit de toon vallen van personen Door de hitte en de ontploffing van een gasfles is de woning beschadigd. Enkele vensters zijn stuk gesprongen en de ramen zelf staan uit de haak. – HN, 03-012003

haarkliever (de, -s) • muggenzifter, vitter, haarklover Viel er op dit concert dan echt niets aan te merken? Toch wel, en je hoefde helemaal niet doorgeleerd te hebben voor haarkliever om te horen dat een overdaad aan wilde rocksongs het concert soms wat uit evenwicht bracht. – DM, 24-02-2001

- zijn haak erin slaan, zich in een gesprek mengen

haan - de haan van het kot, de baas van een zaak of het hoofd van het gezin of de belhamel - Engels haantje, krielhaantje

haantje-vooruit • haantje-de-voorste

haarklieverij (de) • muggenzifterij, vitterij, haarkloverij

h

'Toegegeven, het is haarklieverij', schrijft Vermeersch, 'maar de wetenschapspagina van De Standaard is van zo'n hoog niveau dat het niet ongepast is.' We hadden het zelf niet beter kunnen formuleren. – DS, 06-01-2003

125

halen haarzak (de, -ken)

- het halen op/van iemand/iets, het winnen van, de overhand krijgen op

• vals spel - haarzak doen, vals spelen

half haarzakken (wkw.)

- zich half en half voelen, zich goed, noch slecht voelen - twee uur en een half, twee en een half uur ➔ fond, gast, intern

• vals spelen • ruzie zoeken

haarzakkerij (de) • vals spel, bedrog

halfoogst (de) haas

• midden augustus, 15 augustus

- niet van een haas gemaakt zijn, niet vlug zijn - haas gegeten hebben, haast hebben - van kromme haas gebaren, zich van de domme houden, doen of je nergens van weet Eén van de kinderen uit de buurt had een ruit ingegooid. Ze gebaarden allemaal van kromme haas, dus moest ik verscheidene keren vragen: Wie heeft da gedaan? – HV, 23-02-2002

Het is een traditie geworden dat op halfoogst, op 15 augustus, de Landelijke Gilde, afdeling Sint-Niklaas Gooik, haar oogstfeesten organiseert. – LN, 17-082002

halfopen - halfopen bebouwing, huis dat één zijgevel deelt met het huis ernaast, twee-onder-één-kapwoning Het nieuwe dorp zal plaats bieden aan minstens honderdvijftig woningen, hoofdzakelijk in halfopen bebouwing. – LN, 19-12-2002

haast - in zeven haasten, in allerijl In zeven haasten zette ik m'n fiets op de te kleine stoep. De fiets viel om. Een grote rosbief van wel drie kilo viel uit mijn mand en rolde recht in een paardenvijg. – HN, 30-12-2002

- haast en spoed is zelden goed, haastige spoed is zelden goed Haast en spoed is zelden goed. In de krant van gisteren sloop een foutje in de titel van het stuk over Cinécity. Niet in maart 2004 zal Cinecity van naam veranderen, maar in maart 2003. – GvA, 14-09-2002

➔ bebouwing

halfrond (het) • halfronde zaal van het parlement: het parlementaire halfrond • het parlement halftop (bw.) • halfstok

hallucinant (bn.) • in België ook: verbijsterend, onthutsend, onvoorstelbaar, onwaarschijnlijk

hagelbol (de, -len) • hagelsteen, hagelkorrel

Volgens De Clerck is er een stembusakkoord tussen de paars-groene partijen om door te gaan na de verkiezingen en is men vier maanden vóór de stembusslag al begonnen met het formatieberaad. Hij had het over een 'hallucinante paringsdans'. – GvA, 23-01-2003 Stad wil af van 'hallucinante contracten' met publiciteitsfirma. Janssens: 'Die eerste contracten zijn hallucinant. In '91

We hebben betrouwbare informatie binnen van mensen die een hagelbol van zeven centimeter bezitten. In het Guinness Book of Records las ik dat in Kansas (VS) een hagelsteen is gevallen van negentien centimeter doorsnede! – GvA, 20-06-1998

h 126

kreeg Antwerpen een minimale vergoeding van vijfduizend frank per zuil. Het tweede contract van '93 is nog erger. De stad kreeg geen frank, maar een paar vlaggen en één zuil waarin een openbaar toilet was gebouwd.' – LN, 27-02-2003

halvelings (bw.) • gedeeltelijk, min of meer, een beetje, enigszins

hands verkopen, iets uit de hand verkopen - iemand aan de hand hebben, door iemand opgehouden worden, aan de praat gehouden worden - iets aan de hand hebben, last, problemen hebben - uit iemands handen eten, afhankelijk zijn van iemand Omdat een bedrijf als Kirch over kop is gegaan, houden ze de prijzen kunstmatig hoog. Met als slachtoffer de voetbalfan. Ik ga dit aankaarten op de eerstvolgende vergadering van de Europese voetbalbond Uefa. Maar ik verwacht er niet veel heil van. Ook de Uefa eet uit de hand van de tv-concerns. – HN, 16-10-2002

Had u die spectaculaire overwinning verwacht? Ik had halvelings gedacht dat ik kon winnen. Ik had niet verwacht dat ik geen fout zou maken. – DS, 18-12-2002

hamer ➔ klop hamerslingeren (wkw.)

- zonder handen rijden, met losse handen rijden - onschuldige hand, iemand die door loting de winnaar eruit pikt

• kogelslingeren Een politiek zwaargewicht is Kathleen xxx nog niet, maar met de ijzeren kogel van het hamerslingeren jongleert de dame alsof het een plastic bal is. – GvA, 03-012003

De vijf winnaars, door een onschuldige hand gekozen ontvangen elk 2 filmtickets. – BvL, 10-08-2002

hand

handborstel (de, -s)

- een handje toesteken, een handje helpen, enige hulp verlenen

• stoffer

Om te beginnen kunt u de opname van alcohol vertragen. Eet een doos sardienen voor u uitgaat, de vis- en olijfolie is goed voor u. Of drink ten minste een eetlepel zuivere olijfolie. Ideaal zijn producten die de lever een handje toesteken. – FET, 28-12-2002

- van de hand Gods geslagen, verlamd van schrik, van verbazing Toen eigenaar Luc Simon hem op de hoogte stelde, stamelde de nietsvermoedende dertiger uit Denderleeuw 'dat is goed', waarna hij als van de hand Gods geslagen vertrok naar Brussel om zijn cheque te innen. Luc Simon won ooit zelf de grote pot. – HN, 27-11-2002

Hij vraagt al vijf jaar een permanente helper om de vuiligheid tussen stoepranden en geparkeerde wagens met de handborstel weg te keren tot voor de borstel van de veegwagen. – HN, 07-062001

handeling - ergens handeling van hebben, iets kunnen hanteren, iets goed kunnen

handelsfonds (het, -en) • handelszaak

handelsfoor (de, -foren) • handelsbeurs, jaarbeurs Nu blijft er alleen nog een aaneenschakeling van protserige commerciële ambassades van de grote internationale huizen. Het lijkt meer op een handelsfoor dan een winkelstraat. – HN, 13-12-2002

- hij heeft er een handje van weg om, hij heeft er een handje van om

h

Ook andere bedrijven hebben er een handje van weg geregeld miljarden af te boeken op goodwill, voorraden of als herstructureringslast. – FET, 18-12-2002

- iets uit ter hand verkopen, iets onder-

handelshuis (het, -huizen) • winkelpand, winkel

127

In een woning aan de Schabbestraat wisten onbekenden in de nacht van zaterdag op zondag juwelen buit te maken. Uit het aanpalende handelshuis verdween een geldsom. – HN, 06-01-2003

• hands in de sport Na tien minuten verloor ik de bal aan Totti, waarna Moons een handsfout moest maken en rood kreeg. – LN, 22-10-2002

handteken (het)

• handelsfirma

• handtekening Na het optreden volgde immers een handteken- en cadeautjes-sessie die langer duurde dan het concert zelf. – LN, 20-09-2002

handelsingenieur (de, -s) • persoon met een universitaire titel in de economische wetenschappen

hannekesnest (het, -en) • bende, troep

Deze maand staan de semesterexamens handelsingenieur in de KUL op het programma en dus wordt het stoom afblazen. – LN, 07-01-2003

Maar bega niet de fout om vanaf de eerste dag die twee mensen op straat te zetten, want dan krijgt ge heel den hannekesnest op uw kop. – Knack, 31-01-2001

handelsrechtbank (de, -en) • rechtbank van koophandel, handelskamer

hapering (de, -en) • moeilijkheid, probleem • onderbreking: zonder haperingen

De handelsrechtbank van Kortrijk maakte het bestaande akkoord ongedaan omdat het bedrijf niet langer voldeed aan het herstelplan dat het zelf had opgesteld. – HN, 02-01-2003

De omzetcurve toont sinds de eerste dag een stijgende lijn, met een kleine hapering in 1990. Toen verwoestte een zware brand de bedrijfsinfrastructuur, maar de familie noch de medewerkers legden zich bij de ramp neer. – FET, 28-12-2002

handelswoning (de, -en) happen

• winkelpand, winkel

- happen en snappen, snauwen

Omdat de vroegere handelswoning in het centrum gelegen is, was dit volgens de bevoegde schepen Jacobs een ideale locatie voor de buitenschoolse kinderopvang. – HN, 13-03-1999

hard - een harde kop, een stijfkop Er was zelfs een fles (of drie) vuurrode wijn op tafel gekomen. Van Marcel wordt gezegd dat hij nogal een harde kop heeft, maar die wijn was toch nog een slok koppiger. – BvL, 25-04-2002

• handelsfirma

handgeklap - bij handgeklap, bij acclamatie De CVP-voorzitter wordt vandaag verkozen op een congres. Het zal een stemming bij handgeklap zijn. Niemand voelde zich geroepen om tegen stemmentrekker Stefaan De Clerck in de arena te treden. – DM, 09-10-1999

handlanger (de, -s)

haring - zijn haring braadt niet, hij krijgt zijn zin niet 'Uw haring braadt niet. Door preventief controles te doen, hebben we alles gedaan opdat de volksgezondheid niet in gevaar zou komen', schreeuwde De Crem. – HN, 13-04-2000

h

• in België ook: ondergeschikt helper van een metselaar, opperman

handsfout (de, -en), handspel (het)

- zo mager als een haring, zo mager als een lat - een haring, een broodmager iemand

128

vreemdelingen, die voor het geld kiezen. – DS, 03-01-2003

hart - ergens het hart van in zijn, zeer teleurgesteld, aangeslagen of ontmoedigd zijn

hart(en)vreter (de, -s) • egoïst, onaangenaam iemand

Hij leefde als een kluizenaar in het Spaanse vissersdorp Camelle, maar toen Manfred xxx afgelopen week dood gevonden werd in zijn woning, waren de dorpelingen er het hart van in. – DM, 04-01-2003

Wekelijks word ik uitgescholden voor hartvreter, dief, bemoeial, aftroggelaar... Vorige week riep een kerel door de bus of ik slaag moest hebben toen ik mijn hand omhoogstak naar de omroepradio om bijstand te vragen. – GvA, 28-02-2001

- van zijn hart een steen maken, zijn gevoelens onderdrukken, ongevoelig zijn voor het leed van anderen We besloten dan maar van ons hart een steen te maken en de zaak onmiddellijk te verkopen. Ik heb veel traantjes gelaten maar sta achter de beslissing van mijn man. – HN, 23-12-2002

• treiteraar, pestkop

hartinfarct - een hartinfarct doen, een hartinfarct krijgen

hartsgrondig (bn. en bw.) • hartgrondig

- zijn hart opvreten/opeten, veel verdriet hebben, hartzeer hebben

Essenbeek slaakt een zucht van opluchting. Iedereen was het omrijden en de file om de E429 te kruisen na negen maanden werken hartsgrondig beu. – HN, 04-122002

Ook zijn er weinig seriemoordenaars bekend die er na een paar keer genoeg van krijgen en hun hart opvreten van spijt. – FET, 16-06-2001

- het niet aan zijn hart laten komen, zich hazenmond (de, -en) er niets van aantrekken • hazenlip Niet dat ze het aan hun hart laten komen: nergens thuis zijn mag dan ongemakkelijk aanvoelen, het is een prima manier om je overal staande te houden. ‘Volmaakt is de man voor wie de hele wereld een vreemd land is.' – DS, 25-07-2002

heenmatch, heenwedstrijd(de) • eerste wedstrijd waarop nog een revanche- of returnwedstrijd volgt Zaterdag, in de derde set van de heenmatch in Maasmechelen, liep kapitein Contreras een gecompliceerde breuk op aan de linkerpink. – HN, 07-012003

➔ nauw

hartcrisis (de) • hartaanval, hartinfarct Ook de Chinezen waren niet onverdeeld tevreden met het bezoek, ze vreesden dat Elisabeth, al ver in de tachtig, de lastige reis niet zou aankunnen. Hun vrees werd bijna bewaarheid, ze heeft er inderdaad een kleine hartcrisis gekregen. – Knack, 31-10-2001

heenronde (de, -n & -s) • eerste helft van een competitie Met 31 punten en een vijfde plaats in de ranglijst is men op Daknam best tevreden over de heenronde. – GvA, 07-01-2003

heerkracht (de) • overmacht

hartenklop

h

Ik dacht dat een bedrijf dat goed beheerd wordt, niet in de problemen kon komen (tenzij in geval van heerkracht). – LN, 06-10-2001

- de hartenklop krijgen, hartkloppingen krijgen

Ik wil niet te Vlaams klinken, maar ik voel tegenwoordig amper nog de hartenklop van de lokale spelers. Het zijn allemaal

➔ heirkracht

129

heimelijk

hebben aan natuur om even tot rust te komen en te kunnen herbronnen. – Knack, 01-01-2003

• in België ook: gluiperig, geniepig - een heimelijke deugniet, een geniepige vent

herdoen (herdeed, herdaan) • opnieuw doen, overdoen, herstellen

heirkracht (de) • overmacht

Toen het bij de aanvang van de derde periode vrij snel 3-0 werd, leek de partij gespeeld. Maar Turnhout vocht terug, en bij een 3-2 tussenstand was alles te herdoen. – LN, 06-01-2003

Tot voor enkele jaren gold nog dat de onproductiviteit moest te wijten zijn aan buitengewone omstandigheden, die onafhankelijk zijn van de wil van de belastingplichtige (bv. heirkracht of faillissement). – FET, 15-11-2002

herinrichten (richtte herin, heringericht) • reorganiseren

➔ heerkracht

hekken (het, -s)

We willen een zone-30 invoeren in de schoolomgevingen en de omgeving van de Sint-Pieterskerk herinrichten. Vooral de veiligheid van de fietsers moet vergroten. – HN, 07-01-2003

• hek Onkruid, takken en andere rommel stapelen zich op voor het hekken van het waterspaarbekken. De gevolgen laten zich raden. – LN, 31-12-2002

herinrichting (de, -en) helft

• reorganisatie

- in de helft, op de helft, halverwege

Ondanks de relatieve welvaart gebeurt er dus weinig of niets. Geen herinrichting van de dorpskern, geen vernieuwing van riolering in de Lege Veldkant, uitstel van heraanleg van de zogenaamde Blokjesstraten en van het Jongerenontmoetingscentrum... Spijtig. – GvA, 07-01-2002

helledonker (bn.) • aardedonker, pikdonker, stikdonker Wellicht hebben de behulpzame bewoners op die manier ongevallen voorkomen, want op dit stuk weg is het helledonker en een hindernis merk je in zo'n omstandigheden niet snel op. – LN, 29-10-2002

herkansen (herkanste, herkanst) • opnieuw zijn kans wagen

helmen (helmde, gehelmd)

Wie een positieve beoordeling krijgt, maakt een financiële promotie en/of stijgt op de ladder. Wie een negatieve beoordeling krijgt, moet het jaar daarop herkansen. – FET, 18-12-2002

• galmen, weerklinken

helpster ➔ familiaal hennenhok (het, -ken), hennenkot

herleiden (herleidde, herleid)

(het, -en) • kippenhok

• in België ook: verminderen, reduceren, terugbrengen: iets tot de helft herleiden

her - van her, opnieuw

Om het rondrijden op het containerpark tot een minimum te herleiden zijn de containers herschikt. – HN, 06-01-2003

h

herbronnen (herbronde, herbrond) • terugkeren naar de bron, nieuwe, vooral geestelijke kracht aanspreken Het gaat over een duurzame toekomst voor natuur én voor mensen, die in deze hectische tijd zo vaak écht behoefte

hernemen (hernam, hernomen) • hervatten: het werk hernemen Opnieuw werken of blijven staken? Dat is de vraag waarover de 3.100 werknemers

130

van Renault-Vilvoorde zich donderdag buigen tijdens een referendum. Volgens vakbondsleiders Georges Jacquemijn (ACV) en Karel Gacoms (CMB) is het werk hernemen de beste strategie. – GvA, 08-04-1997

herpakken (herpakte, herpakt) - zich herpakken, herstellen, beter worden, bekomen, hervatten U hebt gezegd dat Durant zich moet herpakken, maar toen had ze haar politieke vel in het parlement al gered. – Knack, 21-05-2002 Na een moeilijke start heeft de realitysoap Big brother zich weliswaar enigszins herpakt, maar dat was niet voldoende om de meubelen te redden. – DS, 04-12-2002

- de lessen hernemen op 1 september, de lessen worden hervat op 1 september De school blijft in ieder geval maandag en dinsdag dicht. Het is nog niet duideliijk of de lessen zullen hernomen worden en waar de 700 leerlingen naar toe moeten. – GvA, 29-04-2002

• herstellen, opleven: de handel/ economie herneemt Microsoft en Intel waren in heel goede doen nadat uit het halfjaarlijks onderzoek van het Institute for Supply Management – de club van de aankoopdirecteuren – bleek dat steeds meer bedrijven plannen hebben om meer te investeren zodra duidelijk wordt dat de economie herneemt. – HV, 11-12-2002

hersteldienst (de) • servicedienst: eigen hersteldienst Een kapotte vlotter van het toilet volstaat om de hersteldienst uit te laten rukken. – DM, 07-12-2002

herstellen (herstelde, hersteld)

• herhalen - een toneelstuk hernemen, een toneelstuk weer opvoeren

• in België vaak gebruikt voor: repareren Het figuratieve zonnestelsel in het voetgangersgebied voor de Zimmertoren bevindt zich in een belabberde toestand. De stad gaat daarom bij enkele aannemers prijsoffertes opvragen om de constructie te herstellen. – GvA, 07-012003

Cité Theater herneemt oud toneelstuk – HN, 22-05-2001

- een uitzending hernemen, een uitzending herhalen

herneming (de, -en) • hervatting Ook de herneming van de provinciale competities valt in het water. In Brabant heeft de voetbalbond alle wedstrijden in provinciale van 3 januari tot en met donderdag 9 januari afgelast. – HV, 04-012003

herstelling (de, -en) • in België vaak gebruikt voor: reparatie De Europese richtlijn zegt dat de waarborg bij consumptiegoederen zeker 2 jaar geldig moet zijn. Tijdens die 2 jaar moet ook een recht op gratis herstelling of vervanging van het goed verzekerd zijn. – HN, 07-01-2003

• herstel • herhaling, heruitzending

hernieuwbaar (bn.) hervallen (herviel, hervallen)

• verlengbaar

• weer vervallen, terugvallen: in een ziekte hervallen

h

De renovatie was voor het CC de aanleiding om te mikken op een degelijke symfonische programmatie. Voor een reeks van populair getinte concerten ging het een jaarlijks hernieuwbaar contract aan met het Symfonieorkest van Vlaanderen. – GvA, 28-01-1999

Een grootschalig onderzoek bij duizenden vrouwen heeft bevestigd dat een nieuw type medicament, xxx, de kansen op hervallen na borstkanker met de helft vermindert en minder risico's inhoudt dan

131

• soort bacon

de bestaande behandeling met antioestrogenen, vooral bekend onder de naam xxx. – GvA, 13-12-2002

De kaarten zijn nog niet gedrukt. Je vindt alles terug op het bord. We lezen bloedworst met appelkompot, zuurkool met hespenspek, spek en eieren, vidée enzomeer. – HN, 02-12-1998

hervatten - de lessen hervatten, de lessen worden hervat - zich hervatten, zich herstellen

hespenworst (de)

Onder meer de RSI, die een idee geeft van de mate waarin de trend in een overdrijvingsfase komt, suggereert dat de werkloosheid nog tot 6,3 procent zal stijgen om nadien – allicht in de loop van 2003 – tot pakweg 5,5 procent terug te vallen. Maar daarna zal de klim zich hervatten, op de lange termijn mogelijk tot 11 procent. – FET, 10-09-2002

• boterhamworst De volgende vleesbereidingen maakt xxx zelf: pasteien en hammen, hespenworst, fricandon en droge worsten. – Knack, 24-04-2002

heten (heette, geheten) • in België ook noemen: ze heten hem Vincent

herwaarderingsgebied (het, -en)

hetzij (bw.)

• woongebied waarin subsidies verleend worden voor aankoop of renovatie van een woning

• namelijk, dat is: de prijs is erg laag, hetzij 250 euro per maand Contacten met klanten via e-mail of ter plaatse; behandeling van vragen/ problemen [...]; confirmatie van de bestellingen; deelname aan vergaderingen; controle van de statistieken wat betreft het bezoeken van de site; ... Hetzij alle stappen die nodig zijn om de databanken te optimaliseren en bijgevolg het gebruik ervan te doen stijgen. – Vacature, 24-08-2002

Omdat het project als herwaarderingsgebied kon genieten van Vlaamse subsidies mogen de woningen niet op de huurmarkt worden gegooid. – GvA, 16-112002

herwerken (herwerkte, herwerkt) • opnieuw bewerken, omwerken, herzien Het duo herwerkt momenteel de autobiografie Tomorrow To Be Brave van de Britse Susan Travers, de enige vrouw die ooit in het Franse vreemdelingenlegioen geraakte. – GvA, 06-01-2003

hiel (de, -en) • hak - schoenen met hoge hielen, schoenen met hoge hakken Op de Boekenbeurs werken wij samen met drie hostessen. Het moet gezegd drie schoonheden waarop de Schepper nu eens echt zijn best heeft gedaan. Zij houden alle jonge Internetsurfers nauwgezet in het oog, maar op hoge hielen kan je niet snel genoeg zijn. – GvA, 04-11-1997

hesp (de, -en) • ham Neen hoor, het 'vlees' hield het midden tussen gekookte hesp en kippenwit (je kon er trouwens aan vragen wat het was vermits het nog leefde; het ging erom wie het eerst zou bijten), de koude patatjes leken de Tweede Wereldoorlog te hebben overleefd en na wat speurwerk vond ik ook twee plakjes tomaat-mozzarella – op welke Belgische eindejaarsdis tref je dát aan? – GvA, 03-01-2003

hespenspek (het)

h hier

- dat zie je van hier, dat snap je zo, dat is logisch, dat is vanzelfsprekend

132

Onlangs stond de amateurploeg uit de buurt aan mijn deur. Of ik hun verzorger wilde worden. Dat zie je van hier. – GvA,

meelopen, een ommetje maken, een blokje omlopen ➔ drummen

24-07-2002

hiertoe (bw.) - tot hiertoe, tot nu toe, tot nog toe

hoerenchance (de), hoerengeluk

De best presterende film in de bioscopen is tot hiertoe 'Titanic' met een opbrengst van 1,8 miljard dollar. – FET, 24-12-2002

(het) • heel veel geluk Die Antwerpse 'hoerenchance' wordt nog verpletterender als je alleen de woensdagtrekkingen bekijkt. Daarin stijgt het Antwerpse aandeel tot 29%, of 13 op de 45 winnaars. – GvA, 20-07-2002

hinterland (het) • achterland, omliggend gebied We hebben met een helikopter boven de streek gehangen en merkten dat het water in Gijzegem niet afvloeit. Het water komt uit het hinterland. – LN, 04-01-2003

hoerenkot • bordeel

historiek (de)

De buurtcentra van het Schipperskwartier, dat zijn de cafés. Dat zijn Annie en Jules van De Zwaan. Of den Johnny van hiernaast. Die heeft met zijn spaarcenten een oud hoerenkot omgebouwd tot een cafeetje. – Knack, 24-07-2002

• geschiedenis, historisch overzicht, verloop, ontwikkelingsgeschiedenis Dat Ons Kookboek mee geëvolueerd is met de tijd, blijkt duidelijk als je de verschillende edities naast elkaar legt. Want welk naslagwerk kan ons meer vertellen over de historiek van onze Belgische keuken? – DS, 26-12-2002

hoeveboter (de) • boerenboter Tijdens het rijzen meng je 60 cl melk met 2 dl room, 100 g gesmolten hoeveboter en 6 eieren. Deze mengeling onder het gerezen deeg werken en gedurende 1 uur laten rusten. – HN, 28-12-2002

HOBU • afkorting van: hoger onderwijs buiten de universiteit Het aantal werkloze schoolverlaters is met meer dan 13 procent gestegen in vergelijking met vorig jaar. Vooral universitairen en Hobu-afgestudeerden vinden zeer moeilijk werk (23,8 procent meer werklozen). – HN, 10-09-2002

hoevebrood (het) • boerenbrood In de categorie 'brood en stokbrood' kaapte hij de eerste prijs weg. ‘Dit is een prestigieuze prijs', zegt Frank Deldaele. ‘Ik heb vier soorten brood moeten maken: brood met Orvalbier, brood met 4 meelsoorten, Zuid-Frans hoevebrood en witbrood met roggepoolisch, een stokbrood en een fantasiebrood.' – LN, 03-05-2001

hoederecht (het) • recht om na een echtscheiding voor de kinderen te zorgen De ouders weigerden de toestemming om dna te nemen nadat ze door een advocaat voor een rechter in Florida waren gedaagd met de bedoeling hen het hoederecht af te nemen. – DM, 04-01-2003

hoevekaas (de) • boerenkaas

hoek

h

Zo kan u er kennis maken met Beverse hoevekaas, Beverse ambachtelijke chocolade, artisanale bieren uit Silly, smeedhekkens uit Zwalm, de hoeveslagerij Elk Zijn Deel uit Smeerebbe – Vloerzegem, artisanale fruitsappen uit Bever, ... – LN, 06-04-2002

- iets achter het hoekje hebben, iets achter de hand hebben, iets in petto hebben - achter hoeken en kanten, stiekem, in het geniep - met iemand een hoekje meegaan/

133

hoevekip (de, -pen)

holebi (de, -'s)

• boerenkip

• verzamelnaam voor homo's, lesbiennes en biseksuelen

Wie na het wandelen, fietsen of paardrijden binnenkomt, kan aanschuiven aan de gastentafel, een eenvoudige maar smakelijke keuken op basis van streekproducten. Uientaart, hoevekip met dragon, boerensoep, varkensvlees op grootmoeders wijze en een uitgebreide regionale kaastafel zijn maar een paar voorbeelden. – HN, 02-11-2002

Behalve culi's en bobo's krijgen ook de holebi's geleidelijk aan een gezicht in onze maatschappij. Al heeft nog lang niet iedereen van deze verzameling homo's, lesbiennes en biseksuelen gehoord. – DS, 08-08-2002

home (het, -s) • tehuis, kindertehuis Op de E17 vlakbij Nazareth richting Antwerpen is gisterenochtend om 9.30 uur een minderjarige van de autosnelweg geplukt. Het bleek om een Kosovaarse jongen te gaan die geplaatst was in een home in Aalst. – HV, 31-12-2002

hof (de) • tuin

• studentenhuis ➔ studentenhome

Hof van Cassatie (het) • hoogste gerechtshof dat oordeelt over de juiste toepassing van de wet door een lagere rechtbank, Hoge Raad

homologatie (de, -s)

Het wordt wel heel moeilijk om nog voor de parlementsverkiezingen een definitieve uitspraak te bekomen in de zaak, omdat de uitspraak van het hof kan worden betwist voor het Hof van Cassatie. – FET, 08-01-2003

• officiële bekrachtiging, erkenning van diploma's

homologeren (homologeerde, gehomologeerd) • officieel bekrachtigen, erkennen van diploma's

hond - ergens komen als een hond in een kegelspel, heel ongelegen komen

hoger ➔ hoog

Want bij dat laatste worden bijna onvermijdelijk onderzoeksmaatregelen genomen en politiediensten geactiveerd, zaken die vlugger opvallen. Om niet te zeggen dat Verwilghen met zijn bevel tot 'een gerechtelijk strafonderzoek' als een hond in een kegelspel komt. – Knack, 04-12-2002

hogergenoemd, hogervermeld, hogervernoemd (bn.) • bovengemeld, bovengenoemd, hiervoor genoemd In hogervermeld boek had de auteur een opdracht geschreven 'Met de beste wensen voor een levenslang beleggingssucces'. – FET, 24-07-2002

hold-up (de, -s) • (roof)overval

- ergens ontvangen worden als een hond in een kegelspel, slecht ontvangen worden

h

Er was niets bijzonders gebeurd, vertelde ze. Tenzij we iets wilden weten over een onbetekenende hold-up op een Delhaize... – GvA, 02-01-2003

134

Een pitbull als Elie werd er aanvankelijk ontvangen als een hond in een kegelspel, en dat verbeterde niet toen de nieuwkomer het aandurfde Twin Towers David Robinson en Tim Duncan in de kleedkamer de huid vol te schelden na een

belabberde vertoning. – HN, 29-11-2000

Hawaï te vertrekken om er te surfen. Een vrij ambitieus plan, vooral omwille van de centen. – LN, 07-12-2002

- daar ligt de hond gebonden, daar zit hem de knoop - in de hond gelogeerd zijn, in de aap gelogeerd zijn ➔ leiband

hoofdbekommernis (de) • belangrijkste bekommernis, belangrijkste zorg

hondenstiel (de) • hondenbaan

De hoofdbekommernis blijft: goed werk leveren. Was ik een beenhouwer, ik zou ook letten op de samenstelling van mijn worsten en mijn américain préparé . – Knack, 08-01-2003

Trainer zijn, een hondenstiel. Vraag het maar aan Waseige. – LN, 05-07-2002

honderd hoofdbrok (de)

- tien/twintig enz. ten honderd, tien/ twintig enz. procent Vijf mensen maken gebruik van hun recht om twee jaar verlof te nemen tegen tachtig ten honderd van hun wedde voorafgaand aan hun rustpensioen. – HN, 28-11-2002

• voornaamste deel, hoofdmoot, hoofdschotel Dankzij hem heeft het veldrijden een nieuwe wending gekregen waarbij vooral snelle wedstrijden de hoofdbrok werden. Dus was trainen op snelheid zoveel belangrijker. – BvL, 07-01-2003

- honderd ten honderd, helemaal, in alle opzichten, voor honderd procent 'De man leek nooit honderd ten honderd', zegt een buur, die in hetzelfde gebouw als V. woont. 'Hij prutste altijd aan het slot van zijn deur. Als je dan vroeg waarom, zei hij dat er altijd werd ingebroken. Nochtans had hij volgens mij niets. Ik geloof zelfs dat hij van het OCMW leefde.' – GvA, 28-11-2002 Voor Domo is de Tour al een succes na de zege van Virenque. En voor mij? Als ik een etappe win, is mijn Ronde honderd ten honderd geslaagd. – HN, 23-07-2002

hoofding (de, -en) • titel, opschrift, briefhoofd, kop(je) Onder de hoofding Reisinfo vind je per land een heleboel nuttige informatie over de mogelijkheden voor aangepaste logies, toegankelijkheid van attracties en musea en organisaties (ook uit het commerciële circuit) die reizen voor de doelgroep aanbieden. – DS, 30-11-2002

hoofdvogel (de) • de eerste prijs, de beste prestatie De Donna-luisteraars moesten van Kerstdag tot Oudejaarsavond wachten om te horen dat Queen met 'Bohemian Rhapsody' aan de haal ging met de hoofdvogel. – BvL, 02-01-2003

honger - op zijn honger blijven, niet voldaan, ontevreden, teleurgesteld zijn Het was niet zo'n beste wereldbeker. Wat het spektakel betreft, ben ik op mijn honger gebleven. Euro 2000 haalde een veel hoger niveau.– DS, 21-12-2002

• de grootste flater - de hoofdvogel afschieten, iets bijzonders doen, een bijzondere prestatie leveren of een grote dwaasheid begaan, een grote stommiteit vertellen

- iemand op zijn honger laten, hem niet voldoen, iemand teleurstellen

hoofd

h

- (zich) iets in zijn hoofd steken, zich iets in het hoofd halen, zich iets inbeelden of zich iets vast voornemen Maar ik dacht nog altijd niet aan werken. Ik had het in mijn hoofd gestoken naar

135

De spelers van FC Barcelona krijgen voortaan alleen nog een premie wanneer ze in de competitie de hoofdvogel afschieten of wanneer ze de beker met de grote oren veroveren. – Metro, 08-11-2002 De hoofdvogel qua kolder wordt

dringend, met de grootste spoed

afgeschoten door Ecolo. Negen groene verkozenen hebben een klacht ingediend tegen de Internationale Automobielfederatie (FIA). [...] Ecolo vindt dat de FIA 'uit het oog verloren heeft dat het niet haar eerste opdracht is om teams en sponsors te helpen financiële winsten te maken, maar wel om sportieve competities van het hoogst mogelijke niveau te organiseren'. Naar verluidt sidderen ze van angst, daar bij de FIA. – DM, 08-012003

De oppositie aanvaardde het voorstel om het agendapunt bij hoogdringendheid te behandelen, waardoor xxx het OCMW kan verlaten en xxx zijn plaats kan innemen. – HLN, 19-03-2003

- een vergadering bij hoogdringendheid bijeenroepen, een spoedvergadering bijeenroepen

hoogstudent (de, -en) • student aan een universiteit of hogeschool

- hij denkt dat hij de hoofdvogel heeft afgeschoten, hij verbeeldt zich heel wat, hij is erg met zichzelf ingenomen

hoog (bn. en bw.) - het hoog ophebben, verwaand zijn, het hoog in de bol hebben - hoog oplopen met, veel ophebben met, ingenomen zijn met Enkele jaren geleden lapten de Stones – die niet hoog oplopen met gatlikkers – het blad Teek! een proces aan de broek omdat die snoodaards 'hun' tong op de cover hadden gezet. – DM, 09-08-2002

Als hoogstudent, ik was toen 25 of zo, had ik eens een paar vellen over hem geschreven en was ze op mijn bureau vergeten. Achteraf bleek dat hij ze gelezen had, tegen mijn goesting, natuurlijk. – GvA, 06-09-1997

hoogte - hoogten en laagten, wisselvalligheden, ups en downs Wim Leemans zag er duidelijk gelukkig uit na zijn schitterende overwinning in Kasterlee. De voorbije weken ging het immers zo'n beetje met hoogten en laagten. – GvA, 07-01-2003

- op het hoogste, op de bovenste verdieping - zie hoger, zie hierboven, zie hiervoor

hoop

hoogdag (de, -en)

- hoop en al, ten hoogste, op zijn hoogst, niet meer dan

• kerkelijke feestdag • feestdag

hoorn ➔ horen

Volgens het duo is oudejaar een van de hoogdagen voor bedelaars. 'Kerstmis is nog veel beter, maar vandaag hebben de mensen ook veel geld op zak. En daar moeten wij van profiteren hè', lacht Pascal. – LN, 02-01-2003

horen (wkw.) - iemand/iets niet kunnen horen/zien, iemand niet kunnen luchten horen (de, -s) - ergens horens van krijgen, ergens horendol van worden, je geduld ergens bij verliezen

hoogdringend (bn. en bw.) • zeer dringend, hoognodig, spoedeisend, onverwijld

Het ergste zijn trouwfeesten. Ik verwed er een jaarloon op dat binnen de vijf minuten na mijn aankomst de deejay de Plopdans heeft opgezet en door zijn micro iets geroepen heeft als 'Zitten er kaboutertjes in de zaal? Jàààà!' Ik krijg er horens van. – LN, 16-11-2002

h

Een overwerkte patholoog verwisselde de onderzoeksresultaten en vertelde de jonge vrouw dat een amputatie noodzakelijk en hoogdringend was. – HN, 16-12-2002

hoogdringendheid (de) - bij hoogdringendheid, in allerijl,

136

hospitaal (het, -talen) • ziekenhuis

correcte manier uit te oefenen' en vraagt Durant hem daarom van zijn taak te ontheffen. 'Ik hou eraan U en de eerste minister te danken voor het vertrouwen dat U in mij stelde. Het stemt mij droef U te moeten teleurstellen.' – GvA, 02-052002

In 2005 worden ook de gebouwen van het oude hospitaal langs de Lange Torhoutstraat omgebouwd tot zogeheten aanleunwoningen. – HN, 09-01-2003

hospitalisatie (de, -s) hout

• ziekenhuisopname

- niet meer weten van welk hout pijlen maken, niet meer weten wat te beginnen, ten einde raad zijn

Terugbetalingen voor hospitalisatie mogen aan de basis inderdaad niet afhankelijk zijn van het inkomen, want ik wil dat iedereen in hetzelfde ziekenhuis kan komen. – Knack, 18-12-2002

De brandweerlui weten niet meer van welk hout pijlen maken om gehoord te worden door de politiek. – DM, 04-05-2002 De regering van president Joseph Kabila weet niet meer van welk hout pijlen maken. – Knack, 06-11-2002

hospitalisatiekosten (de) • ziekenhuiskosten De grootste makelaar van het land – 600 personeelsleden, een half miljoen verzekerden voor hospitalisatiekosten – doet vandaag de mailing op de post, zodat zijn klanten in principe voor het einde van de week weten wat Medi-Link inhoudt. – DS, 17-12-2002

- over zijn hout gaan, te ver gaan, de perken te buiten gaan - hout vasthouden!, afkloppen! [spreuk om ongeluk te bezweren]

hoving (de, -en) • tuin, moestuin, bloementuin • boomgaard

hospitalisatieverzekering (de, -en) • verzekering tegen ziekenhuiskosten Maar de personeelsleden van de OCMWziekenhuizen grepen ook naast een aantal voordelen die de collega's van de lokale sector genieten. Het gaat bijvoorbeeld om maaltijdcheques of een hospitalisatieverzekering. – FET, 11-12-2002

hospitaliseren (hospitaliseren, gehospitaliseerd) - iemand hospitaliseren, iemand in een ziekenhuis opnemen

huis - huis van vertrouwen, vertrouwensadres Café In De Klok is niet meer. Zondag tapten uitbaters Omer en Anna de laatste pinten. Een stuk gezelligheid, een huis van vertrouwen en honderden anekdotes worden geschiedenis. – HN, 23-12-2002

- daar komt niets van in huis, daar komt niets van terecht

huis-aan-huisbedeling (de, -en)

Het is ook mogelijk dat hij de patiënt laat hospitaliseren op een verpleegkundige afdeling. – HN, 17-12-2002

• huis-aan-huisbezorging ➔ bedeling

houden

huisbewaarder (de, -s)

- eraan houden dat, willen, erop staan

• conciërge

h

Premier Guy Verhofstadt: Ik hou eraan om John Goossens te huldigen. De laatste jaren stak hij al zijn energie in de ontwikkeling van Belgacom. – GvA, 09-11-2002 Heinzmann besluit daaruit dat hij in eer en geweten niet in staat is zijn 'mandaat aan het hoofd van de NMBS op een

Het complex omvat een grote en kleine sportzaal, een berging, cafetaria en een woning voor een huisbewaarder. – HN, 29-11-2002

huisduif (de, -duiven) • huismus, iemand die altijd thuis zit

137

Ik ben absoluut geen caféhanger. Integendeel, ik ben een echte huisduif. Men moet mij uit mijn huis sleuren. – HN, 26-02-2000

woonaccessoires, het is een allesomvattende collectie met 2.500 tot 3.000 stuks. – DS, 13-04-2002

huisvestigingsmaatschappij (de, huisgerief, huishoudgerief (het) • huisraad, huishoudelijke voorwerpen De Aziatische schrootbaronnen verkochten de WTC-metalen door aan lokale smelters, die de gietblokken op hun beurt verpatsten voor de productie van potten en pannen. In landen als Zuid-Korea, India en China is er grote vraag naar schroot als 'grondstof' voor huisgerief. – DS, 09-09-2002 Samen met acht andere gezinnen werden ze tijdelijk gehuisvest in het militair hospitaal van Neder-over-Heembeek. De volgende dagen gaat het OCMW op zoek naar een nieuw onderdak, kleding en huishoudgerief. – HV, 11-10-2002 ➔

-en) • woningbouwvereniging

humaniora (de) • algemeen vormende afdeling van het secundair onderwijs, voorbereidend wetenschappelijk onderwijs - de oude of klassieke humaniora, met Latijn of Grieks Ik dank de leraar aardrijkskunde van het tweede jaar klassieke humaniora voor het feit dat hij mijn examencijfers verkeerd heeft opgeteld, waardoor het hem jammerlijk ontgaan is dat hij eigenlijk een herexamen van me had moeten afnemen. – DM, 26-10-2002

gerief

- de moderne humaniora, zonder Latijn of Grieks

huishoudbrood (het, -broden) • brood waarvan het gewicht, de samenstelling en de prijs door de overheid bepaald is

Het Sint-Ursulalyceum ontstond in 1952. E.H. Herman Van Fraechem, de toenmalige rector van de zusters Ursulinen, vatte het plan op een moderne humaniora op te richten naast het toenmalig Instituut SintUrsula voor technisch en beroepsonderwijs. – HV, 30-11-2002

huishoudtoestel (het, -len) • huishoudelijk apparaat Wie een nieuw huishoudtoestel koopt, zou eerst aandachtig de handleiding moeten lezen vooraleer hij het apparaat in gebruik neemt of zelfs maar aansluit. – BvL, 26-11-2002

hutsekluts (de) • mengelmoes, rommeltje, warboel Als het nu nog grappige of spannende avonturen waren, maar het vervolg op het acht jaar oude The Santa Clause is een fantasieloze hutsekluts van clichés en postmoderne ongerijmdheden. – DS, 04-12-2002

huiskring (de) • huiselijke kring Geweld is nu eenmaal voor veel mensen een optie, ook in de huiskring. Om te overleven in de straten van negentiendeeeuws New York moest je wel geweld gebruiken, je had geen andere keus. – Knack, 01-01-2003

huislinnen (het)

hutsepot (de) • hutspot De Aalterse afdeling van de VVVG organiseert op donderdag 16 januari een nieuwjaarsreceptie voor de Aalterse gepensioneerden. Het aperitief en de Vlaamse hutsepot worden geserveerd vanaf 12 uur in het OCMW-ontmoetingscentrum. – HN, 15-01-2003

h

• textielwaren voor huishoudelijk gebruik, zoals tafellakens, ovenwanten, theedoeken enz. Meubilair voor binnen en buiten, serviezen, verlichting, huislinnen,

138

huwelijkslijst (de, -en) • door een winkel samengestelde lijst van mogelijke huwelijksgeschenken, bruidslijst Een mensenleven wordt tegenwoordig ingedeeld in lijsten. Je zit nog in de moederbuik als ze uit lijsten je naam zoeken, in het ziekenhuis krijg je cadeautjes van een geboortelijst, als je later jarig bent (en een beetje slim) stel je verjaardagslijstjes samen, zodat je zeker geen nutteloze spullen ontvangt. [...] En dan zijn er de boodschappenlijstjes, de genodigden- en vriendenlijsten, verlovings-, jubileum-, samenwoonlijsten enzovoorts. Grootste naam en faam heeft echter de huwelijkslijst. – Knack, 27-032002

hypothekeren (hypothekeerde, gehypothekeerd) • in België ook: in gevaar brengen, bedreigen Schaduwen is immers een vak apart. Vandaar de gewettigde vraag naar meer observatiecapaciteit. De kans die te vergroten, is echter gehypothekeerd door de beslissing van de regering om de federale Dienst Algemene Reserve (DAR) uit te breiden, ter ondersteuning van de lokale politie. – Knack, 15-01-2003

h 139

i

ijsroom, koffie en pannenkoeken aangeboden. Meer moet dat niet zijn. – LN, 13-09-2002

ijsgang (de) - er is ijsgang, het heeft geijzeld ik - op een ik en een gij, in een vloek en een zucht

IC-trein

immatriculatie (de) • inschrijving, registratie

• afkorting van: intercitytrein, trein tussen de grote steden ➔ IR-, L-, P-trein

xxx wil Belgische automobilisten er toe verleiden met een Luxemburgse immatriculatie te rijden. – LN, 17-01-2000

identifiëren (identifieerde, immatriculeren (wkw.) • inschrijven, registreren

geïdentifieerd) • identificeren

Pakjesbedrijf DHL gaat van de vierenveertig Boeing 757-vliegtuigen die het aankocht, er slechts elf in België immatriculeren. – DM, 24-04-2001

identiteitskaart (de, -en) • officiële pas met persoonlijke gegevens die iedere volwassene bij zich moet hebben als officieel legitimatiebewijs

immo • verkorting van: immobiliën

In Frankrijk is het niet verplicht een identiteitskaart bij je te hebben. In België wel. – DS, 11-09-2002

immobiliën (mv.) • vastgoed, onroerend goed • makelaarskantoor

iet • iets - iet of wat, enigszins

Mede door de (zeer) lage rentestanden hebben immobiliën aandelen afgelost als populairste beleggingsinstrument. Maar het risico op een (nieuwe) zeepbel is nadrukkelijk aanwezig. – Trends, 10-102002

Niet iedereen is even erg getroffen. In het consumentensegment is de verkoop tegenover 2001 iet of wat gestabiliseerd, maar zeker niet gehalveerd. – Trends, 24-10-2002

immobiliënbeurs (de)

- het is overal iet, het is overal wat

• vastgoedbeurs

ieverans(t), ievers (bw.) immobiliënkantoor (het)

• ergens

• vastgoedkantoor

ijscrème, ijskreem, ijsroom (de)

Volgens de jongeren, die in 1998 hun intrek namen in het huis dat al 30 jaar leeg stond, verliepen de contacten met de eigenaar en het betrokken immobiliënkantoor aanvankelijk zonder problemen. – HV, 21-02-2003

• ijs, roomijs

i

IJscrème voor honden. Eetbare deodorant. Lolly's tegen maagpijn. Belgische kassiersters zullen raar opkijken als je ernaar vraagt. In de Verenigde Staten liggen deze items al een tijdje in de rekken van alle supermarkten. – DM, 14-08-2002 Er worden ook bieren, frisdranken,

immobiliënmaatschappij (de) • vastgoedmaatschappij

140

inbegrepen ➔ dienst immobiliënmakelaar (de, -s & inbeschuldigingstelling (de, -en)

-aren) • vastgoedmakelaar

immobiliënmarkt (de) • vastgoedmarkt Dat de neerwaartse spiraal beteugeld kon worden, was vooral te danken aan de creatie van een nieuwe zeepbel, dit keer in de immobiliënmarkt. – DM, 05-03-2003

immobiliënsector (de) • vastgoedsector

immobiliseren (immobiliseerde, geïmmobiliseerd) • in België ook van voertuigen: laten stoppen, tot stilstand brengen, parkeren

• beslissing waarbij de Kamer van Inbeschuldigingsstelling een zaak verwijst naar het Hof van Assisen, en het feit omschrijft waarvoor de beschuldigde terecht dient te staan - Kamer van Inbeschuldigingsstelling, afdeling van het hof van beroep voor het toezicht op het gerechtelijk onderzoek en op de voorlopige hechtenis; beslist over het doorverwijzen van de strafvordering naar een vonnisgerecht, over internering of opschorting van de uitspraak De raadkamer in Turnhout liet hen al voor de vierde keer gaan, maar opnieuw ging het parket in beroep. De vorige maanden bevestigde de Kamer van Inbeschuldigingsstelling in Antwerpen de aanhouding. Het onderzoek zou bijna klaar zijn. – GvA, 07-09-2002

De politie voerde haar interventie uit en kon de wagen en de twee andere inzittenden ter hoogte van het automuseum in de Kelchterhoefstraat immobiliseren. – HN, 18-09-2002

impermeabel (de, -s)

inbreuk (de, -en)

• regenjas van waterdichte stof

• misdrijf, overtreding

Wellicht durfde hij zich aan een dergelijk verzoek niet te onttrekken en zal hij zich dan, met die pretoogjes van hem, besmuikt lachend en schutterig in de kraag van zijn onafscheidelijke impermeabel hebben verschanst. – DM, 11-07-2001 Hadden we het niet gesnoven: na de heetgebakerde praatjes van de man van Melle (lees Mèle) op het BRTN-programma Schalkse Ruiters kon het niet lang duren of Vlaanderen was vergeven van de Melle-klonen (lees imbecielen). Beige impermeabel, walrussnor, berig. – BvL, 21-02-1997

inbusselen (busselde in, ingebusseld) • in doeken wikkelen, inbakeren - goed ingebusseld zijn, rijk genoeg zijn, in de slappe was zitten

inciviek (de, -en) • politiek delinquent, vooral collaborateur U geeft België op en ijvert openlijk voor aanhechting van Wallonië bij Frankrijk. Voelt u zich geen inciviek? Paul-Henry xxx: 'Ik ben helemaal geen inciviek! Er bestaat geen civisme meer want er is geen Belgische staat meer. Zo simpel is dat.' – GvA, 20-03-2002

inbeelden, zich • in België ook: zich indenken, zich voorstellen

i

U kan zich inbeelden dat deze problematiek, die een beoordeling van feiten inhoudt, aanleiding geeft tot talrijke betwistingen. – FET, 18-10-2002

• politiek onbetrouwbaar persoon

inciviek (bn.) • getuigend van incivisme • gekenmerkt door gebrek aan burgerzin

141

Clerfayt en de zijnen voeren, zeer bewust, een internationale campagne tegen het federale samenlevingsmodel dat Vlamingen en Franstaligen in België samen uitwerkten. In alle zichzelf respecterende democratieën zou dergelijk inciviek gedrag ten sterkste afgekeurd worden. – FET, 27-03-2002

ruimte aan de Louisalaan, ook het Brusselse reilen en zeilen te bestuderen. Of het hier veel sneeuwt zoals in Canada en ze voor de winter dan toch ook dikke laarzen moet indoen? – HN, 16-02-2002

induffelen (duffelde in, ingeduffeld) • warm (aan)kleden Terwijl het bij ons stralend lenteweer is, moesten koning Albert en koningin Paola zich goed induffelen voor ze in ZuidFrankrijk een wandelingetje konden maken. – LN, 03-04-2002

incivisme (het) • landverraad, collaboratie • gebrek aan burgerzin

index (de) • indexcijfer van de consumptieprijzen: maandelijks bij ministerieel besluit vastgestelde coëfficiënt om de veranderingen in de kosten van levensonderhoud te meten en de lonen daaraan aan te passen; het indexcijfer wordt berekend op basis van een representatieve korf consumptiegoederen ➔ gezondheidsindex

ineen • in elkaar De Franse minister riep de leden van de VN echter op om de handen ineen te slaan bij het verlenen van humanitaire hulp. – FET, 20-03-2003

ineenfoefelen (foefelde ineen, ineengefoefeld) • slordig of snel in elkaar zetten, in elkaar flansen

indexaanpassing (de) • prijscompensatie België is een beetje een uitzondering. Maar sinds het einde van de jaren negentig is de automatische indexaanpassing meestal weggevallen. Een gestegen olieprijs doet meteen de koopkracht afnemen. – DM, 21-09-2002

ineensteken (stak ineen, ineengestoken) • in elkaar zetten Met diepvriesingrediënten en Tupperwarekommen in een handomdraai een feestelijk etentje ineensteken voor onverwachte bezoekers? – BvL, 15-102002

indexsprong (de, -en)

• in elkaar zitten

• het overslaan van een indexaanpassing als bezuinigingsmaatregel

ineenstuiken (stuikte ineen,

indoen (deed in, ingedaan)

ineengestuikt) • in elkaar storten, in elkaar zakken, instorten, kapot gaan

• boodschappen, spullen inslaan, inkopen

infirmière (de, -s)

''k Denk dat ik volgend jaar toch geen patatten meer ga planten. Als ge zo oud zijt, moet ge geen voorraad meer gaan indoen voor een heel jaar, hé', klinkt het filosofisch. – HN, 27-07-2002 Ze heeft al een carrière als Canadese diplomate achter de rug, is HongkongChinese en gebruikt haar verblijf in Brussel om, behalve de nieuwe winkel-

• verpleegster

ingang

i

- verboden ingang, verboden toegang - vrije ingang, vrije toegang

ingangsdeur (de, -en)

• voordeur Een kwajongen sloeg het dubbel glas van

142

• de telefoon opleggen, ophangen

de ingangsdeur stuk. De bende sprong in de zaak en begon met haar rooftocht. – HN, 21-09-2002

Een kwartier later hadden wij materiaal voor zeventien afleveringen van deze roddelrubriek. En ware het niet geweest dat hij moest inhaken omdat Mireille thuis kwam, Karel had er moeiteloos nog tien meer van stof voorzien. – Knack, 16-10-2002

ingangsexamen (het, -s) • toelatingsexamen 'Ik ben eerstejaars industrieel ingenieur. Mijn keuze voor Groep T was bewust', zegt Seresia. 'Ik slaagde voor het ingangsexamen burgerlijk ingenieur aan de Katholieke universiteit, maar hier kan ik een aanvullende opleiding management volgen. Dat gaf de doorslag.' – LN, 16-102002 ➔ toegangsexamen

inhuldigen (huldigde in, ingehuldigd) • een kerk inwijden, een gebouw plechtig openen, een standbeeld onthullen, een vaandel plechtig overhandigen [ in Ned. alleen gebruikt voor personen]

ingemaakt inhuldiging (de, -en)

- ingemaakte kast, ingebouwde kast, muurkast, vaste kast

• inwijding, plechtige opening, onthulling, plechtige overhandiging

De inkomhal met open trap in beuk herbergt een toilet en een muurnis voor een brede ingemaakte kast. – HN, 13-102001

Dagcentrum Berkenhof was vorige vrijdag in feeststemming naar aanleiding van de officiële inhuldiging van de nieuwe en de gerenoveerde gebouwen. – BvL, 22-102002

ingenieur ➔ burgerlijk ingenottreding (de)

initiatie (de)

• aanvaarding, oplevering van vastgoed • het van kracht worden, datum waarop iets ingaat

• inleiding, kennismaking, voorlichting

De (voorlopige) verkoopovereenkomst is nu ondertekend en xxx geniet van de onmiddellijke ingenottreding. – HN, 28-06-1999

Zij krijgen tussen 20 en 21u een initiatie salsa en merengue. – GvA, 25-10-2002

inkaderen (kaderde in, ingekaderd) • in een lijst zetten, inlijsten In hun werken, waarvoor ze instonden van het maken van de foto's, het ontwikkelen, inkaderen en voorzien van bijhorende teksten, laten ze zien welke creativiteit ze aan de dag leggen om voor dagdagelijkse problemen tot een oplossing te komen. – BvL, 24-09-2002

ingesteldheid (de) • instelling, houding, mentaliteit 'Het wordt geen gezondheidswandelingetje maar als wij de ingesteldheid van de laatste weken kunnen aanhouden moeten wij geen schrik hebben', weet doelman Arvid Delvael. – HN, 25-10-2002 Weinigen kenden de man die tienduizenden filmspoelen op de projectoren tilde. Jef kiest nu voor een pensioen in de frisse lucht. xxx neemt de klus over. 'Enkel gasten met de juiste ingesteldheid houden dit vol', motiveert Jef zijn opvolger. – GvA, 25-10-2002

inhaken (haakte in, ingehaakt)

• omlijsten, omgeven Bovendien zullen we de beurs moeten inkaderen met shows en optredens. – LN, 07-09-2002

i

inkom (de) • het binnengaan • ingang, toegang Ze werden aan de inkom geweigerd omdat ze valse tickets op zak hadden. – HN, 25-10-2002

143

inkt

• entreeprijs, toegangsprijs De inkom is gratis en een kwartier voor de aftrap worden de toeschouwers vergast op een verrassende attractie op het terrein. – LN, 25-10-2002

- veel inkt doen vloeien, veel pennen in beweging brengen Over wat er precies fout liep, zal nog veel inkt vloeien maar het lijkt vast te staan dat het op verschillende terreinen fout zat, strekkende van Argentinië tot Scandinavië over de Verenigde Staten. – DS, 01-032003

• hal, gang In de inkom, het toilet, de woonkamer, de keuken, de slaapkamer/het bureau, de berging en de gelijkvloerse verdieping liggen vloertegels met een handelswaarde van 35,20 euro (1.420 frank)/m2. – LN, 25-10-2002

inlappen (lapte in, ingelapt) • erin doen lopen, erbij lappen

inkomen

inlassing (de, -en)

- gewaarborgd inkomen, minimuminkomen voor bejaarden - kadastraal inkomen, waarde van huis en grond, die de eigenaar bij het belastbaar inkomen moet optellen en op basis waarvan de onroerendgoedbelasting wordt berekend, huurwaardeforfait

• plaatsing van een advertentie • advertentie

inmijnen (mijnde in, ingemijnd) • op de eerste koopdag bij een openbare verkoping voorlopig toewijzen door een notaris

inmijning (de) inkomgeld (het)

• voorlopige toewijzing

• toegangsprijs

'Beste liefhebbers', spreekt hij, want zo worden kooplustigen in deze sector gemeenzaam genoemd, 'gelieve uw aandacht voor de inmijning van een bijzonder mooi eigendom met een uiterst belangrijke oppervlakte van 15 aren, zeer rustig gelegen in een aantrekkelijke woonomgeving...' – HN, 10-06-2000

inkomhal (de) • hal, voorportaal Tot eind deze maand kan men in de Poperingse bibliotheek een spelletje tafelvoetbal spelen in de inkomhal of bij mooi weer wat tafeltennissen in de bibliotheektuin. – HV, 24-10-2002

inox (het) • roestvrij staal

inkomprijs (de) • toegangsprijs

De architect koos samen met de bewoners voor een harmonieuze afwerking in metaalkleur: steunpilaren in inox, aluminiumramen, zilverkleurige spots van xxx, zelfs kleine metalen luidsprekers. – Knack, 23-10-2002

De hele immo- en bankwereld zakt tussen 4 en 7 maart af naar Cannes op zoek naar interessante investeringsprojecten. De inkomprijs voor de beurs is niet min: 1.100 euro! – HLN, 08-03-2003

inkomticket (het)

inoxidabel (bn.)

• toegangskaart

• roestvrij

i

Ik wil geen persoonlijke polemiek met het pretpark starten, maar 1 procent op een inkomticket van 20 euro (800 frank) is amper 0,2 euro (8 frank). Eigenlijk is die taks nog aan de lage kant. – LN, 18-102002

inpappen (papte in, ingepapt) • met pap, lijm bestrijken

144

Recht hangen en zonder blazen: dat is de kunst. 'Daarvoor moet je heel zwaar inpappen, en vanaf dat de affiche hangt er ook nog eens langs de voorkant over-

gaan', doceert Marjet. – GvA, 19-09-2000

06-12-2001

inpikken (pikte in, ingepikt) - inpikken op iets, inhaken op, inspelen op, aanknopen bij

inrichter (de, -s) • organisator

Zo kunnen die snel hun productieplanning aanpassen in functie van de dagelijkse verkoop of inpikken op wisselende modetrends qua kleur, stofkwaliteit en modellen. – Trends, 24-102002

Nauwelijks was de massa zondagavond weggetrokken uit Zolder of de organisatoren zaten al rond de tafel met de inrichters van de Ronde van Frankrijk. – LN, 15-102002

inrichting (de) • organisatie

inplanten (plantte in, ingeplant) inroepen (riep in, ingeroepen)

• gebouwen vestigen, ergens oprichten, bouwen Naast de uitbreiding van de oude pastorie moet de architect ook sanitaire voorzieningen inplanten. Mogelijk kan dat in de bijgebouwen. – GvA, 24-10-2002 'Ik begrijp niet waarom vzw Bosbehoud, waarvan de leden voor hun riante villa met gazon veel meer bomen deden sneuvelen, hiertegen zo sterk protesteert', zegt boseigenaar xxx die in zijn domein aan de Muldersdreef vijftien villa-eenheden wil inplanten. – HN, 22-10-2002

• zich beroepen op, ter verdediging aanvoeren: verzachtende omstandigheden/een argument inroepen Tegelijk kan u op uw beurt de exceptio non adimpleti contractus inroepen: zolang hij uw facturen niet betaalt, voert u niets meer uit. – Bizz, 25-10-2002 Voldoet de overeenkomst niet aan de wetBreyne, dan kan u als bouwheer de nietigheid inroepen van de hele overeenkomst, ofwel van het betwiste beding. – LN, 25-10-2002

inplanting (de)

inschrijvingsplaat (de, -platen)

• vestiging, oprichting, bouw

• nummerplaat, kentekenplaat Wanneer u merkt dat de sleutels van uw wagen gestolen zijn dan zorgt DVV voor de vervanging van het contactslot en van de andere sloten en als men er met uw nummerplaat vandoor gaat, vergoedt de verzekeraar de kosten die gepaard gaan met de aanvraag van een nieuwe inschrijvingsplaat. Belangrijk om weten is dat DVV geen franchise vraagt voor de waarborg Diefstal. – BvL, 16-01-1998

inrichten (richtte in, ingericht) • organiseren, op touw zetten - inrichtende macht, bevoegd gezag, organiserend bestuur, vooral van een onderwijsinstelling Jean xxx (VLD, Oostende) vindt het ongehoord dat de provincie, als inrichtende macht van het maritiem onderwijs, daar niet bij betrokken werd. – LN, 24-102002 De priester was jarenlang schatbewaarder van de inrichtende macht die de school Sint-Geneviève beheert. – HV, 23-10-2002

inschrijvingsrecht (het) • recht om zich op een school in te schrijven

- inrichtend comité, organisatiecomité, organisatoren, organiserend bestuur

De Vlaamse regering keurde vrijdag de oprichting van een autonome en netoverschrijdende commissie goed, die het inschrijvingsrecht in het onderwijs bij probleemgevallen moet beoordelen. – FET, 28-09-2002

i

Het inrichtend comité zal bovendien een nota overmaken aan de procureur des konings met de vraag om te onderzoeken of er mogelijk nog strafbare feiten zijn gebeurd en om die indien nodig toe te voegen aan het dossier Macharis. – LN,

• voorkeurrecht van een aandeelhouder om in te schrijven op een

145

instelprijs (de)

kapitaalverhoging

• inzetprijs

inschrijvingstaks (de, -en) • belasting op de inverkeersstelling van een voertuig inslapen (sliep in, ingeslapen) • in België ook: inwonen, overnachten insleutelen (sleutelde in,

instuiken (stuikte in, ingestuikt)

ingesleuteld) • in beeld brengen van ondertitels in een (televisie-)film

• instorten, invallen, inslaan

intercommunale (de, -s)

inslikken ➔ tong inspannen (spande in, ingespannen)

• bedrijf dat de openbare nutsvoorzieningen voor verschillende gemeenten onder toezicht van de overheid beheert, nutsbedrijf

- een proces tegen iemand inspannen, een proces tegen iemand aanspannen, iemand een proces aandoen De vrouw had een proces ingespannen omdat de tabaksgigant haar onvoldoende had geïnformeerd over de gevaren van roken. – LN, 05-10-2002

inspanning - een inspanning doen, zich inspannen, zijn best doen

Of de prijs van de huisvuilzakken zal stijgen, hangt van de intercommunale af. ILvA toonde zich bereid om de vuilniswagens van de stad en het bijhorende personeel over te nemen. – LN, 25-102002

interim (de, -s) • tijdelijke betrekking als vervanger, tijdelijke baan als uitzendkracht - een interim doen/hebben, als uitzendkracht werken We proberen de seizoensschommelingen voorts op te vangen met interims. Interimarbeid wordt echter wel tot een minimum beperkt. – BvL, 23-10-2002

insprong (de, -en) • inspringende hoek • erker

instaan

interimair (de, -s), interimaris (de,

- instaan voor iets, zorgen voor iets, zich bezighouden met, belast zijn met, de leiding hebben over,

-sen) • vervanger, tijdelijke kracht, uitzendkracht Ze hebben nu wel bijstand van een interimaris, maar een derde vaste dokter zou geen weelde zijn. – GvA, 25-10-2002

instel (de) • inzet, eerste bod op onroerend goed • voorlopige toewijzing

instellen • inzetten, een eerste bod doen op onroerend goed

instelpremie (de) • strijkgeld

interimbureau (het, -s), interimkantoor (het, -kantoren)

i

• uitzendbureau Artiesten zullen zelf mogen kiezen of ze werknemer worden of zelfstandige. Een soort van interimbureau zal fungeren als administratieve werkgever. – BvL, 27-092002

146

Op de jobbeurs zullen bedrijven, interimkantoren en de openbare sector vertegenwoordigd zijn uit Vilvoorde, Grimbergen, Kampenhout, Steenokkerzeel, Machelen en Zemst. – HN, 23-10-2002

Groot-Brittannië zich beter zou terugtrekken uit de Europese Unie, heeft de raad van haar geneesheer ‘met veel spijt' ingevolgd en al haar afspraken afgezegd. – HN, 23-03-2002

intern

invraagstelling (de) - halve intern, overblijver, iemand die 's • het in twijfel trekken ➔ vraag middags op school of op kantoor blijft inwendig intern (bn.) ➔ keuken

- reglement van inwendige orde, huishoudelijk reglement, reglement van orde

internationaal (de, -alen) • international, speler die opgesteld wordt bij internationale sportwedstrijden

inwijkeling (de, -en) • immigrant Bij zijn aankomst krijgt de inwijkeling een welkomstpakket met informatie over gezondheidszorg, administratieve formaliteiten, de werking van het banksysteem, onderwijs, fiscaliteit, transport en enkele basisprincipes van het Canadees recht. – DS, 07-09-2002

interprofessioneel (bn.) • tussen de verschillende beroepsgroepen of sectoren: interprofessioneel akkoord, interprofessioneel overleg

interrupteur (de, -s) • schakelaar

inwijken (week in, ingeweken) interzonaal (bn.)

• immigreren

• interlokaal

inwoon (de) intimiteit

- kost en inwoon, kost en inwoning

- begrafenis in alle intimiteit, begrafenis in besloten kring, in familiekring

De werkgever biedt steeds kost en inwoon op de werkplek, bovenop het loon. De reis met auto, trein of bus betaal je echter zelf. – DM, 16-10-2002

intussentijd (bw.) • intussen De wind, intussentijd in sterkte toegenomen, maakte het er de volgende deelnemers niet gemakkelijker op. – HN, 17-06-2002

inzepen - iemand inzepen, iemand op zijn kop geven, flink de waarheid zeggen of iemand een pak slaag geven, afstraffen of iemand foppen, beetnemen

invetten

WEMMEL 1 - ACHEL 3. Zonder Severens (lumbago) en Patrick Davids (rib) liet Avoc zich in de eerste fase inzepen. Na de eerste fase toonde Avoc een grote werkmentaliteit. – BvL, 19-11-2001

- iemand invetten, iemand op zijn kop geven, flink de waarheid zeggen of iemand een pak slaag geven

involgen

i

- iemand involgen, iemand zijn zin geven, iemands wensen inwilligen, aan iemand toegeven

De gewezen eerste minister, die onlangs in een ophefmakend boek schreef dat

inzicht (het) • in België ook: bedoeling, plan, voornemen - het inzicht hebben te, de bedoeling hebben om

147

- met inzicht iets doen, met opzet iets doen - met het inzicht, met het opzet, met de bedoeling

inzitten (zat in, ingezeten) - met iemand inzitten, met iemand meevoelen, meeleven En hoe lang gaan wij als supporters nog lijdzaam aanzien, hoe managers, die geen moer inzitten met Lommel SK, ons clubke naar de vaantjes helpen? – BvL, 24-102002

- er goed inzitten, rijk zijn, er warmpjes bij zitten

inzonder (bw.) • vooral, in het bijzonder IR-trein • afkorting van: interregiotrein, trein met stopplaatsen in de grotere gemeenten, stopt niet zo vaak als een L-trein, maar vaker dan een IC-trein [in Nederland is een interregiotrein een trein tussen de grote steden in verschillende regio's] ➔ IC-, L-, P-trein

isomo (de) • piepschuim Torhout was in '95 de eerste Ivrogemeente die isomo inzamelde. Nu zorgt Reynaert andermaal voor een primeur: namelijk het inzamelen van verpakkingsfolie of zachte plastiekfolie. – HN, 27-052002

i 148

j

javel (de) • bleekwater eau de javel

➔

jea(n)net (vaak mv.) • verwijfde homo Je mag niet te veel schmieren op televisie: het er te dik opleggen. [...] Als je bijvoorbeeld een jeannet moet spelen, echt een jeannet spelen, met alle streekjes er bij. Dat is heerlijk om doen. – DS, 10-07-2000 Als enkele Brazilianen op de toog dansen, wordt de sfeer iets hitsiger. 'Sambajeannetten', klinkt het vanuit een hoek en ‘Lelijke aap', als de Braziliaan Ronaldinho wordt gewisseld. Tja, we zijn terug in Antwerpen. – DS, 18-06-2002

jachtpacht (de, -en) • huur voor het jachtrecht jachtverlof (het)

jeansvest (het, -en) • spijkerjack

• jachtakte In de praktijk zullen het jachtverlof en de sportschutterslicentie voor die laatste twee categorieën geldig zijn als bezitsvergunning. – FET, 08-06-2002

Hij was gekleed in een lichtgekleurde jeansbroek met lichte slijtageplekken op de knieën. Daarop droeg hij een korte blauwe jeansvest. Op zijn hoofd droeg hij een donkerblauw petje met de klep naar voor. – HLN, 01-02-2003

jachtwachter (de, -s) • jachtopziener jagen

jenever

• goed trekken: het vuur jaagt goed in de kachel

- jenevers, jeneverbessen, in België ook: aalbessen

jaloers

jenoffel ➔ genoffel

- jaloers van, jaloers op

jeugd Jan - de (grote) Jan uithangen, de grote meneer spelen, veel drukte maken - Jan en (klein) Pier(ke), iedereen, Jan, Piet en Klaas - van zijn Jan maken, misbaar maken, veel noten op zijn zang hebben ➔ pas

jasmijn (de, -en) • witte of paarse sering

jat (de, -ten) • kopje - een jat koffie, een kopje koffie - een jat soep, een kommetje soep

- de jeugd van het vlees, het sap, het vocht, het vleesnat

jeugdbescherming (de) • bescherming van minderjarigen Allang was bekend dat Europa het opsluiten van minderjarigen in reguliere gevangenissen vanaf 1 januari 2002 verboden had en tegen die tijd zou dit varkentje toch wel gewassen mogen zijn: een specifieke jeugdgevangenis en een nieuwe wet op de jeugdbescherming. – DS, 01-08-2002

j

jeugdig - jeugdig vlees, sappig, mals vlees

149

• dienst voor arbeidsbemiddeling voor studenten

jeugdkamer (de, -s) • kamer van een jeugdrechtbank • tienerkamer

jobstudent (de, -en), jobstudente (de, -s) • werkstudent(e)

jeugdrecht (het) • kinderrecht, jeugdzorg

De vakbond ABVV-jongeren heeft meer klachten dan anders binnengekregen van jobstudenten die voortijdig ontslagen zijn. – DM, 02-08-2002

Een visie die een aantal van mijn collegae, deskundig op het vlak van jeugdrecht en jeugdcriminologie, betwisten. – DS, 02-07-2002

jeugdrechtbank (de, -en) • kinderrechtbank

jeugdrechter (de, -s)

jogging (de, -s) • trainingspak, meer bepaald om in te joggen

• kinderrechter

jeugdwerking (de, -en)

Jean-Paul Gaultier bracht de legging in leder, gecombineerd met een kort rokje. Als alternatief voor de legging is er de luxe-jogging in mooie, zachte stoffen. – HN, 15-03-2003

• jeugdafdeling van een sportclub of vereniging De jeugdwerking Oberon van Urania zag naar eigen zeggen in het zuiden van Nederland zelfs vier vuurbollen, waarvan één een magnitude zes had, dus zeer lichtgevend. De jongeren gewaagden ook van een 'zeer goede' normale meteorenactiviteit, zonder cijfers te geven. – GvA, 13-08-2002

johnny ➔ marina joint (de, -s) /zjwε/ • koppeling - joint de culasse, cilinderkoppakking Als onze vader een breuk in de joint de culasse had, zo ergens rond Grenoble, dan was er nog geen Europe Assistance, geen gsm, geen gps. – DS, 29-07-2002

jeuksel (het), jeukte (de) • jeuk

jeunen, zich (jeunde, gejeund)

• pakking • las, voeg

• zich amuseren, er plezier in hebben

job (de, -s) • baan, functie

jong (bn. en bw.)

Wie in aanmerking wil komen voor de job moet in het bezit zijn van een universitair diploma en voldoende lesuren bestuurswetenschappen achter de kiezen hebben. – GvA, 01-08-2002 Dat hooggeschoolden, die vaker een job hebben waarin overuren veeleer regel dan uitzondering zijn, meer werken per week dan laaggeschoolden, is logisch. – DM, 07-08-2002

jobdienst (de, -en)

- jong blijven, niet trouwen - de jongste tijd/weken/maanden/jaren, de laatste tijd/weken/maanden/jaren

j

De jongste maanden lopen bij het gemeentebestuur van Ravels klachten binnen over sluipverkeer op de ruilverkavelingswegen. – LN, 17-07-2002

jongedochter (de, -s) - (oude) jongedochter, ongetrouwde vrouw jonggezel (de, -len)

150

• vrijgezel

beëindigd zijn, om de plannen in realiteit om te zetten,' meent de sportverantwoordelijke. – HN, 01-08-2002

Hij beschrijft het milieu dat hij door en door kende, de kleurrijke dorpsgemeenschap met de onvermijdelijke sociale muzikanten, de kwezel met de dikke of lange tong, de boer-jonggezel, de doktervoorzitter van de fanfare en de popelende erfgenamen. – HN, 04-11-1999

jonkheid (de) • rijpere jeugd

jonkman (de, -nen) • ongetrouwde man, vrijgezel. Hij is overal bij. 'Allemaal van na mijn pensioen hé. Ik ben jonkman, ik heb tijd.' – BvL, 18-07-2002

- oude jonkman, oude vrijer, oude vrijgezel

jubilee (het, -s) • jubileum

juge (de, -s) • rechter juist - dat is juist [in een winkel bij het betalen], precies gepast, in orde - het is juist twaalf uur, precies twaalf uur - juist op tijd, net op tijd - juist als, net (zo)als - een uurwerk juist zetten, een uurwerk gelijkzetten - ik moet juist mijn huiswerk nog maken, ik moet nog alleen mijn huiswerk maken

junior (de, -en) • lid van een sportvereniging in de leeftijdsgroep van 16 tot 18 jaar. jury - de jury van een examen, examencommissie

justitiepaleis (het, -paleizen)

j

• paleis van justitie, gerechtsgebouw 'We moeten niet eens wachten tot de werken voor het nieuwe Justitiepaleis

151

• kaartwedstrijd

k

Vier van de zeven werknemers van keukenbouwer Modelka uit Harelbeke namen zaterdagavond deel aan de kaarting van de brandweer toen na amper een kwartier een oproep binnenliep voor een brand... in hun bedrijf. – LN, 12-112002

kaaskop (de, -pen) • Hollander

kaak

Als geboren kaaskop vertoon ik dermate degoutant gedrag dat een trajectje aanpassen dringend noodzakelijk is. – DM, 18-11-2002

• in België ook: wang

kaal ➔ reis kaap (de)

kabas (de, -sen)

• (numerieke) grens, mijlpaal: de kaap van x halen, de kaap van x overschrijden

• tas, boodschappentas, boekentas Dat was thuiskomen, kabas tegen de muur en snel naar het café om mijn twintig pinten te scoren. – LN, 05-10-2002 Maar als ik haar zo zie sleuren met een kabas van ne grote mens... Je mag niet te zacht zijn voor kinderen, maar ik weet niet of al die huistaken en die stress wel de goeie onderwijsmethode zijn. – GvA, 15-12-2001

Zelfs al is hij ondertussen de kaap van de 40 gepasseerd, hij heeft nog steeds de nieuwsgierigheid van een kind. – DM, 18-11-2002

kaarsenpan (de, -nen) • blaker, lage kandelaar met een schaaltje als voet De schilder heeft er immers twee verschillende lichtbronnen in verwerkt: de kaarsenpan op de stoel van zijn vriend Gauguin en in de linkerbovenhoek aan de muur het gaslicht. – DM, 28-10-2000

kabbelen (kabbelde, gekabbeld) • in België ook: schiften, vooral van melk Gevreesd werd dat het donderend geraas waarmee hij langs velden en weiden snelde de melk in de uiers van de koeien zou doen kabbelen. – DS, 22-06-1999

kaarsroet (het) • kaarsvet

kabberdoeske (het, -s) • kroeg, louche café • bordeel

kaarswiek ➔ wiek kaart - een bepaalde kaart trekken, de kaart trekken van, een bepaalde keuze maken waarnaar men handelt, een bepaalde rol spelen

• praktijk van een dokter, tandarts enz., spreekkamer, behandelkamer In zijn naar ontsmettingsmiddel geurende kabinet in La Oroya knikt dokter Pedro Cueto Mirante begrijpend. – DM, 09-112002

k

Wij hebben de kaart getrokken van een onderwijs waarin ook het sociale, het creatieve en het emotionele een belangrijke rol spelen. – DM, 21-08-2002 ➔

kabinet (het, -ten)

pak

• wc

kabinetschef (de, -s) • chef van de politieke mede-

kaarting (de, -en)

152

VLAAMS (K-O)def

152

03/03/2004, 10:40

kadet ➔ cadet

werkers van een minister

kabinetsraad (de)

kadul (bw.)

• ministerraad, vergadering van ministers onder voorzitterschap van de eerste minister

• van slag

België, zo kondigde premier Verhofstadt na afloop van de kabinetsraad aan, vindt dat de tien vanaf 1 januari 2004 tot de Unie kunnen toetreden. – DS, 19-10-2002

Haar haren hangen maar wat kadul, haar huid glanst niet en ze heeft wallen onder haar ogen. – BvL, 01-07-1994

- kadul slaan, van slag zijn

kajotster (de, -s), kajotter (de, -s) • lid van de jeugdbeweging KAJ [Kristelijke Arbeidersjeugd]

kadastraal ➔ inkomen

Tot het einde van zijn leven liet hij zich graag een kajotter noemen – DM, 06-042002

kadee (de, -s & ën) • flinke kerel, vent • losbol, boemelaar • jongen, deugniet

kaka (de) • poep, uitwerpselen - kaka doen, poepen

kader (het & de, -s) • lijst van een foto of een schilderij • omgeving: een mooi kader Als je daar met jachthoornmuziek en met een mooi kader als het park van Tervuren en met de honderden kleuren van de afgevallen bladeren nog wat sfeer kan bijscheppen, weet je dat honderden mensen hiernaar uitkijken. – HN, 29-102002

kakdoek (de, -en) • luier

kake(l)nestje, kak(k)e(r)nestje (het, -s) • laatstgeboren kind van een gezin, benjamin, troetelkindje Ze was de lievelingsdochter van Thomas, die doorgaans geheel door zichzelf in beslag genomen was maar zijn kakenestje op handen droeg. – DS, 01-02-2002

• fietsframe

kaderen (kaderde, gekaderd) • overeenkomen met, passen in, passen bij een geheel, een onderdeel zijn van De garagisten kijken tot dan gratis de banden, de schokdempers, de lichten, de ruitenwissers en de remmen na. De controles kaderen in de verkeersveiligheidsactie 'Denk aan uw gezondheid' van het Belgisch Instituut voor de Verkeersveiligheid (BIVV), die dinsdag werd voorgesteld. – GvA, 15-10-2002 De 900 die in België moeten verdwijnen kaderen in het Europese besparingsplan Olympia. – GvA, 03-07-2002

kalender - de kalender van de werken, het tijdschema van de werkzaamheden

kalisse (de) • zoethout • drop

kalissestok (de, -ken) • pijp drop

kalle (de, -n) • in België ook: kletswijf, praatzieke vrouw

k

• in overeenstemming brengen met, plaatsen in een geheel, laten aansluiten bij: hoe kunnen we die maatregelen in ons beleid kaderen?

kallen (kalde, gekald) • kletsen, praten, babbelen Daarna stapte hij weer verder, maar hij vergat zijn wambuis (wammes in Maas-

153

VLAAMS (K-O)def

153

03/03/2004, 10:40

eik, waar ze niet spreken maar kallen ). – Knack, 26-07-2000

kantelpoort (de, -en)

• raaskallen

• kanteldeur Een sectionaire garagepoort wordt langzaam de hoogte in gerold en neemt heel wat minder ruimte in beslag dan een kantelpoort. – DS, 14-09-2002

kalmeermiddel (het, -en) • kalmeringsmiddel

kalot (de, -ten) • in België ook: pruik, haarstukje

kantjesvolk (het) • gepeupel, rapaille

Een oude heer uit de gegoede burgerij, een kalot op het hoofd en een gevouwen dokument in de linkerhand, zit in een zetel, keert zich naar rechts en kijkt de toeschouwer aan. – FET, 08-01-1988

kantoorgerief (het) • kantoorspullen, kantoorbenodigdheden Meubelen en kantoorgerief zijn nog niet geleverd, de gebouwen zijn amper klaar, de informatica is ontoereikend en op personeelsvlak kunnen onmogelijk 3.000 ambtenaren vrijgemaakt worden voor de AOIF. – FET, 21-11-1997

kamelot (de) • in België ook: slechte waar, prullen

kamer - Kamer van Volksvertegenwoordigers, Tweede Kamer

➔

kampernoelie, kampernoelje

kantwit (het)

(de, -s) • champignon, eetbare paddestoel

• marge, kantlijn

Op donderdag 19 oktober organiseert Velt een voordracht over de teelt van kampernoelie, oesterzwam en shitake. – DM, 14-10-2000

kap (de, -pen) • capuchon - op iemands kap leven/eten/drinken, op iemands kosten leven/eten/drinken Hij haalde meteen ook uit naar de Vlaamse politici: ze stellen de Walen voor als steuntrekkers die op de kap leven van de Vlamingen, ze plaatsen de solidariteitsmechanismen op de helling en stellen zich arrogant op tegenover Brussel, waar ze de exclusieve hoofdstad van Vlaanderen van zouden willen maken. – FET, 18-10-1996

kan • afkorting van: kandidatuur - eerste/tweede kan, eerste, tweede studiejaar voor het kandidaatsexamen

kandidatuur (de, -turen) • studie voor het kandidaatsexamen of de graad van kandidaat • graad van kandidaat - zijn kandidatuur stellen/indienen, solliciteren, zich kandidaat stellen Ter plaatse kunnen de kinderen hun kandidatuur stellen voor de titel Jeugdprins en Jeugdprinses 2003. – HN, 09-112002

gerief

- onder de kap fezelen, in het geniep fluisteren - op iemands kap zitten, iemand met woorden of daden benadelen

kapblok (het, -ken) • hakblok

k

kapitalisatiebon (de, -nen)

kandidatuurstelling (de)

• kasbon waarbij de interesten jaar na jaar worden herbelegd in plaats van uitbetaald, soort spaarbrief

• sollicitatie

kant ➔ langs

Uiteraard levert een dergelijke bon iets

154

VLAAMS (K-O)def

154

03/03/2004, 10:40

• baksteen

minder op dan de gewone kasbon of zelfs de kapitalisatiebon. – Trends, 19-09-2002 ➔

Maar het grote probleem was het vinden van de juiste baksteen. Spaanse kareel is nauwelijks voorhanden op de recuperatiemarkt. – HN, 10-06-2000

kasbon

kapitein (de, -s) • captain, aanvoerder van een sportploeg

karot ➔ carot

kapoen (de, -en) • koosnaam voor een kind: deugniet, schalk, guit

karottentrekken (wkw.)

Maar wat als de leraar uw kapoen even uit het oog verliest op de speelplaats en er een ongeval gebeurt? – FET, 18-08-2001

• uitvluchten verzinnen om iets niet te hoeven doen, een taak met opzet traag uitvoeren, ziekte veinzen, lijntrekken

karottentrekker (de, -s) • iemand die uitvluchten verzint om iets niet te hoeven doen, die met opzet een taak traag uitvoert of ziekte veinst, lijntrekker, bedrieger

kapoot (de, kapoten) • kapotje, condoom

kappen (kapte, gekapt) • hakken, fijnhakken ➔ gekapt • kippen, omkiepen, storten - op iemand/iets kappen, op iemand of iets vitten, opmerkingen maken

Uitvluchten zijn karotten. Wie altijd maar uitvluchten zoekt om niet te moeten werken, is een karottentrekker. – GvA, 23-09-2000

In de Verenigde Staten doen we niet anders dan kappen op de armen, de werklozen. – Knack, 06-11-2002

➔

carottier

kartel (het, -s) • verbinding van partijen die samen naar de verkiezingen trekken met een gemeenschappelijke kandidatenlijst, eenheidslijst

karakol ➔ caracole karakterieel (bn. en bw.) • wat het karakter betreft

Het kartel met Spirit maakt dat er met name relatief weinig jongeren op zeker verkiesbare plaatsen terechtkomen. – DM, 18-11-2002

Karakterieel stelde vader Albert Bert zich meer op als een verzoener, terwijl zijn schoonzus Marie-Rose Claeys zich meer profileerde als ambitieuze zakenvrouw. – DS, 20-11-2002

kas - zijn kas vullen, zijn buik vullen - een stuk in zijn kas hebben, dronken zijn - op zijn kas krijgen, op zijn kop krijgen ➔ spijzen

karamel (de, -len) • in België ook: toffee, snoepje [niet alleen gebrande suiker]

karamelle(n)vers (het, -verzen) kasbon (de, -nen)

• ulevellenrijmpje Het ding heet You're Still Beautiful en gaat gebukt onder een melig karamellenvers, maar wordt gegarandeerd een hit. – DM, 20-08-2002

karbonade ➔ stoofcarbonade kareel (de, -karelen)

• spaarbrief, waardepapier aan toonder voor een bepaalde termijn met een jaarlijkse vaste rente ➔ kapitalisatiebon

k

kassei (de, -en) • kei als straatsteen, soort kinderhoofdje, kinderkopje

155

VLAAMS (K-O)def

155

03/03/2004, 10:40

Mooi stadhuis met balkon, een gerenoveerde Grote Markt in kassei en het ene na het andere café. – DM, 08-11-2002

kat - andere katten (katjes) te geselen hebben, andere zaken aan zijn hoofd hebben - nu komt de kat op de koord, het spel, het gevaar gaat beginnen, nu gaan de poppen aan het dansen

• straatweg met keien

kasseilegger (de, -s) • stratenmaker

Toen Marc in Schilde vertraagde voor een rood licht, boorde opnieuw een onoplettende automobilist zich tegen de Mitsubishi van Marc. Nu kwam de kat op de koord. [...] Op 10 oktober kreeg Marc Hul een brief van zijn verzekeringsmaatschappij: 'Beste cliënt, een ongeval is zo snel gebeurd. Geen nood echter, we gaan uw polis niet opzeggen. Maar u moet wel begrijpen dat zoveel uitgaven van onzentwege niet mogelijk zijn zonder inkomsten. Daarom zien we ons genoodzaakt de premie van uw omniumverzekering te verhogen.' – LN, 05-11-2002

kasseisteen (de, -en) • straatsteen

kasseiweg (de, -en) • straatweg

kassement (het) • raamlijst, raamwerk

kasserol (de, -len) • (braad)pan Bergen bonen – eerst twee uur weken, dan zeven! – borrelden in de kasserol. – DS, 10-01-2000

- een kat een kat noemen, ronduit zijn mening zeggen

kassierster (de, -s)

Om een kat een kat te noemen: een huwelijksfeest van naar schattting ettelijke miljoenen euro – een half miljard in oude franken, als dat meer zegt – is compleet onethisch en strookt evenmin met de Vlaamse maatschappij-inrichting als vrouwen die het huis niet uit mogen. – DM, 02-09-2002

• caissière

kast ➔ ingemaakt

- er is geen kat, er is niemand - zijn kat sturen, niet komen opdagen

kastaar (de, -s)

Goegebuer, nog herstellend van een rugblessure, behaalde het EK-minimum, maar moet zijn kat sturen. – LN, 06-112002

• belhamel, deugniet • forsgebouwde kerel

kastanjelaar (de, -s & -laren) • kastanjeboom

- zo vals als een kat zingen, vals zingen

Voor de meesten onder hen was het de eerste keer dat ze deze prachtige kastanjelaar met zijn helgele herfstkleur in levende lijve zagen. – FET, 16-11-2002

kasticket (het, -s)

Frieda xxx is er weleens bij, blakend van levensdrift. Ze zingt zo vals als een kat! – DS, 9-11-2002

- dat weet ons (onze) kat ook, dat weet iedereen - katje spelen, krijgertje spelen ➔ vogel

k

• kassabon

Het is altijd erg nuttig om uw kasticket zorgvuldig na te kijken vooraleer u een warenhuis verlaat. – HN, 09-11-2002

kataloog ➔ cataloog katholiek - dat is niet katholiek, dat ziet er niet katholiek uit, dat is onbetrouwbaar,

kastrol ➔ kasserol

156

VLAAMS (K-O)def

156

03/03/2004, 10:40

niet deugdelijk, daar is een luchtje aan

18-01-2002

kelderen (kelderen, gekelderd) kattin (de, -nen)

• doen mislukken, verhinderen, de grond in boren

• wijfjeskat • kattige vrouw, kattenkop

De sector van het sociaal-cultureel volwassenenwerk was altijd een koele minnaar van het decreet. Dit is een uitgelezen kans om het in extremis te kelderen. – DM, 15-11-2002

Een leeuwin of kattin die haar man lange tijd overleeft, dat kennen we niet. – DM, 25-08-2001

kazak kelen (keelde, gekeeld)

- zijn kazak draaien/keren, de huik naar de wind hangen, met alle winden meedraaien

• in België ook: luid schreeuwen, gillen

Magda Aelvoet, al dan niet aanwezig op het kernkabinet waar Louis Michel zijn fiat kreeg, heeft de beslissing mee goedgekeurd. Stilzwijgend of uitdrukkelijk, feit is dat zij vandaag moeilijk haar kazak kan keren. – GvA, 27-08-2002

kazakdraaien (wkw.) • de huik naar de wind hangen, overlopen

kemel (de, -s) • grove misslag, flater, blunder - een kemel schieten, een bok schieten Toen hij besefte dat hij een kemel had geschoten, voegde hij daar nog snel aan toe 'die nog steeds veel vreugde biedt aan zijn fans'. – DM, 16-06-2002

kemp (de) • hennep - kempkoord, henneptouw

kazakdraaier (de, -s) • overloper, afvallige, verrader

kennen keer

- succes kennen, succes hebben

- negen keren op (de) tien, in negen van de tien gevallen

Bij andere ziekenfondsen zou het medisch dossier geen succes kennen en ook bij de CM hinkt Franstalig België ver achterop. – DS, 06-11-2002

keerborstel (de, -s) • bezem, stoffer, veger Daarna veegde zijn ploegmakker het asfalt met een keerborstel uit over de hele baan. – HN, 29-07-2002 De vorige Blok-campagnes blonken uit in brutale duidelijkheid. Niet voor niets waren de eyecatchers een vuist, een keerborstel en een bokshandschoen. – BvL, 05-03-1999

- moeilijkheden kennen, moeilijkheden ondervinden - de prijzen kennen een lichte stijging, de prijzen vertonen een lichte stijging

kennis - kennis hebben (met iemand), verkering hebben (met iemand) - kennis hebben van, verstand hebben van, op de hoogte zijn van

kegelspel ➔ hond kenwijsje (het, -s) • herkenningsmelodie, tune van een tv- of radioprogramma

kei ➔ afstropen keikop (de, -pen) • zeer koppig persoon, stijfkop

k

Op VTM wordt het kenwijsje van de reclameblokken wel de hele dag vervangen door de melodie van 'Vlaanderen Boven', het officiële feestlied. – DM, 11-07-

Niettegenstaande haar kleine gestalte stond C. V. bekend als een keikop. – HN,

157

VLAAMS (K-O)def

157

03/03/2004, 10:40

• vergadering van de eerste minister, de vice-eerste-ministers en (een) bepaalde minister(s) die op de hoogte is (zijn) van de problematiek die dan wordt besproken.

2002

kepie (de, -s) • uniformpet, dienstpet van een politieagent, postbode enz. De gemeenteraad van Sint-Niklaas beslist op 29 maart wie van de drie de kepie van korpschef op het hoofd mag zetten. – GvA, 21-03-2002

Die standpunten zijn al op het kernkabinet besproken, dus kunnen coalitiepartijen tijdens of na de top van Praag niet ineens zeggen dat ze niet op de hoogte waren. – DS, 16-11-2002

keren (keerde, gekeerd) • vegen, schoonvegen - nieuwe borstels keren goed, nieuwe bezems vegen schoon - het keren van de jaren, de overgang, het voorbijgaan van jaren - het ergens niet kunnen keren, het er niet kunnen uithouden, ergens zijn draai niet kunnen vinden ➔ keerborstel

kerselaar (de, -s) • kersenboom - Japanse kerselaar, Japanse kers • kersenhout

kerkfabriek (de, -en) • kerkbestuur, lichaam belast met het beheer van het kerkelijk vermogen

kerststronk (de, -en) • gebak of ijs in de vorm van een boomstronk, speciaal rond Kerstmis in de handel gebracht

De Vlaamse Gemeenschap neemt 60 procent van de kosten op zich, de provincie Oost-Vlaanderen 20 procent en de kerkfabriek en de stad elk tien procent. – HN, 15-11-2002

De traditie om in de kerstperiode een kerststronk te eten, een gebak in de vorm van een blok hout, gaat terug op een oud Germaans gebruik waarbij tijdens het joelfeest een dikke eiken tak gedeeltelijk werd opgebrand. – FET, 01-12-2001

kerkwegel (de, -s) • klein paadje, vaak langs achtertuinen, dat het kerkgangers mogelijk maakt een kortere weg te nemen

keuken

Vlaanderen is bezaaid met kleine wegeltjes, jaagpaden, kerkwegels, holle wegen, bospaden of veldwegen. Alleen worden vele ervan niet meer gebruikt of zijn ze ingenomen door landbouwbedrijven, verkavelingen of grondbezitters. – GvA, 16-03-2002

- dat is interne keuken, dat gaat alleen ons aan, dat is privé VT4 wil niet eens meedelen of zij op de uitzendrechten azen. 'Interne keuken', heet het daar. – HN, 14-11-2002

keukenhanddoek (de, -en) • theedoek Spoel de flessen vervolgens met heet water en laat ze uitlekken op een schone keukenhanddoek. – LN, 08-06-2002

kermis - Vlaamse kermis, volksfeest met kramen en tenten voor een liefdadigheidsdoel, liefdadigheidsbazaar, fancyfair - 't zal kermis zijn, je zult ervan langs krijgen, er zal wat zwaaien

k

keukenpiet (de, -en) • in België met gunstige bijklank: goede kok

keukenrobot (de, -s) • keukenmachine

kernkabinet (het)

158

VLAAMS (K-O)def

158

03/03/2004, 10:40

Zij leefde in de overtuiging dat het om een wetenschappelijk experiment ging en verwachtte dat haar man iedere dag tevoorschijn kon komen met de nieuwste mixer of keukenrobot. – DS, 03-08-2002

• kippenvel Twee uur lang hangt hij de macho uit, maar op het einde van de show kijkt hij zijn moeder aan en zegt: 'Mom, this is your son singing'. Dat maakt iets in me los. Het kiekenvlees-syndroom noem ik dat. – Feeling, juni 2002

k.i. • afkorting van: kadastraal inkomen ➔ inkomen

kiesarrondissement (het, -en) • arrondissement als kieskring in België [nu vallen de kieskringen bij de federale verkiezingen samen met de procinciegrenzen, behalve voor de vroegere provincie Brabant, daar blijft het arrondissement BrusselHalle-Vilvoorde]

kickeren (kickerde, gekickerd) • tafelvoetbal spelen Liefhebbers van kickeren zullen in de toekomst meer geld moeten ophoesten voor hun favoriete tijdverdrijf. – DM, 16-08-2001

Technisch staat niets de volledige splitsing van het kiesarrondissement Brussel-HalleVilvoorde nog in de weg. – FET, 05-112002

kieken (het, -s) • kuiken, kip 'Een kieken is fantastisch', zegt Vanmechelen. 'Kijk naar de rode kop van de haan, rood verwijst tegelijk naar bloed en liefde. Luister naar zijn geschreeuw 's morgens, bemerk hoe hij op twee poten loopt, zoals wij... Ik ben al van kindsbeen af bezig met vogels en kippen. Thuis liggen er massa's documenten, cijfers, foto's en video's over de kip. Die wrong in mijn hoofd om hiermee te beginnen, lag al jaren op de loer.' – GvA, 11-08-2000

kiesbrief (de, -brieven) • stembriefje, stembiljet • oproepingsbrief

kiesbureel (het, -burelen) • stembureau

kiescampagne (de, -s) • verkiezingscampagne

• dom persoon, uilskuiken

De aanslagen van 11 september 2001 en de strijd tegen het terrorisme hebben de kiescampagne in die mate overschaduwd dat de binnenlandse problemen op de achtergrond zijn geraakt. – Knack, 13-112002

Waar de markten de voorbije weken bij gebrek aan kopers dag na dag van hun pluimen lieten om uiteindelijk als een kaal kieken zonder kop rond te dwalen, krijgen we sinds begin deze week een zelden geziene koperspaniek. – LN, 18-10-2002

kiesomschrijving (de) • kieskring, kiesdistrict

kiekenbil (de, -len) • kippenbout, kippenpoot

kiesprogramma (het, -s) • verkiezingsprogramma

kiekendraad (het) • kippengaas

Het kiesprogramma dat de partij gisteren bekendmaakte, vertoont opvallend veel gelijkenissen met de voorstellen waar eerder de alliantie van VLD en VU mee uitpakte. – GvA, 03-07-2000

kiekenfretter (de, -s) • Brusselaar

k

kiekenkot (het, -en)

kiesstrijd (de)

• kippenhok

• verkiezingsstrijd

kiekenvlees (het)

Het zit er dik in dat economische

159

VLAAMS (K-O)def

159

03/03/2004, 10:40

kloppen, niets krijgen, met lege handen thuiskomen

onzekerheid, werkloosheid, onveiligheid en migratie de kiesstrijd domineren. – FET, 22-10-2002

Monica Seles won ook de clash tegen Martina Hingis met 6-4 en 6-2, de Zwitserse kan dus weer op haar kin kloppen. – DM, 04-09-2002

kiezen (koos, gekozen) • stemmen bij verkiezingen

kiezing (de, -en)

kind

• verkiezing

- lieve kinderen hebben, een of ander kind voortrekken, lievelingetjes hebben - kinderen toegelaten, alle leeftijden ➔ kopen

En hij toont ons een kaartje dat hij zelf getekend heeft en waarop hij toont hoe de bruinen hun opmars voortzetten, kiezing na kiezing. – Knack, 21-06-2000

kijken - kijken op, uitzien op - dat venster kijkt op de straat, dat venster ziet uit op de straat

kinderbed (het) • kraambed Een op de tien vrouwen stierf in het kinderbed, een op de vijf kinderen werd niet ouder dan een jaar. – DM, 06-01-2001

kijkuit (de) • het uitkijken, de uitkijk - op (de) kijkuit staan/zijn, op de uitkijk staan

kindergeld (het) • kinderbijslag Vanaf 1 augustus 2002 gelden voor alle schoolverlaters dezelfde regels voor het recht op kindergeld. – GvA, 14-07-2002

kijkuit (de, -en) • dakkapel

kijkwoning (de, -en)

kinderheil (het)

• modelwoning

• zuigelingenzorg in België, nu Kind en Gezin

Vraag zeker ook naar het verschil tussen de standaardversie en de uitvoering van de kijkwoning. – LN, 15-03-2002

kinderkoets (de, -en) • kinderwagen Iedereen die kan rijden met een fiets, een kinderkoets, een rolstoel, een paardenkoets, een step, rolschaatsen of een ander soort wiel, – voortgedreven op spierkracht en zonder motor – kan deelnemen. – HN, 25-10-2002

kikkeren ➔ kickeren kilometriek (de) • kilometerteller Daarom kreeg ik vaker de vraag van klanten of ik ook niks aan de boordelectronica en dus ook kilometriek kon doen. Vaak, na een ongeluk, of als de batterij plat is geweest, staat er '00000000' op de teller. – BvL, 10-091999

kinderkribbe (de, -n) • crèche, kinderdagverblijf In het centrum komt een cafetaria, naast een restaurant, een brasserie, kinderkribbe, fitness, virtuele supermarkt, enzovoort. – FET, 21-09-2002

k

kindertuin (de, -en) • crèche, peuterschool

kin

'Pesten hoort niet thuis in een regering', repliceerde De Gucht. 'Dat is iets voor een

- op zijn kin mogen/kunnen/moeten

160

VLAAMS (K-O)def

160

03/03/2004, 10:40

kindertuin.' – DM, 21-10-2002

hulpactie van vier maanden. – GvA, 15-041999

kine (de) • verkorting van kinesitherapie

klaar • helder, licht - 's zomers is het al vroeg klaar, het is al ' vroeg licht • duidelijk - klaar in iets zien, een helder inzicht hebben, iets goed begrijpen - het is klaar dat, het is duidelijk dat - een klare kijk op, duidelijke informatie over, een goed begrip van ➔ pompwater

kineast (de, -en) • cineast

kinesist, kinesitherapeut (de, -en) • fysiotherapeut die op voorschrift van een arts bepaalde lichaamsoefeningen laat verrichten Maar dan begon een zware revalidatie: drie keer per week naar de kinesist, regelmatige bezoeken aan het Greet Rouffaer-huis voor brandwonden. – DS, 18-11-2002 ➔

klaarte (de) • licht, daglicht - bij de eerste klaarte, bij zonsopgang - met de klaarte, overdag

fysiotherapeut

kinesitherapie (de)

Hier heerst meer duisternis dan klaarte, en het regent vaak. – DM, 11-04-2001

• fysiotherapie door bepaalde lichaamsoefeningen te laten verrichten

klabadderen (klabadderde, geklabadderd), klabetteren

kipkap (de) • gehakt vlees, hoofdvlees, zult [wat er precies bedoeld wordt, varieert van streek tot streek]

(klabetterde, geklabetterd) • klepperen, klapperen • donderen, razen • babbelen, kwetteren, snateren

kippenbil (de, -len)

klacht ➔ neerleggen

• kippenbout, kippenpoot

klad (de, -den)

Als Gaia haar zin krijgt, zal het helemaal niet gedaan zijn met het eten van kippenbilletjes, maar zal de kippenbil die we eten drie of vier keer meer kosten dan de waterige rommel die nu in de rekken van de grootwarenhuizen ligt. – DM, 16-01-2002

• klodder • handjevol, een kleine hoeveelheid, een beetje - een klad boter, een klontje boter

klak (de, -ken)

kippenvlees (het) • kippenvel

kissen (kiste, gekist) • een sissend geluid maken, vooral van vlees in de pan en vloeistoffen op een heet oppervlak kitzak (de, -ken) • plunjezak, oorspronkelijk van soldaten

• pet - met zijn klak ergens naar slaan, er een slag naar slaan, gissen, er met de pet naar gooien - de man met de klak, Jan met de pet, de gewone man • klap, mep, slag • klodder, kwak • restje, overschot ➔ klik

k

Belgische para's pakken kitzak voor

klamper (de, -s) • dagroofvogel, onder meer: sperwer,

161

VLAAMS (K-O)def

161

03/03/2004, 10:40

wouw, kiekendief, havik [wat er precies bedoeld wordt, varieert van streek tot steek]

aan puur archiefbeheer doen. Ze schonen het klassement van bedrijven op: ze openen elke kast en gooien alle documenten weg die ouder zijn dan 10, 15 of 30 jaar. – FET, 08-06-2001

klank - met klank, uitstekend, overtuigend HEUVELLAND 0-IZEGEM 3: Het duel om de rode lantaarn werd met klank gewonnen door Izegem. – HN, 28-102002

klasse(n)gerecht (het) • klasse(n)justitie

klasseren (klasseren, geklasseerd) • op de monumentenlijst plaatsen, als een beschermd monument beschouwen

klap • gepraat, geklets, gebabbel - iemand aan de klap houden, iemand aan de praat houden - een klapke doen, een praatje maken

De monumentale kerkhofkapel van Guigoven wordt grondig gerestaureerd voor een bedrag van ruim 51.000 euro. Omdat het om een geklasseerd monument gaat, bedraagt de tussenkomst van de gemeente slechts 11.000 euro. – BvL, 18-11-2002

Er is altijd wel iemand om een klapke mee te doen. Die mix van culturen beschouw ik als een verrijking, niet als een nadeel. – DM, 30-10-2002

• in de doofpot stoppen, zonder gevolg laten, als afgedaan beschouwen, seponeren

klappen (klapte, geklapt) • praten, kletsen, babbelen Ofwel schrijf ik alles wat ik weet, en dan klapt er niemand nog met mij. Ofwel schrijf ik dat niet en dan leest niemand die memoires. – Dag Allemaal, 03-09-2002 ➔

'Bij het Antwerps gerecht vragen sommigen zich verbijsterd af waarom het onderzoek naar het schijnhuwelijk tussen xxx en de Belgische xxx zonder gevolg is geklasseerd', zegt Vlaams Blok-boegbeeld Filip Dewinter. – LN, 22-10-2002 'We vragen de bevoegde ministers om de studie over dit tracé te klasseren als onhaalbaar en de ontspoorde plannenmakers terug op het juiste spoor te zetten', besluit Van Hove. – HN, 05-112002

biecht

klasagenda, klassenagenda (de, -'s) • schoolagenda, agenda van een leerling [in België wordt in samenstellingen meestal klas- gebruikt, in Nederland klassen-: klasfoto-klassenfoto, klasleraar-klassenleraar enz.] Het pakket bestaat uit een pedagogisch handboek voor de leerkracht, brochures voor de kinderen, twee posters voor de klas en een bladwijzer voor de klasagenda om de ouders te informeren. – HN, 23-032002

➔

gevolg

klasseur ➔ classeur klastitularis (de, -sen) • klassenleraar

klasse

klaver

• lichting, jaarklasse

- van de klaver naar de biezen lopen/ geraken, van de regen in de drop raken, van kwaad tot erger worden

k

klassement (het)

• het opbergen van documenten in het archief • archief

In Nederland bestaan er ook bedrijven die

Niemand loopt vrijwillig van de klaver naar de biezen. – GvA, 17-02-2002

kleed (het, kleden) • jurk, japon [in België zelden voor

162

VLAAMS (K-O)def

162

03/03/2004, 10:40

tapijt] - iets in een nieuw kleedje steken, er een nieuw uiterlijk aan geven, iets vernieuwen

➔

biljartbal, Kojak, volle maan... – DS, 20-072002

kletteren

Straks wordt dat liedje echter in een nieuw kleedje op de mensheid losgelaten: voor de single-versie deed Sergio een beroep op het Scala-koor, dat eerder onder meer Hooverphonic bijstond. – GvA, 14-11-2002

- slaan/vloeken/werken enz. dat het klettert, slaan/vloeken/werken enz. dat de stukken eraf vliegen, hevig, flink

avondkleed, slaapkleed, trouwkleed, zomerkleed

kleurfilm, kleurfoto, kleur-tv, kleurtelevisie

klein

• kleurenfilm, kleurenfoto, kleuren-tv, kleurentelevisie

- van kleins af aan, van jongs af aan, van kindsbeen af

kleutertuin (de, -en)

Van kleinsaf proberen kinderen hun ouders op allerlei manieren na te bootsen. – GvA, 13-09-2002 ➔

garnaal

• kleuterschool

klever (de, -s) • sticker Deze rode Golf werd in het zwart gespoten, maar de klever werd niet van de achterruit gehaald en ook de originele nummerplaat bleef op de auto zitten. – HN, 02-10-2002

klem (de) • tetanus

klepper (de, -s) • kei, uitblinker, knappe kerel, die veel kan of presteert • kanjer [van personen en van voorwerpen] Ooit wil ik nog De lotgevallen van de brave soldaat Svjek van Hasek uitlezen, een klepper van achthonderd pagina's. – DM, 30-10-2002

klik - met (zijn) klikken en klakken, met alles wat hij heeft - iemand met (zijn) klikken en klakken buitengooien, iemand met zijn hele hebben en houden eruit zetten Tot de deur weer opengaat, Verplaetse met zijn klikken en klakken buitenvliegt en Tindemans binnen mag bij een grijnzende Reagan. – DM, 19-10-2002

klets • klap, mep, slag met de vlakke hand • kleine hoeveelheid van iets, restje, kliekje De film opent met een surrealistische sequens waarin Rey eerst zijn dienaar vraagt de spullen van een vrouw ritueel te verbranden, daarna in een station waar een bom ontploft een bloedmooie vrouw op een klets water trakteert en vervolgens op de trein met een dwerg-professor aan het keuvelen slaat. – Knack, 06-11-2002

klinimobiel (de, -en) • ambulance uitgerust met apparatuur om te reanimeren De nieuwe klinimobiel werd in Nederland vervaardigd en is nog groter dan de vorige uitvoering. – BvL, 2-11-2002

klinken ➔ botsen

k

kloddernat (bn.)

kletskop (de, -pen)

• kletsnat

• kaal hoofd • iemand met een kaal hoofd

Daar stond ik, kloddernat, terwijl mijn man tegen de muur hing. – HN, 24-041999

Elk haartje dat verdween was weer een stukje zelfvertrouwen: kaalkop, kletskop,

163

VLAAMS (K-O)def

163

03/03/2004, 10:40

kloef (de, -en) • klomp

ze niet meer aan een doelpunt en een 16-7 tussenstand wees reeds op een duidelijke klopping. – HN, 20-04-2000

klokvast (bn.)

- een klopping krijgen, een pak slaag krijgen of verliezen - iemand een klopping geven, iemand een pak slaag geven of iemand een nederlaag bezorgen

• volgens de dienstregeling minstens elk uur rijdend op een bepaalde tijd: een klokvaste verbinding tussen twee steden Vier stadslijnen verbinden in klaverblad de stadswijken om het halfuur en klokvast met het centrum. – HN, 21-09-2002

klokzeel (het, -zelen) • klokkentouw - iets aan het klokzeel hangen, iets aan de grote klok hangen, overal bekendmaken Klokkenluiders zijn ambtenaren die misbruiken aan het klokzeel hangen als ze bij de interne hiërarchie geen gehoor vinden. – DS, 19-10-2002 ➔

kloten (klootte, gekloot) • belazeren, bedriegen, foppen kloterij (de, -en) • bedrog, fopperij KMO, kmo (de, -'s) • afkorting van: kleine en middelgrote onderneming, middenen kleinbedrijf De KMO-organisatie Unizo roept de winkeliers op de sperperiode correct na te leven. – FET, 16-11-2002

zeel

klontjessuiker (de) • suiker in de vorm van klontjes

knippen

Normaal is een vierkante meter suikerbiet genoeg voor de productie van een kilo klontjessuiker. – DS, 24-07-2000

- hij mag op zijn vingers knippen, hij mag van geluk spreken - hij kan ze (goed) knippen, hij kan flink drinken

klop

knoesel (de, -s)

- geen klop, niets - er is geen klop te doen, er is geen klap te doen - hij doet geen klop, hij doet niets - een klop van de hamer krijgen, een inzinking krijgen

• enkel Dokter Lagast stelde toen de goede diagnose dat een kapsel in de knoesel zweefde. – LN, 16-02-2000

knolselder (de) • knolselderie ➔ selder

kloppen (klopte, geklopt) - facturen/brieven kloppen, facturen, brieven tikken, typen - zijn uren kloppen, werken, in dienst zijn

knoopsgat - familie van het zevende knoopsgat, heel verre familie

Managers die veel uren kloppen en een ongezond voedingspatroon hebben krijgen ook met slaapproblemen af te rekenen. – FET, 16-03-2002

Hij heeft ingenieursstudies achter de rug, maar het nuttigst waren die studies, zegt hij, omdat er twee prinsen in zijn jaar zaten. Prinsen van het zevende knoopsgat (ik parafraseer), maar zelfs dergelijke prinsen hebben hun nut. – DM, 31-072002

k

klopping (de, -en) • pak slaag, afranseling • nederlaag

De laatste tien minuten voor rust kwamen

knop

164

VLAAMS (K-O)def

164

03/03/2004, 10:40

koeken (koekte, gekoekt)

• in België ook: knoop - geen knop, niets, geen bal - naar de knoppen zijn, verloren zijn, naar de maan zijn

• in België ook van personen: klitten, samenkomen • kletsen, leuteren - ergens niets te koeken hebben, ergens niets te vertellen hebben, niets in de melk te brokken hebben

'Science of silence' wentelt zich in een naïeve, eenvoudige melodie die elke andere muzikant naar de knoppen zou helpen. – DS, 02-11-2002

koekenbak (de, -en) KNT • afkorting van: kinderen niet toegelaten, verboden voor kinderen in de bioscoop Door enkele expliciete scènes kreeg de film in de bioscoop het etiket 'KNT' mee. – LN, 09-11-2002 ➔

• pannenkoek • feestje waarop pannenkoeken gebakken worden - het is koekenbak, er is ruzie, er is heibel, het is weer zover Vorig jaar liep de straat acht keer onder. Acht keer alsjeblief. En vorige week was het weer koekenbak. – LN, 26-02-2002

KT

kobbejager (de, -s)

koelen

• ragebol, soort borstel aan een lange steel [een kobbe is in sommige dialecten een spin]

- het zal wel koelen zonder blazen, vanzelf kalmeren Moeten aandelen zo vlug mogelijk verkocht worden, is het beter om toch nog even de kat uit de boom te kijken, of zal het allemaal wel koelen zonder blazen? – DS, 27-07-2002

koe ➔ gracht, hond koek

- koek van één deeg zijn, één pot nat zijn koeltoog (de, -togen) - het is koek en deeg tussen hen, het is • koelvitrine koek en ei tussen hen Als tijdwinst en gemak voorop staan, - drie dagen koeken geven/krijgen, moet het heil van de koeltoog komen. – een lichte straf, arrest of HN, 19-10-2002 corvee geven/krijgen Wie daar werd betrapt, kon rekenen op minstens acht dagen 'koeken' – DS, 1708-2002

koer (de, -en) • • • •

koeke(n)boterham (de, -men) • sneetje koeke(n)brood

koeke(n)brood (het) • zacht, wat zoetig brood - een hart van koeke(n)brood, een hart van goud

binnenplaats, binnenplein speelplaats, schoolplein plaats waar de toiletten zijn toilet, wc

koers (de, -en) • snelheidswedstrijd van paarden of van wielrenners

En een hart van koekebrood. Vragen ze een speler om een ziek kindje te bezoeken in het hospitaal, is hij er als eerste bij. – HN, 25-10-2002

koersauto (de, -'s) • raceauto

k

koersen (koerste, gekoerst) • aan een snelheidswedstrijd meedoen van paarden of wielrenners • racen, rennen, hardlopen, hard fietsen

koeken (de, -s) • ruiten in het kaartspel

165

VLAAMS (K-O)def

165

03/03/2004, 10:40

De komst van een baby is voor sommige renners soms het sein om wat voorzichtiger te koersen. – LN, 16-11-2002

vanochtend stonden er eieren met spek op het menu. – DM, 08-11-2002

koffiezet (de, -ten) koersfiets (de, -en)

• koffiezetapparaat

• racefiets

koleire (de)

Hij had weliswaar zijn koersfiets bij zich, maar dan wel een oud model. De CD&V'er vond het ook niet nodig in koersbroek te komen. – DS, 02-09-2002

• drift, woede - in een Franse koleire schieten, woedend worden Frustratie nopens de arbitrage in Kortrijk Sport CB-Poperinge werd bij de bezoekers zo groot dat Filip Mestdagh kort voor tijd in een Franse coleire een afsluiting tegen de muur shotte en daar gelukkig niemand mee verwondde. – HN, 15-01-2002

koerspaard (het, -en) • renpaard Het koerspaard had dat jaar de beruchte race voor de derde keer gewonnen. – DS, 04-04-2002

koets (de, -en)

koleirig (bn. en bw.)

• in België ook: kinderwagen • dure, mooie auto ➔ kinderkoets

• driftig, kwaad

koleriek (bn. en bw.) • choleriek, cholerisch

koffer (de)

Volgens het script was Zeppos een koleriek type dat snel op de vuist ging. – DS, 23-08-2002

• in België ook: safe, (brand)kluisje ➔ brandkoffer

kofferzaal (de)

kom (de, -men)

• ruimte in een bankkantoor met bankkluisjes

• in België vaak voor: schaal, schotel, pan

Ook blijkt dat L. in 1995 is gearresteerd op verdenking van heling van een aantal uit een kofferzaal van een bank in Doornik geroofde kasbons. – DM, 06-07-2002

komaf - komaf maken met iets, een eind maken aan iets, ermee afrekenen of ermee voortmaken

koffie ➔ maken

Voor mij maakte Pim Fortuyn in zijn interview met Zinzen op schitterende wijze komaf met alle ideologisch geïnspireerde kritiek op zijn persoon en zijn politiek programma. – Humo, 21-052002 Want de herstructurering die De Graeve doorvoerde, was indrukwekkend. Zo maakte hij komaf met het ambtenarenstatuut en wou hij ook 450 oudere personeelsleden op tien jaar tijd laten afvloeien. – DM, 29-05-2002

koffieklets (de, -en) • koffiepraatje, koffiekransje Naast de Oegandese maaltijd zondag in Tongeren, is er die dag in Hamont ook een Afrikaanse koffieklets. – BvL, 12-012002

koffiekoek (de, -en) • koffiebroodje, luxebroodje

k

Van honger of dorst zullen de tentbewoners niet omkomen. Na een oproep via de radio kwam de bakker gisterochtend koffiekoeken aan 'huis' leveren, 's middags bracht de uitbaatster van de snackbar aan de overkant warme soep,

komen (kwam, gekomen) - iemand zien/horen/voelen komen, zijn plannen doorzien, weten waar hij naartoe wil

166

VLAAMS (K-O)def

166

03/03/2004, 10:40

- ik zie/hoor/voel je al komen, nu zie ik wat je wilt, ik doorzie je wel - erdoor komen, beter worden, het halen - duur te staan komen, duur komen te staan - dat boek komt te verschijnen, is net verschenen

GvA, 25-08-2001

koolmijner (de, -s) • mijnwerker

koolput (de, -ten) • mijn, kolenmijn Met de sluiting van de koolput van Zolder in september 1992, nu bijna 12 jaar geleden, viel het doek over de steenkoolmijnen van het Kempens Bekken. – LN, 18-08-2001

koninginne(n)hapje (het, -s) • kippenpasteitje, bladerdeeggebakje met kippenragout De Belgische keuken heeft haar eigen interpretatie: de bouchée à la reine of het koninginnenhapje. – Knack, 27-06-2001 ➔

koolputter (de, -s) • mijnwerker

videetje

koop konkelfoes (de)

- iets te koop hebben, iets in overvloed bezitten - ze heeft gezondheid te koop, ze is kerngezond

• gekonkel

konsoorten (mv.) • consorten, soortgelijken

Als we horen dat hij slechts eenmaal per jaar naar de veearts trekt voor een algemeen onderzoek dan weten we dat zijn duiven gezondheid te koop hebben. – GvA, 26-09-2002

Volgens analisten moet de beslissing van Nokia en konsoorten worden gezien als een oorlogsverklaring aan Qualcomm. – FET, 09-11-2002

- iets te koop stellen, iets te koop zetten, aanbieden

kookgerief (het) • kookgerei, kookgereedschap

Het is eens iets anders, een kerkhof te koop stellen. – DM, 09-08-2002

Zowat een kwart van hen is sinds maart, al dan niet met dekens, centen en kookgerief van de VN-vluchtelingenorganisatie Unhcr, naar hun land teruggekeerd. – DM, 13-06-2002

- goesting is te koop, ieder zijn meug

koord • in België soms voor: touw - aan één/dezelfde koord trekken, samenspannen, in dezelfde zin handelen, één lijn trekken

kookpot (de, -ten) • kookpan, pan

SP.A wil dat bewoners en schepencollege aan één koord trekken. – BvL, 16-11-2002

kookvuur (het) • fornuis, kookstel, gaspit, kookplaat

➔

Vrouwen rond het kookvuur, dat is altijd competitie en soms zelf een beetje ruzie. – HN, 02-10-2002

kat

koorts ➔ maken kop

koolmijn (de, -en)

- iets in zijn kop steken, iets in zijn hoofd halen

k

• mijn, kolenmijn

Volgens de dokters zijn zeker nog 12 kompels ernstig gewond. De Oekraïnse autoriteiten schatten het dodental bij de explosie in de koolmijn op 52. Tien mijnwerkers worden nog steeds vermist. –

Ik zat toen nog in de vijfde humaniora en had het in mijn kop gestoken dat ik een toelatingsexamen voor het Mudra wou doen. – DM, 15-09-2001

- de kop voor iets hebben, talent, aanleg

167

VLAAMS (K-O)def

167

03/03/2004, 10:40

voor iets hebben - zijn kop uitwerken, zijn zin doordrijven - een harde kop, een stijfkop - iemand de kop wassen, iemand op zijn kop geven, een uitbrander geven - van kop tot teen, van top tot teen, geheel en al

• in België met een ruimere betekenis dan 'mannelijk en vrouwelijk exemplaar van dezelfde soort' ook: een tweetal, een aantal, enkele

In een van de sleutelscènes moet Jack Grissom, gespeeld door William Petersen, een lijk van kop tot teen wassen. – Knack, 13-11-2002

Bij deze koppelwoning voor twee vijftigers ging de architecte, die werkt volgens de formule Architecten-Bouwers, mee op zoek naar het bouwterrein. – DS, 27-102001

- op de kop, precies, op de kop af - 10 euro per kop, 10 euro per hoofd

koppelwoning (de, -en) - twee-onder-een-kapwoning, twee huizen onder één dak

➔

En als je ervan uitgaat dat zowat elke Belg een boekje heeft, zijn het er nog bijna twee per kop. – DS, 15-11-2002

- zich door de kop schieten, zich een kogel door het hoofd jagen

tweewoonst

koppigaard (de, -s) • koppig persoon

kopstem (de, -men)

De eerste maal wilde hij zich zogezegd een kogel door de kop schieten, maar het projectiel belandde in het plafond. Ook de tweede kogel bleef daar steken. Toen ging het geweer vanzelf af nadat de beklaagde erop in slaap was gevallen. Een uitleg die geen steek hield, aldus de wapendeskundige. – GvA, 05-03-2002

- kop of letter, kruis of munt - geperste kop, preskop, hoofdkaas ➔ oog, oor, uitwerken

• lijststem bij verkiezingen In principe, want met een gehalveerde impact van de kopstem zijn verkiesbare plaatsen niet meer wat ze ooit geweest zijn. – DM, 26-10-2002 ➔

lijststem, naamstem

korf ➔ pad kornis (de, kornissen) • kroonlijst ➔ corniche

kopen (kocht, gekocht) korsten (korstte, gekorst)

• troeven in het kaartspel - kopen aan een prijs, kopen voor een bepaalde prijs - een kind(je) kopen, een kind(je) krijgen

• bruin bakken, bruin worden, bruineren, dichtschroeien

kort

Mijn moeder moest een kind kopen. Haar tweede, maar ook al haar laatste. – DM, 04-05-2002

kopij (de, -en) • in België soms voor: kopie kopman (de, -nen) • lijsttrekker, aanvoerder bij verkiezingen • belangrijkste renner in een wielerploeg

- korte drank, sterkedrank Noodmaatregelen zoals een plotse daling van de accijnzen op korte drank – een concurrent van bier – zijn storend. – DM, 04-01-2002

- het kort trekken, het kort maken, zich haasten - ik zal kort zijn, om kort te zijn, om kort te gaan, kortom

k

koppel (het, -s)

kortelings (bw.) • binnenkort, weldra, spoedig • onlangs Moody's, een kredietbeoordeelaar, liet

168

VLAAMS (K-O)def

168

03/03/2004, 10:40

zich kortelings iets positiever uit over de markt van de bedrijfsobligaties. – DM, 08-10-2002

kotbaas (de, -bazen) • verhuurder van studentenkamers

korten

kotbazin (de,-nen)

- dat kort niet, dat is niets gekort, dat helpt niet, het is vergeefse moeite

• hospita

koteren (koterde, gekoterd) korttekenen (wkw.)

• porren, peuteren, poken

• paraferen

Samen koteren in de aarde, samen beraadslagen of het goed staat zo, samen wat rondhangen, naar de gaten in de laatste jaren kijken, stilstaan bij die en die, samen verkleumen in dat onverwarmde achterhuis van de wereld. – DM, 04-112002

korttekening (de, -en) • paraaf

kortverhaal (het, -verhalen) • kort verhaal, novelle Met een lengte van 147 minuten vertoef je wellicht een uur langer in de bioscoop dan de tijd die nodig is om het kortverhaal te lezen. – Knack, 30-10-2002

koterijen (mv.) • geïmproviseerde bijgebouwtjes, schuurtjes achter een woning Vlamingen laten zich niet het kleinste stukje grond ontfutselen. Zo wil het de nationale identiteit. We weten ook waarom zij daar zo aan gehecht zijn: om op die stukjes grond koterijen te bouwen. – Knack, 05-06-2002

kost (de) - de kost van iets, de kosten van iets inwoon, loonkost

➔

kost - kost wat kost, (het) koste wat het kost, het koste wat het wil

kotmadam (de, -men) • hospita

kostelijk (bn.) • de oorspronkelijke betekenis is in België nog algemeen: kostbaar, duur

kotstudent (de, -en) • student die op kamers woont

Het kan niet meer dat één enkel product door meerdere vestigingen tegelijkertijd wordt gemaakt. Dat maakt de productie onnodig kostelijk. – DM, 23-10-2002

Aangezien de KUL in heel Vlaanderen studenten rekruteert, is het aandeel van de kotstudenten in de totale studentenpopulatie aanzienlijk hoger dan bij andere onderwijsinstellingen. – DM, 24-08-2002

kostuum (het, -s & soms kostumen) kou

• pak Het dier liet zich gewillig naar een aanhangwagen leiden, Benjamin trok een kostuum aan en vertrok zonder een woord commentaar. – HN, 18-11-2002

- kou hebben, het koud hebben, kou lijden ➔ pakken, rapen, warm

kousenbroek (de, -en) kot (het, -en)

• panty, maillot

k

• hok - uit zijn kot komen, uit de hoek komen - in zijn kot blijven, thuisblijven of stil zijn • studentenkamer - op kot, op kamers

'Hamlet': Ethan Hawke ('Great Expectations') speelt de melancholische Deen in een krijtstreeppak van Jean-Paul Gaultier in plaats van een kousenbroek uit de C&A. – GvA, 14-07-1999

169

VLAAMS (K-O)def

169

03/03/2004, 10:40

kouten (koutte, gekout) • praten, spreken

komen Ik kan af en toe echt uit mijn krammen schieten en dan is er geen houden aan, maar normaal gezien probeer ik het bij argumenten te houden. – DM, 26-10-2002

De pompbediende begint gemoedelijk te kouten, met een vriendelijkheid die bij ons geen pas zou hebben. – DM, 03-08-2002

kouter (de, -s)

kramakkelig, kramakkig (bn.)

• akkergrond, bouwland

• krakkemikkig, versleten, bouwvallig, vervallen

In vroegere tijden had de kouter tussen Ouwegem en Huise, net zoals ieder groot landbouwgebied toen, het uitzicht van een lappendeken. – HN, 18-11-2002

kramiek (de, -en) • krentenbrood, fijn tarwebrood met krenten

kozijn (de, -en)

Niet alleen brood – zoals kramiek en suikerbrood – kun je er zien vervaardigen, maar ook truffels en chocolade. – HN, 16-07-2002

• neef, zoon van iemands oom of tante Een kozijn is dan een zoon van iemands oom of tante, een neef is een zoon van iemands broer of zus. – DS, 09-04-2002

krapuleus ➔ crapuleus kraaknet (bn.) krapuul ➔ crapuul

• kraakzindelijk, kraakhelder De glazen moeten kraaknet zijn, anders slaat de champagne plat. – LN, 26-102002

krasselen (krasselde, gekrasseld) • knoeien, prutsen Bezoekend coach Jacky Mathijssen zag zijn elftal aanvankelijk krasselen. – LN, 21-10-2002 Terwijl Cercle steeds meer ging krasselen en de supporters meer en meer kankerden, viel er een doelpunt uit de lucht. – LN, 02-09-2002

kraantjeswater (het) • leidingwater, kraanwater De voorbije zes maanden zijn in België zeven patiënten in het ziekenhuis opgenomen met zware brandwonden vanwege heet kraantjeswater. – GvA, 15-112002

• krabbelen, spartelen

kravat (de, -ten) • (strop)das

kredietopening (de, -en) krabber (de, -s)

• doorlopend krediet

• knoeier, prutser, beunhaas

kredieturen (mv.) • educatief verlof

krablot (het, -en) • kraslot

Overheidsinitiatieven en stimuli met betrekking tot opleiding kennen geen succes. De zogenaamde kredieturen die in 1973 werden ingevoerd, werden weinig gebruikt. – GvA, 08-04-2002

Wie met een boodschappentas naar de winkel gaat of zijn statiegeldverpakkingen inlevert, krijgt een krablot waarmee hij een mooie prijs kan winnen. – GvA, 08-042002

k

kreperen ➔ creperen

kram

- uit zijn krammen schieten, erg kwaad worden of erg actief worden, in actie

kressen (kreste, gekrest) • gillen, schreeuwen

170

VLAAMS (K-O)def

170

03/03/2004, 10:40

Het is tof om met een hele hoop gasten een tekst te kressen. Misschien kunnen de toeschouwers die niet verstaan, maar je hebt wel de ambiance van de zang. – DM, 26-07-2002

• klagen, kreunen Maar ja, je hebt van die chagrijnige mensen die al klagen en kriepen als in dit land drie dagen na elkaar de zon schijnt. – HN, 1-07-2002

kretsen (kretste, gekretst)

krijgsauditeur (de, -s)

• krabben, krassen

• auditeur-militair

kribbe (de, -n)

Krijgshof (het)

• crèche

• hoogste militaire rechtbank

Als gediplomeerde kinderverzorgsters, tewerkgesteld in een kribbe van de stad Antwerpen, ondervinden we dagelijks dat de kindjes er in sommige gevallen 's morgens gedropt worden om 's avonds, na de boodschappen, net voor het sluitingsuur opgehaald te worden. – Humo, 21-05-2002 Terwijl de subsidie voordien berekend werd aan de hand van een hele reeks parameters, werd voortaan een bedrag bepaald volgens de capaciteiten van de kribbe. – DM, 07-08-2002 ➔

krijsen (krijste, gekrijst) • in België ook: huilen Twee Sims zaten door onze tussenkomst uitgebreid te ontbijten terwijl hun baby de buurt bij elkaar aan het krijsen was. – HN, 11-07-2002

• knarsen, kraken van deuren

kritikeren (kritikeerde, gekritikeerd) • kritiseren krocht (de, -en)

kinderkribbe

• kroeg, bruin café

kribbebijter (de, -s) • gierigaard, vrek • hongerlijder

kroezelen (kroezelde, gekroezeld) • kroezen, krullen kroezelhaar (het) • kroeshaar, krulhaar

kribbelen (kribbelde, gekribbeld) • slordig, haastig schrijven, krabbelen, kriebelen

De superster die zichzelf omtoverde van zwart jongetje met kroezelhaar tot een lijkbleek spook heeft zich in een recente video-opname digitaal laten bijkleuren. – GvA, 30-11-2001

kriek (de, -en) • zure, laatrijpe, zwartrode kersensoort

kriekelaar (de, -s & -laren), kriekenboom (de, -bomen)

krol (de, -len) • krul

• kersenboom Het is versierd met onder meer decoratieve fruitbomen. 'Helaas dragen ze niet allemaal vruchten. Mijn appelaars zijn ziek, ik heb een dooie perelaar en de kriekelaar geeft niets meer dan pitjes met een velletje rond. Maar die boom lokt wel vele vogels wat mooie gezichten geeft.' – LN, 22-08-2000

Voor de gelegenheid waren alle wilde krollen uit Clijsters' haar gekamd. – HN, 20-07-2001

krollen (krolde, gekrold) • krullen

k

kriepen (kriepte, gekriept)

• kraken, knarsen, knerpen, piepen

Te verwachten valt dan ook dat zijn mondhoeken subtiel zullen krollen als hij de Amerikaanse Lucinda Rosenfeld (1969) de hand schudt. – DS, 06-02-2002

krommenaas

171

VLAAMS (K-O)def

171

03/03/2004, 10:40

- van krommenaas gebaren, doen alsof men van niets weet, zich van de domme houden

- een kruis over iets maken, het opgeven, er geen verwachtingen meer van hebben

Wij hebben de minister uitgedaagd om publiekelijk uit te leggen wat hij daarmee bedoelde, maar hij gebaart van krommenaas. – Knack, 04-09-2002 ➔

De socialisten kunnen een kruis maken over een campagne voor een verhoging van de sociale uitgaven. – FET, 09-11-2002

kruislicht, kruisingslicht (het, -en)

haas

• dimlicht

kroon - de kroon ontbloten, de eenheid van de kroon of regering in gevaar brengen, nl. door de geheimhouding van gesprekken met het staatshoofd te schenden Wilson ontbloot in The Victorians, dat later deze week wordt uitgegeven, de kroon van Queen Victoria. De auteur en journalist poneert in zijn ophefmakende boek de spectaculaire stelling dat Victoria een buitenechtelijk kind was en zodoende onrechtmatig aanspraak maakte op de kroon. – DM, 03-09-2002

kruislieveheer (de) • kruisbeeld

KSO (het) • afkorting van: kunst-secundair onderwijs Uitschieter is het kunstonderwijs (KSO) waar liefst 84 procent van de leerlingen zegt dat ze voor drugs op school terechtkunnen. – DS, 30-10-2002

KT • afkorting van: kinderen toegelaten, voor alle leeftijden in de bioscoop

krono ➔ chrono

Vandaar dat het bekende onderscheid gehanteerd wordt tussen films die 'kinderen toegelaten' (kt) en 'kinderen niet toegelaten' (knt) zijn. – DM, 13-02-2001

kroon (de, kronen) • in België ook: krans van bloemen en groen

➔

krot ➔ compagnie

kuis (de)

kruidnoot (de) • nootmuskaat Als mijn grootmoeder balletjes draaide, was ik niet weg te slaan van haar zijde, want ik was dol op rauw gehakt met kruidnoot. – Knack, 11-08-2000

KNT

• schoonmaak - grote kuis houden, grote schoonmaak houden of orde op zaken stellen We zullen zo'n gezin aanzetten om hun huis te behangen of om eens grote kuis te houden of eens met hen naar een kringloopcentrum te gaan. – BvL, 26-102002 Vlaams minister van Welzijn Mieke Vogels (Agalev) wil verder 'grote kuis' houden in de bijzondere jeugdzorg, om ervoor te zorgen dat jongeren die nu in de gesloten gemeenschapsinstellingen terechtkomen maar er niet thuishoren, aangepaste opvang vinden. – DM, 24-10-2002

kruidtuin (de, -en) • plantentuin

kruim (de & het) • het beste deel van iets

k

Cocoon is uniek in zijn genre: de beurs verzamelt het kruim van alle merken die iets of wat met wooninrichting te maken hebben. – DM, 16-11-2002

• geest, pit, verstand: er zit kruim in

kuisen (kuiste, gekuist) • schoonmaken, poetsen, reinigen

kruis

Vroeger verkocht men mosselen tout

172

VLAAMS (K-O)def

172

03/03/2004, 10:40

court. Er was alleen een prijsverschil tussen gekuiste en ongekuiste mosselen. – Humo, 12-08-2002 ➔

van kwaad naar erger gaat. – DS, 13-112002

kwakkel (de, -s)

afkuisen, opkuisen, droogkuis

• kwartel • vals, verzonnen bericht

kuisgerief (het) • schoonmaakartikelen gerief

Het levensverhaal van Venus en Serena is de voorbije jaren al honderden keren verteld, aangedikt, uitvergroot. Het begin van de saga zou een kwakkel kunnen zijn, maar vaderlief doet zijn uiterste beste om die in ere te houden. – Knack, 21-08-2002

➔

kuisvrouw (de, -en) • poetsvrouw, werkster, schoonmaakster

kunnen ➔ uit

kwalificatie (de, -s)

kunsthumaniora (de, -'s)

• specialisatie in de techniek van een vak

• richting in de hogere klassen van de humaniora met speciale aandacht voor kunstonderwijs

kwartuur (het)

Ik heb toen nog een paar jaar kunsthumaniora gedaan, en vervolgens een jaar academie. – DM, 30-10-2002

• kwartier Ze hebben zelfs een vertekend tijdsbesef: drie minuten worden beleefd als was het een kwartuur. – DS, 30-03-2001

kunstmiddens ➔ midden kwatong (de, -en) • kwaadsprekend persoon

kunstpatrimonium (het) • gebouwen, kunstwerken enz. die tot het cultureel erfgoed behoren.

Kwatongen beweren dat voor een keizersnede werd geopteerd omdat de geboorte in hun beider agenda's moest passen. – DM, 03-09-2002

Een toerist die het kunstpatrimonium bewondert soupeert per etmaal 119 euro op. – DM, 15-11-2002

kwestie kursaal (het & de, -salen)

- kwestie van, met de bedoeling om

• kurhaus In het Oostendse casino-kursaal hebben zaterdagavond naar schatting 6.000 mensen de laatste avond van het kursaal bijgewoond. Het kursaal-gedeelte gaat anderhalf jaar dicht voor ingrijpende renovatiewerken die het gebouw een andere look en bestemming zullen geven. – GvA, 01-09-2002

kw® (de, -'s), kw'tje (het, -s)

Beide hogescholen gingen in op de vraag om samen allochtone maatschappelijk werkers op te leiden, kwestie van niet enkel, 'witte' werkers te hebben in diensten die vaak allochtonen ontvangen. – HN, 19-11-2002

- kwestie van even te wachten, je hoeft maar even te wachten - kwestie van de zaken correct te regelen, om de zaken correct te regelen - naast de kwestie, niet terzake

• regenjasje [van het merk K-Way]

k

kwaad

- het gaat van kwaad naar erger, het wordt steeds erger

kwetsen (kwetste, gekwetst) • in België niet alleen psychisch, maar ook fysiek: verwonden, blesseren Vandaag komen naalden en spuiten terecht in de grijze afvalzak of in de PMDzak. Dat houdt een risico in voor de

Leterme verweet gisteren Durant dat het bij de NMBS tijdens haar ministerschap

173

VLAAMS (K-O)def

173

03/03/2004, 10:40

ophalers en sorteerders van het afval. Ze kunnen zich kwetsen en eventueel een infectie oplopen. – GvA, 04-09-2002 ➔

gekwetste

kwiet (de, -en) • rare kwiet, kwibus In het boek wordt het hele verhaal op een heel welsprekende manier verteld door het hoofdpersonage, dat naar de buitenwereld wel een bizarre schizofrene kwiet is, maar in zijn eigen hoofd heel goed weet wat hij denkt. – FET, 06-112002

kwijtschrift (het, -en) • kwijting, kwitantie

kwijtspelen (speelde kwijt, kwijtgespeeld) • kwijtraken, verliezen, verspelen Met andere woorden: landen die het respect voor mensenrechten of eerlijke verkiezingen aan hun laars lapten, zouden een blaam kunnen oplopen én de toegang kwijtspelen tot de geldpotten van Nepad. – DS, 15-11-2002

k 174

VLAAMS (K-O)def

174

03/03/2004, 10:40

labo (het, -'s)

l

• lab, laboratorium Topdrukte in het fotolabo: 2,2 miljoen vakantiefoto's per dag – DM, 04-09-2002

lach, lacheding, lachspel - dat is geen lach/lacheding/lachspel, daar valt niet mee te spotten, dat is geen kattepis 'Ik rijd graag bergop, maar twintig keer de “Muur” is echt geen lacheding', zweert de broer van renster Sofie xxx.' – HN, 01-082002

laag

- hij heeft me laag op, heeft een lage dunk van me, slaat me niet hoog aan

lachen laagte

- dat is niet om mee te lachen, daar valt niet mee te spotten, dat is geen kattepis - met iets/iemand lachen, spotten met iets/iemand, iemand uitlachen ➔ groen

- hoogten en laagten, wisselvalligheden, ups en downs

laatavond• laat op de avond in samenstellingen: laatavondfilm, laatavondjournaal, laatavondprogramma, laatavondnieuws.

la(de) - bij iemand in de bovenste/onderste la liggen, goed/slecht aangeschreven staan

laattijdig (bn. en bw.) • laat, niet tijdig Hij overwon zijn belagers en ten slotte werd zijn gebeente (zij het wat laattijdig, in 1791) bijgezet in de gezegende muren van de Mariakapel in de middeleeuwse Collégiale Saint-Laurentkerk. – FET, 27-072002

labboon (de, -bonen) • tuinboon

labeur (het) • zwaar werk, zware lichamelijke inspanning: hard labeur

Partijen die bij het Hof niet in de bovenste la liggen, zijn bij een regeringsvorming ook niet de eerste keuze. – FET, 17-11-2001 ➔

schuif

ladder - na hem mag je de ladder optrekken, niemand doet het hem na, niemand kan het hem verbeteren - na zoiets mag je de ladder optrekken, dat doet de deur dicht, dat is het toppunt

laken

Het was een gunst als je aan dit labeur kon ontsnappen terwijl je door je studieinspanning ook van armoede bespaard kon blijven. – DS, 31-07-2002

- het laken naar zich toe halen/trekken, de overhand krijgen In tegenstelling tot woensdag speelde ze minder nauwkeurig, al had ze voldoende kansen om het laken naar zich toe te halen. – HN, 12-07-2002

l

labeuren (labeurde, heeft gelabeurd) • zwaar werk verrichten, hard werken, zwoegen • land bewerken, het boerenbedrijf uitoefenen

- in slechte lakens zitten, er slecht aan toe zijn, in een moeilijk parket zitten ➔ broek

lam ➔ omgekeerd

175

VLAAMS (K-O)def

175

03/03/2004, 10:40

landjuweel (het, -juwelen) lameren (lameerde, gelameerd)

• in België ook: wedstrijd voor amateurtoneelgezelschappen

• babbelen, kletsen, ouwehoeren De gsm is ook zo'n heilige koe: wie durft nu eindelijk eens opstaan en luidop zeggen dat de keizer in zijn blootje rondloopt, dat de sfeer gewoon plat bedorven wordt wanneer in het restaurant een half dozijn dames en heren met hoge stem aan hun minitelefoontje beginnen te lameren. – DM, 01-10-1999

lamp - tegen de lamp vliegen, tegen de lamp lopen

landsverdediging - ministerie van landsverdediging, ministerie van defensie

langs - langs de radio/televisie, door, via - langs de post, via de post, per post - langs ... om, door bemiddeling van, via - langs hier, hierlangs, deze kant uit De poortopening hebben we afgezet met hekken en een soort deur zodat de kinderen toch langs hier binnen konden. – LN, 03-09-2002

lampadaire (de, -s) • staande lamp, schemerlamp Licht is sfeer. Vandaar dat de ouderwetse lampadaire nooit zal verdwijnen. Mensen houden nu eenmaal van warm licht. Al die minimalisten mogen zeggen wat ze willen, uiteindelijk gaat gezelligheid boven alles. – DS, 16-10-1998

lampetten (lampette, gelampet) • zuipen, veel drinken Toen we in 1944 eindelijk waren bevrijd, gaf mijn vader me de toestemming om een hele week te vieren. En ook na de stoet zijn we met de ruiters nog goed gaan lampetten in het café van Fons van Remut en in het Volkshuis, dat nu nog als Onder den Toren open is. – GvA, 03-082002

- langs daar, daarlangs, deze kant uit - langs waar, waar, waarlangs - langs achter/voor/onder/boven, achter/voor-/onder-/bovenaan, aan de achter-/voor-/onder-/bovenkant, achter-/voor-/onder-/bovenlangs - langs de straat, aan de kant van - langs de wegen rijden, over - langs Gent naar Brugge, via Gent naar Brugge - een fietspad langs een kant van de straat, aan - een appartement langs de zeedijk, op de zeedijk - langs alle kanten, van alle kanten Ze heeft wel een apart groen bloesje gevonden, met een randje van leder voor 65 euro, maar in de paskamer blijkt het langs alle kanten te gapen. – DM, 31-082002 Maar neen, niemand heeft me geholpen. Integendeel, ze hebben me langs alle kanten tegengewerkt hoewel ik honderden jobs heb gecreëerd. – LN, 31-08-2002

lanceerprijs (de, -prijzen) • introductieprijs De lanceerprijs van de Zeeuwse nieuwe mosselen was enkel gisteren van kracht. – HN, 19-07-2002

landenkamp (de, -en)

- langs weerskanten/weerszijden, aan weerskanten/weerszijden Bij de vrouwen wint de Russische Svetlana - langs geen kanten, helemaal niet, Khorkina voor haar landgenote Natalia volstrekt niet Ziganshiva en de Roemeense Andreea - familie langs vaders/moederskant, van Raducan. Roemenië is wel de beste in de vaders/moederskant

• interland

landenkamp, waarin Nederland vijfde eindigt. – DS, 07-01-2002

l

Trouwens, langs moederskant heeft Veerle Mechelse roots. – GvA, 04-09-2002

- langs Waalse zijde, aan Waalse zijde

176

VLAAMS (K-O)def

176

03/03/2004, 10:40

- langs de ene kant ... langs de andere kant, enerzijds ... anderzijds

genoot de Itegemnaar na. 'Onder het spandoek van de laatste kilometer gaf Di Luca er een lap op en die was er te veel aan. Ik wilde wel, maar dat lukte niet.' – GvA, 12-09-2002

Langs de ene kant een minister laten ontslag nemen wegens gewetensproblemen, en langs de andere kant toch in een regering blijven die geen rekening houdt met die gewetensproblemen... Probeer dat maar eens uit te leggen aan de kiezer. – GvA, 28-08-2002

- het zijn lappen, het is me wat • (schoen)zool - op de lappen gaan/zijn, aan de zwier gaan 'Dat 'op de lappen gaan' vind ik heel belangrijk: als ge al tegen 200 per uur werkt hebt ge die ontspanning echt wel nodig.' – HN, 31-10-2000

langsheen • langs: langsheen de grote weg

langsom lapnaam (de, -namen) • bijnaam, spotnaam

- van langsom [+ comparatief ], hoe langer hoe + comparatief 'Van langsom meer duiken er in de dressuursport, tussen de gewone warmbloeden, Friezen op', alsnog Van Hout. – GvA, 15-07-2002

'Ik wil nagaan hoe zwaar de lijfstraf woog die in de 14de eeuw door het gerecht voor pekel- en andere zonden werd uitgesproken', verklapt de gewezen leraar, die zijn lapnaam 'kabouter' dankt aan zijn weelderige witte baard. – LN, 05-07-2002

- van langsom meer, hoe langer hoe meer - van langsom drukker, hoe langer hoe drukker

lappen

langspeelfilm (de, -s)

- iemand erin lappen, iemand erbij lappen, beetnemen

• film met lange speelduur

laspost (de, -en)

Komende maandag begint Tom Barman, de frontman van rockgroep dEUS, met de opnames van zijn langspeelfilmdebuut Any Way The Wind Blows. – DM, 25-072002

• lasapparaat

last - last verkopen, vervelend zijn - ten laste vallen/zijn aan/van, ten laste komen/worden van, voor rekening zijn/komen van

lansier (de, -s) • soldaat van een tankeenheid

Voor het speeltuig-kunstwerk geldt dezelfde regeling als voor standbeelden. Eventuele beschadigingen zijn niet verzekerd en vallen ten laste van de stad. – GvA, 12-12-2001

lap (tussenwerpsel) • pats - lap zeg!, verdorie!, het is weer zover!

lap (de, -pen) lastenboek, lastenkohier (het, -en)

• klap, slag: iemand een lap om de oren geven De groenen hebben geen lap gekregen. Waarom zouden ze er dan een teruggeven? Bovendien, het zijn toch pacifisten. – DM, 02-09-2002

- er een lap op geven, er met veel enthousiasme aan beginnen, een extra inspanning leveren

• bestek, beschrijving en plan van een aanbesteed werk

l

'Ik ging gezwind mee met de favorieten',

Wij hadden veel vertrouwen in de leverancier. Hij had ook al gezonde kippen geleverd aan Olen. In het lastenboek stond ook dat de kippen moesten zijn ingeënt. – GvA, 25-07-2002

lastig

177

VLAAMS (K-O)def

177

03/03/2004, 10:40

- het lastig hebben, het zwaar, druk hebben

laureaat (de, laureaten) • geslaagd kandidaat • winnaar van een wedstrijd

lastigaard (de, -s) • lastig iemand

lavabo (de, -'s) • wastafel, wasbak, fonteintje

Maar er is niemand die de lastigaard uithangt. – HN, 29-05-2002

Nu hou ik zielsveel van mijn vriendin, maar 's nachts samen in een piepklein bed bij 40 graden – er was géén airco – is geen pretje, geloof me. Om je dan 's ochtends aan een gebarsten lavabo te moeten verfrissen. – LN, 08-08-2002

lat - de lat gelijk leggen, niet discrimineren, iedereen gelijk behandelen Alimentatie legt de lat gelijk. De Waalse onderzoeker Bawin heeft in een studie aangetoond dat vrouwen zich door het huwelijk verarmen. Ze zorgen voor de kinderen, mikken niet hoog in hun carrière... Zolang je getrouwd bent, valt dat niet op: je merkt het pas op het moment van de scheiding. Alimentatie is de gelijkmaker, en in die zin feministisch, socialistisch en solidair: herverdelen, daar gaat het over. – DM, 06-05-2002

lawaaihinder (de) • geluidshinder laweit (het) • lawaai • grote bek Er is natuurlijk wel rivaliteit tussen SintTruiden en Genk, maar het blijft enkel bij wat verbaal geweld. Een Truienaar is een vent met een groot laweit en verder niks. – LN, 12-07-2002

- een lat chocola, een reep chocola

late (de, -s) - de late hebben, met de late staan, in de avondploeg zitten - ik heb deze week vier lates, ik moet deze week vier avonden werken

leefbaar • in België ook: levensvatbaar, levenskrachtig, rendabel - leefbaar bedrijf, rendabel bedrijf

laten

Gandois zegt dat de regering al het het geld dat al in het Waalse staal is gestoken beter kan vergeten en dat er nog eens 100 miljard frank (ruim 3 miljard euro in huidige waarde) nodig is om van Cockerill Sambre een leefbaar bedrijf te maken. – FET, 25-01-2003 Afwachten of toch maar starten? Als we worden onteigend, is het afgelopen met boeren. Waar ga ik nog de nodige ruimte vinden om een leefbaar bedrijf op te starten? – HN, 10-12-2002

- laten verstaan, te verstaan geven, te kennen geven - ik laat u, ik moet u laten, ik ga weg, ik stoor u niet langer, ik houd u niet langer op - veel te wensen laten, veel te wensen overlaten ➔ uitschijnen

lateraal - laterale pas, breedtepas

Latijn - ergens zijn Latijn in steken, alles voor iets doen, zijn hoofd erover breken

leefkamer (de, -s) • woonkamer, huiskamer

l

Sommige Amerikanen brengen meer tijd door in hun tuinstoel dan in hun leefkamer en daar speelt goed of minder goed weer nauwelijks een rol in, want de verwarming wordt gewoon doorgetrokken naar de tuin. – HN, 25-07-2002

Als uit hun bijdrage blijkt dat er hoe dan ook geen referendum kan komen tijdens deze legislatuur, wil de commissie er ook niet langer haar latijn in steken. – DM, 26-04-2000

178

VLAAMS (K-O)def

178

03/03/2004, 10:40

• in België ook: regeerperiode, zittingstijd, zittingsperiode van een wetgevend lichaam of een bestuursorgaan

leefloon (het) • bestaansminimum

leeftijd

Het Vlaams Parlement is immers voor de volledige legislatuur van vijf jaar verkozen en blijft onder alle voorwaarden op post. Dat Vlaanderen een zogenaamd 'legislatuurparlement' heeft, betekent niet dat de Vlaamse regering in die periode niet zou kunnen aftreden. – DM, 03-072002

- de derde leeftijd, mensen die pensioengerechtigd zijn, 65-plussers - de vierde leeftijd, mensen van meer dan 80 jaar, 80-plussers De eisen inzake comfort, animatie, privacy en autonomie nemen toe naarmate een mondigere generatie de vierde leeftijd bereikt. – DS, 05-08-2002

legistiek (bn.) • wetgevingstechnisch

leegaard (de, -s) • luiaard

De Croo: Bij mijn aantreden als kamervoorzitter heb ik een juridische dienst opgericht en de Kamer kan sindsdien legistieke kritiek leveren op wetsontwerpen van de regering. Ik zal de naam van de minister niet noemen, maar bij een van die ontwerpen hebben we 182 opmerkingen gemaakt. – Knack, 25-09-2002 Het wetsontwerp is de legistieke vertaling van een moeizaam totstandgekomen paars-groen vergelijk. – FET, 05-10-2002

leeggoed (het) • lege flessen Zo verdwijnen de torens leeggoed voor de brouwerij en op de binnenkoer. – HN, 17-07-2002

• statiegeld

leer (de, leren) • ladder leercontract (het, -en) • contract voor de opleiding van leerlingen in een vak, leerovereenkomst

lei (de, -en) • laan, singel: de Antwerpse leien leiband (de, -en) - honden aan de leiband, honden aan de lijn

leersecretariaat (het, -aten) • instelling die toezicht houdt op de opleiding van leerlingen

Het gemeenteraadslid ziet dat het politiereglement (honden aan de leiband) te vaak aan de laars gelapt wordt. – HN, 08-08-2002

leervergunning (de, -en) • vergunning om op de openbare weg een voertuig te leren besturen, voorafgaand aan het rijbewijs

lek (de)

Veertig tot 50 procent van alle kandidaatchauffeurs zakt voor een eerste rijexamen. De leervergunning voor jongeren tussen 17 en 18 jaar geeft het meeste kans op succes. – DM, 09-07-2002

in België ook: • lik, druppel, kleine hoeveelheid • borrel

leken (leekte, geleekt) • druppelen, druipen, lekken

l

lekken (lekte, heeft gelekt) • likken, oplikken

legerdienst (de) • militaire dienst, dienstplicht

lekkerkoek (de) • ontbijtkoek

legislatuur (de, -turen)

179

VLAAMS (K-O)def

179

03/03/2004, 10:40

• kosten van levensonderhoud

lekstok (de, -ken)

Tal van factoren hebben ervoor gezorgd dat het kostwinnersmodel terrein verloor en dat de samenleving er anders uitziet dan vroeger. De hogere levensstandaard en levensduurte brengen mee dat tweeverdienersgezinnen vandaag in de meerderheid zijn. – FET, 23-04-2002

• lolly Vroeger waren ze dolgelukkig met een lekstok van vijf frank, nu hebben ze genoeg geld voor een hele zak. – LN, 29-12-2001

lelijk ➔ donderen lever lelijkaard (de, -s)

- dat ligt op zijn lever, dat ligt hem op de lever, dat ligt op zijn maag, dat zit hem dwars

• lelijkerd

lendenband (de, -en) • tailleband, ceintuur

Aan de nederlaag begin februari in Doornik herinnert coach Casteels met een stevige regelmaat. Dat verlies ligt op de lever van de Oostendenaars. – HN, 23-032002 We zijn van het principe dat we meteen zeggen wat er op onze lever ligt en het dadelijk uitpraten. Niemand van ons loop gefrustreerd rond. – Dag Allemaal, 03-092002

leninglast (de) • schuldenlast als gevolg van een lening De opbrengst van de verkoop zal gebruikt worden om de leninglast op de gebouwen verder af te lossen. – LN, 03-08-2002

les lezing

- iemand de les spellen, iemand de les lezen, berispen

- lezing geven van, voorlezen

We willen de weggebruikers op hun verantwoordelijkheden wijzen en hen niet de les spellen. – HN, 17-06-2002

licentiaat (de, -aten), licentiate (de, -s), afkorting: lic. • persoon die een universitaire studie heeft afgerond, doctorandus [binnenkort: 'master']

letter ➔ kop leurderskaart (de, -en) • vergunning om op straat of van deur tot deur handel te drijven

licentie (de, -s) • studie voor het licentiaatsexamen, graad van licentiaat

leuren - met zich laten leuren, zich voor de gek laten houden

lichaam ➔ gesteld lichten ➔ zegel

leurhandel (de) lichtstoet (de, -en)

• colportage

• fakkeloptocht

leute (de) lidboekje (het, -s)

• plezier, vrolijkheid

l

Voor de kinderen stond er een springkasteel en de Geetbetse clown Jan Raymaekers en zijn zoon Johan zorgden voor leute en plezier. – LN, 12-07-2002

levensduurte (de)

• bewijs van lidmaatschap, lidmaatschapsboekje

lidgeld (het, -en) • vaste geldelijke bijdrage die een lid van een vereniging betaalt, contribu-

180

VLAAMS (K-O)def

180

03/03/2004, 10:40

tie

- iemand liggen hebben, iemand beetnemen, iemand te slim af zijn - er bij iemand gelegen hebben, het bij iemand verkorven, verprutst hebben

Het lidgeld bedraagt maar 12,5 euro per jaar, verzekering inbegrepen. – LN, 01-082002

lidkaart (de, -en) • lidmaatschapskaart

liggend - liggend geld, contant geld Niet de aankleding van de hoeve -het dure machinepark- en ook niet de miljoenen aan liggend geld. – LN, 07-06-2001

lief (het) • vriend, vriendin, verloofde

liefhebbersploeg (de, -en)

lijf ➔ daver

• amateurploeg

lijfje ➔ onderlijfje liefhebberstoneel (het) • amateurtoneel We nodigen graag de Mechelse theaters uit met hun producties, evenals professionele gezelschappen uit heel Vlaanderen, maar er blijft ook plaats voor het liefhebberstoneel in Mechelen. – DM, 07-04-2000

liefhebbersvoetbal (het) • amateurvoetbal

lijfrentekas (de, -s) • lijfrentemaatschappij lijn (de, -en) • hengel(roede) • regel - punt aan de lijn, punt andere lijn, punt uit, basta - een paar lijnen, een paar regels - op/over de hele lijn gelijk hebben, over de hele linie

Lieveheer (de) • Jezus Christus Alle geestelijken met een stem prezen de Lieveheer met liedjes. – DM, 03-01-2002

lijststem (de, -men) • stem boven aan een verkiezingslijst Het belang van de lijststem is al afgezwakt, en in een beter verdelingssysteem van de zetels wordt in principe ook voorzien. – DS, 24-07-2002

lieveheer (de, -heren) • kruisbeeld ➔

kopstem, naamstem

lieveke (het, -s)

• Onze-Lieve-Vrouw

linnendroger (de, -s) • wasdroger, droogtrommel, droogautomaat ➔ droogkast

lievevrouw (de, en)

lintmeter (de, -s)

• lievevrouwebeeld

• meetlint, centimeter

• lieveling, schatje, engeltje

Lievevrouw (de)

Die lievevrouw heb ik al zeker dertig jaar, die komt nog uit de kapel van de nonnen, van het klooster van Sint-Jozef. – BvL, 28-04-2001

lievevrouwebeestje (het, -s)

Veilingen zijn goede plekken om rariteiten te kopen, maar neem je lintmeter mee, om te vermijden dat je met een reuzengroot gedrocht thuiskomt. – BvL, 04-032002

l

lippen (lipte, gelipt)

• onzelieveheersbeestje

• playbacken

liggen

181

VLAAMS (K-O)def

181

03/03/2004, 10:40

living (de, -s)

vestigingsplaats

• in België vaak voor: huiskamer

lommerte (de) lochting (de, -s & -en)

• schaduw, lommer

• moestuin, tuin De arme man heeft echter nog maar zijn rug gedraaid, of zijn grootste vijanden maken zich meester van onze lochting : de konijnen. – Trends, 08-08-2001 'Om aan te sluiten bij het thema van de wandeling streekspecialiteiten zullen wij soep van de lochting maken', verklapt majoor Carlos Ameye van de Technische School voor de Voeding te Peutie. 'Voor de groentesoep kunnen we terugvallen op jonge prei en jonge selder, met als ondergrond kip.'– HN, 28-04-2001

look (de & het) • knoflook lookworst (de, -en) • met knoflook gekruide worst Als Pol de frieten en de lookworst heeft gebakken en de zigeunersaus erop heeft gegoten, roept Carina naar de klant met zijn lege dienblad: 'Het eten is klaar.' – DS, 07-06-2002

loonfiche (de, -s) • loonstrookje

loebas (de, -sen) loonkost (de)

• goedaardige hond • goedige kerel

• loonkosten

Tussen zijn drukke bezigheden als televisiepresentator nam hij dit jaar ook deel aan de preselecties van Eurosong, en zoals bekend kwam de goedaardige loebas uit Lubbeek als overwinnaar uit de bus. – DM, 25-05-2002

• lomperd, lummel

Voorts maakt luidens het VEV de hoge loonkost Vlaanderen hyperkwetsbaar voor een dalende conjunctuur. – DM, 05-092002

loonmassa (de, -'s) • totale loonsom

Ik ben een loebas, een in zichzelf gekeerde, donkeren, weinig mededeelzame knorpot. – Dag Allemaal, 05-11-2002

Belgacom ziet loonmassa stijgen ondanks herstructureringen – BvL, 11-09-2002

loopgracht (de, -en)

• schurk, bandiet

• loopgraaf

loet (de, -en)

Dalend langs de 500 treden van de centrale trap, klimt de bezoeker, verdieping per verdieping, in de geschiedenis van de Vlaamse ontvoogding op. Hij staat oog in oog met de eerste strijders voor het behoud van de Nederlandse taal, hoort studenten flamingantische strijdliederen zingen, zoekt zijn weg in een loopgracht, loopt langs de vernederlandste universiteit van Gent en komt in de Tweede Wereldoorlog en de naoorlogse repressie terecht. – FET, 31-07-2002

• kuur, nuk, gril, luim - zijn loeten hebben, kuren hebben Ons madam heeft haar loeten. – LN, 18-02-2001

logementshuis (het, -huizen) • pension, tijdelijke verblijfplaats Een zware brand heeft zaterdagavond een logementshuis voor illegalen in de Koorstraat verwoest. De eigenaar van het gebouw is zaterdag nog aanhouden omdat hij woekerprijzen vroeg voor kamers in de bouwvallige omgebouwde opslagplaats. – LN, 02-12-2002

l

lokaliteit (de, -en)

loopbaanonderbreking (de) • tijdelijke onderbreking van het arbeidscontract, nu vervangen door het tijdskrediet

• in België ook: gemeente, woonplaats,

182

VLAAMS (K-O)def

182

03/03/2004, 10:40

loos

beslag nemen en trok naar Congo om klaarheid te krijgen, maar al in mei 1998 moest hij Mobutu's bezittingen lossen. – DS, 09-09-2002

- loze vinken, blinde vinken

lopen (liep, gelopen) • rennen, hardlopen - verloren lopen, verdwalen

• loskomen, losgaan De huidlagen lossen en de ruimte ertussen wordt met vocht gevuld: een klassieke blaar. – Apotheekkrant 2002

Als u zich toch alleen naar het gebied begeeft (het is het hele jaar door vrij toegankelijk, honden toegelaten aan de lijn), is het niet zo eenvoudig het wandelpad zonder probleem terug te vinden. Maar echt verloren lopen is aartsmoeilijk. – FET, 31-08-2002

• loslaten, vertellen, zeggen: geen woord/niets lossen De superspurter mankt sedert Rome, wil geen woord lossen over zijn letsel, maar het belet Greene niet duivels snel te lopen. – LN, 07-07-2001

- scheef lopen, een scheve schaats rijden - school lopen, naar school gaan Mensen die trainer van een profclub willen worden moeten dus minstens 5 jaar school lopen aan de trainersschool. – BvL, 09-08-2002

- slecht lopen, slecht gaan: de zaken lopen slecht - met dit antwoord zal hij niet ver lopen, met dit antwoord zal hij niet ver komen

lopend (bn.) - lopend water, stromend water - lopende meter, strekkende meter

losvijzen (vees los, losgevezen) • losschroeven, losdraaien Speurders tasten nog in het duister over hoe de zwaargewonde bestuurder het voertuig kon verlaten en zijn nummerplaten kon losvijzen. – HN, 19-02-2001

lot (het, -en) • hoeveelheid die samen hoort: stuk, partij, perceel, kavel - in loten verkopen, bij partijen verkopen

Twintig lopende meter straat per huis is een gemiddelde voor het buitengebied van Vlaanderen. – DS, 29-07-2002 Maar de Vlaamse Milieu Maatschappij staat er weigerachtig tegenover omdat er te weinig huisaansluitingen per lopende meter zijn. – GvA, 22-10-2002

- lopend verband, kruisverband bij metselwerk - het groot lot winnen, de hoofdprijs, het hoogste lot winnen

lorejas (de) • deugniet, schelm, schobbejak

lottrekking (de, -en) los ➔ vijs

• trekking, loting

losbreken

L-trein (de, -en)

- in tranen losbreken, in tranen uitbarsten

• afkorting van: lokaaltrein, stoptrein, boemel

lossen (loste, gelost)

l

Een L-trein vervoert in de spits 500, 600 tot 700 reizigers. Vervanging door trams op dezelfde sporen, is technisch en uit oogpunt van veiligheid nog niet geregeld en lost het capaciteitsprobleem bij de

• niet langer vasthouden, loslaten: zijn prooi lossen Leys kon nog net de opbrengst ervan in

183

VLAAMS (K-O)def

183

03/03/2004, 10:40

infrastructuur niet op. – GvA, 25-07-2002 ➔

luik (het)

IC-, IR-, P-trein

• strook, vak van een formulier • onderdeel, deel

lucht - uit de lucht vallen, in België vooral: van niets weten, stomverbaasd zijn [in Nederland: plotseling en onverwacht verschijnen] - in open lucht, in de open lucht

'We hebben het gevoel dat de directie voorkeur geeft aan economische belangen en minder rekening houdt met het sociale luik in deze zaak', reageerde xxx van de liberale vakbond ACLBV gisterenmiddag. – LN, 18-01-2003

luchtbezoedeling (de) • luchtvervuiling, luchtverontreiniging

luchthaventaks (de, -en)

lukken (lukte, gelukt) - erin lukken te/om + [pers. vnw.], succes hebben, erin slagen

• luchthavenbelasting

Het leven van medestichter en eigenaar van het Kinepolis-imperium Albert Bert stond in het teken van meer mensen naar de filmzalen lokken. Vanaf de jaren tachtig lukte hij daar ook in. – DM, 22-05-2002

luchtmatras (de & het, -sen) • luchtbed Een dag en een nacht regen hebben mijn oude tent dan toch klein gekregen: mijn kleren zijn doorweekt, mijn luchtmatras drijft in een plasje van een halve centimeter diep. – LN, 07-08-2002

lunapark (het, -en) • in België ook: speelhal, zaak met speelautomaten Ze beginnen met de verbouwing van het brandweergebouw, investeren zo'n twintig miljoen frank en maken er een luxueus en treffend lunapark van dat alles heeft van de aantrekkingskracht die van een kansspelinrichting uitgaat. – HN, 01-082002

luchtwaardin (de, -nen) • stewardess, airhostess 'Met haar geelzwarte VLM-sjaaltje op haar donkere kledij zag ze er net als een echte stewardess uit,' vertelde xxx die luchtwaardin-van-dienst was. Ondanks de windstoten die gisteren het luchtruim teisterden, deed Lendita het uitstekend. – HN, 24-07-2001

luster (de, -s) • hangende luchter, hanglamp Het casino maakt indruk op de toeristen met de enorme luster, de stoomtreinen van Paul Delvaux, het fresco van Keith Haring en het werk van Magritte. – LN, 27-07-2002

luidop (bw.) • luid, hardop De blinden en slechtzienden zijn er niet over te spreken dat heel wat praktische informatie tijdens tv-programma's – telefoonnummers, aankondigingen van programma's – alleen visueel en niet luidop wordt weergegeven. – DS, 13-082002 Voor Karel De Gucht is elke euro die aan de gezondheidszorg besteed wordt er een te veel. Het is mijn kleine verdienste dat hij dat nu toch al niet meer luidop durft zeggen. – DM, 01-02-2003

luieriken (luierikte, geluierikt) • luieren, niets doen

lustrerie (de, -ën) • lampenzaak

l 184

VLAAMS (K-O)def

184

03/03/2004, 10:40

m

– HN, 10-05-2002

maand - twee/drie/een paar maand, twee/drie/ een paar maanden

maar • in België niet alleen als tegenstellend of beperkend voegwoord - het is maar dat ik nog niet gegeten heb, het is alleen zo dat ik nog niet gegeten heb - als het maar dát is, als dat alles is - maar natuurlijk, ja natuurlijk - maar ja hè, welja - maar nee hè, welnee

maag

- dat ligt (zwaar) op mijn maag, dat ligt me (zwaar) op de maag, dat zit me dwars Ook de smalle hoek Oude Zilverbergstraat/Gentstraat ligt op de maag van de wijkbewoners. – HN, 20-04-2002 ➔

baksteen

maagzout (het)

maar (de, maren)

• dubbelkoolzure soda, zuiveringszout voor de maag, natriumwaterstofcarbonaat

• nachtmerrie - van de maar/mare bereden worden, een nachtmerrie hebben

Zit je in de schemerzone tussen misselijkheid en braken, neem dan een flinke schep maagzout. Dat regelt de maagwerking en verdrijft de hoofdpijn. – BvL, 31-12-2001

maarte (de, -n), maartje (het, -s) • dienstmeisje, meisje Tineke van Heule, ons maartje Kan werken gelijk een paardje Kan melken – kan mesten Kan schuren gelijk de besten. Tineke van Heule, ons maartje Staat hoog in de gunst van mijn vaartje En als moederken haar prijst Dat mijn zuster er om krijscht Dan lach ik een beetje in mijn baardje Refrein Liever dan 'n visch die in een goudzee zwemt Liever dan een vogel die geen sparen kent Liever dan een freule Tineken van Heule (bis) Tineken ons maartje in haar hemd. – volksliedje

maal - ieder maal als/dat, telkens als

maaltand (de, -en) • kies Hij wees me erop dat zijn laatste woord over het onderwerp in de verzen staat over de tragiek van de levensloop – van kind tot grijsaard – prangend samengevat als volgt: 'Melktand! Maaltand! Rottand! Weg tand! Tand van dood porselein!' – BvL, 31-03-2001

maaltijdcheque (de, -s) • vergoeding die de werknemer van de werkgever krijgt, in de vorm van een bon om maaltijden of voedingsmiddelen aan te kopen

maat - met twee maten en twee gewichten werken/meten, handelen afhankelijk van de situatie, met twee maten meten

m

Het vakantiegeld voor het statutair personeel gaat in drie stappen naar 65 procent van een maandwedde. De vorige CAO blijft normaal doorlopen met een cadeaucheque (50 euro) en een bijkomende maaltijdcheque (4,5 euro per dag).

Vóór we een abortuswet hadden, waren er illegale centra voor zwangerschapsafbreking, die door politici werden gesteund. Van twee maten en twee

185

VLAAMS (K-O)def

185

03/03/2004, 10:40

gewichten gesproken. – DS, 17-07-2002 In haar reactie op voedselcrisissen in de EU-lidstaten werkt Europa met twee maten en twee gewichten. Dat zegt Freddy Willockx (SP.a) in een reactie op het uitblijven van Europese maatregelen tegen Duitsland naar aanleiding van het nitrofen-schandaal. – DS, 11-06-2002

- een maat voor niets, zinloos, vruchteloos, vergeefse moeite - van iemand de maat nemen, iemand taxeren, testen - de maat van twee/drie/vier enz., tweekwartsmaat/driekwarts-/ vierkwarts-, enz.

madam(e) (de, -men) • mevrouw • vrouw Een achterafbuurtje in Waver, WaalsBrabant. Beige rijtjeshuizen, plastic bloembakken, schrobbende madammen in ruitjesschorten. – DM, 04-09-2002

• echtgenote

magazijn (de, -en) • winkel, zaak • warenhuis - de grote magazijnen, de warenhuizen magazijnier (de, -s) • magazijnmeester • magazijnbediende

maatschappelijk - maatschappelijk assistent(e), maatschappelijk werk(st)er - maatschappelijk dienstbetoon, maatschappelijk werk - maatschappelijke zekerheid, sociale zekerheid - maatschappelijke zetel, hoofdkantoor

Atta en Ramzi werkten jarenlang samen als magazijnier in een computerbedrijf in Hamburg. – DS, 31-08-2002

mager ➔ beest, graat, haring maillot (de & het, -s) • in België ook: zwempak, badpak

maatschappij (de, -en) • in België ook vereniging: muziekmaatschappij

majestatisch (bn.)

macadam (de)

makaron ➔ macaron

• majestueus, indrukwekkend

• betonweg, asfaltweg Er was de weg naar school, smalle macadam tussen twee beukenhagen. Misschien viel daar het woord België voor het eerst. Aan het prikbord hing een prent van besnorde en bier brouwende oude Belgen naast een prent van foltertuigen. – DS, 26-06-2002

maken - de balans maken, de balans opmaken - de rekening maken, de rekening opmaken of met iemand afrekenen - het bed maken, het bed opmaken Nu, ik verwacht niet dat ze haar kamer alleen poetst, maar de vaatwasser vullen of haar bed maken, moet kunnen. – LN, 07-05-2002

macaron (de, -s)

- zijn koffers maken, zijn koffers pakken

• koekje van amandeldeeg, bitterkoekje Daar wachten bakken en bussen met koffie, thee, dragees, chocolade, gekonfijte kastanjes, calissons uit Aix, navettesen macaronkoekjes en allerlei ander snoepgoed. – Knack, 10-04-2002

machien (het, -en)

Rudi Völler kon er gisteren nog mee lachen, maar vandaag moeten de Duitsers sowieso hun koffers maken: naar het Zuid-Koreaanse Cheju voor de volgende ronde of... naar huis. – GvA, 12-06-2002

m

- thee/koffie maken, thee, koffie zetten - koorts maken, koorts hebben

• de machine, het apparaat, het toestel

Wanneer het een infectie in zijn neus heeft, kan het kindje koorts maken. – GvA,

186

VLAAMS (K-O)def

186

03/03/2004, 10:40

11-05-2002

gemoute gerst, terwijl grain – in een continu proces – wordt gedistilleerd uit gerst en maïs. – BvL, 31-08-2002

- tijd maken voor iets, er de tijd voor nemen - verlies maken, verlies lijden - wat maakt dat, wat geeft dat - dat maakt veel, dat maakt een heel verschil - ik ben ziek: dat maakt dat ik niet kan werken, daardoor kan ik niet werken

man - de mannen van de vijfde Latijnse, jongens van de vijfde klas van het gymnasium - een klein manneke, jongetje - de klein mannen, de kinderen

makron ➔ macaron mandaat (de, mandaten) malchance (de)

• in België ook: functie van gekozen afgevaardigde

• tegenslag, pech Alle kritische grondstoffen, dus ook graan, mogen bij ons pas worden geleverd met pcb-certificaat, afgeleverd door een erkend lab. Wij houden ons aan het Good Manufacturing Practice, wat strenger is dan het ISO 9000 kwaliteitscertificaat. Van elke levering nemen we zelf 5 stalen. Strenger kan je niet zijn. Je moet dus echt malchance hebben om dan zoiets tegen te komen. – DS, 03-02-2002

Magda Aelvoet neemt na haar ontslag als federaal minister haar mandaat niet weer op in de assemblée waarvoor ze in '99 werd verkozen. – 28-08-2002

- een mandaat tot aanhouding, arrestatiebevel - postmandaat, postwissel, postcheque

mandarien (de, -en), mandarine (de, -n & -s), madarientje (het, -s) • mandarijn(tje)

malcontent (bn.) mandataris (de, -sen)

• ontevreden ➔ miscontent

malheur (de, -s) • ongeluk, gebrek, tegenslag, ellende, last

• persoon met een politiek mandaat: afgevaardigde, gemeenteraadslid, provincieraadslid of volksvertegenwoordiger Voor partijbonzen wordt het dus moeilijker dan ooit om hun mandatarissen met een goede plaats op de lijst werkzekerheid te geven. – DM, 22-072002

Het derde malheur dat cafés volgens Gonissen zou nopen tot sluiten, de nieuwe regeling op de caféspelen, vindt De Bauw een holle stelling. – DM, 31-072002

- per malheur, toevallig, per ongeluk - een malheur doen, een ongeluk begaan

maneuver (de, -s)

malheureus (bn.) • ongelukkig, ellendig, gebrekkig

mangelen (mangelde, gemangeld)

mali (het, -'s) • nadelig saldo, tekort, deficit ➔ boni

mangeling (de, -en) • ruil, wisseling

• ongeschoolde arbeider, vooral in de bouwsector • ruilen, verwisselen

m manier

malt (de) • mout, gekiemde gerst

- zijn manieren houden, zich netjes gedragen

De malt bestaat voor honderd procent uit

'Sigaretten worden uitgeduwd op onze

187

VLAAMS (K-O)def

187

03/03/2004, 10:40

• functioneren, werken

pvc-ramen. Die jongeren mogen hier zitten, maar ze moeten hun manieren houden', aldus Willy en Mariella. – HN, 17-09-2002

Mij ergeren de uitspraken en standpunten die gebaseerd zijn op het niet weten hoe het marcheert in de islam. – DS, 09-032002

manifestant (de, -en) mare ➔ maar

• demonstrant Terwijl tienduizenden manifestanten tegen de globalisering naar het stadscentrum van Genua trokken, moesten de Italiaanse ordehandhavers zaterdag opnieuw tussenkomen bij gewelddadige acties van de anarchisten van het 'Black Block', de harde kern van de contestatiebeweging. – GvA, 21-07-2001

marina (de, -'s) • ordinair meisje - johnny's en marina's, sjonnies en anita's marmel ➔ marbel marmiet (de, -en)

manivel (de, -len)

• kookpot - marmieten en kasserollen, potten en pannen

• zwengel, hendel

manken (mankte, heeft gemankt) massa

• mank gaan, hinken Opstaan betekende enorm veel pijn, manken, steunen, ik kon niets meer. – DS, 09-08-2002

mankeren - de trein mankeren, de trein missen

- in massa, massaal, in groten getale

mastel (de, -len) • rond plat broodje met een kuiltje in het midden, bestaande uit tarwemeel met anijs Elke man die iets koopt in de winkel, krijgt er gratis een pakket bovenop dat bestaat uit een flesje Augustijnenbier, een Keizer Karelbroodje, een mastel, een potje mosterd, een droge worst én een bon voor een gratis jenever op de Kunstmarkt. – LN, 08-06-2002

manneke (het, -s) • jongetje, ventje

mantel (de, -s) • jas, overjas voor mannen marbel, marbol (de, -s)

mastenbos (het, -sen)

• knikker

• dennenbos, sparrenbos

marbelen (marbelde, gemarbeld) mastentop (de, -pen) • dennenappel, sparappel

• knikkeren

marchand (de, -s) • handelaar, koopman, -boer, venter: kolenmarchand • sjacheraar, woekeraar

marchandise (de) • koopwaar, waar

mastiek (de) • stopverf 'Ben je misschien historicus?', vraagt ze. 'Nee', zeg ik, 'gewoon passant, maar ik kauw graag op taaie historie.' 'Als op mastiek', lacht ze. – DM, 27-07-2002

m

marcheren (marcheerde, gemar-

match

cheerd) • lopen

- match nul, gelijkspel

188

VLAAMS (K-O)def

188

03/03/2004, 10:40

mate

net zo lang halsbrekende toeren uithalen zolang je zelf wilt. Daarvoor werden immense arena's ontwikkeld die tot de grootste horen die we ooit gezien hebben. De max gewoon. – GvA, 28-08-2002

- in de mate van het mogelijke, voor zover mogelijk

materie ➔ persoonsgebonden, plaatsgebonden

maximum materniteit (de, -en)

in België ook gebruikt als bijvoeglijk naamwoord of bijwoord • maximaal, hoogstens ➔ minimum

• kraaminrichting, kraamkliniek Jonge moeders, die een blind vertrouwen hebben in de begeleiding van hun materniteit, worden zo haast uitgeleverd aan de belangen van een industrietak. – DM, 01-08-2002

mazout, mazoet (de) • stookolie, dieselolie - verwarming met mazout, matinaal (bn.) oliestook(inrichting) • matineus, vroeg uit de veren, vroeg - een auto op mazout, een auto die op Gelukkig voor de andere bewoners is Betty dieselbrandstof rijdt geen matinaal type en bleef ze vaak tot (na) het middaguur in bed liggen. – DS, 13-11-2000 De Duitse delegatie vloog gisteren om 10 uur plaatselijke tijd (3 uur Belgische tijd) van Seoel naar Tokyo, waar ze haar intrek nam in de Sheraton Bay in Yokohama. Twee uur voor het vertrek gaf Völler een wel heel matinale persconferentie. – DS, 29-06-2002

mazouttank (de) • olietank Een aanvullend rapport van Premaz (Preventie Mazout) maakt duidelijk dat de dichtheidstest, die vandaag wordt gebruikt om de lekkende Vlaamse mazouttanks in kaart te brengen, ongeveer een op de drie lekkende tanks over het hoofd ziet. – DS, 18-04-2002

matrak (de, -ken) • gummistok, wapenstok Als iemand zegt: 'Ik ben geen racist, maar...', kun je ook kiezen: of je trekt direct de matrak, of je laat zo iemand uitspreken. – DM, 22-06-2002 Ik heb de laatste maanden zoveel over mij heen gekregen, ben zo dikwijls gematrakkeerd en beschuldigd van alles en nog wat, ben zo dikwijls het voorwerp geweest van misselijke spelletjes... – DM, 02-07-2002

mazoutvuur (het) • mazoutkachel, mazoutverwarming

mecanicien (de, -s) • in België vaak voor: monteur Jean-Marc Van Den Berghe was ooit zelf coureur en werkte tot vorig jaar als mecanicien in dienst van Ullrich – LN, 30-07-2001

mattentaart (de, -en) • soort kwarktaart met gestremde melk, vooral in de streek van Geraardsbergen bekend

max

m

mecaniek (de) • mechanica • mechanisme, machine

- dat is de max, dat is je van het

Het grote voordeel is dat je in dit spel niet tegen de klok moet stunten. Je kan dus

mecanieker (de, -s) • mecanicien, monteur

189

VLAAMS (K-O)def

189

03/03/2004, 10:40

• basterdsuiker, poedersuiker

medepastoor (de, -s) meemee

• geestelijke die onder een pastoor werkt, kapelaan

• oma, grootmoeder

Federatiepastoor Guido Moeys (Opwijk) en medepastoor Philippe Mertens (Droeshout, Mazenzele) liggen al een tijdje overhoop. – DS, 21-05-2002

meer

- eens te meer, in België ook: alweer, nog maar eens, voor de zoveelste keer, nogmaals medicatie (de) - te meer dat, te meer omdat • in België niet alleen behandeling met - en te meer, en bovendien medicijnen, voorschrift van genees- na nog wordt meer in België wel eens middelen, maar ook: geneesmiddeweggelaten: wat heeft hij nog geschrelen, medicijnen, medicamenten, ven?, wat heeft hij nog meer geschrepillen, drankjes ven? Ik heb ook regelmatig maagzweren, al jaren aan een stuk. Natuurlijk, daar slik ik medicatie voor, en die maag is ook min of meer onder controle. – DS, 06-09-2002

mee (de) - een oude mee, een oude vrouw, een oud besje ➔ meemee, meetje

meerkost (de) • extra kosten, meerkosten Zoals bekend werd ook 28,6 miljoen euro ingeschreven voor de meerkost van de politiehervorming voor de gemeenten. – DS, 19-07-2002

meers (de, -en) • natte, drassige weide, grasland, moeras

mee - mee zijn met iets, het begrijpen, ervan op de hoogte zijn - ik ben mee, ik snap het

Er waaide dan ook een zucht van opluchting door de meersen en de straten toen mijn vrouw een deeltijdse baan vond. – DS, 22 augustus

meedoen (deed mee, meegedaan) meeslaan (sloeg mee, meegeslagen)

• in België ook: meenemen - dat boek kunt u meedoen

• meevallen - het sloeg hem niet mee, het viel, zat hem niet mee

meegaan (ging mee, meegegaan) • in België ook: meezitten, gunstig verlopen - als alles meegaat, als alles meezit

Toch halen we maar een puntendeling omdat het gewoon niet wou meeslaan. Het is spijtig, want hoewel we natuurlijk geen prijs meer kunnen winnen, willen we toch nog zo hoog mogelijk eindigen. Hopelijk kunnen we in de komende wedstrijden op iets meer meeval rekenen. – LN, 24-04-2001

meeklappen (klapte mee, meegeklapt) • meepraten Vanderbergh junior ligt tot 2004 (1 jaar plus optie op nog 1 jaar) onder contract in 't Kuipke. En dus mag manager Wijnants ook een woordje meeklappen. – BvL, 23-04-2002

• naar de mond praten ➔ klappen

meelsuiker (de)

meest

m

- om ter meest, om het meest, om het hardst

meesteren (meesterde, gemeesterd) • geneeskundig behandelen - aan het meesteren zijn, aan het

190

VLAAMS (K-O)def

190

03/03/2004, 10:40

kwakzalven zijn • zich geneeskundig laten behandelen

naar gene zijde te helpen om in de gunst te komen van de niet op haar mooie mondje gevallen mejuffer. – DM, 27-062002

meesteres (de, -sen) • in België ook: onderwijzeres

mekaniek ➔ mecaniek

En in Vlaanderen was het zoals Willem Vermandere zingt: de overheersing was ons meesteres. – DS, 06-07-2002

mekanieker ➔ mecanieker

meestergast (de, -en)

melding (de, -en) • in België ook: vermelding, mededeling, aanmelding, inschrijving

• meesterknecht, ploegbaas

meesterwoning (de, -en)

In de ministeriële besluiten die volgen op het decreet zal de vermelding van werkgelegenheid wel het geval zijn. – DS, 06-09-2002

• herenhuis, groot huis De Brusselse regering is niet geneigd de meesterwoning op de Guldenvlieslaan 26 te beschermen. – LN, 25-06-2002

melk meet (de)

- van zijn melk zijn/zitten, de kluts kwijt zijn of duizelig zijn

• in België meestal voor: eindstreep, finish Ivanov kwam na een rit over 198 kilometer van Arnhem naar Sittard als eerste over de meet met een hele kleine voorsprong op het peloton. – DS, 23-08-2002

melkbrik (het, -ken) • pak melk Geen wijnfles, melkbrik, sigarenbandje of cornflakedoos waar ook maar één klein ballonnetje op staat, ontsnapt aan de aandacht van de Blanquaerts. – DS, 09-09-2002

meetje (het, -s) • oma, grootmoeder • oude vrouw

melkerij (de, -en) meeval (de)

• melkfabriek, zuivelfabriek

• meevaller, buitenkansje • geluk: veel/weinig meeval hebben 'Ik hoefde nooit zwaar te forceren om de finish te halen. Ik haalde regelmaat, er zat winst in. Zonder een tikje meeval lukt het echter niet. Vraag dat maar aan mijn goeie vriend Mario Aerts. Zet er ook maar bij dat ik iedereen dank die in de bergen zo voor mij heeft geroepen.' – DS, 27-072002

Een vrouw merkte woensdagavond aan de melkerij aan het Netekanaal in Lier een naakte man op. – GvA, 06-09-2002

melkerijboter (de) • fabrieksboter Je moet kwaliteit brengen. Ik ben nog één van de weinigen die koffiekoeken maakt met echte melkerijboter. – GvA, 26-062002

mei (de)

melkronde (de, -n & -s) • meiboom, groene tak die men op een • melkwijk Eerst gaat het om wat schilderwerk, dan nieuw gebouw plaatst als het gebinte een herstelklus aan de steiger waar boten klaar is worden verhuurd. Voor hij het goed - de mei steken, een meiboom plaatsen

mejuffer (de, -s) • juffrouw, mejuffrouw

m

beseft, heeft hij een melkronde overgenomen. – DS, 10-08-2000

Dan durven ze elkaar zonder scrupules

memel (de, -s)

191

VLAAMS (K-O)def

191

03/03/2004, 10:40

• houtworm

2002

'Hoogtevrees kan je je in deze branche niet permitteren', grijnst ze als ze met beide handen op Christus borst tikt om te horen of die juist klinkt. Memel kan je naar het schijnt horen. – HN, 31-10-2001

merken - merk, let wel, let erop

met

- de memel zit erin, hij wordt vergeetachtig, kinds

- met zijn voornaam noemen, bij zijn voornaam - met twee(ën)/drie(ën)/vier(en) enz. memoriaal (het, memorialen) zijn, met zijn tweeën, drieën, vieren • gedenkteken enz. In 1986 roept de rooms-blauwe Vlaamse - iets met de post opsturen, iets per post executieve de IJzertoren uit tot 'Memoriaal opsturen van de Vlaamse Ontvoogding'. – DS, 24- iemand trakteren met een pint, iemand 08-2002 trakteren op een pilsje

menage (de)

meter ➔ lopend

• het huishouden, het gezin

metsen (metste, gemetst) mengelen (mengelde, gemengeld)

• metselen

• onder of met iets anders mengen, vermengen Hoor je verschillen tussen Antwerpenaars en Limburgers? 'Natuurlijk. Die accentverschillen zijn heel duidelijk. En de mensen van West-Vlaanderen mengelen de g en de h door elkaar.' – BvL, 13-082002

We moeten ons al lang behelpen in deze oude gebouwen. Bijna elk jaar moesten we breken en metsen. – LN, 06-09-2002

metser (de, -s) • metselaar, bouwvakker

menig • in België ook gebruikt met een meervoud - menige jaren, menig jaar, heel wat jaren

metserdiender (de, -s)

Zijn productie ligt zelfs hoger dan die van menig vakgenoot in actieve dienst. – DS, 29-08-2002

• opperman, metselaarsknecht

metsersbaas (de, -bazen) • metselaarsbaas

mens ➔ stuk metsersstiel (de) mercerie (de, -ën)

• metselaarsvak

• garen en band, fourniturenzaak

meubel merkelijk (bn. en bw.)

- de meubels redden, redden wat er te redden valt

• in België ook voor: aanzienlijk, aanmerkelijk

m

Premier Verhofstadt benadrukte vrijdag dat de eerste gegevens van het KMI duidelijk maken dat de hoeveelheid regen op verschillende plaatsen de norm merkelijk heeft overschreden. – DS, 30-08-

'We gaan alleen nog de meubels redden.' Zo vatte staatssecretaris voor Duurzame Ontwikkeling Olivier Deleuze laconiek de uiterst moeilijke onderhandelingen samen op de Wereldtop voor Duurzame Ontwikkeling in Johannesburg. – DS,

192

VLAAMS (K-O)def

192

03/03/2004, 10:40

- in die middens, milieus, kringen - in kunstmiddens/sportmiddens/ studentenmiddens enz., in kunstkringen/sportkringen/studentenkringen enz.

02-09-2002

meubelen (meubelde, heeft gemeubeld) • meubileren

De ministerraad keurde het voorontwerp van wet gisteren goed, maar met een 'clausule': het wordt nog voorgelegd aan de Raad van State voor advies over een maand. Ook de betrokken middens zal om advies gevraagd worden. – DS, 20-072002

meug (de) - dat is mijn meug niet, dat lust ik niet, dat is niet mijn smaak Daarvoor heb je blijkbaar toch de subtiliteit of de perfecte timing van een echte acteur nodig. Of het smoelwerk van Jim Carey, als dat je meug is. – DS, 22-082001

midden (vz.) - midden de dag, midden op de dag - midden (de) jaren tachtig, in het midden van de jaren tachtig

micro (de, -'s) • microfoon, radiomicrofoon Als de camera uit de buurt is en hij er zich van verzekerd heeft dat de micro's uitgeschakeld zijn, horen we een aangenamer man. – DS, 13-07-2002

Midden de jaren tachtig ontving Sylvester Stallone nog een half miljoen dollar om in vijf films sigaretten te roken van het merk Brown & Williamson. – DM, 16-03-2002

- midden de bespreking, midden in de bespreking - midden de mensen, tussen de mensen

microgolf (de), microgolfoven (de, -s) • magnetron Volgens onze informatie werd het potje in de microgolf opgewarmd en daarna door een tienjarige broer in een bord gegoten. – DS, 08-02-2002

middenjury (de ) • centrale examencommissie Een diploma behalen was altijd al een grote droom van me en daarom was het nu of nooit. Ik heb me een cursus aangeschaft en heb via de middenjury mijn diploma van het middelbaar onderwijs behaald. – HN, 05-02-2003

middag (de) - tussen de middag, tijdens de middagpauze - op de middag, op het middaguur, rond 12 uur 's middags

middenstad (de) middel

• binnenstad, stadskern

- bij middel van, door middel van

Lawson dacht er ten slotte een gevonden te hebben maar bleek dat de 'taxichauffeur' in kwestie een auto aan het stelen was. De dief was echter bereid hem tegen een overdreven bedrag naar een pluchen palace in de middenstad te voeren. En daar, zegt Lawson, hadden ze het begrip 'room service' niet eens in hun woordenboek staan. – DS, 9-05-2001

Het is hartverwarmend dat iemand, verblijvend in een overzees en overheerlijk vakantieoord, bij middel van een prentkaartje tóch nog denkt aan het thuisfront. Al is het dan nog een charmant middeltje om de kennissenkring heel terloops te laten weten dat je er even tussenuit wou op Korfoe dan wel de Caraïben. – BvL, 24-09-2002

m

- op eigen middelen, op eigen kracht

midden (het, middens) • milieu, omgeving

mieke (de, -s) • prostituee - naar de miekes gaan, naar de hoeren gaan

193

VLAAMS (K-O)def

193

03/03/2004, 10:40

geen keuze. Hij maakt dan maar een moordkuil van zijn hart en verdedigt, in het belang van de partij, het voor hem onverdedigbare. – DS, 01-09-2002

mier - (een) mier(en) in zijn broek hebben, op hete kolen zitten, zenuwachtig of ongeduldig zijn - mieren in zijn benen hebben, niet stil kunnen zitten

militeren (militeerde, gemiliteerd) • actie voeren, opkomen voor De socialistische politica woont al enige tijd met haar echtgenoot in SintLambrechts-Woluwe en zal nu militeren in Brussel-Stad. – GvA, 05-09-2001

mieren (mierde, gemierd) • krioelen, wemelen • jeuken • turen, loeren, staren

militie (de) mignonnette (de, -s)

• dienstplicht, militaire dienst

• varkensoester

milt (de) • hom van een vis: de milt van een haring.

milderen (milderde, gemilderd) • verzachten, temperen, matigen, verminderen Amerikaanse sigarettenfabrikanten hebben financiële druk gezet op bedrijven die producten verkopen om te stoppen met roken. Op die manier dwongen ze hen om hun publiciteitscampagnes te milderen of stop te zetten. – GvA, 14-082002

minarine (de, -s) • halvarine, margarine met een laag vetgehalte Je kunt beter verzadigde vetstoffen (uit vlees en kaas bijvoorbeeld) vervangen door onverzadigde vetstoffen (uit margarine, minarine, oliën,...). – HN, 03-09-2002

milicien (de, -s) • dienstplichtig soldaat, dienstplichtige Burgemeester Marcel Hendrickx van Turnhout poseert voor de voormalige Blairon-kazerne, precies op dezelfde plaats waar ik vijfentwintig jaar geleden als milicien op wacht stond. – DS, 07-102002

miniem (de, -en) • in België ook: jong lid, van 10 tot 12 jaar, van een sportvereniging Bovendien zitten daar nu ook geregeld probleemgevallen tussen van miniemen, voetballertjes van de leeftijdscategorie 1112 jaar. – HN, 20-11-2001

• soldaat

minimiseren (minimiseerde, milieutaks (de, -en)

geminimiseerd) • minimaliseren

• milieuheffing Het conflict draait rond de inning van de milieutaks van '98 die volgens de Vlaamse regering op onwettige wijze is gebeurd. – GvA, 02-02-2002

militant (de, -en)

Deze maatregelen zijn het minst effectief en zouden alleen maar gebruikt moeten worden als geen andere oplossing mogelijk is. Een manier om de blootstelling te minimiseren, bestaat erin het aantal keer dat men met het gevaar geconfronteerd wordt, te verminderen.— Veiligheidshandboek voor werkzaamheden aan of in de nabijheid van gsmnetwerkinfrastructuur, versie 1.2 – januari 2002

m

• actievoerder, actief, strijdvaardig lid van een partij of organisatie

De absolute partijtop wikt én beschikt, en de anderen moeten in de pas lopen. Zelfs de SP.A-kamerfractieleider, Dirk Van der Maelen, toch meer dan een militant, heeft

194

VLAAMS (K-O)def

194

03/03/2004, 10:40

minimum

miserie waarin de Vlaamse partijgenoten zich hadden gestopt. Chacun pour soi. – DS, 31-08-2002

• in België ook als bijvoeglijk naamwoord of bijwoord: minimaal, minstens ➔ maximum

miskómen (miskwam, miskomen) • ongelegen komen

ministerpapier (het)

Hij was 48, gescheiden, en op zoek naar vriendschap en genegenheid. Bij ons kon hij niet miskomen. We namen hem zelfs mee, toen we op onze vrije dagen naar onze caravan aan zee trokken. – LN, 07-03-2000

• groot foliopapier Eerste minister Paul de Smet de Naeyer kon in 1899 de staatsbegroting nog neerpennen op een blad ministerpapier vooraleer hij naar het zondagse aperitief bij koning Leopold II trok. – Knack, 04-092002

minoriseren (minoriseerde,

• iets ongenaams overkomen, gebeuren

misléggen (mislegde, mislegd) • verkeerd leggen, niet op z'n plaats leggen

geminoriseerd) • als minderwaardig behandelen, discrimineren

Iets misleggen kan u een bom geld kosten. Kijk dus uit. – LN, 04-07-2000

Referenda verdelen het electoraat in twee kampen: een meerderheid en een minderheid. En dus zouden ze de Franstaligen kunnen minoriseren en de delicate evenwichten van ons tweeledig federaal staatsbestel kunnen aantasten. – DS, 08-01-2002

mislézen (mislas, mislezen) • verkeerd lezen

mislukken (mislukte, mislukt) • in België ook met een persoon als onderwerp: niet slagen, zakken - hij is mislukt in zijn examen, gezakt voor

mis (bn. en bw.) - mis zijn, zich vergissen, het mis hebben - heb ik het mis voor?, heb ik het mis?, vergis ik me?

mismeesteren (mismeesterde, mismeesterd) • verkeerd geneeskundig behandelen • mishandelen

miscontent (bn.) • ontevreden

Vlaams minister van landbouw en leefmilieu Vera Dua (Agalev) heeft het dossier over de kwetsbare gebieden 'mismeesterd'. Dat zei VLD-parlementslid André Denys zondag in een welles-nietesdebat tussen blauw en groen in De Zevende Dag. – GvA, 24-03-2002

De band, met enkele Sidmar-bedienden, speelde een reeks covers en ook een gelegenheidslied over de staking, met de overduidelijke titel Miscontent. – HN, 03-05-2001 ➔

malcontent

mise-en-plis (de)

mispákken, zich (mispakte zich,

• watergolf in een kapsel

heeft zich mispakt) • ernaast grijpen • zich vergissen

miserie (de) • misère, ellende

m

Ecolo, dat vorig weekeind nog op de groene hoogmis in Nieuwpoort zijn lot in de volgende regering verbond aan dat van Agalev, bleef de hele week ver weg van de

Over die waardering van de eigen activiteit had ook de Belgische regering zich, in de eerste dagen na de verdwijning van Sabena, mispakt. – DS, 06-03-2002

195

VLAAMS (K-O)def

195

03/03/2004, 10:40

mispeuteren (mispeuterde,

opgerichte Stem vzw (wat staat voor 'Samen Tegen Elke Mistoestand bij de overheid') blijft de VLD-senator 'volop steunen'. – DS, 21-01-2002

mispeuterd) - iets mispeuteren, iets uithalen, iets misdoen of iets verkeerd, slecht doen Mijn moeder was heel streng. Als ik iets mispeuterd had, viel er met haar niet te discussiëren. – DS, 01-07-2002

misval (de, -len) • miskraam Het is in die haast onmogelijke context dat New DAT geboren moet worden. Iedereen houdt er rekening mee dat het een misval aan het worden is met als gevolg dat er aan de werklozenlijst die Sabena creëerde nog duizenden namen kunnen worden toegevoegd. – DM, 13-122001

misrijden (misreed, misreden) • verkeerd rijden

misschrijven, zich (misschreef zich, heeft zich misschreven) • zich vergissen bij het schrijven, iets verkeerd schrijven

missen (miste, gemist)

miszien (miszag, miszien)

• ontbreken - er mist een stukje, er ontbreekt een stukje • zich vergissen - je mist, je vergist je • niet goed meer bij zijn verstand zijn - opa begint te missen, kinds te worden

• iets verkeerds aan iemand of iets opmerken, zien dat er iets mis is met iemand of iets Maar in de categorie tussen 25-50 jaar heeft Ils op al die vrouwen wel iets aan te merken. Dan mogen ze nog zo knap zijn, Ils heeft er altijd wel iets aan miszien. – GvA, 01-06-2002

missing (de, -en) • fout, vergissing, misslag - het is een missing, verkeerd verbonden zijn, verkeerd getelefoneerd hebben

mitraillette (de, -s & -n) • machinepistool Een klant die in zijn bankfiliaal aan de Leuvensesteenweg afgelopen weekend geld wilde deponeren, werd er bedreigd met een mitraillette. – HN, 02-07-2002

misspréken, zich (missprak zich, heeft zich missproken) • zich verspreken

mits mistevreden (bn.) • misnoegd, ontevreden Gert Verheyen maakte zijn rentree op de velden. Vrijdag scoorde hij in 90 minuten met de reserven het eerste doelpunt (2-0 winst), zaterdag mocht hij in de slotfase de alweer mistevreden Mendoza vervangen. – DS, 26-08-2002

• in België vaak als voorzetsel, niet alleen als voegwoord: op voorwaarde van - mits betaling van, tegen betaling van

mistevredenheid (de) • misnoegdheid, ontevredenheid

mistoestand (de, -en) • misstand, wantoestand

m

- mits toelating, mits goedkeuring Mits toelating vanwege de Minister van Financiën mogen de titelvoerders echter hun lopend mandaat voleindigen. De mandaten van de leden van het Directie-

Voormalig taaladjunct van de administrateur-generaal van het Hoog Comité van Toezicht en voorzitter van de door hem

196

VLAAMS (K-O)def

196

03/03/2004, 10:40

waar een kind zich pijn heeft gedaan

comité mogen daarna nog verlengd worden voor een hernieuwbare termijn van één jaar. – Statuten van de Nationale Bank van België, goedgekeurd bij koninklijk besluit van 21-02-2002.

moederschapsverlof (het) • zwangerschapsverlof

moederziel mobilhome (de, -s)

- er was geen moederziel, er was geen levende ziel

• camper, motorhome, kampeerbus Speciaal voor mobilhome-reizigers heeft de Noordelijke Eifel een vouwblad uitgegeven met info over diverse standplaatsen. – GvA, 11-06-2002

moeial (de, -s & -len) • bemoeial De rechter snoerde de moeial snel de mond. – HN, 15-05-2002

moeite moderator (de, -s & -oren) • leidsman van een debat In 'Confidenties in Toscane' komen telkens twee 'interessante Vlamingen' aan het woord, met Goossens als moderator. – GvA, 31-05-2002

- met moeite, nauwelijks - ik kan hem met moeite volgen, ik kan hem nauwelijks volgen - hij is eraan voor de moeite, al zijn moeite is voor niets Wie wil verhuizen naar een land waar je langer leeft, beter opgeleide mensen ontmoet en een hogere levensstandaard hebt, is eraan voor de moeite. Nergens is het beter dan in Vlaanderen. Alleen Noorwegen evenaart ons. – DS, 11-102002

modifiëren (modifieerde, gemodifieerd) • modificeren Aelvoet laat proefveld gemodifieerd koolzaad vernietigen. – GvA, 18-06-2002

moeten moederhuis (het, -huizen) • kraamkliniek, kraaminrichting De geboorte van de tweeling, dat was een van de mooiste dagen van mijn leven. Vooral omdat ze met twee waren. We waren werkelijk heel content. Ik wilde ze Ward en Bart noemen. Maar toen mijn man na de aangifte weer in het moederhuis kwam, zei hij: 'Ik heb ze Frank en Geert genoemd.' – DS, 12-08-2002

- hij moet u dat wel gezegd hebben, hij zal u dat wel gezegd hebben - moest ik ziek worden, als ik ziek zou worden - moest ik het geweten hebben, als ik het geweten had - moest ik van u zijn, als ik u was - het is (van) moeten(s), het moet wel of [van een huwelijk] het is een moetje In onze beginjaren wilden we vooral iets anders maken dan wat al bestond. Daarna zijn we altijd met toegankelijkheid bezig geweest, maar nooit van moetens. – DS, 27-12-2001

• hoofdkantoor, hoofdvestiging Daewoo Belgium incasseerde vorig jaar een zware klap nadat het moederhuis in Zuid-Korea in elkaar was gestort. – DS, 30-08-2002 ➔

materniteit

moederkensdag (de) • moederdag

moederkenszalf (de)

- ik moet u 10 euro, u krijgt 10 euro van me - hoeveel moet ik u?, wat krijgt u van me? - dat moet niet, dat hoeft niet

m

mogelijk ➔ mate

• een kusje of wat spuug op de plek

197

VLAAMS (K-O)def

197

03/03/2004, 10:40

mogelijks (bw.) • misschien, eventueel American Airlines en SN Brussels Airlines hebben een akkoord gesloten voor de verkoop van tickets op elkaars netwerken. De commerciële overeenkomst is mogelijks de voorloper van een codesharing-akkoord dat 'in de loop van het jaar' zou kunnen volgen. – DS, 23-072002

lippen zet, is het alsof ik mijn vrouwke zoen. Dat is toch mooi, hé. Je hebt je geliefde in je handen, en die hangt letterlijk aan je lippen en ze stoot geluiden uit.' – DS, 19-10-2001

Moniteur (de) • Belgisch Staatsblad Het stadsbestuur van Oostende begint voor de Brusselse rechtbank van eerste aanleg een rechtszaak tegen het Belgisch Staatsblad. De 'Moniteur' heeft volgens het stadsbestuur te lang gewacht met de publicatie van een openbaar onderzoek. – DS, 06-07-2001

mogen • lusten: die soep mag ik niet • kunnen: het offensief mag elk ogenblik verwacht worden

mokke (de, -n) • griet, meisje Bovendien zorgt de competitie tussen jongens en meisjes voor betere resultaten van beiden. Geen van de twee geslachten wil zich laten doen door 'een vent' of 'een mokke' en gaan daarom beter hun best doen. – LN, 22-08-2001

monitor (de, -s & -oren) • in België ook: persoon die leiding geeft aan jongeren, jeugdleider, sportleider of studiebegeleider monitoraat (het, -raten) • dienst voor studiebegeleiding • gebouw voor die dienst

mollenpijp (de, -en)

monitrice (de, -s)

• mollengang, mollenrit

• in België ook: vrouwelijke monitor Jammer dat we volgend jaar niet meer mogen komen, allez, als we genezen zijn. Misschien komen we later terug als monitor of monitrice. – DS, 01-07-2002

moment - voor het moment, momenteel, op dit ogenblik 'Dat wij het maximale puntentotaal hebben bijeengeraapt, is onze concurrenten niet ontgaan', merkt middenvelder Toon xxx nuchter op. De duels zullen moeilijker worden maar voor het moment zijn we in de winning mood.' – GvA, 28-09-2002

mondjesmaat

monkelen (monkelde, gemonkeld) • glimlachen, lachen • grijnzen, gnuiven Sta ik weer met mijn mond vol tanden. Of moet ik monkelen en zeggen: 'Zijn er dan ook Vuile of Lelijke Letteren?' – DS, 13-062002

• mompelen, neuriën

• in België meestal: met mondjesmaat Ze maken hiervoor de vergelijking met Nederland, waar het spel aanvankelijk met mondjesmaat van de hand ging en sindsdien als een pijl in de lucht is geschoten. – DS, 24-08-2002

monkellach (het, -en), monkellachje (het, -s) • glimlach, glimlachje

m

Vader heeft het met ingehouden monkellachje aanhoord maar laat duidelijk blijken dat wat hem betreft Pieter rustig kan doorgaan. – GvA, 23-07-2002

mondmuziek(je), mondmuziekske (het) • mondharmonica

monkellachen (monkellachte,

'Als ik mijn mondmuziekske aan mijn

gemonkellacht)

198

VLAAMS (K-O)def

198

03/03/2004, 10:40

• glimlachen

– DS, 18-04-2002

monken (monken, gemonkt) • -

mosen (mooste, gemoost) • morsen, knoeien

pruilen, zuur kijken wat zit jij te monken, zuur te kijken de kachel monkt, trekt niet het weer monkt, is onzeker

Aan het recept van de oliebol heb ik in het begin nog wat zitten mosen. Ik heb het [recept] alleen aan mijn neef doorgegeven die het kraam veertien jaar geleden kocht. Ook hij heeft er een beetje mee gemoost maar niet met succes, vond ik. – DM, 16-03-2002

monovolume (de, -s), monovolumewagen (de, -s) • ruimtewagen, one volume car Zijn wagen is nog ruim 6.000 euro waard, en hij heeft zijn oog laten vallen op een monovolume van 30.000 euro . – DS, 07-09-2002

monteerder (de, -s) • monteur

moor (de, moren) • waterketel, fluitketel • modder

• verkwisten

mossel • oorveeg, klap • slappeling, lamzak: een mossel van een vent - mossel noch vis, noch het een noch het ander, vlees noch vis.

mosterdpot - curieuze neuze mosterdpot, nieuwsgierig iemand

moord ➔ passioneel

Tony rommelt ondertussen wat in de keuken en als zijn vader hem vraagt wat hij uitspookt rolt het er spontaan uit: 'Curieuze neuze mosterdpot.' – HN, 28-06-2000

mop ➔ aangebrand, vet moraal (de) • moreel, humeur, instelling Hun grootste uitdagingen liggen intern: de moraal is laag en vele experts, vooral van de afdelingen voor de impressionisten en de moderne kunst, hebben het bedrijf verlaten om kunsthandelaars te worden. – DS, 30-10-2000

- de moraal van de troep, het moreel

morgen - het is nog niet voor morgen, gebeurt voorlopig niet

mot (de, -ten) • slag, klap, oorveeg - motten geven, een pak slaag, een pak rammel - iets in de mot hebben, in de gaten, in de smiezen - iemand in de mot hebben, iemand doorhebben - iemand in de mot houden, in de gaten, in het oog houden Ook van wie de foto's zijn en uit welke orderzak ze komen, wordt bij Spector nauwkeurig in de mot gehouden. – DM, 04-09-2002

Frigoboxtoerisme in ruimte is niet voor morgen. – GvA, 01-05-2002

morgenpost (de, -en) • ochtendploeg morzel (de, -en & -s) • kruimel, brokje, stukje

motard (de, -s)

m

• motorrijder • verslaggever op de motor bij wielerwedstrijden

Een morzel bouwgrond in Antwerpen is inmiddels zelfs gemiddeld tweemaal duurder dan in de andere Vlaamse steden.

Henrard gaat net Gregoire de Mévius vooraf, die gisteren slechts één keer lek reed, maar ook nog eens stopte voor een

199

VLAAMS (K-O)def

199

03/03/2004, 10:40

gevallen motard. Zou naastenliefde dan toch een exclusief Belgische aangelegenheid zijn? – DS, 11-01-2002 Dramatisch was de duik van Alex Virot, motard voor Radio Luxemburg, in 1957 tijdens de etappe van Barcelona naar Aixles-Thermes. Virot en zijn motorrijder waren op slag dood. – DS, 26-07-2002

achtige, oneffen structuur die tevoorschijn kwam bij het beitsen, was zo uniek dat ik ze ongemoeid heb gelaten. De muren zelf werden opnieuw bezet en voorzien van een moulure. De combinatie van eierschelp en zachtgrijs zorgen voor een Zuid-Frans accent. – GvA, 02-06-2001

mousse (de) moto (de, -'s) • motorfiets, motor

• schuimrubber, schuimplastic, piepschuim

motocross (de) • motorcross

• snor

moustache (de, -s)

motocyclette (de, -s & -n) • lichte motorfiets

mouw

Als je hem voor het eerst ziet, denk je ongetwijfeld aan de benaming in het dialect die veel meer dan alle nieuwmodische begrippen de lading dekt. Dit is een 'motocyclette'. Breed stuur, zware vering, stoer voorkomen en niet meteen supermodern. Maar al bij al een verschijning die niemand onberoerd kan laten. – DM, 24-09-2001

motte(n)bollen (mv.)

- dat is een ander paar mouwen, dat is andere koffie, dat is heel wat anders Op het Tourtracé geraken kan met de nodige stickers op de voorruit, er weer afraken is een ander paar mouwen. – DS, 16-07-2002 De Leie is een gouden ader in een dal dat uit zijn voegen barst van de economische bedrijvigheid. De waterkwaliteit en het visbestand, dat is een ander paar mouwen. – DS, 24-06-2002

- iemand de mouw strijken/vegen, vleien, flikflooien - in de mouw, stiekem - iemand in de mouw hebben, het hem betaald zetten

• mottenballen

mottig (bn. en bw.) • misselijk, onpasselijk, ongesteld, duizelig Het zijn niet alleen de Belgische voetbalsupporters die zich mottig voelen als ze in Tokyo voet aan de grond zetten. – HN, 02-07-2002

• vuil, vies, smerig, lelijk Hun debuut dateert ongeveer van twee jaar geleden. Toen, tijdens een eerste interview, stelde zanger Cedric dat hij een cd opnemen maar mottig vond. – BvL, 11-07-2002

mouwboord, mouwomslag (de, -en) • manchet

mouwstrijken (wkw.) • vleien, kruipen, flikflooien mouwveger (de, -s) • vleier, kruiper, pluimstrijker Ik was toen behoorlijk eenzaam. Wat wil je? Ik was een rariteit. Wie met mij vriendschap sloot, liep het risico voor mouwveger uitgemaakt te worden. – DS, 09-07-2001

mottigaard (de, -s) • vuil iemand, smeerpoets, viezerik moulure (de, -s & -n)

m

mouwvegerij (de) • vleierij, kruiperij

• rand, lijst, sierlijst, lijstwerk

De moulure in de slaapkamer was door de vorige eigenaar overschilderd. De goud-

MUG (de, -'s)

200

VLAAMS (K-O)def

200

03/03/2004, 10:40

• afkorting van: mobiele urgentiegroep, interventiewagen met specifiek opgeleid personeel (urgentiearts en urgentieverpleegkundigen) en specifiek materiaal (o.a. hartmonitor/ defibrillator, beademingsapparaat) om de eerste hulp te verlenen

• ruien

muizen (muisde, gemuisd) - eruit/ervandoor/ervanonder muizen, stilletjes, ongemerkt weggaan Woede en hoon waren zijn deel, en prompt maakten anderen van de gelegenheid gebruik om er in relatieve stilte vanonder te muizen, richting VLD, en daarvoor ook nog eens de zwarte piet toe te spelen aan Bert. – DM, 01-07-2000

muil - een franke/lelijke muil, een brutale vent - muilen trekken, gezichten trekken, bekken trekken - in de muil van de wolf, in het hol van de leeuw - een gegeven paard mag je niet in de muil zien, in de bek zien

muizenstrontjes (mv.) • hagelslag Een pakket met alle ingrediënten die je nodig hebt om een taart te maken. De kit bevat een taartmix, glazuur, decoratiegel, 24 kaarsjes en zelfs 'muizenstrontjes'.— DM, 14-08-2002

muilentrekker (de, -s) muntontwaarding (de)

• bekkentrekker

• geldontwaarding

muilezel

De Uruguayaanse peso is gisteren 28 procent van zijn waarde kwijtgespeeld. Die muntontwaarding kwam er nadat de overheid voor het eerst in twintig jaar een vrije deviezenhandel toeliet. – DS, 21-062002

- zo dom als een muilezel, als een ezel - zo koppig als een muilezel, als een ezel - geladen zijn als een muilezel, als een pakezel

muishond (de, -en) • wezel, hermelijn

mus ➔ zot

muit(e) (de, -en)

muskaatnoot (de) • nootmuskaat [als specerij]

• gevangenis • kooi Maar die ene vink, dat was erger, die gaf al serieus katoen. Enfin, ik heb mijn beestjes terug. Ik ben content. Ook mijn muiten heb ik terug. En mijn vink zingt nog harder dan tevoren. – HN, 08-05-2002 De materialen op de gelijkvloerse ruimte zijn volgens thema uitgestald. 'We tonen er kooien van zo'n 200 tot 300 jaar geleden. Toen werden de vinken nog blind gemaakt. En dat zie je ook aan de muiten.' – HN, 16-03-2002

muteren (muteerde, gemuteerd) in België ook: • overplaatsen • overgeplaatst worden Het personeel van het Leuvense callcenter zou naar Antwerpen muteren. – DS, 27-05-2002

muts - een kwade muts ophebben, slecht gehumeurd zijn - zotte muts, malle meid, gekke trien - iemand een muts passen, op zijn kop geven, streng berispen

m

muiten (muitte, heeft gemuit) • de baard in de keel krijgen, de overgang doormaken van de kindertot de mannenstem, van stem verwisselen

mutsaard (de, -s) • takkenbos

201

VLAAMS (K-O)def

201

03/03/2004, 10:40

mutualiteit (de, -en) • ziekenfonds Cholesterolverlagers horen bijvoorbeeld tot de categorie van bf-geneesmiddelen. Wanneer een arts dus een cholesterolverlager wil voorschrijven, dient hij met allerlei documenten zijn beslissing te staven vooraleer de mutualiteit tussenkomt. – GvA, 31-08-2002

• vereniging voor onderlinge hulp, onderling fonds

muur - voor de muren spreken/praten/spelen, voor een lege zaal, voor stoelen en banken

muziekmaatschappij (de, -en) • muziekkorps, muziekvereniging, fanfare, harmonie ➔ maatschappij

muziekske (het) • mondharmonica ➔ mondmuziekje

m 202

VLAAMS (K-O)def

202

03/03/2004, 10:40

n

De vereniging neemt niet alleen uitgebreid de ruimte om zichzelf en haar verenigingen voor te stellen. Vooral enorm veel aandacht gaat naar de edele kunst van het boogschieten zelf. De beste houding, de types van bogen of pijlen worden van naaldje tot draadje uit de doeken gedaan. – GvA, 12-07-2002

na

- een naald in een hooiberg zoeken, een speld in een hooiberg zoeken

- een na een, een voor een Over de Gorges du Verdon wordt een stalen kabel gespannen waar de renners een na een met de fiets zo vlug mogelijk overheen moeten. Op technisch vlak een makkie: men haalt gewoon de tubes van de wielen en werkt de rit af op de velg. – DS, 24-07-2002

Een inwoner vinden die tegen het festivalgewoel is, is zoveel als zoeken naar een naald in een hooiberg. Zo iemand moet nog worden geboren. – GvA, 01-072002

naam (de, namen)

- stuk na stuk, stuk voor stuk ➔ ei

naad (de, naden) • naailes • naaiwerk - cursus snit en naad, naaicursus, cursus naaien 'We zijn bescheiden gestart met snit en naad. Nadien boden we taalcursussen aan en werkten we samen met Hoeilaart. Dat heeft er zeker toe bijgedragen dat we vandaag tweeduizend leerlingen hebben' zegt directeur Rudi Vanloock. – HN, 09-07-2002

- het heeft geen naam, het is ongehoord, het is schandalig - zijn naam zetten onder, ondertekenen, tekenen - zijn naam kunnen zetten, kunnen schrijven - met name, in België vaak: namelijk, onder andere [in Nederland: voornamelijk, in het bijzonder] Een paar dagen geleden las ik dat alle manuscripten, brieven, tekeningen en tabaksdozen van onze volksschrijver Louis-Paul Boon nu eindelijk zijn samengebracht in één enkel museum, met name het AMVC in de Minderbroedersstraat. – GvA, 15-05-2002

- dat hemd is uit de naad, de naad van dat hemd is los

naamafroeping (de, -en) • hoofdelijke oproeping - een stemming bij naamafroeping, hoofdelijke stemming

naakt - naakte eigendom, blote eigendom De naakte eigendom is de eigendom ontdaan van het genot. De naakte eigenaar kan over het goed blijven beschikken, d.w.z. het verkopen, wegschenken of hypothekeren. – DS, 24-07-2002

naamstem (de, -men) • voorkeurstem Wij houden vast aan de regel dat de kandidaten met de meeste voorkeurstemmen de mandaten verdelen. Daarom vragen wij onze kiezers uitdrukkelijk een kop- in plaats van een naamstem te gebruiken. De kiezer moet zijn verantwoordelijkheid opnemen: hij heeft de politici die hij verdient. – DS, 14-09-2000

n

naald (de, -en) - van naaldje tot draadje, van het begin tot het einde, met alle bijzonderheden, van A tot Z.

➔

kopstem, lijststem

203

VLAAMS (K-O)def

203

03/03/2004, 10:40

naamstemming (de, -en)

• nachtjapon, nachtpon

• hoofdelijke stemming

Dat lange witte nachtkleed trok ik nooit meer aan. Ik zou een veredeld joggingpak dragen, waarin ik me gemakkelijk voel. – DS, 26-10-2001

naamtekenen (naamtekende, genaamtekend) • ondertekenen, een handtekening zetten • voorzien van een naam of een naamlabel

nachtpost (de, -en) • nachtploeg

nachttafeltje (het, -s) naamtekening (de, -en)

• nachtkastje

• handtekening

De kleine Norma Jean heeft zelfs een tijdlang gedacht dat Clark Gable haar vader was omdat diens foto – uit een illustratie geknipt – op het nachttafeltje van haar moeder stond. – DS, 13-03-2001

Wie zijn handtekening invoert, krijgt een geheime code waarmee dezelfde naamtekening later kan worden opgevraagd. – LN, 17-03-2001

naargelang

nachtvertoning (de, -en) • nachtvoorstelling

in België ook als bijwoord en voorzetsel: • naar verhouding, navenant: het werk kostte veel tijd en had naargelang weinig succes • afhankelijk van

De show ging een eigen leven leiden toen telkens opnieuw dezelfde vijftig mensen de nachtvertoning van de film bijwoonden in Greenwich Village. – DS, 23-04-2001

Wij werken met werklozen. Zij krijgen een bijkomende vergoeding naargelang de uren ze voor ons werken. – HN, 23-072002

nadar (de, -s), nadarafsluiting (de, -en), nadarhek (het, -ken) • dranghek 'Ik schat dat ik in Halle een stuk of honderd supporters achter de nadar zal hebben', oppert Nico Mattan. Zijn gelaat, tot dan op vrij onverschillig , plooit plots open in een brede grijns. – DS, 28-062001

naarstig (bn.) • zorgvuldig, nauwgezet: naarstig speurwerk De Labourleider werkt naarstig en zonder omzien voort aan de opbouw van zijn machtspositie binnen de Unie. – DS, 01-06-2002

naast • in België ook als bijvoeglijk naamwoord: volgend, eerstkomend - naaste week, volgende week - tot de naaste keer, tot de volgende keer

naasteen (bw.) • naast elkaar

nabuur (de, naburen) • buurman, buur

nachtkleed (de, -kleden)

nadien • in België niet beperkt tot het verleden: in de toekomst, daaropvolgend, later, daarna: we gaan tennissen en nadien zwemmen De op Nasdaq Europe genoteerde producent van biologische materialen voor het beendergestel, Orthovita, geeft voor 19 miljoen dollar nieuwe voorkeuraandelen uit die nadien kunnen worden geconverteerd in gewone aandelen tegen een conversieprijs van 1,706 dollar per stuk. – FET, 24-07-2002 Waarschijnlijk blijf ik tot 2005 in Amerika, tot na de inauguratie van de volgende president. Mijn nieuwe baas op de VRT, Leo De Bock, heeft me gevraagd wat ik

n 204

VLAAMS (K-O)def

204

03/03/2004, 10:40

nadien wil uitrichten, maar daar heb ik nog geen idee van. – Trends, 29-082002

DS, 29-03-2002

nageven (gaf na, nagegeven) • in staat achten, niet denken van iemand

nadienst (de, -en) • service(dienst) dienst, naverkoopdienst

Rond vijf uur had een horde gillende tienermeisjes zich voor het grote podium verschanst, opgewonden kreetjes slakend in afwachting van Zornik. Je zou het de androgyne Koen Buyse niet nageven, maar de zanger blijkt een onvervalste womanizer te zijn. – DS, 17-08-2002

➔

nadrukteken (het, -s) • accentteken

naeen (bw.) • na elkaar We hebben dit jaar vooral gewerkt richting EK. Enkele dagen naeen hard trainen, om de verschillende rondes van het EK na te bootsen. – LN, 22-07-2002

nakend (bn.) • aanstaand, dichtbij komend - nakend zijn, dichtbij zijn Niets laat volgens de krant veronderstellen dat een aanval tegen Irak nakend is. Hoge functionarissen blijven zeggen dat een offensief ten vroegste voor begin volgend jaar is. Zoveel tijd zou nodig zijn om de juiste militaire, economische en diplomatieke voorwaarden voor de aanval te creëren. – DS, 06-07-2002

naft (de) • benzine, nafta • brandstof, kracht Veldrijden is sowieso een veel minder tactische sport dan wegwielrennen. Het is vrij simpel: als de naft op is, word je gelost. – DS, 02-02-2002

naftbak (de, -ken) • benzinetank

- de nakende ontmoeting, de komende ontmoeting

namiddag (de, -en) • middag, periode tussen 12 en 18 uur

nagel (de, -s)

Je zal maar een krantje in je handen gestopt krijgen met een vijftigtal optredens, theaterstukken en debatten, en de opdracht om dat allemaal binnen een paar uur te bekijken. Het gevolg is dat ze de hele namiddag van het ene spektakel naar het andere hossen, met amper een kwartiertje speling bij elk optreden. – DS, 12-07-2002

• spijker [in België wordt tussen nagels en spijkers geen onderscheid gemaakt] - de nagel op de kop slaan, de spijker op de kop slaan Neen, vooral de mentale break is belangrijk. En het geeft me de kans even met mijn coach te praten. Tot nog toe sloeg hij met zijn analyses telkens de nagel op de kop. En kon ik bijsturen ten goede. – LN, 04-07-2002

nap (de, -pen), napperon (de, -s) • tafellaken, tafelkleedje, tafelloper In de ogen van Manet had een bloem, een citroen of een witte nap dezelfde waarde als een naakt of een gelaat. Dat leverde hem het verwijt op dat hij een uitstekend portrettist van meloenen was, maar dat hij zijn personages schilderde alsof ze stillevens, in het Frans natures mortes (dode materie), waren. – DS, 07-11-2000

nagelbuik ➔ navelbuik nagelen (nagelde, genageld) • (vast)spijkeren, timmeren

n

Zo'n twaalf Filippijnen, onder wie één vrouw, zullen zich vandaag vrijwillig aan het kruis laten nagelen. Daarmee willen ze Christus' kruisiging zo'n 2.000 jaar geleden op Goede Vrijdag herdenken. –

• ontbijtservet

205

VLAAMS (K-O)def

205

03/03/2004, 10:40

natie (de, -s) - aan de natie werken, in de haven, bij een havenbedrijf

navorming (de, -en) • bijscholing De huisartsen kregen de afgelopen twintig jaar heel wat nieuwe taken toegeschoven: teamwerk en overleg binnen de eerste lijn, deelname aan een hele resem overlegorganen, actieve preventieve zorg, responsabilisering op gezondheidseconomisch vlak, informatisering, specifieke navorming in zich ontwikkelende deelgebieden zoals medische besliskunde en palliatieve zorg, evolutie naar groepspraktijken of netwerken... zeg nog een keer dat dit geen herwaardering betekent. – DS, 05-01-2002

natiebaas (de, -s) • (mede)eigenaar van een havenbedrijf

natiepaard (het, -en) • zwaar trekpaard dat voor de natiewagens gespannen werd voor vervoer van en naar de havenbedrijven • lijvige, logge vrouw nauw - nauw aan het hart, na aan het hart, dierbaar De hele gemeenschap is hier aanwezig. Ik hou van die verbondenheid. Grembergen ligt me nauw aan het hart. – HN, 08-072002 Kerst ligt Amerikanen nauw aan het hart. Nieuwjaar wordt minder intens gevierd, maar kerstmis des te meer. – HN, 02-012003 ➔

navorser (de, -s) • (wetenschappelijk) onderzoeker Ze is docente Nederlandse taalkunde aan de universiteit van Keulen en werkt daarnaast als erkend navorser aan de universiteit van Leuven, waar ze een atlas van de familienamen in België en Nederland samenstelt. – DS, 06-03-2001

schoen

navelbuik (de, -en)

nazicht (het, -en)

• navel

• controle, toezicht, verificatie, correctie

navenant (vz.)

Een regelmatig nazicht en onderhoud van remmen, banden en schokdempers (of de veiligheidsdriehoek) is van fundamenteel belang voor de veiligheid. – DS, 16-102001

• volgens, afhankelijk van

naverkoopdienst (de) • servicedienst Maar dan belt de klant de naverkoopdienst, en komt de reparateur. – DS, 26-03-2001 ➔

• onderhoud • bezichtiging

dienst, nadienst

nazinderen (zinderde na, nagezinnavet - de navet doen, forenzen, pendelen

navetteren (navetteerde, genavetteerd) • forenzen, pendelen

navetteur (de, -s)

derd) • natrillen • doorwerken

n

Zolang ik ze onder mijn hoede heb, heb ik ze onder controle. Ze doen hun uniform aan, ze zijn majorette en ze luisteren. Maar zodra dat uniform weer in de doos zit, zijn ze vrij. Dan doen ze waar ze zin in hebben. Ik hoop natuurlijk dat wat we ze meegeven, op een of andere manier blijft

• forens, pendelaar, spoorstudent

206

VLAAMS (K-O)def

206

03/03/2004, 10:40

berusten in iets, zich ergens bij neerleggen

nazinderen. – DS, 14-06-2002

neen neerstuiken (stuikte neer,

- neen aan de dictatuur, neen tegen de dictatuur, weg met de dictatuur

neergestuikt) • neerstorten, neervallen • vlug neerstrijken van duiven

neep (de, nepen) • figuurnaad, coupenaad • plooi

neerzetten - zet u neer, gaat u zitten

neerhof (het, -hoven)

Ik vond het eigenaardig, maar ik zei: 'Zet u neer'. Wat bleek? Dat meisje was alleen op vakantie om liefdesverdriet te verwerken en tot rust te komen. – LN, 0607-2002

• pachthoeve • erf bij een boerderij waar kippen rondlopen 'Er lopen hier 260 kippen,' zegt de boer als we over het neerhof gaan, 'we kweken de kuikens, maar de arbeiders en wij zelf eten er niet van.' – DS, 23-08-2001

neffens • naast - je bent/slaat erneffens, je zit ernaast, je slaat de plank mis, je vergist je - je slaat erneffens, je slaat mis

neerhofdieren (mv.) • huisdieren op een boerderij Ook andere boerderij- en neerhofdieren zijn aan globalisering onderhevig. De voorbije jaren heeft de FAO een inventaris opgemaakt van streekeigen zoogdieren vogelrassen uit 170 landen die worden bedreigd: runderen, geiten, schapen, varkens, paarden, konijnen, hoenders, kalkoenen, eenden, ganzen, duiven, yaks, zelfs struisvogels. – DS, 24-09-2001

nek (de, -ken) - een dikke nek, verwaand persoon, die het hoog in de bol heeft Steels blijft met zijn voeten op de grond, het is geen dikke nek en dat siert hem. – HV, 02-07-2002

- een dikke nek hebben, verwaand zijn, het hoog in de bol hebben

• pluimvee, kleinvee

Dit is mijn 29ste Tour. Toen ik er tien gevolgd had, zei iedereen dat ik snel een dikke nek zou hebben en op iedereen zou neerkijken. Het tegendeel is waar. Van jaar tot jaar houd ik meer van de Tour en druk ik voor en na meer handen. – GvA, 16-072002

neerleggen (legde neer, neergelegd) - een wetsontwerp neerleggen, een wetsontwerp indienen - een klacht neerleggen, een klacht indienen Ik werd uit de uitslag geschrapt. Ook Claisse vond het niet eerlijk, maar nam de zegebloemen met beide handen aan. Ik ga het daar niet bij laten en een klacht neerleggen bij de federatie. Er zijn toch grenzen aan het fatsoen, vind ik. – HN, 08-07-2002

- de boeken neerleggen, bankroet gaan, het faillissement aanvragen

- zich de nek breken om iets te bereiken, uiterste moeite doen

nemen - iemand nemen voor, iemand aanzien, houden voor: - het is te nemen of te laten, kiezen of delen, we komen er niet meer op terug, graag of niet

n

LCI moest door fraudepraktijken bij een Oostenrijkse dochter het gerechtelijk akkoord aanvragen en legde de boeken neer. – FET, 04-04-2003

- ergens het hoofd bij neerleggen,

Het is allemaal te nemen of te laten: ofwel houdt u van Evanovich' humor, ofwel vindt u hem irriterend en flauw. – DM, 24-07-2002

- neem nu dat, veronderstel dat

207

VLAAMS (K-O)def

207

03/03/2004, 10:40

Neem nu dat ze je 2.500 euro bieden. Wat heb je dan? Een beetje geld en geen duif meer. Voor ons is die madam meer waard. – BvL, 18-07-2002

- ik kan Radio xx niet nemen, ontvangen, krijgen

netelen (netelde, geneteld) • prikken, steken van brandnetels

netzak (de, -ken) • boodschappentas

neus (de, neuzen) neofiet (de, -en) • beginneling, nieuweling, nieuwkomer Het is niet goed dat een neofiet onmiddellijk voor Terzake werkt. Stapje voor stapje het vak leren kan geen kwaad. Iedereen denkt tegenwoordig dat hij de grote verslaggever is. Helaas is dat niet altijd waar. – DS, 15-06-2002

- van zijn neus maken, veel drukte maken of eigenwijs zijn - tegen uw neus, mis poes - iemand iets op z'n neus geven, iets op z'n brood geven, verwijten of verslaan in het spel - iemand een neus zetten, voor schut zetten, bespottelijk, belachelijk maken Het BIVV waarschuwt dat op het bezit van een radardetector strenge straffen staan. Alleen blijkt geen enkel overheidsorgaan – ook de federale politie niet – al een concreet initiatief te hebben genomen om op te treden tegen de illegale apparaten waarmee snelheidsduivels de politie een neus zetten. – DS, 24-07-2002

nepstatuut (het, -statuten) • minder gunstige arbeidsovereenkomst Tien jaar al voert de Belangengroep actie voor een echt statuut. Al net zo lang doen allerlei ministers beloftes. Dat er nu enkel een nepstatuut uit de bus komt, heeft mij zwaar ontgoocheld. – DS, 15-04-2002

- de neus aan het venster steken, op de voorgrond treden

neringdoen(d)er (de, -s)

Ben Hermans en Frederique Surinx staken even hun neus aan het venster. Het was provinciaal kampioen Hermans die tijdens de derde ronde iets probeerde en steun kreeg van Surinx en De Ridder. Bijna tien kilometer konden ze voor het peloton uit blijven, maar de voorsprong bedroeg nooit meer dan tien seconden. – BvL, 22-07-2002

• winkelier, kleinhandelaar Het stadje is al zo klein, en dan wil iedereen er ook nog eens zijn kunsten vertonen. Iedere neringdoener die over een achterafzaaltje beschikt, doet in juli gouden zaken in Avignon. – DS, 27-072001

nestel (de, -s) • veter Alle commandanten van alle detachementen moeten in het defilé een nestel dragen. Om de pil te vergulden, is bepaald dat ze slechts één veter moeten dragen. Daarenboven zal die niet in de bottines, maar op het vest worden geknoopt. – DS, 13-07-2000

netel (de, -s)

- dat is door de neus geboord, doorgestoken kaart - hij is door de neus geboord, dronken - wie een neus heeft kan het rieken, wie de schoen past trekt hem aan - nevens uw neus, dat lukt je niet

neusdoek (de, -en) • zakdoek

n

Ze droegen zwarte helmen of reden rond in hun kaalgeschoren kop. Maar altijd was er een neusdoek voor het gezicht. – DS, 23-07-2001

- op netels zitten, op hete kolen zitten

netelachtig (bn.) • netelig

neven(s) (vz.) • naast

208

VLAAMS (K-O)def

208

03/03/2004, 10:40

- nevens de zaak, fout, naast de kwestie ➔ neffens

middelen kunnen beheren voor personeel, logistiek en administratie. Nu moeten ze voor de aankoop van pakweg een nietjesmachine eerst het fiat van Brussel krijgen. – DS, 10-10-2001

nevenbuur (de, -buren) • buurman - nevenburen, buren

niets nevralgiek (bn.)

- 't is niets, het is geen moeite, het is graag gedaan

• neuralgisch, lijdend aan zenuwpijn • waar zich problemen kunnen voordoen

nieuwjaarsavond (de, -en)

In verscheidene lidstaten hebben de overheden alvast hun toezicht op de prijzen verstrakt. Ze zien in de nevralgieke periode ook uitdrukkelijk af van bijkomende inkomsten uit heffingen en tarieven die ze zelf aanrekenen: ze zullen de omzetting in euro doen op een wijze die neutraal of in het voordeel van de consument uitvalt. – DS, 07-08-2001

• oudejaarsavond Gebeurtenissen als de spetterende vuurwerkramp in Enschede in mei 2000 (21 doden) of de dodelijke brand in het café in Volendam tijdens de jongste nieuwjaarsavond (13 doden) hebben bij nogal wat noorderburen het gevoel doen ontstaan dat er stilaan ietsje te veel gedoogd wordt in hun land. – DS, 30-082001

niercrisis (de, -sen) nieuwjaarsbrief (de, -brieven)

• nierkoliek Sinds enkele maanden doen er allerlei geruchten over de gezondheid van Bin Laden de ronde. In januari had de Pakistaanse president Pervez Musharraf het startsein gegeven voor deze geruchten door te zeggen dat het hoofd van AlQaeda waarschijnlijk was overleden aan een niercrisis. – DS, 11-07-2002

• brief met gelukwensen voor ouders of grootouders die kinderen op nieuwjaarsdag voorlezen De belangstelling van mijn drie kinderen voor financiële zaken is deze week beduidend toegenomen, sinds ze vorig weekeinde van hun oma, na voorlezing van hun nieuwjaarsbrief, een royale duit hebben gekregen. – DS, 13-01-2001

niersteenverbrijzelaar (de, -s) nieuwkomer (de, -s)

• niersteenvergruizer De medische instrumenten – de niersteenverbrijzelaar, bijvoorbeeld – die ingezet worden bij de genezing van die kwalen, zijn ontwikkeld dankzij de ruimtevaarttechnologie. – DS, 17-05-2002

• nieuweling Met BabyJohn zagen we een talentvolle nieuwkomer aan het werk. Dit funky popbandje toerde al met Buscemi in Spanje en nam onlangs een erg gevarieerde debuutlangspeler op die in september verschijnt. – DS, 08-07-2002

nietdeug (de, -en) • deugniet Op de schoolbanken was hij een nietdeug en dief; als jongeling een drinker en cocaineverbruiker zonder weerga; als mensch steeds een misdadiger.– GvA, 19-04-1997

nietjesmachine (de, -s) • nietmachine

nieuwkuis (de) • stomerij

n

Zo zullen de korpschefs voortaan zelf de

Tenzij het om een stunt van de Gilde gaat, want er heerst de grootste onduidelijkheid over wat er nu precies met de 60 witte nachthemden is gebeurd. Ze verdwenen vrijdagavond uit de garage van de materiaalmeester, waar ze klaar stonden om naar de nieuwkuis te worden

209

VLAAMS (K-O)def

209

03/03/2004, 10:40

gebracht. – GvA, 10-07-2002

eind 1903, wordt hij 'nijveraar'. – FET, 10-07-2002

nijverheid (de, -heden) • industrie Op de Belgische wrevellijst staat de strenge milieunormering die de chemische nijverheid in Antwerpen veel geld zal kosten als ze het Kyoto-protocol wil halen. Dat legt beperkingen op aan de uitstoot van broeikasgassen. – DS, 20-07-2002

nieuwsje (het, -s) nijverheidsgrond (de, -en)

• nieuwtje

• industriegrond

Die had 'opgevangen' dat 'een professor van een andere universiteit' over de oorspronkelijke, tien jaar oude band zou beschikken, en hij had dat nieuwsje op een internetdiscussielijst geplaatst. – DS, 28-09-2001

nijverig (bn.) • ijverig, werkzaam Vanaf de twaalfde eeuw speelde de SintNiklaasabdij van Veurne een cruciale rol. Die kocht grote stukken grond van de burggraaf van Kortrijk en de Norbertijnenmonniken begonnen nijverig met grootschalige landbouw vanuit de hoeve 'Grote Fockewerve'. – DS, 05-01-2001

nieverans (bw.) • nergens

niewaard, nieweerd (de, -en) • nietsnut 'Ge zit bij Lydie buiten. Voorgoed, gij vuile nieweerd', schreeuwde ze. – LN, 07-032000

niknak (de, -ken), niknakje (het, -s) • letterkoekje

niksmendalle nijdig (bn. en bw.)

• niets, helemaal niets

• in België ook: afgunstig, jaloers

nijg (bn. en bw.)

nivelleerbuis (de, -buizen), nivelleerwerktuig (het, -en)

• geweldig, tof • erg, zeer: nijg koud

• slang gevuld met water, gebruikt als waterpas

Het uitbundige aspect dat in de uitroep ligt, komt elders terug, wanneer de dichter zichzelf bij naam noemt: 'Ook Declercq is nijg gelukkig.' – DS, 27-09-2001

nobiljon (de, -s) • iemand van adel, notabele De bouwheer, een negentiende-eeuwse nobiljon, kon maar kort van zijn schepping genieten. Al in 1923 werd zijn kasteel door het volk overgenomen; nu vormt het het rijk van de burgemeester en zijn administratie. – DS, 08-07-2002

nijpen (neep, genepen) • knijpen • knellen, krap zitten van schoenen en kleren - weten waar het schoentje nijpt, waar de schoen wringt - ze nijpen, hem knijpen, bang zijn

n

nochtans • in België vaak voor: toch

nijveraar (de, -s) • industrieel, ondernemer

De Golfoorlog tien jaar geleden en recenter de crisis in Kosovo en het conflict in Afghanistan maakten duidelijk dat de

Maar na het overlijden van zijn moeder,

210

VLAAMS (K-O)def

210

03/03/2004, 10:40

Europese luchtmacht en het hele logistieke apparaat errond geen partij zijn voor de Verenigde Staten. Nochtans neemt de transatlantische samenwerking voor defensie eerder toe dan af en de gisteren aangekondigde samenwerking tussen Boeing en EADS, de moeder van Airbus, is daarvan totnogtoe het opmerkelijkste voorbeeld. – FET, 24-072002

• vlinderdas

nonkel (de, -s) • oom Deze trofee wil ik opdragen aan al die mensen die mij jarenlang gesteund hebben. Maar speciaal voor nonkel Pierre, de broer van mijn vader en voorzitter van mijn fanclub, die op 2 december de strijd tegen kanker verloor. – DS, 21-12-2001

nocturne (de, -s)

nonneke

• in België ook: openstelling 's avonds van musea, tentoonstellingen of winkels

- tante nonneke, familielid in het klooster Vroeger had elke degelijke katholieke familie wel een pater, een priester of een non in haar rangen. Tante Nonneke zat ergens in een klooster of in de missies, ze gaf les op een strenge meisjesschool of ze deed aan ziekenzorg in een hospitaal. – DS, 05-07-2001

noega (de) • noga

noemen (noemde, genoemd) • in België ook: heten - hoe noemt gij? ik noem Jan

nood noen (de)

- nood hebben aan, behoefte hebben aan, tekort aan

• middag Voor de noen is er al een bedrijfsbezoek aan de VRT-lokalen, alwaar een kijkje wordt genomen in de Donna-studio waar Leen Demaré, die er op weekdagen met haar koptelefoon uitziet als een gedeprimeerde Mickey Mouse, de litanie van de verkeersopstoppingen leest. – DS, 25-082001

noeneten (het), noenmaal (het, -malen) • middagmaal, lunch

Nu merken ze dat hun kinderen nood hebben aan een ongeremde vakantie in de natuur. – DM, 17-08-2002

- als het nood doet, als het nodig is

noodsein (het, -en) • noodrem

noodwendigheid (de, -heden) - (aangepast) aan de noodwendigheden van, (aangepast) aan de behoeften, (aangepast) aan de eisen van

Terwijl nu al wat meer kijklustigen toestromen en de stilte van het kamp gebroken wordt door de oefentonen van parkjazz, wordt het 'noenmaal' geserveerd. – DM, 08-07-2002

Aan de hand van statistieken, kan (ondermeer) worden nagegaan of er opvallende evoluties zijn in het aantal zaken, en dit per sector. Vertrekkend vanuit deze gegevens kan dan de planning van de zittingen aangepast worden aan de noodwendigheden van het ogenblik. – Hof van Beroep Antwerpen

nondedju (tussenwerpsel) • verdomme

n

'Nondedju, wat heb ik hier spijt van', vloekt Louis. 'Die ene parasailer was mijn beste.' – GvA, 3-07-2002

nooit

- nooit of nooit, nooit ofte nimmer

nondedjuke (het, -s), nondejuke

noorden (het)

(het, -s)

- het noorden kwijt zijn/kwijtraken/

211

VLAAMS (K-O)def

211

03/03/2004, 10:40

verliezen, de kluts kwijt zijn

waarmee hij tegenwoordig communiceert. – DS, 08-05-2001

Voor de gedesoriënteerde investeerder zijn er ook nog de kredietbureaus, die moeten evalueren of bedrijven in staat zullen zijn hun schulden af te betalen. Hun ratings bevatten kostbare informatie voor financiële analisten die het noorden kwijt zijn. – DM, 22-07-2002

notelaar (de, -s) • notenboom • notenhout De ambachten en gilden hielden vooral de kwaliteit van het materiaal nauwlettend in het oog. De kwaliteit van het hout (eik en notelaar) en bladgoud primeerden op artistieke aspecten. – DS, 10-03-2000

noordkriek (de, -en) • zure kers, morel

notenleer (de) • muziekonderwijs, meer bepaald het notenschrift en muziektheorie, solfège

noot (de, noten) • in België ook: aantekening, cijfer op school ➔ nota

notenschelp (de, -en) • notendop

nopens (vz.)

noteren (noteren, genoteerd) • opmerken - noteer dat, merk op dat

• over, betreffende, aangaande VLD-partijvoorzitter xxx is uiterst zwijgzaam over de jongste partijstandpunten nopens de evolutie binnen Aurora: 'Geen verklaringen nu.' – HN, 18-07-2002

notie (de, -s) • kennis - noties (van) Duits, enige kennis van Duits

normaalschool (de, -scholen)

Nadat we ons met noties Portugees, Spaans, Italiaans, Grieks of zelfs een vleug Servo-Kroatisch uit de slag trokken om een biertje, een lokaal gerecht of een zomerlief te versieren, is met de spectaculaire groei van het toerisme het moeilijkere werk aan de beurt. – Knack, 24-07-2002

• opleidingsschool voor onderwijzers of onderwijzeressen, kweekschool, pedagogische academie Uiteindelijk kwam ik in Bolivia. Eerst in de stad Potosi, later op het platteland in Caiza. Daar ontfermde ik me over een zieltogende normaalschool voor landelijke onderwijzers. – DS, 11-08-2001

nougat (de) • noga

nota (de, -'s)

De Aresti cabernet sauvignon 2000 is eigenlijk het pluimgewicht van deze clan: goede frisrode kleur, vet tranend. Aangenaam boeket van nougat en klein rood fruit. – DM, 19-07-2002

• aantekening, notitie - nota's nemen, aantekeningen maken, notities maken

notablok (de, -ken)

n

• notitieblok, schrijfblok, blocnote

noyauteren (noyauteerde,

notaboekje (de, -s)

genoyauteerd) • infiltreren

• aantekenboekje, notitieboekje

De geschiedenis leert ons dat wanneer een recentere religie opduikt, dan zal dat geloof zich inspannen om zijn reeds

'Ik keer terug in stijl en met opgeheven hoofd', schreef hij ook in het notaboekje

212

VLAAMS (K-O)def

212

03/03/2004, 10:40

aanwezige concurrent te vervangen, te verschuiven of te noyauteren. – BvL, 30-10-2001 Bij de PRL verwijten ze Duquesne vooral dat hij zijn kabinet door Vlamingen liet noyauteren. – Knack, 10-01-2001

nummer (het, -s) - het groene nummer, gratis nummer dat gebeld kan worden voor inlichtingen Bericht aan de verbruiker: er is een product op de markt dat sporen van kwik, cyanidezuur en aceton bevat. Voor verdere informatie bel het groene nummer 0800/ xxx.xxx. – DS, 25-06-2002

n 213

VLAAMS (K-O)def

213

03/03/2004, 10:40

o

officialiseren (officialiseerde, geofficialiseerd) • officieel maken, in het officiële programma opnemen Het is nog onduidelijk wanneer de Kongolese president Joseph Kabila en zijn Rwandese evenknie Paul Kagame het akkoord zullen officialiseren. – DM, 24-072002

objectief (het, -tieven) • in België ook: doel, doelstelling, oogmerk, streven

officieel ➔ onderwijs

En moeten we geen realistisch en haalbaar objectief bepalen, zodat we op een bepaald moment kunnen zeggen: nu hebben we deze oorlog gewonnen? – DM, 24-11-2001

olie - olie drijft boven, het goede of de waarheid overwint Ik wist niet dat de tweevoudige Tourwinnaar al zo ver stond. Grote klasse, toch. Je ziet: olie drijft altijd boven. – GvA, 30-04-2001

obus (de, -sen) • granaat, kanonskogel, bom De obus werd door een wandelaar gevonden en vervolgens beveiligd in afwachting van de komst van de ontmijningsdienst Dovo. – HN, 12-082002

om • [+ infinitief] in België vaak zonder 'te' - goed om weten, prettig om lezen, mooi om zien, goed om te weten, prettig om te lezen, mooi om te zien

occasie (de, -s en bn.) • gelegenheidskoopje, koopje, goedkope aanbieding - een occasie doen, iets voordelig kopen

Goed om weten is dat deze LRMmiddelen pas kunnen worden aangewend als alle gewone Vlaamse subsidies zijn uitgeput. – BvL, 19-07-2002

Hier heeft men kennelijk goed verkocht, of te weinig overgeproduceerd, want de toonzaal is leeg, op enkele reistassen na. In het café van The Mall drinken we een groot glas citroensap en overleggen we of we toch de occasie van ons leven niet laten voorbijgaan. – DM, 05-09-2002

• tweedehands • tweedehandsauto De nieuwe wagen is een occasie van vier jaar. – HN, 15-05-2002

- om ter eerst, om het eerst - om ter meest, om het meest

omdraaien (draaide om, omgedraaid) - een blad(zijde) omdraaien, een blad(zijde) omslaan of met een schone lei beginnen

omgang ➔ ommegang omgekeerd

occasiewagen (de, -s) • tweedehandsauto

OCMW (het, -'s)

- omgekeerd lam, omgekeerd schaap, jas van gelooide lams- of schapenhuiden, met de wol aan de binnenkant als voering, Afghaanse jas, lammycoat

o

• afkorting van: openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn, zelfstandige openbare gemeentedienst voor sociale dienstverlening

Een tijd geleden hadden we enkele mooie winterjassen gekregen, omgekeerd lam. – DS, 11-01-2002

omhalen (haalde om, heeft

214

VLAAMS (K-O)def

214

03/03/2004, 10:40

omgehaald) • in België ook: ophalen, inzamelen, collecteren:

Merelbeke, bij het gemeentebestuur aankloppen voor een palliatieve thuiszorgpremie. Die bedraagt in principe 245 euro, net als in het omliggende, maar kan desgevallend een tweede keer worden aangevraagd. – HN, 16-07-2002

omhaling (de, -en) • collecte, geldinzameling Ook in de Limburgse parochiekerken worden regelmatig omhalingen georganiseerd voor verschillende goede doelen, zoals Broederlijk Delen, Missiezondag, Welzijnszorg, of de Damiaanactie.– BvL, 05-08-2002

omloop (de, omlopen) • parcours, circuit Zaterdagmiddag deed zich een opmerkelijk voorval voor tijdens de Omloop van Vlaanderen, een rallywedstrijd. Op een verbindingsrit tussen twee klassementsproeven, voerde de lokale politie snelheidscontroles uit. – BvL, 07-09-2002

omheen • in België ook als voorzetsel: rondom, om ... heen - omheen de huizen, om de huizen heen

omhooghangen (hing omhoog, omhooggehangen) • ophangen

ommegang (de, -en) • optocht, stoet omnibus (de, -sen) • stoptrein, boemeltrein

omnipracticus (de, -practici) omkadering (de)

• arts die algemene geneeskunde beoefent, huisarts

• infrastructuur, kader Het is niet nodig om mensen in klinieken, verzorgingsinstellingen of rusthuizen te plaatsen. Zij kunnen thuis verzorgd worden, mits de nodige omkadering. – HV, 08-08-2002

omnium (de, -s), omniumverzekering (de, -en) • all-riskverzekering Tegen dergelijke risico's bent u wellicht (gedeeltelijk) verzekerd door uw brandverzekering, diefstalverzekering of omniumverzekering voor uw wagen. – FET, 03-08-2002

• personeelsformatie 'Nu moeten we de functie en de omkadering nog uitwerken. Dat kan nog even duren', verduidelijkt Philips. – HN, 12-08-2002 ➔

omschrijven

personeelsomkadering

omklappen (klapte om, omgeklapt)

- een brand omschrijven, een brand bedwingen, onder controle hebben

• ompraten, overhalen

Het vuur was omstreeks middernacht omschreven. Maar toch bleven de pompiers nog tot vrijdagvoormiddag ter plaatse om de zaak in de gaten te houden. – GvA, 26-10-2001

omklinken (klinkte om, omgeklinkt) • omkantelen, omkieperen • verzwikken, verstuiken

omliggende (het)

omslaan

o

• omgeving, omstreken - Antwerpen en omliggende, Antwerpen en omgeving - in het omliggende, in de omtrek Latem- en Deurlenaars kunnen voortaan, net als hun buren uit De Pinte en

- je voet omslaan, verzwikken Sommigen zullen hun voet omslaan, anderen zullen niet goed zijn door te veel te eten of te drinken. – HN, 31-12-1999

omslag (de, -en)

215

VLAAMS (K-O)def

215

03/03/2004, 10:40

• envelop - in/onder open/gesloten omslag, in een open/gesloten envelop • wikkel rond snoep, chocolade enz.

Deze waarde is belastbaar onafgezien van de werkelijk betaalde prijs. – Trends, 04-07-2002

onbekwaam ➔ arbeidsonbekwaam, omstaander (de, -s)

werkonbekwaam

• omstander Een derde omstaander greep de loop vast en dwong die naar boven. – DM, 15-072002

onbeleefderik (de, -en) • onbeleefd persoon

onbeschaamderik (de, -en) omstandigheidsverlof (het)

• onbeschaamd persoon

• buitengewoon verlof [voor o.a. huwelijk, overlijden familielid enz.]

onbeschofterik (de, -en) • onbeschoft persoon

omvaart

Nu en dan word ik nog wel eens herkend, in positieve zin, en dat maakt me fier. Maar slaag krijg ik nooit. Het gebeurt wel eens dat iemand zijn rug draait, en dan denk ik: gij onbeschofterik. – LN, 12-052001

- kapitein ter/op de lange omvaart, op de grote vaart De Zelenaar met de onafscheidelijke pijp werd kapitein ter lange omvaart aan de Hogere Zeevaartschool van Antwerpen en behaalde een licentiaat in de Staatswetenschappen aan de Rijksuniversiteit Gent (RUG). – DM, 06-07-2002

onbestaand(e) (bn.) • onbekend, niet bestaand In een poging geen enkele natie voor het hoofd te stoten, werden de biljetjes opgesierd met onbestemde 'Europese' kunstwerken en gebouwen die vagelijk ergens aan doen denken maar tegelijk totaal onbestaand zijn. – DM, 10-08-2002

omwille van • in België ook: wegens, om reden van De winnende Porsche 996 biturbo van 2001 van xxx moest zich omwille van motorproblemen tevreden stellen met een 24ste plaats. – LN, 22-08-2002

ondanks omzeggens (bw.) • nagenoeg, vrijwel, zo goed als, om zo te zeggen

• in België ook als voegwoord: ondanks dat..., hoewel... Een verpleegster had tijdens haar sollicitatie verzwegen dat ze een beroepsziekte had, namelijk eczeem, maar dan enkel als ze in contact kwam met nikkel. Ondanks dat dit zo zelden voorkwam en zo'n geringe invloed op haar werk had, werd ze om dringende reden ontslagen. – BvL, 23-08-2002

xxx werd omzeggens op de plaats van het misdrijf aangehouden en de fysieke bewijzen tegen hem zijn overweldigend. – DS, 10-08-2002

omzendbrief (de, -brieven) • circulaire, openbaar rondschrijven Sinds de politiehervorming is hiervoor een ministeriële omzendbrief nodig die op haar beurt een advies van de Vaste Commissie voor Taaltoezicht vereist. – LN, 05-08-2002

onafgezien - onafgezien van, afgezien van, ongeacht

onder - zich ten onder geven, zich gewonnen geven, zich onderwerpen, toegeven - ervanonder trekken, ervandoor gaan - onder de arm nemen, in de arm nemen, hulp inroepen van

o

De Chinese gemeenschap heeft nadien nog wel een architect onder de arm

216

VLAAMS (K-O)def

216

03/03/2004, 10:40

genomen, die een poort had getekend boven de tramleidingen, maar hoewel het stadsbestuur dat plan goedkeurde, weigerde het een deel van de kosten op zich te nemen. – GvA, 23-08-2002

onderlijnen (onderlijnde, onderlijnd) • onderstrepen • beklemtonen, benadrukken

- onder de middag, 's middags - onder (de) vorm van, in de vorm van - we gaan onder ons vieren op reis, met zijn vieren

Waarom uit sensatiemacht een item onderlijnen terwijl de algemene boodschap van deze Wereldjongerendagen nergens in uw artikel aan bod komt? – BvL, 02-08-2002

onderchef (de, -s) ondernemer

• souschef

- ondernemer van bouwwerken, aannemer ➔ bouwondernemer

In vele gevallen worden de loketten bemand door bedienden die nooit een opleiding gekregen hebben als onderchef of onthaalbediende, maar op die plaats belanden doordat hun eigen dienst is afgeschaft. – LN, 28-02-2001

onderpastoor (de, -s) • hulppriester van een pastoor, kapelaan, medepastoor

onderduims (bn. en bw.)

Om de zoveel weken was er zelfs een Frans sermoen in de kerk. Zweten dat de Vlaamse onderpastoor dan deed. – DM, 10-08-2002

• onderhands, in het geheim, stiekem, in het geniep

ondereen (bw.) • onder elkaar, door elkaar

onderrichtingen (de) • voorschriften, instructies, richtlijnen

onderhandelen (onderhandelde,

De hoofdintentie van deze bijeenkomst is om aan de West-Vlaamse scheidsrechters de nieuwe onderrichtingen mee te geven vooraleer de nieuwe competitie van start gaat. – HN, 22-08-2002

onderhandeld) • in België soms overgankelijk gebruikt: een contract onderhandelen, het onderhandelde contract

onderhoren (onderhoorde,

onderscheiding (de)

onderhoord) • een leerling overhoren • een verdachte ondervragen, verhoren

• geslaagd zijn in een examen met meer dan 70% van de punten - grote onderscheiding, cum laude - grootste onderscheiding, summa cum laude

Als de artsen in een nieuw rapport inderdaad stellen dat Pinochet niet naar Spanje kan reizen, zegt Garzon, dan herhaalt hij zijn vroegere verzoek om zelf naar Engeland te mogen komen om de exdictator te onderhoren terwille van het proces in Spanje. – DS, 18-01-2000

onderlijfje (het, -s)

onderschrijven (onderschreef, onderschreven) • intekenen, inschrijven op een lening • een verzekering afsluiten In de meeste gevallen zal de eigenaar van de wagen ook de verzekeringspolis op zijn naam onderschrijven en als voornaamste bestuurder vermeld worden. – BvL, 10-082002

o

• onderhemd, borstrok

De baas van de tent. Rond hem slobberde een onderlijfje met grote tochtgaten, en een laaghangende jeans die achteraan wellicht een harig stuk reet liet zien. – DS, 29-07-2002

• een verklaring ondertekenen • een bewering bevestigen, bekrachtigen

217

VLAAMS (K-O)def

217

03/03/2004, 10:40

onderschrijver (de, -s) • intekenaar, inschrijver • ondertekenaar

onderwijs - officieel onderwijs, onderwijs georganiseerd door de staat [gemeenschapsonderwijs], de provincie [provinciaal onderwijs] of gemeente [stedelijk onderwijs], openbaar onderwijs - vrij onderwijs, bijzonder onderwijs

onderstand (de) • bijstand, hulp - van de openbare onderstand trekken, een bijstandsuitkering krijgen

ondertas (de, -sen)

De CD&V-fractie in het Vlaams parlement gaat de Raad van State advies vragen om een ontwerp van decreet van de Vlaamse regering inzake zedenleer in het vrij onderwijs. Volgens het voorliggende ontwerp zouden vrije scholen die ooit een gemeenteschool overnamen ten eeuwigen dage lessen zedenleer moeten aanbieden. – GvA, 04-12-2002

• schoteltje (onder kopje) - tas en ondertas, kop en schoteltje ➔ tas

onderverstaan (alleen passief gebruikt) • de indruk wekken, suggereren Men kan ze geen gebrek aan internationalisme verwijten als hier te lande bijvoorbeeld de politieke discussie over de ontoereikende getalsterkte van het leger louter in parochiale termen van taalverhoudingen gevoerd wordt – onderverstaan, het interesseeert ons geen barst wat er buiten onze grenzen gebeurt en wat onze strijdkrachten daar al of niet kunnen doen. – DS, 06-11-2000

- bijzonder onderwijs, buitengewoon onderwijs Alle Gentse secundaire scholen uit de drie officiële netten, het provinciaal, het stedelijk en het gemeenschapsonderwijs, gaan in de toekomst samenwerken en zullen hun opleidingen rationaliseren. – DM, 07-01-2003

onderwijsnet (het, -ten) ondervinding (de) • ervaring: personeel met ondervinding Let op, ik ben a priori niet tegen een buitenstaander, en ik zal hem ook volop steunen, maar het is dan toch het best iemand die al wat ondervinding in onze sector heeft. – DS, 21-05-2002

• samenhangend geheel van scholen [in België zijn er twee onderwijsnetten: het vrij onderwijs en het gemeenschapsonderwijs]

onderzoek ➔ openen onderzoeksrechter (de, -s)

ondervragen (ondervroeg, ondervraagd) in België ook: • om inlichtingen vragen • een student examineren, een les overhoren • een minister interpelleren

• rechter belast met het vooronderzoek in een strafzaak, rechter van instructie De autokraker, een 33-jarige Antwerpenaar, werd ter beschikking gesteld van de onderzoeksrechter. – LN, 13-08-2002

oneffen (bn.) • in België ook: iets meer dan - honderd frank en oneffen, honderd (en) zoveel frank, iets meer dan honderd frank

o

ondervraging (de, -en)

• in België ook: overhoring, proefwerk

onderwege

• onderweg - onderwege blijven, achterwege blijven

Dus eiste hij een vast bedrag, waarmee hij hoogstpersoonlijk aan de slag zou gaan.

218

VLAAMS (K-O)def

218

03/03/2004, 10:40

• onherkenbaar

300.000 en oneffen frank van xxx, die de nieuwe Lotti moest worden. En 500.000 van xxx. – HV, 18-05-2002

Mario Aerts was voor de tweede dag op rij onkennelijk zwak. – HN, 20-07-2002

onevenwicht (het) • gebrek aan evenwicht, wanverhouding, onevenwichtigheid

onklopbaar (bn.) • niet te verslaan, onoverwinnelijk, onovertrefbaar: onklopbare prijzen Maar op collectief vlak was de Meetjeslandse Zwemvereniging net als de voorbije jaren onklopbaar. – LN, 12-082002

ongekend (bn. en bw.) • in België ook: onbekend De oorzaak van de crash is nog ongekend. – HV, 29-07-2002

onnozel ongeletterd(e) (de, -n en bn.)

- onnozel worden van iets, horendol, gek

• analfabeet

onnozelaar (de, -s) • domkop, dwaas, naïeveling

Dat klinkt ons simplistisch in de oren, maar toen was het publiek grotendeels ongeletterd. – Knack, 07-08-2002

onomstootbaar (bn. en bw.) ongeluk

• onomstotelijk, onweerlegbaar

- iemand een ongeluk doen, iemand aftuigen, doodslaan

In het eengemaakte Europa zullen we er (steeds meer) mee moeten leren leven, met de aanblik van het compromis. De gemene deler leidt onomstootbaar naar het slappe niets. Iedereen te vriend houden, heeft geen uitstaans met creativiteit. – DS, 31-12-2001

ongelukkiglijk (bw.) • jammer genoeg, helaas Ongelukkiglijk heeft Kirgizstan, buiten overweldigend natuurschoon en torenhoge bergen, weinig andere troeven. – HN, 01-08-2002

ongemakkelijk (bn. en bw.)

onophoudend (bn. en bw.) • onophoudelijk, voortdurend, onafgebroken

• in België ook: onpasselijk, misselijk

Maar de verschillen zijn frappanter. Gebrselassie is een lust voor het oog, zelfs in volle inspanning, Radcliffe knikt, sleurt en schudt onophoudend met het hoofd en draagt kousen, witte of, o gruwel, zwarte, die tot aan haar knieën reiken, alsof ze straks nog bij een voetbalwedstrijd moet invallen. – DS, 13-04-2002

ongemeubeld (bn.) • ongemeubileerd Het kadastraal inkomen kan ook worden verminderd als de woning ongemeubeld is en buiten de wil van de eigenaar minimum negentig dagen per jaar volstrekt niet gebruikt wordt en dus helemaal geen inkomsten genereert. – DS, 08-06-2002

onpaar (bn.) • oneven: pare en onpare getallen

oninneembaar

Schepen van openbare werken Luc Wuyts voorziet het einde van deze fase tegen september, met plantvakken en parkeerplaatsen langs de onpare huisnummers. – HN, 12-08-2002

- oninneembaar zicht, blijvend vrij uitzicht

o

onkans (de) • pech, tegenslag

➔

onkennelijk (bn.)

paar

onrechtstreeks (bn. en bw.)

219

VLAAMS (K-O)def

219

03/03/2004, 10:40

• indirect, niet rechtstreeks - onrechtstreekse belastingen, indirecte belastingen - onrechtstreekse vrije trap (schop), indirecte vrije trap

ontgraven) • opgraven: een lijk ontgraven De kosten voor ontgraving en overbrenging van de stoffelijke overschotten vallen ten laste van het gemeentebestuur. – HN, 21-02-2002

Na de finalisering van het akkoord zal KBC, rechtstreeks en onrechtstreeks, een belang van 75 procent verwerven in Ergo. – DS, 30-08-2002

ontgraving (de) • opgraving

onroerend ➔ voorheffing

onthaal (het)

onrustwekkend (bn.)

• receptie • opvang

• onrustbarend, verdacht: een onrustwekkende verdwijning

Ze beheert een aantal trefcentra, werkt aan het onthaal van anderstaligen en hoopt het huisvestingsbeleid bij te sturen. – HN, 23-08-2002

Maar het waterpeil van het kanaal is voorlopig niet onrustwekkend. – HN, 07-08-2002

onthaalbediende (de, -n & -s) ons

• receptionist

• in België vaak niet verbogen - ons kat, onze - ons vader en ons moeder, vader en moeder - ons Mieke, Mieke

onthaalcentrum (het, -centra) • ontvangstcentrum, informatiecentrum • opvangcentrum Een andere reden waarom vluchtelingenorganisaties zich verzetten tegen de recente uitwijzingen van Raad van Statevluchtelingen is dat Westende een open onthaalcentrum is, geen uitwijscentrum. – DM, 18-07-2002

onschuldig ➔ hand ontbloten ➔ kroon ontdubbelen (ontdubbelde, ontdubbeld) • splitsen

onthaaldienst (de) • dienst ontvangst, dienst voor de ontvangst

Twee verschillende vluchten naar nabijgelegen bestemmingen worden samengevoegd als de bezettingsgraad tegenvalt, andere vluchten worden dan weer ontdubbeld. – DM, 22-07-2002

onthaalmoeder (de, -s) • opvangmoeder, oppasmoeder, thuismoeder

- een trein ontdubbelen, een tweede, extra trein inzetten

Overigens, kies je voor een onthaalmoeder of voor een crèche? – DS, 19-072002

ontdubbeling (de) • splitsing

onthalen (onthaalde, onthaald) ontegensprekelijk (bw.)

• bezoekers ontvangen, verwelkomen • vluchtelingen opvangen

o

• ontegenzeggelijk, onweerlegbaar

Wie zijn tegenstander in een mentale wurggreep houdt, is ontegensprekelijk de morele winnaar. – DS, 10-08-2002

ontlenen (ontleende, ontleend) • van iemand lenen Voor de juryleden zijn er natuurlijk ook enkele voordelen aan verbonden. Zij

ontgraven (ontgroef, heeft

220

VLAAMS (K-O)def

220

03/03/2004, 10:40

ontslag

mogen als eersten enkele zeer toffe boeken ontlenen in de bib. – HN, 02-082002

- zijn ontslag geven, zijn ontslag indienen, ontslag nemen

• uitlenen

En je zou maar de pech hebben, als gemeenteraadslid, dat je broer huwde met een ander gemeenteraadslid, al dan niet van dezelfde partij, want ook dan moet een van beiden ontslag geven. – DS, 26-06-2002

ontmaken, zich (ontmaakte zich, heeft zich ontmaakt) - zich van iemand/iets ontmaken, zich ervan ontdoen, bevrijden, vrijmaken ontmijnen (ontmijnde, heeft

ontsnappen

ontmijnd) • in België vaak : conflictstof wegnemen

- ik ontsnap niet aan de indruk dat, ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat - dat woord is me ontsnapt, ontglipt, ontvallen

We stevenen af op een conflict groter dan de schoolstrijd, of die van de Vlaamse Beweging. Door het uit te stellen, laadt de tijdbom zich alleen maar verder op. Dialoog kan dat ontmijnen, maar dat veronderstelt dat beide partijen erkennen dat er een probleem is. – DS, 22-08-2002

ontstoppen (ontstopte, ontstopt) • in België ook: ontkurken, openmaken van flessen ontvetten (ontvette, ontvet) • inkrimpen, downsizen van bedrijven, organisaties

ontvoogden (ontvoogdde, heeft ontmijner (de, -s) • iemand van de mijnopruimingsdienst

ontmijningsdienst (de, -en) • mijnopruimingsdienst Gistermorgen ten slotte vond de ontmijningsdienst van de Guardia Civil het springtuig: verstopt in een rugzak, anderhalve meter onder het zand, 7,8 kilogram zwaar. – DM, 13-08-2002

ontvoogd) • een einde maken aan de voogdij over een minderjarige

ontwaarden (ontwaardde, ontwaard) • afstempelen, knippen van vervoersbewijzen onverdeeldheid (de)

- ze kunnen (allemaal) ontploffen, ze kunnen barsten

• toestand waarbij de nalatenschap onverdeeld is: - uit onverdeeldheid raken/treden, overgaan tot boedelscheiding - goederen in onverdeeldheid, onverdeelde boedel

ontschepen (ontscheepte, is

onverlet

ontscheept • in België ook onovergankelijk: aan land gaan, landen

- iets onverlet laten, iets onbesproken laten, onaangeroerd laten - niets onverlet laten, alles in het werk stellen

ontploffen

o

ontseinen (ontseinde, ontseind)

De Amerikaanse ontdekte dat boomtakken en zenuwbanen een verwante cellulaire structuur vertonen, en liet niets onverlet om ze beeldend met elkaar te

• zonder sirenes rijden • uit het strafregister verwijderen

221

VLAAMS (K-O)def

221

03/03/2004, 10:40

gezichtje - hij heeft die vrouw niet voor haar schone ogen genomen, om haar geld - ze doen dat niet voor onze schone ogen, om ons een plezier te doen

verstrengelen. – Knack, 07-08-2002

onverstoord (bn. en bw.) • ongestoord, onverstoorbaar Het handvol dagjesmensen uit de naburige dorpen vindt het best, ze verorberen onverstoord de rest van hun picknick. – DM, 10-08-2002

Hij had een mooi voorstel om in zijn bladen verhalen te brengen over muziek en basket en wilde ons ook een beetje sponsoren. Maar op mijn voorstel is in onze raad van bestuur daar niet op ingegaan omdat hij dat klaarblijkelijk niet voor onze schone ogen deed. Hij vroeg mij contacten om voor zijn xxx de radiolicentie te krijgen. – LN, 11-06-2002

onverwacht(s) - (langskomen) op het onverwacht(s), onverwacht (langskomen)

onvrijwillig (bn.) • in België ook: onopzettelijk, onwillekeurig

- iemand met een vuil oog bekijken, iemand vuil, vijandig aankijken

Vrouw die fietser aanreed beschuldigd van onvrijwillige doodslag. – GvA, 04-08-2002

Zo worden recensenten op deze krant allemaal met een vuil oog bekeken. De ene geeft elke films verkeerde kwoteringen, te hoog of te laag, zodat onze filmminnende redacteuren hen voortdurend ervan langs geven, de andere breekt volgens lezers onterecht een popconcert af en wordt belaagd met boze lezersbrieven en telefoons. – BvL, 18-021997

onwettelijk (bn.) • onwettig, in strijd met de wet

Onze-Heer-Hemelvaart (de) • Hemelvaartsdag

onzeglijk, onzeggelijk (bn. en bw.) • onzegbaar, onuitsprekelijk

oogmeester (de, -s)

Vader xxx (59) was ten zeerste aangedaan en toonde zich in een toespraak in gebroken Duits onzeglijk dankbaar tegenover de school en de mensen uit Kinrooi. – LN, 28-06-2001

• oogarts

oogstappel (de, -en & -s) • vroegrijpe appel, zomerappel De witte wijn wordt gemaakt van hoogstamfruit als Ceuleman, Boscoop en oogstappel. – BvL, 13-08-2002

oog - een oogje trekken, knipogen - grote ogen trekken, grote ogen opzetten Deze maandwedde deed de Belgische politiemensen grote ogen trekken, maar is niet ongewoon voor topambtenaren in dienst van de Verenigde Naties. – HN, 01-08-2002

- zijn ogen opentrekken, de ogen wijd opendoen, openspalken - er geen goed oog in hebben, er niet gerust op zijn, bang zijn dat het verkeerd loopt - dat kost me de ogen uit mijn/de kop, handenvol geld - hij heeft die vrouw voor haar schone ogen genomen, om haar mooie

oogverblinding (de) • valse schijn, begoocheling, boerenbedrog De voorbije jaren van hoogconjunctuur hebben niet alleen op de aandelenbeurzen tot oogverblinding geleid. – DS, 06-082002

oor

o

- op twee oren slapen, gerust, zonder zorgen zijn STVV uit de degradatiezone houden en hij kan op twee oren slapen. – LN, 01-082002

- iemand de oren afzagen, iemand de

222

VLAAMS (K-O)def

222

03/03/2004, 10:40

oren van de kop zagen, zeuren, zaniken - iemand (een draai) rond zijn oren geven, slaan, iemand (een draai) om zijn oren geven - van zijn oren maken, zich kwaad maken

- Steenweg op Brussel, naar Brussel - op een ander, ergens anders - op het onverwacht(s), onverwacht

opblinken (blonk op, opgeblonken) • oppoetsen

Je moet hier vooral niet te hard van je oren maken. Het publiek is wat dat betreft voor 75 procent bijzonder dom in zijn reactie. 'Allemaal goed en wel dat succes, als hij maar niet te veel zever aan zijn fiets hangt.' – Knack, 24-04-2002 Terwijl een van hun collega's net toelating gaf aan een journalist zonder pas, om toch even van de accommodatie gebruik te maken, gaat een ander een minuut later van zijn oren maken tegen de betrokken journalist. – HN, 04-02-2002

oorkussen (het, -s)

En de trotse eigenaars van de bolides... die hadden de handen vol met opblinken en kuisen na elke zoveelste regenbui. – LN, 22-07-2002

opbouw - huis in opbouw, huis in aanbouw

opbrengen (bracht op, opgebracht) • grootbrengen, opvoeden: kinderen opbrengen - ergens mee (in) opgebracht zijn, ergens mee opgegroeid zijn opbrengsthuis (het, -huizen), opbrengsteigendom (het, -men)

• hoofdkussen

• beleggingspand

Zo blijft hardnekkig het gerucht aanhouden dat de CIA iets te maken heeft met haar vroegtijdige dood, omdat minstens twee Kennedy's haar te veel staatsgeheimen op het oorkussen zouden hebben toegefluisterd. – DS, 03-08-2002

Een goede makelaar informeert zich over het pand en geeft alle informatie aan de verkoper door. Wat is een realistische prijs, zijn er erfdienstbaarheden, en hoe kan het pand worden aangeboden: als opbrengsteigendom, als te renoveren, of als handelspand? – LN, 09-03-2002

oormeester (de, -s) • oorarts

opcentiemen (mv.) oostfronter (de, -s)

• opcenten

• oostfrontstrijder

De aanvullende personenbelasting zult u later voelen in uw portemonnee (van 6 naar 8,5 procent), evenals die van de opcentiemen op de onroerende voorheffing (van 1550 naar 1750). – HN, 10-082002

Mijn man is geen Oostfronter geweest, maar heeft wel bijna al zijn klaskameraden zien vertrekken. Je laat mensen toch niet links liggen omdat hun idealisme na de oorlog ineens niet meer correct was. – BvL, 10-05-2001

opdeciemen (mv.) • voorgeschreven verhoging van strafrechtelijke geldboetes bij geldontwaarding

op (bw.) - op en af, heen en terug

op (bw.) - op een week, binnen een week - 24 uur op 24, 24 uur per dag - 7 dagen op 7, 7 dagen per week, alle dagen - op een twee drie, een twee drie - een kamer van vier op vier, vier bij vier

o

opdoen (deed op, opgedaan) • geld opmaken, verkwisten Iedereen mag al zijn geld opdoen en België zal nooit zijn overheidsschuld moeten betalen.– LN, 12-01-2002

• haar opmaken

223

VLAAMS (K-O)def

223

03/03/2004, 10:40

• een voorraad inslaan, inkopen - de indruk opdoen, de indruk krijgen ➔ valling

opensteken • deuren of ramen opendoen, openduwen

opdringen openstellen

- zich opdringen, gewenst zijn, dringend nodig zijn: een oplossing dringt zich op

- een betrekking openstellen, vacant verklaren

De vraag dringt zich op of de Antwerpse duiven in Orléans gelost hadden mogen worden. De provinciale afdeling Limburg hield de korven gesloten en bracht de duiven maandag terug naar België. – GvA, 16-07-2002

De burgervader heeft al een aantal kandidaten op het oog. 'Het gaat om gepensioneerde schippers. We zullen de betrekking openstellen.' – HN, 17-062000

opentrekken ➔ oog opeisen (eiste op, opgeëist) openverklaren

• in België ook van personen: opvorderen

- een betrekking openverklaren, vacant verklaren

opendeurdag (de, -en) openverklaring (de)

• open dag De vraag om een beperking van het aantal leerlingen in te voeren, komt van de directeur. Die stelde tijdens de jongste opendeurdag al vast dat er opvallend veel leerlingen werden ingeschreven. – GvA, 07-08-2002

• vacature

openzetten - grote ogen/zijn keel openzetten, opzetten Omdat de drie peuters haar het bloed onder de nagels vandaan halen en tegelijkertijd hun keel openzetten, geeft ze het trio een pak voor de broek. – DM, 22-02-2002

openen - een onderzoek openen, een onderzoek instellen Een onderzoeksrechter kan dan ook een onderzoek openen in extreem-rechtse kringen en nagaan of Brunerie inderdaad op eigen houtje opereerde. – HN, 16-072002

opfrissen - een gebouw opfrissen, vernieuwen, renoveren Het koppel wilde het huis opfrissen en sloopte daarvoor enkele binnenmuren. – HN, 07-06-2002

- een dossier openen, een dossier aanleggen

openhouden

opgeleefd (bn.) • afgeleefd, krachteloos, uitgeput

- een winkel/café openhouden, een winkel/café hebben, houden Daan en Jeannette, die de winkel openhouden, werken samen met artistieke vaklui die uw muur kunnen beschilderen met motiefjes die aangepast zijn aan de meubelen en de stoffen die ze verkopen. – GvA, 26-07-2002

Een aantal van onze leerlingen die een opleiding volgen voor tewerkstelling in een beschermd arbeidsmilieu wordt ondergebracht in een houten gebouw dat totaal opgeleefd is. – GvA, 27-07-2002

o

opgelegd - een opgelegd stuk, een verplicht stuk bij muziekexamens

openstaan

• bloeien: mijn tulpen staan mooi open

224

VLAAMS (K-O)def

224

03/03/2004, 10:40

opgemerkt

Chauffeurs moeten zich opjagen want ze mogen maar 10 uur per dag rijden. – HN, 12-02-2001

- een opgemerkte toespraak, opmerkelijk Toch reed Dieter Fastenaekels in Geel een opgemerkt kampioenschap. – LN, 13-082002

opgeven (gaf op, opgegeven)

opkomen (kwam op, opgekomen) • zich kandidaat stellen bij verkiezingen

in België ook: • geld bijpassen, bijbetalen • souffleren, voorzeggen op het toneel

Eveneens gisteren raakte bekend dat het Belgisch Islamitisch Centrum (BIC) bij de parlementsverkiezingen van 2003 onder de naam Jonge Moslimbeweging met een eigen lijst wil opkomen. – DM, 22-082002

opgezet (bn.) - met iets opgezet zijn, ingenomen zijn, in zijn schik, tevreden zijn met iets - ze is mooi opgezet, ze is mooi opgemaakt, ze ziet er keurig uit ➔ spel

opkramen (kraamde op, is opgekraamd) • ervandoor gaan, weggaan, vertrekken, zich uit de voeten maken • spullen inpakken, opruimen

En hij eindigde in de overtreffende trap: het gaat om een gemanipuleerd en opgezet spel door CD&V, die aan laag bij de grondse oppositie doet waar de veiligheid allerminst mee gediend is. – DS, 05-07-2002

John en John en Irma zijn de tent aan het opkramen. – LN, 09-08-2002

opkrullen

ophalen

- zijn neus opkrullen, zijn neus optrekken

- een fles ophalen, te voorschijn, uit de kelder halen - een achterstand ophalen, inhalen

opkuisen (kuiste op, opgekuist) • schoonmaken De taken die ze uitvoeren gaan van het plaatsen van publiciteitsborden tot het opkuisen van de straten na de bloemenstoet. – HN, 01-08-2002

ophebben - het hoog ophebben, verwaand zijn, een hoge dunk van zichzelf hebben - ik heb hem niet hoog op, ik heb geen hoge dunk van hem - hij heeft me laag op, hij heeft een lage dunk van mij, hij slaat me niet hoog aan

• opnemen, opdweilen

ophefmakend (bn.)

opladen (laadde op, opgeladen)

• opzienbarend, geruchtmakend, sensationeel, opschudding verwekkend

- iemand opladen, iemand ophalen, een lift geven

Op 23 augustus 1927 waren in de VS de Italiaanse anarchisten Nicola Sacco en Bartolomeo Vanzetti ter dood gebracht, na een zeer dubieus en ophefmakend proces. – DS, 18-07-2002

opleg (de) • toeslag, bijbetaling

o

opjagen, zich (jaagde & joeg op, opgejaagd) • zich zo haasten dat men er zenuwachtig van wordt

Kiest u voor een een- of tweepersoonskamer, dan betaalt u een stuk van de opleg zelf. – FET, 03-08-2002

• het inmaken, het inleggen

opleggen (legde op, opgelegd) in België ook:

225

VLAAMS (K-O)def

225

03/03/2004, 10:40

• toeleggen, bijbetalen • inmaken, inleggen

roepen, wekken - iemand telefonisch oproepen, opbellen

opleiden

opruststelling (de, -en)

- een verdachte opleiden, een verdachte opbrengen, inrekenen, voorgeleiden

• pensionering

opsmijten (smeet op, opgesmeten) • opbreken, oprispen van voedsel • ter sprake brengen, een balletje opgooien

oplopen - een blauwtje oplopen, een blauwtje lopen ➔ hoog

opsolferen (solferde op, heeft opgesolferd) - iemand iets opsolferen, iemand iets opdringen, aansmeren of iemand iets wijsmaken

opmaken (maakte op, opgemaakt) • gehakt e.d. klaar maken met ei en paneermeel • dode dieren opzetten, prepareren - iemand opmaken, iemand opstoken, opruien, ophitsen

Het kan toch niet dat ik bejaarden in mijn kennissenkring aan de lijn krijg om ze uit te leggen wat de reverse convertible is die de huisbankier ze met alle geweld wil opsolferen. – DS, 03-08-2002

opneemvod (de & het, -den) • dweil

opnemen (nam op, opgenomen) • in België ook: dweilen - zijn verantwoordelijkheid opnemen, zijn verantwoordelijkheid aanvaarden, doen wat je moet doen

opstaan (stond op, opgestaan) • aanstaan van een elektrisch toestel

opstappen (stapte op, opgestapt) • in België ook: meelopen met een betoging of een optocht

oppensioenstelling (de) opsteken (stak op, opgestoken) • voorzeggen • opstoken, ophitsen

• pensionering Op de dag na precies 37 jaar later vierde de Katholieke Hogeschool Limburg hem bij zijn oppensioenstelling als algemeen directeur. – HN, 27-07-2002

opsteller (de, -s) • klerk, lagere ambtenaar, administratief medewerker

opplooien (plooide op, opgeplooid) • opvouwen

Jules werkte als opsteller bij de Belgische Spoorwegen. Na tien jaar kregen ze een dochter, Hedwig, en in 1942 werd hun zoon Hendrik geboren. – HN, 31-07-2002

oppuntstelling (de) • precisering, rechtzetting, regeling • afwerking Al in oktober 1999 had de Werkgroep Beiaard binnen de Ronsese stedelijke adviesraad voor cultuur op een oppuntstelling van de 1806 kg zware Salvatorklok aangedrongen. – HN, 27-032001 ➔

opstoken (stookte op, opgestookt) • in België ook: voorzeggen, influisteren

o

punt

oproepen

opstoot (de) • uitbarsting, snelle toename: een opstoot van varkenspest De muziek hard zetten, het raam openen, of koffie en cafeïnehoudende dranken drinken, geeft slechts voor een heel korte

- hoe laat moet ik u morgen oproepen?,

226

VLAAMS (K-O)def

226

03/03/2004, 10:40

tijd een opstoot van energie. – GvA, 27-06-2002

opvolgen (volgde op, opgevold) - een dossier opvolgen, de voortgang controleren, onder zijn hoede hebben

opstoven - je mag je geld opstoven, stik maar in je geld, barst

Schepen Van Calster zal het dossier opvolgen en krijgt daarmee één van de belangrijkste projecten van deze legislatuur in handen. – GvA, 01-02-2002

opstrop(p)ing (de, -en) • verkeersopstopping Zo stelden (vooral handelaars) zich luidop de vraag waarom de Vennestraat niet rechtstreeks wordt aangesloten. 'Want op een drukke dag ga je nu een opstropping van jewelste krijgen,' zegt een van de bewoners. – BvL, 12-03-1996

opvolging (de, -en) • controle van de gang van zaken, follow-up opvraging (de, -en) • overhoring

optie (de, -s) • vakkenpakket, afstudeerrichting die je kunt kiezen

opvullen (vulde op, opgevuld) • vullen, farceren • dode dieren opzetten

optieker (de, -s) opzeg (de)

• opticien

• opzegging, opzeggingstermijn - zijn opzeg geven, ontslag nemen - iemand zijn opzeg geven, iemand ontslaan of de huur opzeggen

optievak (het, -ken) • keuzevak

optrekken (trok op, opgetrokken) • vertrekken, opstappen • naar zijn werk gaan - zijn neus optrekken, zijn neus ophalen, ontevreden zijn Hoewel steeds meer vedetten de neus optrekken voor een wedstrijd als de Scheldeprijs Vlaanderen, nochtans categorie één op de UCI-kalender en rechtstreeks op televisie, blijft de massa opdagen voor de oudste wielerklassieker van Vlaanderen. – LN, 25-04-2002

De opzeg is een regelmatige beëindiging van het arbeidscontract. Beide partijen kunnen de opzeg geven, om diverse redenen. – BvL, 22-11-1995

- zijn opzeg krijgen, zijn ontslag krijgen

opzetten (zette op, opgezet) • een elektrisch toestel aanzetten ➔ opgezet opzoeking (de, -en) - opsporing, research, onderzoek: opzoekingen doen

opvoeder (de, -s), opvoedster

Het grote voordeel is dat je voor zo'n opzoeking titel of uitvoerder niet hoeft te weten, gewoon een stuk van het liedje neuriën volstaat. – LN, 08-08-2002 Studiediensten zijn een hangmat geworden voor gemakzuchtige parlementsleden, die zelf geen opzoekingen doen, geen experts raadplegen en niet naar de bevolking luisteren. – DS, 09-082002

• surveillant of groepsbegeleider in een internaat of jeugdinstelling 'Danny's familie steunt hem. Door vakantiewerk te doen kan hij zich op een positieve manier bewijzen. Dat is in elk geval beter dan in de instelling blijven', zegt de opvoeder. – DS, 13-08-2002

o

opvoeren (voerde op, opgevoerd)

opzoekingswerk (het)

• terrein ophogen

227

VLAAMS (K-O)def

227

03/03/2004, 10:40

• onderzoek, research

- dezelfde ouderdom hebben, dezelfde leeftijd hebben

orde

De krater heeft namelijk exact dezelfde ouderdom als de al bekende Popigaikrater in het noorden van Siberië, die een middellijn van honderd kilometer heeft. – DM, 26-05-1998

- zich in orde stellen, zijn verplichtingen nakomen, alle formaliteiten in orde brengen ➔ inwendig

ordestrijdkrachten (de)

ouderdomsdeken (de, -s) • nestor, de oudste van een gezelschap

• veiligheidstroepen

Hij is dan ook de ouderdomsdeken in een bijzonder jonge groep. Vijftien van de 23 spelers van de A-kern van GBA zijn 22 jaar of jonger. – DM, 07-08-2002

ordewoord (het) • leuze, parool, devies, wachtwoord Rust is het ordewoord. Eén van de eerste opdrachten is een bezoek aan dokter Michielsen in Antwerpen, die Marleen behandelt. – DS, 12-08-2002

ouderling (de, -en) • in België meestal: bejaarde, oude man of vrouw

organisme (het, -n & -s)

Schuin tegenover het museum verdient een andere eerbiedwaardige ouderling enige aandacht: een monumentale, knoestige kleinbladige winterlinde. – GvA, 27-07-2002

• in België ook: organisatie, instelling, orgaan Er moet dan nog wel een keuringsverslag worden opgesteld door een erkend organisme. – HN, 02-08-2002

over (vz.) orgelist (de, -en)

• tegenover, aan de overkant van - over de middag, tussen de middag - er niet van over kunnen, het niet kunnen begrijpen - over drie jaar, in België soms: drie jaar geleden

• organist

orgelpunt (het) • hoogtepunt, climax De kaarsjesstoet van vannacht moest het orgelpunt worden van de nieuwe verstandhouding en de bereidheid symboliseren om volgend jaar nog nauwer samen te werken. – LN, 12-082002

over• stuk, kapot in samenstellingen met een werkwoord: overbijten, overbreken, oversnijden

ossenvet (het)

overdrachttaks (de, -en)

• rundvet

• omzetbelasting

De vroegere uitbater bakte na de dioxinecrisis in plantaardig vet, ik ben weer overgestapt naar ossenvet. – HN, 16-03-2002

ossenwit (het) • rundvet, frietvet

overdragen • in België ook verklikken: zij dragen alles aan de chef over

oud ➔ straat, jongedochter, jonkman

overeen (bw.) • over elkaar - met de armen/handen overeen zitten, niets doen

ouderdom (de)

overeenkomen (kwam overeen,

o

• in Belgie ook: leeftijd

overeengekomen)

228

VLAAMS (K-O)def

228

03/03/2004, 10:40

- goed met elkaar overeenkomen, goed opschieten met elkaar

• overname van een bedrijf

overlevingspensioen (het)

We willen mensen beter met elkaar laten overeenkomen en hen tegelijk interesse leren opbrengen voor andere culturen. – GvA, 13-08-2002

• weduwe- en wezenpensioen Het kapitaal dat u voor zichzelf dient te verzekeren is afhankelijk van uw eigen inkomen en het overlevingspensioen dat u ontvangt bij het overlijden van uw partner. – FET, 03-08-2002

over en weer • heen en weer, heen en terug In de aanloop naar de verkiezingen in juni waren de verdachtmakingen over en weer talloos. – DM, 13-08-2002

overlijden (het, in België ook meervoud -s) • sterfgeval

overhands in België ook: • om de beurt • steeds meer

Bij dertigers vormt zelfmoord de belangrijkste doodsoorzaak, vooral bij 30tot 34-jarige mannen (38 procent van de overlijdens) en vrouwen tussen de 35 en 39 jaar oud (25 procent van de overlijdens). – GvA, 25-07-2002

overjaars (bn.) • overjarig van planten en dieren • ouderwets, verouderd van dingen

overlopen (overliep, overlopen) overkomst - overkomst hebben, bezoek hebben

• vluchtig inkijken, doornemen, doorlezen

overkop

overmaken (maakte over, overge-

• over de kop - overkop gaan, over de kop gaan of failliet gaan

maakt) in België niet alleen gebruikt voor geld ook: • documenten overhandigen, bezorgen, opsturen • een vraag of een zaak voorleggen • de groeten doen, overbrengen • dank betuigen

Toch blijft het gek dat zoveel restaurants overkop gaan, in een tijd dat je zonder reservatie tijdens het weekeinde bijna nergens meer een tafeltje vindt. – GvA, 13-08-2002

overkopen (kocht over, overgekocht)

overschot

• overnemen

- overschot van gelijk, volkomen gelijk

Iets wat ik heb kunnen overkopen uit een faillissement, maar dat nu toch stilaan begint te marcheren. – GvA, 08-08-2002

overlaatst (bn. en bw.) • laatst, onlangs Zoals overlaatst, toen de schutting bij Jo een lik verf nodig had. – BvL, 30-07-2002

Op dit punt heeft Mieke Vogels overschot van gelijk wanneer ze pleit voor een normalisering van het schoonheidsideaal. – BvL, 08-08-2002 - op overschot, over, te veel Enkele jaren geleden miste Malta trouwens al eens de Europese trein toen de Labour Party eventjes aan de macht kwam met slechts 2.000 stemmen op overschot. – DM, 10-03-2003

o

overlaten (liet over, overgelaten) • overdoen, verkopen - winkel over te laten, te koop

overslapen, zich (oversliep zich,

overlating (de)

heeft zich overslapen) • zich verslapen

229

VLAAMS (K-O)def

229

03/03/2004, 10:40

Het zou een routinevlucht worden maar er diende zich een 'technisch probleem' aan. Dat liet een flink uur later een sterke dranklucht door het vliegtuig waaien: wodka. De Oekraïense piloten hadden zich 'overslapen'. – DM, 01-08-2002

oversnijden (sneed over, heeft overgesneden) • doorsnijden, afsnijden, in stukken snijden Zelfs een jongetje van twaalf wist het: wijzen naar xxx en dan een gebaar maken van 'de keel oversnijden'.– GvA, 28-052002

- zijn polsen oversnijden, zich de polsen doorsnijden

overstaan - ten overstaan van, in België ook: ten opzichte van, ten aanzien van

overste (de, -n) • chef, baas, hoofd Bij de ondervraagde werknemers gaven vooral mannen toe dat ze de capaciteiten van hun directe overste in twijfel trokken, of minstens evenaarden. – LN, 31-07-2002

overtrekken (overtrok, overtrokken) • in België ook: betrekken van de lucht: het weer overtrekt

overzitten (zat over, overgezeten) • zitten blijven op school

overzitter (de, -s) • zittenblijver, doubleur

o 230

VLAAMS (K-O)def

230

03/03/2004, 10:40

p

teruggrijpen naar de beginjaren van de paardenkoers, toen de landbouwers met hun dieren als het ware rechtstreeks van hun akker kwamen om aan Winkel Koerse deel te nemen. – LN, 09-10-2002

paardenkop ➔ drie paardenmolen, paardjesmolen (de, -s) • draaimolen, mallemolen (met paarden)

paar (bn.) • even in getal: een paar getal onpaar

Een schiettent, een paardenmolen en een eendjeskraam rond de kerktoren: daar komen de Vlamingen niet meer voor buiten. – LN, 03-08-2002

➔

paar ➔ mouw paard

paardenoog (het, -ogen) • spiegelei

- zo dom als het paard van Christus, zo dom als een ezel - daar ligt het paard gebonden, daar zit de fout

Mijn favorieten zijn Turkse pizza, met geitenkaas en spinazie, met een paardenoog erop. – LN, 26-04-2002

Precies daar ligt het paard gebonden, want Compaq heeft, zoals nog een aantal andere pc-fabrikanten, een vaste afspraak met Netscape Communications om de Navigator als de browser bij uitstek op hun pc's mee te leveren. En daarom wensten zij het IE-icoontje van het computerscherm te verwijderen. – FET, 24-10-1997

paardenremedie (de, -s) • paardenmiddel Verleyen speelde met de gedachte dat alle Antwerpse democraten in staking zouden gaan en de achttien mandatarissen van het Blok – intussen zijn het er twintig – de stad alleen laten besturen. Die formule zou, volgens hem, spoedig de lachlust opwekken en de onbekwaamheid van Dewinters plebejische kliek aan het licht brengen. Waarna dat zootje dan kon worden afgevoerd. Maar hij besefte 'dat de stad zo'n paardenremedie niet zou overleven'. – Knack, 03-04-2002

- gauw op zijn paard springen/zitten, gauw kwaad zijn

paardenbril (de) • oogkleppen Alleen wie de paardenbril bij tijd en wijle afzet en wat ruimer kijkt dan de perszaal groot is, komt af en toe weer met beide voeten op de grond van de commerciële woestijn die de moderne Tour is geworden. – BvL, 31-12-2002

paardsoog ➔ paardenoog paasbloem (de, -en)

- met een paardenbril kijken, oogkleppen ophebben

paardenkoers (de, -en) • wedrennen, draverijen

• gele narcis

p

Met bijna dertig boerenpaarden, die elk twee reeksen en een finale liepen, kreeg Winkel Koerse gisteren een publiekslokker bij uitstek. Met de komst van de boerenpaarden wilden de organisatoren

De traditionele paasbloem met zijn kuikengele trompet tegen een achtergrond van al even gele kroonblaadjes is nog steeds dé lenteklassieker in heel wat voortuintjes. – GvA, 30-03-2002

paasklok (de, -ken) • klok die op paaszondag paaseieren voor de kinderen brengt

231

paaslelie (de, -s) • gele narcis ➔ paasbloem

pachten - een huis pachten, een huis huren

pachter (de, -s) • boer op een grote boerderij [ongeacht of het land zijn eigendom is], rijke boer Nooit verplichtte het project landbouwers in de Uitkerkse polder hun grond te verkopen. Daarnaast blijft het verkoopsrecht van de pachter steeds behouden. Landbouwers die hun gronden verkochten, deden dat op vrijwillige basis. – HV, 25-01-2003

pain à la grecque (het) • langwerpig gebak vaak met suikerkorrels op het bovenvlak [Een Brusselse specialiteit. De naam zou komen van de Wolvengracht (gracht in het Brussels: grècht). Het gebak heeft niets te maken met Griekenland.] pak (de) - de pak van iets (weg) hebben, weten hoe het moet, ergens een handje van hebben - een (goeie) pak hebben, houvast hebben, greep hebben - geen pak hebben op, geen vat hebben op, geen greep hebben op pak (het, -ken) - een pakje friet, een zakje friet

pad (de, -den) - iemand een pad in zijn korf zetten, iemand in moeilijkheden brengen, iemand in een moeilijk parket brengen, iemand dwarsbomen, roet in het eten gooien - een pad in de korf, een spaak in de wielen, roet in het eten Dat Ward Beysen en zijn Liberaal Appèl meedoen aan de federale verkiezingen van 18 mei, is een pad in de korf van de VLD. Hoe groot de gevolgen zijn, zal pas op de avond van de verkiezingen blijken. – FET, 21-01-2003

De komende maanden zal men in de IDM-gemeenten overal affiches tegenkomen waarop de negatieve effecten van sluikstorten worden uitgebeeld. 'Het gaat niet enkel over de zware inbreuken maar ook een pakje friet in het park, een drankblikje in de goot of hondenpoep op het trottoir worden begrepen als zwerfvuil', legt IDM uit. – HN, 17-01-2003

- een pak kaarten, een spel kaarten Binnen staat de tv te toeteren. Anderson verslindt het nieuws, dag en nacht. 'Zonder televisie zou ik het hier niet volhouden.' Ze installeert zich op de versleten bank, naast een roze nagelvijl, een pak kaarten, een handvol pillen en een stuk spek. – DM, 28-09-2002

pagadder (de, -s) • kwajongen, deugniet, guit, snaak • klein kind, dreumes, peuter

- zijn pak maken, pak en zak maken, inpakken - één pak zenuwen, heel zenuwachtig Justine Henin maakte het zichzelf niet gemakkelijk tegen de Wit-Russische Tatiana Poutchek (WTA 87): 6-4 en 7-5, nadat ze in set twee 1-3 achterop geraakte. 'Ik zat met een pak zenuwen', bekende de absolute ster van het seizoenbegin. – GvA, 16-01-2001 KKNAW

©

- een pak duurder/mooier/interessanter, een stuk, een heleboel duurder/ mooier/interessanter

232

palaber (het, -s) • palaver, bespreking, onderhandeling, overleg

Duidelijk is ook dat het gebouw een pak duurder zal zijn dan eerst geraamd. – DM, 03-08-2002 ➔

zever

Wie geeft nu iets om het lot van een Afrikaans kind? Van het tijdschema voor de terugkeer van de kinderen, dat in september na lange palabers was afgesproken, is niets in huis gekomen. – HN, 27-01-2001

pakkeman (de, -nen) • agent, politieman Juan Fernandez Krohn stormde op 17 mei 2000 op koning Albert af met een Spaanse strijdkreet. Een alerte agent kon hem op 20 meter van de vorst vloeren. Die pakkeman verwondde daarbij zijn knie. – GvA, 25-05-2002

• gepraat, geklets Dat de premier zich niet distantieert van de palabers van Slangen, zegt natuurlijk alles over onze premier. – BvL, 01-12-2001

• boeman

• ruzie, gekibbel, twist

pakken

palaberen (palaberde, gepalaberd)

- geld/dingen pakken, stelen - een schrik pakken, schrikken

• palaveren, bespreken, onderhandelen, overleggen

We hebben eens vastgestoken op de kam van een duin. Aan de andere kant lag een auto op zijn dak. We hebben de auto moeten uitgraven op de kam. Dat was de hel. Ik wou te voet naar beneden, maar Manfred heeft me verplicht in de auto te stappen. De Dakar is schitterend, maar niet voor mensen met hoogtevrees. Ik heb een schrik gepakt. – LN, 14-01-2003

- een kou pakken, kou vatten - de rook pakt me in mijn keel, de rook pakt me op mijn adem, de rook hindert me, de rook slaat op mijn keel

Na lang palaberen met Card-stop werd een speciaal formulier aanvaard voor het blokkeren van een bankkaart door een dove of slechthorende. – HN, 23-07-2002

• praten, kletsen • zeuren

palet (het, -ten) • bat, slaghout bij tafeltennis Jean-Michel Saive kreeg destijds een gouden palet, maar ik klaag niet. – BvL, 09-08-2002

• pallet, laadbord Maar een controle van het IVK leerde dat er bij de drie leveringen twee paletten zaten met kippen die niet uit de verdachte periode afkomstig waren. De oorspronkelijke etiketten met de datums waren overplakt met nieuwe etiketten. Die twee paletten waren goed voor een subsidie van 43.000 euro, waar het bedrijf dus eigenlijk geen recht op had. – GvA, 03-022003

'Brrrr, koud hé. Berekoud!'. 'Mijn neusharen zijn bevroren'. 'Dat pakt op mijn adem'. Die verzuchtingen hoorden we veelvuldig toen de Donna-crew dinsdagavond neerstreek op de luchthaven Kuusamo, hartje Fins Lapland. – GvA, 31-01-2003

- iemand op zijn woorden pakken, iemand aan zijn woord houden

p

Ik wil Waseige op zijn woorden pakken. Hij belooft aanvallend voetbal, dat moet hij bij zijn veldbezetting maar eens waarmaken. – HN, 06-10-2001

- het heeft me gepakt, het heeft me aangegrepen, ontroerd - dat pakt niet, dat pakt geen verf, dat gaat niet, dat lukt niet ➔ pint, pot

palier (de) • overloop op een verdieping

paling (de, -en) • gladde vent, gewiekste kerel 'Geurts draait steeds rond de pot!' zei aanklager Bob xxx gisteren over de pogingen van de gewezen Wemmelse burgemeester Jos xxx (75) om als een

233

verdelen

gladde paling de netelige vragen van de nieuwe voorzitter te ontwijken. – HN, 11-09-2002

De Pokémon-figuurtjes behoren elk tot een bepaald type zoals vuur, water, vergif, psychisch,... Dit maakt het gemakkelijk om ze op te delen in lijsten en jongeren zo het verschil aan te leren tussen een lijst- en voorkeurstem. Dit hulpmiddeltje mist duidelijk zijn effect niet, want tot op heden heeft nog geen enkele leerling bont gestemd of gepanacheerd. – HV, 05-102000

- paling in 't groen, stukjes gestoofde paling in kervelsaus Moeder Thérèse en haar echtgenoot, wijlen John Desmedt , namen 51 jaar terug een oude jachtafspanning over. Aanvankelijk bereidde Thérèse eenvoudige gerechten, zoals paling in 't groen, omelet en biefstuk. Gaandeweg evolueerde 't Oud Konijntje tot een internationaal vermaarde, exclusieve gastronomische pleisterplaats. – Knack, 27-11-2002

pandoer (de, -s & -en) • politieman Straks gaat alles wat verkeer is naar zo'n private politie, die wel niet direct kan verbaliseren maar waarschijnlijk even goed is in het afsnauwen en terroriseren van mensen. Idem voor bewakings- en ordetaken. De private pandoer zal u wel van straat ranselen. En het comité P, dat al geen openbare rapporten meer publiceert over de echte politie, zou dat in goede banen moeten leiden? – GvA, 12-112002

pallieter (de, -s) • onbezorgde, levenslustige kerel, levensgenieter, vrolijke Frans Herman Helleputte is en blijft een Pallieter. Een levensgenieter die na 30 jaar Lierse nu in Beveren een nieuwe uitdaging heeft. – HN, 10-08-2002

palmier (de, -s) • palm, palmboom

• pak slaag, pak rammel

pan (de, -nen) pandoering (de, -en)

• steelpan, koekenpan - er is iets in de pan, er is iets op til, er gaat iets gebeuren - van de pan geraken, getrouwd raken • dakpan - de pannen van het dak spelen, geweldig goed spelen, de sterren van de hemel spelen

• aframmeling, pak slaag Na een stage zonder blessures volgde echter een desastreuze voorbereiding, met de 5-1 pandoering bij buur Aalst als absoluut dieptepunt. – HN, 14-08-2002

Jan xxx en Maarten xxx zaten niet goed in de wedstrijd en na de eerste set, ereklasse onwaardig, werden ze prompt gewisseld voor de Rus xxx en Jan xxx. Laatstgenoemde speelde de pannen van het dak en hij had een ruim aandeel in de overwinning. – LN, 20-11-2002 De 'believers' kregen gelijk: in de maanden die daarop volgden, speelde hij de pannen van het dak bij Marseille. – DM, 11-02-2003

paneel (het, -en) • panel, groep van experts • in België vaak gebruikt voor houten bord: reclamepaneel Blijkbaar had niemand zich de moeite getroost om bijvoorbeeld een ander aanvullend contract uit 1999 te lezen, want dan was gebleken dat de firma toen plots wel bereid bleek om jaarlijks 1250 euro per reclamepaneel aan de stad te betalen (volgens reclamedeskundigen een 'waanzinnig bedrag' omdat zij de opbrengst van een paneel schatten op niet meer dan 1000 euro). – Knack, 12-032003

p

panacheren (panacheerde, gepanacheerd) • stemmen op kandidaten van verschillende partijen, zijn stem

paneelgesprek (het, -ken)

234

• panelgesprek, paneldiscussie De tweede dag is dan eerder toepassingsgericht, met onder meer een overzicht van de Belgische CD-ROM markt, een aantal gevallenstudies, een paneelgesprek tussen fabrikanten en gebruikers, enz. – FET, 27-11-1990

iets leren zonder er iets van te begrijpen, iets domweg uit het hoofd leren

papfles (de, -sen) • zuigfles, melkfles De vrouw wilde vermoedelijk de aandacht trekken van Ashley, een Bengaalse tijger die zij als baby nog met de papfles heeft gevoed. – HV, 31-07-2002

panharing (de, -en) • magere man, panlat

pani(e)keren (panikeerde,

papier (het, -en)

gepanikeerd) • in paniek raken of zijn, paniekerig doen

- in slechte/moeilijke papieren zitten, in (financiële) moeilijkheden zitten Overigens zit het Peruviaanse staatshoofd, ooit de belichamer van de democratie na Fujimori's tienjarige schrikbewind, ook zonder schandalen in slechte papieren. – DM, 14-08-2002

Ik begon te panikeren en daardoor was mijn tweede worp te krampachtig: amper 58 meter. – LN, 10-08-2002

panne (de, -s) papierklem (de, -men)

• in België ook: stroomstoring, stroomonderbreking - in panne vallen, motorpech krijgen of storing, defect aan een toestel

• in België ook: paperclip

papierslag • inzameling van oud papier door verenigingen om wat geld te verdienen

Als die auto in panne valt, hebben de spelers niets meer nodig dan een ventilator en een waterverstuiver om 'rook' mee te creëren. – DM, 03-08-2002

Alle jeugdverenigingen uit Halen stellen tien procent van de opbrengst van hun papierslag ter beschikking wat neerkomt op ongeveer tweeduizend euro. – HN, 14-08-2002

pap - zo beu als koude pap, er genoeg van hebben, het beu zijn Een hoogtepunt was zonder meer de vertolking van zijn evergreen 'Marina', een liedje dat hij naar eigen zeggen 'zo beu als koude pap is', maar op dwingend verzoek van organisator toch nog maar eens uit volle borst liet klinken. – DM, 14-02-2003

papschool (de, -scholen) • kleuterschool Ysbert stapt al de laatste kleuterklas binnen en wordt een vlinder. Als student aan de retorica van de papschool voelt hij zich soms al een hele meneer. – BvL, 27-08-2002

- hij heeft (niet) veel in de pap te brokken, hij heeft (niet) veel invloed, hij heeft (niet) veel in de melk te brokken/ parafiscaal (bn.) brokkelen - met iets zijn pap koelen, zich intussen • betreffende heffingen die niet als eigenlijke belastingen beschouwd met iets bezig houden Want een echte man, zoals George W. worden

p

Bush toch genoemd mag worden, kan niet eeuwig zijn pap koelen met nep. – DS, 29-03-2003

papegaai

Ons land heeft een overheidsdeficit van 100 procent van het BNP en kent de hoogste fiscale en parafiscale druk van de wereld. – FET, 11-04-2003 Dat geldt onder meer voor de vijftigers die werkloos worden. Volgens Andries worden

- iets van buiten leren als een papegaai,

235

ouderen die nog wel werken, ook nergens zo zwaar fiscaal en parafiscaal belast als bij ons. – DS, 08-04-2002

• klanknabootsing van iets wat valt of losbrandt: pardoes!, pats!, plof! Pardaf tegen de grond. – HN, 27-06-2002

parasc(h)olair (bn.)

pardessus (de, -)

• aanvullend onderwijs betreffend • buitenschools, buiten de schooltijd, naschools: parascolaire activiteiten

• overjas, (winter)jas Een zware 5-3 nederlaag en een met duivenpoep besmeurde pardessus: meer hield Bob Van Jole, algemeen directeur van Germinal Beerschot, niet over aan de verplaatsing naar de aartsvijand. – GvA, 04-11-2002

VU-ID wil dat niet alleen de verplichte minima (de zogenaamde eindtermen) gratis zijn, maar vindt dat ouders ook voor de parascolaire activiteiten niet perse moeten bijdragen. – DS, 17-07-2001

park (het, -en) parastataal (bn.)

• (baby)box

• gelijkgesteld met een staatsinstelling en bij wet opgericht, semi-overheids-: parastatale instellingen De BIPT is een parastataal instituut van het type A dat – onder voogdij van Rik Daems – verondersteld wordt de verscheidene telecomoperatoren in België in juiste banen te leiden. Het heeft drie opdrachten: reglementaire teksten opstellen, hun toepassing controleren, en de frequenties beheren. – Trends, 11-092000

parking (de, -s) • parkeerterrein, parkeergarage, parkeerplaats, parkeergelegenheid - parking mogelijk, parkeren mogelijk, geen parkeerproblemen parkingkaart (de, -en) • parkeerkaart Aan de loketten Meensesteenweg worden enkel tickets voor deze tribune verkocht. De abonnees die niet in het bezit zijn van een parkingkaart moeten gebruik maken van inkom Moorseelsestraat. – HN, 29-10-2002

parastatale (de, -n) • semi-overheidsbedrijf of -instelling

parkingmeter (de, -s) • parkeermeter

De parastatale wil haar bestoft imago afschudden en aantonen dat het gebouw aan de Tervurenlaan een instelling met open deuren is. – DM, 27-06-2002

parkingmogelijkheid (de, -heden) • parkeergelegenheid Begin- en eindpunt is het trammuseum van Schepdaal, dat echter volgend jaar gesloten blijft voor renovatiewerken. Er is parkingmogelijkheid in de buurt. – HN, 01-12-1998

paravent (de, -s) • kamerscherm Omdat ze zelf gesteld zijn op orde en onverwachte bezoekers niet meteen met slaapkamerchaos willen confronteren, kozen ze voor wanden vol kasten én een paravent die indien nodig het bed aan het zicht onttrekt. Maar meestal staat die laatste netjes opgerold zodat het licht rijkelijk kan binnenvloeien. – Knack, 29-012003

• windscherm, tochtscherm

pardaf (tussenwerpsel)

p

parkingplaats (de, -en) • parkeerplaats

236

De toegangsprijs voor het concert, waarvoor 1.250 tickets beschikbaar zijn, bedraagt 65 euro. Er wordt ook een VIParrangement aangeboden met twee toegangskaarten, één parkingplaats en een champagnereceptie. – LN, 29-11-2002

parkingwachter (de, -s) • parkeerwachter De helpers kunnen aanduiden welke taak hun voorkeur wegdraagt: glazenspoeler, tapper, parkingwachter, inkompost, glazenophaler, kelner, bewaking-toezicht, bereider catering, onderhoud WC-wagens, orde en netheid terrein en noem maar op. – HN, 13-01-2003

partiële (de, -s) - partiëles, partiële examens, tentamens, meestal gehouden na het eerste semester, tussentijdse examens over een deel van de leerstof in het hoger onderwijs, proefexamens partij ➔ burgerlijk partneriaat (het) • partnerschap, samenwerkingsvorm, samenlevingsvorm

parlefoon ➔ parlofoon parlementair (de, -en)

Een grote meerderheid binnen de partij is van mening dat aan holebi's net dezelfde rechten moeten worden toegekend als aan hetero's. Alleen geeft men de voorkeur aan de term partnerschap of partneriaat in plaats van huwelijk, wegens te symbolisch. – DM, 05-09-2001

• parlementariër, parlementslid, Kamerlid, volksvertegenwoordiger Franse parlementairen hebben vragen bij de rol van prins Rainier in de Monegaskische witwasserij. – HN, 12-08-2002

parlofoon (de, -fonen) • deurtelefoon, huistelefoon

pas

Niet meer tegen een agent van vlees en bloed aan een balie, maar tegen een parlofoon buiten op straat. Zo moeten slachtoffers van een misdrijf – een straatoverval, een aanranding, een inbraak in hun huis – tegenwoordig bedelen om opvang bij de politie. – HN, 24-01-2003

- hij is niet op zijn pas, hij voelt zich niet goed, hij is niet helemaal in orde - Jan van pas, de ware Jacob

Pasen ➔ vijg passen

parochieraad (de, -raden)

- als het past, als het u schikt, te gelegener tijd - past het?, schikt het u? - schrappen wat niet past, schrappen wat niet van toepassing is

• vertegenwoordigend lichaam dat de parochiepriester bijstaat, kerkbestuur

passe-partout (de, -s) • loper, sleutel die op alle sloten past

parloir (de, -s) • spreekkamer

Dat de kerkraad en de parochieraad met collectief ontslag dreigen, deert de pastoor niet. – HN, 20-08-2002

Maar een rol als voorzitter is geen passepartout, het bezorgt je geen gouden sleutel. – DS, 31-07-2002

part

passeren (passeerde, gepasseerd) • slagen voor een examen

- voor het grootste part, grotendeels

p

Gemiddeld zit zo'n 200 ml lucht in ons darmstelsel dat in totaal wel 7 tot 8 meter lang is. Die lucht bestaat uit stikstof, waterstof, koolzuurgas en methaan. Het grootste part boeren we terug op. Een boer is eigenlijk niets anders dan een wind uit de keel. – GvA, 03-04-2002

partieel (de, partiëlen & partiëles),

De Winne heeft vorige week in Moskou een laatste theoretisch examen gepasseerd. Er staan hem nog een praktische proef en opleiding te wachten in Houston. – BvL, 07-06-2002

- bij iemand passeren, langsgaan bij iemand - een schotel/de soep enz. passeren, een schotel, de soep enz. doorgeven

237

de eerste hand met wapens en oorlog voeren. Daarna kon ik als paswerker aan de slag in de Gentse fabriek Carels, waar wij wapens moesten maken voor de Duitsers. – HN, 29-04-2002

passe-vite (de, -s) • roerzeef

passionant (bn.) • opwindend, hartstochtelijk

• monteur

passioneel (bn. en bw.)

paswoord (het, -en)

- passionele moord, passioneel drama, moord, drama uit hartstocht

• password, wachtwoord

Zet aan de ene kant alle met seks verwante rampspoed: strafdelicten als verkrachting, passionele moord, lustmoord, vrouwenhandel, gedwongen prostitutie, stalking, incest. Ook de kleinere drama's niet vergeten: ziekelijke jaloezie, echtscheiding na overspel, buitenechtelijke en anderszins ongewenste zwangerschap. [...] Daar tegenover zet je dat poosje hijgend genot, de huidop-huid onzin van geliefden, de kortstondige flash van het orgasme, het pathetische uitwisselen van lichaamsvochten. Is dat geen trieste balans? Is het gesop de kool waard? – DS, 10-05-2002

Wanneer je met jouw gebruikersnaam en paswoord op het netwerk inlogt, zullen jouw toegangsrechten meestal automatisch worden begrensd door het computersysteem. – DS, 03-02-2003

patat (de, -ten) • aardappel - tussen de soep en de patatten, snel even tussendoor Film slorpt echt veel tijd op. Het is een fulltimebezigheid. Tot dusver heb ik het evenwicht tussen al mijn projecten kunnen behouden, maar ik kan film niet tussen de soep en de patatten doen. – Knack, 05-02-2003

- niet het zout op de patatten verdienen, niet veel verdienen, een laag inkomen hebben - zo zat als een patat, stomdronken

passioneren (passioneerde, gepassioneerd) • opwinden, erg boeien - zich passioneren voor, zich hartstochtelijk bezighouden met

Mijn echtgenote stond gisteren achter het kraam, toen drie jongeren zo zat als een patat eisten dat ze de potjes na de tweede kogel terug rechtzette. Omdat dat de regels niet zijn, weigerde ze. Toen de drie vervelend begonnen te doen, heeft ze mij gebeld. – GvA, 02-06-1999

pasteibakker (de, -s) • banketbakker pastorij (de, -en) • pastorie De pastorij van Overpelt-centrum (SintMartinus) krijgt een nieuw dak. Het dak van de beschermde pastorij liep grote schade op tijdens het voorbije stormweer. De kerkfabriek kan nu een ontwerper aanstellen. – BvL, 03-02-2003

paswerker (de, -s)

- zich in de patatten laten zetten, zich laten bedriegen - in de patatten liggen/zitten, in de puree zitten, in de nesten zitten Voormalige tennisster Boris Becker zit in de patatten. Begin deze week scheidde hij definitief van zijn vrouw Barbara – kostprijs zo'n 600 miljoen frank en een villa – en nu mag hij aan de rechter in Londen gaan uitleggen of hij nu wel of niet de vader is van de tien maanden oude Anna, het dochtertje van het Russische fotomodel Angela Ermakowa. – HN, 19-01-2001

p

• bankwerker, iemand die metaal bewerkt aan een draaibank

Ik had in de eerste linie meegevochten tijdens de achttiendaagse veldtocht en daarna drie weken in een krijgsgevangenkamp doorgebracht. Zo had ik ervaring uit

- nog niet aan de nieuw(e) patatten zijn,

238

• -

nog niet uit de moeilijkheden zijn, nog niet zover zijn uit de patatten raken, uit de moeilijkheden raken naar de patatten zijn, naar de bliksem zijn, naar de haaien zijn een oude patat, een oude vent onnozele patat, sufferd klap, slag iemand een patat geven, iemand een klap geven patat krijgen, een pak slaag krijgen Druk hoort erbij. Kan je daar niet mee leven, dan moet je maar iets anders doen. Het is aan ons om, als we al eens een patat krijgen, gewoon terug recht te staan. – LN, 07-08-2002

patatte(n)mes (het, -sen), patatte(n)mesje (het, -s) • aardappelmesje, schilmesje Je vindt er kommen, schalen en borden in alle maten, gewichten en materialen. Een universele rasp, ligt er tussen een gewoon patattenmes en een stainless steel chop knife. – HN, 01-10-1999

patatte(n)zak (de, -ken) • aardappelzak • vormeloos kledingstuk Een Algerijnse moslimverantwoordelijke vertelde me onlangs: 'Die Taliban zijn compleet gek. Het heeft toch geen zin om vrouwen in zo'n patattenzak te steken.' Maar je ziet van hier dat die man dat voor de televisie zal zeggen. Want dat zou alleen maar het slechte imago van de islam bevestigen. – DM, 18-03-2002

- een patat geven, een uiterste inspanning doen Als je zo dicht bij de meet gaat, moet je een gat slaan. En niet zoals hij vanuit het wiel en zonder overtuiging. Hij had zich beter wat laten afzakken en dan een patat gegeven. Tien meter voorsprong was genoeg geweest. – BvL, 17-05-2000

pateeke (de, -s) • gebakje Als moeder op bezoek kwam, gingen we altijd een ijsje of een pateeke eten. – DM, 10-07-2002

- er een patat op geven, met enthousiasme aan iets beginnen of het er nog eens goed van nemen

• deugniet, rakker

Actiegroep geeft er 'n patat op. – HN, 16-08-2002

paternoster • het onzevader als gebed • rozenkrans [als reeks gebeden en als bidsnoer] - een paternoster lezen, een rozenkrans bidden

patat (tussenwerpsel) • pats!, klets!

patati patata (tussenwerpsel) • klanknabootsing ter aanduiding van geklets: bla bla bla

Strenge zwarte jurken met een plooirok en een bovenstuk met kanten details sluiten aan bij traditionele zuiderse kledij. De fantasiejuwelen – onmisbaar dit seizoen – zijn hier vaak geïnspireerd op de paternoster die nu zijn wereldse comeback maakt als mode-accessoire. – HN, 01-022003

Nathalie, de sergeant van de ene groep, pakte het taakgericht aan en gaf bevelen: gij doet dit en gij doet nu dat, patati, patata. – DM, 06-10-2000

patatte(n)bloem (de) • aardappelmeel

p

• serie, reeks

Tot 1991 woonde ze in het klooster langs de Brusselsesteenweg. 'We boterden, maakten patattenbloem en Hollandse kaas. In de oorlog brandden we ook koffie. Wassen deden we in een grote waskuip. Op onze blote voeten dansten we de dekens proper.' – HN, 11-08-2000

239

Het was één lange paternoster van miserie. Met tussendoor een even miraculeuze als kortstondige opflakkering toen hij in de zomer van 1981 vijf ritten en de groene trui won in de Tour, plus een tweede keer wereldkampioen werd in Praag. – GvA, 10-04-2003

gepatroneerd) • sponsoren, financieren, steunen

paternosteren (paternosterde, heeft gepaternosterd) • de rozenkrans bidden

Voor de debatten over de diverse beleidsterreinen die naar aanleiding van Kleurrijk Vlaanderen worden georganiseerd, werd afgesproken dat telkens de bevoegde minister de debatcycli over zijn of haar beleidsterreinen zou patroneren. – Trends, 27-06-2002

patersbier (het) • abdijbier, trappistenbier In Café Trappisten genoten we van een fijn tussengerecht: een kaaskroket en een glas bruin patersbier. – GvA, 21-06-2002

patiëntie (de) • geduld - patiëntie hebben, geduld oefenen

• een lijst steunen bij verkiezingen

patroon (de, -s) • werkgever Leterme haalde getuigenissen aan over bezoldigingen die worden aangepast aan de hand van de werkgeversfiches, zonder na te gaan of wat de patroon vermeldt dan wel juist zou zijn. – LN, 15-01-2003

patron (de, -s) • eigenaar van een zaak, winkel • baas, chef De coach zei dat ik Tshomba moest stoppen en dat heb ik dan ook gedaan. Ik praat veel op het terrein en daarom komt dat zo misschien over bij het publiek. Maar het is zeker niet de bedoeling. Er is maar één patron en dat is de coach. – HN, 03-02-2003 ➔

• baas, chef

pechdienst (de, -en) • wegenwacht of andere hulp bij autopech Ontkoppel en laat het voertuig uitbollen. Roep de hulp van de pechdienst in. – LN, 18-06-2002

patroon

patronaal (bn.)

pêche (de, -n & -s)

• werkgevers-, van de werkgevers: patronale bijdragen

• perzik In 1962 nam de derde generatie, René en Jean-Pierre Vossen, de fakkel over. Vijfendertig jaar later kwamen de achterkleinzonen van de stichter, Bernard Moucharte en Olivier Hautfenne, aan het roer te staan. Vandaag zorgt brouwerij Alken-Maes voor de productie van lambic en zijn ondersoorten: Mort Subite geuze, kriek, framboise, cassis en pêche. – DS, 26-10-2002

Een brutoloonstijging kost de werkgever eigenlijk 35% meer dan het brutobedrag van de loonsverhoging, als gevolg van de patronale bijdrage die de werkgever verschuldigd is. Als de werkgever de loonkost met 500 EUR wil verhogen, krijgt Marc slechts een brutoloonsverhoging van 370 EUR. – Trends, 23-01-2003

patronaat (het) • groepering van werkgevers, de werkgevers

peda (de, -'s)

patroneren (patroneerde,

• verkorting van pedagogie: tehuis voor meisjesstudenten, studentenhuis

p

De stem van het patronaat. In Gent is deze week Luc xxx (57) overleden. Hij was jarenlang de woordvoerder van het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) en in die hoedanigheid de vertolker van de standpunten van de Belgische werkgevers. – DS, 09-08-2002

pedaal

- de pedalen kwijt zijn/verliezen, in de war zijn

240

VLD-kamerfractieleider Hugo Coveliers is meedogenloos wanneer het gaat om het uitroeien van financiële corruptie in

Antwerpen. Maar hoe goed beheert hij zijn eigen financiën? 'Geld beheren is een kunst. Geld kan rare dingen doen met mensen. Kijk maar naar lottowinnaars die de pedalen verliezen.' – HN, 22-03-2003

pedalo (de, -'s) • waterfiets

• pak slaag - er de pees op leggen, hard laten werken, doen wroeten - er de pees af leggen, het wat kalmer aan doen

pei(n)zen (peinsde, gepeinsd)

In de finale, een spurt met drie, botste de pedalo Van Hamme-Van de Velde door een defect roer tegen de waterfiets van de broers Van de Velde, waardoor de derde (zee)hond Geurs-Himschoot met de zege, de titel en de medailles ging lopen. – HN, 31-03-2003

pee • papa, opa • oud mannetje 'Tja, onverslijtbaar. Ik doe toch stilaan mee in de categorie van de peekes', grapt Callebaut. – LN, 14-08-2002

- een oude pee, een oud peeke, een oude man

• in België ook: denken aan of over iets, (na)denken, menen

peis(e)lijk (bn. en bw.) • vreedzaam, vredig, rustig

pel (de, -len) • schil van een vrucht of van groente - aardappel in de pel, pelpatat, pelaardappel, aardappel in de schil • huid, vel

pellen ➔ ei pelletjes (mv.) • roos, schilfertjes En als we last hebben van roos (pelletjes) wassen we ons haar met xxx-shampoo. – BvL, 15-03-1997

peekes (mv.) • worteltjes, peentjes

pellicule (de) peepee (de, -s)

• film, celluloid

• opa, grootvader • peter

Hij legde het dorpsleven uit de jaren vijftig op pellicule. – HV, 17-08-2002

peer - iemand een peer stoven, iemand een poets bakken, iemand een kool stoven 'Eén van die kerels wilde ons nog eens een peer stoven en had de poort opzettelijk op slot gedaan', zegt De Forsche. 'De politie is ons komen bevrijden.' – LN, 29-03-2003

• klap, slag, oorveeg, muilpeer - iemand een peer (om zijn oren) geven, iemand een klap geven • hoofd, snuit, bol - het hoog in zijn peer hebben, het hoog in zijn bol hebben • sufferd, sul, sukkel

pees (de) • klap, slag, oorveeg

pels (de, -en) • bont • bontjas, bontmantel pelsen (bn.) • van bont gemaakt - een pelsen kraag, bontkraag - een pelsen mantel, bontmantel Tijdens een etentje in restaurant Dennenhof in Bokrijk werd de pelsen mantel van M.S. (42) uit Sint-Truiden gestolen. – HN, 17-09-2002

p

- een pelsen frak, bontjas

penaliseren (penaliseerde, gepenaliseerd) • straffen, beboeten De Amerikaanse beurswaakhond (SEC) wil de zes grootste Amerikaanse

241

zakenbanken penaliseren omdat ze nagelaten hebben belangrijke e-mails te bewaren. – FET, 03-08-2002

pensenjager die voor de vierde keer in drie jaar in den bak zit. – HN, 16-03-2000

pensenkermis, penskermis (de,  penitentiair ➔ verlof

-sen) • smulpartij, eetfestijn

pennenridder (de, -s)

Met de nieuwbouw hoopt men in april te kunnen beginnen. Alles hangt af van de goedkeuring van subsidies. De werken zullen 100 werkdagen duren. Om alles te bekostigen, werd ook geput uit de spaarpot van de pensenkermis die de school jaarlijks organiseert. – LN, 02-012003

• schrijver Zo kan de nobele cultuur van de eer een nieuwe bloei tegemoet gaan in het kader van een late hulde. Bovendien, Dumas indachtig, gaat het dit keer om de overwinning van een pennenridder op alle krijgshaftige concurrenten. – GvA, 30-032002

pépé pennentrek (de, -ken)

• opa, grootvader

• pennenstreek

Mijn kleinzonen krijgen dit jaar naast het gewone cadeau van 'pépé' ook een supplementje onder de kerstboom. – LN, 21-12-2002

In één pennentrek werd ook een clausule opgenomen waardoor de Belgische overheid uiteindelijk recht krijgt op de NBB-reserves. – Trends, 25-07-2002

• peter

pennenzak (de, -ken), pennenzakje

peper

(het, -s) • etui voor pennen, potloden enz.

- peper geven, met bruut geweld iets doen, overijverig zijn

Niet alleen wil zo ongeveer elke zichzelf respecterende kleuter in Vlaanderen een K3-agenda of -pennenzak hebben, ook zijn die figuren erg modegevoelig, zodat de vervangingsmarkt groot is. Volgend jaar is K3 misschien helemaal passé, en moeten er weer nieuwe pennenzakjes komen met de helden van dat moment. – DM, 02-082002

peperkoek (de, -en) • ontbijtkoek, snijkoek Onderweg krijgt ook de innerlijke mens geregeld versterking: de organisatoren stoppen de wandelaars peperkoek, karnemelk, limonade, appelen en bier toe. – LN, 27-07-2002

perekwatie pens (de, -en)

Voorop staan een algemene loonsverhoging met 4% voor alle actieve personeelsleden én alle gepensioneerden via de effecten van de perekwatie van de pensioenen. – GvA, 27-02-2001

• worst, vooral bloedworst - zwarte pens, bloedworst Straks een lekkere zwarte pens en we kunnen er weer tegen. – LN, 30-07-2002

- witte pens, worst waarin brood is verwerkt

perequatie

p ➔

perelaar (de, -s)

pensenjager, pensjager (de, -s) • (wild)stroper

In haar armoedig huisje, bij een hevige sneeuwstorm, wacht vrouw Cloet in hoogzwangere toestand van Rosten Tjeef vol angst en spanning op de thuiskomst van haar man, een vechtersbaas en

• perenboom Mijn vader plantte in 1940 een perelaar met ruwe schors, dikke, ronde, sappige peren met donkergroene schil en bruine spikkels. – GvA, 04-01-2003

perequatie (de)

242

• (salaris)aanpassing, loonsverhoging in verhouding tot de stijgende kosten van levensonderhoud

personeelseffectief, personeelskader, personeelsomkadering (de)

In de vergelijking is rekening gehouden met de voordelen in de ambtenarij: de perequatie of de automatische koppeling van de pensioenen aan de loonsverhogingen; en de werkzekerheid. – FET, 27-072002

• personeelssterkte, personeelsbezetting Er is bovendien een verband tussen het aantal klachten over hulp en bijstand, en die over personeelsomkadering. Mogelijk spelen de toename van het aantal zwaarzorgbehoevende bewoners en het schaarser worden van verplegend personeel een rol. – DS, 05-08-2002

- algemene perequatie, periodieke herziening van de kadastrale inkomens van alle percelen door het kadaster

personenbelasting (de, -en) performant (bn.) • goed presterend, krachtig, met goede resultaten

• belasting geheven op de inkomsten van natuurlijke personen Ook de tewerkstellingsgraad is nog altijd te laag, vooral dan bij ouderen en in Franstalig België. En de verlaging van de personenbelasting mag dan al positief zijn, de fiscale druk blijft volgens de OESO te veel liggen op arbeid en te weinig op kapitaal. – Knack, 12-02-2003

Tot slot stelde de minister dat hij zich zal blijven inzetten 'voor de grote doelstelling van de hervormingen: een performante politie voor en bij de burger'. – GvA, 17-122003

permanentie (de) • doorlopende dienst, wachtdienst

personencultus (de)

De politiekorpsen gaan ook cellen gemeenschappelijk gebruiken. Lokeren en Sint-Niklaas hebben er die aangepast zijn voor minderjarigen. Kleinere korpsen kunnen aankloppen bij de buren als ze zelf geen permanentie hebben voor de bewaking van de cellen. – LN, 25-01-2003

- de permanentie verzekeren, permanentie hebben, wachtdienst hebben, de dienst waarnemen • spreekuur

• persoonsverheerlijking Met die overeenkomst beoogde Leon Das de continuïteit van het gerenommeerde domein, dat vooral dreef op de personencultus van Souvereyns. – HN, 13-08-2002

personenvennootschap (de, -pen) • vorm van besloten vennootschap Werknemers die vorig jaar ter gelegenheid van de oprichting of van een kapitaalverhoging nieuw uitgegeven aandelen van hun eigen werkgever kochten, mogen de uitgegeven sommen aftrekken tot 580 euro (23.397 fr.) per persoon. Bestuurders of vennoten van een personenvennootschap zijn hiervan uitgesloten als ze een leidinggevende functie uitoefenen. – GvA, 13-06-2002

perruche (de, -n) • parkiet

perser (de, -s) • (vruchten)pers

p

personaliteit (de, -en) • hoge gast, vooraanstaande, prominente figuur

Door zo'n personaliteit uitgeroepen worden tot brouwer van het beste Belgische bier, is dan ook niet mis. – HN, 03-08-2002

- personaliteiten, prominenten

persoonsgebonden (bn.) - persoonsgebonden materies, zaken die met het gemeenschapsleven van de mens te maken hebben en die behoren tot de bevoegdheden van de gemeenschappen, zoals

243

onderwijs, cultuur en medische verzorging

• beuzelaar, muggenzifter • zeurkous, zaniker

Net als de Vlaamse Gemeenschap is de Communauté Française bevoegd voor de zogenaamde persoonsgebonden materies, zoals onderwijs, gezondheid én cultuur. – DM, 03-09-2002

Kaarten op tafel: Julius Caesar vind ik een held, zijn opvolger Augustus een pezewever. – DM, 31-07-2002

• vrek, gierigaard

phare (de, -s) persvisie (de, -s)

• koplamp

• persvoorstelling, filmvoorstelling voor de pers

piccolo (de, -'s) • krokant langwerpig broodje

Deze film gaat van zijn eigen waarde uit en kreeg tijdens de persvisie zelfs een volle zaal critici – mensen die betaald worden om chagrijnig te doen – aan het schateren. – DS, 09-04-2003

Zijn vriendin had even voordien met een huishoudmes naar hem gegooid, omdat hij was thuisgekomen met piccolo's in plaats van de gevraagde pistolets. – HN, 05-02-2002

perte totale (de en bn.) pickles (mv.)

• total loss Ik ben al in slaap gevallen in de wagen. Mijn wagen was perte totale, maar ik had geen schram. – Dag Allemaal, 27-07-2002

• piccalilly Het duurste item kostte 25 Deense kroon (3,4 euro), een royal with cheese voor hotdogkenners, die geserveerd werd met ketchup, mosterd, gebakken ui, remoulade en pickles. – DM, 31-01-2003

petat ➔ patat petrol (de) • petroleum, (stook)olie

pieken(s) ➔ pijken(s)

petrolvuur, petroleumvuur (het, -vuren) • petroleumstel • oliekachel

piel ➔ pil piet (de, -en), pietje (het, -s)

In de living had een droogrek dat te dicht bij een petroleumvuur stond vuur gevat. De schade viel dankzij het snelle optreden van de brandweer mee. – GvA, 10-01-2003 ➔

Pietje ➔ dood

vuur

peutertuin (de, -en) • peuterschool, peuterdagverblijf, kinderdagverblijf

pezewever (de, -s)

pietjesbak (de, -ken) • bak met vilten bodem waarin dobbelstenen worden gegooid

p

Motorisch gehandicapte kinderen uit Noord-Limburg kunnen vanaf nu in hun eigen buurt naar een aangepaste peutertuin. – HN, 05-02-2003

pezeweven (wkw.) • muggenziften • zeuren, zaniken, teuten

• penis, mannelijk lid - iemand bij zijn pietje hebben, iemand erin luizen, iemand beetnemen - (veel) piet hebben, veel geluk hebben

Op de zwarte tafels liggen dikke wollen nappen en op de toog staat een pietjesbak. – DS, 31-08-2002

• triktrak, dobbelspel

pijken(s) (mv.) • schoppen in het kaartspel - pijkenzot, schoppenboer Mooi was dat, maar onmiddellijk daarop, op de Vrijdagmarkt, volgde de anticlimax.

244

Daar werd de prijs voor de wansmaak met unanimiteit uitgereikt aan Jacob van Artevelde, die dezer dagen als een pijkenzot ontsierd wordt met vier geelrood-groene sneeuwmannen op zijn sokkel. – HN, 07-12-1999

aanslag pikkelde hij moeizaam het gerechtsgebouw binnen. –HN, 25-072002

• gaan, lopen, doorlopen • wiebelen van een tafel

pikuur (de, -uren) pijl ➔ hout

• injectie, prik, spuitje Tot voor enkele jaren bestond de tyfuspreventie uit een stevige spuit in de schouder. Wie ooit in het leger is geweest, weet waarover het gaat: de fameuze pikuur! – HN, 11-06-2002

pijltje (het, -s) • spruit, sprietje, spier - een pijltje gras/haar, grassprietje, haartje We werken per week zo'n vier uur in de tuin. Het mag geen verplichting worden. We kunnen een pijltje gras zien staan. – HN, 25-06-1999

pil (de, -len) • in België ook: batterij

pillamp (de, -en)

- pijltje trekken, strootje trekken

• zaklamp, zaklantaarn

pijpajuin (de, -en), pijpui (de, -en) • bosuitje, lente-uitje Het vrijgevige menu gaat verder met een volledige, verse kreeft uit de Maine, met champignons, pijpajuin, noedels en een zachte pepersaus gekruid, typische Kantonese keuken. – FET, 05-10-2002

piloot (de, piloten) • in België ook: autocoureur, autorenner, motorcoureur piloot • als eerste deel van samenstellingen: pilot-, model-, proef-

pikdorser (de, -s) • maaidorser, maaidorsmachine

pilootgemeente (de, -s) • proefgemeente

piket (het, -ten) • stakerspost

pilootproject (het, -en)

Voor de tweede dag op rij stonden gisteren enkele tientallen chauffeurs piket voor de poorten van het bedrijf in Tielen. – HN, 29-06-2002

• proefproject Vergeet niet dat het een pilootproject is en dus een leerschool voor andere partijen. […] Maar fundamenteel moet men zich de vraag stellen of een dergelijk pilootproject nog zin heeft als het Britse ITV Digital en het Spaanse Quiero, twee bedrijven gespecialiseerd in digitale televisie, op de fles gingen. – DM, 04-05-2002

pikkel (de, -s) • poot van een tafel, stoel enz. • been van een mens • drievoet, krukje, statief

p

Ik huiverde, zette mijn snorfiets zomaar onbeschermd midden op de weg op zijn pikkel en liet me meedrijven met de stroom volk. – DS, 12-08-2002

pilootschool (de, -scholen) • proefschool, modelschool piloteren (piloteerde, gepiloteerd)

pikkelen (pikkelde, gepikkeld)

• trekkebenen, moeilijk gaan, mank lopen, hinken

• loodsen, gidsen, rondleiden • een plotse en belangrijke promotie geven, lanceren

Het projectiel miste op twee centimeter na zijn ruggenwervel. Drie dagen na de

Om een bondscoach te vinden die het aandurfde jonge talenten in de nationale

245

pint (de, -en), pintje (het, -s)

A-ploeg te piloteren, moeten we al ver terug in de tijd. – LN, 06-02-2003

• in de aanval sturen, naar de overwinning loodsen in de sport

• (drink)glas • glas bier, pilsje - een pint(je) pakken, een biertje drinken

pin

Ik ga er zeker last van hebben want ik werk aan de ene kant van de boulevard en ik ga 's avonds een pint pakken met de collega's van de andere kant. En ik ben niet van plan om dat laatste drie en een half jaar te missen. – DM, 05-08-2002

- voor de pinne(n) komen, voor de dag komen, te voorschijn komen, zich vertonen, op de proppen komen Steve Stevaert is daarvoor, noblesse oblige, zelfs met een creatieve financiële constructie voor de pinnen gekomen. Het komt erop neer dat Antwerpen niet alleen nieuwe en betere leien krijgt, maar ook nieuwe en betere voetpaden. – DM, 05-08-2002 Deze week moet de Britse premier, Tony Blair, met de asielcijfers voor de pinnen komen. – DS, 11-02-2003

- een pint(je) te veel op/uit hebben, aangeschoten zijn Op de Koxberg in Huldenberg miste een bestuurder zondagmiddag een bocht. Ronny P. en passagier Kenny P. kwamen tot stilstand tegen een elektriciteitspaal. De bestuurder had een pintje teveel op. – HV, 26-11-2002

- (gierige) pin, vrek, gierigaard

➔

pinken (pinkte, gepinkt)

pintelieren (pintelierde, gepintelierd), pinten (pintte, gepint)

• de richtingsaanwijzers van een voertuig gebruiken

• pintjes pakken, (veel) bier drinken, zuipen

pinker (de, -s), pinkerlicht (het, -en), pinklicht (het, -en)

Het was in april vorig jaar, en de Rus had de hele avond in Total Truck City zitten pintelieren. – GvA, 06-08-2002

• richtingsaanwijzer • knipperlicht Buurtbewoners protesteerden zaterdag in stilte op het dodelijke kruispunt, omdat de lichten niet behoorlijk functioneerden en reeds drie weken het oranje pinklicht tonen. – HN, 15-07-2002

pinkogen (pinkoogde, gepinkoogd) • met de ogen knipperen • knipogen

pioche (de, -n) • houweel

piot (de, -ten) • infanterist, soldaat bij het voetvolk • zacht langwerpig broodje met rozijnen

pisbloem, pissebloem (de, -en) • paardebloem

pinnekensdraad (de)

Bladeren van paardenbloemen die nog niet in bloei staan, zijn eetbaar. Vroeger werden ze gebruikt als een bloedzuiverende – zeg maar vochtafdrijvende – groente. Vandaar ook de naam 'pisbloem'. – HN, 23-03-2002

• prikkeldraad

pinnenmuts (de, -en) • puntmuts

pot

p

De bib van Herk-de-Stad was afgelopen weekend omgetoverd tot sprookjesdecor met kinderen in de rol van kabouters. Met een rode pinnenmuts leken ze zo weggeplukt uit 'Sneeuwwitje en de Zeven Dwergen'. – BvL, 19-03-2002

pissijn (de, -en) • urinoir

246

En dan zijn er toch nog mannen die zonder schroom tegen de gevel van de omringende huizen hun plas lozen,

omdat de gratis pissijn net iets te ver af ligt, je zou je om minder voor je geslachtsgenoten schamen. – DM, 12-08-2002

plaaster (de) • hechtpleister • gips, gipsverband

piste

Als de minister zijn arm breekt, illustreert hij het plaaster op vraag van de fotografen vlakbij zijn Eddy Merckx, desnoods met de gebroken arm opnieuw op het stuur. – HN, 19-08-2002

• in België ook: spoor, denkspoor, plan, voorstel Als de partij verplicht wordt om de pisteCoveliers helemaal op te geven, kan de verdeeldheid in die groep pas goed losbarsten. – DS, 18-03-2003 ➔

• gips, stuc, pleister • plakker, bezoeker die niet weggaat

denkpiste

plaasteren (bn.) pistolet (de, -s) /piestoolee/

• van gips of pleister

• hard, knapperig, rond of langwerpig broodje Luc xxx heeft geen souvenirs uit de bakkerij in zijn café geïntegreerd. 'Nee, ik heb geen symbolische oven laten staan en de mensen kunnen bij mij geen pistolet of rijsttaartje eten. Snacks, zoals in ieder café, zal ik wel serveren.' – GvA, 04-022003

Onbekenden hebben in de nacht van zaterdag op zondag ingebroken in de lokalen van de Sint-Jorisgilde in de Brouwerijstraat. De dieven gingen aan de haal met een plaasteren beeld. – LN, 17-02-2003

- een plaasteren model, een gipsmodel

plaasteren (plaasterde, geplaasterd) • een pleister op een wonde doen • een gebroken arm of been in het gips zetten • een muur stukadoren, pleisteren

piston (de) • kruiwagen bij een sollicitatie

pistoolschilder (de, -s) plaat

• lakspuiter Zes jaar geleden was hij nog pistoolschilder in de garage van zijn vader, woog hij 125 kilogram en had geen bal interesse voor sport. – LN, 15-11-2002

- platen (laten) nemen, röntgenfoto's (laten) maken 'Ik kwam eigenlijk mijn vrouw ophalen, want die moest een paar dagen in het ziekenhuis verblijven. Toen ik vanmorgen buiten kwam, gleed ik uit en nu zit ik hier zelf te wachten. Ze willen nog platen nemen en volgende week moet ik al opnieuw op controle komen. Het ziet er niet echt goed uit', vertelt meneer xxx. – HN, 13-12-2002

pitsen (pitste, gepitst) • nijpen, knijpen Met een kostprijs van 37 miljoen euro is het niet moeilijk om de transportbedrijven letterlijk de keel toe te pitsen en zo meer vracht op het water te krijgen. – BvL, 15-112003

plaats (de, -en)

pitteleer (de, -s)

p

• (heren)rok, geklede jas, billentikkertje

Ook Fons Singelijn was een echte carnavalist. Hij beleefde carnaval met grijze baard, hoed en pitteleer. – LN, 24-02-2003

pla ➔ plat

• plein bij de kerk, dorpsplein, kerkplein • kamer, vertrek ➔ afstappen, trappelen

plaatsaanvraag (de) • vacature of iemand die zijn diensten aanbiedt in personeelsadvertenties, bijvoorbeeld: personeel gevraagd of

247

zoekt werk

plaatsgebonden (bn.) - plaatsgebonden materies, zaken als economie en infrastructuur, die behoren tot de bevoegdheid van de gewesten ➔ persoonsgebonden

plafonneren (plafonneerde, geplafonneerd) • stukadoren, (be)pleisteren • een maximumbedrag vaststellen, aan een maximum koppelen Dat de minister een eigen visie heeft op de werking van de markt, is al langer bekend, dat hij graag mensen verrast met cassante uitspraken ook, maar dat hij de prijzen wil plafonneren is een volledig nieuw gegeven op de Belgische stroommarkt. – DM, 14-02-2003

plaatsingsbureau (het, -s) • arbeidsbureau Uit de cijfers van de VDAB blijkt nog maar eens dat het in 2001 moeilijker was om een job te vinden. Het grootste Vlaamse plaatsingsbureau bood 112.972 jobs via zijn kantoren aan, een jaar voordien waren dat er nog 180.422. – GvA, 26-01-2002

plage (de, -s) • strand plak (de) • schuld - op de plak kopen, op de pof kopen, op krediet kopen

placeren (placeerde, geplaceerd) • plaatsen, installeren - zich ergens placeren, zich ergens vestigen, een zaak openen of comfortabel gaan zitten • een leiding aanleggen • geld beleggen, investeren - een woordje placeren, een woordje meepraten

plak (de & het, -ken) • autonummerplaat • fietsplaatje

plakbrief (de, -brieven) • aanplakbiljet, affiche

Op 5 december moest hij een woordje placeren op het feest voor de honderdste verjaardag van zijn goede vriend en collega Strom Thurmond. Al wat hij moest doen, was het glas heffen en opa Thurmond een voorspoedige tweede eeuw toewensen. – DM, 21-12-2002

Wij verwittigen hun via een plakbrief, die we op het grafzerk kleven. – HN, 28-101999

plakkaat (het, plakkaten) • aanplakbiljet, affiche Dat Kristof Vliegen al enkele jaren een belofte is, liet zich in het hoofdgebouw van het prestigieuze Wimbledon-toernooi al aflezen. Daar stond zijn naam in sierlijk vergulde letters op een plakkaat gegraveerd nadat hij in 2000 samen met Dominique Coene het dubbelspel bij de junioren gewonnen had. – DM, 03-012003

pladijs (de, -dijzen) • schol [vis] 'Ik heb in een Gents restaurant ooit pladijs met appelmoes gegeten', zegt Tom, 'dat was wel lekker.' – Knack, 07-082002

p

plafonneerder, plafonneur (de, -s) • stukadoor

plakken (plakte, geplakt)

Bert xxx (77) en Josephine xxx (74) uit de Watermolenstraat 14, vierden hun gouden bruiloft. Bert werkte 35 jaar als plafonneerder en Josephine zorgde voor het huishouden en de vijf kinderen. – BvL, 09-07-2002

in België ook: • fineren, met dun hout beleggen • stukadoren, (be)pleisteren

248

Wie daar binnenwandelt, ziet een lichte ruimte vol kleurige schilderijen en collages. Aan de overkant van de galerij is een atelier, waar mensen druk aan het

schilderen en plakken zijn. – GvA, 06-062002

zoek naar een fraai badrekje en een nieuwe wasmand. – LN, 23-11-2001

• op krediet kopen, poffen • in de handen klappen, applaudisseren

planificatie (de) • planning Voor de diocesane planificatie en coördinatie commissie (DPCC) werd het schoolbestuur teruggefloten en werd beslist om de school open te houden. – HN, 01-06-2002

plakker (de, -s) • stukadoor De zwaargewonde schilder-plakker vond zijn gsm terug in de garage en verwittigde zijn vader. 'Ik was meteen daar', zegt vader Henri. 'Christian lag daar in de garage. Vastgebonden. Overal bloed. Hij is meteen afgevoerd naar het ziekenhuis'. – LN, 23-01-2003

plank - werk op de plank, werk aan de winkel Naast lastenverlagingen van allerlei slag, stelt Verhofstadt een rist veiligheidsmaatregelen voor. 'Er is nog veel werk op de plank', geeft hij toe. – DS, 01-03-2003

plakwerk (het) • pleisterwerk, stucwerk Na enkele maanden schilder- en plakwerk konden de Tiegemse scouts vrijdagavond hun nieuwe heem voorstellen. – HN, 15-10-2002

plan (het, -nen, vaak -s)

plankvast (bn.) • zonder plankenkoorts Het stuk vraagt wel geroutineerde spelers die heel plankvast zijn. – HN, 24-10-2001

plant ➔ gieten

• in België ook: stadsplattegrond, stadskaart - iets op plan kopen, iets op tekening kopen

plantaardappel (de, -s & -en) • pootaardappel In de biolandbouw pleiten de telers al jaren voor een andere aanpak. Daar ligt de nadruk op resistente rassen, goed pootmateriaal (een gezonde plantaardappel kiezen), de pootaardappelen laten voorkiemen, vroeg genoeg planten, de onderlinge plantafstand ruim houden,... – FET, 07-07-2001

De stad zou de gelijkvloerse verdieping op plan kopen – dat wil zeggen wind- en vochtdicht – maar over de prijs is nog niet gesproken, zegt het schepencollege. – HN, 16-06-1999

- iets in plan brengen, iets in tekening brengen - iets/iemand in plan laten, iets of iemand in de steek laten - zijn plan trekken, zich weten te redden, te behelpen, er iets op vinden

plancher (de) • houten vloer, plankenvloer • vloerplank

plantrekker (de, -s) • iemand die zich weet te redden, overlever Mister Michel is vooral een intelligente plantrekker! – HN, 12-08-2002

• profiteur

p

plantrekkerij (de) • het zich weten te redden

planchet (de, -ten), planchette

(de, -s) • smalle strook gezaagd hout, plankje, schrootje

Zet parfumflesjes of een mooie scheerset op het planchet voor de spiegel, en ga op

249

'Spring' ademt de Vlaamse identiteit uit: ruzies kunnen hoog oplaaien maar worden aan de toog bijgelegd, er zit wat plantrekkerij in. Wij gaan niet voor spektakel, sensatie of bloot. – DS, 09-082002

- er plat uitzien, er bleek, ongezond uitzien - plat zijn, platzak zijn ➔ vijg

plantsel (het) • plantgoed, pootgoed

plastiek (het) plat (de, -s) /plaa/

• in België vaak voor: plastic Als dit initiatief sluikstorters niet kan afschrikken: het stadsbestuur van Bilzen wil de namen van al wie blikjes, plastiek of ander zwerfafval dumpt, publiceren. – LN, 28-02-2003

• schotel, gerecht: koude plat

platendraaier (de, -s) • platenspeler Tegen de achterwand zijn drie nissen aangebracht die respectievelijk een antwoordapparaat, een platendraaier en een tv-monitor herbergen. – DS, 20-112001

plastiek, plastieken (bn.) • in België vaak voor: plastic, van plastic Op de luchthaven kan je een kwartliter argani-olie kopen voor zomaar even 175 euro, terwijl wij bij producent Hassan slechts 17 euro betaalden. Onze olie zit dan wel in een leeg plastieken colaflesje, op de luchthaven krijg je een mooi karafje. – GvA, 01-03-2003 ➔

platform (het & de, -s) • plat dak, zinken dak

platinées (mv.) • contactpunten ➔ vis platinées

zak

plattekaas (de) plastifiëren (pastifieerde,

• kwark, wrongel

geplastifieerd) • plastificeren

Voor de geïnteresseerden: op het menu stonden kastanjepaddestoelen gevuld met peterselie en plattekaas, bouillonsoep van peterselie en tuinkers, ossobuco met groenten en rijst en een appel in de oven overgoten met kaneelsaus. – HN, 08-022003

plastron (de, -s) • stropdas En Waseige heeft altijd dezelfde plastron aan en wast zijn auto voor elke match. – BvL, 29-06-2002

➔

plat (bn.)

wittekaas

platzak (de, -ken) • lafaard, lafbek, bangerik • slimmerik, uitgeslapen vent

- plat bier, flauw bier, bier zonder koolzuurgas De druk van het koolzuur op het bier moet ook exact zijn. Is dat te laag, dan krijg je plat bier en van plat bier krijg je 's anderendaags een houten kop. – LN, 23-02-2003

plaveier (de, -s) • stratenmaker • tegelzetter

p

Heb mezelf hier al opgevoerd als onhandige ruitenzetter, plaveier, slotenmaker en schilder. – DS, 20-10-1998

- plat water, water zonder prik, spa blauw

Hoe komt het toch dat zoveel rocksterren eerst jarenlang het varken uithangen om nadien naar het andere uiterste over te slaan? De grootste junks van vroeger leven nu op wortels en plat water. – DM, 10-02-2003

plebisciteren (plebisciteerde, geplebisciteerd) • met een grote meerderheid verkiezen

- platte band, lekke fiets- of autoband

250

Het verschijnsel Fortuyn getuigt van een haast bonapartistische opvatting over

politiek. Ze suggereert dat het volstaat om, om welke reden dan ook, populair te zijn, zich te laten plebisciteren, waarna alles wel zal worden zoals men het wenst. – Knack, 23-10-2003

• een plonzend geluid maken, kletteren, gutsen, stortregenen Toen de eerste regendruppels loom begonnen neer te pletsen, spitten ze als razenden de laatste meters om, in een waanzinnig duel. – HN, 09-12-2002

pleister pletsregen (de)

- een pleister op een houten been, een maatregel die niets uitmaakt, boter aan de galg

• stortregen Ogenschijnlijk is Dehaene koel, maar de lichaamstaal spreekt anders: hij antwoordt nog iets agressiever dan gewoonlijk op vervelende vragen en buiten de spots zoekt hij zijn weg, draait om, keert terug, gaat weer weg en stormt dan in de pletsregen het Vlaams Parlement uit. – DS, 19-06-1999

Het technisch herstel van gisteren (+ 6,9 procent) is een pleister op een houten been. De meeste beleggers vrezen dat de omvang van de verplicht converteerbare obligatie wel eens onvoldoende zou kunnen zijn. – FET, 02-04-2003

plek (de, -ken) plezant (bn.)

• vlek, klad door inkt of vet - plek maken voor iemand, plaats, ruimte maken voor iemand

• plezierig, prettig, genoeglijk, leuk, grappig Na de match tegen Lokeren vond ik dat niet zo plezant. – BvL, 17-08-2002

plekken (plekte, geplekt) • vlekken krijgen, vuil worden • vlekken maken, vuil maken

➔

'Opportuniteit, zegt Geldof, gelijk hij in een zoete peer bijt. De plakkende stroop die langs zijn lippen loopt, die van zijn kin druipt. Op uw kostuum, Geldof, op uw versgewassen wit hemd. De opportuniteit maakt plekken die er nooit meer uitgaan.' – Knack, 03-04-2002

plichtig (bn.) - zich plichtig maken aan, zich schuldig maken aan plichtsbewust (bn.) • plichtsgetrouw De architecten hebben zich daar plichtsbewust aan gehouden. – Knack, 31-072002

plets (de, -en) • klap, slag met de vlakke hand • val, sprong in het water, plons

plichtvak (het, -ken)

In de tijd dat we nog jong en sportief waren, gingen mijn vrouw en ik regelmatig naar het zwembad. Ik hield van de geur van chloor, de warme en vochtige lucht, de galmende stemmen en de spetterende plets van een overjaarse macho die een buiklanding maakt. – HN, 16-12-2002

• geplas • kleine hoeveelheid, restje

pletsen (pletste, gepletst)

uithangen

• verplicht vak Nu worden ze een week lang ondergedompeld in de vijf verschillende domeinen van de muzische vorming (drama, dans, beeld, muziek, media) die sinds kort plichtvak is in het basisonderwijs tot twaalf jaar. – Knack, 13-12-2000

p

• slaan, een pets geven, een kaakslag geven • in het water slaan, plonzen, plenzen • uitgieten, uitstorten

plodderbad(je) (het) • ondiep zwembad voor kleine kinderen, pierebadje, kinderbadje

plodderen (plodderde, geplodderd) • door water, modder enz. ploeteren, baggeren

251

Wat kan meer elementair zijn dan op sneeuwschoenen door de sneeuw te plodderen, in een gebied zonder iets, zelfs zonder einde? Bij een temperatuur van min 35 met gekloven lippen, pijnlijke oogleden, rode oren en 'waanzinnig koele billen' ga je daar anders over denken. – DS, 04-01-2001

• wassen, schrobben, plassen • morsen, knoeien

plomb (de, -s) • stop, zekering De feestleider kondigt aan dat de lichtjes van het schipperskwartier – ik wist niet dat wij dat hier in Gent hadden – de moeite zijn, maar als we er arriveren – het schipperskwartier blijkt de Tolhuiskaai en de Sassekaai te zijn – blijkt de plomb er gesprongen. – HN, 04-12-1998

economie een instrument zijn om mensen aan werk te helpen, die anders tussen de plooien vallen. Omdat ze te oud zijn of te weinig geschoold. Of allochtoon. – Knack, 18-09-2002

- in/op zijn plooi zijn, in orde zijn, helemaal beter zijn, weer op de been zijn - uit zijn plooi zijn, niet in zijn plooi zijn, uit zijn gewone doen zijn, niet lekker zijn, zich niet lekker voelen - op zijn plooi(en) vallen, goed terechtkomen

plooibaar (bn.) • (op)vouwbaar, opklapbaar • buigbaar, buigzaam, veerkrachtig plooibed (het, -den) • vouwbed Na het middageten sloop de jongen naar de eerste verdieping, naar het kinesitherapielokaal. Daar staat een plooibed met daarop een dekentje. Dat laatste stak hij in de fik. – HN, 02-02-2002

plongeur (de, -s) • bordenwasser Mugo – hij heet in het echt Hugo xxx – is een man van vele beroepen. Hij was fotograaf voor het parket, maar ook letterschilder, croupier, plongeur, bediende in het havenarbeiderslokaal en taxichauffeur. – HN, 20-09-2002

plooicaravan (de, -s) • vouwcaravan Een dief ging er op de Stuivenbergbaan met een plooicaravan Rapido vandoor. – GvA, 13-08-2002

plonsbad (het, -en) • ondiep zwembad voor kleine kinderen, pierebad(je), kinderbadje

plooien (plooide, geplooid) in België ook: • (op)vouwen van papier of kleren

De glijbaan was open en ijverige waterratten konden een brevet halen. In het plonsbad deden peuters aan watergewenning. – LN, 09-11-2002

Omdat bekend is wie de brief fout plooide, is het systeem van de geheime stemming niet gerespecteerd, vindt de CD&V. – LN, 16-01-2003 Gisteren was het een baaldag in het Big Brotherhuis. Lang slapen, geeuwen, opruimen, wat onnozele muziek maken op de synthesizer, kleren plooien, afwassen, de verveling weglullen. – LN, 14-12-2002

plooi (de, -en) • in België ook: vouw in een broek of een brief - tussen de plooien vallen, niet meetellen, onbelangrijk zijn, over het hoofd gezien worden

p

Het bericht in deze krant dat ongeveer 8.000 naamloze vennootschappen in België nog steeds niet over het wettelijke minimumkapitaal van 61.500 euro beschikken, is afgelopen week wat tussen de plooien gevallen. – FET, 30-08-2002 Toch kan precies ook die sociale

• doorbuigen onder een zwaar gewicht • ledematen of voorwerpen buigen, de armen kruisen • zwichten, toegeven, gehoorzamen Ik wilde dat niet, maar plooide onder druk van De Batselier en VU. – LN, 17-01-2003

252

- plooien of breken, buigen of barsten

• pof, krediet - iets op de poef kopen, iets op krediet kopen Nooit hebben we het zo moeilijk gehad als de afgelopen jaren. We betalen iedere maand 10.000 frank af aan de lening en moeten zelfs 'op de poef' kopen bij de kruidenier. – DM, 11-01-2003

plooimeter (de, -s) • duimstok Het lijkt op het eerste gezicht niet zo eenvoudig om de afstand tussen de vloer en het plafond precies te meten. Met een plooimeter gaat het helemaal niet en een rolmeter moet je gaan plooien, waardoor je niet nauwkeurig kan werken. Neem daarom twee plooimeters. – DS, 20-102001

- ergens in de poef staan, ergens in de schuld staan - iets op de poef hebben staan, iets nog niet betaald hebben Serieuze ruzie in café Phoenix. Cliff had nog zestien pintjes op de poef staan, maar weigerde ze op het eind van de maand te betalen. – BvL, 01-04-2000

pluim (de, -en) • in België ook: veer van een vogel - van zijn pluimen laten, een veer laten, verlies, schade lijden 'En daar blijf ik stiekem op hopen', zegt Tomasic. 'Zes punten achterstand op de tweede zijn niet onoverbrugbaar. Wij krijgen alle toppers thuis te bekampen. Die gaan hier nog van hun pluimen laten.' – LN, 22-02-2003

poef (bn.) • dik, propvol - poef zijn, vol, verzadigd zijn

poefen (poefte, gepoeft) • poffen, op krediet kopen

poeier (het & de)

pluim(en)bed (het, -den) • verenbed, dekbed

• buskruit • kracht, energie, vuur, fut - het poeier niet uitgevonden hebben, het buskruit niet uitgevonden hebben, niet slim zijn - zijn poeier verschieten, zijn kruit verschieten - poeier geven, van katoen geven

pluimen (pluimde, gepluimd)

poeierdroog (bn.)

• een kip plukken • plukken, bedriegen, geld aftroggelen

• kurkdroog

➔

haar

pluimborstel (de, -s) • plumeau

Om het vochtige gedeelte af te palen, nemen we eerst enkele stalen met een grondboor. Die stalen leren ons dat: A de hitteholf al behoorlijk zijn werk heeft gedaan want de eerste 30 centimeter is poeierdroog en B de waterhoudende humuslaag op de meeste plaatsen gebroken is. – BvL, 26-08-1997

We streven een duurzame relatie na met onze klanten. Iemand pluimen, werkt slechts éénmaal. – GvA, 28-02-1998

pluimgewicht (het) • vedergewicht in het boksen

p

De Fransman Cyril Thomas is zaterdag Europees kampioen boksen geworden bij de pluimgewichten. – BvL, 23-12-2002

poeder ➔ poeier poef (de)

poeieren (poeierde, gepoeierd) • afranselen, een pak slaag geven • foppen, bedriegen, afzetten • vleien poel (de, -en)

253

• jonge hen, jonge kip, kuiken

poes. Blijkbaar had ik zondag heel goede benen. Mooi meegenomen natuurlijk vooral ook omdat ik voor eigen volk reed.' – LN, 26-02-2003

poep (de, -en) • achterste, achterwerk, billen, bips - iemand op zijn poep geven, iemand een pak voor zijn billen geven 'Johan durft al wel eens zijn hand gebruiken', zegt Anja. 'Hen een klets op de poep geven. Ik ben daar tegen. Bij mij lukt dat op een andere manier. Hoewel het met Laura soms echt de spuigaten uitloopt. Dan moéten we haar wel in de kelder zetten.' – LN, 18-07-2001

poësis (de) • voorlaatste klas van de Grieks-Latijnse humaniora, waar men de dichtkunst onderwijst, vijfde klas van het gymnasium De namen waarmee wij vroeger de hoogste twee klassen van de oude humaniora aanduidden, poësis en retorica, kwamen uit die traditie: dichters werden lager geschat dan redenaars. – DS, 13-09-2001

poepeloerezat (bn. en bw.) • stomdronken Mocht de regen op onze lustrumeditie van vorig jaar bier zijn geweest, dan had de hele festivalweide nog poepeloerezat gelegen. – HN, 25-06-1999

poesjenel (de, -len) • hansworst, marionet ook Ik lag daarover te dubben en toen herinnerde ik me een aantal spotliederen van thuis. En ik besloot om een satirisch lied in die Antwerpse stijl te maken. In het eerste nam de Neus, een beruchte poesjenel, het woord. Het tweede was het 'Lied van de Lange Wapper' – dat Vlaams beeld dat aan het Steen staat. – DM, 18-01-2003

poepen (poepte, gepoepte) • vrijen, neuken, geslachtsgemeenschap hebben Ik ben daar niet binnengegaan met de bedoeling te choqueren. Nu klinkt het alsof ik voor de camera ben gesprongen en beffen, poepen, kut heb geroepen. Ik heb het publiek wat opgewarmd, al zeg ik het zelf. Ik heb geen dwazigheden zitten verkondigen of flauwe grappen gedebiteerd zoals anderen tijdens de uitzending. – GvA, 08-06-2002

poesjenellenkelder (de, -s) • marionettentheater, poppentheater In de volkse Sint-Andrieswijk, de bakermat van alle poesjespelers, creëerden we onze eigen poesjenellenkelder en na vijf jaar poppentheater waren we een gevestigde waarde. – DM, 20-12-2001

poepers (mv.) - met de poepers zitten, doodsbang zijn Traditionele partijen zaten met de poepers, ze vreesden dat we twee zetels zouden inpikken. – DM, 09-09-2000

poets - poets wederom poets, leer om leer, iemand een streek betaald zetten

poer ➔ poeier poes (de, poezen)

De Kempense hoofdstad wil met het Watersportspektakel laten merken dat ze niet voor de noorderburen moet onderdoen. Om dat te bewijzen is de Tilburgse wethouder Frans Puls vriendelijk verzocht erevoorzitter te zijn. Het klinkt bijna als poets, wederom poets. – GvA, 10-08-2001

p

- niet van de poes zijn, niet voor de poes zijn, niet mis zijn 'Ik mikte wel op een podiumplaats maar een overwinning had ik niet meteen verwacht', zegt hij. 'Ik ben nog in volle voorbereiding op het nieuwe seizoen dat pas in april van start gaat. En de concurrentie was toch ook niet van de

poetsvrouw (de, -en) • schoonmaakster, werkster

254

Vroeger kon je poetsvrouwen alleen maar tegenkomen bij de gegoede burgerij: bij dokters, pastoors en advocaten. Maar tegenwoordig beschikken, zeker in Antwerpen, zelfs werkloze twintigers over een persoonlijke poetsvrouw, die soms twee keer per week met de raagbol bij hen langskomt. Een aanzienlijk gedeelte van deze zelfstandige Witte Tornado's bestaat uit Poolse huismoeders. – GvA, 17-062002

pointeren (pointeerde, gepointeerd) • afvinken • prikken, via een prikklok je aanwezigheid registreren, afstempelen

Ze werden meegenomen naar het politiebureel. Maar daar liep de situatie helemaal uit de hand. Vier agenten kregen klappen en twee werden gewond. – LN, 07-02-2003

politieker (de, -s) • politicus De een of de andere politieker kan zoiets aan de hoek van de toog gezegd hebben. Maar 't zou nogal straf zijn, hé. – GvA, 01-02-2003

politierechtbank (de, -en) • rechtbank op kantonniveau voor overtredingen van bepaalde bijzondere wetten en burgerlijke en strafrechtelijke zaken in verband met verkeersongevallen

Onze opmerking – dat geen controleur het hem kwalijk zal nemen als een man van 84 tijdens de piekuren zijn pasje niet heeft gepointeerd – wuift Demunter verontwaardigd weg. – HN, 04-01-2003

Ze is ook de beroepsinstantie tegen de vonnissen van de politierechtbank in strafzaken. – DS, 12-08-2002

pol (de, -len), polleke (de, -s) • poezelig handje, vooral van een kind - een polleke geven, een hand geven

politierechter (de, -s)

'Meneer, ik heb geen letter van u gelezen, maar ik heb u gezien op den televisie en ik dacht: Die meneer ga ik een polleke geven.' – GvA, 10-11-2001

• rechter van een politierechtbank Het dodelijke ongeval dat in september 2001 in de Boezingestraat in Ieper plaatsgreep, is veroorzaakt door de slechte staat van de weg. Dat zeggen de advocaten van Marc S. uit Ieper, die door de politierechter veroordeeld werd voor het onopzettelijk veroorzaken van het ongeval. – DS, 07-03-2003

pol en soc • politieke en sociale wetenschappen Met Germaanse kon ik na de twee kandidaturen al lesgeven. Dat deed ik in september en oktober, en met het inkomen van die twee maanden en mijn beurs kon ik verder studeren. Ik stapte over naar pol en soc. Die richting bleef aan mij trekken. – DM, 26-10-2002

politoloog (de, -logen) • politicoloog Het puzzelen aan de kieslijst bij alle partijen is haast een exclusieve aangelegenheid van de partijhoofdkwartieren geworden. Dat zegt LUC-politoloog Johan Ackaert in een gesprek met het christelijk opinieweekblad Tertio van deze week. – GvA, 20-02-2003

polieren (polierde, gepolierd) • polijsten

p

Arbeiders waren net klaar met het polieren van een vierhonderd vierkante meter grote vloer. Van een korte pauze van de arbeiders maakten de vandalen gebruik om op het verse beton te dansen. – HN, 30-11-2001

politiebureel (het, -burelen) • politiebureau, politiepost

poll (de, -s) • stemming binnen een politieke partij waarbij de kandidatenlijst voor een verkiezing wordt vastgesteld Ook elders in de partij lijkt er weinig

255

tegenstand tegen de kandidaatstelling van Vanoost. 'Er is een poll geweest. We moeten de geest daarvan respecteren', meent partijleider Jos Geysels. Vrij vertaald: de nieuwe ontwerplijsten worden in de mate van het mogelijke een uiteengetrokken versie van de al door de basis goedgekeurde eenheidslijst voor Vlaams-Brabant. – DM, 03-03-2003

polsuurwerk (het, -en) • polshorloge Op de tweede verdieping braken de daders de deur van een appartement open en doorzochten de woonst. Ze gingen aan de haal met een grote som geld, juwelen en een polsuurwerk van Tissot in witgoud. – HN, 28-02-2003

polykopiëren (polykopieerde, pollepel (de, -s)

gepolykopieerd) • stencilen • fotokopiëren

• in België ook: soeplepel, lepel om soep op te scheppen [in Nederland: houten keukenlepel, roerlepel] - de pollepel zwaaien, de baas zijn De nieuwe grootkeuken van de Antwerpse gevangenis dateert van 1999. Chef-kok Sven Baele zwaait er de pollepel. Dagelijks levert de keuken vijf- à zeshonderd warme maaltijden af. – HN, 03-02-2002

polyvalent (bn.) • multifunctioneel: polyvalente zaal Aan het polyvalent basketveld staan al een tijdje enkele skateramps van de provincie en de stad. – HN, 22-08-2002

pompaf (bn. en bw.) polluent (de, -en)

• bekaf, uitgeput, doodmoe

• verontreinigend stof De vervuilende concentraties van zwaveldioxide en fijn stof bleven tijdens de periode 2000-2001 onder de geldende richt- en grenswaarden. Ondanks de stijging van de concentraties van waterstoffluoride blijft ook deze polluent nog binnen de verschillende normen. – GvA, 09-04-2002

Met het warme weer was ik 's avonds echt pompaf. – LN, 03-08-2002

pompbak (de, -ken) • gootsteen, aanrecht met spoelbak, spoelbak In het oude herenhuis waar zij nu woont, is er een echte keuken met een vuur met vijf bekkens, een grote 'pompbak' en een Smeg-koelkast, die past bij de oude, blauwe tegels van haar keuken. – Knack, 15-05-2002

pollueren (pollueerd, gepollueerd) • verontreinigen, vervuilen Het is allang geen nieuws meer: het gaat niet goed met moeder aarde. We consumeren te veel, we produceren te veel en we pollueren te veel. – DM, 05-02-2003

➔

pompsteen

pompelmoes (de, -moezen) • grapefruit De jonge Entre-Deux-Mers flirt met nuances van citrusvruchten, appel, meloen en pompelmoes en er duikt zelfs een hint van exotisch fruit op. – DS, 17-082002

pollutie (de) • milieuvervuiling, verontreiniging, vooral van lucht of water

p

Tegelijkertijd met die dalende snelheid nemen de lasten voor de auto in de stad toe: een uur parkeren in het Brusselse centrum kost algauw twee euro, terwijl het brandstofverbruik (en de bijbehorende pollutie) er meer dan dertig procent hoger ligt dan buiten de stad.– Knack, 02-042003

pompen (pompte, gepompt) • zuipen, veel drinken

256

In de eerste aflevering onderzoekt TV 1 vanavond meteen hoever men met het nieuwe genre kan gaan: zo bedankt een mucopatiënt haar donor, brandweermannen proberen duidelijk te maken dat ze

niet enkel bier pompen en de Chiro van Temse toont hoe de verveling op zondagnamiddag bestreden wordt. – DM, 30-04-2002

• pauze bij het toneel • werktijd van arbeiders

por (de, -ren) • meisjesstudent

pompier (de, -s) porei (de)

• brandweerman, spuitgast Terwijl enkele spuitgasten ter plaatse zuurstof kregen toegediend door het Rode Kruis, moest één pompier voor observatie in het ziekenhuis worden opgenomen. – GvA, 20-08-2002

• prei En dan bijvoorbeeld helemáál vergeet om het touw een zaaibreedte te verplaatsen voor de porei. – BvL, 16-05-2002

portatief (de) • draagbare radio of televisie

pompist (de, -en) • pompbediende, (benzine)pomphouder

porte-bagage (de) • bagagedrager • imperiaal van een auto

Tussen zijn negen Texaco-pompen en -shop legt de man menig kilometertje af. Op natuurlijke brandstof. 'Ik voel dat sommige mensen neerkijken op een "riekende" job als "pompist". Ze doen maar.' – HN, 25-02-2000

Elk jaar weer vertrekken duizenden Vlamingen naar de Alpen voor een verkwikkende portie wintersport. Vroeger ging dat relatief eenvoudig: een stel skilatten op de porte-bagage, en de piste lag open. – HN, 29-01-2000

portkosten (de) • portokosten, kosten van een postzending

porto (de) • port [wijn]

pompsteen

'Alle dure dranken werden meegenomen: porto, whisky, wijn, cognac en ook dranken als amaretto', zegt zaakvoerder Tony Vandenberk. – BvL, 16-08-2002

• gootsteen, aanrecht, spoelbak Het huis was in slechte staat: 'Er was niks meer. De wc en de pompsteen waren kapot geslagen. Ik heb alles opnieuw ingericht', vertelt Julien, die er ondertussen vijf maanden woont. – LN, 25-01-2003 ➔

portrettentrekker (de, -s) • fotograaf

pompbak

Alle Davidsfonds-leden worden om 14.30 uur verwacht aan de Hoge Wegmolen in Schravenhage. Om 15 uur stipt zal een haast professionele portrettentrekker de aanwezigen fotograferen met de molen als achtergrond. – HN, 28-12-2000

pompwater - zo klaar als pompwater, zo klaar als een klontje

p

Voor openbaar aanklager Inge Delissen is het hele dossier zo klaar als pompwater. 'Het was Wesley D.R. die op 13 mei 2001 vier à vijf schoten op slachtoffer V.S. afvuurde', vertelde Delissen. – HN, 01-022003

poos (de)

post

in België ook: • baan, baantje, job • ploeg, groep arbeiders • zender, radio- of televisiestation - op post zijn, aanwezig zijn, paraat zijn

257

Karin stapte mee in de vorige antioorlogsbetoging in Brussel en zal ook zaterdag op post zijn. – HN, 14-02-2003

verzetten. – DS, 08-08-2002

postmandaat (het, -daten) • postwissel

postbedeling (de, -en)

Na de beëindiging van het contract werden hem eind vorig jaar de lonen van de maanden juli en augustus en een uittredingsvergoeding uitbetaald met een postmandaat van circa 93.000 frank (2.315 euro). – DM, 28-01-1999

• postbestelling, postbezorging Het huidige postkantoor in de Retiese Nieuwstraat is veel te klein voor loketten en postbedeling. De twaalf postbodes konden haast niet samen binnen. – GvA, 14-02-2003 ➔

postmeester (de, -s)

bedeling

• postdirecteur

postcheckrekening, postchequerekening (de, -en)

De postbeambten van het postgebouw aan de Borsbeekbrug roken letterlijk onraad en verwittigden hun postmeester. – HN, 22-08-2002

• postrekening, girorekening Voor de rechtspersonen wordt deze postcheckrekening: xxx-xxxxxx-xx. De betaalformulieren worden aangevraagd bij de Dienst der voorafbetalingen te Brussel met vermelding van het registratienummer (BTW-nummer). – FET, 26-011995

➔

postogram (het, -men) • door de post verkochte, versierde wenskaart Hij is trouwens niet de enige die boos is op De Post. In Heusden-Zolder kwam een postogram te laat voor de verjaardag van vrouwlief, en in Kinrooi kreeg Jacob Craeghs pas na 11 dagen een pakje vanuit Leuven. – BvL, 28-12-2002

postdatum - postdatum [op brieven], datum als poststempel, datum als postmerk

postgraduaat (het) • postdoctorale of postuniversitaire opleiding

postontvanger (de, -s) • postdirecteur

Johan xxx (36) heeft de leiding genomen bij Prorest Catering. xxx is licentiaat in de rechten en behaalde ook een postgraduaat bedrijfskunde. – GvA, 06-032003

''s Middags zijn we dicht, zoals alle winkels trouwens in Opwijk, en 's avonds sluiten we de deuren om half vijf, dat is een half uur later dan vroeger. Dinsdagavond zijn we open tot half zeven, maar we zien geen kat. Waarom zouden wij dan meer open moeten zijn?', lacht postontvanger Christiane xxx het probleem weg. – HN, 09-01-2003

postkaart (de, -en) • briefkaart • prentbriefkaart, ansichtkaart Daarnaast geven de mannen dit jaar een eigen postkaart uit om zich bij jan publiek meer bekendheid te verschaffen. – GvA, 08-08-2002

postman (de, -nen) • postbode, postbeambte

postontvanger

➔

postmeester

p

Als straks het werk van vele postmannen verandert, als gevolg van de proefprojecten van georoute, zal zich daar misschien 10 of 15 procent tegen

postuleren (postuleerde, gepostuleerd) • solliciteren, dingen naar een ambt, een betrekking enz. Als je niet kunt beslissen moet je niet postuleren voor het ambt. – DM, 29-062002

postuurtje (het, -s)

258

• beeldje, figuurtje Vooral mariabeelden zijn hier te zien, van de eerste die gemaakt zijn na de verschijning tot beelden uit alle windstreken. Er wordt goed verkocht in het bijbehorende nerinkje – er kan thuis altijd wel een postuurtje bij. – DM, 22-07-2002

Van de vier Ledegemse doelpunten nam Frenchy Laevens er twee voor zijn rekening. – HN, 02-12-2002

- met de gebroken potten zitten, met de narigheid, de problemen zitten Terwijl de Vlaamse filmmakers met de gebroken potten zitten, wordt het hoogdringend dat ook de overheid zich gaat bezinnen over hoe de lokale film het best wordt gesteund, niet alleen in de productie, maar vooral ook in de distributie, promotie en exploitatie. – Knack, 10-11-1999

pot - het potje gedekt houden, ergens niet meer over praten, erover zwijgen We wilden daar afspreken, hoe we daar mee moesten omgaan. Want het gonsde van geruchten. De enen wilden open kaart spelen, de anderen het potje gedekt houden. – HN, 27-02-2003

- een pot pakken, een biertje pakken - potten pakken, zuipen - potten gaan pakken, gaan stappen

- rond de pot draaien, om de zaak heen praten, de kern van de zaak ontwijken

Jensen: 'Ja, ons. Als Club straks kampioen wordt, dan voel ik me ook een beetje kampioen. En dan gaan we samen potten pakken, hé kameraad?' – LN, 15-02-2003

'Niet verbloemen, niet rond de pot draaien: gewoon zeggen waar het op staat, hoe erg het ook is', zucht Steven. – Flair, 13-08-2002

➔

kookpot

potelen (potelde, gepoteld) • met de vingers aanraken, betasten, bevingeren

- tussen pot en pint, bij een biertje of gemoedelijk, losjesweg Depressie daarentegen is zwakte, is afgaan. Maar als je met managers praat tussen pot en pint, dan komt bij de derde pint bij velen naar boven dat ze ook soms aan hun zelfbeeld twijfelen. – Trends, 0606-2002 'Toen onze sponsor ons enkele maanden geleden tussen pot en pint beloofde dat hij Raymond Ceulemans naar ons stamlokaal zou uitnodigen, dachten we dat hij een grapje maakte', zegt xxx, secretaris van de biljartclub 'De Sterrestoters'. – LN, 17-02-2003

'Iemand van dertig hoeft niet aan een meisje van vijftien te potelen', zo haalde de openbare aanklager uit op de zitting. De verdediging stelde daar tegenover dat het om een normale relatie ging, die alleen maar was verboden omdat het meisje nog geen zestien was. – HN, 13-101999

poteren (poterde, gepoterd) • oneerlijk handelen, vals spelen Moet de herstelling perfect zijn, of moet ze proper zijn? heb ik hem gevraagd. Ik bedoel, je kunt wel met een aantal dingen poteren en zo. Dan kan het goedkoper. – GvA, 29-08-1998

- ergens niet veel potten gebroken hebben, niet veel gepresteerd hebben Interbrew zal de komende jaren in China niet veel potten breken. De marges zijn laag en de markt sterk versnipperd. – FET, 14-06-2002

• stelen, pikken

p

potpolder (de, -s) - veel potten breken over, diep ingaan op, • polder waarin water wordt opgevanveel woorden vuilmaken aan gen bij hoge waterstand De voorbije maanden werd een reusach- de gebroken potten betalen, het gelag tige voorraad zand aangelegd afkomstig betalen, de schade vergoeden Ledegem nam weerwraak voor de nederlaag tegen Beveren-Leie en liet Dentergem de gebroken potten betalen.

van afgravingswerken in Kallo. Daarmee wordt rond het overstromingsgebied een ringdijk van 1,6 kilometer aangelegd. Later

259

wordt de Scheldedijk verlaagd en de potpolder ingericht als natuurgebied. – FET, 06-03-2003

drie, vier pralines. – LN, 09-08-2002

pramen (praamde, gepraamd) • aandringen op, aansporen tot, aanzetten tot - zich niet laten pramen, zich iets geen twee keer laten zeggen

pots (de, -en) • hoofddeksel zonder klep: muts, alpinopet, capuchon Borduren is niet dat tijdverdrijf uit oma's epoque. Borduren is weer in, vinden ze. En nog meer, breien. Rapper Eminem heeft met zijn gebreide pots het betere naald-en-steek-werk zowaar hip gemaakt. – BvL, 13-02-2003

Uit een rondvraag van het Vlaams Blok aan alle Vlaamse ministers blijkt dat de excellenties zich niet laten pramen om te verschijnen in ludieke tv-programma's. – GvA, 20-03-2002

• dwingen, onder druk zetten

poulain (de, -s)

prangen (prangde, geprangd)

• sportleerling • beschermeling, lieveling

• drukken, duwen, dringen • knellen, knijpen, klemmen, omklemmen

poussette (de, -n & -s) • wandelwagen, kinderwagen, buggy

Er komt geen verplichting om uit de kluiten gewassen jongens en meisjes van twaalf jaar op de achterbank van de auto in een kinderzitje te prangen. Dat verzekert minister van Mobiliteit Isabelle Durant. – LN, 23-01-2003

poutrel(le) (de) • (ijzeren) balk De trekker van het spant werd vervangen door een poutrel, die samen met de balustrade zichtbaar werd gelaten en groen geschilderd. – HN, 01-04-2000

pratikeren (pratikeerde, gepratikeerd) • de praktijk uitoefenen van, praktiseren

praalboog (de, -bogen) • ereboog, triomfboog

precaire (de, -n)

Ook de praalboog of de poort, de kerk en het kapelletje kunnen een gedenkteken worden. – GvA, 28-12-1996

• personeel betaald door de overheid, met een onzekere rechtspositie [nepstatuut]

praatbarak (de) • overleg waar veel gepraat wordt, maar waar weinig uitkomt

precies (bw.)

'Het is dus larie en apekool om te zeggen dat er geen probleem is zolang de associaties niet operationeel worden. De oprichtingsfase is sowieso cruciaal voor de studenten; nu dreigt ons forum slechts een praatbarak te worden', zegt hij in het studentenblad Veto. – Metro, 03-03-2003

praatje ➔ slaan praline (de, -s & -n) • chocoladebonbon

• blijkbaar, kennelijk • in België vaak voor: net - hij is precies wat uit zijn humeur, hij lijkt wat uit zijn humeur - hij is precies ziek, het is net alsof hij ziek is - precies omdat/daarom, juist omdat/ daarom - precies dat/of, net of - dat is nu precies wat ik bedoel, dat is nu net wat ik bedoel - ze waren precies vreemden geworden voor elkaar, ze waren net vreemden geworden voor elkaar, het leek alsof ze vreemden waren geworden voor

p

Als ik in het atelier ben, of ik stap een winkel binnen, dan proef ik automatisch

260

elkaar

Er is een prentkaart met de SintGummarustoren, Zimmertoren en het Belfort. – LN, 19-02-2003

pree (de, -s) • zakgeld • loon, salaris

preparé (de) • bereide filet américain

Maanden geen pree krijgen is niet grappig. – LN, 21-11-2001

'Zien jullie het een beetje zitten? Wij ook, maar ik heb net een boterham met preparé gegeten en die ligt wat op mijn maag', vertalen wij het Izegems dialect van Kowlier bij de aanvang van zijn concert. – LN, 19-08-2002

- een vette pree, een goed salaris De president verlegt zijn marktgrenzen, de paus kan eindelijk komaf maken met een atheïstisch regime en de vakbondspersoon wordt een stroman met vette pree. – DM, 07-04-2000

prepensioen (het, -en) • vervroegd pensioen, VUT

• soldij

prefect (de, -en) • studieprefect, directeur van een openbare middelbare school, rector Een brand heeft schade veroorzaakt in het lokaal van de prefect van het atheneum Bracops-Lambert in de Processiestraat. De brand is aangestoken door inbrekers die er met computers vandoor gingen. – HN, 17-03-2003

Ik kom er niet met mijn prepensioen. Natuurlijk mag ik geen fortuinen bijverdienen. Maar ik wil me journalistiek uitleven. Noem het gerust beroepsmisvorming. – BvL, 26-07-2002 ➔

brugpensioen

presenteren ➔ factuur preuts (bn. en bw.)

• surveillant

• in België ook: trots, overmoedig

prefix (het) priem (de, -en)

• netnummer 'Zo vroeg ik een commercieel interessant gsm-nummer aan. De cijfers na het prefix optellen, levert 36 op. Drie en zes samen leveren negen op. Negen staat symbool voor de lichtbrenger.' – GvA, 22-02-2003 Weer gaat zijn gsm over en weer ziet hij het prefix 355 verschijnen. Deze keer alleen maar wat geruis. – DM, 16-11-2002

• breinaald Mevrouw Kenis uit Peer laat ons weten dat je zelfgebakken brood enkele keren met een breipriem moet doorsteken zodat het vocht kan weglopen. – BvL, 19-12-1995

priem ➔ prime pries (de, -en)

premetro (de, -'s)

• stopcontact

• (gedeeltelijk) ondergrondse spoorweg waarop met trams gereden wordt

Om dit goed gevoel te kunnen bestendigen, is de volledige achtkoppige delegatie dan ook verrast door de lui van Fish & Ships met een schaalmodel van een lichttoren naar keuze in de nabijheid van een 'pries' om hun werkkamer te verlichten op de kritieke momenten. – DM, 27 mei 1998

p

Een agent van de Antwerpse politie heeft woensdagmiddag een agressieve pitbull doodgeschoten. De hond dwaalde rond in de premetro en viel de agenten aan toen die zijn baasje naderden. – GvA, 06-032003

prijs

prentkaart (de, -en) • prentbriefkaart, ansichtkaart

- aan de prijs van, voor/tegen de prijs van

261

- te(n) allen prijze, tot elke prijs, wat het ook moge kosten - ten prijze van, ten koste van

jarige samen. Jonge duiven 75 euro gewaarborgd. Inzet 1,5 euro. Straal achterkant oost. – BvL, 18-05-2002

De nitraten moeten hoe dan ook uit het water, zegt Lode Stienaers van het actiecomité. 'Maar niet ten prijze van de veiligheid van de buurtbewoners.' – HV, 27-01-2001

prijsvork (de) • minimum- en maximumprijs waartussen de prijs van een product zich bevindt

- prijs hebben, geluk hebben, als winnaar uit de bus komen of de dupe zijn, het haasje zijn

Wanneer u uw limiet in het midden van de prijsvork plaatst, hebt u meer kans dat het wordt uitgevoerd. – Trends, 08-08-2002

primauteit (de) prijsbeest (het, -en)

• hoogste belang, hoogste gezag, superioriteit

• winnaar Wie de Australische wijnindustrie nauw volgt – en vooral ook de prijzendans van een aantal topproducten – weet dat het prijsbeest op internationale veilingen Penfolds Grange is. – Trends, 27-02-2003

De boodschap is deze van het gevoelen, van het gezin, van de opvoeding, de afwijzing van de primauteit van de markt en de beurs (voor de liberalen), van de staat en van de mandaten (voor de socialisten), of van het milieu (voor Ecolo). – DS, 01-04-2003

prijsdeling (de, -en) • prijsuitreiking Rugnummers worden van 10 tot 12.30u. in de sporthal afgehaald. In diezelfde zaal heeft de prijsdeling plaats vanaf 17u. – LN, 24-11-2001

prime (de, -s) • premie

primeren (primeerde, geprimeerd) • voorrang hebben, voorgaan, voorop staan

prijselijk (bn.) • betaalbaar, zijn prijs waard Het was Evelien, Natasja en Sabrina er vooral om te doen een degelijk, prijselijk, origineel en in de stad weinig of niet verkrijgbaar aanbod in hun winkelrekken te plaatsen. – GvA, 21-11-2002

Ten slotte zouden solvabiliteit en rendabiliteit altijd moeten primeren op marktaandeel. – FET, 16-08-2002

primordiaal (bn.) • in België ook: cruciaal, doorslaggevend, essentieel

prijskamp (de, -en)

Hij zei nog de situatie 'uur per uur te volgen, in samenspraak met VNsecretaris-generaal Kofi Annan. De veiligheid van ons personeel is van primordiaal belang'. – GvA, 16-03-2003

• wedstrijd, prijsvraag Voor de huidige renovatie van het Groeningemuseum werd een prijskamp uitgeschreven, die werd gewonnen door het Brusselse architectenbureau 51N4E Space Producers, met Peter Swinnen, Johan Anrys en Freek Persyn als architecten. – FET, 05-03-2003

p

princiep (het, -en) • principe princiepsakkoord (het, -en)

prijsvlucht (de, -en) • duivenwedstrijd, wedvlucht

• principeakkoord Jos Verhaegen is de nieuwe eigenaar van Germinal Beerschot. Na twee maanden onderhandelen werd gisteren een princiepsakkoord bereikt tussen

De Meeuw Lanklaar korft zondag 19 mei van 18 tot 20 uur in voor de prijsvlucht van maandag uit Momignies. Oude en

262

Verhaegen en hoofdaandeelhouder Ajax. – BvL, 06-03-2003

asielzoekers, vreemde nationaliteiten en verdraagzaamheid, door hun aanwezigheid illustreren de bezoekers de problematiek. Overnachten doen ze op een privaat adres, de school heeft onvoldoende accomodatie om de mensen 's nachts op te vangen. – HN, 15-01-1999

princiepsbeslissing (de, -en) • principebeslissing Begin 1998 nam de gemeenteraad de princiepsbeslissing om samen met de provincie herinrichtingswerken uit te voeren op de provinciale baan VilvoordeAalst die Droeshout doorkruist. – LN, 28-02-2003

privé (de), privésector (de) • de particuliere sector, het bedrijfsleven Na nog een aantal politieke schandalen werd in 1998 de Public Interest Disclosure Act goedgekeurd, die de klokkenluider – ook in de privésector – beschermt tegen ontslag of andere nadelige gevolgen als hij een 'concern' (bezorgdheid) openbaar heeft gemaakt. – Knack, 19-02-2003

princiepsbesluit (het, -en) • principebesluit Het gemeentebestuur nam het princiepsbesluit om nieuwe fiets- en voetpaden aan te leggen langs de Ninovestraat en dit vanaf de basisschool tot het kruispunt met de Diepeweg. – HN, 15-02-2003

probatie (de, -s) princiepskwestie (de, -s)

• proef, proeftijd • opschorting of uitstel van de veroordeling waarbij de rechter aan de beklaagde bijzondere voorwaarden oplegt, die hij gedurende een bepaalde termijn moet naleven

• principekwestie De onthaalmoeder spande voor de arbeidsrechter een zaak in om een beter sociaal statuut op te eisen. Ze sleepte haar werkgever vzw Medische Dienst Boom en Omstreken voor de rechter in deze princiepskwestie. – HN, 18-12-2002

De rechtbank veroordeelde G. tot drie jaar cel waarvan de helft met probatie. – HN, 16-08-2002

prinsessen (mv.) • prinsessenboontjes, sperzieboontjes

probleem ➔ vals

prise ➔ pries

proces ➔ inspannen

prison (het, -s) • gevangenis

proces-verbaal (het, processenverbaal) • in België ook: notulen van een vergadering

privaat (bn.) • privé [als opschrift], persoonlijk [op een brief] - private weg, eigen weg, privé-weg

proclamatie (de, -s) • feestelijke bekendmaking van de schoolresultaten, rapportdag

p

Rooigem ligt langs het beschermde Rooigemdomein tussen de Moerkerkse Steenweg en de Aardenburgse Weg. De stad wil volgens gemeenteraadslid JeanMarie Bogaert (NV-A) deze private weg opnemen in een recreatieve wandel- en fietsroute. – HV, 25-02-2003

'Toen Kim op Wimbledon tegen Coetzer speelde, was er bij ons op school proclamatie van de laatstejaars', zegt oom Johan. – HN, 05-01-2000

procureur des konings (de)

- privaat adres, privé-adres, persoonlijk adres

• officier van justitie

De school werkt een week lang rond

263

Het Kortrijkse parket was al voor woensdag op de hoogte van de 'plannen'

van rechter D'Hulst. 'Wij spelen dat spel echter niet mee', legde procureur des konings Louis Denecker gisteren uit. – DM, 07-03-2003

sen officieel worden verdacht van passieve en/of actieve corruptie, lijkt de kans groot dat het gerecht voor het eerst doordringt tot in het hart van het gepolitiseerde Antwerpse profitariaat. – Knack, 26-032003

proef (de, proeven) in België ook: • examen, proefwerk • nummer, onderdeel van een wedstrijd

programmatie (de) • in België vaak voor: programmering Wij houden vast aan onze vaste data: optredens op de eerste en derde zaterdagavond van elke maand. Overlappingen met de programmatie van de Cactus Club zijn haast onvermijdelijk, al moeten we overlappingen op het vlak van genres in de toekomst zien te vermijden. – HN, 08-03-2003

proefbuisbaby (de, -'s) • reageerbuisbaby Peters sperma werd onderzocht, een proefbuisbaby leek de uitweg te zijn. – LN, 17-08-2002

proefstuk (het) - niet aan zijn proefstuk (toe) zijn, al ervaring hebben, het klappen van de zweep kennen Het scenario van Matroesjka's werd geschreven door Marc Punt, die niet aan zijn proefstuk toe is. Hij schreef onder meer de scenario's voor Ad Fundum van zijn vroegere kompaan Jan Verheyen, en hij schreef én regisseerde bovendien She Good Fighter en Dief! – DM, 08-03-2003

promotie - in promotie, in de aanbieding Ik zie merken die winterjassen verkopen voor 180 tot 200 euro. En dat voor iets wat de kinderen ocharme vier of vijf maanden dragen. Wij hebben jassen van 90 euro, in promotie zelfs 50 euro. – HN, 08-03-2003

promotiebouw (de) • projectontwikkeling

profijtig (bn. en bw.)

Om de stedenbouwkundige eenheid te stimuleren, wil het gemeentebestuur van Hasselt 15 procent van de woningen die op de door haar aangeboden percelen gebouwd worden, voorbehouden voor eenvormige huur- en koopwoningen. Van de overige 85 procent wordt de helft verkocht. De woningen die overblijven, wil Hasselt voorzien voor kant-en-klare promotiebouw. – DM, 11-01-2002

• zuinig, gierig • goedkoop, voordelig E-mailmarketing, ook een profijtig communicatiekanaal, lijkt daarentegen een beetje op de terugweg. – FET, 01-022002

• rustig, zelfverzekerd, parmantig, afgemeten

profitariaat (het) promotieprijs (de)

• het misbruiken van politieke structuren en regels voor het eigen profijt, ten koste van de burger

• reclameprijs

p

Testen toonden gisteren dat er in het label een rood vakje is aangebracht dat blijft branden als de voorraad op is. Indien het lichtje knippert, betekent dit dat het product tegen een speciale promotieprijs wordt aangeboden. – HN, 26-11-2002

Een politieke generatie geleden vormden de transfers vaste prik in het politieke debat. Er was sprake van profitariaat waar paal en perk aan moest worden gesteld. – DS, 05-03-2003

• alle personen die zich schuldig maken aan dergelijk misbruik

• introductieprijs

Nu topambtenaren en hoofdcommissaris-

promotor

264

• projectontwikkelaar

- iets proper houden, iets netjes houden

Zo moet het Kortrijkse project Vetex een promotor vinden die de kostprijs lager kan houden dan wat de immobiliënkantoren aan de rand bieden. – HN, 22-08-2002 ➔

Een van de begeleidsters zal met de kinderen de kippenren proper houden en de mest uitstrooien tussen de plantjes in onze moestuin. Met de eitjes van de kippen zouden we cake, pannenkoeken of een taart kunnen bakken. – HN, 10-032003

bouwpromotor

promoveren (promoveerde, gepro-

- iets proper maken, schoonmaken, poetsen

moveerd) • in België ook: propageren, de verkoop bevorderen door reclame, promoten

Frans (64) is al zeven jaar de klusjesman bij SK en hij werkt gewoon door: grasmaaimachine klaar zetten voor een onderhoud, de opblaasballons van een biersponsor in een sopje steken, de tribunes proper maken voor de wedstrijd van de reserven vanavond, Frans doet het zowaar nog allemaal met de lach. – BvL, 07-03-2003

pronostiek (de, -en) • prognose, voorspelling vooral van sportuitslagen Onze pronostiek: negende of tiende plaats moet kunnen voor het hechte KVW-blok, waarin een goede mentaliteit heerst. – HN, 20-08-2002

• voetbalpool, toto

pronostikeren (pronostikeerde, gepronostikeerd) • voorspellen, voorzien vooral van sportuitslagen

• niet schuin, ondubbelzinnig van moppen • fair, correct, niet gemeen - dat is niet proper, dat is niet correct, dat is gemeen Die twee hebben het spelletje niet proper gespeeld. Simunek reed me de laatste ronde bijna de dranghekken in. – HN, 24-02-2003

'Met in het achterhoofd dat de weken die nu komen cruciaal zijn. Helaas kunnen we moeilijk pronostikeren waar Lierse eind mei zal eindigen. Wij willen het contract van de drie spelers die einde contract zijn, verlengen', bevestigt Vets. – HN, 08-032003

• deelnemen aan een toto

proppensvol (bw.) pront (bn. en bw.)

• propvol, stampvol, tjokvol

• mooi, knap

'Onze speelgoedkast zat proppensvol zodat stilaan bij ons de idee groeide om met een tweede initiatief te starten en al dat speelgoed aan de kinderen van de wijk uit te lenen. Dan kunnen ze er thuis met vriendjes en familie mee spelen, het nadien terugbrengen en weer een ander spel kiezen. Een beetje zoals je boeken leent in een bibliotheek', zo vertellen de buurtwerkers. – HN, 06-03-2003

In het ingeslapen stadje in het meest zuidoostelijke puntje van Limburg op een steenworp van het Nederlandse Maastricht, roddelt de straat zich gek over de drugsdoden. 'Alsof we in Amerika wonen', zegt een pront dametje. – DS, 05-03-2003

p

proost (de, -en) • aalmoezenier, geestelijk adviseur, geestelijk raadgever van een vereniging

prospectie (de, -s)

proper (bn.)

• marktonderzoek, marktanalyse, marktverkenning, acquisitie

• keurig, verzorgd, netjes, schoon

Slechts 15% van de tijd in call centers

265

wordt gebruikt voor actieve prospectie. – GvA, 22-08-2002

– GvA, 26-06-2002 ➔

protonkaart® (de, -en)

IC-, IR-, L-trein

publiciteit (de) • in België vaak voor: reclame - publiciteit maken voor iets, reclame maken voor iets

• elektronische portemonnee, chipknip De Protonkaart, waarmee kleine betalingen worden voldaan, werd liefst 130% keer meer bovengehaald. – GvA, 03-082002

publifoon (de, -s & -fonen) • voor het publiek toegankelijke munttelefoon

provincieraad (de, -raden)

Op 1 november '99 en op tweede kerstdag '99 stal Thierry M. 1.500 frank uit de publifoon van een wassalon. – GvA, 06-01-2001

• college van rechtstreeks gekozen leden die de bevolking van een provincie vertegenwoordigen, Provinciale Staten De provincieraad had dus twijfels over het in een dicht woongebied gevestigd bedrijf. – HN, 22-08-2002

puit • kikker In het artikel van Tom Lanoye over Het signaal, dat zaterdag in De Morgen stond, besluit hij nogal cynisch: 'Iedere puit op zijne kluit, en kwaken maar, naar mekaar.' – DM, 15-01-2001

provisie (de) • voorschot op het honorarium van een advocaat of deurwaarder

- een puit in de keel hebben, een brok in de keel hebben

pruimelaar (de, -s) • pruimenboom De tuin bevat ook een merkwaardige half dode oude pruimelaar (Prunus cerasifora) die werd bewaard en die zijn takken uitstrekt over een stuk van de tuin. – FET, 18-05-2002

pull (de, -s & -en) • in België vaak voor: trui, pullover Zaterdag omstreeks 19 uur jatten dieven een pull en een T-shirt uit de vrouwenkleedkamers van de sportlokalen in de Kluisbergstraat. – LN, 10-03-2003

pruts (de, -en) punch (de)

• prul, vod, rommel, wat niet deugt, ding van geen waarde • sul, sufferd - prutske, peutertje, ukkepuk

• doorzettingsvermogen, durf, pit, wilskracht De Breevenploeg zit momenteel in de hoek waar de klappen vallen. Het ontbreekt haar aan punch en het puntenverlies stapelt zich op. – GvA, 04-03-2003

Tot ik vijf jaar was kreeg ik elke winter een longontsteking. Ik was een prutske, moest veel thuisblijven van school en lag altijd in het bed dat ze bij ons thuis beneden hadden gezet. – DM, 01-02-2003

p punt

P-trein (de, -en)

• afkorting van: piekuurtrein, op piekuren ingelegde trein

In het mediabericht schrijft de NMBS dat ze een extra inspanning heeft gedaan om deze P-treinen te behouden tijdens de weken van juli en augustus waarin forenzen niet massaal met vakantie gaan.

- een goed/slecht punt krijgen een goede, slechte beoordeling krijgen op school - zich op zijn punt houden, voet bij stuk houden - op punt stellen/zetten, een machine instellen, afstellen of een kwestie afhandelen, regelen of een plan uitwerken, een dossier bijwerken

266

de winter/zomer

Over de kweekbiologie van tong was echter weinig bekend, zodat we die zelf hebben moeten op punt stellen. – Fedra, mei 2002 De tartaar van verse tonijn heeft hij zelf op punt gezet en is een variatie op de vroeger zo populaire tartaar van zalm. – Weekend Knack, 14-08-2002

- het staat op punt, het is in orde De kernspelers die bleven, zijn gegroeid, de nieuwkomers blijken stuk voor stuk iets aan de groep toe te voegen, de sfeer is prima en het spelsysteem staat op punt. – HN, 14-08-2002 ➔

Een paar maanden geleden hebben we de Nederlandse wonderknaap Wouter Bos in het putje van de winter naar het volk zien toestappen, met een containertje warme chocolademelk op de rug, waaruit hij op straat dan een bekertje tapte voor de mensen. – DS, 08-03-2003

- het putje van de nacht, holst van de nacht Als kapitein van het Belgische Fed Cupteam stond Ivo Van Aken graag in het putje van de nacht op om de wedstrijd van Kim Clijsters live op televisie te bekijken, en hij zag haar tactisch een heel verstandige wedstrijd tegen Serena Williams spelen. – DM, 13-11-2002

lijn, oppuntstelling, rondpunt

punten (puntte, gepunt) • prikken, door een prikklok je aanwezigheid registreren

- in het putje van mijn hart, in het diepste van mijn hart

pupiter (de, -s) • lessenaar

PVBA (de, -'s)

Gerrit Komrij is de aandacht duidelijk beter gewoon en hoogdravend declameert hij zijn poëzie vanachter een pupiter in het auditorium van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten. – DS, 16-09-2002

• afkorting van: personenvennootschap met beperkte aansprakelijkheid, nu: BVBA Bart Peeters zelf heeft overigens begin jaren tachtig iets soortgelijks gedaan in het jeugdprogramma Pvba Elektron. – DS, 26-07-2002

• bureau ➔

BVBA

put (de, -ten) • (graf)kuil - wie een put graaft voor een ander, valt er zelf in, wie een kuil graaft voor een ander, valt er zelf in Wie een put graaft voor een ander valt er zelf in. Deze wijsheid gaat ten dele op voor mevrouw J. Het enige verschil is dat mevrouw J. van '96 tot '99 putten heeft gegraven voor zichzelf. Ze schreef meerdere ongedekte cheques uit, liet dure hotelrekeningen voor wat ze waren en reed met voertuigen die ze niet kon betalen. – HN, 18-06-2002

p

- iemand in de put steken, iemand begraven - dat heeft hem in de put geholpen, dat heeft hem de das omgedaan, dat was zijn dood

putje (het), putteke (het)

- diepste, midden, hartje: het putje van

267

q

• beoordeling, het punten, cijfers geven Franky Vanderhaeghe uit Elverdinge (Ieper) wordt door de culinaire gids Gault Millau Benelux uitgeroepen tot de meest beloftevolle jonge restaurateur van België in 2003. Bij het verschijnen van de gids 2003 zal hij ook weten welke quotatie zijn restaurant zal krijgen. – HV, 19-10-2002

quaestor (de, -en) • persoon belast met het beheer en de praktische regelingen in Kamer en Senaat

quoteren (quoteerde, gequoteerd) • beoordelen, punten, cijfers geven, waarde bepalen 'De kandidaten nemen een namiddag lang deel aan allerhande activiteiten zoals zingen, dansen, gezelschapsspelen en worden gequoteerd op hun interactie. Omstreeks 18 uur maakt de Stedelijke Raad voor Feestelijkheden de winnaar bekend', weet de voorzitter. – LN, 21-122002

Een sofisme, meent VLD-senator Jacques Devolder, die als quaestor verantwoordelijk is voor de rekeningen van de Senaat. – DM, 14-12-2001

quarté (de, -s) • weddenschap op de eerste vier paarden in een wedren

quotering (de, -en)

Paardenrennen – Kuurne – Opbrengsten maandag – […] Quarté: In volgorde: 920,00. Niet in volgorde: 40,00. Bonus: 1,00. – GvA, 14-01-2003

• beoordeling, cijfer, punt, waardebepaling

quasi (bw.) • in België ook: nagenoeg, vrijwel, bijna, ongeveer [in Nederland: 'schijnbaar, zogenaamd] 'Zo goed had ik het zelf niet verwacht', lachte de Antwerpse ouderdomsdeken van het vrouwentennis heel ontspannen. 'Ik ben heel sterk begonnen, alleen bij 3-0 in de eerste set en bij het begin van set twee kreeg ik wat weerwerk.' Het dient gezegd: Callens speelde quasi foutloos en vond moeiteloos de zijlijnen (20 winners!). – GvA, 15-01-2003

quorum (het) • vereiste aantal stemmen

q

Hoe groter de kieskring, hoe groter de kans dat kleine partijen zetels halen en dat de versnippering doorzet. Om dat tegen te gaan, wil de regering het te behalen quorum vervangen door een kiesdrempel van vijf procent. – DS, 16-04-2002

quotatie (de, -s)

Bandenfabrikant Michelin zoekt al een tijdje naar een nieuw publiek voor zijn reisuitgaven. De rode restaurant- en hotelgidsen zijn licht aangepast; ze bevatten nu niet alleen meer de pure quotering en de praktische informatie, maar een stukje evaluerende tekst per restaurant en hotel. – DS, 21-12-2002

268

r

radiopost (de, -en) • radiozender, zender In 1999 werd bij Robert een tumor in de rug vastgesteld. Hij werd succesvol geopereerd maar kon niet meer mee op interventie. Sindsdien bemant hij de radiopost en loodst hij de voertuigen via de zender naar het juiste adres. – HN, 03-12-2002

raadgever ➔ fiscaal raadpleging (de, -en) • consultatie, spreekuur

raisonnabel (bn. en bw.)

Borstkankerconsulenten zullen in hun raadpleging daarom meer rekening moeten houden met individuele risico's. – DS, 26-08-2002

• redelijk, verstandig Grootouders kunnen zich bezighouden met het liefdevol opvangen van hun kleinkind zonder continu te moeten denken 'ik moet ervoor zorgen dat die jongen ooit een raisonnabel mens wordt die zijn plaats kent in de maatschappij'. Als ouder moet je soms harder zijn dan je hart je ingeeft. – DM, 24-04-1999

• consultatiebureau

raap - in iemands rapen zitten, iemand concurrentie aandoen, onder iemands duiven schieten

raisonneren (raisonneerde, raapappel (de, -s)

geraisonneerd) • redeneren

• afgevallen appel

De vrouw wordt dan de kruik waarin het pneuma van de man wordt uitgerijpt. Vandaar de rationaliteit van de man: hij kan raisonneren tegenover het gevoel dat de vrouw heeft van het leven, maar dat haar altijd terugvoert naar de oude familiewet. – DM, 15-11-2000

raar (bn. en bw.) in België ook: • zeldzaam • zelden - raar of zelden, zelden of nooit Op het containerpark komen blijkbaar raar of zelden mensen tegen sluitingstijd. Dat is uitgezonderd donderdag tot 18 uur en vrijdag zelfs tot 19 uur open. Je kan er ook zaterdag terecht tot 15 uur. – HN, 10-012003

radiateur (de, -s) • radiator, toestel om een vertrek te verwarmen, vooral als onderdeel van de centrale verwarming • radiator, koeler van automotor De vergiftiging van de kinderen kon volgens de raad niet spontaan zijn opgetreden toen de auto zonk en het water zich vermengde met de giftige stoffen in de accu of de radiateur van de auto, zoals de verdediging had aangevoerd. De lijst met bewijzen was volgens de Krijgsraad lang. – DM, 01-03-2002

• praten, babbelen

raisonneur (de, -s) • babbelaar, causeur • dwarsdrijver

raken ➔ geraken raket (het & de, -ten) • tennisracket rakkeren (rakkerde, gerakkerd) • stoeien, ravotten • wild zijn

r

Wilmots (2): gebrek aan wedstrijdritme betekent bij hem niet dat hij geen negentig minuten kan blijven rakkeren. Was daardoor belangrijk maar niet altijd even gelukkig. – HN, 01-03-2001

269

ralenti (de) • laagste toerental van een motor

30-05-2002

rang (de)

Verrassing alom: de auto die de hoek om schuift – de achtersteven net iets eerder dan de neus – is niet de Ford Focus van Colin McRae, wel de Mitsubishi Lancer van Tommi Makinen, nochtans twee minuten na de Schot vertrokken. En dan, dertig seconden later, bijna op ralenti, Colin McRae. Stilletjes aan het sterven, net zoals zijn Focus. – GvA, 22-01-2001

in België ook: • rij personen - de rangen, groep personen met een gemeenschappelijk doel • soldaten in het gelid - de rangen sluiten, de gelederen sluiten Agalev en Ecolo houden vandaag een gemeenschappelijke zitting van hun politieke raad. Daarop zullen ze elkaar plechtig beloven dat ze ook na de parlementsverkiezingen van volgend jaar hun rangen gesloten houden. Die hernieuwing van de huwelijksbelofte komt er wel op een moment dat enkele moeilijke dossiers de onderlinge trouw onder druk zetten. – FET, 07-12-2002

rammel (de, -s) • klokkenspel, beiaard • gebabbel, geklets

rammelgat (het, -ten), rammelkont (de, -en) • babbelaar, kletskous, kletsmajoor

rammeling (de, -en) • pak slaag, pak rammel

rap (bn. en bw.) • in België vaak voor: snel, vlug, gauw of slim, pienter, schrander

Eigenlijk was ik het soort kind dat ik vandaag met graagte een ferme rammeling zou geven. U kent ze ook wel, die ettertjes die zich op de grond gooien wanneer ze hun gedacht niet krijgen. Ik kan ze niet verdragen. – HN, 30-12-2002

Het is een afsluiter van al het lekkers dat we gegeten hebben tijdens de feestdagen en tegelijkertijd een nieuwjaarsgeschenk voor onze klanten, want de eerste vis krijgen ze gratis. Ze worden geserveerd met een pellepatat en zelfgemaakte lookboter. Dat ruik je nog het meest als je 's anderendaags beneden komt, dan ben je rap wakker van de geur. – HN, 14-012003

rampenschade (de) • schade als gevolg van een ramp, rampschade Nadat het halve land in augustus en september 2002 blank stond, benadrukte premier Verhofstadt dat de wet voor een verplichte verzekering voor rampenschade er snel zou zijn. Iedereen zou een extra som neertellen waardoor je ook automatisch gedekt bent tegen natuurrampen zoals wateroverlast. De wet laat echter langer dan voorzien op zich wachten. – DM, 03-01-2003

- dat is een rappe, een vlugge of een slimmerik

rapelingen (de) • afgevallen vruchten, afval rapen - dat ligt voor het rapen, voor het grijpen Het bewijs ligt voor het rapen bij Nguelack Peul, een dorp op een uur van Saint-Louis. – HN, 04-05-2002

randbemerking (de, -en) • kanttekening

r

Toch ook nog een randbemerking: je mag dan ogenschijnlijk legaal bezig zijn, zolang de eigenlijke economische activiteit zich in België afspeelt, ben je aan de Belgische wetgeving onderhevig. Alleen: wie zal het controleren? – FET,

- een kou rapen, kou vatten - een les rapen uit iets, lering trekken uit iets

rappigheid, rapte - in de rappigheid, in de rapte, in de

270

gauwte, in de haast, in zeven haasten Alles samen ben ik er een dagje mee bezig geweest: veel te weinig om een echt goede score te halen op het dictee, maar ik heb in de rapte toch woorden geleerd die ik anders fout zou hebben geschreven. In totaal heb ik 52 fouten gemaakt, dat is niet weinig, maar ik ben al zeer tevreden dat ik geen enkele dt-fout heb gemaakt. – LN, 18-12-2002

maar iedereen haalde wel eens kattenkwaad uit hé', lacht Modest. – LN, 12-062002

razend (bn.) - een razende hond, hond die aan hondsdolheid lijdt, een dolle hond Een razende hond heeft zaterdagmiddag een 49-jarige vrouw uit Berchem het ziekenhuis in gebeten. Het slachtoffer bezocht rond 11 uur een bevriend paar in de Belcrownlaan. Het paar heeft er een steenkapperij die wordt bewaakt door twee rottweilers. – HN, 08-04-2002

rat (de, -ten) • stakingsbreker Twee COC-afgevaardigden zijn intussen komen opdagen en pikken het niet dat we met een rat praten. 'Bij ons moet u zijn. Niet bij hem,' klinkt het op een onverbiddellijke leraarstoon. – BvL, 02-122000

rateren (rateerde, gerateerd) • missen, niet treffen, mislopen • zakken voor een examen • iets verknoeien

razernij (de) • in België ook: hondsdolheid reaffectatie (de, -s) • herplaatsing, herbenoeming in een andere afdeling of sector, van een werknemer in een bedrijf, in overheidsdienst of in het onderwijs, omdat hij werkloos is geworden

De kustploeg klom op voorsprong via Deham die een vlotte aanval afrondde. Zelfs een tweede doelpunt lag binnen bereik, maar het werd gerateerd door gebrek aan ervaring. – LN, 03-09-2002

Soepele pensioenregeling, inspraak bij reaffectatie, partners en burgerpersoneel kunnen zowel in Duitsland als in België bij speciale cellen terecht voor sollicitatietraining en outplacement. – DM, 18-052002

• overslaan van een motor

rats (bw.)

realisatie (de, -s)

• vlug, snel • plotseling, ineens • helemaal, volledig

• regie of productie van een film, televisieprogramma of toneelstuk

Dat ik de komst van Nonkel Maurice en Tante Suzanne verbeidde, die 's avonds zouden komen klaverjassen en intussen verhalen zouden vertellen, bijvoorbeeld over Nonkel Zif, een gepensioneerd machinist. Zif, hoe die ooit eens, en uiteraard op een kerstavond, met zijn trein een of andere sukkelaar zijn kop der rats van af! gereden had. – DS, 19-12-2002

rattenkot (het) • krot

realisator (de, -s & -en) • regisseur of producer van een film, televisieprogramma of toneelstuk Daarna was ik realisator van het nieuws bij de regionale zonder ATV. – HN, 05-042002

recht (bw.) • rechtop, overeind, omhoog - recht over ➔ rechtover

r

In de Brusselse Wetstraat, recht over de gebouwen van het Europese parlement, brandde maandagvoormiddag een wagen uit. Een man die in de wagen zat, overleefde de brand niet. – GvA, 14-012003

'Het rattenkot, eigenlijk een kolenkot, ken ik ook. Daar werden we ingestoken als we stout waren. Maar daar heb ik niet veel gezeten hoor. Ik was een brave jongen,

271

- recht op spreken hebben, recht van spreken hebben ➔ vuist

• opstaan, (gaan) staan, overeind komen • (rechtop) staan - recht blijven staan, blijven staan, niet gaan zitten

rechtaf (bw.) - iets rechtaf zeggen, iets ronduit zeggen, zonder omwegen, rechtuit - rechtaf gezegd, ronduit gezegd

Als haar stem in dat nummer niet op punt staat, heeft dat een reden. 'Toen het nummer werd opgenomen had ik een zware verkoudheid. Ik kon niet recht blijven staan en dus heeft men de micro aan mijn bed gebracht. Ik lag letterlijk op mijn doodsbed en dat draagt bij tot de sfeer van het nummer.' – DM, 04-11-2000

rechtbank ➔ aanleg rechtdoor (bw.) • rechtuit, ronduit, openhartig - rechtdoor gezegd, ronduit gezegd

- sta recht!, sta op!

Lieden die het kunnen weten, propageren dat we meer moeten leren voor elke verplaatsing het gepaste voertuig te gebruiken. Rechtdoor gezegd, geen koffiekoeken meer halen bij de bakker om de hoek met de auto. Dat is een terechte vingerwijzing. – HN, 23-11-1999

rechtstreeks (bn. en bw.) - rechtstreekse belastingen, directe belastingen In Sint-Niklaas zijn we niet van plan de rechtstreekse belastingen te verhogen. De onroerende voorheffing ligt met 1325 beneden het Vlaamse gemiddelde. Voor de personenbelasting zullen we zorgen dat de burger evenveel betaalt als tijdens de vorige legislatuur. – HN, 29-10-2001

rechtover (vz. en bw.) • tegenover, aan de overkant Uitbaatster van het rechtover gelegen café De Duifkens Martine Verhaeghen (foto) had drie jaar geleden een nieuwe mantel voor de stichter van de KNS laten maken. – HV, 24-12-2002 Een delegatie van oppositiepartij SAMEN heeft donderdagmorgen de barre weersomstandigheden getrotseerd voor een symbolische protestactie bij de villa Van Heule, rechtover het oud-gemeentehuis. – GvA, 13-12-2002

rechtzinnig (bn. en bw.) • oprecht, openhartig De kiezer wil beleidsmensen die rechtzinnig politiek bedrijven en geen leiders die vooral eerst aan zichzelf denken. – LN, 05-10-2001

rechtzinnigheid (de) • oprechtheid, openhartigheid Vooral het gemis aan rechtzinnigheid zat me dwars. Een echte politicus moet een beetje een muilentrekker zijn. Dat was niet aan mij besteed. – HN, 16-09-2000

rechtspringen (sprong recht, rechtgesprongen) • opspringen, overeind springen Echtgenoten die om de haverklap vragen of het al wat beter gaat, of overbezorgde familieleden die bij een vingerknip rechtspringen om de afstandsbediening of een glaasje fruitsap te halen, bewijzen de zieke eigenlijk geen dienst. Ze zorgen ervoor dat de patiënten zich meer focussen op hun miserie en dat helpt het genezingsproces niet. De pijn lijkt erger te worden. – LN, 07-11-2002

reclamatie (de, -s) • klacht, protest, bezwaar Johan xxx, de flamboyante chef van xxx in het centrum van Antwerpen, valt compleet uit de lucht als we hem commentaar vragen over de halvering van zijn Michelin-sterren. 'Niemand heeft me wat gezegd. Mijn zaak draait als een trein, ik ben nog altijd dezelfde, aan de kwaliteit is niets veranderd. Ik kan er verder weinig over zeggen. Ik laat elke klant persoonlijk

r

rechtstaan (stond recht, rechtgestaan)

272

uit, ik heb nooit een reclamatie gehoord.' – LN, 28-01-2000

plasticzak. – HN, 28-11-2002

recuperatie (de) reclamepaneel ➔ paneel

• het herwinnen van bruikbare stoffen uit gebruikt materiaal • herstelvermogen in de sport • het terugkrijgen, terugverdienen van geld

reclameren (reclameerde, gereclameerd) • klagen, protesteren, tegensputteren, mopperen Debby is al gaan reclameren. Ze pikt het niet dat ik als boeman wordt geprofileerd, want onze goede momenten worden nooit getoond. – LN, 13-12-2002 Tegen mijn vrienden heb ik altijd gezegd: 'Voor we hierover gaan reclameren, moeten we eerst zelf gaan kijken en luisteren.' – DM, 03-12-2002

recommandé (de, -s) • aangetekende brief

recuperatiedag (de, -en) • rustdag 'Bweh, dat kan je moeilijk een rustdag noemen', zegde Axel Merckx. 'Eerst een beetje vliegen, dan eten en losrijden en tegen dat je denkt dat je wat kan doen, is zo'n dag voorbij. Ik hou daar niet van. Een echte recuperatiedag is wat anders', aldus de Monegask die vader Eddy over de vloer kreeg. – HN, 17-07-2002

• vakantiedag, atv-dag

Wie al een pensioen heeft, hoeft zich geen zorgen te maken. Zelfstandigen, die in de komende maanden met pensioen willen, zitten des te meer met vragen. Dat geldt in het bijzonder voor degenen die hoopten op 1 februari hun eerste pensioen te ontvangen. Velen hebben nog geen aangetekend schrijven over hun pensioen ontvangen, en dus is ook nog geen opdracht tot uitbetaling gegeven. Tussen de 'recommandé' waar nu duizenden op wachten en de eerste uitbetaling verloopt normaal zes weken. – LN, 28-01-2002

reconversie (de)

Wanneer een feestdag in het weekend valt, neemt men in de bouw voor of na het weekend een recuperatiedag. – LN, 22-062002 'Normaal heeft het personeel een 38urenweek, maar het werkt veertig uur per week. Dat leidt tot één recuperatiedag per maand. En dat wil de stad nu afschaffen', zegt Cloof. – LN, 21-02-2002

recupereren (recupereerde, gerecupereerd) • herwinnen, terugwinnen van bruikbare stoffen uit gebruikt materiaal

• omschakeling, herstructurering Werkloosheid, verpaupering, criminaliteit, Charleroi heeft zijn imago niet mee. Toch gaat het volgens insiders goed met de stad. De industriezones lopen vol, de luchthaven breekt records, de reconversie slaagt. – DM, 27-08-2002

• heroriëntatie, omscholing

recto - recto verso, dubbelzijdig

We proberen de eigenaars alsnog onder druk te zetten om de gebouwen zelf af te breken. Dat is het voordeligste voor beide partijen. Zij kunnen eventueel hun materiaal recupereren en wij moeten geen afbraakkosten betalen. – DM, 03-05-2000

• weer op krachten komen, zich herstellen Het valt goed mee. Niet dat ik resultaten behaal, maar ik geniet er enorm van. Na twee minuten ben ik gerecupereerd van een wedstrijd, terwijl ik vroeger totaal kapot zat. Ik kan weer in de tuin werken, fitnessen: een wereld van verschil. – GvA, 14-01-2003

r

Wij zijn ook gewonnen voor het hergebruiken van o.a. speelgoeddozen, papier recto verso gebruiken, stoffen zakdoeken en geen papieren, een stoffen boodschappentas of een herbruikbare

• geld terugkrijgen, terugverdienen

273

'Dat fonds kan de door waterellende getroffen inwoners van de gemeente nu al vergoeden in afwachting van een tussenkomst van het federale rampenfonds', verduidelijkt Anciaux. 'Uiteraard kan dat geld nadien gerecupereerd worden via het rampenfonds.' – LN, 14-01-2003

2003

• groepshoofd in een toernooi van teamsporten

reekswinnaar (de, -s) • groepswinnaar Plots zijn de Belgen, ondanks de magere resultaten voordien, weer kandidaatreekswinnaar: een zege tegen Schotland volstaat. Het wordt niets. De Rode Duivels spelen slap en gaan met 2-0 de boot in. – GvA, 06-09-2002

recyclage (de) • recycling, hergebruik In België is gekozen voor recyclage, en toegegeven, men heeft daarin grote vooruitgang geboekt. – DM, 27-08-2002

referendaris (de, -sen)

• bijscholing, herscholing

• hoofdgriffier van een rechtbank, medewerker-jurist van de rechters [ambtenaar van een bepaalde rang in Nederland]

recyclagepapier (het) • kringlooppapier

Zes rechters behoren tot de Nederlandse taalgroep, zes tot de Franstalige. Elke taalgroep bestaat op haar beurt uit drie rechters met juridische achtergrond (hoogleraar in de rechten, magistraat bij het Hof van Cassatie of de Raad van State, referendaris bij het Arbitragehof) en drie rechters die als gewezen parlementslid een ervaring van ten minste vijf jaar hebben. – DS, 15-07-2002

recycleren (recycleerde, gerecycleerd) • recyclen, hergebruiken Hoewel veel landen al serieuze inspanningen leveren om gebruikte materialen te recycleren, hebben we nog altijd veel te veel nieuwe grondstoffen nodig. – LN, 11-01-2003

redplank (de, -en) • redmiddel, reddingsplank, reddingsboei ook Het OCMW is voor die mensen een redplank, dan moet je snel reageren. – DS, 14-08-2002

referentie - uw referentie [op brieven], uw kenmerk

referte (de)

- de laatste redplank, het laatste redmiddel

• kenmerk [op brieven]

referteloon (de, -lonen) reeks (de, -en)

• referentieloon, loon dat als referentiepunt voor het bepalen van andere lonen wordt genomen

• afdeling, klasse, categorie, poule, serie in de sport ➔ einde

De subsidie is een uitvloeisel van CAO 26 uit 1975. Personen met een handicap die werken in een normaal arbeidsregime, moeten hetzelfde minimum- of referteloon ontvangen als een valide werknemer. – DM, 12-06-2001

reekshoofd (het, -en) • geplaatste speler in het tennis

r

De als vijfde reekshoofd geplaatste Spanjaard Carlos Moya is in de tweede ronde van de Australian Open verrassend uitgeschakeld. De Amerikaan Mardy Fish, het nummer 77 op de Entry List, dwong Moya tot een knieval na een vijfsetter: 3-6, 7-6 (10/8), 6-4, 4-6 en 6-2. – Metro, 16-01-

refter (de, -s) • eetzaal van een school, kantine van een bedrijf

274

De drie kleuterklassen, refter, speelplaats

en het speelpleintje stonden blank en waren met een enorme smurrie bedekt. – LN, 27-08-2002

waar hij midden september start met de opleiding regentaat Nederlands-Engelsgodsdienst. – DM, 21-08-2002

regel (de, -s) • in België ook: liniaal, meetlat - zich in regel stellen, zijn zaken regelen, zijn verplichtingen nakomen

regentes (de, -sen) • lerares die lesgeeft aan de lagere klassen van de middelbare school

'Vreemd dat er zoveel trammelant voor een nummerplaat wordt gemaakt', zegt juridisch adviseur xxx. 'De fabrikanten, invoerders en de andere professionals hebben zwaar geïnvesteerd om aan de vraag te kunnen voldoen. Daarnaast hebben al 400.000 automobilisten zich in regel gesteld met de nieuwe reglementering.' – DM, 19-01-2002

- in regel zijn met, in orde zijn met, aan alle voorwaarden voldaan hebben

Het nieuw initiatief start kleinschalig. Het staat in de beginperiode alleen open voor de leerlingen van het vierde, vijfde en zesde leerjaar. Voor een deskundige begeleiding zorgt Marijke Van Droogenbroeck uit Lebbeke. Zij is regentes plastische opvoeding. – GvA, 09-01-2003

regenvlaag (de, -vlagen) • in België ook: regenbui

regeringsraad (de, -raden) • vergadering van alle ministers en staatssecretarissen onder het voorzitterschap van de eerste minister

xxx en yyy, de twee spelers uit Guinea die bij Berchem aangesloten waren maar dit seizoen niet in competitie meespeelden, zullen ook in de toekomst niet voor geelzwart aantreden. Het contract met yyy werd opgezegd en xxx was niet in regel met zijn verblijfsvergunning en werd het land uitgezet. – HN, 09-01-2003

Het regeringsconclaaf dat vanochtend begint, werd ook gisteren nog in een politiek kernkabinet voorbereid. Zoals bekend was de bedoeling van deze tweedaagse regeringsraad dubbel: de begroting weer in evenwicht brengen en de economische bedrijvigheid aanzwengelen zodat ook de werkloosheidscijfers gedrukt kunnen worden. – DS, 13-02-2002

- een gevecht in regel, een heus gevecht, een formeel gevecht

regenscherm (het, -en) • paraplu In plaats van het klassieke orkestje werden de beschikbare euro's uitgegeven aan schminktoestanden voor kinderen, maar buiten de echte liefhebbers met regenscherm bleef de opkomst beperkt. – HN, 27-08-2002

regie (de) • openbaar nutsbedrijf, overheidsbedrijf, staatsbedrijf: de regie der luchtwegen, de regie der gebouwen

regent (de, -en) • leraar die lesgeeft aan de lagere klassen van de middelbare school, tweedegraadsleraar

Meteen heeft Belgocontrol, dat in 1998 ontstond uit de opsplitsing van de voormalige Regie der Luchtwegen, een van de meest geavanceerde opleidingscentra in Europa. – FET, 18-06-2002

r

regentaat (het, -taten) • niet-academische opleiding tot leraar aan de lagere klassen van de middelbare school

regiem, regime (het) • dieet: op regime staan, een regime volgen

Steven is op weg naar de Katholieke Hogeschool in het hartje van Brussel,

Voor wie problemen heeft met overgewicht is de eindejaarsperiode steeds

275

weer een bijzondere uitdaging. Sergio trok naar De Oase, een school waar volslanke kinderen een apart regime volgen. – GvA, 31-12-2002

reglement ➔ orde

08-02-2000

Rekenhof (het) • college dat toezicht houdt op het beheer van de rijksmiddelen, Rekenkamer De Brusselse gewestregering is niet van plan de enkele miljoenen euro kijk- en luistergeld op te strijken die ze volgens het Rekenhof van de Vlaamse en de Franse Gemeenschap kan krijgen. – FET, 07-08-2002

reis - van een kale reis thuiskomen, van een koude kermis thuiskomen Wie geen ticketje reserveerde voor Graceland, komt van een kale reis thuis. – LN, 16-08-2002 ➔

rekeninguittreksel (het, -en) • dagafschrift, bankafschrift

geleid, rond

reisagentschap (het, -pen) • reisbureau Lommel ging wel in op de aanbieding van een sponsor om naar het zuiden te trekken. 'Onze stage in het Turkse Belek kost ons niets', zegt manager Gaston xxx. 'Alles wordt gesponsord door een reisagentschap. Ik moet wel eerlijk zeggen dat als we het zelf hadden moeten betalen, we niet op winterstage waren gegaan.' – HN, 03-01-2003

rekenplichtige (de, -n) • in België ook: boekhouder, accountant Daarnaast wordt de functie van rekenplichtige van de zone voor 100 % en de functie van zonaal secretaris voor 50 % gesubsidieerd. – HN, 11-12-2002

rekker (de, -s) • elastiek • snelbinder

reisbijstandsverzekering (de, -en)

Gedurende een maand ontvangen zij gratis: een nieuwe plooi- of stadsfiets, uitgerust met een vast slot en een U-slot, een rekker en eventueel een helm en een fluoshirt. – Fedra, april 2002

• reisverzekering Want natuurrampen, en dus ook wateroverlast, vallen buiten de reisbijstandsverzekering. – HV, 14-08-2002

reisduif (de, -duiven) • postduif

rekkertje (het, -s) • elastiekje

Vooral de grote vraag uit Taiwan, Japan, de VS, Zuid-Afrika en nu ook meer en meer China dreef sinds de jaren tachtig de prijzen de hoogte in. De Belgische reisduif is daar geliefd, omdat hij de snelste ter wereld is. Jaarlijks vliegen verschillende charters met duivenmelkers naar Taiwan of China om duiven te verkopen. – DS, 16-11-2002

reiskaartje (het, -s) • kaartje, reisbiljet

In hun versie van De Vier Weverkens gebruiken ze een speelgoedvliegtuigje als instrument, een vliegtuigje dat je kan opwinden met een rekkertje en als je het loslaat een geluid maakt. – HN, 14-112002

reklaam (de) • reclame

r

Vroeger, toen een slager nog een beenhouwer was, zag je ze in winkelstraten nog wel eens op de stoep staan: jolige, uit triplex gefiguurzaagde varkentjes. Ze hadden een servet omgeknoopt en wilden dolgraag opgegeten worden. Daarom prezen ze zichzelf aan met de slogan:

Wat eerst en vooral moet gebeuren is de frequentie van de bussen en het aantal verbindingen gevoelig opvoeren en een reiskaartje betaalbaar houden. – HN,

276

• het inlopen van een achterstand, het inhalen van een mededinger, herstel

Kwaliteit is onze reklaam! – Knack, 30-052001

Een zwakker dan verwachte remonte in de VS, de belangrijkste Japanse exportmarkt, zal verder wegen op de zwak acterende Japanse economie, verwachten analisten. – FET, 27-08-2002

relais (het) • in uitgesteld relais [van tv-programma's], niet rechtstreeks uitgezonden Geïnteresseerde zenders zullen dan kunnen kiezen uit verschillende pakketten: rechtstreekse uitzending, in uitgesteld relais, enkel ruime samenvattingen enzovoort. – HN, 26-08-2002

remonteren (remonteerde, geremonteerd) • een achterstand inlopen, een mededinger inhalen, zich herstellen

relance (de) • herstel, heropleving

Bij winst is Maaseik groepswinnaar en is de kwartfinale dus een feit. In geval van verlies kan Sofia de ploeg van trainer Kristiansson nog remonteren en wordt het voor de Maaslanders trillen tot na de aartsgevaarlijke slotspeeldag (op 22 januari) in Czestochowa. – GvA, 15-012003

'De relance die wij in de tweede helft van 2002 hadden verwacht, is er niet gekomen. De dip duurt nu al erg lang. Sommige bedrijven beginnen echt naar adem te happen.' – FET, 15-01-2003

• stimulering, het weer op gang brengen

remork (de, -en), remorque (de, -s) relax (de, -en)

• aanhangwagen

• verkorting van relaxzetel

Edmonds zoon Bernard heeft zich een jong schaap aangeschaft en als de tijd rijp is, haakt Edmond zijn overdekte remork achter de auto en rijdt samen met Bernard naar vriend Jef om er de ram te gaan halen. – BvL, 16-08-2002 'We doen al achttien jaar mee met twee praalwagens', vertelt voorzitter Freddy xxx, 'maar we zijn eigenlijk begonnen met een personenwagen, dan werd dat een personenwagen met een remorque en nog later één grote praalwagen. Dit jaar zijn we present met twee praalwagens en drie personenwagens'. – HN, 17-05-2002

relaxeren (relaxeerde, gerelaxeerd) • relaxen, zich ontspannen Rusten, relaxeren is een oplossing, maar dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. – LN, 06-07-2002

relaxzetel (de, -s) • relaxfauteuil, luie stoel De kamers stralen een huiselijke sfeer uit en bevatten een elektrisch bed met donsdeken, een tv en een zithoek met een relaxzetel. Daarnaast is er een douche, waarin de vermoeide patiënt zich kan neerzetten. – LN, 17-01-2003

remplaçant (de, -en) • vervanger, waarnemer

remgeld (het)

Van de individualistische onderzoeker voor wie het denkbaar was 'dat alle bewegingen van de zee in één omvattende formule zouden kunnen worden beschreven' evolueert hij naar de graaf die zijn remplaçant voor de militaire dienst gaat bezweren geen dienst te nemen omdat hij vreest voor zijn leven, en die dat gevaar weer zelf wil lopen. – DM, 15-052002

• eigen bijdrage voor geneeskundige verzorging, deel van het bedrag dat niet door de ziekteverzekering wordt terugbetaald

r

Daartoe volstaat het voor prestaties zonder voorschrift het remgeld met vijf procent op te trekken en informatie te verspreiden. – DS, 20-08-2002

remonte (de)

277

rentabiliseren (rentabiliseerde,

Het is de start van een resem grote investeringen in Antwerpen en van een heel mobiliteitsplan. – DM, 05-08-2002

gerentabiliseerd) • rendabel maken Op die manier wordt het voor de exposanten ook gemakkelijker om de huur van een dure stand te rentabiliseren. – DS, 18-02-2003

• menigte, massa, hoop - een hele resem, een hele hoop - bij resems, in massa's, bij de vleet

reservatie (de, -s) repertoriëren (repertorieerde,

• plaatsbespreking, voorverkoop, reservering

gerepertorieerd) • inventariseren

De zanger treedt morgen om 20 uur op in cultuurcentrum De Moelie in Linkebeek. De toegang bedraagt achttien euro. Meer info of reservatie op het nummer 02/ xxx.xx.xx. – LN, 17-01-2003

Dit genootschap heeft het opsporen, repertoriëren, bundelen en voor publicatie voorbereiden van zeldzame en onbekende teksten van Jean Ray als doel. – DS, 20-02-2003

resident (de, -en) repertorium (het, -ria)

• inwoner, bewoner, bewoner van een bejaardentehuis

• repertoire van een muziek- of toneelgezelschap, een kunstenaar enz. Tenslotte is er volkskunstgroep die Boose uit Izegem die volksdans, instrumentale volksmuziek, gemengd zingen en vlaggenzwaaien in zijn repertorium heeft. – HN, 08-08-2002

De resident van rusthuis Zoetenaard werd getroffen door een beroerte en kan sindsdien niet meer spreken. Om toch te kunnen communiceren, kreeg hij een spraakcomputer. –LN, 25-03-2003

residentie (de, -s) • (luxueus) flatgebouw

replikeren (replikeerde,

In de Houthulstse deelgemeente Merkem werden 17 nieuwe serviceflats in residentie De Rozenkouter voorgesteld. – LN, 17-012003

gereplikeerd) • repliceren, antwoorden Vooraleer Turnhout opnieuw compleet stond, waren de bezoekers al tot 12-9 genaderd. De thuisploeg panikeerde, begon overhaast af te werken en dat gebrek aan geduld gaf de Oost-Vlamingen telkens de gelegenheid om te replikeren. – HN, 15-05-2002

residentieel (bn.) • luxueus, chic De straat heeft een residentieel karakter, maar er bevindt zich ook een school (MPI Zonneken) en een garage. – GvA, 14-082002

repressie (de) • bestraffing van collaborateurs na een oorlog, vooral na de Tweede Wereldoorlog Of met andere woorden: de klemtoon in de Vlaamse collectieve herinnering moet verschuiven van 'verzet, collaboratie en repressie' naar 'nazigruwelen en Vlaamse ontvoogdingsstrijd'. – Knack, 07-08-2002

resem (de, -s) • rist, tros van vruchten • rist, reeks

- residentiële wijk, dure buurt, dure woonwijk, villawijk - een residentiële ligging, landelijk, met veel groen - residentiële caravan, luxueuze stacaravan

r 278

respecteren (respecteerde, gerespecteerd) • voorschriften naleven, in acht nemen De verkoop gebeurt openbaar en de verkoopvoorwaarden leggen de koper geen beperking op wat de bestemming van het gebouw betreft. De koper moet enkel de stedenbouwkundige voorschriften respecteren als hij aan het gebouw wat wijzigt. – GvA, 26-07-2002

dat een goede en een slechte zaak. Goed, omdat je dan met enige nostalgie het veren en piepen van de ressorts kunt koesteren, slecht, omdat je dan al héél ver kunt terugdenken. – BvL, 29-06-2002

retard (de) - in retard zijn, te laat zijn, vertraging hebben

retorica (de) responsabiliseren

• hoogste Latijnse klas, de zesde klas van het gymnasium

(responsabiliseerde, geresponsabiliseerd) • op de eigen verantwoordelijkheid wijzen, stimuleren dat men zich verantwoordelijk voelt Vandenbroucke is erin geslaagd de artsen, maar ook de andere actoren binnen de sector, inclusief de patiënten, te responsabiliseren. Hij is erin geslaagd duidelijk te maken dat er meer geld nodig is voor gezondheidszorg maar dat meer geld enkel gewettigd is wanneer de sector zelf zijn verantwoordelijkheid opneemt. – DM, 07-04-2003

responsabilisering (de) • het wijzen op de eigen verantwoordelijkheid, het stimuleren van het verantwoordelijkheidsgevoel

In 1959 maakte ik mijn retorica af en door het schoolpact was er een nood aan mensen met universitaire titels. – HN, 27-07-2002

retouche (de, -s & -n) • verandering om kleren passend te maken, pomp(werk) Terwijl achter de verkoopsruimte zich een dressoirachtige kleedruimte bevindt, werd de kelder opgevat als een lounge. Ideaal om op een pasbeurt of een retouche te wachten. – Knack, 25-09-2002

retoucheren (retoucheerde, geretoucheerd) • kleren passend maken, pompen

Er is een gigantisch probleem van bedrijfscultuur én een probleem door het ontbreken van financiële structuren. De uittredende burgemeester en schepenen hebben te weinig moed gehad dat aan te pakken. In een organisatie waar geen controle, responsabilisering en transparantie is, kan nog meer naar boven komen. – DS, 15-03-2003

Vooraleer u Anne opbelt om die scheur in uw zondagse broek te laten herstellen: het conserveren is niet hetzelfde als het retoucheren van kleren. 'Ik wil textiel niet volledig restaureren zoals bij schilderijen gebeurt.' – GvA, 13-07-2002

retoucheuse (de, -s) • iemand die kleren passend maakt, pompwerkster

ressort (de, -s) • springveer, spiraal • spiraalmatras, springmatras, springbak

ressortbak (de, -ken) • spiraalmatras, springmatras, springbak

'Het is verkeerd te denken dat het voor een retoucheuse volstaat om te kunnen naaien', zegt Angèle xxx, die al bijna vijftien jaar in De Witte Draad werkt. Dat is het retoucheatelier van de bekende Antwerpse feest- en bruidskledingzaak xxx. – DS, 10-05-2002

r

Als je 'm zelf nog lijfelijk onder je hebt gevoeld, die goeie ouwe ressortbak, dan is

reumatis(me) • reuma(tiek)

279

- rijden aan/tegen 90 km per uur, rijden met een snelheid van 90 km per uur, 90 km per uur rijden

Naast de traditionele modderwikkel en een fango met vulkaniet, aanbevolen bij reumatisme en verkramping, kunt u de huid laten inpakken in geitenbotercrème, dat ontstekingsremmend en jeukverminderend is. – Knack, 26-04-2000

rijf (de, rijven) • in België vaak voor: hark Met een dertigtal waren ze afgezakt, gewapend met schop, riek en rijf. Eerste grote opdracht was het verwijderen van het zwerfvuil en opruimen van brandnetels en klein snoeihout. De gemeente stelde een container ter beschikking om het vuil af te voeren. – HN, 14-10-2002

reuzelen (reuzelde, gereuzeld) • ritselen, ruisen

revet ➔ rivet richel (de, -s) • vensterbank aan de buitenkant van het raam • lijst, smalle bovenkant van bijvoorbeeld een lambrisering

rijgkoord (het, -en) • veter Voor school of werk geeft zo'n corset toch wel een zeer overdressed effect, daarom draag je het overdag met een hemd, voor een meer casual effect. 's Avonds mogen de schouderloze exemplaren uit de kast, de onvermijdelijke afwerking in fijn kantwerk, een rijgkoord als sluiting en een tache de beauté boven je lip, zullen niet ontbreken. – DM, 22-08-2001

richting ➔ enkel rieken • in België vaak voor: ruiken Het zaaltje achter manege Far West tussen Mol en Meerhout riekt op maandag, woensdag en vrijdag naar massageolie en zweet. – HV, 14-02-2004

rijhuis (het, -huizen) • rijtjeshuis

- iemand niet kunnen rieken, iemand niet kunnen uitstaan, luchten - daar kan hij niet aan rieken, daar kan hij niet aan tippen

Midden in de kamer van een doodgewoon rijhuis in Zaventem stond een grote, zwarte piano. – LN, 21-08-2002

riem rijksmiddelenbegroting (de) • rijksbegroting, staatsbegroting

- van de riem krijgen, ervan langs krijgen, slaag krijgen Een 42-jarige vader is aangehouden op beschuldiging van mishandeling van zijn vijf kinderen. Brahim J., van Tunesische afkomst, spaarde de roede niet. Letterlijk. Zijn kinderen kregen slagen op de voetzolen, werden 'als schapen ondersteboven gehangen om van de riem te krijgen', of hij duwde brandende sigaretten uit op hun armen. – LN, 29-102002

rijden

Volgens de officiële cijfers van de Europese Commissie was de rijksmiddelenbegroting vorig jaar 'slechts' in evenwicht, met een overschotje van 61 miljoen euro, zo goed als nul procent van het bruto nationaal product (gekrompen tot 262 miljoen euro). – Knack, 09-042003

rijksregister (het) • officieel register van alle personen, ook die uit de vreemdelingenregisters, met enige informatie en met een identificatienummer

r

in België ook: • kruipen van ongedierte: de vliegen rijden over tafel • rondslingeren van spullen: hij laat zijn boeken overal rijden

Het is de bedoeling dat de inwoners aan de ingang van het containerpark hun

280

identiteitskaart in een controletoestel stoppen. Dit toestel is via een internetverbinding rechtstreeks verbonden met het gemeentehuis. Daar wordt via de gegevens in het Rijksregister gecontroleerd of de gebruiker een inwoner van Kortenaken is. Woon je niet in onze gemeente, dan blijft de slagboom onherroepelijk dicht en kom je het park niet in. – LN, 15-01-2003

compact funkarretje droomt. – LN, 31-012003

rijvak (de, -ken) • rijstrook De water-, modder en ijsproblemen op de gewestweg N 2 Leuven-Diest in Tielt blijven duren. Aquafin voorziet pas collectorwerken in 2004, om de overlast op te vangen. Zolang blijven modder en water de weg overspoelen en is bij vriesweer één rijvak onbruikbaar. – HN, 15-01-2003

rijksregisternummer (het, -s) • persoonlijk identificatienummer in het rijksregister

rijven (reef, gereven) rijkswacht (de)

• harken

• door het rijk ingestelde politie, nu de federale politie, marechaussee

Ga in de tuin werken: snoei de haag, maai het gras, rijf de bladeren, graaf putten. Een uur tuinieren kan u tot 500 calorieën doen verliezen. – LN, 06-11-2002

rijkswachter (de, -s)

• raspen

• lid van de rijkswacht

rijwoning ➔ rijhuis

De rijkswachter, die toen 29 jaar was, werd over de middenberm geslingerd. – HN, 04-04-2002

rild(e) (bn.) • slank, tenger

rijmen (rijmde, gerijmd) ring (de)

• rijpen, licht vriezen

• rondweg, ringweg

rijnzand (het)

Ook aan de Bolivarplaats en de ondergelegen Amam-tunnel – de aansluiting van de Antwerpse ring met de Amerikalei – wordt er de komende weken voortgewerkt, al blijft de Amam-tunnel open voor het stadsuitwaartse verkeer. – HN, 17-01-2003

• rivierzand Momenteel wordt de bodem van de zwemvijver gereinigd en voorzien van een nieuwe laag rijnzand. – LN, 04-04-2003

rijstpap (de) • rijstebrij Hemelse klanken, dat wel, die vooral door de sopranen van het Zweedse koor geproduceerd worden, maar net als het eeuwige lofzingen en rijstpap eten op de duur vervelend worden. – DM, 26-082002

rijtaks (de) • jaarlijkse verkeersbelasting van auto's en motorfietsen

ringlaan (de, -lanen) • rondweg, ringweg Gedurende enkele maanden zal de Kapellestraat niet bereikbaar zijn met de auto, maar zal men de wagen moeten achterlaten op een parking in het begin van de straat, dichtbij de ringlaan. – HN, 17-01-2003

r

risico

Gezien de kleine cilinderinhoud van de motor zijn BIV en rijtaks bijzonder laag en ook de prijs van de verzekering is niet onoverkomelijk, voor wie van zulk

- grote risico's, hoge zorgkosten van ziekenhuisopname, operatie, revalidatie enz.

281

Vanaf 2006 zijn ze onderworpen aan het

volledige sociale statuut van de zelfstandigen en hebben ze recht op pensioen, gezinsbijslag, ziekteverzekering (grote risico's) enzovoort. – Trends, 27-02-2003

ritsen (ritste, gerits) • ervandoor gaan, wegvluchten, wegsluipen • vlug wegnemen

- kleine risico's, gewone zorgkosten van dokter, apotheek of tandarts Werknemers zijn verzekerd voor grote én kleine risico's. Voor de meeste zorgverstrekkingen betaalt het ziekenfonds het grootste deel van de rekening, terwijl de patiënt zelf alleen het zogenaamde 'remgeld' moet neertellen. – Knack, 09-102002

Kers op de taart in opsporingsprogramma's is het langverwachte ogenblik waarop de kijker de altijd gereed staande karabijn vanachter het gordijn mag wegritsen. – GvA, 01-02-2002

rivet (de, -ten) • klinknagel

robotfoto (de, -'s), robottekening

- het risico op, de kans op, het risico van In tegenstelling tot wat algemeen wordt aangenomen worden de meeste bomen het best gesnoeid in de zomer wanneer ze volop in blad staan. In de zomer worden de snoeiwonden het snelst vergrendeld, waardoor de kans op houtrot en infecties en het risico op waterlotvorming het kleinst is. De slechtste tijdstippen om te snoeien zijn het voor- en het najaar wanneer bladeren worden gevormd of wanneer ze afvallen. – DM, 18-01-2003

(de, -en) • compositiefoto, montagefoto De politie Neteland liet een robotfoto maken van een van de gangsters. – GvA, 06-08-2002

rodage (de) • het inrijden van een auto, inrijperiode - en/in rodage, wordt ingereden • training, voorbereiding in de sport Als hij half februari terug kan trainen, heeft hij nog 45 dagen om hard te werken. De eerste topkoersen dienen dan als 'rodage', in de volgende moet hij competitief zijn. – LN, 15-01-2003

riskeren • dreigen: het riskeert te regenen Daardoor riskeren mensen die nood aan informatie, aandacht en steun hebben, in de kou te blijven staan. – GvA, 27-08-2002

• inwerkperiode

rodekoorts (de) ristorno (de & het)

• roodvonk

• terugbetaling, teruggave

De oorzaak zou gelegen hebben in het feit dat ik mijn zus in allerijl naar het ziekenhuis heb zien brengen met rodekoorts. Ik moet daar zo'n schok van hebben opgedaan dat ik vreemde dingen ging doen. – HV, 28-10-2002

STVV zelf rekent op een ristorno van 10 procent. Een maximumbedrag is er natuurlijk niet, wie een paar miljoen wil investeren mag dat. Met het geld zou een deel van het nieuwe STVV-stadion op Staaien betaald worden. – BvL, 30-11-2002

• deel van de inkomsten van de federale overheid die naar de gewesten of de gemeenschappen gaan

roderen (rodeerde, gerodeerd) • een auto inrijden • trainen, inspelen • (zich) inwerken

r

Fiscale autonomie: 60 procent naar de deelstaten. De personenbelasting moet volledig overkomen. Voor de vennootschapsbelasting moeten ristorno's mogelijk zijn. – GvA, 07-07-2001

Omdat we slechts een bescheiden vergoeding geven, benutten ze de kans om een nieuw programma te roderen. – DS, 03-07-2002

roefeldag (de, -en)

282

• dag waarop kinderen achter de schermen kijken bij verschillende bedrijven

• beweging • onrust De Servische premier, Zoran Djindjic, zei dat het vijftien tot twintig dagen zal duren voordat Milosevic wordt uitgeleverd. Hij zei ook dat hij geen roering in het land verwacht als het eenmaal zo ver is. – DS, 25-06-2001

roefelen (roefelde, geroefeld) • slordig werken • slaan, een pak slaag geven • stoeien, spelen, ravotten Rond de burcht staat de Dag van Herzele op stapel. Er zijn kunst-, antiek- en ambachtsstands, 's namiddags kunnen de kinderen ook roefelen, verkoopt de bib boeken, houdt de brandweer oefeningen... – HN, 06-09-2002

roet (het) • kaarsvet

roetkaars (de, -en) • vetkaars

roepen

roffel (de, -s)

- op iemand roepen, iemand roepen, om iemand roepen of op iemand afgeven

• pak slaag

Maar ik ben niet rancuneus. Ik ben een goede mens, een chique tiep, menselijk. Ik kan op een oefenveld op iemand roepen, maar dat betekent niet dat ik geen sympathie heb voor die persoon. – HN, 24-12-2002

roffelen (roffelde, geroffeld) • aftuigen, een pak slaag geven, afranselen • (ruw) schuren, wrijven roffeling (de, -en) - een roffeling geven/krijgen, een pak slaag geven/krijgen

roepzaal (de, -zalen) rol

• verkooplokaal, veilinghuis Amicitia verhuurde de zaal aan verenigingen. In 1960-1970 kwam het gebouw als studentencentrum in beeld en deed het dienst als roepzaal. Onder de naam Theatercafé vonden er optredens plaats, met onder meer ronkende namen als Arno, Axelle Red en Herman Brood. – GvA, 05-09-2002

- op (de) rol gaan, aan de zwier gaan, aan de rol gaan - de eerste rol spelen, de hoofdrol spelen

rollen (rolde, gerold) • fuiven, boemelen

rolling (de, -en) • kroegentocht, kroegjool

roeren (roerde, geroerd) rolmeter (de, -s)

• in België ook: zich bewegen, in beweging komen

• rolmaat, meetlint, centimeter

We beginnen eigenlijk aan een nieuwe competitie, want veel tegenstanders hebben zich serieus versterkt. Er zullen zich boven- en onderin de rangschikking veel ploegen roeren. We moeten in de resterende 16 partijen nog 20 punten kunnen sprokkelen. – HV, 10-01-2003

roerend ➔ voorheffing

In de Gordelstraat in Waasmont (Landen) braken onbekenden binnen in een werfkeet op de werf van een woning in aanbouw. De daders stalen er allerhande werkmateriaal zoals een kniptang, een rolmeter, hamers en werkhandschoenen. – HN, 01-12-2001

r

rolwagen (de, -s) • rolstoel

roering (de)

'Het is niet leuk om uitgestoten te worden

283

wegens onze handicap. We hebben een probleem omdat er iets is misgelopen in de natuur. Eigenlijk kan het iedereen overkomen. Wie bijvoorbeeld een ongeval heeft, kan ook in een rolwagen belanden', zegt Miel. – DS, 09-12-2002

- rondgaan/rondkomen met iets, venten, leuren met iets

rondhalen (haalde rond, rondgehaald) • ophalen, inzamelen 'In die tijd moest je 5 cent per dans betalen. Hoe meer je danste, des te meer geld je kwijt was. Marie, die bij haar tante hielp, kwam dat geld rondhalen. Ik had echter snel door dat ik niet moest betalen als ik met haar danste. En zo is het allemaal begonnen...' Jef en Marie hebben twee kinderen, vier kleinkinderen en vijf achterkleinkinderen. – BvL, 17-09-2002

romantieker (de, -s) • romanticus De eindeloze discussie of Flaubert met zijn oerboek van de moderniteit een verborgen romantieker dan wel een genadeloos realist was, boeit me nauwelijks. – Knack, 24-10-2001

rond (vz.) - een reis rond de wereld, een reis om de wereld Hoeveel tijd heb je nodig om een reis rond de wereld te maken? Jules Verne deed er tachtig dagen over, het ensemble I Fiamminghi doet het in tachtig minuten. De muzikale ontdekkingsreis houdt halt bij plaatsen waar Verne destijds voorbijtrok. – DS, 22-01-2003 ➔

rondplein (het, -en), rondpunt (het, -en) • rotonde, verkeersplein Als ik ergens rijd, heb ik altijd wel de kaart bij de hand en kan ik het niet laten te checken of die ene bocht wel goed aangegeven is, en of dat nieuwe rondpunt er wel ligt. – FET, 03-08-2002

ronken (ronkte, geronkt) in België ook: • gonzen, zoemen van insecten • spinnen van poezen • rommelen, donderen van onweer, weerlichten

pot

rondbenen (beende rond, rondgebeend) • rondlopen

ronde (de) ronker (de, -s)

• cirkel, kring - in de ronde, in het rond of in de omtrek • rondje

• bromvlieg

roofing (de) • waterdichte kunststof als dakbedekking voor platte daken

rondel (de, -len) • moerplaatje, klemring, veerring Hoe fok je een bromfiets op? Simpel: rondel uit de vario en een extra uitlaat. Voor de leek vertaald: je haalt de begrenzer uit de versnellingsbak, je schaft je een extensie-uitlaat aan en je rijdt nooit nog 45 kilometer per uur. – DM, 21-022002

• schijfjes, ringetjes groente

Wattex produceert polyestervilt, dat onder meer gebruikt wordt bij het maken van roofing. Daarbij komt formaldehyde vrij. De omwonenden beweren dat zowel mens als dier in de omgeving ziek worden door de dampen. – DM, 23-01-2003

r roos

- op rozen slapen, erg gerust slapen, slapen als een roos

rondgaan (ging rond, rondgegaan), rondkomen (kwam rond, rondgeko-

rooster

men)

- iemand op de rooster leggen, iemand

284

aan de tand voelen, iemand het vuur aan de schenen leggen

• stoeien, ravotten

De man en de vrouw verschenen gistermiddag voor magistraten, die achter gesloten deuren beslisten tot verlenging van de aanhouding van het tweetal met 36 uur. Daardoor kreeg de politie extra tijd om het koppel op de rooster te leggen. – DM, 19-08-2002

rotswol (de) • steenwol Daarop komen achtereenvolgens de isolatie (bijvoorbeeld rotswol of cellenglas), een waterkerende laag (roofing), en eventueel een ballast (bijvoorbeeld een laag gewassen grof rolgrind van 6 cm dik). – LN, 27-02-2003

- iets op de rooster leggen, nauwkeurig onderzoeken Hij stuurde het naar het vakblad Journal of Physics-D: Applied Physics, een publicatie van het Engelse Institute of Physics. Daar werd het grondig op de rooster gelegd, maar werd het ondanks zijn onorthodoxe inhoud aanvaard voor publicatie in het oktobernummer van dat jaar. – DM, 10-08-2002

rouleur (de, -s) • wielrenner die goed is op een vlak parcours, tijdrijder Denis Zanette was internationaal misschien niet zo bekend, maar hij was wel een goed coureur. Een man die tempo kon maken, een rouleur zeg maar. Als renner is hij uiteraard te vervangen, als mens niet. – LN, 15-01-2003

roostering (de) rozelaar (de, -s)

• roosterwerk

• rozenboom, rozenstruik

Toen de kelder vrijgemaakt was, kon de brandweer de deur openen die naar de vuurhaard leidde. Het vuur had zich intussen al een weg gebaand door de houten roostering zodat ook de living helemaal uitbrandde. In die living hing aan de muur een Oudenaards wandtapijt dat eveneens ten prooi viel aan de vlammen. – HN, 18-01-2003

Als tuinondernemer heeft xxx zich eens lekker uitgeleefd in zijn eigen, nog prille tuin. Hij waagde zich aan experimentjes, zoals een immense haagbeukboog met ingewerkte rozelaar: als de bloemknoppen opengaan, krijgt die een witroze bies. – Knack, 12-06-2002

RSZ (de) • afkorting van: Rijksdienst voor Sociale Zekerheid •  inhouding op het loon als bijdrage voor de sociale zekerheid

ros (de) • feeks, helleveeg - ros geven/krijgen, slaag geven/krijgen

rosace (de, -n), rosas (de, -sen)

De studenten bellen ons dikwijls op met vragen over hun loon. Hun ouders maken zich dan weer sneller zorgen over de kinderbijslag, de RSZ, of de belastingen. – HN, 27-08-2002

• rozet, op een roos lijkende versiering

rossing (de) • afrossing, pak slaag rotsen (rotste, gerotst) • hard rijden

ruigaard (de, -s) • gemene kerel

r

Er wordt van stoepen gerotst, haaks gedraaid en op het einde zelfs wat rampen van een inline-skatecentrum op- en afgevlogen. Het is opbod in kicks. En blijkbaar haakt men zo het best naar de jeugd. – HN, 24-09-1999

• rondlopen

ruimdienst (de, -en) • dienst voor het ruimen van beerputten, ophaaldienst voor groot huisvuil

285

De stad Halle organiseert een speciale ophaling van kerstbomen. De ruimdienst zal de kerstbomen op woensdag 8 januari

2003 aan huis komen ophalen. Er wordt gevraagd de bomen op dinsdag 7 januari na 18 uur buiten te zetten. – LN, 03-012003 De Wase Ruimdienst staat in voor de beerruimingen in de Wase hoofdstad. Binnen de drie dagen komt de firma normaliter ter plekke. Ieder jaar gaat het om 40.000 vrachten septisch materiaal dat voor verwerking wordt afgevoerd naar de rioolwaterzuiveringsinstallaties van de nv Aquafin. – HN, 08-03-2002

Jelena Dokic en haar entourage zullen altijd wel met iemand in ruzie liggen, zelfs al trekken ze zich terug op het onbewoonde Peterselie-eiland. – Metro, 31-01-2003

ruitenbreker (de, -s) • wildeman, woestaard ruitenwasser (de, -s) • glazenwasser Een ruitenwasser zal door VfT worden uitgestuurd om de ramen te lappen. – HN, 14-08-2002

ruiven (ruifde, geruifd) • ruien, van veren of haren wisselen Overigens is kaalheid niet uitsluitend menselijk. Ook chimpansees en sommige andere apensoorten kalen zoals mensen. Andere dieren ruiven, die wisselen dus meteen helemaal van haar. – GvA, 05-022002

rust (de) - op rust, met pensioen Ook de missionarissen uit onze provincie die op rust zijn, kwamen zich later op de dag bij het gezelschap voegen. – HV, 26-08-2002

- op rust gaan, met pensioen gaan - op rust stellen, op pensioen stellen, pensioneren

rustpensioen (het, -en) • ouderdomspensioen Alex, die van Poolse origine is werd na 19 jaar ondergrondse mijnarbeid te Waterschei om gezondheidsredenen op rustpensioen gesteld. – BvL, 27-08-2002

ruzie

r

- in ruzie vallen/zijn/liggen met, ruzie hebben met

286

s

In drie reeksen moesten de klanten, kelners en cafébazen over matrassen lopen, door een autowrak kruipen, een 'dreupeltje' drinken, een pint salamanderen en nog veel andere proeven. – LN, 30-07-2002

salon (de & het, -s)

sacoche (de, -n) • tas, handtas Intussen ben ik ook ongeveer de enige Antwerpse gemandateerde die geen ontslag heeft genomen. Een verdienste zou ik dat niet willen noemen. Ik heb gewoon niet de tijd gehad om een fatsoenlijke sacoche te ritselen. En van geboortekaartjes is bij mij al helemaal geen sprake. En een smoking had ik al. – GvA, 18-03-2003 Ja, het is erg. We hanteren strikte regels binnen de partij: over de afdrachten, over cumul, over alles. En dan word je gevloerd door een sacoche. – DS, 13-03-2003

• bankstel, zithoek, stel meubels voor de woonkamer • grote tentoonstelling of beurs: vakantiesalon, autosalon Al aan het dromen van vakantie? Dan vindt u op het Vakantiesalon in Brussels Expo ongetwijfeld inspiratie. – GvA, 15-032003

- saloncondities, salonvoorwaarden, speciale aanbieding of prijs voor de duur van de beurs of tentoonstelling

samentroepen (troepte samen, samengetroept) • samendrommen Daarom wordt een beroep gedaan op de bevolking om plekken waar de jongeren samentroepen, te signaleren. – DS, 12-032003

sakkeren (sakkerde, gesakkerd) • vloeken • mopperen, foeteren Op een ogenblik dat traditionele luchtvaartmaatschappijen zoals SNBA sakkeren over de slechte marktomstandigheden pronken prijsstunters als EasyJet, GO en Ryanair met winstcijfers. – GvA, 1202-2003

sanctioneren (sanctioneerde, gesanctioneerd) • straffen [in Nederland: goedkeuren, bekrachtigen] Bij de Omloop van Vlaanderen werden de zwaarste snelheidsovertredingen voor de eerste keer meteen gesanctioneerd. De rijbewijzen van de hardrijders werden voor vijftien dagen ingetrokken. – DS, 09-092002

sakkers (bn.) • vervloekt, verdomd: die sakkerse deugniet Zonder die sakkerse krampen win ik hier en niemand anders. Ik dacht aan stoppen. – HV, 04-02-2003

sandwich (de, -en & -es) • zacht, meestal zoet puntbroodje

salamander (de, -s)

Vlamingen zijn dan weer enorme liefhebbers van sandwiches en pistolets. Ze speelden er vorig jaar 111 binnen. – DM, 06-08-2002

• in België ook: groepsdronk, heilsdronk - een salamander doen/drinken, zijn bierglas tot op de bodem leegdrinken

s

sanitair

salamanderen (salamanderde,

gesalamanderd) • een bierglas tot op de bodem in één keer leegdrinken

- sanitaire hulp, gezinshulp, gezinsverzorging Kandidaten moeten in het bezit zijn van een getuigschrift bejaardenhulp of een

287

diploma hoger secundair beroepsonderwijs, verzorging of gezinshulp en sanitaire hulp. – HN, 05-11-2001

- sanitaire helpster, gezinshulp, gezinsverzorgster

saus (de, -en) in België ook: • jus, vleesnat • aframmeling, flink pak slaag - iemand zijn saus geven, iemand op zijn donder geven

sant - niemand is sant in eigen land/geen sant in eigen land, een profeet wordt in zijn eigen land niet geëerd, iemand die een buitengewone prestatie heeft geleverd wordt in zijn omgeving dikwijls niet erkend

De mensen kwamen buiten, en die vrouwkes fluisterden: Goed manneke, je hebt dat goed gedaan, je hebt ze goed hun saus gegeven. – LN, 26-06-1999

- zijn saus krijgen, op zijn donder krijgen 'Er waren gisteren na de match twee fanfares in de kleedkamers. In de onze die van onze supporters om ons een ode te brengen, maar in de kleedkamer van Roeselare hoorden we alleen heel veel lawaai uit de trompet van Dominique xxx. Ze hebben daar hun saus gekregen,' kan Jürgen xxx grinniken. – DM, 23-04-1999

Modeontwerper xxx is nog geen sant in eigen land, want zijn kleren worden niet eens in België verkocht. Hoogstwaarschijnlijk een kwestie van tijd, want het buitenland heeft hem wel al in de rekken hangen. – Knack, 12-03-2003

santenboetiek (de) • santenkraam - de hele santenboetiek, alles, het hele zaakje, de hele zwik

savat (de, -ten) • slof, pantoffel, gymschoen Mijn financiële situatie is intussen ronduit hallucinant en dramatisch. Maar daar tegenover staat dat ik nu tenminste tijd heb om thuis te zijn. Ik trek 's avonds mijn 'savatten' aan en ga naast mijn vrouw zitten. Dat was al heel lang geleden. – LN, 20-07-2002

Dat zogenaamde bipolaire hoogfrequentieveld vernietigt gelijkmatig de vetcellen. Die vermengen zich met de vloeistof, en de hele santenboetiek wordt met de canule uit het lichaam gezogen. – DS, 03-05-2002

sappen (sapte, gesapt) • sausen, met een dunne kleurende vloeistof verven Hij werd ontworpen als een soort Italiaanse binnenkoer waarrond zich spiraalsgewijs trappen wentelen en kreeg een visueel aantrekkelijke bekleding van geprofileerde en houten panelen. Ze zijn gesapt in hetzelfde roodbruin, groen en blauw, en verlenen de betonnen draagstructuur een impressionistische lichtheid. – DS, 18-02-2002

saucies (de, -en), saucisse (de, -n) • worst, saucijs

schaap ➔ omgekeerd schaatspiste (de, -s & -n) • ijsbaan Met het intreden van de dooi is de ijspret op vijvers en plassen voorbij en ook op het Braunplein ligt niet langer een schaatspiste. – LN, 14-01-2003

schabbernak (de) - iemand bij de/zijn schabbernak krijgen/pakken/grijpen/vatten, iemand in de kraag vatten, iemand bij zijn lurven pakken

s

Zo een gast wil zijn woede koelen. Maar als iemand hem bij zijn schabbernak pakt en begeleidt, gebeurt dat niet. Ik vertel mijn mensen altijd dat ze jongeren – of het nu duiveltjes of junioren zijn – nooit zonder toezicht mogen laten. – HN,

Prachtig toch: het beeld van een akkoord dat letterlijk in schijfjes wordt gesneden zoals een worst, in mooi Vlaams een saucisse. – DS, 10-03-2003

288

15-02-2000

Terugkeren kostte mij allicht te veel energie. En toen ik weer voorin kwam, was Bart al schampavie. – BvL, 03-02-2002 Twee fietsen, waarvan één van Steve De Wolf, en al mijn wielen zijn schampavie, net als de exclusieve juwelen van mijn vrouw, dure merkkledij, fototoestellen en mijn computers. – GvA, 12-12-2002

- iemand op zijn schabbernak geven, iemand een pak slaag geven

schabouwelijk (bn. en bw.) • vreselijk, jammerlijk, slecht De brief is in schabouwelijk Nederlands geschreven en bij lezing vraag je je soms af wat de minister bedoelt. – DM, 22-022003 Schabouwelijk getekend en slordig vertaald ook nog ('u hoed' i.p.v. 'uw hoed' bijvoorbeeld). – FET, 22-01-2003

schandaliseren (schandaliseerde, geschandaliseerd) • in België vaak voor: beledigen, te schande maken, ergeren Wordt daarmee niet expliciet erkend dat de kern van de zaak – opinies, acties, lidmaatschap – het schandaliseren en uitsluiting verantwoordt? – DS, 28-022003

schacht (de, -en) • eerstejaarsstudent, rekruut, groentje, nieuweling De Antwerpse studentenclubs, die deze week hun schachten dopen, zullen dan ook dubbel zo voorzichtig te werk gaan. – GvA, 15-10-2002

schaper ➔ scheper schapraai (de, -en)

schachtendoop (de)

• (planken)kast, vooral etens-, provisiekast

• ontgroening van studenten De schachtendoop in Lier is al met al nog goed afgelopen. De gevolgen hadden veel erger en ernstiger kunnen zijn. Een studentendoop hoort tot de traditie en mag volgens mij niet worden afgeschaft of verboden. – GvA, 12-10-2002

Die vijf smaken zijn overigens maar een kapstok om her en der uit te wijden tot in de verste uithoekjes van keuken en schapraai. – DS, 26-11-2002 'We leefden met 14, 15 in een gemeenschap met een overste. Om de beurt moesten we koken. Je kookte wat de anderen klaar zetten. Want we aten niet rond een tafel. Elke begijn at aan haar eigen schapraai of etens- en provisiekast. Die schapraaien hadden deuren. Als die openstonden zag je niet wat de andere begijn at. Elke begijn moest voor zichzelf zorgen en voorzien in eigen voedsel en kleding. Aan die schapraai heb ik vele uren doorgebracht', zegt ze lachend. – HN, 26-10-2002

schachtin (de, -nen) • vrouwelijke eerstejaarsstudent

schalie (de, -s & -liën) • lei, leisteen, vooral voor dakbedekking Daar schoven door de wind een aantal stukken schalie van dakbedekking de dakgoot in. – LN, 30-04-2002

schaliedekker (de, -s)

- in St-Anna's schapraai zitten, niet aan de man komen, ongetrouwd blijven

• leidekker Omdat geen enkele Lebbekenaar daartoe bereid was, nam een Dendermondse schaliedekker die klus voor zijn rekening. – HN, 30-11-2002

schampavie

schatbewaarder (de, -s)

s

• penningmeester van een vereniging, thesaurier van de Nationale Bank Rosario kruiste het pad van George Bush toen die gouverneur van Texas was en zij de Republikeinse burgemeester van Huntington Park, Californië, een

- schampavie spelen, ervandoor gaan - schampavie zijn, ervandoor zijn

289

democratisch bolwerk en overwegend Spaanssprekend. Ze werkte onbezoldigd voor de campagne van Bush. Na zijn verkiezing vroeg hij haar als schatbewaarder. – HN, 11-03-2003 Atletiekclub Heppens Heike (ATCHH voor ingewijden) telt zeven topatleten, ook Aloïs die bij de club nog enkele extraatjes opknapt. Hij is namelijk ook voorzitter, schatbewaarder, secretaris én verzorger. Een sportieve duizendpoot dus. – BvL, 01-03-2003

scheerlings (bw.) • rakelings

scheerzolder (de, -s) • vliering Thuis ben ik gaan zoeken naar zijn boeken en op de scheerzolder vond ik enkele exemplaren van de vier titels die tot dan toe verschenen waren: Villa des Roses, Een ontgoocheling, De verlossing en Lijmen. – DM, 16-10-2002

schatter

schel (de, -len), schelleke (de, -s)

- meetkundig schatter, (beëdigd) landmeter

• schil van een vrucht • plakje vlees of kaas, sneetje koek Ik gooi ook snel dingen weg, onder het motto: 'een nieuwe schel kaas kost minder dan een doktersbezoek'. – LN, 05-07-2001

schaveling (de, -en) • schaafsel, (schaaf)krul De scène in het Publiekstheater is zo goed als leeg, met wat schavelingen op de grond, een boerentafel, een paar krakkemikkige stoelen en af en toe een muur van paletten van waarop meneer de baron tijdens de groteske huwelijksstoet van zijn zoon van achter zijn masker kan neerkijken. – HN, 28-01-2003

schelf (de, -schelven) • hooizolder, strozolder boven een schuur of stal De schelf bracht nog relatief veel graan op, ondanks het feit dat hij een heel jaar knaagdiertjes onderdak gaf. – HV, 06-092001

scheefslaan (sloeg scheef, scheefschelp

geslagen) • achteroverdrukken, verduisteren, verdonkeremanen

- in zijn schelp kruipen, in zijn schulp kruipen, inbinden, terugkrabbelen

De dames hadden wellicht een paar bezoekerspasjes kunnen scheefslaan. – LN, 12-09-2000

Hij maakte een prachtige goal na een ditoaanval en toch werd hij, toen het alweer helemaal dreigde mis te lopen voor de thuisploeg, stevig op de korrel genomen door een deel van de eigen aanhang. Je zou voor minder helemaal in je schelp kruipen. – HN, 28-09-2002 Tenzij we zo bang zijn voor globalisering en transnationalisering dat we liever met zijn allen in een schelp kruipen, heeft het niet je geringste zin Vlaanderen uitgerekend nu tot onafhankelijke staat om te bouwen, een soort Belgium revisited. – DM, 11-07-2002

scheerborstel (de, -s) • scheerkwast De barbier toverde vlug scheerborstel en schuim tevoorschijn waarna hij de schepen een frisse scheerbeurt gaf. – HN, 19-08-2002 ➔

borstel

scheergerief (het) • scheergerei

s

Bic, de Franse producent van pennen, aanstekers en scheergerief, zag zijn omzet in het derde kwartaal met een derde teruglopen. – FET, 24-10-2002 ➔ gerief

- uit zijn schelp komen/kruipen, naar buiten komen, te voorschijn komen, actie ondernemen, spraakzaam worden Maar wat doet de politiek voor ons? Laat

290

schepzak (de, -ken)

Europa nu maar eens uit zijn schelp kruipen. – HN, 15-01-2003

• schepnet

➔ eierschelp

Dagelijks maakt VVSM een ronde met de schepzak over de dijken. De vissterfte bleef tot op heden beperkt. Scheppen van vis voor eigen gebruik is verboden en enkele stropers zijn dan ook al op de bon geslingerd. – BvL, 03-10-1998

schenkbord (het, -en) • dienblad, presenteerblad Op de hellingen naar de zeedijk was het een waar huzarenstukje om de glazen op het schenkbord te houden. – HN, 08-062001

scheren ➔ top

schepen (de, -en) • lid van het dagelijks bestuur van een gemeente, wethouder

scherper (de, -s) • puntenslijper Als u toch de schoolsfeer wilt oproepen door enkele aankopen: een stel kleurpotloden, een scherper of een schaar van goede kwaliteit zijn nooit weggegooid geld. – lezersbrief DM, 05-09-2002

De vzw Soma is trouwens maar één van de vele tientallen vzw's die, meestal met een schepen als voorzitter, draaien in de stad, zowel in de culturele, onderwijs-, milieu-, personeels-, als vrijetijdssector. – DS, 20-03-2003

scheurlijst (de, -en) • kandidatenlijst van een splinterpartij

schepencollege (het, -s)

Hij stapte er onlangs over van de VLD naar de liberale scheurlijst Blauw van Leo Goovaerts. – DS, 20-02-2003

• dagelijks bestuur van een gemeente bestaande uit burgemeester en schepenen Het schepencollege heeft de archeologen ondertussen al toestemming verleend om ook op die locatie opgravingen te doen. – DS, 20-03-2003

scheurmand (de, -en) • papiermand, prullenbak Het plan-Miller ligt na het afhaken van de Zwitsers definitief in de scheurmand. Sabena moet daarom een totaal nieuw plan opstellen, dat rekening houdt met de nieuwe gegevens van vandaag. – GvA, 04-10-2001

schepenkamer (de, -s) • kamer, vergaderzaal van de schepenen Op de bovenverdieping kwam de Gotische Zaal tot stand, door samenvoeging van de kleine en de grote schepenkamer. – FET, 03-08-2001

scheurpartij (de, -en) • kleine politieke partij die zich heeft afgesplitst van een grote partij, splinterpartij

scheper (de, -s)

Niet alleen heeft het CDH af te rekenen met CDF, maar ook de PS en de PRL hebben hun scheurpartij. – DS, 07-032003

• herdershond - Duitse scheper, Duitse herder - Mechelse scheper, Mechelse herder 'Zo'n Mechelse scheper is ook een stuk goedkoper dan een agent. De hond kost maar zo'n 2.500 euro per jaar. Door het inzetten van patrouillehonden zouden ook minder agenten in het weekend moeten werken en kunnen ze zo meer vrije dagen opnemen', gaat hij voort. – GvA, 22-102002

scheutig - scheutig zijn op, gesteld zijn op, gebrand zijn op, happig zijn op

s 291

'Dat was een misdadige uitspraak, maar ik denk dat ze weinig invloed had', lacht ze. 'Mannen zijn er helemaal niet scheutig op om met een condoom te vrijen.' – Knack, 09-10-2002

van plan om te werken

schieten ➔ gang, kemel, koleire, kop, kram

schikking (de, -en)

schieting (de, -en)

• maatregel, voorziening, regeling - schikkingen treffen/nemen, maatregelen nemen, voorzieningen treffen

• schietwedstrijd, schietoefening 66 schutters namen deel aan de laatste schieting Prijs Kris Bevers in Rijkevorsel. – GvA, 13-03-2003

'De minister heeft alle mogelijke schikkingen getroffen opdat er bij die zittingen wel degelijk tolken konden aanwezig zijn voor de burgerlijke partijen', zegt zijn woordvoerder Joannes Thuy. – DS, 06-03-2003 De volgende dagen moet nog worden bekeken welke schikkingen op de omleidingswegen moeten worden getroffen. – HN, 05-03-2003

schietkraam (de & het, -kramen) • schiettent De man amuseerde zich op 30 juli 2000 in een schietkraam op de kermis en won er een mes. – LN, 15-01-2003

schifting (de, -en) • selectie • voorronde, selectie, serie in de sport

schilderborstel (de, -s) • verfkwast

De definitieve schifting gebeurde op 15km van de streep toen 13 renners voorop reden met daarbij de West-Vlamingen Huyvaert, Moerman en Maes. – LN, 12-03-2003

De kerk werd eind vorig jaar duchtig onder handen genomen met de schilderborstel. – HN, 11-02-2003 ➔

borstel

schoen schiftingsproef (de, -proeven) • selectieproef Wegens het grote aantal deelnemers (31) werd de 500 meter met stilstaand vertrek als schiftingsproef gehanteerd. De snelste vijftien kregen toegang tot de werkelijke titelstrijd. – HN, 29-01-2003

- in nauwe schoentjes zitten, in het nauw, in de knel, in moeilijkheden zitten Het ontslag, dat ten onrechte in de schoenen van de vakbonden werd geschoven, bracht minister van Mobiliteit Isabelle Durant (Ecolo) in nauwe schoentjes. – DM, 15-06-2002

schijf (de, -schijven) • gedeelte, klasse, serie, tranche: een schijf van een lening, loterij De eerste schijf van de lening heeft Cobra eind maart vorig jaar terugbetaald. – FET, 01-03-2003

schoenblink (de) • schoensmeer Enkele soldaten lieten hun afkeer voor Hitlers gestoei blijken door in zijn slaap schoenblink op zijn geslacht te smeren. – BvL, 08-10-2001

schijnheiligaard (de, -s) • schijnheilige, hypocriet Prins Charles van Engeland werd tot de grootste schijnheiligaard van het gezelschap gebombardeerd. – HN, 06-12-1999

schikken

schof (het, schoven)

s

• schuif in een sluis, schot • lade

• in België ook: van plan zijn - wat schik je vandaag te doen?, wat denk je te doen vandaag? - ik ben geschikt om te werken, ik ben

Voor datzelfde fonds haalden onder andere Stephen Desberg en Swolfs al dan niet nieuwe projecten uit hun schof. – HV, 18-10-2001

292

- in het bovenste schof liggen, een wit voetje hebben, een streepje voor hebben, in een goed blaadje staan • schaft(tijd)

• schoolartikelen, schrijfgerei, schoolspullen De leerlingen verzamelden ook schoolgerief om de Afrikaanse school logistiek te steunen. – BvL, 20-03-2003

Voor de tientallen dokwerkers die er dagelijks hun 'schof' doorbrengen bijzonder goed nieuws. – LN, 15-02-2003

➔

schoffelen (schoffeld, geschoffeld) in België ook: • gejaagd zijn, iets haastig doen, gulzig eten • met schuifelende bewegingen ergens iets stoppen, wegmoffelen

gerief

schoollopen (liep school, schoolgelopen) • schoolgaan, naar school gaan Tegelijkertijd zal de omgeving van de gemeenschapsschool De Keimolen, waar bijna 170 kinderen schoollopen, heringericht worden. – HN, 12-03-2003

schok

schoon (bn. en bw.)

- op schok gaan/zijn, aan de zwier gaan/zijn

in België ook: • mooi, knap 'En 't is ook een schoon madam, hé', besluit Nesten lachend. – LN, 20-03-2003 Denert hield – in gezelschap van medeactievoerders – woord en legde zich in z'n schoon kostuum en met tricolore sjerp voor de werftransporten. – LN, 19-03-2003

schokstaking (de, -en) • prikstaking, prikactie, stiptheidsactie De schokstakingen werden een week geleden voorgedaan in de kantoren van Hoboken en Wilrijk, waar sindsdien enkele interimkrachten zijn bijgekomen. – HN, 27-04-2001

• flink, degelijk, fatsoenlijk Zaterdagnamiddag start dan een marathon-live-uitzending vanuit de studio, met artiesten als Zornik, Kate Ryan en Milk Inc, maar ook politici, sportlui en ander schoon volk komen op bezoek. – DS, 20-03-2003

schol (tussenwerpsel) • gezondheid!, proost! scholarisatie (de)

• aangenaam, plezierig, gunstig ➔ geld, oog, verdiep

• het tot stand brengen van een scholennet, het scheppen van onderwijsvoorzieningen • schoolplicht, leerplicht, het naar school gaan

schoonbroer (de, -s) • zwager

In België is de zogeheten scholarisatie vrij hoog en worden er naar hartelust diploma's gestapeld. – DS, 01-09-2001

Toen hij in '98 de duiven van zijn vader erfde bood zijn ongetrouwde schoonbroer en buurman zich aan om de verzorging van de duiven op zich te nemen. – GvA, 21-03-2003

scholier (de, -en) • in België ook: jong lid, van 14 tot 16 jaar, van een sportvereniging

schoot

Het wordt ook uitkijken naar het jonge opkomende talent, zoals Kim Van Hertem, de scholier van Dalo, die het seizoen met een persoonlijk record (7.95) op de 60 meter vlak startte. – HN, 04-012003

schoolgerief (het)

- in eigen schoot, in eigen kring, in een vertrouwde omgeving

s 293

Politiek ligt dit moeilijk, zeker omdat een liberale partij het aan zichzelf verschuldigd is in eigen schoot open en democratisch te zijn. Tegelijk moet ze eendrachtig blijven, wil ze een breder publiek aantrekken. – FET, 12-02-2003

• keuringsbewijs

schoteldoek (de, -en), schotelvod

Tien bestuurders kregen een pv onder meer voor het niet kunnen voorleggen van een geldige verzekering, een geldig schouwingsbewijs, een geldig rijbewijs of inschrijvingsbewijs. – HN, 24-02-2003

(de & het, -den) • vaatdoek De speurders laten ook een bebloede schoteldoek en t-shirt onderzoeken op erfelijk materiaal. – HN, 21-03-2002

schouwvegen (wkw.) • schoorsteenvegen Meer en meer mensen ontdekken de voordelen van aardgas, niet alleen omwille van het comfort maar ook omwille van het onderhoudsgemak (geen schouwvegen, geen tankkeuring, geen leveringsproblemen, gespreide betaling, gemakkelijke ketelreiniging), geruisloosheid van de branders, plaatsbesparende wandketels en zeker niet te vergeten: het milieu. – BvL, 02-11-2001

schouw (de, -en) • in België ook: schoorsteen In Diest vatte de schouw van een woning aan de Hasseltsebaan vuur. – HN, 12-122002

schouwbrand (de, -en) • schoorsteenbrand Zieken vervoeren, het blussen van een schouwbrand of de kat uit de boom halen: uit protest tegen het tekort aan brandweerlui rekenen de uitrukkende ploegen er niets voor aan. – LN, 11-03-2003

schriftvervalsing (de) • valsheid in geschrifte De twee worden verdacht van schriftvervalsing, verduistering en actieve en passieve corruptie. – FET, 21-03-2003

schouwen (schouwde, geschouwd) schrijfgerief (het)

- de auto (laten) schouwen, de auto technisch (laten) keuren - de troepen schouwen, de troepen inspecteren

• schrijfgerei

Het schouwen van de eigen troepen, een peiling naar de ambities en het wikken van de concurrentie, niets was hen te veel. – LN, 26-02-2003

Breng alvast laarzen, wat schrijfgerief en een loep mee, dan kan je na de excursie al een paar soorten op naam brengen. – HN, 08-03-2003 ➔

gerief

schrijnwerk (het) schouwgarnituur (het)

• in België ruimere betekenis: timmerwerk

• schoorsteengarnituur Er verdwenen ook een schouwgarnituur en wat juwelen. – LN, 08-02-2003

Het bedrijf heeft ook een eigen elektrostatische spuitinstallatie waarin het houten schrijnwerk wordt afgewerkt met wateroplosbare verf of beits. – LN, 20-022003

schouwing (de) • autokeuring, jaarlijkse controle van de auto Hij stelde onder meer vast dat de blauwe vrachtwagen die een twintigtal koeien vervoerde en de auto van xxx verpletterde op de schouwing een rode kaart had gekregen omdat zijn remmen niet goed werkten. – DS, 07-08-2002

schrijnwerker (de, -s) • in België ruimere betekenis: timmerman

s

schouwingsbewijs (het, -bewijzen)

Zijn vader was een naarstige schrijnwerker, zijn moeder dreef een snoepwinkeltje in Antwerpen. – FET, 15-03-2003

schrijnwerkerij (de, -en)

294

• betimmering van deuren, ramen enz., houtwerk, meubelmakerswerk • werkplaats van een timmerman, timmerfabriek • werkplaats van een meubelmaker, meubelfabriek

bovenste schuif en was destijds onrechtstreeks verantwoordelijk voor diens ontslag als voorzitter. – GvA, 28-02-2003

- in de onderste schuif liggen, niet goed aangeschreven staan

schuifaf (de, -s & -fen)

De oude schrijnwerkerij en de daarachter liggende voormalige varkenskwekerij staan al een tijdje leeg en verkeren in behoorlijk slechte staat. – LN, 21-03-2003

• glijbaan Schepen Cremers besliste dat de grote schommel en schuifaf moeten verdwijnen omdat ze niet aan de veiligheidsvoorschriften voldoen. – BvL, 31-01-2003

schrijvelaar (de, -s) • prulschrijver Mijn telefoon werd afgeluisterd, men heeft me als cryptocommunist bezwadderd, een Bild-schrijvelaar heeft op basis van mijn dossiers bij de Inlichtingendienst een heel boek over mij gebrouwen, dat gratis aan journalisten, rechters, procureurs en politiekantoren gegeven werd. – Günther Walraff in DS, 27-06-2002

schuifje (het, -s) • bedrijf van een toneelstuk • deel, fase, periode - in schuifjes, in delen, in fasen De Ranter ziet zijn toekomst in twee schuifjes. In een eerste fase wil hij 'met een eigen fractie volwaardig deelnemen aan het meerderheidsoverleg, zoniet wenkt de oppositie'. Die eenmansfractie moet de start zijn van fase twee: een nieuwe politieke beweging. – GvA, 29-082002 Het tweede deel van de wedstrijd wordt door de organisatoren onderverdeeld in drie schuifjes. In het eerste schuifje ligt het accent voornamelijk op kasseien. Het tweede schuifje is een vlak intermezzo van zo'n 35 km. In het derde, en dus de echte finale, zijn er vooral de hellingen. – GvA, 22-02-2001

schrijven - waar gaan we dat schrijven?, niet te geloven!, wat een verrassing!

schrik - schrik hebben (van), bang zijn (voor) Drie vierden van de Jordaniërs die recentelijk ondervraagd werden door zijn Centrum voor Strategische Studies zegden dat ze schrik hebben hun regering openlijk te bekritiseren. – DS, 17-03-2003

- een schrik van geld, heel veel geld ➔ pakken

schuilhokje, schuilhuisje (het, -s) • wachthokje, bushokje, wachthuisje

schuif (de, schuiven)

Verder komt er een nieuwe stopplaats voor bussen aan de Leopoldlei met bijbehorend schuilhokje. – LN, 11-03-2003

• lade Hij moet luistervaardig zijn, communicatief, hij moet met tegengestelde belangen kunnen omgaan en hij moet een visie hebben. Het is een aartsmoeilijke uitdaging. Zo iemand haal je niet zomaar uit een schuif. – DM, 04-05-2002

schuimwijn (de, -en) • mousserende wijn Met 13 punten voorsprong en nog een wedstrijd te goed kan het niet meer fout gaan. De schuimwijn mag dan ook al de koelkast in. – HN, 12-03-2003

- in de bovenste schuif liggen, in een goed blaadje staan, een wit voetje hebben, een streepje voor hebben

s

'Feit is dat er structureel één en ander moet veranderen,' geeft die wel mee. Een veeg teken voor huidig manager Gaston xxx? Hij ligt bij xxx alvast niet in de

schup (de, -pen) • schop, schep - zijn schup afkuisen, ermee stoppen, ophouden en weggaan

295

figuurtje

De landbouwer die wekelijks een – bij voorkeur vrouwelijke – BV op z'n erf ontving, mag z'n schup afkuisen. – GvA, 05-04-2000

In de winkel staat alle koopwaar geprijsd, zelfs armbandjes aan twaalf frank, een pakket met tien scoubidou's voor veertig en een feesttrompetje voor twintig frank. – HN, 19-10-2001

• schop, trap

schuren (schuurde, geschuurd) • de vloer schrobben

secreet - iemand op secreet plaatsen/stellen, iemand volledig afsluiten van de buitenwereld zodat hij met niemand contact heeft, behalve met zijn advocaat

Na het schuren van 'de beste kamer' strooide de boerin vroeger stro of biezen in huis. – HN, 06-07-2001

schut(s)kring (de, -en) • toezichtsgebied, bufferzone rond een besmettingshaard De gemeenten die het meest getroffen wordt door de schutskring is MeeuwenGruitrode, een schitterende lap groen van 9.500 hectare groot waarin niet minder dan 24 pluimveebedrijven ingebed zijn. – DM, 09-04-2003

schutsel (het, -s) • schot, tussenschot • kamerscherm • schutting, omheining

De politie van Middelkerke heeft het voorbije weekend een inbrekersbende opgerold, zo heeft het parket in Brugge maandag bekendgemaakt. Vijf verdachten zijn ingerekend en op secreet geplaatst. – GvA, 02-09-2002

- op secreet, afgesloten van de buitenwereld

sectair (bn. en bw.) • sektarisch Zolang hij maar een bedreiging kan zijn voor de belangen van de rechtstaat en zijn burgers. Dat gaat om het in het oog houden van uiterst links, uiterst rechts, extremistische groepen en sektaire organisaties tot het beschermen van buitenlandse VIP's. – GvA, 04-03-2003

Vandermeulen deed bij stedenbouwkundige diensten een aanvraag om minstens een schutsel te mogen zetten voor bescherming van zijn hoenders. – HN, 05-11-2002

• onverdraagzaam, fanatiek

schuurborstel (de, -s)

Op het einde van de jaren vijftig en gedurende de jaren zestig was Jospin lid van een sektaire trotskistische beweging, een episode die hij pas vorig jaar in het parlement toegaf. – FET, 23-04-2002

• bezem aan een lange steel om de vloer te schrobben, luiwagen U kan ook met lauw water, waar eventueel javel aan werd toegevoegd, en een schuurborstel aan de slag. – GvA, 25-012003 Veertien PWA'ers trokken de voorbije weken met schuurborstel en reinigingsmiddel de boer op om graven op te poetsen. – GvA, 31-10-2002

sectionaalpoort (de, -en) • sectionaaldeur, segmentdeur De daders namen een sectionaalpoort en negen veluxramen mee. – BvL, 20-11-2000

sectorieel (bn. en bw.) sciatiek (het) • jicht, ischias

scolarisatie ➔ scholarisatie scoubidou (de, -s)

• sectoraal, per sector

s

• met plastic draad gevlochten lint of

De stakers, gesteund door alle vakbonden, zijn boos omdat de directie volgens hen een sectoriële cao niet naleeft. – GvA, 04-02-2003

seffens (bw.)

296

• direct, onmiddellijk, meteen • straks, zo dadelijk

van Brazilië', uit hij zijn ultieme droom. – HN, 03-04-2001

De schorsingen die dat oplevert, lijken te beslissen over de degradatie. Het slikken van kaarten in alle kleuren gaat seffens zwaarder doorwegen dat niet scoren. – HN, 21-01-2003

semmelen (semmelde, gesemmeld) • treuzelen, dralen • zeuren, mopperen Je kan incasseren. 'Ja, met de tanden op mekaar. Ik ga nooit zitten jengelen of semmelen.' – LN, 04-09-1999

seinen - personen/voorwerpen seinen [door politie of gerecht], personen of voorwerpen signaleren, gezocht worden

seniorie (de, -ën) • luxe serviceflat voor bejaarden

In totaal werden 102 wagens gecontroleerd en 146 personen. Eén geseinde persoon werd aangetroffen en één gestolen voertuig. In één wagen stak inbrekersmateriaal. – GvA, 08-05-2002 Ze worden door de politiediensten geseind in de hoop dat ze ooit wel eens tegen de lamp zullen lopen, bijvoorbeeld bij een toevallige identiteitscontrole of als een politieman hen op straat herkent. – DS, 12-03-2003

Einde november, vlak voor ze met hun tweetjes naar een seniorie aan de kust zouden gaan, stierf 'maake', zoals hij ze noemde. – LN, 09-01-2003

sensibiliseren (sensibiliseerde, gesensibiliseerd) • belangstelling wekken, aandacht vragen voor, iets onder de aandacht brengen Het gaat om het sensibiliseren en informeren van adolescenten over verkeersveiligheid en de gevolgen van een nietaangeboren hersenletsel. – GvA, 20-032003

sektair ➔ sectair selder (de, -s) • selderij, selderie Dus geen sperziebonen of aardappelen, wel rauwe selder, komkommer en paprika. – Knack, 19-03-2003

selectieheer (de, -heren) • lid van een selectiecommissie, persoon die de deelnemers van een ploeg, wedstrijd enz. selecteert Geen kwaad woord uiteraard over het parcours. Wierookvaten vol lof voor selectieheer Franco Ballerini die het aandurfde te gokken op de snelle benen van Mario, en voor de azzurri, eindelijk nog een onwrikbaar blok. – DS, 15-10-2003

selectioneren (selectioneerde, geselectioneerd) • selecteren, uitkiezen

serieus (bn. en bw.) • belangrijk, interessant, degelijk, waardevol - (is het) serieus?, is het echt waar?, echt?, heus? • veel, zeer Ik weet niet of de makelaar me begrepen heeft, want we hebben al serieus wat tijd verloren in huizen die niet echt beantwoorden aan wat we zoeken. – DS, 08-032003

sermoen (het, -en) • preek, predikatie • vermaning, preek

s

Die opmerking was de voorbode van een uitgebreid sermoen langs de personeelskosten, de gemeentelijke bijdrage die de laatste 10 jaar zowat verdubbelde en de uitgaven. – LN, 03-01-2003

'Ik weet echter ook dat ik nog veel moet bijleren en keihard trainen om nog beter te worden. En wie weet, word ik dan niet geselectioneerd voor de nationale ploeg

297

serre (de, -s)

aan het museum. – DM, 20-03-2003

• glazen kas voor het kweken van gewassen, broeikas, broeibak Ook eens te proberen: plant in de serre of zelfs binnenshuis enkele sjalotten of uien in bloempotten of bakjes. – LN, 08-032003

simili (het & bn.) • kunstleer, kunstleren, van kunstleer similileer (het) • kunstleer Maar boekbinderij Masui houdt zich niet alleen bezig met literaire archeologie. Jaarlijks bundelt het atelier duizenden documenten en jaargangen van tijdschriften tot nagelnieuwe boeken, naargelang de wens en de koopkracht van de klant gehuld in linnen, simili- of kalfsleder. Alles gebeurt manueel. – HN, 02-11-2002

serrebedrijf (het, -bedrijven) • glastuinder Op een terrein achter het serrebedrijf xxx in de Enkestraat in Kinrooi stookte een man gisterenavond afval in een ton. – LN, 25-02-2003

serreplant (de, -en) simoniseren (simoniseerde,

• kasplant

gesimoniseerd) • een auto in de was zetten

Ook de Ixora coccinia is de laatste tijd populair als kamer- en serreplant. – FET, 06-01-2001

Frederik Vincent is elke morgen om 7 uur op post om de acht bolides van de Porsche-stand te simoniseren. – BvL, 17-01-2002

serrist (de, -en) • glastuinder Een druiventeler die de vijftig al voorbij is noemt men in Overijse en omstreken nog een 'jonge serrist'. – HV, 03-07-2001

sinjoor (de, sinjoren) • bijnaam voor de Antwerpenaar

serveuse (de, -s & -n)

Sinksen (de)

• serveerster, dienster, winkelbediende, winkelmeisje

• Pinksteren

Toen de film Erin Brockovich, met Julia Roberts in de hoofdrol, in 2001 de Oscar voor beste vrouwelijke hoofdrol wegkaapte, gingen velen ervan uit dat de echte Erin, die in de film even verschijnt als serveuse in een hamburgertent, nu wel 'binnen' was en op haar luie krent kon gaan zitten. – DM, 22-02-2003 Marie-Christine was serveuse in een bar aan het Brussels Noordstation waar Scantamburlo als klant geregeld kwam. – LN, 04-03-2003

Het heringerichte Ten Bogaerde zou, als de werken naar wens verlopen, samen met de gerestaureerde abdij Ter Duinen met Sinksen open gaan. – HN, 11-03-2003

- de Sinksenfoor in Antwerpen, kermis in Antwerpen die begint op Pinksteren

siroop (de) • in België gebruikt voor stroop: pannenkoeken met siroop

shot, shotten ➔ sjot, sjotten

Als het kindje graag wat zuigt om in te slapen, geef dan bij voorkeur een fopspeen. Breng nooit zoete stoffen zoals honig, suiker, siroop of chocola aan de fopspeen. – BvL, 17-03-2003 'Vliegen vang je met siroop, niet met azijn', klinkt het. Een wat ongelukkige beeldspraak want uitgerekend xxx werd de

s

signalisatie (de, -s) • bewegwijzering, verkeerssignalisering, wegbebakening met verkeersborden Die stad moet via een goede signalisatie en wandelroutes duidelijk gelinkt worden

298

jongste weken door een deel van de Genkfans vliegenvanger genoemd. – HN, 22-02-2003

• tabakspruim Ik vond het niet erg toen we met het café stopten. Iedereen spuwde zijn (tabak)sjieken toch maar op de grond en ik moest dat opkuisen. – HN, 27-07-2002

SIS-kaart (de, -en) • sociale identiteitskaart, magneetkaart met identiteitsgegevens en beveiligde gegevens m.b.t. de sociale zekerheid

sjieken (sjiekte, gesjiekt) • kauwgom kauwen Een krant schreef: 'Sorry Gwyn, maar wij vinden Amerikaanse meiden die door hun neus spreken en op kauwgom sjieken ronduit seksloos en gewoon vervelend.' – HN, 17-08-2002

De integratie van de SIS-kaart in de nieuwe identiteitskaart is in het parlement afgeketst, om redenen van privacy. – Knack, 05-03-2003

• tabak pruimen

site (de, -s) /siete/ sjot (de, -ten) • trap tegen een bal, schot naar het doel • trap, schop

• archeologische vindplaats, opgravingsterrein In het begin nam de nieuw opgerichte MVSA nog de grootschalige opgravingen op de site Chevalier Marin voor haar rekening. – HN, 13-03-2003

sjotten (sjotte, gesjot)

• bedrijfsterrein

• voetballen, tegen een bal trappen, naar het doel schieten

Grootste gebruiker zou het afvalverwerkend bedrijf Indaver worden die een belangrijk deel van het huisvuil van de provincie Antwerpen in gesloten containers per schip naar zijn site in Doel wil aanvoeren. – GvA, 09-04-2003

Ik wist niet dat Jan een voetballer was, kende niets van sjotten. Mijn vader wel, hij was Lierse-supporter. – BvL, 08-032003

• trappen, schoppen Vond hij het maar niks dat ik na mijn vervanging tegen Costa Rica tegen dat bankske sjotte? – HN, 10-09-2002

situeren, zich (situeerde zich, gesitueerd) • zich afspelen, zich voordoen • zich bevinden, liggen

slaan

Vanaf april wordt gestart met de tweede fase. Die situeert zich tussen de Brugstraat en de Demerwal. – BvL, 14-03-2003

- een babbeltje/praatje slaan, een praatje maken Een babbeltje slaan met Prins Filip, voor de meeste mensen is het een droom. – LN, 19-03-2003

sjarp (de) • sjaal, wollen das tegen de kou

➔

sjassen (sjaste, gesjast)

slaapkleed (het, -kleden & -kleren)

• de wc doortrekken, doorspoelen

• nachthemd, nachtjapon

Bijna 40 liter van Spa-kwaliteit bijvoorbeeld sjassen we gewoon door de WC-pot. – BvL, 25-03-1997 ➔

chassen

sjerp ➔ sjarp sjiek (de, -en) • kauwgom

bot, hand

Dat mocht een dame ondervinden die, nog in slaapkleed gehuld, haar echgenoot naar het Geraardsbergse station voerde. De agenten deden de vrouw stoppen en merkten dat zij geen gordel droeg. – HN, 07-10-2002

s

slabakken (slabakte, geslabakt) • slecht gaan van zaken, kwijnen,

299

verflauwen, verslappen

• sleur, beslommering, rompslomp

Een oorlog in Irak zal de VS tientallen miljarden dollars kosten, terwijl hun economie al aan het slabakken is. – DS, 06-03-2003

Van gezinnen uit vele gemeentes schetst Dewever de dagelijkse slameur. – HN, 06-11-2001

• rommel

slabberen (slabberde, geslabberd) • slobberen, slurpen

slapen ➔ oor slaping (de)

De Brigands bazuinen spottend rond dat ze de den dominee zijnen wijn hebben opgezopen en hij nu botermelk kan slabberen. – GvA, 08-09-1998

• een bed, logies, slaapgelegenheid Gastgezin is een ideale manier om een vreemde cultuur te leren kennen. Het kost bijna niets: alleen tijd, eten en drinken, en slaping. – HN, 08-07-1999

• knoeien, morsen, kliederen Het Nederlands kent er zo wel meer: dobberen (blijven ronddrijven, afgeleid van dobben), bibberen (van beven), slobberen of slabberen (van slabben, 'morsen'). – DS, 24-02-2003

slazwierder (de, -s) • slacentrifuge Verwijder de stengels van de spinazie, was de bladeren in koud water en droog ze in een slazwierder. – Knack, 20-02-2002

slag - zich uit de slag trekken, zich weten te redden, zich uit de moeilijkheden redden - zijn slag thuishalen, winnen, binnenhalen, een voordelige zaak doen

slechtgezind (bn.) • slechtgehumeurd ➔ gezind

Toch werd hij in gevoelige dossiers als het verenigingsleven en de orkesthervorming door zijn collega-ministers op de vingers getikt, en kon hij zijn slag niet thuishalen. – DS, 02-07-2002

sleet (de) • het verslijten, slijtage, aftakeling Een degelijk concert met mooie momenten, maar toch vooral een dat de sleet op de machine toont. – GvA, 17-03-2003 Het frêle postuur en het hese timbre kunnen bezwaarlijk zijn verdienste genoemd worden, wel het feit dat hij het in het Frankrijk van De Gaulle aandurfde die thema's aan te boren die anderen schaamtelijk negeerden: de angst voor de liefde, de sleet op het geluk en de onzekerheid van zijn generatie. – Knack, 12-03-2003

- slag om slinger, voortdurend, steeds, om de haverklap Tijdens Kuurne-Brussel-Kuurne spuwde de wedstrijdradio slag om slinger de namen van pechvogels uit. – HN, 07-032003

- op/met de slag, meteen, plotseling

slagwater • stortregen - slagwater regenen, stortregenen

- er komt sleet op, het gaat slijten

Dekijvere: Als het slagwater regent, is het een ramp. Voor dansers is het dan onder meer niet verantwoord en voor het publiek allerminst gezellig om van de andere technische problemen nog maar te zwijgen. Afbreken en wegwezen is dan de jammerlijke boodschap. – HV, 20-07-2001

slameur (de) • vuil werk, last, moeite

sleffen (slefte, gesleft) • sloffen Nippend van een kartonnen beker Starbuck's-koffie sleffen honderden lezers door de tenten, kiezend uit de rekken of bladerend door de soms voorgesigneerde exemplaren. – DM, 28-08-2001

s

sletig (bn.) • sleets

300

• gymschoen ➔ turnsloefen

Omdat de akten gefotocopieerd moeten worden is dat sletig voor de rug van de boeken. – HN, 25-05-2001

slotvast (bn.) slets (de, -en)

• op slot, gesloten

• pantoffel

In ruim de helft van de gevallen gaat het om wagens waarvan deuren of koffer niet slotvast waren. – HV, 07-03-2003

sleutel-op-de-deur (de) • sleutelklaar van woningen, meteen bewoonbaar, turnkey Gaat het over de klassieke relatie bouwheer/architect, of over sleutel-op-de-deur? – LN, 27-02-2003

sluik• in het geheim, illegaal sluikpers (de) • clandestiene pers tijdens de bezetting

slijk - geld als slijk verdienen, veel geld verdienen, geld als water verdienen

Leden van stadsdiensten, politieagenten, havenwerkers sloten erbij aan en bezorgden de nazi's niet weinig last: sluikpers, sabotage, hulp aan joden, aanslagen. – FET, 09-11-2002

slikken (slikte, geslikt) • in België ook: water afvoeren, verwerken - het water niet meer kunnen slikken, het water niet meer kunnen afvoeren, verwerken

sluikslachting (de, -en) • illegale, clandestiene slachting Van Guido Suerinck, dierenarts van de hormonencel in het IVK, is ooit de wagen in brand gestoken, na een interventie van zijn mobiele equipe bij een nachtelijke sluikslachting van allemaal positieve dieren in het slachthuis van Doornik. – GvA, 25-04-2002

De pluviograaf naast het pompgemaal van het Schulens-meer zal heel wat water moeten slikken. – BvL, 18-03-2003

sloeber (de, -s) • deugniet, vlegel Met zijn fratsen toverde Jonas een lach op talrijke gezichtjes en voor elke 'sloeber' had Sinterklaas lekkers bij. – LN, 29-112002 Een echte sloeber, die niets liever deed dan kattenkwaad uithalen. – HN, 19-102000

sluikstokerij (de, -en) • clandestiene stokerij De rechter hekelde sluikstokerij als een 'misdrijf dat de volksgezondheid in gevaar brengt, want er is geen enkele externe controle op het stookproces mogelijk.' – HN, 24-10-2000

sloef (de, -en) • pantoffel, slof 'Ik volg De Mol, maar dan wel met mijn sloefen in de zetel en een glas wijn in de hand', bekent de Mechelse gerechtspsychiater xxx. – GvA, 08-03-2003

sluikstort (het, -en) • clandestiene stortplaats, afval dat ergens achtergelaten werd Langs de Oude Baan werd een sluikstort gevonden. Een wijkagent van de politie onderzocht het afval. Tussen de rotzooi vond hij documenten die leidden naar de identiteit van de sluikstorter. – LN, 21-022003 Op tal van plaatsen in de gemeente zijn er sluikstorten te zien. – LN, 18-03-2003

- onder de sloef liggen, onder de plak zitten

s

Ik heb zelfs geopperd in jullie krant dat ik thuis onder de sloef lig. Een uitspraak die je overigens alleen maar kan doen, als je niét onder de sloef ligt. (lacht) – LN, 25-01-2003

301

sluikstorten (het en wkw.)

– BvL, 03-07-2002

• clandestien afval storten Zestien vrijwilligers waken voortaan over de toestand van het wandel- en fietsroutenetwerk op het grondgebied van SintTruiden. Op die manier hoopt Toerisme Sint-Truiden het sluikstorten en het vernielen van bordjes en wegwijzers in te dijken. – DS, 17-03-2003

smoelentrekker (de, -s) • bekkentrekker Geschminkt, gekapt en voorzien van een microfoon wachtte hij het startsein van de opnameleider af met wat onnozele en kinderachtige smoelentrekkerij. Helaas reveleerde dat beeld de bittere waarheid: de man die zegt het geweten van de wereld te zijn, is gewoon een smoelentrekker. – GvA, 22-03-2003

sluikverkeer (het) • verkeer dat van sluiproutes gebruikmaakt Aan Vlaamse zijde worden de effecten van de tunnel op het verkeer met argusogen gevolgd. Nogal wat grensdorpen verwachten zwaar sluikverkeer. – HN, 08-03-2003

smoor (de) • mist, nevel, damp • rook

smoren (smoorde, gesmoord) sluikweg (de, -en)

- een sigaret/sigaar/pijp smoren, roken

• sluipweg

Dat de sinds kort verhoogde tolerantie vanwege onze rechtsstaat ten aanzien van 'smoren' verantwoordelijk zou zijn voor de vermeende stijging van het softdrugsgebruik onder jongeren is dan ook je reinste nonsens. – DM, 20-02-2002

Een uitzondering voor fietsers en landbouwvoertuigen wordt voorzien, de weg werd te veel gebruikt als sluikweg. – HN, 08-03-2003

sluikwerk (het)

- het smoort, het mist

• zwartwerk

smos (de, -sen)

Ook het gebruikmaken van de diensten van iemand die sluikwerk verricht, is verboden. – FET, 06-12-2002

• broodje belegd met sla, tomaat, ei, mayonaise, ham en/of kaas Pizza's, pita's, smossen en andere snelle hapjes raken steeds meer in trek. – GvA, 25-02-2003

sluikzender (de, -s) • piratenzender, illegale zender

smaken

smospot (de, -ten)

- dat smaakt naar nog, dat smaakt naar meer

• knoeipot, kliederaar

We vinden ook dat de makers zich in deze reeks kwalitatief hebben overtroffen. Dit resultaat smaakt naar nog. Als het aan de VRT zou liggen, komt er zeker een vierde reeks. – HN, 11-03-2003

smossen (smoste, gesmost) • kliederen, knoeien, morsen U kent ze wel, die stellen die hun kinderen houten speelgoed geven, en ze op woensdagmiddag met macramé laten smossen. – Trends, 11-04-2002

smeren ➔ teren smout (het)

smodderen (smodderde, gesmodderd) • morsen, kliederen, knoeien

s

• reuzel, varkensvet Liefhebbers van varkensvlees worden verwend. Het bord met aperitiefhapjes zet de toon, met een selectie van onder meer zelfgemaakte droge worsten, witte en zwarte pens, rillette, smout en een spiesje

Na een kwartiertje vegen, 'smodderen' met sealer en achter wagens aanhollen, leg ik mijn doekje en kwastje aan de kant.

302

van spek en lever. – DM, 28-02-2003

• plantaardige olie

sneukelen (sneukelde, gesneukeld) • snoepen Een espresso in de bar om de hoek om de dag aan te vatten, een aperitief om de hitte door te spoelen, en tussendoor wat sneukelen omdat het absoluut ongezond zou zijn om te lang aan 's lands delicatessen te moeten weerstaan. – FET, 15-022003

smout(e)bol (de, -len) • oliebol Iemand die, zijn tong publiek verbrandend, schutterig in een smoutebol bijt. – DM, 04-09-2002

smouten (smoutte, gesmout) • invetten, met reuzel besmeren

sneuveltekst (de, -en) • voorlopig ontwerp van een tekst

snak

Ter voorbereiding van de Europese Raad van buitenlandministers had hij een sneuveltekst voorbereid die er vooral op gericht was om de nakende oorlog in Irak te vermijden. – DM, 29-01-2003

- een snak en een beet, een snauw, een bitsig antwoord Al wie hem daarvan afhoudt, krijgt een snak en een beet, al dan niet vergezeld van een rake rechtse. – HN, 28-09-2002

snit ➔ naad snakken (snakte, gesnakte) snok (de, -ken)

in België ook: • vlug pakken, rukken • snauwen, bits antwoorden

• ruk Sébastien Rosseler was zowat de eerste die er ongeveer halfweg een serieuze snok aan gaf. – GvA, 03-03-2003

snappen ➔ happen

• schok, zenuwtrekking

sneeuw - zwarte sneeuw, armoede - veel zwarte sneeuw gezien hebben, veel armoede gekend hebben

snokken (snokte, gesnokt) • rukken, met schokken doen bewegen Als men dan aan je boom gaat snokken, sta je tenminste stevig verworteld in goede Grond. – GvA, 13-12-2003

Mitiska-aandeelhouders hebben het voorbije jaar meer dan zwarte sneeuw gezien. – Trends, 06-03-2003

- eiwit tot sneeuw kloppen, eiwit stijf kloppen

sneeuwklas (de, -sen) • verblijf van een klas in een bergstreek, met naast de lessen gelegenheid tot wintersport

snotvalling (de, -en) • verkoudheid - een snotvalling hebben, snipverkouden zijn Toch jeukt het nog altijd wel een beetje. En we moeten er niet aan denken dat we voor een voorstelling een snotvalling zouden krijgen (hilariteit). – LN, 15-03-2003

In februari trekken veel kinderen op sneeuwklas. – HN, 06-02-2003

snuisteren (snuisterde, gesnuisterd) snel (bn.) in België ook: • knap, mooi, bevallig, bekoorlijk • handig, bijdehand

sneukelaar (de, -s) • snoeper

• snuffelen

s

Van heide en verre kwamen ze om in de bibliotheek te snuisteren tussen oude boeken, prenten en postkaarten uit de regio. – LN, 09-03-2003

snuitje - iemand/iets in 't snuitje hebben/krijgen,

303

iemand/iets in 't snotje, in de gaten hebben/krijgen

Agalev krijgt een pakje bio-koeken, voor het Vlaams Blok heb ik Turkse koeken gekocht, de CD&V krijgt hosties maar dan wel met zuur in, Danny Denayer krijgt als voorman van NV-A Le Petit Prince-koeken en voor de SP.A heb ik soldatenkoeken', lichtte Van Biesen toe. – LN, 08-11-2002

Toen ze in het snuitje kregen dat de kaart geweigerd werd, sloegen ze zonder camera op de vlucht. – LN, 03-03-2003

snul (de, -len) • sul, sukkel, sufferd

solde (de, -n)

Voor Peter Adriaenssens is het tamelijk simpel: 'Voor wie had je respect toen je zelf nog naar school ging? Niet voor een snul, niet voor een vloermat, maar voor een leraar die duidelijk en correct was.' – BvL, 04-02-2003

• overgebleven waar, restant • koopje

solden (mv.) • uitverkoop, (seizoen)opruiming In tijden van vergrote spanning – eindejaarsperiode, solden, Sinksenfoor, exameneinde – krijgen chauffeurs een collega mee als gezel. – HN, 05-03-2003

sociaal - sociaal assistent(e), maatschappelijk werk(st)er Huisartsen krijgen ook steeds meer op hun bord. Ze moeten tegelijk sociaal assistent en psychotherapeut zijn. – DS, 22-03-2003

socket (de, -ten & -s) • lamphouder, lampfitting soldenhuis (het, -huizen) soep ➔ patat

• koopjeswinkel

soeplepel (de, -s)

solderen (soldeerde, gesoldeerd) • uitverkopen, opruimen, afprijzen

• in België vaak: eetlepel [in Nederland vaak: grote lepel om soep uit te scheppen] Je kan de kreeften levend kopen en zelf koken (in 3 l water, 3 dl droge witte wijn, 250 gr schoongemaakte uien, 125 gr bleekselder, soeplepel zout, peper, mespunt cayennepeper, laurierblad en 2 takjes tijm). – LN, 01-02-2003

Wij verkopen tijdloze collecties, stukken die lange tijd in de mode blijven en niet na een seizoen verouderd zijn. Daarom is het voor ons moeilijk om algemeen te solderen in de koopjesperiode. – DS, 11-01-2003

solidariteitsbijdrage (de, -n) • aanvullende bijdrage voor de sociale zekerheid

soit (tussenwerpsel) • in België met duidelijk hoorbare t /swat/: het zei zo!, toegegeven!

Bovendien is deze bijdrage niet meer dan een solidariteitsbijdrage: ze opent geen enkel recht op een socialezekerheidsuitkering. – Trends, 13-02-2003

soldatenkoek (de, -en) • droge koek, scheepsbeschuit

s

Stappen, stappen, stappen. Zweten, zweten, zweten. Bij elke stop eet ik een soldatenkoek en drink gezouten water. – Knack, 30-01-2002 'De VLD krijgt als partij met kapitalistische waarden chocoladen muntstukken,

sonoriseren (sonoriseerde, gesonoriseerd) • een film of diamontage van geluid voorzien In vijf aparte sessies wordt uitleg gegeven over de keuze van een digitaal toestel, het

304

speaker (de, -s), speakerin (de, -nen)

inscannen van foto's, donkere-kamertechniek per computer, diareeksen monteren en diareeksen sonoriseren. – HN, 19-10-2002

• in België ook: omroep(st)er, presentator, presentatrice Ze hadden hun Pearl Harbour, Korea, Vietnam en Golfoorlog. Ze moeten heel wat meer trotseren dan onze geïndoctrineerde speakerin. – GvA, 13-09-2002

soquet ➔ socket sossen (mv.) • bijnaam voor de socialisten

specifiëren (specifieerde, gespecifieerd) • specificeren

En dit nog: Hugo Coveliers (VLD) mocht van de 'sossen' geen burgemeester worden omdat hij niet in de gemeenteraad zat. – LN, 08-04-2003

De onderneming, wereldwijd de derde grootste uitbater van reclameborden, specifieerde nog dat dat vooral kwam door de toegenomen vraag naar reclame op huizen, langs wegen en op bushokjes. – DM, 20-03-2003

soupape (de) • ventiel van een fietsband • veiligheids- of afsluitklep van een motor

speculoos (de & het)

Dit is, zegt een ambtenaar die zijn koffie sterk en zoet drinkt, een soupape, een uitlaatklep. – DM, 08-02-2002

• speculaas Tussen de overweldigende geur van verse speculoos en de prachtige collectie oude bakkerswerktuigen van Walter Plaetinck ontdek je de link tussen Verhulst en dit museum. – DM, 04-12-2002

soutien (de, -s) • beha

spaarkas (de, -sen) • spaarbank Antoon xxx, zelfstandig verzekeringsagent en agent van een spaarkas, genoot alvast geen goede faam als vermogensbeheerder. – LN, 25-01-2003

speelkoer (de, -en) • speelplaats, schoolplein

spannen ➔ zaag

De rolcontainer voor afval stond op de speelkoer. – HV, 07-01-2003

spannend speelpleinwerking (de) • het tijdens de schoolvakanties organiseren van dagactiviteiten voor kinderen op speelpleinen, onder begeleiding van monitoren

- spannende kleren, strakke kleren Omdat de twee spannende kleding droegen, konden ze onmogelijk die grote portefeuille in hun zakken hebben gestopt. – HN, 09-11-2001

In totaal zorgen tachtig animators ervoor dat de Vilvoordse speelpleinwerking iedere weekdag in juli en augustus goed blijft draaien. De meeste animators zijn tijdens het schooljaar ook actief bij chiro of scouts. De Vlaamse Dienst Speelpleinwerking organiseert ieder jaar monitorcursussen voor jongeren vanaf zestien jaar. – DM, 07-08-2002

spanvijs (de, -vijzen) • bankschroef Om de twee delen van de mal als één geheel vast te houden, gebruikt Gilbert het meest voor de hand liggende gereedschap: een spanvijs of sergeant. – HN, 05-10-2002

sparen ➔ voorhuwelijks

s ➔

305

monitor

speeltijd (de)

door politie-inspecteur Georges Zicot in een garage in Ransart (een deelgemeente van Charleroi) teruggevonden. Het onderzoek wees uit dat de diefstal opgezet spel was. – DS, 12-03-2003

• speelkwartier Tijdens de speeltijd verlieten de leerlingen massaal de school en installeerden ze zich met spandoeken op de trappen van het oud-gemeentehuis. – HN, 26-03-2003

speelvogel (de, -s) • speels kind Carl Huybrechts blijft de joviale speelvogel van de mediawereld. Altijd te vinden voor een grap, ernstig als het moet. – HN, 14-02-2003

• drukte, kabaal - het was daar een heel spel, er was daar veel kabaal - het spel is/zit op de wagen, de poppen zijn aan het dansen Er moet er maar eentje zijn die die aanrakingen verkeerd interpreteert en het spel zit op de wagen. – HN, 25-03-2003

• speling: de deur heeft te veel spel

speen (het) speldenkop (de, -pen) • speldenknop

• aambeien: het speen hebben '1000 Game Heroes' is het perfecte kijkboek dat een gamer uren op het toilet kan kluisteren. Wel oppassen met het speen. – BvL, 08-01-2003

Zijn ze daar in onze hoofdstad gek geworden? Brussel is in vergelijking met Londen een speldenkop groot. – LN, 25-02-2003

spek spelen ➔ voet

- het spek aan zijn been hebben, in de penarie zitten, ergens de schuld van krijgen, de dupe zijn

spellen - iemand de les spellen, iemand de les lezen

Woensdag word ik jarig, 39 jaar en bij winst tegen Middelkerke had ik ze een etentje beloofd. Ik heb nu natuurlijk het spek aan mijn been maar het is met plezier gedaan. – HN, 29-01-2003

Je mag niet iemand de les spellen op de baan. De wet schrijft voor dat je inhaalmaneuver kort moet zijn en dat je daarna opnieuw terugkeert naar je eigen rijstrook. – BvL, 05-06-1999

spektakel (het, -s) • voorstelling, vertoning, schouwspel [in België vaak met neutrale betekenis]

speractie (de, -s) • opsporingsactie waarbij de politie vluchtwegen probeert af te sluiten

Meer dan anderhalf uur is Dion, voor de gelegenheid kortgeknipt, het stralende middelpunt van een spektakel met zang, dans, licht en film. – DS, 27-03-2003

De daders vluchtten te voet weg in de richting van de Tweemontstraat. Een speractie leverde niets op. – GvA, 07-032003

spel in België ook: • last, moeite - veel spel maken van, veel moeite doen voor, veel werk maken van - kort spel met iets maken, spoedig een einde aan iets maken, korte metten met iets maken - opgezet spel, doorgestoken kaart, afgesproken werk

sperperiode (de, -n & -s) • periode vlak voor de koopjesperiode waarin handelaars hun waren niet mogen afprijzen • periode voor de verkiezingsstrijd, waarin de politieke partijen geen grootschalige reclamecampagnes mogen voeren

s

Maar de Porsche werd enkele jaren later

306

De sperperiode gaat veertig dagen voor de verkiezingen in. Die is bedoeld om

verkiezingszotternijen aan banden te leggen en partijen met gelijke wapens te laten strijden. Dat laatste is niet het geval. – DS, 09-04-2003

• gemiddelde prijsindex, die de aanpassing van lonen en sociale uitkeringen bepaalt Het Planbureau verwacht dat de spilindex van het openbaar ambt en de sociale uitkeringen in juli wordt overschreden. – FET, 20-03-2003

spijs (de) • vruchtenmoes De spijskaart bevat niet zoveel kwantiteit, maar vooral kwaliteit: pensen met appelspijs en spek met eieren kosten elk 4 euro. – LN, 26-07-2002 ➔

spitant (bn. en bw.) • levendig, sprankelend Het is een spannend en spitant boek over de absolute macht die op zoek gaat naar sinistere rituelen – het opzetten en bewaren van 'belangrijke' doden – om zich te legitimeren. – Trends, 26-03-2003

appelspijs

spijshuis (het, -huizen) • eethuisje, restaurant Er is onder andere een Breugheliaans spijshuis en een oude ambachten-, antieken rommelmarkt. – LN, 16-08-2002

spitstechnologie (de, -ën) • geavanceerde technologie Behalve de hoge bescherming met breedband UVA/UVB-filters bevatten die producten herstellende ingrediënten en beschermende antioxidanten. Dankzij spitstechnologie worden ze pas actief op het ogenblik dat men in de zon komt. – HN, 20-04-2002

spijt - tot spijt van wie 't benijdt, tot ergernis van wie het anders zou willen Helaas: tot spijt van wie 't benijdt wil de zangeres volgend jaar naar het altaar stappen met haar verloofde Antonio. – GvA, 17-12-2002

• spitsvondige techniek Waarom zouden de best uitgeruste landen ook niet de belastingen op multinationals heffen voor ontwikkelingslanden? Die staan immers zwak tegenover de fiscale spitstechnologie. – Knack, 17-04-2002

spijts (vz.) • ondanks, in weerwil van, ten spijt Zelfs de verzekeringsbranche ging vlot hoger, spijts nieuwe onheilstijdingen bij Generali en Allianz. – FET, 22-03-2003

spoed, spoedgevallen (de) spijzen (spijsde, gespijsd)

• eerste hulp in een ziekenhuis

- de kas spijzen, de kas spekken, van de nodige geldmiddelen voorzien 'Op die manier komen we ondermeer tegemoet aan de vele socio-culturele verenigingen die hun kas spijzen met de verspreiding van programmaboekjes waarin nogal wat advertenties van plaatselijke middenstanders zijn opgenomen', zegt schepen van Financiën René xxx. – HN, 06-02-2003 De verkoop van de cd moet de kas van de vereniging spijzen. Er zijn 1.500 exemplaren geperst. – LN, 06-11-2002

s

- een blad/vereniging spijzen, financieren, subsidiëren

spilindex (de, -en & -dices)

Een koninklijk besluit van minister van Sociale Zaken Frank Vandenbroucke (SP.A) maakt het voor ziekenhuizen mogelijk om vanaf 1 maart 12,5 euro te vragen aan patiënten die zich met kleine, niet dringende problemen op de spoeddienst aanmelden en er dus eigenlijk niet thuishoren. Men hoopt zo het misbruik van de spoedgevallen tegen te gaan. – DM, 28-03-2003

spons (de) • badstof - spons erover, zand erover Spons erover, dit is verleden tijd. Volgend jaar Stad van de Ronde zijn voor onze Leeuw van Vlaanderen zou zonder meer

307

fantastisch zijn. – HN, 19-02-2003 ➔

Ook burgemeester Jef Kersemans van Oud-Turnhout betuigde zijn medeleven. 'Ik kende Eric wel een beetje. Hij was een echte spuiter, een zwanzer.' – LN, 07-102002

vegen

sponshanddoek (de, -en) • badhanddoek, badlaken In oosterse landen gebeurt het vaak dat ik mijn bagage uitdeel aan mensen die het kunnen gebruiken. Een sponshanddoek, een trui die ze mooi vinden: als een arme Indonesiër of Vietnamees daarmee gelukkig is, waarom niet? – HN, 18-012003

square (de, -s) • vierkant, door huizen omgeven plein, plantsoen Trouw aan het principe van de Ronde Stad is het huidige Tahrir Square, van waaruit de belangrijkste lanen vertrekken, tegenwoordig het hart van Bagdad. – DM, 22-03-2003

spook (het) • lelijk mager persoon, scharminkel, spillebeen • dartel meisje, deugniet

staak (de, staken) • doelpaal Hij en de staak hielden tot de 73ste minuut de nul op het scorebord. – HV, 11-03-2003

sportdirecteur (de, -en & -s) • ploegleider Het volledige AWS-team trekt zaterdag naar het Luxemburgse Durbuy. Niet om te koersen, wel om een doorgedreven training op een zwaarder parcours af te werken. 'Die stagedag werd vooral ingelast met het oog op de nakende interclubs die op de kalender staan', licht sportdirecteur Jef Cleemput die bergachtige uitstap nader toe. – HN, 10-04-2003

staakmolen (de, -s) • standermolen In het najaar moet de staakmolen operationeel zijn en deel uitmaken van het toeristisch profiel van de gemeente. – HN, 15-03-2003

staander (de, -s) • standaard van een fiets, stander om iets op te zetten of aan te hangen

sportzak (de, -ken) • sporttas

Deze haardroger kan worden gebruikt op een staander of gewoon op de tafel worden gezet, waardoor je de handen vrij hebt om je haar in model te brengen. – GvA, 28-03-2003

springtuig (het, -en) • explosief, bom of granaat De ontmijningsdienst onderzocht de zaak en stootte nog op een derde springtuig. – DS, 17-03-2003

springuur (het, -uren) • vrij uur tussen twee lessen, tussenuur

staanlamp (de, -en) • staande lamp: schemerlamp, leeslamp, bureaulamp Een staanlamp die niet te hard wankelt als je ertegen blaast, heb je in principe al vanaf 25 euro. – HN, 30-10-2002

Zo'n agenda hadden Gwen Cresens en Vlad Weverbergh niet in gedachten toen ze zes jaar geleden tijdens een springuur op de kunsthumaniora samen hun accordeon en klarinet bovenhaalden. – DS, 01-09-1999

s

staart

spuiter (de, -s)

• grappenmaker, grapjas, guit, olijkerd

- zijn staart intrekken, beschaamd weggaan

308

Na intern overleg bij de Franstalige socialisten moest Vervoort zijn staart intrekken. – LN, 08-02-2002 ➔

Bij stadskledij hoeft de das niet zonodig, en jasje en broek mogen van kleur en stof verschillen. – Trends, 27-03-2003

duivel

stadswater (het) staartvis (de, -sen)

• leidingwater, drinkwater

• zeeduivel

Pas net voor de Tweede Wereldoorlog kreeg dit dorp stadswater en electriciteit en ook op openbare verlichting was het lang wachten: in 1950 kwamen er eindelijk twee (!) lampen. – LN, 19-07-2002

Wanneer vis bijvoorbeeld op vlees begint te lijken, zoals in het geval van gebakken staartvis of geroosterde kreeft, dan kan men een (lichte) rode wijn laten aanrukken. – Knack, 20-11-2002

stafhouder (de, -s) • deken van de balie, deken van de orde der advocaten De aanhouding van de advocaat kwam er naar aanleiding van een aantal klachten bij de stafhouder van de Antwerpse balie. – LN, 15-03-2003

staatsbaan (de, -banen) • rijksweg

stageles (de, -sen)

Onderhoud en herstellingswerkzaamheden aan bruggen over staatsbanen behoort niet tot het domein van de gemeenten. – GvA, 10-05-1997

• proefles die iemand moet geven om zijn onderwijsvaardigheden te bewijzen Maar tijdens een stageles voor het aggregaat kwam ze erachter dat die beroepskeuze toch niet de juiste was. – FET, 24-05-2002

Staatsblad (het) • het Belgisch Staatsblad, de Staatscourant De vrees bestaat nu dat de Creg aarzelt om haar adviezen te geven aangezien de wet van 27 februari nog niet op de website van het staatsblad is verschenen. – DM, 29-03-2003

stakingsaanzegging (de, -en) • officiële melding van de vakbonden aan de werkgever dat men van plan is om te staken De bonden van hun kant zeggen geen andere keuze te hebben omdat de verzoeningsvergadering op het ministerie, de stakingsaanzegging die afliep op 13 maart en de waarschuwingsacties van de voorbije weken zonder gevolg bleven. – FET, 12-04-2003

staatsbon (de, -nen) • spaarbiljet uitgegeven door de Belgische staat De Schatkist had de rente op de staatsbon op 5 jaar verlengbaar tot 7 jaar vastgelegd op 3,05 procent. – FET, 05-03-2003

staatswaarborg (de) • rijksgarantie, garantie van de staat

stakingspiket (het, -ten) • stakerspost

De markt gaat er wel al jaren van uit dat beide instellingen de facto een staatswaarborg hebben, hoewel dat nergens met zoveel woorden op papier staat. – DS, 11-03-2003

Voor de deur pootte het gemeenschappelijk vakbondsfront van openings- tot sluitingstijd een stakingspiket neer. – LN, 29-03-2003

s

staminee (de, -s)

stadskledij, stadskleding (de) • wandelkostuum, tenue de ville

• café, kroeg Vooraleer het zover was, konden de

309

toeschouwers zich in het tijdelijke onderkomen van de Beursschouwburg alvast onderdompelen in de knusse sfeer van een naoorlogs staminee. – DM, 01-032003

foorkramers tot op heden moesten betalen op kermissen in de wijken. – LN, 02-10-2001

standregelen, standregels (mv.) • statuten, reglement

stamp (de, -en)

De standregels blijven dezelfde. – HN, 17-10-2000

• schop, trap met de voet Onderweg ter hoogte van Bordeaux kreeg hij een stamp van een Andalusische hengst, met enkele gebroken ribben als gevolg. – GvA, 27-03-2003

stap - op zijn stappen terugkeren, op zijn schreden terugkeren, teruggaan, rechtsomkeer maken, iets op een andere manier proberen

• duw, stomp met de hand, vuist of elleboog ➔ gat

De onwaarschijnlijke hysterie deed Take That niet op zijn stappen terugkeren, en het onderwerp van de commotie zelf was maar al te opgelucht eindelijk uit de gouden kooi te zijn ontsnapt. – DS, 16-112002

stampen (stampte, gestampt) • schoppen, trappen met de voet Even vreesde ik nog dat hij haar eigenhandig van het podium zou stampen en wie weet wat nog allemaal met haar zou uitrichten. – DS, 26-03-2003

• stompen, een stomp geven, duwen met de hand, vuist of elleboog

- alle stappen, dikwijls, vaak - op stap gaan, uitgaan, gaan stappen ➔ zetten

stapelhuis (het, -huizen) • pakhuis, opslagplaats, entrepot

standingvol (bn.) • luxueus, comfortabel

Een loft in Antwerpen-Noord, onder het dak van een stapelhuis, met als blikvanger een uitschuifbare slaapkamer. – Knack, 21-08-2002

Ook grafisch oogt zij efficiënt en standingvol en de zoekrobot werkt prima. – HN, 26-02-2003

standlicht (het, -en)

stapelkosten (mv.)

• stadslicht van een auto

• opslagkosten

Benzinerijders zetten voor het starten en gedurende ongeveer een minuut het standlicht op om de batterij te activeren. – HN, 24-11-1998

Kleine uitgeverijen, die nu lijden onder hoge druk- en stapelkosten, kunnen zo toch overleven. – FET, 05-01-2000

stapelplaats (de, -en) • opslagplaats, depot, magazijn

standplaatsvergoeding - haard- en standplaatsvergoeding, toeslag op het loon voor bepaalde ambtenaren Zij ontvangen daarvoor een standplaatsvergoeding en een gratis abonnement eerste klas. – DM, 20-05-2000

standrecht (het) • staangeld, marktgeld

Het vuur ontstond in een stapelplaats voor huisvuil aan de kelder van het gebouw dat gelegen is tegenover het Heilig Hartziekenhuis. – LN, 22-03-2003

stapelzat (bn.) • stomdronken

s

Het schepencollege van Genk heeft het licht op groen gezet voor het afschaffen van het gemeentelijk standrecht dat

Aan jongeren minus zestien werd er alcohol geschonken. Die stonden soms stapelzat aan de toog. – HN, 27-10-1998

statie (de, -s)

310

• station

• steenhouwer

De treinreizigers konden in het hart van de hoofdstad in- en uitstappen en moesten niet langer meer van 'statie' verwisselen om van Antwerpen naar Charleroi te sporen. – GvA, 18-10-2002

Het gezin leidde een teruggetrokken bestaan, maar stond goed aangeschreven in het dorp. De man werkte als steenkapper in een marmerbedrijf. – LN, 24-032003

statiekwartier (het)

steenput (de, -ten) • gemetselde (water)put, welput

• stationsbuurt, stationswijk

Omdat de steenput afgekeurd werd, diende Deprez een dossier in om opnieuw op het net van de Vlaamse Watermaatschappij te worden aangesloten. – HN, 11-05-2001

stationeerverbod (het) • verbod om een voertuig langer te laten staan dan nodig voor in- en uitstappen, wachtverbod Langs de gewestweg Herk-de-Stad-SintTruiden (Sint-Truidersteenweg) geldt op zondag 6 april tussen 10 en 17 uur een parkeer- en stationeerverbod tussen het kruispunt met de Rummenweg en de rotonde op het kruispunt met de Kleine Hoolstraat en de De Pierpontstraat. – BvL, 24-03-2003

steenweg (de, -en) • verharde geplaveide straatweg, grote verkeersweg Het speelt zich af langs een steenweg. Dat zou de Kortrijksesteenweg in Gent kunnen zijn, zoals we die allemaal kennen: de parking van een warenhuis, privé-clubs, bordelen, lelijke villa's. – DM, 31-03-2003

stationeren (stationeerde, gestationeerd) • parkeren

steenzweer (de, -zweren)

steekkaart (de, -en)

stek

• fiche

- voet bij stek houden, voet bij stuk houden

• steenpuist

Frank Fol stelde ook een handige steekkaart samen, waarmee je snel kan weten welke wijn bij welke groenten past. – HN, 18-03-2003

De reglementair vastgelegde startpremie, noch de prijzengelden van 2001 werden uitbetaald. 'Het wordt hoog tijd dat we eens voet bij stek houden', oordeelt Patrick xxx. – HN, 27-07-2002

steen ➔ hart

- van zijn stek(ken) vallen, flauwvallen, van zijn stokje vallen

steendood (bn. en bw.) • morsdood Na de verdiende 1-0 liepen de elf van Dortmund zich steendood om de voorsprong vast te houden, maar hun inzet werd niet beloond. – LN, 26-02-2003

steke(l)bees (de, -bezen) • kruisbes Van de groenten mag je toch niet eten. Ik denk niet dat er mensen zijn die dat nog doen. Maar kersen en stekelbezen, daar wordt nog wel van gegeten. – DM, 23-072002

steenezel (de, -s) • domoor, dom en koppig persoon

s

Maar dat ik journalist zou worden, dat wist ik al sinds mijn twaalfde. Ik ben een koppige. Een steenezel. – DS, 29-03-2003

steenkapper (de, -s)

steken (stak, gestoken) in België ook: • zitten, zijn: waar steekt hij nu weer?, waar steekt mijn portemonnee? - iemand in bed steken, iemand in bed

311

stoppen De dag van de moord zou ze xxx eerst zelf bezoeken en hem drank en pillen geven. Ze zou hem in zijn bed steken, zelf vertrekken en me dan bellen. – LN, 26-022002

stekken (stekte, gestekt) • vastgrijpen, te pakken krijgen De twee daders vluchtten weg met een brommertje. De politie kreeg ze echter vrij vlug in het vizier. Het tweetal liet zich niet zomaar stekken en de politie moest een achtervolging inzetten. – GvA, 03-12-2001

- zich iets in zijn kop/hoofd steken, zich iets in zijn hoofd halen

- iemand bij de kraag stekken, iemand in de kraag vatten, vastgrijpen, arresteren - iemand te stekken hebben, iemand te pakken hebben

Het gevoel dronken te zijn is gedeeltelijk iets dat wij in ons hoofd steken. –DM, 09-01-2003

- steek dat uit je kop/hoofd, zet dat uit je hoofd - de schuld op iemand/iets steken, iemand/iets de schuld geven

stellen - zich in iets stellen, zich in iets schikken, berusten in iets - het goed/slecht stellen, het goed/slecht maken

Uit onze voorlopige statistieken blijkt, dat één van de vijf gecontroleerde fietsen niet in orde is. En dan maar de schuld steken op de automobilist als hij een fietser zonder licht aanrijdt. – LN, 12-01-2001

De auteur stelt het goed, maar besliste voorlopig niet in het openbaar te verschijnen. – BvL, 24-03-2003

• in elkaar zitten, geconstrueerd, samengesteld zijn: dat steekt knap in elkaar - de kaarten steken, de kaarten in zijn eigen voordeel schudden - dat steekt niet zo nauw, dat komt er niet zo op aan, dat is niet zo belangrijk, dat hoeft niet zo nauwkeurig

- de vraag/het probleem stelt zich, de vraag/het probleem rijst, doet zich voor ➔ eind, gesteld, kandidatuur, koop, regel, veto, vraag

stelplaats (de, -en)

In de laagste provinciale reeksen steekt alles zo nauw niet. Het verschil tussen derde en vierde provinciale is miniem. – LN, 06-12-2002

• remise voor autobussen of trams

stemafspraak (de, -afspraken)

- iets laten steken, iets opgeven, iets laten zitten - iemand laten steken, iemand laten stikken, iemand in de steek laten ➔ tegensteken

• informeel akkoord tussen een lid van een regeringspartij en een lid van een oppositiepartij om niet aan een stemming deel te nemen Zelfs Jean-Pierre Detremmerie (CDH), die nochtans een stemafspraak geregeld had met de CD&V'er Paul Tant, daagde op. Met zijn stem kon de oppositie het wetsontwerp over de ecoboni naar de Raad van State sturen. – DS, 14-12-2002

stekje (het, -s) • lucifer Voor de kermisfeesten 2002, die vrijdag 31 augustus van start gaan, grijpt het organisatiecomité terug naar het beproefde kermisrecept, dus met stekjes en wielrenners. [...] De Overboelaarse politici doen hun duit in het zakje: schepen xxx bemiddelde onder meer voor de lucifervoorraad voor de 34ste editie van de Stekjesworp, schepen xxx verbindt haar naam aan de wielerwedstrijd. – HN, 30-08-2002

stemmen - een wetsvoorstel stemmen, een wetsvoorstel goed- of afkeuren, over een wetsvoorstel stemmen

s 312

Als er dit najaar geen advies is, zal de Senaat over het wetsvoorstel stemmen, met of zonder advies van het Raadgevend Comité. – DS, 12-06-2002

➔

viool

sterfput (de, -ten) stemmig (bn.)

• zinkput

• gezellig, opgewekt, sfeervol

Ze denken: na dat asielcentrum zijn we daar toch al alle stemmen kwijt, dan maakt het ook niet uit of we er nog wat daklozen, druggebruikers en delinquenten bijduwen. Ze maken er een sterfput van. – LN, 26-12-2002

Vrijdag 21 maart opent saxofonist Ben Sluijs het Marnix Jazz, ondergebracht in een stemmig pakhuis op de Godefriduskaai op het Eilandje. – GvA, 21-03-2003

stempelaar (de, -s) steriliseerpot (de, -ten)

• persoon die stempelt, werkloze met een uitkering

• weckfles, weckglas

Het kantoor is 's ochtends dicht. Sporadisch steekt een stempelaar zijn hoofd door het loket. – DM, 31-08-2002

steriliseren - groenten/fruit steriliseren, wecken

stempelen (stempelde, gestempeld)

sterkhouder (de, -s) • sterk element, stabiele factor, drijvende kracht

• als werkloze een kaart laten afstempelen om financiële steun te krijgen Maar van musicals word ik niet rijk, hoor. Ik heb net een huis gekocht, ik vraag me af hoe ik het moet afbetalen, want na deze productie moet ik weer gaan stempelen. – GvA, 28-03-2003

stempelgeld (het) • werkloosheidsuitkering En Geoffrey kon het geld gebruiken, hij werkte niet en kreeg geen stempelgeld. – HN, 21-03-2003

Net zoals vorig jaar worden De nationale test en het vierde seizoen van de fictiereeks Flikken de sterkhouders op zondagavond. – DM, 06-08-2002

stiel (de, -en) • vak, beroep, baan - twaalf stielen, dertien ongelukken, twaalf ambachten, dertien ongelukken Als jongeman behoorde hij tot de categorie 'twaalf stielen, dertien ongelukken'. Hij deed van alles, maar zijn droom was bij de film te geraken. – GvA, 31-01-2003

stenodactylografie (de) • stenotypen, stenotypie

stielkennis (de) ster (de)

• vakkennis

• (voor)hoofd - het hoog in zijn ster hebben, het hoog in de bol hebben Dat iemand mij belachelijk noemt, is wellicht goed voor mijn opvoeding, schrijvers hebben het weleens hoog in hun ster, zoals we hier in Brussel zeggen. – DM, 21-11-2001

- op zijn ster vallen, op zijn gezicht vallen - tegen de sterren op, zonder maat te houden, overmatig

Voor hij vorig jaar vader Ronny achter het kookfornuis verving, deed hij stielkennis op in restaurants in Frankrijk en in eigen land. – HN, 27-03-2003

stielman (de, -nen) • vakman, geschoold ambachtsman Om een mooie wagen in elkaar te boksen, heb je een stielman nodig. – GvA, 28-022003

s

Ze zuipen tegen de sterren op, ze schelden en vloeken en slaan elkaar net niet de schedel in. – DM, 11-02-2003

stielvaardigheid (de) • vakmanschap, vakbekwaamheid Zijn stillevens getuigen van stielvaardigheid en kunstzinnigheid, waardoor zijn

313

werken blijven bekoren. – GvA, 11-05-2000

• stamppot, hutspot Grootmoeders keuken, met roomboter, tatjespap, stoemp met buikspek en een dikke gesmeerde boterham met smout, komt weer in zicht. – DS, 22-03-2003

stielwerk (het) • vakwerk, vakmanschap Een hoed maken is stielwerk. – GvA, 24-08-2000

stoffelijk stil

- stoffelijke schade, materiële schade

- stil spreken, zacht spreken, zachtjes praten - het geluid/de muziek stiller zetten, het geluid/de muziek zachter zetten

Waren er vorig jaar en in 2000 telkens nog een zwaargewonde en een dode te betreuren in het eerste trimester, dan is dat in 2003 gedaan. Voor het overige daalde het aantal botsingen met stoffelijke schade en met lichtgewonden met ruim de helft: van 28 naar 11. – GvA, 31-03-2003

stilstand (de, -en) • halte van een trein: de trein heeft stilstanden te Brussel Noord, Brussel Centraal, Brussel Zuid, Gent Sint Pieters en Brugge

stofvod (de, -den) • stofdoek Sommige goederen kunnen wel een stofvod en een likje verf gebruiken, maar zijn voorts in prima staat. – LN, 12-06-2002

stockage (de, -s) • opslag, het opslaan De totale capaciteit voor wijnproductie en stockage bedraagt 165 miljoen liter. – FET, 15-03-2003

stofwikkel (de, -s) • stofomslag De boeken zijn gedrukt op kwaliteitspapier en hebben een harde kaft met stofwikkel. – LN, 03-03-2002

stockeren (stockeerde, gestockeerd) • in voorraad opslaan, inslaan, of houden

stok

Bovendien moet een geschikte plaats gevonden worden om het slib te stockeren. – HN, 29-03-2003

- stokken in de wielen steken, een stok in het wiel steken, een spaak in het wiel steken, tegenwerken, dwarsbomen

stoefen (stoeft, gestoeft) • opscheppen over, snoeven, bluffen, opsnijden Al enkele dagen mogen we het langs onze snelwegen lezen: 'Alleen ezels stoefen op hun paardenkracht.' Dat zal wel. Maar alleen stoemelingen uit het Brabantse dialectgebied en hun volgelingen schrijven op hun sloefen zulk Nederlands en gaan dan stoemp eten. – Ingezonden lezersbrief, DS, 08-08-2002

stoefer (de, -s) • opschepper

stok(ke)dood (bn.) • morsdood

stokmeter (de, -s) • maatstok, duimstok, stokmaat Eén keer moest ik in de klas als straf op mijn knieën zitten op de tree en een stokmeter boven mijn hoofd houden. – HN, 31-08-2001

s

Hij zou ook een beetje een stoefer zijn, fier op zijn BMW en zijn dure kleren. – GvA, 17-12-2001

stoemp (de)

Wie dromen koesterde om Lance Armstrong op weg naar een vijfde opeenvolgende Tourzege stokken in de wielen te steken, mag die stilaan opbergen. – LN, 02-04-2003

stom ➔ donderen stommelings (bw.)

314

stootkar (de, -ren)

• zwijgend • stomweg, domweg

• handwagen, handkar die geduwd wordt

Sommigen zullen het aandeel geshort hebben, anderen zijn stommelings in hun val gelopen. – LN, 22-11-2002

Eerst stond hij aan het huidig café Safir, twaalf jaar geleden verhuisde hij met zijn witte stootkar naar de Hopmarkt. – HN, 24-02-2003

stond ➔ tijd stoof (de, stoven)

stootwagen (de, -s) • handwagen, handkar die geduwd wordt

• kachel - Leuvense stoof, plattebuiskachel Die bewoonster stamde uit de tijd toen mensen aan de grachtkant zaten, aan de Leuvense stoof in de winter, met de stoel achterover geleund tegen de gevel in de zomer. – HN, 03-03-2003

Als je trouwde met je lief, kon je hier een stootwagen huren om je meubels en huisgerief te verhuizen. – LN, 21-04-2000

stop (de, -pen) • kurk, dop om een fles, karaf, kruik enz. af te sluiten

stoofbuis (de, -buizen) • kachelpijp

Spijtig genoeg zit er een stop op van gelijmd kurkgranulaat, wat meebrengt dat u deze fles het best snel kraakt. – DM, 07-02-2003

Ik weet nog hoe hij een keer de hele stoofbuis van de kachel heeft afgeshot (lachje). – HN, 07-01-2003

• hoge hoed

stopsel (het, -s) stoofhout (het)

• kurk, dop of stop van een fles, karaf, kruik enz.

• aanmaakhout, kachelhout, brandhout

Bijgevolg werd het stopsel terug uit het bad getrokken om alle 850.000 liters water terug te laten wegvloeien. – HN, 14-12-2002

In ruil krijgen ze op het einde van de derde beheersdag gratis stoofhout of houtsnippers mee naar huis. – HN, 22-112002

stort (het) stoofkarbonade (de, -s & -n)

• stortplaats, vuilnisbelt

• stoofvlees, gerecht dat bestaat uit gestoofde stukjes rundvlees, hachee

De plek is uitgegroeid tot een heus stort, waar niemand zich blijkbaar iets van aantrekt. – LN, 02-04-2003

De juiste naam van het gerecht is Vlaamse stoofkarbonade, maar in Vlaanderen zelf spreekt bijna iedereen over stoverij. – DM, 01-03-2002

stortbad (het, -en) • douche Een verkwikkend stortbad terwijl de zon achter de heuvels wegzinkt, het kan tellen als ervaring. – HN, 29-03-2003

stoot (de, stoten) • in België ook: streek, opzienbarende daad, schandelijke daad - stoten doen/uithalen/uitsteken, streken uithalen - straffe stoot, sterk staaltje

stortingsbulletin (het, -s) • stortingsbiljet

s

De voorzitter van de Mexicaanse topclub Cruz Azul zit immers ook niet om een straffe stoot meer of minder verlegen. – DM, 15-03-2003

Daarnaast was ook een actie met een stortingsbulletin en dat bracht 95.650 frank op. – LN, 31-08-2000

stoven ➔ peer

315

stoverij (de)

➔

• stoofvlees, hachee, gerecht dat bestaat uit gestoofde stukjes rundvlees

strafcompagnie (de, -ën & -s) • compagnie waar strenge tucht heerst en waar de soldaten voor straf heen gezonden worden, strafklasse

Bier naar voor schuiven als perfecte begeleider van oer-Vlaamse gerechten als garnaalkroketten, stoverij en stoemp met rodekool. – HN, 19-10-2002

strafstudie (de) • het voor straf op school moeten nablijven of op een vrije (mid)dag terugkomen om strafwerk te maken: strafstudie krijgen/hebben

straat - een straatje zonder eind(e), impasse, hopeloze situatie Er zijn speciale tarieven voor groepen. We kunnen onmogelijk uitzonderingen maken, want dan komen we in een straatje zonder eind. – LN, 16-08-2002

Gestrafte leerlingen moeten 's namiddags enkele uurtjes in het reisbureau komen werken en dat doen ze graag. Prijsoffertes maken bijvoorbeeld, een zinvolle manier om roken op school te bestraffen. Nog nooit was de strafstudie zo plezierig. – DM, 22-06-2002

- zo oud als de straat, zeer oud Het spelletje is al zo oud als de straat, maar als je het programma in handen geeft van Paul de Leeuw, mag je er zeker van zijn dat het een heuse gedaanteverwisseling zal ondergaan. – DS, 14-062002

- (niet) van de straat (ge)raken, (niet) getrouwd raken

stoot, tabak, toebak

streep - een streep in het haar, een scheiding in het haar

streng - zijn streng trekken, zijn deel van de arbeid uitvoeren, zijn best doen, zijn zaak behartigen

straatloper (de, -s) • leegloper • straatjongen Trouwens een pastoor is een straatloper: hij moet op straat zijn onder de mensen, dicht bij zijn parochianen. – GvA, 20-102001

Hij kan zowel in de aanval als achter de spitsen zijn streng trekken. – LN, 25-032003

- aan één streng trekken, samenspannen

stresseren (stresseerde, gestresstraf (de) ➔ uitdoen

seerd) • stressen

straf (bn.) • fors, zwaargebouwd: een straffe kerel • knap, goed, bekwaam, ervaren: straf in iets zijn • erg, kras, sterk - dat is straf, dat is sterk - het strafste is, het ergste is - straffe taal, stoere taal, krasse taal

In 'Overspannen met je baas' probeert de auteur dr. Rigo van Meer bazen uit te leggen dat ze door hun werknemers te stresseren hun bedrijf geen dienst bewijzen. – GvA, 02-09-2002

strooibriefje (het, -s) • strooibiljet, folder

s

'Ik ben niet de sheriff van de nucleaire industrie', betoogde Deleuze. Daarmee wilde hij kwijt dat het niet aan hem was om te zeggen wie schuldig was aan de lekkende vaten. Straffe taal sprak hij woensdag – in tegenstelling tot een week geleden – niet. – GvA, 13-02-2003

Enkele dagen voor het bezoek worden de inwoners van de buurt via een strooibriefje in de bus verwittigd. – HN, 07-122002

strooiweide (de, -s & -n)

• strooiakker

316

Dat leidde tot schrijnende taferelen waarbij nabestaanden toch nog wat as bijeenveegden op de strooiweide of illegaal wat as meenamen. – DM, 02-042003

11-03-2003

studentenkaart (de, -en) • collegekaart Het stukje plastic mét chip kan tegelijk dienst doen als bibliotheekpas, treinabonnement, bankkaart, studentenkaart, klantenkaart, én als identiteitskaart natuurlijk. – Knack, 05-03-2003

strop (de, -pen) • strik om wild te vangen Aan de Molenstraat in de Krankebossen in Beerzel ontdekte een eigenaar zaterdag een vos in een strop. – GvA, 31-03-2003

- strop zitten, vastzitten Over het lot van de ondergrondse parkeergarage heerst immers de grootste onduidelijkheid en een happy end lijkt niet in de maak want de onderhandelingen tussen eigenaar en stadsbestuur zitten strop. – BvL, 05-04-2003

stropen (stroopte, gestroopt) • in België ook: afzetten, te veel doen betalen stroppen (stropte, gestropt) • dichtsnoeren, met touw dichthalen, strikken • blijven steken, vastlopen - de zaken stroppen, de zaken lopen vast

studentenkot (het, -en) • studentenkamer kot

➔

studentin (de, -nen) • studente, meisjesstudent Maar inderdaad, twee jaar geleden heeft een weggelopen patiënt uit Les Marronniers een studentin in Doornik doodgeslagen. – HN, 02-07-2002

studie (de, -s & -iën) in België ook: • kantoor van een notaris of advocaat • studiezaal - zijn studies doen aan, studeren aan - ter studie liggen, in studie zijn De Amerikaanse regering heeft vorige week België gevraagd een Iraakse diplomaat uit te wijzen. Dat verzoek ligt 'ter studie', aldus Didier xxx, woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken. – GvA, 11-03-2003

Als daar forse taal wordt gesproken, dreigen de onderhandelingen opnieuw te stroppen. – LN, 29-03-2003

• afzetten, te veel doen betalen

struikelsteen (de, -stenen) • struikelblok, steen des aanstoots

- ter studie leggen, in studie nemen

studiebureau (het, -s), studiebureel

Voor het leven dat John en Liesbeth voor hen beiden droomden, was Reinhilde een serieuze struikelsteen geworden. – BvL, 20-03-2003

(het, -burelen) • adviesbureau, ingenieursbureau, ontwikkelingsafdeling binnen een bedrijf

studax (de, -en) • ijverig student, studiehoofd, studiebol

Niets meer aan de hand dan een subjectief onveiligheidsgevoel, besloot het gemeentebestuur na een onderzoek door de politie en een studiebureau. – LN, 03-04-2003

Ingrid xxx is een studax en een talenfreak. – FET, 24-05-2002

studentenhome (het, -s) • studentenhuis

s

studiedienst (de, -en)

De universiteit denkt aan een nieuw studentenhome plus restaurant en andere voorzieningen voor studenten. – GvA,

• dienst van een bedrijf of politieke partij die studie- en onderzoeksopdrachten uitvoert, wetenschappelijk bureau

317

aan toe

Stefaan Van den Abbeele van de studiedienst van de VRT wil geen voorbarige conclusies trekken. – DM, 28-03-2003

Voor een Brit moet het geregeld stuiven in de kleedkamer, hij wil dat de passie voor the game er op Keegan-eske wijze afdruipt. – BvL, 02-04-2003

studiemeester (de, -s), studiemeesteres (de, -sen)

stuk

• surveillant(e) De jaarlijkse competitie is genoemd naar de studiemeester die het Nederlandstalige atheneum een eigen gebouw bezorgde in de gemeente. – LN, 25-02-2003

studieprefect (de, -en) • studieprefect, directeur van een openbare middelbare school, rector

- stukken van mensen kosten, heel duur zijn - zeker van zijn stuk, zeker zijn van zijn zaak, vol zelfvertrouwen - een stuk in de nacht, diep in de nacht De vergadering liep uit tot een flink stuk in de nacht. – HN, 31-03-2003

- stukken, auto-onderdelen ➔ wisselstukken

Dat werd de basis van een Atheneumafdeling die onder leiding van de eerste studieprefect Smets evolueerde naar 700 leerlingen. – HN, 19-11-2002

sturen ➔ wandelen stuurbrevet (het, -ten)

• surveillant

• vaarbewijs In die school kunnen geïnteresseerden zich voorbereiden op de officiële examens van yachtman en het stuurbrevet. – HV, 14-01-2003

studio (de, -'s) • eenkamerflat met woon-, kook- en slaapgedeelte in één ruimte, vrijgezellenflat Het OCMW heeft ook een overeenkomst gesloten met de Zonnige Kempen om een aantal studio's te huren in de flatgebouwen in de Schransstraat. – GvA, 03-042003

stylo (de, -'s) • balpen De neen werd in stylo op de biljetten toegevoegd. – GvA, 31-03-2003 ➔

bic

studs (meervoud)

subnationaliteit (de)

• noppen op sportschoenen

• Vlaamse of Waalse 'nationaliteit' [t.o.v. de Belgische nationaliteit]

Bij een tackle bleven zijn studs in het gras steken, waarna hij kermend bleef liggen. – GvA, 03-04-2003

Ze moeten kiezen voor Vlaanderen of Wallonië, wat neerkomt op de invoering van een 'subnationaliteit' in Brussel, ook al laat CD&V dat taboewoord niet vallen. – FET, 07-03-2003

stuiken • neervallen, neerstorten - in elkaar stuiken, in elkaar storten, in elkaar zakken, instorten, kapot gaan

subregent (de, -en)

Tegelijk zijn potentiële managers er als de dood voor dat ze persoonlijk aansprakelijk zullen worden gesteld, mocht hun onderneming in elkaar stuiken. – Trends, 26-12-2002 ➔

ineenstuiken

stuiven

• in sommige Belgische scholen: surveillant

s

- het stuift er, het gaat er heet, heftig

Datzelfde jaar werd hij door de bisschop als subregent naar het Sint-Amandscollege in Kortrijk gestuurd. – HV, 21-112001

substituut-procureur (de, -s) • ondergeschikt, plaatsvervan-

318

gend procureur

Veltem, waar jongens als Stef Boogaerts, Filip Dessart en Jeroen Keyaerts met blessures op de sukkel zijn. – HN, 15-032003

Voor substituut-procureur An Decat is vooral het ontbreken van de stofexplosieluiken de zwaarste inbreuk van de nv Hendriks. – LN, 12-03-2003

sukkelstraatje suïcidair (bn.) • suïcidaal Eenzaamheid en de ervaring door niemand te worden gemist of door niemand te worden begrepen zijn wellicht van de ellendigste dingen die mensen kunnen overkomen. Ze zijn niet toevallig zo sterk gecorreleerd met depressies en suïcidair gedrag. – DM, 02-06-2001

- in het sukkelstraatje raken/wonen/ (gelogeerd) zijn, aan de sukkel zijn, problemen hebben, in de puree zitten Duidelijk is in ieder geval dat de Amerikaanse economie nog niet uit het sukkelstraatje is. – Trends, 03-04-2003

superette (de, -s & -n) • kleine supermarkt

suikerbol (de, -len)

Eén superette, en verder geen middenstand of andere bedrijvigheid te bespeuren. – DM, 01-04-2003

• snoepje, zoals een babbelaar, een zuurtje Denk niet dat ik tegen hem spreek als tegen een kind dat je een suikerbol moet geven als het weent. – GvA, 26-10-1999

supplement (het, -en) • in België ook: toeslag, toeslagkaartje De ziekenhuizen zullen in de toekomst worden verplicht om vóór de opname van de patiënt duidelijkheid te verschaffen over welke supplementen er worden aangerekend. – DM, 03-09-2002

suikerboon (de, -bonen) • suikeramandel in de vorm van een boon die familie en vrienden bij de geboorte van een kind krijgen, bruidsuiker

suppo (de, -'s), suppositoire (de, -s)

Wie deze dagen op visite gaat bij Filip, Mathilde en Elisabeth krijgt ongetwijfeld suikerbonen mee. – GvA, 06-11-2001

• zetpil Dit product kan zonder voorschrift – en meestal onder vorm van suppo's – worden verkregen. – BvL, 13-10-2000

suikernonkel (de, -s) • suikeroom

sus

'Het is moeilijk middelen te vergaren als je geen suikernonkel hebt', merkt Smets fijntjes op. – HN, 13-12-2002

- van zijn sus gaan/draaien, flauwvallen, duizelig worden

suite (de) • in België ook: het gevolg van de bruid en de bruidegom, trouwstoet, bruidsstoet

syndic (de) De syndic blijkt een oude bekende te zijn van het pattrouillerende duo. – DM, 02-02-2002

En ze waren onlangs ook op haar bruiloft, al verplichtte het protocol Victoria om in de suite naast de Spaanse kroonprins Felipe te lopen. – GvA, 06-06-2002

sukkel

➔

syndicus

syndicaal (bn. en bw.) • van, betreffende het syndicaat, de vakbond: syndicale actie, syndicaal afgevaardigde, syndicale premie, syndicaal verlof

s

- op de sukkel zijn/raken, aan de sukkel zijn, problemen hebben, in de puree zitten

Het kantoor, vroeger het syndicale zenuwcentrum van le village in de rue

319

Jollet, vertolkt misschien nog het best wat er aan de hand is in de schaduw van de fabriek. Het kantoor is 's ochtends dicht. Sporadisch steekt een stempelaar zijn hoofd door het loket. – DM, 31-08-2002

syndicaat (het, syndicaten) • vakvereniging, vakbond Het syndicaat vindt dat de stad het stakingsrecht met voeten treedt en stelt nu een kortgeding in. – Metro, 01-04-2003

syndicalist (de, -en) • vakbondslid Verhofstadt was op dat moment goed bezig om zich als minister van Begroting in de rooms-blauwe regering Martens VIII gehaat te maken bij alles wat zich in dit land syndicalist of links noemt. – FET, 21-02-2003

syndiceren (syndiceerde, gesyndiceerd) • zich organiseren, zich aansluiten bij een vakbond In de privé-sector moet een syndicale afgevaardigde zich veel sterker profileren om de werknemers te overtuigen om zich te syndiceren. – Trends, 16-05-2002

- gesyndiceerd zijn, lid zijn van een vakbond

syndicus (de, -ci) • beheerder van een flatgebouw in naam van de eigenaar, huismeester, huisbeheerder De plot vertrekt van een eenvoudig gegeven: de syndicus van een appartementsgebouw roept een eigenaarsvergadering bijeen om te beslissen over de installatie van een lift. – DM, 24-032003

synthetiseren (synthetiseerde, gesynthetiseerd) • samenvatten

s

Op elfjarige leeftijd een historisch werkje van dertig bladzijden op één avond tot vier pagina's synthetiseren heet een routineuze karwei. – Trends, 05-12-2002

320

t

van een moderne school', vervolledigt sectorhoofd infrastructuur van de hogeschool Yvan Raman. Naast de klaslokalen zijn er twee auditoria, een zelfstudiecentrum en een taallabo. – HN, 22-06-2002

taalleergangen (mv.) • taalcursussen

taak (de, taken) taalpariteit (de) • gelijke vertegenwoordiging van Nederlandstalige en Franstalige werknemers vooral in bepaalde overheidsinstellingen en (semi-) overheidsbedrijven

• huiswerk, opdracht, oefening

taakleraar (de, -leraren & -leraars), taaklerares (de, -sen) • leraar, lerares die leerlingen met moeilijkheden voor bepaalde vakken tracht bij te werken

Ik heb ook tegen het wetsontwerp gestemd dat in Brussel toegevoegde rechters buiten de taalpariteit om toelaat. – DM, 18-07-2002

De minister voorziet ook in een zogenaamde zorgcoördinator. 'Dat moet meer zijn dan een taakleraar nu', vindt ze. – DM, 13-06-2002

taalraadsman (de, -raadslieden) taalkader (het)

• taaladviseur

• personeelsformatie met een bepaalde verhouding tussen Nederlandstalige en Franstalige werknemers, vooral bij bepaalde overheidsinstellingen en (semi)overheidsbedrijven

Literator, professor, BRT-taalraadsman en politicus Marc Galle was de boezemvriend van Marnix Gijsen. – DM, 01-06-2002

taalrol (de, -len) • lijst van personen die een bepaalde taal spreken: de Nederlandse, Franse, Duitse taalrol

Wordt het taalkader gerespecteerd? De Post valt onder de taalwet van 1966 die stipuleert dat de invulling van de niveaus directeur of daarboven aan een specifieke verdeelsleutel moet beantwoorden. 20 procent van het personeel op die niveaus moet tweetalig zijn, de resterende 80 procent gelijk verdeeld over Nederlandsen Franstaligen. – FET, 23-11-2001

De verdeling van de dossiers gebeurt nu volstrekt willekeurig, los van de woonplaats van aanvrager en commissieleden of van de taalrol. – DM, 08-08-2002 Van de 25 beschikbare plaatsen voor aspirant-commissaris zijn dertien momenteel ingenomen door vrouwen. Opgesplitst per taalrol betekent dat zeven Nederlandstaligen op een totaal van dertien plaatsen en zes Franstaligen op twaalf plaatsen. – DM, 12-12-2002

taalkamp (het, -en) • vakantie waarin kinderen een vreemde taal leren Tijdens het weekend van Pukkelpop zit ik in Durbuy als monitor op een taalkamp. Ik kom gewoon mee voor de fun. – BvL, 22-07-2002

taalstatuut (het, -statuten) • stelsel, geheel van regels voor het gebruik van de landstalen

t

Alhoewel de Halse brandweer instaat voor Beersel, Alsemberg, Sint-Pieters-Leeuwcentrum, Vlezenbeek, Ruisbroek en de drie gemeenten met bijzonder taalstatuut is het toch de Brusselse brandweer die

taallabo (het, 's), taallaboratorium (het, -ria & -s) • talenpracticum

'Het gebouw beantwoordt aan behoeften

321

daar moet gaan blussen. – LN, 19-12-2001

tafel ➔ been, zetten taalstelsel (het, -s) tafelspringer (de, -s)

• stelsel, geheel van regels voor het gebruik van de landstalen

• kletsmajoor, druktemaker, betweter

Ouders moeten vrij kunnen kiezen in welke school hun kinderen worden ingeschreven, los van het taalstelsel, meende De Croo. Momenteel wordt als criterium nog de herkomst gebruikt, en dit wordt gecontroleerd door taalinspecteurs. – DS, 21-02-2001

De doorsnee-migrant heeft geen boodschap aan Dyab Abou Jahjah. Hij weet dat zelf, en daarom komt deze tafelspringer niet op met een eigen partij. – HN, 22-08-2002

tak - van zijn tak maken, zich kwaad maken

taaltuinier (de, -s) • taalzuiveraar, schrijver van taalrubriekjes

taks (de, -en) • belasting, heffing, toeslag

Onze taaltuinier, Eugène Berode, schrijft vandaag zijn laatste column. De redactie van De Standaard is hem dankbaar voor de meer dan duizend stukjes waarin hij ook onze teksten op de korrel nam. – DS, 24-02-2000

Minister Stevaert laat in een brief aan burgemeester Guido De Padt weten dat hij geen taks laat heffen voor het gebruik van gewestwegen indien het gaat om organisatoren van socio-culturele of sportieve activiteiten. – DS, 11-03-2003

taart (de, -en) - iemand een taart geven, iemand een klap geven, iemand een draai om zijn oren geven

• strafport ➔ luchthaventaks

tabak taksplaat (de, -platen)

- dat is straffe tabak, dat is kras, dat is sterk

• nummerplaat, kenteken

Maar als de beschuldigingen van Van Parys kloppen, dan is dat toch straffe tabak, neen? De burger bewust beliegen, is dat de modelstaat die paars-groen ons drie jaar geleden beloofde? – GvA, 27-112002

Ik toerde met mijn eerste motor zonder taksplaat door het dorp, maar ik fabriceerde er zelf een. – HN, 05-04-2002

• fietsplaatje

taksvrij (bn.)

- straffe tabak, een moeilijke klus, een moeilijk karwei - tabak geven/krijgen, slaag geven, krijgen ➔ toebak

• belastingvrij, taxfree Er zijn ook zangsessies en zonneterrassen. En, vooral, er kan taksvrij worden gezopen. – DM, 01-07-2002

tamboeren (tamboerde, tablet (de & het, -ten) • vensterbank, blad, tafelblad, planchet boven een wastafel

getamboerd) • veel lawaai maken, herrie schoppen

t

De kasten in gebroken wit hebben een rustieke uitstraling en steken af tegen het aanrecht, het venstertablet en het tafelblad, allemaal in hetzelfde donkergespikkelde kunststof. – BvL, 30-11-2002

322

'Heeft u vannacht ook die braspartij gehoord? Ik vind dat we daar de parkmanager moeten over aanspreken. Er marcheren hier soldaten voorbij in het holst van de nacht, waarschijnlijk om in het dorp te gaan tamboeren. Ik begrijp

• behangen • stofferen

niet dat hun officieren zoiets toelaten.' – HN, 19-01-2001

Door een horror vacui gedreven, heeft hoofdconservator Willy van den Bussche bovendien de onbedwingbare neiging om elke vierkante centimeter met kunst te tapisseren. – Trends, 21-01-1999

tamboering (de, -en) • pak slaag

tand • in België ook: kies - een tandje bijsteken, een extra inspanning doen

tapissier (de, -s) • behanger

We moeten een tandje bijsteken want in onze meerjarenplanning staat zwart op wit dat wij op het einde van deze legislatuur in totaal voor minstens vijftien kilometer voetpaden moeten hersteld of aangelegd hebben. – LN, 01-02-2003

Zij verdiende destijds de kost als poetsvrouw. Frans werkte als tapissierschilder-letterzetter. – LN, 09-01-2002

tarmac (de & het) • start- of landingsbaan van een luchthaven

- iemand een tand trekken, iemand beetnemen, iemand bedriegen - dat is naar je tand, dat is naar je smaak, naar je zin

Even later staat een reusachtige bruinrode kolos vertrekkensklaar op het tarmac van de basis. – DM, 10-08-2002

tas (de, -sen) • kopje om koffie of thee uit te drinken - een tas koffie, een kopje koffie

tandtechnieker (de, -s) • tandtechnicus Tandtechnici bekijken de zaak van hun kant. Twintig procent zwartinkomen is misschien realistischer zegt een OostVlaams tandtechnieker. Volgens hem realiseren tandartsen vooral een zwart inkomen bij het kroon- en brugwerk. – HV, 12-06-2002

De buren komen regelmatig een kijkje nemen en bieden het zwoegende echtpaar een tas koffie aan. – LN, 13-08-2002 ➔

tateren (taterde, getaterd) • praten, babbelen, kwebbelen, snateren, kwetteren

tap (de, -pen)

Samen begeven ze zich naar de setting van een desolate snackbar, waar de meest bizarre figuren rondhangen, tateren in alle talen en spelden elkaar leugens allerhande op de mouw. – FET, 05-03-2003

• plug om schroeven in de muur te draaien

tapijt ➔ vast tapis plain, tapis plein (de) • vaste vloerbedekking, kamerbreed tapijt

tatergat (het) • kletskous, kwebbelaar De Borsbeekse spinnenvriendin schreef de afgelopen maanden een kinderboek, met in de hoofdrol de sympathieke achtpotige griezel Justin. In zestien hoofdstukken leer je het boeiende leven van een vrouwelijke kruisspin kennen. Die blijkt – voor de verandering – een gezellig tatergat. – GvA, 04-03-1997

Kinderen moeten kind kunnen zijn. Wat kinderen niet meer hebben, is ruimte. Ze mogen zich niet vuil maken, want ze hebben thuis tapis plein. – Ché, november 2002

tapisseerder (de, -s) • behanger, stoffeerder

ondertas

t

taxeren (taxeerde, getaxeerd)

tapisseren (tapisseerde, tapisseerde)

• belasten, een belasting heffen op

323

Als die aankoop niet teruggevonden wordt in de boekhouding van de gecontroleerde, lijkt het een fluitje van een cent om een omzettekort ('zwarte verkopen') te taxeren. – FET, 07-03-2003

'Verhofstadt heeft, net als de minister van Binnenlandse Zaken, een prioritair voertuig. Dat moet echter bij wet beperkt worden tot noodgevallen, bijv. als zij de hulpverlening bij een ramp moeten coördineren. Niet als zij op restaurant gaan.' – LN, 03-03-2003

te - te(n) allen prijze ➔ prijs

- tegen een hoog/snel tempo, in een hoog/snel tempo - tegen een tempo van, in een tempo van - tegen dit tempo, in dit tempo

technieker (de, -s) • technicus, monteur Philippe Doyen, die het bij Sabena van de kuisploeg tot technieker en lid van het Comité voor Veiligheid en Gezondheid schopte, is een dwarsligger. – LN, 27-082002

xxx slaagde er de twee voorbije weken niet in tegen hetzelfde tempo te klimmen als het gemiddelde van de financiële sector. – FET, 22-03-2003 Een vlucht kost tussen 125.000 en 150.000 euro, en het is ook ongeveer tegen dat tempo dat xxx geld verloor. – DS, 04-11-2002

teems (de, -en) • (roer)zeef

- tegen dat, wanneer, tegen de tijd dat ➔ ertegen, tegenkomen

teen ➔ kop, tip

tegenaangewezen (bn.)

teerling (de, -en)

• niet wenselijk, niet verstandig, niet aanbevelenswaardig ➔ aangewezen

• dobbelsteen Niemand vond de teerling die de volgorde waarin de kandidaten de proeven aflegden moest aanduiden. – GvA, 27-05-2002

tegenadres (het, -sen) • adres van de afzender

• blokje

Bovendien gebruikte de afzender van de antraxbrieven de mysterieuze naam 'Greendale School' als tegenadres. – DM, 08-07-2002

teerlingbak (de, -ken) • dobbelbak Naast de kaarting wordt ook gespeeld met de teerlingbak. – HN, 10-10-2002

tegeneen (bw.) • tegen elkaar

teerlingen (wkw.)

Washington blijkt er niet te kunnen aan wennen dat men aan de andere kant van de Atlantische Oceaan ook zelf kan denken en handelen en niet automatisch met de hakken tegeneen gaat staan. – DM, 10-02-2003

• dobbelen

tegen (vz.) - tegen Gent/Antwerpen/Brussel, in de buurt van Gent/Antwerpen/Brussel Zuster Els Verlinden gaat na 14 jaar helemaal weg uit de streek. Haar nieuwe thuis wordt Meise tegen Brussel. – GvA, 11-03-2003

- tegen (een snelheid van) 180 km per uur, 180 km per uur, met een snelheid van 180 km per uur

tegengaan (ging tegen, tegengegaan) - iemand (een eindje) tegengaan, iemand tegemoet gaan - alles gaat tegen, alles loopt verkeerd

t

Alles gaat momenteel tegen voor de 'ratjes'. Christophe Taerwe liep op het einde van de laatste training zonder enige

Mag de premier tegen 150 km per uur over de snelweg rijden? 'Ja', zegt Schalck.

324

- tegensprekelijk debat, debat waar personen met tegengestelde meningen met elkaar discussiëren, debat met woord en weerwoord

vorm van contact een meniscusblessure op. – HN, 25-01-2000

tegengewicht (het) • tegenwicht

Het eerste het beste gedateerde 'statement' werd voldoende geacht. Van een echt tegensprekelijk debat, laat staan het recht haar standpunt naar voren te brengen, dan wel een recht zich te verdedigen, is er voorts blijkbaar geen sprake geweest. – FET, 25-02-2003

Dat brengt hem veel dichter bij het tegengewicht voor de onbewijsbare theorie van de Big Bang: God. – FET, 04-09-2002

tegengoesting (de) • tegenzin

➔

Op de bewuste tanddag zit Michel op zijn werk met de zenuwen en na het beëindigen van zijn dagtaak haast hij zich met frisse tegengoesting naar de tandendokter. – BvL, 29-10-2002

tegenstaan

goesting

gestoken) • tegenstaan, tegenzin wekken, de keel uithangen, vervelen

tegenkomen (kwam tegen, tegengekomen) - iemand tegenkomen, iemand ontmoeten, iemand tegemoet komen - kom dat tegen!, het zal je overkomen!

• in België ook aanstaan, op een kier staan: de deur staat tegen

tegensteken (stak tegen, tegen-

Ooit zei je dat je terug zou gaan basketten als het voetbal je zou tegensteken. – BvL, 07-03-2003

tegentekenen (tekende tegen,

Kom dat tegen! Eerst de gelijkmaker voor Newcastle tegen leider Arsenal en tien minuten later de rode kaart krijgen. – LN, 10-02-2003

tegengetekend) • contrasigneren, mee ondertekenen Er was gepland dat voor gewest- of gemeenschapsmateries in een cao de betrokken minister kon tegentekenen naast de handtekening van de federale minister, zegt Wallonië. – DS, 23-11-2002

- veel tegenkomen, veel meemaken, veel beleven - bomen komen elkaar niet tegen, mensen wel, ik zal me nog wel eens wreken Bomen komen elkaar niet tegen, mensen wel... In Tabor stonden Mario De Clercq en Erwin Vervecken dus weer als ploegmaats aan de start op een parcours dat de Belgen in twee voorafgaande Wereldbekermanches zeer gunstig gezind was geweest. – GvA, 30-01-2002

tegenwijzerzin (de) • tegen de wijzers van de klok in De ovonde of ovale rotonde ligt uitgespreid vanaf het kruispunt van de Eeuwfeestlaan tot het kruispunt met de Pannenhuisstraat. Het verkeer heeft er voorrang op en rijdt er in tegenwijzerzin. – GvA, 17-02-2003

tegensprekelijk (bn. en bw.) • contradictoir, op tegenspraak - tegensprekelijk vonnis, vonnis op tegenspraak

➔

wijzerzin

teinture d'iode (de) • jodium(tinctuur)

t

Ofwel tekent LHSP beroep aan tegen het vonnis. Dat is weinig waarschijnlijk omdat het om een niet-tegensprekelijk vonnis gaat waarin de voorgelegde gegevens werden afgeschoten. – FET, 09-12-2000

teken - iemand teken doen, iemand een teken, een wenk geven

- tegensprekelijke vergadering, vergadering met gelegenheid tot discussie

Sarah en Emilie moesten regelmatig de voorbijrazende auto's teken doen dat ze

325

teleferiek (de, -en) • stoeltjeslift, kabelbaan

hun snelheid moesten intomen. – HN, 18-04-2002

Personal Tours brengt voorstellen die enkel aan de Italiaanse kant van de Alpen liggen en het skidomein van Pila, via de teleferiek op 18 minuten van Aosta, is er bovendien voordelig. – Knack, 25-10-1995

tekengerief (het) • tekengerei, tekenmateriaal, tekenspullen Er zal een speciale tentoonstelling lopen over Peter de Grote waarop zijn privébezittingen te zien zullen zijn zoals kleren, wandelstokken, pijpen en tekengerief. – DM, 31-12-2002

telefooncabine (de, -s) • telefooncel Gisterenmorgen reed op de N8 in Lierde de veertigjarige Hugo Van Huffel uit Brakel met zijn Jaguar tegen een telefooncabine. – LN, 18-11-2002

tel - van geen tel zijn, onbelangrijk zijn, niet van tel zijn Toch is die er, al is ze niet fraai. Op de beurzen bestaat geen politieke correctheid. Daar heerst de rauwe afweging van belangen. Ethiek is er van geen tel, het gaat alleen om puur winstbejag. – DS, 19-03-2003

- dat is niet van tel, dat doet er niet toe Met jaarlijks 2,5 miljoen toeristen is de Dominicaanse Republiek een van de populairste bestemmingen in de Caraïben. Zon en strand waren nochtans niet van tel, toen Christoffel Columbus in december 1492 voet aan wal zette op het eiland, dat hij La Isla Española doopte. – Knack, 26-03-2003

teleboetiek (de)

telefoonzone (de, -s) • bepaald gebied waarbinnen eenzelfde telefoontarief geldt ➔ zone

telekaart (de, -en) • telefoonkaart Belgacom heeft een nieuwe, gelimiteerde telekaart op de markt met als motief opnieuw een personage uit een stripverhaal. – DM, 31-05-2002

teleonthaal (het) • telefonische dienst waar dag en nacht iemand klaar staat om anoniem mensen in nood te woord te staan

• telefoonwinkel

Teleonthaal, de hulplijn voor mensen in nood, kreeg tijdens de voorbije feestenperiode niet opvallend meer oproepen dan vorige jaren. – HN, 11-01-2003

telecard (de, -s) • telefoonkaart De telecard voor telefooncellen is er al heel lang. De voorafbetaalde kaart voor gsm's kennen we een aantal jaar. Sinds gisteren is er ook de surfcard: een voorafbetaalde kaart voor toegang tot het internet. – DM, 19-05-2001

teleurgang (de) • achteruitgang, ondergang, teloorgang AIG leed overigens ook onder de teleurgang van WorldCom. – FET, 26-072002

teledistributie (de) • kabeltelevisie

televisiedistributie (de)

t

Dit zijn werken die, zonder onontbeerlijk te zijn, een meerwaarde geven aan het goed (bv. de aansluiting op de teledistributie, de plaatsing van de aarding). – GvA, 15-06-2002

• kabeltelevisie Nu Aquafin de wegen openlegt om er nieuwe rioleringen aan te leggen, heeft het gemeentebestuur beslist om gelijktijdig de bovengrondse leidingen van elektriciteit, verlichting en televisiedistributie

326

ondergronds te brengen. – LN, 20-022003 ➔

telloor ➔ teljoor

teledistributie

tember (de, -s) teljoor (de, teljoren)

• postzegel

• bord, soepbord of eetbord Het gemeentebestuur beschikt over een nieuw relatiegeschenk. Ter vervanging van de klassieke 'teljoor' met de afbeelding van gemeentehuis de Warande koos het schepencollege samen met de cultuurraad voor een kunstzinniger object. – HN, 22-05-2002

- iets op zijn teljoor krijgen, iets voor de kiezen krijgen, met iets geconfronteerd worden

tempeesten (tempeestte, getempeest) • stormen Het hoeft echt niet te regenen en te tempeesten om de allerbesten op het voorplan te zien treden. – HN, 05-042002

• razen, tekeergaan, tieren, herrie schoppen De Waalse politici die we de voorbije weken en maanden hoorden tempeesten, zijn geen schreeuwlelijkerds omdat ze 'latino's' zijn. Het zijn enggeestige, bedriegende, achterbakse, jankende, kleingeestige tafelschuimers die nooit geleerd hebben zich anders dan als verwende kinderen te gedragen. – HN, 25-03-2000

Vier conservators van het museum heeft Carlos overleefd, allemaal heeft hij ze voorgesteld een tentoonstelling rond Merckx te houden, maar meneer Telleir kreeg steeds hetzelfde antwoord op zijn teljoor: Merckx heeft niks met ons culturele patrimonium van doen! – DM, 20-04-2002

telkens (vw.) • in het Nederlands een bijwoord, in België ook als voegwoord gebruikt - telkens hij me zag, telkens als, iedere keer dat

tempo ➔ tegen tennisplein (het, -en) • tennisveld, tennisbaan Onze kinderen groeiden op als koningskinderen. Ze hadden alles: een tennisplein, een grote vijver met bootjes en enorm veel plaats om te spelen. – GvA, 13-07-2002

Youri: 'En dan was er die man met zijn paars en witte houten been. Telkens hij me zag, rolde hij fier zijn broekspijp omhoog.' – GvA, 18-10-1997

tellen (telde, geteld) • gelden, van kracht zijn - dat telt, dat telt mee, dat is de moeite - dat kan tellen, dat wil wat zeggen, dat is niet mis - op iemand/iets kunnen tellen, op iemand iets kunnen rekenen, vertrouwen teller (de, -s) • meter voor water, gas, elektriciteit

tennisraket (de, -ten) • tennisracket 'De meeste kinderen hebben nog nooit een tennisraket in hun handen gehad. Het is de bedoeling om hun interesse voor de tennissport aan te wakkeren', zegt Dieter Schoofs. – BvL, 11-03-2003 Sneeuwschoenen in de vorm van een tennisraket komen oorspronkelijk uit Canada, waar de eerste 'trappers' zich ermee over de sneeuwvlakten bewogen. – FET, 14-12-2002

t

'Tijdens dat manoevre ben ik recht door de gevel dat huis binnengereden.' In zijn vaart veegde de jongeman niet alleen de gevel onderuit, maar maaide ook de teller van het gas weg. – HN, 25-01-2000

➔

raket

tenoren (mv.) • favorieten in de sport, kanshebbers

327

voor een overwinning, toppers

tot de terril van Heusden-Zolder. – BvL, 28-02-2003

Als je medaillekansen berekent, moet je uitgaan van uitschieters of van tenoren in een sport. – DM, 15-09-2000

terug (bw.) • in België ook: weer, opnieuw

tenzij (vw.) • in het Nederlands een voegwoord, in België ook als voorzetsel gebruikt - tenzij + [zelfst. nw.], behalve, uitgezonderd

terugbetaling (de, -en) teren (teerde, geteerd)

- tegen terugbetaling, onder rembours, onder voorwaarde dat het bij ontvangst dadelijk betaald wordt

• goed eten en drinken, feestvieren - teren en smeren, brassen Diksmuide ligt in het hartje van het Boterland, een betere aanduiding dat het er prima teren en smeren is, kan je zelf eigenlijk niet verzinnen. – GvA, 12-01-2002

terugbetalingstarief (het, -tarieven) • tarief dat de ziekteverzekering terugbetaalt voor geneesmiddelen, consultaties enz.

term (de, -en) • termijn, tijd dat een dienstverband duurt, diensttijd - zijn term uitdoen, zijn tijd uitdienen ook

Forfaitaire geneeskunde staat los van de meer bekende 'Geneeskunde voor het Volk', dat groeide in de schoot van de PVDA. Die geneesheren werken tegen terugbetalingstarief, zodat de patiënt het betaalde bedrag volledig terugkrijgt van de ziekteverzekering. – Knack, 09-10-2002

termijn (de, -en) • dienststijd, militaire dienst - op termijn, op den duur, op de lange duur

terugmatch ➔ terugwedstrijd terugplooien, zich (plooide zich

Analisten en beleggers vrezen dat door die verkopen, en de concentratie op de auto-afdeling, de winstgevendheid van Fiat op termijn nog meer bedreigd zal worden. – DM, 11-03-2003

terug, heeft zich teruggeplooid) • zich in de verdediging terugtrekken - zich terugplooien op, terugvallen op Na minder geslaagde projecten in andere landen wil de Kinepolis-groep zich terugplooien op haar 'thuismarkten' België, Frankrijk en Spanje. – DM, 25-022003

terminus (de, -sen) • eindhalte, eindstation, eindpunt In 1681 vaarde een koninklijke bark voor het eerst van Toulouse tot terminus Sète (toen nog Cette). – GvA, 17-08-2002

• opvouwen, inklappen, terugvouwen - op zichzelf terugplooien, zich terugtrekken, vereenzamen

terrein

Het stuk van Takken weerspiegelt een erg gevaarlijk verschijnsel dat je wel vaker ziet opduiken tegenwoordig: dat van het terugplooien op de eigen identiteit. – DM, 03-09-2002

- op het terrein, in de praktijk, in het veld

t

terril (de, -s) • steenberg, slakkenhoop, afvalberg in een mijngebied

terugronde (de, -s & -n)

De oevers en de bodem zijn vernield in de vallei van de Zwarte Beek tot aan de Hazerik en in de vallei van de Helderbeek

• tweede helft van een sportcompetitie

328

Een elleboogje op de kin van Gumienny, leverde hem bij de start van de terugronde

nogmaals twee strafdagen op. – DS, 11-032003

2002

thesis (de, -sen & theses) terugwedstrijd (de, -en)

• verhandeling, (doctoraal)scriptie, eindscriptie, afstudeerscriptie

• returnwedstrijd, revanchewedstrijd, tweede wedstrijd tussen twee sportploegen in een competitie waarbij men twee keer tegen elkaar speelt In de terugwedstrijd tegen Kapellen liep het mis en werd hij vervangen. – GvA, 11-03-2003 De heenwedstrijd in eigen stadion werd met 4-0 gewonnen, in de terugwedstrijd werd 1-1 gelijkgespeeld. – DM, 31-08-2002 ➔

Maar de Halse geschied-en oudheidkundige kring las zijn bevindingen met zoveel interesse dat de vereniging besliste de thesis in boekvorm uit te geven. – HN, 04-09-2002

thesisjaar (het, -jaren) • extra studiejaar om de doctoraalscriptie te voltooien

thuishalen ➔ slag

heenwedstrijd

tewerkstellen (stelde tewerk, tewerkgesteld) • in dienst nemen [zonder de gevoelswaarde van gedwongen arbeid]

thuiskomen ➔ reis thuislevering (de, -en) • thuisbezorging

De directie van Carrefour zou de betrokken werknemer, die er 23 dienstjaren had opzitten en lid is van de christelijke bediendevakbond LBC-NVK, opnieuw tewerkstellen in de Genkse vestiging, maar in een andere functie. – LN, 05-03-2003

Ook bij de distributeurs staat elektronische handel met consumenten en thuislevering op de laatste plaats. – Industrie, 28-02-2003

thuiswachten (wachtte thuis, thuisgewacht) • op het huis passen, babysitten

tewerkstelling (de) • in België ook: werkgelegenheid

En toch, we droegen onze verantwoordelijkheid voor onze kinderen. Om u een voorbeeld te geven: we waren zeventien jaar getrouwd toen mijn ouders voor de eerste keer bij ons kwamen thuiswachten. – DS, 12-08-2002

Men belooft ons welvaart en tewerkstelling en we zien alleen maar werkloosheid en miserie. De voordelen zijn voor de patroons, de nadelen voor de gewone man. – LN, 11-03-2003

thuiswijzen (wees thuis, thuistewerkstellingsdienst (de, -en)

gewezen) • thuisbrengen, zich herinneren waar iets of iemand hoort

• dienst voor arbeidsvoorziening Het voornemen tot collectief ontslag moet ter kennisgeving worden voorgelegd aan de directeur van de subregionale tewerkstellingsdienst (van de VDAB). – DS, 13-02-2003

thermos (de, -sen) • thermosfles

xxx uit de Baljuwstraat 9 werd in de nacht van vrijdag op zaterdag even voor drie uur gewekt door een eigenaardig geknetter. 'Ik kon het geluid onmogelijk thuiswijzen en daarom stond ik op', zegt de echtgenoot van xxx. – LN, 25-11-2002

t

Om wakker te blijven stak ik dan maar weer een sigaret op en dronk van mijn thermos met zwarte koffie. – LN, 31-08-

ticket (het, -s) • in België ook: kaartje, biljet voor een film, theater, trein, wedstrijd enz. Met één ticket kan men die dag een keuze

329

maken uit 40 concerten, in ruimtes als de Sint-Baafskathedraal, het Stadhuis en Bisschopshuis, of de Vlaamse Opera. – FET, 04-09-2002

tiens (tussenwerpsel) • kijk, hee, wel wel, nou nou

krant. – BvL, 07-01-2000

tikkenhaan (de, -hanen) • haan • haanvormig broodje time (de, -s) • helft van een sportwedstrijd - eerste en tweede time, eerste en tweede helft

'Tiens, dat is de trouwfoto van Nolf', merkt iemand op. – DM, 08-03-2003

tiercé (de, -s)

Halverwege de eerste time zette Deman de bezoekers op het goeie spoor. – HN, 20-01-2003

• (super)trio, weddenschap op de eerste drie paarden in de juiste volgorde in een wedren

- extra time, verlenging

Een tiercé-filiaal van Ladbrokes in Etterbeek is maandag rond 13 uur overvallen. – HN, 27-08-2002

Bilzen stond na 37-36 via infiltraties van Hermans meestal lichtjes aan de leiding (43-46 en 48-53) maar het was Op De Beeck die met 2 op 2 vrijworpen voor een extra-time zorgde: 58-58. – BvL, 24-022003

tiest (de, -en) • vent, kwast - een rare tiest, een rare kwast

tip tijd

- op de tippen van zijn tenen lopen, op zijn tippen staan/lopen, op zijn tenen staan/lopen

- op tijd en stond, op het geschikte ogenblik Dat verhinderde niet dat hij het nooit kan laten om op tijd en stond zelf naar zijn leeftijd te verwijzen. Het bewijst vooral dat hij erg fier is op wat hij op zijn leeftijd presteert. – DS, 03-03-2003

Ik loop al maanden op de tippen van mijn tenen. Ontspanning heeft er niet meer ingezeten. Ik zal mij toch sterk moeten houden. – HN, 06-03-2003

tiret(te) (de, -s & -n) • rits(sluiting)

- in één tijd, in één keer, zonder onderbreken Ik nam de bal in één tijd op de slof. Belic bleef op zijn lijn en kon niet meer tijdig reageren. Ook Kaklamanos kon van de precisie van Peeters profiteren. Lang geleden dat we nog eens met twee doelpunten voorsprong de rust ingingen. – HN, 11-03-2003

Leden van de socialistische vakbond van het Stedelijk Onderwijs hebben gisteren enkele Antwerpse standbeelden voorzien van een geopende ritssluiting. De rode 'tiret' symboliseert een 'open school'. – LN, 27-04-2000

tist ➔ tiest

- van tijd, soms, af en toe, bij tijd en wijle ➔ uitdoen

titel (de, -s) • • • -

tijdslopend (bn.) • tijdrovend

bewijsstuk, akte obligatie, aandeel cheque ten titel van, bij wijze van, als

t

tikkenei (het, -eren), tikkeneitje (het, -s) • (kippen)ei Marcel Jeurissen uit Zonhoven leest 's morgens bij het tikkeneitje altijd graag zijn

330

Hij kan echter geen enkele som vragen ten titel van kosten en erelonen – zelfs niet van een derde – en hij mag alleen de gerechtskosten terugvorderen. – Trends, 09-01-2003

- ten persoonlijken titel, uit eigen naam

verliezen. – LN, 07-03-2003

De beslissing van de Raad van State om de ontbinding van het Van Enschodtziekenhuis te schorsen betekent niet enkel een zware claim op de gemeenten zelf, maar ook de acht bestuurders van het voormalig ziekenhuis kunnen ten persoonlijken titel financieel worden aangesproken voor het voormelde bedrag. – HN, 08-03-2003

titelvoerder (de, -s) • titelhouder In een afgeladen witloofschuur in Nijverseel midden in de nacht is Bassie prins carnaval van Opwijk geworden. De titelvoerder haalde het met een verpletterend overwicht van Sarah, die nochtans de beste was in de proeven. – HN, 03-032003

- ten vertrouwelijken titel, vertrouwelijk Inlichtingen die de vastgoedmakelaar ten vertrouwelijken titel ontvangt, mag hij niet aan derden mededelen. – LN, 07-05-1999

titelvoerend (bn.) • titulair

- ten voorlopigen titel, voorlopig

Hij is titelvoerend burgemeester van Waterloo in Waals-Brabant, een streek die zwaar getroffen werd door het faillissement van Sabena. – DM, 12-01-2002

Tegelijk zijn we ook op zoek naar een nieuwe coach, een taak die xxx immers slechts ten voorlopigen titel op zijn schouders nam. – HN, 13-03-2002

titularis (de, -sen)

- ten definitieven titel, definitief

• iemand die verantwoordelijk is voor een bepaalde cursus - klastitularis, klassenleraar

Het 'verschijnen' in bewuste inventaris is meermaals een eerste stap om alles later ten definitieven titel te klasseren. – HV, 03-03-2001

Jef Trappeniers is deeltijds klastitularis van het derde leerjaar in de basisschool van de Zaventemse deelgemeente SintStevens-Woluwe. – HN, 26-02-2003

- ten kostelozen titel, kosteloos Volgens Van Belle heeft de wetgever steeds de bedoeling gehad de overdrachten bij overlijden en de overdrachten onder levenden ten kostelozen titel fiscaal gelijk te behandelen. – FET, 01-08-1997

- titularis van een rekening, rekeninghouder Het geld dat door dat extra ledenaantal binnenkwam verdween op een rekening. De titularis van die rekening blijkt, zo meent het gerecht, Jean-Marie Frissen te zijn. Hij werd aangehouden voor schriftvervalsing en misbruik van vertrouwen. – LN, 10-10-2002

- ten uitzonderlijken titel, bij wijze van uitzondering Gedupeerden trokken naar het Arbitragehof, dat in maart van dit jaar besliste dat de regularisatie-operatie van Vandenbroucke ten uitzonderlijken titel mocht. – GvA, 25-04-2002

tjaffelen (tjaffelde, getjaffeld) • strompelen, struikelen, zich moeilijk voortbewegen • sukkelen, knoeien

- ten individuelen titel, individueel Als dusdanig was hij, zij het ten individuelen titel, al lid van het nationaal CVP-partijbureau. – DM, 03-02-2001

- ten bezwarenden titel, onder bezwarende voorwaarden

titeldebat (het) • titelwedstrijd

tjoepen (tjoepte, getjoept) • snel vooruit schieten, flitsen

t

toch (de, -en)

Zonder die barslechte heenronde was Wilrijk misschien nog wel titelkandidaat. Nu kan Wilrijk alleen maar als scherprechter in het titeldebat optreden, zonder daarbij de derde periode uit het oog te

• om een eerdere mededeling te relativeren, althans, tenminste: - dat werkt prima, voor mij toch - het gaat uitstekend, toch wat betreft de gezondheid

331

tochthond (de, -en) • tochtafsluiter in de vorm van een hond

toelaten (liet toe, toegelaten) in België ook: • in staat stellen, mogelijk maken, in de gelegenheid stellen: dat laat ons toe om • toestaan ➔ kind

Ze staken dan de tochthond tussen de voordeur om zo een koeltje te creëren. – DM, 23-02-2002

toe toelating (de, -en) • goedkeuring, toestemming, permissie - zonder toelating, zonder toestemming • vergunning, machtiging

• in België vaker dan in Nederland voor: dicht, gesloten

toebak (de) - straffe toebak, een moeilijke klus, een moeilijk karwei - dat is straffe toebak, dat is kras, dat is sterk ➔ tabak

In de documenten staan ook incidenten beschreven uit 1992 waaruit bleek dat sommigen zonder toelating 's nachts en in weekends met miltvuur werkten en dat daarna verdoezelden. – DM, 04-04-2002

toefeling (de) • pak slaag, afranseling

toemaatje (het, -s) • extraatje, toegift

toegangsexamen (het, -s)

We laten vooral de klassieke spelletjes aan bod komen zoals Risk, Monopoly en poker. Als toemaatje delen wij ook nog gratis whisky en sigaren uit. – GvA, 12-032003

• toelatingsexamen Het toegangsexamen voor de journalistenopleiding aan het Instituut voor Journalistiek vindt plaats op dinsdag 17 september. – FET, 30-08-2002 ➔

• toetje, dessert, nagerecht

ingangsexamen

toenaam (de, -namen) • bijnaam, meestal spotnaam

toegeven - er (geld) aan toegeven, erop toeleggen, er geld bijleggen

Wie het in zijn hoofd haalt in Bilzen te sluikstorten, komt met naam en toenaam in het infoblad van het Zuid-Limburgse stadje. – DS, 28-02-2003

toekomen (kwam toe, toegekomen) • in België ook: aankomen, arriveren

toeplooien (plooide toe, toegeplooid) • dichtvouwen, opvouwen

toekomend (bn.) • aanstaand, volgend - toekomende zondag, aanstaande zondag In Zulte maken ze toekomende zondag 7 oktober weer tijd voor de Fiertel. Dergelijke folklorestoeten worden een heuse zeldzaamheid in Oost-Vlaanderen. – HN, 05-10-2001

- toekomende week, volgende week

Vulling, ter grootte van een hazelnoot, in het midden van een deegvierkant plaatsen en de vier hoeken naar elkaar toeplooien en van boven dichtknijpen, zodat je de vorm van een bloemknop bekomt. – LN, 28-04-2001

t

Toekomende zaterdagvoormiddag graveert de dienst Criminaliteitspreventie fietsen met het rijksregisternummer. – HN, 17-09-2002

toer (de) • beurt - ieder op zijn toer, om de beurt - een toerke doen/maken, een ommetje, een wandelingetje maken Och, ik ben niet dikwijls kwaad. Ik kan het

332

toewijs (de)

me niet goed herinneren. Dan ga ik gewoon een toerke doen, even wandelen. Dan ga ik tegen de koeien praten, geef ze wat gras en ben ik gekalmeerd als ik terugkom. – LN, 20-02-1999

• toewijzing bij een openbare verkoping Als er meer gegadigden zijn dan kavels (en dat zal zo zijn) gebeurt de toewijs bij lottrekking. – HN, 08-11-2002

- op toer gaan, aan de zwier gaan We willen juist vermijden dat het tot repressie komt. Het doel is om jongeren die zelf vaak uit probleemmilieus komen alternatieven aan te bieden voor ze op de criminele toer gaan. – GvA, 15-10-2002

- dat zijn toeren, dat is kras, dat zijn rare dingen

toezichter (de, -s), toeziener (de, -s) toespeld (de, -en)

• opzichter, inspecteur

• veiligheidsspeld En hij verkoopt affiches van Sophia Loren, die in Comacchio in 1955 de film La donne del fiume heeft gedraaid: boven het hoofd houdt ze een blikje Anguilla marinata, wulps en met harige oksels zoals het hoort, met een strohoed, een touw rond de heupen en haar borsten met een toespeld verborgen achter een zwart kleed. – DS, 28-05-1999

Op deze jaarvergadering staat, naast de zeer belangrijke personeelswissel, een herstructurering van de openbare sector op de agenda, vooral van de banken en de staatsbedrijven. De bedoeling is om de rol van de ministeries terug te schroeven tot die van toezichter. – DS, 05-03-2003

togen (toogde, getoogd) • gaan, trekken, zich begeven naar Prins Laurent die naar de veemarkt toogt om de dierenbeulen daar hoogstpersoonlijk een lesje te leren. – DM, 02-12-2000

toespijs (de) • beleg, broodbeleg Stel je voor: de Queen of Pop, de zo goed als rijkste vrouw ter wereld, zat ooit in een West-Vlaams dorpscafé op een barkruk voor een boterham met toespijs. – DS, 31-08-2002

• laten zien, tonen

toile cirée (de) • tafelzeil, tafelkleed dat geen water opneemt Als reactie op de optimistische vertrutting na WO II (ieder zijn huisje, zijn auto, zijn schoon servies en een gebloemde toile cirée op de keukentafel) gaan de jonge wolven van Hollywood het snel verheffen tot de rang van icoon. – DM, 29-06-2002

toesteken (stak toe, toegesteken) • toestoppen, geven, overhandigen - de deur toesteken, de deur dichtduwen - (geld) eraan toesteken, (geld) erop toeleggen Te veel om op te sommen maar elk jaar viel ik wel in de prijzen en ik heb eigenlijk nooit geld moeten toesteken aan mijn sport. Alleen vorig jaar zat het niet mee. Ik verloor toen bijna al mijn jonge duiven. – GvA, 02-08-2002 ➔

hand

tol (de) • douanerechten

tolbeambte (de, -s) • douanebeambte

t

tolkantoor (het, -toren)

toevliegen (vloog toe, toegevlogen)

• douanekantoor

• plotseling met geweld dichtgaan van een deur

Na afloop schreef hij zich in voor examens bij diezelfde NMBS en slaagde er als douaneambtenaar. Waardoor hij voor de

333

rest van zijn carrière in het tolkantoor aan de Magdalenastraat (Kortrijk) aan de slag kon. – HV, 17-07-2001

- hoge toppen scheren, grote successen behalen, schitteren, de top bereiken, hoge ogen gooien Anderzijds zijn het precies de meest speculatieve aandelen die momenteel hoge toppen scheren. – Trends, 12-122002

toneelkring, toneelmaatschappij (de, -en) • toneelgezelschap Pelgrimstochten spraken eeuwen geleden al tot de verbeelding en ook vandaag nog weten ze verenigingen te begeesteren, niet in het minst de Katelijnse toneelkring Kunstmin. – GvA, 12-03-2003 ➔

- geen hoge toppen scheren, niet veel presteren, niet succesvol zijn, de top niet bereiken Door de noordenwind kan het kwik geen hoge toppen scheren en dus moeten we het stellen met maximale temperaturen van 17 graden in de Ardennen tot 19 à 20 graden in Vlaanderen. – DS, 22-08-2002

maatschappij

tonen (toonde, getoond) • in België ook: laten zien - de weg tonen, de weg wijzen Ik zal in ieder geval mijn verantwoordelijkheid nemen en de andere jongens de weg tonen. – LN, 05-03-2003

tournee (de, -s) • rondje - tournee generale, rondje voor de hele zaak De aanhangers van De Koek konden de tournee generale van de winnaar niet smaken en stapten direct op de bus, maar niet voordat het buiten tot een ferme woordenwisseling kwam over de manier waarop de verkiezing was verlopen. – HN, 09-12-2002

tong - niet op zijn tong gevallen zijn, niet op zijn mondje gevallen zijn De drie zijn zeker niet op hun tong gevallen, ze hebben kabaal voor tien, maar Ludo kan er goed mee om. – BvL, 03-08-2002

- onder tong gesneden zijn, niet op zijn mondje gevallen zijn - zijn tong inslikken, zijn woord breken - zijn tong ingeslikt hebben, niets zeggen, zwijgen

tournevis (de, -sen)

toog (de, togen)

touteren (touterde, getouterd)

• toonbank • tap(kast), bar

• schommelen, wiebelen

• schroevendraaier

touter (de, -s) • schommel

toveraar (de, -s & -aren)

De brouwerij is bereid er een tijdelijke toog te plaatsen, zodat binnen enkele weken de horeca gedeeltelijk kan heropenen. – LN, 04-09-2002

• tovenaar Als het de komende matchen blijft misgaan, zullen wij de boel hier niet langer kunnen kalmeren. En dan moet er iets gebeuren. Maar wat? Ik ben geen toveraar die water in wijn kan veranderen. – GvA, 28-10-2000

tooghanger (de, -s) • persoon die veel in een café zit, kroegloper

t

Op iedere carnavalsmorgen kan elke tooghanger in Den Anker genieten van spek met eieren, op woensdag zijn er kazakken met haring. – LN, 28-02-2003

toveres (de, -sen) • tovenares, toverheks traagzaam (bw.)

top

• langzaam

334

Plaats van afspraak: het atelier van Raveel in Machelen, daar waar de Leie traagzaam en aarzelend een weg zoekt doorheen het vlakke land. – Trends, 23-05-2002

transmissietroepen (mv.) • verbindingstroepen

trappelen trac ➔ trak

- ter plaatse trappelen, niet opschieten, pas op de plaats maken

trafiek (de) • verkeer, transport, vooral handelsverkeer: containertrafiek, goederentrafiek, handelstrafiek, wapentrafiek

trapzaal (de, -zalen) • trappenhuis De permanente tentoonstelling bevindt zich op de gelijkvloerse verdieping. Voor de tijdelijke expo moet je het nog steeds hogerop zoeken, tot op de zolder. In de trapzaal wordt de bezoeker intussen al warm gemaakt door en voor de houtskooltekeningen van Jean Ketsman. – GvA, 25-01-2003

Terwijl de Amerikaanse economie de eerste zes maanden van 2001 nog lichtjes toenam, boerde de trafiek achteruit. – FET, 04-09-2002

trafikant (de, -en) • handelaar Belgische trafikant in coltan aangehouden. – DS, 05-11-2002

trainer (de, -s), training (de, -en)

treffelijk (bn. en bw.) • uitmuntend, voortreffelijk • degelijk, behoorlijk, fatsoenlijk

• trainingspak

Iedereen heeft er baat bij dat alle weggebruikers treffelijk verzekerd zijn. – HN, 02-09-2002

trak (de) • plankenkoorts, de zenuwen 'Je hebt den trak in je lijf, Barrez. Wind je niet op, vertel rustig. Het is jouw proces. Ik wil niet hebben dat je hier je gedacht niet zou kunnen zeggen', stelde de voorzitter gerust. – LN, 27-04-2002 Op het podium van taverne Sint-Elooi zingt Sharona Lane haar liedje, Charlene in een discosaus, en haar manager verzekert ons dat het de 'trak' is die nog wat speelt. – HN, 29-11-1999

treffen (trof, getroffen) - een beslissing treffen, een beslissing nemen Pas dan kan de Vlaamse administratie een beslissing treffen over subsidies. – HN, 27-08-2002

treinwachter (de, -s) • treinconducteur Ongezien slaagde het hondje erin op het perron en in de trein richting Gent te raken. Onderweg stopte de trein nog in Melle, maar ook daar viel de ongewone reiziger niet op. Pas in het eindstation Gent – jammer genoeg voor de reislustige Zara nauwelijks een kwartier verder – ontdekte een treinwachter het hondje. – HN, 26-12-2002

tranche (de, -s) • trekking van een loterij trancheren (trancheerde, getrancheerd) • beslissen Kortom, verdere verlaging van de personenbelasting en verdere verhoging van de laagste sociale uitkeringen, het is geen echt punt van discussie, het is niet het moeilijkste wat de regering moet trancheren. Wel moeilijk zijn het NMBSdossier en de ziekteverzekering. – GvA, 05-10-2002

t

trekijzer (het, -s) • magneet

trekken (trok, getrokken) - iemand trekken, fotograferen - een foto trekken, een foto maken,

335

fotograferen

kaartje trekken met de buren. – LN, 24-022003

Ik had nog nooit een camera van dichtbij gezien. Ik kon zelfs geen foto trekken. – GvA, 08-09-2001

- een streep trekken onder iets, een streep zetten onder iets

- op iemand trekken, op iemand lijken De dochter van Rolling Stone Ron Wood trekt op haar vader en daarmee is alles gezegd, maar als ze een jurk van Westwood draagt en daarbij haar (bijpassende) geborduurde slip toont kijkt niemand meer naar haar muizensnuitje. – HN, 01-09-2000

- dat trekt op niets, dat lijkt nergens op Ook Martin xxx, voorzitter van seniorenwerking 't Arsenaal in Diest, heeft geen goed woord voor de koerswijziging van de banken: 'Het trekt op niets. Het wekt de indruk dat ze senioren meer en meer op een zijspoor schuiven.' – HN, 13-02-2003

- die winkel trekt niet goed, die winkel loopt niet goed - het kort/lang trekken, er (niet) lang over doen

Maar ik hoop dat we nu niet zullen discussiëren over dingen die in de eerste helft van de vorige eeuw gebeurd zijn. Wordt het niet hoog tijd dat we daar een streep onder trekken? – Knack, 12-02-2003 ➔

plan, slag

trekorgel (het, -s) • trekharmonica Rondom hem delen militanten ijsjes uit en een muzikaal aangelegde vakbondsman bespeelt een trekorgel om er de sfeer in te houden. – HN, 10-05-2001

trektang (de, -en) • tang om iets mee uit te trekken, nijptang Wie een bijl, handzaag, spade of trektang bezit, brengt die best mee. – HN, 18-112000

En net zoals in de natuur het horror vacui geldt, heeft democratie een afkeer van politici die het lang trekken. – BvL, 22-022003

trekzak (de, -ken) • trekharmonica

- hij trekt het niet lang meer, hij maakt het niet lang meer, hij zal niet lang meer leven

Op de maat van een soort trekzak huppelt jong en oud over de dansvloer. – BvL, 08-03-2003

Charles Bronson (81) zal het niet lang meer trekken, vrezen vrienden van de acteur. Artsen ontdekten dit najaar dat Bronson aan de ziekte van Alzheimer lijdt. – HN, 13-12-2001

- iemand op flessen trekken, bedriegen - bier/wijn op flessen trekken, bottelen - ervanonder trekken, ervandoor gaan, opstappen - bloed trekken, bloed afnemen

tres (de, -sen) • haarvlecht

tricolore (bn. en de) • driekleurig • nationalistisch, unitaristisch BUB wil de eenheid van België herstellen door de gewesten en gemeenschappen af te schaffen en de provincies op te waarderen. 'We moeten alvast beginnen met landbouw en buitenlandse handel opnieuw federaal te maken. Er moeten tweetalige scholen komen in heel het land, en de VRT moet opnieuw BRT worden.' Het jongste lid van BUB is veertien, en in Antwerpen draagt studente Kim Roovers (19) uit Hoboken de tricolore boodschap uit. – HN, 03-01-2003

'Ik zal bloed trekken om uw suikerspiegel na te kijken en ik geef u een tetanusinjectie', dreigde hij, over zijn bril kijkend. – HN, 16-09-2003

- amandelen trekken, amandelen knippen - een kaartje trekken, een kaartje leggen, kaarten

t

Onze voorouders maakten het graag gezellig. Tot 's avonds laat met een stoel op het voetpad lekker keuvelen of een

• vlag met de Belgische kleuren, Belgische driekleur

336

Weinigen hebben het opgemerkt, maar sinds 2 juli 1999 is het Belgisch parlement permanent bevlagd met de tricolore. – DM, 16-12-2002

• driepartijenregering Premier Guy Verhofstadt sprak twee weken geleden nog met veel liefde over de tripartite van liberalen, socialisten en groenen. – FET, 25-07-2002 Er gaan stemmen op om paars-groen te vervangen door een klassieke tripartite van liberalen, christen-democraten en socialisten. – GvA, 21-12-2002

triestig (bn. en bw.) • bedroefd, verdrietig, treurig, somber van personen Het kind is zo triestig dat het een zee van tranen huilt. – HN, 14-03-2003

triporteur (de, -s)

• betreurenswaardig, ontmoedigend, ongelukkig van zaken

• bakfiets, driewieler

Pijnlijk, die knie, maar die nieuwe nederlaag is dat nog veel meer. Dit is een triestig seizoen voor Westerlo. – LN, 11-03-2003 Elke keer als ik dat verhaal aan mijn zoontje voorlees, zegt hij me dat het niet zo triestig mag eindigen. En toch wil hij het verhaal telkens weer horen. Merkwaardig, misschien, alhoewel. Zo'n intens verlangen naar triestigheid kent een volwassene natuurlijk ook. – DM, 30-102002

triestigaard (de, -s) • pessimist, zwartkijker, zwaarmoedig iemand

Met mijn triporteur moet ik nu veel minder kilometers afleggen, ben ik veel rapper ter plaatse en kan ik onderweg ook de blikjes oprapen. – LN, 28-01-2003

trisser (de, -s) • iemand die voor de derde keer hetzelfde studiejaar in het hoger onderwijs doet In de ogen van het personeel kent BWAeigenaar Aldo Vastapane niets van de luchtvaartbusiness en is hij een trisser. – Metro, 04-04-2002

troef (de)

Hopelijk komt er wat volk opdagen, want ik wil hier toch liever niet als een eenzame triestigaard zitten. – LN, 30-10-2002

- troef krijgen, een pak slaag krijgen - iemand troef geven, iemand een pak slaag geven

troep (de) triestigheid (de) • droefheid, neerslachtigheid Sommige kunstenaars hebben ook zichzelf bloot gegeven. Wat ik hier zie, geeft een mooi beeld van het leven in de rosse buurt. De triestigheid, maar ook de menselijkheid van de vrouwen die hier werken. – GvA, 19-01-2002

- de troep, het leger - bij de troep zijn, in dienst zijn, soldaat zijn

troepenschouw (de) • parade, inspectie Het Zwitserse F1-team Sauber hield zondag troepenschouw in Zurich. – BvL, 10-02-2003

trimestrieel (bn.) trok (de)

• driemaandelijks, kwartaalMet 'Brussel mijn stad' kwam er een trimestrieel tijdschrift voor en door bewoners. Het informatieblad geeft een overzicht van de wijkprojecten. – LN, 30-11-2002

- trimestrieel verslag, kwartaalverslag

tripartite (de, -s)

• in België soms voor: trek, in alle betekenissen

t

troosting (de, -en) • kleine finale, troostfinale Intussen kent Dendermonde ook zijn tegenstander voor de troosting in de Europacup. – HV, 13-02-2003

337

gevoel dat ik weer in de running ben. Ik zat in de oude wijvengroep, en nu ben ik weer jeugdig en fris. Deze trunte is verjongd. – DS, 24-05-2000

trop - trop is te veel, te veel is te veel 'Van alle kanten probeert men het verkeer uit de eigen omgeving te weren en steeds meer verkeer naar de Putsesteenweg te loodsen. We beseffen dat onze steenweg een belangrijke verkeersader is, maar trop is teveel. We zijn geen verkeersriool', vinden de leden van het actiecomité. – GvA, 09-09-2002

trunten (truntte, getrunt) • niet opschieten, treuzelen, dralen • zeuren, jengelen 'Loop niet te zeuren over kleinigheden. Loop niet te trunten als je pijn hebt, en probeer niet alles en iedereen te bekritiseren', lacht ze. – HN, 08-05-1999

trot truut (de) • flauwekul, onzin - truut verkopen, flauwekul vertellen of moeilijkheden maken

- op trot zijn, op pad zijn, op weg zijn Een op hol geslagen paard dat in een zwembad duikelt, een Vietnamees hangbuikzwijn dat een maand op trot gaat, een heuse Bremer-muzikantenstoet bestaande uit een schaap en twee koeien: allen kwamen uitgebreid aan bod. – LN, 26-12-2002

tsjeven (mv.) • bijnaam voor de leden van de CD&V [de christelijke partij]

- het is nog een hele/goeie trot, het is nog een heel eind, het is toch een flink stuk

tsjevenstreek (de)

trottinette (de, -s & -n)

TSO (het)

• step, autoped

• afkorting van: technisch secundair onderwijs, middelbaar technisch onderwijs

Wie het wil, kan op een step – voor de oudere generatie een trotinette – door de tentoonstelling rijden. – HN, 22-11-2000

• achterbakse streek

Zo'n twintig leerlingen van zowel de BSOals TSO-afdelingen van het HeiligGrafinstituut in Turnhout hebben vorige zaterdag een dagje meegedraaid achter de schermen van een modespektakel in Parijs. – GvA, 12-03-2003

trouwers (de) • het bruidspaar, het jonge paar, het jonggehuwde paar Als iemand van onze bende trouwt, gaan we post vatten aan de kerkdeur en delen we sangria uit aan de trouwers en hun familie. – LN, 07-03-2003

➔

t.t.z. • afkorting van: 't is te zeggen, dat wil zeggen

trouwkleed (het, -kleden) • trouwjurk, bruidsjapon Overal witte kaarsen en portretten van Judy: in haar trouwkleed, met haar boezemvriendin Emerita, met haar echtgenoot. – DS, 04-09-2002

truc ➔ foor

BSO

Van auto en slachtoffer werden geen sporen teruggevonden, t.t.z. de 55 meter diepe krater en 500 meter weggeblazen wegdek niet te na gesproken. – GvA, 05-02-2003

t

tuingerief (het) • tuingereedschap

trunte (de, -n) • trut, futloze vrouw, zeurkous

Onder de huisjes zit een kelder en dat is waar we ons tuingerief bewaren. – GvA, 08-06-2002

Ik voel mij veertig jaar jonger. Ik heb het

338

zijn, de nipte nederlaag op Verviers was spijtig. Maar het uitvallen vroeg in de wedstrijd van Pieter Van Rillaer zat daar wel voor iets tussen. – GvA, 13-03-2003 Neen, de staat van het veld zat er voor niets tussen. Ik denk eerder een gebrek aan competitieritme, een gevolg van die langgerekte winterstop. – BvL, 25-02-2003

tuinzetel (de, -s) • tuinstoel De bloemetjes zitten nog bijna in knop als de plant massaal bezocht wordt door bijen en late vlinders. Dit is op zichzelf al een attractie om vanuit de tuinzetel te aanschouwen. – LN, 07-09-2002

- er niet van tussen kunnen, er niet onderuit kunnen, er niet aan kunnen ontkomen

turnen (het & wkw.) • gymmen als schoolvak, gymnastiekles hebben Daardoor krijgt het acht personeelsleden: drie leerkrachten in de lagere en twee in de kleuterafdeling, een leerkracht turnen, een extra-hulp en een kinderverzorgster. – HN, 03-09-2002

tussenkomen (kwam tussen, tussengekomen) • tussenbeide komen, bemiddelen • ingrijpen, optreden Op 12-01-2001 moest de politie tussenkomen bij een hoogoplopende ruzie in het metrostation Rogier. – GvA, 04-09-2002

turngerief (het) • gymspullen

• onderbreken, in de rede vallen, het woord nemen, onderbreken

Kijk maar. Er is veel volk vandaag en indien we heel veel geld bijeen brengen, koopt de meester ook nog nieuw turngerief. – BvL, 26-12-2001

Ik wou reageren maar kon om technische redenen niet tussenkomen. – BvL, 02-092002

• bijdragen in de kosten, tegemoet komen

turnpantoffels (de, -s) • gymschoen

'Ook de stad Izegem zal financieel tussenkomen', besluit schepen Duhamel. – LN, 04-09-2002

De kinderen hebben alleen een t-shirt, turnbroek en turnpantoffels nodig. – BvL, 29-08-2002

tussenkomst (de, -en) • ingrijpen, optreden

turnsloef (de, -en) • gymschoen

De tussenkomst van de politie was nodig om de gemoederen tot bedaren te brengen. – HN, 04-03-2003

turnzaal (de, -zalen) • gymzaal De voorstellingen vinden plaats op vrijdag 14, zaterdag 15 en zondag 16 maart, telkens om 20 uur in de turnzaal van de school, Kloosterstraat 7 (ingang langs gemeentepark). – HN, 14-03-2003

tussen (vz. en bw.) - tussen dit en een week, binnen een week - tussen vier ogen, onder vier ogen - zo tussen de twee, zozo, middelmatig - er voor (n)iets tussen zitten, er (n)iets mee te maken hebben

• interruptie, onderbreking, opmerking tijdens een debat • toelage, subsidie, tegemoetkoming Dat moet tegen eind dit jaar rond zijn. Wel zitten er al twee koopkrachtverhogende maatregelen in het eerste deel: er komt een fietsvergoeding en de tussenkomst in de kosten voor het openbaar vervoer wordt opgetrokken tot minstens 80 procent. – FET, 13-02-2003

t

tut (de, -ten), tutter (de, -s) • fopspeen

De revanche van Sint Jan na de driepuntsnederlaag op Neufchateau mocht er best

339

Ze moest weten wat de Sint met de tutter van haar zusje zou doen, indien ze het aan hem zou afgeven. – HN, 03-12-2001

• onbetrouwbaar, dubbelhartig persoon, opportunist

twee - in twee woorden (vertellen enz.), in een paar woorden (vertellen enz.), in het kort (vertellen enz.) Alles wat wij liefde noemen, de lust en wanhoop, het zoenen achter de menukaart en de porno, het huwelijk en de haat, hand in hand liggen in zoet geurend gras en de hand aan jezelf slaan, kortom de hele toestand van de voortplanting met alle ellende die daaraan vastzit, valt samen te vatten in twee woorden: seksuele mythe. – DM, 12-03-2003

Ik vind dat een tweezak. Die kerel zegt mij dat hij me absoluut wil. Je gaat daarop in, maar na korte tijd was het al: 'Het is toch nog niet wat ik echt wil'. – LN, 04-032000

tweezakkig (bn) • onbetrouwbaar, opportunistisch

- in twee woorden gezegd, kort gezegd - met twee, met zijn tweeën ➔ een

tweede - op het tweede wonen, op de tweede verdieping wonen, twee hoog wonen

twee-pk (de, -'s) • deux-chevaux Toch was iedereen hier steeds welkom of hij met een twee pk-ken reed of een Mercedes van enkele miljoenen. – GvA, 17-12-2002 ➔

geit

tweestuks (bn. en het) • tweedelig Dit zegt bijvoorbeeld dat het personeel zich niet aan de passanten mag vertonen in badpak, lingerie, tweestuks of geringere kledij. – BvL, 04-02-2000

• deux-pièces

tweewoonst (de, -en) • tweegezinswoning, twee huizen onder één dak Hoewel in één deel van de typische tweewoonst het interieur van een mijnwerkerswoning uit de jaren '20-'30 werd nagebouwd, wil het Museum van de Mijnwerkerswoning meer bieden dan vrijblijvend huisje-tuintje-boompje kijken. – HN, 27-07-2002 ➔

tweewoonst

tweezak (de, -ken)

t 340

u

wijzen wandelaars erop dat het Peerdsbos verboden gebied is. De Melkerij blijft evenwel open en is in volle uitbating. – HN, 26-03-2001

- de uitbating, de onderneming, het bedrijf, het café, het restaurant enz.

uitblutsen (blutste uit, uitgeblutst) • uitdeuken

u

Café Garage, het is niet alleen een naam maar ook een bestek van de dienstverlening. Pinten tappen, benzine tanken, bumpers uitblutsen, banden vervangen, het gebeurt hier allemaal. – DM, 15-072000

- als ik van u was, als ik u was, in uw plaats zou ik

uil - een uiltje vangen, een uiltje knappen 'Uiltje vangen doet wonderen'. Burgemeester Freddy Vranckx staat honderd procent achter de idee van zijn Deense collega Nick Haekkerup uit de buurt van Kopenhagen, om het personeel tijdens de middagspauze de tijd te gunnen een uiltje te vangen. – HN, 12-04-2002

uitbollen (bolde uit, uitgebold) • geleidelijk tot stilstand komen • zijn werk afronden en tot rust komen, het aan het einde van je carrière rustig aan doen In België kunnen oudere werknemers van twee mogelijkheden gebruik maken om uit te bollen. – Metro, 28-10-2002

uit - er niet aan uit kunnen, er niets van snappen of het voor die prijs niet kunnen doen - er aan uit kunnen, het snappen of het voor die prijs kunnen doen Ah voilà, dat is de vraag. Ik heb die film gezien op de Nederlandse TV en daar hebben ze vertaald 'je kunt niet reizen in de ruimte' en ik heb die film gezien op de BRTN en dan was het 'je kunt wèl reizen in de ruimte.' Ik heb dan geprobeerd om te horen wat hij zegt en je kan er niet aan uit of dat hij een t zegt of niet. – Veto, 29-04-1996

- terugkomen uit vakantie, terugkomen van vakantie - mijn glas is uit, mijn glas is leeg, uitgedronken - hij heeft een glas uit, hij heeft een glaasje op, hij is dronken - een buisje uit glas, een buisje van glas ➔ amen

uitbating

uitbreiding - uitbreiding nemen, in oppervlakte toenemen of zich verspreiden van vuur 'Het gaat om kleine werkmanswoningen die aan elkaar grenzen. In die omstandigheden kan een brand vlug uitbreiding nemen. Het is ons gelukt deze twee woningen te redden. Er is enkel een beetje waterschade', bevestigt brandweerluitenant Van de Voorde. – LN, 17-092002

uitbrengen (bracht uit, uitgebracht) • onthullen, openbaren, verklappen

uitbrieven (briefde uit, uitgebriefd) • rondbazuinen, overal bekend maken

u

- in volle uitbating, open, in werking, goed draaiend Rood-witte linten en aanplakborden

uitdoen (deed uit, uitgedaan) in België ook: • rooien, uit de grond halen: aardappelen uitdoen

341

• • -

wegvegen, uitwissen tot het einde toe doorlopen, voltooien zijn straf uitdoen, zijn straf uitzitten zijn tijd uitdoen, zijn tijd uitdienen

uitgave (de) • keer dat een evenement plaatsvindt, jaargang, viering

Terug in Bocholt heb ik tot mijn 14de in de schoolbanken gezeten. Ik moest niks leren, moest me koest houden, achteraan zitten, stil wezen en mijn tijd uitdoen. – BvL, 05-10-2002

uitgenomen (vw. en vz.) • behalve, uitgezonderd Aan de schuldvraag moet weinig aandacht worden besteed. Iedereen, uitgenomen mijn cliënt, bekende de feiten. – GvA, 05-10-2002

uitdraaien uitgeput (bn.)

- slecht/goed uitdraaien, slecht/goed aflopen

• uitverkocht

Zo'n stadsguerrilla kan slecht uitdraaien voor de Amerikanen en zou het tijdsbestek van de Amerikaanse plannenmakers ruim overschrijden. – HN, 24-09-2002

Er was allereerst natuurlijk de verontwaardiging dat er bepaalde klassieke romans, zoals Adelaïde dat nu nota bene opnieuw is uitgeput, niet meer voorhanden waren. – Knack, 23-10-2002

uiteen (bw.) • uit elkaar

uitgeregend (bn.) • verregend

uiteendoen (deed uiteen, uiteen-

We werden compleet uitgeregend maar we amuseerden ons te pletter. Een tweede editie kon niet uitblijven. – HN, 05-092002

gedaan) - iets uiteendoen, iets vertellen, iets uiteenzetten Ook getuigen kwamen hun versie van de feiten aan de onderzoeksrechter uiteendoen. – LN, 28-12-2001

uitgeven (gaf uit, uitgegeven) - uitgeven op, uitkomen op, grenzen aan, toegang geven tot, uitzien op - ze geven goed/slecht weer uit, ze voorspellen goed/slecht weer

uiteenhouden (hield uiteen, uiteengehouden) • uit elkaar houden, onderscheiden We wilden beide verkiezingen, de federale en de Vlaamse, strikt uiteenhouden omdat anders het federale niveau het Vlaamse overvleugelt. – DS, 25-09-2002

uitgifte (de, -n & -s) • officieel afschrift van een akte of vonnis

uitgiftekantoor (het) uiteenkrijgen (kreeg uiteen, uiteengekregen) • uit elkaar krijgen, ontwarren

• plaats waar iets vandaan komt of afgehaald kan worden, expeditiekantoor

uitgaan

uitgiftepremie (de)

- de stoet/optocht/processie gaat uit, de stoet/optocht/processie trekt erop uit

• emissiepremie

uitgangs-

Stel dat zo'n onafhankelijke partij kort voor de transactie heeft ingeschreven op een kapitaalverhoging met een belangrijk agio of uitgiftepremie, dan zal de daarvoor gehanteerde waarde minstens een goede basis zijn om de prijs te bepalen. – FET, 25-10-2002

u

Sterrenstoet gaat uit voor mensen in nood. – HN, 27-12-2000

• uitgaans-: uitgangsbuurt, uitgangscentrum, uitgangsleven

342

uithalen (haalde uit, uitgehaald)

onderhouden en me nog meer bezighouden met de toneelvereniging waarvan ik lid ben. – LN, 29-06-2002

- zijn beste Frans/Engels uithalen, zijn beste Frans/Engels te voorschijn halen

• orde op zaken stellen De dochters stroomlijnen is één zaak, de financiën uitkuisen is een ander paar mouwen. – BvL, 29-06-2002

uithangen (hing uit, uitgehangen) - affiches/aanplakbiljetten/ bekendmakingen uithangen, affiches/ aanplakbiljetten/bekendmakingen ophangen, aanplakken

uitleggen - geld uitleggen, geld als bijdrage geven

Ook affiches uithangen om de wandelaars te waarschuwen kan helpen. – HN, 20-092002

- de flauwe (plezante) uithangen, zich aanstellen, flauwe grappen maken of gaan plassen

uitlengen (lengde uit, uitgelengd) • in België ook: langer maken, verlengen, kleren uitleggen Temse: de impact van het uitlengen van de tramlijn op Linkeroever wordt onderzocht voor de deelgemeenten Elversele, Tielrode en Steendorp. – HN, 28-06-2002

uitkant (de, -en) • uithoek Omdat de school aan een uitkant van het plein is gelegen, komt er geen snel verkeer voorbij aan de schoolpoort. – HN, 12-092002

uitputting - tot uitputting van de voorraad, zolang de voorraad strekt In en rond Gavere wacht men elk jaar met spanning de lanceerdag af. Vandaag 14 juni is de Mars effectief verkrijgbaar tot uitputting van de voorraad. – DM, 14-062002

• buitenwijk 'We wonen hier op een uitkant van Zellik en we hebben de indruk dat het gemeentebestuur van Asse ons links laat liggen', zegt Reinhilde xxx. – LN, 01-08-2002

uitschieten (schoot uit, uitgeschouitklaren (klaarde uit, uitgeklaard) • opklaren van de hemel - iets uitklaren, iets ophelderen, verhelderen Hij wees er ook op dat de federale minister van Begroting, Johan vande Lanotte (sp.a), zich in dit dossier 'merkwaardig' gedragen heeft. Daarom ook willen de deelstaten de zaken uitklaren op het Overlegcomité. – FET, 24-10-2002

ten) - tegen iemand uitschieten, uitvallen, uitvaren tegen iemand, boos worden

uitschijnen - laten/doen uitschijnen, laten blijken, suggereren, aantonen Zoals het lijstje artiesten al laat uitschijnen, is het thema dit jaar Nederlandstalige rock, al komt vaste klant Bram Vermeulen de kleinkunst alle eer aandoen. – HN, 25-10-2002 Het probleem van de wachtlijsten en het gebrekkige aanbod is dan ook veel reëler dan de VLD-groep, die de inburgering het liefst onmiddellijk zou willen verplichten, laat uitschijnen. – DS, 29-10-2002

uitkomen - erop/erbij uitkomen, toevallig ontdekken, toevallig te weten komen

u

uitkuisen (kuiste uit, uitgekuist)

• schoonmaken, reinigen, poetsen

Afwachten wat er op me afkomt. En al die dingen doen waar ik vroeger geen tijd voor had: de kasten uitkuisen, de tuin

uitschuiver (de, -s) • uitglijder, blunder Hij herstelde de recessie van 1991, hij

343

zorgde ervoor dat de Mexicocrisis van 1994 grotendeels binnen de grenzen bleef, hij behoedde de wereld van een systeemramp na de uitschuiver van het hefboomfonds LTCM in 1998. – FET, 26-10-2002 Ze omschreven de diefstal van de 1000 kilo koper als een 'stommiteit' en een 'menselijke uitschuiver die hen wat zakgeld opleverde'. – LN, 22-10-2002

zouden spreken. – HN, 25-10-2002

• verrichten, uitvoeren, presteren - veel/weinig uitsteken, veel/weinig uitvoeren

uitstel - straf met uitstel, voorwaardelijke straf

uitterhand - iets uitterhand verkopen, iets onderhands, uit de hand verkopen

uitspelen (speelde uit, uitgespeeld) • kleren snel uittrekken, uitgooien

uittreden (trad uit, uitgetreden) • in België ook: zijn ambt neerleggen, aftreden - uittredend minister, aftredend minster

Ze staat met haar portret in alle boekjes. Zeg nu zelf, wie kan dat niet, zijn kleren uitspelen? Ik geef toe: om multimiljonair te worden is het wat moeilijker. – DM, 22-12-2000

Mathias Reichhold, uittredend minister van Transport, wordt op de partijdag van de rechts-populistische FPÖ verkozen tot nieuwe partijleider. – Knack, 25-09-2002

uitstaans - geen uitstaans hebben met, niets uit te staan hebben met, niets te maken hebben met

- het uittredend kabinet, het demissionair kabinet, dat ontslag genomen heeft en blijft regeren tot er een nieuw kabinet is - uittredend kampioen, ex-kampioen

ACOD reageerde hierop door te zeggen dat de Post geen uitstaans heeft met het doen en laten van de postbodes in hun vrije tijd. – Krant op zondag, 01-09-2002

Iets verderop in Wijnegem moest uittredend kampioen en titelkandidaat Sloep verrassend de duimen leggen bij het supergemotiveerde en sterk spelende Geel Zwart. – GvA, 16-10-2002

uitstalraam (het, -ramen) • etalage, winkelraam De storm brak zondag het uitstalraam van een meubelzaak op de Turnhoutsebaan. – GvA, 29-10-2002

uitstap (de, -pen) • uitstapje, reisje, trip - op uitstap gaan, een uitstapje maken

uittreksel ➔ rekeninguittreksel uitvagen (vaagde uit, uitgevaagd) • uitvegen, wegvegen, schoonmaken, uitwissen

Net als de familie xxx, mocht ook de familie van Lonneke vorige week dankzij een bedrijf op uitstap naar de dierentuin van Planckendael. – LN, 26-10-2002

'De directeur ontkende dat hij zijn woord gegeven had. Hij nam vervolgens een potje Tippex, zei dat hij de uitsluiting van TSO zou uitvagen als we Evelien naar een andere school zouden sturen', zegt Annie, terwijl ze de Tippex-sporen laat zien. – GvA, 06-09-2002 De vorm die ik op dinsdag had, zou ik op woensdag ook nog wel hebben, maar ik had een mentale klap van jewelste gekregen. Het is alsof je een schoolbord volschrijft en ze dat dan met een spons uitvagen. – GvA, 18-03-1998

uitsteken (stak uit, uitgestoken) • uithalen, uitspoken, uitrichten - iets uitsteken, een streek uithalen, iets uitspoken

u

't Is niet dat ik nooit met Barbies speelde, maar we gingen evengoed met crossmotootjes rijden en vanalles uitsteken. – LN, 26-10-2002 In het dorp vertelde hij dat hij een toer zou uitsteken waar ze nog lang over

uitvallen

344

- op goed valle 't uit, op goed vallen uit, op goed geluk, lukraak

hoe ze zich voelen, wat ze zeggen en wat ze doen, in plaats van hoe ze er uit zien. – www.eetstoornis.be

uitvliegen (vloog uit, uitgevlogen) • uitvaren, tekeergaan, boos worden

uitzonderlijk (bw.)

Paul: 'Hij kon uitvliegen op hoge toon, maar de volgende dag was dat vergeten en vergeven.' – LN, 19-10-2002 Maar als ik me boos maak op spelers is dat om ze wakker te schudden. Als ze drie keer na elkaar dezelfde stommigheid begaan, moet je wel uitvliegen. – HN, 21-09-2002

• bij wijze van uitzondering De vijftigste jubileumeditie is immers uitzonderlijk opengesteld voor zowel vocale, instrumentale als gemengde ensembles. – BvL, 03-05-2002

uitzweten - het moeten uitzweten, het moeten ontgelden, het moeten bezuren

uitwerken - zijn kop uitwerken, zijn zin doordrijven - zijn woede op iemand uitwerken, zijn woede op iemand koelen, zich afreageren

unief (de) • universiteit

uitwijkeling (de, -en)

unitarist ➔ belgicist

Om de kosten te drukken, kiezen veel studenten ervoor om iedere dag naar de unief te reizen. – DS, 09-10-2001

• emigrant, uitgewekene Een geharde, maar grootmoedige Amerikaanse uitwijkeling runt in het door de Fransen bezette Marokko een café en krijgt op een dag bezoek van een gewezen geliefde. – Knack, 29-05-2002

universitair (de, -en) • academicus, academica Laaggeschoolden zijn koningsgezinder dan geschoolden. Maar bij universitairen steunt nog altijd 40,5% de monarchie. – BvL, 30-10-2002 Het is niet omdat sommige universitairen goed verdienen, dat een nog grotere groep daarom ook beter af is. – Trends, 24-10-2002

uitwijken (week uit, uitgeweken) in België ook: • emigreren • naar een andere streek verhuizen [niet noodzakelijk in een ander land]

universitair (bn.) uitwijking (de)

- universitair ziekenhuis, academisch ziekenhuis

• emigratie Algemeen wordt aangenomen dat alle christenen samen misschien nog een derde van de bevolking uitmaken, maar dat kan een stuk minder zijn. De moslimfamilies zijn gemiddeld groter, en de uitwijking is gemiddeld sterker bij christenen. – DM, 05-10-2002

universiteitsprofessor (de, -s & -oren) • professor, hoogleraar Of straks de ongediplomeerde exmetaalarbeider Lula dan wel de universiteitsprofessor Serra president wordt, veel beleidsruimte voor een andere politiek zal hem niet resten. – DM, 08-102002

u

uitzicht (het) • voorkomen, uiterlijk, verschijning, aanblik: zijn uitzicht bevalt mij niet

Beschrijf je kind naar andere mensen niet op basis van zijn uitzicht, zijn grootte of lichaamsvorm. Heb het daarentegen over

urbanisatie (de) • in België soms ook: ruimtelijke ordening, stedenbouw

345

UZ (het) urgentie

• universitair ziekenhuis universitair

- urgentiedienst, urgentieafdeling, dienst spoedopname ➔ spoedgevallen

➔

uur - 24 uur op 24, dag en nacht, 24 uur per dag - wat uur is het?, hoe laat is het? - om wat/welk uur vertrekt de trein?, hoe laat vertrekt de trein? Ik zou het echt niet kunnen om samen te zijn met iemand die 24 uur op 24 bij mij is en dan mijn handje vasthoudt. – Dag Allemaal, 03-09-2002

uurregeling (de, -en) • dienstregeling Meestal wordt dan daar de lijn 180 voorbijgereden door de lijn 18A die volgens de uurregeling een zestal minuten later vertrekt in Hasselt en elke halte bedient. – BvL, 31-08-2002

uurrooster (de & het, -s) • dienstregeling, dienstrooster, lesrooster Deze man, die overigens een charmante indruk maakte, bekleedde een sleutelpositie binnen de school omdat hij de uurroosters samenstelde. – Feeling, juni 2002

uurtabel (de, -len) • dienstregeling, lesrooster Bij rederij Tor Line, die onder meer voor Volvo vaart, maakte men zich gisteravond zorgen of het roroschip dat dagelijks volgens een vast uurtabel tussen Gent en Götenburg vaart tijdig zou weggeraken. – HN, 13-03-2002

uurwerk (het, -en) • (pols)horloge

u

Ze rukten haar handtas en haar uurwerk af. Een bediende van een tankstation had alles gezien. Zo kon het duo worden opgespoord. – HV, 30-10-2002 ➔

armbanduurwerk, polsuurwerk

346

v

Nergens wordt gevraagd om eindelijk, definitief, de spons over het verleden te vagen. – GvA, 21-03-2002 Retabo zet zich in om die reputatie van doods provincienest definitief uit te vagen. – HN, 20-01-2001

vager (de, -s)

va ➔ vake

• bezem • borstel • stoffer

vaak (de) • slaap, behoefte aan slapen - (grote) vaak hebben, slaap hebben

vakantiejob (de, -s) • vakantiewerk, vakantiebaantje

vaan (de, vanen) vakantiesalon ➔ salon

• vaandel, vlag - in zijn (vliegende) vaan, in zijn hemd - de vaan hangt uit, (‘t is kermis), het hemd hangt uit de broek - naar de vaantjes zijn, kapot zijn, naar de haaien zijn

vakbondsfront (het) • het samengaan van verschillende vakbonden bij specifieke acties

Al die dure machines en al dat materiaal is naar de vaantjes. Ook alle papieren zijn in de brand gebleven én de wagens. Het is erg, maar ik hoop zo vlug mogelijk te kunnen herbeginnen. – HN, 12-11-2002

- naar de vaantjes helpen, kapot maken, verknoeien

Het voorstel beantwoordt niet volledig aan de verzuchtingen van de bonden, zegt het gemeenschappelijk vakbondsfront. – FET, 22-11-2002

vake • vader, papa Ik hoor vake – zo heb ik mijn pleegvader altijd genoemd – nog fulmineren: Je zal je toch niet laten bekeren voor een man?' – HV, 19-07-2002

In twee maanden slaagde de man erin een vijftigtal autobanden naar de vaantjes te helpen. – HN, 21-11-2002

- loop naar de vaantjes, loop naar de bliksem, loop naar de maan

valabel (bn.) • geschikt, ervaren, deskundig

vaderkensdag (de)

Eerste opvolger van Guy Verhofstadt op de senaatslijst, van wie hij al jarenlang een vertrouweling is, lijkt een valabel alternatief. – DS, 20-11-2002 Het stoort hem allerminst dat hij als een valabel kandidaat wordt opgevoerd. – GvA, 30-03-2002

• vaderdag Op Vaderkensdag lezen we het resultaat. – HN, 13-03-2001

vaderons (het, -onzen) • onzevader

• verdienstelijk, waardevol

vadsigaard (de, -en) • vadsig mens, luiaard, lammeling

vagen (vaagde, gevaagd)

valavond (de)

v

Het is moeilijk uw attente man te herkennen in die grommende vadsigaard naast u. – DS, 07-09-2001

• avondschemering, vooravond, zonsondergang De naderende duisternis zet aan tot haast, want zelfs voor krijgsheren zijn de wegen 's nachts niet veilig en zowel Dostum als Atta wonen in hun eigen ommuurde

• vegen, schoonvegen, wrijven ook

347

enclaves buiten de stad. Bij valavond, terwijl de zwaluwen van Mazar in de lucht cirkelen, komen Dosum en Atta naar buiten – ze hebben duidelijk een akkoord bereikt – en springen ze in hun zwarte Audi en zwarte Lexus. – DM, 31-08-2002

valling. – GvA, 28-03-2000

- een valling hebben, verkouden zijn - een valling opdoen, verkouden worden

valoriseren (valoriseerde, gevaloriseerd) • benutten, goed besteden

valideren (valideerde, gevalideerd)

Alleen wie research kan valoriseren of toegevoegde waarde creëren in hightech heeft overlevingskansen. – GvA, 25-112002

• een doelpunt toekennen, goedkeuren De Oliveira tikte binnen maar de ref, die eerst het doelpunt wou valideren, floot onduidelijk offside na overleg met de lijnrechter. – HV, 18-02-2002

• bruikbaar, geldig maken

vals (bn.) - vals probleem, schijnprobleem ➔ kat

valies (de, valiezen) • reiskoffer - zijn valiezen maken, zijn koffers pakken ook De opvolgster van xxx mocht al na de eerste ronde haar valiezen maken, want in V2 was xxx duidelijk een paar maatjes te sterk. – LN, 30-06-1999

valven (mv.) • uithangborden op de universiteit voor allerlei mededelingen en berichten In oktober had hij goed de valven bekeken: bij welke vakken moést hij aanwezig zijn omdat ze examens hadden en welke kon hij achterwege laten. – DS, 23-09-2000

- iemand in de valies zetten, iemand in het ootje nemen, iemand om de tuin leiden

vallen (viel, is gevallen)

- aan de valven, op het prikbord, ad valvas

- werkeloos vallen, werkeloos worden - ziek vallen, ziek worden Maar als er mensen ziek vallen, wordt het moeilijker. – GvA, 22-08-2002

- goed vallen, gelegen komen - in ruzie vallen, ruzie maken - zonder brood/benzine/geld/werk enz. vallen, geen brood/benzine/geld/ werk enz. meer hebben - op iemand vallen, iemand treffen, iemand ontmoeten - alleen vallen, alleen komen te staan - er valt hier te werken, er is hier werk te doen - er valt hier niet te lachten, er mag/ moet hier niet gelachen worden - daar val ik in, dat is naar mijn smaak, naar mijn zin

valling (de, -en) • verkoudheid

van - van als, van het ogenblik dat, zodra - van bij/in het begin enz., vanaf het begin enz., sedert - van na/sinds, vanaf, sedert - van zijn zestien jaar, sinds zijn zestiende jaar - van zodra, zodra Van zodra de prijs van een bepaald product anders wordt geprijsd, gaat die nieuwe prijs automatisch door naar de kassa en naar het elektronisch etiket in de rekken. – BvL, 23-11-2002

- van toen, toen - van ondervinding (spreken), uit ondervinding (spreken) - als ik van jou/u was, als ik jou/u was - van achter zitten, achteraan zitten ➔ vanachter - van voor zitten, vooraan zitten - van op, vanaf ➔ vanop - ik kom er net van, ik kom er net

v

Sinds Parijs – Nice was de Nevelenaar nog geen dag zonder zorgen. Maagproblemen, een griepopstoot, nu een

348

vandaan ➔ namiddag - van tel zijn, in tel - er iets van tussen laten, iets ertussenuit vanonder ➔ ervanonder laten vanop (vz.) vanachter (bw.) • vanaf, vanuit, op • aan de achterkant, achteraan - vanop (een) afstand, van een afstand, op afstand

vanaf varen (vaarde, gevaren)

- ergens vanaf willen zijn, iets niet met zekerheid kunnen zeggen

• in België ook: vreemd, onwennig voorkomen, slecht bevallen - dat zal u varen, dat zal u niet meevallen - we zijn goed gevaren, we zijn goed ontvangen of we zijn er beter van geworden

vandoen - iets/niets vandoen hebben met, iets/ niets nodig hebben - er iets/niets mee vandoen hebben, er iets/niets mee te maken hebben De grote hoop van Kevin: zondag spelen en... scoren. 'En dat heeft niets met Westerlo vandoen.' – HN, 02-11-2002

De Kempen zijn goed gevaren bij het ministerschap van Frans Van Mechelen en Jos Dupré. – GvA, 06-06-2002

- dat is niet vandoen, dat is niet nodig

varia (mv.) vaneen (bw.)

• rondvraag op de agenda van een vergadering

• uit elkaar, gescheiden 'Het betonnen schot tussen ons en de naaste buur werd meegesleurd en de vier betonnen pilaren liggen in stukken vaneen. Ook de hele beplanting van de buren ligt bij ons. Overal liggen scherven en onze voordeur gaat niet meer dicht.' Toen de auto tot stilstand kwam, zat de bestuurder geklemd in zijn wagen. – LN, 29-05-2002

variante (de, -n) • variant De variante om de Antwerpse Ring rond te maken door de N419 aan de westrand van Zwijndrecht door te trekken richting N49 (Expresweg) wordt opnieuw bekeken. Dat heeft het studiebureau SAM bevestigd. Het actiecomité Zwijndrecht is daar vierkant tegen. – GvA, 26-11-2002

vaneigens (bw.) • vanzelfsprekend, natuurlijk

vast

Wat zeg ik dus tegen mijn buren Dee en Lee die me vanavond stralend meedelen dat ze net een huis hebben gekocht? 'Proficiat', vaneigens, maar intussen denk ik: als dat maar goed afloopt. – Knack, 25-09-2002

vangen

- vast tapijt, vaste vloerbedekking, kamerbreed tapijt Vast tapijt, aangename stoelen, warme sfeer... Het lijkt helemaal geen ziekenhuis als je het chirurgisch dagcentrum – naast de dienst spoedgevallen – binnenstapt. – HN, 16-11-2002 ➔

- ze vangen, getikt zijn, niet goed wijs zijn - hij vangt, hij is niet goed wijs ➔ uil

waarde, zeker

v

vastdoen (deed vast, vastgedaan) • dichtdoen, sluiten

vastdraaien (draaide vast, vast-

vannamiddag (bw.) • vanmiddag

gedraaid) • een deur op slot doen

349

➔

vijzen

vastgrabbelen (grabbelde vast, vatten (vatte, gevat)

vastgegrabbeld) • vastgrijpen, beetpakken Toots wil haar speels vastgrabbelen. – DS, 17-11-1999

vasthebben (had vast, heeft vastgehad) - iets vasthebben, iets snappen, begrijpen - iemand vasthebben, iemand doorhebben of iemand te pakken hebben, iemand voor de gek houden of het iemand betaald zetten vasthouden ➔ hout vastmaken (maakte vast, heeft vastgemaakt) in België ook: • een deur dichtdoen, sluiten, op slot doen • een kledingstuk dichtslaan, dichtknopen, dichtritsen • veters van schoenen strikken

• een fietser of voetganger aanrijden, grijpen • een wielrenner inhalen

vegen - de spons vegen over, de spons halen over Maar India maakte meteen duidelijk dat het niet bereid is de spons te vegen over de spanningen. – FET, 18-10-2002

- hij veegt er zijn botten/broek/gat/ voeten/zolen aan, hij trekt zich er niets van aan, het kan hem niet schelen ➔ mouw

vel (het) • huid van mens of dier - het vel van de beer niet verkopen eer hij gevangen/geschoten is, de huid van de beer niet verkopen voor hij gevangen/geschoten is Maar de liberalen zijn voorzichtig en verkopen het vel van de beer niet vooraleer hij is geschoten – zoals ze ooit tot hun schade en schande deden. – DS, 18-11-2002

vaststeken (stak vast, vastgestoken) • vastzitten, blijven steken Hij waarschuwde dat de conferentie niet mag blijven vaststeken in rituelen. – FET, 04-05-2002

➔

afstropen

veld vaststelling (de, -en)

- in open veld, in het open veld

• in België ook: waarneming, bevinding, constatering, conclusie Opmerkelijke vaststelling: één kind op de tien vertoont probleemgedrag. – GvA, 25-11-2002

- tot de vaststelling komen, constateren - vaststellingen doen, een onderzoek doen na een ongeval

veldwegel (de, -s) • veldweg(je) velo (de, -'s) • fiets De fragmenten omvatten roddels uit het coiffeursalon of vertellen over de opkomst van de wasserette in Gent, de feeststemming op een zilveren bruiloft in Hasselt of de eerste velo uit Vlissegem. – LN, 26-10-2002

vasttapijt ➔ vast vasttrekken (trok vast, vastgetrokken) • een deur dichttrekken

v

velodrome, velodroom (de, -s) • wielerbaan

vastvijzen (vees vast, vastgevezen) • vastschroeven

Daarmee krijgen de Blaarmeersen de eerste wielerpiste in België waar baan-

350

• in België ook: verbouwing - veranderingen doen, verbouwen

wielrenners het hele jaar door zullen kunnen trainen. Op het middenplein van de velodroom zullen andere sportclubs een plaats krijgen. – HN, 25-11-2002

De nieuwe uitbaters willen eerst wat veranderingen doen. – HV, 30-12-2002

velokoers (de, -en)

verantwoordelijke (de, -n)

• wielerwedstrijd

• in België ook: hoofd, chef, baas, leid(st)er

velomaker (de, -s) • fietsenmaker

verantwoordelijkheid ➔ opnemen

velouren (bn.) • van (rib)fluweel, (rib)fluwelen

• bewijsstuk

verantwoordingsstuk (het, -ken)

Op het moment van zijn verdwijning droeg hij een donkerblauwe jekker met rode voering merk Berghaus, een donkerblauwe geribde velouren broek, een blauw geruit hemd en een grijze wollen muts. – HN, 18-04-2002

verband ➔ lopend verbeteringshuis (het, -huizen), verbeteringsschool (de, -scholen) • tuchtschool In juli 1970 stierf de jongen na een jarenlang verblijf in een katholieke verbeteringsschool. – LN, 21-04-2001

velours (het & bn.) • (rib)fluweel Omdat kinderen en deugnieterij nu eenmaal samengaan, hang je onderaan de boom best onbreekbare ballen, in velours, of piepschuim al dan niet bezet met kleurrijke pailletten of ander glinsterend materiaal. – LN, 22-11-2002 Maar ook modematerialen als velours, pailletten en strassen komen voor in de kerstdecoratie. – HN, 08-11-2002

• van (rib-)fluweel, (rib-)fluwelen

verbeulemansen (verbeulemanste, verbeulemanst) • zijn taal verbasteren, een verfranste vorm geven Is het Verbeulemansen van een taal een kwaliteit of wijst dit veeleer op culturele milieuverontreiniging? – DM, 21-09-1998

• half verfransen, een Nederlands-Frans mengtaaltje spreken

venster (het, -s) • in België het gewone woord voor: raam De tafel zit mooi gekneld tussen de venster en de tegenoverliggende muur. – DM, 22-11-2002

verblijf - tweede verblijf, tweede woning, vakantiehuis Wie zekerheid wil, zal de banden met België moeten doorsnijden. Soms zijn er aanwijzingen dat iemand in twee landen verblijft. Hij bezit bijvoorbeeld in de beide landen een huis. Voor zover dat huis enkel als tweede verblijf dient of wordt verhuurd is er geen probleem. – FET, 15-11-2002

verachterd (bn.) - die leerling is verachterd, die leerling kan niet meekomen, die leerling is achter

v

veranderen (veranderde, veranderd)

verblijfsvergoeding (de, -en)

• overstappen: van trein veranderen • een ander kledingstuk aantrekken: van broek veranderen

• vergoeding van verblijfskosten

verandering (de, -en)

De verblijfsvergoeding van de flats bedraagt 16,11 euro per dag. – GvA, 28-102002

351

verboden ➔ wapendracht

• koffiekamer, restauratiezaal, lunchroom

verbondelijk (bn. en bw.) • van het verbond, gewestelijk, per gewest

Ze bakte haar eigen broodjes, groter en minder zoet dan de scones, en serveerde ze in een kleine verbruikszaal. – DS, 2610-2002

Hij staat in voor de zitdagen van de sociale dienst in Ingelmunster, is thuisverantwoordelijke en coördineert de oppas bij zieke kinderen die verbondelijk georganiseerd is. – HV, 30-03-2001

verdachte (de, -n) • persoon tegen wie een vooronderzoek is ingesteld De 44-jarige Alain D.R., bekend voor drie gerechtelijke feiten waaronder twee gewone diefstallen en één feit van opzettelijke vernielingen, werd opgepakt door de politie. De verdachte bleef in gesprek met de centrale, terwijl een politiepatrouille aan de woning aanbelde. – GvA, 29-11-2002

verbranden (verbrandde, is verbrand) • door in opspraak te komen niet langer in staat zijn om een bepaalde functie te bekleden Vandenbroucke is betrouwbaar, je zou van hem een auto kopen. De tijd van zijn verbrande imago ligt duidelijk achter hem. – DS, 01-02-2003

verdapperen (verdapperde, verdapperd) • verhevigen, versterken, sterker worden, meer kracht ontwikkelen

verbreking (de) • cassatie

De Japanse yen deprecieerde begin deze week tot 124,25 per dollar, maar wist nadien te verdapperen tot 122. – FET, 28-09-2002

verbrekingshof (het, -hoven) • Hof van Cassatie, Hoge Raad

• harder lopen, versnellen

Van het verbrekingshof kunnen sinds gisteren al ongeveer 43.000 arresten worden geraadpleegd. – DM, 27-06-2000

verdelen (verdeelde, verdeeld) • in België ook: distribueren

verbrekingsvergoeding (de)

Toch bleef Danone niet bij de pakken zitten. De groep ging een samenwerkingsverband aan met Coca-Cola, waardoor de Amerikaanse frisdrankenproducent de licentie verkreeg om het Evian-water van Danone in de Verenigde Staten te verdelen. – FET, 28-11-2002

• ontslagvergoeding De wereldkampioen tijdrijden wil perse bij Kelme weg, maar dan hangt hem wel een verbrekingsvergoeding van 750.000 euro boven het hoofd. – HN, 29-10-2002

verbrodden (verbrodde, verbrod) • verknoeien, verpesten, in de war sturen

verdeler (de, -s) • dealer, importeur, filiaalhouder

De VS willen volgens hem 'hun kansen om te weten te komen wat er in een cruciaal gebied gebeurt' niet verbrodden. – FET, 09-09-2002

verbruikersunie (de) • consumentenbond

verbruik(s)salon (het, -s), verbruikszaal (de, -zalen)

Omega Pharma kon in het begin van de week een deel van de zware klap van vorige week vrijdag goedmaken, maar gisteren ging het aandeel van de verdeler van generische geneesmiddelen terug naar af, met een verlies van 5,84 procent op 33,85 euro. – FET, 21-11-2002

v

verdenking - in verdenking stellen, in staat van

352

beschuldiging stellen, verdenken

Het te slopen stulpje op een lap renovatiegrond van 6.731 meter2 strandde voorlopig op 1.400.000 frank, aangevuld met 6.000 verdieren, wat het geheel op een klein anderhalf miljoen brengt. – GvA, 13-09-2000 Nu de prijs is ingesteld, is het tijd voor het verdieren. Verdieren is ook zo'n streekgebonden traditie die eeuwen geleden is uitgevonden om de prijs van een onroerend goed kunstmatig op te drijven. – HN, 10-06-2000

In de koffer vonden de speurders drie kartonnen dozen met daarin de pillen. De passagier, een 29-jarige man, wordt in verdenking gesteld van mededaderschap van invoer, handel en bezit van psychotropische stoffen en deelname aan een criminele organisatie. – DM, 23-112002

verderdoen (deed verder, verdergedaan) • doorgaan Bij de bocht aan het kanaal in Hasselt is ze, zoals een paar andere meisjes, gevallen. Maar ze wilde verderdoen, ondanks serieuze schaafwonden links en rechts. Dat tekent ook wel haar karakter. – BvL, 11-10-2002

verdiere(n)pikker (de, -s) • plokjesjager, iemand die openbare verkopen afschuimt om te proberen het op één na laatste bod te doen en zo de erbij horende premie op te strijken

verderzetten (zette verder, verder-

verdikken (verdikte, verdikt)

gezet) • voortzetten, doorgaan met

• dikker worden van personen En dan lost het probleem van de zwaarlijvigheid zichzelf op: als we stoppen met de hele dag te knabbelen, stoppen we meteen ook met verdikken. – DS, 18-092002

Hij wil zijn eind vorig seizoen bij Charleroi gestrande trainerscarrière immers verderzetten. – DS, 20-11-2002

verdiep (het, -en) • verdieping, etage Bij aankomst van de hulpdiensten sloegen de vlammen uit het eerste en tweede verdiep. – HN, 23-11-2002

- het schoon verdiep, gedeelte van het stadhuis van Antwerpen waar gasten ontvangen worden Daarom een voorstel: waarom worden Abou Jahjah en de zijnen niet uitgenodigd op het Schoon Verdiep van het Antwerpse stadhuis voor een met veel camera's omgeven gesprek met de burgemeester en de politiechef? – DS, 23-11-2002 Er raast een ebola-virus door Antwerpen. Het is niet meer te voorspellen waar het volgende slachtoffer valt. Zelfs het schoon verdiep is niet immuun. – DM, 12-03-2003

verdoken (bn.) • verborgen, verscholen, verstopt: zich verdoken opstellen Agenten van Net Brussel gaan zich verdoken opstellen om sluikstorters in de kraag te vatten. – HN, 17-03-2000

• weggestopt, geheim - iets verdoken doen, stiekem, stilletjes

verdrummen (verdrumde, verdrumd) • iemand verdringen De toeristen worden er heen gevoerd in busjes, ze verdrummen zich achter een ijzeren hek om te kunnen kijken naar hét uitzicht. – HV, 06-08-2001

• iets al duwend verplaatsen • iemand tekortdoen

v

verdieren (mv.) • verhoging bij een verkoping van het laatste bod, vóór de definitieve toewijzing, waarvoor de opbieder een premie ontvangt, strijkgeld, plokgeld

verduffen (verdufte, verduft) • muf worden, verstoffen - nu zit ik op een bureel te verduffen, nu zit ik op kantoor te verstoffen

353

vereremerken (vereremerkte, vereremerkt) • decoreren, een onderscheiding geven

verduft (bn.) • muf, onfris, bedorven, beschimmeld 's Avonds duiken we in ons gammel bed, onder een verduft ruikend muskietengaas en vallen in slaap met op de achtergrond de levende geluiden van een Afrikaans dorp. – Knack, 03-04-2002

Vorig jaar werd hij voor de tweede keer op rij Belgisch kampioen bij de beloften (amateurs). Enkel Rik Van Looy heeft hem dat voorgedaan. Deze prachtprestatie volstond voor de stedelijke sportraad om Andy Capelle te vereremerken. – HV, 04-07-2001

verduiken (verdook, verdoken) • verbergen, wegstoppen Bij de start verdook hij zich in een groepje achter de koplopers Black Sam Bellamy, Islington en favoriet High Chapperal. – DS, 07-10-2000

verf - in de verf zetten, de nadruk leggen op, de aandacht vestigen op

• verzwijgen, stil houden ➔ verdoken

Dat de meeting wordt georganiseerd, moet de goede wil en de ongebreidelde inzet van president Festus Mogae in de verf zetten. – DM, 21-11-2002

verduldig (bn. en bw.) • geduldig, berustend, lijdzaam

➔

Vernieuwers komen nergens als de dissidenten niet even verduldig zijn als de vernieuwing zelf. – Knack, 27-02-2002

pakken

verfborstel (de, -s) • verfkwast

- papier is verduldig, men kan alles, zelfs de grofste leugens, op papier zetten

Heel wat ouders en leerkrachten daagden op met schop, kruiwagen en verfborstel. – HN, 21-10-2002

Maar dan nog moet je deze zin niet te letterlijk nemen want papier is verduldig en mannen hardleers zo zullen die vrouwen ondervinden. – HV, 16-10-2001

verfronselen (verfronselde, heeft verfronseld) • verfrommelen

verduren (verduurde, verduurd)

vergeetput (de, -ten)

• vergaan, verrotten, vermolmen • hard worden, bros worden

• oubliëtte - in de vergeetput raken/belanden, vergeten worden

Een belangrijk verschil tussen goedkope en dure tubes is naast het fikse prijsverschil, de binnenband. In een goedkope tube zit een gewone binnenband. En die verduurt. – BvL, 16-02-1995

Met in beide sectoren individuele uitschieters waar het verlies oploopt tot negentig procent en meer. Zijn de opties nu goed voor de vergeetput? – DS, 16-112002

vereniging - vereniging zonder winstoogmerk, vereniging die geen handelsvennootschap is

vergetelheid (de, -heden) • nalatigheid, vergeetachtigheid - bij vergetelheid, door nalatigheid, bij verzuim

v

Een vennootschap betaalt veel belasting op haar winsten. Een vereniging zonder winstoogmerk (VZW) is slechts op een aantal specifieke inkomsten belastbaar tegen een zo goed als altijd voordelig tarief. – FET, 27-09-2002

verhaalbelasting (de, -en) • gemeentebelasting geheven op aanpalende eigenaars die mee profiteren van bijvoorbeeld wegwerkzaamheden, baatbelasting

354

De eigenaars die in Molenberg, Meiberg en Heikant grond afstaan om de aanleg van een fietspad mogelijk te maken, zullen geen verhaalbelasting moeten betalen aan het gemeentebestuur voor de aanleg. – LN, 27-09-2002

De herrie laat weinig goeds verhopen voor het overleg tussen de sociale partners dat gisteravond is begonnen. – HN, 19-112002 De lauwe beursreactie laat in elk geval niet het beste verhopen. – Trends, 14-11-2002

verhakkeld (bn.)

verhuis (de, verhuizen) • verhuizing

• gescheurd, gerafeld, slordig van kleren • gewond, geschramd, toegetakeld van personen • beschadigd, vernield van voertuigen Ook daar kostte het veel tijd om de slachtoffers uit hun verhakkeld voertuig te halen. – HN, 09-11-2002

verhandeling (de, -en) • scriptie Zijn verhandeling gaat over de dood en de literatuur. – DM, 26-11-2002 Hooghe komt tot die conclusie in zijn verhandeling 'Sociaal kapitaal in Vlaanderen', waarmee hij gisteren een tweede doctoraatstitel haalde aan de Rotterdamse Erasmus Universiteit. – FET, 02-11-2002 ➔

thesis

De groeiende capaciteit van windturbines begint een verhuis naar de kusten en de zee echter stilaan rendabel te maken, denken de turbinebouwers. – DM, 23-112002

verkeerswezen (het) • alles wat met het verkeer in verband staat - ministerie van Verkeerswezen, ministerie van Verkeer Nu, vier jaar later, oordeelt het ministerie van Verkeerswezen dat landbouwers toch geen rechtstreekse schade leden ten gevolge van de felle regenval. – LN, 12-112002

verkeerswisselaar (de, -s) • klaverblad, verkeersknooppunt, verkeersplein

verhangen (bn.)

Op de verkeerswisselaar in Zwijnaarde ging gisteren omstreeks 15.30 uur een voertuig aan het slippen. – HN, 26-11-2002

- verhangen zijn naar/aan, dol zijn op, verzot zijn op

verhelpen • een probleem oplossen, de wereld uit helpen Mensen die een klacht formuleerden kregen wel een antwoord van de dienst Communicatie maar het verhelpen van het euvel liet op zich wachten. – HN, 26-11-2002

- ergens niets aan kunnen verhelpen, er niets aan kunnen doen, iets niet kunnen helpen

verhoog (het, verhogen) • verhoging, estrade, podium

verkiezingen ➔ wetgevend verklappen (verklapte, verklapt) - zijn tijd verklappen, verpraten, verkletsen verklaring ➔ eer verkleden - verkleed bal, gekostumeerd bal

v

verkloeken (verkloekte, verkloekt) • sterker, gezonder worden • beter presteren, versterken

verhopen (verhoopte, verhoopt – meestal met laten) • hopen, verwachten, wensen

verkoop ➔ briefwisseling

355

verkoopzaal (de, -zalen)

verlieslatend (bn.)

• zaal voor verkopingen, verkoophuis

• verliesgevend, verlieslijdend

Als jonge gast al hielp hij geregeld bij de verkoop van oosterse tapijten in de verkoopzaal van een bevriende handelaar in Oostende. – HN, 14-09-2002

De NMBS gaat een hele reeks internationale nachttreinen die verlieslatend zijn schrappen. – DM, 25-11-2002

verlof (het) verkopen ➔ appel

• vakantie Zo zegt 55,4 procent tijdens zijn verlof weinig tot geen belang te hechten aan kranten, terwijl dat thuis slechts 15,8 procent is. – DM, 25-07-2002

verkorten • in België ook korter worden: de dagen beginnen te verkorten Met een hogesnelheidsspoor kunnen ze de rittijd van de klassieke trein meestal 45 tot 55 procent verkorten en concurrentieel worden met het vliegtuig of de auto. – DM, 02-11-2002

verlappen (verlapte, verlapt)

- penitentiair verlof, toestemming om gedurende één tot drie dagen de gevangenis te verlaten, proefverlof - verlof zonder wedde, toestemming van de werkgever die de werknemer een periode vrij geeft zonder behoud van loon, onbetaald verlof

- iemand iets verlappen, iemand iets aansmeren, verkopen Want terwijl hij met Ferrari naar de beurs wil, verlapt de Fiat-top achter zijn rug 34 procent Ferrari-aandelen aan een Italiaans bankconsortium. – DM, 12-10-2002

verloning (de, -en) • beloning, loon, bezoldiging De scheepvaartpolitie eist een extra verloning omdat ze meent aan meer kwalificaties te voldoen dan andere politiemensen, zoals kennis van het scheepvaartrecht en meertaligheid. – FET, 23-11-2002

verlaten (verlaatte, verlaat) • later worden • later zetten, later doen beginnen Pas in februari verlaatte de beurs het sluitingsuur van 17u30 naar 20 uur. – FET, 22-06-2001

verloren (bn.) - verloren lopen, verdwalen

verlek (het, -ken)

Daardoor kunnen verloren gelopen of achtergelaten honden sneller worden teruggebracht naar hun baasje. – HN, 07-11-2002

• afdruiprek voor servies en bestek

verlekken (verlekte, verlekt)

- ergens niets verloren hebben, ergens niets te zoeken hebben

• uitlekken van etenswaren

verlengd, verlenging

Maar ik heb daar niets verloren. Wat moet ik in godsnaam zoeken in die donkere ijskoude en oersaaie wateren? – DS, 23-112002

• geprolongeerd van theater- of filmvoorstellingen

verlengenis (de, -sen) • verlenging, het langer worden

- verloren verpakking, wegwerpverpakking zonder statiegeld

v

Die concurrent moet weggesnoeid worden om te verhinderen dat hij de verlengenis (het gedeelte dat op het voorjaarse hout is bijgegroeid) verdringt. – HN, 08-01-2000

verluchten (verluchtte, heeft verlucht) • luchten, ventileren: de kamer verluchten De bewoners konden het vuur zelf doven

356

zodat de brandweer zich kon beperken tot het verluchten van de woning. – HN, 26-11-2002

vernepen (bn. en bw.) • onvolgroeid, klein, nietig, miezerig Van latere graansoorten gaat de wortel aan het rotten, de wortel geraakt vernepen en de graankorrel zal klein blijven, met een gering gewicht. – HN, 20-07-2000

verluchting (de) • het ventileren, ventilatie Verder botsen de inspecteurs regelmatig op zware vochtproblemen, een gebrek aan verluchting, rotte deuren en ramen en wankele muren. – GvA, 22-11-2002

- vernepen zitten, opeengepakt, dicht op elkaar zitten - vernepen wonen, klein behuisd zijn

• frisse lucht

vernoemen (vernoemde, heeft

vermaken (vermaakte, vermaakt)

vernoemd) • in België ook: noemen, vermelden

• repareren, maken

Astronaut Frank De Winne krijgt in zijn geboortestad Gent voorlopig geen straat of plein naar hem vernoemd. – GvA, 27-112002

vermassacreren (vermassacreerde, vermassacreerd) • vernielen, toetakelen, verknoeien, vervormen

➔

hogervernoemd

veropenbaren (veropenbaarde, heeft

Het is schandalig hoe m'n film vermassacreerd is door de producent. – HN, 22-11-2002

veropenbaard) • openbaar maken, bekend maken, publiceren, onthullen - zich veropenbaren, zichtbaar worden, zich vertonen, zich doen kennen

• vermoorden

vermindering (de) • reductie, korting

In het oosten en zuiden blijft het droog en daar zullen zich later af en toe opklaringen veropenbaren. – DM, 29-10-2002

Daarmee krijg je prijsvermindering of kun je gratis sporten. – Knack, 06-11-2002

verminderingskaart (de, -en) • kortingkaart, reductiekaart

veropenbaring (de, -en) • openbaring, revelatie

Onder het bewind van GIB kregen wij kortingbonnen en een verminderingskaart bij Inno. – LN, 20-11-2002

De eeuw die nu ten einde loopt, was in de beginjaren een veropenbaring van industrialisatie en automatisering. – HN, 08-04-2000

vermits (vw.) verpakking ➔ verloren

• aangezien, omdat Vermits er minstens 8 slachtoffers zijn wordt ook het medisch rampenplan Limburg afgekondigd. – HN, 27-11-2002

verpast (bn.) • niet meer te krijgen, verkocht, bezet, niet meer vrij

vermoorden ➔ zwijgen

Het werd al snel duidelijk dat de podiumplaatsen verpast waren. – HN, 24-062002

vernegligeren (vernegligeerde, vernegligeerd) • verwaarlozen, veronachtzamen

vernepeling (de, -en) • onvolgroeid, ziekelijk persoon, sukkelaar

• verloofd

v

verpinken (verpinkte, verpinkt) - zonder verpinken, koelbloedig, onbewogen, met een stalen gezicht Na de training, sprongen de leden zonder verpinken in het water met een tempera-

357

tuur van 9 graden. – LN, 25-11-2002

ook heel wat informele werkuren geklopt, die misschien wel het tijdkrediet compenseren, en in ieder geval verrechtvaardigen. – FET, 31-10-2002

verplaatsing (de, -en) • in België ook: reis, dienstreis - vergoeding voor verplaatsingen, verrechtvaardiging (de, -en) reiskostenvergoeding • rechtvaardiging - verplaatsing 25 euro, voorrijkosten 25 Het is de hoogste tijd om iets te doen aan euro de steeds groter wordende kloof tussen - op verplaatsing spelen, op het terrein rijk en arm. Die kloof, vaak gepaard van de tegenstander, uitwedstrijd ook gaande met religieus fanatisme, zorgt

Nee, voor ons gaat het niet om eigen volk eerst, zei de Libanese Belg, maar om eigen volk ook. En neen, als Belg speelt hij niet op verplaatsing zoals de Blokker laat uitschijnen. – DM, 02-09-2002

verplaatsingskosten (mv.) • reiskosten, reis- en verblijfskosten Bovendien moeten we dan de alternatieve trainingsaccommodatie voor tweehonderd atleten voor amper drie weken elders voorzien. Ik vraag me af wie voor de verplaatsingskosten zal opdraaien. – LN, 04-11-2002

voor een voedingsbodem en een soort verrechtvaardiging voor dit soort acties. – LN, 12-09-2001

verruimingskandidaat (de, -aten), verruimingskandidate (de, -s & -n) • persoon die zonder lid te zijn van een partij op de kandidatenlijst voor een verkiezing wordt opgenomen, om in ruimere kring kiezers te trekken Hubert De Vos was jarenlang voorzitter van de culturele raad. Tijdens de gemeenteraadsverkiezingen in 1994 kwam hij op als verruimingskandidaat op de CVP-lijst. – GvA, 14-03-2001

• voorrijkosten bij reparaties

verpleegassistent (de, -en), verpleegassistente (de, -s & -n) • niet-gediplomeerd help(st)er bij de verpleging, verpleeghulp Dit jaar trekken ze voor de laatste keer mee om 150 rammelende magen stil te houden. Ze zijn er tevens verpleegassistent, vervangmoeder en -vader, chauffeur en zoveel meer. – HN, 20-072002

vers (bn.) - verse kleren/lakens enz., schone kleren/lakens enz. - verse kaas, kwark ➔ plattekaas Ga net zo te werk; voor een gladde vulling moet de verse kaas meestal eerst door een zeef worden gewerkt. – DM, 13-092002

- vers geld, nieuw investeringskapitaal Dat kan gaan van het investeren van veel vers geld tot het opdoeken van het bedrijf, maar zoals gewoonlijk zal het iets tussen die extremen worden. – FET, 27-11-2002

verplichtend (bn. & bw.) • verplicht De dodehoekspiegel wordt verplichtend vanaf 2004, maar alleen voor nieuw ingeschreven trucks. – LN, 09-09-2002

verrechtvaardigen (verrechtvaar-

versassen (versaste, versast) • schutten, overhevelen, doorsluizen • overbrengen van de ene plaats naar de andere

v

digde, heeft verrechtvaardigd) • rechtvaardigen, verantwoorden, verdedigen - zich verrechtvaardigen, zich verantwoorden

Onder hooggeschoolden worden immers

De politie had de loods ontdekt waar ze de wagens een opknapbeurt gaven alvorens ze naar het buitenland te versassen. – DS, 16-11-2002

• zuipen

358

• verdrinken, door verdrinking ombrengen

verschieten (verschoot, verschoten) • in België ook: (doen) schrikken, opkijken van, versteld staan van Op de griezelige momenten kroop iedereen weg achter zijn jas, of vloog iedereen een halve meter omhoog van het verschieten. – LN, 21-11-2002

Ik ben niet bang van het water. Je moet naar verluidt drie keer kopje ondergaan om te 'versmoren'. – HN, 19-11-1999

verso ➔ recto verstaan

verschot (het)

• snappen, begrijpen

• spit, lumbago Hij liep bij een bruuske beweging een verschot in de rug op en moest uitgebreid op de massagetafel voor verzorging. – BvL, 30-09-2002

• schrik, ontsteltenis, verbazing

verslanken (verslankte, verslankt) • afslanken, slanker worden, vermageren, lijnen • slanker maken, slanker doen lijken

Onder de naam 'superieure netwerken' moeten blijkbaar relationele netwerken verstaan worden en geen IT-activiteiten. – DS, 26-11-2002

- ik versta er niets van, ik snap er niets van - iemand iets laten/doen verstaan, duidelijk maken, te verstaan geven, te kennen geven Trainer Francis Willaert had al laten verstaan dat zijn spelers moesten uitkijken voor geelzucht omdat zijn kern almaar smaller wordt en hij nog slechts goed en wel 13 man overheeft. – HN, 13-11-2002

Vaak heb ik de bestaande silhouetten verlengd, zodat de schoenen de voet verslanken en een zekere allure geven aan het hele lichaam. – Knack, 02-10-2002

verslechten (verslechtte, verslecht)

verstaatsing (de)

• verslechteren, verergeren, achteruitgaan, achterop raken

• nationalisering De verstaatsing en de socialisering worden vervangen door een open, liberaal beleid dat voorrang verleent aan het – ook en vooral buitenlands – particulier initiatief. – DS, 27-11-2002

De kredietkwaliteit van Household zal wellicht eerst verslechten alvorens die beter wordt. – FET, 21-11-2002

verslensen (verslenste, is verslenst) verstek

• verwelken, verflensen, verleppen, verslonzen

- verstek geven, verstek laten gaan

Na één dag schoonheid verslensen de geopende bloemen en maken plaats voor andere uit dezelfde tros. – HN, 10-11-2001

versteven (bn. en bw.) - versteven van de kou/van angst, verkleumd, verstijfd van angst

versmachten (versmachtte, versmacht) • in België ook: verstikken, stikken, doen stikken

Het is berekoud. Er vallen bevroren engelen, sneeuwvlokken groot als versteven kokmeeuwen en levensgevaarlijke plakken zwart zwerk uit de lucht. – DS, 16-11-2001 Dorst hebben is verschrikkelijk. Versteven zijn van de dorst, echt, dat is hetzelfde gevoel als versteven van de koude. – GvA, 03-04-2000

v

De binnenstad is één grote parkeerplaats voor bussen en de overrompeling van paraplutoeristen maakt dat de inwoners versmachten in hun stad. – DM, 13-112002

versmoren (versmoorde, versmoord) verstomming (de) 359

- met verstomming slaan, met stomheid slaan, verstomd doen staan We wisten ook niet dat hij wapens in huis had. We zijn met verstomming geslagen. Waarom heeft die man dat gedaan? – LN, 27-11-2002

verstrengen (verstrengde, verstrengd) • strenger worden • strenger maken

ring Vertrekpunt voor de liberalen is het autonome en vrijgevochten individu. – DM, 19-11-2002

vertrouwen ➔ huis vertrouwvol (bn.) • vol vertrouwen Vandaar dat deze open brief van die jeugd zo vertrouwvol een beroep doet op dat hart en op dat begrip. – DM, 13-01-2001

Door het spijtige incident gaan we de normen voor controles nog verstrengen om te voorkomen dat een gelijkaardige situatie zich nog in de toekomst zou voordoen. – LN, 27-11-2002

vervangingsinkomen (het, -s) • uitkering die tijdelijk of definitief het inkomen vervangt Mensen met bv. een vervangingsinkomen of een laag salaris moeten ook in een leuk, nieuw appartement kunnen wonen. – GvA, 20-11-2002

vertakking (de) • wegsplitsing De weg maakt(e) de verbinding tussen de Zevekotestraat en de Zoetendaalstraat, met een vertakking naar Westouter. – HN, 09-09-2002

verteer (het) • uitgaven, wat men in een café of restaurant uitgegeven heeft 'Vooral het feit dat bijna negentig procent van het budget moet worden gehaald uit toegangsgeld en verteer maakt het erg moeilijk.' – GvA, 28-01-2003

vertoning (de, -en) • opvoering, voorstelling, optreden [in België vaak zonder een negatieve bijklank]

vervangwagen (de, -s) • vervangende auto, leenauto

verveeld (bn.) - verveeld zijn/zitten met iets, ermee verlegen zitten, er geen raad mee weten Hoewel de bewoners heel verveeld zitten met de zaak, is op dit moment niemand bereid zich persoonlijk kenbaar te maken. – HV, 26-11-2002

verversen (ververste, ververst) • verschonen 'De meeste mensen in Ethiopië hebben maar één kledingstuk, dus ze kunnen niet eens hun kleren verversen', vertelt Goedele. – GvA, 13-11-2002

De vertoning vindt plaats in zaal Kalifornia op het Sint-Bavoplein 17 over de kerk van Boechout. – HN, 27-11-2002

- de bedden verversen, de bedden verschonen - luiers verversen, schone luiers omdoen - zich verversen, zich verschonen

vertrekkensgereed, vertrekkensklaar (bw.) • startklaar, klaar om te vertrekken Met een vrachtruim dat open kan, een uitklapbare kraanarm, een communicatiesatelliet en NASA-stickers is dit ruimtevliegtuig vertrekkensklaar. – BvL, 09-112002

vervoegen

v

- iemand vervoegen, zich aansluiten bij iemand, zich voegen bij iemand

vertrekpunt (het) • uitgangspunt van een redene-

360

Het is nu al heel duidelijk dat een groot aantal van de leden later het echte korps zal vervoegen als beroeps- of vrijwilliger brandweerman. – BvL, 26-11-2002

wie we houden en dus automatisch verzaken aan al de rest van het schoon dat daar buiten rondloopt, of eeuwig blijven jagen. – FET, 13-11-2002

vervolmakingscentrum (het, -centra) • centrum voor opleiding en bijscholing

• afzien van rechten • afstand doen van de troon

Zij volgden een cursusreeks van de VZW Medov, het provinciaal opleidingsen vervolmakingscentrum voor hulpverleners en ambulanciers. – HV, 14-09-2001

verzekeren - de dienst verzekeren, de dienst onderhouden

verwachten (verwachtte, verwacht) - zich verwachten aan iets, iets verwachten, ergens op rekenen, iets voorzien Ik weet echt niet of we ons aan nieuwe aanslagen mogen verwachten. Dat blijft koffiedik kijken. – DM, 05-09-2002

verzuchting (de, -en) • wens, verlangen, streven

verzekeringsmakelaar (de, -s & -aren) • verzekeringsagent

verwijlinteresten (de) • rente op niet betaalde bedragen

verzwinden (verzwond, verzwonden) • verdwijnen [in Nederland verouderd]

verwikkelingen (mv.)

Door dat debacle hebben de meeste werknemers en oud-werknemers van Enron hun spaargeld zien verzwinden. – FET, 15-01-2002

• complicaties bij een ziekte of na een operatie Er doen zich geen verwikkelingen voor en het herstel van de gebroken enkel van de vorst verloopt naar behoren. – LN, 22-112002

vest (het, -en) • jas, colbertje voor heren • damesjasje • jack

verwittigen (verwittigde, verwittigd) • waarschuwen, op de hoogte brengen, inlichten, een seintje geven

De criminelen trokken het rechterportier open en gingen aan de haal met een cdspeler en een bruine lederen vest. – HV, 25-11-2002

Het ging echter om een oefening, maar het bedrijf was vergeten de brandweer hiervan te verwittigen. – LN, 27-11-2002

vestimentair (bn. en bw.) • kleding-, wat de kleding betreft

verwittiging (de, -en) • waarschuwing Wij blijven openstaan voor dialoog, maar het is niet de eerste keer dat we het blad negatief beoordelen. Ik heb niet het gevoel dat er met onze opmerkingen rekening is gehouden. Vandaar de zware verwittiging. – DM, 05-09-2002

verzaken (verzaakte, verzaakt) • plannen opgeven, alle hoop laten varen

Leigh Bowery was absoluut geen travestiet, want gewoon vestimentair van geslacht wisselen interesseerde hem niet. – Knack, 04-09-2002

vet (bn. en bw.) - daar ben ik vet mee, daar heb ik niet veel aan - iemand vet betalen, iemand dik betalen

v

Op een bepaald moment in ons leven worden we namelijk onvermijdelijk geconfronteerd met het Grote Dilemma: een gezin beginnen met de partner van

De twee aftredende veline gaan niet met lege handen naar huis. Ze sleepten een vet betaald tv- en filmcontract in de wacht. – DM, 19-09-2002

- een vette/vettige mop, een schuine

361

mop

vierkant vet (het)

- vierkant draaien/lopen, slecht draaien, niet gesmeerd lopen

- het vet is eraf, de winst is eraf, er is geen voordeel meer te behalen

'Het draait vierkant,' geeft erevoorzitter Van Der Meinsbruggen ruiterlijk toe. 'En niemand heeft daar een verklaring voor. We verloren in het tussenseizoen met Gielen en Van Impe enkele belangrijke steunpilaren, en dat wreekt zich nu.' – HN, 20-11-2002

veterinair (de, -s) • veearts, dierenarts vetjes (bw.) • met vette letters gedrukt De spelling volgens het Groene Boekje drukken we vetjes af. – DS, 05-11-2002

vierkantig (bn.) • vierkant

veto vierklauwens (bw.) • in galop, zeer vlug

- een veto stellen, een veto uitspreken

vetstof (de)

Met de jaren ben ik wijzer geworden. Ik kom niet meer vierklauwens uit voor wat ik denk en hoe het zou moeten. – Dag Allemaal, 05-11-2002

• margarine, boter Bereid een roux van de vetstof en de bloem, leng aan met 4 dl van het kookvocht. – GvA, 27-11-2002

• halsoverkop, gehaast

vezelen (vezelde, heeft gevezeld) • fluisteren, smoezen ➔ fezelen

vies (bn. en bw.) • in België ook: slechtgehumeurd, misnoegd - vies gezind zijn, slechtgehumeurd zijn, uit zijn humeur zijn, in een slechte bui zijn

vidé (de, -s), videetje (het, -s) • pasteitje, bladerdeeggebakje gevuld met (kippen)ragout

Tuan, de mannetjes-orang-oetan, heeft deze week stevig van zich laten horen. Onder het uiten van viriel gebrul brak hij een tak af en viel er de ruit mee aan. Hij stal ook eten van zijn vrouwen Fien en Astrid, en keek vies gezind, met een lodderoog, naar onze fotograaf. – LN, 12-04-2001

We eten drie keer per week frieten. Ik hou van de Belgische keuken. Met een videetje kunnen ze me altijd verleiden. – BvL, 21-08-2002

vief (bn.) • in België ook: onstuimig, lichtgeraakt ➔

gezind

vierdagenweek (de, -weken) vijfdagenweek (de, -weken)

• vierdaagse werkweek

• vijfdaagse werkweek

vierde leeftijd ➔ leeftijd

De 35-urenweek en de vijfdagenweek van 9 tot 16.30 uur zijn voorbijgestreefd. – DM, 07-09-2002

vieren - iemand vieren, iemand herdenken, in de bloemetjes zetten, huldigen - viert moeder/vader, vier moederdag/ vaderdag

24 uur op 24 • dag en nacht, 24 uur per dag

v vijg

- vijgen na Pasen [vijgen eet men in de vasten], iets dat te laat komt, mosterd na de maaltijd Het kan alleen maar beter gaan, als we uitgaan van het slechtste scenario. Vierde

362

liggen, op het vinkentouw zitten, gespannen wachten om op het juiste ogenblik toe te slaan

klasse is wel een duidelijke stap achteruit. Jammer ook dat we zo veel punten in het begin van het seizoen hebben verloren. Dat besef begint nu door te dringen. Vijgen na Pasen natuurlijk. – HN, 20-042002

De bende lag op vinkenslag bij parkeerterreinen voor truckers. Als de truckers hun voertuig even verlieten, sloegen ze hun slag. – GvA, 04-11-2002

- zo plat als een vijg, plat als een dubbeltje

viool

'Kijk, ik heb de wet niet geschreven,' zei hij, waarmee de NBB-topman in één klap zijn eigen kredietwaardigheid en die van de nieuwe wet zo plat als een vijg drukte. – Trends, 26-09-2002

- de violen stemmen, overeenstemming proberen te bereiken Ook de andere zwaargewichten in de EU, Frankrijk en Duitsland, zijn tegen militaire actie in Irak en plannen een onderonsje om de violen te stemmen. – Metro, 03-092002

• oorveeg

vijs (de, vijzen) • schroef Ik moest alleen licht werk verzetten, hier een vijs en daar een moer, geen zware toestanden. – DS, 01-07-2002

vis ➔ mossel

- er is een vijs los bij hem, hij heeft ze niet alle vijf (op een rijtje), hij is niet goed snik ➔ zot

vis - vis platinées, contactpunten U leert eindelijk hoe uw auto in al zijn onderdelen in het Nederlands heet. Dat vis platinées contactpunten zijn, wist u al, maar kunt u ook overweg met krukaslagers en de stationaire sproeier? – BvL, 15-01-1997

vijzen (vees, gevezen) • (vast)schroeven • losdraaien Ze hadden ruim de tijd om de voorraadrekken uit elkaar te vijzen en daarmee een ladder te construeren. – GvA, 13-07-2002

visbokaal (de, -bokalen) • viskom

vilbeluik (het, -en)

Estée vond het erg spannend toen ze met haar handjes in de visbokaal mocht. Op den duur had ze wél schrik dat de vis in haar vinger ging bijten. – LN, 14-11-2002

• vilderij, destructiebedrijf of dienst voor het vernietigen van dode dieren en slachtafval Deze koe is al weg, maar alle andere koeien van het bedrijf moeten geslacht en naar het vilbeluik gebracht worden. – HN, 31-10-2002

viseren (viseerde, geviseerd) • op het oog hebben Bij de huiszoekingen werden mensen geviseerd die een kredietkaart hadden gebruikt om kinderpornosites te bezoeken. – GvA, 28-11-2002

vink In Soep met ballekes denkt xxx terug aan de tijd toen hij nog thuis woonde, in de slagerij van zijn ouders. Hij vertelt over de loze vinken die hij met duizenden heeft moeten opeten. – GvA, 16-11-2002 ➔

loos

vinkenslag

• op de korrel nemen, bekritiseren • in het oog houden

v

visioneren (visioneerde, gevisioneerd) • keuren van films Annick Ruyts en Lou Demeyere, haar vaste cameraman en partner, werkten een

- op vinkenslag liggen/zitten, op de loer

363

heel jaar aan de acht nieuwe afleveringen. Ze doen de research, gaan op reportage, maken de opnamen, visioneren het materiaal, monteren de beelden, kiezen de muziek, lezen de tekst in. – GvA, 03-06-2002

vislijn (de, -en) • hengel

vlakaf (bw.) • rondweg, vlakweg 'Echt waar, ik begreep de taal van Goossens en Durant soms gewoon niet (lacht). Ik heb dat ook vlakaf gezegd.' – Humo, 12-08-2002

vlammen (vlamde, gevlamd) • rennen, hollen, racen

Zelfs nu nog spreken de mensen me als visser aan. Het gekke is dat ik nog nooit van mijn leven een vislijn vast had. – LN, 26-09-2002

Achter een terrein waarop stoere puberjongens met mountainbikes over houten hindernissen vlammen en vlak naast de felgekleurde grondbeschilderingen van hun jongere broertjes en zusjes staat een 'attractie' die wel heel veel volk trekt: het plan. – DM, 05-082002

visverlof (het) • visakte, viskaart Iedereen die over een visverlof beschikt, mag in de toegelaten perioden in de Voeren Berwijnbeek vrij vissen op openbare plaatsen langs de wegen in Voeren. – BvL, 20-07-2002

vlassen ➔ baard vliegen

vitesse (de, -n) • versnelling

vitrine (de, -s) • in België ook: glasraam van een winkel of café, winkelruit De daders gooiden vorige keer een betonblok door de vitrine en graaiden naar een spelcomputer en nog wat kleinigheden. – GvA, 28-11-2002

- ze zien vliegen, in België ook: grote honger hebben - buiten vliegen, eruit vliegen, eruit gezet worden, ontslagen worden Tot 7-11-bleef ik geloven dat Sabena niet kon failliet gaan. Misschien dat de helft wel zou buitenvliegen, maar dit... – BvL, 28-09-2002

- tegen de lamp vliegen, tegen de lamp lopen

Vlaams

vliegendeur (de, -en), vliegenraam

- schoon Vlaams, Nederlands met regionale kenmerken, tussen dialect en standaardtaal in [met purismen, letterlijk vertaald Frans en 'Nederlands' uitgesproken dialectwoorden]

(het, -ramen) • hor Via de regenpijp klauterden ze naar het balkon op de eerste verdieping. Daar beschadigden ze het vliegenraam en duwden ze het raam van de slaapkamer open. – HN, 26-11-2002

Ons werd vroeger ingehamerd dat we géén dialect, maar schoon Vlaams moesten spreken. – LN, 21-11-2002 ➔

kermis

Vlaanders (de) • Oost- en West-Vlaanderen De broers Casteleyn wisten eerst niet hoe ze het hadden. Een oud-ploegleider van Mapei die zich wil ontfermen over een semi-amateurploegje in de Vlaanders. – LN, 22-11-2002

364

vlieger (de, -s) vluchtmisdrijf (het, -misdrijven)

• in België ook: vliegtuig

• het doorrijden na een ongeval waarbij men als bestuurder van een motorvoertuig is betrokken

Thuisblijven, dat is een passie van mij. Ik vind het altijd ambetant als ik ergens naartoe moet. En zeker met een vlieger, ik ben dan bang dat we tegen een of ander torengebouw zullen vliegen. – Ché, november 2002

De ex-Tour-winnaar, olympisch kampioen tijdrijden miste zijn bocht en ramde voor een hotel een stalling met fietsen. De Duitser pleegde vluchtmisdrijf, maar een getuige kon zijn nummerplaat noteren. – DM, 04-05-2002

vliegplein (het, -en) • vliegveld, vliegterrein 'De crash is erg, maar daarom moet het vliegplein toch niet weg', meent ook een bewoner uit de Helderstraat. Hij wil zijn naam liever niet in de krant. 'De luchthaven mag blijven bestaan. Dat de vliegtuigjes lawaai maken? Ik ben dat geluid gewoon.' – GvA, 24-08-2002

vluchtschot (het, -en) • volley Het begon al na twee minuten toen uitblinker Gert Peeters zijn team op voorsprong bracht. Kort daarop zorgde Joeri Verelst voor evenwicht. Er was nadien zelfs een schitterende parade van Franky Brems nodig om een vluchtschot van Verelst te stoppen. – GvA, 18-11-2002

vloerder (de, -s) • vloerenlegger, tegellegger Via een slecht afgesloten garagepoort geraakten de dieven in de woning. Ze gingen aan de haal met werkspullen van vloerder J. uit Herentals die werken aan het uitvoeren was in het huis. – LN, 27-112002

vod (de, -den) • doek, lap, stofdoek, vaatdoek, dweil Een brand in een veranda op de Tiensesteenweg beschadigde vrijdag een zetel, gordijnen en enkele houten balken. De eigenaar reinigde de mazoutkachel, maar de vod vatte vuur. De Tiense brandweer kwam ter plaatse. – HN, 12-11-2002

vloeren (bn.) • fluwelen Als tiener koesterde ik het romantische idee om met een zwarte pull met rolkraag, een vloeren broek en een pijp op een zolderkamertje boeken te schrijven. – DM, 11-12-1998

- daar komen vodden van, daar komen problemen van - vodden krijgen, problemen, moeilijkheden krijgen Hij mag dan wel de nodige kwaliteiten bezitten, voor de werking van de gemeente en de diensten is zijn terugkomst allerminst een goede zaak. Alles draait nu weer vlotter en de sfeer bij het personeel is weer goed. Ik vrees dat wij binnen de kortste keren weer vodden krijgen. – HN, 08-06-2001

vloot (de) • in België ook: wagenpark, alle voertuigen van een bedrijf vluchthuis (het, -huizen) • blijf-van-mijn-lijf-huis, toevlucht voor mishandelde vrouwen en hun kinderen

➔

stofvod, schotelvod

vodde(n)vent (de, -en)

v

Esther Meuwis spreekt niet alleen vanuit haar ervaring bij het JAC, ze werkt ook part-time in het Hasseltse vluchthuis voor vrouwen. Daar zoeken moeders met kinderen een toevlucht als ze het bij hun partner niet meer uithouden. – HN, 27-112002

• nietsnut, sukkel, knoeier, prutser

365

Over Ferdinand was hij ronduit negatief: 'Dat is iemand zonder ruggengraat. Iemand die zich achter de anderen verschuilt. Hij steekt de lont aan, en loopt dan weg. Het is een voddenvent.' – HN,

naar huis brengen, iemand vervoeren - iemand naar huis voeren, iemand naar huis brengen

02-12-1998

voeding - algemene voeding, levensmiddelen, kruidenierswaren

Het moet gezegd, een deel van de leden van DUS! stapten uit onvrede op bij de Responsible Young Drivers. 'Wij willen iets anders doen. Wij gaan op oudejaarsavond geen jongeren naar huis voeren. De nadruk ligt bij ons op sensibilisatie.' – HN, 31-10-2002

'Groenten en fruit staan samen met de braadkippen op het Schoolplein. De algemene voeding wordt opgesteld langs het Paxhotel en langs het Tonneke, terwijl de rest van de Reuzenmolenstraat wordt gevuld met textiel. Bloemen vindt men terug op het Heilig Hartplein. Met deze nieuwe opstelling hoopt Diksmuide een vlotter doorgaand verkeer te realiseren', aldus nog Claude Vindevogel. – HN, 20-07-2002

- een artikel voeren, een artikel hebben of verkopen

voet - met iemands voeten spelen, met iemand sollen, iemand voor de gek houden

voedingswaren (de) • levensmiddelen

Maar neen, de provincie durft blijkbaar de knoop niet door te hakken en blijft het dossier maar voor zich opschuiven. Bovendien heeft Vera Dua laten weten dat het stort in 2003 dicht gaat; daar houden wij ons aan. We laten ons niet met onze voeten spelen. – HN, 03-10-2002

Omstreeks 6 uur werd de politie gealarmeerd voor een inbraak in frituur Nicole op de grens van Assenede met Kaprijke. Daar raakten de dieven wel binnen, ze gingen aan de haal met voedingswaren en klein geld. Buurtbewoners zagen de dieven nog net met gedoofde lichten op de vlucht slaan. – HN, 28-11-2002

- het hangt mijn voeten uit, ik ben het kotsbeu, het hangt mij de keel uit - zijn voeten vagen/vegen aan iets, iets aan zijn laars lappen, zich er niets van aantrekken, niets uitvoeren

voege - in voege komen/treden/raken, van kracht worden, in werking treden Volgens een nieuw KB van minister van Consumentenzaken Jef Tavernier, dat begin 2003 in voege treedt, zullen alle grote kermisattracties bij elke nieuwe opstelling moeten gecontroleerd worden. – GvA, 27-11-2002

Tunesië won met 2-1 en de conclusie van Van Himst was terecht dat we daarvan niet wakker moesten liggen. Maar in bondskringen klonk gemor, en werd de spelers verweten dat ze er hun voeten aan geveegd hadden. – Knack, 29-05-2002

- om de vijf voet(en), alle vijf voeten, om de haverklap, telkens weer

- in voege zijn, van kracht zijn, geldig zijn, in gebruik zijn

Frieten en Bomarkskes waren er à volonté en een bijzondere attractie was ook nog dat de stroom alle vijf voeten uitviel. Geweldig! zo moet dat zijn. – BvL, 14-112002

voegen - zich voegen, zich goed gedragen

voerder (de, -s) • chauffeur, bestuurder

- onder de voet zijn/raken, ziek zijn/ raken, van streek zijn/raken - bij iemand een voetje voor hebben, bij iemand in de gunst staan, een wit voetje hebben

v

voeren (voerde, gevoerd) • een voertuig besturen, rijden • brengen, vervoeren, afleveren - iemand voeren, iemand wegbrengen,

In Kortrijk is elke burger gelijk voor de wet, maar acht onder hen hebben toch een voetje voor sinds burgemeester Stefaan

366

De Clerck hen gisteravond uitriep tot ereburgers van de stad. – HN, 21-11-2002

en natuurlijk ook over vogels. – LN, 02-072002

- op iemand een voetje voor hebben, een kleine voorsprong hebben - iets/iemand van mijn voeten, iets of iemand van niks - er met vuile voeten doorgaan, recht op zijn doel afgaan zonder ergens rekening mee te houden, lomp en doortastend te werk gaan - met de voeten treden, met voeten treden ➔ omslaan, stek

voettitel (de, -s) • ondertitel van een (televisie-)film • onderschrift bij een afbeelding vogel - een vogel voor de kat zijn, verloren zijn, ten dode opgeschreven, voor de poes zijn xxx is de derde en zwakste gsm-operator in België en kan niet echt imponeren. Stapt xxx uit de onderneming, dan is het bedrijf een vogel voor de kat. – Metro, 28-11-2002

voetballist (de, -en) • voetballer

- de vogel is gaan vliegen, de gezochte is ontsnapt, gevlucht ➔ hoofdvogel

voetbalplein (het) • voetbalveld Ongeveer 400 supporters van Malinwa hebben gisteravond, onmiddellijk na de wedstrijd KV Mechelen-Beveren, het voetbalplein bestormd. Ze renden naar het vak waar de supporters van SK Beveren stonden. – LN, 04-11-2002

vogel(e)pik (de), vogelpikken (het) • darts, dartspel Vroeger hield hij van kaarten en vogelpik. Nu gaat hij soms nog eens biljarten met zijn kleinzoon. – LN, 21-11-2002

voetbalpronostiek (de)

vogelschrik (de, -en) • vogelverschrikker

• voetbalpool, (voetbal)toto Een voetballiefhebber uit Londerzeel heeft met de voetbalpronostiek het uitzonderlijke bedrag van 10.000 euro gewonnen. Zijn inzet bedroeg slechts 2,5 euro. – GvA, 14-11-2002

'Moet ik met die vogelschrik uit Brussel trouwen?' Dat was ongeveer het eerste wat de Oostenrijkse aartshertogin MarieHenriette zich liet ontvallen nadat ze was voorgesteld aan haar aanstaande, de latere koning Leopold II. – HV, 20-092002

voetnota (de, -'s) • voetnoot In een voetnota volgden wat praktische gegevens, zoals plaats en datum, de naam van het symfonieorkest, Akademos, en die van de dirigent, Marc Sierens. – FET, 29-05-2002

vogelvlucht - in vogelvlucht, hemelsbreed, in rechte lijn gemeten Het parcours daar aan de Wouwse weg ligt in vogelvlucht nog geen drie kilometer van Rouwmoer in Essen, waar op 14 december traditioneel de derde wedstrijd voor de GvA-Trofee wordt gereden. – HN, 09-11-2002

voetrally (de, -'s) • wandeltocht

v

De bewoners van de Kwartel- en de Pinguïnstraat – ze noemen zichzelf de kwartels en de pinguïns – waren afgelopen weekend klaar voor hun tweede voetrally. Tijdens een wandeling door de buurt moesten ze allerlei vragen over de huizen en hun bewoners beantwoorden

voituur, voiture (de) • auto, wagen Als je vijfentwintig bent, wil je een status opbouwen: een chic huis, een zwembad en een grote voituur. Pas later zie je in dat

367

dat je niet noodzakelijk gelukkiger maakt. – DS, 02-11-2002

bejaardentehuis en het internaat van de technische school, vloerbekleding zoals linoleum en voltapijt, rolstoelen voor het ziekenhuis. We trachten zoveel mogelijk materiaal ter plaatse in Roemenië aan te kopen. – HN, 30-01-2001

• rijtuig • kinderwagen

vol - in volle dag, op klaarlichte dag, midden op de dag - in volle nacht, in het holst van de nacht, midden in de nacht

voluntariaat (het) • vrijwilligerswerk

Maar door in volle nacht een krachtige raket af te vuren op een dichtbevolkte woonwijk kon het niet anders dan dat burgers zouden worden gedood, zeiden Palestijnen. – DS, 24-07-2002

volzet • vol, helemaal bezet, volgeboekt De parkings aan de voor- en achterzijde van het stationsgebouw zijn nu al volzet en in het hele stadscentrum is de parkeerduur beperkt. – GvA, 28-11-2002

- in de volle lucht, in de buitenlucht - in de volle natuur, in de vrije natuur, midden in de natuur - in volle veld, in het vrije veld - in volle straat, midden op straat

voogdij (de)

John Kennedy, president van de VS is in volle straat bij klaarlichte dag vermoord. – HV, 26-12-2001

• toezicht van de overheid - administratieve voogdij, administratief toezicht De Brusselse regering heeft een voorontwerp van ordonnantie goedgekeurd die de administratieve voogdij over de gemeenten versoepelt. Volgens minister-president François-Xavier de Donnea gaat het erom het gemeentelijk beheer te vergemakkelijken. – Metro, 16-11-2001

- in volle centrum, in de binnenstad - een zaak in volle bloei, een bloeiende zaak Toen was de islam op zijn hoogtepunt en in volle bloei, in termen van wiskunde, architectuur, krijgskunst, spijzen en wat al niet. – DS, 27-11-2002

voogdijminister (de, -s) volgen (volgde, gevolgd)

• toeziende minister

- leerlingen/patiënten volgen, leerlingen, patiënten begeleiden - op school niet kunnen volgen, niet kunnen meekomen op school - een product volgen, een product voeren

volledigen (volledigde, volledigd) • voltooien, afwerken, vervolledigen

De voogdijminister van de Regie der Gebouwen, Rik Daems, stelde dat de Regie in de toekomst enkel nog voor autoriteitsgebouwen (gevangenissen en justitiepaleizen) bouwheer zal zijn. – BvL, 23-11-2002

voogdijoverheid (de) • toeziende overheid De Vlaamse voogdijoverheid heeft de voorbije jaren subsidiebesluiten van faciliteitengemeenten geschorst of vernietigd wegens discriminatie van Nederlandstalige initiatieven ten voordele van Franstalige. – BvL, 20-11-2002

volstaan • in België soms onpersoonlijk gebruikt: het volstaat dat, men volstaat met, je kunt volstaan met

voltapijt (het)

v

• kamerbreed tapijt, vast tapijt, vaste vloerbedekking

Schoolmateriaal, alweer bedden voor het

voor (vz.) - voor wat dient het?, waarvoor dient het?

368

- voor wanneer is het?, wanneer is het? - voor geld spelen, om geld spelen - voor gevolg/doel/onderwerp enz. hebben, als gevolg/doel/onderwerp enz. hebben - zich akkoord verklaren voor, akkoord gaan met - gekend zijn voor, bekend zijn om - de bus/trein voor Gent, de bus/trein naar Gent

- voorbehouden aan/voor x, alleen voor x, uitsluitend bestemd voor x

voorafgaandelijk (bn. en bw.)

voorbijgestreefd (bn.)

• voorafgaand, vooraf, van tevoren

• achterhaald, uit de tijd, verouderd

De vzw Vlaamse Federatie van Gehandicapten – Gewest Antwerpen heeft gisteren op diverse plaatsen actie gevoerd rond hoffelijk parkeren. Ze vragen respect en hoffelijkheid voor mensen met een handicap en invalide personen, waarvoor parkeerplaatsen zijn voorbehouden. – LN, 04-12-2002

Het advies betekent dat een politieke partij of kandidaat geen e-mailadressen of gsm-nummers kan aankopen om een verkiezingscampagne te voeren. Er is immers de voorafgaandelijke en uitdrukkelijke toestemming van de geadresseerde nodig. – DS, 12-03-2003

voorafneming (de)

Skiën op matten is stilaan voorbijgestreefd. In België zijn er al drie indoor skipistes met echte sneeuw. – HN, 13-112002

voorbijsteken (stak voorbij, voorbijgestoken) • voorbijgaan, voorbijrijden, inhalen, passeren, achter zich laten ook

• voorheffing

Geregeld zie ik jongeren die met hun auto door het rood rijden of die een file ongestoord voorbijsteken. – HN, 02-122002

Deze bedragen werden bovendien nog geminderd omdat er in beide jaren een voorafneming van de winst van het ziekenhuis ten bedrage van 15 miljoen werd voorzien. – GvA, 29-11-1996

voordeel ➔ buitenwettelijk, extralegaal

vooral ➔ eerst vooreerst (bw.) vooraleer (vw.)

• in de eerste plaats, eerst, vooral

- vooraleer te + [infinitief], voordat u, voor u, alvorens te + [infinitief]

De harde beslissing van Philips is onmiskenbaar een zware aderlating voor deze regio. Vooreerst omdat meer dan duizend mensen, van wie sommigen al tientallen jaren voor Philips werken, moeten horen dat er straks voor hen geen job meer is. – BvL, 04-12-2002

voorbedachtheid (de) • opzet In een onderzoek wordt er altijd uitgegaan van de zwaarste straf, maar als er geen tekenen richting voorbedachtheid gaan, kan het niet om moord gaan. – HN, 27-112002

- met voorbedachtheid, met voorbedachten rade

voorbeeld ➔ woord voorbehouden (behield voor,

voorgaande (het) • precedent - zonder voorgaande, ongeëvenaard, zonder weerga, uniek

v

voorbehouden) • van tevoren toewijzen, reserveren, bespreken: plaatsen voorbehouden

Mijn bedrijf is in 1990 volledig afgebrand, een catastrofe zonder voorgaande hier in Buggenhout. Daar sta je machteloos tegenover. – GvA, 23-11-2002

voorhand - op voorhand betalen, vooruit betalen

369

kunnen om voor de hand liggende redenen zelden concreet bewijsmateriaal voorleggen en moeten terugvallen op getuigenissen. – BvL, 17-07-2001

voorhebben (had voor, voorgehad) - iets voorhebben, iets meemaken, iets ondervinden - zoiets heb ik nog nooit voorgehad, dat is mij nog niet overkomen

voorlegging (de) - tegen voorlegging van, op vertoon van

Het is hier een gekkenhuis. Ons stadje wordt overspoeld door de media. Zoiets hebben we nog nooit voorgehad. – BvL, 22-04-1999

De verplichte medailles kunnen tegen contante betaling en tegen voorlegging van het ingevulde aangifteformulier worden afgehaald bij de financiële dienst van het gemeentehuis, tussen 9 en 12 uur. – HV, 17-03-2001

- het goed/slecht voorhebben, het goed/ mis hebben, het bij het juiste/ verkeerde eind hebben - als ik het goed voorheb, als ik het goed heb, als ik me niet vergis

voormiddag (de, -en)

Als ik het goed voorheb heeft Knokke de jongste zes jaar niet gewonnen tegen Blankenberge, wel daar willen we nu verandering in brengen. – LN, 18-10-2002

• ochtend, morgen, periode vóór de middag, ongeveer van 9 tot 12 Het gemeentepersoneel zal binnenkort werken volgens een variabele uurregeling. Elke dienst zal permanent bezet worden door minstens één persoon van 8.30 tot 12 uur in de voormiddag. – LN, 04-122002

voorhechtenis (de) • voorlopige hechtenis, voorarrest De politie kwam de dealer op het spoor en kon hem ruim twee maanden geleden inrekenen. Er werden bij hem thuis ook drugs gevonden. Hij zit sindsdien in voorhechtenis. – LN, 04-12-2002

vooropening (de, -en) • openingsreceptie, vernissage Met de opening van hotel Den Wolsack en de brasserie wordt het personeelsbestand tot een vijftiental vaste medewerkers uitgebreid. De vooropening vindt morgen dinsdag 26 november plaats. – GvA, 25-112002

voorheffing - roerende voorheffing, belasting op kapitaalinkomsten - onroerende voorheffing, belasting op onroerend goed

vooropstellen (stelde voorop,

voorhuwelijks - voorhuwelijks sparen, wijze van sparen voor jongeren, waarbij de gespaarde som met extra rente wordt uitgekeerd bij een huwelijk De gemeenten kennen afzonderlijke premies toe aan jong gehuwden, voor geboorten of adopties en extra premies op het voorhuwelijks sparen. – GvA, 23-02-2000

vooropgesteld) • een datum of naam noemen, voorstellen, bepalen We moeten een ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP) en een milieueffectrapport (MER) opmaken. Dat zijn tijdrovende procedures. Daarom durf ik geen datum vooropstellen.— GvA, 29-11-2001

• een mening of standpunt verkondigen, opperen, beweren

v

voorleggen (legde voor, voorgelegd) • laten zien, overleggen, ter inzage tonen Nu gaat het wel vaak om moeilijke dossiers: de meeste van die mensen

vooropzeg, vooropzegging (de) • het opzeggen, de opzegging, ontslagaanzegging - zijn vooropzeg geven, opzeggen • opzeggingstermijn Het is het goedkoopst als de drukkerij

370

failliet gaat. Dan hoeven ze het personeel geen vooropzeg te betalen en ontsnappen ze aan een collectieve ontslagregeling en onderhandelingen met de vakbonden. – HN, 27-11-2002

• voortgaan, doorgaan, voortwerken, zich redden met We willen niet te veel groeien. Dit is een familiebedrijf dat op ambachtelijke manier wil voortdoen. – Trends, 07-11-2002

- doe zo voort, ga zo door

voorplaats (de, -en)

Zijn ze een voorbeeldgezin? Voor sommigen wel, voor de meesten wellicht niet, maar het is wel onschuldig tv-kijken. En gans de familie komt er nogal goed uit. Daarom zeg ik: doe zo voort, jullie mogen er zijn! – LN, 22-11-2002

• voorkamer In de voorplaats zaten de trouwe klanten te kaarten, in het achterzaaltje bouwden we met de jeugd elk weekend een feestje. – DS, 13-09-2002

voorplan (het)

voortgaan (ging voort, voortgegaan)

• voorgrond - op het voorplan treden/komen, op de voorgrond treden - iets op het voorplan brengen/plaatsen/ stellen, iets op de voorgrond stellen

• weggaan, doorgaan, opstappen - op iemand/iets voortgaan, vertrouwen op iemand/iets, op iemand/iets rekenen

voortverkopen (verkocht voort, voorraad ➔ uitputting

voortverkocht) • doorverkopen, verder verkopen

voorschoot (de & het, voorschoten) • schort, stofjas De chef draagt spijkerbroek en hemelsblauwe polo, met een lang voorschoot, de vrouw des huizes een strakke jeans met glinstertjes, spannend blauw truitje, hoge hakken. – DM, 29-11-2002

- een voorschoot groot, heel klein

Kodak koopt de toestellen vervolgens aan en zal ze onder eigen naam en volgens eigen design voortverkopen aan professionele laboratoria. – DM, 08-06-2002

voortverkoper (de, -s) • dealer, kleinhandelaar, concessiehouder

Afspraken maken onderling over een taakverdeling mag niet van Europa. Maar het is inderdaad zo dat Vlaanderen een voorschoot groot is. – FET, 29-11-2002

Een distributeur is een voortverkoper die voor eigen rekening en op eigen risico handelt. Hij vertegenwoordigt geen persoon of opdrachtgever, wel een product. – FET, 13-07-2001

voorsteken (stak voor, voorgestoken) vooruit ➔ haan

• voorbijrijden, inhalen • voordringen, voorkruipen, voorgaan Roland D.V. uit Gent zal waarschijnlijk nooit meer voorsteken als hij frieten wil kopen. Dat was immers de reden waarom hij voor een Gentse frituur in elkaar werd geslagen door vier dertigers. – LN, 02-062001

voorwerp - het voorwerp van bespreking, het onderwerp van bespreking Welke de exacte positie gaat zijn van de SP in het gemeentebeleid voor de komende zes jaar, is nog onduidelijk. Volgens Brouns is het samengaan van CVP en SP een voorwerp van bespreking. – HV, 10-10-2000

v

voortboeren (boerde voort, heeft

voortgeboerd) • voortborduren, doorsudderen, verder zijn gang gaan

voorzien (voorzag, voorzien)

voortdoen (deed voort, voortgedaan)

• bepalen, stipuleren, vaststellen [in België gebruikt in alle situaties waar

371

in het Frans prévoir voorkomt; in het Nederlands is het gebruik van voorzien beperkter: zien aankomen, + in zorgen voor, + van verschaffen, in orde brengen] Het paar was 's namiddags om 15.30 uur gehuwd voor de wet. Het kerkelijk huwelijk was op een latere datum voorzien. – HN, 19-11-2002

dreven boeken door de klas. Ergst getroffen werd Leisele bij Alveringem, waar een senior zich urenlang schuil hield op zijn voutekamer, waar tientallen huizen blank stonden, waar de inwoners niet meer wisten waarin of waaruit. – HN, 06-12-2002

vouwmeter (de, -s)

• maatregelen in het vooruitzicht stellen • een prijs of beloning uitloven, beschikbaar stellen - er is x voorzien, x is aanwezig, x wordt ter beschikking gesteld - zich voorzien op, bedacht zijn op, zich voorbereiden op - niets deed voorzien dat, uit niets viel af te leiden dat Bij de uitspraak van het faillissement op 26 februari 93 stonden zowat 700 van de 1.400 arbeiders en bedienden van de vrachtwagengroep in ons land op straat. Niets deed voorzien dat de assenfabriek in Westerlo op een mum van tijd over de kop zou gaan, aldus Goolaerts. – FET, 10-08-1995

• duimstok, maatstok Een doe-het-zelfzaak die open is de klok rond. Het bestaat sinds kort. Al moet je soms vijzen, nagels, verf, vouwmeter of zelfs cement uit de muur halen. – HN, 30-08-2002

vraag - in vraag stellen, betwijfelen, in twijfel trekken of betwisten, ter discussie stellen Bij ons wordt geen enkele job in vraag gesteld. Integendeel, we hebben nu meer vraag dan normaal voor onze producten en laten daarom een deel van het werk doen in onze vestiging in Polen. – BvL, 10-12-2002

- zich de vraag stellen, zich vragen stellen, zich afvragen, vraagtekens zetten bij

voorzorg

Niemand heeft zich de vraag gesteld of een leven dat wordt getekend door waarden en normen, wel aantrekkelijk is. Het antwoord daarop is natuurlijk nee. – FET, 13-11-2002

- sociale voorzorg, geheel van sociale voorzieningen, sociale zekerheid

vormen (vormde, gevormd) • in België ook: draaien, kiezen, toetsen van telefoonnummers: vorm het nummer xxx

- op vraag van, op verzoek van

vormingsstation (het, -s)

- de vraag stelt zich, de vraag rijst - niet beter/liever vragen, niet(s) liever willen, verlangen, wensen

• rangeerstation

Een rechter beval het bisdom op vraag van de slachtoffers een aantal dossiers over pedofiele priesters openbaar te maken. – DM, 10-12-2002

vorser ➔ navorser vraagstaart (de, -en) vort (bn.) • rot, bedorven • gemeen, corrupt

• vraagal

v

Zoals de meeste kleuters is Hannah een grote vraagstaart. Soms graven haar vragen diep, zoals in het gesprek met haar moeder over liefde en verliefdheid. Soms zijn ze speels en – voor volwassenen althans – grappig. – DS, 12-10-2000

voute (de, -s), voutekamer (de, -s) • opkamer, kelderkamer In het kunstdorp Watou stond in een mum van tijd de basisschool blank en

372

vrachtvoerder (de, -s) • vrachtrijder, vrachtwagenchauffeur

vriendenwedstrijd (de, -en) • vriendschappelijke sportwedstrijd

De vrachtvoerder die twee olietanks vulde, moest dringend naar het toilet. Hij liet zijn vrachtwagen achter, één van de tanks stroomde over. – GvA, 14-03-2000

Na zijn zege vorige week in de VRVvriendenwedstrijd heeft Kurt De Clercq afgelopen zondag nu ook de Grote Prijs Qaulimandjaro van de tweede manche van het wintercriterium in manege Overdijk gewonnen. – HN, 04-12-2002

vragen - niet beter vragen dan, niets liever willen dan

vrij ➔ onderwijs

En die regimes zelf zeggen discreet aan Washington dat ze niet beter vragen dan dat Saddam Hoessein van het toneel wordt verwijderd, als het maar snel en efficiënt gebeurt. – DS, 19-07-2002

vrijschop (de, -pen) • vrije schop 'Mennes gaf de vrijschop, doelman Feys loste en ik was er meteen bij om binnen te tikken', blikt Jan Delanghe terug op de slotminuten van Antwerp-Westerlo. – HN, 10-12-2002

vrank ➔ frank vredegerecht (het, -en)

vrijstelling (de)

- kantongerecht De combinatie met een asielcentrum, een vredegerecht, buitenschoolse kinderopvang en de opvang van jonge meisjes met problemen – alle nu al gehuisvest in SintLucas – zien de Ekerse raadsleden niet zitten. – GvA, 06-12-2002

• eigen risico, franchise Concreet wordt een zwaar gehandicapte erfgenaam vrijgesteld van de betaling van successierechten op een deel van de erfenis. De grootte van de vrijstelling is afhankelijk van de leeftijd: hoe jonger, hoe groter. – HN, 20-11-2002

vrederechter (de, -s) vrijwaren (vrijwaarde, gevrijwaard)

• kantonrechter

• in België ook zonder de voorzetels voor, tegen of van: veilig stellen, garanderen, bewaren, behouden, beschermen, in stand houden

Een vrederechter moet bemiddelen bij conflicten tussen huurder en verhuurder om dure en langdurige gerechtelijke procedures zoveel mogelijk te vermijden. – DS, 10-12-2002

'De winkelruimte op de benedenverdieping brandde uit', legt onderluitenant Ben Staes van de brandweer uit. 'De achterkamers met de voorraad konden we wel vrijwaren.' – GvA, 14-02-2003 'We stellen alles in het werk om de landbouwgronden te vrijwaren', legt burgemeester Maria Brughmans (CD&V) uit. – GvA, 20-02-2003

vreemdelingenregister (het, -s) • onderdeel van het gemeentelijk bevolkingsregister waarin elke buitenlander ingeschreven moet worden die langer dan drie maanden in het land verblijft Een 20-jarige Indiër zonder vast adres is woensdag door de correctionele rechtbank van Hasselt wegens valsheid in geschrifte bij verstek veroordeeld tot een celstraf van zes maanden en een boete van 5.010 euro. De man maakte in juni van dit jaar in Sint-Truiden gebruik van een vals inschrijvingsbewijs van in het vreemdelingenregister. – LN, 07-12-2002

vrijwillig - vrijwillige doodslag, opzettelijke doodslag, moord

v 373

Jean-Paul S., die zondagavond in Brussel een jongeman doodschoot, werd maandagnamiddag aan het militair gerecht overgedragen en aangehouden voor vrijwillige doodslag. – DS, 20-11-

2002

brand stond. – LN, 09-12-2002

vrijzinnig (bn. en bw.)

vuilblik (het, -ken) • vuilnisblik

• ongelovig Mensen die omgaan met terminale patiënten denken voor 95 procent hetzelfde over palliatieve zorg. Het maakt niet uit of ze vrijzinnig, christelijk of boeddhist zijn. – FET, 23-11-2002

Omdat fietspaden slechts aantrekkelijk blijven als ze ook degelijk onderhouden worden, overhandigden de deelnemers aan schepen van Openbare Werken Martin Schoukens symbolisch een veger en een vuilblik. – HN, 22-04-2002

vroeg vuilemmer (de,-s)

- ten vroegste, op zijn vroegst

• vuilnisemmer

Als het bedrijf toch veroordeeld zou worden – ten vroegste over twee jaar – zou het zware klappen krijgen, maar wel kunnen overleven, menen de stichters. – DS, 07-12-2002

De plantenbakken buiten en de stukken die op feesten staan, durven mensen nogal eens misbruiken, als asbak, vuilemmer of voor god weet welke andere behoeften. – HN, 22-02-1999

vroege (de, -s) - de vroege hebben, met de vroege staan, de vroege shift, in de ochtendploeg zitten

vuilerik (de, -en) • vuilak, viezerik

vuilkar, vuilniskar (de, -ren) • vuilniswagen, vuilnisauto

vroegmarkt (de) • vroege markt

De gemeente Bornem zal vanaf 1 januari 2003 het grof huisvuil en PMD-afval niet langer 's maandags ophalen, maar wel elke dinsdag. In het verleden deden zich immers regelmatig problemen voor, bijvoorbeeld als de maandag op een feestdag viel (en er dus geen vuilniskar langskwam). – LN, 06-12-2002

vrouw - bij de vrouwen, bij de dames in de sport De Zwitser Didier Cuche, bij de mannen in het Amerikaanse Vail, en de Italiaanse Karen Putzer, bij de vrouwen in het Canadese Lake Louise, hebben zondagavond een Super-G om de Wereldbeker gewonnen. – DS, 10-12-2002

• reinigingsdienst, ophaaldienst

vuilzak (de, -ken) • vuilniszak

vuil ➔ oog vuist vuilaard (de, -s)

- recht voor de vuist, openhartig, ronduit

• vuilak, viezerik, smeerpoe(t)s Op de tien appartementen moet er maar één vuilaard wonen die kakkerlakken kweekt en het hele gebouw is ermee gepest. – DM, 27-04-2002

vuilbak (de, -ken)

Zo zijn boksers recht voor de vuist. Als iets op hun lever ligt, zeggen ze het ook. Niet via omwegen, maar van man tot man. – Knack, 25-09-2002

v

• vuilnisbak, vuilnisemmer, prullenbak, papiermand

Zowat twee uur later bemerkte een voorbijganger dat een vuilbak naast een bushokje in de Holsbeeksesteenweg in

vunzen (vunsde, gevunsd) • glimmen, smeulen

vuur (het) • kachel • fornuis

374

➔

gasvuur

vuurkruis (het) • onderscheidingsteken voor militairen uit de Eerste Wereldoorlog vuurwerk ➔ afschieten vzw (de, -'s) • vereniging zonder winstoogmerk

v 375

w

nieuwe spelers verliep alles nogal vrij stroef de eerste weken en was het nog zoeken naar de nodige automatismen. – GvA, 21-11-2002

- waarden, waardepapieren

wacht • weekend-, avond- of nachtdienst - van wacht zijn, dienst hebben, weekend- of nachtdienst hebben - dokters en apothekers van wacht, artsen en apothekers met weekend- of nachtdienst

waaien

- zoals het waait en draait, zoals het reilt en zeilt

waaier (de, -s) • bovenlicht van een deur

wachtdienst (de, -en) • weekend- of nachtdienst

waaigat (het) • tochtgat, windhoek Vijf jaar geleden namen enkele marketingstudenten van de Karel de Grote Hogeschool, in opdracht van de lokale middenstand, het Wilrijkse winkelhart al onder de loep. De studenten struikelden toen over het waaigat dat De Kern is. – LN, 27-02-2002

Zonder de patiënt evenwel in de kou te laten staan: de actie geldt slechts voor een halve dag, vanaf vrijdagnamiddag zullen alle apotheken weer open zijn, en op vrijdagmorgen blijft er een wachtdienst van kracht. – LN, 20-11-2002

wachtzaal (de, -zalen) • wachtkamer

waarborg (de)

Er is een wachtzaal waar familie en vrienden kunnen worden opgevangen. – DS, 16-11-2002

- waarborg van een/twee/drie enz. jaar, garantie van een/twee/drie enz. jaar - een waarborg storten, een borgsom storten

wafelbak (de), wafelenbak (de) • het bakken van wafels • feestje waarop wafels gebakken en gegeten worden, meestal ten bate van een vereniging

Daalt de waarde van uw future, dan moet u een bijkomende waarborg storten. – Trends, 19-09-2002

waard

De jaarlijkse wafelbak van de scouts is ten voordele van hun clubkas en het goede doel. – LN, 02-11-2002

- ze zijn elkaar waard, ze zijn aan elkaar gewaagd, ze doen niet voor elkaar onder

wafelijzerpolitiek (de) waarde (de, -n &-s)

• beleid waarbij overheidsgeld gelijk verdeeld wordt over de verschillende gemeenschappen of gewesten

- een vaste waarde, vaste prik, vaste kracht, verdienstelijk persoon Zowel 's middags als 's avonds wordt JER gefrequenteerd: in de tweeënhalf jaar dat het restaurant bestaat, wist JER uit te groeien tot een vaste waarde. – Trends, 21-11-2002

De tunnel houdt een hoop doorgaand verkeer uit het Luikse stadscentrum weg, maar de bouw ervan is enkel te danken aan de goede oude 'wafelijzerpolitiek', waarbij Wallonië eind jaren zeventig de noodzakelijke miljarden toegestopt kreeg 'ter compensatie' van havenkredieten voor Zeebrugge. – DM, 27-04-2002

w

- de gevestigde waarden, vedetten, sterren

Door het verdwijnen van vier gevestigde waarden en het moeten inpassen van vijf

376

wagen

wand (de)

- de wagen aan het rollen brengen, de zaak aan het rollen brengen

• wandmeubel

wandel

R.B. en L.V.A., beiden geboren in 1952, brachten de wagen aan het rollen. – HN, 30-10-2002 ➔

- op wandel gaan, gaan wandelen - op wandel zijn, aan de wandel zijn, aan het wandelen zijn

spel

wak (bn.)

wandelconcert (het, -en)

• klam, vochtig, drukkend

• promenadeconcert

De vlokken van de B.C. worden echter nogal snel wak, waardoor je een vrij kleverige brij krijgt. – GvA, 19-04-2002

wandeldijk (de, -en) • zee- of rivierdijk geschikt om te wandelen

waken wandelen

- erop/ervoor waken dat, ervoor zorgen dat, erop letten dat Deze commissie valt onder het ministerie van Financiën en moet ervoor waken dat de veiligheid van de Verenigde Staten niet in het gevaar komt. – FET, 06-04-2002

wallebak (de, -ken) • boemelaar, zuiplap, fuifnummer, losbol, nietsnut wallebakken (wkw.) • aan de zwier gaan, boemelen, fuiven, niksen wallingant (de, -en) • persoon die de politieke belangen van Wallonië ter harte neemt, die streeft naar Waalse autonomie

- iemand wandelen sturen, iemand afschepen, iemand met een kluitje in het riet sturen of iemand ontslaan Vaak moet de klachtendienst van de taxi's klanten wandelen sturen als ze op zoek zijn naar verloren voorwerpen. – LN, 28-09-2002

wandelzoektocht (de, -en) • wandelrally, voetrally ➔ zoektocht wapendracht (de) • wapenbezit - verboden wapendracht, verboden wapenbezit De jongeman liep de veroordeling op voor verboden wapendracht. – HN, 19-11-2002

Maar in februari 1998 werd de wallingant, na een spoedcursus Nederlands in Nederland, directeur-bestuurder bij de spoormaatschappij, verantwoordelijk voor het patrimonium, facility management en juridische zaken. – Trends, 16-05-2002

wapentrafiek (de) • wapenhandel Bij het 'Norwegian Initiative on Small Arms Transfers' (Nisat), een denktank die het reilen en zeilen van de wapentrafiek in de gaten houdt, is België geen onbekende. – DM, 31-08-2002

wanbedrijf (het, -ven) • misdrijf waarop een correctionele straf wordt toegepast

wapper - lange wapper, slungel, lange man

w

Het Vlaams Blok, dat zegt dat Antwerpen tegenover illegalen een knuffelbeleid voert, vindt dat de OCMW-voorzitster dat wettelijk niet mag weigeren, omdat elke ambtenaar verplicht is aangifte te doen van een wanbedrijf. – GvA, 06-09-2002

warm

- warm en koud blazen, dubbelhartig zijn, spreken naar de omstandigheden De kleine man die als klimmer tot

377

- Gentse waterzooi, streekgerecht van in water met groenten en kruiden gekookte kip, oorspronkelijk echter een visgerecht

vandaag geen gelijke heeft, blijft warm en koud blazen over de sport die hem roem bracht. – GvA, 04-07-2002

wasbekken (het, -s)

Een bediende kan in zijn waterzooi lepelen, terwijl naast hem een bankdirecteur met een investeerder onderhandelt; twee tafels verder geniet de burgemeester van een geuze en aan het tafeltje tegenover hem eet een taxichauffeur een groot bord stoemp. – DS, 02-112002

• wastafel, wasbak Wist u dat er bij volle druk tot twaalf liter water per minuut in uw gootsteen of wasbekken stroomt? – HN, 09-06-2001

wasdraad (de, -draden) • waslijn

waskot (het), wasplaats (de, -en)

waterzuiveringsstation (het, -s) • waterzuiveringsinstallatie

• bijkeuken, washok

Het eigen waterzuiveringsstation, een afvalsorteersysteem en het gebruik van minder belastende producten en verven zijn de belangrijkste pijlers waarop de milieupolitiek van Volkswagen steunt. – HN, 21-11-2002

wasspeld (de, -en) • wasknijper En omdat je je niet van badjas zou vergissen, krijg je er ook een wasspeld met het nummer van je kamer bij. – DM, 09-06-2001

wedde (de, -n & -s) water ➔ lopend, plan

• loon, salaris ➔ verlof

waterbedeling (de) wedde(n)schaal (de, -schalen)

• watervoorziening bedeling

• salarisschaal

➔

Zo wordt nu ook voor contractuele personeelsleden de derde weddenschaal ingevoerd, waardoor ze meer doorgroeimogelijkheden hebben. – GvA, 22-10-2002

watergladheid (de) • aquaplaning, wegdekgladheid Aangezien grote regenhoeveelheden worden verwacht, is er kans op watergladheid. – DS, 08-11-2002

wedde(n)trekkende (de, -n) • loontrekkende, salaristrekker

waterkans (de), waterkansje (het) weddingschap (de, -pen)

• zeer onzekere, uiterst kleine kans Dat verplicht de Franstalige meerderheidspartijen opnieuw met Ecolo te gaan praten willen ze nog een waterkans maken om de Grote Prijs F1 vanaf 2004 terug naar het Waalse circuit te krijgen. – HN, 08-11-2002

watersteen (de) • gootsteen, aanrecht

waterverwarmer (de, -s) • boiler, geiser

waterzooi (de)

• weddenschap

wederoptreden (het, -s) • terugkeer, rentree, comeback Maier won maandag de Super-G in Kitzbühel. Dat was pas zijn vijfde wedstrijd na zijn wederoptreden. Een hoogst opmerkelijke comeback dus. – GvA, 31-01-2003

w

wederopvoedingsgesticht (het, -en) • heropvoedingsgesticht

wedersamenstelling (de)

378

• reconstructie van een ongeval of misdaad

maar liefst 500 euro per sollicitatie', zegt C., gewezen Sabena-copiloot, 'zonder enige garantie op werk. En wie uiteindelijk wel weerhouden wordt, moet betalen voor zijn eigen examens. Waanzin.' – DM, 03-08-2002

Een wedersamenstelling, die deze ochtend plaatsvindt, zou meer opheldering moeten brengen over de omstandigheden van het drama en de motieven van de schutter. – DM, 05-08-2002

weerkomen (kwam weer, weergekomen) • terugkomen, terugkeren van personen

• weergave, overzicht

wederuitzending (de, -en) • heruitzending Na de wederuitzending van dinsdag is dat aantal inmiddels gestegen tot ongeveer 500. – BvL, 26-02-1997

weerstaan - weerstaan aan, weerstaan Boekenliefhebbers maken best wat plaats vrij in hun kast, want op de Antwerpse Boekenbeurs is het moeilijk weerstaan aan het aanbod van de talrijke uitgevers, importeurs en boekhandels. – GvA, 09-112002

weekdaags (bw.) • doordeweeks

weer (de, weren) • kwast, knoest in hout • eelt, eeltknobbel

- hij kon niet aan de verleiding weerstaan, hij kon de verleiding niet weerstaan

weeral (bw.) • alweer, weer

weerstand (de) weerbots (de)

• het verzet, verzetsbeweging

• weeromstuit, weerslag, terugslag - de weerbots van iets krijgen, de terugslag krijgen, ergens de dupe van zijn

weerstander (de, -s) • verzetsman, verzetsstrijder

Delhaize kreeg de weerbots van de mooie winst van donderdag en verloor 5,37%. – LN, 12-11-2002

weergeven (gaf weer, weergegeven)

Dat is de hoogste onderscheiding voor een gewapend weerstander. – BvL, 19-112002

weer(s)voorspelling (de, -en) • in België ook: weersverwachting

• teruggeven - weergeven op 50 euro, teruggeven van 50 euro

weg

weerhouden (weerhield, weerhouden) • in België ook: in overweging nemen, in aanmerking nemen, ingaan op, selecteren - uw kandidatuur werd niet weerhouden, uw kandidatuur komt niet in aanmerking - hij is weerhouden, hij is verhinderd - de argumenten werden weerhouden, de argumenten werden in aanmerking genomen, zijn juist

- zijn weg maken, zijn weg vinden, vooruitkomen in de wereld - weg en weer, heen en weer - ergens geen weg mee weten, ergens geen raad mee weten ➔ hand

wegcode (de) • verkeersreglement, verkeersregels

w

'Het is één grote oplichterij. X vordert

379

De aanpassing aan de wegcode voor de bepalingen voor parkeren in de blauwe zone verscheen dinsdag in het Staatsblad. – FET, 07-11-2002

wegdeemsteren (deemsterde weg, weggedeemsterd) • in verval raken, wegzakken, uit de top verdwijnen Terwijl de Agnelli's hun imperium langzaam zien wegdeemsteren, vieren de Benettons zakelijke triomfen. – DM, 05-112002

wegvoeren (voerde weg, weggevoerd) • wegbrengen [in België ook zonder negatieve bijklank]: Hij moet naar het station. Kun je hem even wegvoeren? weigeren - voorrang weigeren, geen voorrang verlenen

wegel (de, -s) • paadje, weggetje

weigerig (bn. en bw.) • weigerachtig

De vrouw was onderweg naar huis, toen ze in een wegel naast de Zelzaatse kerk een man op een fiets zag naderen. – LN, 25-10-2002

De nationale sociale partners staan nu al, op ongrondwettelijke wijze, weigerig tegenover Vlaamse cao's, voor materies zoals vorming en beroepsopleiding, waarvoor Vlaanderen nu al exclusief bevoegd is. – DM, 26-07-2002

wegenhulp (de) • dienst die langs de wegen hulp verleent aan motorvoertuigen, wegenwacht

wel wegenis (de)

- wel integendeel!, integendeel!

• gezamenlijke wegen, wegennet De heraanleg geldt zowel voor de riolering als voor de wegenis, maar tot dusver bestaan geen concrete plannen. – HN, 06-11-2002

welgekend (bn.) • heel bekend Die mogelijkheid bood Werchter Classic en Yvonne plus Eric, welgekend in Opitter, waren van de partij. – BvL, 14-08-2002

• wegenaanleg

wegeniswerken, wegenwerken

welgekomen (bn.)

(mv.) • wegwerkzaamheden, wegherstellingen

• welkom Een en ander houdt een welgekomen verkorting van het programma in. – HN, 22-11-2002

weggevoerde (de, -n) • gedeporteerde

welgelegen (bn.) • goed, gunstig gelegen

wegomleiding (de, -en) • omleiding, wegomlegging

welk ➔ eender

wegsteken (stak weg, weggestoken) • verbergen, verstoppen - zijn gevoelens niet kunnen wegsteken, zijn gevoelens niet kunnen verbergen - zich wegsteken, zich verstoppen, wegkruipen om aan zijn verantwoordelijkheid te ontsnappen of in een wielerwedstrijd onopvallend meerijden om zijn goede vorm te camoufleren

welstellend (bn.) • welgesteld, bemiddeld, gegoed Is een gemeente rijk of arm omdat haar inwoners – althans voor de belastingen – welstellend of behoeftig zijn? – HN, 08-112002

w

wenen (weende, geweend) • huilen [in België zonder plechtige bijklank]

380

wensen

• geheel van activiteiten van een organisatie

- veel te wensen laten, veel te wensen overlaten

Dat is een van de meest opmerkelijke conclusies van het Rekenhof in het jongste jaarverslag over de werking van de federale overheidsdiensten. – FET, 22-112002

wereldcreatie (de, -s) • wereldpremière Achilleus gaat bij de derde partner, de Vlaamse Opera, in wereldcreatie. – DS, 24-04-2002 Componisten van bij ons (Roelstraete, Buckinx, van Rossum) ontbreken niet en er is zelfs een wereldcreatie gepland, een sonate voor altviool en piano van de 37jarige Valentine Mulsant uit Parijs.– DS, 29-06-2000

➔

werkingskosten (mv.) • kosten voor werkzaamheden, organisatie of exploitatie, exploitatiekosten werkingsmiddelen (mv.) • beschikbare middelen, begroting

wereldvlak

Voor de banken zijn dat goedkope werkingsmiddelen. – DS, 21-11-2002

- op wereldvlak, internationaal beschouwd, over heel de wereld

werkingstoelage (de, -n & -s)

De Navo verwijt hem, zoals Guy Verhofstadt zei, dat zijn land 'de ergste wapendealer op wereldvlak' is. – DS, 22-11-2002

• toelage, (gedeeltelijke) financiering van de activiteiten van een organisatie door de overheid Zoals bekend komt dat voor een groot deel van de Vlaamse Gemeenschap (een werkingstoelage van 2 miljoen euro) maar ook de provincie (200.000 euro) en de gemeente (375.000 euro) doen een duit in het zakje. – DM, 09-11-2002

werf (de, werven) • in België ook: bouwterrein, bouwplaats ➔ bouwwerf

werfleider (de, -s) • bouwopzichter

werkingsverslag (het, -en) • verslag van de werkzaamheden van een organisatie

Hij was ook werfleider voor het bouwbedrijf Jaraco die de werken gisteren uitvoerde. – LN, 25-10-2002

Tijdens de bespreking van het werkingsverslag van het jeugdwerkbeleid werd blijvend aandacht gevraagd voor het uitbouwen en in orde houden van de speelpleintjes in de gemeente. – GvA, 09-09-2002

werk (het, -en) • bouwterrein, bouwplaats - werken, bouwwerkzaamheden, werk in uitvoering - verboden op het werk/de werken te komen, verboden toegang tot het bouwterrein - werk op de plank, werk aan de winkel, er is nog werk

werkaanbieding (de, -en)

speelpleinwerking

werkleider (de, -s) • wetenschappelijk hoofdmedewerker, hoofdassistent aan een universiteit

w

werklozensteun (de)

• vacature, openstaande betrekking

• werkloosheidsuitkering

werking (de) • vereniging, organisatie: plaatselijke werking

werkmanshuis (het, -huizen) • arbeiderswoning Nog vóór de verwezenlijking van hun

381

• vacaturestop

eerste bouwplannen deelden Ingrid en haar man lief en leed in een opgeknapt werkmanshuis in Leuven. – BvL, 15-062002

De socialistische overheidsvakbond ACOD vindt een tijdelijke wervingsstop bij het stadspersoneel onaanvaardbaar. – HN, 24-09-2002

• sociale woning

werkonbekwaam (bn. & bw.) • arbeidsongeschikt

weten - goed om weten, goed om te weten

Drie politieagenten liepen zware kneuzingen op en zijn een tweetal weken werkonbekwaam. – DM, 07-11-2002

De boete werd geseponeerd. Goed om weten, inderdaad. – DM, 20-11-2002

- het is (algemeen) geweten dat, het is (algemeen) bekend dat - ik heb hem nog in Gent weten wonen, ik heb nog geweten dat hij in Gent woonde - ik heb hem nog weten beweren dat, ik heb hem nog horen beweren dat - daarover is weinig geweten, daarover is weinig bekend

werkongeval (het, -len) • bedrijfsongeval, arbeidsongeval Goed een maand geleden werd hij slachtoffer van een werkongeval. – HN, 07-11-2002

werkonwillig (bn. & bw.) • niet bereid om te werken Dat eenoudergezinnen meer de reglementering overtreden heeft ook te maken met het feit dat het voor hen financieel niet voordelig is om voor een laag salaris te werken en ze zich daarom eerder werkonwillig opstellen. – DS, 11-092002 Franstalige socialisten en groenen vonden het ontoelaatbaar dat het leefloon zou worden afgepakt van steuntrekkers die werkonwillig bleven. – DM, 28-12-2001

werkonwillige (de, -n) • werkweigeraar

wetens - wetens en willens, willens en wetens

wetgevend - wetgevende verkiezingen, parlementsverkiezingen De Mouvement Réformateur (MR) heeft zaterdag de lijsttrekkers aangeduid voor de wetgevende verkiezingen van 2003. Minister van Buitenlandse Zaken en vicepremier Louis Michel voert de Senaatslijst aan. – GvA, 08-09-2002

wetsdokter (de, -s), wetsgeneesheer (de, -heren)

werkplaats ➔ beschermd, beschut-

• politiearts

tend

Speurders kamden het terrein uit op zoek naar sporen. Wetsdokters begonnen met de lijkschouwing. – DM, 19-08-2002

werkvrouw (de, -en) • werkster, schoonmaakster

wetsgeneeskunde (de) wervingsreserve (de, -s)

• gerechtelijke geneeskunde

• groep geselecteerde kandidaten die bij een vacature in aanmerking komen voor een betrekking

w

Wie door de selectie komt, maar niet in dienst wordt genomen, komt voor een periode van drie jaar in de wervingsreserve. – BvL, 02-11-2002

wervingsstop (de)

James Chatters, expert in wetsgeneeskunde en archeoloog, geloofde na een eerste onderzoek dat het ging om beenderresten uit de negentiende eeuw. – DS, 23-06-2001

Wetstraat (de) • straat in Brussel met de gebouwen van een aantal ministeries

382

• de Belgische regering - Wetstraat 16, ambtswoning van de premier

• adresband rond een tijdschrift

willens (bw.)

De Wetstraat 16 rammelde aldus niet weinig met de autonomie van het overheidsbedrijf NMBS en zijn manager. – Knack, 20-11-2002

- willens nillens, goedschiks of kwaadschiks Ford is daarmee willens nillens lid geworden van het selecte clubje showbizzvedetten naar wie een dier werd genoemd. – GvA, 22-11-2002 Hij moet zich, soms willens nillens, aanpassen aan de geplogenheden en tradities die een club kenmerken. – BvL, 21-11-2002

wetstratees (het) • onbegrijpelijk politiek jargon

wezen (het) • gezicht, aangezicht ➔

wetens

white spirit (de) • wasbenzine Het reinigen van het materiaal gebeurt met white spirit of aceton. – LN, 22-112002

windel (de, -s & -en) • windsel, zwachtel Ook een nieuwigheid is de rekbare windel en een pakketje dat kompressen en ontsmettingsmiddel in één bevat. – HV, 07-09-2001

wiek (de, -en) • pit van een kaars Spaas verkoopt ook fopkaarsen: die floepen terug aan nadat ze zijn uitgeblazen omdat de wiek van de kaars speciaal is behandeld. – BvL, 31-10-2001

winkelwandelstraat (de, -straten) • autovrije straat met veel winkels De Brusselse Nieuwstraat, de beroemde winkelwandelstraat tussen de Kruidtuinlaan en het Muntplein, blijft de belangrijkste van het land. – LN, 20-11-2002

wiel ➔ stok wijk ➔ residentieel

winket (het, -ten) • loket

wijn ➔ trekken winstgevend ➔ doel wijnpokken (mv.) winteruur (het)

• waterpokken

• wintertijd

wijsheidstand (de, -en)

Dit weekeinde barst de jaarlijkse discussie over zomer- en winteruur wellicht weer los. – DM, 26-10-2002

• verstandskies Een ontstoken wijsheidstand gooide een poos roet in het eten. – HN, 11-04-2002

wijwatervat ➔ duivel wijzerzin - in wijzerzin, met de wijzers van de klok mee

w

Daarna wordt er in wijzerzin verdergespeeld. – BvL, 31-10-2002 ➔

tegenwijzerzin

wikkel (de, -s)

wip (de) • lange mast voor het vogelschieten met hand- of kruisboog - staande wip, vogelschieting waarbij rechtopstaand geschoten wordt naar een doel [gaai] op een mast - liggende wip, vogelschieting waarbij liggend geschoten wordt naar een op een bepaalde afstand geplaatst doel [gaai]

383

wipschieten (wkw.)

De vrouw wilde aan de haal gaan met twee pakken prei, vier pakken witloof, een stuk brood en piccolo's (ter waarde van 20 euro), maar een winkeldetective merkte haar op. – LN, 14-11-2002

• vogelschieten In hal 4 wordt wipschieten en darts gedemonstreerd. – HN, 27-08-2002

wipschieting (de, -en) • het schieten naar de wip, vogelschietwedstrijd, gaaischieting

wis - van de wis krijgen, slaag krijgen

wisselagent (de, -en) • in België ook: effectenmakelaar In februari zadelde een wisselagent in het Amerikaanse filiaal Allfirst de bank op met een verlies van 691 miljoen dollar door frauduleuze operaties. – FET, 01-08-2002

wisselmeerderheid (de, -heden) • alternatieve meerderheid in het parlement, waarbij met steun van de oppositie een wetsvoorstel wordt aangenomen dat niet door alle regeringspartijen wordt gesteund Het homohuwelijk komt er enkel met een wisselmeerderheid die geleverd wordt door de CD&V. – DM, 15-11-2002

witte (de, -n) • persoon die in de Tweede Wereldoorlog met het verzet samenwerkte, niet-collaborateur ➔ zwarte

wittekaas (de) • kwark ➔ plattekaas witteke • borreltje, jenever • glas witbier Het is koud en in De Mok ronkt de kachel en een witteke kost er maar 12 frank en money is only money en hier kunnen ze toch ook spelen. – DS, 20-09-2002

wittekop (de, -pen) • jongen met blond haar, witkop De kwieke wittekop werd vorig seizoen nog verkozen tot meest verdienstelijke Antwerpspeler, maar is na een dubbele enkelbreuk al een jaar out. – HN, 07-052002

wisseloplossing (de, -en) • alternatieve oplossing, alternatief

wisselstuk (het, -ken) • (reserve)onderdeel De fabriekscomputer zal nagaan bij welke dealer dat wisselstuk voorradig is en maakt meteen een afspraak. – LN, 18-102002

wit - witte producten, merkloze (en daardoor goedkopere) producten ➔ pens

wolfijzer (de, -s) • wolfsklem - wolfijzers en schietgeweren, voetangels en klemmen, onvoorziene moeilijkheden, gevaren woonplaats (de, -en) • in België ook: huiskamer, woonkamer woonpolitiek (de) • woning(bouw)beleid

witloof (het)

Het provinciebestuur van Antwerpen kocht die woningen eerder aan in het kader van zijn sociale woonpolitiek en gaf ze vorig jaar aan het OCMW van Bornem voor dertig jaar in erfpacht. – GvA, 17-082001

• witlof

384

woonst (de) • woning, huis, onderdak Als gevolg van de slabakkende aandelenmarkten zullen mensen eerder geneigd zijn om hun geld aan te wenden om hun woonst op te waarderen en in sommige gevallen wordt een tweede huis, een buitenverblijf, gekocht. – Trends, 21-112002

woord - woorden wekken, voorbeelden trekken, bij de goede raad hoort ook het goede voorbeeld

wreed (bn. en bw.) • erg: wreed koud

wringen (wrong, heeft gewrongen) • in België ook: tegenwerken, dwarsbomen, in de contramine zijn

wroeten (wroette, gewroet) • in België ook: zwoegen, hard werken, zich afsloven

wroeter (de, -s) • harde werker, zwoeger De West-Vlaamse ondernemer is een koppige wroeter die geen pottenkijkers duldt. – Trends, 07-03-2002

w 385

z

gegarandeerd positief. – GvA, 19-12-1998

zageman (de, -nen) • zaniker, zeur, zeurkous ➔ zagevent zagemeel (het) • zaagsel Bij aankomst van de brandweer bleek dat door de oververhitting van een motor zagemeel vuur had gevat. – HN, 09-082002

zaad

- op droog zaad zitten, op zwart zaad zitten, zonder geld zitten De Ketelpatrouille zit op droog zaad. De hulpverleningsorganisatie voor Afrikaanse prostituees overleeft momenteel uitsluitend van giften. – HN, 18-07-2002

zagen (zaagde, gezaagd) • zaniken, zeuren De wet is overal hetzelfde: varkens tatoeëren mag niet. Ik vind helemaal niet dat Michel Vandenbosch zaagt en klaagt, maar je zou voor minder als je ziet wat mensen dieren (en mekaar) aandoen. – HLN, 17-01-2003 Totnogtoe is er geen georganiseerde ophaling van dit vuil door de stadsdiensten. Met zeuren, zagen en klagen verdwijnt dat zwerfvuil echter niet. Vandaar dat we hier met z'n allen de handen uit de mouwen steken. – HN, 23-10-2002

- zaad in het bakje, geld in het laatje - iemand zijn zaad geven, iemand op zijn kop geven, een pak slaag geven

zaag (de, -en) • zeur, zeurkous - wat een zaag van een vent, wat een zeurpiet - een zaag spannen, zeuren, zaniken

zaaien - (zijn geld) zaaien, zijn geld verkwisten

zagevent (de, -en) zaak

• zaniker, zeur, zeurkous

- ergens geen zaken mee hebben, er zich niet mee te bemoeien hebben Wat moslimmannen hun vrouwen-bij-dehaard aandoen, daar hebben volgens hem niet-moslims geen zaken mee. – HN, 22-08-2002

Maar te veel willen praten tegen de jongeren, deugt ook niet. Dan gaan ze je al snel een zagevent vinden, dat werkt dus averechts. – BvL, 10-07-2002 ➔

zageman

zak zaakpapieren (mv.)

• (draag)tas - plastiek zak, plastic tas

• documenten

zaakvoerder, zaakvoerster (de, -s) • bedrijfsleid(st)er, filiaalhoud(st)er De firma was tot dinsdag operationeel. De zaakvoerder legde vrijdag de boeken neer. – HN, 22-08-2002

Twee personen, gemaskerd met een bivakmuts, stapten de kledingszaak binnen en gingen naar de toonbank. Onder bedreiging van een wapen dwongen ze de bediende om geld in een plastiek zak te steken. – LN, 15-01-2003 Een uitzondering is het stamroosje, een gecultiveerde roos op stam. Daar moet je wel bovenaan beschermen, met name op de occulatieplaats. Je kan dat doen met een plastiek zak, maar mooi is anders. –

z

zabberen (zabberde, gezabberd) • sabbelen, likken, zuigen, lurken

Chauffeurs die aan het ademtesttoestel zabberen in plaats van erop te blazen, zijn

386

BvL, 13-11-2002

zat

- iemand in de zak steken/zetten, iemand bedriegen, foppen, beetnemen

- zo zat als een patat, zo zat als een Zwitser, stomdronken

Ze is zeer plichtbewust, bijt van zich af en laat zich niet in de zak zetten: de gevolgen van een opvoeding tussen twee jongens. – LN, 05-06-2002 'Dit is een schrijnend voorbeeld van hoe gewetenloze verkopers simpele mensen in de zak zetten', zegt de moeder wiens zoon inging op een voorstel van xxx. – GvA, 21-02-2003

- ieder/elk voor zijn (eigen) zak, iedereen betaalt zijn eigen rekening - in de zak tasten/schieten, betalen, afdokken

zatterik (de, -en) • dronkelap, zatlap, zuiplap Wij zijn niet alleen lamzakken en bloemzakken, maar we gaan nu ook al als zatterik en dief door het leven. – HN, 01-12-2002

zeden - bewijs/getuigschrift van goed gedrag en zeden, bewijs van goed zedelijk gedrag

zedenleer (de) zakencijfer (het)

• maatschappijleer en moraal, schoolvak voor leerlingen die geen godsdienstles volgen

• omzetcijfer, omzet Dit jaar wordt dat 387 miljoen zakencijfer en 9 miljoen euro winst.— DM, 20-082002

De Gucht stelt voor om katholieke scholen te verplichten lessen zedenleer aan te bieden. – DS, 26-07-2002

zakenkantoor (het, -toren) zeekanaal (het, -kanalen) • kanaal dat de zee verbindt met een haven in het binnenland

• makelaarskantoor, vastgoedkantoor

zaligheid - iemand zijn zaligheid geven/zeggen, hem geducht de waarheid zeggen

Een binnenschip kwam woensdagochtend op het zeekanaal in Willebroek deels onder de loskade van het bedrijf De Naeyer terecht. De brandweer slaagde erin het snel weer vlot te trekken. – GvA, 28-02-2002

Wat echter meer en meer verdwijnt zijn de franke brutale verwijten want wat een Voil Jeannet alvast mag doen is de medemens duchtig zijn zaligheid geven. – LN, 13-021999

zeeklas (de, -sen) zangcrochet (de, -s)

• educatief verblijf van een schoolklas aan de kust, met aangepaste lessen

• plaatselijke zangwedstrijd voor amateurs

De bus die de kinderen maandagmorgen naar zee moest brengen, had motorpech. Maar ook dat hebben we opgelost. Door de zeeklassen hebben we wat tijd om te zoeken naar een definitieve oplossing. Het gebouw waar de brand woedde, was niet zo lang geleden vernieuwd. – HN, 25-02-2003

Een video toonde de jonge Geike aan het werk, toen ze de zangcrochet won. – LN, 18-03-2003

zangmaatschappij (de, -en) • zangvereniging

z

Een voorbeeld van een recent verworven Liers cultureel erfgoed is het archief en het vaandel van de in 1977 opgeheven Koninklijke Zangmaatschappij Orpheus. – LN, 05-09-2002 ➔

maatschappij

➔

bosklas, sneeuwklas

zeel (het, zelen) • dik touw - aan één/hetzelfde zeel trekken, het met

387

zeg (de) • zegje

elkaar eens zijn, één lijn trekken Het is bijna normaal dat renners die een heel jaar samen optrekken, ook in het kampioenschap aan één zeel trekken. – HN, 17-08-2002

Journalist Peter Haex introduceert er onder meer Annie Van Keymeulen, Paul Claes, Luc Vandromme en Tom Naegels, die over stadsgeld en ontwortelde burgers zijn zeg mag doen. – DM, 05-09-2002

zeeldraaien (het & wkw.) • touwslaan, touw vervaardigen

- weinig van zeg zijn, kort van stof zijn

zeem (de) • in België soms: honing - iemand zeem aan de baard strijken, iemand stroop om de mond smeren, vleien zeemvel (het, -len) • zeemlap

zegedronken (bn. en bw.) • in een overwinningsroes verkerend In het Boudewijnstadion gooiden 18.000 zegedronken Brugse fans de frustraties van de verloren titelstrijd van zich af. – LN, 10-05-2002

zegel - de zegels leggen, gerechtelijk verzegelen - de zegels lichten, het zegel verbreken, ontzegelen

Eerlijk: het is met tegenzin dat ik hier stofzuiger, dweil, zeemvel en koperpoets hanteer. – Knack, 21-08-2002

zeemzoet (bn. & bw.) zeggen

• honingzoet • vleiend, poeslief

- het is te zeggen [afkorting: t.t.z.], dat wil zeggen

Het nummer I love you when you leave me werd zeemzoet omgetoverd in Ik wil niet dat je weggaat. – HN, 29-07-2002

Het voorjaar van 2002 ging hij met pensioen. Het is te zeggen, Van der Meyden is nu actief in de circuswereld. – GvA, 09-08-2002

zeep - bruine zeep, groene zeep - zwarte zeep, groene zeep

- en zeggen dat, en dan te bedenken dat ➔ omzeggens

De kinderen kunnen oorlogje spelen met een verfpistool of deelnemen aan de competitie 'buikslieren'. Hierbij moet je op je buik zo ver mogelijk glijden op plastiek met zwarte zeep. – LN, 05-092002

zeker - zeker en vast, vast en zeker Eens terug in Congo ga ik zeker en vast in de redactieraad van een of andere krant zetelen. – HN, 20-08-2002

- zeker zijn dat, zeker weten dat, er zeker van zijn dat ➔ stuk

zeer • in België vaker gebruikt dan in Nederland: erg, heel 'Dat aantal is zeer gering als men weet dat er dagelijks in totaal 20.000 raadplegingen gebeuren bij onze kredietcentrale', luidt het bij de NBB. – FET, 22-08-2002

zeewijding (de, -en)

zelfklever (de, -s) • sticker Ook burgemeester Pira heeft zo'n zelfklever op haar wagen. – LN, 12-082002

z

• religieuze plechtigheid aan het strand, waarbij een zegen over de zee wordt uitgesproken

zelfmoorden, zich • zelfmoord plegen

zelfzeker (bn.)

388

• zelfverzekerd

Hij kondigde zowat een week geleden zijn ontslag uit de fractie aan en zou voortaan als onafhankelijke in de gemeenteraad zetelen. – GvA, 27-08-2002

Agenten voelden de zelfzekere wildplasser aan de tand, en ontdekten zo dat hij cocaïne op zak had. – GvA, 24-02-2003

zelfzekerheid (de) • zelfvertrouwen

zetelfabriek (de, -en) • meubelfabriek

Meer dan de helft van de mensen blijkt de telefoon gewoon in de rechterhand te houden, aan het rechteroor. Een teken van zelfzekerheid en plezier in het telefoneren. – GvA, 02-08-2002

zetten (wkw.) - zich zetten, gaan zitten of zich klaarmaken, een goede houding aannemen om iets te doen 'Hij veegde de andere tafels af, maar niet de onze. Nog twee mensen kwamen er zich zetten en hun bestelling werd opgenomen', zegt ze in perfect Nederlands. – HV, 07-12-2001

zenuwen ➔ pak zerk (de, -en) • in België ook: doodskist

- zet u, gaat u zitten - stappen zetten, stappen doen, stappen ondernemen - de tafel zetten, de tafel dekken ➔ deur

zerken (zerkte, gezerkt) • kisten, in een doodskist leggen

zetel (de, -s) • luie stoel, fauteuil, armstoel, bank, autostoel, vliegtuigstoel De Oekraïense piloten hadden zich 'overslapen'. Toen de stewardess wat later de enige vijf woorden Engels blafte die ze machtig was, 'fasten seat belt' en 'sit down' trok het vliegtuig zich schokkend op gang. De meeste veiligheidsriemen lieten zich niet meer vastgespen, de leuningen van de zetels vielen los naar voren op de vrije plaatsen. – DM, 01-082002

- in een zetel, heel comfortabel, in de beste omstandigheden

➔

zeuren (zeurde, gezeurd) • vals spelen zeven ➔ gemak, haast zever (de) • kwijl, speeksel • onzin, flauwe praat Laat Patrick Janssens toch zijn werk doen. Met die zever altijd. – DM, 22-06-2002

- zever in pakjes, onzin

zeveraar (de, -s)

Met vier in een kopgroep van 21, met drie in een klad van negen, met twee in een groep van zes: een aftelsommetje dat Robbie McEwen in een zetel naar ruiker nummer zestien moest loodsen. Dat tactisch plannetje klopte als een bus, tot op honderd meter van de finish. – GvA, 12-09-2002.

• kwijler • zeurkous, ouwe zeur, kletsmajoor

maatschappelijk

zeveren (zeverde, gezeverd)

zetelen (zetelde, gezeteld)

Waseige is een seniele zeveraar, dat weten we nu al wel, maar ook seniele zeveraars hebben wel eens hun lucide momenten, al is dat zelden als de familie op bezoek komt. – DM, 15-06-2002

z

• kwijlen • onzin verkopen

• zitting hebben, zitting houden - in een commissie zetelen, deel uitmaken van een commissie, zitting hebben in een commissie

Brabanders nemen zichzelf absoluut niet serieus. Het zijn echte 'zwanzers', die niets liever doen dan aan de toog wat zeveren. – Libelle, 01-08-2002

389

• motregenen, miezeren

ziekenkas en zelfs gaan werken. – BvL, 16-08-2002

zicht (het) • gezicht, aanblik - geen fraai zicht, geen fraaie aanblik, gezicht - op het eerste zicht, op het eerste gezicht • uitzicht, landschap - zicht op zee, uitzicht op zee

➔

mutualiteit

ziekenhuis ➔ universitair ziel - zijn ziel afdraaien, zich afsloven

zien

zichtbaarheid (de) • in België zelden voor: zichtbaar zijn, vaak voor: zicht, kunnen zien - de zichtbaarheid is beperkt tot x meter, het zicht is beperkt tot x meter Bij een windhoos vorige week was de zichtbaarheid hier in de buurt bijna nihil door het opwaaiende zand. – HN, 21-082002

zichtkaart (de, -en) • ansichtkaart Dat zwarte kader van de breedbeeldtelevisie oogt even goedkoop als een wit randje rond een ordinaire zichtkaart. – FET, 16-03-2002

- gaan zien naar, zitten te zien naar, gaan kijken naar, zitten te kijken naar - geziene leerstof, behandelde leerstof, besproken leerstof - iemand graag zien, van hem houden - gezien zijn, de klos zijn, de sigaar zijn - hij heeft er niets mee te zien, heeft er niets mee te maken - iemand zien (af)komen, zijn bedoelingen kunnen raden - ik kan hem niet zien, ik kan hem niet uitstaan - ik ken hem van ziens, ik ken hem van gezicht

zienlijk zichtrekening (de, -en) • rekening-courant De meeste kaarten die in België in omloop zijn, zijn echter geen 'revolving cards', maar eerder debetkaarten met een uitgestelde betaling (lees: 'terugbetaling'), meestal gekoppeld aan een zichtrekening... wat gewoonlijk betekent dat een rekening wordt geopend bij de bank die de kaart uitgeeft. – Trends, 22-08-2002

• zichtbaar - niet zienlijk, niet om aan te zien, afschuwelijk

zifting (de) • het zeven van iets • schifting, selectie in de sport, voorwedstrijd, kwalificatiewedstrijd Het feit dat alleen Jules Peeters aan dubbele cijfers geraakte (11/18) bij de jonge duiven, bewijst dat de zifting nog volop aan de gang is – GvA, 12-07-2002

ziek ➔ vallen ziekenboekje (het, -s) • lidmaatschapsbewijs van een ziekenfonds, vaak in de vorm van een boekje

zijn - wat zijn we ermee?, wat hebben we eraan? - we zijn (ermee) weg, we gaan ervandoor, we stappen maar eens op, we gaan weg - wat ervan zij, hoe dan ook

z

ziekenbond (de, -en), ziekenkas (de, -sen) • ziekenfonds Merly mocht hier gemeentebelasting betalen, ze mocht zich aansluiten bij een

zinnens (bw.) - zinnens zijn, van zins zijn, van plan

390

zijn, voornemens zijn

mer

De prinses zou zinnens zijn een restaurant te openen met de ex-kelner in Auron en zou alle officiële opdrachten in Monaco willen laten vallen, meldt een Duits blad. – GvA, 22-08-2002

zitstaking (de, -en) • sitdownstaking De eensgezindheid onder de betogers was opvallend. In de Nieuwstraat kwam het tot een zitstaking. – HV, 08-02-2003

zit (de) • verkorting van: zittijd, examenperiode - eerste zit, eerste examenperiode [meestal in juni] - in eerste zit geslaagd zijn, geen herexamens hebben - tweede zit, herkansing [meestal in september]

zitten

Het keuzevak bestaat uit een reeks lezingen over een bepaald thema. Over die lezingen moeten de studenten een paper schrijven met hun verslag en kritisch commentaar. Als dat papier onvoldoende indruk maakt op de jury, dan riskeert de student een tweede zit, net zoals bij de andere vakken. – HN, 12-022003

- ik heb het zitten, ik heb het te pakken, ik zit ermee, ik ben de dupe - ik zit erdoor, ik kan niet meer, ik ben aan het eind van mijn krachten - er zit niet veel in, gezegd van personen die niet van aanpakken weten - er voor iets tussen zitten, er iets mee te maken hebben Zaterdag was de opkomst wat minder, maar daar zat ook het slechte weer voor iets tussen. – LN, 26-08-2002

- het zit erop/ertegen, er is ruzie ➔ gat

zittijd (de) • examenperiode

- tweede zit hebben, herexamens hebben

Teleblok, de hulplijn voor studenten in examenperiode, is voor de tweede keer ook bereikbaar tijdens de tweede zittijd. – LN, 24-08-2002

zitdag (de, -en) • spreekuur van bijvoorbeeld een politicus • koopdag van een openbare verkoop

➔

zit

zodra - van zodra (dat), zodra dat, zodra Van zodra de beelden beschikbaar zijn, wil België het wapen tegen roken gebruiken. – DM, 01-03-2003

zodus (bw.) • dus

zitpenning (de, -en)

zoekertje (het, -s)

• vergoeding voor het bijwonen van zittingen, vacatie- of presentiegeld

• kleine advertentie

De stad Brussel betaalt slechts 44,62 euro per gemeenteraadszitting. Toch zagen lokale vertegenwoordigers hun zitpenning de jongste jaren meestal behoorlijk stijgen. – HN, 23-08-2002

Het zoekertje in de krant is een extreem middel, een schreeuw om aandacht, aldus Peter. – LN, 17-08-2002

z

zitplaats (de, -en) • in België ook: huiskamer, woonka-

zoektocht (de, -en) • speurtocht, puzzelrit ➔ autozoektocht, fietszoektocht, wandelzoektocht

391

zoeterig (bn. en bw.)

wanneer ze een zonaal telefoongesprek voeren. Tot het einde van dit jaar wordt de beller daar gratis op gewezen door middel van een bandje. Vanaf januari betaal je er de prijs van een zonaal gesprek voor. – GvA, 02-08-2000

• zoetig, zoetsappig, zoetelijk Over de fragiele stukken draagt de Chris Janssens-vrouw een grof gebreid lang vest, of een lange sjaal, en brede lederen ceinturen maken dat het geheel niet te zoeterig uitvalt. – DM, 03-08-2002

zonder

• kinderachtig

- zonder dank [als antwoord op een dankbetuiging], geen dank - zonder fout, in ieder geval, zonder mankeren - zonder handen rijden, met losse handen rijden

zogauw - van zogauw, zogauw, zodra

zohaast - (van) zohaast, zogauw, zodra

zomerkleed (het, -kleren) • in België ook: zomerjurk

zone (de, -s & -n) • in België ook bestemmingsgebieden volgens de gewestplannen: groene zone, landbouwzone, ambachtelijke zone, woonzone

Soms volgen die kleren de mode, op een van de foto's draagt het meisje een hip zomerkleed van Dior. – DS, 17-01-2002

Het beoogde stuk grond op de Balendijk ligt in een landbouwzone. De bestemming moet dus worden gewijzigd. – BvL, 25-022003 Drie weken geleden startten de bewoners van het Kapelleveld een protestactie tegen de herziening van het bpa Centrum Dadizele. In dat bpa is in een uitbreiding van de woonzone Kapelleveld voorzien. – HN, 01-03-2003

zomeruur (het) • zomertijd Ann Bastiaens maakte zich onlangs erg boos over een krantenartikel over het zomeruur. 'Daarin lieten ze een of ander actiecomité tegen het zomeruur aan het woord', preciseert ze. 'Een woordvoerder kwam aandraven met allerlei nadelen, maar de andere klok lieten ze niet horen. Voor slechtzienden is het zomeruur een zegen. Ik kijk nu al uit naar maart omdat ik dan een uur langer op straat kan komen. Het zomeruur is voor mij synoniem van vrijheid, maar slechtzienden vormen blijkbaar geen belangrijke groep.' – HN, 11-01-2003

• bepaald gebied waarbinnen hetzelfde telefoontarief geldt: de zone 03 en aangrenzende zones

zonenummer (het, -s) • kengetal, netnummer Ze hebben met 056 hetzelfde zonenummer en kennen allebei een christelijk getint bestuur, maar een vriendschap delen ze allang niet meer. Over de taalgrens heen bakkeleien Kortrijk en Moeskroen over wederzijdse overlast. – DM, 03-10-2002

zona (de) • gordelroos Een zona zorgde ervoor dat ik zes weken lang de fiets langs de kant moest laten. De naweeën van deze ziekte zijn nog niet helemaal verdwenen. – HV, 22-01-2003

zonevreemd (bn)

zonaal (bn.)

z

• volgens de gewestplannen niet thuishorend in een bepaalde zone, bijvoorbeeld een woning in landbouwgebied

- een zonaal telefoongesprek, een lokaal gesprek, naar een telefoonnummer met hetzelfde kengetal

Ongeveer 600.000 landgenoten vergeten nog dagelijks het zonenummer te vormen

392

Enkele Buggenhoutse sportterreinen zijn niet zonevreemd, onder meer de pleinen

• hulpverlener

van de voetbalploegen Sparta Buggenhout, een deel van Eendracht Opstal en FC Lambrecht in Opdorp. Maar de overgrote meerderheid van de Buggenhoutse clubs oefent en speelt op terreinen die zonevreemd zijn. – HN, 03-03-2003

Een zorgverstrekker op drie zou in de praktijk stress ondervinden van hun aanwezigheid. Men wijst voorts ook op de kans op trauma bij familieleden die een dergelijk gebeuren bijwonen. – GvA, 09-04-2002

zonneklopper (de, -s) zot (de, -ten)

• zonnebader, zonaanbidder Ik ben ook een fervente zonneklopper, maar ga amper onder de zonnebank. Dan ruikt uw huid verbrand. – LN, 23-08-2002

• leegloper, luilak [die niets anders doet dan in de zon liggen]

• boer in het kaartspel - de zot met iemand houden, iemand voor de gek houden

zot (het) - het zot (in de kop) hebben/krijgen, krankzinnig worden, een stommiteit begaan - het oud zot, verliefheid op oudere leeftijd

zonneslag (de) • zonnesteek In een kwal getrapt, een wonde of een zonneslag opgelopen? In de EHBOposten aan het strand weten ze er raad mee. – LN, 07-08-2002

zot (bn. en bw.) - zot zijn van iets/iemand, gek zijn op, dol zijn op, verliefd zijn op iemand - een zotte prijs, een absurd hoge prijs - zo zot als een (achter)deur, stapelgek - zo zot als een mus, vrolijk en uitgelaten, uitbundig, prettig gestoord

zonnetent (de, -en) • markies, zonnescherm, zonwering

zoo (de) • dierentuin: de zoo van Antwerpen De zoo van Caïro viert de 260ste verjaardag van een reuzenschildpad uit de Galapagoseilanden. – HN, 27-08-2002

Het spijt me dat ik het zo moet zeggen, maar mevrouw is zo zot als een mus. Al twintig jaar lang wacht ze op alle mogelijke en onmogelijke plaatsen en uren haar buren op, om ze te verwijten, uit te dagen en uit te lachen. – HN, 03-052001

zool - iemands zolen likken, iemand naar de mond praten, iemands hielen likken - iets aan zijn zolen lappen, iets aan zijn laars lappen

- de vijs draait zot, de schroef is dol

zothuis (het) zoollikker (de, -s)

• krankzinnigengesticht, psychiatrische inrichting, gekkenhuis

• strooplikker, hielenlikker

Op zich is dat al een verdienste, want Flushing Meadow is echt wel een zothuis. – GvA, 28-08-2002

zorg • in België vaak in het meervoud gebruikt - de eerste zorgen toedienen, de eerste hulp verlenen - geneeskundige zorgen, geneeskundige verzorging - gezondheidszorgen, gezondheidszorg

zotteke(n)sspel (het) • dwaasheid, absurde situatie, gekkenwerk

z

zotte(n)klap (de) • dwaze praat, grote onzin

zorgverstrekker, zorgenverstrekker (de, -s)

393

Laat Hendrik de zoveelste en Jasoon maar uw prietpraatjes debiteren, maar laat geen

lezers denken dat ze poëzie smaken als ze uw zotteklap opgediend krijgen. – DS, 22-11-2001

Heel fraai en handig ook is het mechanisme dat in één beweging de zwaaideur en de omhoogklappende achterruit ontgrendelt. – BvL, 25-08-2001

zout ➔ patat zwaantje (de, -s) • motoragent die het wegverkeer controleert

zover - bij zover(re) dat, in die mate dat - voor zover dat, voor zover

Zij zijn de twee gepensioneerde rijkswachters, allebei een lange carrière als zwaantje achter de rug en nu dit. – BvL, 29-07-2002 Begin dit jaar protesteerde de verkeerspolitie – de 'zwaantjes' – al eens uitdrukkelijk tegen het feit dat ze haar core business, de controle op het verkeer, niet naar behoren kon uitoefenen. – DS, 09-09-2002

zuiders (bn.) • zuidelijk Er zijn nogal wat mensen die gaan overwinteren in een zuiders land als ze met pensioen zijn en sommigen verhuizen voorgoed. – DS, 01-07-2002

zuigelingenraadpleging (de) • zuigelingenbureau, consultatiebureau voor zuigelingen

zwalpen (zwalpte, gezwalpt) • ronddolen, zwalken

zuiveringsstation (het, -s)

Voor het weer dat Europa nu teistert, is er wél een verklaring: de koudeput die al een paar weken boven ons continent hangt te zwalpen. – LN, 13-08-2002

• waterzuiveringsstation De aanleg van ondergrondse collectoren tussen Lendelede en Bavikhove moet eind maart rond zijn. Het vuile water van de Haze- en Lampernissebeek zal via de buizen terechtkomen in een nog te bouwen zuiveringsstation in Beveren-Leie. – LN, 28-02-2003

zwans (de) • scherts, grapje, onzin Ze kunnen me niet wijsmaken dat het is omdat hij de jongste twee jaar door de Tourdirectie werd geweigerd. Neen, dat is zwans. – HN, 11-07-2002

zulkdanig (vrnw.) • zodanig Zulkdanig hoge concentratie van onnozelheid en eigenwaan bijt de laatste resten vertrouwen in welke politiek dan ook weg. – DM, 23-04-2002

zwanzen (zwansde, gezwansd) • flauwekul verkopen, schertsen, grapjes maken, onzin vertellen

zwanzer (de, -s) zulle (tussenwerpsel)

• grappenmaker, iemand die onzin, flauwekul verkoopt

• hè, hoor - pas op, zulle, pas op, hè

Brabanders nemen zichzelf absoluut niet serieus. Het zijn echte 'zwanzers', die niets liever doen dan aan de toog wat zeveren. – Libelle, 01-08-2002

zurkel (de) • zuring

z

zwaai (de) - iemand een zwaai geven, iemand een klap, oorvijg geven

zwart ➔ beest, goed, pens, sneeuw, zeep

zwarte (de, -n)

zwaaideur (de, zwaaideuren) • klapdeur

• persoon die in de Tweede Wereldoorlog met de bezetter samenwerkte,

394

collaborateur

24-10-2002

'Jongen, ik werd daar uitgescholden, ongelofelijk. Wist ik veel waarom. Voor een paar stomme sigaretten? Later begreep ik het: ik sprak Nederlands, dus ik moest ne zwarte zijn.' – Knack, 13-11-2002 ➔

zwijgen - zwijg stil, ach, och - zwijgen als vermoord, in alle talen zwijgen, geen woord uitbrengen

witte

Hij zweeg als vermoord over zijn lijdensweg. – HN, 29-10-2002

zweeppartij (de, -en) • oppositiepartij die druk uitoefent op andere partijen

- zwijgen dat/tot je zweet, zwijgen ondanks de verleiding tot spreken, zwijgen als het graf

Leefbaar Nederland: ontstaan als zweeppartij tegen de PvdA, maar naar rechts opgerukt onder het lijsttrekkerschap van Fortuyn. – DS, 06-03-2002

zwikzwak (de, -ken) • slungel: wat een lange zwikzwak! De twee helden, de maan en een lange zwikzwak van een reus, zijn ook wel dankbare personages en blijken bovendien door hun eigen geaardheid een perfect plastisch duo. – DM, 19-06-2002

zwemdok (het, -ken), zwemkom (de, -men) • zwembad Ik ben al gevraagd om met bewoners naar het zwemdok te gaan en om culturele activiteiten met ze te doen. – DM, 19-082002

Zwitser ➔ zat

zwier (de, -en) • schommel • zweefmolen - op (de) zwier gaan, op zwier zijn, uitgaan, gaan stappen, aan de zwier gaan zwierder (de, -s) • centrifuge, droger Je moest dat gerief er kletsnat uithalen en zelf in de zwierder steken. – HN, 12-112002 ➔

droogzwierder, slazwierder

zwieren (zwierde, gezwierd) • centrifugeren - iemand de deur uit zwieren, iemand eruit gooien zwiermolen (de, -s) • zweefmolen, draaimolen met aan kettingen hangende stoeltjes

z

Meer dan tien markt- en foorkramers stellen dan hun kramen op. Dit jaar verwachten we een lunapark, botsauto's, een paardenmolen, zwiermolen en het nodige gooi-, schiet- en trekwerk. – GvA,

395

©

Marc Sleen

➔

wafelbak, wafelenbak