Tus Kampı Gün Sonu Özet Bilgiler Fizyoloji [2] [PDF]

Zitiervorschau

FİZYOLOJİ’DE ÖNEMLİ BİLGİLER -2 (GÜN SONU ÖZET BİLGİLER)

1.

Çekirdekciğin görevi ribozomal RNA‛yı, dolayısıyla ribozomları oluşturmaktır.

2.

Ribozomların ve hücre içi iskeletini oluşturan elemanların üzerinde zar bulunmaz.

3.

Lipofuksin yaşlanmış membranların, okside olup lizozomda birikmesiyle oluşur.

4.

HÜCRE ZARI • Membran yapısının %50‛sini kolesterol oluşturur. (Membran stabilitesini sağlar) Membranda fosfolipitler (%50), sfingolipitler, Glikolipitler bulunur. • Yüksek kolesterol veya uzun zincirli satüre (doymuş) yağ asitlerinin artması membranın erime sıcaklığını arttırır. Membranın sadece hücre dışına bakan yüzünde glikozile lipit ve proteinler bulunur.

5.

Hücre DNA‛sında telomer denilen nükleotid zinciri bulunur. - Telomeraz bu zincirin okunmasında görevlidir. - Telomer organizmaların ölüm yaşını belirler.

6.

Serbest ribozomlar hücre içinde bulunması gereken proteinleri sentezlerler. Örnek olarak l a k t a t Dehidrogenaz, membran proteinleri, glikoliz enzimleri serbest ribozomlarda sentezlenirler.

7.

Granüllü endoplazmik retikulum hücre dışına s algı olarak verilecek proteinlerin sentezinden sorumludur. Örnek olarak albumin, globulinler, tripsinojen gibi...

8.

N i s s l c i s m i n i granüllü endoplazmik retikulum oluşturur.

9.

Steroid sentezi, ilaç detoksifikasyonu ve glikojen ve lipid metabolizması olan bu organel, kas hücrelerinde kalsiyum regülasyonundan sorumludur.

10. Lizozomların biyokimyasal markeri asit hidrolazdır. 11. Klatrin kaplı keseciklerin içini döşeyen proteindir. 12. Klatrin kaplı keseciklerin içini döşeyen proteindir. İlk bulunduğu için en çok bilinenidir. Klatrin yanında kaveolin, COP1, COP2, Adaptin; kaplı kesecikleri döşeyen diğer proteinlerdir. 13. Desmin kas dokusunda, vimentin mezenkim dokusunda, sitokeratin epitel dokusunda bulunan ara filamanlardır. Tümör hücresi vimentin içeriyorsa sarkom, sitokeratin içeriyorsa kanser hücresi demektir. 14. Dynein proteinin defektif olduğu hastalık Kartagener sendromudur.Kartagener sendromunda tekrarlayan sinüzit atakları, hareketsiz spermlere bağlı infertilite, kök hücre göçünde defekt olduğu için situs inversus (simetrik organlar) görülür. 15. Glukozun membrandan hücre içine girmesi GLUT aracılıkta kolaylaştırılmış trasportla olur, enerji gerekmez. 16. İnce barsakta glikoz emilimi SGLT aracılıklı olur. Enerji gerekir.

ŞEKİL: EKSTRASELÜLER VE İNTRASELÜLER SIVILARIN KİMYASAL BİLEŞİMİ

17. ORGANELLER Organel ve fraksiyon

Biokimyasal marker

Temel Fonksiyonları

DNA’dan RNA sentezi (transkripsiyon) Glutamat Sitrik asit siklüsü, oksidatif fosMitokondriyon dehidrogenaz forilasyon Hücre içerisinde kalacak yapısal Yüksek protein sentez yeri (glikoliz enzRibozom Ribozomal imleri, stoplazmik veya membran RNA içeriği proteinleri gibi) Granüllü Glukoz-6Hücre dışına verilecek ya da endoplazma fosfataz lizozomal enzimlerin sentezi retikulumu Lipid- kolesterol -steroid Düz yüzlü hormon sentezi, karbohidrat Glukoz-6endoplazma metabolizması. Ksenobiotiklerin fosfataz retikulumu (Sitokrom P450) oksidasyonu, Ca++ depolanması Asit hidrolazlarla pek çok makLizozom Asit hidrolaz romolekülün yıkımı - hücre içi sindirim Hücre içi ve dışına doğru + + NA -K moleküllerin taşınması. Hücre Hücre zarı ATPaz, 5’adezyonu, sinyal iletimi, zar Nükleotidaz potansiyeli oluşturma Proteinlerin hücre içi sınıflanması; Glikozil karbohidratlar ve sülfatların Golgi bileşiği transferaz eklenmesi, lizozom oluşumu, hücre içi zar trafiği Bazı yağı asitleri (uzun zincirli Katalaz, ürik Peroksizom yağ asitlerinin b-oksidasyonu) asit oksidaz ve amino asitlerin yıkımı. Özgül Mikrofilaman-mikrotubuluslar Hücre iskeleti işaretleyici - hareket ve yapısal destek Ara enzimi yok filamanlar- yapısal destek Laktat Sitozol Glikoz, yağ asit sentezi dehidrogenaz Çekirdek

DNA

FİZYOLOJİ’DE ÖNEMLİ BİLGİLER

18. G PROTEİNLERİ • 3 parçalıdır. • Membranın iç yüzüne yapışık bulunurlar. • G proteine bağlı reseptörler membranı 7 kez katederler. Buna serpentin adı verilir. 19. İnsülin, IGF-1 (İnsülin benzeri büyüme faktörü), büyüme faktörleri (EGF, FGF, PDGF gibi Growth faktörler) tirozin kinaza bağlı reseptörleri kullanırlar. 20. NİTRİK OKSİT (NO) • NO membranlardan kolaylıkla diffüze olur ve düz kas stoplazmasındaki (solubl guanilat siklaz) reseptörüne bağlanır. ANP reseptörü ise düz kas membranında bulunur. NO, arjinin aminoasidinden NO sentaz enzimiyle sentez edilmektedir. Nitrat tipi ilaçlar nitrik oksit üzerinden damar gevşetici etki oluştururlar. 21. Steroid hormon ve progesteron reseptörü stoplazmadadır. Östrojen, androjen, tiroid hormon reseptörü kromozom üzerinde bulunur. 22. Küçük G proteinler tek parçalıdır. Rab nörotransmitterleri taşıyan vezikülün presinaptik bölgeye yönlendirilmesini sağlar. 23. KADHERİNLER • Kadherinler hücre içi iskeletine (aktin, katenin) bağlı olarak bulunmaktadır. 40 çeşitten fazla kadherin molekülü bulunmaktadır. Kadherinler aynı tip hücreleri bağlar. (Homofilik). Zonula adherens, macula adherens kadherin içeren bağlantı çeşitleridir. 24. ZONULA OKLUDENS • Sıkı bağlantının esas fonksiyonu epitel hücreleri arasından her iki yöne doğru madde geçişini engellemektir. • Böylece apikal yüzden hücreler arasına sıvı geçişi olmaz. • Okludin ve claudin denen proteinler aracıklı kurulmuştur. • Zonula okludens en yüzeyde olan hücre bağlantısıdır ve bant şeklinde hücreyi tamamen sarar. • Mesanede çok sayıda zonula okludens bulunur. Zonula okludens geçir,gen olmayan bağlantılardır. • Gastrointestinal sistemi oluşturan entorositler, kan-beyin bariyerindeki endotel hücreleri, kan timus bariyerindeki endotel hücreleri, kan-testis bariyerindeki sertoli hücresi birbirlerine zonula okludens ile bağlanmışlardır. 25. ZONULA ADHERENS • Hücreyi sarar ve komşu hücrelerin birbirine bağlandığı fikrini verir. Kadherin molekülü ile bağlantılar oluşturulur. 26.DESMOZOM (MAKULA ADHERENS)

45

• Desmozomlara karşı antikor gelişip epidermis stratum spinozumun hücrelerinin birbirinden ayrıldığı hastalık Pemfigus vulgaristir. • Epitelin bazal yüzünde görülen desmozomlara ise hemidesmozom denir. 27. GAP JUNCTİON (NEKSUS) • Hücreden hücreye elektriksel iletimi sağlayan bağlantı yapılardır. • Konnexin denen birimlerden oluşmuşlardır. • 6 adet konnexin ile oluşan yapıya konnexon adı verilir. • Gap junctionların esas görevi hücreler arası bilgi iletimi ile ilgilidir. Bunu iyon ve hormon alışverişi ile yapar. • Östrojenler miyometrumdaki Connexin sayısını ve buna bağlı gap junction yapılarını arttırarak kontraksiyonu arttırır. • Ayrıca Gap junctionlar noronlar arasındaki elektriksel sinaps yapısına girerler. • Connexin gen defektinde ailesel nöropati CharcotMarie-Tooth hastalığı meydana gelir. 28. SELEKTİNLER • Selektinler farklı tip hücreleri bağlarlar. (Heterofilik) .Selektinler endotel hücresinde, lökosit, trombositlerde bulunur. İntegrin ve immunglobulinlerle beraber inflamasyon sırasında endotele tutunmayı sağlarlar. 29. İNTEGRİNLER • İntegrinler, epitel hücrelerini altındaki bazal membrana bağlayan adezyon molekülüdür. Bazal membrandaki laminin ve fibronektine tutunurlar. Hemidesmozom yapısına giren adezyon molekülüdür. İntegrinler ayrıca lökosit, makrofaj, trombosit üstünde bulunurlar. Transmigrasyonda görev alan moleküldür. İntegrener hücre içerisinde taline bağlanırlar. Bu protein vinkulin ve aktin flamanlarıyla ilişkiyi sağlar. 30. Filagrin, sinamin, plakin yeni bulunan ara flamanlardandır. Özellikle epidermiste, keratinositlerde görev yaparlar. 31. Distroglikan ve sarkoglikan kas hücre membranında bulunan glikoproteinlerdir. Distrofin bu proteinleri aktine bağlar. 32. Neksin silia yapısı oluşurken mikrotubulleri bir arada tutmayı sağlayan stabilizan proteindir. 33. Mikrovilluslar ince barsaktan ve böbrek proksimal tubulde emilim yüzeyini artırırlar. Fimbrin ve villin, aktin flamanlarının mikrovillus içerisindeki paketlenmesini sağlarlar. 34. Eğer bez epitel hücresi tüm stoplazmayı salgı olarak atıyorsa bu holokrin salgıdır. Sadece apikal stoplazma yapıyorsa apokrin salgıdır. Stoplazma kaybolmaksızın, sadece salgı granülleri atılıyorsa bu ekrin salgıdır.

• Hücre yüzeyinde disk şeklinde bir yapıdır.

35. Apokrin bezler:

• Komşu hücrenin yüzeyindeki buna özdeş bir yapı ile bağlantı kurar. • Kadherin ailesi üyesi olan desmoglein ve desmokollins proteininden oluşmuş yapılardır.

• Stoplazmanın bir kısmı salgı ile beraber kaybedilir. Koltuk altı koku bezleri, meme bezleri, dış kulak yolu (serumen) bezleri buna örnektir. 36. Holokrin bezler:

• Derinin çok katlı yassı epitelinde (stratum spinosum) yalnızca desmosom tipi bağlantı bulunur.

• Tüm hücre dejenere olarak salgıyı boşaltır. Yağ bezleri, Gonadlar buna örnektir.

46

TUSDATA BİLİMSEL TOPLANTI MERKEZLERİ

37. Hiyalin kıkırdak: • Hareketli eklemlerde, büyük solunum yollarında, Kosta uçlarında bulunur. En yaygın kıkırdak türüdür. 38. Fibröz kıkırdak: • Kollagen liflerinden çok zengindir. Diskus intervertebralislerde, meniskuslarda, tendonların yapışma yerinde bulunur. 39. Elastik kıkırdak: • Kulak kepçesinde, epiglotta, Östaki borusu, aritenoid, kuneiform kıkırdakta bulunur. 40. Myelinli lifler saltolu ileti yaptıkları için en hızlıdırlar. 41. TTX (Tetradotoksin) pasifik okyanusunda bulunan puffer balığında bulunur. Bu balıktan suşi yemeği yapılmaktadır. TTX voltaj bağımlı sodyum kanalını bloke ederek ölüm oluşturur. 42. Tetra etilamonyum potasyum kanal blokeridir. Bu nedenle repolarizasyon uzaması oluşturur. 43. BOTİLUSMUS TOKSİNİ (BOTOKS) • SNARE proteinini bloke ederek asetil kolinin kassinir kavşağına çıkmasını bloke eder. • Böylelikle solunum kaslarını etkileyerek ölüm oluşturur. Ayrıca botoks kas tonusunu azalttığı için kasları daha dolgun gösterir ve kırışıklıkların estetik düzeltilmesi için kullanılır. 44. TROPONİN • Troponin C: Kalsiyum bağlar. • Troponin T: Troponini, tropomyozine tutturur. • Troponin I: Myozin başının aktine yapışmasını bloke ederek kasılmayı inhibe eder.

45: SİNİR LİFİ TİPLERİ VE FONKSİYONLARI Sinir tipi

Çap

İleti hızı Fonksiyon

A • Alfa

12-20 mikrometre (myelinli)

70-120 m/sn

- IA

12-20 mikrometre (myelinli)

70-120 m/sn

- IB

12-20 mikrometre (myelinli)

70-120 m/sn

5-12 mikrometre (myelinli) 1-6 mikrometre (myelinli) 2-5 mikrometre (myelinli) 3 mikrometre (myelinli)

30-70 m/sn 2-30 m/sn 2-30 m/sn 3-15 m/sn

0,5-1 mikrometre (myelinsiz)

0,5-2 m/sn

• Beta • Gama • Delta B C

İskelet kasına motor inervasyon sağlar. Kas iğciğinden bilgi alır. Golgi tendon organından bilgi alır. Dokunma, basınç Kas iğciğine motor inervasyon sağlar. Hızlı ağrı, soğuk duyusu Preganglionik otonom sinir lifleri Yavaş ağrı ve postganglionik otonom sinir lifleri

46. KAS PROTEİNLERİ • Titin: Kalın filamanları (miyozin) her iki taraflarından ikişer olmak üzere 4 adet titin elastik proteini ile Z diskine tutturur. Sarkomerin aşırı gerilmesini önler. • Alfa-aktinin: Fibriler (F) aktini Z çizgisine bağlar. Fleksör grubu kaslar kasılırken, ekstansör kaslar Titin ile gevşeyip, yay gibi gerilirler.

• Nebulin: Globuler (G) aktin monomerlerini birbirine bağlayan proteindir. G-aktin monomerlerinin birbirine bağlanmasıyla F- aktin oluşmaktadır. • Desmin: Z çizgisini iskelet kası hücre zarına bağlar. • Distrofin: Distrofin proteini, aktini kas membranına bağlar ve intraselüler stabiliteyi oluşturur. • Aktin polimerize olurken profilin ve timozin gibi küçük proteinlerde görev yapar. 47. Asetil kolin esteraz: Asetil kolini parçalayan asetil kolin esteraz kas sinir kavşağında postsnaptik bölgede bazal membranda bulunur. 48. İletinin en hızlı olduğu lif en kalın liflerdir. (A alfaİskelet kasını motor inerve eder) C lifleri myelinsiz ve en ince oldukları için en yavaş liflerdir. C lifleri yavaş ağrını iletilmesinde sorumludur. Yavaş ağrıdan ve akson refleksinden sorumlu nörotransmitter P maddesidir. 49. KAS İĞCİĞİ ve GOLGİ TENDON • Gama deşarjı kas iğciğini inerve eder. • Gama deşarjı artar ise kas iğciğinin boyu kısalır. Bu nedenle sensivitesi artar. Böylelikle kasın boyundaki uzamayı daha kolay algılar. • Refleksler canlanır, kasın tonusu artar. Kas iğciği kasın boyundaki uzamayı algılar. Golgi tendon organı ise tendonun gerilimini algılar. Tendon gerilirse kas kasılması inhibe olur. Derin tendon refleksleri monosinaptikdir. 50. İskelet kasında, nöronda depolarizasyon yapan iyon sodyumdur. Düz kas ve pacemaker hücresinde depolarizasyon yapan iyon kalsiyumdur. Myokard hücresinde depolarizasyon yapan iyon sodyum ve kalsiyumdur. Kalsiyum ayrıca iskelet kasında troponin C‛ye, düz kasda kalmodiline bağlanarak kontraksiyon kenetini başlatır. Kalsiyum nöronda presinaptik bölgeye girerek nörotransmitterin ekzositozla salınmasında görevlidir. Kalsiyumu iskelet kasında sarkoplazmik retikuluma girip çıkaran protein ryanodindir (defektinde malign hipertermi). Bu işi myokardda ise fosfolamban yapar. Kalsekestrin kalsiyumu S.R‛de depolar. 51. İskelet kasındaki myozin başının ve dynein proteinin ATPaz fonksiyonu vardır. Oluşan enerji ile myozin aktini çekerek, mikrotüpler ise birbiri üzerinden kayarak hareket gerçekleşir. İskelet kasında T tubul depolarizasyonun hücreye yayılmasını kolaylaştırır. Düz kasda T tubul yoktur onun yerine kaveola cismi vardır. 52. İskelet Kasında Enerji: • İskelet kası enerji kaynağı olarak serbest yağ asitlerini kullanır. İstirahat halindeyken serbest yağ asitleri mitokondride beta okside edilip ATP‛ye dönüştürülür. Bu ATP, kreatin ile birleştirilir ve kreatin fosfat elde edilir. Egzersiz sırasında acil depo olarak kreatin fosfat kullanılır. Egzersiz devam ederse iskelet kası glikolizi enerji kaynağı olarak kullanılır. Glikoliz sonucu laktat oluşur. Laktat dokularda aljeziktir (ağrı vericidir). Bu nedenle uzun egzersizlerde kas krampı oluşur. 53. Kas İğcikleri (la) ekstrafüzal liflere paralel dizilim gösterirler ve kas boyundaki statik ve dinamik değişiklikleri algılarlar. Refleks almak için kasın tendonuna refleks çekici ile vurulduğunda kasın boyu uzar. Kas boyundaki uzama

FİZYOLOJİ’DE ÖNEMLİ BİLGİLER

kas iğciği tarafından algılanır ve la lifleri ile medulla spinalise taşınır. Ia lifleri alfa motor nöronlar ile sinaps yapmaktadır. Sonuçta alfa motor (2. motor) nöronu aktive ederek kas kontraksiyonu ile refleks alınmış olur. Derin tendon refleksi mono-sinaptiktir. Derin tendon refleksine gerilme refleksi adı verilir. 54. GOLGİ TENDON ORGANLARI • Golgi tendon organları (Ib) ekstrafuzal liflerle ardarda dizilim gösterirler ve kas gerimini algılarlar. Kas kontrakte olduğunda tendon gerimi artar. Golgi tendon organı bu gerimi algılar. Ib sinir lifi ile medulla spinalise götürür. Burada Ib sinir lifi glisinerjik ara nöron ile sinaps yapar. Bu glisinerjik lif ise 2. (alfa) motor nöronu inhibe eder. Böylece kas kontraksiyonu sonlandırılır. Golgi tendon organının görev yaptığı bu reflekse ters gerilme refleksi (disinaptik) adı verilir. 55. GERİ ÇEKME REFLEKSİ • Deride ağrılı uyaranlara karşı oluşan multisinaptik reflekstir. Ağrılı uyaran aynı taraf extremitede fleksör kasların kasılması ve ekstansör kasların inhibisyonu ile olurken, karşı taraf extremitede flexor inhibe, extensor kaslar ise aktive olur. Böylelikle çivi battığında aynı taraf extremite flexion, karşı taraf extrenite extansiyon yapılır. Böylece organ zarar verici etkenlerden uzaklaşmış olmaktadır. 56. Kalpte ileti SA nod Atrium AV nod His demeti Purkinje Ventrikül

sistemin hızları : 0,05 m/sn : 1 m/sn : 0,05 m/sn : 1 m/sn : 4 m/sn : 1 m/sn

57. KALP DÖNGÜSÜ • Atrium sistolü: EKG‛de P dalgasını takip eder. S4 sesi oluşur. • Ventrikul İzovolumetrik Kontraksiyonu: QRS ile başlar. Ventrikul basınç, atrium basıncını aştığı anda AV kapaklar kapanır. Burada S1 oluşur. Kontraksiyon nedeniyle ventrikül basıncı izovolümetrik olarak

47

artar. Aort kapağı bu anda kapalıdır. Kan kalbi terk edemez. • Hızlı Ventrikuler ejeksiyon: Kanın aort ve pulmoner arterden kalbi terk etmesidir. Atrium yine dolmaya başlar. • Ventrikul izovolumetrik gevşemesi: Aort-pulmoner kapak kapanır. S2 sesi oluşur.Ventrikul gevşediği için basınç düşer. AV kapaklar açılmamıştır. Juguler vende V dalgası. • Hızlı Ventrikul Doluşu: AV kapaklar açılarak kan ventrikule dolar. S3 oluşur. Kalp normalde 0.37 sn sistol 0.53 sn diastol yapar. • Kalp hızı artarsa; ventrikül dolum zamanı (diastol), sistol zamanına göre daha fazla kısalmaktadır. 58. VENÖZ PULSASYON • Internal J. venden izlenir. • a dalgası: Diastol sonunda atrium kasılması ile oluşur. • c dalgası: İzovolümetrik kontraksiyon fazında, trikuspit kapağın atriuma bombeleşmesi sonucu. • x dalgası: Sistolle birlikte sağ atrium gevşemesi ve Triküspit kapağın ventriküle doğru sarkması ile oluşur. • v dalgası: Ventrikül sistolü devam ederken, kapalı triküspit kapağa karşı pasif sağ atrium dolması ile oluşur. • y dalgası: Diastolün başlaması ile birlikte trikuspit‛in ani açılması ve atriumdan ventriküle hızlı boşalma sonucu atrium gevşemesi ile oluşur. 59. ARTERİOLLLERİN ÇAPINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER ŞUNLARDIR; • Konstriksiyon yapan faktörler: - Artmış noradrenerjik deşarjı, dolaşımdaki katekolaminler, - Dolaşımdaki anjiotensin II, - Dolaşımdaki AVP (ADH), TXA 2 (tromboksan), yerel olarak salınan serotonin, yerel sıcaklıkta düşme, endotelin I, Nöropeptid Y (Nöradrenalin ko-transmitteri) ve dolaşımdaki Na+-K+ ATP‛az

48

TUSDATA BİLİMSEL TOPLANTI MERKEZLERİ

inhibitörüdür. (Ovabain surrenal bezden salınan steroid yapılı, digital benzeri moleküldür. Na+-K+ pompasını inhibe eder). En güçlü vazokontraksiyon yapan madde ürotensindir. • Dilatasyon yapan faktörler: - Noradrenerjik deşarjda azalma, iskelet kası ve karaciğer dolaşımındaki adrenalin, dolaşımdaki ANP, İskelet kasındaki kolinerjik damar genişleticilerin aktivasyonu, Histamin, Bradikinin, P maddesi (akson refleksi), CGRP (Kalsitonin gen ilişkili peptid), VIP, NO. En güçlü vazodilatör madde CGRP dir. 60. BARORESEPTÖR REFLEX • Baroreseptörler mekanoreseptördür. Gerime duyarlıdırlar (Stretch). İki baroreseptör vardır. Bunlardan biri s i n ü s k a r o t i k u s t a d ı r ve bu reseptörden hering siniri (IX. sinir dalı) çıkar. Diğeri arcus aortadadır ve bundan cyons siniri (X. sinir dalı) çıkar. • Baroreseptörlerden çıkan uyarılar IX ve X. sinir aracılığıyla beyin sapında (Medullar retikülar formasyon ve pons) bulunan kardiyovasküler merkeze (NTS-Nükleus traktus solitarius) gelir. • Kan basıncı arttığında baroreseptörler uyarılır. Bu uyarılma 9 ve 10. kafa çiftleri tarafından kardiyopulmoner merkeze iletilir. Sonuç olarak damarlar üzerindeki sempatik tonus azalır. Böylece periferik damarlarda vazodilatasyon oluşur. Ayrıca vagus aracılığı ile kalp hızı yavaşlatılır. Böylelikle kan basıncı azaltılmış olmaktadır. • Kan basıncı azaldığında ise baroreseptörlerin gerilmesi azaldığı için, baroreseptörden çıkan aksiyon potansiyeli azalır. Bu nedenle kardiopulmoner merkez tansiyonu yükseltmek için perifere giden sempatik tonusu arttırır. 61. BEZOLD REFLEKSİ • Ventrikül endokardının gerilmesi vagal aktivasyon sonucu bradikardi oluşturmaktadır. Aynı reflex koroner arter iskemisi ve koroner artere adenozin injeksiyonu ile oluşturulabilir. A f f e r e n t i n i n myokardda bulunan C lifleridir. Ventrikül myokardından C lifleri aracılığıyla alınan gerilme vagusla beyin sapına götürülür. Beyin sapı kalbe giden vagal yanıtı arttırarak, kalp hızını azaltır. Myokard infarktüüs sırasında oluşan bradikardinin nedeni budur.

62. BAİNBRİDGE REFLEKSİ • Atrium endokardının gerilmesi sonucu taşikardi olmasıdır. Atrium gerildiğinde gerim reseptörü bunu algılar. Vagal lifler aracılığıyla beyin sapına götürülür. Beyin sapından kalbe giden sempatik deşarj arttırılır. Bu nedenle kalbe çok kan geldiğinde kalp hızı artar. Bilateral vagatomi yapılırsa rekleks oluşmaz. 63. Ritm Merkezi: 1. İnspirasyon nöronları (I) 2. Ekspirasyon nöronları (E) • D o r s a l : frenik sinir diyafragma kası (inspirasyon)-(İnspirasyon tetikleme) • Ventral: interkostal kaslar (inspirasyon+ekspiras yon) • Bu nöronların birinin aktivitesi ilgili spinal motor nöronları aktive ederken aynı zamanda diğerini inhibe eder. 64. Bronşiyol epitelinde 4 farklı hücre vardır. • Kübik silyalı hücreler • Clara hücreleri (prizmatik silyasız hücreler): Surfektan sentezi ve detoksifikasyon görevi vardır. • Prizmatik fırçamsı kenarlı hücreler (Brush cell) • Küçük granüler hücre (Endokrin fonksiyonlu) (Bombesin, serotonin) 65. Hemoglobinin oksijene afinitesinin artması (Dissosiasyon eğrisinin sola kayması) • • • • • •

Alkalozis (Bohr etkisi) Eritrosit içi 2, 3 - DPG‛nin azalması Isının azalması pCO2‘nin azalması Karboksihemoglobin Methemoglobinemi

66. Hemoglobinin oksijene afinitesinin azalması: (Eğrinin sağa kayması) • Asidoz (Bohr etkisi) • Eritrosit içi 2, 3 - DPG artması (Yüksek irtifa, Tiroid hormonları, Anemi, androjenler) • Isının artması • Hemoglobinopatiler (Orak hücre anemisi) • pCO2 nin artması

68: SOLUNUMUN KONTROLÜ

49

FİZYOLOJİ’DE ÖNEMLİ BİLGİLER

71: SPİROMETRİK SOLUNUM HACİMLERİ 67. NMDA RESEPTÖRLERİ

70. GLİSİN

• Na-K-Ca kanal tipi reseptördür. • Serebral iskemi sırasında aşırı glutamat salınımı ve bu reseptörün aktivasyonu olmaktadır. • Bu reseptörlerin aktivasyonu ile nöron içine aşırı • Ca girer ve böylelikle iskemiye bağlı nekroz gelişmektedir. • Ayrıca hipokampusta yüksek miktarda NMDA reseptörü vardır. • Bu lokalizasyonlu reseptörlerin LTP (Uzun dönemli potansiyalizasyon) den sorumlu olduğu bilinmektedir. • LTP uzun sürteli bellek mekanizmalarından sorumludur.

ve

öğrenme

69: SOLUNUM REFLEKSLERİ Solunumsal refleksleri Uyaran

Akciğerlerin İnspirasyona gerilmesi

Reseptörler

Germe reseptörleri

Açıklama Hering-Breuer refleksi İnspirasyonu sonlandırır. Akciğerin gerilmesi ile vagus üzerinden kardiyopulmoner merkeze gerim duyusu götürülür. Böylelikle solunum durdurulur. (yenidoğan solunumunun düzenlenmesinde önemli)

Akciğerlerin Ekspirasyona gerilmesi

Germe reseptörleri

Hering-Breuer’e benzer (yetişkinlerde çok önemli değil)

Pulmoner konjesyon

Tip JDispne hissi (yüksek reseptörleri irtifa veya yoğun (juksta-kapiller) egzersizde ortaya çıkar)

İrritasyon

İrritan reseptörler

Bronşiollerin daralması (sigara, duman, diğer ağrılı ajanlar)

• Primer olarak spinal kord ve beyin sapında bulunan inhibitör nörotransmiterdir. • Cl- iletimini artırır. Strikinin bu kanalı kapatan zehiridir. Strikinin verilen deney hayvanlarında medulla spinalis düzeyinde inhibisyon oratadan kalktığı için çırpınma ve kas aşırı etkinliği oluşur. 72. P MADDESİ ve DİĞER TAKİNİNLER • P maddesi barsakta, değişik periferik sinirlerde ve merkezi sinir sisteminin bir çok kısmında bulunur. • 11 aminoasitten oluşmuş bir polipeptiddir. • P maddesi reseptörü Gq proteinine bağlıdır. • Yavaş ağrı mediatörüdür.

yolaklarındaki

ilk

sinapsın

• Ayrıca akson refleksinden sorumlu sinir liflerinden salınan mediatördür. • Deri içine zerk edildiğinde kızarma ve şişmeye neden olur. 73.HİPOTALAMUS FONKSİYONLARI

ÇEKİRDEKLERİ

VE

• Posterier hipotalamus: Kan basıncının artması, pupiller dilatasyon, titreme, vücut sıcaklığında artma (Sempatik alan) • Anterior hipotalamus: Miyozis, terleme, vücut sıcaklığında azalma (parasempatik alan) • Dorsomedial çekirdek: Gastrointestinal uyarma • Perifornikal çekirdek: Acıkma, kan basıncının artması, hiddet • Ventromedial çekirdek: Doyma, nöroendokrin kontrol • Mamiller cisim: Beslenme refleksleri (Tiamin eksikliğinde dejenerasyona uğrar) • Lateral hipotalamik alan: Susama ve acıkma • Paraventriküler alan: Oksitosin salgılanması, su tutulması

50

TUSDATA BİLİMSEL TOPLANTI MERKEZLERİ

- Purkinje hücresini içerir. Negatif çıktıların oluştuğu tabakadır.

74: NÖROTRANSMİTTERLER VE GENEL FONKSİYONLARI Nörotranmitler Dopamin

Fonksiyon Duygulanım, ödül, hareketin kontrolü

Nöropinefrin

Duygulanım, uyanıklık Duygulanım, uyanıklık, Ağrının modülasyonu hareketin kontrolü, Kognitif işlemler Beyinde inhibisyon Modülla spinaliste inhibiyon Beyinde Eksitatör, duyu Yavaş (Künt) ağrının iletimi Ağrının kontrolü Vazodilatasyon, gaz iletici (LTP oluşumu)

Serotonin Asetilkolin GABA Glisin Glutamat P maddesi Opiat Nikrit Oksit ve CO

75. Hipotalamusta NPY (nöropeptid-Y), Beta-endorfin, Galanin, GHRH, Orexin A/B, Ghrelin iştah açacı etki oluşturur. 76. Bombesin, leptin, CCK, CART, Glukagon, Nototensin, Oksitosin, Peptid YY, Somatostatin, alfa-MSH ise iştah kesici etkinliğe sahiptirler. 77. Substantia nigra lezyonları parkinsona neden olur. Substantia nigradan, striatuma dopaminerjik lifler gitmektedir. Parkinson hastalığında nigrostrieatal yolda dejenerasyon vardır. Parkinson hastalığı rijidite, hipokinezi ve tremorla (hap yapar, para sayar tipi) karakterizedir. 78. Corpus striatum lezyonunda atetozis oluşur. Distoni ve Huntington koresi bu bölümle ilgili bozukluklardır. Huntington koresinde striatumdaki kolinerjik ve GABA erjik liflerde dejenerasyon vardır. 79. Subtalamik nükleus lezyonunda ballismus olur. Tek taraflı olursa lezyonun karşı tarafından olur ve buna hemiballismus denir, irade dışı kasılmalardır. 80. ATEŞ • İnflamasyon, endotoksin gibi uyaranlar sonucunda monosit, makrofaj ve kuppfer hücrelerinden Endojen pirojenler denilen (IL-1, IL-6, INF-Beta, INF-gama, TNF-alfa) sitokinler yapılmaktadır. Bu sitokinler kan beyin bariyeri olmayan beyin bölgelerinden (OVLT) etki ederek, hipotalamusta preoptik sahayı uyarırlar. Bu sahada PGE aracılıklı termostat daha yüksek bir sıcaklığa ayarlanır. Sonuç olarak üşüme, titreme ile ateş yükselir. Bunun yanında MSH ve ADH güçlü anti-pirojen aktivite gösterirler. 81. CEREBELLUM KATMANLARI •

Granüler tabaka: - En içteki tabakadır. - Glomerüler hücresini ve spino cerebellar yolun mossy aksonlarını içerir. - Ayrıca golgi tip II hücresi ve granül hücresinin dentritleri bu tabakada sinaps yaparlar. - Mossy lifleri (yosunsu lif) cerebellimun ana input kaynağıdır. - Bu lifler aracılığıyla cerebellum medulla spinalisten, ponstan ve vestibuler sistemden bilgi alır.

•

Purkinje tabakası: - Orta tabakadır.

- Purkinje hücresi nörotransmitter olarak GABA‛yı kullanır. - Purkinje hücreleri temel olarak v e s t i b u l e r çekirdeklere ve cerebellar nükleuslara inhibitör uyarı götürürler. - Cerebellar nükleuslara giden inhibitör uyarılar buradan talamusa projekte olur. •

Moleküler tabaka: - En yüzeydeki tabakadır. - Yıldız hücresi, sepet hücresi ve purkinje hücrelerinin dentritlerini içerirler. - Ayrıca granüler hücrelerinin aksonlarıda bu tabakada bulunur. - Bu tabakada granüler hücre aksonları paralel lifleri oluşturur.

82. Bağımlılık yapan maddelerin ortak etkisi Nukleus accumbensteki Dopamin 3 reseptörünü etkilemektir. Bu etkilenme akut olarak beynin ödül sistemini uyarmaktadır. 83. M. ciliaris kasılınca lensin kırıcılığı artar. Akomodasyondan sorumludur. Hipermetroplarda daha fazla akomodasyon olduğundan siliar kas bu kimselerde daha fazla gelişmiştir. Asıl akomodasyonu M. ciliaris‛in dairesel lifleri yapar. 84. ROD ve KONİ HÜCRELERİ • Basiller (Rod) düşük ışık şiddetine duyarlıdır ve gece görmeden sorumludur. • Koniler yüksek ışık şiddetine duyarlıdır ve gündüz görmeden sorumludur. • Retinada basiller periferde, koniler merkezdedir. 85. Reseptör hücrelerde –40 mV‛luk istirahat potansiyeli vardır. Göze ışık düşünce Rodopsin yapısında bulunan 11-cis–Retinal fotoizomerize olup, all-trans-Retinal haline gelir. Sonuçta oluşan metarodopsin II (all-trans Retinal bulundurur), transdusini uyarır. Transdusinde fosfodiesteraz enzimini aktive eder, sonuçta cGMP miktarında düşmeye neden olur. cGMP miktarında

FİZYOLOJİ’DE ÖNEMLİ BİLGİLER

düşmeyle birlikte sodyum kanalları kapanır ve hücre hiperpolarize olur. 86. Ganglion hücresi aksonları optik siniri yapar. Optik sinirde nazal bölgeden gelen lifler kiazma opticumda çaprazlaşır. Daha sonra traktus opticus ile iletim devam eder. İletilen uyarılar beyinde 17., 18., 19. (occipital lob sulcus kalkarinus) merkezlerde yorumlanır. 87. FİLTRASYON MEMBRANI • Glomerül kapiller membranı 3 kattan oluşur. Maddelerin bu katlardan filtre olabilirliğini elektrik yükleri ve büyüklükleri belirler. • Kapiller endotel • Bazal membran • Bowman epitel hücreleri (podositler) 88. GLOMERÜLER HİDROSTATİK BASINÇ • Arter basıncı • Afferent arteriol direnci: Özellikle afferent arteriol direncini Prostoglandin E belirlemektedir. Hipovolemi durumlarında PGE1 artarak glomerule gelen kan akımını arttırmaktadır. Böylelikle GFR düşmeye karşı korunmaya çalışılır. • Efferent arteriol direnci ile değişir. Efferent arteriol direnci artarsa glomeruler hidrostatik basınç artar. Sonuç olarak GFR artar. Azalmış böbrek kan akımı durumlarında artan Anjiotensin II effrent arteriolde vazokonstrüksiyon yaparak GFR‛yi düşmeye karşı korur.

51

91. ADH salınımını arttıranlar • Plazma efektif osmotik basıncının artması • Hücre dışı sıvı hacminin azalması • Kan hacminin azalması • Kan basıncının düşmesi • Ağrı, heyecan, stres, egzersiz • Bulantı, kusma • Ayakta durma • Morfin, nikotin, siklofosfamit, Vinka alkaloidleri (Vinkristin, vinblastin) • Klofibrat, karbamazepin, Klorpropamid • Anjiotensin II 92. ADH salınımını azaltanlar • Plazma efektif osmotik basıncının azalması • Hücre dışı sıvı hacminin artması • Alkol • Klonidin • Haloperidol 93. ADH, aldesteron, ANP temel olarak toplayıcı tubule etki ederler. 94. POTASYUM • Potasyum %67 proksimal, %20 henle çıkan kalın, geri kalan kısmı ise distal tüplerde geri emilir. • Proksimal tüplerde aktif geri emilir. Distal tüplerden sekrete edilebilir. • Potasyum tüplerden hem geri emilip hem de sekrete edilen tek iyondur. • Potasyumun tübe sekresyonu aldosteron bağımlıdır. • Diyette potasyum alımı arttığında kan potasyumu yükselir. • Potasyum, sürrenal korteksin zona glomeruloza hücresine girerek bu hücreyi depolarize eder. • Sonuç olarak aldosteron sentezi artar. Böylelikle potasyum atılımı artmış olur. 95. Asit baz dengeside potasyum sekresyonuna etkilidir. Asidozda, kompanzasyon için hidrojen iyonu hücrelere girer. Buna karşılık potasyum hücre dışına çıkar. Bu nedenle intrasellüer potasyum azaldığı için potasyum sekresyonu azalır. Alkalozda ise kanda hidrojen konsantrasyonu azalmıştır. Buna bağlı olarak hidrojen iyonu hücrelerden kana çıkar. Hidrojen iyonu kana çıktığında, potasyum iyonu hücreye girer. Böylelikle hücre içi potasyum artar. Böylelikle potasyum sekresyonu artar.

89: SEREBELLUM TABAKALARI 90. Anjiotensin II‛nin etkileri • Anjiotensin II dolaşımda hızla parçalanır bu yüzden dolaşımdaki yarı ömrü 1-2 dakikadır. • Postgangliyonik sempatik nöronlara direkt etki ile Nöradrenalin salınımını kolaylaştırır • Proksimal tübüler hücreler üzerine direkt etki ile Na emilimini arttırır. • Barorefleksin duyarlılığını beyin üzerinden etkileyerek azaltır (Hipertansif etki potansiyalize olur) • Beyin üzerinden su alımını arttırıcı ve ACTH ve ADH salınımını arttırırcı etkileri vardır.

96. Spermatoidler epididimde motilite kazandığından genital kanalların bundan sonraki bölümlerinde sil izlenmez, duktus epididimis yalancı çok katlı silindirik sterosilyalı epitel örtüsüne sahiptir ve yine düz kas hücrelerinden oluşmuş bir kas katı ile çevrelenmiştir. Sterosilialı epitelin başlıca görevi resorbsiyondur. (Yaşlı spermleri ve testis sıvısını rezorbe eder) 97. Epididimde sentez edilen gliserofosfokolin, kadın genital sistemde meydana gelen sperm maturasyonunu (kapasitasyon) inhibe etmektedir. Sperm maturasyonuna kapasitasyon denir. Kapasitasyon, spermde akrozom yapısının oluşmasıdır. Akrozom, golgi organelinden oluşmaktadır. Akrozom içerisinde, tripsin benzeri akrozin denilen enzim bulunmaktadır. Bu enzimin görevi,

52

TUSDATA BİLİMSEL TOPLANTI MERKEZLERİ

yumurta hücresinin etrafında bulunan zona pellusidayı yıkmak ve spermin yumurtaya girmesini sağlamaktır. 98. Semen sıvısına fruktoz ve prostoglandin koyan bez vezikula seminalistir. Spermler GLUT5 aracılıklı fruktoz alırlar. 99. Prostat sıvısında bulunan PSA, 30 KD ağırlığında serin proteaz aktivitesi olan proteindir. Spermi inhibe eden semenogelin adındaki maddeyi yıkarak, sperm motilitesini artırır. 100.NÖROHİPOFİZ • Nörohipofiz salgı hücreleri içermez. Nöron gövdelerinin myelinsiz aksonları bulunur. (paraventriküler, supraoptik) • Nörohipofizial hormonların taşınması ve pars nervozada depolanmasında (Herring body) nörofizin adlı bir protein aracılık eder. • Nörohipofizde myelinsiz aksonlara pitusit denilen glial hücreler eşlik eder. 101. PARATİROİD Paratiroid bezleri 4 tanedir. 2 üst paratiroid 4. yutak cebinden 2 alt paratiroid ise 3. yutak cebinden gelişir. Paratiroid bezin parankimasında iki tip hücre vardır. 1. Esas hücreler: Stoplazmik granüllerde parathormon içeren hücrelerdir. Glikojen inklüzyonlarıda stoplazmada gözlenebilir. 2. Oxyphil hücreler: Oksifil hücre özellikle puberteden sonra sayıları artar. stoplazmasında bol miktarda mitokondri içerdiği için H&E ile stoplazması asidofilik boyanır. Bu hücreler gerektiğinde esas hücrelere diferansiye olabilirler. 102.Sirkumvallat papillalarında tat tomurcukları bulunur ve bu tomurcuklar Ebner bezlerinin salgısı ile devamlı ıslak tutulur. Ebner bezi lingual lipaz salgılar. 103. CAJAL HÜCRELERİ • Gastrointestinal sistemde pace-maker aktivitesi gösteren hücre cajal hücresidir.

• Bu hücre BER (basic elektrical rhythm) sağlar. • Yıldız şeklinde mezenkimal kökenli bu hücrelerin multipl dalı vardır. • Dalları düğer düz kas hücrelerine dağılır. • Bu hücreden kaynaklanan tümörlere GIST (gastrointestinal stromal tümör) denir. • En sık midede yerleşir. C-kit onkogeni taşırlar. • Bu onkogen hücre yüzeyinde CD-117 kodlar. 104.Submukoza: Plexus Meissneri bulunmaktadır. Bu plexus gastrointestinal bezlerin sekresyon kontrolünden sorumludur. 105.Muskularis propria: Gerçek kas tabakasının bulunduğu tabakadır. GIS içeriğinin lümen boyunca iletilmesini sağlar. (Plexus Auerbachi) Pleksus Auerbachi, peristaltizmin regülasyonunda görev yapmaktadır. 106. PANETH HÜCRELERİ • Kriptaların bazal bölümlerinde yerleşmiş salgıladığı ürünlerle lüminal yüzeyi patojen mikroorganizmalara karşı koruyan hücrelerdir. • TNF-α, lizozim, defensin (kriptidin) olmak üzere 3 ana ürün sentezler. • Lizozim bakterilerin hücre duvarının geçirgenliğini arttırarak, defensin ise parazit ve bakterilerde membranlarında iyon kanalı açarak antimikrobiyal etki oluşturur. 107. YAĞ DEPO HÜCRELERİ (İTO HÜCRESİ) • Disse aralığında bulunurlar. • Sitoplazmaların lipid damlacıkları izlenen bu hücrelerin A vitamini (Retinoik ester) depoladıkları bilinmektedir. • Karaciğer sirozunda myofibroblastlara dönüşerek fibrozis (kollagen-elastin sentezi) yapmaktadırlar. 108.DİSSE ARALIĞI • Karaciğer lenfinin ilk oluştuğu yer Disse aralığıdır. • Disse aralı-ğında hepatositlerin mikrovillusları, sempatik sisteme ait myelinsiz aksonlar, tip III kollagen bulunur.

FİZYOLOJİ’DE ÖNEMLİ BİLGİLER

• Sirozda ise disse aralığında patolojik olarak elastik lifler bulunur. 109. SAFRA KESESİ • Mukozası tek katlı prizmatik epitel ve lamina propriyadan oluşmuştur. • Epiteli bağ dokusu içine yaptığı lamina propriyada yer alan çöküntüler Rokitansky-Aschoff sinüsleri olarak bilinir. Safra keseside submukoza bulunmaz. • Kas katı oblik, sirkuler ve longitudinal düzenlemiştir ve bağ dokusu bölmeleri içerir. 110.Duodenumun distansiyonu ve duodenuma asitli kimus ile protein yıkım ürünlerinin geçmesi mide salgılarını inhibe eder; enterogastrik refleks (Sekretin, GIP, CCK, peptid YY (enterogastronlar)) 111. Pankreatik enzimler • Proteazlar; (zimojenler) - Tripsin (ojen) - Kimotripsin (ojen) - (pro) Karboksipeptidaz - Deoksiribonükleaz - Ribonükleaz - Elastaz • Pankreatik α-amilaz • Lipaz, fosfolipaz A2, kolesterol esteraz, lesitinaz 112.Safra sekresyonunun kontrolü: Yağ asitleri, protein sindirim ürünleri, yumurta sarısı ve MgSO 4, CCK sekresyonunun güçlü stimulatörleridirler. 113. VİTAMİN B12 • Vitamin B12 asitte kolaylıkla bozulan bir vitamindir. Bu nedenle öncelikle tükrük bezinden salınan R faktör ile bağlanarak mide asitinden korunur.

53

• Yüksek düzeyleri insülin salgısını uyarır. • Vagus etkisi ile de uyarılabilir. • Asit artışı ile negatif feedback‛e uğrar. 116. SEKRETİN • Duodenumun asitle temasıyla uyarılır. • Pankreatik kanal ve safra kanallarının bikarbonat salgısını uyarır. • Kolesistokininin etkisini güçlendirir. • Gastrin ve asit salınımını inhibe eder. • Midenin boşalmasını geciktirir. 117. GASTRİK İNHİBE EDİCİ POLİPEPTİD • Karbonhidrat ve yağ emilimi ile uyarılır. • Mide asit salınımını inhibe eder. • İnsülin salınımını stimüle eder. - Glikoza bağımlı insülinotropik polipeptid • Diğer barsak salgılarını da uyarır. 118. VAZOAKTİF İNTESTİNAL POLİPEPTİD • Tükrük bezlerinden rektuma kadar yayılmıştır. • Su ve elektrolit salgısını artırır. • Tükrük bezlerinin kan akımını artırır. - Bu etkisini asetilkolin ile birlikte yapar. • Kardiya sfinkterini gevşetir. • Mide asiti ve pepsini inhibe eder. • Safra kesesi kasılmalarını inhibe eder. 119. MOTİLİN • EC (Entero kromaffin) ve M hücrelerinden salgılanır.

• R-B12 kompleksi daha sonra duodenumda pankreatik tripsinojen ile ayrılarak mide parietal hücreleri tarafından salınmış olan IF ile birleşir.

• Düz kasları aktive eder.

• Daha sonra IF-B12 kompleksi Terminal ileumdan reseptör aracılıklı olarak (pinositoz) emilmektedir.

• Makrolid antibiyotikler motilin reseptör agonisit olarak işlev yapıp peristaltizmi arttırırlar. Bu nedenle yan etki olarak diyare oluşturabilirler. Ayrıca diabetik hastalarda otonom nöropati sonucu gelişen diabetik gastroparazinin tedavisinde kullanılırlar.

• Bu emilim için alkali pH, kalsiyum ve magnezyum da ortamda bulunmalıdır. • Karaciğerden yapılan transkobolamin B12‛nin kanda taşınmasını sağlar. 114. KOLESİSTOKİNİN - PANKREOZİMİN • Yağ ve protein yıkım ürünleriyle uyarılır. • Emilim olana kadar salgı pozitif feedback‛le devam eder. • Enzim içeriği zengin pankreas salgısı sağlar. • Safra kesesini kasıcı etki yapar. • Sekretinin etkisini artırır. • Pankreatik mukozoya trofik etki yapar. • Mide boşalmasını geciktirir. • Enterokinaz salgılatır. 115. GASTRİN • Antrumdaki G hücrelerinden salgılanır. • Asit salgısını uyarır; azalan asit ile uyarılır. • Pepsin salgısını uyarır; peptidlerle uyarılır. • Kardiya sfinkterini kasar. • Barsak mukozasına trofik etki yapar.

• Gebelerin mide yanmasında düşük düzeylerinin etkin olması olasıdır.

120. NÖROTENSİN • İleumda salgılanır. • Salgılandığı bölgede vazodilatasyon ve barsak hareketlerinde inhibisyona neden olur. • Emilimin kolaylaşmasını sağlar. 121. SOMATOSTATİN • Gastrin, sekretin, motilin, GIP ve VIP salgısını inhibe eder. • Mide lümenine kan dolaşımından daha yüksek oranda geçer. 122. GUANİLİN • Klor kanalına etkilidir. (Kistik fibrozis geninin kontrol ettiği kanal). Barsağa su ve klor sekresyonu oluşturur.Paneth hücreleri tarafından üretildiği sanılmaktadır. Guanilin etkisini siklik GMP üzerinden gösterir. Hücrede c-GMP artışı lümene klor ve su sekresyonunda artma oluşturur. E. coli toksini (stabil toksin) guanilini taklit ederek sekratuar tip diyare oluşturur.

54

TUSDATA BİLİMSEL TOPLANTI MERKEZLERİ

134. İntrasellüler sıvıda:

123. PANKREATİK POLİPEPTİD

• En fazla bulunan katyon... Potasyum

• Pankreas adacık PP hücrelerinden salgılanır, • Hipoglisemi ile uyarılır,

• En fazla bulunan anyon... P- fosfat ve Organik anyonlar

• Kolesistokinine zıt etki ile pankreasta dinlenme, safrada birikmek sağlar

• En fazla bulunan katyon... Sodyum

• Extrasellüler sıvıda: • En fazla bulunan anyon... Klor

124. GHRELİN • Mide boş kalınca salınmaktadır. Hipofiz üzereindeki reseptörü üzerinden GH salınımını uyarır. Ayrıca iştah arttırıcı etkisi bulunmaktadır. Bu nedenle midedin çıkarılması ghrelini azaltacağı için iştahı keser. 125. SUBSTANCE P

135. KALSİYUM ve MAGNEZYUM • Hücre membrandaki negatif yüklü proteinlere bağlanıp depolarizasyon iyonu olan Na girişini güçleştirir • Serum Ca ve Mg arttığında: Uyarılabilirlik azalır. • Serum Ca ve Mg azaldığında: Uyarılabilirlik artar. 1 3 6 . Kasta, aksiyon potansiyelinin kontraksiyonu başlatabilmesine aracılık eden en önemli iyon kalsiyumdur.

• İnce barsak peristaltizmini arttırır. 126. BOMBESİN

Kas hücresinde aksiyon potansiyelini başlatan ilk olay ise hücre içine Na girişidir

• Gastrin salınımını arttırır. 127. • • • •

ENTEROGLUKAGON (GLP-1) Mide asit salınımında azalma Mide başalmasının inhibisyonu İnsulin salınımında artış Mukozada trofik etki oluşturur.

137.Epitel hücrelerinin bağlantı birimlerinde bulunan zar proteinleri

128. ENKEFALİN • Sfinkterlerde kasılma oluşturur. 129.Protein / lipid oranı en yüksek olan membran: Mitokondri iç zarı Lipid / protein oranı en yüksek olan membran: Miyelin kılıf‛ dır.

• İntegrinler

→

Hemidesmozom

• Desmoglein

→

Desmozom

• Kadherin

→

Zonula adherens

• Konneksin

→

Neksus

• Okludinler

→

Zonula okludens

138. ÇIPLAK SİNİR SONLAMALARI • Ağrı ve ısı duyusunu alırlar.

• Endoplazmik Retikulum: Glukoz 6 fosfataz

• Merkel cisimciği: kılsız deride ve st.bazalede (dermoepidermal bileşkede) görülür. Dokunma ilgili reseptörlerdir.

• Peroksizom: Katalaz ve ürik asit oksidaz

•

130. Hücredeki organellerin biyokimyasal markerları:

• Golgi: Galaktozil transferaz,Glikozil N-asetil transferaz • Plazma membranı: nukleotidaz

Na -K -ATP +

+

az

,

Vater-pacini korpukülü: esas olarak dermiste özellikle parmak uçlarında bulunurlar, başlıca titreşim (vibrasyon) algılanmasından sorumludurlar

5‛

• Ribozom: Yüksek RNA içeriği • Mitokondri: Glutamat dehidrojenaz • Sitoplazma: Laktat dehidrojenaz • Lizozom: Asit fosfataz 131. Zarla çevrili olmayan organeller: • Ribozom • Nükleolus • Hücre iskeleti bileşenleri (mikrotübül, araflamanlar, mikroflamanlar) 132.İntrasellüler kalsiyumun en yüksek olguğu organeller: Mitokondri ve Endoplazmik retikulum‛ dur. 133. DEMİR • Demirin İncebarsakdan enterositlere alımı= Kolaylaştırılmış transport (IRP)

139.Ruffini korpuskülü: ısı duyusunu alırlar. Krause korpuskülü: Soğuk duyusunu alırlar 140.Kas iğciği: çizgili kaslarda yer alan bir kapsülle çevrelenmiş özel kas lifleri ve nöron bağlantılarından oluşmuş reseptörlerdir. Ekstrafuzal kas liflerindeki uzunluk değişimini tespit ederek bu bilgileri omuriliğe iletirler. 141. Golgi tendon organı: esas olarak tendonun kasa yapışma yerinde bulunurlar. Kas iğciği ve tendon organları ekstremitelerin ve vücudun hareket ve pozisyonunun ayarlanmasında etkili olurlar. 142. Hücrenin hücreler arası matriks ile etkileşimini sağlayan transmembran yapıdaki adezyon reseptörleri: İntegrin‛ lerdir 143. • Epidermis ve deri ekleri: ektodermden • Dermis: mezodermden

• Hemoglobinin enterositlere alımı= Pinositoz • Fe‛ in eritroid prekürsör hücrelere alımı= Endositoz • Glukozun İncebarsakdan epitel hücre membranına geçişi= Sekonder aktif transport • Glukozun enterositlerden ekstrasellüler sıvıya geçişi= Kolaylaştırılmış transport

Meissner korpuskülü: dermiste papillalar içine yerleşmişlerdir. Dokunma duyusunu alırlar.

• Melanositler: nöral kristadan köken alır. 144.MİKST BEZLER •

Mikst bezlerde seröz salgıyı lümene boşaltan, hücreler topluluğu olan Gianuzzi yarımayları bulunur. - Submandibular bezin bir kısmı

55

FİZYOLOJİ’DE ÖNEMLİ BİLGİLER

- Sublingual bezin bir kısmı - Solunum yollarının sero-mükoz bezleri 145. BEZLER • Merokrin bezler: Hücrede hiç sitoplazma kaybı olmaz. Salgısını egzositozla boşaltır. (tükrük bezleri, pankreasın ekzokrin salgısı,ekrin ter bezleri) • Apokrin bezler: Salgı maddesi hücrenin apikalinde toplanır. Sitoplazmanın üst bölümü salgı ile birlikte atılır. (koltuk altı ter bezleri,meme bezleri ) • Holokrin bezler: Salgı maddesi hücrenin bütünüdür. (Yağ bezleri, gonadlar) 146. MYOEPİTELYAL HÜCRELER (BASKET HÜCRELERİ) * Epitelyal kökenli ve salgı epiteli ile bazal membran arasına yerleşmiştir.!!. * Myoepitelyal hücreler aktin ve myozin flamanları içerirler.Salgı boşaltılmasında rol alır. 147. 2,3 DBG (Difosgogliserat) miktarını arttırarak Hemoglobinin oksijen afinitesini azaltıp, dokuya oksijen bırakılmasını kolaylaştıran faktörler yüksek irtifa, anemi, tiroid hormonlar ,anobolizan steroidler (testesteron). 148. KOLLAJEN • Bazal laminaya özgü kollagen Tip IV kollagen • İyileşme sırasında en çok Tip I kollagen • Granülasyon dokusunda ilk Tip III kollagen 149. Konjuktiva çok katlı silendirik, kornea çok katlı yassı epiteldir. Çok katlı silendirik epitel erkek üretrasında da bulunur. 150. Hücre bağlantı molekülleri olan zonula okludens, desmozom, zonula adherens yaıpısına giren protein kadherin dir. Mutasyonlarında hücre yanıbaşındaki hücreyi tanıyamadığı için mitozla çoğalarak etrafını doldurmaya çalışır ve kanser gelişir (meme lobuler ca ve ailesel mide kanseri). 151. HYALİN KIKIRDAK • Vücutta en fazla bulunan kıkırdak tipidir. %40‛ı Tip II kollajendir. Fetüsün ilk iskeletini oluşturur. • Uzun kemiklerin eklem yüzeyi, Kostal kemiklerin

ventral ucu, Burun,Larinks,Trakea ,Bronşlarda bulunur 152. Osteoklastlar üzerinde KALSİTONİN RESEPTÖRÜ bulunur ve kan kalsiyumunu azaltmak için osteoklastları inhibe eder (Troid parafoliküler C hücresi tarafından sentezlenir) 153. Düz kas ve kalpteki pace-maker hücresinde (sinoatrial düğüm) depolarizasyon yapan iyon : kalsiyumdır. Çizgili kas ve noronda depolarizasyonu sodyum yapmaktadır. 154. GİP: insulin salınımı arttıran ve Ghrelin: GH salınımını attrıran barsak hormonlarıdır. Motilin reseptörü üzerinden peristaltizm arttıran madde makrolid antibiotiklerdir. CCK, sekretin ve GİP mide boşalmasını yavaşlatır (Enterogastrik reflex). CCK ve glukagon iştah kesen barsak hormonudur (İştahı açan MSS Nt‛leri orexin, endorfin, NPY, Ghrelin; kapatanlar ise leptin, somatostatin, oxitosin). 155. Hipoksi ve hiperkarbiye cevap olarak damarlar gevşerken. Pulmoner arterde kontraksiyon olur. Akciğerlerin hipoksiye verdiği refleks yanıt: Vazokonstrüksiyondur. (Ventilasyon-perfüzyon dengesi). 156. Solunum yolunda bulunan APUD hücresi küçük granuler hücredir. Eski adı Kulchitsky hücresidir. Küçük hücreli karsinom gelişiebilir. Müller hücresi retinada bulunan glial destek hücresi, pitiusit ise arka hipofizde bulunan glia hücresidir. Pituisit arka hipofizdeki aksonlara desteklik yapar. 157. ZONULA OKLUDENS • Bağlantıların yoğun olarak bulunduğu yapılar: - GİS enterositleri, - Kan-beyin bariyerindeki (Astrositler..)

endotel

hücresi

- Kan-timus bariyerindeki endotel hücresi( Retikulum hücreleri) - Kan-testis bariyerindeki sertoli hücresi - Mesane epitelyumi - Kesintisiz kapiller

56

TUSDATA BİLİMSEL TOPLANTI MERKEZLERİ

Akciğer volümleri 158. DEMİR • Demirin İB‛dan enterositlere alımı= Kolaylaştırılmış transport (IRP) • Hemoglobinin enterositlere alımı= Pinositoz • Fe‛ in eritroid prekürsör hücrelere alımı= Endositoz • Glukozun İB.dan epitel hücre membranına geçişi= Sekonder aktif transport • Glukozun enterositlerden ekstrasellüler sıvıya geçişi= Kolaylaştırılmış transport yolu ile olmaktadır 159. KAS İĞCİĞİ • Gama deşarjı kas iğciğini inerve eder. Gama deşarjı artar ise kas iğciğinin boyu kısalır. Bu nedenle sensivitesi artar. Böylelikle kasın boyundaki uzamayı daha kolay algılar. Refleksler canlanır, kasın tonusu artar. Kas iğciği kasın boyundaki uzamayı algılar. Golgi tendon organı ise tendonun gerilimini algılar. Tendon gerilirse kas kasılması inhibe olur. Derin tendon refleksleri monosinaptikdir. 160.DEPOLARİZASYON • İskelet kasında, nöronda depolarizasyon yapan iyon sodyumdur. • Düz kas ve pacemaker hücresinde depolarizasyon yapan iyon kalsiyumdur. • Myokard hücresinde depolarizasyon yapaniyon sodyum ve kalsiyumdur. • Kalsiyum ayrıca iskelet kasında troponin C‛ye, düz kasda kalmodiline bağlanarak kontraksiyon kenetini başlatır. • Kalsiyum nöronda presinaptik bölgeye girerek nörotransmitterin e k z o s i t o z l a salınmasında görevlidir. • Kalsiyumu iskelet kasında sarkoplazmik retikuluma girip çıkaran protein ryanodindir (defektinde malign hipertermi). • Bu işi myokardda ise fosfolamban yapar. • Kalsekestrin kalsiyumu S.R‛de depolar. 161. LENF NODU • KORTEKS: primer ve sekonder folliküller bulunur. B lenfosit bağımlı bölgelerdir. • PARA KORTİKAL ALAN: Korteksin folikül içermeyen derin bölgelerine denir. Lenf düğümlerinin T lenfosit bağımlı alanlarıdır.

** Postkapiller venül (Yüksek endotelli venül) içerir. ( T lenfositlerin kandan lenf düğümlerine geçiş yolunu oluşturur) • M E D U L L A : Medulla kordonları ve medüller sinüsoidleri içerir. Venöz kan sinüsleri bulunmaz. 162. TİMUS • Endoderm kaynaklı primer bir lenfoid organ olan timusta * Germinal merkez (folikül ) bulunmaz. Lobüllerden oluşur. • Medulla:Büyük lenfositler • Hassal cisimcikleri (epitelyal kökenli yapılar) (*Nisan 1998) • Korteks: Küçük lenfositler • Kan–timus bariyeri (perivasküler retiküler hücreler) 163. Nöropeptit Y iştahı açan hormondur. Yağ dokusundan salınan leptin hormonu ,hipotalamusda bulunan Nöropeptit Y‛yi baskılayarak iştahı keser. 164.Hipotalamus Çekirdekleri: • Lateral hipotalamus susama ve açıkma merkezi • Perifornikal çekirdek:Acıkma hiddet merkezidir .Ventromedial çekirdek doyma merkezidir, harabiyetinde obesite meydana gelir. • Posterior hipotalamus: kan basıncı artışı, pupiller dilatasyon, titreme • Dorsomediyal çekirdek: Gastrointestinal uyarma • Paraventriküler alan: Oksitosin salgılanması, • Medial preoptik alan: kalp hızının azalması, kan basıncının düşmesi, mesanenin kasılması, • Supraoptik çekirdek: Vasopressin salgılanması, • Posterior preoptik ve anterior hipotalamik alan: Vücut ısısının düzenlenmesi, soluma, terleme ve tirotropin inhibisyonu 165. GIS HORMONLARI • CCK ve parasempatik safra kesesini kasar,oddi sfinkterini gevşetir. (Kolegog etki), pankreasdan enzim salgısını yaptırır. • Sekretin, karaciğerden safra yapımına sebeb olur (Koleretik etki) ve pankreastan su ve bikarbonat salgısını yaptırır. • VİP ve sempatik sistem safra kesesini gevşetir. • VİP su ve elektrolit sekresyonu yaptırıp ishal yapar. • VIP alt özefagus sfinkterini gevşetir.

FİZYOLOJİ’DE ÖNEMLİ BİLGİLER

• GIP insülin salınımını arttırır. • Büyüme hormonu yaptıran ise ghrelindir. 166. Oral yolla alınan glukoz: İntravenöz verilen glukozdan daha fazla insülin salınımına neden olur .Çünkü oral yolla verilen glukoz GİP(gastrik inhibe edici polipeptit) salınımına neden olur .GİP ise insülin salınımına neden olur. 167. Osteoblastlar üzerinde: D vitamini, PTH ,IGF-1, Östrojen,Testesteron reseptörleri bulunur. D vit ve PTH :osteoblastik aktiviteyide osteoklastik aktiviteyide arttırabilen hormonlardır.Hipokalsemide salınan PTH ‘nın reseptörleri osteoblastta olmasına rağmen etkisi osteoklastik aktiviteyi artırmak yoluyla meydana gelmektedir. 168.Osteoklastlar üzerinde ise Kalsitonin reseptörleri vardır. Kalsitonin, hiperkalsemi durumlarında : Tiroidin parafoliküler C hücresi tarafından salınır ve osteoklastları inhibe ederek kemik yıkımını durdurur. 169. Kan hücreleri mezenşimal kökenlidir. İntrauterin hayatın ilk 2-3. haftasında vitellus duvarında kan adacıkları ile hematopoez başlar.!! Karaciğerde 4-6. haftada kan hücreleri görülmeye başlar 5. aydan sonra azalmaya başlar. Dalakta fetüsde 3. ayda kan yapımı olur. Myeloid faz: 5. aydan sonra kemik iliğinde kan yapımı ile başlar. 170. Band hücreler: Normalde dolaşıma geçmeyen metamyelositlerin enfeksiyon sırasında dolaşımda görülmesine (sola kayma) bant hücreler denir. 171.APUD hücresi (Kromaffin, Argentofin) hücre nörokrin salgı yapar. Adrenal medulla aynı boyanma özelliğine sahiptir. 172. Kluver-Bucky sendromu amigdala lezyonunda. Subtalamik lezyonda ballismus oluşur. 173. Korneada nonkeratinize çok katlı yassı epitel, epidididimde sterosilyalı epitelyum bulunur. 174. Diskus interkalaris kalpte bulunan bağlantıdır. Kalpte en yavaş ileti AV nod, en hızlı ileti purkinje hücresinde oluşur. 175. Meme süt salgısı, serumen apokrin salgıdır. Yağ bezi holokrin salgı yapar. 176. NİSSİ cismini GER oluşturur. Herring cismi arka hipofizde nörofizinin yaptığı inklüzyondur. Sentrasiner hücre pankreasta bulunur 177. Desmozom str. Spinozumda bulunur. Eleidin str. Lusidumda bulunur Hemidesmozum hücreyi bazal laminaya ,mezenşime bağlar. Laminin ve entaktin bazal laminada bulunan glikoproteinlerdir. 178. Hücrede en büyük organel: Nükleusdur ve vücûttaki en büyük nükleus: Spinal ganglion ve Oositler de bulunur 179.Glutamat dehidrojenaz mitokondrinin biyokimyasal sitomarkerıdır. Süksinat dehidrojenaz :Mitokondri iç membranında bulunan tek TCA siklus enzimidir. 180. Hücrede kalsiyumun en yüksek olduğu organeller: Endoplazmik retikulum ve Mitokondri 181. Mitozun metafaz safhasında kromozomlar ekvatorda toplanır. 182.Hücre bölünmesinde Interfaz safhasının G1 evresi sitoplazma hacminin arttırıldığı evredir.. 183. Kas kasılması sırasında I ve H bantlarının boyu kısalır. Diğer bantların boyu değişmez

57

184. KOLLAGEN MADDELER • Safra kesesinin kontraksiyonunu s a ğ l a y a n maddelerdir. • Kolesistokinin kolegog bir maddedir, koleretik maddeler safra yapımını arttıran maddelerdir. • Sekretin koleretik bir maddedir 185. Hepatositler ile portal alan arasındaki boşluğa MALL aralığı denir. 186. Retinada iç pleksiform tabakada, bipolar nöronlar ile ganglion tabakası sinaps yapar 187. Gap junctionın yoğun olarak izlendiği hücrelere örnek: Kalp kası hücresi, osteositler, visseral düz kas(uterus) ve kornea hücreleridir 188. Kalpteki en büyük çaplı hücreler: purkinje hücreleri, Megakaryositler kemik iliğindeki en büyük çaplı hücrelerdir 189. Ara filamanlar: Desmin kas dokusunda, vimentin mezenkim dokusunda, sitokeratin epitel dokusunda bulunan ara filamanlardır. Tümör hücresi vimentin içeriyorsa sarkom, sitokeratin içeriyorsa kanser hücresi demektir. 190. cGMP: cGMP‛yi ikinci haberci olarak kullanan hormonlar ANP, BNP, NO, Guanilin, E.Coli (Stabi toksin)‛dir. 191.Kalpte elektriksel iletimin en yavaş olduğu yer AV noddur. SA nod

→ 0,05 m/sn

Atrium

→ 1 m/sn

AV nod

→ 0,04 m/sn

His demeti

→ 1m/sn

Purkinje

→ 4m/sn

Ventrikül

→ 1 m/sn

192.DERİ KATMANLARI • Epidermis yukardan aşağıya doğru şu tabakalardan oluşur. - Stratum Corneum; çekirdeksiz çok yassı, içinde keratin ve lipide benzeyen bir boynuz yağı bulunur. - Stratum Lucidum; yalnızca eliçi ve ayak tabanlarında bulunur. Bol eleidin maddeleri içerir.

58

TUSDATA BİLİMSEL TOPLANTI MERKEZLERİ

- Stratum Granulosum; 2-3 sıralı iğ şeklinde içinde keratohyalin granülleri bulunan yassı hücrelerden oluşmuştur. - Stratum Spinosum; desmozom denilen protoplazmik uzantılarla birbirine bağlanmış 6-7 sıra poligonal hücrelerden oluşur. Bazı hastalıklarda (Örn, Pemfigus) desmozomlar parçalanır ve epidermis dermisten kolayca uzaklaşır. - Stratum Bazale (germinativum); mitotik aktivite gösteren tabakadır ayrıca melanositler de bulunur. • Dermis‛te; - Stratum papillare, epidermisin içine bir takım uzantılar yapar ve bu papillaların içinde kapiller şebeke bulunur. - Stratum retikülare; kollajen ve elastik lifler ağ şeklinde bir yapı oluşturduğu için, basınç ve çekme gibi mekanik etkilere dayanıklıdır.

193. KEMİK VE KARTİLAJİN KARŞILAŞTIRILMASI ÖZELLİK

Destek Doku

Fibriller Vaskülarite Sinirler Büyüme Tamir Mitoz Bağlantı Hormon etkisi Vitamin etkisi

KARTİLAJ Kondroitin sülfat, keratan sülfat, kondronektin, kondrokalsin. Mineralizasyon yok Hidrasyon yüksek (% 75) Tip I kollajen (fibrokartilaj) Tip II kollajen (hyalen ve elastik) Avasküler; beslenme difüzyonla sağlanır Yok İnterstisiyel ve appozisyonel Düşük Kondrojenik-evet Kondroblastlar-evet Kondrositler-evet

KEMİK Kondroitin sülfat, keraton sülfat, osteonektin, osteokalsin, osteoporin. Hidroksiapatit, sitrat, bikarbonat, Hidrasyon azdır (% 7) Tip I kollajen(gergin kuvvet sağlar) Yüksek vasküler

Çizgilive düz kas, Kan hücreleri, Kalp Damar, Böbrekler, Gonadlar ve boşaltım yolları, Böbrek üstü bezi korteksi ve dalak • Endodermden orjin alanlar: Solunum sistemi epiteli, sindirim kanal epiteli ve türevleri (KC, pankreas), Tonsil, tiroid, paratiroid, timus parankimi, mesane ve üretra epitelinin çoğu, östaki borusu ve orta kulak boşluğu 195. Dalak‛ta T hücresi: Sentral arter çevresindeki periarteriyel lenfatik kılıfta (PALS) bulunur.B hücresi: Beyaz pulpada nodüllerde, Makrofaj: Marjinal zonda bulunur. 196. Özefagus kanseri: Seroza bulunmadığı için özefagus kanserleri çok hızlı mediastendeki komşu organlara yayılım gösterir. Özefagus kanseri en sık orta 1/3 lük kısımda yerleşir. Histolojik tipi ise epidermoid karsinomdur. 197. Sertoli hücresi: Sertoli hücresi testiste seminifer tüplerin etrafında bulunan hücredir. Fagositoz, androjen bağlayıcı protein, inhibin, MIF ve kan testis bariyerinden sorumludur. 198. HORMON DUYARLI LİPAZ • Büyüme hormonu lipoliz yapmasının sebebi, yağ dokusunda bulunan hormon duyarlılipazı aktive etmesidir. Hormon duyarlı lipazı aktive eden diğer hormonlar: glukagon, tiroid hormonları, katekolaminler, kortizoldür. 199. HİPERKALSEMİ

Var

• Toplumda hiperkalseminin hiperparatiroidi iken,

Sadece appozisyonel

• Hastanede yatan hastalarda en sık sebep tümör kemik metastazlarıdır.

Yüksek Osteoprogenitor-evet Osteoblastlar-evet Osteositler-hayır Osteoklastlar-hayır

Kondrositler arasında junction yok

Osteositler arasında gap junctionlar var. PTH; 1,25-(OH)2 T3, T4, testosteron, Vitamin D; kalsitonin; GH, kortizon, GH; Östorojen; hidrokortizon, östradiol Androjen; T3, T4, kortizol N/A

-

Vit D,C, ve A İD:03t043

- Duyu organlarının duyu epiteli, - Epidermis ve deriekleri, - Hipofiz, - Diş minesive bazı organların epiteli (parotis vb.) • Mezodermden orjin alanlar: - Bağ dokusu, - Kıkırdak ve kemikler,

nedeni

201. Nissl cismi ve kromatoliz: Nöron stoplazmasında bulunan granüllü endoplazmik retikulum, nissl cismini oluşturur. Akson kesilerinde bu cismin sayısı azalır. Bu olaya kromatoliz denir. 202. Merkezi sinir kılıfları: Beyni en dıştan örten zar duramaterdir (epinöriuma karşılık gelir). Duramater altında kortikal sulkusların üzerinden geçen araknoid zar (Perinöriuma karşılık gelir). En içte ise sulkusların içini döşeyen piamater (endonöriuma karşılık gelir) bulunur.

203: KORNEANIN TABAKALARI

• Ektodermden orjin alanlar: - Periferik sinir sist.,

sık

200. Potasyum tüplerden hem geri emilip hem de sekrete edilen tek iyondur. Tek organik madde ise Ürik asittir.

194. GERM KATMANLARINDAN GELİŞEN YAPILAR - MSS,

en

Tabaka

Özellik

Kornea epiteli

Korneanın ön yüzü (havayla temas eden) nonkeratinize çok katlı yassı epitel. Bir çok serbest sinir sonlanması yüksek regenerasyon kapasitesi bulunur.

Bowman membranı

Epitelin bazal membranıdır.Hasarında rejenerasyon olmaz

FİZYOLOJİ’DE ÖNEMLİ BİLGİLER

Stroma

Korneanın en kalın tabakası

Descement membranı

Endotelin bazal membranıdır.

Kornea endoteli

Korneanın arka yüzünü (akoz hümorale temas eder) döşeyen tek katlı yassı epiteldir. Kornea ve aköz hümör arasındaki metabolik alışverişten sorumludur.

204. EKG • P dalgası ⇒atriyum depolarizasyonu (ventrikül diyastolünün son bölümü); • QRS dalgası ya da kompleksi ⇒ventrikül depolarizasyonu,

213. Mezengial hücreler RES‛e ait makrofajlardır. 214. Büyük tip arterlerde T.medialarındaki en belirgin yapı elastik liflerdir. T.adventisyalarındaki en önemli yapı vazovazorumdur 215. İnsülin lipoprotein lipazı aktive eder. İnsülin hormona duyarlı lipazı inhibe eder. 216. Albumin, prealbumin, transferin negatif akut faz proteinleridir.

217: BEYİN KESELERİNDEN GELİŞEN YAPILAR Sekonder beyin kesesi

• Q-T aralığı⇒ventrikülün kasılma süresini belirtir (~0.35 sn). • S T a r a l ı ğ ı Ventrikül depolarizasyonu ve repolarizasyonu arasındaki 0,43 sn‛den küçüktür/ süredir. İzoelektrik hattan 2 mm sapması patolojiktir 205. Hücre içi ve dışı arasında en büyük konsantrasyon farkı olan elektrolit kalsiyumdur. Ekstrasellüler kalsiyum, intrasellüler kalsiyumun 10.000 katıdır. 206. Fotonların etki mekanizması (görme) cGMP azalmasıdır. 207. Periferik rezistansın esas belirleyicisi Arteriollerdir. 208. Kasın sitoplazması: Sarkoplazma E.Retikulum: Sarkolazmik retikulum Hücre membranı: Sarkolemma Tek kas lifini çevreleyen: Endomisyum. Bir grup lifi çevreleyen: Perimisyum. Dıştan tüm kası çevreleyen: Epimisyum 209.Ryanodin: Kasta S.retikulumda bulunan reseptör (kalsiyumun sitoplazmadan sarkoplazmik retikuluma geri almından sorumlu...Riyanodin gen defekti sonucu Genel anestezikler ile hastada Malign hipertermi meydana gelir.Tedavide Dantrolen kullanılır.) Kalsekestrin: S.retikulumda kalsiyumu bağlayan protein Parvalbumin: Ca++ kontrasyonu fazla ise sitozoldeki Ca++ bağlayan proteindir 210.Spirometre ile ölçülemeyenler: • Rezidüel hacim • FRC (Fonksiyonel rezidüel kapasite) • TAC (Total Akciğer kapasitesi) 211. CO oranı en yüksek → alveol havası 2

CO2 oranı en düşük → inspirasyon sonrası ölü boşluk 212. Titin: miyozini Z diskine tutturan proteindir. Sarkomerin aşırı gerilmesini önler

Duvarından Lümeninden

Telensefalon

Serebral hemisferler

Lateral ventriküller

Diensefalon

Diensefalon (talamus, hipotalamus, nörohipofiz, epitalamus, epifiz) (*Eylül-2002)

3. ventrikül

Mezensefalon

Mezensefalon

Akuaduktus serebri (Sylvii)

Metensefalon

Pons ve beyincik (alar plak)

4. ventrikül üst yarı

• T dalgası⇒ventrikül repolarizasyonu sırasında ortaya çıkar. • P-R ya da P-Q aralığı⇒atriyum kasılmasının başlangıcından ventrikül kasılmasının başlangıcına kadar olan süreyi gösterir(~0.16 sn).

59

Kraniyal / spinal sinir Olfaktör

Optik (*Eylül-1996)

Okulomotor, Troklear Trigeminus, Abdusens, Fasiyal, Vestibulokohlear Glosofaringeus

Medulla Miyelensefalon oblangata

4. ventrikül alt yarı

Vagus Aksesoriyus Hipoglossus

Beyin keselerinin distalinden

Medulla spinalis

Kanalis sentralis

- SPİNAL SİNİRLER -

218. İnsülin sekresyonunu en fazla artıran aminoasit lösin • GH salınımını en fazla artıran aminoasit arjinin 219. D vitamini 25 hidroksilasyona karaciğer endoplazmik retikulumunda 1α hidroksilasyona böbrek mitokondrisinde uğrar. 220.Sirkümvallat papilla sayıca en az ancak tat cisimciklerinden en zengin papilla tipidir. 221.Langerhans hücreleri epidermisde str. spinosum da yer alır. 222. Özefagus ve rektumun serozası yok! 223. Gianuzzi yarımayları mikst bezlerde bulunur. Submandibuler ve sublişngual bez de mikst (seröz ağırlıklı) bezlerdendir. 224. Santral arter : Dalak‛ta Santral ven : Karaciğer‛de Santral kanal : Medulla Spinaliste bulunur. 225. Von Ebner Bezleri: Dildeki papilların tabanında bulunur.Tükrük lipazı sentezler. Brunner Bezleri : Duodenum‛da bulunur,mukus salınımında rolü vardır. 226. Oksitosin,hipotalamusta paraventriküler nükleuslarda sentezlendikten sonra nörofizin-I ile taşınır. 227. PANETH HÜCRELERİ • İnce barsakta bulunur. • Protein polisakkarit kompleksi sentezi yapan ekzokrin seröz hücrelerdir.

60

TUSDATA BİLİMSEL TOPLANTI MERKEZLERİ

• Lizozim enzimi içerirler. • Lizozim antibakteriyel aktiviteye sahiptir ve barsak florasının kontrol edilmesinde önemli bir rolü vardır. 228. Marjinal zon: Dalak‛da kırmızı pulpa ile beyaz pulpa arasındadır. Makrofaj bulundurur. Dalakta aktif fagositozun olduğu yerdir. 229. Clara hücreleri: Bronşiollerin epitelinde bulunur. Bronşial yüzü koruyan glikozaminoglikonları ,bronşial sürfaktanı salgılar.

•

Umbilikal ven ...........................- Lig. Teres hepatis

•

Ductus arteriosus ....................- Lig. Arteriosus

•

Ductus venosus .......................- Lig. Venosum

•

Urachus (Allantois) ..................- Median umbilikal ligament

•

Nucleus pulposus ....................

•

Gubernakulum ...................... -

•

230. Kastrasyon hücreleri: ön hipofizde Pitusit hücreleri: arka hipofizde izlenir. 231. DH: hipotalamusdan hipofize nörofizin II ile taşınır supraoptik nükleustan salınır.

•

234.KAN HÜCRELERİ HAKKINDA ÇOK ÖNEMLİ BİLGİLER!!! Lökositler: Nötrofil(sayıca en çok olan),eozinofil,baz ofil(sayısı en az olan), lenfosit,monosit (en büyük olan ve dokuda makrofajlara dönüşen) * Trombositlerin babası megakaryosittir(en büyük kemik iliği hücresi) * Granülositlerin babası myeloblasttır(myeloblastpromyelosit-myelosit-metamyelosit-bant şeklinde ilerler) * Metamyelositte mitoz son bulur. * Metamyelosit fagositoz yeteneği olan ilk elemandır. * Myelosit spesifik granüllerin oluştuğu ilk elemandır. * Ayrıca myelosit granülositlerin eozinofil-bazofilnötrofil diye ayrıldığı evredir!!! * Eritrositlerin babası eritroblastlardır * Lenfositler lenfoblastlardan gelişirler 235. Dikkat → Umbilikal ven ile arteri karıştırmayın!!! BAZI FETAL YAPILAR ve ERİŞKİNDEKİ KALINTILARI •

Umbilikal arter..........................- Lateral umbilikal ligament ve medial umblikal katlantılar

Notokord

Erkekte…Gubemakulum testis Kadında…Overin round ligamenti

Mezanefrik tübüller .................. -

Erkekte… ductuli eferentes

-

Kadında… epoöforon, poraöforon,

Gardner kanal kisti Paramezanefrik duktus............ - Erkekte… appendiks testis

232.Hofbauer hücreleri: Plasental villüslerde bulunan özelleşmiş fetal fagositlerdir. 233. Fetusta kanın en kirli olduğu damar Umblical arter değil VCS‛dur.

-

- Kadında…uterus, fallop tüpü, morgagni kisti •

Sinüs Tüberkülü....................... - Erkekte…seminal colliculus - Kadında…Himen

•

Labioscrotal kabarıntılar .......... - Erkekte… Scrotum - Kadında… Labium majus pudendi

236.Organeller ve enzim içerikleri • Lizozom à Asit fosfataz, Elastaz, karboksipeptidaz, hiyalüronidaz, nöraminidaz, ribonukleaz, Deoksiribonukleaz, Fosfataz, Arilsulfataz, Kollajenaz, Katepsin, Glikozidaz, • Mitokondrià gluatamat dehidrojenaz • Düz yüzlü endoplazma retikulumunda 6 fosfataz

àGlukoz

• Peroksizomda àÜrik asit oksidaz ,katalaz

• Golgi àGalaktozil transferaz, Glikozil N-asetil transferaz • Plazma membran ı à Na+-K+-ATP az , 5‛ nukleotidaz 237. Mononükleer fagositer sistem‛e ait bazı hücreler: • Kan • Gevşek bağ dokusu • Böbrek

à Monositler à Makrofaj (histiyosit) à mezengial hücreler

FİZYOLOJİ’DE ÖNEMLİ BİLGİLER

• • • • • •

SSS Deri Karaciğer Akciğer Kemik Sinoviyum

à Mikroliya à Langerhans hücresi à Kupffer hücreleri à Alveoler makrofajlar à Osteoklast à Sinüzoidleri döşeyen hücreler Kırmızı pulpa à makrofajlar

• Dalak

Elastik kıkırdak

à Kulak kepçesi, dış kulak yolu,

•

östaki borusu, epiglottis, kuneiform kıkırdak Fibröz kıkırdak à İntervertebral disk, simfizis pubis, tendonların kemiğe yapışma yeri

242. KEMİK HÜCRELERİ

• Osteoblastlar

à

Osteoblastlara

à Kemik yapımından sorumlu

• Vücutta en fazla bulunan glikozaminoglikan kondroitin sülfattır.

- Osteoid yapımını (Tip 1 kollajen, proteoglikan, glikoprotein yapımını) sağlar

• En heterojen GAG keratan sülfattır.

- Alkalen fosfataz içerir

• En kısa zincire sahip glikozaminoglikan kondroitin sülfattır. • Tek sülfatlanmamış glikozaminoglikan hiyaluronik asittir. • Bağ dokusu ara maddesinde heparan sülfat bulunur. Kondroitin - 4 sülfat → hiyalin ve elastik kıkırdakta, Kondrotin -6 sülfat ve dermatan sülfat → tendon, ligament, dermis‛te, Heparan sülfat → karaciğer, dalak‛ta yaygın olarak bulunur.

239: Hücre tipleri veya tümörlere özgül ara filamanlar ARA FİLAMAN

HÜCRE VEYA TÜMÖR ÖZGÜLLÜĞÜ

Sitokeratin

Epitel hücreleri Epitel kökenli tümörler (skuamöz karsinom, adenokarsinom)

Vimentin

Endotel hücreleri, vasküler düz kas, fibroblastlar, kondroblastlar, makrofajlar. Mezenşimal tümörler (fibrosarkom, liposarkom, angiosarkom, kondrosarkom, osteosarkom)

Desmin

İskelet kası, nonvasküler düz kas Kas tümörleri (rabdomyosarkom)

Nörofilaman

Nöronlar Astrositler, oligodendrogliya, mikrogliya,

Glial fibriler Schwann hücreleri, ependimal hücreler ve asidik protein pitüisitler. Gliya hücrelerinden köken alan (GFAP) tümörler Lamin A, B, C

Çekirdek zarının iç yaprağında- tüm hücrelerde bulunur İD:03t039

240. BAZI ÖNEMLİ KOLLAJENLER • Tip I

à Deri, kornea, tendon ve kemik à Kıkırdak Tip IIIà Düz kas, damar duvarında Tip IV àBazal membranda Tip V à Plasenta bazal membranında bulunur.

• Tip II • • • 241. •

burun, larinks, trakea, bronşlar •

• Osteoprogenitör hücreler dönüşür

238. Glikozaminglikanlar:

61

Hiyalin kıkırdak à Uzun kemiklerin eklem yüzü (eklem kıkırdakları), kostal kemiklerin ventral ucu,

- Osteositlere farklanır • Osteositler

à Osteoblastlardan farklanır

- Kemik matriksinin devamlılığını sağlar

• Osteoklastlarà Monositlerden gelişir

- Kemik rezorbsiyonundan sorumludur, hidroklorik asit ve proteolitik enzimler salgılar.

243. SARKOMER YAPISINDA VE KAS HÜCRELERİNDE YER ALAN BAZI ÖZEL PROTEİNLER • Titin: Sarkomerin aşırı gerilmesini önleyen kalın filamanların yapısında bulunan miyozinin her iki tarafında bulunup miyozini Z diskine tutturan helezon yapılı proteindir. • alfa-aktinin: İnce filamanları birbirine paraleltutan ve Z çizgisine tutturan çomak biçimli proteindir. • Nebulin: İnce filamanları Z diskine tutturan, elastik olmayan bir proteindir. alfa-aktinine yardımcı olur. • Miyomezin: Kalın filamanları M çizgisine bağlar. • Tropomodulin: Aktine bağlanır. Sarkomerdeki aktin filamanlarının boyunu ayarlar. • C proteini: M çizgisinde miyomezin gibi miyozini bağlar. • Desmin: İkimiyofibrilin Z çizgileriarasında uzanarak Z çizgilerini birbirine bağlayan birden çok iplikçiği bulunan bir proteindir. • Plektin: Desmin filamanlarını birbirine tutunduran proteinlerdir. • Riyanodin Reseptörleri: Kasta, sarkoplazmik retikulum zarında bulunan kalsiyum kanalreseptörüdür. Sitoplazmaya kalsiyum serbestleşmesinden sorumludur. Malign hipertermide bu reseptörler doğuştan mutasyonludur ve vücut ısısı ölümcül düzeylere kadar yükselebilir. ++

• Ca ATPaz Pompası: Sarkoplazmik retikulumdan ++ salınarak sitoplazmaya geçiş Ca ‘u geriye pompalayarak uzaklaştırır. • Kalsekestrin: Endoplazmik retikulum içinde kalsiyumu bağlayarak depolanmasını sağlayan proteindir. ER‛nun ++ Ca depolama kapasitesini 40 kat arttırır. • αβ-kiristallin: Desminlerle ilişkili bir ısı-şok proteinidir. Bu ara flem anların stres sonucu hasar görmesini önler. • Distrofin: Laminin (eksternal laminada bulunur) ile aktin filamanları birbirine bağlar. Bu proteinin eksikliğinde X‛e bağlı kalıtsal bir hastalık

62

TUSDATA BİLİMSEL TOPLANTI MERKEZLERİ

olan Duchenne‛in musküler distrofisi görülür. Miyofilamanlar ve çevre doku arasında bağlantı kesildiğinde kas işlevi bozulur. • Miyoglobin: Kasta oksijen depolayan proteindir. • Oksijen afinitesi hemoglabinden fazladır. 244. B O S S I V I S I İ Ç E R İ Ğ İ N İ N KARŞILAŞTIRILMASI

PLAZMA

İLE

• BOS değeri plazma değerine eşit olanlar → Na+, Cl-, HCO3-, Osmolarite • BOS değeri plazma değerinden → K+, Ca++, Glukoz, Kolesterol (Çok düşük),düşük olanlar Protein (Çok düşük) • BOS değeri plazmadan yüksek olanlar → Mg , kreatinin ++

245. NÖROGLİA HÜCRELERİ Nöroglia hücreleri 4 kısma ayrılır: •

ASTROSİTLER

- Glial hücrelerin en büyüğüdür. - Fibröz astrosit (beyaz cevher) - Protoplazmik astrosit (Gri cevher) ü MSS‛deki hasardan sonra, hasar yerinde astrositler prolifere olurlar ve skar dokusu oluştururlar. ***(gliozis)*** ü Astrositler ve oligodendrogliyalar birlikte makrogliya olarak değerlendirilir. • OLİGODENDROGLİYALAR

246. Tek tip otonom innervasyona sahip yapılar

TEK TİP OTONOM İNNERVASYONA SAHİP YAPILAR SEMPATİK

PARASEMPATİK

• Gözde radial kaslar (α1)

• Gözde sirküler kaslar

• Ekrin ter bezleri (lifler sempatik, fakat ileti ve reseptör kolinerjiktir)

• Gastrointestinal sistem (baskın olan parasempatiktir)

• Apokrin ter bezleri (α) • Ventrikül kası (β)

• Parotis

• His-Punkinje lifleri (β) • Dalak kapsülü (α1, β2) • Arter ve venler (parasempatikler sadece dış genital organların erektil yapılarındaki damarlarda belirgin aktivite gösterirler) • Vezikula seminalis / Vas deferens (α1 → ejekülasyon) • Karaciğer (α1, β2) • İskelet kası (β2) • Yağ dokusu (α2, β1, β3) • Pineal bez / Nörohipofiz (β) • Trombositler (α2)

247. Üçüncü ventriküle özgü ependimal hücrelere: Tanisit denir. 248. BÖBREKTE SENTEZLENEN MADDELER:

- Astrositlerden küçük hücrelerdir.

• Renin (jukstaglomerüler ya da epiteloid hücreler)

- Oligodendrogliyalar yaygın olarak yani hem gri cevher hem de beyaz cevherde bulunur.

• Anjiyotensin-1 (Renin tarafından)

- MSS‛de myelin yapımından sorumludur. - Fonksiyon bakımından P S S ‛indeki S c h w a n n hücrelerinin anoloğudur. Ektodermden gelişir. • MİKROGLİALAR - Mikroglialar beyin makrofajlarıdır. - Beyinde hasar olduğunda mikroglialar debrisin fagositozundan sorumludur. - En küçük glial hücrelerdir. - Ektodermden değil, mezodermden gelişirler. • EPENDİM HÜCRELERİ

• Anjiyotensin-2 (ACE tarafından; böbrek ve akciğerde endotel hücrelerince) • Vitamin D3 (1,25 dihidroksikolekalsiferol) • Prostoglandinler, sitokinler, (intraglomerüler mezanjiyal hücreler, podositler) kollajen, ekstraselüler matriks bileşenleri, endotelin • Eritropoetin (iç korteks ve dış medulladaki interstisiyel hücrelerden (Gormatight hücresi) hipoksiye yanıt olarak salınır) 249. GÖZDEKİ BEZLER • Moll bezleri: Göz kapağında kirpik diplerine açılan apokrin ter bezleridir.

- MSS‛deki iç boşlukları döşeyen bu prizmatik epitel hücreleri de nörogliyalar içinde değerlendirilir.

• Zeis bezleri: Göz kapağında kirpik diplerine açılan küçük sebase bezlere verilen addır.

- Ventriküller ve spinal kordu döşer.

• Meibomian bezleri: Göz kapağında kirpik diplerine sebase bezlerdir. 250. KAN HAVA BARİYERİ BİLEŞENLERİ • Surfaktan: veoyüzey gerazatarak koabe omasını önleyen, tip II alveol hücreleri tarafından salgılanan lipidden zengin (fosfolipidler ve çeşitli proteinler) salgı • Tip-I alveol epiteli (yassı) sitoplazması • Tip-I alveol epiteli bazal laminası

FİZYOLOJİ’DE ÖNEMLİ BİLGİLER

• İnce br doku aralığı boşuğu bazı bögeerde bazaamnaar kaynaşır ve bu boşluk bulunmayabilir) • Kapiller endoteli. Kapiller bazal laminası 251. İNTERSELÜLER BAĞLANTILAR • Sıkı bağlantı bölgesi (Zonula Ocludens): - Zonula ocludens en yüzeyde olan hücre bağlantısıdır. - Esas fonksiyonu epitel hücreleri arasından her iki yöne doğru madde geçişini engellemektedir. - Geçirgen olmayan bağlantılardır. - Bant şeklinde hücreyi tamamen sarar. • Ara bağlantı bölgesi (zonula adherens); - Hücreyi sarar ve komşu hücrelerin birbirine bağlandığı fikrini verir. (Membranların dış yüzleri birbirleri ile kaynaşmaz.) - Kadherin molekülü ile b ağlantılar oluşturulur. • Nokta desmozom (Macula adherens): - Hücre yüzeyinde disk şeklinde bir yapıdır. - Komşu hücrenin yüzeyindeki buna özdeş bir yapı ile bağlantı kurar. - Derinin çok katlı yassı epitelinde yalnızca desmozom tipi bağlantı bulunur. • Gap junctionlar - Hücreden hücreye elektriksel iletimi sağlayan bağlantı yapılarıdır. - Bunu iyon ve hormon alışverişi ile yapar. - Epitelin bazal yüzünde görülen desmozomlara ise hemidesmozom denir.

63