Tablice historyczne 07. Polska od 1795 do dziś [PDF]

Zitiervorschau

POLSKA OD 1795 DO DZiŚ

ROZBIORY Nabytki paristw zaborczych Rozbiór

I

Rosja Data

Powierzchnia

Powierzchnia

Austria Powierzchnia

Liczba mieszko

Terytorium pn.-wsch. od Pomorze Gdań . , Wannia, Dźwiny i Dniepru (Poczęść Kujaw i skrawki Wielkopolski (Chelmno, 5 VIII lock, Witebsk, 1772 Mścislaw, Homel) oraz Malbork, Bydgoszcz, Wałcz, Radziejów) Inflanty Polskie 92 tys. km Większość

II

Prusy Liczba mieszk o

231

1793

2

1,3 mln

Bialorusi,

Ukraina n add nieprzań ska i Podole (Mińsk, Pińsk , Żytomierz,

36 tys. krn

2

Obszar na pd. od górnej Wisly, Podole, Ru ś Czerwona (Lwów, Przemy śl. Tarnopol , Belz, Zamość)

83 tys. krn

0,6 mln

Wielkopolska, Mazowsze Pn. , Gdańsk , Toruń. Poznań , Plock, Kujawy z Włocławkiem

Liczba mieszko

2

2,6 mln

nie uczestniczyla

Bracław)

250 tys. krn

III

24 X

1795'

2

J3.eszta Podola, Wolynia, Zmud zi. Kurlandia (Wi lno, Grodno, Brześć Lit. , Łuck) 120 tys. krn

2

Razem (1795) 462 tys. krn

2

Wg podzialu z 18 15 a_

3 mln

1,2 mln 5,5 mln

59 I tys. krn 2

57 tys. km

2

I mln

Większość

Mazowsza, tereny litewskie po Niemen (Warszawa, Łomża. Bialystok, Suwalki) 48 tys. km

2

141 tys. km 80 tys. km

2

Malopolska między Pilicą a Bugiem z częśc ią Podlasia i Mazowsza (Kraków, Sandomierz, Radom) 2

1,0mln

47 tys. krn

2,6 mln

130 tys. km

2

81 tys. krn

1,5 mln

2

4,1 mln

2

ostateczna konwencja podpisana w Petersburgu 26 I 1797

Ludność Polski pod zaborami (tys.) Terytori um

1820

1846

1870

1897

19 11

Królestwo Polskie Galicja Wlk. Ks. Poznańskie Pomorze Gdańskie Górny Śląsk

4 150 4500 1070 (800) 687

4867 4876 1364 1019 987

6079 5492 1570 1304 1288

9402 7047 1848 1517 1772

11 9 14 8082 2 124 17 13 2228

Razem

(11200)

13 11 3

15773

2 1568

26051

Monarchowie paristw zaborczych Rosja

Prusy (od 1871 Niemcy)

Katarzyna II (1762-96) Pawel I (1796- 180 1) Aleksander I (1801-25) Mikolaj I ( 1825-55) Aleksander II (1855-8 I) Aleksander III (188 1-94) Mikolaj II (1894-1917)

Fryderyk II Wielki (1740-86) Fryderyk Wilhelm II ( 1786-97) Fryderyk Wilhelm III (1797- I 840) Fryderyk Wilhelm IV ( 1840-6 I) Wilhelm I (186 1- 88) Fryderyk III ( 1888) Wilhelm II (1888- 19 18)

Austria, nast.

Austro-Węgry

Maria Teresa ( 1740-80) Józef 11(1765-90) Leopold II (1790-92) Franciszek II ( 1792-1835) Ferdynand (1835-48) Franciszek Józef ( 1848- I 9 16) Karol I (1916-18)

POLSKA OD 1795 DO DZi Ś

STATUS PRAWNY ZIEM POLSKI POD ZABORAMI Nazwa

K

Okres

Samorząd ,

Status prawny

uwagi

Część

Rosji

Nowy podzial administracyjny (gubernie), zachowanie systemu ośw iaty i części samorządu szlacheckiego (sądy), zachowanie prawa litewskiego

Część

Prus (nowe

Zabór rosyj ski

R

1772181 2

Zabór pruski

P

1772prowincje) 1807

Próby pozyskania chlopów i (początkowo) szlachty. reforma administracyjna, slaba germanizacja

Zabór austriacki

A

1772- Część monarchii 1809 austriackiej

Silna germanizacja, ostry reżim polityczny, akcje antypolskie i antykoście lne

F

1807August z dynastii 15

Księstwo

Warszawskie

Monarchia konstytucyjna (Fryderyk Wettynów)

Polączone uni ą

persoz Rosją. Pelna samodzielność wewnętrzn a, ograniczona w sprawach zagrano

Dobre warunki do rozwoju gospodarki i kultury, brak rusyfikacji. Oddzielne od Rosji wojsko, sejm, senat, Rada Stanu (ministrowie i doradcy) ; pozakonstytucyjne działania wlk. ks. Konstantego

Wolne Miasto pod

Własna

nalną

Królestwo Polskie

R

181532

Rzeczpospolita Krakowska

W

1815patronatem zabor46

Zabór pruski , w tym Wielkie Ks i ęs two

ców

Część

P

181570

Poznańskie

A

ok .•

1867

Prus

zachowująca pewną

(do 1831 namiestnika)

odrębność urząd

181.'\Galicja

Własne wojsko (liczne), dwuizbowy sejm (0graniczone kompetencje), sądownictwo powszechne (zniesienie niewoli osobistej chlopów, Kodeks Napoleona), wzory francuskie w administracji, pelna zależność od Francji

konstytucja, samorząd . Uprawnienia stopn iowo ograniczane, 1846 wcielone do zaboru austriackiego Początkowo

niezbyt si lna gennanizacja, do integracji z reszt ą Prus, istnienie organów samorządowyc h . Zaostrzenie kursu po 183 1, ale w latach 40. znaczne swobody dążenie

Praktyczny brak od cesarstwa

Silny ucisk narodowościowy (germanizacja), rządy nieudolne i wyniszczające gos podarkę (podatki), cenzura, represje policyjne. Pod koniec okresu złagodzenie kursu

Część

W I. 70. silne ograniczanie odrębności zamieszkalych przez Polaków, germanizacja, popieranie kolonistów (rolników) niemieckich, prze śladowanie katolicyzmu

odrębn ośc i

Rzeszy

Zabór niemiecki

N

1871- Niemieckiej 1914

Galicja

A

1867- Austro-Węgie r jako ce i oświacie. Przywrócenie języka 1914 .. Królestwo Galicji i polskiego w administracji i szkolach.

Autonomia w ramach

Lodomerii"a Królestwo Polskie

R

1832- Prowincja Rosji z 63 pewną autonomią

R

18641914

Część

Kraj Przywi ślański

Rosj i

Własny

sejm i

swoboda

życia

rząd ,

autonomia w gospodarduża

kulturalnego

Stopniowe likwidowanie odrębności w sądownictwie, administracji, syst. monetarnym Silna rusyfikacj a wszystkich instytucji i likwidacja ostatnich odrębności od Rosji . Po rewolucj i 1905-6 znaczne złagodzenie kursu, częściowe przywrócenie języka polskiego i in. ustępstwa

K - kraj dominujący (A - Austria! Austro-Węgry. F - Francja. N - Niemcy. P - Prusy. R - Rosja. W - wspólnie Austria. Prusy i Rosja: a - nazwa od nazw ziem i miast : Halicza i Włod zim ierza

POLSKA OD 1795 DO DZiŚ

NAJWAŻNIEJSZE WYDARZENIA 1795-1914 1795 1796 1797 1797 1797 1802 1805 1806 1807 1808 1808 1809 1811 1812 1812-14 1815 1816 1817-19 1819 lata 20. 1822-23 1821-31 1829 1829 1830-31 1831 1832 1832 1836 1839 1841 1841 1844 1846-48 1848 1848 1849 1850 1851

III rozbiór Polski (24 X). abdykacja Stanislawa Augusta (25 XI) Centralizacja Lwowska - jedna z pierwszych organizacji niepodleglościowych Powstanie we WJoszech Legionów Dąbrowskiego Amnestia w zaborze rosyjskim, uwolnienie Kościuszki Oddzial pik. Deniski wkracza na ziemie polskie z Moldawii. rozbity przez Austriaków Legiony Polskie wysiane przez Napoleona na San Domingo (Antyle) Zalożenie (Tadeusz Czacki. Hugo KolIątaj) slynnego Liceum w Krzemieńcu Po wkroczeniu Francuzówantypruskie powstanie w zaborze pruskim Utworzenie Księstwa Warszawskiego z większości ziem zaboru pruskiego Umowa finansowa wladz Księstwa Warszawskiego z Napoleonem ( .. sumy bajońskie") Szarża polskich szwoleżerów pod Somosierrą przelamuje linie obrony Hiszpanów walczących z najazdem napoleońskim Wojna z Austrią , powiększenie Księstwa o część zaboru austriackiego Uwlaszczenie chlopów (w dobrach prywatnych) w Prusach Proklamowanie przez sejm Księstwa Warszawskiego przywrócenia Królestwa Polskiego Wojna francusko-rosyjska z udzialem dużej (l ()() tys.) armii polskiej Kongres wiedeński po klęsce Napoleona - podzial Księstwa Warszawskiego pomiędzy zaborców, utworzenie Królestwa Polskiego w unii z Cesarstwem Rosyjskim, powstanie Rzeczypospolitej Krakowskiej i Wlk. Ks. Poznańskiego Utworzenie Uniwersytetu Warszawskiego przez cara Aleksandra I Akcja germanizacyjna w zaborze pruskim Wprowadzenie cenzury prewencyjnej w Królestwie Polskim Początek rozwoju przemysiu wlókienniczego w rejonie Łodzi Rozbicie patriotycznych konspiracji filomatów i wolnomularzy w zaborze rosyjskim Książę Ksawery Drucki-Lubecki ministrem skarbu Królestwa Polskiego promowanie rozwoju gospodarczego, uporządkowanie finansów Koronacja cara Mikołaja II w Warszawie na króla polskiego Utworzenie Banku Polskiego w Warszawie Powstanie listopadowe w zaborze rosyjskim i wojna polsko-rosyjska Wielka Emigracja - tysiące Polaków z Królestwa opuszczają kraj Początek rządów Paskiewicza w Warszawie Zniesienie Królestwa Polskiego - ogłoszenie Statutu Organicznego (25 III), nalożenie cel na granicy Królestwa z Rosją (skutek uboczny - rozwój bialostockiego okręgu włókienniczego), konfiskata ok. 3000 majątków, likwidacja wielu szkół polskich Ukaz carski o rewizji tytułów szlacheckich (5/6 szlachty traci je) Stracenie w Wilnie Szymona Konarskiego Założenie przez Karola Marcinkowskiego Bazaru Polskiego w Poznaniu - ośrodka . życia gospodarczego i politycznego Rosyjski drugim językiem urzędowym w Królestwie Polskim Powstanie Centralnego Towarzystwa Rolniczego w Poznaniu Wystąpienia w Krakowie oraz Wiosna Ludów w zaborze pruskim i austriackim, likwidacja Rzeczypospolitej Krakowskiej Pierwszy numer "Czasu krakowskiego" Uruchomienie linii kolejowej warszawsko-wiedeńskiej Poznańskie włączone bezpośrednio do Królestwa Pruskiego Utrudnienia dla prasy polskiej w Poznańskiem Zniesienie granicy celnej Królestwa Polskiego z Rosją . rozwój handlu

POLSKA OD 1795 DO DZiŚ

1855 W Stambule podczas prób organizowania legionów polskich zmarl Adam Mickiewicz ok. 1857 Zlagodzenie kursu w Królestwie Polskim po klęsce Rosji w wojnie krymskiej Wielki postęp w rolnictwie na terenie Wielkopolski , początek rewolucji przernysiowej 2 pol. XIXw. na ziemiach polskich 1858 Zalożenie Towarzystwa Rolniczego w Warszawie, zniesienie stanu wojennego 1860 Pogrzeb generalowej Sowińskiej (30 VI) - początek demonstracji patriotycznych w Warszawie 1861 Masakra wielkiej demonstracji patriotycznej w Warszawie (8 IV, 100 ofiar), wprowadzenie stanu wojennego (14 X) 1863 Zarządzenie branki w Królestwie przez Wielopolskiego (14/15 l) 1863--ó4 Powstanie styczniowe w zaborze rosyjskim; jako rezultat - utrata resztek autonomii, konfiskaty i wywózki 1864 Ukaz carski o uwlaszczeniu chlopów w zaborze rosyjskim 1867 Początek liberalizacji w zaborze austriackim (autonomia dla Galicji) 1869 W Krakowie ukazuje się "Teka Stańczyka" - potępienie konspiracji 1871 Początek Kulturkampfu (walka z kościolem katolickim w zaborze niemieckim) 1876 Pierwsze kólka socja listyczne w Warszawie 1876 Zakaz używania języka polskiego w administracji i sądach zaboru pruskiego lata 70. Repolonizacja ludności Górnego Śląska jako skutek utożsamienia atakowanego katolicyzmu (Kulturkampf) z polsko śc ią i 80. 1879-97 ..Noc apuchtinowska" w Królestwie Polskim lata 80. Powstawanie pod wszystkimi zaborami panii politycznych (gl. chlopskich, narodoi 90. wych, socjalistycznych) 1885 Pelna rusyfikacja szkól e lementarnych w zaborze rosyjskim "Rugi pruskie" - wydalenie z zaboru pruskiego ok. 20 tys. Polaków pochodzących 1885 z innych zaborów 1885 W Warszawie proces Ludwika Waryńskiego. przywódcy "Proletariatu" 1886 Zalożenie w Warszawie "Uniwersytetu Latającego" 1886 Utworzenie przez Niemców Komisji Kolonizacyjnej 1891 Ograniczenie akcji germanizacyjnej za czasów następcy Bismarcka - Capriviego 1894 W zaborze pruskim utworzenie HaKaTy - organizacji popierającej niemczyznę Strajk szkolny we Wrześni 1901 1903 Nagroda Nobla z fizyki dla Marii Sklodowskiej-Curie 1904 Rozmowy Pilsudskiego w walczącej z Rosją Japonii na temat możliwości utworzenia tam legionu polskiego 1904 Wielka demonstracja zbrojna na Placu Grzybowskim w Warszawie (13 XI) 1905 Strajk powszechny w Królestwie Polskim ogloszony przez PPS (28 l) 1905 Ukazy cara Mikolaja" liberalizujące politykę rosyjską wobec Królestwa Polskiego (m.in. zezwalające na przywrócenie języka polskiego w szkolach) 1905 Nagroda Nobla z literatury dla Henryka Sienkiewicza 1905-D6 Okres zamieszek, strajków, demonstracji, starć z policją i zamachów kierowanych m.in. przez PPS 1906 Rozlam w PPS na PPS-Lewicę i PPS-Frakcję Rewolucyjną 1908 Broszura Dmowskiego "Rosja, Niemcy a kwestia polska" 1908 We Lwowie powstaje Związek Walki Czynnej - organizacja niepodleglościowa zawiązana przez dzialaczy związanych z Organizacją Bojową PPS (m.in. Marian Kukiel , Kazimierz Sosnkowski) 1910 Za zgodą wladz austriackich powstają organizacje strzeleckie (m.in. Lwów) 1911 Nagroda Nobla z chemii dla Marii Sklodowskiej-Curie 1912 Władze carskie wlączają gubernię lubelską i siedlecką do general-gubematorstwa w Kijowie

POLSKA OD 1795 DO DZiŚ

KULTURA POLSKA POD ZABORAMI 1800 1817 1822 1822 1826 1832 1832-34 1833 1834-41 1835 1839-41 I pol. XIXw. 1844-59 1851 1857-90

1859 1860 1862-90 1873 1884- 88 1887 1887- 89 1889- 91 1890 1892 1893 1896 1896 1896 1897 1898 ok. 1900 1900 190 I 1902-09 1904 1905 1908 1908 1911 pocz. XX w. ł9ł4

Zalożenie

w Warszawie Towarzystwa Przyjaciól Nauk Polol/ez g-moll, pierwsza znana kompozycja Fryderyka Chopina (1810-49) Pierwszy tom Poezji Adama Mickiewicza - poc zątek romantyzmu polskiego Ballady i romanse Mickiewi, za Sonet)' kl y mskie Mickiewicza III część Dziadów Mickiewicza (części II i IV - 1823) Aleksander Fredro: Pan JOIviaiski, Śluby paniel!skie, Zemsta Otwarcie Teatru Wielkiego w Warszaw ie Najbardziej znane dramaty Juliusza Slowackiego: Konrad, Balladyna, Lilia Weneda, Beniowski Nie-boska komedia Zygmunta Kra s ińskie go Pamiątki Soplicy Henryka Rzewuskiego, twórcy gawędy szlacheckiej Rozpowszechnienie s ię w niektórych kręgac h społecznych obyczaju stawiania choinki na Boże Narodzenie "Śpiewniki domowe" Stanislawa Moniuszki Promethidion Cypriana Kamila Norwida Monumentalne dzielo Oskara Kolberga - Lud. Jego zwyczaj e, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, g usła, zabawy, pieśni, muzyka italice Pierwsze wystawienie pelnego przedstawienia Halki Stanisława Moniuszki (I I) ,,365 obiadów... " Lucyny Ćwierciakiewiczowej - najslynniejsza polska książka kucharska Cykl obrazów Jana Matejki o tematyce historycznej Początek wspólpracy Boleslawa Prusa z pi smami warszawskimi (felietony) Trvlogia Henryka Sienkiewicza Zmarł Józef Ignacy Kraszewski - "czlowiek-instytucja" kultury polskiej . autor ok. 600 tomów dz ieł literackich (m.in. Stara baśl! 1875) Lalka Boles ława Prusa Polichromie w kościele Mariackim w Krakowie (WyspiaI1ski , Mehoffer) Poczet królów i książąt polskich Jana Matejki Projekty willi w stylu za kopi a ń s kim (Stanislaw Witkiewicz) Otwarcie Teatru Slowackiego w Krakowie Pierwsze pokazy filmowe (Kraków, Warszawa) O krasnoludkach i sierotce MaJysi Marii Konopnickiej Quo vadis Sienkiewicza (literacka Nagroda Nobla 1905) Faraon Boleslawa Prusa Cykl artykułów Artura Górskiego "Młoda Pol ska" Początek secesji w sztuce polskiej Krzyżacy Henryka Sienkiewicza Prapremiera Wesela Wy s piań s kiego (16 III) Chłopi Władysława Reymonta (Nagroda Nobla 1924) "Odkrycie" przez Zenona Przesmyckiego (Miriama) twórczości Cypriana Kamila Norwida Początek dzi ala ln ośc i kabaretu "Zielony balonik" w cukierni Michalika w Krakowie Rota - jedna z najbardziej znanych pieśni patriotycznych (Konopnicka) Amoś pierwszy raz w Warszawie - pierwsza polska komedia filmowa W pustyni i \II puszczy Sienkiewicza - najbardziej znana polska powie ść dla młodzieży Pierwsze utwory Karola Szymanowskiego Pierwsze filmy z Apołonią Chałupiec ( Polą Negri)

POLSKA OD 1795 DO DZi Ś

POLSKA W Zagadn ienie Liczba lud n o~ci

Pozycja prawna szlachty Rola gospodarcza szlachty Polożenie

prawne chlopów

Struktura w l as no~ci

ziemi

Poziom rozwoju rolnictwa

Przemysi

Szkolnictwo elementarne Szkolnictwo ~rednie

i wyższe J ęzyk

nauczani a Glówne kierunki handlu

POCZĄTKU

Początek

XIX w.

13 mln Uprzywilejowana Zdecydowanie dominuj ąca Przyw iąza n ie do ziemi, pańszczyzn a, brak w lasno~ci ziemi

X/X w. /

POCZĄTKU

Początek

XX w.

Zabór rosyjski

Zabór austriacki

Zabór niemiecki

30 mln

7,5 mln

5,5 mln

Uprzywilejowana Uprzywilejowana

Znaczna

Znaczna

Wo lno~ć osobista i uwlaszczenie od 1864

Wo ln o~ć osobi sta i uw laszczen ie od 1849

Przeważaj ą ~red ni ej

Przeważa

w ie l ko~c i maj ą tki

w las n o~ć (dużo

na

szlacheckie (gospodarka fo lwarczna)

ka rłowa tych

żo ka rłowatyc h

gospodarstw chlopskich)

gospodarstw i chlopów bezrolnych

Znacznie zacofane w stosunku do Zachodu Europy (wyj ąt ki: Zulawy, czę~ć Wielkopolski) Pra ktycznie brak poza Górnym Śląs kiem (na G. Ś ląsku szybki rozwój przemysiu, poza nim nieliczne manu faktury wyt warzaj ące glównie towary luksusowe, górnictwo soli i 010wiu, dobrze rozw ini ęte rzemioslo w Wielkopolsce, Gdatlsku i Warszawie) Slabo

rozw inię te

Dobre ~redni e. slabe wyższe

XX w.

drobna

Przeważa

drobdu-

w lasno~ć ,

Uprzyw ilejowana

Znaczna Wo lno~ć

osobi sta i uwlaszczenie od 18 1I

Silne

zróżnicowanie

m aj ątk owe :

bogate gospodarstwa "farmerskie" i liczni pozbawieni ziemi robotnicy rolni

Jedno z przoduw Europie (silne umaszynoBardzo zacofane wienie, nowoczesne techni ki rolne, nowoczesna hodowla) j ącyc h

Zacofane

Średnio

Słabo

rozwinięty

rozwinięty

(przemys i ciężki i (górnictwo soli i wydobywczy w ropy naftowej, Zag lębi u Dąbroprzetwórswo wskim i StaropoI- drewna i plodów skim Ok ręg u Prze- rolnych) mysiowym, przemysi wlókienniczy Łod zi i Bialostocczyzny,

Bardzo silnie rozwinię ty na Górnym Śląsku Dobrze rozw ini ęty przemysi maszyn i u rząd zeń rolniczych w Wielkopolsce i na Pomorzu

zróżni cowa n y

przemysi w Warszawie) Slabo

rozw ini ęte

Slabo

rozw ini ęte

Ś redni o rozw inię te

Dobrze

Dobrze

rozw inięte

Dobrze

rozw in ięte

rozwinięte

~rednie

Polski

Rosyj ski, po 1905 polski

Polski

Niemiecki

Z róż nicowan e

Wschód (Rosj a)

Poludnie (Austria, Węgry)

Zachód (N iemcy)

PO LSKA O D 179S DO DZI Ś

ŻYCIE POLITYCZNE W OKRESIE ZABORÓW Polacy w cialach przedstawicielskich Tery torium

Okres

Ks. Warszawskie

1807-15

Rzeczp. Krak:

18 15-46

Zgromadzenie Reprezentantów (41 czlonków, w tym 26 z wyborów gminnych)

18 15- 31

Senat (senatorowie dożywotni) i izba poselska (77 poslów szlacheckich i 51 deputowanych, także spoza szlachty)

od 1906

Udzial poslów z ziem polskich w Dumie rosyjskiej (34 z Królestwa, 19 z ziem wschodnich)

Królestwo Polskie i zabór rosyjski

Przedstawicielstwo Senat (senatorowie

dożywotni),

izba poselska (60, a nas!. 100 poslów)

18 17-48 b Sejm stanowy galicyjski, cialo doradcze Zabór austriacki

Zabór pruski

1861- 1914 Sejm krajowy galicyjski we Lwowie (wybory w systemie kurialnym) w sklad sejmu

Sejmy prowincjonalne (stanowe) pruskie (m.in. w W lk. Ks.

od 1853

Poslowie polscy z Wielkopolski w

od 1907

Pos łowie polscy z Górnego Ś l ą s ka w skł adzi e sejmu pruskiego

od 187 1

Nieliczni pos łowie polscy w sejmie ogólnoniemieckim

Niezależne

b-

składzie

18 17ł823

wcze~niej w latach 1782. 1786, 1788

Ośrodek

Wilno

Program, charakterystyka

Warszawa

masońska

Spisek wykryty, Łustawia- Walerian z gl. celów Łukasiński , kas iński 44 lata w Seweryn w ięzieniu . Związki z odbudowę Polski pod berłem Krzyżanow- organizatorami powAleksandra l. Wielu czlonski stania listopadowego ków z kręgów wojskowych

Francja, Związki z wolnomularstwem Polska, Stowa- 1834- Kraków, (masonerią), próby przyciązabór gnięcia ludu do sprawy narorzyszenie Lu- 38 dowej du Polskiego ros. Kielec- Agitacja wśród chłopów za 1842kie, Lu- zmianą stosunków spoI., pró44 belskie ba zorganizowania powstania

Gromady Ludu Polskiego

1835ok. 1840

Paryż

Anglia

Dalsze losy, uwagi

jąc a jako jeden

Młoda

Towarzystwo Demo- 1832kratyczne 62 Polskie

Postaci

Przywódcy areszOrganizacja młodzieżowa, na- Tomasz cisk na samoksztalcenie, później Zan,Adam towani i zesłani do więcej tematów patriotycznych Mickiewicz Rosji Organizacja

Wolnomu1817larstwo 25 c Narodowe

Związek

Poznańskim)

sejmu pruskiego

polskie organizacje polityczne

Ugrupowanie Okres

Chłopski

wiedeńskiego

Poslowie polscy

od 1827

• - Rzeczpospolita Krakowska;

Towarzystwo Filomatów

wchodzą

od 1848

Szymon Konarski , Seweryn Goszczyński

Spisek wykryty przez w ł adze , egzekucja Konarskiego w Wi lnie

ksiądz

Piotr Przywódcy aresztoŚciegienny wani, skazani na więzien i a i zesłanie

Org. emigracyj na łącząca do niepod l egłośc i z programem reform (uwłaszczenie c h łopów)

Wiktor Do 1848 naj silniejHeltman, sze ugrupowanie Tomasz emigracji, po 1850 Malinowski s ł aba aktywność

Radykalne, utopijne hasła , wszelkiego wyzysku. Do 1835 w TOP

WorcelJ

dążenia

potępienie

Stanisław

Izolacja od reszty emigracji i stopniowo utrata znaczenia

POLSKA OD 1795 DO DZiŚ Ugrupowanie Okres

Ośrodek

Program, charakterystyka

Paryż

Niefonnalne, ale bardzo wplywowe ugrupowanie dążące do niepodleglości kraju jako monarchii konstytucyjnej , proponowa nie pewnych refonn spolecznych, liczne dzialania dyplomatyczne

Po śmierci ks. A. Adam Czartoryskiego Czartoryski, oslabienie znaczeW1adyslaw nia, ale wplyw na inne środowiska Zamoyski konserwatywne

Warszawa

Hasla niepodleglości narodowej, uwlaszczenie chlopów jako sposób zdobycia poparcia ludu. "Cz." popierali dzialania zbrojne, "B." drogę ewolucyjną

Leopold Po upadku powstaKronenberg nia styczniowego (Biali). rozbicie obu ruchów Jaroslaw

Gotowość

Michal

ok. Hotel Lambert

1831ok.

1865

1861"Biali" i "Czerwoni" 64

Stańczycy

po

krakowscy

1860

Pozytywi śc i

ok.

do wspólpracy z zaborcą, niechęć do masoGalicja wych ruchów ludowych, zwracanie uwagi na realia polityczne i silę państwa

War-

warszawscy

1870szawa 90

"Proletariat"a

1882- Warszawa 86

Popieranie równouprawnienia różnych warstw w życiu spolecznym, propagowanie osiągnięć gospodarczych jako najlepiej slużących ludowi i narodowi Nieliczna organizacja dążąca do obalenia kapitalizmu i wyzwolenia robotników

Nielegalne partie marksistowskie. Cel: między narodowa 1893- Zabór rewolucja proletariacka, buSDKPiLb 1918 rosyjski dowa socjalizmu, kwestie narodowe uznane za nieistotne. Wspólpraca z analogicznymi organizacjami rosyjskimi 1906- Zabór PPS-Lewica 18 rosyjski PPS-Fra1906- Zabór kcja Rewo19 rosyjski lucyjna

Liga Narodowa

od

1893

Stronnictwo od Ludowe 1895

Odlam PPS

uznający

pierwdo niepodległości przed dążeniem do socjalizmu szeństwo dążenia

Od 1887 Liga Polska. Na pierwszym miejscu cele Król. narodowe, potrzeba zachowaPolskie nia jedności , przeciwstawienie się wynarodowieniu

Galicja

Poprawa położenia chłopów, zmiany ordynacji wyborczej , solidaryzm społeczny

a _ Międzynarodowa Socjalno-Rewolucyjna Pania ..Proletariat"; c _ od 182 1 jako Narodowe Towarzystwo Patriotyczne

b_

Postaci

Dalsze losy, uwagi

książę

Dąbrow ski

Bobrzyń ski,

Stanislaw Tarnowski

Jedno z najważniejszych środowisk konserwatywnych w Polsce

Aleksander Świętochowski, Boleslaw Prus

Utrata znaczenia wobec zaostrzenia kursu zaborców i nasilenia się ruchów odwolujących się do walki klas

Ludwik

Początek

Waryń s ki

ruchu socjalistycznego i komunistycznego w Polsce

Róża Luksemburg. Julian Marchlewski, Feliks

W czasie wojny

KOSZUlska

s tyczną

1920 większość

dzialaczy opowiedziala si ę po stronie radzieckiej. Dzierżyński Organizacje te poląFeliks Kon , czyly się później w partię komuniMaria

Tytus Filipowicz, Józef

wań

Podstawa ugruposkupionych w późniejszych latach

Piłsudski

wokół Piłsudskiego

Roman W n as tępnym okreDmowski, sie - narodowa deJan Ludwik mokracja (endecja) Popławski

Bolesław

Od 1903 jako Polskie Stronnictwo Ludowe. w 1913

Wy sł ouch

rozłam

Jakub Bojko,

Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Lit wy;

Listopadowe 1830

kowskie 1794

K ośc iu sz-

Powstanie

przyczy ny

Lamanie konstytucji Królestwa Polskiego przez wladze. Wieść o zwyci ęsk i ej rewolucji we Fml1cji i Belgii (VII-V III 1830). Zarząd ze ni a mobilizacyjne Mikolaja I odebmne jako przygotowania do interwencji na Zachodzie z udzialem Polaków. Policja na tro pie sprzysi ężeni a Wysoc kiego

Kmków)

ma garnI zonu ru sza na

Samowola zaborców, rozbmjanie armii (gen. M ad al iń s ki nie c h cąc d opuśc i ć do rozw i ąza -

d l egl ośc i .

obro ny ostatecznie zagrożo n ej nicpo-

C h ęć

Bezpośredni e

Niemojowski

Bonawentura

Jan Kruko wiecki, Adam Czartoryski , Joachim Lelewel, Maurycy Mochnacki ,

D e mb i ń s ki ,

Józef Chlopieki, Jan Skrzynecki . Henryk

ks. Józef Poniatowski

D ą b rows k i ,

Hugo K o lI ąt aj , Ignacy Potocki, Jakub J as iń ski , Jan August Cichocki, Jan K ili ń s ki , Stanislaw Mokro nowski . Jan Henryk

K ościu sz ko ,

Tadeusz

Przywódcy

Przebieg

5 X wojsko przec hodzi do Prus, 9 X kapituluje Modlin, 2 I X pada

w wojsku Za mość

29-30 XI 1830 spi skowcy Wysoc kiego a t akuj ą Belweder, ucieczka Wielkiego K s i ęc i a Konstantego. Rosjanie wy parci przez lud ze śródmi eści a Warszawy XII powstanie Rządu Tymczasowego, dyktatorem ge n. Chlopieki (do 18 1 183 1) 25 I 183 1 detronizacja Mikolaja I przez sejm 5 II amlia Dybicza wkracza do Królestwa 14 II zwyci ęs t wo Dwe rn ickiego pod Stoczkiem nad jednym z korpusów rosyjskich 25 II bitwa O Ol szynk ę Groch owsk ą. Dyb icz rezygnuje ze szturmu Warszawy III- IV zwyc i ęs t wa pod Wawrem, Dębe m Wielkim, Igani ami . powstanie si ęga na Litwę i za Bug 3 IV korpus ge n. Dwe m ickiego przekmcza Bug, by wz ni ec ić powstanie na Wolyniu , sukces w starciu pod Boremlem, 27 IV zmuszony zl ożyć broń w Galicji V o pi esza l ość Skrzyneckiego pozwala Dybiczowi przeg ru pować sil y, po mż k a pod Os tro l ę ką (26 V) 29 VI dymi sja Skrzy neckiego 17 VII woj ska Paskiewicza p rzekmczaj ą Wi s lę , by zaata k ować Wa rszzczy ń ski . Maria ni ści pan ii. calkow ite pod porządkowabotnicza KoszUlSko) . Rozwi ąza n a w 1938 przez nie Moskwie. W Polsce nielegalne Polski Stalina. przywódcy wy mordowani w ZSRR

Partie mniejszości narodowych Mni ejszość

Pania Związek

Żydowska

Izraela Bund

Początki

Program spoleczny. uwagi

Dalsze losy

1897

Oscylujący mi ęd zy

socjalizmem i komuni zmem

Ok. 90% Żydów wymordowane \V czasie woj ny, resztki panii politycznych zanikly po wojnie Zdelegalizowana w Polsce 2 1 III 1927. Przywódcy trafi li do ZSRR, gdzie ich wymordowano

1916

Ruch onodoksyjny. konserwatywny, bliski organizacjom reli gijnym, związan y z syjoni zmem (dąże ni e do stworzenia państ wa w Palestynie)

Bialoruska

Hromada

1925

Radykalnie lewicowy (radykalna refonna rol na, sojusz rob otn.-chlopski ). Do 1927 ok. I 10 tys. czlonków, du ży wplyw na instytucje spolecznokulturalne

Ukraińska

UN DO

1925

Ptogram centrowy. nacis k na pracę organiczn ą, Po 1939 aktywne ugrudo (przy najmniej) autonomii ukraiń . Naj- powanie na emigracji bard ziej wplywowa organizacja ukra iń ska: najbardziej znani dzialacze - D. Łewycki , W. Mudry

Niemiecka

dążenie

Programy bardzo zróż n icowan e (także nacjonaZrzeszenia W 1939 w i ększo ść po ok. 1920 regionalne list.). Związek ogólnopolski zdelegalizowany 1923 stronie okupanta

POLSKA OD 179S DO DZi Ś

SĄSIEDZI Wyszczególnienie

Niemcy

POLSKI W lATACH 30.

Liczba

Dlugo ść

ludności

granic z

(mln, 1938)

Pol ską

78,5'

Sytuacja wewnętrzna w latach 30.

(km)

1912

Totalitarna dyktatura partii narodowo-socjalistycznej (hitlerowskiej) od 1933. Intensywne zbrojenia, prześladowania mniej szości

narodowych (zwl. Zydów), kryteria polityczne i rasowe w oświacie, nauce i kulturze Wolne Miasto

0,4

12 1

Gdańsk

2,5

507

Łotwa

2,0

106

Rumunia

Czechoslowacja b

170,6

19,4

10,3

1412

347

984

Slowa. c cJa

2,4

638

Węgry

10,1

277 c

c

Pakt o nieagresji z 1934, ale stosunki b. n apięte (widoczny ekspansjonizm, od końca 1938 narastające żądaniami ustępstw Polski). 28 IV 1939 wypowiedzenie przez Hitlera deklaracji o niestosowaniu przemocy napięte

wobec dążeń do do Niemiec

Władze

Stosunki

partię

przy lączenia Gdańska

czną .

Litwa

ZSRR

Stosunki z Polską

zdominowane przez narodowo-socjalisty10% ludnośc i polskiej

Autorytarne rządy prezydenta Smetony. Wrogie stosunki z Pol ską (spór o Wilno) i Niemcami (spór o Klajpedę) , nieufność wobec ZSRR Autorytarne

rządy

Ulmanisa

Przez caly okres międzywojenny stosunki b. napięte w związku z konfliktem o Wilno. 17 III 1938 ultimatum polskie (w porozumieniu z niekt. kolami litewskimi) i nawiązanie stosunków dyplomatycznych Stosunki dobre przez praktycznie caly okres międzywojenny

Totalitarna dyktatura komunistyczna, władza w rękac h Stalina. Rozklad rolnictwa po przeprowadzonej kolektywizacji. Trwające czystki w partii i wojsku

Silna nieufność we wzajemnych stosunkach, pakt o nieagresji z 1932 (1934 przedłużony do 1945), ale nieustanne afery szpiegowskie i dzialalność sterowanych z Moskwy komunistów polskich na rzecz zmiany granic Polski

Rządy autorytarne, sł aby rozwój gospodarczy, konflikty z sąs iadami

Stosunki b. dobre, od 1921 sojusz wojskowy; jednak wobec nacisków niemieckich internowanie w 1939 wladz polskich uchodzących z kraju

R ządy demokratyczne, silny nacisk Niemiec , utrata części terytorium (Sudety) w 1938 (traktat monachijski) i rozpad pań s twa w marcu 1939

Stosunki

napięte

wobec sporu o

Ś l ąsk Cieszyński (zagarnięty przez

Czechów w 19 19). W 1938 wykorzystanie dramatycznej sytuacji Czechoslowacji (traktat monachijski) i zajęcie spornych ziem

Formalna niepodleglość od 14 III 1939, ale faktycznie pelne uzależnienie od Niemców

Stosunki poprawne, ale pod naciskiem Niemców umożliwienie armii hitlerowskiej zaatakowanie Polski od południa

Rządy autorytarne, związki z Niemcami, hasla rewizji granic z sąsiadami

Przyjazne stosunki, zwl. w końcu lat 30, przychylność w stosunku do Polski w początkach wojny

' - wraz z Austrią i Sudetami: b- i stniejąca do 151111939: c -od 151111939

POLSKA OD l 795 DO DZiŚ

WOJNA OBRONNA 1939 I IX 1-3 IX 2IX 2IX 3IX 4IX 5 IX 6IX 7 IX

8 IX 8 IX 9-18 IX 10IX do II IX 12IX 13 IX 14IX 17 IX 17 IX 17-18 IX 18 IX 19 IX 19-21 IX 20 IX 22 IX 12- 22 IX ~2 IX ~6 IX 29 IX 2X 2-5 X 5X 6X

Siły

45 Atak Niemiec na wszystkich frontach (godz. 4 ) Walki na przedpolach glównych linii obrony polskiej Ostatnie. uroczyste posiedzenie Sejmu Odwrót wojsk polskich ze Śląska po przerwaniu frontu pod Pszczyną Wypowiedzenie Niemcom wojny przez Wielką Brytanię i Francję. Utrata Częstochowy Wypad Suwalskiej Brygady Kawalerii na teren Prus Wschodnich Niemcy zajmują Bydgoszcz Rozkaz wycofania wszystkich annii polskich na linię Wisły i Sanu, opuszczenie Warszawy przez Naczelnego Wodza (Edwarda Rydza-Śmiglego); utrata Krakowa i Kielc Kapitulacja załogi Westerplatte Pierwsze niemieckie oddziały pancerne pod Warszawą Niemieckie komunikaty o zajęciu Warszawy, gratulacje rządu radzieckiego Bitwa nad Bzurą - próba kontruderzenia na nacierające na Warszawę annie niemieckie zakończona otoczeniem i kapitulacją większości atakujących wojsk polskich Pokonanie polskiego oporu w rejonie Wizny (kpt. Raginis) Przelamanie przez Niemców gl. linii obrony polskiej Uzgodnienie przez Francję i Anglię wstrzymania akcji przeciwko Niemcom Wycofanie się wojsk polskich z Gdyni na Kępę Oksywską Kapitulacja Gdyni Agresja wojsk radzieckich (godz. 540) Zdobycie przez Niemców Brześcia nad Bugiem Przekroczenie granicy rumuńskiej przez władze RP i ich internowanie w Rumunii Walki w obronie Wilna Kapitulacja Kępy Oksywskiej Obrona Grodna przed wojskami radzieckimi Kapitulacja Frontu Środkowego na Lubelszczyźnie Ostateczne okrążenie Warszawy przez Niemców Obrona Lwowa przed wojskami niemieckimi i radzieckimi Wkroczenie wojsk radzieckich do Białegostoku i Brześcia Podjęcie decyzji o kapitulacji Warszawy (podpisanie 28 IX) Kapitulacja twierdzy w Modlinie Kapitulacja Helu Bitwa pod Kockiem - walka w okrążeniu samodzielnej Grupy Operacyjnej "Polesie" W Warszawie Hitler przyjmuje defiladę swoich wojsk Złożenie broni przez jednostki grupy " Polesie"

stron

walczących

Wyszczególnienie

we

wrześniu

1939

Polska

Niemcy

ZSRR

1,85 mln 2500 10000 1400

0,65 mln 4700

II tys. 30 tys.

(3 tys.) (7 tys.)

Zaangażowane siły

Żołnierzy Czołgów Dział (w tym ppanc. i plot.) Samolotów bojowych

I,Omln 785 2800 400

Straty Poległych

Rannych

ok. 65 tys . ok. 140 tys.

PO LSKA O D 1795 DO DZi Ś

POLSKA POD OKUPACJĄ 1939-45 IIX IX 17 IX 28 IX X 1939 31 X 29XI

x-xrr

Najazd wojsk niemieckich na Pol skę Pierwsze uliczne egzekucje cywilów (m.in. Bydgoszcz 10 IX) Atak wojsk radzieckich na Polskę Umowa radziecko-niemiecka ustalająca ostateczny podzial Polski Ustalanie administracji przez okupantów: wcielenie części ziem do Rzeszy (8 X), utworzenie Generalnego Gubernatorstwa (12 X); przekazanie przez ZSRR Wileńszczyzny Litwie (10 X), "wybory" pod oku pacją radziecką (22 X) Zamknięcie polskich szkól średnich w Generalnej Guberni Dekret Rady Najwyższej nadający mieszkańcom Kresów obywatelstwo radzieckie Pierwsze wysiedlenia ludnośc i pol. z ziem wlączonych do Rzeszy i wywózki "na roboty" (obow iązek pracy od 14 roku życia), zakładan ie gett dla Żydów

Konfiskata przez Niemców wszystkich nieruchomości żydowskich Masowe wywózki ludnośc i polskiej w ZSRR na Wschód (ok . I mln osób) Decyzja Biura Politycznego KC parti i radz. o wymordowaniu wziętych do niewoli oficerów polskich (wykonana do czerwca, ~ str. 113) III Wspólne konferencje Gestapo i NKWD na temat walki z podziemiem polskim VI Nasilenie przez Niemców eksterminacji pol. inteligencji - masowe mordy w Palmirach pod Warszawą 14V I Uruchomienie obozu pracy w Oświęcimiu IX Konfiskata calego m ajątk u polskiego i prawa do ziemi na terenach Rzeszy ISXI Zamknięcie getta warszawskiego, największego w kraju

I II- VI SIlI 1940

1941

III m wiosna VI VlI 12 VIII 15 X

Rozporządzenie wladz niemieckich wyjmujące Żydów i Cyganów spod ochrony prawa Ogloszenie przez Niemców naboru na listy Volksdeutschów Decyzja Hitlera o podjęciu planów us un ięcia Polaków z Generalnej Guberni Wymordowanie ok. 50 tys . w i ęźniów podczas ewakuacji więzień radzieckich Reorganizacja administracji niemieckiej na ziemiach Rzeczypospolitej Amnestia w ZSRR dla Polaków, możliwość opuszczenia lagrów i miejsc zsylek Kara śmierci dla osób udzielających schronienia Żydom

wiosna Początek planowego mordowania l udnośc i gett żydowskich (do pol. 1943) 1942 22 VII Poinformowanie przez Niemców o rozpoczęc iu wysiedlania getta warszawskiego 12XI Początek akcji germanizacyj nej i wysiedleń (ISO tys. osób) na Zamojszczyźnie 19IV lato

Wybuch powstania w getcie warszawskim Nasilenie sta rć partyzantki ukraiń s kiej (UPA) i polskiej na Kresach, masowe mordy na ludności polskiej na Wolyniu 1943 kon . X Ogromne nasilenie lapanek w Warszawie - aresztowania kilkuset osób dziennie Xl Początek akcji partyzanckich oddzialów radzieckich przeciw AK

X

Dotarcie frontu wsch. do przedwojennej granicy Polski (rejon Sam na Wolyniu) Nasilen ie się aktywności w obozie niepodl eglościowym i proradzieckim Wzrost l iczebn ości oddzialów partyzanckich na terenie calego kraju Ustanaw ianie :crzez wladze radz. podleglej im administracji na Kresach, rozprawa z organizacjami polskimi, wysiedlenia ludnośc i polskiej Wybuch powstania warszawskiego (~ str. 199) Dekret PKWN wprowadzający karę śmierci za opór przeciwko nowym wladzom (m.in. za posiadanie odbiorników radiowych) Początek planowego burzenia Warszawy przez Niemców

V

Zakończen ie

3l l- m wiosna lato1944

jesień

Ivm 30X

1945

walk z Niemcami

(~

str. 201)

POLSKA OD 1795 DO DZiŚ

POLSKIE Sity ZBROJNE 1940-45 Jednostka

Miej sce powstania

Dowódcy

Szlak boj owy.

ważni ejsze

bitwy

Francj a 1940

gen. Zygmunt Przygotowana pierwotnie do ws po m oże ni a Finland ii Bohuszwalczącej z ZSRR. przerzucona do Norwegi i ( 17-28 -S zyszko V 1940). n astępni e we Francji, gdzie zostala rozbita

I. Dywizja Grenadierów

Francja 1940

gen. Broni slaw Duch

Od 14 VI 1940 powstrzymywanie ofensywy niem. na linii M aginota (rejon Saary). 2 1 VI rozkaz rozproszenia s ię

2. Dyw. Strze lców Pieszych

Francja 1940

gen. Bronislaw Prugar-Ketling

Walki w czerwcu 1940, m.in . pod M aiche: internowana po przekroczeniu (20 VI ) granicy Szwajcarii

10. Brygada Kawalerii Pancernej

Francja 1940

gen. Stanislaw Maczek

WysIana do walki w pn . Francji w VI 1940 przed uko ńczenie m formowania. resztki ewakuowane do Wlk . Brytanii. nast. obron a wsc h. wybrzeży Szkocji

Polskie dywizjony lotnicze

Wielka Brytania 1940

pIk . Miimler (302) . mjr.

Dywizj ony myśl i ws kie 302 i 303 - od 3 1 VIII 1940 udzial w bitwie o Wie lką Bryt anię (zestrzelenie przez Polaków 203 samolotów przy utracie 38 pilotów). Pod koniec wojny już 15 dywizjonów (w tym bombowe)

Samodzie lna Brygada Strzelców Karpackich

Syria (franc.) 1940

Brygada Strzelców Podhal ańs ki ch

Armia Polska w ZSRR

2. Korpus Polski

Kras nodębs ki

(303) i in. gen. Stanislaw K opańs ki

gen. Azja W1adys law Środk. kon. 194 1 Anders

Irak. 1942

gen. W1adyslaw Anders

I. Samodzielna Wielka gen . Brygada Brytania, Stanislaw Spadochronowa X 194 1 Sosabowski I . Dywizja Pancerna I. Dywizja Piechoty im. T. Kośc iu szki

gen. 1942 Stanislaw (Wlk. M aczek Brytania)

3 _

Wskutek naci sków Stalina ewakuowana (III- VIII 1942) do Iraku, gdzie weszla w sk lad Armii Pol. na Wschodzie Wydzielony z Armii Polskiej na W schodzie powstalej z pol ącze ni a m.in . Armii Polskiej w ZSRR (.. Armii Andersa") i Bryg. Strzelców Karpackich. 1942-43 s lu żba na BI. Wschodzie. n as tępnie udzial w walkach we W10szech (bit wa pod Monte Cass ino. zdobycie Ankony 1944, wa lki pod B o l o ni ą 1945) Operacja desantowa pod Arnhem (Holandia. 17-26 IX 1944) Rozw inięta z Bryg. Kawalerii Pancernej . Po otworzeniu frontu zach. udzia l w bitwie pod Falaise (VIII 1944). a n astępnie wyzwalanie Belgii i Ho landii i dotarcie (6 V 1945) do Wilhelmshaven w Niemczech

Sielce pIk . Zygmunt Po skierowaniu na front udzial w hitwie pod Lenino nad Oką Berling 12- 13 X 1943 ( Bi a l o ru ś). wskutek dużyc h strat czaVII 1943 sowo wycofana z frontu. nast. w skladzie I. Armii WP

I . Armia Polgen. ZygUkraina ska w ZSRR 3 munt Berling lato 1944 ( I. Armia WP) 2. Armia Wojska Po lskiego

Przej ście 2 VII 1940 do brytyj skiej Palestyny. walki w pn . Afryce (m.in . od 18 X 194 1 udzial w obronie Tobruku). od II 1942 w Palestynie. nast. wsk ladzie 2. Korpusu Po lskiego

Wa lki na ziemiach polskich (wyzwalanie Warszawy). walki na Pomorzu. udzial w operacji berliń s kiej i zdobyciu Berlina

Polska gen. Karol 1945 udzial w walkach na ziemiach niemieck ich 2 pol. 1944 Świerczews ki (operacja lu życ k a) i w operacj i praskiej (Czechy)

część ( I . Korpus Polski) w Sielcach nad Oką . VIII 1943- III 1944

AL Armia Ludowa

Zbrojne

Si ły

NSZ Narodowe

Ch łopskie

BCh Bataliony

AK Armia Krajowa

Nazwa

20 IX 1942 utworzenie ze scalenia innych organizacji 7 ID 1944 podporządkowanie się czę~ci organizacji AK przy zachowaniu niezależno~c i reszty II 1947 rozbicie przez władze komunistyczne

wiosna 1941 - przyjęcie nazwy "BCh" III 1945 - rozwiązanie

od 1944 - gen. Micha ł Zymierski "Rola"

pik. Ignacy Oziewicz (do VI 1943), płk. Tadeusz Kurcyusz (do IV 1944), ppłk . Stani sław Nakoniecznikoff (do X 1944), mjr Broniewski (do Vłll 1945), SI. Kasznica (do 111947)

Komendant Główny Franciszek Kamiński

"Chłopska Straż"

VlIl 1940 założenie organizacji

Dowódcy 27 IX 1939 gen. Michal Karaszewicz-Tokarzewski 13 XI 1939 gen. Kazimierz Sosnkowski 30 VI 1940 gen. Stefan Rowecki "Grot" 30 VI 1943 gen. Tadeusz Komorowski "Bór" po 2 X 1944 gen. Leopold Okulicki " Niedźwiadek"

daty

27 IX 1939 utworzenie Sł użby Zwycięstwu Polski (SZP) 13 XI 1939 powolanie Związku Walki Zbrojnej (ZWZ) 14 fi 1942 przemianowanie ZWZ na Armię Krajową 19 I 1945 rozwiązanie

Głów ne

1Il 1942 utworzenie Gwardii Podległa Ludowej (GL) przez PPR Krajowej RaI 1944 powołanie AL przez dzie Narodowej , połączenie kilku organizacji faktycznie (wiodąca - GL) PPR

Ugrupowania prawicowe (m.in . Narodowa Demokracja)

przez Stronnictwo Ludowe

Założona

wychodźstwie

rlądowi

Podlegia na

Usytuowanie polityczne

Strategia, wybrane akcje, uwagi

ok. 50 tys . (1944)

ok. 65 tys. (wiosna 1944)

Walki partyzanckie z Niemcami w celu u łatwienia działań wojsk radzieckich, liczne akcje sabotażowe . 21 VII 1944 dekretem KRN w łączona w skład Ludowego Wojska Polskiego, kadra zasiliła także MO i UB

Przyjęcie koncepcji dwóch wrogów - Niemiec i ZSRR, zwalczanie zarówno hitlerowców, jak i ugrupowań proradzieckich. W czasie ofensywy radzieckiej wycofanie się Brygady Św iętokrzyskiej na Zachód, w latach 1944-47 walki z n arzuconą Polsce władzą komunistów

Przygotowywanie powstania ogólnonarodowego, przec iwd ziałanie terrorowi okupanta ok. 160 tys . (walki na Zamojszczyźnie) , od 1943 liczne (VI 1944) akcje partyzanckie. 1944 czę~ć podporządkowała się dowództwu AK, czę~ć weszła w skład AL, reszta samodzielna

Początkowo budowanie struktur podziemnych, akcje dywersyjne, wywiadowcze i ok. 100 tys. propagandowe. Od 1943 rozbudowa (jesień 1941) oddzialów partyzanckich i przygotowania do akcji "Burza" mającej u możliwić ok. 300 tys. powrót legalnej władzy. 1944 walka na (wiosna szeroką skalę (udział w wyzwalaniu wielu 1944) miejscowo~ci, Powstanie Warszawskie). Po upadku powstania i wkroczeniu Armii Czerwonej zaprzestanie działal no~ci

liczebno~ć

Orientacyjna

NAJWAŻNIEjSZE ORGANIZACJE ZBROJNE POLSKI PODZIEMNEJ