Tablice historyczne 01. Prehistoria [PDF]

Zitiervorschau

PREHISTORIA

GłÓWNE OKRESY PRADZIEJÓW Okres

Czas' (p.n.e.)

Wybrane kulturl

Charakterystyka

Najprostsze narzędzia kamienne sporządzane przez odbicie kilku odłupków w celu llzyskakultury 2 mlnoldowajskie nia zaostrzonych krawędzi. Zbieractwo, polo300 tys . (otoczakowe ) wania na niewielkie zwierzęta, ślady krótkotrwa łyc h obozowisk dolny 400 tys.100 tys.

p

abwilskie, aszelskie, klaktońskie ,

tajackie

A

L E

środ-

kowy

100 tys.40 tys.

mustierskie

O L I

40 tys.24 tys.

T górny 24 tys.14 tys . 14 tys.9800 schy ł-

kowy"

MEZOLIT

N E O L I T

98009 tys.

9 tys.4 tYS.d

6700de 6000

australopiteki Homo habilis

Bardziej skomplikowane narzędzia: pięściaki oraz narzędzia otrzymywane techniką odłupkową. Obozowiska z prostymi konstrukcjami typu szałas u , prawdopodobne u żywanie drewnianych dzid i okryć ze skór. Dowody używania ognia. Początek regionalnego zróż nicowania kultur

"pitekantrop" (Homo erectus) i cz łowiek preneandertalski

Postęp

człowiek

- ślady polowań na Rozpowszechnienie narzędzi otrzymywanych techniką wiórową , starannie wykonanych ostrzy (groty oszczepów, n oże, zgrzebła). Dowody rozwoju kultury duchowej: grzebanie zmarłyc h, wykorzystanie barwników (malowanie ciał?), ozdoby (wisiory) techniki

łowieckiej

duże zwierzęta .

neandertalski (Homo sapiens neanderralensis)

Wiele nowych typów i podtypów narzędzi kamiennych, rozwi nięta obróbka kości, ziemianki, pierwsze osady wielosezonowe. Pod koniec okresu - rozpowszechnienie łuku i s trzał. Pojawienie się sztuki figuralnej (rzeźby i ryty w kości, figurki z gliny, malowidła) , rozpowszechnione pochówki zmarłych

człowiek

współcze-

sny (Homo oryniackie, sapiens graweckie sapiens), w Europie - przybysz solutrejskie, Częstsze u żywanie drobnych narzędzi karnien- z południowego magdaleńskie nych, prawdopodobna znajomość harpunu. wschodu cresswellska, Słynne malowidła i ryty jaskiniowe na ziemiach pd. Francji i Hiszpanii hamburska tarnowiańskie Zróżnicowane n arzędzia

(azylskie),

kamienne (liczne nowe typy, m.in. ciosaki - prototyp siekier)

świderska

Okres zainicjowany wielkimi zmianami klimatycznymi. Intensywne myślistwo, rybołówstwo magIei zbieractwo, umożliw iające zakładanie wieIomoskie, sezonowych osad. Rozpowszechnienie nietardenuaskie, wielkich elementów kamiennych o kształtach kundajskie geometrycznych. Postęp w technice łowienia ryb: harpuny, haczyki, sieci, łodzie-dłubanki Stałe

preceramiczny

Uwagi

Kultury Grecji i regionów przyległych

osiedla, intensywne zbieractwo i pouprawy zbóż (żarna i moździerze do rozcierania nasion), początki hodowli. Faza wyróżniana tylko na tych terenach, gdzie pewne elementy "rewolucj i neolitycznej" pojawiły się przed wynalezieniem ceramiki czątki

Faza wyr6żniana tylko na niekt. obszarach (m.in. w strefie leśnej Europy) Początki Bliski Wschód (~str. 12)

PREHISTORIA Okres

N E O L I T

w łaś-

ciwy

eneolit

EPOKA

Czas' (p.n.e.)

Wybrane kultu ryb

Charakterystyka

Rolnictwo i hodowla (przy znacznej roli 10wiectwa i zbieractwa) staje się pods tawą Kultury 6000d naddunajskie, utrzymani a. Z n aj omość ceramiki, zaawanso3 100 (por. str. 14) wanych metod obróbki kamienia, rozwój osadnictwa (wzrost gęs tości zaludnienia) 3 100f 1850

~

str. 15

Pojawienie się wyrobów metalowych (miedź, złoto) przy trwaj ącej dominacji narzędz i kamiennych i kośc ian yc h . Rozwój technik polichromowanego malowania naczyń

str. 15

Opanowanie metalurgii brązu , stopniowe wypieranie narzędz i kamiennych, rozwój handlu d a lekos iężnego , du że organizacje plemienne i pierwsze organizmy pańs twowe . Wykształce ni e s ię podstawowych rzemi os ł

BRĄZU

1850f 800

~

EPOKA ŻELAZA

od ok. 800 f

~s tr.

16

Uwagi E uropę

Pn. obj ął ok. 3000 p.n.e. Najwczena Bliskim Wschodzie (~ s tr. 12) śniej

Pojawienie s ię że l aza i stopniowe (w c iągu kilkuset lat) wypieranie narzędzi z brązu . Znaczny rozwój technik rolniczych, trwaj ące różnicow an ie rze mi os ł

odniesie niu do Europy; b _ oraz zespoly kultur w Europie: c - inaczej epipaleolit; d - za leżnie od rejo nu Europy;· - na przykladzie G recji, w Polsce nie wystąpiI ; r - przybl iżon e daty d la ziem Polski, na poludn iu Europy daty bylyby wcześniejsze , na pólnocy - póiniejsze (--ł str. 12) a_ W

KOPALNI PRZEDSTAWICIELE CZł.OWIEKOWATYCH Wys tępo-

wanie

Czas (lat temu)

AuslraLopilhecus ramidus

Afryka Wsch.

ok. 4,4 mln

Auslra Lopilhecus aj arensis

Afryka Wsch.

4-2.5 mln

A ustraLopi/hecus ajricallus

Afryka Wsch.

3,0-2,3 Zbli żony do A. ajarensis, ale prawdopodobnie nie mln przodek cz łowieka

Australopithecus robus/us

Afryka Wsch.

2,2- 1,2 Masywniejszy od innych australopiteków, prawdopodobnie nie przodek człow ieka mln

Homo habilis

Afryka Wsch., Azja Pd.

Potomek A. ajarensis (?), ale nieco większy (poj . mózgu 2, 1- 1,4 ok. 700-800 cm3) i mający więcej cech ludzkich. Proste mln narzędzia kamienne

Homo ereclus (' pitekantrop ')

Afryka, Azja Pd., Europa

Ca łkowicie pionowa postawa ciała , obj ętość mózgu ok. 1,5 mln 800- l200 cm3, żyjący w środowisku stepowo-leśnym, 250 tys. pierwsze osady, wykorzystanie ognia

Homo sapiens neanderla Lensis (' neandertalczyk')

Afryka, Azja, Europa

Nazwa

Charakterystyka Najstarsza ze znalezionych form człowiekowatych , prawd. potomek tzw. ramapiteków żyj ącyc h przed 10 mln lat Wie lkośc i szympansa, ale z mózgiem od niego o ok. 30% większym (ponad 500 cm\ dwunożny, mięsożerny

Wzrost ok. 1,5 m, silna budowa c i a ł a , obję tość mózgu 250 tys.- (pod koniec okresu) o ok. 10% w iększa niż człow ieka 40 tys. współczes nego. Urozmaicone narzęd zi a, rozw inięte łow i ectwo, niewątpli wie zaczątki kultury

W Afryce Człow iek ws półczes ny, stopniowo rozprzestrzeniaj ący Homo sapiens Wszystkie od ok. si ę z Afryki na inne kontynenty (w Europie ok. 40 tys. sapiens (człowiek kontynenty 100 tys. lat temu) współczes ny)

PREHI STO RI A

KLIMAT W PRADZIEJACH Podokres

Okres

Gtinz

Glinz-Mindelb c

Mindel- Riss d

Riss- Wlirm f

wcze.sny Wtirm

500 tys.Stosunkowo cieply, z wahaniami 400 tys. p.n.e. 400 tys .Bardzo zimny, ok. polowy powierz300 tys. p.n.e. chni Europy pokryte lądolodem 300 tys.Przez większość okresu 200 tys. p.n.e. współczesnego

zbliżony

do

środ -

kowy

120 tys.Taki, jak obecnie lub nieco cieplejszy 80 tys. p.n.e. (z okresowymi wahaniami)

lasy (mieszane)

+20 do +30

lądolód

do-lOO

tundralIas

ok. +20

50 tys.Bardzo chlodny. nasunięcie lodowca 40 tys. p.n.e. do pd. Bałtyku

tundra

40 tys .Klimat chlodny, lodowce w Skandy24 tys . p.n.e. nawi i

tundra! lasotundra

schylkowy

13 tys.- 8 tys. Ocieplenie, częściowe zlodowacenie Skandynawii i Baltyku; kilka wahań p.n.e.

preborealny

8000-6800 p.n.e.

borealny

6800-5500 p.n.e.

atlan- 5500-3000 Holop.n.e. tycki cen 3000(epoka subbopolo- realny ok. 800 p.n.e. do wcowa) 800 p.n.e.dziś

Postępujące oc ieplenie i wilgotnienie klimatu; wytopienie resztek lądo l odu w pn. Skandynawii. Wciąż nieco zimniej niż dzi ś

Cieplej i wilgotniej tundry w Europie

niż

obecnie, zanik

Nadal dość cieplo. Strefy rośli n ne o ki lkaset km na pn. względem obecnych Klimat ws półczes ny. Niewielkie wahania. W ostatnim tysiącleciu: ok. 1000 n.e. nieco cieplej niż dz i ś , XIV-XVI[[ w. (a zwl. kon. XVII w.)przejściowe ochlodzenie (przesunięcie się na pd. stref rośl innych , podniesienie się poziomu wód śródlądowyc h )

do +80

lądolód

lasy, gl. iglaste

24 tys.Zlodowacenie (maks. ok. 17000 p.n.e.) 13 tys. p.n.e. sięgające Wielkopolski i Kujaw

subatlantycki

lądolód

80 tys.Stopniowe (z oscylacjami) 50 tys. p.n.e. ochladzanie się klimatu

późny

Poziom h morza (metry)

okresowo

lasy

200 tys.Bardzo chlodny (z wahaniami) 120 tys. p.n.e.

Riss·

g

Pokrycie pow. Polski

Klimat w Europie

650 tys.Chlodny, liczne wahania temperatury 500 tys. p.n.e.

a

Mindel

Czas

tundra! lądolód

stopniowo od +20 do ok. - 50