Rody rycerskie Wielkiego Księstwa Litewskiego. T. 3: E-K [trzy] 8387602809, 8387602868 [PDF]

Zitiervorschau

Jan Ciechanowicz

Rody rycerskie Wielkiego Ksiçstwa Litewskiego Tom III E -К

Rzeszów 2001

Opiniowal prof, dr Bronislaw Jaskiewicz

Opracowanie redakcyjne i korekta Bogdan Strycharz

Projekt okladki Ryszard Trzeciak

Na okladce herb Jachowicz

© Copyright by Jan Ciechanowicz Rzeszów 2001

Wydanie I

ISBN 83-87602-80-9/t. I-V 83-87602-86-8/t. Ill

Druk i oprawa FOSZE 35-209 Rzeszów, ul. Ofiar Katynia 15 e-mail: [email protected] www.fosze.com.pl

EGINTOWICZ (Egintavicius) herbu Jasienczyk. W zrodlach historycznych notowani od XVII wieku. EJCZUN (Eiciunas) herbu Lab^dz. Ich dobra rodowe znajdowaly siQ na Wilenszczyznie. EJDRYGIEWICZ (Eidrigevicius) herbu Abdank. Jest to bardzo dawna rodzina, od wiekow osiedlona na Wilenszczyznie i Zmudzi. W latach 1798 i 1827 heroldia wilenska potwierdzala starozytn^ rodowitosc szlacheckc}. Eydrygiewiczow z parafii bejsagolskiej w powiecie szawelskim (CPAHL, f. 391, z. 9, nr 2892, s. 700-701). Seweryn Uruski {Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, Warszawa 1906, t. Ill, s. 390-391) pisal o nich: „Eydrygiewicz herbu Abdank. Mateusz podpisal konwokacjs generaln^. litewsk^ 1764 r. Adam walczyl w 1831 r. Tomasz, s^dzia ziemski upicki, czynny wzi^l udzial w 1831 r. Tomasz, syn Mariana, sqdzia s^dow powiatu poniewskiego 1840-1845 r. Kleofas, syn Michala, z synami Aleksandrem Stanislawem, Wladyslawem i Michalem oraz Wincenty, syn Ludwika, i inni wylegitymowani w Cesarstwie 1845-1865 r. i zapisami do ksi^g szlachty guberni kowienskiej. Michal, syn Stanislawa, dobr Upita, Tytus, syn Tomasza, dobr Mariampol i Wojszwilce, Jozef, syn Onufrego, dobr Jaciniszek, Antoni, syn Jana, dobr Rajuny, Leonard, syn Jozefa, dobr Werdukszni i Jan, syn Szymona, dobr Werdukszni, Helena, corka Antoniego, dobr Drosejkany, w guberni kowienskiej w 1882 roku dziedzice”. EJDYM (Eidimas) herbu Podkowa. Mieli dobra ziemskie w powiecie telszewskim. EJDYMT vel EJDYNT (Eidimtas, Eidintas) herbu Jastrz^biec. Znani od wiekow na Litwie. EJDZIATOWICZ (Eiditavicius) herbu Luk. Dziedziczyli posiadlosci na Wilenszczyznie (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 180, 994). EJGIRD (Eigirdas) herbu Abdank. Zamieszkiwali w powiatach oszmianskim, wilkomierskim i innych. EJMONT (Eimontas, Eimuntas) herbu JastrzQbiec. Mieszkali w powiecie kowienskim i in. 5

EJM UTOW ICZ (Eimutavičius, Eimutis) herbu Hipocentaurus. Posiadali majątki w powiecie rosiehskim. EJNAROW ICZ (Einaravičius) herbu Bialynia. Dziedziczyli dobra na Wilehszczyznie (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 994). EJN IK (Einikas) herbu Pobog. Ich posiadlošci rodowe položone byly w powiecie rosiehskim. EJSM ONT vėl EYSMONT vėl EYSYMONT vėl EJSMUNT (Eisimontas, Eisimuntas) herbu Korab. O nich H. Stupnicki w swoim herbarzu (Lwow 1855, t. I, s. 153) zanotowal: „Dom znakomity w ludzi rycerskich”. Ksiądz Wojciech Wijuk Kojalowicz pisal zaš w Compendium: „Eysmontowie, dom rodowity w W.X.Litewskim w grodzienskim powiecie. Jan Eysmont, mąž uczony, byl kaplanem. Jędrzey Eysmont, sędzia grodzki grodzienski 1632. Maciey Eysmont, komomik grodzienski, syn jego Andrzey, kaplan. Franciszek y Dominik Eysmontowie, bracia, w powiecie pinskim. Služyli dingo w woysku”. Inny heraldyk podawal: „Eysmont vėl Eysymont, herbu Korab. Dawna i rozrodzona litewska rodzina, jej gniazdem powiat grodzienski, gdzie posiadala majątek Sudzilow” (S. Uruski Rodzina..., t. III, s. 394). Ejsmontowie znani byli od XVI wieku z przekazöw archiwalnych. Jak šwiadczą ich od początku polskie, katolickie imiona, wywodzili się prawdopodobnie - jak większošč tutejszej szlachty - ze slowianskiego elementu i przez dlužszy czas nie posiadali wyraznej swiadomosci etnicznej. Ich pierwszą swiadomą opcją narodową bylo przyznawanie się do polskošci. W XVIII wieku Ejsmontowie licznie osiedleni byii na Grodziehszczyžnie i Wilehszczyznie, w Galicji, Warszawie, na Rusi Bialej. Przedstawiciele tego rodu zamieszkiwali tež na Podolu (Spisok dworian wniesionnych w dworianskuju rodoslownuju knigu podolskoj gubernii, 1897, s. 35). Žonami ich byly panny z takich m.in. dornow, jak: Wilczynscy, Wolkowyscy, Soltanowie, Luniewscy, Rodziewiczowie, Milaszewiczowie, Stalewscy, Glęboccy. Z Postanowienia o rodowitosci szlacheckiej familii Ejsymontöw (1827) dowiadujemy się, že „poprzednik tej familii, urodzony Piotr Janowicz Ejsymont, zaszczycając się prerogatywami stanowi szlacheckiemu wlasciwymi, posiadal dziedziczną ziemną majętnošč w okolicy Ejsymontach Paszewiczach w powie­ cie grodzienskim položoną. swiadczy o tern: prawo wieczystoprzedazne na tęž ziemną majętnošč przez tegož Piotrą Janowicza Ejsymonta urodzonym Wawrzynkowi, Hrehoremu i Piotrowi Michalowiczom Ejsymontom w roku 1663 lutego 2 wydane” (Archiwum Narodowe Bialorusi w Minsku, f. 319. z. 2, nr 1025). Tenže dokument wymienia kilkunastu czlonkow rodu. zaznaczając, že wszyscy oni naležą do rodowitej i starožytnej szlachty polskiej. Inna galąž rodu Eysmontow, wedlug oficjalnie zatwierdzone: genealogii z potowy XIX w., pochodzila z powiatu oszmiahskiego w gubem: wilehskiej. Protoplasta rodu, Aleksander Kazimierz Eysmont, za zaslugi wojenne •• 1658 roku otrzymal od krola polskiego Jana Kazimierza wsie Klimowicze : Pa vlowicze. Jego syn Tomasz i wnuk Jakub gospodarzyli w majątku rodzinr.;-ir. Kolej6

ni przedstawiciele rodziny: Jan (ur. 13 maja 1788) i Jozef (ur. 17 grudnia 1782) mieli synow. Pierwszy z nich - trzech: Onufrego Jerzego (ur. 16 sierpnia 1816), Konstantego Teofilą (ur. 7 sierpnia 1821), Antoniego Marcina (ur. 13 listopada 1824) - ostatniego przedstawiciela tej gatęzi rodu. Jozef Eysmont mial natomiast syna Ignacego Rafata (ur. 29 paždziemika 1797) i wnukow: Mateusza Michala (ur. 20 wrzešnia 1830) oraz Ignacego (ur. 7 grudnia 1821). Po povvstaniach listopadowym i styczniowym rodzina zepchnięta zostala do klasy tzw. ,jednodworcow” (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 171). W Panstwowym Archiwum Historycznym Litwy (f. 391, z. 5, nr 141) przechowywana jest dokumentacja dotycząca genealogii rodu Eysmontow. Jest to jednak historia tylko jednego z požniejszych odgalęzien tej rodziny, rozpoczynającego się od Jakuba Eysmonta (testament z 29 lutego 1760 r.), jego synow: Pawla i Mikolaja; wnukow: Mateusza, Piotrą, Antoniego, Mikolaja, Fortunata Jakuba; oraz prawnukow: Antoniego, Kazimierza, Jerzego, Stanislawa Jozefą, Tadeusza, Franciszka. Eysymontowie (Eysymonttowie) herbu Korab z powiatu grodzienskiego wywodzili się od Andrzeja, wlašciciela wsi Gobiaty Worobie, ktory mial synow: Tadeusza i Michala, oraz wnukow: Jozefą i Stanislawa. Ten ostatni mial synow: Jakuba Atanazego oraz Wincentego Aleksandra (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 169). Historycy žmudzcy wskazują niekiedy, že rodzina pochodzi jakoby z powiatu rosienskiego, co nie jest jednak zgodne z faktami. Jeden z wywodow genealogicznych z XIX wieku bierze za protoplastę rodu Macieja Eysymonta, vvlašciciela wsi Dowgialowskie-Plenikowskie, ktory zostawil po sobie pięciu synow: Ignacego, Tomasza, Piotrą, Ludwika, Kazimierza. Posiadali oni tež (lub dzieržawili) dobra ziemskie w powiatach: zawilejskim, wilenskim, oszmianskim, šwięcianskim i upickim. Znana byla rovvniež rodzina Eysmontow wladająca fo!warkiem Horočki w powiecie švvięcianskim. W 1866 roku Ludwik Zachariasz Tadeusz Eysmont, wraz z zoną Franciszką, corkami Teodorą i Walerią oraz synami Izydorem i Janem, otrzymal z kancelarii carskiej oficjalne pošwiadczenie przynaležnošci do stanu szlacheckiego (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 164). Zaczynając od XVI wieku, žrodla archivvalne często wzmiankują w rožnych kontekstach o reprezentantach domu Ejsmontow. Np. w 1539 roku mieszkaniec Skidela, Janko Stankowicz, zaskaržyl w sądzie grodziehskim bojara krolewskiego Stecka Eysimontowicza i syna jego Benedykta o najazd, pobicie i zranienie czlonkow rodziny, a takže o to, iž ow „sianožęč moją pokosil, a siano do swego dworu odprowadziT’. Zgodnie z vvyrokiem sądu musieli Eysimontowiczowie pokryč zadane przez siebie szkody (AWAKy t. XVII, s. 163-164). W 1585 roku w aktach sądu grodzienskiego wymienia się inrię Adama Ey­ smonta, „ziemianina hospodarskiego” (czyli szlachcica krolewskiego) z povviatu grodzienskiego (ibidem, t. I, s. 12). 21 maja 1594 roku ziemianin hospodarski z powiatu slonimskiego Lukasz Eysimont zaskaržyl do sądu Žydow z miasteczka Dworzec o pobicie go: „Žydowie, wziąwszy przed siebie zly umysl, a prawie przepomniawszy bojažni Božey i srogošci prawa pospolitego, przeniavvszy mnie przeciw domu czobotarza Kužmicy, mnie, czlowieka spokojnego, im w niczym 7

niewinnego, okrutnie kijami zbili i zranili, od ktörego okrutnego boja nie wiem, czy žyw będę; a przy tym pograbili u mnie z mieszkiem zlotych czerwonych dziewięčdziesiąt trzy”. Komisja sądowa, obejrzawszy pana Eysimonta, stwierdzila: ..rane kra\vawą na twarzy, na policzku lewym, i drugą ranę nad brwią prawa, a trzecią pod okiem prawym siną, a czwartą ranę na ręce prawej nižey lokcia sina^. spuchtą; atwarz y szyja od tych ran okrutnie zapuchla”. Sprawcami rozboju mieli byč trzej Žydzi, poddani Andrzeja Zawiszy, pana na Baksztach (ibidem, t. XXVIII, s. 45-46). W 1597 roku księgi sądu minskiego wymieniają jako swiadköw dwöch „szlachcicow dobrych” pana Stanislawa Eysmonta i pana Wasyla Chomicza. W dokumencie z 1598 roku zapisano natomiast nazwisko pana Hrehorego Eysymonta, szlachcica z powiatu grodzienskiego. Ambrožy Wojciechowicz Eysymont, ziemianin z powiatu grodzienskiego, pelnil w 1598 roku funkcję czlonka sądu grodzkiego wilenskiego (ibidem, t. XX, s. 150). W roku 1602 księgi sądu komomickiego w Trokach wymieniają imię Stanislawa Eysmonta, syna Jakuba, „ziemianina hospodarskiego” z po­ wiatu trockiego. Pözniej wspominano tež o jego synach: Matysie, Jakubie i Jurze (ibidem, t. XXX, s. 199, 202, 213). W aktach grodzienskiego sądu grodzkiego w 1604 roku zapisano nazwiska „dobrych szlachcicow” Jakuba, Mikotaja, Matyasza Eysmontöw (ibidem, s. 18). W księgach glöwnych trybunalskich Wilna z 2 czerwca 1607 roku wymienia się nazwisko szlachcica Krzysztofa Eysymonta (Lietuvos Vyriausiojo Tribunolo sprendimai, Vilnius 1988, s. 194). W roku 1615 w grodzienskim sądzie ziemskim toczyla się sprawa między Jakubem Eysymontem, wlascicielem folwarku Karlowice, „ubogim szlachcicem” - jak on sam siebie nazywai - a majętnym i wplywowym ziemianinem Stanislawem Tolloczkąo najazd zbrojny tego ostatniego na ziemie swego sąsiada i okrutne pobicie go (w sądzie potwierdzono pobicie kijem, wyrwanie wlosöw i zadanie ciętych ran Eysymontowi). Chociaž sily byly nierowne, to jednak Toiloczko musial na mocy wvroku sądowego zaplacič 40 kop oaszkodowania (AWAK, 1.1, s. 266-270). W paždziemiku 1617 roku ukarany zostal przez sąd grodziehski wysoką grzywną i odszkodowaniem na rzecz pokrzywdzonych ziemianin Marcin Ey­ symont, ktory wlasciwie bez przyczyny „okrutnie i nielitosciwie kijem zbil, zmordowal i zranii” žonę sąsiada, drobnego szlachcica Jakuba Geniusza. Para­ škę. Co więcej, „dziecię jej male, jeszcze u piersi, kijem zranii”, z ktörego to zranienia oboje „ledwo zywe zostali”. Bronič się przed sądem pröbowal Eysy­ mont w ten sposob, iž twierdzil, že, po pierwsze, Geniusz jakoby nie bvi szlachcicem, z czego wynika, že nie možna karač za pobicie žony tegož z calą surowošcią prawa; oraz, po drugie, že Paraska nielegalnie sprzedawala alkohol, za co on ją rzekomo ukaral. Sąd, po wysluchaniu racji obu stron, postanowil, že Eysymont za pobicie kobiety zaptaci podwojną grzywnę, a za pobicie dziecka, jak za doroslego męžczyznę, a więc. trzy razy po 40 kop groszy. W 1621 roku przed sądem w Grodnie toczyla się sprawa o zabicie syna Macieja Janowicza Eysimonta, Krzysztofa, woznego powiatu grodzienskiego.

Popelnienie zbrodni zarzucano Janowi, Jakubowi i Kasparowi Eysimontom. Poniewaz jednak ojciec zamordowanego wycofal zarzuty uprzednio sformulowane, wyrok nie zapadl, a strony widocznie znalazly polubowne rozwiązanie zatargu (ibidem, 1.1, s. 296-297). Archiwa zawierają wiele podobnych spraw, z ktörych wynika, že Eysmontowie niejako dziedzicznie obciąženi byli sklonnošcią do zatargöw i bijatyk, ciągle więc byli albo ciągani przed sąd przez sąsiadow, albo sami skaržyli się na nich za zadane im cierpienia. W roku 1669 Hrehory Eysymont byl nawet sądzony za ograbienie w nocy košciola, wespöl z Teodorem Kulikowskim. W 1641 roku Stanislaw Ejsmont byt komomikiem wojewodztwa witebskiego {Istoriko-juridiczeskije matieriafy..., t. XXVI, s. 119). W 1649 roku wspominani są w aktach archiwalnych Mikolaj Michal Eysymont, grodzienski pisarz grodzki, poborca podatkow, oraz ktoryš z jego krewniakow - Andrzej Kazimierz Eysymontt (ibidem, s. 185, 187, 188). Percepta prowentöw publicznych do skarbu Rzeczypospolitey W.X.L. z roku 1661 podaje: „Jegomošč pan Dominik Eysimont z siola Lachowicz (powiat pinski) za rok 1658 medietatem dal ... fl. 6, 26, 2”. Maciej Kazimierz Eysmont, rotmistrz krölewski, w 1662 r. „na passach kraju poleskiego rebelią kozacką i chlopöw poleskich znosil y uskramial”. W zapisach z 1665 r. figuruje szlachetny pan Eysimont, wlasciciel zašcianka Wolkowszczyzna na Witebszczyžnie. W 1679 roku trafil pod sąd Karol Eysmont za to, že na ežele uzbrojonego thimu napadl na folwark Giniusze, naležący do księdza Gabryela Jurkowskiego, przy czym strözowi Maciejowi Adamowiczowi „obuchem w zęby uderzyl, apotem ležącego tyransko zbit”. Dokumenty archiwalne z 1681 roku wspominają o Franciszku Janie Eysmoncie, podczaszym minskim (AWAK, t. IV, s. 191). W zapisach z 1710 r. czytamy o Wawrzyncu Eysmoncie, czesnikowiczu grodzienskim, i Hrehorym, komisarzu krolewskim w Witebsku; w 1716 0 Jözefie Eysmoncie, podczaszym orszanskim. Grodziehskie księgi grodzkie z roku 1743 wspominają innego Jozefą Eysmonta, stražnika upickiego, komisarza generalnego Anny na Bialym Kowlu 1 Smolanach, z ksiąžąt Lubartow, Sanguszkowny Radziw'illowej, księžnej na Olyce, Nieswiezu, Biržach, Dubinkach, Slucku, Kopylu i Klecku, hrabiny na Mirze, Szydlowcu, Koydanowie, Kopysi, Zabludowiu, Kiejdanach, Bielicy, Krožach i Bialey, pani na Newlu, Siebiežu itd. Michal Eysymont byl chorąžym powiatu grodzienski ego w 1764 roku. 4paždziemika 1765 roku do pospolitego ruszenia obywateli powiatu grodzienskiego między innymi stanąl ,jegomošč pan Franciszek Eysymont na koniu wilczatym, z szablą y pistoletami”. Z parafii zaš eysymontowskiej stawilo się kilkudziesiqciu Eysmontöw, w tym Jozef, Andrzej, Jakub, Jerzy, Jan, Wladyslaw, dwöch Wawrzyncow itd (ibidem, t. VII, s. 399, 418-419) oraz ,jegomošč pan Marcin Eysmont, bez broni; jegomošč pan Michal Eysymont, z szablą; jegomošč pan Jan Eysmont, przy szabli; jegomošč pan Adam Eysmont, z karabinem”. Pod sztandar wojskowy šciągnęlo tež wtedy wielu innych Eysmontöw - w sumie okolo 30! (ibidem, s. 403). 5 paždziemika tego roku do popisu szlachty powiatu grodziehskiego stanęli: „Pan Adam Eysmont, z karabinem; 9

pan Maciey Eysymont, komomik powiatu grodzienskiego. r.u k:m_ kurosrokatym, we wszelkim porządku, jak do wojny; pan Stefan E>s> m.:m. rez broni” itd. - w sumie ponad 200 przedstawicieli tego domu. W latach 1748-1788 Maciej Eysymont byl komcrmkiem sruzbie Radziwillöw, utrzymywal tež bliskie kontakty z Antonim Tyzenhu_sem. podskarbim nadwomym litewskim (por. Stanislaw Koscialkowski. 7dm mums. Londyn 1970, t. I, s. 172, 517, 647). Adam Eysymont by! burrmsmzem powiatu grodzienskiego w 1781 roku. W tymže czasie Aleksander NLchut Eysymont odnotowany zostal jako grodzienski sądzia grodzki lAUAA. V. s. 344). Lucjan Eysymont, syn Ferdynanda, student Uniwersytetu Wuenskiego. na rozkaz Nowosilcowa wyslany zostal do rodzicow do powiatu grodzter.sktego w 1824 r. pod nadzor policji (CPAH Bialorusi w Grodnie, f. 1. z. 2. nr 1469 i. Drzewo genealogiczne rodu Eysymontöw herbu Korub. zatwierdzone w Minsku w 1824 roku, podaje opis piąciu pokolen tej rodzmy. zaczynając od Macieja i jego žony Krystyny Markiewiczowny (Archiwum Narodowe Bialoru­ si w Minsku, f. 319, z. 1, nr 126, s. 10). Oktawiusz Eysymontt, syn Ferdynanda, w 1827 roku otrzymal swiadectwo o tym, iž jest studiosus actualis Uniwersytetu Wilenskiego (CPAHL, f. 721, z. 1, nr 834, s. 42). Ziemianin Aurelian Eysmont. syn Anzelmą, na mocy rozkazu cara, za przynaleznošč do tajnego towarzystwa „ZorzameA do ktörego naleželi uczniowie Wilna, Bialegostoku i Swisloczy, oddany zostal 2 grudnia 1827 roku pod tajny nadzor policji. Dokument policyjny z 1829 roku donosil: „Mieszka we wlasnym folwarku Siemionowka w powieeie grc uztenskim. od skarbu nie nie otrzymuje. Procz matki, mieszkającei przy rum. zu dm. eh krewnych nie ma. Nie zlego za nim nie zauwazono" (CPAH • Grodnie, f. 1, z. 3, cz. 52, nr 540). Jan Eysmont, wolny sluchacz medycyny przy Wiler.skte; Ak-demii Medyko-Chirurgicznej, w 1833/34 roku znajdowal się pod sledzz.vem : ryt sadzony za udzial w polskim spisku patriotyeznym, zawiązanym przez Hordynskiego, Szymanskiego i Ciechanowicza w Grodnie (CPAHL. f. 3"9. z. 1933. nr 1672). Zaš Oktawian Eysmont, jego ojeiee, byl w tym czasie marszaikiem szlachty powiatu grodzienskiego. W 1851 roku, wg danych heroldii wilenskiej. tylko w powieeie lidzkim w gubemi wilenskiej znajdowalo šią pięč gniazd rodu Eysymontöw (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 73). Spis szlachty powiatu lidzkiego z 1855 roku odnotowuje tarn obecnošč 39 Eysymontöw, wpisanych do szöstej cząšci (szlachta starožytna) ksiąg szlacheckich gubemi wilenskiej (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 1692, s. 192-193). Kancelarzysta ihumenskiego skarbu grodzkiego, sekretarz gubemialny Jó­ zef Eysmont na mocy postanowienia Minskiego Zarządu Cywilnego w paždziemiku 1863 roku zwolniony zostal z pracy jako ten, ktöry „okazal šią nieprawomyslny pod wzglądem polityeznym”. 8 marca 1865 roku zapisano o nim: ,,za dopuszczenie syna swego do rewolty oddany na porąką z naloženiem grzywny 100 rubli. Otrzymuje emeryturą i ma dom w Ihumeniu” (CPAHL, f. 378, z. 1866, nr 181, s. 59). Rajnold Eysmont i jego syn Witold, od 1865 roku mieszkając w majątku Polujki w powieeie nowoaleksandrowskim, byli pod nadzorem policji 10

(CPAHL, f. 378, z. 1868, nr 228, s. 97). Marcin Eysmont w 1871 roku znajdowal siq na zeslaniu astrachanskim pod nadzorem policji (CPAHL, f. 378, z. 6, nr 64, s. 108). 28 czerwca 1873 r. Wilenskie Zgromadzenie Szlacheckie potwierdzilo szlacheckie pochodzenie „kollezskiego assesora” Franciszka Ludwiga Eysymonta, bylego kapitana armii rosyjskiej, oraz jego dzieci (CPAHL, f. 391, z, 7, nr 678). Jak wynika z zapisów archiwalnych poczynionych w róznych okresach dziejów ziem litewskich, ród Eysmontów zamieszkiwal licznie na obszarze dawnego Wielkiego Ksiqstwa Litewskiego, wykazywal sklonnosc do nauk i odznaczat siq wybitnymi walorami charakterologicznymi. EJTMIN (Eitminas) herbu Dzialosza. Mieli posiadlosci na Wilenszczyznie (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 994). EJTUTOWICZ (Eitutavicius) herbu Dzialosza. Zamieszkiwali w powiatach wilenskim i kowienskim. ELBOWICZ (Elbavicius, Elbas) herbu Nowina. Dziedziczyli dobra ziemskie na Wilenszczyznie i Kowienszczyznie (CPAHL, f. 391, z. 5, nr 143). ELIASZEWICZ (Eiiasevicius) herbu Giejsz. W zródlach historycznych wzmiankowani s^ od XV wieku. ELSNER (Elsneris) herbu Elsner. W zbiorach Centralnego Panstwowego Ar- ' chiwum Historycznego Litwy znajduje siq obszemy, licz^cy 287 kart zbiór dokumentów, dotycz^cych dziejów rodziny Elsnerów (f. 391, z. 1, nr 1214). Zawiera on liczne teksty, wykresy, drzewa genealogiczne, jak równiez Wywód familii urodzonych Elsnerów herbu Elsner, zatwierdzony przez heroldiq wilenska 4 maja 1799 roku. Oto jego tresc: „Przed nami, Ludwikiem hrabi^. Tyszkiewiczem, aktualnym tajnym konsylarzem, marszalkiem gubemskim, kawalerem róznych orderów, prezyduj^cym, i deputatami ze wszystkich powiatów guberni litewsko-wilenskiej do przyjmowania i roztrz^sania wywodów szlacheckich obranymi, ulozony zostal wywód rodowitosci szlacheckiej familii urodzonych Elsnerów, przez który, gdy dowiedzonym zostalo, ze wywodzitcy si^ teraz xitgiz Ignacy, Antoni, regent ziemski merecki, Wincenty', regent smolenski i dworzanin Skarbu Litewskiego, Gaspai; szambelan dworu polskiego, Piotr, rotmistrz wojsk polskich, Elsnerowie z ojca swego Michala, i dziada lana, i naddziada Marcina Elsnerów, z rodowitej szlachly, z dawna obywatelom szlachcie powiatu trockiego znany, prerogatyw^ zycia sziacheckiego, possydowaniem dóbr ziemskich, urz.Qdami cywilnymi i wojskowvani zaszczyconej i przez nikogo niekwestionowanej mocy dessendencyet, jako o takowej rodowitosci najprzód swiadectwo dygnitarzów, urz^dników ziemskich i grodzkich, szlachty i obywateli powiatu trockiego, w roku 1799, miesiaca lutego 8 wydane i tegoz czasu, dnia 16, w ziemstwie trockim aktykowane oraz produkowane w róznych datach chrzestne metryki, na koniec okazane na regency^ szambelaniq.. 11

dworzanstwo, rotmistrzostwo i possesye ziemskie wywodzacych sie dowody upewnity i przekonafy. Na fundamencie więc zaprodukowanych dowodow rodowitosc szlachetną imienia urodzonych Elsnerow probujących, my, marszalek gubeniski, i deputaci powiatowi, stosownie do przepisow (...) wywodzących się, jako to Ignacego, xiędza, Antoniego, regentą ziemskiego mereckiego, Wincentego. regentą smolenskiego granicznego, Gaspara, szambelana dworu polskiego. Piotrą, rotmistrza bytych wojsk polskich, urodzonych Elsnerow, za rodowr.a i starožytną szlachtę polskąuznajemy i onych do xięgi szlachty gubemi lite Askiei pierwszej klassy zapisujemy. Dziato się na sessyi jeneralnej Deputacyi W'ywodowej Szlacheckiej Guberni Litewskiej w Wilnie” (por. tež, f. 391. z. 1. nr 994. s. 217). W kolejnych wilenskich przekazach archiwalnych znajduie sie niemalo informacji takže o innych przedstawicielach tego rodu, ktdregc ojczyste gniazdo stanowil majątek Nieciosy w powiecie trockim w wojewodztwie wilenskim. Spošrod licznej familii Elsnerow wspominani są m.in.: Boleslaw. Kazimierz, Onufry, Platon, Teodor, Onufry Mikolaj Wincenty Feliks. Aleksander Feliks Aurelian Robert, Marek Piotr Jozef, Jan Paulin Waclaw, Zenon. Jozef, Fulgenty Kazimierz. Interesujące jest to, ze Zenon Eisner byl na początku XIX wieku „nadwomym sowietnikiem”, czyli radcą dworu imperatorskiego. Kazimierz podpulkownikiem, a Jozef - sztabsrotmistrzem wojsk rosyjskich. Wszyscy uchodzili przy tym za dobrych szlachcicow polskich i jak wykazaty dziejowe wydarzenia, takowymi istotnie byli. Kasper Eisner, jako patriotą polski, w 1794 roku w Wilnie byl instygatorem publicznym w sprawie zdrajcy, hetmana Szymona Korwin Kossakowskiego, ktory zostal skazany na szubienicę. Regent i podkomorzy trocki Wincenty Ei­ sner figuruje na lišcie szlachty powiatu trockiego z 1809 roku. W 1830 roku niejaki Eisner „koto Merecza powstanie chciat robič”, jak zanotowal owczesny pamiętnikarz. Poprzez matzenstwa byli Elsnerowie spokrewnieni z takimi m.in. rodzinami, jak: Niemontowscy, Falkowscy, Kuleszowie, Kurowiccy. Rewkowscy, Smolscy, Ciechanowiczowie. EMINOWICZ (Eminavičius) herbu Dolęga. Znani w Wielkim Ksiestwie Litewskim od XVII wieku. ENGELHARDT (Engelgartas) herbu Korczak. Mieli rodowe posiadtosci na Žmudzi i Biatej Rusi. ENGELSDORF (Engelsdorfas) herbu Engelchen. Dziedziczyli majątki na Litwie (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1690). ERBEJDER vėl ERBEJTER (Erbeideris) herbu Aksak. Mieszkali ongiš w powiecie trockim i innych powiatach pod Wilnem. ERDMAN (Erdmanas) herbu Herburt i Szczuplina. Ich rodowe posiadto­ sci znajdowaty się w powiatach: oszmianskim, wilenskim, potockim i upickim. 12

EREMINOWICZ (Jereminavičius) herbu Tarnawa. Gniazdo rodowe Ereminowicz6w bylo powiecie lidzkim (CPAHL, f. 391, z. 5, nr 144). ESSEN (Esenas) herbu Emberg. Stary rod szlachecki zamieszkaly na Litwie (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 994). ESTER (Esteris) herbu Epinger. Dziedziczyli dobra ziemskie na Litvvie (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 994). ESTKA herbu Drya. Infomiuje o nich Boles!aw Starzynski w swym rękopišmiennym herbarzu. ESTKO (Estkas) herbu Radwan. Zamieszkiwali w powiatach wilenskim i kowienskim. EUCIUCHEWICZ (Euciuchevičius) herbu Šwierczek. Ich dobra rodowe znajdowaly šią w powiecie wilkomierskim. EWACHEWICZ (Evachevičius) herbu Szeliga. Notowani w žrodlach historycznych od XVI wieku. EWERT (Evertas) herbu Lewalt. Dziedziczyli dobra w powiecie wilkomierskim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7). EWERTSKI (Everckis) herbu Levvart. Rodowe posiadlošci mieli w powiecie wilkomierskim (CPAHL, f. 391, z. 2, nr 1). EZOFOWICZ (Ezofovičius) herbu Jastrzębiec. Uzdolniona i wielce zastužona rodzina pochodzenia žydowskiego, nobilitowana vv 1507 roku.

13

F FABIANOWICZ (Fabijanovicius) herbu Lzawa. Rcdowe siedziby mieli Fabianowiczowie w powiatach telszewskim i szawelskim. FABISIEWICZ (Fabisevicius) herbu Sulima. \V zrôdlach historycznych notowani od XVII wieku. FABRYCYUSZ (Fabricijus) herbu D^b i wlasnego. S. Uruski (Rodzina, t. IV, s. 2) napisal o nich : „Fabrycyusz herbu D^b vel Dçbina. Rodzina pochodzenia niemieckiego, juz w XVII stuleciu osiedlona na Litwie. Karol, skarbnik smolenski, i Krzysztof, towarzysz petyhorski, podpisali manifest szlachty litewskiej 1763 r. Wylegitymowani w Cesarstwie i zapisani do ksiag szlachty: a) gubemi wilenskiej - Karol, syn Jôzefa, 1819 r.; b) gubemi kowiehskiej - potomstwo Karola, syna Jana. a mianowicie: Szymon z synami Ignacym i Aleksandrem, Franciszek. syn Karola. z synem Antonim, Ludwik i inni 1833-1838 r.; c) guberni kijowskiej - Plato, syn Maksyma, kapitan wojsk rosyjskich, z synem Michalem 1849 r., Henryk, syn Ignacego, dziedzic dôbr Juszkajcy w guberni kowiehskiej 1882 r.”. Walerian Nekanda Trepka {Liber..., s. 130), wykorzystuj^c karkolomn^ etymologiç, usilowal dowiesc plebejskosci tego rodu. Pisal on: „Fabrycki nazwal siç chlopski syn Jan. Ten sobie tytul wzi^l od ojca kowala. Gdy uczyl siç w szkole, zwali go zacy Fabricius, to jest kowalczyk, on potem Fabryckim z tego nazwal siç. Albo môgt siç nazwac od fabryki, ze sfabrykowal sobie to szlachectwo, b^dz od: fe, Brykcy, ze pfa Brykcemu zwac siç nobilis, b^.dz tez: pfa, Brzycki, ze brzydka rzecz chlop-szîachcic. Ten od kilku lat shigowal u kanonikôw krakowskich, zas r. 1638 i 1639 u ksiqdza Kretkowskigo (...). Szlachcicem zwal siç, ale jego osoba chlopem gmbym z urodzenia oznajmowala go”. W dawnych przekazach pisanych czçsto spotyka siç wzmianki o reprezentantach tego rodu. Jan Fabrycyusz, ksi^dz, poddziekan wilehski, w gmdniu 1602 r. wzmiankowany jest np. przez ksiçgi grodzkie Wilna (AWAK, t. XX, s. 200). Wielebny ojciec Adrian Fabrycjusz okolo 1700 r. byl przelozonym klasztoru w Swiranach na Wilenszczyznie (ibidem, t. IX, s. 55). Kapitan Jego Krôlewskiej Mosci Fabrycjusz figumje w 1701 roku w zapiskach s^dowych dwom birzanskiego panôw Radziwillôw {Birzu dvaro teismo knygos, Vilnius 1982, s. 225), natomiast w 1714 - najprawdopodobniej syn jego, porucznik JKM Frydrych Wilhelm Fabrycjusz (ibidem, s. 284). Karol Fabrycjusz na mocy przywileju krôla polskiego Augusta III otrzymal 10 grudnia 1746 roku tytul skarbnika smolenskiego. Prawdopodobnie juz on byl wîascicielem majçtnosci Zorany, a jego syn Jôzef z pew14

nošcią wladal tą posiadlošcią. Od pierwszej polowy XVIII wieku znane byly w Rzeczypospolitej dwie linie Fabrycjuszow, ktorych rodowitosc szlachecką potwierdzafy heroldie wilenska i kowienska w roku 1819, 1832, 1834, 1858, 1885 i 1911 (CPAHL, f. 391, z. 11, nr 225). Karol Fabrycyusz, skarbnik wojewodztwa smolenskiego, oraz Krzysztof Fabrycyusz, towarzysz chorągwi petyhorskiej, podpisali w 1764 r. akt konfederacji generalnej warszawskiej (VL, t. VII, s. 69). „Jegomošč pan Jozef Fabrycy­ usz, na koniu gniadym ze wszelkim moderunkiem, z pocztowym, na koniu gniadym, ze wszelkim porządkiem” stanąl 5 paždziemika 1765 do popisu szlachty powiatu grodzienskiego (AWAK, t. VII, s. 409). Bardzo obszerny Wywdd familii urodzonych z Rzymian Fabrycyuszdw her­ bu Dębina z 15 grudnia 1819 roku m.in. podaje, že: „Imię Fabrycyuszow, pierwszych rzymskiego narodu obywateli, cnotami religii, znakomitošcią urzędow, dzielnošcią oręža i dalszemi zaszczytami odznaczone, dziejopisowie ze czcią wspominają. Kajus Fabrycyusz Lulesnus byl w Rzeczypospolitej Rzymskiej w latach od založenia miasta Rzymu 471 (to jest przed Narodzeniem Chrystusa 283) przeciwko Samnitom, Lukanom i Brucyanom konsulem; 473 do Pyrrusa, krola Epiru, poslem; 475 przeciwko temuž krolowi, Tarentynom i ich sprzymierzonym tež konsulem; 478 miasta Rzymu cenzorem. Marcin Fabrycy­ usz, papiež (ktorego rocznica dnia 12 Nowembra przypada), szešč lat na Stolicy Apostolskiej siedzial; okolo roku Panskiego 650 przez Konstancjusza, cesarza, do Chersonesu Ponty za wiarę wygnany, umart; oraz wielu innych Rzymian Fabrycyuszdw starožytne dzieje dowodzą. Pod ciosem zmiennego losu zniklo rzymskie potęžne mocarstwo, smutna pamięč onego bytu w gruzach zagrzebana, krajowcy o wience slawy u ošciennych ubiegali się narodow, a w tej z innemi wspolziomkami kolei Fabrycyuszowie - Austryi, Szwecyi, Polski stali się obywatelami. Gotard Wilhelm z Rzymian Fabrycyusz, roku 1476 marca 9 urodzony, będąc obywatelem panstwa austriackiego, užywal herbu Dębina (...), zaszczycony byl urzędem Jego Cesarsko-Austriackiej Mošci konsyliarzem assystencyi i od tego dworu odbywat częste i znaczne ambassady. Z Gotarda Wilhelma roku 1517 maja 8 zrodzony Henryk Roman Fabrycyusz przeniosl się do Inflant Szwedzkich i tamecznego pahstwa zostawszy obywatelem, w ziemi dyrynskiej dziedziczyl dobra Przedgorze. Z Henryka Romana roku 1557 Septembra 17 zrodzony Hen­ ryk Marcin Fabrycyusz dziedziczyl dobra w tychže Inflantach Szwedzkich Nowomysz. Z Henryka Marcina roku 1595 marca 3 zrodzony Jan Aurelian Fa­ brycyusz przeniosl się do Wielkiego Xięstwa Litewskiego i w powiecie upickim possydowat zastawą majątek Radzwiliszki - umarl roku 1675 February! 28 dnia (...)■ Z Jana Aureliana roku 1636 Januaryi 2 zrodzony Klementy Jan Fabrycyusz (...) roku 1658 wojaz do Holandyi, tamže zaslugi rycerskie w roku 1661, za powrotem do oyczyzny przyjęcie služby w pulku dragonskim w szaržy kapitanskiej i teraz calą decydencyą rodowitosci od Gotarda Wilhelma w wyrazonej genealogicznej notacie pierwszy opisal. Tenže Klementy Jan Fabrycyusz, kapitan woysk polskich, oprocz rycerskiego czynu w narodzie polskim wysluzone15

go, prawem szlacheckiemu tylko obywatelstwu zaszczytem nadanem. dziedzi­ czyl w powiecie upickim Poniemunie (...). Klementy Jan Fabrycyusz zostawil w potomstwie dwôch synôw: roku 1670 marca 22 Jana Adama, a roku 1677 maja 24 Woyciecha Karola. Z przerzeczonych pierwszy, Jan Adam, szarz^. porucznika, drugi, Woyciech Karol, szarz^ majora w woysku polskim sluzyli; nadto Woyciech Karol dziedziczyl w powiecie wilkomierskim folwark Lowczyszki, czyli Kokiszki i uzywal harbu Dçbina (...)• Syn Woyciecha Karola, Franciszek Wincenty, byl chor^zym woysk polskich. Jan Adam Fabrycyusz splodzil synôw dwôch: roku 1703 Augusta 16 tez Jana Adama, 1706 Februaryi 5 - Karola Krzysztofa; z tych pierwszy, Jan Adam, wysluzyl szarzç w woysku polskim kapitansk^, possydowal zastaw^ w powiecie wilkomierskim folwark Wioliszki, ukonczyl bieg zycia, nie zostawiwszy po mieczu potomstwa; drugi, Karol Krzysztof, skarbnik wojewôdztwa smolenskiego, nie wiadomo ja k ^ w gubemi i powiecie grodziehskim mial sumç posiadlosci (...). Woyciech Karol Fabrycyusz, major woysk polskich, splodzil tez synôw dwôch: roku 1719 Juni 11 - Jerzego Krzysztofa, a roku 1721 Februaryi 15 Karola Woyciecha. Z tych pierwszy, Jerzy Krzysztof, wysluzyl szarzç porucznika, drugi, Karol Woyciech, wysluzyl szarzç chor^zego, a pôzniej kapitansk^, obie w woysku polskim. Tenze Karol Woyciech dziedziczyl w powiecie wil­ komierskim folwark Ratowtyszki (...). Brat rodzony bezpotomnego po mieczu Jana Adama, kapitana woysk pol­ skich, Karol Krzysztof Fabrycyusz, skarbnik wojewôdztwa smolenskiego, splodzil (oprôcz dwôch xiçzy imionami niewiadomych) synôw trzech: Krzysztofa, skarbnika owruckiego w gubemi i powiecie grodzienskim (...); Jôzefa, skarbnika wojewôdztwa smolenskiego (...); Szymona, tez niewiadomie w Wielkopolszcze mieszkaj^cego, ktôrzy wszyscy slubne zawierali zwi^zki i mieli po­ tomstwa, a te (oprôcz Jôzefa) dot^d niewiadome (...). Starszy, Jerzy Krzysztof, porucznik woysk polskich, splodzil roku 1765 Septembra 19, syna Krzysztofa Jerzego w woysku dopiero rosyjskim majora. Mlodszy brat, Karol Woyciech, kapitan woysk polskich, splodzil synôw dwôch: Mikolaja Ferdynanda, ktôry wysluzyl szarzç w woysku rosyjskim chor^zego, i Franciszka Wincentego, ktôry tez sluzyl w woysku polskim chor^zym. Franci­ szek Wincenty Fabrycyusz, chor^zy wojsk polskich osiadly w powiecie szawelskim, splodzil synôw trzech: Kazimierza Leona, Antoniego Jana i Rafala Jôzefa”. W szyscy oni i kilku innych Fabrycyuszôw uznani zostali w 1819 r. przez heroldiç wilenskq. za „rodowitq. i starozytn^ szlachtç polsk^” oraz wpisani do klasy pierwszej ksi^g szlachty gubem i litewsko-wilenskiej (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2596, s. 155-162). Jeden z pamiçtnikarzy XIX wieku zanotowal о wydarzeniach pod Wilnem w roku 1830: ,,W Owsianiszkach, maj^tku pana Matuszewicza, byla potyczka: Moskale, czyli raczej burlacy, zaczçli rabowac, przybiegli powstancy z Kolgan, lecz przy burlakach bçd^ey Rosjanie z armatkami odpçdzili szparkich powstan16

cow, ktorzy z Kolgan, w najprędszym biegu konskim doskoczywszy, nie byli w stanie ugasič požaru. Tu zginęlo wiele mlodziežy šlicznej, z tej liczby: p. Hopen, Fabrycyusz i wielu innych”. W 1838 roku wilkomierski marszalek szlachty, a w 1844 Kowienska Deputacja Wywodowa potwierdzili rodowitosc szlachecką Justyna Krzysztofa Fabrycyusza, mieszkanca plebanii dziewaltowskiej w powiecie wilkomierskim, w 1846 heroldia grodzienska takže potwierdzila szlacheckošč tej rodziny (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 756). Na lišcie szlachty guberni wilehskiej z 1839 r. figurują Karol, Ignacy Jozef, Ignacy, Franciszek Ksawery, Ludomir Ignacy i Aleksander Fabrycyuszowie (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 83, s. 21). Fabrycjuszowie na Žmudzi posiadali wies Tuszkajcie w powiecie szawelskim (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 178). Žony brali z Dyntenow, Szylingow, Pienkowskich, Koscialkowskich, Skrzyckich, Skerdwilow, Lopuszkow. Wielu wybitnych reprezentantow tego rodu zapisanych jest w annatach kultury polskiej i niemieckiej. Tomasz Fabricius na przelomie XVI i XVII wieku byl profesorėm teologii polemicznej w jezuickiej Akademii Wilehskiej, zashizonym w sprawie teoretycznego obalania „schizmy ruskiej”, czyli prawoslawia (L. Piechnik, Dzieje Akademii Wilenskiej, Rzym 1983, t. II, s. 237). Kazimierz Fabrycy (1888-1958), general, legionista, byl w latach 1931-1935 wiceministrem spraw wojskowych RP. Wybitnym teoretykiem muzyki i kompozytorem (utwory organo we, aprzede wszystkim choralne) byl Werner Fabricius (1633-1679), dziatający w Lipsku. Johann Albert Fabricius (1668-1736) naležat do znanych w Niemczech profesorė w retoryki, teologii i filozofii praktycznej; byl rektorėm Kolegium sw. Jana w Hamburgu. Warto odnotowac, že w Niemczech imię Fabricius bylo często przybierane przez rožne osoby, bynajmniej niespokrewnione z ową pradawną rodziną (Goldschmidt, Schmidt etc.), dlatego wskazana jest duža ostrožnošč w trakcie badan nad dziejami tego rodu. Jednym z przedstawicieli Fabrycjuszow byl slynny dowodca wojsk rewolucyjnych w czasie rozruchow w Rosji w latach 1917-1921. O nim Sowietskaja Istoriczeskaja Enciklopedia (t. XIV, s. 931) podaje: „Fabrycjusz Jan (26 VI 1877 - 29 VIII 1929), radziecki dzialacz wojskowy i partyjny, bohater wojny domowej. Czlonek Partii Komunistycznej od r. 1903. Urodzil się w majątku Szlaskow w powiecie windawskim w guberni kurlandzkiej w rodzinie lotewskiego parobka” [Faktycznie pochodzil z polskiej szlachty zasciankowej, ale napisanie o tym w okresie sowieckim bylo prawie niemozliwe. W ZSRR bowiem obowiązywala „durna dynastyczna” parobkow, pastuchow, roboli, nędzarzy, nieudacznikow i glodomorow, tak iz nawet wybitni przywodcy tego panstwa, wywodzący się np. ze szlachty polskiej (Worowski, Polanski, Wyszynski i in.) czuli się zmuszeni do dorabiania sobie plebejskich rodowodow - J.C.]. Sowietskaja Istoriczeskaja Enciklopedia uzupelnia dane o Janie Fabrycjuszu następująco: „Ukonczyl gimnazjum. W ruchu rewolucyjnym od 1891. W latach 1904-1907 odbywal katorgę, a potem zsylkę (w tym w 1913-1916 na Sachalinie), gdzie kontynuowal dzialalnošč rewolucyjną, Od 1916 bral udzial w pierwszej wojnie swiatowej w skladzie 1. Lotewskiego Pulku Strzeleckiego w randze sztabskapitana. W paždziemiku 1917 - przewodniczący komitetu 17

pulkowego. Od stycznia 1918 r. - czlonek Wszechrosyjskiego Centralnego Komitetu Wykonawczego. W lutym 1918 dowodzil Oddzialem Gdowskim, pozniej byl przewodnicz^cym Komitetu Wojskowo-Rewolucyjnego Powiatu Pskowskiego. Wyroznil sic w walkach przeciwko interwentom niemieckim i bandom S. Bulaka-Bulachowicza. W koncu 1918 i na pocz^tku 1919 r. komisarz 2. i 10. Dywizji Strzeleckiej oswobadzaj^cych kraje baltyckie. Od pazdziemika 1919 dowodca brygady w skladzie 16. Dywizji Strzeleckiej, walcz^cej przeciwko wojskom generala A. Denikina i Polski burzuazyjnej. Bral udzial w dlawieniu powstania kronsztadzkiego 1921 r. Odznaczony 4 orderami Czerwonego Sztandaru. Po wojnie domowej dowodzil dywizji, korpusem, od 1928 byl zastQpc^ dowodcy Armii Kaukaskiej (...). Zgin^l podczas awarii samolotu, oddaj^c wlasne zycie, by uratowac swych towarzyszy”. FALEW ICZ (Falevicius) herbu Pobog. Znani w Wielkim Ksi^stwie Litewskim od pocz^tku XVI wieku. FALINSKI (Falinskas) herbu Korab i Nowina (na Wolyniu) oraz Sas (w wojewodztwie polockim). Ci ostatni slynni byli tez w Rosji. Antoni, Jan i Ludwik Falinscy z ziemi czerskiej podpisali w 1764 r. eiekcjc krola Stanislawa Augusta Poniatowskiego (VL, t. VII, s. 125). FALKOW ICZ (Falkavicius) herbu Jastrzqbiec. Od XVI wieku w Plockiem, pozniej notowani rowniez na Wilenszczyznie i Minszczyznie. FALKOWSKI (Falkauskas) herbu Doliwa. Pochodzili z Poloccz>fzny. Od 1650 r. posiadali tez dobra Korowajewszczyzna w powiecie oszmiahskim. W 1804 r. uznani przez heraldic w Wilnie za „rodowit^ i starozytn^ szlachtc polsk^” i wpisani do pierwszej czcsci ksiqg genealogicznych gubemi litewskowilenskiej (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1468, s. 324-325, 345-346). Stanislaw Falkowski w 1648 r. podpisal w imieniu wojewodztwa podlaskiego akt elekcji krola Jana Kazimierza (VL, t. IV, s. 112). W 1664 r. ksipgi grodzkie witebskie wzmiankujac imic ziemianina z tego wojewodztwa, Anisima Wojciechowicza Falkowskiego. W. Nekanda Trepka (Liber..., s. 131) wspomina Falkowskich. ..miejskich synkow” z Bochni oraz z Nowego Miasta w ziemi dobrzynskiej, jak tez „chlopskiego syna” spod Miechowa, stanowczo odmawiaj^c im szlachectwa. FARUREJ (Farurejus) herbu Sulima. Znani w Polsce i na Biaiej Rusi. FASTOWICZ (Fastavicius) herbu Prus I. W zrodlach historycznych wzmiankowani od XVII wieku. FEBROWSKI (Febrauskas) herbu Jasienczyk. Mieli rodowe posiadlosci w powiecie lidzkim.

18

FEDKOWICZ (Fetkovičius) herbu Lubicz. Dziedziczyli majątki na Litwie, Žmudzi, Bialej Rusi, Pomorzu, w Inflantach; w zaborze pruskim pisali się von Wolkowa-Fedkowicz. FEDOROWICZ vėl FIEDOROWICZ vėl FIODOROWICZ (Fedaravičius). Bardzo dawna i rozgalęziona w Koronie Polskiej i na Kresach Wschodnich ongisiejszej Rzeczypospolitej rodzina. Wedlug Polskiej encyklopedii szlacheckiej (t. V, s. 217, 218) rožne rody naležące do tego vvielkiego domu užywaly takich herbow, jak: Dolęga, Ferber, Gozdavva, Oginiec, Pobog, Prus, Przegonia, Slepowron, Wierzbna i in. Drzewo genealogiczne rodu Fiedorowiczow herbu Ferber z 1802 roku, zaopatrzone w odręcznie malowany wizerunek godla i w obszemy komentarz, znajduje się (uszkodzone i miejscami juž nieczytelne) w Archiwum Narodowym Bialorusi w Minsku (f. 319, z. 1, nr 25). Oto opis tego godla: „Noszą za herb trzy glowy czame ucięte wieprzow dzikich, u každej dwa kty widac. Dwie na gorze w prawo tarczy pyškami obrocone, czyli jedna za drugą, trzecia pod niemi we šrodku. Na hetmie nad koroną między dwiema skrzydlami žoltemi takož jedna glowa dzika z klami i szyją, za nią pawi ogon. Tak opisat ten herb M. S. Zalušč, O familiach pruskich. Ma go i Treterus in Episc. Warm., fol. 91. Przydaje tenže M. S., že to byl dom starožytny w Prusiech etc. Senatori ordinis, 0 czym šwiadczą herby w Gdansku u Fary, w košciele wielkim nad samym oharzem na sklepieniu, i po šcianach, i nad drzwiami w plebanii wyryty z kamienia; tudziež i kaplica osobna tamže fundowana. Ma tenže herb i košciol oliwski. Znač, že ktory Ferber znaczny byl košciola tego benefaktor. Z tego herbu Ferber Fiedorowiczowie, ktdrych domowi za wierne w potrzebach Rze­ czypospolitej uslugi ten herb od tronu polskiego od krola Kazimierza IV po zwycięstwie nad Krzyžakami jest nadany”. Genealogia tego rodu opisywana jest w dokumencie przechowywanym w Minsku w sposob następujący: „Dymitr Fiedorowicz, syn Teodora, kniaž na Kozielsku, pierwszy imienia Fiedorowiczow przodek, zmierziwszy sobie kraj ruski dla ustawicznego od Tatarow niepokoju, a przeto ustąpiwszy Kozielsk bratu swojemu Jerzemu, sam w roku 1465 przeniosl się w kraj polski za panowania krola Kazimierza IV, syna Jagielly. Gdzie nabywszy w Koronie na osiadlošč dla siebie dobra znaczne Dattow, byl na wojnie z Krzyžakami w dobywaniu miasta Chojnic. Gdzie w roku 1466 po zdobyciu Chojnic i po wyzwoleniu zwycięskim z ich jarzma Prus, Pomeranii i innych ziem polskich dal rycerskim męstwem swym na tym placu dowod wiemej krolowi i Ojczyžnie zaslugi, w nagrodę ktorej od tego krola starožytnym senatori ordinis herbem Ferber 1 dobrami znacznemi, w Koronie - Szczonowem, a w Litwie - Miciunami, Hryniewem i innemi, nadany zostal, jako krolewskie na to przywileje w imieniu Fiedorowiczowi do 6 pokolenia byly”. O bracie Dymitra tenže dokument informuje: „Jerzy, albo Jurja, Fiedoro­ wicz, syn drugi Teodora, kniaž na Kozielsku, w roku 1514, za krola Zygmunta z ( ...) przez cara Bazylego Smolenską, od Rosyi z dwoma synami swemi w Xięstwo Litewskie przeniosl się; z tych synow jeden Wladyslaw, dla otylošci a krąpego wzrostu nazwany od ojca swego Puzyr, potem z lekka Puzyna, od 19

ktörego przeswietny dom Puzynöw poszedl. Drugi Grzegorz. dla ognistej i gor^cej komplexyi Ohen z ruska zawolany, od ktörego przeswietna Oginskich familia rozpleniona”. Nast^pnie genealogia prezentuje ponownie liniQ rodu zapocz^tkowan^ przez Dymitra Teodorowicza Fiedorowicza, mianowicie trzech svnöw tegoz. Pierwszy z nich: „Michal Fiedorowicz (...) dziedziczyl w Litwie maj^tnosc Hryniew. Ktörego sukcessorowie mieli sobie za przydomek pisac Hiyniewieccy Fiedorowiczowie. W sprawie jednego z tegoz przydomku potomka dowodzi dekret pod rokiem 1729 (...), a tego plemig, w braslawskim gniezdzgc siq powiecie, przychodzi dzis ze swoj^_ progeneracy^ na osobnym papierze z dowodem prawnego zaswiadczenia i z dalszemi dowodami. Daniel Fiedorowicz, syn drugi Dymitra, dziedziczyl maj^tnosc Szczonöw, ktörego sukcesorowie wzi^li sobie za przydomek pisac siq «z Szczonowa» Fie­ dorowiczowie, jako i po dzis dzien pochodz^cy z niego potomkowie tym przydomkiem «z Szczonowa» pisz^ siq; o czym ponizej wyrazone rözne przyswiadcz^ dowody. Ten zostawil synöw dwöch Filipa i Teodora Fiedorowiczöw i cörkQjedn^ za Fr^ckiem alias Fr^ckiewiczem (...). Pawel Fiedorowicz, syn trzeci Dymitra, w Koronie dziedziczyl dobra Dattow, ktörego sukcessorowie wzi$li sobie za przydomek pisac sig Dattowie Fiedorowi­ czowie. Jako jednego z tego przydomku potomka dowodzi list pod rokiem 1758 maja 14 z Lublina pisany, i ktörego kalendarzyki polityczne polskie warszawskie w powiecie zytomierskim, w rz^dzie urzgdniköw ziemskich byc wymieniaj^. Gdzie tego przydomku Fiedorowiczowie i po dzis dzien gniezdzt\ sig'\ W dalszej kolejnosci czytamy o potomkach trzech synöw Dymitra: „Ostafiej alias Eustachy Fiedorowicz, syn Michala, mial voto cörke Jana Chlebowicza, wojewody wilehskiego, marszalka i kanclerza W.X. Litewskiego, z tej sy­ nöw dwöch, Jana i Jerzego (...). Filip Fiedorowicz, syn Daniela, przydomku z Szczonowa. Ten przywilejem kröla Zygmunta Augusta w roku 1574 Apryla 27 dnia mial nadan^ sobie w Polockiem wies Zaucie, ktörtg steriliter umieraj^c, zapisal Michalowi Radziminskiemu Fr^ckiewiczowi, staroscie kurvlowieckiemu, siestrzanowi swojemu (...). Teodor albo Fedor Fiedorowicz, przydomku z Szczonowa, syn Daniela, towarzysz xic^zQcia Radziwilly, marszalka W.X. Litewskiego, w roku 1581 za kröla Stefana Batorego, czasu obl^zenia Pskowa, bqd^c wojska naczelnikiem, szedl pieszo do szturmu”. Od syna Teodorowego Mikolaja zacz^ly si