Rody rycerskie Wielkiego Księstwa Litewskiego. T. 4: L-R [4] 8387602809, 8387602876 [PDF]

Zitiervorschau

Jan Ciechanowicz

Rody rycerskie Wielkiego Ksiçstwa Litewskiego Тош IV L -R

Rzeszów 2001

Opiniowal prof, dr Bronislaw Jaikiewicz

Projekt okladki Rys2ard Trzeciak

Na pkladce herb Pogoii Litewska

© Copyright by Jan Ciechanowicz Rzeszów 2001

Wydanlel

ISBN 83-87602-80-9/t. I-V 83-87602-87-6/t. IV

Druk i oprawa TOSZE 35-209 Rzeszów, ul. Ofiar Katynia 15 e-mail: [email protected] www, fosze.com.pl

LACH (Lakas) herbu Doląga. Zamieszkiwalt w Matopolsce Wschodniej. LACHOW ICZ (Lachoviiius) herbu Lodzia i Korab. Jan i Maciej Lachowiczowie, szlachcice z Niemieža, wedhig listy z 1528 r. mieli sami stawad pod bron w razie potrzeby wojennej. A. Boniecki (Herbarz polski, t. XIII, s. 322) zanotowai: „Lachowiczowie herbu Lodzia. Maciej Stanisfawowicz Lachowicz 1539 i 1543 r. w Wilehskiem (...). Krzysztof, czešnik starodubowski 1670 r. Wladyslaw podpisal z wojewodztwem nowogrodzkim obior Augusta II”. Lachowiczowie mieszkali w Zahorowie w powiecie brzeskim, w Rokietnicach i Korzertiowie w Galicji. Znani tež byli na Podolu i Wilenszczyznie oraz w powiecie rosieriskim na Zmudzi. Poprzez malzehstwa spokrewnili šią m.in. z Duninami Karwickimi, Gizewskimi, Kopystynskimi, Lewandowskimi, Jankowskimi, Eysymontarni, Januszewskimi, Kleczkowskimi. Wywodfamilii urodzonych Lachowiczow herbu Lodzia z 22 XII 1819 r* podawal: „Familia rodowitošcią sziachecką zaszczycona, uzywaia ciągle prerogatyw stanowi szlacheckiemu wlasciwych, z jakowej familii pochodzący Jan Dorza Lachowicz posiadal majętnošci ziemskie w powiecie rosiehskim i trockim sytuowane (...) Podratwinie i Kiidzie”. Na mocy przywileju krdla Augusta III z 1744 r. byl woznym Ksiqstwa Žmudzkiego. Z Anną Urbanowiczowną mial syna Kazimierza (1755), ktory oženiony z Ewą Wiszelowną, zostawil pięciu synow. Oni rowniez doczekali šią licznego potomstwa. W 1819 roku heroldia wilenska uznaia za „rodowitą i starožytną szlachtę” Kazimierza, Wawrzyttca, Marcina, Wincentego, Ludwika i wielu innych Lachowiczow z powiatu trockiego (CPAHL, f. 391, z, 1, nr 995, s. 226-227). LAKITYCZ (Lakitičius) herbu Pelikan. Ich siedziby rodowe znajdowaly šią na Litwie (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1026). LAKSTUTOWICZ (Lakstutavicius) herbu Rawicz. Zamieszkiwali w wojewddztwie witebskim. LALEW ICZ (Lalevicius) herbu Poraj. W žrodlach historycznych notowani byli od XVI wieku. LANDSBERG (Landsbergis) herbu Abdank. Pisali stę „z Hohibia”, a rod wywodzili od Rafala Franciszka Landsberga, straznika wojewodztwa kowiehskiego, ktory w 1738 r. nabyl częšč dobr Judejki w powiecie upickim. Pozostawil on syna Boguslawa. W 1820 r. Landsbergowie uznani zostali za „rodowitą i starožytną szlachtę polską” oraz wpisani do pierwszej częšci ksiąg szlachty gubemi litewsko-wilenskiej (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2596, s. 367-369). Byli tež na Litwie, w Polsce i w Niemczech uszlachceni Žydzi tego nazwiska, liczni i bardzo wplywowi. Ludwik ¡Corwin {Szlachta neoficka, Krakow 5

1939, t. Il, s. 145) podawal: „Hrabia Landsberg. Z rodztny tej doktor Wilhelm byl rabinem i nauczycielem religii mojzeszowej. Jego potomkowie ochrzctli się i za pieniądze otrzytnali od któregos z ksiąžąt niemieckich szlachectwo z lytulem hrabiowskim” O Žydach Landsbergach wspominat równiez Osip Mandelsztam w eseju Fieodosia (/ ty, Moskwa..., s. 190). LANG (Langas) herbu Gryf. Dziedziczyli dobra ziemskie w powiecie oszmianskim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7). LANGlERD (Langerdas) herbu Zadora. Osiedleni byli w powiecie oszmianskim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7; f. 708, z. 2, nr 5). LANGMIN (Langminas) herbu Rys. Posiadlosci rodowe mieli w powiecie rosienskim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7). LARSKI vel FONLARSKI vel FONLARLARSKI vel WONLARLARSKI vel von LAHR LARSK1 (Larskts) herbu Pniejnia odm, czyli w polu bialym dwie lapy niedzwiedzie. Seweryn Uruski pisal o nidi: „Na Litwie rodzina niemieckiego pochodzenia, wlasciwe jej nazwisko von Lahr, które spolszczyla na Larski vel Vonlarlarski. Jakub, budowniczy smolenski, poborca województwa smolenskiego 1627 i 1632; jego córka Anna za Samuelem Hieronimem Kotlem, marszalkiem oszmianskim. Jan, starosta smolenski 1710 r. (...). Franciszek, syn Sylwestra, wylegitymowany w Cesarstwie i zapisany do ksiąg szlachty gubemi podolskiej 1861 r.” [Rodzina..., t. VIII, s. 278). W przekazach archiwalnych wzmianki o reprezentantach tego rodu spotyka šią od wieku XVI. W latach 1575-1593 w wilenskich księgach grodzkich wielokrotnie wspominano Hanusa Fonlara (von Lahr), kupca, wtasciciela kamienicy w Wilnie obok kosciola šw. Jana (AWAX, t. VIII, s. 10, 469; t. XX, s. 84). Urodzony Jakub Wonlar, budowniczy smolenski, w 1622 roku zostal poborcą podatkowym tegož województwa (VL, t. Ill, s. 275). Prawdopodobnie ów „z Mozakowa Jakub Wonlar” walczyl w obronie Smolenską przed agrcsją moskiewską w 1654 r. Jan Wonlar Larski, stolnik smolenski, w 1710 roku podpisaf konstyrucjwiczowną sptodzonym, to jest: Frantiszkowi, Wincentemu, Tadeuszowi, Jozefowi i Jerzemu, dopiero wywod czyniącym, do sukcedowania zostawil. Wawrzyniec zaš, brat Marcina, dopiero wywodzący šią, z žony Heleny Pawlowiczdwny ma syna Alojzego. Na fundamencie zložonych dowodow” wszyscy wymienieni Nowiccy uznani zostali za „rodowitą y starožytną szlachtę polską" i wpisani do pienvszej klasy ksiąg szlachty gubemi litewskiej (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 2061, s. 8-9). W 1801 roku piečiu braci Nowickich otrzymalo „š\viadectwo urzędowe od urządnikow, szlachty y obywateli powiatu szawelskiego” 0 tym, iž: „wszyscy pomienieni Nowiccy z swoim potomstwem są aktualną staro­ žytną polską szlachtą” (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 2061, s. ]). Kresowi Nowiccy spokrewnieni byli z Buywidami, Jackaitysami, Juchnievviczami, Marcinkiewiczami, Bienkiewiczami, Galkovvskimi, Sawlewiczami, Hrynkiewiczami, Jankowskimi, Stankiewiczami, Pietkiewiczami, Glinskimi, Petrusewiczami, Sopoėkami, ByCZkowskimi, iv/aszkiewiczami. W XIX wieku rozgalęzili się licznie na powiaty oszmianski, witkomierski, wilenski, trocki, š\viącianski, wilejski. W zbiorach Centralnego Panstwowego Archimmi Historycznego Litwy znajduje šią obszema dokumentacja dotycząca dziejow wielu galązi tego r odų. Wyw6d familii urodzonyck Nowickich herbu Nowickihprzedstawiony w Wilnie 29 listopada 1832 roku, podatval, že „protoplasta Sebastyan Nowicki, zaszczycony dostojnošcią szlachecką, posiadal dziedzictwem majętnosc Podpunie w powiecie kowienskim y oną zostawil w spadku synowi swemu Stanislawowi” - stalo šią to w roku 1686 (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1027, s. 15-16). Z tej rodziny pochodzil m.in. znany rosyjski inžynier. O nim to w 1911 roku prasa donosila: „W dniu 9 maja w obecnošci p. Fiodorowa, prezesa rosyjskiego G 6miczo-Przeinystowego Towarzystwa i bylego ministrą handlu oraz przedstawicieli przemyshi Inianego odbyly šią prdby nowo przed rodaka naszego p. Nowicktego wynalezionych maszyn, ktore upraszczają niezmiemie klopotliwą dotychczas fabrykacją Inu, W nastąpstwie utworzyio šią konsorcjum kapitalistow francuskich i rosyjskich dla wyrobu maszyn i mechanicznej obrobki Inu. Jako formą eksploatacji p. Nowicki zaproponowai otwieranie stacji, ktorych zadaniem będzie obrabianie do 2 tysiący pudow Inu dziennie. Pragnąc zaš, ažeby nie tylko Rosja i Francja, ale takže i Kralestvvo Polskie miato udziaf w korzyšciach tej fabrykacji, p. Nowicki przybądzie na czerwcowe zebranic Centralnego Towarzystwa Rolniczego, aby ziemianom naszym przedstawič swoj wynalazek i zachącič ich do intensywnej uprawy Inu” . NOWlSfSKI (Navinskas) herbu Nowina. H, Stupnicki (Herbarz poiski, t. II, s. 188) podawal: „Nowinski herbu Nowina. Aleksander, obrany od wojska niepiatnego swym naczelnikiem roku 1622, starai šią usilnie o utrzymanie porządku 1zlagodzenie tej sprawy umožliwieniein ugody z komisarzami lwowskimi”, W 1799 roku Dominik lgnatowicz Nowinski, rotmistrz wolkowyski, wpisany zostal przez heroldią wilehską do ksiąg szlachty gubemi litewskiej (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 11, s. 59), Ksiądz Tomasz Nowiriski byl na początku XIX wieku generalem Zakonu Strožow Grobu Chrystusowego (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1468, s, 336). Z tej rodziny pochodzil stynny rosyjski lekarz, tworca wirusologii eksperymentalnej. 251

NOW ODWORSKl (Novodvorskis). Bartosz Paprocki w dziele Herby rycerstwa polskiego pisat o Nowodworskich herbu Natęcz: „Dora Nowodworskich starodawny i znaczny z dawna, rožne skrypta opowiadają - možnymi senatory w Księstwie Mazowieckim”. Mieczyslaw Paszkiewicz i Jerzy Kulczycki {Herby rodow poiskich, s. 445) wzmiankują o Nowodworskich užywających godet Natącz i Dębno. Okolo roku 1850 kilka gniazd tego rodu znajdowalo się w powiecie wilehskim (CPAHL, f, 391, z. 4, nr 2063; f. 391, z. 7, nr 285, 938). Jak podawat Spis ziemian tninskiej guberni (s, 40 i in.), Nowodworscy posiadali rowniez na Mihszczyžnie dobra Chalechowszczyzna, Gajewszczyzna, Paszkowszczyzna, Siwuszyn, Szczepki, Piorunowszczyzna. Licme przekazy archiwatne wymieniają reprezentantow tego rodu. Wincenty z Nowego Dworu Nowodworski {Vincencius de Nowi Dwor, fidetis noster dilec­ tus) wspomniany jest w lišcie krbla Wtadystawa Jagietly z 23 sierpnia 1426 r. {Kodeks dyplomatyczuy Wielkopolski, t. IX, s. 50). Uchwatę sejmiku wojewodztwa mscislawskiego z 6 Iistopada 1666 roku w Kryczewie podpisal szlachcic tamiejszy Samuel Nowodworski. {Istoriko-juridiczieskije matieriafy izwUeczionnyje iz aktowych knig mogitewskoj i witebskoj gubiernii, t. XXVIII, s. 149), Do tego rodu naležal wybitny językoznawca, profesor Uniwersytetu Petersburskiego i Instytutu Filologicznego im. ks. Bezborodkt w Nicžynie dr Witold Nowodworski. NOW OGRODZKI (Novogrockis) herbu Ostoja. Dziedziczyli raajątki w powiatach kowienskim j poniewieskim. (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 956, 1752). NOVVOKONSKI (Novokonskis) herbu Krzywicz. Ich rodowitosc szlachecka zostala potwierdzona przez heroldię Krolestwa Polskiego 7 V 1801 oraz 25 IV 1830 (AGAD w Warszawie, Inwentarz Heroldii Krolestwa Polskiego, Zb. dok. pap. 3939). NOW OSIELSKi (Novosdskas) herbu Natącz odm. Pogonia, Sas, Šlepowron, Wukry. W minionych wiekach znarji byii w catej Polsce i Wielkim Księstwie Litewskim. Stefan Nowosielski, posel ziemi miclnickiej, w 1674 roku podpisat w Warszawie sufragację krola Jana III Sobieskiego (VL, t. V, s. 160), W 1854 roku heroldia wilenska potwierdziia rodowitosc szlachecką urzędnika oszmiahskiego sądu powiatowego Antoniego Wtadystawa Nowosielskiego (CPAHL, f. 391, z, 9, nr-2005), NOW OW IEJSKI (Novoveiskis) herbu Jastrzębiec, Potkozic, Poraian. Pochodztli z Korony, znani byli tež na Bialej Rusi i na Žmudzi. NUTOWC (Nutautys) herbu Leliwa. Rodowitosc szlachecką tego domu zostata potwierdzona przez heroldię wilehską 26 stycznia 1835 roku (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1045, s. 181), NUTOWIEC (Nutoveeas) herbu Leliwa i Niezgoda. Osiedleni byli na Žmudzi {CPAHL, f. 391, z, 6, nr 7, 707),

252

o OBAKIEW1CZ (Abakevičius) herbu Ostoja i Topor. Pisali si e „z Swirkontow”. Dziedziczyli majątki na Wilenszczyznie i Žmudzi, w powiecie w ilko mierskitn (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2574; f. 708, z. 2, nr 4, 200, 404, 649, 723, 928; f. 391, z. 1, nr 1046, s. 3). OBARZANKOWSKT (Abažankauskas) herbu Radwan. Od wiek. r.-j. i,n

4 f.

vrni>i