Rody rycerskie Wielkiego Księstwa Litewskiego. T. 2: A-D [2] 8387602809, 8387602825 [PDF]

Zitiervorschau

Jan Ciechanowicz

Rody rycerskie Wielkiego Ksiçstwa Litewskiego Tornii (A-D)

Rzeszów 2001

Opiniowal prof, dr Bronislaw Jaskiewicz

Korekta Bogdan Strycharz

Projekt okladki Ryszard Trzeciak

Na okladce herb Borejko

© Copyright by Jan Ciechanowicz R zeszów 2001 Wydanie I

ISBN 83-87602-80-9/t. I-V 83-87602-82-5/t. II

Druk i opravva FOSZE 35-209 Rzeszów, u) Ofiar Kalynia 15 e-mail: [email protected] www.fosze.com.pl

ABA K A N O W ICZ (A bakanavičius) herbu Abdank. Od okolo 1565 r. dziedziczyli majątki ziemskie na Litwie i Žmudzi, szczegolnie w powiecie wilkomierskim (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 5). A B A K IE W IC Z (Abakevičius) herbu Topor. Znani od 1580 roku w Wielkim Księstwie Litewskim. A B IC H T (A bichtas) herbu Jastrzębiec. Mieszkali w Wilnie. Pochodzili z Niemiec, skąd przybyli na Litwę na przetomie XVIII i XIX w. W trzecim pokoleniu byli juž polskimi patriotami (CPAHL, f. 391, z. 10, nr 1). A B IE L E W IC Z (Abelevičius) herbu Nowina. Mieli rodowe posiadlošci w powiecie braslawskim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7). A B LA M O W IC Z (Ablam avičius) herbu Abdank. Od początku XVI w. dziedziczyli dobra w powiecie lidzkim i nowogrodzkim. Z tej rodziny: Ignacy A. (1787-1848), absolwent Wszechnicy Wilenskiej, profesor chemii, fizyki i meteorologii w Minsku, Wilnie i Krzemiencu; Stanislaw A. (1844-1901), adwokat, uczestnik powstania styczniowego, wieloletni zeslaniec, wybitny spolecznik i dzialacz patriotyczny. A B R A M O W IC Z (A brom avičius, A brom aitis). Starožytny i zashizony polski rod kresowy, užywający w rožnych swych odgalęzieniach herbow: Abdank, Jastrzębiec, Leliwa odm., Lubicz, Nowina, Strzala odm., Waga i in. W Herbą rzu starodawnej szlachty (Paryž 1858) czytamy: „Dla braku dowodow trudno jest oznaczyč protoplast^ domu tego. Nazwisko Abramowiczow, będąc początkowo patronimicznym, podobne doswiadczenie utrudnia. W Metryce litewskiej znajdujemy kilku Abramowiczow”. Dawne žrodla pisane często wzmiankują m.in. o Janie Abramowiczu na Womianach, wojskim wilenskim, starošcie lidzkim i wenderiskim, prezydencie derpckim (1592). Mikolaj Abramowicz na W omianach byl poslem rzeczyckim, w 1632 r. podpisal akt konfederacji generalnej warszawskiej Omnium ordinum Regni (VL, Petersburg 1860, t. Ill, s. 352). Byl on tež požniej wojewodą trockim, generalem artylerii Wielkiego Ksiqstwa Litewskiego, starostą miadziolskim, a w 1648 r., reprezentując wojewodztwo trockie, podpisal elekcję krola Jana Kazimierza ( ibidem , t. IV, s. 102). S. Uruski (Rodzina . Herbarz szlachty polskiej, 1.1, s. 5) pisal: „Abramowicz vel Abrahamowicz herbu Lubicz i Lubicz odmienny (...). Bohdan Burczak Abramowicz, bojar i lowczy księcia mscislawskiego, otrzymal w 1525 r. od tegož księcia Powiatowszczyznę ze službą kužminską etc.” Wspominal tež o Abra5

mowiczach herbu Abdank, Leliwa, Strzala, Tępa Podkowa, Waga oraz Jastrzębiec. O tych ostatnich (s. 4) donosil: „Gniazdem tej rodziny bylo polnocne Mazowsze, skąd przesiedlili się na Podlasie i do ziemi chehnskiej (...)• Jedna ich galąž przesiedlila się do Litwy, w ktorej znaczne nabyla majątki, a miqdzy innemi W omiany i pisali się na Womianach; z tej galęzi Jan winien byl stawiac z swych posiadlošci w 1528 roku 34 zbrojnych ludzi konnych na potrzeby wojenne.” Wywöd fam ilii urodzonych Abramowiczöw herbu Jastrzębiec zatwierdzony w heroldii wilenskiej 11 listopada 1800 podaje: „Familia urodzonych Abramowiczow od najdawniejszych czasow w Wielkim Księstwie Litewskim jest zaszczycona prerogatywami stanu szlacheckiego, jak o tym poswiadczyl przywilej Wladyslawa IV, krola polskiego, w roku 1647 Augusta 21 na wojewodztwo trockie Mikolajowi Abramowiczowi konferowany. Mačko Wanagiel Abramowicz zostawi! po sobie syna Lawryna, a Lawryn Abrama, Pawla i Mikolaja. Z tych Abram splodzil pięciu synow, z ktörych Sta­ nislaw i Jakub dali początek decendencjom familii swojej, jako to: Stanislaw mial szešciu synow, z tych Piotr byl podstolim lidzkim i mial syna Jana, stolnika wilenskiego. Jan zaš, brat Piotrą, mial nadane w nagrodzie zashig starostwo wendenskie z zamkiem i wszelkiemi do niego przynaležnošciami. Oprocz tego byl starostą lidzkim wedle swiadectwa zložonego przywileju od Zygmunta III, krola polskiego, w roku 1584 Oktobra 29 wydanego. Z wyrazow zaš testamentu jego w roku 1597 miesiąca lipca 20 dnia w Womianach uczynionego (...) widzieč się dalo, že byl požniej wojewodą smolenskim, będąc poprzednio wojewodą mihskim. Ten pierwszy za nabyciem od Andrzeja i Magdaleny z Bramowskich, w pierwszym zamęšciu Ostykowej, po tym Czyzowskiej, dworzan Jego Krölewskiej Mošci, oraz za donacyą xiąžąt Sanguszkow byl aktorėm dobr W omian z attynencyami w wojewodztwie wilenskim i powiecie oszmianskim ležących, ktory z zoną Wolowiczowną zostawil po sobie syna Mikolaja i onemu po ustalym swym žyciu pomienione dobra W omiany i Dubniki testamentem 1597 lipca 20 uczynionym zapisal. Mikotaj, syn Jana, za odwazne zaslugi pod panowaniem krola Zygmunta III, jako tež krola Wladyslawa IV, otrzymal starostwo starodubowskie; byl pulkownikiem wojsk polskich, o czym poswiadczyl przywilej od Wladyslawa IV w roku 1636 Junii 27 konferowany (...). Požniej byl kasztelanem i wojewodą mscistawskim oraz trockim, a wszedtszy w' szlubne związki z Elžbietą Homostąjowną, splo­ dzil z nią syna Samuela. Samuel Mikolajewicz zaš byl starostą starodubowskim, a mając w zamęšciu Helenę Sližniownę, žadnego z nią nie zostawiwszy potomstwa, wszelkie swe m chome i nieruchome dobra, szczegölnie Worniany i Dubniki z folwarkami w wojewodztwie wilenskim položone, pomienionej žonie swej dobrowolnym zapisem 1654 Junii 15 sporządzonym do dziedziczenia zostawil. Ta więc objąw szy po swym męžu majątek, požniej ony Samuelowi Michalowi, dwuimiennemu, jako najbližszemu krewnemu swego męža, zapisala”. Ten zaš zostawil mąjętnošč synowcowi, takže Samuelowi, Abramowiczo­ wi. Öw z Teresą Šližniowną mial czterech synow: Jerzego, starostę starodubow6

skiego, Andrzeja, kasztelana brzeskiego, Antoniego, podstarošciego starodubowskiego, i Adama, w zakonie ojcow jezuitow - między ktorych tež podzielil W oraiany i caly majątek. W tym czasie naležaty do Abramowiczow rowniez pobliskie wsie: Ostrowiec, Male, Czemiszki. Dodač warto, že przez malzenstwa byli Abramovviczowie spokrewnieni takže z Sierakowskimi. W 1800 roku heroldia wilenska uznala Andrzeja, Mikolaja i lgnacego Abramowiczow za „rodowitą i starožytną szlachtę polską”, wpisując ich imiona do pierwszej częšci ksiąg szlachty guberni litewskiej (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 876, s. 17-20). Szlaehectwo innych gatęzi tego rodu, osiadlych w powiatach oszmianskim, rosienskim, lidzkim, potwierdzane bylo w latach 1800, 1804, 1819, 1820. W tym czasie heroldia wilenska potwierdzala kilkakrotnie rodową przynaležnošč Abramowiczow herbu Waga, Tępa Podkowa, Lubicz (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 876, s. 3-4, 14-16, 90-91, 92- 95, 120-123, 128-129, 130-132). Herbownik orszanski z 1775 roku donosi o dalėj na wschod zakorzenionym odgalęzieniu tego rodu: „Abramowiczowie. Roku 1774 msca maja W.J.PP. Hrehory z dwoma synami Mikolajem y Stanislawem, Mikolay, Jan y Stanislaw Abramowiczowie, herbem ponižey odrysowanym pieczętujący się, wywod swoy w ziemstwie prowincyi orszahskiey uczynili. Herb Nowina. Ma bye ucho od kotla biale w polu blękitnym, obiema koricami do gory obrocone, we šrodku niego miecz othiczony, rękojęšcią prosto do gory, koncem na dot; wr helmie nad koroną noga zbroyna, z ostrogą, kolanem niby klęcząca w koronie, piętą w lewo tarezy skierowana. Dowodzili szlachectwa swego: 1690 Juliy 31 dnia abjuratą na dym jeden z majętnošci Koupity w trakeie radomskim, w wojewodztwie smolehskim ležącey, ktora majętnošč byla nadana od xiąžąt udzielnych mscislawskich za službę wojenną Fiedorowi Siemihubowi Abramowiczowi. 1706. Prawem zastawnym na polowę gruntow od Koupity od J. panow Klimą, Stefana, Daniela y Bazylego Siemihubow Abramowiczow, J. PP. Kozakiewiczom danym. 1745 Apryla 10 dnia. Kwitacyą od Symona Kozapolskiego J.P. Danielowi Abramowiczowi dana”. Z tej rodziny pochodzili: Adam Abramowicz (1710-?), jėzuitą, dzialacz oswiatowy, aulor Kazan niedzielnych; Andrzej A. (zm. 1766), kasztelan brzeski, wpiywowy poiityk swoich czasow; Bronislaw A. (1837-1912), znakomity klasycyzujący aitysta inalarz; Ignacy A. (1793-1867), general-major žandarmerii rosyjskiej, oberpolicmajster Warszawy, zmarl w Warszawie, poch.owany w Wilnie; Marian A. (1871-1925), dzialacz wolnosciowy. zeslaniec, slynny w Rosji uezony meteorolog. Walerian Nekanda Trepka {Liber generatumis pleheanorum, Warszawa 1995, s. 61) podaje wiadomosci o trzech Abrarnowiczach nie będących szlachtą, chociaz tylko w jednym przypadku (2) sprawa jest udowodniona: ,,1. Abramo­ wicz nazwat się miejski synek z Biecza. Ten u p. Stogierza byl za wožnicę, gdy w Bieczu mieszkat circa 1608, zaš potem by! w Krzelczycach (...); pan Stogierz zwal go Skorą (...). 2. Abramowicz, z Wilna miejski synek. Ten byl inspekto­ rėm u panow Chodkiewiczow w Litwic circa 1590, potem pojąl byl mieszczkę w Lublinie circa 1600, Jadwigę Ceranowską rzeczoną; mial z nią potomstwo. Trzymal potem u Lublina i Krašnika anno 1631 Strzeszkowice i insze wsi w 18 7

tysięcy w zastawie. Mial na 30 tysięcy substancyjej. 3. Abramowicz, miejski synek, shižyl w sieradzkiej ziemi za chlopca u p . Walowskiego Rošcislawa (...) circa 1630, potem indziej”. A B R A M O W SK I (A bram auskas) herbu Abramowski, jak tež: Jastrzębiec na Litwie i Mazowszu oraz W aga na Bialej Rusi. W polowie XIX wieku heroldia wilenska potwierdzila przynaležnošč do rodu szlacheckiego Wincentego i Aleksandra Abramowskich, dziedziczących SzczQŠcilowszczyznę w powiecie dzisnenskim. Mieszkali tež w powiatach oszmianskim, trockini i pinskim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 110, f. 391, z. 8, nr 98, s. 5). ABRA TOW ICZ (Abratovičius) herbu Odrowąž. Znani na Litwie i Žmudzi. ABRAW de (A bravas), herbu Tęcza. Mieszkali w wojewodztwie wilenskim (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 993). A B U LE W IC Z (Abulevičius) herbu Nowina. Znani na Grodzieriszczyžnie, Kowienszczyžnie, Wilenszczyznie od okolo 1600 roku. A B U N IEW IC Z (Abunevičius) herbu Nieczuja. Mieszkali na Wilenszczyžnie. Notowani w žrodlach od początku XVI stulecia (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1062). A C H M A T O W IC Z (Achm atavičius) herbu Achmat. Godlo to jest opisywane w sposob następujący: „W polu niebieskim strzala zlotą z rozdartem skrzydelkiem, želežcem na dol, nad skalą o trzech wierzcholkach. W szczycie helmu zloty księžyc rogami w gorę. Užywają go: Achmatowiczowie, jedna z rodzin Tatarskich w dawnem Wielkiem Księstwie Litewskiem osiadlych, i na mocy szczegolnych przywilejow do rownosci z szlachtą przypuszczonych. Pochodzą od Mustafy Achmatowicza, rotmistrza w wojsku Jego Krolewskiej Mošci, ktory w roku 1751 posiadal dobra Waka, inaczej Wojdagi zwane, w bylem wojewodztwie wilenskim položone” {Herbarz rodzin szlacheckich Krolestwa Polskiego, Warszawa 1853, cz. 1, s. 36). Uzywali tež herbu Kotwica i Nieczuja. Achmatowiczowie w częšci przyjqli katolicyzm, w częšci pozostali przy islamie. Wszyscy jednak byli po kądzieli Polakami i manifestowali gorący patriotyzm polski, wielką ofiamošč i męstwo w službie Rzeczypospolitej. Zaslynęli szczegolnie w powstaniu listopadowym 1830-31 roku. Jan Achmatowicz w 1794 roku shižyl w oddzialach T. Košciuszki (pulk Michala Kirkorą) jako rotmistrz (S. Kirkor, Poczet Kirkorow, Londyn 1969, s. 45). Wywod familii urodzonych Achmatowiczdw herbu Kotwica z 5 marca 1804 roku, zatwierdzony w heroldii wilenskiej, podaje, že: „Starožytna familia uro­ dzonych Achmatowiczow z przodkow krwią szlachecką zaszczyconych pochodzi, zawsze prerogatyw swemu stanowi wlasciwych užywając, posiadala ziemskie possessye y w osobach swych niektorych w posludze obywatelstwu y krajowi spelniala chwalebne czyny urządow, zostawując widoczny šlad tego do dziš dnia w osobach wywodzących się.” 8

Wsród czlonków tej galęzi byl rotmistrz powiatu rzeczyckiego, kawalergard wojsk imperatora Rosji w roku 1797, chorąžy Dominik Achmatowicz. Deputacja W ywodowa Wileñska pod wspomnianą wyzej datą postanowila więc: „Familią urodzonych Achmatowiczów do wyvvodu podaną, jako to: mianowicie wywodzacych się urodzonych Dominika, chorąžego woysk rosyjskich Jego Imperatorskiey Mošci, Bonifacego, Jakuba, Ignacego y Tadeusza, rodzonych, oraz przyrodnich Jozefą y Antoniego, braci Achmatowiczów za rodowitą y starožytną szlachtę polską uznajemy, oglaszamy y onych do księgi szlachty gu’o emi litewsko-wileñskiey klasy pierwszey zapisujemy” (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 876, s. 36-37). W 1832 roku heroldia wileñska potwierdzila polskie szlachectwo Ignacego, Jana Jerzego, Tadeusza, Dominika, Jozefą Antoniego Achmatowiczów, dobrych katolików, zamieszkalych w powiatach trockim i wilkomierskim (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 4; f. 391, z. 8, nr 85, s. 2). Major rezerwy wojsk rosyjskich Maciej Achmatowicz w 1876 roku uzyskal potwierdzenie szlachectwa z heroldii wileñskiej (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 183, s. 23-24). Achmatowiczowie w XIX-XX wieku posiadali m.in. majętnošč Bargaliszki w powiecie oszmiañskim, a spokrewnieni byli z Zablockimi (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1015, s. 1; f. 391, z. 8, nr 86, s. 4). Z tego rodu pochodzil Maciej Achmatowicz (1820-1911), poeta. W 1933 roku w Wilnie wydano tomik jego utworów pod tytulem Wiersze. Zachowal się w zbiorach archiwalnych spisany w pięknym języku polskim, a wpisany 3 lutego 1663 roku do ksiąg sądowych Księstwa Birzañskiego testament Jarosza Achmatowicza: „W imię Pana Boga Wszechmogącego, stworzyciela nieba i ziemi, i wszystkich rzeczy widomych i niewidomych, stañ się ku wiecznej pamięci, amen. Poniewaz Najwyzszy Pan, nieba i ziemi twórca, pusciwszy na swiat czlowieka ku chwale swojej swiętej, koniec žycia przejrzec raczyl, smierč, i rozkazal w slowie swoim šwiętym, aby tež žyjący czlowiek rozporządzil dom swój za žycia na tym swiecie, gotując się do domu wiecznej chwaly niebieskiej. Gdzie ja, Jarosz Achmatowicz, Tatarzyn i ziemianin Jašnie Oswieconego Księcia Jegomošci pana Boguslawa Radziwilla, pana mego milosciwego, w Księstwic Biržanskim mieszkający, za nadaniem za wierne zaslugi przodków naszych od swiętej pamięci ksiąžąt ichmosciów prawami, przywilejami na grunt w Poniernoniu, nawiedzony będąc chorobą od Najwyzszego Pana, ja, Achmalowicz, ale mając dobry rozum i pamięč zupelną, za zywota swego tą ostatnią wolą moją rozporządzam. Naprzód, Panų Bogu duszę moję, cíalo zierni oddaję, które ma byč schowane przy meczecie moim wlasnym w folwarku będącym Poniernoniu. Które to cíalo ma malžonka moja milą schowac, pañi Raina Tohoszówna, wedhig možnosci swojej i zakonu naszego íatarskiego, z uczciwoscia. Jako na pogrzebie, tak wedfug zwyczaju i w rok, i czasów swoich, aby prošb czynic nie zapomniata do Pana Boga z duchowieñstwem. Któremu duchowieñstwu leguję i zapisuję, aby oddawala na kurany wedlug potrzeby czasów zlotych 100. A poniewaž sumy gotowej zostawic nie mam, zostawuję i leguję szablę oprawną w srebro, rządzik srebmy, aby te dwie rzeczy przedawszy rozdala. Folwark nasz w Poniemoniu na gruncie nadanym od ksiąžąt ichmosciów, na którym ja, Jarosz 9

Achmatowicz, z malžonką moją, pomienioną wyžej, budynek kosztem, pracą, naktadem naszym spölnym zbudowalismy, ktörego to folwarku i budynku ma zazywac i spokojnie mieszkač až do konca zywota swego malžonka moja. A ješliby Pan Bog na nią co dopušcil, albo jakimkolwiek sposobem ten grunt od niej, malžonki mej, mial odchodzič, tedy budowanie nasze wlasne przez nas pobudowane wolno malžonce mej komu chcieč dač, darowac, przedač, wedhig upodobania swego uczynič. Ješliby tež Jašnie Ošwiecony Ksiąžę Jegomošč, pan nasz milosciwy, grunt od niej oddalal, tedy ufam m ilosierdziu Jego Ksiąžęcej M ošci, ii krzywdzic nie będzie, pamiętąjąc jako na przodkow moich i na moje wierne zashigi, ktöre zacząwszy od mlodych lat ai dotychczas oddawalem do zgonu žycia mojego. W aruję tež tym testamentem ostatniej wolej mojej i proszę, aby malžonka moja, ktöra w ubostwie ze m ną za mlodszych lat naszych w szczęšciu i nieszczęšciu nie odstępując, wiemie we wszystkim harowala i czymkolwiek nas Najwyzszy Pan obdarzyč raczyl za prace nasze, chlebem i ruchomošcią, tedy to spölnie nabylišmy. A poniewaz to spölne dobra nasze, tedy ja, Achmatowicz, moje wszystkie ruchome rzeczy malžonce mej zapisuję wiecznemi czasy. Aby nikt žadnego przystępu do žadnej najmniejszej rzeczy nie miat z krewnych bliskich moich, waruję, gdyž za žywota mėgo czynitem dobrze wedlug upodoba­ nia mėgo, oprocz co komu w tym testamencie moim wyražę. Zapisuję malžonce mej mitej zloto, srebro, suknie, cynę, miedž, konie, bydlo rogate i nierogate, zboža w polu zasiane, w swimach i zasiekach zsypane, owo zgola in genere wszelaką ruchomošč, co się kolwiek može ruchomą rzeczą nazwac”. Jako pieczętarze podpisali testament szlachcice Jan Bortkiewicz, Stanislaw Waszkowski, Samuel Žaba, Jakub Mickiewicz i kilku innych {Biržų dwaro te­ ismo knygos , Vilnius 1982, s. 321-324). Niewykluczone, že polscy Achmatowiczowie są spokrewnieni z rosyjskimi Achmatowymi. Spiridow w pierwszym tomie swego dziela Rodoslownoj rossijskoj slowar (s. 221) znajduje röd Achmatowow w Moskwie juž w roku 1544, lecz zaznacza, že kogda i ot kogo naczalsia, nieizwiestno. Jedna z hipotez podaje, že przybyli do Rosji z Polski, inna, že z Krymu. W międzywojennym dwudziestoleciu w wilenskiej spolecznošci tatarskiej bylo wielu Achmatowiczöw, zajmujących eksponowane stanowiska w polskiej hierarchii cywilnej i wojskowej. Prawdopodobnie jednym z przodkow po kądzieli wybitnej poetki Anny Achmatowej (Gorenko) byl Achmatowicz. Ona zaš sama nieraz dawala wyraz swej sympatii i przywiązaniu do Polski ije j kultury, przez cale žy d e žywo interesowala się percepcją swej twörczosci w Polsce.

ACHRAMOWICZ (Akramavičius) herbu Nieczuja. Znani w powiecie wolkowyskim i rosienskim (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 6; f. 391, z. 8, nr 2443).

ACHREMOWICZ (Akrimacičius) herbu Dąb. Mieszkali na Wilenszczyžnie.

10

V

A C Z K IE W IC Z (Ačkevičius) herbu Pogon. Znani w Wielkim Księstwie Litewskim od okolo 1580 roku. A D A M K IEW IC Z (Adamkevičius) herbu Wadwicz. Znani w powiecie wilkomierskim (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1690, s. 2). A D A M K O W IC Z (Adamkevičius) herbu Wadwicz. Mieszkali w powiecie upickim i in. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 7). A D A M O W IC Z (Adam avičius, Adom aitis). Pradawny rod w rožnych odgalęzieniach užywający herbow: Leliwa, Waga oraz innych; rozgalęziony po wojewodztwach: podlaskim, grodzienskim, minskim, wilehskim, witebskim, smolenskim i w innych prowincjach Rzeczypospolitej. Lista szlachetnej rodowitosci wielmoinych pcinow Adamowiczow z kohca XVIII wieku podaje: „Monwid, syn Giedymina, brat Olgierda, wielkiego xiącia litewskiego, przyjąwszy na seymie horodelskim za zaszczyt potomkom swoim herb Leliwa, gdy po tym walecznego męža, ktoremu imią byto Adam, w wdelu okazyach rycerskiey cnoty došwiadczyl, do tegož kleynotu yjeg o dzieci przypuscil. Co krol Jagiello swoim przywilejem utwierdzil, kądy miądzy zaslugami jego liczy nayprzod odwagq z Witoldem na Tatarow, poselstwo dwa razy do tychže z dobrem Oyczyzny odprawione, wiemosc nienadwerqžoną ku sobie (...). Od tego tedy Adama Adamowiczami sukcessorowie zwac się poczęli, zwyczajem natenczas tamtych krajow. Atoli, gdy šią po tym rozrodzili, jedni šią z nich od dobr у possesyj nazwali, jako to: Pokrzywnicki, Starowolski; druidzy od jakiego przypadku, jako to: Mutykalski, Radowicki; trzeci przy dawnym Adamowiczow imieniu zostali” (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1690, s. 230). Polska encvklopedia szlachecka (Warszawa 1936, t. IV, s. 81) informuje о Adamawiczach herbu Leliwa (1420, w'oj. wilenskie), Lubicz (1800, kowieriskie), Trąby odm. (1550, powiat wilejski), W aga (1600, p. wolkowyski) i herbu wlasnego (1600, p. wolkowyski). W ypada do tej informacji dodač. ¿e kresowi Adamowiezowie z powiatu telszewskiego uzywvali herbu Przyjaciel (CPAHL, f. 391, z. 6. nr 11). Wywod familii urodzonych Adamowiczow herbu Leliwa z 1844 roku stwierdza, ze: „ten dom w odleglej starožytnošci prerogaiywami szlacheckimi zaszczycony od 300 blisko lat dziedziczne ziemie, majątki posiadal”. Szlacheckošč Adamow'iczow' byla wielokrotnie potwierdzana przez heroldią w Wilnie (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1061; f. 391, z. 1, nr 1013; f. 391.. z. 1, nr 876). Zrodla archiwalne wzmiankują w 1561 roku о ziemianmie hospodarskim powdatu W'ilenskiego Janie Adamowiczu. W 1644 roku w zapiskaeh archiw'alnych figuruje Stefan Adamowicz, dozorca majatkow wojewody i starosty rnscislawskiego Mikolaja Waleriana z Ciechanowca Ciechanowieckiego, Krzysztof Adamowicz byl jednym z dow?6dcow obrony Smolenską w 1654 roku przeciwko napašci moskiewskiej. Albertus Adamowdcz wspomniany jest w dekrecie krola Jana Kazimierza z 22 stycznia 1661 roku. Michal Adamowicz, miecznik wolkowyski, podpisal od wojewodztwa brzeskiego w 1697 roku sufragią krola Augusta II (VL, t. V, s. 456). Adamowiezowie Wyrzykowscy posiadali wies 11

Pawlowicze, folwarki Jasudance i Milkuny w powiecie trockini. Spokrewnieni byli m.in. z Talatowiczami (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 876, s. 56-58). Adamowiczowie Mieszkowiczowie mieszkali na MiszkowszczyžnieAdamowszczyžnie w powiecie oszmianskim oraz Sienkowszczyžnie w wilenskim od początku XVI wieku. Jedno z odgalęzien dziedziczylo posiadlošci na Bobiatyszkach i Romantyszkach na Žmudzi (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 876, s. 106-107). Herbovvnik orszanski z 1775 r. podaje: „Adamowiczowie. Roku 1775 miesiąca marca 7 dni J. PP. Hrehory z synem Lukaszem Adamowiczowie, herbem ponižey odrysowanym pieczętuiący się, wywod swoy w ziemstwie orszanskim uczynili. Herb Leliwa. Ma byč xięžyc jak na nowiu, niepelny, do gory rogami obrocony, we šrzodku jego gwiazda o szešciu rogach; w polu blękitnym xięžyc povvinien byč zloty; na helmie pawi ogon, na nim takiž xięžyc. Dowodzili szlachectwa swego: 1774 Julij 23 dnia skryptem testimonialnym od urzędnik6w y szlachty powiatu lidzkiego o familiy J. PPow Adamowiczow wydanym. 1733 Processem, imieniem Stanislawa y Praxedy Adamowiczow na J. PP. Lowienieckich zaniesiony. 1730 prawem zastawnym na częšč majątnošci Šwiatyczowki od J. PP. Lowienieckich Stanislawowi y Praxedzie Adamowiczom služącym”. Z tej rodziny pochodzil Adam Ferdynand Adamowicz (1802-1881), doktor medycyny, absolwent Wszechnicy Wilenskiej, profesor epizootiologii i anatomii porownawczej w tutejszej Akademii Medyko-Chirurgicznej, od 1841 prezes wilenskiego Towarzystwa Lekarskiego, autor licznych prac z epidemiologii, balneologii, medycyny sądowej i praktycznej, paleontologii, weterynarii. Jedna z galęzi rodu Adamowiczow zakorzenila się w Rosji, zaznaczając swą obecnošč w žyciu kulturalnym i wojskowošci tego kraju. Niewykluczone, že z tej rodziny pochodzi i Aleksander Adamowicz (ur. 1927 r. na Slucczyžnie), znany rosyjski i bialoruski pisarz i teoretyk literatury, jak tež dzialacz polityczny (powiešci Wojna pod dachami, Partyzanci, Synovvie idą do boju i in.). AD ASOW SKI (A dasauskas). Slynny rod polsko-ukrainski. Na Kresach pochodzili od Adama Adasovvskiego, szlachcica polskiego, ktory się przesiedli! na Podole z Mazowsza. Przez žony spokrewnieni z Chrapowickimi, Korsakami, Engelgardtami, Budlanskimi, Czorbami. A D A SZEW IC Z (Adasevičius). Mieszkali na Wilenszczyžnie (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 83). A D U R O W IC Z (A duraitis) herbu Košciesza. Znani na Litwie. A FFA N A SO W IC Z (A panasavičius) herbu Božavvola. Dziedziczyli dobra na W ilenszczyžnie (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 256).

AJBREJDER (A jbreideris) herbu Kara lub Obrona. Osiedleni w powiecie wilkomierskim (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1690). 12

AJDAROWICZ (Aidaraitis) herbu Radwan odm. Mieszkali na Bialej Ru­ si i Litwie.

AJDUKBEWICZ herbu Jastrzębiec. Notowani w zródlach od polowy XV wieku.

AJEWSKI (Aiauskas) herbu Jelita. Mieszkali w powiecie trockim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).

AKO (Akis) herbu Bokij. Ich dobra položone byly w powiecie kowieñskim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707). AKREJC (Akraitis) herbu Jastrzębiec. Mieszkali w powiecie wilkomierskim (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 3). AKSAK (Aksakas) herbu Aksak, czyli Obrona. Znakomity ród lechicki kwitnący od XVII stulecia na Minszczyžnie i Wolyniu. Rodzinne gniazdo to Aksakowszczyzna. Z tej rodziny pochodzili m.in.: Jan Aksak, ok. 1651 wojewoda miñski; Kajetan i Stanislaw, okolo 1790 szambelanowie królewscy. Jak podaje Boleslaw Starzyñski, Aksakowie w województwie wileñskim uzywali herbu Temirsak (Biblioteka Jagielloñska w Krakowie, Dzial rękopisow, 7015-III, t. X, s. 6). Stefan Aksak, sędzia ziemski kijowski, w 1642 r. byl czlonkiem komisji poselskiej do rozmów z panstwem moskiewskim (VL, t. IV, s. 28). Jego syn Gabriel męžnie walczyl z Kozakami i Tatarami. Spokrewnieni byli Aksakowie z Czolhanskimi, Lozkami, Wesslami. Galąž, która się przerzucila do Moskwy, dala początek jednemu z najznakomitszych rodów rosyjskich Aksakowów, wielce día tego pañstwa zastužonych w rozmaitych sferach žycia spolecznego i kultury. Jedno ze žrodel heraldycznych podaje: „Opis herbu. W pošrodku tarczy serce ludzkie na wylot przez srodek strzalą przeszyte i na bok z nią obrócone w polu czerwonym; na helmie korona, a w niej trzy pióra strusie. Przyczyną nadania tego herbu bylo waleczne rozgromienie Tatarów przez praojca tej familii, który gdy zabil wodza nieprzyjacielskiego nañ nacierającego, tak bardzo tym czynem przerazil tluszczę tatarską, iž natychmiast pierzchnęla zplacu, a šwięte zwycięstwo przy chorągwi chrzešcijan pozostalo, za co ten herb j emu jako klejnot rodzinny nadany zostal, oznaczający w litewskim języku Obronę. Jan Aksak, sędzia ziemski kijowski, wypetnial zaszczytnie prawego obywatela obowiązki. Dawszy rycerskiego serca dowody, pózniej przez rzadką swą sprawiedliwosc w sądach zjednal sobie powszechne powazanie w kraju. Michat, brat tegož, w obronie ojczyzny w bitwie pod Ulanikami od Tatarów zabity. Stefan, sędzia ziemski kijowski roku 1626, wyznaezyl na fundację klasztoru xięžy Dominikanów tamže 20 tysięcy zlotych polskich. Więcej czlonków domu tego zashižylo się podobnie oręžem i radą dla kraju” (Hipolit Stupnicki, Herbarz polski i imionospis zasháonych w Polsce ludzi, Lwow 1855, t. I, s. 4-5). Marek Aksak walczyl we wrzesniu 1683 roku pod Wiedniem. Stefan Aksak, poseí województwa wolyñskiego, w 1763 roku podpisal uchwalę sejmową o niedopuszczaniu cudzoziemców do 13

majątkow i urzęd0w w Rzeczypospolitej (Publiczna Biblioteka Miejska i Wojewödzka w Rzeszowie, Dzial rękopisow, Rk-3, s. 7).

AKSENTOWICZ (Aksentovičius) herbu Gryf. Mieszkali na Podolu. 17 lipca 1819 r. ich szlacheckošc potwierdzil Senat Rządzący w Petersburgu. ALABJEWICZ (AlabieviČius) herbu Korczak odm. Rodzina osiadla w X V I-X V II w. na Kresach Wschodnich Rzeczypospolitej, lecz niezapisana niczym wybitnym w dziejach Polski. Zrödla archiwalne donoszą np. o szlachcicu ze Slonimia mającym na imię Filipiec Marcinowicz Alabjewicz, žyjącym okolo roku 1555 (AWAK, t. XXII, s. 21). Wydaje się, ze to wlasnie o Alabiewiczach informuje krötko Bartosz Paprocki w 1584 roku w dziele O herbiech ksiąžąt i rycerstwa Wielkiego Księstwa Litewskiego: „Wrębow klejnotu takim ksztaltem užywają domy znaczne, jako Alampi Andyewicz Alabis w powiecie mihskim, i inszych wiele”. Poza tym nie spotyka się wzmianek o nich w dawnych žrodlach polskich, litewskich czy bialoruskich. Po odgalęzieniu się na Rosję rodzina ta zaslynęla tam calym szeregiem znakomitych postaci, wielce dla tego kraju zaslužonych, co podkrešlają z naci­ škiem tamtejsze dziela genealogiczne. Obszczij gierbownik dworianskich rodow Wsierossijskoj Imperii (cz. 1, s. 70) informowal: Predok Alabjewöw Aleksandr

wyjechal w Moskwu k Wielikomu Kniaziu Wasilju Iwanowiczu iz Polszi i ¿atowan w Muromskom ujezdie dieriewniami. Podobnie A. Bobrinskij pisal: „Przodek familii Alabjewöw, Aleksander, wyjechal do Moskwy do wielkiego kniazia Wasyla Iwanowicza z Polski i otrzymal w nadaniu wsie w powiecie muromskim. Potomkowie tego Aleksandra, Alabjewowie, rosyjskiemu tronowi dworzanskie služby swiadczyli jako stolnicy i w innych godnošciach i nagradzani byli od gosudaröw w 1573 i innych latach majątkami”. O tym rodzie wspominal rowniez Piotr Dolgorukow {Rossijskaja rodoslownaja kniga , Petersburg 1857, cz. IV, s. 239): „Przodek ich, Aleksander, wyjechal z Polski na początku XVI wieku i obdarzony zostal przez wielkiego kniazia W asilija Joannowicza wsiami w powiecie muromskim”. Pözniej piastowali Alabjewowie godnošci wojewodow rosyjskich, stolniköw carskich, senatoröw; byli dyplomatami, sędziami, wynalazcami, twörcami kultury. Profesor L. M. Sawiolow podaje o początkach tej rodziny: „Pochodzą od Aleksandra Alabjewa, ktory wyjechal z Polski do Rosji na początku XVI stule­ d a i otrzymal w nadaniu majątki w powiecie muromskim; wnuk Aleksandra, Sawa Michajlowicz Alabjew, zostal w 1537 r. wyslany do Polski po opasnuju gramotu dla rosyjskiego poselstwa do cesarza Karola V. Synowie Sawy, Iwan, Michail i Siemion, siedzieli na Borowsku. Pözniej reprezentanci tego rodu byli wojewodami w Dorohobužu, Nižnim Nowgorodzie, Muromie, Wologdzie, Rylsku, Bolchowie, Putywlu, Starodubie, Haliczu, Jelcu, Ufie, Terkach. Spokrewnili się m.in. z kniaziami Lobanowami Rostowskimi, posiadali majątki w po­ wiecie moskiewskim, kurskim, briahskim i innych” (L. M. Sawiolow, Rodosiownyje zapisi, Moskwa 1906,1.1, s. 50-51). Podobną informację zawiera takže Encikhpiediczeskij slowar Brockhausa i Efrona (Petersburg 1890, t. I-A, s. 597): „Alabjewowie. Pochodzą od Alek14

Sandra A., ktöry wyjechat z Polski do Rosji na początku XVI wieku. A. zostal obdarowany przez wielkiego kniazia Wasilija Iwanowicza wsiami w powiecie muromskim. Alabjewowie siužyli w charakterze wojewodöw, stolnikow i jeden z nich, Grigorij Andriejewicz, byt poslem w 1631 r. w Niderlandach. W XVIII w. Iwan Wasiljewicz byl senatorėm, prezydentem Berg-Kolegium, glöwnym dyrektorem korpusu gömiczego (...)• Zmarl w 1823 r.” Najbardziej slynnym reprezentantem tej rodziny byl Aleksander Alabjew (1787-1851), znakomity kompozytor rosyjski, autor oper, wodewilöw i operetek, ale przede wszystkim wielu (ponad 150) piešni i romansow, w tym znanego na calym swiecie Slowika. Warto jeszcze dodač, že tworca ten wspötpracowat šcišle z A. Wierstowskim i M. Wielhorskim, dwoma innymi kompozytorami rosyjskimi polskiego pochodzenia. A L A N T O W IC Z (Alantavičius) herbu Poraj. Mieszkali na Bialej Rusi i Litwie. A L B E R T O W IC Z (Albertavičius). Posiadali majątek Naruniany w powie­ cie trockini (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 11; f. 391, z. 8, nr 85, 91). A LBICK I (Albitis) herbu Leliwa. Znani od okolo roku 1500 w wojewodztwie kijowskim, na Litwie i na Žmudzi. Z tej rodziny pochodzil Aleksy Albicki (18601920), slynny rosyjski chemik, profesor uniwersytetow w Kazaniu i Charkowie, autor kilku waznych odkiyč i wynalazköw w dziedzinie technologii chemicznej. A L B IN O W IC Z (Albinavičius) herbu Wieniawa. Znani od XVI wieku w Wielkim Księstwie Litewskim. A L C H IM O W IC Z (Alkimavičius). Dawny rod szlachecki pieczętujący się herbem Pobog odm. Bardzo licznie reprezentowany początkowo w wojewodz­ twie minskim. Almanack szlachecki S. Starykon-Kasprzyckiego (Warszawa 1939, t. I s. 62) podaje o nich: „Rodzina brzesko-litewska, pochodzi od Piotrą z Montowtow Alchimowicza, ktory w 1597 otrzymal od kröla Zygmunta III wies Stolpy w woj. brzeskim. Z tej rodziny wylegitymowani ze szlachectwa w bylej guberni minskiej 1802-1863: Felicjan z synem Jözefem; Atanazy z synami: Wincentym i Jakubem; Antoni z synami Augustem i Piotrem (...). Z tej rodziny (...) Kazimierz, artysta malarz”. Licznie mieszkali Alchimowiczowie w powiecie dzisnenskim, gdzie byli m.in. spokrewnieni z Zakrzewskimi, Korzeniewskimi, Btazewiczami, Wysokowiczami, Šledziewskimi, Bejnarowiczami, Cieszkowskimi, Pietkiewiczami, Kowalewskimi, Malachowskimi, Görskimi (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 4117, I). Dzisniehska galąž tej rodziny odznaczala się znakomitymi uzdolnieniami artystycznymi. Pochodzili z niej w XIX w. Hiacynt i Kazimierz, w XX w. Artur Alchimowiczowie, znani malarze polscy. Wywöd fam ilii urodzonych AIchimowiczöw herbu Pobog z odmianą , uložony w Minsku 31 grudnia 1802 roku podaje: „že ta familia užywająca herbu Po­ bog (w polu blękitnym podkowa srebma rogami na dot, do gory barkiem bez 15

krzyža, pod nią pol strzaly želežcem do gory; u tejže strzafy zamiast pior serce; na helmie trzy piora strusie) od dawnych czasow wedle swiadectwa autorow polskich i (...) Nayjašnieyszego Krola Zygmunta II przywileju pod rokiem 1567 Augusta 24 datowanego, a 1795 Augusta 24 w magdeburgii miasta Drui aktykowanego, za ushigi Rzeczypospolitey Piotrowi z Montowtow Alchimowiczowi na ziemią Stolpy zowiącą šią w w-wie brzeskim ležącą wydanego, w zaszczytach urodzenia szlacheckiego zostając i prerogatywy temu stanowi przyzwoite piastując, do dziš dnia trwa. Spomiędzy ktorey, liczne rozrodzoney familii (...) ow Piotr, będąc aktualnym i niekwestyonowanym polskim szlachcicem w II pokoleniu, splodzil synow trzech: Mikolaja, Jozefą iM ichala; že w pokoleniu III Mikolaj Piotrowicz splodzil synow pięciu: Felicjana, Atanazego, Antoniego, Szymona i Eliasza; Jozef Piotrowicz - synow ošmiu: Daniela, Bazylego, Symona, Jana, Felicjana, Andrzeja, Teodora i Pawia; Michal Pietrowicz - syn6w dwoch: Pawia i Jerzego”. Czwarte pokolenie liczylo juž kilkudziesięciu Alchimowiczow rozsianych po Kresach Wschodnich (CPAHB, f. 319, z. 2, nr 31, s. 1-627). Drzewo genealogiczne Alchimowiczow herbu Pob6g, zatwierdzone w Minsku w 1802 r., podaje opis szešciu pokolen tego rodu - 79 osob (CPAHB, f. 319, z. 1, nr 29, s. 9). W 1824 roku w miejscowosci Horspla na Polocczyžnie pelnil funkcje duchowne ksiądz Alchimowicz, przesladowany za sprzeciwianie šią przymusowemu narzucaniu prawoslawia (AWAK, t. XVI, s. 314). Takže szlachcic M ichal Alchimowicz, zamieszkaly w powiecie wilkomierskim, od 12 marca 1863 roku na wniosek Wilenskiej Komisji do Spraw Politycznych oddany zostal na wiele lat pod tajny nadzdr policji (CPAHL, f. 378, z. 1868, nr 228, s. 142). A L C H IN O W IC Z (Alkinavičius) herbu Doliwa. Mieszkali na Žmudzi i Wilenszczyznie. A LEK SA N D R O W IC Z (A leksandravičius). Stynny i rozgalęziony rod wywodzący šią z terenow między Grodnem a Wilnem (okolice Lidy). W žrodlach pisanych wzmiankowani jeszcze przed rokiem 1497 (Biblioteka Jagiellonska w Krakowie, Dzial rękopisow, 7014-III, s. 27). Polska encyklopedia szlachecka (t. IV, s. 96-97) informuje o Aleksandrowiczach herbu wlasnego, czyli Kosy, oraz Košciesza, Kruki, Szreniawa, Sas, Szpada. O Aleksandrowiczach herbu wlasnego K. Niesiecki w Koronie Polskiej (t. I, s. 18) podaje tylko tyle: „Z jakiej okazji ten herb nadany, nie ma žadnej pewnošci. To wiem, že šią nim Aleksandrowiczowie w W ielkim Xsięstwie Litewskim pieczątują” i przytacza imiona kilku reprezentantow rodu, od 1692 r. zaczynając. Wywdd familii urodzonych Aleksandrowiczdw herbu Aleksandrowicz z 19 grudnia 1819 r. stwierdza: „Familia ta jest dawna i starožytna, upowazniona dostojnošcią szlachecką przez zaslugi i posiadanie dobr ziemnych”. Zbigniew Leszczyc w Herbach szlachty polskiej opisal godlo tego rodu: »Aleksandrowicz. W czerwonym polu dwie srebme kosy na krzyž ostrzami ku sobie zwrocone, w šrodku dwa miecze, ktorych zlote rąkoješcie jedna nad drugą pod skrzyzowaniem kos umieszczone. Na helmie trzy strusie piora. Z jakiej 16

okazji herb ten nadano, nie wiadomo. Pieczętują się nim Aleksandrowicze w Wielkim Księstwie Litewskim (...). W aktach dotyczących elekcji Wladyslawa IV w roku 1632 znajdujemy nazwiska Jana, marszalka grodzienskiego, Konstantego, Kazimierza, Piotrą i Mikotaja, sędziego upickiego, Aleksandrowiczöw”. Aleksandrowiczowie herbu Košciesza bardzo silnie rozgalęzieni byli wpowiecie braslawskim, za protoplastę ich uchodzil Jerzy Aleksandrowicz (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1660). Przekazy archiwalne wzmiankują m.in. о Janie Aleksandrowiczu, burmistrzu polockim w 1638 r.; Janie Eustachim Aleksandrowiczu, wojcie grodzienskim, ktory w 1669 r. byl sygnatariuszem uchwal sejmu walnego w Warszawie (VL, t. V, s. 19). Michal Aleksandrowicz, pisarz ziemski lidzki, w 1703 r. zostal czlonkiem Rady Krolewskiej (ibidem, t. VI, s. 52). Tomasz i Stani­ slaw Aleksandrowiczowie, pulkownicy wojsk koronnych, podpisali 23 czerwca 1764 roku uchwalę konfederacji generalnej w Warszawie (Publiczna Biblioteka Miejska i Wojewodzka w Rzeszowie, Dzial rękopisow, Rk-3, k. 176, 177). „Wielmožny jegomošč Tadeusz Aleksandrowicz, sędzia ziemski grodziehski, na koniu karogniadym, ze wszelkim moderunkiem do wojny zgodnym”, obok kilkunastu krewnych, stawit się 5 X 1765 r. do popisu szlachty powiatu grodzienskiego. Stani­ slaw Aleksandrowicz, szambelan krolewski, w nagrodę zashig otrzymal w 1775 r. wsie Bachwice i Piątnirzany (VL, t. VIII, s. 139). Procz Polakow byli tež Aleksan­ drowiczowie Tatarzy, zamieszkali w Studziance na Podlasiu (S. Jadczak, Siūdami Tatarow na Podlasiu, Lublin b.r., s. 11). Wywöd familii urodzonych Aleksandrowiczow herbu Aleksandrowicz z 9 marca 1799 roku podaje: „Tej familii do niniejszego wywodu wzięty za protoplastę, Ignacy Aleksandrowicz, stolnik smolenski, wyprzedawszy swe dobra w Smolenskiem, wespol z synem swym Krzysztofem przeniosl się w powiat oszmiaüski i w nim odkupil dziedzictwem cztery folwarki, jakie są: Hrynkiewicze, Andruny, Waskuniszki i Dowgielowszczyzna”. Bylo to w roku 1552. Krzysztof mial syna Stanislawa, a ten Marcina, wlasciciela Luszczykowszczyzny w powiecie oszmianskim, ojca Jana, Michata, Jozefą i Antoniego. Dwaj ostatni przeniešli się do powiatu witkomirskiego, a pierwszy posiadal Olany w oszmianskim (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 876, s. 5-7). Heroldia wileiiska w 1811 r. potwierdzila szlacheckošč Aleksandrowiczow herbu Košciesza, wtascicieli Blatkowszczyzny w powiecie oszmianskim (ibi­ dem, s. 59-63). Przynaležnošč tej rodziny do stanu szlacheckiego potwierdzana byla przez heroldię wilenską m.in. w latach 1799, 1828, 1832, 1852 (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 2855). W piywowi byli Aleksandrowiczowie w Rosji, gdzie mieli tytul hrabiowski. M iloradowicz (Rodoslownaja kniga czernihowskogo dworianstwa, Pe­ tersburg 1901, t. II, cz. 6, s. 4) о hrabiach Aleksandrowiczach podaje: „Familia Aleksandrowiczow pochodzi z polskiego szlachectwa. Przodek tego rodu byl regimentarzem w Kijowie i mial syna Aleksandra.” Aleksandrowicze dali Rosji szereg wybitnych osobistošci: profesorow, generalow, radcow stanu, gubernatoröw etc. W XVIII wieku powstala jeszcze jedna rosyjska gatąž rodu, za protoplast^ ktörej uchodzi Teodor, syn Antoniego Aleksandrowicza, rotmistrz Sierpuchow17

skiego Pulku Ulanów (dymisja w 1816 r.), uczestnik (po stronie Rosji) wojny 1809-1812 roku, kawaler Orderu Šwiętego Wlodzimierza III stopnia, nagrodzony przez cesarza Aleksandra zlotą szpadą z napisem Za chrabrošč, czyli „Za odwagę” {ibidem). Jedna z galęzi rodu Aleksandrowiczów míala przyznany od 1800 roku tytul hrabiów austriackich. Z bialoruskiej galęzi tego rodu wywodzil się Andrėj Aleksandrowicz (1906-1963), poeta bialoruski, autor wierszy día dzieci i poezji spolecznie zaangazowanej, czlonek AN Bialorusi. A L E K S U E W IC Z vel O L E K S IJE W IC Z vel A L E K SIE W IC Z (Aleksaitis, Aleksa). Ongiš liczni byli wsród drobnej szlachty i mieszczan Wilna i Wileñszczyzny. Bohdan Aleksiejewicz, szlachcic, fíguruje w księgach buchalteryjnych Wielkiego Ksiçstwa Litewskiego z lat 1506-1511 (RIB, t. XV, s. 664). „Slawetny Jermola Oleksijewicz”, burmistrz m. Mohylewa, fíguruje w hramocie króla Zygmunta III z 7 sierpnia 1601 r. jako adresat (ASD, t. II, s. 17). „Uczciwy Jakób Aleksijewicz”, szewc wileñski, fíguruje w księgach magistratu tego miasta z roku 1633. A. J. Olexiewicz obok innych ziemian halickich podpisal 5 czerwca 1767 r. akt konfederacji w obronie wiary katolickiej, wolnosci i integralnosci ojczyzny {Akta grodzkie i ziemskie z Archiwum Panstwowego we Lwowie, Lwów 1935, t. XXV, s. 645). Nazwisko Aleksijewicz niekiedy uzywane bylo w tekstach Metryki litewskiej foko odmiana nazwiska Aleksandrowicz (por. Metryka litewska, Warszawa 1989, t. II, s. 154). Prawdopodobnie z tego rodu pochodzi slynna wspólczesna pisarka rosyjska Swietlana Aleksijewicz, zamieszkala w Minsku. S. Uruski {Rodzina..., t. XII, s. 292) pisa!: „Oleksijewicz. Hryczko, dworzanin królewski 1524 roku (...). Jan, wójt swirski, sprzedal 1556 r. s w ą posiadtosc Maciejowi Pawlowiczowi. Jan i Bazyli pozwani 1558 r. przez Roskich o ich posiadlošč. Krzysztof i Marcin naŽm udzi 1621 r.” A L E N K IE W IC Z (Alenkevičius) herbu Kotwica. W 1799 r. heroldia wileñska wpisala liczną grupę reprezentantów tego rodu do pierwszej częšci ksiąg szlachty gubemi litewskiej. Alenkiewiczowie mieszkali przewaznie w powiecie szawelskim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 11, s. 60). A L E SZ E W IC Z (Aleševičius) herbu Gejsz. Mieli dobra w województwie wileñskim (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 1142). A L G M IN O W IC Z (Algminas, Algminavičius) herbu Pogoñ. Dziedziczyli majątki na Žmudzi (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 929). A L IJE W IC Z (Alijevičius) herbu Strzala. Znani byli w województwie wi­ leñskim (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 571). A L K IE W IC Z (Alkevičius) herbu Jelita i Szalawa. Mieszkali na Litwie. A L K IM O W IC Z (Alkim avičius) herbu Doliwa. Znani na Wileñszczyznie i na Žmudzi (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 1702, 1707, 293). 18

A L FIE R O W (Alferovas) herbu wlasnego. Znany röd rosyjski pochodzący z Polski. A M A LEW IC Z vel A M O L E W IC Z vel A M U LEW IC Z (Amalevičius). Mieszkali na Žmudzi (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 15). A M A L IC K I (Am alickas). Szlachecka rodzina polska. Częšč z nich „tatarskiego” pochodzenia. Stanislaw Dziadulewicz (Herbarz rodzin tatarskich w Polsce, Wilno 1929, s. 370-371) pisal: „Amaliccy. Przodkiem ich byl przybyly z Krymu za panowania Kazimierza Jagiellonczyka ordyniec Jemawhik vel Amalek, ktöry od tegoz kröla otrzymal w nadanie dūžy majątek Swistowily w ziemi nowogrodzkiej, zwany pözniej Swistowilami Amalickimi. Synem Amaleka byl Janysz, wzmiankowany w Metryce Litewskiej pod rokiem 1490” . Jego wnukowie przyjęli chrzescijanstwo. S. Dziadulewicz kontynuuje: „W wieku XVII pojawila się chrzešcijahska rodzina Amalickich, biorąca swe nazwisko niewątpliwie od owych Swistowil Amalickich, imiona zaš jej czlonköw (Bazyli, Michal) šwiadczą o wyznaniu grecko-wschodnim. W kohcu XIX wieku jeden z Amalickich byl profesorėm Uniwersytetu Warszawskiego”. Dodajmy, že wcale niekoniecznie požniejsi Am aliccy musieli byč potomkami Amaleka, mogli naležeč do zupelnie innej rodziny lechickoszlacheckiej, ktöra nabyla wspom nianą wies i od niej w zięla nazwisko. W spomniany powyzej profesor W lodzimierz Amalicki nalezat do polskiej rodziny katolickiej. A M B R O SZ K IE W IC Z (A m braškevičius, A m braška). Užywali herbu Košciesza. Znani w powiecie wolkowyskim i sąsiednich. A M B R O Z E W IC Z vel A M B R O Z IE W IC Z (Am brazevičius, A m b raza­ itis, A m brazas). Uzywali herbow Bajbuza, Poraj, Wąž. W 1585 r. zapisy mow ią oM acieju, w 1595 o Adamie i Mikolaju Ambrozewiczach w powiecie oszmiahskim, užywających godla Wąž. W 1612 odnajdujemy na Žmudzi Jerzego; w 1625 w W ilnie Piotrą; w 1640 w powiecie wolkowyskim Jana; w 1698 w mihskim Mikolaja. W koneu XVII w. Dawid Ambroziewicz byl pisarzem skarbowym litewskim i sekretąrzcni Jego KröJewskiej Mošci Stanislaw Ambrožewicz w 1697 r. byl poslem na sejm reiaeyjny z wojewodztwa brzeskiego. Spokrewnieni z Komarami, Maslowskimi, Baranowskimi. Odnotowano ich obecnošč takze w powiatach pihskim, kowiehskim, upickim, nowogrödzkim, brzeskim, grodzienskim. W 1833 roku ich szlacheckošč potwierdzil Galicyjski W ydzial Stanöw (CPAHL, f. 391, z. 9, nr 2782, s. 443-444). A M FO R O W IC Z (A m faravičius) herbu Sreniawa i Trąby. W XVII w. notowani na Wilenszczyznie i Minszczyžnie, jak tež Smolehszczyznie. Waieczny röd polski (CPAHL, f. 391, z. 9, nr 2782, s. 445). A N C E W IC Z (Ancevičius) herbu Wadwicz. M ieszkali w powiecie szawelskim. 19

ANCUTA (Ancutas) herbu wlasnego. H. Stupnicki w Herbarzu polskim podaje: „Leon otrzymal roku 1394 za odznaczaj^ce si? czyny wojenne od Witolda Wielkiego, ksi^cia litewskiego, dobra ziemskie Ancuta zwane, od ktorych tez tq. nazwq przyj^l. Potomkowie jego piastowali przez kilka wiekow znakomite urz^da, spomiqdzy ktorych Maciej na biskupstwo wilenskie byl nominowany roku 1723”. W notatkach Juliana Bartoszewicza czytamy o tej rodzinie: „Ancutowie, szlachta litewska, herbu tegoz nazwiska. Dwaj bracia stryjeczni z tego domu byli biskupami. Jeden Maciej byl poprzednio proboszczem w Wilkomierzu, kanonikiem inflanckim i smolenskim. Brzostowski, biskup wilenski, wzi^l go sobie za sufragana i koadiutora z tytulem biskupa missjonopolitanskiego; w istocie po smierci Brzostowskiego wzi^l katedr^, ale umarl nominatem 18 stycznia 1723 r. Jerzy Kazimierz biskup antypatrenski, proboszcz kaplicy sw. Kazimierza i archidyakon wilenski, byl takze sufraganem i koadiutorem Michala Zienkowicza bi­ skupa wileriskiego, umarl 16 maja 1737 r. Obadwaj bracia byli referendarzami Wielkiego Ksiqstwa Litewskiego, jeden bezposrednio po drugim”.

ANCYPOROWICZ (Anciporavicius) herbu Ostoja. Mieszkali w powiatach wilenskim i wilkomierskim (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1062). ANCZYC (Ancicas) herbu Ancuta. Mieszkali na Wilenszczyznie (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 876).

ANDERSEN (Andersenas) herbu Andersen. Znani na Litwie. ANDRACKI (Andrackas) herbu Bonarowa. Osiadli w wojewodztwie wilenskim (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 876).

ANDREJEWICZ (Andrijajtis) herbu Bawola Glowa. Dziedziczyli dobra na Litwie.

ANDREJKONIS herbu Jastrz^biec. Znani od potowy XV wieku. ANDREKIEWICZ vel ANDRYKIEWICZ (Andrikeviiius) herbu Rola. Mieszkali w powiecie rosienskim. ANDRONOWICZ (Andranavitius) herbu Andronowicz. Znani na Litwie i Bialej Rusi. A N D R O N O W SK I (Andranauskas) herbu Abdank. Ich dobra rodowe znajdowaly si^ w powiecie kobrynskim.

ANDRUCHOWICZ (Andrukoviiius) herbu Doliwa. Znani na Zmudzi i na Pomorzu.

ANDRUSZEWICZ vel ANDRUSIEWICZ (Andrusevtfius) herbu Doli­ wa. Mieszkali na Litwie i w Malopolsce. 20

A N D R U SZK IEW IC Z (A ndruškevičius). Starožytna rodzina lechicka. Licznie zamieszkala w okolicach Wilna, Grodna, Minską, Kowna i Witebska. Od okolo 1400 r. užywający herbu Mogila z trzema krzyžami. Na Kowienszczyznie jedna z galęzi pieczętowala šią r6wniež godlem Zadora. Andruszkiewiczowie herbu Mogila od XVII wieku mieszkali m.in. w folwarku Dowbaciszki w powiecie oszmiahskim, dokąd przeniešli się z wojewodztwa mihskiego. Spošrod nich deputacja wilenska uznala 22 lutego 1804 r. za „rodovvitą i starožytną szlachtę polską” Jana, Mikolaja, Jozefą, Antoniego i Izydora (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 876, s. 30-32). Z tego rodu pochodzil Michal Dominik Andruskiewicz, posel powiatu lidzkiego, ktory podpisal w 1697 roku oznajmienie no wo obranego krola Augusta II ( VL, t. V, s. 462). Wywod familii urodzonych Andruszkiewiczdw herbu Zadora z 21 lutego 1807 roku podaje: „Dom urodzonych Andruszkiewiczow od dawnych czasow jest zaszczycony rodowitošcią szlachetną i w zaszczycie onej possydowal ziemne osiadlošci; między ktoremi wzięty za przodka u wywodzących się Krzysztof Andruszkiewicz, mając dziedzictwo Zacharyszki zwane, w wojewodztwie wilehskim ležące, zawarl šlubne związki z Magdaleną Stetkiewiczowną i z nią sptodzil synow Aleksandra, Mateusza, Michala, Dominika, dwuimiennego, i Ludwika, sam žyč zaprzestal, zaš majętnošč wyž rzeczoną do sukcedowania owym zostawil, ktorzy, między sobą skombinowawszy się, na brata rodzonego Ludwika zrzekli się, jak zapis (...) w roku 1718 A pryla23 przyznany upewnil. Z tych czterech synow Krzysztofa Mateusz Andruszkiewicz wydai na swiat Jozefą i Jerzego (...). Z rzeczonego zaš Jozefą Mateuszewicza Andruszkiewicza splodzonymi są synowie wywodzący się: Jakub, Michal Filip, dwuimienny, Piotr z synami Tomaszem, Adamem i Justynem oraz Jozef z synami Anicetym, Michalem i Jc3zefem”. Wszyscy oni w 1807 roku uznani zostali przez deputację wywodową za „rodowitą szlachtę polską” i wpisani do pierwszej częšci ksiąg szlachty gubemi litewsko-wilenskiej (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 876, s. 53-55). Inna duža galąž tego rodu wzięla początek od brata Kizysztofowego Bartlomieja. Obecnie są oni dobrze znani na Bialorusi, Litwie i w Polsce. A N D R Y C H IEW IC Z (A ndrikevičius) herbu Andrychiewicz. Mieszkali w Księstwie Žmudzkim. A N D R Y K O W IC Z (A ndrikovičius) herbu Pobog. Znani w M alopolsce Wschodniej. A N D R Z E JE W SK I vėl A N D R ZEJO W SK I (A ndrijauskas). Adam Boniecki (Herbarz polski, t. I, s. 41) podaje: „Andrzejowscy herbu Nalęcz, z An~ drzejowa w ziemi chehnskieį. Jan w sanockim, 1450 r. Teodor i Iwaszko, bracia z Andrzejowa, šwiadczą w Chelmie 1456 roku. Fedor, asesor sądowy tamže, 1520 roku (...). Michal, Iwan, Steczko i Hieronim, wspolwlasciciele Andrzejo­ wa 1564 (...). Remigian, lowczy lubelski, 1594 r. Jan zostal wladyką chelmskim w 1604 roku. Stanislaw Andrzejowski na Andrzejowie, rotmistrz krolewski 1589 r.” 21

Niektorzy Andrzejewscy pieczętowali się tež godlem Prus I i Prus III. Andrzejewscy kresowi posiadali m.in. folwark Julianowo w Księstwie Inflanckim okolo roku 1819 oraz Tworuny, Bohuszyszki, Pohiknie i Klikuny w powiecie antokoliskim kolo Wilkomierza. Dzieržawili tež od innych ziemian zašcianki Gome Rusaki, Kiermielance w powiecie wilkomierskim, jak tež Gejgolce i Janurakowszczyzna w powiecie wilenskim; odgatęzili się rowniež na powiat trocki i dzisnenski oraz miasto Wilno, gdzie posiadali wlasne kamienice. Žony brali m.in. z takich domöw, jak: Wenclawowiczowie, Trojanowscy, Surgowscy, Stankiewiczowie, Glinscy, Frankowscy. Heroldia wilenska potwierdzala ich przynaležnošč do stanu szlacheckiego m.in. w latach 1804, 1819, 1833, 1845, 1851 i in. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 23; f. 391, z. 7, nr4117, cz. 1). Wywöd familii urodzonych Andrzejewskich herbu Prus z 27 listopada 1806 roku glosi, iž: „starožytna polska familia urodzonych Sanguszköw Andrzejew­ skich od dawnych wieköw byla zaszczycona tak prerogatywami stanowi szlacheckiemu wlasciwemi, jako tež rožnemi po rozmaitych powiatach dobr ziemskich osiadlošciami (...). Rafal Andrzejewski, wzięty w niniejszym wywodzie za protoplastę, byl dworzaninem JK Mošci (...) i byl dziedzicem częšci maįątku Sopuncow i folwarku Dowgialowicz w powiecie lidzkim položonych oraz miat syna Kazimierza, Marcina, Michata, Jana i Wladyslawa”. Zoną jego byla Eufrozyna Jezierzynska, czesnikowna slonimska, a ojcem Hieronim Andrzejewski, ktorv wspomniane dobra otrzymal w 1601 roku na mocy przywileju kröla Zygmunta III. Z powiatu lidzkiego odgatęzili się An­ drzejewscy na wilkomierski, wilenski i inne. W 1806 roku heroldia wilenska uznala urodzonych Wincentego, Wincentego Antoniego, Jerzego, Antoniego, Adama (rotmistrza powiatu wilkomierskiego) Andrzejewskich z posesji Antokoliszek i Lotowian w tym powiecie za „rodowitą i starožytną szlachtę polską”, wpisując ich imiona do pierwszej częšci ksiąg szlachty gubemi litewskowilenskiej (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2596, s. 3-4). W Rosji Andrzejewscy užywali zmodyfikowanej wersji nazwiska Andrijewskij i byli wielce zasluženi dla tego kraju w dziedzinie kultury i nauki. Tam takže poslugiwali się herbem polskim Nalęcz. Z tej rodziny pochodzili: Bonawentura Andrzejewski (1833-1874), absolwent Uniwersytetu Moskiewskiego, znakomity lekarz, powstaniec i wieloletni katoržnik; Wlodzimierz A. (1825-1896), takže zna­ komity medyk i bohaterski powstaniec; Antoni Andrzejowski (1785-1868), botanik, autor m.in. Rysu botanicznego kraju między Bohem i Dniestrem (1823 i 1830), Flory Ukrainy (1869); Iwan Andrijewskij (1831-1898), znakomity rosyjski historyk i teoretyk prawa, profesor i rektor Uniwersytetu Petersburski ego, dyrektor Instytutu Archeologicznego, w latach 1890-91 gtöwny redaktor Enciklopiediczeskogo Slowaria Brockhausa i Efrona, autor takich dziel, jak: Prawo policyjue (t. I-II. 1871-73), Rosyjskie prawo pahstwowe (1886) i in. A N D R Z E JK IE W IC Z vel A N D R Z E JK O W IC Z (A ndreikovičius) Užywali w rožnych liniach domu godel Gryf, Lubicz, Pobög, Pielesz, Sas. W przekazach archiwalnych z dawnych wiekow došč często spotyka się wzmianki o reprezentantach tego rodu. Wedlug listy z 1528 roku do pospolitego ruszenia spošrod bojaröw wolkowyskich mieli stawac Wojciech, Jan, Mikolaj Andrzej22

kowiczowie. Pan Trusz Andrzejkowicz, „služebny” Jana Krasiñskiego, figuruje w zapisach sądu wileñskiego z 17 lipca 1569 roku (Sbornik materialow otnosiaszczichsia к istorii Panow Rady Wielikogo Kniazestwa Litowskogo, Tomsk 1901, s. 457). Pieczętarz wileñskiego sądu grodzkiego Maciej Andrzejkowicz figuruje w zapisie z 5 sierpnia 1597 r. (AWAK , t. XX, s. 123). Józef, Tadeusz i inni Andrzejkowiczowie podpisali w 1764 roku akt konfederacji generalnej warszawskiej. Józef zas i Tadeusz Andrzejkowiczowie, reprezentując powiat wolkowyski, podpisali w 1764 roku elekcję króla Stanislawa Augusta Poniatowskiego ( VL, t. VII, s. 69,123). „Imč pan Tadeusz Andrzeykowicz na koniu siwym, ze wszelkim moderunkiem, jak do wojny” oraz inny „Jegomošc pan Tadeusz Andrzeykowicz, na koniu karym ze wszelkim moderunkiem, jak do woyny” stawili się 5 paždziernika 1765 roku do popisu szlachty powiatu grodzieñskiego. Od 1766 roku Tadeusz Andrzeykowicz, dziedzic miasteczka Horodyszcze w Ziemi Nowogrôdzkiej, byl regentem ekonomicznym Komisji Skarbowej Litewskiej (por. S. Koscialkowski, Antoni Tyzenhaus, Londyn 1971, t. II, s. 185, 500 i n.). Profesor S. Koscialkowski pisal: „I w samym Grodnie miai Tyzenhaus caly szereg zaufanych «domowych» powiemików, ktôrzy byli jego doradcami i stužyli czynną pomocą, wyręczając w najrozmaitszych sprawach. Do takich więc się zaliczali: Tadeusz Andrzeykowicz, regent ekonomiczny Komisji Skar­ bowej Litewskiej, wyniesiony na to stanowisko wylącznie za wplywem Tyzenhausa” (iibidem, 1.1, s. 127). W tejže ksiąžce znąjdujemy rowniež dokladniejszą informację: „Andrzey­ kowicz w službie Tyzenhausa zacząt w r. 1765 od 400 zip. rocznie; jako regent pobieral znaczną pensję 4000 zip. a za kwity drukowane na kom oiy zip. 500; zapewne za inné ushigi otrzymywal od Tyzenhausa ordynarię i obstugę (...). Choc uzywany byl Andrzeykowicz i w agitacji politycznej, о czym np. pisze sam Tyzenhaus do Ogrodzkiego, sekretarza królewskiego 11 II 1779, to jednak glowną rolę odgrywal w dzialalnošci skarbowej Tyzenhausa i byl z czasem jego wspóloskarzonym w procesie ze skarbem”. Almanach szlachecki (t. I, s. 92-98) podaje informację о trzech róznych (chociaz niewykluczone, že spokrewnionych) rodzinach szlacheckich, užywających nazwiska Andrzeykowicz (Andrzeykowicz, Andrzejkiewicz), pieczętujących się herbami Gryf, Lubicz i Pobóg. Wszystkie one są okrešlane przez auto­ ra jako pochodzenia rusko-litewskiego i wszystkie mieszkaly w powiatach wolkowyskim i grodzienskim. Andrzeykowiczowie, ktôrych jedna z galęzi uzywala nazwiska Blazowskich, pieczętowali się herbem Sas. Uszlachceni w 1500 r. Od 1780 ci, ktôrzy przybrali nazwisko Blazowskich, byli baronami cesarstwa austriackiego (Stefan Graf von Szydlow-Szydlowski, Nikolaus R. von Pastinszky, Der polnische und litauische Hochadel, Budapeszt 1944, s. 19, 23). Wywódfamilii urodzonych Andrzeykowiczów herbu Lubicz z 1800 roku po­ daje, že „Jan Butowtt Andrzeykowicz, przodek dziš wywodzących się, byl w urodzeniu krajczym powiatu wolkowyskiego i zostawil po sobie synów dwóch, Dominika i Stanislawa. Stanislaw Janowicz Andrzeykowicz miai syna Franciszka, który ozeniwszy się z Ludwojowną, wziąl po niey majątki Ludwoje 23

y Butrymowicze w powiecie trockini ležące oraz z tąž splodzil synow dwöch Andrzeja i Jozefą”. 29 maja 1800 roku dalsi reprezentanci tego rodu: Maciej i Micha! Andrzeykowiczowie uznani zostali przez heroldię wilenską za „rodowitą y starožytną szlachtę polską” oraz wpisani do pienvszej klasy ksiąg szlacheckich guberai litewskiej (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 876, s. 11-13). 5 grudnia 1819 roku heroldia wilenska potwierdzila rodowitosc szlachecką Antoniego i Franciszka (synow Jozefą) Andrzeykowiczow, herbu Pobog, mieszkancöw powiatu wilenskiego (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 919, s. 93). Jeden z czlonköw rodziny Antoni Andrzeykowicz w 1819 roku otrzymal następujące dwa zaswiadczenia: 1. „Zaswiadczam, jako Jan Antoni Andrzey­ kowicz w pölroczu 1818 i teraznieyszego 1819 shichal pilnie kursu prawa krajowego, a na dwöch examinach odbytych dal dowöd znakomitego postępku, ktory tem mocniey utwierdzil zložonym pismem O niesprawiedliwosci praw krajowych w materii o sukcessyach beztestamentowych. Ignacy Danilowicz 2. „Nizey wyrazony šwiadczę niniejszym, že jpan Antoni Andrzeykowicz, uczen Imperatorskiego Uniwersytetu Wilenskiego, shichal kursu loiki, wykladanego przeze mnie, zdawal dwa egzaminą pölroczne, i dal dowöd znakomitego w tym przedmiocie postępku. Dan w Wilnie r. 1819 dnia 29 czerwca. X. Aniot Dowgird, zastępca profesora loiki” (Biblioteka Uniwersytetu Wilenskiego, Dzial rękopisow, F-2, KC-284, s. 29-30) Zwazywszy, že zaröwno Ignacy Danilowicz, jak i Aniol Dowgird naleželi do grona najwybitniejszych i najbardziej wymagających profesoröw Wszechnicy, musial Andrzeykowicz, by zyskač tak wysoką ich ocenę, byč naprawdę czlowiekiem znakomicie uzdolnionym i pracowitym. Wywöd genealogiczny rodu Andrzejkowiczöw herbu Gryf, zatwierdzony przez heroldię wilenską w 1836 roku, za protoplastę rodziny uznaje Tomasza Andrzejkowicza, od 1686 roku wlasciciela majątku Monciaki (Szyrchowicze) w powiecie wolkowyskim. Pözniej zamieszkiwali czlonkowie tego domu takže w powiatach pinskim, oszmianskim i lidzkim. Poprzez malzenstwa spokrewnieni byli m.in. z Zarzeckimi (CPAHL, f. 391, z. 5, nr 8) Stanislaw i Jözef (synowie Onufrego) Andrzeykowiczowie otrzymali potwierdzenie szlachectwa przez heroldię grodzienską w 1820 i 1841 roku. Pierwszy z nich služyl w zarządzie gubemi kowienskiej, drugi w Kowienskiej Izbie Sądowej Cywilnej. (CPAHL, f. 391, z. 9, nr 127) Na lišcie szlachty powiatu trockiego z 1844 roku znajdują się Marceli, Aleksander Napoleon oraz Adam Serwacy Andrzeykowiczowie (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 85, s. 1) Na lišcie zaš osöb uznanych za szlachtę, lecz niepotwierdzonych przez departament heroldii w Petersburgu (1844) znajdowali się zamieszkali w powiecie trockim Aleksan­ der Napoleon, Marceli, Adam Serwacy Andrzejkowiczowie (CPAHL, f. 391, z. 9, nr 18) Jeden z Andrzeykowiczow byl podczas powstania styczniowego adiutantem generata Langiewicza. Inny, Mikolaj, za polską dzialalnošč patriotyczną spędzil szereg lat na Kaukazie jako szeregowiec. W 1859 roku wydal wartosciowe Szkice Kaukazu. Z tej rodziny: M aria Magdalena Andrzejkowiczöwna (1852-1933) znakomita malarka {Jan Kochanowski nad zwlokami Urszulki, Chrystus uzdrawia 24

šlepego, Milosierdzie krölowej Jadwigi i in.). Michal Andrzejkowicz-Butowtt (zm. 1830), gubemator grodzienski i wolynski. Jego siostra Katarzyna byla zoną general-gubematora Litwy Beningsena.

ANGLICKI (Anglickas) herbu Wadwicz. Mieszkali w powiecie telszewskim (CPAHL, f. 391, z. 5, nr 10). ANISIMOWICZ (Anisimavičius) herbu Mieszaniec. Znani na Wilenszczyžnie i Grodzienszczyžnie (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1660). ANIUKIEWICZ (Anukevicius) herbu Ossorya. Osiadli w Jurgielanach vei Polukniach w powiecie trockim (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 876, s. 41). ANKIEWICZ (Ankevičius) herbu Abdank. Mieszkali w wojewödzlwach grodzienskim i wilenskim.

ANKOWICZ (Ankovičius, Ankaitis) herbu Abdank. Znani na Litwie i Bialej Rusi. A N K U D O W ICZ (Ankudavičius). Byla to szlachta šrednia. Wywöd fcimilii urodz.onych Ankudowiczöw herbu Sulima z 26 sierpnia 1820 roku informowal: „Familia urodzonych Ankudowiczöw od dawnych czasöw zaszczycona prerogaiywą szlachecką posiadata dziedziczne ziemskie majątki za przywilejami od Najjasniejszych Ktrölöw Polskich i z wiasnego nabycia. Z ktörej to familii pochodzący, a w mniejszym wywodzie za przodka wzięty Stanislaw Sawicz Ankudowicz, kiöry posiadal majętnoše Trybulce z wiasnego nabycia od Gaspra Paszkiewicza w roku 1500 sobie wydanym prawem (...). Stanislaw Ankudowicz z pokolenia pierwszego wydal na swiat syna Krzysztofa; z pokolenia drū­ ti iego Krzysztof Stanislawowicz Ankudowicz zrodzit Stefana Lukasza; z pokoienia trzeciego Stefan Krzysztofowicz Ankudowicz sptodzil Grzegorza i Jana; z pokolenia czwartegc Grzegorz Stefanowicz wydal swiatu syna Lukasza, a Jan Stefanowicz - Jana, Hieronima, Michala, Nikodemą, Teodora, Piotrą i Stanislawa. Z pokolenia piątego Lukasz Grzegorzewicz byl ojcem Bazylego; Jan Janowicz - VVladyslawa; Michal Janowicz - Jana, Andrzeja; Teodor Janowicz - Jana i Jozefą; Stanislaw Janowicz - Romana, Andrzeja i Stefana’'. Przytaczane dalėj w przekazie archiwalnym dane o dzicwiędu pokoleniach rodu Ankudowiczöw liczyly dziesiątki imion osob pfci męskiej, osiadlych w pouiatach: minskim, ihumenskim, mozyrskim, polockim, wilenskim, wilkomierskim. Na podslawic lieznych swiadectw pisanych Deputada Wywodowa Wilenska uznala \v 1820 r. Teodora, Macieja, Marcina, Stefana, Jana Ankudowiczöw za „rodo\vitą i starožytną szlachtę polską’y wpisując ich imiona do pierwszej czqsci ksiąg szlachty gubemi litewsko-wilenskiej (CPAHL, f. 391, z. I, nr 876, s. 133-137). Urzędovvo zatwierdzone drzewo genealogiczne Ankudowiczöw z 1820 r. przedstawia osiem pokolen (okoto stu osöb plci męskiej) jednej z galęzi tego rodu, zamieszkalej tylko w powiecie wilenskim. Ich szlacheckošč potwierdzana 25

tež byla w latach 1800, 1824, 1826. W 1851 r. heroldia vvilenska potwierdzila przynaležnošč do stanu szlacheckiego Jozefą Ankudowicza, dzieržawcy majętnošci Pustosza obok wsi Okminiszki w powiecie wilenskim, naležącej do ziemian Slawinskich. Z žony Zofii ze Szczęsnowiczow mial on wowczas trzy corki: Karoliną, Barbarą i Emilię. Zamieszkali w Wilnie Ankudowiczowie w XIX wieku byli z reguly drobnymi urządnikami (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 28). Ankudowiczowie dzieržawiący gruntą w powiecie dzisnenskim od ziemianina Lucyda Korsaką takže parokrotnie uzyskali potwierdzenie szlachectwa przez heroldią wilenską i minską (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 4117, cz. I). A N K W IC Z (Ankvičius) herbu Abdank; hrabiowie. Wygašli w XIX wieku. „Ankwicowie na Pogorzu zjawili šią - pisal o nich w XVII wieku W. Nekanda Trepka. Chlopi są z urodzenia plebeanorum. Kupil byt jeden polowicą Frysztaka miasteczka na Pogorzu; mial synow Jana i Stefana” (Liber generationis ple­ beanorum , s. 63). A N T O C H O W IC Z (A ntukavičius, A ntukaitis) herbu Antochowski (Zadora). Mieszkali w powiecie szavvelskim. A N T O G IN SK I (A ntoginskas). Užywali herbu Lis. Dziedziczyli dobra w powiecie lidzkim i sąsiednich. A N T O N IE W IC Z (Antonevlčius). Rod ten užywat herbu Andrault de Buy, byl więc byč može spokrewniony z hrabiowską rodzinav francuską, ktora otrzymala indygenat w 1658 roku. Franciszek Andrault de Buy byl poezątkovvo marszalkiem dworu krolewicza Jana Kazimierza, nastąpnie general-majorem wojsk koronnych, starostą tczewskim i stawiszynskim. Antoniewiczowie mieli posiadlošci zar6wno na Ukrainie, w gubemi wilenskiej, jak i na Mazowszu. Spokrewnieni byli m.in. z Dzialynskimi, Podoskimi, Szydlowskimi, Szygowskimi, Jurskimi (Almanach szlachecki, 1.1, s. 84, 103-105). Antoniewiczowie, ktorzy licznie zamieszkiwali powiat dzisnenski, spokrewnili šią z Jablonskimi, Jarynowskimi, Klancewiczami, Niedžwieckimi, Porcyankami. Ci zaš z powiatu trockiego - z Poczobutami. Maciej Antoniewicz byl w 1608 roku ziemianinem hospodarskim w powiecie lidzkim (AWAK, t. XXX, s. 366, 373). Pieczątarz powiatu trockiego Jerzy Antoniewicz figuraje w zapisie do ksiąg trockiego sądu ziemskiego z 29 pazdziemika 1665 (AWAK, t. XXXI, s. 375). Kazimierz Antoniewicz, „slawetny pan”, mieszkal w Wilnie w 1681 roku (AWAK, t. X, s. 422). W styczniu 1688 roku Žydzi wilenscy Izraelewicz, Lazarowicz, Michajlewicz i Hirszowicz zaskaržyli w sądzie Stanis!awa Antoniewicza, podstolego powiatu wilkomierskiego, o to, iž ,jegomošč obžalowany (...) na domy nie tylko szynkowne žydowskie, ale y gdzie szynkovv nie masz, we dnie y w nocy, z towarzyszami, jako šią onym podoba, nachodzič z gromadą przybraną, tumulty czynič, exaxtie rožne, boję, grabieže niepotrzebne odbierač, grabič, nieshiszne y niebyle rzeczy wymyšlač, solaria vvymagač, gošci przyježdžających grabič, zwykl” (AWAK, t. XXIX, s. 161-162). Byč može pan Antoniewicz probowal w ten sposob 26

zwalczac proces rozpijania chrzešcijan przez szynkarzy žydowskich, ale za swe nielegalne dzialania trafll pod sąd. Joachim Antoniewicz byt rajcą wilenskim w roku 1690 (AWAK , t. XX, s. 479). Samuei i Mikolaj Antoniewiczowie brali udzial w wyborze sędziow kapturowych wojewodztwa wilenskiego na sejmiku 1696 roku. Z nich Samuei, wojski wilenski, podpisal 6 marca 1698 roku instrukcję szlachty wojewodztwa wilenskiego na sejm pacificationis (AWAK, t. VIII, s. 345). Michal Woysim Antoniewicz, wojski witebski, podstoli wilkomierski, figuruje w 1700 roku wksięgach sądu brastawskiego (CPAHL, F. DA, r. 1700, nr 46, s. 161-170, 189-190). W 1701 roku w Brzešciu odnotowany jest szlachcic Hilary Jozef Antoniewicz. W uchwalach magistratu Mohylewa z czerwca 1714 roku wymienia się irnię „imč pana Antoniewicza, consilarza, generalnego commisarza wielkiego Księstwa Litewskiego”. Michal Antoniewicz, starosta bolnicki w 1723 roku poslowal w imieniu powiatu orszanskiego do krola Augusta II z prošbą o odroczenie splaty podatkow. Pawel Woysim Antoniewicz, podczaszy czerski, starosta krasnostawski w 1751 roku wzmiankowany jest w zapisach archiwalnych. Znowu Pawel Antoniewicz figuruje w jednym z listow urzqdowych krola polskiego Augusta III, wystosowanym do magistratu miasta Mohylewa: „Urodzonemu Jozefowi de Riancour, assessorowi komissyi naszey skarbowey (...) y Pawlowi Antoniewiczowi, podczaszemu trockiemu, plenipotentowi skarbu naszego, wiemie nam milym, laskę naszą krolewską” Tekst, wydany w Drežnie 5 czerwca 1756 roku, dotyczy pewnych nieprawidlowošci podczas wyboru wladz miejskich w Mohylewie, a Antoniewicz jest jednym z trzech czlonkow komisji krolewskiej wyjašniającej sprawę. Inny An­ toniewicz, koniuszy starodubowski, w 1766 roku na mocy uchwaly Komisji Skarbowej Wielkiego Księstwa Litewskiego mianowany zostal pelnomoenikiem do uregulowania dlugow kahalu zydowskiego w Kiejdanach. Wywdd familii urodzonych Antoniewiczow herbu Andrault de Buy z roku 1798 donosi, iž „Jerzy Antoniewicz, bezpotomnie schodząc, zostawril sukcessyą po sobie Mikolajowi Antonowiczowi, synowcowi swojemu, z ktorego to Mikolaja pochodzi Benedykt, dziad wywodzących się, a ten Benedykt mial syna Kazimierza. ojca tychže”. Na podstawie przedstawionych dokumentow deputacja wywodowa wilenska stwierdzila: „Michala, Andrzeja, Mateusza i Antoniego, synow Kazimierza Antonowicza, czyli Antoniewicza, za aktualną i starožytną szlachtę uznajemy i onych w pierwszej klasie xięgi szlacheckiej guberni litewskiej (...) umieszczamy” (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1061, s. 1-2). Inny Wywdd fam ilii urodzonych Woysindw Antoniewiczow herbu An drault de Buy, tym razem z 21 marca 1804 roku, podaje: „Przodkowie domu tego, z dawna rodowdtošcią szlachecką, jako tež possydowaniem dobr ziemskich zaszczyceni, mianowicie Adam W oysin Antoniewicz (...) mial folwark Žyliny w wojewodztwie trockim položony, ktory synowi swemu W oyciechowi, a ten M arcinowi, Marcin zaš Kazimierzowi, pradziadowi wywodzących się, zapisal”. Heroldia wilenska uznala więc wdwczas Wincentego, Jozefą, Ignacego, Pawla, Bernarda, Franciszka i innych Antoniewiczow za „rodowitą y starožytną szlachtę polską” (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 876, s. 40). Osiadli w powiecie or27

szanskim Antoniewiczowie, spokrewnieni z poprzednimi, uzywali herbu Trzy Kroje (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 876, s. 118-119). Stanislaw Antoniewicz, wlasciciel Bielawicz na Mihszczyznie, w 1812 ro­ ku wspolpracowal z wojskami Napoleona i wchodzil w sklad nowej polskiej administracji. Hipolit Antoniewicz, podoficer lejbgwardii pulku dragonskiego wojsk rosyjskich, pochodzący z powiatu wilkomierskiego, otrzymal w 1816 roku potwierdzenie rodowitosci szlacheckiej przez heroldię wilenską (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2545, s. 54-55). 9 paždziemika 1819 roku heroldia wilenska potwierdzila rodowitosc Melchiora, Michala, Mateusza, Stanislawa, Benedykta, Tadeusza, Dominika, Andrzeja, Ignacego, Onufrego, Mikolaja, Justyna i kilku innych Antoniewiczow, szlachcicöw powiatu upickiego. (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 919, s. 52) Pröcz tego potwierdzano ich szlacheckošč w latach 1832, 1835, 1851 i in. (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 131, s. 4). Nobilis Eduardus Joannis füius Antoniewicz po ukonczeniu szkoly w Borunaeh studiowal na Wszechnicy Wilenskiej, po ktorej zamknięciu 26 maja 1832 roku otrzymal tu zaswiadczenie, iž jest Studiosus actualis (CPAHL, f. 721, z. 1, nr 839, s. 134).

Imienna iista urzędnikow wyznania rzymskokatolickiego zwolnionych ze siuzby od 1863 roku ze względu na poiityczną nieprawomyslnosc, z oznaczeniem ich obecnego miejsca zamieszkania dotycząca gubemi wilenskiej z 24 listopada 1866 roku (CPAHL, f. 378, z. 1866, nr 181) zawiera m.in. następujący punkt: „W Wilnie (3) Kollezski sekretarz Wladyslaw syn Pawla Antoniewicz, byly stolonaczalnik wilenskiego zarządu cywilnego. Uprawia prywatną praktykę sądową i z otrzymywanych wynagrodzen utrzymuje siebie z rodziną”. Walerian Antoniewicz z gubemi kowienskiej od 1865 roku znajdowal się rowniez pod nadzorem policji i mieszkal w powiecie wilkomierskim (CPAHL, f. 378, z. 1868, nr 228, s. 85). Z tej rodziny pochodzili: Boleslaw Antoniewicz (1837-1905), ksiądz, ka­ pelai! powstanczy z 1863 roku, znakomity möwca. Franciszek Antoniewicz (1818-1873), pochodzil z Poznania, znakomity lekarz, autor rozprawy De arsenici usu in medicina; więziony przez Niemcow za dzialalnošč patriotyczną. Jan Boloz Antoniewicz (1858-1922), wybitny historyk kultury, profesor Uniwersytetu Lwowskiego, autor licznych dziel w języku polskim i niemieckim. Konstanty Antoniewicz (1828-?), powstaniec 1863 roku z gubemi kowienskiej, zmart na zeslaniu. Mikolaj Boloz Antoniewicz (zm. 1885), powstaniec z 1831 roku, autor licznych powiesci i dramatöw. A N TO N O W IC Z (A ntanavičius) herbu Janina. Z powodu chaosu panującego w dawnej polskiej heraldyce często utožsamiani byli z Antoniewiczami. Dawna rodzina lechicka od XVII wieku dobrze znana na Wilenszczyznie, co zaznaczają P. Malachowski i K. Niesiecki. A. Boniecki pisze o Antonowiczach vėl Antoniewiczach herbu Helm, zamieszkalych w wojewodztwach trockini, wilenskim i witebskim. Juž w roku 1595 w przekazach archiwalnych figumjc Maciej Antonowicz, ziemianin powiatu trockiego (AWAK , t. XXX, s. 148, 192). Inni Antonowiczowie (musieliby się pisač jako Antoniewiczowie), rowniez 28

rodowita szlachta polska, herbu Andrault de Buy, dziedziczyli majątek Seybuty w powiecie kowienskim (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 876, s. 25-26)

Percepta prowentöw publicznych do skarbu Rzeczypospolitey W.X.L. z roku 1661 oznajmia o formowaniu nowych oddzialow polskich: „Na chorągiew kozacką pana Antonowicza, rotmistrza Jego Krolewskiey Mosci (...) florenöw 500” . Kazimierz Antonowicz podpisal w 1670 roku instrukcję sejmową wojewödztwa brzeskiego (AWAK, t. IV, s. 84). On tež figuruje w zapisie do ksiąg grodzkich brzeskich z 30 listopada 1674 roku. Jan Antonowicz byl generalem krölewskim powiatu slonimskiego w 1680 roku. Na zlecenie krola Michala Korybuta Wisniowieckiego badai on glošną w swoim czasie sprawę dužej grupy zydowskich bandytow, zlodziei i aferzystow, ktorzy okradali košcioly i cerkwie, podrobiwszy pieczęč skarbową Wielkiego Księstwa Litewskiego, šciągali z kupcow (w tym zydowskich) nielegalny podatek, grabili podrožnych i dwory szlacheckie, a wpadli dopiero na skutek tego, iž wyszly na jaw krwawe porachunki wewnątrz samej mafii, polączone z okrutnymi mordami (AWAK, t. IV, s. 54-58). Zaznaczmy na marginesie, že na wniosek Jana Antonowicza žaden z czlonköw szajki nie byl sądzony; po prostu wladze polskie zwrocily się do samorządu žydowskiego z prošbą, by zadbal o zapobieženie dalszej „dzialalnošci” Lejby, Sapsaja, Azika, Szmujty, Szai, Faibisza, leki i in. Straty spowodowane przez tę grupę, tylko ješli chodzi o grabiež kosciolow, wynosily setki tysięcy öwczesnych zlotych, jak to wynika ze skargi Krzysztofa Przeclawskiego, dziekana pralata wileriskiego, do sądu brzeskiego. Oczywiscie, nikt strat tym, ktorzy ucierpieli, nie wyröwnal. Joachim Antonowicz w 1684 roku byl lawnikiem wilenskim. Ks. Sylwester Antonowicz byl prowincjalem, następnie opatem kobrynskim okolo lat 17001704. W 1704 roku występuje w žrodtach Karol Antonowicz, „landwöjt miasta Jego Krolewskiey Mosci Pruzany” (AWAK, t. II, s. 89). Stanislaw Antonowicz okolo roku 1730 byl wlascicielem majątku Gurowka pod Luckiem. Mial syna Grzegorza, wnuka Jana oraz prawnukow Lukasza, Bonifacego Henryka i Joze­ fą. Bonifacy Henryk mial syna Wlodzimierza Stanislawa Jozefą. W 1820 roku Wilenska Deputacja Szlachecka wpisala ich do pierwszej częšci ksiąg szlacheckicli tejže guberni (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 666). Nieznany z imienia Antonowicz podpisal 10 grudnia 1733 roku w Wiszni akt konfederaeji wojewodztwa ruskiego przy Stanislawie elekcie. Ksiądz Kaje­ tan Antonowicz w 1795 roku byl czlor.kiem konwentu klasztoru oo. Bazylianöw w Suprasiu. Ksiądz Sylwester Antonowicz, wizytator klasztoröw bazylianskich na Litwie i Bialej Rusi w 1796 r., pelnil swe funkcje w warunkaeh nasilających się represji rusyfikacyjnych (AWAK, t. XVI, s. 544, 565 i n.).

Wywody szlachty obywatelöw prowineji witebskiey u sądu ziemskiego teyie prowineji okazane y alfabetycznym porządkiem uložone z konca XVIII wieku m.in. podają: „Antonowiczowie, dovvodząc dawnosci familij i urodzenia szlacheckiego, okazywali, iž wedle opisania kronikarzöw polskich pieczętują się herbem Helm nazwanym, to jest glowa w szyszaku z dwoma rogami nad helmem y koroną trzy piöra strusie, od Nayjašnieyszych Krolow Polskich nada29

nym. Probowali, ii przodek IchMciow Maciey Woysim Antonowicz dziedziczyl dobra Žyliny w wojewodztwie trockim y na dowod tego testament tegož Macieya r. 1612 oraz kwity poborowe pod rožnemi datami y dokumentą autentyczne, istotną ich progeneracyą y possessją dobr ziemskich w wojewodztwie trockim possydowanych šwiadczące, pokladali (...). Z nich Marcjan Woysim Antonowicz sprzedal majętnošč Zyliny i przeniosl się do wojewödztwa witebskiego (1773), gdzie wladat wsią Suszczewo”. Wywöd familii urodzonych Antonowiczöw herbu Janina z 1798 roku stwierdza, že: „Mateusz, expisarz ziemski zawileyski, Mikolay, Julian y Sylwester, bracia rodzeni Antonowiczowie, dopiero wywodzący się z Hilarego pradziada, Jana dziada y Michala oyca, szlachectwem zaszczyconych pochodząc, rožne dziedziczne majątki po swych przodkach w powiecie zawileyskim posiadali”. Na podstawie przedstawionych dokumentow Mikolaj, Julian i Sylwester Antonowiczowie w 1805 roku uznani zostali za „rodowitą y starodawną szlachtę polską” (CPAHL, f 391, z. 1, nr 861, s. 1-2). Z tej rodziny: Julian Antonowicz (1750-1824), ksiądz, bazylianin, znakomity möwca i pedagog, autor m.in. Grammatyki dla Polaköw chcących się uczvč angielskiego języka (Wilno 1788), dzielka Starzec pobožny itd. Wlodzimierz, syn Bonifacego, Antonowicz (ur. 1830 w Czernobylu, zm. w 1908 r. w Kijowie), wybitny historyk, początkowo polski dzialacz patriotyczny; znienawidzil Polaköw za ich egoizm, glupotę i podlošč, swiadomie wybral w wieku dojrzalym ukrainską opcję narodową. Wielika istoria Ukraini Iwana Tiktora (Lviv-Vinnipeg 1948, s. 696) informuje o nim: „polski szlachcic z rodu i wychowania”. A N TO SZEW IC Z vei A N TU SZEW IC Z (Antusevičius) herbu Krzywda. Mieszkali na Wilehszczyznie. A N U SIEW IC Z (Anusevičius) herbu Leliwa. Znani w powiatach wilenskim i oszmiahskim. A R A M O W IC Z (Aram avičius). Uzywali przydomku Littawor. Pieczętovvali się herbem Odrowąž. Znani na Wilehszczyznie (powiaty wilehski, trocki i wilkomierski) i w Księstwie Žmudzkim (powiat upicki). A RASIM O W IC Z (Arasimavičius) herbu Srzeniawa. Dziedziczyli dobra w powiecie upickim. A R C IE C H O W SK I vėl A R C IC H O W SK I (A rcikauskas). O nich A. Boniecki (Herbarz polski, t. I, s. 47-49) podaje, ¿e uzywali herbu Grabie i byli liczni na Mazowszu. „Wyszli prawdopodobnie z Arciechowa, ležącego nad Nanvią, nieopodal Serocka, ktorego vvlašcicielami byli od 1578 roku Pawel i bracia jego. Arciechöw znöw w powiecie gostynskim stanowil wlasnosc od 1579 roku Pawla, M arcina iAndrzeia. Arciechowski Stanislaw z Rozwör, w 1532 x, chorąžy lomžyhski, pozostawil dwöch synöw: Piotrą i Mikolaja (...) Jan, dziedzic na Wielqcinie, w 1669 r. posel ziemi nurskiej”. Spokrewnieni byli 30

Arcichowscy przez malzeñstwa z Lewikowskimi, Sierakowskimi, Korzeniewskimi, Dybowskimi, Ich dobra rodowe byfy tez w powiecie rzeczyckim, w guberni witebskiej (CPAHL, f. 391, z. 11, nr 609, 667). Z tej rodziny pochodzili: Wtodzimierz Arcichowski (1876-193?), znany botanik radziecki, profesor Doñskiego Instytutu Politechnicznego, autor licznych dziel naukowych, wynalazca (1910) aeroponiki, metody powietrznej uprawy roslin. Artemi Arcichowski (1902-1978) zashizony radziecki archeolog, czlonek AN ZSRR, kierownik katedry archeologii Uniwersytetu Moskiewskiego, autor fimdamentalnych dziel naukowych. Drzewo genealogiczne rodu, sporzcgizone przez heroldiç witebskq. w 1835 r. przedstawia dzieje jego piçciu pokolen (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 609, s. 170). A R C IM O W IC Z (Arcim avicius). Hrabia Miloradowicz w 6 czçsci swego dziela (Rodosíownaja kniga czernihowskogo dworianstwa , s. 9) podaje: ,,Roázina Arcimowiczów nalezy do starozytnego rodu szlacheckiego gubemi miñskiej, powiatu rzeczyckiego, gdzie Arcimowiczowie s^ zapisani do ksi^g genealogicznych i uznani przez heroldiç; Anzelm zas Kazimirowicz Arcimowicz na skutek posiadania nieruchomosci w m. Czemihowie policzony zostal do pocztu szlachty gubemi czemihowskiej”. Postanowienie heroldii z 15 lipca 1847 r. Posiadali wies Arcimowszczyznç w woj. miriskim oraz Ademówkç na Podolu. Almanach szlachecki (t. I, s. 116) podaje o nich: „Rodzina wystçpuje w XVII w. w powiecie braslawskim; ma przydomek Plawski. Bazyli i Krzysztof podpisali pospolite ruszenie 1698. Stanislaw podpisal manifest szlachty litewskiej 1763”. N. Szaposznikow dodaje (Heráldica, Petersburg 1900,1 .1, s. 187), ze Arcimowiczowie mieszkali tez w powiecie rzeczyckim na Witebszczyznie. Drzewo genealogiczne Arcimowiczów herbu Dolçga zatwierdzone w Miñsku w 1802 r. podaje opis czterech pokolen tego rodu od Jerzego, poprzez Teodora, Benedykta, M ichata do Felicjana, Hilarego i Ksawerego Ar­ cimowiczów (CPAHB, f. 319, z. 1, nr 29, s. 7). Arcimowiczowie mieszkali rowniez licznie w powiecie dzisneñskim, gdzie m.in. byli spokrewnieni z Nowickimi i Szostakami. Ich szlacheckosc potwierdzona byla przez heroldiç wileñsk^ w latach: 1804, 1840, 1842, 1848, 1851 i in. (CPAHL, f. 391, z. 7, VIII 7 , 1; f. 391, z. 1, nr 1542, s. 1-139; f. 391, z. 8, nr 131, s. 1). Zrôdla archiwalne wielokrotnie wzmiankuj^ o reprezentantach tego rodu. Maksym Arcimowicz wymieniony jest np. przez zrôdla pisane z roku 1536 (Siewiemo-Zapadnyj Archiw, 1.1, s. 24). W. Nekanda-Trepka w XVII wieku w Liber generationis plebeanorum (s. 64) zlosliwie zauwaza: „Arcimowicz, chtopski syn sk^dsi. Shizyl za masztalerza u Aderkasa, kawalkatora krôlewskiego w Warszawie circa 1600. Potem poj^t byl mieszczkç w Warszawie Jarz^bkowsk^ nazwan^. i kupil dom sobie przeciw stajniom krôlewskim. Tego anno 1634 wzi^l byl p. Grochowski, podkoniuszy, za podpodkoniuszego, to jest za starszego masztalerza”. Wsród mieszkañców szlacheckiej wsi Arcimowicze w powiecie braslaw­ skim Metryka litewska w 1690 r. odnotowala Jerzego, Stefana, Stanistawa, Bazylego i Kazimierza Arcimowiczów. (Metryka litewska, Warszawa 1989, t. II, s. 278). W jednym z ówczesnych dokumentôw (ksiçdze grodzkiej nieswieskiej) 31

zapisano: „Roku tegož (1694), dnia 21 Nowembra, pan Jan Arcimowicz, ziemianin Jego Xiąžęcey Mošci z Xięstwa Nieswieskiego, pod przysięgą zeznat, iž côrka jego Anna tak cięžką y dhigą niemocą byla udręczona, že juž prawie umaria byč zdala się, y gdy ją rodzice optakawszy, z gorącym jęczeniem y izami, opiece Przeczystej Panny w tutejszym obrazie cudami stynącey poruczyl, zaraz požądany nadziei swojey skutek otrzymali, albowiem côrka ich w tymže momencie od šmierci, jakby ze snu się obudzila, môwic y widomie do siebie przychodzič poczęla, jakož y w krôtkim czasie zupelnie zdrowa zostala; ktôre to taski Boskie pomieniony pan Jan Arcimowicz, côrce swey wyswiadczone, naležytym poklonem Panų Bogu zawdzięczając, pod sumnieniem wszystko, co się tu napisalo, zeznal” (cyt. wg Pelnia piękniey ja k księžyc, lask promieniami swiatu przyswiadczająca, Berkeley, California 1985, s. 100) Okolo roku 1794 na Grodzienszczyžnie petnil obowiązki duszpasterskie ksiądz Teodor Arcimowicz. Mikolaj Arcimowicz byl w koncu XVIII wieku wykladowcą Szkoly Budownictwa w Grodnie (S. Koscialkowski, Antoni Tyzenhaus, 1.1, s. 419).

Wywôd rodowitosci starožytnej szlachetnej familii urodzonych Arcimowiczôw herbu Szeniawa z 12 kwietnia 1804 roku podaje: „Moysiey Arcimowicz, protoplasta dopiero wywodzących się, zaszczycony z przodkôw uzywaniem prerogatyw stanowi szlacheckiemu wtasciwych, dziedziczyl kondycyę w okolicy Arcimowiczach w gubemi minskiej ležącey, y syna Jaški sukccssorem po sobie zostawil (1594). Rzeczony Jaško Arcimowicz, podhig dowodu doku­ mentu ugodowego Teodora Arcimowicza z Sawem Mikotajewiczem, Janem Szablowskim w roku 1596 Januaryi 4 dnia zawartego (...), syna Teodora na swiat wydal, ktôry dziedzicząc kondycyę w okolicy Arcimowiczach po oycu na się spadlą, polową oney urodzonym Siemienowiczom wyprzedal, a drugą polowę synowi Bazylemu do sukcedowania zostawil (...). Bazyli Fiodorowicz Ar­ cimowicz sptodzii synôw dwôch Mikolaja y Mateusza, y onym tak maiętnošč oyczystą w Arcimowiczach, jako tež y zastawnego nabycia Krasowszczyzna zwaną w powiecie brastawskim ležącą do dziedziczenia przeznaczyl. Testament przez niego w roku 1701 Oktobra 22 dnia sporządzony o tym dai przekonanie. Z pomienionych synôw Bazylego Teodorowicza Arcimowicza Mateusz bezpotomnie zszedl z tego swiata, Michal zas splodzil syna Jana, ktôry dobra ziemskie oyczyste wyprzedawszy (1719), osiadl na possessyi arendowniczey w dobrach Czapulanach oycôw dominikanôw y splodzil syna Romana, ktôry synôw trzech: Andrzeja, bezdzietnie juž zmarlego, Jerzego, z synami Maciejem y Jerzym, oraz Macieja z synami Jôzefem, Antonim y Kazimierzem po sobie zostawil.” W 1804 r. heroldia wilenska po stwierdzeniu, že „urodzeni Arcimowiczowie niniejszy wywôd czyniący, jako tež ich rodzice pochodzą z przodkôw rodowitošcią szlachecką zaszczyconych, prowadzili žy d e stanowi szlacheckiemu wlasciwe” zadecydowala: „Na fundamencie przeto takowych zaprodukowanych dowodôw, rodowitosc starož>4ną familii urodzonych Arcimowiczôw probujących, my, marszalek gubernski, i deputaci powiatowi, stosownie do przepisôw (...) familią urodzonych Arcimowiczôw, wywodzących się, jako to: Jerzego z synami Maciejem y Jerzym, Macieja z synami Jôzefem, Antonim y Kazimie32

rzem, Romana Arcimowiczow za rodowitą y starožytną szlachtę polską uznajem y y oglaszamy, y onych do xięgi szlachty guberni litewsko-wilenskiej klasy pierwszej zapisujemy. Dzialo się na sessyi Deputacyi Wywodowey Szlacheckiey w Wilnie. Podpisy: Michal hrabia Brzostowski, marszalek gubemski; Jo­ achim Pomamacki, deputat szlachty z powiatu wilehskiego; Andrzey Voigt, deputat powiatu oszmiahskiego; Jozef Kuczewski, deputat powiatu zawileyskiego; Ignacy Dąmbrowski, deputat wilkomierski; August Giedroyč, z powiatu braslawskiego deputat; Romuald Kondrat, deputat powiatu rosienskiego; Kajetan Buywen, deputat z powiatu telszewskiego” (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 34). 5 wrzesnia 1811 roku Antoni Arcimowicz otrzymal od dziekana wydziahi fizyczno-matematycznego Uniwersytetu Wilehskiego, ks. Jozefą Mickiewicza, zaswiadczenie o nadaniu tytulu doktora filozofii (Biblioteka Uniwersytetu Wi­ lehskiego, Dziat rękopisow, F. 2, KC. 284, s. 44). Nobilis Onuphrius Simonis filius Arcimowicz w maju 1832 roku takže otrzymal na Wszechnicy Wilenskiej tytul kandydata filozofii - na wydziale fizyczno-matematycznym (CPAHL, F. 721, z. 1, nr 839, s. 216). W 1834 r. heroldia w Wilnie potwierdzila szlacheckošč Jana Arcimowicza, ktory z žony Apolonii Niedzwieckiej mial synow Karola (9 lat), Wiktora (7) i Tadeusza (4), dzieržawiących majętnošč Kluszczany w powiecie šwięcianskim. W 1851 r. heroldia ta potwierdzila przynaležnosč do stanu szlacheckiego trzech rodzin (w tym wyzej wrspomnianą, lecz juž w stanie zwiększonym) Ar­ cimowiczow, zamieszkalych w Wilnie: pracującego jako mularz Antoniego Stanislawa (zona Marianna ze Stankiewiczow, syn Karol, corka Petronela); uprawiającego rzemioslo stolarskie Romualda Jakuba (žona Scholastyka ze Stankiewiczow, synowie Konstanty i Piotr); utrzymującego się z robot ciesielskich trzyimiennego Jana Ignacego Wincentego Arcimowicza z zoną Apolonią z Niedzwieckich i synami Karolem, Tadeuszem, Julianem. W Rosji do bardziej znanych reprezentantow tej rodziny naleželi m.in. Wiktor Arcimowicz, w XIX w. gubernator Kahigi, oraz w XX w. Leon Arci­ mowicz, wybitny fizyk jądrowy, utalentowany pedagog, wplywowy organizator nauki radzieckiej, jak tež Nela Arcimowicz, znakomity profesor medycyny, kierownik laboratorium Instytutu Immunologii Ministerstwa Ochrony Zdrowia ZSRR, i corka Leona Ludmila Arcimowiczowna, profesor w Instytucie Energii Atomowej imienia J. W. Kurczatowa w Moskwie. Z tej rodziny pochodzili rowniez Adam Arcimowicz (1829-1893), zaslužony dla Rosji organizator systemu oswiaty w okręgu odeskim, gubernator Samary i Wiktor Arcimowicz (1820-1893), senator cesarstwa rosyjskiego, reformator tamtejszego systemu politycznego, przeszedl na prawoslawie, ale czul się Polakiem.

ARCISZEWSKI (Areišauskas) herbu Prawdzic, Rawa, Rola i Swierczek. Rod rdzennie koronny. O nich często wzmiankują dawne przekazy archiwalne. W grudniu 1582 r. przed sądem grodzkim w Minsku toczyla się rozprawa o pobicie szlachcica Wojciecha Budko przez niejakiego Adama Winka i pana Arciszewskiego (AWAK, t. XXXVI, s. 342).

33

Jan Arciszewski podpisat 9 maja 1587 r. uchwalę rad i rycerstwa wojewödztwa krakowskiego „na okazowaniu pod Proszowicami” (Akta sejmikowe wojewödztwa krakowskiego, Krakow 1932, t. I, s. 129,). Jacobus Arciszewski, Canonicus et Officialis Cracoviensis, utrzymywal stosunki ze Stanislawem Hozjuszem, wybitnym polskim myšlicielem XVI wieku. Pan Marcin Arciszew­ ski, szlachcic spod Slonimia, figuruje w księgach sądowych tego miasta w 1612 r. (AWAK, t. XVII, s. 230). Jozefai Arciszewski, szlachcic spod Wilna, wzmiankowany jest w księgach ziemskich wilenskich pod datą 30 kwietnia 1638 r. (ibidem, t. IX, s. 32). Do popisu rycerstwa powiatu nakielskiego „23 Oktobra 1621 r. stawali m.in. pan Piotr Arciszewski z pocztem oraz pan Krzysztof Arci­ szewski z pocztem” (Akta sejmikowe wojewödztw poznanskiego i kaliskiego, Poznan 1962, cz. 2, s. 114, 115). Pawel Arciszewski 25 czerwca 1648 r. podpisal uchwalę sejmiku proszowickiego (Akta sejmikowe wojewödztwa krakow­ skiego, t. II, s. 354). Jerzy Arciszewski w 1654 r. bral udzial w obronie Smolen­ ską przed Moskwą. W. Nekanda Trepka (Liber..., s. 64) bezzasadnie podaje w polowie XVII w.: „Arciszewski - bylo mu pierwiej Wojciech, teraz Aieksander. Jest chlopski syn lupikota - kušnierza. Ma braty rodzone (...). Ten Arciszewski služyl žolnierzem kilkanašcie lat (...). Ma synka w dziesięčiu lat anno 1638; na Podzamczu komorą mieszkali w Krakowie od kilku lat”. W grudniu 1668 roku Walerian Arciszewski, ziemianin z powiatu orszanskiego, procesowal się z Elžbietą Kazanowską (urodzoną księžną Shiszanką), marszalkową koronną, o to, že naslala ona swych ludzi i zagrabila na rzece Dzwinie wiezione do majątku jego z Rygi 12 beczek soli „240 zlotych kosztujących”. W powiecie orszanskim w roku 1669 odnotowany zostal szlachcic Arci­ szewski, „ze krwi szlacheckiey urodzony, a w cnocie y prawdzie się kochający”. Krzysztof Arciszewski, posel ziemi wyszogrodzkiej, w 1674 r. podpisai sufragię kröla Jana III Sobieskiego w Warszawie (VL, t . V, s. 158). W grudniu 1716 roku do magistratu witebskiego wplynęla Skarga na urzędniköw podatkowych, podpisana przez grupę szlacheckich „obywateli powiatu orszahskiego” (Istoriko-juridiczeskije matierialy, t. XXIII, s. 267-271). Wsröd podpisanych znajdowali się m.in.: Jan Arciszewski, wojski rzeczycki; Kazimierz Podbereski, skarbnik orszanski; Stanislaw Iwaszkiewicz; Boguslaw Dmuchowski; Herwazy Harbuz Burdzielewski (Bordzilowski); (...) Kazimierz Danilowicz; Piotr Ciechanowicz; Andrzej Skimberowicz; Pawel Ulski; Stefan Szerszen; Aieksander Woyna; Dominik Dombrowski; Franciszek Boreysza; Michal Boratynski; Dominik Wolyhski; Jözef Odyniec. Wszystkie te nazwiska są tež pözniej znane w dziejach Rzeczypospolitej i ošciennych narodöw. W maju 1783 roku sąd oszmianski potwierdzil posiadanie przez Kazimierza i Annę z Jazwinskich Arciszewskich majątku Kawerlany w wojewödztwie minskim (ANB, f. 319, z. 2, nr 59, s. 69). Okolo roku 1750 zapisy w archiwach wojewödztwa witebskiego wymieniają imię Jana Arciszewskiego, syna Jerzego. Mial on trzech synöw: Leona, Wincentego i Justyna, z ktörych pierwszy mial pięciu potomköw (Walenty, 1821; Julian Dominik, 1823; Jan, 1825; Teofil, 1828; Marcin, 1831); drugi - jednego (Adam, 1833); trzeci rowniez jednego 34

(Komeliusz Jozef, 1833). Mieszkali początkowo w powiecie dzisnenskim, p6žniej rowniez w powiecie zawilejskim i oszmianskim gubemi wilenskiej, na Minszczyžnie i w innych ziemiach. Wszyscy uzywali herbu Prawdzic. O Arciszewskich herbu Prawdzic Almanack szlachecki (op. cit., 1.1, s. 116118) podaje: „Rodzina mazowiecka, z Arciszewa w ziemi plockiej nazw? swą wzi?la; na początku XVI w. jedna jej linia przeniosla si? do Prus Zachodnich, gdzie nabyta dobra w powiecie gdahskim. Krzysztof (1592-1656), wojownik, general artylerii koronnej 1646”. Wielu bylo wsrod Arciszewskich znakomitych oficerow, urz?dnikow, kapianow. Spokrewnieni byli z Kolaczkowskimi, Szczepanowskimi, Chrząstowskimi, Lączkowskimi, Ligoskimi, Braneckimi, Zakrzewskimi, Borowskimi, Mierzyhskimi. Mieli majątki nie tylko w Polsce srodkowej, ale tež w guberai minskiej, wilenskiej i w okolicach Lwowa. A. Boniecki w Herbarzu polskim (t. I, s. 49-50) pisal o trzech rodzinach szlacheckich noszących nazwisko Arciszewski. Ich herby: Rola, Prawdzic, Cholewa. Wszystkie te rodziny pochodzą z miejscowosci Arciszewo, ale znajdujących si? odpowiednio w powiatach: przedeckim, plockim i wyszogrodzkim w Polsce centralnej. Wiktor Wittyg (Nieznana szlachta polska i je j herby, Kra­ kow 1908, s. 22) wywodzi Arciszewskich z Poznanskiego. Jan Karol Dachnowski pisal natomiast w swym Herbarzu: „Zawsze dom ten miewal ludzie czule, roztropne i slaw? milujące. Pawel Arciszewski u šw. pami?ci Anny, krolewny szwedzkiej, we Szwecyjej i tu w Polszcze chwalebnie czas niemaly ochmistrzowal, kt6ry od šw. pami?ci krola Zygmunta III za zaslugi danin? wziąwszy i na majętnošci dziedzicznej Buszkowach osiadlszy, poselskie i deputackie funkcyje często gęsto godnie nosil”. Byla to rodzina wysoce patriotyczna, ktorej liczni reprezentanci walczyli m.in. w insurekcji kosciuszkowskiej oraz požniejszych polskich zrywach wolnosciowych. Na sporządzonej 9 grudnia 1812 roku lišcie žotnierzy Litewskiego Pulku Ulanow pulkownika Skorulskiego, ktorzy wyroznili się szczegolnym męstwem, widzimy Makowskiego, Žylinskiego, Arciszewskiego, Bohuszewicza. Z dokumentow archiwalnych wynika, že w 1813 roku szlachcic Arciszewski byl wlascicielem traktiemi w Oszmianie i byl zamieszany w jakieš „polskie intrygi” wedlug tenninologii rosyjskiej (Akty i dokumenty archiwa wilenskogo, kowienskogo i grodnienskogo general-gubematorskogo uprawlenija.. Wilno 1913, t. II, s. 209,210). Arciszewscy herbu Prawdzic w 1819 r. uznani zostali przez deputację wywodową wilenską za „rodowitą y starožytną szlachtę polską” (CPAHL, f. 391, z. 1, nr876, s. 114-115). Drzewo genealogiczne Arciszewskich herbu Rola, zatwierdzone w Minsku w 1824 r., podaje opis siedmiu pokolen (67 osob plci męskiej) tego rodu, od Aleksandra Arciszewskiego zaczynając (ANB, f. 319, z. 1, nr 126, s. 44). W 1848 r. heroldia wilenska potwierdzila rodowitosc szlachecką Karola Pawla Arciszewskiego herbu Prawdzic zamieszkalego w naležącym do hrabiow Tyszkiewicz6w majątku Wolozyn w powiecie oszmiahskim. Z zoną Pauliną z Wyszomirskich mial synow Edwarda Eugeniusza i Mieczyslawa oraz corkę Bronislaw?. Byl w piątym pokoleniu potomkiem uznanego za protoplast? tej ga35

ięzi Jerzego Arciszewskiego, wlašciciela majątku Podzielce w wojewodztwie mohylewskim. (CPAHL, f. 391, z. 10, nr 9) W tym czasie jego (Karola Pawla) brat Adam Marcin, žonaty z Agatą Siemaszkowną, mający synow Wladyslawa, Boleslawa, Adama, Ryszarda oraz corki Weronikę, Leokadię i Stefanię, mieszkal w majątku Ginejciszki w powiecie wilenskim. 21 sierpnia 1886 roku do Wilenskiego Zebrania Deputatow Szlacheckich wpfynęla prošba general-majora Komela, syna Justyna Arciszewskiego, o uznanie go czlonkiem szlacheckiego rodu. Po sprawdzeniu „rodoslownych” Zebranie potwierdzilo fakt jego przynaležnošci do starožytnej szlachty powiatu wilenskiego. Došč obfita dokumentacja (280 stron) dotycząca dziejow rodu Arciszewskich znajduje się w zbiorach CPAHL (f. 391, z. 1, nr 258). Arciszewscy, z ktorych pochodzil generat rosyjski, byli rzekomo - jak twierdzil T. Žychlinski - inną rodziną niž slynny w dziejach Polski rod. Autor ten w 1893 r. pisal: „Rodzina wielkopolska Prawdzicow Arciszewskich, ktora wydala kilku bardzo znakomitych męžow, znanych w calej Europie i glošnych na arugiej polkuli šwiata, wygasla po mieczu juž w koncu wieku zeszlego, malo po sobie pozostawiając stosunkowo šladow. Niesiecki pomieszal Prawdzicow z Roliczami Arciszewskimi i obdarzyl ich senatorskiemi urzędami, ktorych, jak šwiadczą metryki koronne i akta grodzkie, nigdy nie posiadali” {Zlotą księga szlachty polskiej, Poznan 1893, t. XV, s. 1). Materialy heroldii minskiej i \vilehskiej przeczą jednak tej opinii. Wywod familii urodzonych Arciszewskičh herbu Prawdzic z 18 grudnia 1819 roku mowi, že: „Dom Arciszewskich od «aydawnieyszych czasow y niepamiętnych wiekow kleynotem szlachectwa zaszczycony possydowal ziemskie majętnošci, niemniej tež piastowal urzęda cywilne y odbywal szarže vvoyskowe w Kraju Polskim y u innych postronnych narodow, a mianowicie w Rzeczypospolitey Holenderskiey w zaszczytach kvvitnący, Albrycht Arciszewski byl admiralem floty holenderskiey, jak pošwiadcza kolos z napisem (...) w Amsterdarnie y Hadze wystawiony. Dowodem czego Dekret wywodowy w Witebskim Szlacheckim Zgromadzeniu nastaly, imieniowi Arciszewskich služący w roku 1800 miesiąca Augusta 6 dnia datowany, požniey odeslany do Mohilewa (...). W dekrecie dopiero nadmienionym z jedenastu pokolen sktadąjącym się, umieszczony jest oyciec wywodzącvch się urodzony Jan Jerzevvicz”. W XIX wieku posiadali Arciszewscy folwarki w ziemi minskiej i wilenskiej. W 1819 r. Leon Wincenty i Justvn Arciszevvscy uznani zostali przez heroldię w Wilnie za „rodow itą y starožytną szlachtę polską” (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 876, s. 114-115). Wedhig tradycji rodzinnej „Albrycht Pravvdzic Arciszewski, szczycąc się z praw dozwoloną prerogatywą, posiadal majętnošci Raymonowice w wojewodztwie pomorskim, powiecie starogardzkim ležącą, oraz w pokoleniu drugim splodzil syna Wladyslawa, porucznika (...) Jego Krolewskiey Mošci”. W ladyslaw mial synow dwoch: Antoniego, rotmistrza chorągwi husarskiej, podczaszego zakroczymskiego, oraz Krzysztofa, burgrabiego warszawskiego. \V dalszych pokoleniach rodzina rozgalęziala się coraz bardziej, mieszkając przede wszystkim w wojewodztwach wilenskim i minskim (ANB, f. 319, z. 2, nr 59, s. 1-118). Arciszewscy mieszkali tež došč licznie w powiecie dzisnen36

skim, gdzie się spokrewnili m.in. z Sajkowskimi, Pietkiewiczami, Ciechanowiczami, Sawickimi (CPAHL, f. 391, z. 7, nr4117,1). Arciszewscy odgatęzieni do panstwa rosyjskiego odgrywali takže w nim rolę zauwažalną i cieszyli się wielkim szacunkiem. Ksiąžę Piotr Dolgorukow iRossijskaja rodoslownaja kniga , Petersburg 1854, cz. I, s. 31) odnotowuje Arciszewskich jako rodzinę znaną w Polsce i na Litwie przed 1600 r., a takže w Rosji uchodzącą za starožytną i znatną. Z tej rodziny pochodzili: Samuel Arciszewski, w XVII w. wybitny dziatacz arianski, na wygnaniu w Prusach Ksiąžęcych. Wspomniany powyzej Krzysztof Arciszewski (1592-1656), slynny w calej Europie general, inžynier i teoretyk wojskowosci. Jakub Arciszewski (zm. 1533), profesor i rektor Uniwersytetu w Krakowie, vir probus et religiosus. A R CIU SZK IEW IC Z (Artiuškevičius) herbu Swierczek. Mieszkali w powiecie oszmianskim. A R C Y B A SZEW vel A R C Y B U SZEW vel A R C Y B Y SZEW (A rciba še vas) herbu wlasnego. W edtug niektôrych rosyjskich zrôdel heraldycznych przodkow ie tego domu byli slowianskim rodem, ktôry się przesiedlil początkowo z Prus Polskich na Litwę, a stamtąd, na początku XVI w., do Moskwy. Arcybaszewow ie dali Rosji niemalo bitnych žotnierzy, zdolnych administratorôw i dyplomatôw, wreszcie - znakomitego historyka M ikolaja Arcybaszewa (1773-1841) oraz wybitnego pisarza em igracyjnego (urodzonego z matki Polki) M ichala Arcybaszewa (1878-1927), autora slynnej powiesci Sanin (1907) i publicystyki antyradzieckiej (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 4161). A REND T (A rentas) herbu Arendt. Mieszkali w wojewôdztwie wilenskim (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 379). ARENS (A rensas) herbu Arens i Arensdorf. Mieli posiadtošci na Litwie. A R SZEN IE W SK I (Aršenevskis). Zashižony rôd rosyjski polskiego pochodzenia. Pieczętowali się wlasnym herbem. A R T E C K I (A rteckas) herbu Swierczek. Mieszkali na Žmudzi (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 876). A R W A SE W IC Z (Arvasevičius) herbu Gozdawa. Znani w powiatach rosienskim i szawelskim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7,707). A SK O C ZY N SK I vel A SK O C ZEN SK I (Askočinskas). S. Uruski (Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, t. I, s. 50) zanotowal: „Askoczyhski Konstanty, urzędnik, otrzymal przyznanie szlachectwa w Cesarstwie z zasady stopnia urzędniczego w 1841 r. i zapisany do ksiąg szlachty gubemi podolskiej z synem Wiktorem i wnukiem Ignacym”. 37

Niewątpliwie naleželi jednak do dawnej, choč zubožalej szlachty polskiej osiadlej na Podolu. Nobilitacja z 1841 r. byla powtom ą. Z tej rodziny pochodzil praw dopodobnie W iktor Askoczyhski (1813-1879), pisarz rosyjski, znany w swoim czasie eseista, historyk literatury, tlum acz dziet polskich n a ją z y k rosyjski. ASLAN OW ICZ vėl ASLON OW ICZ vėl ASLAM OW ICZ (Aslanavičius). Uzywali herbu Sas. Polska rodzina szlachecka juž przed wiekami znana na Wilenszczyžnie. Jak šwiadczy nazwisko, prawdopodobnie jeden z przodkow byl tzw. „tatarskiego” pochodzenia. Cieszyli šią szacunkiem takže w Rosji, gdzie posiadali silną i rozleglą gatąž. Familia Aslonowiczew proischodit iz polskogo szlacliectwa - podaje Bobrihskij w swoim herbarzu (t. II, s. 512). A STU TO W IC Z (Astutavičius) herbu Košciesza. Mieli posiadlošci na Wilenszczyznie i Žmudzi. A S Z K IE L O W IC Z (Aškelavičius) herbu Topor. Mieszkali w powiatach oszmiahskim i wilenskim. AU DYCKI (Audickis) herbu Labędž. Mieli siedziby w powiatach wilenskim i wilejskim. A U D ZIEW IC Z (Audevičius) herbu Slepowron. Znani w wojewodztwie wilenskim. AUGUSTOW SKI (Augustauskas) herbu Prus III. Mieli posiadlošci w wojewodztwach wilehskim i grodzienskim (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 876; f. 391, z. 8, nr 42). A U G U STY N O W ICZ (A ugustinavičius, A ugustinaitis). Jak podaje Al­ manack szlachecki (op. cit. , t. I, s. 132), užywali herbow Baka, Odrowąž i Poraj. Byli jednak i inni. Wywdd familii urodzonych Augustynowiczdw herbu Ogonczyk zatwierdzony przez heroldię wilenską 16 czenvca 1811 roku podaje, že „przodkowie tey familii dawną rodowitošcią szlachecką zaszczyceni, ziemskie oraz dziedziczne majątki posiadali, a z tych pierwszy Jan Mikolajewicz Augustynowicz possessyą dziedziczną Augustynowszczyzną Chomkowszczyzną zwaną posiadal”. Cząšč tej posiadlošci, ležącej w ziemi oszmianskiej, w 1603 r. Augustynowiczowie sprzedali Marcinowi Dawidowskiemu. Jan mial synow Stanislawa i Jakuba. Požniej posiadali Augustynowiczowie drobne folwarki w wojewodztwie wilenskim. W 1811 roku Wincenty, Jozef, Justyn, Pawel, Felicjan, Jan i (drugi) Wincenty Augustynowiczowie uznani zostali przez heroldię wilenską za „rodowitą szlachtę polską” (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 876, s. 64-66). Byli tež Augustynowiczowie herbu Augustynowicz. Augustynowiczowie z powiatu oszmianskiego, wywodzący šią od protoplasty Jerzego i jego synow Stanislawa i Jakuba, Hilary, Kazimierz, Bazyli, Jakub, Jan (2), W incenty (2), Jozef, Justyn, Pawel, Felicjan uzyskali potwier38

dzenie szlachectwa przez heroldię w ilenską 16 czerwca 1811 r. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 44). Spotyka się wzmianki o przedstawicielach tej rodziny takže w dawnych zródlach pisanych. Brzeski sąd grodzki 9 marca 1577 r. rozpatrywal sprawę o pobicie przez W ojciecha Chmielewskiego pana Lenartą Augustynowicza, gdy ów „wiózl piwo z wolki królewskiej z Žabinki do domu swego do Chmielewa”. Jan Augustynowicz, szlachcic wilenski w 1609 r. figuruje w księgach grodzkich tego miasta. Ziemianin hospodarski ziemi žmudzkiej pan Augustynowicz wzmiankowany jest w księgach Glównego Trybunalu w Wilnie 21 lipca 1615 r. (Lietuvos Vyriausiojo Tribunolo sprendimai, Vilnius 1988, s. 258). General armii carskiej Oktawiusz Augustynowicz ofiarowal 5 tysięcy rubli dia Akademii Umiejętnošci w Krakowie na prace z historii gospodarczej (Historia nauki polskiej, Warszawa 1987, t. IV, cz. 1-2, s. 195). 16 stycznia 1840 roku ziemia­ nin podolski A. Augustynowicz pobil kobietę, która wskutek tego urodzila martwe dziecko. Za karę byl więziony przez trzy miesiące na wlasny rachunek (Daniel Beauvois, Polacy na Ukrainie, s. 51). Z tej rodziny pochodzili równiez: Tomasz Augustynowicz (1809-1891), znakomity wilenski lekarz i botanik, badacz przyrody Ukrainy, Jakucji, Sacha­ linu; autor dziel Instrumentą chirurgica (Wilno 1835) oraz O dikorastuszczich wraczebnych rastienijach poltawskoj gubiernii (Kijów 1853). Jego imieniem nazwano gatunek turzycy Carex Augustynowiczi Meinh. A U G U TO W IC Z (A ugutaitis) herbu Žnin. Mieszkali w powiecie upickim. A U STU TO W IC Z ( A ustutavičius) herbu Košciesza. Zostali uznani przez heroldię wilenską za rodowitą szlachtę polską gubemi litewskiej w lutym 1799 r. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 12, s. 15). A U ZB IK O W IC Z (Aužbikavičius, Užbikaitis) herbu Syrokomla. Mieli posiadlošci rodzinne w powiecie rosienskim (CPAHL, f. 391, z. 5, nr 12). A W LA SEW IC Z vėl A U LA SEW IC Z (Aulasevičius) herbu Prus i i Pobóg. Znani na Wilenszczyznie, Od majątku rodowego Lityngiany w powiecie trockim jedna z gatęzi uzywala przydomku Lityngianski (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 876). A Z A R E W IC Z (A zaraitis) herbu Ogonczyk, Dziedziczyli majątki na Wi­ lenszczyznie w powiecie trockim (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 876, s. 8). A Z U L E W IC Z (Azulevičius, Azulas) herbu Alabanda. Mieszkali w Ligojciach w powiecie trockim (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 876, s. 48).

39

BABAN vėl BOBAN (Bobanas) herbu Pobog. Mieszkali w povviecie oszmianskim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7). BABASZYNSKI (Babašinskas) herbu Sas. Mieli majątki w gubemi witebskiej (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 609). B A BEC K I (Babeckas) herbu Cholewa. Szlachta zagrodowa w Malopolsce Wschodniej. Znani tež na Kowieriszczyžnie (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7). BABIANSKI (Babenskas) herbu Dębno. „Maciej Babianski (...) za wyslugi w Oyczyžnie pelnione i rycerskie czyny uzyskal przywiley od krola polskiego Zygmunta Augusta roku 1569 Februaryi 21 z nadaniem szlachectwa i herbu Dembno (...). Tenže Maciej mial syna Hrehorego, dziedzica dobr Urmiaže zwanych w powiecie wielonskim položonych”. Na przelomie XVII i XVIII w. rozgatęzili się Babianscy na cztery duže linie: kiejdanską, kowienską i dwie rosienskie (CPAHL, f. 391, z. 2, nr 13, s. 23-28). Wywod familii urodzonych Babianskich herbu Dębno sporządzony przez heroldię wilenską 18 grudnia 1819 roku podaje: „Familia ta starožytna, posiadaniem dobr ziemskich zaszczycona, užywata prerogatyw stanowi szlacheckiemu przyzwoitych. Mianowicie Maciej Babianski, wzięty za pienvszego protoplastę domu tego, za wyshigi wojenne uzyskal przywilej od Zygmunta Augusta, krola polskiego, w dacie roku 1569 lutego 21 dnia pisany (...), užyvvania domowi Babianskich herbu Dąbna dozwalający, z ktorego pochodzący Hrehory Babianski zostawil po sobie syna Jozefą. Ten, oženiony z Dorotą Ginejtowną, po niej dobra Roszcze zwane, w Xięstwie Žmudzkim powiecie rosienskim položone, odziedziczyt”. W 1671 roku syn Jozefą Stefan Babianski dokupil do tych dobr Ląkę Dubniki od Jozefą Bohusza. Zostawil po sobie synow Jana, Jozefą, Stefana i Andrzeja. Z nich Stefan mial czterech synow; inni bracia rowniež pozostawili liczne potomstvvo, ktore się osiedlilo na Žmudzi i Litwie, a spokrewnilo się m.in. z Prozorami i Anurewskimi. W 1819 roku heroldia w Wilnie potwierdzila starožytne polskie szlachectwo Kazimierza, Jerzego, Wincentego Babianskich, będących tylko jedną z wielu galęzi tego rozrodzonego domu (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1009, s. 73-75). W šwiadectwie z 1825 roku, wystawionym dla Kazimierza Babianskiego przez Uniwersytet Wilenski, stwierdzano, že „tenže Babiaiiski przy dobrem prowadzeniu się, sluchając przez caly rok szkolny 1824 na 1825 kursow botaniki, mineralogii i zoologii, na egzaminach w pienvszem polroczu okazal postępek w mineralogii i botanice dobry, w drugiem polroczu w pomienionych na41

ukach, jako tež i w zoologii postępek miemy, jak się okazuje z księgi zdan professorôw i dających rzeczone kursą” (CPAHL, f. 721, z. 1, nr 832, s. 31). Heroldia wilenska w latach 1799, 1819, 1829 potwierdzala szlachecką rodowitosc Babiahskich, zamieszkalych w powiecie wilenskim, kowienskim, swiçcianskim. W 1851 r. potwierdzono przynaležnošč do stanu szlacheckiego czterech côrek zmarlego Tadeusza Babianskiego: Bogumily (21 lat), Wiktorii (20), Anny (19) i Karoliny (11), zamieszkalych z matką Krystyną z Ossowskich w Wilnie, a trudniących się rzemioslem krawieckim. W tymze czasie potwier­ dzono rodowitosc rôwniez zamieszkalego w Wilnie Jôzefata Piotrą Babianskiego, jego žony Scholastyki z Sosnowskich i syna Tadeusza Piotrą (12 lat) (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 54). B A B IC K I (Babickas) herbu Cholewa i Lodzia. Mieszkali w powiatach sluckim i szawelskim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 546). W. Nekanda Trepka (Li­ ber..., s. 64) wspominal o Mikolaju Babickim, bednarzu ze Skalbmierza, a więc plebejuszu. BA BIEN SK I (Babenskas) herbu Dębno. Mieli majątki w powiecie rosienskim na Žmudzi (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7). B A BILLO (Babilas) herbu Dolęga. Znani od XVI wieku. BABIN (Babinas) herbu Boncza i Dolęga. Osiadli w powiatach kowienskim, wilenskim i szawelskim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7). BA BINSK I (Babinskas). Uzywali herbu Bojcza (wedhig innych zrôdel Boncza). Wslawieni w wojnach z Tatarami. Dzierslaw Babinski figuruje w liscie krôla Wladystawa Jagietty z 20 stycznia 1433 roku (Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. IX, s. 328). Szlachcic ziemi hickiej Iwaszko Babinski figuruje w liscie krôla Kazimierza Jagiellonczyka z 22 maja 1484 roku (Russkaja Istoriczeskaja Biblioteka, t. XV, s. 301). Jerzy Babinski w imieniu wojewôdztwa wolynskiego podpisal w 1648 roku elekcję krôla Jana Kazimierza (VL, t. IV, s. 106). Pôzniej (1684) wspominany jest przez archiwalia religiosissimus

pater Josephus Babinski, officialis archiepiscopatus Polocensis ordinis d. Basilii Magni, superior Polocensis. W 1821 roku i 1835 roku heroldia grodzienska potw ierdzala szlachecką rodowitosc M ikolaja Babinskiego, wlasciciela częšci wsi Skiwy w powiecie drohiczynskim (CPAH Bialorusi w Grodnie, f. 332, z. 4, nr 1, s. 2). Spis szlachty Krôlestwa Polskiego (W arszawa 1851) môwi o Babinskich herbu Bojcza. Z tej rodziny pochodzil znakomity psychopatolog Jôzef Babinski (ur. w 1848 r. w Paryžu). Byl asystentem Charcota, a w 1890 roku zostal szefem slynnej kliniki w Salpetriere. Byl autorem wielu dziel naukowych, jednym z najwiçkszych uczonych Francji, a przy tym najlepszym Polakiem. W jednym z solidnych dziel naukowych znajdujem y dane o dwôch in­ nych wybitnych reprezentantach tej rodziny. Aleksander Babinski (ur. w 1823 r. 42

w Zwierzyñcu, zm. 31.01.1899 w Paryzu), inzynier gôm ik, topograf, ojciec Henryka Babiñskiego, po upadku powstania wielkopolskiego w 1848 r., ktorego byl uczestnikiem , wyem igrowal do Francji i ukoñczyl tam studia techniczne w Szkole Gôrniczej (École des Mines ) w Paryzu. W 1863 wziql udzial w powstaniu styczniowym jako dostawca broni i naczelnik wydziahi efekíów w Krakowie. Po upadku powstania wrócil do Francji, gdzie kontynuowal dzialalnosc zawodowq. Otrzymal m.in. na wystawie paryskiej w 1867 medal za mapç hydrologicznq departam entu Sekwany. W 1870 bral udzial w wojnie francusko-pruskiej, a nastçpnie w Komunie Paryskiej, za со byl wiçziony. W 1874 wyjechal dziçki inicjatywie Edwarda Habicha do Peru, gdzie ja ­ ko inzynier rzqdowy prowadzil przez 12 lat badania geologiczne. W ich trakcie zwiedzil ogromne obszary tego kraju, opracowujqc т а р у górnicze i plany poszczególnych kopalñ. Dzialal m.in. w departam entach Amazonas, Arequipa, Cajamarca, lea, Libertad, Puna oraz w nalezqcym dzis do Chile departamencie Tarapaca. W 1876 ogtosit w Limie praeç Informe sobre el Cerro de Pasco, presentado á la Junta Central de Ingenieros , do której doIqczyl dwie т а р у - geologicznq oraz ogólnogeografícznq w skali 1:400 000 pt. Mapa del Peru hecho según los documentos del Archivo de la Junta Central de Ingenieros. Kopia drugiej z tych т а р znajduje siç w Krakowie w posiadaniu rodziny W ladyslawa Klugera. Informacja historyka Polonii poludniowoam erykañskiej S. Pyzika, jakoby Babiñski byl równiez wykladowcq politechniki w Limie, wym aga sprawdzenia. 22 styeznia 1887 Babiñ­ ski odplynql do Europy, pozegnany m.in. entuzjastycznym artykulem miejscowego dziennika El Commercio z 23 styeznia 1887, wyliczajqcym jego zaslugi día Peru. Popiersie Babiñskiego znajduje siç na pom niku Habicha postawionym w Limie w 1914 r. Babiñski Henryk (ur. w 1855 r. w Paryzu, zm. w 1931 r. tamze), inzynier gómik, syn Aleksandra Biabiñskiego, ukoñczyl w Paryzu szkolç polska na Batignolles i Szkolç Gómiczq (École des Mines). Poczqtkowo prowadzil badania geologiczne we Francji i pn. Wtoszech, po czym zostal wyslany przez rz%d francuski do Gujany celem zbadania tamtejszych zlóz zlota. Rezultatem pobytu w Gujanie byty dwie prace: Quelques mots sur le gisement aurifère de la Guyane française (Paris 1888) i Notes sur les concessions réunies d ’Adieu-Vat et de

Bonne-Aventure, appartnant a la Société Anonyme des gisements d ’or de Saint Elite - Guyane Française (Paris 1890). Babiñski prowadzil potern badania geologiczne równiez i w innych krajach Ameryki Poludniowej. W 1893 r. odkryl i opisaî duze poklady wçgla kamiennego w Chile, na terytorium Ziemi Ognistej, a nastçpnie prowadzil podobne poszukiwania w Brazylii, ktôrych rezultatem bylo sprawozdanie pt. Rapport sur une visite aux Lavras diamantinas, gisements de diamant et de charbon de Lençois, Palmeiras, Chique-Cinque et Mar d ’Hespanha, état de Bahia (Paris 1897). Do raportu tego zalqczona byla mapa, którq w niektórych polskich zródlach (B. Olszewicz, E. Kmicikiewicz) mylnie, jak siç zdaje, okreslano jako „pierwsz^ mapç geologicznq Brazydii”. Zarôwno miejscowosci podane w tytulach prac przez Babiñskie­ go, jak i miejscowosci podawane przez róznych jego biografów sq trudne do sci-

43

slego odtworzenia z powodu omylek w pisowni lub zmian zaszlych w międzyczasie w nazewnictwie geograficznym. W pozniejszych latach Babinski zacząl interesowac się nieoczekiwanie sztuką kutinamą i opublikowat pod pseudonimem Ali-Bab obszeme, liczące 1281 stron dzielo gastronomiczne, ktöre przynioslo mu we Francji wielką populamošč. W Polskim slowniku biograficznym blędnie przypisano mu pseudonim Pomian. Niekiedy tež mylnie utožsamiany jest z ojcem (np. F. Bolek i W. Kietlicz-Wojnacki). BABSKI (Babskis) herbu Radwan. Aleksander i Jan Babscy, poslowie wojewödztwa rawskiego, w 1674 roku w Warszawie podpisali sufragię kröla Jana III Sobieskiego (VL, t. V, s. 160). Z tej rodziny pochodzili: Gotard Babski, posiadacz Babska i Rybna, absolwent Uniwersytetu Krakowskiego, kanclerz dwom księcia rawskiego Ziemowita V (1437-1444), kasztelan sochaczewski. Eugeniusz Babski (ur. 1902), czlonek AN Ukrainy i ZSRR, wybitny kardiolog; autor m.in. ksiąžek: Kurs normalnej fizjologii (3 wyd. Moskwa 1947); Elektryczna stymulacja serca (Mo­ skwa 1961); Dynamokardiografia (Moskwa 1963). B A BU TO W ICZ (Babutavičius) herbu Jastrzębiec. Mieszkali w powiecie szawelskim. B A C EW IC Z (Bacevičius) herbu Leliwa, Niesobija, Wczele, Prus II, Belina, Stance. Szeroko rozgalęzieni na Litwie. BACHS (Bachas) herbu Brochwicz III. Znani od XVI wieku w Wielkim Księstwie Litewskim. B A C IU SZ K IE W IC Z vel BA TIU SZK O W (Batiuškevičius). Lechicki rod szczegolnie znany i zashizony w Rosji. Adam Pietrowicz Baciuszkiewicz, podczaszy grodziehski, i jego zona Zofia z Chmielewskich okolo roku 1620 byli wlascicielami majątku Swislockie w powiecie grodzienskim (AWAK, t. I, s. 299). Pieczętowali się godlem rodowym Pobog. Z tej rodziny: Konstanty Batiuszkow (1787-1855), utalentowany poetą rosyjski. BA CZA NSK I (B ačanskas) herbu Sas. Mieli posiadlošci na Žmudzi (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2443,2565). BA CZY NSK I (Bačinskas) herbu Sas. Rod koronny. Z ziemi wiskiej przeniešli się do Wilna. 20 grudnia 1819 roku potwierdzeni przez heroldię wilenską jako starožytna polska szlachta (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1009, s. 97-98). BADAN (B adanas) herbu Pobog. Mieszkali w powiecie upickim (CPAHL, f. 708, z. 2 ,n r 1192). BADENI (Badenis) herbu Boncza. Zashižona rodzina szlachecka w Malopolsce. 44

BADOWSKI (Badauskas). Uzywali herbu Pielesz. Od XVII wieku mieszkali w wojewodztwie smolenskim. Wzmiankowani w 1639 — SzczQsny Jerzy Badowski, wozny ziemi zmudzkiej; 1678 - W ojciech Stanislaw Badowski i zona Halszka Abramowiczowna. Nalezal do nich Krycznik w powiecie oszmianskim. Mieli tez dobra w powiatach brastawskim i wotkowyskim. Walerian Nekanda Trepka (Liber..., s. 65) pisal takze o plebejskich rodzinach tego nazwiska: „28. Badowski nazwal si$ chlopski syn. Za chlopa go w Podgorzu wszyscy majq.. Ten od r. 1622 trzymal od Ligezy Mikolaja arend^ folwark Zalawie (...). Sluzyl temu Ligezie kilkanascie lat pierwej; powiadaj^, ze chtopcem od poddanego swego wzi^l go byl sluzyc sobie (...). 29. Badow­ ski, tez chlopski syn, sluzyl jm. panu Drojowskiemu Matyjaszowi w Sobkowie u Ch^cin, byl u niego i r. 1631 (...). 30. Badowski, tez chlopski syn z Kaszek, wsi za Warszawy u Blonia miasteczka. Ten sluzyl p. wojewodzie l^czyckiemu Radziejowskiemu od r. 1620 i anno 1633. Byl u niego urzqdnikiem w Ktodnie u Sochaczewa, potem arendq trzymal. Poj^l byl szlachciankq anno 1610, mial synow kilku (...). S3, panowie Badowscy, szlachta zacna w rawskiej ziemi, ktorzy dowiedzieli siq 0 tych dwu opisanych; obiecali im bokow kijmi wybadac.” Z tej rodziny pochodzili: Adam Badowski (1857-1903), znany artysta malarz, profesor Szkoly Rysunkowej w Warszawie; Kloda Jozef Badowski (zm. 1871), powstaniec polski z 1846 i 1848 r., nastepnie przez wiele lat pracownik ambasady francuskiej w Belgradzie. BAGAREWICZ (Bagarevi&us) herbu Leliwa. Mieszkali w powiecie wilejskim.

BAGINSKI (Baginskas) herbu Radwan (M. Paszkiewicz, J. Kulczycki, Herby rodow polskich, Londyn 1990, s. 402). Byli tez inni Baginscy. Na Litwie i w Malopolsce pieczQtowali si$ herbem Korczak, Slepowron, Korwin. Spis szlachty Krdlestwa Polskiego (Warszawa 1851) podaje wybrane informacje o Baginskich herbu §lepowron. 4 marca 1596 roku do ksi^g s^du witkomierskiego wpisano zeznanie, zaczynaj^ce si^ od zdania: „Ja, Jan Rafatowicz Baginski, ziemianin hospodarski powiatu wilkomirskiego, wyznawam y jawno czyni^ tym moim wyznanym y dobrowolnym opisem, iz ze ziemianin hospodarski powiatu wilkomirskiego pan Stanislaw Ciborowski i malzonka jego pani Katarzyna Bieniulewiczowna sprzedali mi na wiecznosc czwart^ czqsc maj^tku trowpienskiego” (AWAK, t. XXXII, s. 214). Lista szlachty powiatu wilkomierskiego z 1795 r. zawiera informacje o Baginskich z Bagienic herbu Korwin, nie maj^cych posiadlosci (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1690, s. 33). Lista fam ilii szlachty Kazimierza, Benedykta y Jana, synow Augustyna z Wqsacza y Bagienic Baginskich, zyjqcych na possesyach y uslugach, tak w powiecie wilehskim, jako tez dalszych w Wielkim Xiqstwie Litewskim z 1799 roku podaje, iz rodzina uzywala herbu Korwin: „Przodkowie domu y imienia Baginskich z W qsacza y Bagienic z Korony Polskiey ziemi lomzynskiey, ciechanowskiey, czerskiey, takze z wojewddztw mazowieckiego, kaliskiego y plockiego pochodz^cy, z czasem dla rozrodze45

nia się mnogich pokolen y potomstwa, rozszedlszy się po rdžnych wielu wojew ödztw ach, powiatach, a nawet w W ielkim Xięstwie Litewskim, ponabywali dziedzictwa y osiadlošci. Z tych, jako šwiadczą konstytucye in Volumina Legum , w ro k u 1632 Adam, woyski ziemi lomžynskiey, a w roku 1697 Jan z ziemi ciechanowskiey, Jakub z lomžynskiey, Pawel z czerskiey, Stanislaw z w-wa kaliskiego, a Kazimierz z plockiego Bagihscy podpisali elekcyę krölöw polskich (...). Szczęsny Baginski z tych powyzey wymienionych mieysc, mianowicie z dobr Wąsacza y Bagienic wydziedziczony, pierwszy wszedl do Litwy y od Stanislawa Kiszki, wojewodzica witebskiego, otrzymal wiecznym nadaniem gruntą w dobrach Mustnikach Dziewaitowskie zwane w w-wie wilenskim ležące, z obowiązkiem stawienia poczty do potrzeby Rzeczypospolitey; w dowod sklada się w roku 1605 Februaryi 11 dane (...) nadanie; ktörego sukcesorowie, wyniöslszy się z wilenskiego, jedni w powiat oszmianski, drudzy w wolkowyski, ponabywali rožne dobra, mianowicie Jurszyszki Skirmonciszki w oszmianskim w parafii gieranonskiey sytuowane, w ktörym powiecie w czasie pöznieyszym wiele tež rozrodzilo się domöw narožnych osiadlošciach (...) Stanislaw Jan Baginski, dziedzic dobr Jurszyszek Skirmonciszek w oszmianskim, ten z zoną sw ąM arianną M akowskąherbu Jelita w roku 1611 (...) sprzedal wyž wymienione dobra Andrzejowi y Maryannie z Krepsztulöw Pulaskim (...). Jan, syn Stanislawa, Baginski, wydziedziczony za žycia oyca, mial swą znaczną osiadlošč w powiecie wolkowyskim, lecz wyniöslszy się z tego powiatu w w-wo wilenskie dla upadku swojego objąl w dobrach Sulkowszczyzna wlok dwie ziemi Alexandra Jana Podbereskiego, wojewody smolenskiego, 1679 (...). Ten mial w zamęšciu Ewę Lubecką, idącą z linii xiąžąt (...) herbu Lubecki, z ktorey zostawil synöw trzech: Jana, Kazimierza y Franciszka Baginskich (...). Jan, syn Jana, Baginski zostawil synöw Augustyna, oyca, y Michala, stryja wywodzących się. Augustyn zaš z žo n y swey Katarzyny Brzostowiczöwny zostawil synöw wywodzących się Kazimierza, Benedykta y Jana, cörki Annę y Anielę Baginskich (...). Z Michala zas pozostal syn takže imieniem Michal” (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1690, s. 33). Z tej rodziny pochodzili: Stanislaw Baginski (ur. 1802), bohaterski oficer powstania 1831 roku, dowödca korpusu ks. Mirskiego, kawaler najwyzszych orderöw bojowych - zmarl w nędzy i zapomnieniu na emigracji; Wojciech Wincenty Kanty Baginski (zm. 1784), dominikanin, autor Księgi dziejöw , chorografii, czyli opisania Ziemi Swiqtej i in. B A G LA J (Baglajus) herbu Starykoh. Mieszkali na Wilenszczyznie (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 255). B A JK O W SK I (B aikauskas) herbu Lubicz. Znani na Wilenszczyžnie i Žmudzi (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 65, 97). B A JR U L E W IC Z (Bajrulevicius) herbu Dolęga. Mieli majątki na Wilenszczyžnie (CPAHL, f. 391, z. 1, nr276).

46

B A JZ U K IE W IC Z (Baizukevičius) herbu Strzemię. Mieszkali w powiecie wilenskim. BAKA (Bakas) herbu Massalski. Dziedziczyli majątki w powiatach novvogrodzkim i upickim. B A K A LA R O W IC Z (B akalaravičius) herbu Rawa. Mieszkali w Malopolsce Wschodniej. BA K A N O W SK I (B akanauskas) herbu Lubicz. Mieli siedziby w povviecie oszmianskim (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 69). B A K IELEW ICZ (Bakelevičius) herbu Korab. Szlachta powiatu lidzkiego. BA K LA N IEC herbu Sokola. Znani w Wielkim Księstvvie Litewskim od XVII vvieku. BA K SZCZEW ICZ (Bakščevičius) herbu Kos. Szlachta powiatu oszmianskiego. B A K SZ EW IC Z (Bakševičius) herbu Szeliga. Znani na Wilenszczyžnie i Žmudzi (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2565). BAKURYNSKI (B akurinskas) herbu w!asnego. Szlachta polska. Od XVII vvieku związani z Ukrainą, shižyli pod Chmielnickim. Spokrewnieni z Ušcimowiczami, Woroszylami-Jarmoltowskimi, Krynkievviczami, Mokrewiczami, Tryznami, Bezborodkami, Koreckimi, Komarowskimi, Maslowskimi {Malorossijskij gierbownik, 1.1, s. 31-46). Z tej rodziny pochodzil Jakub Leontijewicz Bakurynski (ur. w 1740 r.), wicegubemator czemihowskiego namiestnictwa, žonaty z siostrą księcia A. Bezborodki, Tatianą; znany oficer gwardii rosyjskiej. BAL (Balis) herbu Gozdawa. Szlachta zagrodowa w Malopolsce Wschodniej. BA LBIAN I (Balbenis) herbu Balbianus. Mieszkali w wojewodztwie wilenskim (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1009; f. 391, z. 4, nr 74). B A L C E R O W IC Z (Balcerovičius) herbu Doliwa. Znani w Polsce i na Litwie. B A L C E W IC Z (Balcevičius) herbu Gozdawa i Lubicz. Mieli posiadlošci w povviecie oszmianskim (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 75). B A L IC K I (Balickas) herbu Ostoja, Sas i Topor. Pan Lukasz Balicki w 1664 roku figuruje w księgach grodzkiego sądu brzeskiego jako šwiadek (AWAK , t. XVIII, s. 444). W. Nekanda Trepka (.Liber..., s. 66) donosi tež 47

o Balickich plebejach: „Balicki Jędrzej zowie się chlopski syn ze wsi biskupa krakowskiego Jankowic u przewozu nad Zatorem. Ten u biskupa krakowskiego byl za urzędnika w folwarku pod Lipowcem. Pienvszą žonę pojąl byl, co u 01kusza w Ptokach wsi u plebana sfužyla circa 1610, ktorey tenže pleban wesele sprawial”. Byli jednak i liczni Baliccy naležący do stanu rycerskiego. Z tej rodziny pochodzili: Andrzej z Ossolina Balicki (zm. 1420) herbu Topor, slynny polski rycerz, dyplomata cesarza Šwiętego Cesarstwa Narodu Niemieckiego Zygmunta Luksemburczyka; Jan Stanislaw Balicki (zm. 1716), ksiądz, profesor teologii na Uniwersytecie Jagiellonskim; Zygmunt Balicki (1858-1916), wybitny myšliciel polityczny i dzialacz niepodleglošciowy, autor znakomitych dziel, jak np. Egoizm narodowy wobec etyki (1902), Psychologies spoleczna (1912), Parlamentaryzm (2 tomy, 1900) i in. BA LIN SK I (Balinskas) herbu Jastrzębiec i Ogohczyk. Starožytny rod pol­ ski. K. Niesiecki w Koronie Polskiej (t. I, s. 36) konstatowal o Balihskich herbu Jastrzębiec: „W Sieradzkim gniazdo ich”. S. Uruski (Rodzina..., t. I, s. 77-78) wymienia trzy znakomite senatorskie rody polskie o wybitnych cechach intelektualnych, noszące nazwisko Balihski, a pieczętujące się odpowiednio herbami Jastrzębiec (z Matopolski, z nich pochodzil profesor wilenski), Ogohczyk (z ziemi dobrzynskiej, brali miano Bulat) oraz Przosna (rowniez wywodzący się z ziemi dobrzynskiej na Mazowszu). Jan Balihski (Balynszky) na początku XVI wieku pelnil urząd kasztelana rypihskiego i gdanskiego oraz skarbnika malborskiego {Akta stanow Prus Krolewskich, t. VI, s. 7, 257 i n.). Wywod fam ilii urodzonych Balihskich herbu Ogohczyk z 1806 roku stwierdza, ze: „Krzysztof Balihski, w ninieyszym wywodzie za protoplast^ wziqty, byl zaszczycony z przodkow swoich dostoynošcią szlachecką y splodzil trzech synow: Franciszka, Piotrą y Kazimierza, z ktorych Franciczek Krzysztofowicz Balihski zostal oycem dwoch synow —Jana i Jakuba, dziš z potomstwem wywodzących się. Piotr (mial) dwoch synow: Szymona y Jerzego, takže z potom­ stwem wywodzących się. Trzeci zaš syn Krzysztofa, Kazimierz, zostawil po sobie syna Tomasza, oyca wywodzących się” (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1061, s. 74-77). W roku 1676 Trybunal Litewski przyznal Balinskim wies Waskiewicze niedaleko Lidy. O Balihskich herbu Jastrzębiec Herbarz rodzin szlacheckich Krolestwa Polskiego (Warszawa 1853, cz. II, s. 149) informuje: „Balihscy, w dawnej ziemi dobrzynskiej. Z tej rodziny Jakob, podczaszy tejže ziemi, dziedziczyl dobra Balin, Nadrože, Gulbin, Grodzisk i inne, ktore po jego šmierci synowie: Jakub, Bartiomiej i Lukasz, w roku 1607 pomiędzy siebie rozdzielili”. Pan Ignacy Ba­ lihski, czešnik inflancki, wymieniany jest wielokrotnie w uchwalach Glownego Trybunahi Litewskiego z roku 1598 {AWAK, t. XXXI, s. 273). Z tej rodziny: Hieronim Balihski (1540-1600), wojski sandomierski, pisarz, autor rozpraw religijno-polemicznych i pedagogicznych, zwalczal protestantow iZydow ; Jan (Iwan) Balihski (1827-1902), znakomity psychiatra, profesor Uniwersytetu Petersburskiego, autor Prelekcji z psychiatric, Kajetan Wawrzyniec Balihski (1782-1846), bohaterski oficer wojen napoleohskich i powstania listopadowego; Karol Balihski (1817-1864), poetą i dzialacz patriotyczny, powstaniec 48

i wybitny intelektualista; Michal Balinski (1794-1864), znakomity historyk i dziatacz oswiatowy, radca dworu, profesor Uniwersytetu Wilenskiego, autor P ism historycznych (Warszawa 1843, t. I-IV), Historii Polski (1844); Stanislaw Balinski (1782-1813), poetą, thimacz, naukowiec, autor ksiąžki O fabrykacji cukru Z biafych buraköw (Warszawa 1811). B A LK IEW ICZ (Balkevičius) herbu Kroczak. Mieszkali na Wilehszczyznie. B A LO W IC Z (Balavičius) herbu Jelita. Szlachta zagrodowa w Malopolsce Wschodniej. BA LTE VON H O H EN BA CH (Baltis) herbu wlasnego. Mieszkali w powiecie wilehskim (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 440). B A LU K IE W IC Z (Balukevičius) herbu Dąbrowa. Dziedziczyli dobra Jurgiszki vėl W amaliszki, Legieciszki w powiecie wilkomierskim, jak tež w innych powiatach. Spokrewnieni z Szablewiczami, Laudahskimi. 6 kwietnia 1820 roku uznani przez heroldię w Wilnie za „rodowitą i starožytną szlachtę polską” (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1009, s. 117-118; f. 391, z. 5, nr 13). B A LU T O W IC Z (Balutavičius) herbu Jastrzębiec. Mieszkali na Litwie. BALABAN (B alabanas) herbu Korczak. Mieli majątki w powiecie szawelskim na Žmudzi (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 707). Znani tež w Malopolsce Wschodniej. BALAK1ER vel BA LA K IREW . Balakierowie byli okolo 1590 roku szlachtą powiatu mozyrskiego. Bohusz Batakirow od 1592 roku posiadal majątek Puciacicze (Archeograficzeskij sbornik dokumientow, 1. 1, s. 186). S. Dziadulewicz (Herbarz rodzin tatarskich w Poisee, s. 375) umieszcza Balakierow wsrod rodzin polskich tatarskiego pochodzenia: „Jedna z najdawniejszyeh ro­ dzin pochodzenia tatarskiego, osiadlych w drugiej polowie XIV wieku na Ukrainie. Juž w koncu rzeezonego stulecia byli chrzešcijanami. Galąž ich w Rosji przybrala nazwisko Balakirew. Nalezal do niej znakomity pianistą i kompozytor w koheu XIX wieku”. BA LA SZEW IC Z (Balaševičius) herbu Labędž. Mieszkali w Wilnie (CPAHL, f. 391, z. 10, nr 12). BALASZKO herbu Labędž. Szlachta zagrodowa z wojewodztwa wilenskiego. B A LU K IEW IC Z (Balukevičius) herbu Dąbrowa. Znani na Wilehszczyznie. B A LW A N O W IC Z (Balvanavičius) herbu Prawdzic. Wywöd fam ilii urodzonych Bahvanowiczow herbu Prawdzic z 27 sierpnia 1802 roku podaje: „ta familia od najdawniejszyeh czasöw w Krölestwie Polskim klejnotem szlachec49

twa zaszczyconą będąc, wszelkich temų stanowi užywala przyzwoitych przywilejow i prerogatyw, a licznie rozmnažając się, dotąd w zaszczytach rodowitych egzystuje”. Batwanowiczowie posiadali m.in. Mieleszkiewicze w woj. minskim. W 1802 roku uznani zostali za „rodowitą szlachtę polską” i wpisani do pierwszej częšci ksiąg szlachty gubemi minskiej (ANB, f. 319, z. 1, nr 32a, s. 368371). Znani tež na Kijowszczyznie i Wilenszczyznie. BA NDYNELLI (Bandinelis) herbu Grzymala. Mieszkali w powiecie wilkomierskim (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2596; f. 391, z. 1, nr 1009). B A N IA LE W IC Z vel B A N IELEW IC Z (Banelevičius) herbu Podkowa. Mieszkali w powiecie szawelskim (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2565). B A N IEW IC Z (Banevičius) herbu Jastrzębiec, Dębno, Labędž, Mogila, Starykoh, Krasowski i Sas. Od dawna osiadli w okolicy Wielkich Dyrwian na Žmudzi i na Žygianach w powiecie oszmianskim oraz na calej Wilenszczyznie. 7 sierpnia 1820 roku uznani przez heroldię wilenską za „rodowitą i starožytną szlachtę polską” (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1009, s. 144-145, 165-166). B A N IE W IC Z -SU R IA T herbu Labędž. Mieli dobra na Litwie (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 1159). BA NK OW SK I (B ankauskas) herbu Gryf, Lew, Sas, Žnin. Mieszkali na Litwie i Žmudzi (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2565; f. 391, z. 4, nr 87). B A R A C EW IC Z (Baracevičius) herbu Jastrzębiec. Mieszkali w powiecie szawelskim. BARAN (Avinas). Baranowie herbu Junosza znani od XIII wieku w Poznanskiem; herbu Paprzyca - od 1460 w powiecie radomskim; herbu Radwan - od 1600 w powiecie chrzanowskim. Obecni takže na Grodzienszczyžnie i w Malopolsce Wschodniej. BA RA NCEW ICZ (Barancevičius) herbu Leliwa. Wywdd familii urodzonych Barancewiczdw herbu Leliwa z 31 stycznia 1802 roku podaje, že: „familia Barancewiczow, užywająca herbu Leliwa od najdawniejszych czasow, klejnotem szlachectwa będąc zaszczyconą, w starožytnej szlachcie Wielkiego Ksiqstwa Litewskiego mieszcząc się, licznie w nowogrodzkim wojewodztwie byla zasiedlona i wszelkie urzędowi szlacheckiemu przyzwoite dopelniala obowiązki”. Kilkų Barancewiczow w 1802 roku uznanych zostalo za ,^odowitą i starožytną szlachtę Wielkiego Księstwa Litewskiego” (ANB, f. 319, z. 1, nr 32a, s. 1-2). BA R A N O W IC Z (B aranavičius) herbu Boncza, Junosza, Leliwa, Syrokomla. K. Niesiecki w dziele Korona Polska (t. I, s. 37) zanotowal: „Baranowicz (...). Z trockiego w-wa podpisali elekcyą Wladyslawa IV Jozef Jelowski 50

IS

-aid į ofefejsoz oSappaqoBjzs muazpom qoBjXzozsBZ м щ BqraiBj“ zi ‘afepod nqoj 2081 BpBdojsq pz z rasom [ гщиэц мо2этоиѵиѵд цэКію2ролп ttjtumfромКм ‘(9£ 's ‘0¿6I pBJSuraaq 'эгц эщ цах m 1í s s o H m vS m yį ‘Moddnq j g) -Хлѵ q p ojoqo врмоішіэ (oo¿l °Р) Щ OZ nSfep д\ эімоцтшэгэ лѵ znf osoupj -Bizp feMS bjimouzm вішвэрир j 089і /А *(’” ) uipfsjod i шрривімор nqXzbf м іГоХрэ Bqpq вррХм вио 6¿9 i op PL9\ Р° eraaiujsi oSaMS aisajqo д\ -Хмэродо BppBfXzjd оЗэідрім ‘bzoimoubjbq bzjbzb^ nsBzo oSaj oSappBjaqj i oSauzoX) -qod вговрігр oSaireuz zazjd Buozopz bjbisoz uiigsjaiMais aizpojSoMOj^ m BiujBqmQ“ ppfXsoj zJBijrup Xubuz ‘zdimoubjbq q jizpoqood Xuizpoj fa} 2 ip ç ç -l s ‘99 ш ‘Į -z ‘i6£ J ‘iHVdO) fòiqsbui pfdXqoso p£ - uapqod abisaizp BiMBjspazid XS8I n^0-1 ojoqo auojsajqBu лѵогоілюивдвд izbpS z ГэирэГau -zoiSopauaS O/waziQ (0¿-l 's ‘06 ш ‘P z ‘Ібе 'J ‘THVd3) £681 ‘IS8I ‘Ш 1 t £ 8I ‘0081 Чэв1в1 M osoqMopoj qoi BpzpjaiMjod B^suaĮi/д влюромХдѵ BÍOBjndaQ •щ i niiBqXzouf ‘ишэрлѵоивГгя ‘luiBizpaiqjarq ‘ĮUiBJfJiAvs ‘ішврі|8Гд ‘іиів>щод\ ‘ішвгоілѵэіэрвдо ‘luiiqsMoqnq ‘іишгоімэгрідѵ ‘iuiBzoiM.azsojJBg ‘luiBzaiMaiqzspjy ‘iuibubzmo^ ‘luiiqsuXzan^ z Mjsuazpui aiUBjaiMBZ zazjdod i[Xq luaiUMajqods в ‘шррГэрм į ш і^иэцм qoBjBiAvod м qBqzsaipq эшрдѵ л\ aoraaiuiBq zaj ip!N эррвХд^ ‘ppiXiMBq ‘iqzsiqfoq ‘azo -iMaigsBf ‘BUzXzazsM0uXzaXz3 ‘IjpzsiMoundpzg ‘XpJiSfg ‘i^zsiqfazsaz^ ‘аріи -azozsapIS ‘XjOMBf ‘azoiMOUBJBg :двГ qoBpsoMoosfaiui цэідві м ųopjsuiaiz ios -оup fern эрілѵ nj i|!MBZjaizp qn¡ ippBisod ‘uioįsųbįiuzso apaiMod м luzoq ozp -jBq aiMozoiAvouBJBg ‘(эі^иэрм iippjaq Гэимвр ifoBUUOjui z вэриХм ojBjf „OUBMO^RIp SfelSJf эрім

>

uiajzsoq oSaf zai aizpS ‘м рговм эро į MçziBqoXjzs Гэш op ofeÍBZpBMOjds -Mofiq Ъіилвдшр [sçiupod ‘цоХимоцэпр p iz p шэшврХм рви apsiqoso оЪГповлд 'ppBfXzjd qoXuozon į Xuozon zfeui ‘0¿9l nqoj igsjaiMais doqsidaiqojB ‘zjBZBq zoiMOUBjBg -gì BUBf іХоэрр ви oSaiqzpq niBiMod z рцоіэд i sbz uX^ubjsuo^i ‘ ДІ вм врХ рвщ èfoqap ви o8ai>[oojx z àis p s id ‘j a z o f qoX; 2 *В[шодолХ§ nqjaq n/«\ouz Xuuj Bzsounf nqiaq гоімоивлвд“ :psid ’s ‘j q ‘çç8I лѵрмд ‘izpnį dosjo¿ m lĮjAiioznfSDZ sîdsouoiuiI t lysjod ZAvąuBjį) p p iu d n js iqo d ig

•(8 ‘s ‘0¿ J« ‘6 ‘z ‘I6£ '} ‘082 *s Ч ш JU ‘6 'z ‘I6£ J ‘іНѴсЮ) raBquidzs ‘IU-iigsuXzByVV ‘luiBZOĮMai^oijAi ‘imBZOIMOjpuBsqaiv ‘luiBiojzsXair) ‘iiniqsMoqopu3 z qXq luaiUMax^ods ‘ui 1 mi^zpçiSoMou ‘uii>{s -uaizpojS ‘uipjzpq ‘uiiqoXzoazj ‘uiiqsuBiuizso aioaiMod м qB^zsaiui -шро в|шо>{ -ojX§ nqjaq эімогэімоиш вд ‘iqoazjOMQ-zoiAvouBpqog UBf afepod qBf

•(•ui 19 's ‘IIA 1 Ішэрщі) faiqsMBzsjBM faupjauaâ ifoBjapajuoq iqn nqoj p9i \ м ips -idpod aiAtozoiMouBJBg iuui 1 zjaiuqzB^ ‘qazspuBjg ‘pqoipM ‘uBudXq '(6įz I ’S ‘A '1 ‘7A) oSaigsaiqos щ BUBf Bpjq SiSBJjns qBSidpod nqoj j7¿9l м zoiMOUBjBg pqoIjAj 1 ‘igzpq qojspod ‘гоімоивдвд Xjubisuo^i aoMoqoiS qoi apzBqo Sis Хрл\ -oqoBZ nzjBiuomo шХмообГэіш bu aizpS ‘faxqsuBzsjoq ujBJBd м bis орлѵорГвиг npoj o8aj opzBiuS oznQ migsuaizpojS м -uipo в|шодоіХ§ nqjaq 1 uix^zpçj* -олѵои м Bzsounf nqjaq ‘(uiiqsuiuj Том м) вмірд i Bzoqog nqjaq mozoimoubj -вд afnsido (¿£x 's ‘AI 'I ‘9£6l bmbzsjbąv) щээцэпря vtpadojyfoup m¡s¡o¿ •unjBiMod oSaiqzpq z pqoijrç X ‘iqzPH qoispod ‘uXjubjsuo>i "feXoqap щ BUBf хэмвд luiaiz sbz XaigsMouBqoap z ioSaAvojaf z zjaiuiizB^j X гоімоивдвд

rogatywy temų stanowi przyzwoite piastując, do dziš dnia trwa”. Wywod tež stwierdza, že rod ten pochodzi z ziemi ciechanowskiej, skąd przeniosl się do Wielkiego Księstvva Litewskiego do powiatow lidzkiego, orszanskiego i bobrujskiego. Początkowo mieli nazwisko Jetowski, potem Jelowski-Baranowicz, potem Baranowicz. W 1802 roku Mateusz, Karol, Jan, Antoni, Tadeusz, Dominik, Ignacy Baranowiczowie Jelowscy uznani zostali za „rodovvitą szlachtę polską” i wpisani do częšci pierwszej ksiąg szlachty gubemi minskiej (ANB, f. 319, z. 1, nr 32a, s. 657-660). BA RA N O W SK I (B aranauskas) herbu Grzymala, Gozdawa, Jastrzębiec, Lodzia, Nalęcz, Odrowąž, Ostoja, Prawdzic, Rawicz, Runo, Tuhan, Tępa Podkowa. K. Niesiecki w Koronie Polskiej (t. I, s. 37) pisal: „Baranowski herbu Grzymala. Sandomierskie wojewodztwo początkow ich gniazdo, a boday nie Baranow nad W islą ležący, z ktorego y po dziš dzien się piszą”. A. Boniecki (Herbarz polski, t. I, s. 99-109) podaje vviadomošci o Baranowskich pieczętujących się herbami: Grzymala (z powiatu sandomierskiego), Jastrzębiec (z Baranovva w powiecie kruszwickim), Lodzia (z powiatu košcianskiego), Odrowąž (ziemia halicka), Ostoja (z Jerzykowa w powiecie gniežnienskim), Prawdzic (z powiatu blonskiego), Rawicz (z ziemi krakowskiej), Runo (Krolestwo Polskie, od 1769), Tuhan (z powiatu grodzienskiego) oraz o trzech rodzinach nieherbowych. Rožne rodziny Baranowskich bardzo licznie osiedlone byly w powiatach: oszmianskim, vvilenskim, trockim, wilkomierskim, dzisnenskim, braslawskim i in. M. Paszkiewicz i J. Kulczycki (Herby rodow polskich, Londyn 1990, s. 402) stwierdzili, iž Baranowscy užywali takich godel, jak: Gozdawa, Grzymala, Jastrzębiec, Lodzia, Odrowąž, Ostoja, Pravvdzic, Rawa, Runo, Tępa Podkowa, Tu­ han. W. Nekanda Trepka (.Liber..., s. 67-69) informowal o pięciu Baranowskich plebejach, m.in.: „43. Baranowski zwat się szwiec na Stradomiu u Krakowa. Byl i anno 1639 (...). 45. Baranowski przezwal się Marcin, miejski synek i mieszczanin w Miechowie, ktorego ojca, ba, i samego Janiczkiem zawsze zwano. W Miechowie oženil się i mieszkal, wino, piwo, gorzatkę szynkowal; dopiero od r. 1622 to przezwisko odmienil gwoli bratu swemu, ktory Baranowskim się nazwal, a jest sufraganem lwowskim i w roku 1630. Ten Marcin Janiczek nazvvany Baranowski często do Lwowa ježdžal, na každy rok kilka razy; gorzalki, že tam tansza byla, beczek kilka zawsze przywiozl i tą handlowat i szynkowal. Mial za sobą z Szydlowa miejską dziewkę. Byl [inny] Baranovvski [szlachcic], co swawolne kupy wadzat, ktory stojąc tam w Miechowie z kūpą circa 1626, dowiedziawszy się o tym, že się tak nazwal, przyszedl do domu do niego, na szyderstwo zwal go, zaprosil z sobą towarzystwa do niego na wino, že napil [za] kilkadziesiąt zlotych i nie zaplacil, mowiąc „žeš tež ty Baranowski, a nie godzi się od powinnego [spowinowaconego] za częstowanie placič, u szlachty się to nie zachowywa”. Potem na ostatku pana JaniczkaBaranowskiego, kiedy sobie pan žolnierz podpil, miasto zaplaty za wino i bankiet. baltą go wybaranil i zwač się tak zakazal pod grožbą lepszego karania”. W 1775 roku w prowincji džwinskiej uznano rodowitošč szlachecką rodzi­ ny Baranowskich, na co Deputacja Wywodowa Gubemi Polockiej w 1795 roku wydala hramotę (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 254, s. 1-42). 52

O Baranowskich herbu Grzymaia, wstępujących na arenę dziejową jeszcze w XV stuleciu, jeden z dokumentöw heraldycznych podaje: „Zacny męstwem, odwagą Jakub horodniczy Baranowski byt brzeski, mato takich liczy Oyczyzna, ktory pamięč zapisat želazem, slawę honor w zastugach te otrzymat razem, Nieplonny swiadek cnoty, pismo o tym gtosi, Mocnych wodzow pochwala ten zaszczyt przynosi. * * *

Zygmunt tež kröl potwierdza w kamienskim powiecie Kilka wiosek z poddanstwem žyjącym na swiecie Po šmierci oyca synom, by byli w estymie, Na co się ich szlacheckie zastužyio imię Rok tysiąc pięčsett siodmy, jak są tym nadani W regestrze slug Oyczyzny wiecznie zapisani”. O herbie zaš ich utožono następujący wiersz: „Mocna straž, przy trzech wiezach rycerz stoi w bramie M ocnieysza w sercu šmiaiošč, tey nikt nie przetamie. Nadzieja, Wiara, Mitose w tym ugmntowaia, Že moeny mur w rycerskich piersiach pokazata *** Baranowskich, ktörych jest Bog w troistey wiezy. Žaden šmierci nie lękal, wiary nie odbiežy. A že skutek moc tych cnöt, jest Btogostawiehstwo Nie w oręžu jest Marša, lecz w Bogu zwycięstwo” . .. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 91, s. 29). Grzymatowie Baranowscy pözniej odgatęzili się na Wilkomierszczyznę, gdzie dziedziczyli Potonkiele, oraz na Mihszczyznę, jak tež na powiat trocki. Przedstawiciele linii trockiej byli spokrewnieni m.in. z Lawcewiczami, Jurkiewiczami, Janowiczami, Czyžami, Bitowtami. Zachowaty się materiaty z lat 15781608 dotyczące dziejöw tej rodziny. Przez kilka wieköw dziedziczyli glöwme majętnošč Bitowtowicze. Wywöd szlachecki z 3 grudnia 1798 podaje, iž: „familia Baranowskich herbu Grzymata w powiecie lidzkim obszemie rozrodzona, rožne tež ziemskie w tym powiecie lidzkim miata posesye, a mianowicie Aleksander Baranowski, prapradziad dopiero wywodzącego się J a kubą, posydując dobra Mižany zwane, sptodzit syna Jakuba, ten zaš miat syna Jana, jako o tym dowiodty roku 1675 Oktobra 20 dnia prawo przedažne Baranowskich Jassowiczom wydane, oraz testament Jakuba Baranowskiego w roku 1691 kwietnia 16 sprawiony. Wspomniany Jan Baranowski z gtowy swych przodkow dziedzic Mižan, syna jednego Mateusza zostawit, ten w ostatku dwdeh synow Antoni ego i Jakuba dopiero wywodzących się Do nich naležat tež folwark Juchnowicze. W 1798 roku heroldia wilehska na ežele z Ludwikiem Tyszkiewiczem, marszatkiem gubemialnym, postanowita: „Famiiię urodzonych Baranov/skich, jako to: Ignacego, syna Marcina; Antoniego, Wincentego i Jana, synow' Ludwika; oraz Antoniego i Jakuba, synow Mateusza, Baranowskich za rodowitą 53

i starožytną szlachtę polską oglaszamy i onych do xięgi szlachty gubemi litewskiej pierwszej klasy zapisujemy” (CPAHL, f. 391, z. 9, nr 2892, s. 453-454). Baranowscy herbu Nalęcz posiadali Migiszki w powiecie wilkomierskim i Antokol w powiecie wilenskim. Mieli rowniez folwark Baranowicze w powie­ cie oszmiahskim oraz zascianki Jackowszczyzna, Muklinszczyzna. Dzieržawili tež gruntą we wsi Kučki, w Niemenczynie. Licznie zamieszkiwali w Wilnie. Spokrewnieni byli z Zaborskimi, Turczynowiczami, Piotrowskimi, Wierzchnickimi (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 91, s. 47, 142 i n.). Na liscie szlachty powiatu wilkomierskiego z 1795 roku znajdujemy Kazimierza Baranowskiego (herbu Nalęcz) z synami Jozefem, Ignacym, Justynem, Antonim, Felicjanem i corką Zofią, mieszkającego w majętnošci Popieliszki, naležącej do kapituly wilenskiej (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1690, s. 15). Baranowscy herbu Ostoja, jak podają žrodla heraldycz\ne, ,,od Jerzykowskich poszli, Stanislaw albowiem Jerzykowski pierwszy się bowiem z Baranowa Baranowskim pisač począl, ktore imię i syn jego Marcin, pisarz ziemski inowroclawski, potomnošci w dziedzictwie podal. Z tych Jan, pulkownik ordynacki w roku 1690 na Tatarow, bogatym plonem z Polski wydartym objuczonych, pod Konstantynowem uderzyl i szczęšliwym Marsem częšč jasyru juž byt od drapiežcow odzyskal, ale gdy w Ildze w drugiej partyi zostawieni szwankującemu na sukurs przypadl, wszystek impet tatarskiej potencyi na siebie oburzyl, gdzie w poltora tysięcy swoich dwunastu tysięcy poganstwa wzmocnionej sile wystarczyc nie mogąc, postrzelony i w niewolę wzięty, z niey jednako wywiklawszy się na zažalonego serca folgę czesznikostwo lwowskie wziąt od krola; dobra jego na Pokuciu, syn Antoni”. W XVIII wieku ci Baranowscy, spokrewnieni juž z Punksniewiczami, Boguckimi, Krasowskimi, odnotowywani są jako arendarze kondycji Gudele w powiecie wilkomierskim. O nich tež žrodto genealogiczne z 1798 roku podaje: „Imię Baranowskich, že z dawnych czasow w powiecie wilkomierskim przeszedlszy z wojewodztwa polockiego w obywatelstwie tegož powiatu wilkomierskiego zawsze jest znane (...). Ktorzy będąc jednegož herbu Ostoja, jako i Baranowscy w wojewodztwie polockim mieszkający i z jednych pochodzą przodkow” (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 91, s. 36). Baranowscy zamieszkali w gubemi witebskiej, spokrewnieni byli m.in. z Chrapowickimi, Szypilami, Konaszewiczami (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 4117, cz. I). W powiecie trockim mieszkali Tatarzy Baranowscy, herbu Tuhan, jeden z nich, Jakub, byl generalem lejtnantem wojsk rosyjskich na początku XIX wie­ ku (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 91, s. 110-112).

Lima genealogiczna familii Tatarow murzow Tuhanskich Baranowskich, zatwierdzona przez heroldię wilenską 24 maja 1819 roku, wywodzi ten rod od Dawida z Tuhana murzy Baranowskiego, rotmistrza, ktoremu 8 kwietnia 1662 roku konferowany zostal przywilej kr61a polskiego Jana Kazimierza ,,za znakomite uslugi” na wies Potyle w Kluczu Krolokrzesickim. Zostawil po sobie synow: Szczęsnego, Mustafę i Jakuba. Jego potomkowie w piątym pokoleniu: Jozef (3), Jan (2), Abraham (2), Tamerlan, Amurat, Magmet (2), Sulejman, Dawid, Samuel zostali potwierdzeni w polskim szlachectwie tažke w 1829 roku. Zachowal się tekst przysięgi, zložonej przez jednego z ich przodkow 10 marca 54

1674 roku w sądzie ziemskim trockim: „Ja, Dawid Baranowski Tuhan, chorąžy tatarski województwa trockiego, rotmistrz Jego Królewskiey Mošci, przysięgam Panų Bogu Wszechmogącemu, który stworzyl niebo y ziemię, na tym, jako ja sprawiedliwie wedhig konstitucyey seymowey y dekretu Trybunahi skarbowego w roku 1673, miesiąca Octobra 13 dnia w Grodnie ferowanego, wszystkich Tatarów w w-wie trockim mieszkających, furmanstwem, rzemioslem y kupiectwem bawiących, w regestr spisawszy, mottów sobie naležących przysięgi wysluchalem y ten regestr do grodu oddawszy, extractem wyjąlem. Na czym jako sprawiedliwie przysięgam tak mi, Panie Bože, pomož, a jesli niesprawiedliwie, Bože, mię ubij” (AWAK, t. XXXI, s. 428). Z nieco pózniejszego zapisu (1679) dowiadujemy się, že miat Dawid Tuhan Baranowski za žonę niejaką Zielę Mitoszownę, swą rodaczkę tatarską {ibidem, s. 437, 441-442). Niekiedy byl on nazywany takže Dawid Baranowski murza Tuhañski {ibidem, s. 467-468). Baranowscy ei spokrewnieni byli z Sienkiewiczami, krewnymi wielkiego pisarza, równiez kniaziami tatarskimi {ibidem, s. 505-507). B A R C E W IC Z (Barcevičius) herbu Szeptycki. Mieszkali w powiatach rosieñskim i szawelskim (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 92; f. 391, z. 8, nr 2565). BA RD O W SK I (B ardauskas) herbu Lada. Mieli posiadlošci w Księstwie Žmudzkim (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2596). B A R E JK O (Bareikis) herbu Jastrzębiec. Znani na Wileñszczyznie (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 776). BARKM AN (B arkm anas) herbu Batman. Mieszkali w powiecie wileñskim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7). BA R K O W SK I (B arkauskas) herbu Junosza. Osiadli na Wileñszczyznie (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1690). B A R SZ C ZEW SK I (B arščiauskas) herbu Tamawa, Síepowron. Wpiywowa rodzina lechicka, której rózni reprezentanci poczuwają się dziš do narodowych wspólnot: polskiej, bialoruskiej, litewskiej lub rosyjskiej. Wywód familii urodzonych Barszczewskich herbu Tarnawa z 13 grudnia 1819 roku podaje: „Przodek tej familii Jan Barszczewski jako szlachcic polski posiadal dziedziezny ziemski majątek Lelany Kolendziskie zwany, dawniej w województwie a teraz w powiecie trockini ležący, o czem przekonalo prawo wieczysto-przedazne od tegož Jana i Maryanny z Rudziañskich Barszczewskich urodzonym Ogiñskim w roku 1681 Apryla 23 wydane (...). Z tegož Jana Barszczewskiego, dziedzica niegdyš majątku Leían Kolendyszek. zrodzony zostal Ignacy, z Ignacego Jan, a z Jana, že pochodzi wywodzący się dziš Kazimierz Barszczewski, dowiodly tego metryki chrzestne (...). Wywodzący się zaš Ka­ zimierz Janowicz Barszczewski, wszedlszy w szlubne związki z szlachcianką W iktorją Lipnicką, splodzil synów trzech, razem z sobą wywodzących się, jako to: dwuimiennego Jana Kazimierza, Stefana i Waleryana”. Wszyscy oni uznani 55

zostali w 1819 roku za „rodowitą i starožytną szlachtę polską” z wpisaniem do pierwszej klasy ksiąg szlachty gubemi litewsko-wilenskiej (CPAHL, f. 391, z. l , n r 1009, s. 23-24). Wywöd Barszczewskich herbu Slepowron z 23 czerwca 1820 roku bral za protoplastę rodu Floryana Barszczewskiego, towarzysza chorągwi petyhorskiej wojsk Wielkiego Ksiqstwa Litewskiego przed rokiem 1719, ktory dziedziczyl folwark Lubiankę w powiecie oszmianskim, a z malzenstwa z ur. W iktorią Danilewiczowną pozostawil syna Andrzeja, ur. w 1750 roku. Jego syn Jan z wnukami Stanislawem, Jozefem, Kajetanem i Ludwikiem uznani zostali za „rodowitą i starožytną szlachtę polską” z wpisaniem ich imion do pierwszej częšci ksiąg szlachty gubemi litewsko-wilenskiej (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1009, s. 127-128). B A R T L O M IE JE W IC Z (Bartlom ijevičius) herbu Lis. Znani na Žmudzi. B A R TO SZEW IC Z (Bartusevičius). Nazwisko Bartoszewicz, jak latwo rozpoznač, jest patronimikiem, czyli przezwiskiem odojcowskim, od staropolskiego imienia Bartosz: Bartoszewicz - syn Bartosza. Rodzina ta naležala ongiš do nąjbardziej rozgalęzionych i szacownych domöw Wielkiego KsiQStwa Li­ tewskiego (mieli posiadlošci m.in. na Rusi i Žmudzi). Polska encyklopedia szlachecka (t. IV, s. 145-146) wylicza Bartoszewiczow užywających takich godel, jak: .Boncza, Rogajlo, Janadar, Jastrzębiec, Kotwica, Lada, Nowina, Oksza, Zadora, Žnin i wlasnego. Najslynniejsi byli Bartoszewiczowie herbu Pomian, ktorzy w XVIII wieku dali kulturze polskiej znakomitego heraldyka i artystę malarza, Juliana Bartoszewicza (ur. 1710) oraz pedagogą Antoniego Bartoszewicza (1726-1768). W XIX stuleciu zastynęli jako pisarze: Adam (1801-1851), Adam Dominik (1838-1886) oraz Kazimierz (1852-1930) Bartoszewiczowie; znani tež byli pedagodzy Adam Mateusz (1799-1878) i Zygmunt (ur. 1798) oraz publicysta W ladyslaw (1886-1919). Jan i Stanislaw Bartoszewiczowie podpisali w 1764 roku uchwaię konfederacji generalnej warszawskiej (VL, t. VII, s. 69 i n.). Na Wilenszczyznie, Grodzienszczyžnie i Mihszczyznie znani byli ongiš Bartoszewiczowie užywający godel Boncza, Kotwicz, Kroic, Lada, Rogaylto, Žnin i in. Niektorzy z nich z catą pewnošcią wywodzili się ze wspölnego pnia, lecz ze względu na szerokie rozgalqzienie się i zatracenie poczucia pokrewienstwa, jak tež niekiedy ciąglošci swego rodu starali się o ponowną nobilitację i zaczynali užywač rožnych herbow.

Lista familU szlachcica, wielmoznego pana Jana, Michaia syna, Bartosze­ wicza, ziemskiego y grodzkiego powiatu wilkomierskiego regentą, mającego dziedziczny majątek w powiecie wilkomierskim Kurany, a mieszkającego w zastawnym folwarku Jordanach w wojewödztwie wilehskim, do wywodu rodowitošci szlachetney dana z roku 1799 podaje, že herbem tego rodu byl znak Rogayllo (Bawola glowa przebita strzalą od lewej göry w prawy dol) i informuje: „Jan, Michaia syn, Rogayllo Bartoszewicz, žonaty z wielmožną panną Elžbietą z xiąžąt Dziewaltowskich herbu Trąby Gintowtowną, czešnikdvvną trocką. Ma synow czterech: Alojzego, Joachimą, Jozefą y Benedykta, corkę jedną Heleną. 56

Ma majątek dziedziczny Kurany w powiecie wilkomierskim, a sam mieszka w wojewödztwie wilenskim w folwarku zastawnym od wielmoznych Marcinkiewiczow, podczaszych, Jordany zwanym. W tym majątku wedle lustracyi zajętych dusz chlopskich 16, a ženskich 18 (...). Wywöd jego następujący: Alexander Stanislawowicz Bartosz, przywilejami krölöw polskich y službą Rzeczypospolitey wojenną, jako y przodkowie jego, zaszczycony, žyjący między wiekiem 1500 y 1600, jak swiadczy przenos z grodu do ziemstwa Xięstwa Žmudzkiego darownego zapisu od Hrehorego Lawrynowicza temuž Bartoszu, zięciowi, y corce jego Marcie w 1588 Junii 18 dnia czynionego (...), mial z Marty Hrehorowny Lawrynowiczowny synow dwoch: Michala y Jana; o czem przeswiadcza prawo wieczysto zrzeczne od Marty Bartoszowey, matki, Michalowi y Janowi Bartoszewiczom, synom, na dobra Kupšcie i Kurtyniszki w XiQStwie Žmudzkim ležące w 1621 Januaryi 8 wydane (...), mocąktorego prawa ciž dway bracia Aleksandrowiczowie Bartoszewiczowie rzeczone majątki Kupšcie y Kurtyniszki wiecznošcią dziedziczyli (...). Skutkiem dziahi polowy dziedzictwa dobr Kurtyniszek starszy Alexandrowicz Mikolay Bartoszewicz z Esterą Siemaszkowną splodzonych siedmiu sy­ now Samuela, Eliasza, Stefana, Jakuba, Kazimierza, Wladyslawa y Stanislawa Bartoszewiczow zostawil sukcessorami. 0 czem zapewnia testament jego w 1665 February i 1 nastaly (...)• O potomstwie ktorych y rozkrzewieniu się nie mając w potrzebie wdawania, a niniejszego, teraz wywodzący się pewney wiadomosci, gdzie y jak się obracają, umieszczač onę w lišcie wywodu swego nie može. Dodając tylko tę niewątpliwą wiadomosc, že jeden z nich, Kazimierz Mikolajewicz Bartosze­ wicz, czujący näd stratą przez zdarzenie przypadkowego ognia došwiadczoną zrobil potrzebą, a na potomnošč w aktach Xięstwa Žmudzkiego ostrožnošč, zažalając się, že w roku 1680 na dniu 10 januaryi w czasie okropnego požaru w majętnošci Kupšciach wszystkie sprawy wieczyste, zastawne, kupne, zamienne, przywileje krolewskie, nadania, koszty poborowe, služby Rzeczypo­ spolitey wojenne, obligi, paragrafy y kwitacye, yro žn e rowne, wszystkie a wszelkie dokumentą w szkatulach y skrzyniach będące, razem z calym domostwem y wszystkim zabudowaniem pogorzaly (...). Drugi Alexandrowicz, Jana brat mlodszy, Bartoszewicz, drugiey polowy rzeczonego majątku Kupšč za dzialem wyz wymienionym dziedzic, a nadpradziad wywodzącego się, z žony Maryny Beržanskiey zostawil syna Stanislawa Bartoszewicza, a ten z zoną swoją Zofią Szablewicz6 wną Jakubowi y Kazimierzowi, braci stryjecznym, Bartoszewiczom dziedzictwo Kupšč y Kurtyniszek wiecznošcią zrzekl się; dowodem tego prawo przedažne 1672 Januaryi 10 datowane (...). Po wyprzedaniu ktorego majątku tenže Stanislaw Jaitowicz Barto­ szewicz po ženie swey Zofii Szablewiczöwnie wziąl dziedzictwem dobra Mimoynie Szablewicze w powiecie wilkomierskim y z nią splodzil syns jednegc Mikolaja Bartoszewicza, o czem šwiadczy intercyza sprzedaž tychže dobr Mimoyn między Michalem Mikotajewiczem Bartoszewiczem, oycem wywodzącego się, a Adamem Konczą w 1775 Januaryi 25 zawarta (...) Mikolay Stanislawowicz Bartoszewicz, dziad wywodzących się, po oycu swym Stanislawie, jako sukcessor, dziedziczyl dobra Mimoynie (...). Ten z žony 57

Reginy Monkiewiczôwny splodzonego syna Michala Mikotajewicza Bartoszewicza przy dziedzictwie rzeczonych döbr Mimoyn zostawil, ktöry od majątku oyezystego odlączywszy atynencyą dziedziczną Mimontiszki w powiecie witkomierskim, Szadziewiczom wyprzedal (...). Tenže Micha! Mikotajewicz Bartoszewicz, lowczy powiatu wilkomierskiego y towarzysz w woysku kawaleryi petyhorskiey, mial žonę Katarzynę Manszteynôwnç, kapitanownę pruską, y z nią splodzil syna jednego, teraz wywodzącego się Jana Bartoszewicza (...). Jan zaš Michalowicz, wywodzący się, Bartoszewicz, regent wilkomierski, ma za sobą Elžbietą z xiąžąt Dziewialtowskich Gintowtownę herbu W Orlich Piersiach Trąby, z ktorą majątek Kurany w powiecie witkomierskim za prawami wieczystymi (...) nabywszy, sam dla žycia wygodnieyszego przeniösl się na mieszkanie w wojewôdztwo wilehskie y tam ma za prawem zastawnym od Marcinkiewiczöw, podczaszych, folwark Jordany, a z malžonką swoją splodzil potomstwa synöw czterech: Alojzego, Joachimą, Jozefą y Benedykta, y corkę Heleną Bartoszewiczöw” (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1690, s. 27). Jak wynika z zapisôw archiwalnych, linia trocka tego rodu uzywala herbu Leliwa. Wywôd fam ilii urodzonych Bartoszewiczöw herbu Zadora z 24 grudnia 1819 roku, stwierdzając, iž „familia ta od niepamiętnych czasôw zaszczycala się rodow itošcią szlachecką”, uznawal za „rodowitego y starožytnego szlachcica polskiego” Jozefą Andrzejewicza Bartoszewicza z powiatu wilko­ mierskiego (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1009, s. 115-116). Wywôd zaš Bartosze­ wiczöw herbu Boncza (31 sierpnia 1820 r.), podkrešlając dawnosc i znakomitošč tej rodziny, um ieszcza jej korzenie w wojewôdztwie potockim. Z tego domu Bartoszewiczôwna byla zoną wojewody polockiego Jana Hlebowicza okoto roku 1540. Spokrewnieni byli z Sawaniewskimi, Grochowskimi, Borkowskimi. Oni tež dziedziczyli Adamowicze i inné dobra w okolicy Wilna. Z tej linii heroldia wilehska w 1820 roku uznala za „rodowitą y starožytną szlachtę polską” lgnacego, Krzysztofa i Michala Bartoszewiczöw (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1009, s. 189-191). Duža galąž tego rodu dziedziczyla majętnošci Poniedzielskie, Bartoszahce i inné w powiecie lidzkim; ei spokrewnieni byli z Jarzynami, Znamierowskimi, W ilbikami, Kiimowiczami: Z tej linii w 1820 roku potwierdzono rodowitosc Tomasza, Eliasza, Antoniego, Jozefą i Jözefata Bartoszewiczöw (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1009, s. 210-212). Drzewo genealogiczne Bartoszewiczöw herbu Bohcza, zatwierdzone przez heroldię m inską w 1828 roku, opisuje osiem pokolen jednej z galęzi rodu (ANB, f. 319, z. 1, nr 149, s. 54). Pröcz Polakôw byli jeszcze Bartoszewiczowie Žydzi. 11 maja 1765 roku kröl polski Stanislaw August Poniatowski nadat przywilej nobilitaeji neoficie Bonawenturze Bartoszewiczowi, potwierdzony požniej przez orszanską deputację wywodową szlachecką. W Herbowniku orszanskim z 1775 roku znąjdujemy o tym wpis: „Roku 1775 miesiąca Oktobra 15 dnia JPP Bonawentura, oyciec, Ignacy y Michal, synowie, Bartoszewiczowie, herbem ponižey odrysowanym pieczętujący się, wywôd swôy w ziemstwie orszanskim uczynili. Herb Nowina. M a byč drzewo laurowe zielone, na tarczy czyrwonego koloru stojące, w gôrze rozložyste, na srzednim ktörego wierzcholku wydaje się krzyžyk niewielki, niby z tego drzewa w vrosh,i nad tarezą zaš sama korona. Dowodzili szlachectwa 58

swego: 1764 Konstitutia coronationis. 1765 miesiąca maja 11 dnia. Przywilejem nobilitacji y nadaniem herbu Nowina od króla Stanislawa Augusta Bonawenturze Bartoszewiczowi konferowanym”.

BASAK (Basakas) herbu Godziemba. Notowani w zródlach od XVI wieku. BATKIEWICZ (Satkevičius) herbu Korczak. Mieszkali w powiecie upickim (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 1752, s. 902-903, 906-907). BATOWICZ (Batovičius) herbu Gryf. Mieli dobra w powiecie szawelskim. BATOWT (Batautas) herbu Boñcza. Mieszkali w powiecie wilkomierskirn (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 4). BATRANIEC (Batrancas) herbu Gozdawa. W wywodzie szlacheckim te­ go rodu z 28 czerwca 1820 roku, przechowywanym w Archiwum Gíównym Akt Dawnych w Warszawie (Akta heroldii Królestwa Polskiego, zb. dok. perg. 8886) czytamy: „Ta familia jest dawna i starožytna w Królestwie Polskim, apožniej w Xięstwie Litewskim rozkrzewiona, zawsze prerogatywami szlacheckiemi i posiadaniem ziemnych majątkow zaszczycona, lecz dziš wywodzący się Batrancowie, nie sięgając najwyzszych stopniów pochodzenia swojego, biorą tylko początek od dziada Michala Batranca, dziedzica majątku Ležajki, czyli Janowice, zwanego w województwie brzesciañskim ležącego, który w pewnej summie pienięžnej tenže majątek Rozalii z Borowskich Bojarskiej na lat trzy przezastawil, o czem przekonalo 1729 maja 10 ex., 15 w Trybunale Glównym Litewskim przyznane, prawo zastawne (...). I ten oženiony z Zuzanną de domo Drozdowską, splodzit z nią synów trzech, Józefa i Kaspra, ojców dopiero czyniących wywód, oraz Karola (...). Z nich Józef, syn Michala, Batraniec, wyzuwszy się z ojczystego majątku, opušcil dawne swych przodków siedliska i przeniósl się do powiatu wilkomierskiego, gdzie najprzód za prawem arendownym possydowal folwark Sznypyszki (...) od Michala Zamowskiego, rotmistrza starodubowskiego. Pózniej zas nabyl wiecznošcią w tymže powiecie wilkomierskim folwark Abeguliszki zwany (1814) od Franciszka Czemiewskiego, za plenipotencyą od barona Franka dziaiającego (...). Tenže Józef Batraniec z žony Aníoniny de domo Huszczowej zostawil po sobie synów czterech, dopiero wywodzących się, jako to: Justyna, Michala, Rocha i Andrzeja”. W szyscy oni zostali ochrzczeni w kosciele labanorskim odpowiednio w latach: 1781, 1790, 1795, 1797. Po osiągnięciu pelnoletnošci pelnili wszy­ scy trzej bracia rozne funkeje w administraeji rosyjskiej w Wilnie i Petersburgu. Justyn zostal „kolležskim registratorėm” ; Micha!, po uzyskaniu na Uniwersytecie W ileñskim stopnia kandydata filozofii, byl „kancelarzystą w pocztamcie wileñskim ”. Roch takže otrzymal raugę „koležskiego registratora”. Najmlodszy z braci, Andrzej, mieszkaí na ojcowiznie w Abeguliszkach. W szyscy oni, ja k tež Rafal, Stanislaw i W incenty Batrañcowie, zostali 15 59

listopada 1820 roku przez heroldię vvilenską, a 21 czenvca 1821 roku przez heroldię warszaw ską uznani za „rodovvitą i starožytną szlachtę polską”, a ich imiona sekretarz Jozef Strumiilo wpisal do księgi szlachty gubemi litewskovvilenskiej pienvszej klasy. BATRAN (B atranas) herbu Gozdawa. Mieli majątki w powiatach brzeskim i wilkomierskim (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2596). B A TU L EW IC Z (Batulevičius) herbu Pilawa. Znani na Wilenszczyžnie (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1411, 1539). BA UER (Baueris) herbu Bauer vėl Bajerowski. Mieszkali na Žmudzi (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2565). BAUERAL (B aueralis) herbu Košciesza. Osiadli w povviecie mariampolskim (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2565). BAUMAN (Baum anas) herbu Labędž. Dziedziczyli dobra Tryszkany w powiecie trockini. 23 grudnia 1819 roku uznani przez heroldię vvilenską za „rodowitą i starožytną szlachtę polską” (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1009, s. 113—114). B A W O R (B aw aris) herbu Prus. Mieszkali w powiatach wilkomierskim i rosienskim na Žmudzi (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2596). B A ZA R EW IC Z (Bazarevičius) herbu wlasnego. Byli szlachtą polską, tzw. „tatarskiego” pochodzenia. Heroldia wilenska potwierdzila ich rodowitošč w 1817, 1819 i 1851 roku. Mieszkali w miasteczku Krewie, gdzie mieli vvlasną kamieniczkę, jak tež w okolicznych zašciankach Wawuki, Niewiery i Zambino. Spokrewnieni byli przez žony z Mejszudowiczami, Stolniewiczami, Aleksandrowiczami, Skirmuntami (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 94). BA ZY L EW IC Z (Bazilevičius) herbu Lubicz. Przed XVII vviekiem mieli posiadlošci ziemskie na Minszczyžnie, następnie odgalęzili się na powiat trocki. 18 grudnia 1819 roku ich szlacheckošč potwierdzila heroldia \vilehska (CPAHL, f. 391, z. l , n r 1009, s. 85-86). BA ŽEW IC Z (Baževičius) herbu Lubicz. Przez wieki dziedziczyli dobra Lelumy w powiecie lidzkim i inne. 31 sierpnia 1820 roku ich przynaležnošč do starožytnego rodu szlacheckiego potwierdzi!a heroldia vvilenską (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1009, s. 230-232 oraz f. 391, z. 1, nr498). B Ą D ŽK IE W IC Z (Bockevičius) herbu Radwan. Mieszkali w povviecie vvilejskim (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 102; f. 391, z. 7, nr431; f. 391, z. 8, nr 476). BĄK herbu Zadora. Znani w Krolestvvie Polskim.

60

BECZKA vėl BECZKO (Bečkas) herbu Zlotą Beczka. Pradawny rod w Wielkim Księstwie Litewskim (Biblioteka Jagiellonska w Krakowie, Dzial rękopisow, 7014-III, s. 109)

BECZKOWICZ (Beckovicius) herbu Beczka. Notowani w žrodlach od XVI wieku.

BEJNAR-BEJNAROWICZ (Beinaras-Beinaravičius) herbu Nowina. Zmieszkiwali w powiatach braslawskim i wilkomierskim (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2596). BEJNAROWICZ (Beinaravičius) herbu Abdank, Nowina, Slepowron i in. Znani w powiatach nowoaleksandrowskim i lidzkim oraz w gubemi minskiej (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 1897a; f. 391, z. 8, nr 2443). Jak poswiadcza Wywod fam ilii urodzonych Beynarowiczdw herbu Slepo­ wron, zatwierdzony przez heroldię wilenską 25 sierpnia 1820 roku, od początku XVII wieku dobrze byli znani w powiecie lidzkim, gdzie posiadali dobra zwane Niewisza Bejnarowska. Spokrewnieni m.in. z Etwiszami, Adamowiczami, Aleksandrowiczami (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2596, s. 26-28). Byli takže Beynarowie albo Beynarowiczowie herbu Nowina gospodarujący w Domaszewie i Krepotowszczyžnie w powiecie braslawskim (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2596, s. 29-31). BELGARD (Belgardas) herbu Abdank. Mieszkali w powiecie kowienskim (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2565). BELDOWSKI (Beldauskas) herbu Jastrzębiec. Znani na Wilehszczyžnie (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1690).

BELZA. Uzywali herbu Jastrzębiec i wlasnego. Byli pierwotnie krakowską rodziną mieszczanską (Marcin, rajca miejski, 1468), zanim w 1591 roku zostali uszlachceni. Hieronimus Belza, spectabilis dominus, w roku 1611 byl czlonkiem senatu miasta Krakowa; požniej (1638) byl tež nim Andreas Belza (Prawa, przywileje i statuto miasta Krakowa, Krakow 1890, t. II, s. 107, 118, 189, 200). Andrzej Belza, rajca krakowski, w 1632 roku podpisal elekcję krola Wladyslawa IV (VL, t. III, s. 366). W. Nekanda Trepka ( Liber..., s. 72) podaje: „Belza Jarosz, mieszczanin w Sukiennicach suknem kupczyl w Krakowie. Ten umarl circa 1618. Syn jego za szlachcica udaje się”. Chodzi Trepce o Hieronima Belzę, kupca sukiennego, rajcę krakowskiego, ktory miat synow Jędrzeja, Kazimierza i Stanislawa. Z tej rodziny pochodzili: w'spominany powyzej Hieronim Belza (zm. 1622), patrycjusz krakowski czynny politycznie; Jozef Belza (1805-1888), uczestnik powstania listopadowego, chemik, profesor Szkoly Farmaceutycznej i Instytutu Agronomicznego w Warszawie, autor Rozprawy o wodach mineralnych (1829), Zasad technologii chemicznej i gospodarskiej (1840, 1851), Cliemii policyjnoprawnej (1844), O wyrabianiu nawozow (1852), O wyrabianiu cukru z burakow 61

(1837); M artin Belza (zm. 1542), profesor i rektor Uniwersytetu Krakowskie­ go; Stanislaw Belza (1849-1929), stynny polski podrožnik i autor wielu poczytnych ongiš ksiąg podrözniczych, zdolny publicysta; Wtadyslaw Belza (18471913), poetą i dzialacz kultury, autor m.in. glošnego Katechizmu polskiego dziecka (1900): Kto ty jesteš? —Polak maty...; Igor Belza (ur. 1904), wybitny radziecki muzykolog, teoretyk i historyk sztuki; pracownik naukowy Instytutu Slawistyki i Balkanistyki oraz Instytutu Historii Sztuki Akademii Nauk ZSRR; doktor honoris causa Uniwersytetu Karola w Pradze i innych uczelni; autor takich fundamentalnych dziel, jak: 2-tomowe Dzieje polskiej kultury muzycznej (Moskwa—Leningrad 1954-1957), Chopin (pieiwsze wyd. Moskwa 1968, tlumaczone na kilka językow), Dzieje czeskiej kultury muzycznej (Moskwa 1959), O muzyce slowiahskiej (Moskwa 1963).

BENEDYKTOWICZ (Benediktavičius) herbu Betty (mieszkali w wojewödztwie sandomierskim) oraz herbu Ogonczyk (znani na Kowienszczyznie). Od roku 1669 Stanislaw Benedyktowicz posiadal mąjątek Dawkiszki w powiecie rosienskim na Kowienszczyznie, nabyty od Michala Szymkiewicza. Odtąd przez kilka stuleci majętnošč ta byla ich gniazdem rodowym. Dokument z 1832 roku wymienia kolejno Szymona, Jana, Antoniego, Jozefą, Edmundą, Stanislawa Alek­ sandra, Kazimierza, Chryzostoma, Piotrą, Mateusza, Franciszka, Leona, Wincentego i Ignacego Tomasza Benedyktowiczöw (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 44, s. 14). Heroldia wilenska potwierdzala rodowitosc szlachecką Benedyktowiczöw takze w latach 1799, 1840, 1851. W tym ostatnim przypadku potwierdzenie rodowitosci szlacheckiej uzyskal sekretarz gubemi, pracownik magistratu wilenskiego, zamieszkaly w Wilnie, Jözef Janowicz Benedyktowicz (lat 33) i jego bratanek Aleksander, syn Jozefą (lat 13). Jedna z galęzi tego rodu posiadala drobne majętnošci w powiecie szawelskim gubemi kowienskiej (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 109). Silna galąž tego rodu istniala tež ongiš na Witebszczyznie. Aleksander, syn Wincentego, szlachcic z powiatu wieliskiego, w latach 1863-68 mial wiele klopotöw z policją, gdyž ukrywal w lesie do jego majątku naležącym powstancöw polskich (CPAHL, f. 378, z. 6, nr 64, s. 16). Z tej rodziny: Ludomir Ludwik Dominik Benedyktowicz (1844-1926), znakomity artysta malarz, autor pięknych pejzažy Poranek na wsi, Przejaždžka po stawie, Stary bör, Nad mogilą ; nap is ai poemat Zaklęte jezioro (Krakow 1911), kilka ksiąžek z teorii sztuki; powstaniec 1863 roku, dzialal w Warszawie, Krakowie i Lwowie. Od Benedyktowiczöw pochodzil wplywowy i zaslužony w Rosji rod Benedyktowöw (Wieniediktowöw), do ktörego naleželi m. in. slynny poetą Wlodzimierz Benedyktow (1807-1873); znakomity lekarz, autor wielu publikacji medycznych Kozmą Benedyktow (1807-1848); Michail Benedyktow (1753-1838), rzeczywisty radca stanu, tlumacz i dyplomata; Iwan Benedyktow (ur. 1902), dzialacz gospodarczy i panstwowy ZSRR, minister rolnictwa Federacji Rosyjskiej, ambasador ZSRR w Indii (1959-1967) i Jugoslawii (1967-1970). B E N ETO W T (Benetautas) herbu Lis. Mieszkali w powiecie wilkomierskim (CPAHL, f. 708, z, 2, nr 1). 62

BENIASZEWICZ (Beniaševičius) herbu Junosza. Szlachta wojewodztwa wilenskiego.

BENISLAWSKI (Benislavskis) herbu Pobog. Znakomita rodzina polska. K. Niesiecki w Koronie Polskiej (t. I, s. 71) podaje: „Z mlawskiego powiatu z Mazowsza wyszli. Mikolay, pisarz grodzki sendomirski, godny czlowiek y Boga się bojący (...); piszą się z Benistawia”. Inne žrodlo heraldyczne podaje: „Benislawscy herbu i domu Pobog, starožytna polska familia, wedhig swiadectwa heraldycznego z ksiąžąt dawnej Galicji pochodząca, od kolebki narodu Lechitow zagnieždžona, od nadania dobr Benistawice w plockiem wojewodztwie za Boleslawa Chrobrego i Kazimierza Wielkiego Benislawskimi przezwana, w dzwinskiej prowincji za Stefana Batorego przez M arcina Benislawskiego, przodka swego, pulkownika wojsk tegož krola, posesją majętnošci Birže w trakcie marienburskim ležącą zyskala i dotąd przy tychže dobrach i innych zostaje. Od tego Marcina, pulkownika, dziš žyjący Ichmošč Panowie Benislawscy, siodmy pokolenia pieh, w každym pokoleniu dystyngowaną szlachetnošcią w piastowanych urzędach, rangach, poselstwach, delegacjach komisyjnych reprezentują. Herb ich Pobog wyraža się podkową barkiem do gory stojącą, srebm ą w polu blękitnem, na grzbiecie jej krzyž zlocisty, nad helmem pieš do pol jakoby wyskakujący z korony na prawą rękę, w obrožy i smyczy” (Herbarz Inflant Polskich z roku 1778, Buenos Aires—Paryž, 1964, s. 18-19). Jan August Hylzen (lnflanty, Wilno 1750, t. II, s. 13) podawal: „Be­ nislawscy. Za Zygmunta III Marcin Benislawski z Polski z woyskiem koronnym przybyt, y przeciwko Szwedom pod Chodkiewiczem, hetmanem litewskim, wojując, w zaslugach wojennych dobra Birže w Inflantach otrzymal, ktore po dziš dzieh w possessyi tegož imienia zostają”. S. Uruski {Rodzina.., t. I, s. 133) oznajmial: „Benislawski herbu Pobog. Zamožna inflancka rodzina, po­ chodząca z Mazowsza, a wzięla nazvvisko od swego gniazdowego majątku Benislaw w wojewodztwie plockiem”. Historyk polski G. Manteuffel pisat: „W r. 1610 Marcin Benislawski przybyl do Inflant z Polski razem z wojskiem koronnem i przeciwko Szwedom pod Chod­ kiewiczem, hetmanem litewskim, wojując, za zashigi wojenne dobra Birže w Inf­ lantach otrzymal. Obecnie liczna ta rodzina we wszystkich trzech powiatach Inflant Polskich ma posiadlošci. Tego imienia biskup gadarehski, koadiutor mohilewski, Jan Benislawski wiele lat stale przebywajac w bylych biskupich dobrach Styglowo, (...) niemalo się przyczynil do wzniesienia kosciolow i kaplic pry\\'atnych (...). Tenže Jan Benislawski, jeszcze bardzo mlody, wstąpil do zakonu jezuitow, wyšwięcony na kaplana w r. 1768, byl wyslany 1783 r. przez cesarzowa Katarzynę II w poselstwie do Rzymu, celem wyjednania kanonicznej erekcyi aicybiskupstvvs mohilewskiego. Jest autorėm Institutiones Logicae (Wilno 1774) oraz Rozmyšlania dla księžy swieddch (Polock 1799-1802)”. Tenže autor wspominal o Jozefie Benislawskim, studencie Uniwersytetu Dorpackiego: „W trzechleciu 1848-1851 roku podziwiano powszechnie na tymže zaszczytnym urzędzie Honorowego Seniora Polakow Jozefą Benislawskiego (požniejszego wicegubematora w Baku), co zawsze sprawy rozstrzygal ku powszechnemu zadowoleniu zgromadzonych i wszędzie 63

przynosil zaszczyt owczesnym Polakom - dorpatczanom. O nim to za naszych czasow uniwersyteckich wyrazali się powszechnie studenci korporacji niemieckich: Der Senior Benislawski bringt die dörptsche Polengruppe Überall zu Ehreri,'> (Z dziejow Dorpatu i bylego Uniwersytetu Dorpackiego, Warszawa 1911). Z dawnych przekazow dowiadujemy się, že Bonifacy Benislawski byl lowczym starodubowskim, a Wladyslaw Benislawski podczaszym inflanckim okolo roku 1765 ( Istoriko-juridiczeskije materialy izwleczionnyje iz aktowych knig gubeniij witebskoj i mogilewskoj, t. XXXI, s. 402). Bonifacy oraz Marcin Benislawscy, poslowie Księstwa Inflanckiego, podpisali w 1764 roku elekcję krola Stanislawa Augusta Poniatowskiego (VL, t. VII, s. 132). Wielu Benislawskich pobieralo nauki na Uniwersytecie Wilenskim, a niektorzy z nich nawet wydawali w drukami akademickiej swe literackie, pseudoliterackie czy tež naukowe prace. Konstanty Benislawski w 1771 roku opublikowal np. utwör pt. Cyrus z pierwu przezwany od poety Alexys, trajedja dwa imiona pod

zaszczy’tem dwu wielkich imion, J. W Jozefą Pröszyhskiego, marszalka Trybunalu Glöwnego W.X.Lit., podkomoizego mihskiego, i J. W. Michala Rokickiego, deputata tegož Trybunalu, regentą mozyrskiego, przez akademiköw Akademii Wilenskiej S.J. wyprawiona. Jan Benislawski, profesor geometrii, optyki i fizyki, w 1774 wydal uczony traktat w języku lacinskim: Institutiones logicae seu brevis tractatus de cultura ingenii. W dwa lata pözniej w tejže oficynie odbito Piesni sobie spiewane od Konstancyi z Rykow Benislawskiej, stolnikowej Xięstwa Inflantskiego, za naleganiern przyjacjöl z cienia wieyskiego na jasnią wydane. Natomiast w 1780 roku K onstanty Benislawski zdyskredytowal siebie opublikowaniem „arcydziela” pt. Pienia calodzienne i calonocne na przybycie do krajöw swych Bialo-Rossyjskich Katarzyny II, od poddanstwa prowincyi dzwinskiey, przez xiędza Konstantyna Benisiawskiego wierszem krölewskim zložone (K. Čepienė, J. Petrauskienė, Vilniaus Akademijos spaustuves leidiniai 1576—1805, V ilnius 1979, s. 188). Liber continens Nomina et Cognomina Studentium in imperatoria Acade­ mia Polocensi Societatis Jesu podaje, že od roku 1816 stu d io w a li tu m .in.: Theophilus Benislawski, Filius Vincenti, annorum 18, ex districtu Lucinensi, pro lectionibus Logica etc. oraz Alexander Benislawski, Filius Vincenti, annorum 16, ex districtu Lucinensi, pro lectionibus Logica etc. Urbanus Benislawski, Filius Michaeli, annorum 17 ex districtu Dynebugiensi fig u ra je jako student lo g ik i w lataeh 1 8 1 9 -2 0 (C P A H L , f. 7 2 1 , z. 10 8 3 ). B e n isla w sc y na P osin iu byli d o sk on a ly m i g o sp o d a rza m i. Jeden z p o d ro žn ych n o to w a l na ich tem at w kon cu 1823 roku: „ O b fito šč w e w sz y stk ic h artykutach zn aczn a, glod u s ię bač nie p o w in n i. rzeka im p rzystarcza ryb o b fic ie , lasy — ptactw a. S ą sied zi sp ok ojn e. D om B e n isla w sk ic h u c z o n y , ma b ib lio te k ę zn a c z n ą i dobraną, ręk od ziela sam ej [pani] i d z ie c i p r z e w y b o m e , ktörem i n a w et k o š e io l p rzyozd ab iają’5. W Wyszczegölnieniu

miast, miasteczek, döbr i kosciolöw iv Inflantach Polskich wedlug ich stanu z roku 1866 (Poznan 1879) Gustaw Manteuffel wymienia: M oniką Benislawską, wlašcicielkę dobr Zielonpol i Andrepno; Urbana Benislawskiego, pana n a Dubnie; Kazimierza (Rykopol); Teofilą (Bykow, Stary Dwor), sukeesorow Jozefą Benislawskiego, ktörzy dzieržą Ustroh i Murany; Antoniego (Koniecpol); Boleslawa (Annopol, Pszczotki) i in. 64

B E N K IN (B en k in a s) herbu Korab. M ieszkali w p ow iecie szaw elskim (CPAH L, f. 3 9 1 , z. 6, nr 7).

BEN O E herbu Taczata. K. Niesiecki w Koronie Polskiej (t. I, s. 71) pisat: „Benoe herbu Taczata. Ci nobilitowani roku 1685 (...). Pawei Benoe skarbnik podolski, sędzia grodzki halicki, deputat na Trybunai Koronny roku 1728”. Laudum sejmiku relacyjnego szlachty ziemi halickiej 7 lipca 1733 roku podpisat m.in. Pawei Benoe, chorąžy kolomyjski, jablonowski, solotwinski starosta, podstarošci i sędzia grodzki halicki. Obok widnieją tež podpisy Stanistawa Be­ noe, komornika podolskiego. W XVIII wieku byto kilku wysokiej rangi dygnitarzy za Augusta III i Stanistawa Augusta. Starožytna polska szlacheckošč tego rodu potwierdzana byla wielokrotnie przez heroldię w Wilnie (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 1076). BER D O W SK I (B erdauskas) herbu Mądrostki i Slepowron. Szlacheckošč Berdowskich z powiatu lidzkiego potwierdzata heroldia wilenska w latach 1817 i 1844 (CPAHL, f. 391, z. 9, nr 127). W 1853 roku tenže urząd odnotowal w powiecie lidzkim matorolnych szlachcicow Jozefą, Michata, Wincentego, Antoniego, Stanistawa, Edmundą, Augustyna, Franciszka, Hipolita, Ignacego, Idziego, Andrzej a, Ksawerego, Aleksandra, Wojciecha i dalszych Berdowskich (CPAHL, f. 391, z. 9, nr 70, s. 1-3). Jak wynika z zapisow metrykalnych, Berdowscy spokrewnieni byli m.in. z Orzechowskimi, Roubami, Stockimi, Zubowiczami, Czaplami, Tomkiewiczami, Rewkowskimi, Więckowiczami, Dowgierdami, tukaszew iczam i, Protasiewiczami, Kužmickimi, Jaroszewiczami. B ER EN T (B erentas) herbu Košciesza. Mieszkali na Kowienszczyznie (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2565). B E R E ŠN IE W IC Z (Beresnevičius) herbu Košciesza. Znani w powiecie upickim w XVII-XVIII wieku. B E R E Z O W SK I (Berezauskas) herbu Sas. Szlachta zagrodowa w Matopolsce Wschodniej. Znani tež na Litwie. B E R E Ž N IC K I (Bereznickas). W. Nekanda Trepka (Liber..., s. 72-73) pisat: „Berežnicki Jacko. Ten ex condictamine przez pozwanie na trybunai szlachcicem się chciat uczynič. W przemyskiej ziemi mieszkat”. Byla jednak i prawowita szlachta tego imienia. B E R K O W IC Z (Berkovičius) herbu Ostrzew odm. Pochodzili z Wielkopolski. Następnie rozgatęzieni i dobrze znani w Inflantach, na Litwie i wojewodztwie witebskim. Pisat o nich Bolestaw Starzyhski w II tomie swego Herbaria przechowywanego w dziale rękopisovv Biblioteki Jagieilohskiej w Krakowie. BER LIN SK I (Berlinskas) herbu Kolumna. Pochodzili z wojewodztwa sandomierskiego. Od 1736 roku dziedziczyli tež dobra Lapihce w powiecie 65

oszmianskim. 18 grudnia 1819 roku ich starožytną polską szlacheckošč potwierdzila heroldia w Wilnie (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1009, s. 61-62) BERNATOW ICZ (Bernatavičius) herbu Leliwa, Ostoja, Prawdzic. M. Paszkiewicz i J. Kulczycki w dziele Herby rodöw polskich (s. 403) informują o Bernatowiczach herbu Leliwa i Ostoja, ale byli tež i inni. Na Kresach dobrze znani juž od XV stulecia. W roku 7006, czyli 1497, Aleksander, wielki ksiąžę litewski, potwierdzil Konstantemu Ostrogskiemu kupno Szepla, Zablocia (powiat lucki) i Czemikowa (powiat wlodzimierski) od Mikotaja Bematowicza (Archiwum Sanguszköw, t. III, s. 29). Jan, Lawryn i Pawel Bematowiczowie z powiatu wilkomierskiego stawali w 1528 roku do pospolitego ruszenia. „Dworanin hospodarski” spod W ilna Stanislaw Bematowicz figuruje w Metryce litewskiej w roku 1529 (Russkaja lstoriczeskaja Biblioteka, t. XV, s. 1826). Bojarzyn hospodarski Jan Bemato­ wicz wzmiankowany jest w księgach grodziehskiego sądu grodzkiego w latach 1541-1542, a Stanislaw Bematowicz ze Zdzitowcöw w księgach sądu brzeskiego w roku 1577 (AWAK , t. XVIII, s. 27). Wsröd czlonköw bractwa sprzysięžehc6w krakowskich, figumjących w dekrecie kröla Jana Kazimierza z 22 stycznia 1661, znajdowal się Martinus Bematowic. Rejestr kamienic miasta Wilna z 1690 roku stwierdza: „Rudnicka ulica. Dom Bematowicza, sam mieszka, je­ den, tam sąsiadow dwoch” ( ibidem , t. XX, s. 471). Byli tež liczni nieszlacheccy Bematowiczowie. O jednym z nich W. Nekanda Trepka {Liber..., s. 73) donosil: „Bematowicz nazwal się Jasiek, syn Piskorka, mieszczanina w Olešnicy w Sendomierskiem, panow Lanckoronskich poddany. Ten tarn w sendomierskim kraju po shižbach chodzil i anno 1630, za szlachcica udająę się”. Wywöd familii urodzonych Bematowiczow herbu Prawdzic (Wilno, 17 grudnia 1837 r.) podaje, že rodzina ta od XVII wieku posiadala majętnošč Kretkompie w powiecie wilkiskim, ktorą požniej sprzedali. Bartlomiej Bematowicz od 1701 roku na mocy przywileju krola Augusta II zostal czesnikiem inflanckim, a po žonie Annie Wolodkiewiczownie posiadl majątek Podegienie w po­ wiecie wilkomierskim, ktory w 1721, umierąjąc, przekazal synowi swemu Jerzemu, ktory z kolei zostawil go synom swym Jözefowi i Kazimierzowi, a oni tę posiadlošč sprzedali. Jozef zostawil po sobie siedmiu synow, Kazimierz dwoch (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1062, s. 57-59). Szlachcic z gubemi kowienskiej Kazimierz Bematowicz, ktory wrocil z Syberii, gdzie przebywal 27 lat za „przestępstwa polityczne”, zamieszka! we wsi Mociany, uprawial krawiectwo i znajdowal sic jeszcze w roku 1868 pod tajnym nadzorem policji (CPAHL, f. 378, z. 1868, nr 228, s. 39). Bematowiczowie mieszkali m.in. w miejscowosci Solowiej vel Male Spory w powiecie zawilejskim na Wilehszczyznie. Jerzy, Wincenty, Zbigniew, Narcyz i W ladyslaw Bematowiczowie z tej galęzi zostali potwierdzeni jako naležący do stanu szlacheckiego w 1834 roku (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 81). BERZ—B O R TK IE W IC Z (Berz-Bartkevičius) herbu Nalęcz. Mieszkali w Księstwie Žmudzkim (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2596). 66

B E R Z A N S K I (B erza n sk is) herbu Korczak i Pawian. M ieli dobra na Zm udzi (CPAH L, f. 391, z. 6, nr 18).

B E TY G O LSK I (Betigolis) herbu Znin. Dziedziczyli maj^tki w powiecie kowienskim. BEY N A RT (B einartas) herbu Abdank. Z tego rodu odnotowany zostal w zrodlach Stanisiaw Beynart, skarbnik Wielkiego Ksi?stwa Litewskiego, sekretarz krolewski, klucznik i podkluczy wilenski okolo roku 1793. B E ZR U K O W (Bezrukovas) herbu wlasnego. Osiadli w gubemi charkowskiej (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 119a). B ^B N O W S K I (B em bnauskas) herbu Ostoja. Rod koronny. W XVIII wieku posiadali Trokiele w powiecie oszmianskim. 31 sierpnia 1820 roku uznani przez heroldi? wilensk^ za rodowitq. i starozytn^ szlacht? polsk^_ (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1009, s. 228-229). W. Nekanda Trepka (Liber..., s. 70) pisal: „53. B?bnowski nazwal si? Jan, b?kart pana J?drzeja Chwaliboga, co w Janowicach raieszkal pod Zakliczynem. Tego b?karta, gdy przy ojcu tem swem chlopcem byl, ze p?kato rosl, zwal go B?ben, czasem B?siu. On, podroslszy, B?bnowskim si? nazwal. Matka jego Janka chlopska dziewka Wi?clawowna byla z Jadownik wsi (...). Wzi^l j^ ten p. Chwalibog za zaloznic?, z ktor^ tego Janka miat. T q matk? jego poj^l byl potem chlop Wojciech Swacha z Jadownik (...). Mial z ni^ synca, ktoremu tez imi? Janek dal. Ten, doroslszy, od przyrodniego swego wzi^I, ze B?bnowski takze nazwal si?”. B ^D Z IN SK I (Bendinskas) herbu Tr^by. Znani na Wilenszczyznie (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2443). B ^T K O W S K I (B entkauskas) herbu Ostoja, Prawdzic, Prus, Romany, Top6r. A. Boniecki (Herbarz polski, t. I, s. 164-165) podaje wiadomosci 0 Bentkowskich herbu Prawdzic z wojewodztwa pomorskiego, poznanskiego 1 wolynskiego oraz o uzywaj^cych herbu Topor z B?tkowic pod Ojcowem, ,,na ktorych jeszcze dziedziczyli w XVI wieku”, rozgal?zionych w wojewodztwie sandomierskim. Krzysztof, Jakub, Bartlomiej B?tkowscy de armis Prussi figuru j^ jak o szlachcice w zapisach s^du grodzkiego krakowskiego z 10 czerwca 1596 roku (W. Semkowicz, Wywody szlachectwa, nr 212). Rodowitosc szlacheck^ B?tkowskich, pisz^cych si? z B?tkowic, potwierdzil Galicyjski W ydzial Stanow w latach 1782, 1790, 1796 (Poczet szlachty galicyjskiej i bukowinskiej, Lwow 1857, s. 14). B?tkowice to wies w wojewodztwie krakowskim, z ktorej wywodz^. si? Bqtkowscy. B IA L A L i\K A herbu nieznanego. Drobna szlachta z ziemi warszawskiej. Odgal?zieni na Kresy.

67

BIALOBLOCKI (Belablockis). Silny i rozgalęziony rod, užywający w rožnych swych odnogach herbow: Bialynia, Janina, Jastrzębiec, Lubicz, Ogonczyk. 5pazdziem ika 1765 roku do popisu szlachty powiatu grodzienskiego stanęli: „Jegomošč pan Michal Bialoblocki па копіи wilczatym, z szablą y pistoletami; Jegomošč pan Bartlomiey Bialoblocki па копіи karym, z szablą y karabinem; Jegomošč pan Stefan Bialoblocki па копіи karym, z szablą; Jegomošč pan Jozef Bialoblocki па копіи cisawym, z szablą у pistoletami; Jegomošč pan Wincenty Bialoblocki па копіи dereszowatym, z szablą у pistoletami”. BIALOBRZESKI (Belabžeskis) herbu Trzaska. Znani na Wilenszczyznie (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 403).

BIALOPIOTROWICZ (Belapetravičius) herbu Sulima i Leliwa. Przez kilka wiekow mieszkali w Mazuryszkach i Rozmatowce w powiecie lidzkim. Odgalęzili się tež na Witebszczyznq, Žmudž i Inflanty (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2596, s. 77-84). 3 grudnia 1819 roku uznani przez heroldię wilenską za rodow itąi starožytną szlachtę polską (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1009, s. 17-18). BIALOPOLSKI (Belapolskis). Mieli dobra na Czemihowszczyžnie. Od początku XVIII wieku prawoslawni (Miloradowicz, Rodoslownaja kniga czernihowskogo dworianstwdy 1. 1 , s. 13). BIALOSUKNIA herbu Pielesz i Pomian. Šrednia szlachta z miejscowošci Bialosuknie na Podlasiu. Znani od okolo 1400 roku; herbu Pomian - od 1500 r. w powiecie kolnenskim i w okolicach Lwowa. BIALUSKI (Beluskis) herbu Bielikowicz. Mieli majątki na Wilenszczyz­ nie (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1062). BIALY (Belas) herbu Dąbrowa; na Wilenszczyžnie - herbu Trzaska. Polska encyklopedia szlachecka (t. IV, s. 178) informuje o nich, že od 1450 roku mieszkali w powiecie ciechanowskim, požniej tež na Litwie. Linia tego rodu herbu Potkozic od 1460 osiedlila się w powiecie radomskim i wojewodztwie ruskim, a herbu Trza­ ska od 1500 w powiecie sokolowskim i borysowskim. Spis szlachty Krolestwa Polskiego (s. 8) zawiera informacje o Janie, Szymonie, Bemardzie, Wincentym, Krzysztofie, Leonie, Michale, Wawrzyncu, Jozefie, Feliksie i Macieju Bialych. Andrzej, Walenty, Tomasz, Maciej, Adam, Grzegorz, Sebastyan, Stanislaw, Marek i liczni dalsi szlachcice o nazwisku Bialy podpisali w 1697 roku od Ziemi Nurskiej sufragię krola Augusta II (VL, t. V, s. 451 i n.). Kazimierz Bialy, zamieszkaty w Bozejewie w gubemi augustowskiej, znajdowal się na lišcie osob posiadających wyzsze stopnie lekarskie, upowaznionych do wszelkiej praktyki lekarskiej w 1845 roku (Lista lekarzy i aptekarzy w Krolestwie Polskim, b.r., s. 15). W 1819 i 1835 roku heroldia grodzienska potwierdzila rodowitošč Kazimierza, Stanislawa i Piotrą Bialych, wspolwlašcicieli kamienicy w Drohiczynie i majątku Wojtkowice Dady w powiecie drohiczynskim (CPAHB w Grodnie, f. 332, z. 4, nr 1, s. 36). Rod ten zamieszkiwal w powiatach slonimskim, lidzkim i wilkomierskim. Pieczętowal się godlem Trzaska.

68

BIALYNICK I (Belinickas) herbu Binila. Polska encyklopedia szlachecka (t. IV, s. 178) podaje: „Bialynicki herbu Binila, 1600, Bialynicze, województwo mohylewskie”. P. Matachowski takže krótko zaznacza, že Birulowie mieszkali w województwie witebskim. Byla to jednak rodzina potęžna i utalentowana. W dawnym powiecie orszanskim byla miejscowosc Bialynicze, pózniej wlasnosc ksiąžąt Oginskich, od której wzięli sobie nazwisko Bialyniccy. W zbiorach znajdują się obszeme materialy dotyczące dziejów rodu Bialynickich-Birulów (f. 319, z. 2, nr 152, s. 1-638). Przechowuje się tu m.in. list ugodowy z paždziemika 1789 roku, w którym czytamy: ,,My, Stefan, oyciec a Jan, syn, Birulowie czyniemy wiadomo tym naszym ugodliwym dokumentem w tem: Iž co ja Jan Binila, będąc skrzywdzonym przez oyca mojego Stefana wnieoddaniu mnie spadku matczynego, rozpocząlem proces. Lecz gdy dziš między narni stanęla ugoda, przeto ja takowy proces umarzam. Ja zas, Stefan Binila obowiązuję się wyplacic niewdzięcznemu synowi mojemy w przeciągu jednego roku zloty eh polskich dwa tysiące, z tem že juž wspomniony syn mój Jan žadnego ode mnie sukcessu spodziewac się nie powinien, gdyž wydziedziczając go y usuwając od wszelkiego mojego funduszu, zastrzegam, že w žadnym zapisie y dokumencie onego jako niewdzięcznego syna nie wspomnę. I na to stanowiąc ten nasz ugodliwy dokument, ony wtasnoręcznie podpisujemy. Dan w Oszmianie dnia 16 Oktobra 1789 roku” (ANB, f. 319, z. 2, nr 152, s. 70). Wedlug heraldyków polskich herb tego rodu, Bialynia, pochodzi z 1332 roku. Wówczas to za czasów Wladyslawa Lokietka pewien pan mazowiecki wybral się z wojskiem na Krzyžakow. Jeden z jego rycerzy wymajstrowal tymczasem trzy wymyslne strzaly, wydrąžone wewnątrz, tak iž možna w nich bylo ogien ukryč. W posępną noe rycerz ów puscil do namiotów krzyžackich zapalone strzaly, które wywolaly požar. Wtedy Polacy uderzyli na Niemców, a ci przeraženi, w plonących szatach, nie potrafili stawic opom. W ielu wyginęlo, reszta poszla w rozsypkę. Dzialo się to pod w sią Bialynią. Kazal więc król nadač owemu mlodemu rycerzowi nowy herb, który tež od tej wsi nazwany zostal. Poniewaž jednak miai bohater wlasny herb Jastrzębiec (podkowa z krzyžykiem), dodano mu dia wyrožnienia i uwiecznienia czynu strzalę skierowaną wzwyž. Semen Binila, rotmistrz kozacki, w 1567 roku walczyl pod Hryhorym Chodkiewiczem przeciwko Moskwie (Archiwum Ksiąžąt Sanguszków, t. VII, s. 140, 148, 247, 282). W styczniu roku 1595 jako swiadek na sądzie występuje Hawryto Semenowicz Bimla, „czlowiek dobry, szlachcic”, który uczestniczyl w zbadaniu nocnego napadu ziemianina Wasyla Luskiny na dom mieszezanina witebskiego Ulasa Doroszkiewicza. W tymže roku wspominany jest krewny jego Daniel Bimla, wozny województwa witebskiego. Sąsiadami Bialynickich byli m.in. magnaci Žylinscy, Kisielowie, Pyszniccy. Z 1600 roku zachowal się zapis pošwiadczający kupno przez Daniela Bi­ rulę, ziemianina województwa witebskiego, placu i domu w Witebsku od bylej sędziny grodzkiej Tomily Stefanowny Luskinianki (Istoriko-juridiczeskije ma­ terialy, t. XXXI, s. 90). Z 1601 roku pozostal dokument, w którym Gabryel Kokszynski, „ziemianin hosudarski województwa witebskiego, wyznawal i czynil jaw no sim moim listem dobrowolnie wyznanym”, že požyczyl 66 kop 69

groszy litewskich od Hanny Birulanki, „pošlubionej malžonki mojej w stan šwięty malženski” —jak to sarti okrešla (ibidem , s. 85-87). To, že mąž zobowiązyvval się w ciągu roku zwrócic ten dhig žonie, a swiadkami w urzędzie byli ludzie obcy (Semen Pysznicki, Jan Bujewski), a i sam nader unižony ton listu poręczycielskiego nie šwiadczą raczej ani o zgodzie tego stadia, ani o równoprawnej pozycji w nim męža. Po j akims czasie zresztą na mocy tej umowy majątek Kokszyno przeszedl na wlasnosc Hanny Birulanki, której mąž nie potrafil zwrócic dhigu na czas. W 1623 roku Samuel Binila byl wlascicielem Zajezierza na Witebszczyznie. „Proszony oczewisto pieczętarz Jan Binila” 5 kwietnia 1624 roku poswiadczyl w Witebsku darowiznę mieszczanina Mikolaja Sukowatika na cerkiew preczystienską w tymže miešcie (Archeograficzeskij sbomik dokumientow , t. III, s. 95). Od 1630 roku Birulowie posiadali siolo Horbaczewo, które Janowi Bialynickiemu przekazal wojewoda Mikolaj Kisiel (Istoriko-juridiczeskije materiafy, t. XXIII, s. 484-485). Jan Binila Bialynicki zostal w 1634 roku wojewodą witebskim. Wiadomo, že miai syna Jakuba. W 1635 figuruje w księgach grodzkich witebskich Jan Bialynicki Binila i žona jego Halka z Bielskich, kupujący majątek Wojlewo od rodziny Wojlewiczów. Z 1640 roku zachowal się testament Maryny Pysznickiej Danielowej Biruliny, w którym wymienia ona jako swych spadkobierców m.in. swe córki Bohdanę Uciechowską i Marynę Kunicką oraz trzy wnuczki: Hannę Pogorzelską oraz Helenę i Bogumilę Birulanki. Figurują tu tež dwaj wnuczkowie pici męskiej Jakub Binila i Sylwester Pogorzelski, dwie siostry umierającej, panie Kosteniewska i Swirszczewska, oraz synowie jej Lukasz i Grzegorz (ibi­ dem, t. XXVI, s. 106-112). Siedmiu braci Bialynickich po zdobyciu Witebska w 1654 roku przez wojska moskiewskie więzieni byli w Kazaniu. Sto lat wczesniej kroniki donosily, že Binila z Kozakami witebskimi spali! wiele wlosci moskiewskich, w tym Uswiat i Wieliž. Rycerze polscy (m.in. Jan Niewiarowski, Bohdan Ratomski, Jan Kirkor, Gabryel Bialynicki Binila, Jan Bohomolec), którzy bronili twierdzy Bychów, tak nieco požniej opisywali szturm na to miasto: „W roku 1659 przez Iliniczową y Szulcową y towarzyszy ich zdradę w tę fortecę Bychów to woysko cara jegomošci wpadlszy, ludzi wszystkich w tey osadzie będących wysieklo. Podczas tego wysieczenia y wziQcia tey fortecy (...) szlachty niemalo žywcem wziąwszy, po tym okrutnie tiransko zamordowano (...). Majętnošc, cokolwiek jeno byto, wszytko pobrano y poszarpano”. Kilkadziesiąt osób, lącznie z powyžej wymienionymi, zapędzono do Moskwy i przez dtugie lata męczono po więzieniàch (AWAK, t. XXXIV, s. 308-309). 26 stycznia 1664 roku do ksiąg grodzkich brzeskich wpisano kopię interesującego dokumentu, który przytaczamy tu w obszemych fragmentach: ,,My urzędnicy, szlachta y obywatele województwa witebskiego, w więzieniu w ziemi moskiewskiey będący, czyniemy wiadomo, iž Žydzi zamków y miasta wi­ tebskiego z žonami y dziecmi przez Wasila Piotrowicza Szeremieciowa —bojarzyna y wojewodę moskiewskiego y woysko osudarskie moskiewskie, w Wi­ tebsku do więzienia wzięci, do ziemi moskiewskiey zeslani, będąc pierwiey w Wieikim Nowogrodzie, w tey moskiewskiey ziemi, w turmie ciemney za 70

wielką stražą, przez niedziel kilka, w wielkiey nędzy y utrapieniu siedzieli, ktörym žadnego od osudara karmų, tak jako y nam nie dawano, a takim cięžkim więzieniem trapiono; gdzie ich niemalo tam w Nowogrodzie, tak y w drodze z tey wielkiey nędzy y utrapienia do kilkadziesiąt pomario y pomarzlo. A potem jako na szlachtę jednych ze Pskowa, drugich z Wielkiego Nowogroda, kędyšmy w więzieniu byli, na insze mieysca y horody moskiewskie prowadzono. Tedy y przerzeczonych Zydow witebskich z žonami y dziečmi ich takže po rožnych moskiewskich horodach, z ukazu osudarskiego, wozono y więzieniem trapiono. A zatem do Kazani zaprowadziwszy, w więzieniu czas niemaly trzymano y do tego czasu trzymają, gdzie žaden z tych przerzeczonych Zydow, lubo srogie od Moskwy przymuszenia, r6žną grožbą y musėm na krzczenie nawracani y przymuszani bywali. Jednak jako wiemi Jego Krolewskiey Mošci, pana naszego milosciwego, poddani y milujący panstwo, bo Jego Krölewskiej Mošci y Rzeczpospolitey naszey zwodzic się nie dali, oczekiwając milosierdzia Božego, a z laski J.K. Mošci y Rzeczypospolitey, iž z tego więzienia moskiewskiego wyswobodzeni zostaną. A w Witebsku mieszkając y będąc, wszelakie cięžary tak przed oblęženiem jako y po oblęženiu przez woysko nieprzyjacielskie moskiewskie zamköw miasta witebskiego, w ktörym niedziel cztemašcie tnvališmy y z narni zaröwno ponosili y pociągali, to jest kolo kopcow zamku witebskiego nižniego ku muru staremu opadlemu (...) pienviey szesnašcie sąžni ostrogiem obwiedli, a potem w oblęženie, widząc gwalt y potrzebę tego, sąžni trzydziešcia quatery izbicami y oblamkami tamže wedle zamku nižniego opadlego y wedle bramy žydowskiey zarobili swym wlasnym kosztem y drzewem, y bramę, nazwaną žydowską, budynkiem dobrym opatrzyli y obwarowali. Y takže swym kosztem oniž Žydzi w teyže kwaterze potajemnik dla brania wody, w cięžkim y wielkim ob­ lęženiu będąc, do rzeki Džwiny uczynili (...). Y w samym miešcie witebskim, jako my szlachta podczas tego cięžkiego oblęženia parkan budowali y ziemią osypywali, tak y oni Žydzi takže budowac y ziemią osypywac pomagali (...). Przerzeczeni Žydzi straž odprawowali ustawicznie, y každy z nich rynsztunek y strzelbę swoją do obrony, jako tež y prochi, nie potrzebując za onych, u siebie mieli y na kwaterze swey, nie žalując zdrowia, przeciwko temų nieprzyjacielowi broniąc się, stawali, bronili y te woysko nieprzyjacielskie odstrzeliwali (...). Domow tež swoich budownych, ktore rozbierono y inszego budynku y drzewa podczas oblęženia na potrzebę zamkową y m iejską do budowania, powarowania bram, wiež y sztakietow y na insze budynki z potrzeby rozbierač pozwalali y dawali y we wszystkim dobrze y przystoynie stawili się y pomocni byli (...). Szeremieciow (...) wszytkie majętnošci nasze, co tylko przy nas w W iteb­ sku bylo, od nas, takže y od nich Žydow na osudara pobrač kazal, gdzie u nich Žydow w gotowych pieniądzach, zlocie, šrebrze, kleynotach, pertach, szaciech, cynie, miedzi, ochędostwie, sprzęciech domowych y dostatkach szkolnych [tj. šwiątynnych — J.C.] pobrano y poszarpano więcey niž na sto tysięcy zlotych polskich (...). A to wszytko zabrawszy, y nas samych y ich, Žydow, do więzienia pobrawszy do ziemi moskiewskiey zaslano, gdziešmy y teraz w tem więzieniu jestešmy, a jako my sami, tak y ei wszyscy Žydzi do wielkiego uböstwa, 71

nçdzy y straty przyszlismy, bçd^c w tem wiçzieniu y utrapieniu moskiewskiem. Ktôre to nasze testimonium , za potrzebowaniem y z^daniem pomienionych Zydôw z podpisami r^k naszych, im dajemy. Dzialo siç w Kazani, w wiçzieniu bçd^c w ziemi moskiewskiey, roku Panskiego tysi^c szeséset piçcdziesi^t pi^tego . Wsrôd 39 podpisôw znakomitych rycerzy polskich na pierwszym miejscu znajduje siç inicjal Kazimierza Strawinskiego, podkomorzego starodubowskiego, podwojewody. Nastçpnie podpisy zlozyli: Jerzy K rzysztof Mozeyko, kapitan Jego Krôlewskiej Mosci; Hrehory Zaba, rotmistrz; Piotr Kazimierz Eysimont („bçd^c tego wiadom, dobrze podpisujç siç”); Andryan Hrebnicki, kwatermistrz witebski; Hrehory Birula (,,rçk^ sw^”); Mikolay Kundzicz Poczobutt; Teodor Bialynicki; Samuel Czaplic; Dymitr Bohomolec; Marcin Rogowski; Leon Bialynicki Birula ( AWAK> t. V, s. 173-176). Podczas dramatycznego zagrozenia swego bytu Zydzi pilnie wspôldzialali z wladzami polskimi. Jak tylko jednak niebezpieczenstwo mijato, natychmiast uchylali siç od jakichkolwiek swiadczen na rzecz panstwa. Gdy zas wladze lokalne prôbowaly zmusic ich do udzialu w ogôlnych pracach, udawali siç ze skargami do hetmanôw, do ksi^z^t i krôlôw z prezentami, a ci wydawali odpowiednie dyspozycje, stawiaj^ce Zydôw w sytuacji uprzywilejowanej. Oto np. list Michala Kazimierza Radziwilla, podkanclerza Wielkiego Ksiçstwa Litewskiego z 2 wrzesnia 1669 roku do oficera, kieruj^cego pracami fortyfikacyjnymi w Brzesciu: „Mosci panie oberszterleytnancie Jego Krôlewskiey Mosci Stancel! Poniewaz teraznieysze o Tatarach yK ozakach zaszle ustaty trwogi, a zatem insza ordynansôw juz byc musi dispozicia; tedy odebrawszy od Zydôw brzeskich doniesionq. kwerymoni^ y prosbç, zeby nie byli zadnymi aggravovani exactiami, ani poci^ganiem do restauratii zamku przeciwko Jego Krôlewskiej Mosci uniwersalowi y imsci pana hetmana starszego, kolegi mego, wyraznemu ordynansowi depaktowani: miec chcç y z wladzy mey serio upominam W. panu, zeby ci Zydzi brzescy we wszelakim zostawali pokoju, zadnymi onych exactiami nie aggrawuj^c, ani do naprawy walôw, ale we wszystkim ich zachowuj^c (...); inaczey by W. pan scisle za to odpowiadac musial” ( ibidem , t. V, s, 192). W roku 1676 Gabryel Birula pelnil funkcjç pisarza grodzkiego witebskiego. Lew, Heliasz, Hrehory, Gabryel, Andrzej i Teodor Bialyniccy Birulowie, zostali w 1677 roku wci^gniçci przez sejm warszawski na listç osôb od ponad 20 lat przebywaj^cych w niewoli moskiewskiej (VL, t. V, s. 261). W uchwale sejmiku witebskiego z roku 1707 wsrôd 12 sçdziôw kapturowych wymieniony zostal takze ,jegom osc pan Michaî Birula Bialynicki, lowczy witebski (lstorikojuridiczeskije material}’, t. XIII, s. 176). We wrzesniu 1708 roku do ksi^g grodzkich witebskich wpisana zostala nastçpuj^ca skarga: „Soienn^ y zalosn^ czynili manifestati^ jm c pan Michal Antoni Bialynicki Birula, lowczy wojewôdztwa witebskiego, y jm c pani Anastazja Krzeczetowska, sçdzina witebska, Michalowa Biaîynicka Birulina, lowczyna witebska, malzonkowie, o to y w ten sposôb: Gdy w roku 1708, nayjasnieyszy krôl szwedzki ciqgn^l z woyskiem swym przez Koronç Polsk^ y Wielkie Xiçstwo Litewskie, czyni^c nieznosna desolatio obywatelom Korony Polskiey y W-o X-a Litto, nawet 72

nie przebaczając swiątyniom Boskim, do pañstwa Nayjasnieyszego Cara Jmsci moskiewskiego, gdzie jeneral szwedzki, Kanifer zwany, wpadlszy od Mohilewa do miasta Witebska, rozne usitowat contribute na woyska szwedzkie wybierac y wybieral; e converso, commenderowany z woyska Cara Jmsci moskiewskiego niejaki kapitan Sotowowow y major Szyszkin, w pięciuset Kozaków, Kalmuków koni, roku tegož wyž pisanego, msca Septembre dnia 27, z poludnia, a nazajutrz rano, d. 28, w wilią šw. Michala, swiçta rzymskiego, nie dając nikomu fiysztu nad godzin dwie do salwowania się z ognia, cate miasto witebskie z przedmiesciami, zamkami nižnim y wyznim, excepto Stobody Zadunawskiey, wypalili, wyrabowali, nie tylko splendor wszelki odbierając, lecz do cíala samego obnažając, bez ¿adncgo milosierdzia ogolocili. Tamže šwiątynie Boskie rzymskie, greckie, klasztory, palace, dwory panskie, szlacheckie, mieyskie wyrabowali, popalili. Splendory košcielne, cerkiewne, deposita pañskie, szlacheckie, mieyskie zrabowali; towary rozne, pieñki, siemia lniane, konopie, zboža rožne, popioly, smelcugi, potaže popalili. Owo zgola w proch y popiól obrócili cale miasto; lud wszelki y pospólstwo do lasów zaledwo uciekli, bo wiele zmęczonych rozgromili. Podczas którey conflagraty y rąbaniny, manifestującym jchmcm, w spaleniu szpichlerzów na Podwiniu y Uzhoriu z pienką, ze zbožem, takze dworku samego, w zamku nižnim witebskim będącego, z spichlerzami, w nich z depositem skrzyñ, ochçdostwa, zbóz, miodów, victualij róznych, супу, miedzi, sprzętu róznego (...) letko rachując, uczynili szkody na zt polskich czterdziešcie tysięcy. Nie dose tego; po takowey conflagracie y rąbaninie, powracając z witebskich popiolów, a rozne dwory szlacheckie po województwie rabując y paląc, na dniu 30 msca y roku tegož, pojechawszy rano do majętnosci y dworu tychže ichmcw manifestuiących, nazwanego Zaozierza, w witebskim w-wie ležącego, tamže jako sam dwór, skarbee, szpichlerze, folwarki, staynie, obory, gumno, ordyny z evescentią wszelką, a naprzód skrzynie rozeinawszy, kleynoty, perly, zloto, srebro, ochçdostwo, cynę, miedž et idque stado dwome, eugi y chlopskich koni zabrawszy, a na wlasne копіе y wozy manifestuiących ztozywszy się, sklepy, lodownie odbijając, tranki rožne wypijając, roztaczając, nawet pszczoly w ulach ležnich y stojakach powydzierawszy, porozeinawszy; osobliwie sprawy starožytne wszelkie, przywileje rožne, ante unionem od xiąžąt ichmcw, po tym od nayjašnieyszych królów nadawane, corroborowane, domowi ichmcw pp. Bialynickich Biralów y na rožne fortuny ichmcw služące, oraz zapisy recognite, listy dzieîcze, obodnicy, inwentarze, intromissie na rožne fortu­ ny, w witebskim w-wie będące, z dawna y natenezas služące, mianowicie na Ockowo, Wydrece, Zaozierze y Zaczemicze, równie po drogach y na mieyscu rozrzucali, szarpali, częšcią na ladunki brali y zabrali, a Bóg wie, ješli komu, podczas takowego nieszczçsliwego rabunku y rozrzucania przez tychže woyska moskiewskiego ludzi, zapalaczów, rabowników, takowych dokumentôw nie dostalo. Gdzie, po takowym rabunku, jako siç nadmienilo, dwór ze wszystkim /ипditus wypalili y równie popioly szczególnie zostawiwszy, na ostatek w majętnošei Zaczerniczu tychže manifestujących ichmcw wieš, nazwaną Stodoliszcze, wyrabowali y wypalili, zabrawszy копіе temuž y w tey wsi poddañstwu (...). 73

Przez k tó rf to pow tôm f conflagratç, rfbaninç wszelkiego splendoru (...) mani­ festantes ponoszf, letko ktadfc, szkody na zl polskich osmdziesift tysiçcy, krom straty dokumentôw. Dlaczego, aby mianowicie przez stratç dokumentôw, spraw starozytnych, dalszey jakowey uymy y szkody w fortunach swych bçdfcych, nie ponosili, confirmujfc siç do prawa pospolitego, statutu W-o X-a Litto, takow f sw ojf ciçzkf desolad f, krzywdç y szkodç u xifg grodu w-a Wittbo, ptaczliwie opowiedziawszy, zfdali, aby ten manifest, z salvf przypomnienia do melioratij y ingrossatij dalszych ruin a reguirowania przezyskania dokumentôw y szkôd dalszych byl ad akta tegoz grodu w-a witebskiego wpisany. Co jest przyjçto a zapisano” (Istoriko-juridiczeskije materiaty, t. XVIII, s. 191-194). Byta to jedna z wielu podobnych skarg, wpisanych do ksifg grodzkich Witebska w tym okresie. W roku 1662 podczas walk na Biatej Rusi wojska moskiewskie wziçfy do niewoli pew nf liczbç dygnitarzy, urzçdnikôw i rycerzy zarówno Korony Polskiej, jak i Wielkiego Ksiçstwa Litewskiego. Archiwalia w spom inajf o takich osobach, jak: Hieronim Pac, wojewoda trocki, oficerowie Jan Zniewiarowski, Wojciech Kazimierz Swiencicki, Dadzibôg Stabrowski, Jakub Stanislaw Chlewiñski, Piotr Talmunt, Marcin Swirski, Wojciech Swinarski, Stanislaw Aleksandrowicz, Aleksander Tur, Stanislaw Mogilnicki, W oj­ ciech Kobyliñski, Michal Grzybowski, Karol Masalski, Kazimierz Janowski, Jan Suchorski, Bohdan Ratowski, Jan Kazimierz Skirmont, Marcjan Kozubowski, Mikolaj Loweyko, Jan Kamieñski, Mikolaj Zyrkiewicz, Krzysztof Wolowski, Pawel Wereszczaka, Michal Dworecki, Jan Kirkor, Aleksander i Jan Bohomolec, Jan Grabowski, Michal Luckiewicz, Gabryel Bialinicki Birula, Jakub Pohoski, Hrehory Felicjan Lietecki, Walerian Ciechanowiecki (ibidem , t. XVII, s. 216). W roku 1712 wymienia siç w wilenskich zapisach archiwalnych imiç Michata Antoniego Biruli, towczego i pisarza grodzkiego wojewôdztwa witeb­ skiego, wlaáciciela dóbr Wschowa, Zajezierze, Shizba-Starcowska. W odnosnym dokumencie hetmán wielki Wielkiego Ksiçstwa Litewskiego Ludwik Pociej nakazuje porucznikowi Krakowskiego Pulku Petyhorskiego natychmiastowe wycofanie siç z wyzej wymienionych dóbr dziedzicznych oraz zwrot juz scifgniçtych podatkôw, gdyz dobra dziedziczne nie podlegajf tego typu repartitiom (ibidem , t. XIX, s. 420-421). Birulowie-Bialyniccy spokrewnieni byli z rodzinami bogatymi i wpfywowymi na Kresach Rzeczypospolitej. Widac to na przyklad ze slow testamentu z 1712 roku: ,,W imiç Boga Oyca, y Syna, y Ducha Swiçtego, w Trôycy Jedynego, stañ siç ku wieczney czci y chwale Jego, nigdy nieskoñczoney. Amen. Kiedy generalny wyrok Boski kazdemu cztowiekowi, na ten swiat rodzfcemu siç, nie determinowawszy smierci y zeysciu jego pewnego czasu, dnia, ani godziny, sm iercif umrzec decydowat, przeto y ja, Antoni Krzeczetowski, skarbnik y rotmistrz w-wa witebskiego, m ajfc podlec temuz dekretowi przedwiecznego Boga y bçdfc na zdrowiu cíala mojego y sil moich oslabionym, na rozumie y umysle jednak moim bçdfc dobrze, doskonale zdrowym, nim rnnie przyjdzie dekret Boski uniwersalnf ludzkf pelnic smiercif, takow f zycia mojego y fortuny, od Majestatu Boskiego mnie do zycia mojego powierzoney, czyniç formaln f dispositif (...). 74

A d a lo moję grzeszne, jako z ziemi wzięte j ėst, ziemi oddaję y aby bylo lokowane w košciele xięžy jezuitow witebskich, ktorych o przyjęcie, a o staranie w lokowaniu Waleriana Palemoną Borka, podczaszego inflanckiego, Michala Antoniego Bialynickiego Birulę, lowczego y pisarza grodzkiego w-wa witebskiego, y ichmosciow pan malžonek Heleny Krzeczetowskiey Borkowey, Anastazyi Krzeczetowskiey Biruliney, siostr moich rodzonych, pokornie upraszam. Na ktory obrządek pobožny, chrzešcijanski lokowania ciala mojego grzesznego bez žadney pompy swieckiey, jeno na poratowanie duszy mey grzeszney przed Majestatem Boskim, przy zgromadzeniu kaplanow y celebracji przez ich ofiar šwiętych, aby bylo wyplacono z szkatuly mey zlotych polskich tysiąc jeden jezuitom witebskim”. Wsrod dziedzicow pana Krzeczetowskiego, jego krewnych i powinowatych Birulow wymienia się Helenę Garlinską, chorąžankę smolenską, Albrychta Rabieya, podsędka orszanskiego i innych, ktorzy otrzymali w spadku dziesiątki tysięcy zlotych polskich. Tysiące talarow poszto na wspomozenie kosciolow i klasztorow katolickich. A liczni przyjaciele skarbnika i rotmistrza wojewodztwa witebskiego (wsrod ktorych figurują takie nazwiska, jak: Jędrzejewski, Stachorski, Cieszynski, Šwięcicki, Gardecki, Brzezinski itp.) otrzymali bądž to „kontusz karmazynowy y župan atiasowy”, bądž to „kontusz szkarlatny, župan bialy kartunowy y jubkę podrožną, korsakami podszytą”, aby každemu sprawiona byla jakas przyjemnošč „na odchodnym” pana Krzeczetowskiego. Wsrod trzech swiadkow, podpisujących ten dokument znalazl się tež Piotr Bialynicki Birula, lešniczy witebski (ibidem , t. XX, s. 195-207). 3 kwietnia 1717 roku Stefan Antoni Biatynicki Birula pisal w testamencie, ktorego odpis przechowal się w magistracie witebskim: „Ciato zaš moję grzeszne jako z ziemi wzięte, tak ziemi oddane y w cerkwi naszey wydreyskiey, przy rodzicach y antenatach moich, porządkiem y obrzędem chrzešcijanskim katolickim, bez žadney swiata tego pompy, jeno z jak naywiększym zgromadzeniem kaplanow tak rzymskiey, jako y uniackiey religiey, z ofiarami mszy šwiętych, bez przewloki žadney, zaraz po šmierci mojey, przez naym ilsząm alžonkę moją, jeym ošč panią Maryannę Rym szankę (...) pochowane byč ma. Na со wszystko, tak na msze šwrięte, jako y na ubogie, 300 zl pol., a n a dzwonienie do kosciolow y cerkwi witebskich 10 talarow bitych naznaczam” ( ibidem , t. XXIV, s. 477). Zacytujmy jeszcze jeden dokument archiwalnv związany z imieniem tego zacnego rodu: „Roku tegož 1750, dnia 10 Septembra, panna Helena Birulanka zzašcianku Rusakowicz, gdy przed zachodem slonea podczas zniwa z poia powracając do domu, kęsem chleba posilič się cliciala, ledwo tylko 6w k ęs chleba do ust przyniosla, w tym punkcic cięžkim paraližem ruszona zosiala, tak dalece, že twarz cala skrzywiona, gęba, nos, oczy, usta y uszy daleko na bok wywrocone byly, iž się ludzkiemu oku straszliwym widokiem у dziwowiskicm stala. W tym utrapieniu zostając, gdy do poratcwania siebie innego sposobu nie widziala, pod protekcyą Matki Boskiey w tym obrazie cudami slynącey udala się y požądany swey prošby skutek wnetze odniosla, bo natychmiast twarz cala jako tako się naprawila, tož dopiero gdy mogla się wyspowiadac, po uczynioney šwiętej spowiedzi y przyjęciu Nayšwiętszey Komunii, do swojey naležytey 75

przyszla perfekcyi. Ktore laski Boskie przy tym cudownym obrazie dziejące się wraz z tą panną caly pomieniony zašcianek jako pod przysięgą wyznal, tak ona tego dobrodzieystwa Panny Nayšwiętszey sobie wyswiadczonego o napisanie usilnie upraszala” {Pelnia pięknej ja k księžyc, lask promieniami swiatu przyšwiadczająca...,s. 106-107). Ješli chodzi o wiek XIX, to księga szlachty klasy drugiej powiatu oszmianskiego z roku 1844 wymienia między innymi Jerzego Szymona Jozefą Birulę i jego žonę Florentynę z Krupskich, wlascicieli częšci majątku Narbutowszczyzny z trzema chiopami poddanymi (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 427, s. 5). Spis ziettiian minskiej guberni (Minsk 1889, s. 5) wskazuje, že Jozef Dominik Birula Bialynicki byl wlascicielem majątku Brzozowa Lada w powiecie minskim. Z tej rodziny pochodzi szereg wybitnych tworcow kultury i nauki w Polsce, Rosji i na Bialorusi. B IA L Y N O W IC Z (Belinavicius) herbu Lubicz. Notowani w žrodlach od XVI wieku. BIA N K I vel BIAN CH I. „Bianchi (czytaj Bianki). Jacek, szlachcic wloski, starszy pisarz skarbu koronnego, otrzymal w 1662 roku indygenat w nagrodę urządzenia skarbu i zloženia 20 000 zlotych na potrzeby kraju; sekretarz kr6lewski i podczaszy rozanski, zostal 1664 r. podczaszym warszawskim; w 1670 r. byl poslem na sejm, jego syn Jan, jėzuitą, um. 1703 r.” (S. Uruski, Rodzina..., 1.1, s. 165). Konstytucja sejmu walnego koronnego warszawskiego ekstraordynaryjnego z 20 iutego 1662 roku zawierala m.in. następujący fragment: „Zyczliwe studia у doswiadczona wiemosc, z pilnym zlączona dozorem w szafunku prowentow Rzeczypospolitey, urodzonego Jacka Biankiego, pisarza starszego Skarbu Ko­ ronnego, lubo swoy godny u Nas у Rzeczypospolitey zashižyl respekt, že jednak w teraznieyszych potrzebach Rzeczypospolitey, summę dwadziescia tysięcy zlotych na expensa publiczne do skarbu wniesc ofiarowal z swojey ku Rzeczy­ pospolitey zyczliwosci, non leve momentum zaslugom swoim przydawszy, przeto go za Indygenę panstw naszych Koronnych у W.X.Lit. у wszystkich tey Rzpltey praw, swobod у wolnosci, poniewaz habite apud exteros nobilitatis authentica wywiodl dokumentą participem y z potomkami jego utrisque sexus, deklarujemy. Na со у przywiley jem u z Kancellaryi dany authoritate praesentis Conventus approbujemy” (VL, t. IV, s. 408). BIA R ZA N O W SK I (B eržanauskas) herbu Kroczak. Mieszkali w powiecie kowienskim. B IC H N IE W IC Z (Bichnevičius) herbu Pielesz. Znani na Žmudzi (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2565). B IC Z E W SK I (Bičiauskas) herbu Syrokomla. Nazwisko wzięli od bližej nieznanego Biczewa. Slownik geograficzny Krolestwa Polskiego i innych krajow slowiahskich (t. I, s. 203) zawiera informację tylko о wsi Bicz w powiecie 76

koninskim oraz o wsi Biczowa w powiecie litynskim, natomiast nie wspomina о Biczewie. Lecz Wywöd familii urodzonych Biczewskich herbu Syrokomla podaje: „Roku 1819, miesiąca Junij drugiego dnia. Przed narni, Michatem RÖmerem, marszalkiem gubemskim litewsko-wilenskim, radcą stanu, Ordern Swiętej Anny 2-giej klassy kawalerem, prezydującym, i deputatami ze wszystkich powiatow guberni litewsko-wilenskiej do przyjmowania i roztrząsania wywodow szlacheckich obranymi, zložony zostal wywod rodowitosci szlacheckiej familii urodzonych Biczewskich (herbu Syrokomla), z ktorego gdy siq okazato: že familia ta starožytna szlachecka possydowala dobra Opity niegdyš w wojewödztwie przemyskim w okolicy Zamkowie i Biczewie od imienia Bi­ czewskich nazwane. Z ktorej pochodzący Alexander Biczewski, biorący się do niniejszego wywodu za protoplastę, wespot z bratem swym Wincentym, dając dowody dla bylej Rzeczypospolitej Polskiej w czasie inkursyow i wojny szwedzkiej w obliczu senatorow rad i panow, przy boku Najjašniejszego Kröla Polskiego będących, za zashigi urodzonych Biczewskich w czasie tejže wojny szwedzkiej okazane klejnot szlachectwa imieniowi ich zostal nadanym, a razem w starostwie szawelskim gruntu wtok 30 wiecznošcią Alexandrowi i Wincentemu Biczewskim nadano i zakonferowano wedtug upomnienia przywileju od Najjašniejsze­ go Kröla Polskiego Zygmunta III roku 1721 kwietnia 13 dnia w Warszawie datowanego, a 1792 marca 15 dnia w ziemstwie powiatu nowogrodzkiego aktykowanego. Rafal, že byl synem Alexandra, ojcem Jana, a dziadem Michala Biczewskich, pradziadem Gabryela z Kazimierzem, następne zapewnily dowody, jako to: metryki chrzestne, a mianowicie 1694 Februarii 21 - Jana z ojca Rafala; 1751 Oktobra 17 - Michala z ojca Jana; 1780 Junij 19 — Gabryela; 1783 Novembra 13 — Kazimierza, synöw Michala przy aktach chrzestnych cerkwi parafialnej sulubskiej zapisane, a 1816 Augusta 9 przez xiędza Jana Moszczewskiego, proboszcza sulubskiego wydane. Po utwierdzeniu takowej procedencji dla wywodzących się Gabryela i Kazimierza synöw Michala, wnuköw Jana Rafatowicza Biczewskich, tudziež že ze spadku sukcesyjnego prawem naturalnym wlok 30 ziemi w szawel­ skim powiecie i starostwie, i wojewödztwie przemyskim w okolicy Zamkowiczach i Biczewiczach sytuowanych, о tern testament Michala Janowicza Biczewskiego dla synöw Gabryela i Kazimierza pozostawiony w roku 1799 decembra 17 sporządzony przyniösl zapewnienie. Michal Janowicz Biczewski, ojciec wywodzących się, že w 1795 roku do listy familii szlacheckiej zostal zapisany, swiadectwo marszalka powiatu nowo­ grodzkiego zložone wyjasnilo. Ku wiqkszemu zapewnieniu, že z przodkow rodowituščią szlachecką familia Biczewskich w wojewödztwie litewskowilenskim zaszczycala się, niemnicj dowody rodowitosc szlachecką probujące, jako to: przywileje krölöw polskich, dokumentą na dobra w Koronie Polskiej Zombkowo i Biczewo zwane, že w czasie rewolucyöw i zamieszania krajowego 1794 roku w rabunku przez Kozaköw zniszczone zostaly, о tym wszystkim najdokladniejsze przynioslo zapewnienie swiadectwo od 17-tu osiadlej i legitymowanej szlachty nowogrodzkiego powiatu 1798 roku Januarii 4 wydane, tegož roku i miesiąca 20 dnia do akt grodu nowogrödzkiego wniesione. Dopiero

77

wywodzący się Gabryel Biczewski za prawem zastawnym trzyletnim posiada ziemską possessyę w powiecie kowienskim w okolicy Klidziach od urodzonych Mackiewiczow, jak oryginal tegož prawa zastawnego zložony roku 1817 Aprila 23 datę mający wyjasnil. Na flindamencie przeto takowych zaprodukowanych dowodöw, rodowitosc szlachecką familii urodzonych Biczewskich probujących, my, marszalek guberhski i deputaci powiatowi, stosownie do przepisöw w dyplomacie pod rokiem 1785 najtaskawiej szlachcie nadanym wyrazonych, niemniej tež pilnując się prawidel w ukazach z Rządzącego Senatu rządowi gubemskiemu litewskiemu przeslanych, familią urodzonych, a mianowicie wywodzących się, jako to: Gabryela z synami Lukaszem iAntonim, i Kazimierza z synem Hieronimem, Michalowiczow Bi­ czewskich za rodowitą i starožytną szlachtę polską uznajemy i ogiaszamy, i onych do księgi szlachty gubemi litewsko-wilenskiej pierwszej klassy zapisujemy. Dzialo się na sessyi generalnej Deputacji Wywodowej Szlacheckiej Guberni Litewsko-Wilenskiej w Wilnie. Marszalek guberhski Michal Römer; Alojzy Slawinski, deputat z powiatu oszmianskiego; Rafal Francuzowicz, deputat szlachty powiatu szawelskiego; Andrzej Podbereski, deputat braslawski; Adam Iwaszkiewicz, deputat telszewski” (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 1009, s. 5-6). 2 czerwca 1819 roku heroldia wilenska potwierdzila rodowitosc Gabryela Biczewskiego herbu Syrokomla z synami Lukaszem i Antonim; Kazimierza z synem Hieronimem, szlachcicöw powiatu kowienskiego (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 919, s. 19). W tymže 1819 roku heroldia wilenska rozpatrywala kwestię rodowitošci szlacheckiej Aleksandra, Rafala, Jerzego, Michala, Gabryela, Kazi­ mierza, Lukasza, Antoniego i Hieronima Biczewskich zamieszkalych w powie­ cie trockim. Sprawa nie byla latwa, gdyž wywodzący się, z pewnošcią biedna szlachta zagrodowa, nie byli w stanie przedstawic urzędowi jakichkolwiek papierow potwierdzających ich szlachectwo, ktöre jednak nie budzi wątpliwošci w swietle innych zrödel (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 122). Z tej rodziny pochodzi Žanna Biczewskaja, stawna wspölczesna wykonawczyni rosyjskich piešni ludowych i ballad. BIED RZY N SK I (B edrinskas) herbu Gozdawa. Mieszkali w powiecie wilenskim (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 123). BIED UNK OW ICZ (Bedunkevičius) herbu Prawdzic. Mieli siedziby w po­ wiecie zawilejskim. BIEG A N SK I (Beganskis) P. Malachowski zaznaczal, že byly dwa domy Biegahskich, z ktörych jeden uzywai herbu Leszczyc, drugi - Prawdzic. Inny historyk pisal: „Biegahscy z Bieganowa (h. Prawdzic), dom polski w powiecie oszmianskim i w polockim wojewödztwie. Stanislaw Biegahski, sekretarz Kröla Jegomosci, fundowal franciszkany w Postawach. Waclaw Biegahski, podsędek oszmianski. Synowie jego z Rudominianki: Jan, Piotr, Stanislaw, Jerzy, Waclaw” (Wojciech Wijuk Kojalowicz, Herbarz...). Biegahscy wywodzili się z XV-wiecznego wielkopolskiego Bieganowa, niedaleko Poznania. Przedstawiciele tej rodziny zajmowali w XVII stuleciu 78

eksponowane stanowiska w wojewodztwie braciawskim, minskim, kijowskim, polockim, wilenskim. Stanislaw Bieganski, sekretarz krolewski, ufundowal np. kosciöl oo. Franciszkanow w Postawach. Jego brat Waclaw, podsędek oszmianski, mial pięciu synow, z ktorych dwoch, Jan oraz Piotr, wslawilo się jako dzielni oficerowie w wojnach z Moskwą. Adam Boniecki pisal w pierwszym tomie swego monumentalnego Herbarza polskiego (s. 204): „Biegahscy herbu Prawdzic wyszli z wojewödztwa plockiego, gdzie się znajduje gniazdo Prawdzicöw i osiedli juz w XIV wieku w Bieganowie, w powiecie jędrzejowskim. Tomislaw, syn Wojslawa z Bieganowa, sprzedal w 1358 roku Kompasow pod Kurzelowem Piotrowi z Bogoryi. W roku następnym tenže Tomislaw, Mikolaj i Šwiętoslawa, wdowa po Imieslawie, dziedzice Bieganowa, sprzedali Jerzowice pod Kurzelowem arcybiskupowi gnieznienskiemu. Poczynając od XVI wieku, rodzinę tę spotykamy w rožnych stronach kraju, przewaznie jednak na Litwie”. Zamieszkali oni w powiatach: oszmianskim, wilenskim, minskim, braciawskim oraz w wojewödztwach podolskim i poznanskim. Biegahscy spowinowaceni byli z rodzinami Ejchenrejchow, Wejssenhofow, Rudominöw, Kraszkowskich i in. Žychlinski {Zlotą księga szlachty polskiej, t. IV, s. 1) twierdzil, že Biegahscy herbu Prawdzic „wywodzą się w nieprzerwanym porządku genealogicznym, na aktach grodzkich opartym, od Spytka z Bieganina, žyjącego w pierwszej polowie XV wieku”. Bieganin zaš ležy w powie­ cie kaliskim. Od polowy XVI wieku obecni byli juž na Oszmianszczyžnie i w okolicach Mscislawia. Wiktor Wittyg {Nieznana szlachta polska i je j herby, s. 29) podaje wiadomosc o Bieganskich herbu wlasnego (za parkanem niedzwiedz w sp ię ty k ro czy w lewą stron ę) rejestrowanych w 1563 roku w wojew ö d z tw ie p o d o lsk im . B ie g a h sc y w sw y c h wschodnich odnogach naleželi do dobrej szlachty kresowej. O k o lo roku 1720 posiadali Postawy, Hotbieje, Dolžę, Czerewaty, Bialą i W o ro p ajew o. W ty m ž e c z a sie sp ok rew n ili się z Tyzenhausami, chociaž spraw a ta n ie p o z b a w io n a b yla p e w n y ch przykrych aspektow. Jan Kazimierz Biegah sk i, starosta starod u b ow sk i, m arszatek Trybunalu Glöwnego Litewskiego, m ial trzy im ien n ą co rk ę A n n ę A p o lo n ię Rožę, ktorą w y d a w a l za mąž za Benedykta T y zen h a u sa , dając w p o sa g u 100 000 zlp. P ro fesor S ta n isla w K o sc ia lk o w sk i n iezb y t p o c h le b n ą w y sta w ia o p in ię tej ro d zin ie, a raczej jej ö w c z e sn e m u p o k o le n iu (S . K o sc ia lk o w sk i, Antoni Tyzen-

haus,

t. I,

s. 4 8 —5 0 ), p isząc: „ S tarostow ie starod u b o w scy o d zn a cza li s ię na o g o l

u sp o so b ie n ie m - ja k s ię zdaje - n iezg o d n y m i pieniackirn i z e zn a n y ch nam d o k u m en tow w la sn ie w tych laiach , k ied y B en ed y k t T y zen h a u s k on k u row al 0 pannę, p rzed staw iają s ię w p o ž y c iu z ludžmi ze strony niek orzystn ej; k lo c ą się m ię d z y sobą, w sporach z d y sp o zy io ra m i, zastaw n ik am i i d zierza w ca m i, u w iklani są w lic z n e p r o c e sy , spory i k lo tn ie, w ktore b y w a l w c iq g a n y ro w n iez 1 m lo d y T yzen h au s. P o za tym Jan K a zim ierz B ie g a h sk i, starosta starod u b ow sk i, n ie g d y s gorliw y stronnik S tan islaw a L e sz c z y h sk ie g o , w r. 171 0 m arszalek T rybunalu G lo w n eg o L ite w sk ie g o i kilkakrotny p o se l na sejm y (np. w latach 1 6 9 7 , 1 6 9 8 , 1 7 1 2 ),

79

poslowal z powiatu braslawskiego i na pamiętny sejm grodzienski z r. 1718; atoli wskutek zakwestionowania prawnosci wyboru niezwlocznie po rozpoczęciu sejmu poszedl sub dapium directoris (pod laskę marszalkowską), spod ktörej wydobyc się mial pod sąd tylko, bo oto stawiony przed judicium composi­ tum, zložone z marszalköw, wielkiego i nadwomego, litewskich, wojewody krakowskiego i szešciu posiôw, przekonany o falszowanie ręki krôlewskiej w podpisie i o falsyfikację pieczęci kancelarii Wielkiego Księstwa Litewskiego na uniwersalach rzekomo powtömie wydanych, po zerwaniu pierwszego sejmiku, wraz z niejakim Kaszubą na gardlo dekretowany zostal (7 listopada). Kaszubę istotnie w Grodnie dnia 5 grudnia 1718 r. šcięto, zaš starosta starodubowski zrazu szukal bezpieczenstwa w klasztorze Karmelitôw w Grodnie, skąd potem salwowal się ucieczką bodaj na Woloszczyznç; wkrôtce jednak — nie wiedziec na jakiej zasadzie —powröcil, a wsparty opieką možnych przyjaciôl (...) zdolal rychlo oczyscic się z zarzutow i od r. 1721 występuje znowu w rožnych procesach i sporach prawnych, zostaje w tymže roku nawet — rzecz wprost nie do wiary! — deputatėm z powiatu starodubowskiego na Trybunal Glôwny Litewski i ma sobie konferowane dowodztwo dožywotnie nad chorągwią tatarską. Podpisal jeszcze elekcję Augusta III w r. 1733, po czym niebawem žycie zakonczyl”. W sierpniu 1591 roku szlachcic Jarosz Bieganski oraz jego synowie Stani­ slaw, Waclaw i Krzysztof przekazali swôj majątek Wiszniewo (powiat oszmianski) w wieczne wladanie Walentemu Dybowskiemu. Swiadkiem tej transakcji byl szlachcic Bazyli Niewiarowicz (AWAK , t. XIV, s. 396, 399). Sta­ nislaw Bieganski, „sekretarz y dworzanin Jego Krolewskiey Mosci, lawicy ruskiey” spisaî przywilej krôla Zygmunta III 7 sierpnia 1614 roku nadający prawa kušnierzom wilenskim ( ibidem , t. IX, s. 157). Wzmianka o „lawicy ruskiej” jest znakiem, ze byl Stanislaw Bieganski wyznania greckiego. Tenže Stanislaw Bieganski, ziemianin krolewski powiatu oszmianskiego, w marcu 1629 roku zaskaržyl w sądzie wilenskim kilku szlachcicöw o zranienie go w domu za košciolem Šwiętego Ducha (ibidem , t. XX, s. 291). „Piotr Kazimierz Bieganski, podstoli y députât wojewôdztwa polockiego, manu propria ” podpisal w Wilnie 4 czerwca 1646 roku wyrok Trybunahi Glôwnego w procesie majątkowym między Aleksandrem Judyckim, starostą jaswohskim, a księdzem z Wilna Bartlomiejem Cieszynskim {Lietuvos Vyriau­ siojo Tribunolo sprendimai, Vilnius 1988, s. 470). W 1658 roku w zwycięskiej bitwie z oddzialami napastniczymi kniazia Dolgorukiego zginąl pod Kownem pan Bieganski, towarzysz chorągwi pancemej Boguslawa Radziwilla (Jan Wladyslaw Poczobutt-Odlanicki, Pamiętnik, Warszawa 1987, s. 119).

Percepta prowentow publicznych do skarbu Rzeczypospolitey W.X.L. z roku 1661 wspom ina Jana Kazimierza Bieganskiego, wlasciciela majętnošci Olbieja i Bialej w powiecie oszmianskim. 5 czerwca 1668 roku w księgach ziemskich polockich pojawil się zapis informujący, že „Zygmunt Karol z Bieganowa Bieganski, podkomorzyc, dal rajcy Polockiemu Zacharyaszowi Harbuzowi oblig na grunt pod miastem Polockim, nad rzeką Polotą, nazwany Krašne Biesiady ze wszytkimi przynaležnošciam i” {Istoriko-juridiczeskije materialy, t. XXV, s. 370). 80

Kazimierz Wladyslaw z Bieganowa Bieganski figuruje w 1672 roku w księgach Glôwnego Trybunahi Litewskiego jako pisarz ziemski i députât brastawski (AWAK, t. XX, s. 451). Jan Kazimierz z Bieganowa Bieganski, starosta starodubowski, putkownik j ego krôlewskiej mošci W. Ks. Litewskiego, wspomniany wyzej Kazimierz Wladyslaw z Bieganowa Bieganski, marszatek braslawski, i Krzysztof Bieganski podpisali z innym rycerstwem uchwalç opospolitym ruszeniu na Szwedôw 11 sierpnia 1702 roku {ibidem, t. XIII, s. 140-142). Jan Kazimierz Bieganski, starosta i komisarz krôlewski powiatu starodubowskiego, byt w 1712 roku czlonkiem trybunahi skarbowego Wielkiego Ksiçstwa Litewskiego (iibidem, t. VII, s. 474). Arcybiskup polocki Jason Smogorzewski pisal w 1775 roku do generatmajora Kreczetnikowa o jednym z Bieganskich: „Dobra, Biale nazwane, w bliskošci stwaszynskiego przewozu ležące, lubo teraz w zastawnym księžy jezuitôw polockich dzierženiu zostają, przecie mimo widoczne prawa wieczystego od nich sfalszowane, prawdziwym są dziedzictwem Bieganskiego, szlachcica tak dobrze urodzonego, že się po Mleczkach kasztelanowi Platerowi y pulkownikowi Brzaslawskiemu ciotecznym godzi bratem. Ten godny, poczciwy, choc z cudzej winy ubogi y ledwie podpisač się umiejący szlachcic, poprzedzone wlasnego oyca procédera prawem popierając, wspomnianego dziedzictwa zacząl dochodzič; lecz dla nastąpioney panowania odmiany kohca osiągnąč nie zdolal. Teraz nieborak w Zadzwinskim arcybiskupa folwarku przytulony gospodaruje, žeby przynajmniey mial czym kilku synkôw poedukowac y na drogę slawy przodkôw swoich wyprowadzic. Przeto z niewiadomosci nowego tu prawa dotychczas obywatelstwa tuteyszego nie zaprzysiągl, a w tych dniach zostawszy od wlasnego brata spode Lwowa oswieconym, iz traci nawet prawo do zastawnego dziedzictwa, zlecial do Polocką na dniu onegdayszym dla upadnienia do nôg jašnie wielmoznego pana Gubematora z memoryatem, žebrzącym o pozwolenie obywatelskiego zaprzysięženia” ( ibidem , t. XVI, s. 427). Felicjan Wladyslaw Bieganski, podkomorzy polocki, rodowity szlachcic, posiadal w 1671 roku majętnošč Wierchni w powiecie oszmianskim (ANB, f. 319, z. 2, nr 355, s. 5-6). Wywôd genealogiczny rodu Bieganskich, zatwierdzony w Minsku w lutym 1833 roku, potwierdzal, že „familija urodzonych Bieganskich, užywająca herbu Prawdzic (...) od dawnych czasôw (...) prawem upowaznionych będącą zaszczyconą kleynotem szlacheckim rožnych temų stanowi przyzwoitych uzywa swobôd.” B IELA W SK I (Belauskas). Uzywali herbôw Dolęga, Drya, Jelita, Zaremba i in. W. Nekanda Trepka {Liber..., s. 74-75) pisze o kilku nieszlacheckich Bielawskich: „Są to piwowarowi synowie z Kaliny od Miechowa mila, poddani pana Adama Oraczowskiego”. Z tej rodziny pochodzilo wielu znanych i zashižonych dla wielu narodôw ludzi. Aleksander Bielawski (herbu Jastrzębiec) (1811-1861), bohaterski oficer w powstaniu listopadowym; na emigracji w USA, inžynier kolejnictwa, cieszący się tam wielkim autorytetem. Eustachy Bielawski (1740-1803), malarz reli81

*

gijny i portretistą dzialający we Lwowie. Jan Bielawski (1864-1916), dzialacz polityczny, narodowiec, organizator žycia gospodarczego. Jozef Bielawski (1729-1809), poetą i komediopisarz, slynny z manii wielkosci. Jozef Bielawski (1795-1837), skrzypek, cztonek orkiestry Teatru Narodowego w Warszawie przez 26 lat. Maciej BielaWski herbu Jastrzębiec, znakomity rycerz XVI wieku, ulubieniec krola Stefana Batorego, odznaczyl šią pod Pskowern i w Inflantach; jego brat Stefan, sekretarz krölewski, bardzo bliski Zygmuntowi Augustowi. Franciszek Bielawski (zm. 1859 w Moskwie) absolwent Akademii MedykoChirurgicznej w Petersburgu; przez wiele lat pracowal na niwie medycyny w Moskwie; autor ksiąžek Podrož do Morza Lodowatego 1833 r., Opisanie wöd mineralnych naturalnych i sztucznych, O galwano-magnetyczjnym leczeniu i in. Sergiusz Bielawski (1883—1953), slynny astronom radziecki, dyrektor Obserwatorium Pulkowskiego, czlonek korespondencyjny AN ZSRR; odkryl 37 malych planet (w tym Wiadileną), ponad 250 zmiennych gwiazd i jedną kometą (1911), ktorą nazwano jego imieniem; uložyl Katalog wielkosci fotograßcznych 2777 gwiazd oraz Katalog astrograficzny 11 322 gwiazd. B IE L E C K I (Beleckas). Wedhig M. Paszkiewicza i J. Kulczyckiego (Herby rodöw polskich , s. 403), uzywali herbow Abdank, Janina i Korab. B. Paprocki wywodzil ich z Lubelszczyzny. „Aleksander z Bielki Bielecki, wojski lubac z e w sk i, sądzia grodzki krzemieniecki, dziedzic na Borszczowie, mial za sobą E lžb ietą Losiatynską, synow z nią piąciu: Jana, Ludwika, Jerzego, Antoniego i Piotrą. C örek d wie - Teresę za Jakobem Domaniewskim; Jadwigą —p rimo, za S ta n isla w em Wilczyhskim, secundo voto Janem Malinowskim. Jan Bielecki, wojski sanocki, burgrabia tucki, z Anny Cieplihskiej zostawionych dwöch synow i corek p ięč. Aleksandra dostala šią w malzenstwo Stefanowi Morskiemu, Barbara - Wladyslawowi Galkowskiemu, powtomie Chojnackiemu; Katarzyna - Janow i Leszczyckiemu herbu Korczak. Czwarta — Kozlowskiemu; piąta - C yp ryan ow i Dziąciolowskiemu. Ludwik i Aleksander zszedl bezpotomnie. Piotr Krzysztof, sądzia grodzki krzemieniecki, i ten steri­ lis. Jan Janina Bielecki, posel na sejm roku 1623. Stamtąd komisarzem naznaczony do ordynowania wojska z Kozakow Zaporoskich. Jądrzej Bielecki, podstoli i sądzia grodzki witebski w Litwie roku 1674. Jan Kazimierz Bielecki, podczaszy witebski”. W. Nekanda Trepka (.Liber ..., s. 75-76) opowiadat o licznych Bieleckich nie bądących szlachtą: „Bielecki nazwal šią Jan, ktöry co wiedziec, skąd šią wyrwal”. Bieleccy herbu Janina mieszkali m.in. w miescie Chmielniku w powiecie litynskim na Podolu oraz w powiecie rzeczyckim. Spokrewnieni byli przez žony z takimi domami, jak: Sokolowscy, Grudzinscy, Izdebscy, Lisiccy, Baczynscy, Grabowscy, Daleccy. W 1785 roku Deputacja Wywodowa Podolską potwierdzila rodowitosc szlachecką Marcelego Bieleckiego (syna Wawrzynca, wnuka Stanislawa, prawnuka Wojciecha) i jego braci Leoną i Jakuba, zamieszkalych w powiecie machnowickim. W 1851 roku heroldia wilenska potwierdzila starodawnosc trzech galązi tego rodu, z ktorych jedna mieszkala w Wilnie, dwie pozostale w powiecie wilenskim dzierzawili folwarki od Tvzenhausöw (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 125).

82

B IE L E W IC Z vėl B IL E W IC Z vėl B IL L E W IC Z (Belevičius) herbu Mogila (w powiecie lidzkim pieczętowali się godlem Radwan). Szeroko rozgalęzieni po prawie wszystkich powiatach wojewodztw wilenskiego, witebskiego, minskiego, smolenskiego. W roku 1799 vvpisani do pienvszej klasy ksiąg szlachty gubemi litewskiej (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 609, 708, 1626 i in.). Ze względu na imponującą liczebnošč užyvvali w celu odrožnienia się od siebie rozmaitych przydomkow, jak np. Rodziewicz, Stankiewicz itp. Jak wynika z materialow heroldii grodzienskiej, BielewiczowieRodziewiczowie od okolo 1500 roku znani byli dobrze i posiadali majętnošci ziemskie m.in. w powiecie lidzkim. Za protoplastę tego odgatęzienia uwažany byl Tomasz Bielewicz-Rodziewicz, wlašciciel dobr Welcowskie, Wolodkowskie i innych, ktory pozostawil po sobie synow Andrzeja i Stefana, z ktorych drugi nabyl dobra Lagoda ležące w tymže powiecie. Ta galąž rodu spokrewniona byla poprzez malžeristwa m.in. z Markockimi, Czajkowskimi, Strawinskimi i Roubami (CPAHB w Grodnie, f. 332 z. 1, nr 31). Wywod fam ilii urodzonych Bielewiczow herbu Mogila z 29 listopada 1832 roku povviada: „Przed narni, Ignacym hrabią Zabietlą, pelniącym urząd marszalka gubemskiego wilenskiego, dworu Jego Cesarskiej Mošci kamerherem i kawalerem, prezydującym, i deputatami z powiatow gubemi wilenskiej, a mianowicie z upickiego Michalem baronem Krauzėm, z szawelskiego Jozefem Rymgajllą, z wilkomierskiego Ignacym Bolcewiczem, z telszewskiego Symplicjuszem Izdebskim, z oszmianskiego Jakubem Rewkowskim, z wilenskiego Cezarym Sawickim i z kovvienskiego Jacentym Mackiewiczem, do przyjmowania i roztrząsania wywodow szlacheckich obranymi, zložony zostal wywod rodowitošci szlacheckiej familii urodzonych Rodziewiczow-Bielewiczow (herbu Mogila), z ktorego się okazalo: že familia Rodziewiczow-Bielewiczow do teražniejszego wywodu bierze za protoplastę Samuela Bielewicza, ktory že mial posiadlošč ziemską Dzienviele zwaną w powiecie przedtem oszmianskim, a teraz zawilejskim ležącą, jak rowniež, že byl ojcem trzech synow, Jana, Ludwika i Rafala, dowodem tego j ėst roku 1691 Nowembra 2 zawarty dokument wieczysto-dzielczy między wyžej pomienionymi Janem, Ludwikiem i Rafalem Bielewiczami, bracią między sobą rodzonymi, rozdzielający majętnošč Dzierwiele, w ktorym wyražają, že oną po ojcu Samuelu Bielewiczu odziedziczyli (...). Jan Samuelowicz Bielewicz mial svnow trzech, Antoniego, Sebastyana i Bartlomieja”. W 1832 roku heroldia wilehska potwierdzila starožytną rodowitošč szlachecką Macieja, Onufrego, Wincentego, Dominika, Mikolaja, Jana Bielewiczow (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 990, s. 62-64). Okolo polowy XIX wieku Bilewiczowie licznie rnieszkali na wlasnych i dzieržavvionych zašciankach w okolicy miasteczka Bloszniki, Kotowicze Potrykovvskie i in. w powiecie dzisnenskim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 2057). Wszyscy byli uznawani przez heroldię wilenską za „rodowitą i starožytną szlachtę polską”. Z tego rozgalęzionego rodu pochodzilo wielu znakomitych ludzi, znanych i zaslužonych zarowno dla kultury polskiej, jak tež bialomskiej i litewskiej; np. matka marszalka Jozefą Pilsudskiego Maria Bilewiczowna czy Antoni Bilewicz. poetą bialoruski, autor poematow i zbiorow wierszy Dzieh dobry (1953), B o rėk slowiczy (1966) i in. 83

BIELIKOWICZ (Belikovičius) herbu Abdank i wlasnego. Znani na Wilenszczyžnie i Žmudzi.

BIELINSKI (Belinskas) herbu Abdank, Junosza, Szeliga, Sreniawa i in. Jan N. Bobrowicz podawaf, že Bielinscy wyw odzą się z miejscowosci Bieliny w województwie rawskim, skąd przeniešli się do W ielkopolski, a pózniej odgalęzili się tež na wschód. P. M alachowski twierdzil, že w Polsce byly cztery rodziny szlacheckie o nazwisku Bielihski, užywające odpowiednio herbów Abdank, Junosza, Sreniawa, Szeliga. Bielinskich herbu Abdank, Junosza i Szreniawa wyw odzil K. Niesiecki (Korona Polska , t. I, s. 95-97) z Polski srodkowej. Boniecki pisal o siedmiu rodzinach polskich z nazwiskiem Bielihski (herby: Ciolek, Habdank, Junosza, Szeliga). Wszystkie te rodziny wywodzą się z Polski srodkowej lub zachodniej. Autorzy węgierscy akcentują, že Bielinscy herbu Juno­ sza pochodzą z Ciechanowa (1260), herbu Szeliga z Rawy i Sandomierza (1400). Jedni i drudzy mieli tytuly hrabiowskie polskie, saskie i pruskie (por. S. graf von Szydlow—Szydlowski, N. R. von Pastinszky, Der polnische und litauische Hochadel, s. 23). „Belinscy, czyli Bielinscy (z województwa pomorskiego), posiadali w ostatniej cwierci wieku XVII cale starostwo maryenhauskie w województwie inflanckiem. W ojewoda malborski Franciszek Bielinski wzniósl w r. 1685 obszemy kosciól parafialny w Rzežycy, który stai się pastwą plomieni w koncu XIX stulecia” (G. Manteuffel, O starodawnej szlachcie). Jednym z gniazd rodowych Bielinskich bylo Podole, gdzie często występowala szlachta polska o tym nazwisku —pięč rožnych rodzin (Spisok dworian wniesionnych w dworianskuju rodoslownuju knigu podolskoj gubemii, 1897, s. 7, 121, 183). W. Nekanda Trepka (Liber..., s. 95) donosi o Bielinskich plebejskiego pochodzenia: „Bielinski zwali się dwaj bracia Jan i Wojciech, z Pultuska rzežniczy synkowie”. Bielinscy od dawna znani byli rowniež na ziemiach pólnocno-wschodnich Polski. Np. szlachetny pan Wawrzyniec Bielihski figuruje w 1539 roku w księgach grodzkich grodziehskich (AWAK, t. XVII, s. 53). Percepta prowentów publicznych do skarbu Rzeczypospolitey W.X.L. z roku 1661 informuje: „Za rožne bellica requisita y materie ogniste do recuperowania z rąk nieprzyjacielskich fortecy grodziehskiey za listem króla jegomošci do jegomošci pana Franciszka Bielinskiego oberszterleytnanta od króla jegomošci w roku ninieyszym 1661 pod Grodno poslanego (...) zaplacono fl. 167, 12, 9”. Ksiądz Andrzej Kazimierz Bielihski z Międzyrzecza w roku 1662 wzmiankowany jest w przekazach archiwalnych. W 1761 roku Gabryel Bielihski zapisal synom swym Józefowi i Kazimierzowi częšč majątku Ostrowno: „Roku 1761, Junii 19 dnia. Ja, Gabryel Bielihski, podczaszy malborski (...) czynię wiadomo tym moim listem (...) panom Józefowi y Kazimierzowi Bielihskim, podczaszycom malborskim, synom moim kochanym, danym na to, iž (...) z w o li y praedestynacyi pana Boga, pojąwszy w stan matženski wielmožnę jeym ošč panię Tersyllę z Druckich Sokolinskich Bielinską (...) žonę moję, w majętnošci nazwaney Ostrowno, w woj. polockim sytuowaney, jedynie pustki 84

bez žadnego opatrzenia, bez krescencyi, bez sprzętu gospodarskiego, bez obory zastawszy, swoim wlasnym groszem (...) budynki mieszkalne, folwarkowe, gumienne, oborę, konie, bydto kupowatem (...). Gdy ja, przerzeczony Gabryel Bielinski, dalszego mėgo koto döbr azardu, kosztu y starania nie oszczędzając, tęž majętnošč Ostrownę do naležytey perfekcyi y znaczney dobroci przyprowadzitem, y gdyž my się w požyciu naszym matženskim potomstwa oboje ptci doczekali, taž zona moja (...) z przyktadnego žycia naszego z obrazą Boską na jedyne posmiewisko ludziom ktotnie, warchoty ze m ną wszczynata”, czyniąc propozycje, aby wszystkie dobra jej zapisal. Gdy mąž perswadowai, že przeciež „dal nam pan Bog dziatki, one w swoim czasie tež dobra posiędą”, doprowadzat žonę do szewskiej pasji. Ta zaš ukochata sobie jedynie corkę starszą Ludwikę, „nie ošwiadczaiąc rowney macierzynskiey mitošci dla dalszego potomstwa, wszystkie starania y sposoby na to obracata, ažeby teyže corce naszey wszystka dostala się substancya”. Szalona niewiasta sprzedata za 1,5 tysięcy zlotych folwark Biktožy, zagarnęla 2 tysiące zlotych spadku po K azim ierai Bujnickim, skarbniku potockim, dziadku dzieci panstwa Bielinskich, okradata męža i synöw, falszowata papiery, zniestawiala ich po sąsiadach, przeklinata itd. Odpowiednio tež nastawila corkę, ktöra - jak pisze ojciec - „wyzuwszy się z powinnego wszystkich dzieci ku swoim rodzicom uszanowania, nie pamiętając na stare lata moję, tak mocno rožnemi defektami strudzone, mnie Bielihskiego, oyca swego, despektowala, cukata, szkalowala, wyprowadzic y wypchnąč ze dworu chciala (...). Takowe moje postponowanie widząc y stysząc, zona moja (...) jako będąc podöwczas przytomna, nie tylko aby miata zgromič, owszem z tąž corką swoją namowiwszy się, rožne disgusta czynili, wolnosci swobodney wymowali”. Podobnie zachowala się i mlodsza corka T eresa. W reszcie cierp liw osc g lo w y rodziny się sk on czyia, o c z y m sw ia d czy d alszy fragm ent testam entu: „Za czym ja, G abryel B ielih sk i, p o d cza szy m alborski, tako­ w e od tey že žo n y m ojey dla sieb ie podstępki, u w iklania y p rzeciw n o sci, a od przerzeczon ych cörek m oich ( . . . ) w zgardy, nieu szan ow an ia sam ym skutkiem d o zn a w szy, od w szelk iey ich substancyi w ieczn ie y n ieo d zo w n ie oddalam y za corki znač n ie ch cę, a zaš syn ow m oich jch m sw p an ow Jozefą y K azim ierza B ielinskich, doznaw ając u staw iczn ego ustugow ania, uszanow ania, o zd row ie m oje dbających y starających się, tak zn aczn ą sum inę m oję, ja k o okrom teyže m ajętnošci O strow no w ie c z n ie y n ieo d zo w n ie daję y daruję”

(Istoriko-juridiczeskije mate-

rialy, t. X X V II, s. 4 0 8 -4 1 7 ). S ta n isla w i T o m a sz B ie lih sc y , dwaj ziem ia n ie, są w y m ien ia n i

w 1765 roku

ja k o m ie sz k a h c y w lo sc i S ta r o z a m sk ie j.(D a n isz e w sz c z y z n a ) w K się stw ie Infla n ck im ( ibidem , t. X X X I, s. 4 2 ). W 1807 roku w ite b sk ie zgrom ad zen ie szla ch eck ie p o tw ierd zilo ro d o w ito sc i sta ro žytn ošč sz la c h e tn e g o rodu B ielih sk ic h herbu A bdank. C zy ta m y w od p ow ied n im d o k u m en cie, iž „ p ierw szy p rzodek urod zon ych B ie lih sk ic h , p rzy b y w s z y z X ię stw a L ite w sk ie g o d o B ialej R usi, w T rakeie N e w e lsk im o sia d tszy ,

splodzit syna K o n sta n teg o , a z teg o p o to m stw o w trzecim stop n iu ok a za to się A le x y , D o r o te u sz i Jan”. A le k sy m ial syn a D an iela; D o ro teu sz - B a z y le g o , Nicefora i Jakuba; Jan — K o n stan tego, na c z e šč dziada. D alėj Daniel mial czte85

rech synöw: Artemiusza, Konstantego, Demetriusza i Jakuba. Bazyli - Jana i Jakuba; Nicefor - Andrzeja i Piotrą; Jakub - Grzegorza; Konstanty - Antoniego, Jana i Teodora. W dalszym ciągu rodzina się rozgalęziala i w 1807 roku liczyla juž parędziesiąt przedstawicieli plci męskiej: Grzegorz, Stefan, Teodor, Michal, Arystarch, Piotr, Ignacy, Andrzej, Pawel itd. (ANB, f. 2512, z. 1, nr 99). W 1817 roku w Witebsku potwierdzono takže starožytnošč rodu Bielinskich herbu Junosza. Piotr Bielinski w 20. latach XIX wieku byl zastępcą dozorcy i nauczycielem newelskiej Szkoly Powiatowej (CPAHL, f. 721, z. 1, nr 26, s. 20). Bielinscy herbu Junosza w XIX wieku mieszkali takže w powiatach trockim (majątek Sipowicze), wilenskim, lidzkim i w Wilnie. Ich szlacheckošč potwierdzana byla przez heroldię wilenską w latach 1798, 1811, 1829, 1832, 1834, 1842, 1858 (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 129; f. 391, z. 1, nr 1690). W jednym z wydawnictw specjalistycznych znajdujemy informację o wybitnym przedstawicielu tego rodu: „Bielinski Seweryn, Nihad Pasza (ur. 1815 w Malopolsce, zm. 14.03.1895 w Stambule), dzialacz demokratyczny na emigracji. W 1849 walczyl na Węgrzech jako adiutant generala J. Wysockiego, z ktorym następnie w 1853 wyjechal do Turcji w misji dyplomatycznej. W czasie wojny krymskiej wstąpil do armii tureckiej i walczyl pod Karsem w randze majora. Po wojnie osiadl w Brussie w Anatolii jako inžynier budowy drög. Opracowywal tež plany obrony wybrzeza ibudow al forty. Przyjąl obywatelstwo tureckie i oženil się w Stambule z corką tamtejszego konsulą angielskiego, panną Sandison. W 1877 zostal mianowany dyrektorem kolei i generalem. Opiekowat się ponadto emigrantami i zaslužyl dla kultury tureckiej. Jego syn, Roustem-bej, byl bliskim wspolpracownikiem Kemala Paszy (atatürka) i amba­ sadorėm tureckim w Stanach Zjednoczonych. Seweryn Bielinski napisat m.in.: Polacy w Turcji po upadku rewolucji wę~ gierskiej w roku 1849 (Poznan 1852) i wraz z Hieronimem Ruszczewskim

Dziennik czynnosci i wypadköw podczas misji generala Wysockiego do Turcji od 11 XII 1853 do 8 II 1855, opublikowany w „Przeglądzie Historycznym” w 1910 r.

BIELSKI (Belskis). Nazwiska tego uzywaly liczne odgalęzienia kilku dužych rodzin. Znani byli Bielscy herbu Jasienczyk, Jelita, Kurcz, Labędž, Pobog, Pogonia, Prawdzic, Radwan, Rawa, Sreniawa, Trzaska, Wieruszowa. Bielscy z powiatow oszmianskiego, wilenskiego i trockiego dowiedli szlachectwa przed heroldią wilenską w latach 1800, 1804, 1819, 1820, 1844. Drzewo genealogiczne z 1819 roku przedstawia 10 pokoleh trockiej gatęzi tego rodu i 8 — wilenskiej. Jedna z galęzi mieszkala wöwczas takže na Kowienszczyznie. W 1851 roku heroldia wilenska potwierdzila rodowitosc Aleksandra Biel­ skiego, mającego z žony Adeli Szczerbickiej synow Leonarda, Stefana i corkę Emilię, zamieszkalych w Iwiu w powiecie oszmianskim, oraz jego brata An­ drzeja, organisty w Losku. W tymže czasie zatwierdzono szlachectwo zamieszkalego w W ilnie Michala Bielskiego (zona Franciszka z Kazarynöw) z synem Leonem i corkami Kazimierą, Elžbietą, Stefanią, Leokadią i W iktorią (CPAHL, f. 391, z. 4 ,n r 131).

86

Z tej rodziny pochodzili znani uczeni i zasluženi dzialacze oswiatowi. Antoni Bielski (1801-1848), ksiądz - kapelan powstanczy z 1831 i 1848 r. Jan Bielski (1714-1768), jėzuitą, dzialacz oswiatowy, byl autorėm m.in. podręcznika historii ojczystej pt. Widok Krölestwa Polskiego rodowitym językiem polskim szkolnej polskiej szlachetnej mlodzi wystawiony (Poznan 1763). Marcin Bielski (1495-1575), wybitny historyk i pisarz staropolski, autor Kroniki wszystkiego swiata (1551), Sprawy rycerskiej, satyry pt. Sen majowy pod gajem zielonym jednego pustelnika i innych dziel, slynąl jako „czlowiek skromny, cichy, unikający rozglosu; gorący patriotą, služący ojczyžnie zaröwno mieczem, jak piörem” (pierwotne ich nazwisko bylo Wolski, a Bielskimi nazwali się od döbr Bialej pod Pajęcznem w ziemi sieradzkiej). Joachim Bielski (zm. 1599), syn Marcina i kontynuator jego dziela, poetą i historyk, napisal liczne utwory w języku lacinskim i polskim. Szymon Bielski (1745-1825) zaslužyl się jako znany dzialacz oswiatowy pijarski, autor m.in. Arytmetyki praktycznej dla wygody y uzywania szkolnej mlodzi zebraney (1775) oraz Arytmetyki dla wygody y uzywania gospodarskiego (1775 i 1793). Wielki röd Bielskich w Rosji wywodzil siebie od księcia Giedymina. B IEN IA K O N SK I (Benekonskis) herbu Lada. Mieszkali w wojewödztwie wilenskim. Ich szlacheckošč potwierdzana przez heroldię wilenską w roku 1800 oraz w 1863: Jozefat Michal, Wawrzyniec Kajetan, Stanislaw Henryk, Wincenty Jan, Wawrzyniec oraz Stefan (CPAHL, f. 391, z. 9, nr 126). W XIX wieku mieli drobne posiadlošci w powiecie lidzkim (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 842, s. 252; f. 391, z. 9, nr 126, 2519). B IE N IE C K I (Beneckas) herbu Lodzia. Mieli siedziby w powiatach kowienskim i wilkomierskim (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2596). B IEN IU SZEW IC Z (Beniuševičius) herbu Belina. Mieszkali w powiecie wolkowyskim. BIENKIEW ICZ (Benkevičius) herbu Radwan. Mieli dobra w powiatach lidz­ kim i wilenskim (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 38,43,47,1722; f. 391, z. 8, nr 1145). BIEN K O W SK I (Benkauskas) herbu Lada i Korwin. Znani zaröwno w Polsce srodkowej i potudniowej, jak i na Kresach. W. Nekanda Trepka donosil o dwöch nieszlacheckich rodzinach Bienkowskich: „Bienkowski nazwal się Jan, soltysöw syn z Bienköwki pod Lanckoroną (...). Bienkowski zwal się mieszczanin kleparski (...), byl pozywany o nieplacenie szosöw miejskich” {Liber..., s. 76). BIEN KUN SK I (Benkunskas) herbu Bajbuza i Wąž. Znani na Wilehszczyžnie (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1395). BIER N A C K I vėl BERNA CK I (Bernackas) herbu Poraj, Lubicz, Prus, Sas, Abdank i in. Silny, wysoce uzdolniony röd polski. Moze dziwic to, že K. Niesiec87

ki potrafil o nich powiedziec tylko: „Bemacki. O tych naši pisarze nie mogli wiedzieč, ile že Krzysztof Bemacki dopiero nobilitowany roku 1676” (Korona Pol­ ska , 1.1, s. 73). Inny heraldyk pisat nieco obszemiej: „Biemacki herbu Poraj. Dom ten ma intratną prebendę Strzalkôw zwaną w w-wie sieradzkim, powiecie radomskim sytuow aną(...). Zaslužony w kraju, tak przez sprawowanie publicznych funkcji poselskich na sejmach” (Wojciech Wielądko, Heraldyka, t. II, s. 483). Nazwisko wzięli prawdopodobnie od miejscowosci Biematki w powiecie bielskim lub Biemacice w kaliskim, dobrze znanych juž w XVI wieku. Biemaccy herbu Sas wywodzili się jednak z miejscowosci Biema w powiecie bialskim w wojewôdztwie krakowskim. A. Boniecki (Herbarz polski, t. I, s. 169) takže bardzo krôtko pisal: „Bernacki Bernard Krzysztof otrzymal szlachectwo na sejmie 1676 r. Ignacy podpisal manifest szlachty litewskiej 1763 r. Michal, regent grodzki žytomierski 1790 r.” W iktor Wittyg (Nieznana szlachta polska i je j herby, s. 30) podaje wiadomošč o Biemackich herbu Lubicz (1570) z Podlasia i herbu Prus (1690). S. Uruski (Rodzina.., t. I, s. 143) oznajmial: „Bemacki herbu Abdank. Jerzy, syn Filipa, pulkownik wojsk rosyjskich, otrzymal przyznanie szlachectwa w Cesarstwie 1854 r. i zapisany do ksiąg szlachty gubemi kijowskiej. Samuel, syn Boguslawa, udowodnil szlachectwo w gubemi wilenskiej 1801 r.”. Byli tež Bemaccy nieszlachta. W. Nekanda Trepka zauwazal: „Bemacki, co byl z Woloch uciekl, nakupil byl majętnošci w Rusi i na Wolyniu; pojmany i šcięty od Turką (...). Zostalo cos jego potomkôw”. Ale się myli Trepka, bo ten, o kim pisze, szlachcic z Moldawii Miron Bemawski uzywat herbu Mohyla i otrzymal indygenat polski. Polska encyklopedia szlachecka (t. IV, s. 167) informuje o Bernackich her­ bu Abdank (wilenskie, podolskie), herbu Poraj (powiat kowienski) oraz o Ber­ nackich Ormianach herbôw Krzywdzic i Bematowicz ze Lwowa. M. Paszkiewicz i J. Kulczycki ( Herby rodôw polskich, s. 404) informują o Biemackich herbu Korczak, Krzywdzic, Lubicz, Poraj, Prus III i Sas. W zachowanych przekazach archiwalnych wzmianki o reprezentantach tego rodu spotykane są nader cząsto. Cunradus i Panerath de Bemyky figurują w księgach ziemskich miasta Halicza z roku 1444. Byemaczsky Felix, pincema Brzesthensis, wzmiankowany jest w 1501 roku w Metricularium Regni Poloniae summaria jako uczen szkôl warszawskich. W 1567 roku w regimencie starosty orszanskiego Filona Kmity Czernobylskiego ciągnąl przeciwko Moskwie „pacholok Piotr Biematski, na nim pancerz, szyszak, szabla, tarcza, drzewko; walach pod nim biaty z piętnem” (Archeograficzeskij sbornik dokumientow, t. IV, s. 217). Lukasz Biemacki byl w 1587 roku poslem sejmiku šredzkiego na sejm w Sieradzu ( Akta sejmikowe wojewôdztw poznamkiego i kaliskiego, cz. 1, s. 70). Na początku XVII wieku widzimy tu takže Jana i Stanislawa Biemackich. Wawrzyniec Biemacki, dobiy szlachcic, figuruje jako swiadek w księgach sądowych brzeskich w roku 1577 (AWAK, t. XVIII, s. 27). Kilian Biemacki byl notariuszem grodzkim mielnickim okolo roku 1600. Rotmistrz Biemacki w 1609 roku plądrowal tereny wokôt Wieliza (Lubawicze, Mikulino). W tymže czasie w žrodlach

88

figumje Walenty Biemacki, szlachcic z Mielnik. Piotr Biemacki 28 kwietnia 1633 roku podpisat uchwalę zjazdu szlachty powiatu czchowskiego {Akta sejmikowe województwa krakowskiego, t. II, s. 171). 18 czerwca 1635 roku do ksiąg sądu grodzkiego w Mielniku zapisano skargę popa prawoslawnego ze wsi Sawicze Iwana Wierzbickiego na szlachcica Marcina Biemackiego o zniewazenie, pobicie i odebranie 40 florenów: Poponi de villa

Sawicze protestatio. Ad officium capitanéale actaque praesentia castrensia Mielnicensia personaliter veniens honorabilis Iwan Wierzbicki prezbiter ritus graeci de villa Sawicze coram eodem officio praesenti solenniter quaestus et protestatus est contra nobilem Martinum filium nobilis Christophori Biemacki idque de eo, quia ipse tempore certo videlicet sabbatho post festa solennia Pentecosten proxi­ me praeterito, intercedendo eidem protestanti viam publicam liberam in oppido Losice, in platea Bielska, eundem protestandem sine nulla occasione vulneribus enormibus affecit et vix semivivum reliquit, pecuniae paratae florenos quadraquinta recepit (...). Pro quorum illatione suprascriptum nobilem Martinum Biemac­ ki inculpavit (AWAK, t. XXXIII, s. 284). Andrzej Grzymala Biemacki oraz Andrzej Biemacki 8 czerwca 1652 roku podpisali na zamku w Trembowli w ziemi halickiej laudum ziemian tutejszych dotyczące regulacji spraw w obliczu niebezpieczeñstwa wojny (Akta grodzkie i ziemskie zArchiwum Ziemskiego we Lwowie, Lwow 1931, t. XXIV, s. 94). Kazimierz Biemacki w polowie XVII wieku byl wlascicielem wsi Narojki w powiecie drohiczynskim. Regiestr wsiów parafiey losickiey w roku Panskim 1662 spisany zawiera następujące dane: „Wies Biematy dicta Plosiodra. Pan Kazimierz Biemacki z zoną Franciszką, brat jego Marcjan, matka ich Zuzanna wdowa (...), pan Woyciech Biemacki Prylko z zoną Katarzyną, syn Franciszek, córka Krystyna (...), pani Biemacka Maryna Janowa sama, matžonek w woysku, pan Walenty Biemacki z zoną Maryną y corką Zophią, u tegož Maciejowa Biemacka komomica, osób cztery, pan Kasper Biemacki z žoną Reginą, córek dwie Jagnieszka y Maryna, osób cztery, pan Wladyslaw Biemacki podsędkowicz, sam (...). Circa quam por­ rectionem regestri connotationis personarum supra specificatarum venientes ’no­ biles Kaspar et Martianus Biemaccy super veram et fidelem connotationem per­ sonarum in villa supradicta commanentium medio corporali juramento in facie officii praesentis flexis genibus comprobaverunt et attestati sunt”. W innej wsi tegož powiatu mielnickiego Chlopska Wolka szlachta w ogóle nie mieszkala. Natomiast we wsi Biematy Šrednie i owszem: „Pan Wawrzyniec Biemacki Mixiak z žoną Maryną, siostra Krystyna; pan Jakub Biemacki Mixiak z žoną, syn Maciey z žoną Maryną; w chahipie u pana Safranka Biemackiego komomica Maryna Skolimowska, druga Anna Jakubowska wdowa; pan Malchei Biemacki z žoną Dorothą, syn Bartosz, córka Barbara; pan Symon Biemacki Kožlak z žoną Ewą, chlopiec Jakub syn jego; pan Biemat Biemacki z žoną Zophią, córka Jadwiga; pan Jakub Biemacki Pawluk z žoną Katarzyną (...); pan Woyciech Biemacki wdowiec Safranek ma synów dwa, Adama y Pawla”. Wies Stare Biematy, znajdująca się w sąsiedztwie, zamieszkana byla przez Szyszków, Kalinowskich, Nowiszewskich, Kalickich, Sufciñskich, Raczyñskich, Kusnierczaków. Biemackich w niej nie bylo. Natomiast w jeszcze jednej 89

sąsiedniej wsi Biematy Rudnik obok Piorow, Radzikowskich, Terlikowskich, Lipinskich, Borkowskich sygnalizowani są Jędrzej, Kazimierz, Ludwik, Albert Biemaccy z domownikami i shižbą (AWAK, t. XXXIII, s. 407-409). Jan Kazi­ mierz Biemacki, nobilis, figuruje vv tymže regestrze jako mieszkaniec wsi Sarnaki ( ibidem , s. 443). W roku 1666 pan Bazyli Biernacki na mocy ukazu cara Aleksego Michailowicza zatvvierdzony zostal na pisarstwie starodubowskim (W. Modzalewski, Otrywki iz Starodubowskoj mieskoj knigi, Czernihovv 1911, s. 25). Andreas Biemacki znajdowal się w sierpniu 1672 roku wšrod szlachty, ktora się zamknęla na zamku w Trembowli przed nieprzyjacielem (Turkami i Kozakami). W 1786 roku w dmkami Uniwersytetu Wilenskiego wydano 36-stronicową ksiąžeczkę Felicyana Biemackiego pt. Kazanie na pogrzebie ciala Kazimiry Z Burzyhskich Chrapowickiey, starošciney sądowey starodubowskiey” (K. Čepienė, J. Petrauskiene, Vilniaus Akademijos spaustuves leidiniai 1576—1805, Vilnius 1979, s. 190). Szlachcic Sebastyan Bemacki spod Lucką figuruje w jednym z dokumentovv z początku XVIII wieku jako zdeklarowany szermierz katolicyzmu (AWAK, t. XVI, s. 510). Biernaccy herbu Sas i Poraj uzyskali potwierdzenie szlachectvva przed halickim i lwowskim sądem ziemskim w 1782 i 1783 roku (Poczet szlachty galicyjskiej i bukowihskiej, s. 16). W roku 1802 szlachta powiatu vvilejskiego potvvierdzila szlachetne urodzenie Franciszka Biemackiego herbu Poray, vvlašciciela majątku Plaskowicze. Wywod swoj zaczynal on od Mikolaja Stanislawa Biemackiego (ANB, f. 319, z. 2, nr 133, s. 1,10). Dokument z 1790 roku pt. Opisanie wlošcian dzieržawy Upiny w Księstvvie Žmudzkim zawiera następującą informację. „Miasteczko Upina. Jegomošč xiądz Fabian Bemacki, kapelan, ma gruntą y sianožęci do užywania sobie vvyznaczone ze dwom skarbowego bezplatnie. Augustyn Tomaszewski, organista, Jerzy Lėkis, zakrystyan, y Katarzyna Možeykowna, dewotka, jako shidzy košcielni na ogrodkach mieszkają takož bezplatnie” (.AWAK , t. XXXVIII, s. 124). Sztabsrotmistrz Biemacki zostal ranny i nagrodzony Orderem Švviętego Jerzego podczas služby w Litewskim Pulku Ulanow, walczącym w 1812 roku po stronie Rosji ( ibidem , t. XXXVII, s. 95). Adam Tarkowski, Jan Biernacki, Ger­ trūda Poptawska, Jozefą Godlewska, Honorata Niewiarowska figumją w Spra-

\vozdaniu o wizytacji szpitala ciechanowieckiego ubogich chorych pod rządem Zgromadzenia Siostr Milosierdzia uczynionej w 1820 r. (Centralna Biblioteka AN Litwy w Wilnie, Dzial rękopisow, f. 273-3888). Aleksander Biemacki od 1808 do 1824 roku byl nauczycielem gimnazjum w Kiejdanach. Gdy szkota ta zostala przez wladze carskie zamknięta, Biemacki, jak i wszyscy inni wykladowcy i uczniowie, oddany zostal przez Nowosilcowa pod tajny nadzor policji, chociaž „winnym się nie okazal”. Do 1826 roku mieszkal w funduszowym folvvarku Soltaniszki w powiecie rosienskim; od 1826 do 1828 w folvvarku Wojewodziszki ziemianina Balcevvicza w povviecie kowienskim; do 1833 roku - w folvvarku Kochaniszki ziemianina Gruževvskiego w povviecie rosienskim. Następnie przez szereg lai byl czlonkiem kapituly Wilenskiego Kolegium Evvangelicko-Reformackiego, mial tytul „registratora kolležskiego” i w 1840 roku zostal polecony rządowi jako kandydat do Znaku 90

Wyröznienia za Nienaganną Stužbą, lecz wyröznienia tego nie otrzymal „ze względu na niepewnosc swego szlachectwa” i przebywanie ongiš pod nadzorem policji (CPAHL, f. 378, z. 1840, nr 553). Filip Biemacki byl nauczycielem historii, geografii, statystyki iję z y k a niemieckiego w Gimnazjum Mohylewskim w roku szkolnym 1822/23 (CPAHL, f. 721, z. 1, nr 26, s. 20). W 1863 roku w Petersburgu aresztowano za udzial w ruchu powstanczym studentą Jozefą Biemackiego (Archiwnyje matieriafy Murawiewskogo Muzieja, Wilno 1913, t. I, s. 99). Julian Biemacki, patriotą polski na wygnaniu, zmarl w Londynie w 1867 roku (Materiaty do biograßi, genealogii i heraldyki polskiej, Buenos Aires-Paryz 1964, t. II, s. 67,). Wywöd urodzonych Biemackich herbu Korczak z roku 1799 stwierdza, že: „urodzeni Biemaccy, przodkowie wywodzących šią, w skutku prerogatywy szlachectwa swego juž mieli osiadlošč swoją w powiecie lidzkim w wieku przeszlym, jako o tym oblatowany dokument w czasie Roköw w Lidzie w dacie roku 1664 miesiąca Januaryi 12 dnia przeswiadczyl, ktöry rodowitosc domu Biemackich, począwszy od Nikodemą, wojskiego mielnickiego na Podlasiu, obszemie opisuje. Z tych potomköw Stanislaw Biemacki mial synöw Antoniego, Pawla, Piotrą i Michala (...). Antoni, pierwszy syn, mial syna Benedykta iJakuba (...). Pawel, drugi syn Stanislawa, mial synöw Macieja, Kazimierza i Andrzeja (...). Piotr, trzeci syn Stanislawa, mial synöw Tomasza i Jozefą (...). Z Michala, czwartego syna Stanislawa, rodzą šią Jözef i Jan”. Heroldia wilenska uznaia w tym roku kilkunastu Biemackich, wlascicieli majątku Stankieliszki za „rodowitą i starožytną szlachtę polską” (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 948, s. 359362). Drzewo genealogiczne Biemadzkich herbu Poraj, zatwierdzone w Minsku w 1802 roku podaje opi s czterech pokoleh tego rodu: Marcin, Jan, Jözef, Antoni (A N B ,f. 319, z. 1, nr 29, s. 19). Dekret o rodowitosci familii urodzonych Biemackich herbu Poraj z 1816 roku wywodzi tą rodzinę „z starožytnej familii polskiej, w wojewödztwach podlaskim, kaliskim i Xiąstwie Mazowieckim przed wiekami rozrodzonej”. W 1663 roku Nikodem Biemacki, wojski mielnicki, rozdzielil swe dobra miądzy szešciu synöw (z žony Zofii Krasnodąbskiej): Marcina, Andrzeja, Ludwika, Karola, Kazimierza i Stanislawa. Odtąd rodzina rozgatązila šią szeroko, užywając tež niekiedy herbu Korczak (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1227, s. 1-95). Kilkanašcie posiadlošci ziemskich naležato do Biemackich w powiecie lidzkim (CPAHL, f. 391, z. 3, nr 111; f. 391, z. 4, nr 137, s. 1-81). Ich rodowitosc niejednokrotnie potwierdzaly heroldie grodziehska i wilehska. Tutaj posiadali oni dziedziczne majątki Wolczki i Stankieliszki. Spokrewnieni byli m.in. z dobrą szlachtą miejscową: Ostrowskimi, Mackiewiczami, Lewickimi, Swiderskimi, Szczukami, Wojnowskimi, Stasiewiczami, Czepikami, Zabiellami, Szyszkowiczami, Wilbikami, Czaplami, Ciechanowiczami, Kmpowiczami, Roubami, Wojszwilami. Ta galąž wywodzila siebie od Niko­ demą Biemackiego, pana na Rudnikach i Starych Biematach w ziemi mielnickiej, ktöry pozostawil po sobie szešciu synöw: Marcina, Andrzeja, Karola, Ludwika, Kazimierza i Stanislawa. Rzecz jasna, iž wszyscy oni nie mogli šią „zmiešcič” na odziedziczonych dobrach i zmuszeni byli udač šią po šmierci ojca 91

okolo roku 1663 na Kresy. W powiecie lidzkim osiedli Stefan i Adalbert, synowie Karola Biemackiego. Genealogia z 1833 roku, sporządzona w Grodnie, przedstawia dziesięč pokolen (50 osob plci męskiej) tej rodziny (por. tež: CPAHL, f. 391, z. 7, nr 73 oraz f. 391, z. 9, nr 70, s. 4-6). Biemaccy herbu Poraj spokrewnieni byli m.in. ze starą szlachecką rodziną Jezierskich z Goląbek herbu Nowina (por. Materialy do biografu, genealogii i heraldyki polskiej, t. VI, s. 305). W 1834 roku heroldia wilenska potwierdzila rodowitosc szlachecką Stanislawa, Mateusza, Dominika, Mikolaja, Stanislawa, Jakuba, Bernarda, Samuela, Boguslawa, Filipa, Aleksandra, Michala i kilku innych Biemackich, zamieszkalych w powiecie trockim na Wilenszczyznie (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 119). W rzymskokatolickim košciele miejscowym w latach 1769-1871 zarejestrowano przyjšcie na swiat kilku kolejnych pokolen rodziny Biemackich (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1496, s. 9-15). 31 przedstawicieli rodu Biemackich w latach 1845-1895 wpisano do szostej częšci ksiąg szlacheckich gubemi podolskiej (Spisok dworian wniesionnych w dworianskuju rodoslownuju knigu podolskoj gubemii, s. 184). Wsröd osob, ktorym zabroniono wjazdu do Imperium rosyjskiego (lista z 1855 r.), na trzecim miejscu znajdowal się Gustaw Biemacki, „wychowanek szkoly pol­ skiej w Paryžu” (CPAH Bialomsi w Grodnie, f. 2, o. 6, z. 22, nr 1204). Od XVIIXVIII wieku niektörzy Biemaccy wstąpili do služby rosyjskiej, przyjęli prawoslawie i zmodyfikowali nazwisko na Biematskij, Biemadskij i Wiemadskij. W roku 1863 oddzial „majora Bemadckogo” (Astrachanski Pulk Grenadieröw) uczestniczyl w likwidacji oddzialow powstanczych na Wilenszczyznie w okolicy miasteczka Worniany {Archiwnyje matieriafy Murawiewskogo Muzieja, Wilno 1915, t. II, s. 226). Biemaccy, ktörzy się osiedlili w Rosji, podobnie jak jedna z galęzi Rimskich-Korsakowow, uzywali polskiego herbu Poray (Roža) (A. Lakier, Russkaja gieraldika, Petersburg 1855, t. II, s. 461). O nich pisal L.M. Sawiolow (Rodoslownyje zapisi, t. I, s. 166), že „pochodzą z pol­ skiego szlachectwa”. Znani w Rosji od XVII stulecia. Juž w 1661 roku w jednym z dokumentöw kancelarii carskiej figuruje „moskowskij dworianin Stiepaszko Biernackoj” (Russko-bielorusskije swiazi. Sbornik dokumientow, Minsk 1963, s. 451, 453). Wsröd 108 polskich męczennikow za wiarę z okresu II wojny swiatowej, ktörych Ojciec Šwięty Jan Pawel II beatyfikowai w 1999 roku, znajduje się Marinna Biemacka (1888-1943, o ktörej w odnošnym dokumencie Stolicy Apostolskiej czytamy: „Bög i Bože prawo byly dla Marianny wartošciami ponad wszelkie sprawy, wlącznie z wolnošcią. W czasie akcji odwetowej ze strony gestapo spontanicznie ofiarowala swoje žycie w zamian za wziętą na egzekucję swoją brzemienną synową i žycie dziecka mąjącego się wkrötce narodzič. Uprosila dowodcę plutonu, by mogla zająč jej miejsce. W ten sposöb synowa mogla wröcic do domu, Mariannę natomiast zabrano do więzienia, a požniej 13 lipca 1943 roku rozstrzelano w Naumowiczach k. Grodna. Czekając na egzekucję, miala tylko jedną prošbę: aby dostarczono jej rožaniec.” B IE R N IK O W IC Z (Bernikovičius) herbu Slepowron. Przez wieki dziedziczyli posiadlošč Trokiele w powiecie oszmianskim. 31 sierpnia 1820 roku

92

uznani zostali przez heroldię w ilen sk ą za rodow itą i starožytną szlachtę polską (CPAH L, f. 3 9 1 , z. 1, nr 1009, s. 224 -2 2 5 ).

B IE R U T O W IC Z (Berutavičius) herbu Srzeniawa. Mieszkali w powiecie szawelskim. B IESIA D EC K I (Besedeckas) herbu Prus I. Szlachta zagrodowa województwa przemyskiego. B IE SIE K IE R SK I (Besekerskas) herbu Lubicz, Pomian, Topór. Wzięli nazwisko od miejscowosci Biesiekiery, znanej dobrze juž w XIII wieku w okoIicy Gniezna. Zamieszkiwali m.in. w Podbrodziu i okolicach tego miasteczka, znajdującego się w dawnym powiecie šwięcianskim w gubemi wilehskiej, jak tež w Lipawie w gubemi kurlandzkiej (CPAH Biatomsi w Grodnie, f. 332, z. 1, nr 13, s. 41). Wywód familii urodzonych Biesiekierskich herbu Pomian z 29 marca 1804 roku stwierdza, ii: „familia Skemblinów Biesiekierskich z Korony pochodząca, prerogatywami szlacheckiemi od dawnych czasów byla zaszczycona, posiadala dobra ziemskie i urzęda, jak w roku 1602 datowane (...) prawo zastawne od Wojciecha i Jana Biesiekierskich Ciecierskiemu na dobra ziemskie Swity w powiecie oszmiahskim ležące wydane. 1585 r. Nowembra 24 dnia extrakt zksiąg metryk kancellaryi W.Ks. Litewskiego króla Stefana do dworzanina Stefana Biesiekierskiego pisanego potwierdzily”. Ich rodowe posiadlošci to m.in. folwarki Taluniszki w powiecie brastawskim i Migdaliszki w wilenskim. Mieszkali tež w okolicach Widz i Malat. Spokrewnieni byli z Zahorskimi, Gabryelowiczami, Wierzchnickimi. Licznie rozrodzeni, tak iž w 1804 roku heroldia wilenska uznala za „rodowitą i starožytną szlachtę polską” Andrzej a, Tadeusza, Cypryana, Mateusza, Jozefą, Justyna, Jana, Ignacego, Onufrego, Dominika. Marcina, Stefana i kilkunastu innych Biesiekierskich (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2596, s. 22-24).

Lista familii szlachcia Marcina Biesiekierskiego, žyjącego w powiecie wilkomierskim, z wyszczególnieniem majątku i ludnošci z 1799 roku podaje: „Martin, syn Piotrą, Biesiekierski, wywodzący się, lat 60, herbu Žubra Glowa. Žonaty z panną Brygidą Žyczkowską, ma synów Antoniego i Karola, córka Maryanna zamęžna za szlachcicem Duraszewiczem. Nie mając dziedziczney possesyi, trzyma arendą folwark Powiryncie w powiecie wilkomierskim, mieszka w tym folwarku (...). Wywód jego następny: Jan, Jana syn, Skemblin Biesiekierski, pradziad wywodzących się, miai majątki dziedziczne w powiecie oszmiahskim, jak okazuje prawo zastawne, od niego Ciecierskim wydane w r. 1602 Junii 12 dnia (...). Miai braci rodzonych Woyciecha, Pawta, Bartosza y Macieja, z których dway ostatili, Bartosz y Maciey, zostali w Koronie y tam dotychczas nadane im dobra Biesiekiry ich potomki w dzierženiu swym utrzymują. Z pomienionych pięciu braci Biesiekierskich potomstwo rozplenione osiadto Litwę y Koronę. A mianowicie — Jan wyžey wzmieniony sptodzil synów Krzysztofa, Kazimierza, Mateusza, Michala y Piotrą, zabitego od Gay damo wiczów; w dowód dekret Trybunalu Glównego W.X. Litewskiego pod rokiem 93

1715 maja 24 dnia sklada się. Woyciech zostawil synôw Dawida, Kazimierza, porucznika w woysku, y Jozefą. Pawel osiadl w wojewôdztwie trockim, z niego jakie zostalo potomstwo, wywodzący się nie wiedzą. Bartosz y Maciey w Koronie, z ktôrych potomki do dziš dnia wielkiemi zaszczycali się godnošciami. Krzysztof, Jana syn, Skemblin Biesiekierski, dziad wywodzących się, splodzil syna Piotrą. Kazimierz, brat jego, splodzil Michala y Mikolaja. Z tych potomki do dziš dnia naydują się w powiecie oszmianskim. Mateusz, brat drugi Krzysztofa, splodzil syna Ignacego. Michal, brat trzeci, zostawil syna jednego, y ten w mlodym wieku umarl. Ci bracia, dochodząc šmierci zabitego brata swojego Piotrą, mieli wielki procéder w Trybunale; w dowodzie dekret pod rokiem 1712 Februaryi 9 dnia skladający się. Woyciecha zaš synowie wyzey wzmiankowani zostawili tych potomkôw — Dawid, syn Woyciecha, splodzil synôw Marcina, Felixa, Teofilą, Jana y Rocha. Kazimierz, porucznik, brat Da­ wida, splodzil syna Jozefą y corkę Annę. Jôzef, drugi brat Dawida, zostawil synôw trzech, o ktôrych imionach wy wodzący się nie wiedzą, ale že z nich jeden byl w zakonie dominikanôw, drugi proboszczem w Grodzienskim, tę tylko wiadomosc przylączają. Piotr, Krzysztofa syn, Skumblin Biesiekierski, oyciec wywodzących się, splodzil synôw Antoniego, Stanislawa, Jana, Marcina, Dawida, dopiero do wywodu idących. Ignacy, brat stryjeczny Piotrą, nieženny. Z Michala y Mikolaja Kazimierza, synôw, a braci stryjecznych Piotrą, jakie ich potomstwo, wywodzący się nie wiedzą. Dawida synowie, a bracia Piotrą stryjeczni, Marcin bezpotomny, Felicjan mial corkę, Teofil, Jan y Roch bezpotomni. Ci bracia, že mieli posiadlošč ziemską, dowodzi prawo zrzeczne od Felicyana braciom wydane pod rokiem 1749 marca 15 datowane (...). Józef, Kazimierza syn, brat stryjeczny Piotrą splodzil synôw Jôzefata, juž niežyjącego, Hieronima dopiero wywodzącego się, z bracią stryjeczną; Aleksandra, o ktôrym brat nie wie, gdzie się obraca, Jana juž niežyjącego, Stanislawa niežyjącego, Justyna w rossyjskiey službie woyskowey będącego, ktôrzy to pomienieni teraz skladają notacyą urzędową oyca swego o ich rodowitosci z datą roku 1779 Februaryi 11 dnia (...) w extrakcie ukazującąsię”. Z tejže listy familijnej 1799 roku dowiadujemy się następujących informacji o rodzenstwie M arcina Biesiekierskiego: „Stanislaw, brat M arcina rodzony, žonaty z imč panną Franciszką Gabryalow iczowną ma synôw W incentego y Ignacego, ma dziedziczny majątek M igdaliszki bez poddanstwa w powiecie witkom ierskim položony, mieszka w M igdaliszkach; Jan, drugi brat M arcina, žonaty z imč panną Petronelą M aciejewską, ma syna Onufrego, nie mając dziedzicznego majątku, posyduje arendownym prawem kondycyą Drusiany w wilkomierskim ; Dawid, trzeci brat M arcina, zmarly, mial žonę imč pannę Katarzynę Gruszecką, ma z niey syna Jana, po zmarlym męžu wdowa Dawidowa Biesiekierska z synem maloletnim pędzi swôy wiek u familii, nie mając majątku; Hieronim, brat stryjeczny wyžey wymienionych, žonaty z imč panną Zofią Omulską, ma synôw trzech Jozefą, 2-go xiędzem dom inikanem , 3-go Stanislawa, côrka Konstancya, majątek jego dzie­ dziczny Dom aszyszki w powiecie wilkomierskim, dusz męskich pięč” (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1690, s. 25). 94

B IESTU ŽEW (Bestuževas). Szlachta rosyjska. Pochodzą podobno z e wsi Bistuszewo (Biestoszowa) w powiecie bieckim w województwie krakowskim. Istnieje tez legenda о brytyjskich korzeniach tego rodu. B U E JK O herbu Jastrzębiec. Znani na Žmudzi (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2565). B IJE W IC Z (Bijevičius) herbu Mogila. Mieszkali w województwie wileñskim. B IL D Z IU K IE W IC Z (Bildiukevičius) herbu Węzel Rycerski. Mieszkali w powiecie lidzkim i wilejskim. Ich szlacheckošč kilkakrotnie potwierdzala heroldia wileñska (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 431, 1723). BILM AN (Bilm anas) herbu Trąby. Znani na Wileñszczyznie (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 497). BILU ÑSK I (Bilunskas) herbu Bialynia. Mieszkali w powiecie oszmiañskim. B IN IE W IC Z (Binevičius) herbu Boncza, Radwan. Znani na Žmudzi. B IR O N T vėl BIR O N (Bironas) herbu Denhoff. Mieli posiadlošci w po­ wiecie wileñskim i w Inflantach (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 149). BIRU LA herbu Birula. Patrz: Bialynicki. BIRŽY SZK A (Biržiška) herbu Labędž. Mieszkali w powiecie rosieñskim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7). B IT O W T (B itautas) herbu Gryf. Mieli dobra w powiatach wileñskim i ro­ sieñskim (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2443, 2565). B IW IL (Bivilis) herbu Bialynia i Gozdawa. Znani na Kowieñszczyznie (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2565). B IZ E W IC Z (Biževičius) herbu Mogila. Mieszkali w powiecie upickim. BLACH A herbu Budwicz. Znani w Inflantach i na Pomorzu. B L A W D Z IE W IC Z vel B L A D Z IEW IC Z (Bladevičius) herbu Pomian. Mieli posiadlošci w powiecie nowoaleksandrowskim (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2565). B L E N D Z IE W IC Z vel B L E D Z IE W IC Z (Bledevičius) herbu Lubicz. Naležaly do nich drobne posiadlošci ziemskie w województwach nowogródz95

kim i w ilen skim . 31 sierpnia 1820 roku uznani przez heroldię w W ilnie za rod ow itą i starožytną szlach tę p olsk ą (C PAH L, f. 391, z. 1, nr 1009, s. 2 26-227).

B L E D Z IE W SK I (Bledevskis) herbu Lubicz. W ywodzą się od Januszewskich tegož godla. Znani od 1350 roku. Nazwisko wzięli od Bledziewa w powiecie sierpeckim. BLIN STRU B (B linstrubas) herbu Labędž i Wręby. Zamožny i wplywowy röd polski mający rozlegle dobra na Žmudzi, szczegölnie w powiecie rosienskim. W ielce zasluženi dla Rzeczypospolitej (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2443). B L O C H (Blochas) herbu Ogonczyk. Znani w Polsce i na Litwie. B L O D U C H (B loduchas) herbu Lubicz. Röd zamieszkaly w wojewödztwach wilenskim i witebskim (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1009; f. 391, z. 9, nr 406). B L U M SK I (Blum skis) herbu Dolęga. Mieszkali w powiecie kobrynskim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 12,18). B L A SZ K IE W IC Z (Blaškevičius) herbu Sas odm. Užywali przydomku Komamicki, bowiem z tego wielkiego rodu pochodzili. Wywodzili się z ziemi samborskiej. Znani juž okolo roku 1450. Prawdopodobnie z tego samego rodu byli Btazkiewiczowie vėl Btaszkowiczowie vėl Btazkowiczowie herbu Odrowąž. Na ziemi halickiej byla juž w XV wieku wies Blaszkowce, ktörej niektörzy szlacheccy mieszkancy uzywali nazwiska Blaszkowicz i piastowali wazne urzędy we Lwowie i Sanoku. M alchier Blaskowicz, vladarius in Podbrzezie, wspominany jest przez akta miasta Krakowa w roku 1559. Znani tež w ziemi przemyskiej. B L A /JE JE W SK I (Blažejevskis). Znakomity röd lechicki, znany zaröwno w Polsce, jak i w Rosji. A. Boniecki (Herbarz polski, t. I, s. 280) podawal: „Blazejewscy herbu Trzaska z Blazejewic w wojewödztwie rawskiem. Stani­ slaw procesuje się z Okręglickim 1528 r. Mikotaj, podstarošci i sędzia grodzki rawski 15 7 8 r. Marcin Dobkowicz i Jakob Czichowicz, syn Wojciecha, posiadali Blazejewice 1579 r. (...). Žyjący w koncu XVI wieku Stanislaw, podstaro­ šci grodzki garwoliöski, pozostawii dwöch synöw: Jana i Krzysztofa (...) Szymon, z Ewy z Ogrodzienskich, pozostawii synöw: Mateusza, Sebastyana, Kazimierza, Adama i cörke Magdalenę”. Zasluženi i szanowani takže w Pvosji. Familia Blazijewskich — pisal heraldyk rosyjski A. Bobrinskij —proischodit iz

polskogo szlachetstwa. B L A Z E W IC Z (Blaževičius) herbu Trzaska. Wywöd farnilii urodzonych Blazewiczöw herbu Trzaska podaje: „Roku 1819 miesiąca Decembra 18 dnia. Przed narni, Mikolajem Abramowiczem, dworu Jego Cesarskiej Mošci kamerjunkrem i kawalerem, wilenskim powiatowym marszalkiem, prezydującym, 96

ideputatam i z powiatôw gubemi litewsko-wilenskiej (...) zložony zostal wywôd rodowitosci starožytnej szlacheckiej familii urodzonych Blazewiczôw (herbu Trzaska), z ktôrego gdy się okazalo, že familia Blažewiczow od najdawniejszych czasôw w Xięstwie Žmudzkim zamieszkala, szczycila się zawsze prerogatywami stanowi szlacheckiemu wlasciwemi i posiadaniem dôbr ziemskich. Z tej familii pochodzący Stefan Mateuszowicz Blazewicz posiadal między innemi majętnošč ziemną Milwidy Pemarôw w Xiçstwie Žmudzkim w powiecie eyragolskim w okolicy Mala Gozejewka zwanej položone i ową synowi swemu Szymonowi Blazewiczowi do sukcedowania zostawil, jak dowiôdt testament jego w roku 1710 Septembra 10 datowany (...). Rzeczony Szymon Stefanowicz Blazewicz, jako aktualny szlachcic i obywatel osiadly, za przywilejem krôla polskiego Stanislawa Augusta w roku 1766 Oktobra 1 danym spelnial obowiązek jenerala, czyli woznego Xiçstwa Žmudzkiego. Z kolei wspomniany Szymon Blazewicz zostawil po sobie dziedzicem majętnošci ojczystej Milwidôw Pemarowa syna Jakôba, ktôry takową majętnošč wyprzedal (...) i przeniôsl się w powiat wilkomierski, i tam, zajmując się obowiązkami stanowi szlacheckiemu odpowiednimi, splodzil dwôch synôw: Jozefą Justyna, dwuimiennego, oraz Ambrožego, teraz wywodzących się (...). Na fundamencie przeto zaprodukowanych dowodôw, rodowitosc starožytną szlachecką familii urodzonych Blazewiczôw probujących, my, zastępca marszalka guberhskiego i deputaci powiatowi (...) familią urodzonych Blazewi­ czôw, a mianowicie wywodzących się: Jozefą Justyna z synami Jakôbem Ignacym i Justynem oraz Ambrožego, braci rodzonych, za rodowitą i starožytną szlachtę polską uznajemy, oglaszamy i onych do księgi szlachty gubemi litewsko-wilehskiej klasy pierwszej zapisujemy” (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1009, s. 63-64). W 1641 roku w księgach grodzkich witebskich figumje Jan Btažewicz, g e ­ neral powiatu orszanskiego”. Okolo 1690 roku w parafii šwięcianskiej Blažewiczowie posiadali takie folwarki, jak: Lubcyszki, Mašliszki, Ryzgieliszki, Kraszona, Mirkniany. Uzywali herbu Sas. W XVII-XVIII wieku posiadali w wojewôdztwie wilenskim (powiat oszmianski) takže majątki Kojrany i Zacharyszki (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 1719). Dzieržawili tež ziemie w Solach (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 14). Zachowal się w zbiorach wilenskich testament Krzysztofa Blažewicza z 7 lutego 1753 roku, w ktorym m.in. czytamy: „W imię Oyca y Syna y Ducha Šwiętego. Amen. Poniewaž každy czlowiek nieodmiennie prędzey ežy požniey dhig šmiertelnošci wyplacic powinien, zatem ja, Krzysztof Blazewicz, znając o niechybney tey prawdzie, a będąc w podeszlych latach obciąžony wiekiem, jednak na ciele y umysle zdrowy y przytomny, postanowilem uczynic ostatnią woli mojey testamentową dyspozycyą. Nayprzôd kiedy niesmiertelna dusza rozlączy się z grzesznym cialem, poruczam ono pogrzešč starszym synom moim Maciejowi y Stefanowi, ktorym w szczegolnieyszą opiekę polecam maloletnich moich synôw Boguslawa Jana y Piotrą Aleksandra Blazewiczôw na mogilach parafialnego košciola wedle obrządku rzymskokatolickiego. N a pogrzeb oraz dalsze religijne potrzeby, rôwniez proboszczowi na msze šwięte pięcset zlotych przeznaczam, a majętnošč moją M alinowszczyznę alias 97

Blažej ewszczyznę w powiecie braslawskim ležącą, nabytą wespol z bratem moim Jerzym od W.J. Pana wojewody trockiego Boguslawa Unichowskiego i po tym na dwie rowne częšci rozdzieloną z poddanemi zapisuję w dozywotnie wladanie starszemu synowi Maciejowi, a wnukom Stefanowi y Stanislawowi Blazewiczom na wieczne wladanie przeznaczam, z tym warunkiem, že tenže moy syn Maciey wyplaci swym braciom Stefanowi, Boguslawowi, Janowi i Piotrowi Alexandrowi po trzy tysiące zlotych polskich oraz siostrom swoim Izabeli y Urszuli, w panienskim stanie będącym, po zlotych polskich tysiąc dwiescie každey. A pozostalą ruchomą majętnošč, srebro, rynsztunek, miedž, cynę, konie, bydlo y pojazdy oraz garderobę y bieliznę zalecam rozdzielic na rowne częšci pomiędzy synow y corek moich. Na tym konczę m oją dyspozycyą, žegnam mych naymilszych dzieci, wnukow y poddanych, polecam, aby nadzieję wiary pamiętali, slug y poddanstwa nie krzywdzili. Takowy testament przy swiadectwie uproszonych ode mnie Ichmosciow Panow pieczętarzy w lasną podpisuję ręką roku 1752 Januaryi osmego dnia (...). K rzysztof Blazewicz”. Pod tymže testamentem podpisy zložyli Bonawentura W alentynowicz, Ignacy Bielewicz (pulkownik wojsk polskich) oraz W alenty Chomihski. Testament zostal aktykowany w ziemstwie oszmianskim i w księgach grodu mihskiego (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1506, s. 24-25). Z innego zapisu dowiadujemy się, že za M alinowszczyznę K rzysztof i Jerzy Blazewiczowie zaplacili w 1690 roku Boguslawowi Unichowskiemu 40 tysięcy zlotych. Blazewiczowie, rozgalęzieni po powiatach trockim, wilenskim, šwięcianskim, oszmianskim, kojarzyli m.in. malženstwa z pannami z rodzin Snarskich, Stachowskich, Beynarow, Poniatowskich, Tomaszewskich, takže dalszych gatęzi Blazewiczow, Brylewskich, Abolewiczow, Labuciow, Jurewiczow, Naruszewiczow, Bowszewiczdw, Grabowskich, Kirdejkow, Andrzejewskich, Burzynskich, Lisowskich (CPAHL, f. 391, z. 7, nr 4117, cz. 1; f. 391, z. 1, nr 1521, s. 1-39; nr 1504, s. 9-11, 22-23,29-30 oraz f. 391, z. 1, nr 1510). W 1857 roku heroldia wilenska potwierdzila rodowitosc szlachecką Jana, Kajetana Justyna, Tomasza Florianą, Jakuba, Jozefą Kazimierza, Michala Wincentego, Aleksandra Hieronima, Stanislawa Konstantego Michala, Jana, Kazi­ mierza Jozefą, Dominika Kajetana, Tomasza Jozefą, Jakuba Adalberta, Andrzeja Feliksą i Wiktora Blažewiczow (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1506, s. 15-16). Przed 1830 rokiem Jan Blazewicz byl rotmistrzem armii rosyjskiej, następnie urzędnikiem kowienskiego sądu ziemskiego. Nagrodzony orderami. Mial syna Adolfą Dionizego Cezarego (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 712, s. 1-33). Blazewi­ czowie mieszkali w XIX wieku m.in. w posiadlošci Kleje w powiecie oszmianskim (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 842, s. 199). B L ĘD O W SK I (Blendauskas) herbu Kopasina, Nalęcz i Polkozic. Z tej rodziny pochodzili: Aleksander Blędowski (1788-1831), general polski, powstaniec; Franciszek Blędowski (1806-1875), powstaniec, podpulkownik armii francuskiej, kawaler orderow Turcji, Francji, Anglii oraz Ryszard Blędowski (1886-1932), senator, dzialacz polityczny, znakomity profesor zoologii Wolnej W szechnicy Polskiej w Warszawie. 98

BLOÑSKI (Blonskas) herbu Nalęcz, Strzemię. K. Niesiecki i P. Malachowski opisują dwie rodziny Bloñskich, z których jedni mieszkali w ziemi krakowskiej i sanockiej, uzywali herbu Bibersztein, drudzy, pieczętujący się Nalęczem, znani byli w ziemi drohiczyñskiej. W. Witty g (Nieznana szlachta polska i jej he rby, s. 34) podaje informację o Bloñskich herbu Strzemię, zamieszkalych w Krakowskiem i Sandomierskiem. W. Nekanda Trepka (Liber..., s. 77) pisal: „Bloñski nazwal się chlopski syn. Služyl za chlopca, potem za pisarczyka w Sukiennicach w Krakowie u Belzy mieszczanina circa 1628. Potem pojąl shižebną dziewkę z bogatych kramów w Krakowie”. Wywód familiji urodzonych Bloñskich herbu Nalęcz z grudnia 1832 roku, zatwierdzony w Minsku, informuje, že rodzina ta pochodzila z powiatu węgrowskiego w województwie podlaskim. Jedna z galęzi osiedlila w powiecie wilejskim na Minszczyžnie. Ženili się tu z pannami z domów Dmochowskich, Gąsowskich, Rodziewiczów. (ANB, f. 319, z. 2, nr 156, s. 1-49). Byli domem starožytnym i znanym. Sigismundus de Blonye et alūs multis fidedignis figuruje w jednym z dokumentów finansowych, wystawionych w Tamowie 3 sierpnia 1418 roku w obecnošci swiadków, braci szlachty (Archiwum ksiąžąt Lubartowiczów Sanguszków, t. II, s. 134). Nicolaus de Blonye i jego syn Piotr w 1433 zobowiązali się przed sądem w Bieczu do zaprzestania wrogosci wzajemnej pod karą 100 grzywien (Akta ziemskie i grodzkie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej, Lwow 1868,1 .1, s. 23). Janussius Bloñski figuruje w roku 1496 na lišcie szlachty zie­ mi sanockiej (Akta grodzkie i ziemskie z Archiwum Ziemskiego we Lwowie, t. XVI, s. 265). „Pan Jan Bloñski samotrzeč” mial stawac do pospolitego ruszenia z ziemi podlaskiej na mocy rejestru z 1528 roku. Petrus de Blonie, a więc Piotr Bloñski, figuruje w 1574 roku w aktach ziemskich chehnskich jako sprawca pobicia niejakiego Ostapa Nesterowicza, poddanego wladyki Chetma (AWAK, t. XVIII, s. 165). Jan z Biberstyna Bloñski 16 sierpnia 1618 roku podpisal w Nowym Sączu protestację szlachty powiatu czchowskiego przeciw uchwale podatkowej sejmiku krakowskiego. 1 maja zas 1619 roku Piotr z Božny Bloñski zložyl podpis pod uchwalą szlachty województwa krakowskiego zebranej pod Kazimierzem. Symon z Blonia Bloñski byl ksiądzem i rektorėm kolegium jezuickiego w Polocku okolo roku 1622. Jan Bloñski z Biberszyna 28 kwietnia 1633 roku podpisal uchwalę zjazdu szlachty powiatu czchowskiego (Akta sejmikowe województwa krakowskiego, t. II, s. 171). Niektórzy z Bloñskich uczyli się na Wszechnicy Wileñskiej (Biblioteka Uniwersytetu Wileñskiego, Dzial rękopisow, F-2, KC-114b, s. 43). O jednym z nich pisze ks. prof. Ludwik Piechnik: „W r. 1642 wyjątkowo obok aptekarza uniwersyteckiego (Adama Szczuckiego, który od roku prowadzil aptekę) wy~ znaczono po raz pierwszy takže prefektą apteki. Zostal nim ksiądz Szymon Bloñski. Niezwyklym byl fakt, že prefektem zostal ksiądz, dotychczas bowiem apteką zarządzali wylącznie bracia zakonni. Rowniež niezwyklym byl sam wy~ bór księdza Bloñskiego. Przez 18 lat pelnil on obowiązki magistrą nowicjuszów - naležal zatem do doswiadczonych mistrzów žycia duchowego. W r. 1643 odwolano go do Warszawy, gdzie zostal przeložonym domu jezuickiego, ale w r. 1646 wrócil znów do Wilna na stanowisko prefektą apteki i pozostal na nim 99

do 1 kwietnia 1648, tj. do chwili mianowania go przez generala przeložonym prowincji litewskiej. Zmarl zresztą w tym samym roku 30 wrzesnia” (Ludwik Piechnik S J ., Pröby odnowy Akademii Wilensbej po klęskach potopu i obres kryzysu 1655-1730, Rzym 1987, s. 49). W aptece uniwersyteckiej sprzedawano wowczas takže wodkę i spirytus, a jej roczny dochod wynosil 30 tysięcy zlotych polskich. Blonski zostal mianowany na urząd prefektą wlasnie dlatego, že byl došwiadcA>nym wychowawcą i potrafil utrzymač dyscyplinę zaröwno wsrod pracownikow apteki, jak i tych, ktorzy z jej uslug korzystali. Byli to zresztą jego wychowankowie, tak iž mial zadanie ulatwione, ale przeciež nielatwe. Ksiądz Grzegorz Blonski w 1644 roku wydal w Wilnie apologetyczne dzielko pt. Hymeneusz albo winszowanie aktu weselnego Jaköbowi Szwerinowi na Gentiliszkach (...) (K. Čepiene, J. Petrauskiene, Vilniaus Akademijos spaustuv­ ės leidiniaU s. 141). Wojciech Blonski z ziemi halickiej 8 czenvca 1652 roku podpisat na zamku w Trembowli laudum miejscowych ziemian dotyczące regulacji spraw lokalnych w obliczu zagroženia wojennego (Akta grodzkie i ziemskie z Archiwum Ziemskiego we Lwowie, t. XXIV, s. 93). Pawel Blonski z Bibersztyna figuruje na lišcie žolnierzy tanowych ziemi sanockiej z 30 czerwca 1653 roku, natomiast Stanislaw i Wladyslaw odnotowani zostali na popisie ziemian sanockich pod Jablonicą26 czerwca 1669. Pan Jan Blonski, namiestnik sielecki, wspomniany jest w 1669 roku przez księgi grodzkie brzeskie (AWAKy t. XXVIII, s. 483). Akta magistratu polockiego z roku 1677 zawierają „protestacyą slawetnego pana Krysztopha Storymowicza burmistrza miasta polockiego na Heliasza Blonskiego y žonęjego y na syna y corki ich”. Z jakiego powodu pan Krzysztof S to r y m o w ic z „obciąžliwie a solennie protestowal, w wielkim a nieutulonym žalu , k r z y w d z ie y obeldze nieznošney będąc”? Mowi o tym wyraznie dokument arch iw aln y. O tož skaržyl się burmistrz „na mieszczanina y slosarza tegož miasta p o lo c k ie g o , w cechu polockim slosarskim y žonę jego Lubę Cholowską Blohską, tak te ž y na syna ich Symona Blonskiego y corkę Hannę, w jednostayney radzie y n a m o w ie z sobą będących, takowym sposobem, iž gdy w roku niedawno p r z e sz ly m 1 6 76, w jesieni, cörka obzalowanych Hanna Blohska, nierządnym y n iep rzy sto y n y m sp o so b e m , w p an ien sk im stanie bez malzenstwa zostając, p o ro d zila sw a w o ln ie w m ieszk a n iu ro d zicö w swych dziecko, nie wiedziec z kim o n e sp lo d z iw sz y , b o g d y ž u sta w ic z n y c h gošci w tym mieszkaniu u siebie m iew a la , trzym ając szynk p iw n y y gorza lcza n y , dla ktorego napitku rožni ludzie d o n ich p rzy ch o d zili y pijali y n o c le g i tam odprawowali. Tedy oni obzalowani, B lon sk i y B lon sk a, y mianowany syn ich Symon, y ta niecnota cörka ich Hanna, chcąc fortelnie z samych siebie takowy wstyd zniešč, a n a niewinnego wyž p o m ien io n eg o syna žahijącego pana burmistrza wzwalic y Onego do ohydy ludziom podac, a u c z y n iw sz v między sobą jednostayną namowę, šmieli y wažyli się, bez bojažni B o ž e y y wstydu ludzkiego, niewinnie pomawiač y przed ludžmi udawac, jak ob y te d ziecię ta cörka ich miala poniešč y porodzič od syna pana burmistrza, ktöry to syn (...) nigdy w tym nie jest winien, y lubo do obzalowanego Blonskiego, jako do slosarza, dla naprawy ruszniczki swey, sam y z companią swą, studentam ! , po kilka raz przychodzil y w mieszka100

niu ich bywal, jednak z tą corką ich czystošci swey mlodzienczey nie stracil y spolecznošci z nią nigdy nie mial, ale niewinnie na niego calumnią bezpotrzebną obžalowani wniešli y wnosič nie przestają. Jakož gdy wažyli się oni przedkladač o to skargę, jako na studentą przed jegom ošcią xiędzem rectorem collegium polockiego y przed xiędzem prefectem, dochodząc sprawiedliwošci na nim. Tam že nie dowiodlszy žadną miarą takowego uczynku, ze wstydem odeszli, bo gdyž imč xiądz rector, obaczywszy niesluszną pomowkę na niewinnego mlodzienca, precz ich z oczu zeslal. Oni jednak, obžalowani, nie mogąc tego niczym na niewinnego dowiešč y swego przedsięwzięcia dokazač, a zajuszeni będąc w tym zlym przedsięwzięciu swoim y umyšliwszy zgola tego syna žatującego z šwiata zgtadzič, odpowiedzi y pochwalki na rožnych mieyscach, rožnych dni y czasow y przed rožnymi ludžmi czynili y czynią, przechwalając się koniecznie, gdziekolwiek potrafiwszy onego znienacka na šmierč zabič. Jakož Blonski z synem swym, chcąc wykonač ten zly a niezbožny zamysl swoy, a przepom niawszy bojažni Božey y srogošč prawa na takowych zapamiętalych ludzi opisanego, w roku teražnieyszym 1677 miesiąca marca wt6rego dnia, juž po zmroku w wieczor, uczyniwszy zasadzkę z jatek, w rynku polockim stojących, na pana Stephana Storymowicza z klasztoru od ichmciow oyc6w dominikanow polockich ku domowi do rodzicow požno idącego, a czyhąjąc na šmierč zabič, šmieli y wažyli się na idącego y nieczego zlego na się niespodziewającego, z rusznicy strzelili y pod pierš praw ą kulą tak ugodzič, až o ziemię, jako snop j aki upašč mūšiai, a padtszy y obumarlszy, gdy po chwili do siebie przyszedl, powstawszy z tego mieysca ledwo do domu rodzic6w w takim strachu przyszedl, a przyszedlszy z osobliwey opatrznošci Boskiey znalazl kūlę zanadrą w ksiąžeczce swey, ktora kula, przeszedtszy impetem swym kuntusz y przez w szystką ksiąžeczkę, až na samey ostatniey kompaturce papierowey u tey ksiąžki zostala y oparla się, skąd znacznie się pokazuje y každy to przyznač može, iž ręka Boska niewinnego czlowieka od takowego impetu y zabicia strzegla, bronita y žywota w niewinnošci postradač nie dopušcila (...). A zapamiętali obžalowani Blonski y žona jego, syn y corka onych, nie ucieszywszy się w zlym zamyšle swym y malo jeszcze na tym mając, šmieją y dalsze pochwalki czynią na tegož syna pana burmistrza, obiecując go ko­ niecznie pod przysięgą z šwiata zgladzič, ješliby pomienioney corki ich nierządney w m alženstw o za siebie wziąč nie chcial, czego wszystkiemi silami chcą dokazač, aby przez mus y gwalt tę nierządnicę pojąl”. Zwracal się więc do magistratu pan burmistrz ze Skargą na panstwa Btonskich, szukając „karania prawnego na takowych zuchwalcow a swawolnikow zlych zapamiętalych” i zdjęcia „calumniey na syna, niewinnie a ze zlošci w!ožoney”, ktora to „protestatia do xiąg mieyskich ratusznych polockich” zapisana zostala i dzięki niej wiemy, jak skonfliktowal się drobny szlachcic z samym burmistrzem panem. N a tym co prawda sprawa nie wygasla, honor Eliasza Blonskiego i jego domownikow, nadszarpnięty przez rozwiązlego synalka burmistrzowego „na ten czas naukami wyzwolonymi w szkolach collegium polockiego zabawiającego”, zmuszal ich do dalszych zabieg6w, by zemšcič się za 101

poniženie, jak i do legalizacji związku faktycznego, ktory prawdopodobnie przez pewien czas istnial między Hanną Blonską a sposobiącym się do postrzyžyn zakonnych Stefanem Storymowiczem. Los chcial, že owa niezamęžna matka w grudniu 1677 roku urodzila drugie dziecko, twierdząc, že i tym razem ojcem jest syn burmistrza. Trudno dociec, ktora ze stron miala rację, poniewaz obydwie zanosily protestacje; burmistrz nie chciat mezaliansu syna z corką karczmarza, ten zaš konsekwentnie pragnąl dopiąč swego i wydac dzieciatą corkę za mąž, przy tym wydac nie byle jak, lecz dobrze... W grudniu tegož 1677 roku do ksiąg magistratu polockiego wpisana zostala kolejna Skarga burmistrza Krzysztofa Storymowicza, z ktorej dwiadujemy się o ciągu dalszym tej rownie bolesnej, co banalnej historii. Okazuje się, že Btonscy ciągle šledzili každy krok studentą Storymowicza, znali jego slabošč do myslistwa i urządzili pewnego dnia zasadzkę na jum ego mlodziana wracającego z polowania. I oto gdy ow, niczego nie podejrzewając, „koto gumna szedt, tamže go gromadno y armatno Btonscy otoczywszy, gwaltem za ręce y za szyję wziąwszy, a przykladając do bokow jego pistolety nabite y šmiercią grožąc y mowiąc, iž cię zabijemy y w Polotę rzekę, albo w Džwinę, zabiwszy, utopiemy, onego krępowali y do wody się zbližali, w dzien po rozpuszczeniu szkol až do nocy w więzieniu trzymali w tymže gumnie, trudniąc go y šmiercią zaraz zabitą grožąc, wymuszali po nim tego, aby się znat do niejakiegoš kochania w pomienioney Annie Blonskiey ku ženieniu corce y siestrze ich rozpustney (...) co nigdy pokazač się y dowiedziono byč nie može. Jakož tedy przerzeczony pan Stefan Storymowicz, uchodząc takowey nagtey cale šmierci w takowym niespodziewanym na się nieszczęsnym przypadku swoim, jednakže obžatowane osoby przez rzekę Pototę chcąc prowadzic, ktoiy z przymusu, rad nie rad, widząc na się gwatt y nieszczęsny przypadek, nie chcąc, mūšiai dač jakiš list podtug woli obžatowanym osobom y tak mając w ręku swoich takowy wymogli list (...) takže y pieczętarzow gwaltem do tego listu przymusili w domu swoim. Za daniem tedy takowego listu z przymusu wymuszonego na ostatek zdrowie swoje ledwo uniost, a gdy juž uchodzil, oczewistą w oczy pochwatkę uczynili pomienione osoby, grožąc domu spaleniem, samego rodzica y syna zgladzeniem z tego swiata šmiercią”. Fatalna sprawa... Jak wynika z owczesnych rejestro w wojskowych, wšrod arkebuzerow kasztelana krakowskiego i hetmana polnego koronnego przy Janie III w 1684 roku znajdowal się Piotr Blohski. Wawrzyniec Blonski, komomik ziemski drohiczynski z Podlasia, w 1690 roku wespol z grupą innych szlachcicow miejscowych podpisal w Lublinie šwiadectwo na potwierdzenie starožytnej rodowitošci panow z Jaruzel Jaruzelskich herbu Slepowron (A. Wtodarczyk, Rod Jaruzelskich herbu Slepowron, Warszawa 1926, s. 23, 25, 33). Dodajmy, že Blonscy juž w XVI stu~ leciu byli spokrewnieni z Jaruzelskimi. W polowie XVIII wieku Boguslaw Bloh­ ski byl czešnikiem podolskim, podstolim, stolnikiem i kasztelanem sanockim; Jan - skarbnikiem žytomierskim; Michal - chorąžym sanockim. 43 przedstawicieli rodu Blohskich w latach 1845-1892 wpisano do szostej częšci ksiąg szlacheckich gubemi podolskiej (Spisok dworian wniesionnych w dworianskuju rodoslownuju knigu podolskoj gubemii, s. 184). 102

BLUD (Bliidas) herbu Košciesza. Znani na Bialej Rusi, na Litwie i w Polsce. BLUŠ (Blusas) herbu Košciesza. Od najdawniejszych czasow mieszkali w dobrach ojczystych w powiecie wilkomierskim na Litwie, jak tež na Wilenszczyžnie (CPAHL, f. 391, z. 10, nr 28; f. 391, z. 6, nr 12, 873). BO BA K O W SK I (B abakauskas) herbu Lubicz. Mieszkali w powiecie wilenskim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7). BO BIAN SKI (Bobenskis) herbu Dąbno. Znani na Litwie i Bialorusi (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 12). BO BIATY NSKI (Bobetinskis) herbu Lodzia. Znani na Grodzienszczyžnie, Minszczyžnie i Wilenszczyžnie. BOBINSKI (Bobinskas) pienvotnie herbu Košciesza, požniej tež Leliwa. Wywodzili šią z ziemi ciechanowskiej. Posiadali dobra ziemskie Bobiszki w powiecie wilkomierskim. Ich przynaležnošč do stanu szlacheckiego potwierdzala heroldia wilenska w latach 1786,1797 i innych (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1690, s. 19). BOBOLA (Bobolis) herbu Leliwa. Znani na Podlasiu, w wojewodztwie brzeskim-litewskim (powiat pinski i in.). Z tego rodu pochodzi blogoslawiony Andrzej Bobola (1591-1657), ksiądz jėzuitą. U Tomasza Švvięckiego (Historyczne pamiątki, 1.1, s. 16) czytamy: „Bobola herbu Leliwa (...) Jądrzej Bobola, jėzuitą, apostolem pinskim zwany, od Kozakow w Janowie na Podlasiu okrutnie zamordowany w dniu 16 maja 1657 r. Zdarto mu paznokcie, uszy i usta oberžniąto, z rąk skorą zwleczono, glową i ręką pociąto. Konrad Bobola z Dymitrem Samozwancem w Moskwie w czasie rozruchu zginąl. Zygmunt Bobola polegl męžnie pod Wiedniem”. B O B O L IC K I (Bobolickas) herbu Lodzia. Mieszkali w powiecie szawelskim na Žmudzi (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 18). BO BO W SK I (Babauskas) herbu Gryf, Jastrzcbiec, Prawdzic. Rozgalązieni na Wolyniu i w Malopolsce. W XIX wieku ich szlacheckošč potwierdzilo Wolyhskie Zgromadzenie Deputatow Szlacheckich. O jednym ze znanych reprezentant6w tej rodziny czytamy w wydawnictwie encyklopedycznym: ,3 o bowski Wojciech, Wojciech z Bobowej, w žrodlach obcych, Bobovius Albertus, czasem tež Bobonius, Bohovius, w Turcji Ali-bej (ur. ok. 1610 we Lwowie, zm. 1675 w Stambule), orientalistą, nadwomy thimacz sultana Mahometą IV. Porwany ok. 1625 przez Tatarow i sprzedany Turkom, wychowal šią na dworze sultanskim, przyjmując tam islam. Po dwudziestu latach wyjechal do Egiptu, gdzie w nagrodę za nieprzeciątne osiągniącia naukowe odzyskal wolnošč. W 1671 jako wybitny lingwista, wladający ponoč 18 jązykami, zostal pierwszym dragomanem dworu sultanskiego, zwanym Fergimanem Paszą. Prawdopodobnie jako pienvszy Polak odbyl pielgrzymkę do Mekki. 103

■?

Zostawil wiele dziel, przewaznie w rękopisie, wysoko ocenionych przez wspolczesnych mu uczonych, dyplomatow i podroznikow europejskich, jak: Paul Ricaut, Jakub Spon, Izaak Bazir, Petis de la Croix, markiz de Nointel, a takže przez polskiego dyplomatę i orientalistę Franciszka Meninskiego. Niektorzy z nich prace swoje oparli glownie na wiadomosciach dostarczonych im przez Bobowskiego bądž tež wlączyli j ego prace do swych dziel. W dziele The present state ofthe Ottoman Empire uczony angielski P. Ricaut tak pisze o Bobowskim: „Polak z pochodzenia, lecz wychowany w Seraju, czlowiek uczony w zakresie calej literatury tureckiej, od ktorego zaczerpnąlem większošč rzeczy szczegolowych, ktore tu podaję”. Orientalistą angielski T. Hyde dolączyl do swego lacinskiego tlumaczenia hebrajskiej pracy A. Peristola Itinera mundi sic dicta, nempe Cosmographia (Oxford 1691) kilka prae Bobowskiego pisanych po lacinie: De peregrinatione Meccana, De Turearum Liturgia, De circumcisione i De aegrotorum visitatione. Wczesniej jeszcze ukazalo się w Wiedniu w 1667 niemieckie tlumaczenie najwazniejszego dziela Bobowskiego Serai Enderum, opisującego organizację panstwa tureckiego i strukturę dworu. Tlumaczyl on tež na turecki ksiąžki wybitnych europejskich uczonych, jak: Hugo Grotiusa {De veritate religionis Christianae) i J. A. Komenskiego (Ianua linguarum) oraz z tureckiego na rožne europejskie języki. Rękopisy Bobowskiego rozrzucone są po rožnych europejskich bibliotekach (Paryž, Oksford, Lejda). W Bibliotece Narodowej w Paryžu jest np. jego podręcznik do nauki języka tureckiego. Spušcizna rękopišmienna Bobowskiego-Ali-beja znajduje się w Anglii, gdyž z uezonymi angielskimi lączyly go szczegolnie bliskie więzy i jak wynika z jego korespondencji, rozwazal on mozliwosc wyjazdu do Anglii. W Anglii oprocz korespondencji znajdują się tež pamiętniki Bobowskie­ go, przekazane przez niego P. Ricautowi, gdy ten pelnil funkeję konsulą angielskiego w Smymie. Pomimo wychowania w srodowisku muzulmanskim i dlugoletniego pobytu na obczyžnie Bobowski nie zatracil swiadomosci polskiego pochodzenia i jak podal jego przyjaciel, jėzuitą Teofil Rutka, myšlal o powrocie do religii przodkow i do ojezyzny.”

BOBRINSKI vel BOBRYNSKI (Bobrinskas) herbu Gryf. Pochodzili z Wielkopolski, znani tež na Podolu i na Litwie. Jedna z gatęzi zadomowila się w cesarstwie rosyjskim.

BOBROWICZ (Babravičius) herbu G ryf i Sas. Znani na Wilehszczyznie i Žmudzi, w powiatach: wilenskim, wilejskim, zawilejskim, nowogrodzkim, oszmiahskim, trockim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7 ,1 1 0 ,7 0 7 ,1 6 2 3 ,6 1 0 ). BOBROWNICKI (Bobrovnickas) herbu Doliwa i Dolęga. Mieszkali na Wilehszczyznie.

BOBROWSKI (Babrauskas) herbu Bobr, Jastrzębiec, Lubicz, Nalęcz, Pobog, Prus. Znani na calej dawnej Litwie i w Inflantach. Rodzina potęžnie rozgalęziona, zasiedlająca rowniež ziemie Korony Polskiej. 104

BOBRYK (Bobrikas). Zamieszkali w Popielu w powiecie wilkomierskim. Spokrewnieni z Danielewiczami. Ich szlachectwo potwierdzila heroldia litewska w roku 1797 (CPAHL, f. 391, z .l, nr 1690, s. 11). BOBRYKIEWICZ (Bobrikevičius) herbu Polkozic. Mieli majątki na Grodzienszczyžnie.

BOCEWICZ (Bocevičius) herbu Radwan. Mieszkali w powiatach trockim, wilenskim, zawilejskim na Wilenszczyznie (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 171).

BOCHENSKI (Bokenskis) herbu Chomęto, Rawicz. Od początku XVI wieku znani na Wilenszczyznie i w okolicach Lwowa. Byli tež Bochenscy mieszczanie, jak podawal W. Nekanda Trepka (Liber.. s. 79). BOCHOWICZ (Bochovičius) herbu Radwan. Znani na Podolu i Litwie. BOCIAN (Batenas, Gandras) herbu Ostoja. Mieli siedziby w wojewddztwach sandomierskim, grodzienskim i minskim. BOCZKOWSKI (Bočkauskas) herbu Gozdawa. Mieszkali w powiecie braslawskim, trockim i innych na Wilenszczyznie (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 175). BODURKIEWICZ (Bodurkevičius) herbu Košciesza. Znani na Litwie i w Malopolsce.

BODZIANOWSKI (Bodenovskis) herbu Prus. Mieszkali w powiecie wi­ lenskim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).

BOGAREWICZ (Bogarevičius) herbu Mogila. Znani na Wilenszczyžnie. BOGATKIEWICZ vel BOHATKIEWICZ (Bogatkevicius). Jednego z reprezentantow rodu znajdujemy na lišcie męczennikow za wiarę z okresu 11 wojny swiatowej, ktorych w 1999 roku beatyfikowal Ojciec Šwięty Jan Pawet II. Byt to ks. Mieczystaw Bohatkiewicz (1904-1942): „kaplan diecezji pinskiej. W czasie okupacji proboszcz w Dryssie, znany szeroko z porywających homilii i serca dia biednych. Zostaf aresztowany przez gestapo za poslugę duszpasterską i po dwoch miesiącach rozstrzelany 4 marca 1942 roku w Berezweczu k. Glębokiego (dziš Bialoruš) razem z dwoma shigami Božymi, ks. Wladyslawem Mackowiakiem i ks. Stanislawem Pyrtkiem. Przed egzekucją w lišcie do matki i rodzenstwa napisal: Nie placzcie po mnie, a cieszcie się, že wasz potomek i brat zdal egzamin. Proszę Was tylko o modlitwy. Wszystkim moim wrogom przebaczam z calego serca, chcialbym im wszystkim wysluzyc niebo.” BOGATKO vel BOHATKO (Bagatkis). Jest to starožytna i znana rodzina lechicka spotykana juž przed wiekami w rožnych dzielnicach Polski. Filip Bogatko herbu Zlotogolenczyk (Philippus Bogathko de Bogathky de armis Slothe 105

goleny) wymieniany jest przez księgi ziemskie miasta Rožan 6 lipca 1426 roku oraz 2 lipca 1429 roku przez księgi grodzkie miasta Czerska na Mazowszu (W. Semkowicz, Wywody szlachectwa, nr 81,102). Polska encyklopedia szlachecka (t. IV, s. 217, 226) informuje: „Bogatko herbu Pomian, 1400; Bogatki pow. mazowiecki, rawski, Prusy, pinski. Z tej rodziny Kazimierz, 1783-87 kanonik kowalski, 1789 kruszwicki (...) Bogatko herbu Gryf, 1911; woj. wilenskie”. Byli jeszcze Bogatkowie zamieszkali w Warszawie, nobilitowani w 1841 roku, ktorzy uzywali godla Dopomian. S. Uruski (Rodzina..., t. I, s. 263-264, 285) podawal: „Bogatko herbu Pomian. Senator w rodzinie; Kazimierz, kasztelan konarski 1783, kowalski tegož roku, ostatnio kruszwicki 1788 r. Dawna i zamožna kujawska rodzina, istniala juž w XIV stuleciu pod swoim obecnym nazwiskiem, ktore wzięla, wedhig zwyczaju w XIV wieku, od swego dziedzictwa, wsi Bogatki w powiecie czerskim. Janusz, podkoniuszy kujawski, 1362 r. podpisal pewne nadanie Kazimierza Wielkiego. Mikolaj, wlasciciel Strzegocina, mial syna Jana, wojskiego warszawskiego 1449, po ktorym zostalo kilku synow. Z nich: Jan, wspoldziedzic dobr Bogatki 1565 r. i Lukasz, žonaty z Anną Kosicką. Stanislaw mial syna Macieja, wspolwtasciciela dobr Bogatki i Grochow, oženionego z Anną Dobrzyniecką, z ktorej synowie: Andrzej, Stani­ slaw i Jan, ktory zaslubit 1617 r. Annę Magnuszewską. Piotr, najstarszy z synow Jana, wojskiego warszawskiego, od 1478 r. wojski warszawski, z žony Elžbiety Cieciszewskiej mial syna Piotrą, žonatego z Elžbietą Komorowską, z ktorej synowie: Andrzej, Leonard, Jan, Piotr i Stani­ slaw. Z tych Jan mial syna Stanislawa, žonatego z Anną Boską, z ktorej syn Walenty, subdelegat i podstarosta grodzki czerski 1638 r., zašlubil Jadwigq Cieciszewską i z niej pozostawil synow: Dominika, oženionego z Anną Lisowską i Andrzeja, po ktorym z žony Maryanny Galkowskiej syn Antoni, wlasciciel Czaplina, dwa razy zawieral związki malženskie, z M aryanną Szymanowską i Anną Zdziarską (...). Piotr, czwarty syn Piotrą i Elžbiety Komorowskiej, starosta bielicki i lidzki 1570 roku, poslubiwszy Zuzannę Szabinownę [prawdopodobnie Szabuniownę - J.C.], jej bogatym wianem znacznie podniosl swoj majątek; z jego pięciu synow Piotr i Pawel przeniešli siq na Litwę i od nich pochodzą Bogatkowie i Bohatkowie osiedleni w tej prowincji”. W innyir. miejscu tenže autor zaznaczal: „Bohatko herbu Pomian; czlonkowie rodziny polskiej Bogatko, osiedliwszy się na Litwie, zmienili nazwisko na Bohatko”. Poza wyžej wspomnianymi istnieli jeszcze Bogatkowie spokrewnienie poprzez malženstwa z takimi slynnymi rodzinami, jak: Karczewscy, Mniszchowie, Jablonowscy, Granowscy, Zakrzewscy, Gtęboccy, Mączynscy, Kretkowscy, Piekarscy, Bagniewscy, Brzechwowie. Heroldia wilenska w 1851 roku odnotowala w powiecie trockim Jerzego i Florianą Bogatkow. W tym czasie mieszkali Bogatkowie i Bogatkiewiczowie herbu Pomian w powiatach wilenskim i lidzkim (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 179, 192; f. 391, z. 7, nr 4096). Rod ten byl liczny i wptywowy, posiadal liczne dobra nie tylko na Kujawach, ale tež w wojewodztwach: braclawskim, kijowskim, minskim, grodzienskim, wilenskim. Jego czlonkowie wykazywali znakomite uzdolnienia militame i administracyjnoprawnicze. 106

BOGDAN (Bogdanas vėl Bagdonas) herbu Pelnia, czyli Iwanicki. Znani na Litwie w powiatach wilenskim, kowienskim, trockim i in., a takže w Malopolsce Wschodniej. B O G D A N O W IC Z (B ogdanavičius) herbu Bogorya, Lada, Mogila. Bogdanowiczowie herbu Bogorya mieszkali od wiekow w gubemi minskiej na Bialorusi (CPAHL, f. 391, z. 10, nr 32). Ci, ktorzy uzywali godla Mogila, mieszkali w powiecie braslawskim i wilejskim; herbu Lada — w powiecie rosiehskim i telszewskim na Žmudzi oraz w trockim na Wilensczyznie; herbu Labędž - w powiecie szawelskim i innych (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 11, 18, 611, 2687, 707). Bogdanowiczowie, tzw. Tatarzy, pieczętowali się godlem Niezgoda (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 277,278). Polska encykXopedia szlachecka (t. IV, s. 217) opisuje Bogdanowiczöw herbu Bogorya, Lada, Topor, Niezgoda, Serce, Suchekomnaty. Wszyscy oni mieli posiadlošci na wschodnich terenach dawnej Rzeczypospolitej, niektorzy byli pochodzenia tatarskiego. Natomiast u A. Bonieckiego (Herbarz polski, 1.1, s. 328-333) czytam y:,,Bogdanowiczowie vel Bohdanowiczowie herbu Lada. Nie wiem, czy wszy­ scy Bogdanowiczowie, ktorzy zamieszkali wojewodztwo kijowskie, Litwę, ziemię czerską i warszawską tego herbu uzywali. Dia braku jednak wszelkich danych, tutaj ich zamieszczam. Aleksy i Jan, synowie Piotrą, Lucyan, Samuel, Zacharyasz i Daniel, synowie Kondrata, zeznali dzial dobr Bogdahce w wojewödztwie kijowskim i Nowosiölki w wojewödztwie czemihowskim 1632 r. Efrem, pochodzący z wojewödztwa ki­ jo wski ego, sprzedal swoj majątek Fedorowiczowi 1641 r. Benedykt i Konstanty procesują się z Zielinskim 1685 r. Piotr ustąpil synowi swemu Tomaszowi uroczysko Bogdahce 1704 r.; tenže Tomasz, wojski owrucki 1738 r. Lukasz Antoni, miecznik lidzki i wiceregent grodzki generalny kijowski 1719 r. (...). Antoni, chorąžy pulku Kozaköw kawalerii lekkiej, kwitowal ze spadku po Noniewiczu 1792 r. Stanislaw, horodniczy owrucki 1746 r. Jerzy, lowczy nowogrodzki, syn Jana Kazimierza i Heleny z Sakowskich, zeznal z žoną Maryanną z Raciborskich zapis dozywocia 1750 r. Ludwik z Maryanny z Tessöw mial synöw: Ignacego, Kazimierza, i cörki: Maryannę i Joannę, ktörych metryki urodzenia wpisane zostaly do ksiąg grodzkich czerskich 1784 r. Marcin, podstoli trocki, wtasciciel Bielaw, sprzedal te dobra 1694 r. Demont Piotr, syn Marcina, zeznal 1712 r. zapis dozywocia z zoną Anną z Rosihskich (...). Stanislaw, dziedzic Rosiehca na Podlasiu 1541 r. Tomasz, Kasper, Wojciech, Antoni i Teodor podpisali manifest szlachty litewskiej 1763 (...). Tadeusz, lowczy minski 1787 r. Franciszek Bohdanowicz, miecznik inflancki 1738 r., mial syna Michala, ten Piotrą (...). Adam, dziedzic Telatycz w mielnickiem 1755 r., mial syna Grzegorza, po ktörym z Mary­ anny Piramowiczownej syn Kazimierz wylegitymowal się ze szlachectwa w Krolestwie 1855 r. Jan, syn Kazimierza, dziedzic Nadrybia w lubelskiem. Bogdanowi­ czowie tegož herbu obecnie zamieszkują Galicyę”. Bogdanowiczowie byli szeroko rozgalęzieni i spokrewnili się przez malzenstwa z Potockimi, Potubinskimi, Dhizewskimi, Barwihskimi, Krzysztofowiczami, Kielpinskimi, Hemplami, Paszkudzkimi, Zablockimi, Teodorowiczami, Zawadzkimi, Makowskimi, Sienickimi. 107

Adam Boniecki pisal takze o Bogdanowiczach vel Bohdanowiczach herbu Mogila, dobrze znanych przez wieki na Zmudzi: „Jan i Stanislaw, bojarowie zmudzcy, wlasciciele Czerenowa 1532 r. Jerzy, towczy wendenski, pisal siq z Ksi^stwem Zmudzkim na elekcyQ Jana III, a Aleksander na obiör Stanislawa Augusta. Dominik, lowczy zmudzki, zostal 1715 roku miecznikiem zmudzkim (...). Lukasz Antoni, miecznik lidzki 1719 roku. Leon i Kazimierz, stronnicy Augusta III, glosowali za nim 1733 roku. Stefan, Jan i Dominik podpisali mani­ fest szlachty litewskiej 1763 roku. Seweryna i Stanislawy z Dederköw Bohdanowiczow syn Jozef zaslubil w Wilnie 1898 Izq Raue, corkq Pawla i Maryi.” Jesli chodzi o wersjq nazwiska „Bohdanowicz”, to cz$sto w dawnych zapisach archiwalnych byla ona uzywana zamiennie z wariantem „Bogdanowicz”, co nieslychanie utrudnia, a cz^sto wr$cz uniemozliwia ich rozroznienie. Polska encyklopedia szlachecka (t. I, s. 226) informuje osobno o Bohdanowiczach her­ bu Boncza, Gozdawa, Korczak, Lubicz, Lada, Mogila (ci uzywali przydomku Dworzecki), Niezgoda, Radwan, zamieszkalych przewaznie na terenach bialorusko-litewskich, ale uznawanych za starozytn^ i rodowit^ szlachty polsk^_.

BOGDANOWSKI (Bagdanauskas) herbu Lada. Mieszkali na Wolyniu oraz na Zmudzi w powiecie szawelskim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 707). BOGDANSKI (Bagdanskas) herbu Szreniawa. Szlachta zagrodowa w Malopolsce Wschodniej. Na Litwie pieczqtowali si$ godlem Prus III (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1009). BOGNAROWICZ (Bognaravicius) herbu Wieniawa. Znani w Krölestwie Polskim i Wielkim Ksi$stwie Litewskim.

BOGOR (Bogoris) herbu Pobög. M idi od wieköw dobra w powiecie rosienskim na Zmudzi (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 11). BOGOWICZ (Bogovicius) herbu Abdank i D^browa. Znani w wojewödztwach wilenskim i kowienskim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 110, 707). BOGUCKI (Boguckis) herbu Abdank, D$bno, Krzywda, Radwan, Rawicz, Slepowron, Szeliga. Mieszkali w powiatach oszmiahskim, sluckim, trockim, szawelskim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 546, 707). BOGURLO (Bogurlas) herbu D^browa. M idi siedziby w powiecie upickim na Zmudzi (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 11). BOGUSLAW (Boguslavas) herbu Gryf, Lubicz, Przyjaciel i wlasnego. Mieszkali w powiatach lidzkim, nowogrodzkim, wilenskim i innych (CPAHL, f. 391, z. 5, nr 43; f. 391, z. 6, nr 12, 1622, 1538). BOGUSLAWSKI (Baguslauskas) herbu Abdank, Gozdawa, Jastrz$biec, Jezierza, Korab, Nowina, Oksza, Ostoja, Prus, Przyjaciel, Rawicz, Strzala, Sle­ powron, Swinka, Troska. Rodzina szeroko rozsiedlona w Krolestwie Polskim 108

i Wielkim Księstwie Litewskim. Boguslawscy zamieszkali w powiatach brzeskim, oszmianskim, rosienskim i wilenskim pieczętovvali się godlem Prus I (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 12,18, 110, 1623, 707). BO G U SZ vėl BO HU SZ (Bogušis) herbu Jastrzębiec, Leszczyc, Luk, Odyniec, Polkozic, Topor, Trzaska, Wadwicz. Boguszowie herbu Odyniec mieszkali w powiatach oszmianskim, trockim, wilenskim, telszewskim, upickim, rosienskim, szawelskim i innych (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7,707, 606). B O G U SZEW IC Z vėl B O H U SZEW IC Z (Boguševičius) herbu Gozdawa, Odrowąž, Ostoja, Polkozic, Radwan. Przez wiele wiekow mieli posiadtošci na ziemi wilenskiej, grodzienskiej i minskiej. Starožytna szlachta polska. Plotkarz z Korony pisal o nich oszczerczo: „Bohuszowie bojarowie zowią się spod Zaslawia ze wsi, poddani ksiąžęcia Jerzego Zaslawskiego, ktorym by tylko dano rozkazanie, zaraz powinni jechač na postugę Zastawskiego. Ci za czasem chcą się wyprzedač i vvyniešč dla szlachectwa, žeby się indziej udali. Byli pod Zaslawskim i anno 1631” (W. NekandaTrepka, Liber..., s. 79) Heroldia wilenska w XIX wieku wielokrotnie potwierdzala rodowitošč szlachecką Boguszewiczow herbu Siestrzeniec z powiatow wilkomierskiego, wilejskiego, wilenskiego, oszmiariskiego i šwięcianskiego (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 194, 196, 192, 188; f. 391, z. 6, nr 7, 265, 707,2754, 2779). B O G U SZEW IC Z-JA R O SLA W IC Z (Boguševičius-Jaroslavičius) herbu Ostoja. Mieszkali w powiecie zawilejskim, czyli šwięcianskim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 18). B O G U SZEW SK I (Bagušauskas) herbu Junczyk. Dziedziczyli dobra ro­ do we w powiecie trockim (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 189). B O G U SZK O (Boguška) herbu Gozdawa. Mieszkali w powiecie oszmian­ skim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 606, 707). B O G W IL L (Bogvilas) herbu Bokij. Od najdawniejszych czasow posiadali dobra ziemskie Gruby w powiecie wilkomierskim na Litwie. Adam, Michal i Franciszek uzyskali potvvierdzenie rodowitošci szlacheckiej przez heroldię wilenską w roku 1797 (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1690, s. 17). B O H A N O W IC Z (Boganovičius) herbu Lubicz. Znani w wojewodztwie minskim i witebskim. B O H A TY R O W IC Z herbu Ostoja, Podkowa, Sas i wlasnego. Mieszkali na ziemi Grodzinskiej, wilenskiej i minskiej. BOHDANOW ICZ (Bagdanavičius) herbu Lada. Od najdawniejszych czasow posiadali dobra Posrowcie w powiecie wilkomierskim na Litwie. Notowani tam w księgach urządowych jeszcze przed 1630 rokiem. Jan i Jozef Bohdanowi109

czowie zostali uznani za naležących do rodu szlacheckiego przez heroldię wilenską w 1797 r. (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1690, s. 18). Mieli tež posiadlošci w powiecie trockim i innych.

BOHDZIEWICZ vel BOGDZIEWICZ (Bogdevičius) herbu Boncza, Dąbrowa, Luk, Starykon. „Bohdziewicz vel Bohdewicz vel Bogdewicz na Litwie. Mikolaj, Jan, Urban, i Ždan odstąpili Jundziilowi 1532 r. dziewięciu služebnych ludzi. Jurij, Marcin i Jakob, synowie Mikotaja, bojarowie, mają sprawę ze Stanislawem Janowiczem 1551 r. Stanislaw ma brata Piotrą. Katarzyna W ojtkowna Naruszewiczöwna, zona Macieja Ždana Bohdziewicza, zapisala 100 kop groszy litewskich na klasztor Panny Maryi w Wilnie 1547 roku. Mikolaj, ziemianin powiatu wilenskiego 1608 r. Malcher Konstanty w powiecie lidzkim 1658 r. Michal w wojewodztwie wilenskim 1696 r., Eliasz 1708 r. Michal i Adam podpisali manifest szlachty litewskiej 1763 r.” (A. Boniecki, Herbarz polski, t. I, s. 359-360). Obszeme dane o Bohdziewiczach herbu Boncza možna znaležč w zbiorach dawnej heroldii wilenskiej (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 1621, 1626, 1622, 2757 i in.; f. 391, z. 1, nr 1009, 331). BOHOMOLEC (Bagamolcas) herbu Bogorya. Starožytna szlachta ziemi witebskiej. A. Boniecki (Herbarz polski, 1.1, s. 360-361) zanotowal: „Bohomolec herbu Bogorya. Senko, bojar witebski 1530 r. Iwan Semenowicz B. w woje­ wodztwie witebskim 1593 r. Semen Iwanowicz B. sprzedal 1633 r. częšč swoją Pohostyszcz bratu Grzegorzowi. Aleksander, ich brat. Samuel pisal się z wojewödztwem witebskim na elekcję Jana Kazimierza, a Dymitry i Jan, pisarz grodzki witebski, na obiör Jana 111. Aleksander i Jan, wzięci do niewoli po zdobyciu Witebska 1654 r., i Dymitry pozostawali w niewoli w Kazaniu 1655 r. Jan podpisal elekcję Augusta II-go. Pawel Jozef, stolnik, pisarz grodzki i posel witebski, podpi­ sal akt konfederacyi warszawskiej 1733 r. Owdowiawszy, zostal jėzuitą. Synowie jego urodzeni z Franciszki Cedrowskiej: Franciszek, Jozef, Piotr, Joachim i Kle­ mens. Synami jego byli takže Jan i Ignacy, jezuici. Franciszek, prokurator jezuitöw prowincyi mazowieckiej, wniöst do grodu czerskiego 1765 r. akt fundacyi kolegium jezuitöw w Warszawie. W 1733 r. otrzymal przywilej na založenie drukami w Warszawie. Znany z czasöw Stanislawa Augusta autor licznych komedyi i wielu dziel, zmarl 1784 r. Leon, stolnik witebski 1712 r., žonaty z Krystyną Bartoszewiczowną. Jozef, koniuszy witebski 1769 r. Piotr Tadeusz, stolnik witebski 1764 r., następnie pisarz ziemski witebski, podpisal elekcyę Stanislawa Augusta. Joachim, sędzia grodzki polocki 1785 r. i starosta boblewski. Syn jego Antoni, wlasciciel Wietrzyna w wojewodztwie polockim 1799 r. Piotr, kawaler Ordern Šwiętego Sta­ nislawa 1789 r. Cypryan, szambelan dworu polskiego, wlasciciel wsi Zalesie w wojewodztwie polockim 1799 r. Jan, jėzuitą, a po skasowaniu zakonu proboszcz skaryszewski i praski 1789 r. Piotr Tadeusz z Dolž z Eleonory Wyszynskiej mial synöw: Stanislawa, marszalka szlachty powiatu witebskiego, i Romu­ alda, marszalka szlachty gubemi witebskiej. Stanislaw z Doroty Felkerzamböwny pozostawil: 1) Juliusza, po ktorym z Kotlubajowny syn Eugeniusz; 2) Antoniego, wlasciciela Janmujžy, žonatego z Maryanną z Kaczanowskich, 110

z ktorej synowie: Aleksy i Ksawery, i corka Marya; 3) Stanislawa; 4) Teresę za Antonim Chelchowskim; 5) Eugenię za Michalem Nitoslawskim i 6) WalentynQ za Eugeniuszem Kielpszem. Romuald z Teresy z Felkerzambow pozostawil corkę Jozefą, zašlubioną 1836 r. Justynianowi Niemirowiczowi-Szczytowi, i syna Michala, ktory z Adeli Depret ma synow: Romualda, Filipa, Michala, oraz corki: M aryę i Adelę”. B O H O W ITY N (Bagavitinas) herbu Korczak i Pelikan. Uzywali niekiedy przydomku Choloniewski i Myszka. Znani na Wolyniu i w dawnym Wielkim Księstwie Litewskim. A. Boniecki (Herbarz polski, t. I, s. 361-363) podaje 0 nich: „Wszyscy nasi heraldycy przypisują im za herb Korczak, pieczęč jednakže Bohowityna Piotrowicza Szunbarskiego z 1534 r., zawieszona na akcie sprzedažnym Radziwillöw, oraz pieczęč tegož Bohowityna z 1523 r. na zamianie döbr dokonanej przez ks. Sanguszköw przedstawia Pelikaną. Protoplasta tego domu, Bohowityn, wymieniony jest w liczbie bojaröw ruskich i litewskich, ktorzy poręczyli krölowi Wladyslawowi Jagielle w 1431 r. za jencow litew­ skich. Bohowityn mial synow trzech: Lwa, Bohusza i Piotrą. Lew Bohowitynowicz 1481 r. pisarz krölewski, 1486 r. klucznik brzeski, 1496 r. czešnik litewski, 1502 r. namiestnik krzemieniecki, otrzymal od Aleksandra Jagiellohczyka wies Wirtel, w powiecie brzeskim, ktorą mu następnie pozwolit zamienič na miasto i prawem magdeburgskiem obdarzyl. Synowie jego: Jan, Bohdan i Bo­ howityn sprzedali te dobra bratu stryjecznemu, Janowi Bohuszewiczowi; sprzedaž tę kröl Zygmunt potwierdzil w 1526 roku. Bohusz, drugi syn Bohowityna, w 1500 r. pisarz krolewski i namiestnik przelajski, z Musiatyczowny mial czterech synow: Bohusza Michala, Wojnę, Jana 1 Bohdana. Bohusz Michal, zwykle w aktach Bohuszem nazywany, otrzymal od Aleksandra Jagiellohczyka horodnictwo trockie, za ktöre krol Zygmunt nadal mu w 1508 r. dwor žyžmorski, za ktory znow w 1509 r. otrzymal dwor dowgowski. Od 1506 r. pisarz litewski, chwilowo 1509 r. podskarbi ziemski, 1511 r. marszalek krolewski, w 1518 r. do 600 kop, w ktorych trzymal zastawem Dowgi, dotožyt 400 kop lit. i otrzymal starostwo kamienieckie. Od 1519 r. podskarbi ziemski litewski, w 1522 r. dzierzawca slonimski. Krol Zygmunt nadal mu w 1508 r. dworzec w powiecie punskim po Glinskim, a 1516 r. Zukowo w powiecie luckim, wuj z a šjego Petruszka Musiatycz darowal mu Swinaryn 1506 r. Zoną jego byla ks. Teodora Andrzejowna Sanguszkowna, o ktorej wspomina list krola Zygmunta z 1538 r. pisany do Stanislawa Tęczynskiego, žonatego z Anną, corką podskarbiego. Sanguszkowna byla siostrzenicą księcia Konstantego Ostrogskiego i dlatego bvč može, že Bohusz, podpisując umowę przedšlubną z 1522 r., zawartąpomiędzy Ostrogskim a księžną Slucką, nazwal się jego szwagrem. Z Sanguszkowny mial Bohusz tylko corki: Annę, Teodorę i Juliannę, ktore wymienil w testamencie swoim sporządzonym w 1529 r. Anna, zona Stanislawa Tęczynskiego, wojewodzica sandomierskiego; Teodora, 1-o v. za ks. Fryderykiem Prohskim, wojewodą kijowskim, 2-o v. Za Mikolajem Trzebuchowskim, kasztelanem gniežnienskim, 3-o v. za Michalem Dzialynskim, podkomorzym chelminskim. 111

W ojna Bohuszevvicz wraz z bratem Janem dziedziczyli na Szumsku i Kozieradach. Synowie Wojny: Teodor i Jan, o ktorych wzmiankuje testament brata ich stryjecznego Michala z 1580 r. Pienvszy z nich, wlašciciel Rožyną i Rogowicz w powiecie wlodzimierskim 1570 r., a Kuty i Zaliczan w powiecie krzemienieckim 1583 r. Jan Bohuszewicz otrzymal 1527 r. starostvvo komialowskie, ktore mu krol Zygmunt w kilka miesięcy odebrat. W 1542 r. jest starostą drohiczynskim, w 1546 r. marszalkiem krolewskim i dzieržawcą dovvgialiskim, a 1548 r. starostą krzemienieckim. W 1529 r. posiowal do Moskwy. Jan, dziedzic na Szumsku, Kozieradach i Worteli, ktory to ostatni majątek nabyl od brata stryjecznego, Bohowityna Lwowicza 1526 r., z nieznanej nam pierwszej žony pozostawil syna Stefana; z drugiej, Anny Kopciowny, synowie: Gabryel, Cyryak, Benedykt i Michal, i corki: Aleksandra Matrona, zona Jakoba Krzesinskiego, sekretarza krolevvskiego, starosty krasilowskiego, i Anna, žona Stefana N., lowczego i podkomorzyca mozyrskiego. Stefan, od dobr Szumska - Szumskim zwany, procesowal się z macochą 1551 r. Czy z žony Nastazji Sieniucianki pozostawil potomstwo, nie jest wiadomem. Benedykt, zwal się raz Kozieradzkim, drugi raz Szumskim; nie žyt 1580 r., w ktorym brat jego Michal sporządzal testament. Michal z bratem Benedyktem dopelnili dzialu dobr Szumska, w powiecie krzemienieckim, Kozierad i Worteli w pow iecie brzeskim 1573 r., przyjąwszy na siebie obovviązek wyposaženia siostr wyžej wymienionych. Michal, marszalek brzeski, zwący się Kozieradz­ kim lub Szumskim, žonaty 1-o v. z Anną Borzobohatovvną Krasinską, 2-o v. z Barbarą Hieronimowną Rusiecką, chorąžanką sandomierską, wyježdžając w 1580 r. na kuracyą za granicę, sporządzit testament, ktorym zlecil opiekę nad žoną i dziečmi: Janem, Jaroszem (Hieronimem), Gawrylem (Gabryelem), Katarzyną i A nnąbratu Stefanowi. Katarzyna, 1606 r. žona Tychona Szaszkiewicza, a Anna, 1591 r. za Stanislawem Tyminskim. Z aktu sprzedažy Sapiesze dobr Wortel, Witorož i Dokudowo, zdzialanego 1600 r. przez Jana, syna Michala, marszalka brzeskiego, okazuje się, že tenže Michal mial jeszcze jedną corkę Barbarę, niezamęžną 1600 r., a Katarzyna byla 1-o v. za Przeclawem Horbovvskim, pisarzem grodzkim brzeskim. Bohdan Bohuszevvicz otrzymal od stryja swego Piotrą Bohowitynowicza Turyą 1496 r. Piotr, trzeci syn Bohowityna, zapisal bratankovvi swemu Bohdanowi Turyą. Otrzymal on od Kazimierza Jagiellonczyka Rosolowce, ktore syn jego, Bohovvityn Piotrowicz Szumbarski, sprzedal Ostrogskiemu 1523 r. Bohowityn zostal horodniczym, wojskim i mostowniczym krzemienieckim 1528 r. W 1538 r. zapisal zięciovvi swemu, Janowi Bohdanowiczowi Zahorowskiemu 300 kop lit. posagu za corką swą Teodorą. Pravvdopodobnie potomkami Bohowityna Piotrowicza Szumbarskiego są: Pamfil i Michal, žyjący w polovvie XVI wieku. W 1585 r. Jan i Waclaw Bohowitynowie Szumbarscy, synowie Pamfila, dopelnili dzialu dobr Kozierad, w wojewodztwie brzeskiem litevvskiem, z bra­ tem stryjecznym, Mikolajem Michalovviczem Bohovvitynem Szumbarskim. Waclaw, chorąžy vvolynski 1593 r., žonaty byt z ks. Zofią Czartoryską. Jan z Kozierad Szumbarski pozostavvil syna Jana, žonatego z Aleksandrą z Iwan, ktory 1610 roku sprzedal Kozierady, Komorow i Zakalinki Wojciechowi Sobieskiemu i zmarl bezdzietnie przed 1618 r., i corkę Dyanę, žonę Wawrzynca 112

Drzewinskiego 1627 r. W 1605 r. dziedziczyli na Rohmanowie, a opiekunami ich byli Adam i Andrzej Bohowitynowie, Sobieski, Swoszewski i inni. Mikolaj Bohowityn Szumbarski pozostawil trzy corki: Maryannę za Mikolajem Chrenickim, Reginę za Konstantym Jarmolinskim, i Aleksandrę; procesują się one 1605 r. z Horainem. Trudniej jest dojšč, po kim szedl Klimont, žyjący w drugiej polowie XVI wieku, a ktory z žony Katarzyny pozostawil synow: Adama i Andrzeja, piszących się z Kozierad. Adam, podkomorzy krzemieniecki, dziedzic Kolesnik w pow iecie hickim, žonaty byl z Barbarą Siemaszkowną, kasztelanką bradaw ską 1583 r. Moze corką jego byla Marusza, zona Adama Czolhanskiego, dziedziczka Kolesnik 1623 r. Andrzej, dziedzic na Wojniczu i Rudnikach 1583 r., stolnik wolynski 1596 r., žonaty z M aryą z Bolbasow Rostockich, procesuje 1620 r. ks. Koreckiego o najazd na Wojnicz i o spowodowanie šmierci žony. Jan, najstarszy syn Andrzeja, zmarly mlodo, pozostawil syna Waclawa i corkę Annę. Waclaw, žonaty 1646 r. z Teofilą z Koijatowiczow Kurcewiczow, a siostra jego Anna wyszla za Samuela Korjatowicza Kurcewicza. Mikolaj, drugi syn Andrzeja, nie pozostawil potomstwa. Andrzeja cdrki: Krystyna za ks. Leonem Woronieckim, Teodora za Grzegorzem Szostakowskim, Barbara za Krzysztoem Horainem, i Katarzyna. Marusza, siostra Andrzeja, wyszla za Malinskiego. Ma­ rusza (Maryanna) 1-o v. Janowa Krasinska, 2-o v. Krzysztofowa Gojska 1603 r. Nastazya z Bohowitynow Szumskich 1600 r., zona Teodora Wielhorskiego”.

BOHOWITYNOWICZ (Bagavitinavičius) herbu Pelikan. Mieszkali na Wolyniu i Grodzienszczyžnie.

BOHUN (Bogunas) herbu Družyna. Przed 1464 rokiem znani w ziemi krakowskiej, požniej tež na Rusi. B O H U SZ (Bogušis) herbu Strzala. Julian Bartoszewicz pisal o tym rodzie: „Bohuszowie, herbu Strzala, byli daw ną litew ską rodziną. Z nich pochodzili dwaj rodzeni bracia, Ignacy i M ichal Franciszek Xawery. Pierwszy byl statysią polskim , w calem znaczeniu wyrazu, to jest takim, jaki mogl się tylko wyrobic dla žycia politycznego w tej formie rządowej, jak ą m iala Pol­ ska podowczas. Los zdarzyl, že byl starym slugą radziwillowskiego domu, i že po šmierci księcia hetm ana Rybenki dostal się jego synowi, slawnemu księciu wojewodzie wilenskiemu Panie Kochanku. Bohusz kierow al tedy wszystkiemi krokam i swojego pana, ktoremu nie zawsze byl uleglym i nieraz go zburczal. Zdolnošci mial nadzwyczajne, ale nie lubili go wszyscy dla wynioslosci charakteru. Byl požniej sekretarzem jeneralnošci w konfederacji barskiej. Malo zna go publicznošč, a przeciež každy rys z žycia tak historycznej osoby powinien nas obchodzič: w dziejach Stan. Augusta Bohusz zajmie jedno z miejsc najcelniejszych. Brat jego M ichal najzacniejszy opiekun i dobroczyhca ludzkošci, narodzony d. 1 stycznia 1764 r. czlowiek bardzo uczony, jėzuitą, potem zaš pralat kantor wilenski, przeniosl się do Księstwa W arszawskiego, gdzie byl czlonkiem Towarzystwa Przyjaciol Nauk. Pisal wiele, a szczegblniej miala w swoim czasie w ielką wagę jego rozprawa 113

przedstavviająca bogactw a języka litewskiego. Umari M ichal sędzią pokoju w W arszawie dnia 4 kwietnia 1820 roku” . BO H U SZ-SIESTRZEN CEW ICZ (Bogušis-Sestrencevičius) herbu Strzala. Odnotowywani byli w powiecie wilenskim juž w roku 1434. B O JA N O W SK I (Bojanauskas) herbu Junosza. Mieszkali w powiatach kobrynskim i wilejskim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 12, 18, 707). B O JA R SK I (Bojarskis) herbu Sas. A. Boniecki (Herbarz polski, t. II, s. 368) informuje o nich, že pochodzą: „z Bojar w ziemi przemyskiej. Przydomek ich Czamota. Hryczko, Tomasz i Sienko dziedziczyli na Bojarach 1589 r. Teofan, obrany po šmierci Kopystynskiego 1627 r., archimandrytą Lawry Peczerskiej w Kijowie, nie otrzymal potwierdzenia krolewskiego. Magdalena za Wrzeszczem 1668 roku. Stefan w wojewodztwie braclawskiem, žonaty z Anną Tchorzewską 1693 roku. Michal, komomik graniczny podolski, zostal wojskim mniejszym latyczowskim 1775 r. Euzebiusz, wlašciciel ziemski w powiecie husiatynskim, z Wandy Golejewskiej pozostawil corkę Filomenę, zašlubioną Wladyslawowi Ciepielowskiemu z Poczapy, i syna Tadeusza. Jozef, vvlašciciel Wasilkowiec w powiecie trębowelskim 1747 r., mial syna Michala, a ten Leoną, wlašciciela Mlocin i Lomianek pod Warszawą, ktorego dwaj synowie, Jozef i Michal, urodzeni z Elžbiety Laszczynskiej, siostry gubematora warszawskiego, i trzeci Ludwik, urodzony z Karoliny Poths, rozwiedzionej Phul, legitymowali się ze szlachectwa w Krolestwie w latach 1839-1848. Ludwik, uczen szkoly podchorąžych, ostatnio pulkownik lejbgwardyi ulanow wojsk cesarsko-rosyjskich, žonaty z Idą z Whitow, corką Karola, generala kawaleryi wojsk cesarko-rosyjskich, ma z niej synow: Michala, Aleksandra, Stanislavva i Bronislawa, pulkownika lejbgwardyi ulanow wojsk cesarko-rosyjskich, oraz corki: Joannę i Konstancyę, žonę Zygmunta Czeklinskiego. M ichal oženiony z Pauliną z Niewęgtowskich, ma syna Michala i corkę Janinę. Jan Antoni, viceregent grodzki grabovviecki 1747 r., pozostawil syna Jo­ zefą, a ten Stanislawa, žonatego z Julianną W ierzbowską, ktorego syn Ferdynand udowodnil pochodzenie swoje szlacheckie w Krolestwie 1853 r. W ladyslaw i Antoni 1857 r., Roman, Ludwik i W ladyslaw 1860 roku. Ro­ man um ari w W arszawie 1899 r. W Galicyi wylegitymowali si^ ze szlachectwa: Jan Nepom ucen i Konstanty Czarnotowie Bojarscy w W ydziale Stanow we Lwowie 1819 r., a M ikolaj, Ignacy i dwoch M ichalow 1782 r. w sądzie grodzkim lwowskim ”. Byli ponoč i plebejusze tego imienia. W. Nekanda Trepka (U ber..., s. 81) z wlašciwą sobie zjadliwošcią wywodzil: „Bojarski nazwal się syn popa ruskiego ze Lwowa, drudzy mowią, že bękart popow. Ten služyl za btazna pienvej uksiąžęcia Zaslawskiego, wojewody braclawskiego, circa 1616, potem za pokojowego u niegož, tež dalėj za starszego slugę i za podskarbiego byl. Ten anno 1626 starai się o wladykostwo wlodymierskie, bo ruskiej wiary jest, ale nie spotkalo go to szczęšcie. Udawal przed niektoremi, že krolewicowi Wladysla-

114

wowi nadshigowal, ale jako btazen dawny drwil leda co o sobie. A jak to blazen ma ksiqgi spisane wielkie rožnych iraszek i blazenstw, wierszow i piešni. Na lutai, na regale grywa, po wlosku umie (...). Szumno nosil się, ryšno, sobolno, blawatno, czeladzi kilka w barwie, bankiety częste czynit”. B O JEM SK I (Boiemskis) herbu Korab. Wywodzący się z Boimia w powiecie liwskim. „Zawisza z Boimia z pierwszej žony pozostawil szešciu synow: Mikolaja, Piotrą, Andrzeja, Jana, Macieja i Stanislawa, ktorzy w 1455 r. posądzają macochę swoją, Annę z Mlądzu, o zabicie ich ojca. Andrzej z Boimia otrzymaf 1476 r. od księcia Konradą Mazowieckiego rožne wolnosci dla wsi swojej Boimia. Stanislaw, Jan i Mikolaj, synowie Aleksego, za konsensem krolewskim z 1557 r. na gruntach döbr swoich Boimie založyli miasto i nazwali je Oleksinem. Stanislaw mial dwöch synow: Mikolaja i Adama 1608 roku. Mikolaj, brat Stanislawa, pozostawil trzech synöw: Andrzeja, Bartlomieja i Adama, ktorych w 1606 roku kwitowa! Zaleski. Bartlomiej z Heleny SufFczyhskiej mial corkę Annę, ktöra z męžem swoim, Stanislawem Lutostanskim, zeznala zapis dozywocia 1625 r. Jan, syn Aleksego, dwa razy zawieral związki matženskie. Pienvszą jego zoną byla Zofia Boglewska, drugą Šwięcicka, sędzianka ziemska warszawska. Z pierwszej žony synow czterech: Mikolaj, Jan, Kasper i Krzysztof, i corki trzy: Zofia, Anna i Dorota. W 1596 r. wymienione dzieci sprzedają częšč na Osinach, a 1585 r. Mikolaj procesuje macochę. Krzysztof, dziedzic na Ždzarach, žonaty byl z Barbarą z Jablohskich, ktöra w 1606 r. ustępuje spadek po siostrze swej Dorocie. Z niej synowie: Aleksy, Kazimierz i Jan. Aleksy, sędzia kapturowy ziemi liwskiej, w imieniu swojem i braci swoich podpisal elekcyę Jana Kazimierza” (A. Boniecki, Herbarz polski, t. II, s. 368). BO KSZCZA NIN (Bakščaninas) herbu Kos. Mieszkali w powiecie oszmiahskim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 110,606,707). B O L C E W IC Z (Bolcevičius) herbu Leliwa i Pogonia. Od dawnych czasöw zamieszkali w powiatach braslawskim, wilehskim, wilkomierskim (CPAHL, f. 391, z. 10, nr 33; f. 391, z. 4, nr 200; f. 391, z. 6, nr 7, 707). B O LESLA W SK I (Boleslauskas) herbu Junczyk. Mieli dobra w powiecie trockim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 1632; f. 391, z. 1, nr 1009). B O L E W IC Z (Bolevičius) herbu Mogila. Ich rodowe siedziby byly w po­ wiecie wilehskim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7). B O LK O (Bolkis) herbu Wieniawa. Znani w Polsce i Litwie. B O L L E W IC Z (Bolevičius) herbu Mogila. Mieszkali w powiecie wilko­ mierskim (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 5). BO LĄD Ž (Balandis) herbu Korab. Notowani w Wielkim Ksiqstwie Litewskim od XVI wieku. 115

BOLDOVVSKI (B aldauskas) herbu Jastrzębiec. Mieszkali w powiecie wilkomierskim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7). BO LKO NSKI (Bolkonskis) herbu Nalęcz. Od okolo 1600 notowani w ziemi krakowskiej i gniežnienskiej. Požniej osiedlili się tež w cesarstwie rosyjskim. BO LO TO (Balotas) herbu Rogala. Od okolo 1500 znani w powiecie lidzkim. BO LTU Č (B altutis) herbu Bokij oraz Dolęga. Jeszcze przed 1600 r. znani w powiatach lidzkim i grodzienskim. B O M B L E W IC Z (Bamblevičius) herbu Dolęga. Mieli dobra rodowe w powiatach lidzkim i oszmianskim na Wilenszczyžnie (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 100,208). B O M E JK O (Bam eikis vėl Bam eika) herbu Dotęga. Mieszkali w powiatach braslawskim i šwięcianskim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 611, 707). B O N C Z -B R U JE W IC Z (Bonč-Brujevičius) herbu Boncza. Starožytny rod rycerski. W W ielkim Księstwie Litewskim wygast. Jedna z galęzi w ХѴІ-ХХ wieku zadomowila się w cesarstwie rosyjskim. Wielce dla tego panstvva na wielu polach zashiženi. B O N IE C K I (Boneckis) herbu Boncza, Jastrzębiec, Prus I. Znani w Malopolsce, na Mazowszu oraz w wojewodztwie brzeskim-litewskim i wilenskim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 18, 1538; f. 391, z. 1, nr 304). BONIESZEVVSKI (Bonešauskas) herbu Jasienczyk. Mieli posiadtošci w powiecie vvilenskim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7). B O N C E W IC Z vėl BA N C EW IC Z vėl B Ą C EW IC Z (Bencevičius) herbu R adw an. Z nani w powiatach šwięcianskim na Wilenszczyžnie oraz w telszewsk im na Ž m u d zi (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 611). B O N IK O W SK I vėl BU N IK O W SK I (Banikauskas) herbu Brodzic. Przed 1580 r. notovvani w powiecie mlawskim. Od nich wywodzą się rosyjscy Bunin o w ie .

BONIN (Boninas) herbu Jelita. Znani przed 1500 r. w powiecie opoczynskim, požniej takže na Bialej Rusi. B O N ISZK O (Baniška) herbu Niezgoda. Od dawna znani w powiecie borysowskim w gubemi minskiej na Bialorusi (CPAHL, f. 391, z. 10, nr 35). B O N IU SZEW IC Z (Baniuševičius) herbu Pobog. Mieli siedziby w powiecie kowienskim.

116

BONIUSZKO (Baniuška) herbu Brodzic. Od XVII wieku notowani w powiatach wilenskim, upickim i in. (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 11). BONKIEWICZ (Bankevičius) herbu Boncza. Znani na Wilenszczyžnie i Kowienszczyznie.

BONCZA-RUTKOWSKI (Bončia-Rutkauskas) herbu Boncza. Rozgalęzieni na Litwie i Bialorusi (CPAHL, f. 391, z. 10, nr 36).

BONKO (Bonkis) herbu Boncza i Pobog. Znani na Litwie. BORATYNSKI (Baratinskas) herbu Korczak, Ostoja, Topor. A. Boniecki (Herbarz poiski, t. II, s. 20-22) donosil o nich: „Boratynscy h. Korczak z Boratynia, w ziemi przemyskiej. Ksiąžę Lew ruski nadal Boratyn i Dąbkowice Matfiejowi Kaldofowiczowi, ktore to nadanie krol Kazimierz potwierdzi! synowi jego Dymitrowi w 1361 r. Synem lub wnukiem Dymitra by! Wolczek z Boratynia, podsędek przemyski 1436 r., a z posiadanych majątkow widoczne, že Wolczka tego synami byli: Dymitri, Hleb i Andrzej, bracia z Boratynia, ktorych siostra N., zona Andrzeja z Uhrowska 1443 r. Drugą siostrą ich byla Anna Wolczkowna, zona Ihnata z Kutyszcz, sędziego ziemskiego halickiego 1429 r. Wymienieni bracia, urodzeni z Maszki, sprzedali Czudowice 1438 r. Dymitri zabezpieczyl posag žonie, Malgorzacie, 1442 r. Na mocy dzialow, sporządzonych w 1443 r., Dymitri wziąl Stobno i Bolanowice i dal początek rodzinie Bolanowskich h. Korczak, a Hleb i Andrzej otrzymali Boratyn i Dąbkowice. W 1447 r. Andrzej dziedziczyl na Boratyniu, na ktorym zabezpieczyl posag žonie, Katarzynie. W 1448 r. Hleb i Andrzej dopelnili nowego dzialu, z mocy ktorego Hleb wziąl Boratyn, a Andrzej Dąbkowice. Od Andrzeja poszli Dąbkowscy h. Korczak. W 1460 r. ustanowioną zostala opieka nad dziecmi Hleba: Iwaszkiem i bračmi jego, w osobie brata jego Dymitra z Bolanowic, przez stryjow nieletnich, mianowicie: Andrzeja stolnika, Jakoba, podczaszego, halickich, dziedzicow Siennowa, Jana z Rozborza i Aleksandra z Prochnika [Pruchnika]. W 1508 r. dziedziczy na Zloczkowicach i Hoscislawicach Jan Boratynski, ktory w Woloszczyznie za Aleksandra Jagieliohczyka hetmana Lanckorohskiego ocalil, a z a Zygmunta I-go pod Polockiem dzielnie się sprawil. W 1519 r. chorąžy przemyski, następnie i starosta rohatyhski 1534 r., umarl w 1546 roku. C6rka jego Katarzyna za Janem Orzechowskim 1520 r. Syn Piotr, znakomity prawnik i mowca sejmowy, w 1545 r. podstarosei krakowski, w 1551 r. burgrabia, w 1553 r. sekretarz krolewski, w 1554 r. kaszlelan przemyski, w 1555 r. starosta samborski, w koncu 1556 r. kasztelan belski, umarl 1558 r. Piervvszą jego zoną byla Elžbieta z Grzegorzewic, zmarla bezdzietnie, z drugiej - Barbary Dziedoszyckiej, pozostawil corkę Zofię, zmarlą dzieckiem, i jedynego syna Jana, chorąžego przemyskiego 1579 r., žonatego z Barbarą ze Sirzeiczyc Lysakowską, ktora žyla jeszcze w 1604 r. Heraldycy nasi utrzymują, že ten Jan byl ostatnim z domu Korczakow Bo~ ratyhskich, zaliczając wszystkich innych, pojawiających się požniej w aktach Boratynskich, do rodu Toporczykow. Hr. Bobrynski w swoich Dworianskich 117

rodach wzmiankuje, že „Boratynscy, zamieszkujący Rossyę od początku XVIII w., do tego domu naležą. Že dom Boratynskich na wyzej wymienionym Janie nie wygasl, swiadczy ta okolicznošč, že w Galicyi wylegitymowali się ze szlachectwa z herbem Korczak Andrzej i Fabian Boratynscy 1782 r., w sądzie ziemskim halickim.” Jak podaje Bolesiaw Starzyhski w swym Herbarzu (t. XI, s. 29), Boratyn­ scy herbu Korczak mieli wygasnąč w XVIII wieku: „Jan Boratynski, chorąžy przemyski, na dworze kröla Augusta žyl, z Barbary Lysakowskiej potomstwa nie zostawil i na nim rzeczywiscie röd ten wygasl” (Biblioteka Jagiellohska w Krakowie, Dzial rękopis0w, 7016-III). Wszakze wygasl nie caly röd, a tylko jedno jego odgalęzienie. Bartosz Paprocki w Herbach rycerstwa polskiego (s. 682-683) pisal: „Dom Boratynskich starodawny, od onego Demetryusza z Božego Daru, wspominają listy dawne Dy mitra de Boratyn kanclerzem ziemi ruskiej w roku 1374, ktöry mial synöw siedmiu, od ktörych potomstwa w przemyskiej ziemi niemalo, a každe rožnem się nazwiskiem zowie. Naprzöd: Jurgi wziąl byl dzialem Malcice, tego juž potomstwa nie stalo plci męskiej, ostatecznym potomkiem zeszta Tarlowa, chorąžyna lwowska, ktöra wniosla Malcice w dom Tartöw. Byla to biala glowa spraw uczciwych i zywota dobrego, katoliczka wielka, do wychowania i wycwiczenia bialych glöw nie lada praeceptor, co pokazala na wlasnych cörkach swoich (...). Te nie tylko dla urody pięknej, ktorą mialy, albo tež jako to bywa dla posagöw, lecz dla nadobnych obyczajow od wielkich a možnych ludzi do stanu malženskiego žądane byly (...). Siehko, tegož pomienionego Dymitra syn wtöry, ktöry byl wziąl dzialem Dąbkowice, od tego potomstwo Dąbkowskimi się zowie. Fedas trzci wziąl byl dzialem Tamanowice. Iwaszto czwarty bral dzialem Chankowice. Demko piąty wziąt Michalewice, od tego Michalewscy (...). Stanislaw Michalewski Czech, od tego zostali synowie, Jerzy mlodzieniec byl wieku mego uczony, wiela ziem i obyczajow ich byl swiadom; języki wtoski, niemiecki dobrze umial”. Boratynscy herbu Korczak uzyskali potwierdzenie rodowitosci szlacheckiej przed heroldią wilenską w 1800 roku (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 18, s. 13). W wywodzie szlacheckim rodu Boratynskich herbu Korczak, sporządzonym 23 lipca 1800 roku w Wilnie, a przechowywanym w Archiwum Gtöwnym Akt Dawnych w Warszawie (Zb. dok. pap. 3937) czytamy: „Jan Boratynski, przodek wywodzących się, zaszczycony rodowitošcią szlachecką, zostawil syna Piotrą, a ten splodzil synöw czterech: Franciszka i drugiego takož na imię Franciszka, Jozefą i Tomasza Piotrowiczöw Boratynskich. Ci zaš byli ojcami wywodzących się, jako to (...)”. Heroldią uznala wöwczas za „starožytną i rodowitą szlachtę polską” kilkoro Boratynskich z parafii widzkiej w powiecie braslawskim w wojewödztwie wilenskim: Augustyna, Pawta, Aleksandra, M arcina, Rufina, Jozefą, Jana, Dominika, Adama, Justyna. Z tego zapisu archiwalnego wynika, že galąž ta stanowila odnogę wielkiego domu z powiatu orszahskiego i rowniež pisala się „de Božydar”. A. Boniecki o Boratynskich pisal: „Boratynscy h. Ostoja, podlug Kojalowicza, na Litwie, w powiecie orszahskim. Mnie się zdaje, že oni są potomkami 118

ksiąžąt Boratynskich, o ktorych nižej, a tylko z czasem tytul ksiąžęcy zarzucili. W 1638 roku Mikolaj Boratynski, sędzia ziemski orszanski, tytulowal się jeszcze księciem. Boratynscy h. Хорог m ają pochodzič od Mateusza Krasnopolskiego, žonatego z A sią Boratynską, 1-o v. ks. Przedzielnicką h. Korczak, ktorv wziąwszy za zoną częšč Boratynia, sam pisal się z Boratynia, a potomstwo jego Boratynskimi się zwalo. Mikolaj, dziedzic na Boratyniu 1508 r. Mikolaj z žony Doroty z Gruszczyna, zostawil synow: Jana, Kiliana i corkę Zofię 1605 r. Jan Mikolaj, starosta lipnicki w ziem i dobrzynskiej 1607 roku, žonaty z Zofią z Sebiecowa, umarl przed 1627 r., zostawiwszy synow: Stanislawa Kiliana, dwöch imion, i Samuela, ktory 1639 r. ceduje sumy Brzosce. Stanislaw, žonaty z Anną z Lahodowa, 2-o v. Brzoszczyną 1639 r., umarl bezdzietny. Jacek, syn Samuela, czešnik sanocki, zostal podczaszym zydaczowskim 1684 r. Jan Zygmunt, syn Wojciecha, i Michal, Gabryel, Anna, Zofia i Marya, dzieci niegdy Krzysztofa i Katarzyny z Karwowa, kwitują Ostrorogöw 1630 r. Jan Tomasz, proboszcz chelmski, kanonik lwowski 1600 r. Kilian 1626 r. we Lwowie. Piotr wykupil wöjtostwo pewne 1642 r. Öw Piotr w 1634 roku dworzanin, a 1649 r. chorąžy krolewski. Pawel, žonaty z Zofią Lisowską 1641 r. Adam, czešnik zakroczymski, zeznal testament 1680 r. Marcin, skarbnik sanocki 1685 r.; po nim wziąl ten urząd Walenty 1702 r. Jan z wojewödztwem ruskiem, Walenty z wojewödztwem sandomierskiem, a Aleksander z woje­ wödztwem sieradzkiem podpisali elekcyę Augusta Il-go. Teresa, wdowa po Walentym Dybowskim 1744 r. Wojciech i Anna, žona Jana Lubowidzkiego, dzieci Jana 1780 r. Boratynscy z Boratynca na Podlasiu. Jakob i Pawel, bracia, Krzysztof, syn Piotrą, dziedzice na Boratyncu, procesują się z Druzianną, wdow ą p o Serafime 1556 roku. W Galicyi dowiedli pochodzenia szlacheckiego Jan i Mikolaj Ksawery Boratynscy w sądzie ziemskim lwowskim 1782 roku. Boratynscy v. Boriatynscy, ksiąžęta. Ksiąžę Iwan Lwowicz, zbiegly z Moskwy, dworzanin krolewski, otrzymal od kröla Zygmunta w 1522 r. dwie nieosiadle wsie w powiecie mejszagolskim. Trzymal on Dusiaty w ucyanskiej wlošci, a na ekspedycye wojenne dostarczal w 1528 r. siedem koni. Z księžnej Wiaziemskiej pozostawil czterech synow: Iwana, Bohdana, Mišką i Jaška, oraz trzy corki: Owdotię, Hannę i Polonię. Owdotia, žona księcia Timofieja Juriewicza Sokolinskiego, procesowala się 1542 r. z wymienionymi bračmi o wydanie jęj wyprawy i dworu zapisanego przez ojca, a 1546 r. z siostrą Hanną, zoną Andrzeja Dluskiego, i Polonią o Piroszyce. Synem Mikolaja byl prawdopodobnie ksiąžę Janusz Boratynski, poborca orszanski 1578. Wdowa po nim, Zofia Szostowicka, 1592 r. broni praw dziec! swoich do Lacliowicz w orszanskiem. Siostrą Janusza pewno byla księžna Zofia Mikolajöwna, za Jurim Dunajem. Mikolaj, syn Janusza, mianowany 1604 r stolnikiem, a 1627 r. podsędkiem orszanskim; 1638 r. juž jest sędzią ziemskim orszanskim. W 1648 r. z synem księciem Jurim skazani za zaböjstwo dokonane przez ich poddanych z Lochowa. Mikolaj, 1648 r. podpisal elekcyę Jana Kazimierza z powiatem orszanskim. Stanislaw, podsędek orszanski, pisal się z tymže powiatem na elekcyę Jana III. Žonaty 1679 r. z Urszulą Przyszewską I-o v Aleksandrową Osinską, umarl podkomorzym orszanskim 1713 r. Corka jego 119

Aleksandra, podkomorzanka orszahska, 1704 r. zona Szczęsnego ze Skrzynna Dunina, starosty szmeltynskiego. Faustyn pisal się z wojewödztwem brzeskiem litewskiem na elekcyę Augu­ sta II. Michal, skarbnik orszanski 1716 r. Franciszek, mieczny i surrogator grodzki orszanski 1716 r. Jözef, rotmistrz orszanski 1781 r. Boratynscy na Wolyniu. Woronowie, dziedzicząc na Boratyniu, pisali się Woronami Boratynskimi”. Stanislaw Boratynski walczyl we wrzesniu 1683 roku pod Wiedniem. Byli ponoč i plebejusze tego nazwiska. W. Nekanda Trepka (Liber..., s. 81) pisal: „Boratynskich dwa bracia, z Krakowa rzemiesniczkowie (...). Ci udawali czasem, že z Podlasza są, a drugi raz, iž z sieradzkiej ziemie, więc bojąc się panow Boratynskich, powiadal: «žem ja Boracinski», tracąc šlad, by go nie dochodzono.” W edlug danych dawnej heroldii wilenskiej Boratynscy herbu Korczak mieszkali w powiecie telszewskim na Žmudzi, natomiast herbu Trzy Rzeki i Psia Glowa - w powiatach braslawskim i dzisnenskim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 12, 18, 707, 2725). B O R D O W SK I (B ordauskas) herbu Lada. Mieszkali ongiš w powiecie lidzkim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 12, 2757). B O R D ZILO W SK I-H A R B U Z (Bardilauskas-Arbūzas) herbu Bialynia. Jak podaje Boniecki: „Teodor podpisal z wojewödztwem witebskiem elekcyę Augusta II, a Antoni manifest szlachty litewskiej 1763 r.” W edlug danych he­ roldii wilenskiej zamieszkali w wojewödztwie grodzienskim BordzilowscyHarbuzowie pieczętowali się godlem Belina (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 216).

BORECKI (Boreckas) herbu Hotobok. Pochodzili ze wsi Borcze w ziemi lwowskiej. A. Boniecki (Herbarz polski, t. II, s. 25-26) pisal o nich: „Piotr, syn Piotrą Cebrowskiego z Branczy, sędziego ziemskiego lwowskiego, objąwszy w dziedzictwo Borcze, dal początek tej rodzinie. Byl on i dziedzicem Lubienia w ziemi lwowskiej 1484 r. Adam, podstarošci lwowski 1531 r. Tenže Adam i brat jego Jan, posiadacze wsi Porzecza 1543 r. Piotr, syn Adama, podczaszy halicki, umarl przed 1604 r.; wlasciciel Borcz i Porzecza, zabezpieczyl posag žonie, Katarzynie Rudziszewskiej, 1553 r. Stanislaw, syn Piotrą, 1581 r. Gabryel, pisarz ziemski przemyski 1650 r. Zofia, zona Kazimierza BeydoRzewuskiego 1657 r. Jerzy Jan w wojewödztwie brzeskiem litewskiem 1672 r. Jan, skarbnik starodubowski, stronnik Augusta III, glosowal za nim 1733 roku. Jan, z Agnieszki Krajewskiej pozostawil corkę Franciszkę, žonę Ignacego Sierakowskiego 1781 r. Feliks, syn Karola z Emilii Perskiej, wnuk Franciszka, prawnuk Jaköba, praprawnuk Jana, skarbnika starodubowskiego 1733 r., udowodnil pochodzenie swoje szlacheckie w Krölestwie 1851 r. W Galicyi dowiedli szlachectwa Aleksander i Szczepan 1782 r. w sądach: ziem skim lwowskim i grodzkim trembowelskim. Borecki Job (na chrzcie Jan), prawoslawny me­ tropolitą kijowski w latach 1624-1627. Bazylemu potwierdzil kröl przyw ileje popostw a wrocowskiego 1662 roku”. 120

Byli ponoč i „prostacy” tego nazwiska. W. Nekanda Trepka (Liber..., s. 81) dowodzil: „Borecki zową šią Jądrzej i Stanislaw, chlopscy synkowie. Jędrzej shigowal u szlachty, trzymal potem folwark w Skalmierzu, circa od r. 1634 (...)• Stanislaw, starszy, kusnierstwa uczyl šią i rabial rzemioslo u mistrzow”. B O R E JK O vėl BO R EY K O (Bareikis) herbu wlasnego. A. Boniecki (Herbarz polski, t. II, s. 26) zanotowal: „Herb ich przedstawia w polu srebmem figūrą czenvoną, na ksztalt swastyki, w ktorej ship pionowy w obu kohcach dwa razy ztamany. Nad helmem korona. Rodzina wolynska, osiadla w Knierutach, stąd zwali šią Knieruckimi. Eustachy, ziemianin hicki, zapisal cząšč Knierut synowi Bohdanowi 1671 r. Mial on drugiego syna Marka. Po Bohdanie zostali synowi e: Mikoiaj i Teodor, a po Marku, žonatym z Eudoksyą Gnoinską, synowie: M ichal i Stefan, i corka Anna. Procesują šią oni wciąž o Knieruty i zapis dziadka Eustachego. Teodora, wdowa po Grzegorzu 1601 r., zona Andrzeja Kolockiego. Jan, syn Floryana, žonaty 1624 r. z M algorzatą Brzeską w ziemi czerskiej. Grzegorz 1634 r. na Wotyniu. Jan, sądzia grodzki tucki okolo 1661 r. Mikolaj, žonaty z Anną Siemaszkowną 1718 r. N., podstoli czemihowski 1667 r. Daniel, z Eufrozyny Czaplicowny mial syna Waclawa, podstolego owruckiego, zmarlego 1738 roku, ktory z Zofii Czamowskiej pozostawil syna Jana i corką M aryanną za Porczynskim, a z Konstancyi Zlotolinskiej syna Rafala i corki: Katarzynę, Anną i Felicyanną. Samuel, žonaty z Anastazyą de Czeki 1692 r. Jan z Kierut, podczaszy smolenski 1715 r., następnie czešnik wolynski, z pienvszej žony, Heleny z Wolskich, mial syna Samuela; z drugiej, Katarzyny Terleckiej, corką Teofilę za Stanislawem Terleckim, i syna Antoniego. N., pod­ czaszy wolynski 1724 r. Michal, z Teresy Zgierskiej mial corką Maryanną za Adamem Gižynskim 1752 r. Felicyan, z Petronelli Jaroszynskiej, 2-o v. Šwidzihskiej, pozostawil synow: Stanistawa i Jana, i corką Anną, žyjących 1740 r. Kazimierz, lowczy lwowski 1729 r., chorąžy latyczowski 1748 r., jako posel wojewodztwa podolskiego, podpisal konfederacyą generalną wrarszawską 1733 r. Piotr, z miecznika braclawskiego podstoli žydaczowski 1732 r., kasztelan zawichojski 1748 r., z Anny Oharzewskiej pozostawil synow: Piusa Franciszka, Andrzeja i Feliksą. Andrzej, stolnik czerwonogrodzki 1769 r., chorąžy czem onogrodzki 1775 roku”. Mieszkali Borejkowie takže w dziedzicznym folvvarku Pelisze vėl Zujkuny wpowiecie wilkomierskim na Litwie, v/zietym w wianie od Anny Budkiewiczowny przez Michala Krzysztofowicza Borejke w roku 1670. Ich rodowiiosc szlachecka zostala potwierdzona przez heroldię wilehską w roku 1797 (CPAHL. f. 391, z. 1, nr 1690, s. 35). Byli tež Borejkowie pieczętujący šią godlem Jastrząbiec. Osiedliii šią oni w powiecie kowiehskim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7). BO REJK O -CH O D ŽK O (Bareikis-Kotkis) herbu Jastrząbiec. Mieszkali w wojewodztwie wilenskim. „Bazyli, syn Borejki, podpisal traktai z ICrzyžakami 1398 r. Jerzy Wladyslaw, podczaszy wilenski, i Kazimierz Stefan Borejko­ wie, podpisali z wojewodztwem wilehskiem elekcyę Augusta II. Jozef BorejkoChodžko, sądzia grodzki oszmianski 1759 r., syn Andrzeja Michala, obožnego 121

oszmianskiego. Antoni, regent ziemski wilenski 1733 r. Kazimierz BorejkoChodzko, obozny oszmianski 1778 r., syn Andrzeja, podstarosciego oszmian­ skiego. Franciszek Borejko, regent ziemski szawelski 1778 r.” (A. Boniecki, Herbarz polski, t. II, s. 26). B O R E JSZ A vel BOREY SZA (Bareisa) herbu Wadwicz. Mieli dobra rodowe w powiatach starodubowskim, minskim i witebskim. „Iwan Borejszyn, koniuszy hospodarski 1531 r. Hrehory Fedorowicz, s^dzia grodzki kowienski 1584 r. Hrehory za wielkie zaslugi wojenne na wyprawie woloskiej i inflanckiej otrzymal 1633 r. w zam ian Balicz wsie: Strumien i Nowosiolki ze starostwa czerskiego. Hrehory pisal siQ z wojewodztwem minskim na elekcy^ Jana Kazimierza, a Bazyli Stanislaw, wojski starodubowski, i Hrehory, z powiatem orszahskim, na obiör Jana III. Michal, wojski starodubowski 1713 r. Podpisali elekcys Augusta II Michal Teodor, stolnik starodubowski, a manifest szlachty litewskiej z 1763 r. Szymon, Ignacy, Michal, Wincenty, Ignacy, starosta lewkowicki, Jerzy i Stanislaw. Jan w powiecie wilkomierskim 1764 r. Michal z zo n y Teresy Zgierskiej, 2-o v. Hilchenowej, zostawil cork$ Maryann^ za Adamem Gizynskim 1752 r. Marcin, syn Antoniego, z Wiktoryi Lapinskiej, wnuk Macieja, prawnuk Kaspra, praprawnuk Gabryela, czesnika orszanskiego 1748 roku, udowodnil pochodzenie swoje szlacheckie w Krolestwie 1843 roku” (A. Boniecki, Herbarz polski, t. II, s. 27). Borejszowie herbu Wadwicz mieszkali od w ie k o w w powiatach nowogrodzkim, kowienskim i wilenskim (CPAHL, f. 391, z. 10, nr 38; f. 391, z. 6, nr 4, 11, 606,707). B O R E K (Borkas) herbu Abdank, Strzala, Trzy Wilki, W^z, Zadora. Znani w ziemi nowogrodzkiej. Wielce patriotyczna rodzina. B O R E W IC Z (B orevicius) herbu Prus, Radwan, Slepowron. Znani na calej W ilenszczyznie, Kowienszczyznie i w Inflantach (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 707). B O R K O W SK I (B arkauskas). Wielki dom staropolski, uzywaj^cy roznych godel. O najslynniejszych z nich A. Boniecki {Herbarz polski, t. II, s. 3234) zanotowal: „Borkowscy h. Junosza, ktorych jedna linia otrzymala tytul hrabiowski w Galicyi 1866 r., wedlug heraldykow naszych, maj% pochodzic od Rosciszewskich. W 1440 r. Adam z Zycka, kasztelan gostynski, wydzielil synom swoim: Ziemakowi, Gotardowi i Junoszy oprocz Zycka znaczne posiadlosci w wojewodztwie ptockiem, jak: Rosciszewo, Chrapunie, Gorzewo etc., tak ze wiele rodzin z tychze wsi wziqlo swoje nazwiska, lecz w liczbie ich nie spotykamy Borkowa, wiqc pomimo tego, ze niejednokrotnie Borkowscy Junoszycowie pisali siQ z Rosciszewa, od Rosciszewskich pochodzic nie mog^, tern wiQcej ze znacznie wczesniej od tamtych w aktach ich spotykamy. Abraham ze Szczytna otrzymal 1382 r. od ks. Ziemowita mazowieckiego na prawie niemieckiem wsie Borkowo Wielkie i Male i Smiodzianowo, w po­ wiecie sierpskim. Bertrand i Abraham, bracia z Borkowa 1442 r. Abraham, zonaty 1445 r. zA n n ^ z Daniszewa, podsqdköwn^ wyszogrodzk^. Nadanie 122

powyzsze potwierdzil 1486 r. Janusz ksiąžę mazowiecki braciom: Piotrowi i Niemierzy i synom tego ostatniego: Gotardowi, Jakobowi, Bertrandowi, Wincentemu, Janowi, Niemierzy i Maciejowi. Niemierza z Borkowa zabezpieczyi posag žonie, Jadwidze z Gramcza, cörce Jana, 1463 r. Bertrand Borkowski z Borzewa v. Borkowa, starosta plonski 1490 r., starosta nowom iejski 1492 r., pisarz ziemski plocki 1494 r. Synowie jego: Maciej z Borkowa v. Borzewa, pisarz grodzki plocki 1530 r., pisarz ziemski i sędzia grodzki 1541 r. i Andrzej, nabyli od brata swego M arcina, proboszcza w Borkowie, częšci tegož na Borkowie, Borzewie, Karwosieku i Ghichowie. W pierwszej polowie XV wieku žyli bracia: Maciej i Wojciech z Borkowa. Malgorzata, corka Wojciecha, sprzedala częšč swoją na Borkowie w ziemi ciechanowskiej, stryjowi Maciejowi 1445 r. Macieja synowie: Jakusz, Marcin, Pawel, Jan i Zygmunt, otrzymali 1450 r. od księcia Boleslawa dwa lany w Bor­ kowie. Jakusz otrzymal w 1436 r. od księcia Wladyslawa 10 tanow nad rzeką Orziczem, w ziemi ciechanowskiej. Piotr Borkowski z Sulerzyna, w ziemi dobrzynskiej, žonaty 1530 roku z Dorotą z Jaroszewa, corką Wojciecha. Piotr, syn Tomasza z Borkowa Košcielnego i Anny, zastawny posiadacz Borzewa, žonaty 1536 r. z Dorotą, corką Szymona Piegtowskiego. Waclaw, Mikolaj i Jan z Borkowa 1544 r. Bertram, pisarz ziemski raciąski 1538 r. Pawel Borkowski otrzymal wojtostwo w Borkowie, w starostwie tomžynskiem 1564 r. Stanislaw Borkowski, syn Piotrą z Borkowa Košcielnego, procesuje się 1582 r. ze Stanisiawem Borkowskim z Borkowa Wielkiego. W 1578 r. dziedziczyli na Borkowie Košcielnym i Wielkim: Andrzej, wdowa po Piotrze, Pawel, Jan, W a­ claw, Jan, Pawel i inni. Jedna linia Borkowskich Junoszycöw przeniosla się do ziemi warszawskiej i czerskiej, dziedzicząc na Lękach i Klodzie. W 1530 r. z czterech braci: Mikolaja, Franciszka, Gotarda i Pawla, synow Wojciecha i Doroty, Mikolaj odziedziczyl po matce Klodę, na ktörej zabezpieczyi 1551 r. posag žonie, Katarzynie Ostrowskiej, corce Mikolaja. Z niej synowie: Przectaw i Maciej, oraz cörki: Anna Bartlomiejowa Zawiszyna 1570 r., Elžbieta Marcinowa Zawiszyna 1579 r., Katarzyna i Zofia. Maciej z Elžbiety Konieckiej 1593 roku pozostawil dwie corki: Zofię za Stanisiawem Osiemborowskim 1617 r. i Barbarę za Marcinem Chudzinskim 1623 r. Przeclaw, žonaty z Zofią Grabowską 1585 r., pozostawil corkę Jadwigę, žonę Adama Laweckiego 1614 r. i syna Stanislawa, dziedziczącego w dalszym ciągu na Klodzie. Stanislaw, žonaty 1-o v. z Anną B!ędowską 1598 r., 2-o v. z Jadwigą Rembertowską, następnie Karwicką; z tej ostatniej syn Andryjan, piszący się z Rosciszewa, dziedzic na Klodzie i Przedworzycach 1642 r. Gotard, brat Mikolaja, z Doroty Šwięcickiej pozostawil synow: Gotarda i Andrzeja. Gotard, dziedzic na Ląkach i Dziadoszu. žonaty z Katarzyną Boniecką 1559 r., 2-o v. z Dorotą Sulkowską, 3-o v. z Agnieszką Podstolską, z drugiej žony pozostawil syna Adama i corkę Dorotę, z trzeciej žony: Reginę i Zofię. Miai oprocz nich synow: Krzysztofa, Gabryela, i corki: Agnieszkę i Annę, urodzonych nie wiadomo z ktorej žony. Krzysztof, žonaty 1619 r. z Jadwigą Rosochacką, Dorota za Stanisiawem Sulkowskim 1608 r., a Anna za Janem Rudzin123

skim 1618 r. Andrzej wraz z bratem Gotardem dziedzic Lęki 1580 r., zabezpieczyl posag žonie, Annie Chinowskiej, 1558 r. Z niej synowie: Piotr, žonaty z M aryanną z Rudziñskich, i Mikolaj Marcin, žonaty z Agnieszką z Talubskich 1604 r. Maciej, žonaty z Zofią Boską 1610 r. Krzysztof i žona jego Elžbieta z Jaroszewskich, otrzymali wies Glinnik 1612 r. Pawel, žonaty 1633 r. z Elžbietą ze Sląnkow. Jan z ziemią ciechanowską, a Ludwik na Borkowie z województwem plockiem, podpisali elekcyę króla Michala. Lukasz, syna Jana, zabezpieczyl posag žonie, Marcyannie z Loskich 1727 r. Synowie jego: Ignacy, Maciej, ksiądz Bonawentura, Jakób i Cypryan, kwitowali się wzajemnie 1781 r. Andrzej, syn Ignacego Macieja 1795 r. Kazimierz, žonaty z Elžbietą Zahiską 1734 r. Dominik, przeor dominikanów warszawskich 1766 r., mial siostry: Malgorzatę za Antonim Dzieržanskim i N. za Kwiatkowskim. Franciszek, Wojciech i Antoni, bracia, wspólsukcesorowie Jozefą Holt 1790 r. Elekcyę Augusta II podpisali z ziemią ciechanowską: dwóch Adamów, dwóch Franciszków, dwóch Janów, Jakób, Józef, Kazimierz, dwóch Marcinów i dwóch Pawlów; a z ziemią dobrzynską: Ludwik i Stanislaw. Jakób, burgrabia grodzki bobrownicki 1785 r. Adam, dziedzic Borkowa-Rosów 1697 r., z Agnieszki Smoleñskiej mial dwóch synów: Bartlomieja i Franciszka. Bartlomiej zostawii Franciszka i Floryana; z nich Franciszek mial syna Walentego, którego z Maryanny Kowalewskiej syn Stanislaw, 1843 r., a Floryan Antoniego, 1843 r. i Adama, po którym z Joanny Smoleñskiej syn Józef, 1843 r., dowiedli szlachectwa w Królestwie. Franciszek, drugi syn Adama, zostawii syna Hieronima, którego wnukowie: Pawel, syn Antoniego, i Teodor, syn Francisz­ ka, z Petroneli Sutkowskiej, dowiedli szlachectwa w Królestwie w latach 18431855. Jacek, skarbnik malborski, i žona jego, Magdalena ze Strzalkowskich, otrzymali w dožywocie wies Nowoszyce w ziemi przemyskiej 1762 r. Synowie jego: 1) Ignacy; 2) Aleksander, žonaty z Teofilą z Zielonkôw, mial córki: Teresę za Wladyslawem Sokolowskim, i Antaninę za hr. Janem Losiem, oraz syna Henryka, oženionego z Sabiną Szumlanską, z której córki: Teófila, zašlubiona Feliksowi Szumlañskiemu, i Aleksandra - Józefowi Ulanowskiemu, matka Boleslawa, profesora Uniwersytetu Krakowskiego, znakomitego badacza przeszlosci naszej; 3) Alojzy, miecznik koronny galicyjski, žonaty z Maryanną FaustynąUfniarską, z której syn Wlodzimierz, urodzony 1819 r., hrabia od 1866 r., ordynat borynicki, cesarsko-austryjacki szambelan, zašlubil 1848 r. Waleryę Stonecką, z której córki: a)Ludwika, urodzona 1849 r., zašlubiona hr. Antoniemu Dembiñskiemu 1870 r., wdowa od 1875 r., obecnie w zakonie panien Niepokalanek w Jazlowcu; b) Otylda, urodzona 1857 r., zašlubiona hr. Stanislawowi ze Stadnik Stadnickiemu 1878 roku i c) Helena za hr. Edwardem Choloniewskim. W Galicyi zamieszkują obecnie Henryk i Aleksander, žonaty z Heleną Malecką, z której syn Jan, urodzony 1859 r. Są oni synami Józefa i Antoniny z Tchórznickich, a wnukami Franciszka Ignacego. Wszyscy legitymowali się ze szlachectwa w latach 1782 i 1848 w sądzie ziemskim lwowskim i w Wydziale Stanów we Lwowie”. Byli ponoč i „chamy” tego nazwiska. W. Nekanda Trepka {Liber..., s. 83) znat kilku Borkowskich nieszlachty, m.in. pisal: „Borkowski nazwal się Jakub, 124

dzwonnikow syn z Myšlinic. Ten Jakub studiowal w Krakowie circa 1629; tam dopiero przezwat się Borkowskim Ten pnie się do rzeczy i stopniow wysokich i za szlachcica udaje się”. Bartlomiej Borkowski herbu Junosza, zamieszkaly w powiecie wilkomierskim, z rodziną uzyskat potwierdzenie rodowitosci szlacheckiej przez heroldię w ilenską w 1797 roku (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1690, s. 16). Borkowszy zamieszkali w powiecie dyneburskim i kowienskim uzywali herbu Labędž (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2565).

BORKOWSKI-DUNIN (Barkauskas-Duninas) herbu Labędž. Pochodzili z Borkowic w powiecie radomskim, požniej dobrze znani w Wielkim Księstwie Litewskim oraz w cesarstwie rosyjskim. A. Boniecki informowal: „Piotr z Borko­ wic, zastawiając Bolęcin Strzalkowskiemu 1412 roku, nazwal się synem podkomorzego. W 1394 r. spotykamy Mieczyslawa podkomorzym kujawskim, a že Labędzice mieli takže na Kujawach znaczne posiadlošci, a Mieczyslawa imię wciąž się u Labędzicow powtarza, bardzo więc byč može, že byl jego synem”.

BORODZICZ (Borodičius, Barzdetis) herbu Boncza, Brodzic, Ostoja, Radwan, Wadwicz. Znani na Wilenszczyžnie, Kowienszczyžnie i Grodzienszczyžnie. Borodziczowie herbu Brodzic mieszkali w powiecie szawelskim na Žmudzi (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 222). BORODZINSKI (Baradinskas). Polska ency/dopedia szlachecka (t. IV, s. 247, Warszawa 1936) informuje skrötowo o Borodzinskich herbu nieznanego od okolol600 roku zamieszkalych w powiecie šwięcianskim. Wedhig wszelkiego prawdopodobiehstwa stanowili częšč rodu Borodzinskich herbu Natęcz, ktorzy jeszcze w XVI stuleciu dziedziczyli dobra Borodzin w powiecie orszahskim. Pod rokiem 1597 žrodla archiwalne wymieniają Jana, pod rokiem 1601 Aleksandra Borodzinskich, wlascicieli tej posiadlošci. Nieco požniej odnotowywani byli takže na Žmudzi oraz w powiecie oszmiahskim (w roku 1655 Pawel Borodzihski) i witebskim (w roku 1674 Szymon Borodzihski) (CPAHL, f. 391, z. 9, nr 2892). BOROWICZ (Baravičius) herbu Czarnowron. Znani na Wilehszczyznie i Žmudzi, W XIX wieku heroldia wilehska potwierdzila ich przynaležnošč do stanu szlacheckiego (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 1192). BOROWSKI (B arauskas) Ogromnie rozbudowanv dom staropolski, užywający w rožnych powiatach rozmaitych gode!. O niektorych z nich obszernie donosil A. Boniecki (Herbarz polski, t. II, s. 48-54): „Borowscy h. Jastrzębiec, podlug Paprockiego mają pochodzič z ziemi dobrzyhskieį, wedhig Niesieckiego - z wojewodztwa krakowskiego. zc wsi Borowki. kiörej w temže wojewödztwie odnaležč się nie dalo. Dom ten spotykamy prawie we wszystkich wojewodztwach. Twierdzenie Niesieckiego jest shiszne o tyle, že pochodzą z Krakowskiego, jednak nie z Borowki, lecz z Borowa, wsi dziš, zdaje się, nieistniejącej. Ležala ona kolo Potoka, Skroniowa, Krzcięcic i innych, w powiecie jędrzejowskim, gęsto przez Jastrzębczykow zamieszkanym.

125

Bracia: Gosek, Falek, §wi$toslaw, Pawel, Waclaw, Unislaw, Andrzej i Ma­ rek, dziedzice Borowa, procesowali klasztor jqdrzejowski o grunty mi^dzy Potokiem a Slaboszewicami, ale 1366 r. proces przegrali. Licznie rozrodzone potomstwo tych braci czQsto w aktach krakowskich z konca XIV i pocz^tkow XV wieku jest wspominane. W yszek z Borowa, zganiony 1389 r. w szlachectwie, dowodzi listem oczyszczaj^cym ojca swego, ze jest herbu Jastrz^biec, a Piotr tegoz herbu swiadczy w Krakowie, przy wywodzie szlachectwa Andrzeja z Soboszewic. Mikolaj, syn Krzysztofa z wojewodztwa krakowskiego, zabezpieczyl 1612 r. posag zonie, Annie Byliniance, corce Krzysztofa. Marcyan z Lagiewnik, kom omik graniczny wislicki 1640 r., posiadacz wojtostwa w Stobnicy 1642 r., nabyl od Ossolinskiego Rzuchow 1644 r., a 1647 r. Krzczonowice od Pszonki; mial on brata Zygmunta 1647 r., a z Cecylii z Izdebskich zostawil syna Adama 1661 r. Ten sam Marcyan byl 1655 r. pisarzem grodzkim nowokorczynskim. Wojciech Floryan z Lagiewnik, 1660 r. komomik ziemski pilznenski, dal 1663 r. pelnomocnictwo bratu swemu Stanislawowi. W 1664 r. wojski grabowiecki, 1665 r. dziedzic Niewodna i Potoka, pozwany zostal wraz z synem Franciszkiem. Prawdopodobnie brat Floryana, Stanislaw, 1671 r. lowczy lubelski, z zony Maryanny zostawil syna Mikolaja 1682 r. Stanislaw, lowczy, podpisat z wojewodztwem lubelskiem elekcy$ kröla Michala. Marcin Franciszek, instygator lubelski 1689 r. Kazimierz nabyl Kielce w wojewbdztwie l^czyckiem 1747 r. Wojciech, wlasciciel Krowic w wojewbdztwie brzeskiem-kujawskiem 1765 r. Zygmunt nabyl Chmiele-Pogorzele, w wojewbdztwie plockiem 1766 r., ktore po nim synowie jego: Witalis i Krescencjusz odziedziczyli. Michat posiadat Dorposz w prowincyach pruskich, ktore przeszly na synow jego: Jozefa i Rocha. Borowscy h. Lis. Niesiecki do herbu tego zalicza Marcina Kazimierza, starost$ grudzi^dzkiego i podkoniuszego koronnego 1668 r., kasztelana gdanskiego 1691 roku. W 1668 r. byl i starost^ rogozinskim. Pisal si$ on z wojewodztwem chelminskiem na elekcys krola Michala i Jana III. Zonaty z Ann^ Andrault de Buy. W 1702 r. otrzymal konsens krolewski na ust^pienie starostwa grudzi^dzkiego Dzialynskim. Borowscy h. Lubicz. Gniazdem ich ma bye Borow w powiecie krasnostawskim, ktory w 1564 r. nalezal do Mikolaja, Jakoba, Piotra, Aleksandra, Jerzego, Krzysztofa i Kiliana. Wojciech Borowski, pisarz Kazimierza Jagiellonczyka, wzi^l od tegoz w 200 grzywnach w zastaw kilka wsi w powiecie trembowelskim 1467 roku. Tenze sam Wojciech, pisarz ziemski lwowski 1476 r. Jan, pi­ sarz chelmski 1521 r. Jan, pods^dek przemyski 1523 r. Jerzy, stolnik sanocki 1530 r. Jakob, podstarosci parezowski 1607 r. Jan i Marcin, synowie Stanislawa, dzierzawi^ 1611 r. Bzowo od Zelenskiej. Zbigniew, syn Wojciecha, zeznaje cesyQ 1602 r. na Wislockiego. Wojciech, syn Blazeja, zapisal 1604 r. przyszlej swojej zonie, Annie, corce Wojciecha Jablonskiego, 1000 florenow, a 1624 r. ustanawia opiekQ nad synami swymi: Stanislawem, Zbigniewem, Aleksandrem i Prokopem. Zbigniew 1646 roku pisarz grodzki horodelski i poborca wojewodztwa lubelskiego, zonaty z Eufrozyn^ Burzynsk^ 1652 r., podpisal z wojewbdztwem belskiem elekcyq Jana Kazimierza z wojewodztwem lubelskiem; 126

w 1655 r. cedowal częšč Motowej Stoinskiemu. Walenty z Barbary Wilczopolskiej pozostawil synow: Stanislawa i Mikotaja 1685 r. Piotr, Daniel, Sebastyan, Andrzej, Jakob i Piotr pisali się z ziemią chelmską na obior krola Michala. Stefan z Borowa, podczaszy mielnicki 1720 r. Andrzej, 1672 r. wojski parczewski, umarl 1676 r. Elekcyę Augusta II podpisali z ziemią chelmską: Adam Jaköb, Michal, Sebastyan i Stanislaw, a obior Stanislawa Au­ gusta: Stanislaw z wojewödztwem ruskiem, a Jözef z Ziemią Chelmską. N., towczy lubelski 1691 r. Tomasz, podczaszy braclawski 1713 r. Antoni, wiceregent grodzki krasnostawski, zostal lowczym krasnostawskim 1736 r. Kasper, pisarz grodzki lubelski 1773 r., podstarošci lubelski 1774 r. Stefan, viceregent branski 1778 r. Ignacy, lowczy sanocki 1784 r. Maciej, regent pograniczny kijowski 1767 r. Wincenty Roch, syn Aleksandra z Katarzyny Jasinskiej, wnuk Tomasza, prawnuk Wojciecha, w 1852 r., Jan, Jözef i Teofil, synowie Jacentego i Tekli Skörzewskiej, wnukowie Mikolaja, prawnukowie Kazimierza, w 1838 r. udowodnili pochodzenie swoje szlacheckie w Krölestwie. Rafal, syn Stanislawa z Julianny Hurtig, Jan i Rupert, synowie Jana z Martyny Krajewskiej, wnuko­ wie Jana w 1840 i 1841 r.; Hieronim, syn Jana z Wiktoryi Zarzeckiej, wnuk Macieja, w 1843 r.; Karol, syn Melchiora z Bogumily Rychter, wnuk Zygmunta, w 1843 r.; Waclaw z synami: Julianem i Ignacym z Teodory Przywarskiej, i Maksymilian, synowie Bogumila z Honoraty Bobowskiej, wnukowie Jozefą, w 1845 i 1850 r.; Julian, Karol, Leopold, Ludwik i Wladyslaw, synowie Karola, wnukowie Michala, w 1849 r.; Anna ze Szwarcöw, žona Adama, i dzieci ich: Wanda, Anna, Adam i Seweryn, wnukowie Stefana, prawnukowie Jozefą, w 1851 r. wylegitymowali się ze szlachectwa w Krölestwie. W Galicyi dowiedli szlachectwa Wojciech Michal z Lagiewnik, Jan i Jözef w latach 1782 i 1804 w sądzie ziemskim lwowskim i w Wydziale Stanöw we Lwowie. Z tego domu Jözef, stolnik grabowiecki, wylegitymowany ze szlachectwa we Lwowie 1804 r. w Wydziale Stanöw, otrzymal tytul baronowski austiyjacki od cesarza Franciszka I w 1808 r. Z žony, Jadwigi z Wilkonskich, pozostawil syna Kajetana, ktöry z Julii z Morskich mial synöw: Teodora i Jana.Tteodor, dziedzic Kunaszowa, oženiony z Pauliną Bratkowską, ma corkę Maryę, zašlubioną 1869 r. Augustowi Gorajskiemu. Jan, oženiony z Florentyną Zelechowską, ma syna Antoniego, urodzonego 1859 r., i corkę Zofię, wydaną 1884 r. za Iwana z Kruzlowej Pieniąžka. Hieronim, zdaje się, drugi syn Jozefą, stolnika, zmarly 1840 r., mial dwie žony: Justynę bar. Niemyską i Ludwikę Želeriską. Z drugiej žony cörka Justyna za Anastazym Benoe z Niegowici. Borowscy h. Junosza pochodzą z Borowa w wqjewödztwie plockim i z Bo­ ro wi a i Nadbrzeža w ziemi czerskiej. Boro wo ležy w parafii rosciszewskiej i wymienione jest w liczbie wsi wydzielonych 1440 r. Ziemakowi, Gotardowi i Junoszy przez ojca ich, Adama z Žyčka, kasztelana gostynskiego. Po jednym z niek poszli Borowscy, a 1544 r. występują w aktach nlockich Jan z Borowa i Mikolai zBorkowa, bracia. Potomek znöw Borowskich, dziedziczących na Borowiu iNadbrzežu, legitymowal się ze szlachectwa w Krölestwie z herbem Junosza. W polow ie XV wieku žyli prawdopodobnie bracia, Jan Lušnia i Wawrzyniec Lušnia, piszący się z Borowia v. Borowian”. 127

Borowscy herbu Abdank przez kilka stuleci gospodarowali na folwarku Swimy w powiecie wilkomierskim na Litwie. Wywodzili siebie z województwa sandomierskiego. Spokrewnieni byli m.in. z Balikiewiczami i Drozdowskimi. Ich rodowitosc szlachecką potwierdzila heroldia wilenska w 1797 roku (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1690, s. 28). Znani byli tež w powiecie wilejskim (CPAHL, f. 391, z. 10, nr 37).

BORSUK (Barsukas) herbu Topór. Mieszkali na Witebszczyznie i w Latgalii. W powiecie wilkomierskim na Litwie pieczętowali się godlem Labędž i Rawicz (CPAHL, f. 391, z. 10, nr 17). BORTKIEWICZ. Ogromnie rozgalęziona rodzina, pieczętująca się w rožnych powiatach herbami: Grzymala, Jastrzębiec, Korczak, Košciesza, Lubicz, Nalęcz, Poraj, Siekierz, Syrokomla. O jednej z galęzi tego rodu A. Boniecki (Herbarz polski, t.II, s. 58) informowal: „Bortkiewiczowie h. Lubicz, w Wiel­ kim Księstwie Litewskim. Jan podpisal z województwem wilenskim elekcyę króla Michala. Mikolaj 1696 r. Jerzy Mateusz, czešnik i podstarošci wilkomierski 1725 r. Antoni, rotmistrz braslawski 1770 r. Józef, miecznik upicki 1783 r. Maciej Tadeusz, syn Wawrzynca z Maryanny Balickiej, wnuk Marcina žyjącego 1785 r., udowodnil pochodzenie swoje szlacheckie w Królestwie. Po Dominiku, synu Mateusza, wlasciciela Komarowa, i Teresy Klottówny, z Kazimiery Kielczewskiej pozostalo trzech synów: Jan, Fortunat i Kazimierz. Jan, wlasciciel Koziczyna, z Michaliny Narbutówny ma syna Edmundą, žonatego z Anną Reutowną, i corkę Kamillę za Ludwikiem Mikuliczem. Fortunat, kapitan inzynierów w armii rosyjskiej. Kaimierz w powiecie šwięcianskim. Po Tadeuszu, drugim synu Mateusza i Teresy Klottówny, dziedzicu Usian, urodzonym 1793 r. w Komarowie, z Izabelli Szyszkówny pozostalo córek pięč i synów dwóch: 1) Izabella za Janem Budrewiczem z powiatu upickiego; 2) Wirginia za księciem Mikolajem Oginskim; 3) Marya; 4) Michalina; 5) Walentyna za Franciszkiem Guzem; 6) Wladysiaw, wlasciciel Miekian, oženiony 1859 r. z W andą Koziellowną, ma z niej: Eugenię, Tadeusza, urodzonego 1863 r., Stefa­ na, urodzonego 1865 r., i Krystynę; 7) Konstanty, wlasciciel Usian, oženiony 1870 r. z Adelą Zienkiewiczowną, ma z niej synów: Sylwina i Hipolita. Stanislaw, brat Dominika i Tadeusza, z Juliany Mirskiej miai syna Konstantego, oficera b. wojsk polskich, zmarlego na obczyžnie, a brat Stanislawa, Wincenty, wlasciciel Polesia, z Brygidy Lopacinskiej pozostawil corkę Brygidę za Piotrowskim, i syna Medardą.” Od najdawniejszych czasów w kilku miejscowosciach powiatu witkomierskiego na Litwie mieszkali Bortkiewiczowie herbu Košciesza. W 1526 roku Stanczyk, Jan, Maciej, Wojtko, Stanislaw, Mitko, Hieronim i Piotr Bortkiewi­ czowie stawali do popisu pospolitego ruszenia z tego powiatu. Heroldia wilen­ ska potwierdzila szlachectwo licznych reprezentantów tego rodu w roku 1797 (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1690, s. 38) Bortkiewiczowie mieszkający w powiatach oszmianskim i wilenskim pieczętowali się godlem Jastrzębiec, Lubicz i Siekierz (CPAHL, f. 391, z. 10, nr 37, 38). Przedstawiciele tego rodu osiadli w powiatach kowienskim i wilko128

mierskim užywali znaku Porąj, a mający siedziby w powiecie rosienskim - klejnotu Grzymala (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 86, 1147, 2443, 2565; f. 391, z. 6, nr 7, 18, 110, 707, 2928).

BORTKOWSKI (Bartkauskas) herbu Labędž. Mieszkali w powiatach ro­ sienskim i telszevvskim na Žmudzi (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 18, 707). BORTNICKI (Bartnickas) herbu Kroczak. Pochodzili z Bortnik w wojewodztwie ruskim. „Hryczko mial czterech synow 1438 r.: Andrzeja, zmarlego przed 1438 r., Antoniego, Iwaszka i Protazego, z ktorych Protazy, podkomorzy žydaczowski 1445 r., piszący się ze Skomoroch, sprzedal Bortniki 1450 r. Z žony Fiedki, corki Sienka Lopatycza z Ostaiowic, mial syna Iwaszka 1472 r.” BORTNOWSKI (Bartnauskas) herbu Nalęcz. Mieszkali w powiecie kobrynskim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7,18). BORUCHOWSKI (Baruchauskas) herbu Doliwa. Znani na Wilenszczyžnie. BORUNSKI (Barunskis) herbu Rola. Mieli dobra w powiecie oszmianskim i in.

BORUTA (Barutas vėl Baruta) herbu Nowina. Znani na Bialej Rusi, Litwie i w Polsce.

BORYCZEWSKI (Boričiauskas) herbu Ravvicz, Sas, Žnin. Ich rodowe posiadlošci byly w powiatach oszmianskim, trockim i pinskim (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 688, 1009; f. 391, z. 6, nr 606, 612, 707).

BORYŠIEWICZ vėl BORYSEWICZ (Barisevičius) herbu Drya, Epinger, Poraj, Tamawa. Mieli dobra w powiatach wilenskim, szawelskim, trockim i wilkomierskim (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2565; f. 391, z. 6, nr 7, 665, 707). BORYSOWICZ (Barisovičius) herbu Drya, Ogonczyk, Poraj. Znani na Wilenszczyžnie, Grodzienszczyžnie, Minszczyžnie i Kowienszczyžnie (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 11,22, 1131, 1621, 1626). BO RY SO W SK I (B arisauskas) herbu Poraj. Mieszkali w povviatach kobrynskim w wojewodztwie brzeskim oraz w upiekim na Žmudzi (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 12, 18). BORZĘCK1 (Boženckis) herbu Polkozic. Osiedli w pov/iecie wilehskim (Lawaryszki). Wywodzili się z Krolestwa Polskiego. B O RZO BO H A TY (Borzobagatis) herbu Jelita. Pradavvny rod w Wieikiir. Księstwie Litewskim. Mieli siedziby w ziemi nowogrodzkiej i wilenskiej (Bi­ blioteka Jagiellonska w Krakowie, Dzial rękopisovv, 7014-III, s. 54). 129

BOSIACKI (Baseckas) herbu Bogorya i Borejko. Mieli dobra w ziemi brzeskiej, w powiecie stonimskim i kobrynskim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 18). BOSKI (Boskis) herbu Jasienczyk. Mieszkali w powiecie rosienskim na Zmudzi (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2565). BOTOWICZ (Batavicius) herbu Gryf. Notowani w powiecie kowienskim i szawelskim na Zmudzi (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2565) BOTWINKO (Batvinkas) herbu Starykon. Znani w ziemi kowienskiej. BOUFAL (Boufalas) herbu Kosciesza. Prastary rod wilenski. Nazwisko Boufal (odmiany: Bouffall, Bohufal; Bohuchwal, Boguchwal). Nazwisko zas same jest pochodne od stowianskiego imienia Boguchwal (vel Chwalibóg, vel Boguslaw), szeroko rozpowszechnionego w wiekach XV-XVIII na terenach Polski oraz Bialej, Czamej i Czerwonej Rusi. Na przyktad w hramocie Zygmunta I wydanej w Wilnie 7 marca 1516 roku na nadanie gruntów kijowskiemu monasterowi pustynskiemu jako swiadkowie tego aktu wystQpuj^. starosta kowienski Abram Ezofowicz oraz pan Boguchwal Dmitryjewicz. Imiq Boguchwal wystqpowalo wówczas oraz w stuleciu XVII i XVIII takze w wyzej wymienionych wersjach. Jedna z pierwszych zachowanych wzmianek o rodzie Bouffatlów znajduje siq w aktach grodzkich luckich pod rokiem 1565, kiedy to król polski Zygmunt August wysyla swego dworzanina Jana Bouffala (Bohufala) do wladyki chelmskiego, by pogodzió go z biskupem wlodzimierskim. Tradycja rodzinna przesuwa pocz^tki rodu daleko wstecz, wr$cz do czasów Witolda. Bronislaw Bouffall pisal w 1896 r.: „Wedtug tradycji, przechowanej w jednej galQzi tej rodziny, Bouffatlowie maj^ pochodzic od tatarskich chanów: w zwi^zku z tern podaniem zapewne znajduje si$ uzywanie mitry ksi^z^cej nad tarcz^ herbow^ (...). Obok przydomku Doroszkiewicz uzywali w róznych czasach przydomku Kmiticz-Woronowiecki. Powstanie nazwiska Bouffall datuje siq dopiero od pierwszej cwierci XVI stulecia - do tego czasu rodzina ta byla znana pod nazw^ Doroszkowiczów albo Doroszkiewiczów, to jest potomków Doroszki (zruszczone imiQ Janusz)”. Zachowalo sìq dose duzo przekazów archiwalnych o róznych cztonkach tej rodziny. Np. w XVIII wieku od Boufalów az sìq roi na Grodzienszczyznie i Wilenszczyznie. Podajemy kilka ciekawostek. Oto w tymze stuleciu Regina Bouffalanka wyszla za mqz za Jundzilla, stolnika witebskiego. Z tej to linii pochodz^ slynni uezeni Stanislaw Bonifacy oraz Józef Jundzillowie, zwi^zani z Uniwersytetem Wilenskim, wspóltwórcy polskiej terminologii w dziedzinie biologii. Zreszt^ Boufalowie nieraz bywali studentami Wszechnicy Wilenskiej. W tym czasie w Wilnie mieszkal inny z Boufalów, Franciszek, towezy nadwomy litewski, wlasciciel terenów, do których wchodzily i gòra i ulica Boufalowa. Tekst XIX-wieczny informuje na ten temati „Stai tu od dawna domek do pewnego Bouffalla nalez^cy. Byl to rodzaj publieznej gospody, pelen zawsze gwaru, zabawy (...). Dom ten najprzód opuszczony, potem w 1812 spalony, 130

więcej ze zwalisk swych nie powstal. Z góry tej przecudowny na miasto widok ijeg o piętrzące šią okolice. Z tego to punktu znany w Europie rysownik Lex przed 20 latv zrobil widok umieszczony w jego slawnej kosmopanoramie. Gorę tę zowią czasami Czartowską, a lud dowodzi, že przed laty odbywaly się na niej szabasy zlyeh duchów” (Jan ze Sliwina, Przechadzki po Wilnie i jego okolicach , Wilno 1859). Adam Boniecki (Herbarz polski, t. II, s. 91-92) podawal о nich: „Wasko Doroszkiewicz v. Doroszkowicz, pisarz Kazimierza Jagiellonczyka 1482 r., otrzymal w 1504 r. od Aleksandra Jagiellonczyka, którego byl dworzaninem, dwie wiorsty kwadratowe lasu nad rzeką Losošną, w powiecie grodzieiiskim. W 1507 r. byl podkoniuszym wilenskim. Synowie jego: Bohufal i Falimierz, dworzanie królewscy 1539 r., dziedzice Losošny. Falimierz, noszący i drugie imię Prokopa, z zony, Anny Sasinowny, miai syna Jaška i córki: Reginę i Hannę. Spisal testament 1564 r. Jan, podsętek grodzienski 1601 r. Dobrogost, czesnik grodzienski 1649 r. Stanislaw, Waleryan i Zygmunt, synowie Dobrogosta 1668 r. Kazimierz, podstoli witebski, z temže województwem, a Michat z województwem minskim podpisali elekcyę Augusta II. Zygmunt, podstoli derpcki i sędzia grodzki gro­ dzienski 1711 r., a podstarošci grodzienski 1722 r. Syn jego Dobrogost Kazi­ mierz, pisarz grodzki grodzienski 1721 r. i wojski 1747 r. Franciszek, syn poprzedniego, wraz z Piotrem pisali się na elekcyę Stanislawa Augusta z powiatem grodzienskim. Franciszek, stražnik i pisarz grodzki grodzienski 1765 r., podstoli 1769 r., stolnik 1773 r. i starosta wierzbowski, w koncu lowczy nadwomy litewski 1774 r. i kawaler Orderu Šwiętego Stanislawa 1777 roku. Dominik, drugi syn Zygmunta, podstolego derpckiego 1740 r. Piotr, sędzia kapturowy powiatu grodzienskiego 1764 r., budowniczy gro­ dzienski 1769 r., stražnik 1773 r., koniuszy 1777 r.; w 1776 r. byl pisarzem trybunalu glównego litewskiego. Józef, czesnik grodzienski 1790 r. Józef, sę­ dzia grodzki starodubowski 1778 r. Leon, obožny starodubowski 1777 r. Benedykt, koniuszy grodzienski 1754 r., podczaszy 1765 r., w koncu sędzia ziemski 1766 r. Józef, pisarz grodzki grodzienski 1753 r., z zoną, Konstancyą z Winklerów, wzięli w zastaw Sielec od Sapiehów. Tenže Józef, pisarz grodzki grodzienski i starosta stoklicki 1759 r., miemiczy graniczny litewski 1762 r. Syn jego Zyg­ munt, urodzony 1775 r. z Petroneli Piekarskiej, oženiony z Antoniną Gorliwską, miai z niej kilku synów, z którycb Julian, urodzony 1820 roku, zašlubil w 1863 r. Paulinę Winską. Z niej synowie: Stanislaw, oženiony z W andą Gružewską, ma z niej syna Olgierda Mieczyslawa, i Bronislaw. Adam Onufry Bouffal Dorosz­ kiewicz zeznal 1791 roku zapis dozywocia z žoną, W iktoryąz Tyszków. Wyžej wspomniany Leon, obožny starodubowski, zmarl 1802 r. Žon mia? dwie: Dąbrowską i Bystramownę. Z pierwszej: syn Franciszek Feiiks, oženiony z Szukšcianką, zostawil syna Leoną i cėrkę, Jozefą Granicką. Z drugiej syiio wie: Jakób i Leopold. Leopold, zmarly 1829 r., z žony, Emilii Miekanicwskiej, pozostawil córki: Zofię i Ludv/ikę oraz syna Grzegorza Dominika, urodzonego 1827 r., oženionego z M aryą Jakubowską. Z niej: Jau, Kazimierz, oženiony z Rutkowską, i Stanislaw”. 131

Ostatni bodaj do dziš zachowany šlad po zacnej polskiej rodzinie to epitafium tuž przy wejšciu na wilehski Cmentarz Bemardynski: „Zofia Bouffalowa (1837-1918). Cale swe žycie pošwięcila walce o wolnosc narodu. Przeszla przez wiązienia i wygnanie, spoczywa na tym cmentarzu”. B O W B L E W IC Z (Baublevičius) herbu Szyling. Ich rodowe posiadlošci byly w ziemi kowiehskiej. BO W K IEW IC Z (Baukevičius). Byli niezamožną, lecz herbową szlachtą kresową. Wywödfamilii urodzonych Bowkiewiczöw herbu Bokij, sporządzony w heroldii wilehskiej 5 marca 1819 roku, podaje m.in., že: „Tymoteusz i Ananiusz, bracia rodzeni, Bowkiewiczowie, bądąc zaszczyceni prerogatywami szlacheckimi, dziedziczyli po swym ojcu dobra ziemskie Kipszyszki, Bunie, Gierczele, Antyniki w ziemi žmudzkiej, w powiecie krožanskim ležące, po ktorych synowie ich, jako to: po Ananiuszu Wladyslaw, a po Tymoteuszu Jan, zostawszy naturalnymi sukcesorami, takowe dobra wyprzedali, jak o tem daly wiedziec: 1. roku 1654 miesiąca listopada 16 dnia datowane (...) prawo wieczysto-przedažne od Wladystawa Ananiuszewicza Bowkiewicza na dobra Kipszyszki za summą 600 kop groszy litewskich z kwitacyą na drugie dobra Bunie, takož w powiecie krožanskim ležące, urodzonym Janowi Hieronimowiczowi i malžonce jego Traskom wydane; 2. roku 1694 Apryla 24 dnia datowane (...) prawo wieczysto-przedažne od Jana Tymoteuszewicza i malžonki jego Bowkiewiczöw na dobra Gierczele, Antyniki nazwane, w Xięstwie Žmudzkim w powiecie korszehskim ležące, na summą zlotych polskich 5000 urodzonemu Chryzostomowi Aleksandrowiczowi i žonie jego Görskim wy­ dane. Wspomniany dopiero Jan Tymoteuszewicz mial synöw dwöch Jozefą i Melchiora (...). Z tych synöw (...) Jözef sptodzit syna Mateusza, a ten zostawil po sobie synöw pięciu teraz wywodzących šią: xiędza Kazimierza, Mateusza, Henryka, Bonifacego i Tadeusza”. W 1819 roku deputacja wywodowa wilenska uznata i oglosita ich wszystkich „rodowitą szlachtą polską” oraz wpisala ich imiona do pierwszej klasy ksiąg szlachty gubemi litewsko-wilenskiej (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 332, s. 2-3). BOZNANSKI (Boznanskis) herbu Nowina. A. Kulikowski w ksiąžce Polskie rody szlacheckie odnotowal: „Protoplasta rodu: Norbert - sekretarz Jana III Sobieskiego 1680. Wyrožniający šią przodkowie: Jözef - czešnik kruszwicki 1763; Aleksander - wicereferendarz Rady Stanu w Krölestwie 1816-1830: Jözef - chorąžy przemyski 1790, kawaler Ordern Šwiętego Stanislawa 1793; Feliks - kapitan 13. Pulku Ulanöw Księstwa Warszawskiego, poetą; Adam i Franciszek - powstancy 1863; Olga (1865-1940) - malarka; Wladyslaw (1899-1938) - obronca Lwowa. Dobra ziemskie i glöwne siedziby: Panikowice pow. Brody, Uchanie-Drohiczany pow. Hrubieszöw oraz Sianki pow. Turką (utracone), Dzwonowa pow. Pilzno, stypendium Leona Boznahskiego (zm. 26.08.1878). Nowa posiadlošč Hucisko n. Styrem: dwör, 80 ha ziemi”. B O ŽY D LO W SK I (Bažidlauskas) herbu Jastrząbiec. Mieszkali w powie­ cie trockim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7). 132

B R A N C EW IC Z (Brancevičius). Jest to rodzina identyczna z Brantami, rycerskim rodem pomorskiego pochodzenia. Z. Leszczyc, M. Paszkiewicz, J. Kulczycki (Herby rodôw polskich, s. 406) wzmiankują tylko o Brantach her­ bu Pochodnia. Natomiast K. Niesiecki w Herbarui polskim odnotowuje: „Opisanie tak herbu, jako i domu Brancewiczôw - jest pochodnia gorejąca czama w modrym polu nie prosto stojąca, a w prawo tarczy nachylona, na hehnie trzy piôra strusie, jedno czerwone, drugie modre, trzecie žolte; o tych ani Paprocki, ani Okolski nie pisat, atoli wiedziec go po rôznych nagrobkach w Prusiech. Skąd się jednak wziąl ten klejnot, kiedy i komu nadany, nie moglem się doczytač. To pewna, že tego herbu zažywano dawnemi czasy, osobliwie dom Brantow, czyli Brancewiczôw, starodawny w pomorskiej ziemi; z tych Jędrzej i Krzysztof podpisali elekcyą Jana Kazimierza roku 1648”. Wywôd familii urodzonych Brancewiczôw herbu Brant brzmi: „Roku 1801 miesiąca marca 5 dnia. Przed narni, Ludwikiem hrabią Tyszkiewiczem, aktualnym tajnym konsyliarzem, marszalkiem guberhskim, kawalerem rôznych orderôw, prezydującym, i deputatami ze wszystkich powiatôw gubemi litewskiej do przyjmowania i roztrząsania wywodôw szlacheckich obranymi, zložony zostal wywôd rodowitosci szlacheckiej familii urodzonych Brancewiczôw (herbu Brant), z ktôrego gdy się okazalo, že Jan i Barbara z Lesniewskich Brancewiczowie, przodkowie niniejszy skladających wywôd Brancewiczôw, zaszczycając się klejnotem szlachectwa, possessyą w powiecie orszanskim ležącą Chackiewicze alias Sieliszcze zwaną z gruntami i poddanemi za summą tysiąc liczby groszy litewskich od Apolonii Chackowskiej Mikolajowej Serafinowiczowej, podczaszyny starodubowskiej, oraz od Stefana Korytki, stolnika pamawskiego, Eufrozyny Serafmowiczowny Stefanowej Korytkowej nabyla; jak przeswiadczylo prawo przedažne 1701 roku Oktobra 10 datowane, tegož roku i miesiąca 21 dnia na urzędzie miejskim mohilewskim przyznane (...). Następnie pomieniony Jan Brancewicz z powiatu orszanskiego przeniost się w powiat wilenski parafię inturską, mial folwark Trapiszki; a zawarlszy šlubne powtôme malženskie związki z Krystyną Czymkowską, z tą splodzil syna Mikolaja, wedhig dowodzenia m e tik i chrzestnej 1702 roku Oktobra 20 datowanej. Po zejšciu zaš i tej žony rzeczony Jan Brancewicz, ponowiwszy w trzeci raz związek malženski z M aryanną splodzil syna drugiego Jôzefa, o czem podobniež przekonala metryka jego chrzestna 1717 r. Apryla 20 datę mająca. Koleją ten Jôzef Iwanowicz Brancewicz byl ojcem Jana (ktôrego synowie Ignacy Andrzej Mateusz i Piotr wywodzący się) ochrzczony w cerkwi Holdowy, ktora z požaru piorunowego pogorzala, a tym samym i metryka tegož Jana Brancewicza. W miejscu tej testimonium xiçdza Gorskiego wspôînie z szlachtą dobrze tego przypadku, jako tež $ urodzenia tylekroč rzeczonego Jana Brance­ wicza wiadomą, w roku 1784 kwietnia 27 vvydane, dostateczne przynioslo upewnienie (...). Že zaš Józef Piotr i Michal Brancewiczowie byli dziadami Ignacego An­ drzej a Mateusza i Piotrą Brancewiczôw, dziš wywodzących się, i mieli possessyę przez testament Stefana Taraszkiewicza, regentą grodzkiego wilenski^ go, Žejmy Gorkiszki i Troniszki w wilenskim powiecie, przeswiadczyla assekuracya Karola Towianskiego, starošcica inturskiego, pomienionym Ignacemu An133

drzejowi Mateuszowi i Piotrowi Brancewiczom w dacie roku 1787 Junii 23 wydana (...). Co się zaš tycze Mikotaja Janowicza Brancewicza, miai on syna Andrzeja, który, že ochrzczony zostal w parafii michaliskiej, której akta w czasie rewolucyi krajowej zniszczone zostaly, w dowód swiadectwo xiędza Rafata Podhayskiego przy metryce 1797 r. (...). Andrzej zaš Mikolajewicz Brancewicz, že sptodzil synów dwóch, Antoniego, juž niežyjącego (którego trzej synowie Bartlomiej, Maciej i Krzysztof wywodzą się) oraz Krzysztofa, wywodzącego się z ošmiu synami Michalem, Maciejem, Wincentym, Józefem, Antonim, Ignacym, Jerzym i Janem, dowiodla metryka Krzysztofa Brancewicza (...). Na fundamencie przeto takowych zaprodukowanych dowodów rodowitosc szlachecką familii urodzonych Brancewiczów probujących, my, marszalek gubernski i deputaci powiatowi, stosownie do przepisów (...) familią urodzonych Brancewiczów, a mianowicie wywodzących się Ignacego Andrzeja Mateusza i Piotrą Janowiczów; Krzysztofa Andrzejewicza z synami Michalem, Maciejem, Wincentym, Józefem Antonim, Janem, Jerzym i Ignacym; oraz Bartlomieja Maciej a i Krzysztofa Antoniewiczów (tych dwóch z powiatu lidzkiego) Bran­ cewiczów za rodowitą i starožytną szlachtę polską uznajemy, oglaszamy i onych do xięgi szlachty gubemi litewskiej klasy pienvszej zapisujemy. Dzialo się na sesyi Deputacyi Generalnej Litewskiej w W ilnie” (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 336, s. 5-6). W tymže 1801 r. zostala potwierdzona starožytna szlacheckošč licznej galęzi oszmiahskiej rodu (Piotr Jan Pawel, Ignacy Kajetan, Jan Konstanty, Hieronim Karol, Ferdynand Dionizy, Antoni Bonifacy i Mateusz), jak tež odgatęzienia z powiatu zawilejskiego. Brancewiczowie spokrewnieni byli m.in. z Janowiczami, Malewskimi, Nossowiczami, Milewskimi, Wojciechowiczami, Mackiewiczami, Uzwieckimi i inną szlachtą kresową BRANDT (B rantas) herbu Brant. Mieszkali w powiecie upickim na Žmudzi (CPAHL, f. 391, z. 6, nr7). BRAND YS (Brandes, Brandysz, Brandis) herbu Brandy s i Radwan. A. Boniecki (Herbarz polski, t. II, s. 97) donosil o nich: „Brandysowie v. Brandesowie h. wlasnego w województwie pomorskiem. Herb ich przedstawia w polu czerwonem z korony zlotej rękę zbrojną, miecz trzymającą; w szczycie helmu z korony takaž ręka. Jan, syn Detharda i Doroty z Cymermanów, rajca gdanski 1538 r., burmistrz gdanski 1548 r., zostal burgrabią gdanskim 1559 r. Z Jadwigi Proitówny, zaslubionej 1532 r. miai: Dorotę, Elžbietę, Jadwigę, Barbarę, Annę, Jana, Katarzynę, Jerzego, Maryę, Dorotę i drugą Elžbietę. Z drugiej žony, Doroty Scheperówny, zaslubionej w 1550 r., miai jeszcze czworo dzieci: Detharda, Brygidę, zašlubioną Janowi Schwartzwaldowi, Gerhardą i Macieja. Umarl 1570 roku. Reinhold, žonaty z Anną Klejnfeld 1660 roku. Brandyszowie v. Brandisowie h. Radwan, na Szląsku. Klemens z Radoczy, krajczy królowej Elžbiety, nabyl Brzezinki w Księstwie Ošwięcimskiem 1488 roku. W 1494 byl starostą chęcinskim. Jan, kanonik krakowski i sekretarz kró134

lewski 1491 r. Klemens w Ksiqstwie Zatorskiem 1508 г. Stanislaw, dworzanin krölewski 1549 r. Dyonizy, kuchmistrz nadwomy krolowej Katarzyny 1562 r., ložniczy i sekretarz krölewski 1578 r., zeznat 1592 r. zapis dozywocia z žoną, M algorzatą Krupską, corką Hieronima. Do Brandyszöw naležaly w 1581 roku wsie: Grabiszyce, Poremba i Koziniec w powiecie szląskim. Mikolaj posiadal częšč Czianowic w proszowskiem, a Jan Wielopole w sądeckiem. Piotr z Grabiszyc, pisarz ziemski zatorski 1611 r., ma sumy u Iwickich. Wojciech, czlonek Stanöw Galicyjskich, uzyskat zatwierdzenie dawnego szlachectwa 1843 roku”. BR A N EC K I vėl BR A N IEC K I (Braneckas) herbu Radwan. Pochodzili ze wsi Branki w powiecie sochaczewskim. Floryan z Branek, podsqdek sochaczewski, wzniankowany w 1439 r. Malgorzata, cörka Jana, 1446 r. Žyjący w koncu XV wieku Bartlomiej pozostawil czterech synöw: Jana, Stanislawa, Andrzeja i Macieja, dziedziczących posiadlošč Branki w 1514 roku. Braneccy byli tež notowani na Litwie. B R A N IC K I (B ranickis) herbu Gryf. A. Boniecki (Herbarz polski, t. II, s. 101-104) podawal: „Braniccy herbu Gryf. Gniazdem domu tego są dwie wsie: Branice i Ruszcza, obok Krakowa položone; od pierwszej nazwq swą wziqli, z drugiej się pisali. Za protoplastę ich naležy uwazac Klemensą, syna Sulislawa, wojewodq krakowskiego 1243 roku, ktory otrzymal od księcia Boleslawa Wstydliwego prawo lowöw bobrowych w Ruszczy, Branicy i Brzegach 1250 r. Pieczęč jego z 1244 r. (...). Syn jego Wierzbiqta, wlasciciel Przegini 1276 roku, kasztelan czechowski 1299 r. i dziedzic Ruszczy, wojewoda krakowski 1304 r., a kasztelan krakowski 1309 r. Drugim synem Klemensą byl Swiqtoslaw, 1270 r. kom om ik księžnej krakowskiej, kasztelan wislicki 1285 r., ktörego syn Ceder (Teodor) dostal 1287 r. od Leszka Latoszyn, а 1293 roku za žoną Dem bicę [Dębicę]. Bratern Klemensą byl Sulėk, wojewoda krakowski 1262 r., kasztelan krakow­ ski 1268 r. Abraham, syn Sulka, kasztelana, zamienil wies Kqblöw na inną z księciem Boleslawem 1278 r. Klemens z Branic nabyl Banowice, Lęki etc. 1347 r., ktore zapewne wnukowie jego: Sezema, syn Birowa z Grodžca, i Birowo, syn Marka z Ląk, bracia między sobą stryjeczni, sprzedali 1362 r. Wierzbiqcie z Maloszowa. Klemens byl w 1353 r. komornikiem krakowskim. Jakob z Ruszczy, sędzia sandomierski; wdowa po nim Unislawa otrzymala prawo niemieckie dla Kantorowic i Mikluszowic 1373 r. Wierzbieta z Branic 1360 r. Katarzyna z Branic, klaiyska u šw. Andrzeja wKrakowie 1382 r. Wierzbiqta i Piotr z Branic 1398 r ; siostra ich Malgorzata, za Jaškiem Rzeszowskim w iymže roku. Piotr byl plebanem w Ruszczy 1403 r. Wierzbiqta zapisal ląkq w Szczurowie na košciol Šwiqtej Trojcy w Krakowie 1402 roku. W tymže roku zostal stolnikiem krakowskim, a w' 1412 r. byl i starostą sanockim. Z žony Doroty mial synöw: Grzegorza i Piotrą 1430 r. Grzegorz, podkomorzy krolowej Zofii 1439 r., mial byč chwilowo w 1441 r. podkomorzym krakowskim; kasztelan radomski 1442 r. W 1441 r. zapisa! mu Wladyslaw Wamenczyk na starostwie szydlowskiem pewne sumy. Brat jego Piotr, kasztelan biecki 1466 r., bierze w opiekq 1467 r. dzieci An­ drzeja z Wielowsi, jako mąž ich ciotki, a wiqc oženiony z Polkozic0wną 135

zTrzew lina i Wielowsi. Synowie jego: Hieronim 1463 r., a Stanislaw i Mikolaj 1477 r., zapisani na Uniwersytet Krakowski. Mikolaj Wierzbiqta z Branic 1495 r. Hieronim Branicki z Ruszczy pozostawil pięciu synöw: Jana, Mikolaja, Stanislawa, Piotrą i Andrzeja, ktörzy w 1518 r. procesują się z soltysami z Iwkowej. Wieš tę w sanockiem odstąpil Hieronim synowi Janowi w 1512 r. W 1581 r. Grzegorz posiadal Branice, a Stanislaw Ruszczę. Stanislaw z Zofii Trzecieskiej mial synöw szešciu: Mikolaja, Hieronima, Andrzeja, Aleksego, Samuela i Stanislawa, ktörzy odziedziczywszy po ojcu Grabie, na niem w 1592 r. dziedziczyli. Samuel zeznal zapis dozywocia z zoną, Zofią Staškowską 1588 r. Andrzej, posiadacz wöjtostwa w Zendowicach, w starostwie zarnowskiem 1613 r. Zygmunt z Ruszczy, kanonik krakowski, wystawil w košciele Karmelitöw w Krakowie pomnik bratu Piotrowi, zmarlemu 1624 r. Grzegorz na Branicach, lowczy krakowski i starosta niepolomicki 1563 r., oddal synowi Janowi lowczostwo i starostwo, a sam otrzymal burgrabstwo krakowskie, na ktörym to urzędzie umart 1595 r., mając lat 61, pochowany w Niepolomicach. Synöw jego trzech: Jan, Stanislaw i Kasper, i tylež cörek: Anna za Sebastyanem Lubomirskim, kasztelanem wojnickim, Elžbieta za Janem Szemetem, i Katarzyna. Jan, najstarszy syn Grzegorza, po ojcu starosta niepolomicki i lowczy krakow­ ski, zostal 1600 roku kasztelanem zamowskim, a 1603 r. kasztelanem bieckim. W 1604 r. otrzymal starostwo krzeczowskie, a 1597 r. on i zona jego, Anna z Mirowa Myszkowska, wies Rudnę. Umarl 1612 r., w 44 roku wieku swego, nie pozostawiwszy potomstwa; pochowany w Niepolomicach. Kasper, trzeci z kolei syn Grzegorza, proboszcz i oficyal tamowski, kanonik krakowski, umarl 1602 r. mając lat 27. Stanislaw, drugi z kolei syn Grzegorza, rotmistrz krölewski 1596 r., starosta chęcinski 1602 r., miecznik koronny 1605 r. W 1605 r. wziąt w dzieržawę cla koronne, w 1607 r. otrzymal Pierzchnicę ze starostwa szydlowskiego, a w 1611 r. on i zona jego, Helena z Tarlöw, otrzymali starostwo lelowskie. Starostwo chęcinskie, w ktörem zamek zniszczony ogniem wyrestaurowal, ustąpil synowi swemu, Janowi Klemensowi w 1615 roku. Umart w 1620 r., wieku swego 46. Syn jego Jan Klemens, starosta chęcinski 1615 r., chorąžy krakowski 1641 r., podkomorzy krakowski, starosta bochehski i wielicki, umarl 1657 r. W 1625 r. otrzymal on i zona jego, Anna z Wapowskich, w dozywocie rözne krölewszczyzny w powiecie chęcinskim. Ona umarla 1659 r. Starostwo chęcinskie ustą­ pil Jan Klemens za konsensem krölewskim synowi Stanislawowi w 1640 r., ktöry zostawszy następnie jėzuitą, musiat je ojcu zwröcic, gdyž w 1647 r. otrzymal nowy konsens na ustąpienie tego starostwa synowi Janowi Klemen­ sowi. Stanislaw umarl 1680 r. Gorki podkomorzego: Katarzyna Krystyna, zakonnica u wizytek w Warszawie, kwitowala 1660 r. brata swego, Jana Klemen­ są, z odbioru 2000 fl. posagu. Teofilą za Lukaszem Czerminskim, kasztelanem zawichojskim. Jego tež corką byla pewno Anna Marta, žona Pawla Kurdwanowskiego, kasztelana zawichojskiego. Jan Klemens, syn Jana Klemensą, po ojcu starosta chęcinski, 1658 r. podstoli koronny, w 1660 r. juž stolnik koronny, 1662 r. marszalek nadwomy ko­ ronny. Trzymal on sam starostwo brahskie, a wspölnie z zoną, Aleksandrą Kata136

rzyną z Czamieckich, corką Stefana, starostwa: krošnienskie, sądeckie, stobnickie i bielskie. Umarl 1673 r., pochowany w Krakowie u šw. Piotrą, pozostawiwszy jednego syna Stefana Mikolaja, ktory otrzymal po ojcu starostwo krošnien­ skie 1673 r., a po matce starostwo stobnickie 1679 r. Konstancya Tekia, corka marszalka, wyszla za Jana Henryka Bokum, pulkownika 1663 roku”. Braniccy mieli posiadlošci takže na Wotyniu i Podolu. BR A N TT (B rantas) herbu Brantt. Notowani w powiatach braslawskim i šwięcianskim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 110, 1623,1632). B R A SE W IC Z (Brasevičius) herbu Murdelio. Mieszkali w powiecie szawelskim na Žmudzi (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7). BRATKO herbu Korczak. Znani w Wielkim Księstwie Litewskim od XV stulecia. B R A TK O W SK I (B ratkauskas) herbu Nalęcz, Nieczuja, Przegonia, Sas, Szeliga, Slepowron, Swinka. Mieli dobra w wojewodztwach wilenskim, brzesko-litewskim, wolynskim. Na Žmudzi w powiecie szawelskim osiedlili się Bratkowscy herbu wlasnego (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7, 11). BRAUN (B raunas) herbu Gryf, Zasluga. Osiedleni w ziemi grodzienskiej i witebskiej oraz w Inflantach. B R ETTO N IER de la (Bretoneris) herbu Lubicz. Mieszkali na Litwie (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 13/2). BREZA (Brėžas) herbu Breza. Pisal o nich A. Boniecki (Herbarz polski, t. II, s. 117): „Brezovvie h. wlasnego, przedstawiającego tarczę trzypoiową, w prawej cząšci czarną, w lewej czenvoną, wr klinie srebmą. W szczycie hehnu orle skrzydfo, w gorze czame, pošrodku biale, dolem czervvone. Niektorzy z nich kladą pola czerwone, blękitne i srcbrne, a nad tarczą wprost koronę. Rodzina Brezow osiadla w Wielkopolsce w koncu XVI wieku, gdzie Ernest Breza, žonaty z Barbarą z Schoeneich, nabyl Goraj. Oprocz kilku syn6w mial Ernest i corkę Barbarą, zoną 1-o v. Tomasza Szremskiego, 2-o v, Macieja Bronisza, 3-o v. Andrzeja Skory z Gaju Obornickiego, 4-o v. Piotrą Bnihskiego. Patrz o niej ciekawą rozprawę Kraushara. Mikola) Tylus, jeden z synow Ernesta, zmarly 1657 r., oženiony z Zofią Žychlinskiį, pozostawil kilku synow, z ktorych Wojciech Konstanty, lovrczy poznahski i kuchmistrz kr61ow'ej, otrzymal 1661 r. w dožywocie starostv o nowodworskie, posiadane przez pierwszą j ego žonę, Jadwigę Konstancyą Denhoffowną, 1-o v. Ludwikową Wejherową. D rugąjego zoną byla Auna Konstan­ cya Wejherowna 1672 r., a trzecią - Tercsa z Opalihskich, ktorej krol przyznal dožywocie na starostwie nowodworskiem w 1688 r. 6 w Wojciech Konstanty, low?czy poznahski, następnie tylko starosta nowodworski, zostal 1680 r. kasztelanem poznanskim, 1687 r. wojewodą kaliskim, a 1692 r. wojewodą poznan137

skim. Umart w 1698 r., w ktörym pozostata po nim wdowa odst^pita starostwo nowodworskie Leszczynskiemu. Pochowany wSkrzetuszu. Za kröla Michata Korybuta postowat do Szwecyi. Na kazdy niemal sejm bywat postem, a z sejmöw wyznaczany czy to komisarzem, czy deputatem do boku hetmana, prymasa, lub kröla. Czynne i uzyteczne jego zycie, nacechowane poczuciem obowi^zköw obywatelskich, usprawiedliwia jego szybki awans i zaj^cie najpierwszego krzesta w Wielkopolsce. Adam, brat jego, lowczy poznanski 1667 r., podpisal z wojewödztwem kaliskiem obiör kröla Michata, nastQpnie zostal kasztelanem santockim. Zonaty byl z Ew^ Grudzinsk^. Z synöw jego: Antoni i Mikotaj podpisali z wojewödz­ twem poznanskiem elekcyq Augusta Il-go, a Jan Dominik, ozeniony z Katarzyn^ Kiersk^, byt wlascicielem D^browy w wojewödztwie kaliskiem 1717 roku. Z synöw jego: Jözef, regent ziemski poznanski 1764 r., Onufry, miecznik wtodzimierski 1789 r., aM ichat, stolnik lubaczowski, zmarty 1881 r. w Chorostkach, ktöre nabyt na Wotyniu, z Ewy Zurawskiej pozostawit synöw: Stanistawa i Antoniego, z ktörych drugi pierwszemu odprzedat 1787 r. cz$sc swoj^ na D^browie i Komorowie. Stanislaw, syn Michata, urodzony 10 sierpnia 1752 r. w Chorostkach na Wo­ tyniu, odbyt liczne podröze po Europie w towarzystwie ks. Stanistawa Jablonowskiego. Poset z gnieznienskiego na Sejm Czteroletni, wszedt od razu w stosunki z najwybitniejszemi osobistosciami tego czasu. W 1798 r. otrzymal tytut hrabiowski od kröla saskiego Fryderyka Augusta. Po wejsciu Francuzöw w 1806 r. stankt na czele administracyi w Poznaniu, a powotany do Warszawy, spetniat obowi^zki dyrektora skarbu i spraw wewnqtrznych przy rz^dzie tymczasowym”. B R O C H O C K I (B rakockis) herbu Ossorya i Prawdzic. Starozytny röd koronny osiadty takze na Kresach w powiatach oszmianskim, nowogrodzkim, lidzkim i innych. Ich rodowitosc szlacheck^ wielokrotnie w XIX wieku potwierdzata heroldia wilenska (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 341; f. 391, z. 8, nr 86, 2472, 2558). B R O C H O W IC Z (Brachavicius) herbu Ossorya. Mieszkali w powiecie brastawskim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 18). B R O D A W SK I (B radauskas) herbu Grzymata. Znani na Litwie, Bialej Rusi, Zmudzi i w Matopolsce. B R O D O W IC K I (B radavickas) herbu Lada. Mieli dobra w powiecie lidz­ kim na W ilenszczyznie (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2443). B R O D O W IC Z (B radavicius) herbu Ostoja. Osiadli w ziemi witebskiej i w okolicach Trembowli. B R O D O W SK I herbu Grzymata, Jastrz^biec, Lab^dz, Lada, Ostoja. Znani na W otyniu, Zmudzi i Wilenszczyznie. W. Nekanda Trepka ( Liber..., s. 87-88) pisat o kilku Brodowskich plebejskiego pochodzenia - ztodziejach i bandytach. 138

B R O D ZK I (Brockis) herbu Korczak, Księžyc, Lodzia, Nalęcz. W 1546 roku žrodla pisane wspominają Jana Brodzkiego z wojewodztwa podolskiego (Archeograficzeskij sbornik dokumientow, 1.1, s. 106). Aleksander z Rogaczewa Brodzki w 1606 roku poslowal z sejmiku šredzkiego na zjazd lubelski (Akta sejmikowe wojewödztw poznanskiego i kaliskiego, cz. 1, s. 284, 299, 307). Niepochlebnie pisze W. Nekanda Trepka {Liber. .., s. 87) o czterech Brodzkich, jego zdaniem, plebejuszach: „172. Brodzki Jadam, zlodziej. 173 Brodzki zowie się plebeus, chlopsko, z Krakowa się byč powiada. Shižyl w branskim kraju w Litwie u pana Wolowicza, starosty žmudzkiego, i r. 1635 (...). 175. Brodzki Jadam, syn Jędrzeja Brodzkiego z Brodöw od Plonska. Ten Jadam, zlodziej wierutny, okradl byt pana Piotrą Trepkę”. Byli jednak tež Brodzcy naležący do rzetelnej szlachty. Adam z Brod Brodzki podpisal od wojewodztwa poznanskiego w 1697 roku sufragię krola Augusta II (VL, t. V, s. 422). Z tej rodziny: Adolf Brodzki (ur. 1851 w Taganrogu - zm. 1929 w Manchesterze), znakomity skrzypek wirtuoz šwiatowej slawy, profesor konserwatoriöw w Moskwie, Kijowie, Lipsku, dyrektor College of Music in Manchester. B R O N IE W IC Z (Branevičius) herbu Radwan. Szlachta zagrodowa w wojewodztwie przemyskim. B R O N IE W S K I (B ronevskis). Uzywali herbu Leliwa, Lewart, Ogonczyk, Tarnawa. Bartosz Paprocki w dziele Herby rycerstwa polskiego podawal: „Dom Broniewskich w poznanskim wojewodztwie starodawny, zktörych jeden byl podkomorzym poznanskim”. Odgalęzili się tež na tereny wschodnie. Aleksander, Jakub, Marcin, Sebastian, Stanislaw i dalsi Broniewscy na początku XVII wieku byli wielokrotnie poslami sejmiköw i sejmöw szlacheckich (por.: Akta sejmikowe wojewodztwa poznanskiego i kaliskiego, cz. 2, s. 114, 212 i in.). Prokop Broniewski pelnil wöwczas funkcję podkom orzego po­ znanskiego. Z tej rodziny pochodzil poetą W ladyslaw Broniewski (18971962). B R O N IK O W SK I (B ranikauskas) herbu Osęka III. Posiadali m.in. majętnošci Kalwele i Gonkojnie w powiecie szawelskim. Mieli tež posiadlošci w powiecie dyneburskim i oszmianskim. Uznawani byli przez heroldię wilehskią w latach 1819 i 1829 za starožytną szlachtę polską (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 345). W Niemczech uzywali nazwiska Oppeln von Bronikowski. BR O N ISZ (Bronišis) herbu Wieniawa. Mieszkali w powiecie wilkomierskim (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 131). B R O N O W SK I (B ranauskas) herbu Korab. Mieli dobra w powiecie oszmianskim (CPAHL, f. 391, z. 7, nr407, 1773). BR U D N ICK I (B rudnickis) herbu Jastrzębieė. Szlachta zagrodowa w Malopolsce Wschodniej i na Bialej Rusi. 139

B R U JE W IC Z (Bruievičius) herbu Bohcza. S. Uruski (Rodzina..., t. II, s. 14) podawal: „Jan, syn Jana, zapisany do ksiąg szlachty guberni kijowskiej 1815 r. Aleksander, dziedzic dobr Zbyszyn, w guberni mohylewskiej 1880 r. Michal, syn Pawla, tajny radca rosyjski, dyrektor kancelaryi namiestnika Krolestwa Polskiego, następnie dyrektor Komisyi Rządowej Spraw Wewnętrznych, dostal jako majorat dobra rządowe Laznow i Rokiciny w guberni piotrkowskiej, a w 1849 r. otrzymal przyznanie szlachectwa w Krolestwie z zasady posiadanych dostojnošci. Z žony Teofili Palihskiej jego synowie: Teodor, dziedzic dobr Laznowa i Rokicin, sędzia gminny w powiecie brzezihskim, pošlubil Leokadyę Chudzyhską, corkę Wladyslawa i Jadwigi Warszawskiej, syn Mikolaj i corka M arya”. Hapon Brujewicz w 1718 byl burmistrzem mohylewskim (Archeograficzeskij sbornik dokumientow , t. II, s. 111). Hrehory Brujewicz w 1745 r. pelnil funkcję parocha jednej z cerkwi w powiecie krzyczewskim. Andrzej Brujewicz, prezbiter cerkwi sladzinieckiej, jest wzmiankowany przez księgi grodzkie mohylewskie w 1761 roku. Liber continens nomina et cognomina studentium in Imperatoria Academia Polocensi Societatis J esu podaje, že w roku szkolnym 1815/16 studiowal tu m.in. logikę Michael Brujewicz, annorum 18, Filius Pauli ex districtu Suražensi (CPAHL, f. 721, z. 1, nr 1083). Jak wynika ze žrodet archiwalnych, Brujewiczowie osiedli przede wszystkim w wojewodztwach mohylewskim i mihskim. W XIX wieku byli juž tak zruszczeni, že 60-letni skarbnik i radca nadwomy w mihskim zarządzie cywilnym Michal Brujewicz w 1822 roku skladal podanie o potwierdzenie swego szlachectwa do deputacji wywodowej w języku rosyjskim. Z podania wynika, že mial synow Aleksandra, Mikolaja, Bazylego, Wiktora, Piotrą, Pawla i Fiodo­ rą, ktorzy wszyscy obrali karierę wojskową oraz corki Marię, Elžbietę i Annę (ANB, f. 319, z. 2, nr 279, s. 1-2). Michal Brujewicz figuruje w Spisie szlachty Krolestwa Polskiego z 1851 roku (s. 19). Rosyjsko-ukraihska galąz Bohczow-Brujewiczow brala za protoplastę Wlodzimierza (1561) (por.: W. Lukomskij, W. Modzalewskij, Malorossijskij gierbownik, s. 13). Z tej rodziny pochodzą: Wlodzimierz Boncz-Brujewicz (18731955), wybitny radziecki polityk i organizator žycia kulturalnego, bliski wspolpracownik W. Lenina; Michait Boncz-Brujewicz (1888-1940), znany radziecki wynalazca i inžynier radiotechnik i elektronik, autor projektu pierwszej w ZSRR radiostacji zbudowanej w 1922 w Moskwie. BRUN OW (B runovas) herbu Kos. Mieszkali w powiecie upickim. BRUŽE W IC Z (Bruževičius) herbu Poraj. Mieli rodo we posiadlošci w powiecie telszewskim. B R Y C ZK O (Bričkas) herbu Bryczka. Mieszkali w powiecie szawelskim na Žmudzi. BRY G EN (Brigenas) herbu Brygen. Ich rodowe majątki byly w powiatach oszmianskim i wilkomierskim (CPAHL, f. 391, z. 8, nr 2596). 140

BRY LIN SK I (B rilinskas) herbu Sas. Osiadli w powiecie wilenskim (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 350; f. 391, z. 1, nr 1539). BR Y LLIN G (Brilingas) herbu Sas. Znani w wojewodztwie wilenskim (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1304). BRYM (B rim as) herbu Abdank. Mieszkali w powiecie lepelskim. BRYNK (B rinkąs). Szlachta polska pochodząca z wojewodztwa lęczyckiego. Uzywali herbu Prątnicki. Andrzej Brynk podpisal w 1697 roku sufragię krola Augusta 11 w imieniu ziemi warszawskiej (VL, t. V, s. 444). W edhig ustaleh heroldii wilenskiej z XV1II-XIX wieku, Brynkowie mieszkali przede wszystkim w powiatach oszmianskim, wolkowyskim i zawilejskim na Wilenszczyžnie (majątek Cejkin Lipowszczyzna) oraz w powiecie borysowskim na Minszczyžnie (majątek Horodek i Podstorože). Mieli tež dobra w powiecie wolkowyskim (Spis ziemian minskiej gubemi, Minsk 1899, s. 133). Spokrevvnieni byli m.in. z Grochowskimi i Stachowskimi. Ich przynaležnošč do stanu szlacheckiego potwierdzona zostala w latach 1798, 1811, 1825, 1832, 1834, 1844 (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 332, s. 14-18 oraz f. 391 z. 8, nr 2443). W 1846 roku heroldia grodziehska potwierdzila rodowitosc W ilhelma Ignacego Brynka z p o w ia tu slonimskiego, a w 1914 roku uczynila to šamo w stosunku do jego sy n a L u d w ik a (CPAH Bialorusi w Grodnie, f. 332, z. 4, nr 38). BRZECHW A (Bžechvas) herbu Jastrzębiec. Od XVI wieku znani byli w ziem i krakow skiej i Sieradzkiej (K. Niesiecki, Herbarz, t. HI, s. 323). J an Brzech w a absque sigillatione podpisal akt konfederacji wojewodztw krakowskiego, sandom ierskiego i lu b elsk iego w K rakow ie 27 grudnia 1586 roku. D o b ro g o st i Rafat B rzech w o w ie w 1587-1613 p o slo w a li na sejmiki poznanskie i kaliskie {Akta sejmikowe wojewodztw poznanshiego i kaliskiego, cz. 1, s. 426,484). Jan Brzechwa ok o lo 1696 b y l czešn ik iem žytom ierskim . Gabryel Brzechffa we wrzesniu 1683 roku w a lczy l pod W ied n iem jako žolnierz Jana Hi S ob iesk iego.

B R ZESK I (Bžeskis, B ir ž išk a ). W o jciech W ielą d k o (.Heraldyka, t. II, s. 7 2 1 ) zan otow al: „Od B rzeszcza , dobr nad rzek ą P ilicą , im ię sw o je w z ię li, nadane im te dobra od ksiąžąt m a z o w ie c k ic h , atoli z p o czą tk o w sw o ic h są wla~ šni Z e g o to w ie . Jerzy i P iotr Z e g o to w ie , d z ie d z ic e na B rz e sz c zu , z ktdrych Jerzy m ia l za so b ą O strow sk ą, sy n o w z nią czterech: P a w el, ktory z Z o fią K o ch a n o w ską, sto ln ik 6 w n ą sandom ierską; Stefan, ktory z Z o fią G rodzką; Jędrzej, pisarz grodzki san ock i, ktory z L iso w sk ą w e sz li w kontrakty m a lžen sk ie ( . . . ) . Jana B r z e sk ie g o , sę d z ie g o cz e r sk ie g o , w sp o m in a k on stytu cja 1 5 6 4 roku” . U zy w a li herbow B ohcza, C iolek, Jastrzębieo, K urcz, O ksza, O soria, P obog, Praw dzic, Prus I, Starykon, Šlepow ron, Topor, Trach. W . N ekanda Trepka (Li­ ber..., s. 8 9 -9 0 ) d on osil o kilku B rzeskich p leb ejsk iego p ochodzenia, chlopach i „m iejskich synkach”, ktorzy „pow iadae šm ieją - ch o č to fa lszy w ie - že są z Podola rodzicy i o enologijej sw e g o szlach ectw a przed ludžm i niesw iad om em i bają”. Brzescy herbu Ciolek, j ak podawal Kazimierz Pulaski w dziele Kronika polskich rodow szlacheckich Podola, Wofynia i Ukrainy (Brody 1911, t. I, s. 22), 141

„pochodzą z Brzeziec w powiecie stęžyckim. Kilkų z nich wspominają akta z XV wieku, a w XVI wieku osiedli na Rusi Czerwonej i na Podolu”. Spokrewnieni byli z Jazlowieckimi, Dawidowskimi, Oporowskimi, Šmietanami, Majami, Jackowskimi, Szczuckimi. Freiherr von Zedlitz-Neukirch w dziele Neues preussisches Adels-Lexicon (Lipsk 1836,1.1, s. 318) pisal o „panach von Brzeski” : „Dieser Familie gehört

oder gehörte das Gut und Waldhaus Wommen im Kreise Friedland, Provinz Preussen. Stanislaus von Brzeski, Major ausser Diensten, starb 1832 74 Jahre alt zu Wommen W. Wittyg (Nieznana szlachta polska i jej herby, s. 46) podawal informacje o rodzinie Brzeskich herbu wtasnego (1514, Krakowskie), herbu Pobög (1552, Plockie), herbu Prus I (1578, Krakowskie). Okolo roku 1583 Mikolaj z Brzeziecz Brzeski byl starostą kamienieckim, dobrym znajomym kröla Stefana Batorego. Marcin Brzeski w 1606 roku byl woznym krölewskim. W 1626 roku w drukami Akademii Wilenskiej odbito dzielo Wojciecha Stanislawa Brzeskiego Controversia de ecclesia, verbo Dei conciliis, summo pontifice, certis conclusionibus comprehensa (K. Čepienė, J. Petrauskienė, Vilniaus Akademijos spaustuvės leidiniai 1576-1805, s. 43). Franciszek Brzeski z ziemi halickiej byl w roku 1665 jednym z organizatoröw obrony przeciwko Kozakom i Tatarom. W ogole na tych terenach Brzescy posiadali znaczne dobra ziemskie (Akta grodzkie i ziemskie z Archiwum Ziemskiego we Lwowie, t. XXIV, s. 215 i n.). Pawel i Stanislaw z Brzezia Brzescy figurują okolo 1670 roku w księgach grodzkich Krakowa. 24 lipca 1783 roku wielmožny pan Franciszek Brzeski mianowany zostal „z uwagi zupelney zdatnošci y doskonaley znajomošci w sztuce geometryczney” komomikiem wojewödztwa nowogrodzkiego (ANB, f. 319, z. 2, nr 281, s. 3). Spis szlachty powiatu wilkomierskiego z 1795 roku zawiera Listę familij szlachcica Wincentego Brzeskiego, žyjącego w powiecie wilkomierskim z uyszczegölnieniem majątku y ludnošci (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1690, s. 12-13, 26, 40, 42, 43, 39). Dowiadujemy się z tego dokumentu, že w 1795 roku pan Wincenty Brzeski, wlasciciel döbr Wemeliszki alias Jurgiszki mial 52 lata, žonę Ludwikę W ilczynską (lat 42), synow pięciu: Stefana (19), Antoniego (17), Aliodora (10), Izajasza (7), Kleofasa (5). W arendowanym folwarku Korcze w tymže powiecie mieszkato jeszcze pięcioro rodzenstwa Wincentego Brze­ skiego: Tomasz (32), Justyn (29), Jozefą (25), Anna (18), Antonela (13). Wywod genealogiczny Brzeskich cytowane księgi zaczynają od roku 1709, kiedy to Krzysztof Brzeski, umierając, zapisal majątek Istowszczyznę swemu synowi Felicjanowi. Ten ostatni w 1720 roku otrzymal w darže od swej žony Katarzyny z Paszkiewiczöw majętnošč Mileykiszki, ktorą następnie odziedziczyl ojciec wymienionego licznego rodzenstwa W ladyslaw Brzeski. Stryjeczny brat Wincentego, Tadeusz Brzeski (lat 33), w tymže czasie mieszkal w arendowanym folwarku Mikolaiszki razem z zoną Anną z domu Felkierzan (lat 28), bratem Janem (7), synem Michalem (7), siostrami Katarzyną (6) i Apolonią (1). Rafat Brzeski (50), inny stryjeczny brat Wincentego, miesz­ kal razem z zoną (z domu Strzygocką) i pięcioma synami: Janem (21), W ikto­ rem (18), Onuffym (14), Ignacym (10), Xawerym (8) w posiadlošci Wamiszki „na pustoszy w arendowney possessyi od wielmoznego Hartmanna”. Mateusz 142

Brzeski (48) z zoną Wojszwilanką (40), trzema synami: Antonim (14), Karolem (11), Franciszkiem (10) i czterema corkami: Justyną, Ludgardą, Barbarą, Franciszką arendowal wies Jodupance. Gabryel Brzeski z zoną Katarzyną z Kontrymowiczöw mieszkal w Wameliszkach. Jan Brzeski gospodarowal z bratem Jakubem na Mileykiszkach. Jozef Brzeski z rodzonym bratem Nikodemem, zoną Anną Kontrymowicz6wną, ojcem swym Kazimierzem i matką Anną z Žabow mieszkal w folwarku dziedzicznym Butkuny alias Pelisze. Michal Brzeski z zoną Konstancyą Rymszöwną, synami Jözefem i Stefanem pracowal na folwarku Mileykiszki. W 1802 roku Marianna Brzeska ukonczyla Wszechnicę Wilenską i otrzymala patent akuszerki (Biblioteka Uniwersytetu Wilenskiego, Dzial rękopisow, F-2, KC114b, s. 88). Drzewo genealogiczne Brzeskich herbu Jastrzębiec, zatwierdzone w M in­ sku w 1802 roku, podaje imiennie dwöch przedstawicieli tego rodu, ojca i syna - Stefana i Franciszka (ANB, f. 319, z. 1, nr 29, s. 42). W ywöd szlachecki z roku 1818 stwierdza, že rodzina Brzeskich: „biorąc od zawsze za zaszczyt szlachectwa herb Oksza (w polu czerwonym topor wprost stojący, w prawo obröcony, na hehnie takiž samy topor, tylko trochę na ukos niby wbity) od naydawnieyszych czasöw polskich, wedle swiadectwa autoröw, w zaszczytach urodzenia szlacheckiego zostając i prerogatywy temu stanowi przyzwoite piastując, až do ninieyszych czasöw niekwestionowanie trwa. Z pomiędzy ktörey to starožytney familii wywodzący się urodzony Kazimierz, syn Stefana, Brze­ ski, komomik powiatu sluckiego, zaslugując w powszechnosci tmdami swemi na imię obywatela z Jozefą Brzeskiego na linii przez nas, deputowanych konotowaney ukazawszy, pochodzenie z onego y zaszczyt dostoynosci szlacheckie­ go rodu, poslugą Oyczyzny zaskarbiony tym usprawiedliwil początkiem, že öw Jözef Brzeski protoplasta, będąc aktualnym polskim szlachcicem, w pokoleniu drugim zostawil syna jednego Stefana; že Stefan, syn Jozefą, Brzeski w pokole­ niu trzecim splodzil synöw dwöch, Franciszka i Kazimierza, czego dowodem swiadectwo od obywateli guberni minskiey, pošwiadczające, iž lubo dokumentą rodowitosci urodzonych Brzeskich przez rožne przypadki poginęly, jednakže te Jegomošcie od niepamiętnych czasöw zaszczycalo się prerogatywą szlachectwa. mialo swojc w rožnych powiatach rozmaite possessye y na obradach publicznych wzięte, oraz poslugą obywatelską w piastowaniu urzędow, uoowaznione bylo (...)". Zwazywszy wszystkie za i przeciw, marszalek i deputaci uznali „familię urodzonych Brzeskich (...) za rodowitą y starožytną szlachtę poiską” i kazali wpisac ją do klasy pierwszej ksiąg szlacheckich guberai minskiej (ANB, f. 319, z. 2, nr 281, s. 4-5). 22 czerwca 1832 roku Jan, Mikola) i Bazyli Brzescy (synowie Ignacego, wnukowie Jozefą) wpisani zostali (po przesiedleniu się z W otynia) do szöstej częšci ksiąg szlacheckich guberni podolskiej (S/h -

šok dworian wniesionnych w dworianskuju rodoshnvrniju knigu podohkoj gubernii, s. 172). Antoni Brzeski od 1848 r. w Angers byl czlonkiem Towarzystwa Demo kratycznego Polskiego (Materialy do biografu, genealogu i heraldyki polskiej , Buenos A ires-Paryž 1965,1 .1, s. 114). Hentyk Brzeski, syn Kazimierza, z po143

wiatu shickiego w 1851 roku byl jeszcze katolikiem, podobnie jak Julian Brzeski, syn Adama, spod Minską. W 1859 roku komisja heraldyczna potwierdzila rodowitosc szlachecką Hektorą Jana Jozefą, Mikolaja Ambrožego, Bronislawa Erazma, Henryka Kazimierza, Ludomira Mariana Brzeskich, wszyscy wyznania rzymskokatolickiego. Inžynier drogowy Wlodzimierz Brzeski (syn Komela) zamieszkaly w Kijowie, byl juž jednak wyznania prawoslawnego, otrzymywal za gorliwą službę ordery i medale (ANB, f. 319, z. 2, nr 281, s. 1-281). Za protoplastę jednej z galęzi rodu Brzeskich dokument wywodowy z roku 1879 uznal Jana W awrzyhca (XVII wiek), ktory mial syna Stefana, wnuka Kazimierza, prawnukow Mikolaja Ambrožego, Adama Wincentego Aleksandra, Ludwika Edwarda Karola, Edwarda, Henryka; prawnukow Kom ela Szymona, Hektorą Jana Jozefą, Stanislawa Mikolaja, Kazimierza, Juliana Lucjana, Alek­ sandra Juliana, Kazimierza Atanazego, Zenona Aleksandra, Bronislawa Erazma, Mieczyslawa. Brzescy spokrewnieni byli z Krasinskimi herbu Slepowron (W. Dworzaczek, Genealogia, Warszawa 1959, t. II, s. 136). Galęzie mieszkające w Pmsach uzywaly nazwiska Žegota von Breski oraz Britzki. B R Z E S Z K O -B R Z E S Z K O W S K I vel B R E S Z K O -B R E S Z K O W S K I (Breška -B reškauskas) herbu Starykoh. Dawny rod polski. Wies Brzeszcze juž w XV wieku istniala na Ziemi Halickiej, szlachcice z niej się wywodzący užywali nazwiska Brzeszkowski. Johannes Galka de Brzesko figumje w księgach sądu lwowskiego w polowie XV wieku. Prawdopodobnie z tego rodu Stanislaw Brzeszkowic okolo 1640 roku pelnil funkcję ministerialis generalis regni przy krolu Wladyslawie IV. K. Niesiecki (Korona Polska, t. I, s. 207) zanotowal: „Brzeszkowski (...) Piotr Antoni z wojewödztwem wilenskim podpisal się na elekcyą Augusta II”. A. Boniecki (Herbarz polski, t. II, s. 173) pisal: „Brzeszkowscy w W. Księstwie Litewskim. Piotr Antoni Brzeszkowski podpisal z wojewödztwem wilenskim elekcyę Augusta II. Dominik zostal podstolim smolehskim 1746 roku.” Hipolit Stupnicki ( Herbarz polski i imionospis zaslužonych w Polsce ludzi, Lwow 1855, 1.1, s. 64) podawal: „Brzeszkowski Piotr i Antoni podpisali elekcję Augusta II”. BR ZEZIN SK I (Bžezinskas). Liczny poczet rodöw szlacheckich o tym nazwisku užywal herböw: Doliwa, Gryf, Dwöjgryf, Godzislaw-Gryf, Košciesza, Lubicz, Labędž, Poraj, Prus III, Spiczak, Trąby, Zabawa. Wywod familii urodzonych Brzezinskich herbu Labędz, uložony w Wilnie 28 sierpnia 1820 roku, podaje, že „przodkowie tey familii, zaszczyceni od naydawnieyszych czasöw rodowitošcią szlachecką, posiadając dobra ziemskie w rožnych wojewödztwach i powiatach w kraju byley Rzeczypospolitey Polskiey naležnych, pelnili w onym rozmaite publiczne postugi, a troskliwi o dobro ogölne narodu, niešli w ofierze dla onego wszelką pomoc, jak šwiadczą o tym legitymowani autorowie i kronikarze polscy. Przynoszący ninieyszy wywod urodzony Ludwik Brzezihski, po ominięciu mnogich pokoleh swey familii, zaczyna genealogiczny wywod od urodzonego Jana Brzezihskiego, za pierwszego przodka uwazanego, ktöry že 144

wydal na swiat syna Jakuba, dziedzica dôbr Kietutan w powiecie wilenskim položonych oraz že tenže Jakub Janowicz Brzezinski šlubne m alženskie związki z urodzoną Ewą Tow ianską zawarlszy, zostawil po sobie dwôch synôw, to jest Jana i Krzysztofa Brzezinskich, tę pewnosc pozew z roku 1708 (...) wyswiecil i udowodnil. Następnie Krzysztof Józef Jakubowicz Brzezinski, czešnik wojewôdztwa brzeskiego, majętnošč Podbrzezie alias Polepie zwaną w w-wie wilenskim položoną w zastaw nem mial dzierženiu (...). Następnie tenže Krzysztof Jôzef Brzezinski (...) zostawil po sobie syna Ignacego, lowczego lubelskiego, ktôry dwukrotnie žonaty, raz z urodzoną Anną z domu Strumilowną, po wtôre z uro­ dzoną Rachelą z domu Rodziewiczowną, z drugiego takowego związku wydal na swiat syna Ludwika Brzezinskiego”. On tež uznany zostal przez deputację wywodową wilenską „za rodowitego i starožytnego szlachcica polskiego” i wpisany do ksiąg szlachty pierwszej klasy gubemi litewsko-wilenskiej (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1009, s. 277-278). Wywôd fam ilii urodzonych Brzezinskich herbu Jastrzębiec (Wilno, 31 sierpnia 1820 r.) informowat: „familia ta od dawna w W ielkim Księstwie Litewskim zamieszkala i szczycila šią dostoynošcią i prerogatywami stanowi szlacheckiemu odpowiednimi, rôwniez posiadala dobra ziemskie dziedziczne sukcesyjne, a mianowicie z tey familii pochodzący (...) Tomasz Brzezinski dziedziczyl w wojewôdztwie wilenskim po antecesorach swoich majętnošč ziem ską Leoniszki zwaną i takow ą zostawil w sukcessyi synowi swojemu Jôzefowi Tomaszewiszowi Brzezinskiemu, a ten rzeczoną majętnošč Le­ oniszki, przez dokument zrzeczny darowny w roku 1682 (...) synowi swemu Michalowi dziedzicznie zapisal. M ichal zaš Jôzefowicz Brzezinski splodzil synôw dwôch, Jana i Ignacego (...) Jan Brzezinski wydal swiatu syna Piotrą”. Syn tego ostatniego M ichal z bratem rodzonym księdzem Jôzefem uznany zostal w 1820 roku za „rodowitą i starožytną szlachtę polską” (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1009, s. 196-197). Wywôd fam ilii urodzonych Brzezinskich herbu Lubicz, sporządzony w Wilnie 11 sierpnia 1820 roku, informuje, iž „ta familia od dawna w Wielkim Xięstwie Litewskim dostoynošcią szlachectwa zaszczycona, uzywala zawsze prerogatyw temų stanowi wlašciwych. Jakož z tey familii pochodzący Jan Bartoszewiez Brzezinski mial dziedzictwo folwarku Baranowicz w powiecie oszmiahskim ležącego (...) 1649 (...). Krzysztof Brzezinski, general Jego Krolewskiey Mošci, dziedziczyl w wojewôdztwie wilenskim majętnošč Klimowszczyznę z zoną swoją Anną Merecką”. W 1820 roku Deputacja Wywodowa Wilenska uznala za „rodovvitą y staro­ žytną szlachtę polską” wlašcicieli folwarku Czyczynowszczyzna (Eygirdowszczyzna) w powiecie oszmiahskim: Michala, Jozefą i Jakuba Brzezinskich, wpisując ich do ksiąg klasy pierwszej szlachty gubemi litewsko-wilenskiej (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1009, s. 150-151). W 1817, 1819, 1835 roku heroldia grodziehska potwierdzala rodowitosc bardzo licznej gmpy Brzezinskich (Franciszek, Karol, Piotr, Józef, Kazimierz, Szymon i in.), wspolwlašcicieli dôbr Brzeziny Niedžwiadki, Piotrowe Trojany, Siekluki, Brzeziny Janowienta, Puchaly Stare, Piotrowe Krzywoskaly w powie145