Gregorii Nysseni Sermones. Pars 2 [10/1] 9789004081239, 9004081232 [PDF]

Zitiervorschau

GREGORII NYSSENI OPERA

G REGORII NYSSENI

AUXILIO ALIORUM VIRORUM DOCTORUM EDENDA CURAVERUNT

PARS 11

WERNERUSJAEGERr HERMANNUSLANGERBECKr HENRICUS DORRIE r

EDIDERUNT

SERMONES GUNTERUS HEIL JOHANNES ΟΤΤΟ

VOLUMEN

Χ,

TOMUS 1

CAV ARNOS LENDLE Ρ.

POST MOR ΤΕΜ HENRICI DORRIE VOLUMEN EDENDUM CURAVIT

FRIEDHELM

E.J.

ΜΑΝΝ

BRILL

LEIDEN • ΝΕνν YORK • Κ0ΒΕΝΗΑνΝ • KOLN 1990

Gedruckt mit Unterstίitzung der Deutschen Forsclιungsgemeinschaft Lectori salutem

Library οί Congress Cataloging-in-Publίcation Data (Revised for volume 1Ο, tome 1, pars 2) Gregory of Nyssa, Saint, ca. 335-ca. 394. Opera, auxilio aliorum virorum doctorum edenda curavit W ern~rus J aeger. Οη half title: Collegium Patristicum ab Academiis Gottingensi Heidelbergensi Moguntina Monacensi institutum. Each νο!. has also special t.p. Text ίη Greek; introductory matter ίη Latin. Contents: ν. 1. Contra Eunomium libros Ι-Π continens.-v. 2. Contra Eunomium librum ΠΙ et refutationem confessionis Eunomii continens. -[ etc.]ν. 9-10, t. 1- Sermones, pars 11. Theology-Early church, ca. 30-600. Ι. Jaeger, Werner, Wilhelm, 1888-1961. Π. Title. BR65.G73 082 64-42055

ISBN . 90 04 08123 2

© Copyright 1990 by

Ε.

J.

Brill, Leiden, The Netherlαnds

All rights reserved. Νο pαrt ο] this book mαy be reproduced οτ

trαnslαted ίπ απΥ form, by print, photoprint, microfilm, microfiche οτ αΠΥ other meαns without written permission from the publisher PRINTED

ΙΝ ΤΗΕ

NETHERLANDS

Post mortem Hermanni Langerbeck viri docti Collegii Patristici, quod ab ΑcaΔemίίs Gottingensi Heidelbergensi Moguntina Monacensi institutum est, Henrico Dorrie mandaverunt, ut cum partem alteram sermo"num Gregorii Ν ysseni edendam tum illa volumina perficienda curaret, quibus editione omnium operum Gregorii confecta et Lexicon Gregorianum et indices omnium nominum locorum necnon codicum ίη lucem prolatum iri iam a Wernero J aeger annuntiatum est. Henricus Dorrie summo studio summaque di'Iigentia laborem suscepit et, ut res transigeret, Monasterii Guestphalorum institutum studiis Gregorii promovendis instituit. Pars autem altera sermonum Gregorii Ν ysseni maior quam pro captu unius voluminis est. itaque ίn duas alias partes divisimys: hoc ergo volumen Χ 1 comprehendit illos sermones, quibus vitae et dies festi sanctorum et martyrum celebrantur: agunt De vita Gregorii Thaumaturgi (ed. G. Heil) , De sancto Theodoro (ed. J.P. Cavarnos), Ιη sanctum Stephanum Ι, Il, Ιn Basilium fratrem, Ιn XL Martyres Ia, Ib, Il (ed. Ο. Lendle). alterum autem volumen Χ 2 continebit ceteros sermones, qui agunt De deitate ΓιΙίί et spiritus sancti et ίn Abraham (ed. Ε. Rhein), Ιη diem natalem (ed. F. Mann) , De spiritu sancto sive ίη Pentecosten, Adversus eos, qui castigationes aegre ferunt (ed. Μ. Altenburger), De iis qui baptismum differunt (ed. Η. Polack). Permagnus est numerus librorum manu scriptorum, qui sermones huius voluminis Χ 1 tradunt, quia inveniuntur vel ίn codicibus, qui sola Gregorii Nysseni opera continent, vel ίn illis codicibus panegyricis et liturgicis, quorum numerum ingentem esse nemo est quin sciat. ideo memoria sermonum, sicut editoribus inquirentibus innotuit, ίn trecentis septuaginta sex codicibus posita est, qui ad unum omnes ίη prima parte huius voluminis, quae est Conspectus codicum generalis, ordine alphabetico inter se distincti brevi commentatione descripti sunt. itaque cum requiris, quae cuiusque codicis sit aetas et materia, qui sit numerus foliorum, quam aream folia capiant, quantae columnae et lineae ίη folio dinumerentur, cuius quisque codex sit generis et speciei, vide ad illum conspectum. et nimirurn hic invenies, quanta folia singuli huius voluminis sermones ίη codice amplectantur. ίn extrema autem .descriptionis parte nomina sola illorum auctorum afferuntur, qui de singulis codicibus egerunt, quia illorum opera iam ίn Indice catalogorum auctorumque, qui conspectui praecedit, satis illustrata sunt. ίη his rebus omnibus exempla praeclara sequimur viri docti Lendle, quae primus elaboravit et prae-

LECTORI SALUTEM

LECTORI SALUTEM

buit ίη libro qui ' 'Gregorius Ν yssenus: .Encomium ίη Sanctum Stephanum Protomartyrem" inscriptus anno,:MCMLXVIII Lugdunae Batavorum promulgatus est. codices, qui ίη conspectu signati sunt asterisco, recensere editoribus ηοπ licuit, quia sunt aut incendio combusti aut ίη bellis deleti aut a fraudatoribus nefariis e bibliothecis vel monasteriis erepti aut fortuna mala pessum dati.' eodem modo signati suntcodices, quos ίΙΙί, qui possident, nos omnibus rebus temptatis inspicere aut lucis ope depingere vetuerunt. quibus de codicibus nimirum sola descriptio catalogi ίη conspectu codicum generali repetitur, quae raro est perfecta et absoluta ίη il1is rebus omnibus, quas supra laudavi, quo fit, ut e.g. pro foliorum numero nihil nisi numerus orationis, quo se~mones codicis ίη catalogo dinumerentur, ίη conspectu codicum inveniatur. Sequuntur praefationes editorum, quae sunt omnes ίη tres partes divisae: prima conspectum illorum codicum perhibet, de quibus ίη sua quisque editor praefatione agit. conspectu autem codicum generali praecedente satis est hoc loco nomina codicum et materiam aetatemque afferre et nimirum numerum foliorum, ίη quibus textus sermonis invenitur. - ίη secunda parte codices recensentur et examinatur emendaturque textus sermonis. iterum vir doctus Lendle libro suo (supra nominato), quo lucide demonstratur, qua via ac ratione cbgnationes et affinitates codicum permultorum perspicue erui et detegi possint, omnes huius voluminis editores ίη recensenda tanta turba codicum consilio et re magnopere adiuvit. tamen ίη codicum familiis describendis sua quisque editor via ac ratione utitur et suum iudicium de hyparchetypis et archetypo profert. quod manifestum est et ίη terminis et signis, quibus quisque editor ίη memoria textus il1ustranda utitur. nam vir doctus Lendle hyparchetypos suos signis Graecis (οι β γ ο) significavit, vir doctus Heil autem signis Hebraicis (:1 ~ C ί1 " ~), cum vir dOGtus Cavarnos ίn "familiis suis declarandis signaLatina (a b c d) praetulerit. - agmen claudit tertia pars praefationis, ίη qua agitur de editionibus impressis. viri docti Heil et Cavarnos uberius disserunt de fontibus eruendis, quibus editores vel interpretes saec. XVIsqq usi sint, et exempla quaedam adiungunt, quibus cognatio intima demonstratur comprobaturque,quae est inter fontes et editiones vel etiam versiones. quibus exemplis vir doctus Lendle supersedens stemma~e satis lucide explicat, qua via editio alia ad aliam fluxerit. Intanta codicum editionum versionumque turba nolumus margini adscribere, de quibus quoque loco codicibus ίn praefatione actum sit, praesertim cum codices saepius· acervatim suo loco ab editoribus laudentur. ίn aliis rebus quae attinent ad rationem edendi vestigia Werneri Jaeger premimus et, quae ίn volumine ΙΙ Gregorii Nysseni operum (ρ.

LXVIsqq) ab eo et de apparatu critico instruendo et de orthographicis adhibendis etde sententiis interpungendis vel distinguendis et de testimoniis notandis dicta sunt, etiam ίn hoc volumine Χ 1 valent. Postquam hoc volumen manu scriptum et ίn omnibus partibus confectum et absolutum idibus Ianuariis anni MCMLXXXIII ad bibliopolam Πiissum est, ut prelum subiret, Henricus Dorrie a.d. XVII. Kalendas Aprilis eiusdem anni morte nobis ereptus est. orbati sumus viro doctissimo magistro optimo, qui bene meritus est cum de studiis Gregorii Ν ysseni promovendis tum de editione huius voluminis propel1enda et perficienda. - quibus studiis atque laboribus nunc praeest vir doctus Wolf-Dieter Hauschild. . Reliquum est, ut gratias agamus maximas omnibus viris feminisque collegis sodalibus sociis, qui nobis ίn hoc volumine edendo auxilium tulerunt, imprimis il1is, qui nos adiuverunt et ίη codicibus investigandis conquirendis conferendis et ίη legendis corrigendisque plagulis impressis. et illis viris doctis gratiam habemus, qui sive praefecti sive custodes bibliothecarum benigne permiserunt, ut codices inspicerentur et conferrentur. quam multi sint qui nos adiuverint, il1e Conspectus codicum generalis docet. denique grato animo recordamur, quanta liberalitate ίί, qui societati virorum doctorum ίn Germania studia promovenda curanti praesunt, huic volumini ut prelum subiret auxilium tulerunt.

νι

νπ

Monasterii Guestphalorum Idibus Novembribus a.d. MCMLXXXIX Friedhelm Mann

HOC VOLUMINE CONTINENTUR Index catalogorum auctorumque qui in conspectu codicum generali adhibiti sunt (F. Mann) ................................ Catalogus,abbreviationum (F. Mann) ............................. Conspectus codicum generalis (F. Mann) ........................

ΧΙ ΧΙΧ

ΧΧΙ

PRAEFA TIONES De vita Gregorii Thaumaturgi (G. HEIL) ......................... LXXXVII 1. Conspectus codicum .......................................... XCI 2. De recensione codicum ....................................... xcv 3. De editionibus impressis ..................................... CXXVIII De sancto Theodoro σ. Ρ. CAV ARNOS) ............................ cxxxv 1. Conspectus codicum .......................................... CXXXVII 2. De recensione codicum ....................................... CXXXVIII 3. De libris typis impressis ...................................... CLXIX Lectori salutem (Ο. LENDLE) ......................................... sanctum Stephanum Ι (Ο. LENDLE) ............................ 1. Conspectus codicum .......................................... 2. De recensione codicum ....................................... 3. De editionibus impressis ..................................... Ιη sanctum Stephanum ΙΙ (Ο. LENDLE) ........................... 1. Conspectus codicum .......................................... 2. De recensione codicum ....................................... 3. De editionibus impressis ..................................... Ιη Basilium fratrem (Ο. LENDLE) ................................... 1. Conspectus codicum .......................................... 2. De recensione codicum ....................................... 3. De editionibus impressis ..................................... Ιn XL martyres Ia (Ο. LENDLE) .................................... 1. Conspectus codicum .......................................... 2. De recensione codicum ....................................... 3. De editionibus impressis ..................................... Ιη XL martyres Ib (Ο. LENDLE) .................................... 1. Conspectus codicum .......................................... 2. De recensione codicum ....................................... 3. De editionibus impressis ..................................... Ιη

CLXXV CLXXVII CLXXVII CLXXX CCXIV CCXVII CCXVII CCXVII CCXVIII CCXIX CCXIX ccxx CCXXXVI CCXXXIX CCXXXIX CCXXXIX CCXLV CCXLVII CCXLVII CCXLVII CCLVII

Χ

Ιn

HOC VOLUMINE CONTINENTUR XL martyres ΙΙ (0-, LENDLE) ..................................... 1. Conspectus codicum .......................................... 2. De recensione codicum ....................................... 3. De editionibus impressis .....................................

CCLIX CCLIX CCLIX CCLXII

INDEX CATALOGORUM AUCTORUMQUE QUI ΙΝ CONSPECTU CODICUM GENERALI ADHIBITI SUNT

Alexoudis

TEXTUS De vita Gregorii Thaumaturgi (G. HEIL) ............................ . Conspectus siglorum ................................................ . Textus .................................................................. .

3

De sancto Theodoro σ. Ρ. CAV ARNOS) .............................. .. C onspectus siglorum ................................................ . Textus

59 60 61

Ιn

73

1 2

ALEXOUOIS, Α.: Κατάλογος των έν ταΤς ίεραΤς έκκλησίαις της σuνοικίας ΚάστροΙ) πόλεως ΒερατίοΙ) της Μητροπόλεως Βελεγράδων ευρισκομένων άρχαίων χειρογράφων. Δελτίον της Ίστορικης καί ΈθνολΟΥικης ΈταιΡείας της Έλλάδος 5 (1896-1900) 352-369.

Andres

ANORES, G. ΟΕ: Qatalogo de 10s Cόdices Griegos de la Real Biblioteca de ΕΙ Escorial. Τ. 2. 3. Madrid 1965. 1967.

Astruc/Concasty

ASTRUC, C.;' CONCASTY, Μ. L.: Bibliotheque Ν ationale. Departement des mss. Catalogue des mss. grecs. ΠΙ. Le supplement grec. ΠΙ (Nr. 901-1371). Paris 1960.

Athenagoras

(Metropolit) ATHENAGORAS: Περιγραφικος κατάλογος των χειρογράφων της έν τη νήσ~ Χάλκτι ίερας Μονης της Παναγίας. Έπετηρίς ΈταιΡείας Βυζαντινών Σπουδών 10 (1933) 236-293; 11

74 75

Aubineau Pant.

AUBINEAU, Μ.: Recits "De obsidione CP." et "De imaginibus" , homelies de Gregoire de Nysse, J ean Chrysostome, Andre de Crete: Athos, Pantocrator 26. Revue de philologie de litterature et d'histoire anciennes 51 (1977) 25-37.

sanctum Stephanum ΙΙ (Ο. LENDLE) .............................. . Conspectus siglorum ................................................ . Textus .................................................................. .

95

Bandini

BANDlNI, Α. Μ.: Catalogus codicum mss. Bibliothecae Med. Laurent., varia continens opera graecorum patrum Τ. Ι-ΠΙ. Florenz 1764-1770 (Photomechanice iterata 1961).

Barbour

Basilium fratrem (Ο. LENDLE) ...................................... . Conspectus siglorum ................................................ . Textus .................................................................. .

107 108 109

BARBOUR, R.: Summary Description of the Greek Manuscripts from the Library at Holkham Hall. The Bodleian Library Record 6 (1960) 591-613.

Ιn

XL martyres Ia (Ο. LENDLE) ...................................... .. Conspectus siglorum ................................................ . Textus ................. '" .............................................. .

135 136 137

Ιn

XL martyres Ib (Ο. LENDLE) ...................................... .. Conspectus siglorum ................................................ . Textus ............................. ~.' ................................... .

Ιn

Ιn

sanctum Stephanum Ι (Ο. LENDLE) .............................. .. Conspectus siglorum ................................................ . Textus .................................................................. .

96 97

Batiffol

BATIF~OL, Ρ.:

Batiffol Lollino

BATIFFOL, Ρ.: Les manuscrits grecs de Lollino eveque de Bellune. Recherches pour servir a l'histoire de la Vaticane. MeIanges d'archeologie et d'histoire 9 (1889) 28-48.

Bertolotto

BERTOLOTTO, C.: 11 codice greco Sauliano di S. Atanasio scoperto ed illustrato. Appendice. Elenco illustrato dei codici greci Sauliani superstiti. Atti della Societa Ligure di Storia Patria 25 (1892) 51-62.

143 144

BHG

Bibliotheca Hagiographica Graeca. Troisieme edition mise a jour et considerablement augmentee par Franς:οis Halkin. Τ. Ι-ΠΙ. Bruxelles 1957.

145

Bibliotheca Vaticana

Bibliothecae Apostolicae Vaticanae codices manuscripti recensiti: Codices Vaticani graeci Π (codd. 330-603) rec. R. DEVREESSE, Rom 1937; ΠΙ (codd. 604-866) rec. R. DEVREESSE, Rom 1950; (codd. 1485-1683) rec. C. GIANELLI, Rom 1950, (codd. 1684-1744) rec. C. GIANELLI, addenda et indices curavit Ρ. CANART, Rom 1961, (codd. 1745-1962) rec. Ρ. CANART, (Tom. Ι et Π) Rom 1970. Codices graeci Ottoboniani, rec. Ε. FERON et F. BATTAGLINI, Rom 1893. Codices graeci Palatini, rec. Η. STEVENSON, Rom 1885. Codices graeci Urbinates, rec. C. STORNAJOLO, Rom 1895.

XL martyres ΙΙ (Ο. LENDLE) ...... . f................................ . C onspectus siglorum ................................................ . Textus .................................................................. .

159

Indices ........................................................................ .

170

Ιn

(1935) 151-191; 12 (1936) 285-316; 13 (1937) 50-64.

157 158

L'abbaye de Rossano. Paris 1891.

ΧΙΙ

INDEX CATALOGORUM AUCTORUMQUE

INDEX CATALOGORUM AUCTORUMQUE

ΧΙΙΙ

Bidez/Parmentier

BIDEZ, J.; Ρ ARMENTIER, L.: La tradition manuscrite de la vie de Saint Theodose par Theodore. Byzantinische Zeitschrift 6 (1897) 357-3'60.

Delehaye

DELEHAYE, Η.: Catalogus codicum hagiographicorum graeCΟΓum Bibliothecae Scholae Theologicae ίη Chalce insula. Analecta Bollandiana 44 (1926) 5-63. .

C. de Boor

BOOR, C. DE: Die Handschriften-Verzeichnisse der Koniglichen Bibliothek zu Berlin. Bd. 11. = Verzeichnis der griechischen Handschriften, Bd. 2, Berlin 1897.

Delehaye Barb.

DELEHAYE, Η.: Catalogus codicum hagiographicorum graecorum Bibliothecae Barberinianae de Urbe. Analecta Bollandiana 19 (1900) 82-118.

Boyens

BOYENS, J.: Catalogus codicum hagiographicorum graecorum Bibliothecae Monasterii Deiparae ίη Chalce tnsula. Analecta Bollandiana 20 (1901) 45-70.

DelehayeEsc.

DELEHA.YE, Η.: Catalogus codicum hagiographicorum graecorum regii Monasterii S. Laurentii Scorialensis. Analecta Bollandiana 28 (1909) 353-398.

Canart

v. Bibliotheca Vaticana.

Delehaye Marc.

Catal.

Catalogi Bibliothecae Regiae pars secunda complectens codices manuscr. graecos. Paris 1740.

DELEHAYE, Η.: Catalogus codicum hagiographicorum graecorum Bibliothecae- D. Marci Venetiarum. Analecta Bollandiana 24 (1905) 169-256.

Catal. Add.

Catalogue of Additions to the Manuscripts ίn the British Museum ίn the Years 1854-1875. 1. London 1875.

Delehaye Mess.

Catal. Germ.

VAN DE VORST, C.; DELEHAYE, Η.: Catalogus codicum hagiographicorum . graecorum Germaniae, Belgii, Angliae. Brίissel 1913 (Subsidia Hagiographica. 13.).

DELEHAYE, Η.: Catalogus codicum hagiographicorum graecorum Monasterii S. Salvatoris, nunc Bibliothecae Universitatis Messanensis. Analecta Bollandiana 23 (1904) 19-75.

Delehaye Neapolit.

Catal. Paris.

HAGIOGRAPHI BOLLANDIANI et ΟΜΟΝΤ, Η.: Catalogus codicum hagiographicorum Bibliothecae Nationalis Parisiensis. Brίissel 1896.

DELEHAYE, Η.: Catalogus codicum hagiographicorum graecorum Bibliothecae Nationalis Neapolitanae. Analecta Bollandiana 21 (1902) 381-400.

Deubner

DEUBNER, L.: Kosmas und Damian. Leipzig 1907.

Devreesse

HAGIOGRAPHI BOLLANDIANI et FRANCHI DE' CAVALIERI, Ρ.: Catalogus codicum hagiographicorum graecorum Bibliothecae Vaticanae. Brίissel 1899.

Devreesse Coisl.

HAGIOGRAPHI BOLLANDIANI et FRANCHI DE' CAVALIERI, Ρ.: Ad catalogum codicum hagiographicorum graecorum Bibliothecae Vaticanae supplementum. Analecta Bollandiana 21 (1902) 5-22.

DEVREESSE, R.: 1ntroduction a l'etude des manuscrits grecs. Paris 1954. DEVREESSE, R.: Bibliotheque Nationale. Departement des manuscrits. Catalogues des manuscrits grecs. 2. Le fonds Coislin. Paris 1945.

Devreesse 1t.

DEVREESSE, R.: Les manuscrits grecs de ΙΊtaΙίe meridionale (histoire, classement, paleographie). Citta del Vaticano 1955 (Studi e Testi. 183.).

Devreesse Sinai.

DEVREESSE, R.: Une collection Hierosolymitaine au Sinai. Revue Biblique 47 (1938) 555-558.

Catal. Vat.

Catal. Vat. Suppl.

Cavallera

CAVALLERA, F.: S. Eustathii Antiocheni homilia De Lazaro, Maria et Martha. Paris 1905.

Cavalieri

FRANCHI DE' CAVALIERI, Ρ.; MUCCIO, G.: 1ndex codicum graecorum Bibliothecae Angelicae. Studi 1taliani di Filologia Classica 4 (1896) 7-184.

Devreesse Vat.

Υ.

Bibliotheca Vaticana.

Dyobuniotes

Charitakes

CHARITAKES, G.: Άγιογραφικοι κώδικες των Μετεώρων. Νέος Έλληvομvήμωv 21 (1927) 305-331.

DYOBUNIOTES, Κ.: Κατάλογος των κωδίκων της Βιβλιοθήκης της Ζαγορας. Νέος Έλληvομvήμωv 13 (1916) 109-119.

Easterling

Coxe

COXE, Η. Ο.: Catalogi codicum manuscriptorum Bibliothecae Bodleianae pars Ι recensionem codicum graecorum continens. Oxford 1853.

EASTERLING, Ρ.: Handlist of the Additional Greek Manuscripts ίn the University Library, Cambridge. Scriptorium 16 (1962) 302-323.

Ehrhard

EHRHARD, Α.: ϋberΙίeferung und Bestand der hagiographischen und homiletischen Literatur der griechischen Kirche .. von den AnHingen bis zum Ende des 16. Jahrhunderts. Ι. Die Uberlieferung, 1 Leipzig 1937; 2 Leipzig 1938.3[,1] Leipzig 1943.3[,2] Berlin. Leipzig 1952. EHRHARD, Α.: Zur Catalogisierung der kleineren Bestande griechischer Handschriften ίη 1talien. 1. Genova. Zentralblatt fίir Bibliothekswesen 10 (1893) 189-218. EHRHARD, Α.: [Rec.] Η. Delehaye: Catalogus codicum hagiographicorum graecorum Bibliothecae Scholae Theologicae ίn Chalce insula. Byzantinische Zeitschrift 27 (1927) 119-127.

Coxe Coll.

COXE, Η. Ο.: Catalogus codicum manuscriptorum qui ίn collegiis aulisque Oxoniensibus hodie adservantur t. 1, 7: Catalogus codicum manuscriptorum Collegii Νονί. Oxford 1852.

Cyrillus

CYRILLUS, S.: Codices graeci manuscripti Regiae Bibliothecae Borbonicae. 1. Neapel 1826.

Ehrhard Catal.

Darrouzes

DARROUZES, J.: Manuscrits originair~s de Chypre a la Bibliotheque Nationale de Paris. Revue des Etudes Byzantines 8 (1950) 162-196. f

Ehrhard Rez.

Darrouzes Bull.

DARROUZES, J.: Bulletin critique. Revue des Etudes Byzantines 9 (1951) 172-191.

Delehaye Holk.

DELEHAYE, Η.: Catalogus codicum hagiographicorum Bibliothecae Comitis de Leicester Holkhamiae ίn Anglia. Analecta Bollandiana 25 (1906) 451-477.

van Esbroeck

ΥΑΝ

ESBROECK, Μ.: [Rec.] Ο. Lendle: Encomium ίη sanctum Stephanum protomartyrem. Leiden 1968, Analecta Bollandiana 87 (1969) 275-276.

χιν

Eudokimos

INDEX CATALOGORUM AUCTORUMQUE

INDEX CATALOGORUM AUCTORUMQUE

EUDOKIMOS XEROPOTAMINOS (=

Ρ.

Durontakes):

Κατάλογος ανα­

λuτικος των χεφογράφων κωδίκων της Βιβλωθήκης της Ιν Άγί~ "Ορει του 'Άθω Ιερας και σεβασμίας, βασιλικης, πατριαρχικης και σταuροπηγιακης Μονης του Ξηροποτάμοu.

Eustratiades

Eustratiades Vlat. Euthymios

Saloniki 1933.

EUSTRATIADES, S.; ARCADIOS VATOPEDINOS: Catalogue of the Greek Man~scripts ίη theLibrary of the Monastery of Vatopedi οη Mount Athos. Cambridge 1924 (Harvard Theological Studies. 11. ). EUSTRATIADES, S.: Κατάλογος των Ιν τΌ ΜονΌ Βλατέων (Τσαους­ Μοναστήρι) αποκειμένων κωδίκων. Saloniki 1918. EUTHYMIOS DIONYSIATES: χεφογράφων

Ίερας

Σuμπληρωματικος κατάλογος έλληνικων Δωνuσίοu ΆγίοΙ) ''Oροuς, Ιπιμελεί~

Fraccaroli

Gaisford

Gardthausen Cat.

27 (1957) 233-271. v. Bibliotheca Vaticana. FRACCAROLI, G.: Catalogo dei manoscritti greci della Biblioteca Universitaria di Messina. Studi Italiani di Filologia Classica 5 (1897) 329-336. GAISFORD, ΤΗ.: C a talogus sive notitia manuscriptorum qui a Ce1. Ε. D. Clarke comparati ίη Bibliotheca Bodleiana adservantur. Pars prior. Oxford 1886. GARDTHAUSEN, V.: Catalogus codicum graecorum Sinaiticorum. Oxford 1886.

Gcdeon

Μ. Ι.: ΜνημεΤα του Χριστιανισμου έν ταΤς Καλύδναις νήσοις. 'Εκκλησιαστική 'Αλήθεια 4 (1883-1884) 8-9.

Geel

GEEL, J.: Catalogus librorum manuscriptorum qui inde ab anno 1741 Bibliothecae Lugduno-Batavae accesserunt. Lugduni Batavorum 1852.

Gcrmanos

GERMANOS (Strinopulos): Κατάλογος των χεφογράφων της παρΟι τΟις

GEDEON,

Ochr~d.

a Palerme.

Analecta

HALKIN, F.: Manuscrits byzantins dΌchrίda en Macedoine Yougoslave. Analecta Bollandiana 80 (1962) 5-21.

Halkin Rad.

HALKIN, F.: υη manuscrit grec inconnu: Le Menologe de Douai Abbey, pres de Reading. Scriptorium 7 (1953) 51-58.

Hardt

HARDT, Ι.: Catalogus codicum manuscriptorum graecorum Bibliothecae Regiae Bavaricae. Τ. 1-5. Mίinchen 1806-1812.

Η unger

Kata1.

HUNGER, Η.': Katalog der griechischen Handschriften der Osterreichischen Ν ationalbibliothek, TeiH: Codices historici, codices philosophici et.. phi101ogici. Wien 1961 (Museion. Veroffentlichungen der Osterreichischen Nationalbibliothek. Neue Folge. 4. Veroffentlichungen der Handschriftensammlung. 1.).

J aeger Trad.

JAEGER, W.: Greek Uncial Fragments ίη the Library ofCongress ίη Washington. Traditio 5 (1947) 79-102.

Kohler

KOHLER, CH.: Catalogue des manuscrits de la Bibliotheque Sainte-Genevieve. Τ. 2. Paris 1896.

Kourilas

KOURILAS, Ε.: Κατάλογος των κωδίκων της Ίερας Καuσοκαλuβίων και των καλuβων αότης. Paris 1930 (Άγωρειτικη Βιβλωθήκη 5).

Kugener

KUGENER, Μ.-Α.; TRIFFAUX, EDG.: Les Homiliae cathedrales de Severe d' Antioche. HomeIie 77. Paris 1921 (Patrologia orientalis. 16,5.).

L.

(vide infra:) Lendle.

Lackner

LACKNER, W.: Είη angebliches Enkomion des Chrysostomos auf Gregor νοη Nyssa. Analecta Bollandiana 86 (1968) 5-9.

459-466, 717-726; 4 (1922) 40-49.

Lambeck/Kollar

LAMBECIUS HAMBURGENSIS, Ρ. (= Ρ. LAMBECK: Commentariorum de Augustissima Bibliotheca Caesarea Vindobonensi libri ι-νπι. Wien 1665-1679. (Editio nova:) ... opera et studio KOLLARI, AD. FR. (= KOLLAR, AD. FR.). Τ. 1-8. Wien 1766-1782.

Lambros

LAMBROS, SP. Ρ.: Catalogue ofthe Greek Manuscripts οη Mount Athos. Κατάλογος των Ιν ταΤς βιβλωθήκαις του ΆγίοΙ) "Οροuς έλληνικων κωδίκων. Cambridge 1895. 1900.

Lambros Andros

LAMBROS, SP. Ρ.: Κατάλογος των έν τΌ κατΟι την 'Άνδρον ΜονΌ της Άγίας κωδίκων. 'Επετηρίς τοϋ ΦιλολΟΥικοϋ ΣυλλόΥου Παρvασσοϋ 2

Υ.

Gianelli/Canart

v. Bibliotheca Vaticana.

GNO

Gregorii Nysseni Opera auxilio aliorum virorum doctorum edenda curavit Wernerus Jaeger. Υο1. Ι-ΙΧ; Supp1. Ι. Leiden 1952-1987.

Bibliotheca Vaticana.

Granstrem

GRANSTREM, Ε. Ε.: Katalog greceskich rukopisej Leningradskich Chranilisc. Vizantijskij Vremennik 75 (25) 1964 184-211.

Graux

GRAUX, CH.: Essai sur les ori~ines du fonds gn;c de ΙΈscurίa1. Paris 1880 (Bibliotheque de ΙΈcοle des Hautes Etudes. Sciences philologiques et historiques. 46.).

Graux/Martin

HALKIN, F.: Manuscrits grecs a Messine et Bollandiana 69 (1951) 238-281.

Halkin Mess.

Σέρρας Ιερας και σταuροπηγιακης Μονης 'ΙωάννοΙ) του Προδρόμοu. Ό Νέος Ποιμήv 2 (1920) 193-208; 331-353; 3 (1921) 83-93,325-334,

Gianelli

Graux Haun.

HALKIN, F.: υη nouveau manuscrit grec a la Bibliotheque Royale de Belgie (Le Bruxellensis 4. 322). Analecta Bollandiana 83 (1965) 357-360.

Halkin Brux.

Μονης

ΚωνσταντίνοΙ) 'Α. Μανάφη. 'Επετηρίς ΈταιΡε{ας Βυζαvτιvωv Σπουδωv

F eron/Battaglini

HALKIN, F.: Saint BartheIemy de Grottaferrata. Notes critiques. Analecta Bollandiana 61 (1943) 202-210.

Halkin

Halkin

χν

GRAUX, CH.: Rapport ~ur les manuscrits grecs de Copenhague. Notices sommaires des manuscrits grecs de la grande Bibliotheque Royale de Copenhague. Archives des Missions scientifiques et litteraires IIIe serie t. 6 (1880) 141-238. GRAUX, CH.; MARTIN, Α.: Rapport sur une mission en Espagne et· en Portuga1. Notices sommaires des manuscrits grecs dΈs­ pagne et de Portuga1. Nouvelles Archives des Missions scientifiques et litteraires 2 (1892) 1-323.

Lambros Loverdu

Μ.

Ρ.: Κατάλογος των κωδίκων των έν Άθήνάις βιβλωθηκων πλην της Έθνικης. Νέος Έλληvομvήμωv 14 (1917-

1920) 93-107. LENDLE, Ο.: Gregorius Nyssenus, Encomium phanum Protomartyrem. Leiden 1968.

Lendle (L.) Lendle Steph.

(1898) 136-244. LAMBROS, SP.

Π

ίη

Sanctum Ste-

LENDLE, Ο.: Zur ϋberΙίeferuηg der zweiten Predigt Gregors vοη Nyssa auf Stephanus. Byzantinische Zeitschrift 58 (1965) 320-326. MIGNE, Patrologia Graeca, 46.

ι

χνι

ι

INDEXCATALOGORUM AUCTORUMQUE

Mai

ΜΑΙ, Α.: De sancti Gregorii Nysseni fragmento ίη eius editionibus desiderato deque particula dogmatica έκ contra schismaticos corruptores ίη eiusdem textum restituta. Ιη: Novae patrum bibliothecae tomus IV. Rom 1847,40-51.

Mancini

MANCINI, Α.: Codices graeci Monasterii Messanensis S. Salvatoris. Messi~a 1907 (Atti della R. Academia Peloritana. 22, 2.).

Mann

ΜΑΝΝ,

Martini

MARTINI, Ε.: Catalogo di manoscritti greci esistenti nelle biblioteche italiane. Mailand 1893-1902.

Martini/Bassi

MARTINI, Α.; BASSI, D.: Catalogus codicum graecorum Bibliothecae Ambrosianae. Τ. 1-2. Mailand 1906.

Matthaei

ΜΑΤΤΗΑΕΙ,

Mercati

MERCATI, G.: Reliquie d'un Commentario greco allΈνaηgeΙο di S. Luca. Ιη: MERCATI, G.: Opere minori raccolte ίη occasione del settantesimo natalizio sotto gli auspici di S. S. Ρίο ΧΙ V 01. 2 (1897-1906). CitΘJ. del Vaticano 1937. (Studi e Testi. 77.), 72-84.

Mercati Altempsiani

F.: Die Weihnachtspredigt Gregors Mίinster 1976.

νοη

Nyssa. Diss.

CHR. FR. ΟΕ: Accurata codicum graecorum manuscriptorum bibliothecarum Mosquensium notitia. Leipzig 1805.

MERCATI, G.: Ι codici Altempsiani acquistati da Paolo V. Ιη: MERCATI, G.: Bibliotecario ed Archivista di S. R. Chiesa. Codici latini Pico Grimani Ρίο e di altra biblioteca ignota del secolo ΧΥΙ esistenti ηeΙΙΌttοbοηίaηa e ί codici greci Ρίο di Modena, con una digressione per la storia dei codici di S. Pietro ίη Vaticano. Citta del Vaticano 1938. (Studi e Testi. 75.), 106-143.

Mercati Mess.

MERCATI, G.: Indici di codici greci di Messina e vicinanze. Ιη: MERCATI, G.: Per la storia dei manoscritti di Genova e di varie badie basiliane dΊtaΙίa e di Patmo. Citta del Vaticano 1935. (Studi e Testi. 68.), 228-292.

Miller Esc.

MILLER, Ε.: Catalogue des manuscrits grecs de la BibIiotheque de 1'Escuria1. Paris 1848.

Miller Madr.

MILLER, Ε.: Bibliotheque Royale de Madrid. Catalogue des manuscrits grecs. (Notices et extraits des manuscrits de 1a Bibliotheque Nationa1e et autres bibliotheques. 31, 2.) Paris 1886.

Mingarelli

MINGARELLI, Ι. Α.: Graeci codices manu scripti apud Nanios patricios Venetos asservati. Bologna 1784.

Μίοηί

ΜΙΟΝΙ, Ε.: Codices graeci manuscripti Bibliothecae Divi Marci Venetiarum. Υο1. 1. 1,2. Roma 1960.1962 (Indice e Cata10ghi. Nuova serie. 6). Β. ΟΕ:

Montfaucon

MONTFAUCON, Paris 1715.

Mystakides

MYSTAKIOES, Β. Α.: Ό μεμβράνινος κωδιξ ύπ' άρ: 244 του έν Κ/πόλει ίερου μετοχίου του παναγίου τάφου. Byzantinisch-neugriechische Jahrbίicher 3 (1922) 351-359.

Nessel

NESSEL, D. ΟΕ: Breviarium et supp1ementum commentariorum Lambecianorum siνe catalogus aut recensio specia1is codicum manuscriptbrum graecorum, necnon 1inguarum orientalium Augustissimae Bib1iothecae Caesareae Vindobonensis. 1. Codd. theo1. graeci 1-337. Wien. Nίirnberg 1690.

Oikonomopulos

Ι

Ι

!

INDEX CATALOGORUM AUCTORUMQUE

Olivieri

OLIVIERI, Α.: Indicis codicum graecorum Magliabechianorum supplementum. Studi Ita1iani di Fi1010gia C1assica 5 (1897) 401424.

Omont Cata1. Dep.

ΟΜΟΝΤ, Η.:

Omont Cois1.

ΟΜΟΝΤ, Η.: Inventaire sommaire ... (ν. Omont Ιην.) Τ. 3. Ancien fonds grec, codd. 2542-3117. Coislin. SuppIement grec. Autres bibIiotheques de Paris. Departements. Paris 1888.

Ι

ι'

Omont

Ιην.

CataIogue des manuscrits grecs des Departernents (CataIogue geηeΓaΙ des manuscrits de France. Departements. CataIogue des manuscrits grecs). Paris 1886.

ΟΜΟΝΤ, Η.: Invcntaire sommaire des manuscrits grecs de Ia Bib1iotheque Nationa1e et des autres bibIiotheques de Paris et Departements. Paris 1886-1898.

Omont Suisse

ΟΜΟΝΤ, Η.: CataΙόgue

Omont Supp1.

ΟΜΟΝΤ, Η.: Manuscrits recemment ajoutes au fonds du supp1ement grec de Ia Bib1iotheque Nationale. Ιη: Omont Ιην. t. 4.

PapadopulosKcrameus

PAPADOPULOS- KERAMEUS, Α. 1.: 'Ιεροσολυμιτικη βιβλιοθήκη ητοι κατάλογος των έν ταΤς βιβλιοθήκαις του άγιωτάτου άποστολικου τε και καθολικου όρθοδόξου πατριαρχικου θρόνου των 'Ιεροσολύμων και πάσης Παλαιστίνης άποκειμένων έλληνικων κωδίκων. St. Petersburg

Papadopu10sKerameus Lesbos

!JAPADOPULOS-KERAMEUS, Α. 1.: Κατάλογος των έν ταΤς βιβλιοθή­

des manuscrits grecs des bibIiotheques de Suisse: BaJe, Bernc, EinsiedeIn, Gencve, Saint-Gall, Schaffouse et Zurich. Zentra1bIatt fίir Bib1iothekswesen 3 (1886) 385-452.

1891-1915. καις της νήσου Λέσβου έλληνικων χειρογράφων. Ό έν Κωνσταντινου­ πόλει Έλληνικος Φιλολογικος Σίιλλογος. Μαυρογορδάτειος Βιβλιο­ θήκη ητοι γενικος περιγραφικος κατάλογος των έν ταΤς άνα την Άνατολην βιβλιοθήκαις εύρισκομένων έλληνικων χειρογράφων καταρτισθεΤσα και συνταχθεΤσα κατ' έντολην του έν Κωνσταντινουπόλει Έλλ ηνικου Φιλολογικου Συλλόγου. Ι, 1-4. Konstantinope1 1884-

1888. JJapadopulosKcrameus Smyrna Pasini

PG

!JAPADOPULOS-KERAMEUS,

Α. Ι.: Κατάλογος των χειρογράφων της

έν Σμίιρντι Βιβλιοθήκης της ΕΙΙαγγελικης Σχολης μετα παραρτήματος περιέχοντος καί τινα άνέκδοτα. Smyrna 1877.

PASINUS, Jos.; RIVAUTELLA, ΑΝΤ.; BERTA, FR.: Codices manuscripti Bib1iothecae Regiae Taurinensis Athenaei per 1inguas digcsti et binas ίη partes distributi, ίη quarum prima hebraei et graeci, ίη aItera 1atini, ita1ici et gallici ... Τ. 1. Turin 1749. cf.

Μ.

PIERLEONI, G.: Cata10gus codicum graecorum Bib1iothecae Nationalis Neapolitanae. Τ. 1. Roma 1962. (Ministcro della PubbIica Istruzione. Indici e CataIoghi. Nuova Serie. 8.)

Bibliotheca Coisliniana olim Segueriana.

OIKONOMOPULOS, DION. Ι.: Λεριακα ητοι χωρογραφία της νήσου Λέρου. Athen 1888, 188-194.

χνιι

Puntoni

PUNTONI, V.: Indice dei codici greci della BibIioteca Estense di Modena. Studi ItaIiani di FiIoIogia CIassica 4 (1896) 379-536.

Revilla

REVILLA, Ρ. Α.: Catalogo de 10s Cόdίces Griegos de Ia Bib1ioteca de ΕΙ Escoria1. 1. Madrid 1936.

Rocchi

ROCCHI, Α.: Codices Cryptenses seu Abbatiae Cryptae Ferratae ίη TuscuIano. Grottaferrata 1883.

RostagnolF esta

ROSTAGNO, Ε.; FESTA, Ν.: Indici greci Laurenziani ηοη compresi neI cataIogo deI Bandini. Studi Italiani di Fi10Iogia C1assica 1 (1893) 129-232.

INDEX CATALOGORUM AUCTORUMQUE

ΧΥΙΙΙ

Sabbas

(ARCHIMANDRIT) SABBAS: Ukazatel' dlja obozrenija Moskovskoj Patriarsej (nyne Sinodal'noj) Biblioteki. Moskau 1855. 21858.

Sakkelion

SAKKELION, J.: Πατμιακη Βιβλιοθήκη ητοι άναγραφη των εν τη ΒιβλιοθήΚΌ της κατα την νησον Πάτμον γεραρας και βασιλικης Μονης του 'Αγίου ΆποστόλοΙ) και Εύαγγελιστου 'Ιωάννου του Θεολόγου τεθησαυρισμένων χειρογράφων τευχων.

Sakkelion/Sakkelion Seraphetinides

Athen 1890.

SAKKELION, J.; SAKKELION, Α.: Κατάλογος των χειρογράφων της Έθνικης Βιβλιοθήκης της Έλλάδος. Athen 1892. SERAPHETINIDES, Α. Α.: Σπάνιαι εκδόσεις βιβλίων και χειρόγραφα Rhodos 1954, 68-84.

της Βιβλιοθήκης Λέρου.

Serruys

SERRUYS, D.: Catalogue des manuscrits conserves au Gymnase grec de Salonique. Revue des Bibliotheques 12 (1903) 12-89.

Seymour de Ricci

SEYMOUR ΟΕ RICCI: Liste sommaire des manuscrits grecs de la Bibliotheca Barberina. Revue des Bibliotheques 17 (1907) 81-125.

SICHERL, Μ.: Die Handschriften, Ausgaben und ϋbersetΖuηgeη Jamblichos De Mysteriis. Berlin 1957 (Texte und Untersuchungen. 62.). Spyridon/Eustratiades SPYRIOON LAURIOTES; EUSTRATIAOES, S.: Catalogue of the Greek Manuscripts ίη the Library of the Laura οη Mount Athos, with Notices from other Libraries. Cambridge 1925 (Harvard Theological Studies. 12.). Sicherl

νοη

Srawley

SRAWLEY, J. Η.: The Catechetical Oration of Gregory of Nyssa. Cambridge 1956.

Stampini/de Sanctis

STAMPINI, Ε.; ΟΕ SANCTIS, G.: Inventario dei codici superstiti greci e latini antichi della Biblioteca Nazionale di ΤΟΓίηο. Rivista di Filologia e dΊstrUΖίοηe Classica 32 (1904) 387-429; 582-585.

Stevenson

Υ.

Stornajolo

v. Bibliotheca Vaticana.

Supp1.

Ι

Tsakopulos

ν.

Bibliotheca Vaticana. GNO.

TSAKOPULOS, Ε.: Περιγραφικος κατάλογος των χειρογράφων της Βιβλιοθήκης του ΟΙκουμενικου Πατριαρχείου, Β'. 'Αγίας Τριάδος Χάλκης. 'Ορθοδοξία 29 (1954) 33-48; 150-165; 305-320; 475-490;

30 (1955) 69-84; 190-206; 363-371; 437-452; 31 (1956) 79-94; 195-210; 304-320. Vasiljev

V ASILJEY, V.: Zametki ο nekotorych greceskich rukopisjach zitii svjatych na Sinae. Vizantijskij Vremennik 14 (1907) 276-333.

V. G.

VOGEL, Μ.; GARDTHAUSEN, V.: Die griechischen Schreiber des Mittelalters und der Renaissance. Leipzig 1909.

Vladimir

(ARCHIMANDRIT) VLADIMIR: Sistematiceskoe opisanie rukopisej Moskovskoj Sinodal'noj (Patriarsej) Biblioteki. 1. Rukopisi greceskija (Catalogue systematique des manuscrits de la Bibliotheque synodale. 1. Les manuscrits grecs) Moskau 1894.

Warner/Gilson

WARNER, G. F.; GILSON, J. Ρ.: British Museum. Catalogue of Western Manuscripts ίη the Old Royal and King's Collections. London 1921.

Zanetti/Bongiovanni

ΖΑΝΕΤΤΙ, Α. Μ.; BONGIOVANNI, Α.: Graeca Divi Marci Bibliotheca codicum manuscriptorum per titulos digesta... Venedig 1740.

CA Τ ALOGUS ABBREVIATIONUM quibus sermones huius voluminis ίη conspectu codicum generali et praefationibus insigniuntur Bas Mart Ia Mart Ib Mart ΙΙ Steph Ι Steph ΙΙ Thaum Theod

Ιη

Basilium fratrem (ed. Otto Lendle) Ιη XL Martyres [oratio] Ia (ed. Otto Lendle) Ιη XL Martyres [oratio] Ib (ed. Otto Lendle) Ιη XL Martyres [oratio] ΙΙ (ed. Otto Lendle) Ιη sanctum Stephanum [oratio] Ι (ed. Otto Lendle) Ιη sanctum Stephanum [oratio] ΙΙ (ed. Otto Lendle) De vita Gregorii Thaumaturgi (ed. Gunterus Heil) De sancto Theodoro (ed. Johannes Ρ. Cavarnos)

QUAE add adscr alt ann bomb cet, cett chart col coll corr cf del des ead ed e.g. eras etc fol gr l.e. ibid lllC

lac

1η

CATALOGUS ABBREVIATARUM VOCUM HOC VOLUMINE FREQUENTER OCCURRUNT

ΙΝ

addidit adscripsit alter annotatio bombycinus ceteri chartaceus columna, columnae cqllocavit correxit, correctura confer delevit desinit eadem edidit, editio, editor exempli gratia erasit, erasum et cetera folium, folia graecus id est ibidem incipit lacuna

1.c. litt m, man m alt membr mg om ρ, pag pr ras rec recc saec scil sq, sqq sscr suppl tom ν

v

vid νοl

loco citato littera, litterae manus manus altera membranaceus margo omisit, omissum pagina prior, prius, primus rasura recentior recentiores saeculum scilicet sequens, sequentes superscripsit supplevit tomus verso [e.g. fo1. 7ν] vulgata (= Migne) [sci1. ίη apparatu critico] videtur volumen, volumina

sigillo vel nom1ll1 codicis abbreviato additum manum primam, additum manum primam se ipsam corrigentem aut manum correctoris significat.

1 2

CONSPECTUS CODICUM GENERALISl

Achrid. 56 Achridensis 56 - membr., saec. ΧΙΙΙ, 422 fo1., 25 χ 19,5 cm, 1 co1., 28 Ιίn. - menologium metaphrasticum mensis Decembris - pag. 257274 Steph Ι Halkin Ochrid. 19/20; -

ρ. CCII . .

Andr. 91 Andrius 91 - membr., saec. ΧΙ, 187 fo1., 31 χ 25 cm, 2 co1., 341ίn. menologium metaphrasticum mensis Noνembris - ίοΙ 1-9v Thaum (inc. 37,20 ταίίτα εφθέγγετο) Lambros Andros 231;

Ehrharιi Ι

2,416 ann. 1; -

ρ. CXlII.

Athen. 252 Atheniensis graecus 252 - chart., saec. XIV, 215 fo1., 41 χ 30 cm, 2 co1., 51 Ιίn. - menologium metaphrasticum mensium Mart., ΑΡΓί1., Mai. - ίοΙ 140-142 Theod Sakkelion/Sakkelion 46; Ehrhard

Ι

2,594 (312

ίο!.);

ρ. cUI.

3,302; -

Athen. 457 Atheniensis graecus457 - chart., saec. XVI/XVII, 486 fo1., 32 cm, 2 co1., 27 Ιίn. - panegyricum ΡΓΟ sex mensibus compositum 266-275 Theod Sakkelion/Sakkelion 89 (saec. XVI); Ehrhard ρ.

Ι

3,309; GNO

ΙΧ

χ

21

ίοΙ.

Gebhardt 184; -

CXLVIII. CL.

Athen. 977 Atheniensis graecus 977 - membr., saec. ΧΙΙ, 263 fo1., 35 χ 26 cm, 2 co1., 32 Ιίn. - menologium metaphrasticum mensis Noνembris - ίοΙ 240-263v Thaum (des. 42,5 θανάτ~) Sakkelion/Sakkelion 176; Ehrhard

1

Ι

2,394; -

ρ. CXVIII.

Codices asterisco signatos iiιspicere ηοη licuit (cf. praef. ρ. νι).

CONSPECTUS CODICUM GENERALISl

Achrid. 56 Achridensis 56 - membr., saec. ΧΙΙΙ, 422 fo1., 25 χ 19,5 cm, 1 co1., 28 Ιίn. - menologium metaphrasticum mensis Decembris - pag. 257274 Steph Ι Halkin Ochrid. 19120; -

ρ. cCII ..

Andr. 91 membr., saec. ΧΙ, 187 fo1., 31 χ 25 cm, 2 co1., 34 Ιίn. menologium metaphrasticum mensis Novembris - ίοΙ 1-9v Thaum (inc. 37,20 ταϋτα έφθέγγετο)

Andrius 91 -

Lambros Andros 231; Ehrharci

Ι

2,416 ann, 1; -

ρ. CXIII.

Athen. 252 Atheniensis graecus 252 - chart., saec. XIV, 215 fo1., 41 χ 30 cm, 2 co1., 51 Ιίn. - menologium metaphrasticum mensium Mart., ΑΡΓί1., Mai. - ίοΙ 140-142 Theod Sakkelion/Sakkelion 46; Ehrhard

2,594 (312 fol.); 3,302; -

Ι

ρ. CUI.

Athen. 457 Atheniensis graecus 457 - chart., saec. XVI/XVII, 486 fo1., 32 cm, 2 co1., 27 Ιίn. - panegyricum pro sex mensibus compositum 266-275 Theod Sakkelion/Sakkelion 89 (saec. XVI); Ehrhard ρ.

Ι

3,309; GNO

ΙΧ

χ

21

ίοΙ

Gebhardt 184; -

CXLVIlI. CL.

Athen. 977 Atheniensis graecus 977 - membr., saec. ΧΙΙ, 263 fo1., 35 χ 26 cm, 2 co1., 32 Ιίn. - menologium metaphrasticum mensis Noνembris - ίοΙ 240-263v Thaum (des. 42,5 θανάτct-» Sakkelion/Sakkelion 176; Ehrhard

1

Codices asterisco signatos inspicere

Ι

2,394; -

ηΟΩ

ρ. CXVIII.

licuit (cf. praef.

ρ. νι).

ΧΧΙΙΙ

CONSPECTUS CODICUM GENERALIS

CONSPECTUS CODICUM GENERALIS

Athen. 979

Athen. 2102

Atheniensis graecus 979 - chart., saec. XVI, 485 fo1., 35 χ 23 cm, 2 co1., 27 Ιίn. - menologium metaphrasticum mensis Ianuarii - foΙ 114ν Bas

Atheniensis graecus 2102 (olim Thessalonicensis gymnasiu 33) membr., saec. ΧΙ/ΧΙΙ, 325 fo1., 31 χ 25,5 cm, 2 co1., 31 Ιίn. - menologium metaphrasticum mensis Novembris - foΙ 209v-243 Thaum

ΧΧΙΙ

Sakkelion/Sakkelion 176; Ehrhard

Ι

2,559; -

ρ. CCXXI.

Serruys 47; Ehrhard

Ι

2,449 (saec.

ΧΙΙ);

-

ρ. XCVI.

Athen. 981 Atheniensis graecus 981- chart., saec. XIV, 377 fo1., 30χ20 cm, 1 co1., 32 Ιίn. - menolog,ium metaphrasticum mensis Decembris - foΙ 316v-322v Steph Ι Sakkelion/Sakkelion 177 (saec. XV); Ehrhard 12,501 (saec. XIV); Lendle 119.183; Mann 144; - ρ. CLXXXIX.

Athen. 2104 Atheniensis graecus 2104 (olim Thessalonicensis gymnasiu 35) chart., saec. XIV, 293 fo1., 40 χ 28,5 cm, 2 co1., 39/40 lin. - menologium mensis Ianuarii - fol. 87v-96v Bas Serruys 49-52; Ehrhard - ρ. CCXXXI.

Athen. 992

Ι

3,197 (fo1. 47-179 saec.

Atheniensis graecus 992 - chart., saec. XIII/XIV, pars tertia fo1. 173200, 29 χ 20 cm, 2 co1., 30 Ιίn. - codex miscellaneus - foΙ 183-190v Steph Ι Ι

Sakkelion/Sakkelion 178 (saec. XIV); Ehrhard Lendle 119.201; - ρ. CLXXXIX.

2,440 ann. 3 (saec. XIII/XIV);

Athen. 1048

3,138; Lendle 117; Mann

ΙΧ

Gebhardt 143;

Atheniensis graecus 2106 (olim Thessalonicensis gymnasiu 37) membr., saec. ΧΙ, 367 fo1., 32,2 χ 23,5 cm, 2 co1., 30 Ιίn. - menologium metaphrasticum mensis Decembris - foΙ 324-333 Steph Ι Serruys 55; Ehrhard

Ι

GNO

Athen. 2106

Ι

2,514; Lendle 106.159; -

Atheniensis graecus 1048 ~ chart., saec. XVI/XVII, 527 fo1., 32 χ 21 cm, 1 co1., 241in. - orationes Symeonis Metaphrastae et aliorum auctorum ecclesiasticorum pro sex mensibus - foΙ 149v-160v Steph Ι Sakkelion/Sakkelion 186 (saec. XVII); Ehrhard 98.104.116; - ρ. CCII.

ΧΙΙΙ);

ρ. CLXXXV.

Athen. 2107 Atheniensis graecus 2107 (olim Thessalonicensis gymnasiu 38) menlbr., saec. ΧΙΙ, 214 fo1., 32,6χ24,2 cm, 2 co1., 291in. - menologium metaphrasticum mensis Novembris - foI. 192-214v Thaum

Athen. 1051 Atheniensis graecus 1051 - membr., saec. ΧΙΙ, 251 fo1., 34 χ 23 cm, 2 co1., 30 Ιίn. - menologium metaphrasticum mensis Novembris - foΙ 1-32v Thaum Sakkelion/Sakkelion 187; Ehrhard

Ι

2,416; -

Atheniensis graecus 2101 (olim Thessalonicensis gymnasiu 32) membr., saec. ΧΙΙ, 201 fo1., 38 χ 28,2 cm, 2 co1., 361ίn. - menologium metaphrasticum mensis Decembris - foΙ 146-153v Steph Ι Ι

Ι

2,409; -

2,495; Lendle 106.207; -

ρ. CXCIV.

ρ. XCVI.

Athen. 2362

ρ. XCVII.

Athen. 2101

Serruys 45; Ehrhard

Serruys 56; Ehrhard

Atheniensis graecus 2362 (έκ άγορας Μάμουκα (71,11)) - membr., saec. ΧΙΙ, 193 fo1., 33 χ 26,5 cm, 2 co1., 30 lin. - menologium metaphrasticum mensis Novembris - fol. 1-23v Thaum (inc. 7,14 περLOΙ] ΚLδος)

Ehrhard

Ι

2,436; -

ρ. XCVI.

χχΙv

CONSPECTUS CODICUM GENERALIS

CONSPECTUS CODICUM GENERALIS

Athen.2470

Athen. Loverdu 127

Atheniensis graecus 2470 (olim Serrensis Prodromu chart. Ι 31) chart. saec. XV, 402.f01., 27 χ 19 cm, 2 co1., 31 lίn. - menologium metaphrasticum mensis Ν ovembris - ίσΙ 200v-225v Thaum

Atheniensis Loverdu 127 - chart., saec. XVIII, 273 fo1., 13,5 χ 10 cm, 1 co1., codexmiscellaneus - ίσΙ 267v-268 Steph Ι (fragm. 91,3-7).

Ι

Ehrhard

2,450; -

Lambros Loverdu 103; -

χχv

ρ. CLXXXV.

ρ. XCVI.

Ath. Andr. 43 Athen. 2482 Atheniensis graecus 2482 (olim Serrensis Prodromu chart. Ι 19) chart., saec. XIV, pars secunda fo1. 46-181, 25 χ 20 cm, 1 co1., 39 lίn. - menologium totius anni - ίσΙ 125v-130v Steph Ι Ehrhard

Ι

3,149; Lendle 106.246; -

*Athous Andreu 43 - membr., saec. metaphrasticum mensis Ehrhard

Ι

Ν ovembris

-

ΧΙΙ,

376 fo1., 40 - menologium oratio ΧΥΙ Thaum

2,441.

ρ. CCII.

Ath. Dion. 43 Athen. 2522 Atheniensis graecus 2522 (olim Serrensis Prodromu membr. Ι 35) membr., saec. ΧΙΙ, 312 fo1., 30,6 χ 23,4 cm, 2 co1., 30 lίn. - menologium metaphrasticum mensis Novembris - ίσΙ 27-62 Thaum Ehrhard

Ι

2,434; -

ρ. CXIII. -

Atheniensis graecus 2560 (olim Serrensis Prodromu membr. Α 40) membr., saec. ΧΙ/ΧΙΙ, 208 fo1., 31,5 χ 24 cm, 2 co1., 31 lίn. - vitae sanctorum et homiliae panegyricae - ίσΙ 3-9 Theod Ι

3,798; -

ρ. CXL

sq.

Atheniensis graecus 2808 - membr., saec. ΧΙΙΙ, 354 fo1., 22,5 χ 15 cm, 1 co1., 21/22 lίn. - homiliae Greg~rii Ν azianzeni (Gregorii Ν ysseni haec una:) - ίσΙ 278-320 Thaum (3,5-7,26 contulit Η. Μ. Schreiber) Ι

Ι

2,595 (saec.

χΙ);

-

ρ. CUI. CLVI.

2,211 (cui Atheniensis gr. 2108 audit); -

Athous Dionysiu 44 - membr., saec. ΧΙΙ, 331 fo1., 40, 2 co1., 22 lίn. - menologium metaphrasticum mensis Ν ovembris - ίσΙ. 3-55v Thaum Lambros 1,322 (Nr. 3578); Ehrhard

Ι

2,417; -

ρ. XCVI.

Ath. Dion. 116

Athen. 2808

Ehrhard

Lambros 1,322 (Nr. 3577); Ehrhard

Ath. Dion. 44 Athen. 2560

Ehrhard

Athous Dionysiu 43 - membr., saec. ΧΙ/ΧΙΙ, 306 fo1., 40, 2 co1., 26 lίn. menologium metaphrasticum mensium Februar., Mart., Apri1. - ίσΙ 171-179 Theod

ρ. CXI.

Athous Dionysiu 116 pars prima: chart., anno 1725 scriptus, 40, 1 co1., 28 lίn. - ίσΙ 1-9 Steph Ι pars secunda: chart., anno 1657 a monacho Galactione scriptus, 40, 2 co1., 28 lίn. - menologium metaphrasticum mensis Novembris - foΙ 11-25v Thaum (des. 11,17 πίπτει) Lambros 1,335 (Nr. 3650); Ehrhard Ι 2,417 ann. 3; Lendle 115.245; -

ρ. XCVI. CCII.

Athen. Benaki 24 Atheniensis Benaki 24 - 'membr., saec. ΧΙΙ, 183 fo1., 36 χ 25,5 cm, 2 co1., 35 lίn. - menologium metaphrasticum mensis Decembris - ίσΙ 115v-122 Steph Ι van Esbroeck 276; -

ρ. CXCIV ..

Ath. Dion. 148 Athous Dionysiu 148 - chart., anno 1540 a Dositheo monacho scriptus, 644 fo1., 40, 2 co1., 30 lίn. - menologium - ίσΙ 413v-429 Bas Lambros 1,345 (Nr. 3682); Ehrhard

Ι

3,459; -

ρ. CCXXVI.

ΧΧΥΙ

CONSPECTUS CODICUM GENERALIS

CONSPECTUS CODICUM GENERALIS

Ath. Dion. 776

Ath. Doch. 77

Athous Dionysiu 776 --'- chart., saec. XVII, 91 fo1., 19 18 Ιίn. - acoluthia Stephani - ίοΙ 47-68 Steph Ι Euthymios 264; -

χ

13 cm, 1 co1.,

Athous Dochiariu 4 - membr., saec. ΧΙ, 40,2 co1., 321ίn. - menologium metaphrasticum mensis Ν oνembris - oratio χιν Thaum Ι

ρ. CXLI

sq.

CLX.

Ath. Doch. 78

Ath. Doch. 4

Lambros 1,233 (Nr. 2678); Ehrhard

Athous Dochiariu 77 - chart., saec. XV, 28,5 χ 21,4 cm, 2 co1., 311ίn. - homiliae νariorum auctorum ecclesiasticorum - ίοΙ 104-108 Theod Lambros 1,240-242 (Nr. 2751); Ehrhard Ι 3,305: "nicht foliiert"; -

ρ. CLXXXIX.

ΧΧΥΙΙ

2,417: "nicht foliiert"; -

ρ. CXVIII.

Athous Dochiariu 78 - chart., anno 1322 a monacho Sabba scriptus (V.G. 396), 389 fo1., 40, 2 co1., 28 Ιίn. - panegyricum totius anni ίοΙ 184-193v Steph Ι, ίοΙ 293ν~299ν Theod Lambros 1,242 (Nr. 2752); Ehrhard Ι 3,214; Lendle 115.182; Mann 143.152. GNO ΙΧ Gebhardt 146; ρ. CLX. CLXXXIX.

Ath. Doch. 5 Athous Dochiariu 5 - membr., saec. ΧΙ/ΧΙΙ, 397 fo1., 40, 2 co1., 25 Ιίn. - menologium metaphrasticum mensis Noνembris - ίοΙ 9v-48v Thaum Lambros 1,233 (Nr. 2679); Ehrhard

Ι

2,417; -

ρ. CXIII.

Ath. Esphig. 15 Athous Esphigmenu 15 - membr., saec. XIV, 266 fo1., 40,2 co1., 30 Ιίn. menologium metaphrasticum mensis Noνembris - ίοΙ 127v129ν, 170-197 Thaum Lambros 1,173 (Nr. 2028); Ehrhard

Ι

2,443; -

ρ. CII.

Ath. Doch. 67 Athous Dochiariu 67 - chart., saec. XVI, 388 fo1., 40, 1 co1., 21 Ιίn. - menologium metaphrasticum mensis Ianuarii - ίοΙ 10-30 Bas Lambros 1,239 (Nr. 2741); Ehrhard

Ι

2,532; -

ρ. CCXXVI.

Ath. Esphig. 17 Athous Esphigmenu 17 - membr., saec. ΧΙ, 208 fo1., 40, 2 co1., 25 lin. - codex mixtus - ίοΙ 2-7 Theod (initium usque ad 63,25 deest) Lambros 1,173 (Nr. 2030); Ehrhard

Ath. Doch. 69 Athous Dochiariu 69 - chart., saec. XIV, 452 fo1., 40,2 co1., 27 Ιίn. - hagiographica et orationes auctorum ecclesiasticorum - ίοΙ 187-193 Mart Ι b Lambros 1,239 (Nr. 2743); Ehrhard Ι 3,239; Mann 143.145.149. GNO ΙΧ Gebhardt 146; - ρ. CCLI.

Ath. Doch. 73 Athous Dochiariu 73 - membr., saec. XIV, 40, 1 co1., 30 Ιίn. menologium metaphrasticum mensis Noνembris - ίοΙ 169-206v Thaum Lambros 1,240 (Nr. 2747); Ehrhard

Ι

2,442: "nicht foliiert"; -

ρ. CXIII.

Ι

2,32;

ρ. CLII.

Ath. Grig. 9 Athous Grigoriu 9 - chart., saec. XVI/XVII, 378 fo1., 40,1 co1., 25 Ιίn. - menologium mensis Decembris - ίοΙ 330-341 Steph Ι, ίοΙ 374385 Bas (mUti1.) Lambros 1,45 (Nr. 556, saec. XV); Ehrhard Ι 3,194 (saec. XVI/XVII); Lendle 121.246; Mann 98.104.121; - ρ. CCII. CCXXVI.

Ath. Ivir. 426 *Athous Iviron 426 - chart., saec. XVII, 358 fo1., 40, 1 col: - panegyricum quattuor mensium (Octobr.-Ianuar.) - ίοΙ 249-266 Bas Lambros 2,145 (Nr. 4546); Ehrhard

Ι

3,450.

ΧΧΥΙΙΙ

CONSPECTUS CODICUM GENERALIS

CONSPECTUS CODICUM GENERALIS

Ath. Ivir. 591 Athous Iviron 591 - chart., saec. XVI, 40, 1 co1., 25 Ιίn. - 51 orationes panegyricae variorum scriptorum - ίοΙ 153-160 Theod Lambros 2,178 (Nr. 4711);

KutΙ

Ath.

~ ρ. CLXII.

ΧΧΙΧ

34

Athous Kutlumusiu 34 - membr., saec. ΧΙΙ, 286 fo1., 40, 2 co1., 29 - orat,iones Gregorii Nazianzeni (Gregorii Nysseni haec una:) ίοΙ 5-8ν, 280-285v Steph Ι (fo1. 8v des. et fo1. 280 inc. 82,11 )

Ιίn.

ρ. CCII.

Lambros 1,277 (Nr. 3103); Lendle 115.245; -

Ath. Ivir. 592 Athous Iviron 592 - chart., saec. XIV, 40, 1 co1., 32 Ιίn. - homiliae variorum auctorum ecclesiasticorum - ίοΙ 145v-149v Theod Lambros 2,178 (Nr. 4712); Ehrhard

Ι

3,819; -

ρ. CLXI

Lambros 1,278 (Nr. 3109); Ehrhard

Athous Iviron 594 - chart., saec. XVI, 439 fo1., 40, 2 co1., 22 menologium quattuor mensium - ίοΙ 413v-418 Steph Ι Ι

3,455; Lendle 115.206; -

Ιίn.

ρ. CXCIV.

Ath.

2,418; -

Ι vir.

Athous Kutlumusiu 48 - membr., saec. ΧΙΙ, 284 fo1., 29 χ 23,5 cm, 2 cοΙ, 37 Ιίn. - orationes panegyricae variorum auctorum ecclesiasticorum - ίοΙ 81 v-84v Theod

Ι

*Athous Karakallu 6 - membr., saec. ΧΙΙ, 308 [οΙ, 40, 2 coΙ menologium metaphrasticum mensis Ν ovembris - oratio Ι Thaum (prima folia huius codicis ( = orationis Ι) sunt chart., saec. ΧΥΙΙ) Ι

KutΙ

Athous Kutlumusiu 380 - chart., saec. ΧΥΙ, 191 [οΙ, 160, 1 cοΙ, 12 Ιίn. - codex miscellaneus - fo1. 102-106 Steph Ι (fo1. 106 des. 77,16) ρ. CLXXXIX.

Lambros 1,313 (Nr. 3453); Lcndle 115.182; -

Ath. Lavr.

Spyridon/Eustratiades 23 (Nr. 206); Ehrhard

2,418.

*Athous Kavsokalivion 32 - chart., saec. ΧΥΙΙΙ, 114 [οΙ, 28 χ 16 cm - orationes panegyricae variorum auctorum (ίn festos diei natalis Deiparae et circumcisionis Domini Nostri) - ίοΙ 33-58 Bas

Β

86

*Athous Lavras Β 86 - membr., saec. ΧΙ, 295 fo1., 27 - menologium metaphrasticum mensis Novembris Thaum

Ath. Kavsok. 32

Ath. Lavr.

Β

Ι

χ

21 cm, 2 co1. 182-207v

[οΙ

2,444.

116

*Athous Lavras Β 116 - membr., anno 1330, 202 fo1., 40 - opera Gregorii Nysseni - ίοΙ 77-92v Thaum

coΙ

Spyridon/Eustratiades 29 (Nr. 236). Kourilas 40.

380

ρ. CXCIV.

Ath. Karak. 6

Lambros 1,130 (Nr. 1519); Ehrhard

ρ. CI.X.

Ath.

683

3,642; -

Lambros 1,278 (Nr. 3117); -

ρ. CXIII.

Athous Iviron 683 - chart., saec. XIV, 309 fo1., 80, 1 co1., 291ίn. orationes variorum auctorum ecclesiasticorum - ίοΙ 284-294v Steph Ι Lambros 2,199 (Nr. 4803); Ehrhard

ρ. CI.XII.

2,257; -

Ath. Kut1. 48

Athous Iviron 657 - chart., anno 1517, 471 [οΙ, 80,1 cοΙ, 261ίn.­ menologium metaphrasticum mensis Novembris - ίοΙ 5-47v Thaum Ι

Ι

-

Ath. Ivir. 657

Lambros 2,192 (Nr. 4777); Ehrhard

40

Athous Kutlumusiu 40 - membr., saec. ΧΙΙΙ, 522 pag., 40,2 co1., 38 Ιίn. - homiliae panegyricae totius anni - pag. 97-105 Theod

sq.

Ath. Ivir. 594

Lambros 2,180 (Nr. 4714); Ehrhard

KutΙ

Ath.

χ

29 cm, 2

CONSPECTUS CODICUM GENERALIS

CONSPECTUS CODICUM GENERALIS

ΧΧΧ

Ath. Lavr. Γ 117

Athous Lavras r 117 -'- membr., saec. ΧΙΙ, 239 ίοΙ, 32 χ 24 cm, 1 cοΙ, 30 Ιίn. - panegyricum totius anni - ίοΙ 61-68 Steph Ι, ίοΙ 71v-79v Bas (ίοΙ 79ν des. 129,14/15) Ι

Spyridon/Eustratiades 49; Ehrhard

2,36; Lendle 121.244; Mann 226; -

ρ.

Ath. Lavr.

Ε

ΧΧΧΙ

185

*Athous Lavras Ε 185 - membr., saec. ΧΙΙ, 408 ίοΙ, 38 χ 26 cm, 2 col. - menologium metaphrasticum mensis Novembris - ίοΙ 33-81 v Thaum Spyrido~/Eustratiades

99 (Nr. 647); Ehrhard

Ι

2,419.

CCII. CCXXVI.

Ath. Lavr.

Ath. Lavr. Δ 54 Athous Lavras Δ 54 - membr., saec. ΧΙΙΙ a monacho Theodulo scriptus, 99 ίοΙ, 33 χ 26 cm, 2 cοΙ, 30 Ιίn. - menologium metaphrasticum mensis Decembris - ίοΙ 89-92v Steph Ι (ίοΙ 92ν des. 85,2) Spyridon/Eustratiades 63 (saec. - ρ. CLXXXIX.

ΧΙ);

Ehrhard

Ι

ΧΙΙΙ);

2,486 (saec.

Lendle 120.170;

Athous Lavras Δ 71 - membr., saec. ΧΙ/ΧΙΙ, 258 ίοΙ, 32 χ 24 cm, 2 col. - menologium metaphrasticum mensis Novembris - ίοΙ 1-37v Thaum Ι

2,418; -

Athous Lavras Ε 188 - chart., anno 1626/1627 a monacho Raphaele de codice Athoo Lavras Δ 84 descriptus, 434 ίοΙ, 39 χ 25 cm, 2 col. panegyricum - ίοΙ 65-68 Theod, ίοΙ 364-370 Mart Ι b* Spyridon/Eustratiades 100 (anno 1627); Ehrhard ρ.

Athous Lavras Λ 70 - chart., anno 1655/1656 a hieromonacho Antonio scriptus, 324 ίοΙ, 29 χ 19 cm, 2 cοΙ, 241ίn. - menologium metaphrasticum mensis Decembris - ίοΙ 197v-211 Steph Ι

Ι

3,509 (saec.

ΧΙΙΙ);

CCXXVI.

Ι

3,842 (22

χ

14 cm) -

ρ. CXXXVIlI.

Athous Lavras Ω 150 - chart., anno 1756, 286 ίοΙ, 42 χ 27 cm menologium metaphrasticum mensis Ν ovembris (sequitur ίn eodem codice post ίοΙ 286 menologium metaphrasticum mensis Decembris chart. saec. ΧΥΙΙΙ 219 ίοΙ) - ίοΙ 22-54v Thaum Spyridon/Eustratiades 362; Ehrhard

Ι

ρ. CLXXXIX.

Ath. Lavr. Ω 150

Athous Lavras Δ 83 - membr., saec. ΧΙΙ/ΧΙΙΙ a monacho Germano scriptus, 279 ί~Ι, 37 χ 28 cm, 2 cοΙ, 261ίn. - menologium metaphrasticum mensis Decembris - ίοΙ 173-185 Steph Ι 72; Ehrhard

2,487; Lendle 120.170; -

Lendle

Ath. Lavr. Δ 83

SΡΥrίdόη/Εustratίades

Ι

*Athous Lavras Λ 117 - chart., saec. XVI, 472 ίοΙ, 21 χ 12 cm vitae et martyria menologii metaphrastici et homiliae variorum auctorum ecclesiasticorum - ίοΙ 29-36 Theod Spyridon/Eustratiades 284; Ehrhard

Ehrhard

3,299 (anno 1626/1627);

Ath. Lavr. Λ 117

Athous Lavras Δ 80 - membr., saec. ΧΙΙΙ, 345 ίοΙ, 38 χ 26 cm, 2 cοΙ, 33 Ιίn. - panegyricum mensium Dec.-Febr. - ίοΙ 95v-102 Steph Ι, ίοΙ 120-130v Bas ΧΙΙ);

Ι

CLXII. CCLI.

Spyridon/Eustratiades 276; Ehrhard

ρ. CXIII.

Ath. Lavr. Δ 80

Spyridon/Eustratiades 71 (saec. 121.246; Mann 196; - ρ. CCIl.

188

Ath. Lavr. Λ 70

Ath. Lavr. Δ 71

Spyridon/Eustratiades 67 (Nr. 447); Ehrhard

Ε

2,487; Lendle 120.170; -

Ι

2,419; -

ρ. CXIII. CXVIII.

ρ. CLXXXIX.

Ath. Lavr. Ω 153 Ath. Lavr. Δ 84 Athous Lavras Δ 84 - membr., saec. ΧΙΙ/ΧΙΙΙ, 432 ίοΙ (ίοΙ 411-432 chart. saec. XV), 37 χ 24 cm, 2 col. - panegyricum - ίοΙ 54-58v Theod, ίοΙ 315-320 Mart Ι b Spyridon/Eustratiades 73 (saec.

ΧΙΙΙ);

Ehrhard Ι 3,297 (saec.

ΧΙΙ/ΧΙΙΙ);

-

ρ. CLXII.

Athous Lavras Ω 153 - chart., saec. XVII, 345 ίοΙ, 46 χ 30 cm, 2 cοΙ, 30 Ιίn. - panegyricum mensium Dec.-Febr. - ίοΙ 103-110 Steph Ι, ίοΙ 127-138 Bas Spyridon/Eustratiades 363; Ehrhard CCII. CCXXVI.

Ι

3,510; Lendle 121.246; Mann 196; -

ρ.

ΧΧΧΠ

CONSPECTUS CODICUM GENERALIS

CONSPECTUS CODICUM GENERALIS

Ath.

Ath. Lavr. 1968 *Athous Lavras1968 ~ chart., anno 1843, 401 fo1., 34 χ 23 cm - orationes panegyricae variorum auctorum ecclesiasticorum - ίοΙ 245-260 Theod Spyridon/Eustratiades 367; -

Ath.

PanteΙ

Ath.

Ι

3,129; -

PanteΙ

ρ. CLXII.

201

Lambros 2,230 (Nr. 5708), qui titulum sermonis 41 his νerbis describit: Γρηγορίου Νόσσης είς τον όκταήμερον πεΡLτομην και είς ΒασίλεLOν τον μέ-γαν.

PanteΙ

300

471

Lambros 1,95 (Nr. 1052); Ehrhard

PanteΙ

Lambros 1,95 (Nr. 1054); Ehrhard

Ι

2,420; -

ρ. cXVIII.

Ath. Pantokr. 26 χ

31 cm, 2

ρ. CUI.

Ath. Pantokr. 86 Athous Pantokratoros 86 - chart., anno 1227, 2 co1., 30 Ιίn. homiliae Ephraim Syri et orationes Symeonis Metaphr., Gregorii Ν ysseni - ίοΙ 356-360v Theod ΙΧ

Spira 371; -

ρ. CXLVIII. CU.

Ath. Prot. 2 Athous Protatu 2 - membr., saec. ΧΙ, 284 fo1., 38 χ 29 cm, 2 co1., 42 Ιίn. orationes pro sex mensibus collectae - ίοΙ 230-235v Steph Ι

ρ. CLXXXIX.

858

*Athous Panteleimonos 858 - chart., saec. ΧΙΧ, 70 fo1., 25 χ 19 cm - panegyricum ίn tres hierarchas - oratio 111 Bas Lambros 2,446 (Nr. 6365).

2,419.

Athous Pantokratoros 20 - membr., saec. ΧΙ, 250 fo1., 40, 2 co1., 33 Ιίn. menologium metaphrasticum mensis Novembris - ίοΙ 19-47v Thaum

Lambros 1,1 (Nr. 2); Ehrhard

Ath.

Ι

Lambros 1,101 (Nr. 1120); Ehrhard Ι 3,1002; GNO

Athous P·anteleimonos 471 - chart., saec. ΧΥΙ a monacho Ν ectario (V.G. 331) scriptus, pars secunda fo1. 17-105,21 χ 24 cm, 1 co1., 181ίn. - acoluthia Stephani - ίοΙ 59v-76v Steph Ι Lambros 2,377 (Nr. 5978); Ehrhard Ι 3,971; Lendle 116.182 (Nr. 88); -

*Athous Pantokratoros 18 - membr., saec. ΧΙΙ, 349 fo1., 40, 2 co1. menologium metaphrasticum me11:sis Ν ovembris - oratio ιν Thaum

Lambros 1,95 (Nr. 1060); Aubincau Pant. 26 sqq; -

Lambros 2,359 (Nr. 5807); Ehrhard 13,466; Lendle 115.209. GNO ΙΧ Gebhardt 157; - ρ. CXCIV.

PanteΙ

ρ. CXXXIX.

Athous Pantokratoros 26 - membr., saec. ΧΙ, 276 fo1., 24 co1., 29 Ιίn. - panegyricum - ίοΙ 68v-75 Theod

Athous Panteleimonos 300 ~ chart., saec. XV, 650 pag., 30,5 χ 21 cm, 2 co1., 32 Ιίn. - panegyricum totius anni - pag. 128-143 Steph Ι

Ath.

6369) (318 pag.); -

Ath. Pantokr. 20

*Athous Panteleimonos 201 - chart., saec. ΧΙΧ, 430 fo1., 29 χ 20 cm - hagiographica, orationes auctorum ecclesiasticorum - ίοΙ 258-(262) Bas (= sermo 41; fo1. 262 inc. sermo 42)

Ath.

(Ντ.

Ath. Pantokr. 18

196

Athous Panteleimonos 196 - chart., saec. XVII, 760 pag., 29 χ 19,5 cm, 1 co1., 25 lin. - 44 homiliae et orationes panegyricae variorum auctorum ecclesiasticorum - pag. 47-59 Theod Lambros 2,319 (Nr. 5703); Ehrhard

862

*Athous Panteleimonos 862 - chart., saec. ΧΙΧ, 162 fo1., 30,5 χ 21,5 cm - orationes variorum auctorum ecclesiasticorum - pag. 299sqq Theod Lambros 2,446

ρ. CXXXVI1I.

PanteΙ

ΧΧΧΙΙΙ

Ι

3,132; Lendlc 116.178; -

ρ. CLXXXIX.

Ath. Prot. 14 Athous Protatu 14 - membr., saec. ΧΙΙ, 245 fo1., 33 χ 26 cm, 2 co1., 32 Ιίn. - menologium metaphrasticum mensis Novembris - ίοΙ 3-33 Thaum

CONSPECTUS CODICUM GENERALIS

CONSPECTUS CODICUM GENERALIS

Ath. Prot. 19

Ath. Vat. 442

Athous Protatu19 - tnembr., saec. ΧΙΙ, 158 fοΙ, 31 χ 24 cm, 2 cοΙ, 32 lin. - menologium metaphrasticum mensis Decembris - ίοΙ 92-100 Steph Ι

Athous Vatopediu 442 - chart., saec. XV, 219 pag., 27 χ 18 cm, 1 col., 25 lin. - orationes variorum auctorum ecclesiasticorum - pag. 48-52 Bas

χχχιν

Lambros 1,4 (Nr. 19, saec. - ρ. CLXXXIX.

ΧΙ);

Ehrhard Ι 2,487 (saec. ΧΠ); Lendle 121;

Eustratiades 87; Mann 197.201; -

χχχν

ρ. CCXXVI.

Ath. Prot. 43

Ath. Vat. 451

Athous Protatu 43 - chart., anno 1620 a Sophronio scriptus, 239 fοΙ, 40 χ 27 cm, 2 cοΙ, 30 lin. - menologium metaphrasticum mensis Novembris - ίοΙ 2-33 Thaum

Athous Vatopediu 451 - chart., saec. ΧΥΙΙ ab Ambrosio Gavalla scriptus, 155 fοΙ, 20 χ 14 cm, 1 cοΙ, 30 lin. - orationes panegyricae variorum auctorum ecclesiasticorum - pag. 299-307 Theod

Lambros 1,7 (Nr. 43); Ehrhard

Ι

2,420; -

Ι

Eustratiades 90; Ehrhard

ρ. CXIII.

3,887; -

ρ. CXLIII. CXLVI.

Ath. Prot. 50

vt

Athous Protatu 50 - chart., anno 1621/1622 a Macario scriptus, 167 fοΙ, 30 χ 21 cm, 2 cοΙ, 28 lin. - menologium metaphrasticum mensis Decembris - ίοΙ 93-102 Steph Ι

Athous Vatopediu 456 - membr., saec. Χ, 282 fοΙ, 36 χ 23 cm, 2 cοΙ, 29 lin. - homiliae et orationes panegyricae variorum auctorum ecclesiasticorum - ίοΙ 274-282 Theod

Lambros 1,8 (Nr. 50); Ehrhard

Ι

2,488; Lendle 121; -

ρ. CLXXXIX.

Eustratiades 91; Ehrhard

Ι

3,728.874; -

ρ. CXXXIX. CXLIII.

Ath. Vat. 58

Ath. Vat. 491

Athous Vatopediu 58 - chart., saec. XIV, 270 fοΙ, 29 χ 22 cm, 1 cοΙ, 28-30 lin. - opera Basilii et Ioannis Chrysostomi (Gregorii Nysseni solum hoc unum:) - ίοΙ 247 -270v Thaum

Athous Vatopediu 491 - membr., saec. ΧΙ, 270 fοΙ, 31 χ22 cm, 1 cοΙ, 31-33 lin. menologium metaphrasticum mensis Novembris ίοΙ 248-270v Thaum

Eustratiades 18; -

ρ. XCVII.

Eustratiades 1Ο 1; Ehrhard

Ι

va Athous Vatopediu 111 - membr., saec. ΧΙ, 380 fοΙ, 29 χ 18 cm, 1 cοΙ, 27 lin. - opera Gregorii theologi et aliorum auctorum ecclesiasticorum - ίοΙ 190-194 Mart Ι a, ίοΙ 167-176v Mart Ι b Eustratiades 29; -

ρ. CCXLIII. CCLI.

2,442; -

ρ. CXIII.

Ath. Vat. 493 Athous Vatopediu 493 - chart., saec. XIII/XIV, 281 fοΙ, 29 χ 21 cm, 2 cοΙ, 251in. - menologium metaphrasticum mensis Novembris - ίοΙ 21-57v Thaum Eustratiades 102; Ehrhard

Ι

2,416; -

ρ. CXIII.

Ath. Vat. 128 Athous Vatopediu 128 - membr., saec. ΧΙΥ, 400 fοΙ, 28 χ 20 cm, 1 cοΙ, 30 lin. - opera Gregorii Nysseni - ίοΙ 256v-263 Steph Ι, ίοΙ 263v-287 Thaum, ίοΙ 287v-298 Bas, ίοΙ 312v-315 Mart Ι a, ίοΙ 315-320v Mart Ι b, ίοΙ 321-325 Theod Eustratiades 32; GNO ΠΙ 2 Kenneth Downing ΧΧΙΧ; Suppl. Ι Horner CXXIV; - ρ. CIV. CXL. CXLII. CLXXX. CCXXI. CCXL. CCXLIII. CCXLVIII.

Ath. Vat. 494 Athous Vatopediu 494 - membr., saec. ΧΙ, 250 fοΙ, 33 χ 24 cm, 2 cοΙ, 32 lin. - menologium metaphrasticum mensis Novembris - ίοΙ 248-250v (23,22 ουκ αμΟLpοi3ν - 27,17 τα γνωρίσματα) et ίοΙ 1-13v (34,12 p~δ(ως υπενόστησε - 57,8 finis oratio~is) Thaum Eustratiades 102; Ehrhard

Ι

2,416; -

ρ. XCVI.

CONSPECTUS CODICUM GENERALIS

CONSPECTUS CODICUM GENERALIS

Ath. Vat. 496

Ath. Xir. 120

Athous Vatopediu 496'- membr., saec. ΧΙ, 388 fo1., 36 χ 24 cm, 2 co1., 38 Ιίn. - menologium metaphrasticum mensis Novembris - fol. 226-250 Thaum

Athous Xiropotamu 120 - chart., anno 1617 a monacho Cyrillo scriptus, 385 fo1., 40,5 χ 27 cm, 2 co1., 321ίn. - panegyricum mensium Dec.Ian. - foI. 120-128 Steph Ι, fol. 173-184 Bas

ΧΧΧΥΙ

Eustratiades 102; Ehrhard

Ι

2,442; -

ΧΧΧΥΙΙ

Lambros 1,207 (Nr. 2453); Eudokimos 49; Ehrhard Ι 3,510; Lendle 122.245 ann. 5; Mann 196; - ρ. CCII. CCXXVI.

p.CXVIII.

Ath. Vat. 498

Ath. Xir. 134

Athous Vatopediu 498 - membr., saec. ΧΙΙ, 190 fo1., 37 χ 26 cm, 2 co1., 32 Ιίn. - menologium metaphrasticum mensis Decembris - ίοΙ 180-186v Steph Ι

Athous Xiropotamu 134 - chart., saec. ΧΥΙ, 228 fo1., 4°, 1 co1., 28 Ιίn. - orationes pro sex m~nsibus collectae - fol. 99-107v Steph Ι

Eustratiades 103 (saec. ΧΙ); Ehrhard 143.145.150; - ρ. CLXXXIX.

Ι

2,485 (saec.

ΧΙΙ);

Lendle 120.183; Mann

Lambros 1,208 (Nr. 2467); - ρ. cxcVII.

ΕhΓh,ΙΓd Ι

1,284; Lcndlc 122.216;

Μ,ιnη

160.162.168;

Ath. Xir. 138 Ath. Vat. 499 *Athous Vatopediu 499 - chart., saec. XVII, 594 fo1., 34 χ 20 cm, 2 co1., 241ίn. - menologium metaphrasticum mensis Ianuarii - ίοΙ 925ν Bas Eustratiades 104; Ehrhard

Ι

ρ.

2,560; -

Athous Xiropotamu 138 - chart., anno 1615, 319 fo1., 34χ27,5 cm, 1 co1., 26 Ιίn. - codex mixtus (orationes panegyricae vitarum sanctorum) - fol. 121-126v Theod Lambros 1,208

(ΝΙ'.

2471);

ΕhΓhard Ι

3,330; -

ρ.

CI,XII.

CCXXVI.

Bas. F V 29 Ath. Vat. 630 Athous Vatopediu 630 - chart., saec. XIV/XV, 411 fo1., 26 χ 18 cm, 1 co1., 221ίn. - 34 orationes panegyricae - ίοΙ 141v-149 Theod Eustratiades 124 (saec. XV); Ehrhard

Ι

3,489; -

ρ.

Omont Suisse 394 (saec. XIV); Catal. Gel'm. 195 (saec. ΧΙΙ); Ehrhard Ι 2,45 (saec. ΧΙΙ); Lendle 116.243; Mann 95.101.111. GNO ΙΧ Spira 380; - ρ. CCII. CCXXXI. CCLI. CCLIV.

CLXII.

Ath. Vat. 639 Athous Vatopediu 639 - chart., saec. XV, 219 fo1., 33 32 Ιίn. - panegyricum - ίοΙ 77v-82 Steph Ι Eustratiades 128; Mann 144.146.150; -

ρ.

BasiIeensis Universitatis F V 29 - membr., saec. ΧΙΙ/ΧΙΙΙ, pars secunda fo1. 11-129,31,5 χ 24,4 cm, 2 co1., 321ίn. - panegyricum totius anni - ίοΙ 18-26 Steph Ι, fol. 38v-53v Bas, ίοΙ 98-106 Mart Ι b

χ

23 cm, 2 co1.,

Berat. 29 Beratinus 29 vide Tiranensis 3

CLXXXIX.

Berol. 367 Ath. Xir. 39 Athous Xiropotamu 39 - chart., saec. XVI, 193 fo1., 22 panegyricum - fol. 173-183 Steph Ι Lambros 1,201 (Nr. 1372); Eudokimos 17; Ehrhard'I 3,230 ann. 4; -

χ

15 cm ρ.

CLXXXIX.

*Berolinensis 367 - membr., saec. ΧΙΙ (= prima manus foliorum 152, 60-105), 120 fo1., 27 χ 21 cm - panegyricum totius anni - fol. 51 Steph Ι C. de Boor 213; Catal. Germ. 169; Ehrhard Ι 2,38; Lendle 117 (codex rapinis belli annorum 1939-1945 amissus aut incendiis deletus est).

ΧΧΧVΙΙΙ

CONSPECTUS CODICUM GENERALIS

Brix.

Α

111 3

Ι

ρ. CLII. CLVIII.

3,858; -

Brux.

ιν

Cantabr.

ρ.

322

c.

υηίν.

ρ. XCVII. CXVIII.

Constantinopolitanus ιΧγΙιχς ΤΡLctοος 87 - membr., saec. ΧΙ, 288 fοΙ, 33,5 χ 23 cm, 2 cοΙ, 30 Ιίn. - .menologium metaphrasticum ,mensis Decembris - ίοΙ 236v-246,v Steph Ι

Add. 7593 Const. ιΧγ. ΤΡLctο. 89 Constantinopolitanus ιΧγΙιχς ΤΡLctοος 89 - membr., saec. ΧΙΙ, 302 fοΙ, 32 χ 22,5 cm, 2 cοΙ, 27 Ιίn. - menologium metaphrasticum mensis Decembris - ίοΙ 172-184 Steph Ι Delehaye 20; Ehrhard Rez. 122; Tsakopulos 197; Ehrhard Mann 208.241; - ρ. CLXXXIX.

ann. 1.

Const. ιΧγ. ΤΡLctο. 82 Constantinopolitanus ιΧγΙιχς ΤΡLctοος 82 - membr., saec. ΧΙ/ΧΙΙ, 438 ίσι, 37 χ 28 cm, 2 cοΙ, 25 Ιίn. - menologium metaphrasticum mensis Ν ovembris ίοΙ 4-45 Thaum Delehaye 12; Tsakopulos 79; Ehrhard

2,422; -

Delehaye 16 (saec. ΧΙΙ); Ehrhard Rez. 122; Tsakopulos 193; Ehrhard Ι 2,505 (saec. χι); Lendle 122.169; ρ. CLXXXIX.

23,22) ρ. CIV,

Ι

Const. ιΧγ. ΤΡLctο. 87

Cantabrigensis Universitatis Additional 7593 - chart., saec. XIV, 225 fοΙ, 31,6 χ 23,5 cm, 1 cοΙ, 32 Ιίn. - menologium metaphrasticum menSlS Novembris - ίοΙ 1-1v Thaum (21,23 τα]ς άποοείξεις-ώς οό[κ Easterling 311; -

Constantinopolitanus ιΧγΙιχς ΤΡLctοος 85 - membr., saec. ΧΙ, 235 fοΙ, 35,5 χ 26 cm, 2 cοΙ, 33 Ιίn. - menologium metaphrasticum mensis Novembris - ίοΙ 8-32v Thaum Delehaye 15; Tsakopulos 190; Ehrhard

Bruxellensis ιν 322 - membr., saec. ΧΙ/ΧΙΙ, 104 fοΙ, 32 χ 24,5 cm, 2 cοΙ, 31 Ιίn. - menologium metaphrasticum mensis Novembris - ίοΙ 84v-104v Thaum (des. 51,20 χεόμενα) Halkin Bruxellensis 357-360; -

ΧΧΧΙΧ

Const. ιΧγ. ΤΡLctο. 85

Brixianus Querinianusgraecus Α 1113 - chart., saec. XVI, 571 fοΙ, 28,5 χ 19,4 cm, 2 cοΙ, 30 Ιίn. - orationes panegyricae et opera alia auctorum ecclesiasticorum - fol. 234-238v Theod Martini 1,2; Ehrhard

CONSPECTUS CODICUM GENERALIS

Ι

Ι

2,489; Lendle 122.176;

Const. ιΧγ. ΤΡLctο. 90 Constantinopolitanus ιΧγΙιχς ΤΡLcXοος 90 - membr., saec. XIII/XIV, 361 fοΙ, 38 χ 29,5 cm, 2 cοΙ, 54 Ιίn. - menologium metaphrasticum mensis Decembris - ίοΙ 125v-128v Steph Ι

ρ. XCVII. CXIII.

2,420; -

Delehaye 20 (saec. ΧΙΙΙ); Ehrhard Rez. 123; Tsakopulos 198; Ehrhard (saec. XIV); Lendle 122.138; - ρ. CLXXX.

Ι

2,505

Const. ιΧγ. ΤΡLctο. 83 Constantinopolitanus ιΧγΙιχς ΤΡLctοος 83 - membr., saec. ΧΙ/ΧΙΙ, 223 35 χ 25 cm', 2 cοΙ, 34 Ιίn. - menologium metaphrasticum mensis Novembris - ίοΙ 25-50v Thaum

ίσι,

Delehaye 13; Tsakopulos 80; Ehrhard

Ι

2,421; -

ρ. CII.

Const. ιΧγ. ΤΡLctο. 84 Constantinopolitanus ιΧγΙιχς ΤΡLctοος 84 - chart., saec. XIV, 287 fοΙ, 23 χ 24 cm, 1 cοΙ, 28-32 Ιίn. - menologium metaphrasticum mensis Novembris - ίοΙ 28-56 Thaum Delehaye 14; Tsakopulos 83; Ehrhard

Ι

2,422; -

ρ. XCVI.

Const.

πcxνcxγ. κιχμ.

10

Constantinopolitanus πιχνιχγΙιχς κcxμCXΡLωΤLσσ-ης 10 - membr., saec. ΧΙΙ, 411 fοΙ, 35 χ 25 cm, 2 cοΙ, 28 Ιίn. - panegyricum mensium Dec.Febr. - ίοΙ 128v-137 Steph ι, ίοΙ 163-176 Bas Boyens 48; Athenagoras 252; Tsakopulos 25,125; Ehrhard Ι 3,509; Lendle 117.245; Mann 196.241. GNO ΙΧ Gebhardt 144; - ρ. CCII. CCXXVI.

Const. πιχνιχγ. τctφ. 48 Constantinopolitanus πιχνιχγΙοι) Τctφοu 48 (Dumbarton Oaks 51. 27. 1) - chart., saec. ΧΥ, 543 fοΙ, 28,5 χ (?) cm, 1 cοΙ, 27 Ιίn. - homiliae

CONSPECTUS CODICUM GENERALIS

CONSPECTUS CODICUM GENERALIS

-XL

et orationes panegyricae νariorum auctorum ecclesiasticorum 103 Theod Papadopulos-Kerameus 4,65; Ehrhard

Ι

3,846; -

ρ. CXLIII

sq.

ίοΙ

Constantinopolitanus τ-ης θεολογι,κ-ης σχολ-ης 32 - chart., anno 1561, 514 fo1., 32 χ 22 cn~, 2 co1. (pars 1= ίο1. 1-35: 1 co1.) - codex mixtus ίοΙ 95v-102 Theod

CXLVIII.

Delehaye 38; Ehrhard Rez. 119-127; Ehrhard

Constantinopolitanus ποιvοιγLΟU τ [pro και] sunt lectiones, quae praecipue testibus familiae β traditae sunt), 91,10 σκοπηθέντων ( = β) correxit ex Ιστορηθέντων etc. Libri δ 2 lectionum propriarum exempli gratia has proponam: 82,2 λέγοντος: λαλοuντος, 83,4 νόμον: μόνον, 89,22 όπερουράνιον: ουράνιον, 91,6 '!ησοuν om, 92,2 έκδεχέσθωσαν: άποδεχέσθωσαν, 92,20 την om. textum autem libri δ 2 ex duobus fontibus mixtum esse his exemplis demonstretur: ex exemplari, quod ad hyparchetypum ω 1 pertinuit, complures lec-

CXCVI

PRAEFATIO

ΙΝ SANCTUM STEPHANUM Ι

tiones propriae depromptae sunt, inprimis νerba ίη hyparchetypo ω 2 omissa (ut 77,8 γαρ post μεν, 80,9 ό πσνηρος post ην, 80,9 τινα post άλλον, 81,15 Ίταλοι και post ΜεσοποταμΤται etc.) et commutato ordine composita (ut 83,1-2 οuτως εχων, 83,6 χειρών άδίκων, 83,7 τών προσόντων μεταδόσεως etc.). ex altero libro, qui ex stirpe familiae oortus est, ηοη modo lectiones libri δ propriae (ut 76,1 έναγωνίσηται, 76,9 τοιοότων, 77,8 θαυμασίων, 83,5-6 άμόνεσθαι etc.), sed etiam permultis locis textus hyparchetypi ω 2 descriptus est: quare ex eo libro mihi maxima parte liber δ 2 fluxisse νide­ tur. textum orationis ίη codice, ex quo Med. Ambr. C 124 sup pendet, retractatum esse ex his locis cognosci potest: 75,10 post ίιπεξερχόμενος add του σωματικου, 78,20 Παυλος οίΟεν διάκονον άποκαλεΤν έαυτον μυστηρίων, 82,19 έπειδη Ίησους φησι μέλλει καταλυσαι τον νόμρν, 85,3/4 π&σιν ό θυμος προς τον έκείνου διεγήγερτο φόνον, 86,10 ante οόκ add οδτος δε, 87,16 post βεβήλων add άκουσμάτων και σατανικών συντυχιών etc. librarius autem textum ηοη modo sua sponte retractaνit, sed etiam librum ex stirpe hyparchetypi ω 1 ortum contulit, ex quo et alia et 87,2 lectionem άπεδείκνυτο exhausit, etsi ordinem νerborum eo loco ηοη commutaνit (συνήγορος άπεδείκνυτο του δόγματος Med. Ambr. C 124 sup, συνήγορος άπ- aut έπεδεί χθη του δόγματος ω 2, συνήγορος του δόγματος άπεδείκνυτο ω 1). de Mediolanensi Ambr. C 124 sup, antequam e Thessalia ίη Italiam adνec­ tus est, Athous Panteleimonos 300 ad νerbum descriptus est. Athoi autem Ι νiron 683 et 594 inter se plane consentiunt, ut recentiorem ex antiquiore descriptum esse conicias; communicant nonnulla menda propria (ut 75,6 χθες ήμ&ς ότου παντος δεσπότης ειστίασε σήμερον οω) et lectiones malas, quae ex correcturis ίη patre Athoi Iνiron 683 inscriptis ortae sunt (cf. 80,7-8 οι κόνες τοuς λίθους [οΤς βάλλονται om] περιχαίνουσαι, τοuς βάλλοντας οόχ άπτόμενοι, 82,7 post έκβησομένων add άπόδειξις οω ην).

CXCVII

2. omzszt: 76,15-16 τΌ κατ α τών άνθρώπων ... νίκη (*),83,9 μOL, 93,11 του πατρος (*), 93, 16 αν. 3. verbα mutαvit (a) substαntivα: 76,9 τψίων: ΤΟLOότων, 77,8 θαυμάτων: θαυ­ μασίων (* *), (b) αdiectivα: 78,21 άνθρωπίνην: του παντος (* *), (c) verbα temporαliα: 76,12 άγωνιζομένοις: άνταγωνιζομένOLς (*), 83,6 προλελυπη­ κότα: προηδικηκότα,· 86,9 συνέπλασσον: επλασσον, 88, 14 πολεμουσι: πολεμίQις, (d) pronominα, pαrticulαs etc.: 78,15 προς: έπι (**), 81,13 αότον: οuτως (**), 93,12 ώς: έν οΤς (*). 4. verbα αliter flexit (a) substαntivα, αdiectivα, pronominα etc.: 81,13 πάσης: πάσας (* *), 91, 13 τΌ ... έξoυσί~: της ... έξουσίας (* *), (b) verbα temporαliα: 76,1 έναγωνίζεται: έναγωνίσητα"ι (*), 81,19 γίνεσθαι: γεγενησθαι (***), 83,5 άμόνασθαι: άμόνεσθαι', 87,17 έκοινώνει: κοινωνεΤ (*), 88,5 εκραξαν: εκραζον (* *). 5. ordinem verborum commutαvit: 82,17 -18 πάντως εδει: εδει aut δεΤ πάντως, 90,5 πλήρης γενόμενος: γενόμενος πλήρης (**, δεόμενος πλήρης Ath. Iνir. 683), 92,15 το βάρος άνέχων: άνέχων το βάρος (**). 6. litterαs elisit: 76,13 δ' άλλήλοις, 94,8 ταυθ' ήμΤν (αυθ' ήμΤν Ath. Iνir. 683 i.e. littera ornata ίη margine errore librarii ηοη scripta est). Auctorem libri δ eas lectiones ηοη ex fonte suo descripsisse, sed arte coniecturali adhibita textui inseruisse (nisi alius homo doctus librum eius retractaνit) mihi persuasum est. lectionibus autem propriis emendatis libef δ, qui homilias νariorum auctorum ecclesiasticorum more menologii dispositas continuisse νidetur, testis graνis hyparchetypi ω 2 iudicandus est. Ε. DE HYPARCHETYPO ε

1. De recensione codicum 4. De hyparchetypo δ Textus recensionis δ plerumque idem est ac recensionis γ, sed praeterea nonnullas lectiones proprias praebet, quarum multae ηοη omnibus testibus traduntur; qua ex re perspicuum mihi esse νidetur eas lectiones postea ad textum libri δ eo modo adscriptas esse, ut librarii apographorum inter complures lectiones eligere possent. itaque ίη tabella lectionum codicis δ propriarum has condiciones memoriae indicaνi: lectionem esse traditam aut libro Florentino Υ et plerisque reliquorum testium aut libro Υ et quibusdam aliis testibus ( = *) aut Athoo Iνiron 683 et quibusdam testibus excepto codice Υ ( = * *) aut nonnullistestibus exceptis libris Υ et Athoo Iνiron 683 ( = * * *): 1. αddidit: 76,9 ό ante έν (* *).

Εχ

ipso libro ε dependere νidentur codex mutilatus Parisinus gr. 1171 = Π (cuius apographon Athous Xiropotamu 134 est), Sinaiticus gr. 523 et Escorialensis gr. Υ ΙΙ 15, aliis autem fortasse compluribus libris contaminatis interpositis hi libri: Romanus Vallicellianus gr. Β 34, Vaticanus gr. 1907 = S (ex quo Vaticanus gr. 1433 descriptus est), Parisinus suppl. gr. 1273 et codex mu tilatιis Messanensis Sancti Salνatoris 77 (qui nunc ίη ipsa Gregorii· oratione post 82,7 έκβησομέ]νων incipit). reliqui hyparchetypi ε testes interposito libro amisso ε 1 traditi sunt: Mediolanensis Ambrosianus gr. Β 12 inf et liber deperditus ε 2 , ex quo Cryptensis Β β Χ, Florentinus Laurentianus plutei 10,27, Lesbiacus Ioannu 7 et liber deletus ε 3 fluxerunt; quo ex libro ε 3 descripti sunt Mediolanenses Ambrosiani gr. C 11 infet F 103 sup, Vaticanus gr. 1246, Vaticanus Barberinianus gr. 456 et Messanensis Sancti Salνatoris 30.

CXCVIII

ΙΝ

SANCTUM STEPHANUM

PRAEFATlO

Ι

2. Stemma codicum

παρεστηκότων om, 77,10 έπλήρωσε: έπλήρου aut έπλήροι, 77,13 την ante γλώσσαν

ω

Ι

81M1C. lχ

ε

ε1 χ

π

,,(δ)

Λα)

Crypt. ΒΙ\Χ

Escor.

χι

ΥΙ115

Sin. 523

Par. suppl.

χll

1273

s

Rom. Med. Vall' Ambr.

Ι

χlll

Β34

Β12

inf. Vat. Vat.

1246 Barb.

Vat.

Flor. Lesb. Med. Med.

1433

LΒυΓ.

plut.

10.27 Messan.

χιν

Salv. 77

100π.

7

456

Ambr.Ambr. C11

F103

inf.

ιυρ. ΜβSΝΠ.

Salv. 30

χν

χνl

Ath. ΧίΓ.

134

χνll

3. De testimoniis stemmatis Εχ

lectionibus libri

ε1

propriis exempli gratia has proponam: 75,10-11

έκεΤνος όπερ ήμών σπαργανούμενος, οδτος όπερ έκείνου καταλιθούμενος om (ίη

marg add Med. Ambr. Β 12 inf), 76,8 post παρεστηκότων add θε, 76,19 γαρ om, 77,5 άλλάξασθαι: άνταλλάξασθαι, 77,19 έπι: έν, 79,17 τρεφαμένου: στρατευσαμένου,

80,11 έαυτου: αότου, 80,18 όποβάντες: όποβάλλοντες. libri lectiones propriae sunt hae: titulus: του όσίου πατρος ήμών Γρηγορίου έπισκόπου Νύσης έγκώμιον εΙς τον (τον om Med. Ambr. C 11 inf) αγιον Στέφανον τον πρωτομάρτυρα, 76,7 ή coll post πασα, 76,8 τών ante ε2

CXCIX

om, 78,21 post Χριστου add καλέLν, 79,4 της om, 79,4 έπιτηδείης: έπιτηδείου etc. ex lectionibus libri ε 3 propriis haec pauca exempla elegi: 75,6 του παντος om, 76,2 ante όμολογίας add αότου, 76,5 ante την εισοδον add μαρτυρίου etc. Virum doctum, qui Escorialensem Υ ΙΙ 15 correxit, librum ex stirpe hyparchetypi δ natum comparavisse his exemplis cognosci potest: 76,1 , 'ζ , , ( ' ) = ο, ς:77 , 9"εναερtoν: εν , eras ( αεριον ,, εναγωνι εται: εναγωνισηται ση ιη ras = δ), 83,11 περιόνυμος ( = δ) corr ex διόνυμος etc. librum au tem, ex quo Parisinus suppl. 1273 descriptus est, cum teste familiae α collatum esse his locis apparet: 77,2 τέως: πίστεως, 77,8 έπιδεικνύοιτο: έπιδεικνύηται, 77,8 post μεν add rctp ( = ω 1)', 80,15 έγκατασπείρας ( = ω 1), 90,9 ante οόκ add εί οδν etc. Romano Vall. Β 34 lectiones ex teste quodam familiae italograecae ε 1 haustas a librario ίη scribendo insertas esse mihi his exemplis explanari videtur: 78,4 adscripsit τη post μη, 78,9 confecit γλευκος ex lectione recta γλεύκους, 78,20-21 addidit καλέLν ίη superiore margine (alia manus iterum suprascripsit καλεΤν post 78,20 οLOε), 79,4 erasit της ante έπιτηδείου (pro έπιτηδείης) etc. denique Lesbiacum Ioannu 7 ηοη sine dubitatione ίη familia ε 2 colloco, cum neque libri ε 1 neque libri ε 2 omnes lectiones proprias tradat (ex exemplis su pra indicatis haec et ίη Lesb. Ioan. 7 inveniuntur: libri ε 1 : 76,8, 76,19, 80,11, 80,18, libri ε 2 : 76,8, 77,10 έπλήρου, 78,21 post Χριστου μυστηρίων add καλεΤν, 79,4). saepius autem malas quasdam lectiones familiae ε 1 una cum Cryptensi Β β Χ et Florentino Laur. plut. 10.27 ηοη habet (cf. 75,6 του παντος add Lesb. Ioan. 7, Crypt. Β β Χ, Flor. Laur. plut. 10.27 [om cet.], 75,12 τ θανάτ~ add Lesb. Ioan. 7 et Flor. Laur. plut. 10.27 [om cet.], 78,4 άνθρωπίνης Lesb. Ioan. 7 et Crypt. Β β Χ [πνευματικης cet.], 78,9 γλεύκους Lesb. Ioan. 7 et Crypt. Β β Χ [γλευκος cet.], 79,6 τη ante Στεφάνου add Lesb. Ioan. 7 et Flor. Laur. plut. 10.27 [om cet.]). praeterea nonnullis quoque lectionibus propriis cum Messanensi S. Salv. 30 coniungitur (cf. 76,7 et 76,10 πασαν ... την στρατιαν κτλ., 84,12 άπορραίνων του αΥματος: άπορραίνων το ίδιον αΙμα Lesb. Ioan 7, το ιδtoν άπορραίνων αΙμα Messan. Salv. 30), cuius tamen locus ίη stemmate simili modo incertus est: continet enim ηοη modo nonnullas lectiones proprias libri ε 3 (76,2, 76,5) et libri ε 2 (77,10 έπλήρου, 78,20 ante οLOεν add καλεΤν, quod verbum ίη ceteris testibus post 78,21 Χριστου additur), sed etiam multas lectiones hyparchetypi ω 1 proprias, quae ex collato libro (ut videtur ex familia β orto: cf. 75,11 καταλιθούμενος: καταλευόμενος) exhaustae sunt. sed cum textum librorum ε 1, ε 2, ε 3 valde depravatum esse appareat, uberius de eis disserere opus ηοη est.

ΙΝ

CC

4. De hyparchetypo

SANCTUM STEPHANUM

Ι

ε

Etsi lectionum libri ε propriarum nulla omnibus testibus traditur, tamen ηοη dubito, quin omnes lectiones, quas infra collegi, ex ipso libro ε fluxerint. sed quod librarii eas postea textui adscriptas esse viderunt, alii lectiones priores, alii lectiones adscriptas, quibus homo doctus orationem Gregorii emendare voluit, acceperunt. ίη singulis codicibus nonnullae quoque lectiones libri ε propriae cum lectionibus, quae ex collatis libris haustae sunt, commutatae sunt. itaque ίη tabella indicavi, utrum lectio multis testibus an paucis ( = *) an singulis ( = * *) tradatur et quae lectiones fortasse erroribus librariorum ex eis ortae sint (= + ): 1. αddidit: 76,15 τον ante Στέφανον (*),77,17 άγίοΙ) ante πνεύματος, 79,12 μείζοσι post αότον (* *), 80, 1 7 τ~ an te Στεφάν~ (*), 81, 13 μέγαν an te όπλίτην [pro όπλιστην] (*), 86,18 και post άνατρεφόμενος (* *) [άνατρεφόμενος: και Par. 1171 +, άνατρεφόμενος om ** +], 92,9 γινομένων post των (*),92,14 των ante Ισχίων [pro Ισχι~] (*), 92,16 των ante γονάτων (omnes excepto libro ε 1). 2. omisit: 80,12 τοuς ante δικαστας (*). 3. verbα mutαvit (a) substαntivα: 77,6 πίνακος: εικονος, 82,6 κακίαν: κατ­ ηγορίαν (*), 89,1 Ο θεοσ: πατρος (* *) [θεοσ και πατρος Escor. Υ ΙΙ 15 +], 92,20 άσωμάτοu: σώματος (**), (b) verbα temporαliα: 79,7 άφεώρων: έφεώρων (**) [έώρων Vat. 1907 +],85,14 άπεδείκνuτο: άνεδείκνuτο (**) [έδείκνuτο ** +],87,5 δησταμένας: διιπταμένας, 92,15 άνέχων: άντέχων (**), (c) pronominα, pαrticulαs etc.: 77,2 τέως: τε, 90,19 οuτε: οόδε (*) [οόδ' Med. Ambr. Β 12 inf + ],92,17 δια: έπΙ (*),94,1 ώς: ωσπερ (*). 4. verbα αliter flexit (a) substαntivα, αdiectivα, pronominα etc.: 81,15-16 ΑΙγύπτιοι κτλ.: Αlγuπτίοuς κτλ., 84,12 τοσ αϊματος: το αΙμα (*) [τοσ σώματος και αΙμα * +, τοσ σώματος το αΙμα * * +], (b) verbα temporαliα: 77,3 διήγγελλε: διήγγειλε, 80,7 τοσ βάλλοντος: των βαλλόντων (* *), 89,8-9 ένατενίσας τ~ oόραν~ εΤΟε: άτενίσαντα εΙς uΦος και Ιδόντα (*). 5. ordinem verborum commutαvit: 76, 19 γαρ οόκ αν: γαρ αν οόκ (* *) [γαρ αν , αν "* + , Oux ' "αν ε 1 +, ] 79· , 7 προς ' αuτον " " , au t"αφεωρων Oux αφεωρων: εφπρος αότον [έώρων προς αότον Vat. 1907 +], 79,8-9 OL των λοιπων: των λοιπων OL (*) [των λοιπων * * +], 80, 11 έαuτοu την: την έαuτοu (*) [αότοσ την * +], 81,10-11 παρα τοσ ΦιλίπποΙ) γίνεται: γίνεται παρα τοσ ΦιλίπποΙ) (*), 81,15 'Ιταλοι και [post ΜεσοποταμΤται add ω Ι ]: και 'Ιταλοuς (**) ['Ιταλοuς και * +, 'Ιταλοuς Vat. 1907 +], 89,19 κείμενον xpucrfov: xpucrfov κείμενον (*) fxpucrEov Vat. 1907 m 1 , κείμενον add m C], 90,3 οόκ εστι ταίίτα: οόκ εστι ταστα οόκ εστι, 90,7 καθώς φησιν ό προφήτης: καθως ό προφήτης φησιν (* *) [φησιν καθως ό προφήτης * * +]. Ceterum textus recensionis ε plerumque idem est ac hyparchetypi ω 2, sed ηοη pauci loci inveniuntur, quibus testes partim lectiones hyparche-

PRAEFATIO

CCI

typi ω 2 partim hyparchetypi ω Ι praebent i.e. quibus librarii ίη libro ε describendo ex duabus lectionibus eligere potuerunt. quos locos ίη tabella ita proponam, ut primum lectiones hyparchetypi ω 2 tum hyparchetypi ω 1, quae progenie libri ε traduntur, indicem: pars testium omittit, pars αddit haec additamenta hyparchetypi ω 1: 75, 12 τ~ θανάτ~ ante· κεLμέν~, 82,1 βλάσφημα post ρήματα, 84,15 και λέγων pqst άκοαΤς, 88,5 και ante αότων, 89,12 ό ante Στέφανος, 89,13 την ante χεΤρα, 90,4 δε post Στέφανος, 90,7 ULOV post θεοσ, 90,13 τοσ ante ULOU, 90,19 θεΤον ante θέαμα. haec verbα ίη hyparchetypis ω 2 et ω 1 diversα stirpe libri ε traduntur: 75,11 καταλιθούμενος - καταλεuστούμενος, 78,4 διαφοραν - διάνοιαν, 79,4 δε - γαρ, 80,8 άληθεστάτων' - άνθισταμένων, 80,15 ένδιασπείρας - έγκα­ τασπείρας, 81, 11 έκλογης - έκκλ ησίας, 83,2 τοσαστα - πάντα, 84,5 βοας (φωνας) - βολας, 84,9 εβαλλον - εβλεπον, 84,15 φονεuτων - φονεuόντων, 85,7 και - ος, 85,12 εόποιίαν - εόμένειαν, 86,19 το Ίσραηλιτικον - τον 'Ισραηλ, 87,13 και - αότ~, 87,14 έβόησεν - έξεβόησεν, 91,6 ΙδεΤν - εΙπεΤν, 91,10 ιστορηθέντων - σκοπηθέντων, 91,17 Ο τε - ό δε, 92,2 ίση - εΙς. his locis testes libri ε verbα diverse flectunt: 78,6 μέντι - μείντι, 81,2 έργάζεται - εΙργάσατο, 84,20 μακάριστον μακάριον, 87,16 διήγημα - διηγήματα, 91,12 τούτων - τούτοu, 93,3 ένοήσαμεν - νοήσομεν. his locis diversαm verborum ordinem praebent: 75,13 άδελφοι τ~ λόγ~ και ήμεΤς - άδελφοι και ήμέLς τ~ λόγ~, 78,20 οΤΟεν έαuτον - έαuτον οΤΟεν, 82,19 'Ιησοσς φησιν - φησιν 'Ιησοσς, 83,1-2 εχων coll post νόμον - post οuτως, 92,8 έστΙ coll post άληθείας - post διδάσκαλος. Lectiones autem hyparchetypi ω 1 proprias ex collato libro postea textui libri ε adscriptas esse mihi persuasi. quod enim nonnullis locis plane demonstrari potest: exempli gratia locum 90,7 proponam, quo ίη hyparchetypo ω Ι τοσ θεοσ ULOV, ίη hyparchetypo ω 2 τοσ θεοσ legitur: τοσ θεοσ stirpe libri ε 2 , τοσ θεοσ ULOV Escor. Υ ΙΙ 15, Par. suppl. 1273, Rom. Vall. Β 34, ULOV τοσ θεοσ Par. 1171 et Vat. 1907, solum ULOV Med. Ambr. Β 12 inf traditur, cuius scriba adscriptam vocem ULOV falso ut variam lectionem pro τοσ θεοσ percepit, (ίη Sinaitico 523 verba καΙ τον μονογενη τοσ θεοσ ULOV omissa sunt). igitur ίη libro ε ad textum, qui ut textus librorum γ et δ ex hyparchetypo ω 2 ortus est, postea ηοη modo coniecturae, quibus vir doctus suo Marte orationem Gregorii emendare et corrigere conatus est, sed etiam multae lectiones ex collato teste hyparchetypi ω 1 sumptae adscriptae sunt. tamen eis lectionibus coniecturisque neglectis liber ε testis gravis hyparchetypi ω 2 iudicandus est. qui liber νίχ ante nonum saeculum exiens ίη monasterio Asiatico scriptus esse et menologium sex mensium continuisse videtur.

CCII

ΙΝ

SANCTUM STEPHANUM

F.

Ι

PRAEFATIO

CCIII

DE HYPARCHETYPO ζ

1. De recensione codicum

ω

,

ι

(βΙ"Ι 1

_.ιχ

Duobus libris exceptis omnes testes interpositis libro ζΙ eiusque apographis ζ2, ζ3, ζ4, ζ5 ex hyparchetypo ζ pendent. ex libro ζ2 descripti sunt Vaticanus gr. 1633 italograecus = Υ, qui permultis locis collato teste quodam familiae ε correctus est, et Vaticanus gr. 2121. apographa autem libri ζ3 sunt Vaticanus gr. 2040, Basileensis U niνersitatis F V 29, forsitan Oxoniensis Bodleianus Lyell 92, Achridensis 56 et Atheniensis gr. 104.8. ex libro ζ4 multi codices interpositis libris ζ6 et ζΊ fluxerunt: inter quos Athoi Laνras Γ 117, Kutlumusiu 34, Dionysiu 116 et Mediolanensis Ambrosianus F 130 sup progenies sunt libri ζ6, Constantinopolitanus παναγίας καμαριωτίσσης 1Ο ( qui est pater C onstantinopolitani της θεολογικης σχολης 37), Athoi Laνras Δ 80 (cuius apographa Athoi Laνras Ω 153 et Xiropotamu 120 esse νidentur) et Grigoriu 9 atque Atheniensis gr. 2482 progenies sunt libri ζΊ. quinque autem codices ex libro ζ5 prognati sunt: Mosquensis gr. 215, Messanensis Sancti Salνatoris 15, Parisinus gr. 1217, Oxoniensis Bodleianus Νονί Collegii 82 et Oxoniensis Bodleianus Miscellaneus 34; pr.aeterea liber, ex quo Parisinus gr. 503 (ίη quo nonnullae lectiones ex teste quodam familiae β inscriptae sunt) natus est et qui correcturis ex filio quodam libri β 5 sumptis instructus erat, ex libro ζ5 fluxisse νidetur. ηοη ex libro ζΙ descripti, sed ei proximi sunt Vaticanus gr. 448 = C et Florentinus bibliothecae nationalis gr. 53: quorum uterque codicum textum simillimum praebet ei, quem librum ζΙ praebuisse ex apographis ζ2, ζ3, ζ\ ζ5 inter se collatis conici potest. itaque ex hyparchetypo ζ fluxisse et fratres libri ζΙ esse νidentur. Florentinum 53 tamen ηοη de libro ζ ipso pendere ex eo cognosci potest, quod initio orationis nonnullas lectiones familiae δ proprias tradit, quae libro, ex quo descriptus est, ex collato quodam teste eius familiae insertae erant.

Ι.(εΙ

ζ

Mo~qu.

χ

c

215

/(βι

)δΙ )

,2

χι

(ει ...... ν

,3 ι

v.t. 2040

---1---1

Ο

ι

ι

ι

Ι

Ι'

Ι

Μ.Ι.ΒΠ.

. ,4

Ο

Ο

Ι ι

ζ7

,β

Ι

Selv. 15

Ι

V.t. 2121

Flor. 5 bibl.n.t. 53

Per. 1217

Ι Ι

χll

ι

Οχ. Β••. FV29 Lyell. 92

"ιβ Ι Οχ.

Con.t.

(

Οχ.

N.CoII.Misc. 82 34

Π.καμ.

10

χιιl

Achrid 58

Med. Ambr. F130

Ath. Levr. Δ 80

.up.

χιν

Athen. 2482

Per. 503

χν

χνl

Const. τ.θ.aχ.

37 χνll/χνιιι

Athen. 1048 Ath. Dion. 11β

Ath. Ath. Levr. ΧίΓ. Ω153 120

Ath. Grig. 9

2. Stemma codicum Videαs

licet

infrα.

3. De testimoniis stemmatis Variae lectiones libri ζ2 propriae sunt hae: 82,15 post τόπου add 86,18 post άνατρεφόμενος add και, 90,8 εν γοφ Τc{) φωτί σου: το γαρ εν Τc{) φωτί σου (Τc{) sscr Vat. 2121 m.pr. ut νid.), 90,10 εΙς: προς, 94, 13 post δόξα add συν Τc{) άχράντ~ πατρι και Τc{) άγί~ πνεόματL etc. praeterea libro ζ2 νarias lectiones ex teste familiae β haustas insertas esse multis κατάλυσις,

exemplis demonstrari potest (cf. 78,7 άπιστοόντων coll post Φαρισαίων, 80,3 εϊποιμι αν coll post κήρυκος, 80,15-16 ante κατήγορος, δικαστης et δήμιος add και, 87,15 ποιοσντες, 87,17 εκοινώνησε etc.). scriba autem Vaticani 1633 testem hyparchetypi ε adhibuit, ex quo permultas lectiones excerpsit et eas ίn scribendo, ut νidetur, aut lectionibus libri, quem exscripsit, permutaνit aut ad eius lectiones, quas iam scripserat, ίη margine aut inter lineas adscripsit (ίη sententia 80,6-7 οΤόν τι ποιοσσιν οί κόνες, τους λίθους, οΤς βάλλονται, περιχαίνοντες, τοσ βάλλοντος οόχ. άπτόμενοι mutaνit

articulum οί ίη αί et participium περιχαίνοντες ίη περιχαίνουσαι, sed a

CCIV

ΙΝ

SANCTUM STEPHANUM

Ι

CCV

PRAEFATIO

primo scripsit άπτόμεναι; multos alios locos correctos vide ίη app. crit.); saepius ordinemquoque verborum ita commutavit, ut eis signa adscri" , απιστοuντων , , "και ... ακοαις , - . . = αρισαιων , f e. g. 78 , 7 Φ αρισαιων b eret ( c. , , -, , ) και ... ακoαι~ απιστοuντων . Εχ libri ζ3 lectionibus propriis has proponam: 76,5 ante πρωτος add και, 77,9 post πασαν add μεν, 79,4αi.'ρει (έγείρει ζΙ): άνεγείρει. sed Oxoniensem Lyell 92 et Achridensem 56 familiae ζ3 attribuere dubito, quamquam lectiones proprias 76,5 et 79,4 atque nonnullos alios locos cum Vaticano 2040 et Basileensi F V 29 communicant, quibus locis ζ3 lectiones hyparchetypi ω 2, reliqua progenies libri ζΙ lectiones hyparchetypi ω Ι praebet (cf. 81,15 'Ιταλοι και om ζ3 add cet., 82,2 τοuτοu om ζ3 add cet., 84,15 και λέγων om ζ3 add cet., cf. praeterea 83,1-2 εχων coll post νόμον ζ3 post οστως cet., 83,2 τοσαστα ζ3, πάντα cet. etc.). denique ίη ambobus codicibus lectiones libri ζ5 propriae (ut 77,6 έπι πίνακος της είκόνος), sed νίχ una libri ζΙ (79,4 άνεγείρει [ = ζ3], 87,17 προστεθεις [ = ζ5] Οχ. Lyell 92) et libri ζ ipsius (86,9 σuνέπλαττον Οχ. Lyell 92, σuνέπλεττον Achr. 56, 91,1 post αρα add οδν, 92,11 ωσπερ Achr. 56) inveniuntur. sed cum reliquis testibus libri ζ3 ίη illa commutatione lectionum hyparchetypi ω 1 et hyparchetypi ω 2, quam libri ζΙ propriam esse infra indicabo, paucissimis locis exceptis consentiunt. quare tamen eos interpositis libris vario modo correctis ex libro ζ3 dependere mihi verisimile est. Atheniensis gr. 1048 quoque (cuius priores modo paginas inspexi) eadem via obscura atque Oxoniensis Lyell 92 et Achridensis 56 ex libro ζ3 fluxisse videtur (tradit ηοη modo lectiones libri ζ3 proprias 76,5 et 77,9, sed etiam e.g. 77,6 lectionem libri ζ5 propriam έπι πίνακος της είκόνος; cf. praeterea 76,1 άγωνίσηται Athen. 1048, Οχ. Lyell 92 et Achrid. 56, 77,5 τοσ την: το την et 78,9 ώς γλεσκος Athen. 1048 et Achrid. 56); sed hactenus de eo libro recentissimo. Libri autem ζ4 haec exempla lectionum propriarum affero: 80,15 ένκα­ τασπείρας (quod fortasse ex ένοιασπείρας {= ω 2 ] et suprascripta varia lectione έγκατασπείρας [= ω Ι ] ortum est), 82,3 τοστον om, 82,5-6 χαλεπαCνοuσι coll post κατηγορηθέντι, 88,9 οστως: αότος, 88,13 άγαθων: άγαθ~. nonnulla exempla lectionum libri ζ6 (91,12 παρεστάναι: έστάναι, 93,5 τον νοσν: των νοημάτων) et libri ζΊ propriarum (91;14 προς αότοΙΙς om, 93,3 κατενοήσα­ μεν, 93,8 καθ' έαuτοuς έκάτεροι, 93,11 της ... καθέορας: την ... καθέοραν) addo. nihil autem obstat, ne (quod iam vir doctus Ehrhard Ι 3.509 ann. 3 et 510 ann. 1 opinatus est) Constantinopolitanus της θεολ. σχολης 37 ex Constantinopolitano παναγίας καμαριωτίσσης 10 atque Athoi Lavras Ω 153 et Xiropotamu 120 ex Athoo Lavras Δ 80 fluxerint. libri ζ5 apographa cum paucas lectiones proprias tradunt (cf. 78,18 τΌ σoφί~ και τΌ χάριτι: έν σoφί~ και χάριτι), tum eo inter se cohaerent, quod saepius cum libro ζ4 contra libros ζ2 et ζ3 consentiunt (cf. ex. gr. 84,18 ου [post εως] φ

om ζ2/3, add ζ4/5, 86,11 έγίνετο ζ2/3, έγένετο ζ4/5, 88,5 έπι ζ2/3, περι ζ4/5,' 91,1 post αρα (α'ρα) add οδν ζ4/5). Postquam eas condiciones stemmatis brevi explicavi, uberius de libro ζΙ disserere opus est. primo perpaucae lectiones propriae, quae aut ίη omnibus vel plurimis testibus aut ίη libris ζ4 et ζ5 ( = *) aut ίη libris ζ2 et ζ5 (= **) inveniuntur, enumerandae sunt: 79,4 αi.'ρει: έγειρει [άνεγειρει ζ3], 80,17 Στεφάν~: Στεφάνοu, 81,18 της: τας (*),82,8 εφησαν: εφασαν, 84,5 ante 'Iοuοαιων add οι (* *), 84,15 κόριε coll post αότοΤς, 87,17 προτιθεις: προτεθεις (*) [προστεθεις ίη Οχ. Lyell 92 et quibusdam apographis libri ζ5]. sed maioris momenti qι.ιam eae lectiones propriae, quae fortasse iam ίη libro ζ aderant, est quod liber ζΙ ίη prima parte orationis multas lectiones hyparchetypi ~ 1 proprias, nullas ίη ultima parte praebuit. cuius rei exempla locos gravissimos, ίη quibus omnes testes aut omnes testes excepto libro ζ2 (= *) aut omnes testes excepto libro ζ3 ( = * *) consentiunt, hac ίη tabella afferam: lectiones hyparchetypi

75,12

ω1

hyparchetypi

ω2

propriae:

τ~ θανάτ~ add ante κειμέν~

77,8 77,11

(**), post μεν add γαρ,

οιαμερισθεν το πνεσμα

coll post γλώσσας,

77,11 77,15 78,1 78,4 78,8 79,1 79,14-15 80,8 81,6

81,11 83,2 83,2 83,6 83,7

οεχομένων, τε

om, coll ante της,

πάλιν

οιαφοραν

(excepto Oxon. Lyell 92: οιάνοιαν = ω Ι ),

κατασκεuαζόντων, οίκονομων, το

...

νοοόμενον,

άλ ηθεστάτων, μόνοις αν τάχα (exceptis Oxon., Lyell 92 et Achr. 56: τάχα αν μόνοις),

έκλογης, εχων

coll post οστως (* *), πάντα (* *), χειρων άοικων (* *), νομοθετήσας (exceptis Oxon. Lyell 92, Achr. 56 et

ΙΝ

CCVI

83,7

. SANCTUM STEPHANUM

PRAEFATIO

Ι

nulli alio testi artius cognati sunt, fratres libri ζΙ esse videntur: textum enim praebent,qui ubique textui libri ζΙ aut priori aut correcto exceptis lectionibus libri ζΙ propriis consentit. in Florentino bibl. nat. 53 praeterea nonnullae lectiones libri δ propriae (cf. 75,11 καταλιθοβολοόμενος, 76,1 έναγωνίσηται, 76,9 ΤΟLOότων, 82,17-18 εδει πάντως, 83,5 άμόνεσθαι) inveniuntur, quas in parente eius ex collato libri δ teste inscriptas esse puto.

των προσόντων μετα­

δόσεως

84,5

84,15 85,7 85,12 85,16 86,19 87,14 88,2 88,5 88,15 89,9 89,12 90,13 90,13 91,12

(**), (exceptis Vat. 2040 et Achr. 56: βοας, Oxon. Lyell 92: φωνας), xotL λέγων add post άκοαΤς (* *), βολας

xotL

έν μέσ~

εύποι'('αν

(*),

(*),

4. De hyparchetypo ζ

υπερέσχε,

το 'Ισραηλιτικον έβόησεν

(*),

(*),

δείξη

coll ante την (*), xotL ante αύτων om (*), την νομοθέτην της μακροθuμCας, τον

add ante 'Ι ησοσν, om ante Στέφανος, τοσ om ante ULOU (excepto Οχ. Ν. Coll. 82), ό

έγένετο,

,

τοuτων

Lavras 91,12 92,1 92,2 92,8

CCVII

(-ων Αt τοuτο

r

h ous

117),

(έν) τϋ δόξη, μεγαλοπρεπεΤς, ιση,

έσΤL

coll post άληθείας.

Quae res mihi eo explanari posse videtur, quod lectiones ex collato hyparchetypi ω 1 teste haustae postea ad textum libri ζΙ, qui ex hyparchetypo ζ descriptus erat, additae sunt, quas corrector prima in parte orationis maxima diligentia, progrediente autem labore rarius et ίη ultima parte ηοη iam inseruit; itaque librario apographi ζ3 correcturas adscriptas iam inde ab 83,2 neglegere licuit. librum ζΙ reapse correcturis instructum esse nonnullis quoque locis manifestum est, quibus corrector collocationem verborum mutandam esse ita indicavit, ut ηοη omnes apographorum librarii rationem eius perciperent: confer e.g. 79,8, ubi τινος partim post γνώσεως (= ω Ι ), partim post μετοuσCα (= ω 2 ), partim post παιδεόσεως traditur, et 80,2-3, ubi εΥποιμι αν partim post διάβολον ( = ω), partim post κήρuκος (= β), partim ineptissime post άλήθειαν invenitur. collatum autem exemplar ex stirpe libri β ortum esse item ex 78,7, ubi nonnulli testes άπιστοόντων post Φαρισαίων collocant ( = β), conici potest. denique antiquissimi libri Vaticanus 448 et Florentinus bibl. nat. 53, qui

Collatis libris ζι, Vaticano gr. 448 et Florentino bibl. nat. 53 has paucas lectiones proprias iηveήί, quae omnibus aut compluribus testibus libri ζί et Vaticano et Florentino aut excepto Vaticano, qui 84,6 demum incipit ( = *), aut excepto Florentino ( = * *) traduntur: 1. αddidit: 75,6 ad ό τοσ παντος δεσπότης add σωτηρ (ό τοσ παντος σωτηρ xotL δεσπότης Flor. bibl. nat. 53, ό δεσπότης xotL σωτηρ των ιΧπάντων ζΙ) (*), 82,11 ante γαρ add μεν (*),87,7 ante δόξης add θείας, 91,1 post αρα add οδν.

2. omisit: 84,9 γενόμενον (**) [γενόμενον add ζ\ γινόμενον ζ3 et Flor. bibl. nat. 53],89,12 xotL (*). 3. verbα mutαvit (a) substαntivα: 93,5 τον νοσν: των ρημάτων (*) [Flor. bibl. nat. 53, Mosqu. 215, Mess. S. Salv. 15, Par. 1217, των νοημάτων ζ4: ea lectio ex lectione nativa τον νοσν et ex lectione adscripta των ρημάτων orta esse videtur], (b) verbα temporαliα: 92, i 1 φημL: σόμφημι (*), cf. etiam 86,9 σuνέπλασσον: σuνέπλαττον, (c) pronominα, pαrticulαs etc.: 78,15 πολλων τοCνuν: xotL πολλων (*), 92,11 δπερ: ωσπερ. 4. ordinem verborum commutαvit: 78,15 πολλων τοCνuν: xotL πολλων (*). fortasse nonnullae lectiones libri ζΙ propriae hic enumerandae sunt, fortasse etiam liber ζΙ revera liber ζ, qui interdum correcturis coniecturisque instructus erat, habendus est, sed ea quaestio neque persolvi potest neque magni momenti est, cum in memoria orationis explananda ηοη tam codices ipsos suis locis attribuere quam recensiones textus diversas discernere opus sit. liber ζ paucis locis cum teste hyparchetypi ε collatus esse videtur (cf. 77,6, ubi in Flor. bibl. nat. 53, Οχοη. Lye1l92 et in apographis libri ζ5 έΠL πίνακος της είκόνης scribitur, quae lectio ex lectione archetypi έΠL πίνακος et ex lectione libri ε propria έπ' εΙκόνος composita est; cf. praeterea 75,7 η: xotL ζ4/5 + ει, 75,13 xotL ήμεΤς άδελφΟL τ~ λόγ~ ζΙ + ε 2 , 77,5 άνταλλάξασθαι ζ'! + ε 1, 90,3 post ταστα add ούκ εστι ζ4 + ε). fortasseex eo libro collato singulas quoque lectiones hyparchetypi ω 1 proprias, quae Flor. bibl. nat. 53 et libro ζΙ communes sunt, librarius libri ζ exhausit (sunt in tabella supra ρ. CCV 'sq impressa loci 75,12,77,8,79,1,83,7, 84,15 item in Vat. 448), nisi et in codice, ex quo Florentinus ortus est,

σσvιιι

ΙΝ

SANCTUM STEPHANUM

Ι

PRAEFATIO

et ίη libro ζ1 ex collatis libris adscriptae, erant. quibus demonstratis 'librum ζ ηοη incorruptum hyparchetypi ω 2 testem esse concludendum est.

G.

DE HYPARCHETYPO ω 1

Omnes fere testes homiliae Gregorii Ιη S. Stephanum Ι aut hyparchetypo ω 1 aut hyparchetypo ω 2 addicere ηοη dubitavi, quamquam collatis inter se libris res nonnumquam νίχ perspici possunt. hyparchetypi ω 1 textus "byzantinus", hyparchetypi ω 2 "vulgatus" nominari potest, quod ηοη modo libros α et β Byzantii scriptos et ibi aliquamdiu descriptos esse apparet, cum libri γ, δ, ε, ζ diversis ίη orientis solis partibus (certe ηοη Byzantii) orti et descripti sint, sed etiam stirps libi'i ω 1 textum exceptis lectionibus librorum α et β proprjis νίχ mutatum, stirps hyparchetypi ω 2 textum coniecturis correcturisque multorum scribarum paulatim plurimis locis instructum et usque ad saeculum ΧΥΙ ubique pertractatum tradit, qui ex illis magnis codicibus, ίη quibus monachi permultorum monasteriorum scripta liturgica et hagiographica ad usum ecclesiasticum collegerant, die festo Stephani protomartyris recitari solebat. ίη libro autem ω 1 'a homine docto Byzantino complura opera Gregorii Nysseni, de quibus infra dicam, e variis fontibus collecta et, ut mihi quidem videtur, retractata sunt. lectiones enim libri ω 1 propriae ad textum ex aliquo hyparchetypi ω 2 teste sumptum ita adscriptae sunt, ut librarius libri β saepius (rarissime quoque librarius libri α) utramque lectionem traderet (cf. e.g. 79,3 καθως β1 = ω 2 , ώς β2 α, 79,6 ante Στεφάνου om τοσ β1 = ω 2 , add τοσ β2 α, 83,15 τ~ Στεφάν~ Med. Ambr. C 135 inf (Μ), τοσ Στεφάνου α 1 = ω 2 , 91,6 ίδεΤν β1 = ω 2 , είπεΤν β2 α, 91,12 τη δόξη β1 = ω 2 , τη δεξι~ β2 α; conferendus quoque est locus 90,6, quo ίη libro α πλήρης πνεόματος ων, ίη libro β2 πλήρης ων πνεόματος ( = ω 2 ), ίη libro β 1 πλήρης πνεόματος legitur). Itaque ίη tabella infra adiuncta omnes locos composui, quibus auctor libri ω 1 arte coniecturali adhibita textum commutavit; demonstratur siglo * lectionem libris α et β2 traditam esse, siglo ** compluribus tantum testibus aut unius aut utriusque familiae; praeterea lectionem rarissime ίη stirpe hyparchetypi ω 2 inveniri siglum +, saepius inveniri siglum + +, saepissime inveniri (imprimis libris contaminatis ε et ζ1) siglum + + + indicium est: 1. addidit (a) substantivaj 75,12 τι{) θανάτ~ post έπεμβαίνων (+ +), 80,9 ό πονηρος post οΤός τε ην (+ + +), 81,15 Ί ταλΟL καL post ΜεσοποΤαμ.!ται (+++), (b) adiectiva: 80,16 πασα ante ή λοιπη (++), 90,19 θεΤον ante θέαμα ( + + ), (c) verba temporalia: 84,15 καL λέγων ante κόριε (+ +), (d) particulas: 75,13 γαρ post άλλα (+), 77,8 γαρ post άρτι μεν (+), 83,8 ουν post πως (+ + +), 85,22 γαρ post την (+ + +), 88,5 καL ante αότων (+),

2. 3.

4.

CCIX

90,11 έν post τουτέστιν (+ + +), 91,14 καL ante προ (* + +), (e) pronomina: 82,2 τοότου post άγίου (+), 85,20 ος ante προς (+ + +), (f) articulum: 76,3 του ante Παόλου (* * + +), 77,15 των ante γλωσσων (+ + +), 79,6 τοσ ante Στεφάνου (* +), 87,5 τας ante οόρανίας (+), 89,12 ό ante Στέφανος (+), 90,13 τοσ ante υίοσ (++),92,14 τι{) ante ίσχί~ (+). omisit: 77,15 τε (+), 89,9 τον (* +). verba mutαvit (a) substantiva: 78,4 διαφοραν: διάνοιαν (+),81,11 έκλογης: έκκλησίας (+), 84,5 βοας: βολας (+), 84,5 βολάς: βολίδας (+), 85,12 εόποι'ί'αν: εόμένειαν (++), 86,19 το Ίσραηλιτικον: τον Ίσραηλ (+), 91,12 δόξη: δεξι~ (* +), (b) adiectiva: 80, ~ άλ ηθεστάτων: άνθισταμένων (+), 83,2 τοσαστα: πάντα (+ + +), 92,1 μεγαλοπρεπεΤς: θεοπρεπεΤς (+), (c) verba temporalia: 75, 11 καταλιθ~όμενoς: καταλευστοόμενος (* + + +), 78,8 κατασκευαζόντων: καταχλευαζόντων (+), 80, 15 ένδιασπείρας: έγκατασπεί­ ρας (+), 83,7 κατασκευάσας: νομοθετήσας (+ +), 84,9 εβαλλον: εβλεπον (+++),85,16 όπερέσχε: καθυπερέσχε (+),87,2 έπεδείχθη: άπεδείκνυτο (+), 87,14 έβόησεν: έξεβόησεν (++), 91,6 ίδεΤν: είπεΤν (* ++), (d) particulas: 79,4 δε: γαρ (+++),85,7 καL: ος (+),91,17 τε: δε (+). verba aliter flexit (a) substantiva, adiectiva, pronomina etc.: 84,20 μακάριστον: μακάριον (* + +), 91, 12 τοότων: τοότου (+ +), (b) verba temporalia: 77, 11 δεξαμένων: δεχομένων (+), 78,6 μένη: μείνη (+), 79,1 οίκονομοόμενος: οίκονομων (+), 79,14-15 το νοοόμενον: ό .. ο νοοόμενος (+), 80,2 συσκευάζεις: συσκευάζη (** +), 81,2 έργάζεται: είργάσατο (+++), 81,19 γίνεσθαι,: γενέσθαι (* +), 83,16 ε'λθη: ελθοι (++), 87,2 έπεδείχθη: άπεδείκνυτο (+), 93,3 ένοήσαμεν: νοήσομεν (* + +). ordinem verborum commutavit: 75,8-9 το τοσ βίου σπήλαιον: τοσ βίου το σπήλαιον (* +), 75,13 άδελφΟL τι{) λόγ~ καL ήμεΤς: άδελφΟL καL ήμέLς τι{) λόγ~ (+), 77,11 χάριν το πνεσμα διαμερισθεν: διαμερισθεν το πνεσμα coll post γλώσσας (+),78,1 πάλιν είς: πάλιν coll ante της (+),78,10 τι{) Χριστι{) Φυχας: Φυχας τι{) Χριστι{) (+), 78,20 οΤΟεν Ιαυτον: Ια.υτΟν οΤΟεν (+ + +), 79,8 , ,\, , , () 81 ,6τα ' χα μονοις , .. γνωσεως μετουσια τινος: γνωσεως τινος μετουσια + , αν: μόνοις αν τάχα (+),82,19 Ίησοσς φησίν: φησLν (ό) Ίησοσς (++),83,1-2 πεΡL τον νόμον εχων: εχων πεΡL τον νόμον (+ +), 83,6 άδίκων χειΡων: χειΡων άδίκων (+), 83,7 μεταδόσεως των προσόντων: των προσόντων μεταδόσεως (+), 83, 15 τοσ Στεφάνου θάνατον: θάνατον τοσ Στεφάνου (+ + +), 87,2 έπεδείχθη τοσ δόγματος: τοσ δόγματος άπεδείκνυτο (+), 88,2 δείξη την: την coll post αότων (+), 88,15 τον νομοθέτην της μακροθυμίας: της μακροθυμίας τον νομοθέτην (+), 92,8 άληθείας έστί: έσΤL coll post 000

5.

διδάσκαλος

(+).

Quas fere omnes lectiones proprias ab auctore libri ω 1 arte coniecturali adhibita factas esse mihi per:suasi. ille enim doctus Byzantinus ηοη modo quaedam scripta Gregorii Nysseni collegit, sed etiam vario modo pertractavit: instruxit concentum consensumque et artis grammaticae (cf.

CCX

ΙΝ

SANCTUM STEPHANUM

Ι

79,14-15 δ νοούμενος sc. πατηρ) et elocutionis (cf. 84,20 μακάριον ut 85,12 ευμένειαν ut,τη δuσμενεLqt, 86,19 τον Ίσραηλ ut την Αi.'γuπτον) et rerum aut ίη oratione ipsa (cf. 83,7 νομοθετήσας ut 83,2 νομοθετήσας, 91, 12 δεξι~ ut 91,17 έκ δεξιων) ~ut inter orationem et Testamentum novum (cf. 78,8 καταχλεuαζόντων ut Act. 2.2 δLαχλεuάζοντες, 80,8 άνθισταμένων ut Act. 6.10 άντιστηναι, 89,9 τον om ut Act. 7.55, 91,6 είπε!ν u t 1 C or. 12.3) et auxi t gravitatem orationis (cf. 80, 16 πασα ή λοιπη pro ή λοιπη, 83,2 πάντα pro τοσαυτα, 85,16 καθuπερέσχε pro υπερέσχε, 87,14 έξεβόησεν pro έβόησεν) et addidit, ut audientes sententiam orationis melius perspicerent, particulas γαρ 75,13, 77,8, 85,22, οδν 83,8 et pronomen relativum ος 85,20 et inseruit verba, quae ex continuatione verborum facile addici possunt (75,12 τ~ θανάτ~, 80,9 δ πονηρος, 90,11 έν, 90,19 θ έιον) , et disposuit verba elegantiore ordine (imprimis eo quod nomina genetivo constructa 75,8-9,83,7,88,15 et verba temporalia 83,1-2,92,8 ante ea nomina collocavit, ad quae pertinent). Cum scriba libri α librum ω 1 immutatum fere descripsisse et ίη litteras minusculas transcripsisse videatur, homilias sedecim, quae initio codicis ω 1 more menologii dispositae erant, et quinque opera dogmatica, quae secuta sunt, ex apographis libri α novimus: 1. (dies solis των προπατόρων): De deitate filii et ίη Abraam BHG 2354, GNOX 2 2. (25. Dec.): Ιη diem natalem Christi BHG 1915, GNO Χ 2 3. (27. Dec.): Ιη s. Stephanum Ι BHG 1654, GNO Χ 1 ρ. 73-94, 4. (1. Ian.): Ιη Basilium fratrem BHG 244, GNO Χ 1 ρ. 107-134, 5. (6. Ian.): Ιη diem luminum BHG 1934, GNO ΙΧ ρ. 221-242, 6. (dies solis της άπόκρεω): Ιη illud quatenus uni ex his fecistis mihi fecistis, G Ν Ο ΙΧ ρ. 111-127, 7. (dies Saturni της τuροφάγοu): De mortuis, G Ν Ο ΙΧ ρ. 28-68, 8. (primus dies Saturni ieiunii): De s. Theodoro BHG 1760, GNO Χ 1 ρ. 61-71, 9. (12. Febr.): InMeletium episcopumBHG 1243, GNO ΙΧρ. 441-457, 10. (9. Mart.): Ιη XL Martyres Ia ΒΗα 1206, GNO Χ 1 ρ. 135-142, 11. (9. Mart.): Ιη XL Martyres Ib ΒΗα 1207, GNO Χ 1 ρ. 143-156, 12. (dies festi paschae): De tridui spatio, αΝΟ ΙΧ ρ. 273-306, 13. (dies festi paschae): Ιη s. pascha (pseudepigraph. inc. πάντες μεν , ') , αγαπητοι 14. (dies festi paschae): Ιη s. pascha, GNO ΙΧ ρ. 245-270, 15. (ascensus Christi ίη coelum): Ιη ascensionem Christi, αΝΟ ΙΧ ρ. 323-327, 16. (pentecoste): Ad Eustathium De s. trinitate, αΝΟ ΠΙ 1 ρ. 2-16, 17. Ad Ablabium Quod ηοη sint tres dei, αΝΟ ΠΙ 1 ρ. 35-57, 18. De differentia usiae et hypostaseos (vulgo Basilii ep. 38),

γλuκuν,

PRAEFATIO

CCXI

19. De infantibus praemature abreptis, αΝΟ ΠΙ 2 ρ. 67-97, 20. Ad Simplicium De fide, αΝΟ ΠΙ 1 ρ. 59-67, 21. Ad Harmonium De professione Christiana, GNO νπι 1 ρ. 129-142. Ιη prima parte (or. 1-16) librum ω 1 panegyricum Gregorii Ν ysseni proprium, quod panegyrico Gregorii Nazianzeni permultis codicibus tradito simile erat, fuisse apparet. quod panegyricum editio normativa, ut ita dicam" operum, quae ίη eo collecta erant, fuisse videtur, quae ηοη modo libro α interposito late diffusa est, sed etiam fons erat illius hominis docti Byzantini, qui panegyricum annale β composuit. quibus ex fontibus homo doctus Byzantinus, qui panegyricum Gregorii proprium nono, ηί fallor, saeculo composuit, homilias Nysseni exhauserit, certe cognoscere ηοη iam possum{.s. sed neque hominis docti Α. Spira sententia recusanda esse mihi videtur, qui, cum memoriam orationis funebris ίη Meletium episcopum dictae explanaret, imprimis antiquissimos testes complurium interpretationum orientalium comparans corpus aliquod Gregorii homiliarum iam saeculo quinto ηοη multo post Gregorium defunctum (anno 394) fuisse coniecit (cf. αΝΟ ΙΧ ρ. 375, 385, 404), neque hominis docti C. Datema (Asterius of Amasea: Homilies I-XIV; Leiden 1970'ρ. ΧΧΧΙ), qui iam Asterium aequalem Gregorii compluribus eius homiliis unum ίη volumen collectis usum esse existimat. nam nihil obst~t, quominus Gregorius ipse, cum opera sua ~sum edendi eius temporis secutus ad amicos et dignissimos homines mitteret, nonnumquam volumen complures homiliascomplectens mittendum curaverit. si res se ita habet et singulas lectiones libri ω 1 proprias ηοη aetate Byzantina, sed iam saeculo quinto vel etiam exeunte quarto ortas esse conicere licet, mirum ηοη est, Si eae lectiones interdum iam ίη antiquissimis testibus orientalis memoriae inveniantur. fortasse posteris temporibus, cum omnia Gregorii opera edita erunt et, quomodo tradita sint, cognitum erit, homini docto conspectu praefationum omnium memoriam Gregorii totam et antiquam et Byzantinam plane exquirere licebit. quod femina quoque docta Η. Horner postulavit, cum "ϋber Genese und derzeitigen Stand der groBen Edition der Werke Gregors νοη Nyssa" (Ecriture et culture philosophique dans la pensee de Gregoire de Nysse, ed. a Μ. Harl; Lugdunae Batavorum 1971 ρ. 18-50) referret. qua ίη magna commentatione etiam memoria orientalis, quam ego linguarum orientalium ignarus hac ίη editione diiudicare ηοη potui, examinanda erit. Η. DE HYPARCHETYPO ω 2 ΕΤ DE ARCHETYPO

Condiciones hyparchetypi ω 2 exquirere multo difficilius est quam hyparchetypi ω 1. qui enim aut panegyricum annale (scriptum fortasse ίη Syria vel Palaestina saeculo sive quinto sive sexto sive septimo sive

ΙΝ

CCXII

SANCTUM STEPHANUM

Ι

octavo), de quo libri ω 1 , γ, Ο, ε, ζ dependent, aut nihil aliud nisi archetypus fuit ipse (i.e. ille liber, qui primus aut laudationem Stephani solam aut complures homilias Gregorii continuit), cuius nonnulla apographa a Gregorio ad aliquos amicos missa ίη bibliothecis monasteriorum servata erant et postea ad componenda panegyrica et menologia adhibita sunt. sed priusquam eam rem difficilem gravemque tractemus, de textu sive hyparchetypi ω 2 sive archetypi pauca dicam. ίη antiquissimis enim testibus variae lectiones (exceptis variis lectionibus propriis familiarum et codicum) inveniuntur, quae ante libros ω 1 , γ, δ, ε, ζ ortos affuerunt; quas ίη tabella collegi et indicavi, quae cum libris ω 1 aut α aut β consentiant: 1. αddunt αut omittunt: 76,3 τοσ ante Παόλοu add ( = ω 1) aut om, 76,15 τΌ κατ α των άνθρώπων ante έγγuμνασάμενος add (= ω 1) aut om, 77,17 άγίοu ante πνεόματος add aut om ( = ω 1 ), 80,4 τ ante Στεφάν~ add (= ω 1 ) aut om, 81,16 τα ante πανταχόθεν add (= ω 1 ) aut om, 83,12 τΌ ante περι add ( = ω 1 ) aut om, 88,3 και post γαρ add aut om ( = ω 1 ), 91,12 έν ante τΌ δόξτι add aut om (= β1), 91,16-17 φησιν post μοu aut Δαβιδ add (post Δαβιδ add ω 1 ) aut om, 92,6 αότος ante έκεΤνος add ( = ω 1 ) aut om. 2. verbα mutαnt (a) substαntivα: 78,12 γενετης (= α e corr.) aut γεννητης ( = β), 82,16 έθων ( = Med. Ambr. C 135 inf, β 1) aut έθνων (Μοη. 370, pars familiae β2), 82,19 νόμοuς (= ω 1 ) aut τόποuς aut τόποuς, 84,5 βοας au t φωνας, 84, 15 φονεuτων ( = α, β 2) au t φονεuόντων ( = β 1), (b) αdiectivα: 83,11 διώνuμος (= ω 1 ) aut περιώνuμος, 92,2 εΙς (= ω 1 ) aut ϊση, (c) verbα temporαliα: 75,11 καταλιθοόμενος aut καταλιθοβολοόμενος, 81,8 διεσπά­ ρησαν (= α) aut κατεσπάρησαν (= β), 84,4 άντιπέμπει (= ω 1 ) aut άντηφίει, 84,9 εβαλλον aut εβλεπον ( = ω 1 ), 87,2 έπεδείχθη aut άπεδείχθη (άπεδείκνuτο ω 1 ), 88,3-4 τοσ κρίνοντος (= ω 1 ) aut πικραίνοντος, 93,13 καθίσαι (= ω 1 ) aut καθησθαι, (d) pronominα, pαrticulαs etc.: 76,1 ώς aut 4> (= ω 1 ), 83,6 μηδε (= ω 1 ) aut μη, 85,3 πως (= ω 1 ) aut ώς, 89,16 οτι (= α) aut οτε (= β), 93,12 ώς (= ω 1 ) aut οΙς aut έν οΙς. 3. verbα diverseflectunt (a) substαntivα, αdiectivα, pronominα etc.: 80,7-8 οΙ κόνες , (, ( = ω 1) aut αι(κuνες , , ... περιχαινοντες ... απτομενοι ... περιχαινοuσαι ... άπτόμεναι, 86,12 τοσ ϋΦοuς (= Med. Ambr. C 135 inf) aut το ϋΦος (=ω 1 ), 87,16 διηγήματα (=ω 1 ) aut διήγημα, 88,6 Στεφάν~ aut Στεφάνοu (= ω 1 ), 91,13 τοσ όποχείριον (= α, Escor. Φ ΠΙ 20) aut το όποχείριον (=Hier. Patr. 6, β2), 93,2 άγαθ (=ω 1 ) autάγαθον, (b) verbα temporαliα: 81,5 έμάνη (=ω 1 ) aut έμάνησαν, 82,17 γίνεσθαι (=α) aut γενέσθαι, 90,16 λέγτι (= α, β2) aut λέγει (= β1), 93,12 όπονοήσειας ( = α) aut όπονοήσειεν ( = β). 4. ordinem verborum commutαnt: 81,4 εΙ γαρ μη ( = ω 1) aut εΙ μη γαρ, 87,2088,1 όμοθuμαδον έπ' αότον (= ω 1 ) aut έπ' αότον όμοθuμαδον, 89,9 δόξαν ϊδεν θεοσ aut ϊοεν δόξαν θεοσ (= ω 1), 91,16-17 φησιν coll post Δαβιδ _,1\

_ ..... __ ~:.. ..

~

..

PRAEFATIO

CCXIII

Plurimis locis lectiones genuinae recognosci posse videntur (de argumentis adhibitis vide meam editionem encomii Stephani separatam ρ. 267sqq), de sex autem locis pauca afferre opus est: 1. Verba 75,12 τ θανάτ~ ab auctore libri ω 1 textui inserta esse ex conspectu omnis memoriae sequitur. revera equidem eo loco aut illa verbaaut saltem articulum τ (cf. 77,5 της καταλειπομένης, XL Mart. Π 164,20 .. , έπεμβαίνει και τοσ κειμένοu καταγελ~) addenda esse putavi (cf. opus laudatum ρ. 278), sed nunc delenda esse mihi persuasi, cum participium κειμέν~ et carente articulo satis determinatum sit (cf. e.g. XL Mart. Ib 151,5-7). 2. (a) 81,15-16 nomina populorum posita sunt ίη nominativo, τα παν­ ταχόθεν ίη accusativo. nonnulli librarii sua sponte, ut concinnitatem grammaticam sententiae efficerent, nomina quoque populorum ίη accusativum' transposuerunt, et vir doctus Laurentius Sifanus textum Graecum, ut anacoluthiam vitaret, hoc modo Latine reddidit: "hinc Aegyptii ... Macedones Christum αgnoscunt et omnes undique gentes sermo percurrens ad fidem adducit". etsi hic mendum archetypi adesse excludi ηοη potest, tamen anacoluthiam ut figuram oratoriam mea quidem sententia servare licet: Gregorius enim primo nomina populorum magno impetu elatus exclamavit, extrema parte sententiam emendata constructione usus clausit. (b) nomen Italorum ab auctore libri ω 1 inter ΜεσοποταμΤται et Γαλάται falso insertum esse videtur, quod Gregorius nomina solum populorum eorum enumeravit, qui terras circum orientis partes maris mediterranei sitas incolebant. 3. 84,4-5 ίη stirpe hyparchetypi ω 2 legitur: ποίας άντιπέμπει βοας (aut φωνας) κατα των άφιέντων τας των λίθων βολάς. quo loco auctor libri ω 1 scripsit βολας pro βοας et βολίδας pro βολάς. sed revera Gregorius 84,7-20 Stephanum εόΧΌ i.e. exorando deum, ut clementia utatur ίη homicidas, pugnavisse monstrat et 84,15 ei precationi ipsi haec verba proponit: βοων έν ταΤς των φονεuτων άκοαΤς. tamen mihi βοας lectio genuina ηοη esse videtur, quod prius declarat, quae τα των Χριστιανων οπλα sint, quam Gregorius interrogavit. itaque utroque loco βολας scripsi: Gregorium enim puto τας βολας homicidarum additis verbis των λίθων statim definivisse, τας βολας Stephani fatum eius narrando paulatim explicavisse. auctor libri ω 1 primo loco recte βολας restituit, secundo loco varie loquendi causa falso βολί,δας coniecit. 4. 85,7 ίη stirpe hyparchetypi ω 2 και έν μέσ~, ίη stirpe hyparchetypi ω 1 ος έν μέσ~ legitur. quo loco vir doctus F. Mίiller, magister quondam meus et sodalis Marpurgensis, και ος, vir doctus F. Mann, qui Mimigardefordi ίη edendis Gregorii operibus occupatus est, ος και proposuerunt; fortasse auctor libri ω 1 pronomen ος ίη libro, quem descripsit, supra και scriptum falso variam (ηοη addendam) lectionem esse putavit.

CCXIV

ΙΝ

SANCTUM STEPHANUM

5. 90,19 testibus hyparchetypi ω 2 το θέαμα, hyparchetypi ω 1 το θεΤον θέαμα traditur. dubitanter 1ectionem το θέαμα ίη textum recepi, cum mea quidem sententia ea νerba ad 90,17-18 ή τοί) πατρός τε και τοί) ULOU δόξα referenda sint et το (της αότων δόξης) θέαμα significent: ab ea autem quaestione Gregorius profectus est (89,22 πως εΙΟε την όπερουράνιον δόξαν ό Στέφανος;).

6. Sententia 93,10-12 omnibus fere testibus his νerbis traditur: ... και έπι τοί) Στεφάνου τοί) ULOU την στάσιν άκουσας οόκέτ' αν εόλόγως περι της τοί) πατρος καθέδρας όπονοήσειεν. ut subiectum sententiae restitueretur, ίη Londiniensi gr. 16 D Ι (= Λ) ό ante τοί) ULOU additum, ίη Vaticano gr. 1907 (= S) οόκέτ' αν ίη οόκ αν τις mutatum est, sine dubio ίη utroque libro arte coniecturali adhibita. paucis autem libris (α, Vat. gr. 446 = Ε) subiectum recte exitu νerbi temporalis redditur (όπονοήσειας). cuius νerbi syllaba ultima ίη archetypo siνe per compendium scripta siνe correcta siνe difficilis lectu fuisse νidetur (cf. όπονοήσιες ίη Sinaitico gr. 493 = Ψ, όπονοήσει ίη Florentino Laur. plut. 7.26 = Υ). Quibus expositis statuere licet archetypum memoriae textum optimum praebuisse, etsi iam ante libros ω 1, γ, δ, ε, ζ ortos paucas νarias lectiones continuit. quare hyparchetypum ω 2 et archetypum eundem librum fuisse puto, ex quo (fortasse interpositis libris amissis) certe quinque, forsitan plures libri defluxerunt: nam hyparchetypos ω Ι , δ, ε, ζ singulos libros fuisse constat, sed de hyparchetypo γ nescimus, utrum liber unus an grex certissimorum archetypi testium fuerit. ex quibus efficitur hoc hyparchetyporum stemma correctum:

CCXV

PRAEFATIO

Ι

conspectum editionum impressarum (et textus Graeci et νersionum Latinarum) praebere atque res graviores paucissimis νerbis explicare. textum Graecum a νiro docto D. Hoeschel aut ex Par. 819 saec. ΧΥΙ aut ex libro ei simillimo (i.e. alio teste familiae β9) sumptum esse apparet; qui autem editor multis locis νarias lectiones, quas omnes ex Monacensi (tum Augustano) gr. 370 saec. Χ = Ο hausit, ίη margine editionis Augustanae indicaνit. ,quas lectiones marginales plerumque Fronto Ducaeus, cum editionem bilinguem Claudii Morelli Parisiis curaret, secutus est. praeterea nonnullas lectiones ex "codice F. Morelli" (i.e. Montepess. 122) atque ex "codice C anteri" (qui ex stirpe α 1 ortus nunc ~missus est) elegit. Laurentius autem Sifanus 'versionem Latinam, quae ίη editione Claudii Morelli textui GraecΌ opposita est, imprimis Parisinum gr. 586 Conspectus editionum impressarum version.s Latinae

t.xtus graecus Par.819

Yat. Ott. 247

Μοπ.370

'Τ.

,.\/Χ D.Hoesch.1 Augustae 1587 (131-53)

J. Camerarιus Lipsiae 1564 (textus graecus et v.rsio Latina)

Par.586 s. ΧΥΙ

aliquot codices bibliotheca

~

....,

Yat.1433 s.XIII

θΧ

Ι

F.Zinus (Yitae Sanctorum) Yenetiis 1553 (2.47-50ν)

L.Sifanus Basileae 1562 (98-106)

ΙονΒπίί

Ι

Ι 1565,1568,1571,1572 (1.432-437) Ι Yenatiis 1574 (6.315-316ν)

editio altera 1571 (76-82)

~c

(Aurea diVina ... ) Yenetiis 1574

BBIίl.BB

(103ν-109ν)

(Vitae sJnctorum) Coloniae 1575 (6.985-990)

Archetypus (ω 2 )

Ι

Coloniae 1575 (6.1086-10911

Ι

Ι

1581 ( 6.315-316)

Venatίis

111

cum et archetypus egregius fuisse νideatur et hyparchetypi νariis orientis locis orti sint, memoriam potius ab nonnullis primae editionis exemplaribus, quae Gregorius ipse suis amicis miserat, quam ab uno panegyrico νel sexto νel septimo saeculo scripto initium cepisse existimo. sed ea res perdifficilis recensendo codices explicari ηοη potest.

CI.Mor.1

ΡΙΙΓίιίί. 1615

(2.788·98)

r---------

-------ι Urb. 9 A.g. Mor.1

Yιιt. s. χνιι fol. 251ν-56

ΡΙΙΓί.ίί.1638

(3.354-66)

Ι Ι

J.P.Mign.

ΡΙΙΓί.ίί.1858

3. DE EDITIONIBUS IMPRESSIS De memona editionum impressarum operum Gregorii uberius diligenterque homines docti Α. Spira (GNO ΙΧ ρ. 410-416) et F. Mann (Die Weihnachtspredigt Gregors νοη Nyssa. ϋberΙίeferungsgeschίchte und Text; Diss. Mίinster 1975 246-259) referunt. quare hic satis habeas me

(PG 46. 701-722) codice. Μ ΟΦ Η Ρ· Γ., '·Ε Λ Ι γ Π 5 C ν

Ι Ι

.ditio .It.r.

~.lί.1883 O.Lendl. Lugd. Bιιt.ν. 1988 (4-44)

A.Hί.Γιιt Coloπ.Agr.1617

Recogn. Combefis (Bibliotheca patrum concioπatoria) PΙΙrisiis 1662 (1.373-376)

(447-4&0)

Dom.Schram Augustae 1791 (14.557-564)

~Itera

editio Yenetiis1749

Augustae Taurinorum1880 (12.449-458)

CCXVI

ΙΝ

SANCTUM STEPHANUM

Ι

saec. ΧΥΙ (CUiUS mendum proprium 80,6 παρέχον commemorat) secutus confecit, sed se nonnullos ,alios libros, quos ex bibliotheca Joanni Jacobi Fuggeri accepit, inspexisse ipse declarat. denique Petrus F. Zinus textum Vaticani gr. 1433 saec. ΧΙΙΙ ίη Latinum conνertisse exemplis, quae homo doctus Α. Spira GNO ΙΧ ρ. 412 praebet, probatur (cf. quoque F. Mann 246).

ΙΝ

SANCTUM STEPHANUM 11 (PRAEFATIO)

1. CONSPECTUS CODICUM Ψ

Sinaiticus gr. 493 -

Ε Vaticanus gr. 446 -

fol. 132-139, membr., saec. ΥΙΙΙ/ΙΧ fol. 263-271 (= ΕΙ) et 378v-385 (= E Il ), membr., saec. ΧΙΙ

2. DE RECENSIONE CODICUM Alteram S. Stephani Protomartyris laudationem (BHG 1655; PG 46. 721-736) Vaticanus gr. 446 = Ε bis continet, primum foliis 263-271 (= ΕΙ), iterum foliis alia manu scriptis 378v-385 (= ΕΙΙ). praeterea Sinaiticus gr. 493 = Ψ foliis 132-139 initium encomii (usque ad 100,15 ΟLαλάμΦαντε.ς), quod ίη eo codice Ioanni Chrysostomo addictum est, tradit. facile autem cognosci potest ίη libro Ψ primam partem homiliae, quae ad Stephanum pertinet, a reliqua et maiore parte, ίη qua apostoli Petrus Iacobus Ioannes laudantur, seiunctam et ίη breνem laudationem nemini nisi Stephano dedicatam esse conνersam: homo enim doctus, qui Sinaiticum Ψ scripsit, eam sententiam, qua Gregorius alteram homiliam pridie habitam commemorat (98,20 ην χθες - 22 αποπληρωσαL), deleνit et, ut brevissimum encomium paululum produceret, post 100,8 μου et post 100,15 ΟLαλάμΦαντε.ς nonnulla verba addidit. itaque textum orationis ίη codice Ψ retractatum esse constat, quod permultis quoque lectionibus propriis, quibus Sinaiticus Ψ a Vaticano Ε differt, comprobatur: quarum pleraeque ad textum restituendum adhibendae ηοη sunt (cf. ΒΥΖΖ 58 1965 ρ. 320-326). apographa ΕΙ et ΕΙΙ, quae raro inter se differunt, ex eodem fonte fluxisse mihi persuasi. nam nonnullis erroribus et lacunis coniuncta sunt. quorum maximi momenti est lacuna 102,22, ubi linea codicis, ex quo apographa pendent, tota amissa esse νidetur (cf. app. crit.). alii quoque errores apographorum (101,21, 102,24), quos corrigere ηοη potui, ab archetypo profecti esse videntur. item 99,6, ubi post ωσπε.ρ γουν ίη Ε falso ΚΟΡLνθ(ως, ίη Ψ recte ΦLλLππησ(ΟLς additum est, archetypum mendosum fuisse censeo; Gregorium enim locum, quo verba Pauli inνeniuntur (Phil. 4.1), ηοη commemoraνisse, sed scribam archetypi ex memoria nomen Corinthiorum inseruisse (cf. 2 Cor. 1.14) et scribam libri, ex quo Sinaiticus descriptus est, errorem correxisse puto. nam eam falsam lectionem ex vera ortam esse mihi persuaderi ηοη

CCXVIII

ΙΝ

SANCTUM STEPHANUM

ΙΙ

potest. itaque ηοη modo ΕΙ e't ΕΠ, sed etiam Ψ ex eodem mendoso archetypo pendere νerisimile est. ΙΝ

BASILIUM FRATREM

\

3. DE EDITIONIBUS IMPRESSIS Homiliam Gregorii, quae Ιη Stephanum ΙΙ inscribitur, primus L. Α. Zacagnius codicem Vaticanum gr. 446 secutus Graece edidit, ίη Latinum conνertit scholiisque instruxit (Collectanea monumentorum νete­ rum; Romae 1698 ρ. 330-345). quam editionem bilinguem Α. Gallandius ίη ''Bibliothecam veterum Patrum" (tom. νι Venetiis 1770 ρ. 595-600; editio altera, Venetiis 1788) etJ. Ρ. Migne ίη "Patrologiae cursum completum" (ser. Graecae tom. 46 Parisiis 18581, 18632 ρ. 721736), νersionem Latinam solam Dom. Schram ίη "Analysin SS. Patrum" (Augustae Vind. 1791, tom. 14, ρ. 557sq) acceperunt.

(PRAEFΑ ΤΙΟ)

1. CONSPECTUS CODICUM Atheniensis gr. 979 - fo1. 1-14ν, chart., saec. χνι Atheniensis gr. 2104 ( = Thessa1. gymn. 35) - fo1. 87ν-96ν, chart., saec. χιν Athous Dionysiu 148 - fo1. 413ν-1'29, chart., anno 1540 scr. Athous Dochiariu 67 - fo1. 10-30, chart., saec. χνι Athous Grigoriu 9 - fo1. 374-385, chart., saec. χνι/χνπ *Athous Iviron 426 - fo1. 249-266, chart., saec. χνπ *Athous Kavsokalivion 32 - fo1. 33-58, chart., saec. χνπι Athous Lavras r 117 - fo1. 71ν-79ν, membr., saec. ΧΠ Athous Lavras Δ 80 - fo1. 120-130ν, membr., saec. ΧΠΙ Athous Lavras Ω 153 - fo1. 127-138, chart., saec. χνπ *Athous Panteleimonos 201 - fo1. 258-262, chart., saec. ΧΙΧ *Athous Panteleimonos 858 - textus ΠΙ, chart., saec. ΧΙΧ Athous Vatopediu 128 - fo1. 287ν-298, membr., saec. χιν Athous Vatopediu 442 - pag. 48-52, chart., saec. χν *Athous Vatopediu 499 - fo1. 9-25ν, chart., saec. χνπ Athous Xiropotamu 120 - fo1. 173-184, chart., anno 1617 scr. Basileensis Universitatis F V 29 - fo1. 38ν-53ν, membr., saec. ΧΠ Constantinopolitanus πOtvOtγtOtς κOtμOtρtωτtσσ'ης 10 - fo1. 163-176, membr., saec. ΧΠ Constantinopolitanus πOtvOtγtοu τcχ.φOI) 128 - fo1. 65ν-80, chart., saec. χιν Constantinopolitanus της θεολογtκης σχολης 37 - fo1. 160-176, chart., anno 1558 scr. Londiniensis Musei Britannici gr. Old Royal 16 D ΧΙ - fo1. 298-299ν, 300-301ν, 302-304ν, chart., saec. χνι Matritensis gr. 4758 (bib1. nac. Ν 136) - fo1. 105-115, chart., saec. χνι Matritensis gr. 4864 (arch. hist. 163,6) - fo1. 28-39ν, chart., saec. χνι Μ Mediolanensis Ambrosianus gr. C 135 inf fo1. 43-61, membr., saec. ΧΙ Mediolanensis Ambrosianus Ι 260 ίηί - fo1. 140-153, chart., saec. χνι Messanensis Sancti Salvatoris 15 - fo1. 28-36ν, membr., saec. ΧΙ *Meteoron μετOtμορφώσεως 558 - fo1. 258sqq., chart., saec. χνι Monacensis gr. 92 - fo1. 378-390ν, chart., saec. χνι Monacensis gr. 1Ο 7 - fo1. 45 -5 5ν, chart., saec. χνι Ο Monacensis gr. 370 fo1. 38ν-55, membr., saec. Χ Mosquensis gr. 157 - fo1. 292ν-31.1 ν, membr., saec. ΧΙ AmMosquensis gr. 215 - fo1. 116-131ν, membr., saec. ΙΧ/Χ Mutinensis Estensis gr. 249 = α.Τ.8.18, (olim Mss. Π G 13) - fo1. 300-310, chart., saec. χν /XVI Neapolitanus gr. 11 Α (Α) 18 - fo1. 168ν-181ν, membr., anno 1176 scr. Oxoniensis Bodleianus Cromvellianus 9 - pag. 200-220, membr., saec. ΧΠΙ Parisinus gr. 503 - fo1. 235-243ν, chart., saec. χιν Fb Parisinus gr. 513 - fo1. 37ν-50ν, membr., saec. Χ * Libros Athoos Iviron 426, Kavsokalivion 32, Panteleimonos 201 et 858, Vatopediu 499 et Meteoron με.ταμορφώσε.ως 558 ηοη inspexi.

CCXX

ΙΝ

BASILIUM FRATREM

Parisinus gr. 584 - fo1. 128-141ν, membr., saec. ΧΙΙ Parisinus gr. 585 - fo1. 26ν-37ν, chart., saec. ΧVΙ Parisinus gr. 586 - fo1. 147ν-160, chart., saec. ΧVΙ Patmensis 273 - fo1. 99-107, membr., saec. Χ/ΧΙ Ε Vaticanus gr. 446 - fo1. 229ν-250ν, membr., saec. ΧΙΙ Vaticanus gr. 453 - fo1. 1-19, chart., annis 1381/82 scr. Vaticanus gr. 1433 - fo1. 222-230ν, membr., saec. ΧΙΙΙ Vaticanus gr. 1907 - fo1. 80ν-83ν, chart., saec. ΧΙΙ VdVaticanus gr. 2066 - fo1. 144-155, membr., saec. ΙΧ/Χ G Vaticanus Ottobonianus gr. 85 - fo1. 25-38, membr., saec. Χ/ΧΙ Vaticanus Ottobonianus gr. 391 - fo1. 167-179, chart., saec. ΧVΙ CaVaticanus Ottobonianus gr. 422 - fo1. 332ν-344, membr., anno 1004 scr. Vaticanus Urbinas gr. 10 - fo1. 72-86, chart., saec. ΧVΙΙ Venetus Marcianus gr. 67 - fo1. 22-31, membr., saec. ΧΙ D Venetus Marcianus gr. 69 - fo1. 202-209, chart., saec. ΧΗ Vindobonensis theologicus gr. 35 - fo1. 6-8ν, chart., saec. ΧΙΙΙ Vindobonensis theologicus gr. 42 - fo1. 97ν-1Ο6, chart., saec. ΧΙΙ Vindobonensis theologicus gr. 239 - fo1. 80-93, chart., saec. ΧV

CCXXI

PRAEFATIO

correcto codice quattuor libri descripti sunt: μΙ (i.e. fons deperditus codicum Veneti Marciani gr. 67 et Oxoniensis Bodleiani Cromvelliani 9), μ2 (i.e. parens deletus Mutinensis Estensis 249, Atheniensis gr. 979 et, ηί fallor, Athoi Vatopediu 128), Vindobonensis theologicus gr. 42, Parisinus gr. 503. fons autem Patmensis 273, ίη quo multae lectiones ex teste quodarn hyparchetypi γ haustae inscriptae sunt, apographon libri ot ipsius fuisse videtur. atque ex fonte libri ot ( = ω Ι) ηοη solum hyparchetypum ot, sed etiam Venetu:m Marcianum gr. 69 = D sive ipsum sive parentem eius ortum esse puto; ex Veneto ad verbum Monacensis gr. 92 descriptus est. denique Vaticanus Urbinas gr. 10, cum ex editione Morelliana anno 1615 impressa descriptus sit, testis ποη iudicari potest. 2. Stemma codicum ω

11

ω ι

888C.IX

2. DE RECENSIONE CODICUM Omnes testes encomii, quo Gregorius Nyssenus Basilium fratrem laudavit (BHG 244, ρα 46,788-817), ex tribus libris nunc deperditis (ot, β, γ), quorum ab auctoribus oratio varia ratione retractata est, dependere videntur. liber ot idem apographon hyparchetypi ω ι est, quod iam ίη memoria orationis Ιη S. Stephanum Ι explananda laudavi (vide supra ρ. CLXXX sq). panegyricum β ei codici, quem ίη encomii Stephani Ι memoria ζ (vel ζΙ) nominavi (vide supra ρ. CCII sq), respondere existimo, etsi ηοη multi testes eidem homilias et Ιη Stephanum Ι et Ιη Basilium tradunt. denique liber γ imprimis hyparchetypis γ et ζ, quos ίη illius orationis memoria discrevi, cognatus est, at nulli libro ibi restituto plane consentire videtur.

..., ι

α

ι Ι

codex tr8nsIitteratus

~--------------~-ι-----------I

Ι

ι Ι

Ι Ι

:

χ

ι

.λP.1~'(1)1

codex Grim8ni

Ι

Ι Ι

ι

Patm.

χι

Μ

273

Ven. M8rc. χιι

67

Vind.

Vat.

theol.

1907

42

χlll

)13

Α. DE HYPARCHETYPO ot

ΟΧ.

V8t.

Cromv.

1433

9

1. De recensione codicum

>

Testes gravissimi recensionis ot sunt Monacensis gr. 370 = Ο et Mediolanensis Ambrosianus gr. C 135 inf = Μ. liber Ο ex deperdito apographo hyparchetypi ot ( = ot Ι) descriptus est, ex quo praeterea pater codicis Vaticani gr. 1907 (cuius apographon est Vaticanus gr. 1433) et, ut videtur, interposito exemplari nunc amisso (= ot 2 i.e. "codice Grimani") sex libri recentiores fluxerunt: Parisini gr. 585 et 586, Matritenses gr. 4758 et 4864, Monacensis gr. 107, Vindobonensis theologicus gr. 239. ίη codice Μ librarius ipse ex libro recensionis γ collato textum orationis nonnullis locis correxit et coniecturis instruxit ( = Μ2). quo ex

χιν

Ath. V8t. 128

χν

Vind. theoI. 239 χνl

Mutin.Athen. Est. 249

979

Μοη.

107

χνll

Par. P8r Matr. Matr. 586 686

4758 4864

Mon. 92

CCXXII

ΙΝ

BASILIUM FRATREM

3. De testimoniis stemmatis Libri α 1 hae lectiones propriae inveniuntur: 111,12 εν γεννητοις om, 112,7 τας φuχας om, 113,14 τον: το, 113,24 'Iοuοα'Lκων: 'IouoΙXLWV, 119,4 εΤΟεν οόοεν: οόοεν εΤΟεν, 119,17των: τ~ (του Vat. 1907), 120,7 πασαν om, 130,7 όπο: άπο, 132,12 τε om, 133,6 εστι om; praeterea 110,24 χpόν~ (pro χρόνον) ex codice α 1 deductum esse videtur, quod mendum apertum ίη Vat. 1907 et Vind. theol. 239 correctum est. 121,16 Monac. Ο, Vat. 1907, Matr. 4758 άντιθέτω (pro άντιτιθέτω) praebent: fortasse ίη libro α 2 tempus praesens restitutum est. omnibus locis, quos exposui, librarium codicis α 1 erravisse puto. etsi lectiones libri α 2 proprias invenire ηοη potui, tamen mea quidem sententia dubitari ηοη potest, quin liber α 2 i.e. "codex Grimanj" exstiterit et fons codicum recentiorum fuerit (cf. s~pra ρ. CLXXXI). Vaticanus 1907, qui ex suo fonte cum libris recensionum β et γ collato complures lectiones earum recensionum proprias acceperit, infidus testis recensionis α iudicandus est. Mediolanensem Μ ab eodem scriba et scriptum et correctum esse ( = Μ2) mihi persuasum est. has correctiones, quae, cum litterae correctae plerumque ίη rasuris scriptae sint, saepe νίχ cognosci possunt, inveni (omitto res ad orthographiam pertinentes): 110,12 αΙρει corr ex όπεραίρει, 110,23 μόνον corr ex μόν~, 112,13 του ... αΙνίγματος corr ex τ~ ... αΙνίγματι, 112,14 οημοκρατικϋ corr ex οημοκρατοΡικϋ, 113,14 τον corr ex το, 115,3 επεισήγαγεν corr ex επανήγαγεν, 116,25 μετα eras, 118,1 οδν eras, 118,8 εκ eras, 119,10 και των αότου σποuοαζομένων corr ex και αότο σποuοαζόμενον, 119,17 των corr (ut vid) ex τ~, 120,11 εν expunx, 122,9 post οιεσώζετο add άλλα, 123,1 οντως οντος corr ex οντος οντως, 126,2 post πάντως add αν, 127, 11 τ~ ... νομοθέτη corr ex του ... νομοθέτοu, 130,4 post Μωσέως add μαρτόρεται, 131,1 Ο εόγενείας corr ex εόεργεσίας, 133,2 οειν γίνεσθαι corr ex οει γενέσθαι, 133,2 το corr ex τον, 133,2 προάγειν corr ex προσάγειν, 134,9 εστω corr ex εσται, 134,14 σεαuτου corr ex έαuτου, 134,15 του γεωμέτροu corr ex τ~ γεωμέτρη. 110,12, 112,13, 115,3, 119,10, 120,11,122,9,130,4 et 134,9 scriba codicisM textum recensionis α suo arbitrio correxisse, reliquis autem locis lectiones, quas ίη collato hyparchetypi γ teste invenit, accepisse videtur. Omnibus locis allatis libri μ1, μ2, Vind. theol. 42 et Par. 503 (quantum servati sunt) cum Μ2 congruunt praeter 110,12 et 119,10, ubi Athous Vat. 128 ex collato quodam libro ηρει et και αότος σποuοαζόμενος exhausit, 113,14, ubi Par. 503 το ... λόθρον scribit, 120,11, ubi Athen. 979, Vind. , theol. 42, Athous Vat. 128, Par. 503 εν expunctum (ηοη erasum), quod ίη μ 1 deletum est, tradunt, 123,1, ubi ίη Vind. theol. 42 οντος οντως legitur, 133,2 et 134,14, ubi ίη Athen. 979 οει et έαuτου invenitur. quare,

PRAEFATIO

CCXXIII

cum loci laudati ηοη repugnent, eos libros, quos enumeravi, ex correcto codice Μ ( = Μ2) fluxisse mihi persuasi; quod item ex hoc loco cognosci potest: 130,4-5 Gregorius scripsit: του Μωσέως ή ίστορία μαρτόρεται λέγοuσα; ίη hyparchetypo ω 1 verbum μαρτόρεται omissum est; itaque scriba libri Μ primo του Μωσέως ή (post ή finis lineae) ίστορία λέγοuσα sc'ripsit, postea verbum ή erasit, ίη loco rasurae atque ίη dextro margine μαρτόρεται textui ihseruit et ίη sinistro margine ad lineam proximam ή addidit: qua ratione verbum ή solum quidem eradere ei opus fuit, at simul ordinem verborum commutavit, qui ordo novus (του Μωσέως μαρτόρεται ή ίστορία λέγοuσα) ίη apographis libri Μ servatus est. rarissimas correctiones manus recentioris (ut 132,1 αότόματον corr ex αότο) apographa ηοη respiciunt. ίη Oxoniensi Bodl. Cromv. 9 vir doctus recentior, qui exemplar familiae γ 3 comparans orationem totam correxit, multas per μ1 ex Μ2 acceptas lectiones aut delevit aut ίη margine emendavit; quem librum collatum ex stirpe codicis γ3 ortum esse hoc loco perclare cognoscitur: 110,23 4> τα οεότερα ... ό χρόνος οίοωσι μόνον ΟΧ. Cromv. 9 ίη textu ( = Μ2), 4> τα οεuτερεια ... ό χρόνος εστιν ό ΟLοοuς μόνος ίη marg ( = γ3). scriba codicis Parisini 503 initio orationis nonnullas lectiones, quas ex collato teste familiae γ1 delegit, textui suo ίη scribendo inseruit, postea autem de illa molestissima via decedens lectiones collati libri ίη margine adscripsit. item fons Mutinensis 249 (= μ 2) ηοη fuit apographon immutatum libri Μ 2, sed lectiones et scribae ipsius et alicuius testis familiae γ continuit. ex eodem libro μ 2 Athous Vat. 128 fluxisse videtur (cf. lectio libri μ 2 propria 111,6 παρ' pro επ'), quem tamen, cum saepe (aeque ac ίη memoria encomii Ιη Stephanum Ι) ab omnibus familiae α testibus abhorreat, dubitanter ίη eo stemmatis loco collocavi. ν enetus Marc. D, qui et libri α et libri α 1 et libri Μ lectiones proprias neglegit, ex ipso libri α fonte (i.e. hyparchetypo ω 1 ) fluxisse videtur; continet enim permultas lectiones, quas auctorem libri ω 1 coniecturis usum confecisse memoriam encomii Ιη Stephanum Ι comparantes concludere possumus. itaque textus recensionis α et hyparchetypi ω 1 separatim describere nobis licet (cf. infra ρ. CCXXV sq), quod, si Venetus D perisset, fieri ηοη possit. Codex Patmensis 273 excerpta encomii Gregorii Ιη Basilium fratrem tradit, quae Ioanni Chrysostomo addicta et ίη laudem Gregorii ipsius conversa sunt (cf. titulum 'IwιXvvou άΡΧLεΠLσκόποu ΚωνστανΤLνοuπόλεως του Χρuσοστόμοu εγκώμLOν εΙς τον οσLOν πατέρα ήμων Γρηγόριον επισκόπον Νόσης).

excerpta vir doctus W. Lackner diligenter inquisivit (Αη. qua ratione compilator orationem Gregorii retractaverit. has autem partes ille ex encomio elegit: 113,21 οόκ - 116,1 επέστρεquae

ίη

ΒοlΙ. 86 (1968) 5-9),

CCXXIV

ΙΝ

φεν, 116,5 κρείττων - 116,25 ε.ξετάσωμεν, 123,-20 σσον δ της - 125,11 ε.τεκνώσατο, 125,18 εν μεν - 125,22 ΠΟLων, 126,22 παραοραμεΤν - 129,22 κατέλLπεν, 130,7 εΙ ουν - 134,21 &μήν. ante quae collocaνit duas sententias (ΜεγάλΟL OL επαLνΟL καL &ξLάγασΤΟL του παντεuκλεως (sic) καL φωτοπληρων ( sic) του ΧΡLστου &ΡΧLερέως OL όπερ ευσεβείας &γώνες καL τα πολόαθλα αθλα

&νέκφραστα οε πάλLν καL &κατανόητα τα επαθλα. δ γαρ θεσπέσLOς &ληθως καL Lερώτατος Παυλος της κατα θεον προκοπης &ναοραμεΤν ε.κωλόθη οεuτερεόων τιϊ> χρόν~),

deinde textum Gregorii multis mendis depraνatum ad νerbum descripsit eis locis commutatis, quibus nomen Basilii commemoratur ' "επαLνΟLς αι"LOν ''1: ' , Γ ρηγΟΡLOν, ' τον μεγαν ( 114 , 11 το" μεγα - Β ασL'λ εLOν: τον

115,19 μέγας ΒασίλεLOς: σσLOς ΓρηγόΡLος, 130,7 ΒασίλεLOς: ΓρηγόΡLος, 132,5 ΒασLλείοu: Γρηγορίοu, 134,18 ΒασίλεLον: ΓρηγόΡLOν). compilatorem electas encomii partes contextu νerborum plane neglecto inter se coniunxisse praecipue ex hoc loco intellegi potest: ad 116,25 &λλ' ε.ξετάσωμεν sententiam annexuit, quae ίη encomio Gregorii compluribus foliis interiectis legitur (123,20-21 σσον δ της ε.γκρατείας ε.νεκελεόετο νόμος pro 116,26 πόσον ην ε.ν Παόλ~ της προς θεον &γάπης το μέτρον). cuius exemplaris textus plerumque cum familia γ congruit (cf. e.g. 114,4 παρα: πεΡL, 114,4 τελοόμενος, 114,7 προσάγων, 114,23 άπανταχόθεν, 116,21 ante εΙ add παράλληλον, 124,15 ετuχε, 125,7 ante χρη add τί, 127,9 όπ' om, 128,8 τε καL θuσLαστήΡLα om, 131,7 τε (post μαστίζων) om, 132,2 ante παΤΡLς add καL), interdum (saepius ίη ultimo orationis fine) lectiones hyparchetypi α propriae inνeniuntur (cf. 113,24 'Iοuοαίων pro 'Iοuοα'Lκων = α 1, 115,12 Eυνoμί~ coll post Άετί~, 127,11 του ... νομοθέτοu pro τιϊ> ... νομοθέττι, 132,17 πλουτον pro πλοότοuς, 133,2 προσάγεLν coll ηοη ante, sed post τον λόγον, 133,19 όφηλου pro φLλου, 134,14 λέγεLς coll post πως, 134,15 τιϊ> γεωμέτρτι pro του γεωμέτροu). quae cum ita sint, fontem Patm. 273 ex stirpe libri α ortum et cum teste recensionis γ initio diligentissime, ίη fine socordius collatum esse opinor. liber collatus libro γ 2 νicinus fuisse νide­ tur (cf. 115,12, ubi ίη Patm. 273 Eυνoμί~ eodem loco, quo ίη hyparchetypo α erat, collocatum est,. sed καL ante Eυooξί~ additum est ut ίη recensione γ2; praeterea Patm. 273 et γ2 has lectiones communicant: 114,2 καL om, 114,2 ε.γίνετο, 115,1 ωστε: ώς, 124,14 χαλεπως, 127,14 OLdt του uοατος om, 128,12 ε.νετεκτήνατο). lectiones autem siνe Patmensis 273 siνe libri, ex quo ortus est, propriae plerumque mendis scribae (cf.

115,23 πόρσος: πόργος, 127,16 σπως: σμως, 128,10 βαρuς: βραχuς, 134,3 λέγε μόνον: λέγΟLμεν)., interdum coniecturis ortae sunt (cf. 127,8 ε'λλαμφLς: ε.κΟLάλαμφLς, 131,15 LεσθαL: φέρεσθαL, 133,12 ante δ add εΙ, 134,16 εχων: αυχων).

PRAEFATIO

BASILIUM FRATREM

itaque mihi codex Patmensis 273 neque ad codicis α textum neque ad archetypi ipsius textum constituendum utilis esse νidetur.

4. De hyparchetypis Conferentes libros

α

et

Μ

CCXXV

ω1

.et

α1

has paucas lectiones libri

α

proprias

lnνenlmus:

1. omisit:109,14 ε.σΤL, 131,3 ε.ν ε.παίνων μέρεL παραληφθηναL. 2. verbα mutαvit (a) substαntivα: 131,1 Ο ευγενείας: ευεργεσίας (corr Μ 2), (b) αdiectivα: 112,18 δμόφuλον: &λλόφuλον, 133,19 φLλου: όφηλου (corr 02), (c) verbα temporαliα: 130,15 ε.νηuξήθη: σuνηuξήθη, (d) pronominα, pαrticulαs etc.: 116,6 του οε (τουοε): του. 3. verbα αliter flexit (a) verbα temporαliα: 133,2 γίνεσθαL: γενέσθαL (corr Μ2). 4. ordinem verborum commutαvit: 109·, 14 άγίων άγία: άγία άγίων. quas lectiones enumeratas (exceptis lacunis et loco 133,18-19, ubi του όφηλου λόγοu dittographia litterae u ex του φLλου λόγοu ortum esse potest) auctor libri α coniciendo perfecisse νidetur, qua ίη re nonnumquam plane a sententia Gregorii aberraνit (ut 112,18, ubi secundum 112,16 προς τοuς &λλοφόλοuς falso &λλόφuλον scripsit, et 131,10, ubi ευεργεσίας pro ευγενείας scripsit, quod ratione orationis (cf. 131,3, 131,12) poscitur). Comparando librum α et Venetum D textum libri ω Ι (i.e. illius Byzantinae operum Gregorii editionis, cuius auctoritatem iam ίη memoria encomii Ιη Stephanum Ι laudaνimus) restituere possumus. hae multae lectiones libri ω 1 propriae inνeniuntur: 1. αddidit: 11 0,18 της πλάνης καL ante του φεόοοuς, 117,1 αυτου post ΟLανοίας, 117,10 οεΤροst λέγεLν, 117,19 Ο ante χώραν, 118,1 ουν post δ μεν, 119,16 καL post η, 119,18 του ante προφήτοu, 120,2 ουκ ην ante οUτε.

2. omisit: 112,11 δ ante ΜωUσής, 121,6 δ ante 'Ιωάννης, 126,2 αν, 126,19 ην, 130,5 μαρτόρεταL. 3. verbα mutαvit (a) αdiectivα: 112,14 oημOκρατLκη: οημοκραΤΟΡLκη, 133,2 &ληθίνων: &ληθων, (b) verbα temporαliα: 110,12 ηρεL: όπεραίρεL, 117,6 ε.ΠLΟεLζαL: οεLζαL, 125,20 ΟLεσποuοάσθη: σuνεσποuδάσθη, 133,2 προάγεLν: προσάγεLν, (c) pronominα, pαrticulαs etc.: 117,9-10 στ' αν ΤL: σΤL αν, 118,20 άλλα μην εΤχεν ταότην: ταότην εχων, 119,14 σμΟLOν:" δμοίως, 127,17 εΙ: f!. 4. verbα αliter flexit (a) substαntivα, αdiectivα, pronominα etc.: 119,1 Ο αυτος: αυτο [αυτω Ven. Marc. 69], 127,7 τη όπτασί~ ταόττι: της όπτασίας ταότης, 127,11 τιϊ> ... νομοθέΤΌ: του ... νομοθέτου, 132,17 πλοότοuς: πλουτον, 134,15 του γεωμέτροu: τιϊ> γεωμέτρτι (b) verbα temporαliα: 112,9 ε.ξαφανίσαντα: ε.ξαφανίσοντα, 118,22 ηλαττουτο: ηλάττωτο, 119, 1Ο σποu­ οαζόμενος: σποuοαζόμενον, 122,3 τολμήσωμεν: τολμήσαψεν, 124,21 προθεΤναL: ΠΡΟτLθέναL, 125,4 &νOLκίζεταL [aut -ζεL]: &νΟLκίζηταL, 126,18 ΠOLεΤ: ε.ποίεL, 130,17 γενόμενος: γεγονως, 134,19 γενόμενΟL: γLνόμενΟL. 5. ordinem verborum commutαvit: 115, 12 Eυνoμί~ coll post Άετί~, 118,1 Ο ε.σΤL coll post πασLν, 122,19 τιϊ> του λίμοu: του λίμου τ, 123,1 οντως

CCXXVI

ΙΝ

PRAEFATIO

BASILIUM FRATREM

οντος: οντος οντως [οντως om Yen. Marc. 69], 124,16 χώραν τη πόλει:

CCXXVII

ω

Ι

888C.IX

Ρ.

τη πόλει χώραν,. 133,2 προάγειν τον λόγον: τον λόγον προσάγειν, 134,14 πως ίατρον λέγεις: πως λέγεις ίατρΟν.

Plerasque lectiones libri ω 1 proprias coniecturis confectas esse apparet (fortasse 119,1 Ο αότο σποuοαζόμενον haplographia litterae σ et emendata syllaba ultima ex αότος σποuοαζόμενος ortum est; 127,17 iotacismus libri, ex quo codex ω Ι pendet, [εί] correctus esse [ύ] videtur). hoc autem loco de ratione, qua auctor libri ω 1 textum retractaverit, dicere mihi opus ηοη esse videtur, cum de ea memoriam encomii Ιη Stephanum Ι explanans uberius disseruerim (vide supra ρ. CCIX sq). hanc quoque Gregorii orationem auctor libri ω Ι suo Marte multis locis emendare atque corrigere conatus est; sed etsi ingenium illius viri docti laudare ηοη recuso, tamen lectiones ab eo propositas neque genuinas neque (excepto 125,4 άνοικιζη­ ται) ad textum orationis constituendum adhibendas esse censeo.

χ

ba

χι

Mosqu. 157

χιι

ρ3

c~

Ath. Lavr.

It.καμ.

Γ117

10

χιιl

Β. DE HYPARCHETYPO β

Vind. theol.

Ath. Levr.

35

ΔΒΟ

χιν

1. De recensione codicum Antiquissimi testes recensionis β sunt Mosquensis gr. 215 = Α m (quem monachus monasterii Athoi Ι viron scripsit) et liber omissus β 1, ex quo Yaticanus gr. 2066 = yd et Mosquensis 157 fluxerunt. interposito libro nunc deperditoitem Yindobonensis theologicus gr. 35, qui pater codicis Londiniensis Musei Britannici gr. Old Royal 16 D ΧΙ est, ex libro β pendet. reliqui testes ex amisso libro β 2, qui ίη monte Athone scriptus esse et panegyricum continuisse videtur, orti sunt: Υ aticani Ottobonianus gr. 422 = C a et Ottobonianus gr. 391 (ambo ίη monasteriis Athois scripti), Athous Lavras r 117, Yaticanus gr. 453, Athous Υ atopediu 442 (ex quo Athous Υ atopediu 499 descriptus esse videtur), Athous Grigoriu 9, Athous Dochiariu 67, Athous Dionysiu 148, Mediolanensis Ambrosianus Ι 260 inf. accedunt praeterea quinque codices, qui eo inter se artius coniuncti sunt, quod simillima ratione et orq~ne volumen secundum (Dec.-Febr.) panegyrici ίη quattuor volumina divisi ( = β3) reddunt: Constantinopolitanus παναγιας καμαριωτισσης 10 et eius apographon Constantinopolitanus της θεολογικης σχολης 37 atque Athous Lavras Δ 80 et eius apographa Athous Lavras Ω 153 et Athous Xiropotamu 120. liber β2 apographon 't~anslitteratum exemplaris β fuisse videtur. 2. Stemma codicum Videαs

licet

infrα.

Vat. 453

χν

Ath. Vet. 442 χνl

Lond. 16 Dxl

Vat. Ott.

Ath. Doch.

391

67

Ath. Med.Const. Dion .. Ambr. τ.θ.σr, 148

1260

37

inf. Ath. Grig.

χνιι

9

Ath. Vat. 499

Ath. Ath. Levr. ΧίΓ. Ω153

120

3. De testimoniis stemmatis Libri antiquissimi Mosquensis Α m et Yaticanus yd multis mendis ad orthographiam pertinentibus depravati sunt; liber yd et Mosquensis 157 autem nonnullis lectionibus libri βΙ propriis, quae praecipue initio orationis inveniuntur, consentiunt (cf. e.g. 109,4 θεος: χρόνος, 109,5 οια: μετα, 109,12 ULOU: θεοσ, 111,4 άλλ': καΙ, 111,6 θαύματα: πράγματα, 112,24 νόσοu των: της των νοσούντων etc.). sed quamquam ei codices textus simillimos tradunt, tamen recentiorem ηοη ex antiquiore fluxisse certum est: cf. 109,14 άλλα άγιων άγια (= ω) yd, άλλα άγια άγίων Mosqu. 157, 113,22 άναστρέΦαντος yd, έναστράΦαντος (= ω) Mosqu. 157, 116,21 λαβόντων

CCXXVIII

ΙΝ'

PRAEFATIO

BASILIUM FRATREM

Υ d, προλαβόντων ( = ω) Mosqu. 157, 119,17 προτεόειν Υ d (cf. πρωτεόειν β), προτερεόειν (=ω) Mosqu. 157, 122,5 μεν om yd, add Mosqu. 157, 122,12 τοσ yd, τοστο ( = ω) Mosqu. 157 etc. praeterea Mosqu. 157 ίη

extrema orationis fine (circiter ab 133,15) omnino ηοη textum hyparchetypi β, sed hyparchetypi γ (134,9 ante μαθητηζ add παζ, 134,14 λέγεΙζ coll post σαυτοσ [pro σεαυτοσ γ], 134,14 ανιάτρευΤΟζ: ανΙαΤΡΟζ) et libri γ ι (133,15-16 δεικνόων coll post κάλλΟζ, 134,3 έκεΤνΟζ coll.ante τι{>, 134,4 μ~θ': μηδ') praebet. igitur scribam aut Mosquensis 157 aut - quod mihi verisimilius videtur - alicuius exemplaris antiquioris ex stirpe libri β ι , ex quo Mosqu. 157 pendet, fontem mutavisse (fortasse quod ille liber mutilatus erat) conicere licet. librum autem β ι varias lectiones, vel correctiones vel additamenta, habuisse imprimis ex 10co 117,16 sequitur, quo ίη Mosquensi 157 δηλον ( = ω), ίη reliquis hyparchetypi β testibus λεΤπον ( = β), ίη Yaticano yd δηλον λοιπον (λοιπον ex λεΤπον correctum) scriptum est. item aliis locis testes libri β ι lectiones hyparchetypi proprias ηοη tradunt (cf. 112,17, 115,1, 115,2, 117,13, 121,7, 126,4, 130,18, 131,19, 132,6, 133,9). ergo locis citatis scriba libri βΙ aut ex libro β lectiones primo scriptas, ηοη coniecturas eis adscriptas (cf. infra ρ. CCXXX) accepit aut (mihi minus probabile) lectiones rectas ex libro quodam collato exhausit et lectionibus libri β propriis commutavit. Yindobonensem theol. 35 ex apographo libri β multis coniecturis instructo et mendis depravato descriptum esse apparet: cf. e.g. 109,5 τεταγμένηζ om, 109,19-11 0,1 τηζ παροόσηζ ~μΤν πανηγόρεωζ δ ποιμην XCXL διδάσκαλΟζ: τηζ παροόσηζ δ ποιμην XCXL διδάσκαλο ζ όμΤν πανηγόρεωζ (qua ex mira verborum compositione textum retractatum esse facile intellegi potest), 110,8 τηζ τελειώσεωζ: τελευτηζ, '110,9 συνακμάσαντα: συμ­ βιβάσαντα, 111,17 των ανθρώπων: ~μων, 112,2 δια: έκ etc.; nonnullis autem locis ηοη lectiones, quae sunt libri β propriae, sed quae sunt rectae inveniuntur: cf. 111,1 προτερεόειν pro πρωτεόειν ( = β), 113,3 XCXL (om β) ηοη om, 118,8 XCXL οσα ταότηζ έκφόεται (om β) ηοη om, 120,13 ~ ... διαγωγη pro τη ... διαγωγη ( = β) etc. quae res fortasse isdem rationibus, quas librum β 1 spectantes rettulimus, explicari potest. Lectiones libri β 2 (qui ίη memoria encomii Ιη Stephanum Ι ζ4 appella- ~ tur) propriae sunt hae: 111,10 απόδειξιν: απόδειξΙζ, 112,8 τον om, 113,17 τε om, 114,6 πάσηζ om, 115,2 πρoσχ~ματι: σχ~ματι, 115,20 έΠL om, 116,8 ώζ om, 116,16 έκβαλων: έκβάλλων, 119,4 μεν om, 119,16 μεν: μη, 122,5 φλογΙνου: πυρΙνου (+ γΙ), 125,3 το (ante άνω): τα, 125,20 γαρ om, 126,14 ante καθάπερ add XCXL, 126,17 έΚΤΟζ om, 126,23 έπάγοι: έπαγάγΌ, 130,4 έΠL om, 133,17 αποσεμνόνει: αποσεμνόνειν, 133,18 ένεργότεΡΟζ: ένεργέστεΡΟζ (+ γ Ι). quas lectiones omnes neglegentia librarii ortas reiciendas esse puto. apographa libri β 3 (cui ίη memoria encomii Ιη Stephanus Ι liber ζ7 respondet) ηοη modo eo, quod opera ίη eis collecta ίη eundem ordi-

CCXXIX

nem redacta sunt, sed etiam nonnullis mendis communibus (cf. e.g. 110,11 ΤΟΤζ αντιτεταγμένΟΙζ: ΤΟΤζ αντιτεταγμένηζ, 122,19 τροφηζ: τρυφηζ; recentissimos Athoos Lavras Ω 153 et Xerop. 120 ηοη inspexi) coniuncta sunt. 4. De hyparchetypo β Comparando librum β 2 cum reliquis testibus textus hyparchetypi β recognosci potest. hae permultae lectiones propriae inveniuntur (* = excepto libro β 1): 1. αddidit: 114,12 έκεΙνηζ post χρονικηζ, 115,1 έπινοεΤν ante έπινοΙαζ (*), 115,12 XCXL post τοόΤΟΙζ, 1'19,12 έσταόρωτο post κόσμΟζ, 119,19 μεν ουν post άλλον, 121,21 το ante πέραζ, 122,14 τοσ post έκεΙνου, 125,14 τον υΙον post χαρισάμενον, 127, 1 τοσ ante Μωυσέωζ. 2. omisit: 109,9 ΤΟΙΙζ ante πρoφ~ταζ, 111,25 τινα, 113,3 XCXL (excepto Yind. theo1. 35), 114,15-16την ... αΙτΙαν, 117,4τοστον, 117,13 μεν (*), 118,8 XCXL οσα ταότηζ έκφόεται (excepto Yind. theo1. 35), 119,19 τοσ, 121,2 έτέραν, 121,7 δε (*), 122,10 τε, 122,20 εΙζ ετη τρία XCXL μηναζ εξ, 123,6 τι, 124,5 XCXL, 124,14 έΠL, 124,21 ταότηζ, 124,22 θεΙαν, 125,12 έν τι{>, 125,14 τον πατδα, 125,20 τι{> θει{>, 127,1 Ο δ, 127,18 έκεΙνου, 128,8 τα, 128,19 γΙνεται, 131,19 τηζ γηζ έαυτον (*), 132,12 τα, 133,9 τΙ (*), 134,20-21 έν Χριστι{> Ίησοσ τι{> κυρΙ~ ~μων, 4) ~ δόξα XCXL το κράΤΟζ εΙζ ΤΟΙΙζ αΙώναζ των αΙώνων. αμ~ν (ίη Const. θεολ. σχολ. 37 ίη fine orationis legitur τι{> δε θει{> εΥη δόξα, Mosqu. 157 fo1. 311v = 134,19 έκεΤνο κ.τ.λ. ηοη inspexi). 3. verbα mutαvit (a) substαntivα: 115,2 το ανθρώπινον: τον άνθρωπον (*), 115,6 ULOU: Χριστοσ, 119,15 τον δεσπότην: θεον, 124,11 λιταΤζ: εόχάιζ, 130,14 γονέων: νέων (excepto Affi), 132,6 το θεΤον: τον θεον (*), 132,7 το εόαγγέλιον: δ εόαγγελιστηζ, (b) αdiectivα: 117,8/9 ανδραποδωδεστέραζ: ανδραποδεστέραζ, (-τέρωζ yd, -τέρουζ Mosqu. 157), 117,16 δηλον: λεΤπον (δηλον Mosqu. 157, δηλον λοιπον , 121,9 τοότου: τoότ~, 125,15 κάκεΤνα: κάκεΤνο, 125,15 &: Ο, 126,23 το: ό, 130,2 μηοεν: μηοε, 130,18 τουναντΙον: το έναντΙον (*),134,4 σεαυτον: σαυτον, (b) verbα temporαliα: 112,17 συνήθροισεν: συνήθροιζεν (*),119,19 άντιπαρεξαγαγεΤν: άντιπαρεξάγειν, 122,23 λογΙσαιτο: λογΙσοιτο, 126,4 μιμοόμενον: μιμοόμενος (*), 126,23 θέλειν: θέλων, 130,7 άναοέοεικται: άναοεΙκνυται, 130,12 οιαθέντες: οια­ τιθέντες, 131,19 έπονομάζειν: έπονομάζεσθαι, 134,13 οεικνόω: ΟεΙκνυσι. 5. ordinem verborum commutαvit: 112,20 άπέστη θεσμων: θεσμων άπέστη, 118,5-6 την άγάπην και αύτος: και αύτος την άγάπην, 118,18 ένοεως εχειν: εχειν ένοεως, 121,1 οια των ίοΙων λόγων ένοεΙξασθαι: ένοεΙξασθαι οια των ίοΙων λόγων, 123,12 κάκεΤ μεν: μεν κάκεΤ, 124,2 καλεΤσθαι πολλαχη: πολλαχη καλεΤσθαι, 125,4-5 άνοικΙζεται οια τοσ πνεόματος: οια τοσ πνεόματος άνοικΙζεται, 125,23 τοΤς προς άρετην όρωσιν: τοΤς όρωσιν προς άρετην, 127,3-4 έν τι{'> μέσ~ οιηγεν χρόνον: χρόνον έν τι{'> μέσ~ οιηγεν, 127,15 τη τοσ πνεόματος νεφέλ"(): τη νεφέλ"() τοσ πνεόματος, 130,8 είναι αύτον: αύτον είναι, 131,8 έκεΤνον οοσλον: οοσλον έκεΤνον, 131,13 όπερθεις έαυτον: έαυτον όπερθεις, 132,23 έρεΤ τις: τις έρεΤ, 134,8-9 οια τοότων και συ: και συ οια τοότων (excepto Mosqu. 157), 134,14 πως ίατρον λέγεις τον έαυτοσ οιοάσκαλον β (excepto Mosqu. 157), πως λέγεις ίατρον τον

verbα αliter flexit

έαυτοσ οιοάσκαλον α, πως ίατρον τον σεαυτοσ λέγεις οιοάσκαλον γ.

Quas lectiones paene omnes hominem loquacem, qui totam orationem retractavit, arte coniciendi adhibita textui inseruisse mihi persuasum est. raro menda subesse videntur (117,8 άνοραποοεστέρας pro άνοραποοω­ οεστέρας, 119,19 άντιπαρεξάγειν pro άντιπαρεξαγαγεΤν); duobus autem locis fortasse singulae lineae libri, ex quo codex β descriptus est (20-22 litterae) omissae sunt (118,8, 122,20). ίη ultimo fine liber β mutilus fuit (scriba Constantinopolitani θεολ. σχολης 37 lacunam suo arbitrio explevit). hyparchetypus β mea sententia saeculo ηοηο litteris uncialibus (ut Vaticanus Vd) ίη aliquo monasterio Athoo (ίη monte Athone sine dubio Mosquensis Α m et liber β 1 orti sunt} scriptus panegyricum continuit, quod ab auctore libri β 2 ίη litteras minusculas transscriptum et multis ίη bibliothecis monasteriorum Athoorum conservatum est. de origine Vaticani 2066 vir doctus w. J aeger diligenter disseruit (Traditio 5 (1947) 79sq) et eum codicem ηοη ίη scriptorio Calabro (quod vir doctus Ρ. Batiffol, LΆbbaΥe de Rossano. Parisiis 1891, 103 opinatus est), sed aut ίη scriptorio Constantinopolitano aut ίη alio quodam Graeciae loco (cf. ορ. cit. 100) scriptum esse monstravit; nunc autem id scriptorium ίη quodam montis Athonis monasterio fuisse concludere licet.

CCXXXI

PRAEFATIO

. BASILIUM FRATREM

C.

DE HYPARCHETYPO. γ

1. De recensione codicum Plerique recensionis γ testes duobus amissis libris (γ ι et γ 2) "interpositis ex libro γ pendent. stirps libri γ ι est Parisinus gr. 513 = F b (qui ex monasterio τοσ ΆκαπνΙου Constantinopolitano ίη Galliam translatus est), Basileensi,s Universitatis F V 29 et Neapolitanus gr. ΙΙ Α (Α) 18. ex libro γ2 Vaticanus gr. 446 = Ε, ex quo Atheniensis gr. 2104 dependet, et (interposito libro deperdito γ3) Parisinus gr. 584 et Constantinopolitanus παναγΙου τάφου 128 f1uxerunt. ηοη libris γΙ aut γ2, sed aliis interpositis libris hi quoque duo codices veteres ex libro γ orti esse videntur: Vaticanus Ottobonianus gr. 85 '= G et Messanensis Sancti Salvatoris 15. 2. Stemma codicum ω

Ι

S88C.IX

γ ---ί

.,1

ι

.,2

Ι Ι

------

χ

Ο Ι Ι Ι Ι Ι ι

G

χΙ

Ι

Ι Ι Ι

Messan. Salv. 15

χll

Neap.

11

Α(ΑΙ

18

8as. Ε FV29

ΡΒΓ.

584

χlll

χιν

Athen. 2104

χν

χνl

χνll

Const. π.τάφ.

128

CCXXXII

ΙΝ

BASILIUM FRA'fREM

PRAEFATIO

ποιμην

3. De testimoniis stemmatis Ιη Neapolitano ΙΙ Α (Α) 18 textus orationis ίη columna dextra folii 176 (linea XV) post 121,1 Ιοί[ ων abrumpitur et ίη proxima linea verbis τη ενεργεί~ (128,16) continuatur (manus recentior ίη margine crucem addidit); qua ex re concludendum est scribam exemplar, ίη quo unus quaterηίο defuit, descripsisse. cum praeterea ίη Basileensi F V 29 textus post 128,12 ετεκτή[νατο omissus sit, recensio γ1 ίη fine orationis duobus tantum libris traditur. ex permultis variis lectionibus libri γ 1 propriis (circiter CLXX) exempli gratia has elegi: 1. αddidit: 109,15 καθως ήμΤν νυν όποληπτέον [όπολεLπτέον F b] post άΡLθ­ μήσωμεν, 118,7 δ ΟLοάσκαλος ήμων post Παuλοu, 118,22 άπελείπετο η ante ελαττουτο, 122,9 οε μαλλον post θεί~, 133,12 σφενοόνL της ante σφραγΤΟος (pro σφραγΤΟL). 2. omisit: 111,9 θείας όπερ, 112,11 άπάτας, 112,11 ΟLατης, 116,17τοσωμα,

119,8 XOCL δ τοuτοu λόγος, 122,4 τίi> βί~, 124,1 Ο τότε προσπεσων τίi> θείi> 128,4 τοuς στuλοuς, 131,22-132,1 άλλως - σuνηνέχθη ( = ΧΧΙΙ verba). 3. verbα mutαvit (a) substαntivα: 113,7 τον Ίσραηλ: το πνευμα, 116,24 όπομονης: αότης, 121,16 et 19 άγος: άλγος, 131,9 Oεσμώττl: Oικέττl, (b) αdiectivα: 117,15 ΟLοαΚΤLκίi>: οεLΚΤLκίi>, 119,19 άλλον: μαλλον, 120,23 πάγLOν: τέλεLOν, 122,6 πuρίνων: φλογίνων, 128,2 άληθη: άληθLνην, (c) verbα temporαliα: 112,1 4)οντο: οντων, 120,5 εΠLσκέΦεL: μέμΦηταL, 127,6 προσφLλοσοφων: φLλοσοφων, 134,5 θησαUΡLσον: τήρησον, (d) pronominα, pαrticulαs etc.: 110,25 α.ν: OLιX, 113,25 επεLοη: εν, 118,22 πάντως: Lσως, 119,14 ομΟLOν: Lσως, 121,5 OLιX: XOCL, 125,10 ώς γοφ: ώσπερ, 128,12 οϊαν: ην, 134,4 μήθ': μηΟ'. 4. verbα αliter flexit (a) substαntivα, αdiectivα, pronominα etc.: 115,11 άνθρώΠΟLς: άνθρωπος, 118,21 οόοενL: οόοεν, 120,4 των ΟLκοuμένων: της ΟLκοuμένης, 123,19 μέτρον: μέτρ~, 127,12 ou: ον, (b) verbα temporαliα: 109,6 άγομεν: άγάγωμεν, 113,27 μετεσκεuάσθη: μετασκεuασθεLς, 122, 1 άναλuεταL: άνελόετο, 122,11 βοuλΟLΤΟ: βοόλεταL, 127,16εμLμεΤτο: εμLμήσατο, 128,3 κατασκεuάζων: κατεσκεόαζεν, 134,9 εσταL: εστω, 134,15 λέγεLς: φης. 5. ordinem verborum commutαvit: 113,21 εκωλόθη coll post 20 Παυλος, 115,19 δ ΟLοάσκαλος μέΧΡL της άπεLλης,

παρα του θεου άναοείκνuταL δ μέγας: δ μέγας παρα του θεου άναοείκνuταL,

127,21-128,1

αότοΤς γενέσθαL: γενέσθαL αότοΤς,

CCXXXIII

133,15-16

οεLκνuων

coll

pos~ κάλλος.

Quam multitudinell} lectionum libri γ 1 propriarum immoderata textus retractatiane ortam esse apparet; itaque ad textum encomii constituendum nullius pretii est. nonnullis autem locis demonstratur correctiones ίη codice γ1 ita additas esse, ut scribae apographorum eas et textum nondum correctum discernere potuerint; veluti 110,1, ubi lectio archetypi δ

XOCL ΟLοάσκαλος est, ίη Neap. ΙΙ Α (Α) 18 XOCL ΟLοάσκαλος, ίη Basil. F V 29 δ ΟLοάσΚ'αλος XOCL ΠΟLμην legitur: igitur ποιμην ίη libro γ 1 suprascriptum erat; 112,6 ίη Ba.sil. F V 29 recte οαLμονίαν traditur, ίη Parisino Fb falso κηοαLμονίαν, ίη Ν eap. ΙΙ Α (Α) 18 κηοεμονίαν, quam lectionem corrector libri γ 1 constituere voluisse videtur. Parisinus 584 et Constantinopolitanus παναγ. τάφο 128 his lectionibus propriis (quas ex pluribus elegi) congruunt ( = γ3): 109,7 post εοίοαξεν add ειπων, 109,1 Ο άκολοuθί~: παραοώσεL, 11 0,23 οίοωσL: εσΤLν δ ΟLοοuς, 112,3 οντα om, 116,14 ante άπεLλην add αότου, 117,13 ην coll post πολέμLOς, 122,24 εσΤLν coll post ΟLοασκάλοu, 122,24 ήμων om, 125,18 κuρίοu: οεσπότοu, 126,7 ante μαρτυρεΤ add οοκεΤ XOCL, 129,23 όλLκη om. dubitari ηοη potest, quin eae'quoque lectiones (lacunis exceptis) coniecturis ortae sint. Constantinopolitanum παναγ. τάφο 128 aut omnino ηοη aut ηοη recta via ex Parisino 584 fluxisse cum aliis rebus tum nonnullis lacunis Parisini 584, quae ίη Const. παναγ. τάφο 128 ηοη inveniuntur, demonstratur (ut 110,6 τον τοΤς ηθεσL πόλLον εκ νεότητος om Par. 584). Atheniensem 2104 ex Vaticano 446 = Ε descriptum esse primum eo verisimile est, quod cum erroribus Vaticani Ε propriis congruit (cf. 11 0,4 post τουτον add οε, 110,5 βί~ τε: XOCL εργ~, 110,6 τον ταΤς Ε Athen. 2104 m. pr., τον τοΤς Athen. 2104 m. corr., 110,23 δ χρόνος οίοωσL μόνον: δ χρόνος ΟLαοώσεL μόνος, 112,9 γραφην: γραφLκην Ε Athen. 2104 ίη textu, δ την γραφην Athen. 2104 ίη marg, 114,2 οόοεν: XOCL, 116,8 γην ώς om, 117,13 βίοu: λογLσμου etc.); deinde eo, quod ( quantum Atheniensem 2104 inspexi) numquam nisi erroribus suis ipsius a Vaticano Ε differt. cum Vaticanum Ε ίη monasterio των Κελληβάρων Latmio scriptum neque prius quam saec. χν Romam translatum esse constet, Atheniensis 2104 ίη Asia minore descriptus esse videtur. Lectionum libri γ2 propriarum haec exempla proponam: 1. αddidit: 115,12 XOCL ante Eόooξί~, 121,13 XOCL post άλλα, 123,9 ήμων post ΟLοασκάλοu, 125,4 έαuτον ante εΙς, 125,7 ΤL ante χρη, 132,7 που ante φησL.

2.omisit: 114,2 XOCL ante εντος, 114,8 τον, 117,23 των, 121,18 προς την, 127,14 OLιX του αΟατος. 3. verbα mutαvit (a) substαntivα: 124,4 προφήτης: 'Ηλίας, 128,6 μολuσμον: λογLσμον, (b) verbα temporαliα: 111,7 εγγLνομένην: εμπνεομένην, 117,6 εΠLοετζαL: άποοετζαL, 124,4 πλήξας: εκπαLοεuσας, 134,3 λέγε μόνον: λέγωμενοδν, (c)pronominα,pαrticulαsetc.: 114,4: παρα: όπερ, 115,1 ώστε: ώς, 116,24 εν: εΠL, 124,7 τουτο: το ΤΟLOυτον, 124,8 ΤΟLαuτης: αότης, 126,6 εοεL: εΙς, 128,8 οΤα: οσα, 132,16 τε: γε. 4. verbα αliter flexit (a) substαntivα, αdiectivα, pronominα etc.: 117,8 οuναστείαν: οuναστείας (ante οuναστείας add πεΡL γ3), 122,17 τοότων: τοuτοu, (b) verbα

CCXXXIV

ΙΝ

BASILIUM FRATREM

temporalia: 109,8 ψησL: εφη, 114,2 έγένετο: έγίνετο, 125,4 άνOLκίζηται: άνοικίζει (-ζη), 126,23 έπάγοι: έπάγη.

Vaticanus Ottobonianus gr. 85 = G, etsi dubitari potest, an ad familiam γ2 adscribatur, at certe hyparchetypo γ addicendus est. mirum librarii mendum, quo quid de fonte codicis cognoscimus, proponam. fo1. 27ν co1. sin. Ιίη. ΧΙΙΙ νerba προς το θειότερον μετεσκεuάσθη (= 113,27) desunt, sed eodem folio col. dextra Ιίη. ΧΙΙ inter 114,11 σκεσος et της άληθείας sine ulla ratione inserta sunt (commutato νerbo μετασκεuάσθη ίη μετασκεuάσθαι). spatium transmutationis multitudini νerborum unius columnae Vat. Ottoboniani 85 ( = χχχιν liiιeae) respondet, sed litterae translatorum νerborum (XXVIII) plures sunt quam litterae, quas singulae codicis lineae complectuntur (circiter ΧΧ). quae cum ita sint, mea sententia concludere necesse est ίη fonte Vat. Ottoboniani 85 primam lineam sinistrae columnae folii binis columnis χχχιν linearum scripti νerbum ευθuς (113,27) continuisse, ultimam lineam post 114,11 το μέγα σκεσος finem habuisse, scribam ,autem Vat. Ottoboniani 85 νerba προς­ μετασκεuάσθαι (quae ignota de causa omissa erant) ίη superiore margine adscripta ηοη sinistrae, sed falso dextrae columnae inseruisse. eius fontem aliis quoque 10cis correctionibus additamentisque instructum esse νerisimile est. eodem modo fortasse lectiones libri γ2 propriae a correctore additae sunt. si ita res se habet, explanari potest, cur Vat. Ottobonianus 85 multas quidem, sed ηοη omnes lectiones libri γ2 tradat, et cur, ut unum exemplum afferam, 132,7 ποu ex libro γ2 recipiens ηοη ante, sed post φησι collocet. cum ίη Vat. Ottoboniano 85 praeterea ηοη omnes (etsi plurimae) lectiones recensionis γ propriae inνeniantur atque ηοηήulΙίs 10cis correctiones, quae ίη fonte factae erant, respectae esse νideantur (ut 110,1, ubi ήμΤν omisit, quod pronomen ίη libro γ post πανηγόρεως translatum est), parens Vat. Ottoboniani 85 recta νia ex libro γ defluxisse concludi potest. itaque Vat. Ottobonianus 85 profecto testis graνis recensionis γ habendus est. Messanensis S. Salνatoris 15 cum coniecturis instructus sit et ex stirpe contaminata esse νideatur, ad textum recensendum usum ηοη affert. qui codex nonnullis 10cis cum libro β congruit (cf. 109,14 πανήγuρις εστι" πανηγόρεων, 111,21 περιίδοι: παρίδοι, 112,17 σuνήθροισεν: σuνήθροιζεν, 115,24 όδον om), interdum aut cum Vat. 2066 (cf. 109,12 uίοu: θεοσ Vat. 2066, uίοu τοσ θεοσ Messan. S. Salν. 15) aut cum Vat. 2066 et γ2 (cf. 110,6 γεννήσεως: γενέσεως, 110,23' μόνον: μόνος, quod etiam ίη Vind. theo1. 35 scriptum est). cum autem saepius cum libro γ (cf. 109,15 τε om, 111,7 έν om, 114,7 ένάγων: προάγων) νel cum libro γ1 (cf. 111,18 ΠΡLν: προ, 114,4 παρα: πεΡL) νel cum libro γ2 (cf. 114,2 καL om, 114,2 έγένετο: έγίνετο, 115,12 ante Eυδoξί~ add καL) congruat, codicem (quamνis dubitanter) familiae γ adnumero.

PRAEFATlO

CCXXXV

4. De hyparchetypo γ Εχ libris γ 1, γ 2 et, quantum fieri potest, duobus reliquis testibus textus recensionis γ constituendus est. has eius lectiones proprias inνeni: 1. addidit: 116,21 παράλληλον (παραλλήλως Basil. F V 29) ante εΙ, 132,2 καL ante παΤΡLς, 134,9 πας ante μαθητης. 2.omisit: 110,7 λόγων, 111,7 έν, 112,17 αυτο, 116,25 μετα, 117,1 της, 120,21 τ4), 121,3 τον, 122,17 δε, 127,9 όπ', 128,8 τε καL θuσιαστήρια, 130,10 μην, 131,7 τε (post μαστίζων), 132,9 τΌ. 3. verba mutavit (a) adiectiva: 120,14 άσφαλοσς: ήσφαλισμένης, 134,14 άνιάτρεuτος: άνίατρος, (b) verba .temporalia: 114,7 ένάγων: προάγων, 120,11 ένδιατρίβων: διατρίβων, 132,9 ων: ζών, 134,6 μετέθηκεν: μετήνεγκεν (μετένεγκεν γ1), (c) pronomina, particulas etc.: 111,6 έπ': έξ, 120,14 η: τε, 122,10 μήθ': μηδ', 125,15 τοστον: αυτΟν. 4. verba aliter flexit (a) substantiva, adiectiva, pronomina etc.: 121,4 ουδαμώς: ουδαμοσ, 126,3 οΤός: οΤόν, 128,7 τι{> λόγ~: τοσ λόγοu, 134,14 έαuτοu: σεαuτοu, (b) verba temporalia: 124, 15 έτόγχανεν: ετuχε, 132, 15 έγκωμιάζοι: έγκωμιάζει, 133,2 δεΤ: δεΤν. 5. ordinem verborum commutavit: 109,14 πανήγuρίς έση πανηγόρεων: πανηγό­ ρεών έστι' πανήγuρις, 11 Ο , 1 ήμΤν πανηγόρεως: πανηγόρεως ήμΤν [όμΤν Ρ ar . 513], 122,13 το εΙς: εΙς το, 125,20 προσήγαγον άμ.φότεροι: άμφότεροι προσήγαγον (προσηγον γ 2), 134,14 λέγεις coll post σεαuτοU. tribus νicinis 10cis libri γ 1 et γ2 alter ab altero atque uterque ab archetypo abhorret: 114,2 καL: άλλ' γ1, om γ2, 114,2 έγένετο: γενόμενος γ 1, έγίνετο γ 2, 114,4 παρα: πεΡL γ 1, όπερ γ 2. codex hic fortasse difficilis lectu aut laesus erat, quod item ex loco 131,9 concludi potest: δεσμώτη: δεσμω γ 3, δεσμί~ Ε, οΙκέτη γ 1. D. DE ARCHETYPO ω

Postquam anquisiνimus, quomodo encomium Gregorii Ιη Basilium fratrem traditum esset, omnes testes ex hyparchetypis α, β, γ, i.e. tribus νarie rectractatis editionibus, pendere affirmare licet. ille monachus, qui ίη monasterio quodam Athoo panegyricum β composuit, intemperanter et sine ingenio textum plane mutaνit. auctor recensionis γ, qui monachus alicuius monasterii Asiatici fuisse νidetur, sibi magis temperaνit et praecipue rebus νilissimis studuit. homo doctus autem Byzantinus, qui Constantinopoli multa Gregorii Nysseni opera ίη libro ω 1, quem scriba codicis α ίη litteras minusculas translitteraνisse νidetur, collegit, textum ita retractaνit, ut recensionem α nonnullis locis meliorem quam archetypum ipsum esse crederes. tamen ηοη dubito, quin etiam lectiones libri ω 1 propriae arte coniciendi (etsi acuta aptaque) ortae sint. itaque textus archetypi eo restitui potest, quod lectiones trium hyparchetyporum

ΙΝ

CCXXXVI

BASILIUM FRATREM

PRAEFATIO

propriae tolluntur. cum nusquam nisi perpaucis locis dubium sit, quid Gregorius ipse dixerit, archetypum accuratissime scriptum esse concludendum est. 110,12 Gregorium ΌΡε.ι dixisse puto, lectio autem archetypi fuit (falso tantum accentu) ήρε.ι, quam auctor recensionis α scribens όπε.ραΙρε.ι emendare conatus est (sed mea quidem sententia hic tempus imperfectum poscitur, cf. 16 έποΙε.ι, 18 έγΙνε.το). 132,1 varias lectiones \ το\ αuτοματον " (" sua sponte ") et κατα\ το\ αuτο ,\ (". . . arc h eκατα Slmul' ') lam ιη typo adfuisse (fortasse ματον supra αύτο scriptum) verisiinile est; sed fieri quoque potest, ut complures scribae eandem levem correctionem (cf. 132,2 τη αuτομάτct:> σuντuχΙ~) suo ingenio invenirent. 3. DE EDITIONIBUS IMPRESSIS Haec pauca ad conspectum editionum impressarum infra adiunctum addam. Fronto Ducaeus textum Graecum, cum editionem bilinguem Claudii Morelli curaret, ex uno "codice Canterj" (i.e. ex aliquo teste Conspectus editionum impressarum textus graecus

versiones Iatinae

·codex Canteri· (ex stirpe Iibri «', amissusl

Par.586 s. χνΙ

aIiquot codices βχ biblίotheca

~ggeri

L.Sifanus BasiIeae 1562 (341-3551

Vat.1433 s.XIII Ι F. Zinus (Vitae Sanctoruml Venetiis 1553 ( 2.289-2941

Ι

Ι

LονΒηίί 1565 (2.290- 2961

Ι

editio aItera BasiIeae 1571 (263-2741

editio aItera LονΒηίί 1568

Ι

editio tertia LονΒηίί 1571 editi01quarta LονΒηίί 1572

(ΑυΓβΒ aJ divina .. 1 Venetiίs

C.MoreI Parisiis 1615 (2.911-9301

Combefis,

~~ Aeg. A.Hierat

Vat.Urb.10 s.XVII(foI. 72-861

ΜΟΓβΙ

Parisiis 1638 (3.479-981

Ι Ι

J.P.Migne P_risiis 1858 (PG 46.787-8181 V_t. 2066, V_t.Ott.422, P_r. 513, V_t. 446,Vat. 1433,Par.584

Ι

Ι

editio aItera Parisiis 1863

~ J.A.Stein

Washington 1928 (2-601

1574

(160-168νl

editio Fronti Ducaei Parisiis 1605 (877-8911

(Biblίotheca patrum concion_torial

Parisiis 1662 (7.33-411

CoIon.Agr.1617 (478-4831 Dom.Schram Augustae 1791 (14.616-627 Ι

CCXXXVII

stirpis α 1 - apographo credo codicis Grimani α 2 - , qui officinae typographicae ad usum permissus, postquam multa ex eo Gregorii opera typis exscripta sunt, periit) cepisse videtur. ille enim alter "codex F. Morelli" (i.e. Montepessulanus 122), ex quo editor ipse alibi nonnullas lectiones hausisse atque Canteri codici inseruisse saepius dicit, encomium Basilii ηοη continet. Novam editionem excepta recensione codicum curavit J. Α. Stein: Encomium of St. Gregory bishop of Nyssa οη his brother St. Basil, Patristic Studies 17 (Washington 1928) 2-60. quanta autem νίχ credibili neglegentia femina docta Stein testes, quibus usa textum edidit, inspexerit, ηοη modo ex multis aut omissis aut ίη apparatu critico falso descriptis lectionibus testium cognosci Ρόtest, sed etiam eo, quod unico loco, quo ei sex codices, quos ex magna grege elegit, enumerantur (ρ. ΧΧΙΧ), tres codices falsis numeris citantur: Α = codex Vaticanus gr. 2086 (recte: 2066), Β = codex Ottobonensis gr. 442 (recte: 422), Ε = codex Vaticanus gr. 1443 (recte: 1433).

ΙΝ

XL MAR TYRES Ia (PRAEFATIO)

1. CONSPECTUS CODICUM V a Athous Vatopediu 111 - fol. 190-194, membr., saec. ΧΙ Athous Vatopediu 128 - fol. 312v-315, .membr., saec. χιν Λ Londiniensis Musei Britannici gr. Old Roya116 D Ι - fol. 364-366, membr., saec. ΧΙΙ ' Lugdunensis Batavorum Gronovianus 12 - fol. 65v-68v, chart., saec. ΧΥΙ Matritensis gr. 4864 (arch. hist. 163.6) - fol. 157v-166, chart., saec. ΧΥΙ Μ Mediolanensis Ambrosianus gr. C 135 ίnί fol. 118v-122v, membr., saec. ΧΙ Monacensis gr. 92 - fol. 396v-399v, chart., saec. ΧΥΙ Monacensis gr. 107 - fol. 97-99v, chart., saec. ΧΥΙ Ο Monacensis gr. 370 fol. 118v-123, membr., saec. Χ Montepessulanus 122 ...:- fol. 82-85ν, chart., saec. ΧΥΙ Oxoniensis Bodleianus Cromvellianus 9 - pag. 232-237, membr., saec. ΧΙΙΙ Parisinus gr. 585 - fol. 78v-81, chart., saec. ΧΥΙ Parisinus gr. 586 - fol. 208v-211 Υ, chart., saec. ΧΥΙ Taurinensis gr. C Ι 11 - fol. 103-104, chart., saec. ΧΙV Vaticanus gr. 1433 - fol. 230v-232v, membr., saec. ΧΙΙΙ Vaticanus gr. 1907 - fol. 83v-84v, chart., saec. ΧΙΙ Vaticanus Urbinas gr. 10 - fol. 86v-90, chart., saec. ΧVΙΙ Venetus Marcianus gr. 67 - fol. 63-65ν, membr., saec. ΧΙ D Venetus Marcianus gr. 69 - fol. 212v-214v, chart., saec. ΧΙΙ Vindobonensis theologicus gr. 42 - fol. 138v-140v, chart., saec. ΧΙΙ Vindobonensis theologicus gr. 279 - fol. 42-45, chart., saec. χιν

2.

ΩΕ

RECENSIONE CODICUM

Breνis oratio νel potius initium orationis, quam Gregorius quadraginta martyres laudaturus habere coepit et, cum rumoribus strepituque multitudinis sese ίη ecclesiam constipantis exaudiri ηοη iam posset (cf. 141,27sq et Ιη XL Mart. Ib 145,14sq), incidit (BHG 1206, PG 46 749756), libris amissis α et β (qui ίη memoria encomii Stephani Ι hyparchetypis α et ex parte γ respondent) traditum est. Α. DE HYPARCHETYPO α

1. De recensione codicum Graνissimi testes libri α, qui apographon translitteratum editionis operum Gregorii Byzantinae ω Ι fuisse νidetur (νide supra ρ. CLXXXIV), sunt Monacensis gr. 370 = Ο et Mediolanensis Ambrosianus gr. C 135 inf = Μ. Monacensis Ο descriptus est ex libro deperdito α 1, a quo (libro

CCXL

ΙΝ

PRAEFATIO

XL MARTYRES Ia

amisso α 2 i.e. "codice Grimanj" interposito, cf. supra ρ. CLXXXI) hi quoque recentior~s codices dependent: Parisini gr. 585 et 586, Monacensis gr. 107, Matritensis gr. 4864. ex autem Αmbrοsίaήο Μ, postquam librarius ipse ei complures varias lectiones ex collato teste famili~~ β haustas inseruit (plerumque rasuris, quae νίχ cognosci possunt, usus), descripti sunt Vindobonensis theologicus gr. 42 et liber deperditus μΙ i.e. pater Oxoniensis Bodleiani Cromvelliani 9 et Veneti Marciani gr. 67. denique Venetus Marcianus gr. 69 = D, a quo Monacensis gr. 92 ad verbum . descriptus est,. aeque ac ίη memoria complurium Gregorii orationum (cf. suprap. CCXXIII, infrap. CCXLIX)exfontelibrirxi.e. exhyparchetypo ω Ι ipso defluxisse videtur. item Vaticanus gr. 1907, qui est pater Vaticani gr. 1433, de quo Vindobonensis theologicus gr. 279 dependet, ex aliquo amisso teste hyparchetypi ω Ι descriptus est. praeterea Athous Vatopediu 128, etsi textum mixtum, cuius origo νίχ explicari potest, praebet, tamen familiae α addicendus esse videtur. denique ν aticanus U rbinas gr. 1Ο, cum ex editione Morelliana fluxerit, ex grege testium eliminandus est.

CCXLI ω

Ι

..Κ.ιχ

, - -_ _....JI ___ _

~

--ϊ

Ι Ι Ι

codex trenslitteretus

1

~

χ

--------i

Ι

ι

Ο

Ι

i

α2

Q

!

-codex Grimeni -

χι

Ι Ι Ι

ι

Ι

Ι .ιρ1)

ν~M::~ Ι

~

~

i Ι

Ι Ι

χιι

;

ι

D

Vind. theo!.

Ι Ι

χιιl

Οχ.

Vet.

Cromv.

1433

9 χιν

2. Stemma codicum

Ι

Videαs

licet

Vet. 1907

42

Ath. Vet.

infrα.

Vind. theoI.

128

279 χν

3. De testimoniis stemmatis Lectiones libri deperditi α Ι propriae hae inveniuntur: 137,21-22 ρημάτων έκε,Ινων, 139,18 ante οε,Lκνuε,Lν add και, 139,18 post πάρε,σΤLν om xrxL οη οε,Lκνuομε,ν (i.e. unam lineam exemplaris α), 139,18 με,: οε, 141,12 ΟLηγοuμένων, 141,18 έγκαλωπCζε,σθαL (quod mendum scriba codicis Monacensis 107 sua sponte correxit), 141,21 τii> θε,ii> om, 141,22 φυτε,Ιαν έν έμΟL, 142,10 παραπλήσLOν, 142,14 οε,υτέρα: τα Οε,όΤε.Ρα. omnibus locis allatis (exceptis lacuna 139,18 et mendo orthographico 141,18) corrector coniecturali arte usus esse videtur. Monacensis Ο ηοη ipse pater librorum recen tiorum esse his mendis libri Ο propriis pro batur: 137,7 ε,υφροσόνης έστΙν om Ο (i.e. unam lineam exemplaris α Ι ), 141,8 πε,ΡLσκο­ πήσυς: Πε.ΡLσκοπήσας Ο, 141,11 φωναL: φαLναL Ο, et nonnulla menda orthographica, quae ίη apographis libri α 2 ηοη inveniuntur. Librarius Ambrosiani Μ his locis ( orthographicis et similibus correcturis exceptis) textum sua manu mutavit: 137,12 ΟΤL expunxit, 138,12 φέρυ corr ex φέρε,L, 141,9 ένLαuσLαCα: -α ίη ras, 141,25 μΟL corr ex ΤΟL. quibus locis apographa eius ~lectiones correctas tradunt excepto 137,12, ubi Vind. theol. 42 verbum ΟΤL ίη Μ ηοη erasum, sed expunctum ηοη omisit. praeterea codex Μ, liber μΙ et Vind. theol. 42 haec menda libri Μ propria communicant: 139,19 &φθονΙαν: &φορΙαν, 140,20 παρε,ρχομένων:

χνl

Mon. Per. Per. 107

585

586

Metr.

Μοη.

4864

92

χνιι

έρχομένων. ex mendis libri μΙ propriis e.g. afferam

138,16, ubi eius apographa τον post πάντα omiserunt. Codex Venetus D neque ex libro Μ neque ex libro Ο neque ex libro 2 α (quorum mendis propriis caret) fluxit, sed ex hyparchetypo ω Ι ipso (forsitan interposito libro amisso) aeque ac ίη memoria earum orationum, quas Gregorius de Basilio fratre et de XL Martyribus Ib habuit (vide supra ρ. CCXXIII, infra ρ. CCXLIX) dependere videtur. nonnullae enim lectiones, quas Venetus D aut cum libro α (141,25 τω pro μω) aut cum libro α Ι (137,21-22 ρημάτων έκε,Ινων, 139,18 ante οε,Lκνuε,Lν add xrxL, 141,12 ΟLηγοuμένων, 141,22 φυτε,Ιαν έν έμΟL, 142,10 παραπλήσLOν) communes habet, ex hyparchetypo ωl, qui textum multis locis correctum praebuit, ίη apographon translitteratum α pervenisse possunt. sed res brevitate orationis plane ηοη perspici potest. liber autem Monacensis 92

CCXLII

ΙΝ

XL MARTYRES Ia

et Venetus D omnino consentiunt, ut illum ex eo descriptum esse mihi persuasum sit. Item Vaticanum 1907, ίη quo oratio Ιη XL Martyres Ia ηοη ante orationem Ιη XL Martyres Ib (= fo1. 61-62), sed posteriore loco (fo1. 83v-84v) encomium Ιη Basilium fratrem (fo1. 80v-83v) consecuta traditur, ex aliquo teste hyparchetypi ω Ι deperdito fluxisse apparet. iam homo doctus w. Jaeger (G ΝΟ νπι 1 ρ. 7) monstravit aliique editores operum Gregorii comprobaverunt virum Byzantinum, qui ίη Vaticano 1907 quam plurima Gregorii opera collegit, ea e variis fontibus hausisse. orationem autem Ιη XL Martyres Ib ex eodem fonte quo encomium Ιη Basilium fratrem descriptam esse (ηοη quo oratio Ιη XL Martyres Ia) verisimile videtur. Vaticanus 1907 enim (mendis propriis exceptis) a textu hyparchetypi ω 1 his paucissimis locis abhorret: 138,6 όπεξελθεΤν ( + βΙ) pro έπεξελθεΤν, 140,1 ταυτα ( + βΙ) pro ταύΤΌ, 141,2 όμΤν ( + βΙ) pro ήμΤν. quae variae lectiones sive ex aliquo teste familiae β 1 haustae et ei libro, ex quo Vaticanus 1907 descriptus est, insertae sunt (pater Vaticani 1907 textum contaminatum continuisse clarius ίη memoria encomii Ιη Basilium fratrem cognoscitur) sive ίη Vaticano scribendo forte ortae sunt τα~ΤΌ τα καλα [sic] , 141, 2 ~μμIν [sic]: variae lectiones, ( cf. 140, 1 τη',Ι ζω η',Ι ταυτα υ ιν quarum utraque iotacismo, ut vocant, orta esse potest, 138,6: όπ- et έπηοη raro a librariis commutantur). omnia menda Vaticani 1907 propria (quae neglegentia, ηοη ratione scribae orta sunt) item ίη Vaticano 1433 et ίη Vindobonensi theo1. 279 inveniuntur: lacunae (137,22 την om, 140,1 τα καλα om), immutatus verborum ordo (138,27 αλλοuςπατέρας, 139,1 νόμον όμΤν, 139,22 χρεεαν έκάστοu, 141,12 τα θαύματα δLηγούμεναL, 142,14 χάΡLν θεου), errata aperta (138,7 ευκαφον: δεύτερον, 141,1 εuφημCαLς: άτψCαLς). qui autem tres codices adeo inter se consentiunt, ut Vaticanum 1433 ex Vaticano 1907 et Vindobonensem theo1. 279 ex Vaticano 1433 descriptum esse pro certo habeam. at Vindobonensem theo1. 279 ηοη ex ipso Vaticano 1907 fluxisse eo probatur, quod ίη oratione Ib textum Vaticani 1433, qui ab 145, 19 ηοη iam de Vaticano 1907, sed de Londiniensi Λ descriptus est, tradit (vide infra ρ. CCLIII). Hae sunt lectiones hyparchetypi ω 1 propriae, quas liber α et Venetus D et Vaticanus 1907 communes habent: 1. omisit: 142,15-16 ση et πρέπεL. 2. verbα mutαvit (a) substαntivα: 139, 19 εuφU'Ι'αν: ευφορεαν, (b) αdiectivα: 140,22 απας: πας, 141,12 ευτονώτερον: γεγωνότερον. 3. verbα αliter flexit (a) substαntivα, αdiectivα, pronominα etc.: 142, 12 τη φωνη: ταΤς φωναΤς, 142,15 το ... έλλεLφθεν: τα ... έλλεLφθέντα, (b) verbα temporα­ Ζία: 141,28 παρεστωσL ν: παρεστηκόσL ν. quas lectiones ex coniecturis ortas et eiusdem rationis esse, qua ίη aliarum quoque Gregorii orationum memoria ille vir Byzantinus, qui hypar-

PRAEFATIO

CCXLIII

chetypum ω 1 composuit, multis locis verba Gregorii emendare conatus est, apparet. Restat, ut paucis verbis de codice Athoo Vatopediu 128 referam, qui plerumque cum codice Arsenii β 1 (cf. 140,8 προση δLηγήμασL + Lugd. Bat. Gron. 12, προσδLηγήμασL Λ, 140,10 έναπέθεντο, 140,18 η αλλο, 140,24 ήμΤν: αμα + Lugd. Bat.Gron. 12, 141,11 μόνον ουχι + Λ, ουχι μόνον om Lugd. Bat. Gron. 12), sed etiam cum Monacensi Ο (137,21-22 ρημάτων έκεενων, 141,21 τ~ θε~ om) vellibro Μ2 (137,12 σΤL om) vel Οχ. Cromv. 9 (141,16 τ~ ante oυραν~ om, 141,28 παρεστωσLν: παρουσLν) consentit. ergo Ath. Vat. 128 aut ex teste deperdito hyparchetypi β, qui nonnumquam cum libro ex stirpe hyparchetypi α orto collatus est, aut ex aliquo teste hyparchetypi α, qui multis locis cum apographo codicis Arsenii collatus est, fluxisse necesse est. cum autem pater Athoi Vat. 128 ίη memoria orationis Ib ex stirpe libri α fuisse videatur, et hic ad eandam familiam addicitur. profecto eum ad verba Gregorii restituenda nullius pretii esse mihi persuasi. Β. DE HYPARCHETYPO β

1. De recensione codicum Textus hyparchetypi β paucissimis libris traditur, inter quos praecipue apographis illius "codicis Arsenii" anno 911 scripti ( = β 1), quem iam memoriam encomii Ιη Stephanum Ι exquirentes invenimus ibique γ 9 nominavimus (vide supra ρ. CLXXXIX). cuius apographa sunt Londiniensis Musei Britannici gr. Old Royal 16 D Ι = Λ, ex quo Taurinensis gr. C Ι 11 (qui est pater Montepessulani 122) descriptus est, et Lugdunensis Batavorum Gronovianus 12. de fratre autem gemino aut filio codicis Arsenii, qui raro cum alio quodam teste collatus est, Athous Vatopediu 111 = va dependet. 2. Stemma codicum Videαs

licet

irifrα.

3. De testimoniis stemmatis Codicis Arsenii β 1 lectionum propriarum, quas Londiniensis Λ et Lugdunensis Bat. Gron. 12 communes habent, haec mihi praedicanda videtur: 140,10/11 textui utriusque libri cruces ante του et post εξω ίη scribendo insertae sunt, ad quas haec annotatio ίη margine pertinet: σκόπεL έν έτέΡΟLς άντεγραφOLς τα έσταuρωμένα. σΤΟLχητέον (σΤΟLχηταΤον Lugd. Bat. Gron. 12). itaque utrumque librarium et cruces et annotationem marginalem ex codice Arsenii descripsisse apparet. praeterea has lectio-

1 CCXLIV

ΙΝ

PRAEFATIO

XL MARTYRES Ia

IΒΚ.ΙΧ

ω

Ι

Ρ

~

Χ.

codex

Arsenίί

χι

γθ

ΧΙΙ

Λ

χιιι

χιν

CCXLV

3. verbα mutαvit (a) substαntivα: 139,8 ρικνότητι: ωκιιτητι, 139,13 έντολης: έορτης, 140,16 έγκωμΙων: εργων, (b) αdiectivα: 142,9 άριστΙνοην: πΙστιν άρΙστην, (c) verbα temporαliα: 138,6 οιοομένην: ένοιοομένην, 142,8 σιγ~σαντα: άλογΙσαντα, (d) pronominα, pαrticulαs etc.: 138,1 ήμΤν: υμΤν, 139,25 έαιιτον: αότων Λ Lugd.Bat.Gron. 12 αότον va, 140,14 οε: οη. 4. verbo' αliter flexit (a) substαntivα, αdiectivα, pronominα etc.: 137, 16 το πλ ηθος: τii> πλ~θει, 140,17 αί ... αυγαι: ή ... αυγη, 142,14 σχολη: σχολΏ, (b) verbα temporαliα: 140,14 άγαγέτω: άγέτωσαν, 142,13 καταφιιγεΤν: καταφεόγειν. homo doctus, qui arte coniecturali usus νerba Gregorii tam multis locis emendare conatus est, sensum ipsum νerborum oratoris ηοη semper intellexisse νidetur, ut mea quidem opinione lectiones ab eo propositae ad textum constituendum adhibendae ηοη sint. librum v a autem ηοη ex patre codicis Arsenii, sed aut ex fratre gemino aut ex filio correcturis additamentisque instructo fluxisse imprimis ex fine orationis intellegi potest, ubi liber V a nonnulla νerba formulae finali inserta tradit, quae ex libro, de quo pendet, hausta esse eo sequitur, quod ίη extrema pagina compressis lineis scripta sunt.

Taur. Cl11

C.

DE ARCHETYPO ω

χν

xvι

Montep. Lugd.

122

χνιι

Bat.

Gron. 12

1. omisit: 137,10 τii> ante πλ~θει (sscr Lugd. Bat. Gron. 12), 141,11 ΟUΧL μόνον (Lugd. Bat. Gron. 120m, immutato νerborum ordine μόνον ΟUΧL add Λ), 141,21 αότης post καρπον, 142,8 ή ante άρχη, 142,16 των ,, αιωνων.

2. verbα mutαvit (a) substαntivα: 139,3 θεραπεΙας: ήλικΙας, 14Ο, 12 προ των τροπαΙων: προς τον τρόπον, (b) verbα temporαliα: 142,12 κuμαLνομένct>: κοι­ λαLνομένct>, 142,12 χειμασθέντας: σχηματισθέντες, (c) pronominα, pαrticulαs etc.: 139,17 ήμέτερος: υμέτερος, 142,11 ωστε: ώς, 142,13 έΠL: εις. quibus omnibus locis errores Arsenii, qui librum β, quem descripsit, parum diligenter legit, exstare puto. His locis codex Arsenii β 1 et Athous va lectiones libri β proprias communicant: 1. αddidit: 138,1 τον ante έν, 138,20 XClL ante της. 2. omisit: 138,28 μοι (ante πατέρες), 139,24 των, 140,3 το, 141,13 εΙναι.

Textus archetypi ubique certo restitui potest excepto 140,25-26, ubi omnes testes νerba η εΥ τις έν άλλ~λoις mea quidem opinione falso tradunt: forsitan εΥ τις ex εστι et άλλ~λoις ex αλλοΙζ (i.e. έν αλλοις νaria lectione αλλυ suprascripta) orta sunt. ceterum mirum ηοη est, ut oratio breνis­ sima et, antequam ad laudationem martyrum ipsam perνenisset, incisa inter collecta solum Gregorii Ν ysseni opera, ηοη ίη hagiographicis libris neque ίη panegyricis menologiisque inνeniatur. 3. DE EDITIONIBUS IMPRESSIS Vide infra

ρ.

CCLVI sq.

1 ~

Ι

ΙΝ

XL MAR TYRES Ib (PRAEFATIO)

1. CONSPECTUS CODICUM Athous Dochiariu 69 - fo1. 187-193, chart., saec. χιν Athous Lavras Δ 84 - fo1. 315-320, membr., saec. ΧΙΙ/ΧΙΙΙ *Athous Lavras Ε 188 - fo1. 364-370, chart., anno 1626/7 scr. VaAthous Vatopediu 111 - fo1. 16'7-176v, membr., saec. ΧΙ Athous Vatopediu 128 - fo1. 315-320ν, membr., saec. χιν Basi1eensis Universitatis F V 29 - fo1. 98-106, membr., saec. ΧΙΙ Constantinopolίtanus της θεολογtκης σχολης 39 - fo1. 129ν-137ν, chart., anno 1559 scr. Florentinus Laurentianus Ashburnhamianus 99 - fo1. 10-17ν, membr., saec. Χ/ΧΙ Λ Londiniensis Musei Britannici gr. Old Royal 16 D Ι - fo1. 366-370, membr., saec. ΧΙΙ

Lugdunensis Batavorum Gronovianus 12 - fo1. 68v-74, chart., saec. ΧΥΙ Lugdunensis Gallorum 542 (= 625, = 51) - fo1. 216, membr., saec. ΧΙΙ *Matritensis gr. 4864 (arch. hist. 163,6) - fo1. 166ν sqq, chart., saec. ΧΥΙ Μ Mediolanensis Ambrosianus gr. C 135 ίnί - fo1. 123-131ν, membr., saec. ΧΙ Monacensis gr. 92 - fo1. 399ν-406, chart., saec. ΧΥΙ Monacensis gr. 107 - fo1. 1Ο0-1Ο5ν, chart., saec. ΧΥΙ Ο Monacensis gr. 370 - fo1. 123-126v, membr., saec. Χ Montepessulanus 122 - fo1. 86-94, chart., saec. ΧΥΙ Oxoniensis Bodleianus Clarke 44 - fo1. 31-40v, membr., saec. ΧΙΙ/ΧΙΙΙ Oxoniensis Bodleianus Cromvellianus 9 - pag. 237-250, membr., saec. ΧΙΙΙ Parisinus gr. 585 - fo1. 81-86ν, chart., saec. ΧΥΙ Parisinus gr. 586 - fo1. 212-218v, chart., saec. ΧΥΙ Romanus Vallicellianus gr. Β 22 - fo1. 171-171ν, membr., saec. ΧΙΙΙ Taurinensis gr. C Ι 11 - fo1. 104-106v, chart., saec. χιν Vaticanus gr. 1433 - fo1. 160v-165, membr., saec. ΧΙΙΙ S Vaticanus gr. 1907 - fo1. 61-62, chart., saec. ΧΙΙ Vaticanus Ottobonianus gr. 91 - fo1. 99v-105, chart., saec. XVI/XVII Vaticanus Urbinas gr. 10 - fo1. 90-97v, chart., saec. ΧΥΙΙ Venetus Marcianus gr. 67 - fo1. 65v-70, membr., saec. ΧΙ D Venetus Marcianus gr. 69 - fo1. 214v-219, chart., saec. ΧΙΙ VeVenetus Marcianus gr. 359 - fo1. 12-18v, membr., saec. Χ Vindobonensis theologicus gr. 42 - fo1. 140v-145, chart., saec. ΧΙΙ Vindobonensis theologicus gr. 279 - fo1. 45-52v, chart., saec. χιν

2. DE RECENSIONE CODICUM Oratio Ib, qua Gregorius postridie eius diei, quo orationem Ia incidere coactus est, quadraginta martyres laudaνit (BHG 1207, PG 46, 757772), aeque ac oratio Ia hyparchetypis α et β tradita est. * Libros Athoum Lavras

Ε

188 et Matritensem 4864

ηοη

inspexi.

ΙΝ

CCXLVIII

CCXLIX

PRAEFATlO

XL MARTYRES Ib

Α. DE HYPARCHETYPO α

ω

11 ,

8.8C.IX

ω Ι

1. De recensione codicum

ο

codex translitteratus

testes hyparchetypi α sunt Monacensis gr. 370 = Ο et Mediolanensis Ambrosianus gr. C 135inf = Μ. ex ipso Monacensi Ο Venetus Marcianus gr. 359 = ve descriptus est, qui ad eam partem, quae ίη Monacensi deest (150,8-156,20), testis pro illo adhibendus est. ex gemello autem libri Ο i.e. ex "codice Grimani" α 2 Parisini gr. 585 et 586, Monacensis gr. 107 et (quod pro certo habeo, etsi librum ηοη inspexi) Matritensis gr. 4864, ex Mediolanensi Μ, postquam librarius eum sua manu correxit (= Μ2), Vindobonensis theologicus gr. 42 et libro amisso μ 1 interposito Oxoniensis Bodleianus Cromνellianus 9 et Venetus Marcianus gr. 67 fluxerunt. Venetus Marcianus gr. 69 = D et forsitan pater Florentini Laurentiani Ashburnhamiani 99 (cuius folia 1-19 ex Lugdunensi Gallorum 542 abscisa sunt) et Oxoniensis Bodleiani Clarke 44 ( = ( 3 ) ex patre libri α i.e. ex hyparchetypo ω Ι ipso pendere νidentur. Athoum Vatopediu 128 ex incerto quodam libri α apographo, ίη quod nonnullae lectiones codicis Arsenii (β 2) propriae inscriptae erant, fluxisse νerisimile est. denique Monacensis 92 ex Veneto D, Vaticanus Urbinas 10 ex editione Morelliana anno 1615 impressa descripti sunt.

---------1

Graνissimi

Ι

i

χ

Ο

Ι

ι

Ι

Ι

Ι

02

·codex Grίmaπϊ

:

Ι

ι

γβ

Ι Ι ι

Ι,ιβ3 1:

ΧΙ

Μ

ΧΙΙ

ο

~

Ven.Marc. 67

Ι Ι Ι Ι Ι Ι

,

Ι ι

Ι Flor. Laur.

D A~~b.

Vind. theol.

Lu+gd.

42

542

χιιl

Οχ.

Clarke 44

Οχ.

Cromv. 9 χιν

Ath. Vat. 128

χν

2. Stemma codicum Videαs

licet

inJrα. χνl

Μοπ.

3. De testimoniis stemmatis Has lectiones libri α 1 proprias en umero: 146,7 τα om, 146,9 έκ 149,4 ante ΧΡLστοu add τοσ, 155,24 τον άνθρωπον om. libri Monacensis Ο hae variae lectiones propriae omnes item ίη Veneto Marciano gr. 359 ve inνeniuntur: 146,5 Τc{): το (corr 02),147,29-148,1 άληθLνον - πάντων om, 148,12 κάλλεL ΟLαπρεπης om, 148,23 καλλωνης, 148,27 τοΤς (ante όρωσL): τους (corr 02), 149,5 φόβων: φόβον (corr 02), 149,6 παLΟLων: παLΟLαν (corr 02), 149,6 κατεχλεόαζον: καταχλευάζων. quibus ex mendis libri Ο propriis ηοη modo cognosci potest Venetum ve ex Monacensi Ο descriptum esse, antequam manus l'ecentior ίη illo ηοη­ nulla menda correxit, sed etiam quattuor recentiores libros ηοη de Monacensi ipso, sed de eius gemello α 2 (i.e. "codice Grimani") dependere. librarius libri Mediolanensis Μ paucis tantum locis textum commutaνit (145,13 παρασκευη ex παρασκευην, 147,4 όποληφθεΤσα ex άποληφθεΤσα restituit), quibus apographa eius μΙ et Vind. theol. 42lectiones correctas acceperunt; qui item 148,7 (τοσ falso pro το) Mediolanen-

107

Par. Par. Matr. 585

586

4864

Μοπ.

92

χνιι

παλαLων: παλαLον,

. sem Μ sequuntur. libri μΙ e.g. has lectiones proprias indico: 147,5 πολεμ(ων: πολεμοόντων, 150,2 σφενοονοόμενος: σφενΟονώμενος. Cum paucissimae lectiones libri α ipsius propriae inνeniantur (147,18 έΠΟLεΤτο: έΠΟLεL, 151,19 προγόνων: πρωτογόνων, 152,2 άγαθον om, 156,9-10 ΚUΡLε - σου οαι), auctor hyparchetypi ω 1 pluribus locis textum suo arbitrio commutaνit. hae sunt eius lectiones propriae, quas liber α (i.e. apographon eius translitteratum) et Ven. Marc. D (qui aeque ac ίη memoriis encomiorum Basilii et XL Mart. Ia, cum textum libri ω 1 mendis librorum α et α 1 et Μ carentem praebeat, aut ex hyparchetypo ω 1 ipSO aut ex quodam eius filio amisso fluxisse νidetur) communes habent: 1. αddidit: 148,18 και aηte.καθαρας (ηοη accepit Venetus D). 2. omisit: 149,13-14 οόΟε. χαλκΌ - πεΡLφραξάμενOL, 151,21 άρα.

1

1

CCL

ΙΝ

XL MARTYRES Ib

3. verbα mutαvit (a) substαntivα: 150,25 έχθρους: έναντΙοuς, 152,13 άγώνων: άγΙων, (b) verbα temporαliα: 145,8 άντιδΙδοσθαι: έπιδΙδοσθαι, 147,4 ύπoληCΡθείσα: άπoληCΡθείσα, (c) pronominα, pαrticulαs etc.: 151,25 είς: προς. 4. verbα αliter flexit (a) substαntivα, αdiectivα, pronominα etc.: 145,13 παρασκεuην: παρασκεuη (excepto Yeneto D, + β2), 150,17 πάντα: πάντων, 151, 13 καρπου: καρπος, (b) verbα temporαliα: 152, 16 παραδράμ Ό: παραδράμοι.

5. ordinem verborum

commutαvit: 153,15 λοότροις τότε: τότε λοότροις. quibus omnibus locis allatis auctor libri ω 1 textum coniecturali arte adhibita emendare conatus esse eo quoque demonstratur, quod magnam lacunam 149,13-14, ίη qua nonnulla νocabula inter προβαλλόμενοι et πεΡΙCΡραξάμενOΙ i.e. νerba similiter cadentia exciderunt, ηοη impleνit: qua ex re eum nullum alium librum inspexisse concludere licet. Athous Vatopediu 128 eodem modo quo ίη oratione Ia lectiones utriusque familiae tradit, sed patrem eius ex stirpe libri α ortum et cum teste codicis Arsenii contamina~um esse hic clarius cognosci potest. exempla lectionum librorum α et ω Ι νide haec: 147,18 έποΙει, 149,13-14 οόδε χαλκΌ - πεΡΙCΡραξάμενOΙ om, 150,17 πάντων, 151,13 καρπος, 152,2 άγαθον om, 152,13 άγΙων, 153,15 τότε λοότροις, 156,9-10 κόριε - crou om. ex libro autem collato librarius e.g. 146,21 Φεκάδος (pro πΙδακος) deprompsit et 146, 24 έπικαλέσασθαι post σuμμαχΙαν addidit; id νerbum, cum ίη codice Arsenii ante σuμμαχΙαν insertum fuerit, ίη patre Athoi supplementi loco scriptum esse apparet. ceterum Athoi textum mixtum ad restituendum Gregorii sermonem ηοη adhibendum esse censeo. Restat, ut pauca de Florentino Laur. Ashb. 99 et Oxoniensi Bod1. Clarke 44 dicam, qui ex eodem patre (= ( 3 ) exorti item plerumque textum libri ω 1, quem libros α et D conferendo restituimus, mendis librorum α et α 1 et Μ propriis carentem praebent. lectionum libri ω 1 propriarum, quas supra enumeraνi, quattuor tantum non tradunt: 145,13 ηοη παρασκεuη (ίη libro Μ quoque primo παρασκεuην scriptum esse νidetur), 147,4 ηοη άπολ ηφθείσα (leνissimam correctionem litterae α ex littera u scriba libri α 3 fortasse neglegentia quadam praeteriit), 150,25 ηοη έναντΙοuς (quae νοχ ίη libro ω 1 ad νocem genuinam έχθρους, quam scriba libri α 3 continuit, adscripta erat), 152,16 ηοη παραδράμοι (quae νaria lectio itacismo orta esse potest). quibus igitur locis ηοη origini libri α 3 siνe ex hyparchetypo ω 1 ipso siνe ex quodam eius apographo deperdito repugnatur. lectionum autem 'propriarum libri α 3 has enumero: 147,19 post προς add τον (del Oxon. m 2), 148,6 τοότων: των (corr Oxon. m 2), 151,12 ώστε είπείν καλως om, 153,5 του θανάτοu: τοότοu, 153,17-18 γόμνοι - κόσμον om (ίη marg add Oxon. m 2). Florentini autem Laur. Ashb. 99 folia 1-19ν ex Lugdunensi Gallorum 542 abscisa esse nemo adhuc cognoνisse νidetur: reapse textus encomii

PRAEFATIO

CCLI

Gregorii Ιη XL Martyres Ib ίη Flor. Laur. Ashb. 99 fo1. 17ν post 156,9 abrumpit, fragmentum finis orationis ίη Lugdun. 542 serνatum medio ίη eodem νerbo θητΙ incipit; praeterea ambos libros ab eodem scriba scriptos esse apparet; denuo Flor. Laur. Ashb. 99 eas tres orationes, quaein lacuna codicis Lugdunensis 542, ut ex summario νidemus, absunt, ordine scilicet foliorum turbato tradit: fo1. 1-7ν orationem ιν L'eonis de ,Hypapante (BHG 1974), fo1. 8-:9ν et 18-19ν laudationem Theodori Studitae de inνentione capitis Ioannis Baptistae (BHG 842), fo1. 10-17ν encomium Gregorii Nysseni Ιη XL Mart. Ib mutilatum (BHG 1207). Cum textus hyparchetypi ω 1 ex 'apographis libri α et Υ eneto D plane restitui possit, neque Florentinum Ashb. 99 neque Oxoniensem Clarke 44 ad apparatum criticum adhibui. μνήσ

Β. DE HYPARCHETYPO β

1. De recensione codicum Η yparchetypus β parens erat et libri deleti β 1, ex quo codex Arsenii ( = β 2) et libris deperditis interpositis Athous Vatopediu 111 = V a, Romanus Vallicellianus gr. Β 22 atque (ηί fallor) Basileensis Uniνersita­ tis F V 29 descripti sunt, et Yaticani gr. 1907 = S et libri Athoiamissi β 3, de quo Athoi Dochiariu 69 et Laνras Δ 84 (qui est parens Athoi Laνras Ε 188 et CοnstantίnΟΡοlίtaήί της θεολογικης σχολης 39) pendent. _ Vaticanus gr. 1433, cuius Vindobonensis theologicus gr. 279 et libro amisso interposito Υ aticanus Ottobonianus gr. 91 apographa sunt, primis tantum lineis de Vaticano S, ex quo maximam partem descriptus est, inde ab [οlίο 161 de Londiniensi Musei Britannici gr. Old Royal 16 D Ι = Λ, apographo codicis Arsenii, pendere νidetur. quo ex codice Arsenii β2 praeterea Lugdunensis Bataνorum Gronoνianus 12, ex Londiniensi autem Taurinensis gr. C Ι 11, qui est parens Montepessulani 122, fluxerunt.

2. Stemma codicum Videαs

licet

infrα.

3. De testimoniis stemmatis Libri βι, i.e. fontis codicis Arsenii (β2) et Athoi Vat. 111 (= ya), hae lectiones propriae, quae paucissimis exceptis neglegentia librarii ortae esse νidentur, inνeniuntur: 1. αddidit: 152,28 καΙ ante ώσπερ, 156,18 αξLOΙ anteδLCt.

.

CCLII

ΙΝ

XL MARTYRES Ib

PRAEFATlO

ω

Ι

_.ιχ

Ρ . ,1 ----ϊ χ

Ι

Ι ι

ι

j

χι

v8 χιι

ι

Λ

Ρ~

χιιl

S

V

Ι

"

ι ι

Β85.

'ι

Rom. ν8Ιι. Β22

1\3

Ath.

Ι8νΓ. Δ84

V8t.

1433

χιν

T8ur. CI11

thιιol.

Vind.

Ath. Doch.

279

89

χν

χνl

Ιύgd.

B8t.Gron. 12

Mont.p. 122

Con8t. θεολ. _χ ολ .

39

...

ν

χνιι

Ott. 91

Ath. Ι8νΓ. Ε 188

2.omzszt: 145,11 δε, 149,9 των, 151,23 φίλοι, 152,11 το, 152,18 υμας, 152,18 ό, 154,6-7 κατα μικρον, 155,14 ήγίασαν, 155,25 μέμνησθε. έζητημένων, 156,17-18 αδε.ως - έντΟς. 3. verba mutavit (a) substantiva: 146,2 ε.όφυ·Ιαν: ε.όφημίαν (μ eras ίη Lond.), 146,3 ρώμης: ροπης, 147,18 αντίπαλος: αντικε.ίμε.νος, (b) adiectiva: 145,14 ε.όκταΤος: ε.όκλε.~ς, 154,28 ατόπων: ατοπωτάτων, (c) verba temporalia: 145,17 έπε.ισρε.όντων: έΠιΡρε.όντων va, έπιθε.όντων βΙ, 155,26 ζητο6με.νον: έπιζητο6με.νον (-μένων va), (d) pronomina, particulas etc.: 149,10 ω: οί, 149,11 ω: οί, 155,14 οΤα: ποΤα. 4. verba aliter flexit (a) verba temporalia: 145,14 ημε.ν: ε.ιμι, 145,20 κατε.λίπομε.ν: κατε.λε.ίπαμε.ν, 146,20 ε.Τχον: ε.ίχε.ν, 150,14 κατε.πάλαισε.: _.•. --_.!."Ι •.. _..

1 h:A

11

1_.~.

__ .-!. __ .. __ • 1 •• ~. __ •.!. __ • __

CCLIII

5. ordinem verborum mutavit: 145,11 χθες μεν: μεν χθες, 148,21 φησί που: που φησιν, 149,26 ταστα πάντα: πάντα ταστα, 150,19 μόνον αότοΤς: αότοΤς μόνον, 156,1 εσται καιΡον: καιΡον εσται. primis tantum paginis is, qui librum β 1 scripsit, suo Marte textum emendaνisse, progrediente autem labore eo proposito destitisse et magis indescribendo peccaνisse νidetur. simili autem neglegentia Arsenius textum libro β 1 traditum descripsit et denuo permutaνit. pauca exempla lectionum eius propriarum primis ex paginis excerpta afferam: 145,6 συμποτικος: δε.σποτικΟς, 146,11 εκ τινος om, 146,14 έπικαίρων: έπικλήρω, 146,21 πίδακος: Φε.κάδος, 146,24 ante συμμαχίαν add έπικαλέσασθαι, 147,9 post δε add χορηγος, 147,14 ΡωσθένΤε.ς: κυρωθέντε.ς, 147,16 γαρ om, 148,2 ϊδιον: θε.Τον, 148,4 ante της add τη, 148,9 σιδήρου: σιδήρων etc. Textus libri βΙ inde ab 145,19 ηοη modo apographis codicis Arsenii atque Athoo va, sed etiam Vaticano 1433 traditur, qui primis ίη lineis aeque ac ίη memoria aliarum Gregorii orationum ex Vaticano 1907 = S descriptus est; idem scriba folio 161 ineunte (= 145,19 οΤον ακταΤς) fontem suum permutaνisse eo plane probatur, quod ίη initio orationis textum Vaticani S (145,11 ήμας om S et Vat. 1433 eiusque apographa; intra lineas 145,1-19 nullae lectiones librorum β 1 et β 2 propriae adsunt), inde ab 145,20 (κατε.λε.ίπαμε.ν pro κατε.λίπομε.ν) textum codicis Arsenii ipsum praebet, qui mea quidem sententia ex Londiniensi Λ descriptus esse νidetur: cuius enim menda quoque propria continet (cf. e.g. 146,11 ή πίστις των: ή πιστων, 147,25 γασρον: γα6ρους). cur librarius ίη ea oratione describenda fontem commutaνerit, nescimus. ex Vaticano 1433 Vindobonensis theol. 279 ad νerbum descriptus est, qua ίη re librarius correcturas ίη Vaticano ab aliquo homine docto inscriptas sequi solebat (cf. 146,2 ε.όφημίαν m 1, corr ίη ε.όφυ·Ι·αν m 2 Vat. 1433: ε.όφυΙαν Vind., 148,23 και om m 1 , sscr m 2 Vat. 1433: και add Vind.). item Vaticanum Ottob. 91 de Vaticano 1433 pendere apparet, sed plane interposito libro deperdito, qui ante correcturas ortas ex Vaticano 1433 descriptus erat (cf. 146,2 ε.όφημίαν Vat. Ott., 148,23 και om Vat. Ott.); ei libro lectiones quoque propriae insertae esse νidentur (cf. 147, 18 αντίπαλος: άντίδικος ίη textu, γρ αντικε.ίμε.νος [ = β 1] ίη marg). Fragmentum RomanO' Vall. Β 22 traditum nonnullas lectiones proprias et cum libro βΙ (149,26 ταστα πάντα: πάντα ταστα, 150,14 κατε.πάλαισε.: κ~τε.πάλαιε.ν m. pr., corr m. corr., 150,19 μόνον αότΟΤς: αότοΤς μόνον, 151,23 φίλοι om, 152,18 ό om, 152,28 ante ωσπε.ρ add και) et cum libro va (149,18-19 ό εχων - παρατάξε.ως om, 150,6 ορους: λόγους, 150,19 ante χωρισθηναι add μ~, 151,24 έλθε.Τν om) communicat, ut ex apographo libri βΙ codici va cognato fluxisse conicere liceat. textum autem, ex quo exscriptus est, contaminatum esse eo perspicitur, quod Rom. Vall. Β 22 ηοη omnes lectiones libri β 1 proprias tradit; exemplar collatum fortasse

CCLIV

. ΙΝ XL MAR TYRES Ib

ex stirpe libri β 3 ortum est (cf. lectiones Rom. Vall. Β 22 cum libro β 3 communes: 149,10-11. ω καλως εμμελετήσαντες om, 149,14 περιφραξάμενοι: φραξάμενοι, 149,17 δε om). sed hactenus de hoc fragmento ad textum edendum inutili. Lectiones libri β3 propriae, cuius testes ad apparatum criticum ηΟΩ adhibui, cum textus eo traditus qualitate pessima sit, sunt hae: 1. αddidit: 150,14 γαρ post ηνεγκε, 150,20 του ante Χριστου, 152,19 vide infra 3c, 155,26 μεν post εΙ, 156,20 καL το κράτος post δόξα. 2. omisit: 148,3 αν, 148,7 του, 148,8 του, 148,16 καL, 148,26 ην, 148,27 τα, 149,10-11 ω καλως - εμμελετήσαντες, 149,13 του, 149,17 δε, 151,22 ην.

3.

verbα mutαvit

(a) substαntivα: 150,21-22 των άθεάτων: αότων, (b) αdiectivα: 154,12 τα αγια σώματα: τα σώματα των άγίων, (c) verbα temporαliα: 145,14 ημεν: ήμέρα, 149,14 περιφραξάμενοι: φραξάμενοι, 150,22 επαγάλλεσθαι: επάγεσθαι, 152,19 διαδυόμενος: διαλυόμενος ( ... τοίχων την ΙσχΙΙν διαλυόμενος Ath. Lavr. Δ 84, κρυμος ό καL αότον τον τεΤχον διαλυόμενος Ath. Doch. 69), 155,21 νυν εξετάσαι: συνεξετάσαι, 155,26 ήμΤν ευρημένων: ηότρεπισμένων, (d) pronominα, pαrticulαs etc.: 152,4 προς: πεΡL, 156,3 οι: αγιοι. 4. verbα αliter flexit (a) substαntivα, αdiectivα, pronominα etc.: 145,19 οΤον: οΤα, 147,22 ήλικίας νεότητι: ήλικία νεότητος, 148,17 καλΟL: καλη, 152,25 ης: η, (b) verbα temporαliα: 145,18 εκόμαινε: εκυμαίνετο, 146,7 γενοίμεθα: γενώμεθα, 153,1 λαβόντος: λαβων, 155,25 εζητημένων: εζ(εξ- Ath. Lavr. Δ 84 )ητασμένων. 5. ordinem verborum mutαvit: 145,13 λείΦανον Ό: Ό λείΦανον, 156,4 καL εΙ: εΙ καL'(εΙ om Ath. Lavr. Δ 84),156,14 τοΤς δε άξίοις: τοΤς άξίοις δΙ Const. θεολ. σχολ. 39 praeterea nonnulla menda propria cum Ath. Lavr. Δ 84, quae ίη Ath. Doch. 69 ηΟΩ inveniuntur, communicat (ut 145,19 προσρηγνυσα: προρηγνυσα, 146,6 άριστεΤον: άρίστιον, 146,15, 147, 13, 147,24, 148,3 στρατιας: στρατείας etc); itaque eum ex ίΙΙο descriptum esse (quod iam vir doctus Ehrhard Ι 3,299, cum ordinem operum ίη utroque codice collectorum comparavisset, opinatus est) concludere licet. vir doctus Ehrhard eadem ratione item Athoum Lavras Ε 188 (quem ηΟΩ inspexi) apographon Athoi Lavras Δ 84 esse coniecit. librum β 3 nullius pretii ad textum constituendum esse apparet. Paucis verbis mihi nunc de Basileensi υηίν. F V 29 agendum est, quem ex libro β 1 fluxisse eo concludi potest, quod lacunam 156,1 7-18 άδεως - εντος et nonnullas alias lectiones libri β 1 aut libri β prqprias (145,11 μεν χθες, 149,10 et 11 ω: οι, 155,27 πασιν: πάλιν, 156,12 άντίπρωρον: άντιπρόσωπον) continet. sed ei libro, ex quo descriptus est, variae lectiones insertae esse videntur, quae mea quidem sententia ex ipso Arsenii codice descriptae erant: ίη Basileensi enim neque ulla menda

PRAEFATIO

CCLV

ίη scribendo orta neque lacunae codicis Arsenii inveniuntur, sed lectiones coniecturali arte fictae, quas virum doctum aut ίη margine aut inter lineasad textum genuinum adscripsisse puto. hi sunt loci, quibus Basileensis cum apographis codicis Arsenii consentit: 145,6 συμποτικος: δεσποτικος, 146,21 πίδακος: Φεκάδος, 146,24 ante συμμαχίαν add επικαλέ­ σασθαι,147,3 εγίνετο: εγένετο, 147,14 ρωσθέντες: κυρωθέντες, 147,19 εξΌτεΤτο: εζητεΤτο, 150,13 άπεναντίον: άπεναντΙαν, 150,20 μετα Χριστου: μετ' αότου, 151,13 κέντρον: νΤκος, 151,13 νΤκος: κέντρον, 151,22 post παΤΡLς add ανθρωποι, 152,1 σοι: σου, 152,14 η: εΙ μη, 153,15 post τόπον add ώσεL, 153,25 παρεδέχετο: προσεδέχετο, 154,5 άπέρρεε: άπέρρησε, 154,11 υπογρά­ Φει: υπογράΦαι, 154,25 επειδη: επεL, 154,28 εΙπεΤν: φησαι (respice hic ordinem quoque verborum muυitum: καL το εΙπεΤν τι τοιουτον: καL το τΙ τοιουτον φησαι Basil.), 155,1 επιγιγνώσκομεν: επιγιγνώσκεσθαι δόναται, 155,6 κατα θεον: εκ θεου, 155,17 post υμνολογΙαν add εόλογεΤται πυρ καL καυμα, 155,17 καυμα: καόσων, 156,14 προφαίνηται: προσφέρηται, 156,16 post εκεΤνοι add τε. quibus expositis librum, ex quo Basileensis descriptus est, ex libro βΙ (aut ex libri βΙ patre, cui, si res se ita habet, supra enumeratae variae lectiones 145,11, 149,10 et 11, 155,27, 156,12 attribuendae sint) fluxisse et cum codice Arsenii, quem sive Arsenius ipse sive alius homo doctus multis locis emendaverat, collatum esse conicere licet.

C.

DE ARCHETYPO ω

U t ίη memoria orationis Ιη XL Martyres Ia item ίη memoria orationis Ιη XL Martyres Ib hyparchetypos α (i.e. apographon translitteratum hyparchetypi ω 1) et β discernere licet, quorum alter Byzantii ηοηο saeculo scriptus complura Gregorii Nysseni opera continuit, alter ίΙΙί hyparchetypo ω 2, quem memoriam encomii Stephani explanantes archetypo ipsi respondere cognovimus (vide supra ρ. CCXI sq), cognatus est: quare dubium est, utrum libri β 1, S, β 3 ex uno libro (qui fortasse aeque ac liber β3 panegyricum continuit) an ex apographis variorum exemplarium, quae Gregorius ipse usum editionis eius temporis secutus ad amicos miserat, fluxerint. sed ea quaestio mihi ίη textu restituendo magni momenti ηοη esse videtur. si enim lectiones hyparchetyporum librorumque proprias secernimus, pauci modo loci, quibus verba Gregorii ποη certo restitui possunt, inveniuntur: 147,3 testes hyparchetypi ω Ι et liber β3 δεήσει, reliqui hyparchetypi β testes γονuκλισCqc tradunt i.e. verbum, quo Gregorius unico hoc loco usus esse videtur; sed id tamen mea quidem sententia praeferendum est, cum milites ίη praecatione occupatos ante oculos ponat. 150,8 post επαινος add παρα των άγίων άγγέλων codex Arsenii, Basil. F V 29, liber β 3, om libri V a, S et testes hyparchetypi ω 1 .quae verba

ΙΝ

CCLVI

PRAEFATIO

XL MARTYRES Ib

igitur ίη archetypo scripta ηοη esse νidentur. cum autem res a Gregorio narrata carente additamento (quod facile aliquis contextum orationis obserνans fingere potpit) plane perspicua sit, textum archetypi incorruptum esse puto. 151,19, ubi primi homines commemorantur, ίη archetypo προγόνων scriptum est, quod auctor libri ot ίη πρωτογόνων mutaνit. at Gregorius neque νoce πρόγονος neque νoce πρωτόγονος alio operum loco usus esse νidetur; primos autem homines alibi plerumque τους πρωτοπλάστους appellaνit. hic νero eos non, quod primi homines fuerunt, sed ut eos exempla mala quadraginta martyribus opponendos esse demonstraret (cf. 151,3sq), commemoraνit. qua de causa fortasse nomlne πρωτοπλάσΤΟL usus ηοη est. reliquis autem locis, quibus de lectione archetypi fortasse dubitare licet, contextum orationis obserνando lectiones iustae certo cognosci posse νidentur.

Conspectus editionum impressarum taxtus gr8acus Montap.122 •. χνι

νΒΓβίΟΠΒβ

P.r. 686

·codax Cantari" (ax stirpa Iίbri

I8tin8a

.Iiquot codicas ΒΧ bibIioth.C8

β.χνι

~ggari

a~8missu.)

L.Sifanus

Β.βίΙ.ββ1562.

V8t.1433 β.Χ"Ι

Ι

F.Zinus (Vitaa Sanctorum) Vanatii.1553 (2.194-205)

(3551-365) aditio aItara 1571 (2.74-2.81)

ΒββίΙΒ8Β

(Auraa ac divina) Venetiis 1574 ( 109v-117v)

aditio Fronti Ducaei ΡβΓίβίί. 1605 (891-903)

~

CI.MoreI Parisiis 1615 (2.931-46)

r------

--------ι Aag. ΜοΓβΙ

Vat.Urb.10 s. χνιι (fol. 86v-97v)

Parisiis 1638 (3.499-514)

Dom.Schr8m August8e 1791 (14.627-634)

L.P8touS8S ( Mart Ι b ) Venetiis 1710 (2.185-96)

l

editio 8Itera Venatiis 1744 (2.182-93)

l

aditio terti8 Vanetiis 1780 (2..194-205) aditio IqU8rta Venetiis 1811 (2.204-2.16)

Ι

editio qUint8 Venetiis 1839

A.Hiar.t CoIon.Agr.1617 (483-481)

J.P.Migne 1858

Ρ8Γίβίίι

(PG4δ.749-Π1)

Ι

Ι

editIo 8Itar. 1863

Ρ8Γίιίί.

CCLVII

3. DE EDITIONIBUS IMPRESSIS Quibus editionibus impressis orationes Ιη XL Martyres Ia et Ib sint, ex conspectu editionum adiuncto perspici potest. nihil addere mihi opus esse νidetur nisi id, quod "codex Canteri", quem ipsum Fronto Ducaeus, cum editionem bilinguem Claudii Morelli curaret, officinae typographicae ίη usum tradidit, ex stirpe libri ot 1 fuisse multis annotationibus editoris, ίη quibus textus et "codicis Morelli" (i.e. Montepessulani 122) et "codicis Canteri" exscriptus est, probatur. proνulgatae

ΙΝ

XL MAR TYRES

ΙΙ

(PRAEFATIO)

1. CONSPECTUS CODICUM Monacensis gr. 92 - fo1. 406v-412v, chart., saec. ΧΥΙ p b Parisinus gr. 1505 - fo1. 31-35, membr., saec. ΧΙΙ COParisinus Coislinianus gr. 22 -,fo1. 311-312v, membr., saec. ΧΙ/ΧΙΙ Β Vaticanus Barberinianus gr. 456 - fo1. 151-155, membr., saec. ΧΙΙ/ΧΙΙΙ D Venetus Marcianus gr. 69 - fo1. 219-223, chart., saec. ΧΙΙ

2. DE RECENSIONE CODICUM 1. De recensione codicum Textus tertiae orationis laudatoriae, quam Gregorius de martyrio quadraginta martyrum habuit (BHG 1208, ρα 46, 773-788), et Veneto Marciano gr. 69 = D, ex quo Monacensis gr. 92 descriptus est, et libro deperdito (= β 1) traditus est, ex quo codices italograeci Parisinus gr. 1505 = pb et Vaticanus Barberinianus gr. 456 = Β fluxerunt. praeterea breve fragmentum (inc. 162,25 όπωρώφιοι, expl. 166,14 τελούντων της, lacuna interposita abo165,2 τω[ν usque ad 166,2 καθω]ς), quod ex patre libri β 1 (= β) natum esse videtur ~ ίη Parisino Coisliniano gr. 22 = C ο invenitur. 2. Stemma codicum Videαs

licet

injrα.

3. De testimoniis stemmatis Apographa libri β 1 et (quantum servatus est) Coislinianus C ο multis locis a Veneto D abhorrent. cum libri β paucissima menda inveniantur (164,17 θαυμάσυ: θαυμάσει, 164,21 την αΙσχύνην om [dubito an recte], fortasse 169,15-16 τΌ (post χαίροντες) - προσκαρτεροσντες om, sed is locus ίη Coisliniano amissus est), textus et ίη fonte Veneti D et ίη libro βΙ retractatus esse videtur. quamquam perpaucis testibus servatis lectiones utriusque retractationis propriae separari ηοη certo possunt, tamen varias lectiones, quas utrique fonti addicendas esse mihi persuasi, ίη tabellis enumerare conatus sum.

CCLX

ΙΝ

ΙΙ

XL MARTYRES

ω

8"".ιχ

χ

χι

β

.Πο

χιι

Ί

Β

χιιι

χιν

χν

CCLXI

4. verba aliter flexit (a) substantiva, adiectiva, pronomina etc.: 164,23 άνθρώπ~ ( = β): άνθρώπων, 167,22 -2 3 εΙς τον κηπον: έν τι{) κήπ~, (b) verba temporalia: 159,12 όπερβαλλομένους: όπερβαλομένους, 163,20 έγένετο (= β): έγΙνετο, 167,24 προσκαθημένων (προκαθημένων Β): προσκαθήμενον, 169,24 λαβουσα: λαμβάνεL. ' 5. ordinem verborum commutavit: 159,5 μέΧΡL και: και μέΧΡL. plerasque ,earum lectionum arte coniecturali adhibita ortas esse apparet. saepius sensus verborum Gregorii ηοη mediocriter mutatur (cf. 162,26 πόντον pro πότον, 163,21 μάλα εΙ και pro μαλλον εΙ, 167,28-168,1 μεν Ο"ιδε pro και, 169,23-24 και ~oo λαμβάνεL pro λαβουσα). Lectiones libri β 1 propriae hae mihi esse videntur: 1. addidit: 165,8 πορεΙαν p~st έπορεόετο, 166,9 ή post πασα, 166,11 μακαρΙων ante στραΤLωτων, 167,10 κάμε post χρη, 167,26 και δήματα ένLέντες post έφορμωντες (= D, έφορωντες pb, έκφοβουντες Β), 169,2 'Ιωάννης post Ήρώδην. 2. omisit: 160,31 μεν, 164,2-3 έςοuσLqt της, 164,7 γαρ, 165,1 το (post τότε), 165,19 είτα, 166,3 γαρ, 167,27 ό, 169,1-2 και - άποτμηθεις, 169,17 μεν. 3. verba mutavit (a) substantiva: 160,10 κΙνδυνος: άκΙνδυνος, 164,10 σόνταγμα: σόστημα, 166,16 "Ιβωρα: ην βορα pb, ην βορρα Β, 166,24 άγΙων (post την των): μαρτόρων, 167,14 δρωμένων: δρομαΙων, 169,17 uπασΠLσταΙ: uπερασΠLσται, (b) adiectiva: 160,25 καLνι{): ΚΟLνι{), (c) verba temporalia: 164,1 εΙδότες: Ιδόντες, 165,4 πολεμοόντων: πολεμΙων, 165,4 βλασφημοόντων: βλασφήμων, (d) pronomina, particulas etc.: 165,26 000

000

ένδΙκως: έν δΙκυ.

χνι

Μοπ.

92 χνιι

Has lectiones fόntίs libri Veneti D proprias esse existimo (β = certa libri β lectio, de qua libri Ρ b Β C Ο consentiunt): 1. addidit: 160,5 τη ante άσθενεLqt, 163,1 εχοντες post άκλόνητον (om β, άκλόνητον Β, άκλόνηΤΟL recte Ρ b C 0), 163, 15 του γένους post παραδεΙσου (om Β), 163,21 και post εΙ (om β), 164,17 μη ante θαυμάσυ (om β, θαuμάσεL β), 167,13 δε ante ηκεLν, 167,28 μεν ante εΙς, 168,1 δε post πολλοΤς, 169,23 και ante πλουσΙαν. 2.omisit: 163,24 OL (add β), 168,1 και, 169,25 των αΙώνων. 3. verba mutavit (a) substantiva: 162,26 πότον (= β): πόντον, (b) verba tempora:.. Ιία: 160, 19 προεφηκότα: εΙρηκότα, (c) pronomina, particulas etc.: 160,33' συμφώνως: σόμφωνον, 163,21 μαλλον (= β): μάλα, 167,22-23 εΙς τον κηπον: έν τι{) κήπ~.

PRAEFATIO

4. verba aliter flexit (a) substantiva, adiectiva, pronomina etc.: 159,21 νου: νοος, 160,14 μέγαν: μέγα, 164,18 το ΤΟLOυτότροπον: τι{) ΤOLOότ~ τρόπ~, (b) verba temporalia: 160,31 άπορραγέντες: άπορραγέντων, 163,26 συνεβοό­ λευε: συνεβοόλευσεν, 165,1 θελήσυ: θελήσεL, 167,6 ε!.'ωθε: εΙώθη, 167,12 έμέλλομεν: έμέλλωμεν, 168,4 εχυ: εΧΟL, 168,10 σχετλLάζω: σχετλLάζων, 169,10 όπάρχυ: UπάρχεL. 5. ordinem verborum commutavit: 168,5 εΙσι θεου: θεου εΙσι. cf. quoque 163,14 πρόΡΡLζα: πρόΡLζα, 169,10 βεβαρημένος: βεβαρυμένος. quarum lectionum, cum partim sive menda orthographica sive errores scribae, qui fontem suum neglegenter legit, partim coniecturae esse videantur, mea quidem sententia nulla ad textum constituendum adhibenda est. Etsi qualitas fidesque memoriae et Veneti D et libri deperditi italograeci β 1, cum ( excepto brevi fragmento Coisliniano) alii testes deficiant, certe iudicari ηοη possunt, tamen saepius Venetum D secutus sum, qui hic (ut ίη memoria aliorum Gregorii operum) ex antiquo fonte descriptus esse videatur. fortasse concludere licet librarium Veneti D orationes Gregorii Ιη Basilium, Ιη Meletium, Ιη XL Martyres Ia, Ib, ΙΙ (quas

. ΙΝ XL MAR TYRES 11

CCLXII

Venetus eo ίη ordine foliis 202-223 continet) siνe ex ipso panegyrico Gregorii proprio ω 1 siνe ex quodam eius apographo amisso descripsisse. difficile enim ηοη est cogitare illum Byzantinum, qui editionem ω Ι ίη litteras minusculas translitteraνit et librum α scripsit (cf. supra ρ. CCX), tertiam Gregorii orationem Ιη XL Martyres (= or. Π) ηοη iam ίη suam editionem suscepisse. quae si ita sunt, pro certo constitui potest auctorem libri ω 1 ut alias Gregorii orationes ita eam nonnullis locis emendare conatum esse (cf. supra tabellam lectionum fontis Veneti D propriarum). cum autem res obscurae sint, ίη oratione legenda apparatum criticum, ίη quem omnes testes adhibui, quaeso diligenter consideres. Textus orationis et ίη libro, ex quo Coislinianus fluxit, nonnullis locis retractatus esse νidetur; scribam autem Coisliniani correcturas ηοη omnes recte intell~~isse ex his exemplis apparet: 166,5 scripsit άπόδεLσζLς, ubi ίη fonte άπόδεiζLςcοηstίtutum esse existimo (άποδεCζεLς D Ρ b, άπό­ δεLζLς Β i.e. mendum itacismo ortum); 166,9-10 scripsit εχω κάγω μLκρον τούτου του δώρου pro εχω κάγω μερίδα του δώρου: sed aliquem correctorem μLκρον substantiνo carente (μέρος νel sim.) proposuisse putare ηοη possum. ex aliis correcturis νanis, quae ίη Coisliniano inνeniuntur, has modo enumero: 163,5 QLιX φόβου (pro φόβον) καL έλπίδα (sic), 164, 16 'Ιούδας ό δόλLOς pro 'Ιούδας αθλLOς ( quo nomine Gregorius illum, qui unus ex grege martyrum fugit, appellat), 165,1 αότα pro αuτc{> etc. 4. De archetypo

ω

Dubito de archetypi lectione 164,20-21, ubi ίη Veneto D traditur (sc. diabolus) δε τη συμφoρ~ την αΙσχύνην καL τη αΙσχύνη του δελεασθέντος εuφραCνεταL (sed έΠLκωμάζεL = "petulanter impetum facit" accusatiνum την αΙσχύνην regere ηοη potest), ίη libro β accusatiνus την αΙσχύνην abest (sed si contextum orationis cogitamus, iterationem νocis αΙσχύνη exspectamus), ίη Barberiniano Β έΠLκοπάζη (pro έΠLκωμάζεL) inνe­ nitur: fortasse igitur έΠLκομπάζεL restituatur (" diabolus irridens calamitati ignominiam superaddit et ... ' '). ceterum me nihil certum de archetypo scire confiteor. έΠLκωμάζεL

3. DE EDITIONIBUS IMPRESSIS Orationem Ιη XL Martyres Π primus Ι. Gretser ίη "Appendice ad sancti Gregorii episcopi Nysseni opera" (Parisiis 1618, ρ. 205-214) Graece edidit et ίη Latinum conνertit. quae editio bilinguis ίη editiones Parisinas Aegidii Morelli (1638, tom. Π, ρ. 205-214) et l\ι1ignei (18581, 18632, tom. 46, ρ. 773-788) accepta atque ίη Gretseri operibus (Ratisbonae 1740, tom. 14.1, ρ. 292-301) iterata est. νersionem autem Lati-

~... Ι ι

PRAEFATIO

CCLXIII

nam Gretseri Dom. Schram (Analysis SS. Patrum, Augustae Vind. 1791, tom. 14, ρ. 634-640) denuo diνulgaνit. Textum Gretseri (ν) omnino fere νariis lectionibus et erroribus consentire cum Veneto D, ex quo ad νerbum codicem Monacensem gr. 92 descriptum esse saepius demonstraνi (cf. supra CCXXI, CCXL, CCXLVIII, CCLIX),ex apparatu critico intellegi potest. liber autem Monacensis 92 est ille codex "Baνaricus" (aut "Boicus"), quo Gretser usus editionem bilinguem quorundam Gregorii operum ίη "Appendice" sua praeparaνit (cf. quae dixit Wernerus J aeger ." de textu νulgato" Vitae Macrinae, ΥΙΠ 1 ρ. 366sq).

..i i

DE

VΙΤΑ

GREGORII THAUMATURGI EDIDIT

GUNTERUS HEIL

CONSPECTUS SIGLORUM VC S Λ Ο Ε

Ω

Ωa

U Χa

Arethas

Syrus

Syr

Rufin

Ioannes Dam ν

Vaticanus graecus 807 saec. Χ ineuntis Vaticanus graecus 1907 saec. ΧΙΙ Londiniensis Musei Britannici graecus 01d Roya116 D 1 saec. ΧΙΙ Monacensis graecus 370 saec. Χ Vaticanus graecus 446 saec. ΧΙΙ Vaticanus graecus 808 saec. ΧΙ Vindobonensis historicus graecus 5 saec. Χ/ΧΙ (20,1823,14) Messanensis Sancti Salvatoris 69 saec. ΧΙΙ Vaticanus gra~cus 1596 saec. ΧΙ Mosquensis Musei Historici graecus 315 saec. ΧΥΙ exeuntis, fo1. 110r ed. Compernass, Didascaleion 2, 1913 Londiniensis Musei Britannici Syriacus DLIX Add. 18815 saec. ΙΧ fo1. 29-30v, de quo cf. C.P. Caspari, Alte und neue Quellen zur Geschichte des Taufsymbols, Christiania 1879, ρ. lsqq: Είn Gregor vοn Nazianz beigelegtes Glaubensbekenntnis ίn syrischer Sprache Londiniensis Musei Britannici Syriacus Add. 14648, saec. VI. Germanice vertit Viktor Ryssel, Erzahlung vοn den Ruhmestaten des seligen Gregor, Theolog. Zeitschrift aus der Schweiz 1894, ρ. 241sqq Rufini versio latina Eusebii Historiae ecclesiasticae edd. Ε. Schwartz, Th. Mommsen (Eusebii Opera ΙΙ 2 = GCS 9,2): De Gregorio Thaumaturgo ρ. 955sq Ioannes Damascenus, de trinitate ed. Le Quien, Migne P.G. 95, 12Β editio Mignei S.G. XLVI 893-957 1 sigillo additum manum primam, 2 sigillo additum manum primam se ipsam corrigentem aut manum correctoris significat·

ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΝΥΣΣΗΣ

ΕΙΣ ΤΟΝ ΒΙΟΝ ΚΑΙ ΤΑ ΘΑΥΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΥ

(ο μεν σκοπος εΙς έσΤL τοσ ήμετέροu λόγοu και τοσ παρόντος σuλλό-

rou.

ΓρηγόΡLOς

rctp

893

δ μέγας όμΤν τε της σuνόοοu κάμοι της ΟLαλέξεως

uπόθεσLς πρόκεLταL. έγω οε της otότης οΤμαL χρηναL οuνάμεως εργct-> τε κατορθ(;)σαL την άρετην κάι λόγct-> κατ' άξίαν τα καλα ΟLηγήσασθαL. ωστε ταότην έΠLκλητέον αν εΥη την σuμμαχίαν

OL'

ης έν τ βί~ του μεγά­ λοΙ) προστρίΦασθαι, καΙ προβάλλεται παρ' αότων εΙς διαβολην έκείνοΙ) 904

Μ. γόνα~oν έταφικον έξ οίκήματος έπΙ άτψίqt κατεγνωσμένον. τοσ δε κατα

25

VΙΤΑ

DE

GREGORII THAUMATURGI

το σόνηθες τοΤς λογάσι των άνδρων έν σεμν4> τ4> σχήματι περί τινος των κατα φιλοσοφίαν σuνδLασκοποuντος πρόσεισι το γόναιον άκκιζόμενόν τε καΙ θρuπτόμενον καΙ δια πάντων το εΤναι προς αότον έν σuνηθείqt [δι' ών έφθέγγετό τε καΙ έποίει] σχηματιζόμενον. εΤτα ε'λεγε των

11

GREGORII THAUMATURGI

μισθωμάτων άποστερεΤσθαι προστιθεΤσα καΙ ταζ άφορμας όπ' άναιδείας όπερ ών ~τιατo την των μισθων άποστέρησιν. των δε σuνεγνωκότων

αότ4> τον βίον άγανακτοόντων τε καΙ όργΌ κατα του γuναίοu σuγΚLνόu­ μένων οuτε σuνεταράχθη τοΤς όπερ αότοσ χαλεπαίνοuσLν οuτε τι ΤΟLOστον εΤπε σuκοφαντοuμενος οΤον εΙκος τον άχθόμενον,

ou

μάρτuρας τοσ

ταυτα,κατ' αότοσ σuσκεuασαμένων διήλεγξεν, άλλ' έν ήρεμαίqt τε καΙ

καθεστώση φωνΌ πρός τινα των σuνήθων άποστραφεΙς "οδτος", εφη, "δLάλuσον αότΌ το άργόΡLOν, ώς αν μη έπΙ πλεΤον διοχλουσα την προ­ κεψένην τοσ λόγοΙ) σποuδην έπιταράσσοι". έπεΙ δε μαθων παρα της

βοuλη τοΤς άκολάστοις καΙ ην έν ταΤς χερσΙν ~δη της άτίμοΙ) το κέρδος, τότε γίνεται θεόθεν 11 τε μαρτuρία της σωφροσόνης του νέοΙ) καΙ της των δμηλίκων σuκοφαντίας δ ελεγχος. δμου γαρ τ4> όποδέξασθαι τΌ χεφΙ

vcSΛΟΕΩuχ a

τ~:

το

ΟΩ

την

om

Α

γνωσιν:

των σuνεLλεγμένων θέαμα φρικτον τε καΙ φοβερον τοΤς παρουσιν άθρόως γεγενημένη των τριχων τε οιερριμμένων καΙ ταΤς Ιδίαις χερσΙ σπαρασσομένων καΙ των όφθαλμων άνεστραμμένων καΙ του στόματος τον άφρον παραπτόοντος. καΙ

ou

V CΑ VCS

XCXL μυστικης V C SA γενήσεως ΩΧ a άναγεννήσεως 13 εξ: της Oν~ . 14 ante 'Αλεξάνορου add μεγάλην τοσ corr m rec ex δ ut νid X a 16 πρακτικην U 17 C τ'δ: εν ΕΩυ 19 το: τΙ X a μόνον V τοιούτους 21 προστρΙΦαι V CΑ προσβάλλεται Χ a προβάλλεται post αυτων coll Ο 22-23 κατα το σύνηθες post άνορων coll U 24 οιασκοποσντος Α (sed συν sscr) Χ a οιασκοπουμένου Ε συνασκουμένου Ο C οιασκοπουμένου XCXL συνασκουμένου ν λυγιζόμενον V 25 τε om Ο το: τω Χ a 26 οι' εποΙει seclusi 12

άσωμάτου τε

οϋτως ν ΕΩuχaν 15 ή πολιαν: ήλικΙαν Ον post οοκεΤν coll Ον

-

20

πρότερον άνηκε καταπνΤγον αότην το

δαιμόνLOν πρΙν η τον μέγαν έκεΤνον έπικαλέσασθαι τον θεον καΙ όπερ αότης Lλεώσασθαι. Τοιαυτα της νεότητος του μεγάλοΙ) τα διηγήματα άξια των μετα

ταυτα βεβιωμένων αότ4> τα προοίμια. καίτοι γε το θαυμα τοσουτόν έστιν ώς, εΙ καΙ μηδεν ην ετερον έπΙ τοότοις είπεΤν, μηδενος αότον των

διαγωγην εχων, έν

fi

δια το κατ' έξοuσίαν ταΤς ήδοναΤς σuζην τοuς

π(στιν

VCSΑΟΕΩχaν πιστον: πλήστον V C 3 καταλαμβάνεσθαι ante λογισμων (2) coll Ο 4 εκείνοι χ a οοξάζωσιν V C 6 post άνΤL add των Ο (corr e τω) EUXaν 7 όπεκτεΙνουσα Α 8 καθως om Ε φησLν ante πεΡL coll Ε 9 ante ΑίγυπτΙων add των Ευν 10-11 το άσθενες XCXL άσύμφωνον XCXL άσύστατον S το άσύστατον XCXL άσύμφωνον XCXL άσθενες (sed ante των coll)

15

το άργόΡLOν πνεόματι δαιμoνί~ στρεβλωθεΤσα καΙ βρuχηθμ4> θηριώδει παρα την. άνθρωπίνην φωνην άνοψώξασα πίπτει πρηνης κατα το μέσον

εχεινο πλοόσLOς νέος έν όπερορίοις διάγων έν πολuανδροuση πόλει την

11sq cf Joh 3,3sqq

10

έταφίδος δ τουτο πρoστεταγμέν~ς, οσον Ότει παρ' αότοσ το άργόΡLOν, έτοίμως απαν άπηριθμήσα~O καΙ πέρας εΤχε κατα του σώφρονος ή έπι­

έπ' άρετΌ διενεγκότων έκ τοότοΙ) μόνοΙ) τα δεuτερεΤα των έπαίνων

1 cf Eph 3,19 8-9 Act 7,22; cf Philo Vita Moys Ι 21 19sqq cf Syr c 11

5

βίοΙ) προσεκαλέσατο ουχ OΡΚ~ τον μωμον άπώσατο ou την κακίαν των

C SΛΟΕΩUΧ a στέρησιν corr ex όποστχαλεπαΙνουσιν om V C νων SA εν om υχ a

1 άπεστερησθαι ΑΧ a προστεθεΤσα Χ a 2 άποut vid Α 3 ante βΙον add καθαρον ν 4 οϋτε ante τοΤς add οιϊτος Α 5 ούκ Ε 7 συσκευαζομέ8 ante φων'δ add τ'δ VCΩ επιστραφεLς S στραφεLς Ε ώ οιϊτος Ον οϋτως V CSΕΩUΧ a 9 εΠL om EUX a οια ν οιενοχλοσσα Ο (εν sscr m rec) Ωυχ a 11 το om Ε 12 άπηριθμήσατο: η prius ίn rasura Ο 13 των άκολάστων Ωuχ a 14 post τότε add οη ν 15 τ~: το VCΩ 16 οαιμονιώοει Α 18 τε om Ε 19 οιερρημένων V C οιερρηγμένων Α υχ a οιεριμμένων Ε XCXL - σπαρασσομένων (20) om Ε 20 ταρασσομένων VC άπεστραμμένων ΕΩν 21 άποπτύοντος SΑΩ XCXL om Ω 22 η om VCSAE ante τον pr add αύτον VCA εκεΤνον τον μέγαν coll Α 24 post μεγάλου add ΓρηγορΙου Ω ante &ξια add ώς άληθως υχ a post &ξια ΕΩν 25 αύτω: αυτα Χ a 26 αυτον: αυτων V CΑ αν ΕΩ om sux a 27 επ': εν Α τα:' τ~ Χ a 28 όπερoρι~ S όπερόΡLOς Ε εν et οιάγων om Ε v

25

12

905 Μ.

5

DE

VΙΤΑ

DE

GREGORII THAUMATURGI

νέους σνειδος ην ή καθαρότης τΟΤς μη σωφρονοσσι, ου μητρος πολυ-

είναι κρίνας Τι παρήλασε τον Ίωσηφ τΌ μεγαλoφυ'Ι'~ τοσ θαύματος Τι πάντως ουκ έν δευτέροις κριθήσεται. άλλα το μεν προοίμιον τοσ βίου

ζωην εΙς τοσοστον έπηρεν έαυτον δι' άπαθείας προς άρετήν, ώς τον τοσ

ΤΟLOστον. αυτος δε ό βίος οΤος;

παντος εφορον μάρτυρα των βεβιωμένων ποιήσασθαι τον τΌ πoνηρ~

Έπειδη πασαν παίδευσιν της εξω σοφίας έπιδραμων ένέτυχε Φφμι­ λιαν~ τινι των ευπατριδων KαππαδόκτJ όμOLOτρόπ~ κατα το ηθος, ώς εδειξεν έκεΤνος τ~ με-τα ταστα βί~ κόσμος της έκκλησίας των Καισα­ ρέων γενόμενος, και τόν τε σκοπον τοσ Ιδίου βίου φανερον τ~ φLλ~ έποίησεν ώς εΙΙη προς τον θεον βλέπων και την έκείνου σπουδην εγνω περι την αυτην έπιθυμίαν συμβαίνουσαν, καταλιπων πασαν την περι την εξω φιλοσοφίαν σπουδην πρoσφoιτ~ μετ' έκείνου τ~ κατα τον χρό-

πληγΌ την συκοφαντίαν της γυναικος άπελέγξαντα. τί άν τις έπινοήσειε θαυμάσειεν; ος τ~ λόγ~ καταπαλαίσας την φύσιν και καθάπερ τι των

όποχεφΙων ζ~ων υποζεύξας τ~ λογισμ4> την νεότητα και πάντων των έπεγεφομένων φυσικων παθημάτων κρείττων γενόμενος και τον πα σι τοΤς καλοΤς έπιφυόμενον φθόνον καθ' έαυτοσ κινήσας και τούτου κρείτ­ των έγένετο μήτε προς την έπιβολην των έταίρων έαυτον διαναστήσας

20

.

νον έκεΤνον της των Χριστιανων" φιλοσοφίας καθηγoυμέν~ -

προς άμυναν και την υπηρετησαμένην έκείνοις προς τον μωμον ευεργε­

νης δε ουτος ην, ou πολuς 'έ.πι τοΤς συγγράμμασι λόγος -

δια τούτου ου μόνον το φιλομαθες και φιλόπονον, άλλα και το

4>

προuκειτο μεν κατ'

5

10

'Ωριγέ-

τήσας τοσ κατα τον δαίμονα πάθους δια προσευχης έξελόμενος; τοιοσ­ τον εγνωμεν δια της Ιστορίας τον 'Ιωσήφ,

15

13

GREGORII THAUMATURGI

πραγμονούσης ~oν βίον ου πατρος παιδαγωγοσντος την καθ' ήμέραν

μετζον εΙς έγκωμίων υπόθεσιν; πως δ'άν τις αυτον τοστον κατ' άξίαν

10

VΙΤΑ

δεικνuς και

κατεσταλμένον έν τ~ ηθει και μέΤΡLOν. τοσαύτης γαρ σοφίας άνάπλεως

έξουσίαν ή περι την γυναΤκα τοσ δεσπότου παρανομία" αυτης έκείνης

ων έτέρ~ χρήσασθαι διδασκάλ~ προς τα θεΤα των μαθημάτων ουκ

έπιμανείσης τΌ ωρ~ τοσ νέου και μάρτυς των τολμωμένων ην άνθρώ­

άπηξίωσεν. και διαγαγων παρα τ~ διδασκάλ~ χρόνον τοΤς μαθήμασι

πων ουδείς. άλλα κάκεΤνος προς τον θεΤον όφθαλμον βλέπων το δόξαι

σύμμετρον πολλων σντων των παρακατεχόντων αυτον έπι της άλλοδα-

κακος εΤναι προ τοσ γενέσθαι προείλετο τα των κακούργων υποστας

πης και παρ' αυτοΤς άξLOύντων μένειν πάντων προτιμοτέραν την ένεγ-

15

μαλλον η κακοσργος γενόμενος. άλλ' εστι τι τάχα τoύτ~ και πλέον της

κοσσαν αυτον ποιησάμενος έπι την πατρίδα πάλιν έπάνεισι τον

Ιστορίας καυχήσασθαι' ου γαρ ΙΙσον έστιν είς άποτροπην τοσ μιάσματος

παντοδαπον πλοστον της σοφίας τε και της γνώσεως έπαγόμενος, ον

20

τό τε της μοιχείας άγος και το δοκοσν έν έλάττονι πλημμελήματι τον

καθάπερ τις εμπορος έν ταΤς εξω σπουδαΤς πασι καθομιλων τοΤς ευδοκί-

908 Μ.

μωμον εχειν. ό τοίνυν έν

μοις ένεπορεύσατο.

4> κίνδυνός τις έκ των νόμων ουκ ην,

φοβερω­

τέραν μαλλον της τιμωρίας αυτην την έξ άμαρτίας ήδονην ~αθ' εαυτην

Καίτοι γε τ~ δικαίως τα πράγματα κρίνοντι ουδε τοστο μικρον πάν­ τως εΙς ευφημίαν δόξει το πόλεως τοσαύτης Ικετηρίαν έκ κοινοσ γινομένην όπεριδετν και πάντων των έν αυτΌ λογάδων την υπερ τοσ

7sq cf Plato Phaedr 253c sqq; Resp 439d sqq 13sqq cf Gen 39,7sqq; Men Rh πεΡL Ιπιδεικτικων 221 (ΠΙ 372,21sqq Spengel); Arist Rhet 1368 a 21

25

καταμεΤναι τον άνδρα σπουδην των τε έπιδημούντων αυτοΤς άρχόντων την εΙς αυτο τοστο προθυμίαν μη παραδέξασθαι, οΤς πασι σκοπος ην μεΤναι παρ' αυτοΤς τον μέγαν έκεΤνον καθάπερ οΙκιστην άρετης και βίου

VCSΛΟΕΩuχ a νοόντων ν CSA

Ε

Arethas (13

τοΤς αφροσιν 2 καθημ.ερινην 5 &πελέξαντα X

vc

τοιοστον

-

13,2

κριθήσεται)

1

των σωφρο­

των σωφρονοόντων τοΤς αφροσιν ν ou: Ωυχ a 3 έα\)τον Ιπηρεν Ω 4 τον a ante τΙ add καL OUXav τΙ: τ(να SA

μ.η

om VCSA 6 μ.ειζόνων Ιγκωμ.Ιων ν CΛ Ιγκωμ.(ων μ.ειζόνων S αότον post &ξ(αν col1 Ον om Ω τοστον: τοστο Ε om Ον 7 καL om Χ a 9 Ιπανισταμ.ένων V CΛ φ\)σικων ante Ιπεγειρομ.ένων coll ΟΕ (sed φ\)σικως) ν κρε(ττον (sic) VC 11 έτέρων X a 12 προς pr: εΙς VCA 16 τΌ ωρq. τοσ νέο\): τ Φιρμ.ιλιαν: το VCΩ 24 τοσαότην Ον ίκεσΙαν U γενομ.ένην ΛΟΩν 25 Ιν αότΌ: αότης V C (ς suppl m rec ut vid) SΛΩ 27 μ.η om Εν 29 post φεόγων add ΙκεΤνος ΛΧ a 30 ante είδως add καL ΛΧ a ν

τε

5

ante

ίδ(ο\)

φ(λ~: Φιρμ.ιλιαν om ΟΩ γηραιος υχ a γηραλέος , .. Ινδόματος (17): Ιε.ροπρε.πης το ε.ΤΟος την καταστολην τοσ Ινδόματος γηραιος το ε.ΤΟος (sed 'Τ"ο ε.ΤΟος prius expunx) Ε 17 ήj alt e την ut vid corr Ο 18 - Ρ 17,23 cf praef Ρ CXXYII , 19 τη ΟΦε.ι Εν τε.: μεν Εν μαθέιν: Ιπιζητε.Τν Χ a post μαθε.Τν add έδε.Ττο Εν 21 πε.μφθηναι αύτον YCSA 22 παρ' αυτοίί om y c αύτιΤ> υχ a ante της add αύτιΤ> Ε 23 θαρσησαι ΥCSΕΩν 25 προτε.ίνοντος U υποδε.ικνόοντος υχ a έπιδε.ικνόντος Ε

15

20

ΕΤς θεός

πατηρ λόγου ζωντος (σοφίας όφεστώσης και ουνάμεως καΙ τέλειος τελείου γεννήτωρ

32,205Β)

10

άπείραστος. τα οε της μυσταγωγίας ρήματα ταυτά έστινο

χαρακτηρος ιX'LOCOU)

2 cf Syr c 11; Basil de spir sanct 29 (Migne PG 8sqq cf Syr c 3

5

πατηρ υΙου μονογενους.

24sq Hebr 1,3 VCSΛΟΕΩuχ a Rufinus, ΩΧ a post φαινόμε.νον Ον τοίί όφθέντος Λ

Ioannes Damascenus, Syrus (a 24) 1 πλαγε.ίοΙ) add και Χ a 2 &τε.ρον θέαμα τιΤ> όφθέντι coll 3 δε: τε. Λ 4 σuγκληθηναι y c σuγκλε.ισθηναι Ω τιΤ> προσώπC{) om Ε και om Χ a 6 νuκτος: νΙ) sscr m rec ίn rasuram unius litterae Ο 7 ώφθε.Τσιν Υ C σuνε.ξέλαμπε.ν S λαμπρ&ς post έξαπτομένης (8) coll Ε 8 ην om Ε 9 ilxoucre. - άλλήλοuς expunx Ω αλλοuς Ε 10 ζητοu- om y c 12 οίκε.ίας: ίδίας υχ a 13 έν om U yuVCXLXLC{) y c 15 άληθε.ίας: ε.υσε.βε.ίας Ον δε: τε. υχ a 16 post Ιπε.ιδη add και Ο τοίίτο: τοότω y c om Λ 18 με.τατηναι y c με.ταναστηναι Ον 19 μuσταγωγίαν Ικε.ίνην om, add m rec ίn mg X a ante με.τα add και Ωυχ a με.τα ταίίτα om Ε 20 κηΡόττε.ιν ΛΩυχ ~ ante έν add την ωραν Ε 22 παρ' om Εν Ικε.ίνης SAv 23 άπε.ίρατος ΟΕ . 25 πατηρ: πηγη Syrus 26 ιX'(OLou: ίδίοΙ) Med Ambr D 92 sup, Yat 866, Par 1545, Neap Π C 26, Rufinus ("suae"), Syrus 28 πατηρ om Λ

25

18

DE

ΥΙΤΑ

GREGORII THAUMATURGI

DE

μόνος εκ μόνοu

, επεΙσακτον

913

Μ.

20

ώς πρότερον μεν οόχ υπάρχον υστερον

χαρακτηρ και εικων της θεότητος

οίίτε

λόγος ενεργός

η αuτη τριας αει.

"

~

UL4>

πνεσμα, άλλ' ατρεπτος και άναλλοΙωτος

", )

5

'Ότ~ δε φΙλον περι τοuτοu πεισθηναι, άκοuέτω της εκκλησΙας, εν

σοφΙα της των Όλων σuστάσεως περιεκτική

15

19

δε επεισελθόν. οίίτε οδν ενέλιπέ ποτε ULος πατρι

θεος εκ θεοσ

10

GREGORII THAUMATURGI

(οστε οδν κτιστόν τι Τι δοσλον εν τΌ τριάδι οίίτε

ΕΤς κόΡLOς

5

ΥΙΤΑ

και δυναμις της Όλης κτΙσεως ποιητική

τι τον λόγον εκήρuττε, παρ' οΤς αότα τα χαράγματα της μακαρΙας εκεΙ-

ULος άληθινος άληθινοσ πατρός

νης χειρος εΙς ετι και νσν διασ4>ζεται. ταστα οόχι προς τας θεοτεuκτοuς

άόρατος άοράτοu

εκεΙνας πλάκας άμιλλαται τΌ μεγαλοφu'tqc της χάριτος;εκεΙνας λέγω

(και) αφθαρτος άφθάρτοu

τας πλάκας, εν αΤς Τι τοσ θεLΟU θελήματος ενετuπώθη νομοθεσΙα. ώς

(και) άθάνατος άθανάτοu

γαρ τον ΜωUσέα φησιν δ λόγος εξω τοσ φαινομένοu γενόμενον και

(και) άΙδLOς άΊ:δLοu.

εντος των άοράτων άδότων' τΌ ΦuΧΌ καταστάντα (τοστο γαρ δ γνόφος

"Εν πνεσμα αγιον

αΙνΙττεται) μαθεΤν τε τα θεΤα μuστήρια και δι' 'έ-αuτοu της θεογνωσΙας

εκ θεοσ την ϋπαρξιν εχον

παντος τοσ λαοσ καθηγήσασθαι, την αότην εστι και επι τοσ μεγάλοu

και δι'

τοuτοu κατιδεΤν οΙκονομΙαν,

ULOU

πεφηνος (δηλαδη τοΤς άνθρώποις)

4>

όρος μεν ην οόκ αΙσθητον γεώλοφον

εικων τοσ ULOU τε~εLΟU τελεΙα ζωη ζώντων αΙτΙα

άλλα το υΦος της των άληθινων δογμάτων επιθuμΙας, γνόφος δε το

άγιότης άγιασμοσ χορηγός

γράμματα Τι τοσ όφθέντος φωνή, δι' ων άπάντων αότ4> τε και τοΤς παρ'

εν

εκεLνοu μuσταγωγοuμένοις εγένετο Τι των μuστηΡLων φανέρωσις.

~

4>

'"

φανεροσται θεος δ πατήρ

\,-

Έπειδη τοΙνuν παρρησΙας τινος και θάρσοuς δια της όΦεως εκεΙνης

πλήρης εγένετο, καθάπερ τις άθλητης άρκοσσαν προς τους αθλοuς

δ δια πάντων. τριας τελεΙα

δόξΌ και άϊδιότητι και βασιλεLqc μη μεριζομένη μηδε

25

άπαλλοτριοuμένη.

24 Greg Naz or 31 (37) c 28: θεον τον πατέρα θεον τον ufov θεον το αγιον πνευμα τρετς Ιδιότητας θεότητα μΙαν δόξΌ και τιμ'δ και oόσΙqι και βασιλεΙqι μη μεριζομένην ως τις των μικρ~ πρόσθεν θεοφόρων Ιφιλοσόφησεν (Migne PG 36,164C sq)

1-5 cf Ps Basil Adv Eunomium Υ: οόκ &νέλιπεν utός ποτε τ~ πατρι οόδε uf~ πνευμα, &λλ' άτρεπτος και &ναλλοΙωτος ή τριας &εΙ (Migne PG 29,753Β); Greg Ν az or 40 c 42: οόδεν της τριάδος δουλον οόδε κτιστον οόδε ΙπεΙσακτον ilxoucrιx των σοφων τινος λέγοντος (Migne PG 36,420Α) 8sq cfBasil de spir sanct 29: δεό­ τερος Μωϋσης παρ' αότων των Ιχθρων της &ληθεΙας &νηγορεόετο (Migne PG 32,205C) Vit Moys

8-10 cf Exod 31 , 18 11 cf Philo de post Cain 14sq; Greg Ν yss 1 22,4sqq et 86,11sqq

νπ

a

VCSΛΟΕΩuχ Rufinus Ioannes Damascenus, Syrus (usque ad άεΙ 1 τ'δ om Ioann Dam 2 post ΙπΙσακτον add τι Ον οόχ όπάρχον: οόκ ον S Vat 866, Hier Saba 141, Neap Π C 26 3 οδν: γαρ VCS Ioann

(5» VCSΛΟΕΩuχ a Rufinus, Ioannes Damascenus, Syrus 1 ante είς add και VCA Ioann Dam κόριος: θεος Hier Saba 141, "deus" codex Rufini quem editores signo Ο notabant (ex correctura ut vid) 4 της om V CSE 7 κτή­ σεως Χ a 8 ante &ληθινου add Ιξ Med Ambr D 92 sup, Rufinus \ πατρος om Par 534, Neap C Π 26, Rufinus 10-12 και ter uncis seclusi 11 και ante &θάνατος om V C 13 ante,EV add και V C Α Ioann Dam, Syrus 15 δηλαδη τοΤς &νθρώποις om Rufinus Syrus 16 τελεΙοΙ) om Ioann Dam 17 ante ζωη add και Ioann Dam ζωη om Rufinus post αΙτΙα add πηγη Ο πηγη άγΙα Ωυχ a y Ioann Dam και πηγη Med Ambr D 92 sup 19 δ 'πατήρ om Rufinus 21 θεος om Rufinus, Syrus 22 δ om V C 24 &Ί:διότητι: &ϊ et η m rec ex corr Χ a μηδε &παλλοτριοuμένη om V c

15

τοΤς αλλοις άχώρητον θέαμα, δέλτος δε Τι Φuχή, τα δε εν ταΤς πλαξι

ο επι παντων και εν πασι

και θεος δ ULός

10

έ'λειπε Ε 4 ante πνευμα add το SAE τ~ V C post πνευμα add οϋτε ηόξήθη μονας εΙς δuάδα και δuας εΙς τριάδα VCSA Syrus 6 oτ~: εί' τ~ S 7 οίς: ης VCSAU (cf 17,22) 9 ΙκεΙνοuς V C άμιλληται V C post

Dam

ΙκεΙνας alt add δε Εν 10 'βοuλ ήματος Ον Ιτuπώθη V C (-ποθ-) ΑΧ a 11 Μωσέα SΟΩχ a 13 αΜσσεται V C τε om Ω έαuτοu: αότων Ω 14 καθοδηγήσασθαι Ω 15 τοότοu: ΓρηγορΙοΙ) VCSA post κατιδεΤν add ΓρηγορΙοΙ) Ω οΙκονομΙαν post εστι (14) coll VCSΑΩ ante γεώλοφον add η Εν γαιόλοφον V C 16 άληθων UX a -ΙπιθuμΙαις Ο τδ alt om Ε Ιπει

18-19 VCSA

παρ' ΙκεΙνων

(sic) post

Ιγένετο

coll

Χa

19

ΙγΙνετο υχ a

20

20

20

DE

νΙΤΑ

GREGORII THAUMATURGI

DE

έμπεφίαν τε καL δόναμtν έκ παtδοτρίβοu κτησάμενος θαρσων &ποδόε­ ταt προς το στάδων καL προς τοuς &ντLπάλOυς κονίζεταt, τον αότον τρό­

5

το συνηθες αUΤ την νυκτα πασαν ε.ν προσευχαΤς τε καL uμν~δίαtς δt­ αγρυπνή'σας', ωστε μετασκεuασθηναt εις Προσευχης οίκον τον έβδελυγ­

τοσ εθνους ταότην εχοντος την σπουδήν, οπως αν τα τεμένη των ειδώ­

δεtνότατα καL τοΤς άρχοuσtν εισαγγέλλεtν καL χεφL κατ' αότοσ κεχρη­

λων καL τα ίερα καλλωπίζοtτο καL παραμένοt τΟΤς &νθρώποtς ~ ειδωλο-

γίνεταt μετα των έπομένων αUΤ' το δε ίερον έκεΤνο των έπtσήμων ~ν,

σθαt καL βασtλεΤ καταμηνόεtν την τόλμαν, oτL δη Χρtστtανος ων καL θεοΤς έχθρος έτόλμησεν έντος των &νακτόρων γενέσθαt, οδ την εί'σοδον &πεστράφθαt την έν τοΤς ίεροΤς ένεργοσσαν δόναμtν καL μ!lκέτt έπtχω­ ρtάζεtν τοΤς τόποtς κατ α το σόνηθες την μαντtκην των δαtμόνων ένέργεtαν. τοσ δε τον προπετη καL &παίδευτον τοσ νεωκόρου θυμον έν uπερέχοντt φρονήματt καταβάλλοντος καL τοσ &ληθtνοu θεοσ την συμ­ μαχίαν πάσαtς &ντtπροβαλλομένοu ταΤς &πεtλατς καL λέγοντος τοσοστον πεποtθέναt τϋ δuνάμεt τοσ όπερμαχοσντος αότοσ, ωστε κατ'

έν

θεραπευομένων δαtμόνων έπtφοίτησtς τοΤς νεωκό­

'ι: 'λ αuνεtν ι ,ι "θ εν αν .1 β ου'λ ηταt, καt"/ζ εr,οuσtαν εχεtν απε τε αυτους, ο εtσοtκt εtν,

POtc; έγίνετο μαντtκης τtνος καL χρησμ~δίας παρ' αότων ένεργουμένης.

οίς αν έθέλυ τόποtς, καL τας &ποδείξεtς, ων ε'λεγεν, ηδη παρέξεtν

4> πασαν

δtα της

της έσχατtας έαυτον &ναστήσας καL προς την πόλtν την δρμην εχων,

έν Ό εδεt Τ θε την έκκλησίαν σuστήσασθαt, έπεtδη εγνω πάντα τον χωρον τfj των δαtμόνων &πάΤΌ κατακρατοόμενον καL τοσ μεν &ληθtνοu

θεοσ 'ναον οόδαμοσ κατεσκευασμένον, πεπληρωμένην δε πασαν την

μανία πομπαΤς καL τελεταΤς καL τοΤς έπtβωμίοtς μtάό'μασt κρατυνο­ μένη, καθάπερ τtς στρατtώτης γενναΤος Τ κρατοuντt της παρατάξεως σuμπλακεLς δt' έκείνου το όποχείρων τρέπεταt, οϋτως καL δ μέγας οδτος &π' αότων των δαtμόνων της &ρtστείας άρχεταt. τίς δε δ τρόπος; Δtερχόμενος γαρ την &πο της έσχατtας έΠL την πόλtν δδον έσπέρας

916 Μ.

21

πόλtν καL την περίοtκον βωμων τε καL ίερων καL &φtδρuμάτων παντος

άθλους πάντα τον κατα την ίερωσόνην'αότοσ βίον, έν

15

GREGORII THAUMATURGI

μένον Τ τε έπtβωμί~ λόθρ~ καL τοΤς &φtδρόμασtν. τοστον δε τον τρόπον της νυκτος αUΤ δtανuσθείσης εί'χετο πάλtν [κατα τον ορθρον] της έΠL τα πρόσω πορείας. τοσ δε νεωκόρου κατα τον ορθρον την συνήθη προσάγοντος θεραπείαν τοΤς δαίμοσtν ειπεΤν έπtφανέντα φασLν αUΤ τα δαtμόνtα άβατον αότοΤς το ίερον είναt gtιX τον έν αUΤ καταμείναντα. τον δε καθαρσίοtς τtσL καL θuσίαtς χρώμενον επt χεφέLν δtα τοότων πάλtν εισοtκίσαt Τ να τα δαtμόνtα. ώς δε πασαν αότοσ πεΤραν προσάγοντος άπρακτος ην ~ σπουδη οόδαμοσ κατ α το σόνηθες όπακουόντων αότοσ των δαtμόνων τΌ έπtκλήσεt, τότε θuμ καL όργϋ δt­ ανασται; καταλαμβάνεt τον μέγαν έκεΤνον δ νεωκόρος πάντα &πεtλων τα

πον κ&κεΤνος τϋ τε καθ' έαυτον μελέΤΌ καL τfj σuμμαχίQt της έπtφανείσης αUΤ χάρtτος ίκανως την Φυχην &λεtΦάμενος οϋτως &ντLλαμβάνεταt των &γώνων (οό γοφ άλλο τt χρη καλεΤν η &γωνας καL πίστεως την τοσ &ντtκεtμένοu κατηγωνίσατο δόναμtν)' ~UeUC; γαρ &πο

10

νΙΤΑ

καταλαβοόσης καL ομβρου βtαtοτέροu συνέχοντος έντος ίεροσ τtνος

4> τtς φανερα των

,.,

όπελθων δε το ίερον μετα των σuν αUΤ τα μεν δαtμόνtα παραχρημα

25

τϋ έπtκλήσεt τοσ όνόματος τοσ Χρtστοu κατεπτόησεν, Τ δε τόπ~ τοσ σταυροσ τον μεμολυσμένον ταΤς κνίσαtς &έρα καθαγνίσας δtήγαγε κατ α

2 cf Is 56,7; Marc 11,17; Matth 21,13; Luc 19,46

9sqq cf Syr c 3 20sqq cf Syr c 5; Rufin Euseb hist eccl νπ 28,2 Schwartz-Mommsen); Socrates hist eccl ιν 27 (Migne PG 67,536C)

(ρ

954

VCSΛΟΕΩ (usque ad αρχεται (18), ab αρχεται Ωa) UX a 1 Ικ: Ιν ΥCΩuχ a Ιμ Λ θαρρων SA 2 άγων Ιζεται V C (-γον-) Ον άνταγωνΙζεται Ω 3 κάκεΤνος om Ε 6 κατα την: καθ' Ον 10 κρατοόμενον Ω 11 κατασκεuαC σμένον Ω πασαν om V 12 και ante Ιερων om ΟΕν 13 τεμένη: ultimam lit del Χ a, sed ηοη fuerat η 14 καλλωπΙζοιντο V cS (sed ν del) Λ υχ a παραμένη SA παραμένει V CΩ παραμένοιτο Ε 15 post πομπάις add τε ν 17 το: τον Ε 18 οί.ίτω VCUX a post οδτος add Γρηγόριος Ω δαιμονΙων Χ a ιΧπάρχεται S τΙς δε ό τρόπος om V CSA 19 γαρ om Ω a υχ a της om S 20 τινος ante Ιερου coll Λ 22 Ιν om Ον 23 και om ΛΟΩ a y 24 post Ιερον add ΙκεΤνο υχ a παραχρημα: παρ' αότα Ω a υχ a

26

κνΙσσαις Εν

άέρα: Ιερέα Ω a

vCSΛΟΕΩauχ a 1 τε Ωa 3 τω τε: τότε y c

om VCA 2 post Ιβδελuγμένον add ναον Ε τόπον τε: om SUX a δε Λ δε: δη υχ a 4 κατα τον ορθρον u~cis seclusi 5 τα: το Ον κατα τον ορθρον om VCSA 6 προσάγοντος την σuνήθη coll SA προσαγαγόντος Ω a εΙπεΤν om Ε φασιν: post αόΤ~ coll Ε φησιν Ο λέγεται (sed ante Ιπιφανέντα coll) υχ a 7 αότοΤς: αότον Χ a (alii stirpis ~, e g Par 1530, αότων) post καταμε(ναντα add βοωντα Ε 8 δια τοότων expunx, add post εΙσοικ(σαι Ω a 9 εΙσοικΙσαι πάλιν coll υχ a τω ναω εΙσοικΙσαι coll S 1Ο uπακοuσάντων V cSA 11 αότ~ V CSΛΩ aux a . δαιμονΙων V CΩ a κλήσει EUX a 12 ό νεωκόρος om Ω a post οργΏ add πλησθεις ό νεοκόρος (sic) και Ω a 14 και pr om ν 15 ante θεοΤς add τοΤς Χ a τΏ εΙσόδ~ Χ a 16 ante τοΤς 2 litt eras (an αό-?) Χ a 17 ante τοΤς add Ιν υχ a 18 σuνέργειαν Χa 19 καταβάλοντος Υ C καταβαλόντος SΕΩ ax a του θεου την σuμμαχΙαν του άληθινου V CΛ 20 άντιπροβαλομένοι) S (corr e -βαλλο-) Ω ax a y ταΤς om Χ a 21 όπερμαχανουντος V C αόΤ~ SΛΩ aux a 22 τε om S C a αότους: τους δαΙμονας Ε 23 Ιθέλοι VCΛΩauχ τόποuς V post ων add αν υχ a παρέχειν S

5

1Ο

15

20

22

ΩΕ νΙΤΑ

UΠLσχνοuμένοu θαuμάσαντα τον νεωκόρον XCXL καταπλαγέντα το μέγε­ θος της έξοuσΙας απ' αότων τοότων οετζαL την οόναμLν προσκαλέσασθαL XCXL πάλLν έντος ΠΟLησαL του Ιερου τα ΟαψόνLα. ακοόσαντα οε ταυτα τον μέγαν απορρηξαΙ ΤL του βLβλΙοu τμημα βραχu XCXL OOUVCXL τουτο τω 5 νεωκόρ~ προσταΚΤLκην φωνήν ΤLνα κατα των οαψόνων χαράξαντα. ην οε τα γράμματα έπ' αότης της λέξεώς ταυτα' ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΤΩΙ ΣΑΤΑΝΑΙ· ΕΙΣΕΛΘΕ. λαβόντα οε τον νεωκόρον αναθεΤναL τ~ 917 Μ. βωμ~ το βLβλΙΟLον, εΤτα προσαγαγόντα τας σuνήθεLς αότοΤς κνΙσας XCXL τα μLάσματα πάλLν ΙοεΤν, απερ έώρα το πρότερον ΠΡLν έξΟLΚLσθηναL του 10 εΙοωλεΙοι) τοuς ΟαΙμονας. τοότων οε γεγονότων εννOLαν αότον λαβεΤν

μένων OLιX χεφος ανθρωπΙνης ΚLνηθηναL μη οuνάμενον OLιX μόνης οε της κατα την πΙσΤLν οuνάμεως προστάγμαΤL του Γ ρηγορΙοι) προς ετερον

μετατεθηναL χωρον, μηοεν αναβαλλόμενον τον μέγαν έκεΤνον εuθuς προστάξαL καθάπερ έμΦόχ~ .τ~ λιθ~ μεταβηναL προς έκεΤνον τον τόπoν~ ον δ νεωκόρος UπέΟεLξεν. τοότοι) οε γενομένοι) παραχρημα ΠLστευσαL τ~ λόγ~ τον ανορα

XCXL

γαμετην παΤΟας φ(λοuς ίερωσόνην έστΙαν κτήματα ανΤL πάντων των

προσόντων αόΤ~ ΠΟLήσασθαL το σuνεΤναL τ~ μεγάλ~ των πόνων αόΤ~ XCXL της θεΙας έκεΙνης φLλοσοφΙας τε

XCXL σuμμετέχεLν XCXL παLΟεόσεως.

ΣLγάτω προς ταυτα πασα τεχνLκη των λογογράφων περΙνΟLα τας

~

ou γαρ ΤΟLουτόν έσΤLν έν τοΤς εlρημένΟLς το θαυμα ώς τη οuνάμεL του

,

"

,

λ α β' ~, ~, 'λ οντα οε κατα σποuοην πα

εΙρημένα προσθήκην οώσεL τ~ θαόμαΤL; πως ο' αν ΤLς έλαττώσεLε τοΤς

νεωκόρον οΤον εΙκος τον των θεΙων αμόητον,

τοuς οεοοuλωμένοuς τοΤς λιθΟLς, λιθος κηρuξ της θεΙας πΙστεως

της πεΡL θεου όπολήΦεως το πεLσθηναL OLιX σαρκος ανθρώΠΟLς πεφηνέναL ι;ο θεΤον. του οε μη λόγΟLς εΙπόντος την πεΡL τοότοι) πΙσΤLν κρατόνε­ σθαL, τΟΤς οε των γLνομένων θαόμασL το ΠLστον εχεLν, ζητησαΙ ΤL παρ' αότου θαυμα τον νεωκόρον ΙοεΤν ώς προσαχθηναL OLιX του γLνομένοu προς την της πΙστεως σuγκατάθεσLν. ενθα οη το πάντων αΠLστότατον λέγεταL θαυμα πεΠΟLηκέναL τον μέγαν έκεΤνον. έΠLζητουντος γαρ του νεωκόροι) λιθον ΤLνα των ευμεγεθων κατ' όφθαλμοuς αόΤ~ προφαLνο-

ιXXOtJOUcrLV έΠL τ~ γεγονόΤL την εκπληξLν; λιθος αφΙστησL των λιθων

δοηγος τοΤς απΙσΤΟLς εΙς σωτηρΙαν γΙνεταL

ou φωνη ΤLνL XCXL λόγ~ την

του ΓρηγορΙοι) καταγγελλόμενον,

4> πασα κατα το δμότψον ή όποχεΙ-

ΡLος πειθεταL κτΙσLς ουχ σσον αlσθηΤLκον μόνον

"

εμ

Φ

uxov,

,λλ'"

α

εL ΤL

Ι XCXL\ τοuτων

""

f.I

~

XCXL ,

εμπνοuν \

-

εσΤLν εκτος, οuτω οεχεταL το τοι)

XCXL 20

'

θ ερα-

ποντος έπΙταγμα ώς οόκ αμοφουν της αΙσθήσεως. ποΙα γοφ ακοη του

ΕΖ

20,32

23sqq cf Matth 17,20

2 ante οεί'ξαL add εΙπεΤν Λ post ouναμLν add αΙτεΤν 2-3 προσκαλέσασθαί τε πάλLν και έντος SΩaΘχ a 3 οε om Ω" τουτο Ον 4 ρηξαL υχ a ΤL: τε S τμημα του βLβλίοu coll Ε 6 γεγραμμένα Ωa ante έπ' add τα Ε έπ': όπ' Ω a ταυτα: τάοε υχ a 8 βLβλίον c ΟΕν προσαγόντα y 9 post πάλLν add ην Ω a ΙοεΤν: δρ~ Ε 10 εΙοωλίοτ; ycS οη UX a αότω X a αότων Ε (sed corr ead m) 11 του: τ~ Χ a είναί ΤLνα scr ίn rasuram 11 fere litt Ο 12 σποuοης Ε πάλLν post οε coll Λ υχ a αότον om Ε 13 πριν om Υ C ήξίωσε υχ a ν ήξίοτ; Ε άξLOΤ Ωa 14 όποχεφίαν Εν 15 όλίγοτ; ycS όλίγω Ο όλίγον X a τον: το yc 17 άνθρωπίνης ΛΕ πεφηνέναL τοΤς άνθρώΠΟLς Ον 18 post θεΤον add μuστήΡLOν Ω a 19 ΤL: εΤL Εν το Υ C 20 ΙοεΤν ώς om Ε ante προσαxeijVOΙL add είθ' οίίτως Εν γενομένοτ; Ε 21 σuγκατάβασLν Ω a 22 ante θαυμα add ΤL Λ τε Υ CΩ a θαuμαΤΟΠΟLηκέναL Υ CΩ a πεΠΟLηκέναL το μέγα θαυμα τον Ον post μέγαν add ΓρηγόΡLον SA 23 των εόμεγεθων: τον YCSA post εόμεγεθων iterat τ(;)ν Ον όφθαλμοΤς Ωaχ a αότων UX a αότοΤς Ε προσφαLνόμενον Υ CS προφαLνόμενον ΛΕΩ a υχ a S

15

XCXL

θεΙαν οόναμLν ανακηρόσσων, αλλ' οΤς έποΙεL οεLκνuς τον θεον τον όπο

15sq cf Act 17,29; 1s 40,18sqq; Deut 4,28; 28,36; 1er 2,27; 3,9;

VCSΛΟΕΩauχ a

10

λέγοντος έ'λαττον η μετζον έαuτου γενέσθαL. τΙ γάρ ΤLς ειπων παρα τα

τΙς δ θεος έκεΤνος δ την των οαLμόνων φόσLν όποχεΙΡLOν εχων. εΙπόντος οε OL' όλΙγων του μεγάλοι) το της ευσεβεΙας μuστήΡLον παθεΤν ΤL τον

XCXL μLκρότερον οlηθηναL

5

πάντα καταλLπόντα γένος οΙκΙαν

έπαuξήσεLς των θαuμάτων OLcX ΤLνός ρητορεΙας έΠL το μετζον έξαΙροuσα.

" LV αuτον ΠΡLν έν τη πόλεL γενέσθαL, μαθεΤν αξLωσαL παρ' αότου το μuστήΡLOν XCXL

,20

23

GREGORII THAUMATURGI

του θεΙαν εΤναΙ τLνα παρα τ~ ΓρηγoρΙ~ την οόναμLν, OL' ης έφάνη των οαψονων εΠLκρατεστερος. κατα

15

ΩΕ νΙΊΆ

GREGORII THAUMATURGI

14 προσθήκην) Ωa (usque ad 14 προσθήκην) UX a 1 ante OLιX OLιX pr: οίχα ουχ ay μη οuνάμενον: om Ον μη post προφαLνομένων coll) υχ a οε post OLιX alt coll Ον 3 μετατεθέντα υχ a άναβαλόμενον Χ a 4 προστάξας yc μεταβηναL post τόπον (5) coll UXa 6 ΠLστεuσαντα Λυ τον άνορα: τον νεωκόρον U τω νεωκόρω Χ a, ante τ~ λόγct-> coll Ω" καταλεLπόντα (sic) y cΛ οίκον Ε 8 το: του Ον τω ycUX a 9 αόΤ~ των πόνων coll Ε post παLοεuσεως add άπολαuεLν Ε 11 θαuμάτων: πραγμάτων Λ υχ a ρηΤΟΡLκης Υ CS Ιστορίας Ε 13 post έλαττον add ον e dittographia Λ αν OUXav e coniectura opinor η om Λ παρα: προς UX a 15 τον λίθον AEX a (sed corr) 16 λίθος om UX a θείας: άληθLνης y c (-θην-) Λ άληθείας και S 18 κηρόττων UX a τον ante θεον om y c Λ τον ante όπο om Ον 19 του om Ω ή om Ον 20 post αlσθηΤLκον add τε Υ CΛ μόνον post εμπνοuν coll Υ CSA και εμπνοuν om Ω εμπνοuν scr ίn rasuram m rec Χ a 21 post οατω add τε Ω οε χ a οέχεταL: λέγεταL uxa 21-22 το ... έπίταγμα scripsi cum ν: τα ... έΠLτάγματα codd (-γμα Ο) 22 άμοφουν scripsi cum libris Yen Marc 350 (e correctura man rec; ίn rasura 3 litt) , Yat Barb 524, Yind hist 11 (-ou- ίn rasura): άμοφων ycS άμοφουντα ΛΟΕΩυ VCSΛΟΕΩ (a pr add και Ω a ΚLνοuμενον (sed om υχ a

Xay

24

DE·VITA GREGORII THAUMATURGI

DE

920

Μ.

αν έθέλη τοuς δαΙμονας ωσπερ άνδράποδα

μεταβαΤLκή;

φέρεL καθάπερ έν έξοuσLQt ΤLνt δοuλωσάμενοςόπεΡLδόντα μεν της ΤLμης,

l'COLct μελων τε xctt άρθρων ΟLασκεuή; άλλα πάντα ταυτα

15

θεραπευτην έκεΙνων

έν Ό το πρότερον ην, των δε προσόντων πάντων την μετ' αότου δLαγω-

φόσεως άπάτην των δαLμόνων ένόησέ τε

προς τον

προ του άστεος έπεLδη κατ' αuτοuς έγένετο πάντων εΙς έκεΤνον άτενως

των παρα του οοόλου γεγενημένων το

άπόβλεπόντων, καθάπερ uλην άΦυχον παΡLων τοuς άνθρώπους προς

άληθLνον θεον μετετάξατο

BLrt

xctt

έβδελόξατο

xctt

γην άλλαξάμενον. ΤΟLαότη δε γνώμη πάντων προσδεχομένων αότον

άφραστον της του δεσπότου δυνάμεως λογLσάμενος. εΙ γαρ τοσαότη του

οόδένα. των έντυγχανόντων έΠLστρεφόμενος

δοόλου ή δόναμLς ώς ρήμαΤL ΚLνεΤν τα άκΙνητα

προστάγμαΤL

πόλLν βαδΙζων πολτ) μαλλον αuτοuς εΙς εκπληξLν ήγαγεν -όπερ την

xctt

xctt

xctt τοΤς άΦόΧΟLς ΟLακελεόεσθαL,

φήμην τοΤς όρωσL φαLνόμενος. το γαρ πρώτως εΙσελαόνοντα πόλεL μεγάλη μηδεμLας ΤΟLαότης συνηθεΙας αόΤ~ προuπαρχοόσης επεLτα μη

νοησαL, ου το θέλημα uλη xctt κατασκευη xctt δόναμLς αότου τε του κόσμου xctt των έν αόΤ~ πάντων xctt όπερ τουτον ον των έγένετο;

καταπλαγηναL δημον τοσουτον έπ' έκειν~ σuνεLλεγμένον, άλλ' οΤον BL'

Έντευθεν ό μέγας έκεΤνος της κατα των οαLμόνων άΡLστεLας άρξάμενος xctt οΤόν τL τρόπαLον κατα των νLκηθέντων τον νεωκόρον πεΡLαγό-

προς οόδένα των περt αότον ήθΡΟLσμένων έΠLστρεφόμενον, τουτο όπερ

μενος προκαταπλήξας τϋ φήμη το εθνος οuτως ήδη μετα πεΠΟLθήσε.ώς

όλLγοστων οντων, καθως έν τοΤς φθάσασLν εtρηταL, των προ της έΠL-

έρήμου βαδΙζοντα προς έαυτον μόνον

την έν τ~ λ(θ~ θαuμαΤΟΠΟL'Ι'αν τοΤς άνθρώΠΟLς έδόκεL. τοότου

xlXPLV

τε xctt παρρησΙας εΙς την πόλLν εΙσήλαυνεν οόχ αρμασL xctt L'ΠΠΟLς xctt

στάσεως αότου καταδεξαμένων την ΠLσΤLν ώς πάσης της πόλεως αότου την [ερωσόνην ΤLμώσης οuτως εΙσ'όεL στενοχωροόμενος άπανταχόθεν

τ~ πλήθεL των παρεπομένων έΠLκομπάζων, άλλα ταΤς

άρεταΤς έν κόκλ~ δορυφοροόμενος πανδημεt οε προχεθέντων των οΙκη­ xctLVOG θεάματος [στορΙαν xctt πάντων

τοΤς παραπέμποuσLν.

ΙδεΤν προθυμουμένων, τΙς έκεΤνός έσΤLν ό ΓρηγόΡLος, ος άνθρωπος ων

άχθους έαυτον ήλευθέρωσε

των νομLζομένων παρ' αότοΤς εΤναL θεων καθάπερ ΤLς βασLλεuς την

καΙων οόδέν, οόκ άγρος οό τόπος οόκ οΙκΙα, άλλα πάντα ην αότος

έξουσΙαν εχεL προστάγμαΤL φέρων

xctt άγων κατα το οοκουν οπουπερ

έαυτ~, μαλλον δε ή άρετη

xctt πεΡLην αόΤ~ των προς την ζωην άναγ- 20 xctt

ή ΠLσΤLς πατρtς ην αόΤ~

xctt

έστΙα

xctt

σLν οόδαμου οό της έκκλησΙας οόκ tδLOς θορυβουμένων των περt αότον ίίλη

cf Greg Nyss Tunc et ipse

ΠΙ

2 11,6sq 14sq cf 15,25sqq

vCSΛΟΕΩuχ a 1 ποία om UX a της ... ιςοuσίας om Ε Ε κε.λε.uσθέντος Ω post τίς add δε. χ a 2 με.ταΠΟLητική Χ a SAX a ταστα om ν C 3 και τα ΤΟLαuτα om S 't om ν.

Ε

τΌ ... δuναμε.L Ε

AUX a Ω Ο

Ιδων: ε.Ιδως Ωχ

κε.λε.uομένοu κατασκε.uή τω λίθω om

ή ante δόναμLς coll S

a

(ε.Ιδων Med Ambr D 92,su~)

κ;λε.όσ~ντoς

,

~ γ:νoμέν~ν

Ινε.νόησε. ν C SA Ινόησαν Χ a man rec 5-6 προς τον θε.ον τον αληθLνον 6 post θε.Ον add και δε.σπότην Ω τοσ - τοσαότη (7) om Xa παρα: όπο νCSA om Ε post δοόλοΙ) add αίιτοσ S 7 ΤΟLαότη Ε 8 post δόναμLς add έ'λε.γε.ν Λυχ a ρήμαΤL: λόγ~ S 11 't θε.λήμαΤL Ωυχ a post θέλημα add οΤόν 'tL Ο οΤόν ΤLς ν ίίλη και om Ε και alter om ν C post τε. add και Χ a 12 τοότων ν C ΛΩ ταστα Χ a 13 Ικε.Τνος: om ν C S ουτος Λ ρηγόΡLος Ω της post κατα coll Ο 14 τον νε.ωκόρον πε.ΡLαγόμε.νος ante τρόπαLον coll Ω 15 ante τΌ add τε. ΛΟΕν τΌ om

5

r

νc

17 't πλήθε.L: τΌ μνήμΌ S κομπάζων Ο 18 post δε. add πάντ:ων post προχε.θέντων add πάντων ν C ΕΩ 19 αστε.ως ν C Χ a ώς om Ε 20 ΙσΤLν Ικε.Τνος coll EUX a 21 την om Ον 22 Οποuπε.ρ αν ΙθέλΌ (ΙθέλΟL Ο) addito και Οθε.ν (οποΙ) U ΟΠΟΙ) δ' (om και) xa) αν βοόληταL post αγων coll ΟΩuχa Οποuπε.ρ αν ΙθέλΟL τα δαψόνLα (sic) addito και Οθε.ν αν βοόληταL post αγων coll Εν κατα: προς OEUX a y Ον

15

~Επεt δε πάντων εuθuς οτε της φLλοσοφLας ~πτετo, καθάπερ ΤLνος

πλουτος, ώς ουν της μεν πόλεως έντος ην, οΤκος δε αόΤ~ προς άνάπαυ-

11

10

xctt προς την όδον άποβλέπεLν

ήμLόνΟLς

xctt

5

κατ' εόθεΤαν έπt την

πόσην εΙκός έσΤL πεΡLοuσLαν δυνάμεως έν τ~ δεσπότη του παντος κατα­

τόρων του άστεος ώς έπΙ ΤLνα

20

xctt τον

προς ~ν ιοων ό νεωκόρος έκεΤνος εuθuς την γLνομένην έπt πλάνη της άνθρωπΙνης

κεχρησθαL κατα των άναLσθήτων 1Ο

25

GREGORII THAUMATURGI

λ(θου; ποΙα της του κελεόοντος έξουσΙας αtσθησLς; τΙς οόναμLς έν αόΤ~

xctt τα ΤΟLαυτα τ~ λ(θ~ ή του κελεόοντος οόναμLς γLνεταL, 5

ΥΙΤΑ

VCSΛΟΕΩuχ a 1 ΙθέλΟL Λ ante τους δαίμονας add ιςΟLκίζων τε. και lVOLκίζων Ο τα δαψόνLα Ωυχ a ante ωσπε.ρ add ιςΟLκίζων Ε ιςΟLκίζων τε. (ιςΟLκίζονταL ν C ) και ε.ΙσΟLκίζων (ΙνOLΚ- X a ) νCSΛΩuχ a post ωσπε.ρ add τα ν Ικε.Τνον Ον 4 δε.: δη SA 5 Ιπε.Ι δε. ν c Ιπε.Ι Ε Ιπε.ί τε. U καθαuτους Ο κατα ταίιτον Ε

άτε.νως ε.Ις Ικε.Τνον Ω άτε.νε.ς ε.Ις Ικε.Τνον υχ a άτε.νε.ς Ε 6 7 post Ιντuγχανόντων add τας ΟΦε.Lς Ω στρε.φόμε.νος Ων καΙ om Λ άλλα Ω 9 πρώτος (sic) Ο πρωτος ν πρωτον EXa 9-1 Ο πόλLν με.γάλην υχα 1Ο τοσαότης Ον σuνηθε.ίας: post μηδε.μLας coll ΛΟ post αuτ Ω προuπαρχοόσης αuτ Ον 11 Ικε.ίνον (sic) Χ a Ικε.Τνον U 12 προς prius om Ο 13 ΙΠLστρε.φόμε.νον ήθΡΟLσμένων coll Εν 14 Ιν 't λίθ~: τοσ λίθοΙ) UX a των λίθων S (τ λίθ~ Ath Doch 5) 15 όλLγοστων: ό λόγος των Ε ΙΠLστάσε.ως: ΙΠLστασίας Λουχ a y 16 ώς - τψώσης (17) om Ε πάσης post αότοσ coll Ω ώς πάσης et αότοσ om ν C S 17 ε.Ισίε.L νc πανταχόθε.ν UX a 19 έπε.Lδη ν c έπε.Lδη δε ΟΩuχ a ante ε.όθυς add όμοσ ν 20 καίπε.ρ ην νCEv και ην SO post ζωην add ταότην Ωυχ'ι οόδε.ν άναγκαϊον ΩUΧac -καίον) άναγκων Ε 22 ή alt om νc ante πατρις add και νcO αuτ ην coll Εν 24 αότων X a (corr m rec)

ίίλη αΦuχος Ε

c

921 Μ.

26

DE

VΓiΆ

GREGORII THAUMATURGI

νΙΤΑ

DE

27

GREGORII THAUMATURGI

καί, οπως αν καταχθείη και παρα τίνL την σκέπην εUΡΟL, ΟLαποροσντων "Τί τα στα " , φησι προς αότους ό ΟLοάσκαλος, "ώσπερ εξω της τοσ θεοσ σκέπης οντες ΟLαπορέιτε, οπου χρη ΟLαναπασσαL τα σώματα; μLκρος όμΤν οΤκος ό θεος εΤναL οοκεΤ, εί,'περ 'Εν αόΤ~ ζωμεν και XLVOU-

αότη τοΤςορθως τα πράγματα XPLVOUcrLV οό μLκρα μαρτυρία τοσ μηοεν OL' εΠLνοίας επαύξεσθαL τοσ μνημονευομένου τα θαύματα, άλλ' άρκεΤν

5 μεθα και εσμέν; η στενοχωρεΤσθε τϋ Oόρανί~ σκέπη και ζητεΤτε παρα

ΤL κάλλος αότοφυες επι προσώπου οuοεμL~ πεΡLεργί~ κομμωΤLκης

τοστο καταγώγLOν άλλο; εΤς οΤκος όμΤν εστω OLιX σπουοης ό έκάστου

τέχνης επανθLζόμενον. οντων οε των προκατηχημένων τον λόγον εν

ί,'ΟLOς, ό OLιX των άρετων οΙκοοομούμενος και εΙς {ίΦος άνατεLνόμενος.

oλίγ~ ,τ~ άΡLθμ~ πριν παρελθεΤν την ήμέραν και εν ουσμαΤς γενέσθαL τον ηλLον τοσοσΤΟL παρα την πρώτην συντυχίαν προσέθεντο, ώστε προς

τοστο λυπείτω μόνον, μη το ΤΟLOστον όμΤν οΙκητήΡLOν άπαράσκευον Ό· αΙ γαρ των γη'('νων τοίχων πεΡLβολαι τοΤς εν άρετϋ ζωσL κέροος οό

ξήσεLς έκουσίως τοσ ήμετέρου παραλείποντος λόγου, γένOLΤΟ αν και

την μνήμην των κατ' αότον πραγμάτων προς τελεLότατον επαLνον οΤόν

5

σύστημα λαοσ το πληθος των πεΠLστεuκότων Ικανως εχεLν. ορθρος, και

10 φέροuσL, μαλλον ο' αν εΙκότως όπο των εν κακί~ μολυνομένων ή των

πάλLν επι θύραLς ό οημος, αότοι κ~ι γυναΤκες και παΤΟες και το γηραLον

τοίχων χρεία σποuοάζΟLΤΟ, ΟLόΤL προκάλυμμα πολλάΚLς των κρυπτων της αΙσχύνης ό οΤκος γίνεταL. οΤς οε OL' άρετης ή ζωη κατορθοσταL, οόκ

της ήλLκίας και οΤς ησLν ην εκ οαLμόνων η εξ άλλης ηνος επηρείας συμ-

εχοuσLν οΙ ΤΟΤΧΟL Ο ΤL πεΡLκαλύΦοuσLν." ταστα οε προς τους συνόντας ΟLεξLόντος εΠLστάς ης των εΠLσήμων άνηρ γένεL και πλoύτ~ και τϋ λΟLπϋ oυναστεί~ τοΤς πρώΤΟLς εναριθμLOς ων, ΜουσώνLOς ονομα τ~

λεγμένων χρείαν άρμοοίως τϋ οuνάμεL τοσ πνεύματος μεΡLζόμενος κηρύσσων συνεξετάζων νουθετων ΟLοάσκων Ιώμενος. τoύτ~ γαρ οη

924 Μ.

μάλLστα προσηγε τους πολλους τ~ κηρύγμαΤL, ΟΤL σuνέβαLνεν ή ΟΦLς

15

άνορί, ώς εΤΟε πολλους περι τη"ν αότην σπουοην προθυμουμένους, οπως "

τϋ άκοϋ και

αν τοΤς ΙοίΟLς οί,'ΚΟLς τον άνορα οέξαLντο, φθάσας τους άλλους όφαρπάζεL

γνωρίσματα. την μεν γαρ άκοην ό λόγος, τας οε σΦεLς τα περι τους

την χάΡLν έαυτ~ παρακαλων εΠLξενωθηναL τον μέγαν και τψησαL τϋ εΙσόo~ τον οΤκον, ώς αν σεμνότερός τε και άοίοψος τ~ μετα ταστα

άσθενοσντας εξέπληττε θαύματα. ό πενθων παρεκαλεΤτο, ό νέος εσω­ φρονίζετο, ό γηραLος τοΤς καθήκοuσL λόγΟLς εθεραπεύετο. οοσλΟL προς

γένΟLΤΟ βί~ τοσ χρόνου και τοΤς εφεξης την μνήμην της ΤΟLαύτης ΤLμης παραπέμποντος. επει οε και άλλΟL πολλοι συνοραμόντες περι των

πεύεσθαL, ό πενόμενος ενα πλοστον εΤναL την άρετην εΟLοάσκετο, ης

όμοίων Ικέτευον, οίκαLον εΤναL κρίνας οοσναL την χάΡLν τ~ προκατάρ­

πασL πρόκεLταL κατ' εξουσίαν ή κτησLς, ό τ~ πλoύτ~ κομων καταλλή-

ξανΤL τους άλλους OLιX της των λόγων φLλοφροσύνης άσπασάμενός τε

λως ενουθετεΤτο οΙκονόμος εΤναL των προσόντων οό κύΡLOς ΟLοασκόμε-

και άνΤLτψήσας παρ α τ~ προλαβόνΤL κατάγεταL. ΕΙ οε ΟLηγημαΤLκή τίς εσΤL και άκατάσκευος των περι αότοσ λόγων

νος. γuναLξι τα πρόσφορα, παLσι τα σύμμετρα, πατράσL τα πρέποντα

15

20

25

,

"-

,-

"Ί

,,(,

_

φορα πεΡL το σωμα, καL εν μεσOLς εκεLνος προς την εκαστου των σuνεL-

OL' άμφοτέρων της θείας ουνάμεως επέλαμπεν αόΤ~ τα

οεσπότας οΙκείως εχεLν, οΙ κρατοσντες τους όποχεφίους φLλανθρω-

νέμων και πασL πάντα γLνόμενος τοσοστον έαυτ~ λαον άθρόως τϋ

ή Ιστορία τας εκ πεΡLνοίας ΤLνος εφεUΡLσκομένας τοΤς πράγμασLν επαυ-

4-5 Act 17,28

V CSΛΟΕΩUΧ a 1 καί" pr: το Λ post XCXL alt add το S ante XCXL alt add ηΩ 2 ό ΟLδάσκαλος προς αότους coll Ο 4 ante μLκρος add μη SΛΩ υμLν ex ήμΤν corr S είναL ό θεος coll Εν 5 Oόρανί~ ΥCSΩ 5-6 παρα τoύτ~ yc παρ' αότου Ε 6 ό om SO 7 XCXL - άνατεLνόμενος om y c Λ 8 ήμΤν ΟΕυν άπαρασκεύαστον Ω ην y c 10 φέρωσLν Χ a αν: α ίη rasuram scr m rec ut vid Ο 11 τοίχων: ΤΟLOυτον V C ΤΟLOύτων S σπουδάζεταL VCSOv 12 ή ζωη: ό βίΌς YCSOv κατορθουταL: σπουδάζεταL VCS εσπούοασταL Ον 13 πεΡLκαλύψωσLν ν οε om ΟΩ συνέντας ν 14 ΟLεξLόντας Ο (an ΟLεξLόντα?)

post ΟLεξLόντος add του μεγάλου Γρηγορίου Ω post γένεL add τε Λ υχ a 15 ων. om υχ a τουνομα (τ4"> 16 ώς είδε: ουτος ίοων ΕΩυχ a 17 ante τοϊς add εν Ωυχ a οέξΟLντο Ον άλλους: πολλους Ω 18 παρακαλων εν αότ4"> Λ 19 μετ' αότα Υ C 20 γένηταL ΟΩ post μνήμην add και Ω 21 παραπέμΠΟLΤΟ Ε C πολλοι om V C πολλοι και άλλΟL coll Λ 22 καθLκέτευον UX a τ4">: το V κατάρξανΤL VCO 23 ΟLασπασάμενος Εν άντασπασάμενος υχ a

άνηρ: άνορι

om SA om) Λ

10

18 ό πενθων cf Matth 5,4 ό 19-20 cf Eph 6,5.9; Col 4,1

VCSΛΟΕΩuχ a Λ επαύξασθαL χ a

νέος

cf Tit 2,6 25 Ι Cor 9,22

19

ό γηραLος

cf

Ι

Tim 5,1

1 παραλLπόντος ΟΕΩν

2 αίίτη Ο 3 OL': εξ τ4"> μνημoνευoμέν~ ΕΩΧ a y των μνημονευομένων U 4 τελεLώτατον Ω τελεώτατον Λ Ε 5 εΠL: είναL υχ a 6 των: και Χa προκατηχουμένων V CSOv 7 τ4"> άΡLθμ4"> om V C post ΠΡLν add η Ω 8 τοσουτον Ε πρώτην om ν 9 ναου Λ 1Ο post αUΤΟL add τε ΟΩν γηραλέον Ω 11 οίς ησLν: ει ΤLς Ε ην om Ε post ην add η S συμφορα: η συμφορας Ε ή συμφορα ν 14 τουτο ΥCΩχa οη om vc 15 προσηγε: προσήγετο VCSAOEUXay τους om VCSO 16 OL' om S έ'λαπεν (sic) Χ a (m rec sscr μ) 17 γαρ om Λ 18 θαύμα (sic) Ο (corr m rec) 19 ό γηραLος: και S οούλΟLς Ο 20 τους ύποχεφίους: τοΤς ύποχεLΡ(ΟLς SΛΕΩuχaν ή om y c SA

οί πενόμενOL Ωχ a είναL

om Ε ης: ηης VCSAOv ex alia litt corr m rec Χ a καταοήλως Ε 24 παLσL: -σ- corr ex -ντ- ut vid m rec Ο παLσι σύμμετρα om S σύμμετρα: συμφέροντα Χ a post σύμμετρα add φέροντα U 25 πάντα πασL coll ΥCΛΕΩ γενόμενος ν άθρόως post παρεστήσατο (28,1) coll VCSO 22

21

κτ(σLς Ε

κομων: μ

20

25

28

DE

DE νι1:Ά GREGORII THAUMATURGI

δικάζων, έπειδη άνεξέλεγκτον ην το άδίκrιμα κατα το Υσον έκατέρας

δρμησαι πάντων χρήμασί τε XΙXL σώμασι προς την σπουδην όπουργούν­

αυτων το μεν τεθνrικoς παιδίον ου πpoσιεμένrις τοσ δε περιόντος

έκεΤνος ευθυς έπιστας οΤόν τινα θεμέλιον XΙXL κprιΠτδα της ιδίας ίερωσύνrις προκατεβάλετο θείΙι' τινL δρμΌ XΙXL συνεργίΙι' κρείττονι περαιώσας το

εργον ώς τ'i> μετα ταστα μαρτυρεΤται χpόν~. σεισμοσ γάρ ποτε βαρυ­ τάτου τΌ πόλει έν τοΤς καθ' ~μας χρόνοις γεγενrιμένoυ XΙXL πάντων

μικροσ δεΤν άpδrιν άπολωλότων των τε δrιμoσίων XΙXL τG>ν ιδιωτικων oικoδoμrιμάτων ιΧπάντων έρειπωθέντων μόνος εμεινεν δ ναος έκε!νος

10

άρραγής τε XΙXL άσειστος, ώς XΙXL δια τούτου φανερον εΤναι μεθ' ΟLας δυνάμεως δ μέγας έκεΤνος των κατ' αυτον πραγμάτων άντελαμβάνετο. 'Αλλα ταστα μεν πολλοΤς uστερον χρόνοις ειι;: μαρτυρίαν της τοσ

μεγάλου πίστεως παρα της θείας άπεδείχθrι δυνάμεως. τότε δε τοΤς άποστολικοΤς θαύμασι των τε κατα την πόλιν XΙXL την περίοικον άπάν-

15

των έκπεπλrιγμένων XΙXL παν το παρ' αυτοσ λεγόμενόν τε XΙXL γινόμενον θείΙι' δυνάμει πράττεσθαί τε XΙXL λέγεσθαι πεπιστευκότων ουδε των βιω­

20

29

GREGORII THAUMATURGI

συνεργίΙι' τοσ πνεύματος παρεστήσατο ωστε προς ναοσ κατασκευην

των. ο15τός έστιν δ ναος δ μέχρι τοσ :παρόντος δεικνύμενος, ον δ μέγας 5

ΥΙΤΑ

άντεχoμένrις, εγνω δι' έπινοίας άνιχνεσσαι την κεκpυμμένrιν άλήθειαν. έπειδη γαρ άμάρτυρον ην το άδίκrιμα XΙXL ισοστάσιος έφ' έκατέρων

11

τε τοσ ψεύδους XΙXL ~ της άλrιθείας όπόνοια, την φύσιν εις μαρτυρίαν

της άλrιθείας έαuτ'i> παρεστήσατο δια της σεσoφισμένrις άπειλης τον σκοπον, της διανοίας έπικρυΨάμενος. προστάξας γαρ δηθεν τοσ τε περιόντος XΙXL τοσ τεθνrικόΤOς κατα το Υσον ξίφει διατμrιθέντων άμφοτέ­ ραις προσνεμεθηναι τα των τέκνων ~μίτoμα παρέδωκε τΌ φύσει της

άλrιθείας την κρίσιν. ώς γαρ ~ μεν άσμένως το προστεταγμένον έδέξατο

XΙXL τον δήμιον ηπειγεν, ~ δε συγκινrιθεΤσα τοΤς μrιτp~oις σπλάγχνοις - χάριν γαρ εΤχεν, ει δπωσοσν το νήπιον σ~ζoιτo

-,

τοστο κριτήριον της άλrιθεΤας

δ βασιλευς πoιrισάμενoς τΌ κατ α το έκούσιον ~ττηθείστJ την νικωσαν ψηφον χαρίζεται λογισάμενος, οτι ~ άφειδοσσα της τοσ τέκνου σφαγης κατrιγOpεΤται παρα της φύσεως ώς ουκ ο15σα μήτrιp έκείνου,

τερον, άλλα πασα κρίσις XΙXL πασα δυσδιεξόδευτος πραγμάτων πλοκη ταΤς έκείνου συμβουλίαις διελύετο. οθεν ευνομία τε XΙXL ειpήνrι κοινΌ τε

διrιγrισώμεθα; Δύο τινες άδελφΟL νέοι την ~λικ(αν άρτι τον πατρ'i>ον έν έαυτοΤς διε­

πασι XΙXL τοΤς καθ' εκαστον δια της έκείνου χάριτος ην XΙXL πολλη των

λόμενοι κληρον λίμνrις άντεποιοσντο μιας πασαν εχειν φιλονεικοσντες

άγαθων ~ έπίδοσις ιδίΙι' τε και κοινΌ μrιδεμιας κακίας την προς άλλή­

έκάτερος XΙXL ου παραδεχόμενος τον άλλον εις κοινων(αν της κτήσεως.

λους έπικoπτoύσrις δμόνοιαν. ουκ άκαιΡον δ' αν Υσως εYrι μιας αυτοσ

γίνεται ο15ν της δίκrις κύριος δ διδάσκαλος XΙXL κατα τον τόπον γενόμε-

νος τοΤς ιδίοις έαυτοσ νόμοις έκέχprιτo προς την δίαιταν εις καταλλαγας

πολλας τοσ Σολομωντος κρίσεις τοΤς όπrικόoις δικάσαντος ηpκέσθrι δια μιας πασαν τοσ άνδρος παραστησαι την σύνεσιν- οτε ταΤς δύο μrιτpάσι

1sqq cf ΠΙ Regn 3, 16sqq 19sqq cf Syr c 9; Rufin Euseb hist eccl 953 Schwartz-Mommsen); Greg Magn dial Ι,7

ΥΠ

28,2

(ρ

VCSΛΟΕΩuχ a

add

1 post

τοσ

add

ιχγίοu

S

ωστε: 6.>ς

ycS

3 post

νοιος

ou τας άρχας της κοιτοισκεuης κοιτεβάλλετο, έπεκοιλλώπισε δέ τις των μετ' έκεΤνον

lκείνοu άξίως Εν (κοιτεβάλετο) ον: δ Ο (corr m rec) 3-4 έκεΤνος δ μΙγοις coll yc 4 έκεΤνος: Γρηγόριος Ω θεμΙλιόν τινοι υχ a 5 προκοιτεβάλετο: τ περιφoινεστάτ~ της πόλεως ένοιπΙθετο ν δρμΌ τινι coll Λ Ινεργεί~ Λ δρμΌ - κρείττονι: οuνάμει YCSOEv περοιιώσοις: τελειώσοις ν σποuδάσοις περΙ Ε περοιιώσοις post εργον (6) coll Ωυχα 6 τ: το X a τε yc 7 την πόλιν Ε γεγενημiνοu: κλονήσοιντος Ε 8 οεΤν: ο' α.ν χ a (corr m rec) των τε οημοσίων om S 9 έρημωθΙντων ycO έρειπιωθΙντων sic κοιΙ έρημωθΙντων ν 10 post εΙναι add κοιΙ ν 11 κοιθ' έοιuτον υχ a κοιθ' έοιuτων Λ 12 τοσ om U 13 post μεγάλοu add Γρηγορίοu Ω τότε οε: το οε μεΤζΌν οτι Ω 16 λΙγεσθοιι: τελεΤσθοιι Ω (sed coll τελ. τε κοιΙ πράττ.) UX a οόοεν S 17 άμφισβητισμάτων yc 19 post lκείνοu add προτάσσει (sic) κοιΙ Ω σuμβοuλΟΙΤς υχ a τε alt om Λ post τε alt add κοιΙ SEv 20 κοιΙ pr om Ο 22 έπισκοπτούσης Ω έπισκωπτούσης Ο δμόνοιοιν post άλλήλοuς coll ΛΕΩυ Χ ay ante μιας add κοιΙ Ω 23 μνείοιν Ε (sed sscr μνήμην) όμΤν Ω 24 γΙνητοιι: post ίίφοισμοι coll S γΙνοιτο Λυχ a το: τοσ Ο (sed corr ead m) 26 τοσ άνορος post σύνεσιν coll U

VCSΛΟΕΩuχ a

1 οικάζει Ε έπεΙ οε Ε άνΙλεγκτον ΥCΩuχ a άνΙγκλητον Ε rσων χ a 2 προιεμΙνης ΕΩ 4 γαρ om Λ post Ισοστάσιος add ην Χ a έφ' : άφ' Χ a έκοιτiροu Ω post έκοιτΙρων add ην ΥC 5 ή om SΩΧ a 7 τε om Ε 8 περιόντος: ζωντος Ε post τεθνηκότος add το σωμοι Εν οιοιτμηθηνοιι Ε άμφοτΙροις Ο ante άμφοτΙροιις add κοιΙ τοιΤς Ε 9 οιοινεμηθηνοιι Ω 1Ο post κρίσιν add τοσ πράγμοιτος υχ a y προστοιχθεν ycO 11 έπηγεν Ε 12 ήττεΤσθοιι Ω ήττασθοιι yc χάριν γαρ: κοιΙ χάριν ΛΕ 13 εχειν EUX" εΙ om U 13-14 της άληθείοις

post βοισιλεΙΙς coll ΛΟ post ποιησάμενος Ω 14 το: τον Χ a ήττηθείσΌ 16 ante 6.>ς add κοιΙ Ον 6.>ς om Ω κοιτεπίγει yc κοιτηπείγει Ω κοιτείπηγε U κοιτηπείγετο Χ a 17 κρίσιν post ήμεΤς coll ν 18 οιηγησόμεθοι ΥCΛΕΩχaν 19 τον: των UX a πoιτρ~ων X a (corr m rec) έν om ΛΩuχ a έοιuτοΤς: om Ω οιότοΤς Λ (sed corr) ux a 20 κληρον: post ποιτρον (19) coll S πλοστον U 20-21 φιλονεικοσντος έκοιτiροu ... ποιροι­ οεχομiνοu Λ 21 έκάτερος ante πασοιν (20) coll S των αλλων yc τον ετερον Λ post αλλ ον add δ ετερος Εν δ αλλος τον ετερον UXa κτίσεως YCE 22 ουν om YCAE 23 οιότοσ ΟΕΩχαν om

ν

15

015 κατεπεί-

γει τον θάνατον. τίνα τοίνυν XΙXL ~μεΤς τοσ μεγάλου ΓprιγOpίOυ κρίσιν

γένrιται καταφανες έκ τοσ κρασπέδου το Uφασμα. XΙXL γαρ ~ θεία γραφη

925 Μ.

10

~ττησθαι διωμολόγει φείσαό'θαι τοσ τέκνου παρακαλοσσα

τικων άμφισβrιτrιμάτων άλλο τι δικαστήριον 4)οντο εΤναι αυτοΤς κυριώ­

κρίσεως μνήμrιν ποιήσασθαι, ώς αν κατα την παροιμίαν ολον ~μΤν

5

20

30

DE

DE VITA GREGORII THAUMATURGI

αγων και συμβηναι παρακαλων δια φιλίας τοuς νέους και το της εΙρή­

νης κέρδος προτιμότερον των έκ της προσόδου ποιήσασθαι. tτο μεν γαρ εΙς αει παραμένει και ζωσι και τελευτήσασιν, των δε πρόσκαφον μεν

5

10

928 Μ, 15

GREGORII THAUMATURGI

μωντα των πρωτείων αμφισβητησαι. τί γαρ τοσουτον εΙς αρετήν­

αποσωσαι το μητρ~ων δόο μαζων βρέφος ένυπομάζLOν, 4> το LcrOV ην πάντως εΙς σωτηρ(αν εLτε παρα της γεννησαμένης εLτε και παρα της

την απόλαυσιν, αΙωνίαν δε την έπι τη αδικίqc κατάκρισιν και οσα εΙκος

έτέρας αότ4) τα της ανατροφης έσπουδάζετο, Τι δόο νεανίαις βραβευσαι

ην έκεΤνον λέγειν καταστέλλοντα το ατακτουν της νεότητοςt. έπει δε

την σωτηρίαν, O'L νυν έπι τα του βίου πράγματα παρελθόντες έν ακμη

απρακτ'!)ς ή παράκλησις ην και ή νεότης έφλέγμαινε και εΙς θυμον έξε­

τη~ νεότητος κατ' αότο της ήλικίας το ανθος του θυμου προς τον κατ'

κα(ετο πλείονα τη έλπίδι του κέρδους πεΡLOιδαίνουσα και στρατος έκα­

αλλ ήλ~ν φόνον αuτοuς παροιστρήσαντος εμελλον θέαμα πικρον τοΤς

τέρωθενέκ των όποχεφίων παρεσκευάζετο και πολυχεφία φονωσα

τότε μετ' όλίγον έπιδειχθήσεσθαι κατ' αλλήλων τας χεΤρας όπλίσαν-

θυμ4) και νεότητι στρατηγουμένη και ωριστο της συμπλοκης ό καφός, μελλοόσης κατα την όστεραίαν της μάχης έξ έκατέρων συρρήγνυσθαι παραμείνας ταΤς οχθαις της λίμνης ότου θεου ανθρωπος και διακαρτε­ ρήσας έν αγρυπνίqc την νόκτα Μωσα'ίκήν τινα θαυματουργίαν έπι του

τες, έφ'

βδατος εδειξεν οό πληγη ράβδου προς δόο τμήματα τον βυθον διασχίσας, αλλα πασαν αότην αθρόως αποχερσώσας ηπεφον εδειξεν τ4) όρθρ4) την λίμνην ξηράν τε και ανικμον, ώς μηδε έν τοΤς κο(λοις εχειν τι του βδατος λείψανον την προ της εόχης πελαγίζουσαν. και ό μεν ταυτα τη

νυν ηδη κατ' αότων κυρωθεΤσαν όπο της του πονηρου στρατηγίας την

4>

γενέσθαι πάντως έν τ4) της αδελφοκτονίας μιάσματι; -

Υνα παρωμαι

ορος της κατ' αλλήλων όρμης ό των αντιτεταγμένων θάνατος ην. ό τοίτου θανάτου ψηφον δια της εόχης αναλόσας και την φόσιν πάλιν προς έαυτην καταλλάξας και μεταβαλων εΙς εΙρηνικας εόφροσόνας την περι

ζοιτο παρα τον της έταφίδος την κακουργίαν φωράσαντα; το γαρ έπι

σκευάσθη προς αλση και ΟLκησιν και λειμωνας και αροσιν.

τόπ~ πρότερον νυν προς καρπων ανεΤται φοράν, τουτο σιγαν οΙμαι

καλως εχειν μαλλον Τι διεξιέναι τ4) λόγ~ μη δυναμέν~ κατ' αξίαν συνεπαρθηναι τ4) θαόματι. τί γαρ τοιουτον έν τοΤς αναγράπτοις θαό­ μασι μεμαθήκαμεν ώς δόνασθαι εΙς LcrOV έλθεΤν τoότ~ δια συγκρίσεως; εστησεν ότου Ναυη Ίησους το ρεΤθρον του Ίορδάνου, αλλ' εως ή

Ταότης οΙμαι της δίκης μηδ' αν αότον έκεΤνον τον όνομαστον Σολο-

25

12-14 cf Exod 14,16sqq

15 cf Basil de spir sanct 29 (Migne PG 32,205C)

VCSΛΟΕΩuχ a 1 συμβιβασθηναι Ω προσόδων U προόδου V C το: την

elaboratum videtur, cf praef Ον Ω

Ρ

CXXV1

2 των: τοσ EUX a τον V C Ον το νεότητος (5) 3

των ηοη

μένει Λ διαμένει Ω παραμένειν

τετελευτήσασι Ω τελευτωσι Ε των: το 4 αΙώνιον Ε τΌ έπι τΌ Ο τΌ έπι την ν

SAE post με.ν add είναι post κατάκρισιν add εχει SAEv 5 καταστελλον (sic) V C ατακτον V Cυχ a έπειδη δε υχ a 6 ατακτος post παράκλησις coll υχ a ην post απρακτος coll ν 7 πλείονι ν 8 παρεσκευάζετο: έστρατεύετο Λ, sed adscr ead m ίη margine παρεσκευάζετο και om ν 9 και θuμc{) coll U νεότης UXa αργΌ Ε και ante ωριστο om Ε 1Ο post μελλούσης add δε Εν 12 post νύκτα add πα σαν Ω 13 προς: εΙς Ω 14 post άλλα add εUΧΌ ν &θρόως om Ε εδειξεν: έποίησεν Euxa Τc{) oρθρ~ om uxa 14-15 Τc{) - λίμνην om Ε 17 &νεχώρει: 4?χετο SA (sed ante προς coll) 18 οντως U όπόντος Ω post οντος add τοσ ν 19 τον pr: των Ον τ'ων (sic) Λ έξήρτυον V CΛΟΕν 20 ή φύσις ante έν coll S 23 δε om Χ a ην βύθιον coll S και om Λ post έν add Τc{) Ον 24 προς: εΙς V CΛΟν λειμωνας και οt'κησιν Ω αρωσιν VCΩ 25 της: τως Χ a οUδ' Ο τον ανομαστον post Σολωμωντα coll Ε

15

τοuς φόνους σπουδην πόσ~ μαλλον αν εΙκότως έπι τη κρίσει θαυμά­

τ4) βδατι θαυμα, πως αθρόως εΙς χέρσον μετεσκευάσθη το πλόΊ:μον, πεδίον γενομένη κοίλον ή λίμνη, και πως ή αντι θαλάσσης ουσα τ4)

το δε οσον βόθLOν ην τότε και έν πυθμένι του βδατος, απαν μετε­

10

τοuς έκατέρ~ τοότων συμπαρατασσομένους έν τ4) Lcr~ θυμ4), οΙς εΙς

etCqc δυνάμει δικάσας πάλιν προς έαυτον ανεχώρει, τοΤς δε νέοις ή έκ

πάλιν έαυτην έν τοΤς αδελφοΤς ή φόσις έγνώρισε. και νυν εστιν ΙδεΤν της θείας έκείνης αποφάσεως έναργη τα σημεΧα. κόκλ~ γαρ της ποτε λίμνης Lχνη τινα της του βδατος έπικλόσεως εΙς ετι και νυν διασ~ζεται.

5

έλπις ην Τι αμφοτέρους όπ' αλλήλων φθαρήσεσθαι Τι τον ενα

των εργων απόφασις την φιλονεικίαν διέλυσεν. μη γοφ οντος όπερ ου

τον κατ' αλλ ήλων έξηρτόοντο πόλεμον, εΙρήνη τον θυμον διεδέξατο και

20

νΙΤΑ

24-32,2 cf 10s 3

2 το pr om EUX a ante μητΡ4>ων add των Ον Τc{) μητρ4>~ μαζc{) (δόο om) EUX a εν όπομάζιον VCΛΩ ην: η Λ om Ε 3 πάντων Χ a ή σωτηρία υχ a γεννησάσης υχ a γενησαμένης V C και a om Λ 4 έαυτω Ον αUτων Ε η: και ΛΕΩuχ νεανίας ν 5 μετελθόντες Λ 6 το ~nte της coll S Τc{) θuμc{) Ε 7 φόνον - &λλήλων (8) om U αUτοΤς VCAOv έαυτοΙΙς Ε παροιστρήσαντες Ε παριστωρήσαντος X a φρικτον Ε ante τοΤς add έν Ε 8 κατ' - πάντως (10) om Χ a καθ' έαυτων S τας χεΤρας om V CΟ 9 καταφθαρήσεσθαι U 1Ο παρωεν SE 11 έκατέρων U έκατέροις ν παρατασσομένους Λ υχ a 13 κυριωθεΤσαν Ε 16 τοσ φόνου Ωυ νόμους Λ αν om Εν 17 παρα om Χ a τοσ '" φωρήσαντος Χ a την κακουργίαν της έταιρίδος Εν την της έταιρίδος κακουργίαν U την παρα της έταιρίδος κακουργίαν Χ a 18 τοσ σδατος υχ a πλώ'ιμον Ον post πλό~μoν add και Ευν 19 πεδίον έγένετο και Εν γενόμενον Ω 19-20 και - πρότερον om U 20 ante πρότερον add το VCEv νσν om Χa &νεΤται: ανεισι V c ΛΟν &νέστη S &νίετο U &νίεται Χ a 22 θαόματι: διηγήματι Ον τί γοφ: τοιγαροσν Ω 24 ρετθρον post Ίορδάνου coll ΛΕυχ a v vCSΛΟΕΩuχ a

20

32

DE

ΥΙΤΑ

GREGORII THAUMATURGI

DE

ΚLβωτος ην έν τ~ UΟαΤL. περαLωθέντος οε του λαου καL της ΚLβωτου

929 Μ.

ΥΙΤΑ

GREGORII THAUMATURGI

33

του ποταμου τοΤς αγροΤς έπεμβαίνοντος. Όθεν οό φυτα μόνον καL σπέρ­

ΟLελθοόσης απέοωκε πάλLν τ~ ρε€θρ~ το σόνηθες. γuμνουταL του

ματα καL βοσκήματα Τ'Ό των όοάτων φoρ~ ΟLεφθείρετο, αλλα καL

ϋοατος έν τ~ Έρυθραί~ πελάγεL το τ~ βυθ~ όποκείμενον απωσθείσης

αότων ηπτετο των οΙκητόρων δ κίνουνος απροόπτως έν τ'Ό έΠLκλόσεL

όπο του πνεόματος έΠL τα πλάγLα της θαλάσσης, αλλ' δ χρόνος του

του ϋοατος έν ταίς οΙκίαLς ναυαγοόντων. των τοίνυν προκατορθωθέν­

θαόματος ην ή του στρατου πάροοος ή ΟLα του ξηρου κατα τον βυθον

τωντ~ μεγάλ~ θαυμάτων εΙς άπαν ΟLαπεφΟLτηκότων το εθνος

γενομένη. μετα τουτο οε πάλLν μία του. ϋοατος ή έΠLφάνεLα γίνεταL καL

αναστάντες οΙ κατ α το μέρος έκεΤνο τ~ πoταμ~ προσΟLκουντες αUΤΟL

το προς όλίγον ΟLαφεθεν συνεκλόσθη. ένταυθα οε το άπαξ γενόμενον

καL γυΥαΤκες καL παίδες πανοημεL πάντες ΙκέταL του μεγάλου γίνονταL

εμεLνεν οίον έγένετο, ώς μη αΠLστεΤσθαL τ~ χρόν~ το θαυμα ΟLα των

οεόμενΟL λόσLν αότοΤς ΤLνα των κακων έξ ανελπίστων πορίσασθαL'

φαLνομένων εΙς το ΟLηνεκες μαρτυροόμενον. τα μεν οη κατα την λίμνην

πάντα γαρ έν αόΤ~ τον θεον οόνασθαL Όσα ταΤς ανθρωπίναLς έΠLνοίαLς

10 λεγόμενά τε καL οεLκνόμενα τουτον εχεL τον τρόπον, ετερον οε μετα

έσΤLν αμήχανα. μηοεν γαρ των εΙς βουλήν τε καL οόναμLν ανθρωπίνην

τουτο θαυμα ΤΟLOυτον παρ' αότου οείκνυταί τε καL μνημονεόεταL' Ποταμός ΤLς παρ' αότοΤς ΟLαρρεί τον χωρον αόΤ~ τ~ όνόμαΤL το

ήκόντων παρ' αότων έλλεLφθηναL" λ€θΟLς καL χώμασL καL εL ΤL άλλο προς

15

20

ανΤLσχεΤν προς την του κακου μη ουνηθέντων φοράν. καL ώς αν μάλLστα

βλαΠΤLκος είναL των προσΟLκοόντων έπονομάζεταL. οδτος πολυς μεν

παρ' αότων έναχθείη προς έ'λεον, αότόπτην ηξίουν γενέσθαL της συμφο-

καL έκ των πηγων καταφέρεταL της 'Αρμενίας ΟLα των· όπερκεLμέν(Uν

ρας καL μαθεΤν, ώς οuτε μεταθεΤναL ουνατως είχον την ΟLκησLν καL ΌΤL

όρων αuτ~οαΦLλες έΠLχορηγοόντων το ρείθρον, κοτλος οε πανταχου τας όπωρείας των κρημνων όπορρέων πολυ μαλλον ταΤί; χεLμερtΟLς

πάντοτε αότοΤς δ θάνατος έΠL Τ'Ό δρμ'Ό κεΤταL του ϋΟατος. γενόμενος

χαράοραLς αποτραχόνεταL πάσας εΙς έαυτον τας έκ των όρων συρροίας

σπουοην ΟLεκώλuεν

όπολαμβάνων. έν οε τ~ όπτί~ της χώρας ην ΟLεξέρχεταL πολλάΚLς ταΤς έκατέρωθεν κρηπΤσL στενοχωροόμενος κατά ΤL μέρος όπερεκχεΤτο της σχθης κατα το πλάγLOν άπαν έΠLκλόζων τ~ ρε€θρ~ το όποκείμενον, ώστε συνεχεΤς κατα το απροσοόκητον τοΤς παΡΟLκουσL τ~ τόπ~ τους ΚLνοόνοuς έπάγεσθαL, αωΡL των νυκτων η καL μεθ' ήμέραν πολλάΚLς

των ΟLαγαγεΤν αότον ουναμένων προσοεηθείς, αλλα βακτηρίqt ΤLνL στη­

VCSΛΟΕΩuχ a 2 το ρείθρον VCΩ 3 post σδάτος add ποτε Ω το: τω C om Χ a τοίί βuθοίί Ον άποκεΙμενον U 4 όπο: Ιπι Λ άλλ' δ': άλλα ΛΕΩuχaν 5 τοίί ante ξηροίί om AEUXay ξηρας AUX a 6 γινομένη Χ a καΙ μετα τοίίτο πάλιν Ω μΙα: αμα Ε ή υχ a ή om

V

7 το pr om Λ σuνεκλεΙσθη SA 8 οσον V CS 9 post μαρτuροόμενον add της είιχης τοίί ιXYLou την Ινέργειαν VCO δη: οδν Ωυ 10 λεγόμενά: γενόμενα Ωυ δε: οδν Ω 11 θαίίμα post δε (10) coll Χ a τοιοίίτον om Χ a 12 διαιρεΤ S 14 βλαπτικον V CΛΟν ante των add παρα ΟΩυν οδτος: οϋτως ν ου Vc πολΙΙς - καταφέρεται (15) om vc πολΙΙ Ε 15 καΙ om Χ a post 'Αρμεν(ας add της χώρας ν της cρoρας ΕΧ a δια om ΛΩ 16 αίιΤ~: om VCU ante δια coll ΟΕΧ a y post Ιπιχορηγοόντων coll Ω Ιπιχορηγοόσης OEUXay 17 τας: της S όπορροΙας SΩ όποuρ(ας VC Ιπιρρέων Ω χειμερΙαις OEXay 18 χαράδραις om X a Ικ om U άρέων Λ 19 άπολαμβάνων UX a ην: ης Ε δι' ης Ον 20 όπερε-

τοίνυν κατα τον τόπον

-

-

οuοεLς γαρ σκνος αόΤ~ την προς το αγαθον

ΡLζόμενος πασαν ΟLήνuσε την δοον καL άμα προσφLλοσοφων τοΤς της δοου ΚΟLνωνουσLν αόΤ~ πεΡL της όΦηλοτέρας έλπίοος, έν οίς αεL κατα το προηγοόμενον ΟLατρίβων τα άλλα πάρεργα της ΠΡΟΤLμοτέρας έΠΟLεΤτο σπουοης, - ώς οδν όπεοείχθη παρά τε των προκαθηγησαμένων ή του ρε€θρoυ παρατροπη καL αότο το φαLνόμενον την συμφοραν ΟLηρμήνεuεν εΙς βαθείαν έκχαραορωθέντος του τόπου φαράγγα ΟLα της των όοάτων έμπτώσεως, ταυτά φησL προς τους σuνεLλεγμένοuς- "Οόκ

19 ΙΧ

βακτηρΙ~

haud scio an pro imagine accipiendum sit, cf Greg Nyss Ascens 324,11; Theodoret Cyr ίη psalm 22,4 (Migne PG 80,1Ο28Α sq)

χε!το Χ a όπερχεΤτο Ε' όπερεκχεΤται SΛΩU όπερχεΤται Ον Χa

21 το alt om Λ όπερκεΙμενον 23 Ιπάγεσθαι ante Τι coll S

x

Ον 22 τοΤς: τοΙΙς a των νuκτων: νόκτωρ Χ a

ταΤς οχθαις προσοικοίίσι

VCSΛΟΕΩuχ a

3 Ιν om S 4 Ιν om Λ τοΤς οΙΙκοις U οίκεΙαις ante Ιν ταΤς coll Ωυ σuνναuαγοόντων Λ 5 post μεγάλ~ add ΓρηγoρΙ~ Ω 6 ΙκεΙν~ Ε αίιτοΙ: ανδρες ν post αίιτοΙ add τε ΟΩ 7 post μεγάλοu add rPTjyoPLou Ω 8 Ιξ άνελπιστων κακων coll SA 9 απαντα ΟΕν γαρ: δε χ a τον θεον Ιν αίιΤ~ coll Χ a post θεον add έλεγε Εν ΙπινοΙαις: διανοΙαις Ο Ιπινο(αις καΙ διανοΙαις ν ταΤς Ιπινο(αις των άνθρώπων Λ ταΤς ΙπινοΙαις ταΤς άνθρωπΙναις X a 1Ο Ιστιν om S 14 ΙναχθεΙη corr e κιναχθ- Λ ΙπαχθεΙη Ε 15 μεταθεΤναι· post εΤχον coll OEXay μεταθηναι Ω 19 διάγειν Ω δuναμένων: βοuλομένων Ω σκηριπτόμενος VCO Ιπερειδόμενος EX a 23 τε om EX a προηγησαμένων Ε προσκαλεσαμένων U 24 την σuμcροραν om V C 25 διεμήνuεν ν χαραδρωθέντος ΟΕν 26 post σuνειλεγμένοuς add δ μέγας Γρηγόριος Ω Χa

ναuαγοόντων:

15

οuτε όχήματος οuτε Υππων οuτε άλλου τLνOς

Λ υχ a

U

10

τα ΤΟLαυτα των κακων εrωθεν έΠLνοεΤσθαL πάντα πεΠΟLηκότων καL

τραχυ καL ανήμερον έΠLσημαίνων του Ρεόματος. Λόκος γαρ ΟLα το

2sqq cf Exod 14,21sqq 12sqq cf Syr c 8; Basil de spir sanct 29 (Migne PG 32,205C) 13 de Lyco flumine cf Strabo ΧΙΙ 3,15.30

5

20

25 932 Μ.

J 34

DE

ΥΙΤΑ

ΥΙΤΑ

35

GREGORII THAUMATURGI

εσΤLν ανθρώπων, αοελφοΙ, το ΟLαλαμβάνεLν ΟΡΟLς την του ϋοατος κίνη­

των σΤΟLχείων ή φόσLς ε.ΟεΙκνuτο προς το οοκουν αλλασσομένη τοΤς έΠL­

crLV. μόνης της θεΙας οuνάμεως εργον το ΤΟLOυτόν έσΤLν έντος ορων

τάγμασLν,ωστε λΙμνην μεν εΙς πuροφόρον χώραν μετατεθηναL, τας οε χαράορας ΟΙΚLσθηναL της βακτηρίας έγγuωμένης το ασφαλες τοΤς οΙκήτορσLν. ονομα οε μέΧΡL του νυν έσΤL τ oένoρCΡ ~H Βακτηρία, μνημόσuνον της (του) ΓρηγορΙοΙ) χάΡLτος και οuνάμεως τοΤς έγχωρίΟLς έν παντι τ χρόνCΡ σcρζόμενoν. τΙ βοόλεL τοόΤΟLς των προφηΤLκων θαuμά-

κατακλείεLν την των όοάτων φοράν. οϋτως γάρ φησL προς τον θεον ό

προφήτης ΟΤL "ΌΡLOν εθοu, ο

5

DE

GREGORII THAUMATURGI

ou παρελεόσεταL. μόνCΡ τ οεσπότη της

κτΙσεως ή των σΤΟLχεΙων φόσLς έστιν όποχείΡLOς, έν οΤς αν ταχθη

τόΠΟLς, τοόΤΟLς εΙς το ΟLηνεκες παραμένοuσα. έπεLοη τοίνuν ό θεός έσΤLν εΤπε και οΤον ενθοuς

των αΥΤLπαρατεθηναL ΟLα σuγκρίσεως; εLπω την του 'ΙοροάνοΙ) τομήν, ην τη πληγη της μηλωτης ό 'Ηλίας προ της ανόοοΙ) πεποΙηταL και μετ'

ό νομοθετων τοuς οροuς τοΤς uοασL, μόνος αν έκεΤνος τη Ιoί~ οuνάμεL και του ποταμου τοότοΙ) την αταξίαν πεΟήσεLεν."

5

έξ έΠLπνοΙας θεLOτέρας γενόμενος και μεγάλη τη φωνη τον ΧΡLστον

αότον ΈλLσσαΤος ό κληρονόμος και της μηλωτης και του πνεόματος;

1Ο αότ σόμμαχον προς το προκείμενον έλθεΤν έπεuξάμενος καταπήγνuσL

αλλ' έπι τοότων μόνΟLς τοΤς προφήταLς έπι του καφου της χρείας

1Ο

την βακτηρΙαν, ην ΟLα χεφος εφερεν, κατα τον ΟLεφθορότα τόπον της

σΧLσθέντος του ρεόματος ΟLαβάτος ό 'Ιοροάνης έγένετο, τοσουτον

933 Μ.

Οχθης. ΟLάβροχος οε ουσα κατ' έκεΤνο ή γη και σομφώοης ρ~oίως όπε­

ΟLασχων έν έαuτ το ρετθρΌν οσον τοΤς ποσι παρασχεΤν των προφητων

νόστησε κατα το βάθος τ τε βάρεL της βακτηρΙας άμα και τη χεφι του

ΟLα ξηρου του πuθμένος ένΟLοοευσαL, τ οε έφεξης χρόνCΡ και τοΤς λΟLποΤς των ανθρώπων ΤΟLουτος ην οΤος και πρόσθεν. ό οε Λόκος έκεΤνος

πηγνόντος όπείξασα. είτα τουτο καθάπερ ΤL κλεΤθρον γενέσθαL και

15

κώλuμα της των όοάτων αταξΙας τ θε έπεuξάμενος' πάλLν όπέστρε­

άπαξ απωσθεις της' ατάκτοΙ) φορας εΙς αει το θαυμα του ΓρηγορίοΙ)

φεν εργCΡ οείξας, ΟΤL παν το παρ' έκείνοΙ) γLνόμενον όπο θείας ένηργείτο

ΠΟLεί παντι τ έφεξης χρόνCΡ ΤΟLOυτος μένων οΤον αότον ή του μεγάλοΙ) πίσΤLς έν τ καφ της θαuματοuργίας έποίησεν. ό σκοπος οε των YLVOμένων ουχ ή των όρώντων εκπληξLς ην, αλλ' ή των προσΟLκοόντων τ

Οuνάμεως. εuθuς γαρ

ou μετα πολuν χρόνον ή μεν βακτηρία ταίς οχθαLς

έΡΡLζωθεΤσα οένορον έγένετο, τ οε ρειθρCΡ το φuτον ορος ε.παγη, καΙ μέΧΡL του νυν τοΤς έΠLχωρίOLς θέαμα γΙνεταL το φuτον και ΟLήγημα.

20

οταν γαρ έξ έπομβρίας τε και χεLμάρρων ό Λόκος έκεΤνος πλημμuρων

ποταμ' σωτηρΙα, ωστε του θαόματος το LcrOV εχοντος -

όποχωρεΤ

κατα το σόνηθες και τραχuνόμενος φέρηταL φοβερως έΠLκαχλάζων τ

γαρ και τοΤς προφήταLς και τ μψητη των προφητων !(ατα το LcrOV ή του ϋοατος φόσLς εΙ χρη μετα παρρησΙας εΙπεΤν, πλεονεκτεί τ

ρεόμαΤL, τότε περι τον πuθμένα του

φLλανθρώπcρ το παρα τοότοΙ) γενόμενον,

OlvOpOU, κατα το ακρον έΠLΦαόσας

OL' ου των προσΟLκοόντων ή

τ uοαΤL, πάλLν όγκωθεις κατα το μέσον σuστέλλεL το ρεΤθρον και οΤον φοβοόμενος έμπελάσαL τ OένOΡCΡ ΚUΡΤ τ κόμαΤL παραμεΙβεL τον

25

χωρον.

ΤΟLαότη του μεγάλοΙ) ΓρηγορΙοΙ) ή οόναμLς, μαλλον οε του θεου του ένεργουντος έν έκείνCΡ τα θαόματα. καθάπερ γαρ όποχεφΙα ΤLς ουσα

4 Ps 103,9

6sq cf Gen 1,6; Prov 8,29

(Αρρ);

om Ε ταuτα είπων Ω

9 έπινοίας YCEv 10 αόΤ~ post σύμμαχον coI1 12 διάβροχος - σομφώδης om X a έκεινον βάθους Λ . και om y c 15 εόξάμενος 16 έκείνου: αότοί) υ 18 ένριζωθεισα y c (-ρειζ-) ΛΕ ορος: προς Ω 20 χειμώνος S 21 και om Λ φοβερος ΟΩΧ a (sed corr) ν 22 τότε om y c έπιφαύσας ν 27 τα θαόματα έν έκείν~ coll Ε και καθάπερ (γαρ om) Ευ post γαρ add ώς Λ Ωυ 11 διαφθαρέντα y c Ω 13 το om y c ΛΟΩ ΕΩΧ a όπέστρεΦεν υ

ΙΥ

8sq cf

Regn 2,8

ΙΥ

Regn 2,14

Iob 38,lOsq; Ier 5,22

vCSΛΟΕΩuχ a 1 άδελφοι ante άνθρώπων coll Ω διαλαβειν υ 2 ante έντος add το υ 3 οuτω Ωυ 4 οτι om υ post μόν~ add δε Ω 5 post κτίσεως add Χριστκειωμένης Ον 4 τοu: και EX a Ή om Ω 5 τοί) addidi 6 τί om Ω τοότοις: τοις ΩΧ a om υ προφητών Χ a θαύμασιν Χ a 8 ό om Ο πεποίητο Χ a 9 αότον: έκεινον Χ a και ante της om Εν 10 τοότοις Ωυ μόνον Ωυ έν τ και αξLώμαΤL και τΌ φαLνομένη τοσ βίοΙ) μαρτuρί~ προκe.ΚΡLμένων των αλλ ων μ1jΟe.νΟς επι τ~ν (e.ρωσUν1jν παραοεχθέντος εκ των βαναόσων προς τ~ν ΤΟLαUΤ1jν χάΡLν νομίζΟLντό ΤLνe.ς αξLώτe.ΡΟL, και αμα κατe.φωνe.uόμe.νος προσελθων προς αότον "Ει ταστα κe.λe.Ue.Lς", CP1jcrL, "τοuτοuς μεν ΤΟLOuτοuς οντας πe.ΡLοφθηναL τους πάσ1jς εξe.Lλe.γμένοuς της πόλεως, εκ οε των σuρφe.των εις προστα-

ήξίοuν πανΟ1jμe.ί. γενόμενος τοίνuν παρ' αότοΤς και σuνΟLαγαγων ήμέ­ ρας ηνας και μαλλον αότοΤς τ~ν περι το μuστήΡLον εΠLθuμίαν εξάψας, οΤς εποίει τε. και εφθέγγετο, επe.LΟ~ καφος ην και τ~ν πρεσβείαν αότων εις πέρας ελθεΤν και αναΟe.Lχθηναί ΤLνα της παρ' αότοΤς εκκλ1jσίας

αΡΧLe.ρέα, τότε. των μεν εν τέλει πάντων α( γνωμαι τους προέχe.Lν

οοκοσντας λόγ~ τε. και γένe.L και τΌ λΟLπΌ πe.ΡLφανe.ί~ πe.ΡLe.φγάζοντο. 4>οντο γάρ, επe.LΟ~ και ταστα περι τον μέγα ν ΓΡ1jγόΡLον ην, μ1jοε τοό­ των οεΤν αμοφον e.ίναL τον επι τ~ν χάΡLν ταUΤ1jν ερχόμενον. πολλαΧΌ

20

37

σuν1jς παρα πασL καθLσταμέν1jς, ώς αν OLιX πάντων ή πίσΤLς πλe.ονάζΟL

πάντες μe.τέχe.Lν επe.θUμοuν εκe.ίν1jς της πίστεως της όπο των ΤΟLOότων

μαρτuροuμέν1jς θαuμάτων και πανταχοσ πΡοΌe.L το κήρuγμα και ενερ­

15

GREGORII THAUMATURGI

γον ην το μuστήΡLOν και ή σποuο~ προς το αγαθον επετείνετο της (ερω­

Έπει οε της χώρας πανταχοσ των ΤΟLοuτων θαuμάτων ΟLαφΟLτών­ των τΌ Οuνάμe.L της εις ΧΡLστον πίστεως ενεργεΤσθαι πe.ΠLστe.uμένων

10

VΙΤΑ

και μέγεθος εν τΌ της βασLλe.ίας κρίσe.L αλλα ψuχ~ν εΠLζ1jτe.Τν βασLλLκ~ν καν εν κατιΧφρονοuμέν~ σώμαΤL τόχη, τον αότον τρόπον κακεΤνος τας περι έκάστοΙ) των Φ1jφLζομένων σποuοας παραβλέπων προς εν αφεώρα μόνον, ει ΤLς και προ της αναΚ1jρUξe.ως OL' εΠLμe.λe.ίας βίοΙ) και αρετης εν τ~ τρόπ~ τ~ν (e.ρωσUν1jν φέΡΟL. ώς οε ο( μεν παρηγον τους UΠΟΨ1jφίοuς μετ' εγκωμίων εκαστος τον παρ' έαuτοu προβαλλόμe.νΟL, δ οε και προς τους e.Uτe.λe.στέροuς κατ α το τοσ βίοΙ) σχημα βλέπe.Lν ενεκελεόετο

σωΤ1jρία καΤ1jσφαλίσθ1j πe.Ο1jθέντος απαξ κατ' εκεΤνο τοσ ρεόματος και αΚLνήτοu προς το εφεξης ΟLαμe.ίναντος.

5

DE

GREGORII THAUMATURGI

οε ταΤς ψήφΟLς μe.ΡLζομένων και αλλων αλλον προαφοuμένων ανέμενεν δ μέγας θεόθεν αόΤ~ γe.νέσθαL ΤLνα προς το προκείμενον σuμβοuλήν,

και καθως δ Σαμοu~λ μν1jμονe.Ue.ταL μ~ εκπλαγηναL κάλλος σωμάτων

3sqq cf Syr c

10

20sq cf Act 1,24

22-37,2 cf

Ι

οuνατον γαρ e.ίναL και εν τοΤς ΤΟLΟUΤΟLς εόρεθηναί ΤLνα των πe.ΡLφα-

σίαν της (e.ρωσUν1jς αναλ1jφθηναί ΤLνα, ωρα crOL λΟLπον τον ανθρακέα καλε.τν επι τ~ν (e.ρωσUν1jν Άλέξανορον και μεταβάντες επι τοστον, ει οοκεΤ, σuμφωνήσωμe.ν προς αλλήλοuς ταΤς ψήφΟLς ή πόλLς πασα." δ μεν οδν ταστα εφθέγγετο τ~ν γνώμ1jν οιαβάλλων αότοσ OLιX της ειρωνLκης ταUΤ1jς ψήφοΙ) τ~ν επι τοΤς προλαβοuσL αΚΡLσίαν καταμεμφόμενος, τ~ οε μεγάλ~ γίνe.ταL οια των e.ΙΡ1jμένων ενθόμLOν μ~ αθεει τον 'Αλέξανορον εν μνήμη των Ψ1jφLζομένων γe.νέσθαL. "Και τίς", φ1jσ(ν,

Regn 16,7

V CSΛΟΕΩUΧ a 1 ante πεδηθέντος add τοσ ΊSδιxτoς ν CSOv post Ικείνο add τ4> κιχφ4> Ω απιχξ κιχθ' όπ' ΙκείνοΙ) V Cκάθιχπιχξ όπ' ΙκείνοΙ) S απιχξ όπ' ΙκείνοΙ) Λ 2 έξης Λ δLιχμένοντος SAOv 3 ΙπεLδη Εν ΙπεLδη δε U πιχνταχοσ της χώριχς coll EUX a y άπιχντιχχοσ SO ΤΟLοuτων των Ο δLιχπεφΟLτηκότων Ω U 4 ante ΧΡLστον add τον V C ΠLστεuομένων Χ a 5 ante πάντες add κιχι ν της alt om Ε των om ΟΩ 6 θιχuμάτων μιχρτuροuμένης Ωυ κιχι (ante πιχντιχχοσ): ώς δε U om Χ a Ινεργος Χ a 7 Τι σποuδη post &γΙΧθον coll U 8-9 αuξΟL (sic) κιχι πλεονάζΟLΤΟ Ω 9 post γίνεΤΙΧL add οιίν ΟΧ a y πρεσβείΙΧ post ιχίιτον coll Λ γείτονος Ωυ 11 Κώμιχνιχ Ον τοuνομιχ ΟΩυν post μέγιχν add Ικείνον S ΓρηγόΡLον Ω 12 post πιχνδημει add πάντες την xιXPLV ΙΧLτοuμενΟL, quod glossam sapit SOv την xιXPLV πάν­ τες ΙΧLτοuμενΟL Χ a την xιXPLV ΙΧίτοuμενΟL ΛΕυΩ προς ΙΧίιτοός ΕΧ a σuνδLάγων Ω υχ a 13 &νιχφλέξιχς ΕΧ a 15 ιχίιτων Ω την... Ικκλ ησίιχν Χ a (corr m rec) 16 των: τον V C το Λ τέλεL: πόλεL X a ιxl γνωμΙΧL: έγνωσμένων Ε γνωμΙΧL: corr e γνώμοΙ) ut vid m rec Ο τοός: τοσ V c 19 δείν om Ε 21 post μέγιχς add ΓρηγόΡLOς Ω ηνά post προκείμενον coIl Χa 22 ό om Ο κιχτιχπλιχγηνΙΧL ΕΩυχ a y σώμιχτος Χ a

vCSΛΟΕΩuχ a 1 Ιν: Ιπι VCSΛΩ κρίσεL: χρήσεL V CχρίσεL SA ζητεί C V ζητέιν Λ 2 ΤUΧΟL U 3 έΦηφLσμένων ΟΕΩν 5 τ4> om V C φέρεL Ω όπεΦηφLσμένοuς ν όποΦήφοuς V C 6 τον: των V c (sed expunx) πιχρ' om OX a ιχίιτοσ Εν έΙΧuτ4> U προβαλλόμενος VCΟΕΩχaν 7 το om U Ικελεόετο ΟΕν 8 post είνΙΧL add έ'λεγεν Χ a 9 την της φuχης &ρετην κιχι πλοστον όΦηλότερον Ωυ 1Ο κιχι χλεuιχσμον om Ε 11 post μεγάλοΙ) add ΓρηγορίοΙ) Ω

των: τ4> Εν κιχι pr om Χ a post κιχι pr add των Εν C 12 κεΚΡLμένων Ον 13 την om ν ΤΟLιχuτην: ΙΧίιτην Ο νομίσΟLντο V 14 κιχτtφωνεuόμενος: χλεuιχσμ4> ΤLνL S post κιχτεφωνεuόμενος add κιχι χλεuιχσμ4> ΤLνL Χ a προσελθων om ν CΕΩΧ a προς ιχίιτον om, SA, 16, ante πάσης add πιχρά Ω 17 &νΙΧδεLχθηνΙΧL Ωυ post ΤLνιχ add XΙXL ΤΟLιχuτης πολεως αρχεLν X a λΟLπον: om Ωχ a φησιν U 18 έπι τοστον om V C τοότων (e -τον corr) X a 19 απιχσιχ ΕΩ 20 τιχστιχ μεν οιίν (ό om) VCS τιχστιχ ό μεν (οιίν om) Λ ιχίιτοσ δLΙΧβάλλων coIl ΕΩυχ a post ιχίιτοσ add κιχι ν 21 &κρίβεLιχν Ον κρίσLν U 22 post μεγάλ~ add Γρηγoρί~ Ω ΙνθόμLOν: post γίνεΤΙΧL coll X a (sed Ιν- om) εUθuμLων V C 23 ΦηφLσθέντων ΕΩυ post ΦηφLζομένων add κιχι εΙρημένων Ον

5

936 Μ.

1Ο

15

20

38

DE

ΥΙΤΑ

GREGORII THAUMATURGI

"οδτος ό 'Αλέξανδρος, ou την μνήμην πεποίησθε;" εΤτά τινος των σuμ­ παρόντων έν γέλωτι παραγαγόντος εις μέσον τον μνημονεuθέντα ρακίοις πιναροΤς ημφιεσμένον οόδε oλ~ τ~ σώματι και άμα δεικνόντα τ~ φαινoμέν~ την έργασίαν χερσί τε και πρoσώπ~ και τ~ λoιπ~ 5 σώματι κατησβολωμένον τΟΤς ανθραξι, τοΤς μεν λοιποΤς γέλωτος ην ίιπόθεσις έν μέσοις τοιουτος έστως όΆλέξανδρος, τ~ δε διoρατικ~ έκείνοΙ,) όφθαλμ~ πολλην παρεΤχεν εκπληξιν το όρώμενον- άνηρ έν έσχάτη πενί~ και άτημελημέν~ τ~ σώματι προς έαuτον βλέπων και οΤον έπαγαλλόμενος τoότ~ τ~ σχήματι, Ο τοΤς άπαιδεότοις όφθαλμοΤς 10 ην έπιγέλαστον. tXOtL γαρ οuτως εΤχεν- οόκ άνάγκη πενίας έπι τον ΤOLουτον έληλόθει βίον, άλλα φιλόσοφός τις ην ό άνηρ [ώς ό μετα ταυτα βίος έγνώρισε. το δε λανθάνειν έπετήδεuε] κρείττων ίιπάρχων της έσποuδασμένης παρα των πολλων εόκληρίας και άντ' οόδενος τον βίον ποιοόμενος, της ίιΦηλοτέρας τε και άληθους ζωης την έπιθuμίαν ~' t" 'λ ιστα τον ' προς ' "αρετην σκοπον , κατορ θ'ωσειε, λ αν θ'α15 εχων. και,ως αν μα

39

GREGORII THAUMATURGI

πολλοίς το τοιούτον γινόμενον. ώς αν ουν μήτε πάθοι τι τών άβουλήτων κατασταίη,

μήτε δια

πάθους

τούτο

ύπόθεσις

καθάπερ

τι

άλλοτρίοις

προσωπείον

είδεχθες

την

άνθρακοποιΤαν έκουσίως έαυτψ περιτίθησι, δι' ης τό τε σώμα τοίς πόνοις προς άρετην έγυμνάζετο και το κάλλος τψ ρύπψ τών

r

Έπειδη τοίνυν μεταστήσας αότον του σuνεδρίοu πάντα τα κατ'

, ,

αuτον

νος

δ" ι

"

"δ'δ ακρι β' ειας επΙ,) θ ετο, τον μεν ι ωσι τοις περι αuτον εντει λ αμε-

&πράττειν

-

""

'

έχρην, αότος δε πάλιν καταλαβων το σuνέδριον έκ των

10

έν χερσι τοuς σuνειλεγμένοuς έπαΙδεuε τοuς περι της Ιερωσόνης λόγοuς αότοΤς παρατιθέμενος και δια τοότων τον κατ' άρετην ίιπογράφων βίον και διήγαγεν έν τοΤς τοιοότοις λόγοις παρακατέχων τον σόλλογον, εως έκπληρώσαντες OL ίιπηρετουντες αόΤ~ το προστεταγμένον έπέστησαν

εχοντες μεθ' έαuτων τον Άλέξανδρον λοuτρ~ τε την έκ των άσβόλων άηδίαν άποκλuσάμενον και τοΤς του μεγάλοΙ,) Ιματίοις έστολισμένον. ταυτα γαρ ην αότοΤς έντεταλμένος ποιησαι. πάντων δε προς τον

νεότητι σφαλερον ήγείτο τψ της σωφροσύνης σκοπψ φανερον

'Αλέξανδρον έπιστραφέντων και θαuμαστικως προς το φαινόμενον διά­ κειμένων "Οόδεν καινον πεπόνθατε", φησι προς αuτοuς ό διδάσκαλος, "όφθαλμοΤς άπατηθέντες και τη αισθήσει μόνη την κρίσιν του καλου έπιτρέΦαντες. σφαλερον γαρ κριτήριον της των σντων άληθείας ή αLσθησις την προς το βάθος της διανοίας εLσοδον δι' έαuτης άπο­ κλείοuσα. άμα δε και τ~ της εόσεβείας έχθρ~ δαίμονι τουτο φίλον ην πάντως άργησαι το της Έκλογης σκευος τη άγνoί~ σuγκαλuπτόμενον

1 οδτος: om Ο ante φησιν (ρ 37,23) co11 EUXay ΤLνος: U 4-5 χερσι χεφι Χ a 5 σώμαΤL: τοσ σώματος y c S κατερρυπωμένον Ον κατερρυπoμέν~ ΕΧ a τΌ εργασίqc των άνθράκων ΕΩυν 6 τοωύΤΟLς SU οϋτως Ω 7 εκείνου scripsi: εκείν~ codd ν ante εκπληζLν add την Λ ante δρώμενον add γLνόμενόν τε και Εν 8 εσχάτ'(1: τοσαύτ'(1 yc om Ε κατημελημέν~ Ω άπημελημέν~ ycOUXay Τc{) om Ω post έαυτον add μόνον X a 9 τoύτ~ Τc{) σχήμαΤL: τούΤΟLς ΥCSΛΕΩU τoύτ~ X a δ: οΤς S (τοϊς om) a Ωυ 10 εΠLγέλαστα Ωυ και - Φκονομεϊτο (39,7) memoria dubia videtur εχεL ν ante ούκ add και ν 11 ιλήλυθε yc Ω ιληλυθέναL Χ a εληλυθως U ante φLλόσοφος add και Ον ΤLς om YCSA ώς - επετήδευε (12) seclusi cf praef Ρ CXXYIsq 12 post εγνώΡLσε add και των λΟLπων ίιφηλότερος ώς και μέΧΡL τοσ (τοσ om Εν) μαρτυρίου φθάσαL BLO: πυρος τελεLώσας τον δρόμον ΕΩ (πολλων pro λΟLπων habet) ν ώς - δρόμον Λχα 0 2 (ίn mg) το: τότε SΩυ ante επε­ τήδευε add επεχείρησεν η μαλλον Εν επετήδευσε ΥCΛΩυ επετήδευσαL (sic) xa 13 post εύκληρίας add και - δρόμον (cf ad 12) Ο (del 02) υ 14 τε om ΛΩ 15 κατορθώσεL y c 17 εΙδεχθεϊ om Ο ηνL: ΤL Ο om ν προσώπ~ U ίιΠΟΚΡLνόμενος Χ a αλλως initium significat alterius textus' formae ab ipso auctore repetendae. iterantur enim eadem, quae iam 11 10-17 dicta sunt, sed aliis verbis. cf praef Ρ CXXYIsq οΙ τε yc post δε add και ΥCSΛΟΕΩχ a 19 post σώματος add αύτοσ Ον εκπομπεύων Ωυ 20 φύσεως: σαρκος U άφορμην: post πολλοϊς (ρ 39,1) co11 υ άρετην Λ

5

άνθράκων έπεκαλύπτετο και αμα το έκ τών πόνων αύτψ προσγι­ νόμενQν είς έντολών ύπηρεσίαν ψκονομείτο.

ειδεχθετ τινι πρoσωπεί~ Uποκρuπτόμενος. άλλως δέ' ύπερανθών τίj

της φύσεως. ~δει γαρ χαλεπών καταπτωμάτων άφορμην τοίς

937 Μ.

όφθαλμοίς

νειν έμηχανατο τοιουτος ων τ~ άτιμOτερ~ των έπιτηδεuμάτων οΤον

ποιείν το κάλλος τού σώματος ωσπερ έμπομπεύων τίj εύκληρί μέτρ~ των γLνομέvωv όπάγων τον των

εΙοώλών άλλΟΤΡLούμεvοv μη ΟLακρίvωv την φύσLV

-

τότε σuνLοων ό

μέγας εκεΤνος της άνθρωπίνης φύσεως την άσθένεLαv ώς οό οuvαμένωv

των πολλων μέΧΡL θαvάτοu της εόσεβείας προαγωvίσασθαL σύμβοuλος γίνεταL τη εκκλησί~ μLΚΡΟV εκχωρησαL τη φoβερ~ προσβολη κρεΤττον ήγούμενος

OLdt

της των άγώνων παρατάξεως λεLποτάκτας γεvέσθαL της πίστεως, και

ώς αv'μάλLστα πεLσθεΤεv οΙ &vθρωΠΟL μηοένα xcvouvov τη φuχη φέρεLν

το την πίσΤLV

OLdt

φuγης πεΡLσώσασθαL, τι{> καθ' έαuτοv uποοείγμαΤL

σύμβοuλος της άναχωρήσεως γίvεΤCXL αότος προ των &λλων όποχωρή-

XLVOtJVOU φoρ~. αμα οε και τοστο τοΤς κρατοuσL μάλLστα OLdt σποuοης ην το OL' εκείvοu καθάπερ στρατηγοσ χεφωθέντος πασαν ΟLαλuσαL της πίστεως την παράταξLν, και τούτοu χάΡLV εκεΤνον όπο χεΤρα

add της Λυ κακίας Ε post έπιδειχθηναι add πραότερον ycSOX a pr add και SOv 6 ήρεύνων Ον 7 πολλοι: όCλλoι Ον 10 άλλήλοuς yc άλλήλων Ω οντων: έχόντων Ω 11 εόποι'ιας Ε 13 έμερίζοντο Ω τα γένη κατ' άλλήλων Ε 14 κατα om Ω 15 ante πατηρ add ό ΟΕΩν 16 αΙτίας: οόσίας Ε τ'Ώ φύσει om υ τιμωρηθηναι yc 17 αΙ om S 18 post δε alt add τα X a 19 οΙκημάτων om yc τούτων: των δεσμωτηρίων ΛΕΩυχ a των καθειΡγνuμένων SOv 20 αότοΤς SAEUX a 21 τε pr: τότε Ευ τε corr m rec e verbo 3-4 litt Υ c 22 της τοιαύτης", σuμφορας Ε 23 προσαγομένων x a 24 νηπίοις AUX a ην: post έ'λεος coll S om ycOX a 25 post αΙδως add τοΤς δuσμενέσι S εΙσΌει τοΤς δuσμενέσι Ον 27 άγώνων: άναγκων ΛΟΕυν έκτος μένειν coll ΛΩυν

948 Μ,

ΠΟLήσασθαL τοΤς εχθροΤς ΟLεσπούΟαστο. (ο οε ην ερημόν ΤLvα καταλαβων λοφLαv εχων μεθ' έαuτοu τον εκ

15

νεωκόροu κατ' άρχας προσαχθέντα τη πίστεL ήοη τη χάΡLΤL της ΟLακο­ νίας όπηρετούμενον. των οε ΟLωκόvτωv κατ' Υχνος έπομένων εν πλήθεL

πολλι{> μηνόσαντος αότοΤς τον τόπον ΤLvος εν

4>

κατεκρόπτετο οΙ μεν

εν κύκλ~ την uπώρεLαv της λοφLας ΟLαλαβόντες εφύλασσον ώς αν μηοαμόθεν αότι{> γένΟLΤΟ ΟLαφuγέtv εΥπερ εΙς τοστο τραπείη, οΙ οε προσβάντες τι{> ορεL κατα παν μέρος ΟLερεuvώμενΟL ήοη καταφανεΤς εγί­ νοντο τι{> μεγάλ~ κατ' εόθεΤαν προς αότον άνατρέχοντες. εκεΤνος οε

15sqq cf Syr c 14

VCS.\ΟΕΩuχ a 1 των γινομένων: της τιμωρίας AX a της τιμωρίας των γινο­ μένων ν όπαγόντων (τον omisso) Ε των ante εΙδώλων om Ω 2 άλλοa τριοuμένων YCE μη om yc ante μη add καΙ σU\ιΙQων: Ιδων Λ

πικρΙας ante οΙ

10

σας τη τοσ

lOsqq cf Marc 13,12sq; Luc 21,16sq

VCSΛΟΕΩuχ a 2 post όCλλα add δε X a 3 αότοΤς Ον έπενοεΤτο: έπεγίνετο Χ a 5 δεύτερον: om Υ CΟ δεuτέροu (ΙτέροΙ,) omisso) S ante

5

φuγης τας φuχας αότων πεΡLσώσασθαL ~ έστωτας επι

σuνειδως Υ c (-ος) Ο οδν Ιδων Εν

x

4 post μέχρι add του Υ CSOv Ά

προσαγω-

νΙσασθαι yc όπεραγωνίσασθαι SU άνταγωνίσασθαι Ω 5 της έκκλησίας Ε όποχωρησαι Εν post κρεΤττον add εΤναι Εν 6 ήγούμενος: λέγων Ε αότων: om Λ ante τας coll Ωυ διασώσασθαι Ω 7 λιποτάκτοuς Ον της πίστεως γενέσθαι Χ a 8 φέρειν τ'Ώ ΦuΧ'Ώ coll Εν 1Ο γΙνεται ante της coll Λ υ άναχωρήσας Υ CΟν 11-12 δια σποuδης μάλιστα coll Ον 13 τούτοu: του υ έκεΤνον post χεΤρα coll υ όποχείριον X a 14 ποιήσασθαι ante όπο (13) coll yc 15 δΙ malim μεν ουν ην om Ω καταλα­ βων τινα (sic) Ε 16 νεωκόρων Λ 17 έν: σΙΙν S 18 πολλι{) om Λ

καταμηνύσαντος ΩΧ a

τινος τον τόπον Λ

κατεκρύπτετο

corr m rec e

κατέκρuπτο Ο 19 έν om Χ a λοφιας: φιλοσοφίας υ έφύλαττον ΛΟΩυν οπως YCOEv α.ν om X a 20 αότι{) om Ο 21 έγένοντο ΥCΩ έγίνοντο post μεγάλ~ coll OS (sed έγένοντο) X a (sed γΙνονται)

20

48

5

DE VITA GREGORII TRAUMATURGI

και γuναΤκας και παΤΟας, οσΟLς το ονομα τοu ΧΡLστοu σεβάσμLον ~ν, και ετλκονεπι την πόλLν και τα δεσμωτήΡLα κατεπλήροuν άντ' άλλης

τας χεΤρας εΙς προσεuχην άνατείναντα και μηδε εΙ πλησίον γένΟLντο οΙ δLώκοντες εκκροuσθηναL τι{) φόβ~ την πίσΤLν όπόδεLγμα της παραγγε-

ΤLνος άδLκίας εγκλημα κατ' αύτων ΠΟLOόμενΟL την εuσέβεLαν, ώς μηδενι τότε των ΚΟLνων προσασχολεΤσθαL τα δLκαστήΡLα ~ τοuτο μόνον δLα

λίας έαuτον εποίεL τι{) δLακόν~ βλέπων τε προς τον ουρανον άμετατρέ­

σποuδης τοΤς κρατοuσLν εΤναL το πάντα ς αΙΚLσμοuς και παντοίας στρε-

πτ~ τι{) ομμαΤL και τεταμέναLς τιχίς χερσιν εν όpθί~ τι{) σχήμαΤL. και

βλώσεLς

οΙ μεν εν τοόΤΟLς ~σαν, οΙ δε προς αύτους άναδραμόντες πανταΧϋ τον

δLεΡεuνωμένων αύτον εΙς φuγην τραπέντα τοΤς κάτω πεΡLεσΤΟLΧLσμένΟLς

'Έ~θα δη καΙ μαλλον κατάδηλον πασL γίνεταL το μηδεν άθεεΙ τον μέγαν εκεΤνον βοuλεόεσθαL. φuλάξας γαρ έαuτον δLα της φuγης τι{) λαι{) XOLvTj σuμμαχία τοΤς όπερ της πίστεως άγωνLζομένΟLς απασLν ~ν. καθάπερ γαρ περι τοu ΜωUσέως άκοόομεν ΟΤL πόρρωθεν άφεστως της των 'ΑμαληΚLτων παρατάξεως δLα προσεuχης ενετίθεL τοΤς δμοφόλΟLς κατα

όπο χεΤρα γενέσθαL. ώς ουν οϋτε παρα τοότων εόρέθη και παρ' εκείνΟLς

των όπεναντίων την

ούκ ~ν, δ δε τον τόπον της τοu μεγάλοu δLαγωγης κατασκεΦάμενος

τι{) όφθαλμι{) της φuχης τα γLνόμενα την θείαν επεκαλεΤτο σuμμαχίαν

σημείΟLς όπέγραφεν εν cr> δLεβεβαLOuντο οΙ ζητηται μηδένα έωρακέναL

όπερ των εναθλοόντων τϋ δμoλoγί~ της πίστεως. καί ποτε μετα των

πλην εΙ μη δόο δένδρα μόνον μLκρον άπ' άλλήλων δLεστηκότα, άνα­

σuνόντων κατα το σόνηθες τι{) θει{) προσεuχόμενος άθρόως άγωνός τε

κεχωρηκότων δε των ζητοόντων όπολεLφθεις δ μηνuτης και καταλα­

και θορόβοu καταπλησθεις ευδηλος ~ν τοΤς παροuσLν οΤον ξενLζόμενος

βων εν προσεuΧϋ αυτόν τε τον μέγαν και τον συν αύτι{) και γνους την

και εναγωνLων τι{) θεάμαΤL και την άκοην επέχων καθάπερ ~χοu ΤLνος

θείαν φροuραν

προς αuτον

δLερεuνησάμενΟL πάλLν την όπώρεLαν καταλαμβάνοuσLν ώς φόβ~ των

QL'

~ς εκεΤνΟL δένδρα τοΤς δLώκοuσLν ενομίσθησαν,

προσπίπτεL τε αύτι{) και ΠLστεόεL τι{) λόγ~, και δ προ βραχέος δLώκτης 20

49

GREGORII THAUMATURGI

δLα"κελεuσάμενος τι{) μεθ' έαuτοu στεpp~ τε και άδLστάκτ~ τϋ πεΠΟLθή­

προσβολην και πασαν εκ χαράδρας ΚΟLλότητα μετα πάσης άΚΡLβείας

15

ΥΙΤΑ

σεL στηναL προς τον θεον και καταΠLστεuσαL την σωτηρίαν δμοίως αύτι{)

τόπον πεΡLσκεΦάμενΟL και πασαν ενστασLν θάμνοu και πασαν πέτρας 10

DE

,

ouvotfiLV,

, uLot β αLνοντος, xotL,

"~

~

,~,

ΟLαγενομενοu uLαστηματος

πολόν

επεκράτεL γαρ δ κατα της πίστεως πόλεμος χαλεπως τοu

προς το σόνηθες και άνεuφήμησε τον θεον λαμπp~ τϋ φωνϋ τον εΠLνί­

καθηγοuμένοu κατα των προσΤLθεμένων τι{) λόγ~ της εuσεβείαςλuσ­

ΚLόν τε και εuχαρ~στήΡLον λόγον εΠLφθεγξάμενος ον πολλαΧϋ της Φαλ­ μ~δ(ας τοu Δαβιδ ά"κοόομεν λέγοντος Ευλόγητος δ θεος ος ούκ εδωκεν

-

και πάντων προς φuγην τετραμμένων επεLδη το κατα τον

μέγαν αύτοΤς άπ' ελπίδος ~ν ώς ούκ αν όπο χεΤρά ποτ ε γενόμενον τοΤς

25

δLώκοuσL, τότε κατα των όπολοίπων την λuσσώδη ΠLκρίαν έαuτων τρέ­ Φαντες πανταχϋ κατα το εθνος δLηρεuνωντο πάντας δμοίως άνδρας τε 10sqq cf Exod 17,11 sqq c 6 23-50,1 Ps 123,6

vcsΛΟΕΩuχ a Xay στερ~ X

1 οιακελεuόμενος υ μεθ' έαuτοίί: μετ' αότοίί SΛΕΩυ a στερε~ Εν πεποιθήσει: πΙστει Λυ 2 δμοΙως om ΛΕΩυν 3 &νατεΙναντι S και om νCΕΩ εΙ: Τι ν c γένοντο ν c 4 post ίιπόοειγμα add οε ΕΩν της om Ο 5 τον om Ον &μεταστρέπτ~ Ε 6 τ κατ­ αναγκάζων αότον εΙς τα εντος παραΟέξασθαL. δ οε μ~ σuγΚLνοuνευσαL

το πόρρωθεν οντα της πόλεως μηοενος άνθρώποu τα κατ' αότον OLotrγεLλαντoς ώς εφεστωτα τοΤς πράγμασL λέγεLν προς τοuς σuνόντας περι

20 νος τη των εόχων αότου σuμμαΧLQt φθεγξάμενος ταότην προς αότον τ~ν φων~ν, "Σό με παράθοu Τc{) σc{) θεc{) και οόοεΙς μοu φόβος εκ των πολε­

το ~oυ ΧΡLστου άνακαλων ονομα άπαθ~ς τον πρωτον ΟLεξηλθεν οΤκον.

μΙων καθάΦεταL." του οε καθάπερ συνέμπορον τ~ν του θεου βο~θεLαν αuτc{) OLιX της εόχης συνεκπέμΦαντος πεΠΟLθως τ~ν δοον ΟLηεL προς οόοένα των άπαντώντων εΠLστρεφόμενος. έσπέΡLος οε της πόλεως εντος γεγονως και κοπώοης εκ της δΟΟLΠΟΡLας γενόμενος λοuτρc{) θερα-

επι οε τον ενοότερον χωρ~σας χαλεπωτέΡΟLς ενέτυχε τοΤς θεάμασLν εΙς

των εκεΤ γενομένων, Ικέτης γLνεταL του ΟLοασκάλοu όφθαλμοΤς εΠLτρα­

πηναL γνωναL τα πεπραγμένα και μ~ κωλuθηναL παρ' αότου γενέσθαL μέΧΡL των τόπων αότων εν οΤς το θαυμα εγένετο. του οε φοβερον εΤναL λέγοντος εν μέσct> των φονεuτων γενέσθαL καΙ ΤL (πολλάΚLς εξ επηρεΙας του άνΤLκεψένοu) των άβοuλ~των παθεΤν, εΠLθαρσεΤν έ'λεγεν δ OLιXxO-

952 Μ.

τη

φοβερωτέραν μετασκευασθέντος του οαLμονLΟU τ~ν ΟΦLν και αμα σεLσμc{) τε κατακλονεΤσθαL τον οΤκον c{Sετο και το εοαφος όπορρηγνόμενον γυμν~ν όποοεLκνόεLν τ~ν κάτω φλόγα σΠLνθηράς τε φλογώοεLς άπο

1sqq cf Syr c 7

VCSΛΟΕΩuχ a

2 αυτων X a

4 τεθεακέναι Ο νεανίσκου yc om ΑΟν 9 post ονομα add αυτοσ Χ a post πολλας add τας Ε 1Ο τέρησε: ένηγωνίσατο Ωυ ήγωνίσατο Ε τοσ μαρτυρίου Ω 11 ουοε υ

5 της

ένεκαρτινι των λεγομένων Ον των λεγομένων Ω τοΤς λεγομένοις υ 12 κρείττω OS είναι om υ 13 αυτην υ &ναγγείλαντος Ω 15 γινομένων Ωυ 16

ante γνωναι add και ν γνωνα~:. 10εΤν (sed post όφθαλμοΤς (15) coll) Ωυχ a ante γενέσθαι add &λλα Ω 17 αυτων: αυτον Χ a το θασμα om yc 18 post λέγοντος add το ΟΕν έν μέσ~: μέσων υ φονώντων SAX a φονευόντων ΥCΕΩ καί τι: μή τι S και οέος μή τι και υ Τι: coll ante των &βουλήτων (19) ΕΩν post &βουλήτων Ο 19 παθεΤν post &ντικειμένου coll Ω έπιθαρσέιν om S 20 φθεγγόμενος Ε 21 σ~ om ΟΩυ μου: μοι Ον έκ: om Ο και Ε 22 συνοοοιπόρον Υ CS 23 αυτ~ ante την (22) coll ν οιίει Ω 24 ουοεν Ε &πάντων ycu έσπέρας ΟΩυ 25 γεγονως: γενόμενος υ γενόμενος: ων Αυ om Ε

10

- ταυτα και τα ΤΟLαυτα ΟLεξLόντος οόοεν

περι το σωμα χεόμενα. δ οε τ~ν σφραγίδα έαuτc{) προβαλλόμενος και

15

5

VCSΛΟΕΩuχ a 1 &ναγκαΤον νον om yc 2 έγχωριάζων SA

om Χ a ante κατα add τότε Ω έκεΤτω om YCE 3 το om ΟΩχaν 4 και om YCAEU τοότου: ου οη υ αβατον το λουτρον ην έκεΤνο Ον 5-6 την θόραν οοσναί τε om y c ΑΕΩΧ a 6 φθονέιν Χ a έκ om Χ a 7 μαρτυραμένου Αυ μαρτυρουμένου ΟΕΩν μηοενος υ των om Α 8 κατατολμωντος ΥCΩυ 9 μετα: κατα AUX a τον οαίμονα υ 10-11 και τάφοι om ν 13 post οε add το ΑΟΧ a v 14 τοσ ξένου τΌ &γνoί~ coll Ε 15 &παλλάττεται y c Α &πάγεται Ωυ έπειοη οε Ον πολλοι τρόποι Ε 16 . φόβον y c καταπλήξεως ycO 17 μεμιγμένα υχ a 18 έν om υ μορφαι Ωυ 19 έμπίπτουσαι ... ένεχοσσαι ... προσεγγίζουσαι υ ante κόκλ~ add και Ω 20 χεόμεναι υ έαυτοσ ν 21 τον: των y c των οϊκων YCE τον οίκον ν 22 τον: το ΑΟΕν των ένοοτέρων y c τ~ ένooτέρ~ Χa 23 μετασχηματισθέντος Ωυ 24 τε om Εν κατακλονεΤσθαι ante 4}ετο coll y c ante και add ώς ΑΧ a &πορρηγνόμενον Αυ 25 έπιοεί­ κνυσι

yc

4-5

όποοεικνόει Α έπιοεικνόειν Ε &ποοεικνόειν υ

όπο Ο

15

20

25

52

DE

νΙΤΑ

GREGORII THAUMATURGI

DE

νΙΤΑ

GREGORII THAUMATURGI

53

των όοάτων έκπέμπεσθotL κotι πάλLν otίιτι{} το ίσον οπλον ή σφρotγις κotι το του ΧΡLστομ ονομot, Κotι ή OLa των είιχων του ΟLοotσκάλοu βοήθεLot

έΠΟLe.Lτο τόις άπotντotχου λotοΤς της περι το θεΤον σπουοης τας όπερ των

τα φοβερα των φotLνομένων τε κotΙ γLνομένων OLlXEEV. &νεθεις οε ~Orι τι{} ϋοotΤL κotι προς την εξοοον σπεύοων πάλLν έκωλύετο του οotLμονΙοu 5 της θύρotς &ντεLλrιμμένοu. άλλα κotι τουτο πάλLν το κώλυμot OLa της ίσrις ουνάμεως otίιτομάτως έλύετο ΤΤΙ acppotrLOL της θύρotς όπoχωpoύσrις. έπει οε κotτα νουν otίιτι{} προκεχωρήκεL τα πάντot, έκβοησotL λέγετotL προς otίιτον &νθρωπΙνη φωνΤΙ το ΟLotμόνLον μη έotυτι{} την ούνotμLν έκεΙ­ νrιν λογΙσotσθotL OL' ης τον ολεθρον εφυγεν. ή γαρ φωνη του πotρotθεμέ10 νου otίιτον τι{} φuλάσσονΤL το &πotθες έχotρΙσotτο. ΟLotσωθεις τοΙνυν κotτα τον εΙprιμένOν τρόπον εκπλrιξLν πotρέσχε τοΤς έΠLστotτουσL τι{} τόπ~ οίιοενος των πώποτε κotτα την ώρotν έκεΙνrιν κotτotτoλμrισάντων του

άλλος &λλotχΤΙ των μotρτύρων τα σώμotτot κotτα την έτήσιον του ένιotυ­

ϋοotτος έν τοΤς ζωσL φotνέντος. έπει οε τούΤΟLς τε τα κotθ' έotυτον ΟLrιγή­ σotτο κotι τα κotτα την πόλLν των μotρτύρων &νορotγotθήμotτot τουτον

15 953 Μ.

20

εγνω γεγενrιμένot τον τρόπον ον έπι της έprιμΙotς ΟLάγων δ μέγotς προ-

ΟLrιγήσotτο, προσθεις τόις περι otίιτου θotύμotσL OL' ων τε είδε κotι OL' ων ~κoυσε κotι OL' ων τΤΙ έotυτου πεΙp~ της του μεγάλου πΙστεως έΟLοάχθrι την ούνotμLν τi ΠPOσεμotpτύprισε το οotLμόνLον, πάλLν &νotτρέχεL προς τον ΟLοάσκotλον τοΤς τε Κotτ' otίιτον κotι τοΤς μετα τotυτot XOLVOV &φεις φυλotκτήΡLον το OLCt των ιερέων εκotστον έotυτον τι{} θει{} πotρotτ(θεσθotL. κotι νυν έσΤL κotτα πασotν μεν την έκκλrισΙotν έξotφέτως οε πotρ' έκεΙνΟLς ή ΤΟLotύτrι φωνη της τότε γεγενrιμένrις τι{} &νορι πotρα του ΓprιγopΙoυ βOrιθεΙotς μνrιμόσυνoν.

25

της οε τυρotννΙοος έκεΙνrις ~orι κotτα θεΙotν συμμotΧΙotν λυθεΙσrις κotι πάλLν ειpήνrις την &νθpωπΙνrιν ΟLotοεξotμένrις ζωην κotθ' ην άνετος ην κotτ' έξουσίotν προκεLμένrι πασLν ή περι το θετον σπουοή, κotτotβας πάλLν έπι την πόλLν κotι πασotν πεΡLνοστήσotς έν κύκλ~ την χώρotν πpOσθήκrι ν

ένrιθλrικότων ΤΤΙ πίστεL πotνrιγύpεις νομοθετήσotς. κotι οιotλotβόντες σιotίου κύκλου περίοοον συνιόντες 1ιγάλλοντο ΤΤΙ τιμΤΙ των μotρτύρων πotνrιγυpίζOντες. κotΙ γοφ οη κotΙ τουτο της μεγάλrις otίιτου σοφίotς &πόotίιτον γενεαν οΤόν τις ήνίοχος έπιστας τη φύσει κotι τοΤς της θεογνωσΙotς χotλινοΤς &σφotλως otuτοuς όποζεύξotς ένεοίοου μικρόν ΤL τι{} ζυγι{} της

πΙστεως οι' είιφpOσύνrις όποσκφταν το όπήκοον. σuνLοων γαρ οτι τCXΤς σωμotτικotΤς θuμrιοίotLς τη περι τα είοωλot πλάνη πotρotμένει το νrιπιωOες

βλέπεLν, έΠotφηκεν otίιτοΤς τCXΤς των άγίων μotρτύρων έμφotLορύνεσθotL μνήμotLς κotι είιπotθεΤν κotι &γάλλεσθotι ώς χpόν~ ποτε κotτα το otίιτόμotτον προς το σεμνότερόν τε κotΙ &κριβέστερον μετotτεθrισOμένOυ του βίου ~Orι κotτώρθωτotι πάσrις θυμrιOίotς &πο των του σώμotτος ήοέων προς το πνευμotτικον της είιφpOσύνrις εΤΟος μετotτεθεΙσrις.

τουτον οε τον τρόπον έμπολιτευόμενος ΤΤΙ έκκλrισί~ κotΙ σπουοην εχων προ της έκ του βίου μετotστάσεως πάντotς ΙοεΤν προς την σωτήριον πίστιν &πο των εΙοώλων μετotτεθέντotς έπειοη προέγνω έotυτου την

μετάστotσιν, σπουοη πασάν τε την πόλιν κotι την περιοικΙοot Oιrιpευνή­ σotτο μotθεΤν θέλων εί τινες εΤεν όπολειφθέντες εξω της πίστεως. έπει

οδν εγνω τοuς πotpotμεμενrικότotς τη &pχotί~ πλάνη μη πλείους εΤνotι

Xa

αλλως Ω

VCSΛΟΕΩuχ 1 το: om υ τον X post οπλον add ην X 3 γ~νoμέ­ νων τε XΙXL φα~νoμένων ΟΩ ΙνεθεLς ΟΩ ΙνεχθεLς υ ηοη: post uοατ~ (4) coll υ om SAEX a 4 πάλ~ν post Ικωλόετο coll Ε 6 όποχωροσντος Ωυ 7 προ­ κεχωρηκότων Λ ΠΡOόκεχωρήκε~ Ον Ιμβoησα~ Ω 8 έαuτ'i>: Ιπ' αuτ'i> Ον 10 post φuλάσσοντ~ add θε'i> ΛΩυχ a 11 εΙρημένων yc προεφημένον Χa παρείχε ΟΩυν τοσ τόποι> ν 13 τε: post τα coll Λ om ΕΩυ

Xay yc yc

a

κατ' αότον Ευ 14 τα om υ sscr m rec ut vid 15 προάγων δ μέγας o~άγων coll Εν post μέγας add Γρηγόρ~oς Ω 16 αότον ante θαόμασ~ add o~ηγήμασί τε XΙXL Εν 17 έαuτοu: Ιπ' αuτ'i> Ω 19

καθ' έαuτον S μετ' αότον Λ 20 έαuτ'i> Λ ante κατα coll Εν την om ΛΩυχ a Γρηγορ(οι>

add θε(οι> Λ οιαοεξαμένης coll Εν

om ΕΧ a ανετος: ς del Χ a

24

ηοη

έαuτον post θε'i> coll Ω παρα add της X a

21 μεν

22 post

ο~αλuθείσης Λουν

ante ην add μεν Ω

ante

25

ζωην

15

κotΙ προς έκεΤνο κotθrιγOυμένrις της πίστεως. οπερ οη κotΙ έν τοΤς πολλοΤς

την

a

1Ο

των πολλων κotΙ &πotίοευτον, ώς· αν το πpOrιγOύμενOν τέως έν otίιτοΤς μάλιστα κotτopθωθείrι το πρός τον θεον &ντι των μotτotίων σεβotσμάτων

vCSΛΟΕΩuχ a

a

5

'οειςις οτι προς κotινον βίον μετotρρυθμίζων πασotν &θρόως την Κotτ'

1 έκασταχοσ

c Xa της: τη (sic) y τοίς U 2 ήθληκότων YCSEX a 3 Ιν~αuσ~αίοu om ycSX a 4 ήγαλ-

ΛΕυ πανταχοσ

σποuοης: -ς e -ν corr mrec

άλλαχόσε υ aλλοσε Ω

λ~ωντo U 5 σοφίας αότοσ coll Ε άπόoε~ξ~ς add ην ΕΩυν 6 καφον

Xa

post σοφίας add XΙXL άρετης Ω post ante βίον add τον Ε μεταρuθμ(­ ζων ΥCSΛΕΩ 7 αότων ycS της om Λ θεογνωσίας: πίστεως ycSO πίστεως XΙXL θεογνωσίας ν 8 μ~κρόν τ~ scripsi: τ~ μ~κρoν ΟΩυν τι YCSA om EX a 9 όποσκφτων X a σuνε~οων yc 10 ante τΌ add XΙXL υ post πλάνη add ϊτ~ U παραμένη Υ C -ε~ ίn rasuram add m rec ut vid Ο το om S 12 το om Ο add m rec ίn mg τον om OXay 13 άφηκεν U Ιφηκεν Ε αότοΙΙς Υ C SA 15 το om ν τε om U μετατεθησομένοuς SQ 16 καθηγοuμένοuς S Ιν τοίς: ιντος χ a 17 κατώρθωτο Ω 19 οε: οη S post τρόπον add δ μέγας Γρηγόρ~oς Ω πολ~τεuόμενος Ε 20 Ικ om S sed postea adscr ead m προς: εΙς Ε 21 μεταθέντας υν ϊγν,ω Ε 22 XΙXL περ(o~κoν Χ a την περ~o~κίoα XΙXL την πόλ~ν coll Υ C SE την πόλ~ν XΙXL om ν 23 Ιθέλων Ωχ a εΤεν: εΙσ~ ΥCΩ post εΤεν add οΙ Ον παραλε~φθέντες ycO 24 ante τοΙΙς add πάντα ς Ε ante μη add XΙXL ΥC

πλε(ονας υ

yc

20

54

5 956 Μ.

10

DE

GREGORII THAUMATURGI

DE

GREGORII THAUMATURGI

55

ΤL πάΤΡLον άγομένη. προς ταότην απ αν σχεδον σuνερρuη το εθνος της

βλέΦας το λεΙπ.εLν ΤL τ έπειγομένης Ο 3 προφυλακην ΟΕν 4 post εΙς add τοϊ> pr: της U 6 μεγάλου om Ευ ταΤς άπιστοόσαις άκοαΤς

vCSΛΟΕΩuχ a Ο μετέθεvτo V C

τον ΛΕυν 5 Ωυχ a 8 πεπραγμένοις Ωυ προστεθήκαμεν V CπροστεθεΙκαμεν SA post προσεθήκαμεν add οτι τ~ θε~ ήμων ή δόξα εΙς τους αιωνας. άμήν Λ τ~ δε θε~ ήμων ή δόξα εΙς τους αιωνας των αΙώνων. άμήν U ΟΤΙ τφ, Xριστ~ και θε~

ήμων πρέπει πασα δόξα τιμη κράτος μεγαλωσόνη τε και μεγαλοπρέπεια νσν και άει και εΙς τους αιωνας των αΙώνων. άμήν Ω (alii codices quos ίη apparatum ηοη recepi alia eius generis addiderunt.) Xριστ~ δε τ~ τοιαστα δια των δοόλων αύτοϊ> τερατουργοσντι πρέπει δόξα τιμη και προσκόνησις νσν και άει και εΙς τους αιωνας των αΙώνων. άμήν ν.

Vat 806

5

DE SANCTO THEODORO EDIDIT

JOHANNESP.CAVARNOS

CONSPECTUS SIGLORUM

ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΝΥΣΣΗΣ ΕΓΚΩΜΙΟΝ ΕΙΣ ΤΟΝ ΑΓΙΟΝ ΜΕΓΑΛΟΜΑΡΤΥΡΑ

Ο Ν

Κ

vt R Vb Χ

Ga S Σ ν

Monacensis gr. 370 membr. saec. Χ Vaticanus Palatinus gr. 308 membr. saec. Χ/ΧΙ Venetus Marcianus gr. 67 membr. saec. ΧΙ Athous Vatopediu 456 membr. saec. Χ Oxoniensis Bodleianus Thomas Roe 28 membr. saec. ΧΙ Vindobonensis historicus gr. 3 membr. saec. ΧΙ Parisinus gr. 499 membr. saec. ΧΙ Parisinus gr. 1450 membr. saec. ΧΙ Vaticanus gr. 1907 chart. saec. ΧΙΙ/ΧΙΙΙ Mosquensis gr. 384 membr. saec. ΧΙ textus νulgatus editionis Parisinae anno 1638 ab' Aegidio Morello emissae, quo utitur Migne ίn Patrologiae graecae tom. XLVI pag. 736sq. 1 sigillo additum manum primam, 2 sigillo additum manum primam se ipsam corrigentem aut manum correctoris significat

ΘΕΟΔΩΡΟΝ

(ΥμεΤς, ό τοσ Χριστοσ λαός, ή άγΙα ποΙμνη, το ΒασΙλεLOν Ιεράτευμα,

736 Μ.

OL

5

πανταχόθεν άστικοΙ τε και χωριτικοι συρρεόσαντες δημοι, πόθεν

λαβόντες το σόνθημα της όδοσ προς τον Ιερον τοστον εδημαγωγήθητε

τόπον; τις υμΤν της άφίξεως της ενθάδε σπουδαίαν οuτω και εμπρόθεσμον άνάγκην επέθηκε; και ταστα ωρq. χειμωνος, ήνίκα και πόλεμος ήρεμεΤ και στρατιώτης την πανοπλίαν άποσκευάζεται και πλωτηρ υπερ καπνοσ τίθησι το πηδάλιον και γεωργος ήσυχάζει τοuς άροτηρας βοσς

θεραπεόων επι της φάτνης;

11 πρόδηλον,

1Ο

ώς εσάλπισε μεν εκ των στρα­

τιωτικων καταλόγων ό αγιος μάρτυς, κινήσας δε πολλοuς εκ διαφόρων πατρίδων προς την οίκεΙαν άνάπαυσιν και έστίαν εκάλεσεν, οόκ εΙς

737 Μ.

πολεμικην εότρεπίζων παρασκευήν, άλλα προς την γλυκεΤαν και μάλιστα δη ΧριστιανοΤς πρέπουσαν συνάγων είρήνην; ουτος γάρ, ώς

πιστεόομεν, και τοσ παρελθόντος ενιαυτοσ την βαρβαρικην ζάλην εκοί-

μησε και τον φρικώδη των άγρΙων Σκυθων εστησε πόλεμον δεινον αότοΤς επισείσας και φοβερον ήδη βλεπομένοις και πλησιάσασιν οό κρά-

νος τρΙλοφον οόδε ξίφος ευ τεθηγμένον και προς τον ηλLOν άποστίλβον,

4

Ι

Petr 2,9

9-1 Ο cf Hesiod

Ορ

45.629

Titulus: Γρηγορίοu έπισκόποu Νύσσης: τοσ αύτοσ ΟΚν τοσ έν άγίοις πατρος ήμων

γρηγορίοu έπισκόποu (άρχιεπισκόποu R) νύσσης (νύσης G a) ΝRΥbΧGaΣ του

κόσμ~ πεΙρας τη των μελλόντων έπαγγε' , καL" την κενΟΟΟ~Lαν ~ 1:' λ Lqt. ΠΟ λλ'" OL γαρ εLσLν OL~, την γαστερα καL' " τον εν θ'~ αοε σuρφετον πάντων των καλων έπΙπροσθεν αγοντες οόδεν ήγοuνταL το

χοσ πεΡLφέρων, μόνον οόκ έΠL τοσ μετώποu τ~ν όμολογΙαν γραΦάμε-

μέλλον, τι'i> τέλεL δε τοσ βιοu σuμπεραLOuσθαL τα πάντα νομΙζοuσLν. αλλ' ό φρονων οuτως, έκ των μLκρων τα μεγάλα κατάμαθε, έκ των σΚLων τα αρχέτuπα νόησον. τΙς των βασLλέων ΤOLαύτην ΤLματαL ΤLμήν; τΙς των καθ' ίιπερβoλ~ν έν ανθρώΠΟLς φανέντων ΤΟLαύτ'(j μνήμυ δοξάζε­ ταL; τΙς των στρατηγων των πόλεLς τεLχήρεLς έλόντων καL εθνη δοuλω­ σα μένων μuρΙα οuτως έσΤLν αOΙδLμOς, ώς ό στραΤLώτης οδτος, ό πένης, ό νεόλεκτος, ον ό Πασλος ωπλLσεν, ον αγγελΟL προς τον αγωνα ~λεL­ Φαν καL νLκήσαντα ΧΡLστος έστεφάνωσε; μαλλον δε έπεLδ~ έγγuς έγε-

νος οόκέΤL νεόλεκτος ~ν τ~ν &νδρεΙαν οόδε απεφος πολέμοu καL

Ι 'Ε κ τοuτων παντων, ο~'β 'θ' εuσε ης λ αος, καταμα ετε ΟΤL Τ'LμLος εναν-

15

20

πάσυ τη οlκοuμέvυ έσΤL μάρτuς, απασL ΚΟLνος της υφ' ήλΙ~ πολΙτης ληφθεLς δε έκετθεν προς όπλLΤLΚοuς καταλόγοuς, οuτω μετατοσ

loCOU 741

τάγματος προς τ~ν ήμετέραν δLέβη χώραν, της χεLμεΡLνης αναπαύσεως τοΤς στραΤLώταLς ένθάδε παρα των κρατούντων δLαταχθεΙσης. πολέμοu

δε ΚL~ηθέντος αθρόον, οόκ έξ έφόδοu βαρβαΡLκης, αλλ' έκ νόμοu σατακαL δόγματος θεομάχοu (πας γαρ ΧΡLσΤLανος ήλαύνετο τι'i>

OUcr-

σεβεΤ γράμμαΤL καL προς θάνατον ~γετo), τότε δ~ τότε ό ΤΡLσμακάΡLος οδτος γνώΡLμος ων έπ' εόσεβεΙqt καL τ~ν πΙσΤLν τ~ν εΙς ΧΡLστον παντα-

μάχης, αλλα γενναΤος τ~ν Φuχ~ν lσχuραν ΠΟLησάμενος προς τοuς

XLV-

στον προβαλλόμενος. ώς γαρ έκάθLσεν ό δαΙμων αότων πονηρον

~ , . ULκαστηΡLOν

, cruve. λθ οντες, ' ~ ως ~Hρώδης ποτε καL ΠLλατος, τον δοσλον τοσ σταuρωθέντος εΙς xpCcrLV όμοΙαν τοσ δεσπότοu κατέστησαν- ΚαL λέγε, εφησαν, πόθεν crOL θρασύ­ ,~, καL ηγεμων

'Ι:' καL τα~Lαρχος

"

εLς

ταuτο

τητος καL τόλμης έγγενομένης εΙς τον βασLλLκον έξuβρΙζεLς νόμον, οόχ

rOLOV. ΠαΤΡLς τοΙνuν τι'i> γενναΙ~ ή προς ~λLOν ανΙσχοντα χώρα· εόγεν~ς

16sqq cf Luc 23,12 18 cf Eph 6,11sqq

19 cf ΙΙ Tim 4,8

ΟΝκvtRvbΧGaSΣ 1 ποφακαλοίίσLν y b και ταυτας παρέχοντα G a (et Ath Esphig 17, Ath Kutl 48, Mosqu 392, Mosqu 410, Par 757, Patm 180) om ΟΝΚRΥtΥbΧSΣν 2 θέλη yt, corr m alt ΙΠLκαλοuμενΟL yb y 4 αότο το Χ 7 χαΡLτωθεν: θεραπευθεν R και ήΜ om ν και &ναμφ. om Χ &ναμφLσβητήσLμον R (fam c et Ath Doch 78, Hier Saba80): &μφLσβητήσL­ μον ΟΝΚΥtΥbGaSΣν (οόκ &μφLσβητησψον Ath Pantokr 86, Yat Barb 527) 7-8 δ λόγος προλαβων Χ 8 ΠLστεuομεν S (et Mosqu 390, Par 1176, Par 1500, Yind theol 95): ΠLστεuσωμεν ΟΝΚΥtRΥbΧGaΣν 9 τ4> om GaS την ... Ιπαγγελίαν y b 10 ElaLV S (et Mosqu 216, Hier Patr 136, Mos~u 380, Par 1185Α): om ΟΝΚΥtRΥbΧGaΣν 10-11 τών ... συρφετών yty S 11 τών καλών RXyb (et Par 757, Yat Ott 85) om ΟΝΚΥtGaSΣν post πάντων add τον Ισμόν S (et Hier Patr 136) 14 βασLλέων: &νθρώπων (quod post τψαταL coll) G a ΤΟLαuτη ΤLματαL ΤLμ'η Σ ΤΟLαuτη τψαταL και οοξάζεταL τψη R 15 μνήμτι: τψη Χ 18 δ alt om Υ t R Υ b ΧSΣν 20 καταλεLπόντες Υ b 21 .ΠΟLήσομαL R ΠΟLήσωμαL G a 23 &νίσχουσα ΟΝν

10

δύνοuς τ~ν ενστασLν, οόχ uφεLμένος, οό δεLλLων, οό λόγον απαρρησΙα-

νόμην τι'i> λόγ~ των αγώνων τοσ μάρτuρος, φέρε τα XOLvdt κατ~λLπόν­ τες τον έξαΙρετον τοσ στόματΙ μου. και οΙ μεν των σαρκων το πλέον άπέξεον, δ δε εΦαλ-

τουι; δε άρχιερέαι; έπι πλέον έλεω και βδελύσσομαι' έπι γαρ των χειρό­ νων δ μεΙζων και πρωτοτακτων άθλιώτεροι; ώι; έν τοΤι; άδΙκοιι; δ άδι­ κώτεροι;, ώι; έν τοΤι; φονεσσιν δ μαλλον ωμόι;, ώι; έν τοΤι; άκολάστοιι; δ άσελγέστεροι;' και δια τοστο έντεσθεν ήδη δια των όλεθρΙων έπαγγελιων καταβάλλεται. λελήθατε γάρ μοι, ώ ουτοι, την κoρυφ~ν των κακων όποσχόμενοι 'ΤCi> δε ευσεβωι; και όρθωι; ζ1jν πρoαιρoυμέν~, ΠαραρριπτεΤσθαι καλον έν τCi> oικ~ τοσ θεοσ μαλλον η οΙκεΤν έν σκηνώ­ μασιν άμαρτωλων. έγω και τουι; βασιλέαι; τούτουι; ών τον άνομον

λεν ώι; άλλου τινοι; όφισταμένου τ~ν τιμωρΙαν. διεδέξατο τ~ν κόλασιν

συνεχωι; όπαναγινώσκετε νόμον έλεω, οτι αίίταρκει; έν άνθρώποιι;

και τ~ν ευσέβειαν, ηλθεν έπ' αυτον ή κατακρΙνουσα Φ1jφοι;, και πυρι

άξΙωμα το κράτοι; τ1jι; βασιλεΙαι; εχοντει; τ~ν τοσ άρχιερέωι; έαυτοΤι;

τελειωθ1jναι κελευσθειι; αυτοι; μεν άπ1jλθε τ~ν καλ~ν και μακαρΙαν

προσηγορΙαν άνέθεσαν και τ~ν πενθήρη και σκoτειν~ν πορφύραν έκετθεν

προι; θεον πορεΙαν, ήμΤν δε τ~ν μνήμην τοσ άγωνοι; διδασκάλων κατέ­

,~ 'λ

'θλ'

ειuω ων α

10

ταύτην το δεσμωτήριον. και πάλιν έκεΤ θαύματα έτελεΤτο περι τον αγιον και νύκτωρ φων~ πλήθουι; Φαλλόντων ήκούετο και λαμπάδων έπιφαινουσων ώι; έν παννυχΙδι αυγ~ έωρατο τοΤι; εξωθεν, ώι; και τον

δεσμοφύλακα προι; τ~ν παράδοξον οΦιν και άκo~ν ταραχθέντα εΙσπηδ1j-

15

σαι εΙι; τον οΙκΙσκον, και μηδένα εόρεΤν πλ~ν τοσ μάρτυροι; ήσυχάζοντοι;

και των άλλων δεσμωτων καθευδόντων.

'Eπειδ~ δε πολλων γινομένων ήκμαζε μαλλον προι; τ~ν δμολογΙαν

άμπΙσχονται κατα μΙμησιν των κακοδαιμόνων άρχιερέων άξιώματι

λιπε λαουι; άθροΙζων, έκκλησΙαν παιδεύων, δαΙμοναι; φυγαδεύων,

φαιδρCi> σκυθρωπον περιφέροντει; ενδυμα. εστι δε οτε και μιαρCi> βωμCi> πλησιάζοντει;, άντι βασιλέων γΙνονται μάγειροι ορνειι; θύοντει; και

άγγέλουι; εΙρηνικουι; κατάγων, ζητων όπερ ήμων παρα θεοσ τα συμφέ­

20

ροντα, ΙατρεΤον νόσων ποικιλων τον τόπον τοστον άπεργασάμενοι;,

λιμένα

των

χειμαζομένων

ταΤι;

θλΙΦεσι,

πενήτων

ευθηνούμενον

17sq Ps 83,11 9-10 Ps 33,2

2 προς om R ήφί~τo Χ όπ~(o~τo Κ 3 τοόναντίον NKVty τρόπον om Σ 4 όπoσόρ~ιν Ιπαγγ~λ(αις Σ όπoσόρ~ιν κ~ναίς Vb 5 φησ(ν ΝκvtvbΧGaSΣ βοuληθ~ις S βοuληθης Χ ~όπ~ιθώς om Ga 6 όπoo~(ξασθαι Χ: οέξασθαι G a Σ όποοέξασθαι cett καταστTjσωμ~ν VtV b 7 ante της add και το Σ, και V b Ιπαγγ~λλόμ~θα: π~ριθTjσομ~ν Σ 8 άξίωμα pro την άξίαν Σ ijxoua~v άξιώματος XG a Ικγ~λάσας S γ~λάσας KRX 9 και eras G a2 10 κρίνων ν ματα(οΙ) XVtV b τάξ~ως R oΙκτ~(ρω: άθλίοuς κρίνω G a 11 Ιπι πλέον: ετι και ετι Χ πλ~ίoν NKVty 12 προατακτών R πρoτ~ταγμένoς Χ 14 .οια alt om KRV b Σ τα ante τών add Κ όλ~θρίων om R 15 καταβάλλ~ται XGaS (et Vat Ott 85): κατα­ βάλλ~τ~ NKv t καταβάλ~τ~ ν καταπαό~τ~ vbΣ καταπαόoιτ~ R μοι om Σ ώ οδτοι om RVbX 16 το Σ και: Τι RV b προαιρ. Τι όρθώς R προηρημένω Χ πρo~ιρημένω V b 17 καλΟν παραρ(ρ)ιπτ~ίσθαι ΧGaSΣ μαλλον om RVbX 18 τοότοuς om Χ 19 σuν~χώς om G a 20 το κράτος om R 21 Ιπέθηκαν Χ σκoτ~ινoν G a 23 ο' R 24 βασιλέως R ορνις KRXS

5

βλάσφημον, πρωτον μεν έπι τοσ βασανιστηρΙου ξύλου κρεμάσαντει; το

ΝκvtRvbΧGaSΣ

(Ο)ΝκvtRvbΧGaSΣ

2 την Ισθητα om RVbXS μoλόνoντ~ς ν 3 om R 4 Ιν~ο~ίκνuντο Χ 6 και πρώτον νΙ:) 7 κατέξ~oν Σ σφοορών Κ καρτ~ρως VbGaS ην: εχων S om y b post άνένΟοτ. (8) coll R 8 άν~νOότως VbS και alt om V b ταίς βασάνοις om S 10 το πλέον άπέξ~oν Κ (et Ath Vat 128, Med Ambr C 135 inf; Οχ Cromv 9): άπέξ~oν το πλέον GaΣ (et Mosqu 380, Par 1176, Vat 679) το πλέον om ONVtRVbXSv 11 οε την V b 12 θαϋμα ΟΝν 13 και pr om Χ 14 Ιπιφανοuσων ΚΙ corr Κ2 αόγη Ν 18 Ιπ~ι οε Σ . μαλλον om Ο (add 02) ΝΚV t ν post όμολογίαν add τ~ Χ 19 την om Χ 20 μακαρίαν και καλην Χ μακαρίαν om R 21 oιoασκάλ~ιoν y t οιοασοε

post

μ~τα

add XG a Σ

οόκέτι

καλ~ίoν V b οιοασκάλιαν G a οιοασκαλίαν Χ κατέλ~ιπ~ G a οαίμονας cpur. om KRVtG a, post κατάγων (23) coll y b μονας Χ μ~νoς G a

άπ~λαόνων ΟΝν 25 ~uθuνοuμένων Ον

23

ζητών: αΙτών

XGaS

22 οαιμόνια S φuγαο~όων οαί-

24

άπ~ργαζό-

25

70

5

DE SANCTO THEODORO

ταμLε,τον, όΟΟLπόρων άνεκτον καταγώγων, πανήγUΡLV των έορταζόν­

εΙΙεργεσίαν, αιτοσμεν οε καt τοσ μέλλοντος την άσφάλεLαν. αν χρεία γέvηταL καΙπλείονος οuσωπίας, αθΡΟLσοv τον χορον των σων άΟελφων.

μεν, άλλ' οόοέποτε λήγεL των κατα σποuοηv άφLκvοuμέvωv το πληθος

των μαρτόρων καt μεταπάντων ΟεήθηΤL. πολλων ΟLκαίωv εuχαt λαων

των μuρμήκωv οε σ4>ζεL την όμΟLότητα ή ε.πt τάοε φέροuσα λεωφόρος, των μεν άVLόvτωv, των οε όποχωροόντων τοΤς ε.ρχομέVΟLς.

καt οήμων άμαρτίας λuσάτωσαv. όπόμνησον Πέτρον, ΟLέγεφοv Πασ­ λον, 'Ιωάννην όμοίως τον θεολόγον καt φLλοuμεvον μαθητήν, LV' όπερ των ε.κκλησLωvας σuvεστήσαvτο μερψvήσωσLV, όπερ ων τας άλuσεLς ε.φόρεσ~ν, όπερ ων τοΙΙς ΚLvοuνοuς καt τοΙΙς θαvάτοuς ηνεγκαν, μη εΙοω­ λολατρεία αρη καθ' ήμων κεφαλήν, μη αΙρέσεLς ώς ακαvθαL τ άμπε­ λωVL όποβλαστήσωσL, μη ζLζάvωv ε.γερθεν πνίζη τον σΤτον, μή ΤLς πέτρα γέvηταL καθ' ήμων λεLπομέvη της ΠLότητος της άληθLvης ορόσοι> καt αΡΡLζοv άποοείζη της εόκαρπίας τοσ λόγοι> την οuvαμLν- άλλα τη οuvάμεL της σης πρεσβείας ΚιΧt των crUV σοί, θαuμαστε καt όπερλάμπων, ε.ν τοΤς μάρτuσL θάλλον άποοεLχθείη το των ΧΡLσΤLαvωv πολίτεuμα μέΧΡL τέλοuς μένον, ε.ν τη λLπαρ~ καt εόκάρπ~ της ε.ν ΧΡLστ πίστεως ιXpoupqc άεt καρποφοροσν την αΙώνων ζωην την ε.ν ΧΡLστ 'Ιησοσ τ κuρί~ ήμων. μεθ' ou τ πατρt αμα τ άγί~ πvεuμαΤL οόζα κράτος τψη vuv καt άεt καt εΙς τοΙΙς αΙωνας των αΙώνων. άμήν.

φLλαvθρωπίqc τοσ κτίσαντος ήθροίσαμέν σΟL την παvήγUΡLV, τον Ιερον των φLλομαρτuρωv σόλλογον, τόν τε ΚΟLVΟV προσκuvοuντες οεσπότην καt την ε.ΠLvίκωv πληροσντες των σων άγώνων όπόμvησLV, σΙΙ οέ, οεσρο

748 Μ,

15

71

των αληκτον. εΙ γοφ καt ε.VLαuσLαίΟLς έορταΤς την ήμέραν ταότην τελοσ­

tΗμεΤς μεν οΙΙν, ω μακάΡLε, τον τοσ ε.VLαuτοU κόκλον καταλαβόντες

10

DE SANCTO THEODORO

οη προς ήμας, σποι> ποτ' αν Ός, της έορτης εφορος καλέσαντα γάρ σε

άVΤLκαλοuμεν- καt εLτε τ όΦηλ αLθέΡL ε.vΟLαLΤ~ εLτε τLνα ε.ποuράvων άΦΤΟα πεΡLπολετς η χοροΤς άγγέλων σuvτεταγμέvος τ οεσπότη παρέ­ στηκας η μετα οuvάμεων καt ε.ζοuσLων ώς οοσλος ΠLστος προσκuvεΤς, μLΚΡΟV τα αότόθL παραLτησάμεvος ηκε προς τοΙΙς τψωντάς σε άόρατος φLλoς. Ιστόρησον τα τελοόμενα, LVζX την εΙς θεον εόχαΡLστίαv ΟLπλασLά­ σης, τον άvτt πάθοuς ένος καt μLας εόσεβοσς όμολογίας τοσαότας σΟL

τας άμΟLβας χαΡLσάμεvοv, εόφρανθης οε τ αLμαΤL καt τη τοσ πuρος άλγηΟόVL. σσοuς γαρ εΤχες τότε λαοΙΙς της τψωρίας θεατάς, τοσοuτοuς

vuv 20

της ΤLμης όπηρέτας. ΧΡήζομεν πολλων εuεργεσLων- πρέσβεuσοv

όπερ της πατρίοος προς τον ΚΟLVΟV βασLλέα' πατρtς γαρ μάρτuρος τοσ

πάθοuς ή χώρα, πολΤταL οε καt άοελφοt καt σuγγενεΤς οΙ πεΡLστεLλαvτες καt εχοντες καt τLμωντες. όφορώμεθα θλίΦεLς, προσοοκωμεν ΚLVΟU­

vοuς, οό μακραν οΙ άλLτήΡLΟL ΣκuθαL τον καθ' ήμων ώοίνοντες πόλε­ μον- ώς στραΤLώτης όπερμάχησον- ώς μάρτuς όπερ των όμοοοόλων

25

χρησαL τη παρρησίqc. εΙ καt όπερέβης τον βίον, άλλ' οΤΟας τα πάθη καt

τας χρείας της άνθρωπότητος αLτησοv εΙρήνην, LVζX αΙ παvηγuρεLς αuταL μη λήζωσLν, LVζX μη κωμάση κατα ναων η θuσLαστηρίωv λuσσων καt αθεσμος βάρβαρος, LVζX μη πατήση τα rlrLζX βέβηλος. tΗμεΤς γαρ καt όπερ ων άπαθεΤς ε.φuλάχθημεv, σοt λογLζόμεθα την

ΟΝκvtRvbΧGaSΣ

1 ανετον Κ ανεκτον yb 2 έπιτελουμεν S 3 άφικομένων 4 των om RX τάδε: τα ώδε G a Σ 9 πληρώσαντες ΟΝΥtΣν ίίμνησιν R 1Ο καλέσαντας Σ 11 αιθέρων ν ένδαιτασαι Χ διαιτ~ ν 13 προσκυνείς om Χ 14 το NG a άοράτως Ν 15 ώς ante φίλος add Ν τον ante θεον add RvtvbΧΣ 16 πάθους ένος XOΙL om Χ 17 ευφρανθεLς Ο Υ t S ευφρανθείης Χν δε om Υ t Υ b S add V t2 18 τότε om Ν 19 εχεις fost τιμης exhibet ν γαρ ante πολλων add R 20 βασιλέα XOΙL δεσπότην Υ μαρτύρων Ο 21 XOΙL άδελφΟL om ν οί περιστείλαντες: όπεριστείλαντας Ο 22 τιμωντες XOΙL εχοντες G a Σ XOΙL εχοντες om R 25 γαρ post εΙ add Χ 26 αϊτησαι XG a SΣ 27 κολάση G a νοων Ν λυσσώδης R 28 βέβηλος XOΙL άσεβής Υ b

5sq cf ΙΙ Cor 11,28 cf Matth 13,5,20

ΟΝκvtRvbΧGaSΣ XG a SΣ τας om Χ Vb 9 εόρεθεν XG a

7 cfII Cor 11,26

8sq cfMatth 13,25; 13,7

9sq

5 i.'voι NRX 6 ας: ών RX μεριμνωσιν 7 όπήνεγκαν R εΙδωλολατρία Κ εΙδωλολάτρης verba μή τις usque ad17 τιμη om Χ, sed exhibet

verba άλλ' ό ουράνιος αρτος Χριστος βασιλευέτω ήμων, οτι αυτου ή βασιλεία XOΙL ή δόξα συν τω παΤΡL XOΙL τω άγίω XOΙL άγαθω XOΙL ζωοποιω πνεύματι 11 αριζον ONytVbXv του λόγου om S 12 σης om R XOΙL pr om R θαυμάτων Ν XOΙL alt om Ν όπερλάμπον ν όπέρλαμπρε R όπερθαύμαστον S 13 έν τοίς μάρτυσι om. S μάρτυσι: θαύμασι Ν θάλλον R (et Messan Salv 15, Par 1500, Yat Pal 245): λή'ίον ΟΝκvtΥbΧGaSΣν πολίτευμα: στράτευμα Σ . 14 μέχρι τέλους om.G a μένων G a 16 δόξα om V b κράτος om Ryb 16-17 τιμη XOΙL κράτος S 17 τιμη om ΥΙRΥ b ΧΣ τους άτελευτήτους Χ

5

10

15

ΙΝ

SANCTUM STEPHANUM EDIDIT ΟΤΤΟ

LENDLE

Ι

ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΝΥΣΣΗΣ

CONSPECTUS SIGLORUM

ΕΓΚΩΜΙΟΝ ΕΙΣ ΤΟΝ Μ

Ο

Φ Η

pa Γ Ψ

Fa Ε

Λ

Mediolanensis Ambrosianus gr. C 135 inf. membr. saec. ΧΙ Monacensis gr. 370 membr. saec. Χ Escorialensis Φ ΠΙ 20 membr. saec. ΙΧ/Χ Hierosolymitanus Patriarchiu 6 membr. saec. ΙΧ/Χ Parisinus gr. 1466 membr. saec. ΧΠ Parisinus gr. 1199 membr. saec. ΧΙ Sinaiticus gr. 493 membr. saec. νπι/ιχ Vaticanus gr. 455 membr. saec. Χ Vaticanus gr. 446 membr. saec. ΧΠ Londiniensis Musei Britannici gr. Old Roya116 D Ι membr. saec. ΧΠ

L Υ

Π

S C V ν

Lugdunensis Bataνorum Gronoνianus 12 chart. saec. ΧΥΙ Florentinus Laurentianus plutei νπ 26 membr. saec. Χ Parisinus gr. 1171 membr. saec. Χ Vaticanus gr. 1907 chart . .saec. ΧΠ Vaticanus gr. 448 membr. saec. ΙΧ/Χ Vaticanus gr. 1633 membr. saec. Χ/ΧΙ textus νulgatus editionis Mignei S.G. XLVI 701D-721A. l sigillo additum manum primam, 2 sigillo additum manum primam se ipsam corrigentem aut manum correctoris significat.

ΑΓΙΟΝ ΠΡΩΤΟΜΑΡΤΥΡΑ ΣΤΕΦΑΝΟΝ

~Ως καλη των άγαθων ή άκολοuθία, ώς γλuκεία ή της εόφροσόνης δια-

δοχή. Ιδοό γoCΡ έ-ορτην έξ έ-ορτης καL χάριν άντιλαμβάνομεν χάριτος.

4 L. 5

χθες ήμας ό τοσ παντος δεσπότης εLστίασε, σήμερον ό μιμητης τοσ

704 Μ.

δεσπότοu. πως οδτος η πως έκείνος; έκείνος τον ανθρωπον όπερ ήμων

ένδuόμενος, οδτος τον ανθρωπον οπερ έκείνοu άποδuόμενος. έκείνος το τοσ βίοu σπήλαιον δι' ήμας'όπερχόμενος, οδτος τοσ σπηλαίοu δι' έκείνον όπεξερχόμενος. έκείνος όπερ ήμων σπαργανοόμενος, οδτος όπερ έκείνοu καταλιθοόμενος. έκείνος άναιρων τον θάνατον, οδτος έπεμβαίνων κειμέν.

'ΑλλΟι σuνδράμωμεν, άδελφοί, τ θανάτctJ ante κεLμένctJ add ΜΟΦΗ parnsv ··τ λόγctJ V 1 και ήμεΤς om F a sscr L

10

76

ΙΝ

. SANCTUM STEPHANUM

Ι

ΙΝ

ώς ό άθλητης ό μέγας εναγωνΙζεταL προς τον πονηρον άντΙπαλον της

άνθρωπΙνης ζ~ης εν τ4'> σταoΙ~ της όμολογΙας άποΟιιόμενος. άληθως γαρ κατα τ~ν Ωαύλοιι φων~ν θέατρον εγενήθη Τc{> κόσμ~ καΙ άγγέλΟLς 6 L. καΙ άνθρώΠΟLς ό Στέφανος,πρωτος τον στέφανον της μαρτιιρΙας άνα5 οησάμενος, πρωτος Τc{> ΧΟΡc{> των μαρτύρων όΟΟΠΟLήσας την εί'σοοον, πρωτος άνΤLκαταστας προς τ~ν άμαρτΙαν μέΧΡL του αίματος. καΙ μΟL οοκεί πασα των ύπερκοσμΙων Τι στραΤLα και πασαL των άγγέλων αΙ μUΡLάοες των τε λεLτοuργούντων και των παρεστηκότων καΙ, εί' ΤL κατα τ~ν ανω ληξLν των ΤLμΙων άκούομεν εν άρχαΤς τε και οuνάμεσL και θρό10 νΟLς καΙ εξοuσCαLς και ΚUΡLότησL, καΙ πα σα Τι ουρανΙα πανήγUΡLς θέαμα ΠΟLεΤσθαL τότε τον άθλητ~ν τCi> άνταγωνLστη σιιμπλεκόμενον. (1" φήπλωτο μεν γαρ οΤόν ΤL στάΟLον τοΤς άγωνLζομένΟLς ό άνθρώΠL­ νος βΙος, άντεφώρμων οε άλλήλΟLς άμφότεΡΟL' ο τε πονηρος άντΙπαλος της άνθρωπΙνης ζωης, άπο του πτώματος των πρωτοπλάστων μέΧΡL 15 των κατα Στέφανον χρόνων τη κατα των άνθρώπων εγγιιμνασάμενος νΙκη, και ό μέγας της πΙστεως άγων Lστής, άντ' ουοενος κρΙνων του άνΤLπάλοu τ~ν εφοΟον. οπλα οε κατ' άλλήλων άμφοτέΡΟLς ~ν, τCi> μεν ευρετη του θανάτοιι Τι προς τον θάνατον άπεLλή, τCi> οε μαθητη της ζωης Τι όμολογΙα της πΙστεως. τΙς γαρ ουκ αν ήγάσθη το καLνον τουτο της

2-4 cf Ι Cor 4,9 Sap 2,24

6 Hebr 12,4

9-11 cf Col 1,16; Eph 1,21

SANCTUM STEPHANUM

Ι

77

άγωνΙας εΤΟος, οτε ζωη και θανάτ~ Τι άλήθεLα ΟLεκρΙνετο καΙ άπόοεLξις εγΙνετο της άληθεΙας ό θάνατος; ό γαρ κηριιξ της κεκριιμμένης τέως καΙ

άγνοοιιμένης ζωης εpγ~ ΟLήγγελλε τοΤς άνθρώΠΟLς το κήριιγμα' το γαρ έτοΙμως τουτον καταλLπεΤν τον βΙον άπόοεLξLς τοΤς όρθως κρΙνοuσLν ην

8 L.

του τ~ν ΠΡΟΤLμοτέραν ζω~ν άντ! της καταλεLπομένης άλλάξασθαL.

5

'Αλλα καλον αν εί'η καθάπερ επ! πΙνακος άΚΡLβως Τc{> λόγ~ ΟLαζω­ γραφησαL τ~ν αθλησLν, ώς αν καθ' όοον ΤιμΤν ΟLα της των γεγονότων

άκολοιιθΙας Τι των θαιιμάτων τάξLς εΠLΟεLκνύΟLΤΟ. αΡΤL μεν Τι ανωθεν βLαΙα πνo~ πασαν τ~ν εναέΡLOν και άπατηλ~ν των οαLμόνων ΟLασκεοάσα σα ούναμLν επλήρωσε των άποστόλων τον οίκον, και πuροεLοως εΙς ΡLσθεν εν έκάστ~ εγΙνετο.' ήοη οε προς το παράοοξον του κατ α τ~ν φων~ν και την γλωσσαν θαύματος τοuς εκ παντος εθνοιις (ΙεΡοσολύμΟLς εΠLοημουντας εκπληξΙς τε κατεLλήφεL και σύγχuσLς, των εΙς ΠΟLκΙλας

τε και ΟLαφόροuς γλωσσων Ιοέας ΟLεσΧLσμένων πάντων άθρόως όμομελέτης ΤLνός, άλλ' εξ εΠLπνοΙας του πνεύματος άθρόως τοΤς άποστό-

λΟLς ταύτης ενσχεΟLασθεΙσης της χάΡLτος Τι του φθέγγεσθαL ούναμLς προσεγένετο. εοεL γαρ τοuς επι τη γη'Ι'νη ΠUργΟΠQL'L'qc τ~ν όμοφωνΙαν

8-19 cf Act 2,2-5

19sq cf Gen 11,1-10

vid Ψ Ρ ar

2 έγένετο ΜΙ (corr Μ2) Ο κήρuξ plerique κεκρuμένης F a τέως: πίστεως ΜΟν τε ALll 3 εργ~: o~' εργων Ε o~ήγΎελε ΗΡ a Υ o~ήγγε~λε AL ηγγελλε Ε o~ελέγετo F a 4 τοστο F a 5 καταλ~πo-

άνθρώπo~ς και άγγέλo~ς ΨAL 4 ante Στέφανος add μέγας MOALv μαρτuρ(ας: δμολογίας Ον 6 άντ~καταστας: ντ~ ίη ras άντ~καταστας ίη marg S ad &μαρτίαν ίη marg μαρτόρ~oν V 2 del V3 τοσ om MOllSv 7 αΙ om Λ 8

~έ~η~ Υ

a

η τ~ ΦΗ η τ~ F κuρ~ότησ~ om Η την ΦΗΡar om Υ

9 τψ(ων: τo~oότων Υ άκοόωμεν FaV 9-10 και θρόνo~ς 1Ο και κuρ~ότησ~ και έξοuσία~ς Ψ 11 τότε coll post άθλη12 έφήπλωτο ΜΙ (corr Μ2) Ο έφηπλώσατο ν τοίς om Fa άγων~ζόμενo~ F a άνταγων~ζoμένo~ς Υν 13 άνθεμόρφον Φ άνθεφώρμοuν ΕΠ ο' Υ οτε ν άντίπαλος: οαίμων p a 15 ante Στέφανον add τον llS Στεφάν~ Ρ a Στεφάνοu Ψ χρόνων ίη marg F a τΌ - άνθρώπων om ΨF a ΕΥ post κατα των iterum add των πρωτοπλάστων - κατα των Λ έγγuμναζόμενος ΦΗΡar έγγuμνασμένος Ε 16 νίΚΌ om Υ νίκην F a τΌ νίΚΌ Ε . τοσ: τοσ τοσ Η 17 post εφοοον add δ πλάνος κρίνων τοσ άντ~πάλοu την εφοοον i.e. post οπλα iteravit νος κρίνων - οπλα sc. verba lineae superioris a Η άμφοτέρος sscr ~ F 18 εόρετΌ: ευεργέΤΌ φι (corr Φ2) υ (εόρετΌ sscr U) post εόρετΌ add της ζωης ΥΙ (del V2) ή προς τον θάνατον om ν 19 αν ουκ S αν ουκ αν πι (priorem αν del Π2) ήγάσθη: ή ίη ras Μ -

15

γλώσσων τοΤς μαθηταΤς γεγενημένων, οτε ουκ εκ προπαLοεύσεως και

17sq cf

ΜΟΦΗΡaΓΨFaΕΛLΥΠSV 1 ώς: 4) ΜΟΦΗΡ a rΛLΠSV 2 εως Υ om ut έναγων(σητα~ Υν άγων(ζετα~ Ρ a 2 άποοuόμενος: άγων~ζόμενoς 3 γοφ om Φ Π κατα sscr L ante Παόλοu add τοσ ΜΟΦΗΨ την - φωνην: τον άπόστολον p a r έγεννήθη ΦFa 3-4 και

10

γλώσσας κατα τον άΡLθμον των οεξαμένων τ~ν χάΡLν το πνευμα ΟLαμε­

ΜΟΦΗΡ aΓΨF aEAL YllSV

,ά~ά~α?θα~ F a ante ,ά~λάξ~σθα~ (λλ ίη r~s ut vid~ del ά~λ ~, , 6 ALll (post ε~κoνoς ιη ras add τ~νoς έναργοuς Π2) επ ε~κoνoς V2 in marg 8 έπ~oε~κνόo~τo: o~τo ίη ras Μ έπ~oε~κνόητα~ Ον έπ~οείκνuτα~ Λ έπ~οείκνuτω sscr ~ F a έπ~οε~κνur~ο ίη marg π έπ~οείκνuτο L ΥΙ (corr V2) post μe.ν add γαρ ΜΟΦΗΡ a ΓΥν 9 έναέΡLOν: αερ ίη ras L άέρ~oν ΓΥ o~ασκεΟάσας F a 10 τον οΤκον των άποστόλων p a των οϊκc3ν F a 11 οεχομένων ΜΟΦΗΡ a Γνι (corr V2) ν Ο~αμερ~σθe.ν το πνεσμα coll post γλώσσας ΜΟΦΗΡavι (corr V2) ν Ο~αμερ~σθe.ν το πνεσμα coll post γλώσσας et το πνεσμα Ο~αμερ~σθe.ν post χάρ~ν Γ 12 έν: είς F a om ΦΨΕΠ έκάστo~ς ALV εκαστον F a έγένετο YS 13 γλωτταν ΜΟΨ τοΙΙς: τοσ Fan τοΙΙς ίη ras ut vid Λ ante Ίερoσoλύμo~ς add τοίς r 14 έπ~oημoσντoς F a τε: τ~ς rF a ante γλωσσων add των 15 τε om ΜΟΦΗΡ a Γνι (add V2) ΜΟΦΗΡarΛLΠSV ε.ίΟέας ΜΦΗFaLΠV o~ασχ~σμένων Η 16 έκ sscr L πα~oεύσεως AL 17 ante πνεύματος add &γίοu ΨΠS sscr V2 τοίς άπoστόλo~ς: αυτοίς F a 18 ένσχεοασθείσης ν φλέγεσθα~ Ν (corr Λ 2) 19 προσεγίνετο F a Π ante τοΙΙς del τοσ V επ~ π~νακoς: επ~ ε~κoνoς

r

705 Μ.

78

10

ΙΝ.

SANCTUM STEPHANUM

ΙΝ

Ι

λύσαντας έπι τη πνεuμαΤLκη της έκκλησίας οΙκοοομη πάλLν εΙς όμοφωνίαν έλθετνο και ΟLα τοίίτο καλως έντεσθεν ή τοσ της ΟLακονίας ονόμαΤL οεuτερεύεLν αότον παρα την άποστολLκην άξίαν όπονοείτω ο έπει και Πασλος οΙδεν έαuτον ΟLάκονον μuστη­ ρίων ΧΡLστοu, και ό τοσ παντος κύΡLOς ό OLOt σαρκος την άνθρωπίνην

12sq cf Act 3,2sq

εΙπών, έν μέσΟLς εLναL ώς ό ΟLακονων, ό τας ΟLαφέσεLς των ΟLακονLων

12 L.

ένεργων, καθώς φησLνό άπόστολοςο Καθάπερ οε το πσρ της έΠLτηοείας βλης έΠLοραξάμενον εΙς βΦος αLρεL την φλόγα και πεΡLφανεστέραν την αυγην άπεργάζεταL, οβτω το πνεσμα το αγLOν έν τη Στεφάνοu μεγαλοφU"L"qι γενόμενον έκοηλοτέρας έποίεL τας άκΤΤνας της χάΡLτοςο OLO πάντες προς αότον άφεώρων, οσΟLς

5

ην γνιbσεως μετοuσία ΤLνος και παLοεύσεως ο και κατα σuστάσεLς OL των λOLπων οοκοσντες πλέον εχεLν, οΤον εΙς φάλαγγάς ΤLνας OL' άλλήλων καταπuκνούμενΟL, οβτως uπομένεLν έπεφωντο τοσ Στεφάνοu την προσβολήνο ό οε πασLν έπίσης αμαχος ην, και πολλοΤς σuμμίσγων κατ'

αότον και έλάττοσLνο έν τoύτ~ τοίνuν το μεν φαLνόμενον Άλεξανορετς και ΛLβερΤΤνΟL και ΚuρηναΤΟL και OL πανταχόθεν ησαν ανθρωΠΟL προς τον της άληθείας άγωνLστην σuμπλεκόμενΟL, το οε ΟLα τοσ φαLνομένοu νοούμενον ό-πατηρ τοσ Φεύοοuς ην, OL' άνθρωπίνων προσώπων προς την έν τίi> Στεφάν~ λαλοuμένην άλήθεLαν έαuτον άντεγείρωνο άλλ' ή μεν άλήθεLα κατ α τοσ Φεύοοuς τροπαLοφόρος ην, καλως τρεΦαμένοu τοσ άΡLστέως πάντας τους προαγωνLστας της άπάτηςο ό οε ΟLάκονος της

2-3 cf

Ι

Cor 12,5-6

ΜΟΦΗΡaΓΨFaΕΛLΥΠSV της ΜΟΦΗΡ a Γνι (corr νοιαν ΜΙ (corr Μ2) ΟΦΗΡaΓSv

a

1 λύσαντας - όμοφωνΙαν om F a πάλιν V2) v 2 ανελθείν Φ 4 διαφοραν: διά­ &νθρωπΙνης: πνεuματικης ΦΗ

φωνης:

μη om par 5 έναποκαιόμενον F a 6 μεΙνΌ ΜΟΦΗΡ a rALSv 7 απιστούντων coll post ΦαρισαΙων ΦΗΡaΓVΙ (corr V2) 8 καL om Γ της θαuματοuργΙας ΦΗ καταχλεuαζόντων ΜΟΦΗΡ a rSv 9 a αυτοuς F ποιήσαντος ίn marg έμ V 10 τοσ δε Πέτροu μι~ om φύσεως F

Fa

φuχας τcT> ΧριστcT> ΜΟΦΗΡaΓVv

11 την προσθήκην Π 12 γεννη(corr V2) γενητης p a γεννετης ΜΙ (corr Μ2) ΟΙ (corr 02) 12-13 πάλιν - πύλην om Η 13 πύλην τοσ ίεροσ ALVl (corr V2) προκαθήμενος F a llS 14 τcT> Ll sscr το υ θασμα Λ Ι (τι add Λ 2) L 15 την πΙστιν: τΌ π(στει F a πολλών τοΙνuν: καL πολλών S προς add ίn marg V 2 16 σuρεόντων Υ σuνρεόντων ΨL 18 supra τοσ πνεύματος sscr &γ (= &rLOU) 02 τΌ (ante χάριτι) om LVl (sscr V 2) 19 τcT> om Fa 20 ίιπονοοίτο rS ίιπονοείτω V ante Πασλος add ό Υ έαuτον οΊΟεν ΜΟΦΗΡaΓLΠSVv 21 τών πάντων ΦΗΡaΓ της ΦΗΓΨFaΕVΙ

12 cf Act 6,9

15 cf Joh 8,44

17 cf Act

ΜΟΦΗΡaΓΨFaΕΛLΥΠSV

coll ante

79

Ι

σωτηρίαν οΙκονομούμενος οόκ έπυσχύνθη τίi> της ΟLακονίας ονόμαΤL,

2 cf Luc 22,27 9 cf Act 2,13 10 cf Act 2,41 6,5 20sq cf Ι Cor 4,1

SANCTUM STEPHANUM

1

οΙκονομών

ΜΟΦΗΡaΓVΙ

(corr

V2)

έΠΌσχύνθη M 20EYSv έπαισχύνθη ΜΙ ut vid (η ίn ras) cet το ... ονομα Ε 2 έμμέσοις FaV δ (post ώς) om ΟΓ διακονιών: διακονών Ηνι (sscr ι V2) 3 καθώς: ώς MOparv 4 δε: γοφ ΜΟΦΗΡaΓVΙ (corr V2) Sv δραξάμενον MOALllSv αϊρει: έγείρει νι (corr V2) 5 αότην Γ Ν (corr Λ2) L έργάζεται Ψ post οuτω add καL ΜΟ 6 ante Στεφάνοu add τοσ MOp a rSv ··τοσ·· V γινόμενον Ε 7 έποίη rF a δι' Ο Lll post πάντες ut vid alt πάντες eras est Υ προς: εΙς ΜΟ αφεώρων (έώρων S) προς αότον llS απεώρων ΦΗΡaΨΥ (ίn marg εβλεπον) V ante οσοις add έν

v

ΜΙ

(del Μ2) OALv 8 τινος μετοuσία ΜΟΦΗΡaΓVΙ (corr V2) v post add τας F a σuστάσεως Ρ a οί om Λ 8-9 τών λοιπών οί llSV2 9 ante πλέον add το Ε 1Ο έπιμένειν Ψ 11 έφΙσης ΦΗψπνι ( corr V2) πολλοuς Π 11-12 κατα ταότον M2fES 12 αυτών AL post αυτον add μεΙζοσι Π τοΙνuν del V2 μεν om Ρ a 13 καL Λιβερτίνοι om ΦΗ οί om FaE 14 δια: λΙαν Φ 14-15 το .. νοούμενον: ό νοούμενος ΜΙ (corr Μ2) ΟΦΗΡaΓv 15 δια ανθρωπεΙων AL 17 τρο­ παιοφόρος: ίn marg νικητης Υ 18 τοuς προαγωνιστας της: τοuς προ αγωνος τας της Η απάτης om Η ίn marg της πλάνης Υ κατα

0

0.0

10

15

80 708 Μ. 14 L.

ΙΝ

. SANCTUM STEPHANUM

ΙΝ

Ι

10

81

σκεuάζοuσLV, οατω XΙXL ό μέγας Στέφανος εΙς γην κλLθεLς το χαλεπον

ρων την οδσαν, αλλα ΠΟLωv την μη οδσαν αλήθεLαv. τΙ ταστα σuσκεuά-

σόντρψμα' τοσ αVΤLκεψέvοu έργάζεταL.

ζεLς κατα τοσ κήρuκος; προς τον δLάβολοv εLΠΟLμL άν- εΙ σοΙ τΙς έσΤL

Έντεσθεν γαρ γΙvεταL τοΤς αποστόλΟLς έΠL την οlκοuμέvηv ό δρόμος, αατη της πανταχοσ τοσ λόγοΙ) δLαφΟLτήσεως ή αρχή. εΙ γαρ μη τΌ κατ'

μηχανημάτων υΦηλοτέρα, τΙ πεΡL το σκεσος της αληθεΙας απασχολεΤς

έκεΙνοΙ) μLαιφοvΙQ' ό δημος των ΊοuδαΙωv κατα των αποστόλων έμάνη-

την κακόVΟLαv XΙXL αναφεΤς το πεΡLέχον καταλLπωv το έγκεΙμενον, οΤόν

σαν, τάχα μόVΟLς αν (!εροσολόμΟLς ή τοσ εόαγγελΙοΙ) χάΡLς έναπε­

ΤL ΠΟLOuσLV οι κόνες, τους λ(θοuς οΤς βάλλοvταL πεΡLχαίvοvτες, τοσ βάλ­

κλείετρ.

λοντος οόχ ιΧπτόμεVΟL; έπεLδη ΤΟLVUV απηλέγχθη BLιX των αληθεστάτων

κατα την οΙκοuμέvηv έθνων δLεσπάρησαv, πανταχόθεν τον δLάβολοv BLιX της των μuστηρΙωv δLδασκαλΙας έξεΙργοντες. οατω δέχεταL τον λόγον

ευρεΤν, πάντων προς την φαvέρωσLV της αληθείας αποβλεπόντων, ανα­

ΣαμάρεLα' οατως όδοσ πάρεργον ή τοσ εόνοόχοΙ) σωτηρΙα παρα τοσ

μέμvηταL τοσ ΙδίοΙ) παλαΙσματος XΙXL καταμερΙσας έαuτοu την έvέργεLαv

ΦLλΙπποu γΙvεταL' οατω το μέγα σκεσος της έκλογης Πασλος, θuμ~

εLς τε τους κατηγόροuς XΙXL τους δLκαστας XΙXL έν αμφοτέΡΟLς γενόμενος

XΙXL απεLλfj παρα τοσ δLαβόλοu καθοπλLσθεΙς, έπ' αότον τρέπεL τον

τους μεν λέγεLV τα Φεuδη κατα τοσ ΣτεφάνοΙ) προήγετο, τους δε μετ'

όπλLστηv τας ακΙδας, πάσης αότον υπερορΙζων της οΙκοuμέvης, ώς

'IOU-

μηδένα τόπον καταλLπεΤv τΌ πΙστεL τοσ ΧΡLστοu άνεπίβατον. έντεσθεν

BΙXLOLC; έvδLασπεΙρας πάντα γΙvεταL τ~ Στεφάν~, κατήγορος, δLκαστής,

ΑΙγόΠΤLOL, ΣόΡΟL, llάopeOL XΙXL ΜεσοποταμΤταL, ΓαλάταL, ΊλλUΡLΟΙ,

δήμLος XΙXL ή λΟLπη τοσ θανάτοΙ) όπηρεσΙα, οόκ εΙδως OΎ~ πτώμαΤL

μετα την ΤΟLαότηv έΠL Στεφάν~ Φηφον κατεvεχθήσεταL. καθάπερ γαρ

Μακεδόνες - XΙXL τα πανταχόθεν εθνη προσάγεL τΌ πΙστεL δLατρέχωv ό λόγος. όρ~ς τοσ ΣτεφάνοΙ) την αθληΤLκηv έΠLστήμηv; πόσΟLς σuvε­

OL εμπεφΟL των αθλητων υποβάντες το σωμα των προσπαλαLόvτωv

τρΙβη πτώμασLV ό άντΙπαλος, δόξας BLιX της σuκοφαvτίας υπέρτερος τοσ

χαλεπώτερον αότοΤς BLάo ΤLvος τεχναης εόστροφΙας το πτωμα κατα-

προσπαλαΙοντος γΙνεσθαL; 'Αλλ' έπανέλθωμεν πάλLV έΠL το στάδLOν. τΙσL λόγOLς αvαΚLvοuσL τον

9 cf Act 8,14

ΜΟΦΗΡaΓΨFaΕΛLΥΠSV 1 ποφα - άληθε.Ιας om ΦΗΡaF a ώς: ος Φ 2 οδσαν: άλήθε.Lαν ΦΗΡaΓ σuσκε.uάζΌ ΜΟΦ (-ζε.L) HpaALv κατασκε.uάζε.Lς ΨF a 3 κατα τοϋ κήρuκος om Ε ε.LΠΟΨL αν coll post κήρuκος ΦΗΡaΓVΙ (corr V2) σοι: σΙΙ Φ εσΤL ΤLς V2 4 ante Στε.φάν'1? add τι{> ΜΟΡ a ΓΨΕSν βλέΦον AL 6 καταλε.Ιπω Φ 7 οΙ: αΙ ΨAL YV2 πε.ΡLχαίνοuσαL Ψ Λ1 L YV2 πε.ΡLχαίνοuσL Λ2 πε.ΡLχένοuσL ΦΗ πε.ΡLέχοuσL Ρ a Γ

post τοϋ eras est ς Υ τοϋ βάλοντος F a τοΙΙς βάλλοντας ΦΗΡ των βαλλόντων Π 8 οόκ Ψ άπτόμε.ναL Ψ ALYV άπόμε.νΟL F a άπηλέχθη Υ άπηλε.γχον p a άληθε.στάτων: άνθLσταμένων ΜΟΦΗΡaΓΛLΠV (άθLστsscr ν) ν 9 ante &λλον add δ πονηρος ΜΟΦΗΡaΓVν sscr S ΤLνα om ΨF a ΕΥ προανταγωνLστην Π της άπάτης: τοϋ Φε.U80uς Ψ 1 Ο άναμέμνε.ταL U (corr L2) άναμε.μνήσκε.ταL S 11 παλαΙσματος: πλάσματος ΦΗυ (corr L2) και om F a αότοϋ φι (corr Φ2) F a την έαuτοϋ llS 12 τε. om AL τοΙΙς (post και) om llSV 8Lκαστας: ίn marg ΚΡLτας Υ 13 τοϋ om Ε 15 έγκατασπε.Ιρας ΜΟΦΗΡ a rS2 y ένσπε.ίρας ΠΙ (8LΙX sscr Π2) Sl (ν mut ίn γ et κατα sscr S2) V2 (8LΙX del) 15-16 ante κατήγορος, 8Lκαστής, 8ήμLος add και Φ ΗΓ a Γνι (del V2) ν 16 ante ή λΟLπη add πάσα 1V{ΟΦ ΗΡ a Γν .' πάσα" V ποΙ'1? Λ 16-17 ε.Ι[8ως - έ]πι om Η 17 έπι: έν S ante Στε.φάν~ add τι{> llS sscr V2 Στε.φάνοΙ,) ΥΙ (corr V2) καθάπε.ρ γαρ: και καθάπε.ρ Γ 18 άθλητων om Η όποβαίνοντε.ς φρ a Γ όπε.ρβαίνοντε.ς Η τι{> σώμαΤL MOFay 19 ε.όστροφΙας τε.χνLκης Λ 19 κατασκε.uάζοuσLν το πτωμα ΥΙ (corr V2) a

10

cf Act 8,26sqq

11 cf Act 9,15

ΜΟΦΗΡaΓΨFaΕΛLΥΠSV 2 τι{> άνΤLκε.Lμέν~ ΦΓSV των άνηκε.ψένων Hp a ε.ίργάσατο ΜΟΦΗΡ a rSVv ,3 γαρ om Ε έπΙ την οίκοuμένην om

Γνι (ίn marg add V2) 4 άπανταχοϋ ΨΕ τοϋ λόγοΙ,) coll post άρχή Ψ ή om Γ ε.Ι μη γαρ Ψ τΌ om F a κατ' om ΦΗΡaΓ 5 έμάνη ΜΟΦΗ p a ΓΨΠSν 6 μόνΟLς αν τάχα ΜΟΦΗΡa Γνι (corr V2) ν αν om Ψ

έναπέκλLστο

Fa

7 νϋν ΥΙ (corr V2)

8 κατε.σπάρησαν Φ HrF a EllSV

8Lε.σπάρη ν 8-9 8LιX - 8L8ασκαλίας om Ψ 9 έξε.φγοϋντε.ς Φ (-φγ-) Η 10 ante Σαμάρε.Lα add ή Ψ ν 11 γίνε.ταL coll post σωτηρία (10) llS έκλογης: έκγλωγης F a έκκλησίας ΜΙ (corr Μ2) ΟΦΗΓΛLΠSν ante Παϋλος add δ ΦΗν 12 παρα expunx V έπ': ε.Ις F a 12-13 τρέπε.L coll post δπλίτην Ψ δπλLστήν M2AL2 (ίn scribendo) δπλίτην cett 13 ante δπλίτην add μέγαν Π αότον om pa Γ 15-16 ΑlγUΠΤLOL ΣUΡΟL llιXpeOL και (και om Ψ) Με.σοποταμΤταL (post Με.σοποταμΤταL add Ίταλοι και ΜΟΦΗΡaΓν και Ίταλοι ALIVl) ΓαλάταL ΊλλuρLOΙ (post ΊλλuρLOΙ add και ΦΗ) Μακε.8όνε.ς καΙ ΜΟΦΗΡaΓΨFaΕΛUΥVΙ ν Αlγuπτίοuς Σuροuς (post Σuροuς add καΙ Π sscr V2) Πάρθοuς και Με.σοποταμίτας και (και om S) ΊταλοΙΙς Γαλάτας ΊλλUΡLOuς Μακε.8ό­ νας και L2llSV2 16 τα om rFay 17 δρ~ς: ίn marg βλέπε.Lς Υ 19 παλαίοντος

sscr προσ Λ γε.νέσθαL ΜΙ (corr Μ2) OHpa (coll post 18 όπέρτε.­ 20 άλλ' om ΥΙ (add V2) ante άλλ' verbum eras est V άλλ' 82,11 τα γαρ om ίn phototypia Ψ

ρος) rSv

-

16 L.

5

VUVL δε δLωχθέvτες παρα των Ίοuδαίωv άλλος άλλαΧΌ των

το Φεσδος, XΙXL οuκέΤL οΤός τε ~ν άλλον ΤLvα προαγωVLστηv της απάτης

οργης την σuκοφαvτΙαv προσδέχεσθαL. XΙXL ΠΟLκΙλως έαuτοv τοΤς 15

Ι

αληθεΙας παρα τοσ έχθροσ της αληθεΙας έπεβοuλεόετο, ώς ΟUΧL φανε­

δόvαμLς, την έν Στεφάν~ βλάΦον αλήθεLαν- εΙ δε έκεΙVΗ των σων 5

SANCTUM STEPHANUM

1Ο

15

18 L.

82

709

Μ.

5

ΙΝ

SANCTUM STEPHANUM

Ι

ΙΝ

15

οijμον οι σuκοφάντοn; Οό παόεταt, φησί, λαλων ρηματα κατα του·

φανοι;. πωι; οε καταλόσεt τον νόμον δ Ί ησουι; δ οuτωι; πεΡL τον νόμον

xott του νόμοu' &κηκόαμεν γαρ αότου λέγοντοι;, οτt 'Ιησουι; δ ΝαζωραΤοι;· οδτοι; καταλόσεt τον τόπον τουτον xotL &λλάξεt τα εθη &παρέοωκεν ήμΤν ΜωUσijι;. ή μεν οδν κατηγορία των του Ototι:, ,ι: ~, -, Ι λ β ο'λ Οι) ρητορων τοtαuτη. η υε των ακοuοντων otVOtot τtι;; επt τtνt χα ε-

εχων, δ τοσαυτα προι;βεβαίωσtν των αρχαίων νομοθετήσαι;, δ εΙπών­

παίνοuσt τ~ κατηγορηθέντt; τίνα κακίαν εν τοΤι; εΙρημένοtι; εφώρασαν;

νασθαt τον προλελuπηκότα κελευσαt το μηοε αρχεtν &οίκων χεφων

τα μεν γαρ προφερόμενα κατ' αότου των εΙι; uστερον εκβησομένων ην.

κατασ?tεuάσαι;, δ

"

"

"

xotL

τα νόμtμα

Οόκ ηλθον καταλυσαt τον νόμον, &λλα πληρωσαt, δ τον πεΡL του μη Otdt του μηοε την &ρχην όργtσθijναt τοΤι; μαθηταΤι;

φονευσαt νόμον

βεβαLώσαι;, δ τη επtθuμί~ σuνεκβαλων την μοtχείαν, δ

Otdt

Otdt του

μη &μό-

ξίαν πάθοι; όπερορίσαι;; πωι; οϋτε εμνημονεόθη ταυτα οϋτε σuνεξητάσθη τη κρίσεt; εβοuλόμην νυν παρεΤναί μοt των μtαtφόνων εκείνων

&ληθεόΌ, καν Φεόοηταt; εΙ μεν γαρ Φεόοεταt, το λuπουν οόκ εκβήσεταt, εΙ οε &ληθεόεt, τί &otxεL δ λόγοι; προμηνόων την εκβασtν; τα γαρ γtνό­ μενα πάντωι; εκβήσεταt xotL σtωπώντων xotL μή. δ οε φόνοι; του προμη­ νόσαντοι; τίνα φέρεt των λuποόντων οtόρθωσtν; εΤτα' κατηγορεΤταt μεν Ίησουι; δ ΝαζωραΤοι;, ή οε τijι; τψωρίαι; Φijφοι; εΠL τον Στέφανον φέρε-

στων το σuνέορων

που το χρuσίον εκεΤνο το τη λοtπη uλ"(j τη πεΡL τον ναον μtκρου οεΤν

ταt. καίτοt εΙ δ &οtκων κtνεΤ την όργήν, &οίκημα οέ εστtν ή του τόποι)

του Στεφάνοι) θάνατον καταΦηφίζονταt, Υνα μηοεν των σκuθρωπων

των εθων μεταποίησtι;, ταυτα οε οό παρα Στεφάνοu, &λλα παρα

xott

Otxot-

μαθεΤν πεΡL των τόπων όπερ ών χαλεπαίνοuσt,

Ισοστάσtον, που αι νόμtμοt ιεροuργίαt, δ κρtόι;, δ μόσχοι;, δ &μνόι;, ή

οάμαλtι;, ή περtστερά, ή τρuγών, δ &ποπομπαΤοι; χίμαροι;; εΙ εκείνων εΙι; πέραι; ε'λθΌ, οεtξάτωσαν οσα

Otdt

Otdt τουτο

τijι; μtαtφονίαι; έαuτοΤι;

εοεt σuγκtνεΤσθαt το Οtκαστήρων. ώ τijι; &οίκοι) των &κοuόντων Φήφοu. επεtοη Ίησουι;, φησίν, μεταποtήσεt τοuι; νόμοuι;, καταλεuσθήτω δ Στέ-

φησι: φασι v ad φησι add ίn marg ό post ρήματα add βλάσφημα ΜΟΓ2 (ίn marg) Sv (cf Act 6,11.13) 2 post &rLou add τοότοu ΜΟΦΗΡaΓΛLΠSVv (cf Act 6,13) 3 άλλάξη ΦΗ 4 εΙ'θη F a απερ εδωκεν p a &περέδωκεν Fa όμϊν Π Μωσης MOrL οδν om Ο 5 ή δε - τίς om νι (ίn marg add V2) ανοια: ίn marg μωρία Υ 6 κακίαν: κατηγορίαν llS έφώρασαν: ίn marg rδεσαν Υ 7 έσόστερον v ante ην add άπόδειξις F a post ην add άπο, ίn marg add δειξις Π2 sscr άπόδειξις S2 8 εφασαν V 9 Μωσέως ΜΟΦΗF ΠΙ (u sscr Π2) S κατατεθήσεσθαι Γ καταλuθήσεσθαι Φ τι mut esse vid ex το F a ante έν del έντοu υ έστι: ην S το άδίκημα κα.ν om Η 10 ante άληθεόει sscr το Η άληθεόει ΦΗFaπ Φεόδεται (post κα.ν) ΦΗFaΕΥπν ι (corr V2) εΙ μεν γοφ Φεόδεται om HAL λοιποσν Φ λοιπον ΓΡ a Π 11-12 εΙ δε - έκβήσεται om Υ 11 άδικη F a προμηνόων sscr σ ( = προσμηνόων) F a ante γοφ adG μεν νι (del ν 2 ) γινόμενα: ίn marg "γενησόμενα fort" υ 12 φθόνος Υ 13 λοιποόντων F a 14 ante Ίησοσς add ό ΗΡ a L έκφέρεται Γ άναφέρεται Υ 15 εΙ om Ρ a Γ ό om Υ ante άδίκημα add και Υ ή sscr V2 post τόποu add κατάλuσις V 16 έθνων OrF a Υ ήθων fort νι (έθων V2) 17 γενέσθαι ΨΥS γίνεται ΦΗΡ Γ 17-18 εδει πάντως Υ 18 εrδει F a ιXOLXou: δικαίας F a om Ε Φήφοu om Υ 19 φησιν Ίησοσς MOllS φησιν ό Ίησοσς ΦΗΡaΓVΙ (corr ν2) v νόμοuς: πόμοuς Η τόποuς F a Ε τόποuς ΨΥ καταλεuσθήτω: ίn marg λιθολεuσθήτω Υ καταλεuσθήτω - πως δε (83,1) om Η

3 Matth 5,17 3-4 cf Matth 5,21-22 5 cf Matth 5,28 5,39 7-8 cf Matth 6,19sq 14 cf Lev 16,20sqq

5-7 cf Matth

ΜΟΦΗΡ aΓΨF aEAL YllSV ανθρωπος οδτος V2 (cf Act 6,13)

a

a

1Ο

που δ οtώνuμοι; εκεΤνοι; ναόι;, ποu τα &πtστοόμενα των λίθων μεγέθη,

Ίησου γίνεσθαί φησtν δ κατήγοροι;, εΠL τον κατηγορηθέντα πάντωι;

1-4 Act 6,13-14

5

τijι; μεταοόσεωι; των προσόντων το κατα πλεονε­

του Μωuσέωι; μετατεθήσεσθαt. τί οδν εν τοότοtι; εσΤL το &οίκημα, καν

xotL 20 L.

83

Ι

τόποι) του άγίοι)

εφησαν γαρ αότον εΙρηκέναt τον τόπον καταλuθήσεσθαt

10

SANCTUM STEPHANUM

ΜΟΦΗΡaΓΨFaΕΛLΥΠSV περι om AL 2 εχων

1 ό οίίτως: οίίτως ΦΗΡaΓΕΛLΠ ή πως col1 post οίίτως (1) ΜΟΦΗΡaΓΛLΠSVv τοσαστα: πάντα ΜΟΦΗΡ Γπsν ι (corr V2) v 3 τον νόμον om Λ τον νόμον - πληρωσαι om Η μη om AL 4 post δια add δε Ρ a 5 της έπιθuμίας HF a ό alt: και ΦΗΡ a Γ τοσ υ το υ άμόνεσθαι (ίn marg έκδικεϊσθαι) Υ 6 προλελuπηκότα: λu ίn ras Ο προηδικηκότα Υ ίn marg ηνα (= μηδένα?) V2 κελεσσαι om Μον κελεόσας Φ κεόσαι Η μηδε: μη ΨΕΛ LYll χειρων άδίκων ΜΟΦΗ (αρχει[ν χει]ρων) p a Γνν 7 κατασκεuάσας: νομοθετήσας ΜΟΦΗΡ Γνι (ίn marg add κατασκεuάσας V2) v των προσόν­ των μεταδόσεως ΜΟΦΗΡaΓν ι (corr V2) v post κατα add την Π 8 όπερ ορίας F a περιορήσας Υ post πως add οδν ΜΟΦ2 (sub Ιίn) HparnSVl (del V2) v οuτε (post ταστα): ουδε V σuνεξετάσθη HFaynv 9 έβοuλόμην: ίn marg .ηθέλον Υ νσν: οδν ΦΗ μοι om Υ έκείνων om Ψ 10 τον τόπον (sed όπερ ών) F a όπερ: περι Ψ 11 διώνuμος: περιώνuμος ΨΥΠ (περιο ut vid ίn ras) 12 το τΌ: ητε F a τΌ π τΌ: ή F a om ΓΨΥSv 13 Ισοστάσιος F a αΙ νόμιμοι: ένόμημοι F a αΙ νόμοι νι (corr V2) 13-14 ή δάμαλις om ΦΗΡaΓ 14 ante χίμαρος add ό ΦF χίμαρρος ΜΙ (ut vid corr Μ2) ΨΥ χείμαρος ΗΓΡ a L χείμαρρος Φ πνι (corr V2) 15 θάνατον τοσ Στεφάνοu Μ (τ& Στεφάν&) ΟΦ ΗΡ a Γ ALllSv θάνατον Τc{) Στεφάν~ ν 16 έκείνων om AL έ.'λθοι ΜΟΦΗΡ a Γνν οσα: & Υ ΨF a

a

a

a

22 L.

84

ΙΝ

SANCTUM STEPHANUM

Ι

ΙΝ

ΟLe.σώσαντο. εΙ οε οόοεν τοότων έστΙν, όπερ οδ τ~ν Φ'ηφον έκεινrιν 'Ι:'

ε~rινεγκαν,

, "

t, ανη ΤLνος ο φονος,

,ι

e.Lπατωσαν.

'Αλλ' i.'Οωμe.ν έν τοΙς έφεξης των άγώνων, οπως άμόνe.ταL τοuς μLαL­ φόνους ό ταΤς νLφάσL των λLθων καταχωννόμενος, ποΙας άνΤLπέ.μπe.L

5

βολας κατα των άφLέ.ντων τας των λLθων βολάς. μαθέ.τωσαν 'ΙουοαΙων παίδες τα των ΧΡLσηανων οπλα, οΤς προς άμυναν των λυποόντων χprι­

σάμενος ό μέ.γας Στέ.φανος νόμον τι"i> βι~ το εργον πe.ποLrιταL. οί μεν

712

Μ.

10

γαρ θrιΡLώΟe.L ΤLνι και άπrινεΤ Τ'Ώ λόσστι κόκλ~ πe.ΡLστάντe.ς τον αγων προς ενα σκοπον οί πάντες εβαλλον, παν το όπο χεΤρα γενόμενον οπλον κατα τοσ Στεφάνου ποωόμe.νΟL. ό οε καθάπερ ΤLς ίe.ρe.Uς κατα τον πνευμαΤLκον νόμον εόαγη θυσΙαν ίερουργων οόκ άλλόΤΡLον, άλλα το i.'ΟLον προσάγων σωμα, και άντι σπονοης άπορραΙνων τοσ αίματος,

OL'

έ.αυ­

τοσ τον θεόν, ον έν τοΤς οuρανLΟLς άοόΤΟLς εβλεπεν, όπερ των πλrιμμε­ λοόντων έξLλe.οUτο,

15

e.Ue.pre.crLqt

τ~ν μLαLφονLαν αότων άμe.Lβόμe.νος,

βοων έν ταΤς των φονευτων άκοαΤς

KUPLe., μ~ στήστις αότοΤς τ~ν ιχμαρ­ OL' εόχης τ~ν ιχμαρτΙαν, ην τotίς

τΙαν ταότrιν. και ό μεν έξήλe.Lφe.ν αότων

OL μLαLφόνΟL έχεφογράφουν, οί οε και προς , Ι β ι λλ ., xotL"ι ου προτερον ανLe.σαν α οντες, εως ο

παρανόμΟLς αότων χερσιν ,

τrιν

24 L. 20

"

ευχrιν

Ι: ι

παpω~υνoντo

f

μέ.γας Στέ.φανος καθάπερ άνθe.σLν άπαλοΤς η opόσ~ ΤLνι κοόφτι περφ­ ρεόμενος εΙς τον γλυκόν τε. και μακάΡLστον ϋπνον έκλLθrι. 'Αλλ' εφθασεν ή νικrι τοuς άθλους, και προ των άγώνων όρωμεν τον στεφανΙτrιν. πριν γαρ θe.ωρησαL τ~ν άγωνΙαν, προς το πέ.ρας των άθλων

SANCTUM STEPHANUM

Ι

85

όπο τοσ λόγου παpήχθrιμεν. εΟe.L γαρ οΤμαL μ~ παραοραμεΤν έκεΤνα τι"i> λόγ~, OL' ων μάλLστα ή τοσ μάρτυρος άpετ~ ΟLe.Οe.Lκνuτο. οΤον ην το των φονώντων συνέορων, και πως κατ α τρ i.'σον πασL προς τον φόνον ό θυμος ΟLe.γήγe.ρτο· oσrι προς το κακον ην τοΤς σuνe.Lλe.γμέ.νΟLς ή σόμ­ πνΟLα' οΤον έ.κάστου το βλέ.μμα, οΤον το σχημα, οΤον το ΠεΡι τοuς οοόντας πάθος,. καθως παΡασrιμαLνe.ταL ή θεΙα γραφή, ΟΤL ΔLe.πρLοντο ταΤς καpoια~ς αίιτων και εβρυχον τοuς οοόντας έπ' αίιτόν, ος καΙ έν μέ.σ~

τοωότων και τοσοότων έ.στως και πάστι Τ'Ώ άνΤLκe.ψέ.ντι Οuνάμe.L Τ'Ώ έν τοΤς μLαLφόνΟLζ ένεργουμέ.ντι έ.αυτΟν άντεγεΙρων OLdt πάντων όπερέ.σχε. τι"i> μεγαλοφυεΤ τοσ φρονήματος, άνΤLΤLθe.Ις τι"i> μεν θυμι"i> τ~ν μακροθυμΙαν, ταΤς οε άπe.LλαΤς τ~ν όπe.Ροφrαν, τι"i> οε τοσ θανάτου φόβ~ τ~ν της ζωης καταφΡόνrισLν, τι"i> μLσεL τ~ν άγάπrιν, Τ'Ώ Οuσμe.νe.Lqt τ~ν e.UΠΟL·Ι·αν, Τ'Ώ σuκοφανΤLqt τ~ν της άλrιθειας φανέ.ΡωσLν. οό γαρ OL' έ.νΟς τρόπου νLκrιτ~ς ό της άλrιθειας άγωνLστ~ς άπεοεΙκνυτο, άλλα προς παν εΤΟος κακΙας της τότε. τοΤς 'IοuοαLΟLς ένεpγoυμέ.νrις έ.αυτΟν OLdt της ΠΟLκLλrις άρετης καταμερΙσας, και πασL συνεπλάκrι και όπερέ.σχε. των πάντων. οϋτως άκοόω και έν τοΤς γuμνLκοΤς άγωσL τοuς πλe.oνεκτοσντας κατ α τ~ν οόναμLν προς ολον πολλάΚLς άποΟυομέ.νους το γuμνLκον στάοων κατ α πάντων φέ.ρe.σθαL των άνΤLπάλων τα νLκrιτήΡLα. τοωστος ό τοσ σταοΙου των μαρτόρων καθrιγrισάμενoς προς πασαν τοσ άνηκe.Lμέ.νοu τ~ν οόναμLν έ.αυτΟν άνΤLτάξας λαμπρος Τ'Ώ κατα πάντων άναΟe.LκνuταL νΙκτι' τ~ν Φευοώνυμον σοφΙαν τ~ν OLdt ΛLβe.ρτLνων και Kυprιναιων και

15-16 Act 7,60 8-9 Act 7,54 ΜΟΦΗΡaΓΨFaΕΛLΥΠSCV 1 εΙ δε έστιν τοότων οίιδενν2 ου: ουν Η 1-2 έξήνεγκαν έκε(νην νι (corr V2) προσήνεγκαν F a έξήνεγκεν ν 2 φθόνος Π 3 εi.'δωμεν νι (corr V2) εi.'πωμεν ΜΙ (ex errore rubricatoris) i.'ωμεν (litt ornata Δ ίn marg om) Μ2 4 &ντιπέμπει: &ντηφΙει (ηφιει ίn ras) Ψ &ντιφήει Υ 5 βολας pr: βοας Μ2ΨF a EYllS φωνας Λ βολΙδας coni F. Mίiller &φιόντων F a βολάς alt: βολ(δας ΜΙ (corr Μ2) ΟΦΗΡ a Γνν ante 'Ιουδα(ων add οί νι (del V2) 6 post πατδες inc C χρησάμενος om Ρ a 7 βΙ~ νι λόγ~ V2 έπεπο(ητο Γ 8 και &πηνεΤ τΌ om Fa 9 εβαλλον: εβλεπον ΜΟΦΗΡaΓΕΠSCVν γινόμενον ALS om CV 11-12 οίικ &λλότρων - προσάγων om F a 12 ante σωμα add το Fa σωμα προσάγων V2 ante σπονδης add της ΜΙ (del Μ2) Ον σποδης Ψ &ποραΙνων ΨF a YllCV &πορρέων AL το αίμα llS 14 έξιλεοστο: ίn

marg

παρεκάλεσε

λέγων

ante

Υ είιεργεσ(αν F a 15 φονευόντων Φ Ηψπν και Κόριε add ΜΟΦΗΡaΓSCVν κόριε coll post αίιτοΤς νι (corr V2) στήσεις Φ 16 έξάλειφεν (α ut vid ίn ras) Π δι' είιχης om ALYl (sscr Υ2) άμαρτ(αν: &νομ(αν ΦΗΡ a rCV ante ταΤς add έν rFa. 17 έαυτων ΦΗΡaΛLΠSCV έχεφογγράφουν Ο και sscr Ε2 18 ante δ add ου MOALCv 19 περφεόμενος Ην περεόμενος L περφραινόμενος ES περιραινόμενος ΨFaΥΠ 20 τε om ΦΗΡaΓν μακάρων MOparAYllCv

έκλήθη ΜΟΦΗΡ a ΓΨΠC &νεκλ(θη

Fa

22

τω αθλων

Fa

5

22-86,1 Act 6,9

ΜΟΦΗΡaΓΨFaΕΛLΥΠSCV 2 δι' ον F a &ρετη om Cl ίn marg add 3 φονευτων Γ και πως: πως F a Ε ώς ΨΥν2 (.' και πως'· ίn textu νι

C2

"ώς" ίn marg V2) 4 διεγεΙγερτο V διεγεΙρετο AL διηγε(ρετο C διεγήγερται Φ διεγε(γερται Hp a διεγε(ρεται F a οση: οσον ΨΥ προς το om Ψ ην om S συνελεγμένοις F a 5 οίον το σχημα om F a ΕΠΙ (ίn marg add Π2) περι: ι sscr F a 6 διεπρΙωτο C 6-7 τας καρδΙας νι (corr V2) 7

post εβρυχον del το υ Ε

ος και coni F. Mann: και ος coni F. Mίiller

ος ΜΟΦΗΡaπsv (·'Ος"

ίn

&λλ'

textu ,'και' ίn marg) και ΓΨFaΛ LYCv έμμέσ~ φψν 8 τΌ έν: την Π τΌ S 9 τοΤς: ταΤς p a 10 &ντιθεις ΓΨF a Υνι (sscr τι V2) 11 όπεροψ(αν ut vid ίn ras C 12 ante ζωης add παροόσης Ψ ante μ(σει add δε Ον τΌ δυσμενε(~ την είιποιΙαν om Ψ είιποι'('αν: είιμένειαν ΜΟΦΗΡ a rnSVv 13 τόπου Φ 14 νικητης coll δ της &ληθε(ας &γωνιστης om ΜΙ (ίn marg add post &πεδεΙκνυτο Ψ Μ2) διεδε(κνυτο p a έδε(κνυτο Π &νεδεΙκνυτο S 15 της (ante τότε) om ΨFaΕΥ 16 κιχθυπερέσχε ΜΙ (corr Μ2) ΟΦΗΡaΓν όπερηόχετο F a των om Π (lac ίn loco) C 18 την om Γνι (sscr V2) 19 των &ντιπάλων om Ψ 19-20 το στάδιον pa Γ 20 των μαρτόρων om F a ante προς add ος ΜΟΦΗΡaΓΠSCVΙ (corr V2) ν 21 λαμπρως ΜΙ (corr Μ2) ΦΗνι (corr V2) 22 post την (ante ψευδώνυμον) add γαρ ΜΟΦΗΡaΓΠSCVν

10

26 L.

20

86

ΙΝ

SANCTUM STEPHANUM

Ι

ΙΝ

των άπο της 'Αλεξάνδρου πόλεως σοφων αυτ4) προσπαλαίουσαν δια

SANCTUM STEPHANUM

άναθερμαίνει την νόσον, ΟΤΙ και Μωϋσης,

ou

87

Ι

δη προσεποιουντο όπερ­

4>

5

της άληθους σοφίας κατηγωνίσατο, τον φόβον δια της παρρησίας, την άπειλην δια της όπεροψίας, την πικρίαν δια της ευποι'Ι'ας, το ψευδος δια της άληθείας. OL μεν προς τον φόνον εβλεπον και ηδη τας χεΤρας τοΤς λίθοις έξώπλιζον και τ4) βλέμματι και τ4) άσθματι και τΌ των όδόντων

713 Μ.

συμπτώσει την πικρίαν έπισημαίνοντες, ό δε ώς άδελφοuς έώρα και ώς

και το έντος των άδύτων διαφαινόμενον, αυτήν τε την θείαν δόξαν και το

πατέρας ησπάζετο.

άδελφοι και πατέρες,

της δόξ-ης άπαύγασμα' και της μεν πατρικης δόξης ουδεις όπογράφεται

μεν την συκοφαντίαν πιθανως συνέπλασσον, τ4) δε το των φονών-

ποις είδει τ4) άθλητΌ καθοραται, ώς ην χωρητον τΌ άνθρωπίνη φύσει,

των συνέδριον της άληθείας φροντιστήριον ην, ουκ έπέκοπτε φόβct> τον λόγον ουδε πάρετος προς την έλπίδα των κινδύνων έγίνετο ουδε προς τον θάνατον εβλεπεν, άλλ' έπι του uψους την ψυχην εχων και τα έν

προς την άγγελικην μεταποιηθεις 'χάριν, ώς και αυτοΤς είναι τοΤς μιαι­

,

,

'Άνδρες γάρ,

φησίν,

10

28 L. 15

νου έπιθυμίας. ό μεν γαρ έκβας την φύσιν και πριν έκβηναι του σώμα-

τος βλέπει τοΤς καθαροΤς όφθαλμοΤς ουρανίας αυτ4) πύλας δι'ίσταμένας

οuτω φαινόμενον. ό μεν οδν εξω γεγονως της άνθρωπίνης φύσεως και

είδους άλλοιωθέντος, και εΤΟε τα άθέατα και την όφθεΤσαν αυτ4) χάριν έβόησεν.

OL

νησθαι αυτοuς περι των δογμάτων συγχρώμενος. 'Αβρααμ τ4) λόγct>

δέχοντο, καλως τουτο γουν έν πασι ποιήσαντες ουδε γαρ ην άξία βεβήλων άκοη θείας έμφανείας διηγήματα δέξασθαι. έκεΤνος μεν οδν

είτα ~ των έφεξης άγίων διαδοχή. Μωϋσης έπι τούτοις τικτόμενος,

έκοινώνει τοΤς παρουσι της χάριτος, εΙς το κοινον έκεΤνα προτιθεις τ4)

άνατρεφόμενος,

δ ιηγήματι, ών κατα μόνας ηξίωτο, Θεωρω, λέγων, τοuς ουρανοuς

παιδευόμενος,

'Α"ιγυπτον, την

,

το

έπι

του

ορους

μυσταγωγούμενος,

'Ι σραη λ ιτικον οιασct> ι;:. , ζων, το , κατα" τον

'

άνεct>γότας και τον

ULOV

του άνθρώπου έστωτα έκ δεξιων του θεου.

δε Κράξαντες φωνΌ μεγάλη και συσχόντες τα ώτα αυτων ώρμησαν έπ'

7-8 Act 7,2

6-8 cf Act 7,55-56; Hebr 1,3 Act 7,57

17sq cf Act 7,20.21.22.30.34.36.37

ΜΟΦΗΡ a ΓΨF a EAL YllSCV 1 της om Ψ πόλεων ΟΙ (corr 02) αύτων Lt (ν del L2) προσπαλαίουσι p a 2 δια της παρρησίας: τη παρ­ ρησί~ Φ Ρ a Γ 3 εύφυίας sscr ποι Ρ a 5 και Τc{) ασθματι και Τc{) βλέμματι

S και Τc{) ασθματι om F al (in marg add F ai) Τc{) ασθματι και om Φ

και (post

ασθματι) om Lt (sscr L2) Π και τη om Α όδόντων om Η 6 ώς (post και) om Γ 7 άδελφοι om F a 8 post άκοόσατε add μου p a Γν 9 πειθαa νως ΦΗF llCV συνέπλασον Π συνέπλαττον SC επλασσον Υ συνέπλεκον MOALv ante συνέπλασσον add συνέδριον ΥΙ (del V2) 10 άληθείας: άδικίας Π άπέκοπτε v ante φόβ~ add Τc{) Π 11 προς pr om Υ έγένετο YC οuτε AL 12 το σΦος ΟΦΗΡ a rEAllSCVv 13 πάντα om Υ μάτην: μάταια AL μάτην άφραίνοντα: μωραίνοντα p a 14 παρ' a αύτων: παρα των ΦΗΡ έκείνοις C πεπλανεΤσθαι ΦΗΥCV πεπλανΤσθαι Fa 15 αύτοΤς F a συγχρώμενος in ras F a 16 ή: εΙ V κατα Fa αύτων ΓΑ όλίγον F a 17 ή om ΦΗΡaΓΨFaΕΥΠSCV εξης sscr έφ V όφεξης F a διαδοχή om F a Μωσης MOrSCt (υ sscr C2) 18 άνατρεφόμενος: άναστρεφόμενος Ρ a και Π άνατρεφόμενος και V παιδευόμενος om F a Ε δρος Η μυσταγωγοόμενος: ίn marg add διδασκόμενος Υ σταγωγοόμενος sscr μυ L 19 τον 'Ισραηλ ΜΟΦΗΡ a ΕΠSVΙ (corr V2) v 20 κόριον: Χριστον Ψ προμηνόων sscr σ (= προσμηνόων) V Ο ut vid mut ex

L

12 cf Act 6,15

18-19 Act 7,56

20-88,1

ΜΟΦΗΡ aΓΨF aEAL YllSCV 1 Μωσης MOS 2 άπεδείχθη ALC άνεδείχθη Ε τοσ δόγματος άπεδείκνυτο ΜΟΦΗΡ a Γνν άναστάντες AL 3 το το πέρας Η αγουσιν Υ της (ante τοσ) om Η 4 έκβηναι: έκβ ... ηναι (ίn verbo lac) Π έκβληθηναι ΦΗΡ a Γ 5 τοΤς sscr V2 καθαροΤς: καροΤς Ψ ante ούρανίας add τας ΜΟΦΗΡ a Γν ούρανίους ΜΦΗΡ a αύτc{) αύτc{) ΗΙ (corr Η2) δι'ίσταμένας: διιπταμένας Π in marg add άνεωγμένας Υ 6 την om v 7 ante δόξης add θείας rSC μεν om F a άπογράφεται Υ 8 δ' Υ 9 καθορατο Φ 13 άλλοιωθέντος: λαμπρυνθέντος ΦΗΡ a ΓΑLΙ (άλλοιωθέντος in marg U) SCV και (ante είδε): αύτc{) ΦΗΡ a rSC αύτω και Π ··αύτω Ό και V om Ε ί'δεν ΦΗΨF a

LYllC

30 L.

14 έξεβόησεν ΜΟΦΗΡ a Γ (corr V2) v παρέχοντο sscr δε

όφθεΤσ~ν: in marg add φανεΤσαν Υ

ΠΥν συνέσχον ΜΟΦΗΡ a ΓΨΕΑLΠVΙ Η 15 ποιήσαντος F a ποιοσντες Hpa Γν ποιοσντος Φ ούδε: ού Π άξία ην C 16 διήγημα ΨF a llS 17 κοινωνεΤ Υ έκοινώνησε ΦΗΡ a Γνν τοΤς παροσσι om AL έκεΤνο Ψ έκείνω F a έκείνων ΦΗΡ a Γ 17-18 το διήγημα Ψ 18 ων: 01) ΦΗΡ a Ο Π θεωρων λέγω F a 19 άνεωγμένους paA (άνε­ ωγμένους τοΙΙς ούρανοΙΙς)

15

OL

κύριον προμηνύων μυστήριον. Ο και μάλιστα συγκινεΤ το συνέδρων και

15-17 cf Act 7,2-7

10

δε συνεΤχον τα ώτα και το διήγημα της όπτασίας ου παρε­

παράγεται και ~ κατ' αυτον [στορία πασα δι' όλίγων όπ' οψιν άγεται,

ων

5

φόνοις έν θαύματι, προς την 'των άγγέλων άξίαν του περι το πρόσωπον

πάσι πάντα περωρων ώς παιδία μάτην άφραίνοντα έπαιδαγώγει τ4) λόγct>, τοΤς παρ' αυτων έκείνων πιστευομένοις εΙς άπόδειξιν του πεπλα-

μαστι'ζων

20

και διαναστάν-

χαρακτηρ δια του λόγου, το δε άπαύγασμα έν τ4) όφθέντι τοΤς άνθρώ­

ακουσατε.

OL

σπουδάζειν, συνήγορος έπεδείχθη του δόγματος. έφ'

τες το πέρας έπάγουσιν άξιον και της Ιδίας πικρίας και της του Στεφά-

L Υν v έκ δεξιων έστωτα Γνι (corr V2) v 2Ο a μεγάλτι om S συν έχοντες Ψ συ&σχόντες (eras ut vid σ aut ν sscr ε) F συσσχόντες Υ συνσχόντες ΥΙ (ν del V2) αύτων om Γν

20

88

INSANCTUM STEPHANUM

ΙΝ

Ι

αότον δμοθuμαΟόν. καλως προσέθηκεν ή περι αότον ίστορΙα την xpιxU­

γην τοίς εργΟLς, Υνα οεΙξυ την της προαφέσεως αότων προς τοuς Σοοο­ μΙτας σuγγένεLαν. και γαρ και το εκεΙνων &νόμημα XPΙXUrTj παρα του

κρΙνοντος ώνομάσθη. KpιxurTj γάρ, φησΙ, Σοοόμων και Γομόρρας

5

&νηλθε πρός με. εκραξαν τοΙνuν και ΟUΤΟL, Υνα &κοuσθΌ αότων ή επι

ήμίν οε σuναγωνLζέσθω τΌ καθ' έαuτον ιστoρΙqι προς την των φuχων σωτηρΙαν. 'καθάπερ γαρ εν τοίς σωμαΤLκοίς &θληταίς οι των &γώνων παuσάμενΟL παLΟΟΤΡLβουσL τοuς νέοuς ταίς &θληΤLκαίς γuμνασΙαLς, OLιX ΤLνος τεχνLκης εόστροφΙας εκοuνεLν τας λαβας των &νΤLπαλαLόντων ΟLοάσκοντες, οίίτως οίμαL οείν και ήμας OLιX του μεγάλοu Στεφάνοu

εναντΙων πλεκόμενον.

του θεου. λέγοuσL τοΙνuν επι &νατΡοπΌ των της εόσεβ~Ιας οογμάτων,

Ωό μην ηγνόεL δ &θλητης OLιX της ΠLκρΙας των μLαLφονοuντων εόερ-

OLO

και εόλoγΙqι τοuς μLαLφόνοuς &μuνεταL, οόκ

&ξLων προς τας εναντΙας εκβάσεLς την επ' αότ:

των

το

Fa

των

ΦΗΡaΓΠ

αίιτων

ΦΗFaπ

Ιαuτων

νι

(corr

ΦΗΡaFaπ καταλλεuόντων EC 9 γινόμενον - νικητήom F a έν om Γ 10 άμόνεται: άμε(βεται ΦΗΡaΓπsν 11 αίιτων 12 έκείνων Φ 13 ήξ(ωται F a ήξΙωτο ώς om U (ίn marg add 14 Χριστον: χρηστως F a ante Χριστον sscr προς S2 πολεμ(οις προσφέρεσθαι: άμε(βεσθαι p a 15 γαρ: καΙ Λ ϊδεν Ηψπcν οίδεν της μακροθuμίας τον νομοθέτην ΜΟΦΗΡaΓν έπεμνήσθη FaS 15-

om

Fa 16 των νόμων των: τον νόμον F a τω/// νόμω/// των Π 16 κελεόοντα F a κελεuόντων coll post νόμων των (15-16) Ψ 17 προσεόχεσθαι om νι (ίn marg add ν 2 ) δ sscr ν 2 18 αίιτων F a 19 τον om Υ 21 σuνπαρέδραμε ΦΡaΨFaπν 22 Ιαuτ rS2Cv έν γοφ: το γαρ έν V φησΙν om Υν όψώμεθα F an 9 ante οόκ add εΙ οδν ΜΟν καΙ Ε σημα(νει ώς V ante φωτΙ add τι"i> rCv γαρ om ΜΟΨFaΥV 10 άφιοεΤν Υ εΙς: προς V om F a post ηλιον add τον Ε 11 post τουτέσΤL add έν ΜΟΦΗΡaΓUΠSCν έκπορευόμενον Π 12 το om Υ 13 δόξ~ L ante υίου add του ΜΟΦΗΡ a :Ι;;ΑLΠS2ν έγΙνετο Fan γΙνεται ΜΟΦΗ p a rSv 14 την om Φ φήσωμεν ΦΨF a llC 15-16 τοΤς ρηθεΤσι Ψ 16 στ' αν MOparLYllCV λέγe.L ΦΗFaΠVν ante οUτe. add ον S ϊοεν ΗΨFaLΥΠCV post εΤΟεν (ϊοεν) add αότον ALllV2 y 17 τε. alt om ΦΗΡaΓΠ τε. καΙ ut vid ίη ras C του alt om ΕΙ (sscr Ε2) YCV 18 χωρητικη Φ Λ ΥΠ κατέστηκεν Ψ 19 άποφηνάμενος - θΙαμα: e.ΤναL άποφηνάμενος το όικήρατον θέαμα C θέαμα: θεΤον M2ES θεΤον θέαμα (ut vid e coni, cf 91,4) ΜΙ (θέαμα del Μ2) ΟΦΗΡ a Γν οϋτε: οόθ' Υ οόοε ALll έστΙν ΦΗΡ a

αρ' Υν αρα HpaFav αρα Ψ

Ι

2

αρα

a

10

χριστομαχούντων προβάλλεται. φασΙ γαρ το καταδεες τοσ μονογενοσς

δ Πασλος, προς αuτοuς εYΠOtμι αν; τί δε προ έκείνοΙ) δ προφήτης

7-8 Ps 35,10

5

νόησιν. οόκοσν εΙ χωρΙς πνεύματος οuτε κύριον Ίησοσν εστιν ΙδεΤν,

νετο. έπεί, πως την εόαγγελικην άπόφασιν άληθεύειν φήσομεν, στι Θεον οόδεΙς έώρακε πώποτε; πως δε τον άπόστολον μη έναντία τοΤς

6 cf Act 7,55

38 L.

παρα τ'i'jς γραφ'i'jς μεμαρτύρηται. δ γαρ Στέφανος οόκ έν τη άνθρωπίνη

Δαβίδ, άμφότεροι τη διδασκαλί~ τοσ πνεύματος την τοσ μονογενοσς μοu· κάθοΙ) έκ δεξιων μοu· σ τε άπόστολος έν δεξι~ τοσ θρόνοΙ) τοσ θεοσ κεκαθικέναι λέγει τον κύριον. εΙ οΙΙν ή στάσις τ'i'jς έλαττώσεως, ή καθέ-

δρα πάντως τ'i'jς δμoτtμίας έστΙ σημεΤον, Τι τοCνuν παραγραφέσθωσαν

6-7 cfI Tim 6,16;

Ι

Cor 12,3

16-17 Ps 109,1

17-18 Col 3,1; Hebr 1,3

ΜΟΦΗΡaΓΨFaΕΛLΥΠSCV 1 άληθεύειν ίη ras (del est verbum inciάνα ... ) V έπαληθεύειν Π αρα p a ΓΕ post αρα add οδν SC 2 a πνευματομάχων ΜΟν πεφανΙρωται AL τι"i>: το F 3 μ.e.μαρτύρεται L μe.μαθήκαμεν ΦΗΡ a Γ 4 βλέπειν F a 5 όινακραθεΙς: ίη πiarg μe.μιχθεΙς Υ 6 εΙ-ΙοεΤν om F a ante πνεύματος add του parv 'Ιησουν: υίον L om ΥΙ (ίη marg add V2) coll post εσΤLν Ε post ίοεΤν S lοεΤν: είπέLν

piens

MOparVv (cf Ι Cor 12.3) 7 φησιν om ΥΙ (sscr V2) κανοησαι sscr Τ Η κατανοεΤν Υ 8 σαφώς: ίη marg φανερώς Υ ό sscr F a υίος: κύριος φρaΓ κ~θoρατα~,: έστιν: 9 Τι or,n E~ 10, ίστορ,ηθέντων: σκοπηθ~ντc.:>ν φρ a rS οπλον: οπλων της F a ευσεβειας p a ασεβουντων Υ παρα: εκ AL 11 Χριστομάχων ΜΟν φησΙ pa το om ΠΙ (in marg add Π2) post μονογενους eras est alt του μονογενους Ε 12 τούτου ΜΟΦΗ ΡΨSν γαρ om ΡΨ (ίη editione separata falso ad Ιίη 10 indicatur) παΡLστάναι pay ίστάναι ΦΗ ante τ'Ώ add έν ΨΥSCVΙ (del V2) δόξΌ: δόξ~ Ll (ίη marg oεξι~ U) Οe.ξL~ Mopa Γν οε ( = Οe.ξL~) S 13 άπόοειξιν ~ πατρος om AL ποιουν pa του (post ποιοσνται): το Hpa Γ ΨF a εΤναι om ΥΙ (ίη marg add V2) 14 ό pr om pa προς om ΗΡ a εϊποιμ' Υ εϊποι ESV2 εϊποιεν Γ ALC ante προ add καΙ ΜΟΡ a rS2 y 14-15 ΔαβΙο ό προφήτης Ψ 16 γαρ om Ψ φησιν coll post κυΡί~ μου (16-17) ALYCV om FaE 17 τε: οε ΜΟΦΗΡaΓΠν τοσ θρόνου om ΥΙ (sscr V2) 18 καΙ καθηκέναL F a Π τον κύριον λΙγει Π Τι (ante καθΙορα) om Λ 19 άπογραφέσθωσαν C

15

92

ΙΝ

.SANCTUM STEPHANUM

ΙΝ

Ι

τας μεγαλοπρεπείς μαΡΤUΡLας, δι' ων το όΦηλον της αξΙας διασημαΙνε40 L.

SANCTUM STEPHANUM

Ι

93

οuτε την έπ' Ισχίων καθίδρuσLν του ασχημαΤLστοu παραληΦόμεθα,

ται Τι και ταότην εόσεβως έκδεχέσθωσαν. i.'ση γαρ έφ' έκάστοu των

αλλα δι' έκατέρας φωνης το έν παντι αγαθ~ στάσιμον και έν παντι

εΙρημένων διδάσκαλος ή του πνεόματος χάρις. ό μεν γαρ Στέφανος,

αμετάθετον εόσεβως ένοήσαμεν. ο τε γαρ έστάναι και ό καθησθαι το

έφθέγξατο. ό

θείον λέγων οόδεν προς αλλήλοuς έν τη των ρημάτων έτερότητι περι

5

δε Δαβιδ ένπνεόματι καλεί όtότoν κόριον, καθως λέγει το εόαγγέλιον' Παυλος δέ, καθως αότος έκείνός φησιν, έν πνεόματι λαλέL τα μuστή~-

τον νουν διαφέρονται, ό μεν βεβηκέναι παγΙως, ό δε καθιδρυσθαι αμε-

720 Μ.

ρια. εΙ οδν εΙς ό διδάσκαλος, οόδεμΙαν προς έαuτον διαφωνΙαν εχων,

πλήρης ων πνεόματος dtrLOU, είδέ τε

10

και

& είδεν

ό δε διδάσκαλος το πνευμα της αληθεΙας έστί, το έν τοίς θεοφοροuμέ­

καθ' έαuτον έκάτερος λόγοις διηγοόμενοι οόκ εδωκαν νoέLν, ΟΤΙ του πατρος έστωτος ό ULος έν καθέδρ~ έστί, καίτοι μόνης μνησθέντες της

σειεν; αλλ' ετερον ή καθέδρα, φησΙ, και ετερον ή στάσις ένδεLκνuταL

του ULOG καθιζήσεως, τον αότον τρόπον και έπι του Στεφάνοu του ULOG

νουν κατα το προχεΙρως νοοόμενον. φημι καγώ. αλλ' οόχ, οπερ έπι

την στάσιν ακοόσας οόκέτ' αν ευλόγως περι της του πατρος καθέδρας

των σωμάτων ή των ρημάτων εμφασις δεLκνuσL, τουτο και έπι της

όπονοήσειας. ώς γαρ έπι του Παόλοu καΙ του Δαβιδ το καθησθαι τον

,

πατέρα δια του καθΙσαι τον ULOV έκ δεξιων σuνωμολόγηταL, καίτοι του

,

,

'"

λ ογι'ζθ "'θ' "ι εσ αι. επ αν ρωποu μεν γαρ η

καθέδρα την έπ' ΙσΧί~ του σώματος όπογράφει θέσιν, ώς αν μη δια

λόγοu μηδεν περι του πατρος προδιδάξαντος, κατα τον αότον τρόπον

παντος κάμνοι της αγκόλης ό τόνος έφ' έαuτου το βάρος αν έχων του

και έπι του Στεφάνοu ή του

σώματος. και το εμπαλιν ή στάσις ορθιον έπι γονάτων έρμηνεόει τον

πατρος σuνενδεLκνuταL. οuτω γαρ αν ό της εΙκόνος διασωθεΙη λόγος,

ανθρωπον, οόκ έπ' ΙσχΙων δια καθέδρας αναπαuόμενον. έπι δε της

εΙ παν ο τί πέρ έστιν έν τoότ~ νοοόμενόν τε και καθορώμενον το αότο

ULOG στάσις το i.'crov και έπι της δόξης του

όπερεχοόσης φόσεως καθαρεόει των τοιοότων νοημάτων ή καθέδρα τε και ή στάσις, έπίσης έκατέρα της κατά το πρόχειρον νοοuμένης έμφά42 L.

σεως κεχωρισμένη. οuτε γαρ την έπ' αγκόλης στάσιν του ασωμάτοu 6sq cf supra 92,4-6

4-5 Matth 22,43

6 cf

Ι

Cor 14,2

ΜΟΦΗΡaΓΨFaΕΛLΥΠSCV 1 μεγαλοπρεπεΤς: θεοπρεπεΤς ΜΟΦΗΡaΓν άξίας: δεξιας ΜΙ (corr Μ2) Ον 2 και: κατ' F a αύτην ΦΗΡaΓF a ί'ση: εΤς ΜΟΦΗΡa rF a ALllV2 (ί'ση ΥΙ) ν έκάστ~ C 3 διδάσκαλος om Sl (sscr S2) γαρ om U (sscr L2) 4 ί'δεν .. . ί'δεν .. , ί'δεν Φ ΗΨ FaYllCV τε om parn 5 αύτον καλεΤ ΟΨCν κόριον: Ίησοσν Φ εύεαγγέλιον ΥΙ (corr V2) 6 δε om Π αύτος om ΨΥC post φησιν add διδάσκει οτι Ψ τα om ΥΠ 7 εΤς om F a δ om Ρ a post διδάσκαλος add και Γ προς έαυτον om Ψ αύτον Ρ a διαφων(αν προς έαυτον CVl (corr ν 2 ) 8 δε: γαρ ΜΙ (corr Μ2) Ον Ιστι col1 post διδάσκαλος ΜΟΦΗ pa ΓΠν θεοφόροις C 9 γενόμενον: γινόμενον ΦΗΡa Π νοοόμενον (νοου ίn ras) V τινα om V των om Μον ι (sscr V2) post των add γινομένων πν2 καθυποπτεόσειεν: ίn marg ύπονοήσειεν Υ 10 ή pr om Λ 11 νοσν: νσν parn2 σόμφημι SC οπερ: ωσπερ C 13 εύαγές Ιστι λογίζεσθαι: εύαγγελ(ζεσθαι F a Ιπι sc γαρ om YS 14 Ιπ' Ισχίων SCV Ιπι τ{f> Ισχί~ ΜΟΦΗΡaΓν Ιπι των σχίων Π ύπογράφη Η αν sscr S2 15 κάμνει Π άγκόκλης Ll (κ del L2) έαuτ{f> F a έαυτης Π άντέχων Π εχων

pa 15-16 τοσ τοσ σώματος υ (corr F a ante γονάτων add των llSV 2 17 HF a της om ν 18 νοημάτων om Γ ΦΗLΠVΙ (corr V2) ίn marg έξ ί'σου Υ \ ex -~ένη) ':2 την: της pa άγκόλυ ασωματου: σωματος Π

U)

16

το

om

Η

ορθριον

Ισχ(~ ν δια: Ιπι ALll Ιπει 19 Ιπίσης: έπ' ί'σης ΜΟΕ έφ' ί'σης 20 και χωρισμέναι F a κεχωρισμένης Λ Υν άγκόκλης U (κ et ς del L2)

5

ταθέτως το θείον έντ~ αγαθ~ δογματίζοντες. ωσπερ δε ό προφήτης ΔαβΙQ και ό απόστολος Παυλος την τουμονογενους καθέδραν έν τοίς

νοις γενόμενον, πως αν τις διαφωνΙαν τινα των δογμάτων καθuποπτεό-

ασωματοu φuσεως εuαγες εστι

15

& είδε

ΜΟΦΗΡaΓΨFaΕΛLΥΠSCV 1 Ιπ' Ισχί~ ΜΙ (corr Μ2) OHpary (ίn marg add κατρέδα) ν Ιπι Ισχίων S των Ιπισχίων Φν καθέδραν S παραληΦώμεθα ΓΠ παραλημΦόμεθα Ψ 2 έτέρας Ψ το: τ{f> Γυ (corr L2) C άγαθον L ΨΕ post άγαθΟν (pro άγαθ{f» add και Ε ante και add ται ΥΙ (sscr ε = τε V2) Ιν παντι alt om V 2-3 και Ιν παντι - Ινοήσαμεν om Η 3 Ιννοήσωμεν πν2 (ex Ινοήσαμεν) νοήσωμεν ΜΙΟΓ νοήσομεν MzraSv Ο τε: οτι F a καθσθαι sscr η Π καθήσεσθαι ΦΗΡ a 4 θείων sscr ο L Ιν om VI (sscr V2) 6 post δε δ add τε CVl (del V2) 7 Πασλος om VI (add V2) τ'Ό '" καθέδρ~ Fa 8 καθ' del V2 έαυτοός ΦΗΓΨΥνι έαυτοσ F a V2 έαυτοΤς Ρ a έαυτων L2 ίn marg έκατέροις Φ F a L έκάτεροι Λ Ικδιηγοόμενοι Γ ούδεδωκανοεΤν ( = ούδ' εδωκαν νοεΤν) Η 9 post κα(­ τοι add γε ΜΟν 10 υίοσ pr: Χριστοσ ΠΙ (corr Π2) καθηζήσεως F a καθη­ γήσεως Γ ante τοσ υίοσ alt add δ Λ ι (del Λ 2) 11 ούκ ετ' αν M2L Υν ούκέτι αν φρac ούκ ετι αν Γ ούκ αΙτίαν ΜΙΟ ούκ αν τις S περι της: την Π τοσ πατρος om Υ post πατρος add μόνου ΜΨ a ES καθέδραν Π 12 ύπονοήσειας ΜΟΕν ύπονοήσιες Ψ ύπονοήσει Υ ύπονοήσειεν cet ώς: ον F a ωσπερ a AL οΤς Ψ Ιν οΤς Υ γαρ om F καθέσθαι sscr η Π 12-13 τον πατέρα om pa 13 δι' αύτοσ F a δια - καθίσαι om p a καθήσαι ΦΗΥν καθησθαι FaSC 14 περι om V προδιδάξαντος: προ sscr Λ Ικδιδάξαντος F a προδείξαντος ΠΙ (δα sscr Π2) 15 το: τον rF a Τσον MESv και alt sscr

S και Ιπι om AL 16 συνεδείκνυτο Ρ a συνενδε(κνυται sscr ν (= -νυνται) Fa οίίτω: οίίτε AL γαρ ίn textu ώς ίn marg L αν om Υ διασωθη paF a πέρ Ιστιν: πάρεστιν Υ Ιν τοστον (Ιν 17 εΙ: η ΜΙ (corr Μ2) OC addidisse vid -Π2) Π τε om Φ ΗΡ a Γ τε καθορώμενον om F a ι τω αύτω HrF a

10

15 44 L.

94

ΙΝ

SANCTUM STEPHANUM

Ι

και έν τ~ άρχεΤόΠ~ ΠLστεUOLΤΟ. και ώς έν τ~ άγαθ~ το άγαθον και έν τ~ φωτι το φως και έν πασL το πρωτότυπον κάλλος δLα των οΙκείων έν τ1j εΙκόνL χαρακτηρCζεταL, οϋτω και έν τ1j καθέδρ~ του υ[ου, Ο τί

ποτε νοεΤν τουτο το σνομα δCδωσL, και ή του πατρος καθέδρα κατα-

5

λαμβάνεταL, και έν τ1j στάσεL ή στάσLς, ώς αν μη δLαπέσOL της εΙκόνος ό λόγος, έν τ1j άπαλλάξεL των ΙδLωμάτων του άρχετόπου άλλΟΤΡLOό­ μενος.

Ταυτα ήμΤν, άδελφοί, κατα πάροδον προς το προκείμενον ζήτημα τεθεωρήσθω, της του Στεφάνου όπτασίας την ΤOLαότην θεωρίαν έπεLσε-

10 νεγκοόσης τ~ λόγ~. γένΟLΤΟ δε ήμας μη θεατας μόνον γενέσθαL της του Στεφάνου άθλήσεως, άλλα και μετόχους της χάΡLτος πληρωθέντας του άγίου πνεόματος, εΙς καθαCρεσLν των άνΤLδCκων, εΙς δόξαν του

721 Μ.

κυρίου ήμων Ίησου ΧΡLστου,

c1) ή δόξα και το κράτος εΙς τοuς αιωνας

των αΙώνων. άμήν.

ΙΝ

SANCTUM STEPHANUM 11 EDIDIT ΟΤΤΟ

ΜΟΦΗΡarΨFaΕΛLΥΠSCV και ώς: και ωσπερ πν 2 (και ώς νι) καθως ΦΗΡ a Γ post καθως (pro και ώς) add και p a 2 κάλος F a 3 έν pr om Fanv t (in marg add V 2) 4 το ονομα τουτο οίοωσL νι (corr V2) το om Φ ονομα: νόημα S πατρος: σωτηρος Ν (corr Λ2) L 5 ante και add δμοίως ΜΟΠν δμοίως οε ΦΗΡ a rSC έν om Ψ ΟLαπέσεL F a ΟLαπέση Υ, 6 έπαλλάξεL Μ2 (ut vid ex απαλλάξεL) ΦΗΡaΓΛLΥS uπαλλάξεL Εν 8 ταυθ' Υ όμΤν ALl (sscr ή L2) C fort ΜΙ (η ίη ras) 9 τεθεωρήσθω: τεθεωρεί­ σθω Λ Ι (corr Λ 2) L fort ΜΙ (η ίη ras) τεθεωρέσθω Ψ έπεσενεγκούσης Fa ο' Υ 10 θεατας γενέσθαL μη μόνον Γ 11 Στεφάνου: άγίου ΦΗΡ a Γ

post

μετόχους ίη

extrema pagina verba

ηοη

iam legi possunt

Η πληρωθέντες Φ 12 ανΤLοίκων: έναντίων S post ανΤLοίκων add εΙς κατάλυσLν των έπεμβαLνόντων οεLνων, εΙς τψην και κράτος του κυρίου ήμων Ίησου ΧΡLστου, 4> ή οόξα και ή προσκύνησLς και ή μεγαλοπρέπεLα αμα τι"i> πατρι συν άγί~ πνεύμαη, νυν και αει και Ρ a εΙς alt: και Γ om Π post δόξαν add οε Π πατρος και υίου και άγίου πνεύματος νυν και αει ψ sscr και επαLνον V 2 12-13 εΙς δόξαν - κράτος om p a του κυρίου - κράτος om Ψ 13 4> - κράτος: μεθ' ου τι"i> πατρι ημη κράτος συν άγί~ πνεύμαη Π post δόξα add συν τι"i> αχράντ~ πατρι και τι"i> άγί~ πνεύμαη ν και το κράτος om ΦΓΕΛLYCv 14 των αΙώνων

om

ΜΦFaΥν

αμήν

om MF a

LENDLE

ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΝΥΣΣΗΣ

CONSPECTUS SIGLORUM

ΕΤΕΡΟΝ ΕΓΚΩΜΙΟΝ ΕΙΣ ΤΟΝ Ψ Ε

ν

codex Sinaiticus gr. 493membr. saec. codex Vaticanus gr. 446 membr. saec. ΕΙ = folia 263r-271r ΕΙΙ = folia 378v-385v textus vulgatus editionis Mignei

ΑΓΙΟΝ ΣΤΕΦΑΝΟΝ ΤΟΝ ΠΡΩΤΟΜΑΡΤΥΡΑ

ΥΙΙΙ/ΙΧ ΧΙΙ

Έπεδήμησε Χριστος τίi> κόσμ~ εΙς σωτηρίotν κotι μετ' otυτον εβλάστησotν OL κotρποι της εκκλησίotς. ε'λotμΦεν ό μάρτυς της άληθείotς κotι συνέλotμΦotν

OL

μάρτυρες της μεγάλης οΙκονομίotς. ήκολούθησotν

OL

OL φωστηρες της

5

μotθητotΙ

τίi> διδotσκάλ~ τοΤς κυριotκοΤς ί'χνεσιν όδεύοντες μετα Χριστον χριστοφόροι' μετα τον ηλιον της δικotιοσύνης

721 Μ.

OL

οΙκουμέ-

νης. κotΙ πρώτος μεν ήμΤν ό 'Στέφotνος ηνθησεν, ουκ εκ τών 'Iοuδot'iκων

άκotνθών πλotκείς, άλλ' εκ της εκκλησιotστικης ευθηνίotς πρώτος κotρπος

10

τίi> κυρί~ προσενεχθείς. 'ΙουδotΤοι μεν γαρ στέφotνον εξ άΚotνθών πλέξotντες τη κεφotλ η του σωτηρος επέθηκotν, άξίους της κotκης γεωργίotς

otυτών τοuς κotρποuς επιδειξάμενοι τίi> δεσπόττι του άμπελώνος, ώς δια της προφητείotς προotνεφώνει λέγων- Άμπελων κυρίου Σotβotωθ οίκος του 'Ισρotήλ εστι κotΙ ό άνθρωπος 'Ιούδot νεόφυτον ήγotπημένον. εμεινot του ποιησotΙ στotφυλήν, εποίησε δε άκάνθotς.

OL

15

δε της ευotγγελικης

άληθείotς εργάτotι πρώτον προοίμιον ευσεβείotς κotι πρώτην άπotρχην

της γεωργίotς Στέφotνον τον αγιον άνδρot προσφέρουσι τίi> δεσπόττι, οίot δή τινot στέφotνον άληθώς εκ πολλών κotΙ διotφόρων άρετών συνηρμοσμένον. πρώτον μεν γαρ ό θotυμάσιος οδτος άνηρ την τών χηρών επιμέ-

20

λειotν επιστεύετο μotρτυρηθεις κρίσει κotΙ εκλογη τών άποστόλων άνηρ

724 Μ.

8 cf Mal 3,20; Gen 1,14sqq 9sq cf Matth 27,29 parall 11 Matth 14-16 Is 5,7 et 5,2 21-98,1 Act 6,5 27,29 12sq cf Matth 21,33sqq

Titulus

'Iωάννοu έπισκόποu Κωνσταντινοuπόλεως εΙς τον αγιον Στέφανον

ένκώμLOν Ψ τοσ αυτοσ Γρηγορίοίι έπισκόποu Νύσης ~τερoν έγκώμιον εΙς τον αγιον Στέφανον τον πρωτομάρτuρα EIv (Γρηγορίοu-Νύσης om ν) τοσ αυτοσ εΙς τον αγιον πρωτομάρτuρα Στέφανον Ε ΙΙ

ΨΕ ι Ε 11

5 έκκλησίας: ευσεβείας 9 με.ν om 1Ο έπιπλακείς Ψ 12 -13 αυτών γεωργίας Ψ 13 ος Ε ΙΙ 13-14 ώς - προανεφώνει: περι ων και Ήσαίας προανεφώνησεν Ψ 15 ό om Ψ εμεινε Ε ΙΙ 16 σταφuλήν: κρίσιν Ψ άκάνθας: άνομίαν Ψ 18 προσφέροuσι τ~ δεσπόττJ coll post γεωργίας Ψ 20 άνηρ om Ψ έπιμέλειαν: οίκονομίαν Ψ 21 πιστεύεται Ψ κρίσει και έκλoγ'fί: έν λόγ't> και χρίσει ύπο Ψ

Ψ Ψ

4 εΙς σωτηρίαν coll post Χριστος Ψ

έπέλαμΦεν Ψ ό om Ψ

7 όδεύοντες: οΙ δοσλοι τοσ Χριστοσ Ψ

98

ΙΝ

εΤναL ΠLστος

σοφίας.

XOCL

SANCTUM STEPHANUM

πλήρης πνεόματος

cXYLOU,

ΙΙ

ΙΝ

επεLτα οuνάμεL πνεuμαΤLκης

XOCL γαρ τ

XOCL

τον χαρακτηρα φέρων δ μακά­

OLιX τοσ θανάτοu πρωτος τοσ μαρτuρίοu τον

στέφανον άνεΟήσατο. άλλ' Όμως OLιX της όπομονης τοσ μαρτuρίοu τους ΟLοασκάλοuς άπεσέμνuνε

XOCL

γέγονεν άληθως στέφανος στέφανος γαρ

των καλων οιοασκάλων οίικ ην τψη της είιφημίας, άλλ' ην προκοπη

προθόμως κάκείνης οίικ άπελψπάνετο' καΙ ην έπ' αuτ πνεόμαΤL τ καΤΟΠΤΡLζόμενος, XOCL άνθρώποu μεν φόσLν ένΟε.Οuμένος, άγγέλοu οε ΟΦLν XOCL σχημα μεταμορφωσάμενος (XOCL

των άγίων έγκώμLα πεΡLOρίζεταL' ΕΙς μνημόσuνον γάρ, φησίν, αΙώνLOν

τοότων οίιοεν άπεLΚός επρεπε γαρ άληθως έν τ Ισχυς τοσ λόγοu παρην, ώς κατα την τ

ΠάλLν οε ήμΤν, αοελφοί, των αγαθων ή απόλαuσLς, τι"i> τ~ν ΚUΡLακ~ν της αναστάσεως ήμέραν σuλλάμψαL τΌ μνήμυ των μαρτόρων. έν ταότυ γαρ ΠΡΟ1jγοuμένως ήμων τας ΟLανοίας καΤ1jUγασe.ν ό φωΤLσμός της

σταuρι"i> προσe.φώνe.L λέγων- Πάτερ, εΙς χεΤράς σοΙ) παρατLθ1jμL τό

οόξ1jς τοσ ευαγγελίοΙ) τοσ ΧΡLστοu, έν τι τας σωΤ1jρίοuς ακτίνας της

πνεσμά μοu' ό οε τοσ ΧΡLστοu οοσλος Στέφανος ανατείνας" είς τόν

ΟLκαLOQ'uν1jς ανθήσας τό μεν σκότος της ασεβείας ήφάνLσe., τας οε ψuχας

Οe.σπόΤ1jν, KUPLe., φ1jσίν, 'I1jaou, οέξαL τό πνεσμά μοu' ταότυ τΌ φωνΌ τ~ν ψuχ~ν σuναποθέμe.νος. άγγe.λQL τόν έαuτων χορe.uτ~ν απελάμβανον, μαλλον αυτόν άνωθεν βάλλοντες ταΤς e.Uφ1jμίαLς, η έν τοΤς λLθΟLς

τΌ έΠLγνώσe.L της αλ1jθe.ίας έλάμπρuνe.. και δρα μΟL τό θαuμαστόν της

αποστολLκης άρμονίας εξαΡΧΟL και της έκκλ1jσLασΤLκης εύοοξίας στέφα­ νΟL. ούκ αφίσταμαL γαρ της τοσ ΣτεφάνοΙ) προσ1jγορίαι;- αλλα πολλά-

σuνανέλαμΨe.. προφηταL μεν γαρ ΟLέλαμψαν μετα τ~ν έκείνοΙ) παροu­

νος αγωνα τόν έν ουρανοΤς κληρον έΟέξατο. τι"i> Στεφάν~ οε ΤOόΤ~ πάντες έξαίφν1jς οΙ τίμLΟL λLθΟL σuνe.πλάΚ1jσαν, οΙ θe.LόταΤΟL των ευαγ­ γελίων κήρuκe.ς, μεθ' ους οΙ μάρτuρe.ς, και μετ' αύτους πάλLν οΙ σωΤ1jρί~ αρετΌ ΟLαλάμΨαντe.ι;- ΠΡΟ1jγοuμένως οε οΙ έπι τοσ παρόντος μν1jμονe.uόμe.νόL πολυ και λαμπρόν απαστράπτοντες τό κάλλος της

ευσεβείας, λέγω o~ Πέτρος και 'Ιάκωβος και 'Iωάνν1jς, οΙ και της

20 XLt; και μUΡLάΚLς λέγων εΤL ΟLψων έπαναλαμβάνω. ΣτεφάνοΙ) γαρ κόρος

σίαν μαλλον η πρό έκe.ίν1jς. αμuορας γαρ

OUa1jt;

εΤL της προφ1jτe.ίας ταΤς

εΙ οεΤ φLλαλήθως εΙπεΤν, από ΣτεφάνοΙ) πάλLν στe.φάνΟLς ευωχοσμεν και

e.Uαγγe.λLκαΤς των γραμματέων έκθέσe.σLν ό σωτ~ρ έλθων εΙς τόν κόσμον πάντας έλάμπρuνe. και ΟLe.σάφ1jσe., πλήρωμα νόμοΙ) και προφ1j-

ΚΟLνωνοUμe.ν αύτων ταίς μνήμαLς, έπe.LΟήπe.ρ έλπίζομεν ΚΟLνωνe.Τν και

των γενόμενος. ου γαρ ηλθε. καταλuσαL τόν νόμον και τους προφήτας,

ούκ εσΤL τοΤς τό μακάΡLOν τέλος των στεφάνων έκΟe.χομένΟLς. ούκοσν,

6-7 Luc 23,46

ΨΕ Ι Ε ΙΙ

8Act7,59

11-12 cf

ΙΙ

Tim 4,7

2 χάΡLΤΟΙ; τα εργα: δLαθήκηι; την χάΡLν Ψ

13 cf

Ι

Cor 3,12

ό: ω Ψ

πόθοι;'

om Ψ

12 Στεφάν~ δt τoύτ~: δt ΤΟLούτ~ Στεφάν~ Ε ΙΙ

ναι; των αΙώνων. &μήν. Ψ (his νerbis explicit) μνε(αLΙ; Ε ΙΙ

23

15

20

729 Μ.

30

15-16 Luc 1,78 22sq cf Rom 13,10 23-24 Matth 5,17 8,12 28 Matth 5,14 28-29 cf Matth 5,16

25 Joh

13 έξα(φνηι;: έφεξηι;

22 εΙ δεΤ: ήδη Ε ΙΙ

10

αγαθόΤ1jτος ό έξ αγαθοσ πατρός προελθών, τοΤς αύΤι"i> Οοuλe.UοuσL μe.ταΟοUναL της έαuτοu προσ1jγορίαι;- αλλά CP1jaL πρός τους έαuτοu μαθ1jτάς' (1 μεΤς έστε. τό φως τοσ κόσμοu' καί' Λαμψάτω τα εργα όμων εμπροσθεν των ανθρώπων. ο οε μείζον παραγαγεΤν εχομεν εΙς uπόμν1jσLν των e.ΙΡ1jμένων, τοστο χάΡLΤL xupLou πάλLν έκθ1jσόμe.θα· 'Iωάνν1jς

των λLθαζόντων εuχεταL' λέγων- xtJPLe μη στήσΌΙ; αότοΤι; την άμαρτ(αν ταύτην. ώ πόση

Ψ οί pr om Ψ 15 σωτηΡί~ &ρετΌ: ταΤι; σωτηΡLΟLΙ; &ρεταΤι; Ψ post δLα­ λάμΦαντει; add ήμεΤι; δ~ &γαπητοt ταΤι; μνε(αLΙ; των άγΙων ΚΟLνωνοuντει; δόξαν &(δLον &ναπέμΦωμεν τ~ θε~ τ~ οϋτωι; πάντα καλωι; οlκονομήσανΤL' εόχαΤι; το(νuν πάντων των άγΙων xιxt εόχαΤι; τοσ cXYLOU Στεφάνοu πάνται; υμαι; ό θεοι; δLασώστJ xιxt δLαφuλάξΌ' δώσΌ υμΤν κληρον μετα των άγΙων, ΟΤL αότοσ έσΤLν ή δόξα καΙ το κράτοι; εΙι; τοuι; αΙώ­

5

αλλα πλ1jρωσαL. έπι οε της νέας χάΡLτος περι έαuτοu λέγων ό σωτήρ' 'Εγώ e.LμL τό φως τοσ κόσμοΙ) ΤΟUΤΟU' ούκ αΠ1jξίωσe.ν ή Π1jγ~ της

Ψ 3 οuκέΤL: οόχ ΟΤL Ψ 4 ante ΧΡLστοu add τοσ Ψ 5 ~αuτ~ ν 6 παραθήσομαL Ψ 7 &νατε(ναι;: &τεν(σαι; Ψ post τον add ~αuτοu Ψ 8 KtJPLe - δέξαL: φησt xtJPLe Ίησοσ δέξε Ψ post μοu add ακοuσον δt πωι; xιxt uπtρ

&μνησLκαΚLα, ώ προα(ρεσLΙ; &γαθή' ώ πόση &γάπη καΙ σuνπάθεLα. έβούλετο γαρ μ.η μόνον ~αuτον εΙι; βασLλεLαν είσελθεΤν, &λλα,καΙ lxe(vout; τοuι; φονέαι;' xtJPLe Ίησοσ δέξαL το πνεσμά μοu Ψ 9 τ.ην φuχην om Ψ &ποθέμενοι; ν post σuναποθέμενοι; add έν οόρανοΤι; Ψ σuνχορεuτ.ην Ψ 1Ο αuτοt Ψ ταΤι; om Ψ έν

728 Μ.

ευεργεσίας και μέγLστον. ό μεν γαρ αΙσθ1jτός οδτος ηλLOς ανίσχων

εωθεν και ταΤς προορόμΟLς των ακτίνων αυγαΤς τ~ν ήμέραν ΠΡΟΟLμLαζόμενος καλUπτe.L μεν και πe.ΡLβάλλe.L ταΤς μαρμαρuγαΤς τ~ν όπ' ουρανόν, αποκρUπτe.L οε και αμαuροϊ'πάντας όμοσ τους των αστέρων χοροός, ώς μόνον αυτόν όρασθαL πe.ΡLπολοUντα ταΤς οuρανίαLς άΨΤσLν. ό οέ γε. κόΡLOς ήμων 'I1jaout; ΧΡLστός ανατεLλας ήμΤν έξ uψοuς κατα τ~ν λέγοuσαν περι αύτοσ προφ1jτe.ίαν- 'Εν οΤς έπεσκέψατο ήμας ανατoλ~ έξ uψοuι;- ou μόνον ούκ απέκρuΨe. τους πρό της έΠLΟ1jμίας αύτοσ οίΚ1jν αστέρων αναλάμψαντας cXYLOUt; και προορόμοuς αύτοσ γe.νομένοuς, αλλα κακe.ίνοuς λαμπροτέροuς έποί1jσe. και έτέροuς έαuτι"i> φωστηρας

κάτωθεν 'IοuΟαΤΟL. αλλ' ό μεν Στέφανος οϋτω τόν καλόν αγωνLσάμe.­

15

101

ΙΙ

κοηνης χάΡLτος τα εργα)' ό τοσ μαρτuρίοu πόθος

αξίαν χαρίζe.ταL, αλλα και ουρανων ανοίγe.L πόλαι;- οuκέΤL θανάτ~ τας ψuχας παραπέμπων, αλλ' είς χεΤρας ΧΡLστοu τό πνεσμα παραΤLθέμe.5

SANCTUM STEPHANUM

Ε ι Ε ΙΙ 1 σuνδοξάζεσθαL Ε ΙΙ 4 σuνλάμφαL Ε ΙΙ 5 κατηύγασεν: κατήρπα­ σεν Ε ΙΙ 13 αόΤ~ Ε ΙΙ περLπολοuνη Ε ΙΙ άφίσLν ΕΙν 15 ήμαι; ίn marg add Ε 11 19 την την errore scribae ΕΙ 20 η: δ~ Ε 1 Ε 11 δ~ η ν 21 έκθέσεσLν

coni F. Mann, έκβάσεσLν ΕΙΕ ΙΙ 24 αότοσ Ε ΙΙ Ε ΙΙ 27 τηι; αότοσ μεταδοuναL προσηγορΙαι; Ε ΙΙ

26 ό om ΕΙν

30

θεοσ ν

~αuτ~

102

5

ΙΝ

SANCTUM STE:i>HANUM

ΙΙ

ΙΝ

ΙΙ

103

δ βαπτιστης λύχνος όνομασθεΙς καΙ έν τοΤς Ψ αλμοΤς προαναπεφωνημέ­

την οντως αυτοσ κεφαλήν, τον Χριστόν, άπολαβεΤν έπειγόμενος.

νος καΙ υπο τοσ κυρίου μεμαρτυρημένος. δ μεν γαρ προφήτης έκ προσώπου τοσ πατρός φησΙ περΙ αότοσ δια της υμν~δίας (Ητοίμασα

κεφαλη γαρ άνδρος δ Χριστος κατα τον άπόστολον καΙ πάσης δμοσ

λύχνον τ~ Xριστ~ μου' τουτέστιν, υπηρέτην καΙ πρόδρομον ήτοίμασα

ροις κατ α τον βίον άθλήσας άγωσι, καΙ έν πασι διαπρέΦας τοΤς κατορ-

τοσ φωτός δ δε κύριος την πατρικην βεβαιων φωνήν- 'ΕκεΤνος ην, φησίν, δ λύχνος δ καιόμενος. άλλ' ομως δ λύχνος ων τοσοστον άπέσχε τοσ άμαυρωθηναι τΌ τοσ κυρίου παρoυσίqι, ος ην ηλιος δικαιοσύνης,

ωστε καΙ μαλλον διέλαμΦε κηρυξ δμοσ καΙ θεολόγος αότοσ τοσ σωτη­ ρος δ βαπτιστης γενόμενος. 'Ιωάννης μεν οδν δια το ενα μόνον φωτίζειν 10 οΤκον τον τοσ 'Ισραηλ λύχνος ώνομάσθη. οι δε τοσ σωτηρος άπόστολοι οό λύχνοι οόδε λαμπάδες οόδε άστέρες, άλλα φωστηρες άνηγορεύθη­ σαν, οόκ έν ένΙ κλίματι οόδε μι~ γωνίqι λάμποντες, άλλ' απασαν την

(, υπο

" ουρανον

καταυγα'ζοντες.

''1: ε~αρχoι

δ"ε τουτων

,

και κορυφαΤοι

δ

Πέτρος καΙ δ 'Ιάκωβος καΙ δ 'Ιωάννης, οι σήμερον ταΤς υπερ Χριστοσ 15

SANCTUM STEPHANUM

μαρτυρίαις σεμνυνόμενοι, συμφώνως μεν προς το τέλος τοσ βίου δρα-ο μόντες, διαφόΡOLς δε τοσ μαρτυρίου τρόποις έναθλήσαντες. δ μεν γαρ πρωτοστάτης καΙ κορυφαΤος της άποστολικης χορείας άναδειχθεΙς

οΙκε(αν τ~ άξιώματι την δόξαν άπηνέγκατο τΌ τοσ σωτηρος δμοιο­ παθείqι τετιμημένος δ σταυρ~ γαρ προσηλωθεΙς την δεσΠOτLκην εΙκόνα 20 τοσ βασιλέως έξετύπωσεν (εΙκόνα δε λέγω βασιλικην τον σταυρόν) οόκ αΙσχυνόμενος έπΙ τ~ πάθει, άλλα σεμνυνόμενος έπΙ τ~ μεγάλ~ τρο­ παί~. μήτε γαρ αότ~ μήτε ήμΤν μήτε τοΤς μεθ' ήμας μήτε τινΙ έτέρ~ ... τοσ κυρίου ήμων 'Ιησοσ Χριστοσ, καθως καΙ δ Πασλός φησιν. οuτω γαρ καΙ Πέτρος φαίνεται δια τιμης εχων την σεβάσμιον ... ηξίου γαρ 25 κατα κεφαλης κρεμασθηναι υπο των σταυρούντων δια πολλην εόλά­ βειαν, 1'να μη Lσος εΤναι τ~ σωτηρι δόξη τ~ υπερ πάσης της άνθρωπό­ τητος σταυρωθέντι καΙ πλατείαις, ωσπερ ταΤς δια τοσ σταυροσ, χερσΙ την οΙκουμένην περιβαλόντι. 'Ιάκωβος δε την κεφαλην άπετέμνετο,

κεφαλη της έκκλησίας.δ δε μακάριος 'Ιωάννης έν πολλοΤς καΙ διαφό­ θώμασι της εόσεβείας,'

t

κενον μεν εΙς uδωρ τοστο πέρας

t ...

σιν οό,-, άπο της έκβάσεωςτοσ πάθους, άλλα παρ' αιρέσεως τοσ πόθου κρίνεται το μαρτύΡLOν. άλλ' δ μεν τοσ θανάτου τρόπος ΤΟLOστος ην τοΤς δια θανάτου την άθάνατον μνήμην καΙ ταΤς έκκλησίαις χαρισαμένοις.

επρεπε δε ώς άληθως έπΙ το αότο των προεφημένων άνδρων τας μνή-

Ε Ι Ε ΙΙ 1 δ om ν 2 τοίί om ν 3 ήτοίμασας Ε ΙΙ Ε Ι Ε ΙΙ add ν 11 ou: οόδε Ε ΙΙ λύχνοι ν λύχνος Ε Ι Ε ΙΙ

om ν

δια το δμότιμον της άξίας" οδτοι γαρ μόνοι (00 τ~ κυρί~ πάντοτε συσχολάζοντες καΙ έξαίρετον ωσπερ παρα τοuς λΟLποuς των άποστόλων χώραν εχοντες καΙ παρρησίαν οό κατα την της άνθρωπίνης φιλίας πρόσληΦιν, άλλα κατα θε'Lκην άληθείας έπίκρισιν.

15

"Εστι γοσν ευρεΤν έν τοΤς μεγίστοις των θαυμάτων μόνους αότοuς παρα τοσ κυρίου παραληφθέντας ώς πιστοτάτους καΙ άληθεστάτους των γιγνομένων μάρτυρας τοστο μεν της έν τ~ ορει θεωρίας μόνος γαρ ην έκεΤ Πέτρος καΙ 'Ιάκωβος καΙ 'Ιωάννης, οτε το σωμα το έαυτοσ

μεταμορφώσας δ κύριος εΙς ενδοξον καΙ λαμπροτέραν θεότητα μετέ-

20

βαλε, ΜωUσέα καΙ Ήλίαν έν έαυτ~ παραστησάμενος, καΙ τΌ νεφέλη τοσ φωτος έπισκιάσας την μεγάλην έκείνην εΙκόνα της βασιλείας υπέ­ δειξε' τοστο δε έπΙ της 'Ιαείρου θυγατρός, ην θανοσσαν διήγεφε' καΙ γαρ έκεΤ τούτους εΤχεν έπόπτας της γενομένης θαυματουργίας. ετι γε μήν, 1'να μη τα καθ' εκαστον λέγων διατρίβω, καΙ κατ' αότον τον και-

ρον τοσ σωτηρίου πάθους τοuς αότοuς άνδρας παραλαβων έθάρρησεν εΙπεΤν ώς πιστοΤς άνδράσι καΙ βεβαLOτάτοις Νσν ή Φυχή μου τετά­ ρακται. ταστα δε ήμΤν εLρηταL οόκ εΙς καθαίρεσιν των λοιπων άποστό­

2 cfI Cor 11,3; Eph 5,23 18 cfMatth 17,lsq cf Matth 26,37 27-28 Joh 12,27 '

23 cf Marc 5,37

26

1Ο λύχνος om

οόδε λαμπάδες

14 καL post Πέτρος et καL post 'Iάκω~oς om Ε ΙΙ 16 μεν om ΙΙ Ε 17 άναοειχθεLς om Ε ΙΙ 22 αότοΤς ΕΙΕΙΙν post έτέρω mihi excidisse .v id γένοιτο καuχασθαι εΙ μη Ιν τCi) σταuρCi) (= Gal 6,14) sc, uΤ:a linea exemplans 23 post φησιν lac (13 litt) ίn ΕΙ scilicet quod scriba verba Pauli deesse putavit 24 post σεβάσμιον lac ίn ΕΙ "quae fortasse impleri posset his verbis, την σεβάσμιον Ικείνην σταύρωσιν" ν

10

μας έπιτελεΤσθαι, οό μόνον δια το σύμφωνον της εόσεβείας,' άλλα ,καΙ

λων, άλλ' εΙς μαρτύΡLOν της των μνημονευομένων άρετης εΙ δε δεΤ

3-4 Ps 131,17 5-6 Joh 5,35 7 cf Mal 3,20 9-10 cf Matth 5,15 11 Phil 2,15 23 Rom 5,11? 23sqq cf Martyrium beati Petri ΧVΙΙ 28 Act 12,2

732 Μ.

κεκρψένος τ~ χoρ~ των μαρτύρων συνηρLθμηται' παρα γαρ δικάζου-

ΕΙ ΕΙΙ 1 αυτοίί ν αότοίί ΕΙ ΕΙΙ 3 πολλαΤς ν 5 κενον - πέρας locus 6 κεκριμενος ΕΙΙ 6-8 παρα γαρ obscurus post πέρας lac (10 litt) ίn ΕΙ - το μαρτύριον om ΕΙΙ 7 της ν τίσει ΕΙ 12 οΙ post μόνοι add F, Mann 13 σuνσχολάζοντες ΕΙΙ 14 την om ΕΙΙ 18 post μεν add ΙΠL ν 21 Μωυσέα ν Μωσέα ΕΙΕΙΙ αuτCi) ΕΙΙ την νεφέλην ΕΙΙ 24 γε om ΕΙΙ 25 τα om ΕΙΙ 26 αότοίί ΕΙΙ 29 της: μεν ΕΙΙ

25

104

ΙΝ

SANCTUM STEPHANUM

φLλαλήθως εΙπεΤν, και εΙς

5

733 Μ. 10

15

20

25

30

ΙΙ

ΙΝ

XOLVOV των άποστόλων έγκώμLον- το γαρ

ώς

ulot

SANCTUM STEPHANUM

105

ΙΙ

βροντης όπο τοί) σωτηρος προσαγορe.uόμe.νΟL πάσας έαuτοΤς τας

υπεροχας και έΠLβάσe.Lς έν τοΤς άγίΟLς όρίζe.σθαL οόκ άνθρωπίνης αν τi

ομβροτόκοuς νεφέλας σuνe.ΠLφέρονταL· ρηγνuμένης γαρ της βροντης

δΟΚLμασίας, άλλ' έΠLκρίσe.ως και άληθείας θe.οU. ήμας δέ. μνήμαLς ΤΟLOότων και τηλLκοuτων άνδρων ΚΟLνωνe.Τν άξLωθέντας e.UχαΡLστέLν

άνάγκη και τας νεφέλας σuναθροίζe.σθαL. νεφέλας μέ.ν ουν τους άποστο­ λLκους και προφηΤLκους λόγοuς υποληπτέον, ων εΙ και δLάφΟΡΟL τοί)

άναγκαΤον, οόχ οσον οφείλομεν (τοuτο γαρ άδόνατον), άλλ' οσον

κηρόγματος οΙ χρόνΟL, άλλα σuμφωνΟL της εόσεβείας οΙ νόμΟL' έξ ένος

Ισχόομεν (τοuτο γαρ εόαπόδεκτον). άπαLτοuσL δέ. ταότας οΙ

γαρ αότοΤς καιτοί) αότοί) πνεόματος ωρμηταL τα χαρίσματα. άλλα τί

(irLOL παρ'

ήμων τας ΤLμάς, οόχ ϊνα ΤL κe.ρδάνωσLν e.UφημοUμe.νΟL, άλλ' ϊνα ήμεΤς

τοΤς άQuνάΤΟLς έπe.ξLέναL τολμαν καΙ της άποστολLκης άρετης έπαξίως

ΚΟLνωνήσωμe.ν e.Ue.ργe.τοUμe.νΟL. έκέLνo δέ. πάλLν οόδένα των εόσεβων

πe.φασθαL μνημονe.Ue.Lν; οό προς Σίμωνα ήμΤν τον άπο της άλείας γνω­

άγνοεΤν οi.'ομαL, ώς οό μόνοu Πέτροu και 'Iακώβοu και 'Iωάννοu, άλλα

ΡLζόμe.νον ή των έπαίνων φLλΟΤLμία, άλλα προς τ~ν lxe.Lvou πίσΤLν τ~ν στερεαν και πάσης όμοί) της έκκλησίας το στήΡLγμα. οόδέ. πάλLν προς

και πάσης όμοί) της άποστολLκης άρμoνί~ς τας μνείας έΠLτe.λοUμe.ν. εΙ

γαρ κατα τ~ν των δογμάτων άλήθe.Lαν ι μελων τάξLν έπέχοντες ένος

τους

ulout;

σώματος άποπληροuσL σχημα, δηλονόΤL δοξαζομένοu μέροuς ένός, ως

τους έρμηνe.uομένοuς γιους βροντης. ποί)

τοί) λόγοu φων~ τοσαότης και τηλLκαuτης βροντης τας πάντων άκοας

XOLVιX τα της εόσεβείας πλεονεκτήματα! τοότων, XOLVιX και τα παρα της

μεν, έκεΤνο καλως εΙδότες, ώς ένι ΤOόΤ~ ταΤς μνe.ίαLς των άγίων ΚΟLνω-

άληθείας σεμνολογήματα. τίς δέ. οόκ αν εόλόγως ήσθείη και αότοί) τοί)

νεΤν άξLοUμe.θα, έν τίi'> τας έκείνων άρετας μLμe.ΤσθαL και ζηλοuν- οόκ

άγίοu πνεόματος πληρωθείη, άποστολLΚίi'> ΧoΡίi'> ΚΟLνωνe.Τν ηξLωμένος τίi'> πασαν τ~ν οΙκοuμένην προς τ~ν έπίγνωσLν της άληθείας όδηγή-

έν τίi'> λόγ~ πe.ΡLφέροντe.ς αότων τον βίον, άλλ' έν τη γνώμΌ δLασci>ζοντe.ς αότων τον τρόπον. άποδe.ίξe.L γαρ ήμας έκείνων γνησίοuς

πe.ΡLηχοUσης;

ouxouv

vuv φανήσe.ταL ή βραχuτάτη

αότο τοuτο μόνον τ~ν προς τους άγίοuς εόγνωμο-

σόνην άποπληρωσαL σπεόσαντες έπΙ τ~ν ιXXLVOuvov σLωπ~ν καταφεόγο-

σανΤL, τίi'> κατα πάσης της οΙκοuμένης άπλώσανΤL τα της εόσεβείας

μαθητας οό σuνήθe.Lα μετα άλογίας, άλλ' e.Uσέβe.Lα μετα εόλαβείας καΙ

δίκτuα και πανταχοί) πήξανΤL τα της άληθείας θήρατρα, ϊνα σuλλαβό­

ό βίος όμόδοξος καΙ ό τρόπος όμόζηλος. ΤLμ~ς μαρτόρων τ~ν μνήμην;

μe.νΟL πα σαν όμοί) τ~ν άνθρωπότητα τ~ν όπο της κακίας ηγΡLωμένην

τίμησαL και τ~ν γνώμην- ΚΟLνωνία γαρ της μνήμης ή σuμφωνία της

προσαγάγωσL τίi'> έξημe.ροUνΤL και σci>ζονΤL; ΕΙς πασαν rouv τ~ν γην έξηλθεν ό φθόγγος αότων. οΙ θe.μέλLΟL της έκκλησίας, οΙ ΣτuλΟL και

γνώμης. μ~ γαρ

έδραLώματα της άληθείας, ουτοί e.ΙσLν αΙ άένναΟL πηγαι τοί) σωτηρίοu,

έξαπεστάλη; αί έντολαΙ XOLVOΙL, ό τρόπος ΚΟLνός, εΙς ό των πόνων

άγωνοθέτης, εν το βραβεΤον της άληθείας, ου γένΟLΤΟ πάντας ήμας

σLν. έπι τοuτοuς ήμας και ή προφηΤLΚ~ παραπέμπe.L φων~ λέγοuσα'

άξLωθηναL, εόχαΤς καΙ πρe.σβe.ίαLς των μνημονe.uθέντων άγίων, χάΡLΤL

Άντλήσατε. υδωρ μετ' εόφροσόνης έκ των πηγων τοί) σωτηρίοu.

τοί)

Μνημονe.Ue.ταL Πέτρος ή κεφαλ~ των άποστόλων, και σuνδοξάζe.ταL μέ.ν αόΤίi'> τα λΟLπα μέλη της έκκλησίας, έΠLστηρίζe.ταL δέ. ή έκκλησία

αιωνας των αΙώνων. άμήν.

xupLou ήμων 'Ιησοί) ΧΡLστοu, 4> ή δόξα καΙ το κράτος εΙς τους

xupLou

δωρεαν ή άρραγ~ς και οχuρωτάτη πέτρα, έφ' ης τ~ν έκκλησίαν ό

,

,

,

"λ μνημονe.ue.ταL πα

13 Ι Cor 12,26; cfRom 8,17 1s 12,3 30-31 cf Luc 22,32

LV

'Ι' ακω β ος

xOtL"Ι' ωαννης, XOtL,

24-25 cfl Tim 3,15 28 23-24 Ps 18,5 33sq Marc 3,17 31-32 cf Matth 16,16

Ε ι Ε ΙΙ 2Όν 7 post ήμε.ίς add αίιτοίς Ε 11 9 μόνον ν 12 post δοξα­ ζομένοι) add μοι) ΕΙΕΙΙν (sed delendum videri ίη ν annotatum est) 24 post XOCL add τα ν 26 το om Ε ΙΙ 32 ην ΕΙ

736 Μ.

20

lxe.LVOLt; μόνΟLς έπέλαμΦεν ό φωΤLσμος της γνώσεως της δόξης τοί) e.Uαγγe.λίοu τοί) ΧΡLστοu; μ~ γαρ lxe.LVOLt; μόνΟLς ή χάΡLς

αΊ. πολυ και πλοuσLον και θe.οe.Lδέ.ς ναμα το της δLδασκαλίας προχέοu­

~ σωτηρ ~ΚOυoμησε.

10

Ιe.βe.δαίοu τον λόγον εχομεν, άλλα προς τους ΒοαναργεΤς,

φησLν ό άπόστολος' Σuνδοξάζe.ταL πάντα τα μέλη' και μάλLστα έπ' έκείνων των μακαρίων και τe.λe.Lοτάτων άνδρων, οΙς πάντα σuμφωνe.Τ προς άλήθe.Lαν, και ό τρόπος όμόγνωμος και ή πίσΤLς όμόδοξος και ώς

τοί) θe.οU. ουτος γάρ έσΤL κατα τ~ν δοθεΤσαν αόΤίi'> παρα τοί)

5

5-6 cf

Ι

Cor 12,4

12 cf ad 104,33

ΕΙ ΕΙΙ 4 όποληπτέον άσάλε.uτοψ τωψ ΕΙΙ

τιμησον ΕΙΙ

23-24 cf

ΙΙ

Cor 4,4 et 6

om ΕΙΙ 6 ωρμηνται ΕΙΙ 9 πιστιν - XOCL: την 11 Βοανε.ργε.ίς v 16 τούτων ΕΙΙ 22 τιμησαι: 27 ε.ίιχαίς - άγιων om ΕΙΙ 28-29 τοίί xupLou - άμήν om ΕΙΙ

25

ΙΝ

BASILIUM FRATREM EDIDIT ΟΤΤΟ

LENDLE

CONSPECTUS SIGLORUM

ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΝΥΣΣΗΣ

ΕΓΚΩΜΙΟΝ ΕΙΣ ΤΟΝ ΜΕΓΑΝ ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ

ν

Monacensis gr. 370 membr. saec. Χ Mediolanensis Ambrosianus gr. C 135 inf. membr. saec. ΧΙ Venetus Marcianus gr. 69 membr. saec. ΧΙΙ/ΧΙΙΙ Mosquensis gr. 215 membr. saec. ΙΧ/Χ Vaticanus gr. 2066 membr. saec. ΙΧ/Χ Vaticanus Ottobonianus gr. ·422 membr. anni 1004 Vaticanus Ottobonianus gr. 85 membr. saec. Χ Parisinus gr. 513 membr. saec. Χ Vaticanus gr. 446 membr. saec. ΧΙΙ textus vulgatus editionis Mignei S.G. XLVI 788C-817. l sigillo additum manum primam, 2 sigillo additum manum primam se ipsam corrigentem aut manum correctoris significat.

ΤΟΝ ΑΔΕΛΦΟΝ ΑΥΤΟΥ

Καλην, έπέθηκεν ό θεος την τάξLν ταις e.τησίΟLς ταύταLς ήμων έορταις, ας OLιX ΤLνος τε-ταγμένης άκολοuθίας κατα τας ήμέρας ταύτας ήοη τε

788 5

Μ.

789 10

Μ.

ήγάγομεν και πάλLν άγομεν. ή οε τάξLς ήμιν των πνεuμαΤLκων e.σΤL πανηγύρεων, ην και ό μέγας Παυλος έοίοαξεν άνωθεν των τοωύτων

την γνωσLν εχων. φησι γοφέκεινος έν πρώΤΟLς μεν τους άποστόλοuς τε και τους προφήτας τετάχθαL, μετ' e.κείνοuς οε τους ΠΟLμένας και

ΟLΟασκάλοuς. σuμβαίνεL τοCνuν τΌ άποστολLκfj ταύΤΌ άκολοuθίQ' ή τάξLς των του e.νLαuτοU πανηγύρεων. άλλα την πρώτην ου σuναΡLθμω ταις άλλαLς' ή γαρ έπι τΌ θεοφανεCQ' του μονογενους

ULOU

χάΡLς ή

OLdt

της

έκ παρθένοι> γεννήσεως άναοεLχθεισα τι'i> κόσμ~ ουχ άπλως e.σΤLν άγία πανήγUΡLς, άλλα άγίων άγΙα και πανήγuρCς e.σΤL πανηγύρεων. ουκουν τας μετ' αυτην άΡLθμήσωμεν. πρωτον ήμιν άπόστολοΙ τε και προφηταL της πνεuμαΤLκης χοροστασίας κατήρξαντο' τα ούο γαρ πάντως περι

τους αυτούς e.σΤL χαρΙσματα, τό τε άποστολLκον πνευμα και το της προφητείας. εΙσι οε ΟUΤΟL' Στέφανος, Πέτρος, 'Ιάκωβος, 'Ιωάννης,

Παυλος. εΤτα μετα τούτοuς φuλάξας την έαuτοu τάξLν e.ξάρχεL της

8 cf Ι Cor 12,28; Eph 4,11

τοσ άγ(οu: τοσ αότοσ OydE Τ'Ό αότ'Ό ήμέρ~ F b om Μ (ίη Μ titulus excisus est, manus posterior ίη marg add ΙγκώμLOν εΙς τον μέγαν Βασ(λειον τον ίοιον άοελφον) Γρηγορ(οu Ιπισκόποu Νόσσης om ΟΕ Νόσης Α mydG Νόσις C a Ιγκώμιον: Ιπιτάφιος OG om ydCaE μέγαν: αγιον AmFb έαuτοu άοελφον Ε οσιον πατέρα ήμων G ίοιον άοελφον τον μέγαν Ο post Βασ(λειον add άρχιεπ(σκοπον Καισαρε(ας Καππαοοκ(ας F b Ε τον άοελφον αότοσ om ODGE

Titulus

OMDAmvdcaGFbE 4 θεος: χρόνος yd αΙτησ(αις A m ήμΤν ydl (corr yd2) 5 οια: μετα yd τε eras esse vid Α m ~ και πάλιν αγομεν om Am άγάγωμεν Fb αγωμεν G ήμων Am Ca Fb εστι των πνεuματικων OMDv 7 Ιο(οαςεν Πασλος yd 8 φησι: εφη Ε 9 τε om Fb τους ante προφήτας om AmydCa οε. om yd 10 το(νuν - 11 την ίη Μ excisum est 11 οό σuναριθμω: οδσαν άριθμω Fb 12 utou: θεοσ yd 14 άλλαάγ(ων - πανηγόρεων om F b άλλ' άγ(α άγ(ων ΟΜν πανηγόρεών Ιστι πανήγuρις GE Ιστι om ΟΜν 15 μετα ταότην DAmcaGE post άριθμήσωμεν add καθως ήμΤν νσν ύπολειπτέον F b τε om F b Ε 17 το om yd 18 'Ιωάννης om F b

15

110

ΙΝ

BASILIUM FRATREM

ΙΝ

111

BASILIUM FRATREM

παρούσης ήμΤν πανηγύρεως ό ποιμην καL διδάσκαλος. τίς οδτος; εί'πω

κατανοήσω μεν- παρείσθω το προτερεύειν τοuς άγίοuς τ έκ γεννήσεως, τον τοΤς ηθεσι πολιον έκ νεότητος, τον παιδεuθέντα μεν κατα Μωuσέα πάστι σοφCqt των εξωθεν λόγων, τοΤς δε ίεροΤς γράμμασιν έκ βρέφοuς καL μέχρι της τελειώσεως σuντρα­ φέντα καL σuναuξηθέντα καL σuνακμάσαντα' οθεν διδάσκων πάντα 10 άνθρωπον έν πάστι σοφCqt τη θεCqt τε καL τη εξωθεν, οΤόν τις άριστεuς περιδέξιος δι' έκατέρας παιδεύσεως τοΤς άντιτεταγμένοις έαuτον άνθο­ πλίζων, Όρει δι' άμφοτέρων τοuς προσπαλαίοντας όπερέχων έν έκατέρ~ τοuς έν θατέρ~ τινα Κατα της άληθείας Ισχuν εχειν νομίζοντας, τοuς μεν έκ της αίρέσεως τας γραφας προβαλλομένοuς ταΤς γραφαΤς 15 άνατρέπων, μέλλοντι προς άρετήν τε

τοσ Φεύδοuς έγίνοντο.

20

τοστον οδν εχομεν καL ήμεΤς νσν τον διατιθέντα ήμΤν την παροσσαν πανήγuριν, τον γνήσιον όποφήτην τοσ πνεύματος, τον γενναΤον τοσ Χριστοσ στρατιώτην, τον μεγαλόφωνονκήρuκα τοσ σωτηρίοu κηρύγ­ ματος, τον άγωνιστήν τε καL πρόμαχον της όπερ Χριστοσ παρρησίας,

τα δεuτερεΤα μετα τοuς άποστόλοuς ό χρόνος δίδωσι μόνον. εΙ γαρ κατα τον αότον τ Παύλ~ ώς Σιλοuανος καt Τιμόθεος. καt οτι οόκ εξω της άληθείας στοχάζομαι, οότωσt τον λόγον

4>

25

5 cf Act 9,15

7 cf Act 7,20 et 22

20-21 cf

ΙΙ

Tim 2,3

OMDAmvdcaGFbE 1 ήμΤν coIl post πανηγόρεως Ε om G ποψην καΙ om F b 2 καΙ om OMDEv 4 τε om ydG post ΤΟ,στον add δε. Ε 5 βί~ τε: καΙ Eργ~ Ε 6 γενέσεως yd Ε τοΤς: ταΤς Ε τΙ/Ι/ς C a 7 κατα Μωϋσέα om VdF b Μωσέα codd Εξωθεν: θεν expunx Μ2 λόγων om FbE 8 της om F b 10 Εξωθεν: θεν expunx Μ2 12 όπεραίρει ΟΜΙ (αΙρεΤ Μ2) ηρει DVdCaGFbE ερΙ A m προπαλα(οντας A m 16 έποιητο Fb ήττομένων Α ml (corr Α m2) G F b ήττωμένων Υ d C a άλλα Α mΥ d C a F b 18 ante τοσ ψεόδους add της πλάνης F b της πλάνης καΙ OMDv έγένοντο FbE 19 Εχωμεν Α mGF D νσν om F b 22 τε om d V παρρησίας: παρουσίας F b 23 δεότερα OMDFbv διαδώσει Ε μόν~ ΟΜΙ (corr Μ2) C a μόνος Υ d Ε 24 χρόν~ Ο τ~ άνθρωπίν~ βί~ ΜΙ ut vid (corr Μ2) τοσ sscr yd2 βίου sscr Ε2 25 οδτος Ε αν πάντως: δια παντος F b 26 οότωσΙ: οίίτως εΙ F b

καL κακίαν όμοίως εχει, οuτε τοστο οδσα οuτε το ετερον- έν γαρ προαι-

ρέσει το άγαθόν, οόκ έν χρόν~. άλλ' έξεταζέσθω προς την πίστιν ή

792 Μ.

πίστις και προς τον λόγον ό λόγος. εόρήσει γαρ ο γε δικαίως έκ παραλ-

5

λήλοu άντεξετάζων τα θαύματα μίαν έπ' άμφοτέρων την χάριν έκ τοσ

αότοσ ,πνεύματος έγγινομένην έν έκατέρ~ κατ α την άναλογίαν της πίστεως. εΙ δε προήκει τ καθ' έκάστην γενεαν άρρωστήματι τον Ιατρον έτοιμάζει, ώς αν μη άθεράπεuτον περιΙδοι των άνθρώ­ πων την νόσον δι' έρημίαν των διορθοuμένων κατακρατοσσαν τοσ γένοuς. τούτοu χάριν έπικρατούσης ποτε της Χαλδαϊκης φιλοσοφίας,

15

20

O δ~δασκάλ~ μαρτυρεΤ ή άλή­ θε~αo άνατρεφόμενος γαρ υπο της εξω σοφΙας άει του μαζου της εκκλη­ σΙας εLχετο τοΤς εντευθεν δ~δάγμασ~ την Φυχην αuξων και άδρυνόμενος ο ήρνήσατο μετα ταστα ό Mωϋσ1jς της Φευδωνύμου μητρος την σεσο­ φ~σμένην συγγένε~ανo οόδε οδτος παpέμε~νεν επ~πoλυ νoμιζεσθα~ τουτο, 4'> επησχύνετοο πασαν γαρ την εκ των εξωθεν λόγων δόξαν άπoσε~σάμε­

νος, ωσπερ την βασ~λειαν εκεΤνος, προς τον ταπε~νoν άπηυτομόλησε βΙον, καθάπερ και τους (ΕβραΙους ό Mωϋσ1jς προτψοτέρους των ΑίγυπτΙων θησαυρων επo~ήσατoo της δε φύσεως εφ' έκάστου το έαυτης ενεργούσης (έκάστου γαρ (Η σαρξ επ~θυμεΤ κατα του πνεύματος) οόδε οδτος εκτος ην της του ΑίγυπτΙου λoγ~σμoυ μάχης, ην επηγε τii> καθα­ pεύoντ~, άλλα συμμαχων τii> βελτιoν~ νεκρον πo~εΤ τον κακως τii> (Eβpαι~ επεγεφόμενονο (ΕβραΤος δε ην λoγ~σμoς ό εκκεκαθαρμένος

20

127

άρετην του νομοθέτου ΠΟLOύμενος ο οόκουν άνεπΙφθονον πάντως αν εLη

δετξα~ τον δ~δάσκαλoν' ήμων, εν οΤς οΤός τε ην τον νομοθέτην επι του 5

BASILIUM FRATREM

και άμόλυντοςο ό γαρ δ~α του νεκpωσα~ τα επι της γης μέλη τΌ ΦυΧΌ συμμαχων μ~μεΤτα~ του Μωϋσέως την άp~στειαν, ην κατα του Αίγυ­

πpoσφ~λoσoφων τii> θεii>ο κατελάμφθη τii> φωτι δ~α της βάτου εκεΤνοςο εχομέΥ τ~ συγγενες τΌ οπτασLqt ταύτη και επι τούτου είπεΤν- στ~ νυκτος οuσης γLνεταLαuτii> φωτος ε'λλαμΦις κατα τον οΙκον πpoσευχoμέν~ ο αϋλον δέ τι το φως ην εκεΤνο θεLqt δυνάμει καταφωτΙζον το ΟLκημα, υπ' οόδενος πράγματος υλ~κoυ εξαπτόμενον ο σ~ζει τον λα ον ό Μωϋσης εκ του τυράννου ρυσάμενοςο μαρτυρεΤ τα Lcrιx τii> καθ' ήμας νομοθέτη ό λαος οδτος, οδ δια της Ιερώσύνης προς την επαγγελΙαν του θεου καθη­ γήσατο ο και τΙ χρη τα καθ' εκαστον λέγειν, σσους διήγαγε και οδτος δια του ϋδατος, σσοις δια του λόγου τον στυλον του πυρος εδqtδούχησεν, σσους τΌ του πνεύματος νεφέλη διέσωσεν, σσους εθρεΦε τΌ OUPΙXVLqt

σπως επότιζε τους διφωντας του ϋδατος εκεΙνου τii> πλήθει της επφροης τας άβύσσους μψούμενος, 01'αν μαρτυρΙου σκηνην και σωματικως μεν εν τii> πpoαστει~ κατεσκευάσατο τους πτωχους τii> σώματι πτωχους τii> πνεύματι δια της άγαθης διδασκαλΙας εΙναι ποιήσας, ωστε αότοΤς

20-21 cf Col 3,5

2-4 cf Exod 2,11-15 6 cf Exod 3,2-5; Act 7,30 10-11 cf Exod 3,813-14 cfExod 13,18; 14,21-22 14-19 cfI Cor 10 11-13 cfHebr 8,6 10,1-4 14-15 cf Exod 13,21 15-16 cf Exod 16,4sqq 16-19 cf Exod 19-20 cf Exod 25,9sqq 20-21 cf Matth 5,3 17,5-6

OMDA mvdcaGFbE 1 βίοu om G 2 post άρετην denuo inc Ο ποιησάμενος G αν: άεL D om ΟΜΙ (add Μ2) v 3 οΤόν FbE οΤός ut vid corr ex οΤς V d 4 μψοόμενος Α m C a G 5 Μωσέα G Ε ένχώριον 6 άποστηΜ Ε GF b εως: ώς F b εδει: εΙς Ε 10 Μωσης G 11 οίίτως C a έΠL πολυ DVdCaE τοστο νομίζεσθαι G 124): ό AmE Ο G b om F έπ' αισχuνόμενος F b 13 ωσπερ: οπερ G βασιλίδα VdGE 14 ante καθάπερ add καL C a Μωσης GF b 15 έμπoιησ~~ενoς F~, έφ': φ (= litt ornata in marg) in ras Μ om Ε τω G 16 εκαστοu: εκαστ'!? G έν πασι Α m V d C a F b έπεθόμει G 17 έκτος om C a έπηγε: έπίγαγεν F b έπήγαγεν Gl (corr G2) καθαρεόοντι: οντι ut vid in ras V d 18 έποίει OMDv 19 ην om OMDv έκκαθαρμένος Α mC a έκ~καθαρμένoς V d κεκαθαρμένος F b 20 ante καL add τε Ε τοσ: τω F b της om G μέλη in marg add D μέλη τα coll post τα G τΌ φuχfj om G 21 Μωuσέος Ε Μωσέως V d1 (corr V d2 ) G 23 έπάγη Ε έπαγάγΌ C a post άκοΌ una litt το: ό Amvdc a θέλειν Fbv θέλων Amvdc a eras G

OMDAmvdcaGFbE 1 τε έΠL: πεΡL Amvdc a ante Μωϋσέως add τοσ Αm V dC a Μωuσέος Ε Μωσέως G 2 κατέλειπεν Α m G 3 Μωσης OMDE 4 χρόνον coll post πολυν (3) Α mV d C a κατέλειπεν Α m G 5 ταότης F b 6 φιλοσοφων F b 7 της όπτασίας ταότης OMDv επι τοστο G 8 ε'λαμΦις GF b ην om Ε έκείν,!? 9 το ante φως: ό A m om F b AmGF b όπ' om FbE 10 ό om Amvdc a 9 καταφωτίζων AmG Μωσης OMDGF b 11 μαρτόρεται Ε τα om Ε ίσα V d τοσ νομοθέτοu ΟΜΙ (corr Μ2) Dv τον .. ο νομοθέτην V d1 (Τc{) corr V d2 ) 12 ou: ου G ον F b 13 καθ': αθ' i.e. litt ornata ίn marg om Ε διήγαγε: δε ηγαγε Ε 14 δια τοσ ίίδατος om Ε 15 νεφέλ Ό coll post οσοuς τΌ Amvdc a ουρανί,!? CaF b 16 έμιμήσατο F b Ό: Τι F b εΙ AmVdGE d άναστομώθη V άπεστομώθη Ε 16-17 ante ίίδωρ om το Fb 17 post ίίδωρ add έκκλόσασα Fb Ό: η Fb εΙ AmVdGE 18 οπως: ομως Fb έκείνοu om Amvdc a τοσ πλήθοuς G 20 πτωιχους V d 21 είναι: έν G 21128,1 γενέσθαι αυτοΤς F b

5-6 cf Act 7,22

16 cf Gal 5, 17

10

15

τροφΌ, σπως εμψΕΧτο την πέτραν, Όποτε τii> ξύλ~ άνεστομώθη το ϋδωρ, τουτέστιν Όποτε ότου σταυρου τύπος του στόματος εθιγεν,

πτΙου ενήργησενο παραδραμεΧν δε πpoσήκε~ τα πολλα της ΙστορΙας, ώς αν μη πολυν σχλον επάγo~ τΌ άκοΌ το πάντα δ~' άκp~βειας εθέλε~ν

4sq cf Exod 2,5-11

5

00.

20

128

812 Μ.

5

10

ΙΝ

ΙΝ

BASILIUM FRATREM

20

129

γενέσθαt μακαΡtστην την πτωχείαν της άλ1jθtνης βασtλeίας προξενοσ­

τε περιετίθετο XΙXL κατεκόσμει τους άλλους τι{> καθ' έαυτον όποδείγματι

σαν την χάΡtν; σΚ1jνην δε άλ1jθη προς την τοσ θεοσ κατοίΚ1jσtν την

ιXeL φέρων τον έΠL τοσ στήθους κόσμον, ονομα λογεΤόν τε XΙXL δήλωσις

έκάστου Φυχην έδ1jμtoόργεt τι{> λόγct> XΙXL στόλους τtνας έν αότΌ κατα­ σκευάζων (λογtσμοuς λέγω τους στόλους τους το έπίπονον της άρετης

XΙXL άλήθεια;

όπερείδοντας) XΙXL λουτηρας ώσαότως προς το έκπλόνεtν της Φυχης τα

τοΤς άλλοις έκοινώνει τοσ κόσμου. πολλάκις εγνωμεν αότον XΙXL έντος

μtάσματα τι{> έκ των οφθαλμων uδατt τον μολυσμον άποκλόζοντας.

τοσ γνόφου γενόμενον, οδ ην ό θεός. το γαρ τοΤς άλλοtς άθεώΡ1jτον

σσας λυχνίας ένετίθεt τΌ έκάστου ΦυΧΌ καταφωτίζων τι{> λόγct> τα

έκείν~ λ1jπτον έποίει ή μυσταγωγία τοσ πνεόματος, ώς δοκεΤν έντος

&πάντα

παρί1jμι τοΤς φιλοπονωτέροις κατα την τροπικην

σ1jμασίαν έφαρμόζειν τι{> διδασκάλct>, δι' ων αότός τε τοtoστος ην XΙXL

XpUζptιx; οΤα τα των προσευχων θuμtατήρtά τε XΙXL θuσtαστήρια κατε­

εΤναι της περιοχης τοσ γνόφου, ό πεΡL τοσ θεοσ λόγος έναποκρόπτε­

σκεόασεν έκ καθαροσ XΙXL άδόλου χρυσίου, τουτέστιν έξ άλ1jθινης τε XΙXL

ται. πολλάκις άντέσΤ1jσεν έαυτον τοΤς Άμαλ1jκίταις σπλct> χΡ1jσάμενος

καθαρ&ς διαθέσεως, οδ μ1jδεν ό βαρυς της κενοδοξίας μόλυβδος την

τΌ προσευΧΌ. οδ τας χείρας έπαίροντος ό άλ1jθινος 'I1jcrOUt; καΤ1jγωνίζετο τον πολέμtoν. πολλων κατα τον Βαλααμ έκείνον τας μαγγανείας

λαμΠ1jδόνα των γινομένων ~μαόpωσεν; τί δεΤ λέγειν την μυστικην κιβωτόν, οΥαν έκάστct> έτεκτήνατο τας πλάκας της διαθήΚ1jς τας τι{>

15

BASILIUM FRATREM

διδασκαλί~ των δαιμόνων πειθόμενοι άνενέργ1jτον εΤχον εΙς κακίαν το

των πνευματικων μuσΤ1jρίων, γραπτον εχουσαν τον νόμον δια των

σ1jς. ταστα δε παρ' ήμων λέγεται δι' έπιδρομης τε XΙXL συντομίας έφαρ-

εργων καταγραφόμενον τΌ ένεpγεί~ τοσ πνεόματος (οϋτω γαρ ό δάκτυ­

μόσει δε τΌ άλ1jθεί~ των γεγονότων τα καθ' εκαστον ό μη άγνοων τοσ

λος τοσ θεοσ έρμ1jνεόεται), έν

στόμα της τοσ διδασκάλου εόχης εΙς εόλογίαν την κατάραν μετατιθεί­

XΙXL της Lερωσόν1jς ή ράβδος ιXeL τον

άγίου τον βίον, σσοι δια φαρμακείας τε XΙXL γΟ1jτείας έπιβουλας κατά

ϊδtoν καρπον έξήνθει δια της μετουσίας των άγιασμάτων άναβλαστά­ νουσα XΙXL ή στάμνος οόκ έκενοστο τοσ μάννα. τότε γαρ κενον γίνεται

τινων συσκευάσαντες άπρακτον εσχον την πον1jρίαν μη σuγχωΡ1jθέντες

της Φυχης το άγγεΤον της οόρανίας τροφης, σταν άμαρτί-α παρεμπε­

άλλα πάντα τα δια μέσου καταλιπων τοσ τέλους άμφοτέρων έπι-

σοσσα την έΠιΡροην τοσ μάννα κωλόσυ (μάννα δέ έστιν άρτος οόρά-

μν1jσθήσομαι. άφηκε μεν τον βίον έκάτερος, μν1jμόσuνον δε της Ιδίας

'λ' ~" β' λ' εγειν, οπως οΙ ακρι etιxt; Τ1jν ιεραΤΙΚ1jν στο 1jV αυτος

πεΡL την σάρκα σχέσεως οόθέτερος αότων τι{> βίct> κατέλtπεν. οuτε γαρ

νtoς

) . τι,

ΧΡ1j

.,

,(

,

"

OMDAmVdCaGFbE την om Fb 2 άληθηι V d άληθινην Fb 3 om Vd κατεσκεόαζεν Fb 4 τοΙΙς στόλους om Fb 5 το Ικπλόνον

τινας

D 6 ~oλυσμoν: λογισμον Ε 7 οσας λυχνίας: ας Α m Ιπετίθει F b τοίί λόγου F Ε 8 οία: οσα Ε τα ante των om AmvdcaG τε om G τε και θυσιαστήρια om Α m F b Ε θυμιαστήρια ν d κατεσκεόαζεν AmvdcaF b 9 τε: καρδίας F b 11 δεΤ: δη ΜΙ ut vid (corr Μ2) AmF b την μυστικην om A m 12 01.'αν: ην F b έκάστ~ om F b Ινετεκτήνατο GE 13 Ινγεγραμμένας G 14 ΙκεΤνον G κιβωτον Ιποίει F b 15 εχου'1α V d 18 post της tres litt eras sunt V d άχίων G 19 τοσ om νd τοίί μάννα coll post στάμνος F b καινον Α m ν c a G γίνεται om Amvdc a 20 οόρανίου F b post άμαρ[τία lacuna usque ad 130,7 μέγας

i.e. unum folium deest Ο παραπέμπουσα Ε 21 Μ2) Α mG οόράνLOς αρτος Ε 22 στολην om F b

κωλόσει ΜΙ

ut vid (corr

15

όπο της τοσ διδασκάλου πίστεως προαγαγεΤν το κακον εΙς τελείωσιν.

ΜωUσέως τάφος εόρίσκεται οuτε οδτος πεpιoυσί~ τινL όλικΌ όπεχώσθ1j,

2-3 cf Hebr 8,2; Eph 3,17 2-22 cf Hebr 9,1-5 3-5 cf Exod 26,15sqq 5 cfExod 30,17-21 7 cfExod 25,37 8-9 cfExod 30,1-10; 27,1-8 11-12 cfExod 25,10-15 11-13 cfII Cor 3,1-3 12-13 cfExod 31,18; Deut 9,11; ΠΙ Regn 8,9 15sq cfJer 31,31-34; Hebr 8,8-12; 10,1516 17-19. cf Exod 16,32-34; Hebr 9,4

10

διέλυσεν, οϊ ΟUΧL τοσ άληθινοσ λόγου άκοόοντες, άλλα τΌ ονώδει

θείct> δακτόλct> έγγεγραμμένας έντιθεLς τΌ ΦυΧΌ; λέγω δε ταστα προς έκεΤνο βλέπων, στι την έκάστου καρδίαν έποCe.ι κιβωτον περιεκτικην

ti

5

2-3 cf Exod 28,30 5sq cf Exod 20,21 Num 22-24 13-14 cf Num 22,18

9-10 cf Exod 17,8-14

11sq cf

MDAmVdCaGFbE 1 έαυτων C a 3 απαντα G άπάντα A m περίειμι φιλοπονεστέροις C a 4 Ιφαρμόζει F b τε om V d 6 αλλοις: πολλοΤς G 7 ΙκεΤνο F b Ικείλω Ε δοκεΤ V d1 (corr V d2 ) F b 8 είναι coll post πεΡLOχης ΜΕν γνόφους G Φ: δ A m περι: παρα AmvdcaG Φ ό περι τοίί: ωσπερ F b 9 άντέστησεν: εστη ίn ras G 11 τον πόλεμον F b των πολεμίων MDGv ante πολλων add και F b ante τας add γοητων ΜΕν μαγγανείας: γοητείας G 12 λόγου om F b 12-13 όνωδιδασκαλία F b όνοδιδασκαλία G 13 τφν δαιμόνων: άκοόοντες C a 14 τΌ ... εόΧΌ F b την κατάραν εΙς εόλογίαν Ε μετατιθείσης: η corr ex ι Μ2 μετατεθήσις Α m μετατε­ θείσης Ε 15 post ήμων add μεν Ε συντονίας F b 18 σκευάσαντες Vd 20 τα om FbE καταλειπων CaG καταλειπων AmF b Ιπιμνησθtιb σωμαι G 21 βίον corr ex βω~ν (?) C a της: περι A m 22 oUΘάτερoς F οόδ' ετερος Ε 't πάντιχ,

5

OL'

ων

άνορος όλLκον μν1jμεΤον εκ της των όπολεLφθέντων πεΡLOυσΙιχς κιχτιχ­

την

χωννόον ιχότοα την προς το κρεΤττον όπόλ1jΦLν.

πιχριχλ1jφθηνΙΧL; XΙXL τΙς οόκ οLOεν τοα μεγάλου την πεΡL την σάρκιχ

ωσπερ εΠL τοα

OLcX

σιχρκός τε XΙXL ΙΧL'μιχτος λεγομέν1jν εuγένεLιχν εν επιχΙνων μέρεL

Μωυσέως ή ΙστορΙιχ μιχρτόρεΤΙΧL λέγουσιχ τοατο, ΟΤL οόχ εόρέθ1j ιχότοα

ΟLάθεσLν, ώς ενιχντΙως προς ΙΧότην εΤχεν κΙΧθάπερ άνοράποοόν ΤL οριχπε-

τάφος ε~ς της σήμερον ήμέριχς.

ΤLκον άεL τοΤς εκ των λογLσμων οεσμοΤς πεΡLβάλλων XΙXL OLcX της άκρο­ τάΤ1jς ,κιχκοπΙΧθεΙιχς τε XΙXL εγκριχτεΙιχς μιχστΙζων τε XΙXL στρεβλων τον

τοα βΙου προς εκιχ­

μιχσΤLγΙιχν εκεΤνον οοαλον το σωμιχ, οΤόν ΤLς άΠΙΧΡΙΧΙΤ1jτος οεσπόΤ1jς

στον των μεγάλων ΠΙΧΡΙΧΤLθέμενον, κιχλως ήμΤν ή άκολοuθΙιχ των

οόοεμΙιχν ανεσLν ενΟLοοuς Τcl> οεσμώτ'(}; τον οδν οϋτως εχοντιχ πεΡL την σάρκιχ OLcX της σωμΙΧΤLκης εόγενεΙιχς άποσεμνόνεLν των άλογωτάτων αν

OLcX

έορτων εΠL τοατον αγεL ναν την ενεστωσιχν πιχνήγUΡLν. άλλα μην

OLcX

των κεΧΙΧΡLσμένων εκεΙν~ προιχγιχγεΤν πρέπον αν εί'1j την μνήμ1jν.

εί'1j. πως γαρ όπο τοότου ναν Τψ:1jθήσεΤΙΧL,

4>

οόκοαν σκεπτέον, οπως ΟLΙΧθέντες την έορτην κεΧΙΧΡLσμένως Τcl> άγΙ~

νετο; δμοΙως οε XΙXL της πάτρΙοος ή μνήμ1j Τcl> πεΡL τοα γένους συνεκ­

βάλλεΤΙΧL λόγ~. δ γαρ πιχντος όπερθεLς έιχυτον τοα κόσμου XΙXL οΤον

πώΟ1j των εγκωμΙων τρόπον; πιχτρΙοιχ XΙXL γένος XΙXL την εκ γονέων

στενοχωροόμενος εν πάσ'(} τϋ ΙΧLσθ1jτfj των σΤΟLχεΙων φόσεL ώς μ1jοε τον οόριχνον φέρεLν έιχυτοα όπερκεΙμενον, άλλ' εΙς το επέκεLνιχ L'εσQΙΧL τϋ ΦυΧϋ XΙXL όπερκόπτοντιχ την ΙΧLσθ1jτην τοα κόσμοu πεΡLOχην άεL τοΤς νΟ1jτοΤς εμβιχτεόεLν XΙXL συμμετεωροπορε!ν τΙΧΤς θεΙΙΧLς οuνάμεσL μ1jοεν

άνιχτροφην XΙXL τα κιχθ' εκιχστον τοα βΙου εΠLΤ1jοεόμιχτcx, οΤς εν1juξήθ1j

OL'

ων το πεΡLφιχνές τε XΙXL περΙβλεπτον εσχεν εν

άνοράσL γεγονώς; άλλα πιχρωθεΤΤΙΧL πασιχν την κομπώΟ1j τιχόΤ1jν όΦ1j­

5

10

πιχρα την ζωην επ'(}σχό­

πιχν1jγuρΙσομεν. αρά ΤLς εΠLζ1jτήσεL τον εΠLοεLΚτLκον επ' ιχότοα XΙXL κομ­

τε XΙXL συνήκμιχσε XΙXL

15

Τcl> σωμΙΧΤLΚcl> εφoλκΙ~ προς την τοα νοα πορεΙιχν εμΠΟΟLζόμενος, πότε αν οέξΙΧLΤΟ μέρεL ΤLνL της γης έιχυτον επονομάζεLν XΙXL OLcX της τοα τόπου

816 Μ.

το LΙΧόΤ1jν, ~τLς τοα μεγέθους των θιχuμάτων προς άξΙιχν εφάΦεΤΙΧL. ώς

εόφυ'Ι'ιχς έιχuτcl> τοuς επιχΙνους σuνεριχνΙζεσθΙΧL; uβΡLς γαρ αν εί'1j XΙXL των

20

αν οδν μη τϋ μLκροφu'Ι'~ τοα λόγου σuγΚΙΧθιχφεθεΙ1j το θιχαμιχ XΙXL της

άλ1jθLνων επιχΙνων ελάττωσLς, εΙ της άρετης προκεLμέν1jς τϋ θεωρΙ~ υοωρ XΙXL φόλλΙΧ XΙXL βωλος XΙXL τα ΤΟLΙΧUΤΙΧ θιχuμάζΟLΤΟ. άλλως τε παν, Ο μη προιχφέσεως γΙνεΤΙΧL κτημιχ, καν ΟΤL μάλLστιχ κιχλον Ό, οόοεμΙιχν

γορΙιχν το μέγεθος των πεΡL ιχότον θεωρουμένων κΙΧλων, ΟΤL προς τοόνιχντΙον εκβιχΙνεL το σπουοιχζόμενον Τcl> μη εΤνΙΧL οόνιχμLν εν λόγΟLς

20

τοα λόγου κιχτιχσμLκρόνεLν τον εΠΙΧLνον. τΙ γαρ αν ΤLς

ΤΟLOατον ειπων σεμνότερον ιχότον άπεργάσΙΧLΤΟ; αριχ οέξΙΧLΤΟ αν εκε!νος

ΕΙ οδν ΤΟLOατος όπο τοα λόγου ήμΤν άνιχοέοεLΚΤΙΧL δ μέγιχς ΒιχσΙ­

15

OLcX

131

δ βΙος των άνθρώπων εχεL την σόστιχσLν, ώς μ1jοεν εόρεθηνΙΧL τοα

λεLος, ωστε μη πόρρω των άγΙων εΤνΙΧL ιχότον

10

το θιχαμιχ η

BASILIUM FRATREM

εν έκάστ~ ναν πεΡL ιχότοα οόξ1jς γένOLτό ΤLς

OLcX

των εΠΙΧLνεΤν εΠLχεL­

ροόντων ελάττωσLς, κρεΤττον αν εί'1j τϋ σLωπfj μαλλον ιχuξεLν εν έιχυτοΤς

4-6 cf Deut 34,5-6

OMDAffiydCaGFbE 1 άλλα Amc a τε om F b σuνπαρηλθεν G 2 μηΟε. AmvdcaG 3 μνημόσuνον F b όποληφθέντων G ουσίας V d καταχωννόων Α m F b 4 την: της Α ffi έπι om C a τοίί om Am Μωσέως OMDCaGF b Μωuσέος Ε 5 μαρτuρεΤ GF b μαρτuρεΤται Α m Ε om ΜΙ (post Μωσέως [4] add μαρτόρεται Μ2) Dv λέγοuσα τοίίτο om F 1;> ηόρέθη G αυτ~ G 7 τοιοίίτος: οίίτως Α m V d C a όπο: άπο v (ex aliquo teste hyparchetypi α) ήμΤν coll ante όπο G άναοείκνuται Α mV d C a post μέγας denuo inc Ο 8 αυτον εΤναι Α m V d C a 9 παρατιθεμένων Α m πατιθέμενον V dl (corr V d2) προτιθέμενον F b 1Ο τοότων Fb νίίν om Ε μην om F b Ε 11 προσαγαγεΤν V d Gv 12 οιατεθέντες AmvdcaG 13 πανηγuρίσωμεν ΜΙ' (corr Μ2) DAmVdGF b αρα τις AmF b αρα τίς VdGE έπ' om G αυτ~ F b κομώοι G 14 γονέων: νέων VdC a 15 ένεuξήθη V d έπηuξήθ1j F b σuνηuξήθη ΟΜν 17 γεγονώς: γενόμενος V d G F b Ε παρωθεΤ τε F b πασαν om Α m 18 αυτων Fb το έναντίον AmC a 19 έκβηναι G τ~: το .OMAmvdCaGFb 20 εϊτις AmFb έφάΦηται ODAmVdCaFb (dubito an recte) 21 σuνκαθαιρεθέντος τοίί θαόματος G 22 γένηταί Fb έπιχειροόντων coll post των Fb 23 κρεΤττον αν: κρείττονα Fb εϊη: έπι Fb αυξεΤν G αυτ~ Am έαuτ~ VdCa

OMDAffiydCaGFbE 1 σμικρόνειν Ε 2 άπηργάσετο A m άπειργάσατο V d άπεργάσοιτο F b αρα G F b οέξοιτο G οέξεται F b οέξαιτ' Α mV d C a 3 τε om G ευγένειαν: ευπρέπειαν Am 3-4 έν έπαίνων - παραληφθηναι om OMDv 4 τι Α m 5 ώς: ας F b 7 τε post κακοπαθείας om F b μαστίb ζων: ζ ίn ras ut vid Μ τε post μαστίζων om GFbE 8 μαστιγέα F οοίίλον έκεΤνον Α mV d C a Ε post σωμα add λέγω F b 9 ανεσιν ίn marg add C a2 ένοιοοΙΙς οιοοΙΙς bprimum οιοοΙΙς eras) C a οιοοΙΙς AmVdF b οε­ σμώΤΌ: οεσπόΤΌ A m οΙκέΤΌ F oεσμί~ Ε οίίν: νοίίν F b 10 ευγενείας: ευεργεσίας ΟΜΙ (corr Μ2) v ευλογοτάτων Α m 11 ~: α C aG έπαισχόνετο GF b 12 τ~: το F b το γένος F b σuνεγβάλεται Α m 13 όπερτιθεις GE έαuτον όπερθεις AffiVdC a οΤον: ων F b 14 αΙσθητΌ όm F b στοιχείων: άνθρώπων A m μηΟε.: μη F b 15 φέρειν: ερειν ίn ras Μ τα έπέκεινα D ~εσθαι: εσεσθαι G 17 σuνμετεωροποιεΤν G θείας sscr ι Μ θείαις om F b 18 τ~: το G ποοιζόμενος F b 19 οέξαιτο: αιτο ίn ras ίn spatio duarum litt Μ οέξοιτο G τινα F b της γης έαuτον om Α mC a αυτον V d έπονομάζεσθαι Α mV d C a τοίί om C a 20 αυτ~ Αm V dC a

βόλοuς F b

προαιρέσεως

έρανίζεσθαι C a

εϊη: η F b

22 φόλα Α m

άλλ' ωστε G αλλως - 132,1 σuνηνέχθη om F b add έκ Ε κτημα γίνεται C a

βόλος Α m

23 ante

132

ΙΝ

BASILIUM FRATREM

εόφημΙαν έκεΙν~ φέρεL,

4>

κατα το αότόματον συνηνέχθη. οόκοσν σLω­

ΙΝ

133

BASILIUM FRATREM

μεν αότ4> ή προς το θέLoν οlκεΙωσLς, πατρις οε ή άρετή. δ γαρ τον θεον

φfjς πληρωθήσεταL, ος φησL τ~ν Μνήμην των ΟLκαΙων μετ' ΙγκωμΙων οεΤ γΙνεσθαL~ εΙ το μεν ΟLα των άληθLνων έπαΙνων προάγεLν τον λόγον Ιστιν άμήχανον, το οε ΟLα των ΚΟLνοτέρων e.φUβΡLστον; άλλ' εσΤLν i.'σως οόκ άπορfjσαΙ ΤLνος e.ΠLνοΙας, ώς μ~ πάντη των ήμετέρων αότον έπαΙ­ νων καταλεLφθfjναL άγέραστον. τΙς οδν Ισην ή e.πΙνΟLα; τΙς οόκ οΤΟεν, aΤLπας λόγος των εΡΎων ΟLεζευγμένος μάταLος καθ' έαυτόν e.σΤL και

οεξάμενος, καθώς φησL το εuαγγέλLον, ΙξουσΙαν εχεL τέκνον θεοσ

~~, ,,~ ανυποσ:tατος; η οε των εργων φυσLς εν υποστασεL

γενέσθαL. τΙ οε τfjς προς τον θεον συγγενεΙας εόγενέστερον αν ΤLς e.ΠL­

1Ο προσοοευόμενος πατρΙοα πάντως· έαυτοσ ΠΟLεΙταL τοστο, 4> e.μβLοτεUεL.

μενον ΟεΙκνυσLν. οόκοσν προτψότερος αν εi.'η τοσ λόγου δ ΟLα των εργων πληρουμενος επαLνος. τοστο οέ e.σΤL τΙ; το ΟLα τfjς μνήμης έκεΙνου τον βΙον ήμΤν γενέσθαL τfjς συνηθεΙας βελτΙονα. καθάπερ γαρ έπι

σωφροσύνη ην αότ4> το ΙφέσΤLOν, σοφΙα το κτfjμα, ΟLκαLοσuνη οε και

οακτυλΙου σφενοόνης καλλΙστης ΤLνος Ιν γ λυφΙΟL προφαLνομένης μορ-

άλήθεLα και καθαρότης τα λαμπρά τε και περΙβλεπτα των οΙκοοομημά­

άπο ΤΟLαuτης e.γκωμLάζΟL πατρΙοος και άπο ΤΟLοuτου σεμνuνΟL γένους,

φfjς δ Ιντυπωθεις τη σφραγΤΟL κηρος εΙς έαυτον το ΙγκεΙμενον τη γ λυφΙΟL κάλλος μετήνεγκεν ολον τον χαρακτfjρα τfjς σφραγίΟος τοΤς lΟΙΟLς ΤUΠΟLς άναμαξάμενος (και οόκ αν ΤLς οστω ΟLα τοσ λόγου τ~ν εUΟLάθετον τfjς γ λυφfjς ώραν εΙς όπoγραφ~ν άγάγΟL, ώς δ έπι τοσ κηροσ OeL-

άληθfj τε λέξεL και άπο των κεχαΡLσμένων αότ4> τοuς έπαΙνους ΠΟLήσε­

κνυων μεμορφωμενον το κα

ταL. γfjν οε και αΤμα και σάρκα και πλουτους και ουναστεΙας και τας

ΦLλ4> τοσ ΟLοασκάλου τ~ν άρετ~ν άποσεμνuνΟL, ετερος οε τον έαυτοσ βΙον καλλωπΙζΟL ΟLα τfjς προς έκέLνoν μψήσεως, Ινεργότερος αν εi.'η τοσ ΦLλοu λόγου δ ΟLα τοσ βΙου πληρουμενος επαLνος. οστως οδν, άοελφοΙ, και ήμεΤς μLμησάμενΟL τη σωφροσυνη τον σώφρονα, οΤς ΠΟLOσμεν, κατ' άξΙαν τ~ν άρετ~ν e.παLνέσωμεν, και τα άλλα πάντα ώσαυτως το θασμα τοσ σοφοσ Ιν τη μετουσΙqt τfjς σοφΙας πληρουσθω' δ τfjς άκτημοσυνης επαLνος Ιν τ4> και ήμας γενέσθαL τfjς όλLκfjς πεΡLουσΙας άκτήμονας. ή

πάσθω πατρις και γένος και παν το ΤΟLοuτον, Ο τη αότoμάτ~ συντυχΙqt τοΤς e.ΠLτυχοUσL συμφέρεταL. έκεΙνης ο' αν ΤLς εΙκότως έπ' αότοσ μνησθεΙη πατρΙοος τε και εόγενεΙας, ~ ΟLα προαφέσεως τοΤς Ισπουοα-

5

κόσL προσγΙνεταL. τΙς οδν ή ΒασLλεΙου εuγένεLα και τΙς ή πατρΙς; γένος

ζητήσεLεν; δ οε Ιν τη άρετη ων και ταότην γεωργων και έκ ταυτης

των κάλλη, οΤς e.νΟLαLτώμενος έπηγάλλετο πλέον ~ οσον οΙ τοΤς μαρμαρΙνΟLς τε και χρυσοπάσΤΟLς οi.'ΚΟLς e.ναβρυνόμενΟL. εί.' ΤLς αότον 15

Ιν ΤΟUΤΟLς πεΡLφανεΙας προσμαρτυρεΙτωσαν οΙ βουλόμενΟL τοΤς τοσ κόσμου φ(λΟLς.

20

ΕΙ οδν άχώρητον τ4> ήμετέρ~ λόγ~ το άρμόζον έκεΙν~ e.γκώμLον, παραLτητέον αν εi.'η τας ΤΟLαuτας σπουοας και παραγράφεσθαL των ΙγκωμΙων τας τέχνας. πως οδν τ~ν έπ' αότ4> μνήμην άγάγωμεν, i.'σως ΙρεΤ ΤLς, εΙ μ~ μετ' ΙγκωμΙων τοστο ΠΟLήσωμεν; πως δ νόμος τfjς γρα-

"

-"

,

"

,

, λλ) ος,

,

"

' xotL\ α'λ η θ' eLqt το'λ εγο-

,

τον αυτον τροπον,

eL,~, ο μεν

λ

ODEv

20 άρμόζων G ΙκεΤνο F b 21 παρετέον Ε 22 αότων Α m μνήμην: ήμϊν Amc a 23 τις ΙρεΤ Amydc a ποιήσομεν

15

'

1-2 Prov 10,7

πλοστος G αότον C a

817 Μ.

oγ~

6-8 cf Joh 1,12

OMDAmydcaGFbE 1 ω: ο G αότόματον: αότο ΟΜΙ (corr Μ2) DA mc a y . 2 ante πατρις add' και GF b Ε το: α τι C a αότομάτως (ω ex ο corr) yd 3 σuνφέρe.ται F b εΙκότως om Ε 4 η: εΙ F b 5 ΙγγΙνεται Fb και τΙς ή om F D 6 το θέιΌν: τον θεον Amc a 7 ante φησι add ΠΟι) Ε post φησι add ΠΟι) G το εόαγγέλιον: δ εόαγΎελιστης Α m yd C a ΙξοuσΙαν εχει: Ιξοuσιάζe.ι F b 8 τΙ: το F b τον om OF D ν εόγενεΙας G 9 τΌ om GFbE ων: ζων GF b (coll ante έν) Ε ante ταότην add Ικ A m 10 τοστο: ταότην F b φ: Ο DG ην F b έμβιωτεύει ΜΙ (corr Μ2) yd 11 b σωφροσόνη om F ην - δικαιοσύνη: ην οδν αόΤ~ των κτισμάτων ή εφηξις' σοφία και δικαιοσύνη F b δ~: τε. AmydcaG om F b 12 τα om Α mydc a τε. om Ον 13 ante κάλλη add τα yd κάλλη ut vid corr ex κάλη Μ2 έπηγγέλετο C a ~ om F b οΙ τοΤς: αότος G 14 χρuσοπλάστοις Α m Υ d C a έναμβρuνόμe.νοι F b e.f: η G αότον coll post 15 τοιαότ~ OMDEv 15 Ιγκωμιάζει FbE σεμνόνει OMGFbE γένοuς: βΙοι) F 16 τε: γε. Ε ποιήσηται GF b 17 o~ om Amc a πλοστον ΟΜν

5

OMDAmydcaGFbE 1 ας: ώς AmF b Ο ως G την μνήμην coll ante μετ' F b post δικαίων una litt eras Μ 2 οεΤ: δe.ίν Μ2 (ex δεί) DFbE om yd γενέσθαι ΟΜΙ (corr Μ2) C a1 (corr C a2 ) το: τον ΜΙ (corr Μ2) Cay άληθων OMDv προσάγειν ΟΜΙ (corr Μ2) Dv προσάγειν coll " , εστι , Fb 4 παντι ' Fb ,- F b αuτων post λ όγον Ο MDv 3 αμηχανον έπαίνων om yd 5 καταληφθηναι FbE 6 διαζe.uγνUμe.νος G [μάτ]αιος ίn foramine excis Ε ίn marg καταβέβαιος Ε2 Ιστι om Ον 7 o~: γαρ Amydc a Ιν om G 9 τί om AmcaF b της (ante μνήμης): το C a 1Ο γαρ om Α m C a 11 προφερομένης Α m Υ d Ε προσφερομένης C a προς φαινόμενος F b 12σφραγίδι: σφενδόνι της σφραγίοος F b ένκεΙμενον Α m τΌ γλuφΙδι om F b 13 τοΤς om ν 15 δ om Fby τοσ om A m 15-16 δεικνόων coll post κάλλος F b 16 μe.ταμοeφώμe.νον G εΙ δ μ~ν: ϊσμεν Fb 17 άποσεμνόνει ΟΜΑ m G άποσεμνων F άπoσe.μνόνειν C a άπoσe.μνόνων Ε 18 καλλωπΙζων F b δια - μιμήσεως om Ε Ινεργέστερος C a F b 19 ψιλοσ: ίιψηλοσ ΟΙ (corr 02~ Μν οδτος Α m άδελφοΙ coll post ήμεΤς (20~ G 20 οΤς ποιοσμεν om F 21 post αλλα add δ~ F b 23 ίιμας ΟΑ m G F

20

134

ΙΝ

BASILIUM FRATREM

ύπεροΦία τοσ κόσμοu τούτοu μη λεγέσθω μόνον, σΤL ε.στί ης ε.παLνετη

xOtL ε.πΙΟοξος, άλλα μάρτuς της υπεροΦίας των κατα τον κόσμον σποu­ οαζομένων ό βίος εστω. μη λέγε μόνον, σΤL τ~ θε~ ε.κεΤνος άνέκεLΤΟ, άλλα άνάθες

5

xOtL συ σεαuτον τ~ θε~, μήθ' ση μόνον ην αόΤ~ κτημα xOtL συ θησαύΡLσον σεαuτ~ τοστον τον

ή ε.λΠLζομένη άνάπαuσLς, άλλα

πλοστον ωσπερ ε.κεΤνος εξεσΤL γάρο μετέθηκεν ε.κεϊνος άπο γης εΙς οόρανον το πολίτεuμα, μετάθες

XOtL σύ. τοΤς άσύλΟLς τοσ οόρανοσ

θησαuροφuλακCΟLς τον I.'ΟLOν ε.ναπέθετο πλοστον- μίμησαL OLιX τούτων

xOtL συ τον ΟLΟάσκαλον. ΚατηΡΤLσμένος γαρ εσταL μαθητης ώς ό OLOιX10 σκαλος αότοσ. XOtL γαρ ε.ν τοΤς λΟLποΤς ε.ΠLτηΟεύμασLν ό Ιατρ~ μαθητεύ­ σας η γεωμέτρη η ρήΤΟΡL άναξLόΠLστος ε.παLνέτης της τοσ ΟLοασκάλοu

τέχνης γενήσεταL, εΙ τ~ μεν λόγ~ θαuμάζΟL τοσ καθηγητοσ την ε.ΠLστή­ μην, ε.φ' έαuτοu οε οεLκνύΟL μηοεν τοσ θαύματος αξLOν. ε.ρεΤ γάρ ΤLς προς αότόν- πως Ιατρον λέγεLς τον έαuτοu ΟLοάσκαλον αότος άνLάτρεu-

15 τος ων; η πως μαθητην σεαuτον τοσ γεωμέτροu λέγεις άπείρως της γεωμετρίας εχων; άλλ' εΙ.' ΤLς ε.ν έαuτ~ οείκνuσL την τέχνην, 'δ ε.μαθή­

ΙΝ

XL MARTYRES Ia

τεuσε, σεμνύνεL τη καθ' έαuτον ε.ΠLστήμη τον της τέχνης καθηγησά­ μενον. οuτω

xOtL ήμεΤς οΙ ΒασίλεLον αόχοσντες ΟLοάσκαλον τ~ βί~ οείξωμεν την μαθητείαν ε.κεΤνο γLνόμενΟL, σπερ αότον όνομαστόν τε xOtL 20 μέγαν θε~ xOtL άνθρώΠΟLς ε.ποΙησεν, ε.ν ΧΡLστ~ Ίησοσ τ~ xupL~ ήμων, 4> ή οόξα xOtL το κράτος εΙς τους αιωνας των αΙώνων. άμήν.

9-10

cf Luc

6,40

OMDA mvdc aGFbE 1 έστί τις mut in έστιν (τις expunx) Μ2 2 άλλο (= άλλ' δ G τον om C a 3 λέγε μόνον: λέγωμεν ουν Ε έκεΤνος coll ante τCf> F 3-4 έκεΤνος - άνάθες om G άλλ' ydC a συ om G σαuτον Α m Υ d C a έαuτον F b τCf> θεCf> om G μηδ' F b 5 θησαuρον Α m τήρησον F b 6 μετήνεγκεν G Ε μετένεγκεν F b 7 ούρανον: ούρανους C a άi3λοις CaE τοίί om Amc a ante τον 8 θησαuροφuλακείοις MCav add οΤς Α m Υ d C a G έναπόθετον F b 9 και συ coll ante δια Amydc a εστω Μ2 (ex εσται) F b . ante μαθητης add δ Μ2 πας GFbE 11 ρητορικCf> F b άναξιόπιστος: άξιος F b έπινέτης G 12 post εΙ add γαρ Fb το μεν Α m 13 δεικνύει G δείκνuσι Α m Υ d C a τοίί om D post άξιον add εΙκότως F b γαρ om F b 14 προς αύτον coll ante έρεΤ (13) F b λέγεις coll post πως OMDv post σεαuτοίί (pro έαuτοίί) GFbE post λέγεις add εΤναι Fb τον coll ante διδάσκαλον Fb σεαuτοίί Μ2 GFbE άνίατρος GFbE 15 μαθητην coll ante τCf> (pro τοίί) G τCf> γεωμέΤΡΌ ΟΜΙ (corr Μ2) DGv λέγεις: φης F b άπεφος A m 16 Ό: ην F b 18 οίίτως OMDGv 19 έκείνω GF b γενόμενοι ydCaGFbE αύτος G post αύτον add τε C a τε om F b 20 μέγα G 20-21 έν ΧριστCf> - άμήν om Αm ΥdC a 21 και το κράτος om F b post κράτος add συν πατρι και τCf> πνεύματι και άει και G των αΙώνων om DF b

?J

EDIDIT ΟΤΤΟ

LENDLE

ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΝΥΣΣΗΣ

CONSPECTUS SIGLORUM

ΕΓΚΩΜΙΟΝ ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΑΓΙΟΥΣ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΝΤΑ Ο Μ

D Λ

Monacensis gr. 370 membr. saec. Χ Mediolanensis Ambrosianus gr. C 135 inf. membr. saec. ΧΙ Venetus Marcianus gr. 69 chart. saec. ΧΙΙ Londiniensis Musei Britannici gr. Old Royal16 D 1 membr. saec. ΧΙΙ

νa

v

Athous ν atopediu 111 membr. saec. ΧΙ textus vulgatus editionis Mignei S. G. XL νι 749-756. l sigillo additum manum primam, 2 sigillo additum manum primam se ipsam corrigentem aut manum correctoris significat.

ΜΑΡΤΥΡΑΣ Λόγος πρωτος

ΟΤς άνιασθαι τοuς πολλοuς στοχάζομαι, τοότοις αότος άγάλλομαι την

749 Μ.

διάνοιαν. άηδες γάρ, ώς εΙκός, τοΤς πολλοΤς το έν άλλήλοις συνθλΙβεσθαι, έμΟL δε τοστο κεφάλαιον. εόφροσόνης έστΙν. εόφραΙνεται γοφ όφθαλμος ποιμένος το πoΙμ~ιoν βλέπων όπο πλήθους στενοχωροόμενον XΙXL της μάνδρας όπερχεόμενονο καΙτοι γε οό μικρα των προβάτων ή

επαυλις, άλλα στενην ποιεΤ την εόρυχωρΙαν εόθηνοόμενον τ~ πλήθει το

10

ποΙμνLOν. τοιοστόν τι XΙXL πεΡL τον κόριον ό Πέτρος Ιδων άπεκρΙνατο , ., 'Ε πιστατα, ι ~" λ ' ι "θλ/β " οτι οι οχ οι συνεχουσι σε και απο ι ουσιν. οντως, λ εγων, καθώς φησΙ που ό θεΤος άπόστολος, το θλΙβεσθαι XΙXL μη στενοχωρεΤ-

θ

-, ,

,

,

,

,Ι θλ β' 'λλ" σ αι τουτο εση. εν παντι γαρ, φησι, ι ομενοι, α ου στενοχωρου-

μενοι. έγω δε τΙνα προχεφΙσομαι λόγον έΠL τοσ ΤΟLOότου συλλόγου; τΙς

15

δώσει μοι φωνην σάλπιγγος γεγωνοτέραν, ώστε όπερηχησαι το πληθος XΙXL ταΤς άκοαΤς των συνειλεγμένων έναποθέσθαι τα ρήματα; προς τΙ

των άνεγνωσμένων τρέΦας έμαυτοσ την διάνοιαν πρόσφορον έξεόρω τοΤς παροσσι τον λόγον; πολuς ό 'Ιωβ παιδεόων εΙς άνδρεΙαν τον βΙον τοΤς καθ' έαυτον όποδεΙγμασι, πολuς ό παροιμιαστης τοΤς αίνΙγμασι.

τΙ δ' αν τις εί'ποι πεΡL τοσ Ιεροσ άποστόλου, ας έκ των άρρήτων έκεΙνων ρημάτων,

& όπερ την άνθρωπΙνην εΤναΙ φησι κατανόησιν, τάχα δια της

12 Luc 8,45 12-15 ΙΙ Cor 4,8 21sq cf ΙΙ Cor 12,4 22sqq cf Eph 3,18; GNO ΙΙ Eun 121,21sqq; GNO ΙΧ Trid spat 299,15sqq

Titulus - Νόσσης: Μ excisus

ante

Γρηγορίου

το\) αύτο\)

OD

λόγος πρώτος

add

το\) Ιν άγίοις πατρος ήμών Λ ν a om D τεσαράκοντα Ο ον a

ΙγκώμLOν

om

Γρηγορίου

titulus

ίη

OMDAV a 5 αύτοΤς v a 7 εύφροσόνης Ιστίν om Ο (i.e. unam lineam exemplaris α Ι ) 8 ante ποιμένος add το\) ν 10 τ~ om Λ 12 ΟΤΙ expunx Μ2 13 θεΤος om v a το: το\) Λ 14 Ιν om ν φησί om v a 15-16 Ιπι το\) - φωνην om Λ 15 συλλόγου: λόγου V a 16 μοι om v a γεγω-

νοτέραν: γεγωννοτέραν Ο όΦηλοτέραν ν a ν όΦηλότερον Λ τ~ πλήθει Λ ν a 17 ιΧποθέσθαι a 18 Ιμαυτ~ Λ1 (corr Λ2) 19 ιΧν8ρείαν ΜΙ (ε eras Μ2)

v

21-22

ρημάτων Ικείνων

ODv

20

138

ΙΝ

XL MAR TYRES Ia

ΙΝ

προς 'Εφεσ(οuς διδασκαλ(ας XΙXL ήμΤν όπελάλησε τον απόρρητον έν τίi> σταuΡίi> λόγον δι' αΙνιγμάτων ανακαλόπτων; τοιαστα δε ετερα XΙXL τα

έκ της Φαλμ~δ(ας μu~τηΡLα, ανάμνησις XΙXL στηλογραφ(α XΙXL έπιλή­ νιος. ταστα γαρ έν ταΤς έπιγραφαΤς των όπαναγνωσθέντων ήμΤν Φαλ-

5

μων κατανοήσαντες οό μικραν δρωμεν αφορμην τίi> λόγ~ δια των αΙνιγμάτων διδομένην. αλλ' έμΟL το. μεν τοΤς εΙρημένοις έπεξελθεΤν εuκαφον εΤναι δοκεΤ δεuτέρ~ ταμιεόσασθαι χρόν~' έΠLθuμω δε της παροόσης χάριτος πρόσφορόν τινα XΙXL κατάλληλον έξεuρεΤν την φωνήν.

752 Μ.

10

τ(ς οδν έστιν αuτη; οΤΟά τινα νόμον της φόσεως

i.'QLov

αόταΤς ταΤς θε(αις

πλαξLν έντετuπωμένον παρ α τοσ νομοθέτοu της φόσεως, ας πασαν αγαθην αμοιβην τΟΤς Ιδ(οις γονεσσιν έκτιννόναι κελεόει, σσην αν ή δόναμις φέΡΌ. Τ(μα γάρ, φησ(, τον πατέρα

crou

XΙXL την μητέρα

crou,

ητις έσΤLν έντολη πρώτη έν έπαγγελ(αις, ϊνα εΙ> σοι γένήται. εΙ δε πρω­ τεόει κατ' έπαγγελ(αν οδτος δ νόμος, XΙXL το κατόρθωμα τοότοu

15

i.'QLOV

κέρδος τοσ φuλάσσοντος γ(νεται (έπαναστρέφει γαρ ή εΙς τοuς γονέας

τιμη εΙς τον πεπληρωκότα τον νόμον), καλως αν εχοι πάντα τόν γε νοσν εχοντα προς ταότην βλέπειν την έντολήν, ης το πέρας εόεργεσ(α XΙXL χάρις τοσ ποιήσαντος γ(νεται. οΙ μεν οδν της σαρκος ήμων πατέρες τΌ καθ' έαuτοuς γενε~ κατ α τον έξ αρχης αότοΤς αφορισθέντα χρόνον

20

όπηρετήσαντες απροσδεεΤς εΙσι της ήμετέρας τιμης εξω τοσ β(οu πάλαι γενόμενοι, ώς μη δuνατον εΤναι τον ΤΟLOστον πληρωσαι νόμον των όπο­

δεχομένων την εόΠΟL'Lαν οόκ Οντων. δ δε νόμος ένεργοσντας ήμας έπι­ τuγχάνεLν της έπαγγελ(ας κελεόει. οόδε· γαρ δuνατον τοuς αργοσντας

εχειν των ένεργοόντων τα επαθλα. τ( οδν χρη 1ψάττειν των γονέων οόκ

25

οντων τον XΙXL της έπαγγελ(ας έρωντα κα(, σπως αν τόχοι της σποuδης

ταότης, αδuνατοuντα; η λόει πάντως την αμηχαν(αν ταότην ήμΤν τα

δρώμενα' όμας γαρ βλέπων οόδεν δέομαι πατέρας αλλοuς περιεργάζε­ σθαι. όμεΤς γάρ έστέ μοι πατέρες, οΙ XΙXL αότων μοι των πατέρων πατέ­

139

XL MARTYRES Ia

γεγεννηκότων αξ(ωμα. τ( οδν ποιήσαντες τον της τιμης uμLν νόμον

αποπληρώσομεν; εόγνώμων μεν γάρ τις παΤς XΙXL φιλόστοργος το γηραιον της τοσ πατροςήλικ(ας δια της παρ' έαuτοu θεραπε(ας ανανε­

οόμενος όπερε(δει το σαθρον της ασθενε(ας αότος τίi> παΤΡL τα πάντα γενόμενος. σθεν εστιν ΙδεΤν ανηβάσκοντα έν τίi> παLδL τον πατέρα. κα(

ποδων κ(νησις ηδη τΌ ρικνότητι των μελων έποκλάζοuσα ένεργος δια

της τοσ τέκνοu σποuδης γ(νεται όπορθοuμένη τίi> όπερε(δοντι. καν αμαuρωθΌ δια τον χρόνον ή οΦις, πάλιν δια τοσ παιδος δ πρεσβότης όξuδερκης γ(νεται προς τα της ζωης αναγκαΤα χεφαγωγοόμενος. όμεΤς Τ( οδν πράττοντες την εόλογ(αν της έντολης καρπωσόμεθα; τ( των

κεχαρισμένων όμΤν δωροφορήσομεν μηδενος των αγαθων όμΤν λε(πον­ τος; Τι XΙXL αότο το διηγήσασθαι τα προσόντα καλα τιμης αν εi.'η της

15

χρεωστοuμένης όμΤν; οόκοσν καφος αν εi.'η ταστα λέγειν, οϊοις XΙXL

σσοις δ όμέτερος β(ος έγκαλλωπ(ζεται' μαλλον δε οόΧL λέγειν, αλλα δεικνόειν πάρεστιν, XΙXL δη δεικνόομεν. η ποό με οi.'εσθε τα κοινα ταστα XΙXL πρόχεφα λέγειν, γης εόφu'Ι'αν καΙ καρπων αφθον(αν XΙXL ποταμον

753 Μ.

διαφοσντα την οi.'κησLν. τοuτονL λέγω τον τίi> κόκλ~' τοσ πεδ(οu το

20

pεΤθρo~ έαuτοu κατακλε(οντα XΙXL λ(μνην γινόμενον, ας XΙXL προ τοσ λιμνάζειν XΙXL μετα τοστο προς την' έκάστοu χρε(αν των ένοικοόντων

τεμνόμενος αλση τε XΙXL λειμωνας φιλοτεχνων διεξέρχεται XΙXL μuρ(ας παρέχει τοΤς οικοσσι τας χάριτας προς πασαν έΠLθuμ(αν των οΙκητόρων

της πόλεως έαuτον διασχ(ζων. αλλοι ταστα λεγέτωσαν, οΤς XΙXL δ λόγος όπηρετεΤ προς τον ογκον κα( τινα φέρει φιλοτιμ(αν τοΤς γεγuμνα­

σμένοις έκ των ΤΟLOότων αuξων τΌ πατρ(δι τον επαινον. κοσμικος δέ

2 αποπληρώσωμεν ΜΙ (corr Μ2) V a OMDAy a 1 υμων v a 3 θεραπείας: ήλLΚίας Α 4 το: τον Ν (corr Α2) 5 γLvόμεvος DAV a ante γLvόμενος add υπερίοεν V a 7 έγκαρπουταL Α του corr ex τον ut vid ίn a scribendo Ο 8 ΡLκvότηΤL: ωκότηη Α V a ένεργως 12 εχεταL V a 13 έντoλης:~oρτης AV a καρπωσώμεθα ΜΙ (corr Μ2) V a 14 κεΧΡLσμέvωv Va υμΤν pr: υμων V a ήμΤν OMD οωροφορήσωμεν ΜΙ (corr Μ2) οωρυφορήσωμεν V a ήμΤν alt: ήμΤν DA λείποντες V a 15 η: ει V a εϊη (ante της): τi Μ2 ίn ras 17 ήμέτερος OMDV a 18 ante οεLκvuεLV add και ODv και οη οεLκvuομεv om Ο (i.e. unam lineam exemplaris α) ν οεLΚVUωμεν V a η: ει MAV a με: οε Ον οϊεσθαL OV a 19 εόφυ'ιαν: εόφορίαν OMDv αφθονίαν: αφορΙαν Μ 20 τοίίτον νυν a κόλω V a 21 κλίνοντα V a 23 λεψωνας φLλοτεχvωv: αμμων ασφαλοτέχνων V a 24 των om AV a 25 ~αυτoν: αότων Α αότον V a 26 υπηρεθΌ Ο

v

OMDAy a 1 υμΤν AV a ante έν add τον AV a 3 έπCΛηvoς V a 4 a a γοιρ: οε V πεΡLγραφαΤς V 6 έVΟLοομέvηv Α V a υπεξελθεΤν Α 8 την om V a 9 τίς: τί Α 11 έVΤLvvuωv Α 12 φέρεL ΟΜΙ (corr Μ2) Vav 17 βλέπων v a 20 ante της add και ΑV a 23 ένεργουντας Va 24 τα om V a 24-25 οόκοόντων ΟΜΙ ut vid (corr Μ2) 25 τόχ'Ό ΟΑν 26 η: ει V a η cet ναι ν 28 έστέ μΟL: μΟL και 02 ίn ras μΟL pr: μου D omA V a μΟL alt om Α 28 οΙ - πατέρες om V a 29 παρέχεL Α

10

δε ή παΤΡLς οόχ οuτως εχετε ώς τοότων έπιδεΤσθα( τινος.

ρες. ή γαρ παΤΡLς των γεννησαμένων έν έαuτΌ περιέχει XΙXL το των

3-4 "αvάμvησLς" Ps 37.69; "στηλογραφία" Ps 15.55.59; "έΠLλήvως" Ps 8.80.83 12-13 Eph 6,2

5

ποu XΙXL χεLΡ πρεσβUΤLκη XΙXL όπότρομος τίi> σθεναΡίi> της νεότητος έαuτην, αναπαόοuσα έκκαρποσται τοσ νέοu την δόναμιν, XΙXL ή των

v

25

140

ΙΝ

ΙΝ

XL MARTYRES Ia

141

XL MARTYRES Ia

προς τα προτιμότερα τΌ φύσει ταΤς εόφημΙαις τρεπόμεθα. ταστα δε

τις άνηρ και τΌ ζωΌ ταύτη τα καλα κρΙνειν εΙδως προστιθέτω τοΤς επαΙ­ νοις, εΙ δοκεΤ, και τον ~τερoν των ποταμων. τοστον λέγω τον γεΙτονα, ος δια το μέγεθος τοΤς oνoμασ~oΤς των κατ α την οΙκουμένην ποταμων εναρΙθμιος ωνάπο της ήμετέρας άρχόμενος εν χρόν~ παραμεΙβει την 5 πόλιν οό μικραν την παρ' έαυτοσ χάριν εις προσθήκην κάλλους τε και της συνεργΙας τοσ βΙου δι' έαυτοσ συνεισφέρων. καν οΙκιστας καταλέ­ γειν δέη καν εξ άποικΙας τα γένη των οίκητόρων άποσεμνύνειν κάν τινα χειρος πολεμικης κατορθώματα τοΤς καθ' ήμας προσδιηγήμασι, τρό­ παια και μάχαι και τα εξ άριστεΙας θαύματα, οσα συγγραφέων παίδες 10 βΙβλοις εναπεθήκαντο' πόρρω ταστα τοσ ήμετέρου χοροσ. αΙσχύνεται γαρ χριστιανος λόγος άπο των εξω της πΙστεως τοΤς φιλοχρΙστοις τας εόφημΙας χαρΙζεσθαι, ώσπερ οΙ την σκιαν τοσ άριστέως προ των τρο­

παντος λόγου εότονώτερον 'διηγουμένων τα θαύματα; αν εις τον τόπον

παΙων σεμνύνοντες. οόκοσν τετράφθω προς τα παρόντα ό λόγος και υπ'

άπΙδης, αότος εΙναΙ φησι των μαρτύρων το στάδιον' αν την ήμέραν

σΦιν ήμΤν άγαγέτω τον καρπον τον υμέτερον. σιγάσθω δε τα τοσ 15 κόσμου καλά, καν εκ περιουσΙας πλεονάζη τCi> λόγ~ και ή τοιαύτη των εγκωμΙων υπόθεσις. οόδε γαρ ό οόρανος ολος, δη κάλλιστόν τε και μέγιστον των εν τΌ κτΙσει πάντων εστΙν, οϋτε αΙ των φωστήρων αόγαι οϋτε της γης το πλάτος οϋτε άλλο τι των στοιχειωδως τCi> παντι υπο­ κειμένων μέγα τι και θαύματος άξιον οίδεν ό θεόπνευστος λόγος. 20 πεπαΙδευμαι τCi> θεΙ~ προστάγματι προς μηδεν των παρερχομένων

λογΙση, οίόν τις κηρυξ μεγαλόφωνος άνακηρύττει των μαρτύρων τον

a

θαυμαστικως διατ(θεσθαι.

25

οόκέτι δια λόγων ήμΤν δειχθήσεται, άλλ' εις αότο πάρεστι βλέπειν των υμετέρων άγαθων το κεφάλαιον. τΙς γαρ οόκ οίδε τον καρπον τον υμέτερον, οτι υμεΤς τον των μαρτύρων εβλαστήσατε στάχυν τον πολύχουν

τοστον και υπερ τοuς τριάκοντα τCi> πλήθει των καρπων πλατυνόμενον;

5

όρατε την Ιεραν ταύτην άρουραν- εντεσθεν των μαρτύρων τα δράγ-

756 Μ.

ματα. ,ει ζητεΤς μαθε.ϊν, τΙνα λέγω την άρουραν, μη πόρρω τοσ παρόντος περισκοπήσης. τΙς ό τόπος ό περιέχων τον σύλλογον; τΙ σοι λέγει

ή ενιαύσιος τοσ κύκλου περΙοδος; ποΤά σοι διηγήματα ή της ήμέρας ταύτης υπόμνησις ηκει κομΙζουσα; αρ' Οό λαλιαΙ τινές εισι, καθώς

φησιν ό προφήτης, και λόγοι, ών Όόχι μόνον άκούονται αΙ φωναι αότων

στέφανον. ταστά μοι δοκω της ήμέρας εμβοώσης άκούειν, στι άλλη μεν

τα των μαρτύρων θαύματα' άρκεΤ τCi> κάλλει των στεφάνων εγκαλ­ λωπΙζεσθαι' άρκεΤ τοΤς κατα τοσ διαβόλου τροπαΙοις επισεμνύνεσθαι. οία γέγονεν εν εμοι διηγήματα' οία γέγονε δι' εμοσ τοΤς άγγέλοις εν εμοι φυτεΙαν ό κύριος. σθεν και πα σα σχεδον ή οικουμένη ταΤς παρα­

φυάσι των εντεσθεν κλημάτων καταπεφύτευται, καθάπερ τις άμπελος

βάλλεσθαι; ει γαρ και πρόσεστι τCi> καθ' υμας τόπ~ πλέον tΊ ttf τις εν άλλήλοιςt τα τοιαστα της γης προτερήματα, άλλα συγκρΙσει των υμε­ τέρων καλων άντ' οόδενος οίδεν εκεΤνα παρατρέχειν ό λόγος. οόκοσν

άνέκλειπτος. ταστά μοι και τα τοιαστα δοκεΤ της ήμέρας ή χάρις εόαγ-

εόθηνοσσα και αλλας δι' έαυτης άμπέλους εργάζεται και αότη διαμένει γελΙζεσθαι, και ό τοσ συλλόγου τόπος τοιαστα ετερα. 'Αλλα τΙ πάθω προς λαον τοσοστον ισχνόφωνός τις ων εγω και βρα­

δύγλωσσος και μόγις τοΤς παρεστωσιν εν επηκό~ φθεγγόμενος υπερη­ χοσντος τοσ ηχου τον λόγον; η γαρ αν ενδιέτριΦα τοΤς άγαθοΤς Cor 7,31

OMDAV a 1 ταύΤΌ: ταίίτα Λ 2 των ποταμων: ποταμον Λ 3 το om ΛΥ a 4 έν χρω D 5 κάλοuς Ο 6 σuνε.ργε.ίας Υ a 7 των corr ex τον 02 8 προσηδLηγήμασL Λ 9 μάχαL ΜΙ μάχας Μ2 post οσα add δε Λ 1Ο έναπέθε.ντο Λ χώροu MDA 10-11 ίη textu cruces ante τοίί ήμε.τέροu et post εξω, ίη marg σκόπε.L έν ΙτέΡΟLς &.νΤLγράφΟLς τα έσταuρωμένα, σΤΟLχητέον Λ 11ΧΡLστιανων ya 12 προ των τροπαίων: προς τον τρόπον Λ 14 ύμίν Λ &.γέτωσαν Ayal (ίη marg add γα = &.γαγέ.τωσαν ya2) ήμέτε.ρον ya δε: δη Aya 15 πλε.ονάζε.ι ya 16 έγκωμίων: εργων Aya 17 ή ... αίιγη Aya 18 ΤL άλλο Λ τ θεCi> τον καρπον αότης οΥαν εφύτευσε

παράγει το σχημα, καθώς φησιν ό άπόστολος, πως άν τις εόπρεπες εΙναι νομΙσειε γης ήμΤν και υδατος εόφορΙαν εις άφορμην επαΙνων προ-

Ι

15

τΌ δημιoυργΙ~ των φωστήρων σεμνύνεται, άλλη δετCi> οόρανCi>, και έτέρα τΌ κατασκευτl της γης επαγάλλεται. εμοι δε άρκεΤ προς κόσμον

Ει ουν απας ό οόρανος και ή γη παρελεύσεται, και απαν Tou κόσμου

22-23

10

4-5 cf Matth 13,8; Marc 4,8

10-11 Ps 18,4

21 Ps 84,13

OMDAV a 1 τη_οm V a τρε.πώμε.θα ν τραπόμε.θα Μ 2 ύμίν Λ 5 τοΙΙς τριάκοντα: τοΙΙς λ D 7 ε.ι: ή yal (ίη marg ε.ι V a2 ) 8 πε.ρισκοπήσας OD 9 ένιαuσιαία Μ2 ένιαuσιαίος Υ a 11 μόνον oίIxt Λ φαLναt Ο 12 ε.ίιτονώτε.ρον: γε.γωνότε.ρον OMD διηγοuμένοu ΜΛΥ a διηγοόμε.ναι ν (coniecit Fronto Ducaeus) 13 ε.Τναι om AV a 15 μεν: μόνον ya 18 έγκαλωπίζε.σθαι Ο 21 τ om Ο αίιτης om Λν 22 έν om Λ φuτε.ίαν έν έμοt ODv 22 παραφuαίς ya 24 αύτη (circumflex a manu post, η ut vid ίη ras scriptum) Ο αίίτη ν 25 μοι: τοι ΟΜΙ (corr Μ2) Dv 28 παρε.στηκόσιν OMD 29 η: η D ε.ι ya

25

142

ΙΝ

XL MARTYRES Ia

ΟLηγήμασLν, οπως ή καλ~ συσκην(α των τεσσαράκοντα ΚOLν~ν μεν τ~ν αθλησLν, XOLV~V οε πανταχοσ τ~ν αΠΟLκ(αν πεπο(ηνταL καL πανταχοσ καταμερ(ζονταL καL μετ' αλλήλων εΠLξενοuνταL τοΤς τόΠOLς. οόκοσν

οuοεLς μεΡLκ~ν των λεLΦάνων xιXPLV όποοεξάμενος οόκ εκ τοσ παντος

5

τ~ν εΠLφάνεLαν των μαρτόρων εΟέξατο. εΤς γαρ εν κυρ(~ γεγονότες οί πάντες

OL'

ένος μετα παντος τοσ πληρώματος έαυτων εΙσΟLκ(ζονταL.

αλλα πως εσΤL μ~ αΟLκησαL τον λόγον τ~ν αρχ~ν των κατ' αuτοuς ΟLηγημάτων σLγήσαντα; τΙς οδν εσΤLν ή αρχή; νεότης αγαθ~ καL περ(­ βλεπτος, αΡLστ(νοην οί πάντες έξεLλεγμένOL, κάλλεL ΟLαπρεπεΤς, ερνεσL

10

το μέγεθος παραπλήσLΟL έν ανθε,L της ωρας. δρατε τ~ν φων~ν τ~

θoρόβ~ ταρασσομένην καL τον λόγον τ~ ηχ~ ΟLακοπτόμενον, ωστε ήμας οΤόν ΤLνL πελάγεL κuμαLνομέν~ τΌ φωνΌ τοσ λαοσ χεLμασθέντας αναγκα(ως έΠL τον ακόμαντον της σLωπης καταφυγεΤν λψένα; εΙ οε

γένΟLΤΟ κατα θεοσ xιXPLV καL οευτέρα τοσ λόγου σχoλ~ έν ήσυχ(~ της

15

ακροάσεως, το νσν έλλεLφθεν συνεργ(~ τοσ θεοσ πληρωθήσεταL, ΟΤL

ΙΝ

αόΤ~ πρέπεL ή οόξα εΙς τοuς αιωνας των αΙώνων. αμήν.

XL MARTYRES Ib EDIDIT ΟΤΤΟ

OMDA V a 1 των τεσσαράκοντα: των μ D 6 έαuτοΤς Λ 7 καθ' έαuτοuς Λ καθαuτοu ya 8 σιγήσαντα: άλογισαντα Λ άλογήσαντα ya ή om Λ 9 άριστινδην: πιστιν άριστην Λ (in marg +) Υ a πιστις άριστη δι' ην ν (coniecit Fronto Ducaeus) έξηλεγμένοι Λ έξηλλέγμενοι Υ a ερνεσι om Υ a 1Ο παραπλήσιον OD 11 σπαρασσομένην Dya (dubito an recte) διακοπτωμένην ya ωστε: ώς Λ 12 κoιλαινoμέν~ Λ ταΤς φωναΤς OMDv σχη-

12-13 τοσ λαοσ 14 post και add τα Ον

ματισθέντες Λ

έλλειφθέντα

D ματι

έπι

om ya

13

έπι: εΙς Λ

καταφεύγειν

15 τα ... OMDv 15-16 δτι et πρέπει om OMDv 16 αuτc{) - άμήν om post ή δόξα add σΙΙν 'tc{) άνάρχ~ πατρι και 'tc{) ζωοποιc{) αίιτοσ και θεί~ πνεύ­ ya post τοΙΙς add σuμπάντας και άτελεuτήτοuς ya των αΙώνων om Λ

Aya y

δεύτερα Ον

σχολΏ

Aya

LENDLE

CONBPECTUS SIGLORUM

ΓΡΗΓΟΡΙΟΤ ΕΠΙΣΚΟΠΟΤ ΝΤΣΣΗΣ

ΕΓΚΩΜΙΟΝ ΕΙΣ ΤΟΤΣ ΑΓΙΟΤΣ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΝΤΑ Ο

ve Μ

D Λ

Monacensis gr. 370 merήbr. saec. Χ (usque ad 4,16) Venetus Marcianus gr. 359 membr. saec. Χ (inde ab 4,16) Mediolanensis Ambrosianus gr. C 135 inf. membr. saec. ΧΙ Venetus Marcianus gr. 69 chart. saec. ΧΙΙ Londiniensis Musei Britannici gr. Old Royal16 D 1 membr. saec. ΧΙΙ

S

va v

Vaticanus gr. 1907 chart. saec. ΧΙΙ Athous Vatopediu 111 membr. saec. ΧΙ textus vulgatus editionis Mignei S.G. XLVI 757-772. l sigillo additum manum primam, 2 sigillo additum manum primam se ipsam corrigentem aut manum correctoris significat.

ΜΑΡΤΤΡΑΣ

Λόγος οεότερος

Χθες οι μάρτuρες προς έαuτοuς τον λαον εκάλοuν, νσν τ πλήθεL των επεLσρεόντων πλημμuροuσα προς την ροπην των άει βLαζομένων εκόμαLνε, μLμοuμένη και τ θoρόβ~ τον λόγον,. μέμνησθε πάντως οίς μεμελέτηταL OLιX μνήμης εχεLν τοuς μάρ­ τuρας. ην οέ, ώς ΟLμαL, ή άκολοuθία τοσ λόγοu αuτη, οη οu_των τuχόντων ησάν ΤLνες οι εΙς τον άγωνα τοστον εςεLλεγμένΟL,

ouol

ΤLς

Γρηγορίο\) - Νύσσης: του αότου OD om S titulus et numerus ίn Μ deletus est (ίn marg πάλιν e.lc; τους άγίο\)ς μ μάρτ\)ρας Μ2) έμπρόσθe.ν a έγκώμιον e.lc; τους αότους V έγκώμιον om ODA άγίο\)ς om Λ μάρτ\)· ρας evanuit S λόγος δe.ύτe.ρος om V a S

Titulus

5 χθές - έκάλο\)ν periit ίn foramine exsecto Μ post νυν add δέ D 6 τίς om D σ\)μποτικος: δe.σποτικΟς Λ 8 έπιδίδοσθαι OMDv 9 ήμΤν coll post 10 λόγο\) Λ 10 τοΤς: το D 11 ήμας om S μέν χθές Λ V a δέ om Λ V a 13 παρασκe.\)η Ο Μ2 (post .η una Ιί tt eras) OMDAVaS

14 ημe.ν: e.lμΙ AV a e.UκταΤος: e.Uκλe.ης AV a 17 έπe.ισρe.όντων: έπιθe.όντων Λ έπφρe.όντων V a 18 &.e.L om V a 19 θάλατταν S &.κταΤς: αόταΤς ν 20 κατe.λe.ίπομe.ν Dl (corr D2) κατe.λe.ίπαμe.ν Λ V a 23 έξηλe.γμΙνοι Λ

20

Μ.

146

5

10

15

ΙΝ

XL MARTYRES Ib

σόμμtκτος και άνώνuμος οχλος, εκ ταπεtνων επtτηοεuμάτων όρμηθέν­ τες προς το άξίωμα τοστο επήρθησαν- άλλα πρωτον μεν Ot' εuφu'tαν σώματος, κάλλεt και οuνάμεt και ρώμης περωuσίqt των λοtπων οtενεγ­ κόντες τοΤς στρατtωτtκοΤς καταλόγοtς ενηρtθμήθησαν- μετα ταστα οε τοωρ ποταμων άφθονώτερον, ώστε τοΤς μεν όπ­

';Ήν τt τάγμα στρατtωηκον εκ παλαtων κατ α την γείτονα πόλtν

αLτtον γενέσθαt παντελοσς καταφθορας, τοότotς οε τοΤς OtιX των εόχων

εναντίοtς και των σκηπτων την σuνέχεtαν και το πληθος της επομβρίας

παντος τοσ εθνοuς προς τας των βαρβάρων όρμας προκαθήμενον. εκεί­

παραταξαμένοtς Ικανον προς άμφότερα γενέσθαt, πρός τε την νίκην των

νοtς εκ τtνος προUπαρχοόσης θεόθεν επtφανείας πλε.τον ή πίσης των

άντtτεταγμένων και προς την παραμuθίαν της οίφης της των χεtμάρ-

τακτtκων εσποuΟάζετο. και Lσως οόκ άκαφον εν τt κατόρθωμα της πίστεως των άνορων εκείνων εν παραορομη Οtηγήσασθαt. σuστάντος γαρ αότοΤς ποτε τοσ προς τοuς βαρβάροuς πολέμοu και των επtκαίρων πάντων προκαταληφθέντων όπο της των εναντίων στρατtας και των

ρων άπορροης άφθόνως αότοΤς το ποτον χορηγοόσης. τοότοtς τοίνuν

10

σuνετάχθη δ ήμέτερος της στρατtας χορός, άπ' εκείνων των Οtηγημά. των και αότοι πε.ρΙ την πίστtν ρωσθέντες και τοΤς όμοίοtς εντραφέντες

επtτηοεόμασtν εΙς τοσοστον μεγαλοφu'tας επήρθησαν, ώστε τ τόπ~, και κίνοuνος ην όποκόφαt τοΤς εναντίοtς εκπολωρκηθέντας τ όφθαλμ θε τον καρπόν, όπερ

κατ' όλίγον περικοπτ6μενοι, μέλη τε πάντα xctL αΙσθητήρια τ'Ώ ΠΙΚΡί~ τοσ κρύους περιεθρύβετο. πελιονουμένη γαρ κατ' όλίγον ή σαρξ

ΟLOιοοσσα

xctL

xctL περιλακιζομένη τοΤς μέλεσι των όστέων άπέρρεε xctL τα xctL οuτως αότοΤς κατα

ληφθέντα μετα των άλλων έΠL την αμαξαν, έπειοη είδε την φιλανθρω­ πίαν τοσ οημίου έΠL τον άριστέα, την uβΡLν οόκ ηνεγκεν- άλλ' έκεΤνον

οια της πήξεως, το κασμα οια της καύσεως. είτα Διηλθον οια πυρος

μεν έλοιοόρει, ΟΤΙ των συναγωνιστων τον άθλητην άπεσχοίνισεν, αuτη οε παραστασα τ xctL άσθενεΤ τ άριθμ

xctL

μεμαρασμένC{> ταν εόχήν- οό λυπήσεις μητέρα στεφανίτης xctL νικητης xctL τροπαιοφόρος γενόμενος. ταστα λέγουσα xctL όπερ την φύσιν έαυτην τονώσασα, μαλλον οε τονωθεΤσα όπο τοσ πνεύματος, αότη τον έξ αίιτης μετα των λοιπων έΠL την λαμπήνην άπέθετο φαιορ πρoσώπ~ τοσ άθλητοσ ~ρoπoμπεύoυσα. τα έΠL τούτοις οΤα; ένήθλησαν τ

έμελαίνετο μεν ή ώρα έκείνη τοσ σώματος,

5

XL MARTYRES Ib

γενναίως παρεγγυωντα. έπειοη ταστα είδεν ή μήτηρ, αρά τι επαθε μητρικόν; αρα συνεκινήθη τα σπλάγχνα η τον χιτωνα περιερρήξατο η

περιεχύθη τ νσν έξετάσαι. οτε έξωρίσθη τοσ παραοείσου ό άνθρωπος, έτάχθη φρουρεΤν την εϊσοοον φλογίνη ρομφαία ή στρεφομένη. xctL ή αΙτία της τοιαύτης τοσ θεοσ προμηθείας το μη παρελθεΤν έΠL το της ζωης ξύλον τον άνθρωπον xctL αΦασθαι xctL οιαμεΤναι άθάνατον. μέμνησθε πάντως των έζητημένων, μέμνησθε οε ώς εΙκος xctL των προς το ζητούμενον ήμτν εόρημένων. άλλ' εΙ μέλλοιμεν πασιν έξ όπαρχης έπεξιέναι xctL ολον οιαλαμβάνειν τον λόγον, όπερ τον

το εΙπεΤν τι ΤΟLOστον των άτόπων έστίν. σντως έκ τοσ καρ-

VeMDA VaS 1 Dya περιεθρύφετο ν

5

VeMDA VaS 1 έπιγινώσκομεν: έπιγινώσκεσθαι δύναται Λ έπιγινώσκεται Υa post οίι add γαρ S 2 ποιησαι καλους S 5 της κοινης: άπάσης S απολογήσατο ya 6 post βλάστημα add ων Λ κατα: έκ Λ έκ τοίί S κατα θεον om Υ a θεοίί AS 8 παρα: απο Λ 9 έ'λθες Λ 11 ante έαυτην add την ya 12 λοιπων: άλλων Aya λαμπήνην: απήνην DA 13 post τα add δε Λν 14 ποία Aya ήγίασαν om Aya 16 ώς: & Λ om Υ e MDSv σuνπαραλαμβάνoυσιν Υ e 17 post ύμνολογίαν add είιλογείτε πίίρ και καίίμα Λ ante Φίίχος add το Λ καίίμα: καύσων Λ 18 είτα: ουτοι S 20 γνωσμένα ν 21 έξετάσαι: έζήτησαν Λ 24 τον άνθρωπον om ye 25 μέμνησθε - έζητημένων om Λya δε om ye 26 προς το om ya έπιζητούμενον Λ έπιζητουμένων ya 27 πασιν: πάλιν Λ yaS v απ' αρχης ya y

20 772 Μ.

25

156

ΙΝ

XL MAR TYRES Ib

παρόντα εσταL καφον ή παράτασLς. το ~εν οδν ζητοόμενον τουτο ην­ εΙ καL τοΤς άγίΟLς αβατός εσΤLν ό παράοεLσος φαίας, καL εΙ του παραοείσοu

OLdc της στρεφομένης ρομ­ OL άθληταL άποκλείονταL, τίς ή επαγγελία

λΟLπόν, όπερ ης άναοέχονταL τοΙΙς της εόσεβείας άγωνας, καL εΙ του 5

ληστου έ'λαττον εξοuσL, προς ον εΤπεν ό κόΡLOς ΟΤL Σ~μερoν μετ' εμου εση εν Τc{) παραoείσ~; καίΤΟL γε οόχ έκοuσίως ό ληστης Τc{) σταuρc{) προσηλθεν- άλλ' επεLοη εγγΙΙς της σωτηρίας εγένετο, εΤΟεν ό όξΙΙς καL εόφuης κλέπτης τον θησαuρόν, καL εΠLτuχων καφου την ζωην εληΙσατο

10

καλως τΌ κλεΠτLκϋ καL εόστόχως άποχρησάμενος ΚόΡLε μν~σθητί μοu ειπων εν τΌ βασLλείqc crou. εΤτα εκεΤνος μεν άξLOuταL του παραοείσοu, εΠL οε των άγίων ή φλογίνη ρομφαία ΟLακωλόεL την εLσοοον; η αότόθεν

εχεL την λόσLν το ζ~τημα.

OLdc τουτο γαρ οόκ άεL έστωσαν άντίπρ~ρoν

τοΤς εΙσLοuσL την ρομφαίαν ό λόγος εοεLξεν, άλλα καL στρεφομένην εποίησεν, ι'να τοΤς μεν άναξίΟLς κατα στόμα προφαίνηταL, τοΤς οε άξίΟLς

15

στρεφομένη κατα νώτοu γίνηταL, άκώλuτον αότοΤς την εLσοοον εΠL την ζωην uπανοίγοuσα' ης εντος εκεΤνΟL γεγόνασL τΌ παρρησίqc των άγώ­

ΙΝ

XL MAR TYRES 11

νων άπαθως την φλόγα περάσαντες, ην καL ήμεΤς άοεως περάσαντες του παραοείσοu εντος γενοίμεθα,

20

OLdt

της πρεσβείας αότων οuναμωθέν­

τες προς την άγαθην όμολογίαν του XUpLOU ήμων Ίησου ΧΡLστοu, ή οόξα εΙς τοΙΙς αιωνας των αΙώνων. άμ~ν.

5-6

Luc

23,43

9-10

Luc

4>

23,42

v e MDA V a S

1 καφον εσται Λν a οίίν om ν a 5-6 εστl μετ' έμοσ 6 οίικ V a 7 ίδεν V a 9-10 κόριε - σοu om VeM 10 ειπων om S 11 η: η VeMDS 12 το ζήτημα την λόσιν Λ άντιπρόσωπον Λν a ν 14 μεν τοΤς Λ προσφέρηται Λ φέρεται ν a 15 γίνεται ΜΙ (corr Μ2) Λ V a 16 ίιπαντωσα V a ης: οΤς V a post έκεΤνοι add τε Μ 17 ην: ης Λ ν a om S 17-18 άδεως - έντος om Λ ν a S 18 γενώμεθα νa ante δια add άξιοι Λ ν a post αίιτων finis folii 131 ν, post fol. 131 ν lacuna ίη Μ 19 άπολογίαν ν a 20 post δόξα add και το κράτος Λ

VaS

των αΙώνων

om VaS

άμήν

om V a

EDIDIT ΟΤΤΟ

LENDLE

CONSPECTUS SIGLORUM

ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΝΥΣΣΗΣ ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΑΓΙΟΥΣ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΝΤΑ ΜΑΡΤΥΡΑΣ ΛΟΓΟΣ

D pb Β

Cο 'i

Venetus Marcianus gr. 69 chart. saec. ΧΙΙ Parisinus gr. 1505 membr. saec. ΧΙΙ Vaticanus Barberinianus gr. 456 membr. saec. ΧΙΙ/ΧΙΙΙ Parisinus Coislinianus gr. 22 saec. ΧΙ/ΧΙΙ textus νulgatus editionis Mignei S.G. XLVI 773-788. l sigillo additum manum primam, 2 sigillo additum manum primam se ipsam corrigentem aut manum correctoris significat.

ΕΓΚΩΜΙΑΣΤΙΚΟΣ ΡΗΘΕΙΣ ΕΝ ΤΩΙ ΜΑΡΤΥΡΙΩΙ

Οί μεν,όπλΤταL (ΡωμαΙων κατα νόμον πάΤΡLον καΙ σuνήθεLαν παλαLάν,

ην παΤΟες παραπρογόνων ΟLαοεξάμενΟL μέΧΡL καΙ τοσ παρόντος φuλάτ-

773 5

τοuσLν, έν τΌ άΡΧΌ τοσ ένεστώτος μηνος την πανοπλΙαν ένσκεuαζόμενΟL

καΙ χωροσντες έπε ΤL πεοΙον ήπλωμένον ίκανώς καΙ UΠΤLOν, ενθαπερ

εξεσΤL καΙ ορόμον ίππων έκτεΤναL· καΙ μελετ1jσαL τα ταΚΤLκα καΙ πα σαν γuμνασθ1jναL την ένόπλLOν ασκησLν, άνάμνησΙν τε τοσ ετοuς ΠΟLοσνταL

καΙ την ήμέραν έπΙσημον άγοuσLν~ έγω οε μνήμην μαρτόρων τελών,

10

καΙ ταότην τΌ προτεραCqt κηρόξας όμΤν, τους τοσ ΧΡLστοσ στραΤLώτας τους τεσσαράκοντα τους πασαν προθuμCαν uπερβαλλομένοuς έν τΟΤς άγώσLν όπλΙσας

OLcX

τ1jς μνήμης σήμερον θαuμαστοuς τοΤς οuναμένΟLς

βλέπεLν π ρο'Ι'στημL . κόσμον τ1jς έκκλησΙας καΙ λαών ευφροσόνην καΙ

θεοσ οόξαν τοσ ένLσχόσαντος. άΡLστον οε πάντως καΙ άγαν λuσLτελες

15

τοΤς τ1jς άρετ1jς ΟLηγήμασL τοός τε νέοuς έντρέφεσθαL καΙ σuνακμάζεLν τους άνΟρας. ή γαρ άκοη μέρος καLpLώτατόν έση τών αΙσθήσεων καΙ τ1jς οΦεως ουχ ηττον ΟLΟαΚΤLκόν.

OLcX γαρ τών

ωτων έναργώς έπεLσάγεL

την μάθησLν ταΤς ΦuχαΤς καΙ κCνοuνος ου μLκρος καλα τuγχάνεLν Τι φασλα τα ΟLηγήματα. οΤα γαρ έκε'ίνα λέγεταL, ΤΟLαότην έπάναγκες τοΤς λογLσμοΤς φαντασΙαν έγγCνεσθαL' εννΟLα οε καΙ θεωρΙα τοσ νοσ σuνεχης εΙς έΠLθuμCαν άγεL τον άνθρωπον τοσ ΠOLε'ίν,

Titulus

ante

Γρηγορ(οu

Νύσσης: του αίιτου D μιον pb Β

Dpb Β

τοΙΙς -

add

& λογCζεταL. ΟLό μΟL την

του έν άγ(οις πατρος ήμων Β

Γρηγορ(οu Nύσ~ς έπ~σκόποu pb

μάρτuρας: τοΙΙς αίιτοΙΙς D

λόγος -

Γρηγορ(οu

-

ante εΙς add έγκώ­

μαρτuρ(~ om pb Β

5 δεξάμενοι pb καΙ μέχρι Dv 6 ένεστωτος om pb σκεuαζόμενοι Β 8 πασι Β 10 έπ(σημον αγοuσιν: έπισuνάγοuσιν Β 11 ταύττι pb κηρύξας del pb2 ήμJν pb 12 τοΙΙς τεσσαράκοντα: τοΙΙς μΙ Dv uπερβαλομένοuς Dv 14 λαον pb είιφρόσuνος pb 17 γαρ om v 18 οίιχ - οιδακτικόν: οίιχΙ των διδακτικων Β ωτων: οντων Β 20 τοιαύτην: σοΙ αίιτην Β 21 νοος pb Β

20

Μ

160

ΙΝ

ΙΝ

XL MARTYRES 11

&κρόασιν γαληνιωσαν και &μετεώριστον εότρεπίσατε, Υνα καΙ οι μακά­

XL MARTYRES 11

161

φώνως πάντες, ώς έκ μιας γλώττης, την πίστιν ήμων έξεβόησαν μικρον

ριοι μάρτuρες τιμηθωσι τα πρέποντα, καΙ όμεΤς δια τfjς μνήμης παιδεu­

φροντίζειν λέγοντες τfjς προσκαίροu ταότης ζωfjς καΙ παρέχειν εκδοτα

θfjτε το εόσεβες καΙ φιλόθεον. ΈμοΙ δε πρόκειται διπλοσς &γών, καΙ δέος μη καθuβρίσωμεν την

τα σώματα ποικίλαις κολάσεων ίδέαις. ό τοίνuν τοσ βιαίοu νόμοu

5

όπόθεσιν &σθενεί~ τfjς έξηγήσεως ει'τε γαρ έννοήσειΙ τις αότοσ τοσ έν

πον εσπεuσε μηχανήσασθαι τfjς προθuμίας την τιμωρίαν, καΙ ΦuχαΤς

776 Μ.

χερσι πράγματος την μεγαλοπρέπειαν, κατ α παντος λόγοΙ) φέρει τα

&νενδότοις καινην καΙ παράδοξον έπινοήσας δειλίαν. αν το ξίφος αότοΤς

νικητήρια· ει'τε τον προ ήμων δια τfjς έαuτοσ. σοφίας στεφανώσαντα

&πειλή~ω, φησί, μικρος εΙς κατάπληξιν ό φόβος, καΙ οόδαμως όποκό­

10

15

20

25

30

τuραννικώτερος όπηρέτης καταμαθων των άγίων την ενστασιν ίσόρρο-

τοuς άγίοuς &νήρ, ou το θασμα τfjς οlκοuμένης κοινόν- παιδείας τfjς

Φοuσιν- άνδρες γάρ είσιν έν οπλοις έκ παίδων ζήσαντες καΙ σίδηρον

τε παρα ΧριστιανοΤς και τfjς εξωθεν κανων &κριβής, φιλοσοφίας

φέρειν εlθισμένoι. έαν άλλας αότοΤς προσαγάγω κολάσεις, γενναίως

άγαλμα, έπισκόπων τόπος καΙ κίνδuνος, διδάσκαλος εργων και λόγων

έγκαρτερήσοuσιν οόκ &πείρως εχοντες πληγων καΙ τραuμάτων- οόδε το

σόμφωνος παρα πασιν &νθρώποις &νανταγώνιστον εχων την εόδοκί­

πσρ έστι φοβερον τοΤς ένστατικως ώς οδτοι διακειμένοις. διο προσfjκεν

μησιν, πλην εί μη παρ' οΤς οόδε Χριστός έστιν &βλασφήμητος. ώς γαρ

έξεuρεθfjναι τιμωρίαν, η καΙ την ένέργειαν εξει τfjς &λγηδόνος όδuνηραν

οόδεις &ντιλέγει φωτίζειν καΙ θερμαίνειν τον .ηλιον, οστως οόδε τον μέγαν Βασίλειον &ντερεΤ τις μη παντι τ~ κάλλει τfjς &ρετης κεκοσμfj-

καΙ τον χρόνον μακρον καΙ παρέλκοντα. τί ουν έπιμελως έβοuλεόσατο

σθαι. όΦηλος μεν ουν των όΦηλων έπαινέτης, &γιος των άγίων θερα­

κίνδuνον, ον πρόχειρον αόΤ~ παρεϊχεν ό καιρος καΙ ή χώρα. ό μεν γαρ

πεuτης κατ α την προσοσσαν δόναμιν &ποπληρώσας τοΤς &ριστεσσι το

καιρος ην χειμών- ό δε τόπος 'Αρμενία, ή πρόσοικος χώρα, ώς ι'στε,

κατα των άγίων ό των κακων σοφιστής; καΙ μεριμνήσας ευρεν έναέριον

γέρας. έμοt δε οό δια τοστο σιωπητέον, έπειδήπερ τα θαuμαστα μεγά­

δuσχείμερος οόδε την τοσ θέροuς ώραν &λεεινην τοΤς ένοικοσσι παρέ-

λως ό προλαβων διεκήρuξεν. οό γάρ έστι νσν ό σκοπος &μιλλα προς τον

χοuσα, άλλα τοσοστον &γαπητως θαλπομένη, οσον έκθρέΦαι τον

προειρηκότα, &λλ' όμων τfjς των &κοuόντων ώφελείας έπιμέλεια· ώφε-

άσταχuν- &μπέλοu δε το φuτον παρ' αότοΤς καΙ ηγνόηται· καΙ ό μη

λεΤ δε εκαστος πάντως ώς δόναται τfjς &πολαόσεως των μειζόνων παρα

μακραν έκδημήσας βότρuν οόκ οϊδεν- έρωτ~ δε περΙ σταφuλfjς οδτος,

των πλοuσιωτέρων χορηγοuμένης.

ώς ήμεΤς περΙ των παρ' ΊνδοΤς γινομένων. έκεΤ χιόνος οuσης &νατέμνει

Στρατιωται μεν ουν οι τεσσαράκοντα τοσ βίοuτην τάξιν βασιλεΤ των

την γfjν ό σπείρων, καΙ τον άμητον καταλαμβάνει νιφάς καΙ τον

(Ρωμαίων όπλιτεόειν λαχόντες, Χριστιανοι δε την πίστιν καΙ εόσεβεΤς

θεριστην &ποδόοuσιν άνεμοι, αν μη σφόδρα καταδήσας έαuτον τοΤς

την θρησκείαν. έπειδη δε ό τηνικαστα κρατων εΤς ων των πολuθέων

ιματίοις προς την βίαν των πνεuμάτων διαγωνίσηται. μετόπωρον δε

(δαιμόνων αόΤ~ το πικρον όποθεμένων έκεΤνο βοόλεuμα) καιν~ νόμ~

καΙ εαρ σχεδον οόκ είσΙν ώς παρα κακοσ γείτονος τοσ χειμωνος προς

καΙ γράμματι Χριστιανοuς ηλαuνε, κελεόσας πάντα ς τοuς uπηκόοuς η

την έκείνοΙ) δuναστείαν παρασuρόμενα.

το λιβανωτον έναγίζειν τοΤς δαίμοσιν η τοστο μη ποιοσντας θανάτ~

Έπ' έκείνης τοίνuν τfjς χώρας καΙ τοσ ένεστωτος μηνος &ποδόσας

καταδικάζεσθαι και πρό γε τfjς τελεuτfjς παντι τ~ σώματι πολλας όπο­ μένειν τας λώβας τότε δη τότε την τuραννικην ώμότητα καΙ τον μισό-

τοuς άγίοuς uπαιθρίοuς εστησεν έν όλογόμνοις τοΤς σώμασιν έξ έναντίας

θεον νόμον &νδραγαθίαν έαuτων οι μακάριοι ποιησάμενοι, και των

εόσεβείας μαθητας &μuνόμενος. οόδεν δε παραπλήσιον εΙς &λγηδόνα

πσρ φλέγον καΙ κρuμος σuμπηγνuς καΙ μαραίνων· το μεν γαρ τ~

φιλόχριστον σuγκροτήσαντες τη δuνάμει στρατηγοuμένην τοσ πνεόμα­

σιδήρ~ προσfjκεν όξέως άγον έπΙ τον θάνατον- το δε την όδόνην εχον

τος φανερως έαuτοuς τοΤς μιαροΤς &ντικατέστησαν γράμμασι· και σuμ-

28sqq cf Dan 3,1sqq

1 γαληνωσαν ν 4 και om Β καθuβρίσω μεν ν 5 ante &σθενείqι add τΌ Dν 1Ο &κίvδuvος pb Β εpγ~ και λόγ~ Β 11 σuμφώvως pb 14 μέγα pb Β κεκομησθαL pb 19 εΙρηκότα Dν 20 πάντων Β 25 uποθέμεVΟL pb XOLVCi) pbB 26 πάντα pb 27 έvαγLάζεLV Β 30 &νδραγαθίας ν 31 μεν om pbB &πορραγέντων pbB δε om ν 31-32 και φLλόΧΡLστοv om pb 33 &ντεκαθέστησαν pb σόμφωνον Dν

10

777 Μ. 15

20

25

τοσ βασιλέως των 'Ασσuρίων καΙ τfjς Βαβuλωνίας καμίνοΙ) τοuς τfjς

άλλων μεν &πορραγέντες στρατιωτων, φάλαγγα δε έξαίρετον και

Dpb Β

5

Dpb Β 4-5 expl. fol. 151 ν Β 7 uποκuΦωσLV pb 8 εvοπλΟL pb σLδηροφορείv pb 11 post BLO add και pb 17 δuσχεψέΡLOς pb post ωραν add θέρμην pb 18 θαλπομένην pb 21 όμέις pb 23 &νέμοΙ) pb έαuτωv pb 24 δε om pb 25 ώς παρ&.: ωσπερ pb 31 κρuμμος D κρuγμος pb

30

162

ΙΝ

10

15

ΙΙ

ΙΝ

Μ.

30

163

τα μέλη τρέμοντες καLτην γνώμην άκλόνηΤΟL, θέαν παρέχοντες ένα­ γώνLον άγγέλΟLς άνθρώΠΟLς ΟαCμοσL. άγγελΟL μεν τον χωΡLσμον των

οσα φLλοσοφοuντες ΙαΤΡLΚΟL την φuχραν uλην άπεφήναντο τοΤς σώμασLν

φuχων άνέμενον, ϊνα παραλαβόντες αότας προς τον rΟLOν άναγάγωσL κληρον. άνθρωΠΟL οε το τέλος έκαραοόκοuν της ΚΟLνης φόσεως την

οuτως

οΙ

ΦuχρότεΡΟL

καL πψελώοεLς

νωθρότεΡΟL

καL

οόσχρηστον εχοντες το σωμάτLOΨ καL τα άλογα οε των ζ~ων όμοίως.

οόναμLν ΟΟΚLμάζοντες, εΙ ΟLα φόβον καL έλπίοα τοσ μέλλοντος τηλLκοό-

τα μεν θερμότερα ταχέα καL προς την έπεCγοuσαν χρεΙαν εόκίνητα' τα

των κατεuμεγεθεΤν άλγηοόνων ΙσχόOLμεν. οαίμονες οε σφόορα προσ­

οε έναντίως εχοντα βραοέα καL νάρκη πεπεΟημένα. οuτως ϊππος ταχuς

εΤχον τ:οΤς γLνομένOLζ έΠLθuμοuντες ΙοεΤν την πτωσLν των άθλητων καL

σUΡLγμ~ προ της μάσΤLγος ΟLεγεφόμενος προς τον ορόμοψ βραοuς ό

την προς τοuς ΚLνοόνοuς άνανορον άπαγόρεuσLν. ή οε έλΠLς αότων

σνος καL μόλLς ΟLα των ροπάλων την όΟOLπορίαν άνόων. όξεΤα ή πάροα-

κατησχόνθη ΟLα τον ένοuναμοuντα θεόν. εβλεπον γαρ τοuς άκρωτη­

λLς ξηρ~ καL θερμ~ τ~ σώμαΤL ΟLLπταμένη τας νάπας ή άρκος το άνά­

ΡLασμοός, καL τοuς

παλLν παχuτέΡΟLς τοΤς μέλεσLν έμβραΟόνοuσα. ταστα οε όμΤν οόκ άπο καφοσ έφuσLOλόγησα, άλλ' ϊνα την καρτερίαν των άνορων καταμάθητε

εκεLΤΟ ποοος ~ οακτόλων περφρuέντωψ άλλος εκεLΤΟ της έμφότοu θερ­ μότητος καταΦuχθεCσης εΙς' τέλος. ωσπερ οε οΙ σφοορόταΤΟL των άνέ­ μων τόπον έΠLπνεόσαντες σόμφuτον, είτα τα όΦηλα των οένορων

πόροuς πεζεόεσθαL καL uοωρ το ρέον εΙς την των λίθων μεταβάλλεL

κατασείσαντες εΙς γην καταφέροuσL πρόΡΡLζα, οuτως έστορέσθη παρα

σκληρότητα' καL πέτρας ΟLαλόεL, οταν τοσ βάθοuς καθCκηταL' καL τοΤς

τοσ χεLμωνος ή των μακαρίων παράταξLς τα εόγενη φuτά' τοσ παρα-

έναντCΟLς σώμασLν έξίσης λuμαCνεταL, τα μεν άπαλα λLθΟΠΟLων, τα οε πεΡLέχοντα πίθον, καL το άπαλον έ.'λαLOν ϊσταταL στερεον προς τον

οεCσοu το έγκαλλώΠLσμα' αΙ ρCζαL της ήμετέρας βλαστήσεως οΙ Παόλοu όπλΤταL' οΙ ΧΡLστοu οορuφόΡΟL' οΙ των βωμων καταλόταL' οΙ των έκκλησL·ων οΙκοοόμΟL' οΙ κατα βαρβάρων όπλLτεόεLν άπογραΦάμενΟL

τόπον τοσ άγγεCοu σχημαΤLσθέψ ή uελος οε καL το σστρακον περφρα-

καL προς τον ΚΟLνον έχθρον της άνθρωπότητος τον άγωνα τελέσαντες.

γέντα τοΤς όγροΤς ΟLαθρόπτεταL. ζ~α οε τα την σρεLον ζωην λαχόντα

'Εγένετο οε αότοΤς οό προς βίαν καL άπαραίτητον ιfνάγκην ό θάνα-

καL uπαLθρον τα μεν ΟLόλλuταL, τα οε τΌ όπερβολΌ τοσ κακοσ έΠLλαν­

τος, άλλα καL μαλλον πρόχεφος ην καL έπ' έξοuσCας ή σωτηρία, εΙ

θάνεταL καL της άγΡLότητος έ.'λαφΟL γαρ καL οορκάοες έν μάνοραLς

μαλαΚLσθηναL προς την ενστασLν ήβοuλήθησαν. λοuτρον γαρ ην έκ τοσ

αuλCζονταL οίίτε κόνας τότε οεLλLωσαL οίίτε τοuς έγγίζοντας άποφεόγοu-

σόνεγγuς, οπερ έγεLτνCα κατ' έπCνΟLαν τ~ τόπ~ της τψωρίας' καL ή

,

εκ

β' λλ α

"

εL. ορνL

θ

~

\

,,

ες οε παρ· αν

θ'

"ζ

\,

~

,

ρωΠΟLς εLσΟLΚL ονταL καL μενοuσLν uπωρο-

lyyuc;

το οέλεαρ της παραβάσεως

τοΤς πηγνuμένOLς παρέθηκε καL σuνεβοόλεuε προς την θεραπείαν αότο­

κόπτοuσL' καL οΙ πλησίον άλλήλΟLς οόκ έπψCγνuνταL. ό ΤΟLOστος καφος

μολησαL, ώς ό πατηρ αότοσ τοuς πρωτοπλάστοuς εΙς την γεuσLν τοσ

ΚΡLτον κτήσωνταL της εόσεβείας την Οόξαν. εστησαν οδν καL έπήγνuντο

1-2 cf

Ι

Cor 4,9

DP bBC ο

3 ίαΤΡΙΚΟL - άπεφήναντο om Ρ b ante τοίς add OL Ρ b 4 έπιμελώδης pb νοθέστεροι pb 6 ταχεία pb 7 βραδεία pb 8 προ: προς Ρ b 9 όδοπορίαν Ρ b 10 ξηρc{): ύγρc{) Ρ b αρκτος ν 11 δε om Ρb 14 πεζεύγεσθαι Ρ b μεταβάλλεις Ρ b 19 τόπον ν το om ν περιραγέντα Ρ b 21 ϋπιθρον Ρ b διώλλυνται Ρ b 24 τον ύποδεέστερον φόβον pb ante την add καL pb 25 παρα pb inc fo1152 Β, inc fol 311 C ο Β

Cο

26 πόντον Dv

ante ποτον ~ic) add τον C ο 28 έγίνετο 30 ante τιμωρίας add της

εδει om Ρ b (distinx post μαρτύρων Ρ) άσυγκρίτως Ρ b

26-27 cf Gen 3,lsq

1 άκλόνητον DBv post άκλόνητον add εχοντες Dv 2 άγγέ­ - δαίμοσι om Β ante δαίμοσι add καL ν post μεν add γαρ C ο 3 αναγουσιν pb 5 φόβου C O 6 ίσχύωμεν pb ίσχυ.σιν C O δαίμωνας Ρb 7 την om libri add ν 8 ανανδρον om Β άπαγορεύσουσιν Ρ b 9 ante γαρ add μεν C ο 10 άλλήλους Ρ b 11 εκειτο (post αλλος): επιπτεν Cο ante της add το Ρ b 12 δε om C ο σφοδρωτάτου Β 14 έστορίσθη Ρ b έστορέ[ σ ]θη ν 15 post παραδείσου add του γένους (interpunx post παραδείσου) Dv 17 καταλυταL ν 18 άποταξάμενοι Β 20 έγίνετο Dv 21 μάλα Dv μα ... (littera postrema ν fuisse videtur) C O πρόχειρος ην: προχείρωσιν pb έπεξούσιος Β εί: η pbB post εί add καL Dv 22 έβουλήθησαν C O 24 OL om Dv 26 συνεβούλευσεν pbB 27 έν τΌ γεύσει λοις

DP b BC ο

15

20

θόρα ήνέ~κτo, καL οΙ παρεστωτες έκάλοuν. σοφLστης γαρ ων ΟLωγμοu καL ΠΟLκCλης ρqcΟLOuργCας ό τόραννος

φLOL. άνθρωΠΟL οε πότον όρόττοuσL καL λLθοuργοΤς όργάνOLς το uοωρ

οπλον τ~ τuράνν~ κατα των μαρτόρων έγένετο. εοεL γάρ, ώς εΟLκε, την μεγάλην καL σόμφωνον των μακαρίων φάλαγγα καLν~ τρόπ~ τψωρίας έναγωνCσασθαL, ϊνα προς τοuς πολλοuς των μαρτόρων άσόγ­

5

loCOUC; εκαστος καL τοuς άλλήλων οΙ πάντες. ό μεν 10

τον τρόπον της ΤLμωρCας έΠLσκεΦάμενΟL. χεψων ΠΟLεΤ ποταμοuς ναuσL­

σαL. το γαρ μέLζoν άεL οεLνον των όποοεεστέρων φόβων την οεLλCαν 780

ΙΙ

Lσορροπον ποφατεCνεL την τελεuτήν. άργότερα γοφ καθόλοu τα όπο

σκληρα ΟLαλόων. οuτως ό οίνος, οταν παγΌ, μορφοuταL προς τον·

20

XL MARTYRES

Φuχροu γLνόμενα πάθη, οΤον τετοφταιΟL καL καρκΤνΟL καL άνθρακες καL έμΠΟLέLν.

5

XL MARTYRES

Β

25

164 t

'λ

~I)

5 781 Μ.

ΙΝ

( ~ \,

\

-λλ

OU. οι υε τοτε και μα

XL MARTYRES

\,

~

ί

"

ΙΙ

ΙΝ

,~

,

(

ον την ανυρε αν επετεινον ειυοτες, ως καρτε-

20

165

τότε το φΙλιον, οταν αuτlt} θελήστι προσωπεΤον απάτης ένδόσασθαι. αλλ' δ της ασθενεΙας της ήμετέρας έπΙκουρος και των αγαθων και

ήδέα σΤτα και ποτα προσφέρεσθαι μΙσει και αποστροφΌ των εΙδωλοθότων την σΠε.ΡμοφαγΙαν ήγάπησε· και νηστεόων ήνθει και ασιτων όπερ

λογητην και έκ του συντάγματος των διωκόντων μάρτυρα. εΙς γαρ των

της τυραννΙδος δημΙων όπτασΙας αγγέλων αξιωθεις των έλθόντων έπι

τοuς τρυφωντας εuσαρκος ην- θεου γαρ τουτο δω ρον έξαΙρετον τοΤς

τοuς μάρτυρας και περιλαμφθεΙς τΌ έπιφανεΙ~ των άγΙων πνευμάτων,

πιστοΤς δοόλοις έν ταΤς απορΙαις τα παρ' έλπΙδα χαρΙζεσθαι.

ως ποτε Παυλος τΌ δόξτι Χριστου, ήνΙκα τηνέπι Δαμασκον έπορεόετο,

σιν, έκινδόνευσε λωβηθηναι το μακάριον σόνταγμα, και μικρου δέοντος απωλέσαμεν της τετάρτης δεκάδος το πλήρωμα. είς γαρ απαγορεόσας δια τον κρυμον προς αuτlt} τlt} τέλει της νΙκης, ΟLμοι, τοuς μεν συστρα­ τιώτας αφηκε, τΌ τέχντι δε του τυράννου προσεχώρησε τlt} λοuτρlt} ήδη της σαρκος μαρανθεΙσης φεισάμενος δ φιλόζωος της τε γαρ έλπΙδος

15

ΙΙ

ρΙα τηνικαυτα παρέχει την βάσανον, ήνΙκα αν προκειμένης έν έξoυσΙ~ της απολαόσεως φεΙσηται· σπερ έν τοΤς ανωτέροις χρόνοις Δανιηλ δ θεσπέσιος πεποιηκως έπιδέδεικται· παρακαλοόμενος γοφ άφθονα και

Πλην έπειδη τοΤς όΦηλοΤς των πραγμάτων οΙ φθόνοι παραπεπήγα-

10

XL MARTYRES

έξέπεσε και τηςπροσκαΙρου ζωης οόκ έπέτυχεν εUθUς·έitιτελεuτήσας τΌ παραβάσει· Ίοόδας άθλιος έν τοΤς μάρτυσιν, οuτε μαθητης οuτε πλοό­

λόγων και πράξεων γεωργος εδρε κατα τον 'Αβρααμ έαuτlt} πρόβατον εΙς θυσΙαν έκ των πολεμοόντων οΙκεΤον, έκ των βλασφημοόντων δμο­

εuθuς την γνώμην μετέθετο και γυμνώσας έαυτον της έσθητος τοΤς πηγνυμένοις συνανεμΙχθη. πάντα δε έν όλΙγτι καιΡου ροπΌ συνάΦας έγένετο, προσήλυτος δμολογητης μάρτυς, λουσάμενος έν τlt} lOC αΥματι το της παλιγγενεσLας λουτρόν, αΥματι τlt} νεκρωθέντι και μη

Ρεόσαντι· ανηρ στεφανΙτης, ανηρ του παντος άξιος τΌ του θεου έκκλησΙ~ δι' έκεΤνον έχω τοuς τεσσαράκοντα· δια τον γεννΙΧΤον ou κολοβος ή των μαρτόρων παράταξις. δια τον προσήλυτον τελεΙαν άγομεν έπ' γέλωτος άξιον· ώς γαρ εκλεπτε τον στρατιώτην, έσυλήθη τον διώκτην

σόνηθες γαρ τlt} διαβόλ κατα των όποκυπτόντων αuτlt} το τοιουτότρο­

καΙ δήμιον.

πον Ρ~διoόpγημα· απατ~ και κολακεόει ποικ(λως, Υνα ΡΙΦτι· ρΙΦας δε εuθuς έπεμβαΙνει και του κειμένου καταγελ~. έπικομπάζει δε τΌ συμ­

δ δε της τιμωρΙας κόριος οόκ ένεγκων ανεκτως των μαρτόρων την νΙκην

και δ Φαλμδος Έχθρον και έκδικητην προσηγόρευσε το του τρόπου παλΙμβολον έκ της των όνομάτων σημαΙνων έναντιότητος. ανθρώπ γαρ έκεΤνος ουδέποτε γΙνεται ενσπονδός τε και φΙλιος όποκρΙνεται δε

2sqq cf Dan 1,8sq

15

Είτα τΙ τα έπι τοότοις; οΙ μεν τρισμακάριοι εφθασαν, σπου εσπευδον.

τοΤς νεκροΤς έπολέμει σώμασι, κελεόσας πυρι παραδοθηναι τας οΙκΙας των άγΙων Φυχων- καΙ δι' ένος πράγματος έμιμεΤτο άγρια θηρΙα καΙ πικροuς άνδρας. τα μεν γαρ των διωκομένων ανθρώπων φυγόντων την προριφθεΤσαν αότοΤς έσθητα σπαράττει, οΙ δε των δυσμενων αναχωρησάντων τας οΙκΙας έμπιπρωσι και καταλόουσι. καΙ τις αν των μαρτόρων είπεν ένδΙκως προς αυτόν- ουκέτι σου, μάταιε, δειλιω την ωμότητα. έφοβοόμην γαρ μέχρις αί Φυχαι συμπαρησαν τΟΤς πηγνυμένοις, μη το

22 Ps 8,3

DP b BC ο 1 εΙδόντες Ρ Ιδόντες Β post ώς add et iterum del δ πατηρ αότοσ (ex Ιίη 163,27) Β 2 έν om pb 2-3 έξοuσί~ της om PbB 3 &νωτέρω (ut vid) C Ο 5 μLσεΤ και &ποστρέφεL Ρ b 6 ασLτος ρ b 7 γαρ om pbB τοστο: το C O 8 τα: ταΤς pb παρ': περ Β έλπίδας C O 10 κολοβοθηναL Ρ b λωβοθηναL Β σόστημα Ρ b Β δε. οντως Ρ b δεόντως Β 12 δLα: προς C Ο κρuμμον D αότο το Ρ b στραΤLώτας Ρ b C Ο 14 φεL. σάμενος: ης φαλLσάμενος pb τε om pb post φLλόζωος inc fo1. 312 co1. sinistra, cuius linearum ultimae 5-7 litterae abscisae sunt C Ο έλπίδος: Ιπ' έλπίδL &ληθLνης και μενοόσης ζωης Β 15 εόθΙΙς: εUΘέ[ .. C O 16 post Ίοόδας add δ Ρ b αθλLος: δ δόλLος C Ο 17 ante θαuμάστι add μη Dv θαuμάσεL pbBC o 18 τ ΤΟLοότ~ τρόπ~ pbB 19 ante ραδLοόργημα add το Β ρίΦτι om Β δε eras Β2 20 έΠLκοπάζη Β έΠLκωμάζεL DP b C Ο Υ, correxi 21 την αίσχόνην om pbB et ut vid Co (δε. τ.[ ...... ] και τΌ) 22. προηγόρεuσεν Β 23 πάλLν βίον Β της [ ...... ]νομάτων C Ο &νθρώπων Dv 24 εμσπονδος D (fort corr D2) ένσποδΟς Β ένσπoδό~ sscr ν C Ο φίλως: φίλος Β

10

αριθμlt} τελεΙ πανήγυριν. δ δε διάβολος χαρΙεν επαθεν πραγμα και

σιος και πρός γε τον βρόχον έφελκυσάμενος. και θαυμάστι μηδεΙς

φop~ την αΙσχόνην και τΌ αΙσχόντι του δελεασθέντος ευφραΙνεται. διο

5

3-4 Gen 22,lsqq

8sq cf Act 9, lsq

11-13 cf Tit 3,5

DpbBCO 1 τότε το: τό τε pbB φίλων: φLλεΤν pb φLλLκως Β τοτ[ ...... ]λίχων οταν C Ο (fortasse: τότε το μεLλίχων) αότα C Ο θελήσεL Ρ bΒ 2 post και τω [ν expl. fo1. 312 col. sin. C Ο 3 και post λόγων om pb ηδρε (η ex corr ut vid) Β άβρααμ, ίη mar~ α D 4 ante έκ (post θuσίαν) add δ Ρ b πολεμίων Ρ b Β βλασφήμων Ρ Β 7 post τΌ add έΠLνoί~ και Β πνεuμάτων: μαρτόρων Ρ b 8 post έπορεόετο add πορείαν Ρ b Β 9 την post εUΘιις: ΤLνα Ρ b μετέθετο: μετέβαλε Β 11 προσήλuκτος Β lδί~: δεί~ Β 12 πάλLν γενεσίας Β 13 πάντων pb της τοσ ΧΡLστοu έκκλησίας Β 14 εχων Β 15 αγωμεν Β 19 είτα om pbB (dubito an recte) εφθησαν D 22 ante aYPLot add τα Β 24 προς ΡLφεΤσαν Ρ b προσρηφ///σαν Β προσ[Ο]ΡLφθεΤσαν v έσθητα: έλπίδα pb 26 έν δίκτι pbB

20

784 Μ. 25

166

ΙΝ

XL MARTYRES

ΙΙ

υπερβάλλον της βασάνοu νικήση την ανδρεLαν των εόσεβωψ τοuτοu δε παρελθόντος του δέοuς χρησαι τ4) απομεLνανη πηλ4), καθως βοόλει' καν απογεόση των σαρκων, οό φροντLζω. oσ~ γαρ λuσσωσαν δεικνόεις την ωμότητα, τoσOόΤ~ πλέον στεφανοΤς των απελθόντων την vLXTjV. αί 5 γαρ γενναΤαι προσβολαι των αντιτεταγμένων αποδεLςεις ακριβεΤς της ανδρεLας των κρατησάντων γLνονται.

'Αλλ"α η μακρα'δ ιατρι'β ομεν; εφ , λ'εχ θ η τα" σωματα, και, το, πυρ αότα

διεδέςατο. την δε κόνιν έκεLνην και της καμLνοu τα λεLψανα έμερισά­ μεθα, και πασα γη σχεδον τοΤς άγιάσμασι τοότοις εόλογεΤται. εχω 1Ο καγω μεΡLδα του δώροu και των έμων πατέρων τα σώματα τοΤς των στραηωτων παρεθέμην λειψάνοις, LVOΙ έν τ4) καφ4) της αναστάσεως

μετα των εόπαρρησιαστων βοηθων έγερθωσιν. οΙδα γάρ, ώς lcrXUOUcrL, και της παρρησLας αότων της προς θεον έναργεΤς έθεασάμην τας απο­

δεLςεις' και δη βούλομαι εν τι των εΙς θαυμα τελοuν,:rων της έκεLνων ένεργεLας εΙπεΤψ κώμης της έμοι προσηκοόσης, έν Ό τα των τρισμακα­ ΡLων τοότων αναπέπαuται λείψανα, εστι ης πολίχνη ή γείτων, "lβωρα καλουσιν αότήν. έν δη ταότη κατα τον σuνήθη ~ΡωμαLοις νόμον κατα­ λόγοu στρατιωτων διάγοντος εΤς τις των όπλιτων έπι την κώμην την προλεχθεΤσαν αφLκετο προς φuλακην του χωΡLΟU παρα του ταςιάρχοu 20 δοθεLς, LVOΙ των σuστρατιωτων έαuτου τας όρμας και τας uβρεις ανεLργη, ας εΙώθασιν έπάγειν τοΤς αγΡΟLκοις υπο θράσοuς οί όπλιτεόον­ τες. ένόσει δε ουτος τον ετερον τοΤν ποδοΤν και έχώλεuε' και το πάθος αότ4) χρόνων και δuσLατον ην. έπει δε έντος έγένετο του μαΡΤUΡLΟU και της αναπαόσεως των άγLων, και θε4) προσεuςάμενος την των άγLων 25 πρεσβεLαν έπεκαλέσατο' νόκτωρ αότ4) φαίνεταί τις ανηρ αξωπρεπης xOtL τινα άλλα διαλεχθεLς' Χωλεόεις, εφη, ώ στρατιωτα, και δεΤ σοι 15

ΙΝ

XL MARTYRES

167

ΙΙ

θεραπεLας; αλλα δός μοι ψηλαφησαι τον πόδα. λαβόμενος δε οναρ αότου σφοδρως έφειλκόσατο. της δε νuκτερινης οψεως τουτο ποωόσης uπαρ τηλικουτος έγένετο ψόφος, οΤος αν γένοιτο οστέοu της φuσικης

άρμονLας έςολισθήσαντος, εΤτα βLαLως έναρμοσθέντος' ωστε αφuπνLσαι και τοuς σuγκαθεuδοντας και αότον τον στρατιώτην, διεγερθηναι δε τον άνθρωπον εuθuς και βαδLζειν υγιως κατ α φόσιν, ώς εί'ωθε. ταότην την

θαuμαΤΟUΡΎLαν εΙδον έγω αότ4) τ4) ανθρώπ~ περιτuχων έξαγγέλλοντι

\

-

,

,

,

"-

,~, ,Ι προς παντας και κηρuττοντι την των μαρτuρων εuεργεσιαν και την των

σuστρατιωτων φιλανθρωΠLαν υμνουνη. ΕΙ δέ τι χρη προσθεΤναι και των κατ' έςαLρετόν μοι προσηκόντων,

έμέλλομεν καν τ4)