Gregοrii Nysseni sermones [I] [PDF]

Zitiervorschau

GREGORII NYSSENI OPERA

SERMONES

AUXILIO ALIORUM VIRORUM DOCTORUM EDENDA CURAVERUNT

EDIDERUNT

WERNERUS JAEGER t HERMANNUSLANGERBECKt VOLUMENIX

LEIDEN Ε.

J. BRILL 1967

PARS

Ι

GUNTERUS HEIL ADRIANUS νΑΝ HECK ERNESTUSGEBHARDT ANDREAS SPIRA

LEIDEN Ε.

J. BRILL 1967

ΙΝ

Copyright

Ι967

by

Ε.

J. Brill, Leiden,

Netherlαnds

rights reserved. Νο pαrt ο! this book mαy be reproduced trαnslαted in αny form, by print, phoιtoprint, microfilm or αny other meαns without wr;tten permission from the publisher

ΑΙΙ

or

PRINTED

ΙΝ ΤΗΕ

NETHERLANDS

MEMORIAM

Iterum orbati sumus, lector, iterum maeremus. qui Wernero Jaeger mortuo huic editioni parandae praeerat, Gregorii fautor fidelis, praeceptor noster benevolus, Hermannus Langerbeck, diem supremum obiit anno Domini MCMLXIV. ad huius viri memoriam, quae nostris ίη mentibus haeret semperque haerebit, tuum quoque animum revocare velimus. iam eum ex volumine sexto, quo Gregorii Ιη Canticum commentarios protulit, editorem doctissimum cognovisti, eum insuper a Wernero J aeger magnam totius operis partem vel sibi ipsi vel discipulis suis tractandam suscepisse ίn praefationibus legisti. quam saepe Wernerum Jaeger, huius editionis parentem clarissimum, dicentem audivi se nihil de hoc opere perficiendo potuisse sperare, nisi talem sibi socium et adiutorem invenisset. illustris ille νίτ cum post magnum bellum fines nostros, unde plus decem annis ante excesserat, reviseret, Gregorii operum curas atque cogitationes secum portavit. accepit eum discipulus eo commotus gaudio, quo nemo afficitur nisi qui multos annos in patria sua humanitatemdesideravit. laetus ille curarum aliquantum delegavit, hic munus amplexus est grato ani:rno studioque ardenti. nemo certe reperiri potuit aptior, qui tantam molem tanto cum amore sustineret. Hermannus enim Langerbeck cum magistri exemplum secutus tum suo ipsius ingenio impulsus ad Gregorium, virum vere christianum et vere eruditum, novas vias aperuit eundemque sibi scriptorem invenit, cuius theologiam mysticam mirabili νί rationis exquirere, cuius ad το &6ΡLστ6ν' τε κιχΙ &περΙλΎjΠΤOν της 3-ε6ΤΎjτoς peregrinationes inauditas summo desiderio investigare ηοη desiit. sic Gregorii opera tractavit indefessus labore. libros edendos arte critica vigilanter

νι

ΙΝ

MEMORIAM

percensuit, fontes unde Gregorius hauserit quosque ίη sua transformaverit, prudens et acutus eruit, memoriam librorum et impressorum et manu scriptorum usque ad vetustissimos illos Syriacos indagavit, indices denique οmnίυm verborum locorumque ut instrumentum interpretationi futurae necessarium coepit componere. quo autem ipse progrediebatur, eo discipulos suos procedere cupiebat. quid mirum igitur, si eis ηοη pares quidem vires sed tamen humanitatem et litterarum amorem similem iniecit, ut huius editionis participes fierent. quos ille ad Wernerum Jaeger deduxit, summa cura instituit, omni tempore auxit opera et consilio. nos autem quibus eo νίνο fructus uberrimos capere licuit, nunc quae magister ίη nobis effecit profiteri, quae reliquit pro viribus nostris debemus complere, eo magis quod ille, ut erat bello graviter laesus viginti per annos corpore debilis, mirabilia perfecit sed ηοη omnia quae susceperat consequi potuit. cuius inter opera et hoc volumen, quod totum fere ab eo promotum aut recensitum est, et quae volumina eius auspiciis inchoata sequentur, si modo digna sint, numerare velis. Scripsi iussu condiscipulorum Francofurti ad Moenum vere anni MCMLXVII HADWIGA HQRNER

MONITUM Usque ad Werneri Jaeger decessum haec editio tota cura1:ione Instituti pro studiis classicis Harvardiani fuit; deinde Herberto Bloch, professore Harvardiano, intercedente subsidia ex stipe Bollingensi, qua Νονί Eboraci studia humanitatis promoventur, adiuncta sunt. Hermanno autem Langerbeck procuratore ita convenit, ut impensae ad editionem conficiendam et ad indices parandos necessariae dividerentur. ex quo tempore voluminibus 1112, ιν, νιι 2, ΙΧ proferendis Institutum Harvardianum stipe Bollingensi auctum auxilio esse perseverabat, volumini Χ, supplemento, indicibus praeparandis Collegium patristicum ab Academiis Gottingensi, Heidelbergensi, Moguntina, Monacensi institutum opem ferebat. quae hac ratione constituta sunt, nunc eadem vatent. post mortem Hermanni Langerbeck volumen Χ, supplementum, indices Henricus Dorrie socius Collegii patristici, volumina 111 2, ιν, ΙΧ Hadwiga Horner mandatu Instituti Harvardiani procurat edenda. volumen νιι 2 Ioannes F. Callahan sibi ipse, ut antea, curae habet. qui libri omnes Lugduni Batavorum apud Ε. J. Brill typis exscribentur, cui officinae sumptum et laborem magnum ίn hoc opus impendenti merita gratia debetur. summae autem grates stipis Bollingensis curatoribus habentur, quod largiores opes ad hoc volumen emittendum liberalissime contulerunt. ίη

Η.Η.

HOC VOLUMINE CONTINENTUR text. (praej.)

De :mρrtuίs oratio (G. HEIL) .. . . . ο. De beneficentia, vulgo De pauperibus amandis oratio Ι (Α. ΥΑΝ HECK). . . . . . Ιn illud Quatenus uni ex his fecistis mihi fecistis, vulgo De ΡaUΡerϊbus amandis oratio 11 (Α. νΑΝ HECK). . . . . . . Contra usurarios oratio (Ε. GEBHA.RDT).. Contra fornicarios oratio (Ε. GEBHARDT). . Ιn diem luminum, vulgo Ιn baptismum Christi oratio (Ε. GEBHARDT) . . . . . Ιn sanctum Pascha, vulgo In Christi resurrectionem oratio 111 (Ε. GEBHARDT) . . De tridui inter mortem et resurrectionetn Domini nostri Iesu Christi spatio, vulgo In Christi resurrectionem oratio Ι (Ε. GEBHARDT) . . . . . . . . . . . . . Ιn sanctum et salutare Pascha, vulgo Ιn Christi resurrectionem oratio IV (Ε. GEBHARDT) . . . . . . . . . . . . . Ιn luciferam sanctam Domini resurrectionem, vulgo In Christi resurrectionem oratio V (Ε. GEBHARDT) . . . . . . . . . . . Ιn ascensionem Christi oratio (Ε. GEBHARDT) De deitate adversus Euagrium, vulgo Ιn suam ordinationem oratio (Ε. GEBHARDT) . . Oratio funebris in Meletium episcopum (Α. SPIRA) . . . . . . . . . . . . . Oratio consolatoria ίn Pulcheriam (Α. SPIRA) Oratio funebris ίn Flacillam imperatricem (Α. SPIRA) . . . . . . Conspectus Siglorum . Ιndices. . . . . . . . . . .

28 ( 3) 93

(7Ι)

111

(80)

195

(Ι3Ι)

211

(Ι36)

221

(Ι42)

245

(Ι55)

273

( ι63)

309

(Ι78)

315 323

(ι80)

331

(ι85)

(ι82)

441 (345) 461 (4Ι7) 475 (427) (49Ι)

(493)

DE MORTUIS EDIDIT

GUNTERUS HEIL

PRAEFATIO Ιη Sancti Gregorii Ν ysseni de mortuis oratione edenda testimonio triginta duorum codicum lucis arte depictorum nixus sum idque eo modo, ut sedecim ab initio usque ad finem contulerim, hac in re me iuvantibus ΑηοηΥωΟ Wilamowitzii (in conferendis SF MKOL) Bertha Stenzel (AG) Georgio Pasquali et W. Solmitz (Ρ) Ernesto vero Gebhardt Ίη codicibus iterum perscrutandis, sedecim adhibuerim codicum specimina satis ampla. duo accedunt codices, qui ηοη nisi excerptum orationis continent. de tam multis libris manuscriptis ut quam brevissime absolvam, ηοη repetam, quae iam in aliorum editorum praefationibus dicta sunt. Qui mihi innotuerunt codices, in duo genera discedunt, a1terum, quod complures familias suo quamque modo ad archetypum redeuntes comprehendit, a1terum, quod quamvis ipsum in nonnullas familias discedat, multis tamen errοήbus communibus unam classem efficit.

DE GENERE PRIMO

Vatic. gr. 1907 = S Vatic. gr. 1433 = Ζ

Ad primum genus pertinent codicesVaticanusgr. 1907 chartaceus, saeculi XIIjXIII, quem descripsit ante ceteros Nysseni editores W. Jaeger ίη νοΙ 112 ρ. χχχνιιι sq (continet ille De mortuis orationem ff. 85r-88v), eiusque apographon codex Vaticanus gr. 1433 cmembranaceus saeculi ΧΙΙΙ, qui textum codicis S ίί. 234r-246v eum ίη modum ad verbum repetit, ut maluerim perpaucos locos, quibus ab S abhorret quam quibus cum S congruit, indicare: ρ. 42,20 κατ' &pχ~ν SZ (sed corr in κατ' &ΡΧd:ς); ρ. 37, 17-18 μ~ post ε~ sscr ead

4

DE MORTUIS

man S: om Ζ cum aliis; ρ. 48, 5 έπε~ sed ead man sscr 8~ S, έπε~ Ζ. ρ. 61,24 ()τιχν SZ (sed corr ίη ()τL). ceterae lectiones Ζ aut oculi errore aut auήs aut ex usu scribendi oriri potuerunt. nil obstat, quin pro apographo codicis S fortasse ad alios codices correcto habeatur. itaque ad eius lectiones confirmandas Ζ usus sum. alius fructus ex eo ηοη capitur. deest ergo ίη apparatu critico. Lond. Tertius illius generis testis exstat codex Musei ΒήtanMus. nici Old Royal 16 D Ι membranaceus saecu1i ΧΙΙ, de Βήt. quo cf. νοΙ νιιι, ι ρρ. 99, 231; νοΙ ν, ρ. 211 sq, νοΙ 16 D Ι νιι, ι ρ. νιι. De mortuis exstat ff. I62r-I73V. adiciam = Λ exempla, quibus SZA artissimo cognationis vinculo coniunctos esse apparet: ρ. 30, 4 ό om SZA; ρ. 32, 11 συνέχουσιχ post έιxυτΊj coll SZ, post βLιχΙως Λ. ίη eχemΡΙaή συνέχουσιχ supra βLιχΙως έν έιxυτΊj scήΡtum esse videtur; ρ. 32, 22 έσΤLν &γΙΧθον: &γΙΧθόν έσΤLν SZA; ρ. 32, 24 φόσεL: κρΙσεL falso SZA cum ε; ρ. 33, 3 &νΤLΚΙΧθεσΤ'Yjκότων: &νθεσΤ'Yjκότων SZA; ρ. 35, ι {)φεσLς recte fortasse e coniectura SZA: ~λλεLΨLς t ν φόσLς cett falso; ρ. 35, 9 άλλ' add SZA; ρ. 37, 5 πασιχν omSZA; ρ. 38, Ι40δν: γαρ SZA; ρ. 43, 16 συνΙσΤΙΧΤΙΧL: συνιχνLαΤΙΧL SZA; ρ. 45, 9 έρεί80ν: 8Lερεί80ν SZA; ρ. 47, 21 έφιχπτομέν'Yj: έπιχφωμένΊ) exquisite SZA; ρ. 49, 8 του om SZA; ρ. 53, 17 ΠΟLα SZA 02 recte: ΠΟLου cett ν; ρ. 54, 3 τε om SZA; ρ. 54, 13 ~βoυλ~θΊ) SZA; ρ. 54, 23 τ~ν alter om SZA; ρ. 56, 14 τούς alter om SZA; ρ. 58, 19 οtκων recte SZA (et F corr, β) item ρ. 58, 27 cum FΠΥ; ρ. 63,15 κιχτιχλεLφθΊj SZA: κιχτιχλεLφθεΙ'Yj cett ν; ρ. 67, 20 ύπέκκιχυμιχ: ύπέκλυμιχ Λ έπέκλυμιχ SZ scil e litt Λ et Α confusis, unde S et Λ e codice maiuscu1is litteris scripto fluxisse apparet. cuius quidem indolem et in his perspici licet, ubi SZ et Λ discrepant. erroribus ad neglegentiam librarii redeuntibus omissis haec sunt maioris momenti: ρ. 28, 13 κιx~ μ~ ... ιχΙρείσθΙΧL SZ cett, corr ίη ιxΙP~ΤΙXL κιx~ μ~ e coniectura Λ; ρ. 30, 21 βλΙΧΠΤLκος: μΙΧλΙΧΚΤLκος SZ e coniectura; ρ. 34, 18 sq τ~ς ... γνωρr.-

PRAEFATIO

ζομένων ύπεξιχφέσεως Λ alii: τ~ς

5

... γνωΡLζομέν'Yjς ύπεξιχr.­ 38, ι τυχόν:, λοr.πόν inepte Λ solus; ρ. 38, Ι, έκβΙΧλλομένΟLς: έκβεβλΎjμένΟLς Λ coniecturam sapit; ρ. 39, 19 πνευμιχ: ού πάχος e glossa ut vid recep SZ soli; ρ. 41,13 τι. προσ~κεL: τΙ. haplographia litterarnm ΤΙΠ om SZ soli; ρ. 41, 9 θειχσάμενΟL: θειχ­ σάμενος Λ solus falso (C cum Ι confuso); ρ. 43, 7 l8Ιιχς: έκάστου SZ e glossa vel coniectura; ρ. 43, 2 άλλoφόλ~: άλλοτρΙω e glossa supra scripta .recepit Λ ut vid; ρ. 47, 8 έκεΙν~ supra ()τL in exemplari scήΡtum Λ pro varia lectione habuit, ()ΤL reiecit; ρ. 48, 14 λ~ΡΟLς: λεLΟLς SZ falso litteris ΗΡ male cognitis; ρ. 49, 18 τροψΥί in lectionem tritiorem mutavit Λ; ρ. 50, 10 θάλπους: θέρους SZ soli aut e glossa aut e coniectura; ρ. 50, 21 προ8εΙξιχντος: πpoσp~ξιxντoς SZ commode coniec; ρ. 50, 15 εύθυτεν~ς: εύθυγεν~ς Λ solus ιitteήs Τ et Γ confusis; ρ. 50, 23 ύποτρεφόμενος SZ ύποτρεφόμενιχ falso Λ mendum exemplaήs fideliter conservans; ρ. 51, 25 νεότης: κυρτότης coniec facetissime ex alia loci interpretatione SZ; ρ. 58, 14 γLνομένων: γεννωμένων SZ cum Ρε fort coniecerunt pro γενομένων ut videtur; ρ. 60, 3 τα ιχύτα: τα ΤΟLιχυτoc SZ soli fortasse e coniectura; ρ. 61, 23-24 κόp~ έΠL­ κοπτόμενον ηοη intellecto mutav coniectura probabilissima ίη κόρον έΠLκτώμενον SZ; simili ratione ρ. 65, 8-9 pro έν έΠLθυμ,Ι~ λυόμενον praebent έΠLθυμΙoc φλεγόμενον SZ, ρ. 68, 3 pro έφ' φτε scripserunt il1ud magis tritum έφ' (f) SZ; 66, 5 SZ haud scio an sua ratione pro ceterorum εlκος exhibent άπεLκος; ρ. 67, 5 antiquissimam corruptelam ~80ν~ν recte ίη άpετ~ν emendaverunt SZ. haec atque quae ρ. 19 sqq afferam satis sint, quibus Λ memoriam huius familiae fidelius servare, S vero eiusque apographon Ζ recensionem a viro docto curatam aut esse aut repraesentare demonstretur. sed et Λ hic illic bonis coniecturis excellit, cf. ρ. 28, 12, 13, 16; 38, 12. ρέσεως SZ pessum dederunt; ρ.

6

Ambros. C 135

=

ίηί

Μ

Marc. Ven. gr. 67

=

Κ

νίη -

dob.

theoΙ

gr.42 = W

7

DE MORTUIS

PRAEFATIO

Nunc transeamus ad familiam tήum codicum antiquorum, cuius ΡήnceΡS notissimus est codex Ambrosianus Medio1anensis C 135 inferior saeculi ΧΙ ineuntis ab alia manu Μ2 brevi postquam scήρtus est, correctus. continet De mortuis ίί. 86r-104V. videamus, qua ratione Μ2 scriptum mutaverit: ρ. 36,9 του καλου M2 sec SAFGJ β Barny: καλου Μ cum ΟΡ aliis; ρ. 53, 8 αύτΊj Μ cum Ο eiusque grege JGz, corr ίη έαυτΊj Μ2 sec SΛβΠΥ. ρ. 53, 19 έκαλλωπίζετο Μ cum cett: corr ίη ένεκαλλωπίζετο Μ2 quod est ίη S so10; ρ. 55, 24 8LακρίνΟLΤΟ Μ cum cett, corr Μ2 ίη 8LακρίνΟL sec ΛJβ; ρ. 64, 17 σκευαζούσΊ)ς Μ cum JO eiusque stirpe, corr ίη μετασκευαζούσΊ)ς Μ2 sec SΛβΠΥ alios; ρ. 65, 12 έκκείμενον Μ et OLPe Ζ, corr ίη έγκείμενον Μ2 sec SΛJβΠΥ eorumque cognatos; ρ. 66, 9 γLνόμενΟL Μ cum Ο eiusque cognatis et JβΠΥ, corr ίη γενόμενΟL Μ2 sec SA a1iosque. nemo ηοη intelleget Μ e memoria stirpis Ο textum recepisse, Μ2 vero correxisse secundum memoriam generis primi. et ίη his Κ et W semper cum Μ2 congruunt. Κ autem est codex Venetianus Marcianus 67 saeculi χι, nota bene eiusdem atque Μ; De mortuis exstat ίί. 43r-56r .. simillimus Ambrosiano ve1 potius eius apographon, ut ait Jaeger νοΙ νιιι ι ρ. 25 et 108, est codex Vindobonensis theoΙ gr. 42 saeculi ΧΙΙ membranaceus De mortuis ίί. 118V-130r exhibens. quos cum Μ2 proximo cognationis vincu10 cohaerere paucis 10cis al1atis demonstrari puto: ρ. 31,15 post ε~τε add τL M2KW β Bar; ρ. 31, 17 καΙ ι1>ς recte M2KW cum AF: ι1>ς β Bar καΙ cett ν; ρ. 30, 4 φύσεως recte M2KWF β Bar JB: κρίσεως cett ν fa1so e voce κρίσLν ortum, error fortasse antiquissimae aetatis; ρ. 32, 14 παραλαμβάνεL: παραλαμ­ βάνΟL Μ2 (corr eχ-νεL) KW cum β Ί) Υ sx; ρ. 36, 9 αLσθΊ)ΤΊ)­ ρίων: αLσθΊ)τών M2KW cum β Bar; ρ. 38, 8 λεLοεL8ε'L: coniec ~λLοεL8ε'L M2KW; ρ. 56, 4 βουλεύσεταL: μεταβουλεύ­ σεταL M2KW cum Λ; ρ. 56, 11 έκουσίου: καθαρσίου M2KW

(fort e 1. 6 irrept) σαρκίου βΖ2, 1acuna ίη J; ρ. 60,3 post lJ.xeL add προς M2KW; ρ. 64, 19 προκεLμένωΥ: ιχποκείμενον M2KW et β. cf. et νοΙ 111,1 ρ. χν; νιιι, ι ρ. 112 et 222; νιι, ι ρ. ΙΧ. quae cum ita sint, Κ substitui, ubi Μ deficit. perditus enim est unus quaternio, qui continuerat 38, 20 βίου - 50, 19 ύπεζωσμένΊ)ν. sunt autem 10ci a correctore recentioris aetatis (Μ3) emendati ίη Ambrosiano, quos alio atramenti co10re facile cognoveris; ρ. 37, 3 γεωπόνων corr ίη γεΊ)π.όνων Μ3; ρ. 61, 6 eL corr ίη &ν Μ3; ρ. 66, 19 τΊj ... φωνΊj corr ίη τ~ν ... φων~ν Μ3; ρ. 66, 24 ~μϊν corr ίη ύμ'f:ν Μ3; ρ. 68, 24 παρακαλέσεL et σΤΊ)ρίξεL corr ίη παρακαλέσαL et σΤΊ)ρίξαL Μ3. neque Κ neque W ίη his cum Ambrosiano consentiunt. Νοη 10nge a Μ2 stant, ut ex exemplis supra ρ. 6 al1atis apparet, codex Vaticanus gr. 444, quem iam J aeger descripsit νοΙ νιιι, ι ρ. 106, chartaceus saeculi χιν (De mortuis continet ίί. 204r-20gr) eiusque gemellus codex Oxoniensis, Baroccianus 27 saeculi χιν, is quoque a Jaegero tractatus νοΙ νιιι, ι ρ. 104 et 146 sqq (De mortuis 1egitur ίί. 276V-282r). ίη eadem c1asse atque codd β Bar numerandus esse videtur codex Ρaήsίnus gr. 503 saeculi χιν nitidissime exaratus, cuius Jaeger νοΙ νιιι, ι ρ. 99, Virg. Woods Cal1ahan ibid. ρ. 360, Herb. Musuril10 νιι, ι ρ. νιι mentionem fecerunt. continet De mortuis ίί. 211r-223V. at quod a β Bar hic illic differt, ne miremur. nam eadem quae videtur, etsi scήbendi genus aliquantu10 differt, manus 1ectionum νaήetatem indicavit ve1 correcturas addidit: ρ. 34, 6 ιχλΊ)θώς: ιχλΊ)θους π ίη mg adscr γρ ιχλΊ)θως; ρ. 35, 6 ιχναγκαίων: έναντίων π et Λ Bar Ζ, ίη mg adscr γρ ιχναγκαίων; ρ. 60, 8 δ ... βώλος π supra δ add ~ ; ρ. 62, 7 sq ΟLκείαν ιχχεφοποίΊ)τον: ίη mg adscr γρ ΟLκίαν ιχχεφοποίΊ)τον; ρ. 66, 5 ου8ε γαρ εLκός έσΤLν π, ίη mg adscr γρ ου8ε γαρ ιχπεLκός έσΤLν quod praebent SZv; 53, 25 demum ~σως ε!ναL vaήam 1ectionem textui immixtam praebet. ubi

Vatic. gr.444

=

β

Oxon. Barocc. 27 = Bar Ρaήs.

gr. 503 = π

8

Vind. theol. gr.35 =J Lond. Mus. Brit. I6D ΧΙ

=

Β

9

DE MORTUIS

PRAEFATIO

vero duo genera librorum de quibus disputabo ρ. Ι9 sqq discedunt, π, ut est a viro docto cοnscήΡtus, saepius cum SA eorumque propinquis, rarius cum ΟΡ et cett facit idque hac ratione, ut manifesta vitia aut coniecturas ullius familiae ηοη exhibeat, hic illic tamen corruptelas veteres servaverit. ίη textu constituendo e π nihil fructus capimus. itaque in apparatum ηοη recepi. Multis locis hi tres soli ab omnibus ceteήs discrepant: ρ. 28, Ι7 άμεΙνω: άλ'Y)θ~ β Bar (-θεί) ; ρ. 32, 2 άπoγ~νoμένoυ: άπoγε~νoμένoυ β, quem scilicet errorem exemplaris ίη peius vertit Bar άπoτε~νoμένoυ; ρ. 32, 4-5 8~' ~συχΙας om β Bar; ρ. 35, 6 8ε: τε β Bar; ρ. 35, Ι4 έκλέγουσα: συλλέ­ γουσα β Bar π; ρ. 36, Ι3 γΙνετα~ om β Bar; ρ. 37, ΙΙ εLΡ'Υ)ν~κ~ς om β Bar; ρ. 35, ι ίSφεσ~ς: λεr;Ψ~ς β (corr e λ~Ψ~ς) Bar π. neque autem β ab Bar vel Bar a β descriptum esse errοήbus aut β aut Bar propriis apparet: ρ. 32, 9 β~αΙως τε καΙ κατηναγκασμένως om Bar; ρ. 33, ιο ~ πλ~­ ρωσ~ς - ε!να~ (ιι) om Bar; ρ. 35, 20 glossam cum textu inepte conflavit: παρα~τεr;τα~: ~ ού πρoαφεϊτα.~ ~ ύφαφεϊτα~. το γαρ πρoαφεϊτα~ ού νοεr;τα~ καλως. προαφεr;τα~ Bar et π. ρ. 32, Ι3 δπνον: f5πλον Bar ex ίSπλoν, quod exemplar proclivi ίη litteris maiusculis errore praebuerat, male correxisse videtur. β vero ρ. 35, ιι post ταλα~πωρΙας add άλλα πιΧντων τοότων; ρ. 35, Ι4 ού-άσχολουμέν'Υ) om cum Gz; ρ. 37, Ι3 post έκ add τ~ς. Sunt ergo β Bar π eadem stirpe scil exculta suo quisque modo prognati. Accedunt Vindobonensis theol. gr. 35, chartaceus saec. ΧΙΙΙ De mortuis ίί. 8V-I2r exhibens et Musei Britannici Old Royal ι6 D ΧΙ chartaceus saeculi χνι, uterque ante alios editores a J aegero νοΙ νιιι, ι ρ. 36 sq enarratus. Β, qui De mortuis ff.3IIV sqq continet, textum J tam fideliter repetit, ut ab J descήΡtus esse videatur. cf eandem tituli formam του αύτου λόγος περΙ των κεκοl.­ μ'Υ)μένων praebent soli JB; ρ. 3Ι, 7 π~σ~ν om JB soli, ρ. 3Ι, Ι5 ταόΤ'Υ)ς om JB soli, item ρ. 33, ι om το τo~oυτoν,

33, 3 om έκ του έναντΙου, ρ. 34, 6 άλ'Υ)θως om JB soli; 35, Ι7 post κυρ~όΤΊJς add πλουτος JB; ρ. ~6, 8 των: τ~ς falso JB; ρ. 36, 22 ού: μ~ JB; J semper pro τοΙνυν scripsit oOvsequente Β, at Β ab J abhorret ρ. 32, Ι9 τοΙνυν: οδν solus J. Sed 'J, quem codicem Jaeger demonstravit νοΙ νιιι, ι ρ. 36 ad domusionem scriptum nonnullorum operum textum decurtatum (e.g.libelli de vita Macrinae) praebere, etiam hic e diversis exemplaribus sua lege textum conflasse suspicor. nam ubi a memoria SAM2 differt, in a1terius generis codicum ΟΡ eorumque asseclae errores incidit. taceo de locis aut iam antiquitus lectionum varietate infectis aut quemcumque scήbam ad errorem illicientibus. neque β autem meram prodit memoriam. apparet enime ρ. 38, Ι2, ubi β lectionem suam ένταχθέντες in margine corrigens scripsit γρ -τεχθέντες et ρ. 63, 23 sq ubi ό τόκος οοτος β sed ίη margine scr γρ ό τo~oυτoς τόκος, β vel eius exemplar e νaήίs fontibus hausisse. Satis tamen constat ex exemplis ρ. 6 sqq et infra ρ. Ι9 allatis omnes quinque codices, de quibus iam disputavi, ab eadem stirpe prognatos esse atque Μ2, stirpem dico et glossis et variis lectionibus infectam, quam praecipue illustrat locus 56, ΙΙ: έκουσΙου π cett: σαρκΙου β Ζ2, καθαρσΙου Μ2 lacuna ίη J. Indolis ΡrΟΡήae est codex Vaticanus gr 2066 membranaceus litteris uncialibus ίη Graecia fortasse Constantinopoli scriptus saeculi ΙΧ vel χ, de quo iam J aeger (Traditio ν ρ. 79 sqq) ν. W. Callahan νοΙ νιιι ι ρ. 355 J. McDonough νοΙ ν ρ. 6 egerunt. et is cum SAM2 facit neque cum genere OPG ίη falsis consentit. cf.praeter illa ρ. 6 et Ι9 sqq allata e.g. ρ. 37, Ι4 παρα­ σκευασθεΙ'Υ) FSZA: -θΊj cett ν; ρ. 39, ΙΙ περ~πo~oυντα~: πo~oυντα~ recte F SZA Jβ; ρ. 40, ι8 τρέψαντας: τρέψαντα F SZy; ρ. 58, 27 ΟLΚLων cett ν: ο'ικων F cum SΖΛβΥ (vide ρ.

ρ.

Vatic. gr. 2066 =F

Ι, ι

10

DE MORTUIS

11

PRAEFATIO

app cr); ρ. 68, 2 ένετεκτ~νιΧΤO: έτεκτ~νιΧΤO FA. neque tamen hanc memοήam fideliter servavit, sed modo locis antiquitus errore corruptis aut dubiis ad ΟΡ cett accedit modo textum ita mutavit, ut editio ίη usum monachorum curata videatur. nam haud dubito, quin ad rem dogmaticam spectet, quod ρ. 28,7 pro νοερον ΚιΧΙ άσώμιΧτον praebet άΠιΧθΎj ΚιΧΙ άθ&νιΧτον; ρ. 34, 15 pro μέτεισιν (scil. ίη vitam beatam) ~ άνθρωπΙνΎ) Ψυχ~ scripsit: μέτεισιν ~ άνθρωπΙνΎ) φύσις; ρ. 35,22 &ϋλον: &πονον; ρ. 35, 22 pro το 8ΙιΧΚΡιΧτοuν τΎjς ψυχΎjς, τ~ν δπόσΤιΧσιν praebet το 8ΙιΧΚΡιΧτοuν τ~ν ~μετέΡιΧν δπόσΤιΧσιν (scil ne quis animam sine corpore resurgere putet); ρ. 37, 11 Ψυχων 8~μcμ: μεΤιΧστ&ντων 8~μCΜ F; ρ. 37, 19 συνιΧπ08υσ&μενος

()τ' &ν μ&λιστιΧ ιΧύτ~ ~μων ~ Ψυχ~ ΚιΧθιΧυτ~ν γένΎ)ΤιΧΙ' έωσιΧ ΧιΧΙριν το σωμιΧ' ΚιΧΙ ΚιΧθόσον 8ύνιχτιχι μ~ κο~νωνοuσιΧ ιΧύτο

μ~ 8' &πτομένΎ)' άλλα τ~ν προς ιΧύτο &κιχιρον φιλΙιΧν &πoρρ~­ ξιΧσιΧ. όρέγετιΧΙ τοu 6ντος' πότε 8έ μίΧλλον 6ντως έλευθέριΧ γνωρ~ζετιΧΙ' 8Ύjλoν ()τι μετα τ~ν του σώμιΧτος gξ080ν' μετα

γαρ τον θ&νιΧτον Π&σ'ης πλ&νΎ)ς άπα.λλιΧγ~σιΧ· ΚιΧΙ Π&σ'ης &ν&γΚΎ)ς σωμιΧτικΎjς έκτος γενομένΎ)' άκριβως όρίΧν τα δπερ

vouv θε&μιΧΤιΧ 8ύνιΧΤιΧΙ' ΚιΧΙ των άπoρρ~των έν1)χείσθιΧΙ λόγων.

&ούκ εξον γλώσσ1) λιΧλείν ΚιΧτα τ~ν τοu άποστόλου μιΧρτυΡΙιΧν' εΙ γαρ μ~ τοUτο. 8υοίν θ&τερον ~μίν πρόκειτιΧΙ' ~ ού8ιΧμοu έστιν κτ~σιΧσθιΧΙ το τ~ν &λ~θεΙιΧν ΤΡιΧνως εΙ8ένιΧΙ. ~ μ&λιστιΧ τελευτ~σιΧσιν' 8ι8τι μυΡΙιΧς ~μίν άσχολΙιΧς ΠιΧρέχει το σωμιΧ ώς gφ1)μεν' 8ι& τε τ~ν &νιΧγΚιΧΙιΧν τρoφ~ν. κιχι τας προσπι­

τ~ν ~80ν~ν τε ΚιΧΙ τ~ν λύΠΎ)ν μετα τοu σώμιΧτος: συνιΧΠ. τ~ν

πτοuσιΧς νόσους' κιχι τ~ν των έρώτων όμ~γυριν' κιχι των

~80ν~ν μετα τΎjς λύΠΎ)ς

ΠιΧνΤιΧ8ιΧπων εΙ8ώλων &γέλΎ)ν.

F.locum Origenem spirantem ρ. 56, 21 sqq effugit, cum pro ρ. 42, 7-Ρ. 58, 2 hunc textum decurtatum a ceterorum memoria longe diversum contineat (verba distinxi, menda ηοη correxi neque interpunct. mutavi): f 140r άλλα ΠιΧντι τω 8Ύjλoν 8τι το περΙ τας ~80νας έσπου8ιΧκένιΧΙ. ού ΚιΧλόν' σιτΙων φΎ)μΙ ΚιΧΙ ποτων ΚιΧΙ

ΙμιΧτΙων

ΚιΧλλοπισμοίς ΚιΧΙ δπ08Ύ)μ&των' ΚιΧΙ

ιΧΙ κωλυτικιΧΙ τυγχ&νουσιν

τΎjς τοu &ρχετύπου έξομοιώσεως' μ~ ΚιΧθιΧρω γαρ ΚιΧθιΧΡΟU έφ&πτεσθιΧΙ. ού θεμΎ)τόν (ο

corr ex alia litt)·

εΙ 8ε ΤιΧυτιΧ

άλΎ)θΎj &π08έ8εικτιΧΙ' ού 8υσχεΡιΧΙνειν ~μίΧς πρoσ~κει έπΙ τη 8ΙιΧστ&σει των συν~θων' άλλα μίΧλλον εύθυμείν. ()τι των έκ

τοu σώμιΧτος π&ντων έλευθερωθέντες θλΙΨεων. ΚιΧθιΧρως

f 141r μίΧλλον

/

ένοπτρΙζοντιΧΙ τοu θεΙου κιχι &ΚΎ)ρ&του κ&λλους.

ο{)πω λέγω τας άν8ΡιΧπ08εστέΡιΧς έπιθυμΙιΧς ~ φόβους' 6χλον

μΎ)8ενος gτι τοu άνθέλκοντος ένυπ&ρχοντος' μ&ΤιΧιον τοΙνυν

ΠιΧρεχοuσιΧς τΎj ψυχΎj ΚιΧΙ έμπ08ιζοuσιΧς προς τ~ν τοu ΚιΧλου

8έ8εικτιΧΙ 8ια των εΙΡ1)μένων το 8υσμενως gχειν προς τον

ΚιΧΤιΧνόΎ)σιν'

έαν γ&ρ

τις ΚιΧΙ ιΧύτο το σωμιΧ έν τΎj του

μολ6γ1JταL. ού μ6νον γαρ το έν τοίς βλαπτr.ΚOίς γενέσθαΙ. τον κ6ρον έστΙν όλέθΡLον, ά.λλα καΙ το έν τοίς

καταλλ~λΟLς παρελθείν τη ά.μετρΙ~ το χρ~σψoν ΚLν8ύνων 15 πολλάΚLς καΙ 8ι.αφθoρiΧς αΊτr.Oν γΙνεταL. καΙ εΊ ποτε πλ1Jθωρr.­

κ-ης καταστάσεως έπι.ζ1Jτούσ1Jς τ~ν κένωσι.ν &.λλΎ) τι.ς πλ1Jθώρα τ~ν οδσαν έπι.φορτΙσεLεν, σωρεία γΙνεταL κακων το ΤΟLουτον εΙς ά.ν~κεστα ΠΡΟLουσα πάθ1J. ούκουν οί)τε παντΙ οί)τε πάντως ά.γαθ6ν τΙ έστι.ν ~ πλ~ρωσLς, ά.λλα καΙ πρ6ς τr. καΙ ποτε καΙ 20 κατα το ποσ6ν τε καΙ το ΠΟLον το έξ αύτου γΙνεται. χρ~σLμον. 504Μ.

" " την

"

"

~,,' ουτω ο αν τr.ς ευΡΟL καΙ. το κενωσLν

λ')' εγω καΙ.

,

'Ι=' Ι ( , , ε~ εναντr.oυ νοουμενον το κατα

~ ~ ~ κι.νουνωοες

~ τοι.ς

(,

υπομενουσι.ν,

,

εΙ.

παρέλθΟL τη ά.μετρΙ~ το χρ~σψoν, καΙ πάλι.ν ούκ ά.νoν~τως γLν6μενον, εΙ πρ6ς τr. των ώφελούντων συμβαΙνοι. του τε 25 καφου καΙ του ποσου καΙ του ΠΟLου συμπαραλαμβανομένου

προς το της κενώσεως χρ~σι.μoν. έπεL8~ τοΙνυν ού συμβαΙνει.

3 sq Empedocles ap P1ut adv Co1 10 (fr Β 8 D) Epicharm ap [P1ut] cons ad ΑροlΙ 15 (fr Β 9 D) S,eneca ep 102,22 sqq 9 PIat Phaed 80 sqq 10 cf P1at Phaedr 247 e 3

προς τον του καλου χαρακτηρα το της ζω-ης ταύΤ1Jς ε!80ς Φ

SA F Υ MOG ι μετιΧ τουτο: τ6τε S 4 άναλύσαντος: in mg adscr tσως άναλύοντος G το om Υ 5 προσαναπαύουσα Υ 8 μ Ύ)κέη-συμφυΙαν (1 12) om F 8 του a1 t: το ~ς S 9 τε om Υ ΙΙ το om ν συνέχουσα post βLαΙως (12) coll Λ post έαυτη collS 12 αύτη Μ (corr Μ2) OG Υ (sed corr) ν ι 3 καΙ prius om Υ post τον add τε Υ 14 παραλαμβάνΟL Υ Μ2 (corr ex -εL): -βανεL cett ν παραλαμβάνεL ante μετιΧ coll G 17 το νοουμένΎ) Υ . 21 post χαρακτ~ρα 2 litt eras F 22 inter t8Lώμα- et -crLV ca 5 I1tt eras F ε'lτε: εί Υ άγαθ6ν έσΤLν SA 24 φύσεL: κρΙσεL SA

SA F Υ MOG 2 8~ Λ Υ 3 άλλήλων Υ OGv άνθεσΤΎ)κ6των SA (cf νοl νι ρ ΧΧΧ 11) 4 άνΤLκαθεσΤΎ)κ6σLν Λ 6 αύτφ post πάντως coll S έστΙν Λ 7 έπΙσΎ)ς post τούτων coll G 9 ~χεLν Υ post ~χεL rasura Μ 11 κατιΧ: παριΧ G ΤΟLουτο S 12 το SF: om cett ν 14 XL νΜνου S 18 παντΙ: πάνΤΎ) S 19 post άγαθ6ν om τΙ ΛΥ 20 κατιΧ ποσ6ν Υ inter ποσο- et -ν 1 litt eras F καΙ ΠΟLον Λ (sed το sscr) αύτου i.e. του άγαθου, ma1im αύτ~ς 21 έναντΙας Λ 22 καΙ om Λ 24 inter YLv6- et -μενον 6 1itt eras F συμβαΙνΟL S: -νεL cett ν 25 inter XOΙL- et -ρου Iac 2 litt F inter συμπαραλαμ- et -βαν. Iac 1 litt F παραλαμβ. G

3 cf Aristot Met

Δ 1018

Gregorii Nysseni Opera.

ΙΧ

a

20

sqq

3

34

DE MORTUIS

35

DE MORTUIS

β"οτεύομεν, δμολογούμενον &ν ε~'YJ ~"α της των εΙΡ'YJμένων &.κολουθ(ιχς 8τ" oό~ενoς &.γΙΧθου χωρ"σμός έστ"ν ~ έκ του

το"ούτου βΙου μετ&στιχσ"ς. φιχνερον γιΧρ 8τ" το &.λ'YJθ"νως κιχΙ κυρΙως κιχΙ πρώτως &.γΙΧθΟν οί)τε κένωσΙς έστ"ν οί)τε

5 πλ~pωσ"ς, &περ κιχΙ ποτε κιχΙ πρός τ" κιχΙ έπΙ τ"νων &.πo~έ~ε,,­

κτιχ" χp~σ"μιx, οΤς οόκ gπεστ"ν δ του &'λ'YJθως ι)ντος &.γΙΧθου

χιxpιxκτ~p.

... των

" ενιxντr.ων

, τ!.νος

κιχ"

τΎjς φύσεως γΙνετιχ,,), έν ~ oό~εν οiJτε συστέλλετιχ" κενούμενον οί)τε ~υσφopει φορτι,ζόμενον, &λλιΧ κιχΙ των έκ του &έρος &'YJ~ων gξω πιχντά.πιχσι, γΙνετιχ" (κρύους τε λέγω κιχΙ θά.λπους) 5 ~, ... '1" " κιχ" πιχντων των κιχτιχ ΤΟ ενΙXντr.Oν νοουμενων ΙΧΠ'YJλλιχγμέν'YJ, , '" ~, ,,Ι Ι ..., , εν

εκε!.νοr.ς

οε

γ"νoμενΎj,

οπου

'λ

θ'

,,Ι

Ι,

,

πιχντων

κιχμιχτων ε ευ εριχ τε κιχ" ιχνετος εστ!.ν

ΈπεΙ οδν τφ &'λ'YJθως &.γΙΧθφ προς το μ~ &'λ'YJθως &.γΙΧθόν

' "ιχρρωστημιχ

κιχ!.,ι" 'YJ υφεσι,ς, πιχ'θ ος

'YΙJ

ζ

,

των

ιχνιχγκιχ"ων

,~,

l

ω'YJ, ου ο"ΙΧ γεωργ"ιχς

έστ"ν ~ &.ντιθεσ"ς, &μεσος ~ε των ~ύo τούτων ~ ένιχντΙωσ"ς,

κιχκοπιχθουσιχ οό τοδς ~"ιxπoντΙoυς ύπομένουσιχ πόνους οό ~, ... " , λ " ... ο"ΙΧ Τ'YJς εμπορ"ιχς ΚΙXΠΎj ε"ιχς ιχσΧ'YJμονουσιχ oΙκo~o-

10 &.κόλουθον &ν ε~'YJ τοις χωρ"ζομένο"ς του μ-η &'λ'YJθως ι)ντος

10 μr.κΎjς τε κιχΙ ύφΙXντr.κΎjς κιχΙ τΎjς των βιχνΙΧύσων τεχνων

κΙΧλου προς το τη φύσε" κΙΧλον ένθέν~ε π"στεύε"ν τ~ν μετιΧστιχσ"ν

,

ιχγιχ

,

γ"νεσ θ ΙΧ", θ'"

ον

ουτε

'"

, πιχντ"" , \" , κιχτιχ κιχφους ουτε προς ο

~" ο"ΙΧ

, Ψ Ul'YJ,

μέτε"σι,ν

,ι λ ΙΧλ 'YJV τ"νιχ'

προς τουτο

15 ού τά.φρους κιχΙ τεΙχ'YJ κιχτιχσκευιΧζουσιχ, &λλιΧ πά.ντων των

κιχ"

πιχντων

,Ι,

τ!. ουτε

εστ"ν

Ι

,Ι

επ!. τ!.νων ουτε

glOV.

β'

Ι "~ , !.ου κιχτιχστιχσ!.ν ιχντ!. Τ'YJς πιxpoυσΎjς μετιχ-

λιχμβά.νουσιχ, ~ν ~,,' &κρ!.βεΙιχς μεν Ι~ειν ~τ"ς έστΙ τοις gτr. τη ,

, "Η' ι ι ~ ι τιχλ' ιχ"πωρ"ιχς κεχωρ"σμεv'YJ ρεμον τ"νιχ κιχ!., 'YJσυχ"ον ο"ιχγε!.

&πο τΎjς σιxpκώ~oυς ζωΎjς ~ &νθΡωπΙν'YJ

κιχ!.

~!.ά. Τ", &λλ' &εΙ κιχτιχ τιχ ιχότιΧ κιχΙ ώσΙΧύτως

15 τοΙνυν

"

βΙον κιχθως ό πιχυλός φ'YJσ"ν, ούχ Ιππομιχχουσιχ ού νιχυμιχχουσιχ οό συστά.~'YJV ~"α τΎjς πεζι,κΎjς πιχριχτιΧξεως συμπλεκομέv'YJ " προς κιχτιχσκευ'YJV "/λ' " φορους εκλεγουσιχ " ου οπ ων ιχσχο λ' ουμεv'YJ ου

πιχντοτε

Ι,

,

,~,

~

~

'1

σιχρκ" συγκεκριχμενο"ς ιχμ'YJχιχνον,εκ οε ΤΎjς των κιχτιχ τον

"

β'

!.ον

~ ι ξ' ~ Ι τουτον γνωρ!. ζ' ομενων υπε ιχφεσεως ουνιχτον εστ!. στοχιχσμον

, 'λ' ι,εστ!. κιχ"~ ε'λ ευ θ'εριχ μ'YJτε "ι , το"ουτων ιχτε 'YJς τr.ς εχουσιχ πριχγμιχτιχ ,

,

, κιχ"

της

TJ

'7'

μ'YJτε πιχρεχουσιχ, εν λ'"

~

,

λ'

,

' l

οου ε"ιχ τε κιχ!. κυρ"οτης κιχ!. πενι.ΙΧ

"Ι

,

~,

~ ,~

,

π ουτος ευγενε"ιχ τε κιχ!. ουσγενε"ιχ ΚΙΧι. ι,ο"ωτ"κ'YJ τιχπε!.ν

, ΚΙΧ!.

'ξ

ιχ

, ι,ωμιχτ"κ'YJ

~

,...

l

"

ό

_

l

ουνιχστει.ΙΧ κιχ!. πιχσιχ το"ιχυτη ιχνωμΙΧλι.ιχ

20 τ"νιχ ~,,' &νΙΧλογΙιχς &νΙΧλΙΧβεΙν. οόκέτ!. γιΧρ gστιχ" σωμιχτ"κη

20 χώριχν οόκ gχε". πιχριχφεΙτιχι. γιΧρ πιΧντων τούτων κιχΙ των

πιχχύτητ" συμπεπλεγμέν'YJ οί)τε τη tσοκΡΙΧΤΙCf των &ντ"στο!.ι 'β' 'i' , t7. l~λλ'YJ λ ιχ μιχχ'YJ ' χουντων εμ !.οτευουσιχ, ων 'YΙ" J !.σορροπος προς

το"ούτων την &νιΧγΚ'ην το &νεν~εες τΎjς ζωΎjς έκεΙνΎjς κιχΙ

την σύστιχσΙν τε ~μων κιχΙ την ύγΙει,ιχν πο!.εΙ (ό γιΧρ πλεονιχσμος

8 sq cf Aristot Met Ι 1055 b ι sq 10 sqq cf Plat Phaed 80 d sqq 23 cf Plat Phileb 31 d, 45 e Alcmaeon ap Aet v 30, ι (fr Β 4 D) Ps-Aristot De mund 396 b 7 sqq SA F Υ MOG 3 &λΎ)θως Λ 6 &λΎ)θως: corr e -θους Λ &λΎ)θL­ νως ν 8ντως Υ 8 τ: το F του S &γαθου S 9 &μέσως Μ έναντΙωσLς: -ναντΙω - corrupt explev m rec G 13 ο{)τε πρός η om ν προς cοπ ex έπΙ ut vid S 14 supra καΙ scr &εΙ m rec Λ ~χoντα Λ τούτω ΜΟ 15 σαρκώ80υς: έΠLκ~ρου ταύΤΊΊς F 16 Ψυχ~: φύσLς F 17 τοΤς ~ΤL οαι ν τη om Υ 17-18 τ1j σαρκΙ post συγκεκραμένΟLς coll S 18 των A2M2G: οαι cett ν 19 γvωΡLζομένΎ)ς S 20 λαβεΤν S σωμαΤLΚ~ ης παχύτης συμπλεκομένΎ) S σωμαΤLΚΟLς πcχ.θεσL καΙ ταΤς έκ τρυφ1jς νόσΟLς συμπεπλεγμένΎ) F 21 o{)τε-μcχ.ΧΎ) (22): ύφ' (;)ν 1j Ισόρροπος των χυμων μcχ.ΧΎ) F τη οαι S ΙσoκρατεΙ~ ν 22 Ισόρροπος: Ρ ρτ del S 23 ante 1jμων add καΙ Μ (sed expunx) Ο (sed del) ύγεΙαν SA

&ϋλον, έν ~ το ~"ιxκpιxτoυν τΎjς ΨυχΎjς την ύπόστιχσ"ν οό ξ'YJρου τε ΚΙΧL ύγρου τr.vός έστ!. μετουσΙιχ, &λλ' ~ της θεΙιχς ,

"

φυσεως κιχτιχνΟ'YJσ"ς,

ΙΙ

sq cf Ι

Τίαι

2,

2

,~,

ιχντ"

...,

οε του

l

,

...

ενιχερι.ου πνευμιχτος του

22 sq cf Οτ cat PG 45 Ρ 24 Α (Migne)

SA F Υ MOG ι ηνος post πλεονασμος (ρ 34,23) coll SA ϋφεσLς SA: φύσLς Fy MOG ~λλεLΨLς ν 6 γενομένΎ) Λ &ναγκαΙων: έναντΙων Λ scil e 1 5 irrept 9 έμπορΙας τε καΙ coniec Langerb: έμΠΟΡLακ1jς SA (sed α del; -0- ex -ω- corr ut vid) Μ (sed α del) έμπεφLακ1jς F έμπορι,Κ1jς cett ν 9-10 ante οΙκ080μι,κ1jς add &λλ' SA οlκ080μΎ)τι,κ1jς G 10 τεχνων οαι Λ 14 06 προς­ &σχολουμένΎ) om G 16 έστι, οαι Υ πραγμα ΥΜ (corr Μ2) Ον 18 καΙ πλουτος SA: om cett ν post τε iterat καΙ κυΡLόΤΎ)ς G ~αι tertium om G 18-19 ταπεLνόΤ1jς-ΤΟLαύΤΎ) οαι F (sed add ιη mg) 20 παραLτεΤται, S τούτων πcχ.ντων S 22 &ϋλον: &πονον F τ1jς ψυχ1jς τ~ν: τ~ν 1jμετέραν F 24 8ε om Λ

DE MORTUIS

DE MORTUIS

'θ . , ιχγι.ου • , πνευμιχτος Ι '1" " cxλ1j ι.νου τε κιχι. er.vcxι. την κοι.νωνι.ιχν ουκ

505 Μ. α.μφι.βιΧλλομεν.

&ν

~

α.πόλιχυσι.ς

οόκ

έν1jλλcxγμέν1j

κιχθ'

37

ι., Ι ι " , λλ' ι , , μιχτιχ ποσος ο εΤΊ)σι.ος φορος ουτε εΙ. πο ΎJ γεγονεν επομβρι,ιχ

~, " το γεωργουμενον Ι ' " ΚΙΧτΙΧΚλ υ/ζ ουσιχ τη cxμετρι./f Ο,υτε εΙ. χάλιχ ζ CX

'8

δμοι.ότητιχ του τη8ε βίου 8ι.~ ~ξεως κcxt στερ~σεως γίνετιχι.

, 'λ τιχς. ε πι. ιχς

εΙσκρι.νομέν1j τε κcxt α.ποποι.ομμένΊ), α.λλ' α.εt πλΊ)ρουμένΊ) κcxt

, ι ,~ ι ~ 'ι επι.ΚΡΙΧΤΊ)σιχς ΙXΠO~Ί)ριxι.νει. πιχν το φυομενον.

5 οό8έποτε περι.γριΧφουσoc κόρcr την πλ~ρωσι.ν. α.βιxρ~ς γ~ρ ~

~ των

,"" ουτε εΙ. ιχυχμος

Ι.' ι γεωπονων Ί)χρει.ωσεν

'" ΙΧλλΙΧ κιχι. των

5 λοι.πων του βίου κιχκων πασιχν &8ει.ιχν ~χει.· όρφιχνΙιχς τε γ~ρ

νoερ~ τρυφ~ κcxt α.πλ~ρωτoς πιΧντοτε τΙΧίς έπι.θυμίιχι.ς των

, σκυ θ ρωπον ' ου'λυπεr.~ την , ζ' " " εκ ΧΎ)ρει.ιχς ι το ωΎ)ν εκει.νΊ)ν, τιχ

μετεχόντων α.κορέστως έπι.πλΊ)μμυρουσιχ. 8ι.~ τουτο μιχκιχρΙιχ

κιχκιχ χωριχν ουκ εχεΙ.,

"

'"

,

~

,.

~,

,

ιχργουσι. οε κιχι. ιχι. πολυτροποι. του

τίς έστι.ν έκεΙνΊ) ~ ζω~ κcxt α.κ~ριxτoς μΊ)κέτι. τcx'i:ς των

σώμιχτος α.ρρωστΙιxι.~ οΙ τε κιxτ~ των εόΊ)μεροόντων φθόνοΙ.

ιχΙσθΊ)τηρΙων ~80νιxίς προς την του κCXΛOυ κρίσι.ν έμπλιχνω-

κιχι. ιχr. κιχτιχ των

,.

,~~

/

•

ουσπριχγουντων υπερο

\,

ψι

r.cxι. κιχι. πιχντιχ τ~

81.' 8 τη

10 τοι.ιχυτιχ της ζω~ς έκείνΊ)ς έξώρι.στιχι., lσΊ)γορΙcx 8έ τι.ς κιχΙ

μετιχστιΧσει. των έπι.ΤΊ)8εΙων έπι.στυγνιΧζομεν; εΙ μ~ τουτό

Ισονομίιχ 8ι.~ πάσΊ)ς έλευθερίιχς εlΡΊ)νι.κ~ς τcj) των ψυχων 8Ί), ' μω συμπολ ι.τευετιχι. / ,~ • ι " , εκεr.νο εκιχστου εχοντος όπερ

10 μένΊ). τΙ τοίνυν έστt σκυθρωπον έν τcj) πριΧγμιχτr.

τι.ς &ριχ λυΠΊ)ρον ~γείτιxι. δτι. προς τον α.πιxθ~ τε κcxt α.νενόχλΊ)­ τον

βίον ΙΧότοίς ~

μετιΧστιχσι.ς γίνετιχι., 8ς Οt)τε πλΊ)γων

ό8όνιχς προσΙετιχι. οό πυρος 8έ80ι.κεν α.πεr.λ~ν οό τ~ 8r.~ 15 σr.8~ρου τρΙΧόμιχτιχ οό τ~ς α.πο σεr.σμων κcxt νcxυcxγr.ων κcxt

cxΙχμcxλωσr.ων

συμφoρ~ς

οό

τ~ς

των

ώμοβόρων

θΊ)ρίων

πρoσβoλ~ς οό τ~ των έρπυστι.κων τε κcxt Ιοβόλων κέντριχ κιχΙ

8~γμιxτιx, έν Φ οό8εtς Οt)τε έξογκουτιχι. τcj) τόφcr Οt)τε πιχτείτιχι. έν τιχπει.νόΤΊ)Τ!.

οt)τε όπο

θριΧσους έκθ1jρr.ουτcxr. Οt)τε όπο

rJ.v έιχυτφ έτοι.μιΧση έκ προιχι.ρέσεως. el " τι.νος cx'β ου λ"ι.ιχς τι.νι. πιχριχσκευιχσ θ εr.Ί) ι

εκ

8έ

τι.

" ~ ιχντι. του

15 τονος, α.νιχΙτι.ος των τοr.οότων δ θ&νιχτος κιχτ'

xe'i:pov ι κρει.τ-

έξουσίιχν το

80κουν έλομέν1jς τ~ς προιχι.ρέσεως. όπερ τίνος οδν 8υσ, \ ,cxποr.χομενον; Ι χερcxι.νουσr.ν 01.• θ ΡΊ)νουντες τον κιχι.\ " μΊ)ν εΙ. Ι \ , 'θ ι "θ ~ ~ μΊ) πιχντιχπιχσι.ν εκιχ ιχρευεν πιχσΊ)ς εμπιχ ους οι.ιχ θ εσεως ό συνιχπ08υσιΧμενος την ~80ν~ν τε κιχΙ την λόΠΊ)ν μετ~ του

bpyn περr.οr.8cxΙνεr. ζέων τφ

20 ' ,~,' ~ ι \ ι 'θ' σωμιχτος, εκεr.νος ιχν οι.κιχι.οτερον τους περr.οντcxς ε ΡΊ)νΊ)σεν, οΙ

θυμφ κιχΙ μιχι.νόμενος οt)τε κλονε'i:τcxr. όπο του φόβου α.ντι.σχε'i:ν

τιχότον πιΧσχουσι.ν το'i:ς έν 8εσμωτηρίcr 8ι.ιΧγουσι.ν, ο{)ς • προς \ τιχ, σκυ θ ρωπoc\ συν-η'θ ει.ιχ κιχι.\ Ί)• συντροφι.ιχ Ι του ~ ζ'οφου Ί) ι \ '/λ \ \ 'ζ " προσΊ)νες τε κιχι. cx υπον το πιχρον νομι. ει.ν εποι.Ύ)σεν. κιχι.\

20 8εr.λΙcxς κcxτcxπτοε'i:τcxr. οt)τε τη

προς τ~ν του κριχτουντος δρμ~ν οό 8υνιΧμενος, έν Φ φροντtς

OLCX των βιχσι.λέων τ~ ~θΊ) τΙνες CXL νομοθεσίΙΧι. οίο!. τον τρόπον OL έπt των α.ρχων τετιχγμένοι. o!cx τ~ 8ι.ιχγριΧμ­ οόκ ~στι.ν,

6 cf Plat Phaedr 247e SA F Υ Μ OG 2 άμφιβάλλομεν: -βαλλο - cum charta corrupt. supra foramen add βα. λο G 3 post 8ιoc add της ν 4 αει­ xιxtom S 7 έΠΙΠλ'ημμύρουσα G -μυρΙζουσα yM(corr ίn -μυρουσα Μ2)Ον 9 αΙσθ'Yjτων Μ2 corr ex αΙσθ'YjΤ'YjρΙων του om Μ (sed add Μ2) Ο (sed sscr m rec ut vid) ΙΙ post έΠΙΤ'Yj8. add in mg καΙ των οΙκεΙων Μ3 τουτο corr e τούτω Μ 15 ού τOCς: ούκ ν 16 των om Λ post -β6ρων 6litt obrut F 17 έρπυστικων Υ Ο (corr e -Π'Yjστ-) ν: έρπιστικων Μ3 (ut vid corr e -Π'Yjστ-) έρπιστων Λ (corr ίn -Π'Yjστ m rec) F (sed post -σ lacuna 6litt) έΡΠ'Yjστικων SG 21 κλοπεΤται Υ 22 όρμ-ην: Ισχυν Λ φ: ώπερ G 23 ante τΙνες add.η G item ante 24 οίοι et οία et 37,1 π6σος τΙνος S post νομοθεσΙαι add μαθεΤν G 24 των τρ6πων AM(corr Ι

cf

ΙΙ

Μ2)Ον

Cor 13, 13

5 cf ad

Ρ

32, 6

15 cf Plat Resp 617 e

21 sqq cf Plat Resp 514 sqq

SA F Υ MOG ι π6σος ex alio verbo corr Λ 2 κατακλύζα Λ (-ουσ- inser m rec) άμετρΙ~: &μαρτΙα Λ το ίn mg corrupt S 3 γεωπόνων F (γεοπ-) OGv: γέ'Yjπόνων SA Μ3 (cοπ e γεωπ-) Υ (γ'YjΠ-) post αύχμος add τις G 5 κακων του βΙου S πασαν om SA τε om G 6 το om Υ post τOC add 8ε S 7 8ε om Υ αΙ om G (sed sscr) ΙΙ Ψυχων: μεταστάντων F 12 έκεΤνος F (sed -ς del) 13 αύτω Λ (sed corr m rec) έτοιμάσει F 14 παρεσκευάσθ'Yj G παρασκευασθη Υ ΜΟ ν 16 έλομέν'Yjς SAFM2 (ut vid) G: έλ6μενος Ον έλομένφ Υ 17 &ποιχού­

μενον Υ 17-18 εΙ μ-η S (μ-η sscr ead m) F (sed μ-η eras) Μ2 (μ-η sscr sed del): μ-η om cett ν 19-20 τε-σώματος: μετOC της λύΠ'Yjς F 21 ταύτον (cf Blass-Debr 64, 6): ταύτο maluit Langerb 22 'ή prius: οΙ Υ

,

εκκ

τuχονκocκεLνο~ το!:ς τ~ς φυλακ~ς έκβαλλομένΟLς έΠLστuγνά­

Ι τε το

Ι CXL'θ epLOV

\ \ OUPCXVLOV "

'λλ ος κα~ το κα

"ψ ος U

\ \

κα~ τας

5 των φωστ~ρων αύγας τ~ν τε των OCστέρων χορεΙαν καΙ

πεΡL680uς ~λLακας καΙ τον

σελ"f)ναLον

8ρ6μον

καΙ

καΙ

στραηας

ocγγελLκας

"f),

'λλ'

,

,ι

α

οη

ι

'λ

τοσουτων

'λλ' j{

φεροuσLν, α

'λ

ε

,

I~

π~ooς

\

\

εστ~

κα~

~

της

~

α γε~νων

-

ι

περ~κε~μενων

τιι>

β'

~ιι>

\

l

.\

\

~

Ι

~

\

υπως αν ε ς το ο~"f)νεκες παραμενo~ ταυτα την

\

κα~

\

,

'λ απο αυσηκας

\

τας

ταυτας

λ

ι, θ t αψαργ~ας εΠL υμ~α

συμφορων έκ προαφέσεως μετα σπoυ8~ς τε καΙ προθυμΙας Ι

,

επε~σαγομεν"f)

~

τιι>

β'

~q>.

'λλ\

α

α

,

~

οακρυων

\ ,εν

μεν

~

τοι.ς καΤΟLΧΟ-

μένΟLς πάθος ούκ ~σην δΤL μ"f)8' αλλο ΤL πάθος, νους 8ε καΙ πνευμα τυγχάνόντες οΙ σαρκος OCΠ"f)λλαγμένΟL καΙ αtματος 20 το!:ς ,

τη

παχύτηΤL του

"Ι

σώματος

,~\

φυσι.ν ουκ εχοuσLν ουοε νου

ocποστηναL της

καΙ

3 sqq spirant Aristote1em cf dia10gi περΙ φLλοσοφ(ας fr 13 Ross (Οχοηίί 1958) 22 cf Co1 ι, 16 στραΤLα.ς &γγ. cf Luc 2, 13 SAFyM (defic 20βΙου-ρ 50,19 ύπεζωσμένην) Κ (a 1inea 20) OG ι τυχον: λΟLπον Λ κ&κεΤνΟL om Υ post κ&κεΤνΟL 3 -4 1itt eras (an τοΤς?) Λ έκβεβλΊ)μένΟLς Λ 1-2 έΠLστυγνάσουσLν S 2 τ~ς έκ8εχομένΊ)ς φαL8ρ6τητος Υ 4 ocωΡLον Μ (corr Μ2) OGv 5 χρεΙαν Λ τα.ς add Langerb 8 Ύ)λLοεL8εΤ Μ2: λεLω8εΤ S λεLοεL8εΤ cett (-8~ Υ) v 9 έΠLφρΙζουσocν Λ 10 τα. tertium om S ι Ι τε om Λ 12 έντεχθέντες SF: έντεθέντες Λ έντocχθέντες cett v 14 οον: γα.ρ SA 16 ante ζωη add τη MOGv ante τουτο add καΙ Λ (sed eras) τουτο Λ: οδτω cett v 17 γεν6μενΟL Λ: γLν6μεVΟL cett v 19 post θρηνεΤν add τε (sic) Λ 19-20 των ... παρocτεLνομέvωv emend Langerb, ut penderet aτουτο (116): τον. , . παρατεLv6μενον codd v (i.e. id ίη iis, qui mo1estiis istius vitae ΟΡΡήmuntur, deflent etc) 21 καΙ tertium om v 21-22 καΙ έξουσ(ας om S

ι

τε πασ"f)ς

15 ταλαLπωρΙα καΙ 80λ~ότης, ού8εν αλλο ~ σωρεΙα τΙς έσΤL

τα ύπερκόσμLά τε καΙ αϋλα κάλλ"f), θρόνους τε καΙ ocρχας καΙ κuρ~όΤ"f)τας

Ι

ύπερκεΙμενον

Ί βλεπε~ν ('ψ ~\ ο α εUΟ"f)ς

καΙ ε~ ΤL αλλο τo~oυτoν σπoυ8άζετα~ ων xιXpLV καΙ δπλα καΙ

ε~περ δλως 8υνατον ~ν αύΤΟLς 8LιX 8ακρύων έν8εΙξασθα~ την προς

καΙ

~

κρε~ττoν

γαρ

~I

πόλεμΟL καΙ ocλλ"f)λοφονΙα~ καΙ πα.σα ~ έκουσ(ως ένεργοuμέν"f)

μo~ 80κουσL καΙ οΙ τ~ς του βΙου τούτου φυλακ~ς ~ξω γενόμενΟL,

έξουσΙας

καρο~Cf

~'Ι' ι '~~l. ι στοχασμων ε~κασ~ας ανωτερον. ου τουτο 01:: μονον στεναγ-

~I ι.,~ας

8~ανοε!:σθαL ώς έλεεLνη προσταλαLπωρούντων ζωη, τουτο

τούς κακοπαθουντας σuμπάθεLαν, eP"f)veLV-καΙ 8ακρύεLν των έν

το

θ αρους \.~ τη

( Ι υπερoυραν~oν

σπoυ8~ν ΠΟLουνταL. ~ γαρ περΙ τας 8υναστε(ας τε καΙ πλεονε-

8εσμωΤ"f) Ρ (q> , ούκ άν τούς έκ της φυλακ~ς προαγομένους

20 ταLς ό8ύναLς του βΙου τούτου παρατε~νoμέν(ι)ν δΤL μ~ όρωσL

'

\ την

παν~γυρ~ν.

\

ο τους κα

ογος,

\ κα~

~ν

&στε ούχ ώς OCναγκαΙαν τ~να λε~τo.υργΙαν την πρoσβoλ~ν αύτων 10

εt ταυτα τοΙνυν η8εσαν καΙ τα ΤOLαυτα οΙ έντεχθέντες τc'f) δπερ οδν

λ

Ιλ

πο

τοσαύτη τ~ς ένέσΤ"f)κεν αύτο!:ς ~ περΙ τα μοχθ"f)ρα σuν8~άθεσLς,

αΙ λαμπραΙ τε καΙ πολuτελεLς των πόλεων καλλωπΙζονταL,

ώς OCγαθου ΤLνος χωΡLζομένοuς OCπωλοφύροντο.

t\

,ι

ανω

μων τε καΙ λύΠ"f)ς αξ~oν OCφ' ~μων το!:ς μεταστα.σ~ν &ν ένο-

της θαλάσσ"f)ς f5ψLν έν ~λLοε~8εL τη αύγη 8~' ~ρεμαΙoυ του

15 εtκος τούς ~ξω του 8εσμωΤ"f)ΡΙΟU περΙ των ~τ~ καθεφγμένων

ι

l θ μ~σ

508 Μ. πολuεL8~ της nς έν το!:ς βλαστ~μασLν &ραν καΙ την ~8ELCXV

10 οtκ080μ"f)μάτων τα κάλλ"f) τά τε ~8~α καΙ τα 8"f)μόσLα, 8~' ων

'λλος,

απεφ"f)νατο

5 εκ '

\ την

OCπογεγραμμένων

,

,

\ κα~

(l oσ~ων

ι

"f)σ~ας

τουτων κα

την

πνεύματος γλαφυρως έΠLφρΙσσοuσαν των τε κατα τας πόλε~ς

λ

των

ζoυσ~ν OCYVOLCf της φαL8ροτητος της έκ8εχομέν"f)ς τούς OCπαλλάγεντας του . ζόφου. εt γαρ η8εσαν τα έν ύπαLθριι> Ι θ εαματα

39

DE MORTUIS

DE MORTUIS

θ

~

ετησαL

πεπλαν"f)μέν"f)ς

έγκεχωσμένΟLς

( \, oL , εαυτων τους αν ~

~

περΙ των

f5ντων

όφθ~να~ θ

Ι

ρωπους

κρΙσεως.

ούκουν ό νους ~μLν ό ~μέτερoς OCντ' έκεΙνων 8Lαλεχθ~τω καΙ "

ει.πωμεν

25

Ι γενομενΟL

(" εσΤL

ως

\

καL

~ της

1.

~

,'~

ουναΤυν \

προς

ει.,ω \

την

~

των

u"λ"f)V

Ι

σωματων

θ Ι προ σπα εLας

~

τη \

την

~

,

o~CXVOLCf Ψ

\ Ul"f)V

OCποστησαντες δτ~ ι cf Hebr 12, 22 sq 3 cf Matth 5, 8 5 εΙκocσΙoc cf P1at Phaedr 247 c SA F Υ Κ OG ι όσΙων om v ούράνLον AG 4κρεΤσσον G τε : γε Υ 5-6 στενocγμον F στοχocσμου Λ 6 &φ' scripsi: έν Λ έφ' cett v Ύ)μων SAF: Ύ)μΤν cett v 8 ένέστηκεν SAF: έντέτηκεν cett v 9 &στε conieci: 8τocν ut vid S 8ΤL cett v ΤLνα. λεLτουρy(ocv om S 10 φέρωσLν S 8πως: ώς G ι ι ΠΟLουνΤOCL AF ΠΟLωνΤOCL S (ω ίη ras): πεΡLΠΟLουνΤOCL cett v 13 ΤΟLουτο S 14 &λληλοφων(oc Υ Ε:κοόσLος SG (corr ex -Lως) 15 ταλαLπορΙα F Ο (corr ex -πωρ-) 18 ,"L om S 19 πνευμα: ού πάχος S οΙ οΤα yOGv οΤς Κ 23 ύμΤν Sy 24 Τ~ 8LανοΙα των σωμάτων Λ 25 συμπαθε(ας Λ

41

DE MORTUIS

DE MORTUIS ,,';'Ω &νθpωπε~ πας δ μετέχων της φύσεως, Πρόσεχε σεαυτι'j)

έπt των σωμα:τικων όφθΙΧλμων ~ φόσΙζ έπο LYjσεν, οΙ πά,ντα,

κατιΧ το Μωυσέως παράγγελμα καΙ γνωθ~ σεαυτον &κp~βως

τιχ &λλα βλέποντες έαυτων &θέατοι. μένουσr.ν, τον αύτον

τΙς εΙ ~~αστεΙλας τίJ) λoγ~σμίJ) τΙ μεν &λΊ)θως ε! σύ, τΙ ~ε

(ψ "λλ ~ "ξ τροπον και. Ί) υΧΊ) παντα τα α α οr.ερευνωμενΊ) και. τα ε ω

περΙ σε καθopατα~.

έαυτης

μ~πoτε τιΧ έ:ξω σου βλέπων σεαυτον

5 καθopίiν νομΙσης. μάθε παριχ του μεγάλου Παύλου του ~~'

&κp~βεΙας έ:ξωθεν

έπεσκεμμένου

~μων

ε!να~

,

την

&νθρωπον

φύσ~ν, τον

δς ~ε

φΊ)σ~

έ:σωθεν,

τον

509 Μ. βλ

βλ'επε~ν

("εσται.

,

πολυπραγμονουσα

~

Ι

,

,'"

καΙ

ούκουν δπερ

,

ψ'

τουτο και. Ί)

κ&κεΙνου

"

"

5 &~υνάτως έ:χεr..

μεν

&ν~χνεύoυσα

έαυτην

Ι~εΊ:ν

έπΙ των όφθαλμων γΙνεται.

"

θ

,~

υΧΊ) μr.μΊ)σασ ω. και. γαρ κακεινo~

,

~,

επεr.ΟΊ)

,

ουκ

έ:στr.ν αύτοίς έκ φύσεως ~ύναμr.ς προς την έαυτων θεωρεαν

"

φθεφομένου τουτον &νακα~νΙζεσθα~. μ~ τοΙνυν το φθεφόμενον ' "θ~ επων σεαυτον O~Ί) ης

,

την

,

'"

οπηΚΊ)ν

,

'ψ' επαναστρεαι. και.

ενεργεr.αν

Ι \ εαυτους

'" ~ κατr.οεr.νt

~ μεν γαρ ποτε κακεινο

έν κατόπτpCΜ το ε!~ός τε καΙ το σ:x~μα του Ι~Ιoυ θεασάμενο'

10 φθορας έλεύθερον, δταν έν τη παλr.γγενεσΙq. το θνΊ)τόν τε καΙ

10 κύκλου ~r.ιx τ~ς εΙκόνος έαυτούς καθορωσr.ν. ο{)τως χp~ καΙ την , Ψ υΧΊ)ν

~r.αλυτΟν μετασκευασθη προς το &θάνατόν τε καΙ &~r.άλυτον,

""" r.oLClV ''''

"

,

~ st. ",,'" , ~ απιοειν εικονα και. υπερ αν ι.οη εν τCΜ

&λλιΧ το γε νυν Ρέει. καΙ ~r.απΙπτεr., καΙ φθεΙρεται. το έ:ξωθεν

χαρακτηρι. Φ &φωμοΙωται., ώς 'ί~ι.oν έαυτ~ς τουτο θεάσασθαι.

~μων προφαr.νόμενον). ούκουν ού προς τουτο χp~ βλέπεr.ν,

&λλιχ μι.κρΟν όπαλλάξαι. η πpoσ~κει. του όπo~εΙγματoς, ~να

οΙκει.ωθη τίJ) λόγCΜ το νόΊ)μα' έπΙ μεν γιχρ της έν τίJ) κατόπτpCΜ

δη μΊ)~ε προς &λλο η πpoσ~κει. των βλεπομένων δραν 15 ο{)τως

εlπόντος

του Παύλου

δτι. M~

σκοπούντων ~μων

15 μopφ~ς ~ εικων προς το &ρχέτυπον σχΊ)ματr.ζεταr., έπΙ ~ε του

τιχ βλεπόμενα &λλιχ τιχ μ~ βλεπόμενα' τιχ γιχρ βλεπόμενα

τ~ς Ψυχ~ς χαρακτηρος το έ:μπαλι.ν νενo~καμεν' κατιχ γιχρ το

πρόσκαφα τιχ ~ε μ~ βλεπόμενα αlώνr.α, &λλ' έπΙ το &όρατον

θείον κάλλος το της Ψυχ~ς ε!~oς &πεικονΙζεται.. ούκουν δταν

των έν ~μίν τρέψαντας την θεωρΙαν έκεί:νο πr.στεύεr.ν &λΊ)θως

προς το &ρχέτυπον έαυτης βλέπη ~ Ψυχ~, τότε ~r.' &κρι.βεΙας έαυτην καθop~.

ε!ναι. ~μας, 8 ~r.αφεύγεr. την αlσθΊ)τr.κ~ν -κατανόΊ)σr.ν. 20

,

προς την

Γενώμεθα τοΙνυν κατιχ τον παροr.μr.ώ~Ί) λόγον ΙΕαυτων έπr.γνώμονες.

&γνοΙας

20

το γιχρ έαυτον γνωναι. καθάρσr.ον των έκ τ~ς

πλΊ)μμελΊ)μάτων

γΙνεταr..

&λλ'

ούκ

Τ ,ι.

,

'"

τοι.νυν

εση

το

θ

~

ειον

,.

CΜ

Ι

Ί)

Ψ

\

υΧΊ)

,

προσωμοιωται.;

,

ου

σωμα ού σχ~μα ούκ ε!~oς ού ΠΊ)λι.κόΤΊ)ς ούκ &ντι.τυπΙα ού

έ:στι. P4~r.ov

βάρος ού τόπος ού χρόνος ούκ &λλο τι. τοιουτον oύ~εν ~ι' ων

έαυτον καη~είν τόν γε &λΊ)θως έαυτον Ι~είν βουλόμενον μ~

~ όλικ~ κτΙσις γνωρΙζεται, &λλιΧ πάντων τούτων καΙ των

ηνος έπr.νοΙας ~υνατoν ποr.ούσΊ)ς ~μίν το &~ύνατoν. δπερ γιχρ ι Deut 15, 9 cf quae Langerb ad νοΙ νι Ρ 72, 5 sqq adnotavit 7 cf ΙΙ Cor 4, 16 10 cf Ι Cor 15, 42 et 53 sq 15 ΙΙ Cor 4, 18 21 έπιγν. cf Prov 13, 10

2 Μωυσέος ΛΥ σαυτον S 3 post εΤ pr add F τΙ prius: τΙς G 5 νομΙσει Λ 8 το scripsi cum β: cett ν 9 μεν om G ποτε om Λ ΙΙ 8tαλυτον F: 8ιάλυSA εύ8tάλυτον cett ν 13 βλέπειν χρ~ Λ 14 τι om S 15 σκοπεΤν S -ήμων om S 16 άλλα τα μ~ βλεπόμενα om OGv τα γαρ om, postea add ίη mg Υ ι 7 το &όρατον SAFK τον (corr 18 των om Υ ν τρέψανe το) &όρατον Υ των &οράτων OGv τα SFy 21 γνώμονες KGv 23 τόν γε-Ι8εΤν om OGv έαυτον L8eiv om SF L8eiv om Λ βουλόμενον om F 24 έμποιούσΎ)ς (sic) post &Μνατον coll S SA F Υ Κ OG

καΙ τον τον

τοr.ούτων όφαφεθέντων νοερόν τι. καΙ &ϋλον καΙ &ναφες καΙ 25

&σώματον καΙ &~r.άστατον χp~ πάντως νοείν το λειπόμενον. εΙ τοΙνυν τοr.ουτος δ χαρακτηρ του &ρχετύπου καταλαμβάνε­ ται, &κόλουθον πάντως κατιχ το ε!~oς έκείνο μεμορφωμένΊ)ν

9 cf ΙΙ Cor 3, 18 Sap 7, 26; PIat AIcib ι, 132d-133c et ad 91, 3 sqq

νοΙ VI, Ρ

SA F Υ Κ OG

4 αύτΊjς Λ add τε Λ ο{Jτω cett ν 18 βλέπει F

8

2 ante αύτον ι litt eras (an έ ?) Υ &ναστρέψαι OGv 9 έν om ν

θεασάμενος Λ 13 τι om S 20 φ: 8 Λ

(25): &γαθον &θάνατον άμόλυντον καΙ οσα &λλα F 22 τοιουτον: τούτων S 24 άναφανες Λ (sed sscr)

ού σωμα-λειπόμενον τοιαυτα καθοραται

27

κατα

om

Λ

3 καΙ prius om S post κατόπτρω 10 κατανοουσιν Υ ο{Jτως SAF: 14 γαρ om Λ τφ aIter om F προσωμοΙουται F (sed cou) 20

DE MORTUIS

DE MORTUIS

την ψυχ~ν 3LίX των α.ύτων χα.ρα.κτ~pων έΠLγvωσθ1jvα.L, &στε

ασωμcΧτιp φύσεΙ. ~ τοϊ) σώμα.τος {)λ"l), ~ κα.τ' ιXVcΧyx"l)V δ νους

κα.Ι τα.ύτην &ϋλόν τε είνα.L κα.Ι ιXEL31j κα.Ι νοερίΧν κα.Ι ασώ­

έν τη ζωη τα.ότη συμπεπλεγμένος έvτα.λα.LπωΡ~ί τίf) αλλοφόλιΡ βΙιΡ συv3Lα.Lτώμεvος. της γαρ των στοr.χεΙωv προς &λλ"l)λα.

μα.τον.

ΛογLσώμεθα. τοΙνυν πότε μαλλον τίf) αρχετύπιΡ κcΧλλεL

5 προσεγγΙζεL ~ αvθρωπΙν"l) φόσLς, έν τίf) 3LίX σα.ρκΟς ζΎίν ~ δτα.ν ~ξω τα.ύτης γενώμεθα.. αλλα πα.ντΙ 3Ύίλον το ΤΟLοuτόv

512 Μ. έσΤLV, δΤL &σπερ ~ σαρξ ύλώ3"1)ς οδσα. τη ύλLκη τα.ύτη ζωη προσcpκεΙωτα.L, ο{)τω κα.L ~ Ψυχ~ τότε μετέχεΙ. τΎίς νοερας κα.L αόλου ζωΎίς, δτα.ν την πεΡLέχουσα.v α.ύτην {)λ"l)v αΠΟΤLvcΧξ"l)10 τα.L. τΙ οδν έν τούΤΟLς συμφορας έσΤLν &ξLΟV; εΙ μεν γαρ σωμα.

~ν το αλ"l)θως αγα.θΟν, 3υσχεΡα.ΙvεLV ~μας ~3εL προς την της

"

,

,

ι,

EXELVOU

(~"

σα.ρκος α.λλΟΤΡLωσLV ως εΚΠLπτοvτωv "Ι)μων

συνα.πο-

βα.λλομέν"l)ς πcΧντως μετα τοϊ) σώμα.τος κα.Ι της προς το

,

α.γα.

15

"

θ'

ον

ι,

υπερ

πα.σα.ν

ασώμα.τον

επεLΟ"l)

" εννΟLα.v

~

c;.v

,

,~,~,

ΟLκεLοτ"l)τος.

ακόλουθον \

οε

'θ'

νοερον 7

α.γα. ον

ου

κα.τ

, α.σωμα.τον , ,

τε

,

κα.L

'"

εLΚΟVα.

το

,

γεγονα. μεν,

ε~"I) πεπείσθα.L, δτα.ν 3LιX τοϊ) θα.νcΧτoυ προς το

μετα.βα.Ινωμεν,

,

προσεγγΙζεLν

έκεΙνη

τη

"

~

,

φύσεΙ. 7'

Ί) πα.σ"l)ς σωμα.ΤLκ"l)ς πα.χυμεΡεLα.ς κεχωΡLστα.L, κα.L οι.ον τL

προσωπείον εl3εχθες την σα.ρκώ3"1) πεpι.βoλ~ν έκ3υομένους 20 εlς το οΙκείον έπα.νLένα.L κcΧλλoς, έν Φ κα.τ' &ρχας έμορφώθ"l)μεv

κα.τ' εlκόvα. τοϊ) αρχετόπου γενόμεVΟL. ~ 3ε ΤΟLα.ότ"l) 3LcΧVΟLα.

,

,

,

'"

ευφροσυv"l)ς ου κα.τ"l)φεLα.ς γεVΟLΤ

δτL

την

ανα.γκα.Ια.ν

τα.ότ"l)v

,

σΤΟLχεLωv

"

LoLOV

,,'~

το

ι,

ο

"

πα.ρ

.,

'

~ λ ι 'θ α.ν τοι.ς εγομεVΟLς υπο εσLς,

λεLτουΡγΙα.v

, θ ρωπος OυκετL " "εν α.λλ ΟΤΡLΟLς ' αν 25

43

αποπλ"l)ρώσα.ς

~ \ ,( , Ν η α.ποοους μεν εκα.στιΡ των

ζ~'

"Ν"

α.υτων

,

δ

"Ι) Ρ α.ν "σα.το

(,

,

,~~,

εLς

,

0&

την

,~ Ι λθ' θ' ΟLκεLα.v α.υτιΡ κα. κα.τα. φυσLV επα.νε ων εσΤLα.v την κα. α.ρα.ν

, , , !:""',' κα.r. α.σωμα.τον. ~EV"l) γα.ρ ΤLς εστr.v οντως

κα.

Ι

'λλ

α.

~

,

~

οοα.Π"Ι)ς τη

7 cf Ιη Cant νοl νι ρ 345, π sqq 2Ι cf Gen ι, 27 24 sq cf Seneca de tranqu an π, ι sq; Cic Tusc Ι 93 27 sqq cf PIat Phaed 66 b sqq 79 b sqq SA F (ab oΤ~ (7) usque ad Ρ 58, 2 φύσ~ν Ionge alium textum praebet. cf praef Ρ ιο) Υ Κ OG 2 καΙ &ε~3Ύj om G, sed post &σώματον add καΙ &νεΙ3εον 7 έστΙ ante το (6) coll Λ ιο ante σωμα add το S Ι4 έπεΙ 3ε (corr e 3η) Λ ι6 οταν om Υ 20 έπιχνελθε'i:ν S κατ' &ρχας: κατ' &ρχην S 22 τοΤς λεγομένοtς (scil iis, de quibus ρ. 37, 20 sqq egit) τοΤς λεLπομένοtς coni Langerb 23 ΟΤL: οταν S 24 ζη om Υ των incert Υ 26 καΙ om Λ 27 (5ντως έστΙν S

συμπλοκΎίς &σπερ τr.vωv αλλογλώσσων τε κα.L απεξενωμένων

5 τοίς ~θεσLV ανθρώπων έκ 3Lα.φόΡωv έθνων ~να. 3Ύίμον ανα.-

,

πλ"l)ρουντων

β

"

β'

,

,(

,

ε Lα.σμεv"l) τε κα.r. α.συμφωνος γr.vετα.r. "Ι) ΚΟLvωvr.α.,

έκcΧστoυ προς το συγγενες κα.L οlκείοv ύπο τΎίς l3Ια.ς φόσεως

'

'λ

(~\ ~ οε νους

α.φε κομενου.

(1v

ο

(

ο

"

τουΤΟLς

"

,

εγκεκρα.μενος

α.συν

θ ετος

έν ιΧπλη τε κα.Ι μοvοεr.3εί τη φόσεr. έν ξέvοr.ς κα.Ι αλλοτρΙοr.ς

10 ζη ασόμφυλος

(1v

τίf) πεΡLέχοvτL α.ύτΟν έκ των στοr.χεΙωv

3~μιp, δς τη πολυμεΡεΙCf τη σωμα.τLκη

31.' αvcΧγκ"l)ς τLνOς

ένσπεφcΧμενoς την έα.υτου φύσr.v β ι. cΧζετα. Ι. τοίς αλλοφόλοι.ς ένοόμενος. των 3ε στοr.χεΙωv προς την απ' αλλ~λων 3r.cΧλυσr.v ~

φυσLκως

15 αν "ατα.r.

"\ το

επr.

κα.τ'

,

συγγενες

ιXVcΧyx"l)v

τε

OLxeIoOV

"~,

κα.r.

λυομέv"l)ς τε κα.L

'

λ

α.φε κομενων

σχr.ζομέν"l)ς

, '"

τΎίς

! ( "θ ~ ~\ ~ 'θ' συμφω;α.ς "Ι) α.ι.σ "Ι)σr.ς· συvα.vr.α.τα.r. οε τη α.Lσ "Ι)σει. το ΟLα.VΟ"l)ΤL-

κον τΎίς ψυχΎίς προς το ιXEL λυπουν έκ συν"l)θεΙα.ς έΠLκλr.vόμενοv. τότε οδν δ νους 3υσφορων τε κα.Ι αVLώμεvος πα.όετα.L, δτα.ν

~ξω γέν"l)τα.r. τΎίς μcΧχ"l)ς της έν τη συμπλοκη των αVΤLσΤΟL-

,

"

20 χουντων συν Lστα.μεV"l) ς.

~\ επεLοα.v

\ "Ι)"

γα.ρ

, "Ι)ττ"l) (

'ψ το υχρον

θ'"

η

τοϊ) θερμοϊ) κα.τLσχόσα.νΤOς ~ το ~μπα.λr.v φύγη τον πλεονα.σμΟν

τΎίς ψόξεως ~ θερμότ"l)ς, τίf) τε ξ"l)ρίf) 3LιX τΎίς έΠLΚΡα.τ~σεως το ύγρον ύπoχωp~ση ~ 3r.α.λυθη τοϊ) ξ"l)ροu ΤΟ πcΧγLΟV έν τίf) πλεOνα.σμίf) τΎίς

ύγρότητος-τότε

τοϊ)

έν

~μίν

πολέμου

25 3LιX τοϊ) θα.νcΧτoυ λυθέντος elp~v"l)v δ vοuς &γεL κα.τα.λr.πωv 9 cf e.g. Philon quod deus s immut 46 25 cf PIat Phaed 80 d sqq Philon de somn ΙΙ 250 cf Ιη Cant νοl νι ρ. 30, 8 sqq

SA Υ

Κ

OG

2 &λλoφύλcμ: &λλοτρΙω Λ 4 &λλογλώσσον (post ο rasura; an ex ω corr?) G v 7 Ι3Ιας:

Υ &λλΎ)λογώσσων Ο

έκάστου

S

8 ύφελκομένου G

έγκεκραμμένος Λ έγκεκρυμμέ-

G 9 έν aIter: εΙ Υ m rec ιο &σύμφυλος: υ aIter corr ex alia litt m rec Λ ι ι πoλυμερεΙ~: -εΙ~ ex una litt cou m rec Λ Ι3 post την add των OG V Ι4 έπΙ: προς Λ Ι5 σΧΎ)μOGτ~ζo­ μένΎ)ς Λ ι6 συνανtiiτα~ SA: συνLσταταt cett V ι8 post οΌν add καΙ Κ 2 Ι φεύγη Υ G v το πλεονασμο (corr e τον-σμον) G 25 ΚOGταλυθέντος S νος

των

βλέπε~ν ~μας, έκεΙνου ~ε~~α το μ~ κα.θ~κνεϊ:σθα.~ την α.rσθ"l)σ~ν,

στo~χεΙων προς &λλ"l)λα. πα.ρα.τιίξεως ~ξω γεν6μενος κα.θ'

τΙ πεπ6νθα.τε, ώ &νθpωπo~, τούτου μεν ώς ά:Υ.α.θου πεp~εχ6-

το της μάχ"l) ς' μετα.Ιχμ~oν,

513 Μ.

45

DE MORTUIS

DE MORTUIS

44

το σωμα. λέγω, κα.Ι της

έα.υτΟν ζη πεπον"l)κυϊ:α.ν έν τη του σώμα.τος συμπλοκη την

μενo~ κα.Ιτo~ ά.γνοουμένου, έκεϊ:νον ~ε ~ε~0~κ6τες κα.Ι φρΙττον­

~σχόν έα.υτου ~~' ~συχΙα.ς ά.να.λα.μβάνων."

τεςώς χα.λεπΟν κα.Ι φ6βου &ξ~oν ~~' oύ~εν &λλο ~ ~~α τουτο

-rif)

σώμα.τ~ ζωσ~ν

5 μ6νον δτ~ ά.γνoεϊ:τα.~ οί6ν έση; κα.Ιτo~ πολλα κα.Ι &λλα. κα.Ι

ό νους ~~α.λέγετα.~ μονονουχΙ φων~ν ά.φ~εΙς δτ~" ΤΩ &νθpωπo~,

των κατ' α.rσθ"l)σ~ν ~μϊ:ν πpoφα.~νoμένων κα.Ι ά.γνοουμένων

οί)τε έν οίς έστε ά.κp~βως οr~α.τε, κα.Ι ε~ς δτ~ μετα.χωp~σετε

ού ~ε~oΙκα.μεν. τΙς γαρ ~ φύσ~ς των κα.τ' ούρα.νΟν φα.~νoμένων

οί)πω έπΙστα.σθε. το μεν γαρ πα.ρΟν οίον τη φύσε~ έστΙν,

~ τΙ το πεp~άγoν των π6λων έξ ένα.ντΙου την κΙν"l)σ~ν ~ τΙ το

οί)πω έξευρεϊ:ν ό λ6γος ~ε~ύν"l)τα.~, ά.λλα προς μ6ν"l)ν την του

έpεϊ:~oν την τΎjς γΎjς πα.γ~6τητα., πως ~ε ~ ρευστ~ των ύ~άτων

fί

Τα.υτα. τοΙνυν κα.Ι τα τo~α.υτα. τοϊ:ς έν

10 ζΎjν συν~θε~α.ν βλέπε~ μ~ ~υνάμενoς γνωνα.~, τΙς ~ του σώμα.τος

10 φύσ~ς ά.εΙ γΙνετα.~ έκ της γΎjς κα.Ι ού ~α.πα.νατα.~ ~

φύσ~ς τΙς ~ των α.~σθ~σεων ~ύνα.μ~ς τΙς ~ των όpγα.ν~κων

τo~α.υτα. πολλα

οί)τε

μελων ~~α.σκευ~ τΙς ~ των σπλάγχνων o~κoνoμΙα. τΙς ~

&γνo~α.ν κρΙνομεν.

έγνώκα.μεν

οί)τε

φ6βων

yYj κα.Ι &λλα. ά.ξΙα.ν την

ά.λλα κα.Ι α.ύτην την πάντα. νουν ύπερ­

α.ύτοκΙν"l)τος των νεύρων ένέpγε~α. πως των έν ~μϊ:ν το μεν

βα.Ινουσα.ν φύσ~ν τ~ν θεΙα.ν τε κα.Ι μα.κα.ρΙα.ν κα.Ι ά.κα.τάλ"l)πτον

ε~ς όστέου π~γνυτα.~ φύσ~ν, το ~ε εΙς την φωτoε~~Ύj του

δτ~ μεν ~στ~ πεπ~στεύκα.μεν,

έν τΙν~ ~ε α.ύτης το εΤνα.~

15 όφθα.λμου α.ύ~ν oύσ~oυτα.~ πως έκ τΎjς α.ύτΎjς τpoφΎjς κα.Ι του

15 κα.τα.λα.μβάνετα.~ οί)πω ης εύρέθ"l) ~~α στοχα.σμου κα.τα.ν6"1)σ~ς,

α.ύτου π6μα.τος το μεν εΙς τρΙχα.ς λεπτύνετα.~, το ~ε εΙς

κα.Ι δμως ά.γα.πωμεν το ά.γνοούμενον έξ δλ"l)ς κα.p~Ια.ς τε

i5νυχα.ς τοϊ:ς ά.κροϊ:ς των ~α.κτύλων έπ~πλα.τύνετα.~ ~ πως

κα.Ι ψυχΎjς κα.Ι ~υνάμεως το κα.τα.λ"l)φθΎjνα.~ τοϊ:ς λoγ~σμoϊ:ς ού

ά.εΙ το έγκιίp~~oν ά.να.φλέγετα.~ πυρ ~~α των ά.Ρτ"l)ρ~ων έφ'

~υνάμενoν. ~~α τΙ τοΙνυν έπΙ μ6νου του μετα την ζω~ν

&πα.ν το σωμα. ~~α.φεp6μενoν ~ πως το π~ν6μενoν, έπε~~αν

τα.ύτην έκ~εχoμένoυ ~μας βΙου ό &λογος οδτος συνΙστα.τα.~

20 έν

-rif)

μετα.βάλλε~ κα.Ι το εΤ~oς κα.Ι τ~ν

20 φ6βος ~~α μ6ν"l)ν τ~ν &γνo~α.ν ~ε~o~κ6των ~μων δ ούκ o'ί~α.μεν,

πο~6τ"l)τα. ~~ά ηνος ά.λλo~ώσεως α.ύτομάτως έξα.~μα.τoύμενoν.

~πα.η γέν"l)τα.~,

κα.θάπερ έπΙ των ν"l)πΙων γΙνετα.~ των προς τας ά.νυποστάτους

&ν ά:πάντων ~ γνωσ~ς μέχp~ του πα.ρ6ντος έστΙν ά.π6ΡΡ"l)τος,

ύπονοΙα.ς ~ε~μα.τoυμένων; ό γαρ προς τ~ν ά.λ~θε~α.ν των

ώς ά.γνοεϊ:ν ~μαςτην ζω~ν έν ~ β~oτεύoμεν. τον ~ε της α.Ισθ~σεωζ

i5ντων έθέλων βλέπε~ν πρωτον έν πεΡ~νοΙCf του πράγμα.τος

κεχωp~σμένoν

ά.~υνα.τoυσ~

γΙνετα.~, εΤτά. οί6ν έση κα.τα την φύσ~ν έπ~λoγΙζετα.~ ε'ίτε

25 κα.θ6λου θεάσα.σθα.~. πως γαρ &ν ης ~~' α.~σθ~σεως 'ί~o~ το

25 τ~ χρ"l)στον κα.Ι εύπp6σ~τoν ε'ίτε χα.λεπ6ν τ~ κα.Ι ά.πoτp6πα.~oν·

~ξω τΎjς α.Ισθ~σεως; ά.μφοτέρων τοΙνυν των βΙων όμοΙως

5 sqq cf Ιn Cant νοΙ νι ρ 337, 16 sqq 8 cf PIat Ερίnοπι 987 b 16 cf Deut 6, 5 SA Υ Κ OG ι ύμας ν 2 post τΙ add πότε Λ ω om OGv 3 post καΙΤΟL add Υε Υ 4 φόβου ~ξLOν: βΙου άνά.ξLον G ούθεν S 4-6 ~-α~σθησLν om Λ 5 άγνοεϊ:'τε ν οΤός S καΙ ~λλα post 6 άγνοουμένων coll S καΙ alter om G 6 post καΙ add ού Λ 7 post ούρανον add ~μϊ:'ν S 8 των πόλων (sphaerarum) conieci: τον πόλον Λ (cou e τον (sic) πόλων)ΚG ν του πόλου Sy02 (m rec, cou e τον πόλον) post τον πόλον add καΙ ποtουν Κ 98LepeL8ov SA Ι ι πολλα ΤΟLαυτα S φόβου Υ 18 post τοΙνυν add ούκ πι rec Ο έπtπόνου ν άπόνου Υ G 19 δ οπι Λ 20 μόνην την om G 8: & S 21 των alter οπι Ο 25 χρηστον SAK: χρ1)σtμoν Υ OGv

βΙον

οΙ τη

α.Ισθ~σε~

συζωντες

ά.γνοουμένων, τούτου μεν ~~α το προς μ6νον το φα.~ν6μενoν

7 cf Demosth SA Υ Κ OG σθαt (sed cou)

ΟΙ Ι, 2 ι

9 cf

Ιn

Cant

post καΙ add 8tιX G

νοl νι ρ

4

αύτου

S

65, 15 8

έπΙστα­

Λ παρον om S 9 δ λόγος corr ex 8λως ut vid Λ 10 βλέπεLν Υ ΙΙ τΙς-8ύναμtς om Υ (sed add ίn mg) 14 όστέον G φύσtν om G 16 πόματος S (corr e σώματος) G ν: σώματος τρΙχα Λ 20 ~πατt O(cou e πλατεt) ν: πλά.τεt καΙ prius οπι S 21 αύτομά.τως om S 25 καθόλου: καλως S τtς: -rt Κ κατΙ80t S 26 δμοΙως om Λ 27 ante τούτου add καΙ Λ ΛΥΚΟ

SAyKG

DE MORTUIS

516 Μ.

47

DE MORTUIS

το δε' &δΎJλoν' καθόλου καΙ άγνοούμενον πως &ν τις των

τεύειν. έπειδcχ.ν γcχ.ρ ~ ώδΙς του θανά-του προς ~τερoν βΙον

νουν

τούς άνθρώπους μαιεύ1jται, αύτοΙ μεν 8ταν εtς πο φως έκεινο

έχόντων

χαλεπον

ε!ναι

κρΙνοι

την

της

συνΎJθειας

άναχ6ψΎJσιν μόνΎJνώς πυρός ηνος ~ θΎJΡΙOυ πρoσβoλ~ν

προέλθωσιν

ύποπτεύων; καΙτοι παιδευόμ~θα διcχ. του βΙου σαφως μ~

πεΙρCf γινώσκουσιν 8σον έστΙ της ζω~ς έκεΙνΎJς προς την

5 πά-ντοτε προς τ~ν συν~θειαν βλέπειν ~ άλλcχ. προς το καλον

5 νυν το διά-φορον, OL δε ύπολειφθέντες ΤCJ) ύγρCJ) τoύτcμ καΙ

ταϊς έπιθυμΙαις άεt μετατιθεσθαι. ο{)τε γcχ.ρ διcχ. παντος έν έμβρύcμ τοϊς πλασσομένοις έστΙν ~ ζω~, άλλ' ~ως &ν έν τοϊς

καΙ

του

καθαρου

σπά-σωσι

πνεύματος,

τη

πλαδων~ι βΙcμ ~μβρυα ~ντες άτεχνως καΙ ούκ &νθρωποι ταλανΙζουσι τον προεξελθόντα της περιεχούσ1jς ~μας συνoχ~ς

σπλά-γχνοις (;)σιν, ~δειαν αύτοις καΙ κατά-λλΎJλoν ~ φύσις

ώς άγαθου ηνος ~ξω γενόμενον, ούκ εtδότες 8η έκεΙνcμ

ποιει την

καθ'

έν τη

ν1jδύ'C ζω~ν, ο{)τε έπειδcχ.ν ~ξω γένωνται,

10 τη θ1jλη διcχ. παντος παραμένουσιν, άλλ' έφ' 8σον ΤCJ) άτελει

τ~ς ~λικΙας καλον το τοιουτόν έση καΙ κατά-λλΎJλoν. μετcχ.

τουτο δε προς &λλΎJν άκολουθΙαν βΙου μετέρχονται ούδεν

δμοιότητα του τεχθέντος -βρέφους άνοΙγεται μεν δ

10 όφθαλμός, 8ταν ~ξω του νυν συνέχοντος γέν1jται (νοειν δε

χρ~ πά-ντως τον όφθαλμον τ~ς Ψυχ~ς Φ διoρ~ την των

1j

,ι 'λ' θ οντων α ειαν

06

)" , ανοιγεται

~\ οε

\ ,ακουστικον \, θ ι αισ ΎJΤ1jριον,

το

ύπο της συν1jθεΙας ΤCJ) μαζCJ) συμπαραμένειν άναπειθόμενοι'

δι'

ε!τα μετcχ. τ~ν ν1jπιώδΎJ κατά-στασιν &λλα των μεφακΙων

λαλ~σαι καθώς φ1jσιν δ άπόστολος, άνοΙγεται δε το στόμα

15 καΙ προς

&λλα

&

των

παΡ1jλικεστέρων

έΠΙΤ1jδεύματα

γΙνεται,

μεταβαΙνει δι' άκολουθΙας δ &νθρωπος άλύπως συμ-

' μετα β αλλων

~ ταις

και, \ την

ΎJ(λ' ικιαις

συν1j'θ ειαν.

τοΙνυν, εt φων~ τις ~ν ΤCJ) έντρεφOμένcμ τη μΎJΤΡΦCf

"

ΎJγαναΚΤ1jσεν

20 κιζόμενον

~\

αν

καΙ

~

\

,

o~α

γενν1jσεως

δεινcχ.

πά-σχειν

διαγωγ~ς άποσπώμενον,

(8περ

~

των

έβόα

λ'

σπ

της

αγχνων

" ωσπερ

νΎJδύ'C, ,~

ε~oι-

καταθυμΙου

δ~ καΙ ποιει τη

πρώτη

άναπνοη συνεκβά-λλον &.μα τη γενν~σει το δά-κρυον &σπερ

άγανακτουν τε καΙ όδυρόμενον έπΙ ΤCJ) χωρισμCJ) τ~ςσυν~θoυς ζω~ς) ο{)τω μοι δοκουσιν OL προς την μεταβoλ~ν του παρόντος 25 δυσχεραΙνοντες βΙου το των έμβρύων πά-σχειν έν ΤCJ) διcχ.

παντος έθέλειν ΤCJ) χωρΙcμ τ~ς ύλικ~ς ταύΤ1jς άΎJδΙας έμβιοSΛ Υ Κ OG 2 ante eLVΙXL add &ν Λ 5-6 άεΙ post καλΟν coll Λ 7 πλαττομένΟLς S άλλ' : post ά- ι litt eras S 8 ~8εΤαν: Ι8Ιαν S ~ φύσLς καΙ κατά.λληλον S ΙΙ καΙ om Υ Ο 13 τω S: ante τφ add προς cett ν (cf 1 10 et Ρ 57, 2-3) τφ: το ν 15 παΡΎ)λLκε­ στέρων: Lίn rasura Ο 16 άκολούθου Κ ά;κολουθΙαν Υ OG ν 18 τφ τρεφομένφ έν ν έν τω τρεφομένω OG 19 post 8LιX add τ-ης Υ 20 έξΟLΚLζόμενος ΛΚ ν ante πά.σχεLν add το Λ 21 8Lαγωγ-ης:

(sed post ά;ποσπ. add καΙ 8Lαγωγ-ης) άποσπώμενος ΚΟ (sed corr m rec) ν 22 συνεκβά.λλων ΛΚΟ (sed corr m rec) Gv γενέσεL SA 23 ά;γανακτων ΛΟν ό8υρόμενος ΛΟ (corr m rec) ν 25 έν om S 26 χωΡLσμφ OGv ζω-ης Υ

των άρρ~των έπακούει PΎJμά-των 'Ά ούκ έξον άνθρώπcμ

15 καΙ ~λκει το καθαρόν τε καΙ &ϋλον πνευμα, δι'

06

τονουται

προς τ~ν νOΎJτ~ν φων~ν καΙ τον άλΎJθινoν λόγον, 8ταν κατα­ μιχθη ΤCJ) ~χcμ των έορταζόντων έν ΤCJ) των άγΙων ΧΟΡCJ)' ο{)τω δε καΙ γεύσεως άξιουται θεΙας, δι' ~ς γινώσκει κατcχ.

\

την

20 κ~ς

Ψ

α

λ

~"'O

μcμoιαν,

\

(Ι

'

\

~

~

\

,

τι ΧΡΎJστoς ο κυριος, και οια Τ1jς οσφραντι-

ένεργεΙας τ~ς του Χριστου εύωδΙας άντιλαμβά-νεται,

καΙ τ~ν άπτικ~ν προσλαμβά-νει δύναμιν έφαπτομέν1j τ~ς

\

, Ψ1j λ

'λ1) θ' (Ψ υΧΎJ και α ειας ΎJ

"

~ 'λ' αφωσα τον ογον κατα την

'Ι ωαννου '

μαρτυρΙαν. εt ταυ τα τοΙνυν καΙ τcχ. τοιαυτα μετcχ. τον διcχ. του θανά-του τόκον τοϊς άνθρώποις άπόκειται, τΙ βούλεται 25 το πένθος καΙ ~ σκυθρωπόΤ1jς καΙ ~ κατ~φεια; νυν ~μιν δ

517 Μ. προς την των πραγμά-των φύσιν βλέπων άποκρινέσθω, εt 5 ύγρφ cf Origen De Ρήnc Ι 8, 4 (ρ 104, 8 sqq) Ι ι ψυχ-ης όφθαλ­ μος νοχ Platonica cf e.g. Resp 533 d 13 ΙΙ Cor 12, 4 18 γεύσεως cf Plat Phaedr 247 e 19 Ps 33, 9 20 cf ΙΙ Cor 2, 14 22 cf 1] oh ι, ι Plat Conv 212 a SΛ Υ Κ OG

3 προσέλθωσLν Λ μετέλθωσLν OG ν (sed cf 1 7)

6πλα8όνΤL S (sed corr) Λ (sed corr) 7 προελθόντα AG 8 δΤL έκεΙνω S: 8ΤL om Λ έκεΙνφ om cett ν 9 μεν om S 10 νϋν om S ΙΙ πά.ντως χρ-η Λ 15 το om SA ου SAK: 8 ΥΟν ώ G (corr ex 8) 21 έπαφωμένΎ) SA 22 ante Ίωά.ννου add τοϋ S 23 8LιX om G 26 ά;ΠΟΚΡLνά.σθω S

, τουτου , χωΡLς

ΠΡΟΤLμότερον o~εται. το τοΤς σωμαηκοΤς αlσθΎJΤΎJΡLΟLς περΙ

" μLκρον

την του καλου XPLcrLV 3LαπλανασθαL του γυμνφ τφ τ-ης ψυχ-ης ένταυθα γαρ ά.νιΧγΚΎJ ης ~πε.στ!. τη ψυχη ά.λλΟΤΡLCf κρΙσει.

5 30υλεύεLν έν τη περΙ του καλου όπονο(Cf. έπεL3~ γαρ ~

, 5 προσοεομενος

, εκει.νον , ~" προς

καΙ τοις ΤΟLούΤΟLς λ~ΡΟLς το καλον θεωρουσα. &ν μΎJκέτ!. 15 προφαLνομένων μετα την έκ του σώματος ~ξ030ν ά.νιΧγκη

πασα το ά.λΎJθως ά.γαθΟν τη ψυχη φαν-ηναL, προς ,ι ,ι \ \ crκεLωταL. ουτε γαρ προς

'rCJ' " Ξ:υχρουν

, λ'ΎJ Ψ εται. LoLOV απο

'λλ' "λ' ~, ",~ κα ους εφαΠΤOμενΎJς ακω υτως ΎJ φυσLς το

ά.γαθόν, 8 μ~τε χρωμα μ~τε σχ-ημα μ~τε 3LιΧστασLς μ~τε ΠΎJλLκόΤΎJς έστ(ν, ά.λλ' 8 πασαν στoχασηκ~ν εΙκασ(αν

25 παρέΡχεταL. Τ( οδν 'ίσως έρει ης 3υσχεραΙνων προς την παρουσαν

ζω~ν; Ινα τ( το σωμα καΙ ά.ντΙ τ(νος ~μιν, ε~πεp ά.μεΙνων ό

5 cf Plat Phaed 79 c sq

SA Υ Κ οα 2 γυμνiJ) corr e -νου Υ 3 βλέπων Υ 5 περΙ σω G 6 άχώριστ6ς G ~τι SAK: έπΙ Υ OGv (vis animae perfecta imperfecto corpore nondum contineri potest) 8 προσλcφβά,νετα;t Λ 9 έν σω S ι ι πρoσειλΎjμμένOν Υ 14 λ~ρoις: λεΙοις S το σω Λ 19 poπ~ Λ: όρμ~ Κ Ισoρρoπ~ Υ OGv σω S (cf Ρ 55, 14 et 22) 24 άλλ' 8: άλλα: G στοχα;σΙα;ς S 25 παρέχεται Κ 26 έρεΤ τις rσως S 27 αμεινον ΚΟ v

ώς

, το" ελπ!. ζ'ομενον ό παρων εσΤLν' οοος γαρ προς ~~"

, ' 'πρωτον '' , φαLνεταL, α'λλ"α χορτος το γLνεταL βλιΧστημα, είτα , \τουτου , ' απο καλ"αμΎJ συν LσταταL πεΡLφ θ αρεντος του χόρτου

καΙ ο{)τω τη κεφαλη του ά.στιΧχυος ό καρπος έμπεπαLνεταL.

, αLηαταL '''' \ ,ΙXVΙXYXΙXLΙXV , , πλ'ΎJν ουκ ΤΎJν ταυΤΎJν περ(03όν τε καΙ 15 ακο ' λ ου θ'LΙXV ο ~ γεωπονος ,~\" oLΙX Τ!. λεγων προ\ του καρπου το

"

θ

(,

-ι\

αν ος, ΎJ υπερ

, χορτος,

, , ( : "ψ ~ θ' ετ!. ΎJ ο Lς οελεασ ΎJσεται.

3ε τ-ης νοερας ένεργεΙας ά.όλως τε καΙ ά.σωμιΧτως του νOΎJΤOυ

αρους.

εΙς το γενέσθαι. καρπος κ&ν μ~ κι;φπος τι το &νθος. ά.λλα καΙ

8 κατα φύσLν

καταγλυκαLνόντων τα αlσθΎJΤ~ΡLα ~ ρoπ~ τ-ης προαφέσεως ~σται. πιΧσΎJς σωμαηκ-ης αΙσθ~σεως ά.ΠOσβεσθε(σΎJς, μόνΎJς

~, Lος ο~ μΎJoεν του σωμαΤLκου

"'~,

10 τα'λ'ΎJLΙX των '" σπερματων ' "εκφυομενα ουκ "θ ευ ός έν τφ στιΧχυι.

ει."

γε

' ξΎJΡαLνεταL

του όφθαλμου τούτου μΎJκέτ!. 6ντος ο{)τε προς &λλο η των 20

β'

, ου μΎJν ουοε οότος ασυντελ~ς

β'

'ν~ο καρπος ' "απο του" ' lrz..V ! e ους αρ 'ξ' ~" αυτου πρόεLσLν ω αμενος ο!.

δπερ &ν προλαβουσα

πpoσμαpτυp~ση ~ α~σθΎJσLς, έν χρώμασ( 'rLcrL καΙ χυμοις

~ ΤΟLς 3υναμένΟLς εlς

' " ' των " βλ ασΤΎJματων ' " ,L3eLV, έφ' επι. εσΤLν γ~~'ν εται. β'Lος, καθ απερ

βρέφει. συναποτ(κτεταL, τούτου xιXPLV προλαμβιΧνεται. όπο

αlσθΎJτηΡLΟLς φανεν ~3ΎJ καΙ νομLσθεν είναι. καλον καΙ 3LιX συνΎJθε(ας ΠΡοεLλΎJμμένον ά.βασαν(στως 3έχεται. ~

~

εστ!. ουοε το εκ

~

σώμαΤL, ~ 3ε των αΙσθΎJΤΎJPιων ένέργεLα ευθός τελε(α τφ

10 τοίς

'" λ'orcr; προς , ον t\ , -rcr ερουμεν δη ου

, , τουτων κεροος

,~'"

" ,~ "" αγγε'λ ων ο~ οντως εκεLνος των

τελε(α τ-ης ψυχ-ης 3ύναμLς ά.χώpΎJτός έσΤLν ~Τ!. τφ νΎJΠLιΧζονη

τΎjς αlσθ~σεως ~ 3LιXVOLΙX έν τη του καλου κρ(σει. καΙ το

, ~'θ ΎJ Lος απεοεLΧ

β'

πασαν βλέπεLν τ~ν οlκονομ(αν τΎjς φύσεως. μα~ιΧΡLος μεν γαρ

όφθαλμφ προς αυτ~ν τ~ν των πραγμιΧτων βλέπεLν ά.λ~θεLαν.

Ψυχ~, έκεινο καλον είναι. πεLσθεισα

49

DE MORTUIS

DE MORTUIS

οι.'J'3 εν 20

,~

,

(,

Ι

' , και." το"αν θ ος απορρεει.

"~, προς ουοεν

γαρ ο

rv

ΤLνος ο εκ του σπερματος προανατέλλων

, προς

, ΤΎJν

"" τη

συντελ'" ων θ

ι

αυμαΤΟΠΟL'~αν

(χορτος , και., ο μιΧΤΎJν ' αν θ ρωΠLνη

τροφη·

β'

λεπων τΎjς φύσεως

ιΙ ,"'1\ ,~ Ι οη ουκ αν α"λλ ως εκ των σπερματων τε και.\ βλαστημιΧτων ό

καρπος τελεLωθεLΎJ ~~ , ΟΟΟΠΟLουσΎJς

μ~

' ' ' 'την ' αυτου

τΎjς τεχνLκ-ης τ~ύΤΎJς

' τελ εLωσLν.

ου' " γαρ

ά.κολουθΙας επεL3~ προς

"λ ~,. , των σπερμιΧτων απο ιxucrLV ΎJμετεpαν ο~ προεκ β' αλλομενος εκ

Χ ορτος

,

" " ~'''' , τε και., παρέλκον αΧPΎJστως exeL, oLΙX τo~τo πεΡLττον

25 έστΙ το γLνόμενον. ό μεν γαρ της τροφ-ης ΧΡήζων προς

520 Μ. την έαυτου χρε(αν bpq" "λλ ο α

η

3' '" LΙX ΤΎJς

ό 3ε τ-ης φύσεως λόγος ου προς

βλ' ' i i ' οπως "., επεL, αΛΛ αν

" τεταγμενΎJς

λ

θ'

ακο ου Lας

" προαγαγο!.

,., επ!.

το,

την

, καρπογονLαν

, τελεLον. 3LO

πρωτον

SA Υ Κ οα 2 οΜε σω v εΙς corr ex εΙ Κ 4 ()ντως corr ex alio verbo ut vid Λ ό prius σω, postea sscr Υ . μ~aε (sic) Λ 5 προaε6μενος Υ ούaε: ae: Υ 6 το corr ίn τον m rec Ο πα;ρον Ο (sed corr m rec) 8 του σω SA άρξα;μένους Υ 15 γεωπ6νος Λ: γΎjπ6νoς Υ γεΎjπ6νoς cett v (cf ad Ρ 37, 3)· το: καΙ v_ I7-1~ ξΎjραΙνεται ~ά,ΤΎjν S , 18 τροΨn: ζωη Λ 21 τεχνι­ ΚΎjς: φυσΙΚΎjς ~ 24 χορτος ante εκ (23) coll S 27 προαγά,γοι SA (πρααγ- ut Vld) Υ Κ: προσαγά,γοι OGv 28 άκολουθΙας σω Λ Gregorii Nysseni Opera.

ΙΧ

4

50

DE MORTUIS

DE MORTUIS

πολυμερως 8ι~ ριζων τί;> όπoκειμέν~ έμφύετοn, 8ι' (;)v ~λκει τ~ν κα.τlι.λλYIλoν έα.υτί;> 8ιιΧ της Ικμlι.80ς τρoφ~ν, είτα. χόρτον βλα.στlι.νει [8ιιΧ τ~νέκ του ά.έρος βλlι.βYIν πρoκlι.λυμμα. της

ένθεωρεΊ: τr.να. χρεΙα.ν ά.να.γκα.Ια.ν, 8ι' ~ς τεχν~κως ~ φύσr.ς

1 " "εστι κα.ρπος ~εν ουκ

ά.χρεΙων ά.ποποr.~σεως. την γόvr.μοv έκκα.θα.Ιρουσα. 8ύvα.μr.v,

t 'ζΥΙς ρι

"

την

ποα.ν

' ] . οπερ "

ποιουμενος

5 συνεργΙα. 8έ τις κα.Ι 680ς γΙνετα.ι της του κα.ρπου τελεr.ώσεως ~

"θ'

πρωτον

μεν

,

εκκα. α.φων

~,

σπερμα.τr. ουvα.μr.v

(

7' o"ov

~,ι

οΙ

~

εα.υτου

,

"

την ~

,

εγκεr.μεVΎ)V

~

τ~

~"

τΙ. περr.ττωμα. του κα.ρπου τον χορτον

προα.ποσκευα.ζομένΎ)ς της φύσεως), είτα. σκέπα.σμα. γΙνετα.ι τη ρΙζη προς τιΧς έκ του ά.έρος βλlι.βα.ς τιΧς 8ιιΧ κρύους τε 10 κα.Ι θlι.λπoυς έγγr.vομέvα.ς. εότονώτερον 8ε ~8Ύ) 8r.ιX βlι.θoυς έν τα.ίς ΡΙζα.r.ς όποσκευα.σθέντος του σπέρμα.τος τότε του χόρτου λοr.πΟv ά.μελΥΙθέντος 8r.ιX το μΎ)κέτι 8είσθα.ι την

ΡΙζα.ν του προκα.λύμμα.τος προς τ~ν τ~ς κα.λlι.μΎ)ς ά.να.8ρoμ~ν πα.σα. συν8Ι80Τα.ι 8ύvα.μr.ς μΥΙχα.νικη τr.νr. σoφΙ~ τ~ν 15 α.όλoει8~ κα.τα.σκευ-ην φr.λοτεχvούσΎ)ς τ~ς φύσεως, ~ς εόθυτεν~ς μεν ~ βλlι.στη χιτωσLV έπα.λλ~λoις έν κύκλ~ 8ιειλΥΙμμένΎ)· χρ-η γιΧρ τούτοις όγριΧν οδσα.ν κα.Ι &τονον την κα.λlι.μΎ)ν πα.ριΧ , , , , θ ~ ~" ~, , την πρωτην εντρεφεσ α.r. τοr.ς or.ιx μεσου συνοεσμοις α.σφα.,

,

t

ζ

,

,

~,

,

"

,

~,

λεια.ς xιxpr.v υπε ωσμενΥΙν. ει οε προς το συμμετρον α.να.ορα.μοι

20

5Ι

μ~κoς, τότε κoμ~ ~ κα.λlι.μΎ) του τελευτα.Ιου χr.τωvος ά.φ' t

~"

εα.υτου

τον

στα.χυν

~ {!: πρooε~~α.ντoς,

,

"

'" ος

εις

"1."1.

\

ΠΟΛΛους

,

'θ'

α. ερα.ς

"

ο{)τε εΙς τούς ά.θέρα.ς του στlι.χυoς, ά.λλ' έν έκlι.στ~ τούτων ι~ , οοευουσα.

'1

προα.γεr.

5 &ρα. κα.Ι σοΙ

"λ

τον

κα.ρπον

εr.ς

τε

'

εr.ωσr.v

~,~

or.ιx

ΤΎ)ς

~

των

μ~ 8υσχερα.Ινειν 8ιιΧ των ά.να.γκα.Ιων 68ων

προr.ούσ1jς ~μωντης φύσεως έπΙ το ~8ιoν τέλος ά.Χλ' ~γείσθα.ι

,

κα.τα.

"

την

εν

~,

τοις

σπερμα.σιν

'λ"

α.να.

ογια.ν

το

"

α.ει

,

πα.ρον

,

προς

τr. πlι.ντως ΧΡΎ)σΙμως τε κα.Ι ά.να.γκα.Ιως ~xer.v, οό μ~ν τουτο είνα.ι

06 χlι.ριν εΙς γέvεσr.v ~λθoμεν. οό γιΧρ έπΙ το ~μβρυoν

10 γενέσθα.r. πα.ριΧ του 8YIμιoυργ~σα.ντoς ~μα.ς όπέστημεν οό8ε

προς τον βρεφώ8Ύ) βΙον

6 σκοπος της

φύσεως βλέπει οό8ε προς

τιΧς έφεζ~ς ~λLκΙα.ς 6ρ~ &ς ά.εΙ 8ιιΧ τ~ς ά.Χλοιώσεως μετεν8ύετα.ι τί;> χρόν~ το ε!80ς συνεζα.λλlι.σσoυσα., οό8ε προς τ~ν έπr.γιvο­ μένΎ)ν 8ιιΧ του θα.νlι.τoυ λύσr.v τί;> σώμα.τr., ά.λλιΧ πlι.ντα. τα.υτα. 15 κα.Ι τιΧ τοια.υτα. της

6

68013 8ι' ~ς πορευόμεθα., μέΡΎ) έστΙν.

8ε σκοπος κα.Ι το πέρα.ς της 8r.ιX τούτων πορεΙα.ς ~ προς το

ά.ρχα.ίον ά.πoκα.τlι.στα.σις, 8περ ού8εν ~τερoν ~ ~ προς το θείόν έστr.ν 6μοΙωσις. κα.Ι &σπερ έπΙ τ~ς κα.τιΧ τον στlι.χυν εΙκόνος ά.να.γκα.ίος μεν έφlι.νΎ) τί;> λόγ~ τ~ς φύσεως κα.Ι 20 προεκβα.λλόμενος χόρτος,

οό μ~ν 8ε

81.'

6

έκείνόν έστr.ν ~

γεωργΙα. οό8ε χr.τωvες κα.Ι ά.θέρες κα.Ι κα.λlι.μΎ) κα.Ι όποζώμα.τα.

ει" τοr.vυv

6 τρόφιμος κα.ρπΟς 6 8ιιΧ τούτων προr.ωv εΙς τελεΙωσιν, οδτω κα.Ι τ~ς ζω~ς το

ο{)τε προς τιΧς ΡΙζα.ς των σπερμlι.των 6 γεωργος 8υσχερα.Ινεr. 25 ο{)τε προς τον προεκβα.λλόμενον έκ του σπέρμα.τος χόρτον

521 Μ. μεν προσ80κώμενον πέρα.ς μα.κα.ριότης έστΙν, τιΧ 8ε 8σα. περΙ το 25 σωμα. νυν κα.θο Ρ α.τα. ι. , θlι.να.τoς κα.Ι γ~ρα.ς κα.Ι νεόΤΎ)ς κα.Ι

~~

~,

τρr.χοειοως oια.r.ρoυμενoς κρυπτεr. τον κοκκον τον κα.τα. ΤΎ)ν

β

' ~ α.σr.v των

'θ'ερων τοr.ς ~ ε'λ'υτροις υποτρεφομενον. t , α.

SA Υ Μ (inc 19 εΙ 8ε) Κ (usque ad 19 ύπεζωσμέν'ην) OG Ι τφ ύποκεLμένφ scripsi cum β: του ύποκεψένου codd v tι:ιφόεΤΙΧL yKG ν: tκφόεΤΙΧL SAO(corr ex tμφ-) 2 χόρτος malult Langerb 3 -4 8LιΧ-ΠΟLοόμενος ut glossam delevit Langerb 8 προσιχποσκευιχζομέν'ης Κ εΤτιχ om v 9 τ:ης ρΙζ'ης S tx om S 10 θάλπους: θέρους S εύτονωτέριχ Λ 15 ιχύλοεL8:η: -εL ίπ ras Ο κιχυλοεL8:η Κ εύθυγενης Λ 16 κόκλΟLς Λ 20 κoμ~: -o-legi ποπ potest Λ 21 πρoσρ~ξιxντoς S 22 τον κόκκο ν 'rovconiec Langerb: την κόμ'ην codd (sed post 23 των ά.θέρων coll Λ; sscr m rec κόκκον Ζ de quo cf praef Ρ 14) v 23 ύποτρε­ φόμενον MO(corr ίπ -νος 02)G: -μενιχ ut vid Λ -μενος Sy v 25 tκβΙΧλλόμενον S

πρόκειντα.r. τη της γεωργΙα.ς σπου8η ά.Χλ'

νΎ)πιόΤΎ)ς κα.Ι ~ έν έμβρύ~ 8ιlι.πλα.σr.ς, πlι.ντα. τα.υτα; οίόν τr.vες χόρτοr. κα.Ι ά.θέρες κα.Ι κlι.λα.μor. 680ς κιχΙ ά.κολουθΙα.

18 cf Plat Theaet 176 b

SA Υ MOG ι ά.στάχυος S 3 8Lο8εόουσιχ S 8 τε om Υ 9 τω SAO (sed corr ead m) 10 ~μων S 12 μετε'ν8όεΤΙΧL scil ~ φόσLς 14 τιχυτιχ πάντιχ S 17 ~ om Λ 18 post στάχυν rasura 3 fere litt Λ 22 πρόκεLτα:L S ά.λλ' ό: ά.λλιΧ SO (corr ex ά.λλ' ό m rec ut vid) 24 μα:κα:ΡLόΤ'ητος Λ (corr m rec) 8' S 25 νυν post 248σα: coll S γ~ρως Λ (corr m rec) νέό­ Τ'ης: κυρτόΤ'ης S 26 tv tμβρόω: tμβρόων S τα:υτα: πάντα: Λ 27 κάλα:μΟL corr ίπ κα:λάμ'η m rec Λ ante δ80ς add κα:Ι Λ

52

DE

DE MORTUIS

53

ΜΌRΤUΙS

κα.Ι 8όνα.μις τ-ης έλπιζομέν'Υ)ς έστΙ τελειώσεως. προς ~ν

o'ίκ~ του σώμα.τος OCλλ' έκά.στοτε &λλοι. έξ &λλου γινόμενο!.,

βλέπων έαν εύφρονης, οi)τε OCπεχθως ~ξεις προς τα.υτα. οi)τε

8ια πpoσθ~Κ'Y)ς τε κα.Ι ocπoπoι~σεως &ς προς, κα.ινΟν σωμα.

μ~ν έμπα.θως τε κα.Ι έπιθυμ'Υ)τικως 8ια.τεθ~ση &ς ~ χωριζό­

8tιX πα.ντΟς OCλλοιοόμενοι. τΙ οόν ξενιζόμεθα. προς τον θά.να.τον,

μενος

06

5

α.ύτων

OCνιασθα.ι ~

α.ύτομολεί:ν

προς τον

θά.να.τον.

OCπε8εΙχθ'Υ) μελέτ'Υ) 8Ι'Y)νεκ~ς κα.Ι γυμνά.σιον ~ 8ια σα.ρκΟς

ΕΙ 8ε χρ~ προσθείνα.ι κα.Ι τουτο τίj) λόγ~, ούκ &ΧΡ'Υ)στον

5 οόσα. ζω~; κ&ν τον {)πνον εtπης κα.Ι τ~ν έγp~γopσιν, &λλ'Υ)ν

~σως έστΙν, κ&ν ~ξω Τ1)ς OCκολουθΙα.ς είνα.ι 80κη, δη έμμελετ~

θα.νά.του 'λέγεις προς την ζω~ν συμπλoκ~ν κα.τα.σβεννυμέν'Υ)ς

τίj) θα.νά.τ~ 8ια πα.ντΟς ~ φόσις κα.Ι συμπέφυκε 8LιX του

έν τοί:ς κα.θεό80υσι. Τ1)ς α.Ισθ~σεως κα.Ι πά.λιν Τ1)ς έγρ'Υ)γόρσεως

χρόνου προιοόση τη ζωη πά.ντως ό θά.να.τος. προς γαρ το

ένεργοόσ'Υ)ς ~μίν έν έα.υτη την έλπιζομέν'Υ)ν OCνά.στα.σιν.

μέλλον έκ του πα.Ρ~Χ'Y)κότoς Τ1)ς ζω-ης πά.ντοτε κινουμέν'Υ)ς 10 κα.Ι ού8έποτε προς το κα.τόπιν OCνα.λυοόσ'Υ)ς θά.να.τός έστ!.

το

πά.ντοτε

τη

ζωηκη

ένεργεΙ~

συν'Υ)μμένως

'Αλλ' οί)πω το προκεΙμενον ~μί:ν έσα.φ'Υ)νΙσθ'Υ) 8tιX των 10 εΙΡ'Υ)μένων του

έπεισ08Ιου νo~μα.τoς προς έτέρα.ν θεωρΙα.ν

έπόμενον.

πα.ρα.γα.γόντος τον λόγον. πά.λιν τοΙνυν 'το προτεθεν OCνα.λά.βω­

έν γα.ρ τίj) παΡcμΧΎ)κ6ΤL του χρόνου πcxόεΤOCL πOCντως πOCσoc

μεν δη ούκ ocχp~στως προς την προσ80κωμέν'Υ)ν των OCγα.θων

κΙν'Υ)σις ζωηκ~ κα.Ι ένέργεια.. έπεΙ οόν 'ί8ιόν έστ!. θα.νά.του

έλπΙ8α. ού8ε ~ του σώμα.τος φόσις ~χει. εΙ μεν γαρ ~μεν

το &πρα.κτόν τε κα.Ι OCνενέΡΎ'ητον, τουτο 8ε κα.τόπιν OCεΙ τη

δπερ έξ ocρχ-ης έγενόμεθα., ούκ &ν πά.ντως του 8ερμα.τΙνου

15 ζωτικη ένεργεΙ~ πά.ντως έφέπετα.ι, ούκ ~ξω της OCλ'Υ)θεΙα.ς

15 χιτωνος πρoσε8ε~θ'Y)μεν έπιλα.μποόσ'Υ)ς ~μίν της προς το

έστΙ το συμπεπλέχθα.ι. τη ζωη τα.ότη τον θά.να.τον λέγειν. κα.Ι &λλως

~μίν

8' &ν ης ε{)ρο!. το τοιουτον νό'Υ)μα. 8LιX Τ1)ς OCλ'Υ)θεΙα.ς

κρα.τυνόμενον

α.ύτης

Τ1)ς

πεΙρα.ς

μα.ρτυροόσ'Υ)ς

τίj)

8όγμα.τ!. δτ!. ούχ ό α.ύτός έστ!. τίj) χθιζίj) ό σ~μερoν &νθρωπος 20 κα.τα το ύλικως ύποκεΙμενον,

OCλλά. τ!. πά.ντως α.ύτου 8ια

f:

-

όμοιώσεως. \

Ι8ιόΤ'Υ)ς,

,),

OCλλ'

ό

8ε ,

θείος χα.pα.κτ~p ό έπιφα.ινόμενος ,

Ι

Ι

~\,

';'

α.ρχα.ς ου ποια. σΧ'Υ)μα.τος τινος 'Υ) χρωμα.τος 'Υ)ν

οίς

το

θείον

έκα.λλωπΙζετο κα.Ι ό &νθρωπος

θεωρείτα.ι.

8t'

κά.λλος

τοιοότοις

OCπα.θεΙα.ς τε κα.Ι μα.κα.-

20 ριόΤ'Υ)τος κα.Ι OCφθα.ρσΙα.ς την έν τίj) ιfpχετόπ~ χά.ριν OCπομιμοό­

8t' OCπά.Τ'Υ)ς του έχθρου της ζω-ης ~μων προς

πα.ντΟς νεκρουτα.ι. κα.Ι 6ζει. κα.Ι 8ια.φθεΙρετα.ι. κα.Ι έκβά.λλετα.ι.

μενος. έπει8~ 8ε

κα.θά.περ οΙκΙα.ς τινος της του σώμα.τος λέγω κα.τα.σκευ-ης,

το κτηνω8ες κα.Ι &λογον έκουσΙως τ~ν ρo~ν ~σχεν ό &νθρω­

την νεκρώ8'Υ) 8υσω8Ια.ν έκφεροόσ'Υ)ς Τ1)ς φόσεως κα.Ι τη γη πα.ρα.8ι80όσ'Υ)ς το ~8'Y) της ζωτικ-ης 8υνά.μεως ~ξω γενόμενον. 25

θεί:ον

Ύjμι.ν το κα.τ

8LO κα.τιΧ τ~ν του μεγά.λου φων~ν Πα.όλου Κα.θ' ~μέpα.ν ocπoθν~σκoμεν ούχ οΙ α.ύτοΙ 8LιX πα.ντΟς έν τίj) α.ύτίj) 8ια.μένοντες 19 cf HeracI ap[PIut] consoI ad Αρ 10 (ρ 106 Ε) (ίτ88 D) Seneca ep 24, 20 25 Ι Cor 15, 31

SA Υ Μοα 4 σ.ύτων om S 5 κσ.Ι τουτο ante προσθε'i:νσ.t col1 SAy (fortasse ne enuntiando accusativus cum dativo sequente confunderetur) 9 έκ sscr m rec Λ: om cett ν 13 ζωτtκη κΙν'f)σtς Λ post ~στt add του OG ν 15 έφOCπτετσ.t Ο (corr m rec) 17 αλλος Υ 18 συνεπtμσ.Ρτυρούσ'f)ς Υ 19 ούχ δ: ούκ S post χθtζίj) add κιχι Υ 21 φθεΙΡετσ.t S 25 Πσ.ύλου φωνην S

πος, το

μεν &κοντα.ς OCποστη σα.ι. του χεΙρονος κα.Ι προς

524 Μ. το κρείττον OCνα.γκα.στικως μετα.θείνα.ι. τοίς μεν OCνεξετ&στοις 25 χp~σιμoν 'ίσως 80κε'L, τίj) 8ε πλά.στη της φόσεως OCλυσιτελες

έφά.ν'Υ) κα.Ι &8ικον την του μεγΙστου των OCγα.θων ζ'Υ)μΙα.ν 8LιX

5 cf Ιη Cant νοΙ νι ρ 3ΙΙ, 20 15 cf Gen 3, 21 16 cf PIat Theaet 176 b 21 cf Ι Cor 15, 26 22 cf Langerb ad νοΙ νι ρ 102, 1 sqq adde Clem ΑΙ Strom νπ, 12 (ΠΙ, 9, 22) SA Υ Μοα 1 αλλου: supra -ου scr -ων m rec Ο γtνόμενοt: -t- prius ίη rasura (an ex -ε corr?) Λ 2 ώς: κσ.Ι S 8 σ.ύτη Μ (corr M2)OG ν 9 εύσσ.φ'f)νΙσθ'f) ν 16 έμφσ.tνόμενος Υ 17 ποtcΧ SA: ποtου cett (sed add ίη mg γρ ποtcΧ m rec Ο) ν 18 τούτοtς Μ2 (corr e τοtούτ.) 19 ένεκσ.λλωπΙζετο S Μ2 (corr ex έκσ.λλωπ-) 20 έν τω &ρχετύπω SAO (corr m. rec ex &ρχέ­ τυπον): &ρχέτυπον Υ Μ ν &ρχσ.Ισ.ν G 22 το: του Υ 23 &ποστησσ.t Υ Ο (cou e -Ύjνσ.t): -Ύjνσ.t cett ν 24 μετιχτεθΎjνσ.t Λ 25 tσως SΛM: εΤνσ.t y(sed add ίη mg tσως)ΟG ν

DE MORTUIS

τΥίς το~ocύτης οlκονομ(ocς tμπο~1jσoc~ τη φύσε~. tπε~a~ γιΧρ

Ψε~ε τι'j) πoc~aι μετocσχε'i:ν των βλocπτόντων, έφ' φτε a~ιX της

xoct

μocκάρ~ος τι'j) ocότεξουσΙφ

των ά.λγε~νων πεΙρocς το χp~σ~μoν της πocτρψocς συμβουλΥίς

xoct ά.aέσποτον 'la~όν , , ,\, , ocνocγΚ'Yjς ocυτον επ~ τ~

μocθόντoc κocι έν έπ~θυμΙ~ της ύγ~εΙOCς γενόμενον πάλ~ν a~ιX

των ά.λεξ'YjΤ'YjρΙων tπocνocγάγη προς ε 1jεξΙocν τον πoc'i:aoc ~ς a~ιX

β~ocΙως ά.φOCΙΡεσ~ς του ά.ξ~ώμocτος ~ν. εΙ γιΧρ

5 τΥίς ά.τόπου των a'Yjλ'YjΤ'YjΡΙων έπ~θυμΙOCς έξέπεσεν, o~τως ό

θεοε~a~ς ό &νθρωπος έγένετο τετ~μ'Yjμένος

, ... εστ~ της

(το γιΧρ ocότοκρocτές τε

') μocκocρ~οτητος,

θ'

ε~ocς

5 μετocχθ1jνoc~

έκουσΙως τ~ν

ά.νθΡωπΙν'Yjν

\ το

~,

o~

φύσ~ν

κocτιΧ την

ocότεξoύσ~oν

κΙν'Yjσ~ν έπΙ η των οό aεόντων όρμ~σocσocν β~ocΙως τε ,

~"

'Yjνocγκocσμενως

10

55

DE MORTUIS

54

των

ocρεσocντων

,

Ι

ocπεσΤ'Yjσεν,

xoct κocτ-

"

ocφocφεσ~ς

"\\

ocν

γλυκύς' τε xoct ά.γocθΟς της φύσεως ~μων πocτηρ ό ειaως κocι a~' &ν σφζ6μεθoc

xoct

a~' &ν ά.πολλύμεθoc, έγνώρ~σε μεν τι'j)

xoct το μ~ μετocσχε'i:ν συνεβούλευσεν, ΚΡOCΤ'Yjσάσ'Yjς aε της έπ~θυμΙOCς "t'OG χεΙρονος οόκ ~πόΡ'Yjσε ά.νθρώπφ το a'Yjλ'Yjτ~ρ~ον

xoct τΥίς Ισοθέου \, / ) ocυτε ξ oυσ~oν. xoct το XOCXOV ά.πογέ-

10 των ά.γocθων ά.ντ~φOCΡμάκων, a~' &ν tπocνocγάγη πάλ~ν προς

νo~τo, τocύτην ε6ρεν ~ σοφΙoc του θεου την tπΙνο~ocν το tocσoc~

~aOV~V προ της Ψυχ~κ1jς εόφροσύν'Yjς του ά.νθρώπου προελο­

τον &νθρωπον έν ο!ς tβουλ~θ'Yj γενέσθoc~, ~voc γευσάμενος

μένου συντρέχε~ν μέν πως ~aοξεν OCότι'j) τη όρμη a~ιX του

~ν του προέχοντος ά.γocθου το γ~νόμενoν " εστ~ (L'Y.j.ς . "ocποστεΡ'Yjσ~ς. ('~σo'θ εον yOCp

η

ώς rλν οδν

XOCt

~ tξουσΙoc μένo~ τη φύσε~

των κocκων &ν tπεθύμ'Yjσεν

xoct

το

τη πεΙp~ μocθων O!OC ά.νθ' o~ων

15 ~λλάξocτο, πocλ~νaΡομ~ση a~ιX της tπ~θυμΙocς έκουσΙως προς την πρώΤ'Yjν μocκocρ~ότ'YjΤOC &.πocν το tμπocθές τε

xoct

&λογον

&σπερ τ~ &χθος ά.ποσκευάσocς τΥίς φύσεως ~τo~ κocτιΧ τ~ν πocρουσocν ζω~ν a~ιX προσοχΥίς τε

xoct φ~λοσοφΙocς tκκocθocρθεtς

~ μετιΧ την tνθένaε μετάστocσ~ν a~ιX τ1jς του κocθocρσΙου πυρος 20 χωνεΙocς. &σπερ γιΧρ εΊ ης Ιocτρ~κος &ν

των τε σωΤ'YjρΙων

xoct των a'Yjλ'YjΤ'YjΡΙων έκ

xoct

πocσocν tπ~στ~μ'Yjν

τέχν'Yjς ~χων συμβου­

λεύων τι'j) μεφocκΙφ τιχ aέοντoc μ~ aυν'YjθεΙ'Yj a~ιX συμβουλΥίς κωλυσoc~ τον ά.τελ1j κocτιΧ την ~λ~ΚΙOCν τε κocι την φρόν'Yjσ~ν έπ~­

θυμ'Yjτ~κως πρός τ~νoc φθopoπo~oν κocρπον ~ πόocν a~ocτεθέντoc, 25 ~χων aε πocντοΙocν των ά.λεξ~φOCρμάκων πocρocσκευ~ν έπ~τρέ-

5 sqq cf Origen c Cels ιν 3 (Ι Ρ 276, 6 sqq Koe) et ad Cant νι ρ 55, 3 sqq 18 cf Plat Resp 527 d

νοl

3 τε οω SA 4 post το add 8ε Λ Υ OG 8ι': μετ' rasura. an corr e 8ε 8ι'?) 5 γαρ οω Υ 7 δρμ~σας Λ 8 αtρεσocντων Υ (supra αΙ- add α) Μ (cou Μ2)0 (cou in αΙρεθέντων m rec, add ίη mg γρ &ρεσ-) ν αΙρεθέντων S ι ι φύσει: -σει scr Μ3 ίη rasura 13 'ήβoυλ~θη SA 14 μαθων: -ω ex alia litt cou ut vid Λ 16 μακαρι6τητι Ο (corr m rec) 18 προσοχε'Lς G προσευχης SO ν 19 μετOCστασιν S: μετανOCστασιν cett v (cf Ρ 3 ι, 19; 34, 3 et ιι) ίη mg ξενΙζον et schol ad 10c Ο 20 γαρ οω Υ τις cou e τΙσι Μ2 Ιατρικος ante et co11 Λ 21 σωτηρΙων: -ω- alter del ίη Λ 23 τ~ν alter οω SA SA Υ MOG

Μ

(sed

μ

et

τ ίη

την έξ ά.ΡΧΥίς εόεξΙocν τον &νθρωπον. την γιΧρ ύλ~κ~ν τocύΤ'Yjν

xe'i:pov OCότι'j) ρoπ~ν 06 τΥίς ά.λόγου φύσεως [έπεμΙχθ'Yj τι'j) ά.νθρώπφ]

aερμocτΙνου χ~τωνoς, 8ν a~ιX τ~ν προς το 15 περ~έθ'Yjκεν ,a~'

τιχ ιa~ώμocτoc [&ν των ά.λόγων ζΦων] τΥίς λoγ~κYίς φύσεως

~vaUfLoc κocτεσκευάσθ'Yj ,

,..,.

τη

σoφΙ~ του

\ ,

Ι

o~κoνoμoυντoς τoc κρε~ττονoc' πocντoc

yocp

a~ιX των

\ ,

'f:

ένocντΙων

'"

,

φερων εν εocυτφ τoc

la~ώμocτoc ό aεΡμάηνος tκε'i:νος χ~των δσoc είχε περ~έχων

xoct θυμον κocι γocστρ~μocργΙocν baOV a(aωσ~ τη ά.νθρωπ(νη ΠPOOCφέσε~ της κocθ' έκάτερον ροπΥίς εΙς ά.pετ~ν τε κocι XOCXLOCV '/λ' / \, β / \;. ... ~ β'~oν ο( υ 'Yj γ~νoμενoς. τoυτo~ς γocρ εμ ~oτευων κocτoc τον τηοε

20 την &λογον φύσ~ν, ~aOV~V τε

xoct

ά.πλ'YjστΙocν κocι τιΧ δμO~OC,

525 Μ. &νθρωπος τη ocότεξουσΙφ κ~ν~σε~ εΙ

μεν

a~OCXPLVO~

του

25 ά.λόγου το 'la~OV κocι προς έocυτον βλέπo~ a~ιX τΥίς ά.στε~οτέρocς

ζωΥίς, κocθάρσ~ον της έμμ~χθεΙσ'Yjς κocκ(ocς τον πocρόντoc βΙον

8 cf Gen 2, 17 14 cf Gen 3, 21 cf Langerb ad νοl νι Ρ 327, 14 Origen c Cels ιν 40 (Ι Ρ 313, 25 sqq Koe) ProclInst theol Ρ 307 Dodds SA Υ MOG 2 συμβουλΙας S 4 &λεξιτηρΙων G (cou e -ξητηρ-) Υ Ο (m. rec ut vid) επαναγOCγη SA ν: επαναγOCγει ΜΟ (corr ίη -γη m rec) επανOCγει G επαναγOCγοι Υ post προς add τ~ν Λ 7 καΙ 8ι' ων &πολλύμεθα οω SMO (add m. rec) Gv εγνώρισα Υ 10 επανOCγει Μ (post ν 2 litt eras) ΙΙ εξ SΛM2 (ante εξ ras 3litt): τ-ης Υ Ο (corr m. rec) G ν εύεξΙαν (ν eras) Ο 15 8ι'­ &νθρώπφ secl Langerb 16 ων: 8ς &ν Υ lacuna 4 litt S οον subesse coniec Langerb sed cf praef Ρ 23 19 εκε'Lνος οω v 21 8μοια: τοιαυτα Λ 22 καθ' ~τερoν Υ 23 γενόμενος S 24 8ιακρΙνοι ΛΜ2: 8ιακρΙνοιτο cett v

57

DE MORTUIS

DE MORTUIS

8LOC του λόγου της &λογεα.ς· εΙ 8ε προς

τη φύσεL X&PLV 8LcX της. των &Υocθων έΠLθυμ(OCζ έκουσ(ως

την r1λογον των πα.θ1jμά.των ρoπ~ν έΠLκλLθεt1j τφ των &λόγων

έπα.νLόντων. ού γOCρ εΙς άεΙ πα.Ρα.μένεL των, άλλοτρεων ~

ΠΟL~σετα.L, κρα.των

μετOC

έΠLθυμtα. τη φύσεL, 8Lόη πλ~σμLον έκά.στιμ κα.Ι προσκορές

τα.υτα. βουλεύσετα.L προς το κρε~'rτον μετOC τ~ν έκ του σώμα.τος

έσΤL -το μ~ ~8Lον οδ μ~ κα.τ' άρχOCς ~σχεν έν έα.υτη τ~ν

8έΡμα.ΤL συνεργφ χΡ1jσά.μενος προς τOC πά.θ1j, r1λλως

5 ~ξo80ν γνούς τ~ς &ρετης το προς τ~ν κα.κεα.ν 8Lά.φΟΡον έν τφ

μ~ 8ύνα.σθα.L μετα.σχε~ν της θεLόΤ1jτος μ~ του κα.θα.ρσεου πυρος

-τον

έμμLχθέντα.

Τα.υτά. έσην

έποt1jσεν,

& τ~ν

τη

ψυχη

ρύπον

άποκα.θά.ρα.ντος.

του σώμα.τος χρεεα.ν άνα.γκα.εα.ν ~μ~ν

8L' οδ τό τε α.ύτεξούσLον σφζετα.L κα.Ι ~ προς το

10 άγα.θΟν πά.λLν έπά.νο80ς ού κωλύετα.L"

τα.ύτη άκoλoυθι~

άλλOC τη πεΡLο8Lκη

8LOC του έκουσΙου γtνετα.L ~μ~ν ~ προς το 8LOC της έν σα.ρκΙ ζω~ς

κpε~ττoν ρo~ των μεν έντευθεν ~81j τον

πνευμα.ηκΟν

έν

άπα.θεε~

κα.τορθούντων

βΙον,

o~oυς

γεγεν~σθα.L τούς πα.ΤΡLά.Ρχα.ς τε κα.Ι τούς πpoφ~τα.ς άκούομεν 15 κα.Ι τούς σύν α.ύτo~ς τε κα.Ι μετ' έκεΙνους

' cpLλ οσοφLα.ς

,

,\

\

,~ 'λ α.να.ορα.μοντα.ς εΠL το τε εLον

8L'

άpετ~ς τε κα.Ι

\

(θ λι \ μα. 1jτα.ς εγω κα.L

άποστόλους κα.Ι μά.ρτυρα.ς κα.Ι πά.ντα.ς τούς την ένά.ρετον ζω~ν προ του ύλLκου τεΤLμ1jκότα.ς βΙου, οΙ κ&ν έλά.ττους

&crL

τφ &ΡLθμφ του πλ~θoυς των προς το χείρον άπορρεόντων,

8LOC σα.ρκΟς τ~ν άρετην κα.τορθω­ crOCL μα.ΡτυΡουντα.L), των 8ε λΟLπων 8LOC τ~ς εΙς δστερον

20 ού8εν ~ττoν το 8υνα.τΟν εΙνα.L

άγωnς έν τφ κα.θα.ρσΙιμ πυρΙ άποβα.λλόντων την προς

την δλ1jν ΠΡοσπά.θεLα.ν κα.Ι προς τ~ν έξ άpχ~ς άποκλ1jρωθε~σα.ν

7 cf Origen c Cels ιν 2Ι (Ι Ρ 29Ι, ιο sqq Koe) ν, Ι5 (Π, Ρ ι6 sq Koe) 2Ι sqq cf Origen de princ 3, 6, 6 (ρ 287, 2Ι sqq Koe)

SA

Υ MOG 3 &.λλως: supra -ως add m rec ut (νίΧ legi potest) α 4 μεταβουλεύσετca ΛΜ2

vid ητo~ μάΤΎ)ν 5 εν om G 7 supra πυρος sscr ΎΊ οό ( ?), deinde ca 5 -7 litt eras ίn mg adscr m rec ξενΙζον α ίn mg schol m rec Μ &ποκαθάραντος Λα (corr m rec e -θ-ήρ-) : &ποκαθ-ήραντος cett ν (sed cf 60,2) 9 σΦζετα~: γΙνετα~ S ΙΙ έκουσΙου: corr ίn καθαρσΙου Μ2 cf praef Ρ 9 Ι4 τούς aIter om SA Ι5 τε aIter om S 20 ante 8~α add το S 2Ι μαpτυpωντα~ Λ μαρτύρονταL Υ μαρτυρε'i:ταL S (-εΊ: ίn ras 3litt) α (mrec, corr e μαρτυρουνταL) εΙς om Λ 22 supra πυρΙ sscr idem ac ιin 7 ίn mg add ο!μαL 8LιX θανάτου το &θάνατον καΙ &παθες ω πρώΎ)ν -ή φύσLς -ήμων ώραΙζετο m rec α &ποβαλόντων SMG ν

5 ΚΟLνωνLα.ν

~

φύσLς, μόνον 8ε το συγγενες κα.Ι όμόφυλον

ποθεLνον' κα.Ι έΡά.σμLον εΙς άεΙ 8Lα.μένεL, ~ως &ν έφ' έα.υτ~ς Ύι

8LOC

φύσLς άπα.ρά.τρεπτος μένη. εΙ 8έ ΤLνα. έκτpoπ~ν πά.θΟL

μοχθ1jΡiiς προα.φέσεως, τότε α.ύτη των άλλοτρΙων ~ έΠLθυμtα. "

...

εγγLνετα.L, ων

10 πά.θος της

1J C

"λ

α.πο

α.υσLς

C ~,

1Jουνει.

OUXL

'\.....,).,

~ ,ιν

,

φυσLν

'λλ

α.

\

α.

1 το

φύσεως, έκχωp~σα.ντoς 8ε του πά.θους κα.Ι ~

των πα.ρOC φύσLν έΠLθυμLα. συνα.νεχώΡ1jσεν κα.Ι γtνετα.L πά.λLν α.ύτη το οΙκείον ποθεLνον κα.Ι κα.τά.λλ1Jλον. τουτο 8έ έση το

κα.θα.ρόν τε κα.Ι r1ϋλον κα.Ι άσώμα.τον, 8περ ~8Lον της ύπερκεL­ μέν1jς των πά.ντων θεόΤ1Jτος εΙπών ΤLς ούχ ά.μα.Ρτ~σετα.L. 15 ώς γOCρ τo~ς σωμα.ηκo~ς δφθα.λμo~ς ρεύμα.τός ΤLνος 8ΡLμυτέρου

το δΠΤLκον πνευμα. θολώσα.ντος 'ί8Lον ό ζόφος γtνετα.L

8LOC

την της πα.χύΤ1Jτος προς το σκότος συγγένεLα.ν, εΙ 8ε 8α.πα.ν1j­ θεL1j

8LcX.

ΤLνος θερα.πεεα.ς το 8Lοχλ~σα.ν τφ πνεύμα.η, πά.λLν

το φως oΙκε~oν κα.Ι κα.τά.λλ1Jλον γLνετα.L τφ κα.θα.ρφ τε κα.Ι 20 α.ύγοεL8ε~

της

κόΡ1Jς κα.τα.μLγνύμενον,

τον

α.ύτΟν

τρόπον

έπεL8~ ρεύμα.τός ΤLνος 8tΚ1Jν8L' άπά.Τ1jς του άνΤLκεLμένου

έπερρύ1J τφ δΠΤLκφ τ~ς Ψυχ~ς ~ κα.κία., έκουσίως προς τον σκοτεLνον βίον ό λογLσμος έπεκλLθ1j

8LOC του πά.θους

οΙκεLωθεΙς

528 Μ. τφ ζόφιμ (Πiiς γOCρ ό τOC φα.υλα. πρά.σσων μLσε~ το φως κα.θώς 25 φ1JσLν ~ θεΙα. φων~), έκ8α.πα.ν1jθέντος 8ε του κα.κου έκ των

6ντων κα.Ι εΙς το μ~ ()ν α.δθLς μετα.χωp~σα.ντoς πά.λLν μεθ' ~80ν~ς άνα.βλέπεL προς το φως ~ φύσLς του έΠLθολουντος

το κα.θα.ρΟν τ~ς Ψυχ~ς έκχωρ1)σα.ντος.

6 cf Ιn Cant νοΙ νι ρ 3Ι, 5 sqq Αήstοt Eth Nic Η Ι3 (ΙΙ53 a 22) Ι5 sqq cf Clem ΑΙ Paed Π~ 2 (Ι Ρ Ι74,Ι3 sqq Stahl) 24 Joh 3, 20

SA Υ MOG

2

7 εντροπην Λ 9 γΙνεταL S sscr εξ supra συν- m rec ΙΙ-Ι2 αότη πάλLν Λ Ι4 θεόΤΎ)ς Υ Ι5 8ρψύτερον Λ (corr m rec) ι6 το: sscr m rec -ον Λ -ή8Ιων OGv 22 των όΠΤLκων S (ut vid) Λ Μ sed corr omnes tres 24 τα om J oh 3, 20 28 εκχωρ-ήσαντος τ-ης ψυχ-ης Λ ΙΙ συνεχώΡΎ)σεΛsed

οό8ε Λ Υ

58

Μά,~α.tον το'(νυν 8έ8εtκτα.t 8tιX των εΙΡ1)μένων τό 8υσμενως

την πολυτέλεtιχν, &νΤL 8ε της πα.L80ποttιχς πρός τιΧς πιχρα.νό­

πρός την της σα.ρκός ~χεtν φύσtν' ου γιΧρ τα.ύΤ1)ς ~Ρτητα.t

μους τε XΙXL &Π1)γορευμένιχς ~80νιΧς βλέπων. ~LιX τοστο ~ τε

των κα.κων ~ α.Ιτ(α. . (~ γιΧρ &ν κα.τιΧ πά,ντων έπ(σ1)ς ~σχε

πλεονεξ(ιχ πλα.τε(ΙΧLς τιχϊς πύλΙΧtς τη &νθρωπ(νη ζωη εLσεκώ­

,

,

...., τον

'λλ' α.

μιχσεν, XΙXL ~ μιχλιχκ(ιχ XΙXL δ τσφος XΙXL ~ χιχυνόΤ1)ς XΙXL ~

&ρετη μν1)μονευομένων ~κα.στoς XOCL έν aocpXL ~ν XOCL έν xocxLq. ουκ ~ν, φιχνερον 8LιX τούτων έσΤLν δτt

5 πολυεt8~ς &σωτΙιχ XΙXL τιΧ τοtιχUτα. &σπερ τtνες ~ζΟL XΙXL ξ1)­

ου το σωμα. των πΙΧθ1)μά,των ΙΧ~ΤLον &λλ' ~ ΠΡΟΙΧ(ΡεσLς ~

τους τ~ς χρε(ιχς δρους τ~ν ~ρεξLν XΙXL τοϊς έπ' ου8ενL ΧP1)σιμcμ

το

κρα.τος

των

"λ' σωμα.ΤLκον εt 1)χοτων

β') tον,

5 έπεt8~ των έπ'

ρά,8ες τ&ν &να.γκιχΙων χρεLων πιχρεβλά,σΤ1)σιχν 8LιX το πιχρελθε'i:ν

81)μtουΡγοuσιχ τιΧ πά,θ1). τό μεν γιΧρ σωμιχ κιxτιxλλ~λως τη

σπου8ιχζομένοtς έΠLπλιχτύνεσθΙΧL. τ( γιΧρ κοtνόν ~χεL πρός το

t8Lq.

της τpoφ~ς χρ~σLμον δ 8Lά,γλυφος &ργυρος χρυσφ XΙXL λ(θΟLς

ΚLνε'i:ΤΙΧL φύσεt,

8t' &ν συνΤ1)Ρ ε'i:ΤΙΧL προς τ~ν έιχυτοσ

10 σύστιχσtν XΙXL 8tιχμον~ν προς τιχστιχ τιχϊς L8LΙXLt; δρμιχϊς 8tΟLκού­

10 έπα.νθtζόμενος;

~

τ(νος

χά,ΡLν

έπε8ε~θ1)

το

ιμά,τtOν τοσ

χρυσοσ ν~μιxτoς XΙXL τ~ς ευιχνθοσς πορφυρ(80ς XΙXL τ~ς ύφιχν­

μενον. οΙόν ΤL λέγω' βρώσεώς έστtν α.υτφ χρε(ιχ XΙXL πόσεως

8t' ~ς πόλεμΟL XΙXL θ~pες XΙXL τιΧ ΤΟLΙΧUΤα.

&στε το 8tιχπνευσθεν τ~ς 8υνά,μεως πά,λLν &ντεtσιχχθ~νΙΧL

τtκ~ς ζωγριχφΙιχς,

τφ λε(ΠOντt. προς τοστο ΚLνε'i:ΤΙΧL ~ ~ΡεξLς. πά,λLν 8tιX της

τοϊς ΧLτωσ( τε XΙXL τοϊς έπεν8ύμιχσt πιχριΧ των ύφα.tνόντων ένζωγριχφοuνΤΙΧL, οΙς συμμιχχοσσιχ ~ τ~ς πλεονεξ(ιχς ένεφύ1)

των γLνομένων 8LΙX80x~t; θν1)τη οδσιχ ~ τοσ σώμιχτος φύσLς

15

59

DE MORTUIS

DE MORTUIS

&θιχνιχτΙζετιχt. 8tιX τοστο XΙXL προς τιχύΤ1)ν τ~ν δpμ~ν έΠLτη-

8εΙως ~xeL. ~τt πρός τούΤΟLς γυμνον τοσ έκ των ΤΡLχων σκεπά,σμιχτος τό

σωμιχ πεΠΟ(1)ΤΙΧL,

06

χά,Ρtν της ~ξωθεν

15

νόσος; tνιχ γιΧρ έΠLτύχωσL τ~ς προς τιχστιχ πιxpιxσκευ~ς XΙXL 8υνά,μεως, τιΧς των έπtθυμουμένων ί)λιχς πιχριΧ τ~ς πλεονεξΙιχς

529 Μ. ΠΟΡ(ζοντα.L. ~ 8ε πλεονεξΙΙΧ τΩ &πλ1)στ(q. τ~ν ε~σ080ν ~νΟLξεν,

&eL

πεΡLβολ~ς έ8ε~θ1)μεν. &λλιΧ XΙXL προς φλογμόν τε XΙXL κρύος

~τtς έσΤL κιχτιΧ τον Σολομωνιχ δ τεΤρ1)μένος π(θος

XΙXL έπομβρΙιχν &νΤLσχε'i:ν ου 8υνά,μενΟL την έκ των ο'ίκων σκέΠ1)ν

έπιχντλοuσL λεΙπων XΙXL κενος εύρtσκόμενος. ουκοσν ου τό

20 έπεζ1)τ~σιxμεν. τιχστιχ XΙXL τιΧ τοtιχuτιχ δ μεν λελογLσμένως

20 σωμιχ τιΧς των κιχκων &φορμιΧς &λλ' ~ ΠΡΟΙΧ(ΡεσLς έμΠΟLε'i:

πρός την χρε(ιχν βλέπων 8έχετιχt τούτων ~κιxστoν &πριχγμόνως

τον

δρον τ~ς όρέξεως τόν σκοπόν τ~ς χρε(ιχς ποtούμενος' οΙκον

εκτρεπουσιχ.

ιμά,τtOν συζυγ(ιχν τpoφ~ν,

τό

25

8L'

πΙΧθ1)μά,των τιΧς &νιχγκιχΙιχς χρε(ιχς έΠΟ(1)σεν &νΤL μεν της

τpoφ~ς την τpυφ~ν έΠLζ1)των, &νΤL 8ε τ~ς πεΡLβολ~ς τόν

χρε(ιχς

εLς

τ~ν των

&τόπων

έπtθυμLιχν

M~ το (νυν ΚΙΧΚLζέσθω πιχριΧ των &περtσκέπτων το σωμα.,

έκά,στου τούτων θεριχπεύων

έν8έον της φύσεως. ό 8ε των ~80νων ύΠ1)ρέτης δ80υς

σκοπον τ~ς

,

,

το'i:ς

Φ

μετιΧ τιχστιχ 8LιX της ΠΙΧλtγγενεσ(ιχς

, προς

'θ

το

ι

εtοτερον

1) ι

Ψ

,

λλ

υΧ1) κα.

ι

ωπtσεΤΙΧL

μετιχσΤΟLχεtωθέντt ,

ι

τιχ περtττα. τε

,

XΙXt

ΚΙΧλλωπtσμόν προιχφούμενος, &νΤL 8ε της των o~κων χρε(ιχς

19 cf Ρτον 23, 27 (de voce οίκος cf infra Ρ 62, 6 sqq) P1at Gorg 493 b 23 sqq Origenes de princ 3, 6,6 (Ρ 288 sq Koe)

SA F (a 12 οΌ) Υ MOG 4 των-σωμαΤLκον: τον των σωμOC­ των F 5 &ρετης FM Ο (corr m rec) v ι ι αΌτω χρεΙα post πόσεως coll S 13 τοότω Μ 14 γεννωμένων S post θν"t)τ~ add γαρ G 17 το: τω Ο (corr m rec) 18 προ Ο (corr m 19 καΙ om F o~κων SAF (post κ ι litt eras, rec) an"t)?): ΟΙΚLων cett v (sed cf 122) 22 δρων Υ Μ (sed corr) Ο (corr m rec) G (sed corr) v 25 της om S 27 προαφοόμενος ante τον (26) coll S o~κων SAF Υ ΟΙΚLων Μ2 (cοπ ex -εLων) Ο G (corr ex -εLων) V

SA F Υ MOG 2 τε a1ter om Υ 4 μαλακΙα: κακΙα. G 5 ante καΙ prius add ταυτα v post τα ι litt eras (υ ut vid) Ο 7 xp"t)σΙμως Μ Ο (sed ς eras) G 10 έπε~ε~θΎj: έπενο~θ"t) Υ ΙΙ εΌαν­ θους SAFM2 (corr e -oύσΎjς) : εΌανθOύσΎjς yOG v 13 έπενΜμασL SAF: ένΜμα.σL cett v 14 εΌζωγρα.φουνταL Λ (sed corr m rec) 1) om Λ 15 Ινα-πορΙζονταL (17) om G 15 της om v 16 έΠLθυμουμένας Υ της corr e τας Λ 17 &πλΎjστΙα S (cοπ ex &ΠLστΙα) : &ΠLστΙα cett v (sed cf Ρ 61, 22) 18 τον om F Σολο­ μωντα. Fy v τεΤΡLμμένος F Υ 19 &πα.ντλουσL AFy v 23 παρα των: παρ' ύμων F

60

&ΧΡ1)στoc 6>ς προς την ιΧπόλocυσLν της μελλούσ1)ς ζωΎjς του θocν&του ιΧποκocθ&ρocντος.

οό γαρ προς

61

DE MORTUIS

DE MORTUIS

&.

νυν έΠLΤ1)8εΙως

μOCΚOCΡLόΤ1)ΤOC. δπερ οδν έν τί}) πυΡL πεΡL τον σ(81)ρον γΙνεΤOCL το &ΧΡ1)στον &πocν της χωνεΙocς ιΧΠΟΠΟLούσ1)ς" τουτο 8La του

~xeL τα ocότα κocΙ έν τί}) μετα τocυτα. ΧΡ1)σLμεύσεL βι, ιΧλλ'

θocν&του

οlκεΙoc ΚOCL κocτlι.λλ1)λOς gσΤOCL τη ιΧπολocύσεL της ζωΎjς έκεΙν1)ς

ιΧΠΟΠΟLουμένου

κocτορθουΤOCL

τί})

σώμOCΤL

πocντος

πεΡLττώμocτος

8La τΎjς έν τη νεκρότηΤL λύσεως. φocνερα μεν

5 ~ του σώμocτος ~μων πocρocσκευ~ ιΧρμ08Ιως προς την των ιΧγocθων μετουσΙocν 8Locτεθε~σoc. οΤόν ΤL λέγω (κρε~ττoν yap

5 οδν έσΤL π&ντως τοίς' έπεσκεμμένΟLς ποίoc τocυτ& έσΤLν ίfJν

όπ08εΙγμocη των γνωρΙμων ηνΙ 8Locσocφ1)νΙσOCL το νό1)μoc)·

κocτα την πocρουσocν ζω~ν ζ1)μΙoc γΙνεΤOCL του βΙου τούτου.

~ του

crL8~P01J

βωλος ΧΡ1)σψεύεL -τ:η

χocλκευΤLκη τέχνη

ιΧποκocθαΙρεΤOCL το σωμoc εΙς {)στερον, &περ εΙ μ~ πocρε(1)

Πλ~ν ιΧλλa ΚOCL πocρ' ~μων σocφ1)νεΙocς

X&PLV 8L' όλΙγων

κocΙ ιΧκocτέργocστος &κμων γενομέν1) του τεχνLτεύοντος. ιΧλλ'

εΙρ~σεΤOCL' ~στω κocθ' όπόθεσLν ιΧντΙ μεν τ~ς βώλου ~ 6ρεξLς

10 δτocν 8έη πρός η λεπτότερον μετεργocσθΎjνOCL τον σ(81)ρον,

10 ~ φυσLκως έπΙ πlι.ντων ένεργουμέν1), ιΧνΤL 8ε τ~ς σκωρΙocς

τότε

8L'

έΠLμελεΙocς τ~ν

βωλον του πυρος έκκocθ&ρocντος

ol

8

τocυτoc προς

&. νυν τας δρμας ~χει. ~ 6ρεξLς' ~80νocΙ κocΙ

8~ σκωρΙocν

πλουΤΟL κocΙ φLλ080ξΙOCL κocΙ 8υνocστείOCL κocΙ θυμοΙ κocΙ τυφΟL

τεχν~ΤOCL τΎjς έργocσΙocς τocόΤ1)ς κocτονομ&ζουσL, ΚOCL ο{)τως

κocΙ τα ΤΟLocυτoc. τούτων ιΧπ&ντων κocΙ των ΤΟLούτων κocθ&ρσLον

&πocν ιΧποτωεΤOCL το γεω8ες κocΙ &ΧΡ1)στον,

δ ποτε &κμων λεπτουργ1)θεΙς ~ θώρocξ ~ &λλο ΤL των λεπτων 15 κocτocσκευocσμ&των

8La

έγένετο

του

ΤΟLοότου

πεΡLττώμocτος

ιΧΚΡLβες δ θ&νocτος γΙνεΤOCL' ίfJν γυμνωθείσ& τε κocΙ κocθocρθείσoc 15 π&ντων ~ 6ρεξLς προς το μόνον όρεκτόν τε κocΙ έΠLθυμ1)τον κocΙ

τΎjς χωνεΙocς, δπερ ~ως δτε &κμων ~ν οόκ

έρ&σμLον τη ένεργεΙCf τρocπ~σεΤOCL οόκ ιΧποσβέσocσoc κocθόλου

ένομΙζετο προς την τότε χρεΙocν e!νOCL περΙττωμoc. συνετέλεL

532 Μ. τaς έγκεLμένocς φυσLκως ~μ~ν έΠL τα ΤΟLocυτoc δρμας ιΧλλa προς την &Uλον' των ιΧγocθων μετουσΙocν μεΤOCΠΟL~σocσoc.

έκκocθocρθεΙς

γ&ρ η κocΙ ~ σκωρΙoc προς τον 6γκον του crL8~pou έγκocτocμεμLγ­

et 8~ νενό1)ΤOCL ~μίν το όπό8εLγμoc, μετocκτέον

έκεί γαρ δ ~ρως του ιΧλ1)θLνου κ&λλους δ &πocυστος, έκεί ~

20 ~81) προς το προκεΙμενον νό1)μocτην έν τί}) όπ08εΙγμocη θεωΡ1)­

20 έΠOCLνετη των τ~ς σοφΙocς θ1)σocυρων πλεονεξΙoc ΚOCL ~ κocλ~ τε

ΠΟLόΤ1)τocς ~ του σώμocτος φόσLς,

8L&VOLOCV. τΙ 015'1 έση τουτο; πολλας ~xeL νυν σκωΡLω8είς oct κocτα μεν την πocρουσocν

κocτορθουμέν1) ΚOCL το κocλον π&θος τ~ς ιΧπλ1)στΙocς οό8έποτε

ζω~ν πρός η χρ~σLμον συντελουσLν, ιΧχρ~στως 8ε πocντ&πocσL

κόρ των όπερκεψένων προς τον ιΧγocθον

μέν1) τη βώλ. θείσocν

ΚOCL ιΧλλοτρΙως

glOucrL

προς την μετα τocυτoc προσ80κωμέν1)ν

19 sqq aliter hac imagine usus est

Ιη

Cant

νοl νι ρ

100, 5 sqq

Υ MOG ι -στα Iegi ηοη potest Ο τ~ς ζωΊjς τ~ς μελ­ λούσΎ)ς Λ μελλoύσΊjς: παρούσΎ)ς G post μελλOύσΊjς add ώς Λ (sed postea del) 3 post ~xeL add προς Μ2 αύτα: ΤΟLαυτoc S 60!όν ΤLλέγω omy 8-ή: όΜ (COuM2) OG 9καΙοmSΥΜ (addM2) OGv γενομένΎ) corr ίη YLV- Λ 10 8έΎ) AF: 8έΟL S 8εΤ cett ν ΙΙ την: τον G έκκαθ1)ραντος FM (corr Μ2) Ον -αΙροντος S (cf Ι 2)

ΚOCL ιΧγocθ~ φLλ080ξΙoc ~ τη ΚΟLνωνΙCf τΎjς του θεου βocσLλεΙocς

πόθον

έΠLκοπτόμενον. οόκουν μocθων δΤL τοίς κocθ~κουσL χρόνΟLς 25 δ του πocντος τεχνΙΤ1)ς τ~ν του σώμocτος βωλον εlς δπλον

εό80κΙocς μετocχocλκεύσεL Θώρocκoc 8LΚOCLοσόν1)ς κocθώς φ1)σLν δ

SA F

ιΧπόστολος κocΙ Μ&χocφocν πνεύμocτος κocΙ

13 ταύΤΎ)ς om F ο{)τως: αύτος S οΌτος Υ 14 &γκμων Ο 15 του ΤΟLούτου: του F (corr e ΤΟLούτου) 16 8τε: ποτε FOv 19 τη: τω G εΙ 8η (-Ύ) ex alia litt corr) Λ: εΙ 8ε F .η8Ύ) cett ν νενόΎ)ταL -ήμΤν: νενο1)καμεν βόλω F ύμΤν Υ 19 μετενεγκτέον Λ μετακτέον .η8Ύ): μετα τουτο 8εΤ S 20-21 θεωΡΎ)θ~ναL S 21 σκωρεώ8εLς FyM(sed corr M2)OGv σκωΡεLώ8εLς Λ (sed corr)

13 sq cf Origen hom ίη Lev 6,2 (ΙΧ Ρ 277 Lomm) Method de res Ι 38-40 (ρ 282 sqq Bonw) 23 cf ad 57, 6 25 sq 8πλον εύ8. cf Ps 5, 13 26 sq. Θώρακα cf Eph 6, 14. 17 SA F Υ MOG 2 απαν: αύτου G 6 supra εΙ scr &ν Μ3 ut vid παp~ SM 8 ά.λλα om S 15 πά.ντων post 14 cbv coll Υ 16 τ~ς ένεργεΙας S post τ~ Iac ι 1itt Μ 19 όaΙt: κα~ G 22 suppl Langerb 23-24 κόρον ... έΠLκτώμενον S 23 suppl Langerb 24 8ΤL: 8ταν S 26 εύ80κΙας SF Υ Μ (ίn ras): εύ80ΚLμΙας AOGv ut var Iect add ίη mg Υ μετα­ χαλκεύσΎ) S

ΠεΡLκεφocλocΙocν

62

DE MORTUIS

DE MORTUIS

έλπΙ80ς' καΙ πασαν την του θεου ΠανοπλΙαν κατεργασάμενος,

'~I

&γάπα το 'l8LOV σωμα κατα τον του &ποστόλου νόμον, δς

ταL· το χρωμα το σχ~μα ~ πεΡLγραφ~ καΙ τα καθ' ~καστoν

φ'YjσLν δΤL Οό8εΙς το έαυτου σωμα έμΙσ'Υ)σεν.

παντα. τουτου XΙXpLV ουοεμLαν αναγΚ'Υ)ν ορωμεν ΤΟLς αλλαγει.σL

ΤΟ

Ι

...

ι...

θ'

LΟLωματων του σωματος προς τι. των /

ι

8LΙX\

σωμα 8ε το κεκαθοφμ.ένον &γαπασθαL χp~, οό τ~ν

5 ,\

'Yjv

5 &ΠΟΠΟLουμέν'Yjν σκωρΙαν. άλ'Yjθες γάρ έσΤLν &ς φ'YjσLν ~ θεΙα

,

'~I

..., Ι Τ'Υ)ς αναστασεως ...

~

νυν

\

\

OLΙX

Τ'Υ)ν

,

εν

θ

...,

των

ι

εωτερων συμμεταΤLθε(...

,Ι

... θ εωρει.σ αL

\ Τ'Υ)ν

,

...,

/ ΤΟLαυΤ'Υ)ν

'λ

εΠLγLνομενων

θ

'

ακο ου LΙXV

...

\

~

,

ΟLαφοραν ι

αναγκαLως

τότε αότην εύp~σoμεν oΙκ080μ~ν έκ θεου γενομέν'Yjν οΙκΙαν

C, (" 'fl '" ,..." εσχεν 'Yj φυσLς ουτε μ'Υ)ν ΟΤL ουκ εσταL σαφως εσΤLν απoφ~νασθαL &γνοοόντων ~μων εις δ τι. ταυ τα 8LcX τ~ς &λλαγ~ς

άχεφΟΠΟΙ'Yjτον αΙώνLον έν το'!:ς οόρανο'!:ς, άξΙαν του ε!ναL

μετα β 'YjσεταL,

,ι

φων~ 'ΌτΙ. έαν ~ έπΙγεLος ~μων οΙκΙα του σκ~νoυς καταλυθη,

θεΙων λογΙων κεΚ'Yjρυγμέν'Υ)ς άλλα καΙ το 8ε'!:ν &λλαγ~ναL

&γνοείσθαL προς δ η &λλαγ'Υ)σόμεθα τij} μ'Yj8εν ύπό8εLγμα των έλΠLζομένων έν τij} νυν καθορασθαL βι. νυν μεν γαρ παν \

το

\

παχυ

\

καΙ.

Ι

στερεμνLον

' /

εκ

φυσεως

,/

εχεΙ.

\,

την

\

εΠL

\

το

Ι

κατω

20 φορά.ν, τότε 8ε προς το &νωφερες ~ μεταΠΟΙ'YjσLς του σώματος

γΙνεταL οf)τως ειπόντος του λόγου δΤL μετα το &λλαγ~ναL την φόσLν

έν

πασL

τοίς

&ναβεβLωκόσL

533

15

Ι

των

παντων

Ι

εν,

Ι

...

Ι,

,

eLVΙXL πασ'Υ)ς στοχασηΚ'Υ)ς εννΟLας

\ μ'Yj

κα

θ'

δλ

ου

'/ ( ... ( αγυμναστος 'Yjμι.ν ο

Ι

θ

αποφαLνομε α.

\ πεΡL

/ τουτου

(

~,

ως ο

&ν

Ι

λογος κατα... της κατα το

... Ι !!." ~\ ,ι eL'Ι Y), τουτο φαμεν υΤL εLς ουοεν ετερον &ρρεν καΙ θ~λυ 8Lαφορας συνεργοόσ'Υ)ς τη φόσεL πλ~ν τ~ς

λ

εLφ

θ

παL80ΠΟL'tας τάχα ηνα

στοχασμον ~σην &ναλαβεΤν τ~ς έΠ'Υ)γγελμέν'Υ)ς του θεου των &γαθων εόλογΙας έπάξLον έν ... \ / λ ,Ι , \ ,Ι ... Ι ( Ι ' τ πεΡL τουτου ογ, οη εLς την exeLVOU ,του τοκου υΠ'Υ)ρεσLαν 20 μεταβ~σεταL ~ γενν'Y)ηκ~ τ~ς φόσεως 8όναμLς, 06 μετέσχεν δ μέγας Ήσα'tας ειπων δη 'Απο του φόβου σου, κόΡLε, έν

\

γασΤΡL

'Αρπαγ'Υ)σόμεθα έν νεφέλαLς εις &πάνΤ'Υ)σLν του κυρΙου εις &έρα καΙ οf)τως πάντοτε συν κυρΙ έσόμεθα. ει τοΙνυν έπΙ των

...

,ι

εσταL

ί8Lωμάτων έν τη &λλαγΩ της φόσεως προσγεν~σεταL, κρείττον

.

Μ";'

8LcX τ~ς &ναστάσεως

25 &λλαγέντων το βάρος οό παραμένεΙ. τij} σώματΙ., &λλα συμμε­

Ι

\

μεν γενος

Ι ,Ι 'λ / Ι ~\ (... , \ ... θ εLας εLκονος εΠL αμπουσ'Υ)ς, τΙ. οε 'YjμLν ανΤL των ΤΟLοότων

του έκεΙν'Yjς οΙκΙας καθ' δμΟL6τητα των νυν έΠLφαLνομένων

15 τους &νακαLνLσθέντας 8LcX της &ναστάσεως της θεΙας 8Lεγγυω­ μέν'Υ)ς γραφ~ς, &vcXyx'Yj πασα κεκρόφθαL παντάπασΙ. καΙ

,Ι

ΟΤL

10 μεμορφωμενΟL, Ι" ... κατα\ το\ 'ισον Ι ουκ αμφL β α'λλ ομεν πασL τ~ς

10 χαρακτ~ρα καΙ σχ~μα καΙ ε!80ς ύπογραφέτω της άχεLpΟΠΟL~­

ί8ΙωμασLν. οό γαρ μόν'Υ)ς της άναστάσεως ~μίν παρα των

α

δταν ~ν σωμα ΧΡLστου οΙ πάντες γε;νώμεθα τij} ένΙ χαραΚΤ~ΡL

αότην θεου ΚαΤΟLΚ'YjΤ~ΡLον έν πνεόμαΤL. καΙ μΟL μ'Yj8εΙς

~μ'!:ν χαρακτ~ρων καΙ 8LαΚΡLνόντων ~μας άπ' άλλ~λων τοΤς

) ' λλ'

ι

25

'λ 'β

ε α ομεν

\

καΙ.

,~

Ι

ωΟLν'Υ)σαμεν

\

καΙ.

,

Ι

ετεκομεν·

πνευμα

σωΤ'Υ)ρΙας σου έκυ~σαμεν έπΙ της γ~ς, εΙ γαρ &γαθος δ ΤΟLουτος τόκος καΙ σωΤ'Υ)ρΙας αΙτΙα γΙνεταL ~ τεκνογονΙα θ Ι

(

,ι

λ

' ~Ι

\

......

Ι

κα ως φ'Υ)σLν ο αποστο ος, ουοεποτε το πνευμα της σωΤ'Υ)ΡLας

τεωροπορουσL τη &σωμάτ φόσεL οΙ προς την θεLοτέραν μετα­

γεννων ης παόεταL δ &παξ 8LcX του ΤΟLοότου τόκου τον

σΤΟLχεLωθέντες κατάστασLν, πάντως δΤL καΙ τα λΟLπα των

πλ'Υ)θυσμον των &γαθων έαυτij) τεκνωσάμενος. &λλα κ&ν τον

ι Eph 6, ΙΙ. 13 14 cf Ι Cor 15,51 SA F (defic a 4 το

9 cf Rom 12, 5; Ι Cor 12,12 sq Eph 4, 3 sq losq cf ΙΙ Cor 3, 18 16 cf de hom ορ PG 44, 189 D (Migne) Luc 20, 35 sq 21 Is 26, 18 24 sq cf Ι Tim 2, 15

3 Eph 5, 29 6 ΙΙ Cor 5, ι 9 Eph 2, 22 23 Ι Thess 4, 17 25 cf Plat Phaedr 246 c σώμα) Υ Μοα 2 άγαπα v 4 σώμα- 66,20

oτ~: άλλ' έκεΙνους άφέντες πάλ~ν προς ύμας τον λόγον τρέψω μεν (corr e -ψομεν) την του μεγάλου Παύλου φωνην άναλαβόντες F 5 έσην: ψ'l)σ~ν OG v &ς: δ S Υ Μ2 (corr ex ώς) 6 φωνη: γραφη S οΙκΙα: οόσΙα Λ 7 εύρ-ήσομεν: post ο rasura Μ (corr ex ω ut vid) 8 αΙωνΙαν Λ 14 το om S 17 τω corr e το Μ2 ut vid 22 έν om Υ 27 πάντως oτ~ consequitur ut, e scho-

=

larum sermone recentioris aetatis cf Liddell-Scott s,v,

SA Υ Μοα 4 8~ιΧ της om, sed ίη mg add S τη το~αύτ"l) 8~αφoρα S 5 ά.ναγκαΙαν Λ 6 oτ~ om S ούκ ~σΤLν σαφώς άποφ-ήνασθαL S 7 ταυ τα : &ν αύτιΧ S 8 μεταβ-ήσoντα~ (corr e -σωντα~) S δταν S 9 τc'l) om S ι ι έκλαμπούσ"l)ς Υ

14-15 καταλε~φθη SA 16 post καt add το Υ 23 σωτ"t)ρΙου G σου: δ Λ (cou e σου) έκυ-ήσαμεν Υ G: έΠΟL -ήσαμεν cett v ad LXX 25 τό πνεϋμα-τόκου (26) om Λ 26 παύσετα~ S

DE MORTUIS

DE MORTUIS

χαpακτΎjpoo ΤLς λέγη ocναβLώσεL

τον

φ

αύτον

μεμορφώμεθα, πάλιον ~μίν έν τη συμπαρέσεσθαL,

πρόχεφος ~μων έσΤLν ~

ού8ε

8LιXVOLΙX ο{)τως ~

προς

τουτο

έτέρως ~χεLν

ύπονοΎjσαL. ε~τε γαρ έπΙ του αύτου λέγΟL ΤLς ε~80υς τ~ν 5 ocναβΙωσLν

~σεσθαL,

εΙς πoλλ~ν

ocμΎ)χανΙαν

έκπεσείταL

ό

80κεί τα εΙ80ΠΟLουντα τότε τ~ν έκάστου μopφ~ν ού ταυτα τα σΤΟLχεία γΙνεσθαL ocλλα τα της κακΙας ~ της ocρετης

l8Lώματα, &ν ~ ΠΟLα προς &λλΎ)λα μΙξLς ~ 05τως ~ έτέρως το ε!80ς παρασκευάζεL, χαραΚΤΎ)ρΙζεσθαL, οίον 8~ 5 ~αΙ έπΙ του παρόντος γΙνεταL

'rL σχε80ν

βΙου, δταν ~ ~ξωθεν του

λόγος 8LιX το μ~ τον αύτον έαυτι'j) κατα το ε!80ς του χαρακτη­

προσώπου 8LάθεσLς τ~ν έν τι'j) κρυπτι'j) της Ψυχ~ς καταμΎ)νύη

ρος πάντοτε 8LαμένεLν τον &νθρωπον ύπό τε των ~λLΚLων καΙ

8LάθεσLν, δθεν ΡCf8Ιως έΠLγLνώσκομεν τόν τε τη λύπη κρατού­

των παθΎ)μάτων &λλοτε προς &λλο ε!80ς μεταπλασσόμενον.

μενον καΙ τον τι'j) θυμι'j) 8LανεσΤΎ)κότα καΙ τον έν έΠLθυμΙCf

&λλως γαρ μορφουταL το ν~ΠLον καΙ το μεφάΚLον, &λλως ό

λυόμενον καΙ έκ του έναντΙου ~oν φαL8ρον τον ocόΡγΎ)τον

10 παίς ό ocv~p ό μεσ~λLξ ό παρΎjλLξ ό γΎ)ΡαLος ό πρέσβυς'

10 τον τι'j) σεμνι'j) χαρακτΎjΡL της σωφροσύνΎ)ς καλλωΠLζόμενον.

ού8εν τούτων ώσαύτως ~χεL. προς το ~τεpoν. ocλλα καΙ ό τι'j)

536 Μ. &σπερ τοΙνυν κατα τ~ν ένεστωσαν ζω~ν μoρφ~ γΙνεταL ~

Ικτέpcι> κατLωθεΙς καΙ ό έξcι>8Ύ)κως τι'j) ύ8έpcι> δ τε ξΎ)ρανθεΙς

ΠΟLα 8LάθεσLς της καρ8Ιας καΙ προς το έγκεΙμενον πάθος

έν τηκε8όνL καΙ ό πoλυσαρκ~σας ~κ τLνOς 8υσκρασΙας, ό

το του ocνθρώπου ε!80ς ocπεLκονΙζεταL, ο{)τω μΟL 80κεί προς

κατάχολος ό αΙματώ8Ύ)ς ό φλεγματΙας

τούτων

το θεLότερον ύπαλλά.γεΙσΎ)ς της φύσεως εl80ΠΟLείσθαL 8LιX

8υσκρασΙαν συμμορφουμένου οί)τε

15 του ~θoυς ό &νθρωπος ούκ &λλο τL &ν καΙ &λλο φαLνόμενος,

παραμένεLν ταυτα μετα το ocναβLωναL καλως ~χεL λογΙσασθαL

ocλλ' δπερ έστΙ τουτο καΙ γLνωσκόμενος ώς ό σώφρων ό

15 προς τ~ν έΠLκρατουσαν

έκάστου

τ~ς ocλλαγ~ς πάντα μετασκευαζούσΎ)ς προς το θεΙοτερον οί)­

8ΙκαLος ό πραος ό καθαρος ό OCγαΠΎ)τLΚΟς ό φLλόθεος, καΙ

τε οίον ~μίν έπανθ~σεL το ε!80ς εί)κολόν έσΤLν ocναλογΙσασθαL

πάλLν έν τούΤΟLς ~ ό πάντα ~χων τα ocyιxea ~ ό ένΙ μόνcι>

των κατ' έλπΙ8α ~μίν προκεLμένων ocγαθων ύπερ οψθαλμον

κοσμούμενος .~ ό έν τοίς πλεΙοσLν εύΡLσκόμενος ~ ό έν τι'j)8ε

20 καΙ ocκο~ν καΙ 8LιXVOLΙXV ε!ναL πεΠLστευμένων. ~ τάχα γνω­

20 μεν έλαττούμενος πλεονεκτων 8ε κατα το ~τερoν. έκ τούτων \

'''"'

,...,

\

\,....

\,..,

ΡLσΤLκον εί80ς έκάστου τ~ν ΠΟLαν Ι8LόΤΎ)τα των ~θων εΙπών

γαρ

ΤLς ού του παντος ιΧμαρτ~σεταL. καθάπερ γαρ νυν ~ κατά τL

κατα

παραλλαγ~ των έν ~μr;ν σΤΟLχεΙων τας των χαρακτ~ρων

8Lαφόρους Ι8έας

έν έκάστcι> 8Lαφορας έξεργάζεταL κατα πλεονασμον ~ έλάττω-

~ως &ν του έσχ&του έχθρου κα,ΤOCΡΎ1]θένΤΟζ &ς φ1)σtν δ

25 σLν

των

ocντLσΤΟLχούντων

ΤLνος

σχΎ)μαΤLζομένου

τε

καL

το

των

ι

ΤΟLουτων,

ένα.ντΙον

OL

των

τε

κατα

έΠLθεωρουμένων

το

κρεLττον

l8Lωμάτων,

καL

οίον

των

εΙς

καθ' ~καστoν ocπ' ocλλ~λων μερΙζονταL,

καΙ

χρωννυμένου του κατα τ~ν μoρφ~ν l8Lώματος, ο{)τω μΟL

24 cf Ι Cor 15, 26

SA Υ MOG

SA Υ MOG 2 τα alter om S τ"ijς alter om Υ 3 -η prius om S ante έτέρως add &ς Λ 4 κα;τα;σκευ&:ζεL (-α;τα;corrupt) G χα;ρα;κτηρΙζεσθα;L: -ρΙζ- corrupt G 4-5(σχε)80ν κα;Ι corrupt G 5 γΙνετα;L βΙου corrupt G βΙου om S 8 εν om Sy 9 λυόμενον: φλεγόμενον S Ι2 εκκεΙμενον Μ (corr Μ2)Ο 15 τον α.νθρωπον Υ ()ντα; ... φα;Lνόμενον Υ 16 κα;l om G 16-17 γLγνω­

ι ης

post

λέγη

coll OGv

λέγεL Μ

λέγΟL

Sy

εσΤLν ante -ήμων coll G ante 05τως add &ς Υ ~χεLν om G 3 -η-την {4{ om Λ 5 εμπεσεϊτα;L Υ 8 μετα;πλα;ττόμενον S 9 ante α.λλως pr add κα;Ι Λ 10 δ alter om

3 -ήμϊν S

(sed add m rec) δ πα;ρ"ijλLξ om MOGv πρεσβύτης AG ante ού8εν add κα;l S το: τον S κα;l om Υ 12 δ prius om Ον .15 εΠLκρα;τούσα;ν (sic) corr ίη εΠLκρα;τήσα;σα;ν m rec Ο 16 πα;ρα;μένεL Μ (sed corr) 17 σκευα;ζούσης Μ (corr Μ2) OGv 19 τον Υ ά:ποκεΙμενον Μ2 corr e προκ21 έκ&:στου ε!80ς S 21-22 ειπ~ν ΤLς ex εΙπόντος corr m rec Λ 22 γαρ om G Λ

ιι

σκόμενον τον σ~φρoνα; τον 8Ικα;ων τον πρOCον τον κα;θα;ρον τον ά:γα;πηηκον τον φLλόθεον Υ 18-19 τον ... ε:χοντα; et τον ... κοσμού­ μενον Υ

19-20 τον ... εύΡLσκόμενον et τον ... ελα;ττούμενον ... 22 οΤον om ν 23 οΙ: α;Ι S 24-Ρ 66,10

πλεονεκτουντα; Υ ~ως-φωνην om,

sed add ead

Gregorii Nysseni Opera.

ΙΧ

ίη

mg S

5

66

DE MORTUIS

DE MORTUIS

&πόστολος καΙ της κακΙας καθόλου πάντων των

gντων

έξοικισθεΙσ'Yjς ~ν το θεoει~ες κάλλος έπαστράΨη τοΤς πασιν, Φ κατ' &ρχας έμορφώθ'Yjμεν. τουτο ~έ έστι φως καΙ καθαρότης καΙ &φθαρσΙα καΙ ζω~ καΙ &λ~θεια καΙ τα τοιαυτα, [oύ~ε 5

, απεικοςεστιν , "

γαρ

,

φαι.νεσ θ αι

]

&ϋλον, ο{)τω καΙ το &ντικεΙμενον τη ~~oνη προς κακΙαν καΙ

'θ αρσι.ας ουοεμια φωτος οε και κα θ' αρoΤΎJτoς και αφ

ζόμενον καΙ πρoςκτΊjσι.ν &ρετΊjς ούκ &πόβλ'Yjτον, 8περ έναντΙως

'''''

,

\

τεκνα

και

,~,

φωτος

,

ει.ναι

'

τε

, '"

και

,

παραλλαγ~ oύ~ε ~ιαφoρα προς το όμογενες ευρεθ~σεται,

,

,

αλλα

,

,

μια

'λ'

χαρι.ς

Ψ

επι αμ ει

~

"

~

τοι.ς

πασι.ν,

,

ι

οταν

υι.οι.

,

φωτος

γενόμενοι λάμψωσι.ν ώς ό ~λι.oς κατα τ~ν &Ψευ~Ίj του κυρΙου 10

, φωνΎJν.

και.,

'λλ' α α

" το

παντας

"θ αι εσεσ

τετε λ' ειωμενους

, ει.ς

το ~ν κατα την έπαγγελΙαν του θεου λόγου τΊjς αύτης ~χεται

~ι.ανoΙας Τcf> μΙαν καΙ τ~ν αύτ~ν τοΤς πασιν έπι.φαν~σεσθαι. ,

ι

χαρι.ν, ως

,

"

την

αυΤΎJν

,

Ι"

ευφροσυν'Yjν

""...,' ου εκαστος

'ζ θ χαρι. εσ αι.,

15 κάλλος

οι

βλέπων

καΙ

\

και.

εκαστον

"

ευφραινεται

&ντευφραΙνει.

~

τιμ

'λ

πε

~ του

ας

'

αντι-

ι , ετερου

,

το

μΎJ~εμιας κακΙας μετα­

μOρφOόσΎJς το εί~oς ε~ς ε~~εχθΊj χαρακτηρα". Ταυτα ~μϊν όνους ό ~μέτερoς &ντΙ των κατοιχομένων ~ι.εΙλεκται. τας φωνας έκεΙνων ώς ~υνατoν ~μΤν ύποκρινόμενος. ~μεΤς ~ε τη του μεγάλου Παόλου φωνη τ~ν προς τοδς 20 βαρυπενθουντας

υμας &γνοεΤν,

συμβoυλ~ν &~ελφoε,

περι.γράψωμεν

8τι.

Ού

θέλω

περΙ των κεΚOLμΎJμένων, (να μ~

~ θ ε ως ι \" '''' λυΠΎJσ και,ι οι λ οιπο Ι οιΙ μΎJ εχοντες ε'λπι.οα.

E~ οόν τι μεμαθ~ΚιΧμεν σπoυ~Ίjς &ξιον περΙ των κεΚΟLμ'Yj,

""

μενων οι.

25 μΎJκέτι.

~

ι

~

ι

ών ΎJμι.ν ο

την

~υσγενΊj

λ'

\

\

Ι

'λ'

ογος τα περι. τουτων εφι OσOφΎJσε,

ταόΤ'Yjν

καΙ

&ν~ΡιΧΠO~ώ~ΎJ

λόΠΎJν

cf ad 56, 21 8 cf Matth 13, 43 9 cf Eph 5, 8; Ι Thess 5, 5 10 sqq cf ]oh 17, 21 et ad Ρ 63, 9 18 cf Ρ 39, 23 sqq 20 Ι Thess 4, 13 SA F (incip a 20 ού) Υ MOG ι κocθ6λου om G 2 έπocστράΨη: -η ίη ras Μ άπocστράΨη ΛΥ 4 ού8ε-φocΙνεσθOCL (6) ut glossam seclusi ού8εν S 5 άπεLκ6ς Sv: εΙκ6ς cett κocΙ pr om Μ (sscr Μ2) 6 8ε om Υ κocΙ post 8ε om Ο 8 post φωτος add πάντες ΛΜ 9 γεν6μενΟL SΛM2 (corr e γLν-) G: γLν6μενΟL cett v 10-11 εΙς το ~ν om S 12 τω S: το cett v 17 ύμΤν Sy Μ 18 8LεΙλεΚΤOCL: -εL- ίη rasura Μ ύμΤν Υ ύΠΟΚΡLνάμενος Μ 19 τη: τ~ν e τη corr m rec Λ τ~ν ... φων~ν Μ3 ut vid corr e τη ... φωνη 20 συμβoυλ~ν om Υ θέλομεν F 23 'rL post μεμocθ~κocμεν coll G των: τ~ν Υ 24 cΊ)ν: 06 S ~μΤν: corr ίη ύμΤν Μ3 ι

ύμΤν Υ

τ~ν λόΠ'Yjν τ~ν έπαινετ~ν καΙ ένάρετον. ώς γαρ της ~~.oνΊjς το μέν έστι ΚΤΎJνω~ες καΙ &λογον το ~ε καθιΧρόν τε καΙ

,

ι,

ΎJμερας

,

παρα~εξώμεθα, &λλ' ε~ χρ~ καΙ λυπεΤσθαι, έκεΙνΎJν έλώμεθιΧ

&ρετην ~ιαστέλλεται. ~στιν οόν τι καΙ πένθους εI~oς μακαρι.­

~χει προς τ~ν &λογον ταόΤΎJν καΙ &ν~ραπo~ώ~ΎJ κατ~φειαν. ό μεν γαρ έν ταότη γενόμενος έαυτου μετα ταυ τα ~ι.α μετα­ μελεΙας καθάψετιΧι. ώς ~ξω του· ΚιΧθεστωτος παρενεχθεΙς, 8τε του πάθους ~ττων έγένετο. το ~ε μακαριζόμενον πένθος

&μεταμέλ'Yjτον καΙ &νεΠιΧΙσχυντον ~χει τ~ν σκυθρωπόΤ'Yjτα τοίς ~ι' ιΧύτου τον έν &ρετη κατορθουσι βΙον. πενθεί γαρ ώς

537 Μ. &λ'Yjθως ό έν συναι.σθ~σει. των &γαθων έκεΙνων γενόμενος &ν &ποπέπτωκεν, &ντιπαραθεΙς τ~ν 15 ρυπωσαν

ζω~ν

τη

&ΚΎJράτιμ

έκεΙνη

έΠΙΚ'Yjρον

ταότην

μαΚιΧριότ'YjΤΙ,

~ς

καΙ έν

έξoυσΙζf ~ν πρΙν τη έξoυσΙζf ε~ς κακον &πoχρ~σασθαι., καΙ

8σιμ πλέον έπΙ Τcf> τοιοότιμ βιιμ βιΧρόνει. το πένθος, τοσοότιμ μαλλον

έπιταχόνει.

έαυτcf> την των

ποθουμένων

&γαθων

κτΊjσιν. ~ γαρ της του καλου ζ'YjμΙας συνιΧΙσθΊ)σις τΊjς περΙ 20 το ποθοόμενον σπoυ~Ίjς υπέκκαυμα γΙνεται. ούκουν έπει~~­

περ ~στιν καΙ σωτ~ριόν τι πένθος καθως ό λόγος ύπέ~ειξεν, &κοόσατε, οΙ προς το τΊjς λόΠ'Yjς πάθος εύκόλως καταφερό­ μενοι, 8τι ού κωλόομεν τ~ν λόΠΊ)ν, &λλ' &ντΙ της κατεγνω­

σμένΊ)ς την &γαθ~ν συμβουλεόομεν. μ~ λυπείσθε τοΙνυν την 25 του κόσμου λόΠ'Yjν την κατεργαζομέν'Yjν τον θάνατον, καθώς

φΎJσι.ν ό &πόστολος, &λλα τ~ν κατα θεόν, ~ς το πέρας ~ τΊjς ψυχΊjς έστι σωΤ'YjρΙα. το γαρ ε~κη καΙ μάΤΊ)ν τοίς κεκοιμ'Yj­ μένοις έπιχεόμενον ~άκρυoν τάχα καΙ κατακρΙσεως αΊτι.ον

25 cf

ΙΙ

Cor 7, 10

SA F Υ MOG ι κocΙ om Υ 2 εύάρεστον Λ 4 οi.)τως F 9 κocθεστωτος: πάθους G 11 άμετά5 άρετ~ν Sv: ~80ν~ν cett βλητον S Ε;χεL om Λ 12 έν &ρετη SAF: ένάρετον yMOGv 12-13 ώς άλΊ'jθως: δ σόνετος Λ 13 octσθ~σεL G 18 έΠLτocχuνΊ'j G 20 του ποθουμένου Λ ύπέκκocυμoc: έπέκλυμoc S (ίη mg adscr m rec ύπέκκocυμoc) ύπέκλυμoc Λ 21 TL om OGv 28 κoc! om Ο

68

DE MORTUIS

γΙνετα;~ τίj'> κα;κως o~κoνoμoυντ~ το χρ~σ~μoν. ε~ γαρ έπΙ τοότφ την λυΠΎJραν τα;ότην 8~&θεσ~ν ένετεκτ~να;τo τη φόσε~

δ π&ντα; έν σoφΙ~πo~~σα;ς έφ' Φτε κα;θ&ρσ~oν μεν α;ύτην ε!να;~

τΎjς

πρoκα;τα;σχoόσΊJς κα;κία;ς

έφ68~oν

8ε

τΎjς

των

5 έλπ~ζoμένων &.γα;θων μετουσΙα;ς, τ&χα; δ μ&την κα;Ι &.νωφελως έκχέων το 8&κρυον 8~α;βλΊJθ~σετα;~ τίj'> ~8Ιφ 8εσπ6τη κα;τα τον

εύα;γγελ~κoν

λ6γον

ώς

κα;κος

o~κoν6μoς

DE BENEFICENTIA

8~α;σπεΙρων

&.χρ~στως τον π~στευθέντα; πλουτον. πα.ν γαρ το έπ' &.γα;θίj'>

(vulgo De pauperibus amandis

ΧΡΊJσ~μευOν πλουτ6ς έση το!:ς ημίO~ς των κε~μΊJλΙων ένα;ρ~θ-

10 μοόμενος. ού

θέλω οδν δμίΧς &.γνοε!:ν, &'8ελφοΙ, περΙ των

κεΚO~μΊJμένων τα;υτα;

&.

ΙΝ

μεμα;θ~κα;μεν, κα;Ι εΊ η &λλο προς

τoότo~ς πα;ρα του πνεόμα;τος του ά.γΙου το!:ς τελε~oτέρo~ς

οΙ μ~ liχοντες έλπΙ8α;. μ6νων γ&ρ έση των &.πΙστων το τίj'>

EDIDIT

15 πα;ρ6νη βΙφ τας του ζΎjν έλπΙ8α;ς περ~oρΙζε~ν, κα;Ι 8~α τουτο συμφορίΧς

&ξ~oν

πo~oυντα;~

τον

θ&να;τον,

()τ~

α;ύτο!:ς

το

ADRIANVS

π~στευ6μενoν πα;ρ' ~μ!:ν ούκ έλπΙζετα;L. ~μεις 8ε τίj'> μεγ&λφ έγγυΊJτη τΎjς έκ νεκρων &.να;στ&σεως πεπ~στευκ6τες

α;ύτίj'>

20 κα;Ι &.νέσΤΊJ, ~να; τίj'> lipyιp τον περΙ Τ1)ς &.να;στ&σεως λ6γον

π~στώσΊJτα;~, &.να;μφ~β6λως liχομεν των &.γα;θων τ~ν έλπΙ8α;, ~ς πα;ΡOόσΊJς ~ έπΙ το!:ς κα;τo~χoμένo~ς λόΠΊJ χώρα;ν ούχ εξεL. δ 8ε θεος ~μων κα;Ι κόρ~oς Ί ΊJσOυς Xρ~στoς δ πα;ρα;κα;λων τοδς τα;πε~νoδς πα;ρα;κα;λέσε~ δμων τας κα;ρ8Ια;ς κα;Ι στηρΙξε~ εΙς

8LcX

των o~κτφμων α;ύτου. [()ΤL] α;ύτίj'> ~

!

86ξα; ε~ς τοδς α;~ωνα;ς των α;~ώνων. Άμ~ν.

6 cf Luc 16,

SA F

ι

sqq 10 et 13

Ι

Thess 4, 13

24 sq cf

Ι

Petr 5,10 sq

MOG ι τω e το corr Μ 2 τουτο F την om ν έτεκτ~νocτo AF 3 φτε: ώ S μεν ocύτην om G 4 τ-ης pr S: om cett ν 6 το om F 10 ουν om Α 16 ση: στocν S 17 έλπΙζη'rOCL S 18 έκ: των Α 19 κocΙ om S 21 ~χoμεν AFG: έ!χωμεν cett ν 23 κocΙ: ό Υ 24 πocρocκocλέσεL FG: παρocκαλέση ΑΟν παρακαλέσαL Sy Μ3 (corr e -σεL) στηρΙξεL FOG: στηρΙξη Αν στηρΙξαL Sy Μ3 (corr e -ξεL) cf ι Petr 5, 10 sq 25 post &γά.πην add καΙ τον φόβον Υ ση seclus Langerb 26 των ocιιbνων om AFG Υ

ΥΑΝ

HECK

(PRAEFATIONES)

τίj'> 8εσπ6τη π&σΊJς της κτΙσεως, 8ς 8~α τουτο κα;Ι &.πέθα;νεν

25 τ~ν έα;υτου &.γ&ΠΊJν

ILLVD QVATENVS νΝΙ ΕΧ HIS FECISTIS ΜΙΗΙ FECISTIS (vulgo De pauperibus amandis

&.πoκα;λόπτετα;~ μ&θΊJμα;, (Ίνα; μ~ λυπΎjσθε ώς κα;Ι οΙ λοποΙ

(

Ι)

ΙΙ)

. ~

ι'

i

1

:1 ι

Ι

DE CODICIBVS ORATIONIS GREGORII NYSSENI QVAE INSCRIBITVR DE BENEFICENTIA Ι

DE

CODICIBVS

SZAL

Quattuor sunt codices antesignani orationis Gregorii quae secundum librorum quidem memoriam De beneficentia, vulgo autem De pauperibus amandis Ι vocatur; de quibus omnibus iam a viro cIarissimo Wernero ]aeger, cuius memoriam pie conservo, et ab eis, qui, Americani necnon Europaei, duce ilIo Gregorio denuo edendo operam dederunt, diIigenter actum est. summatim igitur ea tantum a me commemorentur, quae Iectorem certiorem faciant de νί deque statu codicum singuIorum. S Codex Vaticanus graecus 1907 chartaceus saec. ΧΙΙ vel ΧΙΙΙ ineuntis Iargissimis foliis pIurimisque compendiis scriptus adeo, ut singuIae paginae vel septuaginta lineas minutissimarum Iitterarum capiant, pIurima quidem opera Gregorii' complectitur, sed adeo iniuriis fortunae temporisque fuit obnoxius, ut muItis Iocis Iegi vix possit. librarius pauca corrupit, correxit pIura, ίη scribendis titulis circumscriptionem, qua quasi υnο obtutu pIanum fieret, de quibus oratio agat, potius quam inscriptionem dedit, quam ίη exempIari invenerat. codex S orationem De beneficentia exhibet sub numeri nota L3' foH. 44v-46r, quae, ut et ipse Romae expertus sum, ίοlίο perIucido obducta, difficiliora Iectu sunt. PIura de hoc codice invenis ίη voll. prius editis νιιι, ι, ρρ. 6, 95 (W. ]aeger); ρ. 229 (1. Ρ. Cavarnos); ρ. 359 (ν. Woods CaHahan). 11, ρ. χχχνιιι (W. ]aeger). 111, ι, ρρ. ΧΙ, ΧΧΧΙ (F. MueHer). ν, ρρ. 1Ι, ι83 (1. McDonough s.j.). νι, ρ. χνιιι (Η. Langerbeck).

72

DE BENEFlCENTlA

2, ρ. LXXIV (G. Pasquali). νιι, l, ρ. νιιι Musurillo s.j.). Ζ Codex Vaticanus graecus 1433 membranaceus saec. ΧΙΙΙ apographon est codicis S, cuius ordinem, titulos, numeros servavit; sed ornate scriptus facilis lectu est ideoque multum iuvat ad confirmandas lectiones codicis S mutili; eum igitur ex apparatu critico relegandum ηοη iudicavi. altera manus Ζ2 ίη margine et quae summo ίοιiο scisso iam illegibilia erant velut 96,2 xιxt ό λεπτ6τιχ­ τος, ib. 4 χιxλ~νoς λέγετιx~ denuo scripsit et quae vitiosa erant, velut 94,18 περt sz: πιχρα Ζ2, 98,13 έγώ SZ: κά.γώ Ζ2 correxit quaeque scriba errore omiserat, velut 99,16 " θ' ~'ξ Ίjς ιχνυ , Ψ' " ιχυτον ,\ τον \ β ιxσ~λ'ειχ επε~τιx ρονον 00 ουμενον κιx~\ επ πρoκιxθ~μενoν addidit. orationem De beneficentia exhibet sub eiusdem numeri nota ac S, ~S" foll. 105r-109v. de hoc codice cf. νοlΙ. νιιι, l, ρρ. 6,19,98 (W. ]aeger); 231 (J. Ρ. Cavarnos); 359 (ν. Woods Callahan). 111, l, ρ. ΧΙΙΙ sqq (F. Mueller). ν, ρρ. 13, 184 (J. McDonough s.j.). νι!, l, ρ. νιιι (Η. Musurillo s.j.). Α Codex Venetus Marcianus graecus 68 membranaceus saec. ΧΙΙ nonnullis quidem locis textum corruptum praebet scatetque mendis ad rem orthographicam pertinentibus, sed tamen, praeterquam quod vetusta memoria lectionem exemplaris religiose servavit, magni pretii est ad textum ίη integrum restituendum, iis maxime locis ubi scribae codicum SZ corruperunt, coniecerunt, omiserunt (velut 99,16). duo sunt omnino loci correcti, quibus scriba exemplar ipsum emendasse videtur, scil 101, 21 ubi των λ~πιxρων ίη τον λ~πιxρoν et 105, 14 ubi έκκλΊjσΙΙXς ίη κλ~σΙιxς correxit. orationem De beneficentia exhibet foH. 191Τ-198ν. De hoc codice cf. νοlΙ. νιιι, l, ρρ. 5, 94 (W. ]aeger). 111, l, ρρ. ΧΙ, ΧΧΧΙ (F. Mueller). Μοη 47 Est huius codicis Α apographon codex Monacensis graecus 47 chartaceus saec. χνι, cuius scriba ipse ίοΙ

PRAEFATlΟ

νιιι, (Η.

~Ι Ι ι

\

Ι

73

214 affirmat se hunc librum Venetiis anno 1551, tempore igitur quo Concilium Tridentinum habeb'iLtur, ex alio codice descripsisse; qui alius codex idem est atque Venetus Α, cuius ordinem delectumque operum servavit. hoc apographon cum ίη nulla re discrepet ab Α exemplari ex app'aratu critico relegavi. exhibet orationem De beneficentia foll. 172r sqq. De hoc codice cf. voll. νιιι, ι, ρρ. 18, 98 (W. ]aeger). 111, ι, ρ. ΧΙΙ (F. Mueller). ν, ρ. 4 (J. McDonough s.j.). L Eiusdem autem aetatis codicem a1ium, Leidensem Gronovianum 12 chartaceum, e libro antiquissimo textum hausisse luce clarius est. duae sunt enim ίη eo subscriptiones, ex quibus intellegatur unde derivetur et quando scriptus sit. folio enim 2Τ legis exemplar fuisse Librum Arsenii cuiusdam monachi et abbatis, qui fuit discipulus Metrophanis saec. ΙΧ Smyrnae metropolitae; folio autem 234ν hunc ipsum librum Arsenii scriptum cognoscis mense Octobri Alexandro Constantino regibus; qui cum inde a mense Maio anni 911 usque ad mensem Iunium anni 912 regnarint, Liber Arsenii, qui fons est huius codicis Leidensis, finitus est mense Octobri anni 911. est ergo L, quamquam saeculo χνι scriptus, apographon libri vetustissimae memoriae. orationem De beneficentia exhibet foll. 205ν-211ν. de hoc codice cf. νοlΙ. νιιι, l, ρρ. 11, 97 (W. ]aeger). 111, l, ρρ. ΧΙ, ΧΧΧΙΙΙ (F. Mueller). notas marginales, quas iam W. ]aeger partim a scriba L scriptas aut esse aut esse posse, partim iam ίη Libro Arsenii, quo tempore L descriptus est, fuisse demonstravit, omnes hic enumero: 95, ι ad verba & xιxt φεύγε~ν κιχλον (vid app crit): cChaec ab alio ίη margine adscripta inserenda putavi quod sensui pulchre quadrare videbantur" (cf ν); ib. 17 ad V'tjω (sic): CCνεώς alias" (cf ν); 101, 7 ad χλοευ6μενον (sic): Hχλ~ιx~ν6μενoν forte"; 104, 14 ad χρ-ησε (sic): CCxp~crΊj forte"; 106,5 ad ύπομεΙνιχντες: cC yp ύπομένοντες " (cf FPH).

74

PRAEFATIO

DE BENEFICENTIA

Codlces SAL ex υηο eodemque fonte fluxisse corruptelae indicant communes: 103,20 τΙΙ: τον SZAL; ib. 24 3ε post ά3ελφους om SZAL; 104,15 βα;κχεόσ'Υ)ς: βα;κχεόσ'Υ) SZAL; ib. 23 ύποστάθμη : ύποστΙα; ut vid SZ ύποστάσεL AL; 107,13 ένLα;υτων: ένLα;υτοu SZAL. quem fontem Α religiosius conservavit quam ceteri. nam S ut erat doctus permu1ta restituit sive suo Marte ingeniosus coniciens sive vetustissimam secutus memoriam, quam nos indagare ποη iam possumus: 95,2 τον SZ: om cett ν; 97,21 κτ~μα;σLν SZv: κτΙσμα;σLν cett; 99,20 τω ΚΡLΤ'Υ)ρΙω SZ: του ΚΡLΤ'Υ)ρΙου cett ν; 103,5-6 τρυφ~ μεν γΙΙρ έπεLσελθοuσα; 3L' άπολα;όσεως SZ: τρυφ-ης μεν πα;ρεθεΙσ'Υ)ς κα;ι ά.πολα;όσεως AL τρυφ-ης μεν γΙΙρ α;'ίσθ'Υ)σLς κα;Ι ά.π6λα;υσLς FPH (γΙΙρ om) ν (τροφ-ης); 104,23 &λLα; SZ: &θλLα; cett ν; 105,15 φροντΙ­ ζουσL SZ: om ALF multa om ΡΗ πλ'Υ)ρουντες ν; 106,3 τον όφθα;λμον SZv: των όφθα;λμων cett; ib. 6 ~ SZv: om cett; 107,8 θfρους SZ: ά.fρος ALFH ~α;ρoς Ρ θεΡLσμοu ν; . ib. 20 ά.3εκάστω SZV: έκάστω Α έσχάτω LFPH. L autem, licet saepissime cum Α consentiat, tamen e memoria a1terius classis hausisse videtur. iam primum videas quae recte cum a1tera classe conservavit: 97,5 ό ante θεος L cum FPHν: om SZA; 103,24 όμοφόλΟL' ά3ελφους 3ε FPHν: om 3ε cum sua classe sed conservavit όμ6φυλΟL ά.3ελφοός· (sic) L: όμοφόλους ώς ά.3ελφους SZ όμοφόλους ά.3ελφους Α; 104, 2 τ-ης ΤΡΙΤ'Υ)ς L cum FPHv, sed puncta supra lineam adhibuit: om SZA. tria haec menda codicum S(Z)A an exemplar proprium indicent dubito. sunt enim mu1ta alia quibus L cum a1tera classe consentit: 97,18 μ~ 3LάλεζLς SZA: μΙα; 3ε λfζLς LFPH; 98,18 ό μεν γΙΙρ χρυσον ~νεγκεν ό πλουτων LFPHv; 100,1 άποκρΙσεLς SZAv: ά.π6ΚΡLσLς LFPH; ib. 8 ~μας post μα;θείν add LFPHv; 101,21 των λLπα;ρων έκεΙνων χυμων LF (sed cf Α); 106,9 ά.να;L3είς add LFv; 107,20 vid supra; 108,7-8 ψυχ-ης άγα;θ-ης μfΡLμνα;ν συνετ~ν SZA: ψυχ-ης συνετ-ης μfΡLμνα;ν ά.Ύα;θ~ν LFPHv; ib. 10 κομLσάμενος: κοσμ'Υ)σάμενος LF.

75

congruit L etiam cum editionibus impressis (ν): 93,12 3ε Lv: om cett; 95,1 & κα;Ι φεόγεLν κα;λον add, L(vid notam ίη mg)v; 98,9 &οκνος: ά.6κνως Lv; 99,23 έλκόσα;ντα;ς Lv: έλκόσα;ντες cett; IΟ3,Ι7 'Υ)ότρεΠLσμfν'Υ)ν Lv. quae lectiones an ηοη omnes e margine exemplaris, i.e. Libri Arsenii, ίη textum receptae sint, haud scio. His in 10cis quoniam S numquam cum L conspirat neque L cum S emendationibus supra laudatis congruit ego quidem comprobare ηοη possum, quae W. ]aeger ίη νοΙ VIII, Ι, ρρ. 11 sqq docuit: cum S tum Α ex eodem Libro Arsenii atque L descriptos esse, Α quo tempore notae marginales ίΙΙί nondum inessent, S cum iam appositae essent. satis igitur habeo fontem communem codicum SAL eruisse, quem eundem ac Librum Arsenii esse statuere ηοη ausim. 11 DE CODICIBVS F ΕΤ ΡΗ

F

Codex Mediceus Laurentianus graecus VII, 26 saec . ineuntis nunc primum ίη edendis operibus Gregorii adhibetur; codicem quidem ipsum neque inspicere potui neque mihi praesto fuerunt phototypiae, quibus de indole eius iudicare licuisset; misit autem mihi opus incipienti Wernerus ]aeger collationem iam a viro docto diligenter factam, cuius notis satis confidens haec intellexi. codex priscae memoriae ποη minus quam Venetus Α scatet mendis orthographicis, quae quidem hic illic manus recentior correxit aut sa1tem corrigere voluit, velut 93,18 έσωφρoν~σα;μεν (sic) ex έσωφΡ'Y)ν~σα;μεν et 103,1-2 ubi, scribae errore voce εόπορΙα; omissa, manus recentior μLας οlκΙα;ς ίη μLα οlκΙα; correxit litteris ς finalibus erasis. F quamquam orationem eisdem fere verbis inscribit eisdemque concludit quibus Α, textum tamen diversum praebet. mu1tis enim locis elucet eum una cum codicibus Ρ et Η e proprio exemplari pendere ut 97,17 εόπ6ρων SZAL: εόποροόντων FPHv; 98,19 τοότου SZAL: Χ

DE BENEFICENTIA

FPHv; 99,4 μopφΎjς SZALv: συμφορας FPH; 102,11 τελΎjταL SZAL: γέν'Υ)ταL FPHv; cf. etiam 97,18; 98,18; 108,7-8 quo L accedit. omiserunt FPH 94,24 τε; 96,13 xιxt ρτ; 99,20 το πλΎjθoς;, ib. 21 οΙ μεν; 101,4 8Ι8ωσL. quae autem menda F cum codicibus classis alterius habet communia, velut 94,4 πpoαγωγΎjς: πpoσαγωγΎjς F cum AL; 100,25 έαυτCJ): έαυτοα F cum Α; 105,16 λεLόΤ'Υ)τα: λεLόΤ'Υ)τας F cum SZAL ηοη sunt eiusmodi ut cognationem indicent,' nisi forte duos locos scil 101,10 ubi προς τoμ~ν post &στά.χυες coll F cum AL et 105,15 ubi φροντΙζουσL om F cum AL gravioris momenti esse putas. F ηοη semel textum meliorem exhibet quam ceteri conservans lectiones rectas sive solus velut 95,13 et 105,14; sive cum S velut 96,3; ib. 24; 100,20; 103, 18-19; sive cum Α 96,3 et 98,19. habet praeterea et lectiones proprias v~lut 95,11; 99,5; 101,12; ib. 15 (cum ν). orationem De beneficentia exhibet ίοlΙ 147ν-154Τ sub numeri nota Lβ', quam solus huic orationi tribuit. Ceteros huius classis codices angusto necessitudinis vinculo inter se esse coniunctos primo aspectu ex apparatu cognoscere potes. textum, quem ipsi depravatum acceperan1:, iterum atque iterum commutaverunt. Codex Vaticanus graecus Pii ΤΙ 4 membranaceus saec. ΧΙ binis columnis pulcherrime exaratus, fuit, ut demonstravit Ioannes Cardinalis Mercati (Studi e Testi 164, ρ. Ι27 sqq; cf. νοΙ V, ρ. 182) ηοη Ρίί 11 sed Ρίί 111, qui pontifex maximus fuit anno 1503. continet opera ΧΧΧΙ Gregorii Nysseni estque foliorum 316, quorum primo atque ultimo legitur τοα τροπαLοφόρου i.e. tropaeum sustinentis, S. Georgii scilicet, cui ίη Vrbe dicati monasterii bibliothecae fuerat. diorthota quidam vestigia vetustae memoriae correxit, sed hic illic nonnulla remanent, velut 95,6 καταπρόθεσLν et 96,7 8LατοUτο. orationem De beneficentia exhibet ultimam sub numeri nota λα' ίοlΙ 308ν-316τ. τοα πέν~τoς

Ρ

PRAEFATIO

77

De hoc codice cf. νοlΙ. VIII, ι, ρ. 120 (W. Jaeger); 219 (J. Ρ. Cavarnos). 111, ι, ρ. XL (F. Mueller). V, ρ. 182 (J. McDonough s. j.). Η Codex Athous monasterii ΚουτλουμουσΙου 6 saec. χι. et ίη hoc codice iudicando, qui ut Mediceus F nunc primum ίη hac nova Gregorii editione adhibetur, alienis notis confidere debui; quas secutus mox animadverti eum eiusdem familiae esse atque Ρ; exhibet enim minutiis quibusdam exceptis- textum eundem; quae quidem eiusmodi sunt, ut eas ίη apparatum criticum haud gravate admisi. difficile est autem diiudicare uter codex, Ρ an Η, vetustior sit, cum sint ambo saec. ΧΙ; hoc tantum constat neque Ρ ex Η neque Η ex Ρ esse descriptum: cf. 94,20 &πέπεσεν Η cum cett: έξέπεσεν Ρ; 98,8 8ε Η cum cett: τοΙνυν Ρ; omisit Ρ 96,17 των alt; 99,7 xιxt ρτ; 106,15 των. cf. etiam 93,3 ό ... πρόε8ρος Ρ cum cett: οΙ ... πρόε8ΡΟL Η et οΙ om Η; 94,20 ί5ψους Ρ cum cett: ύψΙστου Η; 105,21 μουσLκΙΙς om Η; ib. 25 xιxt om Η. orationem De beneficentia exhibet foll. 249ν-257Τ. Vat.445 Codex Vaticanus graecus 445 chartaceus saec. χνι apographon est codicis Ρ, cuius titulos et numeros servavit; variat ίη hoc codice ordo quidem operum, index autem ordinationem librorum, quam ίη codice Ρ invenis, exhibet. semel tantum scriba clare sed properante stilo exemplar describens haesitavit, eo scil loco (106,3) ubi summo ίοιiο 315r exemplaris Ρ, ίη quo scriptum erat (των όφθαλ)μων έκκεκομένΟL, scisso, spatium septem fere litterarum reliquit εκκομένΟL tantum scribens. Vaticanum hoc apographon ex apparatu relegaturus hic omnes locos enumero ubi discrepat a Ρ exemplari: 93,9 πρωτον om Vat; 95,9 ~ν80θεν recte Vat: ~ν80ν Ρ; ib. 24 &ναγκαίον om Vat; 98,1 xιxt ante πτωχός add Vat; 99,9 xιxt om Vat; 101,1 έκεΊ:νος Ρ: έκεΙνων Vat; 102,9 ~μπυΡΟL recte Vat: ~μπεLpΟL Ρ; ib. 21 τpoφΎjς Ρ: ζωΎjς Vat; 103,9 ένΟLκ~σωσLν Ρ: ο~κ~σωσLν

DE BENEFICENTIA

PRAEFATIO

Vat; 105,14 τούΤΟLς om Vat; ib. 17 πεΠΟLΚLλμένας om sed add in marg Ρ: πεΠΟLΎjμένας Vat. orationem De beneficentia exhibet ut Ρ ίη fine codicis ίοlΙ 125r-127v sub eiusdem numeri nota λα'. De hoc codice cf. νοΠ. VIII, Ι, ρρ. 122, 158 (W. J aeger) ; 219 (J. Ρ. Cavarnos). ΙΙΙ, Ι, ρ. XLII (F. Mueller). AIiud apographon codicis Ρ codicem Ambrosianum Q 14 sup chartaceum saec. XV, de quo vide νοΙ VIII, Ι, ρ. 120 (W. Jaeger) ηοη inspexi. orationem De beneficentia exhibet ίοΠ. 469 sqq. Quae supra dixi hoc stemmate illustrantur: fons communis

s

Ι

F

Ι Α

ι

Ρ

Ι Η

ι

Ζ

Μοη

ΙΙΙ

47 L

Vat 455

DE CODICE VIND 239 ΕΤ DE EDITIONIBVS IMPRESSIS

Editio princeps orationis De beneficentia prodiit Ingolstadii anno 1617 cura Jacobi Gretseri s.j.; quae anno post ίη appendicem ad S. Gregorii episcopi Ν ysseni opera, Parisiis 1618, ρρ. 235 sqq recepta est. hanc editionem viginti annis post Aegidius Morellus Parisiis iteravit eandemque anno 1858 ibidem J. Ρ. Migne ίη Patrologia Graeca exprimendam curavit (= ν). Ιη marginibus editionum veterum inveni orationem nostram ccGraece editam ex mss. Caesareae Viennens. bib1iothecae et ex apographo ex Vaticano exscripto, curaque Ρ. J ac. Sirmondi correctam" esse. editionum impressarum ergo fons unus ηοη fuit.

79

Vind Dubium autem ηοη est quin inter libros illos Viennen239 ses, nominandus sit Vindobonensis 239 chartaceus saec. χν (ίοΠ 107v sqq) cuius cum libris impressis congruentia vaIde conspicua est; omnia enim vestigia falsae traditio~is, quae ίΙΙί insunt, ίη his reperis: 93,9 πρότερον Vind ν; 1b. 13 οΙ om Vind ν; ib. 16 τελεLωτέρων Vind ν; ib. 17 έπεLa~ Vind ν; 94,1 πα.σαν Vind ν; 95,1 & καL φεύγεLν καλον add Vind ν et L; ib. 13 verba et τΙ et γεωργουσL Vind v et SZAL; ib. 15 άργύΡLον. Vind ν; ib. 17 νεώς Vind v cf L; ib. 23 προσ~κεL Vind v et ΗΖ2; 96,7 δΤL Vind ν; ib. 21 ί5παLθρος ό ά~p coll Vind v; 97,1 εt 't'L Vind v' ib. 9 δπάρκεσον Vind ν; ib. 17 εLσαγέτω Vind ν; ib. 2~ τούτους Vind ν; ib. πολλΟL om Vind ν; 98,8 ae om Vind ν; ib. 9 άόκνως Vind ν et L; 99,6 άνοΙγοντες Vind ν; ib. 12-13 άγγέλων Vind ν. Contra ηοη omnia falsa Vindobonensi imputanda sunt; exstant enim Ioci, ubi libri impressi Iectiones exhibent, quas neque Vind neque alii habent; inter quas affero 93,15 κατα πpoκoπ~ν om ν; 94Α [άσκούντων] post άσΚΎj­ θε'ϊσLν add ν; ib. 18 τ~ν om ν; ib. 25 καθ': μεθ' ν; 95,20 των post αύτο 'ϊς add ν. Editionum ergo impressarum hoc est stemma: codd Vind. inter quos theol. gr. 239

apographon Vaticanum

,

Ι

Ρ.

Ι

J. Sirmondi corr. Ι

ed. Ingolstadiana 1617 ex cod Caesareo; curavit J. Gretserus Ι

app. ed. Parisinae 1618; curavit J. Gretserus Ι

J

ed. Parisina 1638; curavit Α. Morellus Ι

ed. Mignei 1858

PRAEFATIO

80 DE CODICIBVS ORATIONIS GREGORII NYSSENI QVAE INSCRIBITUR ΙΝ ILLVD QVATENVS νΝΙ ΕΧ HIS FECISTIS ΜΙΗΙ FECISTIS L

Ι DE CODICIBUS LASZ CLASSIS a Codex Leidensis Gronovianus 12 chartaceus saec. XVI, de quo supra ρ. 73 sqq iam dixi, exhibet et ίη hac oratione notas illas marginales, de quibus 1.1. actum est. hic scriba notas dedit octo: 114,13 ad των (post έαλωκ6των add): CCτούτcr forte"; 115,3 ad ο{)τωσt (sic, cf ΛW): Ηοότος forte", sed notam delevit; ib. 13 ad του &γγέλου &νθρωπος (cum Λ): ccτου &νθρώπου &γγελος forte"; 116,16 post πtστεύοντα signum adhibuit et scripsit ίη mg Ηώς forte deest" ; item 118,19 post ~ ν6σος signum inserens scripsit ίη mg CCπαρα~έχεταt at aut aut simi1e quid deesse videtur"; sed verba CCat aut" post delevit; 123,11 ad ~εί: (cum Λ al) : CC~~ forte" ; 125,23 ad τουτον (sic): ccτουτο forte"; 126,25 ad σεαυτι'f} (sic): CCσεαυτον forte" . Ceterum ηοη neglegendi sunt ei 10ci ubi scriba ni1 aliud ίη margine scripsit nisi lectionem rectam: 111,14 ad τ~ν: ccτων"; 120,4 ad λέγοt: CCλ6γοt'Ό fortasse et alii 10ci memorandi sunt, ubi scriba variam lectionem ηοη afferens verba quae suspecta habuit cum lineolis subductis, ut SUi moris est, tum signis in margine positis notavit; quorum verborum partem tantum corruptam esse sentio: 111,5 θελ~ματt; 114,22 et βρά.χωντt (-ω- del, ο sscr) et &σματt. subter utrumque verbum lineola est, sed signum in mg tantum unum invenis; 115,11 προεtτt­ σμον (sic); ib. 21 &ρεσά.τω; 116,2 περtκεκεσΤ'Υ)μένα (sic); ib. 4 όχανοί:ς (sic); 117,16 μ'Y)~εν; ib. 24 &πε~υσπέΤ'Y)σα; 123,10 λ~ξtν. alios quoque 10cos eisdem lineolis sed signis diversis notavit, de quibus memoria codicum numquam vacillat. his 10cis scriba doctus fortasse

·81

studuit, ut quae menda exemplaris orthographica emendasset indicaret. verba quae ίη textv. properante calamo scribens homoeoteleuto plerumque deceptus omisit, ίη margine diligenter adscripsit cf. 116,9; 124,8; 126,3-4 et alterius orationis ρ. 105,1. quibus locis accuratius inspectis m.iror num exemplaris lineae singulae fuerint duodetriginta litterarum. Orationem Ιη illud Quaten.us υηί ex his exhibet ίοlΙ. 189r-195V. Λ Codex Londinensis Musei Britannici Old Royal 16 D Ι membranaceus saec. ΧΙΙ faci1e intellegitur ex eodem fonte atque L derivatus esse. cf. menda et lectiones codicum L et Λ propria: 111,5 θεά.ματt: θελ~ματt LA; 113,20 έν έκεΙνcr: έκεϊνο LA; 115,13 &νθρώπου &γγελος: &γγέλου &νθρωπος LA; 116, 21-22 συρρέοντες: ρέοντες LA; 117,26 &νθρώπων post παρt6ντων conserv LA: om cett ν; 118,25 προς om LA; 119,17 αύτο τουτο το τραγcr~εiν om LA; 121,6 ~tαφθοριΧν: φθοριΧν LA; 123, 11-12 &ν έ~έξατo: &νε~έξατo LA; 125,1 έντoλ~ς usque ad ~t' om LA. Lectiones autem marginales quales in margine codicis Leidensis inveniuntur, Λ nescit aut certe ηοη exhibet. quodsi ex ipso Libro Arsenii, unde L descriptus est, textum hausit, hoc fecisse videtur antequam notae marginales Libro Arsenii appositae essent. Λ orationem Ιη illud Quatenus υηί ex his exhibet foll·396r-401r. De hoc codice cf. νοlΙ. VIII, ι, ρ. 99 (W. ]aeger); 231 (1. Ρ. Cavarnos). 111, ι, ρρ. ΧΧΙΙΙ, χχνι (F. Mueller). V, ρ. 211 (Ρ. Alexander). VI, p.XXIV (Η. Langerbeck). VI!, ι, ρ. νιι (Η. Musurillo s.j.). S Codex Vaticanus graecus 1907 chartaceus saec. ΧΙΙ vel ΧΙΙΙ ineuntis et eius apographon Ζ Codex Vaticanus graecus 1433 membranaceus saec. ΧΙΙΙ, iam supra (ρ. 71 sq) memorati sunt; orationem Ιη illud Quatenus υηί ex his exhibet S sub numeri nota Gregorii Nysseni Opera.

ΙΧ

6

ΙΝ

ILLVD QVATENVS VNI

ΕΧ

HIS FECISTIS

Lε' foll. 46r-47v, Ζ sub eiusdem numeri nota ίοΠ. 109ν113 V • Codices hi S et Ζ eiusdem familiae esse atque LA haec menda propria illustrare videntur: 113,26 τουτοuς: τουτοι) LASZ; 117,5 a~ om LASZ et C; 118,19 το om LASZ; 123,5 τουτοu: τουτο LASZ et ν. fortasse addendum est 111,6 ubi vid app. pIura enumerare ηοη possum, quoniam haec cIassis pure conservavit memoήam.

Q μ

Εχ codice Londinensi Λ descriptus est codex Taurinensis C Ι 11 chartaceus saec. χιν, cuius apographon est codex Montepessulanus 122 chartaceus eiusdem aetatis. uterque menda codicis Λ continuo exhibet; exempIa sunt: 111,14-15 κιχτιχκρυπτοντιχ ΛQμ; 112,12 των λόγων ΛQμ; ib. 16-17 γαρ Έν ΙΧύτc'l) ζωμέν τε ΚΙΧL ΚLνουμεθΙΧ om ΛQμ; 114,1 τοσουτον ΛQμ; ib. 15 ξυλω ΛQμ; 116, 18 όμοτροπΙιχν ΛQμ; 118,9 &εL om ΛQμ; 119,23 λέγεσθΙΧL ΛQμ; 124,26 γένΎJΤΙΧL ΛQμ; 125,16 έπε ΤLνοςΛQμ.

Vtrumque igitur ex apparatu critico reIegandum iudicavi. orationem Ιη illud Quatenus υηί ex his exhibet Q ίοΠ. 129r-132r, μ ίοlΙ. 14σΤ-149ν. De codice Q cf. νοΠ. νιιι, ι, ρ. 100 (W. Jaeger); 232 (J. Ρ. Cavarnos). 11, ρ. LXII (W. Jaeger). 111, ι, ρ. L (F. Mueller). ν, ρρ. 17, 181 (1. McDonough s.j.). νιι, ι, ρ. χιν (Η. Musurillo s.j.). Decodice μ cf. νοΠ. νιιι, ι, ρ. 233 (1. Ρ. Cavarnos); 111, ι, ρ. χνιι (F. Mueller); ν, ρ. 256 (Ρ. Alexander).

11 DE CODICIBVS MWKN OVG C Es CLASSIS b Codices cIassis b Iectionibus pIane diversis ab eis, quae ίη codicibus alterius cIassis invenis, inter se coniuncti sunt, id quod vel υηο obtutu ex apparatu critico eIucescit; addiderunt, ut exempIa afferam, 112,6 του πιχτρός μοι) (ηοη add VC) ; ib. 21 ΚΙΧL ~ του &ορά.ΤΟι) έμφά.-

PRAEFATIO νεLΙΧ ΚΙΧL ~ του &σΧΎJμιxτ(στoι) μoρφ~ (de Ο vid app); 113,14 των έλιχχΙστων (ηοη add C); 114,1 ΚΙΧL; 1~8,14 τα (ηοη

add C) ; omiserunt 113, 15 του πιχτρός μοι) (ηοη οαι VGv) ; 117~26 νεΚΡΟL; 125,22 πυλΎJς (ηοη οαι Es); mutaverunt seu depravarunt 113,17; 114,7 (recte ΚΝ); 115,29 (recte C); 1:r6, 24; 118,16; 12Ι,1 πιχρώλLσθεν: πιχρωλ(σθ1jσεν (recte C); ib. 5 ύγρας ούσΙιχς: ύγριχσ(ιχς; ib. 9 (recte Es) ; ib. 24 νοσων: γuμνος; 122, 3; 125,11 (recte Es). Μ Huius cIassis antesignanus .est codex Mediolanensis Ambrosianus graecus C 135 ίηί. membranaceus saec. ΧΙ exeuntis binis scriptus columnis. orationem Ιη illud Quatenus υηί ex his manu recentiore Μ2 correctam, exhibet sub numeri nota ς' ίοΠ. 74r-86r. De codice Μ cf. νοlΙ. νιιι, ι, ρρ. 21,108 (W. Jaeger); 363 (V. Woods Callahan); 111, ι, ρ. χν (F. Mueller). Sequitur codicem Μ magna caterva codicum maiore vel minore inter se congruentia coniuncta. W Codex Vindobonensis theologicus graecus 42 chartaceus saec. ΧΙΙ ut ίη aliis operibus Gregorii traditionem codicis Μ sequitur, licet ηοη ίη omnibus; sunt enim ηοηηυΠί Ioci ubi W Iectionem diversam a Μ exhibeat; quos omnes ίη apparatum criticum admittere ηοη dubitavi. orationem Ιη illud Quatenus υηί ex his sub numeri nota ς', eadem ac Μ, invenis ίοΠ. 113r-118r. De hoc codice cf. νοlΙ. νιιι, ι, ρρ. 25, 108 (W. J aeger) ; 355 (V. Woods Callahan). 111, ι, ρ. XLII (F. Mueller). Κ Codex Venetus Marcianus graecus 67 membranaceus saec. ΧΙ frater est codicis Veneti Α, de quo supra (ρ. 72) iam egi; sed, ut ίη aliis operibus Gregorii, Κ in hac quoque oratione traditionem sequitur diversam a codicibus cIassis a. quamquam vaIde similis est Μ, ηοπ tamen ex eo descriptus ideoque sui iuris putandus est. Orationem Ιη illud Quatenus υηί ex his exhibet sub numeri nota ς' (ut MW) ίοΠ. 37ν-43Τ. De hoc codice cf. νοlΙ. νιιι, ι, ρ. 122 (W. Jaeger); 222

ΙΝ

ILLVD QVATENVS

νΝΙ ΕΧ

HIS FECISTIS

Cavarnos); 347 (ν. Woods Callahan). 111, ι, (F. Mueller). ν, ρ. 180 (J. Mc Donough S.j.). νιι, ι, ρ.ΙΧ (H.'Musurillo s.j.). Ν Codex Oxoniensis BodIeianus Cromwell 9 membranaceus saec. ΧΙΙΙ et ipse, quamquam Κ similior est, inter cIassem hanc sui iuris putandus est. neque enim Ioci quibus Κ et Ν inter se differunt neque quibus contra ceteros consentiunt eiusmodi sunt, ut Ν ex Κ derivatum esse probent. semeI tantum ΚΝ contra ceteros suae cIassis codices consentiunt: 114,7 έλέους ΚΝ cum LASZ: έλέου cett ν; semeI contra cett omnes 119,23 έν ρτ om ΚΝ. sed contra 111,8 των post τον add Κ cum MWGEs, ηοη add Ν; 123,11 8~: 8εί Ν cum LAMOV; 124,15 γινΎjται: γΙνεται Κ cum MW; 125,9 προσέταξε: προέταξε Ν cum MW. Orationem Ιη illud Quatenus υηί ex his exhibet ίοΙ!. 220-232 numerum ηοη indicans. De hoc codice cf. νοΙ!. νιιι, ι, ρ. 113 (W. Jaeger); 347 (ν. Woods Callahan). 111, ι, ρ. XLV (F. Mueller). ν, ρ. 180 (J. Mc Donough S.j.). De codicibus, qui sequuntur tres, ον et G, pIuribus verbis erit disserendum priusquam de cognatione agere possim. Ο Codex Monacensis graecus 370 (olim Augustanus) membranaceus saec. Χ orationem Ιη illud Quatenus υηί ex his exhibet foll. 69r-80r sub numeri nota ς' (ut MWK). De codice Ο cf. voll. νιιι, ι, ρ. 114 (W. Jaeger); 347 (ν. Woods Callahan). 111, ι, ρ. χν (F. Mueller). ν, ρ. 180 (J. Mc Donough s.j.). Codici Ο vaIde cognati sunt codices tres chartacei saec. χνι, quos omnes ex apparatu critico reIegavi: Codex Matritensis 4864 (oIim Archivio historico nac. Ma 4864 163, 6) saec. χνι nullius pretii est; scatet mendis cum orthographicis tum properanti caIamo debitis; nonnumquam totas lineas omisit sed ordinem et deIectum codicis (J.

Ρ.·

ρ. χν

85

PRAEFATIO

Ο servavit. orationem Ιη illud Quatenus υηί ex exhibet foll. 48ν-55ν. cf. νοlΙ. νιιι, ι, ρ. 120 (W., Jaeger). 111, ι, ρ. χνιι (F. Mueller). ν,ρ. 180 (J. Mc Donough s.j.). Par 585 Codex Parisinus graecus Bibl. Nat. 585 Μοη 107 Codex Monacensis graecus 107 exhibeiιt orationem Ιη illud Quatenus υηί ex his Par. 585 foll. 46ν-53Τ, Μοη 107 ίοΙ!. 64r sqq. de Par 585 cf. νοlΙ. νιιι, ι, ρ. 117 (W. Jaeger). 111, ι, ρ. χνιι (F. Mueller). ν, ρ. 180 (J. Mc Donough s.j.); de Μοη 107 cf. νοlΙ. νιιι, ι, ρ. 116 (W. Jaeger). 111, ι, ρ. χνιι (F. Mueller). ν, ρ. 180 (J. Mc Donough s.j.). ν Codex Vaticanus graecus 450 membranaceus saec. χ-χι constat duabus ex partibus ίη unum compactis, foll. scil 4-34ν et 35-406ν. primam partem, quae et nostram orationem continet, fragmentum esse alterius codicis, Ο cognati, et Wemerus Jaeger demonstravit et mihi conferenti patuit. sed plura de codice hoc dicenda sunt. iam primum enim ίοΙ!. 2ν-3Τ-3ν ab alia manu scripta sunt quam 4r et quae sequuntur folia; foliis enim 2 et 3 primae huius codicis partis deperditis, ut codex ίη integrum statum restitueretur, alius, quae desiderabantur suppIevit, addito indice altero; quod consequi cupiens primo chartas iam ad alium usum adhibitas binisque columnis exaratas purgavit. sunt itaque haec folia pars codicis abrasi sive, ut vocant, palimpsesti; sed quem textum haec folia ante exhibuerint, mihi saltem ηοη patuit. ceterum ίη ίοιiο 2ν sub ipso indice legitur

, , παρον 'β β' εχει το ι λιον

λ'

ογους

, (,

r ~ γ ' "ων τα'ψ Ύjφια εκαστφ των

λ

φύλλων i.e. hic liber continet orationes ΧΧΧΙΙΙ, quorum numeri scripti sunt ίη singulis foliis; et profecto manus eadem, quae indicem et folium 3 exaravit, ipsa summa singula folia parte sola recta numerorum notis instruxit. Prima huius codicis oratio est Ιη illud Quatenus uni ex his, quam duo igitur manus descripserunt, prima ab exordio usque ad 113, 5 φόβων, aItera a voce ΜακιΧριος.

86

ΙΝ

ILLVD QVATENVS

νΝΙ ΕΧ

HIS FECISTIS

prima ' autem .manus litteras minutiores scribens quam aItera dimidiam fere partem folii 3ν vacuam reliquit vocemque φόβων (113, 5) ίη summo folio 4r, ίη quo et sigillum Bibliothecae Apostolicae Vaticanae impressum est, erasit. Deinde pars orationis ab 116, 13 έναργ~ φέρων usque ad 118, 4 μισοαντες, ordine foliorum 6 et 7 errore eius, qui codicem conflavit, inverso, inter voces φLλάλλYjλον et 8 (119, 21) devenit. sequuntur ergo post vocem ζΦων (116, 13) verba μόνοι τ~ν γενέθλιον ~μέραν (118, 4) usque ad φLλάλλYjλον (119, 21); exhibet deinde έναργ~ φέρων (116, 13) usque ad μισοαντες (118, 4), postremo 8 γάρ εΙσιν et reliqua (119, 21); quod vitium eum, qui folia numerorum notis instruxit, fefellit. quam traditionem vero is, qui quae deerant suppIevit, secutus sit difficile est decernere. Postremo notandum est ίη margine libri ν notas marginaIes appositas esse, quae verba diffici1iora vel obsoletiora expIicent, veIut ad 116, 4 όχάνοις scriptum est aεσμο~ς, ib. 5 ρωγαλέαvοce έσχισμένΥ) explicavit. De hoc codice cf νοΙ νιιι, ι, 123 (W. Jaeger). Huius codicis Vaticani tria sunt apographa Ott 247 Vaticanus Ottobonianus graecus 247 saec. χνι Ber 1471 Berolinensis 1471 Phil. saec. χνι Par 586 Parisinus graecus Bibl. Ν at. 586 saec. χνι quae omnia eundem ordinem inversum, easdem Iectiones falsas, easdem notas marginaIes atque ν exhibentia ex apparatu critico reIegavi. De cod. Par 586 cf. vol1. νιιι, ι, ρ. 118 (W. Jaeger). 111, ι, ρ. χνιι (F. Mueller). ν, ρ. 180 (J. McDonough s.j. ). G Codex Athous Monasterii Ι veronensis (των 'Iβ~ρων) 26 saec. ΧΙ nunc primum ίn edendis operibus Gregorii adhibetur; codex vetustae memoriae binis columnis nitide exaratus orationem Ιη illud Quatenus υηί ex

PRAEFATIO

his exhibet foH. 142V-15or solus inter omnes sub numeri nota κγ'. , Nunc dicendum est decognatione, quae est inter codices ον et G. quae quamquam magna est, veIut 116, 19 πασι om OVG; 117, 16 μYjaεν: ούaεν OVG; 118,22 ae pr om 'OVG; 119,28 ΤLνα:: ηνος OVG et Ζ2; 121,27 ae: τε OVG; 125, 2 αύτo~ς add OVG; ib. 24 ιΧπεζενωμένYjν: ιΧποζενουμένYjν OVG, tamen inter eos Ο et ν cognatiores habendi sunt. cf. 119,14 τόχη: τόΧΟL OV; ib. 28 έπιaεLζLν: ιΧπόaεLζLν ον; 120,6-7 τo~ς τραόμασLν έΠL(βάλλεL) om ον; 122, 13 ιΧπόστολος: Πααλος ον; 123, 7 πόσα: ~σα ον; ib. 13 έν τo~ς om OV; ib. 14 &ν om ον; 125, 18 τοα μεν ~ΤL: τοα μεν το G το μεν ον; 126, 8 τους om ον. contra Ο et G υηο tantum Ioco conspirant contra ν et cett: 111, 13 πεΡLεστώσας ν recte: παρεστώσας OG; vide autem quae supra de primis foliis codicis ν scripsi. Vet G ter contra Ο consentiunt scil 113, 15 τοα πατρός μου habent recte VG om Ο cum cett cIassis b; 116, 17 ΤΟLΟUΤΟL recte Ο: ΟΟΤΟL VG; 119, 21 σΚLαγραφΙαL VG recte: σΚLογραφΙαL Ο cum cett cIassis b. Agmen cIaudunt duo codices qui memoriam huius cIassis puram ηοη servarunt. C Codex Parisinus graecus 499 saec. ΧΙ, nunc primum ίη libris Gregorii edendis adhibitus, binis columnis pulcherrime scriptus orationem Ιη illud Quatenus uni ex his exhibet sub numeri nota ζ' ίοΠ. 10 ν-18ν. ίη hoc codice iudicando perdifficilis est cognitio, quam traditionem sequatur; quamquam enim cum ceteris cIassis b codicibus saepius consentit, cf. menda huius cIassis supra ρρ. 82-83 proposita, tamen e memoria alterius cIassis ηοη solum aliquas Iectiones rectas (vide supra 1.1.) sed etiam falsas accepit cf. 115, 18 έν om C cum SZ sscr L; 117, 5 ae om C cum LASZ: 120,26 έν om C cum LA; 126,1 ένεργάσασθαL: έργάσασθαL C cum Λ. quae autem librarius ex a1io fonte hauserit quaeque ipse invenerit nescio;

88

ILLVD QVATENVS

ΙΝ

hunc autem virum satis eruditum fuisse imprimis elucet lectionibus propriis 113, 10 et 114, 7 ubi ordinem ver .. borum propter clausulam commutavit. Codex Mutinensis 11 G 13. (o1im Estensis 249 Τ 8, 18) Es chartaceus saec. XV ...XVI orationem lη illud Quatenus uni ex his titulo omisso exhibet foll. 259 ν sqq. hic quoque nonnulla e memoria alterius classis textui admiscuit sive recta (de quibus vide supra ρρ. 82-83) sive falsa velut 112, 5 έκεΙνΊjν post γλυκεΙαν coll Es cum SZ; 114, 19 δ om Es cum LA; ib. 22 βραγχωνΤL: βριΧχονΤL L (ex -ω- corr) Λ βρύχονΤL Es. a1ia suo Marte 1ibrarius coniecisse videtur velut 113, 7; 115, 8; 118, 12; ib. 16; 122, 5; quae quidem ad textum constituendum nul1ius pretii sunt. ut tamen magna diversitas inter codices huius classis b clarius illustretur, ίη apparatum criticum et Es admisi. De hoc codice cf. νοΙ 111, ι, ρ. ΧΙΧ (F. Mueller). Quae hactenus exposui hoc stemmate illustrantur:

ΙΙΙ DE EDITIONIBVS IMPRESSIS

Editio princeps (Graeca Augustana) 'orationis Ιη illud Quatenus uni ex his prodiit apud Mangerum anno 1587. huius editionis textus a Davide Hoeschel confectus magnam habet congruentiam cum eo, quem exhibet codex Monacensis graecus 370 (o1im Augustanus) membranaceus saec. Χ (= ο). orationem denuo edendam curavit Claudius Morellus Parisiis anno 1615 codicibus et Canteri (de quo vide PG 44, 53 et 46, 1199 sqq Migne) et Montepessulano 122 = μ (cf. ρ. 82 et νοΙ V ρ. 270 sqq W. Jaeger) necnon editione Hoesche1iana adhibitis. post Aegidius Morellus (anno 1638) et Migneus (anno 1858) hunc textum iteraverunt. vulgatae huius orationis est ergo geneal0gia: (codex Monacensis gr. 370) vel eius apographon Ι

editio Graeca Augustana anni 1587

1----.. fons communis -------.1 classis a Ι

Ι

Ο Μ Λ

S

Ι

ι

Q

L

Ι

μ

Ζ

codex canterΊ

classis b

Κ

CΟdeχ

Montepess 122

editio Parisina Claudii Morelli anni 1615

Ι

V

Γ

Ι

Ι

89

PRAEFATIO

HIS FECISTIS

ΥΝΙ ΕΧ

G

Ι

editio Parisina altera Aegidii Morelli anni 1638

C

W

Ι

editio Mignei anni 1858

Ν

Par 585 Ma 4864 Μοη 107

Ott 247 Ber 1471 Par 586

Es

sennonem Latinum convertit anno 1550 ηοη solum hanc sed et illam De beneficentia orationem Petrus Franciscus Zinus Veronensis memoriam codicis S secutus. orationes has conversas primum Parisiis apud VascosaΙη

90

ΙΝ

ILLVD QVATENVS

νΝΙ ΕΧ

HIS FECISTIS

num prelo subiciendas curavit. unde ηοη semel repetitae postremo a Claudio Morello receptae sunt, qui eas conversioni a Laurentio Sifano factae (Basileae 1562 et 1571) haud temerarius iudex praetulit (cf. PG 44, 59 sq Migne). Lectorem certiorem facere velim duas has orationes commentario Latine scripto instructas iam ante a me editas esse *. editionis huius alterius praefationes mu1tis 10cis, textum ipsum hic illic correxi, satis confidens notis doctissimae Hadwigae Hoerner aliorumque, quibus gratias debitas persolvo.

* Gregorii Nysseni De pauperibus amandis orationes duae Lugduni Batavorum, Ι964. Lugduni Batavorum mense Dec. MCMLXVI

DE BENEFICENTIA (vulgo De pauperibus amandis EDIDIT

Α. νΑΝ HECK

ADRIANVS

νΑΝ

HECK

Ι)

ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΝΥΣΣΗΣ ΠΕΡΙ ΕΥΠΟΙΙΑΣ

cO

453 Μ.

CONSPECTVS SIGLORVM (De beneficentia) S codex Vaticanus graecus 1907 chartaceus saec. ΧΙΙ vel ΧΙΙΙ ineuntis Ζ codex Vaticanus graecus 1433 membranaceus saec. ΧΙΙΙ Α codex Venetus Marcianus graecus 68 membranaceus saec. ΧΙΙ L codex Leidensis Gronovianus 12 chartaceus saec. χνι F codex Mediceus Laurentianus graecus VII, 26 saec. ΧΙ Ρ codex Vaticanus graecus Ρίί 11 4 membranaceus saec. ΧΙ Η codex Athous mοnasteήί ΚουτλουμουσΙου 6 saec. ΧΙ v textus vulgatus editionis Parisinae (1638) et Mignei 2 ad siglum codicis adpositum (velut Ζ2) alteram manum significat

της έκκλ1JσLlχς τlΧόΤ1Jς πρόεSρος XIΧL οΙ της ocπλιχνους

ευσεβεΙlχς XIΧL της κιχτ' ocρετ~ν πολLτεLlχς SLS&σκlχλΟL πoλλ~ν 5 ~χoυσL προς τοός γρlχμμlΧΤLστΙΙς XIΧL τοός ΠIΧLSευτΙΙς των

πρώτων σΤΟLχεLων τ~ν δμΟLότητOC.

&σπερ γΙΙρ έκε~νOL τοός

ν1JΠLους XIΧL ψελλLζομένους ~ΤL πlχ~Slχς πlΧρΙΙ των πlΧτέρων uποSεζ&μενΟL ουκ ευθός έΠL τΙΙ τελεLότερlχ των μlΧθ1Jμ&των &γουσLν, ocλλΙΙ πρωτον έν τί{) Κ1Jρί{) το &λφlΧ χlΧρ&ζlΧντες XIΧL

\

(ζ~

'"

~

,

,~,~,

~

~,

10 τlχ ε 1Jς των σΤΟLχεLων τlΧ τε OνOμlΧτlΧ ιχυτων εLοενlΧL oLolΧ\

""

ru

σκουσL ΚΙΧL τοr.ς τυΠΟLς τοr.ς

μετΙΙ

,

,

Se

τουτο

( ζ~1Jς

OνOμlΧτων ε

έκκλ1JσLlχς

τlΧ~ς ~

γρlχφεr.σLν

συλλlΧβlΧ'ίς

ενlΧσΚOυσL

Τ1Jν

τo~ς

"

\

σΤΟLχεLώSεσL

\ ,

Ι

ΠΡOσlΧγOντες

τον

_

χεφlΧ,

προσβLβ&ζουσL XIΧL των

\"

Ι

,

ΠIΧLοευουσL την εκφων1JσLν' ουτως ΚΙΧL

κlΧθ1Jγεμόνες

'

15 μlΧθ 1Jμlχτων

tv

ιIU'

\

πρωτον \

IΧΚΡΟIΧΤ1Jν

ΚlΧτlΧ

(

01.

-

Τ1Jς

των \

πρoκoΠ1Jν

πIΧρέΧOυσL των τελεLοτέρων. την γνωσLν. ΈπεL τοΙνυν

έν

Sόο

τlΧ~ς

προλlχβούσlΧLς

~μέΡIΧLς

της

φ&ρυγγος XIΧL τ~ς γIΧσΤΡOς τ~ν φLλ1JSονLlχν έσωφΡOνισlΧμεν, μ~ με oΙ4)~τε XIΧL σ~μερoν τΙΙ συν~θ1J λέζεLν, ώς κιχλον 20 κlΧτlΧφΡOν~σlΧL

,

οΙνου 3

\

ΚΙΧ!.

β

κρεων

XIΧL

cf Ιη Cant νι,

ocποσχέσθlΧL

~,

ιχκχευτου, 225, 2Ι

~

επ!.σχεr.ν

(J aeger)

~\

οε

\

του

τους

φ "λογέλωτος

,

μlΧγει.ρOυς

\

ΚΙΧ!.

7 cf Bapt diff 46, 42Ι Β (Migne)

Titulus ι του άγΙου (άγΙωτά.του L έν άγΙΟLς πρς ~μών ΡΗ)

γΡΎ)γορΙου έΠLσκόπου νύσσΎ)ς ALPH του αύτου F του έν άγΙΟLς ΓΡΎ)γορΙου v om SZ 2 περΙ εύΠΟLΙας ALF περΙ φLλοπτωχΙας Ι κα!. εύΠΟLΙας SZv (add λόγος α ) περΙ νΎ)στεΙας κα!. πτωχοτροφΙας ΡΗ

SZAL FPH 3 ό: οΙ Η ταύτης om ΡΗ πρόε8ΡΟL Η οΙ om Η 5 τοδς alt om F 6 πρώτων om ΡΗ 7 ψελλΙζοντας ΡΗ 8 8εξά.μενΟL ZFPHv τελεώτερα FPH μαθΎ)των Η 9 πρώτον: πρότερον v ιο αύτούς ΡΗ ι ι τ-ης γραφ-ης ΡΗ κα!. post 'χεi:ρα add ΡΗ Ι2 8ε Lv: om cett προβLβά.ζουσL SZFv Ι2-Ι3 τω όνόμαΤL ΡΗ Ι3 οΙ om v Ι4 σΤΟLχ[εL]ώ8εσL v Ι5 κατα προκοπην om v Ι7 έπεL8η v τοΙνυν: οΟν ΡΗ 2ι8ε: τε Ρ

94

95

DE BENEFICENTIA

DE BENEFICENTIA

παυσα~ του οΙνοχ60υ την xe'Lpcx κάμνουσαν.

ταυτα yap

φθ6νφ 8ε καt βασκανΙCf τ~κονταL, εε μέλλΟLμεν &νθρωπο!.

έμοί τε Ικανως ε~PΎJτα~ καt δμε'Lς a~a των πραγμάτων

προς τον θεον συγγενως ~χε~ν, έκεΙνων έκπεσ6,ντων της προς

ένεργον την συμβoυλ~ν έπεaείξατε. &σΚ'Υ)θε'Lσ~ν

δμ'Lν

καλον

έκ

το ae πρωτον μάθ'Υ)μα

προαγωΥης

μεταaουνα~

το &γαθον οΙκεL6τητος. ΠαLaαγωγεΙτω τοΙνυν τον βΙον των Χρ~σΤLανων τρ6πος

των

5 με~ζ6νων καt &νaΡ~κωτέρων λo~πoν a~aαγμάτων.

5 φLλ6σοφος, καt ~ Ψυχ~ φευγέτω τ~ς κακΙας την βλάβΎJν.

'Έση τοίνυν καt &σώματος ν'Υ)στεία καt &ϋλος έγκpάτε~α,

&ν yap' o~νoυ καt κρεων &πεχ6μενο!. τοίς κατa πp6θεσ~ν

~ περt Ψυχ~ν στpεφOμένΎJ &πoχ~ των κακων καt a~' έκείν'Υ)ν

άμαρτ~μασLν c1μεν δπεόθυνο!., προλέγω καt προμαρτόρομαL,

~μίν

καt

α()ΤΎJ

ένoμoθετ~θ'Y)

~

&πoχ~

των

ώς ούaεν ~μiΧς όν~σε~ ()aωΡ καt λάχανα καt &ναίμακτος

βρωμάτων.

456 Μ. ν'Υ)στεόσατε τοΙνυν &πο κακΙας· έγκρατεόσασθε &πο τ~ς τω,> 10 &λλοτρΙων έπ~θυμίας·

&π6σχεσθε

κέΡaους

κτoν~σατε του μαμωνiΧ τ~ν φ~λαpγυpΙαν·

τράπεζα,

λ~μo­

10 aLάθεσLν

μ'Υ)aεν έπt τ~ς

νΎJστεΙα.

&aΙκου·

&ν6μΟLον

~χoντας.

της

aLa

~ξωθεν. έπ~φανεΙας

καθαρ6Τ'Υ)τα

την

Ψυχ~ς

~νaοθεν

ένoμoθετ~θΎJ

εε ae έκεΙν'Υ) τη προαφέσει. καt ταις &λλαLς ένερ­

οΙκΙας ~στω κε~μ~λ~oν έκ βΙας καt άpπαγ~ς. τΙ yap 6φελος,

γεΙα~ς μoλόνετα~, τΙ μάΤ'Υ)ν ΠΡοσaαπανωμεν το ΠLν6μενον

&ν κρέα μ~ προσενέγκης τ

λ'

,Ι exetc:;·

πιχντ6ς. δ μεν γαρ πλουτων χρυσον ~νεγκεν έκεΙνφ, &λλοι:;

το

κιχρ8Lογ νώστ η βo~ πιχντοι:; κ~ρυκoς εόσ-ημ6τερον.

κιχΙ πλ-ηρώσεtc:; των &γΙΧθων 8ριχγμ&.­

των την οlκ(ιχν. 'Αλλ'

tιx ομe;νων ιχυτους προβΙΧλλ6μενΟL, ~ν' έκ

κλεΙοντες τοΤι:; 8υσκ6λοtc:; κιχΙ

έλε-ημοσόν-ηι:; έτιχΤρος· τιχχυι:;

ι

ι,

"

,\

της βιχσtλεΙιχς, οΙ ύπιχνοΙγοντει:; ται:; θόριχι:; τοΤι:; χρ-ηστοΤς κιχΙ

τον εόλιxβΎj κιχΙ φtλ6πτωχον ώι:; τον 'Αμβιχκουμ &νιχμένουσtν. \

L

5 06τοΙ eL~LV οΙ τιχμ(ΙΧL των προσ80κωμένων άγΙΧθων, οΙ θυρωροΙ

μιχσt κιχΙ τιχΤι:; στενιχΤι:; γωνΙιχtc:;, ώι:; δ Διχνt~λ τγLιχΙνοντεc:; &ΠΟΡΟL κιχΙ θόριχν έκ θόριχι:; &μεΙβουσL ι

99

461

"

'1

επ

,

ιχυτον τον

β

λL·

θ Ι

ΙXaL e;ΙX προκιχ -η μενον,

,

ΚΙΧL παν

φUλον

άνθρώπων, 8σον πιxρΎjλθεν εΙι:; γένεσLν κιχΙ ~λ(φ κιχτελ&.μφθ-η Μ

.

....•

κ",} ,...ου' ου ""~.

...

του

'L

,ι

ιxe;poc:; ιχνεσπιχσεν,

,"',

εν ουο

Ι

μερεσLν

,

ιχποκεΚΡL-

20 μένον κιχΙ προσεστ-ηκος τί}) ΚΡLτ-ηρ(φ το πλΎjθoς. έκΙΧλοUντο 8ε

Otι

" (,Ι ' ' ' ' ξ'" ,ι "'1- τους έπΙ θ&.τερον μεν ΙXpveLOL, OaOL εκ οε Lων· ερtφουc:; οι::

~κoυσιx, έκ της δμοt6τητος των τρ6πων έφ' έιχυτους ται:; κιχΙ 8LΙΧλέξεLC:; έκε'!: του 8Lκιχστου

προσ-ηγορΙιχι:; έλκόσιχντιχς.

2 cf Athan Contr Ar ΠΙ 26, 332 Α (Migne) 5 cf Contra usur ΙΙ Act ι, 24; Ι5, 8 Ι3 Matth 25, 3Ι sq

Ρ Ι96, ι6

SZAL FPH Ι ~ΧΡLσεν Α έκεΙνου: ιχύτου ΡΗ 3 ΙΧύτοΤς Η 4 μορφ-ης: συμφορας FPH 5 προσ80κωμένων: 8εσΠΟΤLκων F 6 ~νoΙγoντες v 7 κιχι pr om Ρ ΙΟ γLνόμενον ΡΗν Ι2- Ι 3 ά.γγέλων v Ι3 01) πολλά.ΚLς ~κpύσιxτε om ΡΗ ι6- Ι 7

~πεLΤΙΧ usque ad προκΙΧθ'ήμενον om SZ add ίη summo ίοlίο Ζ2 Ι7 κιχΙ usque ad προκΙΧθ'ήμενον om V Ι9τούτου του ά.έρος: τον ά.έριχ Ρ ά.νέσπιχσεν: έσπά.σιχτο Ρ έπέσπιχτο Η 20 προεστ-η­

κος Α προεστος F προεστως ΡΗν τω ΚΡLτ-ηρΙω SZ: του ΚΡLτ-ηρΙου cett v το πλ-ηθος om FPHv 2Ι οΙ μεν om FPH ~ΡLφΟL ΡΗ 8ε τούς : οΙ ΡΗ 22 -ηκουσιχ: πρέπουσιχς ΡΗ έιχυτοΤς ΡΗ 23 έλκύσιχντιχς Lv: έλκύσιχντες cett 8Lά.λεξLς FPH

DE BENEFICENTIA

100

Ι κρινομενους

\ τους

προς

~ των

κα;ι.' " α;ποκρι.σεις

'θ υνομενων ι ευ

(α;προσοε'Yjς , ~,

' θ εος

,

,~ '~) γα;ρ των τοιουτων εκει.νος

( ,

,

(

'λλ' ~ α; υπερ 'Yjμων

προς τον βα;σι.λέα;, άπεκλ'ηρουτο ae: έκάστοι.ς τα: πρόσφορα;·

aι.'Yjνεκως ένεργε'i:,

το!:ς μεν τον &ριστον βεβι.ωκόσι βΙον βα;σι.λεΙα;ς άπόλα;υσι.ς,

τρoφ~ς, σπορεός εΊSκα;φoς κα;L 6χεΤ'Yjγος έπιστ~μων. οότος

το'i:ς

'

ae:

μισα;ν θ ρωποι.ς

,

~

κα;ι

ΠΟν'ηΡΟLς

,

τιμωρι.α;

,

πυρος

,

'Εγράφ'Yj ae: τα πάντα; έπψελως κα;t άκρι.βες ~μ!:ν το

γεωργος

άόρα;τος τ~ς των

άνθρώπων

γαρ aιaωσι κα;τα: τον Ήσα;"Ια;ν σπέρμα; Τ εσομε θ α. ουκουν ο~κεtωσω-

-" , ,. -, ,\ με θ α τον της ευλογtας xuptOV τον εαυτιι> την περr. τους "" - "οτε ~εoμένoυς σπουΟ1jν λογt ζ'ομενον' καΙ."λ μα r.στα νυν, '

, πoλλ~ν ~χεr. κατα' 1 τον παροντα

. ,εντο λ'1j καΙ., "ον υ"λ1jV 1j

β'

πολλΟL μεν οΙ των ά.ναγκαΙων έν~εεις, πσλλοΙ ~ε XΙXL αύτου 25 του

σώματος ~lOucrtv έν~εως έκ τ~ς πονΎ)ρας ά.ρρωστΙας

~απανΎ)θέντες. ούκουν έν τη πεΡL τούτους σπoυ~η τ~ν ά.γαθ~ν , l 'εαυτο"ς ' λ'εγω οε "'1 σαφως - ουτωσι. • , επαγγελι.αν κατορ θ ωσωμεν·

περΙ των έκ της χαλεπ~ς νόσου ~tαλωβΎ)θέντων' δσιι> γαρ

5 Prov 28, 14 7 cf Lev 26, 15 sq; Deut 28, 15; Malac 2, 2 ΙΙ Hebr 10,20 12 Matth 25,35 sq 13 ib 25, 40 14-15 ib 25, 34

LASZ MWKN OVG C Es ι προς om ZG 4 καΙ ούκ άρνουμαι. om V 5 8' &ν: 8ε W ~μας G προς τον φόβον WKNEs 6 εύλαβεΙας SZ 7 προστάγματος Es 11 του βΙου post έλέσθαL C 14 των έλαχΙστων post τούτων add MWKNOVGEsv 15 τοϊ) πατρός μου om MWKNOCEs 17 προς LASZ: περΙ cett v 18 έφ': έν Es 20 έν έκεΙνcμ: έκεΤνο LA 26 τούτου LASZ Gregorίi Νysseni

Opera.

ΙΧ

8

ΙΙ4

ΙΝ

ILL VD QVATENVS

νΝΙ

ΕΧ

HIS FECISTIS

ΜΙΗΙ

FECISTIS

ΙΙ5

μεΙζων- έπΙ τούτων ~ άρρωστ(ιχ, τoσoύτ~ 8Ύjλoν δη πλεΙων ~

τον άπο γενέσεως χιxpιχκτΎjpιx μέΧΡL πιχντος ώς τα πολλα

εόλογΙιχ τοίς το έπεπονον τΎjς έντoλΎjς κιχτορθώσιχσLν.

8Lεσώσιχτο, κιχΙ οό8εν τούτων ~κ ΤLνος συμφ,ορας ΤΟLΙΧύτης

ΤΙ οδν χp~ πρcΧττεLν; μ~ άνηβιχ(νεLν τη 8LιχτcΧξεL του

εΙς ~τεpόν ηνιχ χιxpιxκτΎjpιx μετεΚLν~θ'Υ). οότοσΙ 8ε &σπερ

πνεύμιχτος' ΙΧ15τ'Υ) 8έ έσΤL το μ~ άλλΟΤΡLουσθΙΧL των ΚΟLνωνούν-

άλλιχχθεΙσ'Υ)ς της φύσεως &λλο η φιχΙνεΤΙΧL κιχΙ οό το σύν'Υ)θες

5 των της φύσεως μ'Υ)8ε μLμε'Lσθοn τούς έν τc'j} εόιxγγελΙ~ κιχτηγΟΡ'Υ)θέντιχς έκεΙνους, τον ΙερέΙΧ λέγω κιχΙ τον λευtΤ'Υ)ν#

5 ζc'j}ον' ΙΧΙ χείρες ΙΧότc'j} την των πο8ων χρΎjσLν κιχτΙΧλιχμβcΧνουσL,

τα γόνατιχ βcΧσεLς γΙνονΤΙΧL, !Χι 8ε κιχτα φύσLν βcΧσεLς ΚΙΧι τα

476 Μ. άσυμπΙΧθως πιχρΙΧ8ριχμόντιχς τον έλέους 8εόμενον έκείνον, δν φ'Υ)σL το 8L~γ'Υ)μιχ όπο των ληστων ~μLθιχνΎj γενέσθΙΧL.

σφυρα ~ πιχντελως άπορρέουσLν ~ &ς η των ~ξωθεν έφολκΙων

εΙ

εΙκΎj ΠΙΧΡ'Υ)ΡΤ'Υ)μένιχ κιχτα το συμβαν έΠLσύΡεΤΙΧL. έν ΤΟLούΤΟLς

γαρ έκείνΟL όπιχΙηΟL μ~ έΠLστριχφέντες προς τας πλ'Υ)γας

τοΙνυν βλέπων τον &νθρωπον οόκ ιχΙ8η την συγγένεLιχν; οόκ

10 έν γυμνc'j} τc'j} σώμιχη 8LΟL80ύσιχς, πως ~μείς άνεύθυνΟL τούς

10 έλεείς τον δμόφυλον, άλλα β8ελύσση την συμφοραν ΚΙΧL μLσείς

όΠΙΧLτΙους μLμούμενΟL; ΚΙΧΙΤΟL τΙ τοσουτον ~ν έπΙ του τοίς

τον ΙκέΤ'Υ)ν, &σπερ θ'Υ)ρΙου ΤLνος πpoσβoλ~ν τον προσεγγLσμον

ληστΙΧίς πιχριχπεπτωκότος θεcΧσιχσθΙΧL, οίόν έσην έπΙ των

άποφεύγων;

έΙΧλωκότων τc'j} πcΧθεL το θέιχμιχ ; δp~ς &νθρωπον 8LιX της ΠΟν'1Jρας άρρωστΙιχς εΙς τετριχπό80υ σχΎjμιx μετιχπλιχσσόμενον, 15 άντΙ δπλΎjς κιχΙ όνύχων ξύλιχ τΙΧίς ΠΙΧλcΧμΙΧLς όπολιχμβιχνόμενον,

ΚΙΧΙΤΟL

~8εL

εόγνωμόνως

άνΙΧλογΙζεσθΙΧL, δΤL

σου του άνθρώπου &γγελος &πτεΤΙΧL, ΚΙΧL άσώμιχτός τε ΚΙΧL &ϋλος &ν τον σΙΧΡΚL ΚΙΧL ιχ~μΙΧΤL έγκεκριχμένον οόκ έβ8ελύξιχτο. 15 τΙ 8ε άγγέλους λέγω; ΙΧότος δ των άγγέλων κύΡLος, δ της

ΚΙΧLνον 'ίχνος τΙΧίς άνθρωπΙνΙΧLς δ80ίς έΠLβcΧλλοντιχ' τΙς &ν

οόριχνΙιχς μΙΧΚΙΧΡLότητος' βιχσLλεύς, 8LιX σε &νθρωπος γέγονε

έκ του 'ίχνους έΠLγνοΙ'Υ), δΤL &νθρωπος τούς ΤΟLούτους τύπους

ΚΙΧL το 8υσω8ες τουτο XΙXL ρυπιχρον σιχρκΙον μετα τΎjς έν8ε8ε-

,

ένεσ'Y)μ~νιxτo τη ΠΟΡεΙCf; &νθρωπος, δ τc'j} σχ~μιxη 6ρθLος, δ εΙς οόριχνον βλέπων, δ τας χείριχς προς την των ~pγων 20 όΠ'Υ)ρεσΙιχν πιχρα τΎjς φύσεως ~χων, οδτος εΙς την γΎjν κλΙνεΤΙΧL

20 τc'j}

v

τοσουτον Λ

xcxt

φεύγεLς

τον

δμoγενΎj. μ~, ά8ελφέ, μ~

την ΚΟLν~ν κεκτημένος φύσLν. μ~ προιχποφιχΙνου του μέλλον-

,

'

,

~, ~ πιχ 'θ ους τεως εν ιχ 'λλ ΟΤΡL~ ' τος' εν Φ γιχρ ΚΙΧΤΙΧ Ψ 'Υ)φL'ζ η του

εΙπείν, κocΙ των &λόγων γινόμενος άθλιώτεΡΟζ· τιχ μεν Υαρ

ι· &πt: &στt

άppωστ~σιxνη

δη πεΡL άνθρώπων &νθρωπος, οό8εν Ι8LcΧζον έν σειχυτc'j} πιχρα

σπλcΧγχνων όποβρυχόμενος, μαλλον 8έ, εΙ χp~ τoλμ~σιxντιx

post 8τ~ add MWKNOVGCEsv 2 ιΧεt post &ντoλΎjς add Λ 3 οΟν om C 8~απρά.ττε~ν G 5 μ-η G 7 του ante &λέους add Λ &λέου MWOVGCEsv τον &λέου 8εόμενον ιΧσυμπαθως παρα8ρα­ μόντας &κε~νoν C 11 τΙ: ού SZ 13 των post έαλοκότων add L sed έτέρeι> γΙνονΤΙΧL το'Lς &λλ~λων μέλεσLν &ντΙ των

ΤΎ)ν

5 λεLπόντων χρώμενΟL' ού γαρ κιχθ' ~νιx φιχΙνονΤΙΧL, &λλ& η

κιχΙ

~xeL κιχΙ ~ ΤΙΧλΙΧLπωρΙιχ σοφον εΙς την του βιοu έπΙνΟLιχν, το

\

όνομ&ζεLν έιχuτους &πο της ΚΟLνΎjς προσΎ)γορΙιχς ΙΧlσχόνονΤΙΧL,

μετ' &λλ~λων ΙΧύτους θέλεLν όρCXσθΙΧL. 6ντες γαρ κιχΙ κιχθ'

ώς &ν μ-η τη ΚΟLνωνΙ~ του όνόμιχτος την ΚΟLν~ν φόσLν ~L'

έιχυτους ~κιxστoς έλεεLνοΙ, ώς &ν μαλλον σuμπιχθεστέροuς

έιχuτων ΚΙΧθuβρΙσεLιχν'

τους &νθρώποuς ΠΟL~σεLιχν, πρoσθ~ΚΎ) του π&θοuς &λλ~λΟLς

οΙμωγιχις &εΙ σuζωντες,

10 των θρ~νων την ύπόθεσLν ~χoντες.

&πιχuστον

~ως γαρ &ν έιχuτους

βλέπωσLν, &εΙ τας του θρΎ)νε'Lν ~χοuσLν &φορμ&ς, &πορουντες

10 γΙνονΤΙΧL,

τον πονΎ)ρον ΤΙΤ> ΚΟLνc;>

σuνεLσφέροντες ~ριxνoν,

&λλος ~L' &λλΎ)ς ΤLνος σuμφορcxς ~λεoν έιχuτοις έριχνΙζοντες.

gΤL κιχΙ μαλλον ό~όρονΤΙΧL, τα μΎ)κέη 6ντιχ του σώμιχτος ~ τα λεL­

ό μεν χε'Lριχς ~κρωΤΎ)ΡLιχσμένιχς προτεΙνων, &λλος γιχστέριχ

πόμενιχ' gσιχ προιχν&λωσεν ~ νόσος ~ gσιχ τη νόσeι> λεΙπεΤΙΧL'

προ~εLκνόων

gη βλέποuσLν έφ' έιχuτων ΤΟLιχυτιχ ~ gη oύ~ε βλέπεLν lσχόοu-

~τερoς κιχΙ &λλος το σκέλος &ποσΎ)πόμενον, ό ~ε

15 σLν

&μιχuρωθεΙσΎ)ς

έν ΤΙΤ> π&θεL της 6ψεως' gη ΤΟLιχυτιχ

φλεγμιχΙνοuσιχν

κιχΙ

πρόσωπον

~χρεLωμένον

8 &ν τόχη

15 του σώμιχτος &πογuμνώσιχς έν έκεΙνeι> το π&θος ~~εLξεν.

~χοuσL περΙ έιχuτων ~LΎ)γε'LσθΙΧL ~ gΤL oύ~ε ~LΎ)γ~σιχσθΙΧL τα

ΤΙ οδν; ιiρ' έξιχρκει τοσουτον προς το μΎ)~εν εΙς τον τΎjς

π&θΎ) ~όνιχνΤΙΧL την φων~ν έκ του πιiθοuς &φηρΎ)μένΟL' gΤL

φόσεως νόμον έξιχμιχρτε'Lν, ιχύτο τουτο το τριχγeι>~εLν τa

ΤΟLΙΧότη χρωνΤΙΧL τροφη ~ gΤL oύ~ε έκεΙνΎ)ν εύκόλως ~Lιχσκεu&ζεLν τ~ν νόσον κιχΙ

~έχονΤΙΧL> έκ νόσοu τη ~Lιχφθορ~ των περΙ το στόμιχ μορΙων

προς την μν~μΎ)ν πιχθιχΙνεσθΙΧL; ~ ηνος ~μιν κιχΙ ~ργoυ χρεΙιχ

20 έμΠΟ~LζοόσΎ)ς της βρώσεως' gΤL έν ιχlσθ~σεL τα των νεκρων

20 του έΠL~εLκνuμένοu προς τους ΤΟLοότοuς το σuμΠΙΧθες κιχΙ

8 γ&ρ εlσLν ΙΧΙ σΚLιχγριχφΙΙΧL προς τα 6ντως

~uστuχουσLν ~ gΤL κιχΙ των ιxΙσθ~σεων ιχύτων προσιχφήρΎ)νΤΙΧL.

φLλ&λλΎ)λον;

που γαρ πιχρ' έκεΙνΟLς ~ gριχσLς; που ~ε ~ 6σφΡΎ)σLς; που ~ε ~

πρ&γμιχτιχ, τουτο οΙ λόγΟL ~LεζεuγμένΟL των ~ργων. ού γαρ

ιXφ~; που ~ε τα λΟLπα των ιχΙσθΎ)ΤΎ)ρΙων,

&.

νεμομένοu του π&θοuς ~ σΎ)πε~ων έΠLβόσκεΤΙΧL; ~La τιχυτιχ

έν ΤΙΤ> λέγεLν φΎ)σΙν ό κόΡLος είνΙΧL τ~ν σωτηρΙιχν, &λλ' έν ΤΙΤ> ΠΟLεLν τa ~ργιx της σωΤΎ)ρΙιχς. ούκουν &νΤLλΎ)πτέον ~μLν

25 κιχτα π&ντιχς &λωνΤΙΧL τους τόποuς, κΙΧθ&περ τα &λογιχ προς

25 ΙΧύΤΟLς τΎjςύπερ ιχύτων έντoλΎjς. μ~ γαρ ~~ τουτο λεγέτω

την &φθονωτέριχν νoμ~ν μετεξιχνLστ&μενΟL' έφό~Lον τΎjς κιχτα

ΤLς, ώς Ικιχνόν έσΤL πόρρω ποu της ~μετέριxς ζωΎjς έπΙ ΤLνος

κιχτ' όλΙγον

την τρoφ~ν έμπορΙιχς την σuμφοραν πεΡLφέροντες κιχΙ πcxσL

έσχιχηας &ΠΟLΚLσθεισL τ~ν τρoφ~ν ΧΟΡΎ)γε'Lν' ~ yap ΤΟLΙΧότ-η

ά.πά.ντων Ν 9 &εΙ om Λ ι ι θρήνου SZ τΙ post &πορουντες add Λ 12 όΜρονται: 8ρά.σωνται Es ό8υρό­ μενοι post σώματος add Es 13 προανήλωσεν νν 14 τα post έαυτων add MWKNOVGEsv 16 αύτων SZ .η 8τι ού8ε 8ι"Ι)γήσασθαι om W ού8ε: μ1) Es 8ι"I)γ~σασθαι LASZ: 8ι"Ι)γε'ϊσθαι cett ν 19 έκ νόσου SZ: -η νόσος cett ν post νόσος signum posuit L qui ίn mg not 'παρα8έχεται aut simi1e quid deese videtur' τΊjσ 8ιαφθορα σ

γνωμΎJ

LASZ MWKN OVG C Es 3

za

έα παραπέμπεσθαι post νόσος add G το om LASZ 20 έμπο8ιζομέν'ης C post βρώσεως asteriscum scr L 22 8ε pr om OVGv 25 προς om LA 26 νομ1)ν: δρμ1)ν Es om C

,

,\ OUlL

eou

'λ' ε

\

\

'~ξ Lν ΤLνιχ ΚΙΧL σuμπιχ θ" εLιχς εΠLοεL

,Ι exeL,

'λλ' ιχ ιχ

ΤLς εύπρόσωπός έσην έΠLνΟLΙΧ του πιχντελως τους &νθρώποuς

7 cf XL Mart 46, 761 Α (Migne) 21 cf Ιn Bas 46,816 D (Migne) 23 Matth 7, 21; ib 23, 3; Luc 6, 46 sq LASZ MWΚN OVG C Es 3 έαυτων WKN 5 λειπομένων C 6 εΙς: προς SZ ΙΙ Ι:λαιον C cf 126, 9 14 έαν C τόχοι ονν 16 εΙς om Λ 17 αύτο τουτο το τραγφ8ε'ϊν om LA το om Ο 21 σκιογραφΙιχι MWKNOEsv 23 έν pr om ΚΝ λέγεσθΙΧι Λ 28 τινος ZaOVGv &πό8ειξιν ονν

ι 118

ΙΝ ILLVD QVATENVS νΝΙ ΕΧ HIS FECISTIS

oc"θλ LOC

λ εΙ.'ψ ocνoc,

συμ β'λ ο ων

~ ΤLνων

\

κocr.

"εLς\ το

γνωΡLσμocτωv

ΠLστευθ-ηVOCL 8εόμεVΟL. ού γιΧρ ~χουσLV άπο των της φόσεως

χocρocκτ~ρων έΠLγLvώσκεσθOCL &.vθρωΠΟL· μόVΟL των πά.ντων

Ι

\ 1

ΜΙΗΙ

FECISTIS

119

την νόσον άνθ' ΙκεΤYJρΙocς προτεΙνοντες κoct των χεφocγωγοόν­ των 8L' άρρωστΙocν 8εόμενοr. κoct άλλ~λoυς 8L~ την άπορΙocν δποσΤYJρΙζοvτες.

κocθ' έocυτον γιΧρ

~κocστoς

&σθενουντες ~­

έocυτοδς μLσουvτες, μόVΟL την γεvέθλLΟV ~μέρocν 8LιX κocτά.ρocς

ρεLσμoc τφ έτέριμ γΙVΟVΤOCL τοϊ:ς άλλ~λων μέλεσLV άvτt των

5 &.γοντες· μLσουσL γιΧρ εΙκότως τ~ν ~μέρocν έκεΙvYJV τ~ν

5 λεLπόvτωv χρώμεVΟL' ού γιΧρ κocθ' ~νoc φOCΙVΟVΤOCL, άλλά. η

&.ρξocσocν

ocύτοϊ:ς

της

ΤΟLocόΤYJς

ζω-ης.

&.vθρωΠΟL,

οΙ

κoct

~χεL κocΙ ~ τlΧλonπωρΙIΧ σοφον εΙς την του βΙου έπΙνοLOCV, το

όvομά.ζεLV έocυτοδς άπο της ΚΟLv-ης προσYJγορΙocς ocΙσχόVΟVΤOCL,

μετ' άλλ~λων ocύτοδς θέλεLV όρασθOCL. 6ντες γιΧρ κoct κocθ'

8L'

έιχυτοδς ~κocστoς έλεεLVΟΙ, ώς &ν μαλλον συμπocθεστέρους

ώς &ν μ-η τ-Ώ ΚΟLvωvΙ~ του όνόμocτος τ~ν ΚΟLV~V φόσLV έocυτων κocθυβρΙσεLOCV'

οΙμωγocϊ:ς άεt συζωντες,

10 των θρ~νων την δπόθεσLV ~χoντες.

&.πocυστον

~ως γιΧρ &ν έocυτοδς

τοδς άνθρώπους ΠΟL~σεr.ocv, πρoσ.θ~κY) του πά.θους άλλ~λοr.ς 10 γΙVΟVΤOCL,

τον ΠΟVYJΡΟV τφ κοr.vφ

συvεLσφέροvτες ~ρocνoν,

81.' &'λλYJς τr.vΟς συμφορας ~λεoν έocυτοϊ:ς έρlΧνΙζOντες.

βλέπωσLV, άεt τιΧς του θΡYJvεϊ:v ~χουσLV άφορμά.ς, άπορουντες

&.λλος

δΤL κoct μαλλον ό8όΡΟVΤOCL, τιΧ μYJκέΤL 6ντoc του σώμocτος ~ τιΧ λεL­

ό μεν χεϊ:ρocς ~κρωΤYJΡLocσμέvocς προτεΙνων, &.λλος γocστέρoc

πόμενoc' δσoc προocνά.λωσεν ~ νόσος ~ δσoc τη νόσιμ λεΙπεΤOCL'

προ8εLκvόωv

δΤL βλέπουσLV έφ' έocυτων ΤΟLocυτoc ~ δτr. ού8ε βλέπεLV Ισχόου-

ετερος κocr.

15 σLV

άμocυρωθεΙσYJς

έν τφ πά.θεL της 6ψεως' δΤL ΤΟLocυτoc

"

φλεγμocΙνουσocν

\ oc"λλ ος το\

κoct

πρόσωπον

'λ' , ος ocποσYJπομεvοv,

σκε

C

ο

~χρεr.ωμέvοv ~\

οε

t'I.\

ο

ocν

Ι

τυχη

15 του σώμlΧΤOς άπoγυμνώσlΧς έν έκεΙνιμ το πά.θος ~8εLξεv.

~χουσL περt έocυτων 8LYJγεϊ:σθOCL ~ δΤL ού8ε 8LYJγ~σocσθOCL τιΧ

ΤΙ οδν; &ρ' έξlΧρκεϊ: τοσουτον προς το μYJ8εv εΙς τον τ~ς

πά.θΥ) 8όVOCVΤOCL την φων~ν έκ του πά.θους άφηΡYJμέVΟL' δΤL

φόσεως νόμον έξOCμlΧρτεϊ:ν, ocύτο τουτο το τρocγιμ8εϊ:ν τιΧ

ΤΟLocότη χρωVΤOCL τροφη ~ δΤL ού8ε έκεΙvYJV εύκόλως έκ νόσου τη 8Locφθορ~ των περt το στόμoc μορΙων

προς την μν~μΎ)ν πocθocΙvεσθocr.; ~ ηνος ~μϊ:ν κocΙ ~ργoυ χρεΙoc

20 έμπο8LζοόσYJς της βρώσεως' δΤL έν ocΙσθ~σεL τιΧ των νεκρων

20 του έΠL8εr.κvυμέvου προς τοδς ΤΟLοότους το συμπocθες κlΧΙ

8

8υστυχουσLV ~ δΤL κocΙ των ocΙσθ~σεων ocύτων προσocφήΡYJVΤOCL.

φLλά.λλΎ)λοv;'

που γιΧρ πocρ' έκεΙvοr.ς ~ δρocσLς; που 8ε ~ 6σφΡYJσLς; που 8ε ~

πρά.γμocτoc, τουτο οΙ λόγοΙ. 8Lεζευγμέvοr. των ~ργων. ού γιΧρ

& κocτ'

γά.ρ εΙσr.v ocΙ σκr.ocγρocφΙocr. προς τιΧ 6ντως

όλΙγον

έν τφ λέγεr.v φYJσΙv ό κόρr.ος ε!VIΧL τ~ν σωτηρΙocν, άλλ' έν τφ

νεμομένου του πά.θους ~ σYJπε8ωv έπr.βόσκεΤOCL; 8LιX τocυτoc

ποr.εϊ:v τιΧ ~ργoc της σωΤYJρΙlχς. ούκουν άVΤLλYJπτέοv ~μϊ:ν

25 κocτιΧ πά.ντocς άλωVΤOCL τοδς τόπους, κocθά.περ τιΧ &.λογoc προς

25 ocύτοϊ:ς τ~ςδπερ ocύτων έντoλ~ς. μ-η γιΧρ 8-η τουτο λεγέτω

την άφθονωτέρocν νομ-ην μετεξOCVLστά.μεVΟL· έφό8LΟV της κocτιΧ

τr.ς, ώς Ικocνόν έση πόρρω που της ~μετέρocς ζω-ης έπΙ τr.vος

&φ~; που 8ε τιΧ λΟLΠιΧ των ocΙσθYJΤYJρΙωv,

την τροφ-ην έμπορΙocς την συμφοριΧν πεΡLφέροvτες κoct πασr.

LASZ MWKN OVG C Es 3 cΧπά.ντων Ν 9 &εΙ om Λ ι ι θρ1)νου SZ τΙ post &πορουντες add Λ 12 ό8ύροντα;L: 8ρά.σωντα;L Es ό8υρό­ μενΟL post σώμα;τος add Es 13 προα;ν1)λωσεν νν 14 τα post έα;υτών add MWKNOVGEsv 16 α;ύτών SZ ~ 8ΤL ού8ε 8L'1)y1)crιxcreΙXL om W ού8ε: μ-η Es 8L'1)y1)crιxcreΙXL LASZ: 8L'1)yeicreΙXL cett ν 19 έκ νόσου SZ: "ή νόσος cett ν post νόσος signum posuit L qui ίη mg not ο::: ο

c::c: Ζ

>

III.,~ ιr..;;..,.

10,6.1

(/)

U)

....

Ck:::

;;2 ι~)

..]

~;';

,._

ο::::

ω

.-J

Ζ

L.JJ~

Ο

:ι: « Q « ::s::: ΙΓ)

«

ο::

U

(f) U")

""'"

L!)

U

.-

:::J

o~

ο ο -----.,

.::~

(j)

ω

ο:

("j

132

CONTRA USURARIOS

Codex Monacensis gr. 47 chartaceus saec. χνι ora47 tionem Contra Usurarios ίί. I9Ir-I96r continet; quem codicem e Veneto Α ad verbumdescriptum esse demonstravit W. J aeger νοΙ νιιι ι, ρ. 18. alia insuper testimonia afferre nolui et ex apparatu critico, sicut poscit ratio edendi, hunc codicem dimisi. S Codex Vaticanus gr. 1907 chartaceus saec. ΧΙΙ-ΧΙΙΙ (S) ίί. 29Ir-293r continuerat orationem nostram. temporum iniquitate liber ingens ita est corruptus, ut hodie aliquot folia desint plura legi ηοη iam possint. folium 291 ηοη exstat, folia 292 et 293 graviter sunt violata. de forma et statu codicis disseruit W. Jaeger νοΙ 11 ρ. χχχνιι sqq. de tempore deque ingenio docti scrίΡtοήs (aut ipsius codicis S aut fontis, quo utitur) scripserunt W. Jaeger νοΙ νιιι ι, ρ. 6 sqq, ρ. 95 sqq; ν. Woods Callahan νοΙ νιιι ι, ρ. 359; Fr. Mίiller νοΙ 111 ι, ρ. ΧΙ et alii. Ι Εχ codice Vaticano S descriptus estCodex Vaticanus gr. 1433 chartaceus saec. ΧΙΙΙ (Ι), ut probavit W. J aeger νοΙ νιιι ι, ρ. 19, novis argumentis potentissimis confirmavit Fr. Mίiller νοΙ 111 ι, ρ. ΧΙΙ sqq. orationem Contra Usurarios praebet ίί. ΙΙ3ν-ΙΙ7ν. ubicumque S deficit, lectionem eius fideliter nobis suppeditat Ι; errores proprios raros .quidem sed aliquos habet. itaque omnibus ίη locis, ίη quibus S legere nequivi, Ι autem variam lectionem exhibet, siglo usus sum (S)Z, ut errores codicis Ι proprios a variis lectionibus codicis S quam certissime discerni possint. L Eodem ex fonte atque AS fluxerunt etiam codex Leidensis Gronovianus 12 chartaceus saec. χνι (ίί. Lips 2I7r-222Y), quem siglo L distinximus, et codex Lipsiensis Universitatis 13 chartaceus saec. χιν (ίί. 78r sqq), cuius specimina tantum contuli. hunc fontem, ex quo omnes codices huius familiae hortulos suos ίη­ rigaverunt, codicem fuisse illum Arsenii abbatis, de quo W. Jaeger νοΙ νιιι ι, ρ. 11 sqq. ρ. 97 sq accuratissime

Μοη

PRAEFATIO

133

disseruit, persuasum habeo. et L et Lips ηοη per AS .sed propria via ad larchetypum" qui ίη margine codicis L nominatur, id est ad codicem Arsenii, redeunt. W. J aeger ll.cc. suspicatus est, hic illic varias lectiones ίη marginem illius Iarchetypi" postquam Α descriptus esset, irrepsisse, quarum alias alius codex adhiberet. quantum attinet ad S, perdifficile est dictu, quo loco coniecerit suo Marte, quove alterius cuiusdam variis lectionibus usus sit, et iuvat verba ipsius J aegeri (νοΙ νιιι ι, ρ. 98) afferre: saepe mutavit, sed raro correxit. at scribae codicum L et Lips tales notas marginales ante oculos habuisse cum ex mantissa codicis L perspicuum est (cf. νοΙ νιιι ι, ρ. 14) tum paucis exemplis confirmare conabor: 197, 19 &λως PL Lips; 198, 28 σοφως - έργιχσ(ιχν PL Lips recte; 201, Ι τι'J} - προσιχ~τοuντ~ Ρ et Lips, Υ. 1. ίη marg. L! 203, 15 τόκους PL Lips. quibus exemplis apparet varias lectiones larchetypi' ad corrigendum huius orationis textum ex altera familia haustas esse. duobus autem locis, quorum quod alterum ίη codice Lips inspicere ηοη potui; magno sum dolore affectus, codices L et Lips soli textum genuinum servare videntur 202, 2 ά.πήτ-ησιχς L et Lips: ά.ποτ(σιχς ΡΙΑ; 205, 29 ό~ύνιχ~ς L (Lips?) : ό~ύν'fJς Α (sic fort cod Arsenii) ό~ύνY) (S)Z ό~ύνιχ~ Ρ. hoc loco utrum varia lectio ίη codice Arsenii exstiterit an scribae divinaverint, quis est, qui pro certo dicat? ηοη inveni, ubi Scum L et Lips contra Ρ Α consentiret; qua de causa S, quotiens solus lectionem frugi vel modestae praebet, coniecisse veri simillimum est. DE EXEMPLARI PRIORUM TEMPORUM UNICO

Et stirpem codicis Ρ et codicem Arsenii ex uno atque eodem medii aevi libro defluxisse nonnullis erroribus, qui duabus familiis communes sunt, demonstrari potest. de singulis erroribus plura ηοη dicam; satis erit, si plane enumerabo: 195, 6 των delevi; 197,4 τον add Langerbeck;

134

PRAEFATIO

CONTRA USURARIOS

198, 2 ουκ delevi; 203, 1 t έξοικεϊ; 209, 3 χρέους S ex coniectura: μέρους fons communis ~odd ΑΡ; 205, 18 κα;τώρυκτο? c6rr Gretser; 206, 7 t σΤΊ)ρΙζων. Stemma quidem tale est fons communis codex Arsenii nondum cum notis correctus marginalibus Ι Α

Ι Μοη 47

~ Ι Ζ

Lips

. ~. . . . . . . . . . ι Ρ

Ι

L

Ambr Q 14 sup

Ι

Vat 445

]. Danielou, qui tempus orationum Nysseni reperire studuit (La chronologie des sermons de Gregoire de Nysse, Rev. Sc. Rel. 29, 1955, 346-372), affinitatem quandam inter orationem Contra Usurarios et elogium Ιη XL Martyros et librum De Hominis Opificio esse perseverat, quod hos tres tractatus ut supplementum scήρtίs Basilii fratris adicere voluerit (cf. Ιη XL mart. MG 46, 776 Α; De hom. ορ. MG 44, 126 Β; Contra Us. ρ. 195, 20 sqq; ρ. 207, 4). quod cui persuasum est, statuat orationem Contra Usurarios habitam esse anno ρ. Chr. η. 379. DE EDITIONIBUS IMPRESSIS

Versio Latina orationis Contra Usurarios a ]acobo Gretser S.]. confecta nonnullorum operum Gregorii ίη editione Graeca, quam Fronto Ducaeus S.]. anno 1596 Ingolstadii apud DavidemSartorium curavit, novissimum locum tenet. Εχ titulo editionis ("D. Gregorii Ν ysseni Opuscula nonnulla nunc primum ίη Lucem edita. Per R. Ρ. Frontonem Ducaeum S.]. Theologum. Quibus accesserunt alia eiusdem Gregorii ex Bibliotheca

135

Bavarica Serenissimi Principis Guilielmi utriusque Bavariae ducis ... ") colligi potest ad hanc orationem vertendam ]acobum Gretser codicem Bavaricum adhibuisse. re vera codex Monacensis gr. 47 maxime cum vetustΪssimis versionibus -'impressis congruit. ] acobus Gretser eodem anno ίη eadem officina versionem suam Latinam separatim sub prelum misit . Editionem Graecam primam cum sua versione Latina ex codice Monacensi 47 inter aliquot alia Gregorii opera ίη appendice ad editionem Morellianam suffecta ]. Gretser publici iuris fecit anno 1618. Gretser, ut videtur, sua manu correxit codicem nonnullis locis, e quibus ad nostram orationem pertinent: 198, 7 μετιΧγει, quod iatn ίη textu pro μετεΙα; ipse codicis scriba corrigendo scripserat; 200, 24 γλυκα;Ινων pro πικρα;Ινων ut e contextu colligere potuit; 205, 18 κα;τωρ6ρυκτο sic pro κα;τ6ρυκτο. Et editionem Gretseή et editionem Morellianam alteram anni 1638 valde castigavit Ludovicus de Sinner ηοη solum ίη monito editioni suae ("S. Basilii Magni et S. Gregorii Nysseni contra Feneratores orationes binae Graece ad codicum fidem denuo recensuit notasque adjecit L. de Sinner, Parisiis 1842") ρ. 24 praemisso, quod et ]. Ρ. Migne huic orationi praefixit ίη Patrologiae Graecae volumine XLνι, ρ. 431 sq, sed etiam ίη annotationibus, quas et ipsas depinxit Migne. ubicumque tamen Gretserum altero codice adhibito textum correxisse aut, quod saepius occurrit, corrupisse et falso vertisse putavit de Sinner, fieri ηοη potest,quin Gretser divinaverit aut typotheta dormitaverit. textus editionis vulgatae Mignei anni 1858 idem est, quem de Sinner constituit. Textus Graecus, quem edidit Quentier Parisiis anno 1879 ("Saint Gregoire de Nysse, Homelie contre les usuriers. texte grec, publie avec des arguments analytiques et des notes ρ. Μ. l'abbe Quentier"), ηοη differt ab editione vulgata.

PRAEFATIO

137

Q 14 Q 14 sup. chartaceus saec. CONTRA

:fi~ORNICARIOS

Oratio Contra Fornicarios vel Ιη illud: Qui fornicatur, proprium corpus peccat, et propter brevitatem libelli et propter materiam infandam paucissimis servatur codicibus, quos excepto codice Η ex tabellis photographicis contulit G. Heil, ipse examinavi. ίη

DE CODICIBUS

Η ΕΤ Ρ

Codex Dresdensis Α 66a membranaceus saec. ΙΧ (Η) binis columnis litteris minusculis scriptus, qui, ut Marcellus Richard per Ekkehardum Mίihlenberg me certiorem fecit (cf. etiam Μ. Richard: Repertoire des bibliotheques et des catalogues de manuscrits grecs, Supplement ι, 1964, ρ. 21), ante viginti annos bello peracto ίη Unionem rerum publicarum Sovieticarum missus est nec tamen ίη ulla bibliotheca Sovietica invenitur, sub nomine ]ohannis Chrysostomi undecim orationes continet. codicem Dresdensem fusius descripserunt Ο. νοη Gebhardt, Centralblatt fίir Bibliothekswesen 15, 1898, ρ. 467 et F. Schnorr ν. Carolsfeld, Katalog der k. Offentl.Bibliothek zu Dresden (1882) ρ. 24 sq. cum neque codicem ipsum neque tabellas photographicas comparare potuissem, textum huius orationis, quem exhibet codex Η, ex editione Ρ'ήma Lipsiae anno 1839 curante Guilielmo Th. Becher impressa et ex editionis Mignei volumine ,LXIV ρ. 465-474 sumpsi. codex Η foliis 10r-12r textus formam integram praebet, quam et codex Ρ continet. haud scio, an ηοη aliis codicibus, qui opera Chrysostomi exhibent, haec oratio tradatur, sed propter multitudinem librorum manu scriptorum omnia ίη dubio remanent. Ρ Codex Vaticanus Ρίί 11 4 membranaceus saec. ΧΙ (Ρ), Ambr de quo descripti sunt codices Mediolanensis Ambrosianus Η

χν (ίοlΙ 465V-469r) et sup Vaticanus graecus 445 chartaceus saec. χνι (ίοlΙ Vat 123ν-124ν) (cf. ρ. 131), foliis 305Τ-308ν integram for445 mam textus conservavit. Codices Η et Ρ, quamquam orationem diversis auctoribus' attribuunt, artissime coniuncti sunt permultis mendis communibus, quae si enumerare vellem, tertiam quamque lineam denotare deberem. cum codice ] neque Η neque Ρ nisi fortuito ίn mendis consentit. Η eundem errorem atque J semel tantum exhibet: 215, 4 ΚΟLμ~θ'Υ)ΤL alt om Η] ν. codex ] quamquam cum Ρ ίη falsis aliquantulo saepius congruit, tamen arbitror omnibus, qui sequuntur, locis menda aut iam ίη arche:typo adfuisse et codicem Η suo Marte correxisse aut fortuito ίη utrumque codicem irrepsisse: 211, 12 στρατ'Υ)­ γούμενος Η: σοφLζ6μενος Ρ]ν; 212, 9 φθονούντων ]aeger: φθονουμένων Ρ]ν φθ6νων Η; 213, 16 ύφ' om Ρ]ν; 215, 15 λαβαίς Η: βλά.βαLς Ρ]ν; 217, 6 φρουραρχεΙτω Η: φρουραρ­ χέτωΡ]ν; 217, 9 ναον om Ρ]ν.

]

DE CODICE J Codex Vindobonensis theol. graecus 35 chartaceus saec. ΧΙΙΙ (J) orationem Contra Fornicarios foliis continet 3V-4r. qua forma et scriptura esset codex ] quaeque Gregorii opera traderet, satis iam exposuerunt W. ]aeger νοΙ νιιι ι, ρ. 36 sqq; G. Pasquali (qui eum siglo W distinxit) νοΙ νιιι 2, ρ. XLVsq; V. Woods Callahan νοΙ νιιι ι, ρ. 357 sq; Fr. Mίiller νοΙ 111 ι, ρ. ΧΧΙ, χχν sq, χχνιιι sq. hanc quoque orationem epitomator ille decurtavit haud alia atque ίη ceteris excerpendis operibus, quae codex ] continet, via et ratione usus, quam paucis exemplis illustrare conabor (cf. quaei am Fr. Mίiller collegit exempla νοΙ 111 ι, ρ. χχνιιι sq). verborum vel sententiarum, quas Gregorius ornate atque copiose posuit, ίη locum breviores et vulgo usitatas substituit, ut sensum faciliorem et,

PRAEFATIO

ut ipse quidem putavit, me1iorem redderet: 212, 12-13 τοίς τον φ6νον τoλμ~σασι: τοίς φονευσι J; 212, 13 του 8εξαμένου τ~ν σφαγ~ν: του φονευθέντος J; 212, 15 τ~ν των ά.8ικουντων μερΙ3α: τους ά.3ικουντας J; 212, 18 ά.τψΙαν: ξΥ)μΙαν J; 213, 17 το πλΎjμμέλΎjμα: τ~ν κλoπ~ν J; 214, 5 δ30ίς: ~30ναίς J; 214, 18 παραγγέλλων έβ6α: έγκελεύεται J; 216, 19 πραττ6μενα: πράγματα J. multis ίη locis, imprimis ubi Gregorius ad i11ustrandam unam atque ,eandam sententiam plura exempla enumeravit, aliquot ex iis omisit J, ea tamen ratione, ut sensum rerum, de quibus agitur, quoad potuit, ηοη depravaret: 213, 9; 214,14.22; 215, 4.7.14; 216, 2. 10; 217, 6.13 usque ad finem omisit, quod haec omnia ηοη de re sed de sua ipsius peregrinatione Gregorius gregi suo commendaret. 212, 19-213, 5 compluribus verbis omissis pauca alia inseruit, ut sententiam mutilatam restitueret. eadem ratione sed falso posuit 213, 11 βλ&βΎjς του ante πρ&­

,nveniuntur (vide mantissam criticam), quae, cum a more dicendi Gregoriano abhorreant, ex versione Latina ίη Graecum reducta esse videntur.' haec eadem verba exhibet codex Ι veron 330.

ξαντος.

Old Royal 16 D ΧΙ

Ιν

330

139

CONTRA FORNICARIOS

Interdum recentior quidam singula verba, quae sibi excidisse visa sunt, corrigendi studio ηοη indocte suprascripsit: 211, 18 ~ add J2 falso; 212, 6 lacunam vidit et κακιΧ add J2; 212, 14 ~ργων add J2 recte; 212, 18 μεν add J2 falso; 212, 19 3ε add J2 recte; 214, 4 τ~ι:; add J2 recte. sed prima pagina νίχ peracta corrector studio laxavit neque plures contulit coniecturas. De codice J iam correcto descriptus est codex Musei Britannici Old Royal 16 D ΧΙ chartaceus saec. χνι (ίοη. 284r-286r). erroribus, qui iam ίη J exstiterant, ηοη raros addidit proprios, cum, quae ίη exemplari foedioribus litteris erant scripta, saepe male intellegeret (cf. W. Jaeger νοΙ νιιι ι, ρ. 37; G. Pasqua1i νοΙ νιιι 2, ρ. XLVI; Fr. Mίi11er νοΙ 111 ι, ρ. ΧΧΙΧ; ν. Woods Cal1aham νοΙ νιιι ι, ρ. 358). Codicem Athoum Iveron 330 saec. χνιιι (!) ex editione impressa descriptum esse uno loco collato apparet. 212, 19 ίη editione vulgata a1iquot verba

DE EDITIONIBUS IMPRESSIS

Contra Fornicarios orationem Graece primum edidit Jacobus Gretser S.J. cum Gentiani Herveti versione Latina Ingolstadii anno 1617. editio Gretseri continet primo loco Gregorii orationem De Pauperibus Et Beneficentia, altero Asterii Amaseni orationem Ιη Principium Ieiuniorum (ν. Mignei Patrologiae volumen XL,p. 351-390), tertio orationemGregorii Contra Fornicarios, quarum "prima ac tertia prodierunt ex Caesarea Viennensi bibliotheca", ut J. Gretser ipse dixit. textus editionum impressarum, cum ab uno codice Vindobonensi nobis servato mu1tis locis discrepet, quaeritur, ex quo codice Vindobonensi sumptus sit. eadem haec quaestio fuit ίη edendo tractatu De Instituto Christiano (cf. W. Jaeger νοΙ νιιι ι, ρ. 37). Jaeger arbitratus est textum vulgatum neque ex ipso codice Vindobonensi J 35 neque ex Old Royal 16 D ΧΙ de Vindobonensi J 35 descripto haustum esse, sed 1ibrum ex eodem Vindobonensi descriptum iam perditum editoris ίη manibus fuisse. sed, cum codex Vindobonensis perdifficilis esset lectu, fieri potuit, ut librarius, qui hanc orationem Gretseri ίη usum descripsit, aliquot locos male intel1egeret. causa igitur tota ίη dubio est. unam ex i11is lacunis a codice J olim ortis, quamquam verbis Graecis explevit (ρ. 212, 19), tamen eum a1ium codicem ηοη adhibuisse persuasum habeo, quod haec verba nul10 ίnνeήίuntur ίη libro manu scripto, sed ex versione Latina (de qua vide infra) iterum ίη Graecum versa esse videntur. Postero anno oratio Contra Fornicarios iterum impressa est Parisiis ίη appendice a J. Gretser ad

CONTRA FORNICARIOS

editioriem ΜόreΙΙίanam anni 1615 suffecta, emendata nunc ex Ρatήcίί Ιυηίί (= Patrick Young 1584-1652) codice, cuius lectiones, quibus differt ab editione Gretseriana, ίη editione vulgata inter uncos inclusae sunt. inter tot lectiones varias ex Ιυηίί codice collatas (atque ίη editione vulgata partem ηοη suo loco insertas) tres tantum sunt, quae ηοη textum ab omnibus codicibus servatum exhibeant: 211, 14 προς add Η et Old Royal; 212, 11-12 μόνων αΌθLς των συκοφαντουμένων Η] et Old Royal; 213, 20 καΙ ante του add Old Royal. Εχ his, praesertim cum codex Old Royal 16. D. ΧΙ unicus ex libris manu scriptis, qui ίη bibliothecis Britannicis servantur, orationem Gregorii Contra Fοrnίcaήοs contineat, concludere audeo eum olim Patricii Ιυηίί fuisse. editionem Morellianam alteram adhibuit Migneus ad imprimendum volumen XLVIPatrologiae Graecae. quae ίη fine orationis a codice J necnon ab editionibus Gretseri et Morelli omittuntur, supplevit ex codice Vaticano gr. 445 Laurentius Zaccagnius ίη Collectaneorum monumentorum veterum ecclesiae Graecae volumine primo ρ. 353 (a. 1698). supplementum a Zaccagnio collatum praeterea legitur ίη editionis Mignei volumine XL νι ρ. 1108-9. Versionem Latinam a Gentiano Herveto interprete confectam edidit Sebastianus Nivellius Parisiis anno 1573. iterum impressit versionem Herveti CI. Morellus ίη volumine primo editionis anni 1615, unde per Gretseri appendicem et editionem Morellianam alteram ίη Mignei Patrologiam pervenit. Hervetus interpres, quoniam exemplari codici Ρ cognato (Vaticano 445, ut suspicor) usus est, versionem a textu Graeco, quem J. Gretser ex codice Vindobonensi imprimendum curavit, longe diversam reddidit. Sub nomine J ohannis Chrysostomi hanc orationem una cum quattuor aliis Johannis, ut arbitratus est, homiliis prius ηοη editis publici iuris fecit Guilielmus

PRAEFATIO

Th. Becher cum sua ipsius versione Latina Lipsiae anno 1839 ex codice Dresdensi Α 66a. Migneus et textum et versionem Becheri impressit ίη Patrologiae Graecae volumine LXIV, Ρ.465-474. Post Tillemontium (Memoires ecclesiastiques t. ΙΧ, 1703, ρ. 744) de authenticitate huius orationis dubitabat Sebastianus Haidacher, Zeitschr. fiir kath. Theol. 38, 1914, ρ. 92-99, et infirmis argumentis nisus eam Nestorio ascripsit.

PRAEFATIO

ΙΝ

DIEM L;UMINUM

DE FAMILIA SEYΛ

S

Codex Vaticanus gr. 1907 chartaceus saec. ΧΙΙ-ΧΙΙΙ (S), de quo cf. supra ρ. 132, orationem Ιη Diem Luminum, vulgo Ιη Baptismum Chrjsti continet ίοΗ. 58Τ-59ν, Ε codex Vaticanus gr. 446 membranaceus saec. ΧΙΙ (Ε), quem descripsit W. J aeger νοΙ νιιι ι, ρ. 99, eam exhibet ίοΗ. 286ν-300ν. codex Messanensis UniverΥ sitatis gr. 15 membranaceus saec. ΧΙ (Υ) binjs columnis scriptus litteris minusculis scatet erroribus, quorum longe plurimi eius sunt ρτορτίί, innumerabilibusque insuper itacismis qui vocantur ita depravatus est, ut perdifficilis sit inteHectu; continet orationem Ιη Diem Luminum ίοΗ. Ι07ν-ΙΙ7Τ. coHationibus usus sum a sodali quodam Americano confectjs, quas, quod neque ipsum codicem neque tabeHas photographicas inspicere potui, ηοη examinavi. de codice Musei Britannici Old Α Royal 16 D Ι membranaceo saec. ΧΙΙ (Α), qui hanc orationem exhibet foH. 387ν-398ν, ab alijs iam complura dicta sunt (cf. imprimis W. Jaeger νοΙ νιιι ι, ρ. 99, 158; J. Ρ. Cavarnos νοΙ νιιι ι, ρ. 231; F. MίiHer νοΙ 111 ι, ρ. ΧΧΙΙΙ; Η. Langerbeck νοΙ νι, ρ. χχιν), quibus quod adiciam, ηοη habeo. Ηί quattuor codices quin ex eadem stirpe prodierint, nonnullis erroribus communibus ηοη neglectis dubitandum ηοη est. afferam exempli gratia: 222, 12 της γ~ς om SEY et Q, qui de Α descriptus est; 222, 12 σόμπασα SEY et Q; 223, 4 παραμένωμεν (-οσμεν Ε, -ομεν Α) SEYA; 227,18 οότος SEYA; 230, 24 γέγονεν om SEYA; 232,13 νοσς om SEYA; 233, 21 ε~ς om SEYA; 234, 248ε post σαφως add SEYA; 237, 21 βουλΎ)θεΙΎ) SEUA; 239,20 καΙ μετιΧ om SEYA; 241,10 σου: τοσ θεοσ SEYA. quana~ autem fuerit specie et forma et aetate exemplar,

143

de quo tota familia descendit, ex hoc genere errorum nequaquam reperiri potest. , Εχ stirpe codicum SEYΑ duo rami procreverunt, quorum alterum constituunt SE a1terum ΥΑ, utrique artioribus vinculis coniuncti. menda, quae SE communia exhibent, haec sunt: 221, 17 ν6με~α SE; 222, 16 ~μr;ν: ~μ~ς SE; 223, 18 καΙ om SE, 224, 18 άπιfσΎ)ς SE; 228, 3 έν6Ύ)σε SE; 230, 17 ά.πα~τεr;: ά.πιfγε~ SE; 232, 18 δ (ante πολύθεος): &ν SE; 237, Ι. έπo~κoσντoς: ένo~κoυντoς SE; 238, 2 δρωμένΎ)ς: έρρωμένΎ)ς SE; 241, Ι προσανα­ παόσε~ν SE. quorum ίη numero tria sunt (230, 17; 237, ι; 238, 2), quae, quamquam aliis exemplis manifestioribus comprobare ηοη possum, iam ίη exemplari litteris maiusculis scripto adfuisse dixerim. Totidem fere sunt errores, quibus Υ et Α coHigantur: 221,7 δ post οίκον add Υ et Α, ut ex Q apparet; 223, 20 8ε om ΥΑ; 225, 22-23 γΙνεταΙ τε (om Υ) κα1 λέγετα~ Υ Α; 229,20 ηνΙ post εΙκ6ν~ add ΥΑ; 230, 3 τ~ς post κo~ν~ς add ΥΑ; 230, 6 ύπο8εΙγμαη: παρενθ~κη (-ε~ Υ) ΥΑ; 231, 21 οΙ om Υ Α; 233, 7 δ ante βασ~λεύς add Υ Α; 233, 12 λέγω 8~ om ΥΑ; 233, 20 αυτων ΥΑ; 233, 21 έπερα~~θΎ)σαν ΥΑ; 234, 21 έναντ~6ΤΎ)τoς ante των transp Υ Α; 238, 26 ά.μεΙΨας ΥΑ; 239, 14 ύμ~ς ante ()πως add ΥΑ. de exemplari autem, a quo ΥΑ orti sunt, nihil ρτο certo dici posse singulis erroribus perpensis nemo negabit. Εχ his quattuor codicibus SEYΑ nonnulli alii profluxerunt, quos omnes ίη apparatu constituendo neglegere potui. ex S ad verbum fere descriptus est codex Ζ Vaticanus gr. 1433 saec. ΧΙΙΙ (Ζ), de quo plura ηοη sunt opus (cf. ρ. 132). Ιη Diem Luminum praebet fol1. Ath I50V-I57r.codex Atheniensjs gr. 2104 (olim Thessa2104 lonicensjs 35) chartaceus saec. χιν binis columnis nitidissime litteris min.usculis scriptus textum huius orationis ad litteram fere e codice Ε deprompsit. inter omnes errores, quos Ε proprios habet, nullus est, quin ab Ath servetur. paucos selectos hic ponam: 221, 8

144

ΙΝ

DIEM LUMINUM

EAth; 222, Ι τόν om EAth; 225, 6 τό ante add EAth; 227, 20 πως post Ύ~ om EAth; 233, Ι ε!να~ post τυπ~κως add EAth; 233, 4 θεΙcp: τελεΙcp EAth. de Λ descriptus est codex Taurinensis C Ι 11 chartaceus saec. χιν (ίοΙΙ 125r-129r), qui ίη hac editione siglo Q distingui solet (cf. J. Ρ. Cavarnos, νοΙ νιιι ι, ρ. 232). ex Q tres codices saec. χνι profluxerunt: Montepessulanus Universitatis 122 (ίοΗ. 128r-139r), Leidensis Gronovianus 12 (ex quo specimina tantum contuli), Vaticanus Ottobonianus 119 (ίοΙΙ 304r-313r). quos qui scripserunt alia quidem G1'egοrίί opera ex aliis exemplaribus descήΡserunt, sed textum huius orationis conquirentes omnes codice Q usi sunt. quam rem ut manifeste probem, unum locum eΧΡοne1'e satis mihi videtur: 223, 13 ίη codice Λ littera ο verbi ούσΙας maiore solito forma est scripta. qua de causa Q ούσΙας ίη θυσΙας commutavit, quamvis spiritus super υ perspicue ίη Λ scriptus esset. apographa autem codicis Q servant errorem, ex quo apparet scribas ηοη Λ sed solum Q ante oculos habuisse. hactenus de SEYΛ eorumque apographis. πρoτενΙσμασ~ν {)~ωρ

Q Montep 122 Leid Gron 12 Ott 119

DE FAMILIA

ΠΦGΙ

Codex Parisinus gr. 481 membranaceus saec. ΧΙ (Π) litteris minusculis binis columnis pro aetate perquam neglegenter a manu docta ut videtur scriptus hanc orationem praebet foH. 392r-397V. codex Ρa1'ίsίnus Φ gr. 582 membranaceus saec. ΧΙ (Φ) binis columnis, quarum quaeque 37 lineas capit (pagg. 12-14, 23-40), litteris minusculis nitidissime est scriptus. simili forma atque indole est codex Parisinus gr. 1199 membranaceus G saec. ΧΙ (G), qui orationem Ιη Diem Luminum foH. 1071'-123r continet. ad hos tres codices Parisinos accedit Ι codex Constantinopolitanus Panhagia 10 (olim, i.e. ad annum 1936 Chalcensis Kamariotissa 10) membranaceus saec. ΧΙΙ (1), quem Constantinopoli meum ίη usum

Π

PRAEFATIO

145

contulit Hilda Polack. codices familiae Π ΦG Ι eodem fere titulo ornati sunt (του έν άΎΙo~ς etc), sed ίη mendis communibus tam raro consentiunt, ut llico dubitet quispiam, constituant sui iuris familiam necne: 229, 19 εύψυχ6τερον ΠΦGΙ; 236, 22 ~~Ψ~σηΠΦGΙ; 238,2 έρωμένΎ)ς ΠΦGΙ. id parum esse videtur testimoniorum, sed saepius cum uno aut altero reliquarum familiarum teste eos consentire ex ipsa mantissa facile invenies neque negabis locos sufficere, quibus probetur~ codices ΠΦGΙ ex eodem fonte profluxisse (cf. etiam ρ. 149). Qui fons ίη duos rivulos dividitur. Π enim cum Φ et G cum Ι ηοη raro congruit. quae partes, quamquam ίη erroribus plerumque cum singulis aut pluribus aliarum stί1'Ρίum testibus consentiunt, tamen solae atque separatae respiciantur. quo pacto, ut opinor, exemplorum auctoritas ηοη imminuitur. L congruit cum Φ: 221, 17 ν6μα~α ΠΦ; 222, 8 τούτων ΠΦ; 222, 15 άπoρρΙπτε~ ΠΦ; 239, 9 καΙ: κατα ΠΦ. cum G consentit Ι: 223, 8 έΠ~ΚΎ)~Ιo~ς GI; 226, 15-16, ~~' έκεΙνΎ)ς έπ~τελέσα~ GI; 226, 23 ~ς άκούω om GI; 226, 23 καΙ - άημοτέρου om GI; 228, 12 καΙ ante Ύ~ add GI; 231, 13 νυμφεύσασθα~: μνΎ)στεύσασθα~ GI; 232, 10 Τcf) post έν add GI; 233, 19 Ύ~ν: Ύνωσ~ν GI; 236, 10 τόν alt om GI; 239, 12 μαθΎ)τας GI. ηοη nego quidem hanc viam ac rationem probandi ambiguam videri, at tamen pro certo dicere audeam et Π cum Φ et G cum Ι maiore quadam affinitate coniunctos esse, quam quae fortuito Ο1'ta sit. nam altera ex parte Π cum G bis tantum consentH (231, 16 έφε~στ~κε~; 241, 20 έκεΙνων), Π cum Ι numquam, Φ cum G bis (231, 26 συν~ων; 241, 9 έραντΙσας; Φ cum Ι numquam. De singulis familiae Π ΦG Ι codicibus nihil insuper investigari potest alicuius momenti nisi quanta fuerit pagina vel columna exemplaris, de quo G descriptus est. 235, ι enim ante ~μων scripsit et statim expunxit verbum προβαλλ6μενος, quod suo in loco est 234, 11. veri simillimum est igitur exempla1' omnia verba inde a 23-4,11 Gregorii Nysseni Opera.

ΙΧ

10

ΙΝ

Mich 44

Doch 69 Doch 78

DIEM LUMINUM

προβΙΧλλόμενος usque ad 235, ι ΙερουγΙιχς una vel pagina vel columna cepisse, scribam autem biseadem scripturum pagina vix incepta errorem intellexisse. Iam pauca de iis Iibris,quos, cum ex ipsis familiae ΠΦGΙ codicibus vel his cognatis descripti essent, omnes in apparatu constjtuendo negIexi. codex Universitatis Michiganensis gr. 44 saec. ΧΙ-ΧΙΙ mutilus est. nam oratjonis Ιη Diem Luminum tria folia interierunt, quorum duo ante folium quod nunc primum numeratur, tertium inter folia ι et 2 exciderunt. initio igitur textus usque ad 227, 12 (~~-)'Y)γ~σoμιx~ deest neque 229, 15 ~ε των ~όo usque ad 231, 23 σπεό~ω\l Ieguntur. expIixit haec oratio ίο!. 6ν, cuius ίη capite a manu vix recentiore quam jpsius codicis scribae scriptum est φόλλον ζ', unde apparet codicem antiquitus esse Iaceratum. codex binis columnis diligenter litteris minusculis est scriptus. ad Iitteram fere congruit cum G neque differt a1ter ab altero nisi rebus orthographicis modo G modo Mich itacismis depravatus, ut perdifficile sit diiudicatu, sintne fratres de eodem exempIari descripti an Mich ex G hauserit. illius generis menda pIerumque njhil vaIere ad recensendos codices nemo est, quin sciat. scrjbae enim interdum errore bis ilico eandem paginam de eodem exempIari describentes litteras ambiguas persaepe commutant, ut pIane desperes quantuIumcumque certi posse inveniri (cf. ρ. 164). Codices Athoi Docheiariou 69 (ίοlΙ. 103v-122r) et Dochejarjou 78 (ίοl!. 224v-236v) chartacei saec χιν vix alter ab altero discerni possunt. pIurimis vinculis colIigantur, quaE si afferre vellem, νίχ tota pagina capf'ret. Ioci, ίη quibus alter peccat, aIter textum genuinum servat, sunt rarissimi et pIerique ad res orthographicas pertinent. a Doch 69 differt Doch 78 recte: 231, 10 κιxτιxζευχθ~νιx~ Doch 69; 233, 16 πριχγμιχτΙς Doch 69; 234, 8 τ~ς om Doch 69; 234, 10 &ντεκιχτέστ'Υ) Doch 69; 234, 11 προβΙΧλόμενοςDοch 69; 235, 9 ό post γαρ add

PRAEFATIO

147

Doch 69; 235, 17 ~μων Doch 69; 239, 24 συλλ~σιx~ Doch 69. falso: 224, 3 πιxριx~ώσεως Doch, 78; 229, 12 γενώμεθΙΧ Doch 78; 234, 6 εΙ~ωλoλιxτρεΙιxς Doch 78. quis est, qui diiudicare audeat, descriptine sint ambo ex communi exempIari, an Doch 69 ex Doch 78 vel vice versa? constateos ex stirpe codici Ι cognata procrevisse neque ullam contra GI genuinam vel alicuius frugi variam Iectionem praebere. maxima ex parte consentiunt cum mendis codicis Ι, e quibus pauca referam: 223, 16 κιχΙ ό ρΙΨιχς κιxτιx~σχυνθη om Ι Dochh ; 223, 25 έπιχνορθων: &νελων IDochh; 225, 7 τη: τ~ IDochh; 225, 11 καΙ post ~~o add IDochh; 228, 7 ιχΙτΙιχν ante 8 add IDochh; 230, 2 τοδς τρεϊ:ς: ΙΧύτοδς πά.ντιχς IDochh. interdum autem contra Ι textum nondum depravatum conservant: 222,6 τοu Dochh recte: κιχΙ Ι; 222,9 κ&κεϊ:νος ΠΦG Dochh: έκεϊ:νος Ι; 223, 17 τ~ ηοη om Dochh: om Ι; 223, 23 έπε~σελθων Dochh recte: ύπε~σελθων Ι; 230, 23 ύπoμά.ζ~oν Dochh recte: ύπο μιχζον Ι; 235, 18 προσέλθετε Dochh recte: προσέλθιχτε Ι; 237, 14 ό πιxτ~ρ ηοη om Dochh: om Ι; 239, 15 ύμων Dochh recte: ~μων Ι; 239, 18 τοδς ηοη om Dochh: om Ι; 240, Ι πρότερον Dochh recte: ~εότερoν Ι; 240, 13 έγκοσμΙων Dochh recte: έγκωμΙων Ι; 240, 14 κιχΙ ηοη om Dochh: om Ι. fieri igitur ηοη potest, ut codices Docheiariou de Ι descriptos putes, quia formam textus antiquiorem quam Ι praebent. Esph Quibus adnumerandus est codex Athous Esphigmenou 76 76 chartaceus saec. XIV, cuius specimina tantum conferre potui (usque ad 228, 18). attamen satis perspicuum est eum persaepe cum Dochh congruere, imprimis cum contra Ι genuinam Iectionem conservant (cf. Iocos supra Iaudatos 222, 6; 222, 9; 223, 17; 223, 23). nimirum et omnes errores, qui codicibus Dochh et Ι communes sunt, in eo reperiuntur υηο tamen excepto: 223, 25 έπιχνορθων: &νελων IDochh έπιχνελθων Esph. suspicor eum hic suo Marte divinasse. Vindob Codex Vindobonensis theo!. gr. 279 chartaceus saec.

ΙΝ

PRAEFATIO

DIEM LUMINUM

potissimum sequatur, interdum cum memoria familiae ΠΦGΙ consentit: 222, 18 ~μέρας SEYΛ: ~μετέρας π(σ­ τεως ΠΦGΙR; 223, 8 πρά.γμασ~ SEYA: πρά.γμαη ΠΦGΙR; 232, 13 νους om SEYA: ηοη om ΠΦGΙR; 233, 21 εΙς om SEYA: ηοη om ΠΦGΙR; 234, 24 ae post σαφώς add SEYA~ ηοη add ΠΦGΙR. Iectiones sive familiae SEYA sive famHiae ΠΦGΙ, quibus ηοη est usus, neque super lineas neque ίη margine adnotavit. opere perfecto vel idem scriba vel eiusdem officinae a~ορθωτ~ς, quem nominamus, iterum perIegit codicem et, ut fieri solet, complures Iocos correxit, ea tamen ratione, ut ex sola familia ΠΦGΙ correcturas adderet: 222, 12 τ~ς γ~ς om SEY (Λ) R: ηοη om ΠΦGΙ add R2; 222, 12 σόμπασαν SEY (Λ) R: &πα.σα.ν ΠΦGΙR2; 226, 23 συκομορέα.ς om ΠΦGΙ eras (!)R2; 229, 19 έμψυχ6τερον SEYAR: εόψυ­ χ6τερον ΠΦGΙR2; 239, 20 κα.Ι μετα om SEYAR: ηοη om ΠΦGΙ add R2; 241, ιό του θεου SEYAR: σου ΠΦGΙ per ras R2; operae pretium est animadvertere codicem R numquam nisi fortuito singulos aut binos codices familiae Π ΦG Ι seqm, sed semper integram familiam. qua de causa mihi probatum esse videtur primum et scribam et correctorem exempIari, de quo ΠΦGΙ derivati sunt, vel quod ei simillimum erat, usos esse, deinde id exempIar perveterem statum textus praebuisse, postremo Π ΦG Ι re vera ex eadem memoriae stirpe procrevisse, quod supra (ρ. 145) nondum satis confirmatum erat.

theol XIV, 'ex quo specimina tantum ante oculos habui (ίοlΙ. 279 Ir-6r), unus est e grege librorum manuscriptorum, quos Augerius Busbequius ille ex terris sub oriente sitis Vindobonam pertuIit. folio Ir inscriptum est "Augerius de Busbecke comparavit Constantinopoli ηο. 164". praeter hunc numerum alii duo ίη eodem ίοlίο inveniuntur: "Theol. Graec. Ms. 111" et "no. CCLXXIX Β", qui recentissimus est. codex est negIegentissime scriptus verbis singulis vel binis aut iteratis aut omissis aut postea insertis et scatet erroribus. iisdem mendis atque GI depravatus est, sed neque G neque Ι solum sequitur, ίη quantum ex brevibus speciminibus cognoscere potui. Stemma familiae Π ΦG Ι : fons communis π

Φ

G

DE RECENSIONE

R

ι

Mich 44 Vind Doch 279 69 ΙΝ

CODICE R

Doch Esph 78 76 ΙΝΥΕΝΤΑ

Codex Marcianus Venetus gr. 56 membranaceus saec. (R) post complures homilias Basilii uItimis foliis (348r-355r) continet Gregorii orationem Ιη Diem Luminum. binis columnis diligenter est scriptus Iitteris minusculis. de aetate et de operibus, quae ίη R inveniuntur, Carolus Henricus Bender qui codicem Venetiis inspexit, certiorem me fecit; orationem Gregorii ex tabellis photographicis contuli. primo obtutu perspicies duos fontes ab homine mediocriter docto ίη unurn confusos esse. textus igitur cum familiam SEYA

149

ΧΙ

DE FAMILIA Κ

Codex Marcianus Venetus gr. 67 membranaceus saec (Κ) hanc orationem exhibet foll. 3Ir-37v. mirae cuidam fortunae attribueres, quod nullis fere mendis corruptus est, nisi appareret eum ex recensione a viro docto Byzantino confecta provenisse (cf. W. ]aeger, νοl. ΥΙΙΙ ι, ρ. 113). codex Mediolanensis Ambrosianus C 135 ίηί. membranaceus saec ΧΙ (Μ), qui orationem ΧΙ

Μ

ΚΜΟ

150

ΙΝ

DIEM LUMINUM

Ιη Diem Luniinum continet foll. 6Ir-74Y, descriptus est a W. Jaeger, νοΙ νιιι ι, ρ. 21 sqq. ad hos duos accedit α codex Monacensis gr. 370 membranaceus saec. Χ (foll. 55r-69r), quem siglo α distingu~re solemus. quomodo cum Κ coniunctus esset, fusius demonstravit W. J aeger νοΙ νιιι ι, ρ. 115. rarissima cum sint menda codicis Κ, nimirum et vincula, quibus ΚΜα colligantur, rarissima sunt. Κ et α eodem titulo sunt ornati (ex Μ tituli excisi sunt) , Κ Μ α eandem subscriptionem (εΙς το &γLον βάπτισμα) proferunt. Μ et α artioribus vinculis coniuncti sunt quam uterque cum Κ. testimonia rogo ut ex apparatu critico sumas, ne nimium praefando spatium impendam. restat autem, ut nonulla de correcturis a manu recentiore ίη codice Μ suffectis (Μ2) adiciam iis, quae scripserunt W. J aeger νοΙ νιιι ι, ρ. 24 et ν. Woods Callahan νοΙ νιιι ι, ρ. 364. cum ίη libro De Instituto Christiano variae lectiones, quibus Μ correctus est, ex S, ίη Vita Macrinae ex fonte nobis incognito (dubitaverim, an ex coniectura) sumptae sint, hic quidem nullum est dubium, quin vir doctus ad corrigendum Μ codice Κ usus sit: 222, 4 άθρόως Μ alii recte: άθρόους ΚΜ2; 222, 6 τοα Χριστοα om Μα: ante 7 έκ­ κλ'Υ)σΙαν tranp Κ eodem 10co add Μ2; 227, 28 άπόρου Μ cett recte: άπεΙρου SKM2; 238, 22 έμέρισε Μ cett recte: μερΙσας γΑ ΚΜ2 etc. quod si ηοη ex diversis fontibus solum correctus est Μ, sed etiam diversis temporibus (cf. paul0 infra), apparet eum librum optime aestimatum esse, quem qui possidebant, undique optimis exemplaribus petitis nitebantur, ut meliorem redderent. Iam pauca de familiae ΚΜα apographis, quae omnia W ex apparatu critico removi, dicenda sunt: codex Vindobonensis theoΙ gr. 42 membranaceus saec. ΧΙΙ (W), cuius specimina (foll. I06r-IIIr = usque ad ρ. 237, 7) contu1i. W. Jaeger νοΙ νιιι ι, ρ. 25 affirmat singulas paginas per totum codicem 36 lineas capere; 1icet erraverit typotheta, paginae, quas inspexi, singulae 37

PRAEFATIΟ

Μοη

107

Par 503

Par 585 Par 586

151

lineis exaratae sunt. ceterum de W certior fies a W. Jaeger νοΙ νιιι ι ρ. 25.108 et a ν. Woods Callahan νοΙ νιιι ι, ρ. 355 sqq. oratio Ιη Diem Luminum descripta est de Ambrosiano Μ iam correcto ( liber De Inst. Chr. de Μ nondum correcto; cf. νοΙ νιιι ι, ρ. 26): 227, 28 άπόρου recte Μ: άπεΙρου SKM2W; 228, 8 συντι­ θέμενος om Μ add ίη mg Μ2 scr ίη mg W. reliquis ίη 10cis, quibus W consentit cum ΚΜ2, forsitan quaerendum est, num ex ipso Κ sumptus sit, sedcum numquam errores codicis Κ proprios sequatur, eum de solo Μ correcto descriptum esse putamus. De Monacensi gr. 107 chartaceo saec. χνι ηοη habeo quod addam iis, quae Jaeger νοl' νιιι ι, ρ. 116 de ratione, qua Μοη 107 cum α coniunctus esset, disseruit. cum ίη codice α folia, quae orationem Ιη Diem Luminum tradunt, integra conservata sint, Monacensem 107, qui ex α plane descriptus est, neglegere possumus. praeterea ad α redeunt tres codices Parisini. codex Parisinus gr. 503 chartaceus saec. χιν, ex quo specimina contuli, singula opera Gregorii ex diversis exemplaribus sumpsit (cf. ρ. 168 sq. 188). ίη hac oratione tradenda maxime congruit cum α: 222, Ι βουλεύομαι: βούλομαι Μ (corr M2)OPar503; 222, 6 τοα Χριστοα om Μ (add Μ2) OPar503; 223, 12 Χριστος: ώς OPar503 (Par503 ίη mg γρ. χριστος man a1t); 225, 16 έπικοσμοuσL: έπoικo~oμoασι γΜ (corr M2)OPar503; 226, 16 τοα ante λόγου add OPar503. codices Parisinum gr. 585 chartaceum saec. χνι et Parisinum gr. 586 chartaceum et ipsum saec. χνι descήΡsίt W. Jaeger νοΙ νιιι ι, ρ. 117 sqq. ex utroque specimina contuli. exemplis, quibus demonstrem, utrumque ex α textum hausisse, paucis tantum opus est: 223, 12 Χριστος: ώς OParr; 226, 16 τοα ante λόγου add OParr; 229, 11 τ~ ante πατρΙ add OParr; 231, 6 δ~ρευ­ σαμέν'Υ): άρυσαμέν'Υ) OParr; 233, 7 εό'Υ)γγελΙζετο: εό'Υ)γγε­ λΙσατο OParr; 233, 20 καΙ κατευθύνοντος om OParr. Parisini 586 lectiones variae et lineae, quibus textus

ΙΝ

paragraphos dividitur, dignae sunt, quae memorentur. W. Jaeger (νοΙ νιιι ι, ρ. 118) suspicatus est, quod paragraphicum clausulis sententiarum interpunctis editionum impressarum ηοη congruerent, virum doctum aliquando editionem praeparavisse eademque de causa varias lectiones aliunde petitas ίη margine adscripsisse. si quid ex foliis, quae hanc orationem tradunt,. concludi potest, nihilo minus apparet et signa et varias lectiones ex editione impressa Morelliana prima translatas esse. qui codicem possedit neque librum impressum emere voluit, eadem ratione atque νίτί docti, qui saeculis ante vixerant, exemplari altero (nunc quidem editione impressa) adhibito librum suum, ut arbitratus est, commodiorem et meliorem reddidit. Eiusdem originis atque codices Parisini est codex Matritensis BibΙ nac. 4864 chartaceus saec. XVI, de quo egit W. Jaeger νοΙ νιιι ι, ρ.' 120. orationem Ιη Diem Luminum continet foll. 40r-48r. omnia menda codicis Ο servat et insuper innumerabilibus scribae erroribus ita est depravatus, ut aegre intellegi possit. Codex Vaticanus Urbinas 9 chartaceus saec. XVII, ex quo specimina contuli et codex Atheniensis gr. 378 chartaceus anno 1712 Ioanninis scriptus, quem meum ίη usum Athenis inspexit Hilda Polack, praeter menda codicis Ο complures editionis vulgatae errores exhibent. cum autem ηοη iam dubium sit, quin codices Urbinates 9-13 ex editione Morelliana descripti sint (cf. ρ. 190), mihi persuasum habeo et Ath 378 ex libro impresso descriptum esse, ηοη autem ex editione Parisina, sed ex editione principe anno 1587 Augustae Vindelicorum a D. Hoeschel curata. Ath 378 enim titulo eodem ornatus est atque editio Augustana: εtς το &γιον βάπτισμα. Duos codices recentissimos ίη monasteriis Graecis conservatos inspicere nequivi. codices Lesboum Leimonos 87 saec. χνι et Athoum Iveron 669 saec. XVIII. arbitror eos vel ex familiis nobis bene cognitis vel ex ίη

Matr 4864

Urb 9 Ath 378

DIEM LUMINUM

PRAEFATIO

153

libris impressis descriptos ess.e neque huic editioni detrimento esse, quod eorum varias lectiones ηοη investigaνί. praeterea Oxoniis ίη bibliotheca Bodleiana codex Casaub. Adv .. 11 saec. XVI, quem ηοη inspexi, fragmentum huius orationis continet. codex Athous Panteleemonos 196 saec. χνιι alterius cuiusdam orationem Gregorio subditam continet. DE EDITIONIBUS.IMPRESSIS

Graece orationem Ιη Diem Luminum Ρήmum edidit David Hoeschel Augustae Vindelicorum anno 1587. codex ei praesto erat, qui nisi est ipse codex Ο, cum Monacensi Ο artissime cognatus est, quod υηο loco collato probatum habeo: 223, 13 ρτο Χριστος Ο scripserat ώς. manus altera, ut errorem corrigeret, compendio suprascripsit Xc. editio Augustana praebet Χριστος ώς, quod ίη ηυΙΙο codice praeter Ο invenitur. Fronto Ducaeus, cum editionem Morellianam primam anni 1615 praepararet, textum Graecum a Davide Hoeschel editum nonnullis locis e codice, quem tunc Federicus Morellus possedit, correxit et imprimis titulum commutavit, ut ipse dixit ίη annotationibus, quae nunc et ίη volumine XL νι ρ. 1203 Mignei Patrologiae Graecae leguntur. quaeritur, qui fuerit codex ille Morelli, qui praeter editionem Augustanam Frontonis ίη manibus fuit. ex annotationibus Frontonis Ducaei colligi potest, eum maxime cum codice Λ et cum codice Q ex Λ descripto coniunctum esse: 223, 9 έν εύωχ(αις invenit ίη codice Morelli, quod et Υ Λ conservant; 225, 22-23 solus Λ (et proles eius) conservat γ(νετα( τε καΙ λέγεται, quod ίη codice Morelli legit Ducaeus; 240, 5 σεφομάσΤ"fJ Q et codex Morelli praebent. quo fit ut ηοη iam dubium sit, quin codex Morelli ex codice Q procreverit. eum nunc Montepessulanum nuncupari infra (ρ. 176) demonstrare conatus sum. de codice Canteri, cuius lectiones praeterea Frontoni suppeditabant, cf.

154

ΙΝ

DIEM LUMINUM

quae αιχί ίη' praefatione orationis De Tridui Spatio 176. Versione Latina . Laurentii Sifani anno 1562 Basileae impressa usus est Sebastianus Nivellius, cum anno 1573 Parisiis compluria opera Gregorii Latine ederet. codex Graecus, quem ίη oratione Ιη Diem Luminum et ίη oratione Ιη Sanctum Pascha vertenda Sifanus adhibuit, ad familiam ΚΜΟ pertinet, sed cum eius familiae Iibri manu scripti, ut supra ρ. 150 dixi, parum differant, codicem Sifani certe reperire ηοη possum. Editionem Davidis Hoeschel et versionem Laurentii Sifani coniunxit Fronto, cum Gregorii opera anno 1615 Ρaήsίίs apud CIaudium Morellum ederet. editionem alteram Morellianam anno 1638 J. Ρ. Migne ίη PatroIogiae Graecae volumen XLνι recepit Parisiis anno 1858. versionem Gallicam confecit Federicus Morellus ex suo codice, ut videtur, anno 1606. ρ.

ΙΝ

(vulgo

Ιη

SANCTUM PASCHA

Christi resurrectionem oratio

ΙΙ!)

Memoria orationis Ιη Sanctum Pascha duabus codicum familiis traditur, quae ηοη raro quidem sed haud multum inter se differunt. DE FAMILIA SBDF

S

Codicis Vaticani gr. 1907 chartacei saec. ΧΙΙ (S) folia 201V-204v, quibus oratio Ιη S.P. continetur, rara fortuna integra conservata sunt neque sunt respicienda eius Β apographa. codex Oxoniensis Bodleianus Baroccianus 199 membranaceus saec. Χ (Β) binis columnis, quarum unaquaeque capit 36 lineas, diligentissime Iitteris minusculis est scriptus. hanc orationem exhibet foll. 157r-167r. eiusdem fere formae et vetustatis est codex Hierosolymitanus Patriarchicus 6 membranaceus saec. D IXjX (D), cuius folia 60v-67v nostram orationem tradunt. agmen cIaudat codex Parisinus Cojslinianus F 107 membranaceus saec. ΧΙ, quem sigIo F distinximus (ίοlΙ. 68v-80v). inter aIiorum opera praeter orationes Gregorii Ιη Christi resurrectionem Ι, 11, 111, ν, quae vulgo numerantur, homilias Ιη Ascensionem Christi et Ιη Pentecosten tradit binis columnis exaratus litteris minuscuIjs. Compluribus variis Iectionibus communibus codices huius familiae artissime coniuncti sunt: 245, 14 τυγxά.νε~ om SBDF; 246, 4-5 πρoσ8~α;λ~γετα;~: 8~α;λ~γετα;~ SBDF; 246, 8 άνα;μφ~σβ~τως post θ~oς add SBDF; 246, 25 όποσYjμα;Ινη: όποσYjμ~νη SBDF; 246, 25 τι'j} πλ~θε~ post συντεΙνα;ντες add SBDF; 247, 4 πά.λ~ν ante συντεΙνα;ντες transp SBDF; 247, 16 ~ς: δς SBDF; 247, 24 8~πoυ: 8~ SBDF; 248, 4 πως γά.ρ, δς παν το μ~λλoν προ τ~ς πεΙρα;ς έβ6α; post εόρων add SBDF; 248, 8 τα;ρα;x~ν: άρx~ν SBDF;

ΙΝ

PRAEFATIO

SANCTUM PASCHA

248, 8 'του Ίσρα.~λ: των Ίοuaα.Ιων SBDF; 248, 14 χά.ρ~ν: SBDF; 248, 27 τί}> om SBDF; 249, 4 &πα.σα.ν: πασα.ν SBDF et huiusce modi Iectiones Ρ ermultae, quarum ίη numero nulla est, qua certiores fiamus de forma atque scriptura exempIaris, de quo tota familia descripta est. hoc tamen ut ρτο certo habeas, rogo, pIerasque varias Iectiones ηοη scribarum erroribus ortas esse, sed virum doctum hic illic vel glossemate addendo vel verbo inusitato permutando suum ίη usum textum meIiorem reddidisse neque varias Iectiones, quas ίη textum introduxit, ex memoria nobis ηοη iam servata carpsisse sed passim suo Marte coniecisse. editionem igitur, ηοη recensionem confecit. Editionem quoque νίτί docti fuisse arbitror id exempIar, de quo descripti sunt SB .. νίτ ille rarius quidem, sed eodem modo atque is, qui exempIar totius familiae ad suum iudicium accomodavit, textum receptum corrupit: 246, 9 βλά.σφΊ)μον: &π~στoν SB; 248, 10 aΎjμον: λα.Ον SB; 261, 15 όξέως: ευθέως SB; 263, 5 περ~εστωτα.ς: πα.ρελθόντα.ς SB; 264, 29 Πα.Uλοu: του άποστόλοu SB; 268, 15 λuπ~σε~εν: άμα.uρώσε~εν (-α.~εν Β) SB. accedunt multa menda (quae velim ex mantissa critica sumas), de quibus dubites, sintne ex errore orta an ex industria. D et F inter se ηοη coniuncti sunt nisi quod ex communi fonte SBDF profluxerunt. F mihi dignus videtur, qui diffusius memoretur, cum quamvis pIerumque ηοη aIiter atque SBD errores totius stirpis communes servet, aIiquot tamen Iocis una cum codicibus alterius familiae Iectionem genuinam tradat, uno Ioco unicus testis sit (261, 9 τη σκέπη F: τΎjς έπι cett ν). sed ηοη modo his quattuor Iocis recte familiam ΔΜΚΟ sequitur:' 268, 2 βα.ρuνόμενον: βα.ροόμενον SBD; 268, 12 aικα.~α.~: aικα.~ κα.ι SBD; 269, 29 α.υτΟν τον κεΚΤΊ)μένον SBD; 269, 29 ποτε om SBD, sed interdum etiam falso: 245, 8 σuνερα.ν~ζόμε­ νo~: έρα.ν~ζόμενo~ F ΔΚΟ; 260, 14 πρoά.Ύε~: πρoσά.Ύε~ FΔΜΚΟ; 262, 5 έρπuστ~κ~ν: έΡΠΊ)στtκ~ν FΔΜΚΟ;

262, 22

266, 14 μ~τε: μ~ qua de causa forsitandivinaveriξi scribam aut ipsius codicis F aut illius eχemΡΙaήs, ex quo F profluxit, memoria stirpis ΔΜΚΟ usum esse. cave praemature iudices! mira enim ratione Ioci, quibus F cum ΔΜΚΟ consentit, rarissimi sunt a principio, oratione autem provecta numerosiores fiunt, cum scribae, quos memorias duarum stirpium contaminavisse scimus, a principio intentiores, deinde autem dissolutiores esse soliti sint; mihi quidem videtur SBD ad exempIar de hyparchetypo SBDF descriptum, F autem recta via ad ipsum hyparchetypum redire. ubicumque F cum hyparchetypo ΔΜΚΟ consentit, eum fortuito congruere arbitror. Iam breviter agemus de huiusce stirpis Iibris, quos ex apparatu critico secIusi. codex Musei Britannici Burneianus 52 saec. ΧΙΙΙ ab eadem manu, ut videtur, qua Vaticanus gr. 1433 descriptus est de S, cuius alteram Gregorii operum partem continet (cf. W. Jaeger νοΙ 11 ρ. XL, F. Mίiller νοΙ 111 1 ρ. XLVIII, Η. Langerbeck νοΙ νι ρ. ΧΧΙ). orationem Ιη Sanctum Pascha exhibet foll. 73ν-82ν. codex Hierosolymitanus Saba 1 membranaceus saec. Χ mutilus est. parvam textus partem servat (ab initio usque ad ρ. 249, 25 όμου κα.ι et ρ. 255, 9 χρόα.ν - 256, 18 πά.λ~ν). praeter totius stirpis SBDF menda nonnullos errores codicis D proprios sequitur. apparet D et Saba 1 ad communem fontem redire. ab his ηοη multum differt codex Athous PanteIeemonos 300 saec. XV,' ex quo orationis Ιη Sanctum Pascha quartam partem circiter contuli. interdum consentit cum codice D, sed raro, ut et ipse de exempIari codicum D et Saba 1 derivatus esse videatur. codex Parisinus gr. 771 saec. XIV, qui hanc homiliam continet ίοlΙ 193ν-2Ο3Τ, et ipse testis est familiae SBDF, quem, quamquam neque SB neque D neque F sequitur, ηοη ίη apparatum. criticum recepi, άλλo~ώσε~ς: άλλoΙωσ~ς FΔΜΚΟ;

FΔΜΚΟ.

Ύνωσ~ν

Burn 52

Saba 1

Pant 300 Par 771

157

ΙΝ

PRAEFATIO

SANCTUM PASCHA

cum neque rectam neque probabilem ullam lectionem contra communis stirpis memοήam praebeat. DE FAMILIA

Δ

Μ Κ

Ο

Δ;

έιχuτου: έιχuτον ΔΜΚΟ;

W . Μοη

107 (= ο) Par 585 Matr 4864 Urb10

249, 8

~

om

249, 5

σuνιχχθε'i:σιχν:

om ΔΜΚΟ; 249, 25 σuν'Υ)μμένον: σuν'Υ)γμένον Δ'ΜΚΟ etc. Restat, ut breviter agam de codicibus descriptis, quos omnes ίη apparatu constituendo neglexi. de Ambrosiano Μ integro neque a manu recentiore correcto (cf. ρ. 150) descriptus est codex Vindobonensis theol. gr. 42 saec. ΧΙΙ, (W) cuius specimina contuIi. ad verbum de Ο descriptus est codex Monacensis gr. 107 saec. χνι (cf. ρ. 151), quem adhibui eo loco, quo Ο uno folio amisso mutilus est, sigIoque ο eum distinxi. a1teri duo codices hic sunt commemorandi, quorum fontem esse Ο iam satis est demonstratum: codex Parisinus gr. 585 saec. χνι (cf. ρ. 151) et codex Matritensis Bibl. nac. 4864 saec. χνι (cf. ρ. 152). nullius est pretii codex Vaticanus Urbinas gr. 10 saec. XVII, cum de editione impressa sit descriptus (cf. ρ. 152; 190). σuγχuθε'i:σιχν ΔΜΚΟ;

ΔΜΚΟ

Codex Parisinus gr. 1175 membranaceus saec. ΧΙ (Δ) litteris minusculis incomptius exaratus est eiusque singulae lineae magnitudine multum differunt. tituli autlitterae initiales ηοη modo ηοη rubro colore exornatae sunt, sed etiam ad depingendas litteras initiales minusculis usus est scriba, quem aut ipsum doctum fuisse aut virorum doctorum ίη usum exemplar descripsisse verisimile est. exhibet Δ hanc orationem foll. 115br-126r. de reliquis huius stirpis codicibus ηοη est, cur verba faciam, cum de singulis iam satis dictum sit. sufficiet, si plane enumerabo: codex Mediolanensis Ambrosianus C 135 ίηί. membranaceus saec. ΧΙ (Μ) orationem Ιη Sanctum Pascha continet ίοΠ. 162r-175bv, codex Venetus Marcianus gr. 67 membranaceus saec. ΧΙ (Κ) eam exhibet ίοΠ. 85v-94r. recentiore saeculo codex Μ correctus est ab homine ηοη indocto, qui ad corrigendum codicem partem suo ingenio partem exemplari quodam familiae SBDF usus est. qua de re ex ipsa mantissa critica certior fies. codex Monacensis gr. 370 membranaceus saec. Χ (Ο), qui ίοΠ. 155r-171r nostram orationem tradit, inter folia 155 et 156 uno folio orbatus est (ρ. 246,16 άλ'Υ)θως-248, 7 OύρlΧνων). scripsit ίη margine manus recentior: λεΙπε~ σελις μΙIχ. bona autem fortuna codex Monacensis 107 iam ante descriptus erat, quam foIium ex ilIo excidit, ut Iacuna ηοη sit damno. qua de causa apographon substitui ίη locum codicis Ο. Menda, quibus tota familia continetur, totidem fere sunt, quot familiae SBDF, sed genere longe diversi. ηοη enim vir doctus ex industria textum receptum mutavit, sed scriba erravit; pIerumque singula verba imprimis articuIos veI singuIas aut pIures Iitteras omisit: 245, 6 οrκοθεν om ΔΚΟ; 246, 22 ~~κIΧΙIΧ~ς: ~ΙκlΧ~ς ΜΚο ~~νlΧϊς

248, 23

159

DE RECENSIONE

ΔΜΚΟ;

249, 9

ό

ΜΙΧΤΑ

Ath Codex Atheniensis gr. 2083 saec. ΧΙΙ (foll. 214r-225v) 2083 vetustissimus est quattuor codicum, qui formam textus ex memoria duarum familiarum mixtam tradunt. quo ex Par Ath. 2083 descriptum esse codicem Parisinum graecum 772 772 saec. χν ex erroribus communibus apparet: 248, 26 θεος om AthPar; 251, 15 κρlΧτων om AthPar; 253, 20-21 εΙς το ε!νlΧ~ om AthPar; 261, 9 τέρψεως ante έπIΧγIΧλλ6μενoς add AthPar; 265, 18 κlΧι το φρ~κω~ε.ς χάσμlΧ om AthPar. cum his duobus artissime coniunctus est codex OxonienLinc sis LincoIn G Ι saec. XIV. quos modo commemoravi G Ι codices pIerumque cum famiIia ΔΜΚΟ consentiunt, lacunas tamen, quibus familia ΔΜΚΟ depravatur, materia ex familia SBDF sumpta integrant (textus circiter dimidium contuli): 245, 6 o'~κoθεν om ΔΚΟ add rec mix; 248, 5 πως - έβ61χ ηοη add ΔΜΚΟ add faIso (!) tec mix; 249, 5 κlΧι πlΧνΤOς άμελ~σlΧσlΧν om ΔΜΚΟ add rec mix; 249, 8 ~ om ΔΜΚΟ add rec mix; 249, 9 ό om

160

ΙΝ

SANCTUM PASCHA

ΔΜΚΟ add rec ιηίΧ; 252, 13 ΚLvούμεvοv om et verba vicina corruperunt ΔΜΚΟ genuinam lectionem restituit rec mix; 252, 20 ~. om ΔΜΚΟ add rec mix; 253, 22 8ε om ΔΚΜΟ add rec mix. quin etiam verba a stirpe ΔΜΚΟ recte tradita ad exemplum familiae SBDF interdum commutavit recensio mixta: 248, 8 του 'Iσρα~λ recte ΔΜΚΟ: των 'Ιου8αΙων SBDF rec mix; 251, 28 ~φάVLσεv recte ΔΜΚΟ: κατεaαπάVYjσεv SBDF rec mix. qua ratione vir quidam doctus duos fontes memoriae ίη unum confuderit, nunc perspicuum est. quaeritur autem, habueritne, cum librum scriberet, duo exemplaria ante oculos an codicem iam antea scriptum correxerit aut varias lectiones ίη margine addiderit. correctorem eum fuisse arbitror, quod codex Parisinus Par gr. 503 saec. χιν (de quo cf. ρ. 151) lectionum ex 503 familia SBDF conquisitarum alias assumpsit alias sprevit (usus est lectionibus familiae SBDF 249,5; 252, 13; 253, 22; 251, 28). eligere ei licuisse constat inter textum familiae ΔΜΚΟ et varias recensionis mixtae lectiones ex familia SBDF sumptas. omnes autem recensionis mixtae codices, cum praeter memoriam nobis bene cognitam nihil alicuius pretii exhibeant, ex apparatu critico dimisi.

DE EXEMPLARI PRIORUM TEMPORUM UNICO

Errores omnium codicum communes singulatim pertractans probare conabor plerosque ηοη ipsius auctoris vel potius tachygraphi vitio (de hoc genere nlendorum cf. Η. Langerbeck νοΙ- νι ρ. LXVII sqq), sed scribae vel scribarum recentiorum ortos esse. 247, 6 τεσσάρων delevi: nota Δ' a librario nescio qua de causa ίη margine scripta ίη textum recepta est. an rubricator quidam litteram initialem iterum falso loco exaravit? 247, 8 τ~ν ante i8Ιαv addidi articulo ante 'ί8Lος a Gregorio numquam omisso. 249, 5 t πράγματος: ~σματoς fortasse scribendum (χορου coniecit J aeger); verba syllabis

PRAEFATIO

161

-ματος finita saepe ίη πράγματος vocem usitatam depravantur. 254, 8 ο{)ς scripsi (et ~μας delevi): ,8ς cett om S. littera initialis Υ vel a rubricatore ηοη scripta est vel evanuit. cum ά.vακαLvΙσαL obiecto privatum esset, librarius addidit ~μας, ut sententiam restitueret. S vidit corruptelam neque scripsit pronomen 8ς, quod, cum referendum esset ad ΠYIγ~, imaginem deleret. 258,4 ό ante ούρανος add Langerbeck per haplographiam omissum. 259, 19 ού σπεΙρεLς ex Ι Cor 15, 36 addidi, quoniam sequentia ad hanc ipsam versus biblici partem spectant. 259, 23 ~μων scripsi: αύτον F αύτου Μ2 αύτων cett. suspicor super ~μων scriptum esse αύτων scil ~μων αύτων (sic fortasse scribendum), scribam autem verbi ~μων ίη loco tantum αύτων scripsisse, cum Gregorius de nostra ipsorum generatione ac resurrectione loqueretur; viderunt mendum FM2v, quorum suo quisque Marte coniecit. quattuor quae sequuntur menda, eiusdem sunt generis. 261, 9 τη σκέπη F (viditne ίη exemplari litteram Κ an ex 261, ι coniecit?): τ~ς έπt cett ν littera initiali Κ ηοη scripta. 263, 27 τοίς S scil ex coniectura: οίς cett v littera Τ omissa. 264, 29 ταυτα scripsi: vidit corruptelam et coniecit αύτους S αύτa cett ν littera Τ omissa. 266, 28 κα.ν τoύτcμ Μ 2 Ο2 (ex coni?): κ&ν ο{)τω codd ν iterum ιitter;:ι Τ omissa. 267, 9 ΚΟLvωv 6ντων των: ΚΟLvωvοv των codd ex haplographia. 267, 20 έπεLσφέροuσLV corr J aeger: έπεLσφέοuσLV codd ν aut Ρ aut Φ littera initiali ηοη scripta. 267, 21 post XIΧxa aliquid excidisse apparet. estne interempta tota linea? quot litteras singulae lineae huius aevi exemplarium ceperint, investigari studuit Η. Langerbeck νοΙ νι ρ. χχνιι sqq (cf. infra ρ. 186 sq). itaque, quae Jaeger coniecit, valde probanda sunt. Versu biblico ρ. 259, 19 excepto errores eiusdem sunt generis atque qui exemplari litteris initialibus ornato binis colulnnis, quarum unaquaeque linea cepit circa viginti litteras, ηοη accuratissime descripto oriri solent. Gregorii Nysseni Opera.

ΙΧ

11

162

ΙΝ

SANCTUM PASCHA

talibus opera· Gregorii libris saeculis νιι jVIII tradita esse demonstravit Η. Langerbeck νοΙ VI, ρ. χνιι sqq (cf. etiam infra ρ. 186 sq). DE EDITIONIBUS IMPRESSIS

Nullam huius orationis inveni editionem Graecam, quae ante Morellianam anni 1615 impressa esset. Fronto Ducaeus igitur editionem principem praeparavisse videtur aut ex codice Ο aut ex libro codici Ο artissime cognato. textus vulgatus enim maxime congruit cum codice Ο. adiunxit Fronto versionem Latinam Laurentii Sifani primum Basileae anno 1562 editam atque iterum Parisiis apud Sebastianum Nivellium anno 1573 impressam. ex editione altera Morelliana anni 1638 et textum Graecum et versionem Latinam J. Ρ. Migne anno 1858, cum volumen XLνι Patrologiae Graecae edendum curaret, assumpsit. de versione Latina L. Sifani cf. ρ. 163 sq.

DE TRIDUI INTER MORTEM ΕΤ RESURRECTIONEM DOMINI NOSTRI IESU CHRISTI SPATIO (vulgo: Ιη Christi Resurrectionem oratio 1) DE CLASSE

Α

(SEXTDUF)

Quibus ίη unum cogantur codices SEXTDUF, quamquam omnino paene desunt errores, tamen omnes ex eodem fonte vel potius ex iisdemfontibus profluxisse, quoad argumenta suppeditant, demonstrare conabor. sed prius singuli mihi describendi sunt, quam de familiis fusius disseram. S Codicem Vaticanum gr. 1907 chartaceum saec. ΧΙΙ (S) nemo est, qui tot Gregorii operum voluminibus adhuc editis ηοη noverit (cf. ρ. 132). hanc homiliam exhibet foliis 71v-74r. Ε Codex Vaticanus gr. 446 membranaceus saec. ΧΙΙ (Ε) et ipse satis iam descriptus est (cf. ρ. 142). De Tridui Spatio orationem continet foliis 171r-190v. Χ Codex Parisinus gr. 1173 membranaceus saec. ΧΙ (Χ) binis colnmnis scriptusest litteris formae quidem ηοη impolitae, initialibus antem ηοη est ornatus. unaquaeque pagina capit lineas quadraginta novem. orationem De Tridui Spatio exhibet foliis 223v-229v. Τ Codex Vaticanus gr. 1990 membranaceus saec. IXjX (Τ) binis columnis a viro artis pulchre scribendi docto recte scribendi imperito litteris minusculis exaratus est. νίχ ullam lineam invenies, quae ηοη itacismis aliisve ad orthographiam pertinentibus mendis depravata sit. ordo foliorum disturbatus est, quod post ίοΙ 184 duo folia exciderunt, quorum alterum ηοη iam exstat, alterum hodie ηοη suo loco invenitur, sed numero 192 notatur; quare ordo sic est restituendus: ... 184, deest, 192, 185, ... 191, 193. ίοΙ 192 primum folium est

DE TRIDUI SPATIO

quaternionis μ', folio 193 incipit quaternio μ~', ex quo apparet codicem Τ quondam ex pluribus foliis quam nunc constitisse .. nostram orationem exhibent folia 183r-I93v, quorum singulae paginae triginta quattuor lineas capiunt. Quae ωΧί de scriba codicis Τ, haec eadem sunt mihi dicenda de scribis codicum D et U. uterque enim ιitteήs minusculis scriptus scatet erroribus. codex HierosolyD mitanus Patriarchicus 6 membranaceus saec. ΙΧ/Χ, quem siglo D distinximus (cf. ρ. 155), binis columnis quadragenis singulis lineis nitidissime est exaratus, hanc orationem continet foliis 70v -79 v . U Codex Vaticanus gr. 455 membranaceus saec. Χ (U) binis columnis scriptus foliis I5v-25v continet orationem De Tridui Spatio. Codex Parisinus Coislinianus gr. 107 membranaceus F saec. ΧΙ (F) exhibet hanc orationem foliis 56r-64r (cf. 182); binis columnis scriptus est tricenis lineis. scriba dormitans, ut videtur, unam columnam exemplaris bis descripsit (ρ. 284, 11 ο{)τω-285, 6 πεποΙ'YJΤ~~), quo fit, ut cognoscere possimus erroribus exemplaris quot menda sua manu addiderit. Ρήmum describendo aberrat a textu genuino his locis: 284, 12 έργo8Ι~ς F; 15 κ~τ~­ ρ~κτων F; 18 κ~λuπτωμ~ν'YJ F; 19 Ύενόμεν~ F; 19 δποβρύ­ χo~o~ F; 285, ι σο8όμον F; 3 ης: τ~ζ' F; 5 π~ντελει F. alterum autem his: 284, 12 έργo8Ι~ς F; 14 ά.πεΙρων om F; 17 πελά.γεσ~ν F; 18 κ~λuπτωμ~ν'YJ F; 285, Ι σοσο8όμων F; 4 σκόη F. quid plura opus sunt? ex tot erroribus ίη codice F inventis quem sine dubio etiam ίη eχemΡΙaή adfuisse dixeris? ex quo apparet, quantulum huiusce modi errores valeant ad recensendos codices. nihilo minus, quia fieri ηοη potest, ut prius desperemus, quam omnia temptaverimus, nunc quaeramus, qui codices cum quibus coniuncti quove de fonte derivati sint. Desunt, ut supra dixi, errores, quibus manifeste pro·betur, omnes codices classis primae ex una atque eadem

PRAEFATIO

165

stirpe procreavisse. ratione enim ac disciplina postulare solemus, ut errores, quibus argumentis utamur, omnibus eiusdem familiae codicibus sint communes. nullum invenies locum, quo codices SEXTD UF nisi fortuito ίη mendis consentiant. saepissime autem accidit, ut duo vel' tres vel plures coeant, sed alio loco alii cum aliis. quae cum ita sint, mihi persuasum est, totius familiae communem fontem exemplar fuisse a νίτο docto variis lectionibus ornatum. quae .mih·j tantae confidentiae sit causa, fortasse quaeris, cum nullum invenias codicem, qui ullam variam lectionem aut ίη margine aut inter lineas praebeat. scimus ποη raro accidisse, ut scribae ex variis lectionibus ίη exemplari inventis unam solam describerent neque reliquas ίη librum reciperent. attamen hic illic et lectionem ingenuam descripserunt et variam lectionem insuper ίη textum inseruerunt. quibus ex erroribus concludi potest ίη exemplari varias lectiones et correcturas exstitisse. tales mihi quos nunc enumerabo errores esse videntur: 274, 17 θεος: uΙος τοu θεοu ΧΤ uΙος U; ίη exemplari θεος per correcturam ίη υr.ος τοu θεοu mutatum est verbo υΙος suprascripto, quod solum scripsit U. 276, 2 l80ό: δτ~ ΕΧΤ δΤL l8o,) F; δη suprascripto ΕΧΤ usi sunt lectione varia, F ut verba laudata significaret. 279, 13 έσΤL ante βΙος transp EXU om D; verbum omissum atque postea (ίη margine?) additum ηοη suo loco inseritur aut (a codice D) neglegitur. 281, 10 εlς ~μας ante π~ρα add EF ante θ~ύμ~τ~ add D. verba postea addita diversis locis inseruntur. 282, 15 λέγοuσιχ ante το transp U ante 16 έκ ΕΧ. ηοη est, cur verba faciam. 287, 12 κιχτα: κιχΙ SED UFG κιχΙ κ~τα ΧΤ; κιχΙ saepe ρτο κ~τα scriptum ΧΤ scripserunt una cum vera lectione κ~τα ex correcta ut videtur ίη exemplari adscripta.· 289, 16 ε!πεν post ~ότας transp SETD iterum scripsit Χ; codex Χ verbum ε!πεν, quamquam suo loco scripserat,

166

DE TRIDUI SPATIO

addidit eo loco quo (ex correctura?) transpositum erat ίη exemplari. 290, 3 κερμαΤLζοuσ'Υ)ς: aLιxcrXL (-'Υ)- D) ζουσ'Υ)ς DT aLΙXcrx'Y)­ μαηζουσ'Υ)ς Χ; scriptum erat ίη exemplari aLιxcrXL super κερμαηζουσ'Υ)ς vel aLΙXcrx'Y). 290, 21 σόν Τ(J} ληστη: του θεου ΕΧΤ om D. verbis horridis deletis vir humilis atque angustus cavit ne latronem ίη paradisum admitteret, alii viderunt corruptelam alii ηοη viderunt, D verba deleta reIiquit . deleta. ' 294, 3 τουτέσην ~ Ψυχ~ ιΧπο του σώματος ante ~ add DF. scholia ίη margine aut inter lineas scripta ίη textum irrepsisse, ηοη desunt alia exempla, quibus probetur. 295, 5 ~ς: &στε ST &στε ~ς Χ. scripsit Χ et genuinam et variam lectionem. 297, 11 τυχη post οδσα transp SEXTUF post σελ~ν'Y) D; verbum ίη exemplaris margine scriptum ut videtur ηοη suo loco inseruerunt libri classis a. 299, 3-4 scholium οό γαρ aLa τον &νθρωπον a viro docto (inter lineas ?) additum U pro textu sumpsit, Χ more suo utrumque scripsit, D neutrum. 301, 5 ταυ τα : πάντα Ε ταυτα πάντα; Χ. iterum Χ omnia, quae ίη exemplari invenit, ilico scripsit. Ν otandum est bene omnibus his locis, quos enumeravi, codices erroribus inter se differre i.e. ubique duos errores ίη eodem loco describendo natos esse; multo autem saepius scribas ίη duas solas lectiones (et genuinam et variam), e quibus, quam scriberent, seligenda erat, incidisse, quis negaverit? qua de causa, ut opinor, fit, ut codices plus inter se differant, quam codices eiusdem classis solent. accedit, quod ηοη raro sua sponte textum receptum mutaverunt, quod υηο exemplo si demonstrabo, satis sit: 282, 7 &είπε: είπε ETF είπε γαρ DU είπας Χ είπα S. quid praebuit archetypus? an είπε &? suo quisque ingenio mendum corrigere conatus est, nulli successit.

PRAEFATIO

167

DE CODICIBUS DU

Codices classis primae ηοη artioribus .vinculis coniuncti sunt duobus DU exceptis, qui plus quam quinquaginta praebent errores proprios, quos enumerare, ne paginis abutar, supersedeo. praeterea ηοη haberem, quae de hisdicerem, nisi U nonnumquam alteram classem sequeretur. cum GMKOA conspirat falso: 275, 7 αότου om UGMKOAv; 281, 8-9 θεωρ~σαντα έν αUΤ(J} (έαυΤ(J) Λ) UGMKOAv; '284, 11 καθάπερ παΙζοντα: καταπαΙζοντα UGMKOAv; 287, 4 ιΧπ' έμου om UGMKO Λν; 292, 15 ~ pr om UGMKO; 295, 15 τη φuσεL om UGMKOAv; 296, 13 μΙζLς om UGMKOv; 304, 21 ~μίν om UGMKOAv; lectionem genuinam cum altera classe praebet communem 277, 6 καταaυ6μενον UGMKOAv: aυ6μενον SEXTD om F; 285, 22 xιxt aυνάμεLς habent UGMKOv om cett; 289, 11 μν'Υ)μεΙου UGMKOAv: μν~ματoς cett; 295, 12 έΠLσκεψ6μεθα UGMKOAv: έπελευσ6μεθα (-μενος S) cett; 296, 21 οό aoxei suo loco scripserunt UGMKOAv post 22 παρ ον transp cett. mihi quidem ηοη est dubium, quin exemplar codicis U cum alterius classis libro collatum atque hic illic correctum sit. Difficile est diiudicatu, num exemplar cQdicum DU variis lectionibus fuerit ornatum. materia enim, qua hoc probetur, exigua ίη ipsis codicibus invenitur: 278, 10 έν τη: ~ D ~ xιxt ~ U; quid sibi vult υ? nempe voce καΙ, qua scribae utebantur, ut variam introducerent lectionem, significavit exemplar ~ variam esse lectίοnβm pro έν τη. et ipse autem et D iam scripserant~! 283, 5 έν κακΙ~: έκείνον D; έκείνον post νουν add U; mihi ηοη est dubium, quin ίη exemplari έκείνον super έν κακΙ~ νουν scriptum sit, quam vocem D variam lectionem, U addendam esse existimaverunt. 303, 16 έναποτιθεταL: έντιθεταL D ιΧποτιθεταL U; quid aliud ίn exemplari scriptum erat atque έν- super ιΧπο- vel vice versa?

168

PRAEFATIO

mu1ti i:ιlίί loci, qui primo obtutu pretiosissimi esse videntur, nihil valent ad describendum exemplar familiae DU, cum U, ut supra demonstravi, interdum cum a1tera classe conspiret .. e.g. 290, 3 κερμClΤLζοόσΎJζ: 8LClσΧLζοόσΎJζ (-σΧΎJ- D) TD 8LClσΧΎJμClΤLζοόσΎJζ Χ; quis est, qui pro certo dicat, sumpseritne U lectionem κερμClΤL­ ζoόσΎJζ ex exemplari familiae suae an ex aΙteήus classis thesauro? tamen aequoanimo confirmare audeo ίη exemplari stirpis DU varias lectiones exstitisse, cum nobis auxilio veniat tertius liber, Parisinum gr. 771 dico, de quo vide infra ρ. 171.

satis iam notum est (cf. ρ. 151; 188). orationem De Tridui Spatio descripsit de exemplari ηοη iam conservato, sed ηοη dubitandum est, quin ex eodem fonte hauseήt, ex quo tota familia. artίοήbus vinculis coartatus est cum codicibus ΕΧΤ atque nonnumquam iisdem erroribus depravatur, quos solus exhibet Ε. multo tamen saepius discrepat ab Ε, ut a vero ηοη aberres, si exemplar eius indole atque natura a libris eiusdem classis vetustioribus, quos supradescripsi, ηοη differre existimes. quod paucis mihi licet exemplis demonstrare: 273, 9 φόσLν: π(σΤLν Ε Par; 273, 13 ΧΡLστου: θεου SEXTDU Par; 274, 9 γεννώμενCl S Par; 274, 19 παν Ε Par; 276, 2 Ι80ύ: δΤL ΕΧΤ Par; 276, 12 &>8ΙνΎJσεν TDU Par; 276, 14 έγεν~θΎJ om SEXF Par. Codex Leidensis Gronovianus 12 chartaceus saec . XVI, cuius specimina (usque ad ρ. 282, 9 προνομεόσω) contuli, alia Gregorii opera ex aliis fontibus hausit (cf. ρ. 132 sq; 183). genere ac indole ηοη mu1tum distat ab Parisino 503. primae classis codicibus cognatus est, imprimis libris EXTF, quorum autem nu11um solum sequitur. 273, 9 φόσLν: πΙσην Ε Leid; 273, 13 ~ om SE Leid; 273, 13 ΧΡLστου: θεου SEXTDU Leid; 274, 9 γενόμενCl ΧΤ Leid; 274, 13 εόλογοόμενον SEXTf Leid; 275, 5 έξ~ΡΤΎJΤClL του ξόλου ΕΧ Leid; 275, 18 τον νOΎJτoν 8L&βολον λέγω add F Leid; 276, 2 Ι80ύ: δΤL ΕΧΤ δΤL Ι80ύ F Leid; 276, 4 μεθερμΎJνευόμενoν add EF Leid; 276, 14 έγεν~θΎJ om SEXF Leid; 277, 10 οό8εν 8εΊ: Τ Leid etc. apparet Leidensem descriptum esse de primae classis libro, qui adhuc ηοη servatur. Codex Universitatis Michiganensis 44 membranaceus saec. Χ/ΧΙ (cf. ρ. 146), qui hanc orationem fo11. 90r102r exhibet, adversa fortuna summis paginis orbatus est. cum codice F artissimis vinculis coniunctus est, quamquam a1terum ex altero descriptum ηοη esse facile cognosces. menda enim propria et lacunas exhibent diversas neque id mirandum, cum constet scribas

DE CODICIBUS CLASSIS Α RECENTIORIBUS VEL DESCRIPTIS

De libris codicibus SEXTF cognatis Ζ

Bar 199

Par 503

169

DE TRIDUI SPATIO

Codex Vaticanus gr. 1433 chartaceus saec. ΧΙΙΙ (Ζ). ad verbum descriptus est de Vaticano S (cf. ρ. 132). Codex Oxoniensis Bodleianus Baroccianus 199 membranaceus saec. Χ nlutilus est. foliis 167r-172v textum ab initio usque ad ρ. 291, 15 &>νομClσμένον exhibet. ηυ11ί reliquorum huius familiae codicum coniunctior est, sed haud aliter atque ceteri, etiamsi saepe cum ΕΧΤ vel duobus eorum consentit, modo hos modo i110s sequitur: 273, 13 ΧΡLστου: θεου SEXTDU Bar; 274, 9 γενόμενCl ΧΤ Bar; 274, 13 εόλογοόμενον SEXTF Bar; 274, 13 γαρ add SXT Bar; 275, 3 σφClζόμενΟζ DU Bar (!); 275, 5 έξ~ρ­ ΤΎJΤClL του ξόλου ΕΧ Bar; 275, 12 &στε - πρoβ&τCΜ om Χ Bar; 276, 2 Ι80ύ: δΤL ΕΧΤ Bar; 276, 14 έγεν~θΎJ om SEXF Bar; 276, 16 έξουσLClσΤ~ζ om ΕΧΤ Bar; 277, 5 ύπογρ&­ φεΤClL ΕΧ Bar; 277, 6 8υόμενον SEXTD Bar; 277, 10 8εί:: οό8εν 8εί: Τ Bar etc. codicem Baroccianum, cum mutilus esset neque varias alicuius frugi lectionis prae ... beret, quas ηοη alii eiusdem familiae libri, dimisi ex apparatu critico, quamquam vetustissimus est. Codicem Parisinum 503 chartaceum saec. χιν diversis ex libris quam plurima Gregorii opera descripsisse

Leid . Gronov 12

1 ~

Ι

,! ι

~

..

Mich 44

17°

PRAEFATIO

DE TRIDUI SPATIO

saepisslme peccavisse (cf. de codice F ρ. 164). unum et alterum cum F congruentem sequitur codicem c1assisa atque interdum cιim solo F consentit, nul1um autem inveni 10cum, quo cum a1iis eiusdem c1assis 1ibris coniunctus ab F dissentiat. eos tantum 10cos memoratu dignos esse ratus sum, quibus codex Michiganensis cum solo F congrueret, quod his 10cis errores fontis, de quo F et Mich derivati sunt, ad 1ucem prodirent: 275, 18 τον νΟΎ)τον ~~άβoλoν λέγω add F Mich; 276, 11-12 ~­ ~τεκεν om F Mich;279, 10 ~ε post πo~αν add F Mich; 279, 12 αύτ~ν F Mich; 280, 2 θεου γεν6μενος F Mich; 280, 3 ~ς: ταόΤΎ)ς F Mich; 281, 19 καΙ ante τ~ add F Mich; 285, 17 ά.κολοόθως om F Mich; 286, 5 ()ντων: όνομάτων F Mich; 289, 11 καΙ είπε ταίς γυνα~ξΙν δ &γγελοζ' ά.νέσΤΎ) δ κόρ~oς add F Mich; 297, 18 τ~ς αύγ~ς: ταόΤΎ)ς F Mich; 300, 10 ~~~κoυσαν F Mich; 302, ι καΙ ante κάτω add F Mich; 303, 18 έκείνο om F Mich; 304, 21 ~ε ante τΙ add F Mich; 305, 7 καΙ πατέρα-8 όμων om F Mich. Mess 3 Codices Messanenses Universitatis 3 atque 26 utrumque membranaceum saec. ΧΙΙΙ de eodem certe exemMess p1ari nisi ab eadem manu descriptum esse permultis, 26 quos soli exhibent, erroribus probatur. qui errores ηοη tribuendi sunt scribae codicis Mess. 3 ut existimavit ν. Woods Callahan, νοΙ νιιι ι, ρ. 384, cum et Mess. 26 eadem habeat menda. cum codicibus TDU artioribus vinculis quam cum ceteris eiusdem c1assis libris cognati esse videntur, sed rarissime errores stirpis D U proprios exhibent. quam pauci autem 10ci sint, quibus codd. Mess cum ceteris classis primae 1ibris contra TDU ve1 unum aut duos eorum consentiant, duarum ve1 trium paginarum exemplis demonstretur: 273, 6 τ~: τ~ς TD UFG Mess; 273, 10 κατιΧ om STDU Mess; 273, 13 Xρ~στoυ: θεου SEXTDU Mess; 274, Ι ~ξεστ~: ~ση U Mess; 274, 8-9 τιΧ - γεγενΎ)μένα om DU Mess; 274, 13 γιΧρ ante ~~' add SXT Mess; 274, 19 καΙ om TDU Mess; 274, 21 εύγενους TD Mess; 275, 2 γ~ν6μενoς TDF Mess; 275, 3 σφαζ6μενος

171

DU Mess; 275, 14 τι'f} om TDU Mess; 275, 15 έκστάσε~ UG Mess; 275, 20 &νυμφον EXTD Mess; 276, 2 ί~oό: 8τ~ ΕΧΤ Mess; 276, 4 8 έση: 8τ~ XTDU Mess; 276, 10 τον λ6γον omD Mess; 276, 14 06 - &μου om TDU Mess; 277, 3 ξόλου καΙ του &ρτου D Mess. DE LIBRIS CODICIBUS DU COGNATIS

Saba Ί

Codex Hieroso1ymitanus Saba ι membranaceus saec. (cf. ρ. 157) binis co1umnis scriptus gemellus est codicis D. praeter errores stirpis DU, quos oIήnes exhibet, p1urima codicis D propria menda sequitur, nullum autem, quod solus U tradit. codicem Saba ι, quamquam est vetustissimus, ίη apparatum ηοη recepi, ne mantissa critica rebus nequissimis inflaretur. Par Codex Parisinus gr. 771 chartaceus saec. χιν et ipse 771 rebus ad orthographiam pertinentibus exceptis omnia menda, quae DU communia habent, servat. praeterea saepius errores codicis D proprios exhibet, sed rarius quam Saba ι. imprimis lacunae, quibus D et Saba ι mutilati sunt, p1eraeque nondum ίη eius exemp1ar irrepserant. usque ad paginam 280, 11 miro quodam modo ex 1ectionibus codicum D et U seligH, quo fit, ut modo cum D modo cum U congruat. postea autem contra D ηοη cum U consentit, nisi D deficit. cum U consentit: 274, Ι ~ξεστ~: ~στ~ U Par; 277, 6-7 έκ του κ~τoυς om SU Par; 277, 10 ~εί: ούκ ~~ε~ χυ Par; 277,13 κρέμαντα~ (sic) post πρoφ~τα~ transp UF Par; 277, 21 οδν post ~λθεν add U Par; 278, Ι φόσεως: ζω~ς U Par; 278, 18 τελε~ως post σκ6τος add U Par; 279, 8 τη ~μέρCf ante πo~εί transp U Par; 280, 11 &νεσις EXU Par. scimus ηοη raro accidisse, ut scriba, cum inter varias 1ectiones seligere posset, initio modo hinc inodo illinc textum col1igeret, opere autem νίχ incepto satis haberet textum descήΡsίsse, neque alias lectiones adhibuisse. scribae igitur aut ipsius Parisini 771 aut exemplaris eius textus variis lectionibus οrήatus ante oculos fuisse videtur. Χ

Ιν

Ιν

677

593

Vind 168

Dion 130 Pant 550 Ιν

656

Lawra Τ 117

Ιν

377

173

DE TRIDUI SPATIO

PRAEFATIO

an fuit Ipsius stirpis DU exemplar (cf. ρ. 157)? Codicis Athoi Iveron 677 chartacei saec. χιν specimina tantum (usque ad ρ. 282, 12) conferre potui. singula aut plura verba ab DU omissa ηοη omittit, cetera autem familiae DU menda omnia exhibet. vetustiorem stirpis DU statum praebeat an lacunas θΧ alio fonte suppleverit, propter brevitatem textus a me inspecti diiudicare ηοη potui. a quo codice ηοη mu1tum abhorrent codices Athous Ι veron 593 chartaceus saec. χνι Vindobonensis theol. gr. 168 chartaceus saec. XV. utriusque specimina contuli. quas offerunt D U lacunas, nondum habent, cetera autem menda eorum ηοη absunt. uterque ex eodem exemplari descriptus esse videtur, cum rarissime inter se differant. Εχ Ηηο atque eodem quoque exemplari, nisi alter ex a1tero, descripti sunt codices Athoi Dionysiou 130 chartaceus saec. χνι et Panteleemonos 550 chartaceus saec. XVI. omnes stirpIs DU sequuntur errores, praeterea plurimos codicis D, nonnullos codicis U. codicis Athoi Ι veron 656 chartacei saec. χνιι duo tantum folia inspicere potui (usque ad ρ. 277, 8 νυξΙν); quod tamen satis fuH, ut cognoscerem eum a codicibus Dionysiou 130 et Panteleemonos 550 ηοη nisi singulis litteris differre. his tribus certe adnumerandus est codex Athous Lawra Τ 117 chartaceus saec. χν vel χνι ut videtur, ex quo cum una quaternio excidisset (pag. 273, 14 τουτο usque ad 300, 14 παρατεLν6μενον), longe maxima textus pars nobis ηοη tradita est. quae autem reliqua sunt, sufficiunt, ut asseverare possimus, quod nusquam ab DU distat, eum ex stirpe DU procrevisse. exigua excerpta continet codex Athous Iveron 377 saec. XVI: ab initio usque ad ρ. 274, 10 άμαρτ~σεταL, praeterea 277, 21 ~λθεν-278, 11 μακαΡL6τ-ηΤLet279, 5 έστΙν-280, 13 έΠLσκέπ­ τεταL. falso cum aliis libris congruitur his locis: 273, 6 ΤL: ΤLς TDUFG Ιν; 277, 21 οδν add U Ιν; 278, 5 χάΡLτος καΙ add STDUF Ιν; 278, 9 τίJ) om SEXD Ιν; 280, 8 σL8-ηρα~

et χαλκα~ commutant SDU Ιν; 280, 11 &.vεσLς EXU Iv. nullum invenies librum, cum quo cod~cem Ι v 377 coniunctiorem esse pro certo dicas. hoc tamen constat eUm primae classis socium esse.

172

DE CLASSE

Β

A1terius classis quos ίη apparatum criticum recepi codices, hi sunt: Codex Parisinus gr. 1175 membranaceus G saec. ΧΙ (G), qui orationem De Tridui Spatio exhibet foliis 94r-l06r. Μ Codex Mediolanensis Ambrosianus C 135 ίηί. membranaceus saec. ΧΙ (Μ), cuius tituli artificiose depicti excisi suntab homine nefasto, ut nunc omnium operum initiis et finibus privatus sit (cf. ρ. 149 sq). hanc orationem continet foliis 132r-146v. Κ Codex Venetus Marcianus gr. 67 (Κ) membranaceus saec. ΧΙ (foll. 70r-78v). Ο Codicis Monacensis gr. 370 membranacei saec. Χ (Ο), qui hanc orationem foliis 127r-141v tradidit, cum folium 126 excisum sit (manus recentior ίη margine ίοιiί 127r notavit λεΙπεL ~ ιΧρχ~), textus servatus incipit verbo (δλοκαρ-) πώσεως ρ. 275, 6. Codex Musei Britannici Old Royal 16 D Ι membraΛ naceus saec. ΧΙΙ (Λ) De Tridui Spatio orationem continet foliis 347v-355r. Mu1tis erroribus ίη unum coguntur: 276, 8-9 έξ ιΧνάγκ-ης om GMKOA; 280, 2 δρ~ς οΙου: &ρα aOL ού GMKOA; 282, Ι αύτου τα νo~ματα: αύτον GMKOA; 282; 2-3 &.στρων του ούρανου: νεφελων GMKOA; 282, 3 καθLω- 4 νεφελων om GMKOA; 282, 9 μου om GMKOA secundum LXX; 284, 9 ούκ έν τίJ): ού κατα το GMKOA; 284, 10 καΙ om GMKOA; 285, 21 δ om GMKOA et ceteris, qui sequuntur, erroribus quindecim. praeterea codices GMKO soli orationes De Tridui Spatio et Severi Antiocheni Quod ηοη dissentiunt quattuor evangelistae (= or. LXXVII, edd. Μ. Α. Kugener et Ε. Triffaux,

174

DE TRIDUI SPATIO

Patrologia Onentalis, νοΙ χνι 5, Parisiis 1922) et Gregorii Ιη Sanctum Pascha, vulgo oratjones Ιη Christi resurrectionem Ι, ΙΙ, 111 hoc eodem ordine ponunt. continet Λ orationem Ιη luciferam sanctam Domini resurrectionem ίοΗ. 327r-328v et De Tridui Spatio atque Severi orationem LXXVII ίοΗ. 347ν-360ν. nescio, an scriba alterum volumen confecerit, cui Ιη Sanctum Pascha inserui t. DE FAMILIA

ΜΚΟΛ ΕΤ

DE EDITIONE VULGATA

Excepto G omnes classis b libros unam constituere familiam compluribus erroribus, quibus soli depravati sunt, comprobatur: 277,18 aυνιΧστεΙιΧς: aυνιΧμεως ΜΚΟΛ; 279, 12 ιΧύτη ΜΚΟΛ; 280, 17 δ κύριος, ~τις εστt τοu vou εκεΙνου ενaΙιΧΙΤYjμιΧ e pag. 281, 2-3 add ΜΚΟΛ; 281, 10 aι': ΠιΧρ' ΜΚΟΛ; 281, 10 ΠιΧρα om ΜΚΟΛ; 282, 5 έιΧυτ~ς ΜΚΟΛ; 283, 8 τοu χρόνου om ΜΚΟΛ; 283, 16 &ριΧ aυνιΧτον: ά:aύνιΧτον ΜΚΟΛ; 283, 21 μέτρον om ΜΚΟΛ; 284, 9 &'πονον ΜΚΟΛ; 286, 23 τφ om ΜΚΟΛ; 287, 13 ΚιΧΙ ante έιΧυτον add ΜΚΟΛ etc. W De codice Μ nondum ab altera manu paucis locis correcto descriptus est codex Vindobonensis theoΙ gr. 42 (W) (cf. W. Jaeger, νοΙ νιιι ι, ρ. 25 sq. sed cf. ρ. 150 sq). Est 249 Codicis Mutinensis 11 G 13 olim Estensis 249 saec. χν /XVI quinque circa paginarum phototypias ίη­ spexi. quamvis alicuius momenti errores, quos proprios exhibet Κ, rarissimi sint certisque exemplis demonstrare ηοη possjm eum ex Κ descriptum esse (cf. Fr. Mίiller, νοΙ 111 ι, ρ. ΧΙΧ), tamen veri simillimum est, cum neque codicis Μ neque Ο neque Λ errores sequatur. Libri aut de ipso Monacensi Ο aut de codice cum eo cognato descripti iam bene noti sunt, ut njhil eis, quae scripsit W. Jaeger νοΙ νιιι ι, ρ. 115-124, me addere oporteat. sunt Par 585 codex Parisinus gr. 585 chartaceus saec. χνι

PRAEFATIO

175

Par 586 codex Parisinus gr. 586 chartaceus saec. χνι Μοη codex Monacensis gr. 107 chartaceus saec. χνι 107 Matr codex Matritensis 4864 chartaceus saec. XVI. 4864 Magnam prolem progenuit codex Λ. eodem ordine opera Gregorii praebent iisdemque erroribus depravati Q sunt codex Taurinensis C Ι 11 chartaceus saec. χιν (Q) atque codices ex eo descripti (~ί. W. J aeger, νοΙ νιιι Ott 119 ι, ρ. 150; J. Ρ. Cavarnos νοΙ νιιι ι, ρ. 233) Vaticanus Montep Ottobonianus 119 chartaceus saec. χνι et Montepes122 sulanus Universitatis 122 chartaceus saec. XVI. uno Vat loco (lacunam ρ. 276, 15 ηοη exhibent) excepto codices 1729 Vaticanus gr. 1729 saec. χνι et Parisinus gr. 1010 saec. Par χνι nusquam a Λ dissentiunt. cum autem ρ. 276, 15 1010 locus biblicus laudetur, nihil obstat, quin sua sponte textum decurtatum redintegraverint. omnino ηοη abUrb 14 horrent a Λ (nisi propriis e:ι;τοribus) codex Vaticanus Par Urbinas gr. 14 saec. χν et codex Parisinus gr. 1096 1096 saec. XVI. DE EDITIONIBUS IMPRESSIS

Orationem De Tridui Spatio primum Graece edidit Fronto Ducaeus S. J. Ingolstadii anno 1596 ex codice Montepessulano 122, ut videtur. lacunas enim, quibus textus Graecus a Frontone constitutus mutilatus est, solus Montepessulanus exhibet. Fronto, cum editionem Morellianam primam anni 1615 curaret, lacunas ex duobus aliis codicibus (de quibus vide paulo infra) supplevit nonnullos errores correxit versionemque Latinam Petri Ζίηί hic iHic castigavit. omnia tamen, quae ad corrigendam editionem principem contulit, ίη annotationibus tantum, quae nunc etiam νοΙ XLVI ρ. 1205-10 editionis Mignei leguntur, collegit neque usquam textum Graecum, sed solam versionem Zini commutavit. quo fit, ut editionis principis textum aliquot locis

DE TRIDUI SPATIO

mutilatum Mignei quoque editio exhibeat. quae· de codice Morelli dixit Fronto ίη annotatione ad coΙ 602Α editionis vulgatae posita et de codice ίη editione principe curandaa se adhibito (ad coΙ 6Ο5Α), optime conveniunt cum codice Montepessulano 122. Fronto, quoniam ίη aliis quoque operibus Gregorii edendis saepius codice Montepessulano 122 utebatur (cf. ρ. 153), mihi ηοη iam dubium est, quin ad praeparandam editionem principem orationis De Tridui Spatio eundem codicem, quem et alibi "codicem Morelli" nominavit, adhibuerit. De codice Theodori Canteri U1traiectensis ex notis Ducaei nihil certi invenies, nisi eum cum codicibus ΜΚΟ cognatum esse, quod uno loco collato probatur: 280, 2 (= 606Β Μ.) ίiρά σοι 06 κ6σμου γΙνεται codices ΜΚΟ et liber Canteri exhibent. codex Canteri ηοη iam exstare videtur (cf. Ρ. Alexander νοΙ V ρ. 273). Tertium quem ante oculos habuit codicem Fronto Ducaeus, nominavit "codicem Regium Henricum 11". eum maxime cum codice Ε cognatum esse ex notis Ducaei apparet. quattuor 10cis cum solo Parisino 503 congruit: 285, 23 τί{) κα&'Υ)γουμένcr Par 503 et Regius; 292, 2 καταμΙξασα Par 503 et Regius; 294, 17 νενομοτε­ θε~σθαι sic Par 503 et Regius; 298, 16 παραφόλαγμα Par 503 et Regius. veri simile igitur est codicem regium eundem esse, qui nunc ίη bibliotheca Parisina numero 503 distinguitur. Editionem suam iterum cum notis, ut supra dixi, apud Claudium Morellum Parisiis anno 1615 sub prelum misit Ducaeus. qua ex editione descriptus est codex Urb 10 Vaticanus Urbinas gr. 10 (cf. ρ. 190). editione a1tera Morelliana anni 1638 usus est J. Ρ. Migne, cum Patro10giae Graecae volumen XL νι edendum curaret. Versionem Latinam Petri Francisci Ζίηί, quae primum prodierat anno 1553 Venetiis ex officina Aldina atque iterum ac tertium impressa est Venetiis a Β. Zalterio anno 1574 et Parisiis a Seb. Nivellio anno 1573, Du-

PRAEFATIO

177

caeus coinunxit cum textu Graeco a se constituto, cum editionem Morellianem primam edendam cnravit. codicem, ex quo Zinus orotionem De Tridui Spatio Latine reddidit,cum codice S maxime cognatum esse ex mendis, quae inter libros manu scriptos exhibet solus S (et apogTaphon eius Ζ). apparet. ex quibus pauca afferam: 274, 15 δ θεος: κόριος S "Dominus" Zinus; 274, 18 πάλιν om S et Zinus; 279, 14 &στρα - ά.ρεταΙ transp S et Zinus (cf. Ducaei notam); 287, 5 γιχρ add S "enim" add Zinus; 288, 10 άμαρτΙας: σωΤ'Υ)ρΙας S Hpro~ .. salute" Zinus; 299, 12 του μεγάλου οαι S et Zinus. eiusdem orationis versionem Latinam confecit Laurentius Sifanus, quae Basileae anno 1562 impressa est. Codicem Cryptensem B.a. 55 membranaceum palimpsestum saec. νιιι cum Hilda Polack inspiceret, eum arte chimica tam graviter laceratum invenit, ut frustula tantum nonnullarum litterarum legere posset. trium codicum tabellae photographicae mihi ηοη suppeditabant; qua de causa ποη inspexi codicem Bodleianum Baroccianum 108 saec. XVI, qui quattuor foliis (169ν172r) excerpta orationis De Tridui Spatio continet, codicem Athoum Esphigmenou 49 saec. ΧΙΙ, codicem Lesboum Leimonos 87 saec. XVI.

Gregorii Nysseni Opera.

ΙΧ

12

PRAEFATIO

ΙΝ

SANCTUM

(vulgo:

F

Berol Phil 1443 Ott 247 Par 586 Μοη 221

Urb 10

Ιη

ΕΤ

SALUTARE PASCHA

Christi resurrectionem oratio IV)

Codices recentiores, quibus memoria huius brevis orationis traditur, aut ex υηο codice Parisino Coisliniano 107 membranaceo saec. ΧΙ (F) aut ex exemplari codici F cognato derivantur. propriam enim praebent nullam lectionem alicuius frugi nisi divinatione inventam. errores codicis F aut ηοη intellegunt aut falso corrigunt. sunt codex Berolinensis Phil. 1443 chartaceus saec. XVI, codex Vaticanus Ottob. gr. 247 chartaceus saec. XVI, codex Parisinus gr. 586 chartaceus saec. XVI, codex Monacensis gr. 221 chartaceus saec. XVI, quos cur ίη apparatum criticum recipiam, ηοη habeo. quantum enim a textu genuino aberrent, ex editione vulgata, quacum maxime congruunt, satis est perspicuum. quibus adnumerandus est codex Vaticanus Urbinas gr. 10 chartaceus saec. XVII, qui descriptus est de editione impressa Parisina prima (cf. ρ. 190). ηοη aliter sentio de codice Atheniensi 378 chartaceo saec. χνιιι (cf. ρ. 152). Codicem F, qui hanc orationem exhibet foll. 8v-82r, pretiosum esse testem mantissa critica aliorum Gregorii, quorum memoriam tradidit, operum inspecta facile cognosces (cf. ρ. 156 sq). qua re, quamquam unus codex nobis sit praesto, textus ηοη multum depravatus esse mihi quidem videtur. Habuit orationem Gregorius, ut videtur, eodem die, quo magnam orationem De Tridui Spatio. iisdem enim saepe sententiis, iisdem nonnumquam vel verbis usus est. DE EDITIONIBUS IMPRESSIS

Cum propter brevitatem orationis codices recentiores

179

omnino ηοη inter se differant nisi rebus pusillis, nimirum et editiones impressae et versiones ~atinae, ut ex diversis codicibus derivatae sint, tamen eandem faciem, ut ita dicam, proferunt. quae cum ita sint, quamquam ex editionibus impressis reperiri ηοη potest, quos codices editores adhibuerint, tamen arbitror, quem sibi quisque codicem proximum invenit, eo usos esse editores. Ioachim Camerario (Kammermeister) codex nunc Berolinensis Phil. 1443 ad praeparandam editionem, quae anno 1564 Lipsiae prodiit, et Davidi Hoeschel codex Monacensis 221, ex quo ederet Augustanam editionem anni 1587, praesto fuisse videntur. Fronto Ducaeus editione Augustana et versione Latina L. Sifani (cf. ρ. 153 sq) usus est, cum editionem Morellianam Parisiis anno 1615 curaret, unde textus et versio Latina per a1teram editionem Morellianam anni 1638 ίη Mignei Patrologiam Graecam pervenerunt. Henricus Oelschlegel, qui Dresdae anno 1628 hanc orationem edidit, librum manu scriptum an impressum adhίbueήt, discerni ηοη potest.

181

PRAEFATIO

Q ΙΝ

LUCIFERAM SANCTAM DOMINI RESURRECTIONEM

(vulgo:

Ιη

Christi resurrectionem oratio DE CODICE

Λ

Ι

Ottob 119

Ι

Ι

editio Parisina anni 1615

Λ

DE CODICIBUS DESCRIPTIS ΕΤ DE EDITIONIBUS IMPRESSIS

De codice Α descriptus est (cf. ρ. 144; 188) codex Q Taurinensis C Ι 11 chartaceus saec. χιν (Q), ex quo Ott 119 procreverunt codex Ottobonianus gr. 119 chartaceus Montep saec. χνι (cf. ρ. 144; 189) et codex Montepessulanus 122 U nίν. 122 chartaceus saec. χνι (cf. ρ. 144; 189). codicem Montepessulanum 122 Fed. Morelli ίη manibus fuisse, quamquam Ρ. Alexander νοΙ ν ρ. 270 sqq. aliquantulum dubitat, mihi quidem certum videtur (cf. infra ρ. 189). quod probatur erroribus, quos editio vulgata cum

Ι

Montep 122 editio Fed. Morelli anni 1600

ν)

Codex Musei Britannici Old Royal 16 D Ι membranaceus saec. ΧΙΙ (Λ), qui exhibet hanc orationem foH. 327r-328v unus in textu constituendo est respiciendus. de exemplari litteris minusculis scripto eum depictum esse ex genere errorum, quos scriba ίn ceteris Gregorii operibus describendis commisit, apparet (cf. e.g. quos affert Fr. Mίiller, νοΙ 111 ι, ρ. ΧΧΙΙΙ). imprimis ε pro ο, ε pro ιχ et huius modi cetera scribere solet neque raro singula verba aut omittit aut addit aut transponit. quae cum certe videamus, magno sunt nobis ~molumento ad huius oratiunculae textum, quoad possumus, emendandum: 315, 7 ά.ποσΚLάσιχντιχ Langerbeck: έΠLσΚLάσιχντιχ Αν; 315, 14 ά.φ~πλωσε Langerbeck: έφ~πλωσε Αν; 316, 22 ~pύετo scripsi: ~pυατo Αν; cetera dimittam. ultimam lineam exemplaris nescio qua re ηοη integram descripsisse videtur librarius, cum textus verbis εΙς τους finiatur.

ι

Ι

Urb 10

Ι

Ι

editio Parisina anni 1638 Ι

textus Mignei (= ν) solo codice Montepessulano ab altera nescio cuius (an ipsius More1li?) manu correcto communes exhibet: 316, 15 8Lελάμβιχνον Α 8Lελάμβιχνεν Montep 2 ν; 316, 15 τον om Montep ν; 317, 13 έκλυπε~ Α: λύπεL sic Q Montep έλύπεL Montep 2v ; 317, 16 πάθ'Υ) Α: πάθ sic Montep πάθος ν ex coniectura ut videtur. Fed. MoreHus igitur hanc orationem graece primus ex codice Montepessulano 122 anno 1600 Parisiis edidit una cum sua versione Latina. quam editionem adhibuit CΙ MoreHus, cum editionem Parisinam anni 1615 imprimendam curavit, de qua descriptus est codex Vaticanus Urbinas 10 chartaceus saec. χνιι (cf. ρ. 190). editione MoreHiana iterum anno 1638 Parisiis impressa usus est Migneus ίη νοΙ XLνι Patrologiae Graecae (ν).

PRAEFATIO

ΙΝ

ASCENSIONEM CHRISTI

Orationem Ιη Ascensionem Christi qui conservant codices, quamquam ηοη sunt rariores, tamen propter brevitatem orationis parum inter se differunt. quae cum ita sint, perdifficile est inveniri, qui codices ίη familias coeant quive de quibus descripti sint. nihilo minus, quoad possum, conabor libros ίη certas familias distribuere. DE FAMILIA CF

C

Codex Athous Dionysiou 71 membranaceus saec. Χ (C), qui hanc orationem foliis continet 313V-315V, binis columnis scriptus nitidissime' litteris minusculis cum F codice Parisino Coisliniano 107 membranaceo saec. ΧΙ (F) (ίοΠ. 144v-146v) et ipso binis columnis scripto litteris minusculis cognatus esse videtur: 323, 9 κα.Ι habent CF om cett; 324, 8 έκτόπωμα. CFOv: όμοΙωμα. cett; 325, 2 τ~ς habent CF om cett; 325, 9 τ~ς habent CFA om cett; 325,14 μΎj8έ: μ~τε CFA. erroribus orthographicis exceptis codex C nulla exhibet menda. quo fit, ut diiudicare ηοη possim, descriptus sit codex F de C necne. DE FAMILIA SMKO

Λ

Huius familiae, quibus ίη unumcoguntur codices, errores tam rari sunt quam familiae CF. praeterea Monacensis Ο eo ίη loco (324, 8), quo ceteri glossema όμοΙωμα. pro vera lectione έκτόπωμα. exhibent, nescio quomodo familiam CF sequitur, ut diu vererer omnes hos codices ίη unam familiam confundere, sed ηοη habui, cur ultra disiungerem. Codex Musei Britannici Old Royal 16 D Ι membranaceus saec. ΧΙΙ (cf. ρ. 187), quem siglo Λ distinguere

soliti sumus, errores. habet aliquos proprios, quibus filium et nepotes eius facile cognosces: 325, 3 ~ γ~ om Λ et codices ex eo derivati; 325, 12 πoνΎjp~: Ρυπα.p~ Λ et derivati etc. ex codice Λ textum sumpsit codex TauriQ nensis C Ι 11 chartaceus saec. χιν (Q), de quo descripti Montep sunt codex Montepessulanus Universitatis 122 charta122 ceus saec. χνι (cf. ρ.144; 189) et codex Ottobonianus Ottob gr. 119 chartaceus saec. XVI. de quibus, cum iam alii 119 disseruerint (cf. W. Jaeger νοΙ 11, ρ. LX; νοΙ νιιι ι, ρ. 100. 146. 150; J. Ρ. Cavarnos νοΙ νιιι ι, ρ. 220. 223; Fr. Mίiller νοΙ 111 ι, ρ. ΧΧΧΙ. LI), nova afferre arguS menta supersedeo. neque de codice Vaticano gr. 1907 (S) chartaceo saec. ΧΙΙ (ίοΗ. 84v-85r) neque de eius apoΖ grapho Vaticano gr. 1433 (Ζ) chartaceo saec. ΧΙΙΙ habui, quae notis adicerem. Μ Codices Mediolanensis Ambrosianus C 135 ίηί. (Μ) membranaceus saec. ΧΙ (ίοlΙ 176r-177v ), Venetus Κ Marcianus gr. 67 (Κ) membranaceus saec. ΧΙ (ίοΗ. Ο 94r -95 v ), Monacensis gr. 370 (Ο) membranaceus saec. Χ (ίοΠ. 171v-174r) uno loco excepto ηοη inter se differunt nisi rebus pusiHis. ρ. 324, 8 έκτόπωμα. conservat Ο, cum reliqui huius familiae codices variam lectionem όμοΙωμα. praebeant. itaque eiusdem stirpis Ath codices recentiores atque descripti dividi possunt ίη 2083 duas partes. aliquot ex fonte Ο prosiliunt, duo ex Leid reliquis. codex Atheniensis gr. 2083 chartaceus saec. Gron 12 ΧΙΙΙ et codex Leidensis Gronovianus 12 chartaceus Μοη saec. χνι ρ. 324, 8 όμοΙωμα. exhibent, sed desunt νίη107 cula, quibus artius colligantur aut cum Μ aut cum Κ. Par 585 praeter codices Monacensem gr. 107 saec. XVI, PariPar 586 sinos gr. 585 et 586 et ipsos saec. χνι et Matritensis Matr gr. 4864 saec, χνι (cf. ρ. 152) lectionem έκτόπωμα. 4864 ex codice Ο acceptam servat. Urb 10 Tres restant codices, quos ex edHione impressa Ath descriptos esse aut constat (cf. ρ. 190) aut suspicor (cf. 457 ρ. 152): codex Vaticanus Urbinas gr. 10 saec. XVII,

ΙΝ

ASCENSIONEM

Ath codex .Atheniensis 457 saec. χνι vel potius 378 codex Atheniensis gr. 378 saec. χνιιι.

χνιι,

DE DEITATE ADVERSUS EUAGRIUM

DE EDITIONIBUS IMPRESSIS

De Deitate Adversus Euagrium oratio, quae vulgo Su'a,m Ordinationem inscribitur, traditur duabus familiis codicum, quae quamquam multum differunt, eiusdem fere sunt pretii. omnes codices contuli ex tabellis photographicis, iterum examinavit Henricus Happ.

Quem codicem adhibuerit David Hoeschel, cum anno 1587 Augustae Vindelicorum editionem principem praepararet, ex minutissima materia, quam praebet ipsa oratio, reperiri ηοη potest. nihilominus, quoniam alia Gregorii opera ex codice Monacensi 370 aut ex eius apographo Monacensi 107 ίn lucem protulit Hoeschel (cf. ρ. 153) et textus editionis Hoeschelii bene quadrat cum codicibus Monacensibus, iure concludimus eum et orationem Ιn Ascensionem Christi ex altero codice Monacensi edidisse. qua via textus Graecus, cui versionem Latinam Petri Francisci Ζίnί anno 1553 apud Aldos filios Venetiis impressam adiunxit Fronto Ducaeus, ίn editionem vulgatam Mignei pervenerit, iam satis notum est (cf. ρ. 154). codices, ex quibus orationem Latine verterunt Ρ. Zinus et L. Sifanus (de quo vide ρ. 153 sq; 162), propter exiguam materiam ίnvenίή nequeunt.

Ιn

DE FAMILIA Τ

ν

'ι Ι

:J

\1

τν

Familia τν ex duobus tantum codicibus constat: Codex Taurinensis Β Ι 4 membranaceus saec. ΧΙ (Τ) orationem De Deitate Adversus Euagrium exhibet ff. 90v-93v. exaratus est binis columnis et verba exemplaris tam fideliter descήΡsίt, ut ne singulas quidem litteras de exemplari unciali quondam falso transcriptas commutaverit: 332, ι σφριγωνΤιΧς: φρίττονΤιΧς Τ; 333, 12 00 ~: οδν Τ; 335, ι ΠιΧρcμ8~σιΧς: ΠιΧιω8~σιΧς Τ; 340, 13 8ΙιΧΠΊj8ωσιΧ: 8ΙιΧΠΊjλωσιΧ Τ. ex eodem fonte atque Τ derivatus est codex Vaticanus gr. 1759 chartaceus saec. χνιι (ν). orationem nostram praebet ff. lr-5v. licet hic codex neglegatur ίn aliis libris Gregorii recensendis (cf. G. Pasquali νοΙ νιιι 2, ρ. ΧΧΧ), orationis De Deitate Adversus Euagrium formam textus antiquissimam conservavit. cum codice Τ artissimis vinculis ita coniunctus est, ut apparatu inspecto nemo neget Τ et ν ex eodem exemplari vetustissimo profluxisse. de hoc exemplari pauca dicam: multis erat erroribus corruptum, multis verbis omissis mutilatum, multis tamen locis solum lectionem genuinam conservaverat. duobus locis vel correctionem vel variam lectionem suprascriptam esse e textu codd. τν apparet: 333, 1-2 του μιΧρτυρίου super τοις ΊσΡιΧΊjλΙτως scripserat; solam variam lectionem exhibet ν, insuper ίn textum inserit Τ. 335, 9

DE DEITATE ADVERSUS EUAGRIUM

PRAEFATIO

super κακον scriptum erat μ~, ut textum περΙ το κακον ίη περιτoμ~ depravaverit τ, ίη περΙ το μ~ ()ν ν. singulis vel binis verbis, quae omittunt, exceptis duas lacunas communes habent τν: omittunt 333, 23 ου-θεοδς (spatium 36 litt) et 338, 4 ~χoυσι-τ~ν (25 litt). quarum lacunarum a1teram vetustiorem esse quam exemplar codd τν ex eo perspicuum est, quod verbum λαβόντες ex coniectura est additum, ut sensus sententiae restitueretur. codex ν autem multo plures lacunas exhibet. qua de causa ίη eum nunc animum intendamus. 33Ι, 9 τ~ κoιν~ συσσιτΙ~ om = 151itt, sin autem variam lectionem codicis Τ respicias, divinari possis ίη exemplari scriptum esse των κοινων συσσιτΙων = 18 litt; 332, 2 προς τοδς &γωνιστας om = 17 litt; 332, 8 έστι - έτιθ·tJν~σατo om = 42 (= 2 Χ 21) litt; 333, 23 ου - θεοδς om = 36 (= 2 χ ι8) litt; 335, Ι3 &λλος - 8Ύjλoόμενoς om = 36 (= 2 χ ι8) litt; 337, 4-7 6φελον - έπιτ~8ευσιν om = 109 (6 χ ι8) litt; 337, 20 καΙ - παντος om = ι8 litt; 340, 3 καΙ­ λόγον om = 21 litt; 3401 17 &ναψυχει - καΙ om = 21 litt; 340, 19 έπεΙ - 8ιψωντες om = 47 litt; 341, 8 καΙ θε~ om = 29 litt. u1timis duabus lacunis neglectis, quas recentiores esse (codex est saec. χνιΙ) suspicor, invenies numerum litterarum, quae sunt omissae semper 18 vel 21 aut semel aut multiplicatum esse. itaque concludere ηοη vereor exemplar litteris uncialibus exaratum esse binis vel etiam ternis columnis et unam quemque lineam spatium 18 litterarum occupavisse. convenit cum his lacuna codicibus τν communis 333,23 ου - θεοδς 36 = 2 χ 18 litteris omissis, quo loco ίη exemplari duae lineae evanuisse videntur, cum neque codex Τ neque ν eas exhibeant. lacunas autem 21 ve142 litterarum et ipsas lineis omissis arbitror natas esse sed recentiore tempore. sed ηοη lineas integras solum et singula vel plura verba omiserunt τν sed singulis etiam litteris nonnumquam omissis verba decurtaverunt et id plerumque prima littera ηοη scripta: 332, 15 γλυφα'Lς:

338, 17 &σταχόων: σταχόων τν; 339, 5 ()πως: 331, 12 έπισΙτιος: έπέστιος Τ έφέστιος ν. qua de causa divinari audeo exemplar codicum τν litteris initialibus, quae nominantur, rubro colore depictis ornatum esse, rubricatorem autem officio suo neglegenter functuin esse. Fortasse ηοη desunt, qui dicant, parum exemplarium me contulisse, quam ut aliquid tam certum dici possit. scio et veniam peto propter exiguam materiam, quam libellus, qui nonnullas tantum paginas implet, praebere potest. sed legant, quae Η. Langerbeck explicavit ίη praefatione commentariorum Ιη Cantica Canticorum (νοΙ νι, ρ. χνιι sqq), neque diutius negabunt opera Gregorii saeculis νι et νιι huiusce indolis codicibus tradita esse.

ι86

ύφα'Lς τν;

πως τν;

DE FAMILIA PSEA

De codicibus Ρ = Vaticano gr. Ρίί 11 4 membranaceo S saec. ΧΙ (ίί. 299 ν-304ν) et S = Vaticano gr. 1907 chartaceo saec. ΧΙΙ/ΧΙΙΙ (ίί. 28ν-29ν) cum iam alii luculenter disseruerint (cf. supra ρ. 132), ηοη habeo, quae de singulis dicam. codicem Vaticanum gr. 446 Ε membranaceum saec. ΧΙΙ (= Ε), qui orationem De Deitate Adversus Euagrium ίί. 280r-286r continet, descripserunt W. Jaeger νοΙ νιιι ι, ρ. 99 et ν. Woods Callahan νοΙ νιιι ι, ρ. 360. quartus eiusdem familiae, quem ίη apparatum criticum recepi, est codex LonΛ dinensis Mus. Brit. 16 D Ι (Λ), de quo cf. quae scripserunt W. Jaeger νοΙ νιιι, ι, ρ. 99.158; J. Ρ. Cavarnos νοΙ νιιι ι, ρ. 231; F. Mίiller νοΙ 111 ι, ρ. ΧΧΙΙΙ; Η. Langerbeck νοΙ νι, ρ. χχιν. orationem nostram foliis exhibet 338r-340v. Nihil dicam de singulis, pauca de universis: omnes codices huius familiae ad unum fontem redire mu1tis mendis communibus manifestum est, ex quibus nonnulla hic ponam selecta. 336, 5 έκε'Lθεν PSEA; 337, 3 Ρ

188

- ζέε~ν altom PSEA; 338, 2 προσ~Sε'i:ν: προς ΙSέα.ν PSEA; 338, 13 μ~ μέ τLς: μΎjSεΙςΡSΕΛ; 339, ικα.Ι-δρώ­ μενα. om PSEA. textus, quem familia PSEA praebet, erroribus haud perquam corruptus esse videtur, si cum stirpe τν comparas. sed politior est quam rectior; nam τν errores, quos ίη exemp1ari invenerant, intactos p1erumque conservaverunt, PSEA autem correxerunt et id persaepe fa1so. itaque ex familia PSEA saepe difficile est repertu, quaenam sit exemp1aris 1ectio, cum ex τν facile divinari possis, quid 1egerint ίη exemp1ari suo. qua de causa de forma, scriptura, aetate communis codicum PSEA exemp1aris p1ura investigare nequivi. Iam pauca de codicum PSEA apographis, quorum nu11um ίη apparatum criticum recepi, et de editione vu1gata. De codice Vaticano Pve1 de eius apographo descripti sunt (cf. supra ρ. 131) codex Vaticanus gr. 445 saec. χνι (ff. I2IV-I23v) atque codex Ambrosianus Q 14 sup. saec. χν (460r-465r). nec iam amplius est dubium, quin codex Vaticanus gr. 1433 saec. ΧΙΙΙ (Ζ) ex Vaticano S descriptus sit (cf. supra ρ. 132). orationem De Deitate Adversus Euagrium exhibet ίί. 6Ir-63v. codex Parisinus gr. 503 chartaceus saec. χιν, qui singula Gregorii opera ex diversis fontibus hausit (cf. W. ]aeger νοΙ νιιι ι, ρ. 99, 158; ν. Woods Cal1ahan νοΙ νιιι ι, ρ. 360 sq), orationem De Deitate Adversus Euagrium ex codice Vaticano Ε sumpsit. nam ad verbum fere cum Ε consentit et menda propria, quae Ε praebet, servavit. Codex Taurinensis gr. C Ι 11 chartaceus saeculi χιν (= Q), qui hunc librum ίί. IOov-I02r continet, perdifficilis est 1ectu, cum incendio graviter sit 1aceratus; cf. W. ] aeger νοΙ 11 ρ. LX, νοΙ νιιι ι, ρ. 100, ρ. 146; ]. Cavarnos νοΙ νιιι ι, ρ. 220; F. Mίiller νοΙ 111 ι, ρ. L. ad verbum fere sequitur codicem Λ et ίη oratione De Deitate Adversus Εuagήum describenda, id quod maxime apparet eis locis, quibus cum solo Λ congruitur, e.g. 334, 21 ~μείς τ~ς &γωγ~ς δ πλοuτος iterat AQ; ~

Vat 445 Ambr Q 14 sup Ζ

Par 503

Q

DE DEITATE ADVERSUS EUAGRIUM

PRAEFATIO

189

Ottob 339, 10 ε~πo~ AQ. codicem Vaticanum Ottobonianum 119 119 saec. χνι (ίί. 262r-267r) inspicere nequivi, sed ex duarum ve1 trium paginarum collatione a soda1i quodam Americano confecta ihveni Ottobonianum 119 hanc orationem eodem modo atque cetera Gregorii opera, quae cόntinet, ex Taurinensi Q hausisse (cf. W. ]aeger νοΙ νιιι ι, ρ. 150; F. Mίiller νοΙ 111 ι, ρ. LI). de Q Monte'p descriptus est etiam codex Montepessu1anus Univ. 122 122 saec. χνι (ίί. 42r-47r ), de quo cf. ρ. 144; 183. aliquot locis Q iam mutilus erat, antequam incendio graviter corruptus est; quibus 10cis Montep. 122 vacua exhjbet tanta, quantae sunt 1acunae ίη Q (cf. ]. Cavarnos νοΙ νιιι ι, ρ. 233). est autem codex Montepessu1anus exemp1ar editionis a Frontone Ducaeo S.]. anno 1596 Ingo1stadii curatae atque versione Latina ornatae. codicem Montepessulanum Fronto Ducaeus "manuscriptum Aegidii Davidis Parisiensis" nuncupavit. dubitat Ρ. Alexander νοΙ ν ρ. 270 sqq., nUm re vera Montepessulanus fuerit codex Federici Morelli, quem nominat Fronto ίη edendis homiliis Ιη Ecc1esiasten, cum nonnullis locis ηοη exhibeat Montepessulanus, quae 1egit Fronto ίη codice Morelli. ίη oratione De Deitate Adversus Euagrium 1acunae, quas affert Fronto ex libro Aegidii Davidis, ad litteram eaedem sunt, quae ίη codice Montepessulano inveniuntur: 334, 7 τη [μ~~] περ~βoλη; 337, 12 θα.[ύμα.τα.]; 337, 13 ρo[π~ν]; 340, 13 έγκα.τεσπα.[ρ]μένΎj. Montepessu1anum a viris doctis magni aestimatum nonnullorum editorum' ίη manibus fuisse iam constat ex iis, quae ] ohannes Livineius Gandensis ίη praefatione editionis 1ibri De. Virginitate scripsit (cf. ]. Ρ. Cavarnos νοΙ νιιι, ι ρ. 243 sq). Fronto quamquam anno 1596 Ingo1stadii apud Davidem Sartorium editionem. curavit, eum ηοη codice quodam ίη bib1iothecis Bavaricis servato usum esse ex ipso titu10 editionis perspicuum esse mihi quidem videtur: "D. Gregorii Nysseni Opuscu1a nonnulla nunc primum

190

DE DEITATE ADVERSUS EUAGRIUM

ίη Lucem edita. Per R. Ρ. Frontonem Ducaeum S.J. Theologum. Quibus accesserunt alia eiusdem Gregorii ex Bibliotheca Bavarica Serenissimi Principis Guilielmi utriusque Bavariae ducis etc." quae editio iterum impressa est Ingolstadii anno 1599. qui esset liber "Venetiis ίη bibliotheca reverendissimi episcopi Lulιiηί", quem memorat Fronto ίη Mignei volumine XLνι ρ. 1:201, invenire ηοη potui. textum et versionem Frontonis Ducaei adhibuit CΙ Morellus ad editionem Parisinam anni 1615 constituendam. editione Morelliana altera anni 1638 usus est Migneus ίη Patrologiae ν Graecae νοΙ XLVI (ν). ex editione Morelliana primae descripti sunt codices Vaticani Urbinates 9-13 saec. χνιι (cf. W. ]aeger νοΙ 11, ρ. LXIII sq; Η. Langerbeck νοΙ VI, ρ. LX). orationem De Deitate Adversus Urb 13 Euagrium continet codex Urb. 13 foliis :258r-:26:2V. Ecce stemma familiae PSEA:

fons communis

~ sΙ ΕΙ

~

Ι

Ι

Λ

1parl503

Ambr Vat Q 14 sup 445

J

Ι Ι Ι Ottob Montep. 1:2:2 119 (= "cod. manuscriptus Aegidii Davidis Parisi ensis" ) Ι

editio Ingolst. anni 1596 versione Fr. Ducaei ornata Ι

editio Claudii Morelli Parisina a. 1615 Ι

Ι

Ι

Urb 13 editio Aeg. Morelli Paris. altera a. 1638 Ι

editio Mignei ίη Patrologia Graeca (= ν)

DE RATIONE EDENDI De singulis Gregorii orationibus fusius praefatus pauca dicam de universis deque edendi ratione. Gregorius, quo habuisset tempore orationes nobis traditas, reperire studuit J. Danielou, La chronologie des sermons de Gregoire de Nysse, Rev. Sc. R, :29, 1955, 346-37:2. quem statuit ordinem, eundem retinui ίη edendis orationibus. libri manu scripti, quamquam alii alium ordinem exhibent, tamen ίη duas partes discedunt, unam, quae orationes nulla certa ratione inter reliqua Gregοήί opera insertas continet, alteram, quae cum aliorum homiliis Gregorii orationes ita coniunxit, ut. quae ad .eundem diem festum spectant, eas ordine dierum festorum servato ίη unum conferret. attamen duarum partium singulae Jibrorum famiIiae tam multum djfferunt, ut mihi plane negandum sit umquam inveniri posse, quando vel a quo viro docto orationes col1ectae sint aut qualis pristinus illarum collectionum status fuerit. qua de causa ίη edendis Gregorii operibus nulla, quae aliquid ad ordinem attineret, librorum manu scriptorum auctoritate coercitus eum ordinem servavi, qui tempus tantum, quo orationes habitae sunt, respicit. Numerus codicum, quibus opera Gregorii traduntur, maior est, quamut suum quisque codex siglum sibi vindicare possH. qua re interdum fit, ut ab uno editore alius, alius ab altero eodem siglo nuncupatus sit. id tamen. studui, ut codices principales, quos nominaverim (e.g. codex Vaticanus 1907 = S), semper eodem siglo distinguerentur. spero lectori ηοη odio futurum esse, si eum admoneo, ut, priusquam mantissa critica utatur, tabellam siglorum inspiciat, ne ulla sigla confundat. Praefationes priorum voluminum huius editionis laudavi, ubicumque ad describendos codices vel ad

192

DE RATIONE EDENDI

recensendum textum aliquid conferunt. sed antequam hoc volumen ίn lucem prodierit, alia duo vel tria volumina, quae adhuc subprelo sunt, publici iuris facta erunt, quorum ίn praefationibus, quae editores de codicibus disseruerunt, perlegere nondum potui. Ipsos codices ίn tot urbibus totius fere orbis terrarum dispersos inspicere nequivi, sed Instituti ρτο studiis classicis universitatis Harvardianae liberalitate tabellae photographicae, quae nominantur, mihi praesto erant, quas ipse contuli et sodalis quidam examinavit vel vice versa. coεlicum sive descriptorum sive aliorum, quos ex apparatu critico seclusi, folia enumerare plerumque supersedi, ne maius iusto spatium praefando absumerem-. Restat, ut gratias agam, gratias imprimis duobus viris doctissimis atque humanissimis operum Gregorii per tot lustra fidelissimis editoribus, Wernero J aeger et Hermanno Langerbeck, qui, quod ambo praematura morte nobis abrepti sunt, omnes huius editionis participes maximo animi dolore sumus affecti. quorum a1ter Francofurti me tironem arte codicum legendorum textusque recensendi ab ipsis primordiis imbuit neque umquam, etsi grave corporis malum magnam partem vitae peremerat, ei taedio fuit iterum atque iterum mecum schedas perlegere· aut me ίn recensendo emendandoque textu adiuvare. a1ter, Wernerum Jaeger dico, textum et apparatum a me propositum bis examinavit et iudicio acerrimo aliquot locos emendavit. aliorum de grege, qui de Gregorio integro ίn lucem revocato bene meruerunt, nominatim mihi liceat gratias agere feminae doctae Hadwigae Hoerner, quae me abhorrentem interdum ab huius editionis norma comiter ad viam rectam redegit et aliquot errores, ίn quos incidi, cognovit atque correxit. Gissae mense Maio anni 1966

Ernestus Gebhardt

CONTRA USURARIOS EDIDIT

ERNESTUS GEBHARDT

ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΝΥΣΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΚΙΖΟΝΤΩΝ

433 Μ.

των ΦLλοφέτων ανθρώπων των ζΎjν κ~τιΚ λόγον προ~φοuμένων νόμΟLς αγ~θοr;ς ό βΙος κ~Ι προστά.γμ~σL κεκ~νόνLσΤ~L,

έν οίς κ~θοραΤ~L του νομοθέτοu ~ γνώμ'Yj προς aόο γενLκως

5 αποτεLνομέν'Yj σκοποός, ~ν~ μεν των απεφ'Yjμένων την απ~γό­ ρεuσLν ~χoντ~, ~τερoν ae: [των] προς την ένέργεL~ν των

CONSPECTUS SIGLORUM (Contra Usurarios)

κ~λων κ~τεπεΙγoντ~' ου γόφ ~σην &λλως ευπολΙτεuτον βΙον

codex Vaticanus Ρίί 11 4 membranaceus saec. ΧΙ S codex Vaticanus gr. 1907 chartaceus saec. ΧΙΙ-ΧΙΙΙ Ζ codex Vaticanus gr. 1433 chartaceus saec. ΧΙΙΙ (S)Z siglo usus sum, ubicumque S deficit, ne credas mendum esse proprium codicis Ζ Α codex Venetus Marcianus gr. 68 membranaceus saec. ΧΙΙ v textus vulgatus editionis Mignei Ρ

κ~τορθωθΎ'jν~L καΙ σώφρoν~,

10

εΙ

μ~ ης φεόγων &ς ~χεL

auνά.μεως τ~ν κακΙ~ν aLώξεLεν &ς ULος μ'Yjτέρ~ την αρετ~ν.

σuν~χθέντες τοΙνuν κ~Ι σ~μερoν, ~ν~ θεου πρoστ~γμά.των ακοόσωμεν,

~κρoώμεθα

του

προφ~τοu

φονεόοντος

τιΚ

μοχθ'YjΡα. των a~νεLσμά.των τέκν~ τους τόκοuς, έξαφουντος 15

ae: του βιοu την έπ' έργcxσΙq. χρΎ'jσLν των νομLσμιΧτων. aεξώμεθ~ ae: ευπεLθως το π~ριΧγγελμα, ~να μ~ ~ πέτρα έκεΙν'Yj γενώμεθα, έφ' ~ν κ~τ~πεσων ό σπόρος ξ'Yjρος κ~Ι &γονος ~μεLνεν, μ'Yjaε

λεχθη προς ~μας,

&. ποτε \ ou , μ'Yj\

προς τον auσά.γωγον Ίσρα~λ'

'Ακοη ~" cxκοuσετε X~L

κ~Ι ου μ~ 'ίa'Yjτε. ΠCXΡCXLτουμ~L

20

" θ ρ~σuτητος

μοu

',\" Yj cxνΟL~ς

~ σuν'Yjτε

ae

XCXL\

βλ'εποντες

βλ'ε Ψ ετε

τους ακοuσομένοuς μ'Yjacxμωι:; 1 λ oγ~OOζ ,~ CXL, εL"~ ~νoρoς πιΧντων ae λόγων ασΚ'YjθένΤΟζ

κατα Ψ' 'YjφLσcxσ θ

Κ~ι ονομαστου κατα. φLλοσοφΙ~ν,

Π~LaεΙcxν, έπΙ της όποθέσεως τ~όΤ'Yjς ευaΟΚLμ~σ~ντος κ~Ι

436

Μ. κ~τcxλLπόντος τον κατα. ΤΟΚLστων λόγον κτημ~ τc'f) βι καγω

12 Ezech 22, 12, quae verba ίη eccIesia ante hanc orationem Iecta esse apparet 15 Luc 8, 13 18 Isa 6, 9 20 sqq ad orationem spectat a Basilio fratre habitam (cf Ρ 207,5 sq), quam invenies inter BasiIii homilias ίη psaImos ίη editione Mignei νοΙ 29, 264-280 Titulus: ΓΡ'Υ)ΥορΙου έΠLσκ6που νύσσ'Υ)ς: του αύτου ΡΑ του έν ά.ΥLΟLς πατρος ~μων ν οω Ζ ΡΖΑ

6 των:

τον ν

deIevi

8

15 Υεν6μεθα d 20 καταψ'Υ)φΙσασθε V

έμπολΙτευτον Ρ

18 ά:κούσ'Υ)τε Α et pars codd LXX 22 αυτης Αν 23 τον: των Α

196

προς τ~ν αύτην &μ~λλαν καθΎjκα 6νων ~ βοων &ρμα προς τούς

,

στεφαν~τας

"!.ππους

ζ

1:

, \

ι

ευ~αμενoς.

197

CONTRA USURARIOS

CONTRA USURARIOS

παραφα~νετα~

γαρ

,\

\

αε!.

τα

,

,\

~

πυρετα~νOντL, κα~oμενeι> παρα της

""

,

θ' ""'ψ ~\ ερμΊ)ς, o~ η οε σφοοροτατη

συνεχoμένeι> καΙ ~ναγκασμένΊ)ς αlτουνΤL το, π6μα

8~80ύς

μ~κρα τοίς μεγάλo~ς, καΙ λαμπομένΊ) σελ~νΊ) ~λΙoυ φαΙνοντος,

οίνον 8Ύjθεν ύπο φ~λανθρωπΙας εύφραΙνεL μεν προς όλΙγον

πλεούσΊ)ς 8ε μυρ~oφ6ρτoυ ν'Yjος καΙ τη

σφ08ρ6ΤΊ)τL των

την κύλLκα έφελκ6μενον, όλΙγου 8ε χρ6νου παρελθ6ντος

5 &.νέμων έλαυνομένΊ)ς έπακολουθεί ~ μ~κρα πορθμΙς τον αύτον

437 Μ. 5 σφ08ρον καΙ 8εκαπλασΙονα τc'j) κάμνOντL τον πυρετον &.περγά­

περα~oυμένΊ) βυθ6ν, &.ν8ρων 8ε πάλ~ν &.γων~ζoμένων ν6μo~ς

ζεταL, ο{)τως όπαρέχων πένΊ)ΤL γεννωντα χρυσον ού παύεΙ.

&.θλΊ)τLΚOίς έγκoνΙζoντα~ τc'j) αύτc'j) καΙ παί8ες. &8ε μεν οδν

την &.νάγΚΊ) ν , &.λλ' έπ~τεΙνε~ την συμφοράν.

,ι,..,

εχετω της

(",

ι

συγγνωμΊ)ς Ί)

M~ τοΙνυν

α!.τησ~ς.

Σύ 8ε, προς 8ν ό λ6γος, 8στLς ποτ' &ν ~ς, μΙσΊ)σον τρ6πον

,

10 καΠΊ)λ~κoν' "

"

, \ ,αγαΠΊ) Ι σον

θ

αν ρωπος ~

ων

Ι

θ

,

'

,

ι , \ 'Ι' ~ σου φ~λτατo~ς τoκo~ς την ωαννου του

έχ~8νων,

πορεύεσθε

&.π'

'"

β

\

και.

μΊ)

,,-

αργυρ~oν. στησον μεχρ~ τουτου την αμαρτ~αν.

Γενν~ματα

\

αν ρωπους

,(,

Ι

ι

ε~πε το!.ς ποτε ~

αΠτLσΤOυ

έμου.

,

φωνΊ)ν'

6λεθρo~

των

\,

ζ~σης

μ~σάνθρωπoν

βΙον έν

φ~λανθρωπΙας

πρoσχ~ματ~ μΊ)8ε γένη Ιατρος &.ν8ροφ6νος, το πρ6σΧΊ)μα μεν 10 του σΦζε~ν ~χων 8~α τον πλουτον ~ς έκείνος 8~α την τέχνΊ)ν,

τη πρoαφέσε~ 8ε κεΧΡΊ)μένος εΙς &.πώλε~αν του έαυτ6ν σοΙ. καταπ~στεύσαντoς.

&.ργΟς

καΙ

πλεOνεΚτLΚOς

βΙος

ότου

τοκΙζοντος' ούκ οί8ε π6νον γεωργΙας, ούκ έπΙνo~αν έμπορΙας,

" ι ~ εχοντων υμας κα~\ λ αμ β' ανοντων εστε, τερπετε προς ο λ'~γoν,

έφ' ένος 8ε τ6που κάθΊ)ταL τρέφων έπΙ τΎjς έστΙας θΊ)ρΙα.

15 &'λλα χρ6νo~ς {)στερον ό &.φ' ύμων Ιος π~κρoν γΙνετα~ 8Ί)λΊ)Τ~­

15 &σπαρτα αύτc'j) βoύλετα~ τα πάντα καΙ &.ν~ρoτα φύεσθα~.

ρ~oν τη ψυχη, &.ποφράττετε ζωΎjς ό86ν, κλεΙετε της βασ~λεΙας

&ροτρον ~χε~ τον κάλαμον, χώραν τον χάΡΤΊ)ν, σπέρμα το

θ' Ψ "ψ υρας, μ~κρoν τερ αντες την ο ~ν καΙ. ΤΊ)ν αΚΟΊ)ν πεΡ~Ί)ΧΊ)-

μέλαν, ύετον τον χρ6νον αi5ξοντα αύτc'j) λανθαν6ντως την

\

τας

σαντες

αΙωνΙου

\ \ '\

\

\,

λύΠΊ) ς

γΙνεσθε

πρ6ξενo~.

ταυτα

,

ειπων

&.π6ταξα~ πλεονασμc'j) καΙ τ6κo~ς, σύνταξαL 8ε φ~λoπτωχΙ~. 20 ΚαΙ τον θέλοντα 8ανεΙσασθαL μ~ &.ποστραψΏς. 8~α πενΙαν σε

&λων ~ οΙκΙα, έφ' ~ς λεπτύνεΙ. τας των θλ~βoμένων ούσΙας, 20 τα πάντων ~8~α βλέπε~.

εi5χετα~ τοίς &.νθρώπo~ς &.νάγκας

Ικετεύε~ καΙ ταίς θύρα~ς πρoσκάθΊ)τα~, &.πορων καταφεύγε~

καΙ συμφοράς,

προς τον σον πλουτον, Ινα γένη αύτc'j) τΎjς χρεΙας έπΙκουρος.

μ~σεί τούς έαυτοίς &.ρκουντας καΙ τούς μ~ 8ε8ανεLσμένους

σύ 8ε τούναντΙον ΠΟLείς' ό σύμμαχος γΙνη πoλέμ~oς' ού \ ,~ , " ,\ \ ~ ,ι 'λ θ

γαρ αυτeι> συμπραττε~ς, οπως αν κα~ ΤΊ)ς αναγΚΊ)ς ε ευ ερω-

' 25 θ ε~Ί)

,

,

Ινα προς αύτον ~ναγκασμένως &.πέλθωσL.

έχθρούς ~γείτα~. πρoσε8ρεύε~ τοίς 8~καστηΡΙΟLς, Ινα ε{)ρη \

τον

Ι

στενουμενον

-,

το!.ς

.....

απα~ΤΊ)τα!.ς,

\

κα!.

.....

το!.ς

,

πρακτoρσ~ν

\ οανεLσμα, "'"

25 &.κολουθεί ~ς ταίς παρατάξεσ~ καΙ τοίς πολέμΟLς οΙ γυπες.

&'λλα σπεΙρε~ς τc'j) στενOυμένeι> κακα τον γυμνον έπεκ8ύων,

πεΡLφέρε~ το βαλάντ~oν καΙ 8εΙκνυσ~ τοίς πνLγομένΟLς τΎjς

\

τον

~, της εΠLκεLμενΊ)ς

"

τετρωμενον

και.

σοΙ.

'λ' αποπ Ί)ρωση

το

'''' ''' εΠLσυναπτων

επ~τραυματ~'ζ ων,

φΡOντLoας

ταίς φροντΙσL καΙ λύπας τη λύπη.

ό γαρ ~ντoκoν χρυσΙον

ύπ08εχ6μενος &.ρραβωνα πενΙας λαμβάνεΙ. έν πρoσχ~ματι. 30

των ΧΡΊ)μάτων έπ~καρπΙαν, 8ρέπαν6ν έστ~ν αύτc'j) ~ &.παΙΤΊ)σ~ς.

,

l

ευεργεσ~ας

"λ θ

ο ε ρον

'

,

επεLσαγων

~",'

τη

13 Matth 3, 7 Luc 3. 7 cf Basil 273 C

o~κ!.~.

ωσπερ

\

γαρ

Ι

ο

20 Matth 5, 42

ΡΖΑ 2 έμcωτον ante καθΎjκα add Ζ 4 μυΡLοφ6Ρου ν 5 έπακολουθεΊ: post πορθμΙι:; transp Ζ 7 τοΊ:ς αότοΤς Ζ 8 γνώ­ μ'ljς ν 9 8ΤLς Α 14 ύμεΊ:ς ν 19 άπόταξε Α 20 άπο σου post θέλοντα add Matth 5, 42 26 σπέρεLς Α άπεκδύων ν 28 χρυσόν ν 29 προσσχ1)μαΤL Α

θ~ρας

8έλεαρ,

Ιν'

έκεΙνeι>

8~α τ~ν

χρεΙαν

πεΡLχ~ναντες

ι sqq cf 202, 25 Basil 268 C 9 cf Basil 268 Β 14 θ'l)ρΙα sermone vulgari imprimis novae comoediae significat mala (Anaxil 27 Kock) ίn iis paupertatem (Menander Georg 92Α, 78 Edmonds) cf Basil 273 C, 276 Α 15 cf Hom L 109 Basil 280 C 27 cf Basil 272 C ΡΖΑ 2 πόμα: σώμα Ρ

ex coni om Αν Α2

ι ι αότον Ρ

24

αόξάνοντα ν πράκτοσLν Α

4 τον add Langerbeck

6 γέμοντα ν ό post καΙ add Αν 17 τον 19 &λως Ρ 21 Ίιναγκασμένος Α corr 27 το ante 3έλεIΧp add sscr Ζ 12

CONTRA USURARIOS

Ι9 8

CONTRA USURARIOS

Ι99

~μέρα.ν

μέτα.λλον &:ργυρΙου κα.Ι χα.λκου κα.Ι των έξΎjς ύλων της έκεΙνου

&.ρtθμεΊ: το κέρ80ς κα.Ι τΎjς έπtθυμΙα.ς [ούκ] έμπΙμπλα.τα.t.

~ "βλ ε Ψ ον εtς τον μεγα.ν ουριχνον, κα.τα.μα. 'θ ε σεσποτεtα.ς μερος. α.πο

&χθετα.t προς τον χρυσον τον έπΙ τΎjς οLκΙα.ς &:ποκεΙμενον,

την

8tότt κε'ϊτα.t &:ργος κα.Ι &πρα.κτος. μψε'ϊτα.t τούς γεωργούς

&:ρεθμ'Υ)σον τα έπ' α.ύτΎjς τρεφόμενα. ζί/'>α.. πcΧντα. 80υλα. κα.Ι

5 τούς &:πο των σωρων του θέρους εύθύς σπεΙροντα.ς· ~λα.βεν,

5 κτ~μα.τα., οδ σύ ώς &:πόρου κα.τα.φρονεΊ:ς. σωφρόν'Υ)σον, &νθρω­

~8ωκεν. ούκ &:νΙ'Υ)σt τον &θλtον χρυσόν, &:λλ' έκ χεφων εLς

πε· μ~' κα.θυβρΙσης τον θεον μ'Υ)8ε ~γ~ση των τρα.πεζtτων

συγκα.τα.πΙωσt

των

τόκων

το

&γκtστρον.

κα.θ'

, \,

"

&πεφον

θcΧλα.σσα.ν,

"

ΙστόΡ'Υ)σον το

πλcΧτoς της γΎjς,

χε'ϊρα.ς μετcΧγεt. βλέπεtς γουν τον πλούσtον κα.Ι πολύχρυσον

&:τψότερον,οίς έγγυωμένοι.ς &:να.μφtβόλως πtστεύεtς. 80ς

πολλcΧκtς μ'Υ)8ε ~ν νόμtσμα. gχοντα. έπΙ της ο LκΙα.ς, &:λλ' έν

έγγυ'Υ)η)

χcΧρτα.tς τας έλπΙ8α.ς, έν όμολογΙα.tς την ύπόστα.σtν, μ'Υ)8εν

κλεπτομένcr

10 ~χoντα. κα.Ι πcΧντα. κα.τέχοντα., προς τούνα.ντΙον του &:ποστολt­

, ' 10 εργα.σι.α.ν,

κου γρcΧμμα.ΤOς κεΧΡ'Υ)μένον τί/'> βιcr, πά.ντα. 8t8όντα. τοΊ:ς

μ~

&:ποθνήσκοντt, μ'Υ)8ε

\

'λλ α. α.

πΙστευσον

σπα.ρα.σσομέν-cr.

~\ σος

"λ α.κα.Π'Υ) ευτον

μ~

χεφογρcΧφcr

μ~

έπερωτ~σης

την

xιxt

"ψ ο εt

\, , ευεργεσtα.ν,

την

\

σοt τον θεον μετα πρoσθ~Κ'Y)ς &:π08t8όντα. τ~ν xcΧptv.

α.Lτ~σα.σtν ού 8ι.α φtλcΧνθρωπον γνώμ'Υ)ν, &:λλα 8tιX φtλcΧργυρον

~Άν 8ε ξενΙζη σου την &:κo~ν ώς πα.ρcΧ80ξoς ό λόγος,

τρόπον. α.Ιρε'ϊτα.t γαρ την πρόσκα.φον πενΙα.ν, Ινα. ώς 80υλος

πρόχεφον ~χω την μα.ρτυρΙα.ν, δη τοΊ:ς εύσεβως 8α.πα.νωσt

έπΙμοχθος ό χρυσος έργα.σcΧμενOς μετα των μtσθων έπα.νέλθη. 15 όρ~ς, δπως ~ του μέλλοντος έλπΙς κενοΊ: την OLXLΙXV κα.Ι ποtε'ϊ

κα.Ι εύεργετουσt πoλυπλα.σι.cΧζων ό θεος την &:μοtβ~ν &:π08Ι8ω15 σt.

τον πολύχρυσον &:κτ~μoνα. πρόσκα.φον.

Πέτρου

γαρ

έρωτωντος κα.Ι

λέγοντος·

'180ύ

~μεΊ:ς

&:φ~κα.μεν πcΧντα. κα.Ι ~κoλoυθ~σα.μέν σοt· τΙ &ρα. gστα.t ~μΊ:ν;

Τούτου 8ε τΙς ~ α.LτΙα.; ~ έν τί/'> χcΧρτη γρα.φ~, ~ όμολογΙα.

&:μ~ν λέγω ύμΊ:ν, φ'Υ)σΙ, Πiiς, δσης &:φΎjκεν οΙκ(α.ς ~ &:8ελφούς

440 Μ. του στενωθέντος· 8ώσω μετα τΎjς έργα.σΙα.ς, ύποτελέσω μετα

~ &:8ελφας ~ πα.τέρα. ~ μ'Υ)τέρα. ~ γυνα.Ί:κα. ~ τέκνα. ~ &:γρούς,

(

του γtνομένου. είτα., πα.ρα.κα.λω, ό μεν χρεώστης κα.Ι &πορος 20 &ν 8tιX την συγγρα.φ~ν πι.στεύετα.ι., ό 8ε θεος πλούσtος &ν

εκα.τοντα.πλ' α.σtονα.

κα.Ι έπα.γγελλόμενος ούκ &:κούετα.t. 80ς κα.Ι έγω &:π08ώσω, ,

,

τεσσα.ρες

ένέχυρον &:ξtόπtστον. ι

εL 8ε κα.Ι έντα.υθα. ζ'Υ)τεΊ:ς·

~"

,

...,

δλος ό

,

'

"

α.tωνtον κλ'Υ)ρονομ'Υ)σεt.

πλcΧσtον 8Ι8ωσt. πεΙσθ'Υ)η οδν τί/'> θεί/'> συμβουλεύοντt κα.Ι

λ'Υ)'ψ"η

συμβολα.tογρcΧφου, οδ μcΧρτυρες πcΧντες οΙ έκ των χρόνων 25 της σωΤ'Υ)ρΙα.ς Χρtστtα.νοL. gχεtς ύπoθ~Κ'Y)ν τον πα.ρcΧ8εtσον,

ζ ω'Υ)ν \

ό θεος 8ε α.ύθα.φέτως τί/'> μ~ θλιβοντt τον &:8ελφον το έκα.τοντα.­

\ ,α.ν θ' ενυς ( 1

"ψ' λ εγρα. α.ν ευα.γγε tστα.t

t\,

ο

κα.~~

βλέπεtς την &:γα.θότητα.; ό σφό8ρα.

&:να.(σχυντος 8α.νεtστης κcΧμνεt, Ινα. 8tπλα.σtcΧση το κεφcΧλα.tον,

βo~ γρcΧψα.ς έν εύα.γγελΙοtς, έν χεφογρcΧφcr 8'Υ)μοσΙcr της οtκουμεν'Υ)ς.

λ'ψ 'Υ) ετα.t

20 όρ~ς την φtλοτtμΙα.ν;

25

,

,

τοκους α.να.μα.ΡΤ'Υ)τους.

\ "εΚΤ'Υ)κεtς

σα.υτον

"

,

\(

,

,

ι.να. τt μετα. α.μα.ρτtα.ς μερtμνα.tς

\ (, 'θ ~ ι τα.ς 'Υ)μερα.ς ιxpt μων, τους

~ Ψ 'ζ μ'Υ)να.ς 'Υ)φt ων,

441 Μ. το κεφcΧλα.tον έννοων, τας πρoσθ~κα.ς όνεφοπολων, φοβού­

περι.εργα.σα.t

μενος την προθεσμΙα.ν, μ~ &κα.ρπος πα.ρα.γέν'Υ)Τα.ι. ώς θέρος

σοφως την εύπορΙα.ν του ζ'Υ)τουντος την έργα.σΙα.ν κα.Ι εύρ~σεtς

χαλαζωθέν; περtεργcΧζεται. ό 8ανει.στης του χρεώστου τας

κοσμος

του

ευγνωμονος

χρεωστου

κτημα..

τον πλουτον· πiiσα. γΎj χρυσ'ϊτtς του χρεώστου σου κτημα., πiiν

πρcΧξεtς, τας έκ8'Υ) μΙας, τα κtν~ματα., τας μεταβcΧσεtς, τας

26 cf Basil

30 έμπορ(ας. κ&ν φ~μ'Y) τtς παραγέν'Υ)ταt σκυθρωπ~, δτt λησταΊ:ς

10 cf Matth 5, 42; Luc 6, 30 264 C

ΡΖΑ

ι του τόκου

(respice clausulam)

v

2 ούκ

21

delevi suadente

άεΙ σπέρματα αLτουvτας 21 aως Α corr Α2 28 σαφως ΑΖν άπορ(αν Ζ corr Ζ2

v

σου: τούτου

Η

Langerbeck

5-6 pro verbis του usque ad ~aωκεv: v ex coni 16 πολυν χρυσον v 19 παρα-

καλων Ζ

γαρ

cf Luc 6, 38

v

27 άγνώμονος Ζ εύεργεσΙαν ΑΖν

corr

Ζ2

29

γΎj:

ό 8ε'ϊνα περι.έπεσεν ~ ~κ ηνος περtστcΧσεως εLς πενΙαν α.ύτί/'> 10

cf Prov

ΡΖΑ

19, 17

Basil

5 σωφpόν~σoν Ζ

Α βλεπομένφ v

τονταπλασΙονα Ρ

277

C

15

Matth

19, 27

sq

7 π~στεύσε~ς Αv 9 βλεπτομένφ 12 ώς: ό v 22 ae: θεος Ζ το om Ρ έκα23 πεLθoυ v 30 πεp~γένΊ)τα~ Ζ

μετεβλ~θ-η ~ έόπορΙιχ, κOCθ-ητιχι. τω χε~pε συν8~σιxς, στένει. συνεχως,

ύπο8ιχκρόει.

πολλOC,

άνελΙττει.

201

CONTRA USURARIOS

CONTRA USURARIOS

200

το

χεφόγριχφον,

θp-ηνε~ έν τo~ς γρOCμμιχσι. τον χρυσον προκομΙζων το συμβό­ λιχι.ον &ς ΙμOCτι.ον υιοσ τελευτ~σιxντoς· άπ' έκεΙνου θερμότερον

5 έγεΙρει. το πOCθος. &ν 8ε κιχΙ νιχυτι.κΟν ~ το 8OCνει.σμιχ, τo~ς

8r.8όνιχι. πλεονιχσμους τον το κεφOCλιχι.ον προσιχr.τοUντιχ. ~ γιΧρ οόκ ο!8ιχς, &ς 80Cνους χρεΙιχ εόπρόσωπός έστr.ν ,έλέου ΙX'ΙΤΎjσι.ς;

81.0

κιχΙ δ νόμος, το εtσιχγωγr.κΟν της εόσεβεΙιχς γρOCμμιχ,

444 Μ. πιχντιχχοσ άπιχγορεόει.. τον τόκον· ΈιΧν 8ιχνεΙσης &ργόριον 5 τι'J} ά8ελφι'J} σου, οόκ ~ση ιχότον κιχτεπεΙγων.

κιχΙ ~ χOCρις

ιχtγι.ιχλο~ς προσκOCθ-ητιχι., τιΧς κr.ν~σει.ς μερr.μν~ των άνέμων,

τη π-ηγη της άγΙΧθότητος πλεονOCζουσιχ των οφλ-ημOCτων

συνεχως

8r.εΡωτ~

νoμoθετε~ την συγχώρ-ησr.ν,

~κoόσθ-η,

μ~ που πλέοντες έκr.ν8όνευσιχν· πιχχνοστιχι. την

τους

κιχτιχΙροντιχς,

μ~

που

VΙXuOCyr.OV

Ψυχ~ν, 8τιχν άγρr.ιχΙνουσιχν t8η τ~ν θOCλιχσσιχν, ονεΙριχτιχ βλέπεΙ.,

et

λέγουσιχ· ΚιχΙ κιχΙ

άλλιχχοσ

8που

μεν χρ-ηστευομέν-η

κιχΙ

8ιχνεΙζετε, πιχρ' δ>ν έλπΙζετε άπoλιxβε~ν·

έν πιχριχβολη

τον' σκλΎjpOν

οtκέτην

πr.κρως

10 φιχντιχσr.οUτιχr. την Ψυχ~ν έκ των λεr.ψOCνων της μεθ-ημερr.νΎjς

10 κολOCζουσιχ, 8ς τι'J} δμο8οόλιι> προσκυνοσντr. οόκ έπεκλOCσθ-η

φροντΙ80ς. προς 8~ τον τοr.οUτον λεκτέον· πιχUσιχr., &νθρωπε,

οό8ε άφΎjκεν έκιχτον 8ΎjνΙXpΙων εότελες χρέος ΙΧότος των

μερΙμν-ης

έπr.κr.ν8όνου,

άνOCπιχυσιχr.

άπ'

έλπΙ80ς τηκοόσ-ης,

μυρΙων τΙΧλOCντων λιχβων την συγχώρ-ησr.ν. δ 8ε σωτηρ ~μων

μ~ τόκους ζ-ητων σιxυτι'J} το κεφOCλιχr.ον 8r.ιχφθεΙΡης. πιχριΧ

κιχΙ της

πέν-ητος ζ-ητε~ς προσό80υς κιχΙ πpoσθ~κιxς πλοότου πιxpιxπλ~-

άπέρr.ττον τo~ς μΙXθΎjΤΙX~ς εtσ-ηγοόμενος, ~ν κιχΙ τοστο τo~ς

15 σr.ον ποr.ων, (~ς

et

ης άπο χώριχς ιxόχμι'J) θερμοτOCτιι> ξΎjpΙXν­

εόσεβεΙιχς

8r.8OCσΚΙΧλος

εόχΎjς

κιχνόνιχ

κιχΙ τόπον

15 τΎjς ΙκεσΙιχς λόγοr.ς ένέθ-ηκεν &ς μOCλr.στιχ 8ε~ν κιχΙ πρωτον

θεΙσ-ης λιxβε~ν θελ~σεr.ε σΙτου θΎjμωνr.OCς, ~ πλΎjθoς βοτρόων

άρκοσν 8υσωπΎjσιxr. θεόν· ΚιχΙ &φες~μ~ν τιΧ Oφει.λ~μιxτιx

έξ &μπέλου μετιΧ νέφος ΧΙΧλιχζ-ηφόρον, ~ τέκνων τόκον άπο

~μων, κιχθως κιχΙ ~με~ς άφ~κιxμεν τo~ς Οφεr.λέτιχι.ς ~μων.

στεΙριχς γιχστρός, ~ γOCλιχκτος τpoφ~ν έξ &τόκων γυνιχr.κων.

πως οον προσεόξη, δ τοκογλόφος; μετιΧ ποΙου συνει8ότος

οό8εΙς έγχεφε~ τo~ς πιχριΧ φόσr.ν κιχΙ ά8υνOCτοr.ς, έπεΙ προς τι'J}

20 μ-η8εν κιχτορθοσν προσοφλr.σκOCνει. γέλωτιχ.

μόνος δ θεος

ιχtΤΎjμιχ άγΙΧθον

' , 2 Ο κιχ ι. μ-η

θ

'

μιχ ων

ζ-ητ~σεr.ς πιχριΧ θεοσ ,~

το

~,

otoOVΙXr.;

'/

~,

ουκ

δ πOCντοο λιχμβOCνων

';'~

οtοιχς,

, ,( οτr. -η

,

προσευχ-η

πιχντο8όνιχμος, 8ς έκ των &πόρων εύρΙσκει. τους πορι.σμους

445 Μ. σου ύπόμνΎjσr.ς μr.σιχνθρωπΙιχς έστΙν; τΙ συνεχώρ-ησιχς κιχΙ

κιχΙ τιΧ πιχρ' έλπΙ8ιχ κιχΙ προσ80κΙιχν 8Ύjμr.ουΡγε~, νσν μεν

συγγνώμ-ην ιχtτε~ς; τΙνιχ ~λέΎjσΙXς κιχΙ κιxλε~ς τον έλε~μoνιx; &ν

κελεόων πέτριχς ΠΎjγ~ν άπoppε~ν, ιχΟθr.ς 8ε βρέχων έξ οόριχνοσ

8ε κιχΙ 8ι'J}ς έλεΎjμOσόνΎjν ποτέ, πόθεν 8Ι8ως; οόκ άπο τΎjς

&ρτον άσυν~θ-η κιχΙ ξένον, κιχΙ πOCλr.ν γλυκιχΙνων την πr.κριΧν

πr.κρας σου κιχΙ μr.σιχνθρώπου φορολογΙιχς; οόκ α.πο συμφορων

25 ΜερριΧνέπιχψη ξόλου, κιχΙ της στεΙριχς Έλι.σOCβετ εί5τοκον

25 άλλοτρΙων 8ιχκρόων γέμοντιχ κιχΙ στενιχγμων;

et

έγνώρr.ζεν

ποr.ων την γιχστέριχ κιχΙ 8r.80υς τη 'Άνν~ τον Σιxμoυ~λ

δ πένΎjς, πόθεν ορέγεις την έλε-ημOσόνΎjν, οόκ &ν έ8έξιχτο

κιχΙ τη MιxpΙ~ τον έν πιxpθενΙ~ πρωτότοκον.

τιχστιχ μόνΎjς

&ς α.8ελφr.κων σιχρκων γεόεσθΙΧr. μέλλων κιχΙ ιx~μιxτoς των

Συ 8ε χΙΧλκοσ κιχΙ χρυσοσ, των άγόνων ύλων, μ~ ζ~τεr.

σΙιχς· μ~ με θρέΨης, &νθρωπε, α.πο 8ιχκρόων α.8ελφr.κων,

οtκεΙων, είπε 8'&ν πρός σε λόγον γέμοντιχ σώφρονος πιχρρ-η­

της πιχντο8υνOCμου χεφος ~pγιx. 30 τόκον μ-η8ε βr.OCζου πενΙιχν τιΧ των πλουτοόντων ποr.ε~ν μ-η8ε

23 cf Exod Ι7, 6 24 cf Exod ι6, 26 cf Luc 2, 36-38 cf Luc ι, 5 -25

9 οταν usque ad ιο ante γέλωτα add Ζ2 26 "Αννη Ζ 27 μόνα ν ΡΖΑ

20 καL

Ι5

25 cf Exod 27 cf Luc 2, 7

om Αν 24 γλυκαΙνων:

ψυχ-ην

Ι5,

25

Ι5 ε~ ης om Ρ π~κραΙνων Α

4 Exod 22, 24 6, Ι2 ΡΖΑ ού Αν

alt om 642

8 Luc 6,34

Ι τc'l)-προσα~τουντ~ Ρ

9 cf Matth Ί): εΙ Α

ι8,

7

28-34 τ-ην

om

ι6

Matth

Ζ

8

εΙ:

έOCν 8ανεΙσ1Jτε Luc 6, 34 9 παραβολαΤς Ζ Ι4 τοΤς Αν Ι5 8εΤν cf Schwyzer ι, 249; Kίihner-Blass ι, 2ι6. Ι7 &φΙεμεν Ρ et pars codd Matth 6, Ι2 ι8 ποΤον Α

2Ι τΙ: τΙνα Ρ 23 ποτέ usque ad 24 καΙ om ν 25 γεμουσων ex coni concinnitatis gratia 27 &πογεύεσθαL Ζ

Ζ

scil

,ι "λ~' εκπ!.πτoυσ~ν. ε εος σε

μ~ 8~ς '&ρτον πένΎJΤ~ γεν6μενον άπο στεν~γμoυ των συμπτώ­ χων.

άνιΧλυσον

προς τον δμ6φυλον,

κάγω δμ()λoγ~σω την χιΧρ~ν.

8

203

CONTRA USURARIOS

CONTRA USURARIOS

202

κ~κως άπήΤΎJσ~ς,

τΙ &φελε'Lς πολλοός πτωχοός

ρων

Ψ

, Κ~I.

ι υχ~ς,

t

....,

'

'ι: ~,.... λ Ec.,o~XEr. τ~ς των μL~ρων Κ~I. φι. ~ργυ-

""

,

.. ,

βλ' εποντες ~υτην την o~xr.~v του oφε~'λ οντος

448 Μ. &vr.ov πρoκε~μένΎJν ούκ έπ~κλωντ~~, άλλα κ~Ι μαλλον την

πo~ων κ~Ι ~ν~ π~ρ~μυθoύμενoς; εΙ μ~ πλΎjθoς ~ν τoκ~στων,

πρασ~ν κ~τεπεΙγoυσ~, Ιν~ θαττον το χρυσΙον ύπ08εξιΧμενο!.

5 ούκ &ν ~ν το πλΎjθoς των πενομένων. λυσ6ν σου την φ~τρΙ~ν,

5 &λλον &θλ~oν 8~νεΙσμ~η κ~τ~8~σωσι. κ~τα τοός σπoυ8~Ιoυς

πιΧντες των τoκ~στων

κ~Ι άπλ~στoυς των θΎJρευτων, οΙ μΙ~ν κo~λιΧ8~ τοίς 8~κτύΟLς

Κ~ΤΎJγOΡOυσ~, κ~Ι 05κ έστ~ του κ~κoυ θερ~πεΙ~ ν6μος πρoφΎjτ~~

κυκλώσ~ντες κ~Ι πιΧντ~ τα έν ~ύτη σ~γΎJνεύσ~ντες θΎJΡΙ~

εύ~γγελ~στ~ι. o!~ γουν δ θεσπέσ~oς 'Αμως λέγε~' 'Aκoύσ~τε,

πιΧλLν έπΙ την γεΙτoν~ φιΧρ~γγ~ μεθ~στωσι. τας στιΧλ~κ~ς

κ~Ι πιΧντες ~ξoμεν την ~ύτιΧρκε~~ν.

οΙ έκτρΙβοντες εΙς το πρωΙ πένΎJΤ~ κ~Ι κ~τ~8υν~στεύoντες

κ~Ι άπ' έκεΙνΎJς έπΙ την &λλΎjν κα.Ι μέχρ" τοσούτου, μέχρ~ς

10 πτωχοός έπΙ τΎjς γΎjς, οΙ λέγοντες- π6τε 8~ελεύσετ~~ δ μ~ν

10 &ν τα (5ΡΎJ των θΎJρευμιΧτων κενώσωσ~. ΠΟLΟLς οδν όφθ~λμoίς

κ~Ι έμπoλ~σoμεν; ού8ε γαρ π~τέρες ο{)τω χ~Ιρoυσ~ν έπΙ τη

δ ΤΟLουτος άν~βλέπε~ς εΙς oύρ~ν6ν; πως 8ε ~Ιτείς &φεσLν

γενν~σε~ των π~Ι8ων 6>ς οΙ τοκΙζοντες εύφφ~Ινoντ~~ των

άμ~ρτ~μ~τoς; ~ τιΧχ~ ύπ' άν~~σθΎJσΙ~ς κ~Ι τουτο λέγεLς

μΎJνων πλΎJΡOυμένων.

εύχ6μενος, δπερ έ8Ι8~ξεν δ σωτ~ρ . ,ιΑφες ~μίν τα όφε~λ~μ~τ~

~μων, 6>ς κ~Ι ~μείς άφ~κ~μεν το'Lς όφε~λέτ~~ς ~μων;

K~λoυσ~ 8ε την άμ~ρτΙ~ν σεμνοίς όν6μ~σ~ φ~λιΧνθρωπoν το 15 λΎjμμ~ πρoσ~γρεύoντες κ~τα μΙμΎjσ~ν Έλλ~νων, οΙ 8~ΙμoνιΧς

15

~"

oL~

τοκον

"ι/ψ

~γχoνΎJς

ΎJ

~ντo

, ρευμ~σι. (/

Κ~!,

& π6σο!.

. . ε~υτoυς ( \

πoτ~μων

ην~ς μ~σ~νθρώπoυς κ~Ι φoνώσ~ς άντΙ τΎjς άλΎJθOυς κλ~σεως

έξέ8ωκ~ν κ~Ι κουφ6τερον gXPLV~V του 8~νεLστου τον θιΧν~τoν,

EύμενΙ8~ς πρoσ~γoρεύoυσ~. φ~λιΧνθρωπ6ς γε' ού γαρ ~ του

άφΎjκ~ν 8ε π~ί8~ς όρφ~νoός κ~κ~ν μΎJτρυ~αν gχοντ~ς τ~ν

τ6κου

πενΙ~ν. οΙ 8ε ΧΡΎJστOΙ τοκογλύφο!. ού8ε τ6τε τΎjς έρ~μoυ

εΙσφορα

οΊκους

τοός εδ γεγoν6τ~ς

έκτρΙβoυσ~,

XE'Lpov

πλούτους

8~π~νωσ~,

φεΙ80ντ~!' oΙκΙ~ς, άλλ' ~λκoυσ~ τοός κλΎJρoν6μoυς τιΧχ~ τ~ν

ζΎjν των 80ύλων π~ρ~σκευιΧζoυσ~,

20 προς όλΙγον τέρπoυσ~ έν άρχ~ίς κ~Ι π~κρoν τον εΙς {)στερον

20

crxo'Lvov μ6νΎJν του βρ6χου κλΎJΡOνOμ~σ~ντ~ς κ~Ι χρυσΙον

τα πτηνα τα π~ρα των

'άΠ~LτουσL τοός τον &ρτον έξ έριΧνου πoρ~ζoμένoυς' όνεL8~ζ6-

όρν~θευτων έπ~βoυλευ6μεν~ ~8ετ~~ ρ~~νoμένων των σπερμιΧ­

μενο!. 8έ, 6>ς εΙκ6ς, έπΙ τ~ θ~νιΧτιμ του χρεωστου κ~Ι ΤLνων

βΙον π~ρ~σκευιΧζoυσ~.

6>ς γαρ

των ~ύτο'Lς κ~Ι φΙλΎJν πo~είτ~~ κ~Ι συν~θΎj 8~~γω~ν τ~ν έν ,ι

~

'7

ι

~

εκε~νo~ς το!.ς τoπo~ς, εν οr.ς σ~

προς 8υσωπΙ~ν μεμνΎJμένων του βρ6χου ού8ε έγκ~λύπτoντ~!'

~ ΎJς ~υτo!.ς Ύj ΤΡOφΎJ γr.νετ~~,

προς το 8ραμ~ 05τε πλ~ττoντ~!' την Ψυχ~ν, άπο ΠLκρας 8ε

Ψ λ'

,~(

,ι

8ε {)στερον ένσχεθέντ~ τοίς θΎJριΧΤΡO~ς 8~6λλυτ~~,

25 γνώμΎJς λ6γους λέγoυσ~ν άν~~8είς' κ~Ι ~θων ά8ΙΚΎJμ~ τουτο

ο{)τως οΙ τα gντοκ~ των 8~νεLσμιΧτων λ~μβιΧνoντες όλΙγον

'~μέτερoν, εΙ δ κ~κ08~Ιμων κ~Ι άγνώμων έκείνος μOχθΎjρας

εύπoρ~σocντες χρόνον \5στερον ocύτ-ης τ~ς ΠOCΤΡLκ~ς έστειχς

γενέσεως λ~χων τη άνιΧγκη τΎjς εΙμ~ρμένΎJς προς τον βΙ~~oν

25 μ~κρoν

8 Amos 8, 4 sq

Ι4

268 C

cf Basil

280 Α

25 cf Ι97, ι sqq Basil

PS (inc 7

προφΎjταL) ΖΑ ι γεννώμενον Ζ στεναγμών Αν πτώχων Ζ 2 σ.πηΤYjσας codd Leid Gron Ι2 et Lips υηίν Ι3 et ν: σ.ποτΙσας ΡΖΑ 5 το om Ζ ιο έτΙ: σ.πΟ LXX Ι7 φLλά.νθρωπός γε' ού γαρ Αν: φLλά.νθρωπόν γε' ού γαρ SZ σ.φLλά.νθρωπος γαρ Ρ ού: οΙα Ζ2 ut vid του om SZAv 20 verba προς usque ad 29

παρασκευά.ζουσα ~8υτέραν Ρ

om

ΡΖ

εLς: ές Αν

23 8Lαγωγών Α

22 ~8εταL ραLνομένων:

~χθΎJ θιΧν~τoν; κ~Ι γαρ κ~Ι φ~λοσοφουσLν οΙ τοκογλύφο!. κ~Ι των μ~θΎJμ~τ~κων ΑΙγυπτΙων γΙνoντ~!' μ~θΎJΤ~Ι, δτ~ν 30 8ε~ση ύπερ των έν~γων ~ύτων πριΧξεων κ~Ι των φ6νων Ι3

Matth 6,

Ι2

Ι5

cf Basil 277

Α

PSZA Ι έξΟLκε'i: τας: έξΟLκε'i: τΎjς SZ έξΟLκε'i:ταL V 2 ψυχΎjς SZ Ψυχών ν 8 μεθLστασL ν ιο κενώσεLεν Ζ Ι4 σ.φΙεμεν Ρ et pars codd Matth. 6, Ι2 Ι5 τόκους Ρ 2Ι έξερά.μου sic Α 23 έκκαλύπτονταL Ζ 24 οί)τε: ού8ε ν 26 ~μετέρων ν 30 αύτώ sic Ρ

2°5

CONTRA USURARIOS

CONTRA USURARIOS

α.πολογ~σασθαL. λεκτέον οδν προς ~να των ΤΟLοότων' σύ ~

Άν~ρ 'ης ~ν έπΙ τ~σ8ε τ~ς πόλεως (ούκ έρω 8ε ΤΟ\Jνομα

,

μοχθ1jΡα. γένεσLς, σύ ~ κακ~ των α.στέρων α.νιίγΚ1j· εΙ γα.ρ

~~ "λ ι λ ι ) κωμcμοεr.ν ονομασΤL τον τε ευΤ1jσαντα φυ αττ{ψενος

έπεκοόφLσας την φρο\lτΙ8α καΙ μέρος μεν α.φ1jκας του χρέους,

~χων τα. 8ανεΙσματα καΙ τ~ν έκ των μLαρων τόκων έΠLκαρπΙαν.

μέρος 8ε έκομΙσω μετα. α.νέσεως, ούκ &ν την έπΙμοχθον 5 ζω~ν έμΙσ1jσεν ού8' &ν αύτος έαυτου έγένετο 8~μLος. &ρα

"

ι τεχν1jν

τ~ πιίθεL 8ε συνεχόμενος τ~ς φι,λαργυρΙας φει,8ωλος ~ν καΙ 5 περΙ τ~ν Ι8Ιαν 8απιίν1jν

(ΤΟLουτοι, γα.ρ οΙ φ ι,λιίργυροι,) ού

"ψ ο εL

τριίπεζα.ν αύτιίΡΚ1j παρατι,θέμενος, ούχ ΙμιίτLOν συνεχως ~

τον φονευθέντα; ~ξετε γα.ρ α.μφότεΡΟL προς το του ΧΡLστου

κατα. χρεΙαν α.μεΙβων, ού τέκνοι,ς παρέχων τ~ν α.ναγκαΙαν

β1jμα, ~νθα ού τόΚΟL Ψ1jφΙζονταL, α.λλα. βΙΟL κρΙνονταL. τΙ 8ε

του

ι ΠΟLΟLς

'θ λ ~ οφ α μΟLς

κατα

τον

,~, Ι καφον Τ1jς αναστασεως

βΙου

8ι,αγωγ~ν,

ού

λουτρον

ταχέως

καταλαμβιίνων

λέξεLς έγκαλοόμενος τ~ α.8εκιίστcμ ΚΡLτη, δταν σΟL λέγ1jταL'

φόβcμ του μLσθου καΙ των ΤΡLων. όβολων, πιίντα 8ε τρόπον

10 είχες νόμον πρoφ~τας εύαγγελLΚα. παραγγέλματα 'πιίντων

10 έπι,νοων, δθεν &ν έπΙ το πλέον τον α.ρι,θμΟν προαγιίγοι, των

~κoυες όμου βοώντων μL~ φωνη τ~ν α.γιίΠ1jν, την φLλανθρω­

χρ1jμιίτων, ο\Jτε μ~ν α.ξι,όπι,στόν τLνα φόλακα του βαλαντΙου

πΙαν καΙ των μεν λεγόντων' Ούκ έΚΤΟΚLε~ς τ~ α.8ελφ~ σου,

ένόμι,ζεν, ού τέκνον, ού 80υλον, ού τραπεζΙΤ1jν, ού κλε~ν, ού

των 8ε· ΤΟ ιXPYUPLOV ούκ ~8ωκεν έπΙ τόκcμ, &λλων' Έα.ν

σφραγ~8α, ταις 8ε των τοΙχων όπα~ς το χρυσΙον έμβιίλλων

449 Μ. 8ανεΙσηςτ~ α.8ελφ~ σου, ούκ ~ση αύτον κατεπεΙγων;

καΙ τον Π1jλον ~ξωθεν έπαλεΙφων &γνωστον πασι,ν είχεν τον

15 Mατθα~oς 8ε έν παραβoλα~ς ~κραξε λέγων 8εσΠOτLΚOν λόγον

15 θ1jσαυρον τόπους έκ τόπων α.μεΙβων καΙ τοΙχους έκ τοΙχων

α.παγγέλλων· Δουλε πον1jρέ, πασαν τ~ν

όφεΙλ1jν έκεΙν1jν

καΙ το λανθιίνει,ν πιίντας σοφι,ζόμενος εύμ1jχιίνως. α.θρόον

α.φ1jκιί σΟL, έπεΙ παρεκιίλεσιίς με' ούκ ~8εL καΙ σε έλε1jσαL τον

α.π~λθε του βΙου ού8ενΙ των οΙκεΙων έξαγορεόσας, ~νθα ό

σόν80υλόν σου, ώς καΙ έγώ σε ~λέ1jσα; καΙ όργLσθεΙς ό

χρυσος κατώρυκτο.

κατωρόχθ1j μεν οδν κα.κε~νoς το

κόΡLος παρέ8ωκεν αύτον τo~ς βασανLστα~ς, ~ως 00 α.π08~

κρόψαι, κερ8ιίνας' οΙ 8ε πα~8ες αύτου πιίντων ~σεσθαL των

1j~"ανον1jτος

20 έν τη πόλει, λαμπρ6τεΡΟL 8ι,α. πλουτον έλπΙσαντες ~ρεόνων

2 Ο παν ~ "λ ' '~I το οφεL ομενον αυτcμ. τοτε σε καταλΙψ 1j εταL

μεταμέλεLα, στεναγμοΙ 8ε καταλ~ΨονταL βαρε~ς καΙ κόλασLς

πανταχου,

α.παραΙτητος·

&ργυρος

α.νέΚΡLνον, τα. έ8ιίφ1j των οtκων α.νώρυττον, τούς τοΙχους

έπαμόνων, ΠLκροτέρα 8ε χολ1jς ~ των τόκων α.νιί80σLς. ταυτα

ύπεκένουν, τα.ς των γεLτόνων καΙ γνωρΙμων οΙκΙας έπολυπραγ­

ού8αμου

8ε χρυσος

βΟ1jθων,

ούκ

ού ρ~ματα φοβουντα, α.λλα. πριίγματα α.λ1jθ1j προ τ~ς πεΙρας 25 το ΚΡLΤ~ΡLον 8Lαμαρτυρόμενα,

& φυλιίξασθαL

τ~ σωφρονουνΤL

καλον καΙ Φ του μέλλοντος πρόνΟLα. 'Ίνα 8ε μεταξύ των του θεου ΚΡLμιίτων καΙ ΤL των έν τοις

παρ'

α.λλ~λων

8ι,επυνθιίνοντο,

τούς

οΙκέτας

μόνουν, πιίντα 8ε λLθoν, το του λόγου, ΚLν~σαντες εορον 452Μ. 25 ού8' όβολόν, 8ι,ιίγουσL 8ε τον βΙον &οι,κον α.νέστι,οι" πέν1jτες, έπαρώμενΟL πολλα. καθ' έκιίσΤ1jν τη του πατρος μαται,όΤ1jΤL.

(ο μεν 8~ φΙλος ύμων καΙ έτα~ρoς, ι1 τοκι,σταΙ, ΤΟLουτος'

,

καθ' ~μας χρόνΟLς 8L1jγ1jσιίμενος ώφελ~σω ΤL τούς α.κοόοντας,

'!:l α~Lως του

α.κοόσατε του λόγου, καΙ τιίχα οΙ πολλοΙ τ~ν ύπόθεσLν ώς

στ~ς, ό8όναLς καΙ λLμ~ μoχθ~σας, συναγαγων 8ε κλ1jρονομΙαν

30 γνώρψον έΠLγνώσεσθε.

12 Deut 23, 20 16 Matth 13 Ps 14, 5; Exod 22, 24 18, 32-34 PSZA 2 &στέρων: Ρ erasum ίn Ρ 3 χρέους SZ scil ex coni: μέρους ΡΑν 5 ού8' αν: οΜε ν 9 8~ocλέγητoc~ S Ζ 13 ocύτου post &ργόρ~oν add plurimi codd LXX τ6κον SZ corr Ζ2 15 έκέκρocξε SZ ~κpocζε Ρ 18 ώpκ~σθεΤς sic Α 21 8ε: τε SZ

ι 'Ψ' τροπου καταστρε ας τον β'ιον

~ ανεμLαr.ος ΧΡ1jματι,-

24 Eurip Heraclid 1002 Zenob 5, 63 ΡΗn αιίη ep Ι, 20, 15 Basil De leg libr gent 588 C PSZA 6 tμOCΤLων συνέχε~ocν ν 8 λουτρών Αν μετocλocμβάνων Αν 10 έπΙ το οαι Αν 18 κocτωρώρυκτο correctionem Gretseri retinui clausulae gratia 20 'ήρεόνουν (S) ΖΑ 25 &.o~κo~ (S) Ζ 29 ό8όνoc~ς cod Leid Gron 12: όΜνης Α όΜνoct Ρ όΜνη {S)Zv

206

CONTRA USURARIOS

,

~

,

,,

'λ

~

~"ξ

έοωτιμ μεν την αLωνLον κο ασLν, τοις οε ε

,

,

~,

αυτου ΤΎJν πενLαν.

8L~νυσταL, καΙ 80ΙΎJ ό θεος αύτο'i:ς μεταμέλεLαν- προς 8ε

ούκ Ίστε 8ε όμε'i:ς ΤLνL &.θροΙζετε ~ μοχθε'i:τε' αΙ πεΡLστά.σεLς

τούς προχεΙρως 8ανεLζομένους καΙ το'i:ς &.γ.κLσΤΡΟLς των

πολλαΙ, οΙ συκοφά.νταL μυΡLΟL, ένε8ρευταΙ καΙ λησταΙ γ~ν 8LενοχλουσL καΙ θά.λασσαν. 5

καL" τον

~, κεpoανΎJτε t

~

~"

ΎJμιν

ούτος

εστL,

όρocτε,

'" χρυσον μΎJ '(

φασLν

μ~ καΙ τας άμαρτΙας

,

~~

α'λλ"

κατασΧΎJτε. t

οιοα γαρ

γογγυσμούς), καΙ συνεχως ~μocς

\

~

επαχθ' ΎJς

t"

υμων τους

~

υπ

,

οοοντα

t σΤΎJPιζων έπΙ του β~ματoς

έΠLβουλεύεL το'i:ς εύεργετουμένΟLς καΙ ΧΡήζουσLν.

~80ύ γαρ

OύκέτL ΠPOΎJσόμεθα 8ά.νεLσμα· καΙ πως 8Lά.ξουσLν οΙ στενού10

207

CONTRA USURARIOS

"ξ

μενΟL; α

LOL

~

των

, t λ' πραγματων OL OYOL,

, πρεπουσα

c" ΎJ αντφΡΎJσLς

το'i:ς τcj> ζόφιμ των ΧPΎJμά.των έσκοτωμένΟLς' οι)τε γαρ το της

8LανΟLας

ΚΡLΤ~ΡLον

~χουσLν

έρρωμένον

ώς

συνLέναL

των λεγομένων, προς τούναντΙον 8ε της συμβoυλ~ς των

νουθετούντων &.κούουσLν· ώς γαρ έμου λέγοντος μ~ χρ~ναL 15 8ανεLζεLν, οί5τως όπογογγύζοντες &.πεLλουσL το'i:ς 8εομένΟLς &.ποκλεLσεLν τας θύρας.

8LαΚΎJΡύσσω παρακαλω ~l.

~

οε

τουτο

καΙ

έγω 8ε πρωτον μεν το 8ωρε'i:σθαL

παραγγέλλω.

~πεLτα

καΙ

το

8ανεLζεLν

(8εύτερον γαρ ε!80ς 8ωΡεocς 8ά.νεLσμα), ΠΟLε'i:ν , μΎJ

" μετα

τοκων

~'λ ~ π εονασμων,

μΎJoε

'λλ' α

α

θ'

κα ως

20 ~μ'i:ν ό θεΙος 8Lετά.ξατο λόγος' όμοΙως γαρ ~νoχoς τLμωpι~ καΙ ό μ~ 8L80ύς 8ά.νεLσμα καΙ ό μετα τόκων 8L80ύς, έπεL8~

,

~

, μLσαν , θ ρωπον του~~" λ' , οε το καΠΎJ Lκον κατακεΚΡLταL. , , , , , " " προς την ενανΤLαν αυτομο ουσLν αΚPOΤΎJτα εLς το

του μεν το c~'

οι

οε

λ

~

παντελες έφέξεLν τ~ν 8όσLν έπαγγελλόμενΟL. ~στL 8ε τουτο

, ~, " " ~, λ' 25 αναLΟΎJς ενστασLς, προς το οLκαLον φL ονεLΚLα , θ'" "λ ,'" ~, προς εον εΡLς και πο εμος. Ύj γαρ ου οωσω,

,~ ,,' φΎJσLν, Ύj

μανLωΟΎJς,

8ανεΙζων ~ντoκoν θ~σομαL το συνά.λλαγμα. Προς μεν οδν τούς τοκογλύφους Ικανως ό λόγος 8LΎjγω, " , , ~ l C , ~ , νLσατο και αυταρκως μΟL τα ΤΎJς κατηγop~ας ως εν ΟLκασΤΎJΡLιμ

2 cf Basil 280 C Ι9 cf Luc 6, 35 PSZA 5 κερ8ανε'1:τε AZ2V 6 ό8όντων v 7 'ήμας: ύμας v σΤΊJPΙζων νίχ recte: μαστΙζων (S) Ζ an σΤΊJλΙζε~ quod idem signiέπΙ του: ώς έπΙ S Ζ 9 8~έξουσtν ficet a tque σΤΊJλ~τεύε~? J aeger Ρ 8~8ά.ξoυσ~ν Α στερoύμενo~ Ζ Ι4 post λέγοντος verba ά.πεtλουσ~ το'1:ς 8εομένοtς add v ι6 8ε: μεν Α om v Ι7 ΚΊJρύσσω v Ι9 ά.λλα om Ρ 20 'ήμ'1:ν: φΊJσ~ν Ρ

,

τοκων

pL t

Ψ

~I

C

\

. ,

,

,~,

ΟΚLνουνως εαυτους πεΡLπεφοντας ουοενα ΠΟLΎjσομαι

λόγον &.ρκε'i:ν αύτο'i:ς κρΙνας την συμβoυλ~ν, ~ν ό θεσπέσLος

5 πατ~p ~μων ΒασLλεLος έν τcj> ~8ιιμ συγγpά.μματL σοφως έξεπόνΎJσε πλεΙονα προς τούς

&.βούλως8ανεLζομένους

~

τούς πλεOνεΚτLκως 8ανεΙζοντας ΠΟLΎjσά.μενος λόγον.

PSZA

ι 8~~νυστα~: 8εΙκνυταL

v

ό

om (S)Z

4 έαυτο'1:ς Α

CONTRA FORNICARIOS EDIDIT

ERNESTUS GEBHARDT

ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΝΥΣΣΗΣ

ΕΙΣ ΤΟ Ο ΔΕ ΠΟΡΝΕΥΩΝ '

ΕΙΣ ΤΟ ΙΔΙΟΝ ΣΩΜΑ ΑΜΑΡΤΑΝΕΙ

489 Μ. Φοβερα. της αποστολLκ'Yjς ποφιχγγελΙιχς ~ σά.λΠLγξ, ποΑλα. μεν 5 κιχΙ ΙΧΛΛΙΧ ,/,\,\ τον , ΤΎ)ς ~. , β / Ι / / ευσε εLιχς μιχρτυρομενΎ) στριχτον, μιχλLστιχ 492 1\1;. 3ε των της ΙΧlσχρ6ΤΎ)τος βιχρά.θρων έλΙΧόνουσιχ, κιχΙ 3~ κιχΙ στριχηωηκον

προς

τc{)

τέλεL

πιχρά.γγελμιχ

προσΤLθε'Lσιχ.

Φεόγετε γά.ρ, φΎ)σΙ, την πορνειιχν. [πα.ν άμά.ΡΤΎ)μιχ,

/ '/θ "~ / / ,εσην. ] ΠOLΎ)ση ιχν ρωπος εκτος του σωμιχτος

CONSPECTUS SIGLORUM (Contra

Fοrnίcaήοs)

codex Dresdensis Α 66 a membranaceus saec. ΙΧ (secundum editionem Mignei PG LXIV citatus) Ρ codex Vaticanus Pii 11 4 membranaceus saec. ΧΙ J codex Vindobonensis theol. gr. 35 chartaceus saec.

OL t

8 έα.ν

γα.ρ των

ΙΧlσθΎ)των σΤΡΙΧΤLωΤΙΧL πολέμων νυν μεν ανηπροσώπCJ) συμβολη

10 νυν 3ε φυγη κεΧΡΎ)μένΟL τα.ς πιχριχτά.ξεLς σοφΙζονΤΙΧL. gσΤL

κιχΙ π6λεμος ψυχιχ'Lς ανηστά.σεL κιχΙ φυγη σΤΡΙΧΤΎ)γοόμενος.

Η

κιχΙ τουτο πιχυλος εl3ως δ των της εόσεβεΙιχς τιχκηκων

3L'

έκιχτέριχς r1γων τον στριχτον εότεχνΙιχς νυν μεν την [μά.ΧΎ)νJ

15 έΠLμoν~ν πιχριχγγέλλεL' Στ'Yjτε πεΡLζωσά.μενΟL την όσφδν ύμων έν αλΎ)θεΙCf, νυν 3ε φυγη σοφΙζεσθΙΧL το πολεμουν

ΧΙΙΙ

v textus vulgatus editionis Mignei

συμ

/ β ου λ eueL'

προσβά.λη, 20

Φ

/

ευγετε

,

την

/ . ,ιχν

πορνεLιχν.

χρ~σLμος προς έκε'Lνον

/

/λ

πο

εμος

αντΙστιχσLς,

'

/

ΙΧΠLσηιχς

(λν 36λων

'λ~ ~ t " " , ιχπεL Ύ)ΤΙΧL ΠΙΧΡΙΧΤΙΧ~Lς, ΚΙΧλ' Ύ) Ύ) προς τουτους τους ιχντιχγωνLστιχς

/.,

~

προσεορεLΙΧ,

ιχν

/,

συκοφιχνΤLιχς

/

εΠLφεΡ"l)ΤΙΧL

/~

τo~oν,

8-9 Ι Cor 6, 18 15-16 Eph 6, 14 17 cf 8 Titulus: ΓΡ'l)γορΙου: του tv ά:γΙo~ς rP'l)YOPLOU Ρ του

,

λυσLτελΎ)ς

αύτου Η]

tπ~σκόπου νύσσ'l)ς om Η] εΙς το pr: λόγος εΙς το Ρ'l)τον του άποσ­ τόλου (λόγος et p'l)TOV του άποστόλσυ om Η) πα.ν ά:μάΡΤ'l)μα, δ tαν πo~fιση &.νθρωπος tκτος του σώματός tσην ΗΡ ΗΡ J 5 τον om v άρτΙως post εύσεβεΙας add Η μαρτυρουμέν'l) v 6 στρατ~ωτ~κoν ν: στρατ~ωτtκην ΗΡ προς: tv v παράγγελμα ν: παραγγελΙαν ΗΡ προσθεΤσα Η 8 γOCρ om ΗΡ πα.ν usque ad taT~V delevi tαν: &ν J 9 γOCρ : καΙ v 12 ψυχ-ης Jv σoφ~ζόμενoς PJv 13 καΙ om v δ ante Παυλος add v των om v στραΤ'l)λάΤ'l)ς ante B~' add Η 14 έκατέρας: άμφοτέρας v &.γε~ Η tντεχνΙας v καΙ νυν μεν προς την Η. μάΧ'l)ν delevi ut glossema λέγων post στ-ητε add Η 17 συμβουλεύων ΗΡ γεύγετε: φευγε Ρ &ν: εΙ v 18 έκβαλη Η ~ ante &ντΙστασ~ς add J2 &ν Βόλων: εΙ Βε ΒολερOC v 19 άπε~λεΤτα~ v ~: τ-ης ΗΡ προς τούς άνταγων~σμoύς τούτους Η 2σ πρόσεΒρα v &ν om Ρ οδν post &ν add v συκοφαντων tπ~φέφετα~ v λυσ~τελεΤ v

J

J

J

CONTRA FORNICARIOS

212

&.νηπρόσωπος συμβολ-η προς το Ψευ80ς, δτα.ν 8ε μορφ-η ,

t:'

~

~~,

'"

λ'

&λλον έξΎjμLωσθα.L μ1j8έν, το'i:ς πόρνΟLς

,

κα.τα.Lσχόνα.σLν

σχόνεσθα.L· το'i:ς πεφονευκόσLν ~σΤLν έργα.σα.μένοις τον φόνον

,

"

,

-

'

,

"λλ ων ΠOνΎjρευμα.των φευκτοτερον· πορνεLα.ν. εχεL γα.ρ η των α.

'"

το'i:ς σφα.γε'i:σL μ~ συνεσφάχθα.ι, το'i:ς πόρνοις

συγκα.τα.L­

8'

ούκ ~στι.

Κα.Ι ~κόπει. μοι. την εlς τουτο του Πα.όλου λεπτολογΙα.ν·

,

Φεόγετε, φ1jσΙ, την πορνεΙα.ν. 8Lα τΙ; δΤL παν ά.μάρτημα.,

πραξLν

εα.ν

8εχόμενον

,

"Lσχυ·c

~σΤΎjσLν· ζ' ΎjμLωμα.

το

'

δτα.ν

,

συκοφα.ντουμενων

,

μονων,

,~εν τη των

,

~

~

τόχωσL πΙστεως,

c'

ο

,

~

ΚLνουνος,

t:'

"

οίον έν τα.'i:ς ά.ρπα.γα.'i:ς των

,

εν

-

τοr.ς

μόνων

,

τον

,

,

ποt1jση

"θ ρωπος, α.ν

8

"-, , ,εσΤL (τουτ - ' "εστι. σωμα.τος

εκτος του

' , εν τα.r.ς

10 συνεστα.λμένον ίSβρεL, ΤCJ) της σα.ρκΟς μολυσμCJ) μ-η συμπλ1jροό­

α.δθLς των

μενον, &.λλ' ~ξω της του πράξα.ντος σώμα.τος ένεργοόμενον

φ θ ονουντων

"θ" πεΡL"θ τους φ ονουμενους το πα. ος εΚΡΎjγνυτα.L,

συκοφα.ντΙα.Lς,

τη του σώμα.τος μ~ λυμα.Lνόμενον- φόσεL, τη των μελων μ~

c,

φονον

βλ α.'β1jς ) ,

ωσα.υτως

"~,

,

"

ΙO~' οε πορνευων εLς το

r.oLOV

,'~

~ C , σωμα. α.μα.ρτα.νει·

,

ουχ

ουσπρα.γ1jμα.·

&σπερ δ φονεύς εlς &.λλόΤΡLον &τρωτον το έα.υτου σωμα.

πασα.ν [&ν] ης ~ργων &'8Ικων έπερχόμενος πραξLν εύρ~σεL

493 Μ. συνΤ1jρων, ούχ &σπερ δ πλεονέκτης εlς ~τερoν την της l8Ια.ς

τολμΎjσα.σL

15

κα.τα.Lσχυνθέν-VL

~ θ'" των πρα.ττοντων σα.ρκος κα.!. το πρα.χ εν εLς μονον τον ΤΎjν

C θ' α.ρπα.σ εντων

10

,

ΤCJ)

5 μολόνα.σι. σάρκα. του μολυσμου κα.θα.ρεόεLν.

τα μεν γαρ &λλα. της ά.μα.ρτΙα.ς ος alt om Υν 15-16 i>L' έκεΙν1Jς έΠLτελέσαL GI 16 του ante λόγου add Ον 17 καΙ om Υ τόπτων ΕΠΦGΙΜ (corr Μ2)Ον 21 θεο ante λόγον sscr Ο Ιacuη.am ίη loco verbi λόγον

habet Λ quam manus recentior supplevit inserendo πρoφ~τoυ. ίη mg λόγον Λ 1 ut vid 23 ώς OCκοόω om GI 23-24 συκομορέας om ΛΠΦGΙΜ (add ίη mg Μ2)Ον pro verbis συκομορέα;ς usque ad OCΤLμοτέρου: κυπαρΙσσου καΙ πεόΚ1Jς κα;Ι κέi>ρου καταφρoν~των φυτων καΙ των λΟLπων i>ένi>ρων OCΤLμοτέρων Υ OCΤLμoτέΡOυ om AGI

καΙ των πολλων

,~~,

Ι

,

Ι

~

'θ

αν

' υποκρουσης

~~~,

,~,

το πως,

"ι

β

Ι

Ι

ανη ΟΎ)σομαL ,ι

'Ιθ

~ αν

crOL

aέ

σφο-

Ι

πως Ύ) υγρα XΙXL αμορφος ουσι.α αν ρωπος γLνεταL;

καΙ κατα πάσΎ)ς τ~ς κτΙσεως οί5τως ό λόγος προβαΙνων έφ' έκάστcμ πράγματι. γυμνασθ~σεταL' πως οόρανός; πως γ~; πως θάλασσα; πως τα καθέκαστον; πανταχοϊ) γαρ ό λογι.σμΟς των ανθρώπων απορων προς τ~ν εί5ρεσι.ν προς ταύΤΎ)ν καταφεύγεL την συλλαβ~ν ώς προς καθέaΡαν ot τι'}) βαaΙζει.ν

'a'υνατοι.. XΙXL, ιιι.να συνελ"Ι ~ Ύ)~ του ~ θ εου ~ α ων ει.πω, πανταχου a'υναμι.ς και., ενεργει.α ,Ι 'Ιλ ι, , , Ι ακατα Ύ)πτος εση και. ατεχνολογΎ)τος

πασι.ν ανθρώποι.ς έστΙ σωτ~pι.oν μέρος 6ν, ώς ακούω, συκομο­ 25 καΙ θαμνος βάτου τί{> Μωϋσεί τα· eEOcpιXVLΙX ~aεLξε, καΙ τοϊ)

LV

aροτερον' ' μΟL πα

ανέβλυζεν' καΙ πάλι.ν την θάλατταν ~τεμνε μέχρι. βυθων 20 aι.ακοπτομένΎ)ν

λΙ

15 ευ'λ ογουμενον ι θ Ι , Ιζ , Ι θ κα αφεL και. φωη EL τον &ν ρωπον.

λετο το ξύλον ε~ς 6φι.ν· καΙ πάλι.ν έτέρωθι. τύπτον τα ί5aατα ~

,,Ι

ερει.ς τυχον ως ηνα ογον αΠΟΟLοους' σπερματος αι.ηα ΠΟLει. , ,ι θ ,ι Ι , ,~~ ~ Ι~ τον αν ρωπον. αντακουε ΤΟLνυν και. παρ Ύ)μων, ως ύοωρ

, κατ

25

ύφι.στωσα μεν εόκόλως &περ &ν έθέλη, την aε λεπτoμεpΎj γνωσLν της ένεργεΙας ~μίν αποκρύψασα. aLo καΙ ό μακάρι.ος Δαβιa έπι.στ~σας ποτε τον vouv τη μεγαλοπρεπεΙq, της

, ,

Ι ' ,Ι , Ψ υΧΎ)ν εκει.νο ~ κησεως XΙXL'θ αυματος απορου πλΎ)ρω θ' ει.ς την

ι

cf ιν Reg 13, 21

cf ]oh 9, 1-7

SEYA ΠΦGΙ ΚΜΟ ι ocνέσΤ1Jσαν ΥΠ 2 πάντα τα;υτα Υ τυγχάνουσαL SEY 5 τυγχάν1J Υ 6 ocνα;καLνΙζων Υ 7 έιΧν: &ν Λ 10 παράσΤ1Jσον S ΙΙ γενν~σεως: i>L1Jγ~σεως Π σης post της alt add Υ 14 α;ύτάκουε ν καΙ om Λ 16 ocνθυπoκρατ~σης Λ 18 οδτος SEYA 20 πως post γη om Ε 24 ~ ante ένέργεLα add Λ 25 ύφεστocσα Κ i>E: om Ε 28 OCπεΙρου SK Μ2 πλ1JρωθεΙς: συσχεθεΙς

Υ

228

DIEM LUMINUM

ΙΝ

το ποφα πocντων ~?)όμενoν &πεφθέγξα;το. (Ως έμεγα;λόνθ-η τα ~ργα;

,

crou

,

,

'"

\

τον πα;ράκλ-ητον του σεβάσμα;τος, Φ πα;ρα των εύσεβων σέβετα;~' κα;τα;λ~πων ?)ε έμΟL σuμπλέκεσθα;~ &ντΙστ-ηθ~ τα;[;ς

Kα;τα;λ~πόντες τοΙνuν το ύπερ ?)όνα;μ~ν &νθρωπ~κ~ν πολu-

5 πρα;γμονείν έκείνο μαλλον ζ-ητ~σωμεν, δ κα;L μερ~κ~ν ύπoφα;Ινε~ 'ψ

κα;τα;λ-η

,.,

~ν' τ~νoς ενεκεν

~,

.,~

o~

ι

\

'θ

uοα;τος -η κα; α;ρσ~ς,

\

κα;~

~,

κα;L

, πα;τερες

,~,~

~

εo~oα;~α;ν

\ ( ( , κα;~ ο -ημετερος

~

,',

θη ~

""'"

\"

,

~\

~

~

νοuς σuντ~ εμενος

\

,

ι

'

λ

,

μ~μ-ησ~ν

~,

τοu

XUp~oU

\

κα;~

~ ~

'λ

οωα;σκα;

\

ou

'

θ

,

,\, , \

\

θ

ou,~ σ~ωπη

β'.

\

,

'λλ

πα;ρα;λα;μ α;νοντες το μuστ-ηρ~ον, α;

\

.15

'

,~

,

(

\

Ι

Ps

103,24

SEYA

ΠΦGΙ ΚΜΟ ι έφθέγξατο γ 3 ένόΎ)σε SE 4 κατα­ λεΙποντες Φ &νθρωπΙνΎ)ν AllGI 5 καΙ om γ &ποφαΙνεL γ 6 8L' ό8ατος om γ, 7 χρεΙαν om SΕΠΦGΙΜ (add Μ2)Ο αΙτΙαν ante Ο add Ι 8 συνΤLθέμενος omM (add Μ2)Ο 10 γνώΡLσμα Φ 11 σLωΠΎ)θεΙΎ) Α Ι2 καΙ post πϊίρ om γ καΙ ante γη add AGI Ι3 ύπερ ήμων om Α ι8 σώματος om γ 20 T.Q post γης add γ έαυτο'i:ς Α έγκατακρύπτομεν Ε 22 έαυτο'i:ς om γ 23 παραλαμβocτες sic Ι 25 έφ': έν Φ 26 8ε post τOCχα add γ ό

omK

,

α;πη-

,

,..,

κα;~ τοu

c

,

ι

α;γ~οu

...."

πνεuμα;τος.

πως

πOCντων.

ε~ς

,

uποκuπτομεν

c

κα;~

,

ύποκόπτομεν

\ ( ..., κα;~ U~Cj), ,

α;γ~Cj)

,\

,Ι

~να; α;uτο ro.J

ι!

πνεuμα;η,

~να; τοuτο

π

λ'

\

~

Ι

'ζ

πα;τρος

oUO

, Ι ~ \ ,';' τοu α;γ~οu πνεuμα;τος. o~α; τ~

Ι,

uποστα;σε~ς

, 'ζη εργα;

~ τρει.ς

~

οντος,

ε

α;ττον

~\

τοu ~,

α;γ~α;

"λ

εον

τρε~ς

οε

ouv

ι

'ζ

κα;τα;κερμα;τ~

\ 'α;νομοι.οuς ,

θ εοuς

ε~ς

,~,

ε~ς

οtα;φοροuς

'λλ'λ α; -η ων

' μι.α;ν

~

τοu

\

τα;ς \

Ι

φuσε~ς κα;~

\πα;ντων , πα;ρα;

κα;Ι τ~ν α;ύτην lOCp~V ?)εχόμενος;

Έπει.?)~ ?)ε τα ύπο?)εΙγμα;τα; έμψuχότερον

&EL προς τους

20 &κοόοντα;ς τον λόγον έργocζετα;t, εΙκόν~ βοόλομα;ι. πα;ι.?)ευσα;t

των βλα;σφ-ημοόντων τ~ν γνώμ-ην έκ των γ-ηΙνων κα;L τα;πεtνων σα;φ-ηνι.'ζ ων

~

κα;L το πocλ~ν ~σεσ θ α;~ περ~γ~νετα;~. τα;χα; οuσχερα;~νε~ς ο προς

β

( ~ ~ ~\ ~ U~OU, Ί)ττον οε των ~

yOCp

α; των

25 σα;μεν, έφ' α;!ς κα;L έλπΙζομεν, έξ &ν ~μίν κα;L το νυν ε!να;~

\ ως (

~

\

τρ~ων άγΙων ύποστocσεων έπ~λεγoμένων ~μ[;ν, εΙς &ς έπ~στεό-

γεν-ητα;~'

o~α;φoρα;

έα;uτο[;ς τ~ς &να;στocσεως lOCp~V έξε~κoνΙζoμεν- κα;L τα;υτα; πo~oυμεν

~

τοu

γενώμεθα; ()περ έκείνό έση κα;Ι λέγετα;~. ούκ ~ση του άγ~α;σμoυ

\

&ς ό σωτηρ τη γη κα;L τρΙτον τουτο πo~~σα;ντες την τρ~~μερoν

u~ou

c,

ι

τοuτο

, ι ~ 'λλ) ~\ ~ της φuσεως -ημων περ~στε οuσα;, επ~ οε το σuγγενες της

20 γ~ς στo~χείoν το {)?)ωρ έρχόμενo~ έκεΙνCj) έα;uτους έγκρόπτομεν

(,..,

πα;τρος κα;~ τοu

,..,

πα;ντελως σωμα;τος γ~νετα;~ σκεπ-η τ-ην α;σ ενε~α;ν κα;~ φ ορα;ν

\

.....

οόν πα;τρ~, ~να; α;γ~α;σ ωμεν' uποκuπτομεν

κα;~ κα; -ηγεμονος θ'

-ησ~ν

τον uΙόν; έπε~?)~ ?)-ημ~οuργος τ~ς κτΙσεως. πως εΙς το πνευμα;

~μων εΙς γ~ν μεν ου θα;πτόμεθα; (α;{)τ-η γαρ του νεκρωθέντος ~,

,

10 το &γ~oν; έπε~?)~ τελε~ωηκoν των .... "Ι C θ ,. , C'

ό τοΙνuν θεος ~μων κα;L σωτηρ την ύπερ ~μων οΙκονομΙα;ν

εΙς

"λ

επ~κ

το 6νομα; του πα;τρός; έπε~?)~ &ρχ~ των πOCντων. πως εΙς

κα;L τας προσ-ηγορΙα;ς εΙπείν' πυρ κα;L &~ρ, γ~ κα;L {)?)ωρ.

πλ-ηρων το τέτα;ρτον τοότων ύπ~λθε τ~ν γ~ν, ~ν' έκείθεν 15 τ~ν ζω~ν &να;τεΙλη' ~μείς ?)ε το βocπησμα; πα;ρα;λα;μβocνοντες

,

τοu

θ'

τα; ονομα;τα;, ε~ οε προσ-ηκε o~α; τοuς α;π οuστεροuς

\

Β α;πη'ζ οντες α;uτοuς ' " ε~ς το\"ονομα;

~ οεσποτοu πα;ρα;γγελμα;;

κα;τε?)έξα;το, τουτο τuγχOCνε~. τέσσα;ρα; στo~χεία; γνωρΙζομεν, σ~ωπ-η

,\

~,

5 σμα;τος τοίς &νθρώπo~ς ένομοθέτ-ησα;ν: τΙ ?)έ φ-ησ~ το του

προς

10 &φ' &ν ό κόσμος ~χε~ τ~ν σόστα;σ~ν, γνώρ~μα; πασ~, κ&ν

~,

τοu XUp~OU φωνα;~ς, ε~ οuνα;σα;~, α;~ την

ποΙα;ν χρεΙα;ν α;Ι τρείς κα;τα;?)όσε~ς πα;ρα;λα;μβocνοντα;~; δ τοΙνuν

( o~

229

τ~ν ?)όξα;ν του πνεόμα;τος τολμ-ηρως μα;χόμενος κα;L ζ-ηλοτuπε'i:ς

,

\

\

XUp~e, πα;ντα; εν σοφ~ ~ σωΤΊjpιιΧ ού πρότερον l)ντος, αλλα 3~' αγγέλοu ΚιΧτα χάp~ν 30θέντος.

β'

σεως του XUPLOU ΠιΧνΤιΧχου ~ ΠιΧλιΧ~α γPιΧφ~ της ΠιΧλ~γγενεσΙιΧς

gpCl ΤΟLνuν τόπον

μuσηκόν, gπως εύθός έξ αρχΎ)ς 3~' 153ιΧτος ζωντος ΤCΙ> απολλu­

ενεστωτιΧ ΚιΧφον κιχ~ ΤΊjν πpoκει.μενΊjν uπο εσ~ν ιΧνιΧ3ράμωμεν.

( , εuρ~σκω

ιXevιXou

κακείθεν ύ3ΡεuσιΧμένΊj σφζε~ τον ΊσμιΧ~λ.

ΚΙΧΙ ΤιΧυτιΧ μεν gcrov έν ύπo3ειγμιΧσ~ν' ού γαρ νυν ~μίν

, τον

τΎ)ς

5 ΠιΧΡιΧ3όξοu φιΧινετιΧ~ ΚιΧΙ 3eLXVUcr~v ιΧύτη 'φρέιΧΡ 153ιΧτος ζωντος,

5 &ν περ 3ΙΚιΧι.ος ύπάρχης τΎjς εύεργεσΙιΧς κpι.τ~ς;

, σκοπος

3~ιXyoucrClV

10

g3er.

Xpόνo~ς 3ε 15στερον πάλ~ν γάμοι.ς

ΚιΧΤιΧζεuχθΎ)νιΧι.

τον ΊσιΧάκ, 3ι.' δν ΚιΧΙ δ ΊσμιΧ~λ σόν τη μΊjΤpΙ τΎ)ς ΠιΧτp~κΎ)ς

~μων προετόπωσε την εtκόνιΧ ού ΤΊjλιΧuγως τ~ν μoφφ~ν

έσΤΙιΧς ~λάθΊj. αποσΤιΧλεΙς 3ε δ oΙκέΤΊjς του ΆβΡιΧαμ πpoμν~­

"ζ

στωρ &στε ΤCΙ> XUpLeι> νuμφεόσιΧσθιΧι. εύρΙσκει. την (ΡεβέΚΚιΧν

εμφιΧνι.

, , "" oucrct, ιΧι.νι.γμιΧσι. οε

..,

προuποφιΧ~νοuσιΧ.

15 σ' ΤιΧuρος

,

(

ΚιΧι.

ως

~

τοu

,

(

ο

,." οuτω

ΠΡοεφΊjτεuετο,

,

θ

~ou

ιΧμνος κιχ~

~,

1 Τυ

την

θ'

φ~λιΧν pωΠ~ιΧν

, ΠΡοεΚΊjΡuττετο

,

ο

έπΙ του φρέιΧτος, ΚιΧΙ γάμος δ μέλλων ποι.είν το γένος Χρι.στου

β' ~ ιΧπτι.σμιΧ ΠΡιΧκηκως

15 έφ' 153ιΧτος gλιΧβε την αpχ~ν ΚιΧΙ τ~ν πρώτην σuνθ~ΚΊjν. ού

κιχι.

(

κιχι λογι.κως έμΊjνόετo. ανιΧμν~σωμεν 3ε τοός φι.λοκάλοuς

μ~ν αλλα ΚιΧΙ ιΧύτος δ ΊσιΧάκ, ~νικιΧ ΤιΧ~ς αγέλιΧ~ς έφεστ~κε~,

των τόπων' αΠιΧ~τεΙ; γαρ δ της έορτης ΚιΧφος ώς ανιΧγΚιΧΙιΧν

πα.ντα.χου της έρΎ)μίαζ ίι)ρυσσε φρέcxτoc, &περ ένέφρα:ττον

,

την

,

ΚιΧΙ ΚιΧτεχώννuον οΙ αλλόφuλοι. εtς τόπον των εΙς 15στερον

μνΊjμΊjν.

(Η 'ΆγιΧΡ ~ ΠιΧι.3ΙσΚΊj του ΆβΡιΧαμ, ~ν κιχι ΠιΧυλος αλλΊj20 γορεί προς ΓιΧλάΤιΧς 3~ιΧλεγόμενoς, έκπεμφθείσιΧ τΎ)ς ΟΙΚΙιΧς

του XUpLOU 3ι.α τ~ν όpγ~ν της ΣάΡΡιΧς (ΧιΧλεπον γαρ ΤιΧ~ς νομΙμοι.ς γuνιΧι.ξΙν ύποπτεuομένΊj 30όλΊj προς τον 3εσπότην) gΡΊjμος έφέρετο προς gΡΊjμον γΎ)ν ύπομάζι.ον gχοuσιΧβρέφος

""

'Ί 'λ' τον σμιΧΊj. επει.OΊj

19

cf Gal 4,

22

"'1'

,

,

,

~,

,

oc; εν ιΧπopι.~ των ιΧνιΧγΚιΧ~ων γεγονεν

19

sqq cf Gen

21, 9

sqq

ΠΦGΙ ΚΜΟ 2 τοδς τρεΤς: α;ότοδς πάντα;ς Ι δμοΙως post εόεΡΥέτα;ς transp Υ ώς om Υ 3 α;ότοΤς ante ε1.σέφερες add Ι

post

κo~νης

add

ΥΛ

5

έμοΙ 8ε80κεΤς

sic ante

την

του

βιΧπτΙσμιΧτος

χάp~ν

έκώλuον

ΚιΧΙ

20 ανεστόμοuν ζuγομιΧχουντες προς την αλ~θει.ιΧν· αλλ' 8μως

589 Μ. οΙ μάρτuρες κιχι οΙ Ιερείς φρεωρuχουντες ένΙΚΊjσιΧν ΚιΧΙ π~σιΧν την

οtκοuμένΊjν

το

του

βιΧπτΙσμιΧτος

3ωρον

έπέκλuσεν.

ΚιΧτα την ιΧύτ~ν 3ε του λόγοu 3όνιΧμι.ν σπεό3ων ΚιΧΙ δ ΊιΧκωβ έπΙ μνΊjστεΙιΧν α30κ~τως έπΙ του φρέιΧτος σuν~νΤΊjσε 25 τη (PιΧχ~λ. έπέκει.το 3ε λLθoς μέγιΧς ΤCΙ> φρέιΧη, δν πλΎ)θος

ποι.μένων cruv~ov απεκόλι.ον εΙθ' ο15τως έιΧuτοίς κιχι τοίς

SEYA της

ασεβων, 8σo~

αν

add

Υ

της om Υ 6 ύπ08εΙyμασ~: πα;ρενθ~κη Λ πα;ρενθ~κεt Υ 8 έστωτα; G ύποκεψέν1)ν Υ 9 8τ~ om Υ μόνον post οό add Υ2 ν 10 τα ante εόα;yyέλ~α; add Υ ι ι πολλα;χου Ι 12 ημ'Lν Ε έξε~κoνΙζoυσα;ν ~ post μoρφ~ν add Υ 14 προϋποφα;Ινουσα;ν Υ δ om Υ 17 &πα;~τεΤ: έπάyε~ SE 19-20 Πα;υλος post Γάλα;τα;ς et &λλ1)ΥορεΊ: post 8~α;λεyόμενoς transp Π 20 01.κΙα;ς: οΙκονομΙας Λ 21 αότης post κυρΙου add Ε Σαρρας: 8εσποΙν1)ς Υ 22 νομΙμα;~ς ΠΦGΚΜ (corr M2)0(corr 02) 22 80ύλ1) om Ι 23 ύπο μαξον Ι 24 έν om SEA ΥέΥονεν om SEYΛ

πpoβάτo~ς ύ3ρεόοντο, δ 3ε ΊιΧκωβ μόνος αποκuλLει. τον λLθoν

8 cf Gen

SEYA

24, 15

sqq

ΠΦGΙ ΚΜΟ

23

cf Gen

ι του

ante

29, 9

sqq

θανάτου

add sed postea eras

Κ 2 ()ν om Υ έπεΙ μ1)8ε οΤον: έπε~8~ μ~ 8έον Υ 3 τ~ν post τε om Υ τέως: τε Υ 4 &εννάου SΕΥΛΠΦGΙΜ (corr per ras Μ) 6 ύ8ρευσα;μέν1): &ρυσαμέν1) Ον ΙΙ δ om Λ 13 μν1)­ στεύσα;σθα;~ GI 14 του ante χρ~στoυ add Λ 15 έλάμβανε Υ τ~ν om Υ 15-16 οό μ~ν om S 16 έφε~στ~κε~ SAllGKM2 21 οΙ alt om Υ Λ 22 &πέκλυσεν Υ 23 δ om ΥΕ 25 'Pαχ~~λ Υ 26 συν~ων ΦGΚΜΟ &πεκύλ~εν ΥΛΠΦGΙΚΜ &πεκύλ~σεν Ον

DIEM LUMINUM

ΙΝ

ΙΝ

' λ αρνακ~

11

καΙ πoτΙζε~ της μν-ηστης τιΧ πρ6βατα. αΊν~γμα o!μα~ το

:~

πραγμα καΙ σκ~ιΧ του μέλλοντος. τΙς γιΧρ ό έπ~κεΙμενoς

Ι

0\5

λιθος ~ αότος ό Xρ~στ6ς; περΙ έμβαλω

εlς

τιΧ

θεμέλ~α

Σ~ων

ι

πολυτελ-η,

,

\

ae κατετέθ-η του ίSaατος' γε~τν~if γιΧρ ό ν6μος τη χιίρ~τι.

& μ~κρoν

ΊSστερoν

e:μελλε τ~ τελεΙ~ καΙ θαυμαστ~ βαπτΙσματt καλυφθ~σεσθα~.

e:ντtμον,

5 έκλεκτ6ν' καΙ Δαν~~λ όμοΙως' Έτμ~θ-η λιθος &νευ χεφ6ς,

\

("~ l' ~ \ , , β ~)' εoε~ γαρ εLνα~ τυπ~κως τον νομον εν κ~ ωτ~ εγγυς

καΙ τιΧ έφ~μερα των (ΕβραΙων ραντΙσματα,

φ-ησ~ν Ήσα'έας' ΚαΙ

λιθον

233

DIEM L UMINUM

5 ώς

ae Παύλ~ τ~ θεσπεσΙ~ aοκεί καΙ ό λαος αότος την

ώς γιΧρ κα~ν6ν

ΈρυθριΧν περα~ωθεΙς θιίλασσαν τ~ν έξ ίSaατος σωτ-ηρΙαν

έστt καΙ παριίaοξον λιθον πέτρας ά.πoτμ-ηθ-ηνα~ &νευ λ~θoτ6μoυ

εό-ηγγελΙζετο· παρ-ηλθεν ό λαος καΙ βασ~λευς ό Αlγύπτtος

τoυτέστtν έγενν~θ-η Xρ~στoς &νευ ά.νaρ6ς.

καΙ όργιίνων λ~θoυργ~κων, oΊSτω παντος έπέκε~να θαύματος

μετιΧ της στρατtας έβυθΙσθ-η καΙ το μυστ~ρ~oν a~ιX των e:ργων

έξ ά.νυμφεύτου παρθένου τ6κον όφθ-ηνα~.

έπέκε~τo τοΙνυν

προεφ-ητεύετο. καΙ νυν γιΧρ ~νΙκα ?ι.ν ό λαος έν τ~ τ-ης παλ~γγε-

10 τ~ φρέατ~ ό λιθος ό νο-ητος Xρ~στoς κρύπτων έν βιίθε~ καΙ

10 νεσΙας ΊSacxτt γέν-ητα~ φεύγφν τ~ν Α'ίγυπτον την μοχθ-ηριΧν

μυστ-ηρΙ~ το τ-ης παλ~γγενεσΙας λουτρ ον e:τt χρ6νου πολλου

&μαρτΙαν, αότος μεν έλευθερoυτα~ καΙ σΦζετα~, ό ae a~ιίβολος

, οεομενον ~

"'λ

ε~ς αποκα

υ

Ψ

~ν

(

ως

,

σχo~ν~oυ

~,~

μακρου'

\

~\

\

μετιΧ των laΙων δπ-ηρετων (λέγω a~ των πνευμιίτων τ-ης

oυoε~ς οε τον

,

λιθον ά.πεκύλ~σεν εl μ~ 'Iσρα~λ, ()ς έστt νους όρων θε6ν.

ά.λλιΧ καΙ ά.ν~ματα~ το ίSaωρ καΙ πoτΙζε~ τιΧ πρ6βατα τ-ης 15 'Ρ αχ-η'λ' ,τoυτεστt

,

"λ'Ψ ~,~ μυστ-ηρ~oν κεκρυμμενον αποκα υ ας o~oωσ~

ζωτtΚOν ίSaωρ τη ά.γέλη της έκκλ-ησΙας καΙ το των τρ~ων

0\5

)"απoπν~γετα~

~ τη

λ' υπη

\

κα~

φ θ' εφετα~

\

συμφοραν

592 Μ. laΙαν τ~ν των ά.νθρώπων σωτηρΙαν ~γoύμενoς. 15

(ΙκανιΧ μεν οΟν καΙ ταυτα εlς βεβαΙωσ~ν τ-ης πρoκε~μέν-ης

πραγματεΙας ~μίν, πλ~ν

oCIae των έξ-ης ά.μελ-ητέον τ~ φ~λo­

γιΧρ αΙ τρείς Ριίβaο~ τη

κιίλ~. πολλιΧ γιΧρ παθων ώς έa~aιίχθ-ημεν ό των (ΕβραΙων

π-ηγη παρετέθ-ησαν, έκ τ6τε ό Λιίβαν ό πολύθεος πέν-ης

λαος καΙ την μοχθ-ηριΧν a~ανύσας τ-ης έρ~μoυ περιοaον οό

Ριίβaων του 'Ιακωβ πρ6σθες' ά.φ'

ae καΙ πολύαρνος 'Ιακώβ. ά.λλ-ηγoρ-ηθ~τω

πρ6τερον τ~ν γ-ην τ-ης έπαγγελΙας ά.πέλαβε, πρΙν όa-ηγουντος

ae ό Λιίβαν εlς τον a~ιίβολον καΙ ό 'Ιακωβ εlς τον Xρ~στ6ν'

20 'Ι -ησου καΙ την ζω~ν αότ~ κυβερνωντος καΙ κατευθύνοντος

έγένετο, πλoύσ~oς 20

πoν-ηρ~ας

ae καΙ τους aώaεκα

μετιΧ γιΧρ το βιίπτ~σμα Xρ~στoς πασαν ~ρε την ά.γέλ-ην του

εlς τον 'Iορaιίν-ην έπερα~ώθ-η. 'Ι-ησους

Σατανα καΙ αότος έπλούτ-ησεν.

λιθους ά.ποθέμενος έν τ~ pεύματt πρ6a-ηλ6ς έστtν, ()τt τους

Μωϋσ-ης ae ό μέγας βρέφος δπιίρχων ά.στείον καΙ δπoμιίζ~~ν δποπεσων τη κo~νη καΙ σκυθρωπη Ψ~φ~, ~ν ό σκλ-ηρος 25 Φαραω κατιΧ των βρεφων των ά.ρρένων έξ~νεγκεν, έξετέθ-η

προς ταίς ()χθα~ς του ποταμου οό γυμν6ς, ά.λλ' έμβλ-ηθεΙς

3 Isa 28, ι6 23 cf Exod

Ι,

5 Dan 2, 45 (Theod) 22 sqq

ι6

cf Gen 30, 37 sqq

SEYA ΠΦGΙ ΚΜΟ 3 ψησΙν post λLθoς add G ΧΡLστός om G καΙ: Ι80υ LXX 4-5 ~ντψoν, έκλεκτόν: έκλεκτον, άκρογωνLαtον,

~νημoν LXX om G δ ante post έν add G Ι

5

χεφων

om

LXX

8

έπέκεLνα παντος Υ

γι

λLθoς

post

ιο τφ

transp Ι τφ ι ι πολλου χρόνου Υ ι 3 νους om SEY Α ι8 προσετέθ"t)σαν γ δ ante πολύθεος: &ν SE Ι9 καΙ om Α πολυέρανος Υ πολυθρέμμων Ι δ ante 'Ιακώβ add SEG 20 8ε post 'Ιακωβ add Α 25 βρέφων των άρρένων: άρρένων βρέφων Π 26 τας 6χθας Υ λLθoς

νο"t)τος

aώaεκα μαθ-ητιΧς τόυς δπ-ηρέτας του βαπτΙσματος πρo-ηυτρέπ~­ ζεν. ~

ae θαυμαστη ΙερουργΙα καΙ πιίντα νουν ά.νθρώπων

4 cf Ι Cor ιο, 22 cf Ios 4, 3

7 cf Exod Ι4, 2Ι sqq 20 cf Ios 3, ι Reg ι8, 22 sqq SEYA ΠΦGΙ ΚΜΟ ι ε!ναL post τυΠLκως add Ε 2 γεLτνLάζεL Υ 4 ~μελλε Ε έν ante τφ add S τελεΙφ: θεΙφ Ε 5 αύτος: οδτος S δ ante την add Υ 6 θάλασσαν: θάλατταν SEAI om Π 7 εύ"t)γγελΙσατο Ον δ ante βασLλεύς add γΑ 8 το: τουτο Υ τουτο το Αν 9 προεφ"t)τεύθ"t) Υ &.ν: καΙ γ Ι2 λέγω 8η om ΑΥ των om γ scr ίn mg γ2 Ι4 ~γoύμενoς: ΠΟLOύμενος Α ι6 πραγματεΙας: άμαρτΙας S ~μτν: ~ν ν ι6-ι7 φLλοκάλλφ Π ι8 καΙ usque ad πεΡLό80ν om Π Ι9 γην: Υvωσtν GΙ 20 καΙ pr: του S α.ύτων ΥΛ ιχύτου v καΙ κατευθύνοντος om Ον 2 Ι εΙς om SEYΑ έπεραLώθ"t)σαν ΥΑ καΙ om γ 22 πρό8"t)λον γΑ 23-24 προευτρέΠLζεν SΠΦGΙ ΚΜ 24 άνθρώΠLνον γ ι -2

24 cf

ΠΙ

J 234

ΙΝ

DIEM LUMINUM

ΙΝ

235

DIEM LUMINUM

ύπερβαΙνουσα του ΘεσβΙτου του γέροντος τΙ ποτε &λλο ~

έκεtν1jς ΙερουργΙας ~μ~ν προανεφών1jσεν' 15~ατ~ γαρ &.ν~φθ1j

πρακηκως προμ1jνύε~ τ~ν ε~ς πατέρα καL υΙον καL &.γ~oν

το πυρ τρΙτον έπαντλ1jθέντ~ &στε ~1jλουσθα~ ()τ~, 8που 15~ωρ

πνευμα πΙστ~ν καL &.πoλύρτωσ~ν; έπε~~~ γαρ &.πας ό των

το μυσηκόν, έκε~ καL πνευμα το ζωπυρουν το θερμόν, το

ΙΕβραΙων λαος την πατρΦαν πατ~σας εύσέβε~αν ε~ς την

πυρqε~~ές, το τούς &.σεβε~ς κα~oν καΙ τούς π~στoύς φωτΙζον.

5 πολύθεον

πλά.ν1jν έξέπεσε καt ό

βασ~λεύς 'Αχααβ παρα

5 ού μ~ν &'λλα καΙ ό τούτου μαθ1jτης Έλ~σα~oς έλθόντος προς

τ1jς ε~~ωλoλατρΙας έπαΙζετο κακ~ν του βΙου κo~νωνoν καL

αύτον Ικέτου Ν αφαν του Σύρου του τ~ν λέπραν νoσ~σαντoς

παμμΙαρον της &.σεβεΙας 1!.χων ~~~ά.σκαλoν τ~ν ~υσώνυμoν

λούσας έν τφ Ίoρ~ά.νη καθαιρε~ τον &ρρωστον καL τη γεν~κη

Ίεζά.βελ, πλ1jσθεLς ό προφ~Τ1jς της πνευμαηκ1jς χά.ρ~τoς

χρ~.σε~ του δ~ατoς καΙ τφ ~~~κφ του ποταμου βαπτισματ~

έλθων ~ε ε~ς συντυχΙαν τφ Άχααβ ύπο μά.ρτυρ~ τφ βασ~λε~

σαφως

10 καΙ παντΙ τφ λαφ τοις τ~ς Βά.αλ Ιερευσ~ν &.ντ~κατέσΤ1j προς

προϋποφαΙνων

το

μέλλον'

μόνος

γαρ

Ίορ~ά.ν1jς

10 ποταμων έν έαυτφ ~εξά.μενoς του άγ~ασμoυ καL της εύλογΙας

&.γωνα θαυμαστον καL έξαΙσ~oν' καΙ προβαλλόμενος αύτo~ς

την &.παρχ~ν &σπερ 1!.κ τ~νoς Π1jγ1jς του ~~ιoυ τύπου τφ

το χωρΙς πυρος Lερουργ1jσα~ τον βουν καταγελά.στους 1!.~ε~ξε

593 Μ. κόσμcμ πανΤL την του βαπτΙσματος έπωχέτευσε χά.ρ~ν. ταυτα

καL &'θλΙους μά.Τ1jν εύχομένους καΙ κρά.ζοντας τo~ς ούκ oδσ~

μεν οδν ένεργα καL πρακηκα μ1jνύματα τ~ς ~~α του λουτρου

θεo~ς. τέλος έπ~καλεσά.μενoς αύτος τον '~~~oν καΙ &.λ1jθ~νΟν

παλ~γγενεσΙας.

15 θεον ύπερβoλα~ς πλεΙoσ~ καL πρoσθ~κα~ς θαυμαστως έξετέ­

Kατι~ωμεν ~ε λo~πoν τας ~~α λόγων καΙ φωνων προφ1jτεtας.

15

λεσε το προβλ1jθεν &.γών~σμα· ού γαρ άπλως εύξά.μενος

ό

~γαγε το πυρ έξ ούρανου κατα των ξύλων ξ1jρων ύπαρχόντων,

γενεσ

,

μεν οδν θ

ε,

Ήσα'έας κέκραγε λέγων· Λούσασθε, καθαΡΟL

"λ

αφε

ετε

\

" απο \

τας πον1jρ~ας

~

των

Ψ

~

υχων

ι

~

υμων.

Ι

ο

~\

οε

&'λλα τo~ς ύΠ1jρέτα~ς έγκελευσά.μενος καΙ προστά.ξας 15~ωρ

ΔαβΙ~· Προσέλθετε προς αύτον καΙ φωτtσθ1jτε καΙ τα πρόσω­

κoμισα~

τούς

πα ύμων ού μ~ κατα~σχυνθη. Ίεζεκ~~λ ~ε των ~ύo σαφέστερον

20 &'μφορΙσκους εύχη το πυρ &.ν1jψεν έξ 15~ατoς, ~να έκ της

20 καΙ λευκότερον γρά.φων ύπ~σχνε~τα~ την καλ~ν έπαγγελΙαν·

πολύ,

τρΙτον

~ε των

σχ~~ά.κων καταχέας

παρα~όξoυ

ΚάΙ ρανω έφ' ύμας καθαρον 15~ωρ καΙ καθαρ~σθ~σεσθε &.πΟ

συν~ραμόντων ε~ς φ~λιocν καL συνεργΙαν μετα πoλλΎjς ύπερ­

πα σων των &.καθαρσ~ων ύμων καΙ &.πΟ πά.ντων των ε~~ώλων

βολ1jς του ~~ιoυ θεου την ~ύναμ~ν έπ~~εtξ1jτα~.

ύμων καθαρ~ω ύμας καΙ ~ώσω ύμ~ν καρ~ιαν κα~ν~ν κα.Ι

φυσ~κ1jς των

στo~χειων

ένανηόΤ1jτος

έκ του

Ταυτα μεν ό ΉλΙας σαφως την ές 15στερον μέλλουσαν 25 τελε~σθα~ του βαπτΙσματος μυσταγωγΙαν ~~α της θαυμαστ1jς

SEYA ΠΦGΙ ΚΜΟ ι ύπερβά.λλουσα; Υ του ante γέροντος οω Υ ι -2 Ύ) ante την transp SYΛ 3 έπε~aη: έπεΙ S 4 πα;τ~­ σα;ς: μ~μ~σα;ς Υ 5 ό ante 'Αχα;αβ add Λ 7 τΎjς άσεβεΙα;ς οω Π ~χων post aυσώνυμον transp Π post 8 Ίεζά.βελ Ι a~aά.σκα;λον οω Π 8 τΎjς οω AG 9 ae: οω SI ιο άντεκα;τέστ'Υ) Π ΙΙ βα;λ­ λ6μενος S corr S2 προβα;λ6μενος Ι Ι3 μά.Τ'Υ)ν: μαλλον Υ Ι4 ta~ον κα;Ι: μ6νον Π ι 7 έξ ούρα;νου οω Μ (add Μ2) Ο των post ξύλων transp Υ έκεΙνων post ξ'Υ)ρων add Υ Ig κομΙσα;ντα;ς Π ae: οω Υ Ig-20 τοΤς &μφoρΙσκo~ς S 2Ι ένα;νη6Τ'Υ)τος ante των transp ΥΛ 22 τΎjς post πoλλΎjς add Υ 23 aύνα;μ~ν: ένέργε~α;ν Υ ένaεΙξ'Υ)τα;~ ΜΟν 24 ae: post σα;φώς add SEYΛ τών post την add Π εΙς SYΛ

5 cf ιν Reg 5, 36, 25-27

ι

sq q

ι6

Isa

ι, ι6

ι8

Ps 33,6

2Ι

Ezech

προβα;λλ6μενος ante ~μΤν add sed 4 πυρωaες Υ 5 ό ante Ν α;~μαν Π: Ν α;~εμαν Fll2M Υ του post Να;ψαν οω Φ έλθ6ντα;-ΙκέΤ'Υ)ν-ταν Σύρον ταν-νoσ~σα;ντα; Ι 7 ταν &ρρωστον οω Ι 8 χρ~σε~: φύσε~ Υ ιο κα;Ι οω S Ι3 οον: ~ν Λ οω Υ Ι5 ae: οω Λ ι6 κα;Ι post λούσα;σθε add ΚΜ Ι7 γΙνεσθα;~ Υ άφέλεσθε S άφέλεσθα;~ Υ ι8 προσέλθα;τε Ι Ig κα;τα;~σχυνθώσ~ν Υ 20 κα;Ι λευκ6τερον οω Π 2Ι κα;Ι (ante ρα;νώ) οω Π ίSaωρ κα;θα;ραν LXX 2Ι -22 άπα ά.μα;ρτΙα;ς μεγά.λ'Υ)ς κα;Ι ante άπα

SEYΛ ΠΦGΙ ΚΜΟ

ι

postea expunxit G 2 δτ~ οω Υ Έλ~σα;Τoς add Λ 6 οΙκέτου SY (fort recte) Νεεμαν SEAGIKOv οω

πα;σών Π

add Υ post

κα;Ι

22 ύμών οω Κ

ύμΤν

add LXX

sscr

Κ2

23 κα;θα;ρΙσω Υ κα;θα;ρώ

ΙΝ

(όνομocστον 8ε το 6ρος έγένετο 8ια την τοσ

πνεσμocκocινον 8ώσω ύμ~ν κocΙ ά.φελω την κocρ8Ιocν την λιθΙν'Υ)ν

, , ocρετην

έκ της σocρκος ύμων κocΙ 8ώσω ύμ~ν κocρ8Ιocν σocρκΙν'Υ)ν κocΙ το

"τον ,ενοεουμενον

) ocοιοψον

"'~

κocι

~~,

ο

οε

γε

'Ι'

C

ωocνν'Υ)ς

ο

β

έποικοστος "~

ocπτιστης

εν

τφ

πνεύμocτ!. ΉλΙου 8ιocλάμπων τον 'Ιορ3άν'Υ)ν ~γΙocζε, 3ια τοστο

πνεσμά μου 8ώσω έν ύμ~ν. ένocργέστocτoc 8ε κocΙ δ ΖocχocρΙocς

,

237

DIEM LUMINUM

ΙΝ

DIEM LUMINUM

ρυπocρον

δ πpoφ~Τ'Y)ς έθέσπιζε τ~ν τψ~ν τοσ Kocpμ~λoυ -rc'{) ποτocμc'{)

5 Ιμάτιον την 80υλικ~ν κocΙ ~μετέpocν σάρκoc, έκ8ύων 8ε ocύτον

5 80θ~σεσθocι. κocΙ την 36ξocν 3ε τοσ Λιβ&νου έκ της πocpocβoλ~ς

τον

'Ι

τε

~

'Υ)σουν

~

προφΎ)τευει

~,

,~

το

'"

~ψ λ~ των υ 1) ων

της σκυθpωπ~ς έσθ~τoς κoσμε~ τη κocθocp~ κocΙ λocμπούση

3έν3ρoc,

8~ έν -rc'{) βocπτΙσμocτι τοσ 'Ι'Υ)σοσ πάντες ~με~ς έκ8υ6μενο!.

'

""

,

μεΤ'Υ)νεγκεν'

~, ως γocρ

φύει κocΙ τρέφει, 05τως δ 'Ιορ3άν'Υ)ς 30ξάζετocι

-rc'{) τοσ θεοσ πocρoc3εΙσφ,

oc.

10 ίbν κocτα την Ψocλμικ~ν φων~~ ά.νθούντων ά.εΙ κocΙ τoc~ς ά.pετoc~ς

τ~ν ~P'Y)μoν κράζον· Εύφράνθ'Υ)ΤΙ ~P'Y)μoς 8ιψωσoc, ά.γocλλιάσθω

596 Μ. ΚOCLpc'{) 3εξάμενος δ θεος εύφpocνθ~σετocι ~ς ά.γocθΟς φυτοκ6μος

' ιερον κocι"λλ '~λ τον κoc ιστον τον της πoc ιγγενεσιocς μετενουομε θ

ποσ 8ε θ~σoμεν κά.κε~νo τοσ 'HaOC·tou το λ6γιον το προς

" ,~, θ' εΡ'Υ)μος κocι..ocν ειτω

, ως κρινον, κocι ~,

'ι:

ε~ocν

θ

' 'Υ)σει

, , , κocι ocγocλλιocσετocι

κομώντων το μεν φύλλον ούκ ά.πoppυ~σετocι, τον 3ε κocρπον έν τo~ς Ι3Ιοις ~pγoις έπocγocλλ6μενος.

λoγε~ 8ια της έp~μoυ την ocύχμώ8Ύ) Ψυχ~ν κocΙ ά.κ6σμ'Υ)τον, ~" Ο'Υ)

., ωσπερ

ΚOCL

C ο

,/

Δ

OC β'Lo~!!.υτocν

λ'εγη

.

'Η

Ψ' υΧΎ)

μου

"

~ ως

~ γ'Υ)

δ 3ε θεσπέσLος ΔocβΙ8

κocΙ την φων~ν προφ'Υ)τεύων, ~ν έξ ούρocνων δ πocτηρ έπocφ~κε

τα ~P'Y)μoc τοσ 'Ιορ8άνου. πρ68'Υ)λον γαρ ~ς ού τ6ποις ά.ψύχοις

15 κocι" ocνocισ θ''Υ)τοις την " ευφροσυν'Υ)ν , , λ'ζ " ευocγγε L ετocι, ocλλoc τροπο-

15

-rc'{) ULc'{) βocπηζομένφ, Ινoc προς το φυσικΟν. τ~ς θε6Τ'Υ)τος ά.ξΙωμoc τούς ά.κούοντocς δ3Ύ)γ~ση προς τ~ν ocΙσθ'Y)τ~ν τέως

,

την

"τον , /ocν θ ρωπον

κocτoc

'

'λ ειocν ευτε

βλ'εποντocς,

"ψ εν ενεγρoc

θ' εον

έκε~νo τη βΙβλφ ΤΟ' Φων~ κυρΙου έπΙ των ύ3άτων, φων~

τον Ισχυρον τον ζωντoc. κocΙ ocδθις έν εύocγγελΙοις δ κύριος' 'Εάν

κυρΙου έν μεγocλοπρεπεΙq.. ά.λλα τας μεν έκ των θεΙων γρocφων

~, σοι, κocι"λ ocνυορος πoc ιν'

20

&

ά.νθρώπους ά.νocγεννων κocΙ φυτεύων. έν

τας ά.μocρτΙocς ~ς χιτωνoc πτωχικ6ν τε κocΙ πολυκ6λλ'Υ)τον

c'

,

επ!. τον ποτocμον

έκε~νoς δ ΛΙβocνος Ικocν~ν ~χει θocύμocτος ά.φopμ~ν ocύτα τα

στολη 8ι8άσκων ~μiΧς 8ια τοσ εΙκονικοσ ύπ08εΙγμocτος, ()'t'L

10

'"

~'''' οενορων

'

'E~'Ψ ο!. 'Υ)σεν

C 'Υ)

Ψ' υχ'Υ)

"

μου προς τον

'"

Σ ocμOCΡL~

20 μocρτυρΙocς μέχρ!. τούτου πocυστέον' χωp~σo!. γαρ δ λ6γος

τιν' ΠiΧς δ πΙνων έκ τοσ 580cτος τούτου 8LΨ~σεL πάλιν, 8ς 8'&v

εΙς &πεφον, ε'ί ης βουλ'Υ)θη τα κocθέκocστον έκλέγων ένΙ

q.,

~ Ψ~'ερχεσ 'θ ω προς με ΚOCL ΠLνετω, ΚOCΙ προς Τ'Υ)ν τις ο!.

"

' ' ' ' ' ' '"

"

~ υοocτος ./~ ~"εγω οωσω ~, πιη εκ του ου ocυτφ, ου μΎ) οι Ψ' 'Υ)σει εις τον

ocιωνoc. κocΙ ~ τιμ~ 8ε τοσ Kocpμ~λoυ 8Ι80ΤOCΙ τη ψυχη τη

" εχουση

,~,

την ομοιωσιν

"" προς την εΡ'Υ)μον,

,~

τουτεστιν Ύ)

"" οΙOC

~

του

25 πνευμocτος / "" ' " γocρ 'Ηλ'ιocς μεν ", 'Κ' χocρις. επεΙΟΎ) φκει τον ocρμ'Υ)λον

3 cf Zach 3, 3 sqq 12 Isa 35, 1-2 17 Ps 142,6 19 ]oh 7,37 20 ]oh 4, 13 23 cf Isa 35, 2

18 Ps 41, 3

SEYΛ ΠΦGΙ ΚΜΟ ι έν ante ύμ'i:ν add LXX 3 έν om Υ 4 τε om S 6 σκυθρωπ~κ-ης Κ 7 εΙκoν~κoυ: εΙκονεΙου S εΙκόνΙου Φ om Π 8τ~: &στε Π 8 8~: 8εΊ: YG 8~' S corr S2 10 τον

Ιερον κα;t κάλλιστον om Ε τον ante τ-ης om SAGI ΙΙ το ante λόγ~oν om Υ το ante προς om ΕΟν 13 ~ ante ~Ρ'Y)μoς add Υ ά:νθ1jτω ΦGΙ 6>ς: 6>σεt G 15 εύα;γγελΙζoντα;~ Α 17 δ om Υ λέγε~ G λέγων Π 18 σε post έ8ΙΨ'Υ)σε (sic) add Α 19 τον ante Ισχυρον om Εν τον Ισχυρον om plurimi codd LXX 22 μ~ om Α 8~Ψ1jση ΠΦGΙΚ2 22-23 εΙς τον α;Ιώνα;: πάλ~ν Α 24 του om Υ

πocρocθέσθocι βιβλΙφ. ~ Υμείς 3ε πάντες,

έγκocλλωπΙζεσθε

κocΙ

-rc'{) 3ώρφ της πocλιγγενεσΙocς

()σο!.

κocύΧ'Υ)μoc

φέρετε

ά.νOCΚOCLνLσμΟν

τον

25 σωτ~pιoν, 8εΙξocτέ μο!. μετα την μυστικ~ν χάριν την των

τρ6πων ένocλλoc~ν κocΙ της έπΙ το κpε~ττoν μετocκoσμ~σεως

τ~ν 8ιocφοραν τη κocθocρ6Τ'Υ)ΤL τ~ς πολιτεΙocς γνωρΙσocτε' των μεν γαρ ύποπιπτ6ντων τo~ς όφθocλμo~ς ού3εν ά.λλοιοστocι, οΙ

2 cf Luc

ι,

10 cf Ps 1,3

17

Υ ένo~κoυντoς SE φυΤ'Υ)κόμος ΕΑΠ φυτ~έπ~βα;λλόμενoς κα;t 8~ιX τούτων ante έπα;γα;λλόμενος

SEYA ΠΦGΙ ΚΜΟ 7 8ε post α;ύτιΧ add Υ κόμος Φ

add G

λε~α;ν Υ 22 βΙβλ

post

18 Ps 28, 3

ι έπ~o~κoυντoς

8 δ om Υ

12

13 14 δ πα;τ~ρ om Ι 16 δ8'Υ)γούσ'Υ) Φ 17 βλέποντα;ς εύτέ­ 18 έκεΙνη S 20 χωρ1jσε~ ΑΙ 21 βουλ'Υ)θεΙ'Υ) SEYA π 24 έγκα;λωπΙζεσθε ΠΙ έγκα;λωπΙζεσθα;~ Φ τον

φέρετε

add

Α

τον σωτ1jρων

om

Υ

ΙΝ

DIEM LUMINUM

ΙΝ

239

DIEM LUMINUM

8ε του' σώμαΤός χαρακτηρες μένουσιν αμετάβλΥ)ΤΟΙ καΙ ~

νόμου ποτε λαβων κατα των ευαγγελΙων έβάσταζε. τοιαύΤ'Yjν

τΊ)ς όρωμέν'Yjς φύσεως 8ιάπλασις ούκ αμεΙβεται, χρεΙα 8ε

προσΊ)κεν είναι την αναγένν'Yjσιν, ο()τως έξαλεΙφειν την προς

πάντως ηνος έναργους αποaεΙξεως, aL' ~ς έπιγνωσόμεθα

την άμαρτΙαν συν~θειαν; ο()τω πολιτεύεσθαι τοδς υΙοδς του

τον αρτΙτοκον &νθρωπον συμβόλοις τισΙ φανεροίς τον νέον

θεου· τέκνα γαρ έκεΙνου μετα τ~ν χάριν ακούομεν. καΙ 8ια

ae οίμαι τυγχάνειν

5 τουτο προσΊ)κεν ακριβως έπισκoπ~σασθαι τα του γενν~τoρoς

5 απο του παλαιου 8ιακρΙνοντες. ταυτα

τα κατα πρόθεσιν της ψυχΊ)ς κιν~ματα, αφ'

ι1ν έαυτ~ν

χωρΙζουσα τΊ)ς παλαιας σuν'YjθεΙας, νεωτέραν ae τέμνουσα

597 Μ. ~μων Ι8ιώματα, Ινα προς όμοιόΤ'Yjτα του πατρος έαυτοδς μορφουντες καΙ σχ'YjματΙζοντες γν~σιoι φαινώμεθα παί8ες

τΊ)ς πολιτεΙας ό80ν 8ι8άξει σαφως τοδς γνωρΙμους, ~ς &λλ'Yj

του προς την εΙσΠΟΙ'Yjσιν ~μας την κατα χάριν καλέσαντος'

ης έξ &λλ'Yjς γεγέν'Yjται ουθεν τΊ)ς παλαιας κακΙας έφελκομέν'Yj 10 γνώρισμα. ~ση 8ε οότος τΊ)ς μεταπoι~σεως ό τρόπος, &ν μοι

φαυλον γαρ καΤ'YjγόΡ'Yjμα ό νόθος καΙ ύποβολιμαίς καΙ τ~ν 10

πεισθέντες τον λόγον ~ς νόμον φuλάξ'Yjτε' ~ν ό προ του

" παΤΡΙΚ'Yjν

Ι ευγενειαν

"~ επι των

,Ι εργων

Ψ ευοομενος. ",Ι

'" ι οΙΟ

μοι

80κεί καΙ αύτος ό κύριος έν ευαγγελΙοις τοδς του βΙου κανόνας

βαπτΙσματος &νθρωπος ακόλαστος, πλεονέΚ:Τ'Yjς, &ρπαξ των

8ιατάττων ~μίν έκεΙνor.ς χρΊ)σθαι προς τοδς μαθ'Yjτεuομένοuς

αλλοτρΙων, λοΙ80ρος, σuκοφάνΤ'Yjς καΙ ε~ τι τούτοις gμοιον καΙ

τοίς λόγοις' Καλως ποιείτε τοίς μισουσιν ύμας, προσεύχεσθε

ακόλουθον. γενέσθω νυν κόσμιος, σώφρων, αρκούμενος τοίς

ύπερ των έΠ'Yjρεαζόντων ύμας καΙ aιωκόντων, gπως γέν'Yjσθε

15 Ι8Ιοις καΙ έκ τούτων τοίς έν πενΙ~ μετα8ι80ύς, φιλαλ~θ'Yjς,

15 υΙοΙ του πατρος ύμων του έν ουρανοίς, gη τον ~λιoν αύτου

ημ'Yjηκός, εύπρoσ~γoρoς, πασαν άπλως έπαινοuμέν'Yjν πραξιν

ανατέλλεΙ. έπΙ πον'Yjροuς καΙ αγαθοδς καΙ βρέχεΙ. έπΙ aικαΙοuς

ασκων' ~ς γαρ τ σχ~μαΤL τας πα.ν'ηγόρεLς κα.τα.σπα.ζόμενΟL,

κ&ν o~κoθεν έα.υτοίς μ~ έπα.ρκωcnν εΙς την σπου8α.ζομέν'ην

φα.L8ρότ'ηΤα., πα.ρα των οΙκεΙφν καΙ γνωρΙμων πOCσα.v πολυτέ­ λεLα.ν σuνερα.νLζόμενΟL ά.νεν8εείς έαυτούς εΙς τ~ν προκεψέν'ην χρεΙα.ν πα.ρα.σκεuάζοuσLV. ()περ 80κω μΟL προς την πα.ρουσα.ν 10 ~μέρα.ν πάσχεLν

653

έγώ'

ού8εν γαρ

gχων μεγα.λοπρεπες έν

Μ. ταίς προκεLμένα.Lς εύφ'ημΙα.Lς πα.ρ' έμα.υτου συντελείν προς

τ~ν Ιεραν Φ8~ν, ~ν ά.ρτΙως ησα.μεν, κα.τα.φεόξομα.L. έκείθεν 8ε τα.ίς ά.φορμα.ίς χρ'ησάμενος ά.ποτΙσω το χρέος τη γρα.φLκη λέξεL πρoσυφ~να.ς καΙ τιΧ έμά, εΊ ηνα. &ρα κα.Ι τuγχάνεL Πα.ρα 15 τίϊ> πέν'ηη 80όλ~ τΎjς εΙς τον 8εσπότην εύχα.ΡLστΙα.ς έγκώμLα.

gλεγε τοΙνυν ά.ρτΙως δ Δα.βΙ8 κα.Ι ~μείς μετ' έκεΙνου· ΑΙνείτε τον κόΡLον πάντα τα gθν'η, έπαLνέσα.τε α.ύτΟν πάντες οΙ λα.οΙ πάντα. τον έξ Ά8αμ &νθρωπον προς τον {)μνον κα.λε'!: μ'η8ένoc

16 Ps

ιι6, ι

Titulus:.

ΓΡ'l)γορΙου έΠLσκόπου Νόσσ'l)ς: του αύτου έν άγΙΟLς πατρος ~μων Yp'l)YOpLOU έΠLσκόπου νόσσΊjς (vόσ'l)ς

SKO του BD)BDF

του αύτου Yp'l)YOpLOU έΠLσκόπου νόσΊjς Δ om ν λόγος om SΔΚΟν post λόγος add β' F το &YLOV πάσχα: τ~ν &vάστασLV λόγος τρΙτος Κ post &YLOV verba καΙ σεβάσμLOν add.D post πάσχα

verba

έλέχθ'l) 8ε τη ιXYLq:; καΙ μεγάλη κυΡLακη τ-ης μελλOόσΊjς καΙ ΚΟLv-ης &ναστάσεως add &ναστάσεως. έλέχθ'l) τη μεγάλη κυΡLακη (λόγος γ' ίη mg λόγος ΠΤΙ S λόγος L8' ΚΟ

SBDF ΔΚΟ add ίη mg 02

add D καΙ περΙ F καΙ περΙ τ-ης add Δ) add ΔΟν

4 8ε: τε ν 6 οtκοθεv: ()ΠLσθεv D om ΔΚΟν 7 πασαLς sic F 7-8 παvτέλεLαv D 8 έραVLζόμεVΟL FΔΚΟν 9 μΟL om ΔΟν add 02 12 καταφεόξωμεν F 13 χρέως DΔ 14 όtρα: όtλλα F τυγχάvεL om SBDF 16 ~λεγον Δ λέγεL ut vid Κ2 17 έπαLvεσocτωσαv pars codd LXX

SANCTUM PASCHA

ΙΝ

ΙΝ

κocτocλtμπcΧvωv gξω της κλ~σεως, άλλιΧ τούς έσπερΙους, τούς ι

,

,

ειμους, τους ΠOCρ

,(

"

Ι

...",

xoct

,

άvocμέvωσtv. 8tιX τουτο Αtvε'i:τε τον κύρtοv πcΧvτoc τιΧ

\...,

εκocτερoc, εt τtς Τ't)ς ocρκτου γεtτωv

έπoctvέσocτε ocύτοv πcΧντες

τ't)ς

μεσ't)μβΡLocς gvοtκος, δμου πcΧvτocς 8't)μocγωγε'i: τcT> ψocλμcT>.

,

,~,

επt

,

~

οε του

"θ

πocροvτος

ε

\ V't) KOCt'λ ocους

~

τιμ

Ψ

t OCλτ't)ρ~ιμ

,

5

συvocγεt.

8τocv γιΧρ κocτιΧ τον άπ6στολον πocρέλθη το σχ~μoc του κ6σμου τούτου, βocσtλεύς 8ε

Ψυχ~ν

ιΧπtστοv

KOCt

KOCt των oc!ρέσεωv την ά8cΧμocστοv γλωσσocλγLOCV, , , , , ,c , , C τοτε 0't), τοτε πocvτoc τoc ε V't) KOCt Ot ocπ octωvος OCOt υποκυ ocvτες ιΧμocχοv την προσκύV't)σtv άvocπέμψουσt KOCt θocυμocστ~ "θ

,~

λ'

ι Ψ

10 ocύτο χωρουσocv ~ l)ρvtς έπΙ την κocλtιΧv την οtκείocv κocθΙπτocτoct.

Ε'ίπωμεν γιΧρ τιΧ οtκε'i:oc τ~ς έoρτ~ς, Ιvoc άκολούθως

KOCt

τ6τε

15

άλ't)θως δ έπtvΙκtος ()μνος συμφώνως πocριΧ πcΧντων ~σθ~σεΤOCt

KOCt

των κρocτηθέvτωv

KOCt

των vtκ't)σcΧvτωv' τ6τε

KOCt

δ της

εtς φoct8ρ6τητoc γcΧμOυ άποστ~voct μεν των &ρμο8Ιων λ6γων

μocστtγΙocς οtκέτης όφθ~σετoct πιΧσt ΠOCρ' άγγέλων προς την

KOCt πcΧντες OL της έκεΙνου κocκΙocς KOCt συνεργοΙ τoc'i:ς πρεπούσoctς κολcΧσεσt KOCt 8tκocΙoctς uποβλ't)θ~σοvτoct, εΤς 8ε φocv~σετoct βocσtλεύς KOCt συρ6μενος

20 πocστcΧ8ωv κocτολοφύρεσθoct, ~ το gμπocλtv έπtτocχθεΙς ένΙ των

U1t't)ρέτoct

τετελευτ't)κ6τωv τιΧ vεvομtσμέvoc τελε'i:v έπtλocθέσθoct μεν του πcΧθOυς,

8ε gστoct κocτεστocλμέv't), &σπερ 8τocv &ρχοντος έπΙ β~μocτος

xoct, ο"ψ tV KOCt'"OCKo't)V

'"

,~ ~ συvτεtvocvτες την τ't)ς ο't)μ't)γορtocς ocκροocσtv

5 cf Ps 149, 1PS 8, 3

SBDF

,

OL λocοΙ 8ε

7 cf

Ι

Cor 7, 3 ι

(inc 14: των )ΚΟ (ο ab 16 &λΎ)θως usque ad Ρ 248, 7 2 τ'Yjς (post ης) : του S σω v 3 πάντα F 4 τοΌς F 4-5 8~αλέγετα~ SBDF 5 τον ante 6μνον add Κ 7 παρελύθΎ) DΔv 8 &ναμφ~σβ-ήτως post θεος add SBDF έπεφάνΎ) v 9 πλΎ)ρώσας D βλάσφΎ)μον: &π~στoν SB 14 80ξολογΙας σω SB καΙ post όσΙων add F 22 8Ικα~ς ΜΚσν 8~ναΤς Δ 8ε σω- Δ 23 ~συχΙας F 25 ύποσΎ)μ-ήνη SBDF τι'j) πλ-ήθε~ ante τ~ν add SBDF ΔΜ

ούρανων J &νθρώπους 6 έπε~ DΔ

φoct8ρύvεσθoct

8ε

προς

τον

κocτηφεLocς

γέμοvτoc

σύλλογον; εt 8ε έν το'ίς έγκοσμίοtς κocλοv ~ τcΧξtς KOCt έπtστ~μ't),

Κρtτ~ς κοtvος 8εσπ6Τ't)ς πocριΧ πcΧντων δμολογούμενος, ~συχΙoc 25 κocθ't)μέvου δ μεν κ~ρυξ uποσ't)μocΙvη την σtω~v,

xoct άλλ6τρtοv προς τcT> μ't)8εv &>φελε'i:v ιΧτocκτ6v έστt xoct άλλ6κοτον ούκ έν το'i:ς περΙ θρ't)σκείocς xoct εύσεβεΙocς λ6γοtς μ6νον, άλλιΧ KOCt έπΙ των gξωθεv KOCt της του κ6σμου σοφΙocς. τΙς γιΧρ ο()τως άv6't)τος KOCt uπεργέλοtος ρ~τωρ, ώς κλ't)θεΙς

KOCt γλocφυρωv συvευπocθούvτωv τoc'i:ς της πocV't)γύρεως χcΧρtσt, γοεριΧ 8ε μέλΎ) θρ't)vε'i:v KOCt τιΧ έκ τρocγιμ8Ιocς KOCKιX των

τocρocχ~ς UΠOCLηος, δ την του 8εσπ6του φocvτocσθεΙς άξΙocv­ 20 τψωρΙocv

xoct

656 Μ. προσφυως το'i:ς πρcΧγμocσtv έoρτcΧσωμέν· το γιΧρ άvοΙκεtοv

ης gστoct συμφωvΙoc 80ξολογΙocς των μενδσΙων συν~θως 15 υμνούντων των 8ε άσεβων έξ άvocγκ't)ς Lκετευ6vτωv'

t8Locv otXLOCV έπocv~γocγεv ού8εν άπο χρ6νου KOCt 'l8tOV l)pyocvov, άλλιΧ θιΧττον έπ'

λ~θ't)ς ξεVtζομέv't)V προς το

τ~ν πλcΧv't)V ~,

ocδθtς. έζωΟΠΟL't)σε xoct το ποvέσocv σκευος άvεvεώσocτο πcΧλtv xoct την έν το'i:ς τcΧφοtς των λεtψcΧvωv cX't)8Locv εtς ζcT>οv ιΧφθocρτοv φtλθ ocv ρωπως Ul't)V την προ' [τεσσocρωv '"εμορφωσε xoct'ψ" 'J μ(ocς εtς

πλ't)ροφορ~σocς

10 χocλtvώσocς, στηση

OL λocοΙ octvέσocτε ώς 8υvocτ6v, xoct νεκρούς l)vτocς

χtλtcΧ8ωv έτων κocτocλtπουσocv το σωμoc ώς έκ μocκριΧς άπο8't)­

θεος έπtφocvη πιΧσtv Χρtστος πιΧσocv

KOCt γλωσσocv βλcΧσφ't)μοv 8ε CEλλ~νων την μocτoct6τ't)Τoc KOCt Ίου80cΙωv

gev't) ,

έπoctvέσocτε ώς φtλcΧvθρωποv, 8τt πεσ6vτocς

xoct άλλocχου μεν άπο μέρους ησΙ των άνθρώπων προσ8tocλέγε5 τoct ~ τούς δσΙους κocλωv ~ τούς πoc'i:8ocς προς ()μνον έγεΙρων,

247

SANCTUM PASCHA

πολλcT> 8~πoυ πλέον έν το'i:ς μεγcΧλοtς 25

KOCt ούρocv(οtς &ρμο8tώ-

τερον.

Χρtστος τοΙνυν άνέστη σ~μερoν δ θε6ς, δ άπocθ~ς, δ ι Ps π6, ι rr sqq cf Aristot rhet 3, 7 1408a 10 sqq 20 cf e.g. Soph Antig 1207 SBDF ΔΜΚΟ(ο) 2 vid 245,17 4 αδθ~ς post 3 πεσόντα ς transp SB πον'Yjσαν ΔΜΚον πάλ~ν del Μ2 ante &νενεώσατο tra1;lsp SBDF 6 τεσσάρων delevi cf 251, 23 7 έτων χ~λ~ά8ων S καταλε~πoυσαν sic F 8 τ~ν addidi 10 αύτι'j) DF καθ'Yjπτα~ BDF 11 ε~πoμεν BD τα σω F οΙκεΙαν F 13 τι'j): το ΒDFΔΜ 14 &λόκοτον BF 15 μόνον σω ΔΜΚσν 16 ώς: &ς SBDF 17 γάμων ίη mg Μ2 21 τελευΤΎ)κότων DFΔ μεν: 8ε S 23 εΙ: οΙ D έγκωμΙo~ς D 24 8-ήπου: 8~ SBDF 26 &νέσΤΎ)σαν σ sed postea corr

ΙΝ

'θ' α.να.τος

α.

(κα.~ \ '

SANCTUM PASCHA

\"

ΙΝ

\

('θ'

\

~

Α{)τ"f) τοΙνυν ~ ~μέρα., ~ν έΠΟΙ"f)σεν δ κύριος, &γα.λλια.σώμεθα.

πα. θ ων

κα.Ι εύφρα.νθωμεν έν α.ύτη· μ~ μέθα.ις κα.Ι κώμοις, μ~ χοροίς

μικρον επ~σχες ο ε νικος πα.ρεις τον προπετ-η

,"

" ), " " ου προς OCVOCYΚ"f)v

'λ ωτα., μεχρις σ.ν πα.ντων α.κουσης γε

249

SANCTUM PASCHA

\

oύ~ε την έξ ούρα.νων κά.θo~oν β~α.σθεΙς oύ~ε την &νά.στα.σ~ν

κα.Ι πα.ροινΙα.ις,

&ς

&πα.σα.ν την ο~κουμέν"f)ν 'J.σην ~~είν &ς μΙα.ν o~κΙα.ν ε~ς συμφω-

&προσ~όΚ"f)τον

εύεργεσΙα.ν

πα.ρ'

έλπΙ~α.ς

εύρών,

&λλ'

5 ε~~ως πά.ντων των πρα.γμά.των' το τέλος κα.Ι ο{)τω την &ρχ~ν

657 Μ. 5 νΙα.ν ένος

άλλα

t πρά.γμα.τος

τα.ίςθεoει~έσ~ν

έννοΙα.ις.

~μερoν

συνα.χθείσα.ν κα.Ι πα.ντΟς &μελ~σα.σα.ν

ΠΟ~"f)σά.μενος. 'J.χων έν όφθα.λμοίς της θεόΤ"f)τος των Πρoκε~­

του κα.τα συν~θεια.ν πρά.γμα.τος, μετα.σκευα.σθείσα.ν ~ε ένΙ

μένων τ~ν γνωσιν κα.Ι πρΙν έξ ούρα.νων κα.τελθείν βλέπων

συνθ~μα.η ε~ς τ~ν σπουa~ν της εύχ~ς.

α.Ι λεωφόροι τους

κα.Ι των έθνων την τα.ρα.χ~ν κα.Ι του Ίσρα.~λ τ~ν σκλ"f)ρότητα.

δ~oιπόρoυς ούκ 'J.χουσιν, ~ θά.λα.σσα. σ~μερoν να.υτων κα.Ι

κα.Ι Πιλά.τον πρoκα.θ~μενoν κα.Ι Κα.·ίά.φα.ν έα.υτι')> την έσθ~τα.

πλωτ~ρων 'J.ρ"f)μος, δ γεωργος την σκα.πά.ν"f)ν κα.Ι το &ροτρον

10 περισπα.ρά.σσοντα. κα.Ι τον στα.σιώ~"f) ~~μoν φλεγμα.Ινοντα. κα.Ι

10

Ηψ ρι α.ς

,

\

εις

το

~ του

('ζ εορτα. ~ντoς

~'λλ' σΧ"f)μα. εκα. ωπισα.το,

(

α.ι

Ίoύ~α.ν πρo~ι~όντα. κα.Ι Πέτρον ύπερμα.χόμενον κα.Ι μετ'

κα.Π"f)λεία.ι τ~ς έμπορΙα.ς σχολά.ζουσιν, α.Ι όχλ~σεις έλύθ"f)σα.ν

όλΙγον έα.υτΟν τη &να.στά.σει ε~ς ~όξα.ν &φθα.ρσΙα.ς μετα.μορφού­

&ς χειμων έπιφα.νέντος 'J.α.ρος, θόρυβοι κα.Ι τα.ρα.χα.Ι κα.Ι

μενον κα.Ι πiiν το μέλλον 'J.χων ύπογεγρα.μμένον τη γνώσε~

ζά.λα.ι του βΙου τη ε~ρ~νη τ~ς έορτης ύπεξέσΤ"f)σα.ν, δ πέν"f)ς

ούκ &νεβά.λετο την ε~ς τον &νθρωπον χά.ριν oύ~ε ύπερέθετο

&ς

πλούσιος

κα.λλωπΙζετα.ι,

δ

πλούσιος

τ~ς

συν"f)θεΙα.ς

15 την o~κoνoμΙα.ν, &λλ' &σπερ οΙ τον &σθεν~ πα.ρα χα.ρά.~ρα.ς

15 περιφα.νέστερος ~εΙκνυτα.ι, δ πρεσβύΤ"f)ς &ς νέος τρέχει προς

συρόμενον βλέποντες ε~~ότες, &ς 'J.ση κα.Ι τι'}> βoρβόρ~ του

τ~ν μετουσΙα.ν της εύφροσύν"f)ς, δ &σθεν~ς κα.Ι τ~ν νόσον

&να.σχέσθα.ι των

βιά.ζετα.ι, το πα.ι~Ιoν τη έξα.λλα.γη τ~ς έσθ~τoς α.~σθ"f)τως

λεθων των συνωθουμένων πα.ρα του {)~α.ΤOς, δμως ~ια το

έορτά.ζει, έπει~~ νΟ"f)τως oύ~έπω ~ύνα.τα.ι, ~ πα.ρθένος ύπερ-

συμπα.θες το περΙ τον κιν~υνεύoντα. ούκ όκνουσι τ~ν εtσο~ον,

γα.νυτα.ι την

χειμά.ρρου

ένειλ"f)θ~να.ι

κα.Ι τ~ς πλ"f)~ς

20 ο{)τω κα.Ι δ φιλά.νθρωπος ~μων σωτ~ρ έθελoντ~ς ύβρισηκα

\

Ψ

, Ul"f)V,

"

~

,~,

'λ'~

οτι Τ"f)ς ιοια.ς ε πιοος

λ

\

\"

α.μπρα.ν κα.ι ουτω

20 ημωμέν"f)ν την ύπόμν"f)σιν βλέπει, ~ 'J.γγα.μος δλ~ τι')> πλ"f)ρώ­

κα.Ι &τιμα. κα.τε~έξα.τo, ~να. τον έξ &πά.Τ"f)ς &πολλύμενον σώση.

μα.τι τ~ς o~κΙα.ς έορτά.ζουσα. χα.Ιρει· νυν γαρ α.ύτη κα.Ι δ

κα.τ~λθεν ε~ς τον βΙον, έπει~~ ΠΡOfι~ει κα.Ι τ~ν &νo~oν 'J.ν~οξον,

σύνοικος κα.Ι οΙ πα.ί~ες κα.Ι οΙ o~κέτα.ι κα.Ι πά.ντες έφέστιοι

&ποθα.νείν

&γά.λλοντα.ι. κα.Ι &σπερ το σμ~νoς των μελισσων το νέον κα.Ι

τι'}>

&νθρωπΙν~

έα.υτου

συνεχώΡ"f)σεν,

έπει~~

κα.Ι την 'J.γερσιν προεγΙνωσκεν' ού γαρ &ς εΙς των κοινων 25

,

'θ' α.ν ρωπων

(

~, ρι Ψ οκινουνως

"λ μα. ετο

oco"f)

~,~ λ'~~ τη

~ του

με'λλ οντος

&ρτΙτοκον πρωτον της κα.τα.~ύσεως ~ των κα.λα.θΙσκων προς 25 τον &έρα. κα.Ι το φως έξιπτά.μενον &θρουν δμου κα.Ι συν"f)μμένον

έπιτρέπων την 'J.κβα.σιν, &λλ' &ς θεος ~κoνόμε~ το προκεΙμενον Ι

έπΙ Ρ"f)τij) κα.Ι έγνωσμέν~ τι'}> τέλει.

9 cf Matth 26, 65 SBDF ΔΜΚΟ(ο)

ι πcφεΙς: &ν πα.ρης BDF 8ς παν το μέλλον προ τ:ης πεΙρα.ς έβόα. post εύρών

4 πως γαρ, add SBDF

6 έν om DF 8 τα.ρα.χην: άρχην SBDF του 'Ισρα.ηλ: των 'Ιου8α.Ιων SBDF του om Ο 9 α.ύτφ v 1σ 8:ημον: λα.Ον SB ΙΙ προ8L80υντα. D 14 άνεβαλλετο BDF XOCpLV: γνωσLν SBDF 15 χα.ρα8ρα. F 16 τφ om ΔΟν 17 χεψαρου S 18 πα.ριΧ: 8LιX SB το om S 19 συμπα.θες ante ούκ transp S 2σ έθελοντΙ Β 22 ~80ξoν Ο corr 02 23 έα.υτΟν ΔΜΚΟν 25 την ά81jλΙα.ν

BF ηνιΧ 81jλΙα.ν D

26 ο[κονομεΊ: BDF

27

τφ

om SBDF

Ps

ΙΙ7,24

SBDF ΔΜΚΟ ι τοΙνυν ηση ex LXX 3 πα.ΡΟLνΙα.ς F κα.Ι post άλλιΧ add S θεο8έσLν F 4 πασα.ν SBDF 5 πραγμα.τος vix sanum: fort qEσμα.τος (cf 246, 16) vel χορου (Jaeger) vel ταγμα.τος (Horner) συγχυθεΤσα.ν ΔΜΚΟν κα.Ι πα.ντΟς άμελ~σα.σα.ν σω ΔΜΚΟν 3 δ80LΠΟLούς F -ή σω ΔΜΚΟν 9 ~Ρ1jμος: ~τoψoς F δ σω ΔΜΚΟν 13 την e[P~V1jV SBDF corr S2 17 α.[σθ1jτως σω SBDF 18-19 ύπεργαννυτα.L SΒDFΔΚΟv 19 λα.μπριΧν: λα.μβανετα.L Β2 21 α.ύτη v 22 ύφέσηΟL Β 23 άγαλλοντα.L σω SBDF έφέσΤLΟL post μελLσσων add F 25 συν1jγμένονΔΜΚΟv in ras corr Μ2

25°

ΙΝ

SANCTUM PASCHA

ΙΝ

SANCTUM PASCHA

25 Ι

ot 8εσπότα-t, φυλ&ξα-τε

ένΙ κλ&8~ 8έν8ρου προσπλ&σσετοn, ο{)τως έπΙ τα-ύ't"Yjς της

τ~ν ιχπό80σtν έν κα-φcϊ>. ~κoύσα-τε

έορτης δλόκλTjρα- τα γένΥ) προς τας έστΙα-ς συντρέχεt. κα-Ι

τον λόγον ώς ιχγα-θόν, μ~ 8tα-β&λTjτέ με πα-ρα τοϊς 80ύλοtς

ιχλTjθως τη μtμ~σεt προς την μέλλουσα-ν ~μέρα-ν ~ πα-ρουσα­

ως

(

Ψ

~~ ευοως

, (,

την

Tjμερα-ν

,

'ζ εγκωμtα- οντα-,

"λ α-φε ετε

\

την

λι υΠTjν

κα-λως ιχνα-φέρετα-t· ιχθροtσηκα-Ι γαρ ιχνθρώπων ιχμφότερα-t,

660 Μ. των θλtβομένων ψυχων ώς δ κύρtος των σωμ&των την

5 έκεΙνΥ) των κα-θόλου, α-{)ΤΥ) τωνέπΙ μέρους. ~να- 8ε το ιχλTj­

5 νέκρωσtν, μετα-μορφώσα-τε τοός ιχτΙμους ε~ς έπtτtμΙα-ν, τοός

θέστερον ε~πωμεν, δσον ε~ς φα-t8ρόΤTjτα- φέρεt κα-Ι εύθυμΙα-ν, μεν

θλtβομένους ε~ς χα-ρ&ν, τοός ocπα-ΡΡTjσt&στους ε~ς πα-ΡΡTjσLα-ν, έξα-γ&γετε της γωνΙα-ς τοός ρtφέντα-ς ώς τ&φων, έπα-νθTjσ&τω

&μα-ΡτΙα-t

το της έορτης κ&λλος ώς &νθος τοϊς πασtν. ε~ γαρ βα-σtλέως

α-{)ΤΥ)

της

προσ80κωμένTjς

χοφtεστέρα-,

έπεt8~

έπ&να-γκες κα-Ι τοός ό8υρομένους δρασθα-t, ι1ν ιχποκα-λύπτοντα-t,

vuv

oct

τότε

8ε, ιχνεπΙ8εκτος των σκυθρωπων έσην

10 ~ εύπ&θεtα-' δ τε γαρ 8Ικα-tος εύφρα-Ινετα-t κα-Ι δ το συνεt80ς

ιχνθρώπου γενέθλtος ~μέpα- ιXvoLyet, 8εσμωτ~Ρtον ~ έπtνΙκtος

ot ot 8tεΡΡυTjκότες

10 έopτ~, Χρtστος ιχνα-στας ούκ, ιχφ~σεt τοός τεθλψμένους;

μ~ κα-θα-ρεύων ιχνα-μένεt την έκ της μετα-νοΙα-ς 8tόΡθωσtν κα-Ι

πτωχοΙ την ύμετέρα-ν τροφον ιχσπ&σα-σθε,

πα σα- λύΠTj έπΙ της πα-Ρο{)σTjς ~μέpα-ς κοtμΙζετα-t, ού8εΙς 8ε

κα-Ι λελωβTjμένοt τα σώμα-τα- την ~ωμένTjν ύμων τας συμφορ&ς'

&veatv

μ~ εύρέσθα-t τη μεγα-λΟΠΡεπεΙq;

8tιX γαρ την ιχπο της ιχνα-στ&σεως έλπΙ8α- κα-Ι ιχρετη σπου8&ζε­

δ 8εσμώΤTjς λύετα-t, δ χρεώστης ιχφ Ιετα-t, δ

τα-t κα-Ι κα-κΙα- μtσε'Lτα-t, έπεΙ ιχνα-στ&σεως ιχνηΡTjμένTjς εΙς

15 80υλος έλευθερουτα-t τcϊ> ιχγα-θcϊ> κα-Ι φtλα-νθρώπ~ της έκκλTj­

15 πα-ρα πασt κρα-των εύρεθ~σετα-t λόγος' Φ&γωμεν κα-Ι πΙωμεν,

ο{)τω κα-τώ8υνος, ώς της έορτης.

vuv

σΙα-ς ΚTjρύγμα-τt ού ρα-πtζόμενος ιχσΧTjμόνως κα-τα της πα-ρεtας κα-Ι πλTjγη της πλTjγης ιχφtέμενος ού8ε &σπερ έν πομπη τcϊ>

oci5ptOV

γαρ ιχποθνήσκομεν.

Προς τα-ύΤTjν βλέπων δ ιχπόστολος τ~ν ~μέρα-ν της ζωης

8~μ~ 8εtκνύμενος έφ' ύψTjλcϊ> β~μα-τt, {)βρtν 8ε gχων κα-Ι

της

έρυθρtα-σμον την ιχpχ~ν της έλευθερΙα-ς, ιχλλ'ο{)τω κοσμΙως

έξευτελΙζων 8ε τα δρώμεν& φTjσtV'

20 ιχφtέμενος ώς γtνώσκετα-t. εύεργετε'Lτα-t κα-Ι δ μένων έπΙ

έπtκα-Ιρου

20 ~λπtκότες

κα-τα-φρονεϊ,

έσμέν,

έπtθυμε'L

8ε

της

μελλoύσrις,

E~ έπΙ τη ζωη τα-ύτη

έλεεtνότεροt π&ντων

ιχνθρώπων

έσμέν.

της 80υλεΙα-ς gτt· ε~ γαρ κα-Ι πολλα κα-Ι βα-ρέα- τα &μα-ρτ~μα-τα­

8tιX τα-ύΤTj" τ~ν ~μέρα-ν κλTjρονόμοt θεου

πα-ρα-Ιτησtν

συγκλTjρονόμοt Χρtστου. 8tιX τα-ύΤTjν την ~μέpα-ν, δπερ

ύπερβα-Ινοντα-

κα-Ι

συγγνώμTjν,

α-~80ύμενoς

δ

8εσπότης το της ~μέρα-ς γα-λTjνον κα-Ι φtλ&νθρωπον 8έχετα-t

&νθΡωποt κα-Ι

ot

σα-ρκοβόροt 6Ρνtθες gφα-γον προ χtλΙων ένtα-υτων μέρος του

τον ιχπεΡΡtμμένον κα-Ι έν τοϊς ιχτΙμοtς δρώμενον ώς δ Φα-ρα-ω

σώμα-τος, εύρεθ~σετα-t μ~ λεϊπον, κα-Ι δπερ Κ~ΤY) κα-Ι κύνες

25 τον o~νoχόoν έκ τοϊ) 8εσμωΤTjρΙου' 0!8ε γαρ, ώς κα-τα την

25 κα-Ι τα έν&λtα- ζcϊ>α- κα-τεβοσκ~θTjσα-ν, έγεφoμέν~ τcϊ> ιχνθpώπ~

προθεσμΙα-ν της ιχνα-στ&σεως, ~ς κα-θ' δμοtόΤTjτα- τ~ν πα-ρουσα-ν

συνα-να-στ~σετα-t, κα-Ι δπερ 8tέφλεξε πuρ κα-Ι σκώλTjξ έν τ&φοtς

τtμωμεν, χρήζεt κα-Ι α-ύτος της ιχνεξtκα-κΙα-ς κα-Ι της ιχγα-θόΤTj­

κα-τε8α-π&νTjσε κα-Ι &πλως π&ντα- τα σώμα-τα-, δσα- μετα τ~ν

τος του 8εσπότου κα-Ι 8α-νεΙζων έντα-υθα- τον gλεον πρoσ80Κ~

γένεσtν ~φ&νtσεν ~ φθορ&, ιχνελλtπη κα-Ι ιχκέρα-tα- ιχνα-80θ~σετα-t

25 cf Gen 40, SBDF SBDF

20-2Ι

ι κλά80ν F κλά8ε~ Β xoct post oΊSτως add 2 έστΙα;ς: α;ΙτΙα;ς D 5 των (post έκεΙν'Υ)): του Β μέρo~ς Δ 7 προ80κωμέν'Υ)ς Β Ιο ό (ante το) sscr Μ2 Ι2 ή ante λύπ'Υ) add ν Ι3 εύρiΧσθα;~ BDFK Ι4 ό χρεώσΤ'Υ)ς &φΙετα;~ om Δ Ι5 ~λευθερoυτα;~ D Ι7 έν πομπη: έμποπη F ι80ύ8ε ante ΊSβρ~ν add F 8ε om SF Ig &πα;ρχ-ην SB 24 τον: το F &περρψένον D &περ~μμένoν F ΔΜΚΟ

Ι5 Ι Cor Ι5, 32 Ig Ι Cor Ι5, Ig SBDF ΔΜΚΟ 2 πα;ρOC: περt F 7 τάφον S 8 το om DF γOCρ οω SBDF 9 ήμέρα; οω SBDF ~: ή ν ιο έορτΥι: ήμέρα; ΔΟν χρ~στoυ F &να;στOCς οω F χρ~στoυ &να;στάντος ίn mg Μ2 Ι4-Ι5 εΤς-εύρεθYισετα;~ οωΒ εΙς-λόγοςοmS ι8 έπ~κΥιρου FM2 Ι9 έπt: έν Ι Cor Ι5, Ig έν Xρ~στι';) post τα;ίιτη add Ι Cor Ι5, Ig 20 έλπ~κότες F μόνον post έσμέν add Ι Cor I5,Ig 2Ι xoct iterat Ο 23 μέρος οω Β 25 έν άλt D 26 τάφ ένΙ πλΎjpOφOpΙΙXν κ&ν

τοΙ;ς πολλοΙ;ς 6μοΙως

6

σωφρονων ΠΙΧΡΙΧ8έξεΤΙΧL. θεον ύΠΟΤLθέ­

μενος τον ΠΟLουντιχ μΎj8εν εrπης &8ύνιχτον μΎj8ε τη σιχυτου

έννoΙ~ ΚΙXΤΙXλΎjπτ~ν νομΙσης την του &κιxτιxλ~πτoυ σοφΙιχν' οί5τε γαρ έκεΙνιr ΤL &πεφον κιχΙ σοΙ τα του &ΠέΙρου &νεξε15 pεύνΎjΤΙX.

ΌΨ6μεθΙΧ 8ε τουτον τον λ6γqν κιχλως, &ν προς το!:ς

. εΙpΎjμέ ..

νΟLς κιχΙ τον τρ6πον της γενέσεως ~μων 80ΚLμάσωμεν, ού τον πρώτον κιχΙ πρεσβύτιχτον έκείνον τον πιχρα θεου, περΙ οδ έν τοίς ~μπpoσθεν ε'~ΡΎjΤΙΧL, άλλα τον μέΧΡL νυν &κολούθ(ι}ς 20 πιχρα τΎjς ~

φύσεως έκτελούμενον' 'θ

'

"

&πορος γαρ ~

\

\

,

οδτος κιχΙ

, ,

λογLσμιr ιχν ΡωΠLνιr ιχπροσLτος. πως γιχρ το σπερμιχ ουσLΙΧ

οδσιχ ύγρα κιχΙ &πλιχστος κιχΙ &νεΙ8εος εΙς κεφιxλ~ν π~γνυΤΙΧL

κιχΙ εΙς &ντLκν~μLΙΧ κιχΙ πλευρας στερεουΤΙΧL κιχΙ ΠΟLεί έγκέφιχ­ λον άπΙΧλον κιχΙ μιχνον κιχΙ το πεΡLέχον ιχύτον όστέον οδτω 25 σκλΎjpOν κιχΙ &νΤLτυπες κιχΙ την ΠΟLκΙλΎjν του ζΦου κιxτιxσκευ~ν,

tvιx συντ6μως εrπω κιχΙ μ~ πιχρέλκω λεπτομερως έπεξLων τοίς κιχθ' ~κιxστιx; ώς οδν το σπέρμιχ ύπάρχον &μορφον έν &ρχΙΧίς

\

~ λ 'λ οLΙΧΠ ιχσLν XΙXL πιχ

ούριχνος πιχρα του θεου. κιχΙ το έλάΧLστον κιχτιχσκεύιχ-

5 σμιχ του μεγάλου 8ΎjμLουΡγ~μιχτος εικων γLνεΤΙΧL κιχΙ έν το!:ς

259

SANCTUM PASCHA

LV

\

,,-

\

'θ ~,' θ ~ γενεσ ΙXL τον χουν ιχν ρωπον, ωσπερ OΎj

κιχΙ το πρωτον έκείθεν ~σχε την γένεσLν. 5

Συγχωp~σωμεν τιf> θειf> 8ύνιχσθΙΧL τοσουτον δσον 6 κεριχμεύς ΙσχύεL. τΙ'γαρ οδτος ΠΟLεί, λογLσώμεθΙΧ' ΠΎjλOν λιχβων &μορφον εΙς σκευος εΙ80ΠΟLεί κιχΙ τουτο προς την &κτίνιχ τ~ν ~λLιχκ~ν προθέμενος

ξΎjΡιχΙνεL

κιχΙ

στερεον

&πεΡγάζεΤΙΧL,

~στL

8ε

&μφορΙσκος η πΙνιχξ η π(θος το πλιχττ6μενον' &λλ' έμπεσ6ντος

\ , ,

\,

\ XΙXL\ 10 τLνOς ιχτιχκτως XΙXL ιχνιχτρε'Ψ ιχντος συνΤΡL'β εΤΙΧL κιχτιχπεσων γΙνεΤΙΧL &μ6ρφωτος γΎj, έπιχνορθοΙ; το

συμβαν

6 8ε τεχνΙΤΎjς βOυλΎjθεΙς όξέως κιχΙ

πάλLν

ΠΎjλOν

σΧΎjμΙXτΙσΙXς

τη

τέχνη ού8εν χείρον του ποτε ~ντoς &πεΡγάζεΤΙΧL το σκευος. κιχΙ

6 μεν κεριχμεύς οδτως μLκρον τΎjς του θεου 8υνάμεως 6 8ε θεος &ΠLστεΙΤΙΧL ύΠLσχνούμενος &νΙΧΚΙΧLνΙζεLν

15 κτΙσμιχ,

669 Μ. τον τεθνΎjκ6τιx. πoλλΎjς τιχυτιχ της &νοΙιχς έστΙν. Θεωp~σωμεν κιχΙ το του σΙτου ύπ68εLγμιχ, Φ πιχυλος ό

πάνσοφος ΠΙΧL8εύεL τούς &φρονιχς λέγων' 'Άφρων

σύ, δ

σπεΙρεLς, 20 ού το σωμα το γενΎjσ6μενoν σπεΙρεLς, άλλα γυμνον κ6κκον,

εΙ τύΧΟL, σΙτου ~ τLνOς των λΟLπων σπερμάτων, 6 8ε θεος

8Ι8ωσLν ιxύτιf> ςrωμα, καθως ~θέλΎjσεν. &ΚΡLβώς προσέχωμεν τη γενέσεL του σΙτου, καΙ τάχιχ τον περΙ ~μων λ6γον 8L8cxxeΎj­ σ6μ~θιx. 6 σίτος ρΙπτεΤΙΧL εΙς τ~ν γΎjν, 8LασαπεΙς 8ε έν τη 25 νοτΙ8L κιχΙ, ώς &ν εrΠΟL ΤLς, τελευτ~σας &πολ~γεL ε'~ς 'rLVΙX

γιxλακτώ8Ύj ούσΙιχν, ~τLς παγείσιχ μLκρον όξύ κιχΙ λευκον

εΙς qχΎjμιχ τυπουΤΙΧL κιχΙ εΙς ~γκoυς ά8ρύνεΤΙΧL τη &πopp~τιr

18 Ι Cor 15, 36-37

του θεου κιχτιχσκευιχζ6μενον τέχνη, οδτως ού8εν &πεLκ6ς,

SBFD ΔΜΚΟ 4 εκε'Lθεν om Β γέννησLν SDF 7 ειaος D δaΟΠΟLε'L ΔΜΚΟν 10 άναστρέψαντος F 140δτος ΔΟν 15 &ν ante κτ~σμα add S άπαLτε'LταL Β άνακαLν~ζεL Δ 16 εστ~ν om SBDF 17 Φ: 8 BD 17-18 παLaεύεL δ πάνσοφος SB 18 όίφρων Ι Cor 15, 36: όίφρον codd ν 19 ου ζωΟΠΟLε'LταL­ σπε~ρεLς addidi ex Ι Cor 15, 36 20 γεννησ6μενον pars codd Ι Cor 15, 37 21 σπερμάτων om Ι Cor 15, 37 23 γενησεL D περι. ~μών scripsi (cf 258,17; 260, 23): περ!. αυτών SΒDΔΜΚΟ περΙ αυτον F περι. αυτου Μ2 άναστάσεως ν 24 εν τη γη SB ΠΟLε'L

SBDF ΔΜΚΟ Ι aοξάζη SD aοξάζεL BF 4 δ add Langerbeck 6 ύπέροχα ν ΙΙ δ om ν παΡαaέξηταL FM corr Μ2 13 νοησης Β 14 όίπορον SBDFM2 16-17 καλώςτρ6πον om D 18 πρεσβύτερον F 19 ταυτα post εrΡηταL add ΔΜΚΟν 22 άνεLa-ης ν 23 πλευρα. Κ ΠΟLε'Lν F 24 όστουν Μ2 25 άντ~τυπoν Μ2 29 κατασκευαζ6μενα SBDF

260

\

του

λευκου

προς

το

~ρέμoι χλοοιιν6μενον

\

ΙΙζ οιν τιμ ~ με'λλ οντ!. β οιρει. ι \ ( β 'θ ι ΤΊ)ν υπο οι ροιν προευτρεπι-

φει. ΤΊ)ν Ρ!.

~,

'λ

όλκοιϊ:ς

κοι

της ρι.

Ι

ι.νοι

άντι.σπώμενοι.,

( 'ζΊ)ς οινη , λ οι β οιι.\

~

,ι

οις,

οί5τως

,Ι

μενωσι.ν

OΙL

~,

των

Ι

ποιγιοι.

ι

οιστοιχυων

σχοι.νοει.aεϊ:ς Ι

κοι!.

,Ι

,\

Ι

\

Ι

β

(θ

επειγΊ)ΤΟΙΙ, γονοισι.ν οιυτον κοι!. κομ οι.ς ο ,

Ι

~I

\

'λ ζ'

οικιοιν ηνοι συνοεσμοις οισφοι

ι.

\

~

\ ( εος υπερει.οει.

'ψ U ος

I~

\

~

λ επτοι, ι"οπλοι

έγεΙρετοιι.· &νθρωπος (Ι

,

\ '

ευκο

,

λ'

ωτερος

\

χει.μων

,

,~ οιυτοι.ς

,

\

κοι

(,

,"

θ'" εκοιστον

\

Ι

ετος

20

\

'λλ

οιπορρυετοι!. γοιρ Ί) οπωροι κοι!. το φυ

\ 1:'

'λ

τοι ~υ

\ κοιφος SBDF ΔΜΟν

om D

Ι

ι

,

,ι θ οιν ος

,~ οιυτοι.ς

θ

Ι οινοιτου

Ι γινετοιι'

\ 1:'

Ι

\

Ι

ον πιπτει. κοι!. ~Ί)ΡOΙ μενει.

Ι,

οι ποισΊ)ς χοιριτος εστεΡΊ)μενοι. 'λ'β επ!. οι οι.,

\

~ \

~\

~,'

ι υπερφυετοιι. (

10

\

\,

ΒDΔΜΚΟν (sscr 02) Ι ι έπεΙγεταL Μ corr Μ2 καΙ κ6μβΟLς om SB κ6λΟLς D κώλΟLς F Ι4 προσάγεL FΔΜΚΟν (corr per ras Μ vel Μ2) Ι9 τον καρπον Β 8σ"t)ν: π6σLν F &ς Μ (corr ίη mg Μ2) 23 άναλογLσμος F φαΙνεταL F 248LιX­ β"t)θL F 26 άπορύεταL D 27-28 ό του ~αρoς καφος ίη mg Μ2

~~

ae μiiλλον έοιυτοϊ:ς ~θεντo

"

Ι

(θ

Ι

~

~

λ

\

Ι

άποστελεϊ: τοδς

,

Ι

&pq. χει.μωνος ae

ό τετοιγ­

β

\

~

\,

ροντη μεν τους όφει.ς

Ι

'λλ

άγγέλους

Σ

Ι

~,

\

Ι

οιχου ποιλιν σοιφεστερον' KOΙL

οιότου

μετα

σάλπιγγος

φων1jς

μεγάλΊ)ς κοιΙ έπισυνάξει. τοδςέκλεκτοδς οιότου. 25

M~

τοΙνυν

τοιϊ:ς

άλλοιώσεσι.

κοιΙ

τοϊ:ς

άνοικοιινισμοϊ:ς

άπιστωμεν' κοιΙ γαρ φυτων κοιΙ ζΦων aLοιφ6ρων ό βΙος κοιΙ

SBDF

ι αύξ"t)θε'Lτα mendum typogr ν 2 το om 3 καΙ om Δ 3-5 των-ρΙζαν om SBF βώλων-ρΙζαν 6 πλεΙσΤΟL sic Β ιο καΙ ante έπεLΜν add Μ2 8ε om

11:'

νεκρο!. οινοισΤΊ)σοντοιι' κοι!. οι

8 cf Gen Ι3, ι8

ΔΜΚΟ

Ι

aLεγεΙρεσθΟΙL συγχωρεϊ: νεκροδς δπάρχοντοις, άνθρώπους ae ou aιaωσL ψυχουσθοι!. της του θεου σάλπιγγος έξ ουροινων , , \ \ \ ( εΠΊ)χουσΊ)ς, κοι ως ο ει.ος ογος φΊ)σι.· οιλπισει. γοιρ κοι!. Ο!. '

\

κoι~

,

(οaΊ)γεϊ: με προς συγκoιτ~θεσιν του προκειμένου λ6γου

(

επει.οοιν οε του εοιρος ο

Ι χοιρι.εστοιτον

,

σΚΊ)νΊ)ν εΠΊ)~OΙΤO ουκ οικιοις ποιντως οιπορων,

θ

Ι

οιντ!.

\'

~.

,Ι

οινοιφοιινετοιι..

Έντευθεν μετάβΊ)θι. προς τ~ν ~ννoιoιν των aένaρων, ~πως ό 25

\

επι.γνωμων κοι!. οι.οοισκετω με, πως

ae OUaev προσλοιμβάνει. πλέον, 8 ae είχεν,

οινοικοιινισμος

\,

ι

οιυμοισΤΊ) ης περ!. οιυτοι χοιρις εκλοιμπει, &στε

οδτος; λεγέτω μοι. ό των πράξεων του θεου βoισoινιστ~ς κοιΙ

άπολοιμβάνει., κοιΙ aLιX τουτο τ1jς γεωργΙοις του σΙτου ό Ί)μετερος

θ

κοιΙ aLιX μοικρου του χρ6νου ένεργεϊ: τα συν~θΊ). τΙς ό λ6γος

κοιτα των σπερμολ6γων όρνιθων, Ινοι τοιϊ:ς έκεΙνων άκμοιϊ:ς 20 aι.οισοιπεΙς θοιυμοιτουργΙοιν ~χει. κοιΙ μ6νος πεσων μεθ' ~σων

,Ι εφελκετοιι. κοι!.\

15 τ!. σύνθΊ)μοι τ1jς ζω1jς τον κτύπον aεχ6μενοι όξέως άνΟΙΠΊ)a~

~ οι.μοιι.

νυττ6μενο!. τ μ~ λυμοιΙνωντοιι. όρ~ς, ~σΊ)ν εΙς κ6κκος

\τοτε '

κoι~

μένος ~λθη κοιφος κοιΙ βρoντ~ κoιτηχ~ση του κ6σμου, &σπερ

κ6κκων ~κoιστoς έξοιΙρετον ~χει. τ~ν άπoθ~ΚΊ)ν κοιΙ τελευτοιϊ:ο!. 'θ' '1:' ~ προ β ε'βλΊ)ντοιι. ο!.( οιν ερι.κες o~εις κοι!.\

,

σκεΠΊ)

φωλεοϊ:ς κοιτάκει.τοιι. ποιντελως άκΙνΊ)ΤΟΙ. έπει.aαν

της κ6μΊ)ς βοιρύΤΊ)ΤΟΙ. είτοι τ1jς ~σχύoς έτοι.μοισθεΙσΊ)ς τ~ν

'

(

Ί)

~ ζώπυρος aύνοιμι.ς κοιΙ τον χρ6νον των ~ξ μΊ)νων έν τοϊ:ς

Ι

'

ων

κοιΙ των έρπετων ~ ζω~' νεκρουτοιι. γαρ έκεΙνων

οίον

\ 'λ ~ θ κοιι. ποι ιν εκει. οιυμοιτοι

'λλ

φυ

άλλα τϊί σκέπη των κλά8ων έποιγοιλλ6μενος.

672 Μ.

ομενος οΙΟΙ την προσοοκωμενΊ)ν

'λ Ι Ι \ ,ι κοι υκοι σχισοις προοιγει. τον οιστοιχυν.

~

των

, θ ρωπων ' \ ο"ψ εις οιν τε τοις

θ'εοιμοι

( \ aρυι. την\

~

15 κρεΙττονοι' στοι.ΧΊ)aΟν γαρ ό σϊ:τος οιυτ κοιΙ Λάκωνι., τερπν~ν

άποφύσει.ς

\,

γινοντοιι.

θ

5 πολλοΙ κοιΙ οίκον άφ1jκοιν χρυσ

~

ι.σορροποι.ς

ευ ει. ες

,

\

ο ιοιτεινοντοι!.

a\

,ι

οιν

μενων κοι!.

,ι (( ι ~ λ Ι λ Ι 'θ κοι!. ωσπερ ο!. ιστο των π οιων π ειστοις ποιντοιχο εν

ζ ουσοι'

το

όρνιθων φaLκων έργoιστ~ριoι γΙνετοι!. τοϊ:ς πετάλοι.ς έγκοιθΊ)-

ae

οιυτοϊ:ς κοιΙ σκεaοισθεϊ:σοι μετρΙως πολuσΧLa1j κάτωθεν δποτρέ5

ώς

μετοιβάλλετοιι,

είτοι γΙνετοι!. π6οι ΚίΧΙ κ6μΊ) των βώλων, έφοιπλωθεϊ:σοι

\

μ.cετοι

γΙνετοι!. κέντρον, οιυξΊ)θεϊ:σοι ae ~σoν προκύψοι!. της γ~ς έκ

261

SANCTUM PASCHA

ΙΝ

SANCTUM PASCHA

ΙΝ

2Ι Ι

Cor

Ι5,

52

22 Matth 24, 3Ι

ΔΜΚΟ 4 αύτο Β 9 τη σκέπη F02: τ-ης έπΙ ΒDΔΜ ΚΟν τη έπΙ S τ-ης άπο ίη mg Μ2 τέρψεως post έπαγαλλό­ μενος add ΔΜΚΟν eras 02 Ιο γαρ post ό8"t)γε'L add ΔΜΚΟ

(del Μ2 eras 02) των προκεψένων λ6γων SB Ι3 κατάκεLνταL SB ι 4 έ:λθη om D κατ"t)Χ"t)θη ν ι 5 όξέως: εύθέως SB ι 8 βρoντ~ ν Ι9 έγεΙρεσθαL F 20 τ-ης: ήS σάλΠLγξ S 2Ι έφ"t)χούσ"t)ς BDF έπ"t)χουσα ex έφ"t)χουσα corr S 22 άναστ~σονταL:

έγερ~~~ονταL F plun~l1 codd

26

XΙXL

et plurimi codd Ι Cor Ι5, 52 23 φων-ης om Matth 24,3Ι 24 έΠLσυνάξουσLν Matth 24,3Ι post γαρ add S post ξώων add BD

262

ΙΝ

SANCTUM PASCHA

αυτων 'γε των ανθρώπων ~μiΧς έκπαL8εόεL, ~ς ου8εν έν

~ξωθεν σοφων α8ελφον προσε'i:πον του θανάτου τον {)πνον

ταυτ6τηΤL των έν φθoρ~ xιxt γενέσεL, έν αλλΟLώσεL 8ε xιxt

8LcX την δμΟL6τητα των αφ' έκατέρου συμβαLν6ντων παθων' 673 Μ. λ~θη γαρ δμοΙως έπ' αμφοτέρων καt &γνΟLα των παρελθ6ντων

τροπη. xιxt πρωτ6ν γε εΙ 80κε'!: τ~ν έν τα'i:ς ~λLκΙαLς ~μων μεταβoλ~ν καταμάθωμεν' το παL8Ιον το όπομάζLον οί6ν έσΤL 5 γνωρΙζομεν.

όλΙγου

χρ6νου

παρελθ6ντος τ~ν

έρπυσΤLκ~ν

καtτων μελλ6ντων xιxt το σωμα κε'i:ταL αναΙσθητον φΙλον 5 ουκ εΙ86ς, έχθρον ου γLνωσκον, τους πεΡLεστωτας xιxt θεω­

λαμβάνεL 8όναμLν xιxt ου8εν 8LαφέρεL των μLκρων σκυλάκων

ρουντας' μ~

τέτρασLν

ένεργεΙας, ου8εν 8Lαφέρον των αποκεLμένων έν τάφΟLς καt

έρεL86μενον

βάσεσLν'

περt τον τρΙτον ένLαυτον

βλέπον, παρεLμένον νεκρ6ν, πάσης αμοφουν

(5ρθLον γΙνεταL xιxt φων~ν όποτραυλLζομένην καt ψελλLζομένην

θ~καLς. ο{)τω ΤΟL συλ~ς ~ς νεκρον εΙ θέλΟLς τον καθεό80ντα,

προ'tεταL' είτα 8LιxpepO'i: τον λ6γον xιxt χαρΙεν αποτελε'i:ταL

κενο'i:ς

10 μεφάΚLον' απ'

έκεΙνης τΎjς ~λLκΙας προς τον ~φηβoν καΙ

, , β αLνεL' , "λ νεανLσκον εκ LOU ου

οΙκΙαν,

8εσμα

αΊσθησLς

προσ πε~νωντ~ &ρτον 3(3ωσ~ν ~ πoτ(ζε~ τον

έκε~νo

πε3(ον

το

γέμον

των

&νθρωπ(νων

όστέων, καθ' ι1ν έκελεύετο πpoφ1)τεύε~ν; καL σάρκες μεν 5 ευθυς έκε(νo~ς πεp~εφύoντo, τα 3ε λελυμένα καL &τάκτως

3~εppψμένα εΙς τάξ~ν καΙ άρμον(αν &λλ~λo~ς συνεκολλατο. ~

C

Ψ

,,'1) ,

υΧ1)

Τ1)ν κ

λ

"

1)

~,,"

ΟΠ1)ν εΠ~Τ1)oευε~

,

,

'ζ

την τo~χωpυχ~αν εργα ετα~

3~ψωντα ~ προς το 3εσμωτ~p~oν &όκνως έπε(γετα~ι 5 θεραπεύση

Ινα

τον 3εσμωΤ1)Ρ(ΙΙ> κεκαωμένον, &λλ' έπΙ πάσ1)ς

πράξεως &λλ~λo~ς &μφότερα συνεφάπτετα~ καL συναπoτελε~ '1 -, , " " ,ι γ~νoμενα. πως τo~νυν τουτων ουτως εχοντων κα~ κp~σ~ν

πρό31)λον, ~ς 3~α των τo~oύτων λόγων την της σαρκος ταύΤ1)ς

τα

&ναβ(ωσ~ν ~μ~ν Ικανως ύπo3ε(κνυσ~ν ; έμΟL 3ε 30κoυσ~ν οΙ προς

των βεβ~ωμένων ~σεσθα~ συγχωρων &πoσπ~ς του έτέρου το

τουτον τον λόγον έp~σηκως ~χoντες ου 3υσσεβε~ς μόνον άλλα

gτεΡον καL κo~νων ()ν των ~Ιpγασμένων τη ψυχη μόνη

10 καΙ παραπα(οντες ε!να~' &νάστασ~ς γαρ καΙ &ναβΙωσ~ς καΙ

10 πεp~opΙζε~ς το 3~κιΧστ~p~oν ; ~ι 3έ ης &pκ~β~ς γένo~τo 3~καστης

μετακόσμ1)σ~ς καL πάντα τα τo~αυτα όνόματα προς το σωμα

των &νθρωπ(νων πλ1)μμελ1)μάτων καL σκoπ~σε~εν έπ~μελωςι

το τη φθop~ ύποκε(μενον του &κροωμένου φέpε~ τ~ν ~ννo~αν.

πόθεν φύoντα~ αΙ πpωτα~ τ~ς άμαρτ(ας αΙτ(α~, τάχα πρωτον

("1) 677 Μ . ως

, "

"

(

,

,

"ξ γε Ψ υΧ1) αυτη κα θ' εαυΤ1)ν ε ετα ζ' ομεν1) ουποτε ανασΤ1)-

&τακτουν έν τo~ς έγκλ~μασ~ν εύp~σε~ το σωμα. ~pεμoύσ1)ς

σετα~, έπε~3~ μ~τε τελευτ~, &λλ' &φθαρτός έστ~ καΙ &νώλεθ,,-

γαρ πoλλάκ~ς τ~ς ψυχ-ης καL γαλ~ν1)ν έχούσ1)ς &τάραχον

15 ρος, &θάνατος 3ε ύπάρχουσα θν1)τον ~χε~ το κo~νωνoν των

15 ε!3εν ό όφθαλμος έμπαθως,

& μ~

θεάσασθα~ βέληον ~ν, καΙ

πραγμάτων καΙ 3~α τουτο παρα τίi'> 3~κα(ιι> κp~τη έν τίi'>

τη ψυχη παραπέμψας τ~ν νόσον εΙς χε~μωνα καL κλύ3ωνα

καφίi'> των ευθυνων ένo~κ~σε~ πάλ~ν τίi'> συνεpγίi'>, ~να μετ'

τ~ν ~συχ(αν μετέβαλεν. όμοΙως αΙ &κοαΙ &σχ1)μόνων ηνων ~

έκε(νου κo~νας 3έξ1)τα~ τας κoλάσε~ς ~ τας ημάς. μαλλον 3ε

παpoξυντ~κων έπακoύσασα~ λόγων οίον 3~ά τ~νων σωλ~νων

Ινα καΙ πλέον ~μ~ν ό λόγος &κολουθότερος γέν1)τα~, ο{)τω 20 σκoπ~σωμεν' τον &νθρωπον τ( φαμεν; το συναμφότερον ~

έαυτων τον τ~ς ταpαχ~ς ~ τον τ~ς &κοσμ(ας βόρβορον τo~ς 20 λoγ~σμo~ς

έπε~σφέpoυσ~ν. ~ση 3ε 8τε καL ~ ΡLς 3~α τ~ς

t

το gτεΡον; άλλα πρό31)λον, ~ς ~ συζυγ(α των 3ύο χαpαΚΤ1)p(ζε~

όσφp~σεως καL των &τμων μεγάλα τε καΙ &ν~κεστα κακα

το ζίi'>oν' ου γαρ προσηκεν έν τo~ς &ναμφ~σβ1)τ~τo~ς καΙ

3~ατεe1)σ~ τον ~σωθεν &νθρωπον. oΊ3ασ~ 3ε καL αΙ χε~pες

γνωp(μo~ς παpέλκε~ν.

πpoσλoγ~σώμεθαι

κ&κε~νo

3~α της έπαφ-ης καρτερας ψυχ-ης έκθ1)λύνε~ν στερρόΤ1)τα.

& πpάττoυσ~ν &νθpωπo~ οίον

καL μΟL κατα μLκρον ουτως επ~ονΤL καL σκοπουμενιι> υπαLΤLον

τούτου

πότερον,

3ε

ο{)τως

~χoντoς

25 μo~χε(αν φόνον κλoπ~ν καΙ παν εΊ τ~ τoύτo~ς έχόμενον ~ "

,

σαββατΙσας καt εΙς δ ~ν πάλιν έπανελθων ~ια της &ναστάσεως

σταυρ"ι'ϊ> τον 'Aμαλ~κ όποπΙπτοντα. ~χεις καt τον Ήσα'έαν

&παν το κεΙμενον έαυτι'ϊ> συνανέσΤ'Yjσε ζω~ καt &νάστασΙζ καt

ου

20 &νατoλ~ καt 6ρθρος καt ~μέpα τοίς έν σκότει καt σκι~

θανάτου γενόμενος. πλ~Ρ'Yjς σοι καt ~ ίστορΙα τ-ης συγγενους

2 cf Gen 26,4 19 cf Joh ΙΙ, 25 20 cf Isa 9, ι Luc ι, 79 SEXTDUFGKA ι ~ξεστ~: ~σην U &:φ': έφ' DK έκ&στων D των om D 2 &:ποaε~γμ&των Αν της παρούσης ίερομηνΙας DUKAv 3 το: τον F 4 &:ποβλέπων U δρα TD 5 έκ om U πνεύματος: πατρος Αν &:ρτΙως om G &:νατεLλαντα FG ΚΑν 7 &:στρ&πτουσα FG ΚΑν 8 τα om GKAv έξ: a~' Τ 8-9 τα-γεγεν"t)μέναοm DU 9 γεγεννημένα FGK γεννώμενα S γεν6μενα ΧΤ τα ante τοΤς om S 9-10 τα τoΤς-όμo~oύμενα om F 10 καΙ. ante Θαυμ&ζε~ς add Αν ι ι μωσέα SXTD U ι 2 της alt itera t Α 13 εύλογούμενον SEXTF γαρ ante a~' add SXT a~': aε U 14 την om UG ~ν: έν Τι D 15 ηύλ6γ-ησεν BDG ό Θεος: κύρως S καΙ. post Θεος add F ώς om GKAv 16 κατέπαυσεν &:ληΘως Αν 17 Θεος: υίος του Θεου ΧΤ υΙος U 17-18 τη σαρκι. σαββατΙσας om Χ I8π&λ~ν om S 19 &παντα F πα.ν Ε έαυτ(j): σύν αύτ(j) U καΙ. ante &:νατολη om TDU 20 καΙ. 6ρΘρος om ν 21 καΘημένος ante γεν6μενος add (ex Luc ι, 79) U Αν σo~: τo~ ν καΙ. om G ΚΑν ~ om F εύγενους TD

,

ι

μικρα

σοι

"rv

προς

Τ'Yjν

παρουσαν

,

συνεισφεροντα

Ι

χαριν'

20 παρ' αότου γαρ προε~L~άχθ'Yjς τ~ν &νύμφευτον μ'Yjτέρα, τ~ν ι cf Gen 22, 13 Exod 17, ΙΙ

6 cf Gen 22,6

7 cf Hebr 1,3

15 cf

SEXTDUFGM (inc 3 σφαγ~αζ6μενoς) ΚΟ (inc 6 όλοκαρ-πώσεως) Λ ι έκεΙνου om DU 2 ύπ&ρχων τουτου ante προσφορα add Ε ΘυσΙα: Θύμα D γ~ν6μενoς TDF 3 ό om STDFGKAv τούτου: έκεΙνου G σφαζ6μενος DU σφαγ~αζoμένoυ S ~στ~ Ε 3-4 ιaε'i:ν ante πα.ν transp DU 4 έκ ante του add F 5 έξ~ρτη-

τα~ του ζύλου ΕΧ κατεχ6μενος FGMKAν 6 έφ': &:φ' ut vid Χ έαυτ(j) D U δρα G πως om Αν 7 αύτου om UGMKOAv et pars codd Hebr ι, 3 ό αύτος: οοτος D 8 του om Ε 9 καΙ. om Τ ώς post καΙ. om Α (add Α2) ν &:μνος: &νΘρωπος υΜΚΟΑ 12