e-learning. Nauka na odległość [PDF]

Zitiervorschau

nauka na odległość

wala na odli iłoś

Pragnę podziękow ać m ojej żonie Christine za pom oc i wsparcie w niezwykle pracow itym okresie naszego życia, w którym pow staw ała ta książka.

e-learning nauka na odległość Alan Ciarkę

Tłumaczył z języka angielskiego

mgr inż. Michał Klebanowski

Wydawnictwa Komunikacji i Łączności Warszawa

Dane o oryginale: Alan Ciarkę e-learning Skills First published 2004 by Palgrave MacMillan Projekt okładki: Dariusz Litwiniec Konsultacja: mgr Joanna Kisielewska (Ośrodek Edukacji Niestacjonarnej AG H) Redaktor: Barbara Głuch Redakcja techniczna i korekta: Maria Łakomy

37.018.43:371.333(07) Opis zagadnień związanych z szeroko rozumianym samodzielnym uczeniem się za pośrednictwem elektronicznych środków komunikacji, tzw. e-leaming. Porównanie tradycyjnych metod uczenia się z nauką na odległość, liczne rady i wskazówki dla korzystających z tej formy edukacji.

© Alan Ciarkę 2004 © Copyright for the Polish edition by Wydawnictwa Komunikacji i Łączności sp. z o.o., Warszawa 2007 Utwór ani w całości, ani we fragmentach nie może być skanowany, kserowany, powielany bądź rozpowszechniany za pom ocą,urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych bez pisemnej zgody posiadacza praw autorskich. ISBN 978-83-206-1615-6

Wydawnictwa Komunikacji i Łączności sp. z o.o. ul. Kazimierzowska 52, 02-546 Warszawa tel. 022-849-27-51; fax 022-849-23-22 Dział handlowy tel./fax 022-849-23-45 tel. 022-849-27-51 w. 555 Prowadzimy sprzedaż wysyłkową książek Księgarnia firmowa w siedzibie wydawnictwa tel. 022-849-20-32, czynna pon.-pt. 10.00-18.00 e-mail [email protected] Pełna oferta WKŁ w INTERNECIE http://www.wkl.com.pl Wydanie 1. Warszawa 2007 Zakład Poligraficzno-Wydawniczy POZKAL ul. Cegielna 10/12, 88-100 Inowrocław

SPIS TREŚCI

1

2

3

Od wydawcy przekładu ......................................................................................

8

Wprowadzenie ....................................................................................................

9

Czym jest e-learning? ........................................................................................

11

Wprowadzenie .................................................................................................... Porównanie umiejętności niezbędnych w nauce metodami tradycyjnymi i w e-learningu .................................................................................................... Od czego zależy powodzenie w e-learningu?................................................. Zalety e-learningu .............................................................................................. Sposoby uczenia s i ę ............................................................................................ Techniki informacyjne ........................................................................................ Interakcja ............................................................................................................ Zasoby dydaktyczne............................................................................................ Praca w grupach i nauka indyw idualna........................................................... Kształcenie formalne i nieform alne................................................................. Pomoc .................................................................................................................. Rola nauczyciela.................................................................................................. Wybór odpowiedniego kursu e-learningowego ............................................. Zapam iętaj!.........................................................................................................

11 12 15 15 15 19 19 20 21 22 22 23 25 26

Umiejętności związane z tradycyjnym uczeniem się .....................................

28

Umiejętność sporządzania notatek ................................................................. Umiejętność czytania.......................................................................................... Umiejętność samooceny ................................................................................... Umiejętność wyszukiwania i analizy inform acji............................................. Umiejętność uczenia się w grupie ................................................................... Umiejętność pokonywania stresu ................................................................... Zapam iętaj!..........................................................................................................

28 31 35 35 39 40 41

Umiejętności i problemy związane z korzystaniem z komputera ..............

42

Ocena własnych um iejętności........................................................................... Opcje ułatwień dostępu w systemie Windows ............................................... Zarządzanie plikami ..........................................................................................

42 42 45

Spis treści

5

4

5

6

6

Formaty plików .................................................................................................. A p lik acje.............................................................................................................. Kompresowanie p lik ó w ...................................................................................... Zapisywanie informacji i tworzenie kopii zapasowych ................................. Śledzenie zmian .................................................................................................. Wyszukiwanie i ocena przydatności informacji ............................................. Prezentowanie informacji .................................................................................. Prawa autorskie .................................................................................................. Plagiat .................................................................................................................. Programy narzędziowe ...................................................................................... Z apam iętaj!..........................................................................................................

49 50 52 53 54 55 64 73 73 74 74

Środowisko n a u cz an ia........................................................................................

77

Miejsca, w których można się uczyć ............................................................... Nauka synchroniczna.......................................................................................... Oprogramowanie do pracy grupowej ............................................................. Systemy do zarządzania kursami (MLE lub C M S )....................................... Systemy do zarządzania nauczaniem (VLE lub LMS) ................................. Sieć WWW .......................................................................................................... Intranety i ekstranety.......................................................................................... Zadania WebQuest ............................................................................................ Materiały dydaktyczne........................................................................................ Nauka metodami łączonym i.............................................................................. Zapam iętaj!..........................................................................................................

77 79 83 83 84 86 92 93 93 96 96

Umiejętności niezbędne w e-learningu ...........................................................

98

Trudne początki .................................................................................................. Umiejętność organizacji c z a s u ......................................................................... Odpowiedzialność .............................................................................................. Umiejętność planow ania.................................................................................... Umiejętność samooceny .................................................................................... Umiejętność rozwiązywania problem ów ......................................................... Umiejętność pokonywania stresu ................................................................... Umiejętność m otyw acji...................................................................................... Zdolność do refleksji.......................................................................................... Umiejętności badaw cze...................................................................................... Zapam iętaj!..........................................................................................................

98 98 101 103 104 107 112 113 114 115 118

Rozwijanie umiejętności ....................................................................................

120

Umiejętność organizacji czasu ......................................................................... Odpowiedzialność .............................................................................................. Umiejętność planow ania.................................................................................... Umiejętność samooceny .................................................................................... Umiejętność rozwiązywania problem ów ......................................................... Umiejętność pokonywania stresu ...................................................................

120 120 120 124 126 127

Spis treści

Umiejętność motywacji ......................................................................................... 128 Zdolność do refleksji............................................................................................. 129 Umiejętność wyszukiwania informacji ........................................................... ... 130 Stałe doskonalenie umiejętności ..................................................................... ... 131 7

Umiejętności komunikowania się ................................................................... ... 135 Użytkowanie systemów komputerowych......................................................... ... 135 Komunikacja asynchroniczna........................................................................... ... 137 Komunikacja synchroniczna............................................................................. ... 149 Zapam iętaj!............................................................................................................. 154

8

Praca w grupach i uczenie się we współpracy .................................................. 156 Praca w grupach o n lin e ......................................................................................... 156 Seminaria i konferencje online ....................................................................... ... 170 Ocena współpracy ................................................................................................. 172 Zapam iętaj!............................................................................................................. 172 Dodatek. Materiały uzupełniające................................................................... ... 174 A. Ocena umiejętności uczenia się ................................................................. ... 174 B. Wskazówki praktyczne - jak radzić sobie w e-learningu............................ 177 C. Ocena umiejętności korzystania z urządzeń wspomagających naukę . . 179 D. Najważniejsze przyczyny niepowodzeń ..................................................... ... 182 Słownik terminów spotykanych w e-learn in g u .................................................. 183 Literatura ............................................................................................................... 187

OD WYDAWCY PRZEKŁADU

Rosnące zainteresowanie nowymi formami edukacji, wykorzystującymi do prze­ kazywania i pozyskiwania wiedzy nowoczesne, elektroniczne środki techniczne, skło­ niły nas do wydania niniejszej publikacji napisanej przez Alana Clarke’a, doświad­ czonego specjalistę z brytyjskiego Narodowego Instytutu NIACE. Autor, prowadząc badania i wdrożenia wielu systemów, pełni jednocześnie funkcję nauczyciela (tutora) w Open University, wzbogacającą jego wiedzę w bezpośrednich kontaktach z uczest­ nikami tej formy kształcenia. Jest autorem licznych opracowań dotyczących edukacji online, dzieląc się z czytelnikami praktycznymi doświadczeniami, ułatwiającymi pod­ jęcie i kontynuację nauki w tej formie. Książka e-learning - nauka na odległość to informator i przewodnik zawierający zwięzłe informacje praktyczne oraz liczne przykłady i ćwiczenia pozwalające lepiej zrozumieć istotę zdalnej nauki. Zaproponowane przez Autora ćwiczenia aktywizujące (w części dostosowane do warunków polskich) stanowią nie tylko inspirację do pełniejszego, praktycznego po­ znania tej formy kształcenia, ale mogą być uzupełnione przez inne, podobne działa­ nia Czytelnika, rozwijające umiejętności przydatne w e-łearningu. Niektóre z zagadnień opisanych w książce są specyficzne dla warunków brytyjskich, gdzie zaawansowanie tej formy nauczania jest znacznie głębsze niż w naszym kraju. Uważamy jednak, że oprócz walorów czysto praktycznych książka - w myśl dewizy „Wiedzieć więcej” - powinna spełniać także funkcje poznawcze, umożliwiające za­ znajomienie się z rozmaitymi rozwiązaniami służącymi edukacji i pogłębianiu wiedzy.

WPROWADZENIE

Terminem e-learning (ang.) przyjęto określać nowoczesną formę edukacji obejmu­ jącą szeroki zakres różnych technik i metod uczenia się. Łączy ona samodzielne zdo­ bywanie wiedzy za pomocą dostępnych elektronicznych środków technicznych z me­ todami tradycyjnymi, w których uczeń pozyskuje wiadomości od nauczyciela. W niniejszej książce szczególny nacisk położono na naukę z wykorzystaniem środ­ ków telekomunikacyjnych. Książka jest przeznaczona dla osób, które uczą się lub roz­ ważają kwestię podjęcia nauki w placówce edukacyjnej stosującej e-learning w swo­ ich programach. Terminem „placówka edukacyjna” określamy w tym przypadku wie­ le różnych instytucji edukacyjnych, takich jak uniwersytety, szkoły prywatne, ośrodki kształcenia, a nawet pracodawców prowadzących szkolenia albo kursy. W niniejszej publikacji omówiono wiele różnych czynności związanych z uczeniem się oraz zaproponowano szereg ćwiczeń pomocniczych, które mają pomóc w samo­ dzielnej nauce. W komentarzach do ćwiczeń zawarto liczne wskazówki wspomagają­ ce odnalezienie najodpowiedniejszych sposobów nauki. W książce występuje wiele odniesień do serwisów internetowych. Należy jednak pamiętać, że Internet jest środowiskiem dynamicznym, w którym serwisy ulegają cią­ głym zmianom, jedne powstają, inne znikają. Jeżeli serwisu nie można zlokalizować bezpośrednio na podstawie jego dotychczasowego adresu internetowego (URL), to należy użyć słów kluczowych z tekstu i spróbować odnaleźć ten lub podobny serwis, korzystając z wyszukiwarki internetowej. Książkę można w dowolny sposób wykorzystać do rozwijania umiejętności ucze­ nia się. Można przerabiać kolejne rozdziały, albo określić swoje potrzeby i skoncen­ trować się na rozwijaniu poszczególnych umiejętności, studiując konkretne tematy. W tym celu w dodatku A („Ocena własnych umiejętności uczenia się”) zamieszczono listę kontrolną i odsyłacze do rozdziałów zawierających informacje dotyczące odpo­ wiednich umiejętności, a w dodatku C („Ocena własnych umiejętności korzystania z technologii informacyjnej”) podobne informacje w odniesieniu do korzystania z urzą­ dzeń wspomagających uczenie się. W poszczególnych rozdziałach książki przedstawiono następujące tematy. • Rozdział 1. to wprowadzenie, w którym opisano różnice pomiędzy e-learningiem a tra­ dycyjnymi metodami uczenia się oraz korzyści wynikające ze stosowania e-leamingu. • Rozdział 2. zawiera omówienie umiejętności niezbędnych w nauczaniu tradycyj­ nym (które są także bazą dla e-learningu). Wprowadzenie

9

Rozdział 3. to prezentacja podstawowych umiejętności z zakresu technik infor­ macyjnych szczególnie przydatnych w e-learningu (np. wyszukiwania informacji w Internecie). Rozdział 4. zawiera opis wirtualnych środowisk nauczania oraz różnorodnych po­ dejść do e-learningu. Rozdział 5. to omówienie poszczególnych umiejętności przydatnych w e-learningu. Rozdział 6. zawiera dodatkowe wskazówki ułatwiające doskonalenie umiejętno­ ści dotyczących e-learningu. Rozdział 7. ma na celu zapoznanie czytelnika z technologiami komunikacyjnymi ułatwiającymi udział w kursach i programach stosujących e-learning. Rozdział 8. zawiera omówienie zagadnień dotyczących pracy w grupach i uczenia się we współpracy z innymi uczestnikami kursów e-learningowych. Dodatek zawiera ocenę umiejętności uczenia się, wskazówki praktyczne - jak ra­ dzić sobie w e-learningu, ocenę umiejętności korzystania z urządzeń wspomaga­ jących naukę, najważniejsze przyczyny niepowodzeń.

CZYM JEST E-LEARNING? 1

Wprowadzenie E-learning (w języku polskim określany terminami nauka na odległość, kształcenie na odległość, zdalna edukacja, nauczanie elektroniczne, e-nauczanie, nauka online, nauczanie hybrydowe) jest wdrażany niemal we wszystkich ogniwach systemu eduka­ cji i szkoleń. Stanowi swoistą rewolucję, której skutki są często porównywane do wpły­ wu, który wcześniej na kształcenie wywarły wynalezienie druku i masowa produkcja książek, przy czym nieporównywalnie szybsze jest tempo rozwoju tej nowej formy na­ uczania. Niemal codziennie wypróbowuje się jej nowe odmiany. E-learning stał się ważnym stymulatorem zmian w edukacji. E-learning obejmuje wiele różnych metod nauczania, których wspólną cechą jest wykorzystywanie technik informacyjnych. Nowa terminologia i kształtujący się apa­ rat pojęciowy są często przyczyną stosowania różnych określeń i żargonowych defini­ cji, co może utrudniać proces kształcenia. Dlatego w niniejszej książce koncentruje­ my się przede wszystkim na opisie metod, które wprawdzie uwalniają uczniów od sztyw­ nych rozkładów zajęć obowiązujących w szkołach i placówkach edukacyjnych, ale zmuszają do inicjatywy w poszukiwaniu wiedzy, samodyscypliny, organizacji czasu itp. Czasem niezbędne okazuje się także współdziałanie, gdy program przewiduje wyko­ nanie wspólnego zadania lub udział w internetowych grupach dyskusyjnych, gdy w pro­ gramie wykorzystuje się interaktywne materiały multimedialne. W materiałach dotyczących e-learningu można napotkać określenia, których zna­ czenie przekłada się następująco: • online learning - nauka online - za pośrednictwem sieci; • computer-based learning - nauka za pomocą komputera; • blended learning - nauka metodami łączonymi; • learning objects - obiekty uczące; • learning resources - zasoby dydaktyczne; • distributed learning - nauczanie rozproszone; • interactive learning materials - interaktywne materiały dydaktyczne; • Computer m ediated learning - nauka za pośrednictwem kom putera; • Computer m ediated communication - komunikacja za pośrednictwem kom putera; • web-based training - szkolenia internetowe. Wprowadzenie

11

Na końcu książki zamieszczono słowniczek dotyczący terminów, z którymi moż­ na się zetknąć w praktyce. Powszechnie obowiązujące definicje tych szeroko stoso­ wanych terminów nie zostały dotąd uzgodnione. Na przykład terminy „nauka online” i „e-learning” czasem są używane zamiennie, a czasem mają różne znaczenia. Ponie­ waż mają one charakter ogólny, mogą dotyczyć i łączyć w sobie takie elementy, jak: • techniki informacyjne; • interakcja; • zasoby dydaktyczne; • praca w grupach i nauka indywidualna; • kształcenie formalne i nieformalne; • wsparcie. Sposób powiązania tych elementów może być różny. Nauka może polegać na od­ wiedzaniu serwisów internetowych w celu znalezienia materiałów ułatwiających wy­ konanie zadania. Serwisy te mogą być specjalnie przygotowane w ramach programu edukacyjnego lub szkoleniowego albo mieć przeznaczenie bardziej ogólne. Pod wie­ loma względami przypomina to sytuację odpowiadającą wyszukiwaniu potrzebnych książek w bibliotece. Nauczyciel może przekazać uczniowi listę książek, listę stron internetowych, albo tylko listę tematów. W przypadku poszukiwań w Internecie, tak samo jak w bibliotece, uczeń musi umieć znaleźć potrzebne materiały. Można wyka­ zać, że umiejętności niezbędne przy wyszukiwaniu materiałów w sposób tradycyjny i za pośrednictwem Internetu mają wiele cech wspólnych.

Porównanie umiejętności niezbędnych w nauce metodami tradycyjnymi i w e-learningu Zestawienie umiejętności niezbędnych w nauce metodami tradycyjnymi oraz w e-learningu zamieszczono w tabeli 1-1. Poszczególne umiejętności wymienione w tabeli można ponadto podzielić na podkategorie lub umiejętności związane. Na przykład: • czytanie - przeglądanie/przeszukiwanie (szczególnie przydatne przy wyszukiwa­ niu potrzebnych serwisów internetowych); • pisanie - streszczanie najistotniejszych treści; opracowywanie bibliografii doty­ czących określonych informacji; prowadzenie notatek; • umiejętności wyszukiwania - umiejętności te można zaliczyć do umiejętności ba­ dawczych. W przypadku e-learningu uczeń pracuje bez fizycznego, bezpośredniego kontak­ tu z nauczycielem i kolegami, w związku z czym musi być bardziej zaangażowany i zmo­ tywowany do nauki. Ponadto nauczanie tradycyjne stwarza możliwości do wielu sytu­ acji nieformalnych, takich jak luźne rozmowy na korytarzu, w trakcie których można poznać poglądy innych uczniów. W przypadku e-learningu trzeba w tym celu wysłać e-mail, co jest już działaniem bardziej złożonym, ponadto wymaga pewnej dodatko­ wej praktyki w porozumiewaniu się za pomocą krótkich wiadomości tekstowych uży­ wanych w trakcie czatów, czy w kontaktach przez pocztę elektroniczną. W kontakcie bezpośrednim widzi się wyraz twarzy rozmówcy i słyszy wypowiada­ ne przez niego słowa, łącznie z intonacją głosu. Kontakt e-learningowy jest znacznie 12

Czym jest e-leaming?

T a b e la 1-1 P O R Ó W N A N IE N IE Z B Ę D N Y C H U M IE JĘ T N O Ś C I Nauczanie tradycyjne

E-learning

Różnice

Organizacja czasu

Organizacja czasu

W e-learningu organizacja własnego cza­ su jest bardzo ważna, ponieważ umożli­ wia kontrolę nad przebiegiem nauki. Do­ tyczy to również innych form kształcenia otwartego.

Odpowiedzialność

E-learning wymaga większej odpowiedzial­ ności za w łasną naukę niż metody trady­

Odpowiedzialność

cyjne. Dotyczy to rów nież innych form kształcenia otwartego.

Planowanie

Planowanie

Do zalet e-learningu należy również więk­ sza swoboda wyboru czasu i sposobu uczenia się, co zwiększa znaczenie pla­ nowania. Tradycyjne kursy są często przy­ gotow yw ane przez nauczycieli, którzy opracowują rozkład zajęć i wskazówki do nauki. Dotyczy to również innych form kształcenia otwartego.

Umiejętność wyszukiwania

Um iejętność w yszukiw ania -

Różnica skali - zasoby www są ogromne,

- biblioteki

sieć www

nie dają się porównać nawet z największą biblioteką.

Ocena jakości materiałów dru­

Ocena jakości materiałów do­

Ocena jakości treści publikowanych w In­

kowanych i innych treści zapi­ sanych na nośnikach fizycz­

stępnych w sieci www

ternecie praktycznie nie istnieje. Istnieją natomiast sposoby oceny książek i innych drukowanych m ateriałów służących do

nych

nauki. Serwis internetowy może uruchomić każ­ dy, natomiast wydrukowanie podręcznika wymaga akceptacji wydawcy oraz innych specjalistów i recenzentów. Słuchanie wypowiedzi innych

Słuchanie jest niezbędne rzad­

Umiejętność słuchania ma kluczowe zna­

uczniów oraz nauczycieli w trak­ cie prezentacji i dyskusji

ko, np. gdy w programie wyko­

czenie w większości form nauczania tra­

rzystuje się materiały dźwięko­

dycyjnego, ale w e-learningu odgrywa rolę

we lub wideokonferencje

d ru g orzędną albo w ogóle nie jest po­ trzebna.

Czytanie - przede wszystkim

W e-lea rn in g u czyta n ie je s t

Ponieważ większość materiałów ma for­

materiałów drukowanych

um iejętnością bardzo istotną. W iększość informacji jest pre­ ze n tow an a w postaci tekstu

mę tekstową, umiejętność czytania jest równie ważna w e-learningu i w naucza­

wyświetlanego na ekranie

Um iejętność czytania jest także istotna podczas przeglądania serwisów interne­

niu tradycyjnym.

to w ych w p o s z u k iw a n iu u żyte czn ych treści.

Porównanie umiejętności niezbędnych...

13

T a b e la 1-1 cd. Nauczanie tradycyjne Pisanie - najczęściej jest to no­ towanie lub wykonywanie ćwi­ czeń (np. pisanie wypracowali)

E-learning

Różnice

Pisanie na klawiaturze - przede

W e-learningu bardzo istotna jest umiejęt­

wszystkim komunikowanie się, notowanie i wykonywanie ćwi­ czeń

ność pisania na klawiaturze, niezbędna do komunikowania się (np. przez e-mail) oraz robienia notatek i wykonywania ćwiczeń. Pisanie jest podstawowym sposobem ko­ munikowania się przez Internet.

Samoocena

Samoocena

Jest to podstawowa umiejętność we wszyst­ kich formach e-learningu. W nauczaniu tra­ dycyjnym jest wiele możliwości porówna­ nia własnych postępów z postępami innych uczniów (np. przez obserwowanie ich w sali lekcyjnej lub omawianie wyników przy ka­ wie itd.). W e-learningu często nic nie wie­ my o postępach innych uczniów. Konieczne jest znalezienie nowych spo­ sobów oceny swoich wyników.

W spółpraca w bezpośrednim kontakcie

Współpraca za pośrednictwem oprogramowania komunikacyj­ nego (np. poczty elektronicznej)

N ajważniejszą różnicą jest czas. Grupa osób kontaktujących się bezpośrednio czę­ sto organizuje regularne spotkania, co przyspiesza realizację zadań. W przypad­ ku kontaktów przez Internet poszczególni członkowie grupy m ają własne harmono­ g ram y czasow e i m o g ą zam ieszkiw ać w różnych strefach czasu. W spółpraca często rozciąga się na długie okresy. Cza­ sem trudno jest utrzymać długotrwałą mo­ tywację.

Rozwiązywanie problem ów samodzielne lub w małych gru­ pach

Rozwiązywanie problem ów samodzielne lub w grupie kon­ taktującej się na odległość

Istotna różnica we współpracy polega na tym, że w e-learningu członkowie grupy są od siebie oddaleni i trudniej wzajemnie ocenić poglądy.

uboższy i może prowadzić do nieporozumień. Trudniej jest dokładnie przekazać, co ma się na myśli. W związku z tym opracowano różne sposoby przekazywania emocji w tekście pisanym. Jednym z nich jest używanie tzw. emotikonów, czyli kodu oparte­ go na wykorzystaniu znaków przestankowych lub innych symboli, np.: • © zadowolenie, • © niezadowolenie. Jednak emotikony stosuje niewielu użytkowników poczty elektronicznej. Ponad­ to wyrażają one tylko podstawowe emocje i nie mogą konkurować z bogactwem środ­ ków komunikacji bezpośredniej, których wszyscy używamy od dzieciństwa. Poza tym mogą być mylące, jeżeli odbiorca wiadomości nie rozumie ich znaczenia. Zaletą nauczania tradycyjnego jest bezpośredni nadzór nauczyciela nad grupą uczniów. Obserwując ich może zauważyć, którzy mają trudności z pewnymi tem ata­ 14

Czym jest e-Ieaming?

mi, a którym trzeba przypomnieć o zbliżającym się sprawdzianie. W e-learningu na­ uczyciel ma znacznie mniej możliwości bezpośredniej oceny, zatem uczeń musi być bardziej samodzielny. Umiejętność organizacji czasu jest tu bardzo istotna. Nie moż­ na liczyć na to, że nauczyciel lub inny uczeń po przyjacielsku przypomni nam o zbli­ żających się terminach. W e-learningu uczeń powinien sprawnie oraz pewnie posługiwać się komputerem i wykorzystywać techniki telekomunikacyjne.

Od czego zależy powodzenie w e-learningu? E-learning jest zjawiskiem nowym, w związku z tym nie ma zbyt wielu materiałów omawiających warunki odniesienia sukcesu w tej dziedzinie. Można jednak wymienić kilka najważniejszych punktów, takich jak: • wiara w siebie i w swój sukces jako niezależnego ucznia, zwłaszcza w przypadku nauki niesformalizowanej (np. w domu, w pracy lub we własnym środowisku); • pozytywne nastawienie do nauki; • silna motywacja do osiągnięcia celu; • umiejętności umożliwiające efektywne komunikowanie się; • umiejętność wspólnej nauki i współpracy z innymi uczniami; • kompetencja i pewność w korzystaniu z technologii teleinformatycznej.

Zalety e-learningu Najważniejszą zaletą e-learningu jest duża swoboda wyboru: • miejsca; • tempa; • czasu uczenia się. E-learning stwarza możliwość nauki w dowolnie wybranym miejscu. Jeśli lubisz pracować w domu, możesz łączyć naukę z opieką nad rodziną i uniknąć stresu zwią­ zanego z dojazdami do pracy. W kształceniu tradycyjnym tempo nauki często narzucają nauczyciele lub wymu­ szają inni uczniowie. E-learning umożliwia naukę w tempie odpowiednim dla ciebie. Jeśli chcesz, możesz pracować w nocy, albo rozłożyć naukę na kilka etapów w ciągu dnia. W ten sposób możesz opiekować się rodzicami w podeszłym wieku lub dziećmi albo realizować inne ważne życiowe zadania. We wszystkich tradycyjnych formach nauczania występuje sztywny plan zajęć lek­ cyjnych i ćwiczeń, do którego musisz się dostosować. Pod tym względem e-learning daje uczniom znaczną swobodę, lecz wymaga dobrej organizacji i samodyscypliny.

Sposoby uczenia się Każdy ma jakieś preferowane sposoby uczenia się, zwane niekiedy stylami uczenia się. Jeżeli musisz się uczyć w sposób niezgodny ze swoimi preferencjami, często od­ czuwasz dyskomfort i możesz mieć wątpliwości, czy dana metoda jest dla ciebie od­ powiednia. Zazwyczaj w toku zdobywania wykształcenia stosujemy różne style i stra­ tegie uczenia się, co jednak nie znaczy, że wszystkie one nam odpowiadają. NiektóSposoby uczenia się

15

Ćwiczenie: Ocena umiejętności Rozpoczynając naukę w arto dokonać oceny stanu początkowego. Przejrzyj więc poniższą listę um iejęt­ ności przydatnych w nauce m etodą tradycyjną i e-learningu, a następnie oceń swoje możliwości. W je d ­ nym z dalszych rozdziałów będzie możliwość oceny umiejętności korzystania z różnorodnych przekazów elektronicznych.

Umiejętność wyszukiwania - biblioteki Ocena jakości materiałów

Poziom kompetencji

Niski

Wysoki

Rodzaj umiejętności

Zadowalający

Poziom kompetencji Zadowalający

Niski

Rodzaj umiejętności

E-learning

Wysoki

Nauczanie tradycyjne

Umiejętność wyszukiwania - sieć WWW

i treści drukowanych

Ocena jakości materiałów dostępnych w sieci www

Słuchanie

Słuchanie

Czytanie

Czytanie

Pisanie

Pisanie

Samoocena

Samoocena

W spółpraca w bezpośrednim

W spółpraca na odległość

kontakcie Rozwiązywanie problemów

Rozwiązywanie problemów

O rganizacja czasu

Organizacja czasu

Odpowiedzialność

Odpowiedzialność

Planowanie

Planowanie

Komentarz Przy małym doświadczeniu w e-learningu Twoja ocena poziomu tych bardzo różnych umiejętności może się okazać niska. W eź jednak pod uwagę, że wiele umiejętności wykorzystywanych w nauczaniu tradycyj­ nym sprzyja e-learningowi. Trzeba je tylko odpowiednio przenieść i dostosować do nowych warunków. Może to na początku sprawiać pewne trudności, ale korzystając z tej książki i wykonując zaproponowane ćwiczenia można ten cel osiągnąć. W dodatku A zamieszczono listę kontrolną ułatwiającą ocenę umiejętności niezbędnych w e-learningu. Są tam również odsyłacze do odpowiednich rozdziałów, które zawierają treści ułatwiające doskonalenie poszczególnych umiejętności.

16

Czym jest e-leaming?

rych sposobów zapewne będziesz starał się unikać, ponieważ doświadczenie mówi Ci, że źle się w nich czujesz i taka nauka sprawia Ci trudności. Style uczenia się można opisywać różnymi sposobami. W odniesieniu do e-lear­ ningu najlepiej uwzględniać preferencje dotyczące patrzenia, słuchania i działania. Je­ żeli jesteś wzrokowcem, to będą Ci odpowiadać: • materiały zawierające wiele rysunków, grafikę, filmy wideo i animacje; • ilustracje ułatwiające zrozumienie tekstu. Jeżeli jesteś uczniem-słuchowcem (preferujesz słuchanie), to będą Ci odpowiadać: • dyskusje na poszczególne tematy z innymi uczniami (np. w grupach dyskusyjnych; • praca zespołowa (np. z wykorzystaniem oprogramowania do pracy w grupach lub nauki we współpracy); • efekty dźwiękowe; • wideoklipy. Ćwiczenie: Powodzenie w e-learningu Zastanów się nad swoim doświadczeniem w uczeniu się i oceń, ja k dobrym jesteś uczniem. Uwzględnij wszystkie rodzaje uczenia się, zwłaszcza zdolność do uczenia się niezależnego (np. czy możesz nauczyć się naprawiać pralkę, rozumieć treść instrukcji lub planować urlop), a także naukę bardziej sformalizowaną. 1. Czy masz pewność, że jesteś w stanie przyswajać sobie nowe pojęcia i umiejętności w różnych środo­ wiskach nauczania (np. ucząc się samodzielnie)? 2. Czy uczenie się nowych rzeczy sprawia Ci przyjemność i zazwyczaj doprowadzasz do końca to, co zaczynasz? 3. Czy potrafisz uczyć się w zespole z innymi uczniami? Napisz odpowiedzi na te pytania.

Komentarz Jeżeli dotychczas nauka szła Ci dobrze, to prawdopodobnie będziesz odnosić sukcesy w e-learningu. Doty­ czy to nie tyle powodzenia w nauce na zorganizowanych kursach, co raczej zdolności do samodzielnej nauki w ogólniejszym sensie (np. nabywania nowych umiejętności i wiedzy w każdych warunkach i okolicznościach). Szkolenia online pod wieloma względami różnią się od tradycyjnych form nauczania, więc jeśli dotąd nauka nie szła Ci zbyt dobrze, masz szansę zacząć wszystko od początku. E-learning może być szczególnie atrakcyjny dla osób, które w nauczaniu tradycyjnym miały problemy z dostosowaniem się do sztywnego rozkładu zajęć, dojazdami lub nieodpowiednim tempem nauki. 1. Czy masz pewność, że jesteś w stanie przyswajać nowe myśli, pojęcia i umiejętności? E-learning często wymaga wzięcia większej odpowiedzialności za w łasną naukę niż metody tradycyjne. Jeżeli uważasz, że potrzebujesz intensywnej pomocy, wielu wskazówek i dokładnego prowadzenia przez nauczycieli, zastanów się, czy dany kurs jest dla ciebie odpowiedni lub zmobilizuj się do samodzielnej nauki. Wiele szkół oferuje pomoc w doskonaleniu tych umiejętności. 2. Czy uczenie się nowych rzeczy sprawia Ci przyjemność i zazwyczaj doprowadzasz do końca to, co zaczynasz? W e-learningu stosuje się wiele różnych metod i technologii, więc jest on łatwiejszy dla uczniów, którzy lubią nowe wyzwania i pomysły. Czy nowe wyzwania działają na ciebie mobilizująco? 3. Czy dobrze Ci idzie nauka wspólnie z innymi uczniami? Mimo że e-learning jest często uważane za formę nauki indywidualnej, w wielu metodach występuje nauka w grupach i nauka wspólna. W ymaga to od uczestników umiejętności nawiązywania kontaktów z innymi uczniami. W dodatku B wymieniono podstawowe umiejętności istotne w e-learningu. Być może warto bliżej poznać je już teraz.

Sposoby uczenia się

17

Ćwiczenie: E-learning Decydując się na naukę m etodą e-learningu należy się zastanowić, czy ten sposób uczenia się będzie dla nas odpowiedni. Spróbuj odpowiedzieć na następujące pytania: Jakich korzyści spodziewasz się, uczestnicząc w e-learningu? Co chcesz osiągnąć? Czy Twoje cele są realne? Czy można je osiągnąć uczestnicząc w kursie tradycyjnym? Odpowiedz zwięźle na podane pytania.

Komentarz W ybierając kurs w formie e-learningu zamiast tradycyjnej nauki można kierować się różnymi motywami. Argumentem może być chęć połączenia nauki z pracą lub opieką nad członkami rodziny. Może być dla Ciebie atrakcyjne samo nowe podejście do nauczania. Bez względu na te motywy, e-learning wymaga równie ciężkiej pracy, ja k nauczanie tradycyjne. Natomiast daje w iększą swobodę wyboru czasu, miejsca oraz tempa nauki, mobilizując do samodyscypliny. Struktura kursów e-learningowych może być znacznie zróżnicowana, dlatego należy upewnić się, czy wybrany kurs spełni Twoje oczekiwania.

Jeżeli jako uczeń preferujesz naukę poprzez działanie (kinestetyczną), to znaczy, będą Ci odpowiadać: stała aktywność (z ciągłym dokonywaniem wyboru); robienie notatek; uczestniczenie w pracy zespołowej. E-learning daje wiele możliwości dokonywania wyboru, interakcji z treściami ze znacznym udziałem elementów wizualnych oraz współpracy z innymi uczniami z wy­ korzystaniem technik informacyjnych. Spróbuj przeanalizować swoje preferencje w porównaniu z następującą charakte­ rystyką: • potrzeba refleksji - potrzebujesz czasu na zastanowienie się nad nowymi zagad­ nieniami, treściami, których się uczysz lub przebiegiem dyskusji; • podejście analityczne - odczuwasz potrzebę systematycznego analizowania no­ wych treści, pojęć itd.; że • • •

Ćwiczenie: Preferencje w uczeniu się Przeanalizuj swoje dotychczasowe doświadczenia związane z uczeniem się i spróbuj ocenić, co Ci w po­ szczególnych sposobach nauki odpowiadało, a co nie. Zrób listę elementów, które Ci odpowiadały, które przeszkadzały itd.

Komentarz Mnie osobiście najbardziej odpowiada nauka przez działanie, ale lubię też analizować nowy materiał po­ równując go z m oją dotychczasową wiedzą. Aby zastanowić się nad nowymi zagadnieniami, wychodzę na spacer. Trudno mi zdobyć się na refleksję, kiedy po prostu siedzę na krześle lub czytam książkę. Potrzebuję jakiejś form y aktywności. Prawdopodobnie preferuję treści wizualne i chętnie uczę się sam. Oczywiście, Twoja analiza nie musi być podobna do mojej. Najważniejsze jest uświadomienie sobie wła­ snych preferencji, ponieważ pozwala to uwzględniać je w czasie nauki. Jeżeli do zastanowienia się po­ trzebny Ci jest spacer, wprowadź go do swojego rozkładu zajęć. Przeanalizuj charakter kursu e-iearningowego, w którym masz zamiar uczestniczyć, i zastanów się, czy jest on zgodny z Twoimi preferencjami dotyczącymi sposobu uczenia się.

18

Czym jest e-leaming?

•

podejście holistyczne (całościowe) - chcesz ogarnąć ogół przedmiotu, dawko­ wanie informacji Ci nie odpowiada, co jest częstym przypadkiem na wykładach lub prezentacjach. Cenisz sobie materiały przeglądowe, streszczenia i podsumo­ wania. Preferencje nie wykluczają się wzajemnie. Większość ludzi ma preferencje mie­ szane. Analizując własne doświadczenia w nauce można ustalić, co nam odpowiada, a czego nie lubimy w poszczególnych stylach nauki. Istotne jest uświadomienie sobie swoich preferencji w odniesieniu do metod stosowanych w e-learningu.

Techniki informacyjne E-learning polega na uczeniu się z wykorzystaniem wielu nowoczesnych środków dostępu do informacji. Dlatego już na wstępie zakłada się, że uczeń umie posługi­ wać się odpowiednią techniką. Większość ośrodków edukacyjnych i szkoleniowych dysponuje telefoniczną pomocą techniczną, z której można korzystać np. ucząc się w domu. Miejsce nauki można dobrać dowolnie. Mogą to być np.: ośrodki nauczania orga­ nizowane przez szkoły lub firmy, kawiarnie internetowe itp. Często są tam pobierane opłaty za połączenia z Internetem. W zamian za to uzyskujemy pomoc w przypadku problemów technicznych, co w pewnym stopniu zmniejsza stres. Jeżeli w nauce są wy­ korzystywane zasoby własne szkoły, to zwykle ta szkoła rozwiązuje większość proble­ mów technicznych. Komputery stanowią znakomitą pomoc w nauce, gdyż umożliwiają: • porządkowanie i przechowywanie notatek, źródeł informacji oraz innych mate­ riałów (np. foldery, pliki, bazy danych); • prezentację własnych opracowań (np. tekstu, grafiki, tabel i wykresów); • analizę danych (np. za pomocą arkuszy kalkulacyjnych); • gromadzenie dokumentacji (np. zeskanowany materiał ilustracyjny i fotografie cy­ frowe); • dostęp do ogromnych zasobów informacji w sieci www. Te możliwości mogą być wykorzystywane nie tylko w e-learningu, lecz również w na­ uce metodami tradycyjnymi lub mieszanymi. Wielu uczniów korzysta równocześnie z elementów nauki tradycyjnej i e-learningu.

Interakcja W trakcie bezpośredniej rozmowy z nauczycielem lub innym uczniem oczekujemy odpowiedzi na nasze pytania i reagujemy na wypowiedź rozmówcy. W e-learningu od­ powiednikiem takiej rozmowy jest tzw. interaktywność realizowana za pośrednictwem poczty elektronicznej, czatów, elektronicznych biuletynów informacyjnych oraz innych środków komunikowania się. Interaktywność to rodzaj dialogu użytkownika z systemem, prowadzony za pośred­ nictwem treści wyświetlanych na ekranie oraz urządzeń wejściowych (myszy i klawia­ tury). Jest to tzw. interfejs. Ten model interakcji pokazano na rysunku 1.1. Interak­ tywność może mieć formę bardzo prostą. Na przykład, w niektórych programach przy Interakcja

19

K om unikacja dw ukierunkow a

System e-leam ingu

Rys. 1.1 P rosty s ch e m a t ko m u n ika cji m ię dzy uczniem a treścia m i e -le a rn in g u

przesuwaniu wskaźnika przez ikony wyświetlają się małe etykiety, które wyjaśniają ich znaczenie. W ten sposób system reaguje na działanie użytkownika. Każdy system służący do organizacji nauki powinien oferować szeroki zakres po­ mocy, stwarzać wiele okazji do pożytecznego dialogu oraz zapewniać bogate możli­ wości wyboru. W pewnym sensie system ten powinien odpowiadać potrzebom ucznia, podobnie jak nauczyciel, który modyfikuje swoje podejście, zależnie od okoliczności. Aby móc w pełni korzystać z tych możliwości, trzeba interfejs dobrze poznać. Często producent oferuje wprowadzenie lub opis korzystania z najważniejszych funkcji sys­ temu. Są one zwykle zamieszczone w pomocy, we wprowadzeniu lub na stronie głównej. Ważnym elementem jest także przyjazny wystrój systemu naśladujący elementy tradycyjnego wyposażenia do nauki, tj.: pulpity, komputery, tablice lub książki i speł­ niających podobne funkcje, jak elementy rzeczywiste. Ponieważ wirtualne środowiska nauczania różnią się między sobą wyglądem i struk­ turą, należy je dokładnie poznać, aby móc w pełni korzystać z ich zasobów. Jest to istotny etap przygotowań do kursu.

Zasoby dydaktyczne W e-learningu zasoby dydaktyczne, stanowiące materiały do nauki, odgrywają ważną rolę. Mogą mieć one różne (wymienione niżej) formy, w zależności od rodzaju kursu i przyjętej metody nauczania. • Materiały interaktywne, do których uzyskuje się dostęp online (mogą obejmować cały zakres przedmiotu lub tylko niektóre aspekty). • Autonomiczne materiały interaktywne (np. multimedialne płyty CD). • Materiały tradycyjne (zeszyty ćwiczeń, podręczniki i konspekty wykładów) dostęp­ ne online lub w bibliotece szkolnej albo przysyłane pocztą. • Zasoby dostępne w sieci www (np. strony internetowe, pliki do pobrania czy in­ ternetowe bazy danych). W przypadku e-learningu wybór materiałów do nauki zależy od przedmiotu kur­ su i przyjętego podejścia. Dla ucznia najważniejszy jest styl nauki, który zazwyczaj wymaga umiejętności korzystania z dostępnych materiałów (interaktywnych i innych), 20

Czym jest e-learning?

analizowania tekstów oraz wyszukiwania i oceny treści dostępnych w Internecie. Umie­ jętności te omówiono szerzej w następnych rozdziałach.

Praca w grupach i nauka indywidualna Obydwa rodzaje nauki można spotkać w kształceniu tradycyjnym i e-learningu. Okazu­ je się się, że grupy działające w systemie online pracują bardziej efektywnie, jeżeli ich członkowie na początku mają możliwość bezpośredniego spotkania się na zajęciach. Jednak nie zawsze jest to możliwe, gdyż często mieszkają oni w różnych regionach kraju, a nawet na różnych kontynentach. Niewątpliwą zaletą nauki online jest to, że mogą w niej uczestniczyć uczniowie o zróżnicowanym zapleczu kulturowym, którzy mają szansę wzajemnego korzystania ze swoich doświadczeń np. za pomocą urządzeń elektronicz­ nych. Ten sposób komunikowania jest niekiedy określany skrótem CMC (Computer Mediated Communication — komunikacja za pośrednictwem komputerów).

Ćwiczenie: Materiały do nauki (1) W procesie kształcenia mamy do dyspozycji wiele rodzajów materiałów do nauki. Zastanów się, ja k można je wykorzystać i co w nich jest szczególnie użyteczne. Zanotuj swoje uwagi, dotyczące poszczególnych rodzajów materiałów.

Komentarz Ja spotkałem się m.in. z następującymi rodzajami materiałów do nauki: Skrypty. Zastępują robienie notatek. Warto zapoznać się ze skryptem jeszcze przed wykładem lub prezen­ tacją - dzięki temu można później słuchając notować w nich dodatkowe uwagi. Strony internetowe. W Internecie można znaleźć informacje niemal na każdy temat. Jednakże znalezienie poszukiwanej informacji wymaga czasem przejrzenia ogromnej ilości materiałów. W skazówki do nauki. Pełny opis kursu i wskazówki dotyczące uczenia się były dla mnie zawsze bardzo użyteczne. Można wymienić wiele innych form materiałów, np. nagrania wideo, ogólnie dostępne pakiety do nauki, testy do samodzielnego rozwiązania, podręczniki.

Ćwiczenie: Materiały do nauki (2) W części programów dotyczących e-learningu ważną rolę odgrywają materiały interaktywne, dlatego istot­ ne jest doświadczenie i umiejętne korzystanie z nich. Dostęp do interaktywnych materiałów edukacyjnych zapewnia wiele szkolnych, lokalnych i regionalnych portali edukacyjnych. Pracownicy tych centrów m ogą pomóc i wskazać najlepszy sposób korzystania z tych źródeł. Jeśli korzystasz z nich pierwszy raz, zanotuj swoje uwagi. Jeżeli masz już doświadczenie w korzystaniu z treści interaktywnych, przeanalizuj je i zanotuj swoje przemyślenia.

Komentarz Podstawowym zadaniem interaktywnych pakietów edukacyjnych jest wciągnięcie i pobudzenie zaintereso­ wania ucznia danym przedmiotem. Materiał powinien umożliwiać uczniowi wielokrotny powrót do wcześniej przeglądanych miejsc i ponawianie wykonywania ćwiczeń. Niestety, nie wszystkie interaktywne pakiety spełniają te wymagania, koszty opracowania profesjonalnych materiałów interaktywnych są bowiem bardzo wysokie. W wielu wypadkach warto zadać sobie pytanie, czy nie lepsza byłaby po prostu książka wydrukowana na papierze.

Praca w grupach i nauka indywidualna

21

Kształcenie formalne i nieformalne Kursy e-learningowe zawierają elementy zarówno kształcenia formalnego, jak i nie­ formalnego. Internet zawiera ogromne zasoby materiałów do nauki i są one dostęp­ ne dla wszystkich. Jednak aby z nich korzystać, użytkownicy muszą umieć wyszukiwać i rozpoznawać potrzebne sobie treści oraz oceniać ich przydatność. Umiejętności te są niekiedy określane w literaturze przedmiotu jako umiejętności informacyjne albo alfabetyzm informacyjny. Wiele instytucji organizuje formalne kursy na temat e-learningu, jednak ze względu na niewielkie doświadczenie w tej dziedzinie można je określić jako eksperymental­ ne. Nauczanie sformalizowane powinno wykorzystywać szanse, które stwarzają me­ tody online, i pozostawiać uczniowi swobodę wyboru czasu, miejsca oraz tempa nauki. Bardziej sformalizowane kursy charakteryzują się następującymi cechami. Mają określone: • daty rozpoczęcia i zakończenia nauki; • standardy ocen; • terminy kończące poszczególne etapy pośrednie. Należy jednak pamiętać, że zbyt wiele i zbyt szybko nakładane obowiązki na uczniów grożą znacznym prawdopodobieństwem porzucenia przez nich nauki. Dlate­ go wart rozważenia jest pewien stopień ustrukturyzowania kursu, który przynosi do­ bre rezultaty. Pomocne są również raporty o wynikach etapów pośrednich, pozwala­ jące wychwycić uczniów potrzebujących pomocy.

Pomoc Wszystkie formy nauki na odległość, w tym również e-learning, charakteryzują się wyzszym odsetkiem uczniów porzucających naukę, niż kursy tradycyjne. Poprawę w tym zakresie przynosi zorganizowana pomoc polegająca nie tylko na wsparciu formalnym ze strony nauczycieli, lecz także pomoc, którą można uzyskać od: • innych uczniów (również w kołach lub grupach uczniowskich); • rodziny; Ćwiczenie: Pomoc Rozważ, czy i na jakiego rodzaju pomoc liczysz, kiedy się uczysz. Czy chcesz samodzielnie kierować przebiegiem swojej nauki, czy też potrzebny Ci jest ktoś, kto będzie cię bezpośrednio motywować i zachęcać oraz przypominać Ci o terminach obowiązujących na kursie? Napisz kilka zwięzłych uwag na tem at charakterystycznych oczekiwanych cech e-learningu, jeżeli zamierzasz uczyć się w ten sposób.

Komentarz Osobiście lubię samodzielnie kontrolować sw oją naukę, więc sam planuję jej przebieg i biorę odpowie­ dzialność za przestrzeganie terminów. Mimo to cenię sobie nastawienie rodziny, która zachęca i m otywu­ je mnie do nauki. Odnośnie do pom ocy bardziej sformalizowanej, wspom aga mnie świadomość, że mam kogoś do kogo mogę zatelefonować lub wysłać e-mail z prośbą o radę. W trakcie kilku kursów nawiązy­ wałem kontakty z innymi uczniami, z którymi wym ienialiśm y poglądy i odpowiadaliśm y sobie wzajem nie na pytania.

22

Czym jest e-leaming?

• • • • •

znajomych; pracowników portali edukacyjnych; instruktorów w miejscu pracy; doradców; nauczycieli (tutorów - w e-learningu). Pomoc rodziny może niejednokrotnie zdecydować o sukcesie lub niepowodzeniu. Rozważając uczestnictwo w e-learningu należy sprawdzić możliwość ew. pomocy for­ malnej (nauczycieli, doradców i innych uczniów) i nieformalnej (rodziny i przyjaciół). Czy jest przewidziany doradca i czy będziesz mógł liczyć na nauczyciela udzielające­ go wsparcia?

Rola nauczyciela Rola nauczyciela pracującego w systemie tradycyjnym nie jest tożsama z rolą nauczy­ ciela w e-learningu (określanego też mianem tutora). Przyjęło się uważać, że w e-learn­ ingu uczeń powinien być w centrum uwagi, podczas gdy w tradycyjnym nauczaniu postacią główną jest nauczyciel. W e-learningu uczeń sam określa i kontroluje prze­ bieg nauki, ma dużą swobodę wyboru zarówno materiałów, jak i czasu oraz sposobu korzystania z nich. W nauczaniu tradycyjnym procesem nauczania kieruje nauczyciel. W tabeli 1-2 porównano przypadki typowe, należy jednak pamiętać, że wiele zależy od projektu kursu • W tradycyjnym środowisku nauczania (takim jak szkoły czy ośrodki szkoleniowe) nauczyciel tworzy i nadaje kierunek nauce poprzez następujące elementy: - Struktura. Nauczyciele opracowują programy kursów i kierują ich realizacją. - Treści. Prezentowane przez nauczyciela treści powinny być zrozumiałe i atrak­ cyjnie podane. - Odpowiedzialność. Nauczyciel odpowiada za przebieg nauki. - Ukierunkowanie. Nauczyciel wskazuje najistotniejsze zagadnienia związane z przedmiotem nauki. - Wskazówki. Nauczyciel udziela porad dotyczących najlepszych sposobów opa­ nowania materiału. - Pomoc. Nauczyciel wspomaga, gdy uczeń nie nadąża lub popełnia błędy. W systemie e-learningu nauczyciel (tutor) działa jako moderator, który wspoma­ ga naukę, ale nią bezpośrednio nie kieruje. Nauczyciel może nadzorować postępy ucznia na podstawie częstości i zawartości otrzymywanych wiadomości e-mail. Wska­ zane jest jednak, by uczeń, który czuje się niepewnie lub czegoś nie rozumie, zwrócił się sam do nauczyciela o pomoc. • W e-learningu nauczyciel (tutor) ma wpływ na proces nauczania poprzez nastę­ pujące elementy. - Aktywizacja i dodanie pewności siebie. Nauczyciel zachęca do udziału w kon­ ferencjach online. Pozwala to uczniowi poczuć się swobodniej w środowisku wirtualnym. - Pomoc. Nauczyciel udziela odpowiedzi na pytania, moderuje dyskusję, utrzy­ mując ją w określonych standardami granicach. Rola nauczyciela

23

T a b e la 1-2 P O R Ó W N A N IE R Ó L N A U C Z Y C IE L I W N A U C Z A N IU T R A D Y C Y J N Y M I E -L E A R N IN G U Rodzaj zajęcia (procesu) Wykład

Nauczanie tradycyjne

E-learning

Informacje podaje nauczyciel, decy­

Inform acje są zazw yczaj zaw arte

dując o kolejności i tempie nauki

w materiałach dydaktycznych; rola nauczyciela polega przede wszyst­ kim na pomaganiu uczniowi w ich zrozumieniu. Nauczyciel pomaga uczniom na ich prośbę, ew. oferuje pomoc z własnej inicjatywy.

Indywidualne zadania

Nauczyciel wyznacza poszczegól­

Zadania indywidualne m ają to samo

dla uczniów

nym uczniom zadania indywidualne,

przeznaczenie, co w nauczaniu tra­ dycyjnym, chociaż przeważnie są

które są ważnym elementem później­

Zadania dla grup

szej oceny

opracow yw ane centralnie, a nie przez poszczególnych nauczycieli.

W większości form nauczania trady­

W e-learningu praca w grupach jest

cyjnego są rzadko stosowane. Zwy­ kle są opracowywane przez nauczy­

wykorzystywana do oceny uczniów.

cieli dla poszczególnych kursów. Je­

Materiały są przygotowywane cen­ tralnie.

żeli w ystępują to m ają na celu nie ocenę, lecz sprawdzenie pewnych

W e-learningu stosuje się różne for­ my pracy w grupach.

rozwiązań lub pomysłów Informacje zwrotne

Ocena

Inform acje zw rotne uzyskuje się

Używane są różne metody, ale po­

różnym i metodam i, ale najczęściej

nieważ uczeń jest oddalony od na­

je s t to bezpośrednia kom unikacja

uczyciela, informacje zwrotne m ają

słowna

najczęściej formę pisemną.

Nauczyciel jest często egzaminato­

W e-learningu często stosuje się te­ sty, których celem je st ułatwienie

rem, który formułuje pytania i wysta­ wia oceny za odpowiedzi Pomocy formalnej udzielają nauczy­ ciele w kontakcie bezpośrednim.

Pomoc

Pomocy nieformalnej m ogą udzielać inni uczniowie, znajomi lub członko­ wie rodziny

uczniom samooceny. Z powodu braku bezpośredniego kontaktu pomoc jest bardziej potrzeb­ na. Rola nauczyciela polega na uła­ twianiu (wspomaganiu) nauki. W e-learningu znaczną rolę odgry­ wa wzajemna pomoc uczniów. Czę­ sto sprzyja jej organizacja kursów.

-

Informacje zwrotne. Komentowanie wykonania zadania, przekazuje ocenę itd. Klimat. Nauczyciel inspiruje do wzajemnej pomocy i współpracy z innymi uczniami. - Nadzór. Poprzez obserwację aktywności poszczególnych uczniów nauczyciel wy­ krywa pojawiające się problemy. Udział i znaczenie poszczególnych elementów zależy od modelu konkretnego kur­ su zdalnej nauki. 24

Czym jest e-leaming?

Wybór odpowiedniego kursu e-learningowego Bez względu na formę nauki kluczowe znaczenie ma wybór odpowiedniego kursu. Przedstawione zestawienie ma na celu ułatwienie oceny różnych kursów e-learningowych. Nie jest ono ułożone w żadnym określonym porządku, ponieważ kursy są bardzo zróżnicowane i kładzie się w nich nacisk na rozmaite zagadnienia. Niektóre punkty zestawienia będą wymagały zapoznania się z dalszymi częściami książki. •

Materiały do nauki (forma): - materiały przygotowane specjalnie na potrzeby kursu; - materiały interaktywne opracowane zgodnie z obowiązującymi standardami; - materiały tradycyjne (np. książki lub inne materiały wydawane drukiem) wspo­ magane możliwością pomocy i odpowiednimi możliwościami kontaktu (tele­ fonicznego, e-mailowego itp.).

•

Metody (sposoby przekazywania wiedzy): - nauczanie hybrydowe (e-learning oraz metody tradycyjne); - nauczanie na odległość; - przewidziany kontakt bezpośredni z innymi uczniami oraz nauczycielami; - swoboda wyboru (miejsca, tempa, czasu nauki itd.).

•

Informacje zwrotne dla ucznia (sposób otrzymywania): - w formie anonimowych komentarzy do wykonywanych prac; - bezpośrednio od nauczyciela (tutora); - na forach dyskusyjnych lub czatach; - w określonym terminie (np. 24 godziny).

•

Środowisko nauczania (zapewniane przez organizatora): - wirtualne (VLE); - zarządzane (MLE); - Intranet/Ekstranet; - serwis internetowy.

•

Pomoc (wsparcie proponowane uczniowi): - osobisty nauczyciel lub doradca; - inni uczniowie (za pośrednictwem łączy).

•

Ocena (sposób dokonywania): - online - za pośrednictwem sieci; - w formie tradycyjnej (np. egzaminu pisemnego); - w sposób ciągły; - przez innych uczniów.

•

Elastyczność (możliwości wyboru): - swobodny wybór miejsca, tempa i czasu nauki; - sztywny plan zajęć.

•

Standardy - czy organizator określa standardy e-learningu (np. minimalne wy­ magania dotyczące materiałów)? Wybór odpowiedniego kursu

25

Rozważając udział w kursie, oprócz podstawowej informacji o jego tematyce, na­ leży także wziąć pod uwagę renomę i opinie o organizatorze kursu oraz wartość kur­ su w stosunku do ceny. Niektóre z interesujących nas danych powinny być dostępne w serwisie internetowym lub drukowanych informatorach. Może jednak okazać się konieczne zadanie dodatkowych pytań - stąd niezbędne dane kontaktowe (adres, te­ lefon, e-mail itp.). Decyzja o wyborze kursu należy do Ciebie. Możliwe, że uda Ci się od razu zna­ leźć coś, co spełni Twoje oczekiwania.

Zapamiętaj! •

•

•

• •

• •

•

26

Terminem „e-learning” określono nauczanie za pomocą różnych metod, których wspólną cechą jest zastosowanie elektronicznych technik informacyjnych i tele­ komunikacyjnych. Umiejętności niezbędne w nauczaniu tradycyjnym i e-learningu są pod wieloma względami podobne, ale występują też następujące różnice: - w e-learningu można uczyć się na odległość, zarówno od nauczycieli, jak i od innych uczniów; - e-learning jest bardziej sformalizowany - nie stwarza okazji do kontaktów nie­ formalnych (np. rozmowa na korytarzu); - uczeń kształcący się w systemie e-learningu ma często niewielkie doświadcze­ nie w korzystaniu z poczty elektronicznej i innych technologii komunikowa­ nia się, co powoduje opóźnienia, które nie występują w przypadku zapewnia­ jącej szybki kontakt metody bezpośredniej; - w e-learningu przeważa pisemne komunikowanie się, utrudnione jest przeka­ zywanie emocji; - w e-learningu uczeń jest bardziej niezależny i musi być bardziej samodzielny niż uczący się metodą tradycyjną. Warunkiem powodzenia w e-learningu jest wiara w siebie, motywacja i pozytyw­ ne nastawienie do nauki i współpracy oraz umiejętność posługiwania się środka­ mi technicznymi. E-learning stwarza większą swobodę wyboru miejsca, tempa i czasu nauki. Wy­ maga jednak większej samokontroli. E-learning daje możliwość dostosowania sposobu uczenia się do preferencji ucznia. Stwarza szansę interakcji z treściami nauczania oraz współpracy z innymi ucznia­ mi za pomocą środków telekomunikacyjnych. E-learning wymaga umiejętności kompetentnego i swobodnego korzystania z do­ stępnych środków komunikacji teleinformatycznej i elektronicznej. E-learning wymaga tzw. interaktywności, czyli dialogu użytkownika z systemem nauczania. Specjalnie przygotowane interaktywne materiały pobudzają zaintere­ sowanie i motywują go do nauki. Rozmaitość form materiałów do nauki (dostępne online, strony internetowe, pliki do pobrania czy internetowe bazy danych) oraz ćwiczeń, konspekty wykładów itp. urozmaicają naukę, czyniąc ją bardziej dostosowaną do możliwości uczącego się. Czym jest e-learning?

E-learning umożliwia naukę indywidualną lub w grupach. Stwarza też okazję do współpracy między uczniami z różnych regionów świata. Istnieje niespotykana gdzie indziej rozmaitość programów, a więc swoboda do­ boru jest niezwykła. Pociąga to jednak za sobą odmienność podejścia i swobody realizacji kursu. W e-learningu istotne znaczenie ma możliwość formalnej i nieformalnej pomocy ze strony nauczycieli, doradców, innych uczniów oraz rodziny i przyjaciół. Zasadnicza rola w e-learningu przypada samemu uczniowi. Nauczyciele działają tu jako pomocnicy. Samokontrola i konsekwencja uczącego się są w tej metodzie niezwykle ważne. Ostateczny rezultat (sukces) nauki metodą e-learningową zależy od właściwie i w pełni świadomie wybranego kursu. Dlatego szczegółowa, możliwie głęboka ana­ liza potrzeb, możliwości, oczekiwań związanych z kursem jest tak istotna.

2

UMIEJĘTNOŚCI ZWIĄZANE Z TRADYCYJNYM UCZENIEM SIĘ

„Nic w przyrodzie nie ginie” - to przysłowie okaże się prawdziwe także w tej nowej sytuacji. Okaże się, że Twoje dotychczasowe doświadczenie w nauce szkolnej prowa­ dzonej metodami tradycyjnymi będzie Ci pomocne w rozwijaniu umiejętności niezbęd­ nych w e-learningu. Jeżeli podejmujesz naukę po dłuższej przerwie, to informacje za­ warte w tym rozdziale pomogą Ci ocenić i udoskonalić Twoje umiejętności. Jeżeli Twoje umiejętności są wystarczająco duże, poznasz jak można je wykorzystać w e-learningu. W tym celu przeanalizujemy następujące umiejętności: • sporządzania notatek; • czytania; • dokonywania samooceny; • zbierania informacji; • uczenia się w kontakcie bezpośrednim w grupie; • pokonywania stresu.

Umiejętność sporządzania notatek Notatki sporządzamy przede wszystkim w następującym celu: - utrwalenia zasadniczych treści przekazywanych na wykładach, seminariach itp. i skorzystania z nich przy powtarzaniu materiału lub wykonywaniu zadanych prac albo ćwiczeń; - lepszej koncentracji uwagi w czasie wykładu, sporządzanie notatek pomaga bo­ wiem skupić się na treści i wychwycić istotne informacje; samo słuchanie jest mniej efektywne i mniej trwałe; - głębszego zrozumienia treści; sporządzanie notatek zachęca do analizy i przetwa­ rzania tego, co słyszysz. - przekładu odbieranych treści na własny, łatwiej przyswajalny dla Ciebie tekst. W e-learningu rzadko występuje sytuacja wymagająca sporządzania notatek. Wszyst­ kie treści są dostępne w formie możliwej do zapisania w pliku lub wydrukowania. Mogło­ by się wydawać, że jest to najdoskonalsza forma notatek, która pozwala zachować wszyst­ ko. Jednakże niesie ona ze sobą niebezpieczeństwo braku potrzeby przeczytania całego materiału lub próby zrozumienia jego treści. Może to wywołać nieuzasadnione poczucie bezpieczeństwa wynikające z przeświadczenia, że wszystko jest dokładnie zapisane i już niczego więcej nie musisz robić. Skłania to także do odkładania nauki na później. 28

Umiejętności związane z tradycyjnym uczeniem się

Tymczasem doświadczenie pokazuje, że istniejący materiał należy przeczytać, prze­ analizować, opatrując przypisami, zaznaczając ważniejsze fragmenty przez pogrubie­ nie, podkreślenie lub w formie kursywy itp. Brak systematycznego sporządzania notatek powoduje, że uczeń nie tylko traci moż­ liwość opanowania materiału, ale zaglądając do nich po dłuższej przerwie często nie jest w stanie dociec istoty sprawy. Dlatego warto przejrzeć notatki wkrótce po ich sporządze­ niu. Można je przy tym uzupełnić, poprawić błędy lub nadać im bardziej zrozumiałą formę.

Sposoby sporządzania notatek •

Notatki można sporządzać na różne sposoby. Wybór zależy od indywidualnych upodobań. Możesz: - dokładnie zapisać daną treść; - sporządzić skrótowy zapis najważniejszych punktów; - przedstawić graficzny obraz treści w postaci schematu lub wykresu; - zanotować odsyłacze do innych źródeł, dokumentów lub serwisów internetowych. Każdy z tych sposobów może być efektywny, zależy to od indywidualnych prefe­ rencji lub przyzwyczajeń. • Jednakże jest kilka podstawowych zasad, które należy uwzględnić we wszystkich sposobach sporządzania notatek. Są to: - szczegółowe informacje o wykładzie - tytuł, nazwisko wykładowcy i data; - najważniejsze cele wykładu (lekcji); - związki treści z innym materiałem. Zastosowanie się do tych zasad ułatwi Ci skorzystanie z notatek nawet wtedy, gdy zajrzysz do nich po dłuższym czasie. Pragnę Ci podpowiedzieć, byś skupił uwagę zwłasz­ cza na początku i na końcu wykładu, gdyż wtedy nauczyciel zazwyczaj prezentuje lub podsumowuje najważniejsze problemy ułatwiające zrozumienie całej treści. Te uwagi odnoszą się również do e-learningu. Pierwszy e-mail lub inna podobna wiadomość zwykle zawiera scenariusz całej sesji. Warto również sporządzać notatki z tekstów drukowanych w książkach, prasie oraz innych źródłach. Czasem pomocne jest czytanie z kolorowym pisakiem i zaznaczanie najważniejszych fragmentów. Czytając teksty online warto zapisywać główne myśli, ponieważ sprzyja to analizie materiału i tworzeniu wartościowych, syntetycznych no­ tatek. Można oczywiście bezpośrednio wydrukować całą stronę internetową lub zapi­ sać ją na dysku, ale nie uważam tego za równie wartościowe. Chyba, że od razu prze­ czytasz wydrukowany tekst i zaznaczysz najważniejsze miejsca, albo dopiszesz swoje komentarze (najlepiej zrobić i jedno, i drugie). Sporządzanie uwag dotyczących tre­ ści dokumentu jest bardzo przydatne (można to robić na ekranie, korzystając z moż­ liwości programu lub długopisem na wydruku - zależy to od Twoich preferencji).

Notatki przy pracy w grupach Praca w małych grupach (które wykonują wspólne projekty, prowadzą dyskusje, opra­ cowują scenariusze z podziałem na role itp.) jest często integralnym elementem kur­ su. Sporządzanie notatek jest nieodłącznym fragmentem tego procesu, choć utrud­ nionym, ponieważ praca w grupach wymaga zaangażowania wszystkich uczestników, Umiejętność sporządzania notatek

29

Ćwiczenie: Sporządzanie notatek Przeczytaj poniższy tekst, zaznacz najważniejsze fragmenty i opatrz dokument własnym komentarzem. Na koniec sprządź notatki z tego materiału.

Informatyka i telekomunikacja wywarły istotny i różnorodny wpływ na tryb żyda współczesnych ludzi. Kom­ putery przenośne umożliwiają pracę w różnych miejscach. Dziś nikogo ju ż nie dziwi widok pasażera, który w pociągu pracuje na notebooku. W wielu firmach wprowadzono system „biurek dyżurnych” (hot desking), w którym pracownicy nie mają stałych stanowisk pracy, lecz podłączają swoje notebooki w dowolnym miejscu do sieci przedsiębiorstwa oraz kontaktują się z nim przez telefony komórkowe. Wiele osób za pośrednictwem Internetu organizuje sobie urlopy, rezerwuje bilety do teatru, kupuje książki i planuje różne sprawy. Nie wymaga to poszukiwania odpowiednich publikacji ani zamawiania ulotek infor­ macyjnych. Wystarczy znaleźć właściwy serwis internetowy. Nie trzeba jeździć do supermarketów, ponie­ waż zakupy można zrobić online i zamówione artykuły spożywcze zostaną dowiezione pod drzwi. Telekomunikacja umożliwiła utworzenie nowego typu społeczności, których członków łączą wspólne zainte­ resowania. Przykładowo, mogą oni cierpieć na te same choroby genetyczne i dyskutować na temat nowych osiągnięć medycyny lub pomagać sobie wzajemnie. Inne społeczności mogą skupiać kolekcjonerów anty­ ków, miłośników historii wojskowości, osoby interesujące się genealogią itd. Informatyka i telekomunikacja są jeszcze dziedzinami stosunkowo nowymi, które mogą podlegać dalszym istotnym zmianom. Trudno natomiast przewidzieć charakter tych zmian oraz ich wpływ na nasze życie.

Komentarz Poniżej przedstawiam moje opracowanie tematu ćwiczenia. Spodziewam się, że Twoje będzie inne, bo notatki są odbiciem subiektywnego odbioru przeczytanych treści i indywidualnego doświadczenia w da­ nej kwestii. Informatyka i telekomunikacja wywarły istotny i różnorodny wpływ na to, w jaki sposób ludzie pracują i wy­ poczyw ają oraz na ich styl życia. Komputery przenośne umożliwiają pracę w różnych miejscach. Dziś nikogo już nie dziwi widok pasażera, który w pociągu pracuje na notebooku. W wielu firmach wprowadzono system „biurek dyżurnych” (hot desking), w którym pracownicy nie m ają stałych stanowisk pracy, lecz po prostu podłączają swoje notebooki w dowolnym miejscu do sieci przedsiębiorstwa oraz kontaktują się z nim przez telefony komórkowe. W iele osób za pośrednictwem Internetu organizuje sobie urlopy, rezerwuje bilety do teatru, kupuje książek i planuje różne inne sprawy. Nie wymaga to poszukiwania odpowiednich publikacji ani zamawiania ulotek informacyjnych. W ystarczy znaleźć właściwy serwis internetowy. Nie trzeba jeździć do supermarketów, ponieważ zakupy można zrobić online i nawet artykuły spożywcze zostaną dowiezione pod drzwi. Telekomunikacja umożliwiła powstawanie nowego typu społeczności, których członków łączą wspólne za­ interesowania. M ogą oni na przykład mieć te same choroby genetyczne i dyskutować na temat nowych osiągnięć medycyny lub pomagać sobie wzajemnie. Inne społeczności skupiają kolekcjonerów antyków, miłośników historii wojskowości, osoby interesujące się swoją genealogią itd. Informatyka i telekomunikacja są jeszcze dziedzinami stosunkowo nowymi, można więc oczekiwać dal­ szych istotnych zmian. Trudno natomiast przewidzieć charakter tych zmian oraz ich wpływ na nasze życie. Innym podejściem może być narysowanie grafu w formie pajęczyny (rys. 2.1), który pozwala zawrzeć wiele informacji na jednym rysunku. Rezerwacja biletów Wypoczynek

I

J

Zakupy

y

p

t

„Biurka dyżurne” Organizacja urlopu Zmiany trudne do przewidzenia

Nowe typy’ społeczności

\

' Planowanie \

styl życia

30

Ry s - 2 1 Graf w formie pajęczyny

Umiejętności związane z tradycyjnym uczeniem się

a połączenie aktywnego udziału z notowaniem nie jest łatwe. Zwykle, w tej sytuacji notatki sporządza się później, zapisując w trakcie pracy tylko najistotniejsze kwestie. Jakość tych notatek zależy od udziału członków grupy i zgodności w zapamiętywaniu najważnieszych spraw. Ten fakt może stanowić słabą stronę pracy w grupach, która jest jednym z bardziej efektywnych sposobów nauki. Podobne cechy ma praca w grupach (forach dyskusyjnych) online. Różnica pole­ ga na tym, że całą dyskusję można łatwo zarejestrować. Wiele forów rejestruje całość dyskusji, dzięki czemu można ją przeglądać później. Jednakże występuje tu zagroże­ nie nadmiarem informacji. Czytanie zapisu dyskusji online, zawierającego ogromną liczbę wypowiedzi, przypomina czytanie scenariusza bez rozpisania na sceny. Człon­ kowie zespołu mogą wysyłać maile w dowolnym czasie, wskutek czego kolejność za­ pisu nie odzwierciedla toku dyskusji. Dlatego przydatne jest pisanie streszczeń.

Umiejętność czytania Czytanie należy do podstawowych umiejętności związanych z uczeniem się. W trak­ cie każdego kursu uczniowie dostają wykaz książek, skryptów, artykułów naukowych, różnych innych lektur, w tym również stron internetowych, z którymi powinni się zapoznać.

Proces czytania Powodów czytania może być wiele: konieczność, potrzeba, przyjemność itd. W czasie uczenia się istotą czytania jest zrozumienie treści. Jednym z celów, który nakreślam w tym rozdziale, jest pomoc w wypracowaniu nawyku systematycznego i aktywnego czytania. Czytanie dorywcze jest bowiem mało efektywne, gdyż nie mobilizuje do kon­ centracji, skupienia myśli i pełnego zrozumienia czytanego tekstu. • Przygotowując się do aktywnego czytania warto uwzględnić następujące praktyczne wskazówki. - Początkowe i końcowe akapity tekstu (lub - w dłuższych dokumentach - całe strony) zazwyczaj zawierają prezentację celów oraz podsumowanie, dlatego warto przeczytać je najpierw, gdyż pomogą w zrozumieniu całości materiału. - Streszczenia artykułów i wnioski końcowe zawierają informacje o najważniej­ szych tematach publikacji. - Spis treści, nagłówki i tytuły odzwierciedlają układ i zawartość całego mate­ riału. Zaznajomienie się z nimi na początku pozwala uzyskać ogólne pojęcie o pełnej treści. - Ilustracje, tabele oraz informacje podawane w formie wypunktowanej (wyli­ czenia) są na ogół odbiciem najważniejszych tematów. - Czytając tekst staraj się ustalić i zaznacz najważniejsze akapity, dopisz swoje komentarze na marginesie lub zanotuj najważniejsze kwestie w notatniku. - Zastanawiaj się nad przeczytaną treścią i porównaj ją ze swoją dotychczasową wiedzą na ten temat. Czy argumentacja jest dla ciebie przekonująca? Czy treść jest zgodna, czy też sprzeczna z informacjami, które posiadasz? Sprawdź, czy jest możliwe połączenie nowego materiału z Twoją dotychczasową wiedzą. Umiejętność czytania

31

T a b e la 2-1 P O R Ó W N A N IE P U B L IK A C JI W Y D A N E J D R U K IE M I T R E Ś C I D O S T Ę P N Y C H W IN T E R N E C IE Publikacja w ydana drukiem

Serwis internetow y

Uwagi

N ależy najpierw p rzeczytać po­ c z ą tko w e lub ko ńcow e a ka p ity

Strona główna zwykle prezentuje strukturę serw isu. W ielu projek­

W serw isach internetow ych do ­ stęp do poszczególnych m ateria­

pracy albo strony, co na ogól po­ zwala poznać cel i ogólną treść publikacji

tantów umieszcza tu streszczenia poszczególnych materiałów. W n ie k tó ry c h p rzyp a d ka ch na

łów je s t trudniejszy niż w publi­ kacjach d ru ko w a n ych . D latego przed rozpoczęciem czytania On­

stro n ie g łó w n e j u m ie szcza się w prow adzenie oraz łącze do te k­ stu pomocy, który zwięźle obja­

line warto zorientować się w ogól­ nych zarysach, co serw is zaw ie­

śnia zawartość i budowę serwisu.

stronę głów ną, mapę, w p ro w a ­

H iperłącza u trudniają identyfika­

dzenie i strukturę serwisu.

ra. M ożna do tego w ykorzystać

cję części początkowych i końco­ wych. Materiał drukowany zwykle zawie­

Serwisy internetowe m ają złożo­

Ze względu na zło żo n ą budowę,

ra nagłówki i tytuły, które pozwa­

n ą budow ę, p o szcze gó ln e e le ­

la ją poznać strukturę publikacji

m enty są opatrzone nagłówkami.

struktura hipertekstow a serw isu internetowego powinna zawierać

P rz e k a rtk o w a n ie p u b lik a c ji po ­ zwala uzyskać obraz ogólny

Łącza hipertekstowe są rów nież elem entam i struktury, ich rozpo­

spójny ze sta w łączy o przejrzy­

znanie pozwala zorientow ać się w zawartości serwisu.

znać. Może to ułatwić mapa oraz praktyczny ogląd serwisu.

Przeglądanie je s t typowym spo­

Serwisy internetowe operują prze­

so b e m p o zn aw an ia za w a rto ści

kazem wizualnym , w którym istot­

serw isu internetow ego. S zybkie skoki po całym serw isie pozwa­

n ą rolę odg ryw a ją ilustracje, ele-

la ją zorientow ać się w je g o tre ­ ści. W ażnym elem entem inform a­ cyjnym s ą ilustracje. W se rw isa ch stro n y są często dłuższe niż w książkach i znale­ z ie n ie n ie k tó ry c h fra g m e n tó w w ym a ga p rz e w ija n ia w d ó ł lub w górę. C zytając tekst w ychw ytuj najistot­ niejsze treści (zaznaczaj fragm en­

Czytaj informacje serwisowe z kon­ kretnym celem . Łącza u ła tw ia ją

ty, dopisuj kom entarze na m argi­

śledzenie tem atu, ale m ogą spo­

nesie lub zapisuj najw ażniejsze kwestie w notatniku)

w o d o w a ć, że p o m in ie sz czę ść strony. Należy zapoznać się z ca­ łą treścią. Sporządzaj notatki. Jeżeli uznasz to za przydatne, w ydrukuj stronę, za zn a cz w a żn ie js z e fra g m e n ty i dopisz swoje komentarze. Strony internetowe m ożna zapi­ syw ać na dysku ja ko dokum enty elektroniczne. Dzięki tem u będzie m ożna zaznaczać fragm enty tre­ ści oraz sporządzać notatki.

32

stym układzie, który należy po­

Umiejętności związane z tradycyjnym uczeniem się

\

T a b e la 2-1 cd. Publikacja w ydana drukiem

Serw is internetow y

Uwagi

Zastanawiaj się nad treścią, odno­ sząc ją do dotychczasowej wiedzy. Spróbuj połączyć nowe informacje

P o d d a w a j k ry ty c z n e j a n a liz ie przeczytane treści serwisowe. Po­

Pam iętaj, że serw is internetow y m oże opracow ać każdy, dlatego

z dotychczas posiadanymi

równuj materiały z różnych źródeł. W ypracuj własne stanowisko.

zaw arte w nich treści nie zawsze s ą w ysokiej jakości.

P rzejrzyj w ła sn e po d kre śle n ia , komentarze i notatki, a następnie

Zaleca się ponow ne (często kry­

Warto zapisywać adresy interesu­

tyczne) przeglądania w cześniej

napisz s tre s z c z e n ie m ateriału.

przeczytanych treści.

jących internetowych serwisów, co umożliwi ich późniejsze szybkie od­

Ułatwi Ci to analizę i przyda się

nale zie n ie. S e rw isy in te rn e to w e

pó źn ie j w tra k c ie p o w ta rz a n ia

m a ją ch a ra kte r dynam iczny, ich treść się zmienia, dlatego zapisu­

materiału

jąc adres nie zapomnij o odnotowa­ niu daty wizyty w danym serwisie.

-

•

Przejrzyj swoje podkreślenia, komentarze i notatki, a następnie napisz stresz­ czenie poznanego materiału. Ułatwi ci to analizę oraz opracowanie zbioru no­ tatek, który przyda się później w trakcie powtarzania materiału. Współczesne środki techniczne wspomagają czytanie. Interesujący nas materiał można skopiować, po czym swobodnie pisać na nim lub wczytać go skanerem do komputera i przekształcić tekst drukowany na postać elektroniczną. Z tak przy­ gotowanego tekstu można utworzyć własny zbiór notatek, wprowadzając zazna­ czenia oraz wklejając i wycinając odpowiednie fragmenty. Jednakże wszystko to jest możliwe pod warunkiem, że kopiując nie naruszasz prawa. W większości ksią­ żek na pierwszych stronach są zamieszczone surowe zakazy kopiowania ich treści, tzw. copyright (co oznacza, że nie wolno bez zgody właściciela praw autorskich zapisywać publikacji w pamięci komputerów, ani reprodukować ich w jakiejkol­ wiek formie). Dlatego należy zapoznać się z warunkami dotyczącymi praw autor­ skich do studiowanego tekstu, aby sprawdzić, co można robić z jego treścią. Szko­ ły i biblioteki zwykle udzielają dokładniejszych informacji na ten temat.

Czytanie online Czytanie materiałów dostępnych w sieci jest podobne do czytania tekstów drukowa­ nych, chociaż materiały online mają inną budowę niż książki. Ich konstrukcja jest oparta na koncepcji hipertekstu, czyli łączenia ze sobą tematów pokrewnych za po­ mocą interaktywnych odnośników. Klikając na kolejne odnośniki użytkownik coraz głębiej wchodzi w interesujący temat, uzależniając się od twórcy danej strony i doko­ nanej przez niego analizy treści. Ponadto łącza mogą prowadzić do innych miejsc na tej samej stronie albo do innych stron, wskutek czego łatwo można się pogubić. Na rysunku 2.2 przedstawiono typowe łącza hipertekstowe. Dla wielu osób tekst wyświetlany na ekranie jest trudniejszy w czytaniu niż mate­ riały drukowane. Wynika to po części stąd, że tekst online jest gorszej jakości niż dru­ kowany. W tabeli 2-1 zamieszczono porównanie materiałów wydanych drukiem ze stro­ nami internetowymi. Umiejętność czytania

33

Ćwiczenie: Czytanie online W ejdź do serwisu Brytyjskiej Biblioteki Narodowej (British Library)** pod adresem www.bl.uk/. Ustal, które dostępne tam informacje i zasoby dotyczą nauki i techniki lub Twojej dziedziny zainteresowań, a następnie opracuj notatkę dotyczącą dotarcia do elementów tych zasobów. Skorzystaj z zaproponowanych wskazó­ wek i porównaj czytanie na monitorze z czytaniem wydrukowanych stron internetowych. Przeanalizuj oświad­ czenie dotyczące kopiowania i ochrony praw autorskich.

Komentarz Serwisy internetowe m ają charakter dynamiczny, więc serwis British Library mógł się zmienić od czasu, kiedy ja go analizowałem. Mimo to prawdopodobnie zauważysz, że ma on następujące cechy. 1. Strona główna, mapa serwisu i wprowadzenie dają dobry przegląd zawartości. 2. British Library udostępnia wiele różnych grup zasobów związanych z nauką i techniką takich jak: (a) źródła elektroniczne, (b) elektroniczne bazy danych, (c) gazety i czasopisma elektroniczne, (d) zbiory, (e) publikacje. 3. Niektóre zasoby nie s ą dostępne w Internecie, lecz tylko bezpośrednio w bibliotece.

*> Podobne ćwiczenie czytelnik może wykonać, wchodząc na stronę Biblioteki Narodowej (www.bn.org.pl) (przyp. red.).

Rys. 2.2 H ip e rte k s t

34

Umiejętności związane z tradycyjnym uczeniem się

Niektóre serwisy internetowe są objęte prawami autorskimi (są czyjąś własnością), dlatego należy zawsze wcześniej sprawdzić, czy i co można zrobić z zamieszczonym w serwisie materiałem. W wielu serwisach informacje o zastrzeżonych prawach au­ torskich są umieszczone u dołu każdej strony. Niekiedy jest podany adres do admi­ nistratora serwisu, który umożliwia wysłanie zapytania i uzyskanie ew. zgody na sko­ piowanie materiałów. Zazwyczaj, jeżeli chcesz skopiować materiał tylko na użytek własny w celu jego przestudiowania, to zgodę dostaniesz.

Umiejętność samooceny Samoocena i samokontrola są niezwykle cennymi umiejętnościami ucznia. Umożli­ wiają one systematyczne panowanie nad postępem w nauce, co jest szczególnie waż­ ne w indywidualnym uczeniu się. Na kursach tradycyjnych samoocenie pomagają: • informacje od osób oceniających prace; • możliwość porównania wyników prac; • możliwość wymiany informacji z innymi uczniami o stanie zaawansowania; • informacje pochodzące od nauczyciela, kierowane do poszczególnych uczniów lub całej grupy; • słuchanie odpowiedzi innych uczniów i porównywanie ich z własną wiedzą; • formalne i nieformalne dyskusje z innymi uczniami (np. na korytarzu); • terminy kontrolne, które pozwalają uczniowi zorientować się, czy nadąża za tem­ pem kursu; • krytyczne spojrzenie na własne zaangażowanie w naukę; Stała aktywność, kontakt z nauczycielem i kolegami sprzyja intensywnej nauce. Nie wystarczy zwracać się do nauczyciela wtedy, kiedy chce się przedłużyć termin złożenia pracy. Te uwagi odnoszą się także do e-learningu, z tym że samokontroli i samoocenie stawiane są ostrzejsze warunki.

Umiejętność wyszukiwania i analizy informacji Każda z form uczenia się wiąże się ściśle z umiejętnościami wyszukiwania, interpre­ towania i analizowania informacji. Jest to rodzaj pracy badawczej. Kursy e-learningowe nie różnią się pod tym względem od kursów tradycyjnych, z tym że uczniowie, nie ruszając się z domu, mają dostęp do informacji za pośrednictwem Internetu. Ogrom tych zasobów sprawia, że umiejętności wyszukiwania informacji i ich oceny nabierają jeszcze większego znaczenia. Odnalezienie informacji jest jednak dopiero początkiem Twojego działania. Te­ raz musisz dokonać jej analizy. Wiąże się to z koniecznością jej dalszego poznania w celu stwierdzenia: - czy odpowiada twoim potrzebom? - czy jest aktualna? - czy omawia interesujący Cię przedmiot na odpowiednim poziomie? Aby odpowiedzieć na te pytania: • oceń treść wyszukanej informacji; • porównaj ją z informacjami z innych źródeł. Umiejętność wyszukiwania i analizy informacji

35

Jednym ze sposobów szybkiej oceny jest: przejrzenie spisu treści - czy obejmuje on dziedziny, które cię interesują? przejrzenie haseł w skorowidzu i zastanowienie się, w jaki sposób potraktowano tematy, które już znasz - ułatwi Ci to ocenę wartości i podejścia do problemów; • sprawdzenie daty - niektóre dziedziny rozwijają się bardzo szybko, więc informa­ cja może być już nieaktualna; • sprawdzenie, czy ew. autor informacji jest osobą anonimową, czy znaną i cieszącą się zaufaniem. Znalezienie odpowiedniej książki w bibliotece zależy w znacznym stopniu od umie­ jętności korzystania z katalogu bibliotecznego, w tym także za pośrednictwem Internetu. • •

Katalogi biblioteczne i wykazy literatury na płytach CD Wiele katalogów bibliotecznych i baz danych dotyczących literatury jest dostępnych w sieciach komputerowych bibliotek lub na płytach CD. Przeszukiwanie tych zaso­ bów przypomina wyszukiwanie danych w bazach online. Czytelnik może prowadzić wyszukiwanie według następujących kryteriów: • autor; • tytuł; • ISBN (identyfikator umieszczany w większości książek na stronie redakcyjnej lub czwartej stronie okładki); • temat; • słowa kluczowe.

Księgarnie internetowe W dobrej księgarni internetowej można przed zakupem książki przejrzeć jej spis t ści i niektóre rozdziały, tak jak w prawdziwej księgarni. Ponadto wiele książek j opatrzonych recenzjami czytelników i komentarzami autorów. Księgarnie interneto­ we oferują olbrzymi wybór, więc szukanie w nich książek przypomina wizytę w dużej bibliotece. Ćwiczenie: Katalog biblioteczny Katalog Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego jest dostępny w Internecie pod adresem: http://www.buw.uw.edu.pl/zasoby/katalogi.htm. Odwiedź ten serwis i sprawdź, jakie usługi są w nim oferowane.

Komentarz Serwis udostępnia kilka katalogów zbiorów, w tym katalog online. W zależności od posiadanych informacji, możesz prowadzić wyszukiwanie według różnych kryteriów, na przykład: 1 ) autora; 2 ) tytułu;

3) haseł przedmiotowych; 4) słów kluczowych. W katalogu online znajdują się opisy książek będących w wolnym dostępie oraz wyboru książek zlokalizo­ wanych w magazynie, księgozbiorach podręcznych, a także opisy aktualnie ukazujących się czasopism. Jeżeli jesteś czytelnikiem zarejestrowanym, możesz zamówić wybrane pozycje. Tego typu usługi oferuje wiele bibliotek szkolnych i uczelnianych. Sprawdź, jak jest w Twojej.

36

Umiejętności związane z tradycyjnym uczeniem się

Ćwiczenie: Poszukiwanie książki Odwiedź księgarnię internetową Am azon *1pod adresem www.amazon.com lub www.amazon.co.uk i znajdź książkę o tematyce związanej z e-learningiem. Warto rozważyć kilka term inów alternatywnych, np. e-lear­ ning, online learning, computer-based learning. Spośród znalezionych pozycji wybierz kilka tytułów i przejrzyj ich spisy treści, recenzje czytelników oraz komentarze autorów.

Komentarz Serwisy internetowe m ają charakter dynamiczny, więc serwis księgarni Amazon m ógł się zmienić od czasu, kiedy ja go analizowałem. Warto zwrócić uwagę na różnice w wynikach wyszukiwania z użyciem różnych kryteriów. W moim przykładzie otrzymałem: 1. e-learning - znaleziono 913 tytułów; 2 . online learning - znaleziono 111 tytułów; 3. computer-based learning - znaleziono 84 tytuły. Listy te częściowo się pokrywały, ale były też różnice. Dlatego warto zawsze zapoznać się z alternatywnymi

sposobami poszukiwania interesującego tematu, aby nie przeoczyć istotnych informacji. Listy książek s ą wyświetlane zwykle w kolejności od najbardziej popularnych. Po wybraniu tytułu można wyświetlić opis techniczny książki - np. format, rodzaj oprawy (twarda lub miękka), wydawca, data wydania, ew. omówienie treści, opinie czytelników, a czasem także spis treści i przykładowe rozdziały. Niekiedy wyświetlają się listy książek związanych z Twoim tematem, ale sugerowanych przez klientów księgarni. *> Podobne ćwiczenie czytelnik może wykonać, wchodząc na stronę księgami Merlin (www.merlin.com.pl) (przyp. red.).

Ocena informacji Znalezienie informacji lub dokumentów to jeszcze nie wszystko. Trzeba umieć oce­ nić, czy są one dla nas odpowiednie i przydatne. Jest to tzw. umiejętność przegląda­ nia krytycznego. Każdą informację, bez względu na jej źródło (którym może być np. książka, czasopismo naukowe lub serwis internetowy), należy krytycznie przeanalizo­ wać. Jeżeli dokument został opublikowany, jego treść zazwyczaj podlegała jakiejś kon­ troli i ocenie. Wiele czasopism publikuje artykuły dopiero po przedstawieniu ich do oceny innym specjalistom z tej samej dziedziny. Taka fachowa ocena (ang. peer review) jest elementem procesu kontroli jakości (quality assurance), który ma na celu stwierdzenie, że artykuł nadaje się do opublikowania. Serwisy internetowe pochodzą z różnych źródeł, dlatego sprawdzanie dostępnych tam treści jest niezbędne. Krytyczna ocena informacji polega na sprawdzeniu: • rodzaju źródła (czy np. jest to ankieta zlecona przez władze państwowe, artykuł naukowy opatrzony fachową recenzją, ośrodek naukowy wyższej uczelni, uznany specjalista, dysertacja); • podstawy informacji (np. czy są to wyniki badań, czy opinie prywatne); • zgodności z innymi źródłami (czy inne dane nie są sprzeczne z uzyskaną infor­ macją); • daty opublikowania (wiele dziedzin stale się rozwija, więc część informacji może być nieaktualna). Nie wolno bezkrytycznie przyjmować każdej informacji. Trzeba je aktywnie wery­ fikować i decydować o ich przydatności. Umiejętność wyszukiwania i analizy infotmacji

37

Prezentacja informacji W tabeli 2-2 zestawiono dane klimatyczne (średnia suma opadów, liczba godzin sło­ necznych, zachmurzenie w procentach oraz prędkość wiatru) w poszczególnych kwar­ tałach roku. Mimo że dane te są prezentowane w sposób uporządkowany, trudno jest z nich określić ew. trendy lub porównać różne kwartały. Lepsze efekty daje przedsta­ wienie tych danych w formie graficznej, np. histogramu, wykresu kołowego lub linio­ wego (rys 2.3 lub 2.4).

T a b e la 2 -2 D A N E D O T Y C Z Ą C E K LIM A T U W P O S Z C Z E G Ó L N Y C H K W A R T A ŁA C H Kwartał Opady (mm)

1

II

III

IV

305

864 3

432

279 7

Słońce (h)

25

45

4,5 18,0

6,5

17,7

24,1

6

Zachmurzenie (%) Prędkość wiatru (km/h)

B I kwartał ■ II kwartał

23%

O III kwartał o IV kwartał

R ys. 2 .3 O p a d y

50 45 40 35 30

—♦— Opady

25 20

—

Sł ońce

—tc —

Zachm urzenie

—k— Prędkość w iatru

15 10

5 0 I

II

III

IV

kwartały

38

Umiejętności związane z tradycyjnym uczeniem się

R ys. 2 .4 D a n e klim a tyczn e

12

9,7

Synteza informacji Ważnym elementem przy zbieraniu informacji jest dokonanie syntezy, czyli powiąza­ nia ze sobą informacji z kilku źródeł. Pisząc pracę lub sporządzając notatki z różnych źródeł dokonuje się takiej właśnie syntezy danych. Powiązanie informacji pochodzą­ cych z kilku źródeł ułatwiają programy komputerowe. Zazwyczaj, zanim powstanie ostateczna wersja pracy, trzeba nieraz opracować kilka wersji roboczych. W przypad­ ku rękopisu każda z nich wymaga przepisania całego dokumentu, podczas gdy w kom­ puterze możesz edytować dokument wielokrotnie bez pracochłonnego przepisywa­ nia. Liczba wersji roboczych może być dowolna, co pozwala lepiej skupić się na ana­ lizie informacji.

Umiejętność uczenia się w grupie Ucząc się w grupie można uczestniczyć w kilku różnych formach aktywności, takich jak: • wykłady, prezentacje, seminaria; • pokazy; • udział w realizacji wspólnego zadania; • ćwiczenia praktyczne (np. w laboratorium). W toku takiej nauki niezbędnych jest wiele różnych umiejętności, np. słuchania, obserwacji, współpracy, zadawania pytań i sporządzania notatek. Jedną z większych zalet nauki w kontakcie bezpośrednim jest możliwość zadawania pytań, w celu lep­ szego zrozumienia tematu, powiązania wiadomości z innymi dziedzinami wiedzy lub wyjaśnienia wątpliwości. Ponadto można posłuchać pytań zadawanych przez innych uczniów oraz odpowiedzi na nie. Najlepiej pytać samemu, bo to pozwala szybko wyjaśnić interesujące Cię kwestie, ale zapewne zdarzało się, że ktoś Cię ubiegł i wcześ­ niej zadał to pytanie. E-learning umożliwia zadawanie pytań za pośrednictwem poczty elektronicznej. Jeżeli wiadomości są udostępniane członkom internetowej grupy dyskusyjnej lub telekonferencji internetowej, to można przeglądać odpowiedzi na pytania. Wielu uczestników grup dyskusyjnych przekonało się, jakie korzyści przynosi czytanie tych informacji, tzw. z drugiej ręki („vicarious learning”). Nauka w bezpośrednim kontakcie stwarza wiele okazji do rozmów nieformalnych - na korytarzu, w bufecie oraz przed i po zajęciach. W takich okolicznościach rozma­ wia się z innymi uczniami, z instruktorem lub wykładowcą. Pozwala to ocenić poziom własnej wiedzy na tle wiedzy innych i ew. poprosić o pomoc. Na kursach prowadzo­ nych w systemie e-learningu można dyskutować nieformalnie z uczniami w trakcie czatów. Moderatorami mogą tu być nauczyciele (tutorzy), którzy w razie potrzeby in­ terweniują udzielając porad i odpowiadają na pytania. Nauka w kontakcie bezpośrednim pozwala na uzyskanie szybkiej odpowiedzi na pytanie. Komunikując się za pośrednictwem poczty elektronicznej nie możesz wie­ dzieć, co się dzieje po drugiej stronie - Twój nauczyciel lub kolega może być chory, może być w podróży, albo po prostu może być akurat zajęty. Stąd niektórzy organi­ zatorzy kursów ustanawiają standardowe terminy odpowiadania na wiadomości e-mail (np. 24 godziny). Jest to zaleta, którą warto wziąć pod uwagę przy wyborze kursu. Umiejętność uczenia się w grupie

39

Ćwiczenie: Nauka w kontakcie bezpośrednim Przy najbliższej okazji, kiedy znajdziesz się w grupie osób uczących się w systemie bezpośrednim, zanotuj wszystkie pytania i odpowiedzi oraz zastanów się, jakie korzyści dało ci przysłuchiwanie się ich rozmowie.

Komentarz Powinny ujawnić się wyraźniejsze korzyści niż sama możliwość posłuchania dyskusji. Twój udział nie powinien ograniczać się do biernego słuchania. Zadawanie własnych pytań znacznie zwiększy wartość takiej rozmowy z twojego punktu widzenia. Gdy uczniowie zadają pytania, korzystają na tym również na­ uczyciele, którzy w swoich prezentacjach m ogą wprowadzić zm iany ułatwiające zrozumienie materiału. Bez takich informacji zwrotnych nauczyciele zwykle zakładają że wszystko jest zrozumiałe. Dotyczy to zarówno kursów z kontaktem bezpośrednim, jak i e-learningu.

Umiejętność pokonywania stresu Proces uczenia się może być bardzo stresujący. Trzeba dotrzymywać terminów, pod­ dawać się ocenianiu. Wymagania te mogą wywoływać duże napięcie psychiczne. To, jak poradzisz sobie ze stresem zależy od Ciebie, a także w pewnym stopniu od pomo­ cy i nastawienia nauczyciela, innych uczniów, znajomych czy rodziny. W kontakcie bezpośrednim ocena Twojego stanu psychicznego przez otoczenie i przyjście z pomocą jest łatwiejsze. Jeżeli uczysz się za pośrednictwem Internetu, musisz samodzielnie zadbać o to, aby stres wywołany presją w trakcie nauki nie przy­ sporzył ci zbyt wielu problemów. Jeżeli uda ci się ustalić przyczyny stresu, łatwiej ci będzie sobie z nim poradzić. Znając najważniejsze przyczyny stresu podejmij działania mające na celu ich wyeliminowanie lub przynajmniej zredukowanie. Częstym powodem stresu jest zbyt mała ilość czasu na wykonanie pracy, związana ze złą organizacją zajęć. W nauczaniu tradycyjnym odpowiedzialność za organizację czasu jest podzielona między ucznia i nauczyciela. Nauczyciel przypomina o zbliżających się terminach i mobilizuje do roz­ poczęcia pracy we właściwym czasie. W przypadku e-learningu większa odpowiedzialĆwiczenie: Stres Zastanów się nad stresem, który przeżywasz. Kiedy odczuwasz presję? Jakie są najważniejsze przyczyny stresu? Sporządź listę najważniejszych sytyuacji, w których czujesz się pod presją.

Komentarz Stres m ogą powodować: 1 ) zbliżający się okres wystawiania ocen (np. egzaminów); 2 ) przekroczenie terminów;

3) opóźnienie w nauce; 4) presja czasu; 5) nowy materiał do nauczenia się; 6 ) trudności w zrozumieniu przedmiotu;

7) niepewność co do oczekiwań, które należy spełnić; 8 ) problemy w opanowaniu nowej metody uczenia się (np. w systemie e-learningu); 9) kłopoty w pracy.

40

Umiejętności związane z tradycyjnym uczeniem się

ność za organizację czasu spoczywa na uczniu. Ograniczeniu stresowych sytuacji zde­ cydowanie sprzyjąją: • systematyczność w nauce; • podejście typu „mało, ale często” daje zwykle lepsze wyniki, niż wykonywanie zbyt dużych zadań w znacznych odstępach czasu; • planowanie i realizacja rozkładu zajęć.

Zapamiętaj! •

•

•

•

•

•

Na kursach e-learningowych większość materiału ma postać tekstu, który można zapisać na dysku lub wydrukować. Jeśli do nauki podchodzisz poważnie, nie idź na łatwiznę i nie rezygnuj z notatek. Ponadto czytaj i analizuj tekst. Zaznaczaj istotne fragmenty i dopisuj swoje komentarze. Ułatwi ci to przyswojenie i póź­ niejszą powtórkę materiału. Umiejętność sporządzania notatek wiąże się ściśle z umiejętnością pisania ręcznego i pisania na komputerze. Pisanie na kompute­ rze stwarza dodatkowe możliwości przekształcania tekstu stosownie do Twoich potrzeb. Tekst do czytania online ma inną budowę niż materiał opublikowany drukiem. Jest oparty na koncepcji hipertekstu. Aby dotrzeć do pełnej informacji, musisz przechodzić przez kolejne łącza. Dlatego przy czytaniu dokumentu hiperteksto­ wego powinieneś na wstępie zorientować się w jego strukturze zazwyczaj prezen­ towanej na stronie głównej serwisu. We wszystkich formach uczenia się bardzo ważna jest samokontrola i ocena wła­ snych postępów. Dotyczy to w szczególności e-learningu, ponieważ brak bezpo­ średniego kontaktu z nauczycielem i innymi uczniami nie pozwala na ocenę wła­ snych postępów. Samoocenę wspomagają otrzymywane oceny i informacje zwrotne. Zaleca się także pytać nauczyciela o stan zaawansowania w nauce innych uczniów. Wszystkie formy uczenia się wiążą się z potrzebą wyszukiwania, interpretowania i analizowania informacji. Umiejętność wyszukiwania informacji w katalogu bi­ bliotecznym lub zasobach Internetu jest konieczna. Po uzyskaniu informacji po­ winieneś ocenić ich przydatność, uwzględniając źródło pochodzenia, miejsce i datę wydania, zgodność z innymi źródłami itp. Korzystnym rozwiązaniem jest synteza tekstu, ujęcie tabelaryczne lub graficzne. Nauka w grupie wiąże się z angażowaniem różnych umiejętności, np. słuchania, obserwacji, współpracy, zadawania pytań i sporządzania notatek. Zaletą nauki w tradycyjnym systemie jest możliwość zadawania pytań i słuchania odpowiedzi na pytania innych uczniów. Podobne, choć bardziej ograniczone, możliwości stwa­ rza e-learning dzięki poczcie elektronicznej i innym formom komunikacji za po­ średnictwem komputera. Wszystkie formy uczenia się bywają stresujące. E-learning, stawiając wyższe wy­ magania uczniowi, potęguje stres. Jeżeli uda ci się ustalić przyczyny stresu, ła­ twiej Ci będzie sobie z nim poradzić. Zapamiętaj!

41

3

UMIEJĘTNOŚCI I PROBLEMY ZWIĄZANE Z KORZYSTANIEM Z KOMPUTERA

Nauka w e-lerningu wymaga pewnych podstawowych umiejętności posługiwania się komputerem. Komputer bowiem doskonale nadaje się do prowadzenia notatek, za­ łożenia archiwum, prezentowania informacji oraz wykonywania wielu niezbędnych operacji na zbiorze danych, a ponadto umożliwia wyszukiwanie źródeł informacji w In­ ternecie oraz w udostępnionych w sieci zasobach szkolnych. Ponadto pozwala szybko komunikować się z nauczycielami albo innymi uczniami. Zajmiemy się więc kwestia­ mi, które powinien poznać każdy uczeń, takimi jak: • ocena własnych umiejętności; • opcje ułatwień dostępu; • zarządzanie plikami; • kompresowanie plików; • rejestrowanie zmian; • zapisywanie informacji i tworzenie kopii zapasowych; • programy; • wyszukiwanie informacji w Internecie; • ocena jakości uzyskanych informacji; • prezentowanie informacji (w postaci tabel i wykresów); • przesyłanie informacji; • obrazy w postaci cyfrowej; • plagiat; • prawa autorskie; • programy wspomagające (wstawki).

Ocena własnych umiejętności Punktem wyjścia powinna być analiza Twoich dotychczasowych umiejętności. W tym celu wykonaj zaproponowane ćwiczenie.

Opcje ułatwień dostępu w systemie Windows System operacyjny Microsoft Windows oferuje użytkownikom wiele opcji dot. uła­ twień dostępu, do których zaliczamy m.in.: • zmianę kontrastu ekranu (ułatwia czytanie); 42

Umiejętności i problemy związane z korzystaniem z komputera

• • •

funkcję KlawiszeTrwałe (StickyKeys) pozwalającą wykonać jednym klawiszem czynność wymagającą naciśnięcia kilku klawiszy; funkcję KlawiszeFiltru (FilterKeys) powodującą, że system ignoruje powtarzają­ ce się naciśnięcia klawiszy; funkcję KlawiszePrzełączające (ToggleKeys), dzięki której użytkownik słyszy dźwięk przy każdym naciśnięciu klawisza Caps Lock, Num Lock lub Scroll Lock;

Ćwiczenie: Ocena kompetencji w dziedzinie informatyki i telekomunikacji Wypełnij odpowiednie rubryki w tabeli 3-1. Określisz w ten sposób podstawowe umiejętności niezbędne w e-learningu, stanowiące połączenie działań praktycznych i wiedzy teoretycznej. Obszerniejszą listę kon­ tro ln ą która pozwoli Ci dokładniej ocenić swoje kompetencje znajdziesz w dodatku A. Tabela 3-1 OCENA KOMPETENCJI Poziom kompetencji Umiejętności w zakresie niski

zadowalający

wysoki

Dostosowania systemu operacyjnego do swoich preferencji i potrzeb Systemów archiwizacji Formatów plików Aplikacji Pamięci komputera Kompresowania plików Wyszukiwania w Internecie Oceny jakości uzyskanych informacji Prezentowania informacji Działań na liczbach CD-RW Pamięci USB Obrazów cyfrowych Praw autorskich

Komentarz Istnieje wiele różnych kursów i książek z wymienionych dziedzin, które m ogą Ci ułatwić podniesienie pozio­ mu kompetencji i poszerzenie wiedzy. Również szkoła lub pracodawca może stwarzać możliwości podno­ szenia kwalifikacji.

Opcje ułatwień dostępu w systemie Windows

43

Klawiatura j Dźwięk j Ekran j Mysz j Ogólne -KlawiszeTrwate---------------------------------------------------- -—

.........

Użyj funkcji KlawiszeTtwate, jeśli chcesz używać klawiszy Shift, CW, Aft lub logo Windows, naciskając je pojedynczo. f“

Użyj funkcji KlawiszeT rwate

Ustawienia

KlawiszeFilhu Użyj funkcji KlawiszeFiltru, jeśli system Windows ma ignorować krótkie lub powtarzające się naciśnięcia klawiszy albo zmniejszyć częstotliwość powtarzania. f“

Użyj funkcji KlawiszeFiltru

Ustawienia

“ KlawiszePrzełączające™"” -------^ - - r . — - - - - — — Użyj funkcji KlawiszePrzełączające, jeśli chcesz słyszeć naciśnięcia klawiszy Caps Lock, Num Lock i Scroll Lock. Ustawienia

1~* Użyj funkcji KlawiszePrzełączające

f “ Pokaż w programach dodatkową pomoc dotyczącą klawiatury

OK

Anuluj

R ys. 3.1 O p c je u ła tw ie ń d o stęp u

funkcję WartownikDźwięków (SoundSentry), po uaktywnieniu której system wy­ świetla ostrzeżenie, gdy jest wydawany dźwięk; funkcję PokażDźwięki (ShowSounds), której włączenie powoduje, że system wy­ świetla opisy w czasie mowy lub dźwięków; zmianę częstotliwości migania i szerokości kursora, aby był on lepiej widoczny; możliwość sterowania wskaźnikiem myszy za pomocą klawiszy numerycznych prze­ znaczoną dla użytkowników, którym obsługa myszy sprawia trudności. Ćwiczenie: Opcje ułatwień dostępu Naciśnij przycisk Start, aby uzyskać dostęp do menu z opcją Panel sterowania. Kliknij Panel Sterowania, aby otworzyć jego okno, a następnie kliknij ikonę Opcje ułatwień dostępu. W yświetli się okno Opcji ułatwień dostępu (rys. 3.1). Sprawdź, co się stanie, jeżeli wybierzesz: 1) funkcję Duży kontrast (w tym celu wybierz zadanie Dostosuj kontrast dla tekstu i kolorów na ekra­ nie, a w oknie tego zadania wybierz zakładkę Ekran i zaznacz pole wyboru Użyj funkcji Duży kon­ trast, a następnie kliknij przycisk OK). Aby przywrócić poprzednie ustawienia, powtórz powyższe czyn­ ności

i

ponownie kliknij pole wyboru usuwając zaznaczenie;

2) funkcję KlawiszePrzełączające (w tym celu wybierz zakładkę Klawiatura w oknie Opcje ułatwień dostępu i zaznacz pole wyboru w sekcji KlawiszePrzełączające, a następnie kliknij przycisk OK). Na­ ciśnij klawisze Caps Lock, Num Lock

i

Scroll Lock. Aby przywrócić poprzednie ustawienia, powtórz

powyższe czynności i ponownie kliknij pole wyboru, usuwając zaznaczenie. Pamiętaj, aby po zakończeniu ćwiczenia przywrócić pierwotny stan systemu.

Komentarz 1. Po wybraniu dużego kontrastu system poprosi Cię o poczekanie na ustawienie kolorów zapewniających maksymalny kontrast (czerń na białym tle) i powiększenie wielkości znaków, tak aby napisy były większe. 2. Przy naciskaniu klawiszy Caps Lock, Num Lock i Scroll Lock będzie słychać dźwięk informujący o tym.

44

Umiejętności i problemy związane z korzystaniem z komputera

Dostęp do tych funkcji można uzyskać wybierając opcję Panel sterowania w me­ nu Start. Po otwarciu Panelu sterowania widoczna jest ikona Opcje ułatwień dostę­ pu. Kliknięcie tej ikony i wybranie zadania Opcje ułatwień dostępu powoduje otwar­ cie okna z szerokim wyborem opcji (rys. 3.1). Jedną z bardzo przydatnych opcji ułatwień dostępu jest możliwość dostosowania myszy do potrzeb osób leworęcznych. Naciśnij przycisk Start i wybierz opcję Panel Sterowania. Otworzy się okno Panelu Sterowania. Po wybraniu ikony Drukarki i in­ ny sprzęt otworzy się okno, w którym po wybraniu ikony Mysz otworzy się okno Wła­ ściwości: Mysz. W zakładce Przyciski znajduje się przełącznik umożliwiający zmianę funkcji przycisków myszy i dostosowanie jej do potrzeb osób leworęcznych. W oknie Właściwości: Mysz można również ustawić: • szybkość dwukrotnego kliknięcia; • rodzaj wskaźnika myszy; • opcje wskaźnika myszy.

Zarządzanie plikami Komputery umożliwiają przechowywanie ogromnej ilości informacji. Internet dodat­ kowo poszerza te możliwości, udostępniając olbrzymią ilość danych, które można po­ bierać elektronicznie. Informacje są jednak bezużyteczne, jeżeli nie można ich szyb­ ko znaleźć. Dlatego ważne jest, aby system plików był wydajny i efektywny, czyli: • komunikatywny (nazwy plików i folderów powinny być łatwo rozpoznawalne, co znacznie upraszcza zlokalizowanie informacji); • przejrzyście zbudowany (prosty, spójny i jasny; zbyt duża liczba plików i folderów utrudnia wyszukiwanie informacji). Pod pojęciem zarządzania plikami będziemy rozumieć operacje i czynności, któ­ re możemy wykonać na plikach lub z plikami. Aby utworzyć system plików w syste­ mie operacyjnym Microsoft Windows, trzeba skorzystać z programu Eksplorator Win­ dows. Można go uruchomić wybierając przycisk Start i opcję Wszystkie programy, która otwiera listę programów, a następnie wybierając pozycję Akcesoria, która otwiera

Ćwiczenie: Zarządzanie plikami Zastanów się, jakie foldery byłyby potrzebne do zarchiwizowania tematu „Umiejętności potrzebne w e-lear­ ningu”. Jaka struktura folderów byłaby najlepsza? Zaprojektuj komunikatywny, przejrzysty system plików.

Komentarz Prawdopodobnie ten system plików będzie tylko fragmentem głównego systemu plików. Należy zatem utworzyć folder nadrzędny, np. o nazwie E-learning - umiejętności. W tym folderze można utworzyć foldery podrzędne z takimi tematami, jak: 1 ) nauczanie tradycyjne, 2 ) umiejętność korzystania z komputera,

3) umiejętność komunikowania się, 4) nauka w grupach i nauka indywidualna, 5) inne zasoby.

Zarządzanie plikami

45

[?& M oje d o k u m e n ty Pik

Edycja

Widok

Ulubione

Wstecz »

|

y

Narzędzia

Pomoc

Wyszukaj

1 * 1 Foldery | ,

4

X

*9

a

-

...... _ .........._

.

.

Adres [jQ Moje dokumenty Foldery

Adobe

y£x Pulpit

C3) Corel User Files g |M o ja muzyka

£3 § 12

C3Moje książki elektroniczne Moje obrazy Moje wideo 2 ) Moje źródła danych

S £3l karta SS) kontakty

© My Archives C2)My eBooks C2)Nowy folder

S©|_____ Mój komputer

Moje miejsca sieciowe ijp Kosz 0 r P Folder przesyłania Share-to-Web

_

J

J

Przejdź j Łącza >:>jj

^ O d e b ra n e pliki rachunki Symantec @ 5-04b ^

9JOPOP.CDR

f i 13J 6 [ ? ) 13_16a ^ )adfasdfasdf agapogee.ppd

Magfa § ja s c o \latm 4 1 en g

MATMfe §jj]azet-igl.qxd !|a z e t-tra .q x d 3 ] BioTrisol.qxd |burkot

_Jburkot_02 **]cedus j cedusl t§ c e d u s l cedus2 0 ced u s2 i ? ) cedus3

“ indeks_rosy jskj [gj Indygo2

I? Icedus4

"® cedus4 jgj| inovgreen2 ® ] Cennik 2003 dodruk ■Ęintro_2ł_44_0_16626 ^CERTYFIKAT - ADAM ® certyfikat_3 C||certyfikat_3 ^[]cvWGuzik ®jasiek_08_02_2006 ®DJ!!!_WILGAsbwnikQUARKIl _połski_ok 0 D A N E REKLAMY lipiec kod, paskowy jD e fa u it Hf) Kopia_zapasowa_cedusl disappear_9x |?1 Kopia_zapasowa_cedus2

‘SlSOł ^Italia ^iview385 ^>kkk

Dodatek ostateczny .j.pol ^ D o d a te k ostateczny, j.pol.doc

pDokl

i«0DR35O § DreamweaverMX2004-en §fakł §fak2

3fak3 lfa 3fakkt4

Kopia_zapasowa_cedus4 [*} Kopia_zapasowa_kod_paskowy kredyt ® K ubusie ® K ubusie E l liliowy kapelusz ® jl-now e.vp

^

| faktura 3 faktura 3faktura_ani | faktury isłl Ferramol.qxd ' S FixBugb D FixBugb french_presskit 0 F w _ Atlas___ garamond_bold W g e t document 1%i get_document_ania 0 Image

U_____

§ lo x ira n .q x d jH Matma js$medip.l § ] MediPage_rozliczenie § |} MediPage_rozIiczenie_mammografić i ? l Moje dokumenty @NUMERY TELEFONÓW ^ n u m e ry je le fo n |§)odst-kot.qxd p l on_widzial_cie_nago 0 Pages from hra502_l Pages from hraS02_2 .kk

Widok

Edycja

Nowy

Ulubione

f

|

Narzędzia

Pomoc

jj) Wyszukaj [ j £ ;

Foldery ]

X

* 0 j f^ l

U tw to skrót Usuć)

U

', ;j

2mień nazwę

Moje dokumenty

►

Zamknij

3

§ijBtoTrisol.qxd bur kot *®burkot_02

Moje obrazy

cedus

S§Moje wideo

Dane (D;)

igjM aje źródła danych

H jcedusl

©

Stacja dysków CD (E:)

© My Archives

*Q cedusl

S

Panel sterowania

C i My eBooks

|c e d u s 2

i i Czciontó

C3Nowy folder

'@ cedus2

% Drukarki i faksy

C j Odebrane pliki

H cedus3

3g| Narzędzia administracyji

.

'ĘcedusS

Połączenia sieciowe ^

Skanery i aparaty fotog

a

Zaplanowane zadania

rachunki

0

f§ 5 -0 4 b

cedus4

9JOPOP.CDR

,Q cedus4

13_16 13_16a

lf|C e n n ik 2003 dodruk ®

CERTYFIKAT - ADAM

Dokumenty udostępnione

^pacdsee

*®certyfikat_3

Janusz - dokumenty

§ |ad fas tfa s !if

® ce rty fika t_ 3

I < 8 Moje miejsca sieciowe Kosz Folder przesyłania Share-to-We

i|t)C V W Guzik

agapogee.ppd

Magfa

® D J !! !_WIlGAslcwnikQUARKI ł_polskij ® D A N E REKLAMY lipiec

asco

F\1atm4Jeng F^ATMfa ± 1 __________

Łącza

azet-tra.qxd

O Moje książki elektroniczne tek 3,5 (A:)

81 | § | Przenośne urządzenia

Norton Antftfirus

^ 5 Moja muzyka

Dysk lokalny (C;)

^

j

O Corel User Files

©

£3

i

Przejdź

"TŚ3jazeNgl.qxd

O A dobe

; Wfaśdwośd ,

H

:JDefauit ^|disappear_9x

!

R ys. 3 .3 a F un kcje d o s tę p n e w m en u P lik i m en u E d ycja (I)

Zarządzanie plikami

47

^jnjx]

r Moje dokum enty Plik i Edycja

O Adres Folde

S %\ aj 0

Sr

Narzędzia

Cofnij

Ctrl+Z

Wytnij

Ctrl+X

Kopiuj

Ctrl+C

Wklej

Ctrl+V

. . 'zukaj

|| -A Foldery U

jAdobe Corel User Files

Odwróć zaznaczenie

| Moje źródła danych

Stacja dysków CD (E:) {3* Panel sterowania

m

Czcionki

^

Drukarki i faksy

fltŁcedus §8 cedusł ^ § cedusl

O M y eBooks

S|cedus2

C*) Nowy folder Odebrane pliki

H cedus3

rachunki

©cedus3

® S -0 4 b

Połączenia sieciowe

S 1 § Przenośne urządzenia m ^

Łącza

[@3BioTrisol.qxd

TB? My Archives

m " 3

Adres l | | | Moje dokumenty

§

Miniatury Kafelki „ Ilcony

£ 3 Adobe

Pulpit

irus ty

»

2005-07-05

• Szczegóły

2005-07-05;

i i Moja muzyka

Mój komputer

Łącza

2005-06*29 i

lista

Q Corel User Files

® £ ) Moje dokumenty 0

jg jp r a

Rozmić ---------------

Nazwa

Foldery

E l śJ I Stacja dyskietek 3,5 (A:)

ŚC^Moje książki elektroniczne

Folder plików

2005-03-15

B ** Dysk lokalny (C:)

@ M o je obrazy

Folder plików

2005-11-18

EJ ^

Dane (D:)

O M o je wideo

Folder plików

2005-03-08

Stacja dysków CD (E:)

fcplMoie źródła danych

Folder plików

2005-09-30

© M y Archives

Folder plików

2006-01-06

G&My eBooks

Folder plików

2005-07-05

02|Nowy folder

Folder plików

2006-03-21

^ O d e b ra n e pliki

Folder plików

2005-03-08

Połączenia sieciowe

£2łrachunki

Folder plików

2006-03-06

Przenośne urządzenia m

1 § 5 -0 4 b

SJ

^

0

P " Panel sterowania Czcionki ^

Drukarki i faksy

^§ | Narzędzia administracyji

Skanery i aparaty fotog Q

Zaplanowane zadania

(513J6

Dokumenty udostępnione a

a

1999-03-01 2003-06-12 2003-06-12

484 KB

CorelDRAW 9 .0 Gra..

490 KB

CorelDRAW 9.0 Gra..

2003-06-12

Isee

1 I3 7 4 K 8

Aplikacja

2003-06-18

asdfasdf

15 KB

Dokument program...

2005-03-22

agapogee.ppd

61KB

PlikPPD

2002 - 10-01

445 KB

Aplikacja

2003-07-11

Moje miejsca sieciowe

E3 ® Folder przesyłania Share-to-We

Adobe Acrobat Doc... Stufflt Zip Arcłwe

13J6a

Janusz - dokumenty

Kosz

26 KB 306 KB

® 9 J O P O P .C D R

^agfa

15 KB

Ija s c o

12 405 KB

P\latm41eng

Arkusz programu Mi..

2004-12-21

Aplikacja

2003-07-11

i

1 L_

►

Rys. 3 .6 O p c ja S z c z e g ó ły

S f M o je d o k u m e n ty P«k

Edycja

Widok

I Wstecz

.= 1 0 jx ] Ulubione

Narządaa

Pomoc

ź ls : SWYau>*' Ih.. ***% ! ^

X Folder plików

2005-06-29

Q Corel User Files

Folder plików

2005-07-05 2005-07-05

Adobe I^ M o ja muzyka

Folder plików

®

Stacja dyskietek 3,5 (A:)

O M o je książki elektroniczne

Folder plików

2005-03-15

S

Dysk lokalny (C;)

^ M o j e obrazy

Folder plików

2005-11-18

®

Dane (D:)

3

Folder plików

2005-03-08

S

Stacja dysków CD (E:)

Sg] Moje źródła danych

Folder plików

2005-09-30

© M y A reN ve s

Folder plików

2006-01-06

Q M y eBooks

Folder plików

2005-07-05

icSlNowy folder

Folder plików

2006-03-21

Q Odebrane pliki

Folder plików

2005-03-08

Folder plików

2006-03-06

U

0

Mój komputer

P ' Panel sterowania a

Czcionki

%

Drukarki i faksy

fifj| Narzędzia administracyji

Moje wideo

rachunki

Połączenia sieciowe

Stufflt Zip Arcłwe

2003-06-12

13_16

484 K8

CorelDRAW 9.0 Gra..

2003-06-12

_13J6a

490 KB

CorelDRAW 9.0 Gra­

2003-06-12

Aplikacja

2003-06-18

9_10POP.CDR

j H Zaplanowane zadania Dokumenty udostępnione

Ip ac d s ee

l i 374 KB

Moje miejsca sieciowe ii? Kosz

ES

1999-03-01

306 KB

Skanery i aparaty fotog

Janusz - dokumenty ©

Adobe Acrobat Doc...

5-04b

^ ©

Folder przesiania Share-to-We

f

adfasdfasdf

15 KB

Dokument program...

2005-03-22

agapogee.ppd

61KB

PlikPPD

2002 - 10-01

445 KB

Aplikacja

2003-07-11

Arkusz programu Mi...

2004-12-21

IM a g fa

® )a sc o r$atm 41eng

1L

26 KB

Przenośne urządzenia m

1 L _ __________

15 KB 12 405 KB

2003-07-11

Aplikacja

i

►

Rys. 3 .7 E kran w o p c ji S z c ze g ó ły

Aplikacje

Programy komercyjne często rozprowadza się w wersji trial, której można uży­ wać przez ustalony z góry czas w celu wypróbowania przed zakupem. Są one w pełni funkcjonalne. Po upływie ustalonego czasu (7 do 60 dni) po uruchomieniu wersji prób­ nej będą możliwe wyłącznie rejestracja albo usunięcie programu z dysku twardego komputera. Oprócz komercyjnych wersji programów są też programy udostępniane w innej formie. • Programy typu Shareware można wypróbować przed zakupem. Niekiedy mają one ograniczenia funkcjonalne, ale jeśli ktoś zdecyduje się na zakup, otrzymuje pełną wersję, a czasem również podręcznik użytkownika. Prawo do użytkowania tych programów jest udzielane w formie licencji. • Aplikacje freeware oraz z otwartym dostępem do kodu źródłowego (Open Source) są bezpłatne i często nie ma ograniczeń w ich wykorzystywaniu. Na ogół jedy­ nym warunkiem ich rozpowszechniania jest powołanie się na źródło. Natomiast na ogół nie jest do nich oficjalnie udzielana żadna pomoc techniczna. Najważniejsze różnice między oprogramowaniem komercyjnym, Shareware i free­ ware dotyczą dostępu do pomocy technicznej. Pomoc jest udzielana z reguły do pro­ duktów komercyjnych, czasem do Shareware. Do programów freeware prawie nigdy nie ma oficjalnej pomocy technicznej, mogą natomiast pomóc inni użytkownicy, jeże­ li mamy z nimi kontakt. Przed użyciem lub zakupem programu warto wyjaśnić następujące kwestie. • Na jakich warunkach można go używać? Należy przeczytać licencję, ew. poprosić sprzedawcę o dodatkowe wyjaśnienia. • Jakie są wymagania systemowe związane z używaniem produktu (np. typ proce­ sora, pamięć operacyjna, ilość miejsca na dysku)? Wielu producentów oprogra­ mowania określa te wymagania w dwóch punktach: a) wymagania minimalne, które muszą być spełnione, aby program działał (cho­ ciaż będzie pracował wolno), b) wymagania zalecane (optymalne dla programu). Wielu organizatorów szkoleń prowadzonych w trybie e-learningu podaje zalece­ nia dotyczące sprzętu i oprogramowania potrzebnego do udziału w ich kursach.

Kompresowanie plików Przesyłanie lub przenoszenie plików między komputerami jest na ogół bardzo proste. Może jednak powstać problem, jeżeli plik jest zbyt duży, nie mieści się na dyskietce lub przesłanie go przez Internet trwałoby bardzo długo. Niektóre systemy poczty elek­ tronicznej ograniczają wielkość załączników - zbyt duże pliki nie są akceptowane. Wy­ syłając e-maila z dużym załącznikiem do czyjegoś komputera domowego, który bę­ dzie go pobierać przez długi czas, można praktycznie zablokować system pocztowy. Rozwiązanie tego problemu umożliwia kompresja, czyli zmniejszanie rozmiarów plików. Z kilku produktów służących do kompresji plików najbardziej popularny jest program WinZip. W żargonie komputerowym proces kompresji plików jest często na­ zywany zipowaniem (ang. zipping). Ze strony internetowej producenta (http:// www.winzip.com) można pobrać wersję próbną programu WinZip, która pozwala oce­ 52

Umiejętności i problemy związane z korzystaniem z komputera

nić jego przydatność. Ponadto z Internetu można pobrać wiele innych narzędzi do kompresji plików. Niektóre z nich to produkty Shareware lub bezpłatne. Pliki graficzne bywają bardzo duże i użytkownicy są często zaskoczeni rozmiara­ mi jednego obrazu. Plik grafiki rastrowej (tzw. bitmapa) może zajmować wiele mega­ bajtów pamięci. Program kompresujący w połączeniu z oprogramowaniem do edycji obrazu umożliwia znaczne zmniejszenie rozmiarów tych plików. Inny sposób polega na zmianie formatu pliku obrazu za pomocą programu graficznego, ale czasem wiąże się to z pogorszeniem jakości.

Zapisywanie informacji i tworzenie kopii zapasowych Bywa i tak, że wskutek awarii komputera cała dotychczasowa praca idzie na marne. Z tym problemem zetknął się prawie każdy użytkownik komputera. Tego rodzaju przypadki nie muszą się jednak zdarzać. Należy opracować odpowiednie procedury postępowania zabezpieczające wykonaną pracę. Najważniejszą, podstawową zasadą jest regularne (co kilka minut) zapisywanie. Dzięki temu, nawet w razie problemów z komputerem, traci się tylko ostatnie kilka minut pracy. Wiele programów można tak skonfigurować, aby zapisywanie odbywało się automatycznie.

Przykład Program Microsoft Word umożliwia ustawienie automatycznego zapisywania w do­ wolnie wybranych jednakowych odstępach czasu. W tym celu należy otworzyć menu Narzędzia i kliknąć pozycję Opcje, aby wyświetlić okno Opcje. Odpowiednie ustawienia są dostępne w zakładce Zapisywanie. Częste zapisywanie zabezpiecza przed skutkami krótkotrwałych niespodziewanych przerw, np. zasilania, nie zapewnia jednak ochrony w przypadku poważniejszego pro­ blemu, na przykład zainfekowania wirusem lub trwałego uszkodzenia systemu. D o­ brym sposobem jest zapisywanie całego zbioru plików na zewnętrznym nośniku, któ­ ry w razie awarii można przenieść do innego komputera. Zalecanym sposobem jest sporządzanie kopii zapasowych wszystkich ważniejszych plików. Można do tego wykorzystywać nośniki, takie jak: • płyta CD-RW, • karta pamięci typu pen-drive podłączana do gniazda USB, • płyta DVD RAM, • taśma magnetyczna. Wybór sposobu pozostawiam Czytelnikowi, podkreślając istotę zasady regularne­ go tworzenia kopii zapasowych.

Urządzenia Do przenoszenia plików pomiędzy komputerami można używać płyt CD-RW (Com­ pact Disc - ReWritable - płyta kompaktowa z możliwością wielokrotnego zapisu i od­ czytu) lub karty pamięci typu pen-drive (dongle) podłączanej do gniazda USB. Płyta kompaktowa CD-RW odpowiednio sformatowana do zapisu informacji wy­ maga nagrywarki CD lub DVD (combo), które wchodzą w skład standardowego wy­ Zapisywanie informacji i tworzenie kopii zapasowych

53

posażenia komputerów. Na jednej płycie można zapisać kilkaset megabajtów infor­ macji, a następnie przenieść ją do innego komputera z napędem CD-ROM lub nagrywarką CD (DVD) i odczytać łub zapisać zgromadzone informacje. Karta pamięci USB to małe urządzenie wciskane w gniazdo USB komputera. Staje się ona wówczas dodatkowym dyskiem wirtualnym, na którym można zapisywać pliki. W sprzedaży są karty USB o różnych pojemnościach - od 16 MB do 4 GB. Przy przenoszeniu plików poważnym problemem są wirusy. Ze względu na ryzyko zainfekowania wiele szkół i instytucji edukacyjnych ogranicza możliwości przenoszenia plików. Przed przeniesieniem pliki należy zawsze sprawdzić progra­ mem antywirusowym. Możliwe jest wprowadzenie systemu ochrony antywirusowej, kontrolującego pliki załączników do odbieranych i wysyłanych wiadomości e-mail, sprawdzającego w regularnych odstępach czasu cały system komputerowy, a także pliki zapisane na dyskietkach, płytach CD i DVD oraz w urządzeniach USB.

Śledzenie zmian W e-learningu często pracuje się w grupach, więc nad dokumentem może praco­ wać kilka osób. W celu ułatwienia pracy uczestnikom tych działań program Micro­ soft Word wyposażono w funkcję Siedź zmiany, która jest dostępna w menu Narzę­ dzia (rys. 3.8). Rejestruje ona zmiany wprowadzone przez poszczególnych człon­ ków grupy, dzięki czemu wyraźnie widać, co zostało zmienione lub dodane. Zmiany, które się akceptuje, można dodać do dokumentu na stałe - pojedynczo lub od razu wszystkie. -lal x( P*.

Łdyc»

Wrfci.

wgaw

term*

tłarjędsia j Iabeto

*

ja

ił

w

gfrno Porno;

Pisowniai łamatyka... Zbadał...

I 4) Ak+KSrij

iw*

WMR pytania 4t>Pomocy • X 3) 1

i° »

- o

-U 2 *m |

■i.- ■b / u [g» m■ ;s- B ;bar er □•»- A•1

' Poprawusjkodiony tekst... § Statystykawyrazów... £j} A^opodsumowante... ® Udostępnionyobszar roboczy... CW+SWt-ff Porówna) i scaldofeumenty.,. g*w> dokument... a^xiłpr«a online § ysty i dokumentywysyłkowe

Mateo | Szponyidodatki... I? ' OpcjeĄiAokorekty... 8 Bostosu)... Opcje...

1] O CD 3 © 4j j str. 1

sekcja ł

Jj l/l

P02. 2,4 cm

wrs ł

Kol. 1

ft£J

ROZ ZAS

Pofsk)

R ys. 3 .8 F un kcja Ś le d ź z m ia n y

54

Umiejętności i problemy związane z korzystaniem z komputera

.V ::!; ‘ ______

______ -Ź

Wyszukiwanie i ocena przydatności informacji W Internecie są ogromne zasoby informacji niemal na każdy temat. Jednakże znale­ zienie w milionach serwisów internetowych tych informacji, które są akurat potrzeb­ ne, może sprawiać trudności. Trzeba również umieć ocenić, czy treść określonego ser­ wisu jest ścisła, wiarygodna i przydatna dla użytkownika. W tym celu niezbędne są dwie umiejętności: 1) wyszukiwania informacji, 2) oceny jakości informacji. Zlokalizowanie informacji w Internecie ułatwiają wyszukiwarki. Są to w zasadzie duże bazy danych stron internetowych. Wyszukiwarka tworzy indeks stron interneto­ wych zawierających określone słowa. Aby znaleźć potrzebne informacje, użytkownik poleca wyszukiwarce znalezienie w bazie danych stron zawierających wprowadzone słowa kluczowe. Proces ten jest bardzo szybki, ponieważ przeszukiwana jest najczę­ ściej baza danych, a nie cały Internet.

Typy wyszukiwarek Istnieje wiele różnych typów wyszukiwarek. Wszystkie służą do odnalezienia infor­ macji poszukiwanych przez użytkownika, ale różnią się sposobem działania. Trzy pod­ stawowe typy to: 1) wyszukiwarki indywidualne, 2) metawyszukiwarki, 3) wyszukiwarki katalogowe. Wyszukiwarka indywidualna działa na bazie własnego indeksu, natomiast metawyszukiwarka nie tworzy własnej bazy danych, lecz przeszukuje bazy danych kilku wyszu­ kiwarek indywidualnych. Każdy z tych typów często oferuje katalogi serwisów interne­ towych związanych z określonymi tematami (zakupami, nieruchomościami, kompute­ rami, zdrowiem itd.). Katalogi te tworzy i edytuje zespół serwisu wyszukiwarki. Zawierają one główne serwisy internetowe, co czasem oszczędza czas użytkowników. Niektóre wy­ szukiwarki (np. Yahoo) mają charakter specjalistycznych usług katalogowych. Wyszukiwarki umożliwiają szukanie różnego rodzaju obiektów, w tym: • stron internetowych; • obrazów; • grup dyskusyjnych; • wiadomości; • indywidualnych adresów e-mailowych. Istnieje wiele różnych wyszukiwarek internetowych. Oto przykłady kilku polskich i zagranicznych wyszukiwarek. wyszukiwarka zintegrowana z Internet Explorerem Google AltaVista http ://altavista. com/ http://www.emulti.pl Emulti http://www.gazeta.pl Gazeta Wyborcza http://www.interia.pl Interia www.metacrawler.com Metacrawler Wyszukiwanie i ocena przydatności informacji

55

MSN Search http://seareh.msn.com http://netsprint.pl Netsprint Onet http://www.onet.pl http://www.panoramafirm.pl Panorama Firm PolskaNET http://www.polska.net Webcrawler www.webcrawler.com/ http://www.wp.pl Wirtualna Polska http://www.yahoo.com Yahoo Dla większości użytkowników przeszukiwanie Internetu jest dość łatwe, natomiast trudności sprawia im znalezienie dokładnie tego, czego szukają. Prawie wszystkie wy­ szukiwarki oferują pomoc. Należy zawsze zapoznać się z różnymi dostępnymi opcjami, ponieważ mogą one zaoszczędzić wiele pracy i czasu. Wyszukiwarki lokalizują informa­ cje różnymi sposobami, więc korzystając z kilku wyszukiwarek uzyskuje się różne wyniki.

•

•

•

Przykład (porównanie różnych wyszukiwarek internetowych) Znajdź strony internetowe na temat ocieplenia klimatu (ang. climate warming) korzystając z wyszukiwarek Google i MSN Search. Wpisz w obu wyszukiwarkach słowa kluczowe: Climate Warming. Wyszukiwarka Google znalazła ok. 41 500 000 stron (rys. 3.9). Wyszukiwarka MSN Search znalazła 1 617 060 stron (rys. 3.10). Jest to znaczna różnica. W wyszukiwarce MSN Search strony są wybierane przez edytorów, zatem znajduje ona strony, które są ich zdaniem najodpowiedniejsze. Natomiast Google prezentuje wiele stron ze swojej bazy danych, bez edycji. Inna różnica polega na tym, że Google wyszukuje obydwa słowa - Climate i Warming - ale niekoniecznie w podanej kolejności. Jeżeli słowa wyszukiwane w Google zo­ staną ujęte w cudzysłów - "Climate Warming” - to będą wyszukiwane strony za­ wierające wyrażenie. W tym przypadku liczba znalezionych stron zmniejsza się do 404 000. Ponadto Google ma funkcję wyszukiwania w obrębie znalezionych stron, co pozwala dokładniej skoncentrować się na potrzebnych informacjach. Internet wciąż podlega dynamicznym zmianom, jest więc możliwe, że w ponow­ nym wyszukiwaniu kilka dni później wyniki szczegółowe będą inne, ale obraz ogól­ ny powinien być podobny.

Słowa kluczowe Wyniki wyszukiwania zależą od sposobu wprowadzenia słów kluczowych. Niektóre wyszukiwarki działają na zasadzie znajdowania dowolnego z wpisanych słów kluczo­ wych, inne szukają stron zawierających wszystkie słowa, bez względu na ich położenie i kolejność. Są też takie, które wyszukują całe wyrażenia w podanej formie. Dlatego należy wypróbować wyszukiwarkę i ocenić sposób jej działania. Oto kilka prostych wskazówek, które mogą ułatwić wyszukiwanie. • Eksperymentuj. Warto wypróbować różne słowa kluczowe, aby sprawdzić rezul­ taty. W ten sposób uzyskamy doświadczenie pozwalające usprawnić wyszukiwanie. • Dokładnie formułuj kryteria. Jeśli np. interesują cię opady zimowe, zamiast sa­ mego słowa „opady” wpisz „opady zimowe”. 56

Umiejętności i problemy związane z korzystaniem z komputera

WWW

.........

spośród około 242.000 a!a ?apytan>a Wydawntdwa Komunikacji I Łączności (Znaleziono w 0.15 *ek)

,;

Wydawnictwa Komunikacji t Łączności Sp z o o : pubbkacie 2... wydawnictwa wydawnictwo, kiiazkl. po'3ffr»ki wkl. wku. instrukcje samochodowe, mjtrukcje oostuji książki naprawcze. pudreczmki, motoryzacja, samochod. ... ww* wkt com pV- Gk • 23 Ma.• Kfifia . BaaBfiLffiSar wydawnictwa, wydawnictwo, książki, poradniki, wkl, wkil, instrukcje samochodowe, renault, skoda, toyota, vo!kswagen. motocykle, motor, lotnictwo, śmigłowce, ... wsw.wkl.com pl/oferta php?fcif=1ŁdsiaM&itMSO • 39k - Kfiffia • 1 i Internetowa Księgarnia Techniczna WM ofermę książki wydawnictwa: Arkady, AUTO. WKH, SEP, HELP z dziedziny architektury, drogownictwa, informatyki, republHia.pywmksiegarróa/ - 3k - K ą sa - EsM ^U Am i INTERNETOWA KSIĘGARNIA WM - WKL W y d aw nictw a K o m unikacji i WKL Wydawnictwa Komunikacji 1 Łączności sam naprawiam Motoryzacja Elektronika Budownictwo Drogownictwo Przemysł spożywczy Motoryzacja Słowniki techniczne... www.ksiegamia-wm.waw.pl/ - 38k - Espja - P^tjobne,strony Systemy komunikacji w technice automatyzacji ■Systemy radiokomunikacji ruchomej • Systemy telekomunikacyjne, cz. t i 2 - Systemy teletransmisyjne ... www.ksiegarnia-wm waw.pt' WKŁ.motoryzacja,eleklromka,himi - 1S9k -

ifisia•ggiatoŁgąsas:

W y d aw n ictw a K om unikacji i Ł ą c z n o ś c i w Gtqani.pl Wydawnictwa Komunikacji 1Łączności w Gigant.pl, www.Gigant.pl, Muzyka. FBm, Książki, Gry, Multimedia. Antykwariat. Próbki, MP3, WMA - Serdecznie ... www.gigant.pbłitmWabel asp?lid=70SajHid=l&s!d= - S1fc • 1&BS‘WKL" S p . z oo. Poradniki motoryzacyjne. wydawnictwo. AUDI. BM W ... Nazwa firmy : Wydawnictwa Komunikacji i Łączności "WKŁ' Sp. Z oo Nazwa skrócona: "WKL' Sp. z oo USca, numer: Kazimierzowska 52 Miasto : Warszawa Kod... firmy.ieleadreson.com pl/WKLMmi • 7k - Ko.wa - EMSiffiS-iUBEi Katalog wydawców. Wydawnictwa Komunikacji i Łączności (Znaleziono 74 tytuły). Sortuj wg: Tytułu (R Rosnąco /M Malejąco) Oety dodania (R Rosnąco IM Malejąco ... www.orarnus p!/modu!es php?name=Sklep&p!ik=listafcfiarw3=wyd&id=«19 • ?Sk -

K^is-EadsfcDs^lKfljc \&sami!3£$g8ajA

Rezultat wyszukiwania znaleziono 93 poz pozycje 130 [następne 33 » | Wydawca

— —........ ............... ........... ...... r r r r pwbhs------------

R ys. 3 .9 W y s z u k iw a rk a G o o g le

EŁmB.i;inniłi«ta5ai P6k Edycja Wśfck lAiwoe Nareęstóa J «Maa -

,

j

wy«*a)

tAMiw

„

3il

,

£

Rys. 3.10 Wyszukiwarka MSN Wyszukiwanie i ocena przydatności informacji

Ćwiczenie: Porównanie wyszukiwarek Porównaj Google i Onet.pl lub dwie inne wyszukiwarki. Zwróć uwagę na przechowywane katalogi, pomoc w wyszukiwaniu oraz oferowane usługi i typy wyszukiwanych obiektów (takich ja k obrazy czy indywidualne adresy e-mailowe).

Komentarz Internet jest środowiskiem, które nieustannie się zmienia, dlatego wynik Twojego wyszukiwania może się znacznie różnić od mojego. Ponadto omówiłem tylko niektóre funkcje prezentujące część usług dostępnych w wyszukiwarkach. GOOGLE Serwis ten oferuje różne sposoby szukania, w tym: 1) stron internetowych (WWW), 2 ) grafiki, 3) grup dyskusyjnych, 4) katalogów (16 katalogów głównych z wieloma podkatalogami), 5) wiadomości. Ponadto Google udostępnia pomoc w różnych językach, z zaawansowanym i technikami wyszukiwania i szeroką gam ą wyspecjalizowanych usług. ONET Onet to specjalistyczny serwis katalogowy o innej strukturze niż Google. Zapewnia dostęp do wielu katalo­ gów za pośrednictwem podstawowych nagłówków, takich jak: 1) Zakupy, 2) Aukcje, 3) Republika www, 4) Blog. Oprócz tego MSN oferuje komunikator internetowy (Onet Skype), konta pocztowe (Poczta) oraz czat.

•

•

•

•

•

Korzystaj z informacji zwrotnych. Czasem wyszukiwarka informuje, że szukanie nie powiodło się (np. jeśli wyrażenie kluczowe jest zbyt szczegółowe). Skorzystaj z tej informacji i wprowadź odpowiednie zmiany w słowach kluczowych. Używaj znaku plus, aby mieć pewność, że wyszukane strony będą zawierać wszyst­ kie wpisane słowa (np. +opady+zimowe). Niektóre wyszukiwarki automatycznie szukają stron ze wszystkimi wprowadzonymi słowami. Używaj cudzysłowu, aby wyszukiwać wyrażenie w podanej formie a nie pojedyn­ cze słowa, (np. „opady zimowe”). Takie kryteria mają często charakter bardzo szczegółowy, co może spowodować brak lub małą liczbę wyników. Używaj znaku minus aby pomijać strony zawierające informacje niepotrzebne - np. tekst: +opady +zimowe -śnieg spowoduje pomijanie stron zawierających słowo „śnieg”. Możesz łączyć znaki, np. wpisanie „opady w Polsce” -Warszawa spowoduje wy­ szukanie stron z tekstem „opady w Polsce”, które nie zawierają słowa Warszawa.

Inne wskazówki Każda wyszukiwarka ma własne, odrębne zasady działania; aby je poznać, warto sko­ rzystać z funkcji pomocy. Niektóre wyszukiwarki umożliwiają poszukiwanie tylko w serwisach krajowych, co znacznie zawęża obszar wyszukiwania. Jest to przydatne 58

Umiejętności i problemy związane z korzystaniem z komputera

Ćwiczenie: Wyszukiwanie na podstawie słów kluczowych Spróbuj w yszukać inform acje dotyczące sam ochodów osobow ych za pom ocą w ięcej niż jednej w yszukiw arki. 1. W pisz Samochody osobowe 2. Wpisz +Samochody +osobowe 3. W pisz “Samochody osobowe” 4. W pisz “Samochody osobowe” - używane Jakie były wyniki? Czy dodatkowe znaki miały jakiś wpływ na uzyskane rezultaty?

Komentarz Ja wypróbowałem dwie wyszukiwarki: Google i Onet. Otrzymałem następujące wyniki. GOOGLE 1. Samochody osobowe - 2 600 000 odpowiedzi 2. +Samochody +osobowe “Samochody osobowe” -używ an e 3 080 000 odpowiedzi 3. “Samochody osobowe” - 2 100 000 odpowiedzi 4. “Samochody osobowe” -używ an e - 1 510 000 odpowiedzi, co jest efektem pominięcia stron zawierają­ cych słowo „używane” ONET 1. Samochody osobowe - 289 438 odpowiedzi 2. +Samochody +osobowe “Samochody osobowe” -używ ane 289 446 odpowiedzi 3. "Samochody osobowe" - 149 999 odpowiedzi 4. “Samochody osobowe” -używ an e - 104 539 odpowiedzi, co jest efektem pominięcia stron zawierają­ cych słowo „używane” Powyższe wyniki potw ierdzają że zrozumienie działania wyszukiwarki jest bardzo ważne, ponieważ znacz­ nie zwiększa szanse znalezienia potrzebnych informacji.

w sytuacji, gdy chce się znaleźć informacje specyficzne dla danego kraju, na przykład rozkład jazdy pociągów. Niektóre wyszukiwarki pozwalają dodatkowo przejrzeć wyniki wcześniejszych wy­ szukiwań. Ułatwia to skupienie się na określonym temacie przez doprecyzowanie słów kluczowych.

Ulubione Po znalezieniu odpowiedniego serwisu internetowego - co nieraz wymaga sporo cza­ su - warto zapewnić sobie możliwość szybkiego odnalezienia go ponownie. Internet Explorer, podobnie jak inne przeglądarki, ma funkcję zapisywania odwiedzanych ser­ wisów, dzięki czemu można łatwo do nich powracać. Na rysunku 3.11 pokazano menu Ulubione (ang. Favorites) programu Internet Explorer. W trakcie wizyty na stronie, którą chce się zapisać, należy wejść do menu Ulubione, wybrać opcję Dodaj do ulu­ bionych i dodać stronę do listy ulubionych. Następnie należy nadać serwisowi odpowiednią nazwę. System podpowie nazwę związaną z treścią strony internetowej. Można ją zaakceptować lub zmienić. Można także grupować ulubione serwisy w folderach, dzięki czemu można je uporządkować. Przy intensywnym korzystaniu z Internetu liczba serwisów zapisanych jako ulubione rośnie w zaskakująco szybkim tempie. Z tego względu dobrze jest uporządkować te serwisy grupując je w folderach o łatwych do zapamiętania nazwach. Aby odwiedzić Wyszukiwanie i ocena przydatności informacji

59

jeden z ulubionych serwisów, wystarczy wejść do menu Ulubione i kliknąć właściwą nazwę. Jeżeli masz połączenie z Internetem, przeglądarka otworzy w tym serwisie stro­ nę, która była używana w chwili dodania do ulubionych. Korzystając z funkcji Ulubione należy: • stosować nazwy łatwe do zapamiętania, które umożliwiają ponowne odnalezienie serwisu; • grupować ulubione w folderach; • często edytować listy ulubionych, co pozwala uniknąć pomyłek; • pamiętać, że łącza są zapisywane do poszczególnych stron, a nie do całych ser­ wisów. W przeglądarce Netscape funkcja Ulubione nazywa się Bookmarks (Zakładki), ale działa podobnie.

Ocena jakości serwisów internetowych Po opanowaniu umiejętności wyszukiwania serwisów internetowych za pomocą prze­ glądarki należy nauczyć się oceniać jakość zawartych w nich informacji. W przeglą­ darce jest podana lista wielu stron, z której należy wybrać te właściwe. Do tego po­ trzebna jest umiejętność oceny jakości i przydatności informacji prezentowanych na znalezionych stronach. Praktycznie każdy może zaprojektować stronę internetową i przedstawiać na niej swoje osobiste poglądy. Pierwszym etapem oceny powinno być zebranie danych o au60

Umiejętności i problemy związane z korzystaniem z komputera

3 W y d a w n ic tw a K o m u n ik a c ji i łą c z n o ś c i - p u b lik a c je z m otoryzacji, elektroniki, inżynierii lądow ej - M icrosoft I n te r n e t E *ptorer Pfik

Edycja

Widok

Ulubione

Narzędzia

Pomoc

Q WstePSBaH!ffl» V* ,F •