500 zagadek o Wrocławiu [PDF]

Zitiervorschau

Tadeusz Szumski

zagadek

miimi

o Wrocławiu

za g a d e k o W ro c ła w iu

Tadeusz Szumski

50) zagadek o Wrocławiu

Wiedza Powszechna Warszawa 1971

W g p ro je k tu seryjnego J . CZ. B IE Ń K A O kładkę p ro je k to w a ł M. K LA M CZY Ń SK I

R ysunki W. ZA JĄ CZK O W SK I

SPIS TREŚCI

PYTA- C D? > N!A WlfcDZI

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 33. 31. 32. 33. 34. 35. 36.

Po p ro stu W r o c ł a w ........................... 10 P ra d zie je ..................................................... 12 Na tro p ie p r z e s z ł o ś c i ....................... 14 P iastow ie w e W r o c ła w iu ................... 15 G ospodarze m ia sta ................................. 16 „W yklęty pow stań...” ....................... 18 W rocław skie z j a z d y ........................... 20 W rocław skie k a l e n d a r i u m ............... 22 A rc h ite k tu ra daw nego W rocław ia .. 23 M ilitaria ..................................................... 24 D zielnice i przedm ieścia W rocław ia . . 26 K am ieniczki s t a r o m i e j s k i e ............... 28 W rocław skie z a b y tk i........................... 30 P lace ............................................................. 31 U lice ............................................................. 32 „O złotym sm oku, śpiącej królew nie...” 34 „M arsz, m arsz P olonia...” ............... 36 T u m ieszkali ............................................. 38 P a tro n i w rocław skich u l i c ............... 39 Na ru in a c h i z g lis z c z a c h ................... 40 W ratislavienses honoris causa . . . . 42 „A kiedy ran k ie m fabryczne syreny...” 44 , M kną po szynach niebieskie tram w aje...” 46 „N a praw o m ost, n a lew o m ost...” . . 47 Domy i osiedla now ego W rocław ia . . 48 „Szkiełko i oko” ................................... 49 „G audeam us...” ......................................... 50 W rocław skie tow arzystw a regionalne i k l u b y ................................................... 52 Od „M erkuriusza W rocław skiego” do w spółczesnej p ra sy ................................ 54 A utorzy i ich k s i ą ż k i ..................... 55 S kąd m y to z n a m y ? ........................... 56 P o ezja w e WTr o c ł a w i u ....................... 59 W rocław w p o e z j i ............................... 60 P o d znakiem M e l p o m e n y ............... 62 G aleria pod „M oną L isą” ............... 64 „N ajlepsza piosenka to ta...” . . . . 66

88 90 92 95 97 99 102 104 105 107 110 112 113 116 118 120 126 128 132 135 137 139 141 142 143 146 148 149 151 153 153 154 156 157 159 161

37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50

Na p i ę c i o l i n i i ................................... 68 W P aw ilonie C zterech K opuł . . . . M ieszanka k u l t u r a l n a ................... 70 W rocław skie „D ni” ....................... 71 W rocław skie p o m n i k i ................... 72 M u z e a ................................................... 74 „Gdy w Ogrodzie B otanicznym ...” . . „W rocław ” i „O dra” ....................... 76 W rocław ski, W rocław ska, W rocław skie Pierw szy, pierw sza, pierw sze . . . . U w aga! S t r z e l a ! ! ! ........................... 79 Jedyny, jedyna, j e d y n e ............... 80 Naj..., naj.„, n a j . . . , ........................... 82 M i s e e l l a n e a ....................................... 84 L i t e r a t u r a ....................................................

69

75 77 78

161 163 165 165 168 170 173 175 176 177 179 181 182 183 186

przedm ow a

W rocław — jedno z n a jsta rsz y c h m ia st w Polsce — sw ym i początkam i sięga b ard zo daw nych czasów. Na O strow iu T um skim o d k ry to resz tk i pochodzącego z X w. grodu słow iańskiego plem ienia Slężan. W edług sta re g o podania — to w łaśn ie w m ałej osadzie pod św iętą górą Slężą — sp otkał się jadący z bogatym o r­ szakiem z G niezna M ieszko I z ciągnącą od Czech księżniczką D ąbrów ką i tu w dniu 7 m arca 965 r. m iał odbyć się ch rzest M ieszka I i ich zaślubiny. M usiał być W rocław potężnym , o pow ażnym znaczeniu grodem , jeśli pierw szy k ró l P olski — B olesław C hro b ry — za­ łożył tu w 1000 r. jedno z trzech pierw szych biskupstw , podległych m etropolii gnieźnieńskiej. To w łaśnie na P sim P olu pod W rocław iem B olesław K rzyw ousty roz­ b ił za k u te w żelazo hufce ry ce rstw a niem ieckiego, a w rocław ski książę H en ry k Pobożny p rzeciw staw ił się T ataro m w bitw ie pod L egnicą, w strzy m u jąc ich zw y­ cięski pochód n a Europę. B ył p iastow ski W rocław w X II stu leciu św ietnym ośrodkiem h a n d lu i rzem iosła. R ządzili nim później Czesi i au striac cy H absburgow ie. P o zagarnięciu m ia­ s ta w 1741 r. przez P ru sy , n a stą p iła gw ałtow na i p la­ n ow a germ an izacja W rocław ia. M im o to zachow ał on sw ój polski c h a ra k te r do X IX w. To w łaśn ie w e W ro­ cław iu ukazały się w języ k u polskim jed n e z p ie rw ­ szych d ruków (XV w.), jed n a z pierw szych gazet co­ dziennych (koniec X V III wr.). W okresie m iędzyw ojen­ nym , m im o p rześladow ań hitlerow skich, p rze trw a ły do 1939 r. Dom Polski, szkoła i biblio tek a polska, p rze­ trw a ła niezłom na P olonia w rocław ska. P rzed dwmdziestu pięciu la ty W rocław' stanow ił m o­ rze ru in i zgliszcz; m iasto było zniszczone w około

70%. W idm ow y c h a ra k te r — zdaw ałoby się niezdolnego do życia m ia sta — nie zachęcał do osiedlenia się. J e d ­ n ak ćw ierć w ieku w ytężonej p rac y rozkochanych w sw ym m ieście w rocław ian zm ieniło je nie do pozna­ nia. W idać w nim co p raw d a jeszcze ślady w ojny, ale ze zniszczeń w yłoniło się ju ż now e, zbudow ane w edług zasad now oczesnej u rb a n isty k i m iasto. N a sta ry c h p ia­ stow skich tra d y c ja c h w yrosło w e W rocław iu m łode życie. Je s t W rocław w ażnym ośrodkiem nauki, z n a j­ d u je się tu w iele in sty tu tó w P olsk iej A kadem ii N auk, przez sale w ykładow e dziesięciu w yższych uczelni przew ija się około czterdzieści tysięcy studentów . P rzem ysł w rocław ski daw no ju ż przekroczył poziom przedw ojenny, ale ro zw ija się n a d a l b u jn ie, pow stają now e jego gałęzie. M łode społeczeństw o w rocław skie leg ity m u je się ró w n ież w ielkim i osiągnięciam i w dzie­ dzinie k u ltu ry . P rzo d u je p lasty k a, a rc łrte k tu r a , liczne te atry — w tym słynne w św iecie: T ea tr L aboratoriu m i T ea tr Pantom im y. Je st W rocław m iastem -sym bolem now ego pow o­ jennego u k ład u sił, sym bolem nied aw n ej klęski g e r­ m ańskiego im perializm u, sym bolem zw ycięstw a poko­ jow ych sił socjalistycznych. H asło „W rocław — nasze m ia sto ” m a szczególną w ym ow ę, gdyż o polskość n a d odrzańskiego grodu w alczyło w iele pokoleń Polaków i w w alce ostatecznie m u ją przyw rócili. I dlatego w a rto je poznać i pokochać. TOWARZYSTWO MIŁOŚNIKÓW WROCŁAWIA

pytania

F O F R C S T U W R O C ŁA W

W stępnym rozdziałem zagadek o W rocław iu zam ierza­ m y w prow adzić C zytelnika w k rą g ogólnych pojęć zw iązanych z tym m iastem . W iadom o 7 - W rocław leży w p ołudniow o-zachodniej Polsce, w w ielu dziedzinach należy do „ścisłej czołów ki” naszych m iast, do których pod w ielom a w zględam i je st podobny. Nas je d n ak in ­ te re su ją te, k tó re stan o w ią o jego odrębności, zn a jd u ­ jące swTój w yraz w położeniu geograficznym m iasta, jego fizjonom ii, stru k tu rz e ludnościow ej... Je s t to w ięc geograficzny rozdział. Żeby d okładnie odpow iedzieć na za w arte w nim pytan ia, nie sposób polegać ty lk o na w łasnej pam ięci. S ięgnijm y w ięc po pub lik acje po­ św ięcone W rocław ow i, po m apę, rocznik statystyczn y , encyklopedię...

1. Położenie W rocław ia n a m apie o k reśla ją w spół­ rzęd n e geograficzne: 17°02' dług. geogr. w sch i 51°07' szer. geogr. pn. K tó re z niżej podanych m iejscow ości leżą na te j sa m ej szerokości, w zględ­ nie długości geograficznej: B anja L uka, Bonn, Chełm , D rezno, D unkierka, K apsztad, K ijów , K om som olsk nad A m urem , N arw ik, S łupsk, Sztokholm , V ancouver. 2.

Nad ilom a rzek am i leży W rocław ?

3.

K tó ra część m ia sta je st położona najw yżej nad po­ ziomem m orza, a k tó ra najniżej?

4.

Czy W rocław od razu po w yzw oleniu sta ł się sie­ dzibą w ładz w ojew ódzkich?

5.

Z ilu dzielnic a d m in istra cy jn y c h sk ład a się W ro­ cław ?

6 . K tó re m iejsce w śród m ia st polskich zajm uje W ro­

cław pod w zględem liczby ludności?

7. Z jakich rejo n ó w pochodziło n ajw ięcej ludności osiedlającej się w e W rocław iu w pierw szych latach po w yzw oleniu? 8. Mimo sw ej ty siąc letn iej historii, W rocław nieraz je st n azyw any „m łodym ” m iastem . D isc ego? 9- Na pow ierzchnię W rocław ia sk ła d a ją się: obszary zabudow ane, użytki rolne, lasy i inne te re n y zie­ lone, lin ie i rejo n y k o m u n ik acy jn e w raz z w odam i Ja k i p rocent pow ierzchni m iasta odpow iada w y ­ m ienionym grupom : 41%, 32,6%, 20%, 6,4%? 10. Co je st najw yższym obiektem W rocłrw ia?

2.

P R A D Z IE JE

S ta ry p ia sto w sk i W rocław w kroczył do h isto rii dzie­ sięć w ieków tem u jako jed n a z trze ch siedzib książę­ cych M ieszka I. Co działo się przed tem na terenach, na k tó ry ch m ieści się obecnie stolica D olnego Ś ląska? B rak z ty c h czasów dokładnych danych, ale szeroko ro zw inięte w Polsce L udow ej b a d a n ia archeologiczne do starczają coraz w ięcej m ateriałó w , pozw alających o kreślić p rad zieje W rocław ia.

1. Od ja k iej góry w zięła nazw ę k rain a , k tó re j sto ­ licą je st W rocław ? 2.

Ja k ie archeologiczne k u ltu ry znam y z te re n u D olnego Śląska?

3.

K iedy Scyci n ajec h ali n a Śląsk?

4.

J a k i lu d indoeuropejski n a przełom ie IV i III w iek u p.n.e. przejściow o osiadł n a ziem iach nadodrzańskich?

5.

Od k ędy Ślęża by ła św ię tą górą?

6 . S kąd pochodzi nazw a Ślęża? 7.

pierw sza

historyczna

8. K iedy pow stały pierw sze osiedla gdzie leży obecnie W rocław ?

w m iejscu,

9.

10 .

G dzie została z a w a rta w zm ianka o Ślężanach?

K tó ra część W rocław ia je st n a jsta rsz a i kto ją założył? K iedy Ś ląsk w szedł w sk ła d p ań stw a p iasto w ­ skiego?

3 . NA T R O PIE PRZESZŁO ŚC I Co n ajm n ie j dziesięć w ieków liczy sta ry , piastow ski W rocław . W ładali nim P iasto w ie i L uksem burgow ie, H absburgow ie i H ohenzollernow ie, P olacy i Czesi, A u striacy i Niem cy, lecz lu d w rocław ski był w iern y duchow i praojców , n u rt polskości zaw sze w alczył z za­ lew em niem czyzny. P rzypom nijm y w ięc sobie, co w ie­ my o h isto rii tego m iasta.

1. J a k a je s t p ierw sza d a ta h istoryczna zw iązana z W rocław iem ? 2.

S kąd pochodzi p ierw sza k ro n ik a rsk a n o ta tk a o W rocław iu? 3 . D laczego G all A nonim w sw ej K ronice pisał o „w ierności” w rocław ian? 4 . K om u W rocław zaw dzięcza n ad an ie p raw m ie j­ skich? 5 . Ja k ie usługi d la um ocnienia polskości w e W ro­ cław iu m a b isk u p J a n N ankier? 6 . K iedy W rocław odpadł od P olski? 7.

K to chciał ofiaro ­ w ać sw oje k się­ stw o W ładysław o­ w i Ł okietkow i? G. Co to była, „ślepa uliczka Ś lą sk a ”? 9.

Czy i kiedy W ro­ cław był siedzibą królew ską?

10 .

K iedy w o jsk a r a ­ dzieckie w yzw oli­ ły W rocław , przy­ w ra ca jąc go M a­ cierzy?

PIA STO W IE WE W ROCŁAW IU

Ja k w ielka była ro la Ś ląsk a d la P olski św iadczy do b it­ nie te sta m e n t B olesław a K rzyw oustego. D zieląc swe p aństw o m iędzy synów , w łaśn ie W ładysław ow i, w y­ znaczonem u dziedzicznym księciem Śląska, pow ierzył Bolesław zw ierzchnią w ładzę — jako princepsow i — n ad braćm i. Z m ieniali się przez w ieki w ładcy i gospo­ d arze W rocław ia, lecz okres p anow ania P iastó w był dla m ia sta „złotym w iek iem ”.

1. 2. 3. 45. 6.

7. 8. 9. 19.

Czy Bolesław C hrobry był w e W rocław iu? K to był pierw szym księciem w rocław skim ? K tó ra księżniczka śląska była cesarzow ą H iszpanii? K tó ry książę w rocław ski opanow ał w pierw szej po­ łow ie X III w. w iększą część ziem polskich? Ja k ie w ażne w ydarzenie h istoryczne m iało m iejsce 9 k w ietn ia 1241 r.? K tóry z książąt w rocław skich w sporze o w ładzę po­ p ad ł w k o n flik t z b isk u p e m i n ara ził się n a klątw ę? ...który był w ięziony w beczce? ...który w jech ał do W rocław ia przez m ur? K iedy zm arł, ostatn i w ogóle p an u jąc y książę z rodu P iastów ? K to lo był „D zielny syn P iastó w ”?

5.

G O SPOD A RZE M IA STA

Było ich w ielu od czasu założenia m iasta. W ładali nim kom esow ie grodow i i w ójtow ie, rajcow ie i b u rm istrz o ­ wie, w reszcie R ada N arodow a w yzw olonego W rocła­ w ia. W łaśnie o gospodarzach W rocław ia, tych co pozo­ staw ili po sobie złą pam ięć i ty c h co zapisali się zło­ tym i zgłoskam i w h isto rii m ia sta będzie tu mowa.

1. Ja k ic h kom esów grodow ych W rocław ia w ym ie­ n ia w sw ej K ronice G all A nonim ? 2. K to był pierw szym znanym z im ienia sołtysem W rocław ia? 3. ...pierw szym w ójtem w rocław skim ? 4. ...ostatnim dziedzicznym w ójtem w rocław skim ? 5. K tóry syndyk rad y m iejsk iej ro ze b ra ł k laszto r

Sw. W incentego n a O łbinie i w ygrał w kości kościół Św. Elżbiety? 6. K tó ry P ia s t był śląskim sta ro s tą generalnym ? 7. K iedy lu d w rocław ski u k a ra ł śm iercią senio ra ra d y m iejskiej? 8. J a k nazy w ali się hitlerow cy, którzy w ydali w y ­ rok śm ierci n a półm ilionow e m iasto? 9. K to był pierw szym prezydentem w yzw olonego W rocław ia? 10. Z k tó ry m „ojcem m ia sta ” łączy się okres od b u ­ dow y i rozbudow y W rocław ia?

•r'l lii"" 2 500 z a g a d e k o W r o c ł a w i u

17

6 . „W YKLĘTY POW STAŃ...’ D olny Ś ląsk w cześniej niż in n e dzielnice P olski wszer na drogę w alk i o w yzw olenie społeczne. Ju ż w latach 1037—38 w ybuchło tu w ielkie, an ty fe u d aln e pow stanie chłopskie. P o w stan ia i s tra jk i bardzo często w ybuchały n a te re n ie W rocław ia — i to ju ż od dziew ięciu wieków

1. K iedy m iał m iejsce „ s tra jk ”? 2. Ja k ie

we

W rocław iu

pierw szy

p o w stanie w y b u ch ło w e W rocław iu

w

1333 r. 3. D laczego rozw ój ruchów społecznych w e W ro­ cław iu w y przedził in n e m ia sta środkow ej E u ­ ropy? 4.

K iedy n astąp iło najw iększe n asilen ie w alk spo­ łecznych w średniow iecznym W rocław iu?

5.

Ja k a by ła przyczyna i przebieg p o w stan ia p ie­ k arzy w la tac h 1513—15?

6 . Do

jak ich cechów należeli czeladnicy, którzy bunto w ali się i stra jk o w a li w 1719 r.?

7.

Ja k ie zaburzenia m iały u schyłku X V III w.?

m iejsce

na

Ś ląsku

8. W czasie jakiego p o w stan ia śpiew ano pieśń? „Ach, ło try w y, sz ata ń sk i ród, ach, pychą w y nadęci, zjadacie chleb, zsyłacie głód w ięc bądźcie n am przeklęci.”? 9.

10 .

Ja k ie zw iązki z W rocław iem ?

łączyły

W łodzim ierza

L enina

Ja k ie były echa R ew olucji P aździernikow ej we W rocław iu?

7.

W ROCŁAW SKIE Z JA ZD Y

We W rocław iu odbyło się n a p rzestrzeni w ieków w iele sp o tkań i zjazdów , k tó re n ie ra z decydow ały o losach Ś ląsk a i całego k ra ju .

1. K iedy odbył się we W rocław iu prow incjonaln y synod całego kościoła polskiego? 2.

K to uczestniczył w zjeździe m onarchów w e W ro­ cław iu w sie rp n iu 1404 r.?

3.

N ad czym radzono w e W rocław iu w styczniu 1439 r.?

4.

N a jak im se jm ik u zaw iązano w e W rocław iu konfed erację całego środkow ego Ś ląska?

5. N ad czym rad z iła szlach ta w ielkopolska w 1656 r. w e W rocław iu? 6. Ja k ie rokow ania toczyły się w 1713 r. w e W ro­

cław iu? 7. Ja k ie znaczenie d la W rocław ia m iał II Zjazd P rzem ysłow y Ziem O dzyskanych? 8 . J a k i kongres, ob rad u jący w e W rocław iu pop rze­

dził zjednoczenie polskich p a rtii robotniczych? 9. 10 .

G dzie pow stał Z w iązek M łodzieży Polskiej? J a k nazyw ało się w rocław skie sp o tk an ie św iato ­ w ej czołów ki przedstaw icieli k u ltu ry , k tó re za­ początkow ało św iatow y ru c h w obronie pokoju?

W iele w ażnych w ydarzeń p rzew inęło się przez dziesięciow iekow ą historię W rocław ia. Co nam m ów ią poniższe daty w zięte z h isto rii m iasta:

1. 1000,

2. 1109, 3. 1200, 4. 1300, 5. 1404, 6. 1501,

7. 1618, 8. 1702, 9. 1807, 10. 1945?

S iady w szystkich stylów architek to n iczn y ch — począ­ w szy od rom ańskiego — m ożna znaleźć w a rc h ite k tu ­ rze W rocław ia. W iele stylow ych zabytków legło w g ru ­ zach w czasie licznych kataklizm ów , naw iedzający ch m iasto. I ta k , w ielki pożar w czasie n ajaz d u T ataró w w 1241 r. zam k n ął epokę b u dow nictw a rom ańskiego. O statn i k atak lizm — b arb a rz y ń sk ie zniszczenie m ia sta przez jego hitlero w sk ich w ładców — spow odow ał za­ g ładę lub pow ażne zniszczenie w szystkiego co cenne. T ro sk liw ie odbudow yw any z gruzów W rocław , znow u oczarow uje nas sw ym pięknem — sta ry m i nowym . 1. K tóre opactw o ufu n d o w ał w e W rocław iu p a la ty n B olesław a K rzyw oustego, P io tr W łosiow ic? 2. D laczego sk lep ien ie kap licy M ariackiej w e w ro ­ cław skiej k ated rze nazy w a się „piastow skie”? 3 . J a k p ow stała niezw ykła fo rm a architektoniczn a w rocław skiego ratusza? 4. K to i kiedy zbudow ał gm ach Z akładu N arodow ego im . O ssolińskich? 5 . K tóry kościół je st n a jsta rsz ą zachow aną budow lą W rocław ia? 6. D laczego kościół Św. K rzyża je st dw upoziom owy? 7- J a k i w rocław ski b u d y n ek je st typow ym p rzy k ła­ dem zopju? 8. Ja k i s ty l a rc h ite k to ­ niczny m a ją b udynki B iblioteki U niw ersy ­ teckiej? 9. K iedy zbudow ano w rocław ski Dw orzec G łów ny? 10. K tó rą c h a ra k te ry sty ­ czną d la W rocław ia budow lę w zniesiono w sty lu k o n stru k ty ­ w izm u?

1 0 . M IL IT A R IA

Na p rze strzen i ty siąc letn iej h isto rii W rocław ia żołnierz polski nie ra z sta w a ł w obronie Ś ląsk a i jego stolicy. Po k ilk a w ieków trw a ją c e j u trac ie tych ziem , znów w rócił, by w alczyć o ich odzyskan:e. Co w iem y o pol­ skich tra d y c ja c h w ojskow ych W rocław ia?

1. .Takimi działaniam i w ojennym i ki row ał B ole­ sław C h ro b ry z w rocław skiego grodu? 2. S k ąc znam y ten zapis historyczny: „...22 sierpnia m im o oporu P o lak ó w p rz e p ra w i­ liśm y się z całą n aszą zrir.łą przez rre k ę O drę, k tó ra j : k m u r osłania ich p ań stw o i pędząc

przez b isk u p stw a W rocław ia i P oznania spu sto ­ szyliśm y k r a j cały ogniem i m ieczem ”. 3 . Ja k ą zw ycięską b itw ę stoczył E olesław K rzyw o­ u sty z N iem cam i w 1109 r.? 4 . K to przyjm ow ał w e W rocław iu defiladę ułanów L egii N adw iślańskiej? 5 . K iedy i gdzie odbyła się pierw sza d efilad a w w yzw olonym W rocław iu? 6 . Na iiu cm en tarzach są pochow ani żołnierze r a ­ d z ic c y , w yzw oliciele W rocław ia? 7 . G dzie z n a jd u je się w e W rocław iu C m en ta rz Żoł­ nierzy Polskich? Z. K tó ry z obro ców H elu spoczyw a n a C m entarzu Ż ołnierzy P olskich w e W rocław iu? 9. Ja k ie dw ie w yższe uczelnie w ojskow e znajdują się w e W rocław iu? 10. Co to były ,,M ilitaria-68’ ?

W rocław to w ielki, półm ilionow y ośrodek przem ysło­ w y, n au k o w o -k u ltu raln y i ad m in istra cy jn y . To nie ty lk o stolica D olnego Ś ląska, ale ta k że m iasto w ydzie­ lone n a p ra w a c h w ojew ództw a. M iasto dzieli się n a pięć dzielnic ad m in istracy jn y ch n a p raw ac h pow iatów , o b ejm ujących d aw ne w sie, osady i m iasteczka, z cza­ sem w chłonięte przez w ielkom iejski organizm W rocła­ w ia. Różne w ięc były i często bardzo ciekaw e dzieje poszczególnych części m iasta.

1. P rzez ja k ie dzielnice W rocław ia prow adził szlak bursztynow y? 2.

Ja k ie były n a jsta rsz e znane osady w iejsk ie na te re n ie lew obrzeżnego W rocław ia?

3.

W ja k i sposób Osobow ice znalazły się n a praw ym brzegu Odry?

4.

K to zam ieszkiw ał K ow ale, S zczytniki i Z ło tn ik 1?

5.

G dzie m ieścił się pierw szy gród i zam ek k sią ­ żęcy?

6. K to m ieszkał w ju ry d y ce Ołbin? 7.

D laczego P sie P ole i L eśnica n ie rozw inęły się w sam odzielne organizm y m iejskie?

8. J a k a część W rocław ia była okupow ana przez Szwedów? 9.

10 .

K tó ra dzielnica zaw dzięcza p o w stanie n apoleo ń ­ skiem u placow i m usztry? K tó ra z obecnych dzielnic W rocław ia by ła n a j­ silniej zniszczona w czasie II w ojny św iatow ej?

1 2 . K A M IEN IC ZK I STA R O M IE JSK IE

P ięk no staro m iejsk ich kam ieniczek było i je st opie­ w ane przez w ielu poetów . W rocław skiem u rynkow i pośw ięcił w iersz tak że w ielki polski poeta Ja n K asp ro ­ wicz. O dbudow ane po w ojennych zniszczeniach znowu zachw ycają sw ą urodą.

1.

G dzie w e W rocław iu m ieściła się kam ieniczka Pod P olskim P anem Bogiem? Ile k o n d y g n acji m a dcm P od G ryfam i?

3- G dzie m ieści się kam ieniczka Pod Złotym Słońcem? 4. K tó ra kam ieniczka zachodniej pierzei R ynku jest n ajsłynniejsza? 5. J a k i je st sty l architek to n iczn y kam ieniczek Pod

K rólem Salom onem oraz P od O kiem O patrzności? 6. Ja ki sty l m a fasad a dom u Pod S rebrnym Heimem... 7. ...a jak i Domu Rybisza?

S.

K iedy zostały zbudow ane i gdzie się z n a jd u ją dw a m ałe dom ki: „ J a ś ” i „M ałgosia”?

9. K iedy pow stały Ja tk i? 10. D laczego ul. B iałoskórnicza przebiega półkoliście?

. W RO CŁA W SKIE ZA BY TKI

W iększość zab y tk ó w w rocław skich doznała w czasie o statn iej w ojny pow ażnych zniszczeń. Po w ojnie zo­ stały one pieczołow icie odbudow ane. N iektóre z nich stanow ią w arto ść w sk a li św iatow ej. I ta k np. cała za­ budow a O strow ia T um skiego fig u ru je w katalogach jak o zabytkow y zespół k lasy „0”. Co w iem y o n astęp u jący ch w rocław skich zabytkach :

1. 2.

G m achu

głów nym

D om ie S teffensa,

3-

G arnizonow ym koś­ ciele Sw. E lżbiety,

4.

A rsen ale M iejskim ,

5. K ościele Sw. M agdaleny,

M arii

6.

Orphanotrophaeum,

7.

K ated rze Św. Chrzciciela,

Jan a

8 . B astionach:

sakw ow ym i ceglarskim ,

9.

10 .

R zadkim zabytku św ieckiej a rc h ite k tu ­ ry gotyckiej, który o d k ry to we W rocła­ w iu w 1945 r., N ajpiękniejszym s a r­ k ofagu księcia ślą ­ skiego?

U n iw ersytetu

W rocław skiego,

W śród 50 w rocław skich placów są tak ie, k tó ry c h h i­ sto ria sięga czasów średniow iecza, ta k ie , k tó re p o w sta­ ły w sk u te k zniszczeń w ojennych i te w reszcie, k tó re dopiero p o w stają w w y n ik u w ielkom iejskiej p rzeb u ­ dow y W rocław ia. Placom pośw ięcam y ten rozdział. A więc, co w iem y o:

1. R ynku, 2. PI. Solnym , 3. PI. U niw ersyteckim , 4. PI. Kościuszki, 5. PI. PKW N, 6. PI. P ow stańców W arszaw y, 7. PI. B ohaterów G hetta, 8. Pi. G runw aldzkim , 9. PI. 1 M aja, 10. „S ah arze”?

W rocław skie ulice. P la n m ia sta W rocław ia w ylicza ich ponad 15C0, n ie licząc 25 alei i 6 zaułków . S ą w śród nich ulice p am ię ta ją c e czasy K rzyw oustego i tak ie, k tó re pow stały w okresie pow ojennej rozbudow y.

1. J a k p ow stała nazw a ul. P olskiej? 2.

C d czego pochodzi nazw a ul. A rrasow ej?

3. K tó ra z w rocław skich ulic nosiła nazw ę Szub enicznej? 4. J a k

nazyw a się ulica, k tó rą zw ano niegdyś: B a­ w arią, K acią, M ałą R ycerską?

5. Ja k ą n azw ę nosiła kiedyś ul. Św. A ntoniego? ó.K tóra ulica biegnie po obw odnicy starszych ob­ w arow ań? 7-

Co było niegdyś n a m iejscu ul. Św. Józefa?

8. G dzie w X II w iek u znajd o w ała się w e W rocła­ w iu ulica Rzym ska? 9.

S kąd pochodzi nazw a ulicy Na O statnim G roszu?

10 .

J a k i w ażny ośrodek polskości m ieścił się przy ul. K iełbaśniczej 24, a później przy ul. P o k u t­ niczej?

3 500 z a g a d e k o W r o c ła w i u

33

1 6 . „O ZŁOTYM

SMOKU, Ś P IĄ C E J K RÓLEW NIE../

Nie m a co p raw d a an i złotego sm oka, ani śpiącej k ró ­ lew ny u.e w rocław skich legendach, ale są nie m niej bajeczne postacie, cuda i dziw y, duchy, zjaw y i w y d a­ rzenie... P onad pięćdziesiąt legend zachow ało się w średniow iecznych zapisach, a ileż przepadło w za­ w odnej pam ięci ludzkiej. P rzy p o m n ijm y w ięc sobie, k tó re z w rocław skich legend m ogą dać odpow iedź na poniższe pytania.

1. G dzie znajdow ał się M ysi S taw i dlaczego nosił ta k ą nazw ę? 2.

D laczego T a ta rz y nie zdobyli O strow ia T u m ­ skiego?

3.

K om u i dlaczego przynosi nieszczęście b ia ła róża?

4.

D laczego H enczko d ia b łu duszę sprzedał?

5.

Co w idać w okienku południow ej w ieży k a te ­ dralnej?

6 . D laczego szczyt dom u „Pod Z łotym A niołem ”

je st ozdobiony końskim i łbam i? 7.

D laczego b ram k a przy zw ie sic K luszczaną?

kościółku Św. Idziego

8. D laczego L ew ko zdradził sw ego dobroczyńcę? 9.

Z a ja k ie przew in ien ia P alisiu s w raz ze sw ą uko­ chaną zostali żyw cem zam urow ani?

10. D laczego należy Dziew icy?

bać się

pocałunku

Żelaznej

Przez w iele w ieków trw a ła w alk a polskiej ludności W rocław ia z zalew em niem czyzny. Bez popzrcia ze stro ny rządzących Polską, zapatrzonych n a w schód m agnatów , sam otnie w alczyła ona początkow o z na ogół niem ieckim p a try c ja te m m iejskim , później z p ru ­ ską p olityką w y n arad aw ian ia, w reszcie z hitlerow ską ek sterm in acją. Z m ieniały się r