Chien Tranh Thuong Mai My Trung Va Tac Dong Den Viet Nam [PDF]

Zitiervorschau

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG KHOA KINH TẾ QUỐC TẾ ---------***--------

TIỂU LUẬN MÔN: QUAN HỆ KINH TẾ QUỐC TẾ

Đề tài: Chiến tranh thương mại Mỹ - Trung Quốc và những tác động đối với Việt Nam Thành viên nhóm: Phạm Thị Xuyến – 1711110792 Nguyễn Trung Quỳnh Anh Lớp: Quan hệ kinh tế quốc tế .3 Khóa: K56 Giáo viên hướng dẫn: Nguyễn Quang Minh

Hà Nội, tháng 3 năm 2019

1

Mục lục: MỞ ĐẦU.................................................................................................................................... 2 I.

Khái quát về chiến tranh thương mại...............................................................................3 1. Khái niệm về chiến tranh thương mại.............................................................................3 2. Tác động của chiến tranh thương mại...........................................................................4 2.1.

Đến hai bên chiến tranh............................................................................................4

2.2.

Đến thế giới................................................................................................................ 5

II. Chiến tranh thương mại Mỹ Trung..................................................................................6 1. Khái quát chiến tranh thương mại Mỹ Trung..............................................................6 1.1.

Khối lượng hàng hóa giao dịch giữa hai nước.........................................................7

1.2.

Mất cân bằng thương mại.......................................................................................12

2. Nguyên nhân dẫn đến chiến trang thương mại Mỹ-Trung........................................14 2.1.

Nguyên nhân sâu xa................................................................................................14

2.2.

Nguyên nhân cụ thể.................................................................................................15

3. Diễn biến chiến tranh thương mại Mỹ- Trung............................................................16 4. Tác động của chiến tranh thương mại Mỹ - Trung Quốc đến quan hệ giữa hai nước.........21 4.1. Tác động chung đối với cả hai nước:........................................................................21 4.2. Tác động đối với Trung Quốc:..................................................................................21 4.3. Tác động đối với Mỹ:.................................................................................................23 5. Tác động của chiến tranh thương mại Mỹ - Trung Quốc đến quan hệ kinh tế quốc tế.......25 5.1. Những hành động của Mỹ ảnh hưởng đến quan hệ kinh tế quốc tế......................25 5.2. Những hành động của Trung Quốc ảnh hưởng đến quan hệ kinh tế quốc tế.......28 6. Dự báo diễn biến sắp tới.....................................................................................................34 III. Tác động của chiến tranh thương mại Mỹ - Trung Quốc đối với Việt Nam................34 1. Tác động tích cực............................................................................................................... 34 2. Tác động tiêu cực............................................................................................................... 37 3. Giải pháp để Việt Nam phát huy mặt tích cực và hạn chế tiêu cực....................................37 3.1. Các giải pháp tầm vĩ mô..............................................................................................37 3.2. Các giải pháp tầm vi mô..............................................................................................38 4. Nhận xét chung:.................................................................................................................38 Tài liê ̣u tham khảo:..................................................................................................................39 2

MỞ ĐẦU Quan hệ Mỹ - Trung Quốc là mối quan hệ phức tạp hàng đầu trong quan hệ kinh tế quốc tế và quan hệ về luật phát, chính trị từ sau chiến tranh thế giới thứ hai đến nay. Kể từ khi Trung Quốc trở thành thành viên WTO (2001), và mới đây trở thành quốc gia xuất khẩu nhiều nhất, các nhà sản xuất Trung Quốc đã dần trở nên lớn mạnh và tạo ra thách thức lớn đối với các nhà sản xuất nội địa của Mỹ, nhất là ngành dệt may và chế tạo. Bên cạnh việc tích cực tăng cường và đa dạng hóa hopự tác song phương về kinh tế thì những bất đồng, căng thẳng về cả kinh tế và chính trị ngày một nhiều hơn. Đặc biệt, từ giai đoạn năm 2005 trở lại đây, hai cường quốc kinh tế luôn có những mâu thuẫn thương mại khó giải quyết và kết quả của những mâu thuẫn là cuộc chiến tranh thương mại giữa hai bên đã diễn ra. Mới đây, chiến tranh thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đã diễn ra bắt đầu vào ngày 22/3/2018 khi Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump tuyên bố sẽ áp dụng mức thuế 50 tỷ đô la Mỹ cho hàng hóa Trung Quốc dựa theo Mục 301 của Đạo luật Thương mại năm 1974, để ngăn chặn những gì họ cho là hành vi thương mại không công bằng và hành vi trộm cắp tài sản trí tuệ. Những quyết định này của Mỹ đã đem lại nhiều thiệt hại cho Trung Quốc, vì vậy Trung Quốc cũng đáp trả lại bằng cách áp thuế vào những hàng hóa Mỹ xuất khẩu sang Trung Quốc một cách mạnh mẽ. Trước tình hình đó, hai bên diễn ra chiến tranh thương mại gay gắt khi cứ tiếp tục thực hiện các biện pháp thuế trừng phạt lẫn nhau. Sau một thời gian, cả hai bên đều thiệt hại vì thế đã ngồi vào bàn đàm phán nhưng vẫn chưa đưa ra được kết luận chung. Với tình hình hai cường quốc như vậy, nền kinh tế thế giới cũng thay đổi theo ít nhiều và Việt Nam cũng vậy. Qua đó, chúng ta đều có những cơ hội và trở ngại lớn để phát triển nên kinh tế hơn so với thời điểm trước đó.

3

I. 1.

Khái quát về chiến tranh thương mại Khái niệm về chiến tranh thương mại

Chiến tranh thương mại hay còn gọi là chiến tranh mậu dịch là một cuộc xung đột kinh tế phát sinh từ cực đoan chủ nghĩa bảo hộ trong đó hai hay nhiều quốc gia tăng hoặc tạo ra thuế hoặc các loại rào cản thương mại (gồm: Giấy phép xuất nhập khẩu, hạn ngạch nhập khẩu, viện trợ đối với các ngành sản xuất trong nước/nội địa, hạn chế xuất khẩu tự nguyện, yêu cầu khắt khe đối với hàng hóa nhập vào nội địa, lệnh cấm vận, hạn chế thương mại, và sự làm mất giá tiền tệ) với nhau nhằm đáp trả những rào cản thương mại của nước đối lập. Các rào cản thương mại thường gặp bao gồm:  Thuế quan: Thường đánh vào hàng hóa xuất, nhập khẩu theo thuế tự định hoặc thuế hỗn hợp phụ thuộc vào hàng hóa và từng quốc gia khác nhau. Thông thường, thuế quan được áp dụng tăng lên nhằm mục đích tăng ngân sách cho chính phủ, tuy nhiên đối với các cuộc chiến tranh thương mại, thuế được accs nước đặt lên cho nhau nhằm ngăn chặn hàng nhập khẩu, bảo về hàng hóa trong nước, trả đũa một quốc gia khác hay bảo vệ một ngành công nghiệp còn non trẻ…. Các hàng rào phi thuế quan truyền thống bao gồm hạn ngạch, cấp phép, định giá hải quan, quy định về xuất xứ, kiểm tra hàng hóa khi xuống tàu,…. Hiệp định GATT đưa ra ngoại lệ đối với các nước thành viên áp dụng các biện pháp hạn chế định lượng theo điều kiện nghiêm ngặt như đối phó tnhf trạng thiếu lương thực nghiêm trọng, bảo vệ cán cân thanh toán, bảo vệ sức khỏa con người, động vật, bảo vệ an ninh quốc gia,..  Các quy định về kỹ thuật, vệ sinh, nhãn gián, tiêu chuẩn sản phẩm,…ngoài mục tiêu nhằm đảm bảo an toàn về chất lượng hàng hóa khi nhập khẩu về nước thì biện pháp này cũng là rào cản thương mại đối với nhiều quốc gia đặc biệt là đối với các nước kém phát triển.  Trợ cấp: đây là công cụ chính sách được sử dụng rộng rãi và phổ biến ở hầu hêt các quốc gia đặc biệt là trợ cấp của các quốc gia phát triển mạnh mẽ đi đầu nhằm đạt mục tiêu về kinh tế, chính trị, xã hội,… Đây là khoản thu đem lại lợi ích cho nước được nhận trợ cấp đồng thời nước nhận trợ cấp cũng phải chịu ràng buộc một số điều kiện thỏa thuận giữa hai bên.  Các quy định chống bán phá giá: bán phá giá được hiểu là hành vi bán hàng hóa tại thị trường nước nhập khẩu thấp hơn giá bán tại thị trường nội địa nước xuất khẩu. Bán phá giá thường được thực hiện khi một công ty muốn chiếm lĩnh thị trường hay cạnh tranh giành thị phần. Bán phá giá bị coi là một hành vi cạnh tranh không lành mạnh, vì không dựa trên những tiêu chí thương mại và có xu hướng bóp méo thương mại, gây ảnh hưởng ngành công nghiệp nước nhập khẩu. Thông thường, các nước áp dụng thuế chống bán phá giá - một khoản thuế bổ sung vào thuế nhập khẩu thông thường - để làm tăng giá hàng hóa nhập khẩu, khắc phục tác động xấu của hành vi bán phá giá. Thuế chống bán phá giá được sử dụng lần đầu  ở Ca-na-đa và ngày càng được sử dụng rộng rãi hơn không chỉ bởi các nước phát triển như Mỹ, EU, Ca-na-đa, Ấn Ðộ, Trung Quốc, Brazil... Ðể 4

tránh hiện tượng lạm dụng thuế chống bán phá giá, gây ảnh hưởng tới xuất khẩu của một số nước, hiệp định về chống bán phá giá của WTO quy định cụ thể về các tiêu chí để xác định hành vi phá giá và biện pháp khắc phục.  Các biện pháp đầu tư liên quan thương mại: Ví dụ như các quy định yêu cầu các nhà đầu tư phải sử dụng nguyên liệu trong nước, quy định tỷ lệ xuất khẩu sản phẩm hay hạn chế nguồn ngoại tệ dùng để thanh toán hàng nhập khẩu của công ty... Các biện pháp này thường được các nước đang phát triển sử dụng rộng rãi để hạn chế nhập khẩu và phát triển ngành công nghiệp trong nước. Ðể khắc phục tình trạng này, Hiệp định TRIMS đã đưa ra một danh mục các biện pháp đầu tư bị coi là không phù hợp các quy định về tự do hóa thương mại của WTO và yêu cầu các nước thành viên không duy trì những biện pháp này  Bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ. Việc thực thi không đầy đủ quyền sở hữu trí tuệ cũng được coi là một rào cản lớn với hoạt động thương mại quốc tế, vì hàng nhái, hàng giả, hàng vi phạm bản quyền với giá rẻ sẽ hạn chế khả năng tiếp cận thị trường của sản phẩm đích thực. Vấn đề này thật sự trở nên nghiêm trọng với những quốc gia mà việc thực thi quyền sở hữu trí tuệ không được nghiêm ngặt. Hiệp định TRIPS của WTO điều chỉnh các vấn đề về quyền sở hữu trí tuệ liên quan thương mại, gồm các quyền chính như quyền tác giả, nhãn hiệu hàng hóa, chỉ dẫn địa lý, thiết kế công nghiệp, pa-ten, thiết kế bố trí mạch tích hợp và các bí mật thương mại. Hiệp định cũng yêu cầu các nước thành viên phải tăng cường công tác thực thi của mình.  Ngoài những biện pháp chủ yếu kể trên, trong hoạt động thương mại quốc tế còn rất nhiều hình thức rào cản thương mại khác. Thí dụ, doanh nghiệp nhà nước, quy tắc xuất xứ, các quy định về kiểm định hàng hóa trước khi xuống tàu... cũng có thể được vận dụng để hạn chế thương mại hàng hóa. Các quy định hạn chế thương mại dịch vụ còn đa dạng hơn và ít bị điều tiết hơn. Cùng với sự phát triển của hoạt động thương mại và xu hướng điều tiết các rào cản truyền thống, ngày càng có xuất hiện nhiều hình thức rào cản trá hình và tinh vi hơn, thường là liên quan các tiêu chuẩn về kỹ thuật, môi trường, và lao động. 2. 2.1.

Tác động của chiến tranh thương mại Đến hai bên chiến tranh

Khi chiến tranh thương mại xảy ra, các bên không ngừng thực hiện các biện pháp trừng phạt lẫn nhau nếu các bên có đủ tiềm lực, còn nếu với một số nước kém phát triển, không có đủ khả năng đáp trả lại thì thiệt hại nặng nề đối với nước chịu sự áp đặt từ các bên còn lại. Phụ thuộc vào các biện pháp trừng phạt giữa các bên sẽ có những tác động riêng đối với mỗi quốc gia: -

Tác động từ việc áp thuế:  Đối với nước áp thuế: Đây là nguồn thu quan trọng của nhà nước vì vậy, khi tăng thuế ngân sách chính phủ tăng lên. Thuế này cũng giúp chính phủ kiểm soát và hạn chế hàng nhập khẩu từ nước ngoài, điều tiết hành vi tiêu dùng đối với những hàng hóa xa xỉ hay không được khuyến khích như rượu, bia thuốc lá,… Cũng từ đó hàng hóa trong nước cũng dễ dàng cạnh tranh được với hàng hóa nhập khẩu, tạo điều kiện cho các ngành công nghiệp, doanh nghiệp non trẻ có cơ hội chiếm thị phần trên thị trường. Ngoài ra, khi hàng hóa nhập khẩu giảm để đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng trong nước ngành sản xuất phải tăng sản lượng từ đó thất nghiệp giảm, cán cân thương mại được cải thiện hơn.  Đối với nước chịu thuế: ngược lại với nước áp thuế, nước chịu thuế phải chịu những bất lợi về khó khăn trong việc xuất khẩu hàng hóa đi các nước này và phải tìm kiếm thị 5

trường khác thay thế. Thuế tăng dẫn đến chi phí tăng, lợi nhuận của các doanh nghiệp giảm dẫn đến sản lượng giảm, cán cân thương mại bất lợi, thị trường hàng hóa cạnh tranh ngày càng gay gắt. Khi nước này có tiềm lực đủ lớn, để đáp trả lại hành động này nên cũng đưa ra các biện pháp áp thuế trwungf phạt tương tự diễn ra liên tục gây ra chiến tranh thương mại kéo dài. -

Tác động từ các quy định về kỹ thuật, vệ sinh, nhãn gián, tiêu chuẩn sản phẩm:

 Đối với nước bị áp đặt nhiều quy định hơn thì hàng hóa sẽ bị kiểm tra kĩ càng, khó đạt tiêu chuẩn hơn dẫn đến lượng hàng hóa xuất đi được ít, gây bất lợi cho các doanh nghiệp cũng như chính phủ.  Đối với nước áp đặt quy định: đây là điều rất cần thiết và hợp lý, nhằm bảo vê ̣ lợi ích quan trọng liên quan đến sức khỏe người tiêu dùng, môi trường, an ninh xã hô ̣i. Vì thế nhiều nước đã khéo léo sử dụng các công cụ này một cách thiên lệch giữa các công ty trong và ngoài nước nhằm hạn chế hàng hoá nhập khẩu của các nước khác không đạt tiêu chuẩn và giảm tính cạnh tranh của hàng nhập khẩu từ đó tạo điều kiện phát triển cho các doanh nghiệp trong nước, giảm tỷ lệ thất nghiệp,  Tác động từ các quy định chống bán phá giá:  Đối với nước đưa ra quy định : Quy định này giúp bảo vệ các doanh nghiệp và người tiêu dùng trong nước chống lại mức giá thôn tính và giá độc quyền bằng cách ngăn chặn lợi thế của hàng nhập khẩu đến từ các công ty nước ngoài. Đây là một công cụ trong chính sách thương mại, thúc đấy phúc lợi trong các nền kinh tế đang phát triển bằng cách chuyển lợi nhuận từ bên bán phá giá sang phía nền kinh tế phải chịu tác động của bán phá giá. Đó là đối với ngắn hạn, trong dài hạn lại có những tiêu cực cho người tiêu dùng trong nước khi không được tiếp cận với hàng hóa rẻ hơn, phúc lợi của người tiêu dùng giảm đi, tiềm ẩn sự sụp đổ của các doanh nghiệp nội địa và cuối cùng người tiêu dùng lại phải chịu mức giá độc quyền của hàng nhập khẩu khi các doanh nghiệp trong nước dần bị loại bỏ.  Đối với nước bị cấm: Đây là rào cản thương mại gây ra thu hẹp quan hệ đối với các nước. Đối với nước bị cấm bán phá giá, hàng hóa xuất khẩu phải cạnh tranh mạnh mẽ với hàng hóa nội địa, từ đấy thị phàn giảm bắt buộc các doanh nghiệp phải tìm kiếm nơi tiêu thụ mới khó khăn trong việc phát xuất hàng hóa đi. Tác động từ bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ: Luật sở hữu trí tuệ nghiêm ngặt giúp cho các đối thử cạnh tranh không những ngoài nước mà cả các doanh nghiệp trong nước đều phải thực hiện. Điều này nhằm hạn chế đối thủ cạnh tranh nhằm độc chiếm thị trường, có được thị phần cao hơn, đây là một công cụ đắc lực để bảo vệ quyền và lợi ích của người sáng tạo ra, đóng vai trò quan trọng đặc biệt là trong quá trình hội nhập kinh tế. Nhìn chung, hầu hết cả hai bên chiến tranh sẽ đều chịu thiệt hại khi chiến tranh thương mại leo thang lên mức cao. Theo thời gian, khi các công ty, tập đoàn và đặc biệt là người dân hai nước bắt đầu chịu tác động tiêu cực từ cuộc chiến thương mại, mức độ ủng hộ về chính trị đối với chính quyền trong các quyết sách liên quan đến cuộc chiến tranh thương mại sẽ giảm xuống. Các nước sẽ rơi vào tình trạng rối loạn và nền kinh tế ảnh hưởng nghiêm trọng. 2.2.

Đến thế giới

Hầu hết, các cuộc chiến tranh thương mại sẽ ít nhiều ảnh hưởng đến nền kinh tế thế giới. Đặc biệt, nếu chiến tranh diễn ra ở các nước lớn thì mức độ ảnh hưởng ngày càng nghiêm trọng. Chiến tranh thương mại nổ ra có thể làm suy yếu đầu tư, làm giảm chi tiêu, làm xáo trộn thị trường tài chính và làm chậm đi tăng trưởng của kinh tế toàn cầu. 6

Làn sóng bảo hộ thương mại đang trỗi dậy khá mạnh trong thời gian gần đây trong bối cảnh kinh tế thế giới bắt đầu tăng trưởng chậm lại kể từ năm 2013. Ngày càng nhiều nước quay trở lại chính sách thúc đẩy sản xuất công nghiệp để thế chân hàng nhập khẩu, thắt chặt quy định về tỷ lệ nội địa hóa và trợ giá hàng xuất khẩu, dựng nên các rào cản thương mại để bảo vệ nền sản xuất trong nước. Trong khi đó, thành quả của toàn cầu hóa không được phân chia đồng đều giữa các khu vực, các nền kinh tế cũng là một trong những nguyên nhân dẫn tới xu hướng phản đối tự do hóa thương mại gia tăng mạnh ở nhiều khu vực trên thế giới, nhất là tại các nền kinh tế lớn, trong đó có Mỹ và châu Âu. Trong thời gian qua, số lượng biện pháp bảo hộ thương mại mà các nền kinh tế lớn thực hiện ngày càng tăng lên. Đặc biệt, tại Mỹ, Tổng thống Donald Trump, với chính sách “Đưa nước Mỹ vĩ đại trở lại”, đã áp dụng nhiều biện pháp, từ rút khỏi các thỏa thuận thương mại mà ông coi là “gây thiệt hại” cho nền kinh tế đất nước, tới kêu gọi các doanh nghiệp lớn quay trở lại kinh doanh ở Mỹ để mang lại việc làm cho người dân Mỹ. Mặc dù vậy, việc áp đặt một biện pháp đơn phương mang tính rào cản đối với thương mại tự do được đánh giá không phải là giải pháp tối ưu, bởi nó đi ngược lại xu hướng toàn cầu hóa hiện nay, cản trở hệ thống thương mại toàn cầu, đồng thời có thể dẫn tới lên các cuộc chiến thương mại, ảnh hưởng bất lợi đến tăng trưởng kinh tế của các nước, khu vực và thế giới. Các chuyên gia kinh tế nhận định chiến tranh thương mại là một tổng thể các biện pháp trả đũa mà mục tiêu là tác động nhiều nhất tới đối thủ cho tới khi đối tượng suy sụp và từ bỏ theo đuổi chiến tranh. Không bao giờ có người thắng trong một cuộc chiến thương mại.Đối với một số nước có thể đó là cơ hội thúc đẩy nền kinh tế, tuy nhiên ngược lại với một số nước nó lại là ám ảnh kinh hoàng và nỗi lo sợ. Nhìn chung đất nước nào cũng có cơ hội và thách thức để phát triển trong tình trạng đó.

II. 1.

Chiến tranh thương mại Mỹ Trung Khái quát chiến tranh thương mại Mỹ Trung

Mỹ và Trung Quốc là hai cường quốc kinh tế lớn nhất thế giới, chi phối hầu hết tất cả các hoạt động xuất nhập khẩu cũng như tác động đến nền kinh tế thế giới. Quan hệ thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc đã mang lại lợi ích to lớn cho cả hai nước. Nhưng thâm hụt thương mại của Mỹ ngày càng tăng, quy định về tiền tệ của Trung Quốc và những lo ngại về vi phạm sở hữu trí tuệ tiếp tục làm căng thẳng mối quan hệ. Kể từ khi Đặng Tiểu Bình mở ra một làn sóng tự do hóa vào cuối những năm 1970, thế giới đã chứng kiến sự gia tăng sức mạnh kinh tế của Trung Quốc. Trong một phần tư thế kỷ qua, Trung Quốc đã tăng trưởng trung bình 9,5% hàng năm, nhiều hơn gấp bốn lần tổng sản phẩm quốc nội (GDP) và giúp hơn 400 triệu công dân thoát khỏi đói nghèo. Năm 1977, Trung Quốc có khối lượng thương mại xếp thứ ba mươi trên thế giới; trong mười năm, nó được dự đoán là quốc gia thương mại hàng đầu thế giới; và trong mười lăm, nó có thể sẽ có GDP lớn nhất thế giới. Sự gia tăng nhanh chóng này được hỗ trợ bởi các mối quan hệ thương mại bình thường mà Trung Quốc thiết lập với Hoa Kỳ vào năm 1979, và sau đó là sự gia nhập của Trung Quốc 7

vào Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) vào năm 2001. Nhưng quan hệ thương mại MỹTrung luôn có phần khó chịu; trong nhiều năm, Quốc hội đã sử dụng đánh giá thường niên về tình trạng giao dịch "Quốc gia được ưa chuộng nhất" của Trung Quốc để liên kết tự do hóa thương mại với hồ sơ nhân quyền của Bắc Kinh. Gần đây, các nhà lãnh đạo Mỹ đã bắt đầu lo lắng về sự mất cân bằng thương mại lớn đang tiếp tục gia tăng. Những người bảo vệ ở Washington và Bắc Kinh đã bắt đầu đào sâu chống lại các lực lượng kinh tế hùng mạnh đang thay đổi quốc gia của họ, trong khi Hoa Kỳ kêu gọi Trung Quốc đánh giá lại tiền tệ của họ và trấn áp tiền giả không được thực hiện nhiều.

1.1.

Khối lượng hàng hóa giao dịch giữa hai nước

Quan hệ thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đã phát triển rất nhanh chóng kể từ khi hai nước chính thức bắt đầu thiết lập quan hệ ngoại giao và ký kết Hiệp định Thương mại song phương vào năm 1979. Kể từ đó đến nay, kim ngạch xuất nhập khẩu song phương Mỹ - Trung từ mức chỉ 5 tỷ USD vào năm 1980 đã tăng lên mức 636 tỷ USD vào năm 2017

Biểu đồ: Kim ngạch thương mại song phương giữa Mỹ - Trung Quốc

Biểu đồ 1: Khối lượng giao dịch giữa Mỹ và Trung Giai đoạn 2008-2018 Đơn vị: Triệu đô 600000

500000

400000

300000

200000

100000

0 Xuất khẩu2006 của Mỹ sang Trung Quốc Column1 2001 2002 2003 2004 2005 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Hiện Mỹ và Trung Quốc đều đang là những đối tác thương mại lớn nhất của nhau. Cụ thể, Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Trung Quốc với giá trị lên tới 505 tỷ USD trong 8

năm 2017, tăng 9,3% so với năm 2016. Thị phần hàng xuất khẩu của Trung Quốc tại Mỹ đã gia tăng liên tục, từ mức chỉ 8,2% vào năm 2000 đã tăng lên mức 21,6% vào năm 2017, duy trì là đối tác xuất khẩu nhiều nhất vào Mỹ kể từ năm 2007 đến nay. Ở chiều ngược lại, Trung Quốc hiện đang là thị trường xuất khẩu lớn thứ 3 của Mỹ (chiếm tỷ trọng hơn 8,4%, chỉ sau Canada và Mexico) với giá trị đạt hơn 130 tỷ USD trong năm 2017. Riêng ở lĩnh vực nông nghiệp thì Trung Quốc là thị trường xuất khẩu lớn thứ 2 của Mỹ với giá trị 19,6 tỷ USD trong năm ngoái (trong đó mặt hàng đậu tương chiếm tỷ lệ 63%).

Biểu đồ: Top 5 thị trường xuất khẩu lớn nhất của Mỹ - 2017

300

282

243

250

200

150 130

100 68 56 50

0

Canada

Mexico

Trung Quốc

Nhật Bản

Anh

Nguồn: Bloomberg Cơ cấu xuất nhập khẩu giữa Mỹ và Trung Quốc về cơ bản không mang tính đối kháng mà bổ trợ cho nhau nhiều hơn. Trung Quốc xuất sang Mỹ các mặt hàng mang tính tiêu dùng phổ thông, sử dụng nhiều lao động và nặng tính lắp ráp như điện thoại, hàng điện tử, hàng dệt may, da giày, đồ chơi trẻ em, đồ dùng thể thao, hàng tạp hóa, các sản phẩm chế biến gỗ… trong khi lại nhập từ Mỹ các mặt hàng nông sản trong nước không trồng được nhiều như các loại hạt (đậu tương, cao lương) hoặc các mặt hàng công nghệ cao như máy bay dân dụng (chủ yếu là Boeing), ô tô, chất bán dẫn, máy móc công nghiệp, dầu thô và khí thiên nhiên.

Bảng: Top 10 hàng hóa Mỹ xuất khẩu vào Trung Quốc 9

Mặt hàng

Tỷ USD

Máy bay và linh phụ kiện ngành hàng không Đậu nành

16.3

Tỉ lệ tăng trưởng so với 2016 11.6%

12.3

13.7%

Các loại ô tô

10.2

15.5%

Chất bán dẫn

6.1

2.0%

Máy móc công nghiệp Dầu thô

5.4

11.8%

4.4

1120.4%

Vật liệu nhựa

4.0

13.6%

Thiết bị y tế

3.5

6.9%

Giấy và bột giấy

3.4

-0.3%

Gỗ

3.2

26.9% Nguồn: USITC data web

Bảng: Top 10 mặt hàng Mỹ nhập khẩu nhiều nhất từ Trung Quốc Mặt hàng

Tỷ USD

Điện thoại và đồ gia dụng điện tử

70.4

Tỉ lệ tăng trưởng so với 2016 14.5%

Máy vi tính

45.5

12.6%

Thiết bị viễn thông

33.5

15.8%

Linh kiện máy tính

31.6

12.1%

Đồ chơi trẻ em và đồ thể thao Đồ may mặc

26.8

6.8%

24.1

-0.1%

Đồ nội thất

20.7

10.9%

Linh kiện phụ tùng ô tô Đồ gia dụng

14.4

1.2%

14.1

3.1%

Máy móc điện tử

14.1

7.3% Nguồn: USITC data web

10

Về hoạt động đầu tư, cả hai nước đều có xu hướng tăng đầu tư lẫn nhau trong 10 năm trở lại đây.Mặc dù Trung Quốc vẫn là nước nhận được FDI ròng lớn hơn trong quan hệ với Mỹ nhưng FDI của Trung Quốc rót vào Mỹ đang có sự tăng trưởng vượt bậc trong 3 năm gần đây nhờ các thương vụ M&A lớn với các công ty của Mỹ. Cụ thể, trong năm 2016, dòng vốn FDI của Mỹ chảy vào Trung Quốc dưới dạng đầu tư dự án trực tiếp là 9,5 tỷ USD trong khi vốn FDI dưới dạng góp vốn mua cổ phần đạt 92,5 tỷ USD. Ở chiều ngược lại, dòng vốn FDI dưới hai dạng trên của Trung Quốc chảy vào Mỹ lần lượt đạt 10,3 tỷ và 27,5 tỷ. Ngoài việc là nhân tố góp tỷ trọng không nhỏ trong tổng kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc, mà một phần trong số đó có thể quay lại Mỹ, thì các doanh nghiệp FDI từ Mỹ vào Trung Quốc còn được hưởng lợi rất lớn từ 1 thị trường tiêu dùng gần 1,5 tỷ dân. Theo số liệu của tổng cục phân tích kinh tế Mỹ (BEA), doanh số bán hàng  của các doanh nghiệp FDI Mỹ tại thị trường TQ đạt khoảng 481 tỷ đô trong năm 2015, là thị trường lớn thứ 3 về doanh số của các doanh nghiệp FDI Mỹ ra nước ngoài. Từ năm 1992 đến nay, Trung Quốc liên tục đứng đầu các nước đang phát triển và trong top đầu thế giới về thu hút FDI, năm 2002 còn vượt qua cả Mỹ với 52, 7 tỷ USD. Năm 2010, FDI thực hiện đạt 105.7 tỷ USD tăng so với năm 2009 là 17.44%. Hiện nay Trung Quốc chỉ đứng sau Mỹ về thu hút FDI trên thế giới. Với tiềm năng về nguồn lực, thị trường và nền kinh tế phát triển mạnh mẽ thì cả Mỹ và Trung Quốc đều là thị trường giá trị thu hút các FDI không những hai nước mà còn tất cả các nước trên thế giới.

Biểu đồ: Vốn FDI dưới dạng nắm giữ cổ phiếu giữa Mỹ và Trung Quốc Đơn vị: Nghìn tỷ USD 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 FDI từ Mỹ vào Trung Quốc

Series 3

Nguồn: Statistic Ngoài việc là yếu tố góp tỷ trọng không nhỏ trong tổng kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc, mà một phần trong số đó có thể quay lại Mỹ, thì các doanh nghiệp FDI từ Mỹ vào Trung Quốc còn được hưởng lợi rất lớn từ thị trường tiêu dùng gần 1,5 tỷ dân. Theo số liệu của Tổng cục 11

phân tích kinh tế Mỹ (BEA), doanh số bán hàng của các doanh nghiệp FDI Mỹ tại thị trường TQ đạt khoảng 481 tỷ đô trong năm 2015, là thị trường lớn thứ 3 về doanh số của các doanh nghiệp FDI Mỹ ra nước ngoài, sau Vương quốc Anh (697 tỷ USD) và Canada (625 tỷ USD).

Biểu đồ: Doanh số bán hàng của các doanh nghiệp FDI Mỹ vào thị trường nước ngoài Đơn vị: Nghìn tỷ USD 800 700

697 625

600 481

500

379

400

374 318

300

297

281

279 208

200 100 0

Anh

Canada

Trung Quốc

Đức

Ireland

Thụy Sỹ

Hà Lan

Mexico

Nhật bản

Pháp

Nguồn: Tổng cục phân tích kinh tế Mỹ

Về đầu tư nắm giữ trái phiếu Chính phủ, Trung Quốc cũng đang là chủ nợ lớn nhất của Mỹ. Trung Quốc hiện nắm giữ khoảng 1.185 tỷ USD trái phiếu chính phủ Mỹ (tương đương khoảng 6% tổng nợ công của Mỹ). Trong bối cảnh chiến tranh thương mại Mỹ - Trung leo thang, mặc dù Trung Quốc sẽ không thể bán lượng lớn trái phiếu cùng lúc vì động thái này sẽ khiến giá trị số trái phiếu còn lại trong danh mục của Trung Quốc giảm nhưng Trung Quốc hoàn toàn có thể xem xét giảm lượng mua trái phiếu chính phủ Mỹ trong thời gian tới. Năm tài chính 2018, Chính phủ Mỹ cần phát hành gần 1.000 tỷ USD trái phiếu để bù đắp thâm hụt ngân sách được dự báo phình to trong những năm tới do chính sách giảm thuế nên chắc chắn vẫn cần đến nhà đầu tư lớn nhất là Trung Quốc. Trung Quốc là người nắm giữa trái phiếu chính phủ Mỹ lớn nhất thế giới, theo sau là Nhật Bản, với lượng nắm tăng từ 1.030 tỷ USD trong tháng 6 lên 1.040 tỷ USD trong tháng 7. Lượng trái phiếu chính phủ ngắn hạn, tiền mặt và trái phiếu Mỹ do Trung quốc nắm giữ đã 12

giảm xuống mức thấp nhất 6 tháng ở 1.171 tỷ USD trong tháng 7, từ mức 1.178 tỷ USD trong tháng 6.

Bảng: Giá trị trái phiếu chính phủ Mỹ do Trung Quốc năm giữ

Năm Tổng giá trị TPCP Mỹ do Trung Quốc nắm giữ (tỷ USD) Tỷ trọng nắm giữ của Trung Quốc trong tổng nắm giữ của nhà đầu tư nước ngoài đối với TPCP Mỹ

2002

2004

2006

2008

2010

2012

2014

2016

2017

118

223

397

727

1160

1203

1244

1058

1185

9.6%

12.1

18.9

23.6

26.1

23%

21.7

17.6

18.7

Nguồn: Bộ tài chính Mỹ

1.2.

Mất cân bằng thương mại

Mất cân bằng thương mại của một nước ( chênh lệch cán cân thương mại) là sự chênh lệch giữa khối lượng hàng hóa xuất khẩu và nhập khẩu của một nước đi các nước khác. Cán cân thương mại của một nước chủ yếu dựa vào các yếu tố : lượng hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu và tỷ giá hối đoái của nước đó. Mất cân bằng thương mại thể hiện sự phụ thuộc quá nhiều vào hàng hóa nước ngoài, hàng hóa trong nước giá trị giảm dẫn đến GDP có xu hướng giảm, sản xuất và tiêu dùng hàng hóa trong nước trở nên trì trệ, không hiệu quả. Về cán cân thương mại, Mỹ có thâm hụt thương mại hàng hóa rất lớn với Trung Quốc, từ mức 10 tỷ USD năm 1990 đã tăng mạnh lên mức 375 tỷ USD trong năm 2017. Mức thâm hụt với Trung Quốc cũng vượt xa so với các đối tác thương mại khác của Mỹ như Mexico (-71 tỷ USD), Nhật Bản (-69 tỷ USD), Đức (-64 tỷ USD)… Từ đó thấy được, Mỹ không chỉ thâm hụt thương mại với một vài nước nào mà là rất nhiều nước đặc biệt là Trung Quốc.

Biểu đồ: Các nước Mỹ thâm hụt thương mại – 2017 13

Thâm hụt thương mại của Mỹ 0

Trung ...

Me

Đức

-50

Việt... -38

-71

-69

-64

-100

Tỷ USD

-150 -200 -250 -300 -350 -400

-375

Mặc dù vậy, theo đánh giá của BVSC câu chuyện thâm hụt thương mại của Mỹ và Trung Quốc không đơn thuần chỉ là con số tuyệt đối mang tính bề nổi. Bởi lẽ Trung Quốc hiện với vai trò “công xưởng thế giới” đã và đang là một mắt xích rất quan trọng trong chuỗi sản xuất toàn cầu của các công ty đa quốc gia Mỹ. Có rất nhiều mặt hàng bao gồm điện thoại, đồ điện tử, máy móc thiết bị…có thể được sản xuất tại Trung Quốc và khi xuất khẩu sang Mỹ được ghi nhận nguyên giá trị, tuy nhiên hàm lượng giá trị gia tăng của Trung Quốc trong tổng giá trị sản phẩm trên thực tế có thể thấp hơn nhiều do Trung Quốc chỉ là nơi lắp ráp còn nguyên liệu đầu vào, các chi phí liên quan đến thiết kế, quảng cáo… đều phải nhập hoặc do một nước khác đảm nhận. Việc xuất khẩu của Trung Quốc vào Mỹ tăng mạnh có nguyên nhân rất lớn từ sự dịch chuyển các nhà máy sản xuất của các công ty đa quốc gia từ các nước như Nhật Bản, Đài Loan, Hàn Quốc trước kia sang Trung Quốc. Một con số minh họa cho nhận định trên là vào năm 1990, Trung Quốc chỉ chiếm tỷ trọng 7,6% trong tổng lượng hàng hóa Mỹ nhập khẩu từ khu vực châu Á Thái Bình Dương nhưng tỷ lệ này đã tăng lên mức 55% vào năm 2017. Trong khi đó, tỷ trọng của Nhật Bản đã giảm từ mức 23,8% vào năm 1990 xuống chỉ còn 7% vào năm 2017. Nói một cách đơn giản, Trung Quốc, với lợi thế nhân công giá rẻ, đã chiếm lĩnh phần việc lắp ráp của các nước Đông Á khác khi các nước này dịch chuyển sản xuất lên chuỗi giá trị cao hơn. Ở một khía cạnh khác, theo ước tính của OECD và WTO thì hàm lượng giá trị gia tăng của nước ngoài đóng góp trong tổng giá trị xuất khẩu của Trung Quốc vào năm 2011 (không có số cập nhật hơn) là 32,2%, trong đó riêng đối với các mặt hàng thuộc lĩnh vực sản xuất là 40% còn đối với các thiết bị quang học và điện tử thì lên tới 53,8%. Chính yếu tố hàng hóa trung gian đã khiến cho thâm hụt thương mại của Mỹ và Trung Quốc đôi khi không phản ánh đúng bản chất của nó (chỉ thể hiện hàng hóa nhập khẩu từ đâu chứ không thể chỉ rõ chủ thể 14

được hưởng lợi thật sự). Do đó, theo chúng tôi, nếu chỉ tính lượng hàng hóa sản xuất thuần tại nội địa hai quốc gia vào các số liệu xuất nhập khẩu thì thâm hụt thương mại của Mỹ với Trung Quốc sẽ thấp hơn nhiều so với con số công bố chính thức.

Biểu đồ 2: Mất cân bằng thương mại của Mỹ với Trung Quốc Giai đoạn 2008-2018 Đơn vị: Triệu đô 0.00 2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

-50,000.00 -100,000.00 -150,000.00 -200,000.00 -250,000.00 -300,000.00 -350,000.00 -400,000.00 -450,000.00

Tính đến cuối năm 2018, thâm hụt thương mại với Trung Quốc đã mở rộng ra cả các sản phẩm công nghệ cao, như điện tử, truyền thông, hàng không vũ trụ. Lượng nhập khẩu các mặt hàng trên của nhà sản xuất Mỹ từ Trung Quốc đã tăng lên hơn 160 tỷ USD trong 11 tháng năm 2018, dù giảm khoảng 1 tỷ USD vào tháng 11/2018.

2.

Nguyên nhân dẫn đến chiến trang thương mại Mỹ-Trung

Cuộc chiến tranh thương mại Mỹ - Trung bắt nguồn từ nguyên nhân sâu xa và nguyên nhân cụ thể.

2.1.

Nguyên nhân sâu xa

Cuộc chiến tranh thương mại Mỹ - Trung là mâu thuẫn ngày càng gay gắt giữa 2 cường quốc kinh tế lớn nhất thế giới. Dự báo, đến năm 2030, GDP danh nghĩa của Trung Quốc sẽ vượt Mỹ. Song, nếu tính theo sức mua tương đương (PPP), GDP của Trung Quốc hiện nay đã vượt Mỹ. Mỹ và Trung Quốc cũng là 2 cường quốc thương mại: Mỹ là nước nhập khẩu lớn nhất và xuất khẩu thứ nhì thế giới; Trung Quốc là nước xuất khẩu lớn nhất và nhập khẩu thứ nhì thế giới .

15

Bảng 4: Quy mô nền kinh tế, xuất-nhập khẩu của Mỹ- Trung (2018) Quy mô kinh tế

Xuất khẩu

Nhập khẩu

GDP danh nghĩa

Xếp hạng thế giới

GDP tính theo PPP ( tỷ USD)

Xếp hạng thế giới

Tỷ USD

Xếp hạng thế giới

Tỷ USD

Xếp hạng thế giới

Mỹ

20.4

1

19.42

2

1.576

2

2.352

1

Trung Quốc

14.1

2

23190

1

2.157

1

1.731

2

Nguồn: Cục tình báo trung ương Mỹ Những năm gần đây, sự cạnh tranh giữa 2 siêu cường càng trở nên gay gắt trong bối cảnh sức mạnh của Mỹ có dấu hiệu suy giảm trong khi Trung Quốc đang bộc lộ tham vọng thay thế Mỹ ở vị trí thống lĩnh bàn cờ địa chính trị thế giới. Vì vậy, để khẳng định vị thế và quyền lực của mình, Mỹ đã thực hiện hàng loạt các chính sách nhằm vào Trung Quốc để kìm hãm sự phát triển nhanh hóng, vượt mặt của quốc gia này, khẳng định một cách chắc chắn rằng Mỹ luôn là cường quốc lớn nhất của thế giới.

2.2.

Nguyên nhân cụ thể

Bên cạnh những nguyên nhân sâu xa ở trên, chiên tranh thương mại giữa hai cường quốc này còn được thể hiện bằng những nguyên nhân trực tiếp, cụ thể ảnh hưởng đến hai nước. Các vấn đề sau đây được xem là những nguyên nhân cụ thể gây ra căng thẳng thương mại Mỹ - Trung, đặc biệt từ sau khi Trung Quốc gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) năm 2001, dẫn đến chiến tranh thương mại hiện nay. Cụ thể bởi các nguyên nhân: Thứ nhất, từ góc độ kinh tế, thâm hụt thương mại của Mỹ với Trung Quốc đã liên tục gia tăng mạnh trong hơn 20 năm qua và lên tới mức 375 tỷ USD trong năm 2017. Chỉ tính riêng trong 6 tháng đầu năm 2018 thì con số này cũng đã ở mức 185,7 tỉ đô la. Do đó, trong nỗ lực để đạt được cân bằng thương mại với Trung Quốc, chính quyền tổng thống Trump đã tiến hành áp thuế nhập khẩu lên các mặt hàng từ Trung Quốc, tạo sức ép để Trung Quốc phải tăng mua hàng hóa của Mỹ, qua đó giảm thâm hụt thương mại. Ngoài ra, việc đánh thuế sẽ khiến hàng hóa sản xuất ở Trung Quốc nhập khẩu vào Mỹ ít nhiều mất đi lợi thế cạnh tranh về giá, buộc các công ty đa quốc gia đang đặt phần lớn nhà máy sản xuất tại Trung Quốc phải xem xét di dời về Mỹ. Điều này giúp hỗ trợ sách lược đưa việc làm trở về Mỹ và khuyến khích sản xuất nội địa của chính quyền Trump. Thứ hai, từ góc độ cũng cố vị trí siêu cường của Mỹ trên bản đồ địa chính trị thế giới, Mỹ đang theo dõi sát sự trỗi dậy ngày càng mạnh mẽ của Trung Quốc. Rất nhiều chính sách về công nghiệp của Trung Quốc đã được thành hình và thực thi kể từ năm 2006 khi Ủy ban Nhà nước Trung Quốc cho ra đời bản kế hoạch phát triển khoa học và công nghệ trong trung và dài hạn giai đoạn 2006-2020 (National Medium and Long-Term Program for Science and 16

Techonology Development, thường được biết đến với tên gọi viết tắt là MLP). Kế hoạch này thể hiện tham vọng lớn của Trung Quốc trong việc hiện đại hóa cấu trúc kinh tế bằng cách đưa Trung Quốc từ trung tâm sản xuất với kỹ thuật thấp lên thành trung tâm đổi mới chính của thế giới vào năm 2020 và vươn lên thành nước dẫn đầu đổi mới của toàn cầu vào năm 2050. Một kế hoạch khác là “Made in China 2025” cũng được Trung Quốc đưa ra vào năm 2015, trong đó trọng tâm là phát triển các ngành công nghệ cao với hàm lượng 70% nguyên liệu sản xuất thuộc về khu vực nội địa. Các sản phẩm được hướng đến trong kế hoạch này là: tàu cao tốc, máy bay, xe điện tự lái, rô bốt, trí tuệ nhân tạo và mạng viễn thông 5G. Nếu thành công trong những kế hoạch này, nhiều doanh nghiệp của Trung Quốc nhiều khả năng sẽ trở thành đối thủ cạnh tranh và thách thức vị trí số một hiện nay của các doanh nghiệp Mỹ. Nhiều nhà phân tích cho rằng, chính quyền của Tổng thống Trump không ưa thích kịch bản này, nhất là trong bối cảnh có những thông tin cho rằng doanh nghiệp Trung Quốc đang vươn lên bằng những cách thức không công bằng thông qua cách thức sử dụng các sáng chế công nghệ của Mỹ (Trung Quốc yêu cầu các doanh nghiệp nước ngoài muốn hoạt động tại Trung Quốc phải liên doanh với các doanh nghiệp nội địa để chuyển giao công nghệ, bên cạnh đó vấn đề bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ của các công ty nước ngoài hoạt động tại Trung Quốc cũng chưa được thực hiện hoàn toàn chặt chẽ). Với những lý do trên, chính quyền của tổng thống Donald Trump muốn thông qua cuộc chiến tranh thương mại với Trung Quốc nhằm gia tăng sức ép, tạo ra sự công bằng hơn trong việc đối xử giữa các doanh nghiệp hai nước, bảo vệ được các sáng chế. Thứ ba, do cuộc bầu cử Quốc hội Mỹ sắp diễn ra vào tháng 11/2018 nên Tổng thống Donald Trump càng có thêm động cơ để thu hút thêm sự ủng hộ của cử tri Mỹ. Giảm thâm hụt thương mại, thiết lập lại luật chơi công bằng khi làm ăn với Trung Quốc là một trong những mục tiêu ông Trump đưa ra từ hồi tranh cử Tổng thống năm 2016. Việc ông Trump giữ được lời hứa với các cử tri đã ủng hộ mình sẽ tạo được lợi thế lớn cho đảng Cộng Hòa trong cuộc bầu cử giữa kỳ sắp tới.

3.

Diễn biến chiến tranh thương mại Mỹ- Trung Bảng : Tóm tắt diễn biến thương mại Mỹ - Tung Quốc

Thời gian 22/01/201 8

Diễn biến hai bên Mỹ Mỹ áp thuế nhập khẩu lên các sản phẩm máy giặt và pin mặt trời. Tuy các sản phẩm này không nhập từ Trung Quốc, nhưng trong luận điểm của mình Mỹ đã chỉ hẳn việc Trung Quốc đang thống lĩnh nguồn cung toàn cầu là 1 trở ngại.

04/02/201 8

09/03/201 8

Trung

Trung Quốc bắt đầu quá trình điều tra chống hỗ trợ giá trong 1 năm các mặt hàng Cao Lương nhập từ Mỹ. Tổng thống Trump ký lệnh áp thuế nhập khẩu lên mặt hàng thép và nhôm từ tất cả các quốc gia trung đó có Trung Quốc 17

22/02/201 8

Mỹ đề xuất thuế nhập khẩu để đáp trả lại việc Trung Quốc cạnh tranh thương mại không lành mạnh, điển hình trong vấn đề chuyển giao công nghệ, bản quyền sở hữu trí tuệ và dự định sẽ khiếu naị với WTO về vấn đề này

23/03/201 8

Mỹ khiếu nại lên WTO về vấn đề Trung Quốc bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ

27/03/201 8

Mỹ công bố bản báo cáo phần 301 về Trung Quốc

01/04/201 8

Hội đàm giữa 2 nước thất bại, Trung Quốc đề xuất giảm thâm hụt thương mại song phương giữa 2 nước khoảng 50 tỷ đô. Trung Quốc tuyên bố sẽ áp thuế nhập khẩu lên 3 tỷ đô hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ bao gồm hoa quả tươi, hạt nắt, rượu nho và thịt lợn

02/04/201 8

03/04/201 8

Mỹ công bố danh sách các mặt hàng sẽ bị áp thuế nhập khẩu từ Trung Quốc trị giá 50 tỷ đô, chủ yếu là các mặt hàng công nghệ cao, để bù đắp lại những thiệt hại do việc Trung Quốc ăn cắp bản quyền sở hữu trí tuệ gây ra.

04/04/201 8

Mỹ cho rằng những cáo buộc của Trung Quốc lên chính sách của mình là vô căn cứ.

05/04/201 8

Trung Quốc áp thuế nhập khẩu lên 3 tỉ đô hàng hóa nhập từ Mỹ, nhằm đáp trả lại thuế nhập khẩu Mỹ áp lên các sản phẩm thép và nhôm của Trung Quốc

Tổng thống Trump tuyên bố sẽ xem xét áp dụng thêm thuế nhập khẩu lên 100 tỷ đô hàng hóa nhập từ Trung Quốc 18

Trung Quốc khiếu nại lên WTO về thuế nhập khẩu phần 301 của Mỹ, đồng thời nói rằng sẽ áp thuế nhập khẩu 25% lên 106 sản phẩm của Mỹ bao gồm đậu, xe máy, các sản phẩm hóa học và máy bay. Trung Quốc khiếu nại lên WTO về việc Mỹ áp thuế nhập khẩu lên thép và nhôm của nước này

10/04/201 8 16/04/201 8

Chủ tịch TQ Tập Cận Bình hứa hẹn sẽ mở cửa thị trường tài chính Mỹ trừng phạt công ty ZTE của Trung Quốc vì đã vi phạm các thỏa thuận về việc cấm giao thương với Iran và Bắc Triều Tiên, qua đó công ty này bị cấm không được mua các sản phẩm công nghệ của Mỹ trong 7 năm.

17/04/201 8 26/04/201 8

Mỹ điều tra tập đoàn công nghệ Huawei vì khả năng vi phạm lệnh cô lập Iran.

4/05/2018

Mỹ yêu cầu cắt giảm 200 tỷ USD thâm hụt thương mại

10/05/201 8 14/05/201 8 17/05/201 8 18/05/201 8

Đối thoại bắt đầu tại Washington

20/05/201 8

Đối thoại có tiếng nói chung. Mỹ đồng ý tạm hoãn áp thuế nhập khẩu.

22/05/201 8

Cả 2 quốc gia thống nhất về cách thức đại trà để xử lý phi vụ ZTE

23/05/201 8

Trump tuyên bố rút khỏi thỏa thuận ngày 22/05

25/05/201 8

Mỹ tuyên bố sẽ phạt tập đoàn ZTE 1,3 tỉ đô.

28/05/201 8

Trung Quốc tuyên bố sẽ thu thuế chống bán phá giá lên 1 tỷ đô Cao Lương nhập từ Mỹ Trung Quốc tuyên bố có thể giảm một nửa thuế nhập khẩu ô tô. Đối thoại tại Bắc Kinh không có kết quả. Trung Quốc phản đối quyết định phạt ZTE và yêu cầu kết thúc cuộc điều tra phần mục 301. ZTE ngừng mọi hoạt động tại Mỹ. Trung Quốc xem xét về phi vụ hợp nhất của Qualcomm và NXP Trung Quốc kết thúc việc điều tra về việc Mỹ bán phá giá Cao Lương. Trung Quốc đề xuất việc sẽ mua thêm rất nhiều hàng hóa nhập từ Mỹ Trung Quốc đề xuất xóa bỏ thuế nhập khẩu lên các sản phẩm nông nghiệp và giảm từ 25% xuống 15% đối với ô tô từ Mỹ

Trung Quốc nói sẽ thông qua phi vụ của Qualcomm 19

29/05/201 8

Mỹ tuyên bố sẽ áp thuế nhập khẩu lên 50 tỷ đô hàng nhập khẩu từ Trung Quốc đồng thời giới hạn số thị thực nhập cảnh cấp cho công dân Trung Quốc nhằm bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ.

30/05/201 8

nếu Mỹ gỡ lệnh phạt lên ZTE Trung Quốc tuyên bố sẽ mua thêm than từ Mỹ để giảm thâm hụt thương mại của Mỹ Trung Quốc tuyên bố cắt thuế nhập khẩu lên 1 số hàng tiêu dùng bắt đầu từ ngay 01/07. Trung Quốc đề xuất mua thêm 25 tỷ đô hàng từ Mỹ

06/06/201 8 15/06/201 8

Mỹ công bố sẽ áp thuế lên 50 tỷ đô hàng nhập khẩu từ Trung Quốc

19/06/201 8

Mỹ tuyên bố sẽ áp thuế nhập khẩu lên thêm 200 tỷ đô hàng từ Trung Quốc nếu Trung Quốc trả đũa

06/07/201 8

Gói thuế nhập khẩu lên 34 tỷ USD hàng từ Trung Quốc bắt đầu. ZTE được phép hoạt động lại 1 cách giới hạn tại Mỹ

13/08/201 8 23/08/201 8

Thuế nhập khẩu lên 16 tỷ USD hàng từ Trung Quốc bắt đầu có hiệu lự

06/09/201 8

Kết thúc thời hạn lấy ý kiến dư luận cho đề xuất đánh thuế cho gói hàng hóa trị gái 200 tỷ USD của chính quyền Trump

07/09/201 8

Tổng thống Trump đe dọa sẽ đánh thuế thêm 267 tỷ USD hàng NK từ TQ sau gói 200 tỷ USD nếu thấy cần thiết

13/09/201 8

Mỹ chủ động đề xuất một cuộc đàm phán với Trung Quốc và người dẫn đầu sẽ là Bộ trưởng Bộ Tài chính Mỹ Mnuchin

20

Trung Quốc tuyên bố sẽ trả đũa bằng cách áp thuế lên 16 tỷ đô hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ Danh sách áp thuế trả đũa trị giá 16 tỷ USD của TQ nhắm vào hàng NK từ Mỹ có hiệu lực đồng thời với lệnh áp thuế của Mỹ Trung Quốc tuyên bố sẽ trả đũa bằng cách áp thuế lên 60 tỷ đô hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ

17/09/201 8

USTR công bố bản chính thức Danh sách 3 trị giá 200 tỷ USD, áp mức thuế 10% có hiệu lực từ 24/09/2018; sau đó tăng mức thuế lên 25% kể từ 1/1/2019.

18/09/201 8

22/09/201 8

Trung Quốc tuyên bố sẽ tiến hành gói áp thuế trả đũa trị giá 60 tỷ USD lên hàng từ Mỹ, sẽ có hiệu lực đồng thời với gói áp thuế 200 tỷ USD của Mỹ lên hàng Trung Quốc, vào 24/09/2018 Trung Quốc hủy bỏ cuộc hẹn gặp với Mỹ để đàm phán về gói áp thuế trị giá 200 tỷ USD của Mỹ Trung Quốc chính thức áp thuế 5-10% lên 60 tỷ USD hàng từ Mỹ. Trung Quốc phát hành "Sách Trắng", đề cập tới vị thế chính phủ trong quan hệ thương mại Mỹ - Trung.

24/09/201 8

Mỹ áp thuế 10% với 200 tỷ USD hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, chính thức có hiệu lực.

25/10/201 8 30/10/201 8

Mỹ và Trung Quốc chính thức nối lại liên hệ, chuẩn bị cho cuộc gặp gỡ bên lề Hội nghị G20 Mỹ tuyên bố sẽ chuẩn bị công bố danh sách áp thuế lên tất cả những mặt hàng còn lại của Trung Quốc trị giá 257 tỷ USD vào đầu tháng 12/2018 nếu cuộc gặp bên lề G20 không đạt được tiến triển Mỹ và Trung Quốc đạt được "thỏa thuận đình chiến thương mại",  nhất trí không áp đặt các biện pháp thuế quan mới trong vòng 90 ngày, cho tới ngày 1/3/2019; và hai bên sẽ đàm phán để đạt được thỏa thuận thương mại chung. Mỹ sẽ hoãn lại kế hoạch tăng thuế trong Danh sách 3 từ 10% lên 25% dự kiến áp dụng vào 1/1/2019, và không áp thuế mới lên 267 tỷ USD hàng hóa từ Trung Quốc. Đổi lại, Trung Quốc sẽ mua nhiều hàng hóa từ Mỹ hơn, đặc biệt là các mặt hàng nông nghiệp và năng lượng. Hoa Kỳ và Trung Quốc tham gia các cuộc đàm phán thương mại kéo dài 3 ngày tại Bắc Kinh

2/12/2018

7-9/1/2019 22/1/2019

Hoa Kỳ hủy bỏ các cuộc đàm phán chuẩn bị với Trung Quốc

2021/02/201 9

Các nhà đàm phán Hoa Kỳ và Trung Quốc tiếp tục đàm phán thương mại tại Washington 21

3031/01/201 9 07/02/201 9 1115/02/201 9 24/02/201 9

Hoa Kỳ và Trung Quốc tổ chức các cuộc đàm phán thương mại 2 ngày tại Washington DC Trump nói rằng ông sẽ không gặp trực tiếp ông Tập trước khi lệnh ngừng thuế quan hết hạn vào ngày 1 tháng 3 năm 2019. Trước đó, vào ngày 31 tháng 1, ông Trump nói rằng ông sẽ gặp trực tiếp ông Tập vào tháng 2. Mỹ và Trung Quốc tổ chức đàm phán thương mại tại Bắc Kinh Trump tuyên bố rằng ông sẽ gia hạn thỏa thuận thương mại vào ngày 1 tháng 3, chấm dứt thời hạn đàm phán thương mại

4. Tác động của chiến tranh thương mại Mỹ - Trung Quốc đến quan hệ giữa hai

nước "Mầm mống" của cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đã tồn tại trong nhiều thập kỷ, khi sự phát triển mạnh của nền kinh tế và chính trị Trung Quốc đe doạ sự thống trị của Mỹ trên thế giới. Ông Trump từ chiến dịch bầu cử năm 2016 đã đề xuất về việc áp thuế đối với Trung Quốc, "kìm hãm" sự lớn mạnh của quốc gia này. Cuộc chiến tranh thương mại MỹTrung chính thức bùng nổ với nhiều ảnh hưởng mạnh mẽ đến chính 02 quốc gia Mỹ và Trung Quốc trước tiên. Về tác động của cuộc chiến thương mại này, các chuyên gia cho rằng cả Mỹ và Trung Quốc đều sẽ bị thiệt hại dù mức độ có thể khác nhau.

4.1. Tác động chung đối với cả hai nước: 



Các nhà kinh tế học đã cảnh báo rằng tình trạng leo thang của cuộc chiến thương mại hoặc duy trì việc áp thuế quan trong một thời gian dài sẽ gây thiệt hại nghiêm trọng cho nền kinh tế Mỹ. Nếu ông Trump và ông Tập không thể đạt được thoả thuận, hai nước sẽ lâm vào tình thế mà các chuyên gia gọi là "chiến tranh lạnh về kinh tế." Cả Mỹ và Trung Quốc sẽ đều chịu thiệt hại khi chiến tranh thương mại leo thang lên mức cao. Đối với Trung Quốc, nước này sẽ chịu ảnh hưởng mạnh và nhiều hơn ở giai đoạn đầu của chiến tranh thương mại, đặc biệt ở khía cạnh TTCK và thị trường tiền tệ. Đối với Mỹ, việc đánh thuế sẽ khiến hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc vào Mỹ trở nên đắt đỏ hơn, qua đó gây thiệt hại đối với các doanh nghiệp cũng như người tiêu dùng Mỹ. Mặc dù vậy, theo tính toán sơ bộ của BVSC thì tác động thật vào nền kinh tế của cả hai nước là có nhưng sẽ ở mức không quá lớn. Tuy nhiên, theo thời gian khi doanh nghiệp và người dân Mỹ bắt đầu chịu tác động từ cuộc chiến thương mại, mức độ ủng hộ về chính trị đối với chính quyền Trump trong việc nâng quy mô của cuộc chiến tranh thương mại sẽ giảm xuống.

4.2. Tác động đối với Trung Quốc: 22











Trung Quốc sẽ chịu ảnh hưởng mạnh và nhiều hơn ở giai đoạn đầu của chiến tranh thương mại. Điều này đã được chứng minh qua thực tế, nhất là ở khía cạnh thị trường tài chính và tiền tệ. Kể từ khi thông tin xung đột thương mại bùng phát, chỉ số chứng khoán chính của Trung Quốc là Shanghai Composite đã giảm giá hơn 20%, chính thức bước vào thị trường giá xuống (bear market). Bên cạnh đó, đồng Nhân dân tệ cũng lao dốc gần 10%), kéo theo dòng vốn nước ngoài rút mạnh ra khỏi thị trường Trung Quốc. Điểm bất lợi cho Trung Quốc là chiến tranh thương mại diễn ra trong lúc nền kinh tế nước này vẫn đang trong giai đoạn giảm tốc và các chiến dịch giảm đòn bẩy nợ, xử lý hệ thống ngân hàng ngầm... vẫn đang được Chính phủ Trung Quốc thực hiện mạnh mẽ. Tuy nhiên, để đối phó với nhân tố bất ngờ là chiến tranh thương mại với Mỹ, Trung Quốc đã phải tạm thời dừng việc thực thi chính sách tiền tệ thắt chặt bằng cách liên tục giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc (3 lần tính từ đầu năm 2018 đến nay), giúp bơm thêm khoảng 107 tỷ USD cho hệ thống ngân hàng, qua đó giảm lãi suất và thúc đẩy hoạt động cho vay các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Xã hội: Ngoài vấn đề thiệt hại về con số tăng trưởng thực ra thì công ăn việc làm cho người lao động có thể sẽ là vấn đề đáng quan tâm hơn cho Trung Quốc khi các mặt hàng Mỹ đánh thuế đều là những sản phẩm thâm dụng nhiều lao động như lắp ráp hàng điện tử, dệt may, 10 da giày, sản xuất đồ chơi, đồ dùng thể thao... Sức ép ổn định an sinh xã hội có lẽ mới là vấn đề gây khó cho Trung Quốc trong cuộc chiến thương mại với Mỹ. Thuế quan: Sau động thái đầu tiên áp thuế 25% lên hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc trị giá 34 tỷ USD, chính quyền Mỹ tuyên bố sẽ tiếp tục áp thuế 25% lên hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc trị giá 16 tỷ USD, sau đó áp thuế 10% lên thêm 200 tỷ USD hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc mỗi năm. Mỹ cảnh báo tổng lượng hàng Trung Quốc bị áp thuế có thể lên đến hơn 500 tỷ USD, tức là lớn hơn cả kim ngạch nhập khẩu hàng hóa của Mỹ từ Trung Quốc năm 2017. Hiện tại, Mỹ đã và đang đe dọa áp thuế lên gói hàng hóa với tổng trị giá 250 tỷ USD chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của hàng hóa Trung Quốc. Việc hàng xuất khẩu của Trung Quốc vào Mỹ sẽ giảm bao nhiều phần trăm do tác động của việc tăng thuế sẽ phụ thuộc nhiều vào mức độ co giãn của cầu tiêu dùng tại Mỹ với mức mức tăng giá của hàng nhập khẩu. Giả định hệ số co giãn này bằng 2 (mức co giãn rất lớn) thì khi giá của 250 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc tăng thêm 25% do thuế (trong kịch bản tiêu cực nhất hiện nay) thì xuất khẩu sang Mỹ của Trung Quốc sẽ giảm khoảng 125 tỷ USD. Ước tính các nguyên vật liệu đầu vào để sản xuất hàng xuất khẩu của Trung Quốc chỉ chiếm khoảng 70% (còn lại nhập khẩu 30%) thì thiệt hại thực tế của Trung Quốc có thể sẽ chỉ là 87,5 tỷ USD, tương đương 0,7% GDP của Trung Quốc năm 2017. Đây là một con số không phải quá lớn nhưng vì nó diễn ra trong bối cảnh Trung Quốc đang trong chu kỳ giảm tốc tăng trưởng nên có thể sẽ mang đến tác động cộng hưởng ngoài dự đoán.Điều nay ảnh hưởng rất tiêu cực đến ngành xuất khẩu của Trung Quốc. Đầu tư: Bên cạnh thuế nhập khẩu được xem là phương thức chính, Mỹ cũng sẽ sử dụng các biện pháp phi thương mại nhằm gây áp lực đối với Trung Quốc. Một trong các biện pháp là hạn chế đầu tư của Trung Quốc. Chính quyền Mỹ đang lên kế hoạch nhằm hạn chế đầu tư của Trung Quốc vào một số ngành công nghiệp quan trọng của Mỹ. Thông qua Ủy ban Đầu tư Nước ngoài tại Mỹ (CFIUS - một cơ quan liên ngành do Bộ Tài chính Mỹ chủ trì), Chính phủ Mỹ tìm cách ngăn cản các công ty nước ngoài mua lại các công ty Mỹ.Theo kế hoạch, các công ty có từ 25% vốn sở hữu Trung Quốc trở lên sẽ bị cấm mua lại những công ty Mỹ liên quan tới công nghệ như hàng không vũ trụ, người máy, ô tô. Trọng tâm của kế hoạch này trước hết nhằm vào chương trình “Sản xuất tại Trung Quốc 2025”, một chiến lược Trung Quốc đang theo đuổi nhằm chi phối các ngành công nghiệp của tương lai. 23



Mỹ còn có kế hoạch siết chặt kiểm soát xuất khẩu, nhằm ngăn chặn các công ty Mỹ chuyển công nghệ tới Trung Quốc. Chính quyền Mỹ đang soạn thảo các quy định xuất khẩu hướng tới ngăn chặn công nghệ cao chuyển tới Trung Quốc. Tuy nhiên, việc Mỹ áp dụng các biện pháp hạn chế đầu tư có thể chặn đứng khả năng tiếp cận một số nguồn vốn nước ngoài, đặc biệt là đầu tư từ Trung Quốc vào Mỹ.



Ngày 6/7/2018, Trung Quốc đã áp thuế nhập khẩu đối với 545 mặt hàng Mỹ, trên 90% trong số đó là nông sản. Động thái này khiến Đảng Cộng hòa và Tổng thống Donald Trump gặp rắc rối chính trị tại các bang nông nghiệp Mỹ, những nơi đã giúp ông Trump thắng cử năm 2016 và hiện đang đối mặt với cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ năm 2018 (bầu lại một số ghế thượng nghị sỹ, hạ nghị sỹ và thống đốc bang ở Mỹ). 4.3. Tác động đối với Mỹ:



 





Việc đánh thuế sẽ khiến hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc vào Mỹ trở nên đắt đỏ hơn. Cơ cấu mặt hàng Mỹ nhập từ Trung Quốc khá đa dạng: có cả phương tiện sản xuất (capital goods) như máy móc, thiết bị, phương tiện vận tải... ; hàng hóa trung gian (intermerdiate goods) vốn là đầu vào cho các ngành sản xuất như linh kiện máy tính, thiết bị viễn thông, phụ tùng ô tô... lẫn hàng hóa tiêu dùng (finished goods) như điện thoại di động, hàng điện tử, hàng may mặc, da giày... Trong gói đánh thuế 50 tỷ USD đầu tiên, Mỹ chủ yếu đánh thuế nhắm vào các loại phương tiện sản xuất và hàng hóa trung gian nhưng đến gói 200 tỷ USD (mới chỉ đang đe dọa, chưa áp thuế thực sự tính đến ngày 14/09/2018) thì danh mục hàng hóa đã mở rộng sang rất nhiều nhóm hàng tiêu dùng. Như vậy, trong kịch bản tổng giá trị hàng hóa bị đánh thuế là 250 tỷ USD (thậm chí leo thang lên mức cao nhất là toàn bộ hàng hóa Trung Quốc xuất khẩu vào Mỹ như ông Trump đe dọa) thì cả doanh nghiệp sản xuất lẫn người tiêu dùng Mỹ đều sẽ bị ảnh hưởng. Mặt bằng giá cả tiêu dùng sẽ tăng lên và các doanh nghiệp cũng như người tiêu dùng Mỹ sẽ phải gánh chịu thiệt hại. Giá cả tăng cũng sẽ là dữ liệu quan trọng để FED xem xét lộ trình tăng lãi suất nhanh hơn. Tuy nhiên, một yếu tố giúp giảm bớt hiệu ứng tiêu cực của chiến tranh thương mại là chương trình cải cách thuế của chính quyền Trump khiến cho thu nhập khả dụng của người dân Mỹ tăng lên, giúp hấp thụ phần nào xu hướng tăng lên của giá hàng hóa. Do vậy, trên bình diện nói chung, việc tăng thuế có thể sẽ không ảnh hưởng quá mạnh đến hoạt động tiêu dùng của người dân Mỹ, qua đó tăng trưởng của Mỹ nhiều khả năng vẫn được đảm bảo. Một số ngành hàng riêng biệt có thể sẽ chịu tác động mạnh hơn cả là: sản xuất máy bay (16 tỷ USD), nông dân trồng đậu nành (12 tỷ USD), ngô, các loại hạt... Mới đây nhất. để giảm tác động của chiến tranh thương mại đối với nông dân Mỹ, chính quyền Trump đã đưa ra gói hỗ trợ trị giá 12 tỷ USD cho những nông dân Mỹ có sản phẩm xuất khẩu bị ảnh hưởng. Điểm bất lợi của chính quyền Trump trong cuộc chiến thương mại với Trung Quốc chính là cơ chế để ra quyết định sẽ mất nhiều thời gian và đối khi gặp phải sự phản đối của các nhóm lợi ích khác nhau. Điển hình là mới đây nhất (ngày 13/09/2018), chính quyền Trump đã chủ động đưa ra đề xuất tổ chức một cuộc đàm phán thương mại với Trung Quốc, dẫn đầu là Bộ trưởng Bộ Tài chính Mỹ Mnuchin. Nhiều khả năng sức ép từ các công ty công nghệ và các Hiệp hội nông dân Mỹ (những người bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi chiến tranh thương mại) trong lần lấy ý kiến rộng rãi về việc áp thuế cho gói 200 tỷ USD đã khiến chính quyền Trump phải có sự thay đổi mang tính “chiến thuật” ngắn hạn trong cách xử lý xung đột thương mại với Trung Quốc. 24



Bên cạnh biện pháp thương mại, Trung Quốc sẽ áp dụng nhiều biện pháp phi thương mại để đáp trả Mỹ như: + Chính sách tỷ giá: Chính phủ Mỹ thường xuyên cáo buộc Trung Quốc thao túng tiền tệ để tạo lợi thế trong thương mại với Mỹ. Mỹ cho rằng, trong những năm qua, Chính phủ Trung Quốc đã nhiều lần chủ động giảm giá đồng NDT để tạo ra tính cạnh tranh đối với hàng xuất khẩu Trung Quốc so với Mỹ và các đối thủ cạnh tranh khác.Phía Trung Quốc luôn biện minh, giá trị đồng NDT là do các thị trường quyết định. Trong cuộc chiến tranh thương mại hiện nay, Trung Quốc sẽ không ngần ngại tiếp tục sử dụng tỷ giá như một công cụ tạo lợi thế cạnh tranh xuất khẩu với Mỹ. + Sử dụng trái phiếu kho bạc Mỹ: Trung Quốc hiện đang là chủ nợ lớn nhất của Mỹ, do đang nắm giữ một lượng lớn trái phiếu kho bạc Mỹ trị giá khoảng 1.200 tỷ USD được mua vào trong những năm qua. Lượng trái phiếu này đủ để tác động đến thị trường trái phiếu Mỹ. Trung Quốc có thể đột ngột bán ra một lượng lớn trái phiếu chính phủ Mỹ (hoặc chỉ cần phát tín hiệu sẽ giảm mua trái phiếu Mỹ trong tương lai). Điều đó sẽ khiến lãi suất dài hạn ở Mỹ tăng, ảnh hưởng tiêu cực đến Chính phủ và những người mua nhà ở Mỹ, do phí vay tăng lên. Tuy nhiên, nếu áp dụng biện pháp trên, Trung Quốc cũng bị thiệt hại, do giá trị trái phiếu Mỹ họ đang nắm giữ bị giảm. + Biện pháp hành chính: Trung Quốc có thể sử dụng nhiều biện pháp hành chính khác nhau để gây khó dễ cho các công ty Mỹ tại Trung Quốc. Thứ nhất, gây khó khăn trong quá trình cấp giấy phép. Hầu hết lĩnh vực kinh doanh tại Trung Quốc đều phải được cấp phép. Cơ quan cấp phép Trung Quốc có thể trì hoãn quá trình cấp giấy phép, hoặc thậm chí thu hồi giấy phép của các công ty Mỹ. Thứ hai, áp dụng các quy định mang tính phân biệt đối xử. Trung Quốc đã từng sử dụng các cuộc điều tra tham nhũng, thanh tra thuế, thậm chí hàng ngày tiến hành kiểm tra y tế hay an toàn lao động để gây cản trở hoạt động của các công ty nước ngoài, thậm chí đóng cửa những cơ sở này, vì các vi phạm nhỏ trong tuân thủ quy định của Trung Quốc. Trung Quốc có thể sử dụng các biện pháp tương tự khiến các công ty Mỹ phải trả giá lớn hơn cho các cơ sở sản xuất hay bán lẻ tại Trung Quốc. Thứ ba, trì hoãn thủ tục hải quan. Trung Quốc đã từng sử dụng biện pháp như vậy đối với nhiều mặt hàng nhập khẩu của Mỹ, khiến hàng hóa bị ứ đọng trong thời gian quan hệ song phương căng thẳng. + Sử dụng truyền thông: Trung Quốc đã có kinh nghiệm trong việc sử dụng truyền thông tẩy chay hàng hóa nước ngoài. Trong cuộc chiến tranh thương mại hiện nay, Trung Quốc có thể sẽ lại sử dụng truyền thông kêu gọi người dân tẩy chay hàng hóa Mỹ và công ty Mỹ hoạt động ở Trung Quốc. Khách hàng Trung Quốc có thể tẩy chay điện thoại iPhone của hãng Apple (Trung Quốc hiện là thị trường lớn thứ 3 của hãng này), hoặc tẩy chay hơn 3.300 cửa hàng cà phê Starbucks ở Trung Quốc. + Hạn chế du lịch ra nước ngoài của người Trung Quốc: Chính phủ Trung Quốc đã từng sử dụng các biện pháp hạn chế khách du lịch Trung Quốc bằng cách chỉ đạo các công ty du lịch Trung Quốc không bán gói tour du lịch tới một số địa điểm nhất định (Năm 2012, Bắc Kinh đã hạn chế người Trung Quốc du lịch tới Nhật Bản khi xảy ra vụ tranh chấp đảo Senkaku…). Tuy Mỹ là một mục tiêu khó khăn hơn do nước này ít phụ thuộc vào các gói tour du lịch, song bất 25

kỳ sự sụt giảm nào về số lượng khách du lịch Trung Quốc tới Mỹ chắc chắn sẽ ảnh hưởng tới nguồn thu 33 tỷ USD mà du khách Trung Quốc chi hàng năm ở Mỹ.

5. Tác động của chiến tranh thương mại Mỹ - Trung Quốc đến quan hệ kinh tế quốc tế Mỹ và Trung Quốc là hai cường quốc kinh tế lớn nhất trên thế giới, vì thế xung đột thương mại giữa hai nước chắc chắn sẽ gây ra những tác động đáng kể đối với dòng chảy thương mại toàn cầu. 5.1. Những hành động của Mỹ ảnh hưởng đến quan hệ kinh tế quốc tế Cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung sẽ còn tiếp diễn trong thời gian dài với quyết tâm "chiến đấu đến cùng" từ cả hai phía. Trong cuộc chiến đó, chiến lược của cả Mỹ và Trung Quốc đều là lôi kéo thật nhiều đồng minh về phía mình để gây sức ép với đối phương, điều có thể khiến nhiều quốc gia trên toàn cầu được hưởng lợi.

Điện thoại di động, thiết bị điện tử viễn thông, linh kiện máy tính, đồ điện tử gia dụng - Giá trị Trung Quốc XK vào Mỹ 256 tỷ USD (2017) Ảnh hưởng đến các đối tác thương mại khác, trong đó có Việt Nam

Tác động đến Trung Quốc - Năm 2017, trong top 10 các mặt hàng TQ XK sang 26

Mỹ thì có đến 8 mặt hàng thuộc nhóm hàng điện thoại di động, đồ điện tử và thiết bị viễn thông. Tổng giá trị xuất khẩu của 8 nhóm hàng này là khoảng 256 tỷ USD, bằng 50% tổng kim ngạch XK của TQ sang Mỹ. - Riêng với mặt hàng điện thoại di động, giá trị XK của TQ vào Mỹ năm 2017 là 70 tỷ USD, chiếm 86% tổng giá trị điện thoại di động NK vào Mỹ. Top 5 nhãn hàng điện thoại di động được sản xuất ở TQ xuất khẩu vào Mỹ là Apple, LG, ZTE, Motorola và Samsung. Đối với Apple, Trung Quốc hiện chỉ là cứ điểm ở khâu lắp ráp (vốn sử dụng nhiều lao động) trong chuỗi sản xuất toàn cầu của Apple nên thực tế hàm lượng giá trị gia tăng của Trung Quốc trong mặt hàng này không quá lớn. Yếu tố này có thể khiến chính quyền Trump xem xét loại bỏ Iphone khỏi danh sách áp thuế. Ngoài ra, 23% doanh thu của sản phẩm iPhone là đến từ thị trường Trung Quốc nên có thể giảm bớt thiệt hại phần nào cho Apple nếu iPhone xuất vào Mỹ bị đánh thuế. LG và Samsung cũng sẽ không bị ảnh hưởng lớn khi phần lớn sản phẩm của 2 Tập đoàn này được sản xuất ngoài Trung Quốc. - Đối với các doanh nghiệp sản xuất hàng điện tử khác, khi thuế NK vào Mỹ tăng lên, họ sẽ phải xem xét cắt giảm bớt biên lợi nhuận để giữ sức cạnh tranh hay chuyển phần chi phí tăng sang cho khách hàng tại Mỹ chịu. Khả năng co giãn của cầu với giá sẽ đóng vai trò quyết định ở đây. - Như vậy, việc chính quyền Trump đánh thuế lên các nhóm hàng này sẽ gây tác động ngược và người chịu thiệt hại chủ yếu vẫn là các công ty và người tiêu dùng Mỹ. Trong tương lai gần, (khoảng 5 năm nữa) sẽ khó có nước nào trong khu vực có thể thay thế TQ trong việc gia công hàng điện tử do những lợi thế như cơ  sở hạ tầng, công nghiệp phụ trợ rất phát triển ở nước này. Một vài sự chuyển hướng đầu tư của các Tập đoàn lớn ra khỏi Trung Quốc có thể diễn ra nhưng quy mô sẽ không lớn.

- Việc chuyển hướng đầu tư sản xuất các mặt hàng điện tử sang các thị trường khác ngoài Trung Quốc dù quy mô được dự báo không lớn nhưng có thể cũng mang đến những thuận lợi cho các nước ASEAN, trong đó có Việt Nam. - Riêng đối với mặt hàng điện thoại di động, Việt Nam hiện đang là nơi sản xuất lớn nhất của Samsung với sản lượng khoảng 240 triệu chiếc/năm, theo sau là Trung Quốc với sản lượng 150 triệu chiếc/năm, tiếp theo là Ấn Độ (50 triệu), Hàn Quốc (40 triệu), Brazil (12 triệu) và Indonesia (8 triệu). Samsung đang có kế hoạch cắt giảm sản lượng khoảng 40 triệu sản phẩm tại Trung Quốc do giá nhân công cao kết hợp với rủi ro chiến tranh thương mại Mỹ -Trung leo thang nên Tập đoàn này càng có lý do để đẩy mạnh chuyển hướng đầu tư sang các nước khác. Trong bối cảnh này, Việt Nam có cơ hội thu hút thêm vốn đầu tư của Samsung. Theo đó, thu hút vốn FDI, xuất khẩu của Việt Nam sẽ tăng, các khu công nghiệp sẽ được hưởng lợi, nhiều việc làm mới sẽ được tạo ra.

Đồ gỗ nội thất - Giá trị Trung Quốc XK vào Mỹ 20 tỷ USD (2017) Ảnh hưởng đến các đối tác thương mại khác, trong đó có Việt Nam

Tác động đến Trung Quốc - Việc Mỹ áp thuế chắc chắn sẽ ảnh hưởng

-  Các đơn hàng đồ gỗ nội thất có thể sẽ 27

đến xuất khẩu đồ gỗ nội thất của Trung Quốc. Để giảm thiểu thiệt hại, các doanh nghiệp Trung Quốc sẽ quay về thúc đẩy nhu cầu tiêu dùng nội địa nhiều hơn. Dân số đông, tầng lớp trung lưu ngày một đông là những yếu tố hỗ trợ cho định hướng dựa vào thị trường nội địa của TQ.

chuyển từ các nhà máy tại Trung Quốc sang các nước khác trong khu vực Đông Nam Á như Malasia, Thái Lan, Việt Nam… -   Năm 2017, Việt Nam XK 7,6 tỷ USD gỗ và các sản phẩm gỗ, trong đó riêng thị trường Mỹ đạt 3,2 tỷ USD. Chiến tranh TM Mỹ-Trung cũng mở ra cơ hội nhận được thêm các đơn hàng xuất khẩu cho các doanh nghiệp sản xuất đồ gỗ nội thất của VN như TTF, SAV…Tuy nhiên, Việt Nam cũng cần siết chặt quản lý, tránh tình trạng đồ gỗ nội thất Trung Quốc.

Sắt thép các loại - Giá trị Trung Quốc XK vào Mỹ 1 tỷ USD (2017) Ảnh hưởng đến các đối tác thương mại khác, trong đó có Việt Nam

Tác động đến Trung Quốc

Riêng với mặt hàng thép, Mỹ không chỉ áp dụng mức thuế 25% riêng cho Trung Quốc mà còn áp dụng cho tất cả các nước có xuất khẩu thép vào Mỹ, chỉ loại trừ một số đối tác là đồng minh. Thép là một mặt hàng có tính nhạy cảm cao với chính trị Mỹ vì tạo ra nhiều việc làm trong khu vực sản xuất cũng như có ý nghĩ quyết định đối với các bang luôn có xu hướng “dao động” giữa việc bầu cho đảng Cộng Hòa hay Dân Chủ (Swing States như Pennsylvania chẳng hạn). Định hướng ngay từ khi vận động tranh cử của ông Trump đã là bảo hộ ngành thép trong nước, do đó việc thép nhập khẩu là đích ngắm đầu tiên của ông Trump không phải là điều gây ngạc nhiên.

Việc Mỹ áp thuế mang đến lo ngại thép TQ sẽ tìm một thị trường khác để tiêu thụ hoặc “xuất khẩu nhờ” vào Mỹ, trong đó Việt Nam có thể là một địa chỉ lý tưởng. Tuy nhiên, trên thực tế, lượng thép TQ xuất khẩu vào Mỹ năm 2017 có quy mô khá nhỏ (chỉ là 740 nghìn tấn) nên nếu có tràn vào Việt Nam tiêu thụ thì cũng không đáng lo ngại. Ngoài ra, sản phẩm thép xây dựng và tôn mạ của VN hiện vẫn được bảo vệ tốt nhờ hàng rào thuế quan nên TQ khó có khả năng cạnh tranh ở những mặt hàng này. Trong khi đó, nguy cơ VN trở thành nơi trung chuyển để thép TQ đi “đường vòng” sang Mỹ mặc dù có nhưng mức độ cũng khá hạn chế do lượng thép TQ XK vào Mỹ cũng không lớn. Tuy vậy, các nhà quản lý thị trường cũng cần kiểm soát kỹ nhằm ngăn chặn tình trạng này, tránh tạo lý do chính đáng để Mỹ áp thuế trừng phạt lên toàn bộ các doanh nghiệp thép của VN có hoạt động XK sang Mỹ.

Trung Quốc mặc dù sản xuất một nửa sản lượng thép của thế giới nhưng xuất khẩu thép của Trung Quốc vào Mỹ chỉ đứng vị trí thứ 11, chiếm 2% tổng NK thép của Mỹ và 1% tổng XK thép của TQ nên việc áp thuế này sẽ ảnh hưởng không đáng kể tới TQ. 28

5.2. Những hành động của Trung Quốc ảnh hưởng đến quan hệ kinh tế quốc tế Cho đến nay, Trung Quốc đã có động thái đáp trả đối với hầu hết các gói đánh thuế của Mỹ nhắm vào hàng Trung Quốc.

Máy bay dân dụng - Giá trị Mỹ XK vào TQ 16,2 tỷ USD (2017) Ảnh hưởng đến các đối tác thương mại khác, trong đó có Việt Nam

Tác động đến Mỹ

Boeing sẽ là công ty chịu thiệt hại nhiều nhất. Việc đánh thuế sẽ khiến máy bay của Boeing trở nên đắt hơn tại thị trường Trung Quốc. Để giữ được thị phần tại thị trường nhiều tiềm năng này, Boeing có thể sẽ phải giảm giá bán, hi sinh một phần biên lợi nhuận của mình để giữ chân khách hàng.

Airbus – liên minh sản xuất máy bay của 4 nước châu Âu là Pháp, Đức, Vương quốc Anh, Tây Ban Nha là người được hưởng lợi nhiều nhất khi máy bay của Boeing bị đánh thuế. Giá máy bay Boeing đắt hơn có thể sẽ khiến các doanh nghiệp hàng không Trung Quốc tìm đến Airbus như một nhà cung cấp thay thế.

Dầu thô, khí tự nhiên và than - Giá trị Mỹ XK vào TQ 6,5 tỷ USD (2017) Ảnh hưởng đến các đối tác thương mại khác, trong đó có Việt Nam

Tác động đến Mỹ

TQ là thị trường xuất khẩu dầu thô và khí LNG lớn thứ 2 của Mỹ, chỉ sau Canada. Nếu TQ ko mua của Mỹ, các công ty dầu khí Mỹ sẽ phải tốn thêm chi phí hoặc phải giảm giá bán để tìm khách hàng mới. Đây là những mặt hàng nằm trong danh sách trả đũa thuế quan của Trung Quốc nếu chính quyền Trump tiếp tục leo thang cuộc chiến TM. Áp thuế lên các mặt hàng dầu khí càng khiến triển vọng Mỹ giảm thâm hụt với Trung Quốc trở nên xa vời hơn khi đây là một trong những mặt hàng chiến  lược TQ có thể tăng mua từ Mỹ nếu đạt 29

Tổng lượng dầu thô và khí mua từ Mỹ chỉ chiếm 3% tổng nhập khẩu mặt hàng này của TQ nên TQ sẽ dễ dàng tìm được đối tác khác để thay thế.

được thỏa thuận nhằm hạ nhiệt xung đột TM với chính quyền Trump. Ô tô các loại - Giá trị Mỹ XK vào TQ 10,2 tỷ USD (2017) Ảnh hưởng đến các đối tác thương mại khác, trong đó có Việt Nam

Tác động đến Mỹ

TQ áp thuế 25% lên ô tô NK từ Mỹ có thể sẽ khiến các doanh nghiệp sản xuất Mỹ dịch chuyển nhà máy sản xuất sang Trung Quốc mạnh hơn nữa nhằm tránh thuế. Bang sản xuất nhiều ô tô nhất của Mỹ hiện nay là Michigan (bang ủng hộ đảng Cộng Hòa) Thị trường ô tô Trung Quốc đạt khoảng 28,8 triệu chiếc năm 2017, nhập khẩu là 1,2 triệu chiếc, trong đó nhập khẩu từ Mỹ là 300 nghìn chiếc. Với việc Trung Quốc áp thuế này, chiến dịch kêu gọi các doanh nghiệp sản xuất ô tô di dời về Mỹ của Tổng thống Trump sẽ trở nên bất khả thi hơn.

Tổng mức thuế các loại xe của Mỹ nhập khẩu vào Trung Quốc có thể lên tới 40% trong khi xe nhập khẩu từ EU, Nhật Bản, Hàn Quốc được giảm thuế từ 25% xuống còn 15%. Trong ngắn hạn, giá xe Mỹ nhập khẩu vào Trung Quốc đắt đỏ hơn sẽ là cơ hội gia tăng thị phần cho các nước này.

Đậu tương, ngô - Giá trị Mỹ XK vào TQ 12,3 tỷ USD (2017) Ảnh hưởng đến các đối tác thương mại khác, trong đó có Việt Nam

Tác động đến Mỹ

30

Đậu tương là mặt hàng nông nghiệp Mỹ xuất khẩu lớn nhất vào Trung Quốc với 37,5 triệu tấn năm 2017. Thuế tăng khiến giá đậu tương và ngô của Mỹ xuất khẩu vào Trung Quốc tăng lên, giảm sức cạnh tranh của mặt hàng này. Nông dân trồng đậu tương ở các bang Illinois, Iowa, Minesota, North Carolina... là những người chịu tác động tiêu cực nhất. Kể từ khi chiến tranh TM Mỹ-Trung bùng phát, giá đậu tương và ngô của Mỹ đã giảm khoảng 12%.

Không nhập khẩu từ Mỹ, Trung Quốc có thể sẽ quay sang nhập khẩu đậu tương từ các nước khác. Các nước Nam Mỹ, điển hình nhất là Brazil sẽ là đối tượng được hưởng lợi nhiều nhất. Brazil hiện là nhà xuất khẩu đậu tương nhiều nhất sang Trung Quốc với 48 triệu tấn năm 2017. Giá đậu tương Brazil  xuất khẩu sang Trung Quốc đã tăng mạnh (hơn 10%) kể từ khi TQ áp thuế đối với đậu tương Mỹ. Ngoài ra Argentina, Paraguay, Uruguay cũng là những nước có thể tăng xuất khẩu đậu tương vào TQ để bù đắp cho thị phần của Mỹ. Giá đậu tương và ngô của Mỹ giảm là cơ hội cho các doanh nghiệp ở các nước khác phải nhập khẩu đậu tương và ngô mua được giá rẻ. Năm 2017, Việt Nam phải nhập khẩu 1,5 tỷ USD ngô và 707 triệu USD đậu tương. Trong đó, đậu tương nhập nhiều nhất là từ Mỹ (330 triệu USD) và Argentina (250 triệu USD), còn ngô nhập nhiều nhất từ Argentina (764 triệu USD) và Brazil (464 triệu USD). Với diễn biến mới từ giá đậu tương và giá ngô Mỹ, nhiều khả năng các doanh nghiệp Việt Nam sẽ chuyển hướng sang tăng nhập khẩu đậu tương và ngô từ Mỹ với giá rẻ hơn. Các doanh nghiệp sản xuất thức ăn chăn nuôi ở Việt Nam như Masan Nutri-Science, Dabaco... có thể là đối tượng hưởng lợi.

Các loại chip và chất bán dẫn - Giá trị Mỹ XK vào TQ 6 tỷ USD (2017) Ảnh hưởng đến các đối tác thương mại khác, trong đó có Việt Nam

Tác động đến Mỹ

31

- Năm 2017, Mỹ xuất khẩu 6 tỷ USD các loại chip và chất bán dẫn sang TQ nhưng nhập khẩu ngược lại 9,5 tỷ USD. Trong chuỗi giá trị sản xuất toàn cầu, Mỹ là nước sản xuất và thiết kế các mặt hàng này sau đó xuất sang TQ hoặc các nước ASEAN khác để kiểm định và đóng gói rồi lại nhập ngược trở lại Mỹ, làm đầu vào sản xuất cho các mặt hàng công nghệ cao khác. Các công ty lớn sản xuất chip như Qualcom, Micron, Intel... có thể sẽ chuyển hướng, tìm các thị trường khác tại châu Á ngoài Trung Quốc để duy trì chuỗi giá trị này. - Đối với nhóm hàng công nghệ, nhiều khả năng Trung Quốc sẽ chỉ nhắm vào các công ty sản xuất chip còn các công ty có đầu tư lớn, tạo ra nhiều công ăn việc làm cho Trung Quốc có thể sẽ được loại trừ, điển hình trong số này là Apple.

- Khi TQ đánh thuế vào mặt hàng này, các công ty đa quốc gia của Mỹ có thể sẽ chịu áp lực cơ cấu lại chuỗi cung ứng. Việt Nam có thể được hưởng lợi từ xu hướng này. Năm 2017, Việt Nam nhập khẩu 37 tỷ USD máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện, trong đó nhập từ Mỹ là 2,8 tỷ USD. Intel hiện đã có nhà máy tại Việt Nam nên hoàn toàn có khả năng công ty này sẽ phân bổ đầu tư nhiều hơn cho Việt Nam trong chuỗi cung ứng sản phẩm của họ.

Bông - Giá trị Mỹ XK vào TQ 1,06 tỷ USD (2017) Ảnh hưởng đến các đối tác thương mại khác, trong đó có Việt Nam

Tác động đến Mỹ

32

TQ áp thuế 25% lên mặt hàng bông nhập khẩu từ Mỹ. Năm 2017, Mỹ là nước xuất khẩu bông nhiều nhất vào Trung Quốc với 0,5 triệu tấn (chiếm 44% tổng nhập khẩu bông của Trung Quốc). Về dài hạn, giá bông NK tăng sẽ giúp thúc đẩy ngành công nghiệp bông nội địa của Trung Quốc, giảm bớt tỷ lệ nhập khẩu từ mức 14% hiện nay.

- Không nhập khẩu bông từ Mỹ, trong ngắn hạnTrung Quốc sẽ chuyển hướng tìm đến các đối tác khác như Brazil, Australia, Ấn Độ. - Giá bông thế giới vẫn khá ổn định, không chịu áp lực giảm quá tiêu cực do cầu vẫn lớn. Năm 2017, Việt Nam nhập khẩu 2,3 tỷ USD bông, trong đó 50% là nhập khẩu từ Mỹ (tương đương 1,2 tỷ USD). Chiến tranh thương mại Mỹ - Trung có thể dẫn đến việc Việt Nam là một điểm trung chuyển khi tăng nhập khẩu bông từ Mỹ sau đó xuất khẩu lại sang Trung Quốc.

Các loại thịt - Giá trị Mỹ XK vào TQ 750 triệu USD (2017) Ảnh hưởng đến các đối tác thương mại khác, trong đó có Việt Nam

Tác động đến Mỹ

Mỹ xuất khẩu các mặt hàng thịt lợn, thịt bò, gà, vịt và các loại thịt hun khói sang Trung Quốc. Thịt lợn và thịt bò bị Trung Quốc áp thuế trả đũa lần lượt ở mức 63% và 37%. Nông dân và 4 công ty đóng gói thịt lớn của Mỹ là Tyson Foods, Cargill, JBS và National Beef sẽ là đối tượng bị ảnh hưởng nhiều nhất.

Không nhập khẩu thịt bò và thịt lợn từ Mỹ, Trung Quốc có thể tìm đến các nguồn cung khác từ Australia, EU, Canada, Brazil, Argentina. Việt Nam hiện chưa xuất khẩu chính ngạch được thịt lợn sang Trung Quốc nên cũng khó được hưởng lợi. Thịt lợn và thịt bò Mỹ không xuất được vào Trung Quốc có thể sẽ tìm đường sang các nước khác, trong đó có Việt Nam. Tuy nhiên, sản phẩm thịt lợn của Việt Nam không lo bị cạnh tranh nhiều do thói quen tiêu dùng của người Việt Nam vẫn là thịt tươi sống chứ không phải thịt đông lạnh.

Các loại rượu bia - Giá trị Mỹ XK vào TQ 80 triệu USD (2017) Ảnh hưởng đến các đối tác thương mại khác, trong đó có Việt Nam

Tác động đến Mỹ

33

Các loại rượu bia Mỹ xuất khẩu sang Trung Quốc bao gồm các sản phẩm chủ chốt là rượu vang, whiskey... Dù giá trị xuất khẩu rượu bia của Mỹ vào TQ còn khá khiêm tốn nhưng việc đánh thuế 25% vào rượu whiskey, sản phẩm đặc trưng của bang Kentucky (bang quê nhà của Thượng nghị sỹ Mitch McConnell – lãnh đạo phe đa số của Đảng Cộng hòa ở Thương Viện) là một tính toán có chủ đích của Trung Quốc, nhằm tạo sức ép trở lại với chính quyền Trump.

Không nhập khẩu whiskey từ Mỹ, Trung Quốc có thể tìm đến các đối tác khác, trong đó nổi lên vài trò thay thế của Scotland. Đối với mặt hàng rượu vang, Pháp và Chile sẵn sàng thay thế thị phần của Mỹ ở Trung Quốc, đặc biệt là Chile khi nước này đã ký FTA với Trung Quốc và TQ hiện cũng là nước xuất khẩu rượu vang lớn nhất của Chile.

Thuốc lá - Giá trị Mỹ XK vào TQ 162 triệu USD (2017) Ảnh hưởng đến các đối tác thương mại khác, trong đó có Việt Nam

Tác động đến Mỹ

Bang North Carolina (bang ủng hộ đảng Cộng Hòa) là bang XK nhiều thuốc lá nhất của Mỹ vào Trung Quốc với giá trị 156 triệu USD năm 2017. TQ tuyên bố áp thuế 10-35% đối với mặt hàng lá thuốc lá và 50% đối với mặt hàng cigar. Đáng chú ý, trong cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung, bang North Carolina là một trong những bang của Mỹ bị ảnh hưởng nặng nề nhất do ngoài thuốc lá thì bang này cũng trồng nhiều đậu tương và chăn nuôi nhiều lợn. Tổng giá trị các sản phẩm nông nghiệp bang North Carolina XK sang TQnăm 2017 là 600 triệu USD.

Không mua lá thuốc lá từ Mỹ, Trung Quốc có thể tăng nhập khẩu sản phầm này từ Zimbabwe. Tính đến nay, Zimbabwe vẫn đang là nước xuất khẩu các sản phẩm liên quan đến thuốc lá nhiều nhất vào Trung Quốc.

6. Dự báo diễn biến sắp tới 

Cả Mỹ và Trung Quốc đều đang chịu áp lực lớn từ cuộc chiến thương mại nhưng ngay cả khi có thể đạt được thỏa thuận, tình trạng căng thẳng giữa hai nước cũng khó lòng được triệt tiêu. 34



Khả năng có thỏa thuận thương mại trước thời điểm ngày 1/3 là cao nhưng về tổng thể, sức ép từ Mỹ lên Trung Quốc sẽ không giảm. Tuy vậy, Mỹ có thể sẽ chuyển dần sức ép từ mặt trận thương mại sang các vấn đề mang tính chọn lọc khác như công nghệ, chính trị, quân sự…. Câu hỏi chiến tranh thương mại Mỹ- Trung còn leo thang đến mức độ nào và sẽ kéo dài trong bao lâu hoàn toàn dựa vào việc giải quyết những nguyên nhân gây ra cuộc xung đột này. • Nếu mục đích chính của chính quyền Trump chỉ là dành lấy sự ủng hộ của cử tri Mỹ thì nhiều khả năng chiến tranh thương mại Mỹ - Trung sẽ hạ nhiệt sau thời điểm tháng 11/2018, tức là khi cuộc bầu cử Quốc hội Mỹ giữa kỳ kết thúc. • Nếu mục tiêu của chính quyền Trump là giảm thâm hụt thương mại với Trung Quốc thì xung đột thương mại có thể sẽ hạ nhiệt nếu Trung Quốc cam kết tăng mua hàng hóa từ Mỹ trong thời gian tới để đưa thâm hụt của Mỹ với Trung Quốc xuống còn khoảng 100 tỷ USD/năm. • Nếu chính quyền Trump hướng đến mục tiêu mang tính chiến lược dài hạn hơn như nhiều chuyên gia phân tích là kiềm chế sự trỗi dậy của Trung Quốc thì nhiều khả năng cuộc chiến thương mại này sẽ còn kéo dài và diễn biến phức tạp. Theo đánh giá nhiều chuyên gia, có rất ít khả năng Trung Quốc sẽ từ bỏ kế hoạch “Made in China 2025” của họ nên việc Mỹ có thể làm chỉ là ngăn chặn cách thức thực thi kế hoạch này của Trung Quốc cũng như luôn giữ lợi thế chủ động cho các doanh nghiệp công nghệ Mỹ. Cách thức chính quyền Trump đang áp dụng hiện nay là siết lại các vụ mua bán các công ty công nghệ Mỹ của Trung Quốc, đồng thời áp thuế quan lên hàng hóa nhập khẩu nhằm gây sức ép để Trung Quốc phải mở cửa thị trường trong nước rộng rãi hơn cho các doanh nghiệp Mỹ mà không kèm yêu cầu chuyển giao công nghệ. Bằng cách này, các công nghệ, sáng chế của Mỹ sẽ được bảo vệ tốt hơn và Trung Quốc sẽ cần thêm nhiều thời gian để có thể tự mình làm chủ được những công nghệ mới này.





Và một điều rõ ràng bây giờ là không còn đường để hai nước quay trở lại nguyên trạng.

 III. Tác động của chiến tranh thương mại Mỹ - Trung Quốc đối với Việt Nam 1. Tác động tích cực Việt Nam đang là nước hội nhập sâu rộng trong một hệ thống thương mại toàn cầu có tính phụ thuộc lẫn nhau rất cao. Và khi chiến tranh thương mại xảy ra, nó có hại cho các bên tuyên chiến hơn là có lợi. Những hậu quả của chiến tranh thương mại bám rễ rất sâu và có khả năng lan ra các khu vực khác trên thế giới. Một cuộc chiến thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới chắc chắn không phải là tin tốt cho Việt Nam, một quốc gia đang hội nhập tích cực vào nền kinh tế toàn cầu và đang gắn mình với một hệ thống thương mại toàn cầu tự do mới. Tuy nhiên ta vẫn có thể chỉ ra điểm tích cực trong việc tác động đến Việt Nam của chiến tranh thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc. Thứ nhất, xuất hiện những cơ hội mới: Cuộc chiến này có thể sẽ giúp Việt Nam gia tăng quá trình chuyển dịch cơ cấu thị trường, giảm bớt sự phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc khi mà chi phí nhân công và các ưu đãi về thuế đang mất dần. Thứ hai, nhập khẩu từ Trung Quốc vào Mỹ sẽ giảm một cách tất yếu, và điều này đồng nghĩa sẽ có khoảng trống cần được lấp. Việt Nam hoàn toàn có thể lấp vào chỗ trống đó. Xung đột 35

thương mại Hoa Kỳ – Trung Quốc leo thang sẽ để ngỏ cho Việt Nam cơ hội gia tăng xuất khẩu vào thị trường Hoa Kỳ. Mỹ cấm cửa với hàng hóa máy móc, thiết bị điện tử, công nghệ cao của Trung Quốc nhưng nhu cầu tiêu thụ của người Mỹ vẫn còn. Các chuyên gia tại Deutsche Bank Hong Kong dự đoán xuất khẩu từ Việt Nam vào Mỹ sẽ tăng khoảng 1,7%. Vấn đề đặt ra là làm sao Việt Nam phải thay thế được một phần vào sự thiếu hụt đó. Muốn vậy, trước tiên hàng hóa Việt Nam phải bị chịu mức thuế thấp hơn hàng Trung Quốc, đồng thời hàng hóa phải thực sự có chất lượng.

Biểu đồ 1: Kim ngạch, tốc độ tăng xuất khẩu, nhập khẩu và cán cân thương mại trong 10 tháng, giai đoạn 2011-2018 Đơn vị: Tỷ USD

U.S. trade in goods with Vietnam 2008-2018 50000 45000

millions of U.S. dollars

40000 35000 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0

2008

2009

2010

2011

2012 Exports

2013

2014

2015

2016

2017

2018

Imports

Nguồn: Tổng cục hải quan

Biểu đồ 3:  Cán cân thương mại giữa Việt Nam với Hoa Kỳ một số thị trường khác giai đoạn 2009-2016

36

Nguồn: Tổng cục Hải quan

2. Tác động tiêu cực Như đã nói ở trên, chiến tranh thương mại xảy ra tác động tới Việt Nam tiêu cực nhiều hơn là tích cực. Ta có thể chỉ ra một số điểm tiêu cực như sau: Thứ nhất, về ngắn hạn, Tổng Cục trưởng Cục Thống kê cho rằng với quy mô không mở rộng, kinh tế Việt Nam bị ảnh hưởng rất ít. Tuy nhiên, về lâu dài, nếu cuộc chiến tranh thương mại này kéo dài và mở rộng với nhiều chủng loại hàng hóa sẽ tác động lớn tới Việt Nam, bởi Việt Nam cũng đang tham gia sâu vào chuỗi sản xuất toàn cầu. Thứ hai, Việt Nam là nước đứng thứ 12 về quy mô xuất khẩu, thứ 5 về quy mô thương mại với Hoa Kỳ. Với chiều hướng và chính sách gia tăng bảo hộ của Mỹ hiện nay, rủi ro lớn nhất với Việt Nam là Mỹ sẽ đưa ra các rào cản về thuế, về kỹ thuật đối với các nước đang có thặng dư thương mại với Mỹ. Điều này sẽ ảnh hưởng đến hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam, đặc biệt, một số mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam sang Mỹ như dệt may, điện tử, điện thoại… có thể là đối tượng bị nhắm đến. Thứ ba, xung đột thương mại Mỹ - Trung sẽ đẩy mạnh xu hướng chuyển dịch sản xuất ra khỏi Trung Quốc. Các nhà đầu tư, trong đó có cả nhà đầu tư Trung Quốc sẽ không còn ở Trung Quốc nữa mà chuyển vốn đầu tư sang nước khác, trong đó có Việt Nam. Điểm không thuận lợi là những dự án đầu công nghệ lạc hậu, ô nhiễm môi trường, những dự án có quy mô nhỏ sẽ dịch chuyển từ Trung Quốc. Hiện nay quy mô dự án FDI vào Việt Nam có quy mô ngày càng nhỏ, nhiều dự án vốn đầu tư khoảng 1 triệu USD. Thứ tư, môi trường tài chính tiền tệ sẽ có những diễn biến không thuận lợi, dòng vốn đầu tư sẽ đảo chiều, thay đổi, tạo ra những rủi ro cho nền kinh tế Việt Nam. Thứ năm, một số nước lớn như Trung Quốc sẽ đẩy mạnh liên kết song phương và khu vực để tập hợp lực lượng nhằm giảm thiểu tác động của xung đột. Vì thế, Việt Nam cũng phải tính toán, để có đủ điều kiện về kỹ thuật, về năng lực thì mới tham gia được cuộc chơi này.

37

3. Giải pháp để Việt Nam phát huy mặt tích cực và hạn chế tiêu cực Trước những diễn biến xung đột thương mại nêu trên, việc tìm giải pháp nhằm hạn chế tác động tiêu cực là vấn đề đang đặt ra với Việt Nam. 3.1. Các giải pháp tầm vĩ mô Thứ nhất, chính phủ và các nhà hoạch định chính sách cần theo sát diễn biến của các xung đột thương mại, tiếp đó là xây dựng các kịch bản khác nhau nếu chiến tranh thương mại xảy ra. Đồng thời, tăng cường cung cấp thông tin đầy đủ, kịp thời đến tất cả các đối tượng tham gia trong chuỗi giá trị hàng hóa. Thứ hai, đẩy mạnh thông tin, xúc tiến thương mại, định hướng cho doanh nghiệp trong việc đa dạng hóa, mở rộng thị trường xuất khẩu, nhất là với các thị trường mà Việt Nam đã ký kết Hiệp định Thương mại tự do như Liên minh châu Âu. Thứ ba, chuẩn bị tốt các thông tin liên quan đến phòng vệ thương mại với Mỹ trong trường hợp “chiến tranh thương mại” lan rộng. Ngoài ra, cũng cần sớm nghiên cứu, áp dụng các biện pháp phòng vệ để ngăn chặn các sản phẩm hàng hóa từ Trung Quốc có thể sẽ tràn vào Việt Nam. Thứ tư, tăng cường kiểm soát, ngăn chặn hàng hóa nhập khẩu ở các cửa khẩu, hải quan, sát sao phòng chống buôn, nhập lậu hàng hóa. Thứ năm, việc hạ giá tiền đồng có thể giúp xuất khẩu nhưng cũng sẽ làm tăng lạm phát và tăng chi phí nhập khẩu nguyên liệu cho sản xuất trong nước. Do vậy, cần cân nhắc, tính toán cụ thể, kỹ lưỡng và lựa chọn thời điểm thích hợp trong điều chỉnh tỷ giá. Thứ sáu, Việt Nam cần tiếp tục cải thiện thủ tục hành chính, cải thiện môi trường đầu tư và tăng tốc quá trình tái cấu trúc ngành Công Thương. Thứ bảy, tăng cường đầu tư cho nghiên cứu sâu và đưa ra cảnh báo sớm về thị trường Trung Quốc và Mỹ nhằm nắm bắt kịp thời những động thái có thể xảy ra, cụ thể như: Áp dụng các rào cản kỹ thuật nhằm hạn chế nhập khẩu hàng hóa, gây khó khăn, thiệt hại cho doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam… 3.2. Các giải pháp tầm vi mô Bên cạnh các cơ hội, doanh nghiệp Việt Nam cũng sẽ gặp thách thức không nhỏ, đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của cả 2 thị trường Mỹ và Trung Quốc. Do vậy, doanh nghiệp Việt Nam cần quan tâm tới những vấn đề sau: Thứ nhất, theo dõi chặt chẽ tình hình, đặc biệt là thông tin, thông báo về “các xung đột thương mại” giữa Mỹ và các nước, nhất là với Trung Quốc; Cập nhật đầy đủ danh mục hàng hoá bị áp thuế của cả Mỹ và Trung Quốc cũng như diễn biến điều chỉnh tỷ giá của cả đồng USD và NDT để có phản ứng kịp thời. Thứ hai, khẩn trương tìm hiểu thị trường cả Mỹ và Trung Quốc, nhất là với các loại hàng hoá trong danh mục mà Trung Quốc bị Mỹ áp thuế nhập khẩu, hay danh mục hàng hóa mà Trung Quốc áp thuế trả đũa Mỹ để tìm cơ hội đa dạng hoá, mở rộng và thúc đẩy xuất khẩu vào hai thị trường này. Thứ ba, nghiên cứu sâu hơn danh mục một số hàng hoá của Trung Quốc và Mỹ có thể tăng cường nhập khẩu vào Việt Nam trong trường hợp xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ và ngược lại xuất khẩu của Mỹ vào Trung Quốc bị hạn chế để có cách thức ứng phó và kiểm soát. Thứ tư, đối với thị trường Trung Quốc, cần chủ động liên kết với doanh nghiệp nước này để ký hợp đồng xuất nhập khẩu dài hạn, xây dựng kế hoạch xuất nhập khẩu ổn định; Phát triển hệ thống phân phối trên thị trường Trung Quốc; Thâm nhập kênh phân phối bán buôn thông qua việc thiết lập công ty liên doanh với doanh nghiệp Trung Quốc. Bên cạnh đó, nghiên cứu để thay đổi sang phương thức xuất khẩu chính ngạch bằng các hợp đồng thương mại, để ổn định và phát triển xuất khẩu bền vững. 38

Thứ năm, cần có sự chuẩn bị và đưa ra biện pháp ứng phó bị kịp thời trước khả năng sử dụng các rào cản kỹ thuật và thủ tục hành chính của Mỹ và Trung Quốc nhằm hạn nhập khẩu hàng hóa của doanh nghiệp…

4. Nhận xét chung:         Nếu chiến tranh thương mại Mỹ-Trung tiếp tục leo thang lên quy mô toàn diện, cơ hội sẽ đến với rất nhiều nước khác trong vai trò thay thế các mặt hàng xuất khẩu vào hai thị trường Mỹ và Trung Quốc, trong đó có Việt Nam. Ở các ngành hàng như lắp ráp đồ điện tử, các loại chip, chất bán dẫn, hàng may mặc, da giày, sản xuất đồ chơi trẻ em, đồ dùng thể thao, đồ gỗ nội thất... Việt Nam có cơ hội rất lớn trong việc giành thêm thị phần từ Trung Quốc tại thị trường Mỹ cũng như thu hút thêm vốn FDI vào các ngành hàng này, qua đó tạo thêm việc làm, tăng xuất khẩu, cải thiện cán cân thương mại. Tuy nhiên, thách thức của Việt Nam là cần quản lý chặt, tránh hiện tượng hàng Trung Quốc “mượn” Việt Nam như một nước trung chuyển để tìm đường xuất khẩu sang Mỹ, tiêu biểu là các mặt hàng sắt thép, đồ gỗ nội thât. Nếu để điều này xảy ra, Việt Nam sẽ bị ảnh hưởng “vạ lây” khi Mỹ tiến hành áp thuế trừng phạt.

Tài liê ̣u tham khảo: 39

 Cục Tình báo Trung ương Mỹ (CIA), CIA Factbook (Sách dữ kiện thế giới của CIA). (https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/);  S. Rossman, “What is a Trade War? And Why is Trump Targeting China?” (Chiến tranh thương mại là gì? Vì sao Trump nhắm vào Trung Quốc?). USA Today,  6/4/2018, (https://www.usatoday.com/story/money/nationnow/2018/04/06/trade-war-trump-us-china-tariffs/492616002/);  B.W. Setser, “US-China Trade War: How We Got Here?” (Chiến tranh thương mại Mỹ-Trung: Chúng ta đã tiến đến đó như thế nào?), Hội đồng Quan hệ đối ngoại (https://www.cfr.org/blog/us-china-trade-war-how-we-got-here);  https://www.statista.com/chart/13418/major-exports-from-the-us-to-china-bygoods-category/  OEC, Hoa kì xuất , nhập khẩu o https://atlas.media.mit.edu/vi/profile/country/usa/  Mối quan hệ thương mại Mỹ Trung o https://www.cfr.org/backgrounder/uneasy-us-chinese-trade-relationship  US – CHINA business council o https://www.uschina.org/reports/us-exports/national  Mất cân bằng thương mại – wiki o https://vi.wikipedia.org/wiki/C%C3%A1n_c%C3%A2n_th %C6%B0%C6%A1ng_m%E1%BA%A1i  Indepentdent – Trade war https://www.independent.co.uk/topic/us-china-trade-war  Số liệu từ tổng cục thống kê, cục hải quan  Số liệu từ Worldbank, cục chính sách Mỹ,…

 Cục Tình báo Trung ương Mỹ (CIA), CIA Factbook (Sách dữ kiện thế giới của CIA). (https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/);  https://www.census.gov/foreign-trade/balance/c5520.html ( trade in goods with Viet nam – Foreign trade)

40