500 zagadek z techniki na co dzień [PDF]

Zitiervorschau

Zbigniew Płochocki

zagadek z techniki na co dzień

50

za ga tH k

x hech/ukina c o d z to n

i

Zbigniew Piechocki

3P

zagadek z techniki na co dzień w ydanie trzecie

Wiedza Powszechna W arszaw a 1976

P r o je k t s e ry jn e j okład k i JÓ Z E F CZE SŁ A W B IE N IE K

O k ład k a, k a rta ty tu ło w a BARBARA OLSZYŃSKA

Rysunki M IK O Ł A J FO R T U S

SPI S T R E Ś C I

PYTANiA

P rzedm ow a .................................................... 7 1. P ierw szy s p r a w d z i a n ........................ 10 2. Czym to z r o b i ć ? ................................ 12 3. Do każdej pracy w łaściw e narzędzie . 14 4. Co on chce tu r o b i ć ? .................... 16 5. W ejścia i w yjścia w d o m u ............ 18 6. M iędzy w ejściem i w yjściem ........... 20 7. P rą d — to przepływ elektryczności . 22 8. Jeszcze o a n a l o g i a c h ........................ 23 9 . S chem aty — język elektryków . . . 24 10. A lfab et elektryków .......................... 26 13. T ajem nice obwodów elektrycznych 27 12. Q uiz „elektryczny” ............................ 31 13. M otoryzacja — hobby m ilionów . . 34 34. P aszporty sam ochodów .................. 36 15. G dzie rodzi się sam ochód? . . . . 38 16. Co czym z m ie r z y ć ? ............................ 40 17. J a k to zm ierzyć, ja k to spraw dzić? . 42 18. M iędzynarodow y układ jednostek m iar SI ................................................................ 44 19. Robim y e r r a t ę .................................... 46 20. Q uiz „m etrologiczny” ........................ 49 21. W irokrzyżów ka .................................... 52 22. S ch em aty b l o k o w e ............................ 53 23. E n ergia je st wokół n a s .................... 56 24. U zupełniam y d o kum entację . . . . 57 25. Jeszcze o p rzetw ornikach energii . . 60

O D PO WIEDZ I

132 133 134 135 136 137 138 14G 141 142 143 146 146 148 149 150 151 154 156 157 158 159 163 164 165

PYTANIA

26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50.

Q uiz „ekonom iczny” ...................... 62 Ja k i to s a m o l o t ? .............................. 36 Od balonu do p ojazdu księżycow ego . 68 Morze, m orze........................................ 70 O k rę ty ................................................. 72 A utoegzam in ......................................... 74 Co tu się p r o d u k u j e ? ...................... 76 Od ru d y do.......................................... 81 Ja k i to s t o p ? ...................................... 36 N iby ty lk o w ytopić s ta l................. 88 B ram y h u ty ............................................. 90 K om puterów ka .................................... 92 Q uiz „sportow y” .............................. 96 Id en ty fik u je m y tw orzyw a sztuczne . 98 Z lab o rato riu m do.............................. 101 S zukam y m atk i ..................................... 106 Co im z a w d z ię c z a m y ? .................. 108 H erby w spółczesnej tech n ik i . . . . 110 Co m a ją ze sobą w spólnego? . . . . 111 S ta re legendy w e w spółczesnej w ersji 112 Z adziw iające? ........................................ 116 120 F a n ta z ja i r z e c z y w is to ś ć .............. N iew ykorzystane m ożliwości? . . . 122 W ielka G ra — e l i m i n a c j e .......... 12ó W ielka G ra — f i n a ł ...................... 128

ODPOWIEDZ!

169 171 172 173 173 174 175 178 176 177 178 180 181 182 183 184 185 187 188 189 191 195 199 201 202

przed m o w a

K siążeczka ta za jm u je się techniką, z k tó rą stykam y -ię w ielokrotnie w życiu codziennym w dom u, w szko­ le, w m iejscu pracy i na ulicy, a tak że techniką, o k tó ­ rej czytam y w prasie codziennej, o k tó re j dow iad u je­ my się z au d y cji radiow ych i telew izyjnych. Z techn ik ą sty k am y się w tak i czy inny sposób w szyscy — od niem ow ląt począwszy, a n a sta ru szk ach skończyw szy. Je śli z tego w ielkiego grona w yłączym y inżynierów , k tó rzy z racji sw ego w ykształcenia i zaw odu za jm u ją się tego ro d zaju zagadnieniam i, to „na placu" pozosta­ ną ci wszyscy, do k tó ry ch ad reso w an a je st ta k sią ­ żeczka, a w ięc — ludzie w w ieku od la t 5 do 105, k tórzy poza zainteresow aniem w tym k ie ru n k u i zu ­ pełnie ogólnym i w iadom ościam i nie m uszą mieć żad­ nego specjalnego przygotow ania. A u to r m a nadzieję, że każd y C zytelnik znajd zie w te j książeczce zadania i zagadki, któ ry ch rozw ią­ zanie sp raw i m u osobistą satysfakcję. S ą w niej bo­ w iem zagadki i łatw e, i tru d n iejsze, k tó re w y m ag ają w iększego w ysiłku um ysłow ego i nieco w ięcej w iad o ­ mości. W książeczce je st k ilk a ąuizów , k tó re w sum ie s k ła ­ d ają się n a coś w ro d zaju au tokonkursu. Jeśli chcecie spraw dzić, ile pu n k tó w uzyskacie w e w szystkich q u izach, w eźcie ołów ek i k a rtk ę p ap ieru , n a k tó rej b ę ­ dziecie notow ali w yniki uzyskane w poszczególnych rniżach. W szystkie bow iem m iejsca w tym au to k o n -

k u rsie są nagradzane. Zależnie od liczby uzyskanych p u n k tó w m ożna n ad a ć sobie odpow iedni tytuł, a m ia.nowicie: „a n alfa b eta techniczny” poniżej 50 pu n k tó w „średniak techniczny" 50 do 100 punktów „fachow iec” 101 do 150 pu n k tó w „spec” 151 do 190 pu n k tó w „e k sp e rt” 191 do 220 pu n k tó w ponad 220 pu n k tó w „ekspert absolutny". I to ju ż w szystko. M iłej zabaw y życzy i do p ie rw ­ szego ąu izu zaprasza AUTCR

pytania

1.

PIERW SZY SPRA W D ZIA N

K siążkę rozpoczynam y ąuizem , k tó ry zo rie n tu je C zy­ teln ik a — codziennego u ży tkow nika różnych urządzeń technicznych, czy Jego w iedza ogólna w y starczy do rozw iązania dalszych zagadek. Oto dziesięć p y ta ń do­ tyczących zagadnień, z k tó ry m i k ażdy spotyka się na co dzień w dom u. Za każdą p raw idłow ą odpow iedź w yznaczono 1 pun k t. U zyskanie co n ajm n ie j 3 p u n k ­ tów łącznie d a je praw o do dalszego czy tan ia te j książki. 1. W bardzo w ielu dom ach, budow anych nie tak jeszcze daw no, w k u c h n i pod oknem zn ajd u je się sp ecjaln y otw ór w entylacyjny, k tó ry zapew ­ nia dopływ chłodnego pow ietrza do um ieszczo­ nej tam szafki, sp ełn iającej rolę spiżarni. Co dziś zastęp u je ta k ie spiżarnie? 2. Dlaczego przew odów centraln eg o ogrzew ania nie należy stosow ać jako uziem ienia? 3. G dzie w odkurzaczu elektrycznym grom adzi się zassane przezeń pow ietrze? 4. Dlaczego w lodów ce dom ow ej zam rażalnik z a ­ w sze je st um ieszczony w górnej części kom ory chłodniczej? 5. Po co przew ody odpływ ow e zlewów, w anien, um yw alek i tym podobnych urządzeń s a n ita r­ nych zaopatrzone są w specjaln e syfony (zw a­ ne potocznie kolankam i)? 8. D laczego bezpieczników topikow ych nie należy n ap ra w iać d ru tem ? 7. Po co w oknach m ieszkań in sta lu je się dw ie szyby?

X. Po co przew ód doprow adzający w odę do rez er­ w u a ru klozetow ego je st zaopatrzony w k ran ? V. J a k i efek t p rą d u elektrycznego się w żelazku elektrycznym ? 10.

w ykorzystu je

Co w dom u stanow i „drzw i” dla m etanu?

ń

To p y ta n ie za dajem y sobie bardzo często, zwłaszcza gdy m usim y zrobić coś, czego jeszcze nigdy nie robi­ liśm y. O bok przedstaw ione są różne narzędzia. K tóre z nich należy w y b rać p rzy stęp u jąc do:

1. C yklinow ania podłogi 2. O strzenia noża 3. W ykucia okrągłego otw oru w ścianie betonow ej n a kołek do gwoździa lub haka 4. F rzecięcia p ręta m etalow ego 5. Z aznaczenie na płytce m etalow ej m iejsc w k tó ­ rych m ają być w ykonane otw ory 8. N agw intow ania p ręta m etalow ego 7. W ygładzania k aw a łk a drew na 8. N agw intow ania otw oru w płytce m etalow ej 9. W ycięcia z cienkiej dykty w zoru o skom pliko­ w anych kształtach 20. P rzek ręcen ia klucza, k tó ry ta k ciężko obraca się w zam ku, że obrócenie go ręką sp raw ia p o ­ w ażne trudności

3.

DO K AŻDEJ PRACY W ŁAŚCIW E NARZĘDZIE

N ie w szystko m ożna zrobić „gołym i rękam i”. P ra w ie zaw sze m usim y używ ać narzędzi, a le odpow iednich, gdyż n iem al każda czynność w ym aga specjalnego iub n aw e t k ilk u sp ecjalnych narzędzi. Z darza się, że gdy nie m am y w łaściw ych, sto su jem y in n e narzędzia. Często je d n a k niew łaściw e narzędzie uniem ożliw ia w ykonanie określonych robót, np. drobnych napraw . Oto dziesięć przykładów w yko n y w an ia różnych prac. Czy w poszczególnych przy p ad k ach narzędzia zostały dobrze dobrane, a jeśli n ie — to jakich narzędzi n a ­ leżałoby użyć?

1. W ypełnienie w iększych ub y tk ó w w ścianie g ip ­ sem (rozrobionym z w odą) za pom ocą noża. 2. P rzecin an ie cienkiego d ru tu nożyczkam i. 3. W kręcanie w krętów za pom ocą dłutka.

«aKEOeH»

'nc«*B&ea&qK

4. D okręcanie n a k rę te k za pom ocą kom binerek. 5. U suw anie resztek fa rb y z pow ierzchni m etalu (przed pom alow aniem je j na nowo) za pom ocą pilnika. fi. W ykonyw anie otw orów n a w k rę ty w drew n ie przez w bicie i w y jęcie gwoździa. 7. P rzyłączanie przew odu, k tó ry się oderw ał na przykład od głośnika w ap aracie radiow ym , przez okręcenie go w okół w y stającej końców ki. 8. G w intow anie otw oru w płytce m etalow ej za pom ocą jednego ty lk o gw intow nika. 9. W ybijanie nitów za pom ocą m łotka i odpow ied­ nio cienkiego śrubo k rętu . 10. O bcinanie gałązek bzu (na krzew ie) za pomocą noża.

To p y ta n ie za dajem y dosyć często, w chodząc do po­ k o ju jakiegoś kolegi, gdzie rozłożone są różne n a rz ę ­ dzia i m ateriały . P o d an e ry su n k i p rze d staw ia ją kf.ka tak ich w łaśnie sytuacji. K olegi n ie m a. bo „w ysko­ czył” po coś, czego m u b rak , a co je st do d an ej pracy niezbędne. Po co w yszedł?

- - 500 Z a g a d e k z t e c h n i k i

17

D rzwi fro n to w e naszego m ieszkania stanow ią dla nas w ejście do m ieszkania. S ą one rów nież w yjściem . P o ­ jęcia „w ejście” i „w yjście” są rozpow szechnione w ję ­ zyku technicznym . Duży otw ór w czajniku, prfcez k tó ­ ry w lew am y do niego wodę, m ożem y w te j te rm in o ­ logii nazw ać w ejściem czajnika. W yjściem czajn ik a można nato m iast n azw ać dziobek, przez k tó ry wodę w ylew am y z czajnika. P o stęp u jąc analogicznie m oże­ my przypisać w ejścia i w yjścia innym urządzeniom dom ow ym . Oto c h a ra k te ry sty k a w ejść i w yjść k ilk u takich urządzeń. Z adanie polega n a odgadnięciu, o ja ­ kim urząd zen iu m ow a, i na „znalezieniu” w nim po­ danych w ejść i w yjść.

1. Ma jedno w ejście elek try czn e i jedno w yjście elektryczne; napięcie na w yjściu je st ta k ie sam o jak n a w ejściu. 2. Ma jedno w ejście elektryczne i k ilk a (zwykle trzy) w yjść elektrycznych; napięcia na w y j­ ściach są ta k ie sam e ja k n a w ejściu 3. Ma jedno w ejście elektryczne, jedno w ejście w odne i jedno w yjście w odne; w czasie pracy hałasuje. 4. Ma jedno w ejście elektryczne, jedno pow ietrzne i jedno w yjście pow ietrzne. 5. Ma jedno w ejście elektryczne i je st źródłem ciepła. 6. Ma jedno w ejście elektryczne i je st źródłem ciepła i św iatła

7. Ma jedno w ejście elektryczne i je st źródłem cie­ pła dla otoczenia, ale nie służy do ogrzew ania, lecz do celów w ręcz przeciw nych. 8. Ma jedno w ejście elektryczne oraz jedno elek ­ trom agnetyczne i je st źródłem dźw ięku. 9. M a jedno w ejście elektryczne, jedno e le k tro ­ m agnetyczne i je st źródłem dźw ięku i św iatła, ale nie służy do celów ośw ietleniow ych. 10.

Ma jedno w ejście w odne, jedno w yjście w odne i je st źródłem ciepła.

...każdego urządzenia czy system u urządzeń d ziałają różne przy rząd y i ap a raty , dzięki k tó ry m to, co d o ­ starczam y do w ejścia, ulega p rzetw orzeniu na to, co chcem y otrzym ać n a w yjściu. N a p rzy k ła d w system ie cen traln eg o ogrzew ania do w ejścia dostarczam y zim ­ ną w odę i w ęgiel (lub koks). P aliw o to — sp a la ją c się w specjalnych piecach — ogrzew a w odę, k tó ra dociera do naszych m ieszkań i w grzejn ik ach (wyjścia) oddaje niesione przez siebie ciepło. Do jak ich system ów te c h ­ nicznych, z któ ry ch korzy stam y w sk ali m asow ej, od­ noszą się poniższe ch a rak te ry sty k i?

1. W ejścia z n a jd u ją się w rzekach lub dużych zbiornikach w odnych, w yjścia zaś — w m ieszka­ niach, fab ry k ach , m iejscach publicznych. M ię­ dzy w ejściem i w yjściem d ziałają m.in. pom py i filtry. 2. S ystem m a jedno w ejście i bardzo w iele wyjść, k tó re z n a jd u ją się m.in. w now oczesnych m iesz­ kaniach. P rzew ody łączące c e n tralę z w yjściam i są s ta ra n n ie izolow ane term icznie od otoczenia. 3. Do w ejścia dostarczam y w ęgiel. W yjścia z n a j­ d u ją się w e w szystkich p raw ie m ieszkaniach, b u d y n k ach użyteczności publicznej. P ołączenia w yjść z ce n tralą, w k tó rej p ra c u ją m.in. koiły i tu rb in y , są dw uprzew odow e. 4. Do w ejścia d ostarczam y w ęgiel. P ołączenia ce n ­ tra li z w yjściam i są czteroprzew odow e. przy czym je d n em u z tych przew odów m ożem y p rzy ­ pisać cechę „ 0” (zero). 5. Do w ejścia d o starczam y gaz ziem ny albo w ę ­ giel (a czasem także gaz św ietlny). W yjścia, po-

łączone z c e n tralą jednym tylko przew odem , z n a jd u ją się w m ieszkaniach, resta u racjac h , z a ­ kładach przem ysłow ych.