Pag Alam Sa Ponema at Morpema [PDF]

Zitiervorschau

Republika ng Pilipinas Region XI Davao Oriental State College of Science and Technology Institute of Education and Teachers Training

PAG-ALAM SA MGA PONEMA AT MORPEMA A

Isang Sulating-Ulat na ipinasa Kay Dr. Raymund M. Pasion Institute of Education and Teacher Training Davao Oriental State College of Science and Technology Lungsod ng Mati

Bilang Bahagi ng mga Pangangailangan sa Asignaturang FILI 102: Panimulang Linggwistika

Ipinasa nina:

Marquez, Christian S. Suaran, Asleh Nowr Hassa M.

Desyembre 03, 2019

PAG-ALAM SA MGA PONEMA AT MORPEMA PAGBABALIK-TANAW PONEMA - tawag sa makabuluhang tunog ng isang salita. MORPEMA - tawag sa makabuluhang yunit ng salita. A. PANIMULA Ang pag-uulat na ito ay tatalakay sa kung papaano inaalam ang mga ponema at morpema ng isang wika. Samantala, ang isang guro ng wika ay marapat lamang na magkaroon ng kaalaman sa pag-alam ng ponema at morpema lalo na kung siya ay nagtuturo sa isang lugar kung saan ang Wikang Filipino ay itinuturing na pangalawang wika lamang. BAKIT … Kinakailangang magkaroon ang guro ng kaalaman upang maging tiyak, mabisa at matipid sa oras ang paglilipat ng kaalaman mula sa guro patungo sa mga mag-aaral Ang pagkakaroon ng kaalaman ng guro sa unang wika o sinasalitang wika ng pook na kaniyang pinagsisilbihan bilang guro ay makakatulong ng lubos upang mapaghambing ang mga antas ng wika gaya ng ponolohiya, morpolohiya at sintaksis ng unang wika at ng Wikang Filipino. Sinasabing kung tunay nga na ang artikulasyon ng o sa pananalita ng isang bata sa kaniyang unang wika ay may kaugnayan sa alinmang pangalawang wikang inaaral. Ang pagkakaroon ng paghahambing mula sa pagsusuri ng guro ay kung ipagpapalagay ng wikang Filipino ang ikalawang wika na inaaral ay magiging malaking tulong ito upang alamin kung alin ang mga dapat bigyang-diin sa mga paksang-aralin. NGUNIT … Bago makagawa ng paghahambing o pahambing na pagsusuri ang isang guro sa alinmang antas ng wika, nararapat lamang na ang una munang magkaroon ng obserbasyon sa wika ng pook o unang wikang sinasalita ng mga mag-aaral. Kailangang malaman muna kung ano-ano ang ponema ng wika ng pook, kung paanong nakabubuo ang set ng mga ponemang ito ng morpema at kung paano ang mga nabuong morpema ay nagiging pangungusap.

B. Ang mga sumusunod ay ang mga hakbang sa pagsusuri ng isang wika: 1.

Pagkuha ng mga impormante

 Ang impormante ay isang taong ang kaniyang unang wika ang sinusuri.  Kung ang impormante at ang nagsusuri ay may “common language”, ang pagsusuri ay hindi gaanong mahirap.  Kung ang impormante at ang nagsusuri naman ay walang “common language”, mas nakabubuti kung gumamit ng mga tulong-biswal gaya ng mga larawan o aktwal na bagay kung ibibigay o hihingin laamng ang

katumbas 2.

katumbas nito sa wikang sinusuri. Pandiwa ang hihingin ng gayundin sa pang-uri.

Pag- iimbento sa iba’t ibang tunog na naitala

 Hinihikayat na pakinggan nang paulit-ulit ang mga pinagsususpetsyahang tunog sa tape recorder.  Pagsama-samahin ng pansamantala ang mga pinagsususpetsyahang tunog o pinagdududahang magkatulad (alopono).  Sa pagkaklasipika, maaaring mangyari na ang isang tunog ay mapasama sa higit isang pangkat.  Sa pagkaklasipika, iwasan at huwag nang pagsamahin pa ang mga tunog na masyado ng magkalayo; mga hindi alopono ng iisang ponema. Halimbawa: [m], [k], [kʰ]  Ang [m] at [k] ay halatang hindi magkapares (magkaibang ponema) kaya’t marapat lamang na paghiwalayin.  Ang [k] at [kʰ] naman ay maaaring alopono ng iisang ponema kaya ang mga ito’y ituturing na ‘suspicious pairs’. Balikan natin ang nakaraang talakayan kung saan naibahagi na may katangian ang ponema gaya ng isang grupo ng magkakahawig na tunog, magkakatulad sa paraan at punto ng artikulasyon at may kanya-kanyang sistema ng distribusyon. Mapapansin sa ibinigay na mga katangian na bago pa man maituring na alopono ang isang tunog, kailangang isaalang-alang muna ang mga sukatan gaya ng pagkakatulad na ponetiko o pagkatulad ng sa punto o paraan ng artikulasyon at pagkakaroon ng kanya-kanyang sistema ng distribusyon. 3.

Pagsuri o pag-aaral sa distribusyon ng mga pinagsususpetsyahang pares o grupo ng mga tunog

 Mangyaring gumawa ng hypothesis o haka/palagay tungkol sa distribusyon ng sinuring mga tunog  Ito ay maaaring nakabatay sa obsrbasyon ng nagsusuri o di kaya’y sa pagtutulad ng mga napag-aralan nang grupo ng mga tunog. 4.

Pagsubok kung tama ba ang haka sa pamamagitan ng paggawa ng tabulasyon

 Nagpapakita ito ng distribusyon ng bawat tunog sanhi ng nagiging impluwensya ng ipinagpalagay na salik.  Sa ika-apat na hakbang, marapat lamang na maging maingat ang nagsusuri upang masigurong ang mga resulta ay mapananaligan.  Bawat isa sa sinusuring pangkat ng tunog ay kailangang umayon sa ibinigay na palagay o hypothesis. Subalit, kung mapatunayan na hindi maaari ang ibinigay na haka ay mangyaring gumawa ng panibagong haka at subukan ito sa panibagong tabulasyon.  Kung ang lahat ng haka o palagay ay sadyang nasisira, maaaring ipagpalagay “pansamantala” na ang dalawang tunog na sinusuri ay magkahiwalay at magkaibang ponema.

 “Pansamantala” dahil maaaring nabigyang-pansin ng nagsuri.

may

iba

pang

salik

na

hindi

Halimbawa: Ang pagsuri ni Gleason (1965) sa ilang salitang Kastila INGLES Havana ball rope kiss wedding burro we give God to owe where but dog pipe heavy tobacco * "8"

TRANSKRIPSYON [avana] [bola] [baȣa] [beso] [bođa] [buṝo] [damos] [Dios} [deveř] [donde] [peṝo] [peṝo] [pipa] [pondeṝoso] [tavako] "gg"

"ŕ"

"rr"

INGLES to endure to earn cat throat to enjoy house Cuba lake nothing knot cigar I put I have all grape "đ"

TRANSKRIPSYON [duṝaṝ] [ganar] [gato] [gola] [gosaṝ] [kasa] [kura] [laȣo] [nađa] [nuđo] [siȣaro] [poŋgo] [teŋgo] [tođo] [uva]

"dd"

5. Muling pagkikita ng nagsusuri at ng impormante  Upang makalikom pa ng mga kailangang data at upang malinaw ang mga bagay-bagay na tanging ang impormante lamang ang makakagawa.  Matapos maklasipika at masuri ang mga tunog, apat na tsart ang mabubuo: 1) Isang tsart ng ponemang katinig 2) Isang tsart ng ponemang patinig 3) Isang tsart ng mga prinsipal na alopono ng mga ponemang katinig 4) Isang tsart ng mga prinsipal na alopono ng mga ponemang patinig Samakatwid, ang pagsusuri ng ponema ng isang wika ay isang mahabang proseso. At ayon sa mga dalubwika, walang tiyak na proseso ang pagsusuri. Bagkus, nakabatay ito sa kakanyahan ng wikang sinusuri. Mapagtatanto rin na kasabay ng pag-unlad ng agham at teknolohiya ay ang pagkabuhay ng mga kagamitang pantulong sa mga nagsususri gaya ng taperecorder. Ayon nga kay Santiago (2002), darating ang araw na bibigkasin na lamang ng impormante ang isang salita, parirala o pangungusap, at lalabas na ang mga ito sa makina at makukuha na kung ano mang data ang nais malaman. Ngunit, marapat lamang na pakatandaan na walang ibang pwedeng pumalit sa gampanin ng tao at ang makina ay tulong lamang.

C. Pag-alam sa Morpema Ang pag-alam sa Morpema ay dumadaan din sa isang proseso o mga hakbang gaya ng pag-alam sa Ponema. Madalas na nagtitipon muna ng sapat na bilang ng mga salita ang nagsusuri at itinatala ang mga ito. Ang tawag sa talaan o koleksyong ito ay “Corpus”. Mula sa Corpus na ito ay pipili ang nagsusuri ng mga pares o set ng mga salita na magiging makabuluhang paghambingin upang paghanguan ng higit na makatwirang palagay sa bawat bahagi na kumakatawan sa morpema. Ang pangunahing layunin ng nagsusuri sa kanyang nalikom na mga salita ay pagputul-putulin ang mga ito na kung saan ang bawat piraso o putol ay kumakatawan sa isang morpema. Isang mabuting halimbawa ay ang Corpus ni Gleason mula sa kanyang pagsusuri tungkol sa pandiwang Ebreo na makikita sa mga sumusunod :

1.

/zəkartiihuu/ - “I remembered him”

2.

/zəkartíihaa/ - “I remembered her”

3.

/zəkartíikaa/ - “I remembered thee”

4.

/zəkarnúuhuu/ - “we remembered him”

5.

/zəkarnúuhaa/ - “we remembered her”

6.

/zəkarnúukaa/ - “we remembered thee”

7.

/qətaltiihuu/ - “I killed him”

8.

/qətalnúuhuu/ - “we killed him”

9.

/zəkaarúuhuu/ - “they remembered him”

10. /zəkaaráthuu/ - “she remembered him” 11. /zəkaartúunii/ - “you remembered me” 12. /səmartúuhaa/ - “you guarded him” 13. /ləqaaxúunii/ - “they took me” 14. /zakaaróo/ - “he remembered him” 15. /zaakártii/ - “I remembered” 16. /zaakárnuu/ - “we remembered” 17. /zaakár/ - “he remembered” 18. /šoomér/ - “watchman” 19. /zookéer/ - “one who remembers” 20. /qootéel/ - “killer” 21. /zəkartiihuu/ - “I remember him”

22. /zəkartiihuu/ - “I will remember him” 23. /’ezkaréehuu/ - “I remember him” Sa corpus ni Gleason, mapapansin na ang bilang 1 at bilang 2 ay nagkakaiba sa isang bahaging binigkas --- /-uu/ : /-aa/ na naging dahilan ng pagkakabago ng kahulugan na makikita sa saling Ingles /-uu/ = ‘him’ : /-aa/ = ‘her’. Sa puntong ito, maaaring ipagpalagay na ang /-uu/ at /-aa/ ay magkaibang morpemang sumasagisag sa kasarianng babae at lalaki. Ngunit, kung patuloy nating susuriin ang corpus, makikitang ang bilang 3 ay maaaring makapagpatunay na mali ang nauna nating haka o pagpapalagay kung kaya’t babaguhin natin ang tatanggaping yunit ng morpema ; /-huu/ = ‘him’ , /-haa/ = ‘her’ , /-kaa/ = ‘thee’. Kung patuloy na hihimayin ang corpus ni Gleason, maaaring matukoy ang mga salitang-ugat gaya ng ;  /zəkar-/ = remembered  /qətal-/ = killed Maaari din nating masabi nang pansamantala na atin nang nabigyan ng katumbas na morpema ang bawat salita gaya ng ;  /-huu/ = him  /-kaa/ = thee  /-haa/ = her  /-tii-/ = I  /-nuu/ = we  /zəkar-/ = remembered  /qətal-/ = killed Sa patuloy pang pagsusuri, maaaring magkaroon pa ng mga pagkakamali sa mga naunang ipanagpalagay na katumbas na morpema ng bawat salita. Ang pagsusuri sa mga morpema ng isang wika ay hindi maituturing na praktikal kung hindi isasaalang-alang ang kahulugan ng bawat morpema. Kung gayon, marapat lamang na paglaanan ng sapat na oras ng pag-aaral ang pag-aaral sa mga morpema dahil ang pinakamaliit na yunit o hati nito ay may malaking dulot na pagbabago sa salita at kahulugan nito.

KONKLUSYON

Samakatuwid, mahalagang pag-aralan ang ponema at ang morpema bilang ito ay ang dalawang pinakamakabuluhang yunit ng isang salita na bumubuo sa pangkalahatan ng isang wika.

SANGGUNIAN Santiago, Alfonso O. (2002), Panimulang Lingwistika sa Pilipino. Rex Bookstore. 856 Nicanor Reyes, Sr. St. CM Recto, Manila, Philippines.