Herbarz szlachty żmudzkiej. T. 6: [T–Ż] [6] [PDF]

Zitiervorschau

P o ls k ie T o w an cystw o H is to ry c z n c

Gf2egorz Biaszczyk

HERBARZ SZLACHTY ¿MUDZKIEJ Tom VI

Warszawa 2016

Recenzenci: Prof, dr hab. Andrzej Rachuba (Instytut H istorii Polskiej Akadem ii N auk w Warszawie) Prof, dr hab. M arek W agner (Uniwersytet Przyrodniczo-H um anistyczny w Siedlcach) Praca naukowa finansowana w ram ach program u M inistra Nauki i Szkolnictwa W yzszego pod nazw^ „N arodowy Program Rozwoju H um anistyki” w latach 2012—2015 NARODOWY PROGRAM ROZWOJU HUMANISTYKI

Publikacja dofinansowana przez Fundacj? Lanckoronskich oraz M inistra N auki i Szkolnictwa W yzszego (Umowa nr 514/P—DUN/2015) fg jt

FUNDACJA LANCKORONSKICH

Korekta: Agnieszka Fila Sklad i tamanie: Stam pfli Polska Sp. z o.o.

© Copyright by W ydawnictwo DiG, 2014

ISBN 9 7 8 -8 3 -7 1 8 1 -8 9 6 -7 (calosc) ISBN 9 7 8 -8 3 -7 1 8 1 -9 6 9 -8 (tom VI)

Wydawnictwo DiG Sp. j. PL 01-987 Warszawa, ul. Dankowicka 16c lok. 2 tel./fax: (+48 22) 839 08 38 e-mail: [email protected], http://www.dig.pl D ruk cyfrowy: TO TEM w Inow roclaw iu

Spis trešci

TALAT (TALAC)...........................................

11

TETWIN (TOEDXVEN, TEDWIN)...........

TALEWICZ (TOLEWICZ)..........................

13

TEYSZERSKI (TEJSZERSKI)....................

37

TALMONT.....................................................

15

TIREXXTCZ (THIREXXTCZ) ........................

39

TALXX'OSZ (TALWOYSZ,

37

TO CZYLO W SKI..........................................

40

TALXX’OYSZEXXTCZ)...........................

18

TOLOKIEWICZ...........................................

40

TARAN O W SK I.............................................

22

TOLOTOWICZ.............................................

41

TARGOÑSKI (TARGAÑSKI).....................

22

TOMASZEWICZ...........................................

41

TARGOWSKI.................................................

23

TOMASZEWSKI...........................................

43

TARATO (TARWIDOWICZ, TORWID)....

23

TOMKIEWICZ..............................................

45

TARWOÑSK1.................................................

26

TOPCZEW SKI..............................................

47

TARWOYN.....................................................

27

TORAK (TORHAK).....................................

47

TAUBE (TAUBA, Т О Ш А ).........................

28

TORCZYÑSKI...............................................

47

TAWCZYÑSKI .............................................

28

TOWGIN (TOXXTDGIN, TOXVGINOXXTCZ, TOWTGIN)..........................................

48

TOXXTAÑSKI.................................................

51

TOYTTKIEXVICZ (TOWTKO)....................

53

TOXVTOXXTCZ (TAWT, TAWTOXXTCZ, TOXX’C)...................................................

56

TOWmXlD (ТАХХОЛХ'Ш, TOWDXXID)......

59 60

TAWRASOWICZ (TAWROSEWICZ, TAWRUSEXXTCZ).................................

29

RELEGA (JAWGIEL TELEGA).................

30

TEMELEXXTCZ (TAMELEWICZ, TAMULEXXTCZ, TOMELEXX’ICZ, TOMOLOXXTCZ)..................................

30

TEMRUK (SZYMKOWUCZ PETYHORSKI)....................................

32

TOXXTXX1N.....................................................

TENDZIAGOLSKI (TONDZIAGOLSKI)

33

TROCHIEXX’ICZ............................................

60

TROPIAÑSKI (TRUPIAÑSKI)...................

60

TRUMPOXXICZ.............................................

62

TEREBESZ NAWAJEXX'SKI (NAXX'OJOXX’SKI).................................

35

6

Spis trešci

TRUSEWICZ (TRUSZEWICZ)................

63

TRZCIÑSKI.................................................

64

UŽUMECKI (UŽAMECKI, UŽUMEDZKI)......................................

112

TRZECIAK..................................................

64

WACLAWOWICZ............................................

116

TUCEWICZ (TUCIEWICZ).....................

66

W AJEW SKI.......................................................

116

67

WALENTYN OWICZ (WALENTIN OWICZ)...........................

117

T U K .............................................................

.69

WALMONT......................................................

120

TULSZEROWICZ.....................................

69

WALAYTYSZ (WĘLAITIS)...........................

122

TULSZEWICZ............................................

69

WALĘCZEWSKI.............................................

122

TUMOWICZ...............................................

70

WAMBUT (WANBUTOWICZ).....................

123

TUROWSKI................................................

71

WARDZIÑSKI.................................................

126

TUHANOWSKI (TUCHANOWSKI, TUGANOWSKI)..............................

WARPUCLAÑSKI (WORPUCIAÑSKI).....

TWERYANOWICZ (TWERENOWICZ,

127

71

WASILEWICZ..................................................

128

TWIEBOWICZ..........................................

72

WASILEWSKI..................................................

129

TWIRBUT...................................................

73

WASILKIEWICZ.............................................

131

TYMIÑSKI (TIMIÑSKI)..........................

76

WASZKIEWICZ..............................................

132

TYRKSZLEWICZ (TYRSZLEWICZ)....

77

WAWRZECKI (WAWRZYCKI).....................

134

TYSZEW SKI..............................................

79

W AZG IRD ........................................................

135

TYSZKIEWICZ.........................................

79

WAZYÑSKI (SKARBEK-WAZYÑSKI)....

TYSZKO (TYSZKA)................................

83

WĄSOWICZ (WONSOWICZ)......................

140

TYTOWICZ (CIT, TYT)...........................

84

WENEWICZ (WIENIEWICZ?)....................

141

TYZENHAUZ (TYZENHAWZ)............

86

WENIK3EWICZ (WIENIKIEWICZ).........

U GIAÑ SKI................................................

86

WERBUSZ.........................................................

142

UGRATOWICZ (UGRANTOWICZ)....

88

WERPC (WIERPTYS).....................................

142

UHLIK (ULIK)..........................................

88

WERTEL...........................................................

143

UKOLSKI (OKOLSKI)............................

89

WETCZANY....................................................

146

UKOWICZ.................................................

90

UKRYN (URKYNOWICZ).....................

91

WĘCEWICZ (WENCEWICZ, WIĘCEWICZ)........................................

147

ULATOWICZ............................................

93

WĘCKIEW ICZ................................................

149

ULLAS ZEWICZ........................................

94

WĘCLAW OWICZ...........................................

153

ULZYKIEWICZ.......................................

94

UMIASTOWSKI.......................................

94

WĘDZIAGOLSIpow. ivilkiski/n

Nazwisko to patronimik od lacinskiego imienia Walenty. W popisie wojskowym 1528 r. nie naležalo do częstych, skoro zanotowano wowczas tylko 4 osoby (0,26%) [Cirūnaitė]. Na Žmudzi pojawili się we wspomnianym popisie W. Ks. Litewskiego z 1528 r., kiedy spisano trzech bojarôw Volentinôw: we wlosci kroskiej [bez patronimika], Pietrowicza w uzwenckiej i Kogdilajtisa w korklanskiej. Nie znaleziono ich w aktach ziemskich žmudzkich XVI w. w porownaniu z danymi taryfy 1667 r. W 1557 r. zanotowano ziemiankę Krystynę Janikownç Adamową Walentynową z synami: Wojtiechem i Janem Adamowiczami Walentynowicza [sic]. Posiadali oni do­ bta Golwidyszki we wlosci kroskiej i Wojgowo w uzwenckiej [IA]. Prawdopodobnie jej mąž Adam Walentynowicz byl synem Volentina Piotrowicza z wlosci uzwenckiej z popisu 1528 r. Gdyby przyjąč to založenie, to bylby następujący ciąg tej rodziny z tej wlo­ sci: 1. Piotr. 2. Walenty (1528). 3. Adam. 4. Wojciech i Jan (1557). W popisie wojskowym 1621 r. zanotowano najwiçcej Walentynowiczow, bo 13. Mieszkali w rôznych powiatach, w tym dwôch w powondenskim. Z reguly stawiali jednego konia z „uczestnikami”. Nie naleželi więc do zamožnych. W czasie Potopu 1655 r. zanotowano trzech Walentynowiczow, uczestnikow zjazdu w Jaswojniach (Samuel) i Kiejdanach, gdzie podpisali unię ze Szwecją (Jan i Mikolaj). Požniej notowano ich tylko w taryfïe 1667 r., ale juž nie w 1690. Bylo ich wôwczas 6 rodzin w rôznych powiatach, bez poddanych. Zatem byla to szlachta drobna i nieutytulowana. W taryfie 1667 r. ciekawa jest wzmianka o trzech pokoleniach tej rodziny z Anajciôw: 1. Andrzej. 2. Walenty. 3. Krzysztof. Walentynowicze wylegitymowali się ze szlachectwa z herbami: Dolęga, Jastrzębiec i Pobôg. W 1799 r. w guberni wilenskiej wywiedli się Walentynowicze herbu Dolęga. Za swego przodka przyjęli Jerzego Walentynowicza, syna Stanislawa (pokolenie I i II), ktôry w 1734 r. zostal posiadaczem dôbr Grigule na Žmudzi [w pow. pojurskim]. Splodzil on syna Macieja, ktôry w swoim testamencie z 1763 r. zapisal wspomniane dobra synowi (IV) Tomaszowi, ktôry z kolei sprzedal je w 1789 r. Byl on ojcem trzech synôw (V): Jana Feliksą (ur. 1779), Jôzefa (ur. 1781) i Leona Alojzego (ur. 1785) [zmieniono kolejnošč wymienionych braci zgodnie z chronologią]. Pierwszy z nich splodzil dwoch sy­ nôw: Juliana Nikleta [sic] (ur. 1842) i Antoniego Pawla (ur. 1844). Jego bratjôzef mial syna Macieja, bezpotomnego, a trzeci z braci — Leon Alojzy mial dwôch synôw: Ignacego Jana (ur. 1819) i Norbertą (ur. 1823). Kolejne, VI pokolenie nalezalo do: dwôch synôw Juliana Nikletego: Franciszka (ur. 1868) i Boleslawa (ur. 1877); szešciu synôw Ignacego Jana: Antoniego (ur. 1853), Jôzefa (ur. 1860), blizniakôw Antoniego Ottona i Izydora Stanislawa (ur. 1864), Julia­ na (ur. 1869) i Telesforą Kajetana [zmieniono kolejnošč wymienionych braci zgodnie z chronologią]; dwôch synôw Norbertą: Antoniego (ur. 1861) i Kazimierza (ur. 1864) [LVIA, F 391-7-1744, k. 12].

WALENTYNOWICZ (WALENTINOWICZ)

119

W 1820 r. Walentynowicze herbu Jastrzębiec wylegitymowali się w guberni wilenskiej. Ich protoplastą zostal Mikolaj Walentynowicz, žyjący na przelomie XVII i XVIII w. i posiadacz majętnošci Uzwentis [pewnie chodzi o Uzwenty w pow. uzwenckim]. Danych tych nie potwierdza taryfa 1690 r. Najstarszy dokument pochodzi z 1702 r. kiedy to syn Jan wspomnianego protoplasty posiadal wzmiankowane do­ bra. Kolejny i ostatni dokument pochodzil z 1781 r., kiedy Andrzej ze swoimi synami sprzedal je. Genealogia ta byla następująca: Mikolaj mial syna Jana (II), ojca trzech wnukow (III): Andrzeja, Szymona i Marcina, ktorzy zaczęli trzy linie tej rodziny. Pierwszą, najstarszą wiodl Andrzej, ojciec dwoch synow (TV): Jakuba (ur. 1772) i Mateusza (ur. 1777). Pierwszy z nich to ojciec czterech synow (V): Ignacego (ur. 1814), Wincentego (ur. 1817), Szymona Alojzego (ur. 1819) i Tadeusza (ur. 1821). Wszyscy z nich mieli potomstwo. Z nich Ignacy zostawil po sobie trzech synow (VI): Jozefą (ur. 1855), Jana (ur. 1862) i Wincentego (ur. 1864). Jego brat Wincenty mial takže trzech synow (VI): Jozefą Zacharego (ur. 1849), Leona (ur. 1851) i Stanislawa (ur. 1859). Trzeci z brad, czyli Szymon Alojzy wydal na swiat dwoch synow (VI): Joachimą (ur. 1849) i Feliksą (ur. 1854). I wreszcie czwarty, ostatni brat — Tadeusz splodzil szešciu synow (VI): Win­ centego (ur. 1843), Hipolita (ur. 1850), Kazimierza (ur. 1851), Jozefą Adama (ur. 1856) oraz blizniakowjana i Piotrą (ur. 1863). Z kolei brat Jakuba, czyli Mateusz (TV). Ojcowal on dwom synom (V): Adamowi (ur. 1827) i Jozefowi (ur. 1831), bezpotomnemu. Linię prowadzil więc Adam, ojciec trzech syndw (VI): Jana (ur. 1879), Ludwika (ur. 1882) i Benedykta (ur. 1888). Dragą, šrednią linię rodziny prowadzil Szymon (III), ojciec dwoch synow (IV): Wawrzynca (ur. 1759) i Tadeusza (ur. 1765). Pierwszy z nich wydal na swiat Jana (ur. 1819; V), ktory ojcowal Franciszkowi (ur. 1836; VI). Ten ostatni byl ojcem dwoch synow (VII): Antoniego ((ur. 1871) i Tomasza (ur. 1877). Teraz brat Wawrzynca — Ta­ deusz (IV). Ojcowal on trzem synom (V): Kazimierzowi Jozefowi (ur. 1810), Tomaszowi Stefanowi (ur. 1816) i Jerzemu Jozefowi Izydorowi (ur. 1820). Wszyscy mieli po­ tomstwo. Pierwszy z nich splodzil dwoch synow VI): Stanislawa Jerzego (ur. 1837), bezpotomnego i Jana Feliksą (ur. 1835) z trzema synami (VII): Stanislawem Piotrem (ur. 1859), Wincentym (ur. 1861) i Janem (ur. 1870). Teraz pozostali bracia Kazimierza Jozefą (V). Jerzy Jozef Izydor wydal na swiat dwoch synow (VI): Jozefą Wincentego (ur. 1839) i Adama (ur. 1855), obaj nie mieli potomstwa. Wreszcie Tomasz Stefan mial syna Jozefą (ur. 1865; VI). Najmlodsza, trzecia linia lączy się z Marcinem (III), ojcem trzech synow (IV): An­ drzeja (ur. 1762), Jdzefa (ur. 1766), bezpotomnego i Jakuba (ur. 1768). Pierwszy z nich Andrzej (IV) wydal na swiat syna Wincentego (ur. 1814; V), ojca Zenona (ur. 1842; VI), bezpotomnego. Zaš jego brat Jakub powolal do zycia syna Mateusza (ur. 1799; V), ojca dwoch synow (VI): Wiktora (ur. 1832) i Franciszka Leopoldą (ur. 1843), bezpotomnych [LVIA, F 391-7-1744, k. 16]. Z 1820 r. pochodzi wywod Walentynowiczow z Wysogina herbu Pobog. Ich przodek posiadal od 1684 r. dobra Poobole w pow. szawelskim. Nazwa tych dobr wskazuje na položenie nad rzeką Abelą, prawym doplywem Kroji, czyli na wschod od Szawli,

120

WALMONT

przy granicy z pow. upickim. Mieli oni pochodzič z „Wilenszczyzny” [tj. z owczesnego wojewödztwa wilenskiego], dokąd pözniej wröcili [Ciechanowicz]. Zwraca uwagę užycie przydawki pochodzeniowej — z Wysogina. Wskazuje to na swiadomosc pochodzenia od Wysogina. Pewnie chodzi o bojara Wisigina, ktöry w unii horodelskiej 1413 r. przyjąl od Polaköw herb Bogorya [Ivojalowicz]. W księdze nadan wielkich ksiąžąt litewskich z lat 1440-1498 jest wzmianka o bojarze Wisginie [Visginas], ktöry otrzymal nadanie „czolowieka” we wlosci rosienskiej [LM]. Ž r 6 d 1 a : Akta ja ylöir, T. 2, s. 283, 302; IA, kol. 557-560; Kojalowicz, Compendinm, s. 28; LM, Užrašymu knyga3, s. 50; LV1A, F 3 9 1-7 -17 4 4 , k. 12 (skan 00024), 16; Perapis 1528 r., s. 219,252, 319. L i t e r a t u r a : Ciechanowicz, Rody, T. 5, s. 313; Čirūnaitė, s. 13.

W ALM O NT H. ODROWĄŽ T aryfa 1667 ROKU Walmon Symon ^Derbuföm s^lacbecki dym 1 s^lachecki mpom. ejragolskwi Walmont Daniel ^ Gienion1dy/n 1 stjacbecki mpon>. mielonskim Walmont Daniel %O^ajc dym 1 stjachecki mpom. nnelonskim WalmontJer%)’ na miejscu Josefa Woydylomskiego y Gonkojn dym 1 sspachecki mpom mielonskim Walmont Kisysytof na miejscu Baltromieja Walmonta rodsjca sme\go\ ^ Gonkojn dym 1 ssjachecki mpom. mielonskim Walmont Marcin Wojciecbomic%na miejscu Wojciecba Walmonta rodtjca sme[go\ %Pokuten ogrodnicsy dym 1 mpom. mielonskim Walmont Stanislam, na ktorego miejscu postai spisany Mikolaj Tamctytiski %Sanv dym 1 scjachecki mpom. tendgiagohkim

T aryfa 1690

roku

Walmont [w Taryfie Žmudzi 1690 r., s. 48 blędnie: Holmont] Jan ^ Pokuten mpom. mielonskim dym 1 stjacbecki WalmontJer^y ^ Gojkon na miejscu Woydylomskiego [z Gojkon w pow. wielonskim?] dym ssjacbecki 1 Nazwisko jest pochodzenia litewskiego i dwuczlonowe: vai- i mant—. Pierwszy czlon lączy się z litewskim slowem valia, czyli „wola”, o drugim byla juž mowa, zob.: Dowmont [LPZ]. Na Žmudzi pojawili się w aktach ziemskich žmudzkich XVI w. W 1578 r. Lukasz Tomaszewicz Wolmontowicz sprzedal ziemię w Posutenach [chyba w Pokutenach na Laudzie] we wlosci wielonskiej. W 1590 r. Pawel Romaszkowicz Wolmontowicz sprzedal trzeciznę majętnošci Wolmontowiczy nad rzeką Liawdą w tej wlosci Martinowi, Kasprowi i Wojtiechowi Pawlowiczom. W sumie w swietle tych aktöw Walmontowie, wöwczas Wolmontowie lub Wolmontowicze, mieszkali we wlosci wielonskiej na Laudzie. Ich gniazdem byly Wolmontowicze; majętnošč i pole na Laudzie, dobrze znane z akt ziemskich žmudzkich XVI w. Požniej byla to okolica szlachecka w trakcie

W.YLMONT

121

Laudariskim, zwana tež Wolmontowicze. W koncu XIX w. byla to okolica szlachecka \v pow. szawelskim w gminie Skiemie, zamieszkala przez liczną szlachtę: Bujnowskich (17 dziesięcin ziemi), Gosciewiczow (78), Daukszow (12), Dzierszanskich (28), Dowborow (20), Domaszewiczow (48), Jegoriewa [Rosjanina, 110], Zachorzewskich (20), Ludkiewiczow (79), Lawdariskich (21), Matulisow [chyba chlopow, 79], Montwillow (43), Pernarowskich (19), Rymkiewiczow (18) i Torczyriskich (21) [SG]. Miejscowosc jest notowana jeszcze na mapie Chrzanowskiego z polowy XIX w. pod Pacunelami, na poludnie oderi. Wlasnie tu ležy dzisiaj wies Valmančiai. Notowano ich w obu taryfach XVII w. W 1667 r. spisano 7 rodzin, mieszkających glownie w pow. wielonskim (5) i pojedynczo w sąsiednich: tendziagolskim i ejragolskim. Tylko jedna rodzina miala jednego poddanego (ogrodnika). Zaš w 1690 r. odnotowano tylko 2 rodziny w pow. wielonskim i bez poddanych. Zatem byla to szlachta drobna i nieutytulowana. W 1835 r. Walmontowie herbu Odrowąž wylegitymowali się ze szlachectwa. Za swego przodka przyjęli Marcina Walmonta (pokolenie I), ktory zostawil po sobie syna Stanislawa (II). Ten oženil się z Konstancją Paszkowską, z ktorą wydal na swiat dwoch synow (III): Bartlomieja i Jana. Ci otrzymali od swej matki dobra Werpcie w pow. wielohskim na mocy jej testamentu z 1736 r. O potomstwie Jana nic nie wiadomo. Natomiast Bartlomiej z zoną Zofią Domaszewiczowną mial syna Michala (IV), czego dowodem testament ojca z 1771 r. Z kolei Michal oženil się z Zofią Rajuncowną, z ktbrą splodzil dwoch synow (V): Krzysztofa Jerzego (ur. 1782) i Antoni ego (ur. 1784). Z nich Krzysztof Jerzy ojcowal Jerzemu Jakubowi (ur. 1830; VI), a Antoni — dwom synom: Aleksandrowi Fortunatowi (ur. 1805) i Kletemu Fortunatowi Benonemu [sic] (ur. 1813) [LVIA,F 391-1-1051]. Interesujące, že drzewo genealogiczne Walmontow jest bardziej rozbudowane. Wedlug dekretu z 1800 r. przodkiem rodziny byl Aleksy Walmont (pokolenie I), ojciec dwoch synow (II): Sebestiana i Mikolaja. Zapoczątkowali oni 2 linie tej rodziny. W pierwszej, starszej linii Sebestian mial syna Stanislawa (III), wnuka Jozefą (IV) i prawnuka Jakuba (V). Ten ostatni w}'dal na swiat pięciu synow (VI): Mateusza, Tadeusza, Macieja, Piotrą i Filipa. Z nich potomstwo (VII) mialo tylko dwoch braci. Mateusz wydal na swiat dwoch synow, bezpotomnych: Benedykta i Antoniego. Z kolei jego brat Maciej zostawil po sobie szešciu synow (VII): Jana, Jozefą, Jakuba, Antoniego, Marcina i Piotrą. Potomstwa doczekal się tylko Jakub jako ojciec trzech synow (VIII): Wenientego [sic], Kazimierza i Fortūna ta. Druga, mlodsza linia lączy się z Mikolajem (II). Byl on ojcem Daniela (III) i dziadem dwdch wnukow (IV): Marcina i Franciszka, bezpotomnego. Natomiast Marcin ojcowal Stanislawowi (V), ojcu Bartlomieja i Jana (VI), bezpotomnego. Linię rodziny prowadzil więc Bartlomiej, ojciec Michala (VI), dziad Krzysztofa Jerzego i Antonie­ go (VII). Ten fragment drzewa genealogicznego, poczynając od Marcina z pokolenia IV przedstawiono wyzej w wywodzie. Ž r o d l a : L\TA, F 3 9 1 -1 -1 0 5 1 , k. 143-145; ODVCA, vyp. 1, s. 49-93; vyp. 2, s. 109-105; SG, T. 13, s. 855: Wolmontowicze; Slovar, s. 61: \,ol'montoviči. L i t e r a t ū r a : Ciechanowicz, Ror/j, T. 5, s. 317 [brak wzmianki o Žmudzi, choč odnosi się do tej krainy]; LPZ, T. 2, s. 1155: Valmantas.

i

WALAYTYSZ (VALAITIS)

122

W ALAYTYSZ (WĘLAITIS)

W ja jtis K rys^ to f

P opis 1621 ROKU %//qyx/fnikami] n a y>0 t/[jezdku] kon 1 v p o v .

ięoranskim i medyngianskim

T aryfa 1667 ROKU W alaytys^ P iotr na miejscu A d am a Songayly i ^ p ry k u p y od S ta n isla v a K ielps^a ^ C^epajciovpodcfipnskĄ dym 1 v poįv. p ojarskim

Nazwisko jest pochodzenia litewskiego, jest to patronimik od nazwiska Walius (Valius), ktore najpewniej jest skroceniem jakiego dlužszego imienia, zapewne Walentego, može tež Waleriana. Nie možna tež wykluczyc pochodzenia litewskiego, od nazwiska dwuczlonowego typu Valmantas [LPZ; Zinkevičius]. Brak jest tego nazwiska w polskich herbarzach. Na Žmudzi pojawil się Urban Waliajtis, bojar korszewski w popisie wojskowym W. Ks. Litewskiego 1567 r. Nie možna wykluczyc, že tu naležy umiešcič dane o bojarach Wolojtiach. W aktach ziemskich žmudzkich pod 1597 r. jest informacja o sprzedažy częšci niwy w Wolojtiach kolo rzeczki Szawszy we wlosci kroskiej przez Kazimira Michajlowicza i Hryhora Stanislawowicza Wolojtia. W popisie wojskowym 1621 r. notowano jednąosobę w pow. žoranskim i medyn­ gianskim [spisanych lącznie], stawiającą jednego konia z „uczestnikami”. Nie byla więc zamožna. Požniej notowano ich tylko w taryfie 1667 r.: jedna rodzina w pow. pojurskim, z jednym dymem poddanskim. Zatem byla to szlachta drobna i nieutytulowana. Ž r 6 d 1 a : ODVCA, vyp. 4, k. 278-54; Popis 1567 r., kol. 1336. L i t e r a t ū r a : LPŽ, T. 2, s. 1145: Valai­ tis, 1154: Valius.

WALĘCZEWSI0i/[jezdku] po ko^acku koii 1 mpom. ėęoranskim i medyngiaúskim T aryfa 1667 ROKU

Wambut Baltromiej Damidomic^ na miejscu Kalimiei^a A leksandmvic^a Burneyki ^Burnejkóm dym 1 s%lacbecki mpom. medjngianskim Wambut Bartlomiej na miejscu S^c^efana Wambuta ojea smego ^ janomdoma dym 1 ssjacbecki iv poįv. kors^emskim W ambut D an iel Damidomic^ [F 11-1-752: Danielemicj\ %Pacaje dym 1 sąlacbecki mpom. \oranskim \\r/am but D an iel na miejscu M alchera W ambuta %im ienia smego ojerystego i e^pisykupli od Ja n a Eraęm usomic^a K ontiym a, takėle %pipyk u p li odM aryny Biiykom ėj %okolicy Kontrymóm Demajcióm i Birybóm Biryków] poddañskie 2 dym y mpom. teisiem skim

[chyba:

Wambut Damid Stanislamomic%na miejscu Stanislama Narutomic^a ^ U^upia dym 1 ssjachecki mpom. tels^emskim Wambut Damid. Witort Adam [...] %Kmesáóm [z] %astany od Damida Wambuta dym 1 ssjacbecki mpom. kors^emskim Wambut Gabriel Damidomicę na miejscu Damida Wambuta [GB: pewnie ojea] %Pacaje 1 dym ssjachecki mpom. žpranskim Wambut Jakub, na którego miejscu postal spisany Damid Seymkiemic%^Jams^ajcióm dym 1 s^lacbecki mpom. medyngiaúskim Wambut jan na miejscu Piotrą Wambuta rodajea sme[gó\ ^ Sakielóm dym 1 ssjacbecki mpom. tmerskim Wambut Je/'%)’ na miejscu Kiystiny Jakubomej Wambutomej ^ Wambutóm Krsysytofajcióm, takėle [z] %astany ’/«^[go] Domoynia na miejscu one\gd\ 1 dympoddanski mpom. mies^miaúskim Wambut jó^ef na miejscu Augustina, Stanislama i Jaknba Wambutóm i Damida Rnpeyki i na miejscu jana Perskomda i Damida Lamda/ískiego 2 poddañskie dymy mpom. medyngiaúskim Wambut Mateas^ na którego miejscu postal spisany Andr^ej Rac^komski %Wambutóm 6 dymómpoddanskicb mpom. miessQviaúskim Wambut Mikoloj, na którego miejscu postal spisany Mikoloj Bortkiemic%%janomdoma dym 1 ssjacbecki mpom. korstpemskim Wambut Sebestian na miejscu Stanislama Pukiñskiego ^Pukiómpoddanski dym 1 mpom. teįsiemskim Wambut Stanislam janomic^ %Kiyypajcióm dym 1poddanski mpom. miesymiañskim

WAMBUT (WANBUTOWICZ)

124

T aryfa 1690 ROKU Wambat Andiyej ^ okolicy Kryiyijciom Wambutom mpom. miesyivianskim dym ssjachecki 1 Wambut Balcer \ Burniejkiom mpom. medyngianskim [dym] poddanski 1 Wambut Bartlomiej ^Janomdoma dym s^lachecki 1 mpom. kors^emskim W ambut D aniel ^Jasajciom mpom. b iriyn ian skim ipom iatu tels^emskiego ^ Kiej\orbm [w Taryfie Žmudzi 1690 r., s. 96 blędnie: Kiejzonow] Birikom dym ypoddanskie 2 mpom. teisiem skim W ambut Dam id %Pacajciom mpom. %oranskim i [z] p n y k u p li [dym] ssjachecki 1 W ambut D am id ^ Somoje [w Kop. 1 blędnie: Lomaycie] mpom. tels^emskim [dym] s^lachecki 1 W ambut Jan Pietromicę %O bssyuj S a k ie l mpom. tmerskim dym ssjacbecki 1

[brak miejscowosci] mpom. telsyemskim [dym] poddanski 1 W ambut Je iiy p le b an lajiyn vski ^Jams^ajciom mpom. m edyngianskim [dym] poddanski 1 W ambut Jan

W ambut J e r y ^ W ambutys^ek N arysęek K rysytofom iciym i ^ C^akom ciys^ek m pom. miessQvianskim dym poddanski

1

Wambut Mikoloj ^ Kątiymom Birykom i innych mpom. teisiemskirn [dym] poddanski 1

Nazwisko jest pochodzenia litewskiego i dwuczlonowe: van—[nie vam—] i but—. Pierwszy czlon jest zapewne pochodzenia pruskiego, przypuszcza się, že lączy się z litewskim czasownikiem vanoti, czyli „bič” [LPZ]. O drugim pisano wyžej, zob. Butman. Na Žmudzi pojawili się w aktach ziemskich žmudzkich XVI w, ale calkiem možliwe, ¿e początki tej rodziny možna odniešč do okresu wczesniejszego. W popisie wojskowym W Ks. Litewskiego z 1528 r. wymieniono bowiem Wonbuta Wielojtisa, bojara wlosci medyngiahskiej. Biorąc pod u\vagę podobienstwo obu nazwisk: Wambut i Wonbut oraz lokalizacja w tej samej wlosci možna ostrožnie przyjąč, že chodzi o tę šamą rodzinę. Teraz dane ze wspomnianych akt ziemskich. W 1589 r. Hryhory Andrejewicz Wonbutowicz kupil częšč majętnošci Swirtunojti we wlosci szawdowskiej. W 1597 r. Jan An­ drejewicz Wonbutajt kupil niwę i sianožęč z majętnošci Jawszajtie we wlosci medyngianskiej. W 1598 r. Jan Jakubowicz Wonbut sprzedal niwy i sianožęci w polu Jawszajtdach w tej wlosci. W 1600 r. Zofia Mikolajewna Wonbutowicz sprzedalajanowi Andrejewiczowi, Matiejowi Pietrowiczowi i Wojtiechowi Hryhorowiczowi Wonbutowiczom swoją częšč majęmošci Wonbutyszki we wlošci medyngianskiej. Ta ostatnia informaeja wskazuje na genealogię tej rodziny oraz jej gniazdo. Genealogia ta byla zapewne następująca: 1. Won­ but. 2. Andrzej, Piotr, Grzegorz (Hryhory) i može Mikolaj. 3. ich synowie, wyžej wymienieni. Wspomniane gniazdo, czyli Wonbutyszki we wlošci medyngianskiej, jest trudne do ustalenia. Možna przyjąč, že chodzi o dzisiejsząwieš Vembutai na poludniowy zachod od Worni, niedaleko jeziora Lukszta. Prawdopodobnie byl to poludniowy skraj wlošci (powiatu) medyngianskiej. Druga možliwošč to lokalizacja w rejonie dwoch miejscowošci, w ktorych notowano Wambutow w taryfie 1667 r. w tym powiecie: Burnejkow i Jawszajciow. Ta ostatnia miejscowošč ležy kolo Wambutow i jeziora Lukszta, trochę bardziej na poludniowy zachod. Obecnie to Jaušaičai. Tu pewnie naležy szukač gniazda tej rodziny. W popisie wojskowy 1621 r. zanotowano jednego Wambuta w pow. žoranskim i medyngianskim [spisanych lącznie], ktory wystawil jednego konia z „uczestnikami”. Nie naležal do zamožnych.

WA jM BUT (W’ANBUTOW'ICZ)

125

Z 1674 r. pochodzi testament Kazimierza Wanbuta [sic], podproboszczego szkudzkiego. Chcial bye pochowany \v tym košeiele, w ktorym služyl prawie 30 lat. Poczynil rožne zapisy, m.in. dla brata Sebestdana Wambuta i bratanka Jana, „žeby się w Krožach uczyl” [tj. w kolegium jezuitow] [VUB, F 7-ZP 26]. Wymienionego tam Sebastiana Wambuta notowano w taryfie 1667 r. w Pukiach \v pow. telszewskim. Pčžniej notowano ich w obu taryfach XVII w. W 1667 r. zanotowano 15 rodzin, mieszkających glownie w czterech powiatach: medyngianskim, korszewskim, telszew­ skim i wieszwianskim (po 3). Z nich większošč nie miala poddanych (9 na 15), a pozostale mialy od jednego do szešciu. Z kolei w 1690 r. spisano 10 rodzin, mieszkających glownie w pow. telszewskim (4) i wieszwianskim (2), w pozostalych pojedynezo. Polowa z nich nie miala, druga polowa miala od jednego do dwoch poddanych. Z obliczeri wylączono plebana lajzowskiego. W sumie byla to szlachta drobna, choc z pewnymi wyjątkami, i nieutytulowana. W 1734 r. Franciszek Michal Wambut ufundowal II altarię w košeiele w Salantach. Byl miejscowym plebanem. W XIX w. Wambutowie herbu Pogonia mieli mieszkač na Žmudzi [Ciechanowicz]. W internecie opracowano genealogię Wambutow herbu Pogonia IV na podstawie wywodow tej rodziny z lat 1801, 1819 i 1834. Tekst podano w języku litewskim; stąd nazwy miejscowe i osobowe mogą byč znieksztalcone. Protoplastą rodziny byl Jan Wambut (pokolenie I), ojeiee Jakuba (II). Ten oženil się z KrystynąJaniewiczowną (?). W 1617 r. kupil on dobra Krzysztofajcie i Žukiszki we wlosci wieszwianskiej od Andrzeja Krzysztofowicza. Jego syn Melchior (III) z zoną Marianną kupil dwory Kontrymajeie, Užupiny, Dewajtyszki i Biriki od Mickiewiczow (lub Kiszkiewiczow) w 1642 r. Dziedzictwo to zostalo podzielone w 1686 r. między jego trzech synow (IV): Jerzego, Daniela, bezpotomnego i Michala. Dwaj z nich zapoczątkowali linie rodziny: Jerzy i Mi­ chal, zwany tež Mikolajem. Wspomniany Jerzy wziąl Wieszwiany, Wambutyszki, Goryszki i Krzysztofajcie w pow. wieszwianskim, a jego brat Daniel — Kontrymajcie, Kejžory i Biryki [w pow. telszewskim]. Nie wiadomo, co dostal Michal. Linię starszą rodziny prowadzil Jerzy, ktory w testamencie z 1692 r. zapisal Wieszwiany Jakubowi i Wincentemu, czyli synom z pierwszego malzenstwa z Marią Woytkiewiczowną, a pozostali synowie z drugiego malzenstwa z Konstancją Wolochowiczowną: Franciszek i Teodor mieli dostač inne dobra. Wiadomo jednak, že dostali oni pewne sumy pieniędzy i nie įnieli potomstwa. Sam testator chcial bye pochowany w podziemiach rodzinnych kosciola w Telszach, naprzeciwko obrazu sw. Franciszka. Z wymienionych synow Jerzego (TV) Wincenty ojcowal Michalowi (V), ktory wydal na swiat trzech synow (VI): Michala z synem Maciejem (VII) oraz Ignacego i Jozefą. Z nich Michal i Ignacy sprzedali swoje dobra w 1759 r. Z kolei Jozef (VI) syn Jakuba dostal Wieszwiany na moc)' testamentu jego ojea z 1734 r. Po sobie zostawil on pięcioro dzieci (VII): Jerzego, oženionego z TeresąNagurską; Antoniego žonatego dwukrotnie: z Marianną Woytkiewiczowną (?) i Magdaleną „Manciute” (?) oraz Ignacego, Rozalię i Franciszkę. W 1764 r. Jerzy z braemi sprzedali swoje dobra rodzinne: Wambutyszki i Krzysztofajcie Franciszkowi Burnickiemu. Z wy­ mienionych synow Jerzy splodzil Feliksą (VIII), ojea dwoch synow (IX): Jozefą Jordana

126

WARDZIÑSKI

(ur. 1815) i Piotrą Pawla (ur. 1821?). Natomiast jego brat Antoni powolal do ¿ycia czterech synów (VIII): Dementego Dominika (ur. 1765) i Wincentego (ur. 1769) z pierwszej ¿ony oraz Jerzego (ur. 1782) ijakuba (ur. 1785) z drugiej [kolejnosč tych ¿on nie zgadza się z chronologią urodzeñ synów, co poprawiono]. W 1765 r. otrzymali oni Wieszwiany po równo, które sprzedali w 1794 r. W ten sposób Wambutowie ostatecznie stracili swoje dobra rodzinne, które posiadali od początku XVII w. Z nich Dementy ojcowal Wiktorowi (IX), ojcowi dwóch synów (X): Hilarego i Augustyna. Natomiast wspomniany Wincenty dai swiatu szešcioro dzieci (IX): Barbarę, Feliksą, Wawrzynca Hipólita, Antoniego, Piotrą Pawla i Wincentego. Następnie Jerzy z drugiego malzeñstwa splodzil trzech synów (IX): Fortunata, Szymona Piotrą i Ignacego Piotrą. Ostatni z braci, czyli Jakub, z dwóch malzeñstw z Marianną Rubažewiczowną i Marcjanną B ar anows ką wydal na swiat trzech synów (IX): Antoniego, Adama Jakuba i Macieja Józefa. Potomstwa doczekal się tylko Adam Jakub jako ojciec takže trzech synów (X): Zenona, Konstantego i Wladyslawa Jana. Druga, mlodsza linia od Michala (Mikolaja; IV) byla krótsza. Wydal on na swiat syna Jana (V), który ojcowal Agacie (VI), žonie Józefa Danilewicza. Wedlug danych z 1879 r. notowano następujących Wambutów: Tadeusza i Felik­ są (VIII), synów Jerzego (VII), Dementego, Wincentego, Jerzego ijaku b a (VIII), sy­ nów Antoniego (VII) oraz Macieja i Felicjana (VIII), synów Michala (VII) z synami [Internet]. Teraz krótki komentarz do tego wywodu. Z wymienionych Wambutów na pewno istnial Jerzy, którego notowano w obu taryfach z lat 1667 i 1690. Posiadal on dobra Wambuty Krzysztofajcie w 1667 r. i Wambutyszki Naryszki Krzysztofowicze i Czakowczyszki w 1690 r. Wlasciwie chodzi o te same dobra zwane Wambuty (Wambutysz­ ki) Krzysztofiszki (Krzysztofajcie). Z taryfy 1690 r. wiadomo, ¿e dobra Wambutyszki Krzysztofajtiszki Bleby Buginiany posiadal Michal Lutyk. Sama nazwa Wambuty ma znaną lokalizację, obecnie to duža wies Vembutai na wschód od Lawkosodów Í poludniowy wschód od Telsz. To dawny pow. wieszwiañski. Mozna jeszcze zlokalizowac Blepy z taryfy 1690 r.: to Plepy položone na pólnoc od Wambutów. Zatem w tym rejonie naležy szukač owych dóbr Wambutów. Možna dodač, že omawiany wywód slusznie zaliczyl Kontrymy Dewajcie i Biryki oraz Kiejzory Biryki w pow. telszewskim do dóbr tej rodziny. Potwierdzaja to taryfy z lat 1667 i 1690. Ž r ó d 1 a : ODVCA, vyp. 2, s. 126-357; vyp. 4, k. 278-50; vyp. 5, k. 1-6, 248 -14 4 [rozna pisownia, glównie Wonbut]; Perapis 1528 r., s. 210; Taryfa Žmudzi 1690 r., s. 157-158; VUB, F 7-Ž P 26, nr 105. L i t e ­ r a t u r a : Ciechanowicz, Rody, T. 5, s. 317 [ogólnie]; Juzumas, s. 384; LPŽ, T. 2, s. 1158: Vambutas. Inter­ net: www.vambutai.eu].

W ARDZIÑSKI Taryfa 1667 roku Ward^iñski [w tekšcie: Word%iiiskĄ Jan na miejscti Jana Baltromiejewic^a Žadeyka ^ Budrykénv dym 1poddañski w pow. retowskim

V ARPUCIANSKI (V ORPUCIANSKI)

127

Nazwisko nie jest latwe do wyjašnienia. W grę wchodzą przynajmniej 2 možliwošci. Po pienvsze, byla szlachta polska o podobnie brzmiącym nazwisku: Wardęski, Wardynski, Wardzynski [Gaji]. Po drugie, može to byč spolonizo\vana forma nazwiska litewskiego, nawiązującego do slo\va vardas, czyli „imię”, „nazwa” itp. [Zinkevičius]. Na Žmudzi notovano ich tylko w taryfie 1667 r.: jedna rodzina \v po\v. retowskim, z jednym poddanym. Byla to zatem szlachta drobna i nieutytulowana. L i t e r a t ū r a : Gaji, s. 523; Zinkevičius, s. 302: Vardas.

W ARPUCIANSKI (W ORPUG A N SK I) H. JASIENCZYK P opis 1621 ROKU

Warpucianski Wadam y //ry^/fnikami] po ko^ackn kon 1 mpom. beijaūskim Taryfa 1667 ROKU

Worpucianska Stanislamoma Justyna Fedoromic^omna na miejscu maistonka smego Stonislama W'otpucianskiego y Worpucian djm 1 s^lachecki mponi betjanskim Worpucianski Jan Waclamomicy na miejscu Waclama Woipudanskiego ojca smego y Djbaiysęęk djm 1 s^lacbecki mpom. be/jai/skim Woipudanski Samuel na miejscu Vanda Woipudanskie\go\ y WPtpucian djm 1 s^lachecki mpom. betjanskim Worpucianski Tobiasy y Djbarjs^ek djm 1 sylachecki mpom. betjanskim T aryfa 1690

roku

Watpucianski Jeny y W'atpudan mpom. betjanskim djm syjacbecki 1 Worpucianski Aiichal. Gietjod Micbal [...] jako opiekun pogostaIjcb sierot Micbala Woipncianskiego [...] djm 1poddanski mpom. potums^emskim Nazwisko pisano w polskich herbarzach jako Warpucianski. Niemniej jednak w žrodlach notowano je jako: Warpucianski i Worpucianski (np. tylko w taryfie 1667 r.). Nawiązuje ono do nazwy miejscowej, zob. nižej. Zdaniem językoznawcow litewskich, nazwisko jest nieznanego pochodzenia. Može lączy się z litewskim slowem verpetas, czyli „wir”, varputis, czyli „perz” lub podobnym .[LPZ]. Najpewniej jest to nazwisko odmiejscowe, od miejscowosci Warpuciany (Worpuciany) w pow. beržanskim, na pölnoc od Szawkian. Notowano je w aktach ziemskich žmudzkich XVI w. Obecnie to Varputėnai. Na Žmudzi pojawili się w aktach ziemskich žmudzkich XVI w. W 1577 r. Stani­ slaw Pawlowicz Worputianski zapisal w testamencie swojej žonie Warwarie [Barbarie] Lawrynownie Gancowicz 2 majętnošci: Worputiany we wlosci beržanskiej i w Kestianach [požniej zwane Kietiny Poszuszwienskie] we wlosci wilkiskiej, nad rzeką Szuszwą. W 1588 r. ciwun kroski Baltazar Stanislawowicz Worputianski kupil sianožęč kolo šiol Žygajtie i Kuszlutajtie we wlosci beržanskiej. Tenže rok požniej kupil sianožęč

128

WASILEWICZ

ležącą między gruntami Worputianskimi. Wtedy kupli tež niwę w majętnošci Beržany w tej wlošci. W 1590 r. zastawil on siolo Piatnickie \v dobrach Kurszanskich i wiokę w dobrach Zoiotarowskich nad rzeką Gumiltą w tej wlosci. W 1590 r. Malcher Stanislawowicz Worputianski zastawil 3 wlöki ziemi w Worpu­ tianach, a jego brat Mikolaj zastawil tamže 2 wlöki. Ten ostatni w 1591 r. darowal swojej žonie Halszkie Janownie Tulgowt Gudzianskiej, pisarzöwnie ziemskiej trockiej, 320 kop groszy, zabezpieczonych na Worputianach we wlosci dyrwianskiej [sic]. W 1595 r. Ma­ tys, Malcher i Mikolaj Stanislawowicze [Pawlowicze] Worputianscy zastawili 2 siola: Lopkosy i Kielmy [w dobrach Worputianskich] we wlosci beržanskiej; to samo uczynili w 1600 r., dodając siolo Dwokliszki. W 1596 r. ei sami wraz z bratem Jaroszem oswiadczyü swojej matce Barbarie, že będą uczestniczyč w splacie dlugöw ich ojca. W tymže roku wszyscy czterej sprzedali 2 siola: Bieniszki i Kiewielki w tej wlosci i ziemię Zandykiszki w Worputianach. W 1599 r. sprzedali oni majętnošč Ketiany Poszuszwienskie we wlosci wilkiskiej. Wspomniany Jarosz z zoną Jedwigą Stanislawowną Dowgialowną w 1598 r. sprzedal czwartą częšč majętnošci Poszuszwie we wlosci wilkiskiej i zasta­ wil žonie częšč Worputian. W roku następnym z zoną Zofią Matysowną Surwilowną sprzedal wlokę ziemi w Kuszlutyszkach Grycyszkach we wlošci beržanskiej. W 1600 r. sprzedal czwartą częšč döbr Kietiny Poszuszwienskie. To samo uczynil w tym roku jego brat Mikolaj. Kolejny z braci Malcher z žoną Mariną Boguszewną Miciutanką sprzedal grunty Szudie we wlošci beržanskiej w 1598 r. W sumie we wspomnianych aktach notowano Warpucianskich zasadniczo w dwöch wlošciach: beržanskiej (glöwnie) i wilkiskiej (Poszuszwie). Možna przyjąč nastepujacy ciąg genealogiczny wlašcicieli Warpucian we wlošci beržanskiej: 1. Pawel. 2. Stanislaw. 3. Baltazar (pewnie najstarszy, wczešnie zmarly lub brat przyrodni) oraz czterej bracia: Matys, Malcher, Mikolaj i Jarosz. W popisie wojskowym 1621 r. zanotowano jednąosobę w pow. beržanskim, stawiającą jednego konia z „uczestnikami”. Nie naležala więc do zamožnych. Požniej notowano ich w obu taryfach XVII w. W 1667 r. spisano 4 rodziny takže w pow. beržanskim, bez poddanych. Z kolei w 1690 r. odnotowano tylko 2 rodziny w pow. beržanskim i w pobliskim potumszewskim: bez i z jednym dymem poddanskim. W sumie byla to szlachta drobna i nieutytulowana. W XIX w. Warpucianscy herbu Jasienczyk mieszkali w pow. szawelskim [Ciechanowicz]. Ž r o d l a : ODVCA, vyp. 1, s. 32-142, 33-150; vyp. 2, s. 40-56, 41-72, 109-108, 11 0 -1 1 1 , 115 -19 6 , 116-209; vyp. 3, s. 3 1-18 6 ; vyp. 4, k. 11-8 4 , 69-99, 70-100, 101-332, 297-53; vyp. 5, k. 38-285, 45-336, 55—412, 140-154 i 155, 212—88 i 90, 257—216, 272—322; Slovar, s. 62: Vörputjany. L i t e r a t ū r a : Ciechanowicz, Rody, T. 5, s. 321: Warpucianski, Warpucinski [naležy potyczyč]; LPZ, T. 2, s. 1166; Varpočinskas, Varpučinskas itp., 1196: Verpečinskas.

W ASILEW ICZ P opis 1621 ROKU Wasilewic^Mikolaj ^ucięesfįnikami] na^ö^fjezdku] blahym kon 1 ivpow. wielonskim

WASILIÌWSKI

129

Taryfa 1690 ROKU Vi'asileivic^Adam, na ktorego miejscn \ostala spisana Stanieivic^oiva Symonoiva ^ Stanajcioiv dym 1 s^lachecki ivpom gondynskim

Nazwisko to patronimik od imienia VCasil (cerkie\vne \Xasilij) ĮAbramo\vicz, Citko, Dacewicz; LPZ]. Na Žmudzi bylo rzadko užywane, np. \v popisie wojskowym 1528 r. zanoto\vano tylko 2 razy (0, 1%) [Cirūnaitė]. Na Žmudzi poja\vili się we \vspomnianym popisie XV. Ks. Litewskiego z 1528 r., gdzie spisano trzech Janow Wasilewiczow we \vlošciach: \vidukle\vskiej (2) i \vielonskiej (1). W 1554 r. Daniel Wasilewicz byl ci\vunem žoranskim. Potem byla o nich mo\va w aktach ziemskich žmudzkich XVI \v. W 1555 r. krol polski Zygmunt August ošwiadczyl o nadaniu „dworca” przy miasteczku Bejsagola [\ve wlošci \vielonskiej], mającego 3 \vloki ziemi, Bogdanowi \X'asilewiczowi, swojemu sludze. W 1568 r. tenže krol nadal 2 \vsie \v starost\vie žmudzkim: Upiny i Gie\viliczy įchyba Gilwicze \ve \vlošci widukle\vskiej] dla Wasyla Wasilewicza. Ta ostatnia informacja zapewne odnosi się do Wasilewicza, ktory požniej przyjąl nazwisko Gilwicki (zob.) od posiadanych dobr. W 1599 r. \vzmianko\vano Fedora Wasilewicza, szlachcica miasteczka Koltyniany [Koldeny]. W sumie rysuje się związek Wasilewiczow z wlošciami widuklewską i wielonską przynajmniej od 1528 r. W popisie \vojskowym 1621 r. zanotowano jednego Wasilewicza \v pow. wielonskim, stawiającego konia z „uczestnikami”. Nie byl więc zamožny. Pdžniej spisano ich tylko w taryfie 1690 r.: jedna rodzina w pow. gondynskim, bez poddanych. Zatem byla to szlachta drobna i nieutytulowana. Ž r 6 d i a : ODVCA, wp. 1, s. 12—17 8 ,13 3 —92; vyp. 5, k. 194—41; Perapis 1528 r., s. 209; Urzędnicy žmudzcy, nr 130. L i t e r a t ū r a : Abramotvicz, Citko, Dacetvicz, T. 2, s. 162: \Vasil; Čirūnaitė, s. 13; LPŽ, T. 2, s. 1168-1169: Vasilevičius.

W ASILEW SKI H. KRZYWDA, ROGALA T aryfa 1667 roku Wasilemki Adam [z] Stanajciónv [na marginesie: z Walenczajciów] dym 1 s^lachecki iv pom gondynskim \t'asileivski Aleksander Aiitoįvic^ na miejscn Beniaita Doivkonta %[St\ungajcióiv dym 1 ssjachecki iv poįv. s^aivdoįvskim Wasileivski Jan na miejscn A n d in a W'iadyc^ka ^ Wladyc^kóiv dym 1 s^įacbecki ivpom korkJanskim

Nazwisko ma byč pochodzenia polskiego lub rosyjskiego [LPZ]. Moze to byč forma spolonizowana ruskiego nazwiska czy patronimiku W'asilewicz (zob.). Notowano ich w taryfie 1667 r.: 3 rodziny w trzech róznych powiatach, bez podda­ nych. Byla to szlachta drobna i nieutytulowana. W XIX w. XVasilewscy \tylegitymowali się ze szlachectwa z herbami Krz\wda i Rogala.

130

WASILEWSKI

W 1805 r. Wasilewscy herbu Rogala wywiedli się w guberni wilenskiej. Za swego przodka przyjęto Jana Antoniego Wasilewskiego (pokolenie I), który nabyl dobra Jankajcie Miedidy Pikturnie w pow. szawelskim [pewnie XIX—wiecznym] od S. Barcewicza w 1735 r. Wspomniany protoplasta pozostawil po sobie dwóch synów (II): Michala i Jana, którzy zapoczątkowali 2 linie tej rodziny. Na czele pierwszej, starszej Unii stai Michala, który dal swiatu pięciu synów (III): Michala Anakleta [sic] (ur. 1789), Jana Stanislawa (ur. 1793), Leoną Jozefą (ur. 1799), Rajnolda Syhvestra (ur. 1814) i Andrzeja Franciszka (ur. 1825); ostatni dwaj nie mieli potomstwa. Z wymienionych Michal Anaklety wydal na swiat dwóch synów (IV): Jozefą Agapita (ur. 1824) i Antoniego Wawrzynca (ur. 1826) z synem Kazimierzem (ur. 1861; V) [wzmianka o utracie dworianstwa w 1886 r.]. Jego brat Jan Stanislaw (III) zostawil po sobie trzech synów (IV): Jozefą Ja­ nuarego (ur. 1832) oraz blizniaków Aleksandra Antoniego i Jana Wincentego (ur. 1856). Następny z braci, Leon Józef (III), dal žycie takže trzem synom (IV): Mikolajowi Piotrowi (ur. 1833), Jerzemu (ur. 1842) i Franciszkowi (ur. 1844). Na czele drugiej, mlodszej Unii stai Jan (II), który powolal do žycia dwóch sy­ nów (III): Antoniego Wiktora (ur. 1783) i Leoną Konstantego (ur. 1786). Pierwszy z nich splodzil dwóch synów (TV): Jozefą Norbertą (ur. 1810) i Adama Stanislawa (ur. 1830), bezpotomnego. Natomiast Józef Norbert mògi się pochwalic pięcioma synami (V): Konstantym Feliksem Józefem (ur. 1842), Stefanem Ignacym (ur. 1844) z dwojgiem dzieci (VI): Marią (ur. 1880) i Józefem (ur. 1881) oraz Aleksandrem Feliksem (ur. 1850), Józefem Antonini (ur. 1858) i Onufrym Antonini (ur. 1864). Teraz pora na Leoną Konstantego, brata Antoniego Wiktora (III). Po sobie zo­ stawil on trzech synów (IV): Antoniego „Maridieja” (ur. 1820), Piotrą Pawla (ur. 1824) z synem Janem (ur. 1858; V) oraz Jozefą Grzegorza (ur. 1830) z czterema synami (V): Józefem (ur. 1859), Jakubem (ur. 1862), Antonini (ur. 1868) i Piotrem (ur. 1871) [LVIA, F 391-7-1744; Ciechanowicz]. Z 1834 r. pochodzi wywód Wasilewskich herbu Krzywda. Najstarszy dokument pochodzi z 1679 r., kiedy Felicjan, syn Boguslawa, zapisal dobra Grygule w pow. korszewskim synowi Michalowi Felicjanowi w testamencie. Ten z kolei dobra te zapisal synowi Krzysztofowi w 1735 r. Dobra te sprzedal on w 1783 r. Genealogia tej rodziny byla następująca. Protoplasta rodziny Boguslaw zostawil po sobie syna Felicjana (pokolenie II), ojca Michala Felicjana (III) i dziada Krzysztofa (IV). Ten ostatni ojcowal dwóm synom (V): bezpotomnemu Jerzemu i Andrzejowi. Wspo­ mniany Andrzej splodzil trzech synów (VI): Boguslawa (ur. 1794), Cypriana Antoniego (ur. 1799) i Antoniego Gabriela (ur. 1802). Z nich Boguslaw miai trzech synów: Juliana Konstantego (ur. 1834), Feliksą (ur. 1831) i Onufrego Stanislawa (ur. 1832) z dwoma sy­ nami (VII): Aleksandrem (ur. 1864) i Adolfem (ur. 1870). Z kolei dwaj bracia Boguslawa (VI). Cyprian Antoni wydal na ten padól lez dwóch synów (VII): Justyna Antoniego (ur. 1829) i Jaroslawa (ur. 1839), a jego brat Antoni Gabriel — takže dwóch synów (VII): Szymona Izydora (ur. 1838) i Leoną (ur. 1851) [LVIA, F 391-8-2564]. ¿ r ó d i a : LVIA, F 3 9 1-7 -17 4 4 , k. 6 (skan 00012), F 391-8-2564, k. 16. L i t e r a t ū r a : Ciechanowicz, I\odj, T. 5, s. 326; LPŽ, T. 2, s. 1169: Vasiliauskas.

WASILKIKWICZ

131

W ASILKIEW ICZ H. SYROKOMLA T arvfa 1667 ROKU \Y’asilkienic-~ Danid Jo^efonic^ y Dubiau Nani'ojs%)s^ek djm 1 spachecki irpou: beipa/iskiin YYasilkienia^ \Yęclair na n/iejscn Baltro/nieja Wasilkienic^a rodpca smego y Dubiau Pops-^ek dytu 1 spachecki irpom berganskini T arvfa 1690 roku Wasilkiewic^ Daniel y i/nienia Wanvojs^ys^ek Ratys^ek i Opnsian wpow. berpinski/n dj/n spachecki 1 Wasilkiewicy Samuel [z Wolotköw w pow. berzanskim?] dyni spachecki 1

Nazwisko to patronimik od imienia Wasilko, czyli zdrobnienia od Wasila. Zdaniem językoznawcöw litewskich, ma lączyč się z polskim nazwiskiem Wasylkiewicz [LPZ]. Bardziej prawdopodobna jest ruska geneza tego nazwiska. Na Žmudzi notowano ich tylko w obu taryfach XVII w. Byly to 2 rodziny w latach 1667 i 1690, mieszkające \v pow. beržanskim i bez poddanych. Zatem byla to szlachta drobna i nieutytulowana. Wasilkiewicze herbu Syrokomla wylegitymowali się ze szlachectwa w 1835 r. Za swego przodka przyjęli Mikolaja Wojciechowicza Wasilkiewicza (pokolenie I i II), ktöry posiadal dobra „po przodkach spadle” Oszkupie oraz przykupne Waselki i Ginczyszki [te drugie dopisano] w pow. berzanskim. Ciekawe, že na drzewie genealogicznym tej rodziny bylo akurat odwrotnie: Waselki i Ginczyszki byly dobrami rodzinnymi, a Osz­ kupie — pözniej nabyt}rmi. W swoim testamencie z 1639 r. Mikolaj Wojciechowicz zapisal je synom (III): Adamowi i Augustynowi. Pierwszy z nich zszedl z tego swiata bezpotomnie, a jego brat Augustyn opröcz döbr ojczystych mial w zastawie dobra Oszkupie. Oženil się z ZofiąJanownąPikielowną, z ktorą splodzil trzech synöw (IV): Andrzeja, Samuela i Marynusa wedlug dokumentu kwietacyjnego z 1693 r. Pierwszy z nich wydal na swiat syna Jana (V), ktöry „stawal na popisie szlachty pod miasto Rosienie” w 1765 r. Po ojcu dziedziczyl Oszkupie alias Saslawkis zwane. Po sobie zostawil dwöch synöw (VI): Franciszka i Augustyna, czego dowodzi „Regestr popisow)' 1765 Septembra 30” [pospolitego ruszenia szlachty žmudzkiej]. Z nich Augustyn Janowicz Wasilkiewicz powolal do žycia dwöch synöw (VII): Jozefą i Tadeusza. Synami Jozefą byli (VIII): Mikolaj i Franciszek (ur. 1804), a Tadeusza — Leon Kazimierz (ur. 1816; VIII). Z kolei Franciszek, brat Augustyna (VI) posiadal dobra Rupszyszki Rumimiszki alias Poszwentupie. Po sobie zostawil trzech synöw (VII): Ignacego (zmarlego przed 1835 r.), Jozefą (ur. 1783-zmarlego przed 1835 r.) i Piotrą Pawla (ur. 1802). Z nich Piotr Pawel mial trzech synöw (VIII): Franciszka Antoniego (ur. 1826), Filipa Joachimą (ur. 1829) i Adama (ur. 1834), jego brat Ignacy Jözef mial dwöch synöw (VIII): Tade­ usza (ur. 1811) ijözefa (ur. 1814), a kolejny bratjözef — jednego: Kazimierza (ur. 1822; IX) [LVIA,F 391-1-1051]. Z r ö d l a : LV1A, F 391—1—1051, k. 117—119. L i t e r a t u r a : Ciechanowicz, Rody, T. 5, s. 327 [pow. bir¿ariski to w rzeczywistosci beržanski]; LPZ, T. 2, s. 1170: Vasilkevidus.

132

WASZKIEWICZ

WASZKIEWICZ Popis 1621 ROKU

1Pd[sz?]kieivic% Tomas%^ bradą po ko^acku коп 1 ivpoįv. ejragolskim IVas^kieivic^Jan ^ uc%es[tnikami] nayW[jezdku] коп 1 wpoįv. tels^eivskim T aryfa 1667 ROKU

Was%kieivic%Adam Madejeivic% na ktorego miejscu postai spisany Mikoloj Lukornoivicę Ongirski ^ IVas^kieivic%dym 1 s^lachecki ivpoįv. ejragolskim IVas^kieivic^ Augusaįyn ^ Worpudan dym 1 ssjachecki ivpoįv. berjanskim IVas^kieivic^Jan na miejscu Piotrą \Vas%kieivic%a rod-^ica ^ Was%kieivic%oiv dym 1 ssjacbecki ivpoįv. ejragolskim Was%kieivic%Malcher na miejscu Baltrotnieja IVas^kieivic^a %Was%kieivic$piv dym 1 s^lachecki ivpoįv. ejra­ golskim Was%kieivic%oiva Samueloiva Anna Žotkieivic^oįvna na miejscu malięonka sive\go\ ^ IVas%kieivic%oiv dym 1 sijacbeckž ivpoįv. ejragolskim Was%kieivic%owa Hieronmoiva Dorota C^ecboivic^oįvna, na ktorej miejscu postai spisany Wladyslaiv Miecęeivicę [...] dym 1poddanski įvpoįv. kors^eivskim Taryfa 1690 roku IVas^kieivic^ Daivid na miejscu rod^ica i brata ^ IVas^kieivic^ ivpoįv. ejragolskim dym ssjachecki 1 Was^kieivic%Ka%imier\ na miejscu ojca, Pani Golnieivskiej [i] Stanislaiva Gojięeivic^a %Uięiimedžią iv poįv. ividukleivskim dym scįachecki 1 Wass(Įdewicsį Kavjmiet\ na miejscu rodcjca % Waltkieivic%oiv [tak w Taryfie Žmudzi 1690 r., chodzi 0 Waszkiewicze] ivpoįv. ejragolskim dym ssjachecki 1 Was%kieivic%oivaJanoiva ^ IVas^kieivic%Les%c%ivpoįv. ejragolskim dym stjacbecki 1

Nazwisko to patronimik od imienia Waszko, ktore može byč pochodzenia polskiego lub bialoruskiego (cerkiewne Wasilij) [Abramowicz, Citko, Dacewicz; LPZ]. Prawdopodobnie tu naležy umiešcič informacje o Waskowiczach i Waskajtisach. Na Žmudzi notowano ich w obu popisach wojskowych W Ks. Litewskiego z XVI w. W 1528 r. zanotowano dwoch bojarow Waskowiczow: Grica we wlošci widuklewskiej 1Paszka w wielonskiej. Z kolei w 1567 r. spisano Mikolaja Waskojtisa we \vlošci beržanskiej i Pietra Woskojtisa w ejragolskiej. Požniej notowano ich w aktach ziemskich žmudzkich XVI w. W 1571 r. Mikolaj i Pietr Waskowicze sprzedali pewne grunty majętnošci Warputiany \ve wlošci beržanskiej. W 1580 r. Mikolaj Waskowicz darowal swojemu zięcio\vi Lukaszowi Gernomanowi [sic] i corce Dorotie polowę majętnošci Waskojtd w tej wlošci. W 1599 r. Mikolaj Lawrynowicz Waskiewicz sprzedal częšč majętnošci Gierdiagola w tej wlošci. Tenže w tym roku sprzedal jeszcze grunty Szyrminy w Waskiszkach w tej wlošci. Prawdopodobnie ow Mikolaj jest tožsamy z Mikolajem Waskojtisem z popisu 1567 r. W 1577 r. Sebestdan Waskiewicz z zoną Jadwigą ĮJano\vną] Bitowt sprzedal polowę gruntow w Beržach we wlošci powondenskiej. Tenze w 1598 r. zastawil ziemię w Bitowtiach [w tekšcie: Botowtiach] we wlošci korszewskiej [skąd pochodzila jego zona].

WASZKIEWICZ

133

W 1582 r. Juri Waskowicz mial dwör Promiadiewski [\ve wlosci rosienskiej]. W 1586 r. sąd podjąl decyzję w sprawie skargi Pawla i Hryhora Mikolajewiczöw Waskowiczöw na Monkiewiczöw o to, že nie chcieli zwröcic zastawionych przez ich ojca döbr Derbutowiczy we wlosci ejragolskiej. W 1592 r. Juri Waskowicz kupil grunty w Leszczach w tej wlosci. Interesujacy jest list pojednawczy z 1594 r. między Pawlem i Hryhorym Mikolajewiczami Waskowiczami Sondomowiczami a ich bracmi stryjecznymi: Florianem Matysowiczem oraz Janem i Walentym Wojtiechowiczami Sondomo­ wiczami o „rowny diel” majętnošci Derbutojti we wlosci ejragolskiej. W 1588 r. Szczefan Waskiewicz sprzedal czwartą częšč majętnošci Montwidyszki we wlosci szawelskiej. Z pözniejszego dokumentu možna przypuszczač, že jego ojcem byl Stanislaw i mial syna Hryhora [Wyskowicz]. W sumie we wspomnianych aktach notowano Waszkiewiczöw, wlasciwie Waskiewiczöw (Waskowiczöw itp.) w czterech wlosciach: beržanskiej, rosienskiej (pojedyncza wzmianka), ejragolskiej i szawelskiej (pojedyncza wzmianka). Szczegölnie interesujące są dane dla wlosci ejragolskiej, gdzie ustalono związek Was[z]kiewiczöw z Sondomowi­ czami oraz dobrami Derbuty w tej wlosci. Z kolei we wlosci berzahskiej notowano Waskojti itp., co može wskazywac na dawne osadnictwo w tym rejonie. W 1684 r. wpisano do ksiąg žmudzkich 3 dokumenty dotyczące bojara ejragolskiego Jurija Waskowicza. W grupie szlachty wöwczas žyjącej wymieniono trzech Wasz­ kiewiczöw [nie Waskiewiczöw]: Dawida, Jana i Lawryna. W pierwszym dokumencie z 1584 r. starosta žmudzki Jan Chodkiewicz oswiadczyl, že wspomniany bojar ejragolski skaržyl się na to, že byl krzywdzony przez urzędnikow hospodarskich. Jako dowöd swego pochodzenia szlacheckiego przedstawil list Jana Kiežgajlowicza, starosty žmudzkiego z lat 1451-1486, dla jego przodka Bitowta Gintowtowicza. W tym dokumencie, drugim, byla mowa o sporze owego Bitowta z „liudmi” krölewskimi Leszczewcami, tj. poddanymi siola Leszcze. Byla tam mowa, že wielki ksiąžę Witold nadal jego ojcu Gintowtowi, „ziemlicę”. Po šmierci Gintowta, wobec malolemošci Bitowta, wspomniane nadanie zostalo „rozebrane”. Niemniej jednak we wspomnianym lišcie Chodkiewicza zostalo zatwierdzone nadanie czterech wlök ziemi w Leszczach dla Jurija Waskowi­ cza przez Jana Kiežgajlowicza. Z kolei w trzecim dokumencie, lišcie Wojciecha Dziewaltowskiego, podkomorzego kowienskiego i rewizora wlošci ejragolskiej, byla mowa 0 odmianie ziem bojaröw ejragolskich z 1568 r. Byla tam ogölna wzmianka o ziemiach bojaröw Waskiewiczöw [AWAK]. Naležy dodač, že rzeczony protoplasta rodziny, czyli Juri Waskowicz, byl notowany w aktach ziemskich žmudzkich w 1592 r., zob. wyžej. Zaš ’wymieniony w 1684 r. Dawid Waszkiewicz zostal spisany w taryfie 1690 r. W popisie wojskowym 1621 r. spisano dwöch Waszkiewiczöw w pow. ejragolskim 1telszewskim. Stawiali konia z bradą lub z „uczestnikami”, nie naleželi więc do zamožnych. W 1654 r. Hieronim Waszkiewicz spisal testament, będąc „w zaciągu žolnierskim”. Jego žona byla Dorota Czechowiczowna, mial tež dwoje malych dzieci: Michala i Katarzynę. Mial dobra Poszyle Radyszki w pow. korszewskim, prawdopodobnie naležące dawniej do jego žony oraz dobra ojczyste Bekuny w wojewödztwie trockim, ktöre „zažywal” niejaki Ropacki, komornik trocki. Mial brata Dawida [LNB, k. 26-27]. W taryfie 1667 r. notowano jeszcze Hieronimową Waszkiewiczową, pewnie wdowę.

134

W AW'RZIiCKI (WAWRZYCKI)

Znöw z 1656 r. pochodzi testament Adama Maciejewicza Waszkiewicza. Swojej žonie Ewie Nargielowiczownej zapisal dozywocie na dobrach Waszkiewicze \v pow. ejragolskim i 50 kop groszy. Mial jeszcze kilka nieletnich cörek, niewymienionych z imienia [LNB, k. 61-62]. Testatora notowano w taryfie 1667 r., kiedy na jego miejscu wymieniono inną osobę. Pözniej notowano ich w obu taryfach XVII w. W 1667 r. bylo to 6 rodzin, mieszkających glöwnie i tradycyjnie w pow. ejragolskim (4) i pojedynczo w korszewsldm i beržariskim. Z nich tylko jedna rodzina miala jednego poddanego. Z kolei w 1690 r. odnotowano 4 rodziny w pow. ejragolskim (3) i widuldewskim (1), bez poddanych. Zatem byla to szlachta drobna i nieutytulowana. Jeszcze w taryfie 1690 r. notowano ich w Waszkiewiczach w pow. ejragolskim. Chodzi o rejon na poludniowy wschöd od Ejragoly. W 1808 r. Waszkiewicze herbu wlasnego wylegitymowali się ze szlachectwa w pözniejszej guberni kowienskiej. Ich protoplastą zostal Michal Waszkiewicz, syn Kazimierza, žyjący na przelomie XVII i XVIII w. Posiadal on dobra Szylany. Dobra te ležaly na Zmudzi. Z samego zrödla wynika, že wspomniane dobra zapisal testamentem Michal Waszkiewicz, syn Kazimierza. Dokument byl aktykowany w 1717 r., a jego beneficjentem byl syn zmarlego Antoni. Danych tych nie potwierdzają taryfy XVII w. Ich drzewo genealogiczne bylo krötkie. Protoplastą byl wspomniany Michal Kazimierzowicz (pokolenie I i II), mający syna Antoniego (III). Splodzil on syna Szymona (IV), ojca dwöch synöw (V): Szymona i Piotrą Jozefą Marcina (ur. 1780). Pierwszy dal swiatu syna Jerzego Marka (ur. 1799; VI), a drugi: Kazimierza Macieja (ur. 1811) i Jozefą Michala (ur. 1816) [LVIA, F 391-7-1744]. Z r ö d l a : AWAK, T. 24, s. 305-306; LNB, F 130-2480, k. 26-27, 61-62; LVIA, F 3 9 1-7 -17 4 4 , k. 30; ODVCA, vyp. 1, s. 4-60, 30-103, 66-80, 84-125, 184-82; vyp. 2, s. 18-42, 67-361; vyp. 3, s. 40-56, 107— 132; vyp. 4, k. 301-84; vyp. 5, k. 105-276, 133-98; Perapis 1528 r., s. 210; Popis 1567 r., kol. 1321, 1331. L i t e r a t ū r a : Abramowicz, Citko, Dacewicz, T. 2, s. 163: Waszko; Ciechanowicz, Rody, T. 5, s. 327 [ogölnie]; LPŽ, T. 2, s. 1172: Vaškevičius, Vaškys.

WASZTOKA ZOB. WOSZTOKA

WAWRZECKI (WAWRZYCKI) H. SLEPOWRON? T aryfa 1667 ROKU Wan>rs¡ycki Augustyn y Kretas^oiva ftj. ze Skrzetuszewa] podc^ascy m iiiski na ten qws arędą dsjeii^cy od M ichala Rad^iw tfa wojewody wilenskiego ^ majtfnosa miasta Kroskiego n>fiem i iqm d^kiej ir pon’, kroskini lefgcej, iv miescie Kroskim i ive ivlosci dymcnr 146 n-pom kroski/n

T aryfa 1690 roku II divr^ecki A larán. Doiroyna Stefan [...] /^prspyktplą od A iarcina W'anr^eckiego dj/n sspachecki 1 ivpoiv. melonskim Wdnr^ecki KibortA n d rė j %Jurgajciów Po/opisia na miejscu Stefana Kotkoivskiego fdym] / sspachecki ivpoiv. rosie/iskim

135

WAZGIRD

Nazwisko ma byč pochodzenia polskiego i lączyč się z imieniem Wawrzyniec [LPŽ]. Zdaniem Dunczewskiego, powtorzSnym przez Niesieckiego, Wawrzeccy pochodzą„ze starodawnego domu Skrzetuskich” z wojewodztwa krakowskiego. Jeden z nich, Wawrzyniec Skrzetuski, przeniosl się do Litwy i tam jego synow nazwano Wawrzętowiczami, od czego powstalo nazwisko Wawrzecki [Niesiecki]. Opowiesc ta wydaje się prawdopodobna, ale wątpliwošci budzi powiązanie Skrzetuskich z wojewodztwem krakowskim. Chyba bardziej prawdopodobne jest pochodzenie z Wielkopolski, z pow. gniežniehskiego, gdzie notuje się miejscowosc Skrzetuszewo, kolo Slawna. Wedlug Niesieckiego uzywali herbu Slepowron, a Ciechanowicz dal im herb Rola, mieszkających w pow. oszmianskim i lidzkim. Na Žmudzi notowano ich w obu taryfach XVII w. W 1667 r. byla to arenda jednego z kompleksow dobr Radziwillowskich, a w 1690 r. — posiadanie wlasnego domu szlacheckiego, bez poddanych w dwoch powiatach: wielonskim i rosienskim. Tak więc w 1690 r. byla to szlachta drobna. Piastowali jednak urzędy. Teodor Piotr Wawrzecki ze Skrzetuszewa, sędzic grodzki braslawski [syn Wladyslawa Kazimierza, sędziego z lat 1680-1695] i podstolic minski [syn Augustyna z taryfy 1667 r.], byl krajezym žmudzkim w 1699 r. i jeszcze w tym roku awansowal na wojskiego braslawskiego i z tym powiatem związal swoje dalsze žyde. Byl pisarzem ziemskim braslawskim w latach 1724-1756, kiedy zmarl bezpotomnie. Jego ojeiee byl založycielem linii widzko-lowczynskiej, bo w Widzach w pow. braslawskim mieli swoją siedzibę [Žychlinski]. Ž r 6 d 1 a : Niesiecki, T. 9, s. 250-251; Urzędnicy: woj. wilenskie, s. 550, nr 4276, s. 574, nr 4491; Urzędnicy žmudzey, nr 689. L i t e r a t ū r a : Ciechanowicz, Rody, T. 5, s. 327; LPŽ, T. 2, s. 1174: Vavžekas; Žychliriski, T. 4, s. 411.

WAYNOWICZ ZOB. WOYNOWICZ

WAZGIRD H. TĘPA PODKOWA T aryfa 1667 ROKU

WaygirdJan Knęys^tofomc^ z Kwes'dow dj/n 1 ssįacbecki wpom kors^ęmki/n T aryfa 1690

roku

*WaygirdJan ^ Kmšc'mv wpow. kors^eivskim djm s^lacbecki 1 Nazwisko to w języku litewskim występuje jako Wozgird (Vosgirdas) i jest dwuczlonowe: vos—i gird—.Pierwszy czlon ma nieznanągenezę [LPŽ], a zdaniem Z. Zinkevičiusa, czlon ten može pochodzič od imienia chrzešcijanskiego Jan („w wariancie ludowym”) lub powstac wskutek przeksztalcenia z czlonu vais- Z kolei czlon gird- zostal wyjašniony przy okazji Dowgirdow (zob.). Nazwisko jest podobne do Woyzgirdow (zob.). Na Žmudzi pojawili się w przywileju wielkiego księcia Witolda dla bojarow miednickich z 1417 r. Wymieniono tarn bojara Wazgirda, ktory prawdopodobnie dostal

136

WAZYNSKI (SKARBLiK-\\ A Ž Y N SKI)

jednego „czolowieka” [tekst jest w tym miejscu niejasny] [Vito/diana]. W kazdym razie wspomniana wlošč miednicka ležala w centralnej częšci Žmudzi, w rejonie jezior Lukszta i Parszas. Pözniej notowano ich \v aktach ziemskich žmudzkich XVI w. W 1584 r. Tomasz Semenowicz Wizgird [w innym miejscu: Wazgird] darowal žonie Zofii Janownie [Matiejewicz] majętnošč w Kwestiach \ve wiosci korszewskiej. W zamian otrzymal od niej częšč döbr Pilsudy w tej wiosci. W 1585 r. darowal swojemu usynowionemu siostrzencowi Michalowi Andrejewiczowi 2 częšci Kwesciöw. W 1593 r. Jan Pietrowicz Wozgird pogodzil się z pewnym bojarem w sprawie „najstia gwaltownogo” na jego grünt Ejbutiszkies Slajtas na Lidymie [w Kwesdach]. W 1595 r. Adam Pietrowicz Wojzgird [sic] sprzedal polowę Kwesciöw. W 1595 r. Lawryn Andrejewicz Symowicz sprzedal niwę Grawzy lub Kiejbutyszki w polu Wozgirdy we wiosci korszewskiej. W 1595 r. Walenty Pietrowicz Wazgirdowicz z zoną Barbarą Szymkowną Rodowicz sprzedal częšč Kwestiöw. Tenže w roku następnym zastawil częšč tych döbr. Wspomniane wyžej pole Wozgirdy we wlošci korszewskiej to obecnie wieš Vosgirdai na zachöd od Koltynian, kolo Kwešciow. Miejscowošč tę notowano w aktach ziem­ skich žmudzkich XVI w. Pošrednio wiadomo, že owe Wozgirdy ležaly w Kwesdach kolo rzeki Ižny [Slovar]. Warunek ten spelnia powyžsza miejscowošč. Notowano ich w obu taryfach XVII w.: po jednej rodzinie w Kwešciach w pow. korszewskim, bez poddanych. Zatem byla to szlachta drobna, ale wlašciwie utytulowana. W 1. polowie XVIII w. jakiš Wazgird mial byč podczaszym žmudzkim, ale nie utrzymal się na tym urzędzie. Jego zoną byla Anna Woronowiczöwna. Inny Wazgird w XVIII w. mial byč czešnikiem žmudzkim, ale jest to informacja blędna. Jego žoną byla Konstancja Nawlicka, obožnianka žmudzka, a corką Eufrozyna, žona Benedykta Gutakowskiego, podczaszego witebskiego. Sprawę komplikuje dodatkowo fakt, že chodzi tu raczej o Wilgirdöw, a nie o Wazgirdöw [tak Žydilins ki], W XIX w. Wazgirdowie herbu Tępa Podkowa mieszkali w pow. rosienskim i telszewskim [Ciechanowicz]. Ž r 6 d 1 a : ODVCA, vyp. 1, s. 109-69 i 75, 15 8 -114 ; vyp. 3, s. 60-104; vyp. 4, k. 14 -10 8 ,12 6 -1 2 5 , Slovar, s. 57: Vozgirdy, 109: Ejbuüskia, 129: Ipom widnklewskini, na nc^estmki Mirosiawski protestonai [ten ostatni z Wazynskim stawial z pöl konia z powiatu krosldego z majętnošci Szejmiany, protestowal na trzech uczestniköw: Szymona Bartlomiejewicza, Jerzego Sczefanowicza i Matysa Sczefanowicza Skrawtera, ktörzy kupili 3 wloki ziemi zwanej Upajnie, ale nie chcieli z niej stawiac czwartej częšci konia]

VVAŽYNSKI (SKARBEK-NVAŽYNSKI)

137

T aryfa 1667 ROKU W ayn sk i Hieronim. B arbenusi Chryystom i majętnošci sivej nayvanej Žemelany ^ dymom poddanskich 17 krom yistamnych poddanych Hieronimomi W aiynskiemn starošcie tyrksijemskiemu t a k y odpryykupli od Salomona Gudomicyi i okolicy Gūdys y k dym 1poddanski, ogolem msyytkich dymom 18 mpom. telsym skim . Teny ja k o starosta tyrksąlervski, dyerynvca m eksynanski y m i yistaivnych od majętnošci S^kud^kiejJ ana K aym ieryi Sapiehi podskarbiego nadmrnego \VXL nayvanych Dugie [pewnie Dagie] Z adejki i dmoch poddanych me rnsi G ru yly ktoiych m ip ry lą c y n y c h ogolem dymom 43. T eny [z] yistau y od Chryystom a B arbenusia yišcianku Žemelanskiego dymom 5. Ten-y IV aryn ski [sic] starosta tyrksijem ski i miecyiošci yišcianku nayvane\įp\ Gudany alias Degienie podda[nskie] dymy 2 [Razem dymow 50] mpom. telsym skim. T eny [na miejscu] Painia W aynskiego ^ majętnošci nayvanej Siemiany ogolem^¿/¿/[anskich] dymom 6 mpoįv. kroskim IV ayn ski Hieronim starosta tyrksifem ski y starostiva smego tyrksijemskiego y i rok 1666, skoncyny in a n [no] 1667 iv d yen šm. Jan a K ryiciela mniosl do skarbu [zl] 6 3 :2 4 :0 ,3 3 . T en y JM P starosta tyrk sijeiv sk i i d yeryiiv y sivej cimunstma biryynianskiego, m iastecika W ieksyiioxv i ivlošci do niej nalejącej, įvsi Dargiom y i rok 1666, ktory się skoncyyl in an [no] 1667 m d yen šm. Jan a K ryiciela mniosl [zi] 9 [Krolewszczyzny 1667 r.].

T aryfa 1690

roku

W ayynski A leksander i majętnošci d y e d yc y ie j Sugomdy m pom. telsym skim i folmarku Siemiany m pom. kroskim leyicego [dymow] poddanskich 12. T eny ^starostiva tyrkscjemskiego mpom. telsym skim [dymow] poddanskich 35

Zdaniem językoznawcow, nazwisko može pochodzič od naz\viska Ožinskas, ktore može byč „zeslawizowaną” [dlaczego nie spolonizo\vaną?] formą nazwiska litewskiego Ožys (po litewsku: kozioi) [LPŽ]. Niemniej jednak polskie pochodzenie tej znanej rodziny szlacheckiej nie podlega dyskusji. Wažynscy pochodzili bo\viem z Wažyna w pow. plockim na Mazowszu, na polnoc od Miawy. Na Žmudzi pojawili się w koricu XVI w. Pierwszy z nich, Jakub Wažynski (pokolenie I), przeniosl się z Mazowsza do Litwy w 2. poiowie XVI w. (testament spisai w 1598 r.). Jego syn Maciej Jakubowicz Wažyriski (II) byl notowany na Žmudzi w 1598 r., kiedy zapisal žonie Krystynie Orzechowskiej swoje dobra Wažyno w po\v. plockim. Mial on syna Pawla, osiadlego na Žmudzi w Siemianach, bezpotomnego. Glowną linię rodziny kontynuowal Bartlomiej, drugi syn Jakuba (II). On takže osiadl na Žmudzi. Przedtem pewnie dal się poznač jako „žolnierz w Inflanciech slawny”, m.in. w kampanii 1606 r. w wojnie ze Szwedami. W uznaniu zaslug zostal mianowany 'podkomorzym dorpackim w 1622 r., zmarl w 1625. Byl poslem na sejm 1623 r. Zostal pochowany w košciele šw. Kazimierza w Wilnie. Pozostawil po sobie pięciu synow (III): 1. Bartosza (Bartlomieja), pralata wileriskiego: kantora, potem dziekana. 2. Wojciecha, dworzanina krolewskiego, ciwuna Malych Dyrwian w latach 1635-1659, zmarl w 1660. Oženil się z Anną Paco\vną, „podobno chorąžanką litewską”, bezpotomnego. Jest tožsamy z „Albertusem” [Albert to blędna forma imienia zamiast Adalbert, czyli Wojciech], ktory byl bardzo hojny dla Košciola. W 1636 r. wraz z žoną\vystawil košciol parafialny w Lajžewie. W 1658 r. zapisal 5000 zlotych polskich dla klasztoru bernardyno\v w Telszach. Z kolei w 1661 r. ponownie wraz z zoną ufundowal altarię \v Tyrkszlach

138

W'AZYNSKI (SKARBI iK-\\ AŽYNSKI)

[Juzumas]. 3. Hieronima, starostę tyrkszlewskiego (1641) i wieksznianskiego (1658). Mieszkal w Murowanej Oszmianie w pow. oszmiariskim, ktora stala się glowną siedzibą tej rodziny. „Mial za sobą grafownę Sz\veryno\vnę”, z ktorą splodzil trzech synow. 4. Stanislawa. 5. Jana. Wspomniani trzej synowie Wojciecha to (IV): 1. Aleksander Nestor, pulkownik w wojsku litewskim, zob. nižej. 2. Hieronim Sebastian, wlasciciel dobr Siemiany na Žmudzi. Byl to fohvark dobr Sugowdzie, ale ležący \v pow. kroskim, na polnoc od Skaudwilow, obecnie to Šimėnai. 3. Michal Eliasz, starosta tyrkszlewski, wlasciciel dobr Oszmiana Murowana po ojcu. By! ciwunem wieszwianskim w latach 1724-1727. Oženil się z Anną Konstancją Danowską, z ktorą splodzil syna Benedykta (V), starostę tyrkszlewskiego ĮŽychlinski] lub Michala, skarbnego litewskiego z lat 1737-1746 i pisarza wielkiego (1746—1755), zm. w 1773 r. [NiesieckiJ. Zostal pochowany w košciele dominikanow w Wilnie w 1731 r. Ow Benedykt byl elektorem krola polskiego Stani­ slawa Leszczynskiego w 1733 r. i poslem žmudzkim na sejm w 1748 oraz deputatėm žmudzkim do Trybunalu Glownego w 1732 r. W 1761 r. wraz z innymi ziemianami fundowal now}' košciol bernardynow w Telszach. Mial on dwoch synow (VI): Antoniego „skarbnika litewskiego” [wlasciwie skarbnego litewskiego] w latach 1758-1781, sędziego ziemskiego oszmianskiego i Feliksą, takže starostę tyrklewskiego i može tožsamego z Feliksem, ktory w latach 1764—1766 byl obožnym žmudzkim, a w 1766-1774 byl podstaroscim telszewskim, byl tež starostą požyžemskim [Požyžmy w pow. W Dyrwian]. W 1769 r. zostal nominowany ciwunem gondynskim, ale nie utrzymal się na tym urzędzie. Za to w 1794 r. zostal ciwunem retowskim, będąc chorąžym telszewskim i polongowskim [pospolitego ruszenia szlachty] od 1791 r. Jeszcze w 1776 r. wystawil košciolek fialialny w Piewianach (parafia w Tyrkszlach), uposažając miejscowego księdza dwoma wlokami ziemi (starošcinskiej) [Juzumas]. Oženil się z Marianną Szukszcianką. Nie wiadomo, czyim synem byli: Onufry Wazynski [wg Wizbor-Bohdanowicza: Benedykta], ktory byl sędzią ziemskim repartycji telszewskiej w latach 1788-1793 oraz Mateusz, sędzia grodzki pow. telszewskiego w 1800 r. [Žychlinski]. Z nich Onufry byl deputatėm žmudzkim do Trybunalu Glownego w 1789-1790 r. oraz porucznikiem pow. plotelskiego i telszewskiego [pospolitego ruszenia szlachty], potem szambelanem krolewskim. W popisie wojskowym 1621 r. w)rmieniono Wažynskiego [bez imienia], ktory stawal do popisu z pol konia w pow. kroskim razem z Budrichem Miroslawskim. W czasie Potopu 1655 r. zanotowano dwoch Wažynskich, znanych nam (II): Flieronima (zm. 1692), starostę tyrkszlewskiego i Wojciecha (Adalberta) (zm. przed 9 III 1660), chamą M. Dyrwian. Obaj podpisali unię kiejdanską ze Szwecją. Wspomniany Hieronim w 1661 r. wszedl w užytkowanie dobr ciwunstwa biržynianskiego. Do tego czasu wystawil altarie w košciele w Tryszkach i Lajžewie, ktore ufundowala jego žona Anna z Pacow po jego šmierci oraz zbudowal košciol w Tyrkszlach. Skądinąd wiadomo, že owa Anna ufundowala jeszcze altarię w košciele benedyktynek w Krožach [Visitatiomes DS. 1675-1677]. Z kolei Wojciech \Xažynski w 1658 r. otrzymal prawo do užytkowania pewnych dobr ciwunstwa biržynianskiego z tytulu zaslug wobec krolow polskich: Zygmunta III, Wlad}'slawa IV i donatora, czyli Jana Kazimierza, w p in szczegolnie

WAZYNSKI (S KARBE К - WAZYNSKI)

139

„in perficiendis legationibus ad principes externos” [w legacjach do obcych wladcow]. W 1658 r. byl tež starostą taurogowskim w dobrach Radziwillow, kiedy zapisal bratu swoje ksiąžki [Расevičius]. W taryfie 1667 r. zanotowano Hieronima Wazynskiego, starostę tyrkszlewskiego, ktory posiadal 74 dymy dziedziczne i krolewskie. Oprocz tego posiadal on dobra krolewskie: starostwo tyrkszlewskie w pow. telszewskim (140 dymow) i starostwo wieksznianskie w pow. biržynianskim (203 dymy), со razem czyni 343 dymy, a więc znacznie więcej niž posiadane przezen dobra szlacheckie [Krolewszczyzny 1667 r.]. Wraz z zoną Barbarą ufundowal rožne sprzęty košcielne dia kosciolow w Wiekszniach i Lajzewie [Visitatiomes DS. 1675-1677]. Wreszcie w 1690 r. Aleksander Wazynski, rawniez starosta tyrkszlewski, posiadal 47 dymow dziedzicznych i krolewskich. Zatem byla to szlachta zamožna i utytulowana. Wspomniany Aleksander (III) byl synem Hieronima, od ktorego otrzymal sta­ rostwo tyrkszlewskie (1684) i dobra Sugowdzie [Jankowski: Szegaudzie alias Wysoki Dwor] i Feliksburg w Kurlandii. W 1697 r. w Warszawie byl elektorem krola polskiego Augusta II. W 1698 r. byl pulkownikiem pow. telszewskiego w pospolitym ruszeniu szlachty. W 1703 r. zostal podczaszym braslawskim, po smierci ktorego starostwo tyrkszlewskie przekazano Hieronimowi Wazynskiemu 30 X 1709. W 1717 r. mial udzielic podwod do transportu amunicji z Memla (Klajpedy) do Mitawy w Kurlandii [može chodzi o inną osobę?]. Oženil się z JoannąTerlikowską, brak danych o potomstwie. Feliks Wazynski w latach 1764-1766 byl obožnym žmudzkim. Byl synem skarbnego litewskiego [bylo ich trzech: Antoni, Benedykt i Michal], stąd zwany skarbnicem litewskim i starošciciem tyrkszlewskim. Tenže w latach 1766-1774 byl podstarošcim telszewskim, byl tež starostą požyžemskim. W 1769 r. zostal nominowany ciwunem gondynskim, ale nie utrzymal się na tym urzędzie. Za to w 1794 r. zostal ciwunem retowskim, będąc chorąžym [potem pulkownikiem] pow. telszewskiego i polongowskiego od 1791 r. Oženil się z Marianną Szukszcianką. Wzmiankowany tu Benedykt, starosta tyrkszlewski, byl elektorem krola polskiego Stanislawa Leszczynskiego w Warszawie w 1733 r. Onufry Wažynski byl sędzią ziemskim repartycji telszewskiej w latach 1788-1793. Šcišlej, byl sędzią ziemianskim telszewskim od 1792 r. Wczesniej byl szambelanem krolewskim. Požniej byl prezydentem sądu ziemskiego telszewskiego (1798-1804), potem podkomorzym tego powiatu (1812—1814). Byl wlascicielem Orwidyszek [Wizbor—Bohdanowicz]. Michal Eliasz Skarbek Wažynski byl ciwunem wieszwianskim w latach 1724—1731, kiedy spisal testament i zmarl. Oženil się z AnnąKonstancjąDanowską. Zostal pochowany w košciele dominikanow [šw. Ducha] w Wilnie. W sumie Wažynscy piastowali sporo urzędow na Žmudzi w XVII i XVIII w., szczegolnie w XVII i w 2 polowie XVIII w. Byly tu 3 ciwunstwa i kilka urzędow tytularnych, 0 malym znaczeniu. Tylko 2 razy uczestniczyli w elekcji krolow polskich w latach 1697 1 1733, o czym pisano wyžej. W herbarzu Dworzeckiego Bohdanowicza spisano Wažynskich Skarbkow herbu Abdank. Z 1635 r. pochodzi przywilej na ciwunstwo Dyrwian Mniejszych dia Wojciecha,

140

\YĄSO\\'ICZ (WONSOVICZ)

ktory w 1646 r. byl jeszcze starostą tawruskim [\v Inflantach, obecnie Tarvast w Estonii]. W 1636 r. Pawel dostal przywilej na dochodzenie prawem dobr na Žmudzi po plebejuszach Girdwoyniach. W 1641 r. Jeronim otrzymal przywilej na starostwo tyrkszlewskie. W 1693 r. dokonano dzialu dobr między trzema bračmi: Eliaszem, Jeronimem i Sebastianem. W 1697 r. Aleksander byl starostą tyrkszlewskim, a \v 1705 r. byl jeszcze porucznikiem chorągwi petyhorskiego [Grzegorza] Oginskiego, staro sty žmudzkiego i hetmana polnego litewskiego. Jego zoną byla Joanna Terlikowska. Požniej byla mo\va o Eliaszu Michale [imiona tež w odwrotnej kolejnošci], ciwunie wieszwianskim, a wczesniej dworzaninie pokojowym krola polskiego, wlascicielu kamienicy w Wilnie. Jego zoną byla Anna Danowska (zm. 1737). W 1741 r. Benedykt byl starostą tyrkszlewskim, a požniej skarbnym litewskim (1746-1758). W 1773 r. Feliks byl podstarošcim žmudzkim oraz starostą tyrkszlewskim i požyžmenskim, w 1783 — pulkownikiem pow. telszewskiego, w 1791 — kawalerem Orderu šw. Stanislawa, w 1800 — ciwunem retowskim. W 1789 r. Onufry byl szambelanem krolewskim i deputatėm žmudzkim, a pewnie w 1796 — sędziąziemskim telszewskim. W 1797 r. sędzią ziemskim telszewskim byl jeszcze Pawel. W 1799 r. Wažynscy Skarbkowie herbu Abdank wylegitymowali się ze szlachectwa w guberni wilenskiej. Ich protoplastą zostal Jakub Wažynski, ktory mial dobra Warzyn [sic] w wojewodztwie plockim. Jego syn Bartosz (Bartlomiej) byl podkomorzym derpskim [tj. dorpackim], Za zaslugi wojenne otrzymal kilka majątkow w Inflantach [LVIA, F 391—10—347]. Sątu na ogol znane fakty. Ž r 6 d 1 a : AGAD, AR, Dz. II T. 19, nr 2712 (sejm 1748 r.); Akta yayioii', T. 2, s. 296-297; Deputari, T. 2, s. 156, 384; Dworzecki Bohdanowicz, k. 328-328v; Elektorzy 1697,1733 r.; Kojalowicz, Compendium, s. 18; Krolewszczyzny 1667 r.; LVIA, F 3 9 1-10 -3 4 7 ; ML, Ks. npisoiv, nr 131, s. 59-60, nr 163, s. 181, nr 614, s. 231-232, nr 777, s, 296-297, nr 935, s. 328-329, nr 1006; Niesiecki, T. 9, s. 257; ODVCA, vyp. 4, k. 317— 205; Sigillata, s. 23, nr 30; Taryfa woj. \vileriskiego, s. 100; Urydmcy inflancg, s. 46, nr 98, s. 47, nr 108; Urzędnicy: woj. wileriskie, s. 554, nr 4316; Urzędnicy žmudzct7, nr 226, 397, 524, 865, 1044, 1524; Visitationes DS. 1675-1677, s. 378, 402-403, 414, 540, 555; Wizbor-Bohdanowicz, s. 244. L i t e r a t ū r a : Jankowski, Poįviat osyniaiiski, T. 1, s. 346-347; Juzumas, s. 204, 205, 246, 505, 599; LPŽ, T. 2, s. 1175: Važinskas, 357: Ožinskas; Pacevičius, s. 1; Paknys, s. 206: Važinskis; Žychlinski, T. 31, s. 7 1-7 3 [nie jest to monografia, lecz materialy].

WĄSOWICZ (WONSOWICZ) . Taryfa 1690 roku Wonsoivicv Benedykt ^ Pos^oftunia Kw'arkstyle i^oboksyty ivpoiv. ividuklemkim dym s^lachecki 1

Nazwisko to patronimik od nazwiska Wąs (Wons). Ma byč pochodzenia polskiego (Wąsowicz) lub bialoruskiego Wancowicz), choč nie možna wykluczyc związku z litewskim nazwiskiem Vencevičius, ktôrego forma podstawowa brzmi Vencius. Ta ostatnia jest pochodzenia polskiego: Wiçceslaw, w wersji czeskiej — Waclaw [LPŽ]. Za polskim pochodzeniem przemawia liczna szlachta o tym nazwisku, notowana w Malopolsce i na Mazowszu (wojewôdztwo rawskie) [Niesiecki]. Notowano ich tylko w taryfie 1690 r.: jedna rodzina w pow. widuklewskim, bez poddanych. Zatem byla to szlachta drobna i nieutytulowana.

WENIKIEWICZ (WIENIKIEWICZ)

141

Bye moze, Ciechanowicz zapisal ich blędnie jako Wawszewicz (Vavševičius) zamiast Wanszewicz czy Wanszowicz. M idi oni herb Leliwa i mieszkali na Žmudzi. Ž r 6 d 1 a : Niesiecki,T. 9, s. 246-248. L i t e r a t ū r a : Ciechanowicz, Rody, T. 5, s. 328: Wawszewicz;LPŽ, T. 2, s. 1160: Vansevidus, 1159: Vancevidus, 11118 6 -118 7 : Vencevidus. Vencius.

WELICZKOWSKI ZOB. WIELICZKOWSKI WENCEWICZ ZOB. WĘCEWICZ WENCKIEWICZ ZOB. WĘCKIEWICZ W EN EW ICZ (W IENIEW ICZ?) T aryfa 1667 ROKU

Wenemc%Daniel na miejscu Serafiną Rodomcęa £Pogirducia dym 1 sfiachecki wpoiv. korklanskim Nazwisko to patronimik od nazwiska Wen (lit. Venys). To ostatnie powstalo najpewniej z imienia chrzescijanskiego Benedykt, ktöre w formie bialoruskiej brzmi jak Wenedikt [LPŽ]. Z kolei Z. Zinkevičius sklonil się do sądu o pochodzeniu tego nazwiska od na­ zwiska litewskiego dwuczlonowego typu Venas (ven—), skröconego lub od imienia hebrajskiego Beniamin. Brak jest tego nazwiska w polskich herbarzach. Moze jednak chodzi o Wieniewicza? Moze nazwisko to nawiązuje do miejscowosci Wienie, Wieni we wlosci korklanskiej? Na Žmudzi notowano ich tylko w taryfie 1667 r.; jedna rodzina w pow. korklanskim, bez poddanych. Byla to szlachta drobna i nieutytulowana. Jesli jednak przyjąč, že chodzi o Wieniewicza, co calkiem prawdopodobne, to nazwisko to moglo pojawic się na Žmudzi w popisie wojskowym W. Ks. Litewskiego z 1528 r. Wtedy zanotowano Jana Wiemniewicza [sic], bojara telszewskiego. Ž r 6 d 1 a : Perapis 1528 r., s. 210; Slovar, s. 42: Veni. L i t e r a t ū r a : LPŽ, T. 2, s. 1189: Venevičius, 1190: Venys; Zinkevidus, s. 303: Venas, 357: Benjaminas, 427: Benediktas.

W EN IK IEW ICZ (W IENIKIEW ICZ) H. GIEYSZTOR T aryfa 1667

roku

Wenikiemc^Jan Salamonowic^ na miejscu rodfica smgo Salamona Wenikiewic^a ^ Dfiawgian dym 1 sfiachecki w poįv. pojurskim Nazwisko to patronimik od nazwiska Wenik. Podobne nazwisko występuje w języku rosyjskim (Wenikow), do ktörego odeslali badacze litewscy [LPŽ]. Zdaniem Z. Zinkevičiusa, nazwisko to ma podobną genezę do Wenewicza (zob.), a šcislej — lączy się z imieniem Benedykt lub Beniamin. Moze jest jednak pochodzenia odmiejscowego?

142

V'HRBUSZ

Na Žmudzi notowano ich tylko \v taryfie 1667 r.: jedna rodzina w pow. pojurskim, bez poddanych. Zatem byla to szlachta drobna i nieutytulowana. W XIX \v. XX'ienikiewicze herbu Gieysztor mieszkali w pow. rosiehskim [Ciechanowicz]. L i t e r a t ū r a : Ciechanovicz, Rody, T. 54, s. 344; LPŽ, T. 2, s. 1190: Venikovas; Zinkevičius, s. 427: Be­ nediktas.

WERBOWICZ ZOB. WIERZBOWICZ

WERBUSZ Tarvfa 1667 ROKU Werbns^Jan Ka^imiet\ na miejscu Hreborego Samne!owic%a I^aivdy ^ K andypoĄd\aiiskicb dymoiv 7 ivpoįv. ivielonskim

If etinis^ Ka^imierę. Steygivifo Kandatiski Ma/cher [...] na miejscu Kaajmienęą W’erlnis%a %astaivnej ivioski na^ii’anej Koliriekpod\d]anskicb, ogolem dymoiv 4 įvpoįv. ivielonskim Nazwisko to može lączy się z litewskim nazwiskiem Verbušaitis czy Verbužaitis, a to z kolei — z nazwiskiem Verba, czyli po rusku „wierzba” oraz „ozdobne palmy”, plecione na Niedzielę Palmową [LPŽ]. Brak jest tego nazwiska w polskich herbarzach. Na Žmudzi notowano ich tylko w taryfie 1667 r.: 2 rodziny w pow. wielonskim, i to z kilkoma poddanymi. Zatem byla to szlachta majętna, ale nie utytulowana. L i t e r a t ū r a : LPŽ, T. 2, s. 1193: Verbužaitis, Verbušaitis, 1192: Verba.

WERPC (WIERPTYS) T aryfa 1667 ROKU [Werpe] B altrom iy Stanisfaivoivic%^ Werpucioiv dym 1 ssjacbecki ivpow. wielonskim [Werpe] Kasper Stanislawowic^ ^ W eipuciow d jm 1 s^lacbecki wpow. wielonskim

Taryfa 1690

roku

W ietpfys Ka^imieip ^ Gos^ins^ wpow. wielonskim dym s^lacbecki 1

Nazwisko jest pochodzenia odmiejscowego, od miejscowosci Werpce (Werpucie itp.) w pow. wielonskim. W aktach ziemskich zmudzkich XVI w. Werptd lezaly nad rzekami Wodokta i Gostup, bylo to pole i maj?tnosc we wlosci wielonskiej. Chodzi o pözniejsze siolo XX'erbce, ktöre w koncu XIX w. nalezalo do sqsiedniego pow. poniewieskiego [dawnego upickiego]. Znajduje si? ono pod Wodoktami zmudzkimi, nad wspomnianymi rze­ kami. V' koncu XIX w. mieszkali tu: Wierzbiccy (28 dziesi?cin ziemi), Hryniewicze (23), Dowgiallowie (30) i Jankiewicze (38) [SG]. Brak jest tego nazwiska w polskich herbarzach. Na Zmudzi pojawili si? wyjqikowo w aktach ziemskich zmudzkich w 1590 r. Andrej Jurewicz Werpt darowal zonie Zofii Bertaszownie i synom: Ambrozejowi, Stanislawowi,

143

WERTEL

Lawrynowi i Juremu polowę gruntów \v Werptiach nad rzeką Wondokszą we wlosci wielonskiej. Pózniej notowano ich w obu taryfach XVII w. W 1667 r. spisano 2 rodziny, notabe­ ne nieužywające tego nazwiska, lecz patronimiki, w pow. wielonskim i bez poddanych. Z kolei w 1690 r. byla to tylko jedna rodzina w tymze powiecie, takže bez poddanych. Zatem byla to szlachta drobna i nieutytulowana. Ž r ó d i a : ODVCA, vyp. 2, s. 133-468; SG, T. 13, s. 214: Werbce; Slovar, s. 44: Verpti.

WERTEL H. GOZDAWA, KOŠCIESZA P opis 1621 ROKU

Wertei Hrehoiy z //^«■[tnikiem] napod[jezdku] kori 1 ivpoįv. dynvianskim WerteiMichal. Bortkieivicz Ambrojy będąc ulomny Micbala Wertela staivil z //f^j[tnikiem] napoĄjezd­ ku] kon 1 ivpoįv. dynvianskim T aryfa 1667 ROKU

Wertei A ndrėj Michaloįvicz na miejscu Agaty Michaloivej Werteloivej [GB: pewnie matki] z Gandykoiv dym 1 szlachecki iv poįv. telszeivskim Wertei Daivid na miejscu Krystyny Wojtiechoivej Rwnac^emkij z Gierdzįagoly dym 1 szlachecki ivpoįv. be/pahskim WerteiJan na miejscu Baltromieja Knmpikieivic^a z \Z\Ejmoivian dym 1 szlachecki įvpom M. Dynvian WerteiJan Paivloivicz z Werteloiv dym 1 szlachecki ivpoįv. M. Dynvian WerteiJan z. [Ž]Ejmoivian dym 1 szlachecki ivpoįv. W. Dynvian [sic, nie w pow. M. Dynvian] Wertei Ka%imier%Michaloivic% na ktorego miejscu vystai spisany Ka^imierp Styrpeyko z Kieturnogiszek dym 1 scjachecki ivpoįv. telszeivskim Wertei Krzyszjoj Paivtoivicz z Werteloiv dym 1 szlachecki ivpoįv. M. Dynvian Wertei Matys Kasperoivic% na ktorego miejscu postai spisany Stanislaiv Pntrament dym ojcvysty po maišyme dostaly pnsty dym [szlachecki] z Werteloiv iv poįv. M. Dynvian WerteiMichalJnreivic^na miejscu Martina Jöcyfoivicji Berkinianskiego ^Dymajtimv dym 1 szlachecki ivpoįv. telszeivskim Wertei Wojciech Paivloivicz z Wertei 1poddahski dym ivpoįv. M. Dynvian Wertei [\v tekšcie: Werte/] Piotr z okolicy WiekssQiieloiv szlachecki dy/n 1 ivpoįv. potitmsvyivskim 'Viertel [sic] Ambro-y, na ktorego miejscu zpstal spisany MatiaszJanoivicz Sty/peyko z Kiesjoroiv dym 1 szla­ checki iv poįv. telszeivskim T aryfa 1690

roku

Wertei Daniel z Wiekszpel ivpoįv. potumszeivskim [dym] szlachecki 1 WerteiJeny, na ktorego miejscu zpstal spisany Jan Mileyko z Žejmoįvian dym 1 szlachecki ivpoįv. M. Dynvian WerteiJozpf Z Werteloiv iv pom M. Dynvian dym szlachecki 1 Wertei Piotr z Gaudyköiv ivpoįv. telszeivskim [dym] szlachecki 1 Wertei Samuel z Dymajtioiv ivpoįv. telszeivskim [dym] poddaiiski 1

144

WliRTIiL

Nazwisko jest rožnie tlumaczone. Zdaniem jednych, nawiązuje do miejscowosci Wertele, wsi pod Telszami lub može lączy się z litewskim czasownikiem verti („kluč”, „nawlekač”, „zamykač” itp.) lub jest pochodzenia niemieckiego (Wertel) [LPŽ]. Z kolei zda­ niem Z. Zinkevičiusa, to nazwisko litewskie i dwuczlonowe: ver—i tel-. Pierwszy czlon može byč zapožyczeniem lub powstal wskutek zmiany džwięku, w každym razie jest notowany w antroponimii litewskiej, podobnie jak i drugi czlon. Wspomniana miejscowosc Wertele w pow. Malych Dyrwian ležy na polnocny wschod od Luknik, obecnie to Verteliai. Dawniej byla to okolica szlachecka. W koncu XIX w. mieszkali tu: Kukiewicze (33 dziesięcin ziemi), Lękowscy (20) i Putramentowie (35) [SG]. Na Žmudzi pojawili się w popisie wojskowym W. Ks. Litewskiego 1528 r., kiedy zanotowano Pietra Wortolowicza we wlosci dyrwianskiej. Następnie w 1563 r. wymieniono bojarow Wertelajciow, ktorzy mieli ziemię kolo siola Wajniotajciow (Vayniotaycie) i rzeki Zemalii we wlosci Malych Dyrwian [IA]. Prawdopodobnie chodzi о rejon na polnoc od Luknik, šcišlej — na polnoc od miasteczka Kownatowa (lit. Kaunatava). Požniej notowano ich w aktach ziemskich žmudzkich XVI w. W 1588 r. Jan Stanislawowicz i Pawel Mikolajewicz Wertolowicze, Juri Putrament i inni kupili „dworec” we wlosci dyrwianskiej [bez nazwy]. Wspomniani bracia stryjeczni, tu nazwani Wertelajtie, sprzedali w tym roku ziemię Oglony Mažanajtda we wlosci Malych Dyrwian. W 1598 r. wspomniany Jan Stanislawowicz Wertel z innymi sprzedal ziemię Poorwistuwia w tej wlo­ sci Hryhoremu Janowiczowi Wertelowi. W sumie we wspomnianych aktach notowano Wertelow tylko we wlosci Malych Dyrwian. Možna pokusič się o następujący ciąg genealogiczny: 1. Wertel. 2. Stanislaw i Mikolaj. 3. Jan Stanislawowicz i Pawel Mikolajewicz. W popisie wojskowym 1621 r. zanotowano dwoch Wertelow w pow. dyrwiariskim, stawiających po jednym копіи z „uczestnikami”. Nie naleželi więc do zamožnych. Praw­ dopodobnie chodzi o pow. Malych, a nie Wielkich Dyrwian. Wymieniony tu Hrehory Wertel može jest tožsamy z osobą o tym samym imieniu i nazwisku z 1598 r.? Požniej notowano ich w obu taryfach XVII w. W 1667 r. spisano 12 rodzin, mieszkających glownie w pow. Malych Dyrwian (5) i telszewskim (4), w pozostalych pojedynczo. Tylko jedna rodzina miala jednego poddanego. Z kolei w 1690 r. odnotowano 5 ro­ dzin, dominujących takže w pow. telszewskim i M. Dyrwian (po 2). Tu takže tylko jedna rodzina miala jednego poddanego. Zatem byla to szlachta drobna i nieutytulowana. W XIX w. Wertelowie w)Iegitymowali się ze szlachectwa z herbami Gozdawa i Košciesza. W tym czasie Wertelowie herbu Gozdawa mieszkali w pow. telszewskim, a her­ bu Košciesza — w szawelskim [Ciechanowicz]. W 1798 r. Wertelowie herbu Gozdawa wylegitymowali się ze szlachectwa w guberni wilenskiej. Ich protoplastą zostal Wojciech Wertel, ktorego syn Samuel (pokolenie 1 i II) na podstawie zapisu Anny Saltuszko z 1668 r. wszedl w posiadanie dobr Dymajcie Iw pow. telszewskim]. Dobra te rzeczywiscie posiadal Michal Jurewicz Wertel w 1667 r. Wiadomo, že w swoim testamencie Samuel Wertel zapisal te dobra synowi Jerzemu (III). W kolejnym testamencie z 1725 r. ten ostatni zapisal je swojemu synowi Jozefowi (IV). Znoww 1780 r. synowie wspomnianego Jozefą (\^): Jan i Franciszek weszli w posiadanie Dymajciow. W 1793 r. wspomniany Jan Wertel uwolnil swoich chlopow. Tenže w swoim testamencie z 1808 r. zapisal te dobra synowi Wincentemu (VI).

WURTI-L

145

Dalėj drzewo genealogiczne tej rodziny wyglądalo nastepująco. Wspomniany Jó­ zef (V) mial trzech synów (VI): Jana, Franciszka i Damazego, bezpotomnego. Powstaly wówczas 2 linie rodziny: od Jana i od Franciszka. Pierwszą, starszą linię prowadzil Jan jako ojciec dwóch synów (VII): Jana i Wincentego Hipólita. Pierwszy z nich splodzil syna Rudolfą Stanislawa (VIII), a drugi — trzech synów: Hipólita Bartlomieja, Adolfą Bonifacego i Albina Atanazego [ros. Afanasij]. Z nich potomstwo mial drugi z nich — trzech synów (IX): Adolfą, Antoniego i Jana. Druga, mlodsza linia wywodzi się od Franciszka (VI), ojea dwóch synów (VII): Sta­ nislawa Franciszka Mikolaja i Wincentego Dominika. Pierwszy z nich zostawil po sobie syna Gabriela Jozefą (VIII), a drugi — Jozefą Konradą [LVIA, F 391-8-2564, k. 18; Tamulevičius, w języku litewskim]. W 1799 r. wylegitymowali się Wertelowie herbu Košciesza. Ich przodek to Bartlomiej Wertel, ojciec Jana (pokolenie I i II). Najstarszy dokument pochodzi z 1687 r., kiedy Mikolaj Wertel (III), syn Jana Bartlomiejewicza Wertela, posiadal dobra Wertele [w pow. M. Dyrwian]. W 1749 r. jego syn Michal (IV) z synem Janem (V) posiadali roz­ ne dobra, bez wymieniania ich. W testamencie z 1804 r. wspomniany Jan Wertel zapisaí dobra Szekecie [može jednak Szekšcie w pow. szawelskim?] synowi Mateuszowi (VI), a pozostalym synom zapisal pewne sumy pieniędzy: Jozafatowi, Rochowi i Ludwikowi. Wspomniany Mateusz Wertel sprzedal te dobra w roku następnym. Wymienieni w pokoleniu V Janowicze zapoczątkowali 4 linie tej rodziny. Pierwszą, najstarszą prowadzil Jozafat jako ojciec Waclawa Onufrego (VI). Druga linia lączy się z Mateuszem jako ojcem dwóch synów (VI): Jana Abdoną i Ksawerego Ferdynanda. Ten ostatni mial syna Stanislawa (VII). Trzecia linia wywodzi się od Rocha jako ojea Waclawa Bonifacego (VI). Ten ostatni splodzil dwóch synów (VII): Wladyslawa Adolfą i Bronislawa Jerzego. I wreszeie ostatnia, czwarta linia, której založycielem byl Ludwik, ojciec Edwarda (VI) [LVIA, F 391—8—2564, k. 19]. W 1819 r. wywiedli się Wertelowie herbu Košciesza. Ich protoplastą byl Jakub Wer­ tel, syn Stanislawa (pokolenie I i II). W 1727 r. zapisal on dobra Wizgirdy swojemu syno­ wi Piotrowi (III), ojeu Jana i Bartlomieja (TV). Ci ostatni w 1775 r. nabyli dobra Wizgir­ dy w pow. szawelskim [pewnie XIX—wieeznym, wczesniej raezej w uzwenckim], które sprzedali dwa lata pózniej. Wspomniani bracia mieli jeszcze brata Jerzego. Wszyscy mieli potomstwo (V). Jerzy Wertel mial syna Antoniego (ur. 1797), o którym nic nie wiadomo. Z kolei jego brat Jan splodzil syna Stefana (ur. 1778), ojea czterech synów (VI): Joze­ fą (ur. 1810) z synem Aleksandrem (ur. 1856), Antoniego Bernarda (ur. 1817), Kajetana Euzebiusza Ananasza [sic] (ur. 1819) i Dionizego Maksymialiana (ur. 1821) z synem Albinem (ur. 1857). Trzeci z brad, czyli Bartlomiej (TV) wydal na swiat czterech synów (V): Bonifacego Jana (ur. 1796), Franciszka Antoniego (ur. 1801), Ignacego (ur. 1805) i Izydora (ur. 1811). Z nich potomstwo mialo dwóch braci: Bonifacy i Ignacy. Pierwszy z nich splodzil czterech synów (VI): Benedykta Lukasza (ur. 1825) z synem Klemensem Tadeuszem (ur. 1861; VII), ojcem dwóch synów (VIII): Jozefą (ur. 1893) i Albina (ur. 1894) oraz Rocha Stanislawa Jacka (ur. 1828), Aleksandra Bonifacego (ur. 1830) z sy­ nem Edwardem Florianem (ur. 1867; VII), ojcem czworga dzieci (VIII): Piotrą (ur. 1897), Jozefą (ur. 1898), Katarzyny (ur. 1900) i Aleksandra (ur. 1905) oraz Edwarda (ur. 1840).

146

WETCZANY

Drugi z brad Ignacy (V) mial czterech synow (VI): Jana (ur. 1837), Ignacego (ur. 1843), Jozefą (ur. 1845) i Franciszka (ur. 1848). Z nich potomstwa doczekal się tylko Ignacy mający syna Bronislawa (ur. 1873; VII). [LVIA, F 391—7—1744]. Z 1835 r. pochodzi wywod Wertelow herbu Kosdesza. Ich przodkiem byl Jan Jerzewicz Wertell (pokolenie I i II), ktory posiadal dobra Wizgirdy w pow. uzwenckim w 1699 r. Danych tych nie potwierdzają taryfy XVII w. Ow protoplasta splodzil syna Jakuba (III), ktory w požyciu z wdową Marianną z Szymkiewiczow Janową Woronecką nabyl dobra Mikolajcie w pow. kroskim, na co wskazuje dokument z 1719 r. Dobra te przejąl po ojcu Piotr (IV) razem ze swoim pasierbem Janem Woroneckim. Wspomniany Piotr darowal te dobra synowi Janowi (V) w 1776 r. W 1780 r. 6w Jan z zoną Mar­ tą z Narbutow sprzedal Mikolajcie wraz z dobrami Poworcie Szymkiszki Daniliszki. Oprocz wspomnianego Jana Piotr mial jeszcze dwoch synow (VI): Jerzego i Bartlomieja. Ci „wyzuci z dobr ojczystych dziedzicznych rozeszli się w rozmaite strony”. Z nich Jan Piotrowicz (V) zamieszkal w pow. szawelskim, gdzie splodzil syna Stefana (VI), wywodzącego się, posesora zastawnego majątku Eliaszyszki w tym powiecie. Ten zostawil po sobie czterech synow (VII): Jozefą (ur. 1810), Antoniego Bernarda (ur. 1817), Kajetana Euzebiusza Aniasza (ur. 1819) iDionizego Maksymiliana (ur. 1821). Z kolei Jerzy Piotrowicz (V) mieszkal w pow. rosienskim, gdzie wydal na swiat syna syna Antoniego (ur. 1797; VI). Zaš jego brat Bartlomiej (V), žyjąc takže w pow. rosienskim, splodzil czterech synow (VI): Bonifacego Jan (ur. 1796), Franciszka Anto­ niego (ur. 1801), Ignacego (ur. 1805) i Izydora (ur. 1811). Z nich Bonifacyjan ojcowal trzem synom (VII): Benedyktowi Lukaszowi (ur. 1825), Rochowi Stanislawowi Jackowi (ur. 1828) i Aleksandrowi Bonifacemu (ur. 1830) [LVIA, F 391-1-1051]. Ž r 6 d t a : IA, kol. 667; LVIA, F 3 9 1-1-1 0 5 1, k. 83-85, F 3 9 1-7 -17 4 4 , k. 65 (skan 00132), F 391-8-2564, k. 18 (skan 00036), 20 (skan 00040); ODVCA, vyp. 2, s. 22—114, 23—123; vyp. 5, k. 61—461; Perapis 1528 r., s. 211; SG,T. 13, s. 237: Wertele. L i t e r a t ū r a : Ciechanowicz, Suplement, s. 3 6 7 ;LPŽ,T. 2, s. 1197: Verte­ lis; Tamulevičius, s. 180-181: Vertelovicius clan; Zinkevičius, s. 149: tel-, 159: ver-, 259: Vertelas.

WETCZANY T aryfa 1690 ROKU Wetczany Adam [w Kop.l: Wiec%any\ konitts^y kowienski ^ majętnošci Ponieme^a mpom milkiskim dym poddanski 1. Za attestcicjągrodu kowienskiego

Nazwisko može mieč pochodzenie lotewskie [LPZ]. Czy nie bardziej prawdopodobne jest inne, ruskie pochodzenie? W každym razie w 1648 r. elektorem krola polskiego z wojewodztwa nowogrodzkiego byl Jędrzej Dymitrowicz Wietczany [Niesiecki], W žrodlach ruskich notuje się kniaziow Wietczynow w polowie XVI w. [Veselovskij]. Notowano ich tylko w taryfie 1690 r.: jedna rodzina w pow. wilkiskim, z jednym poddanym. Wymieniony tarn Adam Antoni Wetczany, wlasciwie Wietczany (zm. 1701) byl spisany rowniez w wojewodztwie trockim, gdzie mial dobra Koniuchy (6 dymow). Z r 6 d 1 a : Niesiecki, T. 9, s. 327; Taryfa woj. trockiego, s. 140 (dane niepewne). L i t e r a t ū r a : LPŽ, T. 2, s. 1200: Vetčenis; Veselovskij, s. 67.

\\"I’CE\YICZ (\\'HNCE\\”ICZ, NVII-CIAVICZ)

147

WĘCEWICZ (WENCEWICZ, WIĘCEWICZ) H. LABĘDŽ, TARNAVA T aryfa 1667 ROKU JVęcejj'ifv [w tekšcie: \Y'enceivic^ Stefa n [na miejscu] Stanisla/ra Wręcem'c%a y Pog/in/ercia p o d d fn s k p dym 1 /rpo/v. tei/dfiago/skini

T aryfa 1690

roku

IY’e ncemc^ Stefa// na /niejscu Talmonto/rej %Pog/m/erc/a n'pon: te/idf/agolski/n dj/npoddanski 1

Naz\visko to patronimik od Węca (Wenca, lit. Vencius), a to pochodzi od imienia slo\vianskiego: polskiego Więceslawa (Więcla\va) czy czeskiego Waclawa (od niego pocho­ dzi polski Wacla\v). Teoretycznie možli\vy jest z\viązek tego naz\viska z lite\vskim Vancevičiusem (polski Wąso\vicz) [LPZ]. Na Žmudzi pojawili się \v aktach ziemskich žmudzkich XVI \v. Ješli pominąč \vątpliwą \vzmiankę o Wie\vczewiczach w Gudinianach i Dziuginianach \ve wlošci telszewskiej [zapewne chodzi o Lawcewiczow], to pozostaje wzmianka z 1592 r. o Hannie Martinownie Butrimowicz i jej męžu Baltromieju Mikolajewiczu Wiencewiczu, ktorzy sprzedali częšč majętnošci w Bobianach [\ve \vlošci wielonskiej]. W czasie Potopu 1655 r. zanotowano dwoch Wencewiczo\v: Jerzego i Stanislawa, ktorzy podpisali unię kiejdanską ze Szwecją. Notowano ich w obu taryfach XVII \v. Byla to jedna i ta sama osoba w Pogum[i]erciu w pow. tendziagolskim, z jednym poddanym. Zatem byla to szlachta drobna, ale ut) tulowana. Stefan Wencewicz (Węcewicz) byl obožnym zmudzkim w latach 1746— 1762, zmarl przed grudniem 1762 r. Adam Węcewicz byl piwniczym zmudzkim w la­ tach 1754—1771, wkrotce zapewne zmarl i zostal pochowany w košciele w Szydlowie, zob. nižej. Antoni Węcewicz byl miecznikiem zmudzkim \v latach 1763-1765. Urzędy te piastowali tylko w polowie XVIII w. Ciekawe informacje pochodzą z testamentu Antoniego „iš Zalgos” [pewnie; z Žalgi, przydawka pochodzeniowa] Węce\vicza z 1773 r. Byl on porucznikiem po\v. tendziagolskiego [pospolitego ruszenia szlachty] i wlašcicielem dworu w Pogumierciu [\v pow. tendziagolskim]. W testamencie zobo\viązal žonę Rožę „Borodinaitė” [nazwisko z tekstu litewskiego, može chodzi o Borodziczownę?] i corkę Ewę Węcewiczownę *^urbo\vą z męžem Antonim Burbą, by pochowali jego cialo w košciele szydlowskim w podziemiach obok brata Adama, bylego pi\vniczego žmudzkiego. Pamiętal rowniež o s\voich rodzicach: Aleksandrze i Zuzannie Terebeszownie Węcewiczowej oraz dziadzie Stefanie i s\voich braciach: wspomnianym juž Adamie i Janie, za ktorych mialy bič dz\vony rano i wieczorem. Wspomnial ro\vniež o tablicy marmuro\vej na šcianie košciola szydlowskiego z epitafium dla niego i jego brata Adama oraz ich herbem [Vaišvila]. Komentując zawarte tu informacje, naležy zwrocič uwagę na š\viadomošč rodzinną testatora, pamiętającego nie tylko o swoich rodzicach, ale i dziadku. Ow Stefan to zape\vne Stefan \X'encewicz (Węce\vicz) z Pogumiercia, notowany w obu taryfach z lat 1667

148

\VĘCEWICZ (WENCEWICZ, WIĘCEWICZ)

i 1690. Z kolei wzmianka o Adamie jako piwniczym žmudzkim znajduje potwierdzenie w faktach. Wspomniany Adam miai byč stolnikiem žmudzkim przed styczniem 1771 r., kiedy zmarl i zostal pochowany w košciele \v Szydlowie [Urzędnicy žmudzcy]. W XIX w. Więcewiczowie z herbem Labędž i Tarnawa byli notowani m in. w pow. rosienskim, Węcewiczowie herbu Labędž — w pow. szawelskim [Ciechanowicz]. W 1828 r. wylegitymowali się Węcewiczowie herbu Labędž. W 1625 r. Jadwiga z Rekuciów Węcewiczewa darowala swojemu męžowi Melchiorowi Balcerowi[czowi] Węcewiczowi dobra Pogumercie \v pow. tendziagolskim. Byl on protoplastą tej rodziny (pokolenie I i II). Splodzil on pięciu synów (III): Jerzego, Stefana, Bartlomieja, Jana i Aleksandra. W 1710 r. w swoim testamencie Alszka Węcewiczowa Jurewa Czerkasowa oddala w opiekę maloletniego syna Jana Czerkasa swoim bradom, wymienionym wyžej. Z nich wiadomo o potomstwie Bartlomieja Węcewicza, który miai dwóch synów (IV): Jerzego i Stefana. W 1770 r. wspomniany Jerzy Węcewicz sprzedal swojączęšč dóbr Po­ gumercie Antoniemu Węcewiczowi, byč može swemu wnukowi. W testamencie Jerzego Węcewicza z 1776 r. podano, že dobra Szawkotyjurgajcie zapisal on swojej žonie Konstancji i synowi z pierwszego malženstwa Maciejowi (V). W 1801 r. ów Maciej Węcewicz sprzedal swoje dobra Szawkoty Gincze Kajetanowi Nagurskiemu. Dalėj genealogia tej rodziny byla następująca. Wiadomo, že wspomniany Ma­ ciej (V) miai trzech synów (VI): Józefa Dionizego (ur. 1806) i Ignacego (ur. 1809), obu bezpotomnych, oraz wzmiankowanego juž Antoniego (ur. 1816). Ten ostatni ojcowal trzem synom (VII): Konstantemu Maciejowi (ur. 1850), Gaudentemu (ur. 1852) i Jakubowi [chyba, tekst w tym miejscu jest uszkodzony] (ur. 1856). Z wymienionych potomstwa doczekali się drugi i trzeci. Gaudenty wydal na swiat czterech synów (VIII): Alek­ sandra (ur. 1883), Stefana (ur. 1887), Czeslawa (ur. 1891) i Józefa (ur. 1894), a „Jakub” zostawil po sobie dwóch: Kazimierza (ur. 1890) i Antoniego (ur. 1895) [LVIA, F 3917-1744, k. 58]. W 1835 r. Węcewicze herbu Labędž wylegitymowali się ze szlachectwa w guberni wilenskiej. Jest to wywód podobny do poprzedniego, ale zawiera nowe elementy. Za swego przodka przyjęli Malchera Balcerowicza Węcewicza (pokolenie I i II), który posiadal dobra Pogumercie w pow. tendziagolskim po swojej žonie Jadwidze z Rekuciów z 1625 r. Splodzil on dwóch synów (III): Stefana i Kazimierza, którzy „naturalnemi zostali szafarzami” tego majątku. Nic nie wiadomo o potomstwie Kazimierza. Natomiast jego brat Stefan Malcherowicz „zrodzil synów pięciu” (IV): Jerzego, Stefana, Bartlo­ mieja, Jana i Aleksandra. Z nich Aleksander z žony Zuzanny z Terebeszów miai trzech synów (V): Jana, Adama, piwniczego žmudzkiego (na podstawie przywileju króla polskiego Augusta III z 1754 r.) i Antoniego. Ten ostatni po bezpotomnej šmierci swoich braci przejąl majątek Pogumercie, który sprzedal w 1773 r. Z kolei dalsi bracia Aleksandra (IV), którzy nie pozostawili žadnego męskiego potomstwa oprócz Bartlomieja Stefanowicza Węcewicza (V). Ten miai dwóch synów (VT): Jerzego (testament z 1776 r.) i Stefana. Pierwszy z nich sprzedal te dobra bratu stryjecznemu Antoniemu w 1770 r. i nabyl folwark Szawkoty ze wsiami Gincze w pow. tendzia­ golskim i Jurgajcie w rosienskim. Oženil się dwukrotnie: z Magdaleną z Rawaziewiczów [?] i z Konstancją „z domu Awdewiczów”, z tąpierwszą splodzil syna Macieja (ur. 1773;

V'LCK ILVIC Z

149

VII). Ten sprzedal Szawkoty Kajetanowi Nagurskiemu, chorąžemu pow. szawelskiego, w 1801 r Wspomniany Maciej oženil się z Zofią z Dobkiewiczow i wydal na swiat trzech synow (\TII): Jozefą Dionizego (ur. 1806), Ignacego (ur. 1807) i Antoniego (ur. 1816) [LV1A, F 391-1-1051]. Dane te znajdują potwierdzenie \v obu taryfach XVII \v. Ž r 6 d 1 a : Akta pįapdom, T. 2, s. 307; LVIA, F 3 9 1-1-1 0 5 1, k. 86-87, F 3 9 1-7 -17 4 4 , k. 58, 74; ODVCA, vyp. 1, s. 17-256; vyp. 3, s. 44—119; Urzędnicy žmudzcy, nr 808, 860, 932. L i t e r a t ū r a : Ciechanovicz, Rod)', T. 5, s. 354; tenže, Si/pleiuent, s. 367; LPŽ, T. 2, s. 1186-1187: Vencevičius, Vencius; Vaišvila, s. 131— 132,157.

WĘCKIEWICZ H. GIEJSZTOR, GOZDAWA P opis 1621 ROKU

IY'ęckieivicp Baltromiej y //r^įstnikami] napoĄjezdku], pprotestacyją na inspycb, ipgo iv staroici lat mypcbali) sami będąc mfodpi, koii 1 n>pom telspemskim lY'ęckienicp Stanisiaiv y; ucpest\rdkzmi\ po kopacku p ospcpepem koti 1 ivpom midnklemskim XYjckiemicpoma Hreboroiva Reiną Spostomicka prpy sludge sivjm Janie Zaborskim postala po usarsku koii 1 ivpom. dynviaiiskim T aryfa 1667 ROKU Wenckiemicpjakub Stanisiamomicp p Goniproiva dym 1 splacbecki mpom. korspemskim WenskiemicpAleksander, na ktorego miejscu postai spisanj Krpysptof Budgin y; Medyngian dym 1poddanski ivpom. poraiiskim \Y\ckiemicp Adam Juremicp, na ktorego miejscu orąp na miejscu Katarpyny Baltromiejemicpomej Mickieivicpomej postai spisanj Wladysiaiv Sakomicp p imienia Upi medeja dy\m\ 1poddanski ivpom. miduklemskim IVęckiemicp [w tekšeie: Wenceivicj Aleksander, na ktorego miejscu pistai spisanj Krpysptoj Eabanomski p Rospcp Pikielemicpom dym 1poddanski ivpom. mieloiiskim \X\ckienicp A m broj pSmilgiom pagrodniepy dym 1 įvpom. medyngianskini Wjckieivicp A m broj p Goniproiva dym 1 splacbecki įvpom. korspemskim Węckieivicp [w tekšeie: Wjskiemicj Daivid na miejscu rodpica smego Jano Węckiemicpa p Ejdinik dym 1 splacbecki mpom. mėdyilgiaiiskini ¡Y’ęckieivicp Hrebory na miejscu Urboną Juspkiemicpa p Ejksp dym splacbecki 1 mpom. milkiskim ¡Eęckiemicp Hrebory, na ktorego miejscu postai spisany Andrpej Jancpemski p Spolpian dym 1 splacbecki liepom, pojurskim ¡Y'ęckieivicp Jau [na miejscu] Miko laja ¡Y’ęckiemicpa rodpica rwffgo] pPospespumia podĄanski] dym 1 mpom. kroskim ¡Y’ęckiemicpjan [na miejscu] ¡Y’ęclamaJuremicpa Speiputomskiego Kivaspemicpajako pprpykupli pPomorcia Trep dym 1poddanski mpom. kroskim ¡Y’ęckiemicpjan Hreboromicp pBabian dym 1 splacbecki mpom. mieloiiskim ¡¡"ęckiemicpjau na miejscu ¡Y’ojciecba ¡Y’ęckiemicpa rodpica smego p Pomorcia dym 1poddanski mpom. kor­ spemskim WjckienicpJMarcin Adamomicp p Babian dym 1 splacbecki mpom. mieloiiskim

150

WĘCKIEVC’IC 2

Wgckiewic^ M iko laj ^ Babian dym 1 ssjachecki wpow. wielonskim Wickiewic%Tmricin Sebestianowic%[na miejscu] M ikolajci N iekrasyewicya %Tropian. A [na miejscu] Sebestiana W&kiewic^a [GB: pewnie ojca] w okolicy U^umed^iachpodd\pns\si\ dym 1 wpow. widuklewskim W^ckiewic^ Wawnyniec na miejscu Stanislaw a W^ckiewic^a [z Sagajlöw?] dym 1 sylachecki wpow. tiverskim Wyckiewic¡i Wojäech, na ktorego miejscu yostal spisany M ichat Eawdgin %Wortulan dym 1 sylachecki wpow. pojurskim W^ckiewic^ Zacharias^ ^ E jdinik dym 1 sylachecki wpow. medyngiatiskim W^ckiewic^a [sic] Piotrowa M agdalena Dowmontowa na miejscu Jetyego Plusykiewicya ^ Kawp dym 1 poddatiski w pow. medyngiatiskim

T aryfa 1690 ROKU Wyckiewic^ Dawid %Pos-yes-yy/wia wpow. kroskim na miejscu Jana Węckiewictya [dym] poddanski 1 W?ckiewic^Jan ^ D^iawgian wpow. pojurskim i s^prsykupli dym sylachecki 1 Węckiewic%Jan ęjanem Węckiewiehern i Ka^imietyem Woytkiewicyem ^ Babian wpow. wielonskim dym s-ylachecki 1 Węckiemc% Ka^imier^ %Nutowciöw wpow. beryahskim dym s-ylachecki 1 Wickiewic^ Marianus ^ Goniprowa dym sylachecki 1 wpow. korsyewskim Węckiewic%Michal. Dąbmvski Ka-yimier^ [...] i s^pryykupli odMichala W^ckiewicya ^ Bjibejajäow dym 1 sylachecki wpow. wiesyivianskim Wickiewicii Stanislaw ^ Krutil Goniprowa wpow. korsyewskim dym sylachecki 1 Wuckiewic^ Michal y Ejdyniköw wpow. medyngiatiskim na miejscu ojca [dym] poddatiski 1

Nazwisko to patronimik od imienia Wencko (Więcko, lit. Venckus), czyli zdrobnienia od imienia slowianskiego Więceslaw lub podobnego [LPZ; Abramowicz, Citko, Dacewicz]. Na Žmudzi pojawili się w popisie wojskowym W. Ks. Litewskiego z 1528 r. jako: Wencko (liczni) i wdowa Wenckowa we wlosci kroskiej. Jeden z bojaröw z wlosci wilkiskiej — Wencko stawil konia razem z bratem Jurim Jackowiczem. Z kolei we wlosci dyrwianskiej spisano Wencka Jurewicza. Pözniej notowano ich w aktach ziemskich žmudzkich XVI w. W 1572 r. Kaspor Wenckowicz z innymi sprzedal 2 częšci majętnošci we wlosci dyrwianskiej. W 1588 r. Stanislaw Wenckowicz sprzedal „otcziznę” w Gokiewiczach w Liawdach we wlosci wielonskiej. W 1595 r. Jeronim Proniewicz Wenckowicz darowal zięciowi Wasilowi Janowiezowi i jego žonie Gendrutie polowę majętnošci uroczyska Dydwilowiczy we wlo­ sci wilkiskiej. W 1597 r. zastawiono czterech braci bojaröw Wenckajtiöw w Taurogach [we wlosci kroskiej]. Naležy to rozumieč w ten sposöb, že chodzi o bojaröw jako kategorię chlopöw, a nie szlachtę. W sumie we wspomnianych aktach jest kilka przypadkowych informaeji o Wenckowiczach z röznych wlosci. W popisie wojskowym 1621 r. zanotowano trzech Wenckiewiczöw: w pow. telszewskim i widuklewskim stawiali konia z „uczestnikami”, a w dyrwianskim — jedna osoba sama wystawila husarza, byla więc stosunkowo zamožniejsza. Warto tu przypomnieč, že w tej wlosci byli notowani juž w 1572 r. oraz w popisie 1528 r. Kojalowicz wymienil Waclawa Więckowicza w 1621 r., skądinąd nieznanego.

WI'CKIE\VICZ

151

W 1638 r. testament spisala Regina Szosto\vicka Hrehorowa Węnckiewiczowa [sic]. Zapisala ona imienicze Gudyszki na altarię w košciele luknickim, po pra\vej stronie od \vejšcia do košciola. W zamian zažądala mszy š\v. w jej intencji i zmarlego męža. Na poda\vco\v [czyli patronow] altarysty, ktory miai opiekowač się tą altarią, \vyznaczyla Aleksandra Woynę i Gabriela Skoroycia oraz ich potomkow [LVIA, F 1671—4—380]. Prawdopodobnie malžensftvo to nie mialo dzieci. Testatorka byla notowana w popisie 1621 r. O \vspomnianej fundacji sprzed 1677 r. byla mowa \v innych žrodlach [Paknys; Juzumas]. Požniej noto\vano ich \v obu taryfach XVII w. W 1667 r. spisano 20 rodzin, a więc stosunko\vo dužo, mieszkających glo\vnie w pow. wielonskim i medyngianskim (po 4), \v korsze\vskim (3) oraz widukle\vskim, pojurskim i kroskim (po 2), \v pozostalych pojedynczo. Z nich nieznaczna większošč nie miala poddanych (11 na 20), a pozostale mialy po jednym dymie. Z kolei w 1690 r. odnoto\vano tylko 7 rodzin, z obliczen wylączono jedną osobę (Michala) z powodu wzmianki o przykupli. Mieszkaly one \v rožnych powiatach, najwięcej \v korsze\vskim (2). Byla to szlachta bez poddanych, z dwoma wyjątkami. W sumie byla to szlachta drabna i nieutytulowana. Wzmiankowana w taryfie 1667 r. Magdalena Dowmonto\v[n]a Piotro\va Węckiewicza [tj. Węckiewiczo\va] to može wdowa po Piotrze Węckiewiczu, notowanym \v žro­ dlach w latach 1627-1658, zmarl zapewne w 1666 r. We wspomnianych latach kupil on pewne grunty od Szczesnowicza [tj. Szczęsnowicza], ktore zapisal na oltarz Zwiastowania Najšwiętszej Panny ĮMarii] \v košciele w Olsiadach [Visitationes DS. 1675-1677]. Natomiast w tej taryfie brak Stanislawa Węckiewicza, ktory z malžonką Magdaleną ofiarowal srebrny kielich dla košciola w Kielmach [tamže, s. 237]. W taryfie 1667 r. jest tyl­ ko wzmianka o Jakubie Stanislawowiczu Wenckiewiczu w Goniprowie w po\v. korszewskim. Stamtąd jest jednak došč daleko do košciola w Kielmach. W taryfie pow. nowogrodzkiego (i wojewodztwa) 1690 r. wspomniano o Samuelu Januchnowiczu Rutyckim, ktory z majętnošci wieczystej z\vanej Potoki po Janie Wienckowiczu na Žmudzi ležącej z dymow dwoch oraz za poddanych od Jawtokow zastawnych na Žmudzi we wsi Tomiru [chyba bląd] mieszkających, ogolem placil podymne z trzech dymow. W 1799 r. Wenckie\vicze herbu Gozdawa w)degitymowali się ze szlachectwa w guberni wilenskiej. Ich przodkiem zostal Matijasz Wenckiewicz, ktory w XVIII w. posiadal dobra Poszeszuwie [w pow. kroskim]. Dobra te naležaly do Wenckie\viczow prz)rnajmniej od 1667 r. Dalėj wiadomo, že ow Matiasz spisal testament \v 1749 r. Posiadal syna Jerzego (testament z 1788 r.), wnuka Florianą i czterech prawnukow: Stanislawa, Norbertą (ur. 1822), Wincentego i Antoniego [LVIA, F 391-7—1744, k. 74]. Genealogia tej rodziny byla wyjątkowo skromna, np. podano tylko jedną metrykę urodzenia, со naležalo do \vyjątkow. W 1800 r. Węckie\vicze z Wencka Pietrajtia Vv^viedli się \v guberni wilenskiej. Za s\vego przodka przyjęli „Jako\va Stanisla\vowicza” (pokolenie I i II), ktory nabyl do­ bra Kaupau w po\v. [nie možna odcz)rtač, pewnie medyngianskim] od brata Jerzego w 1610 r. i posiadal rodo\ve Ejdyniki. Так więc Jakub Wenckiewicz posiadal Ejdyniki \v po\v. medyngianskim (lub sąsiednim powondenskim) i Каиру w medyngianskim.

152

\VĘCKIEWICZ

Miai on syna Zachariasza (III), wnuka Michala (IV), prawnuka Kazimierza (V) i praprawnuka Antoniego (VI), ojca czterech synów (VII): Zachariasza, Frinciszka, Wincentego, chorąžego medyngianskiego (?) i Macieja. Z akt z 1826 r. wiadomo jeszcze, že Dominik Aleksander Wincentowicz [Wenckiewicz] (ur. 1808), pewnie syn wymienionego wyžej Wincentego, byl szlachcicem pow. telszewskiego [RGIA]. Dane te znajdują potwierdzenie w taryfie 1667 r., gdzie spisano Zachariasza Wenckiewicza jako posiadacza Ejdinik. Trochę inaczej te dane przedstawil Ciechanowicz [s. 355]. Podal on datę 1636 r., kiedyjakub zapisal Ejdyniki swojemu synowi Zachariaszowi. Pózniej posiadali oni jeszcze inne dobra: dobra Szmorzyszki, zašcianek Katmylža i Bartoliszki [nazwy są chyba znieksztalcone], W wywodzie z 1902 r. podano 10 pokolen tej rodziny. Z tegož 1800 r. pochodzi wywód Więckiewiczow herbu Giejsztor w guberni wilenskiej. Ich przodkiem zostal Marcin Więckiewicz, który w testamencie z 1730 r. zapisal synowi Mateuszowi następujące dobra: Каиру Adomajcie Judupie Dargajcie Reszkiety w pow. rosienskim [XIX-wiecznym]. Prawdopodobnie chodzi о Каиру Adomajcie w pow. medyngianskim, moze Judupie Dargajcie i Reszkiety [czy raczej Reszkietany] w pow. medyngianskim, može w sąsiednim žoranskim. W 1749 r. w posiadanie tych dóbr weszli Mateusz, Benedykt i Jan. Z nich Benedykt ustąpil swoją częšč dóbr bratu Janowi. W 1790 r. Wladyslaw, syn Jana, sprzedal te dobra. Drzewo genealogiczne rodziny zaczęto od Marcina (pokolenie I), ojca Mateusza (II) i dziada dwóch wnuków (III): Benedykta i Jana z synem (IV) Wladyslawem, bezpotomnym. Linię rodziny prowadzil więc Benedykt, który ojcowal Ignacemu (ur. 1750; IV). Ten zaš splodzil pięciu synów (V): Józefa (ur. 1777), Tomasza (ur. 1780), Macie­ ja (ur. 1783), Wawrzynca (1797) i Michala (ur. 1801). Z wymienionych Maciej wydal na swiat takže pięciu synów, ale bezpotomnych (VI): Józefa (ur. 1805), Tomasza (ur. 1815), Jana (ur. 1819), Jerzego (ur. 1820) i Antoniego (ur. 1828). Jego bratTomasz (V) zostawil po sobie dwóch synów (VI): Florentego (ur. 1804) i Karola Teodora (ur. 1822). Z nich Florenty dal žyde czterem synom (VII): Janowi (ur. 1839) z synem Antonini (ur. 1870; VIII) oraz Jozafatowi (ur. 1840) z dwoma synami (VIII): Julianem (ur. 1870) ijózefem Marynusem (ur. 1872) oraz Kazimierzowi Janowi (ur. 1845) i Jerzemu (ur. 1853). Z kolei brat Florentego Karol Teodor ((VI) to ojciec Franciszka (ur. 1865; VII) i dziad Jana (ur. 1883; VIII). Teraz pora na pozostalych braci Macieja z pokolenia V. Józef splodzil dwóch sy­ nów (VI), bezpotomnych: Antoniego (ur. 1820) i Kazimierza (ur. 1825). Jego brat Wawrzyniec mògi się pochwalic tylko jednym synem Wladyslawem Maurycym (ur. 1853; VI) , bezpotomnym. Ostami z braci, czyli Michal, dal žyde dwóm synom (VI): Kazimie­ rzowi (ur. 1831) i Antoniemu (ur. 1833). Pierwszy z nich splodzil Antoniego (ur. 1856; VII) , a drugi — Wincentego (ur. 1865; VII) [LVIA, F 391-11-8]. W 1820 r. wywiedli się inni Węckiewicze herbu Giejsztor. Ich protoplastą zostal Mikolaj Węckiewicz, który w XVIII w. posiadal dobra Roszcze-Lize w pow. kroskim i Czapajcie w rosienskim. Nazwa tych pierwszych dóbr zostala najpewniej przekręcona: Roszcze notowano w pow. wielonskim. Z kolei Czapajcie to chyba jednak Czepajcie nad jeziorem Lukszta, przy jego poludniowo-zachodnim brzegu (Ut. Čepaičiai). Byla to enklawa pow. pojurskiego na pograniczu kilku powiatów.

\\ UCLAW OW'ICZ

153

Synem wspomnianego protoplastyTbyl Antoni Węckiewicz (II), ojciec czterech synow (III): Madeja Jdzefa (ur. 1783), Andrzeja, Dawida (ur. 1790) i Jerzego. Z nich potomst\vo (TV) mialo dwoch. Maciej Jozef splodzil czterech synow: Jana (ur. 1811) z synem J6zefem Antonim (ur. 1836), Dominika (ur. 1811) z synem Leopoldem (ur. 1844), Wincentego Stefana (ur. 1817) z synem Adamem Placydem (ur. 1854) i Jozefą Longiną (ur. 1820), bezpotomnego. Jego brat Da\vid dal swiatu dwoch synow: Antoni ego Dominika (ur. 1817) z sy­ nem Wincentym (ur. 1849) i Franciszka Ksawerego (ur. 1818) [LV1A, F 391-7-1744, k. 46]. Ž r 6 d 1 a : Kojalowicz, Compendium, s. 295; LV1A, F 3 9 1-7 -17 4 4 , k. 46, 74, F 3 9 1 -1 1 -8 , F 1671—4-380, k. 354-358; ODVCA, vyp. 1, s. 23-378; vyp- 2, s. 21-98; vyp. 4, k. 19 9 -2 0 1,2 8 1-7 1 ; Perapis 1528 r., s. 158, 167,210; R.GIA, F 1343-20-2195 [= F 3 9 1-7 -17 4 4 , k. 50]; Taryta woj. nowogrodzkiego, s. 41; Visitationes DS. 1675-1677, s. 237, 818-819. L i t e r a t ū r a : Abramovicz, Citko, Dacewicz, T. 2, s. 167: W"ęcko\vicz; Ciechanovicz, Rod)', T. 5, s. 355; Juzumas, s. 519 (nie podal imienia fundatora); LPŽ, T. 2, s. 1187: Venckevidus, Venckus; Paknys, s. 206.

W ĘCLAW OW ICZ H. GIEJSZTOR, WADWICZ T aryfa 1667

roku

IV’ęcfan'on ucp h a n n y n. Tahroyspem cp [w tekšcie: Talawoyzewicz] K ipysptof p Kontoivtoir na miejscu lusii’ijn a W tciaivomc^a miespkający tegoppom atn okolicj Ü jtwidajcm v p ojeppst ego ppodpia hi od braci poddaiisk i dym 1 w p om spemdowskim

Nazwisko to patronimik od imienia slowianskiego Waclaw, ktöre jest „sczechizowaną” formą polskiego imienia Więceslaw. Upowszechnila się ona w Polsce na początku XTV w. od kröla polskiego Waclawa z czeskiego rodu Przemyslidöw [Bubak]. Tak więc ta forma imienia przybyla z Polski. Imię to bylo röwniez w języku bialoruskim [LPZ]. W popisie wojskow)7m 1528 r. imię to znalazlo się na 16. miejscu wsröd popularnych imion na Žmudzi (1,9%) [Cirūnaitė]. Na Žmudzi pojawili się w popisie wojskowym W Ks. Litewskiego z 1528 r., gdzie notowano Wenclawöw, wdowy Wenclawowe i Wenclawowiczöw. Ci ostatni to Pietr we wlosci wieszwianskiej i Stanislaw w rosienskiej. Nie znaleziono ich aktach ziemskich žmudzkich XVI w. w Ejtwidajciach, gdzie byli notowani w taryfie 1667 r. W inwentarzu wlosci retowskiej z 1563 r. [i lat następnych] wiadomo, ze Juri Węcla’wowicz Moskwicin [lub: Moskwicin Węclawowicz] mial dobra przy siole retowskim Kikani [AWAK, T. 25]. Byl on pochodzenia ruskiego, moskiewskiego. Z kolei w 1568 r. bojarzy ejragolscy: Pietko [i] Awgustyn Balcerowicze i Ambrožej Wenclawowicz otrz)7mali odmianę za zabrane im grünt)7, przylączone do siola hospodarskiego Wosbuty. \X' zamian otrzymali grunty w rejonie tegoz siola i rzeezki Os)rnty [AWAK, T. 24]. Zapewne chodzi o rejon nad dolną Dubissą na poludnie od Ejragoly, przy wsi Wazbuty' (obeenie Vosbutai). Byl to obszar zasiedlony przez szlachtę w okresie požniejszym. Z ksiąg sądu Trybunalu Glöwnego Litewskiego z 1598 r. wiadomo o sporze o dobra Wojgowo i Labunowo między Janem, Kasprem i Ambrozym Pietrowiczami

154

WLįCLA\VOWICZ

Stanislawowiczami a Kazimirem Pietro\viczem Wencla\vowiczem i Da\videm Malcherowiczem Wencla\vo\viczem [Lietuvos Vyriausiojo Tribunolu. Ci ostatni byli vvnukami jakiegoš Wenclawa. Niemniej jednak jėst wątpliwe, by forma Wenclawo\vicz byla nazwiskiem, najpewniej byl to awonimik. W každym razie brak jest šladow posiadania spomych dobr przez owych Wencla\vowiczow. Notowano ich tylko w taryfie 1667 r.: jedna rodzina w pow. szawdowskim z jednym poddanym. Byla to szlachta drobna i nieutytulovvana. W 1822 r. Węcla\vowicze [Więclawowicze] bez podania herbu [skądinąd wiadomo, že byl to Wadwicz] wylegitymowali się ze szlachectwa w guberni mohylewskiej. Za swego przodka przyjęto Piotrą Węclawowicza (pokolenie I i II), žyjącego w XVI \v. Jego synjan Piotrowicz (III) posiadal dobra Žukiniszki na Žmudzi. Jego potomkowie posiadali jeszcze: Budrajty, Burbiszki i Iwanpol. Pierwsza z tych miejscowošci to ziemia we wlošci biržynianskiej, gdzie rzeczywišcie mieszkali Wenclawowicze. W aktach ziemskich žmudzkich w 1592 r. wspomniano o ugodzie między Malgoretą Krisztofowną Wenclawowicz a jej bratem Wojtiechem w sprawie wydania jej posagu i wyprawy z majętnošci Žukiniszki. Miejscowošč ta byla zanotowana tylko jeden raz. Calkiem možliwe, ¿e ležala ona kolo siola hospodarskiego Žukajtie w tej samej wlošci. Miejsco\vošč nie zachowala się do dzisiaj. Moze jej šladem jest wzmianka o siole Žukojtie, ležącym jednak we wlošci beržanskiej. Naležy jednak pamiętač, že wielokrotnie mylono nazwy: beržanska i biržynianska, ktore w pismie ruskim brzmią bardzo podobnie. Ješli przyjąč to založenie, to možliwa jest bližsza lokalizacja dobr Węclawowiczow w XVI w. Siolo beržanskie Žukojtie ležalo bowiem kolo siola Skulszyszek Garben lub Bieniszek, z kolei Kultyszki (Kulszyszki) byly zwane inaczej Garbenami i sąsiadowaly z siolami hospodarskimi: Martyniszki, Otmielki, Narbutie, Pajly i \vlasnie Žukojtie [Slovar]. Z nich udalo się zlokalizowač tylko Garbeny, o ile polączymy je z dzisiejszą pojedynczą osadą Gerbeniškė i lasem o tej nazwie, ležącymi na polnoc od Sza\vkian, z lekkim odchyleniem na wschod, niedaleko rzeki Wenty. Byl to pow. beržanski. Ješli chodzi o pozostale 3 miejsco\vošci, to nazwa Kvanpol jest požniego pochodzenia, zape\vne XVIII—\viecznego, i pewnie odnosi się do folwarku w pow. ponie\vieskim [dawn)rm upickim] lub wilkomierskim [SG], a więc poza Žmudzią. Rowniež Burbiszki, choč byla miejscowošč o tej naz\vie na Žmudzi, ležaly poza Žmudzią, bo w pow. wilkomierskim. Wracam do wywodu Węclawowiczow z 1822 r. Skądinąd wiadomo, že wspomniany tam Jan Piotrowicz (III) splodzil syna Krzysztofa (IV), ojca Stanislawa (V), dziedzica Kuszlejkowicz i Mokrymowicz [raczej Montrymowicz we \vlošci wielonskiej]. Ten ostatni zostawil po sobie syna Gabriela (VI), wnuka Stanislawa (VII), ktory wyniosl się ze Žmudzi oraz prawnuka Jana (VIII), praprawnuka takže Jana (IX) i praprapra\vnuka Onufrego (ur. 1804; X). Ten ostatni jest postacią bližej znaną, ale nie mial on juž nic wspolnego ze Žmudzią [LVIA, F 391—11—7 oraz: Aftanazy; Herbaru staro jytnej s^lacbty\. Ž r o d i a : AWAK, T. 24, s. 306-307, T. 25, s. 392-393; Lietuvos Vyriausiojo Tribunolo, s. 140-142; LVIA, F 391—11—7; ODVCA, vyp. 3, s. 42—91; Perapis 1528, s. 210—211; Slovar, s. 119: Žukajte, Žukiniški, Žukonte, 155: KuTtiški, 293: SkuTtiški Garbeny. L i t e r a t ū r a : Aftanazy, T. 4, s. 58-60: Burbiszki, 237—240: Naruny; Bubak, s. 307; Cirūnaitė, s. 13; Herbai-^ staroiytnej sjachty, haslo: Węcla\vo\vicz; LPŽ, T. 2, s. 1188: Venclavavičius, Venclovas.

NVI'DZI AGOLSKI (VC'ONDZIAGOLSKI)

155

WĘDZIAGOLSIpom. korklanskim

Wirstyto Katymieity na ktorego miejscn postai spisany Andrtyj Jannsąkiemic^ %\Yyrsylom dymy pod\d]anskie 2 n>pom korklanskim Wirstyio Samnel Adamomic% na miejscn Adoma Stanisiamomictyt Wirstyla rodtyca smego mies^kający, a s^prtykupli od Jeitygo Adamomictyj Wirstyly brota smego starstygo ^ Monfomtom 1poddanski dym трот, medyngianskim Wirstyto J o ty f na miejscn Krtystyofa WirstyĮy %Upojn dym 1 scjachecki mpom. kroskim WyrstylJan Kasjmieity na ktorego miejscn tystal spisany Stanislam Hrys^kiemic%%Ctybeiystyk i Kolitystyk ctyerecb poddanskicb dymom mpom. Ai. Dynvian Wyrstyff Jan na miejscn Aiicbala Jasnda %Plnstyę dym 1 ssjacbecki mpom. kroskim Wyrstylo Jan, na ktorego miejscn tystal spisany Jetty Sincilo £Beriliam kas dym 1 ssįacbecki mpom. korklanskim Wyrstylo Stanislam Ambrotyjemic^ %Byi\alamek dym 1 ssįacbecki трот, brklanskim Wyrstylo Teodor %Aiontomtom dym 1 sęlacbecki mpom. medyngianskim T aryfa 1690

roku

Wirstyllo Jerty [\v Кор. 1: Jan] %Birtytpolom Wirstylistyk трот, korklanskim i %pityk ipli od Jeitygo Bncily tegoiį imienia Wirstylistyk dym poddanski 1 Wirstylo Joty j %Upojn mpom. kroskim [dym] ssjachecki 1 Wirstyfo Samnel ^Monfomtom mpom. medyngianskim i p ity kupli od brata [dym] ssjacbecki 1 Wirstyto Theodor ^Aiontomtom mpom. medyngianskim [dym] ssjacbecki 1 Wyrstyl Katymier^ %Birtytpole Korkla[n] mpom. korklanskim dym scjacbecki 1

Nazwisko ma došč niejasną etymologįę. Znawcy tematu piszą, že pochodzi ono od stopnia wojskowego sieržanta (lit. viršila). Jednoczešnie jednak pisze się o dwuczlonowym charakterze tego nazwiska: vir- i šil- [Zinkevičius]. Pienvszy czlon zostal omowiony przy Wirgonskich (zob), a drugi lączy się najczęšciej z rzeczownikiem šilas (las) i jest rzadko užywany w antroponimii litewskiej w naz\viskach typu dwuczlonowego. Na Zmudzi Jakub Wirszylowicz zostal zanotowany jako bojar wlošci medyngianskiej w popisie \vojskowym W. Ks. Lite\vskiego 1567 r. Jednak \vczešniej, bo w 1561 r., bojarzy korklanscy Wirszylajtie: Pa\vel Jakubowicz, Baltromiej Matiejewicz, Szczeput Januszowicz otrzymali odmianę za zabrane im grunty przylączone do siola Korklany i „dworca” Powondenskiego. W zamian otrzymali inne grunty; tz\v. uroczyska trudne do lokalizacji [AWAIpon: po/ongomkm na n/iejscn Ada/noivej Janns^evskiej [dym] poddaiiski 1

Naz\visko jest pochodzenia lite\vskiego i d\vuczlono\ve: vis- i kant-. Pienvszy czlon lączy się z litewskim visas, czyli „caly”, „\vszyscy” itp., a o drugim byla mowa przy Girkontach (zob.) [LPŽ]. Noto\vano ich tylko \v taryfie 1690 r.: jedna rodzina w po\v. polongo\vskim, z jednym dymem poddanskim. Byly to jednak dobra krole\vskie, a nie szlacheckie. Niemniej jednak juž \v aktach ziemskich žmudzkich XVI w. notowano ni\vę Wiskontyszki w Pobohvianach nad jeziorem o trej naz\vie \ve \vlošci Malych Dynvian [Slovar]. W 1794 r. Mikolaj Wiskont ufundo\val I altarię \v košciele w Korcianach. Prawdopodobnie byl księdzem, može plebanem, w tej parafii. Na jej uposaženie zapisal jej 1000 bitych talaro\v ĮJuzumas]. W XIX w. Wiskonto\vie herbu Wad\vicz mieszkali \v po\v. telszewskim [Ciechanowicz]. W 1819 r. Wiskontowie herbu Wadwicz wylegitymo\vali się ze szlachectwa w guberni wilenskiej. Ich protoplastą byl Kazimierz Wiskont (pokolenie I), ojciec dwoch synow: Piotrą i Jana (II). W testamencie z 1715 r. Piotr i Jan Wiskontowie otrzymali od matki dobra Witkiszki Rymkiszki w pow. telsze\vskim [w znaczeniu repartycji]. Obaj zapoczątkowali dwie hnie tej rodziny. Založycielem pienvszej, starszej linii byl wspomniany Piotr (II) jako ojciec dwoch syno\v (III): Michala i Stefana. Piervvszy z nich splodzil szešciu synow (IV): Bartlomieja, Tadeusza, Jerzego, Juliana, Antoniego, bezpotomnego i Wladyslawa (ur. 1753). Z \vymienionych Bartlomiej wydal na š\viat trzech synow (V): Tadeusza (ur. 1787), Jana (ur. 1793), bezpotomnego i Antoniego (ur. 1795). Z nich Tadeusz mial trzech synow (VI): Kazimierza Piotrą (ur. 1821) z synem Piotrem Kazimierzem (ur. 1854; VII) oraz Leoną Jakuba (ur. 1824) i Jozefą Tadeusza (ur. 1848), a jego brat Antoni — syna Aleksandra Ignacego (ur. 1837; VII). Jego brat Tadeusz (IV) splodzil syna Michala Izydora (ur. 1801; V), ojca Joze­ fą (ur. 1830; VI). Następny z braci, Jerzy (IV), wydal na šwiat dwoch synow (V): Jo ­ zefą (ur. 1814) i Tadeusza (ur. 1816), bezpotomnych. Kolejny brat, Julian (IV) zostawil po sobie trzech syno\v (V): Jerzego (ur. 1803) oraz bližniakow Jozefą i Antoniego (ur. 1810), bezpotomnych. Ostatni z braci, Wladysla\v (IV) mial trzech synow (V): Dominika Franciszka (ur. 1776) i Michala (ur. 1778), bezpotomnych oraz Nikodemą (ur. 1784), ojca d\voch synow (VI): Jana (ur. 1815) i Leoną (ur. 1817). Pienvszy z nich mial jeszcze syna Jozefą Cypriana (ur. 1848; VII). Z kolei brat Michala — Stefan (III) po\volal do žycia czterech syno\v (IV): Jerzego, Kazimierza, Michala i Antoniego, wszyscy byli bezpotomni. Drugą, mlodsząlinię pro\vadzil Jan (II), ktory w testamencie z 1721 r. uczynil zapis pienięžny dla syna Jozefą (III). Ten ostatni \v 1730 r. nabyl dobra Podeginie į\v pow.

WISMONT (WISZMONT)

187

wieszwianskim]. W swoim testamencie z 1759 r. wspomniane dobra oraz Witkiszki Rymkiszki, posiadane od ojca, zapisal synom (IV): Marcinowi i Kazimierzowi. Ci w 1787 r. sprzedali te dobra. Pierwszy z nich, czyli Marcin, byl ojcem Ignacego (ur. 1772; V), ktöry z kolei ojcowal Wincentemu Fabianowi (ur. 1804; VI). Ten ostatni wydal na swiat trzech synöw (VII): Nemezjusza [ros. Nemezeusz; sic] (ur. 1829), Aleksandra (ur. 1845) i Ignacego (ur. 1848). Znöw jego brat Kazimierz (TV) wydal na swiat dwöch synöw (V): Piotrą, bezpotomnego i Leoną. Ten ostatni zostawil po sobie trzech synöw (VI): Jozefą Euzebiusza (ur. 1825), Wincentego Wilhelma (ur. 1828) i Piotrą Pawla (ur. 1838). Z nich potomstwo mieli: Jözef Euzebiusz wydal na swiat syna Adama (ur. 1864), a Piotr Pawel — dwöch synöw (VII): Piotrą (ur. 1877) i Jozefą (ur. 1880) [LVLA, F 391-8-2564, k. 26]. Ž r 6 d 1 a : LVIA, F 391-8-2564, k. 26 (skan 00056); Slovar, s. 56: Viskontyški. L i t e r a t ū r a : Ciechanowicz, Rody, T. 5, s. 365; Juzumas, s. 283; LPŽ, T. 2, s. 1233: Viskanta

W ISM ILA (W ISMILO) T aryfa 1667 ROKU

Wismila Adam na miejscu Stefana Wymisla [tj. Wismila] %[majętnošci] Lawkowskiej dj/n 1 s^lachecki wpoiv. syiwdowskim Nazwisko jest pochodzenia litewskiego i dwuczlonowe: vis—i mil—. O obu byla juž mowa, zob.: Wiskont i Milkont [Zinkevičius]. Brak jest tego nazwiska w polskich herbarzach. Na Žmudzi pojawili się w popisie wojskowym W. Ks. Litewskiego z 1528 r.: Matiej Wismilojtis, bojar wlosci korszewskiej. Potem notowano ich w aktach ziemskich žmudzkich XVI w. W 1598 r. Lawryn Urbanowicz Wismilo darowal swojemu zięciowi Andrejowi Stanislawowiczowi i jego žonie Dorotie polowę döbr Kwesti we wlosci korszewskiej. W 1600 r. Stanislaw Szczefanowicz Wismilo z zoną Polonią Jakubowną sprzedal polowę majętnošci w Pookmeniu w tej wlosci. Obie miejscowosci, Kwescie i Pookmenie [nad rzekąOkmianą], znajdują się w pewnej odleglošci od siebie na zachöd i poludniowy zachöd od Koltynian. W tym rejonie powinna byč siedziba tej rodziny. Następnie notowano ich tylko w taryfie 1667 r.: jedna rodzina w pow. szawdowskim, bez poddanych. Byla to zatem szlachta drobna i nieutytulowana. *Ž *ro d la: ODVCA, vyp. 5, k. 56—423, 254—190; Perapis 1528 r., s. 212. L i t e r a t ū r a : Zinkevičius, s. 261: Vismilas.

W ISM O N T (W ISZMONT) H.SAS P opis 1621 ROKU

Wisynont Wojciecb ^ Pokroj ^ //¿-^[tnikami] napod\\tz6ku\ kon 1 wpow. syiwelskim

188

WISMONT (WISZMONT)

T arvfa 1667 ROKU JI ismont A leksa nder na miejscn Wojciecha Wismonta ą Wismontöm dym 1 sąlachecki mpom. sąamelskim Wismont A m b ro j na miejscn M acieja Piotromicąa, Baltrom ieja M isąknna i M artina Lnksąy ą i/nienia naą ii‘ane\go] M ysąknny prcyknpnych grnntach spnstosąalych nomo posadąony 1 pod\d] anski dym mpom. sva­ ineIskirn VC'ismont A ndrąej Macie/emicą ąO m ol dym 1 sąla checkt тр о т. berąanskim Wismont A ndrąej na miejscn Hrehorego [Wismonta] rodąica ąP osąyla dym 1 sąla checkt троп1. korsąemskim Wismont A ndrąej na miejscn Jan a Jnremicąa ą Nntomciöm dym 1 sąįachecki тр о т. berąahskim Wismont Jakttb Joąefomicą na miejsctt ojca smego Joąefa Wismonta ą О то !N ntот eie 1 dym sąlachecki тр о т, berąahskim Wismont M arein ą Wismont dym 1 sąlachecki т р о т, sąamelskim Wismont M iko taj na miejscn rodąica sme\go\ M acieja Wismonta ą Wismont dym 1 sąlachecki mpom. sąamelskim VWismont Sionistam na miejscn Jan a JWismonfa ą Wismontöm dym 1 sąlachecki mpom. sąamelskim

JVisąmont Eliasąj na ktorego miejscn i Krystyny Bntkiemicąomny JJPjciechomej Imasąkiemicąomej ąostal spisany Samnel Pncąemski ą Podnbnla dym 1 sąlachecki mpom. kroskim Wisąmontoma Wojciechoma Krystyna Butkiemicąomna, na ktorej miejscn i E liasąa JVisąmonta ąostal spisany Sam nel Ljtcąemski ą Podnbnla mpom. kroskim dym 1 sąlachecki

T aryfa 1690 ROKU Wyismont Aleksander ą W/ismontom na miejscn rodąįca i ą knplą od Krąysątoja W/ismonta ą Pooboloma dym 1poddanski mpom. sąamelskim Wismont Imasąkiemicą Zygmont ą Nntomdom Omole mpom. berąanskim [dym] sąlachecki 1 Wismont [\v Кор. 11 konsekwentnie: IJr/isąmonĄ Jakttb na miejscn rodąica ąNntomciom Omol тр о т, berąa itskini dym sąlachecki 1 Wismont Jan na miejscn A ndrąeja Wismonta ą Nntomdom mpom. berąaitskini dym sąlachecki 1 Wismont M arcin, na ktorego miejscn ąostal spisany Jakttb O/echnomicą ą JVisąmontom dym 1 sąlachecki mpom. sąamelskim Wismont [w tekšeie tz\v. czeski bląd: W'nmont\ M ikoloj ą JVisąmontom mpom sąamelskim na miejscn rodąica dym sąlachecki 1 Wismont Sam nel ą JVisąktinom [\v Кор. 1: M ysąkttnj] mpom. sąamelskim dym sąlachecki 1

Nazwisko jest pochodzenia litewskiego i dwuczlonowe: vis—i mant—. O obu byla juž mowa, zob.: Wiskont i Dowmont [LPŽ]. Na Žmudzi pojawili się w księdze nadan wielkich ksiąžąt litewskich z lat 1440-1498: Wisimont dostal piečiu „czolowiekow” \ve wlosci rosienskiej. Skądinąd \viadomo, že Wismunt naležal do rodu Ruszlisa o genezie z początku XV w, zob.: Dydalewicz. 1558 r. brada stryjeczni Wojtiech Pietkiewicz i Gabriel Stankowicz podzielili między siebie ziemię niedzielną \v Omoliach we wlosci beržanskiej. Granica biegla kolo dobr bojarow Nutowtow i siola Podobre (Podabre). Dokument ten przedstawili w sądzie ziemskim žmudzkim w 1685 r. Jakub i Zygmunt Iwaszkiewicze Wismontowie. Byli oni potomkami tych bojarow w polowy XVI w. [AWAK]. Možna dodač, že obaj

W’ISMONT (WISZMONT)

189

Wismontowie z 1685 r. byli notowano w taryfie 1690 r., nadal posiadając dobra w Omolach. Zresztą mieszkali tam juž w XVI w., zob. nižej. Następnie notowano ich w aktach ziemskich žmudzkich XVI w. W 1591 r. testament spisal Eawryn Janowicz Wismontowicz Iwaszkis, w ktörym zapisal žonie Barbarie Bogdanownie, synom Mikolajowi i Pietrowi Lawrynowiczom i cörkom: Dorotie i Alžbietie dobra Iwaszkiszki Pietryszki we wlosci beržanskiej, ktöre dostal od matki Kateriny Pietrowny Pietraszewicz. W 1591 r. Andrej Janowicz Wismontowicz [w tekšcie blędnie: Mismontowicz] do­ stal od žony Doroty Pietrowny Montrimowicz službę poddanych w uroczysku Omoli we wlosci berzanskiej. W zamian darowal on žonie „otcziznę” Soldy i službę podda­ nych w Omolach w tej wlosci. W 1599 r. Wenclaw, Hryhory, Pawel i Jan Pietrowicze Wismontowicze kupili „ot­ cziznę” Wismontowiczy w polu Pokroje nad rzeką Kroją we wlosci szawelskiej. Miejscowošci tej nie udalo się zlokalizowac poza stwierdzeniem, že chodzi o rejon pow. szawelskiego na wschöd i pölnocny wschöd od Szawli w kierunku granicy upickiej. Wlasnie w pow. upickim jeszcze w 1690 r. notowano pole Wismonty (Wiszmonty), zresztą nieduže, bo spisano tarn tylko 4 osoby. Može to gniazdo tej rodziny? Ležą one na pölnocny wschöd od Radziwiliszek. Dzisiaj to Vismantai. Miejscowosc ta nie ležy jednak nad Kroją. W sumie we wspomnianych aktach notowano Wismontöw tylko w dwöch wlošciach pölnocno-wschodniej Žmudzi: beržanskiej i szawelskiej. W popisie wojskowym 1621 r. zanotowano jednego Wismonta, stawiającego konia w pow. szawelskim z „uczestnikami”. Nie naležal więc do zamožnych. W 1654 r. testament spisal Jözef Piotrowicz Iwaszkiewicz Wismont, užywal tež form yjözef Iwaszkiewicz. Jego žona Zofia Dowiatowna juž nie žyla. Zalil się, „že wszyscy bliscy moi w tej chorobie moiĮej] [ojdbiegli mię”. Zapisal dobra Dowgielajcie Taliacie we wlosci szawelskiej synowi Wojciechowi Iwaszkiewiczowi, z wylączeniem pewnej niwy i sianožęci dla Krzysztofa [Dowgielowicza] Januszkiewicza, od ktörego doznal wiele pomocy. Gdyby jednak jego syn Wojciech nie wröcil ze „služby”, bližej nieokrešlonej, to wszystko ma przejšč do wspomnianego Januszkiewicza [VUB, F 7 ZP 15—15a]. Nazwisko testatora wymaga komentarza. Spisano go pod Wismontami, a nie pod Iwaszkiewiczami, co jest dyskusyjne. Naležy bowiem pamiętač, že užywal on takže formy nazwiska Iwaszkiewicz i pod takim nazwiskiem zostal spisany w taryfie 1667 r. [zob.: Herbaru T. 1, s.^344]. Požniej wspomniane dobra naležaly do Januszkiewiczöw, o czym swiadczy taryfa 1690 r. [zob.: Herbaru T. 1, s. 421: Talacie]. Wismonta Iwaszkiewicza notowano jesz­ cze w taryfie 1690 r. Wszystkie te fakty wskazująna związek genealogiczny obu rodzin. W 1675 r. testament spisala Lucja Janowna Golkowna Jakubowa Wismontowa. Chciala byč pochowana przy košciele kužewskim przez malžonka Jakuba Jözefowicza Wismonta. Glöwny zapis uczynila dla męža i cörki z nim zrodzonej Anny. Dopiero na dalszym planie wymienila swoich krewnych: brata Piotrą Janowicza Golka i siostry: Mariannę Beniaszową Stancewiczową, Elžbietę Golkontową i Ewę Petraszewiczową [VUB, F 7—ŽP 26]. Owego męža notowano w taryfie 1667 r. w Omolach Nutowciach w pow. beržanskim.

190

WISMONT (WISZMONT)

Požniej notowano ich w obu taryfach XVII \v. W 1667 r. spisano 11 rodzin, mieszkających glownie \v pow. szawelskim (5) oraz w sąsiednim beržanskim (3) i kroskim (2) i pojedynczo w korszewskim. Tylko jedna miala jednego poddanego. Z kolei \v 1690 r. odnotowano 7 rodzin, mieszkających tylko w pow. szawelskim (4) i beržanskim (3). Takže tylko jedna rodzina miala jednego poddanego. Zatem byla to szlachta drobna i nieutytulowana. W XIX w. Wismontowie herbu Sas „znani byli tež na Žmudzi” ICiechanowicz]. V' 1832 r. Wismontowie herbu Sas zostali \ttylegitymowani ze szlachectwa w guberni wilenskiej. Ich protoplastą zostal Jan Wismont, ojciec Stefana (pokolenie I i II). Ten ostatni splodzil dwoch synow (III): Dawida i Mateusza, ktorzy w 1666 r. posiadali dobra Lawkowo Dajniszki Gajdyszki Kontrymiszki [w pow. szawdowskim]. Zapoczątkowali oni 2 linie tej rodziny. W pierwszej, starszej prym wiodl Dawid jako ojciec Kazimierza (IV). Wedlug testamentu z 1700 r. Kazimierz Wismont posiadal dobra Lawkowo Dajniszki. Byl on ojcem trzech synow (V): Wojciecha, Antoniego i Jerzego. Pierwszy z nich wydal na swiat syna Wincentego Ignacego (ur. 1795; VI), ojca trzech synow (VII): Jozefą Waleriana (ur. 1831), Wincentego (ur. 1838) i JanaJuliusza (ur. 1843). Pierwszy z nich mial jeszcze dwoch synow (VIII): Waleriana Jozefą (ur. 1865) i Jozefą Antoniego (ur. 1871). Teraz dwaj bracia Wojciecha (V): Antoni i Jerzy. W 1781 r. obaj sprzedali dobra rodzinne. Z nich Antoni byl ojcem Jozefą (ur. 1829; VI), bezpotomnego. Kolejny brat to Jerzy (V), ktory powolal do žycia dwoch synow (VI): Jerzego (ur. 1779) i Franciszka (ur. 1782). Obaj okazali się bardzo plodni. Pierwszy z nich wydal na swiat czterech sy­ now (VII): Ignacego (ur. 1803), Dominika (ur. 1811), Jerzego (ur. 1818), bezpotomne­ go i Ludwika (ur. 1828). Z nich Ignacy splodzil syna Ottona Jana (ur. 1830; VIII), ojca pięciu synow (IX): Edwarda Maksymiliana (ur. 1860), Romualda Jana (ur. 1863), Jana (ur. 1864), Ignacego Bronislawa (ur. 1867) i Wincentego Witolda (ur. 1870). Kilka slow o kolejnych braciach Ignacego (VII). Dominik mial syna Leona Jana (ur. 1845; VIII), a Ludwik — Wincentego (ur. 1859). Z kolei brat Jerzego — Franciszek (VI) splodzil szešciu synow (VII): Domini­ ka (ur. 1818) z synem Leonem Janem (ur. 1858; VIII), Mateusza Januarego (ur. 1821) z dwoma synami (VIII): Piotrem (ur. 1856) i Franciszkiem (ur. 1864), Kazimierza Jozefą (ur. 1829) z synem Piotrem (ur. 1858; VIII), Stanislawa Marcjana (ur. 1830) z dwoma sy­ nami (VIII): Wincentym (ur. 1860) i Walerianem (ur. 1862), Teodora Onufego (ur. 1832) oraz Wojciecha Jerzego (ur. 1834). Druga, mlodsza linia pochodzi od Mateusza (III). Byl on ojcem dwoch synow (IV): Jozefą i Marcina. W 1778 r. sprzedali oni wspomniane dobra. Z nich Jozef ojcowal dwom synom (V): Tadeuszowi i Dominikowi (ur. 1771). Pierwszy z nich splodzil An­ toniego Tadeusza (ur. 1805; VI), ojca dwoch synow (VII): Jozefą (ur. 1836) i Andrzeja Jana (ur. 1837). Jego brat Dominik (V) mial syna Ignacego Mateusza (ur. 1800; VI), ojca Antoniego (ur. 1826; VII) [wzmianka o utracie dworianstwa w 1867 r.] i dziada Ignace­ go (ur. 1848; VIII). Znow potomstwo Marcina, brata Jozefą (IV). Byl on ojcem Macieja Kazimierza (ur. 1779; V), ojca czterech synow (VI): Onufrego (ur. 1806), Stanislawa (ur. 1809),

WISMONT (WISZMONT)

191

Franciszka (ur. 1811) i Ignacego (ur. 1815). Z nich potomstwo mial tylko ten pierwszy jako ojciec dwoch synow (VII): Jozefą (ur. 1838) i Alfonsą (ur. 1845) z synem Stanislawem (ur. 1869; VIII) ĮLVIA, F 391-8-2564]. Z 1836 r. pochodzi wywod Wismontow herbu Sas w guberni wilenskiej. Za swego przodka przyjęto Jana Wismonta (pokolenie I), ktory posiadal dobra Pokroje na Žmudzi [w pow. szawelskim]. Dobra te przejęli jego dwaj synowie (II): Andrzej i Szczefan i sprzedali je w 1601 r. O linii Andrzeja nie potrafiono nic bližszego powiedziec. Z kolei Szczefan „czyli Stefan” Janowicz Daszkiewicz Wismontt nabyl dobra Lawkowo Dajniszki Gajdyszki Kontrymiszki w pow. szawdowskim, ktore przejęli jego syno­ wie (III): Dawid, Mateusz i Jan „juž Wismonttami piszących się”. Z nich Dawid splodzil trzech synow (TV): Kazimierza, Chryzostoma i Jerzego, na co wskazuje testament ojca z 1700 r. Wspomniani wyzej Chryzostom i Jerzy zeszli bezpotomnie. Tak więc linię rodziny kontynuowal tylko Kazimierz. „Wyzbyl się” majątku ojczystego, ale wspolnie z zoną Ewą z Zebrowskich posiadal „z wlasnego nabycia” dobra Dajniszki Gajdyszki „tegož nazwania”. Wydal na swiat czterech syndw (V): Wojciecha, Antoniego, Jerzego i Jozafata, księdza. Wspomniane dobra sprzedal w 1781 r. Z wymienionych synow najstarszy Wojciech nabyl dobra Bolcze Uborskiszki w 1795 r. Splodzil syna Wincentego Ignacego (ur. 1795; VI), ojca Jozefą Waleriana (ur. 1831; VII). Jego brat Antoni (V) nabyl dobra Korklany. Zostawil po sobie syna Jo­ zefą (VI), juž niežyjącego (zmarl ok. 1829), swego czasu byl buhalterėm w kaznaczejstwie powiatowym rosieriskim [tj. Izbie Skarbowej] i „wysluzyl rangę tytularnego sowietnika” [tj. radcy tytularnego, IX ranga]. Kolejny brat Wojciecha to Jerzy (V). Byl dziedzicem dobr Goniprowo Nosajcie, czyli Pauszki (?) [w pow. korszewskim]. Oženil się z Klarą Narbutowną, z ktorą wydal na swiat dwoch synow (VI): Jerzego (ur. 1779) i Franciszka (ur. 1782). Pierwszy z nich ojcowal czterem synom (VII): Ignacemu (ur. 1803) z synem Ottonem Janem (ur. 1830; VIII) oraz Dominikowi (ur. 1811), Jerzemu (ur. 1818) i Ludwikowi (ur. 1828). Z kolei jego brat Franciszek powolal do žycia takže czterech synow (VII): Dominika (ur. 1818), Mateusza Januariusza [sic] (ur. 1821), Stanislawa Marcjana (ur. 1830) i Teodora Onufrego (ur. 1832). Drugą linię rodziny prowadzil Mateusz Stefanowicz (Szczepanowicz) (III). Zosta­ wil po sobie dwoch synow (IV): Jozefą i Marcina, ktorzy swoją częšč omawianych dobr sprzedali Kielpszom w 1778 r. Z nich Jozef splodzil dwoch synow (V): Tadeusza i Do­ minika. Pierwszy z nich byl ojcem Antoniego Tadeusza (ur. 1805; VI). Z kolei Dominik (ur. 1771) zostawil po sobie syna Ignacego Mateusza (ur. 1800; V), ojca Antoniego (ur. 1826; VII). Znow brat Jozefą, Marcin (TV) ojcowal Maciejowi Kazimierzowi (ur. 1779; V). Ten ostatni wydal na swiat czterech synow (VI): Onufrego (ur. 1806), Stanislawa (ur. 1809), Franciszka (ur. 1811) i Ignacego (ur. 1815) [LVIA, F 391-1-1055]. O tej rodzinie Wismontow z Pokrojow možna co nieco dodač na podstawie wczešniejszych danych: Wspomniany prekursor Jan Wismont to Jan Pietrowicz Wismontowicz, ktory razem z bracrni kupil dobra w polu Pokroje w 1599 r. (zob. wyzej). W 1621 r. w popisie notowano tu Wojciecha Wiszmonta, skądinąd nieznanego.

1

192

\YISOGIRD (\VYSOGIRD)

Trudniejszy \v interpretacji jėst inny \vywod Wismonto\v. Najstarszy dokument to testament \JCojciecha z 1641 r., ktory posiadal dobra na Žmudzi, može Podubisie. Dobra te przejąl požniej Aleksander, po nim Michal. Požniej Wismonto\vie przeniešli się do po\v. lidzkiego [LVIA, F 391-10-68]. Skądinąd \viadomo, že Wismonto\vie nie posiadali Podubisio\v, ale \v XVII w. posiadali Podubule \v po\v. kroskim (1667 r.). W tych ostatnich notowano na\vet Krystynę Wojciecho\vą Wiszmonto\vą\v 1667 r., može \vdo\vę po Wojciechu, testatorze z 1641 r. Možna jeszcze zaryzyko\vač przypuszczenie, že o\v Wojciech byl zanotowano w popisie \vojskowym z 1621 r. Ž r 6 d 1 a : AV'AK, T. 24, s. 195-196; LM, U^rašynut knyga 3, s. 49; LVIA, P 3 9 1-1-10 5 5 , k. 88-89, F 391— 8-2564, k. 42 (skan 00084), F 3 9 1-10 -6 8 ; ODVCA, vyp. 2, s. 16 7 -12 9 ,17 6 -2 6 2 fblędnie Mismont], 17 7 277; vyp. 5, k. 171—387; VUB, F 7—ŽP 15—15a, nr 193, ŽP 26, nr 12. L i t e r a t ū r a : Ciechano\vicz, Rody, T. 5, s. 365; LPŽ, T. 2, s. 1234: Vismantas.

W ISO G IRD (\VYSOGIRD) T aryfa 1667 ROKU

Wisogird Jan Ka^imier^ skarbnik hoįvienski ^ majįtnosci Bojarskiej i na miejscn Jakuba Pus'Įy £ i/uienia Ko/npon>dynmv 6 ir poli', ivilkiskim Wisogird Jan, na ktorego tmejscn i Piotrą Andi'vyjeiviccyi Narkienic^a postai spisany Audinėj Sgaramski ^ Goj^eivkiMatej dym s^lachecki 1 n'poįv. ivilkiskim [...] T aryfa 1690 roku Wisogird Wladyslaiv na miejscuJana Wisogirda, rod^ica sniego i odJakuba Pa^ly \ majįtnosci Bočiau [\vKop. 1 slusznie: Bojanj] i ^ imienic^a Kompo[w] n>poįv. ivilkiskim dymypoddanskie 4

W polskich herbarzach notowano tę rodzinę w rožny sposob: Wissogiert, Wisogierd, Wysogirt i Wysogird herbu Odrowąž oraz Wyszgirt herbu wlasnego. Nazwisko jest pochodzenia litewskiego i dwuczlonowe: vis—(a)-gird-. O obu czlonach byla juž mowa, zob.: Wiskont i Dowgird. Nie naležy go lączyč z podobnymi nazwiskami: Wisgird i Wizgird [Zinkevičius]. W aktach ziemskich žmudzkich XVI \v. \vymieniono miejsco\vošč Wizgirdyszki we wlošciach: widuklewskiej, kroskiej i grušciewskiej (telszewskiej) [Slovar]. W czasie Potopu 1655 r. zanotowano trzech Wyssogirdow, uczestnikow unii kiejdanskiej ze Sz\vecją: Adama, Andrzeja i Jana. Notowano ich w obu taryfach XVII w. W 1667 r. spisano 2 rodziny \v pow. \vilkiskim: z jednym i 6 dymami poddanskimi. Zaš w 1690 r. byla to tylko jedna rodzina, syn Jana Kazimierza, \vzmiankowanego w poprzedniej taryfie, ktory mial tylko 4 dymy poddanskie \v tych samych dobrach. Zatem byla to szlachta majętna, ale nie utytulo\vana na Žmudzi. Ž r 6 d 1 a : Akta sja^doii’, T. 2, s. 307, 334, 340; Slovar, s. 49: Vizgirdiški, 56: Visgirdiški. L i t e r a t ū r a : Zinkevičius, s. 261: Visagirdas.

W'ISZLNKA (WISYNKA, WISZYNKA)

193

W ISW OYN T aryfa 1667 ROKU Wisivoyn Stanislaw Bntkiewic~na miejscn Ada/na Golmina, Dawida Jakowic^a i Josefa Kjtlnyewic^a %Dnsejkowpoddanski dym 1 w pow. teisiemskirn

Nazwisko jest pochodzenia litewskiego i dwuczlonowe: vis—i vain-. O obu byla juž mowa, zob.: Wiskont i Dargwoyn [Zinkevičius]. Brak jest tego nazwiska \v polskich herbarzach. Na Žmudzi najstarsza wzmianka dotyczy 1490 r., kiedy wspomniano o wdowie po nim Koterinie Wiswojnowej a Onarowicza [sic], ktöra miala tylko 2 cörki. Owczesny starosta žmudzki Stanislaw Janowicz [Kiežgajlo] przysądzil tym cörkom ich ojcowiznę, biorąc pod uwagę, že pochodząz „szlacheckogo rodu” [LMĮ. Następnie pojawili się w popisie wojskowym W. Ks. Litewskiego z 1528 r.: Pawel Wiswojnajtis, bojar wlosci potumszewskiej. Bojar ten jako Pawel Wiswianajds zostal zarejestrowany w niedatowanym regestrze, prawdopodobnie z lat 40. XVI w. Wymieniono tam jego dwöch krewnych, z zastrzeženiem, ze nie bylo ich więcej: Jakuba Možejkajtisa i Jana Narkojtisa [LM]. Z kolei w aktach ziemskich žmudzkich zachowala się jedna wzmianka z 1600 r. o Martinie Pawlowiczu Wiswajnajtisie, ktöry darowal majętnošč Chwalojnie we wlosci potumszewskiej Adamkowiczowi. Moze byl on synem Pawla z 1528 r.? Pözniej notowano ich tylko w taryfie 1667 r.: jedna rodzina w pow. telszewskim, z jednym poddanym. Zatem byla to szlachta drobna i nieutytulowana. Ž r 6 d 1 a : LM, 6—oji Teismą bylą knyga, s. 272, nr 404 (4), 276, nr 416; ODVCA, vyp. 5, k. 248-145; Perapis 1528 r., s. 212. L i t e r a t ū r a : Zinkevičius, s. 261.

WISYNKA ZOB. WISZENKA WISZBOR ZOB. WIZBOR W ISZ EN K A (W ISYNKA, W ISZYN KA) T aryfa 1667

roku

\YiisynkaJan Janowic% na ktorego miejscn postai spisany A n drėj Paginski £Ponendr mponi be/yanskim dym 1 s^lachecki Wyssynka Jan, na ktorego miejscn postai spisany Daniel Wolodko \ Jnsajciow Pikta rniöw P otylybeie dym 1 ssjacbecki n’poni beijanskim

Nazwisko jest notowane w imventarzach na Podlasiu. Moze lączyč się z nazwąmiejscową typu Wiszenka, Wyszonki itp. [Abramowicz, Citko, Dacewicz]. Zdaniem Kapicy, od nazwy döbr Wyszonki w ziemi bielskiej na Podlasiu pochodzi rodzina Wyszynskich, genealogicznie związana z Jalbrzykowskimi, szlachtą mazowiecką.

194

WISZNAROWSKI (WISZNARZEWSKI, WYSZNAROWSKI)

Na Žmudzi pojawili się w aktach ziemskich žmudzkich XVI w. W 1595 r. Mikolaj Stanislawowicz Wiszenko wziąl w zastaw 2 služby poddanych Rupszajtie w Gierdziagole we wlosci beržanskiej. Tenže \v roku następnym zastawil te dobra ojcu Stanislawowi Janowiczowi Wiszenkie. Z kolei ojciec ten darowal synowi Mikolaj owi dobra Gierdziagola w tej wlosci. Ow Stanislaw w 1598 r. wziąl w zastaw częšč majętnošci Lempiszki w Poskierdinach we wlosci kroskiej. Tenže w 1599 r. kupil polowę Gierdziagoly. W 1600 r. tamže Jan Stanislawowicz Wiszenka kupil službę poddanych. W sumie we wspomnianych aktach notowano dwöch Wiszenköw, braci: Mikolaja i Jana Stanislawowiczöw Janowiczöw Wiszenköw. Poznajemy więc 3 pokolenia tej rodziny. Wszyscy byli związani z dobrami Gierdziagola we wlosci beržanskiej. W 1600 r. Stanislaw Janowicz Wiszenka (czy Wiszenko) sprzedal dobra Poskierdynie w pow. kroskim. Prawdopodobnie jego cörka Gientruda Stanislawowna Wieszenkowna w testamencie z 1641 r, zapisala majętnošč ruchomą męžowi, a dobra Lempiszki w polu Poskirdy w pow. kroskim — synom. Prawdopodobnie chodzi o trzech synöw: Stanislawa, Jana i Adama (Marcinowiczöw) Dowginiöw [LNB, F 91—221]. Ž r 6 d i a : Kapica, s. 469-471; LNB, F 91-2 2 1, s. 479^180 i 482; ODVCA, vyp. 4, k. 122-96, 127-132, 128—143, 303—97; vyp. 5, k. 165—337,206—38,236—56. L i t e r a t ū r a : Abramowicz,Citko,Dacewicz,T. 2, s. 175: Wiszenka, Wiszenski.

W ISZN ARO W SKI (W ISZN ARZEW SKI, W YSZNARO W SKI) T aryfa 1667 ROKU

Wiscyiarowski Aleksander ^Jutkis^ek ^ dymöw/Wrt]ahskich] 7. Teilte %majętnošci Wirgojn ^ doiywocia m a lin k i sm jej dymöwpodĄanskich] 16, ogolem 23 wpow. widiiklewskim Wis^nar^ewski A leksander ^ Orlan ^ dymöw 3 poddanskich. Tenise arędonmego dymu od Kr^ys^tofa Syrucia, ogolem poddanskich dymöw 4 w pow. tels^ewskim Wys^jiarowski Konstanty na miejscu Stanislawa Mo^alewskiefgo] ^ M ontiymajciow dym 1poddanski wpow. twerskim

Nazwisko to spolonizowana forma nazwiska litewskiego i dwuczlonowego Wisznar, Wiesznar, zložonego z dwöch czlonöw; vieš- i nar—. Pierwszy czlon lączy się z vais, zob.: Godwoysz, a drugi — zob.: Downar [LPZ]. Brak jest tego nazwiska w polskich herbarzach. W czasie Potopu w 1656 r. Aleksander Wysznarowski, sędzia wojskowy, byt uczestnikiem konfederacji szlachty žmudzkiej w Szadowie, o charakterze antyszwedzkim. Przed 1677 r. Aleksander Wisznarzewski, pewnie tožsamy z Wisznarowskim, ufundowal altarię w košciele w Szawlanach. Pewnie on, Aleksander Bazylewicz Wisznarowski, byl wlascicielem Sutkiszek [w pow. rosienskim] w testamencie z 1675 r. [wszedl w žyde w 1679 r.] prosil, by pochowano go w košciele szawlanskim przez žonę Zofię Pacewiczownę. Prawdopodobnie jest tožsamy z Aleksandrem Wisznarow­ skim z taryfy 1667 r., wlascicielem Jutkiszek [latwo o pomylkę w odczytaniujutkiszek i Sutkiszek].

WISZNIEWSKI

195

Notowano ich tylko \v taryfie 1667 r.: 2 lub 3 rodziny w rožnych powiatach: widukle\vskim, telszewskim i tvverskim z poddanymi: 1, 4 i 23. Zatem byla to szlachta majętna, \v jednym w)rpadku dosč zamožna, ale nie utytulowana. Wyjątkowo notowano Jozefą Wisznarze\vskiego [sic] horodniczym žmudzkim w 1765 r., lecz dotyczy to horodniczego [lub horodniczyca] nurskiego na Mazowszu. Jeden z nich, Jan Wisznarowski, byl elektorem krola polskiego Stanisla\va Leszczynskiego w Warsza\vie w 1733 r. Ž r 6 d 1 a : Akta ya^doir, T. 2, s. 349; Urzędnicv žmudzcv, po, nr 629. L i t e r a t ū r a : Elektorzy 1733 r.; LPŽ, T. 2, s. 1236-1237: Višnarauskas; Paknj-s, s. 207; Vaišvila, s. 190.

W ISZN IEW SK I H. TRZASKA T aryfa 1667 ROKU W'is%)iieivskci Maciejotva K atarsiui Kupšcmma [na miejscu] Piotrą Tr^eciaka %Beift/lis^ek dym 1 ssjachecki n>poįv. tendtjagolskim \X7iškiliemki Maciej, na ktorego miejscu postai spisanj S am nei Skirmont %Budrajc dym 1 stjachecki n1poni jasmonskim

T aryfa 1690

roku

W isniewski Konstanty %dobrJKM ^ imienic^a Wojgoma iv pom wielonskim ssjachecki dym 1 W isniewski Wladyslaw raseni £ W ladyslamm Mitkiewicem ^ okolicy Bertu tissuek w pom. tendsjagolskim dym 1 s^lachecki

Nazwisko može bye pochodzenia polskiego, bialoruskiego lub rosyjskiego [LPZ]. Szlachtę polską Wisniewskich notowano w Prusach i ziemi przemyskiej, a Wisniowskich w wojewödztwie lubelskim i ziemi chelmskiej [Niesiecki]. Notowano ich w obu taryfach XVII w. W 1667 r. spisano 2 rodziny w pow. tendziagolskim i jaswonskim, bez poddanych. Zaš w 1690 r. byly to röwniez 2 rodziny w pow. tendziagolskim i wielonskim, bez poddanych; w tym drugim wypadku chodzi o dobra krölewskie. Zatem byla to szlachta drobna i nieutytulowana. W 1819 r. Wiszniewscy herbu Trzaska wylegitymowali się ze szlachectwa w guberm wilenskiej. Dziad wywodzącego się, czyli Joachim Wiszniewski (pokolenie I), splodzil dwöch synöw (II): Andrzeja i Boguslawa, ktorym darowal dobra Miluny [nazwa chyba znieksztalcona] w pow. rosienskim w 1739 r. Z nich Boguslaw przeniosl się ze Žmudzi do Litwy [sic], gdzie osiadl i splodzil syna Adama (III), wywodzącego się [Ciechanowicz]. Ž r 6 d 1 a : Niesiecki, T. 9, s. 345, 363. L i t e r a t ū r a : Ciechanovicz, Rody, T. 5, s. 365-366; LPŽ, T. 2, s. 1237: Višnevskas, Višniauskas.

196

WISZTOLT (WISZTOLD)

WISZTOLT (WISZTOLD) H. KOMARNICKI? T aryfa 1667 ROKU

Wisztold: Jan i Mikolaj. Bielski Stanislaw ^ imienia swefeo] Goniprowskie\g6\ i ^ pny kupli od Jana i Mikolaja Wissjoltow zjohvarku Wissyloltys^ekiJer%e\go] [i] Miko laja Stangurow nabytych 13 [dymow] pod4[ariskich] wpow. kroskim WisztoltJer$y na miejscu Baltromieja Ry%giewic%a %Podubisia dym 1 s^lachecki wpow. betjanskim T aryfa 1690

roku

Wisztolt Stanislaw ^ Kiewnar Giedwilajdow wpow. kroskim [dym] poddanski 1 Nazwiska tego brak w dostępnych wykazach. Niemniej jednak jest to najpewniej nazwisko pochodzenia litewskiego i dwuczlonowe: vis- i taut—. Pierwszy czlon jest albo zapožyczeniem, albo powstal wskutek zmiany džwięku z vaiš—, o drugim byla mowa przy Jatowtach [Zinkevičius]. Na Žmudzi pojawili się w aktach ziemskich žmudzkich XVI w. W 1596 r. Sebestian Mikolajewicz Wisztort [sic, w innym miejscu zwany Wisztoltem] sprzedal poddanych w Podubisiu nad rzeką Lokistą we wlosci kroskiej. Tenze w 1598 r. sprzedal grunty majętnošci Goniprowo w tej wlosci. W tym roku kupil kilka sianožęci, m.in. Ligumy w Goniprowie. Wreszcie w 1600 r. kupil Goniprowo. W sumie we wspomnianych aktach informowano o jednej osobie we wlosci kroskiej. W 1647 r. sąd podkomorski žmudzki wydal decyzję w sprawie odnowienia starych granic majętnošci Goniprowo w pow. kroskim z sąsiadami. Dobra te posiadal Stanislaw Bialski, ajednym z sąsiadow byl Mikolaj Wisztolt [ODVCA]. Najpewniej byl on potomkiem wspomnianego Sebastiana z lat 1596—1600. Owego Mikolaja notowano jeszcze w tym rejonie w taryfie 1667 r. Notowano ich w obu taryfach XVII w. W 1667 r. spisano 2 rodziny w pow. beržanskim i kroskim: z jednym dymem poddanskim i bližej nieokreslonym dla pow. kroskiego. Z kolei w 1690 r. byl to tylko jedna rodzina w pow. kroskim, z jednym dymem poddanskim. Zatem byla to najpewniej szlachta drobna, ale utytulowana. Na przelomie XVII i XVIII w. lowczym žmudzkim byl jakiš Wisztold, lecz nie znamy jego imienia. Wiadomo, že jego cörka Marianna byla zoną Kazimierza Grotowskiego, stolnika braslawskiego, w 1709 r. Jan Jerzy Wisztold byl krajczym žmudzkim w latach 1702-1705. Byl on elektorem kröla polskiego Augusta II w Warszawie w 1697 r., gdzie wystąpil z tytulem podchorąžego žmudzkiego [rzadki urząd, pewnie podlegly chorąžemu žmudzkiemu]. Oženil się z Teresą Kisarzewską, skarbnikowną smolenską, primo voto Rejnoldową Michalową Pilsudską, stolnikową braslawską. W sumie byly to 2 urzędy tytularne na przelomie XVII i XVIII w. Rzekomym krajczym žmudzkim byl Andrzej Wisztold w 1742 r. Može to syn wspomnianego wyžej krajczego, czyli Jana Jerzego. Oprocz wspomnianego juž Jana Jerzego jako elektora kröla polskiego byl jeszcze inny Jerzy Wisztolt, elektor kröla Stanislawa Leszczynskiego w Warszawie w 1733 r.

NYISZTORT (\\'IKSZTORT, \\ OYSZTORT?)

197

W herbarzu D\vorzeckiego Bohdano\vicza spisano Wisztoldd\v herbu Lilija: z obu stron są gvviazdy, pod nią ksiežyc. Jest to herb podobny do herbu Komarnicki. Tego herbu byl Sebastian Mikolaje\vicz, ziemianin žmudzki \v 1597 r. „z dokumentow autentycznych na Przybutkiszki”. Z 1721 r. pochodzi testament Antonii Adamko\viczownv Jerzyny Wisztoldowej. Swego męža prosila o pocho\vanie \v ziemi, a scišlej \v košciele \v Koltynianach. Swoje prawa do dobr ojczystych \v po\v. korszewskim: Laliszki Iic^e\ mpow. wilkiskim dym s^lacbecki 1

Nazwisko ma nie do kohea jasną genezę. Przypuszcza się, že jest to forma spolonizowana od nazwiska litewskiego Viščius lub podobnego. To ostatnie lączy się z rzeczownikiem vista, czyli „kurą”. Byioby to nazwisko przezwiskowe [LPZ]. Na Žmudzi zachowala się pojedyneza wzmianka w aktach ziemskich žmudzkich z 1599 r., kiedy Hanna Janowna Wisticka zobowiązala się zaplacič 1000 zlotych polskich pewnej osobie. Z informaeji nie wynika osiadlošč tej osoby na Žmudzi.

WITKIEWICZ

201

Pózniej notowano ich tylko w taryfie 1690 r.: jedna rodzina w pow. wilkiskim, bez poddanych. Zatem byla to szlachta drobna i nieutytulowana. Prawdopodobnie zanotowany \v 1690 r. Wawrzyniec Wiscicki jest tozsamy z osob^ o tym imieniu i nazwisku, zanotowan^ w czasie konfederacji Zmudzi w 1704 r. \v pow. wieloñskim. W XIX w. notowano Wiscickich herbu Slepowron w pow. kowieáskim (dobra Worlowo Ejgirgole) i upickim (Bejnarowo Dembowo) [LV1A, F 391-7-1744]. Dañe te koresponduj^ z taryf^ 1690 r., gdzie zanotowano Jana Wiscickiego w „Rodzie Eygirdów Worlowo” w pow. kowieñskim. Chodzi o miejscowosc Ejgirgole na pólnoc od Kowna. To pewnie bylo gniazdo tej rodziny. Z r ó d 1 a : Konfederacja 1704 r., s. 695; L\TA, F 3 9 1-7 -17 4 4 , k. 86; ODVCA, vyp. 5, k. 205-37. L i t e ­ r a t u r a : Ciechanowicz, Rodj, T. 5, s. 368; LPZ, T. 2, s. 1232: Viscickas, 1236: Viscius.

WITKIEWICZ H. B1ALYNIA, NIECZUJA, PORAJ, SYROKOMLA P opis 1621 ROKU W'itkiewicii Pawel y //r^r/įnikami] po ko^acku koh 1 w pow. rosiehskim W ìtkiewicy S ebešlyja n po koyacku коп 1 n>р о т kroskim

T aryfa 1667 ROKU W ìtkiewicy A mbroyy у IY'itkajciów i yp ryykup li odJan a W/itkiewicya i Jeiyego Woyniatowicya spadkiem dū­ sta k poddanski dym 1 тр о т, teisiemsk m W itkìewicyAugustyn [na miejscu] Jadmigi Kondratómnj Marcinomej W'ojtkiewicyowej y Tronkin dym 1 syfachecki mpow. tendyiagolskim W ìtkiewicy Balcer na miejscu Tornassi W/itkiewicya y W itkun dym 1 sylacbecki wpow. ejragolskim W itkìem cу Dawid Sycyęsnomicy na miejscu Sycyęsnego W itkiewicya rodyica ^ W ìtkajciów dym 1 sylacbecki wpow. telsyewskim W itkiewicy Jakub na miejscu M iko laja W ìtkowicya wpow. rosienskim

[sic] rodyica swego у Dobkiewicyów dym 1 sylacbecki

W/itkiew icy]akub у W 'itarisyek Pugialdy dym 1 sylacbecki wpow. widuklewskim W ìtkiewicy Jan у Pubutkolnia dympod[à\ariski 1 wpow. korklahskim W ìtkiewicy Jery}i na miejscu K iyjsyfofa W ìtkiewicya i M archia Gędyielowicya у Berkinian dym 1 sylacbecki •wpow. telsyewskim W ìtkiew icyjery)’ na miejscu M ichata Jaknbowicya Suginta у Kwes'c dym 1 poddanski wpow. korsyewskim W ìtkiew icyjery)', M are к , M archi. Danilowic^ Piotr [...] i y p ry ):kupli od Jeiyego i M arka Marcinowicyów Witkiewicyów i od A lybiety Marcinówny Wìtkiewicyowej [sic] Danielowej Danielewicyowej i na miejscu M ar­ chia W ìtkiewicya у okolicy W ìtkajciów pod[d]aiiski dym 1 wpow. teisiemskim W ìtkiewicy JóyeJ' Kayimieryowicy na miejscu Piotrą Ristornicela у W ìtkajciów poddanski dym 1 wpow. telsyewskim W ìtkiewicy JóyeJ M orkiewicy [sic] na miejscu M arka W ìtkiewicya [tj. z Berkinian] dym 1 sylacbecki wpow. telsyewskim

[GB: pewnie ojca] у Berkinian

202

WITKIEWICZ

W itkiem c^Jo^ef z Bugieniow i zpGD'kup/i od Malinowskie\go] dym 1 szjachecki wpow. telszewskim W itkieivicz Kazjm iei'z Stanislawowicz Piotm vicz z Labimrd^ow dym 1 szjachecki w pom kors^ewskim W itkiewicz Ka^jmien^ na ktorego miejscu zpstal spisanj Jarosz Rymgayfo z im ienia Witkajciöm poddanski dym 1 mpom. telszewskim W itkiewicz K nyszjof [na miejscu] rodzjca swe[go] A ndryeja W itkiewic^a z Tronkin dym 1 szjachecki wpom. tendyiagolskim W itkiewicz Krvysytof na miejscu Jan a Witkiewiccyi rodzjca z Pym gajl dym 1 szjachecki w pow. ejragolskim W itkiewicz K nys^tof na miejscu Katat'zyny L.ulewic^6wny Jakubowej Goyzewskiej [i] na miejscu Jan a Stoniuna z Oksiyn Podubisia Pulow dym 1 poddanski wpow. rosienskim W itkiewic\ Pawryn [na miejscu] Jan a Malcherowiczci Bortkiewic^a z Koszpnajc dym 1 szjachecki wpow. tendcjagolskim W itkiewicz M arcin na miejscu A dam a Witkiewic^ci ^ Sakowicz dym 1 szjachecki wpow. ejragolskim W itkiew iczM arcin, na ktorego miejscu ora-^na miejscu [...] %ostala spisana K a ta rin a Puipanowiczpwa Janowa Z Pilwelöw dym 1 szjachecki wpow. widuklewskim W itkiewicz M ichal na miejscu Jan a W itkiewic^a rodzjca z Bugieniow i zp rtyk u p li od Krrys^tofa W itkiewic%a a A bram a Drqsutowic^cipoddanski dym 1 wpow. telszewskim W itkiewicz M ichal. Kontowt Dawid M ichalowicz [nazwisko z Taryfy Zmudzi 1690 r., s. 119] na miej­ scu M ichala Piotrowic^a W itkiewic^a z Kontowtöw i z nabycia od Kiyys^tofa Andrcyjewicya Placewic^a dym 1 szjachecki wpow. s^awdowskim W itkiewicz M iko laj na miejscu Ambro^eja Sakowic^a zSakow icz dym 1 szjachecki w pow. ejragolskim W itkiewicz Piotr, na ktorego miejscu zpstal spisany Augustyn Kondrat z W itkajciow i zpr^ykupli [...] pod­ danski dym 1 wpow. telszewskim W itkiewicz Sam uel z W itkun i ^pr^ykuplipo Pawrynie W itkiewic^ti bracie swoim dym 1 szjachecki w pow. ejragolskim W itkien'ic^ Samuel, na ktorego miejscu yostala spisana Alwineta Mitkiewic^owa [jest tu jakis bl^d: albo Mitkiewiczöwna, albo Witkiewiczowa] z Zemigoty dym 1 szjachecki wpow. ejragolskim W itkiewicii Stefan na miejscu Blazeja Witkiewic^a rod^ica swego z W itkun dym 1 szjachecki wpow. ejragolskim W itkiewicz Wojciech [z] vyistany od Stanislaw a M ikolajewiccyi Onvida z Powodokscia N arkis^ek dym 1 scjachecki wpow. kroskim Witkiewiczowa Adamowa A nna Bortkiewiczpwna wdowa na miejscu Jan a Sakowiczp %M ackun szjachecki dym 1 szjachecki w pow. ejragolskim

T aryfa 1690 ROKU W itkiewicz A dam z Trewkin wpow. tendzjagolskim dym szjachecki 1 W itkiewicz A dam zpoplecznikam i: Andrzejetn Mackiewiczpm z Dowmontöw, Danielem Jamontem i innemi dym 1 szjachecki wpow. wielonskim W itkiewicz Balcer zJaguczan i zprzykupli wpow. ejragolskim dym szjachecki 1 W itkiewicz [w Taryfie Zmudzi 1690 r., s. 133: Wilkiewicz; w Kop. 1 i MB: W itkiewic^ Jan z Szpwkot wpow. tendzjagolskim dym szjachecki 1 W itkiewicz Jen y na miejscu ojca z Bugieniow ivpow. telszewskim [dym] poddanski 1 W itkiewiczJerzy Z Berginian [w Taryfie Zmudzi 1690 r. dopiska: z Byrkinian\ wpow. telszewskim [dym] szjachecki 1

WITKIKWICZ

203

W itkiemic^Jeryy %Witkajciom Bugieniom mpom. te/sąmskim [dym] poddanski 1 Witkiemic^ Jd ą f, na ktorego niiejscu postal spisany Wojciecb Kiemnarski Gni^d^ % W itkajc dym 1 poddan­ sk i троп', teisiemskirn

Witkiemic* [\v Taryfie Žmudzi 1690 r., s. 159: W'ilkiewicz; MB: Witkiewicz] J o ą f ^ Berginian трот, telsternskini i^piyykupH od Romanskiego [dym] poddanski 1 Witkiemic* K ruysijof g jagne^an тр о т, ejrago/skiw dj/n scjacbecki 1 Witkiemic-^Marcin %Witkajciom тр о т, teįsiemskini [dym] sijacbecki 1 Witkiemic^ M athias^ ^ Witkajciom mрот. teisiemskini [dym] poddanski 1 W itkiem ic^M atias^ ^ Pymgajlom тр о т, ejragolskim dym s-ylacbecki 1

Witkien ’/ y Alicijai Stanka na miejscn tes'cia ^ Sakomicę ęjagncąiu ^ imienia Witknn Pokiers-yiiomia mpom. ejragolskim dym poddanski 1 W itkiem ic^M icba! ^ Podnbisia %Oks^tyn Įgulom mpom. rosieiiskim na miejscn rodąca [dym] ssjachecki 1 W itkiem ic^M icbal %Witkajciom mpom. teisiemskini [dym] s-ylachecki 1 Witkiemic^ A liko faj %Witkajciom mpom teisiemskini [dym] poddanski 1 Witkiemic¡i Samuel, na ktorego miejscn postai spisany Sam uel Cbrąąmomici^ ^A ntonik i %kupli dym 1 pod­ danski mpom. korsąm skim Witkiemic^ Sionistam [w Кор. 1 blędnie M itk ie m ic ^ Žemigoly W ilajc mpom. ejragolskim na miejscn rodącielskim %prsykuplą dym ssjachecki 1 Witkiemic% Wojciecb %Pogielcba [\v Кор. 1: Pogietdąe] mpom. miduklemskim dym se^lacbecki 1 Witkiemic%Zigmont, na ktorego miejscn postai spisany Damid Siemas^kiemic^ %prsykuplam i ^ okolicy Kontom [w Кор. 1: Kontomty\ dym 1 scjachecki mpom samdomskini Witkiemic^ Zygmont ^ Wankiom m pom. pomondenskim ^ kupli od Damida Frąckiemic^a Radą/uinskiego ^ kupli od A u d riąja Rosgola [dym] poddanski 1

Nazwisko to patronimik od imienia Witko, Witek o rožnej genezie: polskiej (od imie­ nia Wit), bi'aloruskiej lub rosyjskiej. Mozliwe jest tež pochodzenie litewskie, choč mniej prawdopodobne, jako zdrobnienie od imienia zložonego Witold (lit. Vytautas) jLPŽ], Na Žmudzi pojawili się w popisie wojskowym W. Ks. Litewskiego 1528 r. Bylo to 8 bojarow Witkowiczow: Wacus we wlosci pojurskiej, Marko w korszewskiej, Pietr w potumszewskiej i telszewskiej, Stepan w pojurskiej, Juris w medyngianskiej, Jan w ¿oranskiej i Janel w telszewskiej oraz Mic Witkojtis w pojurskiej. Do tego zestawienia trzeba dodač dwoch Witkusow: Kusznajtisa we wlosci kroskiej i Mikolajewicza w korklanskiej. Zatem najwięcej bojarow mieszkalo we wlosci pojurskiej (3), w pozostalych ’pojedynezo. Z 1554 r. pochodzi odmiana gruntow, ktorą otrzymalo trzech braci, bojarow telszewskich: Stanislaw Gerubajt [Herubajt] oraz Jurgi i Pietr Witkajtie. Odmiana ta znajdowala się nad rzeką Judrą i granicą wieszwianską oraz ziemiami bojarow Wisztortajtiow [AWAK]. Chodzi o obszar na poludnie lub poludniowy wschod od Telsz. Wielu Witkowiczow notowano w aktach ziemskich žmudzkich XVI w. Jeszcze w ta­ ryfie 1690 r. zanotowano 14 miejscowosci, gdzie mieszkali Witkiewicze. Zweryfikowano tylko te miejscowosci, ktore wymieniono w wywodach szlacheckich XIX w: Berkiniany, Sakowicze i Witkajcie. Brak jest informaeji о nich w aktach ziemskich žmudzkich XVI w.

204

WITKIEWICZ

W popisie wojskowym 1621 r. zanotowano dwöch Witkiewiczöw w pow. rosienskim (stawial kordą z „uczestnikami”) i kroskim. Z testamentu Ewy Hrehorowny z 1654 r. poznajemy 3 pokolenia Witkiewiczöw. Wspomniana testatorka byla žonąjakuba Piotrowicza Andrzejewicza Witkiewicza, ktöry mial dwöch braci: Kazimierza i Adama. Testatorka miala prawo do częšci Witkajciöw w pow. telszewskim. Poznajemy 3 pokolenia tej rodziny: 1. Andrzej. 2. Piotr. 3. Jakub, Kazimierz i Adam [zob.: Kęstowicz]. W taryfie 1667 r. wymieniono Jozefą Kazimierzowicza Witkiewicza na miejscu Piotrą Kęstowicza w Witkajciach. Informacja ta pozwala dodač nowe, czwarte pokolenie: Jözef byl synem Kazimierza z testamentu z 1654 r. Z 1656 r. pochodzi testament Augustyna Zachariaszewicza Witkiewicza. Chcial byč pochowany w „mogilach naszych ojczystych” w Witkajciach w pow. telszewskim. Mial „ubogą majętnostkę” Gawrylie w pow. telszewskim, ktorą kupil wspölnie z bratem Marcinem, juž nieboszczykiem. Polowę tych döbr zapisal malzonce Agnieszce Zygmontownie Pacewiczownie. Z kolei grünt Berkiniany, ktöry kupil wspölnie z bratem Markiem Witkiewiczem, mial przy nim pozostač. Do rozstrzygnięcia pozostaly jeszcze grunty ojczyste Witkajcie i ich podzial. Sam mial maloletnie dzieci: Marcina i Annę [LNB]. Genealogia tej rodziny wyglądala następująco: 1. Zachariasz. 2. Augustyn, Marcin, Marek. 3. Marcin Augustynowicz. Požniej notowano ich w obu taryfach XVII w. W 1667 r. spisanom 30 rodzin, a więc stosunkowo dužo, mieszkających glöwnie w pow. telszewskim (10) i ejragolskim (8) i znacznie mniej w innych: tendziagolskim (3) oraz w rosienskim, widuklewskim i korszewskim (po 2), nie licząc pojedynczych. Z nich większošč nie miala poddanych (21 na 30), a pozostale mialy tylko po jednym. Z kolei w 1690 r. zanotowano 22 rodziny, mieszkające glöwnie w tych samych powiatach: telszewskim (9) i ejragolskim (5), w pozostalych znacznie mniej. Z nich większošč takže nie miala poddanych (14 na 22), a pozostale mialy tylko po jednym. Zatem byla to szlachta liczna, drobna i z rzadka utytulowana. Piotr Witkiewicz byl regentem ziemskim repartycji rosienskiej w latach 1786—1788, a Franciszek Witkiewicz zostal skarbnikiem telszewskim w 1794 r. Są to więc urzędy z kohca XVIII w. Zanotowany w taryfie 1690 r. Michal Stanka Witkiewicz, zresztą bylo dwöch Mfichalöw, jest pewnie tožsamy z Michalem z [sic] Stanka Witkiewiczem, męžem Klary Horodeckiej i zanotowanym w testamencie jego tešcia z 1710 r. Byl on wlascicielem Boguszajciöw jeszcze w 1722 r. Wspomniani malzonkowie zbudowali kaplicę przy ujšciu Twerkonczy do Dubissy, požniej zwaną Podubisie Witkiewiczowskie, a jeszcze pöz­ niej — Witkiszki, od nazwiska fundatora. Dobra te požniej kupili ponownie Horodeccy, kilku z nich jest tam pochowanych [Vaišvila]. Miejscowosci tej nie ma na mapie, ale najpewniej jest tožsama z osadą Vitkiškė w apylince Pagojukai [czyli Pagojai] w tym rejonie. Gniazdem rodziny byly albo Witkajcie w pow. telszewskim, albo Witkuny w ejragolskim, albo obie miejscowosci röwnoczesnie dla dwöch rožnych rodzin o tym samym nazwisku. Wspomniane Witkajcie ležą zapewne na wschöd od Zydyköw, bo tam notuje się do dzisiaj wies Bugenai (dawne Bugienie). Zaš te ostatnie w taryfie 1690 r. spisano lącznie jako Witkajcie Bugienie. W koncu XIX w. mieszkali tu: Krzyžewiczowie (50 dziesięcin ziemi) i Stanczykowie (33). Z kolei Witkuny znajdują się nad dolną

WITKIEWICZ

205

Dubissą, na poludnie od trzech okolic szlacheckich: Dowiatow, Skubow i Iszlostakiow. W koncu XIX w. mieszkali tu: Danichowscy (25 dziesięcin ziemi), Gojscy (25; Gujscy), Lukaszewiczowie (15), Pacewiczowie (41), Pankiewiczowie (19), Pepol (19), Ulinscy (13) i Jurewiczowie (60). Obecnie to Vitkūnai. W XIX w. Witkiewiczowie wylegitymowali się ze szlachectwa z herbami: Bialynia, Nieczuja, Poraj i Syrokomla. W 1798 r. wylegitymowali się Witkiewicze herbu Nieczuja w guberni wilenskiej. Za swego przodka przyjęto Stanislawa Witkiewicza (pokolenie I), ktory w XVII w. posiadal dobra Sakowicze alias Romaniszki Chwiszniszki [može Jawginiszki?]. Najpewniej chodzi o Sakowicze w pow. ejragolskim, gdzie notowano ich juž w taryfie 1667 r. Miejscowošč nie zachowala się do dzisiaj, ale možna ją zlokalizowac w przybliženiu. Wiadomo bowiem, že Sakowicze w koncu XVI w. znajdowaly się w polu Jaguczanskim [Slovar], czyli na poludniowy wschod od Betygoly. W poblizu plynie rzeka Kirszniawa, stąd miejscowosci typu Pokirszniawie nad tą rzeką. Dobra te rowniez naležaly do Witkiewiczow. W 1699 r. Baker Witkiewicz (II) posiadal dobra Awakany alias Sakowicze. Synem Balcera Witkiewicza byl Michal (HI), ojciec trzech synow (IV): Andrzej a, Franciszka i Kazimierza. W 1743 r. bracia Andrzej i Franciszek dobra Pokierszniawy Witkuny Romiszki [?] i Mickuny dali bratu Kazimierzowi. W 1744 r. Michal Witkiewicz z synem Andrzejem posiadali dobra Grawze i Lejle [w pow. ejragolskim, przynajmniej Lejle]. Wszyscy trzej bracia mieli potomstwo. Andrzej mial syna Jana (V), wnuka Feliksą Jana (VI) i dwoch prawnukow (VII): Jana Boleslawa (ur. 1844) i Jozefą Michala (ur. 1847) [skądinąd wiadomo, že wspomniany wyzej Jan Andrzejewicz byl komornikiem žmudzkim i wlascicielem Szylow w 1799 r.]. Jego brat Franciszek (IV) splodzil syna Tomasza (V), posiadacza dobr Poginiawie [w pow. ejragolskim] w 1767 r., wnuka Ignacego (VI), takže posiadacza wspomnianych dobr w 1808 r. i ojca trzech prawnukow (VII): Jozefą Ottona Adolfą (ur. 1821), Andrzeja Antoniego (ur. 1828) i Feliksą Hilarego (ur. 1836). Ostatni z trzech braci, Kazimierz (IV) w swoim testamencie z 1786 r. zapisal dobra Pokierszniawy [w pow. ejragolskim] synowi Piotrowi (V), ojcu Wincentego (ur. 1780; VI) i dziadowi dwoch wnukow (VII): Jana Pro­ sperą [tekst w tym miejscu uszkodzony] i Ignacego Piotrą (ur. 1813). Ten ostatni mogl się poszczycič czterema synami (VIII): Wincentym Dezyderym Ignacym (ur. 1814) [ewidenma pomylka, powinno bye zapewne: 1844], [tekst uszkodzony, widac tylko częšč trzeciego imienia: Marian lub podobne] (ur. 1846), Ignacym Jozefem Marcinem (ur. 1848) i Stanislawem (ur. 1856). [Wspomniany wyzej Franciszek mial nie jednego, lecz trzech ’ synow: Adama, księdza, Jerzego i wspomnianego juž Tomasza] [LVIA, F 391-7-1744, k. 80; dane w nawiasie kwadratowym z wywodu z 1804 r.]. Z 1799 r. pochodzi wywod Witkiewiczow herbu Bialynia w guberni wilenskiej. Ich przodkiem byl Kazimierz Witkiewicz (pokolenie II), syn Jana (I). W XVIII w. posiadal on dobra Jankajcie Szawkiany [w pow. beržanskim]. Danych tych nie potwierdzajątaryfy XVII w. Wiadomo jednak, že w 1710 r. Kazimierz Witkiewicz, syn Jana, zapisal testamentowo wspomniane dobra swojemu synowi Janowi (HI). Tenže w 1745 r. sprzedal te dobra w dožywocie, jednak z wylączeniem samego dworu. Z kolei tenže w testamencie z 1746 r. zapisal te dobra swoim synom (IV): Tadeuszowi i Jozefowi.

206

wiTKmwicz

Tak więc genealogia tej rodziny byla następująca od pokolenia III — Jana. Po sobie zostawil on dwoch synow (IV): Tadeusza i Jozefą, ktorzy zapoczątkowali 2 linie ro­ dziny. W pierwszej, starszej linii Tadeusz zostawil po sobie dwoch synow (V): Mateusza (ur. 1778) i Dominika (ur. 1783). Pierwszy z nich splodzil takže dwoch synow: Ignacego Macieja (ur. 1797) i Grzegorza (ur. 1819 [data niemozliwa, može 1801 lub 1809 r.?]). Ten ostatni mial syna Szymona Jana (ur. 1834). Z kolei jego brat Dominik (V), ktory ojcowal dwom synom (AT): Jozefowi (ur. 1805) i Mateuszowi (ur. 1808). Z nich Jozef, mial syna Piotrą (ur. 1863), a jego brat Mateusz zostawil po sobie dwoch synow (VII): Jozefą (ur. 1837) i Dominika Onufrego (ur. 1841). Drugi z nich dal swiatu takže dwoch synow (VIII): Mieczyslawa (ur. 1878) ijerzego (ur. 1880). Drugą, mlodsząlinię zacząl Jozef (IV), ojciec trzech synow: [pierwszego imienia nie widac] Tadeusza (ur. 1759) [data niemozliwa, raczej chodzi o 1795 r.], Wincentego (ur. 1819) i Jana (ur. 1823), bezpotomnego. Potomstwa doczekali się pierwsi dwaj. Zatem Tadeusz zostawil po sobie syna Jana (ur. 1820), ojca Stanislawa (ur. 1879). Jego brat Wincenty mial zaš syna Aleksandra (ur. 1864) [LVIA, F 391-7-1744, k. 90]. W 1800 r. wywiedli się Witkiewicze herbu Nieczuja w guberni wilenskiej. Za swego protoplastę uznano Michala Witkiewicza (pokolenie I), ktory w XVIII w. posiadal dobra Roszcze Rozewicze [w pow. wielonsldm]. Dobra te posiadal on w 1776 r., kiedy zapisal je swoim synom (II): Adamowi i Ludwikowi. Ci zapoczątkowali 2 linie tej rodziny. Przodkiem pierwszej, starszej byl Adam, ojciec trzech synow (III): Franciszka, Jozefą i Antoniego. Z nich Jozef wydal na swiat dwoch synow (IV): Antoniego (ur. 1812) i Wincentego Dominika (ur. 1819). Ten pierwszy mial trzech synow (V): Ludwika (ur. 1852) oraz Jozefą i Marcelego (ur. 1854, bližniacy). Z kolei brat Franciszka z pokolenia III, czyli Antoni, ktory splodzil dwoch sy­ now: Wincentego (ur. 1803) i Marcina (ur. 1822). Ten drugi zostawil po sobie Feliksą (ur. 1858) i [tekst uszkodzony]. Drugą, mlodszą linię rodziny zacząl Ludwik (II), ojciec Antoniego i Francisz­ ka (III). Linię kontynuowal Antoni jako ojciec czterech synow (IV): Kajetana Donata (ur. 1802) z synem [tekst uszkodzony]), Jozefą Tomasza (ur. 1805) z synem Antonim Adolfem, ojcem pięciu synow [tekst uszkodzony]), Ludwika (ur. 1810) z synem [tekst uszkodzony]) i Ferdynanda (ur. 1815) [LVIA, F 391-7-1744, k. 112]. W 1800 r. wywiedli się Witkiewicze herbu Wolf. W 1684 r. Jerzy Witkiewicz wszedl w posiadanie dobr Butwily Poancze Wojtkiszki [w pow. korszewskim], ktore otrzymal od ojca. Drugi i ostatni dokument to testament z 1780 r., w ktorym Andrzej, syn Jerzego, zapisal wspomniane dobra swojemu synowi Wincentemu. Drzewo genealogiczne rodziny bylo następujące. Jerzy Witkiewicz, syn Mateusza (pokolenie I i II), splodzil syna Andrzeja (III), ojca Wincentego (TV). Ten ostatni wydal na swiat syna Benedykta Stefana (ur. 1804; V), ojca czterech synow (VI): Adolfą Edwarda (ur. 1832), Wincentego Franciszka (ur. 1835), Franciszka Kazimierza (ur. 1837) i Wojciecha Leona (ur. 1841) [LVIA, F 391-8-2565, k. 60]. Z 1804 r. pochodzi wywod Witkiewiczow herbu Poraj.Ich protoplastą byl Jozef Witkiewicz, ojciec Jerzego i Jana (pokolenie 1 i II). Wspomniany protoplasta w swoim

WITKIEWICZ

207

testamencie z 1693 r. zapisai dobra Berkiniany [w pow. telszewskim] synom: Jerzemu ijanowi. Ten ostami w 1697 r. sprzedal swoj3.cz?sc tych dóbr bratu Jerzemu. W testa­ mencie z 1752 r. Anna, zona wspomnianego wyzej Jerzego zapisala te dobra synowi Mateuszowi (III). W kolejnym testamencie z 1770 r. ów Mateusz zapisai je swoim sy­ nom (IV): Jerzemu, Antoniemu i Franciszkowi. Z nich Jerzy zapisai dobra Medyngiany i Berkiniany testamentowo w 1809 r. swoim synom (V): Bartlomiejowi [Kapitanowi; chyba powinno byc: Kajetanowi?], Wincentemu, Leonowi, Onufremu i Donatowi Bernardowi (ur. 1799). Ten ostami ojcowal dwojgu dzieciom (VI): Teofili Walerii (ur. 1855) i Jerzemu (ur. 1856) [LVIA, F 391-8-2564, k. 26]. Sk^din^d wiadomo, ze wspomniany Donat zmarl w 1856 jako „regient ziemi telszewskiej” i zostal pochowany przez zon? i siostr? Teodozj? na cmentarzu parafìalnym w Medyngianach [Sklodowski]. Z kolei w 1806 r. wylegitymowali si? Witkiewicze herbu Syrokomla w guberni wilenskiej. W dokumencie z 1609 r. Józef, syn Leonarda, Witkiewicz wszedl we wladanie dobrami Witkajcie. Najpewniej chodzi o Witkajcie w pow. telszewskim, notowane w obu taryfach XVII w. Jego syn Jerzy byl wlascicielem tych dóbr w 1662 r. Z kolei w 1724 r. zona Jerzego z drugiego malzenstwa, z synami, m.in. Maciejem, weszla w posiadanie dóbr Witkajcie i Jonajcie Poszyle [w pow. telszewskim]. W 1750 r. wspomnia­ ny Maciej sprzedal Witkajcie. W 1793 r. tenze zapisai dobra Jonajcie Poszyle mlodszemu synowi Piotrowi, a drugiemu Marcinowi — pewn^. sum? pieni?dzy. Ten ostami w 1796 r. nabyl dobra Dobsze Lukajcie [w pow. telszewskim]. Genealogia tej rodziny wygl^dala nast?puj^co. Jej protoplasta Léonard miai syna Józefa (II), wnuka Jerzego (III) i prawnuka Macieja (IV). Ten ostami wydal na swiat trzech synów (V): Jana, Marcina i Piotra. Zapocz^tkowali oni 3 linie tej rodziny. Pierwsz% najstarsz^. zacz^l Jan jako ojciec Franciszka (VI) i dziad Piotra (ur. 1809; VII). Ten ostami byl ojcem szesciu synów (V ili): Tomasza Jana (ur. 1838), Franciszka (ur. 1842), Piotra Benedykta (ur. 1859), Antoniego (ur. 1861), Józefa (ur. 1863) i Franciszka (ur. 1865), ostami trzej nie mieli potomstwa. Natomiast pozostali: Tomasz Jan miai dwóch synów (IX): Tadeusza (ur. 1866) [zapisany po polsku rosyjskimi literami] i Leona (ur. 1880); Franciszek — Franciszka (ur. 1875). Druga, srednia linia wywodzi si? od Marcina (V), który byl ojcem trzech synów (VI): Feliksa (ur. 1804), Jana Szymona (ur. 1812) i Tomasza Teofila (ur. 1814), bezpotomnego. Pierwszy z nich splodzil trzech synów (VII): Rafala (ur. 1832), Pawla (ur. 1835) i Szy­ mona (ur. 1837), bezpotomnych. Z kolei jego brat Jan Szymon (VI) wydal na swiat Mikolaja Piotra (ur. 1832; VII), ojca Franciszka (ur. 1859; V ili). Ten ostami zostawil po 'sobie czterech synów (IX): Jana (ur. 1876), Józefa (ur. 1883), Stanislawa (ur. 1885) i Ad­ olfa (ur. 1889). Trzeci% najmlodszq. lini? prowadzil Piotr (V), ojciec dwóch synów (VI): Kazimierza (ur. 1807) i Hiacynta [ros. Gijacentij] (ur. 1814). Z nich Kazimierz byl ojcem Albina Franciszka (ur. 1828; VII) i dziadem Franciszka (ur. 1859; V ili), bezpotomnego. Z ko­ lei jego brat Hiacynt (VI) miai syna Hiacynta Adama (ur. 1857; VII), bezpotomnego [LVIA, F 391-8-2564, k. 52]. W 1820 r. wywiedli si? Witkiewicze herbu Bialynia w pózniejszej guberni kowienskiej. Za swego przodka przyj?to Marcina Witkiewicza, który posiadal dobra Witkuny

208

wiTKmwicz

Budrajcie [LV1A, F 391—8—2564, k. 60]. Najpewniej chodzi o Witkuny w pow. ejragolskim, co potwierdzaj^ obie taryfy XVII w. W 1820 r. wywiedli si? Witkiewicze herbu Syrokomla. Za swego przodka przyj?li Abrahama Witkiewicza, syna Grzegorza (pokolenie I i II). Najstarszy dokument dotyczy Dawida Pub Dominika \v innym miejscu; III], syna Abrahama, który w testamencie z 1677 r. zapisal dobra Witkajcie Gawryle [\v pow. telszewskim] synowi Kazimierzowi (IV). Ten ostami w 1746 r. miai zapisac te dobra synowi Aleksandrowi (V). Ów Aleksander w swoim testamencie z 1762 r. zapisal je swojej zonie Elzbiecie i synowi Mikolajowi (\T). Ten ostami w swoim testamencie z 1784 r. zapisal Witkajcie synowi Dominikowi (VII), który sprzedal je w 1816 r. Po sobie zostawil on dwóch synów (\TII): Antoniego Tomasza (ur. 1811) i Teofila Ambrozego (ur. 1816) [LVIA, F 391-8-2564, k. 39]. Witkajcie [w pow. telszewskim] byly wiele razy notowane w obu taryfach XVII w. w r?ku Witkiewiczów. Wedlug wywodu rodziny herbu Syrokomla z 1832 r. jej protoplast^ byl Jan Witkiewicz (pokolenie I), dziedzic Witkajc, o czym swiadczy nadanie króla polskiego Zygmunta [Augusta] z 1554 r. Miai on syna Andrzeja wedlug dzialu z 1601 (II) i wnuka Kazimierza (III), który dal swiatu dwóch synów (IV): Józefa i Marcina. Synem tego pierwszego byl Jerzy (V), który obok rodowych Witkajciów posiadal tez Jonajcie, nabyte w 1693 r. Miai on pi?ciu synów (VI): Wincentego, Macieja, Szymona, Andrzeja i Michala. Z nidi Wincenty przej^l dobra Witkajcie i Jonajcie ,,za testamentem” ojca z 1724 r., nie miai dzieci. Z kolei Maciej miai trzech synów (VII): Jana, który przej^l „kondycj?” Jonajcie; Marcina i Piotra, ci tez byli notowani w Jonajciach. Kolejni bracia Szymon i Andrzej (VI) nie mieli dzieci. Zas ostatni z nich Michal miai dwóch synów (VII): Tadeusza i Józefa. Nastypne, V ili pokolenie rodziny prezentowali: Franciszek, syn Jana, który miai syna Piotra (ur. 1809; IX), mieszkaj^cego w Jonajciach; czterej synowie Marcina: Fe­ liks (ur. 1804), dziedzic Dopszów; Józef, dziedzic [nie mozna odczytac]; Jan Szymon (ur. 1812), dziedzic dóbr Montwidy i Tomasz Teofil (ur. 1814); synowie Piotra: Kazimierz (ur. 1807) z synem Albinem (ur. 1828), dziedzicem Jonajciów ,,po zmarlym ojcu” i Hiacenty (ur. 1814), dziedzic Jonajciów oraz Bonawentura Walenty Abram, syn Józefa (ur. 1824) [MACB, F 20-5192]. Niedatowane, ale z pocz^tku XIX w. jest drzewo genealogiczne Witkiewiczów her­ bu Syrokomla. Wywód ten jest podobny do wywodu z 1832 r., przedstawionego wyzej. Pocz^tkowo jego przodkiem zostal uznany Jan Witkiewicz, dziedzic dóbr [cz?sc urwana, chodzi o Witkajcie], nadanych przez króla Zygmunta Augusta z 1554 r. Innym charakterem pisma dodano jeszcze jedno pokolenie: Witko Pikturnowicz [sk^dinqd nieznany] w 1529 r. Wspomniany Jan miai syna Andrzeja, który przej^l jego dobra w 1601 r. Miai on syna Kazimierza, który prawdopodobnie miai tylko dwóch synów: Józefa i Marcina, wzmiankowanych w 1678 r. Podobnie i m dodano jeszcze do tego wykazu Alzbiet?, zon? Adama Girdwoynia, wdow? w 1682 r. Wspomniany Józef miai syna Jerzego, który kontynuowal glówn^lini? rodziny. Wiadomo bowiem [z dopisku], ze Marcin splodzil dwóch synów: Jerzego i Stefana. Wzmiankowany wyzej Jerzy Józefowicz miai pi?ciu synów: Wincentego (wzmianka z 1724 r.), Macieja, Szymona, Andrzeja i Michala. Z nich potomstwo mieli tylko Maciej

WITKIEWICZ

209

i Michal. Pierwszy z nich splodzil Jana, Marcina i Piotrą. Z kolei Michal mial dwdch sy­ now: Tadeusza i Jozefą z synem Bonawenturą Abdonem (ur. 1824). Kolejne X pokolenie tworzyly następujące osoby: Franciszek Janowicz z synem Piotrem; czterech Marcinowiczow: Feliks (ur. 1804), Jozef (ur. 1808), Jan Szymon (ur. 1812), dziedzic dobr Montwidze i Tomasz Teofil (ur. 1814) oraz dwoch Piotrowiczow: Kazimierz (ur. 1807) i Hiacenty (ur. 1814). Pierwszy z nich mial syna Albina Franciszka [to drugie imię dopisane] (ur. 1828), a Hiacenty splodzil troje dzieci: Jacentego Adama, Stefanię i Rožę [wlasciwie Rožę] [MACB, F 9—2214]. Z 1835 r. pochodzi wywod Witkiewiczow herbu Syrokomla. Przodkiem rodziny zostal Jan Witkojt (pokolenie I), ktory mial majątek Witkajcie w pow. telszewskim z jednym poddanym, otrzymany od krola polskiego Zygmunta I. Notowano go w dokumencie rewizorow krolewskich z 1569 r. Wspomniany protoplasta byl ojcem Eliasza Witkiewicza (II), ktory zapisal wspomniane dobra synowi Dawidowi Eliaszewiczowi (III) w 1606 r. Jego syn Jerzy (IV) sprzedal rodzinne Witkajcie Franciszkowi Gawrylowiczowi w 1719 r. [zwraca uwagę zbyt duža przerwa między Dawidem a jego synem Jerzym]. Wspomniany Jerzy z žonąEwą otrzymali „sposobem darownym” od Dowgiallow majętnošč Beniuszajcie Towtkajcie Ukryny w pow. telszewskim w 1718 r. Splodzil on dwoch synow (V): Szymona (ur. 1716) i Piotrą (ur. 1720), ktorzy zapoczątkowali 2 linie tej rodziny. W pierwszej, starszej linii prym wiodl Szymon, ktory zrzekl się swojej częšci tych dobr na rzecz brata Piotrą. Wydal on na swiat syna Jana (ur. 1750; VI), ktory posiadal majątek Podegimie w pow. wieszwianskim, otrzymany od tesciow wraz z ręką žony Marcjanny z Pacewiczow w 1778 r. Po sobie zostawil on dwoch synow (VII): Wincentego (ur. 1782) i Klemensą Antoniego (ur. 1789). Pierwszy z nich, Wincenty, oženil się z Zuzanną ze Strowpiow, wprzod Urbanowiczową, od ktorej otrzymal czwartą częšč majątku Maczuki w pow. telszewskim. Oprocz tego majątku posiadal jeszcze Godele Pikturniszki Dargužyszki w pow. telszewskim. Wydal on na swiat trzech sy­ now (VIII): Konstantego Aleksandra (ur. 1808), Feliksą Wincentego (ur. 1810) i Jana Piotrą (ur. 1813). Pierwszy z nich nabyl polowę majątku Maczuki. Wracam do syna Jerzego Dawidowicza Woytkiewicza — Piotrą (V). Splodzil on dwoch synow (VI): Mikolaja i Aleksandra (ur. 1743). Z nich Mikolaj otrzymal majątek rodzinny Ukryny Towtkajcie Beniuszajcie w 1756 r. Z kolei jego brat Aleksander splo­ dzil syna Juliana (ur. 1783; VII), ktory ojcowal dwom synom (VIII): Jozefowi (ur. 1806) i Florianowi Piotrowi (ur. 1808). Z nich Jozef wydal swiatu dwoch synow (IX): Marcelego Pawla (ur. 1828) i Ildefonsą Piotrą (ur. 1830) [LVIA, F 391-1-1051]. Niedatowany jest wywod Witkiewiczow herbu Nieczuja. Za swego przodka przyjęto Wojciecha Witkiewicza, ojca Jozefą i dziada Tomasza (pokolenie I-III). Ten ostatni splodzil dwoch synow (IV): Jozefą i Andrzeja, ktorzy zapoczątkowali 2 linie tej rodziny. Pierwszy z nich wydal na swiat takže dwoch synow (V): Jerzego i Wawrzynca. Z nich Jerzy splodzil czterech synow (VI): Franciszka, Jana, Wincentego i Kazimierza „Wenceslawa” [može jednak Wienczyslawa?]. Z nich Franciszek mial trzech synow (VII): Wincentego (z trzema synami: Leonem, Stanislawem i Wincentym), Jdzefa i Franciszka Mikolaja (z dwoma synami: Leonem, ojcem dwoch synow: Jozefą Aleksandra i Anto­ niego orazjanem).

I

210

WITKIKWICZ

Wracam do Jana, brata Franciszka (VI). Splodzil on syna Franciszka (VII), ojca dwoch synow (VIII) [tekst uszkodzony]. Z kolei pozostali brada Frandszka (VI): Wincenty i Kazimierz „Wenceslaw”. Pienvszy dal swiatu syna Lucjana Jozefą [Ignjacego, ojca dwoch svnow [tekst uszkodzony], Zaš Kazimierz „Wenceslaw” mial takže dwoch synow: Kazimierza i Wawrzynca, ten ostatni mial dwoch synow [tekst uszkodzony]. Wspomniany wyzej Wawrzyniec z pokolenia V byl ojcem Mateusza (VI) i dziadem dwoch synow: [tekst uszkodzony] i Piotrą (VII), ojca dwoch syndw (VIII): Piotrą i Jozefą. Z kolei druga linia rodziny od Andrzeja z pokolenia IV byla stosunkowo skromna. Splodzil on syna Jozefą (V), ojca dwoch synow (VI): Anzelmą i Kazimierza „Wenceslawa”, ktory mial syna Waclawa (VII) [LVIA, F 391-7-1744?]. W wywodzie tym brak jest nazwy posiadanych dobr przez Witkiewiczow. Jeszcze inną genealogię tej rodziny herbu Syrokomla przedstawia rodoslownaja Wincentego, syna Jana Witkiewicza z 1832 r. [nie: 1805]. Zaczyna się ona od „Jegorą” Witkiewicza (tj. Jerzego), posiadacza dobr Uktyn, Bieniuszajciow i Towtkajciow [na­ zwy trochę poprawione] w pow. telszewskim w 1718 r. Jest on tožsamy z wymienionym w wywodzie 1806 r. Jerzym z pokolenia IV (= pokolenie I). Mial on syna Szymona (wzmianka z 1750 r.; II), wnuka Jana (ur. 1750; III) i prawnuka Wincentego (ur. 1782; IV). Ten ostatni mial trzech synow (V): Konstantego Aleksandra, Feliksą Wincentego i Jana Piotrą. Na koniec zostawiono genealogię najbardziej znanych Witkiewiczow ze Stanislawem i Stanislawem Ignacym Witkiewiczem, zwanym Witkacym, ktorzy wniesli istomy wklad do kultury polskiej. Geneza tej rodziny herbu Nieczuja zostala zasadniczo przedstawiona wyzej w wywodzie z 1798 r. Ich siedzibą byly Sakowicze w pow. ejragolskim. Protoplasta Witkacego Stanislaw (pokolenie I), a wlasciwie jego syn Balcer (II), znany jest od początku XVII w. Z kolei synem owego Balcera byl Michal (III) znany jako Michal Stanka Witkiewicz. Nazwisko to naležy rozumieč w ten sposob, že ow Michal mial przydawkę pochodzeniową: [z] Stanka, czyli protoplastą rodziny byl niejaki Stanko, zdrobnienie od Stanislawa, imienia slowianskiego, szczegolnie popularnego w Polsce. W tym wywodzie byl on uznany za protoplastę rodziny. Naležy dodač, že tę przydawkę užywal rzeczywiscie Michala Stanka Witkiewicz z Sakowicz w taryfie 1690 r. Dalsza genealogia tej rodziny jest znana, tu podaję ją w skrode. Wspomniany Mi­ chal (III) splodzil trzech synow (IV), w tym Kazimierza, prapradziada Witkacego. Ow Kazimierz zostawil po sobie syna Piotrą (V), sędziego ziemskiego repartycji rosienskiej. Na mocy testamentu jego ojca Kazimierza z 1780 r. dostal oden fohvark Pokirszniawie. Z kolei Piotr wydal na swiat syna Wiktoryna (ur. 1783?; VI), w)wodzącego się w 1804 r. Ow Wiktoryn, zwany takže Wiktorem, byl marszalkiem pow. szawelskiego w latach 1811-1813 (lub 1814) i podprefektem miasta Szawle w 1812 r. w czasie rządow Napo­ leoną na Litwie. Mial dobra Poszawsze (dobra pojezuickie), gdzie zamieszkala jego rodzina i Powezgie w pow. szawelskim, dokupil jeszcze Gordy od Plryniewiczow. Oženil się z Anielą Mickucką, z ktorą mial dwoch synow (VII): Jana (1808-1839) i Ignacego (ok. 1814—1868). Z nich Jan byl „Czarnym Bratem”, czyli czlonkiem tajnej organizacji mlodziežy w gimnazjum w Krožach, zanotowanej w III częšci „Dziadow” Mickiewicza. Aresztowany w 1824 r. przez wladze rosyjskie, zostal skazany na karę šmierci,

WITKIEWICZ

211

zamieniona na karną službę \vojskową w Azji Srodkowej. Tam zainteresowal się orientalistyką i uczestniczyl w \vyprav7ie niemieckiego badacza Aleksandra Humboldta do Azji Srodkowej. Zwolniony z zeslania, wstąpil dobrowolnie do armii rosyjskiej, awansowal na oficera. Uczestniczyl w tajnej wyprawie do Buchary i w misji dyplomatycznej rosyjskiej do Afganistanu. Po powrocie zginąl w podejrzanych okolicznošciach w hotelu w Petersburgu, mowi się o samobojstwie [Jewsiewicki]. Z kolei jego brat Ignacy (ok. 1814—1868) urodzony w Poszawszu, uczyl się w pobliskim Podubisiu Bazylianskim, potem w szkole w Krožach. Uczestniczyl w powstaniu listopadowym 1830-1831 r. W 1840 r. oženil się z Ehvirą Szemiotowną (18201893) z Dyktoryszek w pow. szawelskim. Dom w Poszawszu byl „ogniskiem organizacji przedpowstanczej w pow.” [przed 1863 r., Brensztejn]. W majų 1863 r. zostal aresztowany przez wladze rosyjskie i wywieziony do Szawli, a po roku więzienia zostal skazany na konfiskatę majątku i zeslanie do guberni tomskiej, a zona, corka Barbara i syn Jan — do Permu. Ostatecznie wszyscy pojechali do Tomską, a wraz z nimi dwie nieletnie corki i syn Stanislaw. W 1868 r. wladze pozwolily calej rodzinie wrocic z Syberii, ale nie na Litwę, lecz do Krolestwa Polskiego. W drodze powrotnej Ignacy zmarl w Tobolsku, gdzie zostal pochowany. Mial czworo dzieci: Wiktora, studentą Uniwersytetu Kijowskiego; Jana; Stanislawa, artystę malarza i Barbarę, žonę Matuszewicza [Brensztejn]. W rzeczywistosci dzieci tych bylo dziewięcioro: 1. Elwira (1840—1930), zona Jozefą Jagminą, syna Michala, kapitana artylerii wojsk polskich z 1812 r., wlascicielka folwarku Rauby w pow. szawelskim. 2. Wiktor (1842—1905), student Uniwersytetu Kijowskiego, uczestnik tajnych organizacji polskich, skazany na karę šmierci po powstaniu 1863 r., emigrant polityczny we Francji, powrocil do kraju po amnestii, wkrotce zmarl. 3. Barbara (1844— 1932 [Paszkiewicz: 1933]), uczestniczka powstania 1863 r., skazana na zeslanie, wyszla za mąž za Wladyslawa Matusewicza, lekarza. Požniej mieszkala w Kownie, „gdzie dom jej przez szereg lat byl ogniskiem polskiej kultury i tradycji narodowej” [Paszkiewicz]. M ala majętnošč Nowe Gurogi w pow. szawelskim [dawne Gurogi w pow. berzanskim]. 4. Jan (1846—1920), zeslaniec po powstaniu 1863 r., po powrocie z Syberii osiadl w Urdominie w pow. kalwaryskim w guberni suwalskiej, potem pod Minskiem w guber­ ni minskiej, gdzie byl wlascicielem ziemskim, „stosunkowo dobrze sytuowanym materialnie”. Jego dziečmi byli: Jan Witkiewicz-Koszczyc, architekt, oženiony z Henryką Rodkiewiczowną, pasierbicą Stefana Žeromskiego i Maria, rzežbiarka, zamieszkala na Antalowce w Zakopanem w okresie międzywojnia. 5. Ignacy (1848-1940), ukonczyl prawo na Uniwersytecie Petersburskim, znany adwokat w Minsku, dzialacz spoleczny 'polski. 6. Stanislaw (1851-1915) zeslaniec na Syberię po powstaniu 1863 r., po powro­ cie studiowal w Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu i Monachium, w 1875 r. osiadl w Warszawie, gdzie založyl pracownię malarską i tworzyl glowne dziela literackie. Jest tworcą tzw. stylu zakopiahskiego w budownictwie, mieszkal w Zakopanem. Oženil się z Marią Wadowską Pietrzkiewicz, corką Wawrzynca Maurycego, szlachcica žmudzkiego, z ktorą mial syna Stanislawa Ignacego (1885-1939), zwanego Witkacym, w}rbitnego dramatopisarza, prozaiką, filozofa, teoretyka sztuki, takže malarza polskiego. 7. Ma­ ria (1853-1940), niezamęžna, opiekowala się matką, potem swoim ukochanym bratem Stanislawem, autorka „Wspomnien o Stanislawie Witkiewiczu”, pielęgnowala tradycję

212

WITKOWSKI

rodzinną. Mieszkaia w willi Witkiewiczówka na Antalówce [nr 6] w Zakopanem. Willa zostala zbudowana w latach 1903-1904 \v style zakopianskim przez wspomnianego wyžej Jana Witkiewicza Koszczyca. W latach 1931-1939 mieszkal tu i pracowal Witkacy. Obecnie to pensjonat w prywatnych rękach. 8. Aniela (1854—1918), zona Boleslawa Jalowieckiego, inž)rniera, wlasciciela Sylgudyszek w pow. swiecianskim. 9. Eugenia (1856— 1940?), niezamęžna [Micinska]. Ž r ó d 1 a : AWAK, T. 24, s. 158-159; BN, rkps 10679: M. Brensztejn, Cyarni Brada n Kroyacb, k. 124—143; LNB, F 130-2480, k. 103-104; LVIA, F 3 9 1-1 -1 0 5 1 , k. 134-136, F 3 9 1-7 -17 4 4 , k. 80, 9 0 ,112 , F 3 9 1 - 8 2564, k. 26, 39, 48, 52, 60, F 391-8-2565, k. 60; MACB, F 20—4887 (kopia wywodu z 1806 r.), F 20—4893 (wywód z 1806 r.), F 20-5192 (\vy\vód z 1832 r.), F 9-2214, k. 67 (drzewo genealogiczne); Paszkiewicz, s. 14—16; Perapis 1528 r., s. 213; SG, T. 13, s. 666: Witkajcie, s. 671: Witkunv; Slovar, s. 285: Sakoviči; Suskirstymo žinynas, s. 350: Vitkiškė; Urzędnicy žmudzcy, nr 1148, 1530; Wywód familii urodzonych Witkiewiczów h. Nieczuja z 1804 (mikrofilm z Muzeum Tatrzanskiego im. T. Chalubinskiego w Zakopanem). L i t e r a t ū r a : Ciechanowicz, Rod)', T. 5, s. 368-369: Witkowicz; W. Jewsiewicki, Batyr. 0 Janie Witkiemeli 1808-1839, Warszawa 1893; LPŽ, T. 2, s. 1241: Vitkevičius, Vitkus; A. Micinska, Z dyiejóiv rodytny Witkienicypir, „Pamiętnik Teatralny”, 1985 z. 1, s. 3 -1 1 ; Z. Piasecki, Rod Indyi niespokojnycb, sylacbetnycb, nieryadko wspania/ycb, „Zeszyty Naukowe WSP w Opolu”, Filologia Polska, z. 17: 1980, s. 19 -3 0 (i inne jego prace); Sklodowski, s. 328; Vaišvila, s. 142, 290-291.

WITKOWSKI H. DOLĘGA, NOWINA P opis 1621 ROKU W itkowski B aiilom iej y ucyesĄnikami] na ^¿/[jezdku] kori 1 wpow. jasworiskim W itkom ki Paine/. Kotkowska, wdowa, slugę smego Panda Witkowskiego stan ila po koyacku kori 1 ivpow. dyrwiariskim

T aryfa 1667 ROKU W itkom ki Andityęy na miejscu Am broyeja Janonienei y Pocytowa dym sylachecki 1 w pow. w ilkiskim W ìtkoivskì A. ndryeį na miejscu W aleiiana Rucykowskiego y Rxicykun dym sylachecki 1 wpow. w ilkiskim W itkowski Baltrom iej [na miejscu] E ny Janowej W itkow skiejm atkisw ej y Koylów dym 1 sylachecki wpow. jasworiskim W itkowski D aniel %Koylów dym 1 sylachecki wpow. jasworiiskim W itkowskiJan y Gojyewki M alej dym sylachecki 1 w pow. w ilkiskim W itkowski Jan, na którego miejscu ora%na miejscu Jan a Wolskie\gĄ so stai spisany Kryysytof Kawdariski y B utkisyek dym 1 sylachecki wpow. ejragolskim W itkowski Jaro sy na którego miejscu postai spisany M ikoloj Rjisteyko y Witkunów dym 1 sylachecki wpow. ejragolskim W itkowski K ayim ieiy [ze] Swilów dym 1 sylachecki wpow.jasworiskim Witkxnrski Kayimieiy od Steja[nd\ D yida yPobijatysyek na yastaw[ny\ sobie dym 1 sylachecki wpow. beiyariskim W itkowski L u kasy

y Witkunów dym sylachecki 1 sylachecki wpow. ejragolskim

IFitkowski M aciej na miejscu Jeiye\go] Fabijanowicya y Pobolo Gojyewa Wielkiego dym sylachecki 1 wpow. wilkiskim

WITKOWSKI

213

W itkow ki M argan. M arynow ka Piotrowa A nna ^ imienia Godwojs^a arędowny dym 1 ssjachecki od M . W itkowkiego iv pow. ejragolskim W itkom ki M ich ail [sic] ^ Nacewicyów dym 1 ssjachecki iv pow. ejragolskim W itkowski M ikoloj na miejscu Jan a Jó^efowic^a Tomas^ewic^a ^ Montwilów dym 1 sylachecki w pow. wieloúskim W itkowski Stanislaw [na miejscu] rodtjca swego Hrehore\go] Witkowskiego £ Swilów dym 1 ssjachecki w pow.jasw oiiskim W itkowski Stanislaw na miejscu rodajea swe[go\ M iko laja Witkowskie\g6\ £Nacewic-% %agrodnicay dym 1 wpow. ejragolskim

Taryfa 1690 ROKU W itkowski A ndtyej ^ okoliy Rac^kun wpow. wilkiskim na miejscu Walelian a Rus^kowskiego dym sylachecki 1 W itkowski D aniel £ Wojdaton wpow. kroskim [dym] poddanski 1 W itkowski D aniel ye Swilów wpow. jasw oiiskim [dym] sylachecki 1 W itkowski K aim iety. M ickiewic^ D aniel %Butkis-yek na miejscu Gietrudy Dasykiewics>owej ^ Ka-^imieiyem W itkowskim dym 1 scjachecki w pow. ejragolskim W itkowski M atiej na miejscu rodsjców ^ Pobolów dym ssjachecki 1 wpow. w ilkiskim W itkowski Piotr \ Pobudkolnia wpow. korklaiiskim dym sylachecki 1 W itkowski Stanislaw %Nacewic\ Posyyla wpow. ejragolskim %nabycia dym sylachecki 1

Nazwisko, zdaniem językoznawcow litewskich, ma mieč tę šamą genezę co Witkiewicz (zob.), a więc zarówno „niebaltyjską” [tj. polską, bialoruskąlub rosyjską], jak i litewską, choč to mniej prawdopodobne [LPZ]. Na szczęšcie zachowala się genealogía tej rodziny, która jednoznaeznie wskazuje na pochodzenie polskie Witkowskich (zob. nižej). Najstarsza wzmianka dotyczy 1529 r., kiedy wymieniono bojara jaswoñskiego Jana Witkowskiego [LM]. Pózniej notowano ich od konca XVI w. W 1590 r. Martin Witkowski z zoną Katariną Rymkowną Kielpszowną zostal oskaržony o zabranie bydla do swego domu w Kielpszojtiach we wlosci szawdowskiej [ODVCA]. Skądinąd wiadomo, že Maciej Witkowski z Krasowa zmarl w 1596 r., kiedy sporządzono inwentarz pošmiertny jego majętnošci Roszcze we wlosci wieloñskiej. Po sobie zostawil on czterech synów: Michala, Samuela, Jana i Abrama. Najstarszy z nich Michal wziąl w opiekę majątek i mlodszych braci [IA]. Wspomniane Krasowo to najpewniej grupa osad o tej nazwie na pólnoeny wschód od Ciechanowca na Mazowszu. W popisie wojskowym 1621 r. zanotowano dwóch Witkowskich: slugę oraz szlachcica osiadlego w pow. jaswoáskim i stawiającego konia z „uczestnikami”. Nie naležal więc do zamožnych. W czasie Potopu 1655 r. spisano dwóch Witkowskich: Antoniego i Michala, uczestniczących w unii kiejdanskiej ze Szwecją. Pózniej zanotowano ich w obu taryfach XVII w. W 1667 r. spisano 16 rodzin, mieszkających glównie w pow. ejragolskim (6) oraz w sąsiednich: wilkiskim i jaswoñskim (po 4), w pozostalych pojedynczo. Z nich tylko jedna rodzina míala jednego poddanego (zagrodnika). Z kolei w 1690 r. do odnotowania jest 7 rodzin, mieszkających

214

WITKOWSKI

glownie w pow. ejragolskim i wilkiskim (po 2), w pozostalych pojedynczo. Z nich tylko jedna rodzina miala jednego poddanego. Zatem byla to szlachta drobna i nieutytulowana. Dwoch W’itkowskich bylo elektorami krolow polskich: Jana 111 Sobieskiego w Warszawie w 1674 (Wladyslaw) i Stanislawa Leszczyriskiego w 1733 r. (Jozef). W herbarzu Dworzeckiego Bohdanowicza spisano Witkowskich herbu N owina. Herb ten mial Jan w 1526 r. na Žmudzi wedlug dokumentu zakonu kaznodziejskiego sw. Ducha \v Wilnie [dominikanow]. Moze byl tožsamy ze wspomnianym wyzej bojarem jaswonskim z 1529 r.? Zachowala się genealogia rodziny Witkowskich herbu N owina, niedatowana, ale pochodząca z okresu po 1730 r. Byla ona we dworze Potwery na Žmudzi. Rodzina pochodzila z Księstwa Zatorskiego w wojewodztwie krakowskim. Nie omawiając dziejow ro­ dziny, naležy zacząč od Jana Witkowskiego (pokolenie I), dziedzica dobr Ha[...]wa pod Bielskiem, ktory zrodzil dwoch synow (II): Jana i Jędrzeja. Z nich Jędrzej byl kilkakrotnie žonaty, a wsrod jego dzieci: (III) Antoni byl w Księstwie Litewskim [?], Jan w wojewodz­ twie minskim, Wladyslaw w Księstwie Žmudzkim w 1674 r. [wyjątkowo podano datę], a Franciszek w Brzescianskim [wojewodztwie]. Možna przyjąč, že w 2. polowie XVII w. kilku czlonkow tej rodziny polskiej przenioslo się do Litwy [MACB, F 37]. Z 1799 r. pochodzi jeszcze wywod Witkowskich herbu Nowina. Ich protoplastą zostal Piotr Witkowski, ojciec Michala (pokolenie I i II). W testamencie z 1673 r. Michal Witkowski zapisal dobra Nacewicze Poszyle i Witkuny [w pow. ejragolskim] synowi Piotrowi (III), a ten mial syna Michala (TV). Michal Witkiewicz w 1726 r. zostal nominowany na „kapitana wojska polskiego”. W testamencie z 1766 r. Michal (IV) zapisal Witkuny swoim synom (V): Andrzejowi i Jozefowi, mial jeszcze Wincentego (ur. 1777), ale nie wiadomo, czy jeszcze žyl. W 1827 r. wspomniany Andrzej Witkiewicz zapisal do­ bra Bordzie [w pow. kroskim lub potumszewskim] synowi Leonardowi, a pozostali (Jan i Arnold) mieli zadowolic się pewną sumą pieniędzy. Tak więc genealogia ta byla następująca, poczynając od pokolenia V. Každy z trzech synow mial potomstwo, powstaly więc 3 linie rodziny. Najstarszy Wincenty wydal na swiat syna Antoniego (ur. 1805; VI), ojca pięciu synow (VII): Mikolaja (ur. 1843) z synem Janem (ur. 1885), Eugeniusza (ur. 1848), Antoniego (ur. 1854) z synem Eugeniuszem (ur. 1879), Antoniego II (ur. 1854; skrešlonego z adnotacjąo utracie dworianstwa w 1911 r.) i Wincentego (ur. 1859). Sprawa obu Antonich jest niejasna: pierwszy mial urodzič się 1 stycznia, a drugi 5 tego miesiąca, co jest niemozliwe. Sredniąlinię prowadzil Andrzej (V) jako ojciec trzech synow (VI): Jana, Leonarda Arnoldą. Potomstwo mial tylko Leonard, ktory ojcowal dwom synom (VII): Konstantemu Witalisowi Piotrowi (ur. 1829) i Sewerynowi Rygobertowi (ur. 1833). Trzecia, najmlodsza linia byla krotka: Jozef (V) wydal na swiat Michala Jozefą (ur. 1809), bezpotomnego [LVLA, F 391-8-2564, k. 48]. Z 1804 r. pochodzi wywod Witkowskich herbu Dolęga w požniejszej guberni kowienskiej. Ich protoplastą zostal XK'awrzj’niec Witkowski, syn Piotrą (pokolenie I i II), ktory w 1748 [šlady poprawienia na 1746 r.] zapisal dobra Swile [w pow. jaswonskim] sy­ nowi Mikolajowi (III). W 1782 r. dobra te przejęli synowie tego ostatniego (IV): Dominik, Stefan i Kazimierz. Wspomniany Stefan splodzil syna Franciszka [dziura w tekšcie]

WITKOWSKI

215

z czterema lub pięcioma synami: Franciszkiem, Julianem Antonim [?] i Antonim Eliaszem [LVIA, F 391-7-1744, k. 98]. Naležy dodač, že w obu taryfach XVII w. notowäno Witkowskich we wspomnianych Swilach. Te same dobra co w wywodzie z 1799 r., czyli Nacewicze, Poszyle i Witkuny, posiadali Witkowscy herbu Nowina, wylegitymowani w 1820 r. Ich protoplastą byl Stani­ slaw Franciszek, syn Mikolaja, Witkowski (pokolenie I i II). W 1738 r. zostal nominowany generalem žmudzkim [tj. woznym žmudzkim]. Swoje dobra Nacewicze Poszyle w 1753 r. zapisal swoim synom (III): Andrzejowi, Antoniemu, Jakubowi Jozefowi i Janowi. Ich potomkowie sprzedali te dobra w 1782 r. Wspomniani wyzej czterej bracia zapoczątkowali 4 linie tej rodziny (III). Najstarszą, pierwszą linię zacząl Andrzej jako ojciec trzech synöw (TV): Szymona, Jana i Ignacego. Pierwszy z nich mial takže trzech synöw (V): Jozefą Augustyna (ur. 1813), Ignacego Franciszka Napoleona (ur. 1810) z synem Ignacym (VI) i Mikolaja z synem Jozefem (ur. 1855; VI). Jego brat Jan (IV) byl bardziej plodny, zostawiając po sobie siedmiu synöw (V): Piotrą Pawla (ur. 1820) z dwoma synami (VI): Konstantym (ur. 1856) i Bronislawem (ur. 1859) oraz Benedykta Hieronima (ur. 1829) z synem Jozefem (ur. 1875; VI) oraz Adama (ur. 1834), Stanislawa Szymona (ur. 1838), Aleksandra (ur. 1840) z trzema sy­ nami (VI): Aleksandrem (ur. 1872), Janem (ur. 1879) i Waclawem (ur. 1880) oraz Kazimierza (ur. 1845) z dwoma synami (VI): Boleslawem (ur. 1885) i Piotrem (ur. 1887) oraz Sylwestra (ur. 1847). Trzeci z braci, Ignacy (IV) splodzil dwöch synöw (V): Cypriana Jerzego (ur. 1815) i Franciszka (ur. 1817), bezpotomnego. Zaš Cyprian Jerzy byl ojcem trzech synöw (VI): Ignacego (ur. 1857), Benedykta (ur. 1859) i Jana (ur. 1861). Drugą linię prowadzil Antoni (III), ktöry byl ojcem trzech synöw (IV): Macieja, bezpotomnego, Tomasza i Jozefą. Tomasz zostawil po sobie czterech synöw (V): Antoniego Macieja (ur. 1809), Aleksandra Macieja (ur. 1811), bezpotomnego, Ignace­ go (ur. 1816) i Marcelego (ur. 1818). Pierwszy z nich dal swiatu syna Jana (ur. 1862; VI). Z kolei jego brat Ignacy byl ojcem czterech synöw (VI): Rafala (ur. 1851), Toma­ sza (ur. 1854) [po polsku literami rosyjskimi], Ignacego (ur. 1858) i Kaspra Franciszka (ur. 1864). Ostatni z braci, Marceli, wydal na swiat takže czterech synöw (VI): Francisz­ ka Jana (ur. 1848), Kazimierza (ur. 1857), Ferdynanda (ur. 1861) i Kajetana (ur. 1865). Brat wspomnianego wyzej Tomasza, czylijözef (IV) mial czterech synöw (V): Igna­ cego (ur. 1780), Jozefą (ur. 1783), Antoniego (ur. 1810) i Mateusza (ur. 1812) [zmieniono kolejnošč wymienionych braci zgodnie z chronologią]. Pierwszy z nich, czyli Igna­ cy mial czterech synöw (VI): Jana (ur. 1806), Wincentego Ignacego (ur. 1811), Jozefą (ur. 1812) z synem Adamem (ur. 1838; VII) oraz Franciszka Jerzego (ur. 1815). Jego brat Jözef byl ojcem trzech synöw (VI): Jozefą Franciszka (ur. 1813), Wincentego (ur. 1825) i Ignacego Ferdynanda (ur. 1827). Z nich Jözef Franciszek splodzil trzech synöw (VII): Teofilą (ur. 1839), Wladyslawa Klemensą (ur. 1850) i Adolfą (ur. 1853). Jego brat Wincenty (VI) byl ojcem dwöch synöw (VII): Ryszarda [ros. Richardą] (ur. 1851) i Kazimie­ rza (ur. 1853). Ostatni z braci, Ignacy Ferdynand wydal na swiat siedmiu synöw (VII): Stanislawa Bonifacego (ur. 1853), Jana (ur. 1856), Boleslawa (ur. 1860), Antoniego

216

W ITKOW SKl

(ur. 1862), Aleksandra (ur. 1864), Wladyslawa (ur. 1872) i Adolfą (ur. 1881). Skądinąd wiadomo, že Wincenty z pokolenia VI žyl w latach 1825-1898 i zostal pochowany na cmentarzu parafialnym w Cytowianach [Sklodowski]. Pozostali zaš dwaj brada z pokolenia V mieli po jednym synu (VI): Antoni — Leonarda (ur. 1837), a Mateusz — Wiktora Antoniego (ur. 1857) z dwoma dziecmi (VII): Wiktorem (ur. 1887) i Eugenią (ur. 1888). Trzecia linia zostala zapoczątko\vana przez Jakuba Jozefą (III) jako ojca trzech synöw (IV): Tadeusza, bezpotomnego, Jerzego i Ignacego. Wspomniany Jerzy byl ojcem dwöch synöw (V): Adama Jozefą (ur. 1784) i Macieja (ur. 1787). Pierwszy z nich byl ojcem Benedykta Marcelego (VI), ktöry zostawil po sobie dwöch synöw (VII): Kon­ stantego (ur. 1835) i Jozefą Kalikstą (ur. 1859). Zaš jego brat Maciej (V) powolal do žy­ dą pięciu synöw (VI): Kazimierza, bezpotomnego, Aleksandra Pawla (ur. 1820), Joze­ fą Adama (ur. 1828), Feliksą (ur. 1830) i Macieja (ur. 1833). Z nich Aleksander Pawel dal žyde czterem synom (VII): Wiktorowi (ur. 1842), Aleksandrowi (ur. 1851), Janowi (ur. 1852) i Aleksandrowi [po raz drugi] (ur. 1856). Jego brat Jözef Adam mial troje dzieci: (VELI): bližniakow Antoniego i Antoninę (ur. 1851) oraz Jozefą (ur. 1863). Znöw Feliks zostawil po sobie trzech synöw (VII): Karola (ur. 1859), Jana (ur. 1861) i Anto­ niego (ur. 1868). Z kolei brat Jerzego, czyli Ignacy (IV), ktöry zostawil po sobie trzech synöw (V): Stanislawa (ur. 1818), Jana (ur. 1821), bezpotomnego i Antoniego (ur. 1831). Z nich Stanislaw byl ojcem dwöch synöw (VI): Konstantego (ur. 1857) i Klemensą (ur. 1861), a jego brat Antoni mial trzech synöw (VI): Jozefą (ur. 1854), Ignacego (ur. 1857) ija n a (ur. 1859). Ostatnią, czwartąlinię prowadzil Jan (III) jako ojciec dwöch synöw (TV): Kazimie­ rza i Szymona, bezpotomnych. Na nich wygasla ta linia [LVIA, F 391-7—4126, k. 8; podobny: F 391-1-1029, k. 10-11]. Genealogię Witkowskich herbu Nowina opracowal Michal Brensztejn w 1898 r. na podstawie wywodu z 1830 r. i dokumentöw familijnych, będących wlasnošcią FrĮanciszka] Witkowskiego w Telszach. Protoplastą tej rodziny zostal uznany Piotr Witkowski, „osiadly od dawna na Žmudzi” (pokolenie I). Mial on syna Michala (II), dziedzica döbr Nacewicze-Poszyle-Witkuny w pow. ejragolskim. W 1673 r. dobra te darowal synowi Piotrowi (III), a ten przekazal swojemu synowi Michalowi (IV). Ten w mlodym wieku služyl w wojsku koronnym (polskim), dochodząc do rangi kapitana (1726). Do­ bra ojczyste sprzedal, a testamentem z 1766 r. swoim synom uczynil zapisy pienięžne (V): Jözefowi i Andrzejowi. Z nich Jözef byl regentem ziemskim trockim i adwokatem Sądu Glöwnego Wilenskiego. Oženil się z Rozalią Bialozorowną, z ktorą splodzil syna Michala Jozefą (VI), bezpotomnego, ktöry nabyl dobra Ilgiže w pow. rosienskim [XIX-wiecznym, wczesniej w pow. ejragolskim]. Z kolei Andrzej byl sędzią granicznym powiatu telszewskiego, nabyl dobra Bordzie w pow. telszewskim. Oženil się z Urszulą Danillowiczowną, siostrą Kalikstą, marszalka powiatu telszewskiego, ktöra dala mu trzech synöw (VI): Jana Ignacego, asesora sądu nižszego ziemskiego w Telszach, nauki pobieal na Uniwersytecie Wilenskim, byl bezdzietny; Jozefą Leonarda, regentą ziem­ skiego, sędziego granicznego i ziemskiego powiatu telszewskiego, dziedzica Bordziöw

VITKUN (\\1KUN)

217

i Arnulfa Franciszka, sekretarza Opieki Szlacheckiej po\viatu telsze\vskiego, rowniež nauki pobieral na Uniwersytecie Wilenskim. Oženil się z Emilią Hou\valto\vną. Następne, VII pokolenia reprezento\valy tylko dzieci Jozefą Leonarda i Arnulfa Franciszka. Ten pierwszy mial d\voch synow: Konstantego V'italisa Piotrą (ur. 1829), žonatego z Do\vgiallo\viczowną [brak imienia], z ktorą splodzil d\voch syno\v: Stanisla\va, urzędnika Izby Skarbo\vej \v Warsza\vie i Leonarda, subiekta handlo\vego \v Warsza\vie, oženionego z Bronisla\vą Pošpieszynską; Seweryna Rygoberda (ur. 1833), podpulkownika huzaro\v rosyjskich, zmarlego \v Twerze. Z kolei potomstwo Arnulfa Franciszka ogranicza się do syna Franciszka Arnulfa Kamila (ur. 1844), ktdry oženil się z KatarzynąPlatušcio\vną, corką sędziego granicznego telsze\vskiego, ktora \vniosla mu fohvark Penekiszki Nie\vordziany, mial syna Jozefą Jana (ur. 1877) [MACB]. Ž r o d 1a:

A kta ya-^doiv, T. 2 , s. 3 0 3 , 3 4 0 ; D tv o rz e c k i B o h d an o \ vicz, k. 3 4 3 v ; E le k to rz y 1 6 7 4 , 1 7 3 3 r.; IA , 4—oji Teismą bylą knyga, s. 3 0 5 - 3 0 6 , n r 3 6 4 ; L V I A , F 3 9 1 - 7 - 1 7 4 4 , k. 9 8 , F 3 9 1 —7 —4 1 2 6 ,

kol. 4 0 3 —4 0 6 ; L M ,

k. 8 [p o d o b n e : F 3 9 1 - 1 - 1 0 2 9 , k. 1 0 - 1 1 ] , F 3 9 1 - 8 - 2 5 6 4 , k. 4 8 ; M A C B , F 8 4 - 1 8 7 8 , k. 4 1 ; N iesiecki, T. 9, s. 3 6 4 —3 6 6 (g lo w n ie g a l ąž ro d z in y w księst\vie z a to rsk im ); O D V C A , chanovdcz,

Rody, T.

vyp- 2 ,

s. 5 5 - 2 5 1 . L i t e r a t ū r a :

C ie-

5, s. 3 6 9 ; L P Ž , T. 2 , s. 1 2 4 0 - 1 2 4 2 : V itk a u sk a s, V itk u s.

W ITK UN (WIICUN) H. POBOG P opis 1621 ROKU Witkun W/ojciech £ //r^j/Įnikami] na ^¿/[jezdku] koii 1 iv pom ivilkiskim Taryfa 1667 ROKU Wikun Samuel na miejscu Jer%ę[go] Jaivgiela ^ Kompoiv Maciejmmv dym s^lachecki 1 ivpoįv. ivilkiskim Wikun Jan na miejscu Paiv/a Jureivic^a y Kompoiv Maciejeivic%dym sylachecki 1 iv poįv. ivilkiskim

Nazwisko ma tę šamą genezę co Witko (lit. Vitkus), zob. [LPŽ], choč naležy dodač, že ma litewską koncowkę. Z kolei zdaniem Z. Zinkevičiusa jest to nazwisko jednoczlonowe lub skrocone, ktore lączy się z czlonem vik—o genezie niejasnej, ale występujące w antroponimii litewskiej. Na Žmudzi najstarsza wzmianka dotyczy bojarow Wikunow z rewizji wlošci wilkiskiej pra\vdopodobnie z 1569 r. Bojarzy ei mieszkali kolo siola hospodarskiego Rebzdie, zi*em bojarow Witortowiczow i rzeki Niewiažy. W 1636 r. do rodu tego naležal Jarosz Stanislawowicz Wikun [IA]. Požniej zanotowano ich \vyjątkowo w aktach ziemskich žmudzkich XVI w. W 1584 r. zacho\valo się kilka wzmianek o šmierci Stanisla\va Janowicza Wikuna, brak danych o lokalizacji. W aktach tych noto\vano siolo V'ikuny w Maloj Gojžo\vie nad Nie\viažą [Slovar]. Miejscowošč zachowala się do dzisiaj \v formie Vikūnai, przy ujšciu Altony do Nie\viažy, na poludnie od Jas\vojni. W popisie wojskowym 1621 r. spisano \Xbjciecha Witkuna \v pow. wilkiskim, sta\viającego konia z „uczestnikami”. Nie naležal \vięc do zamožnych. Požniej noto\vano

\VITORT (WlTTORT)

218

ich w taryfie 1667 r.: 2 rodziny w po\v, \vilkiskim, bez poddanych. Zatem byla to szlachta drobna i nieutytulowana. W XIX \v. Wikunowie [sic] herbu Pobog mieszkali w po\v. rosienskim [Ciechanowicz]. Žrodla:

I A , kol. 5 6 1 - 5 6 3 ; O D V C A , vy p . 1, s. 1 1 6 - 1 8 7 , 1 1 7 - 2 1 7 (V isk u n ), 1 1 8 - 2 3 3 ; S lo v a r, s. 5 0: V i-

kuny. L i t e r a t ū r a :

C iech an o\ vicz,

Rody, T.

5 , s. 3 5 6 : W ik u n ; L P Z , T. 2, s. 1 2 4 1 : V itk ū n a s; Z in k e v ičiu s,

s. 1 6 1 : v i k - 3 0 3 : V ik as.

W ITO RT (WITTORT) P opis 1621 ROKU Witort Paivel z //^[stnikami] napoĄjezdku] kon 1 n>poįv. tels^eivskim Witort IVojciechp a s ie ta staivilpo ko^cicku kon 1 wpoįv. tviduklemkim T aryfa 1667 ROKU WitortAdam na miejscuJana VVizbora z Kivescioiv [z] zastaivj od Daivida Wambuta djm 1 szjachecki ivpoįv. korszgivskim VVitort Baltromiej [na miejscu] Kalimer%a \Vitorta djm 1podĄanski]. Tenise na miejscuAleksandra \Vojniatapodkomorzggo ^[mudzkiego] djmyWr/[ariski] 1 įvpoįv. ividukleivskim iv Poszpltuniu będące[go\, ogdtem 2 dymjpodd\pns\d€\ ivpoįv. kroskim VVitort Battromiej Vukaszgivicz z Pos^es^invia djm 1 szjachecki ivpoįv. kroskim VVitort Daivid na miejscu Krsjssjofa \Vitorta rodsjca sivego z Dumitroiv djm 1 szjachecki ivpoįv. tels^eivskim IVitortJan [na miejscu] Jer%e[g°] i Aleksandra IVitortčiv z Milajc Poszpltun djm 1 szjachecki ivpoįv. įvidukleivskim WitortJan Jo-^efoįvicz, na ktorego miejscu postai spisanj DaividJakoįvicz z Chivalojnpoddanski djm 1 ivpoįv. potums^eivskim IVitortJe/yy na miejscu Mikolaja Witorta rodzjca sivego z Loivž djm 1 szjachecki ivpoįv. rosienskim IVitort Kajimier^ [na miejscu] Mikolaja Kniec^una Tondsjagolskiego z Martynajcioiv djm 1 szjachecki ivpoįv. tendsjagolskim IVitortMarcin [na miejscu] rodzjca sive[go\ Matias^a Malcheroivicsji VVitorta z Trep djmoiv 3 [:] odjednego ojczjstego z imienia Matajcioiv, a od divoch djmoiv gastaivnjmpraivem dsjetjący od Paivla Marcinkieivic^a, ogotem djmj 3 poddanskie ivpoįv. kroskim IVitort Marcin, Mikoloj. Narkieivicz Ka^imier^ [...] T e n Z kupli od Hryhorego Grynepilka iMarcina VVi­ torta i'malžpnki djmoiv divoch. Tenise z okolicj Gotjszpiv [na miejscu] Mikolaja VVitorta bjivszggo djma [sic] j'zįacheckiego djmpoddjanski] 1 [...] ivpoįv. ividukleivskim VVitort Mikoloj, na ktorego miejscu zpstal spisanj Mikoloj Unkieivicz [z] ZT^gy [•••] ZPoryngoivia Agajkutiszpk dym 1 szjachecki ivpoįv. beržahskim VVitort Paivel z Dumitroiv djm 1 szjachecki ivpoįv. telszgivskim VVitort Piotr z kupli sivej od Samuela Pilsudzkiego z Detokop djm 1 szjachecki ivpoįv. ividukleivskim VVitort Sebestianoivicze i Malcheroivicz Kaminski Gabriel zg ivsi Ubiszgk i zprtjkupli odAdoma i Jana Sebestianoiviczoiv i odMalcheroivicza VVitortoivpoddjanskich] dymoiv 11 ivpoįv. kroskim

\\ ITORT (\YITTORT)

219

T arvfa 1690 ROKU W/itort Bartiomiej ^ Posyoftenia ivpoįv. kroskim [dym] poddanski 1 lY’itorf Marčia ^ okolicj Trep Motoje ivpoįv. kroskimpoĄd\aiiski ivieeysty fdym] 1, ya Menkiem Kiyysy tofo Narbuto iv Motajciach djmj 2 , uostau'//e od Panda Mareinkieivicya n1Trepaeb 2, įvsytkiego 5 [dymow

poddariskich] IVitort Painei. Romanoirski Piotr y D//mitrom, [z po\viatu] medyngianskiego Syarnodenvian na miejscu Pain­ ia W'itorta i ZygmnntJueeivia* nalešy [dym] 1poddanski wpoįv. telsyeivskim YYitoit Stefaii %Poleseia ivpoįv. berjariskim dym sfachecki 1 Witort Wojeieeh y yastany Trep ivpoįv. kroskim fdym] poddanski 1 Witoii f\v Кор. 1 blędnie: Baborf\ Jeryy ^Mitajcioiv ivpoįv. ividnkleivskim dympoddanski 1 \Y’itortoiva Piotroiva y Jyjtkopioiv įvpoįv. ividnkleivskim dymoivpoddaiiskicb 2 WittortJerry £Pifsnd Monkajeioiv ivpoįv. korsyeivskim dym sy/aebecki 1 Nazwisko jest pochodzenia Hte\vskiego i d\vuczlonowe: vi—(vy—) i tart—.Pienvszy czlon lączy się z hte\vskim vyti, lynoti, czyli „pędzič”, „gonič”, „\vypędzač” itp., a o drugim byla juž mowa, zob.: Dowtort [LPZ]. Przyda\vki pochodzeniowej: z Witorta užywali Towtowicze (zob.). Na Žmudzi pojawili się w obu popisach wojsko\vych W. Ks. Litewskiego XVI w. W 1528 r. byl to prawdopodobnie Micko Wirtartajtis, bojar \vlošci tendziagolskiej, Witort Kopszajtis z wlošci kroskiej, Kaspor Witortajtis z rosienskiej i pięciu Witortowiczow: Lawryn w kroskiej, Michno w rosienskiej, Rimko w kroskiej, Juszko w widuklewskiej i Jakub w tejže. W osobnym rejestrze wlošci telszewskiej zanotowano jeszcze Janelisa Witortowicza z bratem. W sumie spisano wowczas 9 bojarow, mieszkających glownie we wlošci kroskiej (3) oraz w \viduklewskiej i rosienskiej (po 2). Z kolei w 1567 r. odnotowano tylko Baltromieja Witortowicza we wlošci telszewskiej. Zapewne byl on potomkiem bojara z popisu 1528 r. W 1554 r. zanotowano bojarow Witortowiczow \ve wlošci telszewskiej. Ich dobra sąsiadowaly z ziemiami Witkajciow w rejonie rzeki Judry i granicy wieszwianskiej [AWAIpon1,poj urskm Wipbor DamidJ urenicp pKwes’ciów dj/u 1 splacbecki ir рот korspewskim WipborJan, na którego miejscu postal spisanj Stanislam Kirkntonicp p Popenoirá pastanj djw 1 splacbecki ivpo>v. pojimkim WipborJan, na którego wiejscn postai spisanj Jeipy Pacemicp p Kmesc djm 1 splacbecki ivpom. korspewskim Wipboijan, na którego wiejscn postal spisanj Adam Witort pKives'cióiv [z] pastanj od Dairida Wambuta djw 1 splacbecki ivpom korspewskim WipborJeip)>. Daniel Sugini p Potuniowa i p pastanj odJerpego Wipbora napivanej Popinowa m tympepom. [...] djmj 2poddaúskie mpom. pojurskim WipborJópef p Kmesc djw 1 splacbecki wpom. korspewskim Wipbor Kapimierp na wiejscnJana Wipbora rodpica smego pMawdjlan Wipborów i pprpykupli odKapimierpa Wipbora muja smego, со na smąpaspnią prpjlącsjl. Takpe p kupli odJerpego Wipborapoddanski djm 1 mpom. pojurskim Wipbor Krpysptof StanislawomicppMomdylóm dym 1 splacbecki mpom. pojurskim Wipbor Dainyn p Wipborów Momdulan djm 1 splacbecki трот, pojurskim Wipbor Mikoloj, na którego miejscu postai spisanj Stanislaw Rumspa p Kmesadm djm 1 splacbecki mpom. korspewskim Wipbor S tejan, na którego miejscu postai spisanj Jópef Bogdanowicp p nabjeia od niego p Wipborów Momdjlan djm 1poddanski mpom. pojurskim Wipbor Wac/aw p W'ipborów трот, pojurskim djmpoddanski 1, miespkający mpom. korspewskim [\v] Dabardpi\jcW\

, Wipboroma Andrpęjoma Ema Giedbudómna na miejscu malponka sme\go\ Andi'peja Wiplwra, którego bjč eborego [mianowala] p Kmescióm djm 1 splacbecki mpom. korspewskim WipboromaJanoma. MonkiemicpAugustjn [...] i na miejscuJetpego Narkieivicpa iJadmigy Janomej W'ipboromej pastamnjmprameni djm 1poddanski, ogólem 5 poddanskicb mpom. pojurskim Wipboromicpjan, na którego miejscu posta/ spisanj Damid Wojtkiemicp p Kmesc' djm 1 splacbecki mpom. korspemskim T aryfa 1690 roku Wispbor, na miejscu którego postai spisanj Zigmnnt Piefkien icp p Kmesciómmpom. korspewskim djm 1 splacbecki Wipbor Andtpej na miejscu Damida Jjtborta i pprpykupli p 1J/bortóm mpom. pojurskim djm splacbecki 1

222

WIZBOR (WISZBOR)

WisporJan %okolicy Lemly wpow. pojurskim, ^powiatu kors-^ewskiego ^ Grygulówpoddañski dympoddanski 1 Wizbor Ka^imierę £ Wisporów wpow. pojurskim mies^kający ^ mlods^ą bradą dym ssjachecki 1 Wizbor Kasjmier\ %Wisporów wpow. pojurskim na miejscu Kasęimienęa Wizbora rodajea dym s^lachecki 1 Wizbor Knys^tof %Mowdelan Wiybomv wpow. pojurskim dympoddanski 1 Wizbor Stanislaw ^ Mowdelan Wisporów wpow. pojurskim dympoddanski 1 Wizbor Zygmont ^Mowdelan Wi-^borów dympoddanski 1 wpow. pojurskim

Nazwisko jest pochodzenia litewskiego i dwuczlonowe: vis—i bar— O obu byla juž mowa, zob: Wiskont i Bargaylo [LPZ]. Ród može byč pochodzenia z pow. kowienskiego, gdzie jeszcze w 1690 r. notowano „Ród Wizborowiczów Butkunów”. Mieszkali tam glównie Wędziagolscy. Chodzi o rejón na pólnoc od Wędziagoly, gdzie do dzisiaj jest wies Butkuny (lit. Butkūnai) i miasteezko Labunowo (lit. Labūnava). Na Žmudzi Wizbor pojawil się w nadaniu wielkiego księcia Witolda dla bojarów koltynianskich z 1415 r. Jest on pewnie tožsamy z bojarem žmudzkim Piotrem Wizborem (Petrus dictus Wissabor de Scoconanow), znanym z lat 1406—1413. Potem otrzymal nadania w czasach Kazimierza Jagiellonczyka. Jego potomkowie na początku XVI w. mieli dobra we wlosci pojurskiej [Saviščevas]. Pózniej notowano ich w księdze nadan wielkich ksiąžąt litewskich z lat 1440-1498 kilka razy. Najpierw Wizbor dostal nadanie pustoszy we wlosci rosienskiej, potem „semicy” i pięciu „czolowieków” we wlosci koltyniañskiej. Byč može, naležy jeszcze dodač nadanie „czolowieka” dla Wizborusa [LM]. W 1524 r. Wizborowicze zapisali swoje dobra dla Stanislawa Janowicza [Kiežgajly, starosty žmudzkiego]. Wizborowiczami byli: Jan [i] Petrajds z bratem Bogdanem, J[a?]nem Paszkojtisami ijagintem Daukonaitisem. Zapisaną ziemiąbyl dwór Worssiedij [Warsiady] w dzierzawie [wlosci] korszewskiej i plac w miasteezku Koltyniany [w tekscie Moltyniany] [ODB]. Wedlug bardziej wiarygodnych danych ów starosta žmudzki dose aktywnie kontaktowal się z Wizborowiczami: omawiany akt z 1524 r. dotyczy w rzeczywistosci sprzedažy tych dóbr z 1514 r., a w 1519 r. kupil on jeszcze 10 „ludzi” i osobno dwór z czeladzią [Pietkiewicz]. W dokumencie króla polskiego Zygmunta I z 1529 r. wymieniono czlonków „rodu Wizborowego”, czyli potomków wymienionego wyzej Wizbora z nadania Witoldowego z 1415 r.: Jana Dowgialowicza (w 1528 r. spisanego we wlosci kroskiej), Jerzego Paszkowicza (1528: we wlosci korszewskiej), Mikutisa Jakubowicza z bradą (1528: w korszew­ skiej), Miegutisa i Piotrą Meczaycia (1528: brak danych), Gimbutisa i Stasia Dargaytisa (1528: w korszewskiej), Pawla Woydylowicza (1528: wdowa Piotrowa Wojdylowicza we wlosci pojurskiej), Jana Petrowicza (1528: w kroskiej) i Mikolaja Bohdanowicza Gieysza (1528: w rosienskiej i tendziagolskiej) [Saviščevas]. Tak więc z rodu Wizbora wyodrębnilo się przynajmniej kilka rodzin. Naležy dodač, že w popisie wojskowym 1528 r. zanotowano bojara wieloñskiego Pietra Wizbirowicza, pewnie naležącego do rodu Wizbora, choč raczej o innym pochodzeniu, šcišlej — z pow. kowienskiego.

W IZGIN (WIZGINT)

223

W 1541 r. zanotowano dwöch Wizborowiczöw: Wolodka i Pietra, ktörzy byli bojarami wlosci wielonskiej, prawdopodobnie z wlosci žosieckiej [.Istorijos Šaltinių tyriniai\. Pözniej notowano ich w aktach ziemskich zmudzkich XVI w. W 1599 r. Juri i Stani­ slaw Mikolajewicze Bogdanowicze Wyzbory sprzedali Janowi i Baltromiejowi Mikolajewiczom Bogdanowiczom [Wyzborom?] częšč majętnošci Poožny we wlosci korszewskiej. Chodzi o Poižnie nad rzekąlžną. W tymže roku ostatni dwaj bracia sprzedali trzeciznę döbr Wojki w Dargiszkach we wlosci pojurskiej. W suniie prawdopodobnie chodzi o czterech braci: synöw Mikolaja, wnuköw Bogdaną i prawnuköw Wizbora. Ciekawe, czy nie možna ich polączyč z Mikolajem Bohdanowiczem Gieyszem z 1529 oraz z popisem 1528 r.? W popisie wojskowym 1621 r. zanotowano jednego Wizbora w pow. korszewskim, stawiającego konia z „uczestnikami”. Nie byl więc zamožny. Pözniej notowano ich w obu taryfach XVII w. W 1667 r. spisano 16 rodzin, mieszkających tylko w pow. pojurskim (9) i korszewskim (7). Większošč z nich (11 na 16) nie miala poddanych, pozostale mialy po jednym. Z kolei w 1690 r. odnotowano 8 rodzin, z jednym wyjątkiem (w pow. korszewskim) mieszkaly w pow. pojurskim. Polowa z nich nie miala, a druga polowa miala po jednym poddanym. Zatem byla to szlachta drobna i nieutytulowana. W 1688 r. Dawid Bogdanowicz Wizbor zastawil dobra Kwescie Bogdany w pow. korszewskim swojej žonie Mariannie Giedminownie [VUB]. W taryfie 1667 r. notowano Dawida Jurewicza Wizbora we wspomnianych Kwesciach. W kolejnej taryfie z 1690 r. w Kwesciach notowano Wiszbora, nie podano jego imienia. Gniazdem rodu byly Wizbory, šcišlej okolica szlachecka Mowdylany Wizbory, w pow. pojurskim. Chodzi o Wizbory pojurskie [byly tež inne] nad rzekąjurąna poludnie od miasteczka Zwingi (lit. Visbarai). W koncu XIX w. byla to wies i 2 dwory: Gimbutöw i Polubinskich (przed uwlaszczeniem), w tym Gimbutowie mieli 76 dziesięcin ziemi, Laszynscy (69), Jurewicze (155) i Jankowscy (8) [SG]. Ž r ö d 1 a : A W A K , T. 2 4 , s. 7 3 ;

Istorijos šaltinių tyrinėjimai, T.

3, s. 1 8 6 ; L M ,

Užrašymų knyga 3, s. 3 9 ,

4 9 , 50;

O D B , K n . 2 1 , s. 4 2 5 - 4 2 7 ; O D V C A , v y p . 5 , k. 1 7 4 - 4 0 5 , 1 8 3 - 4 8 2 ; P erap is 1 5 2 8 r., s. 2 1 2 ; S G , T. 1 3 , s. 6 8 5 : W iz b o r y (n r 3); T a ry fa \voj. tro c k ie g o , s. 1 5 8 ; r a : L P Ž , T. 2 , s. 1 2 3 2 : V isb a ra s; P e trau sk as,

Žemaitijos savivalda, s. 7 9 ,

Vitoldiana, s. 8 5 , n r 8 9 ; V U B , F 7 —Ž P 3 8 , n r 4 3 . L i t e r a t u Žemaitijos bajorai-, P ie tk iew icz , Kieįgajloivie, s. 1 3 3 ; Sav išč e va s,

3 6 7 : V isb a ra s.

W IZG IN (WIZGINT) '

H. GRZYMALA T aryfa 1667

roku

Wi%gm Andiyej y Gerui dym 1 sųlacbecki n>pom telsęemskim M'jųgin Angnstyn Baltromiejeivicy, na ktorego nriejscu uostai spisanyJoųef Rnpejko y Gientl dym 1 sųlacbecki mpoįv. telsųemskim ¡Virgin Jan Micbalomic-^ y Poįvdtyom dym 1 s^lacbecki vpom beipanskim Wi-yginJerty na miejscn Aleksandra IPijgina rodsjca smego ųJPimitrdm dym 1 s^lacbecki lipom tels^eivskim WJugin jotyff [sic] WPjriecbomicy y Giniaciom dym 1 ssjacbecki mpom telsųemskim

224

WIZGIN (WIZGINT)

Wilgint Stanislaw na miejscu Ambro^eja Dobs^ewic^a ^ Dobs^pwpoĄd]ariski dym 1 wpow. tels-^ewskim [Wizgint] WojdecJoJenywic^ na miejscu rodfica swegoJe/yego Wojciecbowic^a Wišgirta i Stanislawa Wojciecbowic^a Wicgirta ^ Giniadow spadkiem dostalego dym 1 sfiachecki wpow. tels^ewskim [wbrew pozorom,

chodzi o Wizgintöw, a nie o Wizgirtöw] T aryfa 1690 ROKU Wizgin Jeny ^ Dumitröw wpow. tels^ewskim [dym] 1 sfiacbecki

Nazwisko jest pochodzenia litewskiego i dwuczlonowe: vis- i gin-. O obu byla juž mowa, zob.: Wiskont i Gimbut [LPZ]. Na Žmudzi Wizgin pojawil się \v zrödlach krzyžackich w 1409 r., potem uczestniczyl w soborze w Konstancji w 1416 r. w delegacji Zmudzinöw. Swiadczy to o jego wysokiej pozycji. Nie jest znany jego związek ze Stanislawem Wissiginem, ktöry w unii horodelskiej 1413 r. dostal herb Bogorya od Polaköw [Petrauskas]. Następnie byla o nich mowa w księdze nadan wielkich ksiąžąt litewskich z lat 1440-1498: Wizgin dostal „czolowieka” we wlosci rosienskiej. Prawdopodobnie tu naležy umiešcič wzmianki o nadaniu „semic” dla Wisogina i Wisginta [LM]. W niedatowanym dokumencie Jana Kiezgajlowicza, starosty žmudzkiego [czyli sprzed 1486 r.] zostalo potwierdzone nadanie „ostrowca” dla Stanka Iwanowicza, Smolnianina [tj. z ziemi Smolenskiej]. Dobra te przedtem posiadal Wizgin, ale nie mial on potomstwa i dlatego przekazal je swojemu sludze, owemu Smolnianinowi, dodając 4 sluzby Goltowtowskie [LM]. Naležy przyjąč, že chodzi tu o dobra na Žmudzi. Pözniej, bo dopiero w popisie wojskowym W. Ks. Litewskiego z 1528 r., spisano Krincusa Wizginowicza z trzema bracmi we wlosci telszewskiej. Wyjątkowo pojedyncza wzmianka zostala zanotowana w aktach ziemskich žmudzkich pod 1598 r., kiedy Pietr Stanislawowicz Wizginajds darowal žonie Jadwigie Baltromiejewnie Narwojszowicz trzeciznę majętnošci Giniaty nad rzeką Skutulą we wlosci telszewskiej. Chodzi o rejon kolo Pikielöw nad granicąinflancką. Calkiem mozliwe, že öw szlachcic z 1598 r. jest potomkiem bojara telszewskiego z 1528 r. Następnie naležy wspomniec o fundacji altarii w košciele betygolskim w 1504 r. przez Milę, corkę Viszgina [Wizgina]. Fundatorka zapisala m.in. dziesięcinę ze swoich trzech dworöw: Ucziany, Kuplecze i Thubie [Codex Medmcensis]. Pierwsza z tych miejscowosci to najpewniej Uciana w pow. wilkomierskim, o pozostalych trudno powiedzieč cos pewnego, np. Tubie to byla wies ziemiahska pod Kiejdanami i krölewszczyzna w woj. wilenskim. Nazwy są zapewne znieksztalcone i chyba nie ležaly na Žmudzi [Blaszczyk, Geografių historyc^na]. Wedlug wywodu rodu Wizginta z 1568 r. wspomniany protoplasta (pokolenie I) splodzil trzech synöw (II): Jurgia, Bartul(is)a i Pietka. Potomstwa doczekal się tylko ten pierwszy jako ojciec dwöch synöw (III): Giniata i Pietki. Öw Giniat mial takže dwöch synöw (IV): Bartlomieja i Martina. Každy z nich mial potomstwo (V): Kasper i Petruc byli synami Bartlomieja, a Matiej i Augustyn — Martina. Ci ostatni žyli w polowie XVI w., a więc protoplasta powinien w przybliženiu žyč w 1. polowie XV w , može w czasach Witolda?

WIZGIN (WIZGINT)

225

Do tych rozwazari trzeba dodač spra\vę Stanislawa Giniatowicza, o ktörym nie bylo wzmianki \v powyžszym wywodzie. W dokumencie z 1568 r. ustalono, že öw Sta­ nislaw byl trzecim synem Giniata, obok Bartlomieja i Martina. Wiadomo tež, že Giniat Jurgajtis mieszkal we wlosci telszewskiej w pristawnictwie Buczowym. Giniatowicze dostali odmianę za zabrane im ziemie w uroczysku Skutulis, czyli w rejonie granicy inflanckiej, siola hospodarskiego Kudziöw, miasteczka Greže, siola Pikutajciöw, rzeki Luzy [Lusza] na granicy inflanckiej i siola hospodarskiego Pikielajciöw [AWAK]. Wszystkie te warunki spelnia rejon nad granicą inflancką Įdzisiaj lotewską], na wschöd od granicznego miasteczka Pikiele (lit. Pikeliai), gdzie do dzisiaj notuje się wies Giniočiai wraz z lasem (Giniočių miškas). Notowano ich w obu taryfach XVII w. W 1667 r. spisano 7 rodzin, mieszkających glöwnie w pow. telszewskim (6) i pojedynczo w pobliskim beržanskim. Tylko jedna rodzina miala jednego poddanego. Z kolei w 1690 r. byla tylko jedna rodzina w pow. tel­ szewskim, bez poddanych. Zatem byla to szlachta drobna i nieutytulowana. W 1667 r. spisano 3 pokolenia Wizgirdöw [wlasciwie Wizgintöw] w Giniaciach: 1. Wojciech. 2. Jerzy i Stanislaw. 3. Wojciech Jerzewicz. Wzmiankowany w taryfie 1667 r. Jözef Wojciechowicz Wizgin mieszkal w Gi­ niaciach. To on wraz z Wojciechem Jurewiczem Wizgintem Giniatem [pewnie ojcem] w 1665 r. przedstawil dokument o genealogii swojego rodu z 1568 r. [AWAK]. Jednoczešnie wspomniany wyžej Wojciech Wizgint z okolicy szlacheckiej Giniacie skaržyl się w 1661 r. na straty poniesione w czasie Potopu [Obdukcja generalska 1661 r.]. W XIX w Wizgintowie herbu Grzymala mieszkali w pow telszewskim [Ciechanowiczj. W 1800 r. Wizgintowie herbu Grzymala wylegitymowali się ze szlachectwa w pözniejszej guberni kowienskiej. Za swego przodka przyjęto Stanislawa Wizginta, ktöry w XVIII w posiadal majętnošč Giniacie w pow telszewskim [LVIA]. Z tego zrödla wiadomo, že w 1744 r. Marcin, syn Mateusza, z dziadem Stanislawem posiadali dobra Grunsty Giniaty w pow. telszewskim. W 1762 r. Franciszek Wizgint, syn Marcina testamentem zapisal dobra ojcowskie Giniacie swojemu synowi Wojciechowi. Z kolei w testamencie z 1793 r. ten ostatni zapisal je synowi Wiktorynowi Aleksandrowi. Tak więc linia genealogiczna tej rodziny byla następująca, poczynając od Stanislawa (pokolenie I). Mial on syna Mateusza (II), wnuka Marcina (III), prawnuka Franciszka (IV) i praprawnuka Wojciecha (V). Ten ostatni byl ojcem Wiktoryna Aleksandra (ur. 1791; VI), ojca trzech synöw (VII): Antoniego Robertą (ur. 1822), Wincentego Dionizego Marka (ur. 1827) i Nicefora Jozefą (ur. 1831). Z nich Antoni Robert splodzil dwöch sy’now (VIII): Antoniego (ur. 1860) z pięcioma synami (IX): Feliksem (ur. 1886), Antonim (ur. 1888), Aleksandrem (ur. 1893), Andrzejem (ur. 1895) i Stanislawem (ur. 1897) oraz Jozefą (ur. 1865). Teszcze Wincenty Dionizy Marek mial syna Norbertą (ur. 1860) [LVIA, F 391-7-1744]. Zrödla:

A W A K , T. 2 4 , s. 8 9 , 3 2 3 - 3 2 5 , 3 3 1 —3 3 3 ; L M ,

s. 1 0 7 , n r 5 6 ; L M ,

Vieštyą reikalą knjga 1, s.

Uįiašn/ą knjga 5 ,

O D V C A , v v p . 5 , k. 2 1 - 1 5 6 ; T a ry fa w o j. w ile n sk ie g o , s. 2 7 0 . L i t e r a t ū r a : s. 1 3 3 - 1 3 4 ; C ie c h a n o w ic z ,

Žemaitijos bajorai.

Snp/e/nenf, s.

s. 4 9 - 5 0 ; L M ,

Uįyaš/ną knyga 4 ,

1 6 7 ; L V I A , F 3 9 1 —7 —1 7 4 4 , k. 1 2 6 ; O b d u k c ja g en eralsk a 1 6 6 1 r.;

Blas7C7}k, Geografia historyc^na,

3 6 5 : \Va7gint, 3 7 0 : W i7 g in t; L P Ž , T. 2, s. 1 2 4 3 : V izg in ą s; P etrau sk as,

226

WIZGIRD (WIZGIRT)

W IZG IRD (WIZGIRT) H. LUBICZ, MURDELIO, ODROWĄŽ P opis 1621 ROKU Wizgird Daniel na uc%estni\JS\ protestomal, %e dwu csyšcipolkonia, po kosyicku kon 1 mpom miduklemskim T aryfa 1667 ROKU Wi^gird Andrzej, na ktorego miejscu postal spisany Andrzej Nargielomic^ %Wi^girdyssyk dym 1 s^lachecki mpom. miduklemskim WizgirdJakub y Motmilom dym 1 s^lachecki mpom. mielonskim Wizgird ]an Knys%tofomic% na ktorego miejscu ora^ na miejscu Zygmonta Giedmina postal spisany Jakub Wojtkiemic%%Kru^diniom dymy 2poddanskie mpom. gondynskim. Teniae Woytkiemic^ -postal spisany na miej­ scu mm. ^ Dabmard^iom dym 1poddanski mpom. korssymskim Wizgird Stanislam %Domborom dym s-ylacbecki 1 mpom. milkiskjm Wiygird Stanislam. Samuel Domgialo [na miejscu] Krys^tofa Urnia^a ^ Pokopurn dym 1, a drugi [z] yistany od Stanislama Wiygirda mtymjepom. mPynkssylach, [ogolem] dymy 2poddanskie mpom. rosienskim T aryfa 1690 roku Wiygird Andrzej ^ Kompom Polepiom mpom. milkiskim dympoddanski 1 W iyjrd Jakub ^ Mondmilomic^ mpom. mielonskim s^prykupli dym ssjacbecki 1 Wizgird Stefan ^ W iyirdisyk mpom. miduklemskim dym ssjachecki 1

Nazwisko jest pochodzenia litewskiego i dwuczlonowe: vis- i gird—. O obu byla juž mowa, zob.: Wiskont i Dowgird [LPZ]. Nie naležy lączyč Wizgirdow z Wysogirdami. O najdawniejszych Wizgirdach pisal Eugenijus Saviščevas. Chodzi o bojara widuklewskiego Jana Wizgirdowicza, ktory byi ciwunem korszewskim w 1507 lub 1522 r. Mial on dwoch synow: Stanislawa i Wojciecha. Ten ostatni byi jeszcze notowany w popisie wojskowym 1567 r. jako „diadko” Sebastiana Wizgirda, co može oznaczac np. stryja, a o potomstwie Stanislawa we wlosci widuklewskiej zob. nizej. Skądinąd wiadomo, že Wizgird „toje preseczenie wysluzyl na panie Kontowtie” [tj. w latach 1436—1440, kiedy starostą žmudzkim byi Kontowt], postawil tam „dworec” i przed šmiercią, nie mając potomstwa, przekazal swoją „wyslugę” siostrzencowi swojej žony Martinowi Pietraszewiczowi. Ten stan rzeczy przedstawil Stanislaw Janowicz [Kiežgajlo], starosta žmudzki [w latach 1486—1526], w dokumencie datowanym: indykt 11 [tj. z lat 1493,1508 lub 1523]. List ten zatwierdzil krol polski Zygmunt I w 1534 r., przysądzając sporny „dworec” w Drowslowkach owemu Martinowi Pietraszewiczowi [ODVCA]. Niemniej jednak na Žmudzi pojawili się wczesniej, bo w przywileju wielkiego księcia Witolda z 1422 r. byla mowa o nadaniu „czlowieka” dla Wisgierda Dawgintowicza [VitoldianĄ. Do tego przywileju odwolywali się bojarzy mieszkający w siolach Žadejkajcie i Rudajcie we wlosci kretyngowskiej i w Tarwidach w polongowskiej w 1583 r. Požniej notowano ich w obu popisach wojskowych W Ks. Litewskiego XVI w. W 1528 r. zanotowano: Wizgira Andruszkowicza, bojara wlosci rosienskiej oraz dwoch

WIZGIRD (W'IZGIRT)

227

Wizgirdowiczöw: Bogdaną w rosienskiej i Mikolaja w beržanskiej. Z kolei w 1567 r. \ve wlosci widuklewskiej spisano Sobestiana Wizgirda i jego diadka Wojtiecha Wizgirda oraz slugę Magdaleny Szczepanowny Wizgirdowicza we wlosci dyrwianskiej. W sumie bylo to 6 bojaröw, mieszkających glöwnie we wlosci rosienskiej i widuklewskiej (po 2). W 1542 r. doszlo do rozprawy sądowej między Alžbietą, wdową po Janie Wizgirdowiczu, a siostrami zmarlego Jana: Dorotą i Hanną oraz ich męžami. Przedmiotem sporų byly 2 majątki zmarlego Wizgirdowicza: Goniprowo we wlosci poszylskiej [pözniej koltynianskiej] i Margino, a wlasciwie pierwszy z tych majątkow. Sprawa zostala rozstrzygnięta na korzyšč wdowy, ktöra zachowala dozywocie na Goniprowie [drugi majątek oddala siostrom zmarlego dawno temų], a po jej šmierci mial on przejšč do dyspozycji tych siöstr [LIM]. Częšciej byrli notowani w aktach ziemskich žmudzkich XVI w. W 1571 r. Jan Stanislawowicz Wizgird sprzedal majętnošč w Poszoltunach we wlosci widuklewskiej, kolo rzeczki Wiszczawy. W 1573 r. Sebestian Stanislawowicz Wizgird sprzedal „dworec” Wieszanski we wlosci widuklewskiej [pewnie chodzi o ležący nad wspomnianą wyzej rzeczką Wiszczawą]. Tenze, zwany Wizgirdowiczem, w 1590 r. zastawil grünt Bakszty we wlosci widuklewskiej, sąsiadujący z „posadą Widuklewskiej plebanii Kudojnie”. We wlosci tej notowano ich juž w popisie 1528 r. W 1571 r. Juri Tomaszewicz Wizgird sprzedal częšč döbr Siady [we wlosci grušciewskiej], Wiekszni [w powondenskiej] i Folojni [Chwalojnie, zapewne we wlosci korklanskiej]. Tenže w 1578 r. toczyl spör o „otcziznę” w Pluszczach we wlosci kroskiej. W 1599 r. sprzedal czwartą częšč Pluszczöw. W 1600 r. kupil majętnošč Rubežajti we wlošci wieszwiahskiej. W 1584 r. Tomasz Semenowicz Wizgird darowal swojej žonie Zofii Janownie [Matiejewicz] majętnošč w Kwestiach we wlošci korszewskiej, nad rzekąježną [Lėną]. W zamian otrzymal od niej częšč majętnošci Pilsudy w tej wlošci, ktorą sprzedal w 1598 r. W 1590 r. Adam Pietrowicz Wizgird zastawil swoim bradom: Walentynowi i Janowi częšč gruntow majętnošci Kwesti. Z nich Walenty i Adam Wazgirdowie [sic] w 1595 r. pogodzili się z pewnym szlachcicem w sprawie gruntow Chwesti [chodzi o Kwešcie] w Wazgirdach [sic] we wlošci korszewskiej. W 1596 r. Pietr [Bohuszewicz] Wizgird, marszalek kowienski, darowal brzeg ma­ jętnošci Poniewiazy we wlošci wilkiskiej, kolo rzeczki Osznup pewnemu szlachcicowi. Dobra Poniewiazy [Poniewiez] kupil on w tym roku [inwentarz wydano w: LA]. W 1599 r. Wojtiech Wizgird z zoną Zofią Martinowną kupil częšč majętnošci w Blinstrubach i w Dojniach we wlošci widuklewskiej. W sumie we wspomnianych aktach notowano Wizgirdöw w 8 wlošciach, glöwnie jednak w trzech: widuklewskiej (Poszoltunie), kroskiej (Pluszcze, ojcowizna) i korszew­ skiej (Kwešcie, Wazgirdy, sic). Niektörzy Wizgirdowie pochodzili spoza Žmudzi: z pow. kowienskiego i lidzkiego. W 1601 r. notowano ziemianina žmudzkiego Wizgirda herbu Murdelio [Wittyg]. W popisie wojskowym 1621 r. zanotowano jednego Wizgirda w pow. widuklewskim, stawiającego konia z „uczestnikami”. Nie naležal więc do zamožnych. W czasie Potopu 1655 r. zanotowano dwöch Wizgirdöw, uczestniköw unii kiejdanskiej ze Szwecją: Hieronima i Rafala.

228

WIZGIRD (WIZGIRT)

Z 1674 r. pochodzi testament Stanislawa Janowicza Wizgirda. Chcial bye pochowany przez swego zięcia Stanislawa Macianskiego i jego žonę, a corkę testatora Zofię Stanislawowną Wizgirdowną. Mial imienicze Dowbory w pow. wilkiskim, ktöre zapisal wyzej wymienionym. Jednoczešnie oddalil od tego zapisu drugiego zięcia Jana Marcinowicza Dowbora z jego zoną, a corką testatora, Justyną, ktörzy otrzymali skromny zapis pienięžny. Mial jeszcze corką Annę „w panienskim stanie”, ktöra dostala bližej nieokrešlony zapis [VUB, F 7-ZP 26]. Wzmiankowany testator byl notowany w taryfie 1667 r. Notowano ich w obu taryfach XVII w. W 1667 r. spisano 5 rodzin, mieszkających pojedynezo w rožnych powiatach. Z nich tylko 2 rodziny mialy poddanych: 3 i 2 dymy. Z kolei w 1690 r. zanotowano tylko 3 rodziny, takže mieszkające w röznych powiatach: tylko jedna miala jednego poddanego. Zatem byla to szlachta drobna i nieutytulowana, choč z jednym wyjątkiem. Jan Wizgirdowicz byl ciwunem korszewskim w 1507 lub raczej w 1522 r. Nieznany z imienia Wizgierd byl stražnikiem žmudzkim w 1772 r., kiedy oddal swoją corkę do zakonu bernardynek w Würde. Bye moze to zwyczajna pomylka i chodzi o Antoniego Wizgirda, stražnika inflanckiego [Urzędnicy žmudzey]. Znöw w 1698 r. Andrzej Stanislaw Wizgird Odrowąž [herbu Odrowąž] jako podstoli smolenski [z lat 1694—1704] byl deputatėm žmudzkim do Trybunalu Glöwnego. Uczestniczyl w konfederaeji Zmudzi 1704 r. jako konsyliarz tej konfederaeji z pow. wükiskiego, byl tež porueznikiem tego powiatu [pospolitego ruszenia szlachty]. Byl on žonaty dwukrotnie: z Eleonorą Teresą Czarnoruckąi Domicellą Prozorowną. Pewnie jest tožsamy z Andrzejem Wizgirdem z taryfy 1667 lub 1690 r. Wiadomo skądinąd, že Benedykt Wiz­ gird byl lowczym inflanckim i z žonąjoanną Gadon splodzil dwoje dzieci: Annę, žonę Leona Przeciszewskiego, eiwuna beržanskiego i Jana, lowczyca inflanckiego [Gadon]. W XIX w. Wizgirdowie herbu Grzymala mieszkali w pow. telszewskim [Ciechanowicz]. W 1803 r. wylegitymowaü się ze szlachectwa Wizgirdowie herbu Lubicz w požniejszej guberni kowiehskiej. Nie ma pewnosci, czy posiadane przez nich dobra Dowiacie ležaly na Žmudzi? Jest to dose prawdopodobne, pewnie chodzi o pow. wielonski. Protoplastą tej rodziny byl Jan Wizgird, žyjący w XVIII w. i wlasciciel tych döbr. Wiado­ mo, že w 1740 r. zapisal on te dobra swoim synom: Maciejowi i Dominikowi. Dobra te sprzedali ich synowie. Z kolei w 1793 r. Dominik Wizgird zapisal synowi Rafalowi swoje dobra Montwiliany [tj. Montwil(l)any w pow. wielonskim] Linia tej rodziny byla następująca, poczynając od wspomnianego Jana (pokolenie I). Mial on dwöch synöw (II): Macieja i Dominika. Ten drugi kontynuowal linię ro­ dziny, mial bowiem dwöch synöw (III): Jerzego i Adama. Z nich Jerzy splodzil Rafala (IV), ojcajözefa Brunoną (ur. 1815),Jerzego Wojciecha (ur. 1823) i Zygmunta Pawla (ur. 1826). Pierwszy z nich splodzil syna Aleksandra Waleriana (ur. 1840; VI), drugi mial dwöch synöw (VI): Mieczyslawa Jakuba (ur. 1883) i Jana Boleslawa (ur. 1886), a trzeci — Stanislawa (ur. 1855; VI), Jerzego (ur. 1864) i Jozefą (ur. 1870) [LVLA, F 391-7-1744, k. 116]. Z innego wywodu Wizgirdöw z 1805 r. wynika, že užywali oni herbu Odrowąž i posiadali wspomniane Wojdaty przynajmniej w 1720 r., ktöre Mateusz, syn Stefana i Jerzy syn Konstantego otrzymali w spadku te dobra. Dobra te Antoni syn Mateusza

WIZGIRD (WIZGIRT)

229

i Dominik syn Jerzego sprzedali w 1780 r. W 1819 r. Andrzej syn Antoniego otrzymal od ojca dobra Konopiany [w pow. widuklewskim]. Genealogia tej rodziny byla następująca. Jej protoplasta Adam Wizgird (pokolenie I) splodzil dwöch synöw (II): Stefana i Konstantego, ktörzy zapoczątkowali 2 linie tej rodziny. W pierwszej, starszej Stefan dal swiatu Mateusza (III), a ten Antoniego (IV), ten zaš z kolei — Andrzeja (ur. 1776; V). Wspomniany Andrzej ojcowal czterem synom (VI): Franciszkowi Dionizemu (ur. 1810), bezpotomnemu, Jozefowi Stanislawowi (ur. 1812), Bartlomiejowi Bonifacemu (ur. 1816) i Sylwestrowi Wladyslawowi (ur. 1818). Z wymienionych Jözef Stanislaw chwalil się dwoma synami (VII): Dominikiem (ur. 1852) i Franciszkiem (ur. 1860). Jego brat Bartlomiej Bonifacy zostawil po sobie więcej, bo czterech synöw (VII): Jozefą (ur. 1852), Mikolaja (ur. 1854), Franciszka (ur. 1856) ija n a (ur. 1862). Ostatni z brad, czyli Sylwester Wladyslaw (VI) splodzil takže czterech synöw (VII): Kazimierza Jozefą (ur. 1856), Stanislawa Feliksą (ur. 1861), Jozafata Michala (ur. 1863) i Mieczyslawa Sylwestra (ur. 1870). Drugą, mlodsząlinię zacząl Konstanty (II) jako ojciec Jerzego (III) i dziad Domini­ ka (TV). Ostatni ojcowal dwöm synom (V): Norbertowi Remigiuszowi (ur. 1799) i Dio­ nizemu Onufremu (ur. 1796). Z nich pierwszy mial syna Jana Antoniego (ur. 1843; VI), bezpotomnego. Wiadomo, že „byl na službie w Jekaterynoslawskiej Kontrolnoj Pala­ de” [Izbie Kontroli w Jekaterynoslawiuj. Linię rodziny prowadzil więc Dionizy Onufry jako ojciec dwöch synöw (VI): Ksawerego Waleriana (ur. 1823) i Wiktora Waleriana (ur. 1828). Potomstwa doczekal się tylko Ksawery Walerian, ojciec (VII) Wiktora (ur. 1854) i Lucjusza (ur. 1864) [LVIA, F 391-7-4126, k. 4]. Zachowal się podobny wywöd rodziny z 1805 r., niestety, jest slabo czytelny. Wynika zen, že jej przodkiem byl Adam (pokolenie I), ktöry testamentem z 1689 r. zapisal swoje dobra w pow. rosienskim dwöm synom (II): Stefanowi i Konstantemu. Z nich Stefan mial syna Mateusza (III) i czterech wnuköw (TV): Piotrą, Mateusza, Antoniego i Andrzeja. Następne, V pokolenie tworzyli: Franciszek (ur. 1793) i Stanislaw Marcin (ur. 1797), synowie Piotrą i Andrzej (ur. 1776) syn Antoniego. Ostatnie, VI pokolenie reprezentowali: Aleksander Jerzy (ur. 1821), syn Franciszka; Mateusz Dominik (ur. 1834), syn Stanislawa oraz czterej synowie Andrzeja: Franciszek Dionizy (ur. 1810), Jözef Sta­ nislaw (ur. 1812), Bartlomiej Bonifacy (ur. 1816) i Sylwester Wladyslaw (ur. 1818). Na koncu pözniej dopisano potomstwo tego ostatniego: Kazimierza Jozefą, Stanislawa Feliksą z synem Janem i Mieczyslawa Sylwestra (ur. 1870). Z kolei wspomniany Konstanty (II) mial zapewne syna Jerzego (III) i dwöch wnu’köw (IV): Dominika (ur. 1739) i Marcina, księdza. Z nich Dominik powolal do žycia dwöch synöw (V): Norbertą Remigiusza (ur. 1799) i Dionizego Onufrego (ur. 1796). Drugi z nich mial takže dwöch synöw (VI): Ksawerego Waleriana (ur. 1823) i Wiktora Walentego (ur. 1828). Z nich Ksawery Walerian ojcowal dwöm synom (VII): Wiktorowi (ur. 1854) i Lucjuszowi (ur. 1864) [LVIA, F 391-7-4126 i chyba MACB]. Z 1836 r. pochodzi wywöd Wizgirdöw herbu Odrowąž, podobny do poprzednich. Ich protoplastą zostal Adam Wizgird (pokolenie I), ktöry w 1676 r. zostal nianowany stolnikiem orszanskim przez kröla polskiego Jana III Sobieskiego. Byl wöwczas chorąžym petyhorskim [w wojsku litewskim]. Splodzil on dwöch synöw (II): Stefana

230

W LADYCZKO (WLADICZKO, W LADYCZKA)

i Konstantego, sukcesoro\v jego fohvarku Wizgirdyszki \v ziemi žmudzkiej [sic] \vedlug jego testamentu z 1689 r. Z syno\v Konstanty \vydal na šwiat syna Jerzego (III), a ten ch\vaiil się dwoma synami (IV): Dominikiem i Marcinem, księdzem. Z kolei Dominik byl ojcem d\voch syno\v (V): Norbertą Remigiusza (ur. 1799), komornika po\v. trockiego i Dionizego Onufrego, o ktorym nic bližszego nie udalo się po\viedzieč. Inna linia tej rodziny pochodzi od Stefana (II): mial on syna Mateusza (III), ojca trzech syno\v (IV): Mateusza, Antoniego z synem Andrzejem (V) oraz Andrzeja. Jest tu tylko zasygnalizo\vana [LVIA, F 391—1—1055]. Zatem \vszystkie te 3 wywody dotyczą jednej rodziny. Miala ona dobra \Vizgirdyszki \v pow. widukle\vskim \v XVII \v. Miejscowošč tę noto\vano jeszcze \v koricu XIX w., ale brak jej na mapach. Moze \viąže się z okolicą Lotoki V'izgierdy, czyli Lotoki, znaną z taryfy z 1775 r.? Osadę noto\vano przy Widuklach. Ž r 6 d 1 a : A kta yasędoir, T. 2, s. 307; Deputačių T. 2, s. 29; IA, kol. 425—428; Konfederacja 1704 r., s. 691; LM, 6-oji Teismą bylą knyga, s. 258, nr 375; LMA, F 3 9 1-1-1 0 5 5 , k. 83-85, F 3 9 1-7 -17 4 4 , k. 116, F 3 9 1 -7 4126, k. 4 (podobne \v MACB); MACB, F 37—9404, glo\vnie, k. 1 la (schemai genealogiczny z 1844 r.); Niesiecki, T. 9, s. 372 (wzmianka o Danielu, pominięto rok 1621); ODVCA, vyp. 1, s. 9-125, 10-147, 17-271, 34-168, 52-148, 109-69 i 75, 14 1-2 3 1; vyp. 2, s. 130—428, 132-464; vyp. 4, k. 13 -10 1, 104-351, 178-36, 238-259; vyp. 5, k. 137-129, 144-180, 216 -12 3 , 232-22; Perapis 1528 r., s. 212; Popis 1567 r., kol. 1294, 1295, 1353; Taryfa 1775 r.; Urzędnicy: ziemia smolenska, s. 149, nr 938; Urzędnicy žmudzcy, nr 318, 1346; Vitoldiana, s. 92, nr 99; VU B, F 7—ŽP 26, nr 41; \Vittyg, s. 353. L i t e r a t ū r a : Ciechano\vicz, Rody, T. 5, s. 382 [ogolnie]; Gadon, tablica genealogiczna na koncu pracy; LPŽ, T. 2, s. 1233: Visgirdas; Saviščevas, Že­ maitijos savivalda, s. 358—359: Visgirdaitis.

WLADYCZKO (WLADICZKO, WLADYCZKA) TRZY KORONY P opis 1621 ROKU W ladycęka A n d rtyj ^ bradą, ^ S a muelem, typól koma napod[)tzdku\ kon 1 n'pom korklañskim . Profestitje na Jan a Wladyc%kę, %ego ostptkal mfiąmsty od niego legomina instym sięp rsylo tyl Wladycsfiko ^Jertym Naboromskim na ucyst\ n ik i] profesional, po kopacku koñ 1 mpom korklañskim

Taryfa 1667

roku

Wladic^ko Stonis fan> y Gierducióm dym 1 sfiachecki mpow. korstymskim Wladycqko A n d rėj, na którego miejscu postal spisany Jan Wasilemski ^ Wladyc^ków dym 1 saįachecki iv pom. korklañskim Wtadycsfko Jan na miejscu M adeja M ojeyki %P osóla dym 1 stfiachecki mpom. korssymskim W ladycpko Jerty Samitelemic%na miejscu M iko la ja Pietrassymictyt y W ladyajkóm sfiacbecki dym 1 mpom. korklañskim Wladycsjzo J e r y y Korklan dym 1 %agrodnicty mpom. korklañskim

Jf ladycpko Piotr na miejscu Stanislam a Zablockiego ^ Gierducióm dymy 2 poddañskie mpom. korstymskim Ik ladyctyna A ndryjom a Teofilą G rujd fian ka po šmierci m aljo nka smego na miejscu Wojciecba Janieckiego dym 1 sfiachecki mpom. korklañskim

WLADYCZKO (WLADICZKO, WLADYCZKA)

231

Taryfa 1690 ROKU

Wladyczko Aleksander ^ Korklan wpoiv. korklanskim dym s^lacbecki 1 Wladyczko Jan ^ Drabulawkiów Phinksnów n>pow. korszewskim dy/n s^lachecki 1 Wladyczko Piotr z Gierduc wpow. korszewskim dym poddanski 1 Wladyczko Stanislaw na miejscu Wladyslawa Krutyna z okolicy z Kruteiów Goniprowa wpow. korszewskim dym szjachecki 1 Nazwisko ma wskazywac na pochodzenie polskie [LPZ]. Jest to dose w^tpliwa teza. Byc moze jest to zdrobnienie od poj?cia wladyka, czyli „drobna szlachta”? Na Zmudzi pojawili si? w aktach ziemskich zmudzkich XVI w. W 1590 r. sporz^dzono rejestr rzeczy pozostalych po smierci Mikolaja Pietrowicza Wladyczki. Miai maj?tnosc Korklany [we wlosci korklanskiej]. Pozostaly po nim maj^tek i dzieci dostaly si? w opiek? jego brata Jana. Z testamentu zmarlego z tego roku wiadomo, ze miai on czworo dzieci: Jana, Samuela, Ann? i Barbar?. W tymze roku Barbara Janowna Wladyczanka, a wi?c córka Jana, brata zmarlego Mikolaja, sprzedala polow? maj?tnosci Zemeliany we wlosci dyrwianskiej. W 1591 r. Jan Pietrowicz Wladyczka z innymi sprzedal dobra Janowdowo we wlosci korszewskiej. W 1595 r. Jan Mikolajewicz Wladyczko zastawil maj?tnosc Birzynia we wlosci korklanskiej. W sumie we wspomnianych aktach notowano Wladyczków tylko we wlosci korklahskiej i wyj^tkowo w dyrwianskiej. Byly to dwie rodziny. W popisie wojskowym 1621 r. zanotowano dwóch Wladyczków w pow. korklahskim, którzy wystawiali po jednym koniu z „uczestnikami”. Nie nalezeli wi?c do zamoznych. W elekcji króla polskiego Wladyslawa IV w 1632 r. uczestniczyl ze Zmudzi J?drzej Wladyczko, prawdopodobnie tozsamy z Andrzejem z popisu 1621 r. Pózniej notowano ich w obu taryfach XVII w. W 1667 r. spisano 7 rodzin, mieszkaj^cych tylko w dwóch powiatach: tradycyjnie w korklanskim (4) i w korszewskim (3). Tylko 2 rodziny mialy od jednego do dwóch poddanych. Z kolei w 1690 r. odnotowano 4 rodziny, mieszkaj3.ee glównie w pow. korszewskim (3) i pojedynczo w korklanskim. Tylko jedna rodzina miala poddanego. Gniazdem rodu byly Wladyczki w pow. korklanskim. Miejscowosci nie udalo si? zlokalizowac, dzisiaj nie istnieje. Mozna jedynie przypuszczac, na podstawie danych z taryfy 1667 r.j'ie lezala ona kolo Korklan. Z 1673 r. pochodzi testament Jerzego Wladyczki Gaylewicza, wyj^tkowo staran­ t e zapisany. Kazal si? pochowac na ementarzu przy kosciele koltynianskim przez malzonk? Alszk? Szcz?snown? Gobiatown?. Miai „imienicze ojezyste” Krutile Goniprowo w pow. korszewskim, gdzie zona miala zapisane dozywocie. W zwi^zku z tym, ze zona „z nawiedzenia Bozego na wzroku upadla”, a „dziatki” S3. jeszcze maloletnie, prosil swego bratanka Kazimierza Andrzejewicza Wladyczk? Gaylewicza o opiek? nad nimi i prowadzenie gospodarstwa. Miai czworo dzieci: Bartlomieja i Piotra oraz 2 córki, nie podal ich imienia. Sam testator byl „pisma nieumiej?tny” [VUB]. Ciekawe, ze w taryfie 1667 r. nie notowano tarn Wladyczków, ale w nast?pnej taryfie z 1690 r. w Krutelach Goniprowie zostal odnotowany Stanislaw Wladyczko.

232

W LADYCZKO (W'LADICZKO, WLADYCZKA)

W 1706 r. Jan Janowicz Wlad}rczko z zoną Magdaleną Matiaszo\vną Pacewiczowną bywszą Stefanową Kwasze\viczową Mitowiczo\vą kupil majętnošč Kwasze [AGAD]. W XIX \v. Wladyczkowie herbu Trzy Korony mieszkali \v po\v. rosienskim [Ciechanowicz]. W 1799 r. Wladyczki herbu Trzy Korony wylegitymowali się ze szlachectwa \v guberni wilenskiej. Za swego przodka przyjęto Jana Wladyczkę, syna Jana (pokolenie I i II), ktory zapisal swoje dobra Krutyle [\v pow. korszewskim] w testamencie z 1724 r. synom (III): Jerzemu, Marcinowi i Jozefowi. Zapoczątko\vali oni 3 linie tej rodziny. Pierwszą, najstarszą linię zacząl Jerzy, ktory mial syna takže Jerzego (IV). To najpewniej on sprzedal te dobra w 1788 r. Rzeczywiscie, w taryfie 1690 r. zanotowano Wladyczkę \v Krutelach Goniprowie. Wracam do Jerzego Wladyczki (TV), ktory byl ojcem Jakuba Filipa (ur. 1780; V), ojca dwoch synow (\T): Jana (ur. 1802) i Adama (ur. 1809) z synem Antonim (ur. 1857; VII). Drugą linię prowadzil Marcin jako ojciec trzech synow (IV): Jozefą, Karola i Macieja. Pierwszy z nich mial syna Adama (ur. 1781; V), bezpotomnego. Z kolei jego brat Karol zostawil po sobie syna Mateusza (ur. 1774; V), ktory byl ojcem Wincentego Onufrego (ur. 1813; VI). Ten ostatni powolal do žycia dwoch synow (VII): Dominika (ur. 1843) i Aleksandra Teodora (ur. 1848). Ostatni z braci, Maciej, wydal na swiat syna Dominika Aleksandra (ur. 1801; V), bezpotomnego. Trzeciąlinię zainaugurowal Jozef jako ojciec dwoch synow (TV): Kaspra i Franciszka. Pierwszy z nich byl ojcem trzech synow (V): Mikolaja (ur. 1771), Rocha (ur. 1777) i Jozefą (ur. 1779). Z nich Mikolaj wydal na swiat szešciu synow (VI): Dominika (ur. 1801) z synem Ignacym Piotrem (ur. 1832; VII); Franciszka (ur. 1804) z synem Janem (ur. 1835; VII); Antoniego (ur. 1807); Jana (ur. 1809) z synem Jozefem (ur. 1836; VII); Michala (ur. 1814) z synem Jozefem (ur. 1856; VII) i Leona Karola (ur. 1821) z sy­ nem Jozefem (ur. 1864; VII). Jego brat Roch (V) mial tylko jednego syna Ignacego (ur. 1830; VI), ojca Leona (ur. 1864; VII). Ostatni z braci, Jozef, zostawil po sobie pięciu synow (VI): Onufre­ go (ur. 1809), Antoniego (ur. 1819), Dominika (ur. 1819), Gaspra [Kaspra] Melchiora (ur. 1824) i Baltazara Ignacego (ur. 1824). W tym miejscu powstaje problem, bo zgodnie z metrykami byly dwie pary blizniakow, w innej kolejnošci niž to zapisano na drzewie genealogicznym: nie numery 31 i 32 oraz 33 i 34, lecz 31 i 34 oraz 32 i 33. Przyjęto dane z metryk, tj. bližniakami byli: Antoni i Dominik (ur. 1819) oraz Kasper Melchior i Baltazar Ignacy (ur. 1824). Z nich Onufry splodzil jednego syna (VII): Kazimierza (ur. 1855), jego brat Dominik mial czterech synow (VII): Edwarda (ur. 1846), Aleksan­ dra (ur. 1860), Stanislawa Karola (ur. 1878) i Jana (ur. 1879), a następny z braci, Balta­ zar Ignacy, zostawil po sobie dwoch synow (VII): Feliksą (ur. 1848) i Jozefą (ur. 1851). Z kolei brat Kaspra, czyli Franciszek (IV), ojciec dwoch synow (V): Wincentego (ur. 1774), bezpotomnego i Onufrego (ur. 1789), ojca czterech synow (VI): Franciszka Marynusa (ur. 1826), Jana (ur. 1842), Franciszka (ur. 1845) [wzmianka o utracie dworianstwa] i Wincentego (ur. 1853) [LVIA, F 391-7-4126]. Z r o d l a : AGAD, ZMRP, nr 051, k. 7; LVIA, F 3 9 1-7 -4 12 6 , k. 12; Niesiecki, T. 9, s. 373; ODVCA, vyp. 2, s. 87—50, 128—395, 129—4 0 7 ,16 9 —162; vyp. 4, k. 37—290. L i t e r a t ū r a : Ciechanowicz, Rod)', T. 5, s. 382; Kaczorowski, U hr 'mi, s. 207; LPŽ, T. 2, s. 1245: Vladicka.

WLOCHOWICZ (WOLOCHOWICZ)

233

WLADYKOWICZ T aryfa 1667 ROKU

Wfadykomc^Jery na miejscu Piotrą Kos^tmvnia %nabytego i do ivlasnej pasini pnyivias^c^pnego %Krūtyl Gonipmva dym 1 ssįachecki ivpow. korsęęmkm Nazwisko to patronimik od nazwiska Wladyka i jest polskiego pochodzenia [LPZ]. Brak jest tego nazwiska w polskich herbarzach. Na Žmudzi notowano ich tylko w taryfie 1667 r.: jedna rodzina w pow. korszewskim, bez poddanych. Byla to szlachta drobna i nieutytulowana. Uwagę zwraca, že noto­ wano ich w tej samej miejscowosci co Wladyczków. Mogąbyč wspólnego pochodzenia. L i t e r a t u r a : LPŽ, T. 2, s. 1245: Vladyka, Vladikaitis.

WLOCHOWICZ (WOLOCHOWICZ) T aryfa 1690

roku

Wlochomc^ Wtadystmv ^ dóbrJKMci naąvanycb Upina dynmv 10 ivpom kors^eivskim Nazwisko początkowo brzmialo chyba Wolochowicz, czyli patronimik od nazwy Woloch. Možna jedynie wyrazic ostrožną sugestię, že jest to etnonim od nazwy Woloch, przez co rozumiano nie tylko dawną Woloszczyznę jako jedno z požniejszych księstw rumuñskich, ale i sąsiednią Moldawię. Jest to malo znana rodzina szlachecka, notowana w pow. lidzkim w województwie wilenskim w osadzie [okolicy szlacheckiej] Wolochowskie. W taryfie 1690 r. spisano tam czterech Wolochowiczów. W tym czasie byli równiez w powiecie i województwie troc­ kini w parafii Daugi i Merecz. Natomiast nie notowano ich w innych herbarzach: Niesieckiego czy Kojalowicza. Notowany w taryfie 1690 r. Wladyslaw Wlochowicz zmarl przed grudniem 1710 r., kiedy jego krolewszczyznę nadano innej osobie [Sigillata]. Poza krolewszczyznąnie mial wlasnosci ziemskiej na Žmudzi. W pow. lidzkim w koñcu XIX w. notowano Wolochowiczów, bez podania herbu, m.in. w okolicy Wolochowicze w parafii olkienickiej, pod Ejszyszkami [Malewski]. Ž r ó d 1 a : Sigillata, s. 79, nr 470; Taryfa woj. trockiego, s. 29, 36; Taryfa woj. wileáskiego, s. 207. L i t e ­ r a t u r a : Malewski, Rody, s. 257.

WOBOLICKI ZOB. BOBOLICKI WOGINT ZOB. WOYDAT WOJCIECHOWICZ ZOB. WOYCIECHOWICZ

234

WOJl- W O D KA (WOJEWODINA)

WOJEWODINA (WOJEWODINA) T aryfa 1667 ROKU

Wojewodka Zygmont g gastairy od Jana Wojtkiewicga g Gandyköir n>poir. telsgewskim dym 1 sg/acbecki Nazwiska to pewnie zdrobnienie od nazwiska Wojewoda, ktöre jest slawizmem i oznacza albo naczelnika wojska czy miasta (na Rusi), albo vysokiego urzędnika panstwowego, zarządcy wojewödztwa (\v Polsce) [LPZ]. Na Zmudzi notowano ich tylko w taryfie 1667 r.: jedna rodzina \v pow. telszewskim, bez poddanych. Byla to zatem szlachta drobna i nieutytulowana. L i t e r a t ū r a : LPŽ, T. 2, s. 1142-1143: Vaivada, Yaivadukas.

WOJEWSKI ZOB. WAJEWSINI WOJSIN ZOB. WOYSIN WOJTINIEWICZ ZOB. WOYTINIEWICZ WOLEWICZ ZOB. WILEWICZ WOLODINO (WOLODINIEWICZ) ZOB. WOLODINO (WOLODINIEWICZ) WOLSINI H. POMIAN, PÖLINOZIC T aryfa 1667

roku

Wolski Jan, na nriejscu ktörego i na miejscu Jana Witkomkiego gostal spisany Krgysgtof hawdanski g Butkisgek dym 1 sglachecki irpow. ejragolskim T aryfa 1690 roku Wolski Kagimierg g dóbrJKMci Pobergy ivpow. tendgiagolskrm dynmvpoddanskich 2

Nazwisko ma byč pochodzenia polskiego lub bialoruskiego [LPŽ]. Chyba jednak \vięcej przemawia za pochodzeniem polskim, skoro w polskich herbarzach notowano licznych Wolskich, szlachtę chyba ze wszystkich województw polskich z Maiopolski i Mazowsza, mniej z Wielkopolski [Niesiecki]. Na Zmudzi pojawil się Wawrzyniec (Lawrt'n) Wolski, chorąžy sochaczewski, wojski mielnicki i namiestnik w}'Socki i horodyski, który okolo 1530 r. oženil się z Hanną. (Anną) Szemiotowną. Ta ostatola ponownie w)rszla za mąž za Hieronima Chodkiewicza w 1545 r. Wspomniany Wolski pochodzil więc z Mazowsza, mieszkal na Podlasiu, po­ tem pewnie osiadl na Zmudzi. \\ 71530 r. król polski Zygmunt I potoderdzil zapis dia następujących dóbr od žony: Szolkian na Zmudzi [Szawkiany] i Kremianicy ĮKrzemianica]

WOLSKI

235

w pow. wolkowyskim [LM, 4—oji Teismų bylų knygci\. Miai on syna Mikolaja Wawrzyncowicza Wolskiego, ktory przejąt wspomniane dobra. Potwierdzii to krol polski Zygmunt August w przywileju z 1557 r. [LM, ЪІ—oji Teismų bylų knyga]. Požniej notowano ich w aktach ziemskich žmudzkich XVI w. W 1581 r. Mikolaj Sieniawski, kasztelan kamieniecki i hetman polny koronny, darowal swojemu sludze Stanislawowi Wolskiemu i jego žonie Zofii Tyszkownie 600 kop groszy, zabezpieczonych na „dworcu” Golynowskim w dobrach Titowiany [Cytowiany] we wlosci widuklewskiej. Rok požniej ei sami dali mu 200 kop groszy, zabezpieczonych na dwoch siolach „dworca” Romanowskiego [naležal do dobr Cytowianskich]: Žagiszki i Žemajtie we wlosci widuklewskiej. W 1584 r. doszlo do ugody Stanislawa Mikolajewicza Stankiewicza Bilewicza, ciwuna ejragolskiego i jego žony Kateriny Mikolajewny Wolskiej z jego szwagrem, bratem owej Katarzyny, Stanislawem Wolskim. W zamian za 1300 kop gro­ szy Stankiewicze Bilewicze zrezygnowali z praw do następujących majątkow Wolskiego z tytulu „pridannogo” [posagu]: Szydlowiczy [Szydlowicze w pow. slonimskim], ,,dworec” Pietraszkowski, Diatkowiczy [Dziatkowicze w pow. slonimskim], Prowaza, Kremianica Malaja [Krzemianica w pow. wolkowyskim] i Dowstuda z folwarkami [wlasciwie Dowspuda w pow. grodzienskim]. W sumie byly to dobra ležące glownie w pow. wolkowyskim, slonimskim i grodzienskim na Litwie. Bylo to w 1584 r. W 1582 r. Hanna Matiejewna Wolska [po pierwszym męžu Janowa Mikolajewicza Syrewiczowa] darowala swojemu męžowi Janowi Bartoszewiczowi Wolskiemu majętnošč Dubiany we wlosci beržanskiej. Taž w swoim testamencie z 1584 r. zapisala te do­ bra męžowi [ІА]. W 1586 r. darowal on swojej žonie [drugiej] Alszkie Janownie Otowicz Žyckiej Dubiany. W 1593 r. kupil on ziemię Worniszki ,,w dubianskim okrugie” we wlo­ sci beržanskiej, ktorą sprzedal w 1596. Wedlug innego przekazu dobra te mial sprzedač w 1600 r. W tym roku wziąl w zastaw poddanego w Gierdziagole we wlosci beržanskiej. W 1595 r. Barbara Janowna [Januszowna] Wolska darowala męžowi Wojtiechowi Janowiczowi Wolskiemu majętnošč Bordi [Bordzie] we wlosci korszewskiej, po obu stronach rzeki Piely. W 1596 r. sprzedal on częšč tych dobr, zwanych Lapajtyszkia i wziąl w zastaw poddanego w majętnošci Legieniszki w tej wlosci. W sumie we wspomnianych aktach notowano Wolskich w trzech wlosciach: wi­ duklewskiej, beržanskiej i korszewskiej. Byli to: Stanislaw, Jan Bartoszewicz i Wojciech, zapewne nie naleželi do jednej rodziny. Warto przypomnieč, že Katarzyna Wolska, siostra owego Stanislawa, jako žona Stanislawa Stankiewicza Bilewicza, ciwuna ejragolskiegp, naležala do scisiej elity Zmudzi. Wspomniany wyžej Jan Bartoszewicz Wolski byl kuzynem Krzysztofa Mikolajewi­ cza Wolskiego [zob. nižej]. Oženil się z HannąMaciejewną Wolodkiewiczowną, kalwinką. Swiadczy o tym jej testament z 1584 r., w ktorym poezynila zapisy dla dwoch zborow kalwinskich: szawkianskiego i kurszanskiego [Trimonienė]. Więcej wiadomo o Wolskich herbu Polkozic, do ktorych naležal wspomniany wyžej Stanislaw. Byl to rod z Gowartowej Woli w wojewodztwie rawskim [Mazowsze]. Odgr^wali oni niemalą rolę na Mazowszu. Jeden z nich, Zygmunt, oženil się z Barbarą Hlebowiczowną, wojewodzianką wilenską. Jego syn Mikolaj Wolski oženil się z [Elž­ bietą Mikolaj ewną] Bakalarzowną, nabywając prawo do dobr Dowspuda i Krzemienica.

WOLTOWSKI

236

Wprawdzie ojciec niczym specjalnym się nie wyrožnil, ale jej dziadem byl Mikolaj Michnowicz Raczkowicz, marszalek i pisarz litewski, osoba znana i ustosunkowana w gronie panow litewskich. Zdaniem Jana Glinki, Elžbieta wnosila związki z Chodkiewiczami, Szemiotami i Raczkiewiczem, a więc z rodem Klausucia, a jej mąž Mikolaj — z Chod­ kiewiczami, Hlebowiczami, Iliniczami, Kiežgajlami, Leszczynskimi, Laskimi i Tarnowskimi. Zatem byla to elitą Polski i Litwy. Mikolaj Wolski doszedl do urzędu kasztelana witebskiego w latach 1615—1621. W ten sposob Wolscy weszli do senatu, do jego częšci litewskiej. Byl on dziedzicem na Krzemianicy (Krzemienicy), gdzie sprowadzil zakon kanonikow regularnych z Krakowa. Jego synem byl Krzysztof, ciwun pojurski w latach 1589—1600, kiedy zmarl. Byl dworzaninem krolewskim, potem podstolim litewskim w 1595 r. Oženil się z Barbarą Janowną Lewoniowną, podkomorzanką wileriską. W 1670 r. Jan Wolski wystawil pierwszy košciolek w Szatach kolo Szkudow. Mial on w zastawie folwark Szaty, naležący do ddbr Szkudy Sapiehow. Pdzniej syn owego Jana, czyli Benedykt Jan, nadal dzierzawca Szatow, a požniej pisarz grodzki wilenski [w latach 1712—1720], postaral się o wystawienie dokumentu fundacyjnego dla košciola w Szatach przez Kazimierza Sapiehę w 1701 r. [Juzumas]. Notowano ich w obu taryfach XVII w. W 1667 r. byla to tylko jedna rodzina w pow. ejragolskim, bez poddanych. Zaš w 1690 r. do odnotowania jest takže tylko jedna ro­ dzina, mająca niewielką krolewszczyznę w pow. tendziagolskim. Zatem byla to szlachta drobna i nieutytulowana, ješli nie liczyč wspomnianego wyžej Krzysztofa Wolskiego, ciwuna pojurskiego. W 1819 r. Wolscy herbu Pomian wylegitymowali się ze szlachectwa w požniejszej guberni kowieriskiej. Ich protoplastą zostal Pawel Wolski, ktory w 1670 r. nabyl dobra Drawdziki Dusejki [w pow. telszewskim]. Jego syn Stanislaw Jan wszedl we wladanie tych dobr w 1690 r. Z kolei w 1754 r. Stamislaw Wolski, syn Jana, zapisal te dobra synowi Stanislawowi. Ten ostatni w 1791 r. dokupil częšč ziemi, by dwa lata požniej sprzedač je. Tenže w swoim testamencie z 1794 r. zapisal synowi Jozafatowi Szymonowi Wilhelmowi pewną sumę pieniędzy. Ich linia genealogiczna jest następująca, poczynając od Pawla Wolskiego, ojca Stanislawa Jana (pokolenie I i II). Mial on syna takže Stanislawa (III) i wnuka Jozafata Szymona (TV). Splodzil on trzech synow (V): Jozefą Mikolaja (ur. 1814), Jozefą Franciszka (ur. 1817) i Antoniego Eleazara [sic] (ur. 1822) [LVIA, F 391-8-2564]. Danych tych nie potwierdzają taryfy XVII w. Ž r 6 d 1 a : LM, 4— oji Teismų bylų knyga, s. 392-393, nr 492; LM, 37—oji Teismų bylų knyga, s. 49—55, nr 29; LVIA, F 3 91-8-2564, k. 61; Niesiecki, T. 9, s. 400-409, glownie 407-408; ODVCA, vyp. 1, s. 6 6 -9 1,7 9 -3 3 , 80-4 8 ,10 6 -2 5 , 120-273, 14 4 -2 9 3 ,19 9 -9 3 ; vyp. 4, k. 26-208, 88-237, 90-249, 121-93; vyp. 5, k. 240-83, 253-186; Urzędnicy ¿mudzcy, nr 348. L i t e r a t ū r a : Boniecki, Pocket, s. 379; Glinka, cz. 2, s. 48; Juzumas, s. 321; LPŽ, T. 2, s. 1156: Valskis; Trimonienė, Ewange/icryprsybyssy, s. 108-109.

W OLTOW SKI T aryfa 1690 ROKU Wo/fomka Dorota Narkieivicsynrna ivic^a [ d y m o w ] poddaiiskich 2

y

okolicy E jdynik ivpom tnedyngianskim y prsyknpli od A d a ma Rndo-

W O LK

237

Nazwisko chyba nawiązuje do nazwiska litewskiego Valtys lub Vaičius, ktore zapewne jest pochodzenia niemieckiego (Waltz, Walz) i lączy się z imieniem chrzešcijanskim Va­ lentinus. Nie možna wykluczyc pochodzenia lotewskiego o takiej samej genezie [LPŽ]. Jednak zdaniem Z. Zinkevičiusa, to nazwisko litewskie, skladające się z dwoch czlonow: vai—i tar—(ten drugi skrocony). Brak jest tego nazwiska w polskich herbarzach. Na Žmudzi notowano ich tylko w taryfie 1690 r.: jedna rodzina w pow. medyngianskim, z dwoma poddanymi. Zatem byla to szlachta drobna i nieutytulowana. L i t e r a t ū r a : LPŽ, T. 2, s. 1157: Valtys, 1148: Vaičius; Zinkevičius, s. 2322: Vaitas.

W O LK H. KOŠCIESZA T aryfa 1667 ROKU Wolhowa Stanislamiva Katilienei Piotromc^oma stolnikoiva derbska ^ majętnošci na^vanej LMbunoim dj/nj 2poĄd]anskie wpmv. korklanskim T aryfa 1690 roku Wolk Wlod%imiei\ ^ 'Labnnoiva iv pow. korklanskim dymoivpoddanskich 2

Nazwisko najpewniej lączy się z bialoruskim nazwiskiem Wolk i oznacza wilka. Nie možna wykluczyč genezy polskiej od nazwiska Wolek, Wolko [LPZ]. Na Žmudzi pojawili się w aktach ziemskich žmudzkich, choč tylko wyjątkowo. W 1586 r. Matiej Wilk wszedl w posiadanie siola Kieporanu [Kiepurany] we wlošci plotelskiej. W 1590 r. wspomniano o Matieju Wowczku [sic], može chodzi o Wolka czy Wolczka? Notowano ich w obu taryfach XVII w. jako pojedyneze osoby w pow. korklanskim, z dwoma dymami poddanskimi. Byla to zatem szlachta drobna, choč nie najbiedniejsza, i nieutytulowana. Z 1674 r. pochodzi testament Zuzanny Krzysztofowny Kielpszowny Stefanowej Woickiej [Wolckiej?]. Jej mąž Stefan Woicki „mię porzuciwszy sam nie wiedzieč, w ktorą stronę precz odjechal”. Chciala byč pochowana „na mogilach” przez szwagra Krzysztofa Budryka i jego žonę, a jej siostrę, Alžbietę Krzysztofownę Kielpszownę. Tej ostatniej zapisala przypadającą nan szostą częšč imienieza ojezystego i macierzystego Kielpszajcie Lawkowo w pow. szawdowskim ĮVUB1, F 7-ŽP 26, nr 79]. W XIX w. Wolkowie mieszkali m.in. w pow. szawelskim [Ciechanowicz]. Z 1800 r. pochodzi wywod Wolkow herbu Trąby. Za swego przodka przyjęli Jozefą Wolka (pokolenie I), ktory w 1740 r. w swoim testamencie zapisal dobra Gajsze [može Gajmsowo?] na Žmudzi synowi Maciejowi (II). Ow Maciej Wolk w swoim testamen­ cie z 1766 r. zapisal te dobra czterem synom (III): Jozafatowi Andrzejowi, Antoniemu, Franciszkowi i Ignacemu. Dobra te sprzedali oni w 1777 r., a w 1779 r. otrzymali dobra Poszydlawie. Genealogia ta dalėj wygladala tak. Jozafat Andrzej zostawil po sobie dwoch synow (IV): Jozefą (ur. 1780) i Felicjana Michala (ur. 1786). Pierwszy z nich wydal na šwiat

238

WOLLOWICZ (WOLOWICZj

trzech synów (V): Piusa Dominika (ur. 1831) z synem JanemJózefem (ur. 1863), Konstantego (ur. 1836) i Jozefą (ur. 1850). Znów Felicjan Michal mògi pochwalic si? tylko dwoma synami: lgnacym (ur. 1820) i Stanisiawem (ur. 1830). To byla starsza linia rodziny. Drugą, mlodszą lini? prowadzil Antoni (III), ojciec trzech synów (IV): Gaspra Melchiora Bernarda (ur. 1817), Jaroslawa Juliana (ur. 1821) i Wladyslawa Andrzeja (ur. 1829). Pozostali dwaj bracia: Franciszek i Ignacy (III) nie mieli potomstwa [LVIA, F 391-7-4126, k. 88]. W 1819 r. Wolkowie herbu Košciesza wylegitymowali si? ze szlachectwa w požniejszej guberni kowienskiej. Za swego przodka przyj?li Stanislawa Wolka, syna Stanislawa (pokolenie I i II), który w 1706 r. zapisal dobra Senkany i Labunowo [w pow. korklanskim] synowi Janowi (III), a jego braciom: Wlodzimierzowi i Stefanowi po 6000 zlotych polskich. Byč može, wspomniany w taryfie 1690 r. Wlodzimierz Wolk jest tožsamy z wymienionym \v 1706 r. Z kolei ów Stanislaw Wolk byl starostą szawlanskim [w znaczeniu dóbr prywatnych, nie królewskich] i zmarl \v 1709 r. Byl kahvinem [Konarski]. Dalsza linia genealogiezna Wolków byla nast?pująca, poczynając od pokolenia III: Jana, Wlodzimierza i Stefana. Z nich lini? kontynuowal Jan, który w 1758 r. sprzedal wspomniane Senkany. Byl on równiez ojcem Antoniego (ur. 1751; IV), a ten ostami byl ojcem trzech synów (V): Józefa (ur. 1777), Dominika (ur. 1779) i Jana Benedykta (ur. 1786). Pierwszy z nich splodzil dwóch synów (VI): Antoniego Józefa (ur. 1800), ojcajana Felicjana (ur. 1823) i Dominika (ur. 1826) oraz Leona (ur. 1815). Z kolei wspomniany Jan Benedykt zostawil po sobie syna Ludwika (ur. 1818) [LVIA, F 391-7-4126, k. 68]. Ž r ó d 1 a : Konarski, s. 324; LVIA, F 3 9 1-7 —4126, k. 68, 88; ODVCA, vyp. 1, s. 190-176; vyp. 2, s. 89-73; VUB, F 7-Ž P 26, nr 79. L i t e r a t u r a : Ciechanowicz, 'Rody, T. 5, s. 397; LPŽ, T. 2, s. 1251 : Volkas.

WOLLOWICZ (WOLOWICZ) H. BOGORYA, POGONIA T aryfa 1667 ROKU

Woloivic%oiva [Eustachowa Kazimierzowa] Barbara. Billeivic^Aleksander stolnik Księstiva Žmnjdsękiego y majętnošci arędonmej nacpvanej Korcianj od Barbaiy Sapiepatiki [Eustacho\vej Kazimierzowej] Woloivicspivej stolnikoįvej WXL, uciaiiskiej iplotelskiej starosciny dymoivpod[d\ anskicb £miastec^kiem i y mtynem ogolem 491 ¡rpoįr. gondynskim. Orloivski Mikolajpodkomoiyy ціеті dobi\z\yhskiej i HeirelMelchior chorąiy pernamki y majętnošci Sryednika %astaivnej od Barbaiy Sapieięanki Woloivic%oivej stolnikoįvej IFXL ogolem poddanskich dymoiv 111 wpoįv. ivielonskim Woloivic%oiva Barbara Sapieięanka stolnikoiva IFXL y staroshra sivego plotelskiego ца rok 1665 i 1666, ktore się skonėtą in ¿7//[no] 1667 ¿/[nia] 19 Decembra na rok po y/ 150:1:11,50 ivnios/a 300. 3 [Krolewszczyzny 1667 r.] Taryfa 1690

roku

Tolloivic^ ĮJan] Ka-ymie/y starosta chivejdanski %e irsi naytvanej Wabtajcie iv poiv. pojtirskim dymóiv 2, y cytstany od K a^im ieiya Onvida iv Scylelach dymóiv 3, ogóìew poddanskich dymóiv 5. Za attestaeją grodn

WOLLOWICZ (WOtOWICZ)

239

minskiego. Te/i^e %dóbr JKMci %starostiva chmjdanskiego w pow. pojurskim poddariskich %kanoną i miyne/fi dymów 244 Wollmvic^ Jer^y c^ešnik grod^ienski ^ d^ierięaivy od ciwunshva kors^emkiego na^wanej Ungie w pow. kors-yewskiw dynmv 17 Nazwisko to patronimik od nazwiska Wol czy Wól, lit. Valius. Pierwsze dwa nawiązują do naz\vy zwierzęcia domowego wola [Abramowicz, Citko, Dacewicz], a trzecie ma zupelnie inną genezę: zdrobnienie od jakiego dlužszego imienia, najczęšciej Walentego, rzadziej Waleriana, a nawet litewskiego nazwiska dwuczlonowego typu Walmont [LPZ, z powolaniem się na Z. Zinkevičiusa]. Genealogia tej rodziny jest rožnie przedstawiana. Zdaniem dawniejszych badaczy, pochodzili oni od Wisiginowiczów. Z nich Jerzy Wis[i]ginowicz byl dworzaninem królewskim, slawnym z wielkiej sily i stąd nazwany Wolem, a jego synowie byli zwani Wol[l]owiczami [Kojalowicz, Niesiecki]. Jednak wedlug bardziej wiarygodnych danych Adama Bonieckiego, byl to ród bojarski z pow. grodzienskiego, znany od 2. polowy XV w. Nas interesuje linia žmudzka Woilowiczów, a wlasciwie są to Wollowiczowie róznych galęzi. Zdaniem Niesieckiego, prekursorem tej Unii byly dzieci Iwana Iwanowicza Wollowicza (pokolenie IV wg numeracji ŽychUnskiego), marszalka dworskiego Utewskiego w latach 1565-1582, kiedy zmarl. Z dwoma žonami splodzil on czterech synów (V): Hieronima (Jarosza), Jędrzeja (Andrzeja), Eustachego i Pawla. Problemem jest pierwszy z nich, okrešlony jako syn Iwana Iwanowicza, a wedlug innych badaczy chodzi o syna Hrehora Bohdanowicza, wojewody smolenskiego [Boniecki; ŽychUnski]. Pewnym usprawiedUwieniem tej pomylki jest fakt popularnosci imienia Hieronim (Jarosz) w tej rodzinie: w XVI w. bylo ich trzech. Przyjęto zdanie Bonieckiego. Tak więc nasz Hieronim naležal do galęzi I ro­ dziny Woilowiczów po Bohdanie Hrynkowiczu. Ow Hieronim (V) zrobil karierę na dworze królewskim Zygmunta III: sekretarz królewski w latach 1589—1618, podskarbi nadworny Utewski w 1600—1605, podskarbi wielki w 1605—1618, podkanclerzy Utewski w 1618 r. oraz starosta žmudzki w 1619—1643, kiedy zmarl. Byl tež ciwunem pojurskim w latach 1600-1619. „W pięknej starosci wiek swój zakonczyl, wiele kosciolów na Žmudzi na czešč Boską wystawiwszy...” [Niesiecki]. Konkretnie chodzi o: w}rremontowal kosciól w Plotelach przed 1598 r., ufundowal kosciól w Zwingach w 1605 r., w Wojnucie w 1606 r., w Szadowie w 1614 r., w Plungianach w 1617, w Žoranach w 1626 r., w Uzwentach przed 1636, w Niemoksztach, Lajzewie i RadziwiUszkach jak wyzej oraz w Szawlach ufundowal altarię przed 1636 r. Prawie wszystkie z tych miejscowosci byly ošrodkami starostw, a więc formalnym fundatorem byl król polski, a rola Wollowicza polegala na inicjatywie i reaUzacji danėj fundacji. Do tego dochodzi wspólna z Andrzejem fundacja košciola i klasztoru w Cytowianach. Miai duže dobra w Szawlanach w pow. widuklewskim, kupione w 1619 r. od Szemetów (dobra pokiežgajlowskie) [LI]. Oženil się z Elžbietą z Goslawic Goslawską, Polką, wdową po Macieju Woynie, podskarbim wielkim Htewskim, z ktorą splodzil syna Stanislawa, szybko zmarlego. Portret Hieronima Wollowicza znajdowal się w zakrystii pięknego košciola šw. Piotrą i Pawla w Szawlach.

240

W O LtO W IC Z (WOLOWICZ)

Teraz mozna wrocic do ustalen Niesieckiego, czyli do czterech synow Iwana Iwanowicza, marszalka dworskiego. Byla to juž jednak inna galęž tej rodziny — II po Iwanie Hrynkowiczu (III), ktory splodzil syna Iwana (IV). Bylo czterech synow Iwana Iwanowicza (V): Hieronim Qarosz), Andrzej (Jedrzej), Eustachy i Pawel. Ow sporny Hieronim zmarl bezpotomnie. Jego brat Andrzej byl chorąžym ziemskim litewskim w latach 1592—1611, sędzią ziemskim žmudzkim w 1611—ok. 1614, ldedy zmarl. Jednoczesnie byl podstarošcim žmudzkim w latach 1595-1609 i ciwunem Malych Dyrwian od 1603 r. do šmierci i starostą telszewskim od 1607 r. Z powodzeniem walczyl w Inflantach. Byl poslem žmudzkim na sejmy z lat 1591,1598 i 1600. Fundowal klasztor bernardynow w Cytowianach w 1614 r. (razem z bratem Hieronimem), ošrodku swoich dobr, gdzie jest pochowany. Oženil się z Katarzyną Krzysztofowną Goslawską. Poza tym fundowal košcioly w Tryszkach w 1611 r., Telszach i Plotelach w 1612, ošrodkach dužych starostw na Žmudzi. W 1595 r. kupil 2 siola we wlosci ejragolskiej: Antweji i Preny, nad Dubissą. Dwa lata požniej kupil dobra Korszowo we wlosci kroskiej [chyba bląd, raczej chodzi o wlosc widuklewską lub korszewską]. Skądinąd wiadomo, že posiadal dobra Cytowiany, došč duže dobra w pow. widuklewskim [inwentarz Cytowian z 1581 r. w: AWAK, T. 14]. Trzeci z braci to Eustachy (1571-1639), biskup wilenski oraz opat lubiriski w Wielkopolsce w pow. košciahskim. To kolejny przyklad, že nie tylko Polacy osiedlali się i nab^wali urzędy na Litwie, ale byl i kierunek odwrotny. Nie mial on związkow za Žmudzią. Ostatni, czwarty z braci, Pawel (zm. 1630; V) byl podskarbim nadwornym litew­ skim wlatach 1619—1630, kiedy zmarl. Byl tež starostą plotelskim jak jego brat Andrzej. Splodzil on syna Eustachiusza (Eustachego Kazimierza; zm. 1658), stolnika litewskiego, takže starostę plotelskiego. Oženil się z Barbarą Sapiežanką, starošeianką niemonojeką, z ktorą wydal na swiat dwoch synow: Aleksandra Hieronima i Jana Pawla, bezpotomnych oraz kilka corek. Na Žmudzi mieszkali jeszcze inni Wollowiczowie z dwoch galęzi: IV i V. Pierwsza z nich wywodzi się od Hryhora Hrynkowicza, kasztelana nowogrodzkiego. W odnodze C tej galęzi byl Hieronim Wollowicz (VI), ktory w dwoch malženstwach z Ka­ tarzyną Kuncewiczowną, sędzianką ziemską litewską [sic] i Barbarą Tarnowską splodzil czterech synow (VII): Michala, podkomorzego slonimskiego, Kazimierza Aleksandra, stolnika upickiego, Janusza takže stolnika upickiego i Mariana, pisarza ziemskiego wilenskiego. Ten ostatni ojcowal trzem synom (VIII): Janowi Kazimierzowi, o ktorym nižej; Wincentemu [Stanislawowi] (zm. ok. 1684), archidiakonowi žmudzkiemu, kanonikowi wilenskiemu i infulatowi gieranohskiemu [w diecezji wilenskiej, pleban w Gieranonach z prawem noszenia infuly] i sekretarzowi wielkiemu duchownemu od 1684 r. oraz Dominikowi, starošeie abelskiemu i ojeu czterech synow, nie związanych ze Žmudzią. Wspomniany \t^žej Jan Kazimierz Wollowicz (Wolowicz) (zm. przed 16 III 1708) byl krotko lowczym litewskim w latach 1684—1685 i obožnym litewskim w 1692 r. Byl sta­ rostą chwejdanskim i lubonickim (w pow. rzeczyckim) i dzieržawcą lewkowickim w pow. slonimskim. W 1690 r. posiadal 249 dymow na Žmudzi, z czego 244 stanowilo starostwo chwejdanskie, a więc krolewszczyzna. Oženil się z Katarzyną N aruszewiczowną, podkanclerzanką litewską, z ktorą „pozostaly tylko dwie corki”. W 1688 r. ufundowal košciolek w Bolsiach, w parafii Szylele [Juzumas].

\YOLLO\YICZ (\YOLO\YICZj

241

Z kolei w galęzi IV w odnodze C noto\vano potomstwo Krzysztofa Samuelo\vicza (VI), pisarza ziemskiego slonimskiego, ojca czterech syno\v (VII): Wladysla\va Aleksandra Įlub Aleksandra Wladysla\va], krajczego žmudzkiego, Jana, Samuela i Kazimierza, krajczego žmudzkiego [wg Žychlinskiego], bezpotomnego z Zofią Orwido\vną, siostrą \vspomnianej nižej Barbary Anny. Pienvszy z nich byl posędkiem slonimskim (zm. 1700), ktory oženil się z Barbarą Anną Orwidč\vną, corką Piotrą, i zostawil šwiatu cz\voro dzieci (VIII): Florentynę, Rožę, Jana i Antoniego. Z nich Jan zostawil po sobie syna Antoniego (IX), księdza, proboszcza \v D\vorcu [diecezja \vilehska], a jego brat Antoni, starosta kolaczewski, mial dwoch syno\v (IX): Leoną i Hieronima, chyba niemających nic wspolnego ze Žmudzią. I \vreszcie galęž V, najmlodsza, po Michale Hrynkowiczu (III). Mial on syna Krzysztofa (R7), wnuka Teodora (V), pra\vnuka Filona Pa\vla (VI) i prapra\vnuka Samuela (VII). Ten ostatni splodzil syna Krzysztofa (\7III), podkomorzego trockiego i \vojskiego grodzienskiego, ktory ojco\val d\vom synom (IX): Jerzemu i Jozefo\vi, sterilis. Z nich Jerzy Wolowicz (Wollo\vicz ) byl czešnikiem kowienskim w 1690 r. i ciwunem wiesz\vianskim w latach 1710—1724, kiedy spisal testament (26 VIII). W 1697 r. w Warszawie byl elektorem krola polskiego Augusta II, zresztą jako jedyny z tej rodziny ze Zmudzi. W 1704 r. uczestniczyl w konfederacji Žmudzi \v pow. korszewskim. Ože­ nil się d\vukrotnie z: Anną Blombergowną i Barbarą Adamkowiczowną, podczaszanką žmudzką. Z drugąm ial syna Jozefą (zm. 1779; X), marszalka grodzienskiego. Najpierw byl on ci\vunem gondynskim w latach 1760-1765, kiedy awansowal na podkomorstwo grodzienskie. W 1772 r. zostal marszalkiem kowieriskim do šmierci w sierpniu 1779 r. Byl poslem žmudzkim na sejm 1786 r. Oženil się z Marianną Michniewiczowną, z ktorą splodzil trzech synow (XI): Michala, Antoniego i Benedykta [wedlug innych Antoni i Benedykt to jedna osoba] oraz tylež corek: Kažmierę, Balbinę i Lukaszową Wollowiczową [brak imienia]. Z nich Michal (zm. 1817), szambelan JKMci, byl takže ciwunem biržynianskim w latach 1788—1792. Byl takže starostą chwejdanskim. Oženil się z Ma­ rianną Dzialynską, wojewodzianką malborskąi dziedziczka Dzialynia, Ussarzewa i Witkowa w Wielkopolsce [pod Gnieznem]. Tu osiadl, a po jego šmierci w 1817 r. Dzialyn przejąl jego brat Antoni. Z kolei [Antoni] Benedykt, marszalkowicz grodzienski [raczej kowienski], to sędzia ziemski repartycji rosienskiej \v latach 1778-1792 i starosta lingowski [Lingie, niewielka krolewszczyzna w po\v. korszewskim]. W 1792 r. awansowal na sędziego ziemskiego rosienskiego. Zmarl \v 1802 r., zostal pocho\vany w kaplicy šw. Jerzego w košciele w Cytowianach. Trzeci z braci, Antoni (zm. 1822), chyba nie mial nic wspolnego ze Žmudzią, byl wojskim grodzienskim, chorąžym nadwornym litewskim i kasztelanem mereckim, a po upadku Rzeczypospolitej zamieszkal \v Księstwie Warsza\vskim i Krolestwie Polskim, gdzie byl senatorėm kasztelanem. Noto\vano ich w obu taryfach XVII \v. W 1667 r. zanoto\vano tylko Eustachową Kazimierzową Wollo\viczową, stolnikową litewską, ktory dysponowala ogromnym majątkiem: Korcianami w pow. gondynskim z 491 dymami i Srednikami \v po\v. wielonskim ze 111 dymami (w zasta\vie). Razem czyni 602 dymy i jest to \vlasnošč magnacka. Oprocz tego posiadala jeszcze starostwo plotelskie, jedno z \viększych na

242

WOLLOWICZ (WOLOWICZ)

Žmudzi, skoro w 1771 r. placono zen 5503 zl podatku [Krölewszczyzny 1667 r.]. Z ko­ lei w 1690 r. odnotowano dwöch Wollowiczöw: Jana Kazimierza, starostę chwejdahskiego i Jerzego, czešnika grodzienskiego, o ktörych byla juž mowa. Zatem byla to szlachta zamožna, o statusie ekonomicznym zbližona do magnaterii. Na Žmudzi piastowali rožne urzędy, opröcz juž wymienionych w galęzi V: ciwunow Je­ rzego i Jozefą oraz sędziego Antoniego Benedykta. Ciwunem Malych Dyrwian w latach 1603—1614 byl Andrzej Iwanowicz Wollowicz, chorąžy ziemski litewski i podstarosd žmudzki w latach 1595—1611, potem sędzia ziemski žmudzki, zmarl przed paždziernikiem 1614 r. Jarosz (Hieronim) Wollowicz, podskarbi i pisarz litewski, byl ciwunem pojurskim w latach 1600—1619 i gondynskim w 1615—1637, kiedy urząd scedowal na Stanislawa Woynę. W 1619 r. otrzymal nominację na starostę žmudzkiego, po rezygnacji z podskarbiostwa wielkiego litewskiego, zmarl 27 VIII 1643 r. Wladyslaw Aleksander Wollowicz, pisarzewicz slonimski, byl krajczym žmudzkim w latach 1680-1699, kie­ dy awansowal na podsędka slonimskiego. Oženil się z Barbarą Piotrowną Orwidowną. Jego brat, Kazimierz Wollowicz, pisarzewicz slonimski, byl krajczym žmudzkim w la­ tach 1705-1724. Oženil się z ZofiąPiotrownąOrwidowną. Požniej urząd ten nabyl An­ toni Kazimierz Wollowicz i posiadal w latach 1736—1759. Oženil się z Praksedą Woronowiczowną, podczaszanką rzeczycką. Marcjan Dominik Wollowicz, pisarz litewski, byl niedoszlym ciwunem biržynianskim w 1702 r., ale nie utrzymal się na tym urzędzie. W 1710 r. Wincenty Piotr Wollowicz (1670-1737), referendarz litewski, zostal mianowany ciwunem tendziagolskim, ale urzędu nie objąl. Požniej zostal jėzuitą, jest znany jako kaznodzieja i tlumacz \Encyklopedia ivied^y oje^uitaclĄ. Kazimierz Jozef Wollowicz, starosta wolkowyski, byl kolejnym ciwunem wieszwiahskim w latach 1736-1748, kiedy awansowal na marszalka slonimskiego. Oženil się z Ludwiką Szemiotowną, starošcianką gintenską. Michal Wollowicz, szambelan JKMci, byl takže ciwunem biržynianskim od 1788 r. do konca Rzeczypospolitej (zm. 1817). Oženil się z Marianną Dzialynską (ur. 1747), wojewodzianką malborską, z ktorą się rozwiödl w 1781 r. W sumie Wollowicze piastowali rožne urzędy na Žmudzi. Byly tu często ciwuhstwa oraz najwyžszy w hierarchii urząd starosty žmudzkiego. Urzędy te piastowali od konca XVI do konca XVIII w, choč z przerwą w 2 polowie XVII w. Naleželi rowniež do dobrodziejöw Košciola katolickiego, o czym juž pisano. Dotyczy to glöwnie dwöch braci: Hieronima i Andrzeja, fundatoröw rožnych kosciolöw i klasztoru w Cytowianach, gdzie byli chowani. W tamtejszym košciele jest portret i pomnik nagrobny Andrzeja Wollowicza. Dwöch Wollowiczöw bylo pralatami w diecezji žmudzkiej (archidiakonami): Stani­ slaw Wincenty w 2 polowie XVII w. i Antoni rzekomo w latach 1746-1785, pözniejszy biskup lucki [Juzumas]. Fundatorami kosciolöw byli jeszcze Kazimierz Jan (Bolsie, zob. wyžej) i Dominik Marcin (Chwejdany 1703 r.), starosta chwejdanski i referendarz litew­ ski w 1727 r. (zm. 1750). W XIX w. Wollowicze herbu Pogonia mieszkali w pow. szawelskim. [Ciechanowicz] Ž r ö d 1 a : AGAD, AR, Dz. II T. 3, nr 243 (sejmy z lat 1591 i 1598); AWAK, T. 14, s. 246-256 [bląd w lokalizacji powiatowej tych döbr]; BCzart, rkps 726, k. 85 (sejm 1786 r.); Elektorzy 1697 r.; Kojalowicz, Com­ pendium s. 28-31; Konfederacja Žmudzi 1704 r., s. 731; LI, s. 82—109 (inwentarz z 1619 r.); Niesiecki, T. 9, s. 414-423 [obszernie]; ODVCA, v}p. 3, s. 139-270; vyp. 4, k. 303-102; Sigillata, s. 19, nr 4, s. 23-24, nr 33,

V ’OLMINSKI

243

35, nr 142, s. 57, nr 304; Taryfa woj. brzeskiego litewskiego, s. 125; Taryfa woj. wileriskiego, s. 73; Uryds. 180, nr 1434; Urz^dnicy: woj. trockie, s. 270, nr 1782, s. 300, nr 2042; Urz^dnicy zmudzcy, nr: po 207, 214, 224, 301, 310, 349, po 437, 522, 525, 684, 694, 703, 1018,1125, 1146, 1270, 1442; Visitationes DS. 1675-1677, s. 60, 471, 628, 838. L i t e r a t u r a : Abramowicz, Citko, Dacewicz, T. 2, s. 181: Wol; Boniecki, Pocket, s. 383-385; Ciechanowicz, Rody, T. 5, s. 400-401; tenze, Sup/ewent, s. 376; Danilczyk, s. 188 (sejm 1786 r.); Encyk/opedia iried£)■ оje^iritacb, s. 758; Juzumas, s. 157, 727, 846-847; LPZ, T. 2, s. 1148: Yalaviciusll54: Valius; Paknvs, s. 203—205; Radaman, Ferenc, s. 97 (sejm 1600 r.); Sklodowsld, s. 113 (portret i pomnik nagrobny w kosciele w Cytowianach); Zvchlinsld, T. 11, s. 256-286, glownie: 258, 266, 268, 273, 285. s.

nicy ccntralni i dygnitary, s. 67, nr 363, s. 102, nr 701,

W OLMINSKl H. RA\V1CZ (PANNA NA NIEDŽNVIEDZIU) T aryfa 1667

roku

YYolminski Michatf [sic] skarbnik upitski %majętnosci Ponieivie^a na u/iejsat Olbrjchta Of ominei dymoiv 36 ivponi ivielonskim. Woiminski [z] Zęgręa Micbal! [sic] sėdžia pieniški upitski na miejscu Jei\e\go] Livoivic%a i m alink i i Stefana Koreyny m i O^ajcioiv iv sjerni ipnnd^kiej ivpoįv. ivielonskim leiyicej. Л dpossesnją Sytranberka iv \astaivie będącej dymoivpod[l, WOYDZILOWICZ)

(ur. 1827; VI) i wnuka Jozefą (ur. 1859; VII). Ten zaš ojcowal trzem synom (VIII): Adolfowi Adamowi, Mieczysla\vo\vi i Pawfo\vi. Z kolei Antoni, brat Bartlomieja Macieja (V) mial syna Pawla Jerzego (ur. 1821; VT), bezpotomnego. Trzecia i najmlodsza linia rodziny lączy się z Marcinem (TV), ojcem trzech synow (V): Kazimierza (ur. 1803), bezpotomnego, Piotrą Dominika (ur. 1805) i Bartlo­ mieja (ur. 1813), takže bezpotomnego. Linię prowadzil więc tylko Piotr Dominik, ojciec Franciszka (ur. 1830; VI), bezpotomnego i Jozefą Szymona (ur. 1831; VI). Ten ostatni zostawil po sobie dwoch synow, bezpotomnych (VII): Jana (ur. 1853) i Szymona (ur. 1855) [LVIA, F 391-7-4126]. Ž r 6 d 1 a : Akta yayioiv, T. 2, s. 307, 337; LI, s. 200; LVIA, F 391-7^1126, k. 84; ODVCA, vyp. 1, s. 3 7 227, 47-56, 135-134 i 138; vyp. 2, s. 11 1—1 3 7 ,11 2 -14 4 , 176-265; vyp. 3, s. 22—51 (Žyborto\vicz), 31-17 8 , 36-6, 81-205, 103-64, 109-176, 122-387, 124-26, 127-70, 13 0 -116 , 13 1-13 5 i 136, 134-183; vyp. 4, k. 77-156, 116 -5 1, 153-113, 156-136, 157-146, 169-237, 183-74, 200-208, 298-63; vyp. 5, k. 140-150, 171-382; Perapis 1528 r., s. 214, 253; RIB, T. 20 kol. 422—423, nr 318; Slovar, s. 115: Žibortany, 142: Kongajliški; VUB, F 203-31. L i t e r a t ū r a : Ciechano\vicz, Rody, T. 5, s. 384; LPŽ, T. 1, s. 910: Kangaila, T. 2, s. 1132: Vaidotas; Sklodo\vski, s. 305; Zinkevičius, s. 210: Kangaila, 301: Vaidas, 265: Ži-bart(as).

WOYDYLO (WOYDILA, WOYDILO, WOYDZILLIO], WOYDZILOWICZ) H. KOŠCIESZA, SUCHEKOMNATY P opis 1621 ROKU Woydryll Waclaiv ^ //^¿.jįtnikami] napod[jezdku] koti 1 įvpoįv. pojurskim T aryfa 1667 ROKU

Woydil Daniel na miejscu ojea sive\gó\ Jana Woydila %Knsióiv dym 1 srjacbecki ivpoįv. pojurskim Woydila Wojciech Gabtialoivic^ na miejscu Gabriela Statūsfaivoiviayt Woydila [GB: pewnie ojea] y Wojdatóiv dym 1 ssjachecki ivpoiv. pojurskim Woydyl Daniel na miejscu Daivida Druktenia ^ Wojdilóiv dym 1 s^lachecki ivpoiv. pojurskim Woydyljan Jakuboivicr^ na miejscu Andrryja Gaivdyata ^ Tomasryijcóiv dym 1 svjachecki ivpoiv. korsryivskim Woydyl Jan na miejscu Michala Woydyly y Wojdylóiv dym 1poddatiski ivpoiv. pojurskim Woydyl Jerry na miejscu Jakuba Kofotoivskiego y Rysrçkiôiv dym 1poddatiski ivpoiv. pojurskim Woydyl Jerry na miejscu Katarryny Blaivdyeivny r^Janoivdoiva, miesrękający i ^ nabycia kupnym praivem od Krrysrjofa Golgonta, p r y lą cy iv s y do sivojej [paszni] podal dym 1 srjacbecki ivpoiv. korsryivskim Woydyl Salamon na miejscu rodryca Adama Woydyla y Wojdylóiv dym 1 srjachecki iv poiv. pojurskim Woydylo Karymier.§ na miejscu którego rysfal spisany Daniel Radiviloivicr£%Wojdylóiv dymy 3 poddatiskie ivpoiv. pojurskim Woydylo Krrysrjof na miejscu brata sivego Woydyly ^ Wojdyl dym 1poddatiski ivpoiv. pojurskim Woydyloivicri Krrysytoj ^ Pren dym 1 srjachecki iv poiv. korsryivskim Woydyloivic%Elias:%na miejscu rodryca Krrysrjofa Woidryloivicryi [sic] y Poiyr Pel dym 1 srjachecki ivpoiv. tiverskim

W'OYDYLO (W’OYDILA, W O YD ItO , W'OYDZILLfO], \YOYDXILO\YlCZ)

T aryfa 1690

275

roku

Wojdilfo Jeij) ^Janomdoma i prjk npli U^lomciöm djm ssjacbecki 1 mpom. kors^emskim Wojdillo Simon %Pren mpom. kors-^emskim, a %pr%)'knpli djm ssjacbecki 1 Wojdi/o Aleksander ^ Pjss^kom mpom. pojnrskim i \prcjknpli djmpoddanski 1 Wojdilo Damid, na kforego miejscn postai spisany Je/p) Re^gol ^ Knsom Pokisie djm 1 scjacbecki mpoir. pojurskim Wojdi/o Kacjmie/j Walentinomicy na miejscn rod-jca y R)S~ki Alcs^kiöm %oko/icj Wojdilön•djm 1poddahski vpom pojnrskim Wojdilo Alarcin %Tomas^ajciöm irpoir. kors^emskim na miejscn Piotrą Gomdcjata djm ssjacbecki 1 Wojdilo Stanis/air na miejscn rod^ica ^ Wojdjfom mpom pojnrskim djm poddanski 1 Wojdilo [w K op. 9: Wojdjllo\ Piotr ^ Prep Wirgincie mpom. kroskim [dym] ssjachecki 1 Wojdjlo Daniel y Lįb mpom. pojnrskim djm ssjacbecki 1 Wojdjlo Jeisj [z B e ri Jon olajciöw \v pow. powonderiskim?] djm poddanski 1 Wojdjlo Jeraj %Drabnkscj na miejscn ojca [slowo to przekrešlono] Lelkiemic^om [z Berz Jon olajciöw w pow. powonderiskim?] [dym] poddanski 1 Wojdjlo Wojciech Gabrjalomic y Wojdilöm mpom. pojnrskim djm scjachecki 1 Nazwisko jest pochodzenia litewskiego i dwuczlonowe, choč z pewnym zastrzezeniem: vai- dil—[Zinkevičius] lub vaid- i il- [LPZ]. Czlon vai- ma byč zapožyczeniem od Prusöw, zaš dil- zostal pominięty w wykazie Z. Zinkevičiusa [sic]. Zdaniem tego badacza, može byč to röwniez nazwisko jednoczlonowe od formy Vaidas (czlon vaid—). Na Žmudzi pojawili się w trudno do ustalenia okresie. Zdaniem Eugenijusa Saviščevasa, Wojdylo mial byč synem bojara žmudzkiego Wizbora, o ktörym pisano wyzej (zob.). Z „rodu Wizborowego” w 1529 r. pochodzil Pawel Woydylowicz. Wspomniany badacz litewski lączyl go z wdową Pietrową Woidwilowiczową [sic], ktorą spisano w popisie wojskowym 1528 r. we wlosci pojurskiej z jednym koniem. Jeszcze w koncu XVIII w. notowano 2 okolice szlacheckie: Wojdyly i Wizbory w tym powiecie. Są jeszcze dwie informacje o Wojdylach, ktöre trzeba tu przedstawic. Pierwsza dotyczy nadania szešciu „czolowieköw” dla Wodila i Jana w polowie XV w. Niestety, nie podano lokalizacji tego nadania, choč wczesniej byla mowa o wlosci jaswonskiej [LM]. Druga informacja odnosi się do Wojdyly jako przodka rodu, m.in. rodziny Daukszöw z wlosci wielonskiej, o czym pisano przy Daukszach (zob.). Gniazdem rodu byly Wojdyly we wlosci pojurskiej, w XVI w. ležaly nad Jurą [Slo’ var]. Tu Woydylowie mieszkali jeszcze w koncu XVII w. Požniej byla to okolica szlachecka [Gloger]. W koncu XIX w. Wojdyly byly dworem księcia Wasilczykowa [Rosjanina], a pobliskie Wizbory to dwa dwory: Gimbuttöw i Polubinskich, sprzed reformy uwlaszczeniowej z 1863 r. i kilka miejszych osad: Gimbuttöw (76 dziesięcin ziemi), Laszynskich (69), Jurewiczöw (155) i Jankowskich (8) [SG]. Dzisiaj to Vaidilai nad Jurą, na poludniowy wschöd od Zwingöw, ležące wlasciwie na wyspie w otoczeniu rzeki i sztucznego zbiornika wodnego. Kilka kilometröw dalėj są Wizbory (lit. Visbarai). W popisie wojskowym W Ks. Litewskiego z 1528 r. spisano wspomnianą wyžej wdowę Pietrową Wojdwilowicza we wlosci pojurskiej oraz Bortka Wojdilowicza

276

W O Y D Y tO (WOYDILA, WOYDILO, WOYDZILLIOl, WOYDZILOWICZ)

w wielonskiej. W kolejnym popisie z 1567 r. odnotowano czterech bojaröw we wlosci tendziagolskiej: Baltromieja Wojdilowicza, Urbana i Martina Wojdilo\vic2Ö\v [spisanych obok siebie] i Jana Wojdilowicza. W sumie w obu popisach najwięcej bojaröw mieszkalo we wlosci tendziagolskiej (4) oraz pojedynczo w wielonskiej i pojurskiej. Ciekawe, že pözniej Woydylowie w pow. tendziagolskim nazywali się Woydylowskimi (zob.). Z 1562 r. pochodzi informacja o bojarach korszewskich Wojdylajciach: Jarde i jego bracie Pietraszu, ktörzy sąsiadowali z siolem hospodarskim Burkieny, rzeką Okmianą oraz bojarami Putwiami i Narwilajciami [AWAK, T. 25]. Warunki te spelnia rejon na poludnie od Szyleli: jest to wies Burkėnai wsröd lasöw i nad Okmianą, dalėj są Pūtvė. Zdaniem K. Jablonskisa, Wojdylowicze byli potomkami bojara Spudutia, znanego z przywileju Witolda dla bojaröw koltynianskich. Nie jest to sluszne, bo podstawowe žrodlo do tego zagadnienia, czyli „gramota” Zygmunta I z 1529 r. wymienila Wojdylowiczöw nie w rodzie Spudutia, bo takiego nie bylo, lecz w rodzie „Mirowego” lub „Meyrowego” [AWAK, T. 24]. Wymieniono wtedy Mikolaja z bracmi Wojdylowiczöw. To samo bylo w popisie wojskowym 1528 r. Pözniej notowano ich w aktach ziemskich žmudzkich XVI w. W 1581 r. Baltromiej Wöjtiechowicz Wöjdilowicz dostal od žony Mariny Jurewny polowę majętnošci Pookmiany we wlosci korszewskiej. W niedatowanym dokumencie, wsröd akt z 1585 r., Pawel Stanislawowicz Staniewicz Wojdilowicz darowal žonie Zofii majętnošč w Wojdilowiczach i ziemię we wlo­ sci pojurskiej. W 1588 r. Wöjtiech Stanislawowicz Wojdil darowal synowi Baltromiejowi trzeciznę majętnošci Wöjdilojtie w tej wlosci. W tym roku wspomniany wyzej Pawel sprzedal trzeciznę tej majętnošci. W 1595 r. Juri Pietrowicz Wojdilowicz darowal žonie Gendrutie Wojtkownie Pietrowicz częšč Wojdilajtöw. We wlošci pojurskiej notowano ich juž w popisie 1528 r. W 1589 r. Martin Martinowicz Wöjdilowicz z zona GendrutąJanownąJanwilowicz dostal polowę domu w Knieczunach we wlošci tendziagolskiej od swego tešcia. Pewnie byl synem Martina Wojdilowicza z popisu 1567 r. W 1593 r. Jakub Tremeski Wojdil sprzedal gruntyw Gonkojniach we wlošci wielonskiej. W 1593 r. Baltromiej Mikolajewicz Wojdilowicz, siostrzeniec, dostal prawo do trzecizny majętnošci Dowkintlowki [we wlošci kroskiej] od Jadwigi Janowny Ambrozejewej. W sumie we wspomnianych aktach notowano Wojdylöw w pięciu wlošciach: kor­ szewskiej, pojurskiej, tendziagolskiej, wielonskiej i kroskiej. Z wyjątkiem danych o wlošci pojurskiej, gdzie notowanom gniazdo tej rodziny, byly to pojedyncze wzmianki. W popisie wojskowym 1621 r. zanotowano jedną osobę w pow. pojurskim, stawiającą konia z „uczestnikami”. Nie byla więc zamožna. Pözniej notowano ich w obu taryfach XVII w. W 1667 r. spisano 12 rodzin, mieszkających glöwnie w pow. pojurskim (8) i w sąsiednim korszewskim (3). Większošč z nich nie miala poddanych (8 na 12), pozostale mialy po jednym, wyjątkowo trzech poddanych. Z kolei w 1690 r. odnotowano röwniez 12 rodzin, dominujących w tych samych powiatach: pojurskim (6) i korszewskim (3), poza tym byly 2 w pow. powondenskim. Tu takže dominowala szlachta bez poddanych (7 na 12), pozostale mialy po jednym poddanym. Zatem byla to szlachta drobna i nieutytulowana.

YC'OYDYLOWSKI (WOYDILOWSKI, WOYDZILOWSKI)

277

W 1690 r. Eliasz Woydylo spisal swój testament. Jego grzeszne cíalo míalo byč pochowane przy kosciele zoranskim przez maižonkę Mariannę Wambutownę. Miai imienicze w pow. žoranskim o nazwie Bukakalnas Rawmes Dawba [tak šcišle zapisano je]. Rozwiązano je w sposób tradycyjny: po polowicy dia malžonki i syna Dawida [VXJB, 38, nr 28]. W taryfach z lat 1667 i 1690 nie notowano Woydyllów w tych dobrach. Jedynie w 1667 r. zanotowano Eliasza Woydzilowicza, pewnie owego testatora. W XIX w. Woydyllowie herbu Suchekomnaty [tu: Wajdyllo] mieszkali w pow. rosienskim. Poza tym Woydylowicze róznych herbów mieszkali w pow. rosienskim i szawelskim [Ciechanowicz]. W 1798 r. Woydyllowie herbu Košdesza wylegitymowali się ze szlachectwa w pózniejszej guberni kowieñskiej. Ich protoplastą zostal Mikolaj Woydylo, który w 1636 r. zapisal dobra Wojdyly [w pow. pojurskim] synowi Danielowi [LVIA]. Dwóch Danielów notowano w taryfie 1667 r., pewnie jeden z nich odnosil się do wzmianki z 1636 r. Dalsze pokolenia wymieniono w herbarzu Ciechanowicza: Michal, syn Daniela (III); Mateusz (IV); Józef Alojzy i Jan (V) oraz lącznie dwa dalsze pokolenia. Možna te dane kontynuowac. Wspomnianyjan splodzil syna Dionizego Teodora (ur. 1807; VI), a Józef Alojzy splodzil trzech synów (VI): Jozefą i Antoniego (ur. 1785, chyba blizniaków) i Piotrą Jana (ur. 1787). Z nich potomstwo mieli pierwsi dwaj. Józef splodzil syna Donata Rufina (ur. 1813; VII) z dwoma synami (VIII): Stanislawem Romanem (ur. 1838) i Franciszkiem Józefem (ur. 1839) oraz Stanislawa Jozafata (ur. 1817). Z kolei jego brat Antoni mògi się poszczycič pięcioma synami (VII): Wincentym (ur. 1822), Waclawem Józefem Antonini (ur. 1825), Kazimierzem Romualdem (ur. 1827), Adolfem Hipolitem (ur. 1834) i Dona­ tori Franciszkiem (ur. 1840) [LVTA, F 391-7-4126, k. 89; wersja skrócona: Ciechanowicz]. Wedlug rodoslownej rodziny Woydylów herbu Košdesza z 1832 r. jej protopla­ stą byl Daniel Mikolajewicz Wojdilo (pokolenie I i II), który posiadal dobra Wojdily w pow. pojurskim. Wskazująna to dane zródlowe z lat 1671—1684. Miai on syna Michala (III) i wnuka Mateusza (IV), o czym swiadczy testament z 1745 r. Ostami z nich wydal na swiat syna Jozefą (V) i wnuka tež Jozefą (ur. ok. 1782; VI). Ten ostami miai dwóch synów (VII): Donata Rufina (ur. ok. 1813) i Stanislawa Jozafata (ur. ok. 1817) [MACB]. Dane te znajdują potwierdzenie w wywodzie z 1798 r. Ž r ó d 1 a : AWAK, T 24, s. 73-74, T. 25, s. 74; Jablonskis, Vytauto raštai, s. 385; LM, Užrašymu knyga 3, s. 67; LVIA, F 391-7 -4 12 6 , k. 89; MACB, F 20-5192 (rodosiownaja z 1832 r.); ODVCA, vyp. 1, s. 6 1-9 , 15 0 411, 158-120; vyp. 2, s. 2-20, 19-54, 37-6; vyp. 3, s. 80-182; vyp. 4, k. 52-400; Perapis 1528 r, s. 214; Popis 1567 r., kol. 1298, 1299, 1300; SG, T. 13, s. 685: Wizbory, 747: Wojdyly; Slovar, s. 58: Vojdilojti; VUB, F 7—ŽP 38, nr 28. L i t e r a t u r a : Ciechanowicz, R.ody, T. 5, s. 312: Wajdyllo, 384—385: Wojdyllo; Gloger, s. 289; LPŽ, T. 2, s. 1131: Vaidilas; Saviščevas, Žemaitijos savivalda, s. 88, 236 przyp. 124 i 126, 367—368; Zin­ kevičius, s. 154: vai—, 255: Vaidilas, 301: Vaidas.

WOYDYLOWSKI (WOYDILOWSKI, WOYDZILOWSKI) H. ROZA BIALA PoPIS 1621 ROKU

Woydlomki [Woydilowski?] Jakub j //^«/[nikami] po kojackn koti 1 ivpow. tendsjagolskim

278

V ’OYDYLOW SKI (WOYDILOWSKI, WOYDZILOW’SKI)

T aryfa 1667 ROKU Woydylomski Adam gSanri dym 1 sglacbecki mpom. tendgiagolskim Woydyfon ski Аnd/ge/Jeigen7cg na miejscn Marcina Gieysga g Polapisga Ragfomicg dj/n 1 sglacbecki mpom. rosienskim WoydylomskiBaicer gSam y djn/ 1 sglacbecki mpom. tendgiagolskim Woydylomski Jaknb, na kförego miejscn gosfal spisany Andigej Pok/onski g imienia nagwane\oo\ Sunr [tj. Sarw] трот. tendgiagolskim dym 1poddanski Woydylomski Jan gSanv dym 1 sglachecki трот. tendgiagolskim WoydylomskiJergу iJan Woydat okolicj Girdmojn djmj 2poddanskie. Tengepo rodgicn g Pokopurn po Janie Jnremicgn dymöm4poddanskich. Tenge [z] gastany odBarba/y PolaskiejEliasgomejlunvdanskiejgDoivtort dymöm 5. Tenge [z] gastaug od Wladyslama Rnkiemicga m Bakajciacb djm 1. Tenge g majpnosci gastamnej od Jana Teofilia [sic] Sfachoivskiego gPodnbisia dymöm 19, ogölem dymöm 31 трот. rosienskim Woydylomski Jerg)', na kförego miejscn gostal spisanj K/g)Sgtof Stasgkiemicg g Po/apisga Jnrgajciöm dym 1 sglachecki mpom. rosienskim WoydylomskiJogef, na kförego miejscn gpsfal spisanyJe/g}’ Watmont g Gonkojn dym 1 sglacbecki mpom mielonskim Woydylomski Kagimierg [z] Zemigola [sic] dym 1 sglacbecki ivpom ejragolskim Woydylomski Malcber g imienia smego Kotknn i g nabycia od Jana Rabomicga g Poknten gagrodnicgy dym 1 mpom. mielonskim WoydylomskiMarcin gSam y dym 1 sglacbecki трот, tendgiagolskim Woydylomski Stefan [na miejscu] Wojciecba Woydyiomskiego rodgica sme[go] g Martynajc dym 1 sglachecki mpom. tendgiagolskim Woydylomski Stefan g Pren dym 1 sglacbecki mpom. korsgemskim Woydylomski W^clam g Domgirdöm dym 1 sglachecki mpom. tendgiagolskim Taryfa 1690

roku

Woydilomski Daniel g Zemigofy mpom. ejragolskim dym sglacbecki 1 Woydilomski Jan g Domgirdöm mpom. tendgiagolskim dym sglacbecki 1 Woydilomski Jogef g Wojdilöm i Sanv трот, tendgiagolskim dym sglacbecki 1 Woydilomski Marcin g Wojdilöm mpom. tendgiagolskim dym sglacbecki 1 Wydiiomski Stanislam g Pogabiga mpom. tendgiagolskim na miejscn Balcera Pracemicga i na miejscn ojca Baicera Woydilomicga dym poddanski 1 Woydylomski Jan gEiymajc gprgykiplci dym sglachecki 1 трот, mielonskim Woydgilomski Kagimierg g bratem smoim g Zemigoly mpom. ejragolskim dym sglacbecki 1 Nazwisko to spolonizowana forma nazwiska Woydylo [LPZ]. Ciekawe, ze nieraz notowano Wodylow i Woydylowiczöw w tych samych miejscowosciach — w Prenach w pow. korszewskim. Najstarsze dane о nich Iqcz^ si^ z Woydylami (zob.), gdzie notowano ich we wlosci tendziagolskiej od popisu 1528 r. Ich siedziby w tej wlosci to najpewniej Sarwy, gdzie spisywano ich cz?sto w taryfach z 2. polowy XVII w. Chodzi о rejon miasteczka Grynkiszki i rzeczki Sarwy, uchodz^cej tarn do Szuszwy.

VC'OYDYLOWSKI (WOYDILOWSKI, WOYDZILOWSKI)

279

W popisie wojskowym 1621 r. zanotowano jedną osobę w pow. tendziagolskim, stawiającą konia z „uczestnikami”. Nie byla więc zamožna. Pózniej notowano ich w obu taryfach XVII w. W 1667 r. spisano 14 rodzin, mieszkających glównie w pow. tendziagolskim (7), rosienskim (3) i wieloñskim (2), w pozostalych pojedynczo. Z nich tylko 3 rodziny mialy poddanych, w tym jedna míala až 31 w kilku majęmošciach. Z kolei w 1690 r. odnotowano tylko 7 rodzin, nadal z dominacją pow. tendziagolskiego (4). Poza tym mieszkali jeszcze w pow. ejragolskim (2) i wieloñ­ skim (1), a więc na terenach sąsiednich. W sumie byla to szlachta drobna, nie licząc wyjątkowej sytuacji z 1667 r., i nieutytulowana. W XIX w. Woydylowscy herbu Biala Roza mieszkali w pow. szawelskim [Ciechanowicz]. W 1806 r. Woydylowscy herbu Roza Biala wylegitymowali się ze szlachectwa w guberni wilenskiej. Za swego przodka przyjęli Samuela Woydylowskiego (pokolenie I), który w 1738 r. majętnošč Konkoje zapisal swoim synom (II): Karolowi, Ludwikowi, Janowi i Benedyktowi. Dobra te sprzedal Jakub Woydylowski (TV), wnuk wspomnianego Karola, w 1792 r. Wspomniane dobra to znane są z akt ziemskich žmudzkich jako Kumkoi, dobra we wlosci rosieáskiej nad Dubissą, zwano je tez Kumkoi Saczuny. Miejscowosc nie zachowala się do dzisiaj, ale notowano ją jeszcze na mapie Chrzanowskiego z 1. polowy XIX w. To Kunkoj kolo wsi Dajnie, na pólnoc od Rosieni, rzeczywiscie niedaleko Dubissy. Obecnie to najpewniej Kaukėnai. Z wymienionych w pokoleniu II czterech braci, jeden byl bezpotomny (Jan), a dru­ gį (Ludwik) mial tylko syna Ignacego (III), bezpotomnego. Pozostali dwaj: Karol i Benedykt zapoczątkowali 2 linie tej rodziny. Pierwszą, starszą linię prowadzil Karol jako ojciec trzech synów (III): Franciszka, Samuela i Jakuba. Pierwszy z nich byl ojcem Jakuba (IV), który splodzil czterech synów (V): Wincentego Mateusza, Franciszka, bezpo­ tomnego, Józefa (ur. 1797) i Ignacego Norbertą (ur. 1797) [czy chodzi o blizniaków czy jest to pomylka w dacie urodzenia?]. Ow Wincenty Mateusz wydal na swiat syna Ka­ rola Franciszka (ur. 1817; VI). Jego brat Józef dal swiatu trzech synów (VI): Antoniego (ur. 1825), Wincentego Zachariasza (ur. 1827) z synem Stanislawem (ur. 1875; VII) oraz Jana Mikolaja (ur. 1831) z trzema synami (VII): Dominikiem (ur. 1862), Onufrym (ur. 1865) i Ignacym (ur. 1867). Ostatni z braci, Ignacy Norbert, mial dwóch synów (VI): Franciszka (ur. 1827) i Kazimierza (ur. 1838). Teraz pozostali dwaj bracia Franciszka: Samuel i Jakub (III). Pierwszy z nich mial syna Adama (IV), który byl ojcem Franciszka Piotrą (ur. 1821; V) i dziadem dwóch wnuków (VI): Stanislawa Stefana (ur. 1852) i Jana [ros. Joann] Adolfą (ur. 1864). Natomiast drugi z braci, Jakub, splodzil trzech synów (IV): Piotrą, Felicjana i Hieronima. Z nich potomstwo mial tylko ten pierwszy jako ojciec dwóch synów (V): Tomasza Jó­ zefa (ur. 1811) i Andrzeja Marcina (ur. 1815). Drugą, mlodszą linię zapoczątkowal Benedykt (II), który byl ojcem trzech sy­ nów (III): Benedykta, Ignacego, bezpotomnego i Nikodemą. Z nich Benedykt mial syna Józefa (IV) i wnuka Hipólita (ur. 1820; V), bezpotomnego. Z kolei jego brat Nikodem dal swiatu dwóch synów (IV): Ludwika, bezpotomnego i Tomasza, ojea trzech

280

W OYGOW SKl (WOYKOWSKI, WAJGOWSKI)

synow (A7): Nikodemą Stanislawa (ur. 1815), Tomasza (ur. 1828) i Jdzefa (ur. 1829) [LVIA, F 391-7-4126, k. 60]. Ž r o d l a : LY1A, F 391—7—4126, k. 60 (skan 00113); Slovar, s. 156: Komkoi. L i t e r a tu r a : Ciechanowicz, Rody, T. 5, s. 385; LFŽ, T. 2, s. 1131: Vaidilauskas.

WOYDZILOWICZ ZOB. WOYDYLO

WOYGOWSKl (WOYKOWSKI, WAJGOWSKI) H. PAPROČ Taryfa 1667 ROKU

Woygomski Baftromiej Jaknbomic^ %Bei\ dym 1 ssįachecki mpom. pomondenskim Wojgomski Ki'sys^toj na miejscu rod^ica smego Pamta Woygomskiego %Re^go/ dym 1 s^lachecki mpom. kroskim Woykomski Ka%imiet\ na miejscu Sebestiana Pacemic^a %Janomdoma dym 1 s^lachecki mpom. korsyemskim Taryfa 1690

roku

Woygomski [w Taryfie Žmudzi 1690 r., s. 168 blędnie: Krygowski; MB: Wovgorowski] Bartlomiej, na ktorego miejscu postai spisany Andrzej Rodomic^ ^ Ber% mpom. pomondenskim %p)?ykupli od Nanvoyssyi [dym] ssįachecki 1 Nazwisko može byč formą spolonizowanąlite\vskiego nazwiska Vaikutis lub pochodzenia polskiego (Wojkowski). W pierwszym przypadku chodzi o nazwisko przezwiskowe, od litewskiego slowa vaikus, czyli „dziecko” lub veikus, czyli „szybki”, „bystry”, ,,mocny” itp. [LPZ]. Czy nie jest to jednak nazwisko odmiejscowe? Nazwy typu Wojki i Wajgow (Wajgowo, Wojgowo) notowano nieraz na Žmudzi w aktach ziemskich XVI w. [Slo­ var]. Brak jest tego nazwiska w polskich herbarzach. Nie možna wykluczyc, že bojar medyngianski Baltromiej Wojkowicz, zanotowany w popisie wojskowym W. Ks. Litewskiego w 1528 r., naležal do tej rodziny. Notowano ich w obu taryfach XVII w. W 1667 r. spisano 3 rodziny, mieszkające w rožnych powiatach, bez poddanych. Zas w 1690 r. odonotowano tylko jedną rodzinę w pow. powondenskim w tej samej miejscowosci co w 1667 r. Nie miala poddanych. W sumie byla to szlachta drobna i nieutytulowana. W 1805 r. Woygowscy herbu Paproč wylegitymowali się ze szlachectwa w požniejszej guberni kowienskiej. Za swego przodka przyjęto Kazimierza Woygowskiego, ktory w 1707 r. dobra Wojgowo podarowal swoim synom. Danych tych nie potwierdzają taryfy XVII w. Wiadomo, že ow Kazimierz byl synem Pawla Woygowskiego (pokolenie I i II), a jego synami byli (III): Wawrzyniec i Jerzy. Linię kontynuowal Wawrzyniec, ojeiee i dziad Izydora (IV i V). Ten ostatni splodzil dwoch synow (VI): Tadeusza (ur. 1787) i Jozafata (ur. 1789) z synem Jozefem Kalikstem (ur. 1828; VII). Z kolei wspomniany Tadeusz byl ojeem Antoniego (ur. 1816; VII) i Szymona (ur. 1818; VII), z ktorych ten pierwszy dal swiatu syna Kajetana (ur. 1862; VIII).

WOYNA HRYCZYNA (WOYNA, HRECZYNA)

281

W 1751 r. wspomniany Wawrzyniec, syn Kazimierza, Woygowski sprzedal dobra Wojgowo w pow. beržanskim [LVIA, F 391-7-4126]. Ž r ó d 1 a : LVIA, F 3 91-7 -4 12 6 , k. 47; Perapis 1528 r., s. 214; Slovar, s. 57-58: Vojgovo, 59: Vojki. L i t e ­ r a t u r a : LPŽ, T. 2, s. 1133: Vaikauskas, Vaikutis.

WOYKIEWICZ ZOB. WOLODKIEWICZ

WOYNA HRYCZYNA (WOYNA, HRECZYNA) H. TRĄBY P opis 1621 ROKU

Wojna Aleksander e majętnošci swejpo husarsku kori 1, a e mitom ku Qjc^y^nie po husarsku kon 1 wpom ėprariskim i medyngjariskim T aryfa 1667 ROKU

Wojna Maciej e d^ierpaivy swej Karkliriskiej, wsi Karkiau, XY/ilkajciow, Potukisäa, Konc^ajäow, Godelöw, spūstych wsi Nieword^ian, Reksdow, habanowa, Saukiau i Gekalöw od starostwa j/nudekiego odtąc^onjch ■yci rok 1667, ktöry się skoriay in ¡?//[no] 1668 //?[iesią]ca January 4[nia] 3 wniösl do skarbu [zl] 15 [Krölewszczyzny 1667 r.] Woyna Wladyslaw. Rymgaylo Adam e majitnosci swojej Pymgajlissyk, takig w Sowkacb, a tese [sic] Gudinian od Wladyslawa Woyny, od Sc^asnego Grodsperiskiego kupionym i drugich prsykupliach tojest od Jana Tomas^ewic^a Rymgayly, od Jaros^a Styrpeykipo Zachariasen Janowic^f i po Zachariaseewicep Kayi/niereit Rymgaylach odKumpikowicep i odSlęay kupionych dymöw 16pod[d\ariskich wpow. teisiemskim Woyna Wladyslaw ciwun ujtvenski, starosta goijdowski e majitnosci swej d ejed ejc^ j nacęivanej Salanty wpow. telseewskim leėpęej, e miastecyka i wlosci dymöwpoddariskich 445 wpow. telseewskim. Teilte e nujitnosä swej naejyanej Pocytowo na dymach 58 wpow. wilkiskim Woyna Wladyslaw podc^asry grodcjeriski e majitnosci Zoran alias Kreps^ty 20 dymöw w pow. ėprariskim. Zelenice Stanislaw [z] eąstany od Wladyslawa Woynypodceasyego grodejeöskiego %majitnosci Biriyniariskiej dymy 4 poddariskie wpow. birjyniariskim T aryfa 1690

roku

Woyna Maciej [Józef] marseplek piriski e majitnosci Salant alias Maciejów e mlynem, kanoną wpow. telsyewskim dymów 115. Tenės e e mi Orlany dymówpoddariskich 15. Tenise e starostwa gorsytowskiego [wlasciwie gorzdowskiego] wpow. telsepwskim [dymów] poddariskich 75 Hryceyna Woyna Kazimiere Gabriel sidaja ejemskipiriski e majitnosci Drutowisegk Wiikscych i Mniejssych w pow. widuklewskim dymów poddariskich 24. Za atiestają grodu wilkomierskiego Nazwisko ma byc pochodzenia litewskiego i lączyč się z litewskim vaina, czyli „wada”, „przywara”, „wina”, „przyczyna” [LPŽ]. Zdaniem Z. Zinkevičiusa, nazwisko Vainas ma dawna genezę na Litwie (imienia tego uzywal prawdopodobnie brat Giedymina, tj. w 1. polowie XIV w.). Byli tež Woynowie pochodzenia polskiego. Pochodzili z dóbr Wojny w ziemi bielskiej na Podlasiu, a przedtem w ziemi nurskiej na Mazowszu

282

WOYNA HRYCZYNA (WOYNA, HRKCZYNA)

ĮKapica]. W odniesieniu do Woynöw Hreczynow (Hryczynow) naležy chyba mowic o rodzie ruskim, pochodzącym z pow. piriskiego, gdzie byli notowani od korica XV w. Byla to rodzina ruska i prawoslawna, np. Szymon Woyna ĮSaviščevas]. Zdaniem Eugenijusa Saviščevasa, Wojnowie mogli byč sprowadzeni na Žmudž przez Chodkiewiczöw, z ktörymi lączyly ich pewne \vięzi. Protoplastą Wojnöw Hryczynow z pow. pinskiego byl zapewne Matwiej (Maciej; pokolenie I), ktöry wydal na swiat dwoch synow (II): Wojnę i Kierdeja. Pierwszy z nich zapoczątkowal rodzinę Wojnöw, byl podkomorzym pinskim. Splodzil takze dwoch sy­ now (III): Maciej a i Grzegorza. Najpierw о tym drugim, prawdopodobnie mieszanym z innym Grzegorzem [wlasciwie wöwczas uzpvano formy Hryhory]. Jeden z nich, zwany kasztelanem brzeskim litewskim, mial zginąč pod Polockiem [1579]. Pewnie chodzi 0 znanego rotmistrza z czasöw wojny inflanckiej, zob. nižej pod 1569 r. Byl jeszcze je­ den Hryhory Wojna, ktory byl synem Macieja (Matwieja): wojski grodzieriski w latach 1576—1593 i kasztelan brzeski litewski z lat 1593—1603. Glowną linię rodziny kontynuowal Maciej jako „mąž w dziele rycerskim biegly 1wielkiego serca” [Niesiecki], wyröznil się w bitwie nad U ląw 1568 r. z Rosjanami. Byl kasztelanem mscislawskim, pierwszym senatorėm w rodzinie. Splodzil on szešciu sy­ now (IV), ktörzy ukonczyli swoja karierę krzeslami w senacie: 1. Benedykt (zm. 1615), biskup wilenski. 2. Gabriel (zm. 1615), podkanclerzy litewski, takže ciwun berzanski w latach 1593-1615 i Malych Dyrwian w 1594—1603. 3. Lawryn (Wawrzyniec, zm. 1580), podskarbi litewski. 4. Szymon (Siemion; zm. 1599), kasztelan mscislawski, ciwun uzwencki w latach 1567-1592 [Saviščevas: 1566-1597], starosta pomorski, polongowski i gorzdowski na Žmudzi [od 1574 r.]. To ostatnie starostwo, gorzdowskie w pow. telszewskim, przez kilka pokolen nalezalo do Woynöw, przez caly wiek XVII, а mianowicie do: Wladyslawa w latach 20. i 30., Benedykta w 40. i 50., ponownie do Wladyslawa w 70. i wreszcie do Macieja w koncu tego wieku [Bučnytė]. 5. Grzegorz (zm. 1603), kasztelan brzeski litewski. 6. Soköl (zm. 1610), kasztelan mscislawski, potem brzeski litewski. Tak więc pierwszym z tej rodziny, ktory związal się ze Žmudzią, byl Szymon Woy­ na. Byl on rewizorem [nie miernikiem] wlosci wieszwianskiej w 1564 r. Skądinąd wiadomo, že oprocz krölewszczyzn posiadal dobra szlacheckie na Žmudzi na podstawie akt ziemskich žmudzkich XVI w. W 1578 r. kupil on majętnošč Posztowo we wlosci wilkiskiej. Z 1582 r. pochodzi wzmianka о zamianie gruntow między Szymonem Wojną [,,z Molodowa” w pow. pinskim] а bojarami Raczkuncami we wlosci wilkiskiej. Wojna dal im folwark Glebowski w Posztowie i „dworec” Miecowski, ležący między gruntami jego dobr Žadyszki [pewnie naležaly do Posztowa], а w zamian dostal grunty bojarskie w rejonie Žadyszek. W 1584 r. byla mowa o bližej nieokrešlonych prawach do döbr Pokrožonty we wlosci kroskiej. W 1588 r. Halszka Sebestianowna Mikolajewicz [Kęstort] darowala mu jako męžowi 600 kop groszy, zabezpieczonych na majętnošci Žorany [we wlosci zorahskiej]. W 1591 r. sprzedal „dworec” Žydelews[k]i we wlosci medyngianskiej. W tym roku dostal od zony 300 kop grosz)1, zabezpieczonych na dobrach Dubian)' [we wlosci uzwenckiej]. \X' 1593 r. wziąi w zastaw „režu grunto oremago” [rezę grun­ tu ornego] w polu Posztowskim [we wlosci wilkiskiej]. W sumie Szymon Woyna mial

WOYNA HRYCZYNA (WOYNA, HRECZYNA)

283

dobra w pow. wilkiskim, žoranskim, medyngianskim i uzwenckim, može tež w kroskim. Związal się ze znaną rodziną kahvinską Kęstortow przez žonę. Jego dobra na Zmudzi nie byly duže, skoro w popisie wojskowym 1567 r. stawil tylko 2 konie z Posztowa z döbr žony oraz jednego pieszego. Oženil się dwukrotnie: najpierw z Teodorą „Manovskytė” [XX—wieczna forma litewska], potem ze wspomnianą Kęstortowną. Spiodzil z nimi (V): Macieja (zm. 1607), ciwuna uzwenckiego po ojcu w latach 1592-1607, pisarza wielkiego litewskiego i podskarbiego dwornego (nadwornego) z 1605 r.; Innocentego, Andrzeja, Benedykta i trzy cörki z pierwszego malzenstwa oraz Grzegorza, Alek­ sandra i dwie cörki z drugiego [Saviščevas]. Zdaniem Niesieckiego, mial dwöch synöw: Abrahama (ok. 1569—1649), biskupa žmudzkiego i wilenskiego oraz Aleksandra, starostę chwejdanskiego, ojca dwöch synöw (V): Wladyslawa i Michala. Prawdopodobnie ten ostatni byl röwniez starostą chwejdanskim i zmarl w 1659 r. lub wczesniej, bo w lutym tego roku byl uznany za zmarlego ĮML]. Wspomniany wyžej Abraham Woyna zasluguje na chwilę uwagi. Byl synem Szymona i Kęstortowny i bratankiem Benedykta, takže biskupa wilenskiego. Urodzil się w jednym z dworöw ojca w Dubianach lub Žoranach. Karierę duchowna zacząl przy boku wspomnianego stryja Benedykta. W 1599 r. [urodzony ok. 1569] zostal kanonikiem wi­ lenskim i wyjechal na studia do Rzymu. Nie zdobyl stopnia naukowego, ale do kraju wröcil jako czlowiek dobrze wyksztalcony, szczegölnie w zakresie prawa. W 1611 r. zo­ stal biskupem tytularnym i biskupem sufraganem wilenskim. W latach 1615 i 1618 administrowal biskupstwem wilenskim. W 1626 r. zostal biskupem žmudzkim. W diecezji tej odzyskal kosciöl w Lalach od protestantöw, nadal prawa parafii kosciolowi w Zoranach, može swojej rodzinnej parafii. Pobyt na Žmudzi byl krötki, bo juž w 1631 r. zo­ stal biskupem wilenskim. Tu zakonczyl odnowienie katedry i kaplicy sw. Kazimierza, co bylo związane z przeniesieniem szczątkow sw. Kazimierza do tej kaplicy w 1636 r. Do Wilna sprowadzil bonifratröw, oddając im kosciöl sw. Krzyža. Przeprowadzil kilka synodöw diecezjalnych [LE]. Mial byč autorėm poezji lacinskich i „prowadzil bardzo swobodny styl žycia” [eufemizm księdza Piotrą Niteckiego] [LE, T. 34, s. 455—456: Voina [sic]; Nitecki, s. 495; Valančius, s. 112-116 i n.]. Naležy dodač, že pokolenie V Woynöw bylo juž katolickie. Wlasnie z inicjatywy Macieja krölowa Anna Jagiellonka ufundowala kosciöl w Gorždach w 1590 r., a sam zbudowal kosciöl w Užwentach przed 1607 r. (byla to fundacja jego žony Elžbiety). Wspomniana Elžbieta z Goslawskich (zm. 1636), wczesniej Hieronimowa Wollowiczowa, byla gorliwą katoliczką, ktöra wystawila kosciöl w Chwejdanach w 1609 r. oraz ’ altarie w Plungianach i Polondze przed 1636 r. Z kolei brat Macieja, czyli Benedykt (zm. 1615) to biskup wilenski z lat 1600-1615, ktöry przeszedl z prawoslawia na katolicyzm i otworzyl sobie karierę šwiecką (na dworze krölewskim) i košcielną. W 1577 r. Hanna Wojnianka, cörka Lawryna, podskarbiego ziemskiego litewskiego, otrzymala od swego męža Mikolaja Olechnowicza Dorohostajskiego, wojewody polockiego, majętnošč Kortiany [Korciany we wlosci gondynskiej]. Z kolei w 1569 r. Hryhory Wojna dostal 26 wlök ziemi we wlosci medyngianskiej jako rekompensatę za službę wojskową na stanowisku rotmistrza w wojnie inflanckiej [Saviščevas]. \

284

WOYNA HRYCZYNA (WOYNA, HRliCZYNA)

W następnym, V pokoleniu Woynöw možna nadal obserwowac ich związki ze Žmudzią; dotyczy to potomstwa Lawryna i Szymona. Z nich Lawryn (Wawrzyniec) splodzil dwöch synöw: Macieja (zm. 1607), podskarbiego nadwornego (1605-1607) i ciwuna uzwenckiego z lat 1592-1607 oraz Jędrzeja (Andrzeja), krajczego (1592— 1620) i podczaszego litewskiego (1620-1628) [Niesiecki]. Wyzej jednak podano, ze wspomniany Maciej byl synem Szymona, a nie Lawryna. Öw Maciej ojcowal trzem synom (VI): Michalowi, Stanislawowi i Wladyslawowi. Wszyscy byli związani ze Žmudzią. Tak więc Michal (zm. 1634) byl ciwunem uzwenckim [trzecim w rodzinie] w 1615 r. oraz starostą chwejdanskim [Niesiecki: pojurskim], dworzaninem i rotmistrzem krölewskim w 1629 r., kiedy zostal chorąžym žmudzkim. W 1632 r. w Warszawie byl elektorem kröla polskiego Wladyslawa IV. Ten „mąž do wojny urodzony” walczyl chyba we wszystkich kampaniach wojennych z początku XVII w.: ze Szwedami, Kozakami i Rosjanami. Mial syna Stanislawa [Kojalowicz]. Jego brat Stanislaw Kazimierz na Molodowie (zm. 1649), dworzanin pokojowy JKMci i starosta polongowski, byl ciwunem gondynskim w latach 1637-1649. W latach 1632 i 1648 w Warszawie byl elektorem krölöw polskich: Wladyslawa IV i Jana Kazimierza. Byl kuchmistrzem litewskim od 1640 r. Ufundowal kosciöl w Kulach w 1644, altarię [oltarz] w košciele w Polondze w 1646 i altarię w Plungianach w 1649 r. Trzeci z braci, czyli Wladyslaw, byl tradycyjnie ciwunem uzwenckim w latach 1628-1673 (?) i starostą gorzdowskim. Takže byl fundatorem, stawiając kosciöl w Salantach okolo 1676 r. Byl elektorem dwöch krölöw polskich: Wladyslawa IV w 1632 i Jana Kazimierza w 1648 r. w Warszawie. Oženil się dwukrotnie: z Katarzyną Elžbietą Stybichen i Marianną (Ma­ rią) Teodorą Platerowną. Byč može jego synem byl Maciej na Molodowie Woyna, marszalek pinski i starosta gorzdowski, ktöry „kwitnąl” w 1678 r. [Niesiecki]. Ten ostatni to zapewne Maciej Jözef Hryczyna Wojna (Woyna) (zm. 1698), ktöry byl starostą gorzdowskim (na Žmudzi), marszalkiem pinskim w 1676 (?) i kasztelanem polockim w 1692 r., z ktörego urzędu szybko zrezygnowal. Byl notowany w taryfie 1690 r. Mial dobra w pow. pinskim i na Žmudzi. Može jest tožsamy z Maciejem Wojną, „zaslužonym w wojsku i podczas pokoju”, ktöry w 1658 otrzymal w užytkowanie wöjtostwo korklahskie w starostwie žmudzkim (10 wsi). Byla to dzieržawa krölewska w pow. žoranskim, licząca 35 dymöw w 1667 r. [Krölewszczyzny 1667 r.]. Z linii Lawrjma naležy jeszcze xt^ymienic potomstwo Jędrzeja (V). Byl on ojcem dwöch synöw (VI): Lukasza, chorąžego wolkowyskiego (wzmianka z 1647 r.) i Pio­ trą, podstolego litewskiego z lat 1631—1633. Prawdopodobnie jego synem byl Benedykt [Aleksander], starosta gorždowski i ciwun užwencki Įpiąty w rodzinie i ostatni] w latach 1674—1677, kiedy spisal testament i zmarl. Okolo 1649 r. zbudowal nowy ko­ sciöl w Gorždach. Byl elektorem kröla polskiego Jana III Sobieskiego w Warszawie w 1674 r. Mial oženič się z Kęstortownąi mieč syna Dominika [Kojalowicz]. Jego portret z 1677 r. znajduje się w Muzeum Narodowym w Wilnie (Nacionalinis Muziejus), opublikowala go M. Matušakaitė. Teraz linia Szymona, brata Lawryna (IV). O kontrowersjach w tej sprawie pisano wyžej. Prawdopodobnie tu naležy umiešcič Abrahama i Aleksandra, ojca Wladyslawa i Michala [Niesiecki].

WOYNA HRYCZYNA (WOYNA, HRECZYNA)

285

Nie wiadomo, czyim synem byl Kazimierz Gabriel Hryczyna Wojna (Woyna) (zm. po 1708), ktöry byl podsędkiem ziemskim pinskim \v 1668 lub 1670, sędziąziemskim w 1670 lub 1671. Mial tez dobra w woj. brzeskim litewskim, trockim i wilenskim. Notowano go w taryfie 1690 r. na Žmudzi. Na Žmudzi notowano nie tylko Woynow Hreczynöw (Hryczynow), ale i Hryczynöw oraz Wojnöw Jasienievkich. Tych pierwszych notowano juž w aktach ziemskich žmudzkich XVI w. W niedatowanym dokumencie, wsrod akt z 1585 r., byla mowa, ze Mikolaj Hryhorewicz Hryczyna, chorąžy wilkiski, z zoną Mariną Aleksandrowną Montygajlowną kupil częšč majętnošci Bobtino i Posztowo we wlosci wilkiskiej. Skądinąd wiadomo, že Mikolaj Hryhorewicz Hryczyna byl komornikiem kowienskim i chorąžym wilkiski m w latach 1569-1588. Rodzina ta piastowala szereg urzędow i godnošci w pow. grodzienskim w XVI w. W 1582 r. Mikolaj Hryczyna kupil polowę majętnošci Posztowo we wlosci wil­ kiskiej. W 1590 r. Mikolajowa Hryczyna zapisala synowi Lukaszowi 2 majątki: Po­ sztowo i Bobtino nad Niewiažą. W 1594 r. Lukasz [Mikolajewicz] Hryczyna darowal swojej siostrze Zofii Burbinej majętnošč Poniewiezy w Bejnartowiczach we wlosci wilkiskiej. W 1596 r. otrzymal on brzeg Niewiazy, naležący do Poniewieza, nad rzeką Osznup. W 1597 r. kupil dobra Kolotowo nad Niemnem w tej wlosci, by następnie sprzedač szostą częšč tych döbr. W 1599 r. kupil 2 niwy w polu Piepoli [we wlošci wilkiskiej]. W 1590 r. Katerina Mikolajewna Hryczynianka uniewaznila zapisy otrzymane od ojca na 300 kop groszy, zabezpieczonych na siole Rapanowiczy w Posztowie. W zamian jej mąž, kniaž Lewjurewicz Borowski zapisal jej tę sumę na dobrach Nowodworskich w Poszuszwiu, а jej brat Lukasz darowal jej majętnošč Skopiszki we wlošci wilkiskiej. W sumie we wspomnianych aktach notowano Hryczynow glöwnie we wlošci wil­ kiskiej, mających dobra Posztowo [Pocztöw], Bobein i Poniewiez [te 2 ostatnie nazwy mogądotyczyč tej samej miejscowošci]. Rysuje się pewna ciąglošč tej rodziny: 1. Hry­ czyna. 2. Hryhory. 3. Mikolaj. 4 Mikolajewicze: Lukasz, Zofia i Katarzyna. Sprawą otwartą jest ich związek z glowną rodziną Wojnöw Hryczynow. Z kolei Woynowie Jasienieccy są ledwie notowani na Žmudzi. Jest to röd ruski, rzekomo „z ksiąžąt ruskich idą” [Niesiecki], со nie znajduje potwierdzenia w faktach [Wolff]. Na Žmudzi notowano tylko dwie osoby: Aleksandra Michala, wojskiego witebskiego [pözniej kasztelana nowogrödzkiego] i eiwuna tendziagolskiego w latach 1669-1674 i jego syna Konstantego Aleksandra, podkomorzego braslawskiego, takže 'eiwuna tendziagolskiego z lat 1693-1713, kiedy zmarl. Byl to więc epizod. Nižej zebrano wiadomošci o urzędach žmudzkich Woynow Hryczynow w porządku chronologicznym. Zmonopolizowali oni urząd eiwuna uzwenckiego w latach 1566-1677, kiedy kolejnych pięciu Woynow Hryczynow piastowalo ten urząd: Szymon (1566-1592), Maciej (1592-1607), Michal (ok. 1607-przed 1633), Wladyslaw (1628— 1668) i Benedykt Aleksander (1669-1677). Mikolaj Hryhorewicz Hryczyna byl chorą­ žym wilkiskim w latach 1569-1588. Gabriel Woyna, podkanclerzy litewski, byl eiwunem beržanskim w 1593-1615 i Malych Dyrwian w 1594—1603. Michal Hryczyna Woyna (zob. wyžej) byl chorąžym žmudzkim w 1629-1634. Stanislaw Woyna byl eiwunem

286

\YOYNA HRYCZYNA (WOYNA, HR1ICZYNA)

gondyriskim w 1637-1649. Zatem piastowali oni wažne urzędy ciwunöw žmudzkich od 2. polowy XVI do 2. polowy XVII w. Ewenementem jest piastowanie urzędu ciwuna uzwenckiego przez ponad 100 lat, bez przenvy, przez pięciu czlonköw tej rodziny. W 2. polowie XVII w. zniknęli ze spisöw urzędnikow žmudzkich. Woynowie naleželi do gorliwych fundatoröw Košciola katolickiego w dobie kontrreformacji. Zaröwno Stanislaw, kuchmistrz litewski, jak i Benedykt czy Wiadyslaw, ciwunowie, oraz ich žony pojawiali się wielokrotnie w aktach wiz)Ttacji kosciolöw na Žmudzi w XVII w. [Visitationes DS. 1675-1677]. Wielokrotnie wymienial ich fundacje W. Juzumas. Charakterystyczna jest ich frekwencja w elekcji krölöw polskich: 1632 — 3 osoby, 1648 — 2 i 1674 — 1. W 1804 r. Woynowie herbu Trąby wylegitymowali się ze szlachectwa w pözniejszej guberni kowienskiej. Ich protoplastą zostal Jan Woyna, ktöry w 1715 r. nabyl dobra Gojzowo Iw pow. wilkiskim] [od Pawla Laudanskiego]. Linia tej rodziny byla następująca, poczynając od wymienionego wyžej Jana (pokolenie I). Mial on syna Jerzego (II), ojca Macieja i Szymona (III). W 1775 r. sprzedali oni wspomniane dobra. Pierwszy z nich dal swiatu syna Jerzego (ur. 1773; IV) i dwöch wnuköw (V): Zenona Jakuba (ur. 1824) z dwoma synami (VI): Wladyslawem (ur. 1863) i Danielem (ur. 1866) oraz Bened)rkta Dominika (ur. 1831). Z kolei Szymon z pokolenia III splodzil syna Mateusza (ur. 1779; IV), a ten Henryka Wojciecha (ur. 1821; V), ojca Antoniego (ur. 1853; VI) i Lucjana Boleslawa (ur. 1861; VI). Danych o tych dobrach nie potwierdzają taryfy XVII w. [LVIA, F 391-7-4126] Fragment genealogii Woynöw jest w aktach košciola w Kontowciach w pow. telszewskim [XIX-wiecznym, wczesniej najpewniej w medyngiahskim]. Wymieniono tam Aleksandra Woynę (pokolenie I) jako ojca trojga dzieci (II): Wladyslawa, Michala, sterilis i Anny „za Wolowiczem”. Wzmiankowany Wladyslaw oženil się z Felicjanną Pnielikowiczowną (?), z ktorąwydaI na swiat trzech synöw (III): Aleksandra, Michala, obu bezpotomnych i Marcjana, oženionego z Anną Drawdzikowną. Ta ostatnia ponownie wyszla za mąž za Jozefą Parczewskiego (?) i miala syna Aleksandra, nie wiadomo jednak kto byl jego ojcem: pierwszy czy drugi mąž? [LVIA, F 1671-4—358]. Ž r ö d 1 a : Elektorzy 1648,1674 r.; Kapica, s. 462—464; Kojalowicz, Compendinm, s. 312 -3 13 ; KrölewszczyznjT1667 r.; LVIA, F 391—7—4126, k. 69, F 1671-4—358, k. 289-291 (schematy genealogiczne); ML, Księga npison\ nr 131, s. 141, nr 493, s. 160, nr 551; Niesiecki, T. 4, s. 454—455: Jasieniecki, T. 9, s. 433-438 [obszernie o Woynach]; ODVCA, vyp. 1, s. 121-289, 198-70; vyp. 2, s. 5-78, 174-222, 177-281; vyp. 3, s. 76-126 [V'ojna]; vyp. 1, s. 92-81, 141-242, 155-58; vyp. 2, s. 107-61 6 2 ,12 1-2 9 1; vyp. 3, s. 116 -2 4 3 i 246; vyp. 4, k. 178—3 6 ,217—103,269—207 [Griczina]; Popis 1567 r., kol. 1258;Taryfa\voj. brzeskiego litewskiego, s. 131, 1388; Taryfa \voj. trockiego, s. 113; Taryfa woj. wileriskiego, s. 263; Urzędnicy: woj. trockie, s. 349, nr 2438; Urzędnicy: woj. wilenskie, s. 560, nr 4361, s. 591, nr 4629; Urzędnicy žmudzcy, nr: 149, 165, 223, 302, 4 36437,479-483; Visitationes DS. 1675-1677, passim. L i t e r a t ū r a : Boniecki, Pocket, s. 378: Wojna;, s. Bučnytė, T'aiuos XP1 a. antrosiospuses Žemaitijos istorijoje [v:] Krikščionybės raidos kontekstai Žemaitijoje, Vilnius 2010, s. 136-147; Juzumas, passim; Kaczorowski, lJtwini , s. 200, 207; LPŽ, T. 2, s. 1133: Vaina, 1135: Vainius; Matušakaitė, Portretas, portret, nr 36 po, s. 80; Paknys, s. 201-202: Vaina; Saviščevas, Žemaitijos savivalda, s. 353: Vaina; Uruski, T. 5, s. 207-208: Hreczyna, Hryczyna, 211: Hn czynowicz; W'blff, Knia^ioivie, s. 685; Zinke­ vičius, s. 301: Vainas.

287

WOYNIAT

WOYNIAT P opis 1621 ROKU IVoyniath Hreboryprgegpacholka sivegopo kogacku kon 1 ivpoįv. įvidukleivskim. Chrgąstoįvski IVaclaiv [...] a g majętnošci sivej Druktoįvisgek [\v pow. widuklewskim] g stryjem po busarsku kon 1.1% Hrebory Woyniat nalegal do tegog koma, a nie prgylogyl się, protestoįval. Heliasgeivicgoiva Adamoiva g imienia smgo prgy Chtrgastoįvskim staivila kori 1 ivpoįv. įvidukleivskim. Na Hrehorego Woyniata, ge się nie prgylogyl, protestoivala się. Hrehoroivicgjergy syna, chlopca napodjegdku kon 1 ivpoįv. įvidukleivskim, a na Hrehorego IVoyniata, ge nie prgybyl, protestoįval. Sgoltropis Andrgej g bradą odpiądu cgęšci konia na podjegdku kori 1 ivpoįv. įvidukleivskim, na Hrehorego IVoyniataprotestoįval,ge się nie prgylogyl IVoyniathJan g dobrsivycb po husarsku kon 1 ivpoįv. pojurskim, na Jergego Doįvgialę i na Rymsgę protestoįval IVoyniath Jeronim g majętnošci sivejpo husarsku kon 1 ivpoįv. sgaivdoįvskim, na ucgestnikiprotestoįval T aryfa 1667 ROKU Woyniat Adam. Siviecboivski Rojali [sic] na miejscu Adama Woyniata antecessora sivego g Graivg Biatysgek

pod[d]ariskich dyrnoiv 10 įvpoįv. įvidukleivskim \Voyniat Aleksanderpodkomorgy gmudgki givioski Pojurga dyrnoiv 5 poddanych įvpoįv. pojurskim. Tenge ge įvsi dgiedgicgnej Auksuole dymoiv 32 podĄans kich] iv poįv. tendgiagolskim. Tenge g Orlan dyrnoiv 7 poddahskich iv poįv. telsgemkim. Tenise ge- įvsi nagivanych Skorbajnie i Ląkcie pokaris kich] dyrnoiv 9. Tenise g gastany od Konstante[go] Sgemiota įvsi nagivanej Sgynsloivkie dyrnoiv 30 poddįahskich]. Tenise g gastaivy od Mikolaja Skorulskie\go\ įvsi nagivanych Wojloby i llle dymy 4 podĄznskie], ogolem g mlynem 1, ogolem dyrnoiv 44 ivpoįv. įvidukleivskim. Tenge ge įvsi sivej do divoru nalegącej nagivanej Dgiergany dyrnoiv 23 ivpoįv. ejragolskim. VVitort Baltromiej [...] na miejscu Aleksandra IVoyniatapodkomorgego ^[mudzkiego] dympodт/fariski] 1 iv poįv. įvidukleivskim iv Posgoltriniu będące[go], ogolem 2 dymy podd[anskie] iv poįv. kroskim. Giedgoivd Daivid nabytym praivem dgiergący od Aleksandra IVoyniata podkomorgego [žmudzkiego] g Po­ sgol trinia dym 1 sglachecki ivpoįv. įvidukleivskim Woyniat Aleksanderpodkomorgy gmudgki ge įvsi Korsgeiva i Zivirdgioiv ga rok 1654po g i 15prgycbodgįlo, a od roku 1655 do roku 1666, skohcgone in л//[no] 1667 ¿/[nia] 9 Febrnary, potrąchvsgy rok 1662 ivgględem intraty rocgtrej na įvojsko danėj g i 7:15 ga lat //[umero] 10 po g i 7:15 mediedatem prgycbodgilo g i 75, prgylogyivsgy g i 15, со prgychodgi ga rok 1654, obojga g i 90. Na tę sitmę JMP Kimbara skarbnego prgesglego dano g i 75, terag do mnie dano g i 15. Tenge VVoyniat ga rok 1667, ktory się skohcgy in ¿7« [no] 1668 ///[lesiąjaJan nary d[ma] 9 įvniosl g i 7:15. Tenge podkomorgy gmudgki g dgiergany sivej Toįvtusg i siola od roku 1658 ag do roku 1667 ga lat //[umero] 9po g i /[slad popmviania] :10:11, 25 medietateJpĄ įvniosl 12:5:11,25. Tenge ga rok 1667 i 1668, ktory się skohcgy in ¿7« [no] 1669 iv dgieti siv. Jana Krgciciela įvniosl do skarbu 1. 10. 11 [Krolewszczyzny 1667 r.] IVoyniatoiva Hieronimoiva Katargyna Stroivpianka g majętnošci Jasnagora Tondgiagoly gagroĄniczych dy"m6w] 11 iv poįv. tendgiagolskim WoyniatoivicgJergy. WitkieivicgAmbrogy [...] i gprgykupli od Jana Witkieivicga i Jergego IVoyniatoįvicga spadkiem dostale poddahski dym 1 ivpoįv. telsgeivskim T aryfa 1690

roku

IVoyniatoiva Katargyna koniusgyna Księshva Žmudgkiego g Pogabtga iv Rymsgelacb ivpoįv. rosiehskim [dym] poddahski 1 Nazwisko ma podobnągenezę do Woyny: od Vainas pochodzi m.in. Vainotas [Zinkevičius].

288

W'OYNIAT

Na Žmudzi pojawili się na początku XV w. Wojniat Kirkutowicz w 1432 r. byl komornikiem bližej nieznanej wlošci [na Žmudzi]. Jego potomkiem mial byč Adam Adamowicz, bojar z Mostajciöw we wlosci szawdowskiej. Dalsza genealogia jest latwiejsza do ustalenia: mial on syna Hryhora Adamowicza [Wojniata], notowanego w popisie wojskowym 1528 r. we wlosci szawdowskiej. Następne pokolenie tworzyl Jan Wojniat [Saviščevas: Jurgis, czyli Juri], ktöry w 1567 r. we wlosci szawdowskiej wystawil 5 koni: 2 z döbr wlasnych, 2 z döbr žony i z tytulu opieki oraz 1 z zastawy. W tym popisie zanotowano jeszcze Jurija Wojniata, ktöry we wlosci widuklewskiej wystawil konia za Fleriana Janowicza. Naležy dodač, že w popisie 1528 r. zanotowano jeszcze Konczala Wojnatojtisa we wlosci korklanskiej. Wyprzedzając chronologię, naležy tu odwolac się do sporų sądowego z 1607 r., kiedyjan i Stanislaw Urbanowicze Pietrowicze Talatt Kielpszy oraz Pietr, Juri i Jakub Matiejewicze Dowgialy Kuszliutowicze pozwali Hryhora i Jeronimą Jurewiczöw Wojniatöw o zwrot przywileju wielkiego księcia Witolda dla bojaröw miednickich z początku XV w. Przywilej ten posiadali rodzice powodöw: Urban Taliat Kielpsz i Matdej Dowgialo jako potomkowie (odpowiednio) Kielpsza i Kuszluta z czasöw Witolda. Następnie oddali go na przechowanie Hryhorewej Adamowicza Zofii Jurewnie, czyli ich babce. Byla ona zoną Hryhora Adamowicza Wojniata, babką pozwanych Wojniatöw w 1607 r. Z komentarza Konstantinasa Jablonskisa do tego dokumentu wiadomo, že Hryhory Adamowicz Wojniat [po litewsku: Grigalius Adomavičius Vainiotas, pisownia XX—wieczna] mial dwör w polu Lawkowskim we wlosci szawdowskiej kolo jeziora Divytis i wlošci pojurskiej. Tu bylo prawdopodobnie nadanie Witolda, w každym razie byl to obszar ziemi miednickiej. Wspomniany wyzej Kuszlut to zapewne nazwisko litewskie, pochodzące od formy Kušlys, czyli „tego, ktöry nie widzi”, „šlepiec”, „niewidomy”. W popisie wojskowym W Ks. Litewskiego z 1528 r. notowano Pietra Kuszlutowicza, bojara wlosci beržanskiej. Sąrowniež nazwy miejscowe na Žmudzi, nawiązujące do tego nazwiska: Kuszlutyszkia, pustosz we wlosci kroskiej; Kuszlutajtie i Kuszlutyszki: odpowiednio siolo i majętnošč we wlosci berzahskiej [Slovar]. Pözniej notowano ich w aktach ziemskich žmudzkich XVI w. W 1566 r. Juri Hryhorewicz Wojniat wziąl w zastaw częšč „otczizny” w Lowksedach [we wlosci widuklew­ skiej]. Tenže w 1568 r. kupil wlokę ziemi kolo rzeki Opusiny we wlosci widuklew­ skiej i ziemię Krepsztykowszczyznę między wspomnianą rzeką a Kierupem i Rangą. W 1569 r. zona Alžbieta Janowna Florianowicz darowala mu majętnošč Boltmiszki [we wlosci widuklewskiej]. Zapisala mu röwniez 600 kop groszy, zabezpieczonych na dobrach Widukle i Lobowkszty [w tej wlosci]. W 1570 r. dokonal kilku zakupöw: częšč „otczizny” nad rzeką Opusiną, częšč ziemi w majętnošci Lowkowo z ziemią Montrymiszki we wlošci szawdowskiej i 2 niwy z sianožęcią. W 1577 r. kupil ziemię Peldiszki we wlošci pojurskiej, kolo rzeki Laksity. W 1578 r. kupil „dworec” Wieszany we wlošci widuklewskiej. W 1582 r. wszedl w posiadanie döbr Antiniki Lowki we wlošci korszewskiej. Z dokumentu z 1583 r. wynika, že öw Juri, sędzia grodzki žmudzki, mial brata Krisztofa i siostrę Dorotę, žonę Martina Wojtiechowicza Mastojtia. Wspomniana Do­ rota wtedy nie žyla, a jej mąž nie chcial oddač jej wiana cörce Hannie, choč poczyniia

WOYK'IAT

289

ona zapis \v tej sprawie. \Xr 1584 r. wspomniany sędzia grodzki zamienil siç gruntami dôbr Boltmiszki we wlosci widuklewskiej i Rosienie w rosienskiej; te pierwsze naležaly don. W tym roku mial dobra Lepežy [we wlosci rosienskiej]. Kupil tez od brata Krisztofa polowç „dworca” Ontiniki [Antyniki] we wlosci korszewskiej i dostal dobra V i­ dukle od Martina Woîodkiewicza. W 1586 r. darowal pustosz Monkiszka w Lowkowie pewnemu szlachcicowi. W 1589 r. decyzją sądu ziemskiego dostal dobra Uzwenty Skarby we wlosci uzwenckiej pod warunkiem zaplacenia sumy zastawnej, ktôre dostal w spadku po „tietce”. W 1590 r. spisal testament, w ktôrym zapisal žonie Alžbietie dozywotnie mieszkanie przy synach: Hryhorym,'Jaroszu i Juriju w majętnošciach: Widukle i Rosienie lub (gdyby nie chciala mieszkač z dziečmi) w Lepežach we wlosci rosienskiej. Niemniej žyl jeszcze w 1592 r. Genealogia tej rodziny byla następująca: 1. Wojniat. 2. Adam. 3. Hryhory. 4. Juri (1566,1567) i Krzysztof. 5. Hryhory,Jarosz i Juri Jurewicze. W 1568 r. Kristina Janikowna Wolodkiewicz darowala swojemu męžowi Janowi Hryhorewiczowi Wojniatowi „dworec” Ontiniki [Antyniki] we wlosci korszewskiej. W niedatowanym testamencie prosila męža o opieke nad jej dziečmi i majątkiem [dane te znajdują potwierdzenie w: AGAD]. W 1574 r. Baltromiej Mikolajewicz Wojnatowicz darowal swoim côrkom: Alžbietie i Katrinie polowç majçtnosci Kietiny we wlosci beržanskiej. W tym roku wraz z synem Janem Wojnajtisem sprzedal pustosz Burgiszki w Kietinach. Ten ostatni w 1577 r. sprzedal službę poddanych w Jewiupiach we wlosci beržanskiej. W 1589 r. sprzedal 4 niwy w Kietinach, sianožęč nad Wentą i zašcianek w Kietinach nad rzekami Kumulsząi Ringą. W 1594 r. z žoną AlžbietąMikolajewnąLiachowicz darowal côrce Halenie i jej męžowi Krisztofowi Salomonowiczowi kilku poddanych. W 1597 r. zastawil grunty siola Kielmy w dobrach Kurszanskich we wlosci beržanskiej. Tç liniç Wojniatôw možna przedstawic następująco: 1. Wojniat. 2. Mikolaj. 3. Bartlomiej. 4. Jan. W 1576 r. Szczasny Wojniatowicz sprzedal ziemiç w Pagiach [Pogi] we wlosci korklanskiej. W 1591 r. Jan Szczasnowicz Janowicz Wojniatowicz, syn wyžej wymienionego, pogodzil siç z siostrą Kristiną i jej męžem Awgusztynem Burniewiczem w sprawie jej praw do dôbr Mostojtie w Lowkowie i Borejkiany [w Szowpianach] we wlosci pojurskiej. Kristina dostala grunty Bowbli, sad oraz polowç wyžej wymienionych dôbr. W tym roku zastawil dwôch dannikôw w Pogiach we wlosci korklanskiej. W 1593 r. sprzedal pustosz Dargiszkia w Lowkowie, przy rzece Situwie, we wlosci powondenskiej. Z kolei w 1594 r. z žoną Szczasną Lawrynowną Bukontowicz sprzedal częšč Pogiôw. W 1595 r. zastawil grunty Borikieny [Borejkiany] we wlosci pojurskiej, a w 1599 r. — ziemiç Mastojti w Lowkowie we wlosci pojurskiej. Tç liniç Wojniatôw možna przedsta­ wic tak: 1. Wojniat. 2. Jan. 3. Szczasny (Szczçsny). 4. Jan. W 1592 r. wspomniany wyžej Krisztof Hryhorewicz Wojniat sprzedal „ziemlicę” Wysztawtiszki w Kulejniach, naležącą do Lowkowa we wlosci szawdowskiej. Wr 1596 r. Hryhory Jurewicz Wojniat z žoną AlžbietąJanownąJurewą pogodzil siç w sprawie sporų o grunt Butkiszki [o nieustalonej przynaležnošci]. W tym roku sprze­ dal on polowç dôbr: Lowkowo, Widukle i Rosienie. W7 1597 r. zobowiązal siç splacič swoją siostrç Jedwigç Wojniat i jej męža Mikolaja Gielguda: 100 kop groszy, zabezpieczonych na pustoszy ojcowskiej Krebszp’kowszczyzna w Wtieszenach [we wlosci

290

Vt'OYNIAT

widuklewskiej]. W 1598 r. oddal grunt Serejkiszki nad rzekami Jurą i Ilgatą [we wlošci pojurskiej]. Wspomniany Hryhory Jure\vicz Wojniat byl synem Jurija Hryhorevvicza Wojniata, sędziego grodzkiego žmudzkiego, o ktorym pisano wyžej. Zatem ta linia Wojniatow byla następująca: 1. Wojniat. 2. Hryhory. 3. Juri. 4. Hryhory. Synem tego ostatniego byl Aleksander, chyba najbardziej znany w tej rodzinie, zob. nižej. W sumie we wspomnianych aktach notowano Wojniatow (Wojniatowiczow) w dziewięciu wlošciach: widuklewskiej (Widukle i inne), korszewskiej (Antyniki), rosienskiej, užwenckiej, beržanskiej (Kietyny), korklanskiej (Pogi), szawdowskiej (Lowkowo, a wlašciwie La\vkow), pojurskiej (tež Lowkowo) i powondenskiej. Ich osadnictvvo koncentrowalo się jednak we wlošci widuklewskiej, korklanskiej i pobliskich: szawdowskiej, powondenskiej i pojurskiej. Wielu z nich bylo spokrewnionych ze sobą, sądząc po posiadaniu tych samych dobr. W popisie wojskowym 1621 r. zanotowano trzech Woyniatow. Najwięcej bylo mo\vy o Hrehorym Woyniacie, ktory wystawil jednego konia w pow. widuklewskim. Jednak až cztery osoby protestowaly, že nie przyložyl się do wystawienia konia wspolnie z nimi. Byl on deputowanym žmudzkim do Trybunalu Glownego w 1625 r. Poza nimi zanotowano jeszcze Jana Woyniata w pow. pojurskim (wystawil jednego husarza) i Jeronimą w pow. szawdowskim (jw.). W sumie byla to szlachta \vzględnie zamožna. Požniej notowano ich w obu taryfach XVII w. W 1667 r. spisano 3 osoby, bo wylączono jedną (Jerzy) z powodu wzmianki o przykupli. Z nich wszyscy mieli dobra: 10, 11 i 69 (44 + 23 + 2) dymow poddanskich. Najbogatszym z nich byl Aleksander Woyniat, ktory mial 69 dymow, w tym glownie d\vor dziedziczny Auksztole w pow. tendziagolskim. Oprocz nich posiadal dwie krole\vszczyzny, choč nieduže: Korszew i Zwirdzie w po\v. korszewskim oraz Tautusze [Towtuzy itp.] w jaswonskim [Krolewszczyzny 1667 r.]. Z\vany pisarzewiczem grodzkim, czyli byl synem Hrehorego Jurewicza Woyniata. Byl kolejno: pisarzem grodzkim žmudzkim w latach 1643-1646, podczaszym žmudzkim w latach 1650-1658 i podkomorzym žmudzkim w 1658-1670. Byl poslem žmudzkim na sejmy z lat 1649-1650 i sejm elekcyjny 1669 r. oraz deputatėm žmudzkim do Trybunalu Glo\vnego w latach 1633, 1643 i 1664, gdzie byl marszalkiem \v Nowogrodku. Uczestniczyl w unii kiejdanskiej ze Szwecją w 1655 r. Trzykrotnie byl elektorem krolow polskich: Wladysla\va IV w 1632 [Kaczorovvski zapisal to naz\visko jako Wojnar; nie bylo takiej szlachty na Žmudzi; slusznie: Elektoroivie krolow], Jana Kazimierza w 1648 i Michala Korybuta Wišniowieckiego w 1669 r. w Warszawie. Zmarl ok. 1670 r. Z kolei w 1690 r. zanotowano tylko jedną osobę — Katarzynę Bohdanowiczownę Woyniatową, ktora byla žoną Michala Kazimierza Malcherowicza Woyniata, koniuszego žmudzkiego \v latach 1676-1710 i uczestnika konfederacji Žmudzi z 1704 z pow. widuklewskiego. Byla to jednak druga žona, po raz pierwszy oženil się bo\viem z Kon­ stancą Slawecką. W 1688 r. zostal oskaržony o przyvvlaszczenie dwoch šiol starostwa žmudzkiego: Miksodziow i Zwirgdzio\v, z ktorych wybral 5000 zlotych [WolffĮ. Najpewniej jest tožsamy z „kapitanem Księstwa Žmudzkiego” Michalem Woyniattem, kto­ ry w 1690 r. zapisal 1000 tynfow dla košciola \viduklewskiego [Juzumas]. Byl jednak nie kapitanem, lecz koniuszm žmudzkim!

WOYNOWICZ

291

W sumie byla to szlachta zamožna i utytulowana. Oprocz wymienionych tytulow naležy dodač następujące. Wspomniany juž Hrehory Jurewicz Woyniat byl pisarzem grodzkim žmudzkim \v latach 1603-1616. Zaš Hieronim Woyniat [\v 1621: Jeronim] mial byč podstarošcim žmudzkim \v 1615 r., co nie znajduje potwierdzenia w faktach. Niemniej jednak byl elektorem krola polskiego Wladyslawa IV w 1632 r. Zatem piastowali oni urzędy na Žmudzi od początku do konca XVII w. Najwyzszy urząd naležal do Aleksandra Wo)niata (podkomorstwo). Trzech z nich bylo deputowanymi žmudzkimi do Trybunalu Glownego, o dwoch byla juž mo\va: Aleksandrze i Hrehorym. Trzecim byl Adam Kazimierz w 1645 r., pewnie elektor krbla polskiego Jana Kazimierza w Warszawie w 1648 r. W sumie czterech Woyniatow bylo elektorami krolow polskich \v Warszawie: Aleksander (1632, 1648 i 1669), Hieronim (1632), Adam (1648) i Michal (1669 i 1674; w tej drugiej elekcji z tytulem czešnika nowogrodzkiego). Fakt ten wskazuje na znaczenie tej rodziny w polowie XVII \v. Skądinąd nieznany Krzysztof Woyniat \v 1633 r. ufundowal wotum na obrazie Najšwiętszej Panny [Mani] w košciele w Grynkiszkach [Visitationes DS. 1675-1677]. Ž r 6 d 1 a : AGAD, AR, Dz. II T. 11, nr 1546 (sejm 1669 r.), ZAIRP, nr 051, k. 21; Akta gaidom , T. 2, s. 284, 298, 318,335; Deputaa, T. 1, s. 184,210, 242, 2 4 8 ,291-292; Elektoroirie krolow, s. 259; Elektorzy 1648,1669, 1674 r.; Jablonskis, Vytauto raštai, s. 385-387; Konfederacja 1704, s. 713; Krolewszczyzny 1667 r.; ML. Księga npisoiv, nr 131, s. 124-125, nr 426, 428; ODVCA, vyp. 1, s. 1-9 , 2-27, 9-od 126 do 136, 10-od 138 do 144 oraz 144, 145 i 146, 33-162, 34-166 i 168, 35-195, 48-78, 87-168, 104-295, 109-73, 118-237, 1 2 1 2 8 4 ,1 2 3 -3 1 1 ,1 7 9 -4 ; vyp. 2, s. 8 0 -4 9 5 ,11 5 -18 8 i 190 i 1 9 4 ,1 6 6 -1 1 2 ,1 6 8 -1 4 3 ,1 8 1 -3 3 4 ; vyp. 3, s. 40-61, 55-29, 57-70, 58-77, 83-233, 99-4, 100-20; vyp. 4, k. 4-24, 85-209, 190-128, 284-100; vyp. 5, k. 5-39, 165-343; Perapis 1528 r., s. 214, 258: Kuszlutowicz; Popis 1567 r., kol. 1261, 1293; Slovar, s. 159: Kušlutiškia—Kušlutiški; Urzędnicy žmudzcy, nr 659, 884, 889, 937, 981,1082; Visitationes DS. 1675-1677, s. 688. L i t e r a t ū r a : Juzumas, s. 901; Ochmann-Staniszewska, Staniszewski, T. 2, s. 398 (sejm 1649-1650); Saviščevas, Žemaitijos savivalda, s. 324: Kirkutaitis, 395: Kirkučio giminė (tablica geneaol.); Wolff, Pacowie, s. 206; Zinkevičius, s. 301: Vainas, 566: Kušlys.

W OYNOW ICZ H. NALĘCZ, PODKOWA T aryfa 1667 ROKU Woynoivic^ [w tekšcie: Waynoivic^ Jan Lnkasęęivic%na miejscu rodsjca smego Lnkas^a Woynowic^a ^ Res%r kietan d jm 1 s^lachecki ivpoįv. joraiiskim

Taryfa 1690

roku

W ojnowic^Jan ^ Raksciatan iv poįv. joranskim [dym] s^lachecki 1 №’o ynoivic^M ichaf ^ K anp ivpoįv. niedyngianskm [dym] ssjacbecki 1

Nazwisko to patronimik od nazwiska Woyna (zob.). Nazwisko to lączy się rovvniež z językiem polskim (Wojnowic, Woynewicz) lub bialoruskim [LPŽ]. Može tu naležy umiešcič bojara telszewskiego Pietrasza Wojniutajtisa z 1546 r.? [Boniecki]. Požniej notowano ich dopiero w obu taryfach XVII w. W 1667 r. spisano

292

WOYNO\VICZ

tylko jedną rodzinę w pow. žoranskim, bez poddanych. Z kolei w 1690 r. zanotowano 2 rodzin^\v tymže pow. žoranskim i w sąsiednim medyngianskim, takže bez poddanych. Zatem byla to szlachta drobna i nieutytulowana. W 1702 r. notowano Jerzego Woyno\vicza Kuneykę, zob.: Kuneyko. W 1798 r. Woynowicze herbu Podkowa wylegitymowali się ze szlachectwa w požniejszej guberni kowienskiej. Za swego przodka przyjęli Kazimierza Woynowicza, posiadacza majętnošci Wieksznele [w pow. potumsze\vskim]. Najstarsza wiadomošč dotyczy testamentu z 1666 r., w ktorym wspomniany Kazimierz zapisal te dobra synowi Grzegorzowi. W dalszych dokumentach z lat 1710 i 1730 następne pokolenia Woynowiczow przejmowalo Wieksznele. Dobra te sprzedali w 1763 r. Genealogia tej rodziny byla następująca. Wspomniany Grzegorz (II) zostawil po sobie syna Jozefą (III), ojca czterech synow (IV): Jana, Szymona, Bartlomieja, bezpotomnego i Michala. Zapoczątkowali oni 3 linie rodziny. W pierwszej, najstarszej prym wiodl Jan jako ojciec dwoch synow (V): Kaspra (ur. 1759) i Bartlomieja (ur. 1764) [zmieniono kolejnošč wymienionych braci zgodnie z chronologią]. Pierwszy z nich, czyli Kasper (V) byl ojcem Adama Sylwestra (ur. 1822; VI). Ten ostatni zosta\vil po sobie d\voch synow (VII): Romualda i Antoniego. Znow j ego brat Bartlomiej (V) mial syna Jana (ur. 1804; VI), ktory ojcowal dwom synom (VII): Tomaszowi Zenonowi (ur. 1839) i Stanislawowi. Drugą, šredniąlinię rodziny prowadzil Szymon (IV), ojciec Mikolaja (ur. 1753; V), ktory z kolei wydal na šwiat trzech synow (VI): Izydora Patrycego (ur. 1796), Ignacego Lukasza (ur. 1797) i Marka Adama (ur. 1804). Ostatni z nich mial syna Aleksandra Mi­ kolaja (ur. 1840). Trzecią, najmlodsząlinia lączy się z Michalem (TV), ktory ojcowal dwom synom (V): Bartlomiejowi (ur. 1753) i Maciejowi (ur. 1763), bezpotomnym [LVIA, F 391-8-2564]. W wywodzie Woynowiczow herbu Nalęcz z 1820 r. byla mo\va o przywileju krola polskiego Zygmunta III z 1613 r., dotyczącego nadania majętnošci Pubudowo [o nieznanej lokalizacji] dla Nelinga (pokolenie I) i jego wnuka Jerzego Bartlomieje\vicza Woynowicza (II i III). Drugi dokument to list krola polskiego Jana III Sobieskiego, že syn Jerzego, Jan Franciszek Andrzej Woynowicz (IV) služyl na dworze krolewskim i posiadal dobra Trejniszki [pewnie Trejnowo w pow. polongo\vskim]. W 1736 r. synowie wyžej \vymienionego (V), czyli Jan i Tomasz, sprzedali te dobra. Z kolei w 1787 r. ich synowie (VI), czyli Antoni Franciszek, syn Jana i Jozef Antoni, syn Tomasza, Woytkie\vicze sprzedali dobra Žarynajcie i Dubiszki, otrzymane od dziada. Tak więc drze\vo genealogiczne tej rodziny bylo następujące: I. Nelink. II. Bartlo­ miej. III. Jerzy. IV. Jan Franciszek Andrzej (1641). V. Jan (1698) i Tomasz (1759) [sic], ktorzy w pokoleniu V zapoczątko\vali 2 linie tej rodziny. Starsza, pochodząca od Jana byla następująca: syn Antoni Franciszek (ur. 1754; VI), dwaj wnuko\vie (VII): Tomasz (ur. 1789) i Benedykt (ur. 1787). Ten pierwszy byl ojcem Tadeusza Piotrą (ur. 1825; VIII), ojca trojga dzieci (IX): Cecylii Weroniki (ur. 1846), Pulcherii (ur. 1848) i Ignacego Tomasza (ur. 1850). Jego brat Benedykt zosta\vil po sobie syna Jozefą (ur. 1819; VIII). Druga, mlodsza linia pochodzi od Tomasza (V). Byl on ojcem Jozefą Antoniego (ur. 1787; VI) [data niemožliwa do przyjęcia, može chodzi o 1767 r.], ktory dal žycie

WOYNOWSKI

293

trzem synom (VII): Jozefowi (ur. 1794), Karolowi (ur. 1796) i Wincentemu (ur. 1818). Z nich potomstwa doczekal się tylko Jozef jako ojciec trzech synow (VIII): Wincentego Michala (ur. 1821), Kazimierza Karola (ur. 1824) i Aleksandra Jana (ur. 1850) ĮLV1A, F 391-7-4126, k. 34]. Z 1832 r. pochodzi wywod z Nielinka Woynowiczow herbu Nalęcz. Ich przodkiem by} Nielink Woynowicz, ktoremu \v 1536 r. krolowa Bona zatwierdzila ziemię Trejniowo i pustosz Gudbudowo [pewnie we wlosci polongowskiej]. Pozniej otrzymali dobra Trejniszki od krdla polskiego Zygmunta III na początku XVII w. Najpierw dobra te posiadal Bartlomiej Woynowicz, potem jego synowie Jerzy i Pawel, wzmiankowani w przywileju Zygmunta III. Z nich Jerzy Woynowicz splodzil z zoną Dorotą Wyszomirską syna Jana Franciszka Andrzeja (ur. 1641), dworzanina skarbowego. Pozniej niektorzy z nich mieli się przeniešč do wojewodztwa minskiego [Ciechanowicz; LVIA, F 391—7—4126]. Komentarza wymaga przydawka pochodzeniowa: z Nielinka (Nelinka). Calkiem prawdopodobne jest blędne odczytanie lub zapisanie tej nazwy, skądinąd nieznanej. Moze lączy się z czlonek ling-, ktory ma genezę w czasowniku linguoti, czyli „kolysač”, „huštač”, „kiwac” itp. W antroponimii litewskiej sąnazwiska z tym czlonem [Zinkevičius]. Ž r 6 d 1 a : L\TA, F 391—7—4126, k. 34, F 391—8—2564, k. 114. L i t e r a t ū r a : Boniecki, Pocket, s. 379; Cie­ chanowicz, Rod)', T. 5, s. 389; LPŽ, T. 2, s. 1134: Vainavičius; Zinkevičius, s. 108: ling—.

W OYNOW SKI H. OSTOJA P opis 1621 ROKU

Woynon’ski Jan ^ //r^nikami] na^>ot/[jezdku] kori 1 ivpoįv. ivilkiskim T aryfa 1667 ROKU

Woynoivska S'ycyysnoiva Kiystyna Syiioivtčivna na miejscu mafyonka sive\go\ lyyyyjy/dgo] Woynomkie\įyĄ y; Poboldiv Goj^eiva dym sylachecki 1 ivpoįv. ivilkiskim Woynoivski Erazmus, na ktorego miejscu postal spisany Waclaiv Siemas^ko %[Pobo]/tf dym s^lachecki 1 ivpoįv. ivilkiskim WoynoivskiJer%}’ na miejscu Baltromieja Urbanoivic^a %Peniaroiva dym sglachecki 1 ivpoįv. įvilkiskim Woynoivski]eiyy> na ktorego miejscu orą^ na miejscu A.dama Jakuboivskiego ^ostala spisana Marianna Woynoivska Stanislaivoiva Narkieiviaęoiva, įvdoiva, %Bujividoiv dym 1 ssjachecki ivpoįv. ivilkiskim Woynoivski SamuelJanoivic%na miejscu rod-yica sivego Jana Woynoivskiego y; Smilgioiv 1 dympoddariski ivpoįv. medyngiariskim T aryfa 1690

roku

Woynoivski Franeišsek ęjasęko/kisęek įvpoįv. jorariskim fdym] poddariski 1 Woynoivski Jan £ Smilgioiv ivpoįv. medyngiariskim [dym] sylachecki 1 Woynoivski Jer^y, na ktorego miejscu ora-y na miejscu Stanislaiva Syrtoivta postai spisany Samuel Tomkieivicy dym 1 sylachecki ivpoįv. ivilkiskim Woynoivski Samuel y; Smilgioiv irpoįr. medyngiariskim [dym] sajachecki 1

294

WOYNOWSKI

Nazwisko može byč pochodzenia litewskiego: spolonizowana forma nazwiska Vainius, o czym juž pisano, oraz polskiego (Wojnowski) lub rosyjskiego (Wojnowskij) [LPZ]. Za polskim pochodzeniem przemawia istnienie szlachty polskiej Wojnowskich w Malopolsce (woj. krakowskie) i Wielkopolsce [Niesiecki]. Na Žmudzi pojawili się w obu popisach wojskowych XVI w. W 1528 r. spisano [brak imienia] Janowicza Wojnowskiego, bojara wlosci wilkiskiej. Zaš w 1567 r. byl Sta­ nislaw Wojnowski w tej wlosci, pewnie jego syn lub bliski krewny. Pözniej notowano ich w aktach ziemskich žmudzkich XVI w. W 1571 r. Stani­ slaw Janowicz Wojnowski sprzedal 12 niw w majętnošci Gojzowo [we wlosci wilki­ skiej]. W 1596 r. Stanislaw Michalowicz Wojnowski sprzedal 2 niwy w polu Gojzowskim, nad rzeczką Skordup oraz dalsze 2 w tym polu. W 1597 r. darowal žonie Jedwigie Awgusztynownie majątek ruchomy w Gojzowie. W 1598 r., nazwany blędnie Wojszowski, sprzedal wygon Jewniszki w dobrach Gojzowskich. W 1599 r. spisal testament, w ktörym zapisal synowi Pietrowi 30 kop groszy. W sumie we wspomnianych aktach notowano Wojnowskich tylko we wlosci wilkiskiej w polu Gojzewskim. Zapewne zanotowany w 1571 r. Stanislaw Janowicz Wojnowski jest tožsamy z bojarem z popisu 1567 r., a može i z 1528. Genealogia tej rodziny byla więc następująca: 1. Jan. 2. Stani­ slaw (1567). 3. Piotr (1599). Sladem ich osadnictwa we wlosci wilkiskiej jest nazwa Wojnowszczyzna, oznaczajaca grunt w polu Gojzowskim przy gošcihcu z Wilkii do Ejragoly [Slovar]. W popisie wojskowym 1621 r. zanotowano tylko jedną osobę, ktöra z „uczestnikami” wystawila konia w pow. wilkiskim. Nie naležala do zamožnych. W czasie Potopu 1655 r. Stanislaw Woynowski podpisal unię kiejdanskąze Szwecją. Pözniej notowano ich w obu taryfach XVII w. W 1667 r. spisano 5 rodzin, mieszkających glöwnie w pow. wilkiskim i pojedynczo w medyngianskim. Z nich tylko jedna rodzina miala jednego poddanego. Z kolei w 1690 r. odnotowano 4 rodziny, mieszkające glöw­ nie w pow. medyngianskim (2) oraz pojedynczo w wilkiskim i žoranskim. Z nich tylko jedna rodzina miala jednego poddanego. Zatem byla to szlachta drobna i nieutytulowana. W 1812 r. Woynowscy herbu Ostoja wylegitymowali się ze szlachectwa w guberni wilehskiej. Ich protoplastą zostal Zachariasz Woynowski, ktöry w 1734 r. zapisal dobra Numgole [w pow. widuklewskim] swoim synom. Danych tych nie možna potwierdzic w obu taryfach XVII w. Linia tej rodziny byla następująca, poczynając od wspomnianego Zachariasza (pokolenie I). Mial on dwöch synöw (II): Jerzego i Michala. Pierwszy z nich sprzedal wspomniane dobra w 1776 r. Splodzil on takže dwöch synöw (III): Franciszka (z synem Alfonsem Zachariaszem Jözefem; IV) i Antoniego. Z kolei jego brat Michal dal swiatu dwöch synöw (III): Szymona i Franciszka. Ten pierwszy mial takže dwöch synöw (TV): Onufrego i Piotrą Pawla. Z nich Onufry byl ojcem trzech synöw (V): Ignacego Macieja, Mikolaja i Leona. Z kolei Franciszek (III) dal swiatu trzech synöw (IV): Melchiora z dwoma synami (V): Tomaszem Karolem i Janem Aleksandrem oraz Konstantego Jerzego i Antoniego Ignacego Stanislawa [LVIA, F 391-7-4126, k. 98]. Z 1820 r. pochodzi wywöd Woynowskich bez podania herbu. Za swego przodka przyjęto Kazimierza [syna Jerzego] Woynowskiego (pokolenie I i II), ktöry w testamencie z 1739 r. dobra Leszcze, Woskance i Kimontyszki [glownie w pow.wilkiskim] zapisal

W’OYN OWSKI

295

swoim synom (III): Jerzemu i Andrzejowi. W 1774 r. wspomniany Jerzy z zoną Katarzyną z Bogdanowiczow Woynowski zapisal te dobra synowi Kazimierzowi (TV). Ten w 1784 r. sprzedal te dobra. Wspomniany Kazimierz splodzil trzech synow (V): Jana (ur. 1778),Jozefą (ur. 1781) i Stanislawa (ur. 1793), ktorzy zapoczątkowali 3 linie tej rodziny. W pienvszej, najstarszej jej založyciel Jan \vydal na swiat trzech synow (VI): Jana Piotrą (ur. 1814), Franciszka Mateusza (ur. 1816) i Benedykta Wincentego (ur. 1829). Pierwszy z nich byl ojcem Tomasza Andrzeja (ur. 1837; VII) i dziadem Stanislawa (ur. 1878; VIII). Z wymienionych braci Franciszek Mateusz zostawil po sobie syna Juliana (ur. 1850; VII), a jego brat Benedykt Wincenty — syna Jozefą (ur. 1853; VII). Druga, šrednia linia pochodzi od Jozefą (V), ojca Zenona (ur. 1814; VI) i dziada dwoch wnukow (VII): Adama (ur. 1838) i Jozefą (ur. 1844). Z kolei na ežele linii najmlodszej, trzeciej, stal Stanislaw (V). Byl on ojcem dwoch synow (VI): Jozefą (ur. 1823) [nie možna wykluczyc, ¿e byl on jednak synem Jozefą, založyciela drugiej linii tej rodziny, brak jest bowiem polączenia między tymi osobami] i Szymona Wincentego (ur. 1831). Z nich Jozef byl ojcem dwoch synow (VII): Jaroslawa (ur. 1846) i Jozefą (ur. 1865), a jego brat Szymon Wincenty — syna Hieronima (ur. 1867; VII). Wspomniany Jaroslaw splodzil trzech synow (VIII): Wincentego (ur. 1882), Stanislawa (ur. 1894) i Antoniego (ur. 1897) [LVIA, F 391-7-4126, k. 72]. Tu chyba naležy wlączyč wywod tej rodziny z 1859 r., bez podania herbu. Tu takže za protoplastę uznano Kazimierza Woynowskiego, ktory w 1711 r. posiadal dobra Kimonty [w pow. jaswonskim]. W testamencie Szymona Woynowskiego, syna wspomnianego wyzej Kazimierza, jest zapis tych dobr dla jego syna Jerzego. Tenže sprzedal te dobra w 1795 r. Linia genealogiezna tej rodziny byla następująca, poczynając od Kazimierza (pokolenie I). Mial on syna Szymona (II), wnuka Jerzego (III), prawnuka Stefana (TV) i trzech praprawnukow (V): Michala (ur. 1800), Mateusza (ur. 1807) i Ignacego (ur. 1815). Z nich Mateusz splodzil trzech synow (VI): Aleksandra (ur. 1839), Dominika (ur. 1849) i An­ toniego (ur. 1851). Wspomniany Aleksander dal swiatu takže trzech synow (VII): Pawla (ur. 1879), Rafala (ur. 1882) i Jana (ur. 1889) [LVIA, F 391-7-4126, k. 18]. W 1832 r. wylegitymowali się Woynowscy herbu Ostoja w guberni wilenskiej. Ich protoplastą zostal Nelink Woynowicz, ktory mial dobra na Žmudzi wedlug przywileju krolowej Bony z 1536 r. Chodzilo o las Treynowo i pustosz Giedbutowąz poddanym. Nadanie to zatwierdzil krol polski Zygmunt III w 1613 r. Potomkiem obdarowanego 'byl Krzysztof Nelink Woynowicz Montrymowicz [dwa ostatnie czlony nazwiska byly tež pisane w odwrotnej kolejnošci], ktory zostal uznany za protoplastę tej rodziny (pokolenie I). Wedlug testamentu z 1703 r. wiadomo, že „rzeezony Krzysztof” mial syna Macieja (II), žonatego z Zofią Barklawską [Berklawską lub Barndowską], ktora wniosla mu dobra Powencie Szukiszki w pow. beržanskim. Z tego związku narodzil się An­ drzej (III), ktory w testamencie z 1755 r. [wg drzewa genealogieznego: 1745] oswiadezyl, že w malženstwie z Agatą Pacewiczowną splodzil trzech synow (IV): Michala, Piotrą i Tomasza. Posiadal on dobra Dusejki Michaliszki Puteliszki w pow. telszewskim. Do­ bra te zapisal dwom pierwszym synom, a trzeciego, Tomasza, odpowiednio uposažyl

i

296

\VOYSIN (WOJSIN, WOJSINOWICZ)

przy jego wstąpieniu do služby wojennej. Wspomniany Piotr mial syna Stanisla\va (V), posiadacza dobr Towcie. Splodzii on z maižonką Marianną Gawrylo\viczowną dwoch synow (VI): Dominika Piotrą (ur. 1785) i Benedykta Pawla Jozefą (ur. 1791). Pierwszy posiadal dobra Mierniki w pow. telszewskim [z dwoma poddanymi] i ojcowal dwom synom (VII): Leonowi Wincentemu (u. 1822) i Donatowi Botwidowi [sic] (ur. 1826). Z kolei brat Dominika Piotrą (VI), trzyimienny, mieszkal w dobrach Mierniki swego brata. Po sobie zostawil trzech synow (VII): Michala Hieronima (ur. 1820), Jana (ur. 1822) i Justyna Karola (ur. 1824) [LVIA, F 391—1—1029]. W tym wywodzie zwraca u\vagę, že jego początek odnosi się do Woynowiczow (zob.) i ich legendarnego protoplasty Nelinka. Wreszcie w 1845 r. wywiedli się Woynowscy tegož herbu. Ich przodkiem zostal Andrzej [syn Macieja] Woynowski, ktory w 1738 r. zadysponowal swoim majątkiem: dobra Towcie [w pow. telszewskim] zapisal swoim synom [Piotrowi i Michalowi], a Kwasze [w pow. kroskim] mieli otrzymač dopiero po jego šmierci. Danych tych nie potwierdzają taryfy XVII w. W 1748 r. obaj bracia sprzedali Kwasze, zaš Towcie sprzedal Antoni Woynowski, syn Michala, w 1790 r. Tak więc ich linia genealogiczna byla następująca, poczynając od Andrzeja, syna Macieja, Woynowskiego (pokolenie I i II). Mial on dwoch synow (III): Piotrą i Michala. Z nich Michal splodzii syna (IV) Antoniego, ojca czterech synow (V): Tadeusza, Karola, Jana i Franciszka. Z nich wszyscy mieli potomstwo (VI): Tadeusz mial Jozefą (ur. 1803), Kazimierza Macieja (ur. 1809) i Ignacego Pawla (ur. 1819); Karol — Franciszka (ur. 1805) i Augustyna (ur. 1837); Jan — Wincentego (ur. 1817) oraz Franciszek — Jozefą Alojzego (ur. 1820), Ludwika Cypriana (ur. 1824) i Michala Maurycego (ur. 1830). Kolejne VII pokolenie naležalo do syno\v Jozefą: Kazimierza (ur. 1837), Teofilą (ur. 1843) z synem Wincentym ( ur. 1893; VIII) i Wincentego (ur. 1840) oraz do syna Franciszka — Kazimierza (ur. 1831) (LVIA, F 391-7-4126, k. 76]. Ž r o d i a: Akta у а ф ш , T. 2, s. 300; LVIA, F 3 9 1-1-1 0 2 9 , k. 51-53, F 3 9 1-7 -4 12 6 , k. 18, 72 (skan 00137), 76, 98; Niesiecki, T. 7, s. 387: Popowski, T. 9, s. 440: Woynowski; ODVCA, vyp. 1, s. 22-349; vyp. 4, k. 100-318, 170-244, 173-264, 260-144, 2 6 1-15 1; vyp. 5, k. 39-291 [Wojszowski], 182-470; Perapis 1528 r., s. 214; Popis 1567 r., kol. 1310; Slovar, s. 59: Vojnovščizna. L i t e r a t ū r a : LPŽ, T. 2, s. 11 3 3 1134: Vainauskas.

WOYSGLALO ZOB. WOYZGIALO W OYSIN (WOJSIN, W OJSINOW ICZ) P opis 1621 ROKU

IVojsinomc^ Hrehory ^ uc^esĄp.ikami] na^¿/[jezdku] kon 1 wpoįv. kroskim Nazwisko može lączy się z litewskim naz\viskiem Vaisis, ktore z kolei \viąže się z czasownikiem vaisyti, czyli „więdnąč” lub podobnym [LPZ]. Nazwiska typu Woysim notowano \v sąsiednim wojewodztwie trockim — \v pow. trockim.

NYOYSZNAR

297

Na Žmudzi notovvano ich tylko \v popisie \vojskowym 1621 r.: jedna rodzina \v po\v. kroskim. Byla to szlachta drobna i nieutytulo\vana. Z r o d 1 a : Taryfa \voj. trockiego, s. 295. L i t e r a t ū r a : LPŽ, T. 2, s. 1136: Vaisis.

W O YSZN AR H. KOT MORSKI T aryfa 1667 roku Woys?yar Ada/// Mikoiajemic% na ktorego miejscu postai spisanj Stanis/am Giygnf %Jonajciom dym 1poddaiiski ir poli1,pojurskim. Pacemic^ Stanis/am Piotroiric^ [...] i [na miejscu] Adama Mikofajemic^a IY'oj'sęnara spadkiem spadfego irpoįr. kors^emskim nayiranym PitsudyyWrtfariski] dy/n 1 įrpom kroskim \Y'oys^įiar Baftromiej Augustynon ic\ na miejscu brata sirego Stanislan a Angustynoiric-yi Woysspiara y W’ojdaton dym 1 stjacbecki ir poįr. kroskim Woyscgiar Baftromiej y Pairrajė dym 1 ssjacbecki mpom. iridukleirskim Woystpiar Damid Janomic% na miejscu rodyica sirego Jana Woyspiara y Wojdaton dym 1 ssjachecki ir poįr. kroskim Woys%iiar Dairid ^ Wojdaton dym 1 scjachecki ir poįr. kroskim Woys%įiar]an Andr^ejeiric%y Ko/nicę [\v tekšcie: Goinicj\ dym ssjacbecki 1 ir poįr. irilkiskim Woysynar]an, na ktorego miejscu postai spisany Aleksander Nargilomicę ^ Butivil dym 1 stjacbecki irpom korsąemskim Woyssgiar Stanisiair %Jadongoir dym ssjachecki 1 ir pom irilkiskim T aryfa 1690 roku Woys%ĮiarAleksander y Kolnic mpom. milkiskim dym ssjacbecki 1 WoyssQiar Dantei y Wojdatan [dym] poddatiski 1 mpom kroskim WoyssQiar]an ^ Pomorc mpom kroskim [dym] poddaiiski 1 Woysyiiar Micbai %Žemigoly mpom miduklemskim dym ssjacbecki 1 Woysyiiar Piotr zJadoirgoir mpom milkiskim dym sąlacbecki 1 Woyssyiar Tomas^j na ktorego miejscu orą%na miejscu Salomona Masymomicsyi postai spisany Ka^imieiy Par­ tyn y Pomilajciom dym 1 ssįacbecki mpom. M. Dynrian Woysyiiar Wilkinomicti Francis^ek y Domstar dym poddaiiski 1 mpom. beijanskim ė

Nazwisko jest pochodzenia litewskiego i dwuczlonowe: vaiš- i nor—. O obu byla juž mowa, zob: Godwoysz i Downar [LPŽ]. Na Žmudzi pojawili się \v popisie wojskowym \X( Ks. Litewskiego z 1528 r.: Rimko Wojsznare\vicz i Janko Wojsznarowicz, bojarzy z wlošci korszewskiej. Pdžniej noto\vano ich w aktach ziemskich žmudzkich XVI \v. W 1589 r. Matiej, Juri i inni Wojsznaro\vicze \vzięli \v zastaw dzie\viątą częšč majętnošci w polu Wojdatanach we \vlošci ktoskiej. W 1590 r. Jan Jakubo\vicz Wosznaro\vicz mial dom \v V'ojdatanach przy drodze z Ktqž do Botokow. W 1592 r. Matiej Jakubo\vicz Wojsznaro\vicz kupil ni\vę \v polu Wojdatanskim w tej \vlošci. W 1596 r. Michal Jakubowicz Wajsznaro\vicz [sic] sprzedal swoim

298

WOYSZWILO (WOYSWILOWICZ, WOYSZWIL, WOYSZWILLO)

braciom Matiejowi i Wojtiechowi dziewiątą częšč Wajdatonow. W sumie we wspomnianych aktach notowano Wojsznarowiczow we wlosci kroskiej, byl tam następujący ciąg genealogiczny: 1. Wosznar. 2. Jakub. 3. Michal, Maciej, Wojciech i JanJakubowicze. W aktach ziemskich ¿mudzkich notowano cztery nazwy, nawiązujące do tego nazwiska, czyli Wojsznaryszki: pustosz we wlosci szawdowskiej, ziemia we wlosci widuklewskiej i korszewskiej (w Antynikach) oraz sianožęč we wlosci rosienskiej [Slovar]. Chyba zadna nie pretenduje do okrešlenia gniazdem tej rodziny, može z wyjątkiem wlo­ sci korszewskiej, gdzie Wojsznarowie byli notowani juž w 1528 r. Wspomniane Antyniki znajdują się na polnoc od Skaudwilow. Notowano ich w obu taryfach XVII w. W 1667 r. spisano 8 rodzin, mieszkających glownie w pow. kroskim (3) i wilkiskim (2), w pozostalych pojedynczo. Tylko jedna rodzina miala jednego poddanego. Z kolei w 1690 r. odnotowano 7 rodzin, žyjących glownie w tych samych powiatach: kroskim i wilkiskim (po 2), w pozostalych pojedynczo. Z nich 3 rodziny mialy po jednym poddanym. W sumie byla to szlachta drobna i nieutytulowana. Znaną postacią w tej rodzinie byl Kazimierz Jan Woysznarowicz (zm. 1677), dumnie podpisujący swoje dziela: Equitis Samogitiarum [Rycerz Žmudzki, w znaczeniu szlachcic]. Jest on autorėm szešciu utworow w języku polskim i dwoch lacinskich, glownie mow pogrzebowych. Ukonczyl Akademię Wilenską, gdzie uzyskal tytul doktora filozofii. Studiowal prawo i filozofię na Uniwersytecie w Rzymie, wiencząc studia doktoratami z obu dziedzin. Byl plebanem homelskim w diecezji wilenskiej do 1654 r. i kanonikiem wilenskim w 1676—1677. Mial tytul scholastyka piltynskiego. Byl takže regentem w kancelarii wielkiej [tj. kanclerza litewskiego] w 1676 r. Ufundowal katedrę polityki [tj. prawa politycznego] w Akademii Wilenskiej [Kamuntavičienė, s. 135, 160, 165; Nony Kor­ but, T. 3: Warszawa 1965, s. 413 (blędna data šmierci); XV II a. Lietuvos lenkiškos knygos, s. 181-183; Vilniaus Akademijos spaustuvės leidiniai 1576—1805, Vilnius 1979, s. 150-151]. W XIX w. Woysznarowie (Wajsznor) herbu Kot Morski mieszkali w pow. rosienskim [Ciechanowicz]. Ž r o d l a : ODVCA, vyp. 2, s. 143-631; v^^p. 3, s. 28-144, 32-205; vyp. 4, k. 129-153; Perapis 1528 r., s. 218; Slovar, s. 60: Vojšnariški, Vojšnoriški. L i t e r a t ū r a : Ciechanowicz, Rody, T. 5, s. 312: Wajsznor, 390: Wojsznar; LPŽ, T. 2, s. 1137: Vaišnoras.

WOYSZTORT ZOB. WISZTORT W OYSZW ILO (W OYSW ILOW ICZ, W O YSZW IL, W O YSZW ILLO ) *i H. JUNOSZA, КОТ MORSKI, OGONCZYK, PODICOWA, SPOD WIEZY P opis 1621 ROKU

Woysmlomc^ Stanislaw ^ //¿-^[tnikami] na^?o4[jezdku] kon 1 wpow. kroskim WoyssQvillo Jakub ^ //c^j/fnikami] po ko^acku kon 1 wpow. %oraiiskm i medjngianskim Woys^willo Jan odpot konia po ko^acku sam ¡yi się, na //¿^[stnikow] protestowal, kon 1 w pow. iyranskim i medjngianskim

W'OYSZW ILO (W OYSWILOWICZ, \\ OYSZWIL, WOYSZWILLO)

299

Taryfa 1667 ROKU

Wojks^/vilo [sic] Jan na miejscu Stanislcnra Zdanomictça %Pren djm 1 ssjacbecki mpom kors^emskim W'ojssy/'il Gabriel [na miejscu] rodajea smé[go\ lu/m/yna Wojscprila %Mj/is%ek djm 1 сфсЬеск/ трот, teudsjagolskim Wojsj/vil Jan £ Wegieróm djm 1 s^facbecki трот. W\ Djnvian Wojs^i'Ho Adam Damidomicç na miejscu Damida Wojsy/rila rodtjca %Kork/an ssjacbecki djm 1 mpom. korkla/iskim W'ojs^milo Daniel na miejscu Krsyssjofa Goudinskie[gó\ ^ Pìutynióm 1 pod[d]anski djm m pom. Mo­ rališki/// W”ojstrilo Daniel na miejscu Wojciecba W'ojs^/vilj rodajea smego ^ Pobursjtule djm 1 s^lacbecki трот, korklanskim Woysymilo Damid ^ Pobufko/nia s^lacbecki djm 1 трот, korklanskim Wojssqrilo Jakub, na którego miejscu postal spisanj Adam DuJ к ^ Petrelóm djm 1 ssjacbecki m pom. M. Dynvian Wojsjm/lo Jan na miejscu Stanislama Dombora £ W'odoksyt djm 1 s^lacbecki mpom. mielonskim Woysymilo Jan %Be/j djm 1 ssjacbecki mpom. pomondenskim Wojsj/vilo Je/j)1K/j)s%fofomic% %Janus%ajcióm ssjachecki djm 1 mpom. korkla/iskim Woyssq/ilo Je/fj ^ Palksnia 1 djm damniejssy m spadku, a drugį kupnjm pramem nabjty od Kasjmie/ja Pacemic^a m Gorajniach ucsyni 2 djmjpodĄaiiskie] mpom. korkla/iskim Wojsj/vilo Jenj. Pjmkiemic%Krzysztof ^pr^ykupli od Je/jego Wojsj/rilj %Kontrjm djm 1poĄd]a/iski mpom. retomskim WoyssQviio Ka^imie/j Jan ornici na miejscu rodajea smego Jana Wojsj/vila %Ejdjnikôw djm 1 sejachecki mpom. medjngia/iskim Wojsyvilo Kasjmie/y na miejscu Augustina Budgina ^ Ejdinikôm djm 1 ssjacbecki mpom. medjngia/iskim W ojssqvHo Mafias%£ Wo/pucian djm 1 ssjacbecki mpom. beija/iskim Woysy/vilo Michal, na którego miejscu postal spisanj K n jscjof Bunar %Uginis^ek djm 1podda/iski mpom. korssymskim Wojsj/vilo Micbal, na którego miejscu postal spisanj Jer%y Domejko ^ Worpucian djm 1podda/iski mpom. beija/iskim Woysyivilo Mikolaj po smierci ojea smego Walentego Wojs^/vilj %Pobusjtula ssjacbecki djm 1 mpom. kor­ kla/iskim WoyssQvilo Samuel %Gorajn ssjacbecki djm 1 mpom. korkla/iskim 4 WoyssQvilo Stanislam Micbalomic^ na miejscu Michala Woysy/vily rodejea smego %Goniproma djm 1 ssjachecki mpom. kroskim Woyscavilo zJaka Aleksander Eijjsjtofomic^ na którego miejscu postal spisanj Teodor Zaborski djm 1 ssjacbecki mpom. gondj/iskim Wojs-jviloma Kajmie/joma K/ysJna. Ssymkiemics(DamidJó^efomic^ na miejscu Josefa Ssjmkiemic^a rodaj­ ea sme\gó\ i na miejscu K/ystyny Wojtkiemic^ómnj Ka^imie/jomej W’oys^mitomej %astamnjmpramem nabyfycb ^ Mednik djm 1podda/iski трот, medjngia/iskim Wojsqiy/o Kr^s^tof, na którego miejscu postal spisanj Andijej Wojtkiernie%%Gorajn djm 1 sgigrodnicsy трот, korklanskim

300

WOYSZWILO (WOYSWILOWICZ, WOYSZWIL, WOYSZWILLO)

Taryfa 1690 ROKU

Woyssqyillo Jan ^ Gorajn Poalksnie mpom. korklanskim dym poddanski 1 Woysyvillo Kasjmien^ na miejscu Adama WoyssQvily %Janussyijdom %Pobustole mpom. korklanskim dym ssjacbecki 1 WoyssQvillo Knys^tof %Gorajn mpom korklanskim ^pnykipli Paalksn dym poddanski 1 WoyssQvilo Daniel %Milkontom Pintyniöm mpom. -yoranskim [dym] poddanski 1 Woyssyvilo Daniel ^ Pokons^tula mpom. korklanskim dym s^lachecki 1 WoyssQvilo Damid ^ Gorajn mpom. korklanskim dym ssjadmki 1 WoyssQvilo Jeny ^ Konttymöm mpom. retomskim [dym] ssjachecki 1 WoyssQvilo Jen y ^ Worpudan Kubis^ek mpom. berjanskim dym s^lachecki 1 Woysyivilo Stanislam %Ber\ mpom. pomondenskim [dym] poddanski 1 Woysyvilo [w Кор. 1 blędnie: MoysęjviĄ Stanislam %Goniproma mpom. kroskim dym ssjachecki 1 Woysyvilo Wamnyniec %Worpudan Kibisyk mpom. beriyinskim dym poddanski 1 Woysyivylo Jan ^ Osyiagor %Kutinissyk [w Кор. 1: Esyiagory Skutinis^ki] mpom. miduklemskim dym pod­ danski 1 Nazwisko jest pochodzenia litewskiego i dwuczlonowe: vaiš—i vii—. O obu byla juž mowa, zob.: Godwoysz i Butwil [LPZ]. Na Žmudzi pojawili się w obu popisach wojskowych W. Ks. Litewskiego XVI w. W 1528 r. byli to: Lawryn Wojszwilowicz, bojar wlosci wielonskiej, Mikolaj Wojszwilowicz z wlosci kielmenskiej [požniej kroskiej] i Jak Woszwilowicz z medyngianskiej. Z kolei w popisie 1567 r. zanotowano Pietra Wojszwilowicza we wlosci wielonskiej. Ten ostatni zapewne byl potomkiem, czy bratem, Lawryna Wojszwilowicza z 1528 r. Z 1554 r. pochodzi dokument odmiany gruntöw dla bojarow wlosci korklanskiej: Hrehora, Szymka, Jana, Bartlomieja, Stanislawa i Marcina Janowiczow Woyszwilöw. Za ziemie ich przylączone do šiol hospodarskich Grąšcie i Kieturoki we wlosci me­ dyngianskiej otrzymali oni odmianę nad rzeką Minią w rejonie Wojbuciszek i Jankiszek i rožnych uroczysk, trudnych do lokaüzacji. Sam dokument przyniösl Franciszek Woyszwillo w 1798 r., prosząc о wpisanie go do ksiąg ziemskich pow. szawelskiego. Najpewniej byl on potomkiem tych bojarow. [AWAK]. Calkiem mozliwe, že owi Janowicze [može jednak Jakowicze?] Woyszwilowie byli potomkami Jaka [može Jana?] Woszwilowicza z wlosci medyngianskiej, spisanego w 1528 r. Niektörych z tych Janowiczow notowano w aktach ziemskich žmudzkich XVI w., zob. nižej. Požniej notowano ich w aktach ziemskich žmudzkich XVI w. W 1575 r. Martin Janowicz Wojszwilowicz sprzedal 14 morgöw ziemi w uroczysku Waszyszki we wlosci powondenskiej. Tenže w 1578 r. sprzedal częšč ziemi Jawkontyszki w Niewordianach w tej wlosci [w innym miejscu ziemia ta zostala umieszczona we wlosci korklanskiej, zob. nižej]. W 1582 r. Baltromiej i Stanislaw Januszewicze Wojszwily sprzedali grunty w Pobirsztowlu we wlosci korklanskiej. W 1592 r. wymieniony Stanislaw sprzedal bratu Janowi niwę i sianožęč Dowkszyszkia w majętnošci Korklany w Powordiu we wlosci korklahskiej. W tym roku Baltromiej Janowicz [sic, nie Januszewicz] Wojszwilo byl męžem

W O YSZW ItO (WOYSWILOWICZ, WOYSZWIL, WOYSZWILLO)

301

Kateriny Jakubowny Janowicz i pogodzil się z siostrami žony w sprawie döbr Pobirsztoli w tej wlosci. W 1599 r. Krisztof Martinowicz Wojszwilowicz dokonal zamiany gruntöw: za sianožęč Krožonty w majętnošci Garojni [Gorajnie we wlosci korklanskiej] dostal sianožęč Pikieliszki [chyba we wlosci kroskiej], W 1599 r. Krisztof i Wenclaw Wojszwily sprzedali ziemię Jawkontyszki we wlosci korklanskiej. Wspomniany Krisztof w 1600 r. sprzedal „ziemlicę” Gricowszczyznę w Niewordianach we wlosci powondenskiej. W 1592 r. Hryhory Januszewicz Wojszwilo z synem Andrejem zastawil 2 niwy w Goniprowie we wlosci kroskiej. W tym roku Hryhory Matysowicz Wojszwilowicz pogodzil się z ojczymem Ambrožejem Hryhorowiczem Rumszewiczem i matkąHanną Grycowną w sprawie majętnošci Burni we wlosci kroskiej. W sumie we wspomnianych aktach Wojszwilowie byli notowani w trzech wlošciach, glöwnie w korklanskiej i sąsiedniej powondenskiej, wyjątkowo w kroskiej. Warto dodač, ze w obu taryfach XVII w. w pow. korklanskim notowano ich w tych samych miejscowosciach co w XVI w.: w Gorajniach i Pobirsztulach [nazwa röznie pisana] oraz wjanuszajciach, može nawiązującej do patronimiku Januszewicz? W popisie wojskowym 1621 r. zanotowano 3 osoby w pow. kroskim oraz žoranskim i medyngianskim [spisanych lącznie]. Wszystkie stawialy kordą z „uczestnikami”, nie byly więc zamožne. Požniej notowano Woyszwillöw zaröwno w pow. medyngianskim i žoranskim, w tym pierwszym częšciej. W czasie Potopu zanotowano pięciu Woyszwilöw: Aleksander uczestniczyl w zježdzie wjaswojniach; Jan, Jözef i Wojciech w Kiejdanach w 1655, gdzie podpisali unię ze Szwecją oraz Lawryn w Szadowie, gdzie szlachta žmudzka zawiązala konfederację antyszwedzkąw 1656 r. Požniej notowano ich w obu taryfach XVII w. W 1667 r. spisano 24 rodziny, mieszkające glöwnie w pow. korklanskim (8), medyngianskim (3), beržahskim i korszewskim (po 2), w pozostalych pojedynczo. Z nich większošč nie miala poddanych (17 na 24), pozostale mialy po jednym, wyjątkowo dwöch poddanych. Z kolei w 1690 r. odnotowano 12 rodzin, mieszkających takže glöwnie w pow. korklanskim (5) i beržahskim (2), w pozostalych pojedynczo. Z nich polowa miala po jednym poddanym, druga polowa nie miala žadnego. Zatem byla to szlachta drobna i tylko wyjątkowo utytulowana. Tym wyjątkiem byl Michal Woyszwillo, sędzia ziemski telszewski w latach 1792-1794. Byl on rotmistrzem jakiegoš powiatu na Žmudzi [pospolitego ruszenia szlachty]. Warto wskazac, že w 1667 r. spisano Aleksandra z Jaka Woyszwilę. Prawdopodobnie öw protoplasta to Jak Wöszwilowicz z popisu 1528 r. we wlosci medyngianskiej. W tej wlosci požniej, bo w XVII w., mieszkali oni w Ejdynikach i Miednikach; ta druga nazwa nie zachowala się. W XIX w. Woyszwillowie wylegitymowali się ze szlachectwa w guberni wilenskiej z herbami: Ogonczyk i Podkowa. W 1798 r. wywiedli się Woyszwillowie herbu Podkowa. Ich protoplastą zostal Kazimierz Woyszwilo, ojciec Grzegorza (pokolenie I i II). W testamencie z 1666 r. öw Kazimierz zapisal dobra Wieksznele [w pow. potumszewskim] swemu synowi Grzegorzowi. Ten z kolei byl ojcem Jozefą (III), ktöremu darowal te dobra w 1710 r. Ten ostatni byl ojcem czterech synöw (IV): Jana, Szymona, Bartlomieja i Michala. Ci nabyli

302

W OYSZW'ItO (W OYSW ILOW ICZ, \\ OYSZWIt, W’OYSZWILLO)

te dobra w 1730 r., ktore spr2edali w 1783 r. Z nich Jan mial dwoch synow (X7): Kaspra (ur. 1759) i Bartlomieja (ur. 1764) [\vyjątko\vo podano daty metryk chrztu]. Jego brat Szymon mial syna Mikolaja (ur. 1753; V), a Michal splodzil dwoch (X7): Bartlomieja (ur. 1753) i Macieja (ur. 1763), bez potomstwa. Wspomniany Bartlomiej Janowicz splodzil syna Jana (ur. 1804; VI), ktory byl ojcem dwoch synow (VII): Tomasza Zenona (ur. 1839) i Stanislawa. Z kolei Kasper wydal swiatu syna Adama Syhvestra (ur. 1822; VI), ktdry ojcowal Romualdowi i Antoniemu (VII). Znow jego brat Mikolaj mogl się pochwalic trzema synami (VI): Izydorem Patrycym (ur. 1796), Ignacym Lukaszem (ur. 1797) i Markiem Adamem (ur. 1804) z synem Aleksandrem Mikolajem (ur. 1840; VII) [LVIA, F 391-8-2564, k. 92]. XX 1799 r. wylegitymowali się XXoyszwi Howie herbu Ogonczyk Za swego przodka przyjęto Jana Woyszwilę, ojca Kazimierza (pokolenie I i II), ktory w 1685 r. nabyl dobra Užnagory [w pow. widuklewskim] Chodzi o dobra, ktore w taryfie 1690 r. zapisano jako Uznogory alias Skutuniszki (Oznagory Kutiniszki). W 1716 r. dobra te posiadal jego syn Kazimierz. W 1742 r. bracia: Maicher, Jerzy, bezpotomny i Marcin (HI), synowie Kazi­ mierza, podzielili między sobą te dobra. Dwaj z nich mieli potomstwo, zaczynając 2 linie tej rodziny: Malcher i Marcin. Ten pierwszy byl založycielem linii starszej. Byl on ojcem dwbch synow (IV): Franciszka, bezpotomnego i Kazimierza. Synowie ei zapisali swoją częšč dobr Užnagory Marcinowi, czyli swojemu stryjowi, w 1771 r. Linię prowadzil Ka­ zimierz jako ojciec trzech synow (V): Franciszka, bezpotomnego, Stanislawa i Antoniego. Z nich Stanislaw wydal na swiat trzech synow (XT): Andrzeja (ur. 1804), Antoniego Piotrą (ur. 1809), bezpotomnego i Stanislawa (ur. 1814). Wspomniany Andrzej zostawil po sobie trzech synow (VII): Jozefą (ur. 1838), Adolfą (ur. 1842) i Wladyslawa Marka (ur. 1846). Z wymienionych Jozef splodzil dwoch synow (XTII): Kazimierza (ur. 1865) i Piotrą (ur. 1871). Natomiast jego brat Stanislaw byl ojcem czterech synow (VII): Jana Alojzego (ur. 1847), Stanislawa Tadeusza (ur. 1849), Onufrego (ur. 1851) i Antoniego (ur. 1852). Z kolei Antoni, brat Stanislawa (V). Splodzil on pięciu synow (VI): Jozefą Benedykta (ur. 1816), Wincentego Stefana (ur. 1820), Dionizego (ur. 1823), Justyna [ros. Ustin] Daniela (ur. 1825) i Jana Kazimierza (ur. 1846), ostatni dwaj byli bezpotomni. Z wymie­ nionych Jozef Benedykt powolal do žycia dwoch synow (XTI): Michala Karola (ur. 1847) i Konstantego Leona (ur. 1847) [formalnie rožnica urodzenia sięgala dwoch dni: 28 i 30 grudnia tego roku. Prawdopodobnie blędny jest rok urodzenia jednego z nich]. Jego brat XVincenty Stefan mial dwoch synow (XTI): Antoniego Ludwika (ur. 1861) i Ka­ zimierza (ur. 1865), a kolejny brat Dionizy splodzil syna Antoniego (ur. 1860; XTI). Dragą, mlodszą linię prowadzil Marcin (III), ktbry otrzymal częšč dobr Užnagory od swoich bratankow: Franciszka i Kazimierza w 1771 r. W swoim testamencie w 1780 r. wspomniany Marcin zapisal te dobra synom (IX7): Jozefowi, Mateuszowi, Bartlomiejowi i Michalowi, bezpotomnemu. Pierwszy z nich wydal na swiat syna Michala Kajetana (V), ojca Epimacha [sic] Leona (ur. 1824; XT). Z kolei Mateusz (IX7) mial syna Izydorajozafata (ur. 1796; V), ojca XXmcentego Jana (ur. 1829; XT), a jego brat Bartlomiej — syna Le­ ona Piotrą (X7), ojca Ignacego Feliksą (ur. 1829; XT). Tylko ten ostatni mial potomstwo — syna Kazimierza Leona (ur. 1866; XTI) [LVIA, F 391-8-2564, k. 66].

WOYSZWILO (WOYSWILOWICZ, WOYSZWIL, WOYSZWILLO)

303

Z 1800 r. pochodzi wywód Woyszwillów herbu Spod Wiezy. Najstarsza informacja dotyczy 1685 r., kiedy Wojciech Woyszwilo (pokolenie I) zapisal synowi'Danielo\vi (II) dobra Spingie Gorajnie [w pow. korklanskim]. W testamencie z 1711 r. ów Daniel zapisal te dobra wraz z nabytymi [podaję w mianowniku]: Pobierontule, Januszajtyszki, Pokwicie, Dowiatyszki, Pogieronducie synowi Kazimierzowi (III). W 1737 r. zona wspomnianego Kazimierza ze swoimi synami sprzedala dobra Gorajnie, Spingie, Po­ bierontule, Poszudniany, a takže Nastyszki i Dulkie. Wspomniany Kazimierz splodzil czterech synów (TV): Jana, Melchiora, Madeja i Tomasza, którzy byli založycielami czterech linii tej rodziny. Pierwszą, nastarszą prowadzil Jan, który wydal na swiat syna Do­ minika (V). Byl on ojcem dwóch synów (VT): Wawrzynca Dominika (ur. 1790) i Leona (ur. 1792). Pierwszy z nich dal žyde dwóm synom (VII): Karolowi (ur. 1818) i Antoniemu (ur. 1820). Z nich Karol byl ojcem czterech synów (VIII): Wladyslawa (ur. 1845), Anastazego (ur. 1847), Stanislawa (ur. 1853) i Jozefą (ur. 1855), a jego brat Antoni splo­ dzil trzech synów (VIII): Pawla [pózniej dopisano imię Jozafat, pewnie powinno byč: Jozafat Pawel] (ur. 1842) z dwoma synami (IX): Józefem (1889) i Ignacym (ur. 1897) oraz Antoniego (ur. 1848) i Dominika (ur. 1850). Zaš Leon z pokolenia VT byl ojcem Jozefą (ur. 1831; VII) i dziadem trzech wnuków (VIII): Jozefą (ur. 1866), Franciszka (ur. 1869) i Ignacego (ur. 1871). Drugąlinię zacząl Melchior (IV), który w swoim testamencie z 1752 r. przynaležną mu częšč dóbr Korklany Pobirsztulowy Januszajcie zapisal synom (V): Józefowi, Ka­ zimierzowi i Ignacemu. Pierwszy z nich splodzil syna Stanislawa Jozefą (ur. 1788; VI), ojea Stanislawa Adama (ur. 1820; VII). Ten ostami dal žyde Wladyslawowi Eugeniuszowi (ur. 1855; VIII). Z kolei Kazimierz, brat Jozefą (V), miai syna Adama (ur. 1784; VI) i wnuka Anastazego Witalisa (ur. 1816; VII). Wreszcie Ignacy, brat Jozefą (V), zostawil po sobie syna Jozefą (ur. 1788; VI), któremu w 1788 r. zapisal swoją częšč dóbr. Ten ostami byl ojcem dwóch synów (VII): Jozefą (ur. 1810) i Jana (ur. 1811). Trzecia linia wywodzi się od Macieja (IV), który w 1772 r. zapisal dobra Wojniatyszki Pokrowiencie [w tekscie: Pokrodiencie] [w pow. wilkiskim] swoim synom (V): Mateuszowi i Janowi, a Michalowi zapisal pewną sumę pieniędzy. Pierwszy z nich, Mateusz, posiadal syna Alojzego (VI), który byl ojcem trzech synów (VII): Teofila Edwarda (ur. 1805), Hipólita Michala (ur. 1810) i Abdona Alojzego (ur. 1824). Z wymienionych Teofil Edward byl ojcem szešciu synów (VIII): Alojzego (ur. 1864), Fran­ ciszka (ur. 1866), Hipólita (ur. 1867), Józefa (ur. 1871), Michala (ur. 1875) i Waw­ rzynca (ur. 1880). Z kolei jego brat Hipolit Michal (VII) miai dwóch synów (VIII): Ludwika Felicjana (ur. 1836) i Józefa Bronislawa (ur. 1854) [zmieniono kolejnošč wymienionych braci zgodnie z chronologią], a następny brat, Abdon Alojzy, miai syna Hipólita (ur. 1879). Z kolei brat Mateusza — Jan (V). W swoim testamencie z 1769 r. zapisal on dobra Pokrowiencie Dobkiszki synom: Ignacemu i Leonowi (VI). Pierwszy z nich splodzil syna Felicjana (ur. 1799; VII), ojea czterech synów (VIII): Adolfa (ur. 1831), Romual­ da Felicjana (ur. 1838) z synem Bronislawem Kleofasem (ur. 1868; IX) oraz Napoleona Dawida (ur. 1840) i Felicjana Zygmunta (ur. 1846). Z kolei Leon ojcowal Konstan­ temu Hipolitowi Jozafatowi Adamowi (ur. 1804; VII), który zostawil po sobie pięciu

304

WOYSZWILO (W’OYSWILOWICZ, W’O Y SZ W It, WOYSZWILLO)

synöw (VIII): Antoniego Michala (ur. 1834), Michala (ur. 1837) z dwoma synami (IX): Ignacym (ur. 1880) ijanem (ur. 1886; IX) oraz Jerzego (ur. 1846) z dwoma synami (IX): Wladyslawem Eugeniuszem (ur. 1884) i Andrzejem Rejnholdem (ur. 1891) oraz Jakuba (ur. 1850) i Kazimierza (ur. 1852). Kolejny brat Mateusza to Michal (V). Byl on ojcem Jozefą Antoniego (ur. 1791; VI), ktöry z kolei splodzii trzech synöw (VII): blizniaköw Konstantego Jakuba i Zeno­ na Felicjana (ur. 1834) i Jana Chryzostoma Dionizego (ur. 1843). Ostatnia, czwarta linia pochodzi od Tomasza, ktöry w testamencie z 1764 r. zapisal swoją częšč döbr Korklany Pobirsztale Januszajcie synowi Tomaszowi (V), ktöry sprzedal je w 1781 r. Ten ostatni mial röwniez syna Tomasza (ur. 1782; VI), trzeciego Tomasza z kolei. Ostatni Tomasz splodzii dwöch synöw (VII): Hieronima (ur. 1808), bezpotomnego i Jozafata Stanislawa (ur. 1815). Ten ostatni wydal na swiat trzech sy­ nöw (VIII): Aleksandra Jana (ur. 1852), Napoleona Faustyna (ur. 1853) z synem Adolfem (ur. 1890; IX) oraz Ignacego Macieja (ur. 1856?) [LVIA, F 391-8-2564, k. 105]. W 1803 r. wywiedli się Woyszwillowie herbu Kot Morski. Ich linia genealogiczna byla następująca, poczynając od Dawida, syna Marcina, Woyszwilly (pokolenie I i II). Mial on syna Daniela (III) i wnuka Jana (TV), ojca dwöch synöw (V): Jana i Macie­ ja. Z nich pierwszy byl ojcem Ignacego Piotrą (ur. 1804; VI), ktöry z kolei dal swiatu dwöch synöw: (VII) Kazimierza Anicetego (ur. 1831) i Jozefą (ur. 1844). Zaš wspomniany Maciej (V) splodzii czterech synöw (VI): Bartlomieja Jozefą (ur. 1829) z sy­ nem Stanislawem (ur. 1869; VII) oraz Piotrą (ur. 1831), bezpotomnego, Stanislawa Jana (ur. 1833) z dwoma synami (VII): PiotremJözefem (ur. 1872) ijan em (ur. 1878) oraz Aleksandra (ur. 1838). Wspomniany przodek rodziny Dawid Woyszwillo w 1717 r. wszedl w posiadanie döbr Wienie w pow. žoranskim. Jego syn Daniel Woyszwillo w 1752 r. darowal swojemu synowi Janowi. Ten ostatni w 1792 r. sprzedal te dobra [LVIA, F 391-7-4126, k. 65]. W 1804 r. wywiedli się Woyszwillowie herbu Junosza. Ich protoplastą zostal Jan Woyszwilo (pokolenie I), ktörego syn Jerzy (II) i wnuk Hieronim (III) weszli w posia­ danie döbr Berže Sarwicie [w pow. powondenskim] w 1669 r. Dobra Berže notowano w ich ręku w obu taryfach XVII w. Kolejny dokument byl dopiero z 1754 r., kiedy Hie­ ronim Woyszwilo, syn Jerzego, zapisal te dobra synowi Mateuszowi (TV). Ten ostatni w 1770 r. sprzedal je. Wiadomo, žewspomniany Mateusz Woyszwilo (IV) splodzii syna Jana (ur. 1760; V), mial wnuka Feliksą Rocha (ur. 1805; VI), ojca trzech synöw (VII): Boleslawa Adolfą (ur. 1840), Karola Jana (ur. 1845) i Adolfą (ur. 1847), ojca Kazimierza (ur. 1871; VIII) [potem dopisanego] [LVIA, F 391-8-2564, k. 90]. Z 1820 r. pochodzi wywöd Woyszwillöw herbu Kot [Morski]. Za swego przodka przyjęto Wawrzynca Michajlowicza Woyszwillę (pokolenie I i II), ktöry majętnošč dziedziczną Warpuciany w pow. beržanskim zapisal synowi Jerzemu (III) w 1682 r. [w tekšcie tzw. czeski bląd: 1862; dobra data jest w wywodzie], Dobra Warpuciany (Worpuciany) byly notowane w obu taryfach XVII w. w ich ręku. W testamencie z 1729 r. wspomniany Jerzy Woyszwilo zapisal te dobra dla röwnego dzialu między synami (IV): Gabrielem, Janem,Jerzym i Wawrzyncem. Dobra te sprzedal wspomniany Gabriel z sy­ nem Jözefem (V) i innymi czlonkami tej rodziny w 1761 r.

WOYSZWILO (WOYSWILOWICZ, WOYSZWIL, WOYSZWILLO)

305

Dalėj drzewo genealogiczne tej rodziny bylo następujące. Wspomnianyjozef Woyszwillo splodzil czterech synow (VI): Jozefą (ur. 1788), Andrzeja (ur. 1791), Franciszka (ur. 1795) i Ignacego (ur. 1799). Byli oni založycielami dwoch linii tej rodziny, bo Jozef i Ignacy doczekali się tylko synow bezpotomnych: pierwszy mial syna Jana Wincentego (ur. 1829; VII), a drugi — dwoch synow (VII): Franciszka (ur. 1831) i Jozefą (ur. 1838). Pierwsza, starsza linia wywodzi się od Andrzeja (VI), ojca dwoch synow (VII): Piotrą Pawla (ur. 1817) i Szymona (ur. 1819) z synem takze Szymonem (ur. 1852; VII). Natomiast drugą, mlodszą linię prowadzil Franciszek (VI), będący ojcem czte­ rech synow (VII): Wincentego (ur. 1830), bezpotomnego, Antoniego (ur. 1831), Karola (ur. 1835) i Benedykta (ur. 1838). Z nich Antoni zostawil po sobie syna Stanislawa (ur. 1871; VII), jego brat Karol wydal na swiat szešciu synow (VII): Konstantego (ur. 1863), Stanislawa (ur. 1864), Dominika (ur. 1866), Hieronima (ur. 1873), Wladyslawa (ur. 1875) i Walentego (ur. 1883), a ostatni z braci, Benedykt, byl ojcem czte­ rech synow (VII): Jozefą (ur. 1871), Jana (ur. 1874), Wincentego (ur. 1876) i Boleslawa (ur. 1882) [LVTA, F 391-8-5264, k. 82]. Z 1836 r. pochodzi wywod Woyszwillöw herbu Spod Wiezy. Za przodka tej rodzi­ ny uznano Jana Woyszwilę (pokolenie I), žyjącego w XVI w. i posiadającego dobra na Žmudzi. Skądinąd wiadomo, že 6w protoplasta splodzil szešciu synow (II): Hrehora, Szymka, Jana, Bartlomieja, Stanislawa i Marcina, ktorzy mieli dobra we wlosci korklahskiej: Grąšcie, Kieturakie i Wojbaciszki. W czasie pomiary tej wlosci w 1554 r. ziemie ich zabrano i przylączono do siol hospodarskich we wlosci potumszewskiej i medyngianskiej, za со otrzymali odmianę: 5 wlok w Gorajniach we wlosci korklahskiej i 2 wloki w Spingiach w powondenskiej: [Ciechanowicz]. Dobra Gorajnie notowano u Woyszwillow w obu taryfach XVII w. Synami wspomnianego protoplasty byli: Hrehory, Szymko, Jan, Bartlomiej, Stanislaw i Marcin Janowicze Woyszwillowie [pisownia nazwiska jest XVII-wieczna]. Z wymienionych Bartlomiej zostawil po sobie syna Wojciecha (HI), ktory byl ojcem Daniela (TV) [nie možna wykluczyc, ¿e chodzi o Dawida]. Ten ostatni posiadal nie tylko ojczyste Gorajnie i Spingie, ale z nabycia: Pobersztule Januszajtyszki, Sekwicie Dowiatyszki Pogiržducie Pogie Korklany, Pokrožęcie w pow. korklanskim. Po sobie zostawil dwoch synow (V): Jana i Kazimierza. Z nich dziedzicem zostal Kazimierz, a jego brat Jan dostal pieniądze, со zapisano w testamencie ojca z 1711 r. Wspomniany Kazimierz z zoną Heleną [z] Zdanowiczöw splodzil czterech synow (VI): Jana, Melchiora, Macieja i Tomasza. Synowie ei sprzedali dobra rodzinne w 1737 r. Utworzyli oni 4 linie tej rodziny. W pierwszej, najstarszej linii Jan nabyl dobra Macale w pow. kroskim, ktore prawem naturalnym przekazal swoim pięciu synom (VII): Jozefowi, Stanislawowi, Dominikowi, Janowi i Antoniemu. Pierwszy z nich ojcowal dwöm synom (VIII): Antoniemu i Ignacemu. Jego brat Stanislaw (VII) splodzil syna Adama (ur. 1790; VIII), po ktorym zostali trzej synowie (IX): Teodor (ur. 1799) — ojeiee Jana Antoniego (ur. 1828; X), Bar­ tlomiej (ur. 1802) ijan jak u b (ur. 1812). Z kolei Dominik, brat Jozefą (VII), wydal swiatu dwoch synow (VIII): Wawrzyhca Dominika (ur. 1790), ojca dwoch synow (IX): Karola (ur. 1818) i Antoniego (ur. 1820) oraz Leona (ur. 1792), ojca Ignacego Jozefą (ur. 1818; IX).

306

W OYSZWILO (W’OYSW’ILOW'ICZ, \\ OYSZW IL, WOYSZWILLO)

Drugą linię zac2ąl Melchior (VI) jako ojciec trzech synów (VII): Jozefą, Kazimierza i Ignacego. Pierwszy z nich sprzedal dobra ojczyste Korklany Januszajcie Pobirsztule w 1807 r. Po sobie zostawil dwóch synów (VIII) Stanislawa (ur. 1788) i Jozefą Jerzego (ur. 1803). Pelnil on službę „etatową” w kancelarii Deputacji Wywodowej Wileriskiej, dochodząc do rangi sekretarza gubernialnego (niska XII ranga), a jego brat Józef Jerzy pracowal tamže i osiagnąl rangę radcy honorowego [nie ma takiej rangi]. Pierwszy z nich wydal na swiat Stanislawa Adama (ur. 1820; IX). Z kolei Kazimierz Melchiorowicz, brat Józefa (VII), miai syna Adama (ur. 1784; VIII), ojca Anastazego Witalisa (ur. 1826; IX). Następny brat Józefa Melchiorowicza to Ignacy (VII) z zoną Malgorzatą z Monkiewiczów w 1788 r. zrzekl się swoich praw do dóbr ojczystych na rzecz syna Józe­ fa (VIII), a drugiemu — Leonardowi wydzielil pewną sumę pieniędzy. Z nich Józef splodzil dwóch synów ((IX): Jana (ur. 1808) i Józefa (ur. 1810), a jego brat Leonard — jednego: Józefa (ur. 1807). Trzecią linię rodziny prowadzil Maciej Kazimierzowicz (VI). M a l on dobra Pogie Wojniatyszki Pokrožęcie Miecyszki w pow. kroskim. Splodzil on z zoną Faustyną z Dobkiewiczów czterech synów (VII): Mateusza, księdza Michala, Jana i drugiego M chala [sic]. Z nich Mateusz i Jan otrzymali po polowie dóbr Pogie Wojniatyszki Pokrožęcie w latach 1772 i 1775. Mateusz Maciejewicz zostawil po sobie trzech sy­ nów (VIII): Alojzego, juž niežyjącego [w 1836 r.], ale po którym pozostali trzej synowie (IX): Teofil Edward (ur. 1805), Hipolit M chal (ur. 1810) i Albin Alojzy (ur. 1824) oraz Rocha i Benedykta (ur. 1794). Z nich Alojzy Mateuszowicz miai nie tylko dobra ojczyste, ale i Žyloki. Oženil się z Domicelląz Labanowskich, byl chorąžym pow. korszewskiego w 1815 r. Z kolei Jan, brat Mateusza (VII), schodząc z tego swiata, zostawil majętnošč Po­ gie Pokrožęcie Dobkiszki swoim trzem synom (VIII): Ignacemu, Pawlowi i Leonowi. Testament spisal w 1796 r. Po Ignacym pozostali trzej synowie (IX): Felicjan (ur. 1799) z synem Adolfem (ur. 1831; X), Dionizy (ur. 1802) i Hipolit Ksawery (ur. 1814). Jego brat Pawel (VIII) nie miai potomstwa, a ostami Leon (VIII) miai syna jednego (IX), ale za to czteroimiennego: Konstantego Hipolita Jozafata Adama (ur. 1804) z synem Anto­ nina Michalem (ur. 1834; X). Kilka slów o dwóch Mchalach Maciejewiczach (VII): o księdzu nie nie napisano, zaš drugi Michal nie dostal dóbr ojczystych. Zakupil on dobra Gomale Bartlawkie Razmy czyli Powirwicze (Powiczuwie?) w pow. telszewskim. Kolejno byl sędzią ziemianskim, sędzią granicznym i wreszeie sędzią ziemskim telszewskim. Oženil się z Ele­ onorą z Nagurskich, byl rotmistrzem pow. wieszwianskiego [pospolitego ruszenia szlachty] w 1797 r. Po sobie zostawil syna Józefa Antoniego (VIII), ojca Konstantego Jakuba (IX). Wspomniany Józef Antoni posiadal po ojeu dobra Gomale Niewordziany [w dawnym pow. powondenskim]. Pelnil tež urzędy sędziego: grodzkiego, ziemskiego i prezydenta sądu grodzkiego telszewskiego. Czwartąi ostatnią linię prowadzil Tomasz, syn Kazimierza Danielewicza (VI). M al on prawa do częšci dóbr ojczystych Korklany. Po sobie zostawil trzech synów (VII): Tomasza (ur. 1782), Wojciecha i Franciszka. Ostami dwaj zrzekli się praw do dóbr

WOYSZWILO (WOYSWILOWICZ, WOYSZWIL, WOYSZWILLO)

307

ojcowskich na rzecz brata Tomasza. Ten ostatni wydal na swiat takže Tomasza [trzeci, kolejny w tej rodzinie] (VIII). Ow Tomasz ojcowat dwom synom (IX): Hieronimowi (ur. 1808) i Jozafatowi Stanislawowi (ur. 1815). „Na koniec drugi syn Daniela, a brat Kazimierza, Jan Danielewicz Woyszwillo” (V). Otrzymawszy pewną sumę pieniędzy, kupil majętnošč Wojszwilce w pow. upickim i tam osiadl. Testament spisal w 1738 r., zapisując te dobra swoim synom (VI): Karolowi i Aleksandrowi. Z nich Aleksander oženil się z Heleną Giedgowdowną i posiadl dobra Worduksznie [w pow. wielonskim], oprocz ojcowizny. Ojcowal dwom sy­ nom (VII): Janowi ijerzemu, ktorzy w 1763 r. dokonali dzialu tych dobr. O potomstwie Jana nic nie wiadomo, natomiast Jerzy zostawil po sobie czterech synow, dziedzicow Wordukszni (VIII): Karola Jana (ur. 1783) z synem Adamem Maciejem (ur. 1817; IX); Onufrego Jakuba (ur. 1787) z pięcioma synami: Marcinem Karolem (ur. 1810), Jozefem Napoleonem (ur. 1815), Jozefem (ur. 1819), Tadeuszem Antonim (ur. 1827) i Franciszkiem Janem (ur. 1829); Wojciecha (ur. 1799) z dwoma synami: Michalem (ur. 1824) i Jo­ zefem Joachimem (ur. 1830); Leopoldą Jozafata (ur. 1803) [LVIA, F 391-1-1055; zob. Ciechanowicz, s. 390]. Z kolei drugi wywod z 1837 r. odnosil się do rodziny herbu Ogonczyk i jest podobny do wywodu z 1799 r. Za protoplastę uznano tarn Jana Jozefowicza Woyszwilę (pokolenie I i II), ktory posiadal on dobra Uznagory Skotaniszki w pow. widuklewskim w 1689 r. Po sobie zostawil „naturalnym sukcessorem” tej majętnošci syna Kazimie­ rza (III). Od niego „poszli” trzej synowie (IV): Melchior, Jerzy i Marcin, ktorzy w 1742 r. podzielili wspomniany majątek. Pierwszy z nich zostawil po sobie trzech synow (V): Franciszka, Kazimierza i Marcina. Pierwsi dwaj zrzekli się praw do tych dobr na rzecz brata Marcina w 1771 r. Z nich Franciszek i Marcin byli bezpotomni, a Kazimierz oženil się z ZofiąSzymanowską, z ktorą posiadal dobra Užumedzie w pow. widuklewskim. Razem splodzili czterech synow (VI): Jordaną, Franciszka, Stanislawa i Antoniego. Z nich Franciszek zszedl bezpotomnie, zaš Jordan (ur. 1764) zostawil po sobie syna Dionizego (ur. 1793). Z kolei jego brat Stanislaw wydal na swiat synow trzech (VII): Andrzeja (ur. 1804), Antoniego Piotrą (ur. 1809) i Stanislawa (ur. 1814). Teraz drugi syn Kazimierza (III), czyli Jerzy (IV), ktory nie zostawil po sobie potomstwa plci męskiej. Jego brat Marcin (IV) wydal na swiat czterech synow (V): Jozefą, Mateusza (w dekrecie z 1799 r. mylnie nazwanego Marcinem) oraz Michala i Bartlomieja. Pierwsi trzej dostali po ojcu Užnagory, a czwarty pewnąsumę pieniędzy. Z nichjozef .zostawil po sobie syna Michala Kajetana (ur. 1794; VI), ojca Epimacha Leona (ur. 1824; VII). Jego brat Mateusz byl ojcem Izydora Jozefata (ur. 1796; VI) z synem Wincentym Janem (ur. 1832; VII). Kolejny z braci, czyli Michal, nie mial potomstwa, a jego brat Bartlomiej splodzil syna Leona Piotrą (ur. 1796; VI), ojca Ignacego Feliksą (ur. 1829; VII) [LVIA, F 391-1-1060]. Žr odt a : Akta tfatfow,T. 2, s. 285, 305, 336, 350; AWAK,T. 24, s. 168-169;LVIA, F 391-1-1055, k. 9094, F 391-1-1060, k. 126-127, F 391-7-4126, k. 65, F 391-8-2564, k. 66 (skan 00132), 82 (skan 00164), 90, 92, 105 (skan 00210); ODVCA, vyp. 1, s. 33-160, 55-201, 84-116; vyp. 3, s. 33-209, 38-34, 47-175, 62-137; vyp. 5, k. 112-335, 184-486, 207-53; Perapis 1528 r., s. 218, 220; Popis 1567 r., kol. 1283; Urzędnicy žmudzcy, nr 1529. L i t e r a t ū r a : Ciechanowicz, Rody, T. 5, s. 390; LPŽ, T. 2, s. 1138: Vaišvila.

308

W'OYTKIL-WICZ (WOJTÍvIKW ICZ, WOYDKIIiWICZ)

W OYTKIEW ICZ (W OJTKIEW ICZ, W OYDKIEW ICZ) H. JANINA, LEWART, LUBICZ, LABĘDŽ, TĘPA PODKOWA, WOLF P opis 1621 ROKU

If' oj'/kietiicy A mbroy)■ypól konia po koyackn, na //¿-^[stników] profesional, ko// 1 трот. telsyemskim Woytkiemicyjan у //qw/Inikami] na pod\jezdku] hot) 1 трот. korsyetvskim Woytkiemicyjan syna smegoJana stati’//po koyackn коп 1 tvрот tvidnkletvskim Wbj tк/enicy J óyef y //qrx/[nikami] na podjeydku koú 1 mpom. rosieñskim WOytkiemicyMikofaj y Zachariasyem Plusyasempo koyackn коп/ 2 tvpom. krosk/ni WOytkieivicу Stan/s/am у //qrjstnikami] po koyackn коп 1 mpom. retomskini T aryfa 1667 ROKU

WoytkiemicyAdam Juremicyna miejscu Jeryego WOytkiemicya [GB: pewnie ojea] £K/ajsy dym 1 sylachecki tvpom. medyngianskim W'oytkiemicyAdam na miejscuJeryego Woytkiemicya yKlojsy yagrodnicyy 1 dym tvpom. medyngianskim WOytkiemicyA dam na miejscuJosefa WOytkiemicya rodyica у Golsyan dym 1 sylacheck/ tvpom. ejragolskim WoytkiemicyA dam na miejscu Malchera Domsiua yjanomdoma dym 1 sylachecki tvpotv. korsyetvskim Woytk/em/cyAdam у Burn dym 1 sylachecki mpom. kroskim WoytkiemicyAdam yK/emnar dym 1 sylachecki mpom. kroskim WoytkiemicyAndtyej, na którego miejscu yostaf spisanyJan Gotomf yLamkoma dym 1poddanski wpom.pojurskim WoytkiemicyAndryej Kamionomicy у Domкота Mostajé dym 1 sylachecki tvpotv. pojurskim WoytkiemicyAndryej Janomicy na miejscu Jana Woytkiemicya rodyica smego у Pilsud Monkajc tvрот. korsyemskim dymy 2poddañskie WoytkiemicyAndryej na miejscu Kryysytofa Woysytiyly у Gorajn dym 1 yagrodnicyy mpom. korklanskim WoytkiemicyAndryej yMoyrymomicypm dym sylachecki 1 tvpom. mielonskim WoytkiemicyAndryej y Wiksynielótv sylachecki dym 1 tvpotv. potumsyemskim WoytkiemicyAndryej, na którego miejscu oray na miejscu Jana Amybykotvicya yostal spisany Jan Moytym y\K\tvybykómpoddanski dym 1 tvpotv. pojurskim WOytkieivicyAmgustyn na miejscuJetye[go] Babianskiego yBabian dym 1 sylachecki tvpom. mielonskim Woytkiemicy Baltromiej na miejscu rodyica sme\go\ Kayimierya W'oytkiemicya y Ciuyóm P] dymy 2pod[á]anskie mpom. ejragolskim. Lulemicyjan [...]. A drugi spólny у ucyestnikiem tvpom. ejragolskim me tvsi Tarasach poddany miesykający, na którym dymie Baltromiej Woytkiemicy тукоnail [sic] Woytkiemicy Baltromiej Piotromicy na miejscu Piotrą W'oytkiemicya rodyica smego y W'alajcióm dym 1 syla­ checki mpom. kroskim Woytkiemicy Baltromiej у Gostomtomicy dym 1 sylachecki tvpom. mielonskim Wytkiemicy Daniel y Posyskirą dym 1 sylachecki tvpom. rosietiskim WOytkiemicy Datvid [na miejscu] Jana WOytkiemicya yM . Dynvian dym 1 sylachecki tvpom. tvidnkletvskim WOyfk/enicy Datvid na miejscu Jana Wiyborotvicya yKmesc dym 1 sylachecki tvpom. korsyetvskim

\VOYTKIEWICZ (WOJTKIEWICZ, WOYDI djm 1 s^lachecki ivpoiv. medjngjanskim

Nazwisko to patronimik od imienia germanskiego Zygmunt. Stąd nazwisko možna lączyč z pochodzeniem lotewskim lub niemieckim [LPŽ]. Wydaje się, že niepotrzebnie pominięto milezeniem pochodzenie polskie, gdzie imię Zygmunt bylo bardzo popularne i „królewskie”, skoro mialo je dwóch królów polskich z dynastii Jagiellonów: Zyg­ munt Stary i Zygmunt August oraz j eden z dynastii Wazów: Zygmunt III. W popisie wojskowym 1621 r. spisano dwóch Zygmontowiczów w pow. kroskim i powondeñskim, stawiających konia z „uczestnikami”. Nie naleželi więc do zamožnych. Zdaniem Niesieckiego [za Kojalowiczem], spisano wówczas Stanislawa Zygmuntowicza. Z kolei w taryfie 1667 r. spisano tylko jedną rodzinę w pow. medyngianskim, bez poddanych. W tym wypadku nie moina wykluczyc, že forma Zygmuntowicz byla tylko patronimikiem, a wlasciwym nazwiskiem, choc pominiętym, bylo — Bialow (?). W sumie byla to szlachta drobna i nieutytulowana. Ž r ó d 1 a : Niesieeki, T. 10, s. 200. L i t e r a t u r a : LPŽ, T. 2, s. 1290: Zigmantas, Zigmantavičius.

ZYLEW1CZ ZOB. ZYLEW1CZ ZYRNEL ZOB. ŽYRNEL

386

ŽABA

T aryfa 1690 ROKU

Žaba Ka^imier^Michal Žaba horodnicyypotocki ^ wiosek [pozostawiono wolne miejsce] i Popelk ivpoiv. berięanskim %fohvarkiem arędoįvnym poddanskich dymöiv poddanskich 10. Teilte ^ majętnosa Gintylisęek ivpoįv. tels^eivskim aądoįvnej od Syiverynomj na dymach 185 i mlynöiv 2, takięe m i Zabiel i Doįvgin %astaivnych iv tym poįv. dymöiv 19, in summa dymöivpoddanskich 206 Nazwisko moze byč pochodzenia polskiego, bialoruskiego lub rosyjskiego [LPZ]. Warto wskazac, že nie notowano szlachty polskiej o tym nazwisku na ziemiach etnicznie polskich. Zdaniem Niesieckiego, Zabowie herbu Košciesza to „jedenže dom z Stetkiewiczami”. Na Žmudzi poja\vili się \v popisie wojskowym W Ks. Litewskiego 1528 r.: Iwan i Mitko Zabowie, bojarzy wlosci wilkiskiej. Z kolei w aktach ziemskich žmudzkich XVI w. spisano Szymona Matysowicza Žabojtisa, ktöry w 1598 r. sprzedal grunty majętnošci Goniprowskiej we wlosci kroskiej. W 1599 r. Malgoreta Szymkowna Žabojt [w tekšcie blędnie: Zibojt] sprzedala grunty Žabiszki w tej majętnošci. Požniej zanotowano ich tylko w taryfie 1690 r.: jedna rodzina mająca dobra zastawne w pow. beržanskim i telszewskim, w sumie 216 dymöw. Wymieniony tam Kazimierz Michal Žaba byl horodniczym smolenskim w latach 1681-1701 i jednoczešnie horodniczym polockim (1690). Nie wiadomo, jaki jest jego związek z Mikolajem, dziedzicem Swierzna w pow. siebieskim w woj. polockim, urodzonym w koncu XVII w., požniejszym czešnikiem starodubowskim. Od niego zaczęto linię tej rodziny na Swierznie [Žychlinski]. Ž r 6 d 1 a : Niesiecki, T. 10, s. 1-2; ODVCA, vyp. 4, k. 312-165; vyp. 5, k. 82-103; Perapis 1528 r., s. 240; Urzędnicy: ziemiasmolenska,nr 327. L i t e r a t ū r a : LPŽ,T.2 , s. 1305: Žaba; Žychlinski,T. 6 ,s.454—455.

ŽABENICO ZOB. ŽEBENKO

ZABOWICZ (ZABOWICZ) T aryfa 1667

roku

Žaboivic%K nysętof z Gostoivtoivic%dym 1 sylachecki ivpoįv. ivielonskim Žaboivic%Maciej ^ Gostoivtoivic%dym 1 s^lachecki iv poįv. ivielonskim Žaboivic%Stefan %Gostoivtoivic%dym 1 sylachecki ivpoįv. ivielohskim

ŽADMIK (ZADMIN)

387

T aryfa 1690 ROKU Zabomicz Sfanis/am %Gos^tomtomic^om mpom. mie/onskim dym ssjachecki 1

Naz\visko to patronimik od nazwiska Žaba (zob.). O najstarszych, XVl-wiecznych dziejach rodziny zob. Žaba. Pčžniej noto\vano ich \v obu taryfach XVII \v. W 1667 r. spisano 3 rodziny \v po\v. \vielonskim w tej samej miejsco\vošci, bez poddanych. To šamo bylo \v 1690 r., choč zanoto\vano tylko jedną rodzinę. VC sumie byla to szlachta drobna i nieutytulo\vana.

ŽABOWSKl T aryfa 1667

roku

Zabomski Andr^eį na miejscn Stanistama Radini/brnicęa %Podegi/n dym 1 s^lachecki ir pom miesjinianskim

Naz\visko to najpewniej spolonizo\vana forma nazwiska Žaba lub Žabo\vicz. Byli jednak Žabo\vscy \v \vojewčdztwie plockim [Wittyg]. Na Žmudzi noto\vano ich tylko \v taryfie 1667 r.: jedena rodzina \v po\v. wieszwianskim, bez poddanych. W sumie byla to szlachta drobna i nieutytulowana. Ž r 6 d 1 a : \Vittyg, s. 376.

ŽABUR (ZABUR. ŽABOR) T aryfa 1667

roku

Zabur Francisęęk na miejscn Abrama Zabnra rodyica smego %Trejnoma Šen kis ^ek dym 1 ssjachecki трот, po/ongomskim T aryfa 1690

roku

Zabur [w Кор. 1: Žabo/] Francissjek %Trejnoma [w Кор. 1: Streynomo\ трот, polongomskim fdym] ssjacbecki 1

Nazwisko jest pochodzenia litewskiego i dwuczlonowe: ža- i bur-. Pierwszy czlon može byč zapožyczeniem, a o drugim pisano przy Kiburowiczach (zob.) [Zinkevičius]. Brak jest tego nazwiska w polskich herbarzach. Notowano ich w obu taryfach XVII w. Zaro\vno w 1667, jak i 1690 r. spisano po jednej rodzinie w pow. polongowskim, bez poddanych. Zatem byla to szlachta drobna .i*nieutytulo\vana. L i t e r a t ū r a : Zinkevičius, s. 166: ža-, 264: Žaburas.

ŽADEYKO ZOB. ŽODEYKO

ŽADMIN (ZADMIN) T aryfa 1690 Zad/uinoma W'oytkomska Auna na miejscn Расеи щ а

roku

yNiemorsjan трот,

midnklemskim dym s -фсЬескг 1

388

ŽADNVID (ZADNVID)

Przyjęto formę naz\viska Žadmin, a nie žrodlową Zadmin, zgodnie z etymologią tego nazwiska. Brak jest tego nazwiska \v polskich herbarzach. Nazwisko jest pochodzenia litewskiego i dwuczlonowe: žad- i min-. O obu byla juž mowa, zob.: Gieržod i Algmin [LPZ]. Na Žmudzi notowano ich tylko w taryfie 1690 r.: jedna rodzina w pow. widuklewskim, bez poddanych. Zatem byla to szlachta drobna i nieutytulowana. L i t e r a t ū r a : LPŽ, T. 2, s. 1306: Žadminas.

ŽADWID (ZADWID) H. KORAB? Taryfa 1667 ROKU ZadividAmbrojy na miejscu Zygmonta Paceivic^a %Ku^ajcioiv [?] i Hieronima Paceivic^a spadkiem sobie dostaly po Ambrožęju Paceivic^u ogrodnicsy dym 1 ivpom tels^eivskim Zadivid Stanisiaiv na miejscu Kasjmienęi Ginkoįvic^a ^ Ъераг dym 1 s^lachecki ivpoįv. s^aiveIskim T aryfa 1690

roku

Zadivid Stanislaiv ^ okolicy Zadividy iv poįv. s^aivelskim dym ssjachecki 1 Przyjęto formę nazwiska Žadvvid, a nie žrodlo\vą Zadwid, zgodnie z etymologią tego nazwiska. Nazwisko jest pochodzenia litewskiego i dwuczlonowe: žad—i vyd- (lub vid—). O obu byla juž mowa, zob.: Gieržod i Buywid [LPZ]. Nazwisko to \vystępuje w pol­ skich herbarzach jako Zadwid. Notowano ich w obu taryfach XVII w. W 1667 r. spisano 2 rodziny w pow. szawelskim i telszewskim: bez i z jednym poddanym. Zaš w 1690 r. zanotowano tylko jedną rodzinę w pow. szawelskim. Gniazdem rodu byly pe\vnie Zad\vidy w pow. sza\velskim, gdzie Žadwidowie mieszkali jeszcze w 1690 r. Miejscowošč nie zachowala się, ale \v koncu XIX w. Žadwidowie mieszkali we wsi Wismonty w gminie Ligumy, na poludnie od tego miasteczka. Može mającoš wspolnego z Szad\vidami herbu Korab, mieszkającymi \v pow. szawelskim w XIX \v. [Ciechanowicz]. Ž r 6 d i a : SG, T. 13 s. 607. L i t e r a t ū r a : Ciechanowicz, Žadvydas.

Siplement, s. 330:

Szadwid; LPŽ, T. 2, s. 1306:

ŽADWOYN (ZADWOYN) H. BOŽA WOLA T aryfa 1667

roku

Zadivoyn Daivid na miejscu rod^ica sivego Jeręęgo Zadivoynia ^ Bitgienioiv dym 1 scjachecki ivpoįv. tels^eivskim Zadivoyn jo^eff [sic] na miejscu IVojciecha Gintyla i Matias^a Zadivoynia rodajca ^ Bugienioiv dym 1 s%lachecki ivpoįv. telssyivskim T aryfa 1690 roku Zadivoyn A m broj ^ Tatajcioiv [w Кор. 1: Tacaycie] ivpoįv. tels^eivskim [dym] ssjachecki 1

ZAGA (ZAGA, ŽAGO, ŽAGIHVi ICZ, ZAGOW'ICZ)

389

Przyjęto formę naz\viska Žadwoyn, a nie žrodlo\vą Zadwoyn, zgodnie z etymologią tego naz\viska. W spisie Gajla notcnvano zarowno Zadwojni6\v, jak i Žadwojnibw, tego samego herbu Boža Wola. Nazwisko jest pochodzenia lite\vskiego i d\vuczlonowe: žad- i vain- O obu byla juž mo\va, zob.: Gieržod i Dargwoyn [Zinkevičius]. Na Žmudzi zachowala się \vzmianka \v aktach ziemskich žmudzkich pod 1590 r. o Stanisla\vie Žod\vojniu, ktory byl bojarem Bogdaną Pa\vlo\vicza Sapiehy, \voje\vody minskiego. Požniej noto\vano ich \v obu taryfach XVII \v. W 1667 r. spisano 2 rodziny w po\v. telsze\vskim, bez poddanych, a \v 1690 — tylko jedną \v tym samym powiecie, bez poddanych. Zatem byla to szlachta drobna i nieutytulo\vana. W 1832 r. Žadwoynie herbu Boža Wola wylegitymo\vali się ze szlachectwa w guberni \vilehskiej. Ich protoplastą zostal Ambrožy ĮJerze\vicz] Žadwoyn (pokolenie I i II), ojciec Piotrą [ur. 1704; III]. Ow protoplasta sprzedal dobra Bugienie w po\v. telszewskim \v 1698 r. [jego synem byl takže Piotr, czyli Piotr Piotro\vicz Žad\voyn; ur. 1735; IVĮ. Kolejne V pokolenie tworzyl Fabian Sebastian [ur. 1778], [o ktorym wiadomo, že w 1814 r. od dziesięciu lat pracowal w aptece Uniwersytetu Wilenskiego. Jego pobyt zao\vocowal stopniem prowizora i kadydata filizofii na tym Uniwersytecie. Następnie zacząl pracowač w aptece w Glębokim w pow. dzišnienskim na stanowisku prowizora. Po sobie zostawil trzech synow (VI): Mikolaja Ambrožego (ur. 1825), Leoną Jozefą Edwarda (ur. 1827) i Wlodzimierza Leopoldą Teofilą (ur. 1828)]. Mieszkali oni juž poza Žmudzią, wlašnie w miasteczku Glębokie. Z nich linię rodziny kontynuowal ten pierwszy, ktory splodzil czterech synow (VII): Mikolaja Adolfą Waldemara, Oskara Fryderyka Michala, Jerzego Leonarda Ambro­ žego i Alfreda Jana [ros. Joan] Albana [sic] [LVIA, F 391-8-2565; uzupelnienia \v nawiasie kwadratowym z F 391—1—1029]. Ž r 6 d 1 a : LVIA, F 3 9 1-1-1 0 2 9 , k. 78-80 (podobne: F 391-8-2567, k. 21); ODVCA, vyp. 2, s. 154-156. L i t e r a t ū r a : Ciechano\vicz, Rody, T. 5, s. 465; Gaji, s. 530, 534; Zinkevičius, s. 264: Žadvainas.

ŽAGA (ZAGA, ŽAGO, ZAGIEWICZ, ZAGOWICZ) H. LELIWA, ZAGLOBA T aryfa 1667 ROKU

Zaga Wierbomic%[F 11—1—752: Wietybomicj\ Nanvoys^ Marčia na miejscu rodajea sme\gó\ B lakėja Narmoys^a ^ Was^kiów alias L esiom i na miejscu Baltromieja Dacemic^a i Fronca Adamomic^a ^pomiafu milkiskiego okolig Žagomic^pm spadkony ipit^esyskony djm 1 saįacbecki n>pom ejragolskim Zagiemic^Andi'yejS^c^janomic^Zagomic^dym syjacbecki 1 ivpom milkiskim Zagiemic^Augustyn Tomasen icg * Butu i tón •dym ssjachecki 1 mpom. milkiskim. Narkien icy Kagimie/y KPr:0'~ k t p l i od Angustyna Žagiemicęa[i] odJerzego Zotkiemic^a ^ Zagomiaęom dym sylacbecki 1 mpom. milkiskim Žagiamą Baltromiej na miejscu Mikolaja Zagiemicya ojea sme[go] %Domeñan dym sylacbecki 1 mpom milkiskim Žagiemic^E/ias^Jakubomic^ ^ Zagomią dym ssjachecki 1 mpom. milkiskim ŽagiemiąJ ógej na którego miejscu postai spisany Piotr Daililomią %Piepol dym 1sglacbecki mpom. milkiskim

390

ZA G A (ZAGA, ŽAGO, ZAGIEWICZ, ZAGOWICZ)

Zagiewicz Urban. Karez Pawel [...] i zp>iykupli od Urbana Zagiewic^a dj/n 1 szįacbecki wpow. wilkiskim Zagiewicz Walenty Mikolajewicz na miejscu Mikolaja Uawrynomc^a Zagjewiczp rodajea swe[gd\ z Zagowicz dym szįacbecki 1 w pow. wilkiskim Zagowicz Docewicz Stanislaw z Butwilów djm szįacbecki 1 wpow. wilkiskim Zagowicz Stanislaw w aądzįe mający od Baltromieja Pustyki zJakubowicz djm szįacbecki 1 wpow. mlkiskim [Zagowicz?] Jerzy Kukaszpwicz ZZagowicz dym szĮachecki 1 wpow. wilkiskim [Zagowicz?] Piotr Maciejewicz ZZagowicz djm szįacbecki 1 wpow. wilkiskim Taryfa 1690 ROKU Zaga NamoyszJcin z okolicy Walmuntowiczp wpow. wieloñskim dym poddañski 1 Žago NanvowiczJan z p ^ k ip li [z Dowczan w pow. wilkiskim?] dym szįacbecki 1 Zagiewicz Blazjej na miejscu ojea z Zagowicz wPmv- wilkiskim dym szįacbecki 1 Zagiewicz Matiasz ZZystaslagiów wpow. ejragolskim dym szįacbecki 1 Zagowicz Awgustyn z Gojzewki Malej alias Bufalewicze dym szįacbecki 1 wpow. wilkiskim Zagowicz Kazimierzp0 zpjtäu rodzįca z Butwilowicz dym poddañski 1 w pow. mlkiskim ZagowiczMikolajMarkiewicz [z Dowgialiszek w pow. wilkiskim?] dym szįacbecki

Nazwisko Zagowicz, Zagiewicz to patronimik od nazwiska Zaga. To ostatnie jest pochodzenia litewskiego i wiąže się z litewskim zagas, czyli „stóg”, „sterta drewna” itp. [LPŽ]. Nie odrzucając tej etymologii, Z. Zinkevičius wskazal na možliwošč zapožyczenia i zmiany džwięku od innego czlonu. Chyba nie naležy ich lączyč z Zakiewiczami (zob.). Na Žmudzi pojawili się przed 1501 r. Wtedy wielki ksiąžę litewski Aleksander Jagiellonczyk w}^dal przywilej bojarowi wilkiskiemu Berbie [wlasciwie: Werbie] Zagowiczowi na pustosz, ziemię bojarską Wigirdowo. Wspomniany bojar prosil o to nadanie, bo „ich brati mnogo jest, a otezystka [wlasciwie otczyzna] mala i nie majut z czogo nam [tj. wielkiemu księciu] služby služyti”. Dokument ten przedstawil Jakub Janowicz Wierbowicz Zagowicz w 1648 r., niewątpliwie potomek benefiejenta z 1501 r. [AWAK]. W tym samym wydawnietwie žrodlowym w l684 r. wydano ten sam dokument. Tym razem dokument dostarczyl Józef Jan Žaga Werbowicz i služyl on „panom Werbom Zagowiczom”. Naležy przyjąč, že ten sam dokument zostal 2 razy wpisany do ksiąg ziemskich žmudzkich: w 1648 i 1684 r. Rysuje się pewna ciąglošč genealogiezna: 1. Jan, znany z patronimiku w 1648 r. 2. Jakub w 1648 r. 3. Józef Jan w 1684 r. Možna dodač, že Jozefą Zagiewicza spisano w taryfie 1667 r., ale nie w 1690. Sam dokument z 1501 r. wskazuje protoplastę rodu, bo chyba nie rodziny, którym byl Žaga, ojeiee Werby, žyjący w 2. potowie XV w. Wspomniany Werba to zdrobnienie od imienia greckiego Barbar, cerkiewne Warwar [Tichoniuk]. Pózniej notowano ich w popisie wojskowym W Ks. Litewskiego 1528 r.: Narbut Zagowicz, bojar wlosci wilkiskiej i Wencko Zagojlowicz we wlosci wielonskiej. Na związek Zagowiczów wilkiskich i kowienskich wskazywal W. Sienkiewicz w swoich badaniach. Wskazal on na prawdopodobienstwo pokrewienstwa Zagowiczów

ŽAGA (ZAGA, ŽAGO, ŽAGU AVICZ, ŽAGOVYICZ)

391

z Ginejtami. Jeszcze w 1770 r. notowano „szlachtę žago\vską” \v polu Sawieczany \v pow. kowienskim. Chodzi o Sawieczany w parafii wędziagolskiej ĮLesmaitis]. W rewizji puszcz hospodarskich z 1559 r. wspomniano o bojarach Zagowiczach, ktörzy mieszkali na skraju puszczy wilkiskiej między Jewdkami i obrębem Gradowskiego a siolem hospodarskim Podowgowo. Chodzi o rejon na wschöd od Wilkii kolo siola Padauguva [nazwa XX w.] i ležącego na pölnoc lasu Padauguvosmiškas oraz wsi Daugužiai. Požniej spisano ich w aktach ziemskich žmudzkich XVI w. W 1586 r. Szczasny, Mar­ tin, Sebestian i Juri Baltromiejewicze Chrszczonowicze Zakowicze mieszkali w domu w Polanach we wlosci wielonskiej. Moze byli potomkami bojara wielonskiego z 1528 r.P Notowano ich w obu taryfach XVII w. W 1667 r. spisano 11 rodzin, bo z obliczen wylączono Urbana Zagowicza z powodu wzmianki o przykupli. Wlasciwie wszystkie rodzint', z jednym wyjątkiem w sąsiednim pow. ejragolskim, mieszkaly w pow. wilkiskim, bez poddanych. Takžew 1690 r. odnotowano 7 rodzin z dominacjąmieszkających w pow. wilkiskim (5) oraz pojedynczo w sąsiednich: wielonskim i ejragolskim. Takže bez poddanych. W sumie byla to szlachta drobna i nieutytulowana. Zwracają uwagę podwöjne nazwiska: Wierbowicz, Narwoysz i Bargaylo (zob.). Gniazdem rodu byly Zagowicze w pow. wilkiskim. Byly notowane w aktach ziem­ skich žmudzkich XVI w. jako majętnošč i pole (w znaczeniu okolicy szlacheckiej). Pož­ niej, w XVIII w., byla to okolica szlachecka. Jeszcze na mapie Chrzanowskiego noto­ wano Zagie na wschöd od Wilkii. Dzisiaj miejscowosc nie istnieje, w tym rejonie jest wies Daugužiai. Nie naležy tej okolicy lączyč z okolicą Zagowicze w pow. kowienskim w gminie Bobty, bo ta ležala w pow. kowienskim [XIX-wiecznym] na poludnie od Kiejdan, ale na drugim, nie-žmudzkim brzegu Niewiažy. W notatkach Konstandnasa Jablonskisa jest drzewo genealogiczne Zagowiczöw (Žakgoviczi). Przodkami tego rodu byli kolejno: Jewus, Wieszejko, Kgielejko i Prek, od ktörego szly trzy linie: Borys z synem Žakgiem i dwoma wnukami: Bernatem i Rapanem; Matejszo z synami Stanem i Jurim oraz Rusak. Wspomniany Bemat Zakgowicz mial czterech synöw: Waleriana (?) z dwoma cörkami: Giendrutą i Dorotą, Domina [Dominika?] z synami Hryhorym i Janem, Tomasza z synem Jurim i Mikolaja z dwoma synami: Stanislawem i Urbanem [MACB]. Zachowaly się rodoslownyje Zagowiczöw herbu Leliwa z 1832 r. Protoplastą tej rodziny zostal okrešlony Jan Zagowicz, ktöry w 1737 r. otrzymal prz}wilej od Jakuba Ludwika [Sobieskiego], krölewicza polskiego. Mial on syna Bartlomieja (ur. 1743) 'i wnuka Jerzego (ur. 1798). Ten ostatni byl organistą w Užwentach. Mial dwöch synöw: Jana Jozefą i Wincentego. Jego bratem bližniakiem byl Bonifacy [LVIA]. W XIX w. Zagowicze herbu Leliwa i Zagloba mieszkali w pow. rosienskim i szawelskim. W pow. rosienskim notowano tež Zagiewiczöw herbu nieznanego [Ciechanowicz]. Ž r 6 d 1 a : AYTAK, T. 24, s. 4-5; LMA, F 7 08-2-2170, k. 13 -16 (rodoslownyje); MACB, F 256-998, k. 25 (notatki); ODVCA, vyp. 1, s. 202—127; Perapis 1528 r., s. 240; Revizija pušč 1559 g., s. 45; Slovar, s. 111: Žagoviči. L i t e r a t ū r a : Ciechanowicz, Rody, T. 5, s. 469; tenže, S n p/em n t, s. 419; Lesmaids, s. 254, nr 51; LPŽ, T. 2, s. 1307: Žagas; Sienkiewicz, s. 244—245; Tichoniuk, s. 74: Barbar; Zinkevičius, s. 166: žag-, 305: Žagas.

392

ZAKIEWICZ (ZAKIEWICZ)

ZAKIEWICZ (ZAKIEWICZ) H. TRACH T aryfa 1690 ROKU

Zakieivic%Ka%įmiet\ na miejscu Jana Kiyc^omskiego ^ Pepolemic%mpom. mielonskim dym s^lacbecki 1 Zakieivic%Salomon m imieniu naąvanym Kumpy D^iakojnie iv pom tend^iagolskim na polomicy dym s^lachecki 1 Zakieivic%Salomon m okolicy Kiebajcie m imieniu Piotunis^ki mpom. rosienskim [dym] s^lachecki 1 Nazwisko to patronimik od nazwiska Žak Najczęšciej wiąže się je z polskim nazwiskiem Žak, Žakowicz itp., takže z bialoruskim i litewskim (od Zakasa). Slowo to oznaczalo „ucznia”, „¿aka”, wtedy takže szkoly parafialnej [LPZ]. Prawdopodobnie na Žmudzi pojawili się w popisie wojskowym W Ks. Litewskiego 1528 r.: Narko Žakowicz we wlosci korklanskiej. O Žakowiczach w Polanach we wlosci wielonskiej w 1586 r. pisano wyzej przy Žagowiczach (zob.). W czasie Potopu 1655 r. Jan Žakiewicz podpisal unię kiejdanskąze Szwecją. Notowano ich tylko w taryfie 1690 r.: 3 rodziny w róznych powiatach, ale glównie w poludniowo-wschodniej Žmudzi, bez poddanych. Byla to szlachta drobna i nieutytulowana. Zachowal się wywód rodu Žakiewiczow herbu Trach z 1804 r., pochodzących z Dowmontów w pow. kowiehskim [dawniej \v pow. wielohskim]. Przodkiem byl Kazimierz Samuelowicz Žakiewicz (pokolenie I i II), który w 1654 r. posiadal dobra Dowmonty [w pow. wielohskim], kupione od brata Jozefą oraz zastawne na Žmudzi: Uszpurwie i Gosztowtowicze. Splodzil on trzech synów (III): Jakuba, Urbana i Marcina. Z nich wszyscy mieli po trzech synów (IV). Jakub miai: Jerzego, Franciszka i Tomasza [oraz Michala i Jozefą]. Z kolei Urban miai : Mateusza, Jozefą i Antoniego, a Marcin: Marcina (ur. 1752 [plebana luknickiego]), Tomasza [bernardyna] i Wincentego. Wspomniany tu Antoni Urbanowicz Žakiewicz nabyl dobra Przyjalgów alias Pekturniszki w pow. telszewskim w 1792 r. [wspomniany Jerzy Jakubowicz (IV) miai dwóch synów: Kazimierza (ur. 1796), adwokata sądu pow. telszewskiego, gdzie miai dobra Užupie i Tadeusza Kazimierza (ur. 1803), wiceregenta sądu pow. telszewskiego. Ich ojciec zostal zapisany w rewizji 1795 r. w dobrach Popielany biskupa žmudzkiego jako szlachta] [MACB, F 20—4264, uzupelnienia w nawiasie kwadratowym z F 20-5318]. Podobny jest wywód z 1837 r., zob. nižej. Wedlug rodoslownej Žakiewiczow herbu (Trak) z 1832 r. przodkiem rodziny byl Mikolaj Eliaszewicz Žakiewicz (pokolenie I i II). Zrodzil on Michala (III), a ten Ja­ kuba (IV). Mieszkali oni w okolicy Uszpurwiach w 1746 r. Dobra te uzytkowali juž w XVII w., zob. wywód z 1804 r. Z nich Jakub powolal do žycia syna Franciszka (V), a ten Benedykta (ur. 1805; VI). Miai on brata Ludwika (ur. 1796) i Jana (ur. 1812) [LVIA, F 708-2-2170]. Jak widac, možna polączyč obydwa wywody. W 1837 r. Žakiewicze herbu Trach wylegitymowali się ze szlachectwa w guberni wilehskiej. Ich protoplastą zostal Kazimierz Samuelewicz Žakiewicz (pokolenie I i II),

ŽARDYK

393

žyjąey w XVII \v. Posiadal dobra Daumonty [wlašci\vie Do\vmonty] w pow. ko\vienskim [XIX-\viecznym, wowczas, tj. w XVII \v. \vielonskim]. W taryfie 1690 r. zanotowano wprawdzie Kazimierza Žakie\vicza, ale mial on inne dobra w pow. wielonskim. Stąd Zakievvicze pisali się z Do\vmonta Žakie\vicz. Wspomniany protoplasta mial syna takže Kazimierza (III), ktoremu przekazal Do\vmonty w 1738 r. na mocy testamentu. Ten ostatni splodzil trzech synow (IV): Jakuba, Urbana i Marcina. Z nich linię rodziny pro\vadzil Jakub jako ojciec pięciu synow (V): Tomasza, Jerzego, Franciszka, Michala i Jozefą. W 1786 r. sprzedali oni Dowmonty. V' następnym VI pokoleniu Jerzy \vydal na š\viat Kazimierza (ur. 1796), a Franciszek — Tadeusza Kazimierza (ur. 1803). Wspomniany Kazimierz zostal adwokatem sądu po\viato\vego telsze\vskiego i \vlašcicielem dobr Užupie \v tym powiecie. Zaš jego kuzyn Tadeusz Kazimierz byl wiceregentem sądu po\viato\vego telszewskiego [LVIA, F 391-1-1060]. Ž r 6 d 1 a : A k t a y a ^ /o ir, T. 2, s. 305; LVIA, F 3 9 1-1-1 0 6 0 , k. 154-156, F 70 8 -2-2170, k. 9 -1 2 (rodosi o\vnyje); A1ACB, F 20-4264 (wy\vod z 1804 r.), 5318 (\vyw6d z 1837 r . ) . L i t e r a t ū r a : Ciechano\vicz, Rody, T. 5, s. 469; LPŽ, T. 2, s. 1308: Žakas, Žakevičius.

ŽALGIEWICZ ZOB. ŽOLGIEL ŽALOWSIpow. wilkiskim Nazwisko to etnonim, okrešlający przynaležnošč do mieszkancöw Žmudzi, czyli Žmudzin ĮLPŽ]. Trochę zaskakuje to okrešlenie na Žmudzi, bo naležalo spodziewac się tego emonimu poza Žmudzią. Na Žmudzi pojawili się, byč može, w 1598 r. w aktach ziemskich žmudzkich: Mikolaj Janowicz Žomojtajtis sprzedal częšč majętnošci Wodokty we wlosci wielonskiej, w polu Wazajtiach. Požniej notowano ich tylko w taryfie 1667 r.: jedna rodzina w pow. wilkiskim, bez poddanych. Zatem byla to szlachta drobna i nieutytulowana. Ž r 6 d 1 a : ODVCA, vyp. 5, k. 6^-1. L i t e r a t ū r a : LPŽ, T. 2, s. 1322: Žemaitis.

400

Z E N K m w 'icz (ž y n k i i :\n ic z )

ZENKIEWICZ (ZYNKIEWICZ) H. PÓLKOZ1C T arvfa 1667 ROKU Zjnkieivic^owa Janowa Elena Kiekras^ónma, na której wiejscn postal spisanj Michal Dęiadkieiricę %Niekras-^pii’ dj/n 1 s^lacbecki irpom rosienskim

Nazwisko to patronimik od nazwiska litewskiego Žinkus, Zenkus itp. To ostatnie lączy się najczęšciej z nazwiskiem Zinkus, które ma genezę polską (Zynko, Zynek itp.) lub bialoruską (Zinko itp.), od imienia wschodnioslowianskiego Zienko, Zinko, czyli Zenon, Zinowij [Abramowicz, Citko, Dacewicz; LPŽ]. Na Žmudzi notowano ich tylko \v taryfie 1667 r.: jedna rodzina w po\v. rosienskim, bez poddanych. Zatem byla to szlachta drobna i nieutytulowana. Genealogię rodzinv Ženkiewiczów herbu Pólkozic opracowal Jerzy Ženkiewicz (ur. 1950), inžynier elektronik i informatyk, z\viązany z Uniwersytetem Mikolaja Koper­ niką \v Toruniu, gdzie się urodzil. Jego rodzina pochodzi z ziemiahstwa polskiego w Litwie Kowiehskiej, skąd zostala repatriowana do Polski w 1945 r. Z zamilowania jest badaczem ziemianstwa polskiego i historykiem Litwy. Wedlug tego badacza, protoplastą rodziny miai byc jakiš Zen, pochodzący z Malopolski lub Mazowsza, który w XV w. przeniósl się do Litwy. Miai byč \vięc polskiego pochodzenia. Dane te najlepiej pozostawic bez komentarza, nie mają one žadnej podsta\vy zródlowej. Wedlug danych urzędow}?ch z 1877 r. ówczesny Franciszek Zenkiewicz, sędzia ziemski, mieszkal w majętnošci Szawkoty [blędnie: Szafkoty] w pow. rosienskim. Linia zmudzka tej rodziny wiąže się z Kazimierzem Zenkiewiczem (1786—1856), pierw^szym wlascicielem dóbr Szawkockich. Jego synem byl Franciszek (1825-1889), oženiony z Elžbietą (?) z Tyszkiewiczów. Byl sędziąziemskim pow. rosienskiego. Wspieral „aktywnie” powstanie styczniowe 1863 r., za co stracil częšč majątku. Zostal pochowany w Szawkotach. Miai brata Jana (?), który byl duchownym (pralat) w parafii polskiej w Sankt Petersburgu. Trzecie pokolenie tworzyli dzieci Franciszka: 1. Józef (1860—1911), inžynier, budowniczy dróg i kolei, w službie rosyjskiej doszedl do rangi generala majora dróg i komunikacji, wlasciciel majątku Adomajcie na Žmudzi. Oženil się z Marią z Bielskich (1871-1958). 2. Wladyslaw (1865—1906) urzędnik w Sankt Pe­ tersburgu. 3. Wincenty (1867-1907), administrator majątku. 4. Wincenta (1868-?), žona Antoniego Myszejki. 5. Antonina (1869—?), žona Janusza Paszkowskiego. Czwarte pokolenie to dzieci Jozefą: 1. Witold (1907—1995), rolnik z wyksztalcenia, wlasciciel majątku Gudele i stadniny koni kolo Krož, dzialacz polonijny w Litwde Kowienskiej w okresie międzywojnia, repatriowany do Polski po 1945 r., osiadl w Žninie w Wielkopolsce. Oženil się z Haliną Anną Staniewicz (ur. 1921), z ktorąmial m.in. syna Jerzego. 2. Edward (1905-1965), nauczyciel gimnazjum polskiego w Wilkomierzu w okresie międzj^vojnia, žolnierz Armii Krajowej w czasie l i wojny swiatowej. L i t e r a t ū r a - . Abramowicz, Citko, Dacewicz, T. 2, s. 200: Zienko; Ciechanowicz, Rodj, T. 5, s. 478-482 [obszernie na podstawie danych ]. Zenkiewicza]; LPZ, T. 2, s. 1336: Zinkevičius, 1294: Zinkus; Zenkiewicz, s. 138-142.

ŽODEYKO (ZODEYKO, ŽADEYKO)

401

ZODEYKO (ZODEYKO, ZADEYKO) H. MOGILA, POBÓG T aryfa 1667 ROKU

Burnicki Zodeyko Ada[m] na miejscu rodajea swgo Jenvego Burnickiego Zodeyki ^S^olpian i ^kttpliod IVa­ leriana Zodeyki Burnickiego tej^e okolicy dym 1 s^lachecki wpow. pojurskim Zadejko Gabriel Stanislawowic^na miejscu Stanislaim Burnickiego ^ imienic^a Otaje dym 1 scjachecki ivpow. medyngianskim Zadeyko Jan Baltromiejewic% na którego miejscu postal spisany Jan Ward^inski ^ Budryków dym 1poddañski ivpow. retowskim Zadeyko Knys-^tof Jurewic^ na którego miejscu i na miejscu Wojciecba Lawdgina póstala spisana Gawdginowa Wojciechowa Krystyna Jakubowa Zadeykówna ^ Widmont dym 1poddanski wpow. jora/iskim Zadeyko Michail [sic] Janowic%na miejscu Jana Zadeyka [GB: pewnie ojea] %Zadejków dym 1 s^lachecki wpow. ópranskim Zodeyko Jan [na miejscu] Ambro^eja Zodeyki ojea swe\gó\ i Samuela Zodeyki brata swe[go] ^ Tawagiów dym 1 s^lachecki wpow. widuklewskim T aryfa 1690 roku Zodeyko Burnieki Piotr %Bur n ^ S^olpian w pow. pojurskim dym poddanski 1 Zodeyko Dawid na miejscu Mikolaja [Žodeyki?] ^ Žodejk wpow. joranskim [dym] ssjachecki 1

Nazwisko jest pochodzenia litewskiego i lączy się ze slo\vami: Reidus, gadinti, czyli „osoba szybko dająca obietnice”, „budzič”, „pobudzač” itp. [LPŽ]. Na Žmudzi znany jest Žadejko jako protoplasta kilku znanych rodzin žmudzkich: Bille\viczow i Stankiewiczow—Billewiczčw (zob.), žyjący w XV w. i niemający nic wspolnego z naszym Žodejką. Inni Žadejko\vicze lączą się z tzw. rodem zachodniožmudzkim, zob.: Jawoysz. Byli to bojarzy \ve wlošci polongowskiej i kretyngowskiej, notowani tam w koncu XVI w. Zodejkowie pojawili się tu w aktach ziemskich žmudzkich XVI w. Tu zamieszczono List z 1524 r., w ktorym bojarzy korszewscy Nargilos, Monkus i Jurkis Žadejkowicze i inni skaržyli się na to, že są zmuszani do služby rojtinickiej, choč są bojarami i pochodząod bojara Prekinta (zob.). W šwiede zawartych tam danych, Žadejkowicze byli spokrewnieni z Junczowiczami [chyba Jucewiczami]. W 1589 r. Jarosz Pawlowicz Žadejkowicz sprzedal majętnošč Oblinga we wlošci retowskiej. W tym roku krolovva polska Annajagiellonka zatwierdzila mu szlachectwo „z bra­ dų i potužnikami”, w tym wymieniono Hryhora Žadajkowicza [sic]. I