Herbarz szlachty żmudzkiej. T. 2: [G–J] [2] 9788371818981, 9788371818967 [PDF]

Zitiervorschau

SZLACHTA I ZIEMIAŃSTWO NA ZIEMIACH DAWNEJ RZECZYPOSPOLITEJ

■

Jf „Herbarz szlachty żmudzkiej” to program badawczy nad dzieja­ mi szlachty żmudzkiej, pomyślany jako dzieje poszczególnych osób, rodzin, a wyjątkowo i rodów w określonym czasie. Okres ten zaczyna się w końcu XIV w., kiedy można wyodrębnić zbiorowość bojarów (szlachty żmudzkiej) i trwa aż do końca XIX i początku XX w., kiedy ostatecznie znika szlachta jako grupa społeczna. Ze względu na tak obszerne ramy cały pro­ gram został podzielony na dwa etapy: serię pierwszą i drugą. Z serii pierwszej ukazał się już tom I. Teraz udostępniamy Czytelnikom tom II (G-J) i III (K-Ł), a dalsze mają wyjść w naj­ bliższym czasie. Dotyczą one zasadniczo okresu dawniejszego — do końca XVII w., ale z powodu korzystania z wywodów szlachectwa z przełomu XVIII i XIX w. sięgają również tego okresu. Z kolei planowana seria druga to kontynuacja serii pierwszej, skupiona głównie na dziejach rodzin szlacheckich w XVIII i XIX w.

H

e r b a r z

Grzegorz Błaszczyk — historyk, badacz dziejów Wielkiego

Księstwa Litewskiego i historii Litwy, profesor zwyczajny na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu, autor ponad 100 pozycji naukowych, w tym 9 książek.

NI O NI сл cś

PQ NI

Na okładce: herb Żmudzi oraz herby: Doliwa, Działosza, Gra bie, Gryf, Jastrzębiec, Jelita

Cena 70,00 zł

V-I O fcD d Wojciech. Dowkint Mikołaj Jurewicypo śmierci rodzica swego Jeryego Dowkinta dym 1 z okolicy Drowdwiłów alias Dusejkie, takyę na miejscu Wojciecha Giedgowda z Kierkoyów■do pasyni swej dwornejprzy­ łączywszy do Jonajciów dym 1poddański w>pow>. telszęw>skdm Giedgowd WPojciech. Kibort J ery z Piepol i yypryy.kupli od Józefa Narewiczą i Wojciecha Giedgowda dym szla­ checki 1 wpow. wilkiskim Giedgowdz Ignacy na miejscu rodzica swe\go] Jeryego Giedgoirdzja z Poskierdynia dym 1 szlachecki w pow. kroskim Giedgowdyjan ma dym spoiny szlachecki у Barbarą A[m]brożęjewiczową Giedgowdzjową z Koszyce dym 1 szlachecki w pow. połongowskim

Digitalizacja i udostępnienie w internecjie finansowane w ramach umowy 715/P-DUN/2016 ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę

GIEDGOWD (GEDGOWD, GIEDGOD, GIEDGOWT,GIEDGOWDZ, GIEDGOWDŹ)

Giedgowdpjan na miejscuJana Matysowicpa Bumickie[go\ pBumiów dym 1 splachecki wpow. wiespndańskim Giedgowdpjan p Pobiatyspek dym 1 splachecki wpow. kroskim GiedgowdpŁudwik na miejscu Barbary Kospudówny A\m\bropejowej Giedgowdpiowej pKospućdym 1 spla­ checki wpow. połongowskim GiedgowdpŁudwik na miejscu Marty Scpasninej Dowgiałowej p Gudispek 1poddański dym w pow. M. Dy­ ndan Taryfa 1690 roku Giedgowd [w Kop. 1 błędnie: Giedmont] Abram na miejscu Augustina Kosptownia w pow. spawdowskim dym splachecki 1 Giedgowd Bartłomiej £ Wordukspt w pow. wielońskim pe Stanisławem Pietraspką i Fydrygiemcpem dym spla­ checki 1 Giedgowd Daniel p Асусуn Pospyla wpow. korspewskim dym splachecki 1 Giedgowd Dawid AugustynowicppPubpubiów [w Taryfie Żmudzi 1690 r. błędnie: Rubzubów] wpow. twerskim i prpykupli od Andrpeja Prpyałgowskiego dympoddański 1 GiedgowdJerpy p Gudajciów wpow. wiespndańskim dym splachecki 1 Giedgowd Jerpy pprpykupli od Jakuba Pucewicpa [może Pużewicza?] i od Adama Żabęnki p Żabenków wpow. korklańskim dympoddański 1 Giedgowd Kapimierp na miejscu rodpica pNorgiełajdów w pow. ejragolskim dym splachecki 1 Giedgowd Krpysptof p Łomaspajńów w pow. korspewskim dym splachecki 1 Giedgo\w\d Malcher [w Kop. 1: Giedgowd z Giedgowdów; w Kop. 10: Gedgowd] p Gudajciów wpow. wiespmańskim dym splachecki 1 Giedgowd Piotr p Piepolów w pow. wilkiskim dym splachecki 1 Giedgowd Stanisław na miejscu Jana Giedgowda p majętnośń Michalonicp w okolicy Puicpkiewicpach w pow. wilkiskim dym poddański 1 Giedgowd Stanisław na miejscu Adama Giedgowda p Piepol wpow. nilkiskim dym splachecki 1 Giedgowd Stanisław pjano wdowa wpow. korspewskim na miejscu rodpica dym splachecki 1 Giedgowd Walenty, na którego i Wacława Kiełpspy miejscu postał spisany Abram Wierpbicki [z] Społpian Burniów wpow. pojorskim pprpy kipią dymówpoddańskich 2 GiedgowĄz] Jópef p Kospuciów w pow. połongowskim [dym] poddański 1 GiedgowĄz] Kapimierp p Kospuc wpow. połongowskim [dym] splachecki 1 Giedgowdp Ignacy p Poskierdynia w pow. kroskim i pprpy kupli [dym] splachecki 1 Giedgowdpjan pSpuk wpow. połongowskim [dym] splachecki 1 Giedgowdp Frandspek p Burniów wpow. wiespwiańskim na miejscu ojca dym splachecki 1 GiedgowdpŁudwik [w Kop. 6: Giedgołc] £ Gudyspek w pow. M. Dymian dym poddański 1 Giedgowt Kapimie/p p Pospespuwia wpow. widuklewskim dympoddański 1 Nazwisko rodziny jest pochodzenia litewskiego i dwuczłonowe: ged—i gaud—. [LPŻ], O obu była już mowa, zob.: Godowski i Dowgod. Najstarsza wzmianka dotyczy Piotra Giedgowda (Gedigołd, Gedgaut itp.) herbu Orwid. Miał być dowódcą (starostą) Żmudzinów w 1441 r., potem został dzierżawcą Digitalizacja i udostępnienie w internecjie finansowane w ramach umowy 715/P-DUN/2016 ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę

GIEDGOWD (GEDGOWD, GIEDGOD, GIEDGOWT.GIEDGOWDZ, GIEDGOWDŹ)

skirstymońskim w latach 1446-1453 (z nadania Kazimierza Jagiellończyka). Prawdopo­ dobnie był fundatorem kościoła w Szydłowie w 1457 r., choć sam dokument fundacyjny to falsyfikat. W dokumencie tym Piotr Giedgowd (Giedygolth) określił się jako dziedzic Giejszów i posiadacz trzech dworów: Schilos alias Budo, Giro i Posiokorna. Z dwo­ rów tych można zlokalizować pierwszy dwór jako późniejszy Szydłów, gdzie ufudowano kościół i ostatni — Poszokornie, czyli dwór na północny wschód od Szydłowa, przy błotach Szokornie. Natomiast nie wiadomo, co to był dwór Giro. Może chodzi 0 Góry, wieś pod Rosieniami koło Giejszów, z którymi związany był wspomniany fun­ dator [Błaszczyk, Geografia historycegnfi. W każdym razie fundator był człowiekiem za­ możnym i mieszkał w pow. rosieńskim. Z omawianego dokumentu wynika jeszcze, że miał brata Minelga. Prawdopodobnie nie miał potomstwa. Natomiast później, w końcu XVI w., z Giedgowdów pochodzili Giejszowie, mający dobra Giejsze między Rosienia­ mi a Dubissą. Zdaniem E. Saviśćevasa, od wspomnianych Giewdgowdów mogli pocho­ dzić Giełgudowie, mający dobra ojczyste Goniprowo i Gordy i używające tego samego herbu Giejsz. Za wspólnotą obu rodzin może przemawiać również podobieństwo ich nazwisk: Giedgowd i Giełgud. Ostatnia sprawa dotycząca Piotra Giedgowda, fundatora z 1457 r., to imię jego ojca. Wiadomo, że używał on patronimiku Tivlowicz, który zdaniem E. Saviśćevasa „brzmi nienaturalnie” [w języku litewskim]. Rzeczywiście, w antroponimii litewskiej nie spoty­ ka się imienia typu Tivlo (Tivlas), najpewniej zostało ono źle zapisane lub odczytane. Zdaniem E. Saviscevasa imię to należy odczytać jako Tiśkus [raczej Tyszko] i powiązać ze znanym z 1413 r. bojarem Petrusem alias Thitaco. Teza ta jest mało prawdopodob­ na. Skądinąd wiadomo, że ów bojar pochodził z włości korszewskiej, a nie rosieńskiej [Petrauskas, Zemaitijos bajorafi Nie widać też większego podobieństwa między tymi imio­ nami: Tivlo, Tyszko i Thitaco. Sprawa ojca Piotra Giedgowda pozostaje więc otwarta. Kolejna informacja dotyczy nadania wielkiego księcia Kazimierza Jagiellończyka z połowy XV w. dla Giedigida: „ostrow na 7 boczok, senożati na 6 stirt” [LM]. Jest to jednak dość wątpliwa informacja: mało konkretna i nie wiadomo, czy rzeczywiście od­ nosi się do Giedgowda. W popisie wojskowym W Ks. Litewskiego z 1528 r. spisano Giedmina Giedgowdowicza, bojara włości korszewskiej, który mógł być zarówno przodkiem Giedgowdów, jak 1 Giedminów. Jest to równie możliwe, ponieważ obydwa rody były notowane w tych po­ wiatach. W kolejnym popisie 1567 r. zanotowano Jana Giedgowdysa we włości kroskiej. Nie wiadomo też, czy tu należy umieścić testament Bogusza Gedgowda z 1537 r. z zapisem na kościół w Kiejdanach [LNB, F 94—103]. Nazwisko fundatora brzmi raczej jako: Gieszgoydowicz, a nadanie na ten kościół wskazuje na związek z włością wielońskąlub laswońską, które są najbliżej Kiejdan. Giedgowdowie byli notowani w aktach ziemskich żmudzkich XVI w. Z pomiary włości kroskiej z 1561 r. wiadomo, że Jan, Stanisław i Janusz Giedgowdowie stracili zie­ mie, które przyłączono do sioła Kiewnary. W 1569 r. Stanisław Giedgowdojtis sprze­ dał część „imienica” w Kiewnarach we włości kroskiej. W 1571 r. Jan i Janusz Giedgowdowicze sprzedali tam niwę po obu stronach rzeczki Żwonginy. W 1572 r. Tomasz Jurewicz Giedgowdowicz z żoną Alżbietą Ławrynowną [w tekście: Liwrinowna] GinDigitalizacja i udostępnienie w internecjie finansowane w ramach umowy 715/P-DUN/2016 ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę

GIEDGOWD (GEDGOWD, GIEDGOD, GIEDGOWT,GIEDGOWDZ, GIEDGOWDŹ)

twiłowicz sprzedał pustosz uroczysko Juszkiszki w Kiewnarach. Ten ostatni w 1590 r. kupił majętność Poszawsze w Iłojtiach we włości kroskiej. W 1577 r. Matwiej Giedgowd sprzedał sianokos w uroczysku Rudykiszki we włości kroskiej. W 1588 r. Wojtiech Stanisławowicz Giedgowd darował żonie Hannie Bałtromiejewnie „imienice” Antskierdimy we włości kroskiej. Tenże w 1599 r. kupił od swojej przyrodniej siostry Barbary część gruntu w Pogierdyniu [raczej Poskierdynie] we włości kroskiej oraz wziął w za­ staw majętność Poskierdimy nad rzeką Skierdim w tej włości. W 1583 r. Stanisław Giedgowdowicz oskarżył jednego bojara o grabież jego bydła w polu Pietkiszki w majętności Pokurtuwie we włości szawelskiej. W 1593 r. Jakub Pawłowicz Giedgowdowicz z żonąjadwigąjanownąjezdojt otrzy­ mali „pridannoje” [posag] w postaci czwartej części majętności Szuki i Jezdojtie we wło­ ści połongowskiej. Ów Jakub mieszkał w Giedgowdiach. W 1597 r. Kasper Matysowicz Giedgowdowicz sprzedał połowę majętności w Szyłelach we włości wielońskiej. W 1597 r. Jan Stanisławowicz Giedgowd sprzedał część majętności Ugiany koło Dubissy we włości ejragolskiej. Tenże w 1599 r. kupił grunty Jaguczany we włości ejragolskiej. W 1600 r. darował żonie Szczasnej Mikołajewnie 150 kop groszy, zabezpieczo­ nych na części majętności Nargiełojti w tej włości. W 1599 r. Matiej Jurewicz Giedgowdowicz darował żonie Jadwidze Hryhorownie [Pietrowicz] Milwidownie część majętności Piepole nad Niewiażąwe włości wilkiskiej. W tym roku sprzedał majętność Milwidy we włości wilkiskiej swojemu szwagrowi. Wte­ dy też Jan Giedgowd kupił 4 niwy w polu Piepole. W sumie w świetle akt ziemskich żmudzkich XVI w Giedgowdowie mieszkali w sześciu włościach, choć przede wszystkim w kroskiej. Większe dobra mieli też we włości ejragolskiej. Natomiast w pozostałych włościach byli reprezentowani skromniej, czasami były to pojedyncze wzmianki: w szawelskiej, połongowskiej, wielońskiej i wil­ kiskiej. We włości kroskiej mieszkali w Kiewnarach, to dzisiejsza wieś Kianoriai niedale­ ko rzeki Szawszy, na północny wschód od Kielm. Z kolei Antskiedimy czy Poskierdimy nad rzeką Skierdimą we włości kroskiej to sprawa bardziej skomplikowana. Może to być pomyłka Wydawcy odnośnie do lokalizacji tej miejscowości we włości kroskiej, zamiast wpojurskiej, gdzie notowano Skierdymy (Skierdiny) kolo Chwejdan, na południowy za­ chód odeń: do dzisiaj jest wieś Skerdynai i rzeczka Skerdynas [Upią ir eżerrj. vardynas]. Nie można wykluczyć, że chodzi o zupełnie inny rejon Żmudzi, np. na zachód od Kro­ ków leży wieś Paskerdümys i rzeczka Skerdüme, prawy dopływ Szuszwy. Rzecz w tym, że nie była to włość kroska w XVI w., lecz jaswońska. Giedgowdy jako termin geograficzny są znane z akt ziemskich żmudzkich XVI w. Wtedy spisano: Giedgawdzie, bojarskie sioło w wójtostwie Sangajtowskim w majętno­ ści Gintyliszki we włości telszewskiej; Giedgowdyszki, ziemia i majętność w Janowdowie, kolo sioła Lowminy, nad Niemnem i kolo niwy Poożulas we włości korszewskiej oraz Giegowdyszki, pustosz w polu Wajgowskim nad rzeką Knituwą. Chodzi tu niewąt­ pliwie o kilka różnych miejscowości. Najłatwiej zlokalizować sioło bojarskie Giedgaw­ dzie, które chyba można utożsamić ze wsią Giedgowdy (lit. Gedgaudżiai) na południe od Sałant i zachód od Gintyliszek (dobra Gintyliszki). Giedgowdyszki w Janowdowie Digitalizacja i udostępnienie w internecjie finansowane w ramach umowy 715/P-DUN/2016 ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę

GIEDGOWD (GEDGOWD, GIEDGOD, GIEDGOWT,GIEDGOWDZ, GIEDGOWDŹ)

leżały na północ od Kołtynian, nie można ich bliżej zlokalizować. Tu notowano ich jesz­ cze w taryfie 1667 r. Skądinąd wiadomo jeszcze o Giedgowdach, okolicy szlacheckiej w pow. ejragolskim, leżącej na południowy wschód od Betygoły, koło Dzierżan. Na pół­ noc odeń notuje się dzisiaj wieś Norgeliśkiai, czyli dawne Nargiełajtie (XVI w.) i Nargiełajcie (1667), a na południe były Darbutai, czyli dawne Derbuty (taryfy XVII w.). War­ to przypomnieć, że w obu miejscowościach mieszkali Giedgowdowie przynajmniej od końca XVI w. (1600 r.). Wiadomo o Giedgowdach we włości wilkiskiej w końcu XVI w. W 1566 r. zano­ towano babkę Giedgowdową, która miała pięciu synów: Grigorija, Piotra, Krzysztofa, Jurija i Martina. Z nich potomstwo mieli w 1591 r.: Piotr miał trzech synów: Jana, Ławryna i Urbana; Krzysztof — Andrzeja; Juri — Matieja, Grigorija i Lawryna oraz Mar­ tin — Jana, Kaspra, Jakuba i Grigorija Qablonskis]. Z przedstawionych wyżej akt ziem­ skich żmudzkich wiadomo, że wzmiankowany Matiej Jurewicz byl notowany w 1599 r. Nie można wykluczyć, że ród pochodził z pow. kowieńskiego, gdzie w 1567 r. zanotowano ród Giedgowdów z Arwistowa, potem zwany najpewniej „Ród Orwistowo” (1690 r.). Skądinąd wiadomo, że Giedgowdów notowano w innym miejscu, w pa­ rafii Markutyszki na północny wschód od Janowa, gdzie do dzisiaj jest wieś Gedgaudai [Lesmaitis]. W popisie wojskowym 1621 r. spisano 3 rodziny: Prokopa w pow. ejragolskim, Sebestiana w pojurskim i Jerzego w kroskim. Na ogół mieszkali oni w tych powiatach (włościach) już w XVI w. Jest dość prawdopodobne, że uwaga ta dotyczy również pow. pojurskiego, jeśli przyjąć, że wspomniane wyżej Skierdyny leżały zapewne we włości pojurskiej, a nie kroskiej. Zachował się dokument pt. „Descendencya gruntów niekiedy Giedgowdziowych w polach Kielmeńskiego miasta ubikacyąmających [...]”, dotyczący sporów z Grużewskimi. Wymieniono tu dwie linie Giedgowdów: od Jerzego i Wojciecha, mających „spo­ inę dobra Poskierdynie Giedgowdzie i grunty pod Kielmami” w 1577 r. Z nich Jerzy miał trzech synów: Stanisława, sterilis, Tomasza i Macieja Jerzewiczów. Ich dobra połą­ czył Marek Tomaszewicz [Giedgowd], który w 1634 r. sprzedał je Jerzemu Grużewskiemu. Miał on syna Jana. Z kolei do omównienia została druga linia rodziny. Wojciech Giedgowdz miał syna Jerzego, który testamentem z 1652 r. zapisał swoje dobra dwóm synom: Ignacemu i Wojciechowi Jerzewiczom. Z nich Ignacy w 1699 r. sprzedał Grużewskim grunty pod Kielmami, pozostawiając sobie Poskierdynie. Jego syn Michał Ignacewicz [Giedgowd] był dziedzicem Poskierdynia Giedgowdów. Jednak w 1746 r. dobra te sprzedał Micha­ łowi i Annie Helmanom [LNB, F 91]. W 1631 r. Kasper Marcinowicz Giedgowt [tak się pisał] spisał testament. Swojej żonie Orszuli „Jurziewnie” zapisał trzeciznę zakupionej przezeń ziemi w polu Piepolach w pow. wilkiskim oraz dożywocie w majątku rodzinnym w Piepolach. Resztę swo­ jego majątku zapisał bratu Jakubowi (drugi brat Jan już nie żył) i jego córce Krystynie Jakubównie Talmontowej. Owa Krystyna była żoną Jerzego Andrzejewicza Talmonta. Należy dodać, że małżeństwo testatora było bezdzietne, bo „Bóg potomstwa nam dać nie raczył” [LVIA, F 1195—1—57, k. 1—2]. Chodzi tu o rodzinę w pow. wilkiskim w PieDigitalizacja i udostępnienie w internecjie finansowane w ramach umowy 715/P-DUN/2016 ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę

GIEDGOWD (GEDGOWD, GIEDGOD, GIEDGOWT,GIEDGOWDZ, GIEDGOWDŹ)

polach, mieszkającą od końca XVI w. Wzmiankowany pod 1591 r. Kasper Marcinowicz Giedgowd jest najpewniej tożsamy z powyższym testatorem. W 1648 r. Jan Markowicz Giedgowdz sprzedał dobra Poskierdynie Jerzemu Wojciechowiczowi Giedgowdziowi z żoną Reginą Janowną Staszkiewiczowną. Ten ostatni w swoim testamencie z 1652 r. zapisał te dobra swoim sukcesorom [nie wymieniono ich, ale chodzi o jego synów, zob. wyżej]. Prawdopodobnie jego synem był Ignacy Jerzewicz Giedgowdz, który zastawił te dobra swojej żonie Katarzynie z Witorta Rymgaylance w 1674 r. W 1676 r. ogłosił oświadczenie o spaleniu się jego dokumentów. W 1718 r. jego syn Michał [Antoni] Ignacewicz Giedgowdz kupił imienicze Poskierdynie alias Lempiszki od Dowginiów. Tenże w tym roku zrzekł się dóbr Giedgowdyszki [pod Kad­ mami i cmentarzem tamtejszego kościoła] na rzecz księdza Kazimierza Rymkiewicza, altarysty kielmeńskiego. W 1746 r. sprzedał on Poskierdynie Michałowi i Franciszce z Syrtowtów Helmanom. Wkrótce, bo w 1759 r. dobra te kupił Stanisław Przeciszewski z żoną Ludowiką z Drowdzików [LNB, F 91-221]. W czasie Potopu 1655 r. zanotowano trzech Giedgowdów: Jana i Ludwika, którzy podpisali akt unii kiejdańskiej ze Szwecją i Jerzego, który należał do konfederacji antyszwedzkiej szlachty żmudzkiej, zawiązanej w czerwcu 1656 r. w Szadowie. Taryfa 1667 r. zanotowała 28 rodzin, pominięto bowiem Wojciecha, bo wzmian­ ka o nim dotyczyła kupna jakiejś ziemi. Mieszkali w 13 powiatach, wśród nich naj­ więcej w pow. wielońskim i ejragolskim (po 4), niewiele mniej było w kroskim i wilkiskim (po 3) oraz twerskim, żorańskim, telszewskim, korszewskim, połongowskim i wieszwiańskim (po 2). Pojedynczo mieszkali w pow. widułdewskim, berżańskim i Ma­ łych Dyrwian. Zdecydowana większość z nich (22 na 28) nie miała poddanych, a spo­ śród pozostałych tylko jedna miała 2 dymy, reszta po jednym dymie poddańskim. W tej taryfie odnotowano następujący ciąg genealogiczny w Wordukszniach w pow. wieloń­ skim: 1. Andrzej. 2. Bartłomiej. 3. Matiasz. Z 1670 r. pochodzi testament Wencława Gedgowda. Kazał się pochować w ko­ ściele pojurskim przez żonę Zuzannę Łukaszewiczównę Wencławową Gedgowdową. Miał dwóch synów: Dawida i Heronima. Starszemu Dawidowi zapisał „imienicze” zwa­ ne „Uroczyszcze Tulę” w okolicy Poszołtuniu w pow. widuklewskim, nabyte od Alek­ sandra Woyniata. Młodszy syn Heronim dostał „imienicze” w okolicy Porzyszuwiu [sic, pewnie chodzi o Poszeszuwie, które posiadali Giedgowdowie w 1667 r.] w pow. kro­ skim, kupione od Mikołaja Monkiewicza. Na obu dobrach były pewne zobowiązania fi­ nansowe, które ci mieli zrealizować. Z kolei córka Anna, żona Baltromieja Łukaszewi­ cza, nie miała mieć żadnych praw do tych dóbr [VUB], Warto dodać, ze w taryfie 1667 r. notowano Węcława Giedgowda w Poszeszuwiu w pow. kroskim. W taryfie z 1690 r. spisano 21 rodzin, które mieszkały w 12 powiatach, głównie jed­ nak w: wieszwiańskim, kroskim, wilkiskim i połongowskim. Większość z nich nie miała poddanych (14), a pozostałe miały tylko po jednym z wyjątkiem Walentego Giedgow­ da, który miał dwóch poddanych. Zwraca uwagę nazwa Giedgowdy w pow. wieszwiań­ skim, wymieniona tylko raz w kopii taryfy z 1690 r., gdy w samej kopii podano Gudajcie w tym powiecie. O ile tych Giedgowdów nie udało się zlokalizować i znaleźć w innych źródłach, to więcej wiadomo o Gudajciach, przy których najpewniej leżały. W XIX w. Digitalizacja i udostępnienie w internecjie finansowane w ramach umowy 715/P-DUN/2016 ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę

42

GIEDMIN (GEDMIN, GIEDIMIN, GIEDMINOWICZ, GIDMIN, GIEDMINT)

w tym rejonie były dwie okolice szlacheckie o nazwie Gudajcie: okolica w gminie Zo­ rany (19 wiorst odeń) i w gminie Wornie (13 wiorst odeń). Pierwszą można zlokalizo­ wać na południowy wschód od Żoran w kierunku Twer, drugiej nie udało się znaleźć. W każdym razie chodzi o ten obszar, może bardziej w kierunku Worni. Nie może być to gniazdo tego rodu, bo dane o osadnictwie tego rodu we włości wieszwiańskiej są póź­ nego pochodzenia, XVII—wiecznego. Do większego znaczenia Giedgowdowie doszli w końcu XVIII w Wtedy zanoto­ wano Mikołaja, regenta ziemskiego szawelskiego w 1780 r., Antoniego, sędziego grodz­ kiego szawelskiego w iatach 1780—1786, od 1792 r. sędziego ziemskiego telszewskiego i komisarza porządkowego cywilno—wojskowego zapewne tegoż powiatu oraz stolnika telszewskiego w 1794 i Ignacego, rotmistrza żmudzkiego [pospolitego ruszenia szlachty któregoś z powiatów], który sprzedał Zdaniszki w 1780 r. Skądinąd wiadomo, że Miko­ łaj, syn Karola, był podstolim telszewskim i prezydentem sądu grodzkiego telszewskie­ go wiatach 1798—1801. Byl właścicielem Żebyków [nazwa chyba zniekształcona] i Golminiszek „w swoim powiecie” [telszewskim] [Wizbor—Bohdanowicz], Rodziny Giedgowdów herbu Hipocentaurus i Łabędź zostały wylegitymowane ze szlachectwa w guberni kowieńskiej w XIX w Wówczas mieszkały one w pow. rosieńskim i telszewskim z herbem Hipocentaurus oraz w pow. rosieńskim z herbem Łabędź [Ciechanowicz]. Ź r ó d ł a : Akta pjapdow, T. 2, s. 304, 349; Codex Mednicensis, T. 1, s. 98—100; Kojałowicz, Nomenclator, s. 181; LM, Щ гаутц knyga 3, s. 20, 51; LNB, F 91-221 s. 483И87, F 91-339, к. 1; F 94-103; LVIA, F 1195-1-57, k. 1-2; ODVCA, vyp. 1, s. 13-197,198 i 199, 39-265, 99-194,143-270; vyp. 2, s. 22-99,137-546,176-259; vyp. 3, s. 85-269 i 272 i 275; vyp. 4, k. 221-129, 279-59; vyp. 5, к. 115-359 i 360,176-125,204-27,208-58, 265—274; Perapis 1528 r., s. 223; Popis 1567 r., kol. 1269; Taryfa woj. trockiego, s. 152; Urzędnicy żmudzcy, nr 38, 1460, 1486; VUB, F 7—ZP 23, k. 335—336 (cz. 2); Wizbor—Bohdanowicz, s. 242. L i t e r a t u r a : Błaszczyk, Geografia historyczna, s. 120—121; Boniecki, T. 6 s. 13: Gedgowd, 38: Giedgowd; Ciechanowicz, Kody, T. 3, s. 42; tenże, Suplement, s. 133: Gedgowd; Jablonskis, U etrnią kultura, s. 84—88; Lesmaitis, s. 254, nr 15; LPŻ, T. 1, s. 638—639: Gedgaudas; Petrauskas, LJetuvos diduomene, s. 233: Gedgaudas Petras; tenże, Z.emaitijos hajorai [internet]; Saviscevas, Zemaitijos savivalda, s. 314—315: Gedgaudas arba Gelgaudas, 364; Upiu ir eźeru yardynas, s. 148: Skerdynas, Skerdüme; Uruski, T. 4, s. 144.

GIEDM IN (GEDMIN, GIEDIM IN, G IEDM INO W ICZ, GIDMIN, GIEDMINT) H. ODROWĄŻ, POMIAN Popis 1621 roku Giedmin Salomon p //r^J'7[nikami] po kopacku koń 1 wpow. retowskim Giedminowicp Rrpysptof. Rymspa Wojciech sam będąc choty pięcia, Krpysptofa Giedminowicpa, stawi/po kozacku] koń 1 wpow. korspewskim Taryfa 1667 roku Getmint [Taryfa Żmudzi 1690 r.: Giedmint] Piotr na miejscu Michała Getminta pSpolpian dym 1 spła­ chetki wpow. pojurskim Digitalizacja i udostępnienie w internecjie finansowane w ramach umowy 715/P-DUN/2016 ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę

GIEDMIN (GEDMIN, GIEDIMIN, GIEDMINOWICZ, GIDMIN, GIEDMINT)

43

Giedmin Adam. Bogusp Konstanty Jan na miejscu [...] Adama Giedmina i Jerpe[go] Łunienicpa p imienia Giedmin Sągajlówjeden poddański, a drugi pagrodnicpy, dymów 2 w pow. twerskim Giedmin Aleksander na miejscu Adama Andrpejenicpa Jucewicpą p Drabukspt dym 1 szlachecki w pow. Giedmin Baltromiej Salamojnojwicz oddpjeüwspy się. od braci swej p Połakispów dym 1 spjytchecki w pow. retowskim Giedmin Daniel Salomonowicp na miejscu Matiaspa Giedmina p Połukiścia dym 1 splachecki w pow. retowskim Giedmin Dawid na miejscu Dawida Laurinowicpa p Kweść dym 1 splachecki w pow. korspewskim Giedmin Gregori na miejscu Kipysptofa Bitowcia pLowmin dym 1 splachecki w pow. korspewskim Giedmin Gregory na miejscu Abrama Giedmina pS po/pian dym 1poddański wpow. pojurskim Giedmin Jan Konstanty p Giedminów wieczystych [i] p kupli na miejscu Antonie\go\ p Giedgowda Prpya/gowskie\pp\ 1poddański dym w pow. twerskim Giedmin Jan Krpysptofowicp na miejscu Krpysptofa Giedmina rodpica swego p Swirtunów dym 1 spjytchecki wpow. spawdowskim Giedmin Jan Salomonowicp na miejscu Salomona Giedmina rodpica swego p Połakispów dym 1 splachecki wpow. retowskim Giedmin Kapimierp na miejscu Augustyna Giedmina od Symona Majewskiego 2 poddańskie dymy w pow. Giedmin Krpysptof na miejscu Zachariaspa Daniły pjanowdowa dym 1 splachecki w pow. korspewskim Giedmin Piotr i Stanislaw Hrehorowicpe, na miejscu których postał spisany Adam Awgustinowicp Jamont pjomantyspek dym 1poddański wpow. twerskim Giedmin Wojńech na miejscu Krystyny Rymkiewicpowej p Berp dym 1poddański wpow. powondeńskim Giedmin Zygmont, na którego miejscu i Jana Wipgirda postał spisany Jakub Wojtkiewicp p Dabwardpiów dym 1poddański wpow. korspewskim orap p Kntpdiniów dymy 2 w pow. gondyńskim Giedmin Zygmunt na miejscu Wojciecha Jamonta p Ginbut dym 1 splachecki wpow. korspewskim Giedminowicp Adam Łukaspewicp na miejscu Łukaspa Giedminowicpa rodpica swejgo] p Puppub dym 1 splachecki w pow. twerskim Giedmint Michał na miejscu Malchera Giedminta ojca swe\go] pSpołpian dym 1 splachecki wpow. pojurskim Giedmint Spymon pSpołpian dym 1 splachecki w pow. pojurskim 1690 r o k u Gedmżn Jan p Kweścżów w pow. korspewskim na miejscu Jópefa Gaylewicpa dym splachecki 1 Gedmin Jerpy p Goniprowa w pow. korspewskim dym splachecki 1 Gidminowa Wojciechowa Anna p Berpów w pow. powondeńskim [dym] splachecki 1 Giedimin [W Kop. 4: Giedmin] Jerpy p Berp w pow. powondeńskim, a w pow. spajwjdowskim postawnych Stungajae na miejscu Stefana Wipgira i pprpykupli [dym] poddański 1 Giedmin Dawid, na którego miejscu postał spisany Samuel Sawkont p Kweśaów w pow. korspewskim dym splachecki 1 Giedmin Jakub p Polakiścia Kikojn wpow. retowskim [dym] splachecki 1 Giedmin Jan pjakajć i p Swirtun wpow. spawdowskim pprpykupli dym poddański 1 T aryfa

Digitalizacja i udostępnienie w internecjie finansowane w ramach umowy 715/P-DUN/2016 ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę

44

GIEDMIN (GEDMIN, GIEDIMIN, GIEDMINOWICZ, GIDMIN, GIEDMINT)

Giedmint Kapimierp na miejscu Hrehorego Giedminta rodzica swego p Spofpian w pow. pojurskim i p nabycia Jawojspyspki Glorispki dymówpoddańskich 2 Giedmint Miko!aj na miejscu rodpica p Społpian Bumiów w pow. pojurskim dym szlachecki 1 Giedmint Piotr p Spo/pian Bumiów w pow. pojurskim na miejscu Giedminta dym splachecki 1 Jest problem, czy należy połączyć dwie rodziny: Giedminów i Giedmintów? Mają one wspólną genezę [LPŻ] oraz łączy ich to, że jeden z Giedminów mieszkał w Szołpianach Burniach, gdzie mieszkali wszyscy Giedmintowie. Jednak zdecydowana większość Giedminów mieszkała gdzie indziej. W herbarzach polskich notowano tylko Giedmi­ nów. W sumie zdecydowano się połączyć obydwie rodziny. Kolejny problem dotyczy Giedyminów: czy należy połączyć ich z Giedminami? Rodzin o nazwisku Giedymin było bardzo mało na Żmudzi: notowano ich w spisach elektorów królów polskich, wyjątkowo w taryfie 1690 r. zanotowano formę Giedimin. W tej taryfie spisano Kazimierza Giedminta, który może jest tożsamy z Kazimierzem Giedyminem elektorem z 1697 r.? Nazwisko rodziny jest pochodzenia litewskiego i dwuczłonowe: ged—i min (mint— ) [LPZ]. O obu była już mowa, zob.: Godowski i Butmin. Na Żmudzi pojawili się w księdze nadań wielkich książąt litewskich z lat 1440—1498, kiedy Gedmin otrzymał „czołowieka” „u Kołtianech”, tj. we włości kołtyniańskiej, póź­ niejszej korszewskiej. Z 1491 r. pochodzi wzmianka o Giedminie, który opuścił posia­ dane przezeń ziemie, które przejął niejaki Saksza. Było to nieduże „proseczenie”, skoro jego wielkość ustalono na 5 beczek „seczenia” ]LM]. W popisie wojskowym W Ks. Litewskiego z 1528 r. spisano następujących: wspo­ mniany wyżej Giedmin Giedgowdowicz z włości korszewskiej (zob.: Giedgowd), Giedmin Dowginojtis z tejże włości, Giedmin Kantrimowicz z berżańskiej, Giedmin z szawdowskiej i Jan Giedminowicz z dyrwiańskiej. W kolejnym popisie 1567 r. spisano tylko jednego bojara we włości szawdowskiej — Jana Giedminowicza, pewnie syna wymienio­ nego w tej włości Giedmina z 1528 r. W sumie w obu popisach XVI w. zanotowano sze­ ściu bojarów we włościach: szawdowskiej (2), korszewskiej (2), berżańskiej i dyrwiańskiej. W aktach ziemskich żmudzkich XVI w. notowano: Giedminajtisów i Giedminowiczów. W 1585 r. Adam i Jakub Wojtiechowicze Giedminojtie sprzedali połowę ma­ jętności Awksztasuoda we włości szawelskiej. Jednocześnie wspomniany Adam kupił część tej majętności. W 1585 r. Wacław Michałowicz Giedminowicz kupił 2 włóki zie­ mi w uroczysku Jakszyszki nad rzeką Wilkwiedą w majętności Montwidyszki we wło­ ści szawelskiej. W 1585 r. Jan i Stanisław Stanojtie Giedminowicze kupili ziemie Wojtkiszki i Serejkiszki w Najsajtiach we włości kroskiej. Kilka dni później ciż sprzedali wspomniane zie­ mie oraz Diedyszki, tym razem we włości korszewskiej [to jest właściwa lokalizacja tych dóbr]. W 1596 r. Martin Wojtiechowicz Giedmin [w indeksie błędnie: Giejmin] wziął w zastaw kilka służb chłopskich w polu Dowgintłowki we włości kroskiej. W 1586 r. doszło do ugody z udziałem Jana Giedminowicza Migajtisa w sprawie ziemi Judyszki w Swirtunajtiach we włości szawdowskiej. W 1588 r. Jakub Janowicz Giedminowicz darował żonie Zofii Sebestianownie Pietkiewicz trzeciznę majętności Digitalizacja i udostępnienie w internecjie finansowane w ramach umowy 715/P-DUN/2016 ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę

GIEDMIN (GEDMIN, GIEDIMIN, GIEDMINOWICZ, GIDMIN, GIEDMINT)

45

Parejgina we włości szawdowskiej. W 1595 r. Krisztof Janowicz Giedminowicz kupił część majętności Kikany [we włości retowskiej]. W 1597 r. tenże kupił część uroczyska Radwiliszki w Kikanach, koło rzeki Lokisty. W 1598 r. wraz z żoną. Alżbietą Stanisławowną Pawłowicz wziął w zastaw majętność Parejgany we włości szawdowskiej. W 1589 r. Ambroży Narwiłowicz Giedminowicz zastawił majętność Twery we włości twerskiej. W 1591 r. Bałtromiej Hryhorowicz Giedminowicz sprzedał część ma­ jętności Ej tras Wingis nad rzeką Ejtrą we włości twerskiej. W 1598 r. Stanisław Hry­ horowicz Giedminowicz, może jego brat, sprzedał grunty Twery we włości twerskiej. W 1599 r. Pietr Bałtromiejewicz Giedminajt sprzedał majętność Giedminajtie po obu stronach rzeki Ojtry we włości twerskiej. W 1595 r. Jezof Giedminajt kupił część ziemi Dulkiuławkas we włości pojurskiej. W 1598 r. Stanisław Ambrożejewicz, Mikołaj Jurewicz i Krisztof Matysowicz Giedminowicze sprzedali grunty Sowtoki koło rzeki Ławki we włości medyngiańskiej. W sumie w aktach ziemskich żmudzkich XVI w. notowano Giedminów w ośmiu włościach, głównie w centrum Żmudzi: w szawdowskiej, twerskiej, medyngiańskiej, re­ towskiej (Kikany pod Ławkowem), pojurskiej (Dulkiuławkas pod Ławkowem), kroskiej, korszewskiej i szawelskiej. Uwagę zwraca wzmianka o Giedminajhach we włości twer­ skiej nad rzeką Ojtrą. Miejscowość nie zachowała się, ale można ją w przybliżeniu zlo­ kalizować przy pomocy rzeki Ajtry (Ojtra), lewego dopływu Jury, który ma źródła pod Twerami i płynie prosto na południe. W górnym biegu tej rzeki powinny leżeć wspo­ mniane Giedminajtie, bo tam była włość twerska. Do tego należy dodać informacje z włości korszewskiej i szawdowskiej. We wło­ ści korszewskiej notowano Giedmina Dowginojtisa w 1528 r. Wzmianka ta pozwala łą­ czyć Giedminów z Dowginojtisami (Dowgintem lub Dowkintem), o czym będzie mowa niżej w wywodach szlacheckich z XIX w. Całkiem możliwe, że wymieniony w 1528 r. Giedmin był „dziadem” Jana i Stanisława Stanojtisów Giedminowiczów, mieszkających w Najsajtiach we włości korszewskiej w 1585 r. Z kolei we włości szawdowskiej notowano najpierw Giedmina (1528), potem pew­ nie jego syna Jana Giedminowicza (1567), wspomnianego jeszcze w 1586 r. Pewnie jego synami byli bracia Janowicze Giedminowicze: Jakub i Krzysztof, znani z końca XVI w. W popisie 1621 r. spisano dwóch Giedminów: Salomona w pow. retowskim i Krzysztofa w korszewskim. W czasie Potopu 1655 r. wymieniono dwie osoby: Jan uczestniczył w zjeździe w Jaswojniach, a Kazimierz podpisał akt unii kiejdańskiej ze Szwecją. W 1656 r. Matys Krzysztofowicz Giedmin spisał swój testament jako ziemianin pow. retowskiego. Testament pisał po postrzeleniu go w nogę przez „niezbożnego czło­ wieka” Andrzeja Józefowicza Silwestrowicza Dowoynę w miasteczku Bolsiach. Zadys­ ponował, by jego ciało spoczęło w pobliskim kościele w Ławkowie. Swojej żonie Kry­ stynie Węclawownie Woytkiewiczownie zapisał imienicze Połakiście Kikany [była też odwrotna kolejność tej nazwy], ściślej — dożywocie i 150 kop groszy do wolnego szafunku. Z kolei jej siostrzenice: pani Polonia Kosztowniowa i panna Cecylia Rumszowna otrzymały po 8 kop groszy, a trzecia, panna Hanna Knistowtow[n]a, otrzymała 5 zło­ tych [LNB]. Digitalizacja i udostępnienie w internecjie finansowane w ramach umowy 715/P-DUN/2016 ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę

46

GIEDMIN (GEDMIN, GIEDIMIN, GIEDMINOWICZ, GIDMIN, GIEDMINT)

Z 1670 r. pochodzi testament Zygmunta Stanisławowicza z Norwiła Giedmina. Kazał się pochować przy kaplicy gajdziańskiej w ciwuństwie ejragolskim. Mieli to uczy­ nić Stanisław Andrzejewicz Kazberowicz i jego żona Katarzyna Kazimierzówna Giedminówna, czyli jego zięć i „wnuka”. Wspomniana „wnuka” była córką Kazimierza i Anny Budrykówny, syna testatora. Posiadał „imienicze” Gimbuty nad rzeką Okmianą w pow. korszewskim, nabyte wraz z nieżyjącą już małżonką Zofią Ławrynowiczówną Januszkiewiczówną. Wszystko to zapisał wspomnianym Kazberowiczom. Z kolei jego własna córka Katarzyna, bywsza Adamowa Bogdanowiczowa, a teraźniejsza Adamowa Andruszkiewiczowa oraz pasierbica Maryna Bałtromiejówna Sągayłówna bywsza Jaku­ bowa Wambutowa, a teraźniejsza Dawidowa Szymkiewiczowa, córka z pierwszego mał­ żeństwa jego żony, zostały oddalone od wszelkich praw do tego zapisu [VUB]. Pozna­ jemy 3 pokolenia tej rodziny: 1. Stanisław. 2. Zygmunt. 3. Kazimierz. Z nich Zygmunt Giedmin był spisany w taryfie 1667 r. właśnie w Ginbutach [nie Gimbutach], Z kolei w taryfie 1667 r. odnotowano 18 Giedminów i 3 Giedmintów, razem 21 ro­ dzin. Mieszkały one w ośmiu powiatach, najwięcej w twerskim (5), pojurskim i korszewskim (po 4, w tym wszyscy Giedmintowie w pojurskim), w powondeńskim i retowskim (po 3) oraz pojedynczo w szawdowskim i gondyńskim. Była to na ogół szlachta drobna, bez pod­ danych (15 na 21). Pozostali mieli najczęściej po jednym, rzadziej dwóch poddanych. W taryfie z 1690 r. spisano 10 rodzin, z których najwięcej mieszkało w pow. kor­ szewskim i pojurskim (po 3, w tym ostatnim wszyscy Giedmintowie) oraz w sąsied­ nich: powondeńskim (2) oraz pojedynczo w szawdowskim i retowskim. Z nich więk­ szość nie miała poddanych (7 na 10), a pozostali trzej — po jednym lub dwóch dymach poddańskich. W sumie była to szlachta na ogół drobna, nieraz mająca niewielkie ma­ jątki, i nieutytułowana. Prawdopodobnie tu należy umieścić wzmianki o elektorach królów polskich w Warszawie — Giedyminach. W 1697 r. elektorami króla Augusta II byli Kazimierz i Abraham, a w 1733 r. Stanisława Leszczyńskiego wybrał Tomasz. Ten ostami może jest tożsamy z Tomaszem Antonim Giedminem podczaszym inflanckim [brak go w wy­ kazach tych urzędników], który miał dobra w pow. rosieńskim: Surwiliszki, Podubisie i Kontuny Mostwiliszki. W swoim testamencie z 1744 r., aktykowanym w 1745, prosił, by pochowano jego ciało w kościele dominikanów w Rosieniach [Vaisvila]. Wymienione wyżej Szołpiany (w 1690 r.: Sołkiany Bumie, Sołpiany, Kungiewicze Szołpiany, Burnie Szołpiany), gdzie mieszkali Giedmintowie, to późniejsza okolica szla­ checka (np. w 1789 r.) i dwa dwory w pow. rosieńskim w gminie i parafii Szweksznie, na północny zachód od tego miasteczka. Według aktu dotyczącego szlachectwa Giedminów, przodkiem rodu był Dowgint (pokolenie I), który miał czterech synów (II): Giedmina, Piotra, bezpotomnego, Rymkę z synami: Tomaszem i Jakubem, bezdzietnymi w 1536 r. i Jana, również bezdzietnego. Wspomniany Giedmin miał dwóch synów (III): Jurija, bezdzietnego i Stanisa, wzmian­ kowanego pod 1554 r. Ten ostatni spłodził dwóch synów (IV): Jana z synem Szczefanem (wzmianka z 1645 r.) i Stanisława (wzmianka z 1585 r.), ojca dwóch synów (V): Jana i Andrzeja. Z nich Jan miał czterech synów notowanych w 1645 г. (VI): Krzysztofa, Da­ wida, Stanisława i Hrehora [MACB, F 256]. Digitalizacja i udostępnienie w internecjie finansowane w ramach umowy 715/P-DUN/2016 ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę

GIEDMIN (GEDMIN, GIEDIMIN, GIEDMINOWICZ, GIDMIN, GIEDMINT)

47

Podobną genealogię przedstawiono w herbarzu Bonieckiego, chodzi o Giedminów herbu Pomian. Ich przodkiem był Stanislaw (pokolenie I), który miał dwóch synów (II): Jana z synami Bartłomiejem i Szczepanem (III) oraz Stanisława z synami Janem i An­ drzejem. Wszyscy byli wymienieni w 1645 r. w sprawie sporu Giedminów z Bierszkowskim. Syn wspomnianego Szczepana, Jakub (IV), w testamencie z 1676 r. zostawił do­ bra Bułkajcie [raczej Butkajcie] swoim synom (V): Józefowi, Jakubowi ijerzemu. Synem tego ostatniego był Jakub (VI), który miał trzech synów (VII): Franciszka, dziedziczą­ cego wspomniane dobra w 1772 r. oraz Jana i Macieja, po którym zostali dwaj syno­ wie (VIII): Feliks i Jan w 1799 r. Z kolei wracam do Jana (II), syna Stanisława z 1645 r., który miał trzech synów (III): Dawida, Stanisława i Hrehorego. Z nich Dawid miał syna Jerzego (IV), wnuka Stanisła­ wa (V) i czterech prawnuków w 1799 г. (VI): Macieja, Bartłomieja, Ignacego i Domini­ ka. Natomiast wspomniany wyżej Stanisław, brat Dawida (III), miał dwóch synów (IV): Józefa i Jana. Z nich Józef w testamencie z 1755 r. zapisał dobra Tomkie trzem sy­ nom (V): Józefowi, Antoniemu i trzeciemu, niewymienionemu z imienia. Wymienie­ ni wyżej Józef i Antoni, ich synowie oraz synowie brata stryjecznego Macieja wywiedli swoje szlacheckie pochodzenie w 1799 r. [Boniecki]. Wspomniane Tomki (Tomkie) to dwór w parafii Poszyle, na wschód od tego miasteczka. W końcu XIX w. dobra te miały 455 dziesięcin ziemi i należały do Strawińskich [SG]. Według wywodu Giedminów herbu Pomian z 1799 r. jego przodkiem był Dowkint (pokolenie I), który „posiadał w Xięstwie Żmudzkim dziedziczne dobra”. Miał on czterech synów (II): Piotra, Giedmina, właściwego protoplasty tej rodziny, Rymkusa, mającego dwóch synów: Tomasza i Jakuba oraz Jana. Następne pokolenie two­ rzyli synowie Giedmina (III): Jan, Stanis, czyli Stanisław i Jerzy. Z nich Stanisław miał dwóch synów (IV): Jana i Stanisława. Zapoczątkowali oni dwie gałęzi tej rodziny. Pierw­ szą, starszą linię prowadził Jan, który wydał na świat dwóch synów (V): Bartłomieja, wzmiankowanego w 1645 r., i Szczefana. Ten ostatni miał syna Jakuba (VI), który po ojcu dziedziczył dobra Butkajcie. Jakub ów dał światu trzech synów (VII): Józefa, Jaku­ ba i Jerzego, którzy podzielili się Butkajciami w 1676 r.Tę linię rodziny kontynuował Je­ rzy, który miał syna Jakuba (VIII), który „naturalnym ciekiem krwi po ojcu był dziedzi­ cem Butkajciów”. Miał on trzech synów (IX): Franciszka, Macieja i Jana. Z nich Maciej był ojcem Feliksa i Jana (X). Z kolei druga, młodsza linia rodziny łączy się ze Stanisławem (IV), synem Stani­ sława. Miał on również dwóch synów (V): Jana i Andrzeja. Z nich Jan wydał na świat trzech synów (VI): Dawida, Stanisława i Hrehorego. O tym ostatnim nic nie wiadomo. Natomiast Dawid spłodził syna Jerzego (VII), a ten — Stanisława (VIII). Ów Stanisław dał życie czterem synom (IX): Maciejowi, Bartłomiejowi, Ignacemu i Dominikowi z sy­ nem Aleksandrem (ur. 1831; X). Z kolei wspomniany wyżej Stanisław, brat Dawida (VI), ojcował dwóm synom (VII): Józefowi i Janowi. Z nich Józef zostawił po sobie trzech synów (VIII): NN, Józefa i Antoniego, którzy mieli dobra Tomkie po ojcu. Wspomnia­ ny Józef wydał światu dwóch synów (IX): Adama i Jerzego. Zaś jego brat Antoni mógł pochwalić się czterema synami (IX): Józefem, Benedyktem, Antonim i Janem, wzmian­ kowanymi w 1794 r. [MACB, F 20—4009; podobnie Boniecki]. Digitalizacja i udostępnienie w internecjie finansowane w ramach umowy 715/P-DUN/2016 ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę

48

GIEDMIN (GEDMIN, GIEDIMIN, GIEDMINOWICZ, GIDMIN, GIEDMINT)

Inny wywód Giedminów pochodzi z 1848 r. Jego przodkiem byl Stanislaw Giedmin (pokolenie I), który w świetle testamentu z 1678 r. posiadał następujące dobra w pow. korszewskim: Mejry, Kweście i Pookmienie. Miał on syna Jana (II), wnuka Jó ­ zefa (III) (wzmianka z 1709 r.) i prawnuka Jana (TY), który sprzedał wspomniane dobra w 1752 r. Ten ostatni miał dwóch synów (V): Józefa i Antoniego, nabył też majętność Tomkie Radyszki w pow. korszewskim. Z nich Józef według testamentu z 1760 r. prze­ kazał swoje dobra dwóm synom (VI): Adamowi ijerzemu. Z kolei brat Józefa, czyli An­ toni (V), przekazał swoją część dóbr synowi Antoniemu (VI) w 1794 r., a pozostałym trzem synom uczynił zapisy pieniężne: Janowi, Józefowi i Benedyktowi. Pierwszy z nich miał czterech synów (VII): Stanisława, Franciszka Józefa, Jakuba Bonawenturę i Win­ centego Froła. Posiadali oni dobra Tomkie Radyszki Wojtkiszki w 1834 r. Genealogia tej rodziny była następująca. Protoplasta Stanisław Giedmin (poko­ lenie I) miał syna Jana (II), wnuka Józefa (III), prawnuka Jana (IV) oraz dwóch praprawnuków (V): Józefa i Antoniego. Zaczęli oni dwie linie rodziny. Pierwszą, starszą wiódł Józef, ojciec Adama i Jerzego (VI). Wspomniany Adam miał syna Ignacego Ta­ deusza (VII) z synem Janem (VIII) oraz Jana (VII) z synami (VIII): Fortunatem i Janem Bonifacym. Brak tu informacji o potomstwie Jerzego (VI), może nie miał. Drugą, młodszą linię prowadził Antoni (V), który zostawił po sobie czterech sy­ nów (VI): Antoniego, Jana, Józefa i Benedykta. Z nich Antoni wydał na świat czterech synów (VII): Stanisława z trzema synami (VIII): Franciszkiem, Marcjanem, Piotrem Igna­ cym; Franciszka Józefa z synem Mikołajem Protazym Jackiem (VIII); Jakuba Bonawentu­ rę z dwoma synami (VIII): Polikarpem Donatem Anicetym i Konstantym Sykstusem oraz Wincentego Froła z synem Leonem (VIII). Jego brat Jan (VI) to ojciec Bernarda (VII) z czterema synami (VIII): Ferdynandem, Walentym Jakubem, Augustynem i Dorianem Stanisławem. Następny z braci, czyli Józef (VI), ojcował także czterem synom (VII): Wawrzyńcowi z synem Kajetanem Benedyktem (VIII); Rochowi z trzema synami (VIII): Julianem, Modestem i Józefem Janem; Janowi z synem Aleksandrem (VIII) oraz Jerze­ mu z dwoma synami (VIII): Józefem Stefanem i Leonardem Sykstusem. Z kolei ostatni z braci — Benedykt (VI) był ojcem dwóch synów (VII): Bernarda i Benedykta. Niejasna jest sprawa Pawła [nie wiadomo, skąd pochodził] z synami Bernardem, Józefem i Kazimierzem oraz Antoniego Antonowicza z synem Mikołajem. Wywód ten, bez podania herbu, dano na ręce Lwa [tj. Leona], syna Dominika, Giedmina, sekretarza kolegialnego, stołonaczelnika [naczelnika działu] Wileńskiej Izby Skarbowej, w 1848 r. [MACB, F 37-9318]. Omawiana genealogia z 1848 r. jest w dużym stopniu zbieżna z wcześniejszą gene­ alogią z 1799 r. Genealogia z 1848 r. ograniczyła się do jednej linii Giedminów od Stani­ sława Janowicza. Jedyną większą różnicą obu genealogii jest status Jana, który w jednym miejscu jest bratem Józefa Stanisławowicza [wywód z 1799 r.], a w drugim — synem Jó ­ zefa Janowicza [wywód z 1848 r.]. W XIX w. Giedminowie wylegitymowali się ze szlachectwa z herbami: Gryf, Odro­ wąż i Pomian w guberni kowieńskiej. Notowano wówczas Gedminów w pow. rosieńskim i szawelskim z herbami Odrowąż i Pomian [Ciechanowicz]. W 1882 r. do nich nale­ żały następujące dobra w tej guberni: Możajcie i Herniszki, Drabukszty i Wsie—Poszyle. Digitalizacja i udostępnienie w internecjie finansowane w ramach umowy 715/P-DUN/2016 ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę

GIEDMONT

49

Z nich Drabukszty w pow. powondeńskim były w ich posiadaniu już w XVII w. w świe­ tle ówczesnych taryf. Ź r ó d ł a : A kta pjapdów, T. 2, s. 283, 303; Elektorzy 1697, 1733 r.: Kojałowicz, Nomenclator, s. 181; LM, Uprasymą knyga 1, s. 50; LM, 6. Teismą Ьу1ц knyga, s. 271, nr 403; LNB, F 130—2480, k. 22—23; MACB, F 20— 4009 (wywód z 1799 r.), F 37—9318 (wywód z 1848 r., miejscami niejasny), F 256—996, k. 4; ODVCA, vyp. 1, s. 142-252,155-50 i 51,157-85 i 96,161-155, 194-11; vyp. 2, s. 43-100,165-105; vyp. 3, s. 124-27; vyp. 4, k. 9-67, 159-158 (Gejmin),186-98 i 100; vyp. 5, к. 71-22, 81-91, 84-117, 86-131; Perapis 1528 r , s. 223, 234, 248; Popis 1567 r., kol. 1262; SG, T. 12, s. 383: Tomkie; VUB, F 7—ŻP 23, k. 65—66 (cz. 2). L i t e r a ­ t u r a : Boniecki, T. 6, s. 20: Gedymin, 38: Giedmin (genealogia); Ciechanowicz, Kody, T. 3, s. 42; tenże, Su­ plement, s. 134; Giedymin; Gloger, s. 288; LPŻ, T. 1, s. 640—641: Gedminas, Gedmintas; Uruski, T. 4, s. 144— 145 i 1460—147 (Giedymin); Vaisvila, s. 191: Gedminas.

GIEDMINT ZOB. GIEDMIN G IED M O N T 1667 r o k u Giedmin [raczej Giedmont] Ambroiy WalentynowicppRespkietan wpow. medyngańskim dym 1 spłachetki Giedmont Rapmus, na którego miejscu postał spisany Ławtyn Niendardowski p Pupiybia dym 1 spłachetki wpow. twerskim Giedmont Stanisław Walentynowicp p Respkietan dym 1 spłachetki w pow. medyngańskim T aryfa

Taryfa 1690 roku Giedmont Chrypostom pSpołpian w pow. pojurskim na miejscu ojca dym spłachecki 1 Giedmont Daniel p Reschetan w pow. medyngańskim [dym] spłachecki 1 Giedmont Jerpy p Popubiów wpow. twerskim dym spłachecki 1 Najpierw krótki komentarz w sprawie umieszczenia tu Ambrożego Walentynowicza Giedmonta [w tekście: Giedmina] pod 1667 r. Za przynależnością do Giedmontów, a nie do Giedmin ów, przemawia nazwisko Stanisława Walentynowicza Giedmonta, zob. niżej. Także w Taryfie 1690 r. (s. 175) spisano Daniela Giedmonta w Reschetanach [czy­ li Reszkietanach], Nazwisko rodziny jest pochodzenia litewskiego i dwuczłonowe: ged—i mant—[LPŻ]. O pierwszym była mowa przy Godowskim (zob.), o drugim przy Dowmoncie (zob.). Rodzina jest mało znana. W popisie wojskowym W Ks. Litewskiego z 1528 r. spi­ sano Dobka Giedmontowicza, bojara włości kroskiej. W kolejnym popisie 1567 r. od­ notowano Martina Gedmontonasa we włości wielońskiej. W aktach ziemskich żmudzkich XVI w. wzmiankowano o nich tylko kilkakrot­ nie. W 1585 r. Martin Janowicz Giedmontowicz sprzedał niwę Sieliszcze Pogojewiete nad ruczajem Szłopoup w Liawdiach [w polu Laudańskim] we włości wielońskiej. Ten­ że w 1593 r. sprzedał niwę Dawiltyszki w Metszunach nad rzeką Łakowszą do ruczaju Szłompis [we włości wielońskiej]. Wtedy zastawił 5 niw w Metszunach i darował żonie Martie Martinownie 3 „sieliszcza” tamże. W 1596 r. darował pewnemu bojarowi niwę Digitalizacja i udostępnienie w internecjie finansowane w ramach umowy 715/P-DUN/2016 ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę

50

GIEDOWG (GEDGOWD, GIEDNOG, GIEDOWK)

w polu Metszunach w Liawdiach. W sumie w aktach tych wymieniono tylko jedną osobę w latach 1585-1596, jest ona tożsama z Martinem z popisu 1567 r. We wspomnianych aktach ziemskich XVI w. zanotowano pole Giedmontyszki w „okolice Mitszunach” w Liawdie, tj. w polu Laudańskim we włości wielońskiej [Slovar]. Sama nazwa nie utrzymała się w późniejszych źródłach. Można ją jednak zlokali­ zować koło okolicy szlacheckiej Miciuny (= Mitszuny, lit. Miciünai), położonej na pół­ nocny wschód od miasteczka Pacunele w gminie Krakinów (7 wiorst odeń), czyli na historycznej Laudzie. W czasie Potopu 1655 r. zanotowano trzech Giedmontów (i Gedmontów): Am­ brożego, Adama i Kazimierza; wszyscy uczestniczyli w podpisaniu unii kiejdańskiej ze Szwecją. W taryfie 1667 r. zanotowano tylko 2 rodziny w pow. twerskim i medyngiańskim, bez poddanych. Dość podobnie było w taryfie z 1690 r., kiedy spisano 3 rodziny, miesz­ kające w różnych powiatach, oprócz wymienionych także w pow. pojurskim. Żadna z nich nie miała poddanych. Uwagę zwraca spisanie jednego Giedmonta w Szołpianach, gdzie mieszkali inni Giedmintowie, co najpewniej jest przypadkowe. W sumie była to szlachta drobna i nieutytułowana. Ź r ó d ł a : .Akia zjazdów, T. 2, s. 304, 328; ODVCA, vyp. 1, s. 161—158; vyp. 3, s. 81—207, 82—222 i 224; vyp. 4, k. 78—160; Perapis 1528 i\, s. 223; Popis 1567 r., kol. 1279; Slovar, s. 69: Gedmontiśki. L i t e r a t u r a : Gajl, s. 434; LPŻ, T. 1, s. 641: Gedmontas.

GIEDNOG ZOB. GIEDOWG GIEDOW G (GEDGOWD, GIEDNOG, GIEDOWK) H. RAWICZ 1667 r o k u Giedowg jopef, na którego miejscu postał spisany Stefan Giesptowt p Berkinian dym 1 szlachecki w pow. tel­ szęwskim Giedowg Malcher Hrehorowicp z Gudajciów i zPGdkupli na miejscu Wojciecha Hrehorowicza Giedowga dym 1 szlachecki w pow. wiespwiańskim Giedowg Maran Janowicz z Dpiuginian, na którego miejscu został spisany Stefan Montowt z imienia Mantrymiszęk dym 1 szlachecki w pow. telspewskim Giedowg Micha! janowicz Gienwiłowicz na miejscu jana Giedowga rodpjca swego z Berkinian dym 1 szlachec­ ki wpow. telszewskim GiedowgMichal na miejscu Jerpelgo] Giedowga rodpica zBSubepajaöw dym 1 szlachecki wpow. wiespniańskim Giedowg Mikołaj na miejscu jakuha Giedowga z Berkinian. A zprpykupli od Stanisława Paleckiego poĄA] ańsłd dym 1 w pow. telszęwskim. Giedbut [raczej Giedowg] Mikołaj na miejscu jana Giedowga rodpjca ZBerkinian, a z kupli [od] Stanisława Pobelskiego dym 1 szlachecki wpow. telszęwskim Giedowg Stanisław Piotrowicz na miejscu Piotra Giedowga ojca swego z Berkinian dym 1 szlachecki w pow. telszęwskim T aryfa

Digitalizacja i udostępnienie w internecjie finansowane w ramach umowy 715/P-DUN/2016 ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę

GIEDOWG (GEDGOWD, GIEDNOG, GIEDOWK)

51

Giedowg Wacław Miko/a/ewicp, na miejscu którego postał spisany Matiasp Kilpin pMikitławkia dym 1poddański wpow. korspewskim Giedowg Walenty na miejscu Malchera Alseyka pMejnartów dym 1 szlachecki wpow. retowskim Giedowg Wojciech na miejscu Aleksandra Cpgsna pjonajciów poddański dym 1 wpow. telspewskim Giedowg Wojciech Hryhorowicp na którego miejscu i na miejscu Wojciecha Pakowskiego, rodpica, postał spisany Je/py Wojciechowicp Pakowski p Gudajciów dym 1 szlachecki wpow. wiesptriańskim Giedowgowa K/pysptofowa. Prpyałgowski p GiedowgaJan Krpysptofowicp na miejscu rodpicielki swojej Katarpyny Pipya/gowskiej Krpysptofowej Giedowgowej p Prpya/gowapoddański dym 1 wpow. telspewskim Giedowk Walenty Hryhorowicp na miejscu którego posta! spisany Jerpy Piski p Spo/pżan dym 1 splachecki wpow. pojurskim Taryfa 1690 roku Giednog [tak w Taryfie Żmudzi 1690 r., w Kop. V. Giedorok, w Kop. 8: Giedowg] MikołajpBerginian w pow. telspewskim [dym] splachecki 1 Giedow\g\ Jerpy na miejscu ojca pjonajciów wpow. telspewskim [dym] splachecki 1 Giedowg Jan p Bierginian wpow. telspewskim [dym] splachecki 1 Giedowg [w Kop. 10: Gedgowd] Michał p Rubepajciów w pow. wiespwiańskim dympoddański 1 Giedowk Waliły p Popenowa wpow. pojurskim dym splachecki 1 Nazwisko rodziny nie jest dzisiaj notowane w Litwie. Najpewniej jest pochodzenia li­ tewskiego i dwuczłonowe: g e - i dau- Obydwa człony są notowane w antroponimii li­ tewskiej, zob. Godowski i Dowbor. Na Żmudzi pojawili się w czasach Witolda albo później, ale na pewno w XV w. W każdym razie w 1593 r. ziemianin Alekszej Pietrowicz w imieniu swoim i „inszej brati swojej okolicy Prialgowskoj” oświadczył, że w pożarze spłonęła mu „skrinka” z doku­ mentami, w tym dwa przywileje wielkich książąt litewskich: Witolda i Zygmunta [Kiejstutowicza]. Przywileje te dotyczyły nadania ziemi w tej okolicy dla przodków „Priałgowców”, tj. późniejszej szlachty Przyałgowskich: „Kgedavku, Montrimu a Mitku”, tj. Giedowgowi, Montrymowi i Mitkowi \VitoldiamĄ. Zatem nieznany przodek miał trzech potomków: Giedowga, Montryma i Mitkę, od których wyodrębniły się dalsze rodziny, na pewno Montrymowiczów i Mitkowiczów (Mitkiewiczów). Z tą informacją koresponduje poniższa. W 1601 r. Stanisław Walentynowicz, „zemenin hospodarski zemli żomojtskoj”, przedstawił dokument z 1529 r., w którym król polski Zygmunt I potwierdził nadanie swego przodka Kazimierza [Jagiellończyka] i jego starosty żmudzkiego Kieżgajły, najpewniej Jana Kieżgajłowicza, piastującego ten urząd w latach 1450—1486. Nadanie to otrzymał Giedowd [Kgedowd], dotyczyło ono jedne­ go poddanego. W 1529 r. potomkami owego Giedowda [czy Giedowga] byli następu­ jący bojarzy telszewscy: Jaszko Możejkowicz z braćmi: Pacem, Bartoszem, Mikołajem, Janem, Pawłem Montrymowiczem i Jakubem Mitkiewiczem [AWAK]. Tak więc w tym czasie można mówić o wyodrębnieniu się trzech rodzin tego rodu Giedowgów: Możejkowiczów, Montrymowiczów i Mitkiewiczów

Digitalizacja i udostępnienie w internecjie finansowane w ramach umowy 715/P-DUN/2016 ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę

52

GIEDROYC (GEDROJC, GIEDROJĆ)

W czasie Potopu 1655 r. spisano tylko Jana Giedowga, uczestnika unii kiejdańskiej ze Szwecją. Osobno spisano kilku Przyałgowskich, używających przydawki pochodze­ niowej „z Giedowga”. W taryfie 1667 r. zanotowano 13 rodzin, mieszkających głównie w pow. telszewskim (7), rzadziej w pobliskim wieszwiańskim (3) oraz pojedynczo w korszewskim, retowskim i pojurskim. Charakterystyczne, że w pow. telszewskim mieszkali prawie bez wyjątku w Berkinianach [zob.: Berkiniański], tj. pod Telszami, na pograniczu z pow. wieszwiańskim. Większość z nich nie posiadała poddanych (9 na 13), a pozostali mieli tylko po jednym. Warto tu zwrócić uwagę na jedno nazwisko: Michał Janowicz Gienwilowicz Giedowg, być może wskazuje ono na związek Giedowgów z Ginwiłowiczami? W taryfie z 1690 r. spisano 5 rodzin, z których większość mieszkała w pow. telszew­ skim (3), pozostali byli w sąsiednim pow. wieszwiańskim i pojurskim. Tylko jedna z nich miała jeden dym poddański, pozostałe nie miały poddanych. Zatem była to szlachta drobna i nieutytułowana. W 1625 r. został wymieniony Jerzy Stefanowicz Mackiewicz Giedowg. Nazwisko to było zapisywane też w nieco innej formie, ale dotyczy nazwiska Mackiewicz, a forma „Giedowg” jest tu przydawkąpochodzeniową. Można więc przyjąć, że ta rodzina Mac­ kiewiczów (zob.) pochodziła od Giedowga. Wspomniany Jerzy Giedowg Mackiewicz był deputatem żmudzkim do Trybunału Głównego w 1618 r. Rodzina herbu Rawicz została wylegitymowana ze szlachectwa w późniejszej gu­ berni kowieńskiej z 1799 r. Według Ciechanowicza, Giedowgowie herbu Rawicz miesz­ kali wówczas w pow. rosieńskim. Ź r ó d ł a : A.kta zjazdów, T. 2, s. 308; AWAK, T. 24, s. 74; Vitoldiana, s. 140, nr 175. L i t e r a t u r a : Cie­ chanowicz, Rody, T. 3, s. 42; Uruski, T. 4, s. 145.

GIEDROWSKI ZOB. GIERDOWSKI GIEDROYC (GEDROJC, GIEDROJĆ) H. HIPOCENTAURUS 1667 r o k u Giedroyc Władysław kustosp pm/jdpkż, pleban sgwekspniański у kustodią swojej 26 dymów w pow. powondeńskim T aryfa

T a r y f a 1690 r o k u Giedroyc Kapimierp Stanisław miecptiikpiński p Giejspyspek Alilkispek wpow. rosieńskim [dym] poddański 1 Giedroyciowa Helenapodcpaspyna wiłkomierska p dóbr JKMdplacu w Rosieniach [dym] poddański 1

Nazwisko rodu jest pochodzenia litewskiego. Forma podstawowa brzmi Giedraitis, czyli syn Giedry. Ta ostatnia: Giedra lub Giedrys łączy się z litewskim giedra, czyli „piękna pogoda”, „słoneczna”, „bezchmurna” itp. Najpewniej wymienieni GiedrojcioDigitalizacja i udostępnienie w internecjie finansowane w ramach umowy 715/P-DUN/2016 ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę

GIEDROYC (GEDROJC, GIEDROJĆ)

53

wie nie należeli do rodu kniaziowskiego herbu Hipocentaurus. Oprócz nich było wiele innych rodów i rodzin o tym nazwisku. Ród ten pochodzi z powiatu giedrojckiego na północny zachód od Wilna, w wo­ jewództwie wileńskim. Stąd niektórzy z nich przenieśli się do innych regionów Litwy. Najstarsza wzmianka o Giedroyciach na Żmudzi pochodzi z 1478 r., kiedy dwie wdowy: Katarzyna Giedroyciowa i Marta Montwidowa ufundowały altarię w kościele w Krożach [Błaszczyk, Diecezja jmudzjzd\. Pierwsza z nich była wdową po Jakubie Giedroyciu, dziedzicu dóbr Kroże, podobnie jak zmarły Montwid. W fundacji uczestniczy­ li też synowie Jakuba Giedroycia: Aleksander, artium baccalarius [bakalarz sztuk pięk­ nych], Marcin, Butrym i Piotr. Pierwszy z nich jest zapewne tożsamy z Aleksandrem Jakubowym „de Samothia” [tj. Samogitia, czyli Żmudź], który został zapisany do Aka­ demii Krakowskiej w 1474 r., by po trzech latach nabyć tytuł bakalarza (1477) [Birźiśka]. Wracając do wspomnianej fundacji z 1478 r., trzeba dodać, że właściwym fundatorem kaplicy był wspomniany Jakub Giedroyc: kaplica została „erecta, constructa dotarique” przezeń. Nadanie to dotyczyło dziesięciny z siedmiu dworów: Croze [Kroże], Yarne [Wornie], Korklany [jw.], Birzneny [Birżyniany, może Berżany, zob. niżej], Jodolauko, Kopolauko i Krizolauko oraz drobnych naturaliów. Były to dobra leżące w różnych rejonach Żmudzi, te zlokalizowane były w rejonie Kroż i Worni w centrum tej krainy. Interesujące, że wśród świadków tej fundacji zanotowano Jana Giedroycia, kanonika żmudzkiego. Jest to postać mało znana, ale można przypuszczać, że był bliskim krew­ nym fundatora tej altarii — Jakuba Giedroycia [Błaszczyk, Diecezja jmud^ka, МАСВ]. Później Giedroyciów notowano w czasie długich rządów diecezją żmudzką przez biskupa Melchiora Giedroycia (1576—1609). W taryfie 1667 r. odnotowano Władysława Giedroycia, kustosza żmudzkiego i ple­ bana szwekszniańskiego. Jest to jeden z wielu Giedroyciów, związanych z Kościołem katolickim, przede wszystkim z diecezją żmudzką [bliżej: Ivinskis]. Karierę rozpoczął w diecezji wileńskiej jako pleban merecki od 1649 r. Potem został kanonikiem smoleń­ skim (urząd tytularny) od 1658, kustoszem żmudzkim w latach 1662—1669, kanonikiem żmudzkim w latach 1676—1677 i oficjałem żmudzkim. W iatach 1667—1669 administro­ wał diecezją żmudzką na miejscu biskupa Kazimierza Paca. Był też plebanem szwekszniańskim, tocząc długotrwałe spory z właścicielami dóbr Szweksznie i innych o odzy­ skanie dawnych zapisów na kościół w Szwekszniach, jeszcze sprzed Reformacji, zob. np. Denhoff. Zmarł przed 1688 r. W taryfie z 1690 r. spisano 2 rodziny w pow. rosieńskim, obie posiadały tylko po jednym dymie poddańskim. Wymieniony tam Kazimierz Stanisław Giedroyc (Gedroyc, Giedrojć itp.) w 1700 r. zaskarżył Żydów kiejdańskich o niezwrócenie pożyczki w wy­ sokości 4000 złotych polskich. Ożenił się z Dorotą Woynianką. Brak tu jednak Marci­ na Giedroycia, właściciela niewielkich dóbr w Pokopurniach [w pow. rosieńskim], który w testamencie z 1690 r. prosił, by jego ciało pochowano w kościele dominikanów w Rosieniach [Vaisvila]. Tylko nieliczni z nich piastowali urzędy. W iatach 1666—1678 strukczaszym żmudz­ kim był Marcjan Emmanuel Piotrowicz Giedroyc, potem podczaszy wiłkomierski w 1687—1690 (spisał testament). Był żonaty z Heleną Katarzyną Stankiewiczówną, Digitalizacja i udostępnienie w internecjie finansowane w ramach umowy 715/P-DUN/2016 ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę

54

GIEDROYC (GEDROJC, GIEDROJĆ)

ciwunówną gondyńską. W 1688 r. zawarł ugodę z Władysławem Giedroyciem, swo­ im krewnym i kustoszem żmudzkim: w zamian za skasowanie pretensji do dziesięciny z jego dworu Berżany [czy to te same z nadania 1478 r.?] zapłacił 4000 złotych polskich [LVIA, F 1671]. Potem piastowali urzędy w XVIII w., w 1792 r. Antoni Giedroyc był wojskim szawelskim. Nie wiadomo jednak, o którego Antoniego chodzi. Tylko jeden z Giedroyciów [w tekście: Gerwuyc, sic], wspomniany Marcjan strukczaszy JKMci, był elektorem króla polskiego Michała Korybuta Wiśniowieckiego w Warszawie w 1669 r. W połowie XVIII w. Józef Giedroyc nabył dobra Bobcin w pow. wilkiskim, nad Niewiażą. Lokalizacja tego dwom jest niełatwa i nieraz prowadzi do błędów: w pow. brasławskim [sic; PSB w biogramie Romualda Giedroycia] lub na lewym brzegu Niewiaży [SG]; w rzeczywistości na prawym brzegu. Także w taryfie województwa trockiego zanotowano miejscowość Bobcina [sic] w trakcie zawilejskim w pow. kowieńskim, gdy jednocześnie w taryfie Żmudzi spisano Bobcin, Poniewież i Skopiszki w pow. wilkiskim na Żmudzi, ale za atestacją, grodu kowieńskiego. Na mapach XIX w. nie ma jednak wąt­ pliwości, bo Bobcin umieszczono na prawym brzegu Niewiaży na południe od Piepoli [mapa Chrzanowskiego]. Obecnie nie ma takiej miejscowości, bo nosi ona nazwę Żemaitkiemis i znajduje się w zakolu Dubissy niedaleko od Piepoli (lit. Piepaliai) i Bobtów (lit. Babtai), ale leżących po drugiej stronie rzeki. Jest tam muzem dworu żemajtkiemskiego [właściwie bobcińskiego], stanowiące własność kowieńskiego przemysłowca [Semaśkaite; Jackiewicz]. Wspomniany Józef Giedroyc był podstolim brasławskim [nie: bracławskim] w la­ tach 1765—1766, kiedy zmarł. Ożenił się dwukrotnie z: Różą Kiełpszówną [sądząc po nazwisku — Żmudzinką] i Krystyną Golejewską z którymi spłodził dwóch synów: Kaspra i Romualda. Pierwszy byl kanonikiem żmudzkim i pisarzem wielkim litewskim (1790), kawalerem Orderu św. Stanisława, a drugi, Romuald Tadeusz, żyl w latach 1750— 1824 i uczestniczył w prawie wszystkich wydarzeniach tego okresu. Kolejno był: uczest­ nikiem konfederacji barskiej z lat 1768—1772, wojskowym w armii litewskiej, posłem na sejm 1784 r., organizował spisek antyrosyjski w latach 1793—1794, w czasie powstania kościuszkowskiego 1794 r. wszedł do Rady Najwyższej Rządowej w Wilnie, walczył na Litwie i w obronie Warszawy, potem emigrował na Zachód i współpracował z Napole­ onem, a po rozwiązaniu Legionów w 1801 r. wrócił do rodzinnego Bobcina, trzymając się z dala od spraw publicznych. Niemniej jednak w 1812 r. włączył się do tworzenia siły zbrojnej na Litwie, która uczestniczyła w wyprawie Napoleona na Rosję. W armii napoleońskiej był do początku 1813 r., kiedy został wzięty do niewoli rosyjskiej. Zo­ stał deportowany do guberni archangielskiej, skąd po dwóch latach wrócił do Warsza­ wy, wchodząc do armii Królestwa Polskiego w randze generała. Tu zmarł i został po­ chowany na cmentarzu Powązkowskim. Ożenił się z Karoliną Borzymowską, z którą miał dwóch synów: Józefa Stefana (1787—1855) i Aleksandra Konstantego (1805—1844). Pierwszy z nich poszedł śladami ojca: przeszedł na stronę Napoleona przed 1808 r., kiedy został podporucznikiem w pułku lekkokonnych gwardii Krasińskiego. Później służył w 17. pułku ułanów w armii litewskiej 1812 r. Wzięty do niewoli w 1813 r. wraz z ojcem został zesłany do guberni archangielskiej, ale po uzyskaniu wolności nie wrócił Digitalizacja i udostępnienie w internecjie finansowane w ramach umowy 715/P-DUN/2016 ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę

GIEDWID

55

pod władzę cara, lecz udał się na emigrację do Francji. Awansował do stopnia pułkow­ nika w 1815 r\, walczył pod Waterloo. Po upadku Napoleona wrócił do kraju, ożenił się z Franciszką Szymańską i osiadł w Bobcinie. Synowi dał imiona Napoleon Tadeusz (1821). W czasie powstania listopadowego 1830—1831 r. został prewencyjnie areszto­ wany przez władze rosyjskie i zesłany na Ural. Uwolniony po trzech latach udał się po­ nownie na emigrację do Francji, gdzie działał w Wielkiej Emigracji i tam zmarł. Został pochowany na cmentarzu w Montmorency pod Paryżem. Z kolei jego brat Aleksander Konstanty wybrał inną drogę kariery — prorosyjską. Kolejno byl szambelanem dworu rosyjskiego i sekretarzem Sekretariatu Stanu Króle­ stwa Polskiego w Petersburgu. W małżeństwie z Aliną Podoską miał syna Romualda (1842—1899), również szambelana dworu rosyjskiego, żonatego z baronówną Barbarą Brewern, córką generała rosyjskiego [PSB; Boniecki]. Nie wiadomo, kiedy dobra bobcińskie wyszły z rąk Giedroyciów, na pewno przez potomstwo generała Romualda — przez jego córki. Według Ingridy Semaśkaite miało to być w 1830 r. W każdym razie dobra nabyli Tyszkiewiczowie z Czerwonego Dworu, leżącego w pobliżu Bobcina. Zachowały się akta wywodowe rodziny Giedrojciów z powiatu szawelskiego z XIX w. Zostali oni zatwierdzeni w swoim szlacheckim pochodzeniu w latach 1804, 1835 i ostatecznie w 1841. Z prośby Hipolita Albina Giedroycia (ur. 1833; pokolenie V) z 1864 r. dowiadujemy się, że był on prawnukiem Karola Benedykta (II), syna Antonie­ go (I), wnukiem Karola (III) i synem Adama (ur. 1804; IV), ożenionego z MariannąHurczyn i miał brata Leonarda Feliksa (ur. 1835). Mieszkał w pow. szawelskim. Jego bliskim krewnym był Henryk Franciszek, syn Kazimierza i wnuk Antoniego Karola [LVIA]. Ź r ó d ł a : Birżiśka, Idetuvos studentai, s. 91; Elektorzy 1669 r.; LVIA, F 1671—4—455 (Szweksznie) к 137— 138; MACB, F 256—3918 (wypis z akt ziemskich żmudzkich: 14691, k. 278—279); SG, T. 1, s. 255: Bobcin; Urzędnicy troccy, s. 450, nr 3378; Urzędnicy wileńscy, s. 572, nr 4471; Urzędnicy żmudzcy, nr 1369, 1476. L i t e r a t u r a : Aftanazy, T. 3, s. 24—26: Bobcin (głównie z Buszyńskiego, Brzegi N iemały); Błaszczyk, Die­ cezja śymudzka. Ustrójj s. 114, 201; Boniecki, T. 6, s. 18; Ciechanowicz, Rody, T. 3, s. 47; Ivinskis, Rinktiniai rastai, T. 4: Krikśaonybe Uetuvoje, Roma 1987 s. 300; Jackiewicz, Litwa, s. 422—423; Kamuntańćiene, s. 138, 142,162—163; LPŻ, T. 1, s. 663—664: Giedraitis, Giedra, Giedrys; PSB, T. 7, s. 429—430: Giedroyć Józef Ste­ fan, 432-433: Romuald Tadeusz; Semaskaite, s. 27; Vaisvila, s. 190; Yalanćius, s. 137—138.

GIEDW ID Popis 1621 roku Giedwid Augustyn zdradą napoĄjezdku] kod 1 wpow.pomndeńskim Giedwid Stefan £ »qw^nikami] po kozacku koń 1 wpow. powondeńskim Taryfa 1667 roku Giedwid Krzysztof na miejscu Marka i Kazimierzą Danilomcyów z Bukondów i na miejscu Sebesńana Piet­ kiewicza spadkiem dostałe, co wszytko na swą paspnią obróńt dym 1 szlachecki w pow. telszęwskim Taryfa 1690 roku Giedwid Matiasz ZKukiów wpow. telszęwskim [dym] poddański 1 Digitalizacja i udostępnienie w internecjie finansowane w ramach umowy 715/P-DUN/2016 ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę

56

GIEDWIŁ (GIEDWIŁ[Ł]Q, GIEDWILOWICZ)

Nazwisko rodziny jest pochodzenia litewskiego i dwuczłonowe: ged - i vyd- [LPŻ]. 0 pierwszym członie była mowa przy Godowskim (zob.), o drugim przy Buywidach (zob.). Nie należy mieszać Giedwidów z Giedwiłami, o innej genezie nazwiska (zob.). Brak jest tego nazwiska w polskich herbarzach. Na Żmudzi pojawili się w księdze nadań wielkich książąt litewskich z lat 1440— 1498: Kediwid [tj. Giedwid] dostał 2 „czołowieka” „u Kojżeve”, tj. w późniejszym polu Gojżewskim we włości wilkiskiej [LM]. Tylko raz notowano ich w aktach ziemskich żmudzkich XVI w., bo najczęściej była tam mowa o Giedwiłach (zob.). W 1599 r. Matiej Jurewicz Giewidowicz z żoną Barbarą Matiejewną sprzedał trzeciznę majętności Szerajtie nad rzeką Gużąwe włości telszewskiej. Miejscowość ta nie zachowała się, ale wspomniana rzeka płynęła przez majęt­ ność Bujwidy i koło Powardowia [inna płynęła w polu roszczeńskim we włości wielońskiej] [Slovar]. Chodzi o rzekę zwaną obecnie Güze, czyli lewy dopływ Kwisty, dopływu Wardawy, na wschód od miasteczka Żydyki. W tym rejonie notowano dobra Bukoncie 1 Kuki, znane z taryf z lat 1667—1690. Potwierdza to, że mamy tu rzeczywiście do czy­ nienia z Giedwidami, a nie z Giedwiłami. Później Giedwidów spisano w źródłach XVII—wiecznych. W popisie wojskowym 1621 r. były to 2 rodziny w pow. powondeńskim: Augustyn z bracią i Stefan. Nie nale­ żeli do bogatszych, skoro jednego konia wystawiało kilka osób. W obu taryfach z lat 1667 i 1690 spisano tylko po jednej rodzinie w pow. telszewskim: raz bez poddanych, raz z jednym poddanym. Była to więc szlachta drobna i nieutytułowana. Ź r ó d ł a : LM, Upraśymti knyga 3, s. 48; ODVCA, vyp. 5, к. 133—97; Slovar, s. 87: Guza. L i t e r a t u r a : LPŻ, T. 1, s. 642: Gedvydis; Upią ir eżerą vardynas, s. 55: Güze.

GIED W IŁ (GIEDW IŁ [Ł] O, GIEDW IŁOW ICZ) H. DĄBROWA, DOLIWA, JELITA, STRZEMIĘ, SZEPTYCKI 1621 r o k u Giedwił. Wirspyło Jan у ucpesĄn)kwA\ pe dwu cpęśa konia na /wajjezdku] koń 1 w pow. korklańskim, a o tipecią cpęśćprotestował na Giedwiła Giedwiłowicpjan p //ry