Skarbiec historii polskiej [2] [PDF]

Zitiervorschau

p'.

SKARBIEC

HISTORII POLSKIEJ KAROLA SIENKIEWICZA,

3a

^vatt)bo @o$^objin ha miloecj a jcma nae^ga ba owocj ett)oi.

TOJfl

W

Iff.

PARYU.

w DRUKARNI nAUDE WA ULICY BAILLEUL, N" 9

MDCCCXL.

I i

RBlfOV, ij.

ACT

f

n '^

-.

w

vc^-i

m

SKARBIEC

HISTORII POLSKIEJ. I.

PO MIERCI

ZYGMUNTA AUGUSTA. 1572.

Jan

z

Zarba, Wojewoda Kaliski, przybywszy do maym orszakiem dworzan, w kocu Lipca 1520.

Kalinowy

Krakowa roku,

z

zamkn

sie

w swem

pomieszkaniu

pachoka

puscza

nie

swojej z

fraucymeru Królowy.

kaza

,

prócz

— Ze

nikogo do

i

siebie

z listami

od siostrzenicy

przyby w

pilnej sprawie,

domylali si dworzanie po rozstawionych pocztach na

gocicu

Toruskim, po nakazie gotowoci na pierwsze zawoanie, po koniach przez cae dni pod siodem.

w Wojewody byo,

wstawa przededniem

Wawelski, na okna komnat Królowy. zokien tych

— Tymczasem jedyna

zabysn w

A

i

patrzy na zamek

oto, 2. Sierpnia o

oczach jego, pas

spra-

czerwony.

wicie Drescz

radoci wstras zacnego Pana. Zwouje dworzan, skacze na ko-

BEZKRÓLEWIE

4 nia^

pdzi do Torunia,

tuje

mu e

stanwszy przed Zygmuntem

i

w

sczegóami zapisana Augusta, nie

przelotnym

jest

wycznym

i

w niej

czynem gorliwoci

lad uczu caej

mioci spoczywaa rkojmia potgi

tej

— na

przez ni§

bytu

i

niej

gruntowaa si

zacza si tworzy

rzetelna praktyczna

by

kiej, jak Bielski pisze,

August dziesi

w dziejach nowa

widoczny. Ledwie

lat

sczliwszy

,

forma

to

dzieci króleskie

naszych przykadem,

— Zygmunt

dozwoli.

dziejstwy,

a wojnie Prus-

tok nadafo, ledwie

Zygmunt

dolicza, gdy Sejm Piotrkowski, jedynym

opatrznem panowaniem,

i

nastpc

go mianowa,

i

koro-

August agodnem, troskliwem,

wielkiemi monarchicznemi dobro-

oswoi naród zmyla dziedzicznej Monarchii.

Zygmunt August

w

Dnia 7. Lipca 1572.

tomek wysokiej stao,

jedno

waciwa

ustala jedyna

i

swoicli.

trwaoci Pa-

i

którego urodzenie caa Polsk radoci przejo,

ski,

sawna

i

ruchu tego wielkiego Królestwa.

Postp Monarchizmu

Ale,

Polska

Polski.

zacza, coraz wicej przywizywaa si do Królów

stwa, i

powyszemi

podziaami zepsuta, gdy za Jagieów znowu wielka

by

W

z

Kronikach, o urodzeniu si Zygmunta

jednego Wojewody. Jest ta,

— Ta okoliczno,

Bóg da mu syna.

:

zwias-

I.

mia si

powtarzano

Bogu ducha odda.

swojej.

Polsk ogarn,

do konia

wojny, podroa.

1

Knyszynie, prawnuk Jagiey, ostatni po-

linii

taki strach

dziedzica niezostawi

i

oia;

Jescze za

proroctwa

,

e

a

e

Co gdy si

kady, wiadczy

to Orzel-

rynsztunek onierski, jak za

ycia Zygmunta Augusta, róne po jego mierci Polska

upadnie.

PO ZYGMUNCIE AUGUCIE.

W Poznaniu,

w

gim Królowie

Polscy.

Biskupiej,

sali

odmalowani

i

Zdarzyo si,

jednego tylko Króla miejsce pozostao,

wa

a

5 byli jeden

po dru-

po Zygmuncie

I.

na

kiedy malarz odmalo-

tam Zygmunta Augusta, niewiadomo kto

i

jakim sposobem,

napisa nad nim, wysoko pod samym sufitem hic regnnm miitahi. :

tur.

— Ten

strach

i

byy

proroctwa

te

opinii narodowej, która

to

niemylne symptomata

do trwaoci dynastii przywizywaa

bezpieczestwo pastwa.

Kiedy Zygmunt August acz

wstpi

na tron

,

jescze Polska

zczone pod jednym berem, byy dwoma rónemi

i

Litwa,

naroda-

mi, majacemi osobne urzdzenia^ osobne stolice^ osobne sejmy,

osobny jzyk

,

zacita acz cich

osobne interesa

walk

o ziemie.

;

cigle nawet toczyy

z

sob

— Poczenie tych dwóch naro-

dów w jedno pastwo, stao si wiekopomnem

i

wielkiem dzie-

em Zygmunta Augusta. Pod tyra go sczególniej w^zgldem zna, szacowa,

i

bogosawi mu

dek Sejmu Lubelskiego, opisawszy uroczysto

w piknym

Hodu Xicia

radoci Sejmujcych siaa i

tak zbacza

Jan Kochanowski, wia-

naley.

sie

rymie

Proporzec

Pruskiego, która

powodem do

biesiad

Ale

tyj wielki i

i

Królu, wtenczas o biesiady

owszeme

pilnie szuka! rady,

Jakoby przywiód w jedno dwa

yczc

Litwie

i

wielkie narody,

Polscze wiekuistej zgody.

co przodkowie twoi acz grunt zaoyli,

Ale tobie

twoj

cz przedsic

zostawili.

»

napeniaa festynów,

do gównej rzeczy, która Królowi na sercu bya.

Mao dba;

Na

«

BEZKRÓLEWIE

6 Bo co

way

pargamin

i

Przy pimie zawieszone

Co

prawem

tedy

Wizali,

A

— jeli

ju

nie

i

mylami.

j w pewny Zamek do serca podamy. ple

dosie,

Ani wiek wszyslkokrótny staroci

Nieogarnione

jak trudnem

sczeliwe ku temu

nym wspomnie

byo

;

!

dokonanie Unii, jak

obmyla Zygmunt August

mdre,

opatrzne

rodki. Tu o jed-

przychodzi. Ostatni z rodu Królów,

i

bezdziet-

trwog na przyszo poglda, drczony

midzy innemi obaw,

XX. Litewskich,

przetrwa niestargana

lala

ny, Zygmunt August z

twa Litwy

dole;

synom od ojców przez rce podana

Ale

i

I

w skrzynkach niechowamy,

Unii

Gdzie jej ani mól ruszy, ani

Wiadomo

ma chci

co nas przysigami

ty nas sercem zepnij

niechaj

Ale

insi,

gste pieczci ,

e

mog po

dzieci

sióstr jego,

jego mierci

lub bratnia linia

roci prawo do

— e Pan Litwy prawem dziedzictwa

dziedzic-

tron jej obej-

mujcy byby niezawodnie przez zazdrosn Polsk odrzucony;

e

ztd nastpioby rozdwojenie dwóch narodów, wic

Jake

Polski.

tedy zapobiegnie

i

upadek

temu Zygmunt August? Oto

na Sejmie 1564. prawowity dziedzic Litwy zrzeka si dziedzic-

twa Litwy, nisczy przeto wszelkie inne poboczne pretensie do dziedzictwa,

i

Elekcii Królów. ci tego

— Niechce

Króla, równie jak

pobudk do

:

«

wasn

ze nie jest

Polakami umie,

umys

tego kroku przypisuje

maxym

z

ten, lub nie

czynu, krzywdzi wielki

mdrego

kosk

Litwinom na równi

i

nadaje prawo

poj

caej warto-

sczliwe natchnienie

sczero

lub

nauk,

kto za

Zygmuntowi Augustowi a-

rzecz dobr, aby czowiek dzie

A

PO ZYGMUNCIE AUGUCIE. o

mia

dzictwem,

pragn mie

August

wadz,

posiada. >»— Co

jawnym faszem historycznym; gdy

wreszcie, jest

nawet sykofanci z

naród jaki lub

7

dziedzica,

religijni

Rzymem pokuci

i

chwytali

do rozwodu

i

yczya;

Polska go sobie

si z

Zygmunt

i

a

pobudki, aby Króla

tej

Sam

Katarzyna skoni.

Zygmunt August mówi Kommendoniemu, jak czytamy wGracianim CL

Qae

:

ses sujets

h sollicitaient continnellement de penser

leur laisser des Princes

Co wicej podawano :

qm

puissent les gomerner apres

projekt, aby jednego z

lai,

—

synów Maiymiliana,

za syna sobie przysposobi.

Ale, niestety,

m^dre zamiary Króla, wtenczas tylko do skutku

móg wykonywa;

przychodziy, gdy je wasnemi ofiarami skoro dzierycielów

niewdzicznych

spólnych ofiar chcia

powoa,

i

poczciwe

a

marnych wolnoci do

mdro jego, jego

skonnoci narodu, rozbijay si o nieuyte Sejmy.

Gdy Marszaek Czarnkowski popierajc Króla,

wej

i

wnosi na Sejmie 1569. potrzeb

opisania sposobu Elekcii,

porwa.

« Pióro

mi

z

rk

opatrzne zamiary

ustalenia

Drohojewski

e przy

«

sczerze

dzikowa Posowie

a

dawa;

a najnieprzyzwoitsze wiedli spory o

ki

tak

Unii,

do

kija

si

na

wspomn,

uroczystym wylewie dobrodziejstw, ani Królowi

celnych dochodów

Z Sejmem

formy rzdo-

wypada, pisze Czacki, kiedy

«

«

chci dobre,

monaby

Zygmunta Augusta.

chcieli, ani

z intrat

mu poborów

Króleskich

!

na wojny

wyrwanie czst-

»

powiedzie, skoczyo si panowanie

Obmylenie nastpcy

i

poprawa rzdu,

BEZKRÓLEWfE

8

e

prócz tego,

doznaway niepokonanych trudnoci, byy ju Umierajc,

nad energia gasncego Króla. tamencie swoim, o

choway.

^

ju

i

z

grobu,

w

tes-

jedynie zaklina dwa narody, aby Unii do-

to

Rad duchownych

i

wieckich. Rycerstwo, Szlacht,

ywego,

mio Rzeczy Pospolitej

«

Miesczan, przez Boga

«

prosimy

«

tak

«

dzielnem na wieki ciaem, jednym ludem, jednym narodem.

(i

Chcali, aby

upominamy

i

Korony jako

i

zaklinamy, aby bedac

i

Vr.

X. Litewskiego,

byli

Pan Bóg, który bedac jednym

jedno

w

obywatelmi

jednem nieroz-

jednoci

miuje, pomnaa, wspomaga, dugo

ce

cha,

«

zjednoczone

«

obiemu pastwu, Koronie

u

dajemy

«

Racz Panie Boe

«

przez nas, sprawi;

Cl

w niezmylonej mioci

i

przez

wspomaga,

odkazujemy

i

te

sie

ko-

pastwo

tym naszym testamentem,

przeto

Polskiej

zostawiamy

W. X.

i

Litewskiemu,

mio, zgod, jedno..

w tym obojgu pastwie utwierdzi, co w nim,

Po mierci Zygmunta

racz

w jednoci

oboi ten lud

wiecznie

chowa.

Augusta, najwiksza

spojony,

'»

niepewno otoczya

walne zadania wielkiego a osieroconego pastwa. Nastpca na tron,

sam nawet Tron,

zawisem od niestaoci

wszystko okazao si

Religia, Unia,

niesfornych

umysów narodu,

który si

ujrza Panem wyrokowania o wszystkiem, bez przewodnika, bez formy, bez

'

la

adnego widomego hamulca.

Teslamenl Zygmunta Augustrzeba

dziele

orta

rzylaci

w

szacownem

Michaa Baliskiego f^Filna

w

T.

11.

;

ffis-

k. iSg.

—

Drukowany w Pamitniku War-

Graciani, za tajemnej

szawskira

obcitym

jest

,

i

myln

dat ma co nawet byo powodem wydawcy onego, do faszy;

r.ych wniosków o mierci Królo-

wy

Katarzyny.

PO ZYGMUNCIE AUGUCIE. swej missii do Maxymiliana,

mówi

Polacy,

przeraa go tym sianem

rzeczy;

sami jescze nieznnja caej rozcigoci

mii,

wadzy wolnoci

caej

9

swoich

Polska zawrzaa zjazdami;

!

i

— Na wie o zgonie Króla, caa

kada

prowincia,

wództwo, osobno swoim dworem,

kade niemal

\yoje-

zaczo sejmikowa.' Gadano

tam, jak zwykle o zabezpieczeniu wolnoci od zamachów tronn,

—przecie powszechnym gosem, ski

za najgwaltowniejszdla Pol-

potrzeb uznano obranie nowego Pana.

mowa Polski bez

— Co do

Króla.

religii,

Nikt nawet niepoj-

lubo

pomidzy

pierw-

szymi dostojnikami pastwa, znalazo si wielu Protestantów, lubo oni

czynnoci

i

energia o wiele przechodzili Katolików,

lubo

stana wówczas gona owa

no

religijna,

Konfederacia, a raczej rów-

Prymasowi jednake przyznano najpierwszy

za Bezkrólewia stopie

kierunek Rzeczy Pospolitej; a usiowa-

i

nia Firleja, aby na tronie Polskim heretyka posadzi,

niczem,

i

checki, prawie niespodzianie

móg

szabl przypasa,

wrzód

si,

e

naby prawa do

mocnym si ujrza

Elekcia przecie z dziwna

Zdawao

spezy na

u samych nawet protestantów znalazy opór.

odbya

si^

szla-

kady kto

Elekcii,

na Króla wotowa.

spokojnoci

stary namiot niebosczyka Króla,

pola Elekcii, pod którym Senat

Lud

i

powaga.

wznoszcy si

obradowa, igrajcym

falom niesfornych myli, przypomnieniem dobrego Pana cisz

nakazywa.

— Zabiegi

Vy

I

oskie, ]\ieraieckie

Keidenstein o lych zjazdach ze « ^ijr non singulis palaUnatibus /m*/^^.«Znakomilszc •

mow.,

i

byy: w Krakowie, w owiczu,

w

i

Moskiewskie, na

Knyszynie, w Grodnie, w Wii\v Glinianach, w Warszawie w Kolo , w Bezu, w Osie^ ku, w Kaskach elc. nie,

,

BEZKRÓLEWIE

lO

Litwie jescze za ycia Króla praktykowane, skromne owiadczenie

W.

e gotów jest

Kniazia Iwana podane Haraburdzie,

n samej Litwy kontentowa si, jtrzyy dawne

Koro-

wspomnienia

Litewskie; nie potrafiy atoli, ani na chwil, Unii Litwy z Korona

wtpliwoci poda. i

tylko,

by

to

zaiste

widok, gdy Polacy

oddajc instynktowy hod pamici Zygmunta Augusta,

Litwini

zbierali

— Rzewny

si na pierwszy ogólny

e

zjazd,

do Knyszyna, dla tego

tam ciao Króleskie spoczywao.

Króla Jednoczyciela, gdy

ju

spraw, Korona

day

Unii, obierajc

i

Litwa,

Pocieszy si duch

^

bez jego opieki, za jego

pierwsza rkojmia skutecznoci

jednego Króla dla

spólnej sobie ojczyzny.

Liczni byli cudzoziemcsy konkurenci do tronu po mierci

Augusta. Najznakomitsi

;

Xie

Arcy

tanci, a to za

spraw D u d

y

c z a

— Karze Krasowski

kandydatury Henryka

zwizków

godem

swojego pierwotnego

sprawcy,

— Niewiem czy kto

Moskiewskiego za Króla; rósczka oliwna

•

by

w rku

i

i

Haraburdy,

s

wiernych

Ad cadaver Knisinum SenaAcium

co in con~

odtd

napitnowane

yczy

^y. Kniazia

powody do domysu,

bya tego samego

któr dzi Brunnow W. Brytanii przynosi.

lorcs missi...

który

karowate wydaway

sobie sczerze

atwe

,

pierwszym autorem

Francii z Polsk, które, niestety, jakby

tylko owoce.

co owa,

niektórzy protes-

synom jego torowa do

wic cigych

III.

i

Ex-Biskupa Kalwina

jescze za zeszego Króla, Cesarzowi lub

Tronu drog.

Zygmunta

Ernest, którego yczyli

Kommendoni, niektórzy Biskupi,

Infantka,

wszake

e

sczepu

Wedug

ventu de securitale inierregni domcstica alucpublica.

Fredro.

PO ZYGMUNCIE AUGUCIE.

11

mia mawia i

podania spoczesnych, Zygmunt August

wnosz

powinniby sobie na Pónocy Króla upatrywa. Niektórzy

e

sów,

z tych

radzi Moskala;

naley,

raczej

w owych sowach jego,

Kniaziów, upatrywa

jej

i

gony

pamitajc na

lecz

wstrt Zygmunta Augusta do Moskwy

Polacy

:

rekomraendacia Zygmunta

Szwedzkiego, modociana latorol Jagielloskiego sczepu.

Prócz kandydatów zagranicznych, myleli Polscy, jak

sabo

Firlej, Albert

niemiao,

i

e

te

o koronie

aski, Szafraniec

ledwie nawiasowa o tern wzmianka u his-

toryków ówczesnych, pozostaa. Cesarz Turecki,

przeciwny

Austrii, jeli nie Francuza to Piasta, a mianowicie

pierwszego dygnitarza

i

sali

si

z tej

radzi.

rekommendacii, owszem

Zamojski, najmocniej stawali przeciw Elekcii Piasta, a piza

kandydatem

majcego

z roduKróleskiego,

swojej urok majestatu, którego z

równoci

okazywa si niezbdnym

Miaa wprawdzie

Ry

cych.

i

Litwy, a którego

towanym Iwan Iwan,

by

Polska ws'rzód siebie obywateli

Xiae Sucki,

przypomina, i

ju

dziad

jest

i

stanie, a który

z

który

XiaeSymon

zaKazimirza

na tron Litewski. Byli Kniaziowie na

ojciec

rodu panuj-

w

gos,

potomkiem Panów niegdy

Micha. Po Zygmuncie Augucie,

i

w

dla Rzeczypospolitej Polskiej.

Jerzy Olelkowic

gbi Woynia,

ju w osobie

szlacheckiej, elekcyj-

ne kreski stworzy, wedle ich zdania, niebyy

z

Prymasa,

w Rzeczypospolitej, Królem obra

Niekwapi si Prymas korzysta on,

magnaci

i

e^c. ale tak

Michaa, Alexander Wda

IV'.

fory-

Kle waniu

onito, a mianowicie

Woyski zmary

1570.

2

BEZKRÓLEWIE

1

najwicej przyczynili

Usuyli i

do ostatecznej Unii Litwy

sie

te

ale

ofiar§ znaczenia politycznego, dziedziczne-

XX. Sanguszkowie zwycizca pod

Ua

wie Olgierda. Ale

wanie Unia

i

ci

szlacheckiej

odbieraa.

chlubni niedawno

,

— Byli znowu

zmarym Romanem,

na polach Iwaskich; byli

i

inni potomko-

wszyscy wola Zygmunta Augusta od

Prawem

dzictwa Litewskich krajów usunici,

sprowadzeni,

w

dzie-

Unii do równoci

dalekich od Stolicy

Woyskich

Ukrainnych dobrach swoich zagniedeni, od rzodka intere-

sów publicznych, od targowiska popularnoci

i w zapasy

partij oddaleni, niemogli

jami,

Lubo

z

ta

Górkami;

a

dopiero

myli

politycznych

ze Zborowskimi, z Firle-

o tronie!

sowa

tu,

byo

ju

wtenczas

w oczy.

tylko

burzliwe Zborowskiego

askiego, wrzód Sena-

chwilowym wybuchem

rycerskiego ducha, atoli

marno pocho i

owej mniemanej swobody, bia

Henryka Waleziusza obra

nie naród Polski, ale osta-

drobna Mazowiecka szlachta, której atwo

si pod blisk

sobie

Gaweskiego na

wpyw

elektorskiej

kady rozwany

i

cign

— Usunwszy

cudzoziemski,

wywiny, ju

Polak,

e

wszel-

jakiego tam Xicia (jak go zwala)

tronie posadzi.

nia, przekupstwa,

byo

Warszaw, tumem swoim przemódz

kich innych przeciwników,

swobody

odbya si

i

porwanie si do broni Chodkiewicza

tecznie

i

pierwsza próba rzeczywistej Elekcii Królów,

równie okazale jak spokojnie, bo i

Koron§.

Czartoryscy temu wielkiemu dzieu nietylko zabiegami

namowami,

go Senatorstwa^ które im

i

z

trnf;

z

uwagi zaburze-

— które si póniej

wtenczas

który

z

miarkowa

z tej

móg

urodzenia, Królów daje.

PO ZYGMUNCIE AUGUCIE. a

do ich kolebki pokój, przywyknienie,

we,

pie

narodow,

ga sukcessii

za piastunki

jest

atwowiernych

nadzieje narodo-

—

traf,

,

—e

traf

takowy racionalniej-

w rce gromad

po

tej

ciemnych,

wiekuisto wadzy narodowej, podkopuje

i

—

marno

Ta

Elekcii przebija

wiadectwie znakomitego czowieka, który na

patrza,

który pot-

czsto pianych, rozdawnictwo korony skada,

,

szwank naraa.

w

przywouje,

od trafu elekcyjnego, który

a Majestat

mio,

urokiem prawowiloci dramatyczno igrzysk wy-

i

borowyci sowicie wynagradza

szym

13

w pieni

i

na

si jawnie, to

wszystko

Jana Kochanowskiego, do brata IMikoaja, gdy

pierwszej Elekcii, po ucieczce Henryka, do nowej przy-

chodzio

:

Nie

frasuj sobie,

Mikoaju,

Kio ma hyc Królem Przed Bogiem ley

Lecz

w

Nie

Pó — lub

z

:

gowy

— Ju dekret gotowy

I

— nic piórem pisany.

diamencie Iwardjm wykowany. nocy, lub

Wscliodu,

tlnia; nie ze

Ani czekajmy Pana od Zachodu.

Ten Królem bdzie, kogo Bóg mianuje

alwie ou

I

ludzkie serca spraktykuje.

Precz krasomówcy,' Wywody na stron A my, gdzie w polu, na supie, koron Zawiemy zot. Jeli nie mdrszemu.

I

—

Niech

j

da sczcie przynajmniej rtszemu.

Nieprzepomniana tam z

i

zawodno byskotna

paktów Elekcyjnych

Henrykiem. Gdzie one zote góry nieprzebrane

Guzie Gaskonowie,

i

?

Wojska ubrane

i*

,

H

BEZKRÓLEWIE

W co poszy dziaa-

i

nasze turnieje

?.

pukny nadzieje'!

Wiatrem nadziane

Bezkrólewie po Zygmuncie Augucie opisali dostatecznie obecni

wiadkowie

i

w

uczestnicy

sprawach

onego

Choisnin, Sulikowski, Orzelski najczynniejszy z

Bikupów

nas doszy;

listy tylko

Bezkrólewia, które

w owym

Kromer czyta

i

wielce chwali,

drukowanem

do opisania dziejów Bezkrólewia,

tego Karnkowskiego zachca-

nadw§tlonem zdrowiem wymówi.*

Fredro

e mia atoli

rk

akta

lecz

Fredro

go przewysza. Niebrakuje

Wszake spó-

tedy na dzieach historycznych z tego okresu.

pierwszej sa

memoriay

i

akta

powagi. — Znaczny

piach, znajduje

si

urzdowe, przedewszystkiem, ich zbiór,

w Paryu, w Bibliotece

we spóczesnych koKróleskiej

Ilem offerunl ac spondent iidem oi-atores Statibus et Ordinibus Regni , nomine Cliristianissimi Regis in usumbelU contra Moscorum principem uatuor milia Yasconum peditum electissimorum , qulbus eliam slipendia in sex menses Christianissimus

rerum gestarum

Rex perso)vere

acceptius,

'

'Kromer

debebit.

do Karnkowskiego pod d. 6 Padziernika 1673 « Sic enim eonz Heilsbergu scriptus est ab ea, commentarius pisze

:

chwali si,

sekretne korrespondencie ówczesne,

i

Heidenstein dokadnoci

czesne listy,

si wiekiem

— Heidenstein znowu

zostawili Histori§ tej epoki.

pod

i

caego cigu

nym by

i

n

opisanie

Sam Kromer,

i

a

Karnkowski

i

niebyo.

przez

i

Lecz Karnkowskiego

czasie.

zupene bowiem

Grac

:

ul

,

i

wArchi-

nemo ausu-

manum apponere

et lu-

culenliore stylo perseui.

Pro-

rus

sit ei

inde censeo ne D. V. R. diuiius

opus hoc suum patriae nostrae et exleris nationibus invideat

Maturandum autem esse editionem judico nunc enlm erit opus :

est, nec

dum

res gesla recens satis nota. Nisi

omnibus

forte invidiam imet D. V. R. quam ego in cdendis annalibus meisnon limui. »

PO ZYGMUNCIE AUGUCIE. wach Pastwa, skim jzyku.

w

Polskim,

15

aciskim, Francuskim,

i

Hiszpa-

— Zaczynam od Polskich.

OPATRZENIE PODGÓRSKICH

SZLASKIGH GRANIC

I

i

PRZEZ RADY KORONNE NIEJ MIANOWANE. 19.

My Rada

Lipca 1^12.

Koronna Sebestian Mielecki Kasztelan Krakowski Starosta Brzeski, Jan Firlej z D:

i

browice,

Wojewoda

Marszaek

W.

i

Star.

Krakowski

Koronny, Piotr

i

Rohatyski

Zborowski

ze Zbo-

rowa Wojewoda Sendomirski, Kasper Zebrzydowski z Wicborku W^ojewoda Kaliski, Hieronim Ossoliski Sendomirski, Krzysztof Myszkowski Rawski, Mikoaj z Dbrowice Wilicki, Stanisaw Szaf raniec, z Pieskowej Skay Biecki, Jan

Taro

z

Czekarsowic Radomski Starosta Pisznie-

z

Jan z Sienna Zarnowski, Mikoaj Ligza Bobrku Zawichowski, Krzysztof Komorowski

z

ywca Owicimski

ski

,

— Kasztelani — take :

deputaci od wszego rycerstwa i

Sendomirskiej

ski,

Stanisaw

:

Stanisaw

Cikowski

my

ziemi Krakowskiej

Paza z

i

Starosta

Ogrzew-

Wojsawic Podkomo-

Zborowski z Zborowa, Miecznik Koronny, Marcin Kazanowski, Piotr Strzaa z Sosnowic Sdzia Ziemski Owierzy ziemi Krakowskiej, Andrzej

BEZKRÓLEWIE

16 ciniski

Marian

Zatorski

i

Krakowskiego,

zamku Krakowskiego,

Bui grabi

i

Przycki

z

Przyka

zamku

Burgrabia

— baczemy by lego wielk potrzeb aby granica Województwa Kra-

Rzeczypospolitej,

kowskiego take

by

zamek Krakowski

i

opatrzon,

i

takowy obyczaj pogranicznej obrony, jednostajnie postanowilimy Wgierskiej,

400

:

tojest,

na Podgórzu, od granicy

ma by suebnych 400.

wywie

które obiecali

,

i

i

Sierpnia na granicy, kosztem

jedn wier domski ski

lata

:

JMPan Jan

by

i

drabów 10.

swym

na

i

staraniem

Taro Kasztelan Ra-

Ligza Kasztelan Zawichowkady z nich po dwu set koni Take na granicy od Szlska

Pan Mikoaj

Starosta Biecki,

po dwu

ma

i

koni

postawi na dzie

i

—

drabów.

set

suebnych taki

poczet

:

tojest, 400.

tak wdele pieszych; a to za staraniem

i

koni

i

kosztem JMci

Pana Jeronima Ossoliskiego Kasztelana Sendomirskiego

koni sto

,

przez Pana

—

JMPana arnowskiego

Demitrowskiego Wilka koni

takieme staraniem leja z

,

Dbrowice

i

kosztem Pana Andrzeja Fir-

Starosty Sendomirskiego, koni sto;

Pana Marcina Razanowskiego, koni Jana

Pazy

50.; za

sto;

Pana

koni 50; a pieszych 400. za pienidze,

których poyczyli ku

tej

potrzebie

JMPan Stanisaw

Kasztelan Biecki, tysica czerwonych

Szafraniec

Xidz Simon ugowski ProMiechowski dwu tysica zotych monety; Pan

'zotych w^e zocie; boscz

Bartosz Zieliski, Starosta Stenycki tysica zotych monety

;

— których

to

suebnych

tak Podgór-

PO ZYGMUNCIE AUGUCIE.

maj by

skichjakoSzlskich,

nymi JMPanowie Biecki

i

:

starszymi

przeoo-

i

Stanisaw Szafraniec Kasztelan

Stanisaw Cikowski^ Podkomorzy ziemie

Krakowskiej, którzy jako o tyci

dzie

17

podpisowa

suebnych

wie-

loe im rozdawa maj, tak te maj do czterech pici-set zotych naoy na szpiegi postronne, dla wiadomoci spraw wszelakich i

je

i

i

—

ssiad pogranicznych; a ku opatrzeniu zasi zamku Krakowskiego, JMPan Wojewoda Starosta Krakowski, ma przyj kosztem swym drabów szeset, —- a Pan Ludwik D e c z z Woli Wielki Rzdca i

Krakowski,

ma opatrowa

lami, puszkarzami

i

ten to zamek prochy, kupotrzebami do strzelby najlepsze-

tego czasu; a my wszyscy wyej mianowani, Rady Koronne i Deputaci od Rycerstwa, swem mi, do

i

wszystkich kollegów

Województwa to

braci naszej.

Krakowskiego

imieniem, obiecujemy

jemy si tym

i

i

i

Rad

i

Szlachty

Sendomirskiego"^,

t rekognici nasz oho wi u-

Panom wyej mianowanym, którzy swym bior na

albo osobami swemi, albo kosztem

si

t posug

R. P., i ku tej wdzicznoci, która si im powinnie oddawa ma od osób naszych i od R. P. za t ochot ku subie i obronie jej,

ch

maj

i

by wszystkie nakady tu umówione, a uoone, zapacone -z skarbu R. P. na czas, który si im te

naznaczy na przyszym zjedzie naszym wKnyszynie, Panom Rotmistrzom konnym na per flor. 17., na wier roku, pieszym per flor. 3., take na wier roku, tak tym co na granicy jako te i tym

ko

tojest

:

TOM.

II.

O

— BEZKRÓLEWIE

18

suy bd. —

Tyra te co gotowych summa icizna ma by zwrókadego poyczyli, ich cona Panu wielkiemu Rzdcy Panów suebnych przeoonym, to co wydadz dostatecznemi regestry CO na

zamku

i

i

poka,

na

wyej mianowane

polrzeby, a szpiegi.

Na których rzeczy postanowienia lepsz pewno rkami swemi podpisalimy si pieczciami swemi i

zapiecztow^a

kazali.

— Dat na Zamku Krakowskim

dieSahhato postfcstum dwisionis Sandor. Apostolor.

Anno Dni

1572.

OPATRZENIE PORZDKU I POKOJU POSPOLITEGO PRZEZ RADY KORONNE IV O\iriCZU UCZYNIONE 23. Lipca 1572.

Najpierwszy zjazd po mierci Zygmunta Augusta, niej,

stan w

Mielecki

Sebeslian

na owczas,

Senator

wyej

silnej

i

Pokoju pospolitego, który pod tylu^'em

masa.

by,

nie

tu umiesczonego, zjazd Krakowski

zebra siejnny

jest.

—W

wowiczu,

Nastpujcy

tu

i

naczelnik

czynnej partii Protestantów.

duchowny na tem zebraniu

Legum wydrukowany.Ti

po

lecz istotny

,

wodzi, Marszaek W. K. Jan Firlej opiekun

licznej

12. dni

Prezydowa tam pierwszy Senator

Krakowie.

wiecki Kasztelan Krakowski, rej

we

a

a

:

— Prócz Aktu po-

uchwali

ju

:

Opatrzenie

w Woluminach

Kaptur

kilka dni po

ten

aden

tym Zjedzie,

pod kierunkiem Pry-

Akt lego igromadzenia,

te

gówne

obej-

PO ZYGMUNCIE AUGUCIE. muje punku

Gotowo do obrony

:

— Zapowied przez niego —

Elekcii

grabiey popenionych je;

;

— Pokój wewntrzny;

— O zabezpieczeniu swobód Wojewódzkich — Reslytucia

nowego Króla;

Zbieranie Obrad

;

kraju

19

;

;

— Zapozew na przyszTy Sejm

o rozbo-

— Przestpca tego edyktu gareni karan by ma.

I\1y

Rady Koronne, duchowne

i

wieckie, wszyst-

w obec kademu z osobna komu naley oznajmujemy. I gdy ju klemu przyszo, e nam Pan

kim

i

Bóg wszechmogcy wedug w oh" swej. Króla JMci chway swej witej pow^oa raczy, naley nam Radom Koronnym rzd pokój, take Pana naszego do

i

obron

i

goow^o

do w^szelakich przypadków

we

R. P. tej sawnej Korony^ stanowi i opatrowa, a tego przestrzega^ aby przez nasze zaniedbanie, za jakim rozruchem z przyczyny ludzi wszystkiej

swow^olnych seditii^

by

za

sob

klsk przycign

powinnoci

naszej

gotowo ku

opatrujemy obyczajem: swej

Rzeczpospolita

do

upadek, albo jak szkod-

miao. Przeto dosy czynic

moc wadzy

tym czasem interregni naley, i

,

albo jakiegokolwiek szkodliwego zamieszania

nie przysza, co

liw

rozpustnych

a

by

i

obronie

nam pod rzd pokój

swej, która

tak ten to

i

we wszelakich przypadkach,

ku dobremu R. P. postanawiamy, tym

—Naprzód, aby kady wedug powinnoci

golów, ku kadej potrzebie, albo przypadktóreby zkdkolwiek na Koron

kom gwatownym,

BEZKRÓLEWIE

20

przypady, stawi si tak dobrze zbrojno jako powinien R. P.

i

goLowo

sub powinna wojenn suy,

tam gdzieby Wojewoda Województwu swemu miejsce naznaczy; pod

czas

i

tak win jak kady na so-

bie odnosi,

gdyby czasu ruszenia-pospolitego powin-

suby

wojennej omieszka. To tylko przytem

nej

o

sugach opatrujemy

cy, którzy

sem na

i

postanawiamy, aby

su, jeliby

Panom sw^ym

ruszenie-pospolite

swych choby

z

przyszo

,

wszys-

pod tym czaprzy Panach

Województwa

inszego

ci

byh*,

sub

wojenn zastpili; gdy pod tak prdkim a gwatownym przypadkiem, kady Pan trudnoby si na insze sugi zdoby móg nad te, które sobie tak dla swej, jako dla R. P. potrzeby sposobi; bo te wedle prawa, suga od swego Pana pod tak potrzeb odsta niemoe. A i te wntrzny niepokój albo rozterk wszelaki, w kadej R. P. szkodliwszy jest zawdy i

nili z postronnym nieprzyjacielem,

i

ten

bywa

przy-

czyn zdao si nam za spólnem zezwoleniem naszem to opatrzy i postanowi, jako to tak opatrujemy postanawiamy aby kady pod tym dzisiejsediiii,

:

i

szym czasem

nie

mia

jeden przeciw drugiemu

nym gwatem obchodzi

ad-

si, ani najazdów, bicia,

mordów, krzywd, szkód gwatów jakichkolwiek duchownego czyni osobom wszelkiego stanu ,

i

,

wieckiego.

w

—

Take te w

rzeczach wszystkich

grunciech, imionach

ruchomych

i

i

nieruchomych,

duchownych wieckich, pod tem opatrzeniem win, która niej bdzie opisan, gdy te prawo pospoi

i

i

PO ZYGMUNCIE AUGUCIE.

aden

srodze broni tego, aby

lite

21

way

nie

mia

gcerras excitare personis nie tylko exlraneis^ ale intranels,

— A gdzieby

ruszenie pospolite na

pod tym czasem przyszo, aby aden tak niu jako

bra

nie

statutem

te

i

wojn

w cignie-

na miejscu, gwatem ywnoci adnych mia, jedno za pienidze wedug szacunku i

w ruszeniu pospolitem

naznaczonego; take

inszych wszelakich potrzeb sobie

nalecych.

postronny opawntrzny jako co by do tego si nam najpierwiej,

Pokój tedy tak trzywszy,

moe

te

i

i

najrychlej

mie

potrzeba,

abymy

przyszym walnym Sejmie, który

w

wszyscy na

krótkim czasie

obwoan bdzie, Króla, przyktórego nam Pan Bóg przejrze

po wszystkiej Koronie

szego Pana naszego,

raczy, wszystkie stany Koronne, spoinie, zgodnie, wolnie

pokojem sobie

za

i

obrali.

Przed którym

walnym Sejmem, poniew^a to kady obywatel Koronny dobrze wie, e nam jest potrzeba, wiele ublienia wolnoci naszych i inszych bdów i nierzdów, które si w Koron wkorzeniy, opatrzy i przyszemu Panu okaza i tego przestrzedz, abymy go na stare bdy ubUenie wolnoci i praw nai

i

szych nieprzy wiedli,

niliby

poprzysig, Przeto

i

i nam

wszyscy

wiamy

i

to

w

to,

twie, czas

i

jest tego potrzeba, i

pierw^iej

wolnoci nasze,

wedle naszej naprawy

czas rozmówili

aby

eby

opatrzyli,

nam panowa mia, prawa

potwierdzi.

abymy si

porozumieh,

o tem

postana-

kady Wojewoda w swem Wojewódz-

pewny

i

miejsce

naznaczy ku spólnemu

22

BEZKKOLEWIE

Dygnitarzów,

zjachaniu wszystkich i

Rycerstwa

Urzdników

ziemi onej, ktoby kol wiek

do tego

eby spoeczna rada namowa bya okoo naprawy tych praw wolnoci przyjachac chcia, a tam

i

i

naszych,

i

który raby sposobem, ze wszystkich

nów, ostrzegajc rozterku

i

sta^

niezgody, do tego wolne-

go obierania Pana zjacha bymy si mieli.— A

i te

wiele ludzi pod ten czas potrzebuj pienidzy dla

swej przystojnej wyprawy, ku

takowym potrzebom,

prob wiela

których si wszyscy spodziewamy, za braci

naszej rycerskiego stanu,

aby xigi Grodzkie wszystkich

postanawiamy

sdownych

to,

Starostw

byy kademu wolne ku zeznawaniu spraw potocznych, okrom sdów zapisów wiecznych. — A i do i

tego czasu

nilimy si ku temu postanowieniu

spoi-

si o mierci Pana naszego, mniemajc, aby ju prawu adnemu podlegli nie byli, wayli si wiele krzywd, gwatów najazdów braci swej czyni opatrujc nie zjachali, niektórzy ludzie dowiedziawszy

i

to tedy,

aby tak

,

przesze jako

te

zahamowane byy, tak

swym opatrujemy

to

—

przysze gwaty

i

postanawiamy

i

edyktem

kady ktobykolwiek komu po mierci Pana naszego gwatem w imienie wj acha, powinien by zaraz najdalej przez tydzie po obwoa :

aby

-

niu tego edyktu naszego, possessorowi

wybitemu albo

z onychdóbr wystpi wolne uywanie poda. Take jeliby kto pod tyme czasem jakiegokolwiek stanu czowiekowi, tak duchownych jako

wygnanemu

i

i

wieckich, cokolwiek

z rzeczy

ruchomych, któiym-

PO ZYGMUNCIE AUGUSCIt.

kolwiek sposobem

by

aby

powinien lake

to

tydzie po obwoaniu tego edyktu na-

najdalej przez

wróci

wzi,

23

do domu jego

za

wiadectwem odda,

albo wedle szacunku zapaci.

— Jeliby te po teje

szego

i

ni obwoanie

mierci Pana naszego, do tego czasu

tego edyktu naszego uczyniono bdzie, kto kogo ra-

ni

albo zabi, taki za

albo

by

membran ziemi

osiadym, ma

n na przyszy

by

przez

sejm walny,

siib

onej gdzie jest

stron ukrzywdzotitulo

Baronam

et

Consiliarorum Regni, termino, sexta die ab incepta conventione, prpJia:o pozwan; a tam przed wszystkim

zbiorem R. P. peremptoe i

ma

by

powinien

;

stan odpowiada i

jest

gdzie bez wszelakich dylacij

wedug pewnych dowodów^, gdyby by pokonan, ma by zaraz karan wedug dekretu sejmowego. Które takowe opatrzenie rzdu

i

pokoju dla tego

stanowimy, aby wszystkie sprawy ronne, które

s wielkie

i

wane,

a

i

potrzeby Ko-

na których

smnma

rerum nam wszystkim naley, pod tymczasem przed obraniem przyszego Króla Pana naszego, take i wolne obranie tego to Pana naszego przyszego, który

nam

nego odprawi. Bo albo

te

mogy si

w^szystkim spoinie naley,

piecznie za opatrzeniem pokoju

i jest

bez-

domowego postronrónych myli powanionych, s te i

wiele ludzi

zanieprzyjaznionych

i

w jawnych odpowiedziach przeto zwad i szkodliwych rozterków, take te szkód i krzywd drudzy

,

ludzkich duchownego

i

wieckiego stanu przestrze-

gajc, pokój len tak tego zjazdu pospolitego, który

BtZKRÓLLWIE

24

przez Pany

Wojewody ku potrzebnym rozmowom

naznaczon

by

inierrcgni

i

ma, jakole

i

wszystkiego tego czasu

przez wszystek Sejm electionis

a

do

koronacii przyszego Pana naszego tak opatrujemy

moc tego edyktu

postanawiamy, umacniamy

wiadamy;

i

naszego Senatorskiego pospolitego i

wszystkim

w

obec opo-

— aby aden któregokolwiek stanu

ania czowiek, nie

mia

postanowienie, pokoju tak

si

w

way,

mimo

i

zawo-

to nasze

pospolitych jako

w oso-

bliwych sprawach wzrusza, albo to przestpowa, podgardlem. Co konkludujc we wszystkich arty-

kuach wyej

opisanych, tak opatrujemy

runkiem utwierdzamy

:

i

i

tym wa-

e kady którybykolwiek te-

mu, co jest wyej mianowano si chcia, albo temu posuszen kosie palrice

i

opisano, sprzeciwi

by

za^skazc R. P. mian

nie chcia, oro i

rozumian ode-

wszystkich by ma. Przeciw któremu kady z powinnoci swej jako przeciwko nieprzyjacielowi i

powsta bdzie powinien i onego na kara, jako kady taki karan by ma, który

skazcy^'R. P.

gardle

wzrusza

w

R. P. czyni.

pokój

pospolity

A iby

ten;edykt nasz do wszystkiej wiadomoci tern

i

sedicie

rychlej przyszed, rozkazujemy wszystkim Starostom

miejsc

sdownych, aby

wiadomoci

ludzkiej

szej f pewnoci^

podpisalimy

my.

i

tene

przywie to

obwoa

i

ku

A dla leprkoma naszemi

rozkazali.

edykt nasz

pieczciami naszemi zapiecztowali-

Dziao si

Domini 1572.

ten edykt nasz

w owiczu

dnia 23. Lipca

Anno

PO ZYGMUNCIE AUGUCIE.

25

Jacobus, ArchiepiscopusGnesn. manusua. Albertus Staro rzepski, Episcopus Chelmen.

Stuewa, Wojewoda Brzeski, rek^i luatn, Wysocki zBcUia, (zBudzistawia) Kaszt. cki. Arnolphus Uchaski, Wojewoda Pocki.

Jan

z

Stan.

Jan

Krotoszyna, Wojewoda Inowtadszawski.

z

kieski,

Nikodem

Grabi

Kasztelan Nakielski.

Gorki, Wojewoda Poznaski. aski Olbrycht, Wojewoda Sieracki, .^ivn. Jan Sierakowski, Wojewoda czycki, sw. Stanislaus Kryski, Kasztelan Raciaski. Lucas

z

rk

rk

POSELSTWO OD RAD KORONSJYCH DO RAD WIELKIEGO XSTWA LITEWSKIEGO. 1572.

Tre

:

Obrady

trzenie granic

w ;

Bezkrólewiu pod kierunkiem Prymasa

— Baczno na

listy

zagraniczne

i

;

— Opa—

na szpiegi;

Uniwersa przeciw gwatom publikowany;— Potrzeba poselstwa do Moskwy

domieni

i

Tatar;— Cesarz

;~ Porzdek

Elekcii

i

;

inni

XX.

o mierci Króla zawia-

— Sejm w Knyszynie ;— Zapata

Wojsku;— Delegacia prawodawcza.

Opowiedziawszy brack mio przyjacielskie suby, przeoywszy od JchM al, który maj i

z

mierci Króla Jmci, uczyni dzikowanie od Jchmci

za ci

l

ch

i

swej tam

brack mio, o której Jm z listów brabdcej, take le Jm niektórych, które

26

BtZKRÓLEWIE

Jm pisa raczyli, i Jm nic niechc przed nami

do

ugania z

jedno zarówno, wolnymi

,

wolnymi ludmi,

w spólnej

zniósszy, jako

i

a

dobre

z

sw

braci zgodzie

nami nie,

do jednej si kupy

mioci Irwa,

i

Pana sobie

i

bdc,

ludmi

z

a tak

ze

nami pospo-

u

takiego obra, którego nam Pan Bóg za spólnem ^woleniem bdzie raczy; o nas te tego pewni bdc,

e

przed Jchmciami

przestawa

wa

i

A

Panie

by

Starodawny zwyczaj

sem

Boe

nie in furor ale

interregni^ to jest

:

Jm Panowie Rady jak

i

jako

zgodzie

racz

w

i

nam

asce

takiego Pana i

w

woli jego

w Polscze,

jest

pod

cza-

skoro Król umar, i si

najprdzej do

biskupa tanquam Primatem

mioci

i

spoin rad obmyii-

spólne dobra za

(chcemy).

da, któryby panowa.

w

owszem

i

Jm

r^o-/2/zj achali;

X. Arcy-

— to

teraz

sprawujc si starodawnym zwyczajem Jm uczynili, niechcc nic winni zosta Reipablicce^ i radziby byli

Jm

widzieli

,

eby

Jm byli w

X. Arcybiskupa przyjacha, nie

do JMci

raczyli

ten obyczaj aby

Jm bez W. M. co stanowi albo konkludowa, take te

bez inszych braci

i

którzy tu

by nie mogli, mieli,

jedno, aby

si na prdce

zrozumieli.

Z tem tedy swem zdaniem posyamy ku

WJVlci, nie

jako

ebymy ju

WMciom

o

sprawach potrzebnych

to tak

bdzie zdawao,

mie

za

chcieli,

jedno

spoin jednostajn

zgod mioci. A i pod teuczas, gdy gowa pole Pan umrze, najwiksze niebezpieczestwa na Paslwa Koron i

i

i

PO ZYGMUNCIE AUGLSCIE.

dokd

przechodz,

mielimy

nie

bdzie obran,

i

w którymbymy

wewntrznego pokoju Pana sobie

dla opatrzenia

i

nie

radzi o opatrze-

nic przedniejszego jedno

niu granicznego

Jmciom

Pan nowy

27

pospolitego,

Zdao si

obrali.

tedy

pokoju pospolitego rzecz

by

potrzebna, aby wszyscy in arm is po^otov,'m byli, jako

si

to

ju we

wszystkich Powieciech, przez

Jm Pa-

ny Wojewody rycerstw-o opowiedziao, aby na miejsce naznaczone cigali trzeba

na pograniczu, aby je

aeby

i

gdzie tego po-

bdzie wskazowaa.

Panów ie Starostowie, ki

si lam,

czas

a

zw ascza którzy

w dobrem

opatrzeniu mieli,

Korony, ani do Korony

ani z

maj zam-

z listy, ani z in-

nemi rzeczami ludzie przepusczeni niebyli, take na celnych komorach; a gdzieby

gwat

i

na jaki zamek

przyszed, Wojew^oda albo Kasztelan temu miejscu, z

ludmi ruszy si ma. Na ydy inne szpiegi, aby pilne oko mieli. Poczty gdziekolwiek s, aby zniesione byy, i

ko

mówic

krót-

ziemia aby zawarta bya.

Z Panów Starostów, którzy si

z

potrzebami zam-

ków pogranicznych w jakim niedostatku opowiedzieli, jako ich niemao byo, jako natenczas na prdce by mogo, opatrzenie si im przez nas stao.

A i ty,

wiele ludzi przed

JMmi si skaryo

najazdy, mordy, rapiny, które

miejscach wsczynaj, aby

aby

si

wszystkich Powieciech

gwa-

na wielu

si zahamow^ay

by zachowa, namówilimy si

którymy po

ju

o

a

pokój

na uniwersay

publikowa an-

28

BtZKUÓLEWIK

toritate Senitoiia rozkazali.

— Gzem si nietylko nic

prawu pospolitemu nieubliyo,

si wiele zvch rzeczy zahamuje, klórego uniwersau W. M. kopi posyamy. Dobrze si to nam podoba, aby kto bv ale

—

posany do Moskiewskiego bez omieszkania nie eby co prcecise wdawa si z Moskiewskim mieli, jedno aby si tak zachowa jakomy pisaniem zdanie swe oznajmili. Take to aby byo za zdaniem take ,

—

te Jmcijako

i

i

naszem.

wion by, jako

;

ju

o

—Tatarzyn aby tak ju odpra-

tem spoinie mówili

byli, a do-

nam podoba, aby kto by posa, aby uprzedzi Posa przestrzegajc tego, aby w tym czasie niewtargn w pastwa. Zgadzamy si te w tera z JM. aby Rajtarowie Pernawscy zlamtd odpraw mieli jakomy ju listy si

brze

to

,

swemi do X.Nominata Krakowskiego oznajmili. Zdao si to nam za potrzebne, oznajmi o mierci Króla Jmci Cesarzowi Chrzeciaskiemu, Panom Margrabiom,

Xitom Pomorskim,

proszc

i

wizku, który Korona sko

w

i

Pruskim, Kurlandzkim

napominajc kadego

pokoju

Te i inne

z

nami

z

z

osobna, wedle obo-

niemi ma, aby si przyjaciel-

zachow^ali.

wntrznego pokoju jako od postronnych narodów, zday nam si by potrzebne, jako za ask namówilimy tyle, ile rzeczy ku opatrzeniu

i

Bo

i

byo ku dobremu nas wszech spoinie wykonali; wszake jeliby si jescze W.M. zdao okoo pokoju, radzimy si do tego przychylnymi co bdziem rozu^

z

nas

mieli potrzebnego.

29

PO ZYGMUNCIE AUGUCIE.

A i

nietylko

t jedne powinno Jchm

Panowie

Kady, na sobie nosz teinpore inierregni opatrzy

wntrzny porzdek

pograniczny pokój;

i

:

i

to

namówi

:

nowego Pana, który porzdek

Elekcii

w sobie niesie

ale

miejsce Sejmowi, czas,

abymy si porzdnie do kupy

opatrzy,

to

i

to

aby niebyo

zmieszali,

inmultitud.ne conjasio^ a to coby pierwiej uprzedzi

miao czyli i

z

dwu

tych

rzeczy

:

zda si nam

pogrzeb

nowego Pana

jeli Elekcia rzecz

by poyteczniejsza

bezpieczniejsza, aby pierwiej elekcia

grzeb dla wielu przyczyn,

z

bya

nili po-

którymi si niechcemy

mog po-

J3I Panowie Posowie

rozszerza.

Ustnie

wiedzie na

comy si

sami jednostajn

myl nemine

discrepanie zgodzili.

O

miejsce, uchodzc nakadów pogrzebowych

i

folgujc potrzebom Koronnym, aby Moskiewski nie

wtargn,

a

ztamtd eby moga

stwu cnemu, nic si

by

obrona

i

w tem nieogldajc

pa-

odlego

na

e

mioci

miejsca,

rozumiejc o

brackiej

radzi pojad, — zdao si nam by miejsce

braciej

modszej,

z

najsuszniejsze, tam gdzie jest ciao Króla Jmci Pana

naszego,

i

aby Sejm

tam atwiejsza

O to

czasie,

ni

by w Knyszynie,

bo

i

ywno

gdzieindziej.

tak ludzie

si zgadzaj, im prdzej

•si odejmuje okazia

mdrzy

i

biegli

w

R. P. na

gdzie Elekcie bywaj,

tam

praktyka 7?iotibns. Zda si tedy nam, aby czas Elekcii we dwie niedziele po i

zoy

S.

Bartomieju. INie

mniej

i

to rzecz potrzebna

rozumiemy

:

namó-

BEZKRÓLEWIE

30

wi

postanowi opatrzenie bezpieczestwa miejsca Rady pospolitej, o czem i jescze dosy cza-

i

Sejmu

i

su, przez listy

chcemy

z

Jchm

porozumie si.

o-

nierzom obiecawszy zapaci relenlay przypowiedzie

sub

aeby

niezjachali,

bez rozkazania Rady

opatrzywszy je

Jchm

z

granic

wolnemi od ruszenia

listy

Zda si te Hetmana pisa upomina wiary powinnej, e i sam onierze, s i by

pospolitego, kiedyby do tego przyszo.

nam go

rzecz potrzebna do

z

maj

in autorUafe Senaius.

Ostatnia, a

midzy

trzebniejsza tego czasu, tyki

i

i

i

takie

wyniesione

wymysy^

temi najprzedniejsza

widzc

jakie

i

najpo-

wiedzc takie prakna skaz naszej wolnoci i

s, kara si ju przedeszemi sprawami,

abymy nakoniec do utraty wolnoci wszyscy nie przyszli, zdaa si nam rzecz by potrzebna obra osoby godne

i

w

prawie pospolitem biege, aby oni zebrali

wszystkie errores et exorbUantias,

A przeto zdali si J3I godni, JMPan Wojewoda czycki (Wojciech Koryciski), JMPan Gnienieski (Jan Tomicki) Pan Inowocki (Szymon Szubski), którymemy zlecili, aby przypatrzywszy si mizernemu

stanowi Rzeczypospolitej

naszej tych

nam je na on czas podaU, kiedy si, dali Pan Bóg, pospou zjedziem, ebymy o lem gruntowan a dostateczn w mioci

czasów przyszych artykuy

namow i

mieli,

postanowili co

o*Merzemy, aby

spisali

i

dawajc miejsce ralionibus, mówili si pierwiej sta ma nieli sobie Pana

i

ju kady

powinien

by

wolnoci

PO ZYGMUNCIE AUGUCIE.

swej, a

tam da Bóg, aby

poprzysig co

Co si to

ju

len co go obierzem,

nam

to

jest caput libertatis nostrae.

tyczy Królowi Jmci odprawy pogrzebowej,

Panowie Posowie,

ustnie

Dworowe zapaty,

powiedz. jak si

31

comy

postanowili,

konie, masztalerze,

ju namówio.

A te wszystkie artykuy wyej opisane, tak si nowi maj jednostajn rad obojga pastwa quam a meinbris corporis et unius Rejpuhiicce.

sta-

tan-

POSTANOWIENIE ZJAZDU KNYSZYSKIEGO. 31.

Tre

:

SejmElekcii na 13. Padziernika pod Lublinem naznaczo-

ny;— Sejmiki si

o

W^oy

Marszaków

i

;

przedsejmowe dla Litwy tylko;

Ukrain, tudzie

—

Xiccia Pruskiemu

Zaspokojenie Dworzan

— Zapata wojsku

odoona

—Moneta;—

Wooch;

w

Senacie dla sw^oich ;

;

niczni aby odjechali;

dawcza;

o miejsce

— Litwa upomina

— Ciao Króleskie do Tykocina — Dwór

Królewny Anny

na*

Augusta 1572.

Listy

z

dochód zagra-

Podolu;— Odpowied

— Wyznaczona Delegacia prawo-

do Cesarza, do Moskwy, do Tatar, do

— Przywileje gdzie

— Niektóre

;

na

;

i

— Posowie

jakie s§ na

Sejm maj§

by

zniesio-

tych postanowie przez nastpne Zjazdy znie-

sionemi zostay.

My Rady Koronne duchowne

i

wieckie, lak Pol-

32

BEZKRÓLEWIE

W. kademu

skie jako

bec

i

i

X. Lit. oznajmujemy wszystkim z osobna, wszelakiego stanu

w o^

dosto-

i

—

Gdy ju Pan Bóg wedug woli jestwa ludziom swojej witej, Króla Jmci Pana naszego z tego wia:

ta

wzi

do Królestwa swego

a

powoa

raczy,

wedug powinnoci naszej rozumiejc rzecz potrzebn, abymy si na jedno miejsce na czas znaczony zjachali, a tam za spoin

namow

by na-

czas

i

nowego Pana naznaczyli, ktemu któreby niebezpieczestwa Koronne

miejsce obierania

potrzeby

i

,

prdkiego opatrzenia potrzeboway odprawili trzyli,

— przeto przez zgodne

i

opa-

pisanie nas wszystkich

któremy si o tem czstokro rozmaw^iali, dzie 24. miesica Augusta^ a miejsce Kny-

przez czas

szyn, gdzie ciao Króla Jmci jest, zjachaniu naszemu

spólnemu naznaczywszy, na ten dzie

tu

do Knyszy-

z aski Boej za spoin rad rzeczy postanowili. temy namowami, godnemi

na zjachalimy si, gdzie i

INaprzód

:

Sejm walny

nowego Pana na dzie

miesica Padziernika,

13.

i

w^

polu

midzy Lu-

wsi

Bystrzyc, mila od Lublina naznaczaskadamy, na który wszystkich ludzi jakiego-

blinem a

my

dla obierania

kolwiek stanu,

ze wszystkich

Pastw Koron-

nadanych zdawna nych, którzy wedug prawa wolnoci do tego nale, wzywamy. To przy tem i

oznajuiujc, widzich, dla

przed elekci

i

sejmiki powiatowe,

wielu susznych

aczbymy

przyczyn, aby

zoone, wszake gdy prawo

radzi

byy

pospolite

33

PO ZYGMUNCIE AUGUCIE.

lych sejmików na ten czas nieokazowao, naznacza

nam si te niegodzio; tylko w Litwie stan rycerski adnych Sejmów do tego czasu bez sejmików

ich

powiatowych miewa niezwyk; przeto przed

t elek-

ci wyej namienion sejmiki dnia 4 S e p t e mhra we wszystkich Województwach W.X.L. uprzeTo te wiadomo wszysdza dochodzi maj. tkim czynimy, i na tym zjedzie naszym Knyszyskim, JchmPanowie Rady Litewskie opowiedaU si wszego pilnie imieniem tak Rad pozostaych jako rycerstwa W. X. L. majc od nich na to zupene zlecenie, i si na tym sejmie obierania nowego Pana, ziemi Podlaskiej, Woyskiej, Kijowskiej, Bracawskiej upomina chc, aby od urzdów ich Marszakowskich piecztarskich odrywane nie byy, a iby pewne granice oznaczone byy, dokdby si wadza ich rozciga miaa. Take inne wszystkie urzdy dworskie i stoowe, aby im w cale zachowane byy. 1

,

.

—

i

i

i

Nadto

i

o Sejmach walnych, o miejsca X.

oMarszaki

Lit.,

którzy

w

Litw^ie na

w

Radzie,

Sejmach miej-

swe miewali, aby jako Kasztelani mniejsi za przydo Rady przypu^iczeni byli, miejsca swe naznaczone mieli, ktemu o przywróceniu tego wszyssca

sig

i

i

tkiego,

coby komu przez prawa wzito byo.

A i powietrzem Pan Bóg jako wiele innych miejsc w Koronie, tak to miejsce Knyszyn pokara raczy, i

Dworowi wszystkiemu mieszka tu byo niebezpieczno z rozjachaniem przeto iby zaraz

dla którego

,

,

Dworu, ciao Króla Jmci bez powinnej uczciwoci TOM.

II.

3

34

hEZKRÓLEWlF.

tu nie zostao,

zgodnem zdaniem naszem, ciao

za

ju ztd

Króla Jmci do Tykocina

wadzi mamy,

i

aby tam

do dalszego czasu

nomy

i

zarazem wypro-

uczciwoci przystojn

z

namów wspólnych leao,

pil-

to opatrzyli.

Królewna

Jm, ostateczny w Koronie

tej

witego

Jagieo wego a sawnego domu potomek, gdy ze wszelk przystojnoci stanowi Król.JMci ma by chowana,

w tem

obecnego

mieszkania naznaczylimy kiego.

Króla

J.

i

z

po-

koni tak wiele ilemy

rozumieli, a

JMPanu

Podskarbie-

poruczylimy, aby na w^y chowanie

dawa

wszystek dostatek

i

Król. Mci

K. M. kilku Dworzan

Jej

M. zmarego, take

by

uczynili,

przy Jej

JMPana Wojewod Poc-

— Posalimy te do

tego potrzeb

mu

tomy

natenczas

rzodka siebie, dla

i

Jej

K. M.

wszystkie potrzeby, do

spólnego zjazdu naszego opatrowa.

Dwór

Króla JMci jako si

od niemaego czasu pienidzy za

aemy

o tem

ju

j)ilnie

sub sw upominaa

od Panów Rad

ronnych, którzy tu zawsze

ne pisanie przed tem naszem, tedymy si

pokimy Dworowi deliberacii

adnej

i

urzdników Ko-

byli przy ciele, dostatecz-

mieli,

jednak za przyjachaniem

tem ustawicznych

o

prawie nabiegania wszystkiego

pocztku nasuchali

zadzleranych

tak,

i

prob

Dworu zarazem na

do dalszych spraw R. P.

nie zapacili, baczylimy,

mie

i

nie mogii. Przeto

emy

po dugich

wszystko rozmowach na wszystko si ogldajc Dworowszystkiemu pilnie rozwaajc, zapaciHmy i

ro ZYGMUNCIE AUGUCIE.

35

podug regestrów dworskich, gdy si inaczej ciaem Króla J. M. ruszy nie móg, z tych skrzy-

wi z

nek, które tu przy ciele Króla

Nagrody

temy

sub

i

J.

M.

zostali.

utrat tym, którzy

do pogrzebu ciaa Króla J3Ici

si upominali, odoyli.

Posowie cudzoziemscy, którzykolwiek jeno s w Koronie, aby wszyscy z Korony wyjachali, ebymy wolno bez wszelakich praktyk Pana nowego

tedymy si

obierali,

ów, niektóre, zjazd mieli,

rzy

juemy

ju odprawi

jachali,

na to zgodzili. Z których Pos-

którzy do wszystkiej Rady

s

by

maj.

na Szlskiej

wyprawieni od Panów Rad

i

i

Wgierskiej granicy Rycerstwa Krakow-

Sendomirskiego ziemie? przyjci, take które przyjli Panowie Lit. l\ady na granicy swo-

skiego te

na ten

wzili przez pisania nasze, aby wy-

upomnieni

onierze i

listy

odprawili, insze wszystkie, któ-

je,

i

i

ktemu i

trzyli;

jako

i

zamki pograniczne kosztem

w tern dla

swym

opa-

pilnego a potrzebnego pod

tym

ch

czasem opatrzenia granic, wielk a znaczn przeciwko R. P. tamtych Panów Rad radzi znamy, tak

te wdzicznie

przyji^wjemy;

gdy

i

to wszystko, co

tych

zamków

zapacio, o

to

i

z

pochwaleniem od JMci

czas a miejsce

si na

te

bdzie,

onierze

i

eby si

na opatrzenie

\yyda, od wszystkich stanów wspólnie

to

si wszyscy zgodnie stara bdziem.

Co wszystko tem pewniej uisczajc listy przypowiedne tedymy tym onierzom ztd posali. A i/ na Podolu, tak jako nam spraw dali sami

o6

BEZKRÓLEAVIE

Posowie na ten zjazd posani z ziem Ruskich, take i Pan Hetman przez pisanie swoje i Pan Lipski Rotmistrz, od wszystkici suebnych Panowie Rady

z

i

e onierze, zaledwo za uiscze-

Podola tu posany,

obowizkiem Pana Hetmana, na wszystkiej niem majtnoci jego, któremu si i inni Senatorowie i

i

onych

szlachta krajów

sub

na trzeci

wier roku, pozostali,

ich za kilka niedziel wychodzi, za

paty swej nych

i

wier

przyjwszy

za to zapisali,

któr

oni^ jeli za-

wysuoprzysz drug

dwie wierci

uisczenia za

suba

a ta

przypowiednyci listów na

lata

mie nie bd, tedy si w tem ju wicej suy nie chc; przeto

roku od nich

e

opowiedzieli,

w^idzc na oko wielkie niebezpieczestwo krajów

onierze cignli, gdyedosta nie mogli,

Ruskich, gdzieby tam

ci

my zkdind

pienidzy

z

na

to

teje skrzynki przy

reszty

ciele

Króla Jmci pozostaej,

pienidzy na zapacenie onierzom Podolskim

posalimy, ku onym

listy

i

przypowiedne na

odoywszy zapat,

dali,

dana, do przyszego Sejmu walnego lata

wysuone

O X

c

i

z listem jego,

cych,

by

JM,

aby

i

za

ma

by

dwie wierci

Posy

u Jmci Pruskim mielimy tu

bdwzywa nas Xie

który do nas Rad na ten czas tu

Posowie

o znaczeniu czasu obierania

która im

ro-

uiciwszy. i

napisany, przez które ci

drug wier

i

jego,

zasiadszy,

miejsca Sejmowi Avalnemu, dla

nowego Pana

nych, namawiali. Te

midzy nami

i

dla

innych potrzeb koron-

Posy takemy

odprawili

:

i si

ro ZYGMUNCIE AUGUCIE.

Xie dla

niezwyczajnych, przez

Iiii rzeczy

w

miejsca tej

O

Radzie zasiada, upomina,

Posom

przyczyny miejsca

i

/

Posy swe

emy

przeto

jego nie

dali, nie-

wtpimy e bez wszelakiego obraenia od przyj bdziecie raczyli.

nas to

,

si e do elekcii naley chcia by, co w tym licie posawszy do nas te Posy, janie zapewnie to u siebie majc,

A i

do

wciela

nas pisa, opowiedajc

,

i

pokaza, przetomy go

Rad Koronnych to przez

I

w tern do

yczenia wszystkich

obiecujc,

zawiesili^,

osobnego Posa naszego

i

respons na

da mamy.

jest pilno tego potrzeba przed obraniem now^ego

w

Pana,

abymy

wili

wolnoci naszych, jeliby

i

byy

prawa swe

poprawili,

i

porzdek suszny wpraw^

czem naruszone

czegoby jescze potrzebowali, tego

dooyli; przeto na popraw

i

obaczenie tego w^szyst-

JMPanowie Rady Wielkiej-Polski, niektórym tak z Rady jako i Rycerstwa ju to zlecili, tak my te zlecilimy z Rad JchMPanom Jeronimowi Ossoliskiemu Sendomirskiemu, Mikoajowi Firlejowi z Dbrowice Wilickiemu, Janowu Herkiego, jako

bu r t o w

i

z

Fulszyna Sanockiemu Kasztelanom, a

ze Stanu Rycerskiego

Pawowi O

s s o w^ s

k

i

e

mu

,

Walentemu Orzechowskiemu Przemyslskiemu Sdziemu Ziemskiemu, Marianowi Przyckiemu, aby

ci

wszyscy spisawszy cokolwiek obacz

by po-

trzebnego, to wszystko na ten Sejm walny odnieli

i

tam wszystkim pokazali.

O kowaniu nowej

mince,

gdy w Koronie jest wieK

o8

BEZKRÓLEWIE

monety niedostatek, mielimy

wy, wszake

spoin namoi do tego wszystkich Rad przyzwole-

nia potrzeba,

odoylimy

ki

to

tu

do tego spólnego wszyst-

kich zjachania.

abymy zatem obrali, gdy ju

Dla pokoju bezpiecznoci lepszej^ bez wszelkiej trwogi Pana sobie

JchMPanowie Rada Wielkiej-Polski do Jmci Chrzeciaskiego i

i

Xit

powinnych oznajmujc

naszego pisali, waszej

tedy

my

Korony, posalimy

naszego do Cesarza, dajc

Pana naszego to,

które

i

Cesarza

innych przylegych

mier

Króla Jmci Pana

te, imieniem Senatorów z listem

zna

naszym

posaca

o mierci Króla Jmci

w tem go upominajc,

mia z Królem Jmci. gdy

z

aby przymierze

nim nie umaro,

przy Stanach Koronnych, przy których tego czasu

wadza Korony lej, wcale zostao, statecznie chowa i dziera, upewniajc go te w tem, e my te przymierza tego z strony naszej pilnie

jest wszystka

przestrzega bdziem.

Do3Ioskiewskiego

w tyme

i

Cara

Perekopskiego

dla zachow^ania pokoju

Posy, ju

s

goiicowie

listy

z

i

dla glejtów na

przedtem wypra-

wieni.

Na Poselstwo Wojewody Wooskiego, którem oznajmi nam Radom Koronnym,

e z mioci swojej

odwróci od granic Koronnych perswaziami swemi sto tysicy Turków, Tatarów Multanów, poprzysig pokój Koronie, przeciwko ludziom Korony

i

ZH

t zmow,

tej,

i

któr mia

z

JlVlPanem

Wojewod

UU

PO ZYGMUNCIE AUGUSCIL.

Ruskim Hetmanem Koronnym, przy si Pokucia jako ojczyzny downikiem

swojej,

strony Pokucia koronie Polskiej

,

—

upomina si skarbów, któreby Tomsa do

ostatnie

wywie

Korony

Przodkiem Pf

z

upomina chcc by hotein

mia,

takow my odpowied

dali.

:

zyjmujc wdzicznie

t

ch jego, za któr po-

przysig przymierze pokój trzyma, wedug dawnych pakt z ludmi Koronnymi. A na insze rzeczy, poniewa tu caego koa Senatu nie byo Koronnego, zawiesilimy odpowied na ten przyszy nasz zjazd, z którego przez Posa swego obiecalimy mu da na wszystko zupen odpowied Przywileje Koronne gdziekolwiekby byy, napominamy damy wszystkich tych, u którychby si jeno i

i

w

najdoway, jako na zamkach, kapituach, rach, ratuszach,

i

domach

szlacheckich,

klaszto-

aby na

ten

Sejm walny zniesione byy.

Take

i

terminacia

pierwej przez X. skiego, a

koadiutora

Warmi-

potem Pana Zamojskiego Starost Bez-

kiego, spisane, na

A

summariusze przywilejów

i

Kromera

te wszystkie

tene

czas

wyej

maj by

przyniesione.

opisane rzeczy przez nas

postanowione, aby do wiadomoci wszystkich tem rychlej

i

snadniej przyszy, dla

uniwersa nasz publikowali,

i

tegomy je dla lepszej

pieczci nasze do niego przycisnli.

w Knyszynie

—

przez ten

pewnoci

Dziao si

ostatniego dnia miesica Augusta, lala

Paskiego 1572,

.

40

BEZKRÓLEWIE

Krasiski,

Franciscus

I£piscopus Gracovien. Vice-Caii-

cellarius Regni.

Sebestianus

Mielcza, Kasztelan Krakowski

z

i

Brzeski

Storosta.

Jan Firlej

z

Dbrowice Wojewoda

i

Starosta Generalny

Krakowski, Marszalek korony Polskiej,

Mikoaj Mielecki z Mielcza, Wojewoda Chodkiewicz, manu propria.

rek(} su a.

Podolski.

Hieronim Sieniawski, Kasztelan Kamieniecki, reAct^wg.

Mikoaj Maciejowski, Wojewoda Lubelski, rka

Gostomski,

Ansel.

sw.

Kasztelan Pocki Starosta Rawski.

Jan Dulski, Kasztelan Chemiski.

Opaliski,

W

apo

wsk

Marsz. Nadw. Koronny.

i

,

Kasztelan Przem y slski

Bueski, Podskarbi Krzysztof Radziwi.

Hieronim

Mikoaj

X.IST

Koronny.

KATARZYN-S- JAGIELLONKI, KR001V^£J

SZWEDZKIEJ DO RAD KOROXN7CH

Wrzenia

7.

I

W.

1572.

Królowa Katarzyna poleca sprawy majtkowe swoje try; tuszy,

cze.

i

syn

jej

nym Panom

«

nym

i

W. X.

Wielmoni

a

a

mili.— Zdrowie

— Adress

Panom duchownym

Lit.

swojej sios-

i

Zygmunt, bdzie kiedy pomocnym

Posya Penomocników swych.

«

X, LIT,

i

listu

:

Pols-

aWielmo-

wieckim Radom Koron-

nam wdzicznie miym.

miociwi Panowie nam wdzicznie

W.

M. przez

pisanie

swe nawiedza-

PO ZYGMUNCIE AUGUCIE.

my, a yczymy

w

W.

M.

tego,

niem raczy dugo chowa,

Jakomy

przedtem do

sczciu wielkiem

a

po Jego K. M. Panu

wiem my,

siostry

dyzJego K. M. matce

sw^ej

f

aeby Pan Póg W. M. etc.

W.

M. pisali o swera nienieznonym alu, który mamv

l)racie

naszym

miociwym;

bo-

bdc u Jego K. M. znalimy zawmiociwego brata; tak emy po

nigdy takiej aski nieznali, jako po Królu

swym miociwym;

Jego M. bracie

wszechmogcy

daj

za

co Panie

Boe

Jego K. M. wieczne odpoczywanie.

Teraz nas Pan Bóg

aosnem

4

wszechmogcy raczy nawiedzi

sieroctw^em; a prawie nigdy niesychane a

niebywae w Koronie Polskiej takie sieroctwo; bo na któr si stron obejrzysz, przyjació niewiele, ani masz si do kogo two nasze

uciec.

Ale poniewa,

e to

sieroc-

woH miego Boga, nielza jedno to wszystko musim Panu Bogu poruczy, od którego pochodzi ywot mier. Poniewa jest z przejrzenia a z

i

e Pan Bóg raczy nas nawiedzi, e ju brata nie mamy, do któregomy si

uciekali we w^szystkich podolegliwociach naszych, ani te inszych powinowatych, teraz si do W. M. wszystkich ucie-

trzebach

i

kamy, jako do prawdziwej, naszych;

i

tak o

bdziecie raczy

W. M.

by ku

a wiernej rady

przodków

sobie obiecujemy,

e W. M.

nam yczliwymi przychylnymi, starajc si radzc o nas jakobymy, my siostry po bracie swym od W. M. niebyli w niczem upoledzone bomy zawdy znali po Jego K. M. wielk ask, a zwyk to by Jego K. M. z miociwej i

;

i

42

BtZfvllOLEWlL

aski swej czyni

odjeda, to rouczyni, i nas tej

gdziekolwiek od nas

:

przy nas testament raczy swój zostawowa,

e

zumiem,

i

teraz Jego

ostatniej godziny,

M. sami

lepiej

W. 31.

do

K.

31. tak

nieraczy upoledzi, o czem

W.

Jakom przed lem niewzia z Korony

raczycie wiedzie.

pisaa^

em jescze nice

Polskiej, tak posagu, jako inszych rzeczy, te

imiona, którekolwiek

wykupi raczya

,

te

sawnej pamici matka nasza

tak

w Polscze

jako

w

i

Litwie,

przyrodzonem prawem na nas przypadaj, albo sum-

my

wedug

z nich,

Statutu Polskiego, a przeto

w^szystkich bardzo prosz, abycie to

dobr

wszystko

pami

czem nieszkodowaa, o

W.

mie, jakobych

nadziej wszystkich,

31.

broci swej bdziecie raczyli nie

i

z

ja ni na i

mam t

przyrodzonej do-

mie na mi dobre bacze-

na syna mego, który dalibóg czasu swego

by W. nie,

e

W. 31.

raczyh na

31.

dziatkami swymi;

z

i

W,

31.

do czego dobrego pomocen.

e Królewn

Jej

M. siostr nasz to sieroctwo

W.

najwicej dolega, o któr

abycie

W.

baczenie,

i

sieroctwie

31.

na Jej K.

tak

o Jej K.31.

bya

moe

Wiem pew-

31.

wszystkich prosz,

31., dla

rad

pocieszona.

Pana Boga, mieli

mieli, jakoby

w swem

Tak jako si niegdy

przodkowie nasi nieomylali na w^iernych yczliwociach od

t

przodków waszych, take tako

nadziej

mam o W. 31., e bdziecie na nas mie, mimo dobre baczenie o potomkach my ,

z przejrzenia

owego;

Boego

inaczej o

emy

zostali sieroty

W. 31.

,

insze,

teraz

domu tego Jagie-

nierozumicmy,

e bdziecie

ro ZYGMLNCIK AUGUCIE.

mie

o nas takie staranie^

na czem od

ni

W.

43

lak rad, jakobymy my

M. adnej niechci nieuznali, ani

na niczem szkodowali, a przykadem przodków swo-

niewtpi, bdziecie si raczyU przeciwko nam zachowa; gdy my tak poznamy przyrodzon wasz przeciwko sobie chcemy j W. M. wszystkim dobrem oddawa na potomne czasy. Posyamy Posy swe do W. 31. wszystkici, prosz abycie im W. M. raczyh da we wszystkiem wiar, cokolwiek imieniem naszem sprawowa. Azaich, nic

mio

,

bd

tem Panu Boou wszeclimofracemu W. poruczam.

Data

z

Lincopii

7.

31.

wszystkich

dnia miesica Septem-

bra An.Dei 1572.

W.

M. yczliwa

Katarzyna Królewna Polska

etc.

LIST OD WOJETirODY WOOSKIEGO, DO RA3> KOROJ^f^YCH. 16.

Padziernika 1572.

Pod koniec rzdów Zygmunta Augusta, panowa Bohdan. Ten

w cisych by

zwitzkaci

z

wyda by

Zydaczewskiego

,

a

Iwonie

Kaspra

ich sie radzi;

Padnie w skiego

sam zamyla

Chorego Lwowskiego. jak utrzymuj,

za

Multanach

Polakami, widu ich na

swoim dworze utrzymywa, im najwicej ufa, siostr swoja

w

poj

Starost

Tary

córk Jana

Ta przychylno dla Polaków, staa

przyczyn,

i Modawianie

bunt przeciw niemu podnieh".

si,,

podsczuwani przez

Ow w o n I

i

a

,

sawny

— 44

BEZKRÓLEWIE

by

polem okrutnik,

synem

nieprawym Stefana

Wojewody Maltaskiego. Bawi on

w

1560.

r,

Polscze, na

przeszfegrr

okoo

przez czas niejaki,

Firleja Marszaka W.K.

dworze Jana

ask

poczem przeniósszy si do Stambuu umia pozyska

Sutana,

i

pozwolenie zacigu, na odzyskanie^ jak twier-

dzi, dziedzictwa swego. Zebrawszy

pocign dem

i

wic

do 20,000. onierzy

na Multany. Zagroony Bohdan zewntrznym napa-

buntem domowym, uciek si do Polaków

Mikoaj Mielecki Wda Podolski, Mikoaj Sie

o ratunek.

iaws ki

n

i

wie-

innych Polskici Panów, zebrawszy prywatne wojsko, pospie-

lu

szyli

Bohdanowi

z

pomoc,

i

w

r.

1572. wkroczyli do Multan.

Lecz dla przemagajcej siy nieprzyjacielskiej

cignienia wojny Tureckiej, gdy moc Turków postrzegli, po kilku

Polsk

musieli.

wietnych gonitwach,

Pozosta tylko

w Chocim

Dobrosoowski

tylko luda zaogi,

zamku broni. Wszake,

wieckiego,

z

Polsk,

a

Polski

Kamieca, potem

Oto

gdzie

uzna.

i

u

granic

sawny odwag

herbu Poraj, który

wyrany

w

wojsku Iwoni

zaszych

dla

rozkaz

w

70.

umów

Hetmana Jazo-

skutek tego, Iwonia

ho-

— Bohdan schroni si naprzód do

dzielniejszej

szukajc pomocy,

uda si

na

ndznie ycie skoczy.

Iwoni,

jest list

na

Chocimia ustpi, a

downikiem si

Moskw,

i

w

obawy

dla

cofn si w

Rotmistrz, Marcin

midzy Iwoni

i

,

w którym mówi

o Bohdanie, o

swojem hodo-

waniu, a upomina si o Pokucie.

Jwan

z

Boej aski Hospodar Ziemi Modawskiej.

45

PO ZYGMUNCIE AUGUCIE.

Zdrowia dobrego

od Pana Boga

i

na wszem sczliw^ego wodzenia

damy,

wszystkim pospolicie Panom

Xiztwa Litewskiego z któremim stateczn przyja przymierza przyj, dopierom przez pisanie W.M. Posa mego wyrozumia stateczno przyjani. Jeno teraz si dziwuj, coby miao by z tego przymierza naszego, X. Lit. poktóremja zAYMPany Korony Polskiej stanowi; na którem postanow^ieniu przyrzek nam Pan Jazowiecki, e tego otra Bogdana z jego otry mielicie do Cesarza Tureckiego odesa; a

Radnym,

tak

Korony

Polskiej jako

i

,

i

i

i

i

dopiero

e

syszymy

W.

go

M.

z sw^ej

do ziemi nieprzyjaciela naszego,

li

i

ziemi

wypuci-

wojsko zbiera na-

O co W. M. przestrzegano W. M. dobrze wiecie

przeciwko nas, czego im Pan Bóg nie dopomoe. ja

W.

M. prosz aby

to

byo

od

postanowienie; wszak o tern i

kronice swej czytacie,

w^

Polski sobie

przysig auia,

da

uzna; o czem

a

e to

naley na naród

nie

niejak niestateczno po

W.M. racz dobrze wiedzie.

Trakt postano wania naszego, za którem przymierzeni

W.

sob postanowili, tedym ja Cesada zna t umow w'yej opisan, umow mielicie go do Cesarza posa ze

M. któremy

z

rzowi Tureckiemu

e

za

t

i

wszystkimi otry jego. Za którem pisaniem mojem

Jra nie sa za nim do ziemi W. M., aby go wydano, bom ja mu da zna postanowienie nasze, ecie go mieli posa przez Posa waszego do Cesarza, w czem ja w wielk zely domniemanie u Cesarza Jmci popad, co Bóg lepiej na mi wie, em

Cesarz,

wo

i

BKZKRÓLEWIE

4()

ja nie byl nigdy

w lakowem

teraz sta przed

W.

domniemaniu, jakom si

JMCesarzem przez postanowienie

czeme narodu Wooskiego;

M., a

Bóg, prawd

miuj

i

ale da

Pan

przy niej si zaciowywam^ jako

—

naley na chrzeciaskiego czeka a z tern si aska W.M. mych askawy ci Panów zalecam. Dan z Jass,

—

16.

Octobris 1572.

WMci we wszem

yczliw^y przyja-

ciel.

Z

rozkazania

wasnego Iwona, Wojewody

Cedua w tyme

Wszak

o tem

licie zawarta linjas erat tenoris.

W.M.

em ja WM. przysig,

H^loidawskiegn.

raczycie dobrze wiedzie,

abym by

nikiem korony Polskiej

i

X.

i

Lit.

chc i

by hodo wy-

WiM. wszystkim

t przysig moj tedym si na WM. spodziewa wielkiej aski u WM. ku nam, o której teraz nie wtpi — za którem hodowaniem posusznym by.

Ja za

i

;

W. M. o Pokucie, o ojczyzn praw, adnym gwatem ale obyczajem chrzeciaskim

pisaem do nie

jako ska.

naley na chrzecianina prawda

CoWM. WM. czego ja nie dam

chcielicie do Cesarza

Posa li

braterstwo

nasze

mio brateroznajmi przez

chc

nieprzyjaciele

to z

aby wiedzie-

chrzeciascy,

on wiedzia, tedyby

abowiem jeliby nia krwi nie byo, aleja to

ani

i

to

bez przela-

W31. snadnie postano-

'0 ZYGMUNCIE AUGUCIE.

i

7

WIERZACT LIST PANU WOJETt^ODZZE SENDOMIRSKIEMTJ Z FANEM GNIENIESKIM, KU ODNIESIENIU POSELSTWA OD RAD TCr. x. LIT. DO RAD KORONNYCH. 7.

Tre

Grudnia 1572. we Mcihohowie,

Poselstwa

szawie;

:

Zjazd

w Kaskach

Akt Unii mówi

naznaczy Konwokaci w War-

o Elekcii, ale nie o Konwokacii;

zbierz^m si do ^Vilna,

tam namawia 'bedziem do stawienia

i

si na Konwokaci, lub do wysania na ni Delegatów. o powrócenie Ukrainy,

wy dóbr Królewny

Woynia,

Sejm postanowi. Frymark ga na Zjazd

w

Podlasia do Litwy.

zdany bdzie Rachunek.

Kaskach,

miesza si do spraw

z

Carem

e

bez

Bratsk

O

o Inflanty

jej

Proba

— Z zasta-

dziedzictwie

bajk

jest.

Skar-

wiadomoci Administratora

Inflantskich.

Mciwi Xica Arcybiskupi, Biskupi

moni Panowie

wszake

Bracia nasza mili

mio W.

i

i

Janie Wiel-

askawi.

M. zalecamy. IMielimy

list

W.

w niewanych sprawach Rzeczypospoprzez Wielmone Pany Jm Piotra ze Zborowa

M.braciej naszej

przytem wskazanie ustne,

i

których wielkich a litej,

Wojewod Sendomirskiego Starost Tumackiego, a Jana z Tomic Kasztelana Gnienieskiego do i

nas zlecone, którego jakomy od JchiMci dostatecznie przesuchali, tak

te

z

Jchmcia braterskie si namó-

:

48

BEZKRÓLEWIE

wiwszy

Z

osób naszych, którzymy tu do

howa przyby

byli mogli, przez

Mcibo-

Jm Pany wy-

te

ej mianowane ku W. M. sownie wskazali, którym i W. M. dostateczn wiar da bdziecie raczyli, tegomy s pewni. A z lem si W. M. askawej braterskiej przyjani zalecamy. Dan ze Mscibohowa dnia 6. Decembra roku 1572.

—

W.

M. Bracia

przyjaciele yczliwi

i

Mikoaj Radziwitj Wojewoda Wileski ma.ppia.

Chodkiewicz, manu

Pawe Pac Ostafiej

,

propria.

Kasztelan Witebski,

Woiowicz,

rka sw.

Kasztelan Trocki Podkanclerzy

W. Woiowicz, W.

Hrehory

C. L.

W.

X.

X.

Lit.

Lii.

rka

sv\

POSELSTJFO,

JM Panowie Rady W. X. Lit. którzy natenczas Jm \Yielmonych Panów Piotra

ku przesuchaniu ze

Zborowa Wojewody

Sendomirskiego Starosty

Tumackiego Kamioneckiego, a Jana Tomickiego Kasztelana Gnienieskiego od Jm Panów Rad Koronnych, do Jm Panów Rad W. X. Lit. posanych do Mscibohowa przyby mogli, wysuchawszy i

Jm Panów Rad Koronnych, do Jm Panów Rad W. X. Lit. przez Jm Pany wyej mianowskazania

wane, sownie przepowiedzianego,

kowy odka

osób swych

ta-

uczynili.

Naprzód

I Jm

z

:

Panowie Koronni

w Kaskach

si

zje-

PO ZYGMUNCIE AUGUCIE.

chawszy, postanowi raczyli

49

midzy sob Konwoka-

ci do Warszawy, na dzie Trzech Królów, to Jm Panom W. X. Lit. oznajmiwszy z podaniem do Jm wskaza raczyli, aby te na t Konwokaci na dzie Trzech Królów do Warszawy Panowie Rady W.X. i

Lit.

Stany od Rycerstwa przybyli, okazujc tego

i

potrzeb namowy spólnej okoo czasu miejsca, ku obieraniu nowego Pana o postanowieniu porzdku, i

i

jakowymby sposobem Elekcia odprawowa si moga, i ktoby porzdek przy lym zjedzie Eekcii czyni mia, aby bez tumultu bya odprawowana; tame obwarowa, aby granice opatrzone byy zapata zasuonego onierzów obmyli si moga. i

A

lak

my

z

osób naszych baczc nie

by

dosv

sufjicientes ratio7ies, dla

którychbymy przywilejowi na Uni danemu w tym arl\kule co ubliy mieli, gdzie adne Kon v\-okacie nie s mianowane, jedno sama Elekcia, ktemu nie przez

i

Konwokaci

zwyczajem

i

odprawo wanie lakich rzeczy tak

maego

pocztu iadzi, ale

porzdkiem sejmowym,

zwoleniem wszech nas,

iby

miao

za

spólnem ze-

:

Przeto niechcemy tern osób naszych, jako JmPanów Rad Braci naszych, którzy tu przyby nie mogli, take te u braci naszej modszej wszego

Jm

rycerstwa tak

w Polscze jako w

dawa,

i

Litwie, inaczej po-

jedno jako pilnym stróom wolnoci wilejów naley, obawiajc si za czasu

i

przy-

motam quem szkodliwego RzeczypospoHtej na osobach szych.

Wszako dliwoci roM.

n

ali-

na^

Jm zado czynic, tvm-

50

BEZKRÓLEWIE

e, sposobem jako

Jm Panowie w Polscze

s

e

k

my

tak

,

e zjacha si

do

Wilna, jako

najrychlej

do

Ka-

by mo-

chcemy, a wspólnie wszyscy Panowie

Rady z Rycerstwem, którzy tam do Wilna przybd, jako sami pilnie to stara tak

swemi przywodzi bdziemy,

w

zjazd

Warszawie,

stanowili.

—A

w

i

drugich perswaziami

ibymy

si na len

tydzie po Trzech Królach

gdzie bymy z jakich przyczyn,

zwas-

cza dla niebezpieczestw od nieprzyjaciela, o który-

chemy

szerzej

wszyscy

w

ci,

sami

którzy tak z Rady jako

d mogli,

Jmciom opowiedzieli^

ustnie

Warszawie stanowi si

sami od siebie

i

i

z

nie mogli, tedy

Rycerstwa zjacha

imieniem braci swej

b-

doma

si w Warszawie stanowa wszy, mianowanych artykuach od Jmci podanych, dostatecznie namawia i znosi si bd, jakobymy, w^ dobrej zgodzie i mioci braterskiej, i w przystojnym porzdku, do tego chwalebnego aktu Przy tem acz Elekcii z pomoc Bo, przystpili. Jm do nas przez W. M. nic o tem wskaza nie rapozostaej,

w tych

tam

rzeczach

i

—

czyli,

ale

wzajem my o

to

Jmci

damy, jakomy

Posy na zjazd Knyszyski ku Jmci wskazowaii, aby tame na ten czas Jm raczyli sami si do tego przychyli drugich braci sw modsz do tego przyw^odzi, iby niekt(')]ym rzeczom na Unii opisanym poprawa w mioci braterskiej by moga, gdy sie to na dzie S. ucii na sejmiki znie nie mogo. przez swe

i

i

A

przy

tern osobliwie o podniesienie

dekretu prze-

51

10 ZYr.MlJNCIE AUGLSCIE.

ciw

wszem U prawu,

nasz, ludzie zacne

a z

ublieniem wolnoci na braci

Pany

a uczciwe

Woyskie,

Bracawskie, i na Podlaskie wiadomoci naszej, one, krom bytnoci

Kijowskie, ziemie

i

i

uczynionego, one ziemie od regimentu VV'.X.Lit. nad

swobody nasze odczajc; w których ziemiach nie jednmy krewnoci z wieków jako za jednego czowieka si skrewnili, ale majtnoci a przywileje

i

i

imiona swe tara

mamy,

tylko

mao a oni

emy

nie wszyscy obywatele

w Litwie

;

w takowej

a

W.

sprawie nie-

alemy te

nie byli sdzeni,

X. Lit-

nie byli

i

Lublina, tylko dla odnowienia zwizku mioci braterskiej zuniowania dawnego. Gdzie i nas to byo nad sprawiedliwo mniemanie przyzwani do

i

i

nasze potkao, pusczarny to wysoce u waonym bacz-

nociom

oci

midzy nami

Jmci, jeli to susznie

braterskiej

by

naprawiono

nie ma;

teraz mi-

gdy

taki

—

mioci braterskiej midzy nami nie mnoy. Dla czego, iby Posovvie z moc sejmików powiatowych

al,

skoczeniu takowemu, klóreby ju midzy nami zawdy bez alu krzy\ydy niewtpliw a wiekuist przyja bratersk mio, tego spoku ku poprawie

i

i

i

naszego gruntowao, byli wyprawieni.

A

co

si dotycz wysyania

laskiej dochody tedy

a do

i

i

i

Woyskiej, poytki skarbowi

lislow do ziemi

W.

tego skarb Lilewski od

zejcia Pana naszego

skarbiowie Litewscy

lem

w

czynsze

o

Pod-

o

i

insze

nalece,

X. Lit

przodków naszych,

uy\yaniu by,

rozkazywali

i

i

Pod-

wadali;

BEZKRÓLEWIE

.5^2

pi'zetomy

i

my

nic

nowego nad przysig wysya

niem takowych listów

teraz

nie

animy

uczynili,

tych ziem nigdy ku Poscze nie odprzysigali.

Co si te dotycz, i Królewna JejM, przez Podo W. M. do Koa do Ksek wskazowa

sy swe

i

raczya, przypominajc niejakie dobra swe dziedziczne

w W. X.

nas

byy

Lit.

zastawowane, co si kiedy

Kr. Mci, przez potrzeby Rze-

z

sprawowao, tego zawsze liczb Rzecz-

czypospolitej

atwo mie bdzie.

pospolita

Ac

eby mimo prawo Jej

dziedzicznem prawie Królewny JejMci

iemy wolnej

do tego czasu nic nie wiedzieli

przyznawa

Rzeczypospolitej

teraz jako

i

wadzy

i

adnej nikomu, mimo Rzeczpospolit do-

puci

moemy, a

nie

wie zniesiemy,

prawa

a

w swoje te wejrzawszy,

si

z

W.

Jej Król.

M.

w

tej

spra-

Mci ogldawszy^

rozeznawa si bdzie, jeli jakie Królewna Jej

M

do czego prawo takowe,

mianowa

O

raczy, Jej Król.

frymark

z

Mci

i moe.

Moskiewskim ziemi Inflantsk,

to

i in re nigdy z nas nie byo, próno si tem zabawia mamy; o czemecie W. M. spraw od Pisarza W. X. i

Lit.

Pana

czyli.

H a r a b u r d y ju

Który

to

responsem

i o tem wiadomo nasz

okaza,

flanlskiej

nic nie

z

i

dostateczn

wasnym

wzi ra-

Moskiewskiego

stanowi, ale owszeki nad

Pana Administratora ziemi In-

kancelarii Koronnej, listem Króla Jmci

Pana naszego zeszego. Królowi Szwedzkiemu kilka zamków ustpi i odda rozkazano; co Pan Adminis-

.

^O ZYGMUNCIE AUGUCIE.

5()

na sobie zatrzyma do tego czasu, jako yidimus listu Króla Jmci na te zamki Królowi Szwedz-

trator

i

kiemu danego taki o ten

W.

M.

frymark

jest

okazowanv

I

musia

wnie, komplacenci

to kto

sobie tern

u Inflantów czynic. Ale w tym okoo Inflant artykule, to si nam nad przywileje stao, i W. M. z sek raczyli bez wiadomoci naszej, wadz Panu

K-

Administratorowi nad uprzywilejowanie Jmci ujmu-

jc,

a nic o

tem

ani

nam,

ani

Posów swych odprawi do

Jmci nie oznajmujc, Inflant,

skadajc im

sejmik bez zezwania Pana Administratora.

rych takowych sejmikach

moe

uró z niebezpiecznoci Rzpltej, W. M.

dziao

nie

w

W.

tem

M.

IXa któ-

jakie inconyenlens

co

iby si nam od

braterskie

damy

i

napominamy.

Ai tedy

czste zjazdy

bdc

napominamy Litewska

pierwej

midzy sob miewa musiemy, tem nie pomau uszkodzeni,

w tem W.

M. braterskie,

wedug wanoci

swej

bya

miejscach przyjmowanana, tak jak

eby

moneta

na wszelkich

si ju

to za

y-

wota Pana naszego postanowio.

teme zjachaniem naszem do M c zdao si nam wedle postanowienia Jch Za

i

bohowa

,

Mo Panów

w Kaskach uczynionego, aby zamek Tykociski dobrze by opatrzon, a przegldanie Polskich

przywilejów natenczas zaniechane

si we

M ciboho wi e

dnia 17.

by ma. — Dziao miesica Grudnia,

roku Paskiego 1572. .Alikoiiij

C

li

o

(I

Radziwi

kie

w

i

cz

,

Wojewoda Wileski m.i.ppia,

'u5

którzy jako si wiernie

w lem zleceniu swem,

za

i

i

pil-

wielkiem od powietrza

niebezpieczestwem, na tym zamku zachowali, tak

my imieniem wszech Rad Koronnych jako

nom

i

osobom pewnym Pa-

Litewskiego narodu,

i

Braci naszej, to jest

niewskiemu

:

tak Polskiego

Panu Stanisawowi Bro-

Koniuszemu Ziemi Przemy slskiej

;

Panu Zygmuntowi Zebrzydowskiemu^ Wojskiemu Krakowskiemu; Panu ukaszowi ScieWopien. iZoslin.; P. Maciejowi Zali ski emu

ckiemu

Mcibohow.; P.ukaGórnickiemu Scie Tykocin; P.Jdrzejowi O wadowskiemu Dworzaninowi JKMci, to zlecili Scie Tucholskiemu Przyborsk.

i

szowi

i

od wszej R. P. tak Polskiego jako

rodu zwierzyli

;

aby

Jm,

osoby

na tym zamku mieszkajc

noci przegldajc

i

i

i

Litewskiego na-

wyej mianowane,

wszelakiej niebezpiecz-

upatrujc, tego najpilniej prze-

strzegali, jakoby ten zamek Tykociski ze wszystkim depozytem, jakiemkolwiek imieniem nazwanym, po mierci Króla J mci Pana naszego zeszego

w R.

nim zostaym, P.

ni

na kogo innego jedno na spoin

Koronn narodów

ma, nikomu i

ze wszystkiem

Polskich

innemu jeno teje

poda by

ej mianowane, jakoto

;

ze

i

Litewskich trzy-

1\.

P. czasu

swego

— w czem JM osoby wywszelak pilnoci^,

bdc

syny Koronnymi, a R. P. matce swej wedie najwikszego

pi

zemoenia swego wiernie zdziere

obiecali,

e

nielylka

akciiiy te

i

tein

od nich upewnieni,

BEZKRÓLEWIE

5()

wszelkiego niebezpieczestwa tego zamku postrzega

maj,

Boe) od kogokolwiek czego czemuby sami dosy uczyni zdoa takowych niebezpieczestwach Radom

(uchowaj

ale

szkodliwego,

i

nie mogli, po

Koronnym

obojga narodu, tak Polskiego jako

oznajmowa

tewskiego

powinni, zastaw

uj

wszelakie niebezpieczestwa tego zamku

i

Li-

si o

Tykoci-

zoonego w nim, wenajwikszego przenioenia swego, jako im wiernym cnotliwym synom R. P. naley.

skiego

wszelkiego depozytu

i

dle

i

Gdzie i

t wszystk

spraw

wiernej cnocie, wierze

pilnemu staraniu Jmci zlecilimy dotd, póki tego

zjazdu, który na

Króle, to

w roku

Konwokaci do Warszawy na Trzy

1573.

nauka, jako si

i

przyszym zoony jest;

Konwokacii szersza

bd

mieli,

i

Jm

z

której

dostateczniejsza

wiadomo

na tym zaaiku

sprawowa

od Panów Podkoronnych Polskich

tewskich, dana bdzie. wienie nasze,

i

Li-

Jako t zmow postanowyej mianowane, pod i

e Jm, osoby

uczciwym szlacheckim obowizkiem^ jako synowie Korony, z

ici

dobrowolnie przyjli, tak si spoinie

nami Radami na

te

intercyz,

rkoma swemi

podpi-

obowizku JMPanowie przerzeczeni, którzy na Zamku Tykocin, s zostawieni nie sali,

i

z

tego

bd

wolni, za

a im

zupen

Rad pewne

dostateczna nauka od wszech PP.

plenipotenci wszej R. P. przez

osoby

w i

z Rad dana bdzie; co najdalej do Gromnic roku 1573. oznajmiono JchM bdzie; a tej zmowy

spisania naszego spólnego, obiecaU

nam,

a

my

im,

VO ZYGMUNCIE AUGUCIE.

^7

dobrem poczciwem sowem, nikomu nie odkrywa i nieokazowa, a insza jako wyej opisano JMcm od PP. Rad spólnych dana bdzie nauka. A gdzieby si w jakich potrzebach i niebezpiecznociach tego zamku Tykociskiego Jmcom wiado-

mo dawa potrafio,

tedy do Polski JMXicdzu Ar-

cybiskupowi, a do Litwy Panu Marszakowi ZiemW. X. Lit. wszelakie potrzeby i przypadki

skiemu

zamku Tykociskiego, odsya donosi maj. Dziao si i stanowio w Tykocinie, 13. Grudnia tego

i

1572. roku.

Zborowski, Wojewoda Sendomir. rk wasn, Tomicz, Kasztelan Gniezn. Stanisaw Broniewski, Koniuszy Ziemi Przemy sl.m.^^r. Zygmunt Zebrzydowski, Wojsk. Krak. rk sw. ukasz cki, J.Kr. Mci Loniczy. Piotr

Jan

z

O wadowski, w. rk. ukasz Górnicki, Sta Tykocin. Andrzej

Chodkiewicz, manupr. L.

Wojna,

Maciej

Podskarbi Dwór. W. X. Za liski, manupr.

L.

Z.IST

OD SIAZECIA SUCKIEGO DO RAD KOROIO^NYCH. oO.

Xe

Wodzimirz,

Suckich. ale

Grudnia 1572.

najstarsy syn Olgierda

Po ojcu odziedziczy

go ztamt^d Witod,

by gowg

ojn

by

rodziny

Xtwo

XX,

Kijowskie;

czci gwatem, czci namowa KróU

58

BEZKRÓLEWIE

AYaaysIawa wyrugowawszy, skie,

w

w nim

stolice

dal rau

którego dziedzinach X.

swoja

zaoy. Od

Xiaetami Suckimi,

a

o wskrzeszeniu

Zabrzeziskiego

i

i pojwszy

on Xn

mionie ich do

za

tego zamku,

tu

tów,

w

kraju wysokim ro-

Pastwa

Gdy Gli-

Ruskiego, po zamordowaniu

Suck uderzy,

Anastazi, wdow jej

syna,

uy moe prawa

Zamku, przed nadchodzca

schroni si do Moskwy.

by

w

1595.

ostatnim potomkiem

ne 'woci Ropylskie

Suck,

r.

— Siemion,

przeszy do

Do Senatu

i

mzkim XX.

fcimilii

z

w

dziczni.

si

Pol-

Lublinie u Jezui-

Suckich.

Zofi, ostatni

—Obszer-

Xiniczk

Radziwiów.

Litewskiego przed Unia, prócz Riskupów,

Marszaków, wchodzili

lecz od-

syn Jerzego o którym

pochowany

Suckie,

i

tuszc,

po Xciu Sie-

Atwa Kijowskiego, na dobro swoich zamysów;

mowa, zmary

a

potomkowie jego

osobist zasuga.

reku maoletniego

party dwokrotnie od (ego ski,

i

oni

podniesieniu buntu, na

majc w

i

Kopyl-

od Alexandra, czyli Olelka, syna jego,

dem, obszernemi posiadociami,

marzy

zamian Xtwo

Yodzimirz Zamek Sucki,

Olelkowiczami nazwani. Synli

ski

w

Xita

Wojewodów,

krewni, jako Senatorowie dzie-

Za Sejmu Unii, gdy stanowiono porzdek Rady dla

Rzeczypospolitej obojga narodów, nieprzyjto Senatorów dzie-

dzicznych; przeciwko czemu protestowali si

ryscy,

acz

zkdind

XX. Czarto-

czynni stronnicy Unii; ale najmocniej

przeciw temu

powstawa wspomniony wyej

Jerzy

Xie

Suck i,

niwet delegatom Sejmowym

niechcia

skada

a

przysigi tylko

w

charakterze dziedzicznego Senalora

Podobn

PO ZYGMUNCIE AUGUCIE. protestacia ponawia

•

dziedziczna

licie klóry tu nastpuje.

XX. Succy,

loSl. jescze raz

r.

w

59

upominali

Póniej nawet, o

odjta sobie

Chrystusie Praaci, Janie

Wielmo-

sie

dostojno.

w

Wielebni

Panowie Rady duchowne i wieckie sawnej Korony Polskiej, Panowie a bracia nam askawi mili. ni

i

Powolnoci nasze

mio bratersk W.

M. ofiarujc, wszystkiego dobrego od Pana Boga na czasy

dugie z

mie damy.

strony od

Dosza

mi

ta

wiadomo

Jm niektórych Panów przyjació mych^

w tych niedawnych w Warszawie,

ci

Elekcii

i

czasiech,

ecie

^Y.M. Konwoka-

ku namówieniu miejsca

czasu

i

zoy

wybierania nowego Rróla,

raczyli.

Oczemcie W. M. snad niektórym JMPP. Lit. przez Posy swe oznajmili zaniechawszy mnie w tem, ,

którym take do tego jest naleny, wedug powinnoci i przysigi mej do Rady Koronnej uczynio-

a

nej, czego z niemaym alem uywamy, gdy staroytna familia prerogatywa domu mego i

w W.

X.

jowane

Lit.

i

miejsce zdawna

w awicy

ludziom tajno nie

moi

i

zwyke

Rad, przy boku

a uprzywile-

R. Mci, wszem

którego zawsze przodkowie

jest,

ja sam, jako za W'ieikich

przed tem w W. X.

J.

Xit Lit.,

którzy

panowali, tak nych Królów^ oboim pastwom panujcym,

uywalimy;

co

wiata zeszy,

i

J.

Lit.

i

K. M. Pan nasz niedawno

szerzej

i

dostateczniej

za in-

mamy

przy w

z i

i

tego

lej en-.

60

BEZKRÓLEWIE

swym, mnie i

memu objani raczy, Moci Panów naszych na wsze-

potomstwu

i

zawsze od Jch Kr.

lakie Sejmy, przez listy

wie nasi

ju

my

i

sami

sejmowe, osobliwie przodko-

bywalimy wzywani, czegom si

W.

niepojednokro u

M. na wielu Sejmach upo-

mina o tem ku W. M. pisa, na które pisanie moje adnegom odpisu mie od W. M. niemóg. Przeto teraz W. M. wszech Panów braci swej askawie prosz, abym we wszystkiej prerogatywie i

i

staroytnego domu mego zachowa by; take o miejscu swem w Radzie Koronnej wiedzia; gdy w tem od W. M. upewniony bdc nieomieszkam tam ku W. M. przybywszy spoem z W. M. o wszem dobrem, poytecznem, sawnem a i

i

uczciwem R. P. radzi terskiej

Dan

przyjani z

Sucka

W.

i

namawia.

i

W. 31.

asce

zalecamy.

Decembra roku 1572. M. yczliwy i powolny brat i suga, dnia 30.

Jerzy Olelkowic Bielski, który

czywszy szawskiej

w

te

dokadnie Bezkrólewie

tre powyszego

w Radzie,

sowa mu

— Zatem si bra-

:

Sucki.

onego zjazdy opisuje, przyto-

Listu czytanego na Konwokacii

i

dodaje,

odpisali

i

Xiae

«

Senatorowie

I jako

M

aby

mu

miejsce

«

zali

tedy

mu je naznaczyli za

V

wej

w Radzie

n

X. Biskupa Wileskiego

n

przyjdzie, lego

« list

przeczytawszy

ich przez pisanie

swe

da,

w Radzie jako Senatorów przysigemu i

mu

a

oka-

spoina zgodg, tam gdzie je pier-

Litewskiej przed Unia :

War-

to

pozwalali.

»

miewa,

to jest, podle

aby zasiad, gdy na Elekcie

rO lYGMUNClE AUGUCIE. 1.I8T

6f

OB -WADTSA-WA ZBARASKIEGO SPRA^WCE "WOJETirODZTWA KIJOIT^SKIEGO DO RAB

KORONNYCH. 26. Decemhi^is 1572. Pisze

o

niedostatkach

Zamku Kijowskiego,

swoich stratach.

o

Prosi o pozwolenie oddalenia sie na czas z Kijowa.

Janie Wielmoni

a

mnie Miociwi Panowie,

etc.

Tak jakom za sawnej pamici J. K. Mci przynosiem wiadomoci o wielkim niedostatku tutejszego

zamku

K

sawnym

i

j

o

w

s

k

i

e

go

;

a

i

ja

syszc

o takim

AYMPanów moich Mciwych, ku wiadomoci WMPanom moim Mciwym donosz, e zjedzie

tak wielki jest niedostatek

jowskim

;

w Kijowne

zamku tutejszym Ki-

JWPan Wojewoda

oczem

by

Koronny raczy

w

wiadom.

Ruski Hetman

Jako

Ji\l

trzeba aski a osobliwszego baczenia

bdc tu Wszako

dobrze si temu przypatrzy.

W. M.

moich

—

Mciwych Panów na tutejszy zamek. Ja te wac gardo swe, nielitujc utrat na majtnoci swej, sawnej pamici J. K. Mci tak te W. M. Panów i

moich Mciwych

mawia. Ale i

subami swemi nigdvm si

tu

mnie

-WMPanów moich

bdc w

wyKijowie na posudze

Mciw^ych, ku utracie

i

nie

szkodzie

maej przyszedem, tak na majtnoci swej, jako na sugach swych, których tu bdc w niebezpieczny czas zbyem, na ostatek maonk sw

nie i

i

—

—

62

BtZKrxÓLKWIE

Wszake

tegora dobrze przepaci.

w asce W. 31. moich bdziecie

to

sprawcy

za

i

sudze swemu nagro-

straty,

W.

posug

z

z

skarbu

z

na czas

bdc insi

i

lei iej

pienidzmi sueb-

K. Mci.

Wszako si

ja

moich 31ciwych Panów niewyma-

31.

wiam, jedno prosz

abym

J.

lu

Kr, Mci byli

J.

opatrywani, jako dzierawami

ncmi tak te

Gdy

W. M. raczyli.

sawnej pamici

wtpi

e W. M. oba-

Mciwycli Panów,

czywszy moje szkody

dzi

ja nie

W. 31. moich 3iciwych Panów, W. 31. Panów moich 3Iciwycli

pozwoleniem jaki z

Kijowa do domu swego zjacha

móg,

abym si w domu swym opatrzy, gdyem przez ten niemay czas bdc na posudze W. M. Panów moich 31ciwych,

w domum swym

A

nieby.

ja wyrozu-

eby nie móg za niepogodami w t krain wtargn, ostawujc przyjaciela swego na miejscu swem sug swoich, za pozwolemiawszy o nieprzyjacielu,

i

niem do W3!Panó\v moich 3]ciwych w^szake bdzieli na

to

wola

V\'. 31.

móg dobiee; mych 3Icwych

Panów. Pokornie prosz, aby W. 31. moi 31ciwi Panowie list umie przysa raczyli zjachania mojego. Z

tern

si

31ciwej

asce W31Panów moich 31ci\vych

zalecam.

Dan

z

Kijowa A. D. 1572. Decembris 26.

die.

W31ci moich 31ciwych Panów yczliwy suga.

Wadysaw Sprawca

// dztiua

Zbaraski

Kijoiv6kiego Diieriaifca Buiocki,

PO ZYGMUNCIE AUGUCIE.

63^

REACIA POSELSTWA MICHAA HARABURSY DO 'W, KNIAZIA IWANA GRONEGO. 1572—1573. Zaraz po mierci Zygmunta Augusta, Senat Litewski

wyprawi

by

do Moskwy Teodora Woropaja Zienkowicza, dla utrzymania pokoju z

Iwan krwawy zwany Gronym, przyj go

z tej strony.

e

wielk serdecznoci. Wrcz mu powiedzia,

Królem Polskim;

e

zapewnia ze

tumaczy mu

by

— Po

e

zachowa swobody,

swego przyda;

dawa.

dla czego

i

uprzedza,

e

do AV. Kniazia

kocu

1672.

Micha Haraburda,

który

w

Bielskim,

wyj

Watykaskiej

j w caej w

znajduje si z

Rkopismów

f^inler

co

r.

w Paryu

jescze

wysanym

ju

Albertrandego, a ten

ze spóczesnej

zamiesczam.

u niego

w Karanizinie

i

z Biblioteki

Ottobonianos N° 2223.) wypisa.

obszernoci,

Bibl.Krói.

w^

e

— Relacia jego Poselstwa,

bywa.

który ja

odda,

syna na tron Polski nie rad

dawniej, jescze za ycia Króla, skróceniu,

by

musia by okrutnym;

Poock

missii Zienkowicza, w^

tej

chce

kopii

— Gar Iwan

— Teraz

znajdujcej si

gotów sam byc

Królem, lub syna da, lub zgodzi si na Gesarzewicza IViemieckiego. Lecz odradza z

droy si .

z

groba Francuza. Y^olnoci

Poockiem;

ale wreszcie

granic, warujc sobie Inflanty i

i

zabezpiecza

zezwoliby na

Dzwin

;

za

Kijów; chce dziedzictwa tronu

poczenia dwóch Pastw; gotów cieszy si tronem samej

Litwy,

i

zarczyby

garnionych.

—

jej

odzyskanie Prowincij przez

Haraburda

dla wybicia z

Polsk

za-

gowy Iwanowi

64

BEZKRÓLEWIE

myli

o Tronie Polskim

cigle

w

Polscze

,

mieszka

i

by

e Iwana; który w kocu prawi ziarna

i

mówi mu,

Król Polski, powinien

Katolikiem. Niezraa to wszak-

Haraburdzie plotki, dla rzucenia

podejrze miedzy Polakami.

— Haraburda zdawa spraw

ze

swego Poselstwa na Sejmie Elekcyjnym zacztym

nia

1573.

5. Kwiet-

Roku 1572. Grudnia 29. dnia, bdc mnie Michaiu Haraburdzie posaneniu od Jch Mci Pa nów Rad Wielkiego Xstwa Lit. do Kniazia Wielkiego Moskiewskiego, prz};jechaem do niego do Nowogroda Wielkiego roku 1573. Lutego 23.

w

we wtorek Lutego 24. kaza mi Knia Wielki u siebie by, i^osehiyf (sowo opasczone); na obiedzie u niego byem. poniedziaek; a na zajutrz

sl

i

A potem nazajutrz we rzod Lutego 25. rzeczy od Panów Rad JcbMci przez mi wskazane, które sowo do sowa na odpowiedzi Xdza Wielkiego, niej s wyrepetowane, Xdzu Wielkiemu mówiem; sucha i

mi

sam na pokoju,

Xidz Iwan niczy

i

siedzia.

a przy

nim syn jego starszy

A ktemu by

Namiestnik Moajski

Was

Umny Kolno wa (Koyczew., Namiestnik

Nowotorzski

Plesczejew;

a

ii

przy nim Okol-

Iwanowicz,

Dworzanin dumny

Michaio Timofiejewicz

a Diaki Andrzej

i

Wasil Jakowkowy

Sczelkaowie. — A wysucliawszy*tych kaza mi

sol)ie

na pimie da.

rzeczy,

A gdym si

z

tego

PO ZYGMUNCIE AUGUCIE.

65

^wmav^ia, on kaza mi te rzeczy powlóre mówi, a Andrzeju Sczekaowu terminowa. Jako ja

mówi,

a

on terminowa; a potem do gospody kaza

mi jacia.

W.,

a

a w sobot 28.

I

on na

rzeczy którem

te

wied uczyni. « Mówie nam «

« « «

odkryb'my im

tego

i

i

i

«

wa. Jedno

«

rzecz

KA.

MORRONOWSKI DO

PUASKIEGO.

J.

Kopia responsu JWJMPana Generaa Mokronowskiego, na list Jmci Pana Marszalka Zwizko-

Wyjedajac

na Delegacia

Genera Kreczetnikow

wojennych.

pierwsi zaczepili.

si. Prosi

zapewniem

mi

sobie zawieszenie

twierdzi

Na moj^ probe obieca

abym mu doniós

z

e

kroków

Konfederaci

odwetem wstrzyma

o skutka

ukadów

Czekam od miesica na próno. Moskale niebdg

z

wami.

tak cierpliwi.

Pisz do Kreczetnikowa na wasze rce. Rad wam dawa

nie

mo-

g tylko ustme. Z Gródka Dociiodzi innie TOM. n

list

12 Maij \1^^,

.1\VP. dc die 5. Maji, a co

mnie

98

MISSIA

alem

donosisz przenika

serce moje.

Albowiem moja

Delegacia jest jedynym celem, aby ich dzieo

usczliwieniem ojczyzny, obron krwi spokojnoci.

byem

gdy sprowadzony

I

wy ju po resultatnm

i

byo

skutkiem

do Warsza-

Senatas Consilil przyjechaem,

nie innym zagrzany powodem, gdy mnie wyznaczono jecha do JWWPanów^ tylko aby ojczynie i wspóbraci by poytecznym; i to sobie zaraz ubez-

suy

pieczyem, aby

w

czasie

wszelkie dla osób ich

dziaem

JWPanów

mej u

byo

e

dostatecznie,

negociacii,

bezpieczestwo.

— W ie-

wojska komputowe

maj

ordynansu attakowa ich; chciaem upewni sobie od wojska Moskiewskiego tene sam wzgld w czem mnie X. Repnin assekurowa, z tym nie

i

;

jednak dokadem: chyba,

eby

derackie zaczepia ich miay.

szawy niew^edzc aby jakie

ny

zacz si miay; jako

wiadcz,

e

nie

wiem

pierwsze pocztki.

i

pierwej wojska Konfe-

— Ruszyem si

z

War^

hostilitates z której stro-

do dzi dnia, Bogiem si

rzetelnej

prawdy zkd byy

Gdym za stan w

Krystianpolu

u JWJMPana Wojewody Kijowskiego (Potockiego), przyby nazajutrz Jm Pan Genera Rreczetnikow, len nam to powiedzia- e Oberszteleitnanla z kilkunastu Kozaków na konwój wysanego od I^onfederacii zatrzymano. Kozaków na pocztach listowych zwizano

i

zabrano,

Starym Doców Konfederackich

by

ich

i

e

w^

Konstantynowie

attakowano, gdzie kilkunaslu ludzi

w niewol

wiadkami,

e

wzili

,

którzy to

pierwsi byli attakowani.

maj

—

INu

MOKRONOWSKIEGO.

99

t jego

relaci dopraszaem si jako Delegowany, do JJWWPanów, od Króla i Senatu, aby si zatrzyma!

cum

w

represaliis

nadziei,

uoenia

sposoby do

e

JJWWPanów.— Przyobieca

Xie Repnin

mog

eby w

czasie

i

by mogo

mej negociacii bezpieczestwo

i

si wynale

spokojnoci,

mi, z

dla osób

równ jednak jak

kondyci: jeeli wojsko Konfederaci attakowa nie bdzie; sam si

kie na nich naciera

mia zatrzyma

Niedziel 2.

mnie prawda o

to,

deracii rezolucia

JJWWPanów

ma nadziej

w ókwi. Obligowa abym mu doniós, jaka od Konfe-

bdzie

;

ja

niemajc, nic

uoenia

adnej dostatecznej od

mu donie

ani zatrzy-

niemogem; sam ju czekajc czwarty tydzie na rezolucia. Po pierwszym responsie, na któren dziew^i dni czeka mój kurier, zbliy si chciaem ku Barowi, w nadziei, nastpi prdko ich wola przyjcia mnie; ale pod Wankowcami, wrócony od podjazdu w^ojska Konjakiego,

e

federacii,

gdym posa, siódmego dnia odebraem podobny odwoki pierwszemu respons.— Znam ja to czuj interesów J WWPanów tej odwopowtórnie

i

ki

potrzeb;

ale

w

innych, niezajdzie podobny cierp-

liwoci skutek. Na to ubolewam,

e

w

tej

odwloce

poytecznym im by niemog jakbym yczy, w tym mem oddaleniu inszej przysugi, czyni ,

i

nie-

mog,

jak tylko

pisa do Jmci Pana Generaa Kreczetnikowa komend Lu majcego, który list list

volanti sigillo na ich to

bdzie

woli go

wasne posyam i-ce.— W^ ich czy przez mego posaca,

odesa

— 100 czy

MISSIA

te

przez swego; a co rady, tak jak serce mi dyk-

obowizek dobrego obywatela kae, bym tylko wyrazi móg. Czeka zaw^sze tuje

i

ustnie-

bd wy-

znaczenia mi czasu

dziby powinny

i

no t, mio dla ojczyzny, i

estym

yczenia slwier-

miejsca, a moje

w JJWPanach

wszystkicb rzetel-

a przy tern

prawdziw

szacunek dla godnej osoby jego,

i

jestem,

z

którym

etc, etc.

MOKROSJOWSKI DO KOCHASKIEGO. tego JWJmPana Generaa, do WJmci Pana Kochan skiego,Konsyliarza Sekretarza general-

List

i

nego Konfederacii. Prosi aby

tego samego Porucznika

askiego

;

snad

z ustnera

W nadziej dawnej poufao nika

,

uprasza

co

by

u niego,

przyjani

go,

aeby

WMPana mam t

tego

Starosty Wareckiego,

JPana Porucz-

by

z

expedyci

Marszaka Zwiz-

moim

kowego, jego samego chcia ordynow^a

z

ponsem.

za

Jest tego pilny interes.

okolicznoci sczerze i

przyjani,

elc. etc.

do Pu-

poleceniem.

który do mnie przysany

JWJmPana

posa

owiadczam,

Ja

res-

przy

tej

em jest z estym

— 101

M0KRO>0WSKIEGO.

laOKRONOTKrS&I DO KRECZETNI&CWA. Kopia lislu J WJniPana Generaa Mokronowskiego do JWJmPana Generaa Rreczetnikowa.

e wy pierwsi

Konfederaci al§ sie Icgacia

ich attakujecie. Jeli lak, toDe*

moja skutku niewezmie.

Z GródU

Mam

12.

Maja 1768.

e ju

donie JWWPanu,

honor

czwarty

tydzie czekam na dostateczn rezoluci od Ronfe-

przyj moj

deracii, która obiecuje

e

nalecy do

tego dziea jescze

o cierpliwo mnie

nicy od

JWJmPana

Zwizkowego, pieczestwo, i

prosili.

i

w czasie

Wareckiego

,

zczyli,

WinMarszaka

list z

mej negociacii niespenia si,

wic

Imperatorowej Rossyjskiej

ich attakujce. Jeeli tak

w is-

moja deklaa^acia od Najjaniejszego

Przewietnego Senatu tego skutku dla spo-

kojnoci, której pragn,

w

nie

Dzi odbieram

Sity

e wojska Najjaniejszej

Króla

si

ale

e przyobiecane dla Ronfederacii bez-

s pierwsze zew^szd tocie jest,

Delegaci,

tem od samego

wnosz do

wzi nie moe. — Czekam

JWWPana wiadomoci

wstrzymania si.

deracia wzajemnie

to

— Rozumiem e

uczyni,

i

ten

lisi

prob

i

na

Konfe-

i

rce

sa-

myche Jchmciów Panów Ronfederatów posyam, bo mi wcale niewiadome miejsce, gdzie si znajdujesz. Przvtem jestem z

na estvma.

etr, etc.

—

JWWPan

uszanowaniem

i

zupe-

;

1

02

MISSU

FB. POTOCKI DO MOKRONO-WSKIEGO.

Kopia

listu

JWJPmPana Potockiego Wojewody JWJmci Generaa Mokronow-

Kijowskiego, do skiego.

Donosi o zabranej expedycii przez Konfederatów.

wod

Kijowskiego liczy do pierwszych twórców Konfederacii

w

Zajczek

myli

wedug

wszelkiego podobiestwa, przeszy Namiestnik.

lem.

W tym momencie

Krystianpola, d. 7.

stanwszy u mnie

Jm Pan Zajczek, przyjaciel mój, trzymajcy, doniós mi co maistra Lubelskiego, pisarza z

td

Jmci

aa

mia

i

z

by

to

Maja 1768.

Warszawy

dobra odoinnie

upewnienia Poczt-

z

e expedyci

do

JWJmci Pana

Ogrodzkiego, od JWWPana tu przysan^ zaraz sztafet do Warszawy ordynowan,

t wanie por w Lubli-

PanRojewski pod

nie kupicy si, przej,

niedopuci.

O

i

dosta si tam

sdz

i

JWWPana

pilno o

przy której okazii polecajc

jani, wyznaj

em

gdzie nale-

którym przypadku gdy

momencie daj zna do Warszawy,

n

mowa,

o którym tu

ale sie

Z

i

—Lelewel "Woje-

w

tym

za rzecz potrzeb-

teme uwiadomi,

si szanownej Jego

jest, infinito voto^ etc, etc.

przy-

MOKRONOWSKIEGO.

Si;^^;.

^03

MOKRONOTirSKI DO FR. POTOCKIEGO. Kopia responsu JWJmci Panu Wojewodzie Kijowskiemu, od JWJmci Pana Generaa Mokronowskiego.

Dzikuj

za

Podolska

wiadomo.

poczyy

rozkazami.

si

Zwyciaj.

z

ni. Konwój przy mnie,

Ale

i

Ukraiska

ju

pod

i

jej

Moskwy przybywa. Trzeba ogie

przyjt bdzie

Jeli

zgasi.

Konfederacia wzrasta. Partie

Delegacia

proponowa

,

bd

Armistitium,

Z

Grodha, 13. Afa/a 1768.

Dzikuj J WWPanu Dobrodziejowi, za doniesienie mi o zabranych

listach

moich; bardzoby dobrze zro-

bi WJmPan Rojewski, aby uspokoiwszy ciekaswoj hsty na swoj desUnaci odesa, w litórycii tylko relacia bya com tu wiedzie móg^

wo

,

jaka mi dana rezolucja od Konfederaci!; bo mi zawsze

czeka

ka,

prdszej

gdym si zbliy chcia ku Barowi

rezolucii,

wrócony, i

tu

listy, ale nie i

a

do dzi dnia siedz.

adne w

jeden cyfrowany.

brodziej

ju

JWJMPan

Byy

byem

do przyjació

tych okolicznociach interesa;

— Rozumiem, e JWWPan

informowany

niska partia jakote racii.

od podjazdu Konfederacii

i

dla

by

musisz,

Podolska, ju

Podczaszy

Lit.

s

Do-

e tak Ukra-

przy Konfede-

(Potocki Joachim),

jako Regimentarz generalny wyznaczony od Konfederacii,

przysa swój ordynans do

tych kilkunastu

104

MISSIA

którzy si przy mnie na konwoju znajduj,

ludzi,

aby poty

byli, póki ja dla

grzeczno

tedy przez

i

Ju

interesów tu zabawi.

ask

jego

mam

kowój od

Konfederacii; która toKonfederacia, coraz mocni

przybyw^anie

tak przez

dwie partie naszego wojska.

Konstantynowa

i

miao si

z

potykali

jakote przez

szlachty,

—

si te

Winnicy,

Kolo

Chmielnika,

Konfederaci

Moskw. Dnia

onegdajszego

JWJ3IPan Puaski Marszaek Zwizkowy, pisa

alc

do mnie,

e Moskwa,

si,

przybyw^a ku Ukrainie,

e podczas

rozumia,

bd, jako

ich attakuj; a

e

mojej Delegacii nic czyni nie

miaem

ja

wicej

której coraz

zewszd

upewnienie, com

te pisa do

t kondyci upewniono, e Moskwy zaczepia nie bd. Niewiem

Jchmciów Konfederatów, wic tedy kto

by

mnie

pocztkiem. Tak duga

a bez rezolucii.

wstrzyma

i

odwoka

mija

Niewiem czy Moskwa cierpliwie si Przytem nie od nich

zechce.

tem, ale od Króla

i

ja

Delega-

Senatu, których interes

krw'i

,

spokojno utwierdzi. Pisaem jednak doJmPana Generaa Krecze tnikoff, ten list na rce Jchmciów Konfederatów posaem; gdzie si za znajduje ten Genera, ja wcale o tern nienarodowej ochroni

i

i

wiein;

i

wcale jak na pokucie siedzc, najmniejszych

zniskd niemajc wiadomoci, oprócz o niektórych czynach Konfederacii.

— Gdyby

mnie

mio

ojczy-

zny nie zagrzewaa, trudnoby tu wytrzyma tak

g,

a

bez adnej determinacii,

70 im bardziej

si ogie

sedend

zapala, tern

;

ale

du-

widzc

bardziej bliszym

MOKRONOWSKIEGO. trzeba

by,

10;j

aby prdzej przyprowadzi do ugaszenia

kae

sposobami agodnoci, perswazi, jak mi Irukcia moja,

JWWPanów

a

ins-

w oj-

pierwszych ludzi

czynie bdzie staraniem, przyprowadzi do sczli-

wego koca, aby przy usczliw^ieniu narodu, pokój

za

przywróci. Jako mi ne

J

W^YPana Dóbr.

godne

i

patriotycz-

mu myl proponowa

sentymenta, otwieram

e jeeli przyjty bd zechc, aby

s znane

od Konfederacii,

mona uczyni na jaki

czas Ai^mistlciam^

e coraz wicej Moskwy przybywa, aby krwi

widzc,

spóbraci ochroni.

— JNierozumiabym, aby Moskw^a

przyj równie

miaa tego

którzy

czas ci,

wezm

nie

saw

w tenniech ywe

Armisiiciiim^ a

narodu kochaj

starania^ aby negociaciami

przyprowadzi do

dobrego dla naspokoju,i kiedy podobno inne nas

na-

rody opuciy, samym nam ratowa si trzeba. Kredyt

JWWPana

wielkim

wsparciem; wszyscy rady Jego

sucha

w

narodzie

rzy Mu

no,

i

osoby

powinni.

— We innie

respekt winny,

moe by

bd

ta wiara,

w którym by pragn

MORROKCWSKI

Z>0 J.

i

wie-

przychyl,

—

elc.

PUl^ASKIEGO.

listu do JWPana Starosty Wareckiego, pisanego od J WJmci F^ana Generaa Mokronow-

Kopia

skiego. Po 6 tygodniach daremnego czekania jad do Lwowa. Odrzucilicie ratunek który

Wam

przezemnie Król podawa. Porta radzi

wam

106

MISSIA.

take, dziea zaniecha.

woanie. Donie

o tern

I

bd

we Lwowie

gotów na wasze

Krasiskiemu który podobno

ju

za-

za gra-

nica.

Z

Postpujc

w

tej

Delegacii

Gródka,

mojej lak otwarcie,

obowizek cnoty kae, donosz JWWPanu, e po szeciu-niedzielnej w tym kraju bytnoci mojej tskliwem oczekiwaniu Ich rezolucii, zaszed mnie w tym czasie rozkaz, abym nieodwocznie wyjecha do Lwowa. zami mi przychodzi

jak mi inslrukcia

i

i

oblew^a to miejsce, gdziem tak poytecznie

suy

móg, jak mi zlecono byo, jak pragnem, widzc niepomylne wszystkie skutki, a z td najbardziej, e sami JJWWPanowie ratowania siebie odrzucihcie sposoby. ?sie innym bowiem wysany byem kocem, tylko aeby zabiee wikszemu na ojnie

i

czyzn upadkowi, krwi wspóbraci ochroni, samych JJWWPanów, którzy Barskie zaczhcie dzieo, wyratowa. Bo to, jawnie wyzna musz, przed i

Bogiem

i

wiatem,

e jedyne Króla byo usiowanie,

mnie obowizkiem zlecone.

zapomnia,

a

ca

myl

W tym

czasie,

swej urazy

obróci do ratowania

nów. Senatu za Rada, których

WPa-

mio do braci

wy-

gasn

niemoe, nakazaa pierwszem postpkiem aowieceniem perswadowa, aby wstrzyma dzieo zaczte. Ae dooyli, aby zagranicznej mocy zay, z cikiem ich byo to umartwieniem,

godnoci

i

tak ustanowi. Za

có

mnie tedv, kochany Dobro-

—

.

107

MOKRONOWSKIEGO

byo przynajmniej wysucha wszak nie trucizn niosem, ale zdrow dla JJWWPanów i'ad. Wszak wiadomo byo WM Panu, e od Xicia dzieju, nie

;

Modawskiego, od Hana od samej Porty przestrogi JWWPanów byy, abycie tego dziea poprzestali i i

Co

publicznej spokojnoci nie wzruszali. naj pewniejszy sposób

JWWPanowie

mogli, jeeli nie

mioci, aby Król ratowali

publiczny

no przy i

mie tej

w

Me trzeba,

prawda,

wtpi,

ch zawsze poda im rk, gdy

tym

wie i

tej

si

interess

;

ale

wiar

rki nieodrzuca.

funkcii mej Delegacii

zostan, na

w narodowej ku

mie wam

bya

trzeba;

jeeli jescze

z

ojcow^ska, ziomkowie brateisk

przychylnoci.

aby równa nie i

do wyjcia

tedy za-

tej toni

zostawa

uf-

Ja, jeeli

duej

we Lwowie zatrzymany na

kad ich rekwizyci,

i

bd,

jaki czas

sczere mojeoliaruj

usugi.

Nie pisz do skiego,

JWJmPana Podkomorzego

Róa-

bo niewiem gdzie si znajduje; tem bardziej,

e go gosz ju by za granic. Upraszam jednak JWWMPana, aby mu o wyjedzie moim doniós,

i

jak najunieniej

si odemnie kania.

towarzysz pierwszej stray do

— Expediowany

JWWPana,

dwunasty

dzie jak niepowraca; nie wiem czy dalej nie by od JWWPana wysany. Radbym jednak wiedzia jakowa stana rezolucia, a prosz wierzy em zawestym, i przyjazn dowody em jest, etc,

sze z stateczn

ci

da Mu

—

a

mocn ch-

108

MISSIA

PUASKI

J.

MOKROItfOl^SKIZGO.

I>0

Respons na ten list JWPana Generaa Mokronowskiego^ od JWMPana Starosty Wareckiego.

w licie tym Józef Puaski

—

ne a marne nadzieje!

nych

i

,

wadzy

narodowy,

ywo

wewntrzne,

cza siy Konfederacii

zacny

wystawia

nie

i

powody wybuchu;

pomoc zewntrzn.

Konfederacia Barska,

moga si opiera

narodowej;

— Puaski

z

wielk pych,

naczelnicy

,

bez zgody

w opiek

ufa

pokornym pomaga, a pysznych karze;

wanie

—

i

wodza,

Boga, który

Lecz Bóg im nie po-

dziea pokornymi nie byli,

na przekor lepszym od siebie,

i

przeciw

—nie moga liczy na pomoc zewntrzn,

nigdy liczy nie powinni.

bo

cel

wewntrz-

zacza wojn domowa, bo powstaa

bo sama

bo na ni, rozdzieleni u siebie, anarciiczni

móg,

— Smut-

miaa

acz

na siach

obli-

wojn

a

roz-

dmuchnli.

>Vkrótce po

tym

wiatrem

licie, Konfederacia, jakby

za

granic

zawiana! Wkrótce po tym licie, sam Puaski, za zdrajc od ko-

legów uznany, sdzony, wiziony, marnie ne szlachetnej energii,

To co Puaski

pisze,

e

i

godne lepszego koca.

nakoniec, on

j

Delegaci, czczem tylko

cii

Barskiej

,

sam

i

i

Krasiski, gotowi przy-

jest pisaniem.

Twórcom Konfedera-

szo przedewszystkiem o Detronizaci Stanisawa

Augusta; mogli tedy sczerze sucha, pokoju

zakoczy ycie pe-

7Kodv?

_

Gdyby

w

imieniu jego,

sów

mogli byli, toby Mokronowskieum

MOKRONOWSKIEGO. leraz jescze

wyranie

czas

i

109

miejsce naznaczyli.

— Nic

zrobili

tego.

Z List

JWWPana w

Latyczowem Zbliyem

w

skich

odbieram,

Podole, la i

z

widzeniem go

myl

z

wojskiem

alem

i

intenci,

i

dze

ukontentowa

bdc

umartwieniem.

i

wojska

i

zasta

moje,

— Lecz gdy JWPan oddalasz si

do

ubliasz

czem listem swoiai donosisz),

wyraenia swoje trwoliwych i

Kijow-

i

aebym

przez to skutków mojego ukontentow^ania

dów

pod

poznaniem Delegacii Warszaw^skiej

powierzonej 31 u. (o

marszu

si po expedyciach Ukraiskich

JWWPana

Lwowa

Latyczowa, die 25. Maij 1768.

;

a przez

wtpliwych powo-

i

sukcessów naszych, wzbudzasz

i

prowadzisz

ywszych rezolucij, lud rycerobron narodovv gotowych. Wierz mi JWPan, e tak wielkie liczne gwa-

do tem gorliwszych ski

i

mów

i

do wojny na

i

townoci, okruciestwa

wzgardy

ków

i

ucienia

w^

kraju

swoich nieznaa nigdy

sem niesczliwym znosi

;

i

i

poczt-

niemiaa, a teraz

je

lo-

cierpie musiaa, czuj

i

skromno aonie a poznawszy i

narodzie wolnym,

cay naród tak dugo pizystojcierpliwo zachowujc, poczu je

poczciw-i obywatele,

n

i

nasze, jakich Polska od

upadek wiary

i

wolnoci,

i

zgub swoj przegldajc, postanowi do ostatniej kropli krwi broni si odwanie, ju za pomoc Boga da tego mne dowody pod Konstanty-

ostatni

i

liO

MISS! A

nowem, pod Winnic, Janowem, a teraz i

wieo midzy

na innych miejscach, chocia

bdcy;

bie (jako teraz jest) ani Podolskiej,

Chmielnikiem;

i

Berdyczewem

ytomirzem,

a

w nietakiej

bo ani

partii

wojska komputowego,

Województw niemajcy. liwych czyni

reflexij

i

Nietrzeba

w

licz-

Ukraiskiej,

wic

innych

i

tak tworz-

upadla Polaków, dawno

mztwem

przed narodami wysawionych

Polskim

i

ani Konfede-

Bracawskiej, Kijowskiej, Halickiej

racij

sile

wielu potrzebach

i

i

orem

okaziach, nie tylko

kraje swoje rozprzestrzeniajcych i ubezpieczajcych,

te ssiedzkim potenciom

ale

skutecznie

cych; a teraz przy obronie wiary

i

pomagaj-

wolnoci, na

azardy determinowanych. Jakby za pomoc bylimy wsparci, jakiemi posikami i w^ojskami zasileni, bada si turbowa nie naley. Mamy niewinno sprawiedliwo sprawy dziea naszego, za szyszak tarcz; mamy bogosawiestwo posikowanie deklarowane od gowy najwyszej Kocioa S. Rzymskiego Namiestnika Chrystusowewszystkie stosy

i

i

i

i

i

i

i

i

go Ojca cij z

S.,

i

od ssiedzkich prz}Jacielskich poten-

koron Polsk

kiem wiary

i

wolnoci

wizku Traktatów nych,

i

wielu

z

sprzymierzonych, ruin

Oliwskiego, Karowickiego

konsekwencij odmiany

i

rych

za

w

i

in-

Europie fatalnych

szkodliwoci- do pomocy

i

Mamy krajow

spo-

mów do wojny zgodnych,

któ-

obrony naszej, nakonionych. i

upad-

naszej przeraonych, a z obo-

nastpujcych

sobno ludno,

i

Zygimma Augusla

do

pioj)orcii wsi

i

miast

MOKRONOWSKIEGO.

\ 1 1

W

teraniejszym wieku pomnoonych, do kilku-kro sttuysicy rachowano; i teraz mamy dostateczn pró-

b

i dowód tego, gdy ze wództw ziemi Halickiej, i

kreowanych

w czci

i

trzech niespena

Wojewypraw dopiero

(prócz

tylko z niektórych dóbr

wy-

prowadzonych), ludu zbrojnego partie komputowego wojska dwie tutejsze (przócz niektórych w

Ka-

miecu zawartych

milicij)

inkludujc, skonfedero-

wanego i narodowego, take pod znakiem krzya S. nowo erygowanego wojska, w kilku partiach zna-

czn kwot

liczymy, z codziennym

przybywajcych

obywatelów zbrojnych pomnoeniem. Staramy si o pomoc od Boga, który

z

niczego

wszystko stworzywszy, jednem skinieniem i momentem wszystko znie i zetrze potrafi; a po chrze-

ciasku wierzy trzyma naley, i ucionym, pokornym niewinnym. Bóg mocny sprawiedliwie i

i

pomaga, a uciajcych pysznych surowo karze; i czsto tych samych na nich zaywa którzy od nich wzgardzeni i ukrzywdzeni byli. Ucz nas przykady V i

,

i

Historie Niemiekie, Francuzkie, Polskie

Rzymian.

miem,

i

i dawnych al JWWPana, tak rJzupoczciwych myli sentymentów

Troskliwo

pochodzi

obywatelskich,

i

z

i

i

e jest zmierzajcy do

ocalenia na-

rodowego, nie ma faszu zdrady. Lecz gdyby móg przejrze i wiedzie, jakie na JWWPana i na nas i

przewrotno,

i

zdradliwy

umys Xicia R

e p n

i

n a

zastawi sida, jakiemi sposobami jego delegaci nas oszuka zdradzi postanowi^ jakich Genera^ i

i

112

HISSIA

om

Komendantom wojska Rossyjskiego, sposobów, fortelów gwatownoci zaywa radzi, swei

i

i

mi ordynansami rozkazuje; 'pismami potencie

oszuka

iaubi

i

sromoci

wolny

i

i

zwie

rycerski lud

i

i

w ja-

jakiemi

postronne ssiedzkie

usiuje

i

radzi,

i

jakiemi

—

rzewliwiejby

WMPa-

suszniej

i

uchw ao, hardo zoliwe projekta planty^ sdziby za bezbone,

t

okrutne

zdradzieckie.

i

i

jego

i

,

i

i

wszystkie

w

pismach

od Generaa Kreczetnikofl' za

i

Konfederaci, samego

zapaka obudne te

wiat

i

nazwiskami wolny naród Polski,

na Delegaci wspart,

S

postanowi,

i

manifestami

i

— jakich szpiegów

zaywa zaywa

kie rniejsca

i

listach

Moskiewskich

Poonnego do Kijowa granic ordynowanych, które nam kurierowie

w

Moskiewscy

jci

z

Kijowskim, przez nasz podjazd prze-

zatrzymani, przywieli

i

WMPan

i

swoje

i

Poznaby

oddali.

i

nasze ukrzywdzenia. Pi^zeraziby

bezwstydn obudnoci wzgard pohabieniem narodu swojego, poruszy do alu kom-

si

tak

i

i

passii

i

nad braci swojemi tak ponionymi, wzgardzo-

nymi i na zgub dekretowanymi, od bezbonej Xicia

Re p

n

i

n

a

przymierza

rady, i

przemysu

wspóeczno

i

ukazów nieludzkich,

narodów ssiedzkich

wiar publiczn znoszcy cli podstpnie. do uczciwych sposobów

jc,

emy

mzlwo w

ten

i

mnej

sam naród,

to

obywatelach, które

za Stefana Batorego, za

Jby si

rezolucii,

pokazu-

plemi, ta krew

byo

Zygmnnla

za

III,

Zygmunta

za

i

i

I.

Wadysla-

I

— MORRONOWSKIEGO.

wa

innych Królów Polskich.

i

elu,

— Ten sam Bóg w

— który zuchwaych, zdrajców

ra moe,

a

niewinnym

na ponienie

113

i

Izra-

pysznych uka-

ukrzywdzonym da moc

i

i

si*

odparcie nieprzyjació swoich.

i

myl

i

uwag,

nad dzieem terazniejszem Konfederacii

i

zwizku

Racz si wojska^ Jest to

z

JWWPan

jakich

zastanowi

kocem ? najwyszej gowy Ko-

przyczyn

jest

dzieo Boskie, bo od

i

jakim

cioa Rzymskiego Katolickiego, Namiestnika Chrystusowego, przewidziane

i

ubogosawione;

— INajja

niejszych ssiedzkich potencij przyjacielsk nad nami

litoci

i

przejrzeniem

nas owiadczone;

noci i

trwoy,

i

i

coraz ludniejszym zgromadze-

wsawione.

iNietrzeba

turbow^a o nas.

ani

interesu do wsparcia i

teraniejsz,

niem, okazane

wasnego

— staropolsk cnot, odw^ag, msi zatem

— Mamy najwysz w Imi

najpotniejsz samego Boga prolekci, rego najwitsze zaczlimy i

ba

obron

wiary

i

i

któ-

wolnoci,

juemy to dzieo, krwi niewinnej wylaniem, powi-

cili

na ofiar

temu Bogu

i

Panu, który jako Dorni

nas excrcitiiam^ in castrispolens et fortis inproeUo,

Mamy

tarcz

i

obron

Panny Królowy szych,

Polski

—

niepokalanie pocztej Marii i

SS. Patronów

rodaków na-

w wielu niebezpieczestwach dowiadczonych

najpewniejszych

obroców Kocioa witego Ptzym-

skiego katolickiego

i

korony

W sprawie tak dobrej,

Polskiej.

tak niewinnej

i

sprawiedli-

adne nie s nam straszne przeciwnoci. Odkry Bóg miosierny zdrady szkodliwe planty nie-

wej,

i

TOM*

11.

S

114

MISSIA

Da ju

przyjacielskie.

kilkakrotne szabli Polskiej

pogromem nieprzyjació zwycicztwo. Pomnaa si coraz z mnóstwem obywatele w i odwaga cnego rycerstwa. Spodziewamy sic^ i nam Bóg daz

miao

i

lej

bogosawi nieprzestanie. O JWJMPanu Podkomorzym

szaku Konfederackim,

wiadomo,

jakoby

w wasnych

ojczyzny

nie

bya

mia Avyjecha i

za

i

niepewna

granic, bo

niedaleko Baru granicach, dla

expedycii

bezpieczniejszej

Roaiiskim, Mar-

dobra

od przewietnej Porty

i

Najjaniejszego Hana, tyle razy powtórzonej, zosta-

wa na

tenczas w M o h y 1 o w e wraz z JM Panem Marszakiem Halickim innymi, zbliony ku Gródkowi doDunajowiec, dla atwiejszych z JWWPanem i

,

i

i

Gdy za JWPan oddalie si do L w oto tene JPan Marszaek wraz z innymi skonfederowanymi moe si tam zbliy, ja z wojskiem niezechc si oddali od tych rzodków, które zdawa si wspólnej rady

komunikacij.

wa, jeeli tam zabawi zechcesz,

i

i

bd najpewniejsze nia publicznego

,

najprzyzwoitsze do usczliwie-

i

którego

starodawne narodowe,

Wysany

od

s

JWWPana

wiara,

wolno

i

prawa

najpewniejsz twierdz. dawniej

z listem

do mnie

jecha nie móg, dla exorbitujcych Doiiców po dwa razy wróci si musia. Oddaj si zatym zadawnionej przyjani, jestem z nieporuszon wiar chci, etc, eic. przyby bezpiecznie

,

ale dalej

i

i

MOKRONOWSKIEGO.

MANIFEST Wypis

czyli

Manifest JPana Puaskiego

Manifest ten, lubo napisany

wszake

oDzieduszyckini

prostem powtórzeniem dawniejszych manifestów, ,

bez

i

odpis Puaskiego,

sa przy

ju wyej

5. ilJa/a

Urzdem

Przed kiemi

stylu sro-

tu

kocu,

list

missii

Mokronow-

drukowane.

1768.

Aktami Grodzkiemi Winnic-

Namiestnikiem

i

Czaekim)

w

przedemn Janem Jedleckim

i

torem

i

i

adnego wzgldem samej

owiadczenia si. Dodane tylko skiego

\ui'j;

powodu Missii Mokro nowsk iego>

z

uciliwym

z

Wdzlwa Bracawskiego.

(prócz sczegóu

dze dla uwagi

5

PUASKIEGO.

J.

Grodzkich-Winnickich

jest

1 I

Instyga-

Burgrabstwa Grodzkiego

Winnickiego, stawiwszy si oczywicie JPan Józef na Puaziu, Kostrach, Grabowie, Horbaczy Maej Wielkiej, Pisarz

Kudynowiczach, Houbeczu

nadworny Kor.

i

Puaski,

Starosta Warecki, etc.

Towa-

Chorgwi Husarskiej, Pukownik Kawalerii Krzya S., Marszaek zwizkowy wojska Kor. swem

rzysz

i

skonfederowanych Stanów wojska Koron, imie-

niem, ten solenny Manifest do dawniejszych stosujc

si Manifestów zanosi caemu wiatu do uwagi wiadomoci podaje. Jako w czasie pierwszych za,

mysów

i

i

i

czynnoci swoich

J.

W.

manifestujcy si

liG

UISSIA

wiar, i

si

wolno

i

moc

prawo narodowe starodawne

exolyczn. zdradliw przewrotnoci niektó-

w jednej lidze w zmowie z Xiciem Repnineni, Posem Rossy jskim bdcych, fakci intryg Dyssydentsk z samyche tej Ojczyzny odrodrych osób

,

i

nych

niezbonych synów, gwatownie

i

do zniewagi przyprowadzonych et jactus delestabiles et

i

podstpnie

cale znisczonych

i

monstruosos przewinionych,

w Barze Konnastpionym zwizku wojska na obron wiary witej z Rzeczpospolit skonfede-

uczyni, (przy podniesieniu generalnej federacii

i

wolnoci

i

rowan

sprzymierzonego), publiczne przyrzeczenie,

przysig wojsku Rplitej

przed Stanami skonfederowanemi

uroczycie uczynion, stwierdzone, jako do

ostatniej kropli krwi,

rodowych

z

obywatelami, krew^

miej

w

i

rady

dzi

,

wiary

S.

wojskiem Kor.

la

i

wolnoci

ycie

oy

rezolucie potrzebne,

i

to co

i

pod ten

ustawy potrzebne, deputacie

rzdzenia expediowa,

praw na-

mami

przy obronie

kochanej Ojczyzny gotowymi, i

i

cnotliwymi

i

i

wraz

z

czas

wcho-

tymi

wojskowe

roz-

puhlicum concernity

co do wszystkich naley, wraz z wszystkimi

i

przy-

branymi do Rady Konsyliarzami czyni sprawowa. i

Teraz listown odebra

nowskiego

z

MokroRady

Se-

doniesieniem skonfederowanych

z

i w

Stanów Rplitej^ jedzie,

od JPana

Sty Janów, jako Delegata

natu Warszaw,

Posa,

odezw

jako

jest

charakterze Delegata

oswojera

pieczestwie upewniony wyraa,

i

czyli

Konfederaci! bez-

a tego

bezpieczes-

n?

MOKKOi>'OWSKii-v,v/.

dotrzymane;

nie jest

stwa przymierze

owszem

i

w

tym czasie delegaoii jego, najwiksze i najokropniejsze hostilitales, (przez wojsko Rossyjskie i niektórych swoich obywatelów, Komendantów dolskiej, osobliwie

wraz

ju

Czes-

natenczas Regimentarza partii pomienio-

z

konfederowanemi) wojska Rossyjskiego,

na zniewag

zniesienie Konfederacii

i

w zmowie

ska

D zieduszyckiego

JPana

Po-

i

nika Kor. nej,

partii

tealram

i

bdcego,

konspiracii

belli, w^

przewrotn

i

i

woj-

dziej si;

kraju wolnym niewinnym

zoliw, zbrojn moc

i

zwizku

i

si

i

rad

wojska

Rossyjskiego otwarte; gdy po zaszych aktach Barskich cii

i

i

podniesionej

mnie

i

chwalebnie Konfedera-

zw izku wojska uczyniona konspiracia na znie-

sienie tak

zbawiennych

i

witobliwych aktów

w

gromienie, apanie, wizienie branie, bicie

i

zguby cnotliwych

lów skonfederowanych

ich

i

Oficerów

i

pod kary

i

mów

i

Wodzów,

rzów. Marszaków, co nietylko Moskiew^skich

areszt

z

listów

przez

obywateKonsylia-

i

raportów

wasnych obywatelów

odkryo si, ale te z samych istotnie wykonanych i na rónych miejscach czynionych potyczek i bitew krwawych a naprzód pod Hu siaty nie m midzy i

;

W. Manifestanta pod komend JPana Potockiego bdcym, a JP. Dzieduszyckim parti w jego komendzie poniewolnie bdc, po zatrzymaniu wziciu w areszt Posów, od J. W. Marpodjazdem

J.

i

i

szaka zwizku wojska Kor. destynowanych, aeby

wedug

swojej przysigi,

i

przyrzeczenia,

wDuna-

118

MISSIA

owcach

j

uczynionego, na eliberaci

wart Ptossyjskiego wojska

W.

J.

J. P.

czy si

W.

z J.

pomniawszy

uwolnienie

i

gw^ato wnocie

i

i

Czackiego'

Podczaszego Kor., na oswobodzenie

krajów od tak w^ielkich ucisków

pod aresztu

z

-

Manifestantem; czego uczyni, za-

obowizków przysigi niechcia, na niewinnych, wiar S. Katohck wolno swoich

i

i

i

ora

utrzymujcych, rzuci si do

da przyczyn,

niewinnej rozlania

konfuzi

wiar, dnia

na

i

z

placu uszed;

wolno nocy do

obron

i

J.

wielu

i

broni,

sam

i

za

z

i

krwi

hab

i

bardzo, Boga,

ojczyzn kochajcych tego samego

W. Marszaka

wiary

i

przyszo

wolnoci wykonao;

przysig

i

i

teje nocy

Jm P. Dzieduszyckiego z listem Panem Wittem ku Warszaw ie wysany, do*- niniejszego J. W. Manifestujcego si przyjecha, Towarzysz od

za

z

którego zdrada

konspiracia odkryta. Po

i

marsz wojska Moskiewskie ku obróciy,

i

zdrad

i

w rce

uoone

i

sekretnie na Konfedera-

obywatelów buntownikami, rozkazujc

ladowa,

znosi,

apa, wizi,

czyni, jako si na wielu Sc/.sny Czacki, syn Michaa Kasztelana Woyskiego, z po'

wodów

politycznych, przez lal bJisko siedem przesiedzia w Bi o-

dach pod arcszlcm Moskiewskim.

raporta-

Ronfederacii dostay,

lów machinacie, gdy nazywajc cnotliwych i

tej akcii

Barowi

i

Oficerowie Komendanci listami

mi swojemi, które si wyjawiali

Winnicy

i

inne

mów

ich prze-

ucienie

miejscach zicio, gdy

— Mia on za sob Katarzyn siostr StanisaMaacliowsk wa Marszaka Sejmu Konslylu,

,

cyjucgo, sza.

—

a

by

Ojcem Tadeu-

MORRO.\0\VSKl£(jO.

I

domów wasnych, Kocioów, Grodów rii gwatem wojsko Ross^-jskie Urzdników 2

Kancela-

i

zabierao, okruciestwa

i

wielkie

\\)

i

szlacht

ucienia czynio,

wojska Konfederackie, przestrzegajce swojego was-

nego

krajowego bezpieczestwa, do bitw polyczek

i

krwawych S.taryra

ajc mem

i

i

attakowao;

i

lubo

te altaki

wojska Rossyjskiego

stoczone, i

prowokowao; w Konstantynowie Chmielniku, mieczem ogniem odgra-

i

odwag

i

bitwy

pogro-

z

strat wielu ich ludzi

i

sczliwie odprawione, pokazay

Rycerstwa Polskiego,

mztwo

przecie si bez

krwi rozlania na niewinnej wspóbraci nieobeszo; jedni chwalebnie na placu

wiary

S.

wol

wzici, wielu

R. K.

i

wolnoci

w

obronie ycia wasnego,

za takich gwatownie pobrani, w wielu

co z swoich

Kancelariach, wielkie

i

praklykowane z

krzywdy

uciski,

witnic Paskich

,

i

i

Kocioów,

bunki kocielnych apparatów

i

w

czewskim uczyniona, odebranych od gi,

szkody

kiego

naród

i

i

od wieków

nie-

gwaty, nawet klasztorów^,

duchownych

rzeczy zabierajce, jako prezenta

ratów kocielnych, wiadczy,

nie-

domów

miejscach, dobrach,

i

Grodach

w

polegli, niektórzy

ra-

wiele

Grodzie Laty-

Doców

appa-

inne publiczne obel

napaci wielorakie od wojska Rossyjs

czynione,

przymusili

prawem natury

i

przymuszaj

wolny

do której,

prawem wszystkim narobra si dc obrony, jako si sprawiedliwie staropolsk cnot

odwag

skonfederowana Rplila zabraa, tak przed

i

dom Królestwom i

i

i

przyzwoilem,

,

20

1

MISSIA

caym niebem wiatem i

siedzkiemi Potenciami

i

przed iNajjaniejszemi

i

S-

wszelkiemi narodami, sto-

sujc si do zaniesionych dawnych Manifestów Deklaracij Konfederackich, o tak wielkie i

napaci, podstpy, gwaty,

Kancelarii, zie,

i

domów

rabunki,

i

szlacheckich

krwawych potyczek

i

krzywdy

Grodów

Kocioów

i

i

bitew prowokaci,

i

krwi niewinnej rozlanie, kraju cudzego inwazie pustoszenie, Senatorów,

Posa w

areszt wzicie,

zamanie praw narodowych, praw Królestwa tatów, o

niewano

i

ustaw jakimkolwiek ksztatem, tytuem, kolorem

jur

ko poprawy iitulo

formowanych

i

uw^iadomienie universalne

gacii,

M o kron o wski ego Sty Janowskiego i

listy napisane,

rych tenor jest

taki.

Tu nastpuje odpis

Na

W.

Dele-

jego korrespondencii, na jego responsach

odpowiedziach

i

i

quovis rnodoy

przerzeczonej J.

o

i

nastpionych, ten

solenny zanosi et in publicum wydaje Manifest.

JraP.

i

vetandi przeciw-

w^olnoci czynionych,

i

et specie

i

Trak-

wszelkich aktów, Transakcii

pretextem calcata Ubertate et

i

inwa-

na

list

Puaskiego

lego podpisani

sielski.

Mokronowskiego

:

z

przyczaj si,

z 13.

i

któ-

Kwietnia z Krystianpola

Pohrebyscz. Pod extraktem Manifestu

Correxi J e d

1

ec

k

i .

Legi cum copia

:

No w o -

s a @

^

ss

NIEWYDANE

TADEUSZA CZACKIEGO

Nieogaszam Czackiego

materiaów historycznych. Pisma

tu pospolitych

mog

mie,

i

pomniki swego czasu,

gówna

i

swoich

kim obywatelu, po

Stanisaw Potocki

i

i

X. Aloizy

ucki, sawili wysoko imi ciasno jest

w

Biografii

rzadcy, którzy

w

czynem

i

i

w

samotnej

i

to Relikwie

po wiel-

dzisiejszy

Biskup

Ale sa imiona, którym

Pochwale.

Sa ludzie

sercem yli tylko dla norodu;

i

tylko

rozmiary ich zasug wydatnie

poj

bez usczerbku,

te

jako

warto im

lecz

Osiski,

Czackiego.

Historii narodowej wielkie

zrozumiale,

prowincij;

pami autora. Sa witym czowieku,

nadaje urok

wag,

maj§ niezawodnie, wielka

si

naley Czacki. Oto chronologia ycia

mog.

Do

i

takich ludzi

jego.

1765. Urodzi si 28. Sierpnia.

1784,

Zasiada

uskich.

w

Sadach zadwornych.

Ukada Archiwum

Pracuje

sekretne.

w

Bibliotece Za-

Naley do Komissii

Kruszcowej. Projektuje wysanie uczniów do górnictwa za

granic. 178.5.

Mowa miana

do Króla

w imieniu

Komissii kruszcowej.

PISMA

122 1786.

Wybrany od Sejmu Czonkiem

Koraissii Skarbowej.

s

Handel, przemys, rkodziea

najczynniejszyra.

Jest

przed-

miotem gorliwych jego stara. 1787.

Odbywa

Oglda

kwarantany. Siedzi

interessie

spawno

iandlu krajowego. Dniestru.

przygotowaniem mappy hydrograficznej Polski.

sie

dza

i

opisuje

wied

Zajmuje '

Zwie-

Województwo Krakowskie. Sprzeciwia

Domu

kupieniu

1790.

w

missia do Multan

sie

Posa Moskiewskiego. Drukuje odpo-

dla

na pismo Grumerta.

Delegacja Sejmowa do

roztrzsnienia

dziaa

Komissii

Skarbowej, wychwala Czackiego. Poleca go Królowi.

Na

wniosek Króla bez wyboru, nadal do urzdowania wezwany. Zaczyna pisa Diariusz Sejmu. 12. Padziernika Ojciec

mu 1791.

umiera. 3Iowa

n:i

pogrzebie.

Podaje projekt rozmlerzenia caej Polski topograficznej, militarnej

lego

i

i

ekonomicznej.

wydania mappy Sniadecki plan

w Sejmie mówi

w^

ma-

menniczej. Podaje Sejmowi projekt

ydów. — Czyni Rewizi

ieformy

\aport o tem. 1792.

i

ukada. Jako Delegat Komissii,

teriach ekonomicznej •

— O handlu Gdaskim.

Skarbca Krakowskiego.

— Pochwaa Rocha Kossowskiego.

Delegat Komissii Skarbowej do spisania suram

nalecych

do duchowiestwa Galicyjskiego. Po upadku konstytucii 3.

Maja skada

urzd.— Oddaje

sie

w Krakowie. Bibliotek któr mu

'

Rysunek

lej

ccj 4,890. rzek

Mappy obejmuji

sirumieni,

Jo-

konany sie

naukom

i

kwerendom

Ojciec testamentem za-

koszleni Czackiego, raa Pclersburcru.

znajdowa w

—

pomnoona szacownemi

pisa, kuje

w klasztorze

123

CZACKIEGO.

T.

Anny,

S.

przez siebie zbiorami,

o 4. mile od Sczekocin.

Bibliotek do Porycka przenosi.— Pod prelexlem

1795.

bin,

e

i

by

jakoby

cie ich

Pawe

1796.

sprzeda

wysanych na

Moskwy.

mu

dobra.

Koronnej

O

Czacki

skadk

zbiera

dla

na koronacia

Pawa

I.

do

imieniu obywateli o powrót Metryki

gówny

dla Prowinncij

— Otrzymuje Arciiwum

Memoria

i

Polskich

;

—

iMarszaków Guber-

od Stanisawa Augusta.

o podniesieniu handlu

w

Polscze.

obron Zygmunta Augusta.

1798.

Pisze

1799.

Czonek

Komissii likwidacyjnej

w Warszawie. Zawizuje,

z

Drukuje

Banku Prota Potockiego

Przyspiesza dokoczenie dziea.

Albertrandym, Dmochowskim,

wem Sotykiem, 1801.

w

powrócenie wyboru Sprawników

skich.

1800.

si

— O sd

;

wresz-

Uatwia im powrót.

Sybir.

Stara

mu

dobra wRossii. Nakazano

Delegat Gubernii Kijowskiej

1797.

Jako-

emigraci.

i

zwraca

I.

e

Podskarbim za powstania Kociuszki,

mu

zasekwestrowano

lo-

i

Stanisa-

i

Polskich

Towarzystwo Przyjació Nauk.

wielkie dzieo swoje o Litewskich

prawach. Czyta rozpraw o dziesicinach na Towarzystwie Przyjació Nauk. i

1802.

Kadubka;

Pisze krytyczny rozbiór 31arcina Galla

— O pocztku Kozaków

i

o Ukrainie.

Zwiedza za zezwoleniem Króla Pruskiego Archiwum Krzy-

ackie Królewieckie. skiej,

Oliwskie, Gdaskie.

pisze o

low

Take Archiwa kapiluj ChemiSzuka

pamitek Kopernika;

nim do niadeckiego. Zawizuje Kompani hand-

Polsk; rzodkiem

jej V,

arszawa.

124 1803.

PISMA Okrft

wa

tej

Odessy.

z

Gubernij dra

:

nazwany Gzacki, wypy-

wezwany na Wyzytatora

Gzacki

szkoy.

Woyskiej

i

trzech

od Alexan-

spraw. Upowaniony,

Zdaje

skadki na szkoy. Ustawy podane przeze dla szkó

w

tych Guberniach Cesarz Alexander potwier-

Za jego sprawa zjazd Duchowiestwa

uchwala

szkoy

zaprowadzenie

Mowa na tym 1804.

Polskiej,

Kijowskiej, Podolskiej

paraGalnych dza.

—

Objeda

I.

zbiera

Kompanii

w ucku

kadym

przy

,

kociele.

zjedzie.

Kupuje u Xcia Józefa Bibliotek Gabinet numizmatyczny i

po Królu, dla przyszego Gimnazium. ISOÓ.

Otwiera Gimnazium

w

stwa przyjació Nauk

z

skiego,

i

Krzemiecu.

Delegaci Towarzy-

^ya^szawy, Uniwersytetu

Obywateli trzech Prow^incij sa na

rozpraw

Drukuje

o Prawie

tej

Wile-

uroczystoci.

Dziedziców do propinacii

wProwinciach zajtych przez Rossig. Take rozbiór Jeografii fizycznej

1806.

Mowa

:

o

niadeckiego.

poytkach wychowania publicznego.

Krzemienieckie po mierci

Xicia Sanguszki doywotnika,

oddane na rzecz Gimnazium.

w 1807.

—Starostwo

Plan

Szkoy Mechaniki

Krzemiecu.

Xistwo Warszawskie

powstaje. Gzacki oskarony, przy-

muszony uda si do Gharkowa. Z tamtd pod warta do Petersburga. Koczubej,

Komitet, który

dzonego

i

spraw

zatrzymanego

Czartoryski

móg

opuchin

i

Nowosilców stanowi§

jego roztrzsa.

Oskaronego,

w Petersburgu,

stao si,

uczyni zastpc

sa-

e Xie

swoim wKuratorstwie.

CZACKIEGO.

T.

125

Przykada si gównie do utworzenia Komissij Sdowych

w Krzemiecu

Edukacyjnych

Szko

urzdza 1808.

Geometrów.

Prezesem

Zostaje

Urzdza

ja.

—

W

Wilnie.

— Rozprawa

Komissii

o

Krzemiecu

ydach. Woyskiej.

Edukacyjnej

Oddziela dochody edukacyjne Polskie, od

Gro

dochodów Pastwa. z

i

Sam

Krzemieca.

Gimnazium

przeniesieniem

owiecenia,

Minister

Zawadowski,

obroca Czackiego, 1809.

Xie Czartoryski, Kurator, gone

wiadectwo

zasugom Czackiego

Cesarz zezwala na Medal

prawa 1910.

i

i

i

jego Szkoy.

Popiersie dla Czackiego.

czy Prawdo Rzymskie

:

Gzacki

zwiedza Krzemieniec. Oddaje

byo zasad

Roz-

Polskiego ?

Krzemieniec znowu oskareni przed Cesarzem.

Wyznaczona Ukazem 23. Wrzenia Komissia do osdzenia

tej

w Zytomirzu

sprawy. Gzacki drukuje 18. Grudnia tu-

maczenie si swoje.

Uniewinniony.

— Pozprawa

o Cyga-

nach.

1811.

1812.

W Lipcu, Delegacia Uniwersytetu Wileskiego examinuje Krzemieniec.

— Gzacki

Rozpraw

o

Losach

i

Examinie

w Krzemiecu

Prawach Xiztwa Mazowieckiego.

Otwiera, 30. Stycznia, Gimnazium tej

1813.

:

czyta na

w Kijowie. — Mowa

na

uroczystoci.

Umiera wDubnie stao si,

e ostatnie

od tego, którego

8. Lutego.

Dziwnem przeznaczeniem,

a niespodziewane ucisnienie

w yciu

tak

wysoko

odebra

powaa.

Niemamy, jikby si godzio, porzdnej zbiorowej Edycii Pism

126-

PISMA

Czackiego, tych przynajmniej, które o

Prawach

stao

rzdkiem

s/e

i

s ju drukowane.

kosztownem,

a

Dzieo

bez dokad-

nego Indexu byo, zawsze niedogodnem do porady. Rozprawy,

Mowy, Odezwy, jedne ju wyszy zxiegare,

w

nirli

niebyy, innych po zbiorach periodycznych szuka trzeba.

Co

mówi ga

o pismach

niewydanych? Kto

korrespondenci? Gdzie

Akta Komissii Skarbowej rych znajduje rozolucij,

i

zebra jego

rozle-

s protokoy V. izytatorskie?

Gdzie

potrafi

Edukacyjnej Woyskiej?

?

ma zbiórk

a

w

znacznej

Sw

niej

:

mam

A. Czartoryskiego

w

si kwerendy

X. Czartoryskiego

s

z

po pierwszym zamroku

rzodków ncm,

i

Xicia

kilka do F.

Historycznej.

pamitnej epoki,

— Polska podbi-

niesczcia, wnet zaczta szuka

odrodzenia. Zbrojne hufce Polskie, na polu zagranicz-

pikn

zaiste

i

oywn

byy

reprezentaci

skutek nieodpowiada oczekiwaniom.

wasnych zasobach, nadziei.

sob

Dedykacia do Xicia A.Czartorys-

sprawie Edukacii narodowej,

Biernackiego tyczcych

ta,

czci,

przed

kiego G. Z. P.; Notatka Bibliograficzna; kilka listów do

Listy do

któ-

Czackiego.

pism Czackiego które ogaszam,

w autografach.

w

memoriaów, projektów, przedstawie,

innych pism urzdowych,

wasnorcznych

Te

tyle

sie

inne nigdy

Trzeba

trzeba

Na wasnej ziemi

byo szuka

podstawy

byo wypielgnowa nowe

Zbieg okolicznoci,

w

narodow, i

ale

we

trwalszych

pokolenie Polskie.

obszernych Prowinciach ulegych beru

RossyjskiemT, srzoliwa ku irniu

poda sposobno. Edukacii

CZACKIEGO.

T.

Narodowa,

staraniem gorliwych

i

]27 natchnionych patriotów,

podniosa si tam wkrótce do takiego stopnia, na jakiem nigdy za Rzeczypospolitej nie staa, tak co do ducha jak co do orga-

kadym

Przy

nizacii swojej.

dowa

po

wszystkich

Powiatowych, a

zporzód

te

i

byy ju,

kociele

zaprowadza, szkóki pocztkowe; wioskach.

Byy

tamte, pod opieka

obywateli wybieranych.

mogy

mogyby si

czasem

z

lub

si

zafun-

one na pieczy szkó

Dozorców honorow7ch

Szkoy Powiatowe zaleay

od Gimnaziów, przy których, reprezentant obywatelstwa, Wizytator,

czuwa, nad biegiem

edukacii.

Uniwersytetu. Uniwersytet od Kuratora. wie, koncentrowaa sie nosci szkolnej

czelnikiem

wadza

— on by

;

Polska,

Gimnazia zaleay od

W Kuratorze, wacie tak rzek feudal-

tej,

gowa Wydziau

Wileskiego,

moralnym Litwy, Woynia, Podola

i

J\a-

Ukrainy.—

Kiedoi na tem. Wydzia Edukacyjny Wileski mia oddane dobra Pojezuickie

sobie,

Edukacyjne; ciów

i

mia

w

do uycia

jedno starostwo.

swoich Prowinciach,

om

Cesarz

tana.

Alexander nadajc fundusze

te,

na

móg

sdzi sprawy je bez

poczty

i

sw oim

majtkiem

swym

z

niezos-

;

przez

o fundusze, a przez skadki obywatel-

roku swoim

mia cenzur, mia

zagranicy sprowadza,

koszicm, za granic

a

sdow-

pisma periodyczne,

komory bezpatne na swoje usugi.

nych Professorów na nauki,

swoich nastpców imie-

koca pomnaa. Mia w

nictwo czonków swoich;

mia

i

aden inny uytek obroconemi

Wydzia Wileski sam zarzdza

Komissie skie

e

kapitay

kanonij, 10. bogatych bencfi-

Wydziaowi, solennym aktem, swoim niem, zarcza,

mia

Móg

zdat-

zdatnych uczniów

wysya. Semenarium

128

PISMA

duchowne

Katolickie

Grecko-Unickie, tudzie Instytut Pedago*

i

zaoone, byy zarodem przyszych

giczny, przy Uniwersytecie

polepsze

a,

zamono

podnosi

i

si ycie

w

postpów. Zakady przemysowe,

i

kraju.

Polskie na Litwie

szkoach;

bya,

lecz

i

i

to

formie objawiao

bya wprawdzie

Rusi. Polska lam

rosa, pod hierarchi narodowa, pod

narodowym.

naczelnikiem

W takiej

mogy si pomna-

To

silne

bogosawione

i

staius

in sata, nie przez podejcie, nie przez konspiracia, lecz prawie

aperto volo, rozwijao syjskiego

i

si

i

wkorzeniao,

pod opiek szlachetnego Cesarza.

szkoln jedynie uroczystoci,

Polaków

witem

czystoci, wietna

jak Czacki

Rzdu

1

Upada,

ArYzniesa

«

sypaniem.

«

II.

na

tej

uro-

budowa; otworzy si grób ojczyzny.

u

zagadzie... Niedziwi

jej

Wcieleni do Sowiaskiego ludu pod Katarzyn

Wielk

dla Rossii, niedowierzalimy imienia naszego

« chtniej pieni

si N. AIexander,

w mowie Krzyowych Chowa

«

zwycizców swego

«

Carów korony, jak

o

k;

«

broni,

«

wo poda umieli. — Ronilimy

kraju.

e Inflanczyk piewa

Rycerzy,

sczcie

wan zdobyczy

"

nad

mogi

«

ni

kwiaty;

Rossii,

ojczyzny.

cho

i

Kazaskich

raeztwa Rossian pamit* tych, co godnie jej

na krótko naówczas, i

Rzucamy

wstpujemy na

ni w jzyku

ten Monarcha,

zapewne oddaje szacunek pamici i

woa

miao

si nad nim mogia. Nieskaziy si rce nasze

«

ale

niebyo

gdzie wonczas tak

i

«

1.

spólnem dla wszystkich

lecz

narodowem. Kto

gono mówi,

tak

i

— Kiedy Czacki,

w Krzemiecu,

Padziernika 1805. otwiera Gimnazium to

w oczach Rzdu Ros-

jej

my

do

teraz

dugo

w w^tpli-

tajemne

bezpiecznie

wierzchoek

z

Xig

zy na

dziejów

!,

S

«

W rku.

«

Postpowanie

«

zumu,

«

ziemi która nas

jescze

w

biae karty

doskonaleniu serca

i

Modzi rozszerzeniu

si jedyn rkojmi twego sczcia

stanie

w

powiedzian bya skiego.

129

CZACKIEGO.

T.

wydaa

i

ywi....» Mowa

Ministrowi Owiecenia,

ni,

za

Dóbr. przysaniem

«

Zasczycie

«

z jak

okaza uroczystoci rzucie

ft

siona

przyszych Aten. Czytajc

«

toci miana,

na ziemi

emu pisze:

doniesienia

Woysk

mow jego przy

napawaem si sodycz,

ta

Woko-

Za wa dow ski

mu dzikujc

który

mi JWWPan

Czacki

ro-

losu tej

i

obecnoci Gubernatora, Xiecia

Wydrukowan, przesa

Szkolna

wadz

tej

na-

uroczys-

równie jak niegdy

« Grecy suctiajc dziejów Herodota..... Gieniusz Czackiego, «

na Parnasie Polskim, wskrzesza

«

przynosi

owiecenie spóczesnym

« spóobywaleli swoich. -«

«

«

i

Takiem

wieczn pamici

D JWWM

ci ziomków,

Attyce....

nastpnym pokoleniom

okiem pogldam na prac€

i

powszechn wdzicznoci.

Pan Dobrodziej do zamierzonego

Czacki, sta

duszy,

w

W

pomylnych

:

Byem

«

czasach

celu, etc.

«

nauk, popularnoci, mio-

pierwszym rzdzie obywatelstwa

Polscze; znakomici go Polacy za przewodnika

Kotaj do pisa «

ja

i

w

usiowania' JWWMCPana Dobrodzieja, które nacechowane

by maj

Pooeniem swojem, zacnoci

w

Muzy obumare

swego uwaali;

zawsze powolny na Jego rozkazy.

byem

Jego kopist. Rozkazuj; liche

s Tobie oddane; » — ale przy caym tym orszaku zalet iwyszoci, górowa Czacki ow cnot spoeczn, która wszys-

«

moje siy

tkie inne

zuytecznia

TOM.

II.

i

uwica; szanowa on

i

krzewi organizm 9

— 130

PISMA

umia si nawet

jednoci narodowej,

e bez

dzia on,

gasi, aby go podnosi, wie-

tego, wszelkie elementa

rozdrani mog§,

w samodzielne ycie

si

ale

la Sejmu konstytucyjnego,

punktom Uchway

by

acz

Maja, zaraz

3.

ywotnoci, konwulsi^ niezmienic. Jescze

przeciwnym atoli

w

niektórym

gos owiadcza:

«

Przekonanie moje, jest przy mnie; a ja tam gdzie Król, gdzie

«

dobrzy obywatele.

»

— Lecz

rzdem

przedewszystkiem, pod

póniej Rossyjskim, Czacki, zamysy swoje, czyny, zdania,

poddawa pod osobistych

,

kierunek

sia

i

Uprzedzi

wych

krajowych,

wymowne

listach

tu jescze

niesnasek,

samyme

tak

w

tego

i

w

nastpnych

iw

mu«sz,

tych listach napotkamy lady

Czackira a Sniadeckim Rektorem Uniwersytetu

byy

osobami, dziaaj cemi

popd

Z

twórczy.

y-

midzy dwoma znakomitymi ludmi, midzy

podstaw

niejako koniecznym

wjednym

tego

by ale

dek naukowy. Te czstkowe, acz

rygor porzdku, tamtego

Krzemieca,

wysze wzgldy

do silne,

niepsuy przecie Harmonii caego dziea; bo

ama, nakazy-

nieporozumienia,

by

moderator, od spierajcych si zarówno suchany i

rónych

podnosi wszelkiemi sposobami rzo-

tych prowinciach

Czarki, ju

Wile-

wypadkiem,

zawodzie, a tak

drugiej strony wzrost

poniekd, rutyn Uniwersytecka;

Ju

ruchu

sprawie Edukacii, jak

dawa dowody;

charakterów; gdy

way w

narodowego

czele

znajdziem wiadectwa.

skiego. Ostre te spory

midzy

cige,

i

przymiotów

tego, którego sia

wypadków na

postawiy. Liczne tego

w przygodach

wadz

i

naczelnik, i

by

kochany.

Sn ad erki spoczywaj w grobie!. Ju i

1

CZACKIEGO.

T.

Wilno

13

i^TzemienieCy—parUercaejacenteSy—pTzeraiai pusty-

i

nia zburzonych

zakadów

mog

powodem,

wiadectwa sporów, których byy

I

sta si

nauka, ale niew7jd§ bynajmniej

na ujmg pamici tych szanownych Polaków, ani na

krzywd

ich wielkich zasug.

WVVW) WM vvv vvv vw

BEDTKACIA DO XCIA ADAMA CZARTORTSKIEGO GEN. Skoro

wyszo

uzna

z

druku dzieo

dla siebie

chlub

,

Z. F.

Prawach,

o

Gzacki za najmilsz

ofiarowa je Xiciu Adamowi Czarto-

ryskiemu, Generaowi Ziem Podolskich. Exemplarz

zoony, w czerwony blioteki

bya

Puawskiej.

pisana,

safian

oprawny,

W Tomie

I.

nalea do

w

darze

mu

klejnotów Bi-

na biaej karcie, przed tytuem,

wasnorczna Dedykacia

autora do Xigcia, a

bya

taka jak tu niej. —Pisana po

upadku ojczyzny,

sercem, nosi pigtno smutku

gorzkiego alu, do niesprawiedli-

woci pomknionego; Wreszcie,

nym.

wida

i

tu,

a

mianowicie gdzie

e styl

W natoku uczu

i

i

mowa

cienionem

ze

ókiewskim.

o

by

popraw-

myli mniej baczy na sowa.

Trafnie-

Gzackiego niezawsze

to

Xdz Biskup Osiski zastosowa do

«

Grandis erat verbis, creber sententiis, compressione rerum

«

brevis, et ob

eam causam interdum subobscurus.

24.

Moci Xie.

W xidze wieków imion

niego zdanie Cycerona

sawnych

i

w

»

Padziernika 180L

dziejach cnoty,

ludzi spoczywa.

:

maa

liczba

Rzucamy kadzida

cieniom przodków, szanujemy ich cnoty; uznajemy

risMA

132 ich jednak winy

e

zdaje si,

;

przekonania tym

z

oddajemy cze, na których grobie podnosi si

win

i

zasug. Pierwsze gdy

a rachunek gdy

s mniejsze,

wieku, okohcznoci

szala

oddajemy

je

pomyek. Drugie

i

s wiksze, zostawiamy je wdzicznemu pokole

czc

wspomnieniu.

w historii

,

wieki

dzieje

i

odmian

ledwie kilku Polaków znajd

opinii

którym

,

nieskaonego obywatela przyznaj imi. Tarnowski, jak zw^ycizca,

obroców dzajc

zasuy by w

dajc by

kraju, a

sukcessii tronu

,

celniejszych

liczbie

Królem

wmiesza si

przeszka-

,

w tok

pozio-

mych monowadców. Jan Zamojski sczliwy pod Byczyn, hardy z jecem, umia zwyciy nieprzyjació, a chcc mie narzdzia w kraju, sam, bdnie mylcych o Elekcii swobodzie, chccych zamiei

sza,

by narzdziem; ubezpieczy

przez zwyciztw^o, a

wstrzs

przez potakiwanie rokoszowi.

tron dla

jego

Zygmunta

prawn wadz,

Warowa

on

posia-

danie ziem od Austrii^ a pozwalajc na przeniesienie

lennoci Pruskiej

niespodziewan

w^

famili Anspachsk, stworzy

potg

potnego nastpcy. ókiewski cora przez

zasuy

Elektora

wielkiego

na cyprys od ojczyzny, a

zamanie umów, zdzierstwa

niesczliwym,

da

smutne o sobie

i

i

w

by maym.

dziejowski Podkanclerzy,

jego

Moskwie

urgania si

o narodzie wy-

obraenie(?).Chodkiewicz w^szdize wielki,

zRadziw'ilami

i

przez zgon pod Ce-

w sporach

Jerzy Lubomirski, Ra-

zyskuj gdy o nich niemó-

wi. Szembek Kanclerz odw^any w dawaniu

rad po-

CZACKIEGO.

T.

kojowych Augustowi

dów si na

II.

133

niemiay walczy

Sejmacli, prywatnego tylko

z

przes-

czowieka

pikne w pamici ludzkiej zostawi pamitki. Moci Xie Urodzie si dugo w Polscze, kiedy nie mie wystpku, zdawao si by nadzwyczajn cnot. Niemoge zwycia na tej ziemi

ye

i

!

na której rosy gogi nierzdu; lecz przewodniczc Szkole Rycerskiej, tych sposobie

zgon

Polski przynajmniej

,

którzy

umieli

wietniejszym uczyni.

Niechciae dla siebie tronu, a podnosie Majestat Ludzkoci ?sauk. skaonym narodzie nie zarazisi zazdroci, a wypleniae wady czynice czo-

W

i

e

w^ieka

upodlonym przed wyroczni

W

filozofii.

Sej-

sawnym cnot, zawierzeniem pozorom cnoty, patrzae na Twe wychowance, patrzae na zmiemie

i

nion posta nowszego pokolenia. Moci Xie! Ju jestem cudzoziemcem

w

Ju

której mieszkasz.

witynia,

dla

tej

ziemi,

zachowania

pamitek zgasej ojczyzny, wtenczas, w Puawach si wznosi, kiedy mnie z mieszkania Moskalem, a

WXMo !Siemcevi teraz

nazywaj. Przyjm jescze

szanowny Polaku moje dzieo

em je mylc

w

hodzie. Pisa-

o ojczynie, a o niej rzecz

WXMoci

przynosz

Xie

Rzdy

owoc

czynic

mojej pracv. Przyjm

j

pamitk kraju, który by nam spoin ojczyzn, twoj skromnoci tylko ukryte zasugi c^ni umia. Nad jego upadkiem zy roni przed jako

i

i

tx)b,

bo

ich nie

by

spi^awc.

Tadeusz Czacki,

PISMA

l34

NOTATKA BIBLIOGRAFICZNA. Czacki

mia

sywa

na

zwyczaj jej

na od xiaki,

tre

okadce.

lub uwagi nad przeczytana si^k^ zapi-

Jedn

z tak zapisanycli

mam w reku. Do

dzie nieumiem

jakiego dziea naleaa, powiein-4° a

tre

powinnoci

dla

i byo

forma okadki pokazuje,

;

okadek, oderwa-

jego taka.

Wystawione tu ojczyzny niesienia

s

naj pierwej

wszystkiego na ofiar.

jej

ustanowienia praw dobrych spolitej

zaley,

pospolite

wolno; wolno niepowinien

praw^,

zawieraj

spokojno

w onie

by skaonym podoci. — Nikczemny, aby na czas by jej narz,

dziem, a nazawsze ofiar.

powica si

Powicajcy si

zbiorowi ludzi.

kademu

(ile

mona)

ojczy-

W ogóle czynic

dobrze dopenia si obywatela powinnoci;

gólnoci

i

swojem

najwikszy dar Boski, nigdy

ten

który kupuje niewol

nie,

pomylno Rzeczypo-

— od wykonania

sczcie. Prawa

— Od

w scze-

dobrze czynic, znaj-

si czstka dobrze czynienia wszystkim. Wady bywaj wadami obywatela; co jest szkodliwem w spoeczestwie maem, nie jest poytecznem w spoeczestwie wielkiem ztd wielomowno, pochlebstwo, zy wybór ludzi, s rzodki do dzie

czowieka,

;

Upadaj pastwa przez niedosrzdu, win rzdzcych, sabo obrony, znie-

szkodzenia krajowi. tatek

wag praw. Za zakazem wach

t;]5

CZAAKIEGO.

T.

mówienia lub pisania o spra-

Rzpltej idzie ucinienie wolnego zdania, a z te-

go niewolnicze suebnictwo. Wprowadzanie obyczajów cudzoziemskich odmienia ducha narodowego.

Wywoanie kogo

zaraeniem drugiego

z kraju jest

narodu, jest oddanie

wywoanego

za

narzdzie prze-

— oddawa dobra wywoanych

ciw ojczynie,

pólstwu, jest to

wciga

pos-

do waenia si midzy

lud

interessem a sprawiedliwoci, jest to nagradza su-

rowo.— Mieszanina wadz w urzdach czyni anarchi.

—Te wszystkie prawdy, histori wsparte, wier-

szem niekiedy okraszone, skadaj

I.ISTY

DO

X.

A.

t xig.

CZARTORYSKIEGO, KURATORA

T^YDZIAU

Ttl^ILENSKIEGO.

1. List ten jest bez daty; ale

Edukacyjnych

,

o Konwiktach

szkókach parafialnych tych szkóek.

zapewne

i

,

z

1811.

r.

o naukach

o potrzebie

Zalety niadeckiego.

Pisze o funduszach

w Krzemiecu

Szkoy Dyrektorów

,

o

dla

Koraissia ledcza niesko-

czona jescze.

Janie Owiecony Mci Zakazujesz J.O. nie zabronisz

Xie

W. Xica

Dobrodzieju.

Mo skada dziki;

mi jednak czuoci.

Powica

si

^36

PISMA

dobru pokole naley.

Ale podlee^anie Jego rozka-

zom stwarza prawdziwe sczcie.

Woyska

Ronimissia

donosi

W. X.

czystego dochodu 91,825 R. Sr.

summ

e jest

Mci,

w

wchodzi

^'ie

ic

:

a)

Przybytek z Wllska.

b)

Przybytek

c)

Wszystkie,

Cyrypska

z

tak

i

i

Cyrypskiej Woli.

z

od

wielkie

kilku

lat,

w

Izbach

skarbowych zalegoci.

Ju w a

tedy tak wielka jest

summa

jak

obiecaem

Wilnie. jNiech bdzie kassa edukacyjna oddzielna bdzie 100,000 R. Sr. rocznego dochodu.

Bursy

s konieczne — Zlecenie da

wersytetowi

aby zniós si

,

z

:

Minister Uni-

komissiami

,

czy wy-

starczaj pienidze bez cienienia opartych na tym

funduszu wydatków. wersytetowi,

J.

i

Komissia

W.

O.

X.

daa uwag

Mci

Uni-

przedstawia,

e

witszego dugu nie masz nad ten dla utrzymania ubogich uczniów; e to nie jest wasnoci edukacyjn ogóln ale tylko powierzon wadzy ad;

«Tiinistracyjnej.

hd, e donosi

o

W.

przystojn

lej

—

Zapewne Uniwersytet popeni

i

w raportach nie Suraskim nie t sam omyk po-

powinnoci

pierwszej

X. Mci,

w

wiód walk

interesie ;

lecz

prawi jak najprdzej naley. Uniwersytet od roku dwóch miesicy ma to zalecenie teraz dopiero myli o jego wykonaniu. apa czas naley. Kiedy ,

i

:

Minister pozwala na

^leci

:

te

Bursy, racz

J.

O.

W.

X.

M

;

.

CZACKIEGO.

T.

1

o7

Aby Uniwersytet pilnowa planu uoonego w Wil-

a)

nie, o

konwiktach.

W, X. Mo aby 50 uczniów ubogich byo w Krzemiecu. Z odniesienia si miarkuj,

Udecydowate

b)

,

e Uniwersytet chciaby podrobni te ustanowienia moe

zrzdzenia

dla

Chciej J. O.

W.

przykroci Krzemiecowi.

Mo

X.

w

tej

mierze

da

roz-

kazy.

Komissia o mnie

i

oGimnazium (Krzemienieckiem)

— Racz O. W. X. Mo Dobrodziej do Ministra napisa — Czas ukoczy

jescze nie jest

skoczona

J.

jest

t mk

tego

któr cierpi.-Przybyo okoo 700 uczniów roku. Przybyy nauki Trygonometria kulista; :

cza

—

uczyski

j

daje

Wysza Matematyka

si od Integralnego

chunku,

i

i

za-

Dyfereucionalnego Ra-

razem daje si Stosowana Matematyka

—

Dla wszystkich dozorców daje si FilozoBczna Gram-

matyka

;

i

t

daje S c

i

b orsk

i

pi

Rozumiem e Gubernij Litewskich nie oka 165 szkóek paralfialnych niektórych zupenie, niektórych w czci, uposaonych. Lecz to urzdzenie ,

nie

moe mie

torów

W

.

skutku dobrego, bez Szkoy Dyrek-

parafialnych.

X. Mci

l konieczn

przedstawia

Komissia

potrzeb.

Cz wezniiemy

cz nam nalee powinna

z

funduszu 50 uczniów,

z

15,000 R. Sr. Alumnatu Podkamienieckiego. Mó-

wiem

z

a

Biekowskim

o potrzebie

dzieleniu cokolwiek gruntu

w Podolskiej

Gubernii^ na

w

domów

dobrach

Szko

W.

X.

i

wy-

Moci

Dyrektorów para-

— lo8

PISMA

fialnych. tu

Czeka rozkazu

a

;

my to

bez wielkiego kosz-

uoemy.

Nie dowiadczam zapewne przyjani P. niadeckiego dla Krzemieca lecz jak czowiek uczciwy ;

winienem

e

przeoy,

ten czowiek

Wilna

rzdzi

potrzebnym. Uczonymi

Ma

dla

jest Sniadecki

nie jest tak

atwo.

wyszo w matematycznych

nau-

ma uczciwo osobist; nieprzyjaciel nie odmówi mu talentu cnoty. Dobro tedy Uniwersytetu i Wydziau wymaga, aby Sniadecki, póki tylko mona, by Rektorem. kaci,

i

i

Kropiskiego bd widzia za kilka dni. — Mam honor zostawa z winnem uszanowaniem J. O. W. Xicej Moci Dobrodzieja, Najniszy Suga. CZACKI.

2. Komissia,

mimo oporu

Gubernatora, owiadcza si za Krzemie-

cem. Racz pisa do Cesarza.

— Argumenta

7.

za

Krzemiecem.

Czerwca 1811. Zytomirz.

Od

dziewiciu miesicy zaczte dzieo przecie

dzisiaj

ukoczonera zostao. JW^Gubernator chcia

si rozpisa,

dajc,

aby koniecznie

ca przenie Gimnazium do okolic

do

z

Krzemie-

yto mirza,

Nowogrodu Woyskiego. Stano

na

lub

opinii,

e

139

CZACKIEGO.

T.

chocia Krzemieniec ma niedogodnoci, wszelako

reparacie

mog by zrobionemi,

rem prosz fundatorowie

i

to miejsce za któ-

i

wszyscy Marszakowie,

Murowanie za

odpowiada potrzebie publicznej.

w

domów

okolicy Zytomirza

uczcych, kocioa, zmiernych summ

do nauki, dla uczniów,

które Komissia obliczya, nie-

niezmiernej straty czasu wymaga.

i

odwaam si prosi aski JOWXiccej Dobrodzieja, aby raczy napisa do Monarchy

Wszelako Mci i

do Ministra^ aby Najw} sza wadza uspokoia

kliwo szej

o zachowanie

w Krzemiecu

s proste zdrowe — Tablice

szkoy. Przyczyny 1)

Miejsce jest tej

2)

tros-

naszej celniej-

:

mierci

urodzin o

i

prawdzie przekonywaj.

Fundusze sa przywizane do Krzemieca, a wielka ich

cz ma

upada

i

te

warunki

fundusz.

,

e z odmian Gimnazium

Wszyscy Marszakowie

torowie prosz o utrzymanie

tej

Funda-

i

w

szkoy

Krze-

miecu. 3)

Place wszdzie s, gdzie tylko jest ziemia

projekta

w

niepew-

Nic nie masz atwiejszego jak rzecz

gotow

olbrzymie zgasn,, a rzecz

noci.

;

caa

zostanie

znisczy a cieszy si nadziej,

e

to co

by

ma,

bdzie lepszem. Dowiadczenie jednak pokazuje^

4)

e skutek

i

Komissia

bya wyznaczona

projekt

s

to

rzeczy od siebie dalekie.

Tych nie widziaa, Komissia;

na skargi uczynione. i

owszem jednomylnie

Komissia wyrzeka sowami caej Gubernii,

wszechna

jest

wydany,

i

e

proba

,

aby autor

takowa skarga

jest

e po-

takiej skargi

byt

przeciwko praw-

140

PISMA Nie masz ledy sprawy.

dzie.

Rzeczy pozosta po-

winny jak byty.

Skadam Mci

Dobi'.,

waniu,

z

Gimnazium w rce J. O. W. X. niosc upewnienie o winnem uszano-

los

mój

którem

mam

P. S. Imperator

zdrowszy

;

— tu

i

honor zostawa,

stuk nog, spad

pewnie nie bdzie

etc,

z konia, teraz

chocia

,

illumi-

s gotowe. Wczoraj kurier przywióz wiadomo e bdzie Senat w Kijowie, w Kazaniu^ w Mose powinnoci wadza kwie w Petersburgu Ministrów s opisanemi. nacie

i

,

i

i

;

3. Kiedy Cesarz Alexaiider nieokaza, raczej

nych

moe

odwagi, aby korzysta z nadarzanych okolicznoci,

do

modoci powzitych zamiarów wzgldem sza

razem

rzodek

ju pewny

byt polityczny

na^odowo^ci

moralnego na wszystkie

,

czci

wtedy niebyt Ministrem

bezpieczny

i

Polski,

w

Kuratorem Wydziau Wileskiego. dwaj znaczni obywatele Instytut.

Woyscy

pierwszej jescze

,

silniej-

punkt

dziaania

Czartoryski

Zosta

— Tymczasem

atoli jescze

w

r.

oskaraj Czackiego

— Cesarz, Ukazem 25. Wrzenia 1810.

bez wiedzy \, Kurotora, stanowi

— gdy — gdy przezto

ojczyzny naszej, a

— Xie

Rossii.

sposob-

Polski,

rka utworzya ju Xizstwo Warszawskie

ugruntowa si

ju

podwakro

od

uskutecznienia,

chci jak

nie tak

r., a

1810. i

jego

podobno

Komissi w Zylorairzu do os*

T.

dzenia

CZACKIEGO.

zaskare. Xiae Czartoryski, tkniely zamacliern wymie-

rzonym na swego przyjaciela tem 15. Listopada,

urzdów w

Rossii

r.

t.

i

podaje

na protegowany Instytut, sie

i

lis-

do dymissii od wszystkich

w

Rossii. Cesarz Alexander,

25. Grudnia

si

1 i J

licie

swym do Xicia,

piszc o najwaniejszych sprawach tyczcych

t. r.

Polski,

taki

czyni

ustp

o

Krzemiecu

Je

«

:

«

veux d'abord

flnir cetle

«

Jamais

eu

«

peine, et vous avez envisage loute

«

vue entierement different de ce u^elle

«

5ont vos compatriotes seuls qui ont

«

affaire,

«

choisi

«

Aulrichienne donnait aux etudians une

«

vader et a corametlre d'aulres euipees. Entre ces personnes

«

se sont

«

ont prie qii'on

«

plaignaient. Ce n'est que sur ces

«

commission

u

la

meme

a

ete

des

faire

la

le local

pour un Gymnase, que

fit

du Gymnase.

moindre intention de vous causer de

en se plaignant que

trouYs

affaire

la

chose sous un point de est

donn

dans

le

proximite de

grand

la

la

etait

Au

mai

frontiere a se-

facilite

Noblesse, et tous

un eximen des points dont demandes

Ce

fond.

lieu a toute cetle

de Kremenetz

Marechaux de

noramee.

la

reiterees,

rcste,, j'etais

ils

se

que celto

bien loin dc

penser a faire aucun deplacement ou changement a Torgani-

de ce Gymnase; et

« sation «

je n'ai

malheureuse

rais recu le

rapport de

la

«

sans vous avoir consulte.

«

affaire

«

a

ne valail pas

la

mon

intention Lait, apres que

commission, de ne proceder

Vous voyez donc, quc

rien

loulc cette

peine de vous affliger et de vous porter

une determination qui me parait surtout

«

aux circonstancesdu moment ,.—

«

Tout

cc

a

j'aii-

quc je vous mnrque

a

la cst

si

pod koniec

pcu analogue listu

dodaje

:

un pen plus important

— 142

PISMA que

«

Xiae skie

le

Gymnase

et la

tedy pozosta

demission que vous

nadal Kuratorem, a zaskarenia

swoja. Donosi o naukach

i

mu w tym

Professorach

dziennik

w

Wdziczno

M

im

i

wdziczno

i

ma wyda-

Krzemiecu.

14.

X.

o kro-

wGimnazium; Feli-

ma nastpi po Sowackim wzitym do Wilna,

wa

moja nie

Wrzenia

ma

granic

!

1811. Poryck,

Jeste

J.

O. W.

moim zwierzchnikiem, jeste moKrzemieca dobroczyc. Co raczye czyni,

wiem

,

Dobrodziej

czuj

z Stolicy

,

i

pami do grobu zanios. — Nie mam

w^iadomoci jak Monarcha zdecydowa, na-

wet jak Minister przedstawi.

Bespieczny mojego

pewny szacunku W. X. Moci patrz spokojnoci na wszystkie wypadki.

sumienia z

licie

»

obywatel-

Krzemiecowi niezaszkodziy. Czacki uwiadomiony

ku Xcia Czartoryskiego, wynurza

ski

me demandez.

,

Przesaem J. O. W. X. Mci Dobrodziejowi moj rozpraw o Mazowieckich prawach, któr miaem Posyam teraz przy ukoczeniu roku szkolnego. rozpraw Oldzkiego, jest niepoprawna, ale wiele Sposobi musimy nauczyrzeczy ma dobrych.

—

cielów.

Sowackiego wzi Uniwersytet. Odbiera Professorów których doskonalimy, nim jest

moe

delikatnie

;

lecz ten

wysu

wypadek

,

nie

nie znisczy

mojej gorliwoci.

A

I

143

CZACKIEGO.

T.

o

i

z

y

Feliski

którego poe-

zia podobaa si W. X. Mci Dóbr. peen wiadomoci, Katedr Wymowy 1812 r. zastpi. Teraz, to jest od Lepszego reStycznia bdzie dziennik wydawa.

—

daktora ani Polskie prowincie

w Rossii,

Warszawskie zapewne nie miao ,

Wileski

i

Xiztwo

ani

nie ma. Dziennik

prawdziwie dobry, trwa krótko. Przy

mamy, zapewne ten dziennik odpowie oczekiwaniu. Kropinski yczy W\ X. MciDobr. aby Feliski uczy literatury w Wilnie. Nie yczy sobie tego trudu; lecz jak Woynianin tylu

pomocach

,

jakie

usucha mojego gosu. Upewniem mu 250 exemplarzów dziennika; a reszta nawet, do jego zysku naley. Nie

mogem mu bowiem

wiksz; bo

inni nauczyciele sprawiedliwie

naznacza pensi mogliby

—

si gniewa. Dochód jego jest w Redakcii. Jeste J. O. W. X. Dóbr. ojcem równie Wilna jak Krzemieca. Dobry dziennik zasuy na Jego pro-

Mo

tekci. Upraszam aby J. O.

W.

X.

M

Dobrodziej

raczy poleci JP. Sniadecki emu, aby szkoy aka~ demiczne koniecznie cone

,

i

wziy,

a

zakonne

raczy odbytowi dziennika pomoc

Dobrodziej na dziennik pomoc.

exemplarzów rata jest

co

ju mi

M

na wydatki nadzwyczajne udzieli raczysz;

,

Byem przytomny kiedy z summy owiadczae W. X.

listownie obieca.

'

byy zach-

i

moe

sam na

prenumerowa

54 z. Pol.

T zapewne WXM

kilka lub kilkanacie

zechcesz.

Prenume-

^

Smierd Czackiego przeszkodzia

uskutecznieniu lvch projek-

— 14

PISMA

i

Jad na odnowienie szkó. Komissia moe skoczy interessa lecz koczy nie miemy, bo oddziau kassy czekamy. Zostaj z gbokiem uszanowa;

niem

etc.

4. O

lekciach

Jezuici

w Krzemiecu;

Rapporcie Komissii Zytomirskiej.

o

w Romanowie. Obawa i

by, tradycyjnym

wpywem

tym

razie,

lka si

Trzeba wiedzie, sytet

Wileski;

i

powszechno

Czacki, równie jak

W

ztad,

o

,

rzodki zapobieenia.

naszych uczonych, raocno

uprzedzony przeciw Jezuitom.

przyszo Wydziau

e Pawe

ju w ich

I.

odda

by ju

imienin X.

Edukacyjnego.

Jezuitom Uniwer-

Gruber

zjecha

by

na

obejrzenie tego zakadu. Perswazie Poczobuta ówczesnego Rektora

Wileskiego, wstrzymay dokonanie

nie na tron Alcxandra

I.

cakiem

3.

Mam

honor przesa

brodziejowi

prospekt

j

tej

sprawy; a wstpie-

obalio.

Novembra 1811. Poryck. J.

O.

W. Xicej Moci

dawanych nauk

w

Do-

Krze-

miecu. Spóniem wydi^ukowanie, bo Grodek póno przysa swoje dzieo, z którego ucz historii literatury Greckiej

po acinie, Prolessor dodaje wy-

lów. Feliski, dopiero w 1820. r. na wezwanie X. Czartoryskiego, zosla Dvreklorem Professorem 1

Wymowy, ju w Lyceum

Krze-

mienieckim.

mena-

dugo.

I

niestety,

CZACKIEGO.

1.

kad

dzie Greckich;

e kurs dawa lekciach

cz si

przyszedem do tego,

sczliw dosy atwoci tuma-

z

po acinie.

w

Zaczynaj pisa

tym jzyku.

Greck

Clirestomati

napisa nasz Professor (Jurpociwali; posyamy do dru-

Grodek j

kow\ski);

ju

mog po acinie. Byem na kilku

si

modzi

;

a lak

1^5

j

ku. Podobne wypisy po rusku teraz nasi nauczyciele

tumacz ukadaj i

bd

nemi

;

p(3jd do Wilna,

za dobre,

i

jeeli uzna-

nasza drukarnia

ie

wvdru-

kuje.

Ogiskiego

list

odpowied okazuje kiej

,

mam

honor przesa. Ciemna

e musz byd

o Krzemieniec-

Komissii^ czyli bardziej o rapporcie, o Krze-

mieca

posadzie

woci.

Moe te

,

naukach,

i

to jest styl

mnie samym wtplinam prostakom nie do ,

zrozumienia.

Komissia daa rapport Moszyski pisa. Marszaek Gubernski imieniem Gubernii prosi; lkam si czy te wszystkie pisma pod sukno ;

nie

pooono

:

przynajmniej Anastasiewicz tak

dwa

razy pisa.

Jezuici no

ich

przyjechali do

po drodze rónie.

R o m a n o w a.

Przyjmowa-

Slarzy przy kielichu tu-

maczyh im uszanowanie; modzi, którzy

szkó

naszych

z zimn grzecznoci. ma zjecha do Romanowa. Pisz

Czternastu z

z

w^yszh, przyjmowali ich

ucka

,

e

przejedajc przez uck okazali Moszkó bezpatnie. Dostan

narsze pozwolenie uczenia tego pozwolenia.

przychodzi lO.M.

(a U.

Zacznie si tedy walka.

kolej.

Roztropno

i

Na nmie delikatno poJQ

— !4G

PISMA

dadz

niewinne rzodki. Sposób ich uczenia, niezga-

si

dzanie

prawidami

naszemi

z

W. X.

Mo po-

w tak wanym

interessie

przedmiotem czynienia. Racz leci Sniadeckiemu, aby ze

mn si znosi

bezpieczestwo

cowi ley

i

O.

mieszna ku

jest nie-

Krzem

i

e

-

nawzajem nieufno ustpi powinny. Na-

i

do najwyszego

ustanowienia

nasze

przyprowadzi;

naley,

ile

tylko

stopnia

mona,

liczb

pomnoy, tak konwikta urzdzi,. w Wilnie J. O. W. X. Mo Dobrodziej uo-

Kandydatów jak

ye.

—

,

i

z

Jezuitami

Akademia

a

Krakowska czemu upada

Akademia

w sporach dzi

J.

pomaga. Gdy

czynnie

niech

,

bd jedynym

,

miaa; bo ten

ich

Bo Akademii odbierano

?

w

swojem Seminarium

póniejszym

Instytut jest dopiero

Komissii Polskiej dzieem. Jezuici wzrastali

no, znaczenie do oczu;

dostatki. Ich Collegia

naboestwo

Sprowadzi ten nie

i

mia

Wadysaw

i

IV.

tych srzodków,

tych ludzi, co oni kiego;

do kobiet

:

wiadkami

Kochanowicz

i

i

lu-

nie

w wiet-

przemawiay

w^ieu

Pijarów

i

msczyzn. zakon

co Jezuici

,

;

lecz

nie

mia

sami nic nieznaczyli do Konarstylko byli wzrostu Jezuitów.

Xie Gallicyn

zadali cios

Ba-

zylianom, dajc rozkaz, aby tylko Unici byU Bazyhanami, kiedy dotd, obrzdku aciskiego ludzie wstpowali do tego zakonu. wydobyte najobszerMasz Wasza Xica

Mo

— masz modzie pen zapau, wielu sposobicych si S tedy wszysl-

niejsze fundusze,

masz

ludzi.

f

147

CZACKIEGO.

T.

si spóni albo uytemi, cae dzieo si wstrznie. Wszak zle wszak atwo byoby im odebyli Jezuici w Wilnie szko. Wszak w roku przeszym l gówn bra wyamywali si od zwierzchnoci edukacyjnej, wszak wstpiwszy jedn nog do naszej prowincii, atwiej mog uczyni krok do gotowych Kollegiow, które zapalaj ich wasn. Ogromny edukacyjny kie srzodki. Lecz jeeli cokolwiek

bd

,

mio

fundusz musi

Rzd

zastanawia.

Ci,

bezpatnie

ofia-

rowa bd usug. Wilescy Nauczyciele s w czci Polacy. Im Rzd nie wierzy — Po tym kroku w^szystkiego od Jezuitów

tem racz

J.

W.X. iMo

O.

Sniadeckiemu

spodziewa si mona. Za-

,

aby

poleci jak najmocniej

mn

ze

w

tej

mierze si znosi.

5. Obawa

z

powodu Jezuitów. Aby podnosi. Spor

e

ich pokona{'', trzeba

Sniadeckim o konwikta.

1

Mam kopi

honor

supliki

1

JOWXMci 1

i

Monarszym. Racz •a

znajdziesz

s

k

i

e

3 . Listopada 1811. Puryck.

Dobrodziejowi

go

zapewne

to co

i

przesa

odpowied imieniem

i

JOWXM

podnie chc budow

nam szkó

przeczyta

ja

widz,

tak przeciwko

e

t prob, Jezuici

Akademii

i

na-

I48

PISMA

szym szkoom, jak podnosili Jezuici swoje Collegia przeciwko Akademii Krakowskiej jej osadom. i

Krzemiecowi zachowana jest walka

z

tym przemo-

nym zakonem. Potrzeba tedy, aby to Gimnazium tak byo wsparte, aby nawet z nim emulacia by nie moga; potrzeba aby konwiktorowie byli,

Nie

tak

wyuczonymi

aby ich Jezuici nie mogli porywa lub pokona.

mówi /?/^

ustanowieniem

si

albo zbliy

domo

moe

,

w tych prowinciach

Udecydowae uczniów

by w

winszuj sobie, e tern opóni si w zrost Jezuitów,

sua^ ale

WXMo

aby

upadek.

konwikt z 50. by tego

Krzemiecu. Sniadecki

zdania. Teraz pisze, aby rozrzuci tych uczniów

Te

innych Gimnaziach. imieniem

mog. Zapomnia mienia konwiktów za

P.

wszystkie jakimkolwiek

oznaczone szkoy,

Krzemienieckiej szkole.

Tu

mog wyrówna

nie

uczy si

tedy lepiej

Uniwersytet o ;

po

a kiedy

powinnoci

tej

WXMo

uznae

j

konieczn, wtenczas, prawdziw szykan, pragnie

WXMoci

Sniadecki wol

nisczy,

naszej

odj

mnie

Krzemiecowi przykro czyni.

i

rzodki lepszego

Przedstawie Gimnazium literatury

dla

tej

i

JOWXM Minstrowi, aby na kade Nauczyciela

aciskiej

oznaczono R. Sr. 400.

Krzemieca

modziey

doskonalenia si,

summy

Byli Delegowani

i

Greckiej

Uniwersytet dla

nie daje.

w

Krzemiecu.

Tu, chwalili

wszystko. Nie wiem, co do Ministra napisa Uniwcr-

T.

sytet;

149

CZACKIEGO.

delikatno wymagaa, abym o

oa wszystkie moje

listy

w tej

tern

wiedzia;

mam

odpo-

pomoc na

dzien-

mierze nie

wiedzi.

Pisaem do

mam

nik. Nie i

P.

P. Sniadecki

niadeckiego

dostatecznej

s

o

rezolucii.

nieprzyjacielami

Uniwersytet

Krzemieca, jak

gdyby niebyo wspólne braterstwo, wspólne potrzeby, wspólne niebezpieczestwo

i

wspólna powin-

no. Mam

honor,

etc.

6. O

Stan funduszów Edukacyjnych.

Sniadeckira.

niadeckiego. z

Ualanie si na

Wilnem. Tytu

ich.

Uniwersytety.

Znowu

Dyrektor

i

cel

Gimnazium Krzemienieckim.

Kwietnia 1812. Krzemieniec.

JOWXMci Dobrodzieja w

czasie

pod dniem 27. Stycz-

odbywajcej si wizyty szkoy

Winnickiej, odebraem. z

Uytek

o Sniadeckim.

nia pisany,

pisuj

w

do nich

Krzemieca

Professor, Spor o konwikta.

6.

List

Porównanie

lo.

Wpyw

dokadnoci

i

Powróciwszy wczoraj, odz tern

umiarkowaniem, jakie

w sprawach publicznych. dam surowoci sdu WXMoci, o moich czynach, o sposobie

konieczne

obrony,

i

o nieprzyzwoitoci skargi.

150

PISMA

Czuem potrzeb mienia niadeckiego Rektow Wilnie. Wszak z woli JOWXMoci czyniem nim ukad. Wiedziaem, jak chci, nieograniczo-

:]

rem z

n panowania masem

,

z

Pry-

Kotajem,

Akademi ICrakowsk; lecz znarównie w nim uczciwo osobist, wstrt od

Oraczewskim

em

oywiony, jak wiód spory

jest

Ignacym Potockim,

akomstwa,

i

w

energi

i

ISienawidzi on mnie

pilnowaniu Nauczy cielów.

Krzemieca;

i

uywa

mniemane}

faszywej yczliwoci, kiedy szkodzi pragnie,

i

sczy

ten Instytut usiuje;

delikatnie

i

niegrzecznie.

sprawiedliwo,

wpywu

i

uywa wadzy Oddaj mu

e

ponawiam,

Wilno

dwa szanujemy widoki W^XMoci.' '

niade cki

nie

ustpowa!

bynajmniej Czackiemu, w szanowaniu widoków Xcia Czartoryskiego i w tumaczeniu uczu swoich dla niego. ywocie Poczobuta czytanym na p?!blicznem posiedzeniu Uniwersytetu 'óo. Czerwca 1810. Sniadecki wyraa « Opatrzno czuwa« jca nad dzieem Stefana Ea« lorego, wyznaczya mu jak za Bóstwo opiekucze famili sy* wietnoci rodu, wycho« wania i zasugi. Co zacz « dziad (Xe August Czartoryski) « przez usposobienie nakadami ,

W

:

«
o/?or.

Domarat z Pierzchn. Jan zOstroroga.

'

21G

-

KASZTELANOWIE.

(1393). Dobrogosl

z

1410— 1420.Moslko

Szamotu. z

1642.-{-Tuczyski Krzysztof. Staszowa. (1650).Carnkowski Franciszek

(1422). Mistin czy INlszczuy. (1436). Marcin z lska. 1438,9. Dobrogosl z"^Szamotu.

(1440). Piotr zBnina. (1445). Jdrzej, Grzymaa. 1454 57. Piotr z Szamotu. (1471). Tomasz, Dbno. 1478-99.70strorog Jan.

1

jRadomicki Kaz. Wlad. 678.*Grzymutowski Krzysztof.

1680.-j-Krzycki Stanisaw.

1683— 87.*Breza

Wojciech.

-J-Opaliski Jan.

—

1697. ^Gaecki Franciszek.

1702.|Gurowski ^Melchior. 1706.*'Radomicki Jdrzej.

150L-{-Lcsczyski Rafa. 1729. iRadomicki Wadysaw. 1501- -4. Ostroróg Dobrogost. l7S2.-j-Poniski Adam. 1509, 10.* Jan z Kalinowy. Za- 17 37. 1 Komiski Maciej. rba. ;738.-j-Mycielski Maciej ' 1512- -20.*Górka ukasz. 1537- -51.7Gorka Jdrzej. 1553 -73.-|-Czarnkowski Piotr. (1598). Rozraewski Jan. 1603— 011. ^Ostroróg Jan. l613.-j-Roszkowski Jan Górka.

—

1618. Opaliski ukasz. 1622.* Opaliski Piotr.

(1749). Garczyski Stefan. (1753, 54).Gurowski Melchior. 175....

Grudziski Karol.

1757

59.-|-Miaskowski Woje.

—

1762. 7 Twardowski Ignacy. l781.-j-Mielyski Józef. 1789.t>'bijewski Roch. (1790,91). Gurowski Rafa.

KASZTELANOWIE SENBOMIRSGY. 1025.-|-Msczuy. Jastrzbiec-

1160.*Zaprzaniec Piotr. (12l7).Sulisaw, P^7rtM;a. {1222).Mestwin, Pófkozic. Lassota albo Silw. Goworek. l241.|Raciborowicz Jakub. .

.

.

(1252). Stefan, Topor. (1256). Bogusaw, Pilawa. 1270. Mirosaw, Przegania (1271). Dunin Piotr. (1282). Krystyn z Ostrowa. 1286). Mikoaj, Abc/anl-. (1287). Jan, P/^wa. 1305, 6.Prandota, z Ostrowa. 1329, 30. Piotr z Mokrska. 1331 jKrvstyn z Ostrowa.

368) Jan 1382. |Jan

(

1

.

z z

Jabonny. Tarnowa.

— 88.KrzesawzKurozwek, (1391). Jarosawski Rafa. 1395 — 407*Krystyn Ostrowa. 1382

z

1409 7 Tomasz

Wgleszyna. (1410)..Tan z Jabonny. 14 13, 14. Micha zBogumiowic. .

z

1429,30. Micha

1435.* Jan

z

z Gzyowa. Gzyowa.

14 36.1 Sianka Stan. z-Lapszowa.

1438.* Dobiesaw

z Sienna. 1438) .Wtróbka Klemens. (1443^'^/48).* Olenicki Jan. (

1454. -{-Przedbórz z Koniecpola. (145 i). Firlej Grzegorz. 1336-1342. Piotr, Jelita. 1458— 60. Piotr z Kurowa. Tdrzej z Szydowca. 1461 74.|Hincza z Rogowa. 1354— nee \Vilrzko,^^flfyn?a, l477.*Jan z Rytwian. .

—

t

.

.

KASZTKLANOWIE.

,

217

177— 81 .Jasieski Pawot 1618. Tarnowski Stan. Leliwa, 1485 -88..Jarosawski Rafa. 1624. -Lisreza Hermolaiis. 1495,6 Piotr zKurozwk. 1627-37. tLig^-za Mikoaj. 1504, 5.*Kaiuieniecki Mikoaj. i 642 Kazanowski Adam. 1507 10|Szyclovviccki.Jakub. l645.-{-Ossoliiiski Krzysztof. 1 5 5. * Szydowiecki Krzysztof. 62. -{-Witowski Sian. 1661 1518— 32"'.t^^zyclowieckiMik. 1670 — 78-j- Tarnowski A lex. Gra. 1 535. *Kmita Piotr. 1685— 98.'^Bidziski Stefan. 1538— 1548. Wolski Mikoaj. 1 727 -j-Myszkowski Józef. 1550— 56.-|-Zborowski Piotr. 1739.-j-ubieski Bogusaw. 156o.|Maciejowski Stan. 7 10) Konarski Micia. 1565.*3Iyszkowski Stan. 1 743—1 754 Ossoliski Antoni 1566. 1 Wolski Stan. Sotyk Micha. 1 569 -j-Stan. Sobek z Sulej owa. 1 76 1 —63 tSotyk Maciej. 1572 76-|-()ssoliski Hieronim. 1783. -[-'Lacki Adam. 1576). Sieniski Jan z Sienna. (7784). Popiel Pawe. i 578— 82*Szafraniec Stanisaw. 1

— —

—

1

.

1

(

.

.

.

.

—

(

KASZTELANOWIE KALISCY. (1146). Bogufa, odzi. (1190). Jdrzej, Lesczyc. (1232 . M incenty z Zbaszyna. (1242). Pelrindus, Drya. (1243). Cecundus, Poraj. (1264). Simon, Nafccz. (1272). Jan, Grzymaa. (1280). Przecaw, Radwan. (^1291 . Fuico z Czarnkowa.

1294. Jdrzej zBnina. (1300). Jan z Kalinowy. 1330.1 Janko z I^alinowy. (1360). Jdrzej, Ahdank. (1361). Jasko, odzi. (1380). Adam z Skarszowa. 1383— 4 03. Jan, Wieniawa. 1408— 1421 .Jan z Tuliszkowa. (1436). Piotr z Zernik. -|-

1447.* Piotr z Szamotu. 1451.* Ostroróg Stanisaw.

—

504 5 1 1 .*Jan Jarand z Brud. (512—18. Ostroróg Stanisaw.

1

1 520) Jafi z Kalinowy Zarba. (1525)SzamotulskiVvin.Swidwa. Ostroróg Wacaw. ( 1 527) l535.*Tomicki Stan. .

1

.

Ih^-^b.

"^Górka

,1

d

rzej

1539.*Piotr z Suowa. (1540). Jan z Kalinowy. 1546— 50.* Zborowski 3Iarcin. 1551 .*Gzarnkowski Piotr. 1553 63. Konarski Jerzy. 1569.*Sierakowski Jan. 1572. *Zebrzydowski Kasper. 1572— 87. Konarski Mikoaj.

—

(l591).K:onarski Jan. Tylicki Mikoaj. *Lesczyski \Vacaw.

1609— 15.*Stadnicki Adam. I624.*0paliski Jan. 624) Krotowski Jdrzej

1451- 57 Piotr Skora z Gay. 1460— 66. Mikoaj Skora zGay. G")l 32. Zebrzydowski Kasp. 1475- 85. Grusczyski Barl. (1638).iMielyski Krzysztof. .

( 1

i

1488— 97 .^Jdrzej

z

.

,

Szamota. l652.*llozraewski

.lakub llier.

218

KASZTELANOWIE.

(1656).Starkowiecki Jan.

1732. f Komiski Maeiej. Y1733).Mycielski Maciej. 1742). Garczyski Stefan. :( n 49) Gurowski Melchior, 1753, 54. Zakrzewski Andrzej* (1758). Miaskowski Wojciech. |1762.-|-Mielyski Józef. 11781 fZbijewski Roch. 1785 -j-Kszycki Franc.Xawery. 1 790. JGurowski Rafa. 1(1 791 ).KwiIecki Antoni. j

Pogorzelski Stanisaw.

670) Radoraicki Kazinairz. Jan. (1676). *Gaecki Franciszek.

(1

.

cki

1696— 98.*Przyjemski Wad. 170I.*Radomicki Maciej. 1704.*Radomicki Jdrzej. I709.fGrusczyski. I720.-|-Bronisz Piotr.

1729. t Raczyski Micha.

(

.

i

.

1

.

!

KASZTELANOWIE WOJNICCY. 1530- -32.*Kmita Piotr.

1232—41 .*Sado, Pogoni Pol. 1532. * Firlej Piotr. 1250—59. Jkub, Ramcz. 1535. * Wolski Mikoaj. (1277).Skarbimirz, Abdank. (1287).Jcdrzej, Pilawa. (1330).Warsi/?a2t7cz. 1354' 58. Jan. Leliwa.

—

1363— 65.*PiotrNeorza. l369.*Jan zTeczyna. Topor. (1379). Stefan z Brzezia, Za^/ora.

1382— 98.*JanzTeczyna. 1400— 406. *Mik. z^Michalowa. (1407). Jdrzej

1541. *Jan z Tczyna. 1550. ^Tarnowski Jan Spytek. 1553- -56.*Maciejowski Stan. 1567. j-Tarnowski Jan Krzysztof. 1568. ^Zborowski Piotr. 1569. ^Ossoliski Hieronim. 1572- -91 Tczyski Jan. 1597. ^Myszkowski Mik. Piotr. 1601- -03. Myszkowski Zyg. 1609- -1 3 Lubomirski Sebas. 1614. -j-Firiej Jan. 1618. *Firlej Piotr. 1633. ^Firlej Mikoaj. 1636. -j-Koryciski Krzysztof. 1638. ^Ossoliski Krzysztof. 1643. -j-Szyszkowski Piotr. 1648 Tarnowski Micha. 1662 67.*Wielopolski Jan. 1685, -{-Skarzewski Stan. 1685..-{-Stokowski Pawe. 1690-—94. -{-Jordan Franciszek. 1696..*Zauski Franciszek. 1696. -{-Szembck Przecaw. .

—

Teczyna. l412,13.Dobek Jordan, Trhj. 1421— 36. *Dobek z Sienna. 1438.* Jan z Teczyna. Topor, (1438). Jan z Sienna, Dbno. 1441 43. Pawe zSienna. 1447— 51.tOssoliriskiMikoaj. 14 60. Jarosawski Rafa, Z-