26 0 3MB
KOADERNOA
Bigarren hiruhilekoa Lehen Hezkuntzarako 3. mailarako Euskara Abian koadernoa Zubia Editoriala, S. L.ren eta Santillana Educación, S. L.ren Hezkuntza Argitalpenetarako Sailean Joseba Santxo Uriarteren eta Teresa Grence Ruizen zuzendaritzapean sortu, diseinatu eta gauzaturiko talde-lana da. Koaderno honen prestatze- eta argitaratze-lanean honako talde honek esku hartu du: TESTUA Josu Goikoetxea Gezuraga Jon Ander Rojo García IRUDIAK Alex Orbe Kristina Fernández EDIZIOA Ainhoa Basterretxea Llona Joseba Santxo Uriarte PROIEKTUAREN ZUZENDARITZA Joseba Santxo Uriarte Maite López-Sáez Rodríguez-Piñero
LEHEN HEZKUNTZA
Euskara Abian
Aurkibidea 6. unitatea IRAKURMENA. Bob, elurretako erraldoia ��������������������������������������������4 HIZKUNTZAREN ERABILERA. Lehen, orain, gero �������������������������������6 ORTOGRAFIA. A itsatsia ���������������������������������������������������������������������9 EGITEN JAKIN. Pertsonen deskribapena�������������������������������������������10
7. unitatea IRAKURMENA. Adarra jotzen ������������������������������������������������������������12 HIZKUNTZAREN ERABILERA. Oraintxe eta egunero �������������������������14 ORTOGRAFIA. H letra �����������������������������������������������������������������������17 EGITEN JAKIN. Gutuna ��������������������������������������������������������������������18
8. unitatea IRAKURMENA. Senar-emazteak eta bisigua ��������������������������������������20 HIZKUNTZAREN ERABILERA. Baldintza �������������������������������������������22 ORTOGRAFIA. Ba- partikula �������������������������������������������������������������25 EGITEN JAKIN. Gonbita ��������������������������������������������������������������������26
2
9. unitatea IRAKURMENA. Tximinoen erreinuan �������������������������������������������������28 HIZKUNTZAREN ERABILERA. Aginduak��������������������������������������������30 ORTOGRAFIA. S, x, z ������������������������������������������������������������������������33 EGITEN JAKIN. Objektuen deskribapena�������������������������������������������34
10. unitatea IRAKURMENA. Handitzean ere ���������������������������������������������������������36 HIZKUNTZAREN ERABILERA. Noiz? Non? Nola? �����������������������������38 ORTOGRAFIA. Ts, tx, tz ��������������������������������������������������������������������41 EGITEN JAKIN. Kartelak �������������������������������������������������������������������42
Berrikusketa orokorra����������������������������������������������������������������������44
3
6
Irakurgaia
Bob, elurretako erraldoia Egun batean, bikote bat eta haien semeak, Pepito, Leopoldo eta Manuel, mendira joan ziren oporretan. Arratsalde batean, inguruak elurrez zuritu ziren, eta haurrak jolastera irten ziren. –Egin dezagun Bob izeneko panpina erraldoi bat! –proposatu zuen Pepitok. –Kapela eta makila ekarriko ditut nik! –esan zuen Leopoldok. –Nik begiak, sudurra eta ahoa egingo dizkiot –oihukatu zuen Manuelek. Elurrezko panpina amaitu zutenean... erraldoia eskuak mugitzen hasi zen! Haurrak beldurtuta ihesean abiatu ziren. –Zergatik zoazte? Ez dizuet minik emango! –oihukatu zuen elurrezko panpinak. Haurrek buelta hartu zuten eta izakiarengana hurbildu ziren. Berehala hasi ziren harekin jolasten. Orduak pasatu zituzten horrela, elurretan gora eta behera, pozik. Haurrek berebiziko laguna aurkitu zuten ustekabean. Iluntzen hasi zenean, agur esan zioten panpinari. Hurrengo egunean, haurrak erraldoia egin zuten lekura itzuli ziren. Han, kapela eta makila aurkitu zituzten, ur putzu batean flotatzen. Goian, eguzkia zegoen, bere izpiez mundua berotzen. Argentinako ipuina (moldatua)
1
Erantzun honako galdera hauei. Nora joan zen bikotea semeekin?
Mendirå joa> Ωe> opor®eta>. Zer egin zuten Pepitok, Leopoldok eta Manuelek elurra egin zuela ikustean?
E”lur®ezko panpinå erraldo^ ba† egi> zu†e>. Zer egin zuten haurrek erraldoia mugitzen hasi zenean?
I”™eßea> abiat¤ zi®e>, ∫±ldurturi§. Zure ustez, zer gertatu zitzaion hurrengo egunean panpinari?
Urt¤ egi> Ωelå, eguzkia§ jo ziolako. 4
IRAKURMENA 2
3
Lotu. Zer egin zuen seme bakoitzak? Manuel
elurrezko panpina erraldoia egiten hasi zen.
Pepito
kapela eta makila ekarri zituen.
Leopoldok
begiak, sudurra eta ahoa egiten saiatu zen.
Markatu. Zer esan nahi du esaldi honek? Haurrek berebiziko laguna egin zuten ustekabean.
Haurrek lagun eskas samarra egin zuten ustekabean. Haurrek sekulako lagun ona egin zuten ustekabean. 4
Markatu testuaren laburpen zuzena. Ondoren, kopiatu. Pepito, Leopoldo eta Manuel oso mutiko jatorrak zirenez, lagun berria egin zuten: Bob. Ordutik aurrera, beti elkarrekin ibiltzen ziren jolasten, beren oporrak amaitu arte. Hiru anaia oporretan zeuden mendian eta elurrezko panpina bat egin zuten. Bat-batean, panpinak bizia hartu zuen eta haurren lagun egin zen. Hurrengo egunean, mutilek ur-putzu bat aurkitu zuten panpinaren ordez.
Hiru mutiko oporretan joan ziren mendira ondo pasatzeko asmotan. Bakoitzak jolas desberdinak egin nahi zituen: batek eskia, besteak elur-bolak eta azkenak elurrezko panpina. Azken mutikoa panpinaren lagun egin zen, eta berak pasatu zuen ondoen.
IPUINAREN LABURPENA H”ir¤ anaiå opor®eta> Ωeu∂e> µendia> etå elur®ezko panpinå ba† egi> zu†e>. B, panpina§ biziå hart¤ z¤e> etå haur®e> lagu> egi> Ωe>. H”ur®engo egu>ea>, muti¬e§ u®-putz¤ ba† aurkit¤ zu†e> panpina®e> or∂eΩ. 5
Lehen, orain, gero GOGORATU Aditzak ekintza noiz gertatu den azaltzen du. Adibidez:
1
2
Lehen, txikia nintzen.
Orain, gaztetxoa naiz.
Gero, nagusia izango naiz.
Lotu, esaldiak osatzeko. Lehen
patiora aterako naiz lagunekin.
Orain
askotan joaten ginen familiaren baserrira.
Gero
etxean nago nire logelan.
Adierazi esaldi hauek lehen, orain edo gero adierazten duten.
Le™e> Gero Orai> Le™e> Gero Orai>
Eskola aurrean zegoen patioa guztiz aldatu zuten.
Nire lehengusua Ameriketara joango da udaberrian. Unax Maitanerekin bankuan eserita dago. Atzo, izugarri kostatu zitzaidan lokartzea.
Bihar, ikasle batzuek antzerkia egingo dute eskolan. Negua da, baina eguraldi ederra dago gaur. 3
Osatu beheko esaldiak hitz hauekin. Duela zazpi urte Iaz
6
Datorren udan Une honetan
D¤elå zazp^ ur†æ U>æ ho>eta> I”aΩ Dator®e> uda>
, oinez ibiltzen ikasi nuen. , eskolako liburutegian nago. , bigarren mailan egon nintzen. , hondartzara joango gara.
6 HIZKUNTZAREN ERABILERA 4
Osatu testua beheko taulako aditzekin.
Oskar suhiltzailea Oskar suhiltzailea
d¤ dit¤ d^æ dirå
dira
. Sutea denean, sua itzaltzen
du
, mahuka luze bat erabiliz. Suhiltzaileen etxea
herriaren kanpoaldean
5
då dago
die
. Oskarrek hantxe pasatzen
gauak. Noizean behin, norbaitek suhiltzaileei deitzen sua delako. Oskar eta haren lankideak han joaten ziztuan kamioian.
dago da ditu
Osatu esaldiak, adizki egokiak erabiliz. Gaur, Ixone primeran dago, baina atzo gaixorik .
Ωegø±> z¤e> zit¤e>
Gaur, Ixonek esnea edan du, baina atzo ura baino ez edan. Gaur, Ixonek kolore ona du aurpegian, baina atzo masailak gorri-gorri . Gaur, Ixonek galtzerdi meheak jantzi ditu, baina atzo galtzerdi lodiak jantzi
zit¤e>
Gaur, Ixone eskolara joan da, baina atzo etxean geratu
Ωe>
6
.
.
Osatu testua, aditz egokiak erabiliz.
Egun handia
izango då joango naiΩ gustatuko zai† ibiliko dirå saiatuko naiΩ lagunduko dida†æ
Bihar, egun handia (izan)
Lehen aldiz, gurasoekin (joan)
niretzat.
izotz-pistara,
patinekin ibiltzera. Izugarri (gustatu)
; ziur
nago. Batzuk abiadura handiz (ibili)
, baina
ni ez erortzen (saiatu)
patinekin ibiltzen eta haiek niri (lagundu)
. Gurasoek badakite .
Irrikan nago ordua iristeko!
7
HIZKUNTZAREN ERABILERA 7
Aukeratu aditz zuzena kasu bakoitzean eta osatu esaldiak.
dago
Iban oso alai
gaur, izeba datorrelako bisitan.
dago
zegoen
Saioa iaz Elorrioko auzo batean
biz^ Ωe>
bizi zen
egongo da
.
biziko da
bizi da
Bihar, gauza ugari ditugu egiteko eta egun gogorra izan zen
izan da
kosk egin zizun
kosk egingo dizu
8
etorri zidatzaidan
kosk egin dizu
etorriko zait
oheratu
kostatu
nago
jantzi egingo
Goizean goiz Atzo gauean berandu asko
o™erat¤ kostat¤
ere, gaur, oso pozik
nintzen eta lokartzea
zitzaidan. Hala
nago
,
ostirala delako. Lehenik, gosari on-ona
p®estatuko
dut eta Mixina
emango garbituko jantz^ egingo
katuari ere jaten
diot.
Geroxeago, hortzak ditut eta
eskolara joateko.
naiz
aspaldiko partez.
etortzen zitzaidan
Bete testuko hutsuneak azpian dituzun aditzekin. garbituko
8
eta!
etorr^ zitzaida>
Lehengo ostiralean, lehengusina bisitan
.
izango da
kos§ egingo diz¤
Ez ibili zirikatzen txakurra,
izango då
emango prestatuko
6
A itsatsia 1
ORTOGRAFIA
Osatu testua taulako hitzak erabilita. planeta
pertsona
animalia
paisaia
gauza
Marte
pla>etå
Marte Eguzki Sistemako laugarren
da.
Planeta Gorria ere deitzen zaio bere koloreagatik.
Paisaiå
oso berezia du, mendi garai eta
arroila sakonez osatua. Baliteke
animaliå
txikiren
bat han bizitzea, ura badago-eta. Marten ez da gizakirik egon
πertsonå gauzå
oraindik, baina
askori gustatuko litzaieke
hara joatea. Izan ere, 2
ederra litzateke!
Berridatzi esaldiak adibidean bezala.
horretan lau
daude.
H”abiå hor®eta> la¤ arrautzå dau∂æ.
zaharrak
ederra zuen buruan.
E”r®eginå zaharra§ koroå e∂errå z¤e> burua>.
horretako
handia oso dotorea da.
E”lizå hor®etako giltzå handiå oso doto®eå då. 3
Bilatu letra-zopan -kada edo -keria duten sei hitz. Ondoren, idatzi ondoan. Z
K
O
I
L
A
R
A
K
A
D
A
I
L
A
K
N
D
H
H
L
T
U
L
K
T
O
N
T
A
K
E
R
I
A
F
I
D
U
N
I
B
P
E
N
I
F
E
N
I
R
K
U
M
R
U
T
P
A
R
K
T
R
I
P
A
K
A
D
A
R
K
E
F
A
O
S
A
E
F
O
X
I
E
R
S
Z
I
O
R
R
G
X
A
S
R
I
P
L
A
T
E
R
K
A
D
A
I
A
X
O
D
H
P
I
A
D
A
E
A
koilarakadå tonta§eriå tripakadå pla†erkadå zikin§eriå a¬ƒer§eriå 9
EGITEN JAKIN
1
PERTSONEN DESKRIBAPENA
Idatzi adjektibo egokia irudi bakoitzaren azpian. indartsua
bihurria
indartsuå
2
goibela
alaia
goi∫±lå
bihurriå
alaiå
Osatu beheko deskribapena, esaldi hauek erabiliz.
batez ere futbola
Ile luzea eta beltzarana
betaurreko gorriak
ez da erraz haserretzen
Nekane Nekanek hamabi urte ditu eta Hernanikoa da.
I”¬æ luΩeå etå ∫±ltzaranå
du eta eskolara joateko bi motots jartzen ditu. Begi marroiak ditu, baina ondo ikusten ez duenez,
∫±taur®eko gorria§ eΩ då erraΩ haßer®etΩe> ba†eΩ e®æ futbolå daramatza.
Nekane oso neska lasaia da,
. Egia
esan, oso gutxitan gertatzen da hori, baina haserretzen denean, ez zaio azkar pasatzen. Nekaneri kirola egitea asko gustatzen zaio, 3
Aukeratu. Zein da Nekane?
10
.
6
4
Sailkatu adjektibo hauek itxuraren edo izaeraren arabera. argala
serioa
altua
beltzarana
alferra
zintzoa
itsusia
ilegorria
eskuzabala lodia
ederra
lotsatia bihurria
betaurrekoduna
alaia zekena
ausarta
buruargia
argalå, itsusiå, i¬egorriå, altuå, ∫±ltzaranå, e∂errå, lodiå, ∫±taur®ekodunå ßerioå, lotsatiå, alaiå, eskuzabalå, bihurriå, Ωe§enå, a¬ƒerrå, zintzoå, ausartå, buruargiå
Itxura:
Izaera:
5
Aukeratu goiko bina adjektibo, zure itxura eta izaera deskribatzeko. (Eredua)
lodiå alaiå
Ni, itxuraz, Ni, izaeraz, 6
eta eta
∫±taur®ekodunå eskuzabalå
naiz. naiz.
Egin zure zaletasunen zerrenda. (Eredua)
mis†eriozko filµ etå liburua§ biolinå jotΩeå lagu>eki> jolas†eå
Nire zaletasunak
eta
7
, dira.
Idatzi zure deskribapena. (Eredua)
Horrelakoa naiz ni
M”uti¬ lodiko†eå etå ∫±taur®ekodunå naiΩ n^. De>e§ dio†æ oso alaiå etå eskuzabalå naiΩelå. M”is†eriozko filµ etå liburua§ ditu† gustuko, etå baitå lagu>eki> jolas†eå e®æ.
Nolakoa zara zu?
11
7
Irakurgaia
Adarra jotzen Gaur egun, urruti daudenekin komunikatzeko aukera asko ditugu: posta, sakelako telefonoa, Internet... Antzina ez zen hain erraza. Hala ere, herri bakoitzak komunikatzeko bideak topatu zituen; adibidez, Amerikako indiarrek ke-seinaleak egiten zituzten jakiteko zer tokitan zeuden; egiptoarrek uso mezulariak bidaltzen zituzten… Euskal Herrian, Bizkaian hain zuzen, deiadar-mendien tontorretara igotzen ziren, eta bertan sua piztu eta adarra jotzen zuten. Horretara, inguruko herrietakoek Gernikako batzarretara joateko deia jasotzen zuten. Batzar haietan, lurraldeen arteko akordioak egiten zituzten. Azkenaldian, sakelako telefono batekin lekutik mugitu gabe jakin dezakegu pertsona bakoitza non dagoen zehatz-mehatz. Tekla bat sakatzea nahikoa da nahi dugun informazioa jaso eta bidaltzeko. Baina egungo sakelako telefonoa nahiz Internet erosoak badira ere, ez da antzinako su-piztea eta adarra jotzea bezain kilikagarria!
1
Adierazi irudi hauetako bakoitza zer lurraldetan erabiltzen zen.
E”gipto>
2
E”uska¬ Herria>
A”µerika>
Begiratu goiko irudiei eta lotu, esaldiak sortzeko.
Euskaldunek
kezko seinaleak
erabiltzen zituzten tokia seinalatzeko.
uso mezulariak
erabiltzen zituzten batzarrera deitzeko.
adarra eta sua
erabiltzen zituzten mezuak bidaltzeko.
Indiarrek
Egiptoarrek 12
IRAKURMENA 3
Erantzun galdera hauei. Gaur egungo komunikatzeko zein aukera aipatzen dira testuan?
Postå, sa§elakoå etå I”nter>e† aipatΩe> dirå. Nondik egiten zuten dei batzarretara joateko?
Deiada®-µend^e> tontor®etati§. Non egiten zituzten batzarrak eta zertarako?
Gernika>, lurral∂æe> ar†eko akordioa§ lortΩeko. Zer egin dezakegu gaur egun sakelako telefono batekin?
Lekuti§ mugit¤ ga∫¶, norbai† no> dagø±> jaki>. 4
Adar baten bidez hotsa ateratzeaz gain, zein da adarra jo esamoldearen esanahia? Zuhaitz bateko adarretatik zintzilikatzea. Sirena edo alarma baten soinua imitatzea. Beste pertsona bati burla edo txantxa egitea.
5
Markatu. Zein iruditan gertatzen da komunikazioa?
6
Osatu esaldiak, taulako hitzak erabiliz. kilikagarriak Mikel eta ni
zehatz-mehatz
akordio ΩehatΩ-µehatΩ kilikagarria§
Ikastetxeko zuzendariak
Liburu honetako abenturak
akordio
batera iritsi gara: ogitartekoa bion artean banatuko dugu. jakin nahi du zer gertatu den patioan. dira. 13
Oraintxe eta egunero GOGORATU Ekintza oraintxe gertatzen ari dela adierazteko: Ni orain margotzen ari naiz. Ekintza normalean gertatzen dela adierazteko: Ni egunero parkera etortzen naiz.
1
2
Lotu galderak eta erantzun egokiak.
Zer egiten ari da postaria?
Zer egiten ari da zurgina?
Zer egiten ari da udaltzaina?
Egurra mozten ari da. Trafikoa zuzentzen ari da. Ardiak zaintzen ari da.
Zer egiten ari da ile-apaintzailea?
Gutunak banatzen ari da.
Ileak orrazten ari da.
Zertan ari da artzaina?
Erreparatu irudiari eta erantzun. Zertan ari dira? Zertan ari da neska?
M”usikå entzu†e> ar^ då. Zertan ari da mutila?
I”rakurtΩe> ar^ då. Zertan ari da gizona?
A”harraus^ egi†e> ar^ då. 3
Aukeratu eta idatzi. Ekintza hauetatik, zer egiten duzu zuk egunero? bizikletan ibili
mendira joan
dutxa hartu
hortzak garbitu
irakurri
musika entzun
telebista ikusi
gela txukundu
dutxå hartΩe> du† etå hortza§ garbitΩe> ditu†, musikå entzu> eta †e¬ebistå e®æ ikus†e> du†.
Ni / Nik, egunero,
14
7 HIZKUNTZAREN ERABILERA 4
Zer egiten ari da Eli? Zer egiten du egunero? trikitia jotzen du, asko gustatzen zaiolako. betaurrekoak jartzen ditu telebista ikusteko.
Eli orain
bainujantzia janzten ari da igerilekura joateko. Elik egunero
ikusten ditu albisteak, munduan zer gertatu den jakiteko. belarra mozten ari da, gehiegi hazita dago-eta.
5
Aukeratu erantzun zuzena kasu bakoitzean eta osatu esaldia.
irakurtΩe> du†æ
Eneritzek eta Imanolek egunero ordu erdiz
irakurtzen dute Ander biolina
Autoa
garbitzen dugu
, zikin-zikin dago-eta.
garbitzen ari gara
joa†e> naiΩ
noa
gurasoen aurrean.
jotzen du
garbitΩe> ar^ garå
Ni astero
irakurtzen ari dira
jotΩe> ar^ då
jotzen ari da
mendira, arnasa garbia hartzera.
joaten naiz
Unai bertsolaria denez, arratsaldero bertso berriak
6
asmatzen ari da
.
asmatΩe> dit¤
.
asmatzen ditu
Lotu zutabeak, esaldiak osatzeko. Zu
kartetan jolasten ari da orain.
Amaia
nire etxean egiten dute lo udako gau batzuetan.
Lehengusuek
maiz ibiltzen zara Interneten nabigatzen.
Ni
ikasleek egin dioten eskaria aztertzen ari da.
Irakaslea
euritakoarekin ateratzen naiz egunero neguan. 15
HIZKUNTZAREN ERABILERA 7
Berridatzi esaldiak maiztasuna emanez, adibidean bezala. Une honetan, Irene kirola egiten ari da. Igandero, Irenek kirola egiten du. Une honetan, Ainhoa txiste bat kontatzen ari da. Goizero,
A”inhoa§ txis†æ ba† kontatΩe> d¤.
Une honetan, Jon afaria prestatzen ari da familiarentzat. Gauero,
A”ndoni§ åfariå p®estatΩe> d¤ familia®entza†.
Une honetan, Ibon dutxa hartzen ari da. Astean birritan, 8
I”bo>e§ dutxå hartΩe> d¤.
Irakurri testua, azpimarratu aditzak eta sailkatu.
Tximeleta-biltzaileak Azkenaldian, astebururo joaten gara pinpilinpauxa bila Jone eta biok. Kaiolatxo batean sartzen ditugu, minik eman gabe. Une honetan, harrapatutako pinpilinpauxak zenbatzen ari gara. Tximeletak kutxa barruan jolasten ari dira. Ni haiei begiratzen ari naiz, poz-pozik, eta Jone tximeleten ezaugarri batzuk aztertzen ari da. Datuak bildutakoan, berriz ere, askatzen ditugu eta tximeletak kutxatik agur eginez ateratzen dira.
Astebururo…
joa†e> garå sartΩe> ditug¤ askatΩe> ditug¤ a†eratΩe> dirå Une honetan...
ΩenbatΩe> ar^ garå jolas†e> ar^ dirå ∫±giratΩe> ar^ naiΩ az†ertΩe> ar^ då 16
7
H letra 1
ORTOGRAFIA
Berridatzi esaldiak, irudiei dagozkien hitzak zuzen idatzita. Xabik zazpi
galdu ditu eta orain ez du
ireki nahi.
Xabi§ zazp^ hortΩ gald¤ dit¤ etå eΩ d¤ ahoå i®ek^ nah^. Txakurra
gainera igo da
eskatzeko.
Txakurrå maha^ gai>erå igo då ™ezurrå eskatΩeko.
azpira joango gara,
beltzak datoz-eta.
Z”uhaitΩ azpirå joa> garå, ho∂e^ ∫±ltza§ datoΩ-etå. 2
Idatzi definizioei dagozkien hitzak eta osatu hitz gurutzatuak.
2. Lo egiteko altzaria:
4. Txikia ez dena: 5. Garrasi egin:
6. Bigarrenaren aurrekoa: 3
Aukeratu. Zer dira?
3
O 1 H A M E A 4 H
Z 5 A B I H O A N D I A R H U R 6 L E H E N A K A T U
3. Berria ez dena:
2
hamab^ o™eå zaharrå handiå oihukat¤ ¬e™enå
1. Dozena bat:
ate
ur
hari
ahate
hur
ahari
har
haran
lehoi
ar
aran
leiho 17
EGITEN JAKIN 1
GUTUNA
Markatu. Zein da gutuna?
Aitor
Berlin, apirilaren 7a
Hozkailuan espagetiak dituzu. Laster iritsiko naiz etxera. Bitartean, ez ireki atea inori. Aita
Kaixo, Aitor. Berlinen nago. Hemen hotz handia egiten du. Bihar Parisera abiatuko gara eta handik idatziko dizut lasaiago, gauza asko egin behar ditugulako abiatu aurretik. Besarkada handia Irune
Hey, parkean ordu erdi barru? Gauza 1 kontatu behar dizut.
2
Bete gutunaren atalak goian aukeratu duzuna kontuan izanda.
B’erli>, apirila®e> 7å K”aixo, A”ito®. B’erli>e> nago. Heµe> hotΩ handiå egi†e> d¤. B ∫±ha® ditugulako abiat¤ aur®eti§. B’esarkadå handiå I”ru>æ
DATA:
HASIERAKO AGURRA: INFORMAZIOA:
AMAIERAKO AGURRA: SINADURA: 18
7
3
Ordenatu gutunaren atalak zenbaki bidez. Guk hiru egun daram atzagu Parisen eta ha inbat gauza ikusi ditugu: Louvre m useoa, Eiffel dorrea… baina onena iristear dago, bihar Eu rodisneyra joango ga ra eta! Paristik trenez joango gara hara, eguna pasa tzera. Hau da irrika! Bi egun barru bueltatuko gara etxera .
3
Kaixo, Aitor! Zer moduz zabiltzate Ataun aldean?
2
Irune
Jaso besarkada bero-beroa Paristik! 4
4
5
n Paris, apirilare
10a.
1
Osatu beheko gutuna, falta diren datuak idatziz. Aitor
Ataun, apirilaren 14a
Kaixo, Irune!
Muxu handi-handi bat!
Zer-nolako inbidia eman didazun!
A”tau>, apirila®e> 14å K”aixo, I”ru>æ! Ni ere gustura ibiliko nintzateke Parisen, baina ezin naiz kexatu. Ataunen geratu banaiz ere, oso denbora gutxi egin dugu herrian, batera eta bestera ibili baikara. Atzo, Donostiara joan ginen; aurrekoan Baionara eta, eguraldi ona egiten badu, ostiralean Zumaiara joango gara. Hara joateko irrikan nago!
M”ux¤, hand^-hand^ ba†!
A”ito® 19
8
Irakurgaia
Senar-emazteak eta bisigua Behin, senar-emazte batzuek bisigu bat zeukaten afaritarako prestatzeko. Arratsaldean, gizona mendian zela, andreak arraina erre eta jan egin zuen. Menditik etorri zenean, emazte jatunak senarrari esan zion: –Peru, guri jazoko ez zaigunik ez dago. Bisigua iltzetik esekita eduki dut eta, jauzi batez, errekara ihes egin dit lotsagabeak! Gizona, hori entzunda, erreka bazterrak arakatzera joan zen. Alferrik izan zen, noski. Etxera bidean, arrain-saltzaile baten otzaran bisigu eder bat ikusi zuen eta «Hor hago, begi-gorri!» esanda, hartu eta etxera eraman zuen. Peruk, etxera heldu zenean, lapiko handi batean sartu zuen bisigua eta sutan jarri. Lapikoaren ondoan geratu zen, makila eskuan zuela, arrainak bigarrenez ihes egin ez zezan. Lapikoko ura laster hasi zen irakiten, borborka. Peruk, arrainak ihes egin nahi zuelakoan, makilaz kolpe galantak eman zizkion lapikoari, eta zati-zati eginda utzi zuen. Euskal Herriko ipuina
1
Begiratu irudiei eta ordenatu testuaren hurrenkeraren arabera.
2
2
4
1
3
Begiratu aurreko ariketako irudiei eta adierazi esaldi bakoitza zer irudiri dagokion.
4 Peru lapikoaren ondoan geratu zen zelatan, arrainak ihes ez egiteko. 2 Peruk errekan begiratu zuen, ea arraina han zegoen. 1 Emazteak bisigua ezkutuan erre eta jan egin zuen Peru ezertaz ohartu gabe. 3 Peruk bisigua arrain-saltzailearen otzaran ikusi zuenean, hartu egin zuen. 20
IRAKURMENA 3
Aukeratu erantzun zuzena kasu bakoitzean. Zenbat bisigu daude kontakizunean?
Bisigu bakarra.
Bi bisigu.
Hiru bisigu.
Nork uste du bisigu bakarra dagoela?
Peruk.
Arrain-saltzaileak.
Emazteak.
Arrain-saltzaileak.
Emazteak.
Nork daki bi bisigu direla?
4
Peruk.
Adierazi esaldi hauek egia (E) ala gezurra (G) diren.
G Bisigua hegazti mota bat da. G Bisigua erreka bazterretan bizi da. G Arraina harategietan saltzen da. E Bisiguak begi gorriak ditu. 5
Lotu esanahi bereko hitzak eta osatu esaldiak hitz horiekin. jazo
miatu
jauzi
gertatu
arakatu
saski
borborka
pil-pil
otzara
salto
Atzo,
jazo
zena ezin dut sinetsi: bisigua saltoka hasi zitzaidan lapikoan.
Matxinsaltoek egunean mila Ura
borborkå otzarå arakat¤
Rxanogorritxok Ongi
jauz^
baino gehiago egiten dituzte.
ari da; beraz, makarroiak uretara botako ditut. batean eraman zizkion jakiak amonari.
logela; ziur bertan duzula galdu duzun arkatza. 21
Baldintza GOGORATU Baldintzazko esaldiak bi zati ditu. Lehenengoan, ba- partikula agertzen da, eta bigarrenean, aditzak -ko/-go hartzen du.
1
2
Txorimalo bat jartzen badugu, txoriek ez dituzte haziak jango.
Lotu esaldiak.
Euri-zaparrada hasten bada,
Galtzerdi lodiekin ibiltzen badira,
Gozoki gutxiago jaten badu,
Egia esaten badu,
Gatz gehiegi egiten badiozu,
ez dute oinetan hotzik izango. ez zaio inor ere haserretuko. esekitako arropak bildu beharko dituzu. jatekoa gaziegi izango duzu. txantxarra gutxituko zaio.
Osatu esaldiak, adibidean bezala. Xabi etxera joaten bada... (ogitartekoa prestatu) Xabi etxera joaten bada, ogitartekoa prestatuko du. Alazne eta Hodei eskolara joaten badira... (lagun asko egin)
A”laz>æ etå H”o∂e^ eskolarå joa†e> badirå, lagu> asko egingo dituz†æ. Z”¤e§ okin∂egirå sartΩe> baza®e†æ, ogiå erosiko duz¤æ. Zuek okindegira sartzen bazarete, (ogia erosi)
Txakurrak katua ikusten badu, (zaunka egin)
Txakurra§ katuå ikus†e> bad¤, zaunkå egingo dio. Zientzia-azokan parte hartzen badugu, (esperimentua prestatu)
Z”^entziå-azoka> par†æ hartΩe> badug¤, esπeriµentuå p®estatuko dug¤. Gurasø±^ et≈ea> laguntΩe> bad^e†, pozi§ jarriko dirå. Gurasoei etxean laguntzen badiet, (poz-pozik jarri)
22
8 HIZKUNTZAREN ERABILERA 3
Osatu baldintzazko esaldi hauek aukeraketa zuzena eginez.
erortΩe> bazarå
Haitz artean
erori bazara Asko
erortzen bazara
ikas†e> badu†
ikasteko banu Ozenago
ikasten badut
abestuko dute
4
izango naiΩ
, behar den bezala
uz†e> badituz¤æ
.
izan naiz
entzungo dug¤. .
entzun da
entzungo dugu
, gurasoek gehiago
utziko baduzue
.
hartzen duzu
izango naiz
abesten badu
uzten badituzue
hartuko duz¤
hartuko duzu
, nagusitan medikua
a∫±s†e> bad¤
Argiak piztuta
, kolpe ederra
ordainduko du†æ. .
ordainduko da
ordainduko dute
Bilatu sei aditz letra-zopan eta, ondoren, osatu esaldiak aditzon baldintzazko formekin. I
O
A
P
U
S
K
A
T
U
E
D
E
R
K
G
B
W
R
R
A
Y
A
N
N
M
B
H
A
L
E
K
T
H
G
J
O
L
A
S
T
U
S
T
S
Y
I
H
D
E
R
F
R
T
U
R
I
A
T
T
R
T
J
A
N
D
F
G
A
Z
Z
E
U
R
G
H
I
T
A
H
E
D
A
N
ja†e> bad¤ jolas†e> bagarå a∫±s†e> badu† puskatΩe> baduz¤æ ikas†e> bad¤ eda†e> badu†æ
Platerean duen guztia Arratsalde osoan Hain ozen
Kontuz, lanpara
Estik liburu osoa Mendizaleek ura
, izugarrizko betekada izango du.
, izerditan amaituko dugu, baina pozik.
, azkenean eztarria urratuko zait. , berria erosi beharko duzue!
, asko jakingo du horri buruz. , egarria asetuko dute. 23
HIZKUNTZAREN ERABILERA 5
Ordenatu hitzak eta osatu esaldiak. egiten / Elkarrekin / amaitzea / badugu / lortuko dugu. / lana
E”lkar®eki> egi†e> badug¤, lanå amaitΩeå lortuko dug¤. Osaba§ txakurrå ekartΩe> bad¤, A”ito® izut¤ egingo då. Frutå ja†e> badug¤, osasu> onå izango dug¤. txakurra / ekartzen / badu / Osabak / Aitor / egingo da. / izutu
badugu / Fruta / jaten / izango / osasun / dugu. / ona
6
Sortu baldintzazko esaldiak, adibidean bezala. Zuek film barregarria aukeratu
ongi pasatu
Film barregarri bat aukeratzen baduzue, ongi pasatuko duzue. Haiek labea itzali ez
pastela erre
L”a∫±å itzaltΩe> eΩ badu†æ, pas†elå er®eko za^æ. Guk korrika bizkor egin
neka-neka eginda amaitu
K”orrikå bizko® egi†e> badug¤, >ekå->ekå egindå amaituko dug¤. L”o®eå u®eztatΩe> eΩ badu†, ziµeld¤ egingo då.
Nik lorea ureztatu ez
7
zimeldu
Sortu baldintzazko esaldiak, emandako pausoei jarraiki. Alaskara joan
bidaia bat egin
loteria tokatu
hartzak ikusi
Eukeneri loteria tokatzen bazaio, bidaia bat egingo du. Bidaia bat egiten badu,
A”laskarå joango då. A”laskarå joa†e> badå, hartza§ ikusiko dit¤. 24
8
Ba- partikula
ORTOGRAFIA
GOGORATU Ba- partikula aditzari loturik idatzi ohi dugu. Galderetan, baina, bereiz ager daiteke al partikula daramanean:
1
Badaramazu guztia?
Ba al daramazu guztia?
Irakurri elkarrizketa eta azpimarratu ba- partikula daukaten hitzak.
Agur hotzari! –Badator udaberria, badoa negua! –Eta udaberriarekin batera, txoriak ere badatoz! –Udaberria heltzeko irrikan nengoen. Badakit arin samar dela, baina prestatu al dituzu txankletak eta bainujantzia? –Horiek udan jantziko ditugu! Badauzkazu udaberriko arropak prest? Nik mahuka motzeko elastikoak atera ditut eta txamarra lodia armairuan gorde dut. 2
Aukeratu galdera egokia. Ez, ez noa, etxean geratuko naiz.
Bazatoz zinemara?
Zatoz zinemara?
Al zatoz zinemara?
Ba daukazu arkatzik?
Badaukazu arkatzik?
Ez, ez daukat arkatzik.
Daukazu arkatzik?
Bai, badakit. Oraintxe kontatuko dizuet. 3
Dakizu txisterik?
Ba al dakizu txisterik?
Txisterik dakizu?
Idatzi galderak beste era batera, adibidean bezala. Badaukazu dirurik? Ba al dago urik?
Ba al daukazu dirurik?
B. Zer ordutan izango da?
A”rratsal∂eko ße^eta>. Zer idatziko duzu bukaeran?
A”nimat¤ etå etorr^. Priµera> pasatuko duz¤æ! 2
Kopiatu gonbitaren hasieran jarriko zenituzkeenak.
Atsegin handiz gonbidatzen zaitut...
Arratsaldeko seietan iza
ngo da...
iz zure zain...
Han izango na
Gonbidatu nahi zaitut, adiskide maitea...
Ez hutsik egin, ondo pa
satuko dugu!
Pozik nen
goke etorr
iko bazina
A”tßegi> handiΩ gonbidatΩe> zaitu†... Gonbidat¤ nah^ zaitu†, adiski∂æ mai†eå... Pozi§ >engo§æ etorriko bazinå... 26
...
8
3
Markatu gonbitaren amaieran jarriko zenituzkeenak.
Ilusio handia egiten dit.
Zu han izatea espero du
t.
aituzu.
Zain izango g
4
Ekitaldia plazan egingo dugu.
Kaixo, lagun maitea. Zatoz, oso
ongi pasa
tuko dugu
!
Idatzi gonbita. (Erantzun eredua)
GONBITA A”diski∂æ mai†eå: A”tßegi> handiΩ gonbidatΩe> zaitu† ni®æ ur†e∫±†etΩæ-jairå. H”a> izango garå lagu> guztia§. Priµera> pasatuko dug¤! E aurπegiå marraztutå. Zer gertatu zitzaion Iratxeri baloi aerostatikoarekin?
Mend^ ba†e> kontrå jo etå eror^ egi> Ωelå. Nora iritsi zen oinatzei jarraituz?
H”aitzulo ba†erå irits^ Ωe>. Zer agindu zuen tximinoen erregeak Iratxe entzun ondoren?
K”artΩelarå erama†eko agind¤ z¤e>. 28
IRAKURMENA 2
Bilatu testuan hitz hauen esanahi bera duten hitzak.
er®ein¤ kex¤ eror^ amait¤ oihukå
erresuma:
kobazulo:
protesta:
jausi:
bukatu:
garrasika:
kartzela: gailur: larritasun: 3
oinatΩ haitzulo esπet≈æ tonto® estutasu>
oin-arrasto:
Ordenatu ipuinaren laburpenaren atalak. Ondoren, kopiatu behean.
4 Han, preso hartu zuten. Bat-batean, Iratxe esnatu egin zen. 3 Haiei jarraituz, milaka tximino zeuden haitzulora iritsi zen. 5 Ametsa izan zen dena. izeneko neska bidaiari batek istripua izan zuen 1 Iratxe baloi aerostatikoarekin. 2 Baso batean, tximino-irudiak eta oinatzak ikusi zituen.
IPUINAREN LABURPENA I”rat≈æ iΩe>eko >eskå bidaiar^ ba†e§ istripuå iza> z¤e> balo^ åerostatikoa®eki>. B, tximino-irudia§ etå oinatza§ ikus^ zit¤e>. H”a^e^ jarraituΩ, milakå tximino Ωeu∂e> haitzulorå irits^ Ωe>. H”a> p®eso hart¤ zu†e>. B, I”rat≈æ esnat¤ egi> Ωe>. A”µetså iza> Ωe> ∂enå. 29
Aginduak GOGORATU Aginduak hiru eratara eman ditzakegu. Adibidez:
1
Joan kale honetatik.
Zoaz kale honetatik.
Joan zaitez kale honetatik.
Begiratu irudiei eta aukeratu zer aginduko zenukeen. Ken zaitez errepide ondotik! Kontuz baloiarekin, min hartuko duzu eta! Ez jaurti gogor, baloia apurtuko duzu eta!
Hurbildu zaitez telebistarantz! Ikus ezazu telebista hurbilagotik! Urrundu zaitez telebista ikusteko! 2
Lotu esanahi bera duten aginduak. Etorri hona!
3
Zabiltzate kontuz!
Egon geldi!
Zoazte gelara!
Etor zaitezte hona!
Kontuz ibili!
Zaude hemen!
Egon zaitezte geldi!
Joan gelara!
Zatozte hona!
Ibil zaitezte kontuz!
Egon hemen!
Zaudete geldi!
Joan zaitezte gelara!
Idatzi aginduak beste era batera, adibidean bezala. Etorri azkar! Zatoz azkar!
Etor zaitez azkar!
E”torr^ et≈erå! E”to® zai†ez†æ et≈erå! Joa> ™eµendi§! Z”oaΩ ™eµendi§! Z”au∂e†æ ho®! E”go> zai†ez†æ ho®!
Egon hor! 30
Egon zaitez hemen!
Zatozte etxera!
Joan zaitez hemendik!
9 HIZKUNTZAREN ERABILERA 4
Erantzun galderei, aditz hauek erabiliz. zaitez
itzazu
zaitezte
ezazu
Zer esango zenioke txakurra zirikatzen dabilenari? Utz Zer esango zenioke beldurrez dagoen haur txikiari? Egon
ezaz¤ zai†eΩ itzaz¤ zai†ez†æ
txakurra bakean! lasai, txikitxo!
Zer esango zenioke zure komikiak etxean dituen lagunari? Ekar Zer esango zenieke korridorean korrika dabiltzan haurrei? Ibil 5
bihar. astiro!
Ipini baiezko agindu hauek ezezkoan, adibidean bezala. Eros itzazu ogia eta gazta. Ez itzazu eros ogia eta gazta. Utz itzazu liburuak mahai gainean!
E”Ω itzaz¤ liburua§ utΩ maha^ gai>ea>! Joan zaitez parkera bizikletan ibiltzera.
E”Ω zai†eΩ par§erå joa> bizik¬eta> ibiltΩerå. Etor zaitez seiak baino lehen.
E”Ω zai†eΩ eto® ßeia§ baino ¬e™e>. 6
Inguratu kasu bakoitzean forma egokia. Saioa, ekar ezazu / ekar itzazu hor dauden klipak. Ez ezazu / itzazu arropak edozein lekutan utz. Itxi itzazu / ezazu begiak xaboirik ez sartzeko. Itzal ezazu / itzazu telebista egongelatik joan baino lehen. Jantz itzazu / ezazu jertsea. Eraman itzazue / ezazue aulkiak ondoko gelara.
31
HIZKUNTZAREN ERABILERA 7
Ordenatu hitz hauek aginduak osatzeko. itzazu / Eros / mesedez. / sagarrak,
E”rofi itzaz¤ sagarra§, µeße∂eΩ. horrenbeste. / zaitez / Ez / kezkatu!
E”Ω zai†eΩ hor®en∫±s†æ §ezkat¤! zaitez / jantzita. / festara / Joan / dotore.
Joa> zai†eΩ ƒestarå doto®æ jantzitå. itzazu / hondartzara. / Eraman / betaurrekoak
E”rama> itzaz¤ ∫±taur®ekoa§ hondartzarå. Eman / mesedez. / nire / iezadazu / ogitartekoa,
E”ma> ^ezadaz¤ ni®æ ogitar†ekoå, µeße∂eΩ. 8
Idatzi txarteletako agindu bakoitza dagokion esaldiaren azpian. –Ibil zaitezte kontuz!
–Zoaz etxera atseden hartzera.
–Har ezazu kamamila.
–Ez, presta ezazu beste zerbait.
Gaur, oso nekatuta nago eta ez dut kirolik egingo.
Z”oaΩ et≈erå atße∂e> hartΩerå. Bihar, azalorea prestatuko dut bazkaltzeko?
E”Ω, p®estå ezaz¤ ∫±s†æ Ωerbai†. Bihar, eskiatzera joango gara neba-arrebok!
I”bi¬ zai†ez†æ kontuΩ! Hau da tripako mina!
H”a® ezaz¤ kamamilå. 32
9
S, x, z 1
ORTOGRAFIA
Osatu testua, taulako hitzak erabiliz. asko • itsasoan • marrazoa • zelaian • istorio • nekazari • bizi • gazia
Kontu harrigarria
I”storio
asko biz^ Ωelaia> marrazoå >ekazar^ gaziå
harrigarri
entzuten ditugu,
baina orain kontatuko dizuedan hau nik neuk izan dut. Atzo, ibai ondoko
etzanda lasai-lasai
nengoela, arrain handi bat ikusi nuen uretan, igerian. Ikaratu egin nintzen, arrain hura
zela pentsatu nuelako.
Korrika joan nintzen auzoko
bati ikusitakoa
kontatzera. Barrez hasi zen eta esan zidan: «Marrazoak
itsasoa>
bizi dira, ur
behar dute.
Ikusi duzuna amuarraina zen, mutil! Aurten ikaragarriak daude».
2
3
Idatzi irudiei dagozkien hitzak.
leizezulo
ur-jauzi
soro
kostalde
baserri
haize
itsaslabar
kaxa
Irakurri definizioak eta idatzi hitzak, -xka atzizkia erabiliz. Herri txikia.
Jateko tresna.
Liburu txikia.
Kale txikia.
™errixkå sar∂exkå liburuxkå ka¬exkå 33
EGITEN JAKIN 1
OBJEKTUEN DESKRIBAPENA
Idatzi baloi aerostatikoaren atalak dagokien tokian. erregailua
sokak
oihala
saskia
oihalå
soka§ er®egailuå 2
saskiå
Erreparatu irudiari eta markatu. Hauetako zein ezaugarri ditu irudiko baloi aerostatikoak? Baloi aerostatikoa Baloia urez bete behar da hegan egin dezan. Baloi aerostatikoaren zati handiena oihal bat da. Baloiak bi hego ditu, airean zehar joan ahal izateko.
Beheko aldean saski bat du, jendea edo gauzak eramateko. Oihala eta saskia soken bitartez lotzen dira. Oihala aire beroz bete behar da, hegan egin dezan. Baloia berez gidatzen da; ez du gidaririk behar.
Aire beroa erregailu baten bitartez lortzen da. Baloia gidatzeko, gidariak haizea eta aire-korronteak ezagutu behar ditu. 34
9
3
Egin baloiaren deskribapena. Lehenik, idatzi atalak eta, ondoren, idatzi ezaugarriak.
BALOI AEROSTATIKOA ATALAK:
1. 2. 3. 4.
oihalå saskiå er®egailuå soka§
DESKRIBAPENA:
B bitar†eΩ lotutå. Oihalå ai®æ ∫±roΩ ∫±†æ ∫±ha® då, ™ega> egi> ∂eza>. H”or®etarako, er®egail¤ ba† erabiltΩe> då. B sas^
sasi
pagoa
izenak ere ikasi zituen. artea zen.
batean muntatzen zuten.
pagoå
lizarretik bereizten ikasi zuen.
Idatzi. Zertan ari dira?
txor^e> iΩena§ ikas†e>
zabuå muntatΩe>
habia§ bilatΩe>
liburuå ∫±giratΩe>
Lotu esanahi bereko hitzak eta osatu esaldiak.
zelatatu
altxatu
aupatu
espiatu
muntatu
eraiki
muntat¤ aupat¤ Ωelatat¤
Amak eta semeak armairua
zuten atzo arratsaldez.
Lapur batek beste lapurra leihoraino Otsoak artaldea
zuen, barrura sartu ahal izateko.
zuen gau osoan, baina artzaina adi zegoen. 37
Adberbioak: Noiz, Non eta Nola GOGORATU Adberbioek ekintza noiz, non eta nola gertatzen den zehazten dute. Aditzen ondoan kokatzen ditugu.
1
2
Ondo egoten da gaur hemen.
Lotu esaldi bakoitza dagokion erantzunarekin.
Nola egin ditut marrazkiak? Iaz.
Noiz ikasi zenuen igeri egiten? Bikain.
Non dago zure izebaren etxea? Hurbil.
Begiratu irudiei eta adierazi nola dagoen mutila irudi bakoitzean.
tris†æ Gaur, Aitorri oparia egin diote eta oso
pozi§ pozi§ haßer®æ tris†æ
haßer®æ
dago.
Gaur, Aitorri jertsea zikindu diote eta oso Gaur, Aitorri txoria hil zaio eta oso 3
dago.
Osatu esaldiak emandako hitzekin.
txioka Txoria Txakurra Katua
38
dago.
lo
hazka
txiokå hazkå lo
ari da. ari da. dago.
10 HIZKUNTZAREN ERABILERA 4
Sailkatu adberbio hauek adierazten dutenaren arabera. iaz
5
etzi alai
ondoan urruti laster isilik
NOIZ
NON
iaΩ etz^ las†e®
hurbi¬ ondoa> urrut^
NOLA
zaunkå ala^ isili§
Egin bikoteak aurkako esanahia duten adberbioekin. Ondoren, osatu esaldiak. gainean azpian Mahai
beti sekula
daude liburuak, ongi ikusteko moduan. garaiz iristen, jarri iratzargailua.
Begiratu ea auto Ander
gai>ea> azpia> ∫±t^ ßekulå
gai>ea> ßekulå azpia> ∫±t^
Ez bazara
6
hurbil zaunka
dagoen baloia.
dabil bihurrikeriak egiten, goizetik gaueraino.
Osatu esaldiak, kasu bakoitzean aukera zuzena eginez.
lan gutxi egin genuen; aurten
Heµe> Polik^
aur†e>
iaz zure bolaluma dago, eta
inon
I”aΩ
hor egin behar dituzu ariketak, ez
oinutsik
poliki
, berriz, pila bat.
pozik
ho®
zure koadernoak.
hemen
p®esakå
.
presaka 39
HIZKUNTZAREN ERABILERA 7
Idatzi galdera egokiak, adibidean bezala. Ikasleak bikain egin du aurkezpena. Nola egin du ikasleak aurkezpena? Hemen itxarongo dizuegu.
No> itxarongo diguz¤æ? Ikasleak pozik atera dira ikasgelatik.
Nolå a†erå dirå ikas¬ea§ ikas@elati§? Baserritarrak goizean goiz joan dira azokara.
NoiΩ joa> dirå baßerritarra§ azokarå? Amonak gozo-gozo hitz egin dit.
Nolå hitΩ egi> diz¤ amona§? Txoriari atzo aldatu nion ura.
NoiΩ aldat¤ Ωenio> urå txoriar^? 8
Osatu testua taulako adberbioekin. garaiz
berandu
gaur
oinez
bakarrik
gaizki
Egun gogorra
Gau®
garaiΩ ∫±rand¤ oi>eΩ
ez naiz eskolara
heldu. Autobusa etorri da eta, gainera, bete-beteta zegoen; beraz, egin behar izan dut bidea. Eskolara heldu eta ikaskideek ariketak bukatuta zeuzkaten. Horregatik, jolas-orduan geratu behar izan dut gelan ariketak egiten. Oso sentitzen naiz; ez da nire errua izan!
bakarri§
40
gaizk^
10
Ts, tx, tz 1
ORTOGRAFIA
Osatu hitz gurutzatuak, irudietako hitzak zuzen idatziz. 3 2 1
I
T
3
A
S
S O
N
5
T
Z
I
X
N
X
S
I
T
A
A
M
Z
N
T
I
A
P
S
N
O
A
O
N
A
2
4
H
6
M A
H
T
A
S
A
A
Osatu hitzak, ts, tx edo tz erantsiz. paperontzi
itsasargi
tximino
hontza
ikatz
jertse
zulotxo
loreontzi
mahats
txanpon
txikitu
lokatz
Irakurri eta kopiatu definizio bakoitzari dagokion hitza.
tximinia
distiratsu
hitzontzi
motz
hitzontz^ ets^ tximiniå distirats¤ motΩ
etsi
Asko hitz egiten duen pertsona:
.
Amore eman; itxaropena galdu:
.
Teilatutik gora ateratzen den hodia: Distira handia ematen duena: Luzera txikikoa dena:
. .
.
41
EGITEN JAKIN 1
KARTELAK
Lotu kartelak eta leloak zenbaki bidez.
1
2
NON: Z arauzko hondartzan NOIZ: ekainaren 10etik 20ra
3
Eguna: 6a, astelehena Ordua: 18:00 Tokia: ludoteka
LELOAK
3 Zatoz ipuinekin amets egitera! (Ipuin-kontalari baten emanaldia). 1 Ez xahutu ura, urria da eta! (Ura aurrezteko kanpaina). 2 Olatuekin dantza egiten ikasi nahi duzu? (Surf-ikastaroa). 2
3
Lotu leloak eta helburuak.
1. Ez lotsatu, dantzatu mingaina! Natura eta ingurumena zaintzeko.
2. Jaten dugun hura gara. Euskararen erabilera bultzatzeko.
3. Zure mundua, zure etxea. Elikadura osasuntsua bultzatzeko.
Erreparatu kartel hauei eta idatzi aurreko ariketako lelo egokienaren zenbakia.
2
42
3
1
10
4
Erantzun. Zertarako erabiliko zenuke lelo hau? (Erantzun eredua)
Zure laguna naiz. Zain nazazu.
A”nimalia§ etå maskota§ ong^ zaintΩeko. 5
Egin kartela goiko leloa erabiliz. Horretarako, idatzi leloa eta hari lotutako marrazkia. (Erantzun askea)
43
Berrikusketa orokorra 1
Aukeratu forma egokia eta osatu esaldiak.
joa> gi>e>
babarrunak erostera.
joan ginen
joan gara
joango gara
Gaur, okindegian lan
egi> du†æ
, nahiz eta jaieguna den.
egin dute
egingo zuten
Atzo, Tolosara
egiten ari dira
Bihar, ez gara eskolara joango, izeba Antoni bisitatzera
joan ginelako
Une honetan, txakurra 2
lo zegoen
joan garelako
lo dago lo dago
joango garelako
bere etxolan.
lo egon da
Erreparatu irudiei eta idatzi. Zertan ari dira une honetan?
Neskå i@er^ egi†e> ar^ då. K”antariå a∫±s†e> ar^ då. M”utilå irakurtΩe> ar^ då. 3
Irakurri testua eta azpimarratu forma zuzena.
Aitonaren baratzea Garikoitz asko ikasten ari da / ikasten du azkenaldian. Garikoitzi asko gustatzen zaizkio landareak. Horregatik, ahal duen guztietan, aitonaren etxera joaten ari da / joaten da. Aitonak baratze txiki bat du etxearen atzealdean eta egunero-egunero lan egiten ari da / lan egiten du han, barazkiak zaintzen. Orain ere belar txarrak kentzen ari da / kentzen ditu. Garikoitz aitonaren ondoan dago. Mutikoak beti laguntzen ari da / laguntzen dio pozik aitonari. 44
joango ga®elako .
4
5
Lotu, baldintzazko esaldiak osatzeko.
Gela txukuntzen badut,
Oporretan bazoaz,
Edalontzia jausten bazaizue,
ederto pasatuko duzu. zati guztiak batu beharko dituzue. gurasoak poz-pozik jarriko dira.
Irakurri esaldiak eta idatzi aginduak. Zer esango diezu? Mikelek motxila ahaztu du parkean. Zoaz motxilaren bila!
B dit¤ eskai¬era§. Noiz ikusi zenuten oreina zelaian? (bart)
B. Non bizi dira zure osaba-izebak? (gertu)
Ni®æ osabå-iΩeba§ @ert¤ biz^ dirå. 45
Berrikusketa orokorra 8
Bilatu letra-zopan irudi bakoitzari dagokion hitza. A
9
H O A
I
A
E
I
Z
A
U
M F
A
H
T
E
A
A M
I
N O A
L
N H
H
A
H
E
Z
U R
R
A
A
H
I
E
E
D H
I
I
I
A M T
S
A
E
U
T
A
I
K
U
I
O B
Z
D
A
H O D
E
I
A
A
O
Z
S
A M A
B
I
T H
Berridatzi esaldiak irudiei dagozkien hitzak zuzen idatzita. Filipa izeneko
ri
egosiak gustatzen zaizkio.
Filipå printΩesar^ arrautzå egosia§ gustatΩe> zaizkio. Gure auzoko
10
hori oso trebea da futboleko
Gu®æ auzoko >eskå oso t®e∫±å då futbo¬eko baloia®eki>.
Osatu testua, hutsuneetan s, x, z, ts, tx edo tz jarriz.
Kostaldeko istorioa Istorio hau kostaldeko herrixka batean entzun nuen. Itsaso txarra zegoen egun batean, itsatsontzi bat haitzen kontra jo eta txiki-txiki eginda geratu zen. Itsaslapurren ontzia zen eta txanponez beteta omen zegoen. Gizonek txanponak hartu eta leize batean gorde zuten altxorra. Herriko nekazariek diotenez, elizaren alboko zelaian haritz bat dago, eta zuhaitz horren azpian, zulotxo bat. Hortik leizerainoko pasabidea omen dago; zuloa aurkitzen duenak altxorra aurkituko du. 46
rekin.
11
Aukeratu galdera egokia. Bai, banoa, berehala izango naiz prest! Ba zatoz kalera?
Bazatoz kalera?
Ba al zaude kalean?
Badaukazula dirurik?
Daukazu dirurik?
Al dakizu non den jaia?
Ba al dakizu non den jaia?
Ez, ez daukat dirurik. Ba al daukazu dirurik?
Ez, ez dakit non den. Dakizu non den jaia? 12
Egin zure familiako pertsona baten deskribapena. (Erantzun eredua)
ahizpå txikia§ S då atßeginå etå alaiå! lodiko†eå då. B’eg^ bizia§ dit¤ etå i¬eå oso kizkurrå. S bihurri§eria§ egi†e> dit¤. B’et^ dago pozi§ etå bar®ekå.
Nire
Itxuraz,
Izaeraz,
13
Idatzi dantzaldi baterako gonbidapena, behar diren datu guztiak idatziz. (Erantzun eredua)
Guraso mai†ea§: A”tßegi> handiΩ gonbidatΩe> zaituz†eg¤ M”usikå-eskolako ikastur†æ ama^erako saiorå. Ostiralå. A”rratsal∂eko zazpia§. Herriko antzokiå.
Eguna: Ordua: Tokia:
47
Arte-zuzendaritza: José Crespo. Proiektu grafikoa: Pep Carrió. Azaleko irudia: Leila Méndez. Proiektu-burua: Rosa Marín. Irudien koordinazioa: Miren Pellejero eta Maitane Barrena. Proiektuaren garapenerako arduraduna: Javier Tejeda. Garapen grafikoa: Raúl de Andrés eta Jorge Gómez. Zuzendaritza teknikoa: Jorge Mira. Zuzendariordetza teknikoa: José Luis Verdasco. Koordinazio teknikoa: Maitane Barrena eta Jesús Muela. Prestaketa eta muntaketa: Miren Pellejero eta Maitane Barrena. Zuzenketa: Amaia Lasheras. Argazkien dokumentazioa eta aukeraketa: Marina de León-Sotelo. Argazkiak: GETTY IMAGES SALES SPAIN/Thinkstock; HIGHRES PRESS STOCK/AbleStock.com; SANTILLANAREN ARTXIBOA.
© 2015 by Zubia Editoriala, S. L. / Santillana Educación, S. L. Legizamon poligonoa Gipuzkoa kalea, 31 48450 Etxebarri (Bizkaia) PRINTED IN SPAIN ISBNa: 978-84-9894-507-2 PK: 508409 Lege-gordailua: M-10878-2015
48
Lan hau edozein modutan erreproduzitzeko, banatzeko, jendaurrean erakusteko edo aldatzeko, nahitaezkoa da beraren jabeen baimena izatea, legeak aurreikusitako kasuetan izan ezik. Lan honen zatiren bat fotokopiatu edo eskanerretik pasatu nahi izanez gero, jo CEDROra (Centro Español de Derechos Reprográficos / Erreprografia Eskubideetarako Espainiako Zentroa, www.cedro.org).