Okinawa 1945 [PDF]

Zitiervorschau

HISTORYCZNE

BITWY

ANTONI W O L N Y

OK1NAWA 1945 Wydawnictwo Ministerstwa O b r o n y N a r o d o w e j W a r s z a w a 1983

Opracowanie graficzne serii: Jerzy Kępfciewicz Ilustrację na obwolucie projektował: Sławomir Gałqzka Zdjęcia ze zbiorów autora Opracowanie szkiców i schematów: Antoni Wolny Redaktor: Barbara Warycha Redaktor szkiców: Maria Glinka Redaktor techniczny: Danuta Wdowczyk Korektor: Beata Kondej

© Copyright by Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej Warszawa 1983 ISBN M - 1 1 - M M 4 - X

WSTĘP

Tematem tej publikacji jest największa w latach drugiej wojny światowej amerykańska operacja zaczepna na Pacyfiku. Jej celem było zdobycie Okinawy — głównej wyspy w archipelagu Riukiu, położonej na południowy zachód od głównych Wysp Japońskich. Ze względu na swe centralne usytuowanie wobec Wysp Japońskich, Chin, Filipin i Wietnamu Okinawa ma ważne znaczenie strategiczne. Archipelag Riukiu rozpościera się ogromnym 1463-kilometrowym łukiem między wyspami Kiusiu i Tajwanem, tworząc granicę między Morzem Wschodniochińskim i Oceanem Spokojnym. Obejmuje on pięć grup wysp': Amami, Okinawa, Osumi, Sakishima i Toyara, składających się łącznie ze 140 wysp, z których tylko 30 ma korzystne warunki do zamieszkania. Największe wyspy to Amami, Osumi i Okinawa. Powierzchnia Okinawy wynosi 1295 km8. Wyspa ta ma 110 km długości, jej szerokość w północnej części wraz z półwyspem Motobu wynosi 30 km, w najwęższym zaś miejscu (przesmyk Ishikawa) — 3 km. Gęsto zaludnioną południową część wyspy na początku drugiej wojny światowej zamieszkiwało 300 tys. ludzi, pochodzenia chińskiego, z ogólnej liczby 500 tys. mieszkańców tej wyspy. Klimat Okinawy dzięki ciepłemu prądowi morskiemu Kuro Sziwo charakteryzuje się umiarkowanymi temperaturami. Minimalna temperatura wynosi 5°C, a średnia maksymalna 32°C. Pora deszczowa trwa od maja do listopada. Wysoka wilgotność powietrza czyni letnie upały niezwykle uciążliwymi. Ciepły prąd morski sprzyja rozwojowi koralowców i dlatego

wszystkie wyspy tego archipelagu są otoczone rafami, utrudniającymi żeglugę. Okinawa leży w środku archipelagu Riukiu, na skrzyżowaniu szlaków morskich prowadzących ze Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej do Chin i z Japonii do Indochin. W wyniku takiego położenia Okinawa była zawsze uzależniona politycznie i ekonomicznie od swych wielkich sąsiadów — początkowo od Chin, później od Japonii. Dzieje Okinawy sięgają VII wieku, kiedy to Chińczycy podbili państwo Riukiu, które jednak zachowało autonomię. Dopiero w 1368 r. król Okinawy na żądanie cesarza Chin, uznał się jego poddanym. Związki Riukiu z Japonią również datują się od najdawniejszych czasów. W 1165 r. brat władcy Japonii, Yoritomo, ożenił się z księżniczką okinawską, lecz częściową władzę nad Riukiu Japończycy uzyskali dopiero w połowie XV wieku. W 1609 r. król Okinawy. odmówił rządowi japońskiemu dostarczenia żołnierzy i żywności na wojnę w Korei, ponieważ Koreańczyków wspierały sojusznicze oddziały chińskie. W odwet japoński książę Sachufna najechał na wyspy Riukiu, spustoszył je, od wziętego do niewoli króla wyegzekwował wysoką kontrybucję. Od tego czasu królestwo Riukiu, będąc wasalem Japonii i Chin, płaciło daninę obu tym państwom. W sto lat później władcy Riukiu podporządkowali sobie chińską wyspę Tajwan (36 tys. km2). W XIX wieku żeglarze brytyjscy, francuscy i amerykańscy próbowali drogą intryg, szantażu itp. uzyskać od władz archipelagu koncesje handlowe, gospodarcze i militarne. W 1844 r. do portu Naha na Okinawie przybył uzbrojony okręt francuski. Jego kapitan powiadomił władze wyspy, jakoby Anglia — poirytowana odmową Japonii nawiązania stosunków handlowych — planowała okupację archipelagu Riukiu, i zaofiarował swą pomoc w odparciu agresji brytyjskiej. Nie otrzymawszy odpowiedzi okręt francuski odpłynął, ale dwa lata później przybył następny. Lokalne władze powiadomiły jednak kapitana, że są poddanymi Chin i że nie mają żadnych towarów do wymiany. Administracja Okinawy, przestraszona tak możliwością najazdu brytyjskiego, jak i propozycją pomocy ze strony Francji, czym prędzej wzmacniała garnizon wyspy. Z kolei rząd japoński, obawiając się, że izolacja królestwa Riukiu może doprowadzić do interwencji zbrojnej, w maju 1846 r. zezwolił tym wyspom handlować z Francją.

Do uzyskania podobnych koncesji zmierzał także rząd Stanów Zjednoczonych AP, który w 1853 r. wysłał do Japonii pod dowództwem kmdr. Mathew Calbright Perry'ego eskadrę okrętów wojennych w składzie trzech krążowników: „Missisipi", „Plymouth" i „Saratoga", oraz statku zaopatrzeniowego. 6 kwietnia eskadra przybyła do Hongkongu, a 23 maja weszła do portu Naha na Okinawie. Perry nie przyjął poselstwa władz miejskich, przybyłego z podarunkami w postaci kwiatów i zwierząt. Powiadomił natomiast burmistrza, że przedstawiciele Stanów Zjednoczonych nie mają zwyczaju przyjmowania podarunków, pragną tylko nawiązania kontaktu z najwyższym urzędnikiem na wyspach Riukiu. Przebiegły Perry rozesłał grupy marynarzy w celu rozpoznania wyspy, zakupienia zaopatrzenia oraz zorientowania się, gdzie można zamieszkać. Ludność Okinawy nie przeszkadzała Amerykanom w niczym. Następnego dnia przybył regent, aby złożyć dowódcy eskadry swe uszanowanie. Po powitaniu salutem z sześciu dział kmdr Perry przyjął go w swej kajucie. Regent zaprosił Perry'ego do pałacu królewskiego w Shuri, mimo choroby królowej wdowy, spowodowanej szokiem przeżytym podczas wspomnianej wizyty brytyjskiego okrętu wojennego. Jednakże w tym czasie doszło do starcia zbrojnego marynarzy z siłami Okinawy i przyjęcie odłożono, ale wkrótce regent, pragnąc wyjaśnić sytuację, czy Amerykanie zamierzają pozostać na Okinawie, przyjął oficjalnie kmdr. Perry'ego w pałacu królewskim. 24 lipca 1853 r., po 41-dniowym pobycie w porcie Naha i dokładnym rozpoznaniu wysp Riukiu pod względem możliwości ekonomicznych i handlowych, okręty amerykańskie odpłynęły do Japonii. Czternaście lat później władzę w Japonii objął cesarz Mutsuhito, który rozpoczął modernizację kraju na wzór europejski. W 1871 r. królowi wysp Riukiu i Tajwanu przyznano tytuł markiza Japonii, wyznaczono rezydencję w Tokio oraz zezwolono dożywotnio zachować godność królewską. Rodzina króla otrzymała tytuły hrabiów i baronów oraz stanowiska w administracji japońskiej. W 1875 r. władca Riukiu przerwał wypłatę daniny rządowi chińskiemu. Cztery lata potem dziadek obecnego cesarza Hirohito skierował na wyspy wojska japońskie, dokonując aneks ji archipelagu Riukiu i podporządkowując go administracji japońskiej; cała władza przeszła w ręce gubernatora japońskiego. Wydarzeń tych nie zaakceptowały Chiny, które zdecydo-

wanie wysuwały swe roszczenia wobec tych wysp. Także ludność miejscowa protestowała przeciwko japonizacji języka, życia społecznego i kulturalnego, skarżąc się w petycjach do rządu chińskiego, „że stał się nieczuły na prośby ludu Riukiu i nie uznaje go za swych współplemieńców". W 1894 r. rozpoczęła się wojna japońsko-chińska, zakończona traktatem pokojowym zawartym 17 kwietnia 1895 r. w Simonoseki, na podstawie którego wielowiekowy związek wysp Riukiu z Chinami został zerwany. Chiny zgodziły się też na oddanie Japonii wyspy Tajwan. Powyższe sukcesy dyplomatyczne i militarne dały początek japońskiemu imperium kolonialnemu. Poziom życia ludności Okinawy pod panowaniem Japonii był bardzo niski. Większość ludności wiejskiej posiadała drobne gospodarstwa rolne, których wielkość nie przekraczała 0,5 ha. Uprawiano w nich trzcinę cukrową, słodkie ziemniaki — pataty, stanowiące najważniejsze pożywienie ludzi i zwierząt, oraz ryż i soję. Zbiory ryżu nie zaspokajały potrzeb ludności wiejskiej. W 1920 r. Okinawa stała się jedną z 47 prefektur (województw) japońskich, stanowiąc integralną część cesarstwa. Jednakże w ciągu 50 lat panowania japońskiego, od roku 1895 do 1945, nie udało się zlikwidować odrębności narodowej miejscowej ludności. Mieszkańcy Okinawy byli zawsze lojalni wobec cesarza i gubernatora japońskiego, lecz pamiętali o swym chińskim pochodzeniu. Ludność zachowała odmienną religię i kult przodków, czciła lwy i smoki przedstawiane w fantastycznych formach, które były bardziej chińskie niż japońskie. Tylko na Okinawie wytwarzano kolorową porcelanę z rysunkami lwów. Namacalnym dowodem odrębnych zwyczajów są wspaniałe kamienne grobowce, budowane na stokach wzgórz w kształcie kaplic dla uczczenia zmarłych przodków. Po dawnej stolicy wysp Riukiu — mieście Shuri, do dzisiejszego dnia na wysokim wzgórzu nad miastem wznosi się stara twierdza królewska. Centrum administracyjne archipelagu stanowi miasto Naha, które w 1945 r. liczyło 65 tys. mieszkańców, będące również ważnym portem handlowym. Znajduje się tam rezydencja gubernatora i siedziba prefektury. Przed wybuchem drugiej wojny światowej Okinawa stanowiła japońską bazę lotniczo-morską, z której na przełomie lat 1941 i 1942 transportowano wojska i zaopatrzenie do podbo-

ju Filipin i Indii Holenderskich (dziś Indonezji). Wiosną 1945 r. na Okinawie utworzono ostatni bastion obrony Japonii. Niniejsza publikacja zawiera omówienie przygotowań dowództwa amerykańskiego do wysadzenia desantu morskiego na Okinawie, a także praktyczne zabezpieczenie lądowania czterech dywizji szturmowych przez artylerię okrętową, czołgi pływające i lotnictwo. Operacja zaczepna 10 armii Stanów Zjednoczonych w celu zdobycia Okinawy, która' trwała 82 dni, od 1 kwietnia do 22 czerwca 1945 r., jest uważana za największą pod względem zaangażowania sił i środków oraz zaliczana do najzacieklejszych bitew stoczonych na Pacyfiku w latach drugiej wojny światowej. Obrona żołnierzy 32 armii japońskiej była wprost fanatyczna. Prowadzono ją na zawczasu przygotowanych pozycjach, opartych na wzgórzach i miejscowościach, dysponujących podziemnymi pomieszczeniami i tunelami, wykorzystywanymi przez obrońców do wypoczynku oraz w charakterze dróg manewru na odcinki zagrożone przełamaniem. W walkach tych Japończycy masowo używali lotnictwa; pilotowane przez samobójców samoloty atakowały amerykańskie okręty wojenne. Straty zadane przez kamikaze okrętom 3 i 5 Floty Stanów Zjednoczonych w czasie walk na Okinawie okazały się wyższe od poniesionych przez Flotę Pacyfiku w grudniu 1941 r. w czasie nalotu japońskiego na bazę morską w Pearl Harbor na Hawajach. Publikacja ta przedstawia wiele nieznanych lub mało znanych epizodów z walk, a przede wszystkim odtwarza w chronologicznym porządku przebieg operacji, uwzględniając najnowsze badania historyczne, jak również literaturę polską i obcą.

SYTUACJA STRATEGICZNA NA ZACHODNICH OBSZARACH OCEANU SPOKOJNEGO NA POCZĄTKU 1945 R.

Militarystyczny system władzy w Japonii stanowił swoistą dyktaturę wojskową. Organizacje demokratyczne w okresie międzywojennym zostały zlikwidowane. Koła rządzące zapewniały naród o niezwyciężonej sile Japonii. W tych warunkach niemożliwe były jakiekolwiek otwarte wystąpienia mas pracujących, jednakże Komunistyczna Partia Japonii, licząca około 1000 członków, organizowała grupy antywojenne w fabrykach, wojskach lądowych i marynarce wojennej. W 1931 r. Japonia, dążąc do zdobycia hegemonii w Azji, zajęła Mandżurię, w 1937 r. rozpoczęła wojnę z Chinami. W lipcu 1941 r. wojska japońskie dokonały okupacji południowej części Indochin Francuskich, a 7 grudnia tego roku atakiem na bazę amerykańską w Pearl Harbor Japonia rozpoczęła wojnę ze Stanami Zjednoczonymi. Do połowy następnego roku zagarnęła większość wysp na Pacyfiku i znaczne obszary w Azji Południowo-Wschodniej. Od 1943 r. jej siły zbrojne zaczęły ponosić klęski, zwłaszcza w bitwach morskich. Amerykanie stopniowo wypierali je ze zdobytych terytoriów. Jednocześnie w okupowanych krajach Azji Południowo-Wschodniej nasilił się antyjapoński ruch narodowowyzwoleńczy. W następnym roku siły sprzymierzonych zyskały już przewagę

nad Japończykami i prowadziły zmasowane operacje na najważniejszych kierunkach strategicznych, podczas gdy wojska japońskie rozdrabniały swe siły, broniąc każdej okupowanej wyspy. W styczniu 1945 r. Japonia była jednak w dalszym ciągu groźnym przeciwnikiem sił amerykańsko-brytyjskich na Pacyfiku. Położenie strategiczne Japonii, w porównaniu z jej głównym sojusznikiem w Europie: Niemcami hitlerowskimi, Walczącymi na dwa fronty na bezpośrednich przedpolach swego kraju, okazało się w tym okresie o wiele lepsze, wojska amerykańskie bowiem znajdowały się dopiero na Marianach i Filipinach, oddalonych 2100 do 2400 km od macierzystych Wysp Japońskich. Do tego czasu wojska sprzymierzonych ustanowiły kontrolę nad ważniejszymi wyspami środkowej i południówo-zachodniej części Pacyfiku oraz nad północną Birmą 1 . Działania wojenne zostały przeniesione na Morze Południowochińskie. Inicjatywa strategiczna na Pacyfiku znalazła się całkowicie w rękach sojuszników. Na froncie birmańskim wojska amerykańsko-angielsko-chińskie, z którymi współdziałały oddziały partyzanckie, udaremniły natarcie rozpoczęte przez Japończyków. Zaistniały pomyślne warunki do opanowania całego kraju i wkroczenia wojsk alianckich do Syjamu i Indochin. Inaczej rozwijały się wydarzenia w Chinach, gdzie japońscy okupanci zdołali w tym czasie uzyskać poważne sukcesy terytorialne. Wkroczyli do południowo-zachodnich rejonów tego kraju i połączyli się ze swymi wojskami działającymi w Indochinach. Utworzona została ciągła linia frontu od Pekinu do Singapuru. Sukces ten Japończycy osiągnęli dzięki posiadaniu w Chinach znacznej liczby wojsk lądowych, a także polityce rządu nacjonalistów chińskich, polegającej na biernym prowadzeniu wojny. W Chinach zdecydowany opór okupantom japońskim sta1

Japonia utraciła w Birmie ważne źródła surowców strategicznych, szczególnie zagłębie ropy naftowej i plantacje kauczuku.

wiała tylko Armia Ludowa, licząca 910 tys. żołnierzy, kierowana przez partię komunistyczną. Wyzwolone przez nią na początku 1945 r. tereny zamieszkiwało 95 mln ludzi. Wojska japońskie, wychowane w duchu fanatyzmu i dobrze wyszkolone bojowo, były wciąż poważnym przeciwnikiem. Dowództwo japońskie zamierzało prowadzić długotrwałą wojnę. Według „Programu nadzwyczajnych środków niezbędnych do odniesienia zwycięstwa" opracowano plan działań wojennych na 1945 r. Przewidywano: utrzymanie w stałej gotowości bojowej japońskiej Armii Kwantuńskiej rozlokowanej w Mandżurii, rozgromienie ludowej armii Chin i wojsk Kuomintangu oraz zmuszenie nacjonalistycznego rządu marsz. Czang Kai-szeka do zawarcia kompromisowego pokoju, obronę w Birmie i niedopuszczenie wojsk amerykańsko-angielskich do Malajów i Indonezji. Odnośnie do Pacyfiku, japoński plan przewidywał powstrzymanie aliantów na podejściach do metropolii i przygotowanie się do decydującej bitwy na jej terytorium. Do realizacji tych przedsięwzięć dowództwo japońskie rozporządzało znacznymi jeszcze siłami zbrojnymi, liczącymi 6565 tys. żołnierzy, w tym 5365 tys. w wojskach lądowych i lotnictwie, oraz 9400 samolotów. Przeszło 2/3 tego lotnictwa stanowiły samoloty przestarzałych typów, przystosowane do jednorazowych akcji dla pilotów-samobójców oraz jako samoloty szkolne, nowoczesnych samolotów bojowych było 3000. Marynarka cesarska posiadała jeszcze 500 okrętów, w tym 83 bojowe (6 okrętów liniowych, 4 lotniskowce, 7 krążowników, 22 niszczyciele, 44 okręty podwodne), oraz 1200 tys. marynarzy. Rząd japoński uważał, że siły te w pełni wystarczą do kontynuowania wojny. Trudna była natomiast sytuacja wewnętrzna Japonii, gdyż gospodarka dotkliwie odczuwała brak surowców, takich jak; ropa naftowa, boksyty, ruda żelaza i koks.

Produkcję przemysłową w znacznym stopniu dezorganizowały nasilające się bombardowania lotnicze, które niszczyły także miasta japońskie. W ich rezultacie 9 mln ludzi znalazło się bez dachu nad głową. W marcu 1945 r. japońska produkcja przemysłowa uzyskała poziom poniżej minimum niezbędnego do utrzymania gospodarki narodowej i sił zbrojnych. Na przykład w porównaniu z 1944 r. wytop stali z 7,8 mln ton spadł do 1 mln ton, produkcja samolotów obniżyła się o 33%, a silników lotniczych o 66%. Oznaczało to zmniejszenie liczby nowych samolotów z 28 tys. w 1944 r. do 11 tys. w ciągu pierwszych siedmiu miesięcy 1945 r. • Wyczerpywały się też zapasy paliwa. Import ropy został przerwany w końcu 1944 r. W marcu 1945 r. w japońskich magazynach znajdowały się jeszcze 4 mln baryłek paliwa, czyli 572 480 tys. litrów. Świadczyło to, że pojazdom mechanicznym wystarczy benzyny do czerwca, a samolotom do września tego roku. W tej sytuacji flota morska nie mogła już wykonywać długotrwałych operacji, jedynie grupy liczące nie więcej niż dziesięć okrętów mogły operować na odległość nie przekraczającą 2500 mil morskich, płynąc z ekonomiczną prędkością 18 węzłów. W toku decydujących walk przewidywano dla nich szybkość 20 węzłów, a w pościgu — 24 węzłów, w czasie nie dłuższym niż 12 godzin. Z powodu niewielkiej ilości benzyny lotniczej ograniczono próbną eksploatację silników samolotowych dc dwóch godzin (z siedmiu—dziewięciu godzin przed wojną), i to poddając próbom tylko jeden silnik na dziesięć wyprodukowanych. Także oblatywanie nowych samolotów skrócono do dwóch—trzech godzin oraz ograniczono czas szkolenia pilotów, redukując liczbę praktycznych godzin lotu ze 100 do 40. Wprowadzenie w 1945 r. alkoholu jako paliwa lotniczego przyczyniło się do przyśpieszonego zużycia silników samolotowych średnio po trzech tygodniach intensywnych lotów.

Systematycznie obniżała się produkcja węgla: 57 min ton w 1940 r . 49 mln ton w 1944 r., 33 min ton w 1945 r. Spowodowane to było głównie zmobilizowaniem dużej liczby górników do wojska (zastąpiono ich robotnikami przymusowymi przywiezionymi z Chin i Korei oraz jeńcnml wojennymi). Produkcja pojazdów mechanicznych spadła do 18% stanu wytwarzania w 1940 r. W Japońskim rolnictwie wystąpił brak rąk do pracy i siły pociągowej. Do wojska zabrano kilka milionów mężczyzn z tego działu gospodarki, ponadto w pierwszych miesiącach 1945 r. do formowanych dywizji zarekwirowano 12 tys. pojazdów mechanicznych, 470 tys. koni i 70 tys. wozów. Musiano zmniejszyć o 8,5% powierzchnię Siemi uprawnej. Na początku 1945 r. amerykańsko-brytyjskie siły zbrojne walczące z Japończykami na Oceanie Spokojnym i w krajach Azji Południowo-Wschodniej liczyły 2 mln żołnierzy, w tym 1,4 mln Amerykanów. Wojska te korzystały ze wsparcia 6000 samolotów bojowych. Flota amerykańska działająca na Pacyfiku posiadała: 23 okręty liniowe, 94 lotniskowce — w tym 18 ciężkich, 3 lekkie i 73 eskortowe, 57 krążowników, 350 niszczycieli i 217 okrętów podwodnych, a flota brytyjska składała się z: 2 okrętów liniowych, 4 lotniskowców, 5 krążowników i 10 niszczycieli. Obie floty dysponowały także kilkoma tysiącami okrętów i barek desantowych oraz jednostek pomocniczych. Z przytoczonych liczb wynika, że przewagę w wojskach lądowych miała Japonia (2,3 : 1), natomiast w lotnictwie i w okrętach wojennych Amerykanie i Brytyjczycy. Odpowiednio w okrętach liniowych 1 :4,1, lotniskowcach 1 : 24,5, w krążownikach 1 : 8,8, niszczycielach 1 : 16,3, okrętach podwodnych 1 : 5. Powyższe dane ukazują jednak tylko przybliżony stosunek sił, ponieważ nie uwzględniają faktu, źe najsilniejsze japońskie zgrupowania wojsk lądowych, znajdujące

się w Chinach, Korei, Birmie i Wietnamie, były związane walką przez oddziały ludowowyzwoleńcze i partyzanckie. Chociaż inicjatywa strategiczna na Pacyfiku należała do wojsk alianckich, naczelne dowództwo sojusznicze uważało w dalszym ciągu, że siły zbrojne Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii nie Wystarczą do odniesienia szybkiego zwycięstwa nad agresorami japońskimi. Amerykańscy planiści wojskowi przewidywali, że Japonię będzie można pokonać dopiero w 1946 r. Nieprzypadkowo więc szefowie rządów obu tych państw już w Teheranie i Jałcie zabiegali o przystąpienie Związku Radzieckiego do wojny przeciwko Japonii. Po wyrażeniu zgody przez Stalina 11 lutego 1945 r., przywódcy ZSRR, Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii podpisali układ, w myśl którego Związek Radziecki zobowiązywał się rozpocząć wojnę przeciwko Japonii w dwa—trzy miesiące po rozgromieniu Niemiec. Sytuacja polityczna i militarna Japonii pogarszała się z każdym dniem. Zawiodły całkowicie rachuby polityków japońskich na zwycięstwo Rzeszy niemieckiej — głównego sojusznika Japonii. Jednakże wbrew wszelkiej logice rząd i dowództwo japońskie kontynuowały wojnę.

JAPOŃSKIE PRZYGOTOWANIA DO OBRONY

ZAMIAR DZIAŁAŃ OBRONNYCH

Na obronę wysp Riukiu dowództwo japońskie zdecydowało się latem 1944 r., po utraceniu Archipelagu Mariańskiego. Poprzednia „teoria niepokonalnej obrony", zakładająca zatrzymanie i rozbicie amerykańskich wojsk desantowych na plażach wysp Gilberta, Marshalla i na Marianach, nie zdała egzaminu. Dowództwo wojsk japońskich opracowało wtedy nowy wariant strategicznej obrony, obliczony na przewlekłe walki i wykrwawienie przeciwnika. Pierwszy w nowym ujęciu zarys planu obrony wysp Riukiu przesłano 32 armii japońskiej 19 lipca 1944 r. do dalszego rozpracowania i wcielenia w życie. Zmiany wprowadzone na początku 1945 r. do planu obrony Okinawy polegały na tym, że desantujące wojska amerykańskie postanowiono zniszczyć nie na wybrzeżu, lecz w południowej części tej wyspy, wykorzystując ufortyfikowaną obronę. Na decyzję tę wpłynęło zarówno rozsądne przewidywanie, że oddziały japońskie nie będą w stanie zapobiec desantowi dokonanemu w czasie bombardowania plaż i ostrzału ich przez artylerię okrętową, jak i przekonanie, że łatwiej jest niszczyć siły lądowe prze-

ciwnika z dala od brzegu. Z marynarką i lotnictwem w dziele rozgromienia floty inwazyjnej mieli współdziałać kamikaze 1 i marynarze-samobójcy 2 . Dowództwo 32 armii japońskiej zdecydowało więc pozwolić przeciwnikowi wylądować na Okinawie. Także artyleria polowa nie miała prowadzić ognia do okrętów wroga i lądujących wojsk, aby uniknąć wykrycia swych stanowisk i zniszczenia ich przez artylerię okrętową. Dowództwo japońskie na podstawie analizy terenu było przekonane, że wojska Stanów Zjednoczonych wylądują na plażach Hagushi, na zachodnim wybrzeżu Okinawy, w celu opanowania pobliskich lotnisk Kadena i Yontan. Ponieważ niewielkimi wydzielonymi siłami piechoty japońskiej nie zdołano by utrzymać tych lotnisk, zamierzano użyć dział kal. 150 mm do ostrzeliwania pasów startowych, aby uniemożliwić wykorzystanie ich przez samoloty amerykańskie. Przewidywano, że amerykańskie siły desantowo-morskie uchwycą najpierw przyczółki, których będą bronić do czasu zgromadzenia zaopatrzenia umożliwiającego rozwinięcie dalszego natarcia, wspartego dużą liczbą czołgów 1

Kamikaze w jęz. japońskim oznacza „boski wiatr", który w 1281 r. uchronił Japonię przed inwazją Mongołów, którzy w ogromnej sile wyruszyli na podbój Japonii, słabo przygotowanej do obrony. Jak głosi legenda, bogowie zesłali wówczas tajfun — niebiański wiatr, który rozproszył flotę mongolską. Wiele okrętów zatonęło, a ocalałe zostały odrzucone ku wybrzeżom Chin. W latach 1944t—1945 ów „boski wiatr" miały stanowić samoloty kierowane przez pilotów-samobójców, werbowanych ochotniczo, gotowych ponieść śmierć w obronie Japonii. Maszyny te zawierały w swej obudowie około tony materiału wybuchowego. Zadanie pilota polegało na niszczeniu największych okrętów amerykańskich, poprzez taranowanie ich z lotu nurkowego. 2 Marynarze-samobójcy dysponowali szybkimi i dobrze uzbrojonymi łodziami, wyposażonymi w dwa silniki samochodowe, zapewniające prędkość 25—30 węzłów. Lodzie te, o wyporności 1,5—2 ton miały w części dziobowej dwie bomby głębinowe, zawierające przeszło 200 kg materiału wybuchowego, a po bokach rufy po jednej wyrzutni rakiet kal. 127 mm. Marynarz-samobójca miał pociskami rakietowymi wywołać pożary na wybranym przez siebie okręcie wojennym, a następnie staranować, by w wyniku eksplozji materiału wybuchowego poważnie go uszkodzić.

i zmasowanym ogniem artylerii. Dowództwo japońskie oceniało, że wojska przeciwnika dopiero w dziesiątym dniu po wylądowaniu zbliżą się i zaatakują główny pas obrony japońskiej, rozbudowany w okolicy miast Naha, Shuri i Yonabaru. Zamierzano pozwolić wojskom inwazyjnym podejść do ufortyfikowanej obrony japońskiej, gdzie główne siły 32 armii miały wciągnąć je do walki — w niekorzystnych dla nich warunkach terenowych, w skomplikowanym labiryncie pozycji opartych na wzgórzach, wzajemnie wspierających się ogniem, posiadających wiele naturalnych jaskiń, przystosowanych jako bunkry, połączonych ze sobą podziemnymi tunelami. Uporczywą obroną planowano wykrwawić wojska 10 armii amerykańskiej, załamać ich natarcie, po czym przejść do przeciwuderzenia i wyrzucić z Okinawy. Na wypadek lądowania wojsk Stanów Zjednoczonych w południowo-zachodniej części Okinawy, na wybrzeżu Minatoga, gdzie teren był dogodny do obrony, dowództwo 32 armii rozmieściło część swych odwodów operacyjnych. Uważano jednak, że opanowanie przyczółka w tym rejonie kosztowałoby Amerykanów wyjątkowo drogo. Powyższy zamiar działań obronnych na Okinawie wynikał z możliwości 32 armii japońskiej, która nie dysponowała wystarczającymi siłami do obrony całej wyspy, w związku z czym postanowiono uporczywie bronić tylko południowej jej części, mającej większe znaczenie gospodarcze i militarne. Władze tokijskie zażądały od ludności wyspy i walczących tam wojsk zachowania jedności narodowej i użycia wszystkich posiadanych sił i środków do zdecydowanej walki z najeźdźcą. W odpowiedzi żołnierze 32 armii zobowiązywali się, że każdy samolot pilotowany przez kamikaze i każda samobójcza łódź motorowa zniszczą po jednym okręcie alianckim, a każdy żołnierz piechoty zabije przed swą śmiercią dziesięciu Amerykanów lub unieszkodliwi jeden czołg.

Przedsięwzięcia obronne dowództwa 32 armii i determinacja żołnierzy japońskich świadczyły, że Okinawa będzie broniona niezwykle zaciekle. STAN ORGANIZACYJNY I LICZEBNY WOJSK JAPOŃSKICH NA OKINAWIE

W ciągu pierwszych trzech lat wojny na Pacyfiku, aż do 1 kwietnia 1944 r., na archipelagu Riukiu stacjonowały niewielkie siły japońskie, liczące nieco ponad 1500 żołnierzy, ponieważ wyspy te znajdowały się na głębokim zapleczu linii frontu. Na Okinawie był wówczas rozmieszczony dywizjon artylerii, dysponujący 600 ludźmi, 18 działami 75 mm i 6 haubicami 120 mm, oraz kilka kompanii wartowniczych, skadrowane pododdziały obsługi bazy morskiej i nieduża liczba personelu naziemnego lotnisk. Siły te stanowiły garnizon Okinawy. W kwietniu 1944 r. przystąpiono na Okinawie do formowania 32 armii. Jej organizatorem był gen. lt. Masao Watanabe. W sierpniu nowym dowódcą armii został gen. lt. Mitsuru Ushijima — doświadczony oficer, cieszący się zaufaniem wojska. W 1942 r. dowodził on dywizją piechoty w kampanii birmańskiej, następnie był pomocnikiem szefa sztabu Armii Południowej, a od 1943 r. do chwili objęcia stanowiska dowódcy 32 armii komendantem japońskiej Akademii Wojskowej. Szefem sztabu armii został gen. mjr Tsamu Cho. energiczny oficer, który kilka lat pracował w sztabach wojsk japońskich w Chinach, na Malajach i w Birmie. Na Okinawę przybył on ze stanowiska naczelnika departamentu Ministerstwa Wojny. Gen. Cho zajął się sprawą rozbudowy obrony, angażując do prac fortyfikacyjnych całą ludność Okinawy, w tym również kobiety. Nowi generałowie zreorganizowali sztab armii, wprowadzając doń młodych i zdolnych oficerów. Na poprzedaitti stanowisku pozostawiono jedynie szefa oddziału ope-

racyjnego armii płk. Hirbmichi Yaharę, który cieszył się opinią błyskotliwego taktyka, umiejętnie kalkulującego swe decyzje. Wszyscy trzej oficerowie uzupełniali się cechami charakteru i umiejętnościami wojskowymi. Latem 1944 r. na Okinawę przybyły cztery japońskie związki taktyczne piechoty. Jako pierwsza wylądowała część 44 mieszanej brygady piechoty, dowodzonej przez gen. mjr. Shigero Suzuki. Brygadę tę sformowano na początku wojny w mieście Kuamoto, na wyspie Kiusiu Składała się ona wówczas z 1 i 2 pułku piechoty i liczyła 6000 żołnierzy. W czerwcu 1944 r. skierowano ją na Okinawę, ale 23 czerwca amerykański okręt podwodny storpedował transportowiec „Toyama Maru", wiozący 5400 żołnierzy brygady — wszyscy utonęli. Ocalało tylko 600 ludzi płynących innym statkiem, który dotarł bezpiecznie do miejsca przeznaczenia. W miesiąc później 44 brygadę uzupełniono 15 mieszanym pułkiem piechoty, dostarczonym z Tokio drogą lotniczą, oraz odbudowano 2 pułk piechoty. W sierpniu 1944 r. 44 mieszana brygada piechoty składała się z 2 i 15 pułku piechoty, dywizjonu artylerii, batalionu łączności i kompanii saperów — łącznie 5680 żołnierzy, i dysponowała 50 działami i moździerzami. W lipcu 1944 r. na Okinawę przybyła 24 dywizja piechoty, sformowana w 1939 r. w mieście Taonań w Mandżurii, gdzie wchodziła w skład Armii Kwantuńskiej. Ta dobrze wyszkolona dywizja, dowodzona przez gen. lt. Tatsumi Amamiya, nie brała jeszcze udziału w walce, z wyjątkiem artylerii. W składzie dywizji znajdowały się pułki: 22, 32 i 89 piechoty, 42 artylerii, 24 saperów, 24 rozpoznawczy i 24 transportowy; bataliony medyczny i łączności, kompania obrony przeciwchemicznej i pluton weterynaryjny — łącznie 14 332 żołnierzy; 108 dział i moździerzy oraz około 250 samochodów i ciągników. W następnym miesiącu na Okinawę przybyła 62 dywizja piechoty dowodzona przez gen. lt. Takeo Fujioka.

Utworzono ją w czerwcu 1943 r. w chińskiej prowincji Szansi, gdzie walczyła do lipca 1944 r. Organizacja jej była typowa dla japońskich dywizji okupacyjnych w Chinach 3. Dywizja ta liczyła 12 606 żołnierzy, wspartych przez 40 dział artyleryjskich, nie miała natomiast własnej artylerii dywizyjnej ani innych jednostek wsparcia. W lipcu 1944 r. z Mandżurii przywieziono na Okinawę 9 dywizję piechoty, mającą duże doświadczenie bojowe, nabyte w walkach na froncie chińskim. Był to najlepszy związek taktyczny 32 armii, ale na szczęście dla Amerykanów nie wziął udziału w walkach, gdyż w grudniu odpłynął na Tajwan, skąd zamierzano go przerzucić na Filipiny. Jednakże, wobec lądowania wojsk amerykańskich pod dowództwem gen. Mac Arthura na filipińskiej wyspie Luzon w styczniu 1945 r., 9 dywizja pozostała na Tajwanie, gdzie doczekała końca wojny. 28 dywizja piechoty z 32 armii organizowała obronę na wyspach Sakishima, położonych w południowej części archipelagu Riukiu. W składzie 32 armii znajdował się także 27 pułk czołgów 4 , dowodzony przez płk. Hitoshi Kanayamę. Pułk ten, sformowany z części sił 2 dywizji pancernej w kwietniu 1944 r. w Mandżurii, na Okinawę przybył w lipcu tego roku. Liczył 750 żołnierzy i 27 czołgów, 6 dział i 10 cekaemów. > 62 DP składała się z dwóch brygad — każda po cztery bataliony piechoty: w 63 BP — 11, 12, 13 i 14 bataliony, w 64 BP — 15, 21, 22 i 23 bataliony. Batalion liczył 1200 żołnierzy i składał się z pięciu kompanii piechoty, kompanii ckm, baterii artylerii (2 armaty 75 mm i 2 haubice 10 mm). W styczniu 1945 r. 62 DP uzupełniono dodatkowymi dwoma batalionami piechoty, które liczyły po 700 żołnierzy oraz posiadały po trzy kompanie piechoty, po kompanii ckm i baterii artylerii (2 armaty 75 mm i 2 haubice 70 mm). 4 W pułku tym znajdowały się dwie kompanie pancerne. W jednej z nich było 13 czołgów lekkich, a w drugiej — 14 czołgów średnich, wyposażonych w armaty 57 mm. W pułku były także: bateria artylerii o ciągu mechanicznym (4 działa 75 mm, 2 armaty 47 mm i 10 ckm), kompania fizylierów, kompania remontowa i pluton saperów.

Artyleria polowa 32 armii, z wyjątkiem 42 pułku artylerii z 24 dywizji piechoty, była podporządkowana 5 armijnej grupie artylerii, dowodzonej przez gen. mjr. Kosuke Wada. Grupa ta dysponowała 250 działami i moździerzami 5 . Ponadto w pododdziałach piechoty 32 armii znajdowało się 1100 granatników 50 mm. Artyleria japońska rozlokowana na Okinawie, po raz pierwszy w drugiej wojnie światowej, miała własne jednolite dowództwo. Większość żołnierzy tego zgrupowania artyleryjskiego dysponowała kilkuletnim doświadczeniem bojowym zdobytym na froncie chińskim. Byli to najlepiej wyszkoleni artylerzyści w japońskich siłach zbrojnych. W styczniu 1945 r. wojska 24 i 62 dywizji piechoty oraz 44 mieszanej brygady piechoty zostały wzmocnione 126 armatami artylerii przeciwlotniczej 6 i 58 działami przeciwpancernymi 7 , a także 96 ciężkimi karabinami maszynowymi 8 . Na szczeblu armii utworzono artyleryjski odwód przeciwpancerny, w którym znajdowały się 52 armaty 47 mm, przeznaczone do zwalczania czołgów na kierunku głównego uderzenia wojsk amerykańskich. W charakterze środków przeciwpancernych użyto także 27 czołgów. 6 W skład grupy wchodziły: 7 pac (16 armatohaubic 155 mm), 100 dywizjon artylerii ciężkiej (8 armatohaubic 155 mm), 1 i 23 pah, każdy po dwa dywizjony po 18 dział 155 mm, 1 pułk moździerzy ciężkich — trzy baterie po 8 moździerzy 320 mm, 2 moździerze 90 mm i 2 ckm. Łącznie w tym pułku było 600 ludzi, 24 moździerze 320 mm strzelające nadkalibrowymi pociskami o wadze 296 kg, które Amerykanie nazywali „latającymi kuferkami", 6 moździerzy 90 mm i 6 ckm. W armijnej grupie były także dwa dywizjony moździerzy lekkich (1200 ludzi i 96 moździerzy 81 mm), dywizjon artylerii rakietowej (8 wyrzutni 228 mm) oraz 50 dział i moździerzy z 44 mieszanej BP i 6 dział z 27 pcz. 6 Ze składu 27, 79, 80 i 81 dywizjonów artylerii plot (2000 żołnierzy i 72 armaty 75 mm) oraz 103, 104 i 105 dywizjonów automatycznych armat plot (1000 żołnierzy i 54 armaty 20 mm). Działa te były przeznaczone do zwalczania celów powietrznych i naziemnych. 7 Z 3, 7 i 22 dywizjonów oraz 18, 22, 23 i 37 baterii artylerii ppanc, posiadających łącznie 1600 żołnierzy i 58 szybkostrzelnych 8 Z 3, 4, 14 i 23 batalionów ckm. dział 47 mm.

Znajdująca się na Okinawie japońska baza morska liczyła 3500 marynarzy i 7000 pracowników cywilnych. Dowódcą bazy był kontradm. Minoru Ota. Główne siły podległego mu zgrupowania stacjonowały na półwyspie Oroku. Personel bazy morskiej obsługiwał port wojenny w Naha i lotnisko marynarki. Znaczną liczbę marynarzy włączono do czterech grup artylerii przeciwlotniczej, rozwiniętych w okolicy portów Naha, Oroku i Tomigusuku, gdzie znajdowało się 20 dział przeciwlotniczych 120 mm, 77 dział 25 mm i 60 wielkokalibrowych karabinów maszynowych 13 mm. Piętnaście baterii artylerii nadbrzeżnej od 120 do 160 mm obsługiwanych przez marynarzy było rozmieszczonych w najważniejszych punktach wybrzeża Okinawy. Baza obejmowała także siedem morskich batalionów marynarzy-samobójców, które miały po 100 łodzi motorowych i 100 kandydatów na samobójców (w większości byli to młodzi ludzie ze średnim wykształceniem). Każdy z tych batalionów dysponował odrębnym batalionem obsługi, liczącym 900 żołnierzy, którego obowiązkiem było utrzymanie łodzi motorowych w stałej gotowości bojowej i ochrona rejonu bazowania. Gdy dowódca 32 armii zorientował się, że 9 dywizja piechoty zostanie przesunięta na Tajwan, zredukował owe siedem batalionów morskich do czterech kompanii marynarzy-samobójców i 400 łodzi motorowych, które bazowały wówczas w porcie Unten na półwyspie Motobu. Rozwiązano też bataliony obsługi i z ich żołnierzy utworzono 2 brygadę piechoty w sile 4500 żołnierzy i trzy samodzielne bataliony piechoty po 600 żołnierzy. Natomiast z jednostek lotniczych i kwatermistrzowskich sformowano 1 brygadę piechoty liczącą 6000 ludzi i samodzielny 1 pułk piechoty — 3000 ludzi, który podporządkowano 62 dywizji piechoty. W styczniu 1945 r. z 750 uczniów szkół średnich z miast Naha i Shuri utworzono grupy dywersyjne, nazwane „krew i miecz w służbie cesarza", które przeszkolono do

działań partyzanckich na tyłach wojsk amerykańskich. Następnych 600 uczniów tych szkół skierowano do sztabów w charakterze kurierów, ordynansów i łącznościowców. Dalszych 20 tys. poborowych z Okinawy, w wieku od 17 do 45 lat, zmobilizowano do oddziałów obrony tery torialnej. Do wsparcia obrony wojsk japońskich na Okinawie planowano użyć 4515 samolotów bojowych, w tej liczbie 1175 samolotów lotnictwa operacyjnego 9 , a także 3090 samolotów lotnictwa morskiego 10 oraz 250 samolotów stacjonujących na trzech lotniskach okinawskich: Ie, Kadena i Yontan. Obsługę tych trzech lotnisk, łącznie z działalnością remontową, odbudową pasów startowych i sprawami zaopatrzenia lotniczego, zapewniał 19 rejon materiałowo-technicznego zabezpieczenia lotnictwa, liczący 7000 żołnierzy. Z części tej formacji lotniczej utworzono l pułk piechoty. Ponadto japońska marynarka wojenna miała wesprzeć wojska 32 armii ogniem artylerii okrętu liniowego, krążownika i ośmiu niszczycieli. W sumie, w skład wojsk 32 armii na Okinawie wchodziły: 24 i 62 dywizja piechoty oraz 44 mieszana brygada piechoty, wsparte przez 5 armijną grupę artylerii, 27 pułk czołgów i znaczne siły powietrzne. Regularne wojska japońskie stacjonujące na tej wyspie liczyły 80 tys. żołnierzy, dysponujących 27 czołgami, 250 samolotami, 400 łodziami motorowymi kierowanymi przez marynarzy-samobójców, 287 działami polowymi, 126 moździerzami, 110 działami przeciwpancernymi, 223 armatami przeciwlotniczymi i 1541 karabinami maszynowymi. Działania obronne 32 armii na Okinawie miało także wesprzeć 4265 samolotów lotnictwa operacyjnego i morskiego, bazujących w Japonii, Chinach i na Tajwanie, oraz artyleria 9 W tym 735 samolotów z 6 ALot, rozlokowanej na Wyspach Japońskich, i 440 samolotów z 8 DLot, bazującej na Tajwanie. 10 W tym 570 maszyn z 3, 520 z 5 1 2000 z 10 Floty Powietrznej.

okrętu liniowego, krążownika i ośmiu niszczycieli. Należy przypuszczać, że liczba tych wojsk, ich wyposażenie i wyszkolenie, były wystarczające do zorganizowania długotrwałej obrony na Okinawie i związania znacznych sił amerykańskich. UGRUPOWANIE OBRONNO-ZACZEPNE 32 ARMII JAPOŃSKIEJ

Okinawa miała być broniona do ostatniego żołnierza, gdyż był to najbliższy japoński bastion obronny na południowych podejściach do metropolii. Ponadto na wyspie lądowały samoloty lecące z Japonii w kierunku Tajwanu lub na Filipiny, w celu zatankowania paliwa bądź dokonania drobnych remontów. Działania zaczepne wojsk amerykańskich na Oceanie Spokojnym w latach 1943—1944 potwierdziły tezę, że Japończycy byli wysokiej klasy specjalistami w zakresie przygotowania obrony i umiejętności wykorzystania terenu do rozmieszczenia w nim środków ogniowych, zapór minowych, maskowania urządzeń obronnych oraz organizowania współdziałania różnego rodzaju wojsk. Obrona japońska na Okinawie miała charakter pozycyjny i była urzutowana w głąb wyspy. W lutym 1945 r. skompletowane wojska 32 armii rozwinięto w przygotowanych urządzeniach obronnych. Dowództwo armii kierowało się zasadą nierozpraszania głównej masy wojsk i dlatego zdecydowaną ich większość skoncentrowało w południowej części Okinawy, gdzie były idealne warunki do obrony w pofałdowanym, skalistym terenie. Na pozostałych obszarach wyspy rozmieszczono niewielką liczbę żołnierzy, przykładowo w północnej części, szczególnie na półwyspie Motobu i wyspie Ie z doskonałym lotniskiem — dwa wzmocnione bataliony z 2 pułku piechoty, dowodzonego przez płk. Takehiko Udo z 44 mie-

szanej brygady piechoty. Dowódca tego pułku rozmieścił swą artylerię tak, aby mogła ona wspierać walkę zarówno na półwyspie Motobu, jak i na wyspie Ie. 1 pułk piechoty (z 62 DP), wzmocniony dywizjonem haubic 155 mm, został rozwinięty na wzgórzach w okolicy lotnisk Kadena i Yontan, w celu opóźnienia natarcia wojsk amerykańskich z plaż Hagushi i uniemożliwienia wykorzystania tych lotnisk przez samoloty przeciwnika. Do obrony wysp Kerama dowództwo japońskie użyło tylko trzech kompanii marynarzy, ze składu załóg łodzi kierowanych przez samobójców. W południowej części Okinawy, gdzie były rozlokowane główne siły 32 armii, pas przesłaniania obrony japońskiej został rozbudowany w terenie obfitującym w kręte, urwiste wąwozy o stromych ścianach, które ułatwiały organizację obrony, a także w oparciu o miejscowości: Machinato, Kakazu, Nishibaru, Ishin i Ouki. Rubież tę nazywano także „linią Machinato". Broniła się t u t a j 63 brygada piechoty, mająca pięć batalionów piechoty: cztery w pierwszym rzucie, jeden w odwodzie. Wojska te wchodziły w skład 62 dywizji piechoty gen. Fujioka, rozmieszczonej w pierwszym rzucie operacyjnym 32 armii. Główny pas obrony został oparty na wzgórzach i miejscowościach: Kuwan, Nakoma, Maeda, Kochi, Kibara i Gaja, położonych 3 km na północ od miast Naha, Shuri i Yonabaru. Rubież tę nazywano „linią Shuri". Broniły się tu zasadnicze siły 62 dywizji piechoty — tzn. 64 i 1 brygada. Większość artylerii armii zgrupowano do obrony miast Naha i Shuri. Rubież ta składała się ze wzajemnie osłaniających się punktów oporu, przystosowanych do obrony okrężnej. Każdy batalion piechoty bronił jednego wzgórza; wszystkie jego środki ogniowe rozmieszczono w grotach skalnych lub w żelbetowych schronach bojowych, połączonych tunelami, którymi mogły być prze-

suwane do strzelania w różnych kierunkach. Wewnątrz wzgórz zbudowano pomieszczenia dla żołnierzy, niezbędne w okresie ostrzału artyleryjskiego lub bombardowania lotniczego. System ognia broni maszynowej był wielopoziomowy. Rowy łącznikowe, rozgałęzione w różnych kierunkach, umożliwiały piechocie szybkie obsadzenie zagrożonych odcinków obrony. Podejścia do punktów oporu były osłonięte zaporami drutowymi, polami minowymi i rowami przeciwczołgowymi oraz pozostawały pod ostrzałem ognia moździerzy i dział przeciwpancernych. Drugi pas obrony Japończycy przygotowali w rejonie miejscowości: Itoman, Yuza, Tomuri i Nakaza (2 km na południowy zachód od portu Minatoga). Znajdujące się tu: 24 dywizja piechoty, 44 mieszana brygada piechoty i baza morska Okinawa stanowiły 65% sił 32 armii. Był to drugi rzut operacyjny tej armii, przeznaczony do aktywizacji jej obrony zwrotami zaczepnymi, w postaci kontrataków i przeciwuderzeń na amerykańskie związki taktyczne nacierające powoli w tym trudnym terenie. Dowództwo japońskie, przewidując możliwość wysadzenia na plażach Minatoga pomocniczego amerykańskiego desantu morskiego, planowało zaangażować do jego odparcia wojska 24 dywizji piechoty i 44 brygady piechoty, wsparte częścią 5 armijnej grupy artylerii. 44 mieszana brygada piechoty gen. Suzuki była rozlokowana na południowo-wschodnim skraju Okinawy, na półwyspie Chinen, w obszarze między portami Yonabaru i Minatoga. 24 dywizja piechoty gen. Amamiya rozwinęła się na wzniesieniach półwyspu Kiyoma, w południowej części Okinawy, na południe od miasta Shuri, oraz między portami Itoman i Minatoga, umacniając pozycje obronne, których rozbudowę rozpoczęła 9 dywizja piechoty. Przydzielona 24 dywizji 2 specjalna brygada piechoty, składająca się z trzech pułków piechoty, została rozlokowana w drugim rzucie dywizji, na południowym krańcu wyspy Oddziały bazy morskiej pod dowództwem kontradm.

Minoru Ota zajęły obronę w południowo-zachodniej części Okinawy, na półwyspie Oroku, w obszarze między portami Naha i Itoman. W celu usprawnienia dowodzenia wojskami sztab 32 armii został podzielony na dwie grupy: operacyjną i kwatermistrzowską. Grupa operacyjna pozostała na stanowisku dowodzenia w mieście Shuri, kwatermistrzowska zaś rozwinęła się na zapasowym stanowisku w pobliżu osady Tsukasan, 4 km na południe od Shuri. Rozdzielenie funkcji sztabu pozwoliło grupie operacyjnej skupić całą uwagę na dowodzeniu wojskami, zapewnieniu im skutecznego wsparcia ogniowego oraz podtrzymania współdziałania. Sztab armii zorganizował także ewakuację ludności cywilnej z rejonu przewidywanych walk do północnej części wyspy. Na dziesięć dni przed inwazją wojsk Stanów Zjednoczonych na Okinawę, 21 marca 1945 r., dowódca 32 armii japońskiej wydał rozkaz bojowy do swych wojsk, nakazujący im osiągnięcie pełnej gotowości bojowej. Jednocześnie saperom polecono zburzyć pasy startowe na lotniskach Kadena, Naha i Yontan. Do tego czasu większość z 250 samolotów japońskich stacjonujących na Okinawie Amerykanie zestrzelili w walkach powietrznych lub zniszczyli na lotniskach. W sumie obrona japońska na Okinawie była doskonale zorganizowana, gdyż dowództwo 32 armii uwzględniając konkretną sytuację przyszłego pola bitwy, jak również możliwości obronne własnych wojsk, właściwie rozmieściło swe siły. Żołnierze japońscy byli zdecydowani bronić tej wyspy do ostatniej kropli krwi. W związku z rozwinięciem w południowej części wyspy większości wojsk regularnych garnizonu Okinawy uzyskano stosunkowo wysokie nasycenie w siłach i środkach. Dla przykładu, na 12-kilometrowym odcinku pasa przesłaniania broniło się pięć batalionów piechoty i 30% całości artylerii. Dawało to nasycenie: 1 batalion na 2,4 km oraz 10 dział

i moździerzy, 4 armaty przeciwpancerne i 3 działa przeciwlotnicze na 1 km frontu. Natomiast na 15-kilometrowym odcinku głównego pasa obrony znajdowało się 19 batalionów piechoty oraz 2/3 artylerii armii, czyli na 1 km frontu zgromadzono 1,3 batalionu piechoty, 20 dział i moździerzy, 2 czołgi, 8 armat przeciwpancernych i 9 przeciwlotniczych. Były to siły dwukrotnie większe, niż przewidywały normy ustalone w ówczesnych regulaminach polowych. Uwzględniając jeszcze doskonałe wykorzystanie warunków terenowych do rozbudowy pozycji i pasów obronnych należy przyznać, że japońskie przedsięwzięcia obronne uczyniły południową część Okinawy niezwykle trudną do zdobycia.

PLANOWANIE I PRZYGOTOWANIE ALIANCKIEJ OPERACJI ZACZEPNEJ W CELU-ZDOBYCIA OKINAWY

WYBÓR KIERUNKU GŁÓWNEGO UDERZENIA

W 1944 r. amerykańskie siły zbrojne kontynuowały natarcie na Oceanie Spokojnym, uzyskując poważne sukcesy. Wojska gen. Douglasa Mac Arthura, dowódcy na obszarze południowo-zachodniego Pacyfiku, skutecznie nacierały wzdłuż północnego wybrzeża Nowej Gwinei, a następnie dokonały desantu morskiego na wyspie Leyte, w środkowej części Filipin. Z kolei siły lądowo-morskie adm. Chestera Nimitza, dowódcy Floty Pacyfiku, atakowały garnizony japońskie na wyspach centralnej części Oceanu Spokojnego i stopniowo przesuwały się w kierunku Wysp Japońskich. Na początku 1945 r. piechota morska adm. Nimitza miała dokonać desantów na wyspie Tajwan i w zatoce Hangchow, na wybrzeżu centralnych Chin, na południe od Szanghaju. Nieco wcześniej siły lądowo-morskie gen. Mac Arthura powinny wylądować i zdobyć największą filipińską wyspę Luzon. Wkrótce okazało się, że nie wszyscy dowódcy amerykańscy zgadzali się z potrzebą opanowania Tajwanu. Wywołało to szereg kontrowersyjnych dyskusji, m.in. dowódca 10 armii Stanów Zjednoczonych gen. lt Simon

Buckner zakomunikował na odprawie w sztabie adm. Nimitza, że nie dysponuje dostateczną liczbą dywizji, a szczególnie środków wsparcia, do zdobycia tak dużej wyspy. Ponieważ deficyt w wojskach lądowych mógł być uzupełniony dopiero po zakończeniu wojny w Europie, gen. Buckner zaproponował odłożenie operacji tajwańskiej i w zamian za nią wykonanie desantu na Okinawie, do opanowania której miał wystarczające siły. Sugestie Bucknera poparł gen. lt Miliard Harmon, dowódca sił powietrznych na Pacyfiku, który postulował wysadzenie desantów morskich na wyspach Bonin i Riukiu, w celu uzyskania dodatkowych lotnisk w pobliżu Japonii. W związku z powyższym 28 września i 1 października 1944 r. w San Francisco odbyła się narada adm. Nimitza z adm. Ernestem Kingiem, szefem sztabu generalnego sił morskich Stanów Zjednoczonych, w sprawie zmiany obiektów dwóch operacji zaczepnych na Pacyfiku, które zamierzano rozpocząć na przełomie 1944 i 1945 r. Chodziło o to, aby zamiast na Tajwanie i wybrzeżu Chin lądować na wyspach Iwo Jimie i Okinawie. 2 października adm. King przedłożył te postulaty Połączonemu Komitetowi Szefów Sztabów. Następnego dnia komitet ten polecił gen. Mac Arthurowi przystąpić w dniu 20 grudnia 1944 r. do operacji desantowej na Luzonie, a adm. Nimitzowi wysadzić 20 stycznia 1945 r. piechotę morską na Iwo Jimie. W ślad za tymi operacjami siły morskie Nimitza miały 1 marca rozpocząć kolejny desant w celu zdobycia Okinawy. Konkretną datę rozpoczęcia operacji na Okinawie uzależniono od szybkości działania i sprawnego opanowania wysp Luzon i Iwo Jima, gdzie były zaangażowane amerykańskie okręty artyleryjskiego wsparcia i lotniskowce, a także większość okrętów desantowych, które należało potem pośpiesznie skierować w rejon wysp Riukiu do zabezpieczenia przygotowywanego tam desantu morskiego.

Jak z powyższego wynika, zdobycie Okinawy zajmowało w planach dowództwa amerykańskiego szczególne miejsce, położenie geograficzne tej wyspy zapewniało bowiem wojskom lądowym i marynarce wojennej Stanów Zjednoczonych utworzenie wielkiej bazy wojskowej, stanowiącej dogodną podstawę wyjściową do bezpośredniego zaatakowania Japonii. SKŁAD SIŁ AMERYKAŃSKICH WYDZIELONYCH DO OPANOWANIA OKINAWY

Do morskiej operacji desantowej na Okinawie Połączony Komitet Szefów Sztabów wydzielił największe siły w porównaniu do tego typu operacji w latach drugiej wojny światowej. W bezpośrednim szturmie Okinawy wzięło udział 183 821 żołnierzy amerykańskich (o przeszło 75 tys. więcej, niż lądowało 6 czerwca 1944 r. w Normandii, w celu otwarcia drugiego frontu w Europie Zachodniej). Łączne siły amerykańskie zaangażowane w operacji okinawskiej 1 wynosiły 548 tys. żołnierzy wojsk lądowych, wspartych przez 18 okrętów liniowych, 40 lotniskowców w tym 11 ciężkich, 6 lekkich i 23 eskortowe, 32 krążowniki, 200 niszczycieli, 1982 samoloty bojowe, 702 działa artylerii dywizyjnej i korpuśnej, 27 moździerzy chemicznych, 722 czołgi, w tym 179 pływających, 520 armat przeciwlotniczych oraz 969 transporterów i ciągników pływających. 1

Stosowanie terminu „operacja okinawska" uzasadnione jest celem operacji oraz wielkością sił zaangażowanych zarówno do obrony tej wyspy, jak i do jej zdobycia. Na Okinawie broniła się bowiem armia, stanowiąca związek operacyjny, wsparta kilkoma tysiącami samolotów. Nacierające wojska amerykańskie tworzyły również armię, na korzyść której działała większość sił morskich Stanów Zjednoczonych i dwie armie lotnicze. Tak więc Okinawa stanowiła obiekt o znaczeniu co najmniej operacyjnym, także siły *aangażowans do obrony i zdobycia tej wyspy miały znacienis operacyjna,

Amerykańskie siły i środki użyte w najważniejszych operacjach desantowo-morskich na Pacyfiku w latach 1943—1945 przedstawia tabela 1. Tabela 1

Operacja i data jej rozpoczęcia

Liczba żołnierzy wojsk lądowych

Okręty liniowe

Lotniskowce

Krążo- Niszwniki czyciele

Łączny tonaż ładunSamo- ków przewiezionych loty drogą morską

Wyspy Gilberta 20 XI1943

32 214

13

19

27

100

900

148 782

Wyspy •Marshalla I I I 1944

85 201

12

23

18

114

1259

293 792

Wyspy Mariańskie 15 VI 1944

141 519

14

26

23

174

1900

437 753

Wyspa Leyte na Filipinach 20 X 1944

190 000

12

34

20

93

1580

214 552

Wyspa Iwo Jijna 19 H 1945

86 516

15

29

23

92

1500

180 447

Okinawa 1IV 1945

548 000

18

40

32

200

1982

824 567

Pod względem liczby zaangażowanych wojsk lądowych i okrętów wojennych operacja okinawska stanowiła największe amerykańskie przedsięwzięcie desantowo-morskie na Pacyfiku. Była to jednocześnie demonstracja potęgi morskiej i powietrznej Stanów Zjednoczonych, gdyż — jak się uważa — siły marynarki wojennej wydzielone do zdobycia Okinawy, będącej wyspą średniej wielkości,

znacznie mniejszą od tych, które w 1944 r. opanowano na Marianach i Filipinach, były kilkakrotnie za duże. 10 armia Stanów Zjednoczonych, której powierzono zadanie zdobycia Okinawy, została utworzona w czerwcu 1944 r. J e j stanowisko dowodzenia znajdowało się w Sheffield Barracks na wyspie Oahu, na Hawajach. We wrześniu 1944 r. dowództwo armii objął gen. lt Simon Buckner, który w ciągu poprzednich czterech lat organizował obronę Alaski. Operacja okinawska miała stanowić chrzest bojowy tej armii. Chociaż dowództwo 10 armii nie kierowało jeszcze żadną operacją wojenną, to jednak jej wojska oraz dowódcy korpusów i dywizji mieli poważne doświadczenia bojowe, wyniesione z poprzednich walk na Pacyfiku. Przykładowo dowódca 24 korpusu armijnego gen. mjr John Hodge odnosił zwycięstwa nad Japończykami na wyspach Guadalcanal, Nowej Georgii, Bougainville w Archipelagu Salomona, a także na wyspie Leyte na Filipinach. Również dowódca 3 korpusu piechoty morskiej gen. mjr Roy Geiger brał udział w walkach na wyspach Bougainville i Guam. Z dywizji piechoty wchodzących w skład 10 armii — 7 uczestniczyła w walkach na wyspie Attu na Aleutach, na Kwajalein w archipelagu Marshalla i na Leyte; 77 na wyspach Guam i Leyte; 27 walczyła na wyspach Gilberta, Marshalla i na wyspie Sajpan na Marianach. Z kolei 1 dywizja piechoty morskiej była jedną z pierwszych dywizji amerykańskich zaangażowanych w wojnie na Pacyfiku i desantowała na wyspach Guadalcanal, Nowa Brytania i Peleliu; 2 brała udział w bojach na wyspach Guadalcanal, Tarawa, Sajpan i Tinian; 6 zaś — zorganizowana w końcu 1944 r., miała dopiero na Okinawie stoczyć pierwszą swą walkę, ale jej pułki uczestniczyły w bojach na wyspach Guam, Marshalla i Sajpan. W skład 10 armii wchodziły: 7, 27, 77 i 96 dywizje piechoty oraz 1, 2 i 6 dywizje piechoty morskiej; two-

rzyły one dwa korpusy: 3 — piechoty morskiej i 24 — armijny. Wojska te wraz ze środkami wzmocnienia liczyły 183 821 żołnierzy. Na okres operacji okinawskiej dowódcy 10 armii podporządkowano bezpośrednio: — 163 eskadrę samolotów łącznikowych {12 samolotów), — 304 kompanię samochodową, — pluton prowadzenia wojny psychologicznej, — 143 i 152 plutony interpretacji zdjęć lotniczych, — oddział cenzury, — zespół historyczny — badający doświadczenia wojenne, — zespół cywilnych korespondentów wojennych, — grupę pancerną w składzie trzech batalionów czołgów (165 pojazdów), — jednostki artylerii przeciwlotniczej: 43, 44, 97, 136, 137 baterie (40 armat), 96, 98, 369, 503, 505, 779, 834, 870 i 948 dywizjony (216 dział), 294, 295 i 325 dywizjony reflektorów przeciwlotniczych, — 144 grupę artylerii polowej: 28, 38 i 179 dywizjony artylerii armat (54 działa 155 mm), — jednostki łączności: 3, 82, 85 i 318 bataliony, 529 i 3373 kompanie, 8, 108, 110, 111, 274 plutony radiolokacyjne i 279 pluton łączności za pomocą gołębi, — 366 zespół ortopedyczny, 341, 342, 343, 376, 377 zespoły chirurgiczne, 390 zespół neurologiczny oraz 96 i 153 bataliony medyczne, — 713 batalion miotaczy ognia, — sekcja transportu powietrznego. Dowódcy 3 korpusu piechoty morskiej gen. Geigerowi poza jednostkami taktycznymi przydzielono następujące oddziały korpuśne: po jednym batalionie — obsługi, łączności i medyczny, 2 i 3 szpitale chirurgiczne; 11 batalion transportowy i 456 kompania samochodów pływających (17 pojazdów); 1 batalion i kompania policji wojskowej;

siódme polowe składy zaopatrzenia; 1 grupa artylerii przeciwlotniczej — 2, 5, 8, 16 dywizjony (96 dział); 2 grupa artylerii polowej — 1, 3 i 6 dywizjony artylerii haubic (54 działa) oraz 7, 8 i 9 dywizjony artylerii armat (54 działa); 802 inżynieryjny batalion lotniczy; 1 batalion saperów, 71 i 130 bataliony budowy konstrukcji morskich. 1 dywizja piechoty morskiej, którą dowodził gen. mjr Pedro del Valle, miała następujące jednostki organiczne: po jednym batalionie — dowodzenia, czołgów (54 pojazdy), saperów, obsługi, medyczny i transportowy; 11 pułk artylerii (54 działa), 1, 5 i 7 pułki piechoty morskiej. Na okres walki dywizję wzmocniono: 4 kompanią łączności, kompanią policji, 3 i 454 kompanią transporterów pływających (34 pojazdy), 3 batalionem opancerzonych transporterów pływających (54 pojazdy), 1 i 8 batalionem ciągników pływających (108 pojazdów), 4 plutonem psów wartowniczych, 3 eskadrą samolotów rozpoznawczych (12 samolotów), 145 batalionem budowy konstrukcji morskich. W sumie dywizja liczyła 26 274 żołnierzy, 54 czołgi, 54 działa dywizyjne, 197 transporterów i ciągników pływających i 12 samolotów rozpoznawczych. 6 dywizja piechoty morskiej, dowodzona przez gen. mjr. Lemuela Shepherda, miała analogiczną strukturę organizacyjną jak 1 dywizja, z tym że jej organiczne bataliony miały numerację „6", a w jej skład wchodziły: 15 pułk artylerii (54 działa), 4, 22 i 29 pułki piechoty morskiej. Na okres działań bojowych na Okinawie dywizję wzmocniono podobnymi jak w 1 dywizji jednostkami wsparcia i .zabezpieczenia bojowego. Razem w 6 dywizji znajdowało się: 24 358 żołnierzy, 54 czołgi, 54 działa dywizyjne, 196 transporterów i ciągników pływających, 12 samolotów rozpoznawczych. Duże stany osobowe obu dywizji wynikały z tego, że wiozły one ze sobą po 2500 żołnierzy uzupełnień. 2 dywizja piechoty morskiej, kierowana przez gen. mjr. Thomasa Watsona, dysponowała 22 195 żołnierzami, którzy

byli wsparci przez 54 czołgi i 54 działa dywizyjne. Dywizja ta znajdowała się w odwodzie 10 armii i była przeznaczona do demonstracyjnego lądowania na południowo-wschodnim wybrzeżu Okinawy. Dlatego też nie znamy dokładnie jej składu. 24 korpus armijny gen. Hodge'a miał cztery związki taktyczne: 7, 27, 77 i 96 dywizje piechoty. Ponadto na okres operacji okinawskiej dowódcy tego korpusu podporządkowano: 101 batalion łączności, 519 batalion i samodzielny pluton policji wojskowej, 71 batalion medyczny, 419 grupę artylerii polowej — 145, 198 i 225 dywizjony artylerii haubic (54 haubice 155 mm) oraz 866 dywizjon artylerii przeciwlotniczej (24 działa); 47, 1397 i 1398 saperskie bataliony budowlane, 521 grupę kwatermistrzowską — 187 i 492 bataliony obsługi i zaopatrzenia, 504 batalion obsługi portowej. 7 dywizja piechoty, którą dowodził gen. mjr Archibald Arnold, miała następujące oddziały organiczne: kompanię dowodzenia, pluton policji wojskowej, orkiestrę, 7 kompanię kwatermistrzowską, 7 kompanię rozpoznawczą, 7 kompanię łączności, 7 batalion medyczny, 13 batalion saperów, 707 kompanię remontu uzbrojenia, artylerię dywizyjną w składzie — baterii dowodzenia, 31, 48, 49 i 57 dywizjonów artylerii haubic (72 haubice). Piechotę dywizyjną stanowiły: 17, 32 i 184 pułki. Na okres walk na Okinawie 7 dywizji przydzielono następujące oddziały wzmocnienia: 502 i 861 dywizjony artylerii przeciwlotniczej (48 dział), 711 batalion czołgów (54 pojazdy), 776 batalion czołgów pływających (54 pojazdy), 536 i 718 bataliony oraz 472 i 481 kompanie transporterów pływających (142 pojazdy), 91 kompanię moździerzy chemicznych (9 moździerzy), 1140 grupę inżynieryjną — 50, 104, 110 bataliony saperów; 69 szpital polowy, 52 i 66 szpitale chirurgiczne, 40 pluton psów wartowniczych, 326 i 4342 kompanie obsługi, 3754 kompanię samochodową, 191 i 244 kompanie zaopatrzenia, pluton rejestracji grobów, 200

i 291 kompanię obsługi portów, i zespół kontrwywiadowczy, 156 zespół interpretacji zdjęć lotniczych, zespół cenzury, grupę korespondentów cywilnych, kompanię policji i 74 kompanię łączności. Łącznie dywizja liczyła 22 000 żołnierzy. Wspierało ją: 72 działa dywizyjne, 48 armat przeciwlotniczych, 108. czołgów, w tym 54 pływające, 9 moździerzy chemicznych i 142 transportery pływające. 77 dywizja piechoty gen. mjr. Andrew Bruce'a miała taką samą strukturę organizacyjną jak 7 dywizja, natomiast artyleria organiczna była w składzie: bateria dowodzenia, 304, 305, 306 i 902 dywizjony artylerii haubic (72 działa). Piechotę dywizyjną stanowiły: 305, 306 i 307 pułki. Jednostki przydzielone 77 dywizji na okres operacji zaczepnej były podobne do przydzielonych 7 dywizji. Łącznie 77 dywizja liczyła 22 000 żołnierzy, 108 dział dywizyjnych i wsparcia, 9 moździerzy chemicznych, 48 dział przeciwlotniczych, 54 czołgi średnie, 71 czołgów pływających i 176 transporterów pływających. 96 dywizja piechoty, dowodzona przez gen. mjr. Jamesa Bradley'a, miała analogiczny skład jak poprzednie dywizje. Artyleria dywizyjna liczyła 72 działa. Piechotę organiczną stanowiły 381, 382 i 383 pułki. Łącznie z przydzielonymi jednostkami wsparcia 96 dywizja liczyła 22 000 żołnierzy, 72 działa dywizyjne, 9 moździerzy chemicznych, 48 dział przeciwlotniczych, 54 czołgi pływające i 142 transportery pływające. 27 dywizja piechoty gen. mjr. George'a Grinera miała również podobny skład. Artyleria dywizyjna liczyła 72 działa; piechotę dywizyjną stanowiły 105, 106 i 165 pułki. Jednostki przydzielone dywizji: 193 batalion czołgów średnich (54 pojazdy), 1165 grupa inżynieryjna — 34, 152 i 193 bataliony saperów; 68 szpital polowy, 96 i 98 szpitale chirurgiczne, pluton psów wartowniczych, pluton rejestracji grobów. Całość sił dywizji liczyła 16 143 żołnierzy, 54 czołgi i 72 działa.

Dowódca 10 armii oprócz wojsk lądowych, stanowiących trzon jego związku operacyjnego, dysponował także własnym lotnictwem taktycznym, w postaci trzech skrzydeł. Siłami powietrznymi dowodził gen. m j r Francis Mulcahy. Organizacja lotnictwa 10 armii była następująca: — 301 skrzydło lotnictwa myśliwskiego obrony powietrznej Okinawy gen. bryg. Williama Wallace'a składało się z trzech grup samolotów myśliwskich i trzech grup obsługi lotnictwa 2 — razem 250 samolotów, — 7 skrzydło lotnictwa bombowego składało się z dwóch grup bombowców ciężkich, jednej grupy bombowców średnich i trzech grup obsługi 3 . Łącznie znajdowało się w nim 148 samolotów, w tym 80 bombowców ciężkich i 68 średnich, — 2 skrzydło lotnictwa myśliwskiego piechoty morskiej liczyło cztery myśliwskie grupy lotnicze i jedną eskadrę samolotów rozpoznawczych 4 — razem 421 samolotów bojowych, w tym 375 myśliwskich, 34 torpedowo-bombowe i 12 rozpoznawczych. 1 Były to trzy grupy lotnictwa myśliwskiego: 318 — złożona z 19, 73, 333 eskadry myśliwskich i 548 eskadry nocnych myśliwców, po 25 samolotów (razem 100 samolotów); 413 — obejmująca 1, 21, 34 eskadry myśliwskie — 75 samolotów; 507 w składzie 463, 464 i 465 eskadry — 75 samolotów; a także 337, 364 i 557 grupy obsługi lotnictwa. W każdej z nich znajdowało się po jednej eskadrze — obsługi lotniczej, inżynieryjnej i zaopatrzenia. 8 Były to: 11 grupa ciężkich bombowców w składzie —• 26, 42, 98 i 431 eskadry, po 10 samolotów; 492 grupa ciężkich bombowców — 864, 865, 866 i 867 eskadry; 41 grupa bombowców średnich — 47, 48, 396 i 820 eskadry po 17 samolotów; a także 13, 57 i 389 grupy obsługi lotnictwa w składzie analogicznym jak w 301 skrzydle myśliwskim. 4 Były to: 7 eskadra lotnictwa rozpoznawczego (12 samolotów) oraz cztery grupy lotnictwa myśliwskiego: 14 — złożona z eskadr — 14 dowodzenia, 14 obsługi oraz 212, 222, 223 myśliwskich po 25 samolotów; 22 — obejmująca eskadry — 22 dowodzenia, 22 obsługi oraz 113, 314,, 422 myśliwskie i 533 myśliwców nocnych; 31 — w składzie eskadr — 31 dowodzenia, 31 obsługi oraz 224, 311, 441 myśliwskich i 542 nocnych myśliwców, a także 131 samolotów torpedowo-bombowych; 33 — obejmująca eskadry — 33 dowodzenia, 33 obsługi, 312, 322 i 323 myśliwskie, 543 nocnych myśliwców oraz 232 samolotów torpedowo-bombowych.

" Lotnictwo taktyczne 10 armii dysponowało łącznie 819 samolotami bojowymi, w tym 625 myśliwskimi, 148 bombowcami, 34 torpedowo-bombowymi i 12 rozpoznawczymi. Wojska operacyjne 10 armii korzystały z olbrzymiego wsparcia czołgów, artylerii, 819 samolotów lotnictwa taktycznego i 1146 samolotów pokładowych, bazujących na 40 lotniskowcach. Razem z jednostkami tyłowymi, łączności, budowlanymi i obrony terytorialnej 10 armia liczyła 548 tys. ludzi. Tabela 2 Strony walczące w operacji okinawskiej Wyszczególnienie

żołnierzy samolotów czołgów dział i moździerzy armat przeciwlotniczych okrętów liniowych lotniskowców krążowników niszczycieli

Stany Zjednoczone

Japonia

548 000 1982 695 729 520 18 40

80 000 250 27 523 223 1

32 200

1 8

—

Stosunek sil

6,8 : 1 7,9 :1 25 : 1 1,4:1 2,3 :1 18 : 1 przewaga absolutna 32 : 1 25 : 1

Z tabeli 2 wynika, że siły zbrojne Stanów Zjednoczonych przeznaczone do zdobycia Okinawy miały druzgocącą przewagę nad wojskami 32 armii japońskiej, broniącej się na tej wyspie. Była ona siedmiokrotnie wyższa w wojskach lądowych, prawie ośmiokrotnie w lotnictwie i bezwzględna w marynarce wojennej. Ponadto Amerykanie dysponowali jeszcze jednym atutem nad Japończykami, a mianowicie wyborem miejsca i czasu operacji. Dzięki temu oraz ogromnej przewadze liczebnej, technicznej i materiałowej dowództwo amerykańskie miało zagwarantowane złamanie oporu przeciwnika i opanowanie Okinawy.

ROZPOZNANIE LOTNICZE ROZMIESZCZENIA WOJSK JAPOŃSKICH I ROZBUDOWY ICH OBRONY

W czasie przygotowań do operacji okinawskiej dowództwo amerykańskie poświęciło szczególną uwagę rozpoznaniu obrony japońskiej. Informacje na ten temat Amerykanie zdobywali przez wiele miesięcy, gdyż Japończycy odizolowali Okinawę od reszty świata. Podstawowe dane o tej wyspie dowództwo amerykańskie uzyskiwało w wyniku analizy dokumentów, zeznań jeńców, relacji byłych mieszkańców i studiowania japońskich publikacji. Najwięcej jednak informacji zebrano z rozpoznania powietrznego, a szczególnie z interpretacji zdjęć lotniczych, lecz dane te nie pozwalały ocenić sił przeciwnika i jego zamiaru przyszłej walki. Najbliższe lotniska amerykańskie znajdowały si£ na Marianach w odległości 2223 km. Ze względu na tak dużą odległość do sfotografowania tej wyspy musiano użyć bombowców „B-29", gdyż zaangażowanie w tym celu lotnictwa morskiego było uzależnione od rejonu działań lotniskowców. Fotografowanie rozległego obszaru wysp Riukiu utrudniała także panująca w tym czasie pochmurna pogoda. Pierwsze zdjęcia lotnicze Okinawy i częściowo innych wysp, wykonane 29 września 1944 r., były słabe, ze względu właśnie na chmury ograniczające widoczność. W związku z tym od 10 października do fotografowania Okinawy używano samolotów rozpoznawczych bazujących na lotniskowcach. Na podstawie zdjęć lotniczych Okinawy, zrobionych 3 i 22 stycznia, 28 lutego, 1 i 28 marca 1945 r., określono dokładnie głębokość wód przybrzeżnych, szczególnie usytuowanie raf koralowych, niebezpiecznych dla żeglugi. W ciągu ostatnich siedmiu dni przed rozpoczęciem operacji desantowej, samoloty pokładowe codziennie fotografowały Okinawę. Japońskie obiekty wojskowe wykrywano łatwo, mimo że były starannie maskowane, porównując kolejne zdję-

eia lotnicze. W ten sposób śledzono postęp w rozbudowie obrony japońskiej, a także pojawienie się nowych baterii artylerii i moździerzy, odwodów, zapór drutowych i minowych. Zdjęcia z kolejnymi obiektami wojskowymi wysyłano natychmiast do sztabów dywizji, korpusów i armii oraz do artylerii i lotnictwa, w celu zaplanowania właściwych ogni artyleryjskich lub uderzeń lotniczych. Stwierdzono, że na Okinawie znajdowały się cztery czynne lotniska: Kadena, Machinato, Naha i Yontan, gdzie w każdą noc lądowały japońskie samoloty myśliwskie i transportowe. 31 marca 1945 r., na dobę przed rozpoczęciem amerykańskiej operacji zaczepnej, saperzy japońscy zniszczyli te lotniska. Informacje uzyskane z rozpoznania powietrznego umożliwiły dowództwu amerykańskiemu wybranie właściwego rejonu desantowania swych wojsk, a także poszczególnych punktów i odcinków lądowania dla pułków i dywizji nacierających w pierwszym rzucie. W czasie planowania operacji desantowej podstawową mapę sztabową stanowiła mapa w skali 1 :25 000. Białe plamy ze zdjęć lotniczych, spowodowane gęstą powłoką chmur, uzupełniono na niej informacjami zaczerpniętymi ze zdobycznych map japońskich. Na podstawie mapy oddział kartograficzny 10 armii sporządził plastyczne mapy rejonu desantowania w skali 1 : 1 0 000 na potrzeby pododdziałów piechoty i artylerii. Z kolei oddziały kartograficzne 3 korpusu oraz 1 i 6 dywizji piechoty morskiej wykonały makiety terenu na kierunku działań bojowych swych wojsk w skali 1 :5000, które miały pomóc dowódcom niższych szczebli w organizacji współdziałania. Mapy plastyczne i makiety przekazano zainteresowanym w czasie załadowania wojsk na okręty desantowe i statki. Natomiast mapy 1 :25 000 w pełni uzupełnione danymi o nieprzyjacielu przekazano wojskom dopiero w maju 1945 r. Ż poesątkowyeh informacji rosposnawcsysh wynikało.

że na Okinawie znajduje się 48 600 żołnierzy japońskich. Oceniano, że są to dwie dywizje-piechoty i pułk czołgów, które tworzą zasadniczą część garnizonu wyspy. Oprócz tego 300 tys. mieszkańców południowej części Okinawy stanowiło potencjalne źródło uzupełnień dla japońskiej policji, wojsk obrony terytorialnej i ewentualnych oddziałów partyzanckich, które mogły poważnie zagrozić funkcjonowaniu zaplecza wojsk amerykańskich. Na początku stycznia 1945 r. szef oddziału rozpoznawczego 10 armii liczebność sił japońskich na Okinawie określił na 66 tys. żołnierzy, czyli dwie i pół dywizji piechoty ze środkami wzmocnienia. Przewidywano, że 32 armia japońska, uzyskując dodatkowe wzmocnienie oraz dokonując częściowej mobilizacji, może osiągnąć liczbę 87 tys. żołnierzy i wówczas jej podstawową siłę bojową będą stanowić cztery dywizje piechoty. Analiza rozbudowy pozycji obronnych oraz rozmieszczenia wojsk japońskich wskazywały, że przeciwnik skupia główny wysiłek w południowej części wyspy, natomiast w północnej .jej części są rozlokowane tylko dwa japońskie pułki piechoty, liczące około 7000 żołnierzy, które po wzmocnieniu oddziałami terytorialnymi mogą uzyskać łączną liczebność 15 000 ludzi. Za trudny do pokonania przez amerykańskie wojska lądowe odcinek uznano pas terenu między przesmykiem Ishikawa (najwęższa część wyspy) i linią łączącą miejscowości Chatan i Toguchi. W rejonie tym, nad miejscem desantowania oraz lotniskami Kadena i Yontan, wznosiły się wzgórza, z których nieprzyjaciel mógł bronić plaż siłami pułku piechoty i wykonywać kontrataki pozostającymi w dyspozycji ruchomymi odwodami. Przypuszczano, że Japończycy będą bronić się tam do nocy i następnego dnia rano wykonają przeciwuderzenia siłami dywizji piechoty, jednocześnie w oba skrzydła wojsk amerykańskich. Dowództwo sił morskich Stanów Zjednoczonych doceniało także groźbę zmasowanych nalotów lotnictwa ja-

pońskiego z wysp Kiusiu, Tajwanu i wybrzeża Chin na okręty floty inwazyjnej zakotwiczone u brzegów Okinawy. Brano też pod uwagę możliwość wysadzenia przez nieprzyjaciela desantów powietrznych na tej wyspie. Uważano bowiem, że jedynie drogą powietrzną może Japonia dokonać wzmocnienia garnizonu Okinawy. Natomiast japońska flota wojenna, osłabiona poważnie porażkami poniesionymi w 1944 r. i mająca trudności z paliwem, nie będzie stanowić istotnego zagrożenia. Wykluczano też niebezpieczeństwo ze strony łodzi motorowych pilotowanych przez marynarzy-samobójców. Dowództwo ugrupowania wojsk amerykańskich liczyło się z możliwością poniesienia znacznych strat w sile żywej i sprzęcie bojowym w czasie zdobywania Okinawy. Jednakże zaangażowanie prawie pół miliona żołnierzy, m a j ą cych duże doświadczenie w walkach z Japończykami, gwarantowało Amerykanom uzyskanie zdecydowanych sukcesów.

OGÓLNY ZARYS PLANU OPANOWANIA OKINAWY

Przygotowania amerykańskie do operacji na Okinawie trwały sześć miesięcy. Dowództwo teatru działań wojennych na Pacyfiku rozpoczęło je na początku października 1944 r., bezpośrednio po otrzymaniu dyrektywy z Połączonego Komitetu Szefów Sztabów. W trzy tygodnie później dowódca 5 Floty morskiej adm. Raymond Spruance otrzymał opracowanie studyjne zamiaru przyszłej operacji, stanowiące dla sztabu tej floty, jak również dla sił powietrznych i 10 armii, podstawę planowania działań wojennych. Bezpośrednie zadanie wojsk dowodzonych przez adm. Spruance'a polegało na zdobyciu Okinawy i innych ważniejszych wysp w archipelagu Riukiu. Zgodnie z dokumentem otrzymanym od adm. Nimitza, dowódcy sił lądowo-morskich na centralnym Pacyfiku,

powyższa operacja zaczepna dzieliła się na trzy etapy: — opanowanie południowej części Okinawy oraz przyległych drobnych wysp Kerama, Keise i Wschodnich, dogodnych do szybkiej budowy urządzeń portowych i lotniczych, —• zdobycie północnej części Okinawy i wysepki Ie, wraz ze znajdującym się na niej lotniskiem, — uzyskanie dominacji nad innymi wyspami Riukiu. Przygotowania do działań zaczepnych na Okinawie zakodowano kryptonimem „Iceberg" („Góra lodowa"). Po dokładnym przestudiowaniu wybrzeża południowej części Okinawy pod kątem przydatności do wykonania desantu morskiego, sztab adm. Spruance'a doszedł do wniosku, że szerokie równinne i suche plaże położone na północ i południe od miasteczka Hągushi są najkorzystniejsze do wysadzenia dużej ilości wojsk, uzbrojenia i zaopatrzenia, a także dostępne dla wszystkich pojazdów mechanicznych. Z kolei płaski teren tych plaż nie sprzyjał działaniom obronnym wojsk japońskich. Lądowanie w tyri miejscu zapewniało możliwość szybkiego opanowania dwu ważnych japońskich lotnisk Kadena i Yontan, położonych 1,5 km w głębi wyspy, a także wcześniejsze przebazowanie lotnictwa taktycznego w celu udzielenia bezpośredniego wsparcia nacierającym dywizjom amerykańskim oraz wywalczenie panowania w powietrzu. Z plaż Hagushi wojska 10 armii*mogły stosunkowo łatwo rozwinąć natarcie w kierunku przeciwległego brzegu Okinawy, z zamiarem rozcięcia na dwie części ugrupowania wojsk japońskich. Na podstawie operacyjnych wytycznych wiceadm. Turnera i rozszerzonej dyrektywy ze sztabu adm. Nimitza, dowództwo 10 armii opracowało plan „Fox" („Lis"), dotyczący sposobu desantowania wojsk lądowych i piechoty morskiej na plażach Hagushi. Plan obejmował też zamiar wcześniejszego opanowania wysepek Keise, oddalonych 10 km oi Okinawy g aamierwmo xm o?eh umieścił Si ar-

mat kal. 155 mm, o donośności 23,4 km, które miały przyłączyć się do artyleryjsko-lotniczega przygotowania w czasie, kiedy fale szturmowe piechoty będą płynąć w kierunku wybrzeża Okinawy. 1 listopada 1944 r. gen. Buckner przedłożył plan desantowania sztabowi wiceadm. Turnera do zatwierdzenia. Uzgodniono, że przed głównym lądowaniem na Okinawie należy opanować nie tylko grupę wysepek Keise, lecz także wyspy Kerama. Te ostatnie znajdowały się w odległości 18—37 km na południowy zachód od rejonu Hagushi. Na wodach osłoniętych tymi wyspami planowano przygotować ogromną przystań, w której zamierzano remontować uszkodzone okręty, a także rozwinąć składy zaopatrzenia marynarki wojennej (paliwo, amunicja i żywność) oraz rozlokować wodnosamoloty lotnictwa morskiego, przewidziane do prowadzenia dalekiego rozpoznania. Powyższy plan operacji opierał się na trzech założeniach: — realizacja desantu na wyspie Iwo Jima, w archipelagu Bonin, będzie rozwijać się w zaplanowanym tempie, pozwalającym po opanowaniu tej wyspy zaangażować okręty artyleryjskiego wsparcia i lotniskowce do kolejnej operacji, w celu zdobycia Okinawy, — określona liczba wojsk lądowych oraz zespoły okrętów wojennych i desantowych, użyte w walkach na wyspie Luzon na Filipinach, zostaną w terminie zwolnione przez gen. Mac Arthura, w celu podjęcia desantu na Okinawie, — wstępne lotnicze i morskie operacje przeciwko japońskiej marynarce i lotnictwu umożliwią szybsze wywalczenie panowania w powietrzu i na morzu, w rejonie zaplanowanej operacji. Ze względu na złe warunki meteorologiczne, a także wobec braku pewności, czy okręty desantowe i transportowe przeznaczone do zabezpieczenia lądowania wojsk amerykańskich na wyspie Luzon uda się wykorzystać w

planowym czasie do desantu na Okinawie, pierwotny termin rozpoczęcia tej operacji przesunięto z 1 na 15 marca 1945 r. Wkrótce okazało się, że najrealniejszą datę przystąpienia do operacji okinawskiej będzie stanowić dzień 1 kwietnia 1945 r. Ustalono także, że działania bojowe na wyspach Kerama rozpoczną się wieczorem 25 marca użyciem batalionu rozpoznawczego Floty Pacyfiku, w celu rozszyfrowania obrony japońskiej, a w dniu następnym odbędzie się wysadzenie desantu morskiego w sile wzmocnionej dywizji piechoty. , Początkowo zadanie to miała realizować 2 dywizja piechoty morskiej gen. Watsona, znajdująca się w drugim rzucie 3 korpusu piechoty morskiej. Jednakże skierowanie tej dywizji do działań demonstracyjnych na południowo-wschodnim wybrzeżu Okinawy skłoniło dowódcę 10 armii do użycia 77 dywizji piechoty gen. Bruce'a do zdobycia wysp Kerama. W odwodzie armii pozostawała 27 dywizja piechoty gen. Grinera, natomiast w odwodzie dowództwa teatru działań wojennych — 81 dywizja piechoty, rozlokowana w Nowej Kaledonii i podporządkowama bezpośrednio adm. Nimitzowi. Plan desantu morskiego wojsk 10 armii przewidywał lądowanie 1 i 6 dywizji z 3 korpusu piechoty morskiej oraz 7 i 96 dywizji piechoty z 24 korpusu armijnego na 11-kilometrowym odcinku wybrzeża Okinawy. Zadaniem tych czterech dywizji miało być uchwycenie operacyjnego przyczółka zapewniającego przyjęcie i rozlokowanie na nim oddziałów wsparcia, drugiego rzutu armii oraz lotnictwa taktycznego. Linia rozgraniczenia rjiiędzy korpusami przechodziła wzdłuż rzeki Bishi i dalej do południowego skraju półwyspu Katchin. Każdy z korpusów powinien lądować w pasie szerokości 5,5 km, w ugrupowaniu jednorzutowym. Wojska 3 korpusu miały nacierać po północnej stronie linii rozgraniczenia. Na lewym skrzydle korpusu winna znajdować się 6 dywizja piechoty morskiej gwi. Shepher-

da, mająca 22 pułk po lewej i 4 pułk (bez 2 batalionu, który znajdował się w odwodzie dywizji) po prawej stronie; 29 pułk był przesunięty do odwodu korpusu. Przed tą dywizją postawiono zadania opanowania lotniska Yontan i osłony północnego skrzydła 10 armii oraz szybkiego natarcia w stronę przesmyku Ishikawa, najwęższej części Okinawy, gdzie w 16 dniu operacji należało przejść do obrony, aby związać odwody japońskie podchodzące z kierunku północnego. 1 dywizja piechoty morskiej gen. del Valle'a działająca na 2,5-kilometrowym odcinku na prawym skrzydle 3 korpusu, miała pomóc 6 dywizji w zdobyciu lotniska Yontan poprzez opanowanie dominujących wzgórz na północ i północny wschód od wioski China. Następnie 1 dywizja winna nacierać w kierunku południowo-wschodnim w celu zajęcia półwyspu Katchin. W pierwszym rzucie tej dywizji znajdowały się 5 i 7 pułk, a w drugim — 1 pułk. W toku działań zaczepnych artyleria korpuśna 3 korpusu pod dowództwem gen. bryg. Davida Nimmera miała wspierać wojska 1 dywizji działającej na głównym kierunku uderzenia. Sztabowi artylerii korpusu polecono także koordynowanie ognia artylerii polowej i okrętowej. 24 korpus armijny otrzymał zadanie wysadzenia dwóch dywizji na południe od miasteczka Hagushi. Zgodnie z tym 7 dywizja piechoty gen. Arnolda lądowała ma lewym skrzydle korpusu, mając w pierwszym rzucie 17 i 32 pułki oraz 184 pułk w drugim rzucie. Dywizji tej nakazano opanować lotnisko Kadena i, podobnie jak 1 dywizji piechoty morskiej, nacierać szybko w kierunku wschodniego wybrzeża Okinawy, aby rozciąć obronę japońską na dwie części. Lotniska Kadena i Yontan zamierzano zdobyć najpóźniej w ciągu sześciu dni. 96 dywizja piechoty gen. Bradleya, przewidziana do natarcia na prawym skrzydle 24 korpusu, miała w pierwszym rzucie 381 i 383 pułki oraz 382 pułk w odwodzie korpusu. Zadanie 96 dywizji polegało na zajęciu wzgórz

dominujących nad plażami od strony południowej i południowo-wschodniej, następnie wojska te miały szybko ruszyć na południe w celu zdobycia mostów w pobliżu wioski Chatan oraz zabezpieczenia prawego skrzydła armii. Przewidywano także, że w 11 dniu operacji oddziały dywizji umocnią się na południowym zwężeniu Okinawy, w rejonie miejscowości Futema i Kuba. Artylerią 24 korpusu armijnego dowodził gen. bryg. Josef Sheetz, zapewniając wsparcie nacierającym wojskom 7 i 96 dywizji piechoty. W czasie kiedy główne siły 10 armii miały przystąpić do lądowania na zachodnim wybrzeżu Okinawy, oddziały 2 dywizji piechoty morskiej winny pozorować desant morski w południowo-wschodniej części wyspy, na plażach po obu stronach portu Minatoga. Zadaniem artylerii okrętowej, ostrzeliwującej linię brzegową, było postawienie w określonym czasie zasłony dymnej, pod której osłoną zamierzano zawrócić barki desantowe w rejon wyjściowy, oddalony 40 km od Okinawy. Powtarzana dwukrotnie demonstracja 5 miała na celu oszukanie nieprzyjaciela oraz upewnienie go, że desant morski może wylądować w powyższym rejonie tak samo dobrze, jak na plażach Hagushi. W trzecim dniu operacji wojska 2 dywizji powinny przygotować się do prawdziwego lądowania na zachodnim wybrzeżu Okinawy, działając na korzyść sił głównych 3 korpusu piechoty morskiej. W armadzie morskiej adm. Spruance'a znajdowała się 50 grupa operacyjna wojsk osłonowych i specjalnych z podporządkowanym jej 58 zespołem szybkich lotniskowców, dowodzonym przez wiceadm. Marca Mitchera, i 57 brytyjskim zespołem lotniskowców wiceadm. Bernarda Rawlingsa. Zespoły tych lotniskowców miały wykonać 5 Pozorne działania desantowe w dwóch pierwszych dniach zmyliły dowództwo japońskie i przyczyniły się do odciągnięcia znacznych sił piechoty i artylerii w okolice portu Minatoga.

wstępne uderzenia bombowe na rejon desantowania 10 armii na wybrzeżu Okinawy oraz na lotniska japońskie rozmieszczone na Tajwanie, Riukiu i Kiusiu, w celu obezwładnienia sił powietrznych wroga i stworzenia dogodnych warunków do przeprowadzenia operacji. Do zbombardowania obrony japońskiej zamierzano wykorzystać również samoloty amerykańskie bazujące w Chinach i na wyspach południowo-zachodniego Pacyfiku. Całokształt przedsięwzięć związanych z wysadzeniem desantu morskiego i wsparciem jego działań bojowych na Okinawie miała realizować 51 grupa operacyjna połączonych sił ekspedycyjnych dowodzona przez wiceadm. Turnera, stanowiąca trzon 5 Floty Stanów Zjednoczonych. W skład tego zgrupowania wchodziły trzy zespoły: 51,1 — atakujący Wyspy Zachodnie, transportujący 77 dywizję piechoty gen. Bruce'a; 51,2 — demonstracyjny, wiozący 2 dywizję piechoty morskiej gen. Watsona; 51,3 — odwodowy, przewożący 27 dywizję piechoty gen. Grinera. 53 zespół okrętów kontradm. Reifsnidera został zaangażowany do przewozu północnych sił desantowych, obejmujących 3 korpus piechoty morskiej (1 DPM gen. del Valle'a i 6 DPM gen. Shepherda). Natomiast 55 zespół kontradm. Johna Halla, posiadający okręty transportowe i desantowe, miał zadanie przewiezienia wojsk 24 korpusu armijnego (7 DP gen. Arnolda i 96 DP gen. Bradleya). Bezpośrednie morskie i lotnicze wsparcie powyższym wojskom winien zapewnić 52 zespół okrętów, obejmujący lotniskowce eskortowe i okręty artyleryjskiego wsparcia, a także trałowce oraz grupy płetwonurków przeznaczonych do wykonania niszczeń podwodnych. Po pomyślnym wysadzeniu desantu dowódca 10 armii miał przejąć od adm. Spruance'a dowodzenie wojskami znajdującymi się na przyczółku. Jednakże gen. Buckner pozostał odpowiedzialny przed dowódcą sił zbrojnych Stanów Zjednoczonych na centralnym Pacyfiku za realizację operacji zaczepnej na Okinawie.

Wojska 10 armii amerykańskiej, przewidziane do opanowania Okinawy i wysp Riukiu, stanowiły 56 grupę operacyjną. ^ W czasie walk o przyczółek na zachodnim wybrzeżu Okinawy podstawowy rodzaj wsparcia wojsk lądowych miały stanowić samoloty pokładowe startujące z lotniskowców eskortowych kontradm. Calvina Durgina, wchodzące w skład 52 zespołu okrętów wsparcia i wydzielone specjalnie do działania na korzyść desantujących dywizji. Wsparcie tych samolotów miało trwać do czasu przebazowania armijnego lotnictwa taktycznego, dowodzonego przez gen. Mulcahy'ego, na lotniska Kadena i Yontan. Wówczas eskadry myśliwskie bazujące na Okinawie przejęłyby odpowiedzialność za obronę powietrzną rejonu roz*lokowania wojsk 10 armii i marynarki wojennej, a także obowiązek udzielenia bezpośredniego wsparcia nacierającym dywizjom. W składzie lotnictwa taktycznego znajdowały się również zespoły zajmujące się naprowadzaniem samolotow na obiekty wskazane do obezwładnienia. Zespoły te podlegały płk. Vernonowi Mc Geemu i lądowały wspólnie ze sztabami dywizji. Dowódca 10 armii mianował gen. mjr. Freda Wallace'a komendantem garnizonu na Okinawie i wyspie Ie, któremu w zakresie administracji wojskowej podlegały wszystkie garnizony rodzajów wojsk, a także operacyjna baza morska i bazy lotnicze oraz oddziały budowlane i łączności. Dodatkowy, alternatywny plan operacji okinawskiej nosił kryptonim „Baker" („Piekarz"). Zamierzano wprowadzić go w życie w wypadku, gdyby lądowanie wojsk 10 armii na zachodnim wybrzeżu Okinawy okazało się niekorzystne. Plan przewidywał zdobycie wysp Kerama przez wojska 2 dywizji piechoty morskiej, które następnie przegrupowałyby się na wschód od Okinawy, w celu opanowania Wysp Wschodnich. Obydwa taktyczne desanty morskie miały poprzedzać

główny desant, który zamierzano wysadzić na południowym krańcu Okinawy, między przylądkiem Chinen a portem Minatoga. Lądujące tam dywizje 3 korpusu piechoty morskiej powinny uchwycić przyczółek i w drugim dniu natarcia w okolicy portu Yonabaru połączyć się z wojskami 24 korpusu armijnego, które desantowały bardziej na północ, w zatoce Nakagusuku. Następnie oba korpusy miały uderzyć w kierunku północno-zachodnim, w celu opanowania lotnisk Kadena i Yontan. W toku dalszego natarcia należało zdobyć wyspę Ie i w czwartym lub piątym dniu operacji pozorować desant w zatoce Chinu, na wschód od przesmyku Ishikawa. Chociaż podejście do wschodniego wybrzeża Okinawy było łatwiejsze, gdyż ta strona wyspy miała korzystniejsze warunki meteorologiczne, to jednak mankamenty wynikające z realizacji planu „Baker" okazały się większe od bezpośrednich korzyści, ponieważ plaże Minatoga nie były tak szerokie i dostępne jak w okolicy Hagushi. Ponadto lądowanie na wschodnim wybrzeżu oznaczałoby, że lotniska Yontan i Kadena nie zostaną zdobyte tak wcześnie, jak gdyby uczyniono to z kierunku zachodniego. Operacja desantowa na wschodnim wybrzeżu rozpadłaby się z konieczności na dwa odrębne desanty korpuśne. W rezultacie plan „Fox", to jest desant na plażach Hagushi, okazał się lepszy i dlatego został zatwierdzony. Po raz pierwszy siły alianckie miały zetknąć się z półmilionową ludnością wrogiego państwa. W związku z tym wojska te przygotowywały się do prowadzenia również wojny psychologicznej i organizowania administracji okupacyjnej na zajętych terenach. W tym celu zgromadzono 5,7 min ulotek przeznaczonych do zrzucenia z samolotów oraz 1 min do wystrzelenia w pociskach artyleryjskich. W akcjach propagandowych planowano wykorzystać aparaturę radiową, zainstalowaną na czołgach i samolotach, a także zdalnie kierowane; odbiorniki radiowe, zrzucone na zapleczu przeciwnika. Zamierzano również pozyskać

zaufanie miejscowej ludności dostarczając jej żywność i środki medyczne — każda dywizja wiozła ze sobą w tym celu 70 tys. dziennych racji żywności.! Duża liczba mieszkańców Okinawy stanowiła dla dowództwa 10 armii poważny problem natury technicznej, ponieważ ludzi tych musiano wysiedlić ze strefy przyfrontowej, opiekować się nimi, czy też wykorzystać jako siłę roboczą do rozbudowy baz lotniczych, portów i koszar oraz do eksploatacji zasobów miejscowych. Jak z powyższego wynika, plan operacji desantowej wojsk 10 armii został starannie i drobiazgowo opracowany. Uwzględniał on różne warianty i możliwości lądowania korpusów i dywizji amerykańskich, w zależności od konkretnej sytuacji na polu walki i dzięki temu okazał się całkiem realny.

ORGANIZACJA MATERIAŁOWO-TECHNICZNEGO ZABEZPIECZENIA WOJSK AMERYKAŃSKICH

Po zaakceptowaniu przez adm. Spruance'a wstępnego planu operacji desantowej rozpoczęło się planowanie materiałowo-technicznego zabezpieczenia. Przewidywało ono zorganizowanie dostaw żywności, uzbrojenia i amunicji dla wojsk: 10 armii, rozrzuconych po całym obszarze Pacyfiku, głównie na wyspy Enivetok, Espiritu Santo, Guadalcanal, Leyte, Oahu i Russell. Kolejne zadanie dla służby tyłów polegało na rozwinięciu wysuniętych baz zaopatrzenia oraz zestawieniu grafiku przewozów wojsk wraz ich wyposażeniem technicznym i materiałowym. W pobliże Okinawy trzeba było dostarczyć 182 821 żołnierzy (w tym 10 746 oficerów), stanowiących rzut szturmowy, przeznaczony do zdobycia tej wyspy. Stanowiło to wraz z uzbrojeniem, pojazdami mechanicznymi i zaopatrzeniem 746 850 ton ładunku, w tym 503 555 wynosił tonaż pojazdów, a 243 295 — wojsk, wraz z ich uzbrojeniem i zaopatrzeniem.

Do urzeczywistnienia przewozów morskich musiano zaangażować 431 statków transportowych i okrętów desantowych. Załadunek tych jednostek pływających odbywał się w 11 portach, począwszy od Seattle na zachodnim wybrzeżu Stanów Zjednoczonych (6250 mil morskich, czyli 11 575 km, od obiektu operacji), do niewielkich przystani na wyspie Leyte na Filipinach. • Najbliższe składy zaopatrzenia tego teatru działań wojennych znajdowały się na wyspach Ulity i Marianach, skąd do Okinawy trzeba było płynąć pięć dni z prędkością 10 węzłów, to jest 18,5 km/ /godz. Zachodnie wybrzeże Stanów Zjednoczonych, skąd dostarczano większość zaopatrzenia, było oddalone o 26 dni żeglugi. Całość przedsięwzięć związanych z organizacją dowozu zaopatrzenia, poczynając od chwili złożenia zamówienia aż do czasu dostarczenia wojskom niezbędnych materiałów, wymagała 120 dni: zamówienie i przygotowanie produktów zaopatrzenia — 30 dni, pobieranie tych zapasów i ładowanie ich na statki — 60 dni, dowóz drogą morską w rejon Okinawy — 30 dni. Ponadto w ściśle określonym czasie trzeba było dowieźć w rejon operacji rzut szturmowy wraz z uzbrojeniem i wyposażeniem. Desantujące wojska zabierały ze sobą żywność, paliwo i lekarstwa na 30 dni walki, a także pięć jednostek ognia amunicji. Stanowiło to 500 sztuk amunicji na karabin, 7500 na karabin maszynowy, 3000 na wielkokalibrowy karabin maszynowy, po 1375 granatów do moździerzy 60 i 81 mm oraz 1250 pocisków artyleryjskich na haubicę 105 mm i 750 na haubicę 155 mm. Żołnierze amerykańscy skierowani na Okinawę zostali wyposażeni w najnowszy sprzęt bojowy, m. in. w udoskonalone czołgi-miotacze ognia, nowe zapalniki do pocisków artyleryjskich, w urządzenia rozpoznania dźwiękowego, służące do wykrywania baterii moździerzy przeciwnika, w działa bezodrzutowe 57 i 75 mm oraz w moździerze chemiczne 106,6 mm. Każdej dywizji przydzielono dodat-

kowo 150 karabinów wyborowych z lunetą na podczerwień, umożliwiającą prowadzenie celnego ognia w nocy, oraz w 140 podobnych urządzeń do nocnej obserwacji pola walki. Do przewozu 10 armii zorganizowano specjalne grupy transportowe, składające się z okrętów typu APA — przewożących żołnierzy, i AKA — wiozących uzbrojenie, pojazdy i zaopatrzenie. Grupa transportowa w składzie trzech dywizjonów przewoziła zwykle korpus armijny wraz z całym jego uzbrojeniem i ekwipunkiem. Dywizjon transportowy wiózł jedną dywizję i składał się z 15 okrętów APA, 6 okrętów AKA oraz niezbędnej liczby dużych i średnich okrętów desantowych do przewozu czołgów typu LST i LSM. Dane taktyczno-techniczne tych okrętów zawiera załącznik. W sumie do przewiezienia wojsk desantowych, taktycznych sił powietrznych, jednostek garnizonowych i niezbędnego zaopatrzenia potrzeba było 458 okrętów transportowych i desantowych, w tym 111 okrętów typu APA, 47 transportowców AKA, 184 dużych i 89 średnich okrętów do przewozu czołgów LST i LSM oraz 27 innych jednostek. Powyższe przewozy morskie okazały się największymi w wojnie na Pacyfiku. Wielkość przedsięwzięcia ilustruje tabela 3. Plan materiałowo-technicznego zabezpieczenia 10 armii zakładał, że wybrzeże Okinawy w rejonie miasta Hagushi jest dogodne do wyładunku zaopatrzenia dla dwóch lądujących tam korpusów. Liczono się jednak z zaciekłym oporem Japończyków zarówno na wybrzeżu, jak i w głębi wyspy. W związku z tym planowano w pierwszym dniu operacji wyładować tylko część przedmiotów pierwszej potrzeby: 1 jednostkę ognia amunicji dla wszystkich rodzajów uzbrojenia, 1 rację dzienną żywności i wody, dostateezrią ilość paliwa dla pojazdów mechanicznych, materiały inżynieryjno-saperskie, niezbędny zapas lekarstw oraz środki łączności.

Tabela 3 Wykaz przewiezionych w rejon Okinawy wojsk operacyjnych i zaopatrzenia oraz pierwszego rzutu garnizonu Przewóz Liczba statków

wojska (liczba żołnierzy)

zaopatrzenia (w tonach)'"

Uwagi

Leyte Guadalcanal, Espiritu Santo, RusseH Sajpan, Tinian, Guam Oahu San Francisco, Seattle

186

71 163

320 148

159

74 970

285 279"

61 39

31 771 12 837

119 673 69 423

Pierwszy rzut garnizonu Okinawy liczący 11031 żołnierzy i 77 717 ton zaopatrzenia przewoziło 21 statków

13

3 111

30 044

Łącznie:

458

193 852

824 567

Miejsce załadunku

Ze względu na to, że Okinawa znajdowała się w rejonie łatwo dostępnym dla lotnictwa japońskiego startującego z lotnisk Tajwanu, z Chin, wysp Riukiu i z Japonii, zaopatrzenie miało nadchodzić sukcesywnie w 21 frachtach (wysyłkach). Statki załadowane w portach Pacyfiku winny wypływać w dziesięciodniowych odstępach, poczynając od 40 dnia przed rozpoczęciem operacji (D-40), czyli od 20 lutego 1945 r. Na pięć dni przed przystąpieniem do desantowania (D-5) statki te miały zatrzymać się na kilkudniowy postój w okolicy wysp Ulity i Enivetok, skąd miały wyruszyć w kierunku Okinawy po otrzymaniu rozkazu dowódcy 10 armii. W ciągu pierwszych pięciu dni operacji wojska 10 armii miały opanować lotniska Kadena i Yontain, a w 15 dniu dwa dalsze — Machinato i Yonabaru. Wkrótce potem na lotniska te zamierzano skierować amerykańskie samoloty transportowe, które miały dostarczać zaopatrzenie dla

walczących oddziałów, a w drodze powrotnej ewakuować rannych. Zaopatrzenie drogą morską miało trwać do 210 dnia po rozpoczęciu operacji (D+210), czyli do 31 października 1945 r. Amerykanie przewidywali odbudowę w nieco późniejszym czasie portu Naha oraz utworzenie w zatoce Nakagusuku wysuniętej bazy zaopatrzenia floty. Do udziału w operacji desantowej na Okinawie wydzielono także sześć statków szpitalnych przystosowanych do przyjmowania i leczenia rannych. Statki te nie miały uzbrojenia i zgodnie z konwencją genewską nie powinny być atakowane. Na pięć dni przed rozpoczęciem operacji jeden z tych statków skierowano do dyspozycji grupy uderzeniowej Wysp Zachodnich (77 DP), dwa do północnych sił desantowych (3 KPM), jeden do południowych sił desantowych (24 KA); pozostałe dwa miały w szóstym dniu operacji przybyć do rejonu lądowania. Na każdym statku szpitalnym znajdował się oficer lekarz odpowiedzialny za ewakuację rannych z pola walki i rozlokowanie ich. Ciężko rannych, wymagających leczenia szpitalnego przez ponad dwa miesiące, po udzieleniu im pierwszej pomocy ewakuowano drogą morską lub lotniczą do szpitali położonych na głębokim zapleczu. Żołnierzy rannych w średnim stopniu, dla których konieczny był okres leczenia od dwóch tygodni do dwóch miesięcy, ewakuowano ze statków szpitalnych w drugiej kolejności do szpitali położonych na Filipinach lub na Marianach. Lekko ranni, którzy mogli wrócić do oddziałów w ciągu dwóch tygodni, byli zatrzymywani na statkach w rejonie działań bojowych do czasu rozlokowania urządzeń szpitalnych na brzegu. Dowództwo amerykańskie planowało usunięcie zniszczeń wojennych na zdobytej Okinawie, odbudowę urządzeń i utworzenie na tej wyspie ogromnych składów zaopatrzenia, a także rejonu ześrodkowania wojsk i sprzętu przeznaczonych do przyszłych operacji zaczepnych przeciwko Japonii.

SZKOLENIE WOJSK U D O W Y C H DO DESANTU NA OKINAWIE

Związki taktyczne 10 armii miały wprawdzie doświadczenie bojowe, wymagały jednak szkolenia, ponieważ w ich składzie oprócz weteranów znajdowały się uzupełnienia niedawno wcielone do wojska, w liczbie 2700—8000 w każdej dywizji. Wobec dużych odległości dzielących sztab armii rozlokowany na Hawajach od podległych mu dywizji i korpusów, gen. Buckner nałożył na ich dowódców odpowiedzialność za szkolenie bojowe, według opracowanej w sztabie armii instrukcji. Zakres szkolenia był szeroki — od dokształcenia poszczególnych żołnierzy do ćwiczeń pułkowych i dywizyjnych powiązanych z lądowaniem desantu morskiego, wspartym ostrym strzelaniem artylerii i czołgów. Wiele uwagi zwracano na wyszkolenie grup szturmowych przeznaczonych do wykonania przejść w przybrzeżnym wale przeciwpowodziowym oraz w zwalczaniu przeciwnika broniącego się w jaskiniach skalnych. Żołnierzy uczono posługiwania się celownikami na podczerwień, a także użycia miotaczy ognia. Pododdziały piechoty szkolono również w charakterze desantu czołgowego. W końcu stycznia 1945 r. dowódca armii w towarzystwie kilku oficerów odwiedził wszystkie związki taktyczne i osobiście sprawdził stopień wyszkolenia żołnierzy. Wojska 24 korpusu armijnego, uczestniczące do 25 grudnia 1944 r. w operacji zaczepnej na wyspie Leyte, szkolenie rozpoczęły dopiero w ostatniej fazie tej operacji, w czasie oczyszczania wyspy z rozbitych oddziałów japońskich. Faktycznie zaś intensywne szkolenie tych wojsk zaczęło się w lutym 1945 r., na miesiąc przed załadowaniem żołnierzy na okręty transportowe. Oddziały 7 i 96 dywizji piechoty szkoliły się w dniach od 15 do 19 marca 1945 r. na wybrzeżu wyspy Leyte w wysadzeniu desantu morskiego i pokonywaniu nadbrzeżnych wałów przeciwpowodziowych. Pułki obu dywizji,

przewiezione transporterami pływającymi na brzeg, nacierały pieszo 1000 m w głąb wyspy. Następnie na szczeblu każdego batalionu omawiano popełnione błędy i ponawiano desant, wsparty każdorazowo ogniem artylerii i uderzeniami lotnictwa. 77 dywizja piechoty, mająca opanować wyspy Kerama, szkoliła się w dniach od 9 do 16 marca 1945 r. w podobnym terenie na kilku wyspach położonych w zatoce Leyte, wyładowując tam desanty w sile wzmocnionego batalionu. 27 dywizja piechoty, przeznaczona do pływającego odwodu 10 armii, ćwiczyła na wyspach Espiritu Santo w archipelagu Nowych Hebrydów. Dowództwo dywizji zwracało szczególną uwagę na doskonalenie pracy sztabu i dowodzenie wojskami w natarciu nocnym. Całość sił 24 korpusu armijnego dokonała 20 marca 1945 r. pierwszej z czterech prób desantu (ostatnią przeprowadzono 25 marca). 21 marca, na pokładzie okrętu flagowego kontradm. Halla, oficerowie sztabu korpusu omówili z dowódcami dywizji i pułków oraz dowódcami zespołów okrętów problemy współdziałania rodzajów wojsk. Przez następne cztery dni wojska korpusu doskonaliły desantowanie. Okazało się, że do wykonania morskiej operacji desantowej najlepiej zostały przygotowane oddziały 3 korpusu piechoty morskiej, które miały duże doświadczenie bojowe, a ponadto szkoliły się przez kilka miesięcy. 1 dywizja piechoty morskiej, stacjonująca na niewielkich wysepkach archipelagu Russell, była pozbawiona możliwości organizowania ćwiczeń pułkowych i dywizyjnych. Przewieziono ją więc na wyspę Guadalcanal, gdzie 30 dni szkoliła się we współdziałaniu z artylerią, czołgami, lotnictwem i marynarką wojenną. 6 dywizja piechoty morskiej nie brała jeszcze udziału w operacjach desantowych w pełnym składzie, ale miała doświadczone w walkach oddziały. Dywizja ta, rozlokowana na wyspie Guadalcanal, dysponowała doskonałymi warunkami tereno-

wymi do prowadzenia szkolenia. Z kolei, 2 dywizja piechoty morskiej, znajdująca się na wyspie Sajpan, w archipelagu Marianów, łączyła szkolenie dywizyjne z likwidacją resztek japońskiego oporu. W okresie 11—13 stycznia 1945 r. wszystkie oddziały artyleryjskie 3 korpusu piechoty morskiej wykonały ostre strzelania na wyspie Guadalcanal. W dniach 2—7 marca 1 i 6 dywizje piechoty morskiej uczestniczyły w ćwiczeniach desantowych na wybrzeżu tej wyspy, między przylądkiem Esperance a zatoką Dorna, w miejscu gdzie nie było raf koralowych. Obie dywizje desantowały w pełnym składzie, wraz z uzbrojeniem, zaopatrzeniem i czynnym systemem łączności radiowej. Desant zabezpieczały okręty artyleryjskiego wsparcia i lotnictwo pokładowe. Wieczorem 26 marca wojska 10 armii załadowano na okręty transportowe i desantowe, które po uformowaniu konwojów wyruszyły w kierunku Okinawy.

WSTĘPNE DZIAŁANIA BOJOWE WOJSK ALIANCKICH

Na wiele miesięcy przed rozpoczęciem operacji desantowej na Okinawie samoloty pokładowe 5 Floty Stanów Zjednoczonych, bazujące na Marianach, przystąpiły do obezwładniania obrony japońskiej na wyspach Riukiu. Okinawę po raz pierwszy zbombardowano 10 października 1944 r. Samoloty pokładowe 38 grupy operacyjnej lotniskowców wiceadm. Johna Mc Caina zaatakowały wówczas cztery lotniska: Ie, Kadena, Naha i Yontan, oraz port i miasto Naha. W rajdzie tym uczestniczyło 9 lotniskowców, 5 okrętów liniowych, 15 krążowriików i 58 niszczycieli. Naloty lotnicze oraz ostrzał artyleryjski portów i lotnisk trwały cały dzień. Zrzucono 541 ton bomb, 652 rakiety i 21 torped lotniczych. Amerykanie zestrzelili 23 samoloty wroga, a dalszych 88 zniszczyli na ziemi. Zatopili także 4 okręty podwodne, niszczyciel, trałowiec,

20 statków handlowych oraz 45 dżonek i barek. W zniszczonych magazynach portu Naha eksplodowało 5 min sztuk amunicji karabinowej i spłonęło 300 tys. worków z ryżem. Był to największy atak lotniczy na Okinawę. Drugi wielki nalot na Okinawę przeprowadzono w dniach 3—4 stycznia 1945 r., a kolejny (samoloty 3 Floty) 21 stycznia. W sześć dni później admirałowie Spruance i Mitscher przejęli od adm. Williama Halseya i wiceadm. Mc Caina dowodzenie operacyjnymi związkami Floty Pacyfiku. W połowie lutego 1945 r. siły amerykańskie zablokowały z morza i powietrza garnizony japońskie na wyspach Riukiu, przerwały ich komunikację z Japonią i Tajwanem. W dniach 16, 17 i 25 lutego lotnicy wiceadm. Mitschera wykonali trzy niszczycielskie naloty na okolice Tokio. 1 marca 58 grupa operacyjna lotniskowców dokonała zmasowanych ataków bombowych na wyspy Riukiu. Samoloty pokładowe bombardowały wyspy: Amami, Minami, Kurne, Tokuno, Okinę i Okinawę., Zatopiono niszczyciel japoński, 8 statków handlowych, 45 barek i dżonek, na lotniskach Okinawy zniszczono 41 samolotów wroga. W marcu amerykańskie siły lotnicze rozlokowane na Pacyfiku, jak również stacjonujące w Chinach i Indiach, zintensyfikowały walkę o panowanie w powietrzu. W tym celu samoloty 14 i 20 armii lotnictwa bombowego, działające z Chin, atakowały lotniska i porty Tajwanu oraz wysp Riukiu, a 21 armia lotnicza z Wysp Mariańskich zwalczała japońskie obiekty wojskowe na Okinawie i Kiusiu. 10 marca lotniskowce znów wyszły w morze, tym razem w kierunku Japonii. Po drodze zbombardowano Okinawę i ostrzelano ją artylerią okrętową. W rajdzie uczestniczyło 16 lotniskowców, 8 pancerników, 16 krążowników i 12 niszczycieli. Samoloty rozpoznawcze Japończyków wykryły te okręty, lecz nie odważyły się ich atakować.

W odległości 185 km od wyspy Kiusiu z lotniskowców wystartowały myśliwce, za nimi bombowce i samoloty torpedowo-bombowe. Bombardowano lotniska. Opór J a pończyków okazał się słaby; 18 marca zestrzelono 102 ich samoloty, dalszych 275 zniszczono na ziemi, następnego dnia zestrzelono 97 samolotów, a 225 zniszczono lub uszkodzono na lotniskach wysp Kiusiu, Sikoku i Honsiu. 19 marca amerykańskie samoloty pokładowe atakowały nieprzyjacielskie okręty wojenne w portach Kobe, Kure i Hiroszima oraz lotniska na wyspach Honsiu i Sikoku. Nad portem Kure Japończycy zestrzelili 13 samolotów amerykańskich. W znacznym stopniu uszkodzili też trzy lotniskowce: „Franklin", „Intrepid" i „Wasp", oraz w mniejszym 14 innych okrętów wojennych. Największe straty poniósł lotniskowiec „Franklin". Dwie bomby przebiły sufit hangaru i wybuchły wśród samolotów, do których doczepiano bomby i uruchamiano silniki. W wyniku eksplozji i pożarów zginęło przeszło 800 ludzi. „Franklin" zdołał jednak dopłynąć na Hawaje w celu dokonania kapitalnego remontu, pozostałe okręty odholowano do naprawy na wyspy Ulity. 20 marca dwaj kamikaze skierowali swe maszyny na lotniskowiec „Enterprise", na którym zniszczyli osiem samolotów. W dwa dni później lotniskowce 58 zespołu ześrodkowały się na południe od Okinawy, w celu uzupełnienia paliwa i żywności, załadowania nowych samolotów i skompletowania pilotów. Wtedy 32 japońskie bombowce, osłaniane przez 16 samolotów myśliwskich, usiłowały zaatakować lotniskowce. Jednakże myśliwcy amerykańscy przechwycili je i zestrzelili wszystkie, ze stratą dwóch własnych samolotów. W ciągu tego kilkudniowego rajdu lotniskowców zniszczono 528 samolotów japońskich, a 260 uszkodzono. Zbufzono wiele hangarów, pasów startowych, zakładów przemysłowych oraz do tego stopnia osłabiono japońskie siły powietrzne, że w ciągu następnych trzech tygodni nie

były one w stanie wykonać odwetowego uderzenia. Amerykańskie okręty inwazyjne zostały zbombardowane dopiero 7 kwietnia 1945 r., kiedy całość sił 10 armii znajdowała się na Okinawie, Plan operacji okinawskiej zakładał zdobycie archipelagu Kerama 6 , oddalonego 15 mil morskich (28 km) od plaż Hagushi, oraz wysp Keise, położonych 8 mil (15 km) od portu Naha. Zdobycie wysp Kerama było konieczne, gdyż ich niewielkie garnizony marynarzy-samobójców stanov/iły zagrożenie dla zaplecza wojsk inwazyjnych. Do ich opanowania wydzielono kilkanaście drobnych desantów ze składu 77 dywizji piechoty, w sile od kompanii do wzmocnionego batalionu piechoty. Pierwszymi okrętami amerykańskimi, które 24 marca przybyły w okolice Okinawy, były trałowce. Do wieczora następnego dnia przetrałowały one pas szerokości 7 mil morskich (13 km) na podejściach do wysp Kerama. Grupa płetwonurków skontrolowała od razu wody przybrzeżne, które okazały się słabo zaminowane, nie wykryto też żadnych zapor. Stwierdzono natomiast, że rafy koralowe utrudnią lądowanie wojsk przewożonych na barkach desantowych. Jednocześnie w ciągu dwóch dni poprzedzających desant artyleria okrętowa i lotnictwo obezwładniały obronę japońską na wyspach Kerama. Wcześnie rano 26 marca kontradm. Kiland, dowódca zespołu okrętów wiozących 77 dywizję piechoty, ustalił początek lądowania na godz. 8.00. Batalionom piechoty przydzielono po 13 transporterów pływających. Wkrótce pojazdy te, załadowane żołnierzami, ruszyły w kierunku wysp: Żarnami, Aka, Hokaji i Geruma. Ogniowe wsparcie batalionom piechoty zapewniała flotylla składająca się z dwóch grup okrętów desantowych s W 1040 r. ria skalistych wyspach Kerama mieszkało 6073 łudzi trudniących się z braku ziemi uprawnej rybołówstwem,

wyposażonych w moździerze, trzech grup okrętów uzbrojonych w wyrzutnie rakietowe i czterech grup ścigaczy. Dywizyjną grupę wsparcia tworzył okręt liniowy, dwa ciężkie krążowniki i cztery stawiacze min. W czasie przewożenia piechoty do odcinków lądowania moździerze na okrętach otworzyły ogień z odległości 3000 rry a wyrzutnie rakietowe z 1000 m. Kiedy transportery znalazły się 500 m od brzegu, artyleria i moździerze przeniosły ogień na skrzydła i w głąb wyspy. Piechota przystąpiła wówczas do ostrzału plaż z broni maszynowej. 26 marca 77 dywizja piechoty opanowała wyspy Geruma, Hokaji i Yakabi oraz uchwyciła przyczółki na wyspach Aka i Zamami. Po południu batalion rozpoznawczy piechoty morskiej rhjr. Jonesa lądował na wysepkach grupy Keise, lecz nie wykrył tam przeciwnika. W nocy z 26 na 27 marca walki toczyły się na wyspie Zamami, gdzie zaciekły opór stawiał batalion marynarzy-samobójców. 1 batalion 305 pułku zepchnął Japończyków w góry, ale w ciągu nocy wykonali oni 10 kontrataków; rano przed obroną 1 batalionu naliczono 113 zabitych Japończyków. Straty własne wynosiły 7 poległych i 12 rannych. W ciągu dnia batalion zepchnął żołnierzy przeciwnika na wzgórze i osłonił kolejny desant 2 batalionu 305 pułku, który miał tu pozostać jako garnizon wysp Kerama. Ostatni obiekt do opanowania stanowiła wyspa Tokashiki, mająca 9600 m długości i 1600 m szerokości Osłaniała ona od wschodu wewnętrzną przystań Kerama. Po artyleryjskim przygotowaniu, wykonanym rano 27 marca z wyspy Geruma, żołnierze 1 i 2 batalionu 306 pułku wylądowali na Tokashiki. Natarcie Amerykanów utrudniał skalisty teren i sporadyczny ogień strzelców wyborowych. W nocy z 28 na 29 marca wielu mieszkańców wyspy zgodnie z japońską tradycją dokonało okrutnego aktu samounicestwienia. Żołnierze 306 pułku słyszeli eksplozje i jęki ludzi. Rano w małej dolince znaleziono ponad 150

zamordowanych osób cywilnych. Ojcowie udusili po kolei członków swych rodzin, a następnie popełnili harakiri lub rozerwali się granatami. Tragedia ta była skutkiem propagandy władz japońskich, straszących miejscową ludność, jakoby wyspę najechali barbarzyńcy, którzy będą zabijać i gwałcić. W ciągu trzydniowej walki, trwającej do rana 29 marca, 77 dywizja piechoty zdobyła wyspy Kerama. Zabito 530 żołnierzy japońskich, 121 wzięto do niewoli oraz internowano 1195 osób cywilnych. Ponadto zniszczono 350 japońskich łodzi motorowych, przeznaczonych dla marynarzy-samobójców. Straty dywizji były niewielkie — 31 żołnierzy poległych i 81 rannych. 27 marca 1945 r. na wewnętrznych wodach wysp Kerama utworzono wysuniętą bazę morską Floty Pacyfiku. Przesunięto tam z wysp Ulity pływające doki, tankowce, warsztaty remontowe, statki z amunicją oraz okręty mające zabezpieczyć operację na Okinawie. Rozlokowane tam wodnosamoloty przystąpiły do patrolowania wód Mórza Wschodniochińskiego, wyszukiwania i zwalczania japońskich okrętów wojennych i statków handlowych. Po zdobyciu wysp Kerama dowództwo 10 armii poleciło sztabowi 24 korpusu armijnego rozmieścić dwa dywizjony armat 155 mm na wysepkach Keise, w celu wsparcia wojsk desantujących na Okinawie. Wyładowane rano 31 marca działa o godz. 19.30 rozpoczęły wstrzeliwanie się do celów. Przed świtem 1 kwietnia oba dywizjony były gotowe do otwarcia ognia. Z kolei trałowce od świtu 24 marca rozminowywały wody przybrzeżne Okinawy w rejonie desantowania, osłaniane przez samoloty pokładowe, ostrzeliwujące rakietami wybrzeże i w razie potrzeby stawiające zasłony dymne. W niszczeniu zapór na wodach przybrzeżnych trałowcom pomagały zespoły płetwonurków, które od rana 28 marca spenetrowały dokładnie płytkie wody przyległe do plaż Hagushi, a w dniu następnym w okolicy Mina toga.

]?r&cę płetwonurków osłańiaiid aghifeftt automatycznych armat kal. 40 mm z dziewięciu artyleryjskich barek desantowych, rozlokowanych 1100 m od brzegu, a także działami 127 mm sześciu niszczycieli, zakotwiczanych 2500 m od plaży. W trzeciej linii, w odległości 3500 m od wyspy, stały trzy okręty liniowe i trzy krążowniki, gotowe do ostrzelania japońskich środków ogniowych rozmieszczonych w głębi Okinawy. 29 marca płetwonurkowie wykryli 2900 drewnianych słupów o średnicy 40— 50 cm, wbitych w rafy koralowe w odległości kilkuset metrów od plaż Hagushi, które uniemożliwiłyby okrętom i barkom desantowym podpłynięcie do brzegu. W ciągu dwóch ostatnich dni, za pomocą umieszczanego ręcznie materiału wybuchowego, zniszczono 2700 słupów. Do wieczora 31 marca przetrałowano obszar wodny o powierzchni 3000 mil 2 (największy akwen, jaki kiedykolwiek rozminowano w toku operacji zaczepnych na Pacyfiku) i zniszczono 257 min morskich. Następnie na przetrałowane wody weszły okręty liniowe i krążowniki wiceadm. Mitschera, które rozpoczęły ostrzeliwanie wyspy. Jednocześnie ścigacze i kutry torpedowe patrolowały wody przybrzeżne w celu izolacji oblężonego garnizonu 32 armii. Rozstawione zaś wokół Okinawy niszczyciele, wyposażone w stacje radiolokacyjne, miały zadanie przechwytywania okrętów i samolotów japońskich próbujących podejść do wyspy. Na ekranach radiolokatorów śledzono lot samolotów przeciwnika, marszruty jego okrętów oraz naprowadzano na nie lotnictwo sił morskich. Na północ i wschód od Okinawy rozwinięto 58 zespół lotniskowców, dysponujący siłą powietrzną wystarczającą do zniszczenia resztek floty japońskiej. 52 zespół wsparcia wojsk desantowych strzegł podejść do tej wyspy od zachodu i południa przed okrętami i samolotami nieprzyjaciela, pragnącymi wzmocnić garnizon Okinawy lub ewakuować go. !

i Niszczycielskie naloty powietrzne wykonane przez Amerykanów na lotniska na wyspie Kiusiu czasowo utrudniały samobójczym pilotom realizację odwetowych uderzeń na okręty inwazyjne. W tej sytuacji dowództwo japońskie postanowiło użyć samolotów bazujących na Tajwanie i wyspach Sakishima. Stamtąd właśnie 26 marca odbył się pierwszy nalot kamikaze na flotę amerykańską zgrupowaną w rejonie wysp Kerama^ O godz. 6.24 pilotowany przez samobójcę samolot japoński runął na ścigaca „Kimberley", niszcząc na nim 5 dział i 2 wyrzutnie bomb głębinowych. Na okręcie tym poległo 4 marynarzy, 33 zostało rannych, a 17 uznano za zaginionych. W czasie godzinnego nalotu zostały uszkodzone dalsze cztery okręty./ W celu obezwładnienia japońskich lotnisk na wyspach Sakishima skierowano tam 57 zespół brytyjskich lotniskowców. W dniach 26, 27 i 31 marca samoloty pokładowe, wykonały 345 lotów bojowych na lotniska wroga, zrzuca-, jąc 81 ton bomb i 2000 rakiet. ^ Z kolei Japończycy 27 marca użyli samolotów bazujących na Okinawie do bombardowania lotniskowców amerykańskich. Jednocześnie z wyspy Kiusiu nadleciały maszyny pilotowane przez kamikaze. W dniach 27—29 marca samoloty japońskie startujące z Okinawy wykonały trzy naloty, żaden z nich jednak nie wrócił do bazy; wszystkie zostały zestrzelone przez Amerykanów. 31 marca 64 samoloty japońskie z 8 dywizji lotniczej stacjonującej na wyspach Sakishima, w tym 45 pilotowanych przez kamikaze, uderzyły na lotniskowce amerykańskie. Z nalotu tego wróciło tylko 29 samolotów. Doniosły o zatopieniu pancernika, krążownika i 11 innych okrętów wojennych. Informacje te były, oczywiście, przesadzone, niemniej jednak straty amerykańskie stale rosły — począwszy od 27 marca do remontu na wyspy Kerama płynął nieprzerwanie sznur uszkodzonych okrętów. Naloty samobójczych pilotów japońskich odbywały się

przeważnie rano i wieczorem. W okresie 26—31 marca kamikaze uszkodzili osiem okrętów, w tym pancernik „Nevada" oraz dwa krążowniki: Indianapolis" — okręt, flagowy adm. Spruance'a, i „Biloxi".. Mniejsze straty poniosło dalszych dziesięć okrętów, które zostały obrzucone bombami. Na minach zatonęły niszczyciel i trałowiec. W czasie powyższych nalotów poległo 74 marynarzy amerykańskich, 216 odniosło rany, a 48 uznano za zaginionych. Straty poniesione przez flotę Stanów Zjednoczonych nie wpłynęły na zmianę decyzji odnośnie do przygotowanej operacji, lecz wskazywały, że desant na Okinawę będzie trudny — ze względu na zaciekły opór przeciwnika stawiany z powietrza. Wstępne artyleryjskie przygotowanie desantowania rozpoczęło się 24 marca. Artyleria okrętowa obezwładniała wybrzeże Hagushi i plaże w okolicy Minatoga. Początkowo ogień prowadzono z dużej odległości i w warunkach złej widoczności, gdyż wody przybrzeżne nie zostały jeszcze przetrałowane. Następnie okręty artyleryjskiego wsparcia podeszły bliżej brzegu i ogień ich stał się skuteczniejszy. 30 marca pociskami artylerii okrętowej zniszczono przybrzeżne wały przeciwpowodziowe, aby utrudnić Japończykom obserwację przyczółka, ostrzelano skały i wzgórza dominujące nad plażami. Natomiast działa dziesięciu okrętów liniowych i dwunastu krążowników burzyły obiekty obronne przeciwnika położone w głębi wyspy. W czasie siedmiodniowego ostrzału Okinawy artyleria okrętowa zużyła 27 226 pocisków o łącznej wadze 5162 ton. Po południu 31 marca kontradm. Blandy zameldował adm. Spruance'owi, że obezwładnienie nieprzyjaciela jest wystarczające. Wstępne lotnicze przygotowanie rozpoczęło się 25 marca uderzeniami bombowymi, napalmowymi i rakietowymi na obronę japońską na Okinawie. 26 marca lotnictwo w ramach 424 samolotolotów atakowało skupiska łodzi motorowych, małych okrętów podwodnych oraz ich bazy

i baterie artylerii nadbrzeżnej. W następnym dniu bombardowano lotniska i koszary japońskie. W obezwładnieniu przeciwnika uczestniczyły także bombowce amerykańskie bazujące na Filipinach i Marianach, a także startujące z lotnisk chińskich. Zniszczono wówczas wszystkie japońskie baterie artylerii nadbrzeżnej, rozlokowane w południowej części Okinawy, i dziesięć mostów drogowych. W czasie lotniczego przygotowania samoloty wykonały 3095 lotów bojowych. Chociaż Amerykanie wiedzieli w ogólnych zarysach, gdzie bronią się wojska japońskie, to jednak do szczegółowego wykrycia ich pozycji i numeracji oddziałów było niezbędne przeprowadzenie rozpoznania walką i schwytanie jeńców. Jednakże japońskie baterie artylerii ani razu nie otworzyły ognia. Dowództwo 10 arinii Stanów Zjednoczonych nie wiedziało, czy cisza ta jest spowodowana zniszczeniem urządzeń obronnych wroga, czy też kryje się za nią jakiś podstęp. Główna rubież obrony japońskiej była nietknięta, gdyż znajdowała się w głębi wyspy. Trwająca długi czas sztormowa < pogoda wywołała chorobę morską u wielu żołnierzy amerykańskich, przebywających od kilkunastu dni na okrętach. Obawiano się, że złe warunki meteorologiczne mogą przyczynić się do opóźnienia podejścia konwojów, gdyż niektóre zespoły okrętów, by uniknąć spotkania z tajfunem, musiały zmienić kurs. W zasadzie całość sił morskich przybyła w rejon Okinawy we właściwym czasie i bez nieszczęśliwych wypadków. Po południu 31 marca meteorologowie zapowiedzieli na następny dzień wspaniałą pogodę. Pod osłoną nocy ogromna armada okrętów wojennych, desantowych i transportowych przewiozła żołnierzy 10 armii Stanów Zjednoczonych w pobliże Okinawy.

REALIZACJA AMERYKAŃSKIEJ MORSKIEJ OPERACJI DESANTOWEJ NA OKINAWIE

L Ą D O W A N I E DESANTU M O R S K I E G O I U C H W Y C E N I E PRZYCZÓŁKA OPERACYJNEGO f

Przed świtem 1 kwietnia 1945 r., pod osłoną mgły, na w;odach przyległych do Okinawy skoncentrowało się przeszło 1300 okrętów amerykańskich. Transportowce wiozące wojska 3 korpusu piechoty morskiej i 24 korpusu armijnego zatrzymały się 4 km od wyznaczonych odcinków desantowania. Morze było spokojne. Niebo powoli rozjaśniało się, widoczność sięgała 10 mil morskich. Warunki do desantowania okazały się znakomite. Japończycy nie byli zaskoczeni inwazją, gdyż już wcześniej Amerykanie opanowali wyspy Kerama, a od siedmiu dni ciężko bombardowali i ostrzeliwali samą Okinawę. Prace zaś płetwonurków rozpoznających plaże w okolicach miast Hagushi i Minatoga wskazywały, że desant odbędzie się w dwóch miejscach. Chociaż japońskie samoloty rozpoznawcze i okręty podwodne wykryły konwoje wiozące wojska 10 armii amerykańskiej, to jednak dowództwo japońskie nie miało niezbędnych sił do przeszkodzenia tej armadzie w podejściu do wysp Riukiu. Dowództwo 10 armii Stanów Zjednoczonych było przekonane, że obrona Okinawy — pierwszej macierzystej

wyspy japońskiej, przewyższy pod względem uporczywości najśmielsze wyobrażenia, liczyło się także z wrogą postawą ludności cywilnej. Desantowanie wojsk 10 armii na wybrzeżu Okinawy zostało ustalone na 1 kwietnia godz. 8.30. Poprzedziło je 180-minutowe artyleryjsko-lotnicze przygotowanie. Artyleria okrętowa rozpoczęła ostrzał o godz. 5.30, czyli na 20 minut przed świtem, a lotnictwo wystartowało o godz. 7.00. W ogniowym przygotowaniu uczestniczyła artyleria okrętowa 10 pancerników, 9 krążowników, 23 niszczycieli i 117 okrętów desantowych wyposażonych w wyrzutnie rakietowe, a także samoloty bazujące na lotniskowcach. Na plaże Hagushi i Minatoga wystrzelono wówczas 44 825 pocisków artyleryjskich, 33 000 pocisków rakietowych i 22 500 granatów moździerzowych. Była to największa koncentracja ognia, jaką kiedykolwiek wykonano na korzyść desantujących wojsk lądowych. Samoloty pokładowe obrzucały napalmem plażę i pobliskie transze je. Wschodni i północno-wschodni wiatr niósł w morze dym wybuchających bomb i pocisków artyleryjskich. Od godzin rannych w rejonie postoju okrętów transportowych wrzało — żołnierze opuszczali statki schodząc po sieciach rozwieszonych na burtach do czekających na wodzie amfibii i barek desantowych. Jednocześnie z okrętów-doków LSD wypływały barki LCM-6, załadowane czołgami. Inne czołgi, wyposażone w urządzenia pływające, same schodziły na wodę i kierowały się w rejon zbiórki. Po przeciwnej stronie Okinawy, w odległości 4 km na wschód od portu Minatoga, zgrupowały się okręty transportowe z wojskami 2 dywizji piechoty morskiej, które przygotowywały się do demonstracyjnego lądowania. Kiedy z okrętów zaczęto wyładowywać czołgi pływające i transportery wypełnione żołnierzami, japońskie samoloty pilotowane przez kamikaze zaatakowały statek „Hins-

dale" i okręt desantowy LST-884. W rezultacie nalotu poległo 8 żołnierzy, 37 zostało rannych, a 8 uznano za zaginionych. Były to pierwsze straty poniesione w operacji na Okinawie i to przez oddziały nie uczestniczące w prawdziwym desancie. / W tym czasie przed plażami Hagushi, naprzeciw każdego pułkowego odcinka desantowania, w odległości 3700 metrów od brzegu, stał kuter dowodzenia, oznaczony odrębnymi kolorowymi proporcami, zawieszonymi na masztach. Zbierające się w pobliżu czołgi-amfibie i transportery pływające, czekając na początek akcji, poruszały się po obwodzie koła. O godz. 8.00, na sygnał chorągiewkami, czołgi i transportery rozwinęły się w kilka linii i z prędkością 4 mil/godz. ruszyły w kierunku Okinawy, mając pośrodku macierzysty kuter dowodzenia. Na czele czterech szturmowych dywizji będących w pierwszym rzucie armii płynęło osiem pułków, które tworzyły 15-kilometrową linię pojazdów desantowych. W pierwszej fali podążały czołgi pływające, a za nimi, w małych odstępach, pięć—siedem fal transporterów załadowanych żołnierzami i uzbrojeniem. W miarę zbliżania się pojazdów desantowych do brzegu rosło natężenie ogiiia artylerii okrętowej, ostrzeliwującej rejon lądowania, począwszy od lustra wody do 1 km w głąb wyspy. Na każdy kwadrat terenu o boku 100 m padało 30 pocisków artyleryjskich, moździerzowych lub rakietowych. Po osiągnięciu raf koralowych (300—400 m od brzegu) kutry dowodzenia skierowały się na boki, a czołgi-amfibie i transportery popłynęły do plaż samodzielnie. Największe trudności w pokonaniu raf miały barki desantowe, charakteryzujące się większym zanurzeniem. Dlatego na skraju raf żołnierze przechodzili na amfibie i transportery, -natomiast czołgi nie pływające przewożono przez tę przeszkodę w czasie przypływu morza. O godz. 8.30 pierwsza fala desantu dotarła do brzegu. Artyleria okrętowa przeniosła wówczas ogień w głąb

wyspy, a 138 samolotów pokładowych, które do tego czasu, krążąc, osłaniały z boków fale desantu, wykonały lot nurkowy, w celu obezwładnienia rejonu lądowania bombami zapalającymi, ogniem cekaemów i rakietami. Desantujące wojska wychodziły na brzeg nie napotykając oporu. Nigdzie nie zauważono żadnych oznak ludzkiego życia. Także na plażach nie dostrzeżono nieprzyjaciela i nie znaleziono wielu min. Wywołało to zdumienie żołnierzy, a zarazem uczucie ulgi. Desant • odbywał się jak w czasie manewrów. W celu uniemożliwienia przeciwnikowi obserwacji przyczółka i ostrzeliwania wyładowujących się fal desantu, artyleria postawiła zasłonę dymną na okolicznych wzgórzach. W ciągu godziny na Okinawie znalazło się 16 wzmocnionych batalionów piechoty, liczących 16 tys. żołnierzy, po upływie następnej pół godziny na wyspie było już 20 tys. żołnierzy. We wznoszącym się 18 m od brzegu kamiennym wale przeciwpowodziowym ogień artylerii okrętowej wybił przejścia dla pojazdów mechanicznych. Czołgi pływające po wyjściu na brzeg otrzymały zadanie osłony skrzydeł przyczółka. Stanowiska ogniowe zajęła artyleria haubiczna kal. 75 i 105 mm oraz moździerze 106,6 mm, przewożone na ląd samochodami-amfibiami. W głębi wyspy było widać palące ^ się miejscowości. Zaskakująca cisza i brak kontrakcji japońskiej skłaniały nacierających do zachowania ostrożności. Gdy jednak przekonali się, że nigdzie nie ma zasadzek, zaczęli śmielej maszerować w głąb wyspy. Duch bojowy żołnierzy wzrósł znacznie, kiedy stosunkowo łatwo opanowano stoki wzgórz dominujących nad plażami. Suchy teren, porośnięty drzewami iglastymi, pełen zieleni, oraz orzeźwiające powietrze były zaskoczeniem dla żołnierzy, którzy dotychczas zetknęli się z parującymi bagnami i drzewami palmowymi wysp południowej części Pacyfiku. Jednocześnie z desantowaniem sił głównych 10 armii na plażach Hagushi, 2 dywizja piechoty morskiej gen. Wat-

sona pozorowała lądowanie na południowo-wschodnim wybrzeżu Okinawy, w celu ściągnięcia na siebie części oddziałów przeciwnika i przekonania go, że jest to prawdziwy desant. Pod osłoną dymów siedem fal desantowych, każda po 24 barki typu LCVP, wiozło rzut szturmowy liczący 6048 żołnierzy. O godz. 8.30 barki znalazły się w pobliżu brzegu, gdzie artyleria postawiła zasłonę dymną, po czym zawróciły do macierzystych okrętów. Na tę demonstrację Japończycy zareagowali tylko jedną salwą baterii artylerii. Następnego jinia powtórzono pozorne lądowanie, po czym 2 dywizję piechoty morskiej wycofano do odwodu armii. Prasa japońska chwaliła się dumnie, że próby lądowania przeciwnika na wschodnim wybrzeżu Okinawy zostały załamane oraz że Amerykanie ponieśli duże straty. Na kierunku głównego uderzenia 10 armii operacja przebiegała zgodnie z planem. O godz. 10 patrole 17 pułku z 7 dywizji piechoty spenetrowały lotnisko Kadena, opuszczone przez Japończyków. Półtorej godziny później żołnierze 4 pułku z 6 dywizji piechoty morskiej zajęli lotnisko Yontan; na pasach startowych zastali zniszczone samoloty i dużą ilość porzuconego zaopatrzenia. Piechotę amerykańską nękali jedynie strzelcy wyBbrowi. Podstawową zaś przeszkodę na drodze natarcia stanowił pocięty jarami i bezdrożny teren. Przez ponad sześć godzin oddziały amerykańskie posuwały się ostrożnie w głąb wyspy, nie natrafiając nigdzie na obronę japońską. Wszystkich nurtowało pytanie, gdzie jest nieprzyjaciel? Ppłk James Brown, dowódca batalionu z 22 pułku piechoty, skierował pismo do kwatermistrza 6 dywizji: „Proszę przysłać nam martwego Japończyka, gdyż większość moich żołnierzy nigdy takiego nie widziała, ręczę,, że go potem pochowamy". Japończycy ze wzgórz położonych na północ od miast Naha i Shuri obserwowali przyczółek amerykański i okręty stojące na redzie. Dowództwo 32 armii czekało rze-

komo na podejście wojsk inwazyjnych do obrony japońskiej, a główny ciężar walki do tego czasu powierzyło swemu lotnictwu. Do godz. 15.00 Amerykanie przewieźli na przyczółek również zasadniczą część artylerii polowej i oddziałów tyłowych pierwszego rzutu armii. W 30 minut później zatrzymano natarcie. Piechota okopała się, zabezpieczono skrzydła i nawiązano łączność współdziałania. Ubezpieczenia bojowe wysunięto do przodu. Przed wieczorem artyleria dywizyjna zajęła stanowiska ogniowe w gotowości do wsparcia batalionów piechoty. • Sukces desantu przekraczał wszelkie oczekiwania. Do zmroku opanowano cały zaplanowany rejon przyczółka 0 wymiarach 13 700 m długości i 4600 m szerokości Znajdowało się na nim około 60 tys. żołnierzy, a także wiele czołgów, wszystkie dywizjony artylerii przeciwlotniczej oraz 15 tys. żołnierzy obsługi i dowozu zaopatrzenia. Odpływ morga odsłonił wówczas rafy koralowe 1 utrudnił transport z okrętów na przyczółek. Samolotom lądującym przymusowo udostępniono w nocy lotnisko Kadena. ^ Zadanie pierwszego dnia operacji zaczepnej zostało więc nadzwyczaj łatwo wykonane. Straty amerykańskie okazały się niewielkie, gdyż wyniosły 28 poległych, 104 rannych i 27 zaginionych, a ponadto uszkodzone przez kamikaze: pancernik „West Virginia", dwa statki transportowe, okręt desantowy i trzy inne okręty amerykańskie. Amerykańska artyleria przeciwlotnicza okrętów i samoloty pokładowe zestrzeliły nie ustaloną liczbę samolotów wroga. Jak z powyższego wynika, pierwsza faza operacji desantowej na Okinawie okazała się najłatwiejsza spośród desantów wykonanych w latach drugiej wojny światowej na Pacyfiku i na europejskim teatrze wojny.

NATARCIE W GŁĄB WYSPY

' 2 kwietnia 1945 r. o godz. 7.30, po stosunkowo spokojnej nocy, przerywanej tylko ogniem strzelców wyborowych, karabinów maszynowych i moździerzy, związki taktyczne 10 armii Stanów Zjednoczonych podjęły natarcie w głąb wyspy, z zadaniem pogłębienia przyczółka do przeciwległego brzegu Okinawy. Mimo optymistycznego oświadczenia radia tokijskiego złożonego tego dnia, że wojska amerykańskie wysadzone na Okinawie zostaną zniszczone wtedy, kiedy dowództwo japońskie uzna za stosowne, natarcie czterech dywizji 10 armii odbywało się zgodnie z planem, w dodatku bez artyleryjskiego i lotniczego wsparcia, które okazało się niepotrzebne, gdyż przeciwnik nie stawiał zorganizowanego oporu. Pododdziały .22 pułku piechoty morskiej, nacierające na lewym skrzydle 6 dywizji piechoty morskiej, przesuwały się zdecydowanie w głąb wyspy i o godz. 16 minęły rubież przewidzianą do zajęcia w szóstym dniu operacji. Natomiast 4 pułk z tej samej dywizji, działający na jej prawym skrzydle, napotkał opór przeciwnika i o godz. 18.30 jego natarcie zatrzymało się w odległości 1000 m za rubieżą planowaną do zajęcia w czwartym dniu operacji. 5 i 7 pułki z 1 dywizji piechoty morskiej kontynuowały natarcie wzmocnionymi patrolami rozpoznawczymi, które skutecznie zwalczały słaby opór japońskich pododdziałów obrony terytorialnej, wchodzących w skład 1 specjalnego pułku piechoty. Jednostka ta, sformowana na cztery dni przed lądowaniem desantu, liczyła 3473 żołnierzy, wywodzących się z pododdziałów obsługi lotnisk i obrony terytorialnej; dysponowała ona 5 armatami przeciwlotniczymi 20 mm, 18 moździerzami i 55 cekaemami, ale dla większości żołnierzy brakowało zwykłych karabinów. Oddziały tego pułku, odcięte od zasadniczych sił 32 armii i nie mające z nią łączności, zostały wkrótce rozproszone.

W walkach z 1 dywizją piechoty morskiej 2 kwietnia poległo 663 żołnierzy japońskich, a 26 dostało się do niewoli. Wojska 1 dywizji piechoty morskiej przesunęły się 2 kwietnia 5 km, a 6 — nacierającej w trudniejszym terenie, włamały się na 3—6 km w głąb Okinawy. 96 dywizja piechoty prowadziła działania zaczepne wśród gęsto zalesionych wzgórz, jej wojska przesuwały się długimi kolumnami powoli po terenowych drogach. W tym czasie 17 pułk z 7 dywizji piechoty, działający w dogodniejszym terenie, o godz. 16 osiągnął wschodnie wybrzeże Okinawy, w rejonie zatoki Nakagusuku (pozostałe jednostki tej dywizji, nacierające na skrzydłach, pozostawały nieco w tyle). Obronę japońską rozcięto na dwie odizolowane części: w północnej i południowej części wyspy. . Pod wieczór 2 kwietnia na przyczółek przeniosły się już stanowiska dowodzenia czterech amerykańskich dywizji pierwszego rzutu 10 armii. Wobec dość szybkiego natarcia piechoty saperzy nie nadążali z poszerzeniem dróg. Nawierzchnię ich wzmacniano żwirem ze skał koralowych i gruzem ze zniszczonych domostw. Z kolei większość mostów, które okazały się wąskie i za słabe, aby udźwignąć czołgi i samochody, zastąpiono składanymi mostami Baileya. 6 batalion saperów z 3 korpusu piechoty morskiej i 58 morski batalion budowlany skierowano do odbudowy lotniska Yontan — o godz. 15 uruchomiono jeden z pasów startowych (szerokości 9,1 m i długości 914 m) na potrzeby 6 eskadry rozpoznawczej piechoty morskiej. Wieczorem tego dnia również na lotnisko Kadena przebazowało się 19 samolotów korygowania ognia artylerii, które rozpoczęły normalne loty. 3 kwietnia wojska 24 korpusu armijnego zmieniły kierunek natarcia ze wschodniego na południowy. Na prawo, wzdłuż zachodniego wybrzeża walczyła 96, a na lewym •krzydle korpusu — 7 dywizja piechoty. Opór wroga był

ciągle niewielki; świadczyło to, że faktyczna bitwa o Okinawę jeszcze się nie zaczęła. W tym dniu o godz. 16 oddziały 1 dywizji piechoty morskiej osiągnęły zatokę Nakagusuku, a dywizyjna kompania rozpoznawcza spenetrowała półwysep Katchin. Z kolei 6 dywizja piechoty morskiej nacierała na północ przez masyw wzgórz Yontan, w kierunku przesmyku Ishikawa, włamując się na 6,4 km. Po trzech dniach aktywnych działań zaczepnych lewoskrzydłowe oddziały t e j dywizji osiągnęły przesmyk, będący rubieżą przewidzianą do opanowania w szesnastym dniu operacji. Wojska 3 korpusu piechoty morskiej kontynuowały więc natarcie z wyprzedzeniem planu o 12—13 dni. W zdobytych miejscowościach pracownicy kontrwywiadu amerykańskiego przesłuchiwali wszystkich mężczyzn \r wieku od 15 do 45 lat, których następnie odsyłano na pewien czas do dywizyjnych obozów jenieckich. Próby uzyskania w ten sposób wiadomości o nieprzyjacielu na ogół nie powiodły się, gdyż mieszkańcy wyspy mówili odrębnym narzeczem okinawskim. Znacznie łatwiej było porozumieć się z młodzieżą ze szkół średnich, która znała język urzędowy. Z uzyskanych informacji wynikało, że główne siły japońskie zostały wycofane do południowej części wyspy. 3 kwietnia na przyczółku wylądował 69 szpital polowy, który przyjął pierwszych rannych. Do czasu jego przybycia dywizje ewakuowały swych rannych do jednego z ośmiu szpitali znajdujących się na okrętach desantowych LST/H, zakotwiczonych niedaleko plaż Hagushi. Każdy z tych okrętów przygotowany był do przyjęcia 200 pacjentów J. wykonywania operacji chirurgicznych. 16 kwietnia znajdujące się na Okinawie dwa szpitale korpuśne dysponowały 1800 łóżkami. Ewakuację rannych drogą powietrzną^ do szpitali na Wyspach Mariańskich rozpoczęto 8 kwietnia, specjalnie przystosowanymi samolotami „C-54".

Poczynając od pierwszego dnia operacji desantowej stopniowo rosła aktywność lotnictwa japońskiego. By uniknąć jego ataków wiele nie rozładowanych statków wycofywano w każdą noc na pewną odległość od Okinawy, lecz niewiele to pomagało. 2 kwietnia o godz. 19.00 samolot pilotowany przez kamikaze runął na mostek kapitański statku „Henrico", którym przewożono żołnierzy 305 pułku z 77 dywizji piechoty. Samolot japoński przebił dwa pokłady i eksplodował. Śmierć ponieśli kapitan statku, dowódca 305 pułku, szef sztabu oraz oficerowie operacyjny i rozpoznawczy, a także 25 żołnierzy, 50 osób zostało rannych, a 6 zaginęło. W okresie 2—5 kwietnia lotnicy japońscy zatopili 3 statki amerykańskie i 15 uszkodzili. Najważniejszy problem dla dowództwa armii i służb kwatermistrzowskich stanowiło od początku operacji usprawnienie transportu zaopatrzenia ze statków poprzez rafy koralowe do składów na przyczółku, a następnie do nacierających żołnierzy. Na szczęście brak oporu w rejonie przyczółka ułatwiał Amerykanom rozładunek okrętów. W czasie niskiego i średniego przypływu morza 80 pojazdów amfibijnych przewoziło ładunki ze statków zacumowanych przy rafach koralowych wprost na plaże, a w ciągu czterech-pięciu godzin wysokiego przypływu czyniły to również barki desantowe typu LCM i LCVP. W celu usprawnienia wyładunku statków i okrętów desantowych 4 kwietnia zbudowano na wysokości raf koralowych trzy mola z pływających pontonów, stanowiące przystanie. Jedno miało kształt litery „T" z nabrzeżem 0 powierzchni 52 X 9 m i jednokierunkową drogą długości 91 m, drugie było podobne do litery „U" z drogami dojazdową i wyjazdową o łącznej długości 152 m oraz przystanią o powierzchni 53X18 m, trzecie zbliżone kształtem do litery „L" z jednopasmową drogą długości 427 m 1 nabrzeżem o powierzchni 53X13 m. Przy tych przystaniach wyładowanie okrętSw odbywa-

ło się także w nocy, w świetle reflektorów. Do prac wyładowczych wykorzystywano 25 pływających dźwigów oraz jeden o możliwości udźwigu 400 ton, pracujące przez 20 godzin na dobę. Do pomocy w rozładunku zaopatrzenia dowództwo 3 korpusu piechoty morskiej wydzieliło 5000 żołnierzy z jednostek zapasowych, które wylądowały ze swymi dywizjami. Po południu 4 kwietnia pogorszyła się pogoda. Rozszalała się burza z ulewnymi deszczami. Sztorm trwał całą noc i następny dzień. Żołnierze japońscy uaktywnili wówczas działania bojowe przed frontem wojsk amerykańskich, jak i na ich tyłach, gdzie operowały drobne grupy dywersyjne. Dywizje 10 armii ograniczyły się wtedy do akcji rozpoznawczych i bojowych, prowadzonych silnymi patrolami. Podczas burzy, kiedy fale osiągały wysokość 2—3 m, zatonęło wiele barek desantowych, co skłoniło dowództwo pododdziałów brzegowych do przerwania rozładunku. Do 16 kwietnia rozładowano 80% okrętów oraz dostarczono na brzeg 577 tys. ton zaopatrzenia i uzbrojenia — znacznie więcej niż przewidywał plan operacji desantowej. Deszcze, padające w dniach 4—5 i 10—11 kwietnia, w powiązaniu z nieprzerwanym ruchem samochodów wojskowych, przyczyniły się do szybkiego zniszczenia nawierzchni dróg gruntowych, czyniąc je grzęzawiskami, Saperzy byli zmuszeni do ponownego ich naprawiania. Kontynuowano także odbudowę lotnisk. 4 kwietnia zostały udostępnione trzy pasy startowe na lotnisku Yontan. W trzy dni później przebazowano tam eskadry lotnictwa myśliwskiego, natomiast na lotnisko Kadena samoloty przybyły dopiero 9* kwietnia. 4 kwietnia przyczółek 10 armii miał już znaczenie operacyjne, ponieważ znajdowały się na nim zasadnicze siły inwazyjne. Zdobyty teren (24 km szerokości i od 5 do 16 km głębokości) stanowił już wystarczająco dużą prze-

strzeń do rozwinięcia wojsk i składów zaopatrzenia; znajdowały się też na nim dwa duże lotniska. Przyczółek ten rozdzielał wojska przeciwnika na dwie odizolowane części i umożliwiał dowództwom korpusów podjęcie natarcia na rozbieżnych kierunkach, a także nawiązanie walki z głównymi siłami 32 armii japońskiej. ATAKI JAPOŃSKIEGO LOTNICTWA I M A R Y N A R K I WOJENNEJ

W czasie kiedy dywizje 10 armii Stanów Zjednoczonych skutecznie nacierały w głąb Okinawy, amerykańskie okręty wojenne były zaciekle atakowane przez lotnictwo japońskie. Do odpierania tych nalotów dowództwo sił morskich Stanów Zjednoczonych, zaangażowało samoloty pokładowe 51, 57 i 58 zespołów lotniskowców oraz okrętowe działa przeciwlotnicze. Zorganizowano także system wczesnego ostrzegania, rozwijając wokół Okinawy pierścień okrętów dozoru radiolokacyjnego. Do osłony tych okrętów, zakotwiczonych w odległości 10—185 km od wyspy, jak również w celu zwiększenia ich siły ogniowej, dodano im okręty bliskiego wsparcia typu LSS(L) i rakietowe okręty desantowe typu LSM(R). Lotnictwo przez całą dobę patrolowało wody przybrzeżne. W każdej chwili, z lotu patrolowego wykonywanego w dzień, można było wezwać od 48 do 120 samolotów. 23 marca utworzono morską grupę patrolową w składzie 13 lotniskowców (7 dużych typu CV i 6 eskortowych typu CVL), która działając na północnych przedpolach Okinawy przechwytywała i zwalczała samoloty japońskie. Od strony południowej osłaniały wyspę brytyjskie samoloty pokładowe 57 zespołu lotniskowców, startujące z czterech dużych i sześciu eskortowych lotniskowców. 4 kwietnia do odpierania nalotów japońskich zaangażowano również całą artylerię przeciwlotniczą 24 korpusu armijnego, znajdującą się na przyczółku, a 12 kwietnia

także artylerią 3 korpusu piechoty morskiej. Począwszy od 9 kwietnia z lotnisk Kadena i Yontan działały już dwie grupy myśliwców, liczące po 100 samolotów. Nieco później do realizacji zadań wsparcia wojsk 10 armii i osłony powietrznej Okinawy włączono jeszcze dwie grupy lotnictwa taktycznego. Tak zorganizowana osłona powietrzna zadawała lotnictwu japońskiemu znaczne straty, te bowiem maszyny przeciwnika, które wymknęły się patrolującym eskadrom amerykańskim, dostawały się pod ogień artylerii przeciwlotniczej okrętów i wojsk lądowych". Japońskie naczelne dowództwo, będąc przekonane o skuteczności działania pilotów-samobójców, wysyłało ich w rejon Okinawy coraz więcej. Uważano bowiem, że Japonia wyjdzie z trudnej sytuacji militarnej jedynie poprzez samopoświęcenie obywateli, do czego zresztą znalazły się setki ochotników. Oddanie życia za cesarza i ojczyznę było uznawane w Japonii za najwyższy czyn patriotyczny. Ideę tę Japończycy wyrażali następująco: „Nasze życie budujemy na zasadach pokory wobec cesarza i wierności dla Ojczyzny, a po śmierci chcemy lepszego życia w innym świecie" 1 . Naloty kamikaze zostały zakodowane kryptonimem „Kikusui" („Woda chryzantemowa") 2 . W dniach 1 — 5 kwietnia, w rezultacie dość sporadycznych jeszcze ataków pilotów-samobójców, zostały poważnie uszkodzone: okręt liniowy, lotniskowiec eskortowy, dwa niszczyciele, dwa okręty desantowe, trałowiec i osiem statków transportowych. Poległo wówczas 80 marynarzy, 294 zostało rannych, a 60 uznano za zaginionych. 6 kwietnia adm. Toyoda — dowódca japońskiej Połą1

CH. S. N i c h o 1 s, H. I. S h a w , Zachwat Okinawy, tłum. z ang., Moskwa 1959, s. 122. 2 Określenie tó pochodzi z herbu XV-wiecznego bohatera japońskiego, który w czasie przedłużającej się wojny domowej stanął po stronie cesarza, w sytuacji kiedy przeciwnicy władzy dysponowali znaczną przewagą wojskową.

czonej Floty, dochodząc do wniosku, że klasyczne naloty są mało skuteczne w niszczeniu amerykańskich sił morskich w rejonie Okinawy, wydał rozkaz „Kikusui" nr 1 Tego samego dnia nastąpił pierwszy zmasowany atak powietrzny lotnictwa japońskiego na amerykańskie okręty zabezpieczające operację desantową i na samoloty bazujące na Okinawie. 200 samolotów, pilotowanych przez kamikaze, pod osłoną czołowych grup myśliwców zbliżyło się do okrętów desantowych i statków znajdujących się w pobliżu plaż Hagushi. Główny atak japońskiego lotnictwa rozpoczął się o godz. 15.00 i trwał pięć godzin. Armaty przeciwlotnicze na okrętach i na lądzie prowadziły ogień zaporowy, który okazał się tak intensywny, że na barki desantowe i amfibie dowożące zaopatrzenie oraz na żołnierzy na Okinawie spadł grad ostrych odłamków, zabijając czterech i raniąc 34 własnych żołnierzy. Zestrzelono omyłkowo trzy własne samoloty myśliwskie, które ściągając Japończyków dostały się w strefę ognia zaporowego artylerii. Mimo tak doskonałej pogody widoczność była ograniczona, gdyż dym z palących się samolotów i statków zmieszał się ze sztuczną mgłą postawioną nad rejonem postoju okrętów. Pół godziny po rozpoczęciu ataku kamikaze odnieśli pierwszy sukces — jeden z samolotów wbił się w kadłub niszczyciela „Bush", który wkrótce zaatakowały dwa następne samoloty pilotowane przez samobójców. „Bush" zatonął o godz. 19.50. Z kolei na niszczycielu „Colhoun", staranowanym przez trzech kamikaze, wybuchł pożar i trzeba go było zatopić. Musiano również zniszczyć trałowiec „Emmons", na którym w wyniku uderzenia samolotu oderwała się część rufy i okręt dryfował w stronę wybrzeża zajętego przez Japończyków. W pobliżu wysp Kerama piloci-samobójcy zatopili okręt desantowy LST-447 oraz dwa statki przewożące amunicję moździerzową kal. 81 mm. Utraconą amunicję trzeba było uzupełnić transportem lotniczym.

W ciągu nocy z 6 na 7 kwietnia lotnietwo pokładowe odpierało naloty 250 samolotów wroga. 19-godzinny zmasowany atak 699 samolotów japońskich przysporzył flocie amerykańskiej znacznych strat. Zostały zatopione dwa niszczyciele, trałowiec, okręt desantowy typu LST i dwa statki transportowe oraz uszkodzone: dziewięć niszczycieli, cztery fregaty i pięć stawiaczy min. Na okrętach tych poległo 94 marynarzy, 294 zostało rannych, a 178 uznano za zaginionych. W pobliżu lotniska Kadena wyleciały w powietrze składy amunicji. Samoloty pokładowe startujące z lotniskowców eskortowych 51 zespołu okrętów, osłaniające koncentrację floty w pobliżu Okinawy, zestrzeliły 135 samolotów japońskich, a lotnietwo pokładowe 58 zespołu lotniskowców, działające na dalekim przedpolu tej wyspy — 245 samolotów. Łącznie Amerykanie zestrzelili 380 samolotów wroga (współczesne materiały japońskie podają, że straty ieh wyniosły 335 samolotów). Sukces ten został okupiony poważnym uszkodzeniem dwóch lotniskowców („Hancock" i „San Jacinto"). Poważnej awarii uległ również pancernik „Maryland", który skierowano do remontu na Hawaje. Główne jednak siły floty amerykańskiej, chociaż silnie atakowane, nie poniosły większego uszczerbku. W czasie nalotu nie działały jeszcze samoloty lotnictwa taktycznego 10 armii, gdyż dopiero 7 kwietnia na lotnisko Yontan na Okinawie przebazowała się 311 eskadra myśliwska, wchodząca w skład obrony powietrznej tej wyspy. Wkrótce przesunięto tam główne siły 31 i 33 grupy lotnictwa myśliwskiego. Zorganizowano wówczas patrole bojowe po 12 samolotów, które od świtu do zmierzchu osłaniały siły amerykańskie na Okinawie i zgrupowanie okrętów. W następnych dniach na wyspę przybyły 542 i 543 eskadry myśliwców nocnych, wyposażone w urządzenia radiolokacyjne. Przystąpione wtedy i® patrolowania nocnego kluczami po cztery samoloty.

Dowództwo japońskie do wsparcia pilotów-samobójców atakujących flotę Stanów Zjednoczonych w rejonie Okinawy skierowało swoją flotę. 6 kwietnia o godz. 15.30 z bazy, Tokuyama na wyspie Honsiu wypłynęła eskadra 10 okrętów, które ogniem swych dział i torped miały pomóc kamikaze w rozgromieniu sił morskich Amerykanów. W składzie t e j eskadry, stanowiącej trzon 2 Floty Wojennej, znajdowały się: pancernik „Yamato" — największy z kiedykolwiek zbudowanych okrętów liniowych, lekki krążownik „Yahagi" i osiem niszczycieli. Japończycy dysponowali znacznie większą liczbą okrętów wojennych, lecz nie włączyli ich w skład eskadry, gdyż nie starczyłoby dla nich paliwa. Każdy z wymienionych okrętów zatankował mazut na rejs w jedną stronę. Eskadrą w tej wyprawie dowodził dowódca 2 Floty wiceadm. Seiichi Ito. Po wojnie adm. Toyoda powiedział, że „dobrze zdawał sobie sprawę z tego, jaki los czeka te okręty płynące bez osłony powietrznej. Mimo to zrobiliśmy wszystko, aby pomóc naszym wojskom walczącym na Okinawie". Wiceadm. Ryunosuke Kusaka — szef sztabu Połączonej Floty japońskiej, weteran walk w rejonie Pearl Harbor, Midway i Guadalcanal, sprzeciwiał się gwałtownie rejsowi tych okrętów. Uważał, że pancernik „Yamato" i pozostałe okręty mogłyby być z większą korzyścią użyte do obrony Japonii. Na czele eskadry płynął krążownik „Yahagi", za nim cztery niszczyciele, dalej „Yamato" z pozostałymi niszczycielami. W czasie tego rejsu samoloty japońskie rozpoczęły zmasowane bombardowanie okrętów amerykańskich i lotnisk w rejonie Okinawy. Wyolbrzymione informacje o rzekomym zatopieniu przez kamikaze 30 okrętów przeciwnika i że dalszych 20 okrętów stoi w ogniu, wielce ucieszyły wiceadm. Ito. Faktycznie jednak zatopionych zostało sześć okrętów amerykańskich, a dziesięć odniosło ciężkie uszkodzenia.

Wieczorem 6 kwietnia na pokładzie krążownika „Yahagi" zebrała się załoga tego okrętu, aby wysłuchać depeszy od adm. Toyody. „Los narodu zależy od tej operacji — pisał on — dlatego z honorem walczcie do końca". Dowódca krążownika kpt. Tameichi Hara uzupełniając treść telegramu powiedział: „Nasze zadanie wydaje się być samobójczym i takie ono jest, lecz pragnę podkreślić, że samobójstwo nie jest naszym celem. Celem jest zwy-, cięstwo. Jeśli okręt zostanie uszkodzony i będzie musiał zatonąć, nie wahajcie się ratować swego życia, gdyż winniście uczestniczyć w następnych walkach z wrogiem. Musicie pobić przeciwnika, wygrać wojnę i nie myśleć o śmierci" s . Odpowiedziano mu spontanicznymi okrzykami na cześć cesarza i okrętu „Yahagi". O godz. 20 okręty japońskie przeszły ostrożnie przez pole minowe blokujące cieśninę Bungo, między wyspami Kiusiu i Sikoku, i znalazły się na wodach Pacyfiku. Wkrótce potem zostały wykryte przez dwa amerykańskie okręty podwodne „Hackleback" i „Threadfin", dozorujące wody w pobliżu wyspy Kiusiu. Lotnicy amerykańscy natychmiast powiadomili dowództwo swej 5 Floty o eskadrze wroga, lecz w nocy utracili z nią kontakt. O świcie 7 kwietnia adm. Spruance wysłał 40 samolotów na poszukiwanie okrętów japońskich. O godz. 8.22 samolot z lotniskowca „Essex" wykrył je, a dalsze śledzenie przejęły wodnosamoloty bazujące na wyspach Kerama. Gdy okręty japońskie znalazły się w odległości 445 km od Okinawy, z lotniskowców 58 .zespołu wystartowało 380 samolotów w celu zniszczenia ich. Sytuacja eskadry japońskiej, pozbawionej osłony lotniczej, stała się nie do pozazdroszczenia. O godz. 12.10 nad eskadrę nadleciało 200 samolotów amerykańskich. Pierwsza grupa uderzeniowa składała się z myśliwców i lekkich bombowców, które zmierzały do 13

. T o l a n d J., The Rising Sun. The Decline and Fali of the Japanese Empire 1930—1945, London 1971, s. 691—692.

obezwładnienia bombami i rakietami środków przeciwlotniczych rozmieszczonych na okrętach. Po kilku minutach przystąpiły do ataku samoloty torpedowo-bombow® drugiej grupy, wykonujące główne uderzenia. Dwie bomby spadły wówczas w pobliżu głównego masztu pancernika „Yamato" oraz torpeda lotnicza uderzyła w lewą burtę okrętu. W 35 minut później atakowany był krążownik „Yahagi". Torpeda lotnicza przebiła jego lewą burtę poniżej poziomu wody i okręt zatrzymał się. O godz. 12.50 na krążownik spadły dwie bomby i kolejna torpeda uderzyła w prawą burtę. Okręt gwałtownie zawibrował. Kontradm. Komura postanowił zmienić swe stanowisko dowodzenia z krążownika na niszczyciel i kontynuować rejs w kierunku Okinawy. Kiedy jednak nowa grupa samolotów ostrzelała krążownik z broni pokładowej, Komura obawiając się, że może zginąć na motorówce w czasie ewakuacji na inny okręt, zdecydował pozostać na „Yahagi". Poważnie uszkodzony pancernik „Yamato" zmniejszył prędkość do 18 węzłów, lecz jeszcze był zdolny do walki. Dowódca tego okrętu kontradm. Kosaku Ariga utrzymywał nadal kurs na Okinawę. Wiceadm. Ito wydał wtedy rozkaz, aby wszystkie okręty płynęły z dużą prędkością i często zmieniały kierunki, co pozwoli uchylać się od bomb, pocisków rakietowych i torped, a jednocześnie nakazał prowadzić ogień do samolotów pociskami odłamkowymi, w tym również z dział dużych kalibrów. O godz. 13.35 kolejna fala 150 samolotów nurkowała na okręty japońskie. Piąta i szósta torpeda uderzyła w lewą burtę pancernika, a dalszych siedem bomb eksplodowało na jego środkowym pokładzie. Poległa połowa obsług dział przeciwlotniczych. Szybkość okrętu zmniejszyła się do 9 węzłów. Woda zaczęła napływać do maszynowni. Gdy o godz. 14.00 ósma torpeda rozerwała się w prawej burcie okrętu, kontradm. Ariga polecił zawrócić „Yamato"

na północ. Zgodnie z tradycją japońską martwego człowieka kładzie się zawsze głową na północ — Ariga chciał to samo uczynić z ciężko uszkodzonym pancernikiem. Jednakże zniszczone urządzenia sterowe uniemożliwiły dalsze kierowanie okrętem. Wkrótce nadleciała czwarta fala samolotów. Trzy Kolejne torpedy przebiły kadłub „Yamato". Przechył okrętu zwiększył się do 18°, a prędkość spadła do 7 węzłów. Nastąpiła eksplozja 1700 pocisków do ciężkich dział wieży nr 1. O godz. 14.15 dwunasta torpeda uderzyła w lewą burtę. Przechył okrętu wzrósł do 30°. Zdjęto ze ścian portrety cesarza i cesarzowej i rzucono je na wodę, aby nie zatonęły wraz z okrętem. Dowódca pancernika rozkazał reszcie załogi ewakuować się na niszczyciele. Na „Yamato" pozostali: wiceadm. Ito, kontradm. Ariga, jego zastępca kpt. Nomura i szef sztabu Morishita. W trakcie postępującego przechyłu okręt wywrócił się do góry dnem, eksplodował i zatonął (w odległości dnia drogi od Okinawy). Zatopiony został także krążownik „Yahagi", na skutek eksplozji 13 bomb i 7 torped. W wyniku dwugodzinnych nieprzerwanych ataków powietrznych amerykańskie samoloty pokładowe zatopiły okręt liniowy „Yamato", lekki krążownik „Yahagi" i cztery niszczyciele": „Asashimo", „Hamakaze", „Isokaze" i „Kasumi". Zatopienie głównych sił eskadry japońskiej kosztowało Amerykanów dziesięć zniszczonych samolotów i tyleż poległych pilotów. Z załogi „Yamato", liczącej 3332 ludzi, uratowano tylko 269. Zabierano przede wszystkim ludzi zdrowych, zdolnych do dalszej walki. Wśród ocalałych byli dowódca krążownika kpt. Hara i dowódca dywizjonu niszczycieli kontradm. Komura. Ten ostatni, jako najstarszy stopniem oficer, polecił załadować uratowanych marynarzy na dwa niszczyciele i przewieźć ich do Japonii, natomiast dwoma innymi niszczycielami kontynuować rejs w kierunku Oki-

nawy. Wkrótce jednak z dowództwa Połączonej Floty otrzymano radiogram nakazujący zrezygnować z dalszego wykonywania zadania i zawrócić do bazy. Ryzykowne, zakończone niepowodzeniem przedsięwzięcie okrętów japońskich dowiodło dowództwu celowości dalszego wykorzystania kamikaze. Zmasowany japoński atak powietrzny wykonany w dniach 6—7 kwietnia okazał się dla Amerykanów złowieszczą przepowiednią zbliżających się wydarzeń: TW ciągu kwietnia nieprzyjaciel kontynuował naloty, w większości w nocy w godz. 21—23 oraz 2—4. Podczas tych ataków okręty amerykańskie osłaniały się sztuczną mgłą, a wtedy samoloty japońskie atakowały lotniska Kadena i Yontan oraz składy zaopatrzenia rozmieszczone na plażach Hagushi. 11 kwietnia kamikaze poważnie uszkodzili lotniskowce „Enterprise" i „Essex" oraz okręt liniowy „Missouri" i dwa niszczyciele. Drugi zmasowany nalot kamikaze na flotę amerykańską skoncentrowaną w pobliżu Okinawy odbył się w dniach 12—13 kwietnia. Z atakujących 392 samolotów większość została zestrzelona, lecz kamikaze spowodowali znaczne uszkodzenia na 17 okrętach, w tym na pancerniku „Tennessee" i sześciu niszczycielach, oraz zatopili niszczyciel „Mannert L. Abele" i okręt bliskiego wsparcia typu LSS/L. Trzeci atak powietrzny na rejon Okinawy Japończycy wykonali w dniach 15—16 kwietnia. Na 498 samolotów biorących udział w ataku 196 było pilotowanych przez kamikaze. Po raz pierwszy zostały wtedy użyte samoloty-pociski o napędzie rakietowym, kierowane przez pilotów-samobójców. Samoloty te, wyposażone w trzy rakiety o sile ciągu 8000 kg i w głowice z materiałem wybuchowym o wadze 1200 kg, były przewożone w pobliże celu za pomocą bombowców. Na ustalony sygnał kamikaze włączał silnik rakietowy i atakował wskazany obiekt. Maksymalna prędkość samolotu wynosiła 917 km, a za-

sięg 80 km. Ta nowa broń miała dużą siłę niszczycielską, nie wpłynęła ona jednak na przebieg wojny, gdyż pojawiła się zbyt późno. W czasie tego ataku powietrznego lotnicy-samobójcy uszkodzili amerykański lotniskowiec „Intrepid", trzy niszczyciele, dwa trałowce i pięć innych okrętów oraz zatopili niszczyciel. Japończycy stracili 270 zestrzelonych samolotów. Czwarty zmasowany rajd kamikaze odbył się w dniach 27—30 kwietnia. 315 samolotów zaatakowało statki transportowe i okręty dozoru radiolokacyjnego. Jeden z samolotów uderzył w okręt szpitalny „Comfort", zakotwiczony 93 km na południe od Okinawy. Zginęło wówczas 29 ludzi, 30 zostało rannych i 1 uznano za zaginionego. W czasie tego nalotu zestrzelono 118 samolotów wroga, ale został zatopiony statek amunicyjny oraz uszkodzone 4 niszczyciele, okręt szpitalny i trałowiec. W ciągu trzech tygodni kwietnia lotnictwo taktyczne 10 armii, bazujące na Okinawie, wykonało 3521 lotów bojowych, zestrzeliwując 143 samoloty przeciwnika. 21 armia lotnictwa bombowego, stacjonująca na Wyspach Mariańskich, atakując obiekty wojskowe i przemysłowe Japonii, w ciągu kwietnia zrzuciła 15 712 ton bomb — 36% na lotniska wyspy Kiusiu, gdzie bazowały samoloty pilotowane przez kamikaze, 29% na fabryki lotnicze i 35% na miasta. Japońskie lotniska na Tajwanie były bombardowane z Filipin. W ciągu kwietnia zestrzelono lub zniszczono na ziemi 1100 samolotów japońskich. Chociaż zdobycie wysp Kerama znacznie zredukowało zagrożenie ze strony marynarzy-samobójców, to jednak w kwietniu działali oni dość aktywnie w nocy, głównie z portów Naha i Yonabaru na Okinawie, zatapiając w ciągu miesiąca jeden okręt amerykański, a sześć poważnie uszkadzając. Zmasowane ataki samolotów japońskich pilotowanych przez kamikaze, w których uczestniczyło często po kilkaset maszyn, nasuwają pytanie, skąd dowództwo japońskie'

brało tyle samolotów do zwalczania okrętów amerykańskich? Otóż na początku 1945 r. siły powietrzne Japonii miały — jak już wspomniano — 9000 samolotów różnych typów. Nowoczesnych w tej liczbie było tylko 3000 i wykorzystywano je do walki z lotnictwem amerykańskim. Natomiast pozostałe 6000 samolotów przystosowano do jednorazowego użycia przez pilotów-samobójców, dla których budowano dodatkowo także specjalne samoloty typu „Baka", stanowiące swego rodzaju samolot-pocisk kierowany przez kamikaze. W wyniku japońskich ataków powietrznych wykonywanych w okresie od 26 marca do 30 kwietnia 1945 r. zostało zatopionych 20 okrętów amerykańskich, a 157 odniosło uszkodzenia. Z t e j liczby kamikaze zatopili 14 i uszkodzili 90 okrętów. Na okrętach tych poległo 956 marynarzy, 2650 zostało rannych i 897 zaginęło. Piloci-samobójcy poważnie uszkodzili cztery duże lotniskowce: „Enterprise", „Hancock", „Intrepid" i „San Jacinto". Znaczne straty poniosły również okręty patrolowe i dozoru radiolokacyjnego. W konsekwencji stacje radiolokacyjne musieli Amerykanie przenieść na ląd i zainstalować je na dominujących punktach Okinawy i przyległych wyspach. W sumie więc japoński plan, przewidujący rozbicie i przepędzenie floty amerykańskiej z okolic Okinawy, odcięcie wojsk 10 armii Stanów Zjednoczonych od zaplecza i wygranie bitwy na lądzie, nie został zrealizowany. Natomiast wojska 32 armii broniące się na Okinawie zostały całkowicie odizolowane od Japonii oraz pozbawione zaopatrzenia i pomocy z zewnątrz.

OPANOWANIE PÓŁNOCNEJ CZĘŚCI OKINAWY I WYSPY IE. ZWALCZANIE PARTYZANTKI JAPOŃSKIEJ

3 kwietnia 1945 r. w pasie natarcia 6 dywizji piechoty morskiej wytworzyła się korzystna sytuacja taktyczna, gdyż dywizja ta, działająca w pierwszym rzucie 3 korpusu piechoty morskiej, nie napotykając większego oporu przeciwnika, stosunkowo łatwo podchodziła do przesmyku Ishikawa. Gen. Buckner polecił dowódcy 3 korpusu przyśpieszyć działania zaczepne w celu opanowania półwyspu Motobu i osiągnięcia przylądka Hedo, stanowiącego północny kraniec Okinawy. Dwa oddziały wydzielone 6 dywizji, każdy w sile wzmocnionego batalionu, utworzone ze składu 22 pułku, wyposażone w czołgi i transportery, wyruszyły natychmiast na północ wąskimi drogami wzdłuż obu wybrzeży. Zniszczone mosty i nieregularnie rozmieszczone miny przeciwpancerne uniemożliwiały szersze wykorzystanie pojazdów mechanicznych, maszerowano więc pieszo. Saperzy wytyczali objazdy i naprawiali mosty. Nacierających ostrzeliwały sporadycznie rozproszone grupy żołnierzy japońskich, stanowiące straż tylną, które na dogodnych pozycjach podejmowały krótkotrwały opór, po czym dalej wycofywały się na północ. Między drogami przybrzeżnymi i środkiem wyspy wznosił się łańcuch wzgórz, które

przeczesywano patrolami w sile wzmocnionej kompanii, wychwytując maruderów przeciwnika. Dowódca wojsk japońskich w północnej części Okinawy płk Takehiko Udo obok organizowania obrony na półwyspie Motobu i wyspie Ie przygotowywał ludność miejscową do prowadzenia działań partyzanckich. Dowództwo amerykańskie obawiając się, że Japończycy mogą wysadzić taktyczne desanty morskie w celu zwiększenia siły obronnej swych wojsk, przyśpieszyło natarcie wojsk 3 korpusu piechoty morskiej na północ. Wieczorem >5 kwietnia bataliony 22 pułku osiągnęły miejsce, gdzie Okinawa ma szerokość 4 km. Taki pas natarcia był za szeroki dla jednego pułku, więc pod osłoną nocy wprowadzono do pierwszego rzutu 6 dywizji dwa świeże pułki: 4 na wschodnim i 29 na zachodnim wybrzeżu, natomiast 22 pułk zgrupował się w drugim rzucie dywizji. Bezpośrednio za kolumnami 6 dywizji piechoty morskiej, wzdłuż wód przybrzeżnych, podążały okręty i barki desantowe, w gotowości do dostarczenia wojskom zaopatrzenia oraz ogniowego wsparcia. Wszystkie zagajniki i wzgórza zostały uprzednio ostrzelane ogniem artylerii okrętowej. W dzień każdy nacierający batalion był wsparty środkami ogniowymi jednego okrętu wojennego, w nocy zaś jeden okręt wspierał walkę pułku piechoty, a drugi oświetlał pozycje wroga. 29 pułk, nacierający za kompanią rozpoznawczą i kompanią czołgów, 7 kwietnia opanował miasteczko i port Nago, znajdujące się u podstawy półwyspu Motobu. Rozmieścił się tam sztab 6 dywizji piechoty morskiej. Część 29 pułku ruszyła dalej na północ i zdobyła wioskę Taira, leżącą po przeciwległej stronie podstawy półwyspu, odcinając znajdujące się tam wojska japońskie od reszty Okinawy. W celu rozpoznania południowego i zachodniego wybrzeża półwyspu Motobu i sił przeciwnika skierowano drogą nadmorską kompanię zwiadowców wraz z 3 ba-

talionem tego pułku. Bezpośredniego wsparcia udzielało im pięć okrętów desantowych typu LCI; dwa automatyczne działka 20 mm każdego z nich ostrzeliwały przybrzeżne wzgórza i skały. Zwiadowcy bez walki włamali się na 10 km i zawrócili, natomiast 3 batalion pozostał na opanowanym terenie. Schwytany później Japończyk zeznał, że Amerykanie byli pod stałą obserwacją, na razie nie strzelano do nich, gdyż czekano na podejście większych sił. Półwysep Motobu jest pocięty szeregiem grzbietów wzgórz o wysokości od 300 do 500 m. Najwyższą zwartą partię wzniesień stanowi masyw Yae-Take, dominujący nad półwyspem, okolicznymi wyspami i zatoką Nago, na którym usytuowana była obrona japońska, o czym sztab 6 dywizji piechoty morskiej jeszcze nie wiedział. Wszystkie podejścia do tych gór były zaminowane i osłonięte ogniem moździerzy i cekaemów. W dniach 8 — 11 kwietnia 29 pułk próbował gruntownie rozpoznać obronę przeciwnika. Okrążenie masywu Yae-Take przez 1 i 3 bataliony tego pułku zostało uniemożliwione ogniem artylerii japońskiej i kontratakami piechoty. W tym czasie 22 pułk piechoty morskiej skierowano do opanowania północnej części Okinawy, natomiast 4 pozostawał w drugim rzucie 6 dywizji. 12 i 13 kwietnia, w czasie intensywnego patrolowania półwyspu Motobu, doszło do wielu starć z Japończykami; świadczyły one, że żołnierze przeciwnika byli dobrze przygotowani do działań obronnych w górach i doskonale znali teren (do transportu broni i zaopatrzenia wykorzystywali oni konie). Podczas natarcia w dniach 3 — 13 kwietnia oddziały 8 dywizji piechoty morskiej włamały się z przyczółka Hagushi na 45 km, aż do masywu Yae-Take. Natomiast 22 pułk, nie angażując się w walki na półwyspie, osiągnął 13 kwietnia przylądek Hedo, najdalej na północ wysunięty cypel Okinawy, oddalony 89 km od rejonu desanto-

wania. Tempo jego natarcia wyniosło więc 6,9 km na dobę. Potwierdzenie ugrupowania sił nieprzyjaciela na półwyspie uzyskano dopiero rano 13 kwietnia od wziętych do niewoli kilku uzbrojonych mieszkańców Okinawy mówiących po angielsku, którzy przez wiele lat mieszkali na Hawajach, dokąd wyemigrowali w poszukiwaniu pracy i przed wybuchem wojny wrócili na rodzinną wyspę. Ustalono, że na półwyspie Motobu broni się 1500 żołnierzy japońskich, wspartych bateriami dział 20, 25 i 75 mm, a także armatami 152,4 mm. Te ostatnie mogły ostrzeliwać drogi w odległości 16 km od półwyspu, jak również wyspę Ie. 29 pułk był za słaby, aby samodzielnie złamać opór japoński w masywie Yae-Take. Dowództwo 6 dywizji postanowiło więc zaangażować jeszcze 4 pułk (bez 3 batalionu) i uderzyć na wroga z przeciwnych kierunków. 1 i 2 bataliony 4 pułku i 3 batalion 29 pułku miały nacierać z zachodu, z drogi przybrzeżnej. Zgrupowaniem tym dowodził płk Alan Shapley. Natomiast od wschodu, z rejonu wioski Itomi, atakowały 1 i 2 bataliony 29 pułku. Natarcie to musiało być przeprowadzone w ścisłym współdziałaniu piechoty z lotnictwem i artylerią, aby nie razić własnych żołnierzy. Użycie czołgów nie wchodziło w rachubę zę względu na bezdroża górskie. Natarcie rozpoczęło się rano 14 kwietnia. Niewielkie grupy żołnierzy japońskich uzbrojonych w pistolety maszynowe i ręczne karabiny maszynowe strzelały salwami z gęstych zarośli i szybko zmieniały stanowiska. Piechota morska odpowiadała na te salwy zmasowanym ogniem, alę po osiągnięciu miejsca, z którego Japończycy strzelali, nie - znajdowano nigdy żywych ani martwych żołnierzy przeciwnika — o skuteczności ognia świadczyły jedynie ślady krwi na ziemi. Japończycy, mając doskonałe możliwości obserwowania ruchu piechoty morskiej, pozwalali amerykańskim pododdziałom 4 pułku wchodzić na otwar-

ty teren, następnie ostrzeliwali je z przodu i z tyłu, polując szczególnie na oficerów (zdradzała ich mapa w ręku lub wskazywanie kierunku nacierającym). Przez cały czas przeciwnik demonstrował umiejętność wykorzystania terenu, skrytego przegrupowywania swych wojsk i maskowania środków ogniowych. W następnym dniu Amerykanie zastosowali nową taktykę natarcia w górach: z każdego batalionu obronę nieprzyjaciela' atakowały dwie kompanie, podczas gdy trzecia wspierała je swym ogniem. 2 batalion 4 pułku opanował wtedy grzbiet górski znajdujący się poniżej masywu Yae-Take, lecz musiał wycofać się w wyniku kontrataków japońskich i ostrzału z moździerzy. Było oczywiste, że Japończycy przewidzieli kierunki natarcia obu pułków i odpowiednio przygotowali swą obronę. O świcie 16 kwietnia lotnictwo oraz artyleria polowa i okrętowa skutecznie obezwładniły pozycje japońskie w masywie Yae-Take. Następnie do natarcia ruszyły bataliony piechoty morskiej. W toku walk w górach dowódcy szeroko stosowali manewr obejścia pozycji przeciwnika i uderzenia na niego od tyłu. Do wieczora zdobyto pięć japońskich armat przeciwlotniczych 25 mm. 17 kwietnia skuteczne było natarcie żołnierzy 4 pułku, którzy zabili 700 Japończyków wycofujących się w głąb masywu Yae-Take. Wykryto składy zaopatrzenia wo]sk przeciwnika, węzeł łączności i stanowisko dowodzenia płk. Udo. W ciągu dwóch następnych dni rozbite oddziały japońskie zepchnięto z masywu górskiego do północnej części półwyspu Motobu. 20 kwietnia żołnierze 4 i 29 pułków osiągnęli północne krańce półwyspu, niszcząc po drodze drobne punkty oporu przeciwnika. W ciągu tygodnia ciężkich walk na Okinawie 6 dywizja piechoty morskiej przełamała obronę wojsk japońskich i rozbiła je. Straty własne wyniosły 207 poległych żołnierzy, 757 rannych i 6 zaginionych; straty japońskie —•

przeszło 2000 łudzi. Wielu żołnierzy japońskich ukryło się w górach i po kilku dniach podjęło działania partyzanckie. W dzień samodzielne grupy, w których uczestniczyła miejscowa ludność, organizowały zasadzki i nagłe uderzenia na kolumny samochodowe i drobne oddziały wojskowe. Pod osłoną nocy atakowały składy żywności, szpitale i węzły łączności, podpalając je lub niszcząc granatami, oraz zrywały całe odcinki przewodów telefonicznych. W tej sytuacji dowództwa 1 i 6 dywizji piechoty morskiej przystąpiły do przesiedlania ludności na półwysep Katchin i na wyspę Tokashiki, w grupie Kerama. Rozpoczęto patrolowanie opanowanego terenu, poszukując obozowisk partyzanckich oraz wyłapując żołnierzy japońskich i partyzantów. W toku tych działań, prowadzonych do końca maja, oddziały 6 dywizji utraciły 29 żołnierzy, 304 zostało rannych i jeden zaginął, poniosły również straty w sprzęcie. W zaistniałej sytuacji szczególnie skomplikowała się praca służb kwatermistrzowskich. Ponadto dowództwo amerykańskie zostało zmuszone do wycofania z frontu 1 i 6 dywizji piechoty morskiej i skierowania do realizacji zadań drugorzędnych. W końcu maja wojska amerykańskie rozgromiły partyzanckie grupy Japończyków, pozbawionych wsparcia miejscowej ludności — uprzednio w większości przesiedlonej i pozostającej pod nadzorem wojskowym. ZDOBYCIE WYSPY IE

Kiedy oddziały 6 dywizji piechoty morskiej nawiązały walkę z japońskim zgrupowaniem płk. Udo na półwyspie Motobu, dowództwo 10 armii Stanów Zjednoczonych postanowiło zdobyć wyspę Ie. 11 kwietnia 1945 r. wydano odpowiednie rozkazy dowódcy 77 dywizji piechoty, która miała 16 kwietnia rozpocząć lądowanie w celu opanowania tej wyspy wraz z rozległym lotniskiem (trzy jego

pasy startowe w kształcie rzymskiej liczby „XI" miały po 1700 m długości). Wyspa Ie, położona 6,5 km na zachód od półwyspu Motobu i 37 km na północ od plaż Hagushi, ma kształt owalny — 8 km długa i 3,5 km szeroka. Jedynym punktem orientacyjnym na wyspie, oprócz lotniska, było wzgórze Iegusugu o wysokości 200 m, które ze względu na jego strome zbocza Amerykanie nazwali „wieżyczką". Z tego wzniesienia było idealne pole ostrzału na całą wyspę. Owa „wieżyczka", owalny kształt i wysokie brzegi upodabniały wyspę do ogromnego lotniskowca. Z wojskowego punktu widzenia najważniejszymi obiektami wyspy były: lotnisko, wzgórze Iegusugu i miasteczko Ie, składające się z 300 domów. Rafy koralowe, otaczające wyspę, stanowiły przeszkodę dla barek desantowych. Zaporę tę można było pokonać za pomocą samochodów-amfibii i gąsienicowych transporterów pływających tylko w okresie wysokiego przypływu morza. Północne i zachodnie brzegi wyspy są wysokie i strome, najdogodniejsze do wysadzenia desantu były południowo-wschodnie wybrzeża, na ogół piaszczyste i nizinne. W listopadzie 1944 r. na wyspie tej stacjonował 50 batalion obsługi lotniska, przemianowany z chwilą rozpoczęcia przygotowań do obrony na 50 specjalny batalion piechoty. Ponadto z półwyspu Motobu na wyspę Ie przesunięto 1 batalion piechoty mjr. Igawy, liczący 930 żołnierzy, wydzielony z 2 pułku piechoty płk. Kunigami — organizatora obrony w masywie Yae-Take. Całość tych wojsk była podporządkowana płk. Udo. Trzon sił japońskich na wyspie Ie stanowił batalion mjr. Igawy, wzmocniony 350 żołnierzami z 50 specjalnego batalionu piechoty, batalionem budowlanym (580 ludzi) i kompanią saperów. Łączne siły garnizonu liczyły 2000 żołnierzy. Do obrony przystosowano miasto Ie i wzgórze Iegusugu, gdyż one najlepiej nadawały się do ufortyfikowania.

W skałach na północnym i zachodnim brzegu znajdowały się setki jaskiń, przystosowanych przez Japończyków do długotrwałej obrony. Zachodnia część wyspy została zaminowana i osłonięta niewielkimi siłami. Pasy startowe lotniska przekopano i zaminowano, używając m.in. kilkuset bomb lotniczych o wadze 250 kg. Obronę na wyspie Ie miała wspierać artyleria japońska rozlokowana na Okinawie. W czasie działań zaczepnych na półwyspie Motobu żołnierze 6 dywizji piechoty morskiej znaleźli dwie armaty kal. 152,4 mm z amunicją i ciągnikami, ukryte w jaskiniach na zachodnim wybrzeżu półwyspu. Ogniem tych dział Japończycy zamierzali uniemożliwić Amerykanom wysadzenie desantu, a potem utrudnić im wykorzystanie lotniska. Utrata armat skomplikowała obronę wyspy Ie. Na czele wydzielonych sił morskich i lądowych przeznaczonych do zdobycia wyspy Ie stał kontradm. Reifsnider. Planowanie desantu przez sztaby marynarki i 77 dywizji piechoty trwało dwa dni (12—13 kwietnia). Druga w ciągu miesiąca operacja desantowa tej dywizji miała rozpocząć się 16 kwietnia o godz. 8.00. 305 pułk w składzie 1 i 3 batalionu miał lądować w południowej części wyspy na dwóch odcinkach plaż o łącznej szerokości 1 km, zakodowanych kryptonimami „Czerwony nr 1" i „2", natomiast trzy bataliony 306 pułku zamierzano wysadzić na południowo-zachodnim krańcu wyspy, na jednym odcinku szerokości 500 m, oznaczonym jako „Zielony". 305 pułk miał nacierać wzdłuż południowego wybrzeża w kierunku wschodnim, w celu opanowania plaż korzystniejszych do wysadzenia artylerii, czołgów i pojazdów mechanicznych. 306 pułk, działający równolegle w środkowej i północnej części wyspy, winien był zająć górę Iegusugu i lotnisko. Następnie oba pułki miały zdobyć miasto Ie i pozostały obszar wyspy. Do wsparcia ich walki planowano użyć trzech dywizjonów artylerii z 77 dywizji piechoty, które dobę wcześniej miały wylądować na

wyspie Minna, położonej 6 km na południe od wyspy Ie. Meldunki z rozpoznania powietrznego wskazywały, że wyspa Ie jest opuszczona przez Japończyków. Natomiast na kolejnych zdjęciach lotniczych zaczęły pojawiać się rowy, doły i miny na pasach startowych, chociaż po dawnemu nie było widać żołnierzy. Oficerowie wydziału rozpoznawczego 77 dywizji byli przekonani, że Japończycy usiłują wprowadzić ich w błąd — później rzeczywiście okazało się, że w dziesiątkach jaskiń na wyspie i w labiryncie tuneli na Iegusugu ukryło się prawie 7000 żołnierzy i osób cywilnych. Na stokach wzgórza znajdowały się liczne jaskinie, które Japończycy przebudowali w trzypiętrowe bunkry, uzbrojone w karabiny maszynowe, a nawet działka przeciwpancerne kal. 37 i 47 mm. Także miasteczko Ie stanowiło prawdziwą twierdzę. Powyższy system obrony nie wróżył żołnierzom 77 dywizji nic dobrego. Sytuacja operacyjna w rejonie Okinawy wytworzona w połowie kwietnia uniemożliwiała użycie całości sił 77 dywizji piechoty do zdobycia wyspy Ie, gdyż 2 batalion 305 pułku stanowił garnizon wysp Kerama, a 307 pułk piechoty znajdował się w odwodzie 10 armii. W ramach przygotowań do desantu wydzielone okręty 5 Floty i samoloty pokładowe obezwładniały od dłuższego czasu japońskie obiekty obronne na wyspie Ie. Systematyczny ostrzał wyspy rozpoczął się 13 kwietnia, z udziałem pancernika ,jTexas", dwóch krążowników i czterech niszczycieli. W nocy obronę japońską ostrzeliwało sześć rakietowych okrętów desantowych typu LSM(R). W dniach 13—15 kwietnia intensywną działalność prowadziło lotnictwo pokładowe, którego 292 samoloty zrzuciły na obiekty japońskie 25 ton bomb i 830 rakiet. Zniszczono również dwa japońskie samoloty na lotnisku. Pod osłoną ostrzału artyleryjskiego i uderzeń lotnictwa zespoły płetwonurków przystąpiły do rozpoznania raf koralowych, brzegów i plaż wyspy Ie. Min nie znaleziono.

Od strony południowo-zachodniej natknięto się na ogień japońskiej broni maszynowej, ale kiedy rozpoznawano plaże na południe od miasta Ie, nie padł ani jeden strzał. Mjr Igawa chciał wpoić Amerykanom przekonanie, że podejście do miasta i góry nie są bronione. W nocy z 12 na 13 kwietnia rozpoznawczy batalion desantowy opanował wyspę Minna. Z wyjątkiem 30 przestraszonych mieszkańców nie znaleziono tam nikogo. 15 kwietnia na wyspie tej wylądowała artyleria dywizyjna 77 dywizji piechoty w gotowości do wsparcia desantu. Zbudowano również lotnisko polowe dla trzech samolotów korygowania ognia artylerii. Wcześnie rano 16 kwietnia okręty wojenne, desantowe i transportowe załadowane wojskami 77 dywizji podniosły kotwice i pod osłoną dymów wyruszyły z rejonu Hagushi w kierunku wyspy Ie. O świcie rozpoczęło się też artyleryjskie przygotowanie, w którym wzięły udział działa 2 pancerników, 4 krążowników, 7 niszczycieli i 27 rakietowych okrętów desantowych. Te ostatnie strzelały pociskami rakietowymi kal. 127 mm i granatami moździerzowymi 106,6 mm. Każdy okręt miał swój sektor ostrzału. W ciągu kilku minut chmury dymu i kurzu pokryły całą wyspę. O godz. 6.30 spuszczono na wodę czołgi pływające, transportery i łodzie szturmowe. Pół godziny później czołgi pływające przekroczyły linię wyjściową, znajdującą się 3100 m od brzegu, za nimi szły fale transporterów i łodzi szturmowych załadowane wojskiem. Pogoda była słoneczna i morze wyjątkowo spokojne. Na 5 minut przed rozpoczęciem desantu 16 samolotów myśliwskich ostrzelało odcinki lądowania pułków i zrzuciło bomby napalmowe. Inne myśliwce, i bombowce krążyły nad wyspą w gotowości do obezwładnienia przeciwnika, osłony lądowania lub wsparcia natarcia. O godz. 8.00 na południowym brzegu wyspy Ie wylądowały pododdziały 1 i 3 batalionu 305 pułku piechoty.

Artyleria przeniosła ogień. Żołnierze szybko pokonali wydmy i dotarli do przybrzeżnej drogi. 1 batalion 305 pułku skierował się na wschód w stronę miasta Ie, lecz wkrótce natknął się na obszerne pole minowe. Chociaż miny były ułożone pośpiesznie i słabo zamaskowane, jednak zatrzymały czołgi i samobieżne haubice 105 mm. Nacierano więc pieszo i bardzo ostrożnie. Żołnierze 306 pułku lądowali o godz. 8.07 na południowo-zachodnim krańcu wyspy. W ciągu trzech godzin natarcia pięć batalionów 305 i 306 pułków piechoty uchwyciło przyczółek o głębokości 1800 m. Po połudhiu 306 pułk zdobybslotnisko. Do wieczora oba pułki opanowały 2/3 obszaru wyspy. 306 pułk rozwinął się od północnego skraju miasta Ie do północnego wybrzeża wyspy, a bataliony 305 pułku znajdowały się 1000 m na zachód od tego miasta. W nocy z 16 na 17 kwietnia żołnierze japońscy wykonali kontratak na 3 batalion 305 pułku. Opasani granatami lub torbami z materiałem wybuchowym wdarli się w ugrupowanie batalionu i następnie wysadzili się w powietrze. Straty batalionu były niewielkie, natomiast kontratakujący stracili 135 żołnierzy, reszta zaś wycofała się. Rano 17 kwietnia artyleria 77 dywizji piechoty wykonała artyleryjskie przygotowanie dwoma dywizjonami haubic, znajdującymi się na wyspie Minna, i jednym dywizjonem, który wylądował na wyspie Ie. Kiedy wznowiono natarcie, zauważono, że opór nieprzyjaciela wzrósł. Do południa 1 batalion 305 pułku, nacierający wzdłuż południowego wybrzeża wyspy, przesunął się o 730 m, natomiast 3 batalion tego pułku dotarł do wschodnich krańców miasta. 306 pułk nie podejmował tego dnia natarcia, lecz patrolami rozpoznawał rejon wzgórza Iegusugu, czekając na podejście żołnierzy 305 pułku. Poprzedniego dnia dowódca 77 dywizji prosił gen. Bucknera o zezwolenie na zaangażowanie 307 pułku w

celu przyśpieszenia opanowania wyspy. Dowódca 10 armii zgodził się na użycie dwóch batalionów pułku w szturmie wyspy Ie pod warunkiem, że po południu 18 kwietnia wrócą one do jego dyspozycji. Rano 17 kwietnia 2 i 3 bataliony 307 pułku lądowały na tej wyspie i o godz. 13.00 uderzyły na miasto z południowego zachodu. Natarcie odbywało się pod górę i w terenie otwartym. Walka toczyła się o każdy dom. Zaminowane i pełne gruzu ulice uniemożliwiały użycie samobieżnej artylerii. Wieczorem oba bataliony zostały zatrzymane w południowej części miasta. Znikły więc nadzieje na uzyskanie szybkiego i łatwego zwycięstwa. Walką trzech pułków 77 dywizji piechoty kierował zastępca dowódcy tej dywizji gen. bryg. Edwin Randle ze stanowiska dowodzenia 305 pułku, mając do dyspozycji kilku oficerów sztabowych. Natomiast dowódca dywizji z większością sztabu pozostawał na okręcie dowodzenia, wyposażonym w środki łączności ułatwiające mu kontakt z dowódcą armii, z gen. Randlem, jak również z eskadrami lotnictwa oraz z artylerią polową i okrętową, działa®"" jącymi na korzyść nacierających pułków. . W trudnej sytuacji na polu walki gen. Randle prosił 0 pozostawienie 307 pułku na wyspie do chwili jej zdobycia. Dowódca dywizji uzyskał na to zgodę gen. Bucknera. 18 kwietnia bataliony 305 i 307 pułków miały uderzyć na miasto od wschodu i południa i do wieczora je zdobyć; 306 pułkowi powierzono opanowanie wzgórza Iegusugu. Nacierającym dawali się we znaki strzelcy wyborowi. Zmasowanym ogniem cekaemów i moździerzy Japończycy skutecznie powstrzymywali piechotę 77 dywizji. Czołgi 1 działa samobieżne nie mogły podejść blisko do obrony przeciwnika, gdyż na te pojazdy Japończycy wykonywali samobójcze ataki z wiązkami granatów i 10-kilogramowymi ładunkami materiału wybuchowego. Najsilniejszy opór oba pułki napotkały w centrum miasta, na paśmie

wzniesień, gdzie stał żelbetowy budynek ratusza, skąd nieprzyjaciel miał doskonałe pole ostrzału we wszystkich kierunkach. Wzgórza te żołnierze amerykańscy nazwali „krwawym grzbietem". Piechota amerykańska odczuwała dotkliwy niedostatek amunicji i żywności, ponieważ najdogodniejsze do wyładunku zaopatrzenia plaże były ostrzeliwane przez Japończyków ogniem moździerzy i broni maszynowej. W nocy dywersanci japońscy podpalali składy i strzelali z ukrycia. Z tych względów w dniach 18—21 kwietnia musiano przerwać wyładunek zaopatrzenia i pojazdów. Dopiero od 21 do 24 kwietnia zintensyfikowano prace i rozładowano 14 okrętów ^desantowych LST, które przywiozły 18 331 ton różnych ładunków. Kolejne natarcie rozpoczęło się 19 kwietnia o godz. 9.00, po 30-minutowym artyleryjskim przygotowaniu. Bataliony 307 pułku wspólnie z 1 batalionem 305 pułku atakowały „krwawy grzbiet" od strony południowej. Większe powodzenie uzyskano na kierunku wschodnim, mniejsze na zachodnim i żadnego na południowym. Przed wieczorem kontratak japoński, wsparty ogniem moździerzy i broni maszynowej, spędził żołnierzy 1 batalionu 305 pułku ze wschodniej części „krwawego grzbietu". Kończyła się amunicja pododdziałom 2 batalionu 307 pułku walczącym w zachodniej części tych wzniesień. Sytuację pogarszało to, że pod osłoną ciemności żołnierze japońscy przeniknęli na tyły 305 i 307 pułków, organizowali zasadzki oraz ponownie ustawili miny, które w dzień zdjęli saperzy 77 dywizji. W kontratakach japońskich uczestniczyła także ludność cywilna, w tym młode kobiety z niemowlętami na plecach, uzbrojone w granaty i materiał wybuchowy. 20 kwietnia o godz. 8.50 artyleria 77 dywizji rozpoczęła 10-minutową nawałę ogniową. Po 10 minutach przerwy, obliczonej na wyjście Japończyków ze schronów i zajęcie przez nich obrony, artyleria ponownie otworzyła ogień

realizując ostatnią 15-minutową nawałę. Miasto Ie atakowano z trzech stron. Bataliony 306 pułku oskrzydlały w dalszym ciągu wzgórze Iegusugu. Po południu żołnierze 2 batalionu 307 pułku, nacierający z kierunku południowo-zachodnlego, opanowali ratusz na „krwawym grzbiecie", a pododdziały 1 batalionu 305 pułku zajęły wschodni kraniec tego pasma wzniesień. Tym razem Amerykanie umacniali się natychmiast. Na „krwawy grzbiet" podciągnięto saperów, a nawet działa i czołgi. Na piętrach żelbetowego budynku ustawiono karabiny maszynowe, mogące ostrzeliwać przedpole aż do południowych stoków Iegusugu. Wkrótce Japończycy wykonali dwa kontrataki, które odparto z dużymi stratami dla przeciwnika. W nocy zwiadowcy japońscy rozpoznawali obronę 307 pułku, szukając w niej słabych miejsc. 21 kwietnia o godz. 4.30 moździerze przeciwnika rozpoczęły godzinne przygotowanie ogniowe. Następnie 400 żołnierzy wraz z dużą liczbą osób cywilnych wykonało kontratak w celu odzyskania „krwawego grzbietu". Po godzinie walki Amerykanie załamali natarcie wroga, który stracił 364 żołnierzy. Straty własne były również duże, gdyż w trzech kompaniach 2 batalionu 307 pułku pozostało od 36 do 57 żołnierzy w każdej. Polegli lub odnieśli rany prawie wszyscy oficerowie (30). Zniszczone zostały dwa czołgi i dwa samobieżne działa. • Ludność miejscowa broniła wyspy Ie wyjątkowo uporczywie, jak nigdzie na Pacyfiku. Ocenia się, że 1500 jej mieszkańców walczyło z bronią w ręku. Dowództwa pułków 77 dywizji przekonały się wówczas, że w wyszkoleniu bojowym żołnierzy japońskich i osób cywilnych nie było istotnej różnicy. Od rana 21 kwietnia bataliony 306 pułku szturmowały Iegusugu. O godz. 10.25 na szczycie wzgórza zatknięto flagę amerykańską, lecz Japończycy bronili się nadal. Aby zapobiec nieszczęśliwym wypadkom, ustalono, że jeden batalion będzie atakował Iegusugu, podczas gdy in-

ne pozostaną ukryte w okopach, po czym nastąpi szturm kolejnego batalionu. O godz. 17.30 opór japoński na wzgórzu całkiem ustał, a w 30 minut później wyspa Ie była opanowana. Jednakże jeszcze przez piąć dni oczyszczano wyspą z ukrytych żołnierzy nieprzyjaciela. Do ostatniego większego starcia doszło w nocy z 22 na 23 kwietnia, kiedy to duża grupa żołnierzy japońskich i osób cywilnych wyszła z jaskiń Iegusugu i uderzyła na 306 pułk — wszyscy zginęli w ogniu broni maszynowej. W czasie sześciodniowej bitwy na wyspie Ie poniosło śmierć 4706 żołnierzy japońskich, 149 dostało się do niewoli. Amerykanie zdobyli lub zniszczyli 34 moździerze, 44 erkaemy, 8 cekaemów, 4 armaty przeciwpancerne, 5 dział przeciwlotniczych i 5000 min. Straty amerykańskie poniesione w okresie 16—24 kwietnia, w czasie walk o zdobycie wyspy i oczyszczenie jej z resztek żołnierzy japońskich, wyniosły 239 poległych, 902 rannych i 46 zaginionych, łącznie 1187 żołnierzy. Zniszczone zostały 4 czołgi i 2 działa samobieżne.,.. Począwszy od 25 kwietnia okręty desantowe typu LST zaczęły przerzucać oddziały 77 dywizji piechoty do południowej części Okinawy, w celu wsparcia natarcia wojsk 24 korpusu armijnego. W charakterze garnizonu na wyspie Ie pozostawiono sztab i 1 batalion 305 pułku. W dwa tygodnie później, 10 maja, na odbudowane lotnisko przybyła grupa lotnictwa myśliwskiego w składzie trzech eskadr. W połowie czerwca 1945 r. bazowało tam już całe skrzydło lotnictwa myśliwskiego dalekiego zasięgu, dysponujące trzema grupami myśliwskimi i jedną eskadrą myśliwców nocnych, przewidzianymi do osłony bombowców wykonujących naloty na Japonię.

PRZEŁAMANIE PASA PRZESŁANIANIA OBRONY JAPOŃSKIEJ W POŁUDNIOWEJ CZĘŚCI OKINAWY

Od rana 6 kwietnia 1945 r. oddziały 24 korpusu armijnego Stanów Zjednoczonych były gotowe do wznowienia działań zaczepnych w kierunku południowym. W pierwszym rzucie korpusu, na jego prawym skrzydle, znajdowała się 96 dywizja piechoty, mająca w przodzie 382 i 383 pułki, działające w pasie szerokości 4,5 km. Natomiast na lewym skrzydle, wzdłuż zachodniego wybrzeża Okinawy, na 2,5-kilometrowym odcinku rozlokowano 7 dywizję piechoty z 32 i 184 pułkami w swym pierwszym rzucie. W pasie natarcia korpusu znajdowały się tylko trzy drogi: z dwóch korzystąła 96 dywizja, a jedną użytkowała 7 dywizja piechoty.. Na przedpolu 7 dywizji piechoty japońską rubież opóźniania obsadzały wzmocnione kompanie 14 batalionu piechoty, mające zadanie stawiać opór na kolejnych wzgórzach. Przed 96 dywizją piechoty broniły się kompanie 12 i 13 batalionu piechoty 1 . Powyższe jednostki wchodzi1 Każdy z wymienionych batalionów składał się z pięciu kompanii piechoty, w których było po 9 rkm i 9 granatników. W batalionowej kompanii ckm znajdowało się 10 karabinów maszynowych, a w kompanii wsparcia batalionu 2 armaty pułkowe 75 mm i dwie haubice 70 mm. Bataliony liczyły po 1200 żołnierzy. Rozporządzały one znaczną liczbą piechoty, własną artylerią, moździerzami i bronią maszynową oraz z tej racji znakomicie nadawały się do działań obronno-odwrotowych.

ły w skład 63 brygady piechoty z 62 dywizji japońskiej. > 6 kwietnia o godz. 8.00, po obezwładnieniu obrony japońskiej przez samoloty pokładowe, ruszyły do natarcia oddziały 7 i 96 dywizji. Wkrótce 2 i 3 bataliony 383 > pułku piechoty zostały zatrzymane przed japońskim ubezpieczeniem bojowym, na południe od wioski Ginowan, przy drodze nr 5, biegnącej środkiem wyspy. Do godzin południowych ogień japońskich dział i moździerzy z tego punktu oporu wiązał główne siły dwóch pułków 96 dywizji. Dopiero ostrzelanie bronionego wzniesienia przez artylerię i lotnictwo amerykańskie oraz wykonanie manewru obejścia zmusiło Japończyków do. wycofania się. Do wieczora 96 dywizja przesunęła się 500 m na południe. W tym czasie 184 pułk piechoty dowodzony przez płk. Roya Greena, działający na prawym skrzydle 7 dywizji, natknął się na południowy zachód od wioski Arakachi na ubezpieczenie bojowe przeciwnika. Japończycy ostrzeliwali stamtąd cały pas natarcia tej dywizji. Dopiero obezwładnienie tego punktu oporu przez lotnictwo i obejście go z obu skrzydeł umożliwiło dywizji ruch do przodu. Następnego dnia wojska 24 korpusu armijnego kontynuowały działania zaczepne, dążąc do nawiązania kontaktu z pasem przesłaniania obrony japońskiej. Tym razem 184 pułk z 7 dywizji, wykorzystując doświadczenia bojowe z poprzedniego dnia walki, częścią sił związał od czoła punkt oporu znajdujący się na zachód od wioski Minami, a 1 batalionem ppłk. Daniela Maybury'ego obszedł go od zachodu; jednoczesnym atakiem od tyłu wyparto Japończyków ze wzniesienia. Jednakże obrona wojsk japońskich stopniowo tężała, wobec coraz silniejszego ognia artylerii i moździerzy przeciwnika tempo natarcia Amerykanów malało. 7 i 8 kwietnia 184 pułk włamał się jedynie na 1500 rr W czasie pokonywania linii opóźniania pierwszorzutowe kompanie piechoty z 382 i 383 pułków (96 DP) utraciły

połowę stanu osobowego. Świadczyło to o skuteczności obrony japońskiej, realizowanej niewielkimi siłami. Charakter tych kilkudniowych walk dowodził, że skończyły się stosunkowo łatwe sukcesy Amerykanów. Wieczorem 8 kwietnia oddziały 7 i 96 dywizji piechoty znajdowały się w odległości 700 m od pasa przesłaniania obrony japońskiej, opartego na pasmach wzgórz i miejscowościach: Machinato, Kakazu, Nishibaru, Tonabaru, Ishin i Ouki. Była to tzw. linia Machinato. Najszybciej do tej obrony podchodził 1 batalion 383 pułku, nacierający wzdłuż drogi centralnej. Po południu 7 kwietnia znajdował się on 500 m od wsi Kakazu i pasma wzgórz o t e j samej nazwie, gdzie został zatrzymany ogniem artylerii i moździerzy. Nie pomogły mu w osiągnięciu sukcesu również trzy ataki lotnicze i kilka ześrodkowań ogniowych, wykonanych przez cztery dywizjony artylerii polowej, oraz ostrzał obrony przeciwnika przez 10 dział kal. 356 mm z pancernika „New York", chociaż efekt dział okrętowych był znaczny, gdyż pociski burzące powodowały wyrwy w skałach szerokości 5 m i doły o głębokości 2,5 m. Skoro tylko artyleria amerykańska otwierała ogień, Japończycy kryli się w jaskiniach skalnych. Dowództwo japońskie, dążąc do załamania natarcia piechoty i czołgów, starało się najpierw powstrzymać piechotę ogniem moździerzy i broni maszynowej, a wysunięte do przodu czołgi zniszczyć wiązkami granatów lub za pomocą 10-kilogramowych ładunków materiału wybuchowego. Unieruchomione czołgi żołnierze japońscy wykorzystywali jako bunkry, z których ostrzeliwali nacierającą piechotę. Amerykanie, w celu przyśpieszenia działań zaczepnych 96 dywizji, 8 kwietnia wprowadzili do walki 381 pułk piechoty, dowodzony przez płk. Hallorana. W toku sześciodniowych zaciekłych walk, trwających od 3 do 8 kwietnia, oddziały 24 korpusu armijnego utraciły 1510 żołnierzy. Jak obliczali Amerykanie, straty prze-

ci wnika Wyniosły 4489 zabitych i 13 wziętych do niewoli. Charakter obrony japońskiej, polegający na umiejętnym wykorzystaniu jaskiń skalnych, jarów i- wzgórz, wymagał od dowództwa amerykańskiego należytego wykorzystania wszystkich środków ogniowych do zburzenia lub zasypania stanowisk artylerii przeciwnika, jego schronów bojowych i tuneli, w których ukrywali się żołnierze wroga. Przed świtem 9 kwietnia oddziały 7 i 96 dywizji piechoty przeszły do natarcia — bez artyleryjskiego przygotowania ataku. Spowodowane to było nie tylko chęcią zaskoczenia nieprzyjaciela, lecz również narastającymi trudnościami w zakresie zaopatrzenia wojsk w amunicję artyleryjską, gdyż zużycie tych pocisków okazało się większe niż możliwości ich dostarczenia. Wynikało to także z roli, jaką odgrywała artyleria korpuśna i dywizyjna we wsparciu nacierających wojsk, ponieważ warunki meteorologiczne i naloty powietrzne przeciwnika nie miały takiego znaczenia dla artylerii polowej jak dla lotnictwa i artylerii okrętowej. Tego dnia 96 dywizja toczyła ciężkie walki o przełamanie pasa przesłaniania obrony japońskiej w rejonie grzbietu Kakazu. Żołnierze 1 batalionu 383 pułku dowodzonego przez ppłk. Byrona Kinga atakowali te umocnienia od czoła i północnego wschodu, natomiast pododdziały 3 batalionu 383 pułku ppłk. Edwarda Stare'a nacierały od strony północno-zachodniej. Wobec silnego oporu przeciwnika natarcie się załamało, 383 pułk stracił 326 żołnierzy. Największe ofiary poniósł batalion szturmujący wzgórza od czoła. Za to niepowodzenie zdjęto ze stanowiska ppłk. Kinga, a dowodzenie batalionu powierzono szefowi sztabu pułku ppłk. Kenny'emu Ericksonowi. Chociaż w toku ciężkich walk na grzbiecie zabito 420 żołnierzy japońskich, Amerykanie byli zmuszeni wycofać się na podstawy wyjściowe. Z przebiegu tych walk wy-

nikało, że przełamanie obrony wroga na głównym pasie będzie sprawą niezwykle trudną i wymagającą wielu ofiar. Natarcie wojsk 24 korpusu 10 kwietnia poważnie skomplikował ulewny deszcz, który ograniczał widoczność oraz obniżał skuteczność ognia artylerii i nalotów powietrznych. W tym czasie 184 pułk z 7 dywizji, nacierający wśród bezdroży górskich, natknął się na krzyżowy ogień broni maszynowej, ukrytej w zakamarkach skalnych. Mimo posiadania czołgów wojska te w ciągu dnia przesunęły się tylko o 400 metrów. Z kolei natarcie sąsiedniego 32 pułku ppłk. Johna Finna, posuwającego się wzdłuż wschodniego wybrzeża, zostało zatrzymane na polu minowym w pobliżu wioski Ouki, osłoniętym rowem przeciwczołgowym. Przeszkodę tę próbowano obejść od zachodu wzdłuż krętych i dość stromych stoków wzniesień. W tym dniu, w ciągu sześciu godzin (od 5.20 do 11.30), obronę wroga na grzbiecie skalnym i w miejscowości Kakazu obezwładniała artyleria polowa i okrętowa. Następnie wojska 96 dywizji piechoty przeszły do natarcia. Ulewny deszcz uniemożliwił jednak wykorzystanie trzech eskadr lotnictwa przeznaczonego do wsparcia natarcia 383 pułku piechoty dowodzonego przez płk. Maya. Lewoskrzydłowy 382 pułk 96 dywizji, mający trzy bataliony w linii, natknął się na opór przeciwnika w środku swego pasa natarcia i na lewym skrzydle. Niestety, czołgi bezpośredniego wsparcia ugrzęzły w błocie i nie mogły udzielić pomocy nacierającej piechocie. W ciągu dnia włamano się jedynie na 300 m. Z kolei 2 batalion 383 pułku, posuwający się w środku ugrupowania pułkowego, zbliżył się na 300 m do wzgórz Kakazu i okopał się. Dalej nie mógł nacierać, gdyż moździerze japońskie postawiły przed nim stały ogień zaporowy. Natarcie 381 pułku na pasmo tych wzgórz od strony północno-zachodniej także zostało zatrzymane ogniem broni maszynowej z bunkrów znajdujących się w zachodniej części grzbietu Kakazu.

Działania zaczepne 96 dywizji piechoty nie miały powodzenia dlatego, że wojska te nie stosowały manewru na oskrzydlenie lub obejście węzła obrony Kakazu, a uderzały głównie czołowo. Po południu 10 kwietnia dowództwo korpusu nakazało oddziałom 7 i 96 dywizji przerwać natarcie, uporządkować ugrupowanie, podciągnąć zaopatrzenie i przygotować się do dalszych działań zaczepnych w dniu 19 kwietnia. Sztab 32 armii japońskiej postanowił wykorzystać ten okres spokoju na zorganizowanie dywersji na tyłach wojsk amerykańskich. Pod osłoną ciemności i ognia artylerii japońskiej sześć świeżych batalionów piechoty (z 22 pp oraz 23, 272 i 273 bataliony) miało w nocy z 12 na 13 kwietnia przeniknąć przez ugrupowanie obu amerykańskich dywizji i dotrzeć w pobliże lotniska Kadena, po czym przystąpić do działań dywersyjnych na zapleczu 24 korpusu armijnego, polegających na atakowaniu lotnisk, składów zaopatrzenia, sztabów i komunikacji. Szef oddziału operacyjnego 32 armii japońskiej płk Yahara był przeciwny tym przedsięwzięciom uważając, że głównym zadaniem garnizonu Okinawy jest obrona wyspy, natomiast działania zaczepne niedużych sił japońskich doprowadzą jedynie do niepotrzebnych strat. Wobec stanowczego jego sprzeciwu wyłączono z kontrataku 1 batalion 22 pułku i część 23 batalionu. Dowództwo japońskie przygotowując się do lokalnego natarcia stale zwiększało intensywność ognia swej artylerii. 8 kwietnia na ugrupowanie 7 dywizji spadło 1000 pocisków artyleryjskich, a dwa dni później ponad 2000. Z podobną intensywnością ostrzeliwano wojska 96 dywizji. Żołnierze amerykańscy byli jednak dobrze okopani, więc straty ponieśli niewielkie. Ciężka artyleria japońska prowadziła ogień na amerykańskie składy zaopatrzenia, a nawet na lotnisko Kadena, odległe 11 km od linii frontu, na którym udało się jej zniszczyć wieżę dowodzenia.

Zgodnie z planem 272 batalion kpt. Shimady, pod osłoną huraganowego ognia artylerii japońskiej, podjął próbę przeniknięcia na północ przez ugrupowanie 96 dywizji. Na wezwanie dowództwa 383 pułku z tej dywizji okręty wsparcia oświetliły wzgórza Kakazu i w świetle ogromnych rakiet zauważono pododdziały przeciwnika schodzące ze stoków, 60 żołnierzy maszerowało nawet drogą nr 5. Artyleria okrętowa wykonała wtedy na Japończyków kilka nawał ogniowych. Japoński 22 pułk piechoty ppłk. Masaru Yoshida rozwinął się przed 7 dywizją 2 . Pod osłoną ognia artylerii oddziały tego pułku, wspólnie z kilkoma batalionami z 62 dywizji piechoty, próbowały w czterech miejscach przeniknąć przez szyki amerykańskiej 7 dywizji. Jednakże żołnie*ze amerykańscy odparli wszystkie ataki przeciwnika ogniem moździerzy, broni strzeleckiej i granatami ręcznymi oraz odrzucili go na podstawy wyjściowe. W następną noc, z 13 na 14 kwietnia, o godz. 20.00 i 3.15, Japończycy dwukrotnie atakowali pozycje 96 dywizji, lecz również nie odnieśli sukcesu. Według danych 24 korpusu, w ciągu dwóch nocy nacierające oddziały japońskie utraciły 1594 żołnierzy. Kończył się drugi tydzień walk na Okinawie. Wieczorem 13 kwietnia 1945 r. żołnierze 24 korpusu dowiedzieli się o śmierci prezydenta Stanów Zjednoczonych Franklina Delano Roosevelta. Następnego dnia w wojskach odbywały się uroczystości żałobne. Dowództwo 24 korpusu armijnego przygotowywało kolejne natarcie. W ciągu pięciu dni — od 15 do 19 kwietnia — 905 samolotów amerykańskich obezwładniało obronę przeciwnika zrzucając na nią 482 tony bomb, 3400 rakiet oraz z broni pokładowej wystrzeliło 700 tys. pocisków kal. 20 i 12,7 mm. Pozycje nieprzyjaciela ostrzeli2 O zmroku 12 kwietnia żołnierze tego pułku wystrzelili szereg czerwonych rakiet. Ze zdobycznych japońskich kodów sygnalizacyjnych wynikało, że kolor tych rakiet oznacza „atakujemy dziś w nocy całą siłą".

' wały także działa okrętowe sześciu pancerników, sześciu krążowników i dziewięciu niszczycieli. Eto pierwszego rzutu korpusu na jego prawym skrzydle wprowadzono 27 dywizję piechoty. Oddziały 7 i 96 dywizji piechoty uzupełniono 1117 żołnierzami przybyłymi z wyspy Sajpan, nie wyrównały one jednak poniesionych strat — w 96 dywizji brakowało nadal 1000, a w 7 dywizji 400 żołnierzy. Nowe zadanie 24 korpusu polegało na przełamaniu obrony japońskiej i zdobyciu miasta Shuri — dawnej stolicy Okinawy. Początek działań zaczepnych wyznaczono na 19 kwietnia godz. 6.40. Podczas rozpoznania pola walki zwiadowcy 27 dywizji zdobyli japoński dokument, wydany przez sztab 62 dywizji piechoty, mówiący, że „w nocy nieprzyjaciel ostrzeliwuje tylko nasze pozycje obronne, natomiast bardzo rzadko rozpoczyna natarcie" s . Dowództwo 27 dywizji amerykańskiej postanowiło wykorzystać czynnik zaskoczenia i zdecydowało podjąć działania zaczepne w nocy z 18 na 19 kwietnia, w celu opanowania lotniska Machinato oraz częścią sił obejścia grzbietu Kakazu. Natarcie rozpoczęło się bez artyleryjskiego przygotowania ataku. Pod osłoną dymów sforsowano wąską zatoczkę, na której żołnierze 102 batalionu saperów zbudowali kładkę dla pieszych i dwa mosty Baileya. Pododdziały 2 batalionu 106 pułku piechoty i 27 batalionu rozpoznawczego wtargnęły na 900 m, zdobyły ufortyfikowaną wioskę Machinato i do rana umocniły się na opanowanym terenie. Natomiast 7 i 96 dywizje piechoty podjęły natarcie rano 19 kwietnia i dlatego nie uzyskały takiego powodzenia. Przed natarciem 7 i 96 dywizji, od godz. 6.00 do 6.40, odbyło się 40-minut9we artyleryjskie przygotowanie, w 8 R. E. A p p l e m a n , J. M. B u r n s , R. A. G u g e l e r , J. S t e v e n s , Okinawa. The hast Battle. United States Army ' in World War II. The War in the Pacific, Washington 1955, s. 190.

którym wzięło udział 27 dywizjonów artylerii haubic (łącznie 324 działa), rozwiniętych na odcinku 8 km. Oznaczało to, że na każdym kilometrze frontu było 40 dział, nie licząc artylerii pułkowej i moździerzy. Artylerię dywizyjną wsparły także działa okrętowe sześciu pancerników, sześciu krążowników i dziewięciu niszczycieli. Na obronę japońską spadło wówczas 19 tys. pocisków artyleryjskich. Pozycje nieprzyjaciela zaatakowało również 650 samolotów, 67 z nich zrzuciło zbiorniki z napalmem na port Yonabaru, 150 obezwładniało miasto Shuri 500-kilogramowymi bombami, a 443 wykonały siedem nalotów na japońskie obiekty obronne, znajdujące się bezpośrednio przed wojskami amerykańskimi. O godz. 6.40 artyleria przeniosła ogień na 450 m w głąb obrony przeciwnika, po czym piechota 7 i 96 dywizji ruszyła do natarcia, mając nadzieję, że żaden Japończyk nie przeżył tego artyleryjskiego przygotowania. Okazało się jednak, że prawie wszyscy żołnierze wroga zdołali we właściwym czasie ukryć się w głębokich jaskiniach skalnych i przetrwać ogień artylerii. W miarę jak Japończycy wychodzili z ukryć i zajmowali pozycje obronne, natarcie obu dywizji stopniowo traciło tempo i po kilku godzinach zostało zatrzymane. Dowódca artylerii 24 korpusu gen. Sheetz ocenił później, że w czasie tego najsilniejszego na Okinawie artyleryjskiego przygotowania zginęło tylko 190 żołnierzy japońskich. Oznaczało to, że na jednego poległego żołnierza przeciwnika przypadało 100 wystrzelonych pocisków artyleryjskich. Grzbiet Kakazu, który od tygodnia wiązał swą obroną oddziały 96 dywizji, 19 kwietnia o godz. 7.30 został zaatakowany od czoła przez 105 pułk płk. Winna z 27 dywizji. I tu natarcie załamało się w ogniu broni maszynowej oraz środków przeciwpancernych i przeciwlotniczych. Godzinę później na wioskę Kakazu uderzył od wschodu batalion czołgów, nie współdziałający z piechotą •

ani z saperami. Wkrótce na minach i od przeciwpancernych pocisków oraz nawał ogniowych artylerii i moździerzy zostało zniszczonych 14 czołgów. Wiele innych pojazdów pancernych zostało uszkodzonych w wyniku samobójczych ataków żołnierzy japońskich, wyposażonych w wiązki granatów i 10-kilogramowe ładunki materiału wybuchowego. Z 30 czołgów zaangażowanych w tym uderzeniu wycofało się tylko 8. Były to największe straty w sprzęcie pancernym poniesione przez Amerykanów w toku operacji na Okinawie. Wynikały one głównie z tego, że czołgi nacierały same, nie osłaniane przez piechotę i artylerię, oraz że działania ich nie zostały zsynchronizowane z atakiem 105 pułku piechoty. W wyniku niepowodzenia uderzenia 105 pułku od czoła płk Winn pozostawił drobne siły osłonowe przed grzbietem Kakazu, następnie całością swego zgrupowania wykonał manewr od zachodu i uderzył na południe od wioski Kakazu, w celu obejścia obrony przeciwnika. To natarcie również zostało zatrzymane ogniem Japończyków, tym razem z pasma wzgórz Urasoe. Natomiast 106 pułk z 27 dywizji włamał się na 1500 m wzdłuż zachodniego wybrzeża Okinawy. Opór Japończyków, który początkowo był nieznaczny, radykalnie wzrósł, gdy przed 27 dywizją pojawił się 272 batalion piechoty wsparty 2 dywizjonem moździerzy. Na lewym skrzydle 24 korpusu obiektem ataku żołnierzy 32 pułku z 7 dywizji był łańcuch wzgórz położony na południu od wiosek Ishin i Ouki. Czołgi przeszły przez osady zniszczone ogniem artylerii, lecz nacierający za nimi 2 batalion 32 pułku mjr. Johna Duncana został u podnóża tych wzniesień ostrzelany bronią maszynową i odrzucony kontratakiem. Musiano wycofać się na podstawy wyjściowe. Rezultaty natarcia 32 pułku równały się zeru. 382 pułk z 96 dywizji, atakujący pozycje wroga na lewym skrzydle pasa natarcia dywizji, dostał się pod silny

ogień z cmentarza znajdującego się na wzgórzu w pobliżu wioski Kaniku. 1 batalion ppłk. Charlesa Johnsona oskrzydlił pod osłoną czołgów cmentarz od zachodu i zajął wioskę Kaniku, gdzie się umocnił, 2 batalion obszedł te wzniesienia od wschodu, a lukę między nimi zamykał 3 batalion. Dalsze natarcie 382 pułku, wobec silnego ognia przeciwnika, zostało zatrzymane. W tym czasie 381 pułk płk. Hallorana, nacierający po wschodniej stronie drogi centralnej, włamał się najdalej na południe z całej 96 dywizji, lecz dostał się pod ogień boczny z grzbietu Kakazu oraz od czoła z wioski Nishibaru. Intensywność i dokładność japońskiego ognia czyniły jednak niemożliwym kontynuowanie tego natarcia. 24 korpus armijny wznowił działania zaczepne 20 kwietnia o godz. 7.30, po 30-minutowym przygotowaniu artyleryjskim. 165 pułk płk. Gerarda jKelleya z 27 dywizji piechoty uderzył wzdłuż zachodniego wybrzeża Okinawy, mając w pierwszym rzucie 1 batalion ppłk. Jamesa Mahoneya na lewym skrzydle i 2 batalion ppłk. Johna Mc Donougha na prawym. W odległości 1,5 km znajdowało się japońskie lotnisko Machinato, osłonięte od północy ufortyfikowaną wioską Gusukuma. Szef sztabu tego pułku ppłk Joseph Hart przygotował tablicę z nową nazwą tego lotniska: Conroy Field — upamiętniając w ten sposób nazwisko byłego dowódcy 165 pułku piechoty — płk. Conroya, poległego w listopadzie 1943 r. w czasie zdobywania wyspy Makin, w archipelagu Gilberta na Pacyfiku. W trakcie szturmowania okinawskiej wioski Gusukuma poległ ppłk Walter Anderson, dowódca 193 batalionu czołgów, wspierającego natarcie 165 pułku. Wobec słabego tempa działań zaczepnych, spowodowanego rozproszeniem sił pułku do wykonania różnych zadań, dowódca 27 dywizji piechoty, na polecenie gen. Hodge'a, usunął płk. Kelleya z zajmowanego stanowiska. 381 pułk z 96 dywizji został także zatrzymany 200 m od pasma wzgórz dominujących nad wioską Nishibaru. Na kierunku natarcia 27

i 96 dywizji stawiały opór 63 i 64 brygady należące do japońskiej 62 dywizji piechoty, we wschodniej części wyspy przed 7 dywizją znajdował się japoński 22 pułk z 24 dywizji piechoty. Oddziały te, chociaż mocno wykrwawione, zatrzymały natarcie amerykańskich' wojsk 24 korpusu armijnego. 21 kwietnia oddziały 7, 27 i 96 dywizji piechoty włamały się częściowo na skrzydłach pasa natarcia korpusu, natomiast od czoła obrona japońska pozostała nietknięta. W następnym dniu działania zaczepne wojsk amerykańskich nie dały również należytego rezultatu. Jednakże nieprzerwane ataki piechoty oraz ostrzał artyleryjski i bombardowania lotnicze powiększały straty przeciwnika. 23 kwietnia zastępca dowódcy 27 dywizji piechoty gen. Bradford zorganizował grupę operacyjną w składzie pięciu batalionów piechoty (1 ze 196 pp, 2 z 165 pp, 3 z 17 pp, 3 z 381 pp i 27 batalion rozpoznawczy), wspartych dwiema kompaniami czołgów oraz batalionem saperów i batalionem łączności. Wojska te uderzyły z trzech stron na wzgórze Kakazu i do wieczora 23 kwietnia zdobyły je. Tego dnia także oddziały 96 dywizji piechoty pokonały obronę japońską w pasie przesłaniania. Ponieważ utrzymywane jeszcze umocnienia nie zapewniały broniącym się wojskom należytej osłony, dowództwo japońskie zdecydowało w nocy z 23 na 24 kwietnia wycofać je ńa główny pas obrony, zbudowany przy wykorzystaniu zabudowań wiosek Kuwan, Nakoma, Maeda, Kochi, Onaga, Kuhazu i Gaja. Na pozycjach pasa przesłaniania wojska japońskie stawiały więc opór przez 14 dni, począwszy od 9 kwietnia, i w pełni wykonały postawione im przez dowództwo zadanie wykrwawienia sił amerykańskich.

PRZEŁAMANIE GŁÓWNEGO PASA OBRONY JAPOŃSKIEJ

24 kwietnia 1945 r. dowódca 24 korpusu armijnego gen. Hodge skierował do 7, 27 i 96 dywizji piechoty rozkaz, nakazując im, aby — używając patroli rozpoznawczych i chwytając jeńców — rozszyfrowały zamiar przeciwnika, natomiast głównymi siłami zepchnęły japońskie ubezpiecżenia bojowe i opanowały obiekty terenowe mogące ułatwić następnym dywizjom amerykańskim przejście do kolejnego natarcia, zaplanowanego na 26 kwietnia godz. 6.00.

24 kwietnia oddziały japońskiej 32 armii przeszły do obrony w głównym pasie. Bezpośrednio przed wojskami 24 korpusu broniły się dwie dywizje piechoty: 62 — na zachodnim odcinku frontu i 24 — w centralnej i wschodniej części Okinawy. 25 kwietnia rozpoczęły się walki, prowadzone w celu rozpoznania przeciwnika i terenu, które w miarę odnoszonych sukcesów przekształcały się w normalne działania zaczepne. W następnych dniach odbyło się luzowanie wojsk 27 i 96 dywizji i przygotowanie 10 armii do przełamania zasadniczej rubieży obrony japońskiej. . 25 kwietnia żołnierze 1 batalionu 17 pułku, nacierającego na prawym skrzydle 7 dywizji, wdarli się 550 m na

południe. Następnego dnia batalion ten próbował obejść od zachodu japoński węzeł oporu rozlokowany na pięciu wzgórzach Kochi, który blokował natarcie pułku. Na stokach tych wzniesień broniły się główne siły japońskiego 22 pułku z 24 dywizji. W tym czasie 2 batalion 17 pułku starał się oskrzydlić obronę przeciwnika od wschodu. Ponieważ nacierające wojska były za słabe i walczyły w trudnym terenie, Japończykom udało się ogniem artylerii, moździerzy i kontratakami załamać działania zaczepne obu tych batalionów. W dniach 26—27 kwietnia padały ulewne deszcze, które utworzyły rozległe błota, komplikujące dowóz zaopatrzenia i poważnie ograniczające wykorzystanie czołgów bezpośredniego wsparcia piechoty. Walczące w ciężkim terenie 1 i 2 bataliony 17 pułku piechoty poniosły znaczne straty. Musiano więc zluzować 1 batalion, a na jego miejsce, przed świtem 28 kwietnia, wprowadzono 3 batalion 17 pułku, dowodzony przez ppłk. Lee Wallace'a. Batalion ten przeszedł do natarcia i zdobył wieś Kochi, lecz wkrótce potem został zatrzymany ogniem zaporowym 14 moździerzy japońskich. Na domiar złego batalion ten i sąsiedni 3 batalion 306 pułku z 96 dywizji zostały ostrzelane przez własną artylerię. Z obu ubyło wtedy 43 żołnierzy, a 18 doznało szoku nerwowego. Natarcie 3 batalionu 17 pułku podjęte 30 kwietnia utknęło wśród wzniesień na południe od wioski Kochi, gdzie żołnierze amerykańscy zostali ostrzelani ze skrzydeł przez osiem japońskich karabinów maszynowych. Ponadto moździerze wroga, wykonując nawałę ogniową na południowy skraj wioski, uniemożliwiły Amerykanom ewakuację rannych i dowóz zaopatrzenia. W tym czasie ponownie wprowadzony do walki 1 batalion 17 pułku, nacierający po wschodniej stronie wzgórz Kochi, zdobył wioskę Onaga, lecz tu został zatrzymany kontratakiem. Tego dnia, w wyniku pomyłki nawigacyjnej, samolot amerykański zrzucił bomby i ostrzelał ugrupowanie 17

pułku. Straty wynosiły 26 ludzi. Również w pierwszych dniach maja bataliony 17 pułku piechoty nie odniosły sukcesu. Wobec niepowodzenia 17 pułku w przełamaniu obrony japońskiej, główne uderzenie 7 dywizji piechoty zostało przesunięte na lewe skrzydło, w pas natarcia 32 pułku, działającego wzdłuż wschodniego wybrzeża Okinawy. 30 kwietnia pułk ten nacierał za wałem ogniowym, wykonanym przez artylerię polową i okrętową, oraz wsparty przez samoloty pokładowe. 1 batalion 32 pułku włamał się wtedy na 1000 m w obronę wroga i, wykorzystując miotacze ognia, opanował japoński punkt oporu w wiosce Kuhazu, głęboko obchodząc od wschodu masyw Kochi. Pod osłoną nocy Japończycy wykonali szereg kontrataków i zatrzymali natarcie pułku. W dniu następnym 32 pułk został zluzowany przez 185 pułk piechoty i przeszedł na odpoczynek do drugiego rzutu 7 dywizji. Natarcie wojsk amerykańskich było powolne i trudne, gdyż Japończycy fanatycznie bronili każdego metra terenu. Jedynie oddziały 7 dywizji, działające wzdłuż wschodniego wybrzeża Okinawy, wśród stromych i krętych zboczy nadmorskiego pasa wzniesień, uzyskały większe włamania niż inne dywizje 24 korpusu. Kolejny ważny japoński węzeł oporu, gdzie broniły §ię główne siły 32 pułku, znajdował się w paśmie wzgórz na północ od wioski Maeda, a więc na prawym skrzydle i w centrum pasa natarcia amerykańskiej 96 dywizji piechoty. Natomiast przed lewym skrzydłem tej dywizji opór organizował japoński batalion piechoty z 22 pułku. 25 kwietnia na kierunku wzgórz Maeda nacierał 381 pułk, na lewym zaś skrzydle dywizji — 383 pułk, który był ostrzeliwany przez Japończyków z boku, ze wzgórz Kochi. Przez cały dzień artyleria dywizyjna i korpuśna obezwładniały obronę japońską w paśmie Maeda, zużywając 1616 pocisków. Samoloty pokładowe atakowały tę skarpę również bombami napalmowymi.

Rano 26 kwietnia wznowiono natarcie. Kiedy kompania piechoty wdarła się na szczyt wzniesień Maeda, 12 japońskich karabinów maszynowych rozmieszczonych na przeciwstoku grzbietu otworzyło krzyżowy ogień. Poległo 18 żołnierzy amerykańskich. Wycofanie kompanii odbywało się pod osłoną nawały ogniowej, wykonanej przy użyciu 400 pocisków moździerzowych, które obezwładniły japońskie cekaemy. W tym czasie batalion piechoty z 383 pułku nieoczekiwanie zaatakował od wschodu stoki wzgórz Maeda, gdzie natknął się na japoński odwód w sile 600 żołnierzy odpoczywających po walce. Oddziałowi wroga zadano dotkliwe straty. Wykorzystując ten sukces piechoty czołgi bezpośredniego wsparcia z 763 batalionu wdarły się do wioski Maeda. Przy użyeiu miotaczy ognia z 713 batalionu czołgów wyparto przeciwnika z piwnic i ruin i zniszczono go bronią maszynową. Ścisłe współdziałanie piechoty i czołgów okazało się bardzo skuteczne. Dążąc do przyśpieszenia tempa natarcia 381 pułku przesunięto jedną kompanię piechoty przez pas sąsiada, po czym uderzyła ona od zachodu i zdobyła wieś Nakomo, leżącą po przeciwnej stronie skarpy Maeda. Japończycy bronili się tu w żelbetowym budynku szkoły. W trakcie odpierania kontrataków wroga kompania ta została rozbita, pod osłoną granatów dymnych wycofało się tylko 24 jej żołnierzy. Kontratakowany był także 383 pułk, nacierający na lewym skrzydle 96 dywizji. Za pomocą wszystkich środków walki, w tym również czołgów i czołgowych miotaczy ognia, zabito 465 żołnierzy japońskich. 27 kwietnia 77 dywizja piechoty gen. Bruce'a przegrupowała się z wyspy Ie na Okinawę z zamiarem zluzowania oddziałów 96 dywizji, które poniosły dotkliwe straty w czasie przełamywania obrony japońskiej na wzgórzach Maeda. Na przykład 381 pułk został zredukowany do 40% swego stanu etatowego i wymagał uzupełnienia 1021 żołnierzami, a jego żołnierze byli do tego stopnia

zmęczeni walką i bezsennością, źe podczas luzowania nie mieli nawet sił do wyniesienia ciężkiego uzbrojenia ze stoków górskich na drogę, gdzie stały samochody przygotowane do ewakuacji. Wieczorem 29 kwietnia oddziały 77 dywizji przystąpiły do luzowania 96 dywizji i do południa 30 kwietnia przejęły całkowicie jej pas natarcia. Wojska 96 dywizji wycofano do odwodu korpusu na wypoczynek i przeformowanie. W toku 3,5-tygodniowych walk wzdłuż uporczywie bronionej drogi centralnej oddziały dywizji utraciły 2504 żołnierzy, w tym 353 poległych. Straty japońskie na kierunku natarcia 96 dywizji oceniono na 7170 ludzi (tylu naliczono poległych żołnierzy przeciwnika). Pod wieczór 29 kwietnia 307 pułk z 77. dywizji przystąpił do natarcia na grzbiet Maeda. Czołgi bezpośredniego wsparcia piechoty były wyposażone w pociski zapalające; podeszły one na odległość 400 m od pasma wzgórz i otworzyły ogień do jednej z jaskiń. Wkrótce zauważono dym wychodzący z przeszło 30 otworów wybitych wzdłuż stoku. Wskazywało to, że wnętrze tych wzniesień jest przekopane tunelami, łączącymi poszczególne bunkry. W następnym dniu lotnictwo obezwładniło tę skarpę bombami napalmowymi, z zamiarem wypędzenia przeciwnika z podziemnych ukryć. 1 maja oddziały 307 pułku uderzyły z trzech stron na wzgórza Maeda. Od czoła, t j . od północy, nacierał 1 batalion 307 pułku ppłk. Gerarda Cooneya, 3 batalion atakował od strony zachodniej przez wieś Nakomo, gdzie rozgromiono 250 żołnierzy wroga, 2 batalion uderzał od wschodu, opanowując połowę wsi Maeda. Opór japońskiego 32 pułku złamano dopiero 6 maja 1945 r. W powyższych walkach największe straty poniósł 1 batalion 307 pułku. 29 kwietnia, kiedy rozpoczynał natarcie, liczył 800 żołnierzy, a 7 maja, kiedy schodził z opanowanych wzgórz, miał ich tylko 324. W ciągu pierwszych 36 godzin natarcia z szeregów batalionu ubyło kolejno ośmiu

rannych dowódców kompanii. Straty przeciwnika też były znaczne — w trakcie siedmiodniowych walk w pasie natarcia 77 dywizji poległo przeszło 3000 żołnierzy japońskich. 27 dywizja piechoty gen. Grinera, nacierająca wzdłuż zachodniego wybrzeża Okinawy, w trakcie bojów na wzgórzach Kakazu, Urasoe i na lotnisku Machinato zniszczyła 5019 żołnierzy przeciwnika. W ciągu 12 dni nieprzerwanych walk dywizja ta utraciła 2661 ludzi, w tym 316 poległych. Postanowiono zluzować ją i zastąpić świeżymi oddziałami 1 dywizji piechoty morskiej gen. Pedro del Valle'a, które 30 kwietnia zostały podporządkowane 24 korpusowi. W południe tego dnia kompanie 1 i 5 pułków piechoty morskiej zaczęły zajmować wyznaczone pozycje 300 m z tyłu za czołowymi batalionami 27 dywizji piechoty. Gen. Griner rozkazał wtedy zatrzymać natarcie tej dywizji i przystąpić do wycofania się przez ugrupowanie 1 dywizji piechoty morskiej. 1 maja o godz. 14 piechota morska 1 dywizji przejęła od 27 dywizji piechoty cały pas natarcia. Ta ostatnia przystąpiła dó pełnienia służby garnizonowej na opanowanych przez 10 armię terenach Okinawy. Natomiast 6 dywizja piechoty morskiej została skoncentrowana na wschód od lotniska Kadena i znalazła się w odwodzie armii. Zadanie bliższe 1 dywizji polegało na przełamaniu obrony 62 dywizji japońskiej i osiągnięciu północnego brzegu rzeki Asa, oddalonego o 1500 m. 1 maja pododdziały 1 i 5 pułków przystąpiły do natarcia. W pasie 1 pułku znajdowała się ufortyfikowana wioska Miyagusuku, do zdobycia której wydzielono 3 batalion wsparty siedmioma człogami, w tym czterema czołgówymi miotaczami ognia. Działa czołgowe zburzyły ocalałe domy, a do zniszczenia japońskich punktów oporu w ruinach wioski użyto miotaczy ognia, dysponujących 1200 litrami napalmu. Gdy przygasły pożary, niewielki patrol przeszedł spokojnie przez zniszczoną wioskę i nie został ostrzelany.

Dzień 1 maja był pochmurny i chłodny. W godzinach popołudniowych przeszła burza, która utrudniła wykorzystanie lotnictwa i czołgów. Sporadyczne ulewy zwiastowały zbliżanie się pory deszczowej, osiągającej punkt kulminacyjny w okresie od lipca do listopada. Broń maszynowa zawodziła, gdyż glina dostawała się do mechanizmów i powodowała zacięcia. Deszczową pogodę wykorzystywali Japończycy do wykonywania częstych kontrataków. Na początku maja dowództwo japońskie wzmocniło swą obronę w zachodniej części wyspy, rozmieszczając 44 mieszaną brygadę piechoty bezpośrednio za 62 dywizją, zajmującą stanowiska na rubieży rz.ek Asa i Wana. 2 maja amerykańska 1 dywizja piechoty morskiej odniosła niewielkie sukcesy, gdyż nacierała dwoma pułkami w stosunkowo szerokim pasie, wynoszącym 4 km, w terenie pagórkowatym, łatwym do obrony. W celu wzmocnienia jej uderzenia wprowadzono 7 pułk piechoty morskiej do walki wzdłuż zachodniego wybrzeża. Przeciwnik stawiał nadal uporczywy opór w oparciu o wzgórza i miejscowości oraz wykonywał liczne kontrataki. W ciągu dwóch dni natarcia oddziały 1 dywizji utraciły 54 poległych, 233 rannych i 11 zaginionych, razem 298 ludzi. 3 maja działania bojowe dywizji, podobnie jak w poprzednich dniach, nie przyniosły konkretnych sukcesów terenowych. W ciągu ośmiu dni ciężkich walk o przełamanie głównego pasa obrony japońskiej wojska trzech nacierających dywizji amerykańskich, wobec zaciekłego oporu 24 i 62 dywizji przeciwnika, włamały się jedynie na 1000—1500 m. Brak znaczniejszych sukcesów taktycznych wojsk amerykańskich wynikał z tego, że nacierały one zbyt małymi siłami. Zawczasu przygotowana obrona japońska miała 11 km szerokości. Na odcinku tym opór stawiały dwie dywizje, wykorzystując liczne miejscowości i pasma wzgórz przystosowane do obrony okrężnej i połączone podziem-

nymi przejściami. Na dywizję przypadł więc odcinek 0 szerokości 5500 m, to jest poniżej ówczesnej normy regulaminowej, według której dywizja piechoty może bronić pasa terenu o szerokości 8—12 km. Niemałą przeszkodę dla nacierających stanowiły sporadyczne ulewne deszcze, które niszczyły drogi gruntowe, utrudniając dowóz zaopatrzenia. Aby w konkretnej sytuacji na Okinawie uzyskać sukces taktyczny, należało nacierać nie trzema, lecz co najmniej czterema dywizjami w pierwszym rzucie, każda na odcinku 3700 m. Regulaminy z czasów drugiej wojny światowej zakładały, że dywizja piechoty przełamuje obronę na odcinku 2500 m. Wprowadzenie do działań zaczepnych większej liczby dywizji komplikował jednak fakt, że na tym terenie znajdowały się tylko trzy drogi (na trzy nabierające dywizje). W kilka dni później Amerykanie przystąpili do natarcia czterema dywizjami i wówczas uzyskali nieco większe tempo działań. Natarcie wojsk amerykańskich cechował pewien schematyzm, przejawiający się w zbyt częstym stosowaniu uderzeń czołowych oraz w rzadkim manewrze na szczeblu kompanii i batalionu w celu uderzenia na japońskie punkty oporu ze skrzydeł. Dowództwo 10 armii nie wysadzało taktycznych desantów morskich na skrzydłach 1 tyłach obrony przeciwnika, wzdłuż obu wybrzeży wyspy, mimo że dysponowało oddziałami piechoty morskiej oraz dużą liczbą okrętów i barek desantowych. Wszystko to było powodem, że działania zaczepne wojsk amerykańskich przeciągały się w czasie i że ponosiły one duże straty. W ciągu 33 dni operacji — od 1 kwietnia do 2 maja — wojska 10 armii zajęły 89 km. Do pokonania pozostało więc jedynie 21 km, lecz na tym obszarze należało przełamać dwie pozycje głównego pasa oraz drugi pas obrony japońskiej. W tych warunkach działania wojenne potrwały jeszcze sześć tygodni.

ODPARCIE PRZECIVAJDERZENIA WOJSK JAPOŃSKICH I PRZEJŚCIE GŁÓWNYCH SIŁ 10 ARMII STANÓW ZJEDNOCZONYCH DO OFENSYWY

W nocy z 2 na 3 maja 1945 r. w podziemiach zamku Shuri, gdzie rozlokowane było stanowisko dowodzenia 32 armii japońskiej, odbyła się narada sztabu armii z dowódcami związków taktycznych i rodzajów wojsk, w celu wypracowania koncepcji dalszych. działań wojennych na Okinawie. Większość japońskich dowódców okazała zniecierpliwienie dotychczasową walką obronną, w której nie dostrzegali perspektywy jakichkolwiek sukcesów. Ten sam pogląd reprezentował szef sztabu 32 armii gen. lt Isamo Cho, który był zwolennikiem energiczniejszych działań bojowych w postaci natychmiastowego przeciwuderzenia na wojska amerykańskie. Z kolei szef oddziału operacyjnego armii płk Hiromichi Yahara przeciwstawiał się inspiratorom działań zaczepnych, gdyż uważał, iż wojska japońskie zostaną narażone na niepotrzebne straty. Twierdził on, że w warunkach, kiedy Amerykanie opanowali dominujące wzgórza i mają liczebną przewagę w wojskach lądowych, lotnictwie i marynarce wojennej, najkorzystniej jest kontynuować uporczywą obronę w celu wykrwawienia sił przeciwnika. Inny sposób działań wojennych 32 armii — zdaniem płk. Yahary — może przyśpieszyć jedynie porażkę wojsk japońskich. Dowódca 62 dywizji gen. lt Takeo Fujioka nie podzielał poglądów szefa oddziału operacyjnego i argumentował na korzyść gen. Cho. Dowódca 32 armii gen. Ushijima, podsumowując naradę, zdecydował rozpocząć ofensywę w dniu 4 maja, która miała stanowić kombinowane uderzenie japońskich wojsk lądowych, powietrznych i desantów morskich, w celu zniszczenia 24 korpusu armijnego Stanów Zjednoczonych oraz unieszkodliwienia amerykańskiej floty wojennej rozlokowanej w pobliżu Okinawy. Główne uderzenie na lądzie miała realizować 24 dywizja piechoty dowodzona przez gen. Amamiya, licząca

15 tys. łudzi, której zasadnicze siły (z wyjątkiem 22 pułku) były do 3 maja nietknięte. Dywizja ta, wsparta 27 pułkiem czołgów dowodzonym przez płk. Murakami oraz artylerią armijną, miała uderzyć w środek i w lewe skrzydło ugrupowania wojsk 24 korpusu, w celu rozerwania obrony amerykańskiej. Potem oddziały japońskie winny przeniknąć na tyły przeciwnika z zamiarem zwalczania go metodami regularnymi i partyzanckimi. Japoński 89 pułk piechoty płk. Hotishi Kanayama z 24 dywizji miał pod osłoną nocy przedostać się przez szyki amerykańskiej dywizji piechoty, działającej wzdłuż wschodniego wybrzeża, i do wieczora 4 maja włamać się w okolice wiosek Minami i Tsuga, położonych 6 km na północ od linii frontu. Z kolei zadaniem 32 pułku piechoty z 24 dywizji, wspartego 27 pułkiem czołgów, było rozbicie amerykańskiej 77 dywizji piechoty, broniącej się po obu stronach drogi centralnej, oraz osiągnięcie pasma wzgórz w rejonie wioski Tanabaru. Natomiast 22 pułk początkowo winien organizować obronę na wzgórzach Kochi, skąd ogniem artylerii i moździerzy miał wesprzeć natarcie 32 i 89 pułków piechoty oraz dołączyć do nich po włamaniu się obu pułków na wzniesienia Tanabaru. Następnie planowano przeniknąć dalej na północ, aż do miejscowości położonych w pobliżu lotniska Kadena. Z kolei 44 mieszana brygada piechoty, rozmieszczona na zachodnim odcinku linii frontu, na północ od miast Naha i Shuri, winna osłaniać lewe skrzydło przeciwuderzających wojsk japońskich. W planowanych taktycznych desantach morskich, które w nocy z 3 na 4 maja miały lądować na skrzydłach i tyłach wojsk 24 korpusu armijnego Stanów Zjednoczonych, zamierzano użyć po jednym batalionie z 23 i 26 pułków remontu okrętów. Batalion z 26 pułku, wyposażony w broń maszynową, granaty i materiał wybuchowy, miał desantować na zachodnim wybrzeżu Okinawy, w pobliżu wiosek Kuwan i Oyama, a więc na skrzydle i tyłach 1 dywizji piechoty morskiej. Analogiczny desant ze składu

32 pułku miał lądować na zapleczu 7 dywizji piechoty. Po osiągnięciu brzegu żołnierze japońscy winni przystąpić do niszczenia artylerii amerykańskiej, rozwiniętej na stanowiskach ogniowych, oraz zgrupowań czołgów, a także przy pomocy ludności cywilnej organizować partyzantkę antyamerykańską. Wykonanie zadania przez 24 dywizję piechoty zależało w głównej mierze od należytego wsparcia jej przez artylerię i czołgi, a także od utrzymania sprawnej łączności z 32 armią i terminowego dowozu zaopatrzenia. Przeciwuderzenie zamierzano wesprzeć zmasowanym nalotem samolotów pilotowanych przez kamikaze, skierowanym przeciw flocie amerykańskiej w pobliżu Okinawy. Początek nalotu przewidziano na wieczór 3 maja. Przed podjęciem przeciwuderzenia artyleria japońska wyszła z podziemnych ukryć na otwarty teren w celu wykonania 30-minutowego przygotowania ogniowego. Następnie, po przełamaniu obrony amerykańskiej, działa te zamierzano przesuwać za głównymi siłami 24 dywizji piechoty i 27 pułkiem czołgów. Na każdego Japończyka biorącego udział w natarciu nałożono obowiązek zabicia co najmniej jednego „amerykańskiego diabła" — jak nazywano żołnierzy 10 armii Stanów Zjednoczonych. Przed świtem 4 maja ze stanowiska dowodzenia 32 armii podciągnięto sieć łączności przewodowej do 24 dywizji piechoty. Przy każdym pułku tej dywizji rozwinięto punkty medyczne; rozważano także możliwość ukrycia rannych w pieczarach skalnych, a w ciężkich przypadkach odesłanie ich transportem samochodowym na tyły. Wojskom 24 dywizji dostarczono żywność na dziesięć dni walki. Pozostałe rodzaje zaopatrzenia, jak amunicja i uzbrojenie, miały być dowożone wówczas, kiedy zaistnieje potrzeba. Zamierzano korzystać również ze zdobyczy wojennej. Japońskie przygotowania do działań zaczepnych były umiejętnie maskowane. Niemniej jednak szef wydziału rozpoznawczego 24 korpusu armijnego ppłk Cecil Nist

zwrócił uwagę nS. zmniejszoną intensywność ognia japońskiej artylerii. W sztabie korpusu przypuszczano, że nieprzyjaciel wycofał swe działa na południe. Sprawa wyjaśniła się następnego dnia wieczorem, kiedy artyleria ja, pońska rozpoczęła ostrzeliwanie wojsk amerykańskich, a pododdziały 32 i 89 pułków piechoty oraz 27 pułku czołgów pod osłoną ciemności wyruszyły na podstawy wyjściowe do ataku. Wiele japońskich czołgów zostało wtedy uszkodzonych ogniem zaporowym artylerii amerykańskiej. Jednocześnie trzy-czteroosobowe grupy żołnierzy wroga przenikały na tyły 7 i 77 dywizji piechoty, z zamiarem rozpoznania ich sił. Grupy te atakowały artylerię amerykańską, sztaby, węzły łączności oraz za pomocą sygnałów świetlnych wysyłały informacje o rezultatach swej działalności. Działania bojowe lotnictwa japońskiego, rozpoczęte 0 zmierzchu 3 maja, okazały się skuteczniejsze od natarcia na lądzie. Pięć samolotów pilotowanych przez samobójców staranowało i zatopiło niszczyciel „Aaron Ward". Na okręcie tym poległo 98 marynarzy. Trzy inne japońskie samoloty-pociski typu „Baka", również kierowane przez kamikaze, zniszczyły następny niszczyciel „Little". Poza tym cztery inne okręty odniosły poważne uszkodzenia. Obrona amerykańska w ciągu dwóch godzin ze 159 samolotów japońskich uczestniczących w nalocie zestrzeliła 36. Ze względu na silną osłonę przeciwlotniczą Amerykanów samoloty japońskie bombardowały z dużej wysokości lotnisko Yontan i składy zaopatrzenia rozmieszczone na plażach Hagushi. Wieczorem 3 maja żołnierze japońscy, wydzieleni z 23 1 26 pułków remontu okrętów, ładowali się na barki desantowe i łodzie motorowe na plażach na południe od miast Naha i Yonabaru. Uzbrojeni byli w pistolety maszynowe, cekaemy i lekkie działa oraz w 10-kilogramowe ładunki materiału wybuchowego. Część batalionu z 26 pułku o godz. 2 przystąpiła do desantowania w pobliżu

wioski Kuwan, odległej 3 km na północ od portu Naha, bronionej przez kompanię z 1 pułku piechoty morskiej. Żołnierze amerykańscy oświetlili teren rakietami i otworzyli ogień do desantujących, zapalając kilka barek. Wielu Japończyków jednak zdołało wydostać się na brzeg. Niektórzy z nich zbiegli na południe do swych wojsk, inni zorganizowali obronę we wsi Kuwan. Wieś tę odzyskano przed świtem 4 maja, dzięki zaangażowaniu większości 1 pułku. Tylko niewielkim siłom japońskim udało się dopłynąć w pobliże lotniska Kadena, gdzie wprawdzie wylądowały bez przeszkód, lecz następnego dnia zostały rozbite. Znacznie szybciej Amerykanie zniszczyli japoński desant w sile 800 żołnierzy, płynący wzdłuż wschodniego wybrzeża Okinawy. Od ognia artylerii okrętowej na wodach zatoki Nakagusuku poległo 700 Japończyków. Pozostałych 100 zlikwidowały na brzegu pododdziały 27 batalionu rozpoznawczego i 776 batalionu czołgów pływających. Japońskie desanty morskie zakończyły się więc zupełnym fiaskiem. Całą noc z 3 na 4 maja artyleria japońska ostrzeliwała ugrupowania wojsk 24 korpusu armijnego. Największe zmasowanie ognia nastąpiło o godz. 4.30. W ciągu tej nocy na pozycje 7 dywizji piechoty spadło przeszło 5000 pocisków artyleryjskich. W czasie kilkuletnich walk na Pacyfiku żadna z dywizji amerykańskich nie znajdowała się pod takim ostrzałem. Japończycy, dążąc do zadania maksymalnych strat żołnierzom 7 i 77 dywizji piechoty znajdującym się w okopach, tak kierowali ogniem, aby pociski artyleryjskie i granaty moździerzowe eksplodowały nad ziemią, rażąc ich odłamkami. Na pozycje obu dywizji spadło 13 tys. pocisków. Rano 4 maja Amerykanie ujrzeli po raz pierwszy wszystkie baterie artylerii japońskiej, aczkolwiek grupy artylerii polowej Japończycy ochraniali bateriami armat przeciwlotniczych i zasłonami dymnymi. Tego dnia o godz. 5.00, na sygnał dany kolorowymi

j! rakietami, żołnierze japońscy ruszyli do natarcia, bezpof średnio za wałem ogniowym artylerii. Pododdziałom 89 • pułku udało się przeniknąć w czasie artyleryjskiego przygotowania na grzbiet górski położony na północ od wioski r Onaga. Broniąca się tam amerykańska kompania A z 17 pułku piechoty otworzyła ogień, od którego Japończycy ponieśli straty oraz porzucili trzy karabiny maszynowe, cztery moździerze i dużo amunicji. Na kolejnym wzgórzu, usytuowanym 900 m na wschód od wioski Onaga, żołnierze przeciwnika napadli znienacka na kompanię I ze 184 pułku oraz zdobyli dwa amerykańskie cekaemy. Japończykom udało się także oskrzydlić 3 batalion 184 pułku, rozlokowany na północ od wioski Kuhazu, oraz obejść 1 i 3 bataliony 17 pułku, znajdujące się na wzgórzach Kochi. O zmroku 4 maja 2000 żołnierzy japońskich podeszło w pobliże stanowiska dowodzenia 3 batalionu 184 pułku, lecz wkrótce rozproszono ich ogniem artylerii dywizyjnej. Następnego dnia o godz. 8 pododdziały japońskiego 89 pułku zostały zatrzymane, ale kontynuowały one lokalne ataki w celu znalezienia słabych miejsc w obronie 7 dywizji piechoty. W tym czasie 77 dywizja odpierała natarcie 32 pułku piechoty i 27 pułku czołgów. Ten ostatni jeszcze przed wejściem do walki utracił 15 czołgów z 27 posiadanych', z powodu awarii technicznych i obezwładnienia ich ogniem artylerii amerykańskiej. Nacierające wojska japońskie ostrzeliwało 16 dywizjonów artylerii haubicznej kal. 105 mm i 12 dywizjonów artylerii ciężkiej kal. 155—203,2 mm. Do odparcia ataków wroga dowództwo 10 armii użyło także 134 samolotów bojowych, które 5 maja od świtu do godz. 19.00 zrzuciły na nacierającego przeciwnika 77 ton bomb, 540 rakiet oraz 22 tys. pocisków kał. 20 i 12,7 mm. Do pomocy w zwalczaniu japońskich środków ogniowych dowództwo amerykańskie skierowało samoloty ko-

rygujące ogień artylerii. Dzięki temu do wieczora 4 maja zniszczono 19, a w ciągu następnych dwóch dni dalsze 40 dział przeciwnika. Pozostałą artylerię Japończycy pośpiesznie ukryli w jaskiniach skalnych. O świcie 4 maja Japończycy wznowili naloty samolotów. Cztery z nich, pilotowane przez kamikaze, staranowały niszczyciel „Morris", który zatonął w ciągu ośmiu minut wraz ze 154 ludźmi załogi. Z kolei samolot-pocisk, kierowany przez samobójcę, uderzył w niszczyciel „Shea", zabijając 25 marynarzy i zatapiając przednią część okrętu. Inny samolot japoński, uszkodzony przez artylerię przeciwlotniczą, staranował lekki krążownik „Birmingham", przebijając trzy pokłady, a jego 115-kilogramowa bomba eksplodowała w okrętowej izbie chorych. Poległo 90 ludzi. Kolejny samolot kamikaze rzucił się na lotniskowiec eskortowy „Sangamon", niszcząc 21 samolotów pokładowych, urządzenia radiolokacyjne i mostek kapitański. Ataki pilotów-samobójców okazały się niezwykle dotkliwe dla floty Stanów Zjednoczonych — w ciągu bowiem jednej doby Japończycy zatopili lub uszkodzili 17 okrętów wojennych. Straty w ich załogach wynosiły 91 zabitych, 280 rannych i 283 zaginionych marynarzy. W czasie powyższego nalotu lotnictwo amerykańskie i artyleria przeciwlotnicza zestrzeliły 131 samolotów wroga. Natarcie japońskie załamało się, ale mimo to dowódca 24 dywizji piechoty postanowił nad ranem 5 maja wznowić działania zaczepne siłami 1 batalionu 32 pułku i przydzielonego mu 26 batalionu piechoty w kierunku wioski Tanabaru. Natomiast 1 batalion 22 pułku miał uderzyć na północ od wioski Kochi. Pod osłoną ciemności 1 batalion 32 pułku, wzmocniony sześcioma czołgami, zdołał przedostać się przez ogień zaporowy artylerii amerykańskiej i nawiązać walkę z 306 pułkiem piechoty. 90 Japończyków atakowało sztab 306 pułku, a dalszych 450 zajęło wioskę Tanabaru i pasmo wzgórz położone 2 km za linią frontu. Było to najgłębsze włamanie wojsk japońskich.

| Zajmując wioskę Tanabaru Japończycy przerwali do| wóz zaopatrzenia dla amerykańskiego 17 pułku z 7 dy; wizji piechoty, broniącego się w rejonie wsi Kochi i Ona!, ga. Zaminowali jedyną drogę wiodącą do pułku i ostrzeliwali ją ogniem karabinów maszynowych, przecięli również kabel telefoniczny łączący stanowisko dowodzenia 17 : pułku z trzema jego batalionami. Okrążyli ponadto składy pułkowe, lecz nie niszczyli ich, gdyż zamierzali z nich korzystać. Wieczorem 4 maja dowódca 32 armii japońskiej dowiedział się o niepowodzeniu przeciwuderzenia i ogromnych stratach swych wojsk. 5 maja japoński 32 pułk liczył 30% żołnierzy, a dwa jego czołowe bataliony — po 15%. W 27 pułku czołgów pozostało tylko sześć pojazdów pancernych, które wkopano w ziemię w okolicy Shuri, przekształcając je w bunkry. Zginęło także 50% artylerzystów japońskich. W południe 5 maja sztab amerykańskiego 17 pułku nie wiedział jeszcze dokładnie, jakie siły nieprzyjaciela przeniknęły na jego tyły. Postanowiono działać bardziej energicznie. Jedna kompania piechoty uderzyła od czoła na nieprzyjaciela broniącego pasma wzgórz Tanabaru z zamiarem związania jego sił. Kolejna kompania, wsparta czołgami, oskrzydliła Japończyków od zachodu i uderzyła na wioskę Tanabaru, wypierając ich z doraźnie przygotowanej obrony. Rano następnego dnia dwie inne kompanie piechoty, wzmocnione miotaczami ognia i moździerzami, atakowały grzebiet Tanabaru od strony zachodniej i do wieczora zepchnęły rozbite pododdziały wroga. W ciągu trzydniowej walki w tym rejonie poległo 462 żołnierzy japońskich. W nocy z 5 na 6 maja dowództwo japońskie postanowiło przerwać natarcie i przystąpić do działań obronnych. Gen. Ushijima przyznał wówczas słuszność płk. Yaharze i obiecał w przyszłości bardziej liczyć się z jego opinią.

Straty 7 i 77 dywizji piechoty, poniesione w czasie odpierania przeciwuderzenia, wynosiły 714 żołnierzy. 1 dywizja piechoty morskiej, wykonująca natarcie wzdłuż zachodniego wybrzeża, utraciła 649 ludzi. Rano 7 maja wojska 10 armii Stanów Zjednoczonych przystąpiły do działań zaczepnych i do wieczora dnia następnego miały osiągnąć rubież wytyczoną miejscowościami Asa, Dakeshi i Gaja. Jednakże ulewne deszcze, padające w dniach 6 — 8 maja, poważnie skomplikowały użycie broni ciężkiej i pojazdów mechanicznych oraz przyhamowały natarcie. Czas ten wykorzystali Japończycy do uzupełniania strat w swych batalionach piechoty. Mimo tych dodatkowych kłopotów 184 pułk piechoty płk. Greena, po intensywnym rozpoznaniu obrony przeciwnika, prowadził natarcie z zamiarem zdobycia wzniesień w rejonie wsi Gaja, utraconych kilka dni wcześniej. 2 batalion tego pułku zaskoczył Japończyków szybkością ataku i stosunkowo łatwo 7 maja opanował nakazane obiekty. Walka o zdobycie wzgórz Kochi, tocząca się od 26 kwietnia, została — po upadku japońskiego przeciwuderzenia — ponownie podjęta przez 17 pułk. Obronę przeciwnika na wschodnich stokach wzgórz starano się wypalić benzyną, zrzuconą w 38-litrowych beczkach. Koordynację natarcia 17 pułku powierzono zastępcy dowódcy 7 dywizji piechoty gen. bryg. Josephowi Ready'emu. Rano 7 maja 3 batalion 17 pułku, wsparty czołgami i miotaczami ognia, zdobył wioskę Kochi i opanował północną część grzbietu górskiego. Deszcze utrudniły wykorzystanie czołgów i lotnictwa wsparcia. 9 maja wojska 7 dywizji, przemęczone długotrwałą walką, zostały zluzowane przez oddziały 96 dywizji gen. Bradleya. Na miejsce 17 pułku dowodzonego przez płk. Pachlera przybył 382 pułk z 96 dywizji. 77 dywizja piechoty, która zdobyła pasmo wzniesień i wioskę Maeda, powoli nacierała wzdłuż drogi central-

nej w kierunku miasta Shuri. Po zachodniej stronie drogi Japończycy bronili się wykorzystując jaskinie (w jednej z nich znaleziono nawet dwa samochody ciężarowe). Wszystkie wzgórza przygotowano do obrony okrężnej, w jaskiniach znajdujących się na przeciwstokach rozlokowano odwody, którymi dowództwo japońskie wykonywało kontrataki. Mimo silnego wsparcia 77 dywizji piechoty przez lotnictwo, artylerię okrętową i haubice kal. 203,2 mm natarcie jej było najwolniejsze w całej armii, gdyż przedpola Shuri okazały się najsilniej bronionymi przez oddziały japońskie. Ponadto 77 dywizja, podobnie jak inne dywizje amerykańskie, operowała wyjątkowo metodycznie: działała zaczepnie zwykle w pierwszej połowie dnia, po południu żołnierze okopywali się na zdobytym terenie, a w nocy organizowali obronę. Japończycy zaś przyzwyczaili się do tego sposobu walki. Jedynie 307 pułk z 77 dywizji atakował w nocy, małymi siłami — od kompanii do batalionu, natrafiając na żołnierzy japońskich śpiących w transzejach. Szybko jednak obrona wroga stężała, gdyż amerykańskie natarcia okazały się za słabe. W ciągu tygodnia walk, od 3 do 10 maja, za cenę 20 tys. poległych, rannych i zaginionych żołnierzy, wojska amerykańskie 24 korpusu armijnego włamały się jedynie na 1500 m w głąb obrony japońskiej, czyli nacierały w tempie 214 m na dobę. Dalsze skoordynowane natarcie głównych sił 10 armii Stanów Zjednoczonych zostało zaplanowane na 11 maja 1945 r. W tym czasie na zachodnim odcinku frontu wprowadzono do bitwy 6 dywizję piechoty morskiej. Dwa korpusy: 3 — piechoty morskiej i 24 — armijny, były teraz rozwinięte obok siebie, mając w pierwszym rzucie 6 i 1 dywizje piechoty morskiej oraz 77 i 96 dywizje piechoty; 7 dywizja piechoty znajdowała się w odwodzie armii. Główne uderzenie 10 armii planowano wykonać wojs-

kami 77 dywizji wzdłuż drogi centralnej w kierunku miasta Shuri. Obronę japońską w tym rejonie miały okrążyć dwie skrzydłowe dywizje: 6 — piechoty morskiej i 96 — piechoty. W nocy z 10 na 11 maja 382 pułk piechoty (96 DP), dowodzony przez płk. Dilla, wypierał Japończyków z ostatniego wzgórza w paśmie Kochi, a n a stępnego dnia umocnił się na zdobytym terenie. Sąsiedni 383 pułk płk. Maya został zatrzymany przed masywem górskim nazwanym przez żołnierzy amerykańskich „Conical" („Stożkowy") albo górą „miliona dolarów", gdyż wartość pocisków wystrzelonych z ciężkich dział okrętowych na ten punkt oporu oceniano na milion dolarów. Broniło się tam tysiąc żołnierzy japońskich, wyposażonych w działa i w moździerze, ze składu 89 pułku piechoty płk. Kanayama. W toku walki wojska te zostały wzmocnione 27 batalionem piechoty, 3 batalionem cekaemów i 23 kompanią artylerii przeciwpancernej. Natarcie w dniu 11 maja zostało poprzedzone 30-minutowym przygotowaniem artyleryjskim. Działania zaczepne rozpadły się wkrótce na szereg lokalnych walk, toczących się o zdobycie poszczególnych punktów oporu. Najbardziej zaangażowany w bojach okazał się 383 pułk. Jego 1 batalion oskrzydlał masyw stożkowy od zachodu, a 2 batalion ppłk. Morrisa nacierał od czoła oraz jedną kompanią obchodził te wzgórza od wschodu. Następnego dnia o godz. 11 na punkt obserwacyjny dowódcy 383 pułku przybył dowódca 10 armii, aby przyjrzeć się natarciu. O godz. 13 dwa plutony piechoty z 2 batalionu opanowały północno-wschodni szczyt grzbietu. Dowództwo japońskie nie spodziewało się ataku z tego kierunku. Większość masywu została zdobyta dopiero 21 maja przez 3 batalion pułku ppłk. Daniela Nolana. Specyficzne okazały się działania bojowe 3 korpusu piechoty morskiej w południowo-zachodniej części Okinawy. Dowódca 6 dywizji piechoty morskiej gen. Shepherd ostrzegł swych żołnierzy, że obecne walki z Japończy-

kami różnią się znacznie od znanych im działań na innych wyspach Pacyfiku. Mówił on, że obrony japońskiej nie można przełamać atakiem czołowym bez poniesienia ciężkich strat, gdyż przeciwnik kontratakuje przy każdej sposobności. Dowódca dywizji polecił stosować na każdym szczeblu działania manewrowe oraz maskować własne środki ogniowe. W nocy z 9 na 10 maja żołnierze 22 pułku z 6 dywizji piechoty morskiej przeprawili się na kładkach przez długie i wąskie ujście rzeki Asa. Wieczorem 10 maja przyczółek miał już 1600 m szerokości i 320 głębokości. Kontrataki japońskie załamano ogniem artylerii okrętowej. Po południu następnego dnia 3 batalion tego pułku opanował wioskę Amika, położoną na południowym stoku wzgórza, skąd było widać zniszczone miasto Naha — stolicę wysp Riukiu. W trzy dni później 22 pułk osiągnął ujście rzeki Asato, płynącej przez północne przedmieścia Naha. Na przeciwległym brzegu rzeki opór (aż do 23 maja) stawiał japoński 15 mieszany pułk piechoty, wsparty 7 dywizjonem ' artylerii przeciwpancernej i batalionem piechoty z 23 pułku remontu okrętów. Toczący najcięższe walki 22 pułk 2 batalionem dowodzonym przez ppłk. Horatio Woodhouse'a 14 maja zbliżył się do silnie bronionego punktu oporu na wzgórzu o prostokątnym kształcie i urwistych zboczach. Wzniesienie to amerykańscy żołnierze nazwali „głową cukru". Masyw był osłonięty trójkątem mniejszych wzgórz uniemożliwiających wykonanie manewru na obejście obrony japońskiej. Wzgórza te były połączone podziemnymi przejściami. 6 dywizja piechoty morskiej otrzymała silne wsparcie artylerii okrętowej: pancernika, czterech krążowników i trzech niszczycieli. Mimo to natarcie jej było skutecznie wstrzymywane przez Japończyków umiejętnie wykorzystujących działa i moździerze, precyzyjnie strzelających ze wzgórz do skupisk żołnierzy i czołgów amerykańskich. Jeden z pocisków artyleryjskich rozerwał się na stano-

WiśkU dowodzenia 1 'batalionu 22 pułku, nabijając dziesięciu ludzi: dowódcę batalionu, trzech ^dowódców kompanii, trzech oficerów-czołgistów i trzech łącznościowców. 14 maja o godz. 15.00 dowódca 6 dywizji nakazał 2 batalionowi 22 pułku opanować „głowę cukru" i umocnić się na niej. O godz. 17.22 batalion ten, wzmocniony dodatkową kompanią piechoty i czołgami, ruszył do ataku pod osłoną dymów. O godz. 19.30, po kilku nieudanych próbach natarcia, z dwóch kompanii piechoty pozostało tylko 40 żołnierzy, dowodzonych przez szefa sztabu batalionu mjr. Henry'ego Courtneya. Żołnierze ci okopali się U stóp wzgórza, lecz nie uchroniło iqh to przed ogniem japońskich strzelców wyborowych. W nocy z 14 na 15 maja resztki batalionu w sile 25 żołnierzy pod wodzą mjr. Courtneya wdarły się na szczyt „głowy cukru" i okopały się. Wkrótce na wierzchołek góry przybyła kompania piechoty, która pomogła odeprzeć kontratak japoński. W trakcie późniejszych walk zginął m j r Courtney, a o godz. 11.36 uderzenie przeciwnika w sile batalionu zepchnęło żołnierzy amerykańskich ze wzgórza. Do tego czasu w 22 pułku pozostało tylko 40% stanu osobowego. W tych warunkach zdobycie „głowy cukru" powierzono 29 pułkowi piechoty morskiej. 17 maja 1 i 3 bataliony 29 pułku próbowały oskrzydlić powyższy węzeł oporu. Przed podjęciem ataku obronę wroga ostrzelały ciężkie działa okrętowe kal. 406,4 mm, a lotnictwo zrzuciło 500-kilogramowe bomby. W czasie walki wręcz Japończycy dwukrotnie odrzucali żołnierzy amerykańskich z „głowy cukru". Za trzecim razem Amerykanie pokonali ich opór, lecz amerykańskiej kompanii piechoty znów wyczerpała się amunicja i ponownie musiano się wycofać. 19 maja pododdziały 29 pułku zostały zluzowane przez 4 pułk piechoty morskiej. Po artyleryjskim przygotowaniu, wykonanym 19 maja przez 6 batalion czołgów i moździerze 106,6 mm z 91

kompanii chemicznej, do natarcia na „głowę cukru" przystąpili żołnierze 4 pułku piechoty morskiej. Od godz. 22.00 do świtu odpierano kontratak Japończyków. Rano na przedpolu ugrupowania 4 pułku naliczono 500 zabitych żołnierzy wroga. 21 maja wojska 6 dywizji ruszyły do natarcia, ale padający deszcz rozmiękczył do tego stopnia stoki wzgórz, że niemożliwe stało się dostarczenie zaopatrzenia dla nacierających żołnierzy i skomplikowało ewakuację rannych. W czasie dziesięciodniowych walk o zdobycie masywu „głowy cukru" 6 dywizja piechoty morskiej utraciła 2662 żołnierzy. W 22 i 29 jej pułkach poległo łub zostało rannych 3 dowódców batalionów i 11 dowódców kompanii. Sąsiednia 1 dywizja piechoty morskiej gen. del Valle'a czyniła energiczne wysiłki, aby opanować dominujące wzgórza osłaniające od północy miasto Shuri. W natarciu rozpoczętym 11 maja ważną rolę odegrał 7 pułk piechoty morskiej, nacierający na wzniesienia położone na północ od wioski Dakeshi. 1 batalion atakował je od wschodu, a 2 batalion od czoła i zachodu. Kiedy osiągnięto szczyt tych wzgórz, oba bataliony dostały się pod ogień z kolejnego pasma wzniesień, położonego 800 m na południe, w rejonie wioski Wana. Musiano wycofać się i ewakuować wielu rannych. Jedna z odchodzących kompanii utraciła swego dowódcę i wszystkich dowódców drużyn z dwóch czołowych plutonów. W paśmie Dakeshi 7 pułk umocnił się dopiero w nocy z 12 na 13 maja. 5 pułk piechoty morskiej, dowodzony przez płk. Johna Griebla, nacierając na prawym skrzydle 1 dywizji obchodził od zachodu wioskę Dakeshi, z zamiarem uderzenia na grzbiet Wana od północnego zachodu. Natarcie to rozpoczęło się 15 maja, wsparte przez 4 samobieżne działa i 12 czołgów, a także przez artylerię pancernika „Colorado". Po zbliżeniu się na kilkaset metrów do wioski Wana pułk zatrzymał się pod ogniem moździerzy i broni maszynowej. Zniszczone zostały dwa czołgi, a dwa były uszkodzo-

ne. W tej sytuacji żołnierze amerykańscy zawrócili na podstawy wyjściowe. 16 maja 1 batalion czołgów z 1 dywizji przez cały dzień ostrzeliwał obronę japońską na grzbiecie Wana, zużywając 5000 pocisków artyleryjskich kal. 75 mm i 173 tys. pocisków 12,7 mm. Lotnictwo amerykańskie zrzuciło tam zbiorniki z napalmem o łącznej pojemności 2268 litrów. 17 maja 2 batalion 5 pułku opanował zachodnie stoki wzgórz Wana, w następnym dniu czołgi i działa samobieżne ponownie ostrzelały pozycje japońskie w pasie natarcia 5 pułku, zużywając 7000 pocisków artyleryjskich. Szczyt Wana i zachodnią część wioski o tej samej nazwie zdobyto dopiero 19 maja. Dwa dni wcześniej, wieczorem 17 maja, dokonano z Okinawy pierwszego próbnego nalotu powietrznego na Japomię. Tego wieczora para samolotów z 318 grupy myśliwskiej dalekiego zasięgu, bazującej na wyspie Ie, po raz pierwszy ostrzelała z broni pokładowej trzy lotniska japońskie w południowej części wyspy Kiusiu, a także oświetlone miasto Kanoya. W tym czasie na plażach Hagushi i na wybrzeżu zatoki Nakagusuku kontynuowano wyładowanie zaopatrzenia i uzbrojenia nadchodzącego drogą morską do wojsk 10 armii Stanów Zjednoczonych, W okresie 1 kwietnia — 16 maja służby kwatermistrzowskie 10 armii i marynarki wojennej otrzymały 1 256 286 ton ładunków. W tym czasie artyleria okrętowa wspierająca natarcie wojsk amerykańskich zużyła 25 tys. ton amunicji. Straty bojowe 10 armii, poniesione w czasie 47 dni walk, wynosiły 3946 poległych, 18 258 rannych i 302 zaginionych. Natomiast straty niebojowe tej armii szacowano na 9295 ludzi. W tym okresie załogi okrętów amerykańskich rozlokowanych w pobliżu Okinawy utraciły 4783 marynarzy, w tym 1002 poległych, 2727 rannych i 1054 zaginionych. W rezultacie nalotów lotnictwa japońskiego ubyło 157 okrętów, z których 25 zostało zato-

pionych, a 131 uszkodzonych. Japończycy zestrzelili także 82 samoloty amerykańskie. Straty japońskie poniesione w tym czasie określono na 30 958 zabitych, w tym 3500 marynarzy i 150 osób personelu lotniczego; do niewoli wzięto 188 żołnierzy. Lotnictwo japońskie utraciło 1199 samolotów, w większości pilotowanych przez samobójców. Zniszczono największy okręt japoński — pancernik „Yamato", krążownik „Yahagi" i cztery niszczyciele. Wojska 10 armii przełamały pas przesłaniania oraz dwie pozycje głównego pasa obrony japońskiej. Do opanowania pozostało jeszcze 17 km terenu południowej części wyspy, począwszy od miasta Shuri do południowego skraju Okinawy. Mimo znacznych ofiar w ludziach i sprzęcie bojowym, poniesionych przez wojska 10 armii i 5 Floty Stanów Zjednoczonych, nie było jeszcze widać szybkiego zakończenia operacji zaczepnej na Okinawie. Zostały jednak stworzone warunki do wprowadzenia 7 dywizji piechoty do bitwy, w celu obejścia od wschodu i południa najsilniejszej obrony japońskiej w rejonie Shuri. WPŁYW DESZCZÓW M O N S U N O W Y C H NA DZIAŁANIA ZACZEPNE AMERYKAŃSKICH WOJSK LĄDOWYCH

W trzecim tygodniu maja 1945 r. działania wojenne objęły okolice miasta Shuri. Natarcie wojsk amerykańskich poważnie utrudniały ulewne deszcze, które rozpoczęły się w nocy z 21 na 22 maja i padały z niewielkimi przerwami do końca miesiąca. Długotrwałe opady stanowiły oznakę zmiany pory roku i sprzyjały na ogół Japończykom. Nieustanny ruch pojazdów kołowych i gąsienicowych przyczynił się do szybkiego zniszczenia dróg o nawierzchni gruntowej oraz utworzenia ogromnych wybojów i bajor, w których grzęzło całe ciężkie uzbrojenie i większość pojazdów mechanicznych. Niemożliwe było wówczas pod-

jęcie ofensywy całością armii, gdyż artyleria i czołgji nie mogły udzielić wsparcia piechocie. W tej sytuacji dowództwo 10 armii stanęło przed dylematem: podjąć natarcie mimo wszelkich trudności czy czekać na polepszenie pogody. Wybór był trudny, gdyż w obu wypadkach warunki terenowe i czas pracujący na korzyść nieprzyjaciela narażały nacierających na duże straty. Roztopy spowodowały, że do walczących wojsk zaopatrzenia nie można było dowozić. Musieli je donosić na plecach ze składów pułkowych oddalonych 2 km wyznaczeni żołnierze. Niosąc skrzynie z amunicją, kanistry z gotową strawą, brnęli w błocie po kolana. Do wyniesienia rannego na noszach na punkt medyczny potrzeba było aż ośmiu żołnierzy. Aby uchronić tych ludzi przed ogniem japońskich karabinów maszynowych i moździerzy, stosowano zasłony dymne. Warunki bytowania żołnierzy na linii frontu były niezwykle trudne, gdyż ściany okopów wykopanych w gliniastych stokach wzgórz obsuwały się pod ciężarem gleby nasiąkniętej wodą. Woda ciągle zalewała wszystkie stanowiska, umundurowanie i wyposażenie były zawsze mokre. Z przedpola dochodził odór rozkładających się ciał zabitych żołnierzy przeciwnika. W każdą noc artyleria i moździerze japońskie ostrzeliwały pozycje amerykańskie, nie pozwalając wojsku wypocząć. Żołnierze amerykańscy byli niewyspani, głodni i przemęczeni warunkami i stałym napięciem, spowodowanym ostrzałem i kontratakami japońskimi. Chociaż walki na lądzie utknęły, nad Okinawą trwały nieprzerwane bitwy powietrzne. Lotnictwo japońskie w zmasowanych nalotach atakowało zarówno okręty i statki, ' jak również lotniska Kadena, Yontan i Ie. Ataki powietrzne były w maju bardzo intensywne i okazały się bardzo dotkliwe dla 5 Floty Stanów Zjednoczonych. 20 maja 35 samolotów japońskich próbowało przeniknąć do okrętów amerykańskich, lecz artyleria przeciwlotnicza ze-

strzeliła 2.3, a pozostałe zawrócimy. Kolejne na,lpty miały miejsce w dniach 22 i 23 maja. Wieczorem 24 maja ustąpił deszcz i niebo przejaśniło się. Księżyc, będąc właśnie w pełni, oświetlił Okinawę i przybrzeżne wody. Tę dogodną chwilę wykorzystali Japończycy do wykonania siedmiu ataków powietrznych na lotniska Okinawy. W ostatnim nalocie, o godz. 22.30, wzięło udział pięć dwusilnikowych samolotów bombowych, przewożących 170 spadochroniarzy-komandosów z japońskiej 1 brygady powietrznodesantowej. Trzy dywizjony amerykańskiej artylerii przeciwlotniczej, osłaniające lotnisko Yontan ogniem zaporowym, zestrzeliły cztery samoloty, które wraz ze znajdującymi się na pokładzie żołnierzami runęły na zaparkowane samoloty amerykańskie i urządzenia naziemne lotniska. Tylko jeden samolot japoński wylądował na pasie startowym, lecz 6 z 14 przewożonych spadochroniarzy zostało zabitych. Pozostałym ośmiu komandosom i dwóm pilotom, wyposażonym w granaty i materiały wybuchowe, udało się zniszczyć 7 samolotów amerykańskich i uszkodzić 26. Spalili oni także składy paliwa zawierające 2646 tys. litrów benzyny. Sądząc po spustoszeniach dokonanych przez ośmiu komandosów, nietrudno było przewidzieć, co mogłoby się stać, gdyby jeszcze kilku samolotom wroga udało się wylądować. Na szczęście amerykańska obrona przeciwlotnicza stanęła na wysokości zadania, zestrzeliwując 11 samolotów nad Okinawą i 17 nad wyspą Ie. •Kolejny nalot japoński, tym razem na statki transportowe, okręty desantowe i dozoru radiolokacyjnego, rozpoczął się 25 maja o godz. 3.00 i trwał cały dzień. Wzięło w nim udział 445 samolotów, z których 30% pilotowali kamikaze. Amerykańskie samoloty myśliwskie zestrzeliły 67 samolotów przeciwnika. Natomiast pilotom-samobójcom udało się przedostać przez osłonę myśliwską oraz uszkodzić transportowiec „Bates" i okręt desantowy LST-130, Pierwszy z. nich przewróci! się, a drugi został wy-

rzucony na brzeg. Osiem innych okrętów, głównie niszczycieli, było w różnym stopniu uszkodzonych. Straty poniesione przez załogi okrętów wynosiły 38 zabitych, 183 rannych i 60 zaginionych. W dniach od 20 do 26 maja myśliwce amerykańskie i artyleria przeciwlotnicza zestrzeliły 193 samoloty japońskie. Następny zmasowany atak kamikaze rozpoczął się 27 maja o godz. 7.30 i trwał nieprzerwanie do godz. 8.30 dnia następnego. Japończycy wykonali wówczas 56 nalotów siłami od dwóch do czterech samolotów, angażując łącznie 150 maszyn. W rezultacie tego rajdu zostało staranowanych 12 okrętów. Niszczyciel „Drexler", w który wbiły się dwa japońskie samoloty, eksplodował i w ciągu 2 minut zatonął, a pozostałe 11 okrętów odniosło uszkodzenia. Poległo 52 marynarzy, 288 zostało rannych, 290 zaginęło bez wieści. W trakcie odpierania tych nalotów zestrzelono 114 maszyn wroga. | W czasie walk na Okinawie japońskie lotnictwo działało intensywniej niż w poprzednich operacjach na Pacyfiku. Spowodowane to było niewielką odległością z japońskich lotnisk położonych na Kiusiu i Tajwanie, skąd można było wykorzystać wszystkie typy samolotów do bombardowania lotnisk oraz wykonywania samobójczych ataków na okręty amerykańskie. Działania zaczepne na lądzie toczyły się dość aktywnie jedynie wzdłuż wybrzeży Okinawy, gdzie zaopatrzenie dla nacierających wojsk dostarczano okrętami desantowymi. Na zachodnim skrzydle frontu główne uderzenie miała wykonać 6 dywizja piechoty morskiej w celu zdobycia miasta i portu Naha. W nocy z 22 na 23 maja patrole dywizji przeprawiły się przez rzekę Asato, aby rozpoznać obronę japońską na południowym jej brzegu. Normalna głębokość wody w rzece sięgała kolan, natomiast teraz — po kilku dniach deszczu — dochodziła żołnierzom do piersi. Żołnierze amerykańscy zostali ostrzelani ogniem cekaemów z dużej odległości. Nic nie wskazywało, że

przeciwnik zamie"rza stawiać opór bezpośrednio za rzeką. Uchwycono przyczółek szerokości 1 km i głębokości 350 m. Wieczorem 23 maja 6 batalion saperów przystąpił do budowy dwóch kładek dla pieszych. W nocy użyto jako promów do przewozu ciężkiego uzbrojenia pięciu pływających transporterów opancerzonych. Okazało się jednak, że południowy brzeg rzeki jest zaminowany, gdyż dwa transportery zostały zniszczone. O świcie 24 maja rozpoczęto budowę składanego mostu Baileya, który ukończono o godz. 14.30. Rano 24 maja 6 kompania rozpoznawcza przeprawiła się przez rzekę Asato w pobliżu jej ujścia i nie napotkała żadnego oporu w ruinach miasta Naha. Następnie skierowano tam 2 batalion 22 pułku piechoty morskiej. Do rana 27 maja oczyszczono Naha, lecz próba sforsowania szerokiego ujścia rzeki Kokuba, płynącej na południowym krańcu miasta, nie powiodła się, gdyż nieprzyjaciel bronił przeciwległego jej brzegu. Kanał, łączący rzeki Asato i Kokuba, o szerokości 20 m i błotnistym dnie oraz wysokich kamiennych nabrzeżach, rozdzielał miasto na wschodnią i zachodnią część. W nocy z 27 na 28 maja saperzy 6 batalionu zbudowali trzy kładki na rzece Asato, po których przeprawiły się pododdziały 1 batalionu 22 pułku piechoty morskiej. 26 maja zwiadowcy 1 i 5 pułku piechoty morskiej poinformowali sztab 1 dywizji piechoty morskiej o oznakach wycofywania się nieprzyjaciela z okolic miasta Shuri. Niezwłocznie wysłano tam samolot rozpoznawczy. Mimo deszczowej pogody i słabej widoczności pilot donosił o koncentracji wojsk japońskich i pojazdów na drogach wiodących z tego miasta na południe. Wezwano ogień artylerii okrętowej w celu obezwładnienia przeciwnika. Pierwszą salwę dał krążownik „New Orleans". Do ostrzału wroga przyłączył się wkrótce okręt liniowy „New York" oraz wszystkie działa artylerii polowej i moździerze. O godz. 18.00 samoloty rozpoznawcze zauważyły

kolumny wojska wychodzące z Shuri, lięzące łącznie 3000—4000 ludzi, 100 samochodów i kilkanaście czołgów. W ostrzelanych przez pilotów oddziałach zginęło wielu żołnierzy niosących ładunki z materiałem wybuchowym. Od ognia zaś artylerii okrętowej poległo 500 Japończyków. Zniszczono także działo i pięć czołgów. Dowództwo amerykańskie, aby uchronić ludność cywilną przed stratami od lotnictwa, za pomocą ulotek zwróciło się do mieszkańców wyspy o noszenie białych szat, które odróżniałyby ich od osób wojskowych. 30 maja wojska japońskie zakończyły przegrupowanie. Gen. Ushijima miał nadzieję, że odwrót, dokonany w warunkach złej pogody, pozostąnie nie zauważony. Ponadto starał się wpoić w Amerykanów przekonanie, że nie zamierza wycofywać swych wojsk, i nakazał oddziałom straży tylnych kontynuować opór, utrzymując dotychczasowy reżim ognia. 27 maja gen. Buckner polecił dowódcom korpusów podjąć natarcie w celu zdezorganizowania oporu przeciwnika i uniemożliwienia mu wycofania się na drugi pas obrony. W dalszym ciągu jednak zabagniony teren i niedostatki w zaopatrzeniu, szczególnie w 1 dywizji piechoty morskiej oraz 77 i 96 dywizji piechoty, działających w centrum Okinawy, wykluczały możliwość podjęcia natarcia całą armią. Ulewny deszcz i rozległe błota sprzyjały fanatycznej obronie japońskiej. Natarcie zostało zahamowane, żoł\ nierze amerykańscy przez dziesięć dni tkwili w tym sa- \ mym miejscu, brodząc w błocie. 27 maja w dowództwie 5 Floty Stanów Zjednoczonych, wspierającej działania zaczepne na Okinawie, nastąpiły zmiany personalne 1 . Wiceadm. Turnera — dowódcę 51 zespołu okrętów wojennych, zastąpił adm. Harry Hill, adm. Spruance — dowódca 5 Floty, został zastąpiony 1 Dla wojsk lądowych 10 armii zmiany te nie były nawet dostrzegalne, gdyż wsparcie przez artylerię okrętową odbywało się normalnie; zmieniły się jedynie numery zespołu okrętów wojennych, gdyż 51 zespół zaczęto nazywać 31.

przez adm. Williama Halseya — dowódcę 3 Floty. Natomiast 10 armia została podporządkowana bezpośrednio adm. Nimitzowi — dowódcy teatru działań wojennych na Pacyfiku. W czasie kiedy 6 dywizja piechoty morskiej zdobywała miasto Naha, dążąc do oskrzydlenia od zachodu obrony japońskiej w mieście Shuri, 7 dywizja piechoty przygotowywała się na przeciwległym krańcu Okinawy do wykonania analogicznego manewru od wschodu. W ramach tego planu 184 pułk z 7 dywizji miał 22 maja uderzyć na południe wzdłuż wschodniej doliny nadbrzeżnej, w celu zajęcia masywu Ozato, położonego między miastem Yonabaru a półwyspem Chinen. Opanowanie tego pasma wzgórz — wyższego od grzbietu Shuri, zabezpieczyłoby lewe skrzydło i tyły głównych, sił 7 dywizji, uderzających z Yonabaru na zachód, wzdłuż doliny prowadzącej w kierunku miasta Naha. Przed natarciem 7 dywizję uzupełniono 2237 żołnierzami. 22 maja o godz. 2.00 rozpoczęło się artyleryjskie przygotowanie, które w czasie padającego deszczu słychać było donośniej i bliżej. Następnie poszczególne kolumny, każda w sile kompanii, bez strzału ruszyły w ciemną noc drogą nadmorską. Awangardę 7 dywizji piechoty stanowił 184 pułk dowodzony przez płk. Greena; w charakterze ubezpieczenia bojowego pułku maszerowała wzmocniona kompania G. 2 batalion 184 pułku bez trudu opanował miasto Yonabaru, następnie na jego prawym skrzydle wprowadzono 3 batalion. Do końca dnia oba bataliony zdobyły pierwsze wzgórza masywu Ozato. Idąca za 184 pułkiem szpica 32 pułku, w sile wzmocnionej kompanii F, skręciła z Yonabaru na zachód i zatrzymała się w pobliżu wioski Yonsłwa. Za szpicą maszerował 2 batalion 32 pułku, który zdobył Yonawę. Dalsza realizacja planu działań 7 dywizji zależała teraz od skuteczności natarcia 32 pułku. Dowództwo 7 dywizji piechoty swymi działaniami zaczepnymi całkowicie zaskoczyło Japończyków, którzy nie

spodziewali się nocnego uderzenia, gdyż wiedzieli, że Amerykanie nie mogą wesprzeć swej piechoty ogniem artylerii i czołgami. Jednakże opór japoński przed 32 pułkiem stopniowo narastał. Nieprzyjaciel ostrzeliwał podejścia do ważniejszych wzgórz z dużej liczby armat przeciwpancernych i broni maszynowej. W tej sytuacji oba bataliony 32 pułku okopały się i w dniach 26—28 maja nie ruszyły z miejsca. Natomiast 184 pułk piechoty, mimo ulewnego deszczu, wtargnął w masyw Ozato i wykonał powierzone zadanie. Patrole tego pułku przeniknęły również w góry półwyspu Chinen, gdzie nie napotkały nieprzyjaciela. Było oczywiste, że teren ten nie jest broniony i nie będzie stanowił przyszłego pola bitwy. 29 maja 1 batalion 5 pułku piechoty dowodzony przez ppłk. Charlesa Shelburne'a stosunkowo łatwo opanował zachodnią część grzbietu Shuri. Ogień Japończyków był chaotyczny, co świadczyło o ich słabej obronie. W odległości 800 m w kierunku wschodnim, na południowym skraju miasta Shuri, na owalnym wzgórzu dominującym nad terenem, stał zamek królewski władców Riukiu, przebudęwany w 1544 r. według stylu chińskiego. Mury obronne, otaczające zamek i obszar parkowy o powierzchni 12 hektarów, wykute w skale koralowej, miały 7 m grubość^ i 12 m wysokości. Znaczna część tych murów została zniszczona ogniem dział okrętowych; eksplodujące pociski porozrywały też ogromne drzewa w parku. O godz. 9.30 ppłk Shelburne zwrócił się do dowódcy 1 dywizji piechoty morskiej o zezwolenie na zdobycie tych fortyfikacji. Ponieważ zamek znajdował się w pasie natarcia sąsiedniej 77 dywizji piechoty, należało uzgodnić tę sprawę ze sztabem tej dywizji. Koordynacja ta okazała się konieczna, gdyż artyleria 77 dywizji miała za chwilę wykonać artyleryjskie przygotowanie na to miasto, a lotnictwo szykowało się do zbombardowania zamku. Dowódca 1 dywizji był przekonany, że zdobycie wzgórza i zam-

ku przyczyni się do szybszego złamania oporu japońskiego na północnym skraju miasta Shuri. Kompania A. kpt. Dusenbury'ego z 1 batalionu 5 pułku piechoty morskiej ruszyła szybko wzdłuż stoków grzbietu i już o godz. 10.15 zdobyła twierdzę, lecz żołnierze japońscy stawiali dalej opór w piwnicach zamkowych. Przez dobę ogień ich cekaemów i armat przeciwpancernych, ustawionych w ruinach miasta i na okolicznych wzgórzach, uniemożliwiał Amerykanom dowóz zaopatrzenia do batalionu. Sytuacja poprawiła się, gdy na dziedziniec zamkowy samoloty zrzuciły zasobniki z żywnością i amunicją. Mimo zdobycia Zamku Shuri nie było widać żadnych oznak załamania się obrony japońskiej w północnej części miasta. Przełom w działaniach zaczepnych wojsk amerykańskich nastąpił dopiero w końcu maja 1945 r., kiedy oddziały 6 dywizji piechoty morskiej po opanowaniu miasta Naha wyszły na południe od Shuri, ściągając na siebie odwody japońskie. Wtedy wojska 7 i 96 dywizji piechoty uzyskały warunki do oskrzydlenia obrony japońskiej od wschodu i południa oraz ułatwiły 77 dywizji piechoty zdobycie miasta Shuri. To najstarsze miasto na Okinawie zostało dosłownie starte z powierzchni ziemi 200 tys. pocisków artyleryjskich oraz tysiącami bomb. Do końca maja 1945 r., w toku uporczywej obrony południowej części Okinawy, wojska japońskie utraciły 62 548 żołnierzy. Straty te były prawie dziewięciokrotnie wyższe od poniesionych w północnej części wyspy (3214 zabitych) oraz na wyspie Ie (4856). Do niewoli dostało się tylko 218 Japończyków, w większości rannych, którzy nie mieli sił, by popełnić samobójstwo; żołnierz japoński bowiem zazwyczaj nie poddawał się, lecz walczj \ do końca. Straty amerykańskie na Okinawie były najwyższe w toku całej wojny na Pacyfiku — w obu korpusach wy-

nosiły one 26 044 żołnierzy, w tym 4589 poległych, 21 171 rannych i 284 zaginionych. , Znaczny uszczerbek odnotowano także w czołgach, odgrywających ważną rolę w przełamaniu obrony japońskiej. Z czterech batalionów czołgów i jednego batalionu miotaczy ognia, wspierających natarcie 24 korpusu armijnego, utracono 221 wozów bojowych (57% ogólnej liczby tych pojazdów), z tego 82 czołgi i 12 czołgowych miotaczy ognia bezpowrotnie. W końcu maja 1945 r. wojska 3 korpusu piechoty morskiej liczyły 45 980, a 24 korpusu armijnego — 51 745 żołnierzy. Stany osobowe dywizji piechoty kształtowały się poniżej etatów, wynoszących około 15 500 ludzi; na przykład 77 dywizja liczyła 9628, a 96 — 10 993 żołnierzy. Czas pracował na korzyść wojsk amerykańskich, dysponujących na Okinawie nie tylko przewagą liczebną w piechocie, artylerii i czołgach, lecz także silnym wsparciem lotniczym i marynarki wojennej. Górzysty teren wyspy wprawdzie ułatwiał na ogół obronę wojsk japońskich, lecz ich siły i środki wystarczały jedynie na trzy tygodnie walk. ; DZIAŁANIA POŚCIGOWE DYWIZJI AMERYKAŃSKICH

• W nocy z 21 na 22 maja 1945 r. dowódca japońskiej 32 armii gen. Ushijima zwołał naradę, w której uczestniczyli dowódcy dywizji, brygad oraz rodzajów wojsk i służb. Zastanawiano się, jak zapobiec klęsce grożącej 32 armii, i w związku z tym analizowano trzy możliwe warianty dalszych działań obronnych: — obrona w okolicy miasta Shuri, — wycofanie wojsk i obrona półwyspu Chinen, — obrona półwyspu Kiyamu, na południowym krańcu Okinawy. Pierwszy wariant odpowiadał 62 dywizji piechoty, która od pierwszego dnia walczyła w rejonie Shuri i dosko-

nale znała ten teren. Nie bez znaczenia był również fakt, że na miejscu znajdowały się duże składy zaopatrzenia. Dowódca tej dywizji gen. Takeo Fujioka uważał ponadto, że ewentualny, mało chwalebny odwrót na kolejną rubież obrony pozostaje w sprzeczności z bojowymi tradycjami wojsk japońskich. Jednakże — w rezultacie zarysowujących się sukcesów amerykańskich wojsk 6 dywizji piechoty morskiej i 7 dywizji piechoty wzdłuż wybrzeży Okinawy — nad oddziałami japońskimi w rejonie Shuri zawisła groźba walki w okrążeniu. Około 50 tys. żołnierzy 32 armii zostałoby wówczas ściśniętych na obszarze 0 średnicy 3000 m, stanowiąc łatwy cel dla różnych rodzajów amerykańskich środków ogniowych. Zwolennikiem drugiej propozycji był jedynie dowódca 44 mieszanej brygady piechoty gen. m j r Suzuki, którego wojska były rozmieszczone na półwyspie Chinen w kwietniu 1945 r. Górski teren półwyspu, idealny z punktu widzenia obrony przeciwpancernej, nie miał przygotowanych pozycji ani ukryć podziemnych, w których można by rozmieścić armię. Nie zgromadzono tam również dostatecznej ilości zaopatrzenia. Stosunkowo najlepsze warunki do kontynuowania walk obronnych zapewniał teren półwyspu Kiyamu, gdzie wznoszą się masywy górskie Yaeju i Yuza. Znajdujące się tam naturalne i sztuczne jaskinie osłoniły wojska przed bombardowaniami i ułatwiły zorganizowanie solidnej obrony. Umiejętne wykorzystanie tych warunków terenowych, nie znanych do tej pory Amerykanom, mogłoby zapobiec wyniszczeniu wojsk japońskich. Trzeci wariant bitwy obronnej popierali oficerowie oddziału operacyjnego 32 armii oraz generałowie: Amamiya — dowódca 24 dywizji piechoty, i Wada — dowódca 5 armijnej grupy artylerii. W poprzednim miesiącu 24 dywizja organizowała opór na tym obszarze i przygotowała szereg pozycji obronnych oraz składów broni 1 amunicji. Główne drogi, prowadzące z Shuri w ten re-

jon, umożliwiały przegrupowanie wojsk w krótkim czasie, a w górach były łatwe do zaryglowania. Przewidywano, że w ciągu pięciu kolejnych nocy 80 sprawnych samochodów 24 pułku transportowego zdoła przewieźć rannych, ekwipunek i zaopatrzenie. Dowództwo 62 dywizji piechoty przeciwstawiało się temu wariantowi, gdyż uważało, że w tak krótkim czasie nie uda się ewakuować kilku tysięcy rannych. Ponadto w grę wchodził czynnik emocjonalny: większość oficerów i żołnierzy tej dywizji oddało życie w obronie miasta Shuri, a pozostali pragnęli walczyć do końca na starych pozycjach. Gen. Ushijima zaakceptował trzeci wariant działań obronnych. 23 maja sztab 32 armii wydał rozkaz do przegrupowania wojsk. O północy z 23 na 24 maja rozpoczęto ewakuację rannych, zapasów amunicji i żywności. Z wojsk lądowych najwcześniej przesunięto jednostki łączności, które w dniach 22—26 maja wyruszyły w rejon nowych stanowisk dowodzenia brygad, dywizji i armii. 26 maja 36 pułk łączności przystąpił do rozwijania armijnego węzła łączności w jaskiniach wzg. 89, położonego na południowym skraju wioski Mabuni. Tego dnia zainstalowało się tam również stanowisko dowodzenia 32 a r m i i . / .

ł

Przegrupowanie związków taktycznych wojsk japońskich Tealizowano w dniach 26—30 maja, pod osłoną ulewnego deszczu i niskiego pułapu chmur. Ostatnia rubież obrony japońskiej była oparta na masywach górskich Yaeju i Yuza oraz miejscowościach Ozato i Kunishi, gdzie zamierzano rozwinąć 24 dywizję piechoty. Cztery bataliony sił morskich miały bronić zachodniego wybrzeża, począwszy od portu Itoman, aż do przylądka na południe od wioski Kiyamu. Natomiast 44 mieszanej brygadzie piechoty polecono zorganizować obronę wschodniego odcinka, opierając się na południowych stokach masywu Yaeju, miejscowościach Nakaza i Hanagusuku oraz wzg. 95, Odwrót wojsk japońskich odbywał się w różnym czasie

i' kolejności. Najbardziej wykrwawiona 62 dywizja piechoty, prowadząca działania opóźniające przed amerykańską 7 dywizją piechoty, 26 maja zaczęła przesuwać się do odwodu 32 armii, w rejon wioski Makabe i Medeera. Zadaniem tej dywizji była osłona południowego wybrzeża Okinawy, uzupełnienie swych wojsk oraz, gdy zaistnieje potrzeba, wzięcia udziału w bitwie obronnej w pierwszym rzucie armii. Z kolei 44 mieszana brygada piechoty, walcząca do 28 maja z 1 i 6 dywizją piechoty morskiej, została zluzowana przez oddziały morskie i odeszła w nowy rejon obrony. Najdłużej, bo aż do 30 maja, na przedpolu Shuri pozostała 24 dywizja piechoty; wycofała się ona na półwysep Kiyamu. 5 armijną grupę artylerii rozwinięto w trójkącie wiosek Kunishi, Makabe i Medeera. Ubezpieczenia bojowe wysunięto na przedpole drugiego pasa obrony, w rejon miejscowości: Itoman, Yunagusuku i Gushichan. Do osłony odwrotu wojsk japońskich pozostawiono na północnym skraju miasta Shuri oddział opóźniający w składzie: 2 batalion 22 pułku piechoty, 17 batalion karabinów maszynowych i 3 dywizjon artylerii przeciwpancernej, które stawiały tam opór w dniach 29—31 maja. Na kolejnej rubieży, opartej na południowym brzegu rzeki Kokuba oraz linii wzgórz na północ od wiosek: Tsukasan, Chan i Karadera,- oddziały japońskie opóźniały natarcie 1 dywizji piechoty morskiej i 96 dywizji piechoty do wieczora 2 czerwca. Na następnej rubieży walki, biegnącej wzdłuż rzeki Tomusu, Japończycy zamierzali bronić się do nocy 4 czerwca. Jednakże amerykańskie 381 i 383 pułki z 96 dywizji piechoty pokonały ją do końca 3 czerwca, natomiast oddziały 1 dywizji piechoty morskiej — dzień później. Odwrót wojsk japońskich odbywał się sprawnie i w należytym porządku. Umiejętnie prowadzone działania opóźniające zapewniły głównym siłom 32 armii wystarczającą ilość czasu na zajęcie ostatniej rubieży obronnej.

?

31 maja gen. Buckner wydał wojskom 10 armii rozkaz i'

do podjęcia pościgu i zniszczenia 32 armii japońskiej./ 3 korpus piechoty morskiej otrzymał zadanie opanowania półwyspu Oroku wraz z lotniskiem Naha, podczas gdy wojska 24 korpusu armijnego miały przeszkodzić Japończykom w umocnieniu się na półwyspie Chinen. Z tak określonych zadań wynikało, że dowództwo amerykańskie nie znało zamiaru przeciwnika. Amerykanie przypuszczali, że wojska japońskie nie zdążyły jeszcze wycofać się po błotnistych drogach, na które w ciągu ostatnich 10 dni spadło 30 cm deszczu. Usiłujący uruchomić komunikację saperzy amerykańscy wykorzystywali codziennie 400 samochodów do zasypywania żwirem i gruzem wybojów na drodze centralnej. Dwie inne drogi, biegnące wzdłuż wybrzeży, nie nadawały się jeszcze do użytkowania — próbujące nimi przejechać samochody terenowe z zaopatrzeniem trzeba było ciągle wyciągać z błota za pomocą traktorów gąsienicowych. Do dostarczania amunicji i żywności wojskom 6 dywizji piechoty morskiej i 7 dywizji piechoty w dalszym ciągu wykorzystywano samochody-amfibie i barki desantowe; 232 eskadra lotnictwa torpedowego w maju wykonała 74 loty w celu dowiezienia zaopatrzenia dla oddziałów 1 dywizji piechoty morskiej. ; Przez całą noc z 31 maja na 1 czerwca trwało artyleryjskie przygotowanie ataku, zmierzające do obezwładnienia obrony japońskiej i jej środków ogniowych. Natarcie 10 armii Stanów Zjednoczonych rozpoczęło się rano 1 czerwca. Gęsta mgła pokrywała wyspę. W pierwszym dniu działań zaczepnych znacznie więcej kłopotu przysparzał ulewny deszcz niż opór Japończyków. 184 pułk z 7 dywizji piechoty ścigając wroga pokonał tereny górskie półwyspu Chinen, napotykając wszędzie słabą obronę przeciwnika. Aby przyśpieszyć opanowanie tego półwyspu, dowódca 7 dywizji wprowadził 32 pułk piechoty. Po południu 3 czerwca wojska tej dywizji osiągnęły południowo-wschodnie wybrzeże Okinawy.

[: Inny charakter miały działania zaczepne wojsk 6 dywi' zji piechoty morskiej wzdłuż zachodniego wybrzeża tej wyspy. 31 maja o godz. 11.00 dowódca 3 korpusu piechoty morskiej wydał zarządzenie wstępne, polecające 6 dywizji opanować na półwyspie Oroku port Naha, położony u ujścia rzeki Kokuby, i lotnisko a , O godz. 21 cztery grupy po czterech zwiadowców przeprawiły się na łodziach gumowych przez ujście Kokuby i pod osłoną ciemności wylądowały na półwyspie Oroku. Na podstawie napływających informacji dowódca kompanii rozpoznawczej wywnioskował, .że nieprzyjaciel broni się niewielkimi siłami na wzgórzach położonych na wschód od lotniska. Do wysadzenia desantu dysponowano 72 transporterami pływającymi. Nie zaspokajały one potrzeb dywizji, gdyż wiele z nich było w złym stanie technicznym, wyeksploatowanych intensywnym dowożeniem zaopatrzenia po rozmiękłych drogach. Dowódca 6 dywizji zdecydował lądować poszczególnymi pułkami: najpierw 4, potem 29. Natomiast 22 pułk piechoty morskiej, będący w odwodzie 3 korpusu, miał uderzyć na nieprzyjaciela od tyłu, od strony podstawy półwyspu. 6 kompania rozpoznawcza, wzmocniona kompanią transporterów pływających, była przewidziana do zdobycia wyspy Ono-Yama i osłony budowy mostu z Naha na półwysep Oroku. Lądowanie na Ono-Yamie miało rozpocząć się 4 czerwca o godz. 5.00, a główny desant 45 minut później. Na półwyspie Oroku organizowało obronę około 8000 japońskich marynarzy, saperów marynarki wojennej, członków personelu naziemnego lotniska morskiego Naha oraz uzbrojonych ludzi z obrony terytorialnej, pod dowództwem kontradm. Minoru Ola. Niewielu 7. żołnierzy byłq przeszkolonych do walki na lądzie, a ponadto do 4 maja żadna z jednostek nie uczestniczyła w działaniach a Lotnisko Naha, położone w zachodniej części półwyspu Oroku, było największe na Okinawie. Od wschodu i południa otaczały je wzgórza, między którymi znajdowały się plantacje trzciny cukrowej.

bojowych. W ramach przedsięwzięć obronnych w dolinie nadbrzeżnej rozmieszczono pola minowe i osłonięto je ogniem broni maszynowej, ukrytej w zamaskowanych jaskiniach i bunkrach. Z tak przygotowanego terenu oddziały morskie, wskutek niezrozumienia zadania bojowego, 26 maja wycofały się na półwysep Kiyamu i ześrodkowały w wiosce Nagusuku w rejonie nie przygotowanym do obrony, dokąd faktycznie miały przybyć dopiero w drugim etapie bitwy obronnej. Wówczas jednak młodzi oficerowie zwrócili się do kontradm. Ota o pozwolenie zawrócenia podległych mu wojsk na półwysep Oroku, aby walczyć i umrzeć na pozycjach, które sami zbudowali. 28 maja 5500 żołnierzy wróciło do poprzedniego rejonu obrony, a cztery bataliony morskie pozostały do osłony zachodniego skrzydła 24 dywizji piechoty. Wieczorem 3 czerwca sztab amerykańskiej 6 dywizji piechoty morskiej zakończył przygotowania do operacji desantowej. Wojska 24 korpusu armijnego kontynuowały wówczas natarcie na południe. Pod wieczór 4 czerwca, po opanowaniu półwyspu Chinen, oddziały 7 dywizji piechoty przeszły do obrony na południowo-wschodnim wybrzeżu Okinawy, w pasie 5500 m, aż do rzeki i portu Minatoga. Z kolei wojska 96 dywizji piechoty były rozciągnięte na zachód od tej rzeki, aż do wioski Iwa. Obie dywizje były oddalone 1500 m od przedniego skraju obr ó ą y japońskiej. W lukę wzdłuż zachodniego wybrzeża Okihawy pułki 1 dywizji piechoty morskiej weszły dopiero 7 czerwca. 4 czerwca o godz. 4.45 działa okrętu liniowego, dwóch ciężkich krążowników, niszczyciela oraz 15 dywizjonów artylerii polowej zakończyły 60-minutowe artyleryjskie przygotowanie desantu na półwyspie Oroku, wystrzeliwując 4300 pocisków na wzgórza dojninujące nad rejonem desantowania. Na rubieży wyjściowej oddalonej' 1200 m od półwyspu Oroku zapalono ognie sygnałowe. Była to

linia przejścia kolejnych fal transporterów pływających, na które w nocy załadowali się żołnierze 4 pułku piechoty morskiej. Przed osiągnięciem rubieży wyjściowej zepsuło się 9 transporterów i musiano odholować je do brzegu. Rozpoczął się również desant 6 kompanii rozpoznawczej na wyspie Ono-Yama. O godz. 5.30 żołnierze pierwszej fali desantu wylądowali na półwyspie Oroku. Lądowanie desantu i jego natarcie wspierała artyleria polowa i okrętowa, samoloty pokładowe oraz dwie kompanie czołgów, kompania moździerzy 106,6 mm i kilka ruchomych wyrzutni rakietowych. Nieprzyjaciel, nie ochłonąwszy jeszcze po artyleryjskim przygotowaniu, nie ostrzeliwał zbyt silnie lądujących wojsk. W 90 minut później na uchwyconym przyczółku o głębokości 850 m znajdowały się już dwa bataliony dysponujące 24 czołgami i 4 działami samobieżnymi. Działania zaczepne z przyczółka opóźniały japońskie pola minowe. Błotnisty teren utrudniał także użycie czołgów, które poruszały się tylko wzdłuż dróg. O godz. 10.00 rozkaz do desantowania na wschodnim skrzydle przyczółka wydano 29 pułkowi piechoty morskiej. Mimo ulewnego deszczu lądowanie pułku odbyło się w sposób zadowalający. Do godz. 18.45 saperzy 6 dywizji piechoty morskiej zbudowali most pontonowy z Naha na półwysep Oroku. ' Koniec dnia zastał żołnierzy 4 i 29 pułku piechoty morskiej w odległości 1650 m od wybrzeża. W trakcie walk wyparto Japończyków z kilku wzgórz, które były przekopane tunelami we wszystkich kierunkach niczym plastry miodu. Dopiero wieczorem nacierających zatrzymał silny ogień japońskiej broni maszynowej i armat 40 mm. Nieprzyjaciel ostrzeliwał przyczółek również rakietami kal. 200 mm, które lecąc dudniły i syczały jak parowe lokomotywy. 6 czerwca 22 pułk z 6 dywizji piechoty morskiej, zwolniony z odwodu korpusu, uderzył od tyłu, to jest od

strony lądu, na spotkanie z 4 pułkiem. Ten ostatni, działając w równinnym i słabiej bronionym terenie, nacierał szybciej niż 29 pułk, który cały czas musiał przełamywać zacięty opór Japończyków na umocnionych wzgórzach. Kontradm. Ota, zdając sobie sprawę, że słabo uzbrojone siły morskie nie będą w stanie wystarczająco długo bronić półwyspu Oroku, 6 czerwca wysłał radiogram do swych przełożonych w Tokio, w którym informował: „dwa miesiące oddziały marynarki walczą z najeźdźcami we współdziałaniu z wojskami lądowymi. Oba dowództwa podejmują wysiłki, aby zniszczyć przeciwnika, lecz nieprzyjaciel dysponuje przewagą techniczną. Bitwa toczy się niekorzystnie dla nas. Jednostki piechoty morskiej walczą dzielnie, zgodnie z najlepszymi tradycjami marynarki japońskiej. Zaciekłe bombardowania amerykańskie i ostrzał przez artylerię okrętową deformują góry Okinawy, lecz nic nie zmieni ducha lojalności i dyscypliny naszych żołnierzy. Chociaż moje ciało zmarnieje w odległej Okinawie, lecz mój duch wytrwa w obronie Ojczyzny" s . Rezerwy Japończyków na półwyspie Oroku były duże, mimo strat, które dowództwo 6 dywizji piechoty morskiej szacowało trzy dni później na 1500 zabitych. Gen. Shepherd, mając trzy pułki w jednym rzucie, realizował koncentryczne natarcie w celu okrążenia obrońców na wzgórzach między wioskami Oroku i Tomigusuku, lecz warunki atmosferyczne i terenowe uniemożliwiały efektywne wykorzystanie artylerii i czołgów oraz opóźniały wykonanie zadania bojowego. 10 czerwca kontradm. Ota wysłał oStatni meldunek do gen. Ushijimy, pisząc: „nieprzyjaciel atakuje móje stanowisko dowodzenia. Siły morskie Okinawy umierają w chwale. Jesteśmy wdzięczni za pańską dobroć i modlimy się za sukcesy armii" *. Wieczorem tego dnia 6 dywizja * F. M. fi. 141. 1 Tamże.

Benis,

Okinawa touchstone to Victory, London 1969,

piechoty morskiej zepchnęła Japończyków na obszar nie większy niż 900X1800 m. 12 czerwca resztki japońskich sił morskich skupiły się na płaskim terenie o powierzchni 1000 m 2 przylegającym do południowego brzegu rzeki Kokuba. O świcie następnego dnia dwa bataliony 29 pułku piechoty morskiej wznowiły natarcie. Kompanie pierwszego rzutu ogniem broni maszynowej wypędzały żołnierzy przeciwnika z pól ryżowych i zarośli na linię brzegową rzeki Kokuba, drugorzutowe zaś kompanie, wyposażone w miotacze ognia i materiał wybuchowy, niszczyły jaskinie i bunkry. Opór Japończyków był zaciekły; jedni ostrzeliwali się do końca, inni kładli się na ładunkach z materiałem wybuchowym i wysadzali w powietrze. Ostatni z ocalałych Japończyków, oficer, spokojnie usiadł na brzegu rzeki, zapalił papierosa i czekał, aż zabiją go Amerykanie. 15 czerwca żołnierze 6 dywizji piechoty morskiej osiągnęli stanowisko dowodzenia kontradm. Ota. On sam, pięciu oficerów jego sztabu i 500 innych Japończyków popełniło prawdopodobnie samobójstwo. Wykryte podziemne pomieszczenia były wyposażone w łączność radiową i telefoniczną oraz w elektryczność i wentylację, 457 metrów tunelu łączyło wydziały sztabu i punkty oporu jednostek ochrony. Dziesięć dni japońskie siły morskie stawiały opór na półwyspie Oroku. Sukces ich polegał przede wszystkim na tym, że mimo słabego wyszkolenia żołnierzy w działaniach obronnych na lądzie, a także dotkliwego braku środków wsparcia, wiązały przez dziesięć dni jedną dywizję amerykańską. Na półwyspie Oroku zostało zabitych 5000 żołnierzy japońskich. Dywizja amerykańska straciła (w poległych i rannych) 1608 żołnierzy oraz 30 zniszczonych czołgów. Należy podkreślić, że sztab 6 dywizji piechoty morskiej w ciągu 36 godzin zaplanował i wykonał desant, który

odbył się w tlocy w Warunkach niedostatku środków transportowych, bez okrętu dowodzenia i liderów fal desantowych. Świadczyło to o dużym doświadczeniu bojowym dowódców wszystkich szczebli i dobrym wyszkoleniu żołnierzy dywizji. W tym czasie, do 4 czerwca, na ostatniej rubieży obrony japońskiej rozwinęły się zasadnicze siły 32 armii, liczące 33 tys. żołnierzy. Weterani wojny na Pacyfiku i w Chinach stanowili tylko 20% wojsk, pozostali żołnierze w y wodzili się z jednostek tyłowych i obrony terytorialnej, 32 armii brakowało artylerii, środków łączności i zaopatrzenia; z magazynów Shuri zdołano wywieźć zapasy żywności i amunicji na 20 dni walki. W tej sytuacji ostateczne rozgromienie wojsk japońskich na Okinawie było tylko kwestią czasu. Jednakże znana Amerykanom dyscyplina żołnierzy japońskich i tradycje; w których ich wychowywano, nakazywały liczyć się z tym, że bitwai będzie krwawa. W nocy z 5 na 6 czerwca ustały deszcze, drogi zaczęły obsychać. W dniach 7 i 8 czerwca 1 dywizja piechoty morskiej, 7 i 96 dywizje piechoty rozpoznawały przeciwnika oraz zajmowały podstawy wyjściowe do natarcia. Do tego czasu, dzięki podeschniętym drogom, podciągnięto artylerię i czołgi, które poprzednio ugrzęzły daleko* na tyłach. Przez cały dzień 9 czerwca artyleria polowa i okrętowa obezwładniały obronę japońską, szczególnie intensywnie ostrzeliwując północne stoki masywów Yaeju i Yuza. Tego dnia eskadra samolotów, koordynujących ogień artylerii 1 dywizji piechoty morskiej wykorzystywała w charakterze pasa startowego betonowy odcinek drogi nadbrzeżnej, na północ od portu Itoman; oprócz zasadniczych zadań na rzecz walczących wojsk eskadra ewakuowała stamtąd ciężko rannych do szpitali armijnych, pokonując odległość 19 km w ciągu 8 m i n u t Decydujące natarcie wojsk 10 armii Stanów Zjednoczonych miało rozpocząć się 10 czerwca. Bitwa na Okinawie.-

wchodziła w swe ostatnie stadium. Wojska japońskie, rozwinięte na niewielkim skrawku terenu o powierzchni 20 km 2 , zostały całkowicie odizolowane i zwalczane ze wszystkich stron: od czoła przez cztery dywizje amerykańskie i artylerię polową, z powietrza przez lotnictwo oraz od tyłu przez artylerię okrętową. Takie użycie środków ogniowych, poważnie komplikujące japońskie działania obronne, przyspieszyło zdobycie wyspy, f

NATARCIE NA OSTATNIĄ RUBIEŻ JAPOŃSKIEJ OBRONY

Począwszy od 10 czerwca 1945 r. wojska 10 armii Stanów Zjednoczonych ostrożnie zbliżały się do obrony przeciwnika opartej na północnych stokach masywów Kunishi, Yuza i Yaeju ora? na wschodniej części wzg. 95. Podejścia do tych wzgórz osłaniały pola minowe. Masyw Kunishi, szerokości 1500 m, blokował natarcie 1 dywizji piechoty morskiej. Na obydwu stokach wzniesień znajdowały się jaskinie i szczeliny skalne oraz liczne kamienne grobowce, łatwe do obrony. W sumie był to teren trudny do natarcia. Deszcze od kilku dni już nie padały, amerykańskim pododdziałom pancernym udało się więc przedostać przez podeschnięte błota i dołączyć do pułków piechoty. Na drogach pojawiły się też samochody z zaopatrzeniem. { 11 czerwca żołnierze 1 i 7 pułku z 1 dywizji piechoty morskiej podeszli na skraj doliny szerokiej na 800 m, przylegającej od północy do stromej, koralowej skarpy grzbietu Kunishi. Łąki i pola ryżowe w tej dolinie nie zapewniały ukryć dla nacierającej piechoty morskiej. Także czołgi, ze względu na mokradła, nie mogły poruszać się na przełaj, lecz tylko wzdłuż dwóch równoległych dróg, które z kolei były ostrzeliwane przez japońskie armaty przeciwpancerne. Przed rozpoczęciem działań zaczepnych na wzgórza Ku-

nishi dowództwo 10 armii amerykańskiej próbowało skłonić do kapitulacji broniącego się tam nieprzyjaciela. Z samolotów zrzucono dużą Ilość ulotek propagandowych, pewną ich ilość wystrzelono z dział artyleryjskich. Ulotki i audycje radiowe w języku japońskim wskazywały żołnierzom przeciwnika beznadziejność i niecelowość kontynuowania walki oraz wzywały gen. Ushijimę do rokowań w sprawie złożenia broni. Po południu 10 czerwca na punkt obserwacyjny 2 batalionu 7 pułku piechoty morskiej przybył ze sztabu 10 armii zespół upoważniony do negocjacji ze stroną japońską. O godz. 17.00 w pasie natarcia pułku przerwano ogień. Oczekiwano na delegację japońską, lecz ta nie pojawiła się. Po godzinie nienaturalną ciszę przerwali Japończycy otwierając ogień na przedstawicielstwo amerykańskie. Dopiero w tydzień później płk Yahara poinformował gen. Cho i dowódcę 32 armii japońskiej o propozycji gen. Bucknera nawiązania rokowań. Obaj generałowie oświadczyli, że honor ich jako samurajów nie pozwala na rozpatrywanie takich propozycji. Dowódca 7 pułku piechoty morskiej płk Edward Snedeker, po dokonaniu rozpoznania powietrznego doliny i grzbietu Kunishi, zdecydował rozpocząć natarcie 12 czerwca o godz. 3.30. Krótkie artyleryjskie przygotowanie obezwładniło obronę japońską na wzgórzach Kunishi, a następnie w masywie Mezado, położonym 600 m dalej. Gdy 7 pułk ruszył do ataku, żołnierze japońscy zaczęli uciekać, opamiętali się jednak szybko i stawili zdecydowany opór. Dwie kompanie piechoty z 7 pułku osiągnęły grzbiet górski, ale pozostałe siły pułku utknęły w dolinie i kiedy rozwidniło się, zostały przygwożdżone do ziemi ogniem przeciwnika. Zawiodła także próba przekroczenia doliny pod osłoną dymów, gdyż Japończycy przestrzeliwali cały teren. Zaopatrzenie dla pododdziałów 7 pułku dostarczały drogą powietrzną, w postaci zrzutów spadochronowych, zało-

gi 131 i 232 eskadr samolotów torpedowo-bombowych. Część zasobników znalazła się w dolinie, dokąd podejścia w dzień skutecznie wzbraniali japońscy strzelcy wyborowi; jeden ze snajperów zranił 22 żołnierzy amerykańskich, zanim go unieszkodliwiono. W nocy z 12 na 13 czerwca na grzbiet Kunishi przedostały się cztery dalsze kompanie piechoty, lecz w dzień zablokowano je ogniem tak, że nie mogły ruszyć się z miejsca. W tej sytuacji do dowozu zaopatrzenia, a także pododdziałów piechoty oraz ewakuacji rannych wykorzystano pojazdy pancerne. Kierowcy jeździli sami, bez pomocników, dzięki czemu możliwe było załadowanie do czołgu sześciu ludzi. 13 czerwca kilka pojazdów pancernych dostarczyło amunicję, plazmę i wodę wojskom walczącym na wzgórzach Kunishi. Ponadto dowieziono tam 54 żołnierzy i ewakuowano 22 rannych. W ciągu pięciodniowych walk w tym masywie japońska artyleria zniszczyła lub uszkodziła 21 czołgów amerykańskich. Kolejne natarcie 1 pułku piechoty morskiej na grzbiet Kunishi rozpoczęło się 14 czerwca o godz. 3.30, po 30-minutowym artyleryjskim przygotowaniu. W godzinę później jedna z kompanii osiągnęła wschodni kraniec tych wzgórz. Pozostałe siły pułku zostały zatrzymane ogniem strzelców wyborowych i broni maszynowej. Rano następnego dnia żołnierzy 1 pułku zluzował 5 pułk. Natomiast sąsiedni 7 pułk piechoty morskiej nacierał powoli, niszcząc wykryte umocnienia japońskie. Mimo trudnego terenu i zaciekłego oporu nieprzyjaciela bataliony 7 pułku zbliżały się stopniowo do wioski Kunishi, położonej już po drugiej stronie grzbietu. Działania zaczepne 7 i 96 dywizji piechoty na kierunku wschodnim i centralnym przebiegały następująco. 10 czerwca ruszyło natarcie 17 i 32 pułków z 7 dywizji piechoty, wsparte przez 711 batalion czołgów. Pod osłoną ognia pojazdów pancernych i artylerii okrętowej 1 batalion 32 pułku ppłk. Roberta Foulstone'a podchodził powoli

w Merunku wzg. 95, na którym broniły się resztki sił 15 pułku z 44 mieszanej brygady piechoty, z kolei 2 batalion opanował wioskę Gushichan. W natarciu tym masowo posłużono się czołgowymi miotaczami ognia, a w terenie niedostępnym dla tych pojazdów rozlewano wężami gumowymi mieszankę łatwo palną, a potem podpalano. Piechota 32 pułku posuwała się wśród dymiących jeszcze skał, w walce z ocalałymi jeszcze żołnierzami przeciwnika, o zmroku okopano się w pobliżu wzg. 95, położonego na południe od wioski Hanagusuku. 11 czerwca o godz. 20.00 wydział rozpoznawczy 7 dywizji piechoty przechwycił z nasłuchu radiowego japoński rozkaz, który brzmiał: „O godz. 23.00 przygotować się do wsparcia ataku". Nieco później usłyszano kolejne polecenie: „Jeśli są ochotnicy do samobójczego kontrataku, poinformować ich o zadaniu bojowym w ciągu godziny od tej chwili". Od zmroku aż do godz. 23.00 artyleria japońska ostrzeliwała pozycje amerykańskie, po czym Japończycy podjęli kontrataki przeciwko 96 dywizji piechoty w celu odzyskania wzg. 95. 17 pułk piechoty przygotowywał się tymczasem do walki. W pasie jego działania Japończycy nie przejawiali aktywności. Dowódca 17 pułku płk Francis Pachler był zwolennikiem nocnego natarcia, uważał bowiem, że przeciwnik, świetnie zamaskowany w górach, ma w dzień doskonałe warunki obserwacji i możliwości zadawania strat nacierającym. W związku z tym działania zaczepne 17 pułku miały rozpocząć się 12 czerwca o godz. 4.00, bez artyleryjskiego przygotowania, by zaskoczyć przeciwnika. Wcześniej dwa dywizjony artylerii haubic 105 mm i bateria haubic 203,2 mm prowadziły ognie nękające. Przygotowując natarcie płk Pachler żądał od swego sztabu dokładnego poinformowania wszystkich żołnierzy o czekających ich zadaniach. Polecił także, aby patrole rozęoznawcze zawczasu spenetrowały ścieżki prowadzące

w góry, a zespoły burzenia wyposażone w ładunki z materiałem wybuchowym zorientowały się, gdzie znajdują się jaskinie przekształcone w bunkry. O świcie 12 czerwca nad południową Okinawą leżała gęsta mgła, pod której osłoną ruszyły kompanie 17 pułku. Po pewnym czasie żołnierze kompanii A zauważyli kilku wędrujących cywilów, czołowy pluton kompanii B zaś natknął się na trzech żołnierzy japońskich, których zignorowano. Do świtu kompanie A i B zajęły bez walki południowo-wschodnią część masywu Yaeju, a kompania L opanowała dwa wzgórza. Rano zauważono 50 żołnierzy japońskich idących dwójkami. Otworzono do nich ogień zabijając 37, pozostali ukryli się w rozpadlinach skalnych. Największe sukcesy osiągnęli Amerykanie na wschodnim odcinku frontu. Głębokie włamanie 7 dywizji piechoty w pasie obrony 44 mieszanej brygady piechoty zapowiadało klęskę 32 armii. Japoński 89 pułk piechoty utrzymywał wprawdzie nadal swe pozycje w masywie Yuza, ale jego skrzydło i tyły były poważnie zagrożone włamaniami 1 dywizji piechoty morskiej i 7 dywizji piechoty. Błagającemu o wzmocnienie obrony dowódcy 44 mieszanej brygady piechoty przysłano dwa bataliony piechoty z odwodowej 62 dywizji piechoty, ale nie były one już w stanie poprawić sytuacji. W nocy z 12 na 13 czerwca bataliony 7 dywizji piechoty odrzuciły kilka kontrataków japońskich, utrzymały pozycje i rano 13 czerwca przeszły do natarcia. 32 pułk tej dywizji, działający wzdłuż południowego wybrzeża Okinawy, zdobył wzg. 95 oraz wioski Hanagusuku i Nakaże. Broniąca się w tym rejonie 44 mieszana brygada piechoty była już bliska zniszczenia. 7 dywizja piechoty otrzymała teraz zadanie opanowania wzgórz 153, 115 i 95, osłaniających od tyłu japońskie pozycje na północnych stokach masywu Yuza i Yaeju, na których żołnierze przeciwnika mieli bronić się do ostatniej kropli krwi. To właśnie silny ogień Japończyków

prowadzony z obu tych masywów uniemożliwiał głębsze włamanie się batalionów 96 dywizji piechoty. Dopiero sukcesy uzyskane przez 7 dywizję ułatwiły wojskom 96 dywizji wykonanie zadania. Widoczne to było 10 czerwca, kiedy 381 pułk piechoty płk. Hallorana atakował masyw Yaeju: 1 batalion opanował siodło między grzbietami Yaeju i Yuza, a 3 batalion przepędził Japończyków z wioski Tomuri, lecz nie mógł nacierać dalej — przed nim była prawie pionowa skarpa masywu Yaeju. Dowódca tego batalionu ppłk Nolan, zdając sobie sprawę, że czołowe uderzenie będzie powolne i krwawe, pozostawił kompanię K u podnóża skały, natomiast kompania Ł kpt. Davisa przeszła przez ugrupowanie 17 pułku i wspięła się na skarpę, z której uderzyła w bok i wkrótce znalazła się przed kompanią K. 13 czerwca żołnierze 381 pułku wdarli się na masyw Yaeju i zdobyli jego szczyt. 13 czerwca 1 batalion 383 pułku, działający na prawym skrzydle 96 dywizji piechoty, zdobył wioskę Yuza, która jeszcze kilka razy przechodziła z rąk do rąk. Piechota tego pułku korzystała ze wsparcia czołgowych miotaczy ognia, artylerii samobieżnej oraz doświadczalnych dział bezodrzutowych kal. 57 i 75 mm. Armat tych po raz pierwszy użyto do strzelania na wprost i niszczenia japońskich środków ogniowych. W nocy z 14 na 15 czerwca pułki 7 dywizji piechoty odparły szereg japońskich kontrataków i rano przystąpiły do natarcia na wzgórza 115 i 153. Działania te zmusiły gen. Ushijimę do wprowadzenia do bitwy pozostałych sił 62 dywizji piechoty, stanowiącej odwód 32 armii. Zadanie opanowania masywu Yuza, którego szczyt wznosi się ponad 100 m nad otaczającą wyżyną, zostało powierzone 382 pułkowi piechoty płk. Dilla. • W tym czasie na zachodnim odcinku frontu, na grzbiecie Kunishi, rozpaczliwie walczyły dwa pułki (5 i 7) 1 dywizji piechoty morskiej. 15 czerwca pododdziały 7 pułku próbowały powiększyć zajmowany teren, lecz mimo

wsparcia przez piętnaście dywizjonów artylerii nie odniosły sukcesu. Konieczne stało się systematyczne niszczenie przeciwnika w jego podziemnych umocnieniach. W tym celu w ciągu dwóch dni (15—16 czerwca) pozycje japońskie obezwładniała artyleria okrętowa, polowa, rakiety i lotnictwo. Ani jednak lawina ognia i stali, ani próby natarcia 7 pułku nie złamały oporu Japończyków. Dopiero 16 czerwca żołnierzom 7 pułku udało się włamać w obronę przeciwnika na skrzydłach swego pasa natarcia. W celu rozwinięcia tego sukcesu przed świtem 17 czerwca wprowadzono w rejon portu Itoman świeże siły w postaci 22 pułku z 6 dywizji piechoty morskiej. Wtedy opór przeciwnika na wzgórzach Kunishi załamał się. O natężeniu pięciodniowych nieprzerwanych walk w tym masywie świadczy fakt, że czołgi wspierające natarcie 1 dywizji piechoty morskiej dostarczyły walczącym wojskom 550 żołnierzy i 90 ton zaopatrzenia oraz ewakuowały 1150 ludzi, w większości rannych. Po zakończeniu działań bojowych na półwyspie Oroku 6 dywizji piechoty morskiej powierzono nowy kierunek natarcia, prowadzący wzdłuż zachodniego wybrzeża Okinawy. Pododdziały 22 pułku, pokonując słaby opór przeciwnika, do południa 17 czerwca wspólnie z żołnierzami 3 batalionu 7 pułku opanowały masyw Mezado wraz z wioską o tej samej nazwie. Włamanie w obronę japońską miało 1300 m głębokości. Także oddziały 24 korpusu armijnego stopniowo likwidowały japońskie punkty oporu. Czołowe bataliony 96 dywizji piechoty, wykorzystując panikę w szeregach przeciwnika spowodowaną nieprzerwanym bombardowaniem, wdarły się na masyw Yuza. 3 batalion 382 pułku 16 czerwca do godz. 18.00 opanował szczyt Yuza (wzg. 167), a 3 batalion 383 pułku, nacierający na zachodnim skrzydle dywizji, zdobył wioskę Ozato i umocnił się na jej południowym skraju. Z kolei 381 pułk, działający na le-

wym skrzydle dywizji, znalazł się w siodle między masywem Yuza a wzg. 153. Natarcie tego pułku rozwijało się powoli, ze względu na silny ogień boczny prowadzony przez Japończyków z południowych i wschodnich stoków wzg. 153. Walczące w terenie górskim oddziały 96 dywizji piechoty uzyskiwały największe sukcesy w czasie natarcia nocnego, łatwiej było bowiem zaskoczyć wówczas przeciwnika, nie widzącego zbliżających się żołnierzy amerykańskich. Wroga zwalczano wtedy za pomocą granatów ręcznych, ładunków z materiałem wybuchowym i plecakowych miotaczy ognia. Żołnierze japońscy, mając utrudnioną obserwację, komplikującą prowadzenie skutecznego ognia, musieli opuszczać jaskinie i bunkry i walczyć na zewnątrz tych umocnień. W tej sytuacji Amerykanom było łatwiej zniszczyć przeciwnika ogniem broni maszynowej. 16 czerwca 32 pułk piechoty płk. Johna Finna z 7 dywizji piechoty, nacierając wzdłuż południowego wybrzeża Okinawy, prawym swym skrzydłem opanował wzg. 115, dominujące nad drogą z Nakaże do Medeera, na którym znajdowało się stanowisko dowodzenia 44 mieszanej brygady piechoty. W czasie walki na tym wzgórzu pododdziały 32 pułku, wsparte przez lotnictwo i artylerię okrętową, rozgromiły japoński 15 mieszany pułk piechoty. Sztab 32 armii utracił wówczas łączność z 44 brygadą. Czołowe kompanie 17 pułku piechoty, działające na prawym skrzydle 7 dywizji, podeszły wówczas do stoków wzg. 153. W rezultacie tego natarcia znacznie osłabł ogień japoński na południowe skrzydło 96 dywizji. piechoty. Po zaciekłej kilkugodzinnej walce opanowano szczyt wzg. 153. Następnie 17 pułk został zluzowany przez pododdziały 184 pułku dowodzonego przez płk. Greena. Natarcie 7 i 96 dywizji piechoty wspierało wiele czołgowych miotaczy ognia, które za pomocą materiału zapalającego likwidowały żołnierzy przeciwnika w jaskiniach

i zakamarkach skalnych lub zmuszały ich do opuszczenia zajmowanych pozycji. 13 batalion czołgowych miotaczy ognia, wspierający w dniach 13 — 17 czerwca wojska 7 dywizji piechoty, zużył 139 860 litrów mieszanki ogniotwórczej. Wieczorem 17 czerwca linia frontu 10 armii Stanów Zjednoczonych przebiegała wzdłuż grzbietu Kunishi, przez wzgórza 153 i 115 do południowego wybrzeża Okinawy. Żołnierze amerykańscy uzyskali wreszcie wgląd w cały teren broniony przez Japończyków. Następnego dnia walki toczyły się o złamanie oporu Japończyków w dwóch odizolowanych ośrodkach: wokół wioski Medeera i w pobliżu osady Mabuni. W pierwszym broniły się resztki 24 dywizji piechoty, a w rejonie wzg. 89 — jednostki ochrony sztabu 32 armii. 18 czerwca 200 żołnierzy japońskich, którym nakazano odzyskać wzg. 153, zaatakowało jego południowe stoki i ponawiało ataki tak długo, aż wszyscy zginęli. KLĘSKA 32 ARMII JAPOŃSKIEJ

W miarę kontynuowania działań zaczepnych przez wojska 10 armii Stanów Zjednoczonych opór Japończyków na Okinawie stopniowo słabł, tym bardziej że brakowało im żywności, lekarstw, amunicji i środków walki. W celu przyśpieszenia likwidacji resztek 24 i 62 dywizji piechoty, broniących się w okolicy wiosek Kunishi, Makabe i Komesu, amerykańska 1 dywizja piechoty morskiej, nacierająca na kierunku tych miejscowości, została wzmocniona 8 pułkiem z 2 dywizji piechoty morskiej, / Dowódca 10 armii gen. Buckner odnoszący się z sympatią do 8 pułku za sukcesy uzyskane w poprzednich walkach na Pacyfiku, postanowił zobaczyć, jak ci świeżo zaangażowani w boju żołnierze będą nacierać w nowym dla nich terenie. W tym celu wcześnie rano 18 czerwca wyruszył samochodem w stronę linii frontu. Spotkany

płk Arnold Roberts — dowódca 22 pułku z 6 dywizji piechoty morskiej, odradzał mu dalszą jazdę ze względu na ostrzał niektórych odcinków drogi przez japońskie moździerze i cekaemy, prowadzony ze wzgórz położonych przed nacierającymi wojskami 96 dywizji piechoty. Dowódca armii zbagatelizował te rady. W godzinę później dowiedziano się, że płk Roberts został zabity przez japońskiego strzelca wyborowego, w czasie kierowania natarciem swego pułku. W południe gen. Buckner przybył na punkt obserwacyjny dowódcy 3 batalionu 3 pułku, położony na wzgórzu na północny zachód od wioski Makabe, i ulokował się między dwiema skałami koralowymi, oddzielonymi półmetrową szparą, przez którą mógł obserwować natarcie piechoty i czołgów. O godz. 13.00 artyleria japońska otworzyła ogień na to wzgórze, najpierw pocisk przeciwpancerny uderzył w podstawę głazu, a 15 minut później kolejno pięć pocisków artyleryjskich eksplodowało w pobliżu stanowiska dowódcy 10 armii. Zraniony śmiertelnie odłamkiem* pocisku lub fragmentem skały gen; Buckner 10 minut później zmarł. Szef sztabu armii zameldował natychmiast o wydarzeniu adm. Nimitzowi, dowódcy teatru wojny na Pacyfiku, i — znając życzenie gen. Bucknera w sprawie następstwa na jego stanowisku — zaproponował gen. mjr. Roya Geigera, najstarszego wiekiem i najdłużej dowodzącego wojskami korpusu. Adm. Nimitz zaakceptował kandydaturę Geigera, który 19 czerwca został awansowany na wyższy stopień i oficjalnie mianowany dowódcą 10 armii. Był to pierwszy wypadek w amerykańskich siłach zbrojnych, kiedy generałowi piechoty morskiej powierzono dowodzenie armią polową i który umiejętnie kierował jej działaniami bojowymi w ostatnich dniach operacji zaczepnej na Okinawie. 18 czerwca obiektem natarcia 5 pułku z 1 dywizji piechoty morskiej było wzg. 79, położone na południowy

zachód od wioski Makabe, które 1 batalion 5 pułku zdobył dopiero pod osłoną nocy. 2 batalion tego pułku pokonał ostatni zorganizowany opór japoński we wschodniej części grzbietu Kunishi. Kolejne pasmo wzgórz Mezado, długolci 1800 m, opanował 2 batalion 22 pułku we współdziałaniu z 3 batalionem 4 pułku. 1 i 3 bataliony 22 pułku przez cały dzień likwidowały nieduże grupy żołnierzy nieprzyjaciela, broniących się na przeciwstoku tego grzbietu, i jego zamaskowane środki ogniowe. Wieczorem wojska 6 dywizji piechoty morskiej, nacierające wzdłuż zachodniego wybrzeża Okinawy, uzyskały znaczny sukces, zdobywając pasmo wzgórz Kuwanga, położone między wioskami Nagusuku i Makabe. 7 dywizja piechoty kontynuowała natarcie na dwóch zbieżnych kierunkach: 184 pułkiem ze wzg. 153 w stronę wiosek Medeera i 'Komesu oraz 32 pułkiem wzdłuż południowego wybrzeża wyspy, w celu zdobycia wioski Mabuni i wzg. 89. Gen. Ushijima, zdając sobie sprawę, że los jego armii został przesądzony, rozpoczął przygotowania do śmierci według rytuału samurajskiego. 16 czerwca wysłał on pożegnalną depeszę do naczelnego dowództwa japońskich sił zbrojnych, w której czytamy: „Kierując się pragnieniem zniszczenia aroganckiego nieprzyjaciela żołnierze znajdujący się pod moim dowództwem już prawie trzy miesiące walczą z najeźdźcami. Przez cały ten czas korzystają oni z entuzjastycznego wsparcia i pomocy ludności cywilnej, która dokłada starań, aby przygotować kolejne pozycje obronne. Od chwili wylądowania nieprzyjaciela nasze wojska lądowe i powietrzne współdziałają ze sobą zgodnie, czyniąc wszystko co możliwe dla obrony wyspy. Mimo że oddziały 32 armii bronią się w umocnieniach górskich aż do śmierci swych ostatnich żołnierzy, jednak nie udało się im zniszczyć nacierającego przeciwnika. Ubolewam nad tym, że nie możemy dłużej kontynuować walki. Za to niepowodzenie gorąco przepraszam cesarza

i ludność mojej ojczyzny. Modlę się za dusze poległych w obronie Okinawy i za pomyślność rodziny cesarskiej. Śmierć nie stłumi pragnienia mego ducha wzięcia udziału w obronie ojczystego kraju. Moim przełożonym i kolegom wyrażam serdeczne podziękowanie i najgłębszy szacunek za współpracę ze mną. Żegnam się z wami na zawsze. Mitsuru -Ushijima" 1 . 19 czerwca dowódca 32 armii wysłał do Japonii i na Tajwan kolejne pożegnalne depesze oraz skierował do walczących wojsk swój ostatni rozkaz bojowy, w którym pozdrawiał wszystkich szeregowców, podoficerów i oficerów, dziękował im za wykonanie nałożonych na nich zadań i wzywał do dalszej walki i śmierci za cesarza. Niektórym oficerom swego sztabu polecił, aby po cywilnemu przedostali się do północnej części Okinawy i ukryli tam. Płk Yahara miał dotrzeć do Japonii i złożyć w naczelnym dowództwie sprawozdanie z działań" obronnych armii. Innym oficerom nakazano zorganizować walkę partyzancką na zapleczu wroga. W tym dniu wojska amerykańskie kontynuowały działania zaczepne. Bataliony 32 pułku piechoty z 7 dywizji piechoty znalazły się 200 m od wioski Mabuni i w pobliżu stanowiska dowodzenia 32 armii. W czasie gdy gen. Ushijima wydawał pożegnalne przyjęcie dla oficerów sztabu armii, czołgi i piechota 2 batalionu 32 pułku ostrzeliwały wejścia do jaskiń na wzg. 89. Na prawym skrzydle 7 dywizji 184 pułk we współdziałaniu z 381 pułkiem 96 dywizji toczył uporczywe walki w celu okrążenia resztek oddziałów japońskiej 24 dywizji piechoty w rejonie wioski Medeera. Żołnierze japońscy, choć znacznie osłabili intensywność swego ognia, dalej fanatycznie bronili stanowiska dowodzenia 24 dywizji. Na podobnie uporczywą obronę natknął się 382 pułk z 96 dywizji piechoty, nacierający na północnym odcinku frontu, w okolicy wioski Araguchi. W trakcie tych walk 1

Tamże, s. 153

154.

poległ zastępca dowódcy 96 dywizji gen. bryg. Claudius Easely; gdy obserwował działania zaczepne 382 pułku z grzbietu górskiego wznoszącego się nad tą wioską, dwie kule z karabinu maszynowego roztrzaskały mu czaszkę. 5 pułk z 1 dywizji piechoty morskiej przez cały dzień 19 czerwca toczył walkę o wioskę Makabe, atakując ją od północy i zachodu. Pod koniec dnia opanował ją 3 batalion tego pułku, który nacierając na południe włamał się na 2500 m i osiągnął wybrzeże morskie poniżej wioski Komesu. Na głównym kierunku uderzenia 6 dywizji piechoty morskiej nacierał 4 pułk, który współdziałając z 8 pułkiem z 1 dywizji piechoty morskiej osiągnął pozycje japońskie oparte na wzgórzach znajdujących się 2 km na północ od przylądka Are, stanowiącego najdalej na południe wysunięty cypel Okinawy; tam został zatrzymany huraganowym ogniem cekaemów i moździerzy. Jak już wspomniano, dowództwo amerykańskie równolegle z działaniami zaczepnymi szeroko prowadziło akcję propagandowo-psychologiczną w języku japońskim, realizowaną za pomocą megafonów zainstalowanych na czołgach i okrętach desantowych. W wyniku tej działalności przeszło 3000 osób cywilnych, przebywających w rejonie obrony 32 armii japońskiej, wyszło z ukryć. Najważniejszym osiągnięciem tej akcji było dobrowolne złożenie broni przez 106 żołnierzy japońskich wojsk regularnych i 238 żołnierzy obrony terytorialnej, którzy 19 czerwca poddali się pododdziałom 7 dywizji piechoty. W następnym dniu 4000 osób cywilnych i 800 żołnierzy japońskich wyszło z jaskiń górskich i skapitulowało przed 6 dywizją piechoty morskiej i 96 dywizją piechoty. Pododdziały 1 dywizji piechoty morskiej, przeczesujące zdobyty teren, wzięły do niewoli 50 żołnierzy i 2000 osób cywilnych. 20 czerwca w pasie natarcia 96 dywizji piechoty znajdowały się jeszcze trzy japońskie punkty oporu: jeden w rejonie wzg. 89, drugi w okolicy wioski Medoera i trze-

ci na wzgórzach 81 i 85, położonych na zachód od tej miejscowości. Tego dnia dowódca japońskiej 24 dywizji piechoty wezwał żołnierzy, aby bronili się na zajmowanych pozycjach do ostatniej kropli krwi. Wieczorem 382 pułk z 96 dywizji zdobył wioskę Araguchi, a 381 pułk północną część wioski Medeera. Następnego dnia o godz. 10.27 dowódca 6 dywizji piechoty morskiej zameldował gen. Geigerowi, że ustał zorganizowany opór przeciwnika w pasie natarcia jego dywizji. Oddziały 4 pułku przeczesywały jeszcze rejon wzg. 72, położonego u wierzchołka przylądka Are, a 22 pułk do wieczora opanował ten przylądek. Natomiast bataliony 7 i 8 pułków 1 dywizji piechoty morskiej zostały zaangażowane do rozbrajania żołnierzy japońskich i internowania osób cywilnych. 32 pułk z 7 dywizji piechoty zajął tymczasem wioskę Mabuni i atakował pozycje przeciwnika na grzbiecie wzg. 89, gdzie był rozmieszczony sztab 32 armii. Jedno z wejść do wnętrza wzgórza znajdowało się na wierzchołku, w środkowej części 265-metrowej skały, drugie od strony morza. Czołgowe miotacze ognia pomagały piechocie niszczyć Japończyków broniących tych wejść, zużywając 18 900 litrów mieszanki zapalającej. W południe 21 czerwca Amerykanie dotarli do pierwszego wejścia. Wzięty do niewoli oficer japoński podjął się ochotniczo zaniesienia ultimatum gen. Ushijimie. Towarzyszył mu żołnierz amerykański niosący białą flagę. Gdy obaj znaleźli się przy wejściu do bunkra, Japończycy wysadzili go od wewnątrz. W chwilę później piechota 32 pułku zdobyła wierzchołek wzgórza. Tego dnia lotnictwo japońskie wykonało przedostatni nalot powietrzny na okręty amerykańskie zakotwiczone w pobliżu Okinawy. O godz. 18.30 samoloty pilotowane przez kamikaze, posługując się amerykańskimi rozpoznawczymi sygnałami radiolokacyjnymi, zaatakowały w pobliżu ^wysp Kerama bazę wodnosamolotów „Curtiss" i poważnie.

ją uszkodziły. Pożar na okręcie trwał całą noc i spowodował duże straty. Inne samoloty japońskie spowodowały awarię na okręcie desantowym LCT-50 i niszczycielu „$arry". Po 82 dniach krwawych zmagań na Okinawie wojska 32 armii japońskiej zostały rozgromione. 21 czerwca o godz. 13.05 gen. Geiger zameldował adm. Nimitzowi, że wyspa została opanowana. Następnego dnia o godz. 10.00 rozpoczęła się uroczysta ceremonia w rejonie stanowiska dowodzenia 10 armii rozlokowanego w pobliżu lotniska Kadena. Uczestniczyły w niej dowództwa armii, dowództwa obu korpusów oraz przedstawiciele oddziałów i związków taktycznych. Zastępca szefa sztabu 10 armii odczytał specjalny rozkaz o zdobyciu Okinawy, po czym wciągnięto flagę na maszt, a orkiestra odegrała hymn narodowy. Mimo ustania działań wojennych na lądzie, trwały jeszcze walki powietrzne. 22 czerwca od godz. 00.01 do 13.30 samoloty japońskie wielokrotnie próbowały atakować okręty amerykańskie. Jednakże dzięki szybkiemu wykryciu samolotów wroga przez okręty dozoru radiolokacyjnego i niezwłocznemu powiadomieniu własnych myśliwców, tylko niektórym maszynom japońskim udało się przedostać do okrętów, lecz tam przeważnie zestrzeliwano je ogniem artylerii przeciwlotniczej. Tego dnia gen. Ushijima i jego szef sztabu gen. Cho popełnili harakiri. Wcześniej gen. Cho przygotował szereg raportów, mając nadzieję, że jego sekretarz dostarczy je do Japonii. W jednym z nich pisał: „Naszą strategię, taktykę i technikę wykorzystaliśmy do ostatnich granic. Walczyliśmy dzielnie, lecz niewiele to znaczyło wobec materialnej przewagi nieprzyjaciela" 2 . Poprzedniego dnia na krótko przed północą w bunkrze dowództwa 32 armii japońskiej odbyła się uroczysta kolacja. Generałowie i oficerowie sztabu armii wypili po kilka kieliszków szkockiej whisky i wygłosili szereg sto' A p p l e m a n i in„ op. cit., s, 470.

sownych toastów. Pożegnalna uczta przeciągnęła gig do rana. O godz. 4, gdy na dworze było jeszcze ciemno, bunkier opuścili obaj generałowie. Gen. Ushijima był w galowym mundurze bez odznaczeń, a gen. Cho ubrany w białe kimono z napisem: „Ofiara mego życia stanowi wykonanie obowiązku wobec cesarza i kraju". Obaj zbliżyli się do rozścielonego białego materiału, oznaczającego miejsce rytualne, i uklękli na nim. Na dworze panował mrok, tym bardziej że księżyc skrył się w falach po zachodniej stronie morza. Generałowie odsłonili brzuchy, aby zanurzyć w nich sztylety. Świadkami tej szczególnej ceremonii było kilku oficerów sztabu. Pierwszy popełnił samobójstwo gen. Ushijima, a w dziesięć minut później gen. Cho. Z wbitymi w brzuch sztyletami klęczeli jeszcze jakiś czas, a "gdy po upływie krwi głowy ich opadły na piersi odsłaniając szyje, adiutant gen. Ushijimy odciął szablą głowę dowódcy armii, a potem jego szefa sztabu. Ciała obu generałów pochowano u stóp wzg. 89. W pomieszczeniu gen. Cho znaleziono krótkie wyznanie: „Umieram ze swej woli, bez żalu, strachu i wstydu. Potwierdzam to wobec obecnych". Wkrótce wystrzałami z pistoletów odebrało sobie życie siedmiu oficerów ze sztabu armii. Pozbawieni dowództwa żołnierze japońscy grupkami, Wmieszani w tłumy uchodźców cywilnych, próbowali wydostać się z południowej części Okinawy. W celu wyłapywania uciekinierów Amerykanie rozwinęli dwa pułki (1 piechoty morskiej i 307 piechoty) wzdłuż doliny łączącej miasta Naha i Yonabaru. 23 czerwca gen. Joseph Stilwell przejął od gen. Geigera dowództwo 10 armii Stanów Zjednoczonych. Następnie cztery dywizje amerykańskie skierowano ponownie na północ w celu wykrycia i zburzenia bunkrów i jaskiń japońskich oraz zniszczenia ocalałych żołnierzy przeciwnika, którzy stawialiby jeszcze opór. Polecono także pochować wszystkich zabitych oraz zebrać porzucone uzbro-

jenie i wyposażenie, zarówno amerykańskie, jak i japońskie. W ciągu tygodnia przeszukano i oczyszczono całą południową część Okinawy, a w toku lokalnych walk zabito 8975 żołnierzy japońskich. Do ogólnej liczby jeńców przybyło wtedy 2902 żołnierzy i 906 ludzi z jednostek budowlanych. ' Amerykańskie straty bojowe w okresie między 23 a 30 czerwca wynosiły 783 żołnierzy, łącznie zaś zwycięstwo na Okinawie kosztowało 10 armię 7000 poległych żołnierzy, w tym dwóch generałów. 2 lipca 1945 r. dowództwo teatru wojny na Pacyfiku zakomunikowało, że kampania wojenna na wyspach Riukiu została zakończona.

WNIOSKI

'Zdobycie Okinawy, leżącej 550 km od Japonii, miało ważne znaczenie militarne, gdyż dawało wojskom amerykańskim dogodną podstawę wyjściową do inwazji na Japonię. Także bombowce amerykańskie operujące w obszarze powietrznym Japonii uzyskały skuteczną osłonę myśliwską z lotnisk Okinawy./Operacja okinawska została zaplanowana i wykonana w strategicznym współdziałaniu z wojskami radzieckimi, które w 16 dniu po rozpoczęciu przez Amerykanów desantu na Okinawie przystąpiły do realizacji operacji berlińskiej, mającej na celu ostateczne rozgromienie Niemiec hitlerowskich. Kombinowana operacja zaczepna w rejonie Okinawy była ostatnim w latach drugiej wojny światowej, największym amerykańskim przedsięwzięciem morsko-lądowo-powietrznym na Pacyfiku, a zarazem demonstracją potęgi Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Jeżeli rozpatrywać operację okinawską pod względem zaangażowania w niej okrętów wojennych, to z pewnością był to największy desant w drugiej wojnie światowej,* Dla porównania, w operacji normandzkiej, uważanej za największą koncentrację floty amerykańsko-brytyjskiej, użyto 6 okrętów liniowych, 2 monitorów, 22 krążowników i 93 nisz-

czycieli. Natomiast w desancie na Okinawie dowództwo amerykańskie wykorzystało 18 okrętów liniowych (trzy razy więcej niż w Normandii), 40 lotniskowców (przewaga absolutna), 32 krążowniki (przewaga 1,5-krotna) i 200 niszczycieli (przewaga przeszło dwukrotna). Jednocześnie była to najdłuższa — 82 dni trwająca zaciekła bitwa. Poległo w niej 131 303 żołnierzy japońskich (łącznie z tymi, których śmierć dosięgła w jaskiniach i umocnieniach podziemnych), a 10 755 dostało się do niewoli amerykańskiej. Łącznie wojska japońskie utraciły 142 258 żołnierzy, 7830 samolotów, w tym 1900 pilotowanych przez kamikaze, i 16 okrętów wojennych. 1 . Długotrwałe wałki w rejonie tej wyspy przyczyniły się do wyniszczenia lotnictwa japońskiego i resztek sił morskich. Na Okinawie zginęły również 42 tys. osób cywilnych./ Straty 10 armii Stanów Zjednoczonych, poniesione w trakcie zdobywania wyspy wyniosły: 7374 poległych, 31 807 rannych i 239 zaginionych. Doliczając 26 211 ofiar niebojowych 2 (nie mających bezpośredniego związku z walką), okaże się, że z armii tej ubyło 65 631 żołnierzy. Szczegółowe dane o amerykańskich stratach przedstawia tabela 4. Przez cały czas trwania amerykańskiej operacji zaczepnej bardzo intensywnie działało lotnictwo japońskie, które bombardując amerykańskie okręty wojenne, statki transportowe i lotniska pomagało broniącym się własnym wojskom lądowym. Najwięcej strat marynarce wojennej Stanów Zjednoczonych przysporzyli kamikaze. Duża sku1 Wśród nich: pancernik „Yamato", krążownik „Yahagi", pięć niszczycieli i dziewięć mniejszych okrętów. 1 Byli to- żołnierze poszkodowani lub zabici na zapleczu linii frontu, w wyniku katastrof i awarii pojazdów ^wojskowych oraz działań sabotażowo-dywersyjnych przeciwnika, jak również chorzy, odczuwający dolegliwości tropikalne i zakaźne, a także różnego rodzaju symulanci oraz żołnierze dokonujący samookaleczenia na skutek przemęczenia fizycznego bądź zaburzeń psychicznych.

teczność ich działania wynikała ze stosowania przez nich swoistej taktyki, polegającej na tym, że: — naloty odbywały się jednocześnie z wielu kierunków, głównie z lotnisk Tajwanu, Wysp Japońskich i archipelagu Riukiu; — kamikaze atakowali okręty wtedy, kiedy amerykańskie samoloty myśliwskie zostały odciągnięte w inny rejon do odpierania klasycznych nalotów japońskich; — w dzień samoloty pilotowane przez samobójców były silnie osłaniane przez myśliwce japońskie; — kamikaze działający samodzielnie wykonywali loty na niskim pułapie, prawie nad wodą, aby uniemożliwić wykrycie ich przez amerykańskie urządzenia radiolokacyjne; — większość nalotów kamikaze odbywała się pod osłoną nocy lub w trudnych warunkach meteorologicznych. Straty amerykańskiej marynarki wojennej rozlokowanej w pobliżu Okinawy poniesione w rezultacie nalotów lotnictwa japońskiego wynosiły 36 zatopionych okrętów i 368 uszkodzonychf. Wśród tych ostatnich znajdowało się: 10 pancerników, 13 lotniskowców, 5 krążowników, 67 niszczycieli i 283 mniejsze jednostki. Wielu bardziej uszkodzonych okrętów nie udało się uratować. Japończycy zestrzelili także 763 samoloty amerykańskie. W żadnej z poprzednich operacji marynarka wojenna Stanów Zjednoczonych nie poniosła tak ciężkich strat jak w rejonie Okinawy. Wysoka cena zwycięstwa wynikała także z tego, że Amerykanie walczyli z przeciwnikiem, który dysponował większymi niż przypuszczano siłami wojsk lądowych i uporczywie bronił się na wcześniej przygotowanych pozycjach, świetnie ufortyfikowanych i dobrze usytuowanych w trudnym do natarcia terenie, oddalonym tysiące mil rporskich od kontynentu amerykańskiego. W toku walk na Okinawie dowództwo japońskie grun-

Tabela 4 Oddziały i związki taktyczne 10 armii oraz marynarki

I lotnictwa morskiego

Straty bojowe

Zabici

Ranni

Zaginieni

Suma strat bojowych

Straty niebojowe

Łączne straty

7 DP 27 DP 77 DP 96 DP Oddziały korpuśne 24 KA

1 122 711 1018 1 506

4 943 2 520 3 968 5 912

3 24 40 12

6 068 3 255 5026 7 430

4825 1 969 2100 2 812

10 893 5 224 7 126 10 247

55

346

2

403

843

1246

Caiość sil 24 KA

4 412

17 689

81

22182

12 554

34 736

1 DPM 2 DPM 6 DPM Oddziały korpuśne 3 KPM

1 115 7 1 622

6 745 26 6 689

41 61 15

7 901 94 8 326

5101 1 4 489

13 002 95 12 812

35

149

2

186

626

812

Całość sił 3 KPM

2 779

13 609

119

16 507

10 217

26 724

13

99

27

139

381

520

110

261

12

383

2 253

2 636

60

149

—

209

806

1015

Całość sił 10 armii

7 374

31 807

239

39 420

26 211

65 631

Załogi okrętów i lotnictwa morskiego

4 807

4 824

49

9 680

12181

36 631

288

49 100

Lotnictwo taktyczne Wojska garnizonu Okinawy Oddziały armijne 10 armii

Razem:

—

26 211

9 680 75 311

townie zmieniło taktykę swych działań obronnych, zmierzając do uchronienia własnych oddziałów przed nadmiernymi stratami, a jednocześnie dążyło do wykrwawienia nacierających wojsk przeciwnika. W poprzednich wałkach główne siły japońskie broniły linii brzegowej wysp i archipelagów, ponosząc ciężkie straty od amerykańskiej artylerii okrętowej i lotnictwa, natomiast na Okinawie opór stawiły dopiero w głębi wyspy. ? Zgodnie z tą taktyką rejon desantowania nie był broniony przez piechotę japońską, lecz ostrzeliwany z głębi wyspy przez artylerię i moździerze. Następnie japońskie oddziały wydzielone prowadziły walki obronno-odwrotowe, starając się na pfzygotowanych do obrony wzgórzach i fałdach terenu opóźnić natarcie dywizji amerykańskich , i zapewnić głównym siłom swej 32 armii czas na zajęcie ufortyfikowanych pozycji, na których uporczywą obroną i kontratakami planowano wykrwawić wojska 10 armii Stanów Zjednoczonych-. Zadanie to w zasadzie zostało wykonane — japońskie wojska lądowe tocząc zaciekłe walki obronne przysporzyły Amerykanom dużych strat, a jednocześnie dały swemu naczelnemu dowództwu 82 dni na przygotowanie do obrony macierzystych Wysp Japońskich. Mocno wykrwawiła się 32 armia japońska; jej straty poniesione w operacji okinawskiej były dwukrotnie wyższe od amerykańskich, gdyż nacierające wojska 10 armii dysponowały wysoką przewagą techniczną i materiałową. Sukcesy dywizji amerykańskich na Okinawie wynikały głównie z utrzymywania przez ich sztaby ścisłego współdziałania z innymi rodzajami wojsk. Szczególnie uwidoczniło się to w należytym wsparciu piechoty przez czołgi, artylerię polową i okrętową oraz lotnictwo. Mimo dysponowania przez Amerykanów wielokrotną przewagą liczebną w wojskach lądowych, a zwłaszcza technicznych (w czołgach, artylerii, samolotach i okrętach wojennych), walki na Okinawie trwały zbyt długo.

Początkowo sytuacja ta wynikała z niedocenienia przez dowództwo 10 armii zdolności obronnych wojsk 32 armii japońskiej, gdyż po pierwszych łatwych sukcesach z wysadzeniem desantu morskiego i stosunkowo szybkim opanowaniu północnej części wyspy, zaangażowano zbyt małe siły do zdobycia południowej części Okinawy, gdzie Japończycy,, skupili główny wysiłek swej obrony. Przez 16 dni, od 3 do 18 kwietnia, Amerykanie, zgodnie z niezbyt precyzyjnymi ocenami nieprzyjaciela i jego obrony, użyli do natarcia na południe tylko dwóch dywizji (7 i 96 DP) z siedmiu posiadanych. Uzyskane wówczas włamanie wynosiło 7 km, a średnie tempo natarcia 1— 437 m na dobę. Dowództwo amerykańskie nie wyciągnęło właściwych wniosków z tego bardzo słabego tempa i dodatkową dywizję wprowadziło do bitwy dopiero 19 kwietnia. W ciągu następnych 18 dni, aż do 6 maja, nacierano na południe trzema dywizjami (do 3 maja — 7, 77 i 96 DP, natomiast do 6 maja — 7, 77 DP i 1 DPM). W nowym ugrupowaniu włamano się również niewiele — na 4 km. Wojska amerykańskie pokonały wtedy pas przesłaniania i nawiązały styczność z głównym pasem obrony japońskiej. Opór przeciwnika systematycznie wzrastał, w związku z czym średnie tempo natarcia spadło do 222 m na dobę. W tej sytuacji należało-działać nie tylko frontalnie, lecz także wysadzić desanty na tyłach obrony przeciwnika, aby rozproszyć jego odwody i zmniejszyć możliwość stawiania oporu od czoła. W tym celu dowództwo 10 armii dysponowało czterema odwodowymi dywizjami (27 i 96 DP oraz 2 i 6 DPM), które trzymano bezczynnie. Natarcie amerykańskie miało charakter czołowego, powolnego i metodycznego spychania wojsk przeciwnika z pozycji na pozycje, podobnie jak to było na froncie francuskim w pierwszej wojnie światowej. W okresie od 7 do 31 maja (25 dni) dowództwo amerykańskie zwiększyło liczbę nacierających wojsk o jesz-

cze jedną dywizję. Działały wówczas zaczepnie cztery dywizje (1 i 6 DPM oraz 7 i 77 DP — od 7 do 10 maja, do 31 maja — 77 i 96 DP oraz 1 i 6 DPM). Przełamano wtedy główny pas obrony japońskiej, pokonując 5,2 km terenu, w tempie 208 m na dobę. Nadal sztab 10 armii nie widział potrzeby przyśpieszenia natarcia przez ude1rzenie trzema odwodowymi dywizjami na innych kierunkach, na przykład od strony morza w rejonie portu Itoman i Minatoga. Przez następne cztery dni, od 1 do 3 czerwca, uderzano czołowo pięcioma dywizjami (1 i 6 DPM oraz 7, 77 i 98 DP). Wojska amerykańskie włamały się wtedy na 3 km, w tempie 1 km na dobę. To stosunkowo wolne natarcie umożliwiło dowództwu japońskiemu przesuwanie pododdziałów piechoty z jednej transzei na drugą i kontynuowanie obrony. Wojskom amerykańskim nie udało się ani razu przejść do pościgu w południowej części Okinawy, gdyż cały czas zaangażowane one były do przełamywania kolejnych linii i punktów oporu. W ostatnich 19 dniach operacji zaczepnej (od 4 do 22 czerwca) Amerykanie wykorzystali do natarcia cztery dywizje, które wdarły się w obronę japońską na 4,3 km. Uzyskane wówczas tempo natarcia wynosiło 226 m na dobę. Mimo dysponowania wysoką przewagą w uzbrojeniu, rezultaty osiągnięte przez piechotę amerykańską w natarciu na Okinawie okazały się mizerne. Spowodowane to było przede wszystkim fanatycznym oporem i takim męstwem żołnierzy japońskich, jakie może dać jedynie pogarda śmierci, która też była ich jedyną nadzieją, natomiast niewola największą degradacją. Żołnierze amerykańscy zaś nacierali bez entuzjazmu, lecz wierzyli w potęgę swego zaplecza i ostateczne zwycięstwo. Przedłużające się walki na Okinawie wynikały z niezaangażowania całości wojsk 10 armii przeciwko garnizonowi japońskiemu. W odwodach nacierającej armii zawsze znajdowało się od dwóch do czterech dywizji, to jest od

28 do 57% całości wojsk. Gdyby powyższe związki taktyczne zostały użyte do natarcia, to prawdopodobnie operacja zaczepna 10 armii trwałaby o połowę krócej. Najskuteczniejszym rodzajem wsparcia nacierających wojsk okazały się czołgi, których pancerz i ogień skutecznie chroniły żołnierzy. Dopiero ulewne deszcze padające w końcu maja pozbawiły amerykańską piechotę wsparcia czołgów i wówczas natarcie 10 armii zostało zatrzymane.. Znaczenie tych pojazdów niejednokrotnie podkreślał dowódca 6 dywizji piechoty morskiej gen. Shepherd pisząc: „Jeśli z wielu rodzajów wsparcia trzeba byłoby wybrać ten, który odegrał największą rolę i skutecznie wpływał na powodzenia natarcia dywizji, to z pewnością na pierwszym miejscu wymieniłbym czołgi". Analogicznie wypowiadał się japoński gen. Ushijima: „Siła nieprzyjaciela leży w jego czołgach, i dlatego główny wysiłek w zwalczaniu wojsk amerykańskich należy kierować na niszczęnie jego pojazdów pancernych" 3 . W czasie operacji zaczepnej .na Okinawie 10 armia utraciła 153 czołgi. Przed większymi stratami uchroniła je piechota, która ogniem broni maszynowej osłaniała wspierające ją pojazdy przed atakami żołnierzy japońskich wyposażonych w miny i ładunki z materiałem wybuchowym. W rozgromieniu japońskiego garnizonu Okinawy obok wojsk lądowych ważną rolę odegrało lotnictwo morskie i taktyczne. To ostatnie w większości składało się z eskadr myśliwskich, których zadaniem była osłona powietrzna 10 armii oraz przechwytywanie i niszczenie samolotów przeciwnika. Do 30 czerwca 1945 r. eskadry te zestrzeliły 600 samolotów japońskich, tracąc w walkach powietrznych 170 własnych samolotów. Natomiast eskadry bombowe lotnictwa taktycznego zajmowały się zwalczaniem lotnisk japońskich w północnej części archipelagu Riukiu i na 5

B e n i s , op. cit., s. 158.

wyspie Kiusiu, skąd startowała duża liczba pilotów kamikaze. Oprócz osłony powietrznej wojsk lotnictwo taktyczne miało zadanie bezpośredniego wsparcia piechoty. Powyższe zadania codziennie zestawiał sztab kierowania lotnictwem na podstawie zapotrzebowań napływających z wydziałów rozpoznania oraz od oddziałów i związków taktycznych wojsk lądowych. Bywało, że do bezpośred' niego wsparcia wykorzystywano samoloty pokładowe. Pozornie było to dziwne, lecz faktycznie całe lotnictwo przeszło przeszkolenie w zakresie wsparcia piechoty. Naprowadzeniem samolotów na obiekty nieprzyjaciela przewidziane do obezwładniania zajmowały się grupy łączności z lotnictwem, wyodrębnione ze składu połączonych kompanii łączności przydzielonych do każdej dywizji piechoty lub piechoty morskiej. Na korzyść piechoty samoloty myśiiwsko-bornbowe wykonały 10 508 samolotolptów, zrzucając na pozycje wroga 4725 ton bomb, 1118 zbiorników z napalmem i odpalając 37 653 pociski rakietowe. Lotnictwo taktyczne prowadziło także rozpoznanie fotograficzne sił przeciwnika i dowoziło zaopatrzenie do oddziałów. Przykładowo 28 eskadra rozpoznania powietrznego sfotografowała cały obszar Okinawy wraz z okolicznymi wyspami oraz dostarczyła nacierającym wojskom zdjęcia lotnicze terenu bronionego przez Japończyków. Z kolei 131 i 232 eskadry bombo wo-torpedowe wielokrotnie zrzucały zasobniki spadochronowe z amunicją,, żywnością i wodą pitną do czołowych oddziałów 1 i 6 dywizji piechoty morskiej, którym warunki terenowe lub atmosferyczne uniemożliwiały dostarczenie zaopatrzenia drogą lądową. Poważnym osiągnięciem sztabu 10 armii było utworzenie scentralizowanego systemu wskazywania celów i rozdziału tych obiektów do obezwładniania przez arly lei ię i lotnictwo. System ten polegał na tym, że w :;•/!.il> m li wszystkich jednostek, począwszy od batalionu, rnuJilnwnl

się oficer artylerzysta, który mając łączność z przedstawicielami artylerii okrętowej lotnictwa i grup artylerii polowej, decydował, który z tych środków wsparcia mógłby najskuteczniej wykonać powierzone zadanie. System ten zapewniał ześrodkowanie w krótkim czasie dużej liczby pocisków dział polowych lub okrętowych, a także bomb lotniczych na dany punkt oporu nieprzyjaciela. Stosunkowo dużą siłę ognia zapewniała piechocie artyleria okrętowa, dysponująca działami większych kalibrów. Na przykład w dniu lądowania amerykańskiego desantu na Okinawie (1 kwietnia)' działa pancerników, krążowników i niszczycieli, a także wyrzutnie rakietowe i moździerze zainstalowane na okrętach desantowych wystrzeliły 3800 ton amunicji na 11-kilometrowy odcinek linii brzegowej, faktycznie nie bronionej przez Japończyków. W toku dalszych działań zaczepnych w północnej części Okinawy każdemu nacierającemu pułkowi piechoty morskiej przydzielono po dwa okręty wojenne: jeden do wsparcia piechoty, drugi — do oświetlania obiektów nieprzyjaciela na wypadek ostrzału ich w nocy. Nacierających żołnierzy wspierały także 24 dywizjony artylerii z sześciu dywizji piechoty. O aktywności wykorzystania amerykańskiej artylerii polowej świadczy fakt, że kiedy luzowano dywizje piechoty na odpoczynek i uzupełnienie, ich dywizjony pozostawiono na poprzednich stanowiskach ogniowych, aby wspierały następne oddziały piechoty. Oprócz artylerii dywizyjnej walki obu korpusów wspierało 12 dywizjonów artylerii korpuśnej (działa kal. 155 mm). Dowództwo 3 korpusu piechoty morskiej użyło ponadto w walce z Japończykami haubic 75 mm z dwóch batalionów czołgów pływających. W toku całej operacji zaczepnej na Okinawie artyleria amerykańska wystrzeliła 2 366 370 pocisków, z tej liczby 600 018 — artyleria okrętowa, a 1 766 352 — artyleria polowa. Za efektywne niszczenie ufortyfikowanej obrony przeciwnika wysoką ocenę uzyskały kompanie 713 batalionu

czołgowych miotaczy ognia. Wykorzystując doświadczenia z działań bojowych na Okinawie, dowództwo amerykańskie w trakcie przygotowań do inwazji na Wyspy Japońskie zdecydowało wzmocnić wojska 24 korpusu armijnego dodatkowo dwoma batalionami czołgowych miotaczy ognia, a do dywizyjnego batalionu czołgów w 3 korpusie piechoty morskiej przydzielono po kompani tych miotaczy ognia. Wojska amerykańskie dysponowały sprawnym systemem dowozu zaopatrzenia i ewakuacji rannych. W armijnych i dywizyjnych składach znajdowała się wystarczająca ilość żywności, wody pitnej, amunicji, paliwa i części zamiennych. W wypadku wcześniejszego zużycia jakiegoś rodzaju amunicji lub zniszczenia któregoś ze składów przez dywersantów czy pilotów-samobójców natychmiast samolotami transportowymi dowożono potrzebne zaopatrzenie, a potem sukcesywnie dostarczano je transportem morskim. Ewakuacja ciężko rannych, po udzieleniu im pierwszej pomocy, odbywała się transportem powietrznym wprost na Wyspy. Mariańskie. Lżej rannych pozostawiano na okrętach szpitalnych lub w szpitalach rozwiniętych na lądzie, na opanowanej części Okinawy. Z kolei wojska japońskie broniące się na tej wyspie, pozbawione komunikacji morskiej i lotniczej ze swym krajem, walczyły w całkowitej izolacji. Wojska te korzystały z zawczasu nagromadzonego zaopatrzenia. Przez 82 dni żołnierze japońscy nie odczuwali braku żywności, w składach w okolicy miasta Shuri była też wystarczająca ilość amunicji. W czasie opuszczania tego miasta i ewakuacji wojsk na drugi pas obrony, 60 sprawnych samochodów nie zdążyło wywieźć odpowiednich zapasów amunicji artyleryjskiej i moździerzowej, której brakło w ostatnich dniach operacji. Na Okinawie Amerykanie rozwinęli szeroką działalność • psychologiczną. Za pomocą megafonów i ulotek w języku

japońskim pragnęli wywołać wśród ludności cywilnej i wojska defetyzin, panikę i przekonanie o unicestwieniu. W ulotkach zrzuconych 10 czerwca opublikowano nawet list gen. Bueknera do dowódcy 32 armii japońskiej: „... Wojska znajdujące się pod pańskim dowództwem walozą dzielnie. Na szacunek zasługuje także pańska taktyka wykorzystania piechoty. Podobnie jak ja jest pan dobrze wyszkolonym generałem, posiadającym dużą praktykę w dowodzeniu wojskami. Jestem przekonany, że rozumie pan tak samo jak ja, że zniszczenie japońskiej obrony na Okinawie jest kwestią niewielu dni" 4 . W dwa dni później samoloty zrzuciły 30 tys. ulotek, w których podkreślano, że ewentualna odmowa gen. Ushijimy podjęcia negocjacji w sprawie kapitulacji, spowodowana jego egoizmem, doprowadzi do wyniszczenia armii japońskiej. Wzywano oficerów i szeregowców japońskich do poddania się na własną rękę. Jednakże efekty tej działalności były na ogół mierne. W czasie walk na Okinawie istotny problem stanowiło niejednolite ugrupowanie bojowe wojsk korpusów 10 armii Stanów Zjednoczonych. Przykładowo 3 korpus piechoty morskiej, mający tylko dwie dywizje, przez cały czas musiał działać całością sił w styczności z przeciwnikiem, bez możliwości wycofania choćby jednej dywizji na uzupełnienie i odpoczynek. W Znacznie lepszej sytuacji był trzy dywizyjny 24 korpus armijny, który mógł przyjąć dwurzutowe ugrupowanie wojsk (z jedną dywizją w odwodzie). Przed podjęciem oczekiwanego desantu na Wyspy Japońskie dowództwo 24 korpusu postanowiło zwiększyć o 25% stan osobowy batalionów piechoty przewidzianych do lądowania w pierwszym rzucie. Ponadto do każdej dywizji szturmowej zamierzano włączyć batalion uzupełnień liczący 1000 żołnierzy. Po opanowaniu Okinawy wojna potoczyła się inaczej j

A p p l e m a n i in., op. cit., s. 463.

niż przewidywano. Po zrzuceniu amerykańskich bomb atomowych na Hiroszimę i Nagasaki oraz rozgromieniu przez radzieckie siły zbrojne japońskich wojsk lądowych w Mandżurii, liczących 1,4 min żołnierzy, Japonia nie była w stanie prowadzić wojny na dwa fronty: przeciwko Stanom Zjednoczonym i Związkowi Radzieckiemu. Rząd japoński stojąc w obliczu klęsM i przegranej wojny, 15 sierpnia 1945 r. obwieścił gotowość podpisania kapitulacji. Tego samego dnia radio amerykańskie zakomunikowało o zakończeniu czteroletniej wojny na Pacyfiku. Na wszystkich zdobytych wyspach, gdzie w niedostępnych miejscach bronili się jeszcze Japończycy, lotnictwo amerykańskie zrzuciło tysiące ulotek z rozporządzeniem cesarza Hirohito, nakazującym złożyć broń i zaprzestać oporu. W ciągu sierpnia i września 1945 r. z ukryć na Okinawie w pobliżu wiosek Kunishi, Machinato, Nago i Oroku wyszły duże zorganizowane grupy żołnierzy japońskich i poddały się wojskom 10 armii. W tej sytuacji dalsze stacjonowanie na Okinawie amerykańskiej armii okazało się niepotrzebne. 30 sierpnia 1945 r., to jest na trzy dni przed oficjalną ceremonią kapitulacji Japonii, żołnierze 4 pułku z 6 dywizji piechoty morskiej zostali wysadzeni w japońskiej bazie morskiej Yokusuka, położonej u wejścia do Zatoki Tokijskiej. W miesiąc później pozostałe siły 3 korpusu piechoty morskiej skierowano z Okinawy do Chin w celu ewakuowania stamtąd setek tysięcy żołnierzy japońskich. Sztab korpusu rozlokował się w Tientsinie, 1 dywizja Pekinie, a 6 (bez 4 pułku) — w Tsingtao. W tym czasie sztab 24 korpusu armijnego i 7 dywizji piechoty skierowano drogą morską do Korei Południowej, a 27 dywizję piechoty transportem lotniczym przerzucono na wyspę Honsiu. Po kapitulacji Japonii nadzór nad archipelagiem Riukiu przejęła ONZ, która następnie poleciła Stanom Zjednoczonym utworzyć administrację na tym terenie. W tej sy-

tuacji wyspy te pozostały pod okupacją wojsk amerykańskich. Strategiczne położenie Riukiu wobec Japonii, Chin, Filipin i Indochin spowodowało, że w planach militarnych Pentagonu archipelag ten stanowił zachodni bastion obrony Stanów Zjednoczonych, z Okinawą jako główną bazą lotniczo-morską, obejmującą sześć lotnisk, trzy porty wojenne, ogromne składy zaopatrzenia wraz z urządzeniami remontowymi. ? We wrześniu 1951 r. rządy Stanów Zjednoczonych i Japonii podpisały w San Francisco dwa traktaty: „w sprawie pokoju" i „o wzajemnym bezpieczeństwie". To ostatnie porozumienie zezwalało Amerykanom na posiadanie w Japonii baz wojskowych. W zamian za to Stany Zjednoczone oddały Japonii część archipelagu Riukiu, zatrzymując pod swą administracją jedynie grupy wysp Okinawa i Sakishima, przekształcone w bazy wojskowe. W 14 lat później, w okresie wojny amerykańsko-wietnamskiej (1985—1973), lotniska Okinawy zostały wykorzystane przez strategiczne lotnictwo bombowe Stanów Zjednoczonych do wykonywania nalotów na Indochiny, a także przez lotnictwo transportowe do przewozu wojsk i zaopatrzenia na front wietnamski. Na Okinawie stacjonowało wówczas 4252 skrzydło bombowców strategicznych, wchodzące w skład 3 dywizji lotnictwa bombowego z 13 armii lotniczej, oraz 374 skrzydło z 315 dywizji lotnictwa transportowego. Ponadto na wyspie tej dokonywano remontu czołgów, samolotów, śmigłowców i samochodów uszkodzonych na wietnamskim polu bitwy. Po porażce wojsk amerykańskich w Wietnamie i wycofaniu się ich z Indochin rząd amerykański zrezygnował z reszty wysp Riukiu i w czerwcu 1972 r. oddał je pod administrację japońską. Dowództwo sił zbrojnych Stanów Zjednoczonych ograniczyło wówczas swe posiadłości wyłącznie do terenu baz wojskowych. Dalsze przebywanie oddziałów amerykańskich na ziemi japońskiej wywoły-

wało sprzeciw społeczeństwa tego kraju, aktywizowało opozycję w parlamencie przeciwko rządowi w Tokio oraz dopingowało miejscową ludność do urządzania demonstracji wokół garnizonów amerykańskich. Mimo lokalnych kłopotów władze Stanów Zjednoczonych nie zamierzają, jak dotąd, rezygnować ze swych baz wojskowych na Okinawie i w innych częściach Japonii.

BIBLIOGRAFIA

A p p 1 e m a n R. E., B u r n s J. M., G u g e 1 e r T. A., S t ev e n s J., Okinawa. The Last Battle. United States Army in World, War II. The War in the Pacific, Washington 1955. A w a r i n W., Borba za Tichij Okiean, Moskwa 1952. B enis M. F., Okinawa touchstone to Victory, London 1969. D'A I b a s A., Death of Navy. Japanese Naval Actions in World War II, New York 1957. E n n i s T. S., Eastern Asia, New York 1948. Finał. Istoriho-memuarnyj oczerk o rozgromię impierialisticzesleoj Japonii w 1945 godu, pod red. marsz. M. B. Za c h a r o w a , Moskwa 1969. F r a n c i 11 o n R., US Navy Carrier Air Croups. Pacific 1941—45, London 1978. G i u g l a r i s M., Le Japan perd la guerre du Pacifiąue. De Pearl Harbour a Hiroshima. Paris 1958. H e i n 1 R. D., Soldiers of the Sea. The U.S. Marinę Corps 1775 — 1962, Annapolis (Maryland) 1962. H o u g h F., Wojna na ostrowach, tłum. z ang., Moskwa 1960. R i k i h e i I., T a d a s h i N., P i n o R., The Divine Wind. Japans Kamikaze Force in World War, Annapolis 1958. K i r b y W. S., The War against Japan. History of Second World War, Vol. V, London 1957. K o s i a r z E., Bitwy morskie, Gdańsk 1973. L i p i ń s k i J., Druga wojna światowa na morzu, Gdynia 1962. M a c i n t y r e D., The Battle for the Pacific, London 1966. M a s z l a n k a B., Wojna na Pacyfiku 1941—1945, „Wojskowy Przegląd Historyczny", 1965, nr 1—2.

N i c h o 1 s Ch. S., S h a w H. J., Okinawa. Victory in the Pacific. Marinę Corps Monographs, Washington 1955. Ni m i t z Ch. W., The Great Sea War. The Story of Navai Actions in World War II, N. Y. 1966. P e r t e k J., S u p i ń s k i W., Wojna morska 1939—1945, Poznań 1965. P o t t e r E. B., N i m i t z Ch. W., Wojna na morie, tłum. z ang Moskwa 1965. P r a 11 Fletcher, La reconąuette du Pacifiąue par les Marines Americains 1943—1945. Guadalcanal, Tarawa, Les Marshall, Les Mariannes, Saipan, Guam, Tinian, Peleliu, Iwo Jima, Okinawa, Paris 1951. R o s c o e T., United States Submarine Operations in World War II, Annapolis 1949. H a y a s h i S., Japonskaja armija w wojennych diejstwijach na' Tichom Okieanie, tłum. z ang., Moskwa 1964. S e j i r o Z., B o k u ł o E., S i g e k i T., S i r o N., E j i t i M , Istorija wojny na Tichom Okieanie, t. I—V, tłum. z jap., Moskwa 1957—1958. H a 11 o r i T., Japonija w wojnie 1941—1945, tłum. z jap., Moskwa 1973. The West Point Atlas of American Wars, Ed. by Vincent J. E sp o s i t o , Vol. II. 1900—1954, New York 1959. T o l a n d J., The Rising Sun. The Decline and Fali of the Japanese Empire 1936—1945, London 1970. Wielka Wojna Narodowa Związku Radzieckiego, t. V, Warszawa 1966. W o l n y A., Wojna na Pacyfiku. Agresja japońska w latach 1931—1945, Warszawa 1971.

Zalesiony

i

górzysty

teren

północnej

części

Okinawii

Ludność

Pofatdowany

wiejska

i

skalisty

teren

wyspy

Japoński samolot-pocisk, przeznaczony do pilotowania przez kamikaze, porzucony na lotnisku Kadena. Napęd: trzy silniki rakietowe, prędkość maks. 917 km/sek., zasięg 80 km, uzbrojenie: glotoica zawierająca 1200 kg materiału wybuchowego. Rozmiary samolotu: szerokość 5 m, długość 6 m Japońskie lodzie motorowe obsługiwane przez marynarzy-samobójców

Japońska haubica kal. 155 mm, model 4 z 1915 r. Hyla to już przestarzała broń. Ciężar działa 2763 kg, donośność maks. 9600 m

Amerykańska samobieżna haubica M7 Priestzainstalowana na podwoziu czołgu średniego M3; zapewniła wsparcie ogniowe szybko nacierającej piechocie. Ciężar pojazdu 22,6 ton. Uzbrojenie: haubica kal. 105 mm i 1 karabin maszynowy 12,7 mm. Silnik Ford V-8 o mocy 500 KM Prędkość na drodze 42 km/godz. Zasięg 241 km. Załoga 7 ludzi. Opancerzenie: płyta stalowa grubości 12,7 mm Samolot dalekiego — „Boeing

bombowy zasięgu superfortecu B-29"

Amerykański gąsienicowy transpływający do przexvozu jpierftoiy lub ewakuacji rannych i

Amerykańska armata kal. 155, potocznie nazywana „Long Tom". Działo to ma podwozie umożliwiające poruszanie się poza drogami. Donośność maks. 23,5 km, szybkostrzelność 1 pocisk na minutę

Amerykański pływający transporter gąsienicowy z haubicą przeznaczoną do wsparcia piechoty podczas walki o przyczółek. Waga 13,7 tony. Uzbrojenie: haubica M-3 kal. 75 mm i 2 u>ielkokalibrowe karabiny maszynowe „Browning" kal. 12,7 mm. Prędkość maks. na lądzie 32,2 kmfgodz, na wodzie 9,2 kmfgodz Amerykańskie japońskiej

okręty-wyrzutnie obrony loybrzeża

rakietowe

podczas

ostrzeliwania

Statki Dowóz

transportowe zaopatrzenia

zakotwiczone na plaże

na skraju transporterami

Lądowanie na wyspach Kerama. Pływające rzone nie zdołały pokonać nadmorskiego w ego

raf koralowych. pływającymi

transportery opancewału przeciwpowodzio

Lądowanie

Japoński ostrzale

pierwszej

bunkier artylerii

fali

desantu

betonowy usytuowany okrętowej

morskiego

na

zboczu

skalnym

—

po

Ewakuacja opancerzonymi

rannych

żołnierzy

Atak japońskiego samolotu amerykański 'lotniskowiec

amerykańskich

pilotowanego ,,Sangamon"

przez

transporterami

kamikaze

na

Z

prawej stroni/ dowódca 10 armii gen. Buckner (trzyma aparat /o-i tograficzny), obok, z laską w reku, gen. mjr Lemucl Shepherd — dowódca 6 dywizji piechoty morskiej

Natarcie piechoty i iv kierunku wioski

czołgów Ginowan

z

382

pułku

9ti

dywizji

piechoty

Dowódca jącym

7 dywizji transporterze

Amerykańskie działa na Okinawie

piechoty gen. mjr gąsienicowym

kal.

155

mm

Archibald

ostrzeliwujące

Arnold

obronę

w

pływa-

japońską

Marsz amerykańskiego patrolu rozpoznawczego

Fata gąsienicowych transporterów pływających, przewożących amerykańską piechotę w celu uchwycenia przyczółka na Okinawie

Czołgowe

miotacze

Deszcze

monsunowe

ognia

w

uniemożliwiły

walce

przeciwko

użycie

obronie

czołgów

japońskiej

amerykańskich

Uroczystości 1945 r.)

pogrzebowe

Uroczysta ceremonia Stanów Zjednoczonych

gen.

22

zakończenia czertoca

U.

Simona

operacji 1945 r.

Buchnera

zaczepnej

(19

czerwca

10

armii

Działania zaczepne wojsk 10 armii Stanów Zjednoczonych w północnej części Okinawy i na okolicznych wyspach w dniach 3 kwietnia — 16 czerwca 1945 r.

Działania zaczepne wojsk 10 armii Stanów Zjednoczonych w południowej części Okinawy — fragment północny

SPIS TREŚCI

Wstęp Sytuacja strategiczna na zachodnich obszarach Oceanu Spokojnego na początku 1945 r. Japońskie przygotowania do obrony Zamiar działań obronnych Stan organizacyjny i liczebny wojsk japońskich na Okinawie Ugrupowanie obronno-zaczepne 32 armii japońskiej . . Planowanie i przygotowanie alianckiej operacji zaczepnej w celu zdobycia Okinawy Wybór kierunku głównego uderzenia Skład sił amerykańskich wydzielonych do opanowania Okinawy Rozpoznanie lotnicze rozmieszczenia wojsk japońskich i rozbudowy ich obrony Ogólny zarys planu opanowania Okinawy . . . . Organizacja materiałowo-technicznego zabezpieczenia wojsk amerykańskich Szkolenie wojsk lądowych do desantu na Okinawie . . Wstępne działania bojowe wojsk alianckich . . . . Realizacja amerykańskiej morskiej operacji desantowej na Okinawie Lądowanie desantu morskiego i uchwycenie przyczółka operacyjnego Natarcie w głąb wyspy Ataki japońskiego lotnictwa i marynarki wojennej . . Opanowanie północnej części Okinawy i wyspy Ie. Zwalczanie partyzantki japońskiej Zdobycie wyspy le Przełamanie pasa przesłaniania obrony japońskiej w południowej części Okinawy

5 11 17 17 20 26 31 31 33 44 47 56 61 63 73 73 79 84 95 100 110

Przełamanie głównego pasa obrony japońskiej . . . . Odparcie przeciwuderzenia wojsk japońskich i przejście głównych sił 10 armii Stanów Zjednoczonych do ofensywy Wpływ deszczów monsunowych na działania zaczepne amerykańskich wojsk lądowych . Działania pościgowe dywizji amerykańskich . . . . Natarcie n a ostatnią rubież japońskiej obrony . . . . Klęska 32 armii japońskiej Wnioski Dane taktyczno-techniczne niektórych amerykańskich i japońskich okrętów wojennych uczestniczących w operacji na Okinawie w 1945 (załącznik) Bibliografia

124 132 149 158 170 178 18? 202 224

scan - lesiojot