Microbiologie en infectieziekten 978-90-313-3735-4, 978-90-313-6513-5 [PDF]

Zitiervorschau

Microbiologie en infectieziekten

Microbiologie en infectieziekten Onder redactie van: Prof.dr. I.M. Hoepelman Prof.dr. J. van der Noordaa Prof.dr. R.W. Sauerwein Prof.dr. H.A.Verbrugh

Bohn Stafleu Van Loghum Houten/Mechelen 2002

© 2002 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voorzover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 j° het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. ISBN-10: 90 313 3735 8 ISBN-13: 978 90 313 3735 4 NUR 876 Ontwerp omslag: Ontwerpbureau NEO, Arnhem Tekeningen: Hans Brik, Callantsoog Lay-out en prepress: PrePressMediaPartners, Wolvega Tweede druk, 2002 Tweede druk, tweede oplage, 2004 Tweede druk, derde oplage, 2008

Bohn Stafleu Van Loghum Het Spoor 2 3994 AK Houten www.bsl.nl

V

Redacteuren en auteurs Redacteuren PROF.DR. I.M. HOEPELMAN Universitair Medisch Centrum, Utrecht PROF.DR. J. VAN DER NOORDAA, EMERITUS Academisch Medisch Centrum, Amsterdam PROF.DR. R.W. SAUERWEIN Universitair Medisch Centrum St. Radboud, Nijmegen PROF.DR. H.A.VERBRUGH Erasmus Universitair Medisch Centrum, Rotterdam

PROF.DR. R. DE GROOT Sophia Kinderziekenhuis, Erasmus Universitair Medisch Centrum, Rotterdam PROF.DR. J.A.A. HOOGKAMP-KORSTANJE Universitair Medisch Centrum St. Radboud, Nijmegen PROF.DR. J.L.L. KIMPEN Wilhelmina Kinderziekenhuis, Utrecht PROF.DR. J.W.M. VAN DER MEER Universitair Medisch Centrum St. Radboud, Nijmegen PROF.DR. P. SPEELMAN Academisch Medisch Centrum, Amsterdam

Auteurs PROF.DR. J. DANKERT † Academisch Medisch Centrum, Amsterdam PROF.DR. J.E. DEGENER Academisch Ziekenhuis Groningen DR. G.J.J. VAN DOORNUM Erasmus Universitair Medisch Centrum, Rotterdam

DR. M. TERSMETTE St. Antonius Ziekenhuis, Nieuwegein PROF.DR. C.M.J.E. VANDENBROUCKE-GRAULS VU Medisch Centrum, Amsterdam DR. P.M.E. WERTHEIM-VAN DILLEN Academisch Medisch Centrum, Amsterdam DR. H.L. ZAAIJER VU Medisch Centrum, Amsterdam

VII

Woord vooraf bij de tweede druk Voor u ligt de tweede druk van Microbiologie en infectieziekten, een leerboek voor Nederlandstalige studenten in de geneeskunde en medische biologie. De inhoud is afgestemd op de gewijzigde eindtermen van de studie Geneeskunde (versie 2001), voor zover het microbiologie en infectieziekten betreft. De eindtermen voor deze vakgebieden staan in Bijlage 1. Alhoewel er in vergelijking met de eerste druk op diverse plaatsen meer aandacht is besteed aan aspecten van de afweer, is dit boek niet geschikt om de toekomstige geneeskundige te onderwijzen in de diverse aspecten van de immunologie. Hiervoor zijn diverse leerboeken in de klinische immunologie voorhanden. De eerste editie is voorgelegd aan inhouds- en onderwijsdeskundigen van Nederlandse en Vlaamse universiteiten, hetgeen geleid heeft tot diverse suggesties voor aanvulling of wijziging. Hiervan is dankbaar gebruikgemaakt.

Het eerste inleidende hoofdstuk is geheel herschreven en er is een paragraaf over de preventie van infectieziekten toegevoegd. In ieder hoofdstuk worden nu bijna alle ziektebeelden geïllustreerd met een patiëntencasus, waarop in de tekst wordt teruggegrepen. Alle hoofdstukken zijn herschreven en aangepast aan nieuwe ontwikkelingen op het gebied van epidemiologie, resistentie en therapie van de meest voorkomende infectieziekten. Alle hoofdstukken zijn voorzien van een lijst met kernpunten. Wij hopen dat deze tweede druk een nog groter succes zal worden dan de eerste editie, in de diverse curricula met voldoening gebruikt zal worden en zal bijdragen aan een meer praktijkgerichte kennisontwikkeling van de toekomstige generatie artsen.

Namens de redactie, I.M. Hoepelman

IX

Inhoud 1

2

3

4

H.A. Verbrugh Inleiding: algemene aspecten van het vakgebied 1 1.1 Inleiding 1 1.2 Pathogene micro-organsimen 1 1.3 Pathogenese van infectieziekten 24 1.4 Epidemiologie van infectieziekten 35 1.5 Preventie van infectieziekten 38 1.6 Klinische aspecten en laboratoriumdiagnostiek 41 1.7 Antimicrobiële therapie en resistentie 46 J.L.L. Kimpen Infecties van de bovenste luchtwegen 53 2.1 Inleiding 53 2.2 Rhinitis, sinusitis en conjunctivitis 55 2.3 Pharyngitis en tonsillitis 58 2.4 Influenza 62 2.5 Ortitis media 64 2.6 Laryngitis 66 I.M. Hoepelman Infecties van de onderste luchtwegen; tuberculose 69 3.1 Inleiding 69 3.2 Diagnostiek 70 3.3 Onderste-luchtweginfectie 71 3.4 Bronchiolitis 79 3.5 Pertussis (kinkhoest) 80 3.6 Tuberculose en andere mycobacteriële infecties 83 I.M. Hoepelman Infecties van de urinewegen 91 4.1 Inleiding 91 4.2 Epidemiologie en pathogenese 92 4.3 Diagnostiek 96 4.4 Bacteriologie 96 4.5 Klinische beelden en therapie 99

X

INHOUD

5

6.

7

8

P. Speelman Infecties van het maag-darmkanaal 105 5.1 Inleiding 105 5.2 Epidemiologie 105 5.3 Pathogenese 106 5.4 Gastheerweerstand en virulentiefactoren 107 5.5 Kliniek 108 5.6 Diagnostiek 108 5.7 Algemene behandelprincipes 108 5.8 Preventie 110 5.9 Voedselvergiftiging 111 5.10 Gastro-intestinale infecties door specifieke micro-organismen 111 P.M.E. Wertheim- van Dillen Exanthemateuze aandoeningen 123 6.1 Inleiding 123 6.2 Differentiële diagnostiek 123 6.3 Epidemiologie 124 6.4 Kliniek 125 6.5 Preventie 125 6.6 Mazelen 126 6.7 Rubella (rodehond) 130 6.8 Erythema infectiosum 130 6.9 Exanthema subitum 132 6.10 Exanthemen door enterovirussen 132 J.E. Degener Infecties van huid, fascie, spieren, botten en gewrichten 135 7.1 Inleiding 135 7.2 Infecties van de huid, de fascie en de spieren 135 7.3 Infecties van de botten en gewrichten 148 G.J.J. van Doorum Seksueel overdraagbare aandoening 157 8.1 Inleiding: algemene kenmerken 157 8.2 Infecties met Neisseria gonorrhoeae en Chlamydia trachomatis 159 8.3 Herpes genitalis 165 8.4 Infecties met Treponema pallidum 167 8.5 Infecties met Haemophilus ducreyi 171 8.6 Infecties met het humaan papillomavirus 172 8.7 Bacteriële vaginose 176 8.8 Infecties met Candida albicans 177 8.9 Infecties met Trichomonas vaginalis 178 8.10 Infecties met Sarcoptes scabiei 179 8.11 Preventie 180

XI

INHOUD

9

10

11

12

13

M. Tersmette Lymfadenopathieën en aids 183 9.1 Inleiding 183 9.2 Pathofysiologie van de lymfklier 183 9.3 Herpesvirussen 185 9.4 Epstein-Barr-virus 189 9.5 Cytomegalovirus 191 9.6 Toxoplasmose 194 9.7 Humaan immunodeficiëntievirus 197 H.L. Zaaijer Virale hepatitis 205 10.1 Inleiding 205 10.2 Hepatitis A 205 10.3 Hepatitis E 209 10.4 Hepatitis B 210 10.5 Hepatitis C 215 10.6 Hepatitis D 217 10.7 Hepatitis G of GB-virus-C 218 R. de Groot Infecties van het centrale zenuwstelsel 221 11.1 Bacteriële meningitis 221 11.2 Hersenabces 231 11.3 Virale encefalitis 232 11.4 Prionziekten 232 J. Dankert † Intravasale infecties en sepsis 235 12.1 Intravasale infecties 235 12.2 Sepsis, oud en nieuw 237 12.3 Endocarditis 240 12.4 Infecties door S. aurens en coagulase-negatieve stafylokokken 251 12.5 Andere infecties van het hart: myocarditis en pericarditis 257 12.6 Secundaire bloedbaaninfecties 257 J. van der Noordaa Pre- en perinatale infecties 263 13.1 Inleiding 263 13.2 Immunologie van de foetus 264 13.3 Rubella tijdens de zwangerschap 264 13.4 CMV-infectie en zwangerschap 265 13.5 Pre- en perinatale infecties door andere verwekkers 266

XII

INHOUD

14

15

16

17

C.M.J.E. Vandenbroucke-Grauls Ziekenhuisinfecties 271 14.1 Inleiding 271 14.2 Postoperatieve wondinfecties 271 14.3 Lage-luchtweginfecties 274 14.4 Urineweginfecties 275 14.5 Primaire bacteriëmie en sepsis 277 14.6 Preventie en ziekenhuisinfecties 280 J.W.H. van der Meer Infecties bij patiënten met gestoorde afweer 283 15.1 Inleiding 283 15.2 Stoornissen van de humorale afweer 284 15.3 Stoornissen van de cellulaire afweer 287 15.4 Gecombineerde defecten 294 15.5 Gedetailleerde bespreking van enkele belangrijke opportunistische infecties 296 J.A.A. Hoogkamp-Korstanje Zoönosen 301 16.1 Inleiding 301 16.2 Epidemiologie van zoönosen 301 16.3 Overdracht van micro-organismen op de mens 302 16.4 Borreliose 304 16.5 Leptospirose 309 16.6 Kattenkrabziekte 311 R.W. Sauerwein Import- en reizigersziekten 315 17.1 Inleiding 315 17.2 Malaria 317 17.3 Buiktyfus 323 17.4 Dengue 326 17.5 Reizigersdiarree 327 17.6 Amoebiasis 329 17.7 Schistosomiasis 331 17.8 Echinokokkose 332 Bijlage 1 Eindtermen Geneeskunde volgens Raamplan 2001 betreffende de infectieziekten 335 Register 341

335

Bijlage 1 Eindtermen Geneeskunde volgens Raamplan 2001 betreffende de infectieziekten

1

2

3

4

Inleiding: algemene aspecten van het vakgebied Kennis van inentingsprogramma’s in Nederland Infecties van de bovenste luchtwegen Influenza Verkoudheid met koorts Conjunctivitis (pasgeborene) Conjunctivitis Difterie Acute Rhinitis (common cold) Chronische rhinitis Pharyngitis acuta Tonsillitis acuta Peritonsillair abces Mastoiditis Acute sinusitis (frontalis, maxillaris) Chronische sinusitis Tracheitis Laryngitis acuta Larynitis en tracheitis chronica Laryngitis subglottica (pseudokroep) Acute epiglottitis Acute bronchiolitis Otitis media acuta Leukoplakie Glossitis Acuut rheuma Parotitis epidemica Infecties van de onderste luchtwegen; tuberculose Acute bronchitis Pneumonie Longabces Pleura-empyeem Tuberculose Kinkhoest Respiratory Syncitial virus inf. Infecties van de urinewegen Epidydimitis Pyelonefritis Cystitis Urethritis Prostatitis Balanitis

2

2 2DT 2DT 2DT 2 2DT 2 2DT 2DT 2D 2D 2DT 2 2DT 2D 2D 2DT 2D 2D 2DT 2DT 2DT 2D 2D 2DT 2DT 1 1 2 2 2 2D 2D 2DT 2D 2D 2D

336

5

6

7

8

BIJLAGE

Infecties van het maag-darmkanaal Gastro-enteritis Salmonellosen Pseudomembraneuze colitis Cholera Giardiasis Darmparasieten Douglas abces Subfrenisch abces Exanthemateuze aandoeningen Morbilli Rubella Scarlatina Varicella Erythema infectiosum Exanthema subitum Infecties van de huid, fascie, spieren, botten en gewrichten Erysipelas Cellulitis Abces Erythrasma Hydradenitis suppurativa Bacteriele arthritis Arthritis Candidiasis Impetigo Virale wratten (verruca vulgaris en plantaris) Eczema herpeticum Herpes labialis Mollusca contagiosa Pityriasis rosea Pityriasis versicolor Mycide (ide-reactie) Scabies Hoofdluis (pediculosis capitis) Vlooienbeten Acne Folliculitis Furunkel Carbunkel Paronychia Panaritium Handflegmone Erythema nodosum Spondylitis, spondylodiscitis Infecties aan de navelstomp Seksueel overdraagbare aandoeningen Syfilis

2DT 2D 1 2 2 2DT 2 2 2D 2D 2DT 2D 2D 2D 2DT 2DT 2DT 2 2DT 2 2D 2DT 2DT 2DT 1 2DT 2DT 2D 2DT 2D 2DT 2DT 2DT 2DT 2DT 2DT 2D 2D 2D 2D 2 2 2D 2D

1

BIJLAGE

9

10

11

12

1

Neurolues Conjunctivitis (gonorroe, pasgeborene) Salpingitis Condylomata Vulvitis, candida albicans Vaginitis, candida albicans Vaginitis, banale bacteriën Vulvitis, HSV 2 Vulvitis, pediculosis pubis Vaginitis, trichomonas Vaginitis, gardnerella Cervicitis, gonorroe Cervicitis, chlamydia Niet-specifieke urethritis Ulcus molle Lymphogranuloma venereum Granuloma inguinale Gonorroische stomatitis/tonsillitis/faryngitis Herpangina Lymfadenopathieën en aids Stomatitis herpetica Herpes zoster Herpes simplex Mononucleosis infectiosa Cytomegalie infectie Aids Toxoplasmose Virale hepatitis Infectieuze hepatitis Chronische hepatitis Infecties van het centrale zenuwstelsel Meningitis Encefalitis Hersenabces Syndroom van Guillain-Barré Intravasale infecties en sepsis Endocarditis Subacute bacteriele endocarditis Pericarditis Myocarditis Septische shock ARDS

13

Bacteriemie/sepsis (pasgeborene) Pre- en perinatale infecties Lues Rubella Cyto-megalie infectie Toxoplasmose

337

1 2DT 2 2D 2DT 2DT 2DT 2DT 2DT 2DT 2DT 2D 2D 2D 1 1 1 2D 2D 2D 2DT 2DT 2D 2 2 2 2D 2 2D 2 1 1 2 2 2 1 2 1 2 2 2 2 2

338

14 15

16

17

BIJLAGE

Aids Gonorroe Pneumonie (listeria, GBS) Meningitis (listeria, GBS) HSV type 2-infectie Hepatitis B Ziekenhuisinfecties Infecties bij patienten met gestoorde afweer Immuundeficiënties Longontsteking door opportunistische infecties Candidiasis, mond/keel Harige leukoplakie Zoönosen Ziekte van Weil Lyme-ziekte incl. erythema chronicum migrans Neuroborreliose Import- en reizigersziekten Typhus abdominalis Leveramoebiasis Levercyste o.a. echinococcuscyste Malaria Schistosomiasis Toxocariasis Ascariasis

2 2 2 2 2 2

1 1 2DT 1 1 2DT 1 2 1 1 2 1 1 2

Overige Infectieziekten Tromboflebitis Mediastinitis Pleuritis, sicca en exsudativa Tetanus Poliomyelitis anterior acuta Lymfadenitis Lymfadenitis mesenterica Kennis van voornaamste profylactische maatregelen bij een geval van een besmettelijke ziekte Keratitis Keratitis met ulcus corneae Keratitis dendritica (herpes) Scleritis/episcleritis Endophtalmitis Blefaritis Mycosen Oxyuren

2DT 1 2 2 2 2D 1 2 2D 2D 2D 1 2 2D 2DT 2DT

1

339

Toelichting

In tegenstelling tot de problemenlijst en de lijst van vaardigheden zijn de ziektebeelden gerangschikt per discipline. De ziektebeeldenlijst vormt samen met de vaardighedenlijst het ‘werkgeheugen’ waarmee de problemen, vermeld in de problemenlijst, op een bepaald niveau aangepakt dienen te worden. Beide dienen dan ook uitsluitend in combinatie met de problemenlijst gebruikt te worden. Die ziektebeeldenlijst beschrijft de ziektebeelden waarvan de arts voldoende kennis moet hebben om ze te kunnen plaatsen of als diagnose te kunnen overwegen als de situatie dat vraagt. Tevens geeft deze lijst aan welke diagnose uiteindelijk op eigen kracht, eventueel door zelf aangevraagd hulponderzoek, gesteld kunnen worden, en welke door de arts zelf behandeld kunnen worden. Toelichting niveaus ziektebeeldenlijst 1: weten te plaatsen: de arts hoeft met het ziektebeeld niet te kunnen werken, maar de arts wordt verondersteld ervan gehoord te hebben. Dat wil zeggen dat, als hij in de literatuur of in correspondentie hiermee geconfronteerd wordt, hij dit ziektebeeld weet te plaatsen en weet hoe aan meer informatie te komen. Voor andere kennisitems dan ziektebeelden geeft dit niveau een overzichtsniveau aan. 2: in praktijk mee kunnen omgaan: de arts dient met dit ziektebeeld in de praktijk te kunnen werken. Dat wil zeggen dat hij dit ziektebeeld in een praktijkgeval als een diagnose moet kunnen overwegen. Daarvoor wordt kennis van het ziektbeeld verondersteld. De uitgebreidheid van deze kennis varieert per ziektebeeld maar omvat in ieder geval kennis over de klachten en verschijnselen en kennis van de balangrijkste mogelijkheden voor diagnostiek en therapie. Voor andere kennisitems geeft dit niveau een inzichtsdan wel professioneel niveau aan. D: is bij niveau 2 tevens de D omkaderd dan betekent dit dat de diagnose zelf gesteld dient te worden met behulp van lichamelijk onderzoek, eenvoudige hulpmiddelen of door de arts zelf aan te vragen hulponderzoek (eenvoudig laboratorium- of röntgenonderzoek). T: is bij niveau 2 tevens de T omkaderd dan betekent dit dat de therapie door de arts zelf dient te worden uitgeveord. Bij het zelf uitvoeren van de therapie wordt hier bedoeld de meest gangbare therapie bij een ongecompliceerd ziektegeval. Voorbeeld: mammacarcinoom weten te plaatsen -1Mammacarcinoom · niveau: 2

-2-

in praktijk mee kunnen omgaan diagnose

therapie

-D-

-T-

340

TOELICHTING

Dit betekent: dat de arts op het moment van het artsexamen kennis moet hebben over het ziektebeeld ‘mammacarcinoom’ zodanig dat dit ziektebeeld als diagnose overwogen moet kunnen worden bij een bijbehorende klachtpresentatie (bijvoorbeeld knobbel in de borst). Tevens betekent dit dat er kennis moet zijn over de belangrijkste diagnostische en therapeutische mogelijkheden zonder dat de diagnose met zekerheid, zelf door de arst gesteld dient te worden. Men kan namelijk niet verwachten dat een net afgestudeerde arts een biopt kan nemen en dit pathologisch-anatomisch kan onderzoeken om de diagnose te stellen. Evenmin kan verwacht worden dat de therapie (operatie en/of radiotherapie en/of chemotherapie) zelfstandig kan worden uitgevoerd. Opmerking Sommige ziektebeelden komen bij meerdere disciplines voor. Het kan voorkomen dat bij de niveaus voor hetzelfde ziektebeeld verschillende niveau-aanduidingen zijn weergegeven. Deze niveauverschillen zijn gehandhaafd om te kunnen aangeven dat een ziektebeeld bij de enen discipline op een ander niveau gekend of aangepakt moet worden dan bij de andere. op het moment van het artsexamen moet het ziektebeeld op het hoogst aangegeven niveau beheerst worden.

341

Register abces 33, 75 Acanthamoeba 22 aciclovir 49, 146, 148, 167, 232 Acinetobacter 73, 278 acrodermatitis chronica atrophicans 307 actieve immunisatie 40, 208, 214 acute pijnlijke en frequente mictie (APFM) 101 Adenoviridae 11 adenovirus 54-56, 79, 153, 186 adenovirusinfectie 60 adherentie 28 adhesinen 28 adult respiratory distress syndrome (ARDS) 239 Aedes aegypti 326 aëroob 16 Afrikaanse slaapziekte 324 afweer –, cellulaire 283 –, humorale 283 agammaglobulinemie 69 –, late-onset 285 –, X-gebonden 285 aids 158, 197 aids-indicatordiagnosen 201 albendazol 333 ALT-waarden 216 amantadine 49 amfotericine B 299 aminoglycosiden 47 amoeben 22 amoebiasis 327, 329 –, darm- 329 –, lever- 330 amoxicilline 100 AMP, cyclisch 115 anaërobe bacteriën 158 anaëroob 16, 73 anamnese 41 Ancylostoma 23 – duodenale 113 aneurysma, mycotisch 243 Anopheles 317 anthrax 303 antibiotica 46

anticore, IgM 213 antifungale middelen 47 antigeen –, associated nuclear 190 –, HIV-p24 201 –, immediate-early 188 –, Lewis- 92 – specifieke B-cellen 183 –, super- 255 –, surface (HBsAg) 210 –, virale capside- (VCA) 190 –, vroege (EA) 190 antigene variatie 34 antigenic shift 62 anti-HAV-test, IgM- 208 anti-HB-core, totaal 213 anti-HBe 213 anti-HBs 213 anti-HCV 216 antimicrobiële middelen, gevoeligheid voor 44 antiparasitaire middelen 43 antistoffen, HCV- 216 antistoffen, heterofiele 190 APFM zie acute pijnlijke en frequente mictie arbovirus 228 Archaea 2 ARDS, zie adult respiratory distress syndrome Arenaviridae 11 artralgie 307 artritis 152, 212, 252, 307 –, infectieuze 152 –, reactieve 119, 152 ASB, zie asymptomatische bacteriurie Ascaris 23 – lumbricoides 113, 316 aspergillose, invasieve 298 Aspergillus 20, 73, 275, 289, 294 – fumigatus 95, 287, 298 associated nuclear antigen 190 asymptomatische bacteriurie (ASB) 103 asymptomatische individuen 36 attack rate, secondary 37 auraminekleuring 17

autotrofe bacteriën 16 azitromycine 162 AZT zie zidovudine Babesia 22, 295 babesiose 22, 295 bacillaire angiomatose 312, 313 Bacillus – anthracis 19, 140, 303 – cereus 96, 111 bacitracine 47 Bacteria 2 bacteriële adhesinen 29 bacteriële meningitis 221 bacteriële pericarditis 257 bacteriële vaginose 158, 176 bacteriëmie 75, 235, 236 –, secundaire 257 bacteriën 13, 17 bacteriofaag 9 bacteriurie, asymptomatische (ASB) 103 Bacteroides 176, 260 – fragilis 19 BAL, zie broncho-alveolaire lavage balanoposthitis 177 Bartonella – hensalae 54, 186, 294, 303, 312 basic reproductive rate 37 B-cellen, antigeenspecifieke 183 B-celtumoren 189 BCG 85, 88 besmetting 27 bètalactam-antibiotica 47 bètalactamase 256 billharziose 331 Blastomyces 20 – dermatidis 303 blastomycose 303 bloedbaaninfectie, secundaire 257 bloed-hersenbarrière 225 B-lymfocyten 183 BMR-vaccin 125, 130, 264 bofvirus 103, 228 Bordetella – bronchiseptica 9 – parapertussis 80

342 – pertussis 9, 19, 80 Borrelia 140 – afzelii 306 – burgdorferi 19, 124, 152, 225, 303, 304 – burgdorferi sensu strictu 306 – garinii 307 – recurrentis 304 – vincenti 54 borreliose 304 bovine spongiforme encefalopathie (BSE) 232 bradyzoïeten 194 BRM-cocktail 38 bronchiolitis 79 bronchoalveolaire lavage (BAL) 71, 297 Brucella 186, 303, 316 – abortus 19, 142 brucellose 186, 303 BSE, zie bovine spongiforme encefalopathie buiktyfus 318, 323 bullosa, impetigo 255 Bunyaviridae 11 Burkitt-lymfoom 189 Caliciviridae 11, 105 Campylobacter 106, 107, 316 – jejuni 19, 105, 117, 152, 286, 303 Campylobacter-infectie 117, 118 campylobacteriose 303 Candida 20, 73, 94, 275, 289, 294 – albicans 148, 176, 177, 298 – glabrata 299 – krusei 299 Candida-strooihaard 292 candidemie 236 candidiasis 298 –, gedissemineerde 291 Capnocytophaga 303 – canimorsus 140, 295 capside 9 capsideantigeen, virale (VCA) 190 carcinoom, hepatocellulair 211 cascade, complement- 285 CD4+-T-helpercel 199 cefalosporinen 47 cellijnen, lymfoblastoïde 189 cellulaire afweer 283 cellulitis 138, 140, 143, 252 cerebrale toxoplasmose 196 cervixcarcinoom 158, 173 Cestoda 22 cestoden 23 Chagas, ziekte van 22, 324 chain reaction, polymerase 45 chancroïd 171, 186 chemokinereceptor-5 199

REGISTER

chemotaxie 288 chemotherapeutica 47 chemotrofe bacteriën 16 chinolonen 47 Chlamydia 29 – pneumoniae 54, 56, 73, 78, 164 – psittaci 73, 78, 164, 303 – trachomatis 54, 73, 162-165, 186, 264, 269 – trachomatis serovars D-K 158 chlamydiasis 158 chlooramfenicol 47 chloroquine 323 chonische granulomateuze ziekte 288 chorioretinitis 196 chronische drager 211 chronische HBV-drager 213 chronische HBV-infectie 212 chronische vermoeidheidssyndroom 190 ciliasyndroom, immotile 69 ciliaten 22 ciprofloxacine 116, 162 cirrose 212, 216 classificatie, Lancefield- 59 clindamycine 47 Clonorchis 23 Clostridium – difficile 105, 107, 120 – perfringens 19, 107, 111, 143 – tetani 19, 27 clue-cellen 177 CMV, zie cytomegalovirus CMV-colitis 193 CMV-encefalitis 193 CMV-mononucleosis 192 CMV-pneumonitis 193 CMV-retinitis 193 coagulase 252 coagulase-negatieve stafylokokken 252, 273, 278 Coccidioides 20 – immitis (VS) 73 commensale flora 24 common cold 55 community acquired 73 complementcascade 285 complementsysteem 284 Condylomata acuminata 173 conjugatie 6 conjunctivitis 54, 55 –, kerato 186 CONS, zie coagulase-negatieve stafylokokken contactlenskeratitis 22 Coronaviridae 11 coronavirus 54-56

Corynebacterium diphtheriae 19, 54, 140, 186 co-trimoxazol 100, 297 Coxiella burnetii 73, 78, 244, 303 Coxsackie-virus 132 Coxsackie-A-virus 124, 133 Coxsackie-B-virus 124, 257 Coxsackievirus type B3 227 Coxsackie-virusinfecties 60 Creutzfeldt-Jakob, ziekte van 232 Cryptococcus 20 – neoformans 225, 294, 298 cryptokokkose 298 Cryptosporidia 114 Cryptosporidium 22, 107, 114 – parvum 105, 106, 327 cyclisch AMP 115 Cyclospora 22, 328 – cayatenensis 106 cysticercosis 294 cytochroomoxidase 288 cytokinen 222 cytomegalovirus (CMV) 73, 124, 185, 186, 191, 205, 263-265, 294 –, humaan (HCMV-5) 191 defensinen 32 dendritische cellen 183 dendrogram 273 dengue 124, 318, 326 denguevirus 124 dermatitis ecfoliativa neonatorum 255 dermatofyten 148 dermatofytie 303 desinfectantia 46 –, werkingswijze 50 desinfectie 49 DF-2 303 diagnose, aidsindicator- 201 diapedese 33 diarree 105 –, infectieuze 105 –, reizigers 106, 116 didanosiden 49 difterie 186 diloxanidefuroaat 330 Diphyllobotrium 23 DKTP-cocktail 38 DNA, proviraal dubbelstrengs 198 DNA-technologie 45 donkerveldmicroscopie 170 doxycycline 78, 162 drager –, chronische 211 –, chronische HBV- 213 duodenumulcera 111 dysenterie 22

343

REGISTER

early antigens (EA) 190 EBNA zie Epstein-Barr-virus associated antigen EBV, zie Epstein-Barr-virus EBV-gemedieerde posttransplantatie lymfoproliferatieve ziekte 191 ecfoliativa neonatorum, dermatitis 255 Echinococcus 23, 316 – granulosus 315, 332 – multilocularis 332 echinokokkose 330, 332 Echovirus 124, 132 echovirusinfectie 287 ECM, zie erythema chronicum migrans Ecthyma gangrenosum 140, 292 ectoparasieten 20, 23 eczema herpeticum 146 efavirenz 49 EHEC zie enterohemorragische Escherichia coli eindgastheren 21 empyeem 33, 252 encefalitis 22, 187 –, acute virale 232 –, meningo- 22 –, postinfectieuze 129 –, virale 232 encefalomyelitis 308 –, postinfectieuze 232 encefalopathie –, bovine spongiforme 232 –, subacute spongiforme 232 endarteriitis 236 endemische hepatitis A 207 endocarditis 75, 236, 240 –, acute 240 –, lenta 240 –, natieve 240, 241 –, niet-bacteriële trombotische 241 –, prothetische 240 –, subacute 240, 243 endoparasieten 20 endosymbiogenese 3 endotoxinen 14 Entamoeba 22 – dispar 330 – histolica 21, 106, 112, 117, 328, 330 enteric fever 316, 323 Enterobacter 97, 273, 275, 278, 289 – aerogenes 99 – cloacae 99 Enterobacteriaceae 73, 289 Enterobius 23 – vermicularis 113, 316 Enterococcus 246, 259 enterohemorragische Escherichia coli (EHEC) 116 enterokokken 273, 276, 278

enterotoxinen 255 –, Staphylococcus aureus 255 enterotoxineproductie 108 enterotoxische Escherichia coli (ETEC) 106, 107, 114, 116 enterovirus 54-56, 228 envelop 9 eosinofilie 316 epidemie 37 epidemiologie 35 Epidermophyton 20 epididymitis 99 epididymo-orchitis, acute 103 epiduraal abces 252 epiglotitis 66 epivir 49 Epstein-Barr-virus (EBV) 54, 56, 60, 124, 153, 185, 186, 189, 205, 294 – associated nuclear antigen (EBVA) 190 erysipelas 75, 138, 142 Erysipelothrix rhusiopathiae 140, 143 erytheem, maculeus 140 erythema 140 – chronicum migrans (ECM) 140, 307 – infectiosum 124, 130, 267 – migrans 306 – migrans disseminata 308 erytromycine 47 Escherichia 97 – coli 8, 19, 29, 92, 96, 103, 223, 259, 264, 267, 273, 275, 276, 289 – coli, enterohemorragische (EHEC) 116 – coli, enterotoxische (ETEC) 106, 107, 114, 116 – coli-geassocieerde diarreeziekten 121 – coli O157 302 – coli O157:H7 118 – coli, uropathogene 94 ETEC, zie enterotoxische Escherichia coli ethambutol 88 Eucarya 2 evolutie 1 exantheem 123 –, maculopapuleus 123 – subitum 124, 130, 186 –, vesiculair 123 exfoliatine 255 exotoxinen 14, 255 faagtypering 273 fagocytenfunctie 287 fagocytoseproces 286 familie 9 farmacodynamische eigenschappen 49 farmocokinetisch gedrag 48

fasciitis, necrotiserende 61, 138, 143 Fasciola 23 fase, latente 145 fatal familial insomnia 232 febris recurrens 304, 318 febris typhoidea 323 fenotypische variabiliteit 8 fijt 252 filamenteus hemagglutinine 81 Filaria 316 fimbriae 16 fingerprints, microbiële 45 fistels 144 flagellaten 22 Flaviviridae 11, 215, 326 flavivirus 153, 303 flucloxacilline 251 fluorochinolonen 326 folliculitis 140 foscarnet 49, 193 fototrofe bacteriën 16 Fournier, gangreen van 144 Francisella 303 fungemie 236 fungi 18 furunkel 140, 252 Fusobacterium 19 ganciclovir 49, 193 gangreen 138 Gardnerella vaginalis 158, 176 gasgangreen 143 gastheer 20 – -restrictie 10 – -weerstand 283 gastro-enteritis 22 gastro-intestinale infectie 107 geattenueerde variant 27 gedissemineerde candidiases 291 gedissemineerde herpes simplex 292 gele koorts 303 geleidingsstoornissen 308 genetische variabiliteit 199 genexpressie – rev 197 – tat 197 genitale herpes 187 genitale wratten 158 genoom van HIV-1 198 gentamicine 251 genus 9 Gerstmann-Sträussler, syndroom van 232 gevoeligheid 44 – voor antimicrobiële middelen 44 gewrichtsreuma, acuut 60 Giardia 22 – lamblia 105-107, 112, 286, 303, 327

344 giardiasis 303 gingivostomatitis 145 glomerulonefritis 61, 75 glycoproteïne (gp) – gp41 197 – gp120 197 gonokok 159 gonorroe 158 gonorroe-conjunctivitis 162 gordelroos 124, 146 Gram-negatief 14 Gram-positief 14 granulocyten, neutrofiele 288 granulocytenfunctie 288 granulocytopenie 289 granulomateuze ziekte, chronische 288 granulomen 33 groepsimmuniteit 37, 125 gummata 170 Haemophilus – ducreyi 171, 186 – influenzae 19, 54, 57, 64, 73, 151, 223, 267, 275, 284, 295 – influenzae type B 9, 38, 143 Hafnia 97 hairy cell-leukemie 293 hairy leukoplakie, oral 200 halofantrine 322 hand, foot and mouth disease 124, 133 Hantaanvirus 302 HAV zie hepatites-A-virus HBcAg (kern) 211 HB-core, totaal anti- 213 HBe, anti- 213 HBeAG 213 HBs, anti- 213 HBsAg 210, 213, 218 – envelop 211 –, recombinant 215 HBV zie hepatitis-B-virus HBV-DNA (genoom) 211 HBV-infectie, chronische 212 HCV, zie hepatitis-C-virus –, anti- 216 –, antistoffen 216 HCV-RNA 216 HDV, zie hepatitis-D-virus Helicobacter pylori 111, 112 helminthen 20 helpercel, CD4+-T- 199 hemagglutinine 62 –, filamenteus 81 hemolyse 58 β-hemolytische streptokokken 246, 260 γ-hemolytische streptokokken 246

REGISTER

hemolytische streptokokken, groep-B 267 hemolytisch uremisch sydroom (HUS) 87, 118 Hepadnaviridae 11, 210 hepatitis – A 205 – A, endemische 207 – -A-virus (HAV) 205 – B 49, 158, 210 – -B-virus 153, 158, 210, 264, 268 – C 49, 215 – -D-virus (HDV) 217 – -E-virus (HEV) 209 – G 218 hepatitusvirus 205 hepatocellulair carcinoom 211 hepatocerebraal syndroom van Reye 63 Hepatoviridae 11, 185 Hepatovirus 206 herd immunity 125 herpes genitalis 124, 158, 165, 186 herpes gladiatorum 124 herpes-I-virus 56 herpes labiales 145 herpes neonatorum 124 herpes simplex, gedissemineerde 292 herpes zoster 124 herpes-B-virus 187 herpes-simplex-virus (HSV) 49, 124, 145, 158, 228, 232, 264, 269, 289, 294 herpes-simplex-virus type 1 (HHV-1) 54, 187 herpes-simplex-virus type 2 (HHV-2) 186, 187 Herpesviridae 10, 11 herpesvirion 187 herpesvirus 8 294 herpesvirus type 6, humaan 186 hersenabces 231 hersenvliesontsteking 76 heterofiele antistoffen 190 heterotrofe bacteriën 16 HEV zie hepatitis-E-virus 205 HHV zie humaan herpesvirus Histoplasma 17 – capsulatum 65, 303, 315 histoplasmose 303 HIB-vaccin 77 HIV zie humaan immunodeficiëntievirus HIV-1, genoom van 191 HIV-2 197 HIV-p24-antigeen 201 HIV-virion 198 HLA-systeem 26 Hodgkin, ziekte van 189 hondsdolheid 302

horizontale transmissie 27 HPV, zie humaan papillomavirus HSV, zie herpes-simplex-virus huidleishmaniasis 22 humaan herpesvirus – 4 (HHV-4) 189 – 5 (HHV-5) 191 – 6 (HHV-6) 124, 127, 132 – 7 (HHV-7) 124, 127, 132 – 8 (HHV-8) 194, 294 humaan immunodeficiëntievirus 26, 44, 148, 151, 177, 190, 221, 258, 259, 263 humaan papillomavirus 144, 172, 264, 269 humorale afweer 283 HUS, zie hemolytisch uremisch syndroom hydatidose 334 hypoglobulinemie 69 icterus 205 idoxuridine 49 IgM-anticore 213 IgM-anti-HAV-test 208 immediate-early antigens 188 immotile-ciliasyndroom 69 immunisatie –, actieve 40, 208, 214 –, passieve 40, 208 immuniteit, groeps- 37, 125 immunodeficiency virus, simian (SIV) 197 impetigo 124, 138, 252 – bullosa 255 importziekte 22 incidentie 37 indicatordiagnosen, aids- 201 indinavir 201 individuen, asymptomatische 36 infectie 236 –, chronische HBV- 212 –, diepe wond- 274 –, echovirus- 287 –, gastro-intestinale 107 –, intravasale 235 –, lage luchtweg- 274 –, nosocomiale urineweg- 276 –, nosocomiale 276 –, oppervlakkige wond- 274 –, perinatale 263 –, prenatale 263 –, primaire intravasale 236 –, Salmonella- 117 –, Shigella- 117 –, urineweg- 91, 276 infectieuze artritis 152 infectieuze diarree 105

345

REGISTER

infectieuze encefalomyelitis, post- 232 infestatie 23 influenza 55, 56, 62 influenzavirus 7, 30, 49, 54, 62, 69, 73, 79, 153 INH 88 insomnia, fatal familial 232 integrase 197 interferon 33, 49, 213, 217 intravasale infectie 235 –, primaire 236 invasieve aspergillose 298 Isospora 22 itraconazol 288 ivermectine 329 Ixodes 306 – ricinus 306 JC-virus,

zie polyomavirus, humaan

kala-azar 22 Kaposi-sarcoom 197, 294 – virus (HHV-8) 187 karbunkel 140, 252 katheter-geassocieerde sepsis 277 kattenkrabziekte 186, 303, 311 keratitis 22, 187 –, contactlens 22 kinkhoest 80 kerato conjunctivitis 186 kissing disease 190 Klebsiella 97, 275, 289 – oxytoca 98 – pneumoniae 19, 98, 273, 276 kleurreactie volgens Gram 14 kloon 8 knokkelkoorts 327 koeroe 232 koïlocyten 174 kokken 14 kolonisatie 27 kolonisatieresistentie 31 koortslip 145, 187 Koplik-vlekken 126 lactobacillen 94, 176 lage-luchtweginfectie 274 lamivudine (3TC) 201 Lancefield-classificatie 59 laryngitis 54, 66 – subglottica 66 latente fase 145 latentie 12 late-onset-agammaglobulinemie 286 lavage, bronchoalveolaire 71 Legionella 27, 77, 294 – pneumophila 9, 69-73, 78, 244, 275 Leishmania 22, 294, 303

leishmaniasis 303, 324 Leptospira 19, 186 – hardjo 310 – interrogans 303, 309 leptospirose 186, 303, 309, 318 letaliteit 37 leukemie, hairy cell- 293 leukoplakie, oral hairy 200 leveramoebiasis 22, 330 Lewis-antigenen 92 LGV, zie lymphogranuloma venereum lichamelijk onderzoek 41 lindaan 179 lintworm 303 liquor-bloedratio 229 Listeria monocytogenes 19, 31, 264, 267, 294 listeriosis 301 Loa loa 23 longabces 252 longontsteking 72 low count bacteriurie 96 luchtweginfectie, lage 274 Lyell, syndroom van 142 Lyme, ziekte van 124, 303, 304 lymfadenopathie 183 –, persisterend gegeneraliseerde (PGL) 186 lymfklier 183 lymfoblastoïde cellijnen 189 lymfoom 294 –, Burkitt- 189 lymphadenosis benigna cutis 308 lymphogranuloma 186 – venereum (LGV) 164, 186 lysogene conversie 13 maagulcera 111 macrofagen 293 –, weefsel- 199 macrolide 78 maculae, rose 140 maculeus erytheem 140 maculopapuleus exantheem 123 maculopapuleuze bloedingen 140 Madurella 20 MAG 85 malaria 22, 317-318 – quartana 321 – tertiana 321 Malassezia 20 mannose-bindend lectine (MBL) 283 Mantoux (tuberculinereactie) 84 mastitis puerperalis 252 mazelen 124, 126, 186 mazelenpneumonie 128 mazelenvirus 124, 126, 186 mefloquine 322

melkerskoorts 310 meningisme, pseudo- 190 meningitis 75, 307 –, bacteriële 221 –, virale 223 meningo-encefalitis 22 meningokokken 295 –, groep-B 231 meningokokkensepsis 226 meningoradiculitis 307 meticilline-resistente Staphylococcus aureus (MRSA) 46 metronidazol 330, 331 microaspiratie 69 microbiële fingerprints 45 Microsporum 20, 148 midstroomurine 96 mijnworm 316 miliaire TBC 87, 186 mimicry, moleculaire 34 Mobiluncus 176 MOF, zie multipel orgaanfalen moleculaire mimicry 34 mononucleosis infectiosa 124, 183, 186, 187, 190 Moraxella catarrhalis 19, 54, 57, 64, 73, 275 morbiditeit 37 morbilli 126 morbilliform 123 Morganella 97 mortaliteit 37 M-proteïne 59 MRSA, zie meticilline-resistente Staphylococcus aureus MRSA-stammen 256 mucocutane afwijking 139 mucocutane laesie 187 mucopeptide 14 Mucor 20 mucoviscidose 69 multipel orgaanfalen (MOF) 236, 239 mupirocine 251, 256 mureïne 14 myalgie 308 mycobacteriën 150, 299 Mycobacterium – avium 293, 299 – bovis 85, 142, 299 – cheiloni 299 – fortuitum 85, 299 – kansasii 85, 299 – leprae 85 – marinum 140 – scrofulaceum 85 – tuberculosis 69, 73, 83, 85, 94, 186, 226, 299 Mycoplasma 18

346 – genitalium 176 – hominis 78, 176 – pneumoniae 29, 50, 60, 73, 78, 124 mycosen 20 mycotisch aneurysma 243 myocarditis 257, 307 myositis 308 Naegleria 22 nasopharynxcarcinoom 189 natieve endocarditis 240, 241 natural killer-cellen 292 Necator 23 – americanus 113 necrotiserende fasciitis 61, 138, 143 negatief voorspellende waarde 44 Neisseria – gonorrhoeae 19, 29, 54, 152, 158, 159, 164, 268 – gonorrhoeae, penicillinase-producerende 160 – meningitidis 19, 140, 223 nekkramp 226 nekstijfheid 226 nelfinavir 201 Nematoda 22 nematoden 23 neonatale infecties 75 neonatorum, dermatitis ecfoliativa 255 neonatorum, pemphigus 255 neuraminidase 62 – remmers 49 neutrofiele granulocyten 288 neutropenie 289 nevirapine 49, 201 nierabces 252 nierkarbunkel 252 niet-bacteriële trombotische endocarditis 241 niet-groep-A-streptokokken 54 nitrofurantoïne 100 Nocardia 73, 294 Norwalk-virus 105 nosocomiaal 73 nosocomiale infectie 276 nosocomiale urineweginfectie 276 nucleoïd 13 Onchocerca 24 onderste-luchtweginfectie 71 onderzoek, lichamelijk 41 ontsteking 31 onychomycosen 148 oöcysten 194 oppervlakkige wondinfectie 274 opportunisten 26 opportunistische pathogeen 293 opsoninen 284

REGISTER

oral hairy leukoplakie 200 orchitis, acute epididymo- 102 ornithose 303 Orthomyxoviridae 11 osteomyelitis 149, 252 otitis 54 – media 64, 75 oxidase, cytochroom- 288 p24-antigeentest 201 panencefalitis, subacute scleroserende 129 papillomavirus 49, 144 –, humaan 158, 264, 269 Papovaviridae 11 Paracoccidioides 20 para-influenza 55, 56 para-influenzavirus 54, 66, 69, 79 Paramyxoviridae 11 paramyxovirus 153 parasieten 20 –, ecto- 20, 23 –, endo- 20 parasietendichtheid 321 parasitemie 236 parasitic load 20 paronychium 252 Parvoviridae 11 parvovirus 124 – B19 124, 130, 153, 263, 267 passieve immunisatie 40, 208 Pasteurella multocida 29, 140, 143, 303 pasteurellose 303 pathogeen, opportunisische 293 Paul-Bunell-test 190 PCR, zie polymerase chain reaction pediculosis pubis 158 pemphigus neonatorum 255 penicillinase-producerende Neisseria gonorrhoeae 160 penicilline 47, 171, 311 peptidoglycaan 14 Peptococcus 19 Peptostreptococcus 19 pericarditis 257 perinatale infectie 263 perinatale transmissie 202 persisterend gegeneraliseerde lymfadenopathie (PGL) 182 persisterende infectie 10 pertussis (kinkhoest) 80 pertussistoxine 81 pest 303 PGL, zie persisterend gegeneraliseerde lymfadenopathie pharyngitis 54, 58, 75, 185 Phialophora 20

phlebitis 236 Phthirus pubis 158 Picornaviridae 11 pijn, postherpetische 147 pili 16 pityriasis versicolor 148 Pityrosporum 20 – ovale 148 plasmiden 3 Plasmodium 22, 316 – falciparum 316 – malariae 316 – ovale 316 – vivax 316 pleura-empyeem 76 Pneumocystis 20 – carinii 73, 294, 296 – carinii-pneumonie 197 pneumokokken 275, 295 pneumokokkenvaccin 75 pneumolysine 75 pneumonie 75, 124 –, atypische 74, 77 –, typische 74 poliovirus 30 pollakisurie 99 polyklonale B-celactivatie 193 polymerase chain reaction (PCR) 45 polymyxine B 47 polyneuropathie 308 polyomavirus, humaan (JC-virus) 294 positief voorspellende waarde 44 postherpetische pijn 147 postinfectieuze encefalitis 129 postinfectieuze encefalomyelitis 232 postoperatieve wondinfectie 252, 271 Poxviridae 11 praziquantel 332 prenatale infectie 263 prevalentie 37 primair complex 87 primair pathogeen 26 primaire intravasale infectie 236 primaire syfilis 169, 186 prion proteins (PrP) 232 prionen 3 prionziekten 232 profaag 12 proglottiden 22 Propionibacterium acnes 135 prostatitis 22, 99 –, acute 103 protease 197 proteaseremmers 49, 201 proteïne A 254 proteïne, M- 59 Proteus 92, 97, 98, 276 – mirabilis 19, 98, 273

347

REGISTER

– vulgaris 98 prothetische endocarditis 240 protozoën 20 proviraal dubbelstrengs DNA 198 provirus 12 PrP, zie prion proteins pseudokroep 66 pseudo-meningisme 190 Pseudomonadaceae 289 Pseudomonas 140, 276 – aeruginosa 19, 27, 73, 140, 260, 273, 275, 278, 289 pustula maligna 140 pyelonefritis 96, 99 –, acute 101 pyodermie 75 pyogeen 186 pyrazinamide 88 pyrimethamine 196 Q-koorts 303 rabiës 302, 303 rabiësvirus 303 rattenbeetkoorts 303 reactieve artritis 119, 152 recombinant-HBsAg 215 rehydratie 108 Reiter, syndroom van 119, 164 reizigersdiarree 106, 116, 327 relapsing fever 304 remmers, protease- 49, 201 Reoviridae 11 repiratoir syncytieel virus 54, 79 replicatiecyclus 12 reproductive rate, basic 37 retinitis, CMV- 193 Retroviridae 11 reuma, acuut 75, 243 reversetranscriptase 197 Reye, hepatocerebraal syndroom van 63 Rhabdoviridae 11 rhinitis 54, 55 rhinovirus 30, 54-56 Rhizopus 20 ribavirine 49, 79, 217 rickettiosis 318 Rickettsiae 124, 140, 303 rifampicine 47, 88, 231 Rijksvaccinatieprogramma 38, 230 ringworm 138 Ritter, syndroom van 142 16s-rRNA 2 rodehond 130, 186, 264 – -virus 263 roodvonk 61, 75, 124, 186 rose maculae 140

roseola infantum 187 roseolen 140 rotavirus 105-107, 114, 116 RSV 54, 56, 69, 73, 79 rubella 124, 130, 264 – -virus 124, 187, 263, 265 rubelliform 123 rubivirus 153 Sabin-Feldman-test 196 Salmonella 97, 105-107, 117, 140, 303 – enteritidis 118 – paratyphy 117, 140, 316, 323 – typhi 19, 117, 140, 316, 323 Salmonellae 294 Salmonella-infectie 117 salmonellose 119, 303 Sarcoptes scabiei 179 – var. hominis 158 scabies 158, 179 scalded skin syndrome 142 scarlatina 61 schaamluis 158 Schistosoma 23, 316 – haematobium 331 – japonicum 331 – mansoni 331 schistosomiasis 331 schurft 158 scolex 22 scrofulose 186 secondary attack rate 37 secundaire bacteriëmie 253 secundaire bloedbaaninfectie 257 secundaire syfilis 169, 186 seksueel overdraagbare aandoeningen 157 sekwester 150 sepsis 75, 236 –, ernstige 236 –, katheter-geaccocieerde 277 – post partum 75 septische shock 34, 236 Serratia 97, 278 Shigella 97, 105-107, 117 – boydii 117, 118 – dysenteriae 19, 117, 118 – flexneri 27, 117, 118 – -infectie 117 – sonnei 117, 118 Shigellose 118 shock, septische 236 shocksyndroom, toxische (TSS) 255 sikkelcelanemie 295 simian immunodeficiency virus (SIV) 197 sinusitis 54, 55, 75 –, acute 57

SIRS,

zie systemisch inflammatoireresponssyndroom slaapziekte 22, 303 SOA, zie seksueel overdraagbare aandoeningen species 9 specificiteit 44 Spirochaeta pallidum 263 spirochaetaceae 304 splenectomie 295 spongiforme encefalopathie, subacute 232 –, bovine 323 sporen 13 sporocysten 194 Sporothrix 20 sporozoën 22 sporozoïeten 194 SSPE zie subscleroserende panencefalitis stadium convulsum 82 stafylokokken, coagulasenegatieve 251, 273, 278 stafylokokkenpneumonie 62 staphylococcal scalded skin syndrome 255 Staphylococcus – aureus 19, 29, 54, 70, 73, 94, 107, 111, 124, 138, 140, 149, 150, 186, 246, 248, 252, 260, 273, 275, 277, 278, 289 – aureus-enterotoxinen 255 – aureus, meticilline-resistente (MRSA) 46 – aureus, virulentiefactoren van 254 – aureus-voedselvergiftiging 255 – epidermidis 19, 152, 242, 246, 251, 277, 289 – saprophyticus 252, 257 staven 14 STEC 121 steenpuist 138 sterilisatie 49 stomatitis 124, 187 strangurie 99 Streptobacillus 303 Streptococcus – agalactiae 75, 223 – bovis 246 – milleri 75 – mitis 246 – mutans 29, 246 – oralis 246 – pneumoniae 6, 19, 54, 57, 64, 73-75, 223, 258, 260, 286 – pyogenes 19, 29, 35, 54, 59, 75, 124, 138, 142, 150, 152, 186 – salivarius 246 – sanguis 241, 246

348 – viridans 75, 246 streptokokken 59, 273, 278 –, β-hemolytische 246, 260 –, γ-hemolytische 246 –, groep-A- 54, 60 –, groep-B- 223, 264, 267 –, niet-groep-A- 54 –, vergroenende 289 Strongyloides 24, 327 – stercoralis 113, 294, 316, 328 subacute endocarditis 240, 243 subacute scleroserende panencefalitis (SSPE) 129 subacute spongiforme encefalopathie 232 subitum, exanthema 124, 132 sub-klinisch 35 sulfadiazine 196 sulfapreparaten 47 superantigeen 34 superantigenen 255 surface antigen (HBsAg) 210 syfilis 158, 168 –, congenitale 169 –, late 169 –, primaire 169, 186 –, secundaire 169, 186 systemisch inflammatoire-responssyndroom (SIRS) 226, 238 tachyzoïeten 194 Taenia 24, 316 – saginata 21, 27, 113, 294, 303 – solium 113, 232, 303 tamponziekte 255 TBC 73 –, miliaire 186 T-cellijn-trope virusvarianten 201 tegument 187 tetracyline 47 therapeutische ratio 46 therapeutische vaccinatie 202 therapie, triple- 201 tinea capitis 148 T-lymfocyten 183, 293 Togaviridae 11 togavirus 153 tonsillitis 58 totaal anti-HB-core 213 toxine, pertussis- 81 toxinen, entero- 255 toxische-shocksyndroom (TSS) 75, 124, 255 Toxocara 23, 316 Toxoplasma 22 – gondii 186, 194, 232, 263, 268, 294, 303, 324 toxoplasmose 22, 186, 194, 303

REGISTER

–, cerebrale 196 TPHA 170 transductie 6 transformatie 6 transiënte bacteriëmie 237 transmissie –, horizontale 27 –, perinatale 202 –, verticale 27 transposons 6 Trematoda 22 trematoden 23 Treponema 304 – pallidum 19, 140, 158, 167, 186, 225, 268 Trichinella 23 – spiralis 303, 316 trichinose 303 Trichomonas 22 – vaginalis 158, 176, 178 trichomonoasis 158 Trichophyton 20, 148 Trichuris 23 – trichiura 113, 316 trimethoprim 47, 100 triple-therapie 201 trombotische endocarditis, niet-bacteriële 241 Trypanosoma 20, 303 – brucei gambiense 324 – brucei rhodesiense 324 – cruzi 324 TSS, zie toxische-shocksyndroom TSS-toxine (TSST) 255 tuberculinereactie (Mantoux) 84 tuberculose 73, 83 –, miliaire 87 tularemie 303 tumoren, B-cel- 189 tumorvirus 34 tussengastheren 21 tyfus 326 –, vlek- 124, 303 typhoid fever 323 ulcus 140 – duodenum 111 – durum 169 – maag- 111 – molle 171 Ureaplasma urealyticum 78, 176 urineweginfectie 75, 91, 276 –, nosocomiale 276 vaccin, BMR 125, 130, 264 – HIB- 77 – pneumokokken- 75 vaccinatieprogramma, Rijks- 38, 230

vaginitis 22 (val)accilovir 49 (val)gancilovir 49 vancomycine 47, 256 variabiliteit, genetische 199 variant, geattenueerde 27 variatie, antigene 34 varicella 124, 187 varicella-zoster-virus (VZV) 49, 124, 146, 153, 187, 263, 264, 268, 294 varicella-zoster-immunoglobuline 148 VCA, zie virale capsideantigeen VDRL-test 171 vergroenende streptokokken 289 vermoeidheidsyndroom, chronische 190 verticale transmissie 27 vesiculair exantheem 123 Vibrio – cholerae 19, 106, 107, 114 – vulnificus 140, 143 vidarabine 49 vijfde ziekte 131 virale adhesinen 28 virale capsideantigeen (VCA) 190 virale encefalitis 232 virale encefalitis, acute 232 virale meningitis 223 virale pericarditis 257 viremie 236 viridans-streptokokken 246 virion 9 – HIV- 198 virulentie 26 virulentiefactoren 8 – van Staphylococcus aureus 254 virus 2, 9 – adeno- 54, 79, 153, 186 – arbo- 228 – bof- 228 – corona- 50 – Coxsackie-A- 124, 133 – Coxsackie-B- 124, 257 – Coxsackie-B3- 227 – cytomegalo- (CMV) 124, 185, 186, 191, 205, 263-265, 294 – echo- 124, 132 – entero- 54, 228 – Epstein-Barr- 54, 124, 153, 185-190, 205, 294 – Epstein-Barr- (EBV) 187 – Epstein-Barr- (HHV-4) 187 – flavi- 153 – Hantaan- 299 – hepatitis- 205 – hepatitis-A- 205 – hepatitis-B- 153, 158, 210, 264, 268 – hepatitis-C- 215

349

REGISTER

– hepatitis-delta 217 – hepatitis-E- 209 – hepatitis-G- 218 – hepato- 206 – herpes- 8 294 – herpes-I- 56 – herpes-B- 187 – herpes-simplex- (HSV) 49, 124, 145, 158, 228, 232, 264, 269, 289, 294 – herpes-simplex- type 1 (HHV-1) 187 – herpes-simplex- type 2 (HHV-2) 186, 187 – humaan cytomegalo- (HHV-5) 187 – humaan herpes- type 6 186 – humaan immunodeficiëntie(HIV) 26, 44, 148, 151, 177, 190, 221, 258, 259, 263 – humaan papilloma- 144, 172, 264, 269 – humaan polyoma- (JC-virus) 294 – influenza- 30, 62, 73, 79, 153 – influenza-A- 49 – Kaposi-sarcoma- (HHV-8) 187 – mazelen- 124, 186 – Norwalk- 105 – papilloma- 49, 144 – para-influenza- 54, 79

– paramyxo- 153 – parvo- B19- 124, 130, 153, 263, 267 – polio- 30 – rabiës- 303 – rhino- 30, 54 – rodehond- 263 – rota- 105-107, 114, 116 – rubella- 186, 263, 265 – rubi- 153 – simian immunodeficiency (SIV) 197 – toga- 153 – tumor- 34 – varicella-zoster- (VZV) 49, 124, 146, 153, 187, 263, 264, 268, 294 virusinfectie, echo- 287 virusvarianten, T-cellijn-trope 201 vlektyfus 124, 303 voedselvergiftiging 111, 255 voorspellende waarde 44 VS (Coccidiodes immitis) 73 vulvovaginitis 99 VZV zie varicella-zoster-virus waarde, voorspellende 44 Waterhouse-Friderichsen, ziekte van 226 waterpokken 124, 146, 268

weefselmacrofagen 199 weerstand, gastheer- 283 Weil, ziekte van 310 whooping cough 80 wondinfectie –, diepe 274 –, oppervlakkige 274 –, postoperatieve 252, 271 wratten 144 –, genitale 158 Wucheria 23 X-gebonden agammaglobulinemie 285 Yersinia 97, 316 – enterocolitica 105, 107, 120, 152, 302 – pestis 19, 303 zesde ziekte 132 zidovudine (AZT) 49, 201 Ziehl-Neelsen 84 zoönosen 27 varicella-zoster-ophthalmicus 147 zuigwormen 23