Anormal Psikolojisi 12. Basım DSM-5 Güncellemesi ile Psikopatoloji Abnormal Psychology [12 ed.] 9786053202387 [PDF]

Zitiervorschau

Anormal 12.

Basım-DSM-5

Güncellemesi ile

PSİKOPATOLOJİ

Abnornıal .

Psychology Twelfth Edition-DSM-5 Update

PSİKOPATOLOJİ

Anormal Psikolojisi 12.

Basım-DSM-5

Güncellemesi ile

PSİKOPATOLOJİ Çeviri Editörü

Yrd. Doç. Dr. Muzaffer Şahin İstanbul Arel Üniversitesi

Abnormal Psychology Twelfth Edition-DSM-5 Update

PSİKOPATOLOJİ

Ann M. Kring Sheri L Johnson Geçmişteki katkılanndan dolayı

Gerald C. Davison John M. Neale

WILEY

-

NOBB. MAOEMİK YAvoo:ıt.ıl( fĞiTIM DANIŞMANUK TIC. tm. Şll

YAYIN NO.: 1332 Dizin No.: PSİKOLOJİ/GENEL 083 ISBN: 978-605-320-238-7 © 12. Basımdan Çeviri, Ekim 2015

ABNORMAL PSYCHOLOGY ANORMAL PSİKOLOJİSİ/PSİKOPATOLOJİ Ann M. Kring, Sheri L. Johnson Çeviri Editörü: Yrd. Doç. Dr. Muzaffer Şahin ~ Copyright 2015, NOBEL AKADEMİK YAYINCILIK EĞİTİM DANIŞMANLIK TİC. LTD. ŞTİ. SERTİFİKA NO.: 20779

\!lll" Bu baskının bütün hakları Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. ltd. Şti. ne aittir. Yayınevinin yazılı izni olmaksızın, kitabın tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluy la

basımı, yayımı, çoğaltımı

ve

dağıtımı yapılamaz.

Copyright © 2014 John Wiley & Sons, ine. Ali Rights Reserved. Authorised translationfrom ıh e English language edition published by John Wiley & Sons Limited. Responsibility far the accuracy of the translation rests solely with Nobel Akademik Yayincilik and is not the responsibility ofJohn Wiley & Sons Limited. No part of this book may be reproduced in any fo rm without the writıen permission ofJohn Wiley & Sons Limited.

Genel Yayın Yönetmeni : Nevzat Argun [email protected] Editörü: Naim Dilek [email protected]: Taliha Aslan [email protected] Tasarımı: Gülbeyaz Güler [email protected] Tasarımı: Sevgi Pınar Özen [email protected]ı Sorumlusu: Halil Yeşil Baskı

ve Cilt: Atalay Matbaacılı k Sertifika No.: 15689 Büyük Sanayi 1. Cad. Elif Sk. no.: 7\236-237 İskitler/ANKARA

Dağıtım :

Tanıtım :

Sipari ş: e-satış:

Volkan Kurt [email protected] + 90 312 418 20 1O Emrah Dursun [email protected] Geçkaldı [email protected]ık Küçükakman [email protected] Şahin [email protected] Uysal [email protected] Akkuş [email protected]@[email protected]

KÜTÜPHANE BİLGİ KART!

Kring, Ann M., Johnson, Sheri L. Abnormal Psychology - Ann M. Kring, Sheri L. Johnson Anormal Psikolojisi - Muzaffer Şahin 12. Basımdan Çeviri, xxii + 620 s., 235x275 mm Kaynakça ve dizin var. ISBN 978-605-320-238-7 1. Psikopatoloji 2. Ruh Hastalıkları 3. Akıl Hastalıkları

-

NOBEL AKADEMİK YAYINCII.IK EĞİTİM DANIŞMANUK TİC. l TD ŞTİ. Ankara Büro: Mithatpaşa cad. No.: 74/4 Kızılay/ ANKARA Tel: 0312 418 20 10 Faks: 0312 418 30 20 Rasimpaşa Mah. Söğütlüçayır Sok. No.: 16/21 Kat: 5 Kadıköy/ İSTANBUL Tel/ Faks: +90 (216) 449 20 01 [email protected] - www.nobelyayin.com

-'

~

www.nobelkitap.com

DSM-5

Tanıları SOMATİK VE İLİŞKİLİ BOZUKLUKLAR

NÖROGELİŞİMSEL BOZUKLUKLAR Zihinsel Yeti Eksikliği Zihinsel Yeti Eksikliği (Zihinsel Gelişim Bozukluğu)

Bedensel Belirti (Somatik Semptom} ( Koşulları Etkileyen Psikolojik F Bozukluğu/Konversiyon

İletişim Bozuklukları Dil Bozukluğu/Sosyal (Pragmatik) İletişim Bozukluğu/ Konuşma Sesi Bozukluğu/Çocukluk Dönemi Akıcılık Bozukluğu (Kekemelik}

Pika/Geviş

Getirme Geri

Çık

Çekingen/Kısıtlayıcı Gıda

Otizm Spektrum Bozukluğu Otizm Spektrum Bozukluğu

Bulimia

Nervoza/Tıkınırcasına

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Özgül Öğrenme Bozukluğu Devinim (Motor)

Bozuklukları

Gelişimsel Eşgüdüm Bozukluğu/Basmakalıp

Hareket Bozukluğu/ Tourette Bozukluğu/Süreğen Devinim veya Sesle İlgili Tik Bozukluğu/Durumla İlgili Tik Bozukluğu

ŞİZOFRENİ SPEKTRUM BOZUKLUKLARI

Tıkanıklığı/Uyku

Şizofreni/Şizotipal (Kişilik) Bozukluğu/Şizofreniform Bozukluğu/ Kısa

Psikotik

Bozukluk/Sanrılı Bozukluk/Şizoaffektif

Uykusuzluk Bozu Uykuyu Zorlaştır (Tıkayıcı Uyku Ap

Bozukluk

~

il

(Günlük) Sirkady Bozukluğu/Hızlı

Huzursuz Bacak Hareket Uyku Uy

BİPOLAR VE İLİŞKİLİ BOZUKLUKLAR Bipolar I Bozukluk/Bipolar il Bozukluk/Siklotimik (Döngüsel) Bozukluk Depresif Bozukluklar Yıkıcı Duygudurum Bozukluğu/Majör Depresif Bozukluk/ Süreğen Depresif Bozukluk (Distimi)/Adet Öncesi Disforik Bozukluk

ANKSİYETE BOZUKLUKLAR! Panik Bozukluk/Agorafobi/Özgül Fobi/Sosyal Anksiyete Bozukluğu {Sosyal Fobi)/Yaygın Anksiyete Bozukluğu/Ayrılık Kaygısı Bozukluğu/Seçici Konuşmazlık (Mutizm)

OBSESİF KOMPULSİF VE İLİŞKİLİ BOZUKLUKLAR Obsesif Kompulsif Bozukluk/Beden Algı (Dismorfik) Bozukluğu/ Biriktirme Bozukluğu/Trikotillomani (Saç Yolma Bozukluğu)/Deri Yolma Bozukluğu)

TRAVMA VE STRESÖR - İLİŞKİLİ BOZUKLUKLAR

CİNSİYETİNDEN HOŞNUT Çocuklarda, Ergenlerde veya Olmama

Hoşnut

YIKICI, DÜRTÜ KONTROL VE DAVRANIM BOZUKLUKLARI Karşı

Gelme Bozukluğu/Aralıklı Patlayıcı Bozukluk/Davranım

Bozukluğu

MADDE KULLANIMI VE BAĞIMLILIK BOZUKLUKLARI

Tepkisel (Reaktif) Bağlanma Bozukluğu/Sınırsız Sosyal Katılım Bozukluğu/Akut Stres Bozukluğu/Travma Sonrası Stres ım

Bozukluğu/Uyum Bozuklukları

DİSSOSİYATİF BOZUKLUKLAR Kendine Yabancılaşma/Gerçekdışılık Bozukluğu/Disos i yatif Amnezi/Dissosiyatif Kimlik Bozukluğu

Opiyat Kullanım Bozukluğu/Fensi Sedatif, Hipnotik veya Anksiyolitik Tütün Kullanımı Bozukluğu/Kumar

NÖROBİLİŞSEL BOZUKLUKLAR Deliryum/Hafif Bozukluk

Nörobilişsel

Bozukluk/Majör

DSM-5 Nörobilişsel

KİŞİLİK BOZUKLUKLARI Antisosyal Kişilik Bozukluğu/Çekingen Kişilik Bozukluğu/ Borderline (Sınırda) Kişilik Bozukluğu/Narsisistik Kişilik Bozukluğu/Obsesif Kompulsif Kişilik Bozukluğu/Şizotipal Kişilik Bozukluğu/Bağımlı Kişilik Bozukluğu/Şizoid Kişilik Bozukluğu/

Paranoid Kişilik Bozukluğu/Histriyonik Kişilik Bozukluğu

PARAFİLİ BOZUKLUKLARI Teşhircilik Bozukluğu/Fetişisizm Bozukluğu/Sürtünmecilik

{Frotteuristic) Bozukluğu/Pedofili Bozukluğu/Cinsel Mazoşizm Bozukluğu/Cinsel Sadizm Bozukluğu/Travestik Bozukluğu/ Gözetlemecilik (Rötgencilik) Bozukluğu

Sınıflandırma

Sistemi

Nörogelişimsel Bozuklukları

Şizofreni Spektrum ve Diğer Psikotik Bozukluklar Bipolar ve İlişkili Bozukluklar Depresif Bozukluklar Anksiyete Bozuklukları Obsesif Kompulsif ve İlişkili Boz Travma ve Stresörlerle İlişkili Dissosiyatif Bozukluklar Somatik Semptom ve İlişkili Beslenme ve Yeme 1:30:zuk:luk:ları Eliminasyon Bozuklukları Uyku-Uyanıklık Bozuklukları

Cinsel İşlev Bozuklukları Cinsiyet Hoşnutsuzluğu Yıkıcı, Dürtü Kontrol ve Davra Madde İlişkili ve Bağımlılık

klan

Nörobilişsel Bozuklukları Kişilik Bozuklukları

DAHA İLERİ ÇAUŞMA İÇİN KOŞULLAR Azalmış

Psikoz Sendromu/Depresif Epizodlar Kısa Süreli Kompleks Yas Bozukluğu/Kafein

Hipomanilerle/Süreğen

Kullanım Bozukluğu/İnternet Oyunları Bozukluğu/Prenatal Alkole Maruz Kalma ile İlişkili Nörodavranışsal Bozukluk/Özkıyım Davranışı Bozukluğu/İntihar Olmadan Kendini Yaralama

Parafili Bozuklukları Diğer Ruhsal Bozukluklar İlaç-Kaynaklı Devinim Bozuk! İlaç Etkileri Klinik Dikkat Odağı Olabilecek

~

Olumsuz

BOZUKLUKLAR Depresif Duyg l;lo;ı;ukluğu

(Çoklu

Kişilik Bozukluğu)

ukluğu

Eksenli

UMSAL CİNSİYET KİMLİĞİ klan · lukları: Düşük Cinsel İstek Bozukluğu; · a Bozulduğu/Cinsel Uyarılma Bozuklukları: yarılma Sozukluğu; Erkeklerde Ereksiyon ozuklukları: Kadınlarda Orgazm Bozukluğu; u; Erken Boşalma/Cinsel Ağrı klan: Disparoni; Vajinismus/Genel Tıbbi Durumla sel İşlev Bozuklukları//Madde Kaynaklı Cinsel İşlev

ZiHİN Hafif

Bozuklukları

. ·F~}işizm/Sqrtµnm;ecilil 7yazlara göre ~~e,ikiikatff~4lu~:n~-l€,-alım---' Bu ne.den böyle ola15ilir? Sebepler,JcitIJ]laşı~ ve tamamıyla ınış değH~r-Jtzı araştırmaJrı;, lı ara .dair belirli risk faktörler~ntn daha fazla ô Öl"lle&tı.ı ·kalp daIIl.! L hastalıklarına ~air ri~~u fıktöderi içmek, . pP77ite, pil.Hir. Diğer dışsaUaşuncı problemleri ol~n ergenler için:afü~ _tfr:Wisiııtn, anııı_cı, H~tişiııü gt:liş_tigrıek, rol değişillli veya ailedeki çeşidi problemlere değinmek olabilir. Şizofreni veya bipolar gibi bozukluklarda, aile terapisi genelde bireye temin edilen ilaç tedavisine destekleyici olarak psikoeğitimi içerir. Psiko eğitim , bozukluğun anlaşılması , ifade edilen aile eleştirilerinin ve düşmanlığın ğuna

a o ğunu ve Clare'in ın ~ile içindeki da_hş., i . . . Terapist, aynı zaman. in psik tini görmesi gerektiğini önerdi; psikiyatristi lityumun dozunu arttırdı; · Dokuz ay sonra, tedavinin sonunda, Clare'in başka bir intihar girişimi olmamış, ilaçlarını alma konusunda daha istekli v~ ailesine datiai yakın hisseder hale gelmişti. Ancak bipolar bozukluğu olan çoğu insan gibi hafif depresif kadı. Clare ve ailesi, destek için her üç ayda bir terapisti görmeye devam etti {Miklowitz ve Taylor'dan (2005) yazarın izni ile yaygın

uyarlanmıştır.]

azaltıhµası ve Clare vakasında görüldüğü gibi, ailelerin semptomları yönetebilme becerilerini öğrenmeleri üzerine odaklanır (Miklowüz ve ark, 2003) . M~4dehozukluklarıolan insanlarda ~ileterapisi, darı;ışan­ larm teciayi jlıtiy~çlaiını fark edebilmelerini sağlamak için kullanıl­ maktadır. Anoreksiya nervoza tedavisinde, aile üyeleri, ergen çocuğun kilo alabilmesi için stratejik olarak küllanıhr. Özetle, aile terapisinin amaçları ve stratejileri , farklı danışanların ihtiyaçlarını karşılamak üzere ayarlanmaktadır.

56

•

Bölüm 2 Psikopatolojide Güncel Paradigmalar

Bölüm l 'den, psikanalizdeki temel unsurlardan birinin, danışanın, analiste verdiği cevapların, analist-danışan ilişkisinin asıl özelliklerinden ziyade, danışanın geçmişindeki önemli insanlara karşı tutum ve davranış biçimlerini yansıtmasını işaret eden transferans olduğunu hatırlayın. Çağdaş psikodinamik kuramcılar, psikolojik refahı için kişinin bireyler arası iliş­ kilerinde transferans kavramının önemli olduğunu vurgulamışlardır. Buna bir örnek, yakın ilişkilerde, bilhassa aile içinde, insanların düşünme ve hissetme tarzları ile şekillenen uzun süreli kalıpların önemini vurgulayan nesne ilişkileri kuramıdır. "Nesne", bu kuramın çoğu versiyonunda bir başka insana işaret etmektedir. Bu kuram, transferansın ötesine giderek kişinin, benliğin diğer insanlara göre nasıl konumlandığının bilinçli olarak anlamasını vurgulamaktadır. Örneğin bir kadın, annesi ile arasındaki soğuk ilişkiden ve annesinin eleştirel tutumu yüzünden kendini değersiz olarak görebilir. Bir diğer etkili kuram bağlanma kuramıdır; nesne ilişkileri kuramından türemiştir. John Bowlby (1907-1990), bu kuramı ilk 1969'da öne sürmüş, Mary Ainsworth (1913-1999) ve meslektaşları (1978) ise bebeklerde bağlanma türlerini ölçmek üzere bir yöntem geliştirmiştir. Kuramın özünde, bebeğin bakıcısı ile kurduğu bağlanmanın daha sonra oluşabilecek psikolojik problemlere zemin hazırlayabileceği vardır. Örneğin, bakıcılarına daha güvenle bağlanan bebekler psikolojik olarak sağlıklı yetişkinler olurlar, bakıcılarına kaygı ile bağlanan bebekler ise psikolojik zorluklar yaşayacaklardır. Bağlanma kuramı, yetişkinleri (Main, Kaplan ve Cassidy, 1985; Pietromonaco ve Barrett, 1997) ve çiftleri (örneğin, Fraley ve Shaver, 2000) kapsayacak biçimde genişletilmiştir; çocuklar ve yetişkinler için bağlanma kuramına dayanan terapiler geliştirilmiştir ancak bunlar, henüz ampirik olarak irdelenmemiştir.

Sosyal psikologlar bu iki teoriyi, ötekilere ilişkin benliği işaret eden benlik kavramı içinde birleştirmişlerdir (Andersen ve Chen, 2002; Chen, Boucher ve Parker Tapias, 2006). İlişkisel benlik kavramı çok büyük ampirik destek toplamıştır. Örneğin insanlardan kendilerinin farklı bağlılıklarım betimleyecekleri, diğer yakın ilişkilerinin ne olduğu üzerinde düşünmeleri istenmiştir. (Chen ve ark., 2006). Diğer çalışma­ lar, yabancı bir insanı, yakın olunan bir ötekinin tarifine benzer şekilde tarif etmenin, muhtemelen yakın olunan ötekine dair benlik görüşüne Ebeveynlerine güvenli bir biçimde bağlanmış olan çocuklann psikolojik bağlı olarak olumlu hisleri ve yüz ifadelerini tetikleyeceğini göstermiştir olarak daha sağlıklı yetişkinler olması daha muhtemeldir. (Andersen ve ark., 1996). Dolayısıyla, etkileşime girmek zorunda olduğunuz ve liseden yakın bir arkadaşınızı andıran bir yabancının tarifi verildiği zaman, belki de kendinizi ve liseden arkadaşınızla olan etkileşimlerinizi düşünmenin sonucunda, gülümsemeniz daha muhtemel olacaktır. İlişkisel benlik fikri, henüz psikopatolojiye tamamen uygulanmamıştır ama kuramsal temeli ve ampirik desteğine bakılırsa, birçok farklı psikolojik bozukluktaki bireyler arası zorlukların çalışılması için hazırdır. ilişkisel

Kişiler Arası

Terapi: Bir insanın hayatındaki o anki ilişkilerin ve bu ilişkilerdeki problemlerin psikolojik semptomlara nasıl katkı sağladığının önemini vurgular. Terapist, öncelikle danışanı, ilişkileri ile ilgili hislerini tanımlaması ve bu hisleri ifade etmesi için teşvik eder; daha sonra, hastaya kişiler arası problemlerine çözüm bulması için yardım eder. Kişiler arası terapinin (KAT) depresyon için iyi bir tedavi olduğu görülmüştür (5. Bölüm'de bu konuya ayrıntılı olarak dönüyoruz). Kişiler arası terapi; ayrıca yeme, kaygı ve kişilik bozuklukları tedavisinde de kullanılmaktadır. Kişiler arası terapide, kişiler arası dört unsur birinin veya fazlasının semptomları etkileyip etkilemediğini incelemek adına değerlendirilir: Çözümlenmemiş yas-örneğin,

bir

kayıp sonrası

gecikmeli veya

tamamlanmamış

yas.

•

Paradigmalara

• Rol

geçiş leri-örneğin,

ça lışandan

• Rol

romantik partnerler beklentilerinin çözümlenmesi.

Kişiler arası

bir

e beveynliğe

çek4mesi--örneğin ,

farklı ilişki

o

çocuktan emekli insana geçiş.

kişiyle

anlaşmayı

veya sosyal

Karşı Çı kan

Faktörler

57

veya

arasında

e ksikler-örneğin, yabancı

diyalog ba ş latamama veya zor bulma.

işte

patron ile

Özetle, terapist, danışana psikopatolojinin sosyal veya ortaya çıktığını ve ilişki kalıplarına daha iyi hakim olmanın psikopatoloji semptomlarını azaltmak için gerekli olduğunu anlamasında yardımcı olur.

ilişki bağlamında

Çözürnlenrnemıiş

yas, bireyler

arası

terapide

tartışılan

konulardan biridir (PhotoDisc/

Superstok, ine.).

Duygudaki bozulmalar, psikopatolojide önemli bir rol oynamakama duyguların bozulma türleri oldukça çeşitlidir. Duygular, davranışlarımıza yön verir ve çevremizdeki problemlere veya zorlu~lara cevap verebilmemizi sağlar. ifade, deneyim ve fizyoloji dahilduygunun bütün unsurları arasında ayrıma gitmek önemlidir. Buna ek olarak, duygudurum duygudan ayrıştırılabilir. ideal duygu kavramı, psikopatolojide önemli olabilecek, duygudaki önerq}i kültürel farklılıklara işaret etmektedir. Psikolojik bozuklukların farklı tür duygu bozulmaları vardır ve dolayısıyla hangi duygu unsurlarının etkilendiğini göz önüne almak önemlidir. Bazı bozukluklarda tüm duygu unsurlarında bozulmalar olabilir, bazılarında ise sadece bir tanesi sorunlu olabilir. Duygu , paradigmalarda önemli bir odak noktasıdır. Kültür, etnik köken, cinsiyet ve sosyoekonomik düzey gibi sosyokültürel faktörler psikopatoloji çalışmalarında önemli faktörlerdir. Şizofreni veya kaygı gibi bazı bozuklukların kültürler tadır

genelinde evrensel oldukları görülmektedir ama dışavurumları farklılık gösterebilir ve toplumun bunları nasıl gördüğü de deği­ şebilir. Bazı bozukluklar, diğerlerine kıyasla bazı etnik gruplarda daha fazla teşhis edilebilmektedir. Bunun, bozukluğun varlığında gerçek bir farklılıktan mı yoksa teşhis uzmanlarından yana bir ön yargıdan mı kaynaklandığı belli değildir. Şu andaki araştırmalar, çeşitli bozukluklarla bağlantılı risk faktörlerinin erkekler ve kadınlar için fark edip etmediğini incelemektedir. Sosyokültürel faktörler, son zamanlarda diğer paradigmalarda çalışan insanların odak noktası haline gelmiştir ve bu eğilim devam edeçektir. Kişiler arası ilişkiler, strese karşı önemli tamponlar olabilir ve fiziksel ve ruhsal sağlığa katkıları vardır. Nesne ilişkileri kuramı, ilişkilerin önemini vurgulamaktadır ve yan ürünü, bebeklikten yetişkinlik dönemine bağlanma tarzlarının rolünü vurgulayan bağlanma kuramı psikopatoloji araştırmalarında aynca önemlidir.

Bilgilerinizi Kentrol Edin 2.4 ,.,-:;:_:':'::·::·,:::,:-..'

1 i)

Doğru

ya da yanlış?

4. İlişkisel benlik,·nesne ilişkilerLye pıı~IB.ııma kuramlarından çeşitli fikir-

L Duygu en azüçu~~tcfahôhişur: .ifade, ı:l~Iteyirrıxt:J~yoloji. ~9~9kültürel faktörlerin

2, Cm§tYft,t:H1-!~(. ~ôken ve sosyaJ iliş

sirıirbHP:1-ff~~igmasınsıa.ele-alı ...•.· >·•··•.•··.•·••• f~ınlidir. _ 3. Aile üySlefi;~~tki problem-çözücü et~~itiılerii11celemek, ilişkilerdeki temelboyut1an anlamak 'için

kullanışlıdır.

leri birleştiren bir sosyal psikolqji laşlaclı.R5-tv1-IV'ün geİiştirilme süreciııde olduğu gibi, her bir tanı grubunu iı:ıı::e1ei11tderi ••için 13 çalışına. ~blı oluşturuldu. Ayrıca yaşan1 süred yaklaşımları , drısi ı:t, kii.ltürler arası meseleler, genel ubbi 0 , J:ıozı.ıklJ:1klar ve ~~~r ve tanı değerlendirme araçları gibi ·egop ler arasın(\la Ş!~ftfarpluşturan konulan incelemeleri için de o}~ştu:ı:q}~.g. ~ıı çahşınagruplan, literatür tarnmalan ve . ' p t>elififta.ııılarla ilgili konularda çalışma yapan gruplara onyaparken belli prC11siplere bağlı olınalan

~ı:

effiril~if }!i?ŞMtl~J;~'~ y.a}?ıııl~ı:ı~ı. .l~~şrqç, /• · • · ·•· .· •\.