Sztuka sprzątania : uporządkuj swój dom i swoje życie 9788375547054, 8375547050 [PDF]

Zitiervorschau

S Z T U K A

SPRZĄTANIA U P O R Z Ą D K U J S W Ó J D OM I S W O J E Ż Y C I E

Do m i n iq ue Loreau

Tytuł oryginału FAIRE LE M EN A G E C H E Z SOI, FAIRE LE M EN A G E EN SOI

Redakcja Ewa Kaniowska

Projekt okładki Izabela Sobieszek

Zdjęcie na okładce Dimedrol68/Shutterstock

Skład i łamanie Maria Kowalewska

Korekta Ewa Jastrun

© Hachette Livre (Marabout), 2011 Copyright © for the Polish edition by Wydawnictwo Czarna Owca, 2013

Wydanie I

Druk i oprawa READ M E Wydrukowano na papierze Munken Print Cream 80g/m 2, vol. 1,8

ISB N 978-83-7554-705-4 Wydawnictwo___________________________________________________________ _______

CZARNA OWCA

ul. Alzacka 15a, 03-972 Warszawa e-mail: [email protected] D ział handlowy: tel. (22) 616 29 36 Księgarnia: tel. (22) 6 1 6 12 72 Zapraszam y do naszego sklepu internetowego: w w w .c z a rn a o w c a .p l

SPIS TREŚCI

W S T Ę P ......................................................................................... 9 SPRZĄTANIE ZACZYNA SIĘ W G Ł O W IE ................... 11 Dobrodziejstwa czystego i uporządkowanego domu ...................................................... 13 Sprzątanie: zło konieczne........................................................ 24 Jak znaleźć w sobie chęć do działania................................... 31 Uzdrowić umysł za pomocą ciała i ciało za pomocą um ysłu........................................................ 47 Przyjemność i jej sekrety......................................................... 64

PR ZEJŚC IE D O DZIAŁANIA ........................................... 75

Przed sprzątaniem —porządkowanie .................................... 77 Kilka prostych s'rodków i narzędzi ........................................ 91 Sprzątanie tanecznym krokiem ........................................... 118

Estetyka ruchu ....................................................................... 134 Taniec czystości ...................................................................... 141 Domy, które łatwo utrzymać w czystości .......................... 155 Pogłębić swój stosunek do przedm iotów ........................... 172 Typowo kobieca praca? .......................................................... 179

SPRZĄTANIE I Z E N ............................................................ 189

Metafizyka sprzątania ............................................................ 191 Sprzątanie, dyscyplina umysłu ............................................. 200 Wyzbyć się przywiązania do własnego ja ........................... 207 Piękno ukryte w prostocie codzienności............................ 212

PO DSUM OW ANIE

217

Spędziłam całe dorosłe życie w Japonii, kultura tego kraju ukształtowała m nie i m ój system wartości w różnych dziedzinach życia. M iędzy innym i uśw iadom iła m i doniosłość roli kobiety w dom u. W Japon ii podejście do sprzątania jako typowo kobiecego zajęcia m a inną konotację niż we Francji. Niewiele jest kobiet, które zadają sobie pytanie, czy jest to ich obowiązek. D la nich dom jest niejako częścią ich samych (mężczyzna przebywa najczęściej poza dom em ). Jest zatem rzeczą naturalną dbanie o niego... jak o siebie. D

o m in iq u e

L o reau

W STĘP M iotła... kryje w sobie tajemnice, skarby mądrości. JEAN-CLAUDE KAUFMANN, Le cceur a louwage (Zapał do pracy)

Jaki jest cel sprzątania? W iększość z nas odpowie prawdopodobnie, że trzeba to robić - i tyle. Podobnie jak jeść, spać czy myć się. Ale sprzątanie jest czymś wię­ cej. Poza tym, że czyste i uporządkowane miejsce ma dobroczynny wpływ na nasze samopoczucie, sprzątanie pozwala również oczyścić serce i umysł. Rozwój osobisty jest podstawą wszystkiego. A jego głównym celem jest wypracowanie stanu umysłu, który przynosi człowiekowi poczucie wewnętrznej wolności, nie budzi w nim negatywnych emocji ani niepokoju i sprawia, że okoliczności zewnętrzne nie mają nad nim władzy. N ie należy również zapominać, że klucze do wiedzy i rozwoju osobistego znajdują się w codziennej rzeczywistości i że wielkie myśli rodzą się z przywiązy­ wania wagi do rzeczy najmniejszych. To podczas pobytu inicjacyjnego w japońskiej świą­ tyni dowiedziałam się, czym naprawdę jest praktyka sprzątania dla adeptów zen. Przytaczam zresztą kilka

10

SZTU K A SPRZĄTANIA

fragmentów z prowadzonego wówczas dziennika dla zilustrowania niektórych paragrafów. Również trzy­ dzieści lat spędzonych w Japonii, jednym z najczyst­ szych krajów świata, pomogło mi sobie uświadomić, że codzienne, dokładne sprzątanie domu nie ma nic wspólnego z maniactwem. W życiu toczącym się w coraz szybszym tempie, w którym głębsze wartości są coraz częściej odrzuca­ ne na rzecz społecznego wizerunku, sprzątanie może stanowić prawdziwą terapię. Nasze domy się zmieni­ ły, naturalne materiały ustąpiły miejsca syntetycznym, a urządzenia elektroniczne stały się niemal wszechobec­ ne. Skończyły się już czasy, kiedy otwierało się dużą, piękną szafę z wiśniowego drewna, aby ułożyć w niej stosy wykrochmalonych prześcieradeł. W ciągu jedne­ go, dwóch pokoleń obyczaje uległy zmianie, straciliśmy wszystkie punkty odniesienia, pozwalając, by w naszym życiu zapanował nieład, gardząc sprzątaniem i spoko­ jem domowego zacisza. Dawna wiedza i umiejętności popadły w zapomnienie. Podobnie jak sztuka powolne­ go, głębokiego i prostego życia. Sprzątanie może się stać przyjemnością, sztuką, ćwi­ czeniem duchowym: wystarczy odnaleźć w sobie prag­ nienie życia dla siebie, we własnym domu, i nawiązać do starych tradycji i uniwersalnych wartości.

SPRZĄTANIE ZACZYNA SIĘ W GŁOWIE

Dobrodziejstwa czystego i uporządkowanego domu Pozytywny obraz siebie To sprzątanie, gotowanie i pranie sprawiają, że kobietajest kobietą i powinna być za taką uważana i jako taka szanowana. STWIERDZENIE ZASŁYSZANE W JAPONII

Dom jest niezwykle ważnym elementem naszego życia. Pozwala nam odbudować zasoby energii i sił, kie­ dy czujemy się wyczerpani. Jest naszym schronieniem. Jest, po ubraniu, naszą trzecią skórą i stanowi istotną część naszej tożsamości. Niektórzy japońscy architek­ ci przy projektowaniu domów biorą pod uwagę grupę krwi lub znak zodiaku swoich klientów. Ktokolwiek pragnie żyć w harmonii ze światem zewnętrznym i z samym sobą, musi również pozostawać w harmonii z własnym domem. Dom odzwierciedla naszą osobowość, pokazuje, kim jesteśmy, kim pragniemy być. Jeśli chcemy mieć pozytywny obraz samych siebie, musimy zadbać, by wnętrze naszego domu odpowiadało temu wizerunkowi, by było czyste, harmonijne i zdrowe. To, czy ów dom jest luksusowy, czy skromny, nie ma znaczenia, gdyż to troska i miłość, którymi go otaczamy, stanowią o jego wartości i sprawiają, że zapewnia nam równowagę i poczucie bezpieczeństwa. Aby być w pełni sobą, należy sobie zapewnić opty­ malne warunki; wnętrze, w którym przebywamy, powinno być przyjazne. Hagakure, księga będąca biblią

14

S Z T U K A SPRZĄTANIA

samurajów, uczyła wojowników podstawowej reguły: codziennego utrzymywania w nieskazitelnej czystości ciała i rzeczy (domu). Samuraje dbali zatem o swoje paznokcie, włosy i zawsze pozostawiali wnętrze swego domu uporządkowane, aby ze spokojem i godnością sta­ wić czoło śmierci, na którą byli przez cały czas narażeni. Jeśli ciało jest odwierciedleniem umysłu, dom powi­ nien być odzwierciedleniem ciała i umysłu. Pozostawać w harmonii z wnętrzem swojego domu Godzina czwarta trzydzieści: sprzątanie sali mod­ litewnej. M am za zadanie wyczyścić wszystkie kadzielnice i równo rozprowadzić w nich popiół. Ta czynność wymaga dużej koncentracja ale bardzo ją lubię. Z DZIENNIKA, KTÓRY PROWADZIŁAM W ŚWIĄTYNI

W epoce robotów odkurzaczy codzienne prace domo­ we są coraz częściej traktowane po macoszemu i uwa­ żane za poniżające. Do dobrego tonu należy natomiast budowanie własnego wizerunku niezwiązanego z pracą domową. Niestety, wizerunek ten opiera się wyłącznie na życiu społecznym, które nas uniformizuje, pozbawia­ jąc tym samym wszelkiej indywidualności. Ubieramy się jak inni, uczęszczamy do tych samych miejsc co inni... i w rezultacie, chcąc być sobą, nie różnimy się od innych. Osoba świadoma siebie pozostaje w harmonii z otocze­ niem, z wnętrzem swojego domu, stanowi z nim jedno. Dba o dom tak samo jak o ciało, afirmując w ten sposób swoją osobowość i pozostając sobą.

SPR Z Ą T A N IE ZA C ZY N A S IĘ W G ŁO W IE

15

Przynależeć do miejsca, w którym mieszkamy Harmonia domu... w którym tu i ówdzie przed­ mioty opow iadają o przeszłości i wprowadzają spokój. URABE KENKÓ, Notes de ma cabane de moine (Notatki z chaty mnicha)

Dane miejsce naprawdę „należy” do nas i daje nam schronienie tylko wtedy, kiedy dbamy o nie sami. Gdy powierzamy prace domowe innej osobie, nasz świat rodzinny stopniowo oddala się coraz bardziej, staje się mglisty i obcy. Nie mamy już uczucia, że zajmujemy się własnym domem. D la niektórych kobiet - do których również należę - powierzenie czegoś tak osobistego jak wnętrze własnego domu obcej osobie (pomocy dom o­ wej) oznacza utratę części siebie, swojej intymności, gestów, które składają się na naszą tożsamość, decydu­ ją o niepowtarzalności i jedyności naszej istoty. To jak pozbawienie się świadomości siebie w codziennych dzia­ łaniach, gestach, rezygnacja z przywileju bycia kobietą na rzecz innej kobiety. Przestajemy być panami swoje­ go dom u, a co za tym idzie - panami samych siebie; jakbyśmy powierzali komuś innemu odpowiedzialność za własne życie. Sprzątanie pomaga nam zdefiniować, kim jesteśmy i co jest dla nas najważniejsze.Wymaga precyzyjnych gestów, skłania do refleksji i zbliża nas do otaczających nas rzeczy. Daje nam satysfakcję z robie­ nia wszystkiego sam em u. A poza wszystkim innym jest - pod warunkiem, że zechcemy je za takie uznać -

16

S Z T U K A SPR Z Ą TA N IA

przyjemnością, odprężeniem, chwilą relaksu. Dlaczego więc mielibyśmy z niego rezygnować? Zapanować nad własnym życiem Zycie codzienne, umiejętne rozporządzanie swoim ciałem i swoim czasem, czerpanie z tego przyjem­ ności i dogłębne poznawanie siebie, oto podstawa wszelkich filozoficznych poszukiwań. M ICH EL ONFRAY

Cyceron mawiał, że aby być wolnym, należy pod­ porządkow ać się prawom. Sam odzielne sprzątanie domu lub własnoręczne przyrządzanie potraw (nawet jeśli jest to tylko omlet czy sałatka) pozwala uniknąć zadawania sobie wielu zbędnych pytań o sens i zna­ czenie tych czynności. M ożem y dzięki temu w yko­ rzystać całą energię witalną na to, by żyć pełnią życia, zam iast zastanawiać się nad tym, w ja k i sposób żyć. Im mniej mamy możliwości wyboru, tym łatwiej jest nam go dokonywać i podporządkow ać się narzuco­ nym regułom. Nie znaczy to, że musimy powrócić do tradycyjnych, sztywnych zasad. Paradoksalnie jednak wolność, którą dziś mamy we wszystkich dziedzinach życia, w rzeczywistości utrudnia nam dokonywanie świadomych wyborów. Innym i słowy, nie możemy żyć zupełnie bez ograniczeń i tylko narzucając sobie pewien wewnętrzny rygor, możemy osiągnąć szczęście i równowagę. Jeśli reguły mogą ograniczać niczym więzienne kraty, samodyscyplina pozwala osiągnąć wewnętrzną wolność.

SPR Z Ą T A N IE Z A C Z Y N A S IĘ W G ŁO W IE

17

Reguły są czymś narzuconym z góry (przez rząd, religię, społeczeństwo, rodzinę...), podczas gdy dysycyplina wewnętrzna jest czymś, co narzucamy sobie sami, ponieważ wiemy, że przynosi nam korzyści, na przy­ kład energię i pogodę ducha. Człowiek może i powi­ nien wytyczyć sobie własne wewnętrzne prawa i się im podporządkować. Właśnie samodyscyplina nadaje roz­ machu naszemu życiu i sprawia, że nie jesteśmy ofiara­ mi okoliczności, ale wręcz przeciwnie, panujemy nad własnym życiem. Prowadzić zrównoważone życie Uwielbiałam wycieraćpodłogę na sucho po uprzed­ nim umyciuje j mokrą szmatą, „Nie zostawiaj żad­ nych śladów. Dobrze wytrzyj każdy kącik, każdy rowek. Przegoń brud, przegoń smutki”. Gdy miej­ sce było czyste, a pokoje uporządkowane, braliśmy kąpiel, po czym zakładaliśmy czyste ubrania, aby udać się do sali medytacyjnej. Odświeżone życie budziło w nas gotowość do nowych wyzwań. GARY THORP, Le zen des petits riens (Zen drobiazgów)

Sprzątanie to nie tylko usuwanie kurzu i porządko­ wanie przedmiotów: te codzienne, rutynowe czynno­ ści stanowią fundament naszego życia. Jeśli pragniemy czuć się dobrze w jakim ś miejscu, powinniśmy utrzy­ mywać z nim więź, dbać o nie. Czyste, uporządkowane i przyjemne wnętrze zachęca do właściwego odżywia­ nia i ubierania się, sprzyja zachowaniu zdrowego i jas­ nego umysłu, a to podstawowe warunki osiągnięcia

18

S Z T U K A SPR Z Ą TA N IA

wewnętrznej równowagi. Równowaga ta przenosi się z kolei na inne dziedziny życia: lepiej rozporządzamy naszym czasem, mamy bardziej satysfakcjonujące relacje z innymi, lepsze samopoczucie, rozwijamy się... Nasz wewnętrzny rozwój i nasza ludzka kondycja, we wszyst­ kich swoich aspektach, zależą od czynności z pozoru równie nieistotnych jak sprzątanie, porządkowanie czy pranie bielizny. To, jak żyjemy i dbamy o wnętrze nasze­ go domu, wpływa na nasze życie. Odbudować zasoby energii witalnej Jestem uprzedzona do ludzi niedbających o czystość. Kiedy ktoś opowiada mi o jak iejś osobie, zawsze pytam, czy dba ona o czystość[...] tak samo ja k pytałabym o to, czy jest inteligentna, szczera czy uczciwa. MARGUERITE DURAS, La vie materielle (Życie materialne)

Niektóre kobiety mówią, że lubią sprzątać ze wzglę­ du na uczucie czystości, które im to daje. Inne moty­ wuje do pracy energia nieskazitelnie czystego miejsca, czyli takiego, w którym nie ma już nic do zrobienia. Kiedy wnętrze domu jest czyste i wysprzątane, można oddać się w pełni innym zajęciom, snuć nowe plany, leniuchować... Umysł jest wtedy spokojny, doznajemy uczucia głębokiego zadowolenia. Rodzą się w nas nowe myśli i uczucia, czerpiemy przyjemność z działania. Nasze energia ki jest odbudowana. W Japonii określa się mianem ki energię witalną, przenikającą wszystko, co żyje (nazywaną qi w filozofii chińskiej). Należy dbać

SPR Z Ą TA N IE ZA C ZY N A S IĘ W G ŁO W IE

19

0 stały poziom energii ki. „Musisz odnaleźć swoje ki”, mówią Japończycy. Zmęczenie oznacza spadek energii ki. Ale przyczyna tego zmęczenia rzadko jest fizyczna. Często tym, co nas męczy i zakłóca nam spokój umysłu, jest brud i nieład. Główną korzyścią płynącą ze sprzą­ tania jest zatem nie tyle usunięcie kurzu czy pozbycie się nieporządku, ile regeneracja zasobów energii wital­ nej. Możemy dzięki temu głębiej i świadomiej prze­ żywać życie, rozkoszować się nim. Inaczej czujemy się w domu, w którym pościel jest świeża i czysta, szyby błyszczące, a podłoga umyta i pachnąca. Odświeżenie zmysłów sprawia, że znika uczucie zmęczenia. Czyszcząc 1porządkując swój dom, odnowisz swoje zasoby energii. Nie pozwól, by ogarnęło cię uczucie zmęczenia i przy­ gnębienia, jakie powodują bałagan i brud. Otoczenie wpływa na nasze samopoczucie: muzyka, której słuchamy, to, co jemy, przyjaciele, z którymi się spotykamy, książki, które czytamy... Ważne jest zatem, aby ta przestrzeń była czysta i przyjemna. Odpowied­ nie wnętrze to takie, które pozwala o sobie zapomnieć, w które możemy się wtopić. Możemy wówczas skupić się całkowicie na tym, co robimy. I odwrotnie, nieupo­ rządkowane pomieszczenie sprawia, że jesteśmy ocię­ żali, ponurzy, zmniejsza naszą zdolność koncentracji, pozbawia nas energii, wpływa ujemnie na relacje między członkami rodziny. Trudno jest się zrelaksować w domu, w którym panuje bałagan. Nie można się w nim czuć dobrze. Ludzie szczęśliwi żyją w zadbanych wnętrzach. I vice versa. Dotyczy to również osób żyjących samot­ nie. Zenshin Kyushu, japońska książka licząca sobie pięć wieków, nauczała, że powinniśmy żyć tak, jakbyśmy

2 0

S Z T U K A SPRZĄTANIA

zawsze przebywali w towarzystwie innych, i „zakładać swoje najładniejsze ubrania” nawet, kiedy jesteśmy sami. Mam ochotę dodać: „oraz zachować porządek i czystość w swoim domu”. Zwierzenia Reiko na temat czystości W opuszczonym domu, w którym pewna kobie­ ta była zmuszona mieszkać przez pewien czas w odosobnieniu, ktoś złożyłje j w tajemnicy wizytę. Odwiedzający po chwili oczekiwania na zmurszałej, drewnianej podłodze usłyszał zapraszający go do środka młody spokojny głos. Wnętrze domu wcale nie wydawało się opustoszałe. Lampa w głębi roztaczała przyjemne, przytłumione światło, które wydobywało piękno przedmiotów; perjumy które z pewnością nie zostały użyte specjalnie na tę okazję, dowodziły; że w tym domu żyło się wykwintnie. URABE KENKO, Les heures oi$ives (Próżniacze godziny)

M oja przyjaciółka Reiko nie interesuje się zupełnie tym, co piękne albo drogie. Nie kupuje również m od­ nych ubrań. Jedyna rzecz, która ma dla niej znaczenie, to czystość. I Reiko emanuje ową czystością: w tym, jaka jest, w słowach, działaniach, postawie. Jej bluzki są zawsze nieskazitelnie czyste, jest zawsze punktualna, nigdy nie narzeka (chociaż straciła jedyną córkę, kie­ dy ta miała dwa latka), nigdy nie jest ani zbyt entuzja­ styczna, ani zbyt milcząca. Powtarza zawsze, że najlepiej zmywa się podłogę zwykłą szmatą umoczoną w wodzie. Każdego ranka sprząta dom , powtarzając niezmien­

SPR Z Ą T A N IE Z A C Z Y N A S IĘ W G ŁO W IE

21

ny rytuał: otwiera szeroko okna, energicznie om iata wszystkie meble i przedmioty z kurzu przy użyciu hataki (rodzaj japońskiej miotełki), czeka, aż pył opadnie, po czym wciąga go odkurzaczem. Następnie przeciera meb­ le mokrą szmatką, a na koniec wyciera klamki u drzwi. Najbardziej lubi deszczowe niedziele. Po zakończeniu sprzątania, kiedy deszcz oczyszcza również wszystko na zewnątrz, pozostaje w domu, rozkoszując się jego nieskazitelnie wysprzątanym wnętrzem oraz tym, że nie zostało jej już nic do zrobienia. Tłum aczy mi to wszystko, gdy zachwycamy się obie pięknem świątyni Kamakura, której czystość, prostota i spokój sprzyjają zwierzeniom. Tego dnia pada deszcz i nawet on zdaje się uczestniczyć w wielkim sprzątaniu, o którym Reiko opowiada mi z takim ożywieniem. Jej umiłowanie czy­ stości i piękne kimona, które nosi do pracy, upodabnia­ ją ją do dawnej gejszy.

Bob Kwakier Sztuka prowadzenia domu niejestju ż przywilejem arystokracji. Rozciąga się na wszystkie klasy społecz­ ne. Jest dostosowana do każdego środowiska. Paul Breton (red.), Lart menagerjranęais (Sztuka prowadzenia domu we Francji)

M am bardzo przystojnego przyjaciela, wysokiego blondyna o twarzy anioła, który przywiązuje ogrom­ ną wagę do sprzątania. Każdego ranka czyści wszystko w swoim małym mieszkaniu w starej dzielnicy Tokio. Pod względem czystości i porządku jego mieszkanie mogłoby konkurować ze świątyniami zen. Sąsiadka z tej

22

SZTU KA SPRZĄTANIA

samej klatki mówi mi, śmiejąc się, że zamiata on rów­ nież każdego dnia schody i wejście do ich dwupiętrowej kamienicy. Bob nie mówi, że inni także powinni o to dbać. Robi to dla siebie. Wszyscy go lubią. Wyjaśnia mi, że sprząta bardzo dokładnie tylko jedno pomiesz­ czenie dziennie, ale właśnie to wysprzątane miejsce daje mu chęć do posprzątania następnego dnia kolejnego pomieszczenia. Na przykład raz w miesiącu całkowicie opróżnia kuchnię i myje ściany, pochłaniacz pary, sprzą­ ta za lodówką. Prowadzi bardzo skromne życie i zawsze szuka innego rozwiązania, zanim zdecyduje się na kup­ no czegoś nowego. Ma tylko jedną książkę z przepisa­ mi kulinarnymi —podarowaną mu przez matkę - która pomaga mu w przygotowaniu zdrowych, dietetycznych posiłków. Cztery talerze, sztućce i szklanki wystarczają mu, by przyjmować przyjaciół. Dba o swoje buty, które nosi codziennie od dwóch lat, smarując je raz w ciągu sezonu olejkiem z tłuszczu norek, i twierdzi, że wyglą­ dają jak nowe. Najbardziej zaskakujące jest to, że Bob pochodzi z bardzo bogatej rodziny kwakierskiej. Jego ojciec jest bankierem. W jego domu - tłumaczy mi nigdy nie otaczano się luksusem ani nie prowadzono wystawnego trybu życia. Czystość i prostota są dla niego i jego rodziny źródłem szczęścia.

23

SPRZĄTANIE ZACZYNA SIĘ W GŁOWIE

Sprzątanie dla zachowania dobrego samopoczucia N a przyjęcie słowika pozamiatałem koło żywopłotu. ISSA

Zgodnie z badaniami przeprowadzonymi na jed­ nym z brytyjskich uniwersytetów na temat korzyści, jakie przynosi sprzątanie, dwadzieścia minut sprzątania dziennie pozwala zmniejszyć stres i poprawić nastrój. Ponadto, w odróżnieniu od innych czynności fizycz­ nych, sprzątanie przyczynia się do tego, że czujemy się dobrze we własnym dom u, a w przypadku tzw. białych kołnierzyków nawet pom aga w osiągnięciu lepszej pozy­ cji społecznej: badania wykazały, że kiedy zajmują się oni własnym domem, otaczają większą troską rodzinę i są bardziej wydajni w pracy. Porządkowanie pokoju pozwala zwiększyć zdolności koncentracji i zapamięty­ wania. Sprzątanie jest przede wszystkim rytuałem, pod­ czas którego wytyczamy sobie pewne priorytety, a zatem wymaga skupienia. N a jp ie rw porządkujemy rzeczy i odkładamy na później inne prace. Podczas sprząta­ nia mózg jest zmuszany d o wysiłku. Na przykład kiedy wycieramy kurze, każdy odkurzany bibelot przywołuje jakieś wspomnienie. I przeciwnie, brudne i nieposprzątane wnętrze może na n a s działać przygnębiająco: widok brudnego, zagraconego pokoju daje nam poczucie, że nie panujemy nad swoim domem ani życiem.

Sprzątanie: zło konieczne Uskarżanie się na brak czasu Budda dał mi trochę czasu Robię pranie. OZAKI HÓSAI

Podobnie jak pieniądze i miłość, brak czasu jest jed­ nym z lejtmotywów naszej epoki. Ale im więcej czasu udaje nam się zaoszczędzić, tym bardziej uskarżamy się na jego brak. Ile kobiet narzeka na to, że brakuje im czasu na sprzątanie? Ktoś zasugerował kiedyś, żeby zastępować słowo „czas” słowem „zainteresowanie”. Jeśli mamy czas, żeby pracować, to znaczy, że nasza praca nas interesuje. Jeśli nie znajdujemy czasu, żeby się z kimś spotkać, to zna­ czy, że ta osoba nie dość nas interesuje. Zawsze znajdu­ jemy czas na zrobienie tego, na czym nam naprawdę zależy... Wszystko jest kwestią priorytetów. Co znaczy żyć niespiesznie? Jak organizujemy nasze życie? Nasz czas? Czy przynajmniej znajdujemy czas, żeby się nad tym wszystkim zastanowić?

25

SP R Z Ą T A N IE ZA C ZY N A S IĘ W G Ł O W IE

Nierobienie tego, co powinniśmy zrobić oto prawdziwa strata czasu Sprzątam zawsze rano, żeby nie musieć nic robić po południu. M OJA CIOTKA

Zwlekanie z tym, co powinniśmy zrobić, staje się balastem , który niepotrzebnie obciąża nasz um ysł. Podejm ow anie decyzji nie pow inno spraw iać nam trudności: należy przede wszystkim trzeźwo ocenić sytuację, aby wiedzieć, jak stawić jej czoło. Najczęściej istnieje tylko jedno rozwiązanie: przejście do działania. Niestety, wielu z nas zużywa energię na rzeczy, które nie mają żadnego związku z tym, co powinniśmy zro­ bić. W rezultacie zaniedbujemy codzienne obowiązki, doprowadzając do tego, że w naszym życiu panuje coraz większy chaos i bezład. „Popatrz na to, co masz przed sobą, a znajdziesz kierunek, jaki powinieneś obrać” poucza zen. N ie odkładaj niczego na jutro. Zwlekanie z tym, co powinno zostać zrobione, jest źródłem stre­ su, a poza tym odkładanie rzeczy na później stanowi ucieczkę, która często prowadzi do porażki. I odwrot­ nie, wykonanie jakiegoś niewdzięcznego zadania jest najlepszym sposobem, żeby o nim zapomnieć. C o wię­ cej, świadomość, że udało nam się pokonać jakąś trud­ ność, pozytywnie wpływa na nasze samopoczucie. Jeśli w działaniu przeszkadza ci zniechęcenie, zacznij od zro­ bienia tego, co odstrasza cię najbardziej. Jeśli przeraża cię ogrom pracy, podziel ją na kilka etapów. „Podróż do tysiąca miejsc zaczyna się od zrobienia jednego kroku”, twierdził Lao-cy.

26

SZ T U K A SPRZĄTANIA

Dawniej Jeśli mam krowę, to ona mnie doi. RALPH WALDO EM ERSON

Kiedyś ludzie żyli powoli, potrafili znaleźć czas dla siebie (i nie chodzili do kina ani nie słuchali radia). Młode dziewczęta uczyły się dbać o dom. Trzeba było napalić w piecu, wygotować bieliznę... Dzisiaj codzien­ ne prace domowe są łatwiejsze dzięki postępowi tech­ nologii, mamy w domach prąd, bieżącą wodę i gaz. Nasze gospodarstwa domowe są również zaopatrzone, przynajmniej w bogatych krajach, w pralkę i lodówkę - moim zdaniem dwa wynalazki, które przyniosły naj­ większy postęp w porównaniu z przeszłością (reszta to często gadżety, które zagracają nasze domy i przysparzają nam zmartwień). Nawet jeśli współczesne osiągnięcia techniki ułatwiają wykonywanie niektórych niewdzięcz­ nych prac, nie zawsze sprawiają, że codzienne życie staje się łatwiejsze. Kiedyś sprzątanie było dużo prostsze: nie istniały wszystkie te urządzenia elektryczne, które trzeba wyczyścić, naprawić, wymienić, kiedy są za stare lub nie odpowiadają normom - a wszystko to wymaga wiedzy i czujności. Emerson się nie mylił... Czy rzeczywiście powinniśmy próbować „zaoszczę­ dzić” czas? Czy przyjemniej jest spędzić czas, leżąc na plaży, czy zostać w domu i poświęcić go na sprzątanie, porządkowanie, a potem rozkoszowanie się rezultatem swojej pracy? Czy bardziej satysfakcjonujące jest haro­ wanie bez wytchnienia przez jedenaście miesięcy w roku - co zmusza nas najczęściej do powierzenia komuś prac

SP R Z Ą T A N IE Z A C Z Y N A S IĘ W G Ł O W IE

27

domowych (po czym martwienia się, czy pomoc domo­ wa należycie wykonuje swoją pracę), szukania niańki dla dzieci, zamawiania pizzy czy innych gotowych dań —niż poświęcenie czasu rodzinie i przeplatanie chwil odpoczynku z pracami domowymi? Czy jest coś poniża­ jącego w gotowaniu, sprzątaniu, wychowywaniu dzieci? A przecież właśnie tak postrzega się niekiedy w naszym społeczeństwie wszystkie te czynności.

Nie starać się „oszczędzać” czasu Nie wybiegajmy poza chwilę teraźniejszą. Chwila obecna nie ma granic. Jest jedyną chwilą, w której możemy się czuć bezpiecznie. Nauczmy się odkry­ wać je j bogactwa, możliwości. Zawiera w sobie wszystko. Stres, zmęczenie rodzą się w naszym umyśle, który błądzi i męczy się, puszczając wodze wyobraźni. Myśl zawsze rozpamiętuje przeszłość lub podąża ku obrazom idealnej, wyimaginowanej przyszłości. Są to złudzenia, które przynoszą tylko cierpienie i samotność, poniew aż dotyczą nieist­ niejących wymiarów czasowych. Tylko teraźniej­ szośćjest realna. Jest siłą życia, która pozwala nam podejmować wyzwania, realizować życiowe cele. DUPA REM POCHE, tybetański mędrzec cytowany przez Anne Garigue w LAsie en nous (Azja w nas)

Aby żyć teraźniejszością, musimy zawsze pozostawać myślami w miejscu, w którym się znajdujemy, i skupić się na tym, co w danej chwili robimy. Najważniejsze jest to, co robimy dzisiaj, ponieważ to dzisiaj tracimy kolej­ ny dzień naszego życia; usunięcie z umysłu wszelkich

28

SZTU KA SPRZĄTANIA

zbędnych myśli, umiłowanie prostego, zwyczajnego życia, sumienne wypełnianie codziennych obowiązków, uczynienie każdej chwili świętą, uszanowanie siebie — oto co pozwala zachować wewnętrzny spokój, pomimo przeciwności i zgiełku świata zewnętrznego. Nie rezygnuj również z przyjemności estetycznej, jakiej dostarcza sprzątanie, na rzecz innych zajęć lub rozrywek. Poświęć należyty czas na dokładne posprząta­ nie i uporządkowanie swojego domu. Są to gesty i chwi­ le, które nadają sens naszemu życiu. Celem sprzątania jest sprawienie, żebyśmy żyli lepiej, czuli się lepiej, mieli ochotę do działania, aby wszystko wokół nas dopaso­ wywało się w przyjemny sposób do wymogów chwili obecnej. Robić jedną rzecz naraz Stając przed wilcem purpurowym , odkłada miotłę na ziemię.

FUM O

Skupienie się na jednej rzeczy jest bardziej skutecz­ ne niż robienie kilku naraz. Jest to jedyny sposób na efektywne działanie. Wykonywanie trzech czynności naraz jest nieproduktywne, ponieważ nie możemy sku­ pić w równym stopniu uwagi na każdej z nich. Stają się wówczas uciążliwe i nudne. Staraj się zawsze robić tylko jedną rzecz naraz. I zrób wyraźną przerwę przed rozpo­ częciem kolejnego zadania. Powinniśmy przystępować do każdej nowej czynności z jasnym, świeżym umysłem,

SPRZĄTANIE ZACZYNA SIĘ W GŁO W IE

29

podchodząc do niej tak, jakby była czymś absolutnie najważniejszym. W ten sposób wszystko, czego się podejmujemy, nie tylko będzie wykonane dobrze, lecz także nie zmęczy niepotrzebnie naszego umysłu. W Japonii uczy się elegancji w sztuce życia poprzez ćwiczenie powolności. Osoba, otrzymująca prezent wie na przykład, że nie przystoi jej okazywanie ciekawości i niecierpliwości, które odzierają jej twarz z uroku; roz­ pakowuje podarunek powoli, delikatnie rozwiązując wstążkę i niespiesznie otwierając opakowanie, po czym dokładnie zwija wstążeczkę i składa papier, odkłada je na bok, aby zająć się następnie zawartością pakunku. Człowiekowi Zachodu może się to wydać niepotrzebną stratą czasu. Ale wcale tak nie jest: obdarowany poświę­ ca po prostu odpowiednio dużo czasu zrobieniu czegoś, co z pozoru może się wydawać błahe, starając się unik­ nąć zbędnego stresu, ucząc się cierpliwości i panowania nad sobą, ponieważ wie, że nadejdzie dzień, kiedy te zalety pomogą mu stawić czoło trudniejszym sytuacjom. W podobny sposób Japończyk podchodzi do porząd­ ków - sprząta powoli i starannie. Jest świadomy tego, że drobne, z pozoru nieznaczące czynności są podstawą właściwego kierowania życiem codziennym. Wie rów­ nież, że tylko ten, kto jest panem chwili obecnej, może być panem swojego dnia i... swojego życia. Znaczenie rytmu w życiu codziennym Osoby kreatywne szczególnie dobrze potrafią organi­ zować sobie czas. Są niezwykle wrażliwe na rytm życia codziennego, który pozwala zachować wewnętrzną

30

SZTUKA SPRZĄTANIA

harmonię i efektywność. Wykonują określone czynno­ ści o stałych porach, co wcale nie oznacza, że narzucają sobie wewnętrzne ograniczenia, po prostu wsłuchują się w fizjologiczne potrzeby swojego organizmu, co pozwa­ la im pozostawać w harmonii z otoczeniem. Organizują swoje życie wokół ustalonych rytmów dziennych, tygo­ dniowych i sezonowych, z okresami przeznaczonymi na pracę i odpoczynek, na chwile samotności i spotkania z przyjaciółmi, co sprawia, że każde doświadczenie jest przeżywane pełniej i intensywniej. Sprzątanie polega głównie na tym, aby jak najlepiej zadbać o miejsce, w którym mieszkamy, tak aby przy­ nosiło nam spokój, ale również zachęcało do działania. Jakość naszego życia zależy nie tyle od tego, co, z kim i gdzie robimy, ale od tego, wjaki sposób to robimy.

Jak znaleźć w sobie chęć do działania Praca, przed którą nie należy się wzbraniać Najszczęśliwszy je st ten, kto czuje się dobrze w swoim domu, nieważne, czy je st królem, czy nędzarzem. GOETHE

Dla wielu z nas sprzątanie nie jest wpojonym nawy­ kiem: zabieramy się za nie, kiedy „mamy na to ochotę”. Czynność ta jest często uważana za uciążliwą, nie­ wdzięczną. Nie jest to utrwalone przyzwyczajenie, takie jak szczotkowanie zębów czy mycie się. Działamy zatem w zależności od nastroju, czyniąc ze sprzątania wybór. I w tym właśnie tkwi problem. Prawdziwy wybór powi­ nien być wyważony i słuszny. A życie w nieuporząd­ kowanym domu nie może być słusznym wyborem. Nieumyte naczynia piętrzące się w zlewie, nieprzyjem­ ne zapachy wydobywające się z kosza na śmieci lub pochłaniacza pary, porozrzucane i trudne do znalezie­ nia przedmioty są źródłem nieprzyjemnych odczuć, które musimy znosić. A najgorsze jest to, że wahamy się pomiędzy wykonaniem tego, co nauczono nas uwa­ żać za niewdzięczne i uciążliwe, a znoszeniem tego, co przeszkadza nam w uzyskaniu dobrego samopoczucia. Odmowa wymaga czasami większego wysiłku niż wyrażenie zgody. Nie znaczy to, że musimy się zgadzać na wszystko. Możemy jednak mądrze wykorzystywać nadarzające się okazje i sposobności. Niezadzwonienie do kogoś może się wydawać łatwiejsze niż zadzwonię-

32

SZTU KA SPRZĄTANIA

nie do niego. Jednak powstrzymywanie się od wykona­ nia telefonu może niepotrzebnie zaprzątać nasz umysł nawet miesiącami. Nasz stosunek do odkurzania, czysz­ czenia, mycia okien jest oczywiście jedynie punktem widzenia. Jeśli uważamy te zajęcia za uciążliwe, będą dla nas uciążliwe. Jeśli zaś sądzimy, że przyczyniają się do poprawienia jakości naszego życia, staną się wewnętrzną potrzebą. A kiedy uświadomimy sobie korzyści, które przynosi nam sprzątanie, najprościej będzie się za nie zabrać, zamiast tracić czas na jałowe rozważania, czy ma ono znaczenie, czy nie... Pozytywne nastawienie umysłu do sprzątania N ie ma rzeczy złych lub dobrych, to myśl czyni je takimi.

SHAKESPEARE

Niektórym przychodzi z trudnością wykonywanie czynności uznawanych za obowiązkowe, zwłaszcza kie­ dy nie mają na nie ochoty. Trudno w takim przypadku zmobilizować się do działania. Tym, co nas paraliżuje, jest konflikt między chęcią działania a niedziałaniem. Po co się zadręczać zbędnymi pytaniami? O naszym podej­ ściu do sprzątania decyduje przede wszystkim nastawie­ nie naszego umysłu. Przypatrz się uważnie otoczeniu. Co w twoim domu wymaga wyczyszczenia, naprawienia? Czy wszystkie rzeczy są dobrze ułożone? Czy niektóre, mniej widocz­ ne miejsca nie są brudne? Jaki przekaz płynie każdego dnia z otaczającego cię wnętrza? Kiedy widzisz gdzieś

SPRZĄTANIE ZACZYNA SIĘ W GŁOW IE

33

małą plamę, w jaki sposób wpływa ona na twoje życie? Przypatrz się jej bardzo uważnie w pełnym świetle dnia. Przyznaj, że nietrudno jest ją wyczyścić. Wystarczy odrobina wytrwałości, aby wykształcić w sobie nawyk sprzątania, tak by rzeczy nie przejęły nad nami kontroli. Przyzwyczajenia i nawyki Włożenie serca w pracę to ponowne znalezienie — za pośrednictwem wewnętrznej intuicji —motywa­ cji, kiedy zaczyna nam je j brakować. JEAN-CLAUDE KAUFMANN, Le coeur a l'ouvrage

Mycie się lub spożywanie posiłków są czynnościa­ mi wykonywanymi automatycznie: Nie zastanawiamy się, dlaczego to robimy: po prostu to robimy. Podobnie powinno być ze sprzątaniem. W idealnym przypad­ ku to pewne chwile, okoliczności sprzyjają powstawa­ niu nowych przyzwyczajeń i przynoszą motywację do pracy. Dzieje się to bez udziału świadomego myślenia. Jeśli pewne codzienne czynności są utrwalone do tego stopnia, że wydają nam się oczywiste, stają się natu­ ralnymi nawykami. Lecz nie dotyczy to niestety nas wszystkich. Niektórym osobom brakuje właśnie owe­ go pędu życiowego, zapału, który stanowi motor do działania i pozwala się cieszyć dobrą kondycją fizyczną i psychiczną.

34

SZ TU K A SPRZĄTANIA

Rutyna nie jest monotonna Ze stosu suchych liści pragnę zrobić górę dla jesiennego księżyca. ISSA

Podczas gdy reguła jest przez nas odczuwana jako coś narzuconego, dyscyplina staje się z czasem automatycz­ nym odruchem. Wyrobienie w sobie samodyscypliny przyjdzie nam o wiele łatwiej, gdy będziemy wiedzieć, że stanie się ona przyzwyczajeniem, które przyniesie nam energię i odprężenie. Dla większości z nas słowo „rutyna” jest synonimem „monotonii”, „szarości”. Ale co może nam tak naprawdę przynieść rzekoma swoboda działania wedle własnego uznania, własnego widzimisię, bez ustalonych godzin ani obowiązków? Czym byłaby nasza codzienność bez wszystkich tworzących ją drobnych rytuałów? Czy ich brak nie zdezorganizowałby naszego życia, nie dopro­ wadziłby do powolnego pogrążenia się w chaosie? Czy możemy nie brać pod uwagę biorytmów, cyklów sło­ necznych i księżycowych, potrzeb naszego organizmu w pewnych godzinach, okresach? Rutyna jest kołem napędowym życia, buduje i tworzy naszą codzienność. W Shóbógenzó Zuimonki Dógen, założyciel tradycji zen sótó w Japonii, mówi, że powinniśmy do każdego dnia, każdej godziny podchodzić podobnie jak człowiek spadający z konia. W chwili upadku wszystko, czego się nauczył, cała jego zręczność nie przydają mu się na nic,

SPRZĄTANIE ZACZYNA SIĘ W GŁOW IE

35

ponieważ brakuje mu czasu na zastanowienie, rozważa­ nia czy robienie sobie wyrzutów. Działa zatem w sposób instynktowny, bez namysłu, zapewniając sobie możli­ wie miękkie lądowanie. Kiedy znajdujemy się w obli­ czu niebezpieczeństwa, nie mamy czasu do namysłu. Nie możemy się wahać. Wszystko zależy od odruchów, które wykształciliśmy w sobie poprzez codzienną pracę. Powinniśmy zatem stwarzać w sobie nawyki, aby nie musieć się do niczego zmuszać. W przeciwnym razie tracimy nasz wewnętrzny spokój. Rutyna pozwala odciążyć umysł M am głębokie zamiłowanie do prowadzenia domu.

MARGUERITE'DURAS, La vie materielle

Umycie zlewu zaraz po skorzystaniu z niego, odłoże­ nie okularów na swoje miejsce, gdy już ich nie potrze­ bujemy, umycie podłogi rano, wszystkie te czynności mogą się stać odruchowe. Wprowadzenie pewnej ruty­ ny, wykonywanie, jednego po drugim, wszystkich eta­ pów ustalonych przez siebie czynności, ze świadomością, że będziemy zadowoleni z efektów naszej pracy, może zamienić sprzątanie w rodzaj zabawy, rytuału. Przyniesie nam dodatkowo satysfakcję z dobrze wykonanego obo­ wiązku. Zrobienie tego, co powinno zostać zrobione, pozwala odciążyć umysł: jeśli sporządzisz każdego dnia listę zadań do zrealizowania, nie będziesz tracił czasu na zastanawianie się, co, gdzie i kiedy pozostało ci jeszcze do zrobienia, i unikniesz dzięki temu nieładu w domu.

36

S Z T U K A SPRZĄTANIA

Przełamać w sobie opory przed rutyną Czy wstając rano, zastanawiamy się, czy umyjemy zęby lub czy wypijemy kawę na przebudzenie? Nie, ponieważ umycie zębów rano jest dla nas czymś natural­ nym, a wypicie ciepłej kawy sprawia nam przyjemność. Te dwa nawyki przynoszą nam zadowolenie i dobre samopoczucie. Ciało zawsze przyzwyczaja się do rzeczy, które spra­ wiają mu przyjemność, bez względu na to, czy są to dobre, czy złe nawyki. Płynąca z nich przyjemność daje nam energię, zapał do działania. Posprzątanie miesz­ kania rano i czerpanie z tego korzyści w postaci lep­ szego samopoczucia przez cały dzień jest czymś, czego możemy się nauczyć się w ciągu dwudziestu ośmiu dni (według Japończyków jest to niezbędny okres, aby dana czynność, wykonywana codziennie, weszła w nawyk). Kiedy nasze ciało odczuje korzyść płynącą z tej codzien­ nej praktyki, umysł nie będzie już musiał mu jej naka­ zywać.. Wejdzie nam ona w krew, ponieważ będzie odczuwana jako wewnętrzna potrzeba. Kiedy uda nam się to „zrozumieć” , wszystko stanie się proste: będziemy po prostu wiedzieli, że musimy sprzątać.

SPR Z Ą T A N IE Z A C ZY N A S IĘ W G ŁO W IE

37

Sprawić, by dana czynność stała się automatyczna Śnieżny poranek. Dym unosi się z komina. Co za szczęście! BUSON, Uombre de la neige (Cień śniegu)

Muszę umyć okna. A jeśli będzie padać? Czy nie tra­ cę niepotrzebnie czasu? Czy nie mam nic ciekawszego do zrobienia, może lepiej pójść na plażę albo się zdrzem­ nąć? Zadawanie sobie zbyt wielu pytań nie sprzyja wyra­ bianiu w sobie nawyków. Aby dana czynność m ogła wejść w nawyk, należy przestać się zastanawiać i nie zapytywać się bez przerwy, czy ma ona sens, czy nie. Dopiero kiedy jakiś nawyk będzie w nas trwale zako­ rzeniony, będziemy mogli, od czasu do czasu, pozwo­ lić sobie na małe odstępstwo. Im silniej utrwalone są nasze przyzwyczajenia i gesty, tym bardziej automatycz­ nie wykonujemy dane czynności, bez większego udzia­ łu świadomości. Innymi słowy, im bardziej podajemy w wątpliwość nasze przyzwyczajenia, tym trudniej jest nam je utrwalić. Kiedy uczymy się prowadzić samochód, nie zadajemy sobie pytania, czemu służy patrzenie w boczne luster­ ko, nawet jeśli jedziemy zupełnie nieuczęszczaną drogą. Staramy się, by czynność ta weszła nam w nawyk. Tak samo jest ze sprzątaniem.

38

S Z T U K A SPRZĄTANIA

Wyrobić w sobie nawyk codziennego sprzątania Dbanie o czystośćpopielniczki, opróżnianej każdego ranka, o odpowiednie zaparzanie zielonej herbaty, tak by miała orzeźwiający lekko cierpki smak, o to, by sake była podgrzana do właściwej temperatury, podobnie ja k inne tego typu pragnienia. .. NAGAI KAFU, Interminablement la pluie (Niekończący się deszcz)

N a początek zaplanuj krótkie codzienne sprzątanie. Wystarczy, że wstaniesz rano piętnaście minut wcześniej. Czemu nie miałbyś opracować planu pt. „Codzienne sprzątanie w piętnastu etapach po piętnaście minut” ? (Uw aga: najwięcej czasu niekoniecznie w ym agają pomieszczenia, które mają największą powierzchnię, ale te, z których najczęściej korzystamy, to znaczy kuchnia, łazienka i toaleta). Sporządź listę wszystkich prac domowych do wyko­ nania w każdym pomieszczeniu i zdecyduj, które z nich możesz wykonać rano, a które pozostawiasz sobie na dni urlopu. Im bardziej precyzyjny będzie twój codzienny plan pracy, tym łatwiejsze będzie jej wykonywanie. Ułatwisz sobie prace domowe, jeśli będziesz je wykonywał etapa­ mi, przeplatając cięższe prace z łatwiejszymi. Powinieneś podzielić listę na prace wchodzące w zakres „bieżącego sprzątania” oraz prace wykonywane podczas „wielkiego sprzątania”. Pierwsze z nich będą na ogół wykonywane codziennie, a drugie raz w miesiącu. Istnieją również

SPR Z Ą T A N IE ZA C ZY N A S IĘ W G ŁO W IE

39

inne czynności, które możesz wykonywać w rytmie tygodniowym, w zależności od prowadzonego trybu życia ora2 obowiązków rodzinnych (wielodzietna rodzi­ na, częste przyjęcia...)- Oczywiście musisz także wziąć pod uwagę liczbę osób mieszkających w domu. Możesz również sporządzić listę, którą zatytułujesz „ Ja k ...” . Wszystko daje się zrobić mniejszym kosztem i bez większego wysiłku, pod warunkiem, że wiemy, jak należy postępować, i że będziemy o tym pamiętać. Znajdziesz różne pomysły na stronie internetowej www. comment-faire.fr K ILK A M O Ż LIW Y C H L IST Codzienne prace domowe Cotygodniowe prace domowe Comiesięczne prace domowe Coroczne prace domowe Lista prac do powierzenia...

40

SZTU KA SPRZĄTANIA

Dobrodziejstwa rutyny Kiedy widzę kurz na jakim ś meblu, biorę szmatkę i wycieram go. Inaczej mam wrażenie, że ten kurz osiądzie w moim umyśle. I co ciekawe, nie uważam tego za uciążliwą pracę. Mam wrażenie, że za każ­ dym razem, kiedy coś czyszczę, poleruję swój umysł. INTERNAUTKA

Wszystko zależy od naszej osobowości, kondycji fizycznej, nastroju... Najważniejsze jest, aby trzeź­ wo i krytycznie spojrzeć na siebie i zastanowić się, czy narzucenie sobie pewnego rygoru w pracach domo­ wych nie wyjdzie nam na dobre. Nasze życie, podobnie jak wszystko w świecie, podlega nieustannym zmia­ nom. Energia jest w ciągłym ruchu. Niczym fale, które wznoszą się i opadają. Nasz poziom energii zwiększa się, po czym słabnie. Nasz nastrój raz jest lepszy, raz gor­ szy, nasze pragnienia, nasze uczucia stale się zmieniają. Ale, w odróżnieniu od zwierząt, człowiek posiada wolną wolę i może się nauczyć wpływać na owe zmiany. Nawet najbardziej oporne osoby mogą wyrobić w sobie nawyk wykonywania codziennych obowiązków domowych, kiedy docenią korzyści płynące z rutyny. Ustal precyzyjny plan działania, uwzględniający kolejność wykonywania poszczególnych prac. Unikniesz w ten sposób wrażenia, że o czymś zapomniałeś, że nie wszystko dokładnie posprzątałeś lub że mogłeś zrobić coś więcej. Posprzątanie domu rano i świadomość, że mamy to już za sobą, odciąży nasz umysł. Zen zaleca świadome i intensywne przeżywanie każdego dnia. Roz­

SPRZĄTANIE ZACZYNA SIĘ W GŁOW IE

41

poczęcie go od posprzątania miejsca, w którym miesz­ kamy, stanowi przygotowanie do właściwego przeżycia każdej chwili, do korzystania z każdego dnia tak, jakby był najważniejszym dniem w naszym życiu. Zobaczysz wówczas, jakie zmiany przyniesie w twoim życiu codzienne praktykowanie tego rytuału. Zapewni ci on wewnętrzną równowagę i spokój umysłu. Jeśli zamie­ nisz sprzątanie w codzienny rytuał, podporządkuj ąc mu ciało i umysł, rozproszy to wszystkie twoje wątpliwości. Zrozumiesz wówczas, że zastanawianie się nad tym, czy niektóre czynności powinniśmy wykonać, czy nie, sprowadza się do podawania w wątpliwość sensu istnie­ nia: kim byłbym, gdybym nie robił tego wszystkiego? Jaki sens ma życie, sprzątanie? Jakie są moje aspiracje? O jakim życiu marzę? Niektórzy rozdzielają życie na zwykłą codzienność, w której zadowalają się robie­ niem tylko niezbędnego minimum - powierzchownym sprzątaniem , bądź niesprzątaniem wcale - oraz okresy, w których wszystko musi lśnić czystością. Układając własny grafik sprzątania domu, położymy kres wewnętrznemu rozdarciu między owymi sprzecz­ nymi pragnieniami. Między dwiema niezgodnymi koncepcjami idealnego życia. Między dwiema odmien­ nymi koncepcjami siebie samego. Ponadto rutynowe domowe prace nadają rytm naszemu życiu i pozwalają przechodzić z większą łatwością od jednego zajęcia do drugiego.

42

SZTU KA SPRZĄTANIA

Zmienić podejście do obowiązków domowych Gdy przychodzi pora porządków Wszyscy bogowie i Budda gromadzą się na zewnątrz. Zasiadając na trawie. SHIKI MASAOKA

Zastanów się, czy temu, co w tej chwili robisz, towa­ rzyszy radość i lekkość umysłu. Czy życie wydaje ci się ciągłą walką? Czy odczuwasz jego brzemię? Jeśli to, co teraz robisz, nie przynosi ci radości, powinieneś być może zmienić sposób, w jaki to robisz. Nigdy nie powinniśmy próbować robić wszystkiego naraz, ale jedną rzecz po drugiej. Skupiamy się wówczas na wykonaniu jednego zadania, do którego podchodzi­ my ze spokojem i zamiłowaniem. Nasz czas jest zbyt cenny, by odkładać zrobienie czegoś na jutro. Powin­ niśmy zawsze znaleźć czas na zrobienie od razu tego, co postanowiliśmy. Najważniejszy jest pierwszy krok, zmotywowanie się do działania, dążenie do osiągnięcia tego, co zaplanowaliśmy, ponieważ każda stracona chwi­ la oznacza zmarnowane siły, pieniądze, roztrwonione bogactwa. Praca nadaje sens życiu, wkładanie serca w to, co robimy, podchodzenie do życia z radością pozwala w pełni z niego korzystać.

SPRZĄTANIE ZACZYNA SIĘ W GŁO W IE

43

Co kraj, to obyczaj Zmiana ubrań. Wiosna zniknęła w dużym kufrze. SAIKAKU

Dawniej w Europie mieliśmy zwyczaj robienia wiel­ kiego wiosennego sprzątania. Wśród Indian Navajo istniała tradycja palenia wszystkich rzeczy (naczyń kuchennych, ubrań...), zażywania roślin przeczyszcza­ jących, poszczenia, aby godnie przyjąć nowy rok. W Japonii również urządza się wielkie sprzątanie przednoworoczne. Uczestniczą w nim wszyscy. Pracowni­ cy stacji metra czyszczą wszystko gruntownie, pracownicy biur poświęcają dwa lub trzy dni na porządkowanie papie­ rów, sprzątanie szuflad, mycie podłóg, okien... Niektórzy Japończycy korzystają z tej okazji, by całkowicie odnowić bieliznę osobistą oraz bieliznę pościelową i stołową. Ale zwyczaj, który szczególnie lubię, to korogae-. zastąpienie ubrań z ubiegłego sezonu tymi, które będziemy nosić w nowym sezonie. Pierwszego października i pierwszego czerwca japońskie panie domu zabierają się za czyszcze­ nie ubrań z minionego sezonu, piorą je, zanoszą do pral­ ni chemicznych, wkładają do toreb, aby je zabezpieczyć przed wilgocią i molami, i w ten sposób symbolicznie wyznaczają zmianę pór roku. Wszystkie te zabiegi przy­ pominają, że zakończył się jeden cykl i zaczyna kolejny. A jaką przyjemność sprawia otwarcie szafy i znalezienie w niej tylko tych ubrań, które możemy nosić!

44

SZ TU K A SPRZĄTANIA

Najlepsza pora na sprzątanie Sprzątanie wieczorem przynosi nieszczęście. TURECKIE PRZYSŁOWIE

Możemy się wiele nauczyć, obserwując naturę. Byłoby idealnie, gdybyśmy mogli żyć zgodnie z rytmem słońca, korzystając z pierwszych godzin porannych, tak aby móc zgromadzić odpowiedni zapas energii na cały dzień. Świat wokół nas jest wówczas jeszcze pogrążony we śnie, a umysłu nie zaprząta tysiąc różnych spraw. Jest to również najlepsza pora, żeby się zabrać za sprzątanie. Krótki seans porannych ćwiczeń fizycznych pobudzi ciało i umysł do pracy. Pozwoli nam także zachować większą świeżość i jasność umysłu przez resztę dnia. Przeznacz jeden dzień w tygodniu na odpoczynek. Niedziela jest idealnym dniem na leniuchowanie. Warto dokładniej posprzątać dom w sobotę rano, zrobić zakupy na kolejny tydzień i ugotować obiad na następny dzień, wieczorem spotkać się z przyjaciółmi, a w niedzielę już tylko rozkoszować się czystością pomieszczenia, w którym przebywamy, spokojem oraz błogością nicnierobienia bądź spacerem lub czytaniem książki tak długo, jak mamy na to ochotę. Jeśli usta­ lamy sobie precyzyjny plan prac domowych i nadajemy sens temu, co robimy, nie mamy poczucia zmarnowa­ nego czasu. Powinniśmy sobie uświadomić, że właściwa organizacja życia domowego zależy tylko od nas. To my rozporządzamy naszym czasem i jesteśmy architektami własnego życia.

SPRZĄTANIE ZACZYNA SIĘ W GŁOW IE

45

Organizacja czasu w świątyniach zen Zen jest jedyną filozofią, która potrafi zestroić ze sobą twórcze napięcie, rytm i harmonię. ESHIN NISHIMURA, Unsui: un journal de la vie monastiąue zen (Unsui: dziennik z życia klasztornego zen)

Tym, co łączy wszystkie formy buddyzmu, jest cią­ głe przypominanie człowiekowi, że nie może uniknąć zmian, jakim podlega jego życie, ani uciec od codzien­ nych obowiązków. Kimkolwiek jesteśmy, musimy się pogodzić z tą oczywistością. Adepci zen stworzyli zatem roczny harmonogram obejmujący różne czynności wykonywane w świątyni, dbając przy tym o to, by były dostosowane do pór roku i potrzeb wszystkich człon­ ków wspólnoty klasztornej, ale pozostawiając w nich również miejsce na fantazję i improwizację. Wszystkie drobne, z pozoru trywialne zajęcia i pra­ ce, przeplatane chwilami odpoczynku, wyznaczają rytm codziennego życia w świątyni, nadając zarazem ciągłość czasowi. Jak ogromny kontrast stanowi organizacja życia w świątyni zen w porównaniu z naszym zagonionym światem! Wszystkie zajęcia składające się na życie w świąty­ ni są ze sobą harmonijnie zestawione z wielką troską o człowieka: po ciężkiej pracy następuje odpoczynek, po medytacji w pozycji siedzącej sprzątanie i prace ogrodo­ we, po skromnych codziennych posiłkach sycące dania z makaronem, a po okresie intensywnych i długotrwa­ łych medytacji, mających miejsce w każdym kwartale (siedemnaście godzin codziennej, trwającej tydzień

46

S Z T U K A SPR ZĄ TA N IA

medytacji w pozycji siedzącej naprzeciw ściany), przy­ chodzi pora na radosne odprężenie i świętowanie wie­ czorami w okresie przesilenia zimowego... Właściwe rozplanowanie czasu, znaczenie przywią­ zywane do sprzątania, odpoczynku i pracy intelektu­ alnej są podstawą pogodnego i zrównoważonego życia. Bez względu na to, czy prace domowe są wykonywane z codzienną regularnością, czy rzadziej i z większą inten­ sywnością, powinniśmy sobie uświadomić, że mają one zasadnicze znaczenie dla jakości naszego życia.

Uzdrowić umysł za pomocą ciała i ciało za pomocą umysłu Bezczynność może powodować choroby Topoprzez drobne czynności dokonujemy wielkich dziel TAOISTYCZNE PORZEKADŁO

Nie da się zaprzeczyć —i potwierdzają to również spe­ cjaliści - że przyczyną wielu chorób jest złe samopoczu­ cie psychiczne i brak ruchu. Kiedy ogarnia nas apatia i zmęczenie, mamy skłonność do zapominania, że tylko poprzez działanie możemy wyrazić, kim jesteśmy. D la­ tego też praca (w tym przypadku sprzątanie) stanowi formę terapii. Teorie, które legły u podstaw późniejszej ergoterapii1, rozwijał już w starożytności wybitny grecki lekarz Galen. Utrzymywał on, że praca jest najlepszym lekarstwem na wszystko i że jest wręcz niezbędna do szczęścia. Wrócono do nich w XVTII wieku w Europie i były również wykorzystywane do leczenia chorób umy­ słowych. Chory, oderwany od swoich obsesyjnych myśli, skupia się na wykonywaniu pracy, która odwraca jego uwagę od świata emocji, będącego wytworem jego umy­ słu. Wykonując czynności manualne, może zobaczyć efekt swojej pracy, ocenić swoje umiejętności i uwolnić się od prześladujących go myśli. W podobny sposób sprzątanie pozwala zapobiegać powstawaniu negatyw­ nych uczuć i przywrócić równowagę wewnętrzną. 1Ergoterapia, z gr. ergo —czynię, robię - odmiana psychoterapii wykorzystująca różne rodzaje pracy i rekreacji jako środki terapeutyczne (przyp. tłum.).

48

SZ T U K A SPRZĄTANIA

Ci, których nudzi sprzątanie, często nudzą się w życiu W naszej kulturze istnieje dziś wielki głód sensu, głód rzeczy, które łączą nas ze światem i innymi ludźmi i które naprawdę dają pokarm duszy (...). CARL H ONORĆ, Pochwała powolności

Ludzie nudzą się na ogół dlatego, że nic nie robią. A jeśli nic nie robią, to dlatego, że uważają, że nic nie nadaje sensu ich egzystencji. Czasami znajdują sobie jakieś nowe zajęcie, m ając nadzieję, że wniesie coś nowego do ich życia, ale bardzo szybko dopada ich na nowo nuda. To, co zdawało się nowe, szybko ich nuży, a nadzieja na wypełnienie wewnętrznej pustki ciągle się oddala. M ają wrażenie, że nie żyją pełnią życia, że nad nim nie panują, są niezdolni pojąć głęboki sens istnienia. N ie powinniśmy, oczywiście, sprzątać tylko po to, żeby wypełnić sobie czas. Przeciwnie, sprzątanie jest wyrazem akceptacji życia, akceptacji codzienności, pragnienia utrzymania w czystości otoczenia, w którym przebywamy i które pozwala nam normalnie funkcjo­ nować. W dzisiejszych czasach m am y dostęp do wszyst­ kiego, możemy zaspokoić większość naszych potrzeb i oczekiwań. Ale mimo to wielu z nas prześladuje uczu­ cie pustki. Zen naucza, że dbanie o siebie, wsłuchanie się we własne potrzeby i samodzielne ich zaspokajanie pomagają odnaleźć sens życia. Technologia, konsump­

SPR Z Ą T A N IE ZA C ZY N A S IĘ W G ŁO W IE

49

cjonizm, pogoń za dobrami materialnymi powodują, że go zatracamy. Wykonywanie prac domowych pozwala nam odkryć w sobie na nowo radość płynącą z samego faktu ist­ nienia. Uświadomić sobie, że jeśli nie jesteśmy głodni, nie marzniemy, mam y dach nad głową, możemy się uważać za szczęśliwych. Uzmysłowić sobie, że szczęście nie przychodzi z zewnątrz, lecz jest w nas. Szczęście to przede wszystkim wewnętrzny spokój, stan, w którym w jakim ś sensie nie potrzebujemy już przyjemności. O siągam y wówczas stan prawdziwego zadowolenia: poczucie głębokiego sensu istnienia, życia z g o d ­ nością oraz w pełnej harmonii ze sobą. Tego poczu­ cia dostarcza nam również dbanie o dom. Sprzątanie wykonywane w sposób świadomy i regularny - jako coś naturalnego, co powinniśmy zrobić —nie ma nic wspólnego ze sterylną, dehumanizującą czystością pro­ pagowaną w reklamach.

Sprzątanie: metoda radzenia sobie ze stresem Lubię przebywać w swoim gabinecie, kiedy wszyst­ ko jest w nim uporządkowane. Jestem maniaczką czystości. Czyste wnętrze, każda rzecz na swoim miejscu —niezmienny rytuał pozwalający czuć się wolnym. Przestrzegając go, możemy zaufać czasowi. D O M IN IQ U E ROLLIN

Tem po w spółczesnego życia pow oduje, że coraz więcej osób odczuwa wewnętrzny niepokój, zmęczenie

50

S Z T U K A SPRZĄTANIA

i bezcelowość własnej egzystencji. Aby złagodzić ból istnienia, poprawić sobie nastrój, spędzają czas wolny, oddając się rozrywkom w hałaśliwych, przeludnionych miejscach, bądź starają się o wszystkim zapomnieć przed ekranem telewizora lub kom putera... W ich głowach rodzą się coraz częściej negatywne myśli, niepokój, uczucie pustki i bezsensu życia. N adm iar pasywnych zajęć czyni je stopniowo niezdolnymi do działania, spra­ wia, że zaniedbują siebie, pozbawia chęci zaprowadzenia wokół siebie porządku. Uciekają wówczas od odpo­ wiedzialności za własne życie, tracą nad nim kontrolę. Tymczasem właśnie owa kontrola pozwala nam myśleć pozytywnie i być kreatywnym. W swojej książce Przepływ. Psychologia optymalne­ go doświadczenia psycholog Mihaly Csikszentmihalyi dowodzi, że spędzanie dużej ilości czasu przed telewi­ zorem nie przynosi nam prawdziwego zadowolenia, jakiego dostarczają nam, paradoksalnie, zajęcia, wyma­ gające aktywności i pełnego zaangażowania, chwile, kiedy żyjemy bardziej intensywnie lub kiedy pracujemy (nazywa to „optymalnym doświadczeniem”). Ten rodzaj doświadczenia charakteryzują koncentracja, zaangażowa­ nie, odpowiedzialność, kontrola nad tym, co się dzieje. Osoby żyjące samotnie znają ryzyko, które niesie ze sobą bezczynność. Narzucają sobie zatem pewną dyscy­ plinę: wstawanie wcześnie rano, mycie się, ubieranie, sprzątanie, gotowanie... Wiedzą, że takie nawyki wno­ szą ład w ich życie i że pozostając aktywne, mogą unik­ nąć lęku przed samotnością i przygnębienia.

s p r z ą t a n ie z a c z y n a s i ę w g ł o w ie

51

Skupienie na działaniu lekarstwem na przygnębienie Wędrowny namioty miejsce spokoju i wyciszenia, pustka sprzyjająca wewnętrznej dyscyplinie i cierp­ liwości. Ukojenie, spokój ducha. Rozkoszowanie się ulotnością chwili. Wykonywanie, jednego po dru­ gim, gestów człowieka skupionego na codziennych zajęciach. Skoncentrowanie się na powolnym ryt­ mie oddechu. Nieoczekiwanie niczego. Wyrzeczenie się przywiązania do rzeczy doczesnych, przywilejów i dóbr. W ERNER LAMBERSY, Maisons et maitres de the (Mistrzowie ceremonii i pawilony herbaciane)

Skoncentrowanie się na tym, co powinno zostać zro­ bione, i przejście do działania pozwala skupić rozproszone myśli. Zamiast oddawać się marzeniom i rozmyślaniom 0 przeszłości, skupiamy się na tym, co w danej chwi­ li robimy, na byciu tu i teraz. Sprzątanie jest czynnoś­ cią w ym agającą skupienia uwagi na teraźniejszości, na porządkowaniu, czyszczeniu i eliminowaniu tego, co nie jest nam już potrzebne, na wniesieniu świeżości do wnętrza domu. Zen kładzie nacisk na fakt, że nigdy nie należy rozdzielać ciała od umysłu, że powinny pozosta­ wać w pełnej harmonii i równowadze, podobnie jak nie należy rozdzielać wiedzy od działania. Naucza również, że minimalizm wnętrza i czystość miejsca, w którym żyjemy, wpływają na nasze samopoczucie fizyczne i psychiczne 1 znajdują odzwierciedlenie we wszystkich naszych dzia­ łaniach.

52

S Z T U K A SPRZĄTANIA

Mycie podłogi, froterowanie jej tak długo, aż będzie lśniąca, daje doskonałą okazję do odprężenia, zrelak­ sowania umysłu, zapomnienia o troskach. Ach! Jakiej przyjemności dostarcza mycie naczyń, kiedy czujemy pod palcami ciepłą wodę i widzimy, jak przy niewielkim wysiłku talerze szybko stają się czyste i błyszczące! Było­ by cudownie, gdyby wszystko, czego się podejmujemy, przynosiło w tak krótkim czasie równie satysfakcjonu­ jące rezultaty! Praca własnych rąk dostarcza głębokiego uczucia zadowolenia. Jak naucza zen: „Wycieraj wszystko dokładnie, nie pozostawiaj nigdzie żadnych śladów, wymiataj prze­ szłość, troski i zmartwienia” . Kiedy robisz gruntowne porządki, naucz się przeganiać gnębiące cię smutki. Pozbądź się ciężaru, którym obarczyło cię życie.

Leczenie stresu powolnością Sprzątanie> te wszystkie szczotki i ścierki, otwie­ ra przed nami nowe horyzonty. Ponieważ św iat porządków domowych wcale nie je st odrębnym światem. Rządzący nimi tajemny mechanizm napę­ dza wszelkie nasze działania: codzienne, zwyczajne czynności► w których życie nabiera głębokiego sensu i daje poczucie spełnienia. JEAN-CLAUDE KAUFMANN,

Le coeur d l’ouvrage

Jeśli nie czujemy się zestresowani i zmęczeni, może­ my się szybko uwinąć ze sprzątaniem domu. Jeśli zaś odczuwamy potrzebę wyciszenia i uspokojenia, zwoi-

SPR Z Ą T A N IE Z A C Z Y N A S IĘ W G ŁO W IE

53

nienie ruchów pomoże nam odzyskać wewnętrzny spo­ kój, wsłuchać się w swoje odczucia i odnaleźć harmonię z otoczeniem. N ajlepiej jednak nie spieszyć się ze sprzątaniem . Czas, który mu poświęcamy, przynosi w rzeczywisto­ ści jeszcze większą radość niż sam rezultat. Sprzątanie mogłoby nawet służyć nauce powolności. Powolności pomagającej sobie radzić z natłokiem natrętnych myśli. Porządki to cudowny sposób na zaprowadzenie porząd­ ku we własnej głowie. Carl Honore w Pochwalepowolno­ ści podkreśla korzyści płynące z takich zajęć jak robienie na drutach, które pomagają odnaleźć wewnętrzny spo­ kój. Praktykowanie powolności w codziennych pracach domowych pozwala odnaleźć w sobie motywację do działania, kiedy tracimy radość życia i kiedy szczęście wydaje się ulotne i kruche. Zwolnienie rytmu życia jest ponadto metodą na zwalczenie nudy. Mistrzowie zen stale przypominają o tym, że najdrobniejsze gesty, zwykłe codzienne czynności powinniśmy wykonywać świadomie, ponieważ to one stanowią dla nas źródło inspiracji. Powolność rozwija w nas wrażliwość na ota­ czający świat, na jego wibracje, na odcienie wschodzą­ cego słońca, na powolną metamorfozę rzeczy i życia.

54

S Z T U K A SPRZĄTANIA

Kończenie rozpoczętej pracy działa kojąco Sprzątanie . .. jest najważniejszą i najprostszą pra­ cą, w którą powinniśmy wkładać najwięcej serca. JEAN-CLAUDE KAUFMANN,

Le coeur a Vouvrage

Charles Beer, przewodniczący rady stanu Genewy, mówi o tym, jak bardzo kojąco działa na niego wyko­ nywanie takich prac domowych jak pranie i sprzątanie, konkretnych czynności, których efekty są wymierne. Zamiatanie, wycieranie naczyń, rytmiczne powtarzanie jakiegoś gestu, ruchu działa uspokojająco, redukuje nie­ pokój i stres. I odwrotnie, wszelkie prace wykonywane niemiarowo i nieregularnie męczą, ponieważ wymaga­ ją od nas zaangażowania woli, uwagi i świadomości. Natomiast czynności fizyczne, do których przystępuje­ my spontanicznie i bez oporów, są eliksirem zdrowia i dobrego samopoczucia. Ponadto, ukończenie rozpo­ czętej pracy przynosi wewnętrzne ukojenie. Według amerykańskiej psycholożki Blumy Zeigarnik niewielkie napięcie emocjonalne towarzyszące nam, kiedy „mamy do zrobienia pewne rzeczy, znika wraz z ich zakoń­ czeniem, pozwalając o nich świadom ie zapom nieć. I odwrotnie, niemożność zakończenia czegoś, co roz­ poczęliśmy, rodzi negatywne emocje”. Dlatego zawsze powinniśmy kierować się w życiu dewizą: „Kończenie rozpoczętej pracy działa kojąco!” . Uczyń ze sprzątania czynność obowiązkową. We współczesnym świecie podejm ujem y się wielu prac

SPR Z Ą T A N IE Z A C Z Y N A S IĘ W G ŁO W IE

55

i zadań, których nie udaje nam się zakończyć z powodu ich złożoności i pokawałkowania, co jest źródłem naszej frustracji, której często nawet nie jesteśmy świadomi, a która leży u źródeł negatywnych emocji. Kiedy sprzą­ tamy, możemy natomiast czerpać satysfakcję z tego, że do końca wykonaliśmy jakąś pracę, co przynosi nam uczucie spokoju i zadowolenia z siebie. Zresztą im lepiej 1 dokładniej nauczymy się sprzątać, tym łatwiej nabie­ rzemy nawyku kończenia nie tylko drobnych czynności, ale w ogóle wszystkich zadań, których podejmujemy się w różnych dziedzinach życia. Wyrobimy w sobie rów­ nież um iejętność szybkiego dostosowywania się do nowych sytuacji i podejmowania nowych wyzwań.

Pełne zaangażowanie w to, co robimy, przynosi poczucie spełnienia Precyzja je st zwycięstwem nad niedokładnością, bylejakością, pośpiechem i niedbałością, tendencją do powierzchownego wykonywania zadań i oszu­ kiwania samego siebie. Oznacza odpowiadanie na listy od razu, utrzymywanie porządku w domu, dokładne mycie naczyń, odkurzanie nawet tam, gdzie kurz nie jest widoczny. PIERO FERRUCI, Beauty and the soul

W kulturze azjatyckiej temat szczęścia podejmowa­ li w swoich tekstach już najstarsi myśliciele, głównie taoiści. Według Czuang-cy2, aby się czuć szczęśliwym 2 Czuang-cy (ok. 369-286 p.n.e.) - sukcesor i kontynuator myśli Lao-cy, sta­ rożytnego chińskiego twórcy taoizmu; autor księgi zatytułowanej Czuang-cy (przyp. tłum.).

56

SZTU K A SPRZĄTANIA

i spełnionym, należy do wszystkiego, co się robi, podchodzić z pełnym zaangażowaniem, nie oczeku­ jąc pochwał od innych. Przytacza on przykład Tinga, skromnego kucharza i rzeźnika: „Ting ćwiartuje woła dla władcy Wen-hui. Każdemu ruchowi jego dłoni, uniesieniu ramienia, przesunięciu stopy czy wypchnię­ ciu kolana do przodu towarzyszy delikatny ruch noża, a wszystkie jego gesty są pełne gracji, jakby wykony­ wał taniec drzew morwowych lub poruszał się w rytm muzyki Czing-Szu. Władca chwali jego zręczność, ale Ting odpowiada na to, że wcale nie chodzi tutaj o zręcz­ ność: »To, do czego przykładam przede wszystkim wagę, to sposób wykonywania pracy, który jest dużo ważniejszy od zręczności... Kiedy dochodzę do jakie­ goś bardziej skomplikowanego miejsca, oceniam naj­ pierw stopień trudności, pamiętając zawsze o tym, aby pozostać skupionym i uważać na to, co robię, praco­ wać powoli i delikatnie przesuwać nóż dopóty, dopóki cały kawałek nie zostanie oddzielony... Pozostaję przez chwilę w bezruchu i patrzę wokół siebie: jestem z siebie w pełni zadowolony. Potem wycieram nóż i odkładam go na bok«”. Szczęście zależy przede wszystkim od nastawienia naszego umysłu, to on decyduje o tym, jak podchodzi­ my do tego, co robimy. Możemy podejmować wyzwa­ nia i wykazywać się umiejętnościami we wszystkim, co robimy. Zyskujemy dzięki temu większą pewność siebie. Jeśli podchodzimy do pracy z entuzjazmem i zapałem, staje się ona źródłem radości. Im więcej serca wkładamy w to, co robimy, tym bardziej wykonywane czynności

SPRZĄTANIE ZACZYNA SIĘ W GŁOW IE

57

wydają nam się interesujące i użyteczne. Ten, kto nabrał zwyczaju pracowania z pasją, nie dostrzega upływu cza­ su. Jego serce pozostaje młode, podobnie jak jego twarz.

Zjednoczenie ciała i umysłu Skupienie umysłu na ruchach ciała podczas sprzą­ tania przyczynia się do zjednoczenia ciała i umysłu. Odciążamy w ten sposób umysł od natłoku myśli, co przynosi nam odprężenie. Zjednoczenie umysłu i ciała sprawia, że pozostajemy w kontakcie z otaczającą nas rzeczywistością, zakotwiczamy się w teraźniejszości. Odkrywamy wówczas na nowo przyjemność z prze­ bywania we własnym domu, odnajdujemy poczucie wewnętrznej harmonii i spokoju. Może się to nawet przyczynić do pozytywnych zmian w naszym życiu, porzucenia starych nawyków, takich jak palenie papie­ rosów, czy poświęcania większej ilości czasu życiu rodzinnemu i domowi. Tak, sprzątanie może mieć efekt terapeutyczny. Sprzątanie - zajęcie, które wzbogaca Tajemnica szczęścia nie tkwi w robieniu tego, co lubimy, ale w lubieniu tego, co robimy. J.M. BARRIE

Im wyższy stopień rozwoju osiąga społeczeństwo, tym bardziej narzędzia technologii zastępują bezpośred­ ni kontakt między ludźmi. Kontakty międzyludzkie sta­ ją się coraz bardziej odhumanizowane. Upodabniamy

58

SZ T U K A SPRZĄTANIA

się do robotów. Czy układając kiedyś w szafie stos czystej, pachnącej, wyprasowanej pościeli, nie miałeś wrażenia, że liczysz cenne monety? Te powolne gesty uspokajają, dzia­ łają na nas kojąco: rozumiemy, że prawdziwa przyjem­ ność polega na czymś znacznie głębszym, niż się z pozoru wydaje. Wykrochmalone prześcieradła, wysuszone na słońcu futony3, wypolerowane i pachnące drew no... Wytarcie szmatką kurzu z telefonu, odkurzenie książek, wywietrzenie narzut, opróżnienie tostera z okruchów chleba czy zmiana wody w wazonie z kwiatami - wszyst­ kie te gesty sprawiają, że czerpiemy większą przyjemność z obcowania z codziennością i nawiązujemy bardziej intymną więź z otaczającymi nas przedmiotami. Możemy się zastanowić, w jaki sposób znalazły się w naszym domu i co wnoszą do naszego życia.

Samodyscyplina Kiedy nie wiadomo, co jest dozwolone, a co nie, i nieznane są preferencje ogółu społeczeństwa> wów­ czas zachowania stają się przypadkowe i pozbawio­ ne znaczenia. Ludzie, którzy oczekują, że zasady obowiązujące w społeczeństwie uporządkują ich świadomość, doznają dręczącego niepokoju. m i h Al y c s i k s z e n t m i h Al y i , Przepływ. Psychologia optymalnego doświadczenia

Wiele osób wzdraga się przed słowem „dyscyplina”. Ale jak wyglądałoby nasze życie, gdybyśmy nie narzucali sobie żadnych ograniczeń, pozwalali sobie na przykład 3Futon to cienki japoński materac (przyp. tłum.).

SPR Z Ą T A N IE Z A C Z Y N A S IĘ W G ŁO W IE

59

na picie, jedzenie, spanie i nierobienie niczego całymi dniami i tylko kazali się obsługiwać? Świątynie zen narzucają bardzo precyzyjne reguły zachowania, zapewniające prawidłowe funkcjonowanie wspólnot. Istnieją między innymi zasady otwierania i zamykania drzwi, wchodzenia i wychodzenia z dane­ go pomieszczenia, proszenia o dodatkową porcję ryżu lub odmawiania je j... Ale owe zwyczaje, przyswojone dzięki przestrzeganiu surowej dyscypliny życia codzien­ nego, działają wręcz wyzwalająco: dzięki nim każdy wie, co wolno, a czego nie wolno mu robić. Umysł nie zadaje sobie niepotrzebnych pytań. Właśnie ten rygor przyno­ si wolność. Wysiłek wkładany w to, żeby każdego dnia przekraczać samego siebie, dostarcza ogromnej satysfak­ cji. Podobno dziecko do około dwunastego roku życia ma zdolność przedkładania obowiązku nad przyjemność. Traci ją wraz z dorastaniem, w miarę jak zyskuje coraz większą niezależność. Jego zachowanie jest coraz częściej motywowane przyjemnością i właśnie dlatego jego życie znacznie się komplikuje. Osoby, które nie potrafią stawiać poczucia obowiąz­ ku na pierwszym miejscu i przedkładać go nad uczucie zadow olenia, zm niejszają swoje szanse na osiągnię­ cie czegoś w życiu. N ie potrafią się zmotywować do wykonania zadania, które uważają za uciążliwe, mimo że przyniosłoby im to później satysfakcję. Ale tylko przedkładając obowiązek nad przyjemność, możemy właściwie kierować swoim życiem. Osoby, które nie są gotowe do poświęceń i wyrzeczeń, nigdy nie osiągną

60

SZ T U K A SPR ZĄ TA N IA

wewnętrznej wolności. Nie zdają sobie sprawy z tego, że więcej zagrożeń tkwi w nich samych niż w zewnętrznym świecie.

Uwolnić się od wewnętrznych wahań Pogodzenie się z tym, co nieuniknione, oznacza, że nie musimy ju ż tego doświadczać. Oznacza, że stajemy się wolni. CO RIN E SOM BRUN, Mon initiation chez les chamans (Moja inicjacja u szamanów)

Sprzątanie przynosi dwojakie korzyści: zaprowadze­ nie porządku we własnym domu i we własnym umyśle. To zaskakujące zestawienie: gdy sprzątamy dom, usu­ wając z niego brud i kurz, oczyszczamy jednocześnie umysł z natrętnych myśli i negatywnych emocji; pod­ czas gdy przedmioty w dom u odnajdują swoje m iej­ sce, my porządkujemy swoje myśli. Ciało wprawione w ruch nawiązuje kontakt z umysłem. Poza uczuciem spełnionego obowiązku, którego dostarcza sprzątanie, jego wpływ na naszą psychikę jest zadziwiający. Wiele osób jest przekonanych, że nie mogą zmienić swojego losu. Zapomniały, że mają przecież pełne prawo decy­ dowania o własnym życiu. Posprzątane, lśniące czystoś­ cią mieszkanie przynosi spokój umysłu, odprężenie, radość, entuzjazm. Umysł uwalnia się wreszcie od pew­ nej formy niewoli: niewoli płynącej z własnej inercji. Japończycy rzadko zadają sobie pytania egzystencjalne. Wszyscy natomiast poświęcają dużo czasu na sprzątanie. Ten lud wie instynktownie, że skoncentrowanie się na

SPR Z Ą T A N IE Z A C ZY N A S IĘ W G ŁO W IE

61

pracy pomaga usunąć napięcie i odnaleźć wewnętrzny spokój. Ponadto, kiedy ciało sprząta, umysł odpoczy­ wa: nie musi się zastanawiać, co ma robić. Nie musi się wahać pomiędzy zrobieniem lub niezrobieniem czegoś. Wystarczy przejść do działania, bez zadawania sobie zbędnych pytań. Tyrania wewnętrznych nakazów Jeśli większość z nas lubi spędzać czas poza domem, to być może dlatego, że w naszych głowach pozosta­ wanie w dom u oznacza przymus sprzątania, porząd­ kowania, gotowania, myślenia o tym, co zostało nam jeszcze do zrobienia (albo zmuszanie się do tego, żeby nie myśleć o niczym). N ie wyobrażamy sobie nawet, jaką presję wywiera na nas tyrania wewnętrznych naka­ zów typu „M u szę...” , „Pow inienem ...” . Wydaje nam się, że tylko my mamy wiele rzeczy do zrobienia, a życie innych jest doskonale uporządkow ane, nawet jeśli dobrze wiemy, że to nieprawda. Lepiej odczuwać zado­ wolenie z dobrze wykonanej pracy niż presję myślenia o tym, co jeszcze zostało do zrobienia. Paradoksalnie niektóre z pozoru niewdzięczne prace, takie jak czysz­ czenie toalety, odczuwamy jako najmniej uciążliwe: nie mamy wrażenia, że tracimy czas. W rezultacie stają się przyjemniejsze od pozostałych.

62

S Z T U K A SPRZĄTANIA

R adość płynąca z zakończonego sprzątania To, kim jesteśmy, ma mniejsze znaczenie niż to, kim się stajemy. BERNARD-HENRI LEVY

Dobrze jest stymulować własną motywację do dzia­ łania, wizualizując efekty swojej pracy, wyobrażając sobie, jaką radość będziemy czerpać z przebywania w czystym i uporządkowanym miejscu, myśląc o tym, jakie korzyści posprzątane wnętrze przyniesie nam oraz tym, których kochamy i których pragniemy uszczęśli­ wić (wszystko, co robimy dla siebie, służy jednocześnie innym, a wszystko, co robimy dla innych, jest zarazem użyteczne dla nas). Uporządkowane i czyste wnętrze karmi ciało i umysł, stwarzając szczególną atmosferę w dom u. Um iejętność skupiania się na codziennych zajęciach to połowa sukcesu.

Działać z radością, by oszczędzać siły K ażde przyjem ne odczucie dodaje nam energii i zwiększa efektywność pracy. Każda praca wykony­ wana świadomie i z radością oznacza oszczędność sił, lepszy rezultat i mniejsze zmęczenie. Doświadczenie pokazuje, że trzygodzinna praca odczuwana jako szcze­ gólnie uciążliwa męczy bardziej niż dziesięciogodzinna praca wykonywana z radością. Zmuszanie się do czegoś odbiera nam zapał do pracy. Nie tylko samo osiągnię­ cie celu ma budzić w nas radość, powinna ona rów­ nież towarzyszyć działaniu i wysiłkowi koniecznemu do

SPR Z Ą T A N IE ZA C ZY N A S IĘ W G ŁO W IE

63

jego osiągnięcia. Każdą pracę powinniśmy podejmować i wykonywać z przyjemnością. Cała sztuka (w tym przy­ padku sprzątania) polega na tym, żeby starać się w sobie wykształcić nawyk wykonywania z zapałem wszystkich codziennych obowiązków i zmniejszyć tym samym szkodliwy wpływ negatywnych emocji i myśli.

Przyjemność i jej sekrety Polubić sprzątanie Ach, nie byliśmy bogaci! A le ja k pach n iało w naszym dom u! Jak ie żywe byto umiłowanie dobrze wykonanej pracy i płynąca z niej duma! PEWNA PANI D O M U

W dzisiejszych czasach praca została podzielona na tak wiele etapów, wykonywanych przez różne osoby, że rzadko mamy możliwość zobaczyć jej końcowy efekt. Sekretarka w ubezpieczalni społecznej, która prowa­ dzi dokum entację chorego, nigdy nie zobaczy jego prom iennej twarzy, kiedy dowie się, że został wyle­ czony. N atom iast sprzątanie jest pracą, której rezul­ taty są w idoczne natychm iast: m ożem y podziw iać efekty naszych wysiłków, dokładność, z jaką wykona­ liśmy wszystkie zadania. Wątpimy tylko w użyteczność pracy, której skuteczność jest wątpliwa. Wykonywanie prac domowych bez poczucia przymusu, lecz z chęcią i zapałem, ze świadomością, że nasze wysiłki zostaną wynagrodzone, pozwala wzmocnić poczucie własnej wartości, nabrać wiary w skuteczność własnych działań, udowodnić sobie, że jest się zdolnym do poprawy jako­ ści swojego życia. Możemy zmienić nasze podejście do sprzątania, polubić je. Paradoksalnie, kiedy robimy coś z zapałem i dla samej przyjemności działania, czerpiemy z tego najwięcej satysfakcji. Tak, radosne podejście wnosi do naszego życia coś ożywczego! Ważne jest, by nauczyć się odczuwać radość

SPR Z Ą T A N IE Z A C Z Y N A S IĘ W G ŁO W IE

65

przy wykonywaniu codzienych, najbardziej banal­ nych czynności, które niektórzy traktują jako przykrą konieczność. Każdy jest kowalem własnego szczęścia i może w sobie wyrobić um iejętność przekraczania samego siebie, aby poprawić jakość życia. Pozytywne nastawienie silnie wpływa na poziom motywacji. Jeśli myślimy, że jakaś rzecz jest przyjemna, stanie się nią. I odwrotnie. Im więcej dana czynność wymagała od nas wysiłku, tym większej satysfakcji dostarczy nam jej wykonanie. Z przyjemnością skonstatujemy, że nasze wysiłki zostały wynagrodzone.

Doznania zmysłowe, źródło dobrego samopoczucia Przyjemność płynie często z samego gestu, 2; koją­ cego rytmu, ze zmysłowości dotyku. A szerzej rzecz ujm ując, 2 dumy płynącej z dobrze wykonanej pracy, z pokonania chaosu. Zawsze po zakończeniu prasowania pani M. z upodobaniem przygląda się pięknie ułożonym stosom nieskazitelnie czystej bie­ lizny. JEAN-CLAUDE KAUFMANN, Le cceur a l ’ouvrage

Sprzątanie stwarza kobietom możliwość korzysta­ nia z dobrodziejstwa, jakim jest przyjemność. Niektó­ re przyznają nawet, że czerpią większą przyjemność z mycia naczyń niż z jedzenia: w wykonywaniu codzien­ nych prac domowych odnalazły równowagę i harmonię. Społeczeństwo, z jego sposobami myślenia i przeko­ naniami, stale podlega zmianom. M imo że we współ­

66

S Z T U K A SPRZĄTANIA

czesnym świecie nadal dom inuje racjonalizm, coraz częściej doceniamy znaczenie emocji, inteligencji serca w naszym życiu. To emocje mobilizują nas do działania i dają zapał do pracy. Dostarczając pozytywnych emo­ cji i doznań, sprzątanie poprawia samopoczucie. Biorąc zatem pod uwagę ich dobroczynne działanie, porządki powinno się uważać za szlachetne zajęcie. M ogą one również, w dyskretny, acz skuteczny sposób, uczestni­ czyć w budowaniu harmonijnego i pogodnego życia. Sprzątanie może się stać prawdziwą przyjem noś­ cią. Może dostarczać przyjemnych doznań wszystkim naszym zmysłom. Troszczenie się o zwykłe, codzienne drobiazgi, które składają się na nasze życie, stanowi pracę, którą możemy wykonywać z przyjemnością, ele­ gancją i wdziękiem. Możemy się jej oddawać z zapałem i radością, ale również z godnością, pokorą i cierpli­ wością, wspaniałymi cnotami, które we współczesnym społeczeństwie, hołdującym wartościom materialnym, odchodzą powoli w zapomnienie. Ale podstawowym warunkiem polubienia sprzątania jest polubienie wnętrza swojego domu. Zamykanie sza­ fy, w której ułożyliśmy stosy wyprasowanej pościeli lub czystych naczyń, daje niezwykłą przyjemność. Już sam ich widok budzi w nas satysfakcję, że potrafiliśmy zapa­ nować nad nieładem. Oto nasze małe chwile szczęścia. Sztuka życia polega na upiększaniu, ulepszaniu każdej rzeczy. Czy jest coś przyjemniejszego niż widok lśniącej czystością kuchni, bukietu świeżych kwiatów, połysku­ jących szyb, błyszczącego parkietu, równo zaścielonego

67

SPR Z Ą T A N IE ZA C ZY N A S IĘ W G ŁO W IE

łóżka, listw przyściennych bez odrobiny kurzu? Owo piękno codzienności pokrzepia nas, dodaje nam odwagi i nadaje sens życiu. Czy inteligencja serca nie oznacza właśnie zdolności bycia szczęśliwym?

Dbanie o bieliznę Wspinając się na palce wiesza wyprane tabi4 Gospodyni piątego dnia. OTAKA M ITSUO

Rozwieszenie prania na świeżym powietrzu, korzy­ stając z ładnej pogody i ze słońca, rozkoszowanie się przyjem nym zapachem wypranej bielizny, a kiedy wyschnie, ułożenie jej w koszu, jeszcze nagrzanej słoń­ cem —oto zajęcie, które samo w sobie przynosi ogromną przyjemność. Podobnie jak wsłuchanie się w szum pary wydobywającej się z żelazka, przesunięcie palcami po wyprasowanej, gładkiej, jeszcze ciepłej tkaninie - oto małe okruchy szczęścia, którymi m ogą nas obdarzyć zwykłe codzienne czynności. D ośw iadczam y również ogrom nej wewnętrznej satysfakcji, kiedy udaje nam się połączyć skutecz­ ność z przyjemnością; czujemy się szczęśliwi z powodu dobrze wykonanego zadania. Zakończenie jakiejś pracy 4 Tabi —tradycyjnie skrojone japońskie skarpetki (przyp. tłum.).

68

SZTU KA SPRZĄTANIA

i świadomość, że „mamy to z głowy“, przynosi nam wewnętrzny spokój. Nieco wcześniej myśleliśmy już o chwili, kiedy skończymy to, co mieliśmy do zrobie­ nia, czujemy się lekko. Spowolniliśmy może nawet nieco nasze ruchy, aby móc się jeszcze rozkoszować ostatnim pociągnięciem żelazka, wkładaniem nienagannie złożonej bielizny do szafy... Prasowanie przy muzyce zachęca do pogrążenia się w rozmyślaniach. Pozwala się rozmarzyć i zrelakso­ wać. Niektóre gesty przywodzą na myśl odległe wspo­ mnienia, przywołują obrazy i zapachy z dzieciństwa, dostarczają przyjemnych odczuć i budzą lekką nostal­ gię: zapach rozgrzanego żelazka, złożony na pół koc na stole, na nim prześcieradło, a w zasięgu ręki miseczka wody do zwilżania bielizny... Jeszcze nie tak dawno prasowanie i składanie bielizny było prawdziwą sztuką, która dzisiaj powoli zanika: to, czego uczyły nas babcie, w dzisiejszych czasach nie jest już praktykowane; nikt nie składa już dzisiaj T-shirtu jak koronkowej koszuli nocnej. Chusteczki robi się z celulozy, obrusy z tworzyw sztucznych. Ale przede wszystkim nie przywiązuje się już takiej wagi jak dawniej do wszystkich domowych czynności. Wyperfumować wnętrze swojego domu Zapachy odgrywają w naszym życiu istotną rolę; mogą wywoływać miłe skojarzenia, jak również nie­ przyjemne doznania. Czynności domowe mogą również dostarczać niezwykle przyjemnych doznań, kojarzących

SPRZĄTANIE ZACZYNA SIĘ W GŁOW IE

69

się z czystością: przyjemny zapach wypastowanej podło­ gi, pachnąca lawendą bielizna, świeżo wyprana pościel, roznoszący się po kuchni zapach pieczonych w piekar­ niku biszkoptów - wszystkie te zapachy wpływają na nasze samopoczucie. Świadomie wybrane zapachy mają dobroczynne działanie relaksujące, pomagają walczyć ze stresem, niepokojem, lękiem. Dostarczając przyjemnych doznań zmysłowych i działając odprężająco na psychi­ kę, ułatwiają zmagania z problemami życia codzienne­ go i odzyskanie wewnętrznej harmonii. Wrażliwość na doznania zmysłowe nie jest zarezerwowana dla artystów. Każdy z nas może stworzyć w swoim domu przyjemną atmosferę, pozwalającą żyć szczęśliwiej i pełniej. Japończycy często używają do mycia podłogi samej tylko wody, perfumują za to wnętrza domów i bieliznę (a nawet włosy) kadzidełkami. „Aromat kadzideł rozjaś­ nia umysł, poprawia koncentrację - wyjaśnił mi pewien przyjaciel - i sprawia, że wnętrze wydaje się bardziej przestronne”. Japończycy oczyszczają także wnętrza swo­ ich domów, paląc węgielki drzewne. Zapachy przywołują również wspomnienia z dzieciń­ stwa. Przypominają nam dom rodzinny, matczyne gesty, zwyczaje przekazywane z pokolenia na pokolenia, które pragniemy pielęgnować i utrwalić. Zapachy przypomi­ nają nam bliskie osoby lub rzeczy, które zakotwiczają nas w codzienności.

70

S Z T U K A SPR ZĄ TA N IA

Wsłuchać się w głos rzeczy Kiedy zimno owładnęło ogrodem kwiaty kamełii opadły. BASHO

Parkiet skrzypiący przyjemnie pod stopam i, szum wody lecącej z kranu, dźwięk odkurzacza wciągającego brud, brzęk przykrywki czajniczka, który odstawiamy na swoje m iejsce... ile drobnych przyjemności towa­ rzyszy nam w codziennych pracach domowych! Być wrażliwym na wszystko, co nas otacza, czuć w sobie energię, siłę życiową, która nas przenika - oto co znaczy żyć świadomie, wsłuchać się w swoje serce, uszanować swoje życie i troszczyć się o każdy jego szczegół.

Rozwinąć zmysł dotyku D ziś rano nie ma zajęć z medytacji zazen, a więc późniejsza pobudka> o piątej. Zagrabiam trawniki, zamiatam aleje i ścieżkę prowadzącą do świątyni. Najprzyjemniejszejest czyszczenie mchu5. Jak miło jest spędzić potem resztę dnia w tak nieskazitelnie czystym miejscu! Z DZIENNIKA, KTÓRY PROWADZIŁAM W ŚWIĄTYNI

Z am iatanie... Jest coś ponadczasowego w tej uni­ wersalne] czynności: trzymanie trzonka szczotki w za­ 5 W ogrodach otaczających japońskie świątynie rośnie specjalnie hodowany mech (przyp. tłum.).

SPR Z Ą T A N IE Z A C Z Y N A S IĘ W G ŁO W IE

71

głębieniu dłoni jest — rzec by m ożna — nawykiem utrwalonym w naszej pamięci od zawsze; odgłos słomy pocierającej o podłogę i wrażenie, że rzeczy ożywają na nowo, kiedy zmiatamy z nich kurz. Delikatny brzęk metalowej szufelki i głuche uderzenie kija, kiedy odsta­ wiamy szczotkę pod ścianę. Co wtedy odczuwasz? Czy zauważasz różne odcienie światła, drobinki pyłu unoszą­ ce się w świele porannego słońca, suche jesienne liście lub świeżość wiosennego powietrza? Czy nie odkrywasz tego wszystkiego podczas zamiatania? Czy nie dostar­ cza ci ono przyjemnych doznań? Popatrzeć świeżym spojrzeniem na wszystko, co nas otacza, uruchom ić wszystkie zmysły, by dotknąć, poczuć, usłyszeć, nasiąk­ nąć atmosferą miejsca... - na tym właśnie polega świa­ dome wykonywanie wszystkich, nawet najprostszych czynności związanych ze sprzątaniem. Zwykłe przetar­ cie szmatką jakiegoś przedmiotu może przywrócić mu życie, zapach wody podczas mycia podłogi —przywołać odległe wspomnienia z dzieciństwa. Każdy jest kowalem swego szczęścia Każda rzecz powinna mieć swoje miejsce i ważnejest, aby się przykładać do wszystkiego, czego się podejmuje­ my. Kiedy się staramy i działamy we właściwej chwili, reszta sama się układa. Panujemy wówczas nad zda­ rzeniami. N a tym polega tajemnica buddyzmu. SUZUKI ROSHI

Każdy z nas ma prawo dokonywać wyborów, decy­ dować o tym, czego pragnie, a czego nie w swoim

72

S Z T U K A SPRZĄTANIA

życiu. Niewiele rzeczy jest nam w rzeczywistości narzu­ conych. Jak często narzekamy, że musimy zrobić pra­ nie lub posprzątać w domu? A przecież tak naprawdę nic nas do tego nie zmusza. Jeśli to robimy, to dlate­ go, że jest to dla nas ważne. Pierzemy swoją bieliznę, ponieważ chcemy wyglądać czysto i ładnie. Tylko bio­ rąc pod uwagę wszystkie możliwości, potrafimy właś­ ciwie ocenić podejmowane przez nas wybory. Ankiety dotyczące odczuwania szczęścia wykazały, że osoby z wysoko rozwiniętym poczuciem autonom ii, które potrafią sam odzielnie podejm ować decyzje, są trzy­ krotnie szczęśliwsze od innych. Wykazują się zdyscy­ plinowaniem, przedsiębiorczością, twierdzą również, że poczucie obowiązku pozytywnie wpływa na poziom odczuwanego szczęścia. N ie bać się codzienności Wszystkie osoby, które pojawiły się w twoim życiu, wszystkie wydarzenia, które cię w nim spotka­ łyi znalazły się w nim, ponieważ przyciągnąłeś je do siebie. Co postanowisz z nim i zrobić, zależy wyłącznie od ciebie. RICHARD BACH, Illusions (Złudzenia)

Lęk przed codziennością pociąga za sobą inne lęki. Prawdziwa mądrość polega na dostrzeganiu szczęścia w każdej, nawet najdrobniejszej czynności. Wszystko zależy od sposobu, w jaki patrzymy na świat, i od tego, czy potrafimy stworzyć harmonię między naszym ciałem i umysłem. Perspektywa, z której patrzymy na rzeczy,

SPR Z Ą T A N IE ZA C ZY N A S IĘ W G ŁO W IE

73

wpływa na to, jak do nich podchodzimy. Każde zajęcie może się wydawać przyjemne lub uciążliwe w zależności od naszego nastawienia. N ic nie jest trudne, kiedy nadajemy sens temu, co robimy. Jeśli sprzątanie wydaje nam się uciążliwe, to przede wszystkim dlatego, że za takie je uważamy. Nikt nas nie zmusza do sprzątania: sami decydujemy, że to zrobimy. Kiedy wykonywana praca wydaje nam się zbyt powtarzalna i monotonna, pomyślmy o korzyściach pły­ nących z naszych wysiłków, a są one dwojakie: pierwsza - zewnętrzna —jest ulotna, jest nią przygotowany posi­ łek, wysprzątany dom; ale druga - wewnętrzna —mimo że niewidoczna, jest długotrwała: praca wykonywana z zamiłowaniem i pokorą wzbogaca duszę, sprawia, że życie nabiera sensu. Przestajemy wtedy postrzegać prace domowe jako przykry obowiązek; stają się dobrodziej­ stwem i przyjemnością, które sprzyjają wewnętrznemu rozwojowi i rozświetlają nasze życie.

Zmobilizować się do sprzątania C o jest ważne w życiu? N ikt nie może odpowie­ dzieć na to pytanie za kogoś, ponieważ każdy ma swo­ ją prawdę. Życie zostało nam dane, a wraz z nim możliwość nadania mu sensu. Wybieramy swoją dro­ gę życiową, wytyczamy sobie cele i staramy się rea­ lizować swoje pragnienia. Szczęście nie zależy od wydarzeń i okoliczności, ale od tego, jak do nich pod­ chodzimy i jakie znaczenie im nadajemy. To prawda, że lepiej nie być niewolnikiem sprzątania, nie należy jed­ nak również pozwolić, aby kurz pokrył nasze życie.

74

SZTUKA SPRZĄTANIA

Wszystko ma swoje rozwiązanie. Ułożenie precyzyjnego planu prac domowych i znajomos'ć kilku podstawowy­ ch technik może ułatwić sprzątanie, a nawet zamienić je w przyjemność.

2

PRZEJŚCIE DO DZIAŁANIA

Przed sprzątaniem - porządkowanie Porządkowanie i układanie: nieodłączny element sprzątania Zmiana służącej. Szczotka do zamiatania wisi w innym miejscu. YOKOY YAYU

Porządkowanie jest nieodłącznym elementem sprzątania. Polega na segregowaniu i układaniu rzeczy, na właściwym rozporządzaniu czasem i przestrzenią. Oznacza również zaprowadzenie ładu we własnej głowie i życiu. Pierwsze jest ściśle powiązane z drugim. Porzą­ dek wnosi spokój do domu... przynosząc jednocześnie spokój wewnętrzny! Bałagan w domu może odzwier­ ciedlać wewnętrzny chaos i brak harmonii, rozprasza uwagę i przeszkadza w skupieniu, podczas gdy uporząd­ kowane wnętrze wpływa pozytywnie na nasze samopo­ czucie. Nasze życie składa się z tysiąca „drobiazgów1*, małych rzeczy, które tworzą codzienną rzeczywistość. Uporząd­ kowanie otaczającej nas przestrzeni sprawia, że odzysku­ jemy panowanie nad rzeczami i nad własnym życiem. Zaprowadzając ład w swoim domu, porządkujemy jed­ nocześnie myśli, zyskując tym samym poczucie bezpie­ czeństwa i pewność siebie. Czerpiemy z tego podwójną satysfakcję: przyjemność płynącą z uporządkowania rze­ czy oraz wewnętrzny spokój. Posprzątawszy w domu,

78

S Z T U K A SPRZĄTANIA

możemy się spokojnie oddać innym zajęciom. Wyjście z domu po uprzednim zaścieleniu łóżka, udanie się na spoczynek po umyciu naczyń wewnętrznie uspokaja. A jeśli reguły domowego porządku wydają ci się zbyt surowe i sztywne, wystarczy, byś sobie przypomniał, że uporządkowanie wnętrza własnego dom u pozwala uporządkować życie, myśli i uczucia. Kierowanie się tą zasadą jest niewątpliwie jednym z koniecznych warun­ ków życiowej mądrości.

Porządek - codzienny skarb Niektórzy myślą, że można rozwiązać kwestię nie­ porządku, odkładającją na później. Nie wiedzą, że owa chwila, którą nazywają „później", nie istnieje i nigdy nie będzie istnieć. M ARGUERITE DURAS, La vie materielle

Tym, co odróżnia osobę dbającą o czystość od osoby uporządkowanej, jest fakt, że ta ostatnia robi wszyst­ ko, aby jak najlepiej zadbać o wnętrze swojego domu, organizując sobie pracę tak, że oszczędza czas i energię. Sprzątanie bez uprzedniego uporządkowania rzeczy jest jak przyklejenie na ranę plastra i wcale nie rozwiązuje problemu nieładu. Warunkiem życia w czystym, upo­ rządkowanym miejscu jest właściwa organizacja domo­ wej przestrzeni, usunięcie z niej wszystkiego, co zbędne, i przeprowadzenie w niej gruntownych, dokładnych porządków. Potem wystarczy utrzymywać ten porzą­ dek (co nie znaczy, że nie będziesz już musiał w domu sprzątać...). Ale jeśli oczyściłeś domową przestrzeń,

P R Z E JŚ C IE D O D Z IA ŁA N IA

79

pozbywając się niepotrzebnych drobiazgów, rzeczy mało praktycznych lub w złym stanie, znajdziesz w sobie energię, która pozwoli ci oddawać się pasjom i ulubio­ nym zajęciom i żyć zgodnie z własnymi upodobaniami. Właściwa organizacja domowych obowiązków umożli­ wia stworzenie przestrzeni pozwalającej żyć, pracować i wypoczywać dokładnie tak, jak tego pragniemy.

Właściwa organizacja Za każdym razem, kiedy robim y porządki, uczy­ my się lepiej organizować swoją pracę; szukamy prak­ tyczniejszych rozwiązań i sposobów układania rzeczy, znajdując w tym zajęciu coraz większą przyjemność. Odkrywamy na przykład, że można trzymać ubrania, które trudno jest złożyć (stroje kąpielowe, bieliznę osob istą...), w wiklinowych szufladach wyściełanych płótnem. Udoskonalenie organizacji pracy przynosi oszczędność czasu i coraz lepiej uporządkowane wnę­ trze. Czerpiemy z tego wielką wewnętrzną satysfakcję. Każdy nowy pomysł jest niczym kolejne zwycięstwo nad chaosem świata zewnętrznego. Kolejne sprzątania przeprowadzane z coraz większą skutecznością stają się stymulującym i satysfakcjonującym zajęciem. Właściwe zorganizowanie sobie pracy związanej z utrzymaniem porządku i czystości w domu może zabrać wiele lat. Ale w miarę upływu czasu czerpiemy coraz większą satys­ fakcję z tego, że pozostajemy w wewnętrznej harmonii z sobą i otoczeniem. Ono i my tworzymy wreszcie zgod­ ną parę...

80

SZTU KA SPRZĄTANIA

Jak porządkować rzeczy Zły gust: zbyt wiele przedmiotów dookoła, zbyt wielepędzelków na sekretarzyku, zbyt wiele posąż­ ków Buddy na domowym ołtarzu, zbyt wiele kamieni, roślin, drzew w ogrodzie... Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, by mieć wiele książek. Pewna nonszalancja w wystroju wnętrza wcale nie umniejsza jego elegancji. URABE KENKÓ, Les heures oisives

Porządkowanie oznacza odłożenie rzeczy na swo­ je miejsce, a co za tym idzie, ułatwienie sobie korzy­ stania z nich. Jak przyjemnie jest otwierać w połowie opróżnione szafy, w których wszystko jest nienagannie poukładane! Zacznij od drobiazgów: to one pomogą ci się nauczyć wewnętrzej dyscypliny. Ucząc się porząd­ kować mniejsze rzeczy, wyrabiamy w sobie dyscyplinę, która ułatwia nam radzenie sobie z większymi porząd­ kami. Przypisz każdej rzeczy odpowiednie miejsce, w zależności od jej funkcji użytkowej, żebyś w każdej chwili mógł jej użyć, kiedy tylko będziesz jej potrzebo­ wać.

Pudełka i pojemniki: idealne do porządkowania rzeczy Aby osiągnąć wewnętrzną wolność, potrzebujemy pewnych ram. Bez nich poruszamy się po omacku. Ramy dają solidne podstawy do wszelkich działań, pozwalają wykroczyć poza technikę i rozwinąć kreatyw­ ność. Dlatego niezbędne jest wprowadzenie od same­ go początku odpowiedniego systemu porządkowania.

P R Z E JŚ C IE D O D ZIAŁANIA

81

Koszyk ze sprzętem do sprzątania, indywidualne tace na posiłki (używane w Japonii...), notesy zawierające spisy różnych rzeczy, kuferek na kosmetyki, pojemnik na korespondencję (a w nim papier listowy, kartki do wysłania, listy, na które mamy odpisać, ładne znaczki, porządny długopis...) - w ten sposób możemy pose­ gregować i uporządkować wszystkie rzeczy. Najlepiej jest wybrać do tego celu kwadratowe lub prostokątne pojemniki; w tych o fantazyjnym kształcie dużo trudniej poukładać rzeczy. Nigdy nie zapomnę wizyty u koleżan­ ki z klasy, kiedy miałam koło dziesięciu lat; pokazywała mi z dumą swoją kolekcję piżam ułożonych pojedynczo w ładnych kartonowych pudełkach, stojących w stosach na półkach w oszklonej szafie. Jej babcia —jak mi wyjaś­ niła - była Rosjanką! Pudełka i pojemniki są najlepsze do porządkowania. Weźmy na przykład wazony: mają różne kształty i roz­ miary. Jeśli ułożysz je w pudełkach, istnieje mniejsze ryzyko, że się potłuką, a poza tym będziesz mógł uło­ żyć jeden na drugim i tym samym zyskać więcej miej­ sca. Kiedy kupujesz buty lub kapelusze, pozostaw je w pudełkach, w które były zapakowane. Pudełka chro­ nią rzeczy przed kurzem, można je łatwo przestawiać, są dyskretne, a ułożone na półkach, stanowią element dekoracyjny.

Tace Tace są bardzo praktyczne zarówno do serwowania jedzenia, jak i do opróżnienia zawartości torebki czy

82

SZTU K A SPRZĄTANIA

przenoszenia drobnych rzeczy z jednego pokoju do drugiego. Dzięki nim niektóre przedmioty stają się bar­ dziej funkcjonalne; można również z łatwością ułożyć je w szufladzie. Pozostaw na wierzchu tacę z zestawem do przygotowania herbaty: czajniczkiem, pojemnikiem z herbatą, filiżankami, cukrem, tak byś nie musiał szu­ kać poszczególnych rzeczy w szafkach, kiedy pojawi się niespodziewany gość.

Zawsze miej przy sobie matą torebkę M oi rodzice mieszkają w trzypiętrowym domu w mieście. Kiedy jestem u nich, zawsze mam przy sobie małą torebkę, w której noszę okulary, telefon komórko­ wy, papierosy... Może się to wydawać dość niewygod­ ne, ale czy wygodniejsze jest szukanie przez kwadrans okularów?

Oznakuj teczki z dokumentami Ile czasu i energii moglibyśmy zaoszczędzić, ozna­ kowując odpowiednio teczki, w których przechowuje­ my dokumenty. Opis pozwala z łatwością je odnaleźć i wkładać do nich w miarę potrzeby kolejne doku­ menty. Ustal własną technikę segregacji (według roku, kategorii, członków rodziny...) i pozostań przy niej. Ułóż teczki kategoriami w kartonowych pudełkach, umieszczając na nich etykietkę z opisem. Skuteczność gwarantowana!

P R Z E JŚC IE D O DZIAŁANIA

83

Układaj przedmioty według rozmiarów Układaj mniejsze przedmioty przed dużymi, lżejsze na cięższych, umieszczaj delikatne rzeczy pod osłoną najtwardszych. Najwyżej układaj przedmioty, które lepiej wyglądają na górze, a te, które mogłyby spaść (gdyż są niestabilne), na dole. Składaj bieliznę poście­ lową i stołową w kostkę, układając ją następnie w stosy (wszystkie w takim samym rozmiarze).

Kładź rzeczy na właściwym miejscu Bałagan bierze się często stąd, że nie wybraliśmy właściwego miejsca dla poszczególnych rzeczy w zależ­ ności od ich funkcji. Nie mają w związku z tym okre­ ślonego miejsca. Umieść rzeczy tam, gdzie ich używasz: lekarstwa, które połykasz z wodą —w kuchni, kremy i maści —w łazience... Spróbuj położyć rzeczy w takim miejscu, żeby były przez cały czas łatwo dostępne. Zastanów się, czy powinny znajdować się w tym, czy w innym pomieszczeniu. Przemyśl każdy ze swoich gestów i ruchów. W którym miejscu stawiasz torebkę, kiedy wchodzisz do domu? Gdzie zasiadasz, żeby podli­ czać wydatki domowe? Nawet w ciemności powinieneś móc znaleźć to, co jest ci w danej chwili potrzebne.

Porządkuj rzeczy i dbaj o nie Porządkując rzeczy, nie zapominaj o tym, że czym innym jest je gdzieś schować i zamknąć, a czym innym - odstawić w kąt. Nieuporządkowanie lub położenie

84

SZTUKA SPRZĄTANIA

byle gdzie książek, ubrań itp. niewiele różni się od ich porzucenia. Nawet jeśli jakiś' przedmiot ma przez dłuż­ szy czas pozostać w tym samym miejscu, sprawdzaj od czasu do czasu jego stan. Zastanów się, jakie ma dla cie­ bie znaczenie. Przeprowadzaj okresowe przeglądy swo­ ich nowych nabytków. Nie wstydź się przyznać przed sobą do błędu, jakim był ten czy inny zakup. I nigdy nie zaniedbuj posiadanych rzeczy.

Biurko Biurko powinno być tak przestrzenne, jak to moż­ liwe, i idealnie uporządkowane. Powinny na nim leżeć wyłącznie przedmioty potrzebne nam do pracy, którą w danej chwili wykonujemy. Nie może być zagracone niepotrzebnymi rzeczami. Im więcej miejsca mamy na biurku, tym lepiej możemy się skoncentrować na pra­ cy. Umiłowanie porządku jest cechą wielkich ludzi. Nie można osiągnąć trwałego sukcesu, pracując w rzekomo artystycznym nieładzie.

Grupuj rzeczy i układajje geometrycznie Jednym z naprostszych i najskuteczniejszych sekretów pozwalających utrzymać wnętrze w idealnym porządku jest geometryczne układanie rzeczy i łączenie ich w gru­ py! Rozejrzyj się wokół siebie. Zabaw się teraz w ułoże­ nie przedmiotów, które są w zasięgu twojej ręki, w taki sposób, aby żaden z nich nie był ustawiony krzywo ani zbyt oddalony od pozostałych. Zgrupuj je niczym małe stado baranów. Niesamowite, prawda? Wykonuj to ćwi­

PRZEJŚCIE DO DZIAŁANIA

85

czenie, gdziekolwiek jesteś, w każdych okolicznościach. Natychmiast poczujesz, że wszystko pozostaje w ideal­ nym porządku. Będziesz miał wrażenie, że prawie niczego nie przestawiłeś, i bez najmniejszego świadomego wysił­ ku odłożysz wszystkie rzeczy na ich miejsce. Japońscy nauczyciele uczą już najmłodsze dzieci ustawiania na biurku piórnika i ołówków prostopadle do zeszytu. Umi­ łowanie porządku stanowi nieodłączną część składową ich edukacji. Zgrupuj w swojej kuchni naczynia według ich funkcji (nóż z deską do krojenia i miseczką przeznaczoną na odpadki). W łazience wszystko, czego używasz do pie­ lęgnacji ciała, powinno leżeć blisko prysznica lub wanny, a wszystko, co służy do pielęgnacji twarzy, w koszyczku lub szufladzie. Połóż płyty C D w pobliżu wieży, a książki tam, gdzie masz zwyczaj je czytać.

Zawsze odkładaj rzeczy na swoje miejsce Aby zachować porządek, wystarczy zawsze odkładać na swoje miejsce rzeczy, którymi się posłużyliśmy, na przykład zamknąć dokładnie opakowanie płatków śnia­ daniowych i odłożyć je tam, skąd je wzięliśmy. Jakiej przyjemności i zadowolenia dostarcza ten zwykły gest! Są to właśnie drobne nawyki, których powinniśmy się nauczyć, a potem je utrwalać, aby czerpać zadowolenie ze zwykłej czynności, jaką jest porządkowanie.

86

SZTU K A SPRZĄTANIA

Ogranicz liczbę przedmiotów Zawsze żałujem y rzeczy, które wyrzuciliśmy wjakiejś chwili swojego życia. Ale jeśli niczego nie wyrzucamy; jeśli nie pozbywamy się rzeczy; jeśli chcemy zatrzymać czas, możemy spędzić cale życie na jego archiwizowaniu. MARGUERITE DURAS, La vie matłńeUe

Zanim weźmiemy prysznic, musimy się rozebrać. W odniesieniu do domu zasada jest taka sama: najpierw musimy go oczyścić z nadmiaru rzeczy. Im mniej rze­ czy posiadamy, tym więcej mamy dla siebie wolnego czasu. Kiedy zbędne rupiecie nie zakłócają już harmo­ nii wnętrza, w którym przebywamy, możemy wreszcie docenić jego walory. Podobnie jak możemy dostrzec piękno jednego kwiatu w wazonie. Aby uczynić pięk­ nym wnętrze swojego domu, nie należy umieszczać w nim dodatkowych mebli ani elementów dekora­ cyjnych, lecz przeciwnie, usunąć z niego wszystko, co zbędne. Dlatego wnętrza inspirowane duchem zen są na ogół minimalistyczne, pozbawione niepotrzebnych sprzętów i ozdób, niemalże puste, i to właśnie stano­ wi o ich pięknie. Zagracony, brudny dom jest często oznaką wewnętrznego chaosu i przygnębienia. Pozbądź się teraz wszystkiego, co nie przyczynia się do popra­ wienia jakości twojego życia, zdrowia i samopoczucia. Nie odkładaj niczego na potem - działaj teraz! Przej­ rzyj wszystkie rzeczy po kolei, jedną po drugiej. Jeśli jakiś przedmiot nie jest ci niezbędny, powinieneś się go pozbyć. Uwalniając wnętrze domu od nadmiaru, usu­

P R Z E JŚC IE D O DZIAŁANIA

87

wamy jednocześnie przyczyny brudu i bałaganu, a tym samym smutku i przygnębienia.

Liczba rzeczy w zasięgu wzroku powinna być minimalna Warto zwrócić uwagę na fakt, że rzeczy pozostawione w zasięgu wzroku zarazem najmniej rzucają się w oczy. Wtapiają się w tło. Pozostaw na biurku podstawkę na karteczki do notatek, a na blacie kuchennym tylko to, co będzie ci potrzebne do przygotowania posiłku. Pomyśl o hotelowych łazienkach, kiedy sprzątasz swoją. Nic nie stoi na przeszkodzie, żeby utrzymywać w niej taki sam porządek: wystarczy nie pozostawiać niczego na wierzchu. Może tylko ładny flakonik perfum, ale nic poza tym...

Nigdy nie opuszczaj żadnego pomieszczenia, zanim go nie uporządkujesz Włóż naczynia do zmywarki lub umyj je ręcznie zaraz po zjedzeniu posiłku. Zaściel łóżko, kiedy tylko się umyjesz i zjesz śniadanie. Nie chodzi tutaj o wojskową dyscyplinę, ale po prostu o czerpanie prawdziwej radości z życia, dbanie o potrzeby ciała i sprawowanie kontroli nad umysłem i świadomością. Nauczają tego orientalne techniki relaksacji i medytacji (joga, buddyzm zen, taoizm...), wszystkie te metody mają taki sam cel: uwolnić świadomość od wpływu sił zewnętrznych lub wewnętrz­ nych (społecznych lub biologicznych), uwolnić życie wewnętrzne od zagrożenia chaosem. Znamy te techniki

88

SZ T U K A SPRZĄTANIA

od dawna, ale nie wystarczy wiedzieć, że istnieją. Należy je również praktykować!

D ziałaj od razu Uporządkuj od razu wszystko, czego już nie używasz, i wychodź z domu dopiero po zakończeniu porządków.

Wprowadź odpowiedni system porządkowania Niski chiński stolik z czerwonego drewna sandało­ wego, kryształowy przycisk do papieru, wazon z brą­ zu, hebanowa etażerka... pokój pozostał taki sam. N a stole leżała kartka do pisania wierszy, a przed nią okulary z oprawkami ze skorupy żółwia. NAGAI KAFU, Interminablement lapluie

Ustal zasady porządkowania domu: one nie tylko regulują porządek, ale go tworzą. Zmieniając bez prze­ rwy systemy porządkowania, wiele kobiet marnuje siły i energię (a mężczyźni jeszcze bardziej!). Powinniśmy zorganizować swoją kuchnię w taki sposób, żeby każdy przedmiot miał w niej określone i stałe miejsce, umiesz­ czając w zasięgu ręki najczęściej używane naczynia. Prowadzenie domu nie powinno stanowić hobby, ale system ustalony raz na zawsze, który nie zaprząta nam już potem myśli. Ci, którzy przyjęli taki system, mówią, że nigdy nie muszą niczego porządkować, ponieważ nigdy nie bałaganią. Codzienne sprzątanie, przygoto­ wywanie posiłków i dbanie o czystość bielizny powinno stanowić jedyne prace, których dom wymaga od nas

P R Z E JŚ C IE D O D Z IA ŁA N IA

89

na co dzień! Przypatrz się osobom uporządkowanym; odkładają rzeczy na swoje miejsce po każdym ich użyciu (ołówek do kubka, brudną filiżankę do zlewu, torebkę na swoje miejsce...). N ie pozostawiają za sobą żadne­ go śladu. Nawet jeśli odwiedzisz je po dziesięciu latac^> zawsze odnajdziesz w ich domu pojemnik z cukrem na swoim miejscu.

Wygoda płynąca z porządku Porządek jest podstawową regułą panując4 w raJ u‘ GEORGE GISSING, Les camets de Henry Ryecr°ft (Zapiski Henry’e g ° Ryecrofta)

O p isu ją c w iktoriań ski dom na wsi, W k tó ry m mieszka bohater jego powieści, George G issing m ow i 0 doskonałym , acz nie przesadnym p o r z ą d k u , k tó ­ ry w nim panuje. Czystość, ład, urok m ie jsc a , s p o k ó j 1 poczucie bezpieczeństwa, którymi emanuje, są niczym „melodia w głowie tego, kto w nim przebywa”- Nlieszkańców tego urokliwego miejsca cechuje przede Wszyst' kim um iłowanie porządku. Porządek - p isze a u to r —pozwala w naturalny sposób odnaleźć w e w n ę t r z n ą równowagę. Jest z nim związana typowo brytyjska kon­ cepcja wygody, przedstawiona jako ideał łączący ^ sobie dobre samopoczucie fizyczne i psychiczne. Z a m k n ię te drzwi, zasunięte zasłony przynoszą spokój i p o c z u cie bezpieczeństwa. Jak pisze Gissing: „Przeciwieristw o technologicznego i naukowego industrializmu.* p o strze ­ gania pracy domowej jako przykrego obowiązku, przy­ musu, niewdzięcznej i uciążliwej czynności. A przecież

90

S Z T U K A SPRZĄTANIA

bez spokoju, bez porządku, bez ładu żadna cywilizacja nie jest możliwa. Żadna istota ludzka nie jest godna tego miana”. Nieskazitelna czystość pokoi, w których panuje idealny porządek, lśniąca czystością kuchnia, w której unoszą się przyjemne zapachy... harmonia życia może wypływać z dbałości o siebie i o wnętrze swojego domu, a także z zachowania doskonałej równowagi między aktywnością i odpoczynkiem. Jeśli człowiek jest zmuszo­ ny walczyć z chaosem świata zewnętrznego, powinien przynajmniej znaleźć spokój we własnym domu. Nawet to, w jaki sposób kładziemy książkę na stole, ma duże znaczenie: ponieważ wnętrze naszego domu oddziału­ je na naszą psychikę. Panujący w nim porządek ułatwi nam codzienne sprzątanie, a przede wszystkim nas do niego zachęci...

Kilka prostych środków i narzędzi Godzina 18.30. Zapada zmierzch, skończyliśmy wieczorny posiłek, przystępujemy do mycia naczyń i przygotowań do jutrzejszego obiadu. Jedynie do mycia tłustych naczyń można użyć odrobiny płynu, o który musimy poprosić przełożoną. Poza płynem do mycia naczyń i detergentem do prania, w świą­ tyni nie używa się żadnych środków czyszczących. Kuchnia została dziś wieczorem gruntownie umyta, ale tylko wodą. Z DZIENNIKA, KTÓRY PROWADZIŁAM W ŚWIĄTYNI

Można utrzymać swój dom lub mieszkanie w czysto­ ści, nie będąc przy tym zmuszonym spędzać całych dni na sprzątaniu. Codziennie możemy doskonalić techniki i triki pomagające w sprzątaniu, aż stanie się automaty­ zmem, nad którym nie musimy się zastanawiać. Sprząta­ nia trzeba się nauczyć, podobnie jak jeżdżenia na rowerze czy pilotowania helikoptera. Porządki przeprowadzane bez odpowiedniej wiedzy i techniki mogą być uciążliwą pracą, ale dokładna znajomość środków czyszczących, odpowiedni zestaw narzędzi oraz pewna praktyka czynią z nich chwilę przyjemności i odprężenia.

92

S Z T U K A SPR ZĄ TA N IA

Niezbędne środki Do mycia posadzek z płytek: czarne mydło, woda i ścierka do podłogi, energia do pracy i szczotka do szorowania podłogi. Do czyszczenia drewnia­ nych parkietów: wełna stalowa, pasta woskowa i wełniana szmata (stare swetry też doskonale się nadadzą); do mycia szyb: czysta woda i gazety. Przetestowałam to wszystko w ciągu kilkuletniego pobytu w szkole z internatem; siostry zakonne nie dawały się zwodzić reklamom i pomimo skromnych środków wnętrza budynków lśniły czystością. PEWNA INTERNAUTKA

Pamiętam gosposię pracującą u pewnej bogatej rodzi­ ny angielskiej - używała bardzo niewielkiej ilości środ­ ków do sprzątania bardzo dużego domu, znajdującego się pod jej pieczą. Mimo to wszystko w nim błyszczało. Coraz więcej uwagi poświęca się ekologii i ekologicz­ nym środkom czystości, ale czy posiadanie dużej ilości tego typu preparatów może być zgodne z duchem ekolo­ gii? I czy może być ekonomiczne? Według ankiety prze­ prowadzonej przez Insee6 wydajemy średnio 220 euro rocznie na zakup środków czyszczących. A czy zastano­ wiliśmy się choć raz nad tym, jakie szkody ponosi przez to środowisko, przyroda, a nawet nasze zdrowie? Fosfo­ rany, kwasy chlorowodorowe, siarkowe... Tymczasem wystarczą dwa lub trzy dobre preparaty i kilka szma­ tek i szczotek. Przy czym trzeba nauczyć się je wybierać 6 Insee (fr.) —Institut national de la statistique et des etudes economiques, Pań­ stwowy Instytut Statystyki i Badań Ekonomicznych (przyp. tłum.).

P R Z E JŚ C IE D O D Z IA ŁA N IA

93

z taką samą starannością jak kosmetyki! Postanowiłam rozeznać się w temacie. Przede wszystkim nie ufaj słowu „nowy” ! Jest to najczęściej używane słowo w języku reklamy. Lecz większość tzw. „nowych” produktów jest najczęściej opracowanych na podstaw ie klasycznych środków, takich jak alkohol czy mydło. Jak wybrać spotśród nie­ zliczonej ilości rozmaitych preparatów w supermarkecie lub drogerii najskuteczniejszy lub najłatwiejszy w użyciu środek? Poszłam do dużego supermarketu. N a długich półkach wystawiono liczne - zarówno tradycyjne, jak i ekologiczne - środki czystości. Szef działu znajdował się akurat w pobliżu. Wydał mi się sympatyczny, więc zapytałam: „Gdybym miała wybrać tylko jeden produkt nadający się do czyszczenia wszystkiego w domu, co by mi pan doradził?”. „Ocet spirytusowy (95 centów)” odpowiedział mi natychmiast. Po czym dodał po cichu: „Nie powinienem pani tego mówić, bo nic by się nie sprzedawało!”. Przeczytałam różne książki na temat stuprocento­ wo ekologicznego sprzątania, w których tłumaczono, w jaki sposób można „przygotować własne preparaty”, mieszając ze sobą różne składniki, ale wszystko to kłóci­ ło się z moim minimalistycznym podejściem do życia, nawet jeśli dbałość o niezanieczyszczanie środowiska jest dla mnie oczywistością. Mimo to uważam, że niektóre środki, bez wątpienia mniej ekologiczne niż inne, jeśli chodzi o skład, są w pewien sposób lepsze z uwagi na opakowanie i użycie.

94

S Z T U K A SPRZĄTANIA

Zapytałam również o radę matkę przyjaciółki, specja­ listkę w tej dziedzinie. Odpowiedziała mi, że po wojnie prano bieliznę w dużych baliach z dodatkiem popiołu, że w wielu domach nie było bieżącej wody ani ubikacji i że jest zachwycona, że w dzisiejszych czasach ma do dyspozycji niezwykle skuteczne preparaty, pozwalające zaoszczędzić czas i energię. O to, co mi napisała: „Nie sposób przeczyć, że wiele produktów chemicznych bar­ dzo się przyczyniło do poprawy samopoczucia i jakości życia powojennych pokoleń. Możemy dzisiaj jeść o każ­ dej porze roku to, na co mamy ochotę, nie marznąć ani nie cierpieć z powodu gorąca, ubierać się za niewielkie pieniądze, nie spędzać całych dni na sprzątaniu domu, zwalczaniu szkodników w ogrodzie, możemy pojechać gdzie i kiedy chcemy, itd. Niewielu z nas zgodziłoby się powrócić do przeszłości”. Miałam zatem do wyboru trzy możliwości: produk­ ty ekologiczne, tradycyjne środki lub - na wzór japoń­ skich świątyń - tylko wodę i szmaty. Biorąc zatem pod uwagę argumenty tych różnych „szkół” , przetestowa­ łam niektóre produkty, których dotąd nie znałam (na przykład czarne mydło w płynie), i dokonałam syntezy, sporządzając własną listę i dochodząc do następującej konkluzji: z wyjątkiem sytuacji, kiedy przeprowadzamy w dom u duże prace remontowe (odświeżenie miesz­ kania lub domu) albo gruntownie go czyścimy przed wprowadzeniem się, jeśli sprzątamy dom regularnie, potrzebujemy niewielu środków czyszczących.

P R Z E JŚ C IE D O D Z IA ŁA N IA

95

Niewiele środków, ale starannie wybrane Nie ma potrzeby zagracania szaf licznymi środkami, często toksycznymi i nie zawsze skutecznymi, mnoże­ nia ich po to, żeby mieć osobny preparat do każdego rodzaju czyszczenia, każdego pomieszczenia, każdego materiału... Poniższa lista obejmuje środki, które w zupełności wystarczają, aby utrzymać dom w czystości: • delikatny wielofunkcyjny środek czyszczący (Mini Mir, biały kamień, czarne mydło w płynie w postaci rozcieńczonej...) używany do mycia naczyń, ręcznego prania ścierek, mycia podłóg i różnych powierzchni, płyt witroceramicznych, zlewozmywaków, piekarnika itd.; • silny środek czyszczący (środek piorący Saint-Marc, czarne mydło w płynie w postaci nierozcieńczonej do mycia bardzo zabrudzonych podłóg, usuwania trudnych plam ...); • ocet spirytusowy (do dezynfekcji, odtłuszczania, usuwania osadów z kamienia...); • soda oczyszczona (do wywabiania trudnych plam); • płyn Javel7.

7 Eau de Javel - płyn dezynfekujący o działaniu przeciwbakteryjnym i właści­ wościach myjących, używany również do wybielania bielizny. W Polsce znany pod nazwą EkoJavel (przyp. tłum.).

96

SZTU KA SPRZĄTANIA

Czarne mydło gospodarcze Czy znam czarne mydło? W czasach mojego dzie­ ciństwa zaopatrywaliśmy się w nie raz w roku i suszyliśmyje na kominku. Służyło do czyszczenia wszystkiego. MOJA MATKA

Mimo że istnieją dziesiątki imitacji czarnego myd­ ła (zielono-czarne mydło, które jest zupełnie miękkie, i twarde mydło zwane marsylskim), prawdziwe czarne mydło jest prawdopodobnie jednym z najstarszych środ­ ków czyszczących, jakie kiedykolwiek istniały... i nie ma sobie równych, jeśli chodzi o skuteczność. Zawiera czysto roślinne składniki, nie ma w nim rozpuszczalni­ ka, jest w stu procentach naturalne i biodegradowalne, przyjazne dla środowiska; jest również bardzo skutecz­ nym środkiem antyseptycznym. Rozcieńczone z letnią wodą (zaledwie łyżeczka na pięć litrów wody) i wymie­ szane przed użyciem pomaga usuwać wszelkiego rodza­ ju plamy. Produkt ten jest zdaniem jego zwolenników bezkonkurencyjnym środkiem czystości, skutecznie usu­ wającym silne zabrudzenia, nadającym połysk, odżyw­ czym i działającym ochronnie. M a przy tym ładny zapach i w cenie sześciu lub ośmiu euro za litr zastępuje z powodzeniem dziesiątki innych preparatów czyszczą­ cych, przy czym ilość ta wystarcza na kilkumiesięczne czyszczenie od góry do dołu średniej wielkości mieszka­ nia. Nie potrzebuje krzykliwej reklamy ani cytrusowego koloru, aby udowodnić swoją skuteczność. Najbardziej lubię czarne mydło oliwkowe w płynie Marius Fabre lub

P R Z E JŚC IE D O D ZIAŁANIA

97

czarne mydło oliwkowe z dodatkiem olejku lnianego i gliceryny z Savonnerie du Midi. Jest to wielofunkcyjny detergent w pełnym tego słowa znaczeniu. Można go znaleźć w większości sklepów oferujących ekologiczne środki czystości. Czarnym mydłem możemy czyścić i pielęgnować: • podłogi (terakotę, linoleum, parkiety; nie ma potrzeby przecierać czystą wodą, ponieważ czar­ ne mydło ma działanie ochronne); • patelnie, frytkownice i witroceramiczne płyty kuchenne (wystarczy jedna lub dwie krople nierozcieńczonego mydła); • plamy na ubraniach (aby usunąć tłuste plamy z obrusów i serwetek stołowych, ściereczek, koł­ nierzy i mankietów koszul, bielizny itd., wystar­ czy nałożyć na sucho kroplę nierozcieńczonego mydła na prawą i lewą stronę plamy, delikatnie potrzeć i wyprać w pralce); • bieliznę praną w pralce (dodać do prania łyż­ kę stołową nierozcieńczonego czarnego mydła zamiast klasycznego środka piorącego); • miedź i srebro (rozpuścić trzy łyżki stołowe czystego mydła w ciepłej wodzie, zanurzyć na dziesięć minut i wysuszyć); • skórę (czarne mydło doskonale czyści, nie wysu­ szając przy tym skóry: przecierać delikatnie miękką szczotką włosianą nasączoną odrobiną mydła rozcieńczonego z wodą, po czym pozo­ stawić do wyschnięcia bez przecierania czystą

98

SZ T U K A SPR ZĄ TA N IA

• • •

• • • •

• •

wodą). Niektórzy właściciele salonów samo­ chodowych znanych marek (Jaguar, Mercedes, Bentley, Ferrari, Rolls Royce, Porsche...) przy­ znają, że czyszczą skórzane siedzenia samocho­ dów odrobiną czarnego mydła rozcieńczonego z ciepłą wodą, a potem przecierają je czystą zimną wodą8; pochłaniacz pary (nałożone gąbką czarne mydło znakomicie odtłuszcza); piekarnik (nałożyć za pomocą gąbki, po czym spłukać ciepłą wodą); okna (myć mydłem rozcieńczonym z wodą w pojemniku ze sprayem, bez potrzeby spłuki­ wania); drewno (rozcieńczone z wodą czarne mydło czy­ ści, ale również odżywia, chroni i nadaje połysk); powierzchnie plastikowe; marmur (szorować gąbką i spłukać czystą wodą); dywany (szorować mydłem rozcieńczonym z wodą, po czym przetrzeć wilgotną szmatką i na koniec suchą szmatką); powierzchnie betonowe; kamień łupkowy (czarne mydło może mu przy­ wrócić naturalne piękno, ale uwaga: nie należy używać czarnego mydła do czyszczenia posadzek z porowatych płytek!);

8 „Tego właśnie środka używamy od lat do czyszczenia naszych najpiękniejszych samochodów, niepotrzebne są żadne inne preparaty, a zwłaszcza te wszystkie paskudztwa w aerozolu, rzekomo cudowne środki —wyznaje pracownik jedne­ go z salonów. - Następnie można odżywić skórę, nakładając odrobinę czystej wazeliny. I to wszystko”.

P R Z E JŚ C IE D O D Z IA ŁA N IA

99

• fugi między płytkami podłogowymi i pleśń (szorować szczotką z krótkim włosiem nasączoną nierozcieńczonym czarnym mydłem). Dodatkową zaletą czarnego mydła jest to, że pozwala się pozbyć szkodników z roślin doniczkowych i ogro­ dowych (łyżka stołowa mydła rozcieńczona z wodą w pojemniku z rozpylaczem, wstrząsnąć przed użyciem i spryskiwać: żegnajcie mszyce, gąsienice i inne małe stworzonka!). Doskonale nadaje się również do mycia zwierząt domowych i koni (w postaci rozcieńczonej).

Ocet spirytusowy Podczas gdy czarne mydło teoretycznie nadaje się do czyszczenia wszystkiego, ocet spirytusowy (zwany rów­ nież białym) jest z kolei mistrzem błyskawicznego sprzą­ tania: przy użyciu pojemnika z rozpylaczem i szmatki możemy wyczyścić w ciągu kilku minut wnętrze lodów­ ki, chromowane powierzchnie w łazience, a nawet ekrany kom putera czy telewizora oraz szyby i lustra. Doskonale odtłuszcza, a jego zapach ulatnia się w ciągu kilku sekund. Wystarczy wypróbować, aby się o tym przekonać. Litr tego magicznego, niezwykle wydajnego i ekonomicznego środka —mniej niż jedno euro za litr w dziale żywnościowym - zastąpi wszystkie środki do usuwania kamiennego osadu w kawiarkach, pralkach, zmywarkach, umywalkach, kabinach prysznicowych itd. Ocet jest najskuteczniejszym środkiem usuwającym zalegający kamień (rozpuszcza osad wapienny) z umy­ walek, kranów, ścianek i słuchawek prysznicowych

100

SZTUKA SPRZĄTANIA

(należy je odkręcić i zanurzyć na jakiś czas w occie), muszli klozetowej, ale również z kawiarek, czajników elektrycznych, garnków, palników od kuchenki gazowej (wystarczy moczyć je w occie przez kilka godzin). Poza tym doskonale dezynfekuje (można nim wyczyś­ cić przy pomocy spryskiwacza i szmatki wnętrze lodówki lub piekarnika). Ma również właściwości dezodoryzujące i neutralizujące zapachy: wystarczy spryskać nim wnętrze kosza na śmieci i przestrzeń wokół niego, muszlę kloze­ tową, szafkę na buty, aby usunąć z nich nieprzyjemne zapachy. Aby odświeżyć powietrze w kuchni wystarczy przez kilka minut gotować ocet w garnku (nie dopusz­ czając do wrzenia) lub wlać niewielką jego ilość do kub­ ka i pozostawić na jakiś czas. W połączeniu z czarnym mydłem zapobiega tworze­ niu się osadów kamiennych w pralce. Dodany do pra­ nia, ożywia kolory ubrań i zmiękcza bieliznę (aby użyć białego octu do zmiękczania bielizny, dodaj 250 ml octu do ostatniego płukania), a bęben pralki pozostanie idealnie czysty. Ponadto ocet nie pozostawia żadnego zapachu. Gorący ocet jest jeszcze bardziej skuteczny, pozwala na przykład usunąć czarny osad z muszli klozetowej. Jeśli dodamy do niego kilka kropli olejku z drzewa her­ bacianego, nabierze ładnego zapachu i stanie się bardzo przyjemny w użyciu. Pomyśl o umieszczeniu małego fla­ konika z octem w pobliżu każdego z punktów instalacji wodnej w domu (kuchnia, łazienka, toaleta).

PRZEJŚCIE DO DZIAŁANIA

101

Ocet spirytusowy ma również właściwości antybakteryjne i przeciwgrzybiczne. Skutecznie usuwa pleśń z powierzchni wokół krawędzi kranów i sitek od zle­ wozmywaków, wanien i brodzików prysznicowych wystarczy je przetrzeć zwilżoną octem gąbką. Soda oczyszczona Używana sama lub rozcieńczona z odrobiną octu, soda oczyszczona pozwala usunąć najtrudniejsze pla­ my, na przykład tłuszcz z piekarnika lub pochłaniacza pary, trwałe plamy ze zlewów i wanien, spaleniznę z dna garnków... M a doskonałe właściwości dezodoryzujące (dwie, trzy łyżeczki sody oczyszczonej wrzucone do sta­ rej skarpetki zawiązanej na supeł wystarczą, aby odświe­ żyć kosz na śmieci lub szafkę na buty; spodek z dwiema łyżkami sody wstawiony do lodówki, kilka szczypt sody wsypanych na dno zmywarki usuną z nich nieprzyjemne zapachy...). Może być również używana do wybielania zębów; dodana do wody podczas gotowania zielonych warzyw pozwala im zachować ładny kolor (dodaj łyżecz­ kę sody do wody podczas gotowania), soda dodana do ciasta ma właściwości spulchniające, działa również lecz­ niczo: poprawia trawienie i łagodzi dolegliwości żołąd­ kowe (rozpuść łyżeczkę sody w szklance wody). Można ją kupić na wagę i przechowywać w szklanym pojem­ niku (opatrzonym etykietką) lub w solniczce (postaw jedną solniczkę z sodą obok zlewozmywaka w kuchni, a drugą w łazience). Warto też wiedzieć, że jest tańsza w aptece niż w drogerii!

102

SZTUKA SPRZĄTANIA

Olejki eteryczne Jeśli jesteś zwolennikiem produktów ekologicznych, z pewnością docenisz zalety olejków eterycznych. Sos­ na, cytryna, eukaliptus, mięta, drzewo herbaciane, tymianek, cynamon - wszystkie te olejki mają liczne zastosowania. Dodane do tradycyjnych środków czy­ stości (czarnego mydła, octu) nadają im przyjemnego zapachu; dezynfekują i odświeżają powietrze w pomiesz­ czeniach (syntetyczne odświeżacze powietrza zawierają toksyczne substancje). Możesz dodać kilka kropli olejku sosnowego do wody (demineralizowanej i z dodatkiem octu spirytusowego) w zbiorniku żelazka lub do pojem­ nika ze spryskiwaczem służącego do nawilżania bielizny podczas prasowania. Kilka kropli olejku eukaliptuso­ wego wlanych na spodek nada ładny zapach toalecie, a zwilżenie woreczka herbaty (zużytego i wysuszonego) kilkoma kroplami olejku lawendowego zapewni ładny zapach ubraniom w szafie (lawenda odstrasza też mole i mrówki)... Gdyby trzeba było ograniczyć się do trzech olejków, wybrałabym cytrynowy, z drzewa herbacianego i lawendowy.

Odrobina oliwy do pielęgnacji mebli Jeśli chodzi o konserwację drewnianych mebli, odro­ bina oliwy z oliwek lub z orzecha włoskiego wystarczy, aby je wyczyścić, nadać im połysk i zachować ich natu­ ralne piękno.

PRZEJŚCIE DO DZIAŁANIA

103

Lista wskazówek, którą powinieneś mieć zawsze pod ręką Poniższa lista, sporządzona w porządku alfabetycz­ nym, pomoże ci wyczyścić niemal wszystko w swoim domu.

Baterie kuchenne i łazienkowe: przecieraj szm at­ ką z mikrofibry umoczoną w occie. Ocet skutecznie usuwa wapienny osad i nadaje kranom połysk. Jeśli główkę prysznica pokrywa kamienny nalot, odkręć ją i pozostaw do namoczenia w miseczce z octem przez całą noc.

Czajniki, kawiarki, termosy: zagotuj wodę z dodat­ kiem octu (w proporcjach pół na pół) i pozostaw na całą noc. Opłucz czystą wodą.

Ekrany telewizorów i komputerów: przetrzyj chustecz­ ką z mikrofibry zwilżoną odrobiną octu.

Instalacje kanalizacyjne i zatkane zlewy: wrzuć 70 g sody oczyszczonej, po czym dodaj 250 ml zimnego octu. Gdy mieszanka przestanie się pienić, wiej 250 ml tym razem gorącego octu. Odczekaj pięć minut, po czym odkręć na chwilę zimną wodę.

Kuchenka gazowa: przygotuj pastę o nieco płynnej konsystencji z sody oczyszczonej z dodatkiem wody, roz­ prowadź ją na kuchence, pozostaw na kilka minut, po czym umyj czystą wodą. Biały kamień i nierozcieńczony

104

SZTU KA SPRZĄTANIA

ocet spirytusowy są również bardzo skuteczne. Jeśli cho­ dzi o palniki, możesz je namoczyć w occie.

Kuchenka mikrofalowa: wstaw do środka miseczkę octu, podgrzej, aż zacznie parować, po czym wytrzyj ścianki mikrofali.

Piekarnik: posyp wnętrze sodą oczyszczoną, spryskaj wodą, pozostaw na całą noc, a na drugi dzień usuń skrobakiem. Przetrzyj na koniec chusteczką z mikroflbry nasączoną octem spirytusowym.

Pochłaniacz pary: do odtłuszczenia jego powierzchni użyj czarnego mydła rozcieńczonego z wodą lub octu wymieszanego z odrobiną sody oczyszczonej.

Przypalone garnki: wymieszaj szklankę wody, 1 Vz szklanki octu spirytusowego i łyżeczkę sody oczyszczo­ nej w garnku i zagotuj.

Spoiny między płytkami i kafelkami w łazience poczerniałe lub pokrytepleśnią: przetrzyj chłonnym ręcz­ nikiem papierowym umoczonym w occie, pozostaw na chwilę i spłucz czystą wodą.

Ścianki kabiny prysznicowej: przetrzyj gąbką nasączo­ ną nierozcieńczonym ciepłym octem. Ale najlepszym sposobem zapobiegania powstawania osadu wapienne­ go jest wycieranie ścianek kabiny zaraz po skorzystaniu z niej.

P R Z E JŚC IE D O D ZIA ŁA NIA

105

Toaleta: do codziennego czyszczenia wystarczy wlać odrobinę płynu Javel do muszli klozetowej, szorować przez chwilę twardą szczotką i pozostawić na dziesięć minut, nie zapominając o zanurzeniu w rozcieńczonm płynie również szczotki. Do wyczyszczenia brzegów muszli i jej zewnętrznej części wystarczy odrobina wody z dodatkiem octu. Jeśli muszla klozetowa jest na dnie bardzo zanieczyszczona lub pokryta czarnym osadem, wsyp sodę oczyszczoną, szoruj przez chwilę, dodaj gorą­ cego octu, pozostaw na całą noc i spłucz na drugi dzień. Powtórz operację kilka razy, jeśli będzie to konieczne. Jeśli opuszczasz mieszkanie na dłuższy czas, możesz wlać do muszli płyn Javel (lub mieszankę sody oczyszczonej i soli) i bezpośrednio potem gorącą wodę, aby nie znisz­ czyć przewodów kanalizacyjnych. Pociągnij za spłuczkę, i po sprawie.

Umywalki, wanny i brodziki prysznicowe —mocno zabrudzone: przetrzyj szmatką umoczoną w wodzie z dodatkiem sody oczyszczonej.

Wnętrza szaf: wsyp łyżkę sody oczyszczonej na spo­ dek lub wiej kilka kropli wybranego olejku eterycznego na woreczek herbaty (zużyty i wysuszony).

Zasłony prysznicowe: wypierz w pralce z dodatkiem octu spirytusowego (wiej dwie szklanki octu do pojem­ nika na proszek).

Zmywarka do naczyń i pralka: włącz na pusto z dodatkiem lA szklanki octu.

106

SZ T U K A SPR ZĄ TA N IA

Żelazko: przygotuj mały pojem nik ze spryskiwaczem, wlewając do niego 200 ml wody i 15 kropli olej­ ku lawendowego, i używaj go do nawilżania bielizny podczas prasowania. Wlej również kilka kropli octu do wody w zbiorniku żelazka, aby uniknąć odkładania się osadu kamiennego.

Krótkie podsumowanie Sprzątanie: najpierw należy omieść za pomocą hataki sufity i ściany. Po czym przetrzeć mokrą szmatką meble, poręcze... a na koniec inną mokrą ścierką wytrzeć podłogę. Każdy z przedmiotów używanych do sprzątania ma swoją nazwę: hataki (japońska miotełka), jokin (szmatka do wyciera­ nia kurzu), chukin (szmatka do wycierania mebli, listw przyściennych), zokin (szmata do podłogi). Drewno czyści się osobno. Z DZIENNIKA, KTÓRY PROWADZIŁAM W ŚWIĄTYNI

Kilka skutecznych środków wystarczy, aby pozbyć się trudnych plam. Ale prawdziwym sekretem pozwa­ lającym stosować jak najmniejszą ilość środków czysto­ ści jest przede wszystkim regularne sprzątanie domu. Puryści - do których należą adepci zen, dawni Japoń­ czycy oraz społeczeństwa, których nie dosięgła jeszcze epidemia konsumpcjonizmu - nie posługują się prepa­ ratami, od których wręcz roi się w naszych supermar­ ketach i drogeriach. D o czyszczenia używają jedynie wody i szmat. Jeśli wycierasz na bieżąco wszystko, co się brudzi, wilgotną szmatką z mikrofibry, kurz i brud nie

P R Z E JŚ C IE D O D Z IA ŁA N IA

107

będą miały czasu osiąść ani przylgnąć do powierzchni i unikniesz dzięki temu uciążliwych seansów „wielkiego sprzątania”. W domu, który jest sprzątany regularnie (codzien­ nie), nigdy nie jest bardzo brudno. W Japonii do chwili, kiedy kraj otworzył się na zachód (epoka Meiji, 1868), w ogóle nie używano mydła. D o tej pory w świątyniach zen sprząta się wyłącznie za pom ocą szczotki, hataki (rodzaj miotełki z materiału), wiaderka z wodą i szma­ tek. A nawet wody używa się oszczędnie... Nie zapo­ minaj również o wietrzeniu. Codzienne wywietrzenie przez co najmniej dziesięć minut wnętrza domu pozwa­ la wyeliminować lub spowolnić rozwój bakterii, rozto­ czy i innych drobnych pasożytów.

Akcesoria do sprzątania Gdybyś zebrał w jednym miejscu wszystkie akce­ soria i środki czystości, których używasz do sprzątania domu, byłbyś z pewnością zdumiony ilością posiada­ nych rzeczy. Wszelkiego rodzaju szczotki, duże i małe odkurzacze, filtry do odkurzacza, pudełka z zaschniętą pastą woskową, ścierki, szmaty, rozmaite flakony, butel­ ki i środki czystości w aerozolu itp. zagracają nasze szafy. W rzeczywistości jedna szczotka do zamiatania, jedna szczotka do mycia podłogi, jedno wiaderko (i odku­ rzacz, jeśli masz w dom u dywany i wykładziny) to wystarczający sprzęt.

108

SZ TU K A SPRZĄTANIA

Cały zestaw do sprzątania powinien zajmować niewiele miejsca, by można go było z łatwością prze­ nosić z jednego pomieszczenia do drugiego. W tym celu możesz, idąc za przykładem Anglosasów, zebrać w małym koszyku wszystkie potrzebne środki czystości oraz kilka skutecznych akcesoriów do sprzątania. Jedynie środki czystości, którymi posługujesz się tyl­ ko w jednym pomieszczeniu (płyn do mycia naczyń, pojemnik ze spryskiwaczem zawierający wodę i olejek eteryczny do odświeżania powietrza czy butelka płynu Javel w toalecie) powinny pozostać tam, gdzie ich uży­ wamy.

Koszyk z akcesoriami do sprzątania Jeśli miałeś kiedyś okazję przebywać w luksusowym hotelu, z pewnością zwróciłeś uwagę na pracowników obsługi hotelowej, przewijaj aj ących się w ciągu dnia i nocy po korytarzach z małym wiklinowym koszykiem w ręku. Co takiego w sobie mieści? Czy zawiera wszyst­ ko, co niezbędne do posprzątania danego pomieszczenia? Aby szybko i skutecznie posprzątać dom, prze­ de wszystkim należy mieć zawsze pod ręką niezbędny sprzęt i środki czystości, aby nie tracić czasu na chodze­ nie po to, co jest nam w danej chwili potrzebne. Sekret skutecznego sprzątania polega na tym, żeby zakończyć sprzątanie danego pomieszczenia, zanim przejdziemy do kolejnego etapu.

P R Z E JŚC IE D O DZIAŁANIA

109

Każda perfekcyjna pani domu wie również, że sprzą­ tanie powinno się odbywać w dwóch etapach: odku­ rzanie i czyszczenie mebli oraz innych powierzchni, a potem mycie podłóg. D O CZYSZCZENIA M EBLI I INNYCH POW IERZCHNI kilka ściereczek z mikrofibry mały pojemnik ze spryskiwaczem wypełniony octem; mały skrobak malarski; płaska szczoteczka do usuwania kurzu; szczotka z krótkim twardym włosiem; buteleczka oliwy do mebli; mała szufelka i zmiotka; dwa plastikowe woreczki.

Ściereczki z mikrofibry Produkt nowoczesnej technologii, który możemy zna­ leźć w supermarketach - ściereczka z mikrofibry - sta­ nowi prawdziwy postęp w porównaniu z tradycyjnymi

110

S Z T U K A SPR ZĄ TA N IA

szmatkami i ścierkami. Niezwykłe właściwości czyszczą­ ce i odtłuszczające zawdzięcza mikrowłóknom, sto razy cieńszym od ludzkiego włosa, które doskonale przyciągają i zbierają kurz. Zwilżona ciepłą wodą ściereczka z mikrofibry usuwa plamy dużo skuteczniej niż zwykła ściereczka nasączona detergentem. Używana na sucho doskona­ le zbiera kurz i włosy dzięki właściwościom antystatycz­ nym. Aby użyć szmatki z mikrofibry do mycia podłogi, możemy umocować ją w ten sam sposób co jednorazo­ we ściereczki na szczotce Swiffer. Delikatnie nasączone wodą ściereczki z mikrofibry pozwalają skutecznie usunąć zabrudzenia z różnych powierzchni. Nadają się równie dobrze do wycierania ekranów komputera (do których czyszczenia nie należy używać rozpuszczalników), okula­ rów i luster (wyciśnij dobrze szmatkę, aby nie pozostawić smug). Ściereczka z m ikrofibry pozwala zatem zaoszczę­ dzić czas i ograniczyć zużycie wody oraz detergentu. A zmniejszając użycie środków chemicznych, przyczy­ niamy się również do ochrony środowiska. Zostaw zawsze jedną ściereczkę w łazience - posłuży do wycierania wszystkich mokrych powierzchni zaraz po wzięciu prysznica lub kąpieli (słuchawki pryszni­ ca, ścianek i drzwi kabiny prysznicowej - zwłaszcza ich dolnej części, która zawsze najbardziej się moczy). Zabezpieczysz je w ten sposób przed osadzaniem się wapiennego osadu lub przynajmniej zmniejszysz jego ilość (w zależności od jakości wody w twoim regio­ nie). Zapobiegniesz potnieniu luster, jeśli przetrzesz je

P R Z E JŚ C IE D O D Z IA ŁA N IA

111

codziennie ściereczką z mikrofibry. Będziesz je też mógł czyścić z mniejszą częstotliwością. Jedna ściereczką z mikrofibry powinna wystarczyć do wyczyszczenia całego domu, ale niektóre osoby wolą mieć ich kilka: jedną grubszą do wycierania podłogi, drugą do czyszczenia toalety i trzecią, cieńszą, do wycie­ rania mebli i innych powierzchni. Ściereczki z mikrofibry są trwałe i mocne, mogą być prane w pralce. Ich rozmiary sprawiają, że są wygodne w użyciu i łatwe w utrzymaniu! Możesz wreszcie porzu­ cić porozciągane, zniszczone szmatki, wycięte ze starych podkoszulków lub prześcieradeł. Jeśli pragniesz uczynić ze sprzątania przyjemność, powinieneś do niego uży­ wać przyjemnych akcesoriów. Wybierz, jeśli to możliwe, ściereczki w różnych kolorach i zaznacz na każdej z nich nieścieralnym markerem, do czego m ają służyć (pod­ łoga, toaleta, meble). Możesz przechowywać ściereczkę przeznaczoną do czyszczenia toalety w osobnym pla­ stikowym woreczku. Możesz również zostawić czwartą ściereczkę w łazience i wycierać nią mokre powierzchnie po wzięciu prysznica lub kąpieli, aby zapobiec powsta­ waniu osadów wapiennych, które po stwardnieniu są niezwykle trudne do usunięcia.

Pojemnik z octem do spryskiwania Wypełnij octem spirytusowym mały pojem nik ze spryskiwaczem (o zawartości 300 ml), aby móc przeno­ sić go z łatwością z jednego pomieszczenia do drugiego. Możesz nim czyścić wszystkie powierzchnie w domu

112

SZTUKA SPRZĄTANIA

(wyłączniki, urządzenia elektroniczne, blaty kuchenne, wnętrze lodówki, powierzchnie chromowane, szyby, lustra, bibeloty itd.). Nasączona odrobiną octu ściereczka z mikrofibry wyczyści wszystko w mgnieniu oka.

Mały skrobak malarski Ten mały przyrząd jest niezwykle praktyczny do usu­ wania zaschniętych plam z podłogi, stwardniałego bru­ du z fug przy kuchence gazowej, śladów po muchach z kafelków, do odklejania zabrudzeń, które przywarły do powierzchni... Można go nabyć w sklepach dla majster­ kowiczów lub w markecie budowlanym. Jego ostrze nie musi być bardzo szerokie (2 cm), ale powinno być ostre.

Nieduża, płaska szczoteczka do usuwania kurzu Jest ona niezbędna do usuwania okruchów i kurzu z kanapy, zagłębień foteli, krzeseł, rogów, gzymsów, listw przyściennych, dolnych części mebli, do których nie możemy dotrzeć odkurzaczem (najpierw należy usu­ nąć kurz szczoteczką, a na koniec wciągnąć go odkurza­ czem).

Szczoteczka z krótkim twardym włosiem Aby wyczyścić trudno dostępne miejsca i zakamar­ ki, dokładnie umyć krawędzie kranu czy usunąć brud z kątów szuflady, wiele osób używa starych szczote­ czek do zębów. Ale te szczoteczki szybko się zużywają. Poszukaj w drogerii prawdziwej szczoteczki do czysz­

PRZEJŚCIE DO DZIAŁANIA

113

czenia trudno dostępnych miejsc, niewiele większej od szczoteczki do zębów. Nie pożałujesz tego zakupu. Jest niezwykle przydatna do czyszczenia rowków framug okiennych, rogów okien, szyn przesuwanych okien bal­ konowych... Niektóre Japonki używają do tego celu małego kawałeczka bawełny nawiniętego na patyczek i przy­ mocowanego gumką (do czyszczenia kątów i trudno dostępnych miejsc, na przykład przestrzeni za sedesem, urządzeń kuchennych itp.). Patyczki do czyszczenia uszu też z powodzeniem nadadzą się do usuwania brudu z niedużych powierzchni (klawiatury telefonu, wyłącz­ ników. ..).

Środek do pielęgnacji drewna i szmatka do polerowania Oliwa do pielęgnacji drewna, płynny wosk i inne specyficzne preparaty - wybór jest duży, ale nie nale­ ży nakładać różnych środków na ten sam mebel. To przyczyniłoby się tylko do jego zabrudzenia. Bądź też oszczędny w stosowaniu środków do pielęgnacji, wystar­ czy nałożyć kilka kropli na powierzchnię mebli. Możesz używać do tego celu pustego i dokładnie wymytego pojemnika po płynie do mycia naczyń, do którego wie­ jesz sporządzoną przez siebie mieszankę z oliwy z oli­ wek z dodatkiem olejku cytrynowego. Nie zapomnij najpierw usunąć kurzu z mebli za pomocą wilgotnej ściereczki, a potem przetrzeć ich suchą szmatką. Sciereczka, której używasz, powinna być wystarczająco gru­ ba, tak by po złożeniu jej na pół jedna strona służyła do

114

SZTU K A SPRZĄTANIA

nakładania środka pielęgnującego, a druga do polero­ wania mebla. Możesz przechowywać pojemnik z oliwą w winylowej saszetce, nie potłuści on wówczas reszty akcesoriów do sprzątania.

Mała szufelka i zmiotka Istnieją nieduże szufelki i zmiotki do zmiatania okruszków ze stołu. Wystarczą ci one w zupełności. Po co zagracać dom większymi zmiotkami i szufelkami?

Dwa plastikowe woreczki Jeden do wrzucania śmieci zebranych tu i ówdzie podczas sprzątania, kurzu z szufelki itp., dzięki czemu unikniesz wyrzucania za każdym razem śmieci do kosza, a drugi przeznaczony na mokre szmatki. Nie kładź tych ostatnich byle gdzie: nie tylko mogą pobrudzić to, co właśnie wyczyściłeś, lecz także możesz o nich zapomnieć i tracić potem niepotrzebnie czas na ich szukanie.

A do tego... • małe wiaderko (na wodę do mycia podłogi, do moczenia szmatek i szczotek, do wysuszenia ściereczek po użyciu...). • szczotka do zamiatania i szczotka do mycia pod­ łogi (najlepiej marki SwifFer, zastąp tylko jedno­ razowe chusteczki wchodzące w skład zestawu ściereczkami z mikrofibry). • odkurzacz (lekki, jeśli to możliwe bezprzewodo-

P R Z E JŚC IE D O DZIAŁANIA

115

wy i zasilany bateriami; sprzątanie powinno się odbywać bez dodatkowych utrudnień w postaci plączącego się pod nogami kabla). • Para gumowych rękawiczek: woda osłabia paznokcie i wysusza skórę. Nakładaj rękawiczki do wszelkich prac, podczas których twoje dłonie są w bezpośrednim kontakcie z wodą, lub wmasuj przed zamoczeniem rąk w wodzie odrobinę oliwy u nasady paznokci (na fragment skóry tuż nad lunulą). Woda osłabia płytkę paznokci, które stają się kruche i łamliwe. Jeśli nałożysz na nie odrobinę oliwy, nie będą wchłaniały wody i przestaną się łamać. Hataki

W Japonii istnieje dźwięk rozpoznawalny pośród set­ ki innych: dźwięk hataki, miotełki wykonanej z pasków jedwabiu przymocowanych na końcu bambusowego patyka. Zgodnie z tradycją codziennie rano wszyst­ kie panie domu oraz pracownicy sklepów omiatają energicznie za pomocą hataki wszystko, co możliwe: naczynia, abażury, papierowe kwiaty, klawisze telefo­ n u... Rozpoczynają każdy nowy dzień od oczyszczenia pomieszczenia z kurzu. Otwierają szeroko okna i usu­ wają przy użyciu hataki kurz ze wszystkich powierzchni i zakamarków, w tym również z sufitów, gzymsów meb­ li, listw przyściennych, książek... W przeciwieństwie do miotełki z piór, hataki nie zbiera kurzu, lecz usuwa go, zmiata, sprawiając, że

116

SZ TU K A SPRZĄTANIA

powoli opada on na podłogę. Po opadnięciu kurzu gospodyni zam iata podłogę, rozrzuciwszy na niej uprzednio liście zaparzonej zielonej herbaty, które pozostały jej z poprzedniego dnia, lub zwilżone kawał­ ki gazety. Absorbują one wszystko, co znajduje się na podłodze: kurz, włosy... Dziś niektóre kobiety używają odkurzacza, ale przyznają, że jest on mniej skuteczny (dzięki ekstraktom roślinnym liście herbaty nadają pod­ łodze połysk, a domowi świeżość i przyjemny zapach). Ta prosta technika pozwala oczyścić dom z kurzu w ciągu kilku minut. Długo się wahałam, zanim zaczę­ łam ją stosować, sądząc, że hataki tylko przemieszcza kurz, który na nowo opada na meble. Ale kiedy zaczę­ łam ją stosować, dostrzegłam, że pozwala ona usunąć kurz ze wszystkich zakątków domu i że wszystko pozo­ staje zawsze czyste. Kurz nie brudzi powierzchni, na których osiada. Dopiero kiedy długo na nich pozostaje, twardnieje i pod wpływem wilgoci zamienia się w brud. Moje przyjaciół­ ki, zagorzałe zwolenniczki hataki, powiedziały mi, że kiedyś sprzątanie bez użycia tego narzędzia było rzeczą niewyobrażalną. Wnętrze oczyszczone z kurzu za pomo­ cą hataki emanuje czystością i świeżością. Przedmiot ten ma jeszcze jedną zaletę: pobudza ruch energii ki. Omiecenie domu hataki likwiduje zastoje energii ki i sprawia, że krąży ona swobodnie we wszystkich pomieszczeniach. Hataki oczyszcza również wnętrze z negatywnej energii, przydaje mu świeżości, której nie przyniosłoby nawet długie wietrzenie ani robienie przeciągów. Feng shui zaleca umieszczanie w domu wiszących dzwonków lub

P R Z E JŚC IE D O DZIAŁANIA

117

kryształowych kulek, które wspomagają przepływ ener­ gii ki, likwidują zastoje energetyczne i oczyszczają atmo­ sferę. Pewne japońskie powiedzenie głosi również, że należy pobudzać ruch energii ki i że można to osiągnąć właśnie przy użyciu hataki. Od kiedy poznałam zalety tego przedmiotu, nie potrafię już rozpocząć bez niego dnia. Stał się dla mnie nieodzownym narzędziem pracy. Pozwala sprzątać szybko i skutecznie i jest niezwykle prosty w użyciu. Coraz częściej porzucamy dawne praktyki, któ­ re wydają nam się dzisiaj przestarzałe. Ale czyniąc to, odrzucamy zwyczaje oparte na zdrowym rozsądku i mądrości. Nawet jeśli nie znamy dokładnie mechani­ zmów, które nimi rządzą, powinniśmy sobie uświado­ mić, że są one wynikiem długoletniego doświadczenia i pomysłowości. Dodam na zakończenie, że omiatanie domu z kurzu za pomocą hataki —lub praktykowanie z samego rana dowolnej innej formy sprzątania - napełnia pozytywną energią na cały dzień!

Sprzątanie tanecznym krokiem Każda porządna gospodyni wie, że najwięcej cza­ su zajmuje sprzątanie kuchni i łazienki, z uwagi na znajdujące się w nich instalacje wodne: zacznij sprzątanie domu od kuchni, przejdź następnie do łazienki i na końcu wyczyść ubikację. Potem zajmij się usuwaniem kurzu: najpierw w pokojach, a następnie w salonie. Narysuj sobie plan mieszkania, zaznaczając na nim strzałki wskazujące kolejność operacji. Zachowaj tę kartkę w koszyku ze sprzętem do sprzątania, dopóki nie opanujesz kolejności wykonywanych czynności. Pozosta­ nie ci tylko wybranie muzyki dostosowanej do każdej pracy i do twojego nastroju w danej chwili. Gershwin do mycia szyb? Vivaldi do sprzątania pokojów? Eddie Cochran do sprzątania kuchni? Sprzątać szybko i dokładnie Woda, którą czerpię, mieni się barwami wiosny. RINGAI

Aby posprzątać dom dokładnie i bez zbędnego stresu, pamiętaj o kilku zdroworozsądkowych zasadach. Dzię­ ki dobrze utrwalonym nawykom i kilku podstawowym regułom sprzątanie stanie się wkrótce przyjemnością. Oto rzeczy, o których powinieneś pamiętać: • Przede wszystkim upewnij się, że pomieszczenie zostało dokładnie uporządkowane i że uprzątną-

P R Z E JŚC IE D O DZIAŁANIA

119

łeś z niego wszystkie porozrzucane rzeczy, które mogłyby utrudnić prawidłowy przebieg sprzątania. Aby nie tracić niepotrzebnie czasu na chodzenie tam i z powrotem, miej zawsze pod ręką, po lewej stronie (jeśli jesteś praworęczny; w przeciwnym razie po prawej), koszyk z akcesoriami do sprzątania. Jest to niezbędny warunek. Odkładaj każdy przyrząd z powrotem do koszyka (nigdy nie kładź ich obok) od razu po użyciu. Nie czyść miejsc, które nie są brudne, ani nie wycieraj dwa razy tej samej powierzchni. Przyjrzyj się z boku błyszczącym powierzchniom - lustrom, szybom aby sprawdzić, czy nie pozostały na nich smugi. Trzymaj szmatkę złożoną tak, by odpowiadała rozmiarom twojej otwartej dłoni. Posługuj się w pracy całą powierzchnią dłoni. Pracuj, możliwie jak najczęściej używając obu rąk: podczas mycia okien trzymaj pojemnik do spryskiwania w lewej ręce (lub prawej, jeśli jesteś leworęczny), a szmatkę w prawej; wycierając dany przedmiot, trzymaj go mocno w jednej ręce i wycieraj drugą; trzymaj liście rośliny w lewej ręce, podczas gdy wycierasz je prawą; przesuwaj krzesła lewą ręką, trzymając jednocześnie odkurzacz lub szczotkę do zamiatania w pra­ wej (dlatego lepiej jest mieć lekkie meble). Przy

SZ T U K A SPR ZĄ TA N IA

odrobinie wprawy zaoszczędzisz w ten sposób dużo czasu! Przesuwaj przedmioty zawsze, kiedy to możliwe. N a przykład, aby wyczyścić kratki od palników i blat kuchenki gazowej, połóż najpierw tylne kratki na przednich, wyczyść i podobnie postępuj z przednimi kratkami. Aby wyczyścić wnętrze szafy, przełóż wszystkie rzeczy na jedną stronę, wyczyść opróżnioną przestrzeń, a potem zrób to samo z drugiej stro­ ny. Jeśli szafa zawiera dużo rzeczy, wyjmij je i połóż w pobliżu, aby nie tracić czasu na przenoszenie ich z miejsca na miejsca. Przygotuj pomieszczenie do odkurzenia podłogi —zrobisz to na samym końcu. Postaw pod drzwiami odkurzacz, kosz na śmieci i, jeśli masz zamiar umyć podłogę, wiaderko z wodą. Zawsze sprzątaj każde pomieszczenie, przemiesz­ czając się zgodnie z ruchem wskazówek zegara, to pozwoli ci się łatwo odnaleźć, jeśli będziesz zmuszony przerwać pracę z powodu telefonu czy odbioru paczki od listonosza... Sprzątając dane pomieszczenie, oczyść z kurzu i brudu wszystkie wymagające tego powierzchnie (poza podłogą): meble, wyłączniki, bibeloty, liście roślin, drążki od krzeseł, zagłębienia w kanapie, rowki progowe przesuwanych drzwi itd. Zawsze zaczynaj od usunięcia kurzu z wyższych partii mieszkania (plafonów, książek

P R Z E JŚ C IE D O D Z IA ŁA N IA

121

na półkach...), małą zmiotką oczyść z kurzu kanapę, a na końcu odkurz powierzchnie położone niżej: zbierz kurz na małe kupki, które wciągniesz potem odkurzaczem (lub zamieciesz). Kiedy kurz opadnie na dół, wszystkie kąty i zakamarki zostaną dokładnie wysprzątane i wszystko będzie lśniło czystością - odkurz lub zamieć, a następnie umyj podłogę. Utrzymuj wszystkie akcesoria do sprzątania w idealnej czystości: umyj szczotki i wypierz ściereczki w wodzie z dodatkiem mydła; dopełnij pojemniki ze środkami czystości, jeśli są w połowie opróżnione, wysusz ściereczki, rozwieszając je na brzegu wiaderka. Czy pomyślałeś o tym, żeby przeznaczyć na wszystkie akcesoria do sprzątania (odkurzacz, środki czystości, wiadro, szczotka do zamiatania, koszyk na sprzęt do sprzątania, worki na śmieci, papier toaletowy...) odpowiednią, łatwo dostępną szafę, godną jego mieszkańców?

122

SZTUKA SPRZĄTANIA

PRZED ROZPOCZĘCIEM SPRZĄTANIA Uporządkuj wszystkie pomieszczenia. Rozsuń zasłony i otwórz okna, żeby wywietrzyć mieszkanie. Podłącz telefon komórkowy do ładowarki. Zaściel łóżka. Włóż brudną bieliznę do kosza lub włącz pralkę. Opróżnij kosze na śmieci. Pozmywaj naczynia. Podlej kwiatki i zmień wodę w wazonach.

Odkurzanie podłogi Po zakończeniu sprzątania danego pomieszczenia wrócisz do punktu wyjścia: drzwi. Tam znajdziesz przy­ gotowany wcześniej odkurzacz lub szczotkę do zamia­ tania i kosz na śmieci. Odkurz najpierw podłogę, zaczynając od części pomieszczenia najbardziej odda­ lonej od drzwi, a potem przejdź do jej mycia.

PR Z EJŚCIE DO DZIAŁANIA

123

|Odkurzacz Podczas odkurzania przesuwaj odkurzacz pros­ tymi ruchami do przodu, a z powrotem ukośnie, bar­ dzo powoli, tak by wszystkie brudy zostały dokładnie wciągnięte. Podziel w głowie pomieszczenie na kilka części, używając jako punktów odniesienia mebli, kle­ pek parkietu itp. - unikniesz w ten sposób zastana­ wiania się, gdzie już odkurzyłeś, a gdzie jeszcze nie. Nie odkurzaj na chybił trafił, zawsze działaj metody­ cznie! Odkurzając duży dywan, ustaw się na jednym z jego końców i posuwaj się w jednym kierunku, po czym przejdź do drugiego końca i odkurzaj w drugą stronę. Wybór odkurzacza jest niezwykle ważny: zre­ zygnuj z dużych, ciężkich, niewygodnych w użyciu i hałaśliwych odkurzaczy, które zajmują dużo miejsca i które trudno jest upchnąć w szafie. To właśnie one pozbawiają nas chęci do sprzątania! Poproś, by na kolej­ ne urodziny podarowano ci w prezencie lekki, nieduży, najlepiej bezprzewodowy odkurzacz, który można usta­ wić pionowo.

Szczotka do zamiatania Jeśli nie masz w domu dywanu ani wykładziny, wystarczy ci porządna szczotka do zamiatania. Zamia­ taj szerokimi, zdecydowanymi, ale zarazem delikatnymi ruchami, tak by nie wzniecać kurzu. Podczas zamiata­ nia przyjmij prostą postawę ciała i staraj się wykonywać skręty tułowia na boki (doskonałe ćwiczenie wyszczu­ plające talię), zamiast chaotycznie machać szczotką na

124

S Z T U K A SPR Z Ą TA N IA

wszystkie strony. Szanuj swoją szczotkę do zamiatania: nie stawiaj jej nigdy na podłodze, aby jej włosie się nie wygięło; stawiaj ją zawsze do góry nogami (trzonkiem do dołu) lub wieszaj. W Japonii istnieją szczotki wyko­ nane z włókien roślinnych, które są tak cienkie, że zbie­ rają najmniejsze pyłki kurzu i nadają naturalny połysk drewnianemu parkietowi i tatami9. Niestety jest coraz mniej rzemieślników, którzy je wyrabiają. Jak również coraz mniej roślin, z których powstają.

Mycie podłogi Po zakończeniu wieczornych pieśni, o szesnastej, bonzowie m ają obowiązek posprzątać całą świą­ tynię, Wnętrza budynków lśnią wówczas czystoś­ cią dzięki metodom sprzątania przekazywanym z pokolenia na pokolenie. Nawet szczotka do mycia podłogi je st tu taj uw ażana za ekstrawagancki przyrząd. Sprzątanie świątyni, utrzymywanie je j w porządku i nieskazitelnej czystościjest niezwykle ważne, gdyż pozwala panować nad własnym umy­ słem i rozwijać go. ESHIN NISHIMURA, Unsui: un journal de la vie monastiąue zen

W zależności od stopnia zabrudzenia podłogi możesz się zadowolić wytarciem jej raz w tygodniu w ilgot­ ną ścierką (zwilżoną w samej wodzie albo w wodzie z dodatkiem czarnego mydła lub octu) umocowaną i}Tatami - tradycyjna japońska mata używana do przykrywania podłogi ( przyp. tłum.).

P R Z E JŚ C IE D O D Z IA ŁA N IA

125

na szczotce do mycia podłogi. Drewniane parkiety przetrzyj co trzy miesiące preparatem przeznaczonym do konserwacji drewna lub porządnie umyj je wodą. Myj zawsze podłogę, cofając się, żeby nie myć na nowo tego, co zostało już umyte. Do mycia linoleum i płytek wystarczy jedna zakrętka czarnego mydła rozcieńczona w małym wiaderku wody i nie ma potrzeby przecierać ich czystą wodą. Do wycierania olejowanych lub pasto­ wanych parkietów używaj zwilżonej ścierki (samą wodą lub wodą z dodatkiem czarnego mydła), a także, od cza­ su do czasu, preparatu do pielęgnacji drewna. Do mycia laminowanych podłóg lub lakierowanych parkietów wystarczy użyć wilgotnej ściereczki, a następnie prze­ trzeć je na sucho szmatą, aby nadać im połysk (czarne mydło z czasem usunęłoby z nich lakier). Prace wykonywane na bieżąco Droga do doskonałości jest nieskończona. Jedyne, co mogę zrobić, to starać się wszystko robićjak najlepiej. MIYAHARA

*

Śmieci Kiedy m łody bonza zapytał przełożonego, co ma zrobić ze śmieciami (suchymi liśćmi i drobnymi gałąz­ kami), ten ostatni rozzłościł się, mówiąc mu, że chyba postradał zmysły, i pouczył go, że nic nie jest „śm ie­ ciem” . Suche liście doskonale nadają się na kompost, żwir pozwala zasypać dziurę... Jak wieść niesie, młody bonza doznał wówczas oświecenia.

126

S Z T U K A SPRZĄTANIA

Nie nazywaj odpadów, które wyrzucasz, śmieciami. Uszanuj je i okaż im wdzięczność. Czy to nie dzięki nim wydmuchałeś nos, a zimą nosisz ciepły polar? Staraj się natomiast ograniczać ich ilość: odżywiając się natural­ nymi produktami, nie będziesz musiał obierać warzyw i zredukujesz ilość opakowań10. Uzdatniając wodę z kra­ nu za pomocą szklanej karafki filtrującej, nie będziesz musiał wyrzucać plastikowych butelek. Praktycznym rozwiązaniem jest również umieszczenie małego sitka w kąciku zlewu —będziesz tam odkładać skorupki jaj, fusy od herbaty i inne drobne, mokre odpady kuchen­ ne (przed wyrzuceniem zawiń je w gazetę). Jeśli masz ogród lub duży balkon, nic nie stoi na przeszkodzie, żebyś robił własny kompost. C o do szklanych butelek i słoików, wkładaj je do sztywnego i prostego koszyka z wikliny wyściełanego na dnie plastikowym worecz­ kiem. Unikniesz w ten sposób upuszczenia ich z hukiem na kuchenną posadzkę; będzie ci również łatwiej zano­ sić je do pojemnika recyklingowego. Używaj także jak najczęściej bawełnianych serwetek (nawet wielkości chusteczki do nosa) zamiast papierowych. Ponadto warto już teraz nauczyć się ograniczać ilość wyrzuca­ nych odpadów: przyjdzie dzień, kiedy - wzorem innych krajów Europy - będziemy zmuszeni płacić za wywóz śmieci w zależności od ich wagi...

10Więcej na ten temat w innej książce tej samej autorki, Sztuka umiaru, Czarna Owca 2011.

P R Z E JŚ C IE D O D ZIA ŁA NIA

127

Mycie naczyń Jeśli nie masz zmywarki lub nie chcesz jej używać do umycia kilku szklanek i talerzy, napełnij wodą miskę i wiej do niej odrobinę płynu do mycia naczyń, załóż gumowe rękawiczki, fartuszek i wstaw wszystkie brudne naczynia do zlewu: te, które nie są tłuste (szklanki, fili­ żanki do kawy, nóż do chleba...), włóż do miski z wodą, a brudne i zatłuszczone odłóż na bok. Umyj najpierw najmniejsze przedmioty (sztućce, podstawki) i naczynia włożone do miski. Po umyciu wyjmij je z miski i prze­ łóż do drugiej komory zlewozmywaka. Przed włożeniem tłustych naczyń do miski z wodą usuń z nich małą sili­ konową szpatułką resztki jedzenia (oszczędność wody i detergentu), umyj je i przełóż do wcześniej umytych naczyń w drugiej komorze zlewu. Wypłucz wszystkie naczynia razem (żeby nie marnować wody) i pozostaw do osuszenia. Naucz się układać naczynia na suszarce, dbając o estetykę. (Kiedyś w Japonii naczynia układane z arty­ zmem i precyzją na dużych ociekaczach były prawdziwą przyjemnością dla oczu. Gospodynie starały się je ukła­ dać według kolorów i kształtów, tak harmonijnie, jak to możliwe). Na końcu umyj duże naczynia (rondle, patelnie itd.) przy użyciu płynu do mycia naczyń i szczoteczki. Jeśli nie masz czasu ich wytrzeć, a nie chcesz, żeby odłożył się na nich wapienny osad, możesz pozostawić je do wysuszenia na absorbującej wodę ściereczce rozłożonej

128

S Z T U K A SPR ZĄ TA N IA

na blacie kuchennym lub na stole. Postaw na krótką chwilę na kuchence gazowej żeliwne rondle i patelnie, susząc je, aby zapobiec powstawaniu rdzy.

Łóżka Liście opadają na suszący sięJuton I na werandę. SHIKI MASAOKA

Położenie się w czystej, pachnącej pościeli to jedna z największych przyjemności w życiu. Odłóż poduszki na krzesło (ułożysz je z powrotem po zaścieleniu łóżka). Zdejmij kołdrę i pościel (należy ją zmieniać raz w tygo­ dniu). Jeśli masz prześcieradła z gum kam i, naciągnij dobrze prześcieradło w czterech rogach, żeby je jak naj­ bardziej spłaszczyć. Połóż czyste prześcieradło w górnej części łóżka, po czym rozściel je, pociągając ku dołowi i starannie wygładzając. Ścieląc łóżko, staraj się oszczę­ dzać ruchy. Weź przykład z hotelowych pokojówek: roz­ łóż prześcieradła i kołdry z jednej strony, po czym ściel łóżko obchodząc je tylko raz dookoła. Aby uniknąć szukania prześcieradła lub poszwy od kompletu pasujących do danego łóżka, trzymaj zawsze cały komplet pościeli (prześcieradło, poszwę na kołdrę i poszewki na poduszki) w jednej poszewce od podusz­ ki, w pokoju, w którym znajduje się łóżko, wkładając je na przykład do szuflady lub do ładnego pojemnika, który możesz pod nie wsunąć.

P R Z E JŚ C IE D O D Z IA Ł A N IA

129

Jeśli chcesz wyczyścić narzuty lub bawełniany pok­ rowiec z sofy, możesz namoczyć je na całą noc w wan­ nie, w gorącej wodzie z dodatkiem środka piorącego lub czarnego mydła, po uprzednim energicznym zdeptaniu ich stopami. Następnego dnia włóż je do pralki. Będą dużo czystsze, niż gdybyś oddał je do pralni chemicznej, a za zaoszczędzone pieniądze kupisz sobie ładny bukiet kwiatów...

Pranie Pora prania tu podziemiach świątyni. K ażda nissu (kobieta bonza) pierze swoją bieliznę ręcznie i wyci­ sk ają w wyżymaczce, po czym rozwiesza na składa­ nej suszarce do bielizny (każda z nich ma własną suszarkę), wygładziwszy j ą uprzednio, składając w małą kostkę i energiczne poklepując wewnętrz­ ną stroną obu dłoni (aby „nadmuchać” zgniecione włókna). Tutaj niczego się nie prasuje. Bielizna do spania (bawełniane kimono) i bielizna osobista jest wyłącznie biała. Cała ta biel wywieszona na małych, indywidualnych suszarkach do bielizny sta­ nowi dziwne, acz niepozbawione uroku widowisko. Z DZIENNIKA, KTÓRY PROWADZIŁAM W ŚWIĄTYNI

Dbaj o swoją bieliznę, biorąc przykład z czapli, która wygładza dziobem swoje pióra, czy z kota, który liże sobie sierść. Aby dobrze i bez większego wysiłku wyprać bieliznę, należy ją najpierw namoczyć. Jeśli pierzesz ją ręcznie (pranie ręczne może być bardzo przyjemną czyn­ nością), wykręcaj materiał w kierunku biegu nitek osno­ wy, a nie wątku, żeby go nie zdeformować.

130

SZ TU K A SPRZĄTANIA

Pierz ubrania z delikatnej wełny i kaszmiru w poszew­ kach od poduszki i susz je na płasko między dwoma ręcznikami frotowymi w ciepłym pomieszczeniu. Jeśli dodasz do ostatniego płukania wełnianych tkanin szklan­ kę wody z domieszką octu, nie sfilcują się.

Prasowanie Tkaniny, na których widoczny jest kierunek włosa, prasuje się „z włosem”, a tkaniny skrojone skośnie w kierunku biegu nitek osnowy. Zgodnie z tradycyj­ ną kolejnością, najpierw prasujemy bieliznę osobistą, potem ubrania, a na końcu bieliznę pościelową i sto­ łową. I nie zapomnij, że właściwe ułożenie wysuszonej bielizny w koszu (aby odpowiednio ją wygładzić i tym samym ułatwić prasowanie) jest prawie tak samo ważne jak prasowanie.

Powierzchnie kuchenne Brudny dom jest dla mnie oznaką czegoś innego —niepokojącego stanu kobiety, stanu zaślepienia, ponieważ zapom niała, że można zobaczyć, co zrobiła, a co zaniedbała. MARGUERITE DURAS, La vie materielle

Przetrzyj ściereczką zwilżoną odrobiną octu wszyst­ kie powierzchnie w kuchni: drzwiczki szafek, lodów­ kę, kuchenkę mikrofalową, zlewozmywak, elektryczną kawiarkę...

P R Z E JŚ C IE D O DZIAŁANIA

131

Prace wykonywane z mniejszą częstotliwością Wnętrze lodówki Jeśli w lodówce nie ma za dużo rzeczy, przekładaj je z lewej strony na prawą, aby wyczyścić najpierw jed­ ną, a potem drugą stronę każdej półki. Jeśli jest peł­ na, opróżnij ją, wykładając rzeczy na stół lub na blat kuchenny. Postępuj w ten sam sposób z szufladami zamrażarki, wycierając je bardzo szybko. Dopiero po wyczyszczeniu wnętrza lodówki możesz wytrzeć ją od zewnątrz - w tym samym czasie co inne powierzchnie kuchenne (drzwiczki szafy, blat kuchenny). Najłatwiej wyczyścić lodówkę w środku, kiedy jest pusta, przed zrobieniem zakupów.

Piekarnik Jeśli jest bardzo zabrudzony, spryskaj poprzednie­ go dnia całą jego powierzchnię czarnym mydłem, aby zwilżyć zaschnięte plamy. Możesz również użyć octu, którym nasączysz pergaminowy papier do pieczenia, przyciskając go do ścianek piekarnika. Aby uniknąć ubrudzenia podłogi przed kuchenką rozłóż na niej stare gazety lub szmaty wycięte ze starych prześcieradeł. Następnego dnia rano usuń najpierw skrobakiem roz­ puszczony brud i spaleniznę, a potem dokończ czyszcze­ nie, używając gąbki Scotch-Brite. Aby nie wykonywać niepotrzebnych ruchów, zanim wypłuczesz gąbkę w zle­ wie, usuń resztki brudu za pomocą starych szmatek lub

132

SZ T U K A SPRZĄTANIA

gazet. Następnie wyczyść piekarnik, spryskując go octem, wytrzyj na sucho, po czym włącz na kilka minut, żeby dokładnie się osuszył. Dopiero wtedy możesz wypłukać gąbkę i wyrzucić wszystkie nieczystości do kosza. Jeśli masz piekarnik z funkcją pirolizy, wystarczy, że po wystygnięciu przetrzesz go zwilżoną szmatką, by usu­ nąć drobny popiół powstały ze spalenia zanieczyszczeń.

Schody Za pom ocą małej, płaskiej zmiotki zgarnij kurz z rogów każdego stopnia do środka. Potem odkurz śro­ dek schodów odkurzaczem, zaczynając od góry i posu­ wając się ku dołowi.

Żaluzje z listew Wytrzyj listwy z jednej strony ściereczką nawilżoną octem. Zmień ustawienie listew i przetrzyj je z drugiej strony ściereczką. Jeśli wymagają gruntownego mycia, zdejmij je i umyj, kładąc płasko. Najlepszym rozwią­ zaniem, pozwalającym uniknąć tego typu pracy, jest codzienne odkurzanie żaluzji miotełką lub przecieranie ich starą wełnianą rękawiczką.

Płytki łazienkowe Możesz czyścić je szczotką i odrobiną octu lub roz­ cieńczonego czarnego mydła (bardzo niewielką ilością, żeby powierzchnia płytek nie stała się zbyt śliska), po

P R Z E JŚ C IE D O D ZIAŁANIA

133

czym przetrzeć je suchą szmatką. Osady pleśni możesz usunąć octem lub nierozcieńczonym czarnym myd­ łem, szorując powierzchnię małą twardą szczotką. Płyn Javel również bardzo skutecznie czyści i dezynfekuje naloty pleśni. Ale najlepszym sposobem, pozwalającym uniknąć uciążliwego czyszczenia osadów pleśniowych i wapiennych, jest wycieranie zmoczonych powierzchni na sucho bezpośrednio po wzięciu prysznica lub kąpieli. Woda nie pozostawia wówczas wapiennego osadu.

Drewniane meble Zacznij od odkurzenia mebli szmatką zwilżoną wodą. Jeśli są bardzo brudne, użyj rozcieńczonego czar­ nego mydła, które chroni i odżywia drewno. Co dwa tygodnie możesz je przetrzeć preparatem do pielęgna­ cji drewna (w pojemniku z rozpylaczem o objętości 50 ml wymieszaj 5 łyżek stołowych octu, 5 łyżek oliwy z oliwek i 15 kropli olejku cytrynowego) lub odrobiną wosku pszczelego w płynie. Możesz również użyć samej oliwy z oliwek: odżywia drewno i nadaje mu połysk. Jeśli chcesz zastosować jeszcze bardziej minimalistyczne podejście, by przywrócić dawne piękno zmatowiałemu meblowi, użyj do tego celu - biorąc przykład z japoń­ skich antykwariuszy —dwóch orzechów włoskich: rozgnieć je w plastikowym woreczku lub w kawałku celofanu, a następnie umieść uformowaną z miazgi kulkę w kawałku gazy, złożonej podwójnie i zawiązanej gumką. Odczekaj pięć minut, żeby gaza dobrze nasiąkła oliwą, po czym przetrzyj nią drewno, a następnie wypo­ leruj mebel. Efekt jest olśniewający!

Estetyka ruchu Sprzątanie jest subtelnym połączeniem myśli i ruchów. Dążąc do harmonii w naszych ruchach, spra­ wimy, że praca ta nabierze piękna. Ceremonia parzenia herbaty stanowi esencję codziennych czynności wyko­ nywanych przez człowieka. Każde naczynie, każdy ruch, każdy, nawet najdrobniejszy gest musi cechować poczu­ cie estetyki. Precyzja ruchów oraz entuzjazm i serce wkładane w wykonywaną pracę mogą uczynić pięknym nawet sprzątanie. Najtrudniejsze jest jedynie nadanie mu właś­ ciwego rytmu. Jak to osiągnąć? Starając się doprowadzić każdy swój ruch do perfekcji.

Precyzyjne i pełne gracji ruchy Stary taoista wykonywał wszystko z niesłychaną gracją i swobodą. JO H N BLOFELD

Nabranie wprawy i dokładne opanowanie gestów potrzebnych do wykonywania danej pracy pozwalają w dużym stopniu ograniczyć wkładany w nią wysiłek i sprawiają, że podchodzimy do niej z lepszym nasta­ wieniem. Każdy ma własny sposób poruszania się, ale może, narzucając sobie pewną dyscyplinę, wyrobić w sobie lekkość i elegancję ruchu. Może nadać swoim ruchom taneczną estetykę, a krokom rytm.

P R Z E JŚ C IE D O DZIA ŁA NIA

135

Żeby sprzątanie stało się przyjemnością, nie wystar­ czy siła myśli; ciało musi za nimi z gracją podążać. Ponieważ to właśnie rytm odgrywa najważniejszą rolę, nadaje rozpęd i moc naszym działaniom. Ruchy ciała zaczynają wówczas dominować nad umysłem. Sprzątanie przeprowadzane z gracją może nabrać piękna i sensu. Następnym razem, kiedy będziesz czyścił, mył, odkurzał, obserwuj uważnie każdy swój ruch. Będziesz dzięki temu miał wrażenie, że robisz coś bardzo ważnego. Przyjemność płynąca z dokładności gestu Codzienność jest skomplikowana. Każdy dzień jest inny, każda godzina przynosi nowe rzeczy do zrobienia, zmusza do podejmowania nowych decyzji. W każdej chwili musimy być gotowi improwizować, znajdować naprędce rozwiązania, poruszać się po omacku, działać. Są jednak prace, takie jak sprzątanie, które nie muszą podlegać tym regułom. Możemy uczynić z nich zbiór gestów, cechujących się precyzją, szacunkiem dla swojego ciała i przedmiotów, które nas otaczają, oraz pełną świa­ domością i zaangażowaniem w to, co robimy. Precyzja jest zwycięstwem nad niedokładnością i amatorszczyzną, pośpiechem i roztargnieniem, tendencją do niekończenia rozpoczętych rzeczy, oszukiwaniem samego siebie. W świecie zen uczeń uczy się wykonywać wszystkie czynności z dużą dokładnością. Kiedy wyciera misecz­ kę, nakreśla ściereczką ideogram yu (ciepła w oda)11, n Ideogram

- ciepła woda (przyp. tłum.)-

136

SZTU K A SPRZĄTANIA

kolistym ruchem przecierając jej dno, po czym kreśląc pionową linię, biegnącą przez środek z góry do dołu. Gest ten pozwala wytrzeć jednym ruchem całe wnętrze miseczki. Jest symboliczny, skuteczny i łatwy do zapa­ miętania.

Niczym ceremonia parzenia herbaty Mistrz, przy pomocy oszczędnych, pełnych poko­ ry i prostoty gestów, uczy nas, ja k obchodzić się z przedmiotami, okazując im szacunek i wyrabia­ jąc w sobie precyzję i płynną elegancję ruchów. WERNER LAMBERSY, Maitres et maisons de the

Początkowo herbata była traktowana w Japonii jako napój leczniczy i środek wzmacniający. Z czasem jej przygotowanie i podawanie przekształciło się w wyra­ finowany rytuał. Wzorując się na nim, powinniśmy zadbać o estetykę i skuteczność we wszystkim, co robi­ my. Nasze gesty mogą być oszczędne i precyzyjne pod­ czas wykonywania zwykłych czynności, takich jak mycie naczyń po śniadaniu. Ceremonia parzenia herbaty jest dyscypliną wyma­ gającą setek godzin praktyki, niezbędnych do tego, by osiągnąć całkowitą płynność i swobodę ruchów. Wszyst­ ko, poczynając od przygotowania utensyliów, po ich umycie i posprzątanie pawilonu herbacianego, wymaga doskonałej precyzji i harmonii, pewnych i dokładnych ruchów.

P R Z E JŚC IE D O D ZIAŁANIA

137

Odczepienie od obi12 kawałka czerwonego jedwa­ biu i wytarcie nim pojemnika do herbaty, precyzyjnie, a zarazem tak delikatnie, jakby był on przedmiotem kultu, a następnie uczynienie tego samego z łyżeczka­ mi do herbaty, wreszcie złożenie jedwabiu... wszystkie te gesty cechują się niezwykłym wyrafinowaniem; ręce mistrza ceremonii nie popełniają żadnego błędu pod­ czas przeprowadzania rytuału. Każdy ruch jest powolny i wyważony. Wszystkim gestom towarzyszy cisza, którą przerywa jedynie odgłos bambusowego pędzla służące­ go do ubijania herbaty w czarce. Kiedy dźwięk ustaje, ponownie zapanowuje błogi spokój i harmonia. Lecz tylko całkowite skupienie, a także oderwanie od otacza­ jącej rzeczywistości pozwalają osiągnąć zanshin, ów stan spokoju i transcendencji, będący najważniejszym celem wszystkich praktyk inspirowanych filozofią zen.

Niezakłócony przepływ energii Aby osiągnąć doskonałą płynność ruchów, niezbędny jest swobodny i niezakłócony przepływ energii. To on sprawia, że każda czynność towarzysząca ceremonii parze­ nia herbaty wykonywana jest z gracją i lekkością. Tylko stan pustki umysłu, stan niemyślenia pozwala uwolnić się od ograniczeń własnego ego i skupić się całkowicie na wykonywanej czynności. Stan uważności, wniknięcia w wykonywane działanie, a zarazem głębokiego oderwa­ nia od otaczającej rzeczywistości, jest możliwy dzięki doskonałemu opanowaniu techniki. Praktykujący może 12 Obi —japoński jedwabny pas przy kimonie (przyp. tłum.).

138

S Z T U K A SPR Z Ą TA N IA

wykroczyć poza nią i działać bez wysiłku, wykonując wszystkie ruchy w naturalny sposób. Podporządkowuje się regułom rządzącym rytuałem, ale jednocześnie jego osobowość znajduje odzwierciedlenie w jego gestach.

Doskonała harmonia ruchów i myśli W prawa, doskonała płynność i precyzja ruchów pozwalają wniknąć w wykonywane działanie i osiąg­ nąć stan stałej uważności i skupienia. W Japonii natu­ ra, życie i sztuka wzajemnie się przenikają. Dużą wagę przywiązuje się do sposobu wykonywania czynności. Wydobywanie piękna ze zwyczajnych, prostych działań i umiłowanie naturalnego piękna rzeczy - oto filozofia życiowa wyznawana przez Japończyków. Wychodzą oni z założenia, że z każdej, najdrobniejszej czynności moż­ na uczynić sztukę, pod warunkiem, że wykonuje się ją z zamiłowaniem i pokorą. Uznają codzienne prace, takie jak sprzątanie, za coś naturalnego i robią je, nie zadając sobie zbędnych pytań. N ie kierują się ego, lecz dzia­ łają zgodnie ze swoją pierwotną naturą. Naturą, która nadaje ich życiu harmonię i spójność. Tak osiągnięta harmonia pozwala się zestroić z rytmem wszechświata, poczuć z nim jedność.

139

P R Z E JŚ C IE D O D Z IA ŁA N IA

Zestrojenie umysłu i ciała M istrz, ubrany w jednolite szaty, podchodzi, stą­ p ając odzianymi w białe tabi stopami po plecio­ nych matach. Wymowność ciszy. Lniana ściereczką na przedramieniu pozwala usunąć wszelkie ślady z utensyliów. Powolność i dokładność ruchów. Każ­ dy gest jest oddziełony od innych krótką pauzą. Cisza zmącona jedynie szmerem i szelestem. W ERNER LAMBERSY, Maitres et maisons de the

Nieodzownym etapem doskonalenia swoich umie­ jętności jest zawsze praktyka. Znalezienie właściwego gestu, pozbycie się tego, który jest zbędny... Tancerka Isadora Duncan obserwowała lot ptaków, taniec słoni, ruch chmur na wietrze, ruch fali, drzew czy rozchy­ lonych kwiatów. „Kwiaty, na które patrzę, uosabiają marzenie o tańcu: tańcu, który można by zatytułować Białe kwiaty skąpane w świetle. Tańca, który byłby subtelną interpretacją światła i bieli. Tak czystą i tak wymowną, że ludzie powiedzieliby: widzimy tańczącą duszę, jej czystość i świetlistość” .

Być nieodłączną częścią piękna, które tworzymy Aby czerpać satysfakcję ze sprzątania, trzeba lubić piękno i harmonię. Kiedy spoglądamy na idealnie upo­ rządkowaną szafę, mamy wrażenie, że rzeczy do nas prze­ mawiają. Ale przyjemność, którą wówczas odczuwamy, nie wypływa jedynie z kontemplacji piękna. Czerpiemy ją również z działania, z wysiłku wkładanego w osiągnięcie

140

SZ TU K A SPRZĄTANIA

perfekcji. Płynie ona z pełnych gracji ruchów tworzących piękno. Możemy doskonalić nasze ruchy, uczynić je piękny­ mi, nadać im taneczną estetykę, grację i lekkość, spra­ wić, że sprzątanie będzie przypominało taniec.

Taniec czystości Zmienić postawę ciała, aby rozjaśnić umysł W chwilikiedy zmieniasz postawę ciała, zmieniasz , także swój sposób myślenia. INSTRUKTOR TAI CHI CHUAN

Instruktorzy tai chi chuan mówią, że nadając ruchom płynność, umożliwiamy również swobodny przepływ myśli. Ale działa to również w drugą stronę: kiedy czu­ jemy przypływ pozytywnej energii, przyjmujemy inną postawę ciała. Kiedy nasz umysł się rozjaśnia, zmieniamy automa­ tycznie postawę ciała ze zgarbionej na wyprostowaną, i odwrotnie. Zachowuj podczas sprzątania wyprostowa­ ną sylwetkę i równowagę i nie stawiaj oporu przy wyko­ nywaniu trudniejszych ruchów, takich jak schylanie się, zginanie czy sięganie końcami palców na wysoką pół­ k ę...). Jeśli przyjmiesz właściwą postawę, twój nastrój natychmiast się poprawi, a myśli - rozjaśnią.

142

SZ T U K A SPRZĄTANIA

Przekraczać swoje ograniczenia Zycie codzienne to rytm i ruchy; kroki tańca bez przerwy powtarzane i wynajdywane na nowo, cią­ gle zmaganie się z przeciwnościami. JEAN-CLAUDE KAUFMANN, Le cceur a Vouvrage

Należy podkreślić, że nie tylko ruch ciała wyzwa­ la w nas energię i pozytywne emocje. Umysł również ma w tym swój udział. N a przykład, aby czerpać przy­ jemność z pływania, należy rozwijać swoje zdolności, doskonalić styl, co z początku wymaga dużej koncentra­ cji. Pozytywne nastawienie umysłu, motywacja są nie­ zbędne do tego, by wyrobić w sobie dyscyplinę, która pozwoli nam opanować sztukę pływania na tyle dobrze, żeby czerpać z niej prawdziwą przyjemność. Biorą w tym udział zarówno umysł, jak i mięśnie. Harmonia umysłu i ciała sprzyja dobremu samopoczuciu i zdro­ wiu. Każdy, bez względu na wrodzone zdolności, może przekraczać swoje fizyczne ograniczenia, nauczyć się wspinać wyżej, biegać szybciej, wyrobić w sobie większą sprawność i siłę. I czerpać z tego ogromną satysfakcję. Nawet chodzenie może się stać pasjonującym zajęciem. Największa przyjemność nie płynie z tego, co robimy, ale z tego, w jaki sposób to robimy. Najważniejsze jest pełne zaangażowanie w każdą wykonywaną czynność. Nie potrzebujemy sportowego samochodu czy luk­ susowego jachtu. Oddawanie się mniej kosztownym zajęciom (robieniu na drutach, uprawianiu własnego ogródka, gotowaniu, pogawędkom z przyjaciółmi...)

P R Z E JŚ C IE D O D ZIA ŁA N IA

143

może uczynić ludzi równie szczęśliwymi. Zajęcia, które wymagają niewielkiego wkładu finansowego, ale dużego psychicznego zaangażowania są czasami bardziej satys­ fakcjonujące niż te, które wymagają większych zasobów finansowych, ale mniejszego zaangażowania.

Sprzątać z gracją tancerza Wymaga to oczywiście nieskończonych poszukiwać ciągłej pracy nad sobą, ale i jestfascynujące. Zmusza nas do wielogodzinnej pracy nadprawidłową pozycją barku, podbródka, poszczególnych mięśni brzucha. Każda część ciała musi być rozpatrywana oddzielnie, jakby chodziło o różne częścijakiejś maszyny. Potem należy zebrać te wszystkie drobne elementy układanki i nadaćje j własny artystyczny wyraz RUDOLF NURIEJEW

Kto z nas nie podziwia primabaleriny, która swą lek­ kością rzuca wyzwanie prawu grawitacji? Oddając się sprzątaniu, kobieta również może nadać ruchom lek­ kość i grację, wydobyć z tej zwykłej czynności piękno, które kryje się w prostocie codzienności. Podobnie jak tancerze, może się skupić wyłącznie na chwili obecnej, uczestnicząc w niej całą sobą. Może wykonywać swoją pracę świadomie, koncentrując się na swoich ruchach, perfekcyjnie dopracowanych, niczym ruchy tancerzy. Podobnie jak oni doprowadziła swoją sztukę do perfek­ cji dzięki cierpliwości i dyscyplinie. Podobnie jak oni spędziła wiele godzin na doskonaleniu każdego gestu, przyswajając technikę i wkładając całą energię i zapał w to, by oddać piękno istnienia.

144

SZ T U K A SPR ZĄ TA N IA

Słynna choreografka M artha G raham tłumaczy, w jaki sposób należy pracować nad ciałem, aby stać się tancerzem. „Następuje coś niezwykle pięknego - mówi. - Posuwasz się krok po kroku, nie ustajesz w wysiłkach. Po dziesięciu latach tańczysz. Poznasz nieograniczo­ ne możliwości ludzkiego ciała i odkryjesz, że nie ma nic cudowniejszego. N astępnym razem, kiedy spoj­ rzysz w lustro, zaobserwuj, jak twoje uszy przylegają do głowy. Zaobserwuj symetryczną linię włosów na czo­ le. Pomyśl o wszystkich drobnych kostkach swojego nadgarstka. Pomyśl o magii stopy, która jest tak mała i na której spoczywa cały twój ciężar. To prawdziwy cud i taniec jest celebracją tego cudu”. Nasze ruchy powinny być oddechem duszy Siła duszy może zamienić ciało w wibrujące świat­ ło. Ciało staje się wtedy lekkie i przezroczyste; niczym prześwietlane promieniami X, z tą jednak różnicą, że dusza ludzka jest dużo lżejsza od tychże promieni. Kiedy przemawia przez ciało>przeobra­ ża je w ruchomy świetlisty obłok i może się wtedy ukazać w całej swojej potędze i boskości. ISADORA DUNCAN

Isadora Duncan twierdziła, że istnieją trzy typy tan­ cerzy: ci, którzy traktują taniec jako ćwiczenie fizyczne, ci, którzy tańczą, aby wyrazić swoje emocje, i ci, dla których taniec jest oddechem duszy. Następnym razem, kiedy będziesz sprzątał, przypo­ mnij sobie te słowa. Może nabierzesz nawet ochoty, żeby

P R Z E JŚ C IE D O D Z IA ŁA N IA

145

założyć strój taneczny do wykonywania tej czynności, i na nowo odkryjesz muzykę Czajkowskiego...

Wcielić się w kogoś innego Widzę siebie stojącą na górze, za starą farm ą w New Jersey, i unoszącą do góry ramiona, jakbym chciała się zjednoczyć ze świetlistą energią księżyca. Wsłuchuję się jednocześnie w szept wiatru piesz­ czącego wierzchołki wysokich sosen. Zaczynam się poruszać. Po raz pierwszy odczuwam Jizyczną potrzebę zestrojenia się z rytmem wszechświata. W radosnym uniesieniu zanurzam się w świecie nieskończonego piękna. Oddaję się niewidzialnemu rytmowi Wszechświata. RUTH SAINT DENIS

Każdy rodzaj tańca pozwala tancerzowi wcielać się w kogoś innego. Uwalnia go od określonej struktury fizycznej, umysłowej i społecznej. Wyzwolenie, jakie przynosi taniec, następuje, kiedy jest on podporządko­ wany pewnemu rytmowi i kiedy każdy ruch jest precy­ zyjnie wystudiowany. Doskonałe opanowanie techniki sprawia, że umysł nie musi już kontrolować ruchów cia­ ła. Poszerzając wachlarz swoich możliwości ruchowych, tancerze rozwijają również swój potencjał umysłowy i duchowy. Każdy ruch, każda postawa ciała odwołuje się do innego stanu ducha, dlatego im obfitszy jest zasób gestów i ruchów, tym bardziej wzbogaca on wnętrze. Musisz wyczyścić kabinę prysznicową? Omieść sufit z pajęczyn? Jakże rozległe możliwości wynajdywania

146

SZ T U K A SPR Z Ą TA N IA

pełnych estetyki ruchów stwarzają te z pozoru zwyczaj­ ne czynności! Czerp przyjemność z wykonywania tych gestów, jest ona bowiem dwojaka: satysfakcja z uporząd­ kowania wnętrza, w którym mieszkamy, i zadowolenie płynące z elegancji ruchów, którą osiągnęliśmy, harmo­ nizując swoje gesty z praktycznym zajęciem.

Postrzeganie ciała jako świadomości Nic, co by do mnie należało Tylko spokój serca I orzeźwiający chłód powietrza. ISSA

C iało jest czymś więcej niż m aterią, jest przede wszystkim świadomością. Możesz przekraczać ograni­ czenia swojego ciała, nadając swoim ruchom lekkość i grację. Możesz, idąc śladem tancerzy i sportowców, wykształcić w sobie samodyscyplinę, która stanie się źródłem energii, radości i euforii. Wykorzystaj wysiłek wkładany w sprzątanie do pracy nad własnym ciałem, harm onizując ruchy z wykonywami czynnościam i. Naucz się znajdować przyjemność w wykonywaniu pro­ stych czynności towarzyszących sprzątaniu. Wykorzystaj przestrzeń i otaczające cię przedmioty do tego, by rozwi­ jać za pomocą ruchu świadomość swojego ciała. Staraj się nadać ruchom taneczną estetykę i płynność, kiedy wprowadzasz ład i porządek w swoim dom u, myjesz szyby, podłogę. A kiedy twoje ciało poczuje potrzebę odpoczynku, oddaj się przyjemności medytacji podczas prasowania. Słuchaj kojącej muzyki i popijaj jaśminową

P R Z E JŚ C IE D O D Z IA ŁA N IA

147

herbatę. Prasuj powolnymi ruchami, aby jak najdłużej rozkoszować się chwilą.

Gimnastyka dla mózgu Po zrobieniu czegoś trudnego wszystko inne wydaje , się łatwe. Podłogę należy myć ręcznie zamaszystymi, energicznymi ruchami od praw ej do lewej strony i odwrotnie, nie klękając przy tym na kolanach. To niekorzystne dla kręgosłupa —wyjaśnia nam mistrz. Myjąc podgłogę, należy sprawiać wrażenie, że jeste­ śmy w świetnej kondycji. A jesteśmy w świetnej kondycji> kiedy chcemy sprawiać takie wrażenie, wyjaśnia nam mistrz. I dotyczy to nawet sprzątania. Z DZIENNIKA, KTÓRY PROWADZIŁAM W ŚWIĄTYNI

Filozof Herbert Spencer definiował grację w nastę­ pujący sposób: wykonywanie czynności bez użycia siły. Dzięki właściwym technikom, odpowiednim narzę­ dziom, dopracowanym gestom możesz wyczyścić 100 metrów kwadratowych w 60 minut bez zmęczenia i bez szczególnego wysiłku. Sprzątanie to także gim nastyka! W spinanie się na palce, aby umyć szyby czy ułożyć rzeczy w szafie, zam iatanie, szorowanie, dźwiganie prania, suszenie bielizny, prasowanie, mycie naczyń: są to zajęcia anga­ żujące wszystkie mięśnie ciała. Według zasad opraco­ wanych przez Paula Dennisona, wynalazcę brain gym (gimnastyki m ózgu), ruch poprawia synchronizację półkul mózgowych, koordynację ruchową całego ciała, równowagę, pozw ala usunąć napięcie m ięśniow e,

148

SZTU K A SPRZĄTANIA

korzystnie wpływa na stan psychiki. Pomaga zatem zachować równowagę między ciałem i duchem. Jeśli sprzątanie wymaga od nas wysiłku fizycznego, lepiej go umiejętnie wykorzystać.

Sprzątanie - gimnastyka Czemu nie mielibyśmy wykorzystać sprzątania do wyrzeźbienia i ujędrnienia swojego ciała? Sprzątanie wprawia w ruch mięśnie i poprawia krążenie krwi. Czynność ta może stać się twoim sprzymierzeńcem w odchudzaniu. Możesz zamienić mycie okien, odku­ rzanie w prawdziwy seans stretchingu. Ustalając plan sprzątania, opracuj jednocześnie program ćwiczeń fizycznych dostosowanych do każdej czynności. Szyb­ ko odkryjesz ich dobrodziejstwa, nie mówiąc o tym, że unikniesz płacenia za karnety do siłowni, które są czę­ sto zatłoczone i wypełnione mało przyjaznymi urządze­ niami. Na przykład mycie okien wysmukla i ujędrnia ramiona. Wycieranie wyższych półek szafki może być świetnym ćwiczeniem rozciągającym. Czyszcząc wyżej usytuowane powierzchnie, wspinaj się na palce stóp, po czym odrywaj od podłogi na przemian jedną i drugą stopę. Staraj się kontrolować postawę, bądź zawsze świa­ domy swoich ruchów, dbaj o to, by każdy gest pobudzał do pracy mięśnie danej części ciała. Sprzątanie może się stać prawdziwym seansem gimnastyki, jeśli poruszamy się świadomie i uważnie.

P R Z E JŚ C IE D O DZIAŁANIA

149

Czyszczenie podłogi Wyprostuj plecy i zegnij nogi w kolanach. Wysuń jedną stopę przed drugą, jak robią to modelki, aby zrównoważyć wypiętą do przodu klatkę piersiową. Sta­ wiaj duże kroki, uginając nogi w kolanach. Wypychaj kij szczotki możliwie jak najdalej do przodu. Pobudzisz w ten sposób do pracy mięśnie całego ciała (ramion, nóg, pleców, pośladków...), a może nawet trochę się przy tym spocisz... Myjąc podłogę w świątyni, bonzo­ wie zen opierają obie ręce na ścierce i biegną tak szybko, jak to możliwe, do przeciwległej ściany.

Zamiatanie i odkurzanie Podczas zamiatania staraj się trzymać szczotkę tak, by wykonywać skręty tułowia - uruchomisz w ten spo­ sób mięśnie dolnej partii pleców. Możesz się również zabawić w pozostawanie w pozycji siedzącej (bez uży­ cia krzesła) lub stanie na palcach przez dziesięć sekund. Poczujesz wtedy pracę mięśni nóg. Odkurzanie, zamia­ tanie, mycie podłogi dostarczają okazji do wykonywania ćwiczeń angażujących zarówno mięśnie rąk, jak i nóg. Odkurzając, zmieniaj regularnie rękę (po dwadzieścia razy z każdej strony), w której trzymasz odkurzacz, co pozwoli ujędrnić ramiona. Pchając odkurzacz, wcią­ gaj i wypychaj brzuch, po dziesięć razy, na przemian. Zginając nogi w kolanach, cofaj stopy, jedną za dru­ gą, niczym w ruchu wahadłowym. Zachowaj przy tym wyprostowane plecy.

150

SZTUKA SPRZĄTANIA

Wypełnianie i opróżnianie zmywarki do naczyń Wypełnianie i opróżnianie zmywarki może być doskonałą okazją do wykonywania ćwiczeń rozciągających kręgosłupa i mięśni bocznych tułowia. Pochylając się do przodu, kołysz biodrami na boki, przenosząc ciężar ciała z jednej nogi na drugą, aby uelastycznić talię. Wkładaj i wyjmuj każde naczynie oddzielnie, nie spiesząc się, aby wydłużyć czas trwania ćwiczeń.

Zmywanie naczyń Wciągnij brzuch i napnij pośladki. Przy złączo­ nych kolanach powoli podnoś prawą stopę do prawego pośladka, a następnie wykonaj to samo ćwiczenie z lewą stopą. Powtórz ćwiczenie dziesięć razy na każdą nogę.

Mycie okien Ta czynność pobudza do pracy wszystkie mięśnie górnej części ciała, w szczególności ramion i barków. Staraj się wycierać szyby szerokimi, kolistymi i płynnymi ruchami. Zginaj dobrze rękę w łokciu i pamiętaj, żeby regularnie zmieniać rękę, w której trzymasz szmatkę. Przy wyprostowanych plecach wykonuj duże koliste ruchy ręką w jedną stronę, a potem w drugą, trzyma­ jąc wilgotną ściereczkę w jednej ręce, a suchą w dru­ giej: wykonaj dziesięć kolistych ruchów w jedną stronę i dziesięć w drugą. Napinaj również pośladki przez dzie­ sięć sekund, po czym je rozluźniaj.

PR Z EJŚCIE DO DZIAŁANIA

151

Możesz także zmieniać rytm pracy: raz wykonując szerokie i powolne ruchy, a raz mniejsze i szybsze. A teraz ćwiczenie aerobowe: wycieraj lustro podłogo­ we lub drzwi balkonowe posuwistymi ruchami od góry do dołu. Robiąc ruch ku górze, rozciągaj mięśnie ciała, a przy ruchu ku dołowi uginaj kolana. Wykorzystaj to ćwiczenie do obserwowania w lustrze swojej postawy i poprawienia płynności ruchów.

Ścielenie łóżek Ścieląc łóżko, uważaj, aby nie nadwyrężyć kręgo­ słupa. Ustawiając stopy jedna przed drugą, zegnij nogi w kolanach, tak żeby zniżyć się do poziomu łóżka. Napinaj mięśnie pośladków, gdy zginasz nogi w kola­ nach —to pozwoli je ujędrnić. Trzepiąc łóżko, wykonuj szerokie ruchy ramionami.

Podnoszenie rzeczy z podłogi Schylanie się, żeby pozbierać zabawki czy papierki z podłogi, jest idealną okazją, by wzmocnić mięśnie nóg i uelastycznić kolana. Pochylaj powoli wyprostowany tułów do przodu, tak by znalazł się w pozycji równoległej do podłoża i pozostań w niej przez kilka sekund. I nie­ co trudniejsza wersja tego ćwiczenia: wciąż pochylony oderwij pięty od podłogi, zachowując równowagę (ćwi­ czenie często wykorzystywane w jodze). W zależności od stopnia rozciągnięcia naszego ciała, możemy się również pochylać z nogami wyprostowanymi w kolanach.

152

S Z T U K A SPR Z Ą TA N IA

Dźwiganie ciężkich rzeczy Podnosząc kosz z praniem lub przesuwając m ały mebel, zawsze czuwaj nad tym, żeby dla stabilizacji przyjąć odpow iednią pozycję ciała. Ściągnij łopatki m ożliw ie ja k n ajb ard ziej do tyłu. Podnosząc coś ciężkiego, nie uginaj kręgosłupa, lecz zegnij nogi w kola­ nach, wykorzystując siłę mięśni ud.

Wieszanie bielizny Weź przykład z baletn ic stojących na palcach. Wyprostuj plecy i stań na palcach, wciągając brzuch, napinając pośladki i zachowując ręce w polu widzenia, tak by nie wyginać kręgosłupa w odcinku lędźwiowym. U jędrnisz w ten sposób łydki i w ysm uklisz kostki. Wieszając bieliznę na dolnych prętach suszarki, uginaj kolana, a schylając się, oderwij pięty od podłogi.

Czyszczenie wanny, kabiny prysznicowej, toalety Do przyjemności życiowych mistrz Soseki zaliczał, ja k wieść niesie, udawanie się każdego ranka do toalety, precyzując przy tym> iż jest to główniefizjologiczna przyjemność: otóż, by móc się nią w pełni rozkoszować, nie ma bardziej adekwatnego miejsca niż japońska ubikacja, z której można, pod osłoną prostych i gładkich ścian, kontemplować błękitne niebo i zie­ leń liści. JUN ICH IRO TANIZAKI, Leloge de 1’ombre (Pochwala cienia)

Pobudź do pracy m ięśnie dw ugłow e i trójgłowe ramion, szorując tam i z powrotem obiem a ręka­

P R Z E JŚ C IE D O D Z IA ŁA N IA

153

mi powierzchnię wanny czy toalety. A myjąc trudno dostępne miejsca, takie jak górna część prysznica czy najbardziej oddalona część wanny, wykonuj ruchy roz­ ciągające mięśnie ciała. Myjąc płytki w łazience, ukucnij, pochylając dla utrzymania równowagi plecy lekko do przodu. Wzmocnisz w ten sposób mięśnie nóg i ud.

Czyszczenie płaskich powierzchni Myjąc blat kuchenny, drzwiczki od szafki, podłogę itd., stań w jednym miejscu i nie ruszając się z niego, spróbuj sięgać ręką możliwie jak najdalej. Kiedy myjesz okna, nie używaj drabiny, lecz staraj się wspinać na pal­ ce. Myj okna jak profesjonalista, wycierając je pionowo wiglotną ściereczką i poziomo przecierając na sucho. Dzięki temu zobaczysz, w którym miejscu pozostały smugi.

Strój do sprzątania H abit nie czyni mnicha, ale ładny strój i piękna muzyka pom ogą ci zamienić chwile, które poświęcasz sprzątaniu, w przyjem ny seans ćwiczeń fizycznych. Sprzątanie wymaga wysiłku fizycznego, dlatego najle­ piej do niego założyć miękkie i luźne ubrania, w któ­ rych będziesz się czuć swobodnie. Doskonale nadadzą się legginsy i bladoróżowy T-shirt. D o tego balerinki i turban w kolorze T-shirtu oraz piękna muzyka (Bach zimą, Vivaldi wiosną, Beethoven latem i Mozart jesienią) pozwolą ci połączyć przyjemne z pożytecznym. Jed­ na z moich przyjaciółek zwierzyła mi się pewnego dnia,

154

SZ T U K A SPRZĄTANIA

że postanowiła zostać zawodową tancerką, ponieważ ma niepełnosprawną matkę i wie lepiej niż ktokolwiek, jakim szczęściem jest móc normalnie chodzić, doskona­ lić swoje ruchy i upiększać swoje ciało, w pełni ciesząc się życiem i wszelkimi jego przejawami.

D om y,

które łatwo utrzymać w czystości Niektóre domy wymagają mniej pracy niż inne W iedziałam, ja k ie podłogi są najtrudniejsze do wyezyszczenia. Wszystkie porowate, ciemne, stare posadzki, tak zabrudzone, że nie dało się ich ju ż doczyścić. Po prostu wredne. Trafiały się domy, które były szczególnie uciążliwe, ponieważ brudziły się dużo szybciej. Stare domy położone blisko drogi. Potrafiły zirytować. D rażnił ich łatwy do zabrudzenia kolor i źle położone okna, które też szybko się brudziły. Deszcz uderzał o nie, pozostaw iając ślady, bardzo widoczne, kiedy świeciło słońce: Brudne szyby zamie­ niały się w dowód niedbalstwa... Były też domy łatwe do utrzymania w czystości, podłogi, które wystarczyło przetrzeć wilgotną szmatką. To byłprawdziwy Eden. PEWNA INTERNAUTKA

Złe usytuowanie dom u lub niewłaściwe materia­ ły użyte do jego budowy nie są jedynymi czynnikami utrudniającymi utrzymanie go w czystości. Moglibyśmy z łatwością uniknąć wielu godzin sprzątania, gdybyśmy nieco zmienili nasze przyzwyczajenia... Oczywiście nie ma domów niewymagających sprzątania. Ale niektóre domy potrzebują go mniej niż inne. Zależy to głównie od kilku spraw: • częstotliwości, z jaką sprzątamy; • stopnia zagracenia i rodzaju posiadanych przed­ miotów; • codziennych przyzwyczajeń;

156

S Z T U K A SPRZĄTANIA

• liczebności rodziny; • tego, czy mamy zwierzęta domowe; • zamiłowania do wabi-sabi. Jeśli na co dzień utrzym ujem y dom w czystości, unikniemy konieczności „wielkiego sprzątania” . Usu­ nięcie nagromadzonego kurzu czy zaschniętych plam wymaga dużo większego wysiłku. Świeża plam a jest łatwiejsza do usunięcia. A wraz z upływem czasu pozby­ cie się jej może wręcz okazać się niemożliwe.

Rodzaj posiadanych przedmiotów Było tam pełno uciążliw ych , niedających się doczyścićprzedmiotów. Trudnych do umycia urzą­ dzeń kuchennych. Mikser; którego nie sposób było wyczyścić\ niewątpliwie zaprojektowany przez męż­ czyznę. Kuchenka gazowa., w której nic nie można było odkręcić, zupełnie niepraktyczna i trudna do utrzymania w czystości. Tylko mężczyzna mógłją wymyślić! PEWNA INTERNAUTKA

M niejsze przedm ioty są trudniejsze do utrzym a­ nia w czystości niż duże meble. Lekkie meble łatwiej jest jednak przesunąć lub podnieść, żeby wyczyścić je od spodu (małe stoły, krzesła ze słomianym siedzi­ skiem. ..). Idealnym rozwiązaniem byłby dom bez mebli (lub z rozkładanymi meblami, umieszczonymi w ścien­ nych schowkach, jakie stosują Japończycy, aby uzyskać jak najwięcej przestrzeni nawet w małym pomieszcze­ niu, na przykład o powierzchni 9 m2) lub szafy ścienne

P R Z E JŚ C IE D O D Z IA ŁA N IA

157

zamiast normalnych szaf i komód oraz futony, które na dzień chowa się do szafy, a wieczorem wyjmuje do spa­ nia i które można wywietrzyć, kładąc na parapecie okna (futony-łóżka używane we Francji są dużo cięższe od japońskich futonów —niektóre ważą tylko 2 kg!). Ale jeśli to wszystko wydaje ci się niemożliwe do zrealizowa­ nia, możesz umocować kółka pod lodówką, kuchenką gazową, sofą, itd. Uważaj również na dywany i wykładziny, które się mechacą i zbierają dużo kurzu (albo wybierz dywany z krótkim włosiem, łatwiejsze do utrzymania w czysto­ ści). Dywany i wykładziny są siedliskiem kurzu i roz­ toczy. Jeśli chcesz ograniczyć sprzątanie do minimum, ogranicz ilość mebli do minimum (pozbądź się bez żalu małych stolików na jednej nodze, stojaków na gazety, taboretów, wazonów, doniczek podłogowych, posągów, i różnych innych dekoracyjnych przedmiotów, które zagracają przestrzeń i utrudniają sprzątanie). Aby unik­ nąć odkurzania dużej ilości rzeczy, włóż wszystko, co możliwe (dokumenty, rzadko noszone ubrania, koce itd.), do dużych prostokątnych pudełek i ustaw je na regałach. Jeśli chodzi o przedmioty, które pragniesz pozosta­ wić na widoku, takie jak wazony, lampy czy świeczniki, zadbaj o to, aby miały czyste i proste linie. N a gładkich powierzchniach mniej osiada kurz.

158

SZTU K A SPRZĄTANIA

Nawyki, dzięki którym zaoszczędzisz czas Zakaz pozostawiania przy wejściu butów w nie­ ładzie. NAPIS WE WNĘTRZU ŚWIĄTYNI ZEN

• Ustal, że każdy powinien zdejmować buty przed progiem twojego domu (nawet hydraulik!). Wielu mieszkańców Zachodu ma jeszcze trudności z przełamaniem starych przyzwycza­ jeń, ale kilka par eleganckich pantofli (w róż­ nym kolorze dla mężczyzn i kobiet) z pewnością pomoże im porzucić te mało higieniczne praktyki, uniemożliwiające zachowanie w domu czystości! Zresztą mieszkańcy Wschodu zdejmują buty bardziej po to, żeby zaznaczyć granicę między światem zewnętrznym i wnętrzem domu, niż żeby nie ubrudzić podłogi... • Wyznacz jedno miejsce, w którym będziesz obcinał paznokcie, czesał włosy itd. Do wyko­ nywania tych codziennych czynności przeznacz mały chodniczek z fotelem lub taboretem (lub odwróconym do góry dnem wiaderkiem służącym za siedzenie, które możesz wstawić do kabiny prysznicowej, kiedy go nie używasz): wystarczy wówczas, że wyczyścisz chodniczek i siedzenie. • Używaj do posiłku jednego dużego talerza, układając na nim wszystko, nawet chleb, będziesz miał dzięki temu mniej naczyń do umycia.

PRZEJŚCIE DO DZIAŁANIA

159

• Myj naczynia zaraz po posiłku, żeby resztki jedzenia nie zasychały na talerzach i w garn­ kach. Kiedy nie jest to możliwe, namocz brudne naczynia w małej misce z ciepłą wodą z dodatkiem czarnego mydła. •

•

Przygotowując posiłki, myj sukcesywnie uży­ wane do tego celu garnki i naczynia, nawet jeśli zabiera ci to trochę czasu. Kiedy zasiadasz do stołu, wszystkie naczynia powinny być umyte. Obieraj warzywa w małej misce lub na kawał­ ku gazety. Przechowuj warzywa w papierowych torebkach lub w gazecie złożonej na kształt koszyczka. Inny, nie mniej ważny szczegół: unikaj gotowania tłustych potraw. To pozwala utrzymać szczupłą sylwetkę... i uniknąć zatłuszczenia powierzchni kuchennych (pochłaniacza pary, ścian, zlewozmywaka...). Dania gotowane na parze są najlepsze dla zdrowia: odrobina świe­ żego masła lub własnoręcznie przygotowanego sosu najlepiej okrasi wszystkie świeże i wysokiej jakości składniki potraw.

Czyść łazienkę zaraz po umyciu się: unikniesz usuwania śladów zaschniętej pasty do zębów, włosów czy wapiennych osadów ze ścian kabiny prysznicowej. Pozostaw zawsze na umywalce małą ściereczkę przeznaczoną do wycierania kropli wody z lustra czy z kranu. Zastąp mydło w kostce płynnym. N ie odkręcaj m ocno kranu, puszczaj d elik at­ ny strumień wody, aby uniknąć niepotrzebnego marnotrawstwa, a także ochlapywania wodą kra-

160

SZ TU K A SPRZĄTANIA

nu, umywalki czy lustra. Używaj kubka do mycia zębów. • Zamiast pozostawiać brudną bieliznę na krze­ śle lub na podłodze, wrzuć ją bezpośrednio do pralki lub do worka na bieliznę powieszonego za drzwiami. Idealnym rozwiązaniem byłaby garde­ roba w pobliżu pralki. Wieczorem włóż bieliznę do kosza postawionego w tym celu obok futonu, jak robią to Japończycy. Aby ułatwić sobie pracę, powieś również obok worka na brudną bieliznę siateczkowy woreczek z zamkiem błyskawicz­ nym, przeznaczony na bieliznę osobistą, skarpet­ ki i chusteczki do nosa. Zwierzęta domowe Jeśli masz w domu zwierzęta, trudniej utrzymać go w czystości. Sierść, błoto na ich uroczych łapkach, pchły na dywanie... Albo trzymaj je na dworze, pod warun­ kiem, że zapewnisz im odpowiednie schronienie, albo wycieraj im łapy, kiedy wracają ze spaceru, i szczotkuj je regularnie. Jeśli mają pchły, wetrzyj w ręce kilka kro­ pli olejku lawendowego, to je skutecznie odgoni. Nie przyzwyczajaj swojego psa do wchodzenia na łóżko lub na fotele. Co do kotów, nie trzeba precyzować, że nie powinny się przechadzać po blatach kuchennych... Ale są takie urocze —powiecie!

P R Z E JŚC IE D O DZIAŁANIA

161

Odrobina zdrowego rozsądku

Kuchnia Jeszcze bardziej niż dekorację wnętrza japońskie gospodynie cenią sobie czystość. Zawijają naczynia, któ­ rych rzadko używają, w celofan, kroją rybę na deseczce pokrytej celofanem. Przykrywają urządzenia kuchen­ ne (czajniczek do herbaty, toster, szybkowar do ryżu, durszlak...) białą ściereczką z podwójnie złożonej gazy (często wyhaftowanej), aby nie osiadał na nich kurz zmieszany z tłuszczem. Najrozsądniejsze z nich stara­ ją się obyć bez nowoczesnych gadżetów. Nawet jeśli na początku wydają się one praktyczne, ich czyszczenie, naprawa lub zastępowanie uszkodzonych części zabie­ ra nam w rzeczywistości dużo czasu (nie licząc chwil spędzonych na szukaniu gwarancji kawiarki, której używamy tylko od czasu do czasu, na staniu w kolej­ ce do serwisu gwarancyjnego itp.). Japonki najczęściej wszystko kroją i siekają ręcznie, zawsze kładąc wilgotną ściereczkę obok deski do krojenia, żeby móc ją wycierać - podobnie jak nóż - między wykonywanymi czynnoś­ ciami, zamiast płukać ją pod kranem. Unikają w ten sposób zbędnych gestów i marnotrawstwa. Czy pomyślałeś o tym, żeby gotować makaron i warzy­ wa razem i na patelni zamiast w garnku? Po ugotowaniu wystarczy odcedzić wodę (używając w tym celu przy­ krywki), dodać odrobinę tłuszczu, przyprawić - i mamy gotowe danie: zamiast trzech naczyń (durszlaka, garnka i patelni) myjemy tylko jedno.

162

SZ TU K A SPRZĄTANIA

Pomyśl również o kupieniu silikonowej szpatułki. Używaj jej do zeskrobywania tłustych resztek jedzenia lub przypraw (takich jak curry) z talerzy i garnków przed ich umyciem. Unikniesz niepotrzebnego brudze­ nia zlewu, a gąbka do mycia naczyń będzie mniej tłusta. Zaoszczędzisz dzięki temu wodę, detergent i czas...

Bielizna Wybieraj praktyczne i niebrudzące się kolory, łatwe do utrzymania w czystości! Buddyści zen często wybie­ rają czerń (ubrania, poduszki), co może się wydawać zaskakujące, jeśli wziąć pod uwagę, że przywiązują oni szczególną wagę do tego, by pozostawać w harmonii ze Wszechświatem i jego bogactwem kolorów. Nie można jednak zapominać, że czarnego koloru używano w Japo­ nii od zawsze. Uchodzi on za bardzo praktyczny, ponie­ waż nie widać na nim - podobnie jak na tkaninach w kolorze indygo - plam ani zużycia. Biały jest również kolorem łatwym w praniu: odrobina płynu Javel roz­ cieńczonego wodą pozwoli przywrócić białym tkaninom świeżość i blask. Jeśli uważasz prasowanie za naprawdę przykry obo­ wiązek, równie dobrze możesz się obyć bez niego. Ist­ nieją tkaniny odporne na gniecenie, takie jak tergal czy nylon, oraz techniki pozwalające uniknąć prasowania. Wystarczy poklepywać przez chwilę dłonią, w kierun­ ku włókien, wyprane, jeszcze wilgotne ubrania lub sta­ rannie je złożyć, a następnie ułożyć wszystkie ubrania w stos (zawsze wyciągając potem w pierwszej kolejno­

PR Z E JŚC IE D O DZIAŁANIA

163

ści ubranie ze spodu stosu). Zaopatrz się w odpowied­ nią ilość koszy na bieliznę, tak by odpowiadała liczbie mieszkańców domu, i opatrz każdy z nich imieniem. Ułóż w nich pościel, którą każdy członek rodziny scho­ wa potem do szuflady pod łóżkiem w swoim pokoju. Zastanów się zresztą, czy warto prasować pościel... W buddyzmie zen, który zaleca unikanie zbędnych gestów, w ogóle nie używa się żelazka. Inny mały sekret: aby zachować nieskazitelnie białą bieliznę, nie gotuj jej. Pewna sprzedawczyni w sklepie z pościelą wytłumaczyła mi, że bawełna ma naturalny kolor kości słoniowej i jest farbowana na biało. Jeśli będziesz ją gotować, straci swoją biel!

Namaczanie bielizny przed praniem i naczyń przed zmywaniem Sekretem naszych babć, a raczej podstawową zasadą prania, było wcześniejsze namaczanie brudnej bielizny. To oszczędność czasu, wody i wysiłku. Nie musisz używać płynu do mycia naczyń, które nie są tłuste (szklanki, wirówka do sałaty, czajniczek do herbaty...). Myj je zawsze w pierwszej kolejności. Nie będziesz musiał ich płukać.

164

S Z T U K A SPR ZĄ TA N IA

Umiłowanie wabi-sabi —Kłopotliwe jest to, że okładka z cienkiego jedw a­ biu szybko się niszczy. —Ależ skąd! —odpowiedział Tonna. —M ateriał ten nabiera jeszcze większego uroku, kiedy jest lekko przetarty... Niedoskonałość przedm iotu stanowi ojego pięknie. Pozostaw rzeczy takimi, jakie są, nie usuwając ich wad ani ich nie wygładzając, a będę je podziwiał i czuł się wśród nich dobrze. URABE KENKÓ, Les heures oiswes

Wabi-sabi jest koncepcją estetyki zen przejętą przez mistrzów ceremonii parzenia herbaty w X V I wieku. O piera się ona na um iłow aniu naturalnego piękna rzeczy oraz wszystkiego, co stare, spatynowane, pod­ niszczone. Cóż, trudno zaprzeczyć wygodzie noszenia starych wytartych dżinsów czy urokowi rustykalnej ele­ gancji starej włoskiej willi albo wyblakłych kolorów od dawna używanych naczyń ceramicznych.

Wabi-sabi to naturalne piękno emanujące z prostych, z pozoru niedoskonałych przedm iotów , naznaczo­ nych upływem czasu, ich jedyność i niepowtarzalność. Koncepcja ta znajduje odzwierciedlenie w japońskich domach, w których odrzuca się ostentacyjny blichtr, ceni natomiast wyrafinowaną prostotę starych przed­ miotów. W oczach Japończyka srebrny czajniczek do herbaty jest ładny dopiero wtedy, kiedy przybiera fio­ letowy odcień (czyli kiedy się utlenia), patelnia staje się piękna, kiedy poczernieje od sadzy, filiżanka nabie­ ra uroku, kiedy jest popękana i pokryta herbacianym

P R Z E JŚ C IE D O D Z IA ŁA N IA

165

nalotem, a cynowy dzbanek jest ładny, kiedy pokrywa go śniedź. Jeśli chcesz, żeby żeliwna patelnia pokryła się patyną, wystarczy, że ją wyszorujesz, po czym przez chwilę pod­ suszysz na gazie: Przetrzyj szmatką umoczoną w esen­ cji herbacianej czajniczek do herbaty, jeśli chcesz, aby pokrył się nalotem. Podłoga z surowych desek z upły­ wem czasu pięknieje i pod wpływem mycia wodą (lub herbatą) nabiera szlachetnej barwy.

Ceremonia parzenia herbaty sencha: źródło inspiracji Nigdy nie kładzie się ściereczki na brzegu zlewu bez uprzedniego je j złożenia, choćby mimochodem. Z DZIENNIKA, KTÓRY PROWADZIŁAM W ŚWIĄTYNI

Cerem onia parzenia herbaty to sztuka uważności, praktykowana przy użyciu prostych, a zarazem pięknych utensyliów, za pomocą pełnych pokory, a jednocześnie wysublimowanych i precyzyjnych gestów. Jest doskonałym połączeniem wyrafinowanej elegancji z duchem prostoty. W Japonii istnieje inna ceremonia, bardzo przypo­ m inająca ceremonię parzenia sproszkowanej zielonej herbaty, i choć jest ona dużo mniej znana, jeszcze lepiej uczy porządku, czystości i umiłowania codzienności: jest nią ceremonia parzenia herbaty sencha.

166

SZTUKA SPRZĄTANIA

Utensylia niezbędne do jej przeprowadzenia mieszczą się w dużym pudełku: maleńki czajniczek, czarki i pod­ stawki, słodycze, długa wąska taca, termos (używany w dzisiejszych czasach) i rozłożony na podłodze duży kawałek materiału. Mistrz ceremonii układa akcesoria i naczynia w taki sposób, żeby pozostawały przez cały czas w tym samym miejscu. Każdy gest jest zrytualizowany, starannie przemyślany, dopracowany w najmniej­ szym szczególe. Mistrz ceremonii używa do wycierania dwóch małych ściereczek: bonkin, służącej do wyciera­ nia naczyń, które nie pozostają w kontakcie z herbatą i ustami (tacy, podstawek, dolnej części czajniczka...), i chakin, służącej do wycierania czarek i górnej części czajniczka. Uczestnicząc w tej ceremonii, nauczyłam się wycierać tacę czterema precyzyjnymi ruchami: od lewej do prawej, zaczynając od górnej części tacy, potem od góry do dołu, następnie lewą stronę tacy od góry do dołu i od lewej do prawej na dole. Nauczyłam się również wycierać filiżanki, zaczynając od ich podstawy, obracając nimi tak, aby spłynęła z nich woda, a następ­ nie wycierając wnętrze filiżanki, mocno trzymając ją w dłoni. Podczas ceremonii parzenia herbaty żaden gest nie jest zbędny, każdy ruch ma swoje uzasadnienie. Nadal wycieram filiżanki w ten sam sposób i z upodo­ baniem wspominam rytuał parzenia herbaty przeprowa­ dzany zgodnie z regułami sztuki.

PRZEJŚCIE DO DZIAŁANIA

167

Japoński kult ściereczek i ręczniczków N a ręczniczkach, które podarowano dzisiaj rano każdej z nas, widnieje napis: Ichi lin hana no tokuku waga seiyo, co oznacza, że powinniśmy żyćjak kwiaty. Jedyną racją ich istnienia jest rozkwitanie. Z DZIENNIKA, KTÓRY PROWADZIŁAM W ŚWIĄTYNI

Tym, co zajmuje w buddyzmie zen sótó niezwykle ważne miejsce obok medytacji zazen (w pozycji loto­ su), jest sprzątanie. Nie trzeba dodawać, że odbywa się wedle żelaznych reguł! Weźmy na przykład ściereczki. Każda z nich ma swoją nazwę: jo kin służy do wycie­ rania rytualnych przedmiotów (wazonów, kadzielnic, posążków itd .),fukin jest przeznaczona do wycierania kurzu ze wszystkich powierzchni za wyjątkiem podłogi, zokin używa się wyłącznie do mycia podłogi i schodów (wszystkich powierzchni pozostających w kontakcie ze stopami). Podłogę myje się niedużą ilością wody z wia­ derka. Po zakończeniu sprzątania wytrzepuje się ściereczkę do kurzu w specjalnym, przeznaczonym do tego celu kartonie i wykręca ściereczki do mycia podłogi i innych powierzchni. Woda pozostała po umyciu pod­ łogi służy do podlania roślin, a ścierki po wykręceniu pozostawia się - niczym relikwie - do wysuszenia na brzegu wiaderka, które wstawia się do szafy ze sprzętem do sprzątania. Japońskie ściereczki i ręczniczki mają prawie w całym kraju standardowe wymiary. Dostępne są głównie dwa ich rodzaje: tenugui (60 X 30 cm) i jukin (30 x 30 cm).

168

SZTUKA SPRZĄTANIA

Te ostatnie noszą również nazwę oshibori, kiedy używa się ich do wycierania rąk przed i po posiłku. Można je znaleźć wszędzie i mają różne zastosowania. Rozmia­ ry ułatwiają ich złożenie, pozwalają je wszędzie ze sobą zabrać i łatwo uporządkować w szafie. Zastosowanie tenugui • Mycie ciała; po umyciu wykręcić ręczniczek i wytrzeć nim ciało (jest wykonany z bardzo cienkiej bawełny, która szybko schnie). Jeśli mamy długie włosy, potrzebny nam drugi ręcz­ niczek służący za przepaskę do włosów. Istnieją również ręczniczki z gazy, przeznaczone dla dzie­ ci lub do delikatnej skóry. • Przecieranie czoła, wycieranie rąk. • Wycieranie, po uprzednim zwilżeniu, ostrza kuchennego noża przy krojeniu różnych produk­ tów. • Wyłożenie kuchennych szafek i szuflad: szklanki się nie szczerbią i pozostają suche. • Suszenie włosów klientów w salonach fryzjer­ skich. Ręczniczki suszące się każdego dnia na suszarkach przed witrynami salonów fryzjerskich stanowią urokliwy widok: wszystko w tym kraju pachnie czystością! • Chowanie pod nim włosów podczas sprzątania. • Prasowanie przez niego bielizny po uprzednim nawilżeniu. • Osłonięcie ubrań, kiedy spryskujemy włosy lakierem.

PRZEJŚCIE DO DZIAŁANIA

169

• Wykonywanie mało kosztownych i użytecznych prezentów. Niektóre z nich ozdabiają nadruki z wizerunkiem miasta, zabytku, źródeł termal­ nych... Wielu Japończyków je kolekcjonuje!

Zastosowaniefukin • Wycieranie ubrań, kiedy pada - Japonki zawsze nosząjukin w torebce. (Inną chusteczką wyciera się tylko twarz: to nie dziwactwo, ale po prostu odmienne podejście do higieny). • Zawinięcie butelki schłodzonej wody mineralnej. • Wycieranie naczyń. • Wycieranie stołu przed i po posiłku. • Wycieranie łap kotu, który wyszedł na mokry balkon. • Przykrycie szybkowaru do ryżu, elektrycz­ nej kawiarki, filiżanek, czajniczka do herbaty i dzbanka do herbaty stojącego na tacy. • Odciskanie tofu z nadmiaru wody (jukin zastę­ puje wówczas papierowy ręcznik). • Odświeżenie się latem (nawilża się go i wypełnia lodem, a następnie umieszcza w plastikowym woreczku i wkłada do torby). Te ściereczki i ręczniczki są prawdziwymi sprzymie­ rzeńcami higieny, wygody i komfortu. M ają zresztą wiele innych funkcji, które można byłoby jeszcze dłu­ go wymieniać... Na ogół są białe (w Japonii, podobnie jak w innych krajach, biały kolor uważa się za symbol czystości i niewinności), łatwe do prania (wymagają

170

SZTUKA SPRZĄTANIA

mniejszej ilości wody i środka piorącego niż duże ręcz­ niki kąpielowe). Najbardziej zbliżają się do nich nasze bawełniane ręczniki o splocie waflowym, które są cien­ kie, miękkie i łatwe w praniu.

Kilka rad dotyczących utrzymywania bielizny w czystości • Ustal, w jakie dni w tygodniu robisz pranie: na przykład, poniedziałek i czwartek przy dwuoso­ bowej rodzinie (lub częściej w przypadku więk­ szej rodziny). • Zaopatrz się w kilka koszy na bieliznę: jeden postaw w łazience, drugi w sypialni, a trze­ ci obok pralki (aby ułożyć w nim i przenosić wypraną, złożoną bieliznę). • Przechowuj drobną bieliznę w szafie z torebkami i kapeluszami na najwyższej półce, długie ubra­ nia w części z drążkami na wieszaki, górne części odzieży (bluzki, marynarki) na wyżej umocowa­ nych drążkach, a spódnice i spodnie na niższych drążkach. Buty powinny stać w szafce przy wejściu do domu... • Pozbądź się jak największej ilości ubrań: im mniej ich masz, tym mniej masz do prania. Jeśli masz ich za dużo, trudno ci je będzie odpowied­ nio ułożyć w szafie. • Kupuj, jeśli to możliwe, ubrania, które nie wymagają prasowania. • Jeśli to możliwe, urządź domową pralnię w pobliżu garderoby.

PRZEJŚCIE DO DZIAŁANIA

171

Umieść obok kosza na bieliznę worek na rzeczy do czyszczenia chemicznego. Ustal również stałe dni zanoszenia bielizny do pralni chemicznej i jej odbierania. Zaopatrz się w woreczek siateczkowy do prania delikatnej bielizny w pralce. Wystarczy wówczas, że włożysz go do pralki, bez potrzeby sortowania bielizny przed praniem. Przynajmniej godzinę przed położeniem się spać, kiedy masz jeszcze dość energii, uporządkuj brudną bieliznę. Możesz również wykorzystać ten czas na przygotowanie na wieszaku ubrań na następny dzień. Przeznacz jedną półkę na ubrania do zacerowa­ nia lub zszycia. Ogranicz się do dwóch kompletów pościeli do każdego łóżka, z których jeden powinien leżeć w pojemniku lub szufladzie pod łóżkiem. Naucz dzieci dbać o swoje rzeczy: w wieku 12 lat powinny umieć wkładać brudną bieliznę do kosza, oraz samodzielnie decydować, w co chcą się ubrać.... Przeznacz jedno miejsce na różne drobiazgi, biżuterię, drobne pieniądze itd. w pomieszcze­ niu, w którym się rozbierasz i opróżniasz kiesze­ nie ubrań. Postaw mały stolik (lub rozkładaj stolik pod ścianą) do składania bielizny, jeśli nie chcesz jej składać na łóżku. Kupuj koszule, które się nie gniotą i nie wyma­ gają prasowania.

Pogłębić swój stosunek do przedmiotów Znaczenie przedmiotów w naszym życiu codziennym Obchodź się z garnkiem tak, jakby chodziło o ciebie samego... Traktuj wszystkie naczynia tak, jakby były twoimi własnymi oczami. DÓGEN

Przedmioty oddziałują na nas i my również na nie oddziałujemy. Nie czyścimy ich tylko po to, żeby je wyczyścić. Jest to również sposób pozostawania w har­ monii z otoczeniem, szanowania go, wydobywania jego piękna i dostrzegania jego duchowego wymiaru oraz oczyszczania własnego umysłu dzięki przedmiotom, z którymi jesteśmy związani. A także dbania o nie, sza­ nowania ich. Jaka część nas samych jest w nich zawarta? Co wno­ szą do naszego życia? Kiedy otaczamy większą uwagą dany przedmiot i troszczymy się o niego, nasze życie nabiera jeszcze większego sensu. Utrzymujemy relację z każdym przedmiotem. Czy nie zastanawiasz się, dla­ czego go wybrałeś, pokochałeś? Czy odnajdujesz w nim siebie? Mistrz zen Dógen podkreślał znaczenie rzeczy, przed­ miotów nieożywionych. W świecie zen rzeczy są równie ważne jak istoty żywe. Zen zaleca delikatne obchodzenie

PRZEJŚCIE DO DZIAŁANIA

173

się ze wszystkimi przedmiotami i okazywanie im sza­ cunku bez względu na to, czy są subtelne i finezyjne, czy stare i zużyte, jak na przykład deska do krojenia. Każdy przedmiot jest wartościowy, ponieważ jest użyteczny. Najważniejsza jest postawa osoby, która go używa. Tym, co decyduje o wartości danego przedmiotu, jest szacu­ nek i wdzięczność, jakie okazuje mu jego użytkownik. W świątyni zen mistrz obserwuje ukradkiem, w jaki sposób jego uczniowie obchodzą się z przedmiotami. W ten sposób czyta w ich myślach. Uczy ich, jak należy poruszać się z gracją w świecie przedmiotów. Dbałość o należące do nas przedmioty jest również uświadomie­ niem sobie obfitości rzeczy, z których możemy korzy­ stać. Docenianiem faktu, że mamy do nich dostęp... Otaczanie troską posiadanych rzeczy przydaje życiu godności. Jest sposobem bycia w świecie. Samo posiadanie pięknych rzeczy nie sprawia, że życie staje się wykwintne. Elegancja przejawia się w naszej postawie wobec różnych aspektów życia, sfery material­ nej, duchowej i społecznej. W Japonii kultura i przed­ mioty codziennego użytku są ze sobą ściśle powiązane. Te ostatnie wpływają na sposób, w jaki ludzie postrzegają swoją codzienność. Obchodź się z przedmiotami delikat­ nie. Nie pogardzaj tym, co nie ma wartości handlowej. Każdą rzecz należy traktować z należnym jej szacunkiem, to znaczy z miłością i pokorą.

174

SZTU KA SPRZĄTANIA

Przywrócić wartość przedmiotom Rzadko w idziałam kogoś, kto potrafiłby równie umiejętnie [jak Japończycy]posługiwać się swoimi narzędziam i. Tak doskonale wkomponowują je w swoje życie, żejest to wręcz wzruszające. Ludzie, którzy opanowali swoje rzemiosło (rzemieślnicy), doszli wręcz do perfekcji. Można mieć do nich peł­ ne zaufanie. Są prawdziwi. Osiągnęli kunszt i pre­ cyzję, która pozwala na maksymalną oszczędność. FRANęOISE MORECHAND

Według Franęoise M orechand13 Japonię łatwiej jest zrozumieć na podstawie obserwacji jej architektury i przedmiotów niż jej mieszkańców. Znaczenie, jakie przypisuje się w tej kulturze przedm iotom , dowodzi umiłowania piękna i dobrze wykonanej pracy. Przed­ m ioty zajm ują tutaj na ogół m ało m iejsca (typowo japońskie dążenie do miniaturyzacji), co pozwala zyskać więcej przestrzeni w domu. Wpływają na sposób, w jaki ludzie postrzegają swoją codzienność. Przedmioty uważane za doskonałe są nimi, ponieważ wykonano je w taki sposób, by pozostawały w harmonii z naturą i były praktyczne w użyciu. Wzbudzają podziw swoim kształtem, ergonomią, prostotą, doskonałością i skutecznością. Przedmioty używane do sprzątania peł­ nią rolę punktów odniesienia zawiadujących naszymi

13Franęoise Morechand-Nagataki - Francuzka mieszkająca od wielu lat w Japo­ nii, pisarka {La Gaijine ), projektantka mody, profesor języka francuskiego (przyp. tłum.).

P R Z E JŚC IE D O DZIAŁANIA

175

gestami. Nie zauważamy ich, a są przecież ściśle związa­ ne z każdym z naszych działań.

Przedmioty, które lubimy i szanujemy N d ogól meble ukazują gospodarza w niekorzyst­ nym świetle. Wcale nie uważam, że powinno się mieć tylko bardzo wartościowe przedmioty. Mam głównie na myśli otaczanie się rzeczami, które są przeładowane zbędnymi i drażniącymi ornamen­ tami lub oszpecone pod pretekstem ich zabezpiecza­ nia. Powinniśmy wybierać meble w dawnym stylu, ich perfekcyjnie wyważone proporcje i niewielką cenę oraz ich doskonalą jakość. URABE KENKÓ, Les heures oisives

Możemy oczyścić umysł dzięki posiadanym przed­ miotom. Każdy przedmiot powinien niejako stanowić część nas samych. Powróć do tradycyjnych przedmio­ tów, ich nieprzemijającego, trwałego piękna. Obdarz rzeczy zaufaniem i zwróć uwagę na rolę, jaką odgrywają w twoim codziennym życiu. Przywiązywanie wagi do jakości i trwałości przed­ miotu, do perfekcji jego wykonania dowodzi naszego sposobu myślenia i postrzegania świata. Aby naprawdę docenić to, co posiadamy, należy cierpliwie obserwować i zgłębiać wartość posiadanych rzeczy. Dawniej przed­ mioty cechowały się trwałością i solidnością. Pielęgnuj stare parkiety i schody w swoim domu, zamiast przy­ krywać je syntetycznymi wykładzinami. Nie oczyszczaj z mchu starego kamiennego muru: to on dodaje mu

176

SZTUKA SPRZĄTANIA

uroku. Otaczaj troską to, co prawdziwe, żywe, ulot­ ne. Zaakceptuj ulotność rzeczy oraz fakt, że zmieniasz się wraz z posiadanymi przedmiotami; że nic nie trwa wiecznie, a mimo to nic nigdy się nie kończy. Tylko w ten sposób osiągniesz prawdziwe, trwałe szczęście, duchową równowagę i spokój - w zwyczajnym życiu bez zbytku i blichtru. Otaczaj się przedmiotami wysokiej jakości, takimi jak ręcznie wykonany drewniany fotel, prosty, prawdziwy, funkcjonalny, z ładnie wygiętym, wygodnym oparciem. Pozbawiony zbędnych upiększeń, a mimo to wyrafinowany, który wraz z upływem czasu nabierze ciepłego odcienia, szlachetnej patyny. Staran­ nie dobrane przedmioty sprawią, że polubisz sprzątanie, zajmowanie się wnętrzem swojego domu. Obcowanie z rzeczami, które darzymy miłością, wzbogaca nas wewnętrznie. Staramy się je pielęgnować i o nie dbać, podobnie jak dbamy o własną rodzinę.

Filozofia idealnego przedmiotu: etyka piękna Pragnę nauczyć się dostrzegać piękno rzeczy w ich prostocie i stać się w ten sposób jednym z tych, któ­ rzy czynią rzeczy pięknymi.

NIETZSCHE

Otocz się przedmiotami, które są skromne i nie­ wyszukane, unikaj natomiast rzeczy tandetnych i nie­ trwałych. A także tych produkowanych masowo dla maksymalizacji zysku. Powróć do tego, co proste, naturalne i trwałe. Myśliciel Sóetsu Yanagi podkreślał, że powinniśmy umieć dostrzegać piękno i duchowy

PRZEJŚCIE DO DZIAŁANIA

177

wymiar w przedmiotach codziennego użytku. Każde naczynie powinno być ergonomiczne i przyjemne dla oka pod względem estetycznym. Przedmioty powinny nie tylko upiększać naszą codzienność, lecz także uła­ twiać ją i umilać. Odrzucaj efektowny blichtr na rzecz prostych, niewymyślnych przedmiotów, których war­ tość jest niepodważalna.

Dbaj o swoje rzeczy Prowadzenie domu można porównać—przyznajmy to -d o sterowania okrętem lub jachtem. Zarządza­ nie domem to niesamowita praca. MARGUERITE DURAS, La vie materielle

Dbaj o to, by noże były zawsze naostrzone, poleruj przedmioty, które powinny błyszczeć, pozostaw matowe rzeczy, które powinny się pokryć patyną. Nieinteresowanie się sprzątaniem jest oznaką lenistwa i egoizmu - to tak, jakbyśmy próbowali odizolować się od rzeczy. Otaczanie się starannie wybranymi przedmiota­ mi, które emanują naturalnym, bezpretensjonalnym pięknem, wnosi ciepło i harmonię do wnętrza domu. Troszczenie się o posiadane przedmioty, wyznaczenie właściwego miejsca każdemu z nich i otaczanie ich sza­ cunkiem pozwala zachować ład i utrzymać właściwe proporcje między porządkiem a fantazją. Ponadto dbanie o posiadane rzeczy pozwala żyć oszczędniej, ponieważ rzeczy pozostawione samym sobie niszczeją, a kiedy tak się stanie, musimy je zastąpić

178

SZTUKA SPRZĄTANIA

nowymi. Właściwe dbanie o rzeczy wymaga regularnej konserwacji i czyszczenia. Nie powinniśmy zajmować się nimi od czasu do czasu lub tylko wtedy, kiedy mamy na to ochotę. To one są warunkiem naszego komfortu.

Typowo kobieca praca? Nawet jeśli urazi to niektóre osoby, rozpocznę ten rozdział od następującego stwierdzenia: większość prac domowych w ykonują kobiety, nawet w związkach, w których panjuje pewien podział obowiązków14. Jeszcze do niedawna prace domowe były zupełnie niedoceniane, ponieważ uchodziły za typowo kobiece zajęcie. Umiejętność prowadzenia domu, prania, praso­ wania uznawano za mało wartościowe do chwili, kiedy kobiety, pracujące coraz częściej poza domem, zostały zmuszone do podzielenia się codziennymi obowiązka­ mi. Jednak wiele spośród domowych prac nadal pozo­ staje domeną kobiet. Aby nie traktować sprzątania jako przykrego obowiązku i uwolnić się od nadmiaru pracy, warto być może ustalić w domu pewne reguły...

Zaangażować w sprzątanie całą rodzinę W dzisiejszych czasach nie wystarcza już narzucić sobie pewną rutynę prac domowych. Inne, pozadomowe zajęcia pochłaniają zbyt wiele czasu. Aby zatem 14 Według ankiety Ipsos (Francuski Instytut Badania Rynku i Opinii Publicz­ nej) opublikowanej w 2009 roku uczestnictwo mężczyzn w pracach domowych ogranicza się do trzech „uciążliwych obowiązków”: zakupów (67% mężczyzn przyznaje, że robi to bez oporów), wynoszenia śmieci (74%) i gotowania (56%). W ankiecie przeprowadzonej w czterech krajach europejskich (Francji, Wielkiej Brytanii, Włoszech i Hiszpanii) wśród dwóch tysięcy osób żyjących w związku większość zapytanych mężczyzn przyznaje, że niechętnie (lub w ogóle) prasuje (73%), czyści toaletę (67%), sortuje bieliznę i nastawia pranie (61%), zmienia pościel (61%) i myje podłogi (59%).

180

SZTUKA SPRZĄTANIA

utrzymać dom w czystości, należy wpoić pozostałym mieszkańcom pewne nawyki i wymagać od nich prze­ strzegania reguł: odnoszenia do zlewu lub do zmywarki talerzy po uprzednim usunięciu z nich resztek jedzenia, czyszczenia łazienki po skorzystaniu z niej, odwrócenia skarpetek na prawą stronę przed wrzuceniem ich do kosza na bieliznę. Jeśli nadal będziesz znajdować ubra­ nia odwrócone na lewą stronę, wypierz je i oddaj właś­ cicielowi w takim stanie, w jakim je znalazłeś. Szybko zrozumie ten przekaz... Aby nauczyć dzieci dbania o czystość, pokaż im, że dom nie sprząta się sam w magiczny sposób. Powierz im wykonywanie od czasu do czasu drobnych prac domo­ wych; nauczą się wówczas doceniać dobrodziejstwa sprzątania i zrozumieją, dlaczego należy utrzymywać porządek. Będą też szczęśliwe, ponieważ będą się czuły użyteczne. Ale należy je do tego wdrożyć. Pewna specja­ listka w tej dziedzinie sugeruje, żeby powierzyć najmłod­ szym dzieciom opakowanie chusteczek dla niemowląt (nietoksycznych) i pozwolić im wycierać stoły czy ścia­ ny. Najstarsze dzieci możemy zaopatrzyć w szmatkę lub szczotkę i poprosić, żeby zebrały okruchy ze stołu. Nie wymagaj od nich perfekcji, lecz tylko odrobiny uwagi. Zachęcaj je, nie stawiając przy tym zbytnich wymagań. Sprzątanie musi być dla nich zabawą.

PR Z E JŚC IE D O DZIAŁANIA

181

Homo domesticus Homo domesticus nadal pozostaje nieznany. JEAN-CLAUDE KAUFMANN, Le coeur a l'ouvrage

Podział prac domowych jest, obok pieniędzy, jed­ ną z głównych przyczyn małżeńskich kłótni. M imo że mężczyźni od jakiegoś czasu dokładają pewnych starań (głównie z uwagi na to, że wiele kobiet pracuje dziś poza domem), statystyki wykazują, że kobiety nadal poświę­ cają pracom domowym trzy razy więcej czasu niż męż­ czyźni. Frustracje, złość, kłótnie... próżne są starania kobiet, ponieważ nic nie jest w stanie zmienić zachowa­ nia mężczyzn. Dlaczego?

O czym mogą myśleć mężczyźni? Mężczyźni są odwiecznymi bałaganiarzami. Można by pomyśleć, że robią to specjalnie. Ich buty muszą być wyposażone w specjalne, brudzące podeszwy. Wszystko wypada im z ust i rąk na białą posadzkę; kiedy biorą coś z talerza i wkładają do ust, zawsze coś upada im na podłogę —tak ju ż jest, trochę to bawi, a trochę drażni. Potwornie brudzą w toalecie, inaczej nie potrafią. A przy tym sprawiają wrażenie, jakby mieli to w nosie. Łazienka zamienia się za ich sprawą w basen, ręczniki walają się zwinięte w kłębek, kran jest zawsze niedokręcony, wszędzie można znaleźć włosy Nie widzą rzeczy tak samo, ja k my —mówiono mi. Nawet porządni mężczyźni, ci, którzy pomagają w kuchni, pozostawiają za sobą prawdziwy rozgar­ diasz. Nawet mężczyźni, którzy od czasu do czasu

182

SZTUKA SPRZĄTANIA

rozwieszają pranie, robią to źle, co przysparza potem dodatkowej pracy, utrudniając prasowanie. Nawet mężczyźni, którzy proponują odkurzenie domu, nie potrafią tego dobrze robić, wszędzie zostawiają kłęby śmieci. Widzą rzeczy inaczej niż my —tłumaczono mi. Nie widzą, kiedyjest czysto, zaledwie zauważają, kiedyjest brudno. Są naprawdę osobliwi. PEWNA INTERNAUTKA

W swoim bestselerze What Could He Be Thinking? M ichael G urian stara się zanalizować podstawow e różnice między kobietami i mężczyznami, które tylko w niewielkim stopniu są uwarunkowane kulturowo. Próbuje wyjaśnić, jak działa mózg mężczyzny. T łu ­ maczy, że od zarania dziejów męski mózg był zapro­ gramowany na polowanie i budowanie. Przez miliony lat mężczyzna spędzał czas na polowaniu, potem zaś zajm ował się konstruow aniem maszyn i pojazdów. M ózg mężczyzny m a lepiej rozwiniętą prawą półkulę niż mózg kobiety, co tłumaczy męską zdolność orien­ tacji w terenie, umiejętność myślenia abstrakcyjnego, zdolności mechaniczne, lepszą wyobraźnię przestrzen­ ną i koordynację manualno-wzrokową. D om jest dla niego głównie miejscem, w którym czuje się bezpiecz­ nie i w którym może zregenerować siły przed wyrusze­ niem na dalsze podboje. Interesuje go przede wszystkim działanie, bycie w ruchu, realizowanie wielkich rzeczy. Patrzy całościowo, przywiązuje mniejszą wagę do szcze­ gółów, nie postrzega równie dobrze jak kobieta kolo­ rów, faktur, zapachów. Nieskazitelnie czysty dom nie jest dla niego trofeum, o które warto byłoby walczyć... Lubi koczowniczy tryb życia, namiot mógłby być jego

PR Z E JŚC IE D O DZIAŁANIA

183

idealnym domem. Nie widzi zatem potrzeby składania bielizny i porządkowania jej w szafie. Pozostawienie jej w koszu na bieliznę wychodzi przecież na to samo! Nie przeszkadza mu nieład i rozgardiasz! D om jest dla mężczyzny głównie praktycznym miejscem, przystanią, z której wyrusza na nowo w drogę. Żyje na walizkach, ponieważ przynosi mu to wewnętrzne poczucie wolno­ ści. Każdy mężczyzna lubi się czuć wolny, niezależny, przeżywać przygody, odkrywać nowe miejsca. Stąd pasja mężczyzn do samochodów... Taki portret mężczyzny może się wydać uproszczony i karykaturalny, niemniej jednak został sporządzony na podstawie opisu różnic między męskim i kobiecym mózgiem - różnic, których istnienia dowiodła nauka.

Zajmowanie się domem nie jest dla mężczyzny naturalne Głównym pragnieniem kobietyjest w dalszym ciągu opiekowanie się rodziną, dbanie o nią. I nawetjeśli pozycja społeczna kobiety się zmieniła, jest teraz podwójnie obciążona pracą. A mężczyzna, czy on się zmienił? Prawie wcale. M ARGUERITE DURAS, La vie materielle

Mężczyzna nie lubi zajmować się domem. Nie znosi na przykład, kiedy zmusza się go do sprzątania! Kobie­ ta chciałaby, żeby uczestniczył w pracach domowych, ponieważ daje jej to poczucie bezpieczeństwa. Ale dla mężczyzny zajmowanie się domem nie jest czymś natu­ ralnym. Zajęcia uważane za kobiece wydają m u się

184

SZTUKA SPRZĄTANIA

najczęściej uciążliwe (pranie, czyszczenie toalety), lubi natomiast typowo męskie prace (naprawa samochodu). Tymczasem kobieta często myśli, że jeśli mężczyzna zaangażuje się w obowiązki domowe, będzie się również bardziej troszczył o nią. Jeśli mężczyzna niechętnie uczestniczy w pracach domowych, to wcale nie dlatego, że jest niezdolny zająć się sprzątaniem. Jeśli mieliśmy kiedyś okazję zwiedzić jakiś statek, z pewnością zaskoczyły nas panujące tam porządek i czystość: lśniące miedziane powierzchnie, um yty pokład... W szystko jest wysprzątane jeszcze dokładniej, niż zrobiłaby to kobieta. Ale w tym przy­ padku chodzi o męską dumę (statek, samochód, moto­ cykl...). Jest ona elementem męskiego świata, w którym liczy się głównie siła, dominacja i władza. Mężczyzna - tłumaczy M arie Freneau-Laroche15wykonuje własnymi rękami tylko to, co może p od­ nieść jego prestiż lub czemu on może nadać prestiż. Jeśli podejm uje się pracy uważanej za typowo kobie­ cą, zajmuje w niej wysoką pozycję (szef kuchni, mistrz krawiectwa...). Zawsze jest nowatorski (tworzy, progra­ muje, urządza), opiekuńczy (dowodzi, kieruje, zarządza) i twórczy (kształtuje, modeluje...). Kobiety są obdarzone zmysłem praktycznym, wolą rozwiązywać konkretne problemy. Są bardziej uczu­ ciowe i empatyczne (przytulają, pocieszają, wspierają). Ujaw niają większą wrażliwość zmysłową, subtelność i delikatność niż mężczyźni. 15Marie Freneau-Laroche, Lapresencepar le toucher (Obecność poprzez dotyk), „Synodies”, n °l, marzec 2004.

PR Z E JŚC IE D O DZIAŁANIA

185

Sprzątanie w małżeństwie Nagromadzony kurz, suche liście w tym domu bez kobiety. N a rozrzuconych książkach resztki popiołu z kadzidełek, moje łoże samotnika. NAGAl KAFU, Interminablement la pluie

Kiedyś role w związku były jasno podzielone. Każ­ dy miał przypisane obowiązki. Powierzanie sprzątania mężczyźnie nadal często budzi skrępowanie. Tym bar­ dziej że mąż, dyskretnie, acz stanowczo, popiera trady­ cyjny podział ról. Nigdy nie wziął do ręki szczotki do zamiatania ani ścierki i nie czuje się odpowiedzialny za wykonywanie prac domowych. Często nieświadomie szuka kobiety, która odegra rolę pomocy domowej! Czy kobieta powinna to akceptować? Wybór należy do niej. Nikt nie zmusza jej do tego, żeby mieszkać pod jednym dachem z mężczyzną ani w ogóle z nim być. Jeśli wie, że go nie zmieni, do niej należy zaakceptowanie tej sytuacji lub... dokonanie zmian w swoim życiu albo przyjęcie innego podejścia.

186

SZTUKA SPRZĄTANIA

Ponownie rozpatrzyć kwestię sprzątania Praca kobiety od świtu do nocy jest równie ciężka ja k dzień walki na froncie i dużo trudniejsza niż dzień pracy mężczyznyyponieważ musi ona podpo­ rządkować swój czas rozkładowi zajęć innych. M ARGUERITE DURAS, La vie materielle

Wystarczyłoby przyjąć jedną regułę, aby rozwiązać konflikty małżeńskie dotyczące sprzątania: mężczyźni powinni wypłacać żonie wynagrodzenie za prace domo­ we, opiekę nad dziećmi i ewentualną opiekę nad rodzi­ cami. Zaradziłoby to wielu problemom16. Tymczasem jednak kobieta powinna robić wszystko, żeby dzięki rozsądnej organizacji ułatwić sobie pracę domową, tak by przy minimalnym wysiłku i wkładzie czasu zaprowadzić ład i porządek w domu. Ważne jest również, żeby uczyniła ze sprzątania przyjemność i... zachowała to w sekrecie. Niech rozkoszuje się tym, że inni jej potrzebują, i niech nie stara się za wszelką cenę zabiegać o ich szacunek i aprobatę. Kiedy mężczyźni zrozumieją, że sprzątanie oznacza uwolnienie się od infantylizmu: wyjście z roli małego chłopca i dorośnięcie, zrobią wielki krok do przodu. Stworzenie przytulnego domu i dbanie o niego wcale nie oznacza zniewieścienia. Nieliczni mężczyźni wręcz

16 W Japonii to na ogół kobieta zarządza budżetem domowym, wypłacając mężczyźnie „kieszonkowe”. W tym kraju państwo przyznaje co miesiąc pewną sumę członkowi rodziny, który zajmuje się niepełnosprawnymi łub wymagają­ cymi opieki rodzicami.

PR Z E JŚC IE D O DZIAŁANIA

187

domagają się prawa do wykonywania prac domowych, twierdząc, że „dopełnia to ich człowieczeństwa” .

Rozwiązanie? Idealnym rozwiązaniem problemu sprzątania było­ by przeprowadzanie go wspólnie przez oboje małżon­ ków, dzielących między siebie prace w zależności od kompetencji i preferencji każdego z nich. Pozwoliłoby to zamienić przykry obowiązek we wspólnie spędzone chwile, podczas których najpierw razem przeprowa­ dzaliby „wizję lokalną” (ustalając, co należy posprzątać, i dzieląc się pracą), następnie przystępowaliby do dzia­ łania (czyszczenia, mycia, szorowania itd.) i wreszcie wspólnie cieszyli się widokiem czystego, pachnącego i wywietrzonego mieszkania. Aby m óc potem oddać się innym przyjemnym zajęciom... Zresztą niektórzy mężczyźni, podobnie jak bonzowie zen, nie postrzegają sprzątania jako typowo kobiecego zajęcia...

SPRZĄTANIE I ZEN

Metafizyka sprzątania Znaczenie sprzątania w zen D ługa, jednogodzinna modlitwa odm aw iana w dużej nasłonecznionej sali. Cudowny blask wschodzącego słońca towarzyszy tej świętej chwili w ustronnym świecie spokoju i piękna, rozjaśniając pogodne twarze, uwydatniane przez czarne kimona z białymi stójkami. Z DZIENNIKA, KTÓRY PROWADZIŁAM W ŚWIĄTYNI

N a Zachodzie zen przez jednych jest uważany za religię, przez innych za filozofię lub terapię. Jego głównym celem jest uwolnienie umysłu od wszelkiego cierpie­ nia i przywiązania. Ktokolwiek miał okazję znaleźć się w świątyni zen, na pewno był pod wrażeniem panujące­ go tam spokoju, ciszy, prostoty i nieskazitelnej czystości. W literaturze zen znajdujem y wiele wzmianek na temat sprzątania, możemy przeczytać wiele historii mni­ chów, mniszek oraz osób świeckich spędzających czas na sprzątaniu, czyszczeniu, polerowaniu, jak również przygotowywaniu posiłków i dbaniu o czystość swo­ ich ubrań. W zen sótó poświęca się sprzątaniu średnio trzy, cztery godziny dziennie. Nie medytacja w pozy­ cji siedzącej czy studiowanie buddyjskich tekstów, lecz sprzątanie pozostaje dla tej wspólnoty najważniejszą praktyką, pozwalającą uchwycić ducha zen. Sprzątanie jest dobrodziejstwem i pozwala zgłębić sekrety zen.

192

SZTU KA SPRZĄTANIA

Osiągnąć wewnętrzną wolność Chodzić z wdziękiem, nie powłócząc nogami. Nie zostawiać niczego na podłodze. Pozbyć się egoistycznych myśli. Nie odczuwać złości. Zachować harmonię we wszystkich swoich działaniach. ESH IN NISHIMURA, Unsui: un journal de la monastiąue zen

Żelazna dyscyplina, rygorystyczny porządek i dosko­ nale wyćwiczone gesty: przełożona świątyni, w której przebywam, tłum aczy nam, że przy takiej zaprawie łatwo byłoby się dostosować nawet do życia w więzieniu. Ale za fasadą rygoryzmu kryje się ogromna intelektual­ na i duchowa aktywność oraz niesłychana wewnętrzna wolność. Ten z pozoru sztywny system dąży w rzeczy­ wistości do utrzymywania równowagi pomiędzy sferą duchową a wymiarem materialnym i życiem codzien­ nym. To właśnie afirmacja codziennych obowiązków i przestrzeganie surowej dyscypliny życia codziennego pozwalają osiągnąć wewnętrzną wolność. Czyste i uporządkowane wnętrze przynosi nam coś nadzwyczajnego: regenerację zasobów energii witalnej, z których możemy czerpać wtedy, kiedy najbardziej ich potrzebujemy. Niewykluczone, że tej właśnie energii i siły woli brakuje nam na co dzień najbardziej.

SPRZĄTANIE I ZEN

193

Przywiązywać wagę do szczegółów Zycie duchowejest piękne. Rozwój technologu pod­ niesienie komfortu życia sprawiają, że coraz częściej towarzyszy nam wewnętrzna pustka. DO G EN

W X V III wieku mistrz Pai Czang, przechrzczony przez Japończyków na Hyakujo, jako pierwszy uczył dbałości o szczegóły. N ie chciał kształcić filozofów marzycieli czy osób szukających ucieczki od rzeczywisto­ ści. Wpajał swoim uczniom, że jeśli chcą się wewnętrz­ nie oczyścić, powinni przede wszystkim przywiązywać wagę do tego, co ulotne, i stale troszczyć się o szczegóły. Ponieważ to właśnie szczegóły stanowią podstawę życia, jego budulec. Uczył uczniów, by wszystkie zadania wykonywali z wielką dokładnością i wkładali całe serce w to, co robią. Zen wywarł duży wpływ na kulturę japońską, która waloryzuje dobrze wykonaną pracę i stałe dążenie do perfekcji w tym, co robimy. Wypocenie jest co najmniej równie ważne jak natchnienie, jak mówi pewne przy­ słowie. Tylko wielokrotnie powtarzana praca pozwala poznać swoje prawdziwe ja. Nie uczone koncepty, lecz prawdziwa wiedza poparta praktyką kształtuje umysł i ciało.

194

SZTUKA SPRZĄTANIA

Otworzyć serce i umysł Możesz przeczytać wiele książek na temat owych dróg, ale bez praktyki niczego nie zrozumiesz. Tego nauczają wielcy mistrzowie. Musisz doświadczyć drogi w swoim ciele i w swojej krwi. W. JO H N ST O N

Według zen celem sprzątania nie jest wyłącznie czy­ stość: odkurzanie, zamiatanie, szorowanie, mycie to pra­ ce, które pozwalają opróżnić głowę z natrętnych myśli, negatywnych emocji, gniewu, pożądania, tchórzostwa i rozpoczynać każdy dzień ze świeżym, czystym umy­ słem. W Japonii dzieci sprzątają w swojej szkole, pra­ cownicy w swoim biurze, a emeryci w swojej dzielnicy. Potrzebują tego rytuału, by dobrze rozpocząć każdy nowy dzień. Istnieje nawet powiedzenie adresowane do tych, którzy pragną zostać adeptami jakiejś dyscypliny lub sztuki: Monzen no kozo, dosłownie: „sprzątaj przez trzy lata przed wejściem do świątyni, aby udowodnić, że pragniesz być do niej przyjęty” . Przed rozpoczęciem nauki u boku mistrza uczniowie sprzątają najpierw u niego w domu (piorą, gotują...). Pierwsza część ich edukacji polega zatem na uwolnieniu umysłu od ogra­ niczeń ego, aby lepiej nasiąkać wiedzą, która zostanie im przekazana. Jakiś czas temu grupa Japończyków wprawi­ ła w zdumienie opinię publiczną, zamiatając dziedziniec wieży Eiffla. Niewielu paryżan zrozumiało ów przekaz, a chodziło o to, że gdyby każdy troszczył się o innych, nie oczekując niczego w zamian, na świecie panowałby większy pokój. Trudno nie pamiętać o swoich żalach,

SPRZĄTANIE I ZEN

195

zazdrości, gniewie. Ale bezinteresowne dawanie siebie innym i zapomnienie o urazach jest najlepszym sposo­ bem, by odnaleźć otwartość i spontaniczność. Przyjmując taką postawę, możemy być pewni, że nie grozi nam pustka ani ubóstwo. Dawanie wzbogaca nasze życie wewnętrzne i uzdrawia naszą psychikę. Posprzątaj u jednego ze swoich przyjaciół lub u kogoś z rodziny. Możliwość zrobienia czegoś dla innych jest przywilejem. Zamiast oczekiwać czegoś od innych, zastanów się, co ty możesz zrobić dla nich. Otaczając innych troską, którą sami pragniemy być otoczeni, otwieramy się na przyj­ mowanie miłości. W życiu codziennym zawsze możemy zrobić coś dla innych.

Oczyścić umysł z niepotrzebnych emocji Umysł, który ma mniej przyjemności, znajduje własne szczęście. ISABEL COLEGATE, A Pelican in the Wilderness

W przeciwieństwie do pozytywnych em ocji, któ­ re potrafią nas uskrzydlić i dodać nam energii, emocje i uczucia towarzyszące nam na co dzień stanowią czę­ sto przeszkodę w osiągnięciu pogody ducha. Rodzą się w ciele, powstają z ruchu, z naszej energii. Umysł podąża za nimi i się z nimi utożsamia. W efekcie traci czystość postrzegania. Praca nad emocjami pozwala zatem zapa­ nować nad myślami, osiągnąć harmonię umysłu i ciała. Sprzątanie jest doskonałym ćwiczeniem umożliwiają­ cym oderwanie się od własnych myśli, osiągnięcie sta­ nu niemyślenia. Pozwala wyćwiczyć w sobie uważność,

196

SZTUKA SPRZĄTANIA

umiejętność koncentrowania się wyłącznie na chwili obecnej. Możemy dzięki temu wyciszyć umysł, skupić uwagę na ruchach ciała i płynących z niego odczuciach. Przyczynia się to do zjednoczenia ciała i umysłu. Umysł jest często zanieczyszczony chaosem emocji i odczuć, które przesłaniają racjonalne myślenie i unie­ m ożliwiają zdystansowanie się do własnych proble­ mów. Aby uzyskać czysty wgląd w rzeczywistość, należy w sobie wypracować stan uważności i jednoczesnego niemyślenia, pozwalający nie utożsamiać się ze swoimi emocjami. Skupienie się na doznaniach zmysłowych, których dostarcza wykonywana praca, sprzyja przywró­ ceniu harmonii umysłu i ciała. Jest ona nieodzowna do osiągnięcia pełnej świadomości istnienia i znaczenia codziennych działań i zrozumienia, że sensem życia jest afirmacja codziennych obowiązków i czynności. Być samowystarczalnym Jeśli zen wymaga od swoich uczniów wykonywania prac domowych, takich jak rąbanie drewna, przygoto­ wywanie jedzenia, kąpieli, codzienne sprzątanie świątyni i czyszczenie ogrodu, czyni to, by wykazać nieskutecz­ ności wszelkich doktryn, które, niepoparte praktyką, nie przygotowują do radzenia sobie w najprostszych sytuacjach. Zen uczy, jak żyć, wykorzystując tylko „to, co mamy pod ręką”. Zachowanie przebudzonego i świe­ żego umysłu pozwala samodzielnie zaspokajać swoje życiowe potrzeby, radzić sobie w każdej sytuacji bez czy­ jejkolwiek pomocy. W La Fatigue d ’etre soi (Znużenie byciem sobą) Alain Erhnberg wyjaśnia, że współczesny

SPRZĄTANIE I ZEN

197

styl życia i nadmiar wolności powodują, że zatracamy siebie. W skutek ciągłego korzystania z cudzych usług (jedzenia w restauracjach, wzywania lekarza w przypad­ ku kataru...) coraz częściej powierzamy troskę o nasze życie innym. Ale postępując w ten sposób, przestajemy panować nad własnym życiem. Żyć elegancko i z wdziękiem D ogłębne poznanie siebie i sam owystarczalność pozwalają czerpać przyjemność z tego, że nie jesteśmy od nikogo i niczego zależni. Taka postaw a przynosi wewnętrzny spokój, poczucie bezpieczeństwa i dobrostanu, pozw ala stawić czoło przeciw nościom życia codziennego. Wiemy wówczas, że możemy żyć elegan­ cko i z wdziękiem, od nikogo niczego nie oczekując. Sprzątanie pom aga znaleźć ową niezależność, zako­ twiczyć się w teraźniejszości i pozostawać w kontakcie z otaczającą nas rzeczywistością, świadomie przeżywać swoje życie i regenerować zasoby energii witalnej. Poma­ ga wziąć odpowiedzialność za własne życie, samodziel­ nie decydować o swoim losie, nie oczekiwać pomocy od innych. Pomaga sobie uzmysłowić, że trudności, które napotykamy w życiu, rodzą się najczęściej w naszym umyśle. Aby być naprawdę sobą, trzeba być niezależ­ nym, nie przyjmować roli ofiary. Zen zawsze podkreślał znaczenie poznania samego siebie i osiągnięcia nieza­ leżności. Sprzątanie może być okazją do medytacji nad sensem życia, zaprowadzenia w swoim życiu ładu, wzię­ cia losu w swoje ręce.

198

SZTU KA SPRZĄTANIA

Patrzeć na świat oczami dziecka Zapomnieć oja to być oświeconym przez mnogość rzeczy. D Ó G EN

Jeśli estetyka zen kładzie szczególny nacisk na nie­ skazitelną czystość miejsca, w którym przebywamy, to dlatego, że przynosi ona przede wszystkim lekkość ser­ ca i umysłu. Innymi słowy, „w czystym miejscu umysł staje się jasny i wolny” . To również zen nauczył dawne, trzymane w surowych ryzach społeczeństwo, w jaki spo­ sób zapomnieć o sobie i wyzwolić się poprzez działanie. Posprzątanie swojego dom u to również oczyszczenie serca i umysłu; sprawia, że stajemy się bardziej elastycz­ ni, zyskujemy większą jasność umysłu i większą ufność, patrzymy na świat oczami dziecka. Nie ma to jednak nic wspólnego z infantylnością. Odnajdujemy w sobie czy­ stość i jasność umysłu małego dziecka, który nie został jeszcze uwarunkowany i nie doświadczył cierpienia. Zen naucza, że minimalizm i czystość pomieszcze­ nia, w którym żyjemy, wywierają duży wpływ na nasz um ysł. Im szybciej nauczym y się oczyszczać naszą przestrzeń, usuwać z niej to, co zbędne, tym szybciej otworzymy nasze serca i zrobimy miejsce dla nowych emocji. Nauczenie się dokładnego czyszczenia podłogi może przynieść więcej korzyści niż analizowanie swoich stanów ducha...

SPRZĄTANIE I ZEN

199

Sięgnąć do tradycji Droga zen to usunięcie kurzu z lustra. Zapanowuje wtedyjasność. HONG-JEN

Zendo (sale medytacyjne) utrzymuje się zawsze w nie­ skazitelnej czystości. W wielu zendo uczniowie muszą szorować podłogę ręcznie, mokrą ścierką, i czyścić cen­ tymetr po centymetrze całe wnętrze świątyni. Nie jest to zwykłe sprzątanie, lecz rodzaj ćwiczenia wykonywane­ go z precyzją, pokorą i wdzięcznością okazywaną temu miejscu. Jeśli uczeń potrafi w pełni skoncentrować się na tym zajęciu, zendo i on stanowią jedno. Uważność i skupienie na sprzątaniu owocuje uczuciem przynależ­ ności do miejsca, w którym przebywamy. Dziś bardziej niż kiedykolwiek potrzebujemy pew­ nych punktów odniesienia, które pozwoliłyby nam sięgnąć do zapomnianych tradycji i odnaleźć wzorce życiowe umożliwiające czerpanie poczucia bezpieczeń­ stwa i dobrostanu z przebywania we własnym domu. To nie przypadek, że do najbardziej zadbanych nale­ żą często mieszkania osób żyjących bardzo skromnie... Slumsy w Indiach, zajmujące setki kilometrów kwadra­ towych, należą do najczystszych i najlepiej zorganizowa­ nych miejsc na świecie. Kobiety spędzają tam poranki na praniu bielizny i usuwaniu najmniejszego pyłku kurzu z małej przestrzeni zamieszkiwanej przez rodzinę. Wszystko ma tutaj znaczenie, niczego się nie marnuje, niczym nie poniewiera. Kilka metrów kwadratowych, które zajmuje rodzina, decyduje o jej przeżyciu.

Sprzątanie, dyscyplina umysłu Obserwować własne myśli, żeby przestać myśleć Budda dal mi trochę czasu Robię pranie. OZAKI HOSAI

Każdy spotkał kiedyś na ulicy umysłowo chore­ go człowieka, który bez przerwy mówił sam do sie­ bie. Ale nie bardzo różnimy się od takich ludzi, poza tym, że mówimy do siebie po cichu. Nasz wewnętrzny głos komentuje, spekuluje, osądza, porównuje, narze­ ka, kocha, nienawidzi itd. Żyjemy przez to w ciągłej udręce, która pozbawia nas energii. Ale możemy wyci­ szyć nasz umysł, uwolnić go od nieprzerwanego poto­ ku myśli. Aby to osiągnąć, musimy się nauczyć radzić sobie z odczuciami, myślami i emocjami bez przywią­ zywania się do nich. Umysł powinien być spokojnym obserwatorem, nieutożsamiającym się z chaosem myśli i emocji. Pozwólmy, by myśli przychodziły i odchodzi­ ły, przyglądajmy się im, ale pozostańmy od nich nie­ zależni. Nasza świadomość pozostaje aktywna, nawet jeśli umysł z pozoru jest bierny. N a tym właśnie polega istota medytacji. A sprzątanie doskonale sprzyja wyćwi­ czeniu stanu uważności. Poza przyjemnością przebywa­ nia w czystym pomieszczeniu, osiągamy w ten sposób wewnętrzny spokój.

SPRZĄTANIE I ZEN

201

Sprzątanie, czyli medytacja w ruchu Jak ą radość sprawiało patrzenie na roshi17, kiedy z niesłychaną energią pastow ał podłogę w zendol Jak ie znaczenie mogło mieć pastowanie podłogi? Mimo to mistrz oddawał się temu trywialnemu , zajęciu całym sobą. Potem przystępował do frote­ rowania —nikt inny nie robił tego z taką swobodą ja k on. Jego ruchy były naturalne i pełne wdzięku. GARY THORP, Le zen des petits riens

Zen uczy, że medytowanie w ruchu, podczas pracy fizycznej, przynosi dużo więcej korzyści niż medytacja statyczna. Oddawanie się medytacji podczas sprzątania domu pozwala uniknąć umysłowego odrętwienia, któ­ re pociąga za sobą każda pozycja siedząca. Zen przy­ tacza często historię słynnego bonzy, mistrza Kyogena, który czyszcząc w mroku swój ogród, zaabsorbowany rozmyślaniem nad koanem18, usłyszał, jak mały kamyk popchnięty miotłą uderzył w bambus. Legenda głosi, że w tej właśnie chwili doznał wewnętrznego przebu­ dzenia. M ożem y z pow odzeniem zam ienić półgodzinne sprzątanie w seans m edytacji, pozwalający uwolnić umysł od nieprzerwanego ciągu myśli. Kiedy tylko w naszym umyśle pojawia się jakaś myśl, wyzwala w nas tysiące uczuć. Ale nie należy z nimi walczyć. Pozwól im 17Roshi - dosł. „czcigodny, duchowy nauczyciel”. W zen może nim być człowiek świecki, mnich lub kapłan, który prowadzi uczniów na ich drodze do oświece­ nia (przyp. tłum.). 18Koan - krótkie zdanie, najczęściej przybierające formę zagadki, służące za podstawę medytacji w niektórych szkołach buddyzmu zen.

202

SZTUKA SPRZĄTANIA

przyjść i odejść, nie próbuj ich uchwycić. Stopniowo nauczysz się kontrolować swoje myśli, obserwować, nie utożsamiając się z nimi.

Stapiać się w jedno z wykonywaną czynnością Woda, którą czerpię, mieni się barwami wiosny. RINGAI

Kiedy oddajemy się w pełni temu, co robimy, nie­ malże stapiamy się w jedno. Zdarza się nawet, że czyn­ ność nie wymaga już od nas najmniejszego wysiłku. Ciągły stan uważności sprawia, że wnikamy głęboko w teraźniejszość i wtapiamy się w działanie. Jesteśmy tak zaangażowani w to, co robimy, że zatracamy gra­ nice między sobą a wykonywaną pracą. Stajemy się dzięki temu świadomi głębokiego znaczenia wszystkich codziennych czynności. W tradycjach wschodnich znaj­ dujemy wiele komentarzy podkreślających znaczenie każdej najdrobniejszej czynności, każdej chwili życia. Świadome przeżywanie życia polega na wkładaniu ser­ ca we wszystko, co robimy, podchodzeniu z zapałem - a nie z niechęcią lub obojętnością - do nawet najbar­ dziej prozaicznych czynności, dawaniu z siebie tego, co najlepsze, przywiązywaniu wagi do zwyczajnej codzien­ ności, a nie tylko do tego, co wydaje się nam istotne. Kto z nas nie próbował skupić się na wykonywaniu jakiegoś zajęcia, podczas gdy jego umysł był pochłonięty czymś zupełnie innym? Dopiero potem uświadamiali­ śmy sobie, że niewystarczająco koncentrowaliśmy się na

SPRZĄTANIE I ZEN

203

tym, co robiliśmy. Zen uczy nas podchodzenia do każ­ dej chwili życia tak, jakby była najważniejsza. Uważność to oddawanie się całym sobą temu, co robimy, niepozwalanie, by myśli wędrowały do przeszłości ani wybie­ gały w przyszłość. Każde działanie służy skupieniu myśli na chwili teraźniejszej. Kiedy sprzątasz jakieś pomiesz­ czenie, skoncentruj się wyłącznie na tym, co robisz, nie myśląc o niczym innym. Nie pozwól, aby twoją głowę zaprzątały różne myśli. Skup się tylko na wykonywanej czynności. Pomogą ci na przykład powtarzalne ruchy towarzyszące zamiataniu. Wykonuj każdą czynność w sposób świadomy, wkładając w nią energię i zapał, dając z siebie wszystko, co najlepsze, i nie zadając sobie zbędnych pytań. Zdolność skupiania uwagi na chwili obecnej rośnie, w miarę jak ją rozwijamy, stając się jed­ nocześnie źródłem energii witalnej.

Pokaż mi, jak zamiatasz, a powiem ci, kim jesteś Gdy Czao-Czu zamiatał jeden z pokojów klaszto­ ru, pewien uczeń zapytał go: „Jesteś wielkim mistrzem zen, twojego umysłu nie zanieczyszcza kurz brudnych myśli. Dlaczego zatem zamiatasz z takim zapałem?”. Mistrz odpowiedział bez wahania: „Kurz przychodzi z zewnątrz”. Zamiatać można z taneczną gracją, rozwijając świa­ domość ciała i wzbogacając doznania zmysłowe. Spo­ sób, w jaki ktoś zamiata, i powody, dla których oddaje się tej czynności, zdradzają jego osobowość. Czy robi to szerokimi i zamaszystymi ruchami? Czy krótkimi i kontrolowanymi? Czy zamiata tylko wokół mebli,

204

SZTUKA SPRZĄTANIA

czy również w trudno dostępnych miejscach? Czy sku­ pia uwagę na zamiataniu, czy też błądzi myślami gdzie indziej? Zamiatanie pozwala, w osobliwy sposób, obna­ żyć naszą osobowość. Czy jesteśmy dokładni, cierpliwi? Czy sprzątamy z zamiłowaniem i pokorą, czy też kieruje nami pycha? Im dłużej posługujemy się szczotką do zamiata­ nia, tym więcej o nas mówi. Jeśli chcesz lepiej poznać jakiegoś bonzę, przyjrzyj się jego miotle: czy jest zużyta z obu stron, czy tylko z jednej? Jeśli ma on zwyczaj zamiatać od prawej do lewej strony, a potem od lewej do prawej, jego miotła zużywa się równomiernie. Ujaw­ nia to sposób, w jaki medytuje. Jeśli miotła jest zużyta tylko z jednej strony, bonza prawdopodobnie zamiata machinalnie. Nie jest wystarczająco skupiony na tym, co robi. Zdolność koncentracji jest naszą najcenniejszą umie­ jętnością. Nie pozwalając naszemu umysłowi błądzić, uwalniamy go od chaosu. Przestaje być rozproszony, a staje się uważny i czujny. Możemy wówczas osiągnąć wewnętrzną ciszę i najwyższy poziom świadomości. W traktacie Jogasutry Patandżalego (napisanym oko­ ło II wieku p.n.e.) mowa jest o tym, że wstrzymanie fali umysłu przynosi wewnętrzne wyzwolenie. Może­ my je osiągnąć, pozostając zakotwiczeni w codzienno­ ści, ponieważ to ona pozwala odzyskać energię witalną i uwolnić się od niepotrzebnych myśli.

SPRZĄTANIE I ZEN

205

Skupić uwagę na jednej rzeczy Zen to po prostu podniesienie płaszcza z podłogi i zawieszenie go tam, gdzie powinien wisieć\ WIELKI MISTRZ ZEN

Refleksja nie jest niczym innym, jak ciągiem nastę­ pujących po sobie myśli. Nasze myśli nie muszą jednak być rozbiegane, rozproszone; wystarczy, że skupimy je na jednym przedmiocie. Montaigne mawiał, że medytacja jest potężnym narzędziem w rękach tego, kto dobrze poznał swój umysł i potrafi nim efektywnie kierować. Wielcy myśliciele uczynili z tego swoje powołanie. Medyta­ cja pomaga uwolnić się od skłonności, przyzwyczajeń i ograniczeń umysłu. Ucząc koncentracji, pozwala kwe­ stionować stale przepływające przez naszą świadomość myśli automatyczne. Możemy je obserwować, rozważać, oceniać jedną po drugiej. Umysł nie przyswaja ich już w sposób automatyczny, lecz próbuje znajdować alterna­ tywy, uświadamia sobie istnienie paradoksów. Zdajemy sobie wówczas sprawę, że świadome myślenie przynosi nam wewnętrzną wolność. Umysł, uwolniony od ogra­ niczeń, może tworzyć nowe światy, nowe rzeczywistości, wyobrażać sobie nieskończoność.

206

SZTUKA SPRZĄTANIA

Wtopić się w działanie Istnieje tylko chwila obecna. Teraźniejszość[ która podlega ciągłej zmianie. MISTRZ ECKHART

Kiedy cała energia psychiczna jest skupiona na jakimś zadaniu, nie ma miejsca na emocje lub myśli. Wtapiamy się w działanie, które pochłania nas bez resz­ ty. Jesteśmy tak zaangażowani w to, co robimy, że nie zadajemy sobie pytań o skuteczność naszych poczynań. W codziennym życiu niepożądane myśli i zmar­ twienia często opanowują nasz umysł. Większość prac domowych nie absorbuje naszej uwagi na tyle, żeby pozwolić nam zapanować nad natarczywymi myśla­ mi i niepokojem. Jeśli jednak skupisz się całkowi­ cie na jakimś zajęciu, uda ci się na chwilę zatrzymać potok myśli. Doświadczysz wówczas stanu głębokiego wewnętrznego spokoju i błogości. Jeśli angażujemy całą energię w wykonywanie jakiejś czynności, w dialog z inną osobą, słuchanie muzyki czy sprzątanie, wykra­ czamy poza granice ja, nasza świadomość zlewa się z działaniem. Zatracamy granicę między sobą a tym, co robimy. Udaje nam się wówczas osiągnąć coś niezwykle trudnego: zapomnieć o swoim ego.

Wyzbyć się przywiązania do własnego ja Sprzątanie, ćwiczenie zen pozwalające zapomnieć o ego M ieszkając w Japonii, uświadamiamy sobie, że w zachodnim świecie „ja” jest wszechobecne, jest zawsze w centrum uwagi. W Japonii jest odwrotnie. Nawet w języku potocznym rzadko używa się tego zaimka. To niemalże słowo tabu. Kiedy Japończyk mówi o kimś, że ma silną osobowość, wyrzuca mu w grzeczny sposób jego indywidualizm i egoizm. W tym kraju nie eksponuje się swojego ja; ego jest zawsze wycofane, pełne pokory i skromności. Stano­ wi raczej zewnętrzną powłokę niż tożsamość. Nie ma poczucia własnej ważności ani odrębności. W języku japońskim istnieje trzydzieści sposobów powiedzenia „ja”, ale w praktyce rzadko używa się tego słowa. Ego wciąż walczące o uznanie ogranicza wszystko do sfery intelektualnej i materialnej (porównuje się do innych, zazdrości, jest napuszone, dumne i na ogół nie­ szczęśliwe). Przeszkadza nam w przejawianiu prawdzi­ wych siebie i w dotarciu do innego wymiaru egzystencji. Gdy jesteśmy przywiązani do swojego ja, sprowadzamy wszystko do własnej osoby, pragniemy błyszczeć, poka­ zać się, łakniemy uznania i podziwu. Tracimy w ten sposób wewnętrzną wolność, stajemy się niewolnikiem samych siebie. Zen pomaga uwolnić umysł od ograniczeń ego, zwalczyć poczucie własnej ważności. Proponuje w tym

208

SZTUKA SPRZĄTANIA

celu zaskakujące dla mieszkańca Zachodu ćwiczenie: sprzątanie. Jeśli ego czuje się zbyt ważne, by wykony­ wać równie trywialną pracę jak sprzątanie, jest to dobry powód, by zmusić je do wielogodzinnego zamiatania, czyszczenia, polerowania. Praktyka ta ma na celu „roz­ puszczenie” ego, zniszczenie go. Podejście to bardzo się różni od zachodniego sposobu myślenia, który podkre­ śla znaczenie indywidualności i wizerunku siebie jako istoty społecznej. Czy na Zachodzie moglibyśmy sobie wyobrazić biskupa sprzątającego na czworakach dziedzi­ niec przed katedrą?

Wyzwolić się od własnego ja, aby lepiej poznać siebie Poznanie siebiejest zapomnieniem o sobie. Kiedy zapominamy o sobie, otwieramy się na wszystko. DÓGEN

Wyzbycie się przywiązania do ego pozwala dotrzeć do swojej prawdziwej istoty, poznać prawdziwego siebie. Uwolnienie się od własnego ja wcale nie oznacza utrace­ nia osobowości, lecz podchodzenie do wszystkiego, co nam się przydarza, jakby w głębi nas to nie dotyczyło. Wyzbywając się swojego ja, nie odczuwamy już niepo­ koju, lęku, uwalniamy się od wszelkiego przywiązania. Ludzie będący niewolnikami swojego ego stale pró­ bują zwracać na siebie uwagę, uchodzić za najlepszych, najsilniejszych. Pragną zwyciężać. W ten sposób się unieszczęśliwiają i uzależniają od swoich pragnień. Cha-

SPRZĄTANIE I ZEN

209

noyu (ceremonia parzenia herbaty) jest zresztą przede wszystkim praktyką ascetyczną, mającą na celu oderwa­ nie się od ego i uwolnienie się od tego, co Bernard Shaw nazywał „powłoką cywilizacji”. Ja jest na ogół obecne we wszystkich codziennych działaniach. Zen zaleca uwolnienie się od natrętnego ego, które zawsze chce mieć rację, obstaje przy swoich przekonaniach, mierzy wszystko swoją miarą, blokuje dostęp do naszej wewnętrznej energii i przeszkadza nam żyć w zgodzie z samymi sobą. Najłatwiej nam to zro­ zumieć, gdy widzimy osoby skromne, wiodące proste życie.

Kurz i próżność „Kurz” to po japońsku hokori. Ale hokori oznacza również wszystko, co się do nas „przykleja” : duma, tytuły, pozycja społeczna. W zen miotełka hataki sym­ bolizuje także naszą prawdziwą naturę. Często rządzą nami emocje; uraza, rozgoryczenie, smutek, zazdrość opanowują nasz umysł i sprawiają, że nie wiemy już, kim jesteśmy. Omiatanie kurzu przy użyciu hataki jest również sposobem oczyszczenia umysłu i usunięcia wszystkich atrybutów, które nie odzwierciedlają naszej prawdziwej osobowości i oddalają nas od pierwotnej natury. By zacytować słowa mojego japońskiego przyja­ ciela, omiatanie kurzu jest niczym „przeganianie tego, co świeckie, i odnajdywanie naszej świętej istoty”.

210

SZTUKA SPRZĄTANIA

Czyszczenie ubikacji Również papier toaletowy ubiega się o kanonizację. Uważam, że ta rzecz znacznie skuteczniej świadczy o bogactwie niż na przykład maserati czy jagu ar coupe. M URIEL BARBERY, Elegancja jeża

Praktyka zen obejm uje szeroki zakres czynności domowych, takich jak zamiatanie, mycie podłóg czy czyszczenie ubikacji. To ostatnie zadanie jest jednak najczęściej zarezerwowane dla najbardziej zaawanso­ wanych uczniów. Trzeba się wspiąć na wyższy poziom zaaw ansow ania w praktyce zen, aby zrozum ieć, że w życiu wszystko jest tak sam o ważne, zarówno jeśli chodzi o osoby, jak i czynności czy wydarzenia. Zen wychodzi z założenia, że ubikacja nie jest mniej ważna od ołtarza, podobnie jak jedna osoba nie jest ważniejsza od drugiej. Czyszczenie toalety służy też podkreśleniu idei, że nie ma miejsc nieczystych i że, jak głosił Budda, wszystkie miejsca na świecie są święte, ponieważ żadne nie jest gorsze od innych. W zendo każda chwila, każdy aspekt życia należy postrzegać w ten sam sposób. Każdy może się podjąć czyszczenia toalety, ponieważ żaden człowiek nie jest gorszy od innych. Potrzeba jedynie więcej praktyki i czasu, aby to zrozumieć i zaakcep­ tować. Im większy stopień zaawansowania osiągamy w prak­ tyce zen, tym więcej rzeczy jesteśmy zobowiązani czyś­ cić. Cnoty moralne i duchowe zdobywa się fizycznym wysiłkiem. Uczeń myjący ubikację ma obowiązek mod­

SPRZĄTANIE I ZEN

211

lić się o to, by umysły wszystkich ludzi zostały oczysz­ czone z pychy, pożądania, złości i wszelkich złudzeń. Wciąż jeszcze wpaja się ciężarnym kobietom, że im bardziej będą dbały o czystość toalety, tym ładniejsze dziecko urodzą. Równie często programy telewizyjne pokazują, jak dokładnie wyczyścić ubikację, by zapew­ nić sobie szczęśliwe życie. Nieskazitelnie czysta toaleta świadczy o zacności gospodarza domu i nikogo nie dzi­ wi takie rozumowanie.

Piękno ukryte w prostocie codzienności Zwyczajne czynności Czerpanie wody i noszenie drewna to gesty, w któ­ rych ujawnia sif niezwykłość życia. BASHO

Zen uczy nas czerpać mądrość z każdej chwili życia, zrozumieć znaczenie prostych, codziennych czynno­ ści, które pozwalają żyć w harmonii ze sobą i światem zewnętrznym. K ażda chwila jest zarazem zwyczaj­ na i cudowna. „Zwyczajność” oznacza to, co proste i naturalne; „nadzwyczajność” cechuje natom iast to, co wymyślne, wyszukane, wypracowane. Podczas gdy „banalność” i „zwyczajność” są pojęciami sugerującymi jedność i niepodzielność, „nadzwyczajność” jest nazna­ czona dwoistością, która przeczy jedności. To, co nad­ zwyczajne, jest zatem dalekie od ideału, podczas gdy to, co zwyczajne, jest końcowym stanem rzeczy. Czystość odpowiada zatem ideałowi zwyczajności. Wykonywa­ nie zwyczajnych, codziennych czynności, takich jak mycie naczyń czy sprzątanie, a także powstrzymanie się od ciągłego podążania za ambicjami i od pokazywania się za wszelką cenę z jak najlepszej strony (lub od prób uchodzenia za kogoś innego) - oto droga do lekkości i wewnętrznej wolności. K ażda, nawet najbardziej banalna czynność jest ważna, niezależnie od tego, czy chodzi o sprzątanie, przeczytanie wiersza czy spotkanie z przyjaciółmi. Zen

SPRZĄTANIE I ZEN

213

podkreśla znaczenie zwyczajnych, z pozoru nieznaczących czynności. Dbanie o czystość i porządek we włas­ nym domu jest równie ważne, a nawet ważniejsze niż sukces zawodowy, liczba przyjaciół na Facebooku czy to, ile rzeczy sobie kupiliśmy. Pełne zaangażowanie w naj­ drobniejsze, codzienne obowiązki - stanowiące wszak fundament naszego życia - i czerpanie radości z samego tylko istnienia - oto prawdziwe bogactwo! Jeśli nasze życie m a pozostać proste i skrom ne pod względem materialnym, to po to, by było bogate w innych dzie­ dzinach. Sens życia Garnki i patelnie w tym domu> ja k przyjemnie jest na nie popatrzeć dzisiejszego zroszonego poranka. BUSON, Uombre de la neige

Życie w świątyni zen ogranicza się do zaspokajania podstawowych potrzeb. Spanie, wstawanie, mycie się, medytacja zazen, śniadanie, wizyta w toalecie, krót­ ka chwila odpoczynku, powrót do pracy - i wszystko powtarza się od nowa. Są to podstawowe czynności życiowe, które jednak wielu z nas wykonuje byle jak lub w pośpiechu. A przecież te proste, codzienne gesty otwierają przed nami bramy mądrości, pozwalają zro­ zumieć sens istnienia. To właśnie zwyczajne, codzienne zajęcia napełniają nas witalnością i nadają sens naszej egzystencji. Przeżywanie jak najpełniej każdej chwi­ li, wkładanie całego serca i zapału w wykonywanie

214

SZTUKA SPRZĄTANIA

codziennych domowych prac (dyskretnych i prostych, których konieczność jest oczywista) Japończycy uwa­ żają za największą cnotę człowieka. To właśnie w tych codziennych obowiązkach przejawia się nasze duchowe piękno: elegancja życia nieulegającego modom i tren­ dom, które rozpraszają nasze wewnętrzne ja, zamiast je jednoczyć; elegancja prawdziwych wartości, przeciwsta­ wiająca się ślepemu podążaniu za ambicjami i pragnie­ niami.

Światło Morandiego Ten włoski malarz przez ponad pięćdziesiąt lat miesz­ kał ze swoimi dwiema siostrami w starym mieszkaniu w Bolonii. Jego pracownia zawsze była surowa i pusta. Nigdy nie zmienił jej wystroju. Odbył swoją pierwszą podróż za granicę w wieku sześćdziesięciu sześciu lat. Nigdy nie szukał sławy ani uznania. Nosił przydomek „mnich”. Jego obrazy to głównie martwe natury. Malo­ wał dziesiątki razy te same przedmioty, które ustawiał w różny sposób na zwyczajnym, prostym stole. Każdy szczegół miał swoje znaczenie, nawet cień pod dzban­ kiem czy kurz pokrywający pudełko na herbatę. Jego obrazy emanują prostotą i spokojem. Jest w nich coś tajemniczego i zarazem krzepiącego. „Wszystko jest tajemnicą - mawiał - zarówno my, jak i najprostsze i najzwyklejsze przedmioty”. I wystarczały mu właśnie przedmioty i spowijające je światło. Żył w harmonii z samym sobą. I z kurzem...

SPRZĄTANIE I ZEN

215

Kurz: wieczny powrót Kurz znika po każdym seansie sprzątania. Ale zawsze powraca. Podobnie jak myśli i uczucia, które towarzy­ szą nam przez całe życie. Mówi się, że czas jest niczym kurz, złocisty, drobny pył, który przecieka nam przez palce, a my nawet tego nie zauważamy. To właśnie czas, stworzony z pyłu i złota, pozwala nam się cieszyć chwilą teraźniejszą. W życiu pustelnika każda chwila jest dro­ gocenna. Czas jest tak zagęszczony, że życie mędrca pły­ nie bez wysiłku, niczym niesione niewidocznym prądem rzeki płynącej w kierunku oceanu Przebudzenia. Zarówno gwiazdy, jak i wszystkie żywe istoty wszystko kiedyś obraca się w pył. Japończycy nazywają to wiecznym powrotem każdej rzeczy do wszechświata. Aby poczuć w sobie energię wszechświata, poczuć jed­ ność z wielkim ogromem, którego tajemnic nigdy nie zgłębimy, być wrażliwym na wszystko, co nas otacza, i dostrzec piękno zwyczajnego życia, musimy zaakcep­ tować trzy prawdy: • Nic nie trwa wiecznie. • Nic nigdy się nie kończy. • Nic nie jest doskonałe. Zaakceptowanie tych prawd to zrozumienie, że prawdziwe piękno tkwi w prostocie codzienności, że kluczy do szczęścia i rozwoju osobistego należy szukać w codziennej rzeczywistości, w prowadzeniu prostego życia bez zbytku i blichtru i w przywiązywaniu dużej wagi do rzeczy najmniejszych.

216

SZTUKA SPRZĄTANIA

Kurz i buddyzm Kurz na pólkach kryje w sobie tyle tajemnic, co naj­ bardziej oddalone gwiazdy; jedno i drugie znamy na tyle, żeby wiedzieć\ że tak naprawdę wcale ich nie znamy. ALANW ATTS, TheWisdomoflnsecuńty (Mądrość niepewności)

Kurz jest wszędzie. Budda mawiał niegdyś, że wszyst­ ko, co widzimy, jest tylko kurzem. Kurzem, który prze­ słania nasz umysł. Dlatego powinniśmy przywiązywać do niego wagę. Kontemplowanie kurzu w kolorze złocistego miodu, tańczącego w słońcu, obserwowanie złotych drobinek kurzu unoszących się w powietrzu, wirujących i odbija­ jących światło, patrzenie, jak kręcą się wokół nas, zbyt mikroskopijne, aby móc je uchwycić - tym właśnie jest medytowanie. Jest to wejście w stan, w którym jesteśmy tu i teraz. W którym otwieramy swoje serce, by poczuć w sobie wszechogarniającą moc Wszechświata. Kurz — owe drobne cząsteczki rzeczy, p od łogi, ścian, ziemi przyniesionej z zewnątrz, płaszcza wiszą­ cego w korytarzu, skóry, sierści psa, pyłku kwiatów — te tysiące mikroskopijnych drobinek wykraczają poza naszą wyobraźnię. D ają zbyt wiele do myślenia temu, kto obserwuje, jak piękno świata zamienia się w kurz. Zresztą, czy my sami nie obrócimy się weń pewnego dnia?

PODSUMOW ANIE Setki razy M istrz szorował podłogę miotłą z cien­ kich gałązek, pomiędzy deskami i w zakamarkach, nie mogąc usunąć kurzu tańczącego w słońcu, który niepostrzeżenie opada, zmuszając do rozpoczynania wszystkiego od nowa. W ERNER LAMBERSY, Maitres et maisons de the

Korzyści płynące ze sprzątania są wielorakie. Może ono służyć zakwestionowaniu dotychczasowego stylu życia, poprawieniu swojego samopoczucia, wysubtelnieniu zmysłów. Może być przyjemnością, sztuką, ćwi­ czeniem duchowym. Duchowość bez ascetyzmu, materializm z właściwą dozą zmysłowości, w której zmysły i umysł pozostają w doskonałej harmonii —oto czego może nas nauczyć sprzątanie. Dostrzeganie szlachetności tego zajęcia, oddawanie mu się z zapałem i pokorą jest deklaracją, że w epoce rodzenia się rozmaitych form kolektywizmu - społecznego, ekonomicznego i politycznego - czło­ wiek ma prawo do zachowania godności poprzez troskę o jakość życia codziennego.

218

SZTUKA SPRZĄTANIA

Wykonywanie codziennych obowiązków jest wyra­ zem akceptacji swojego życia, uszanowania go i trosz­ czenia się o każdy jego szczegół. Nie próbujmy szukać szczęścia w świecie zewnętrznym, lecz odkryjmy nasze wewnętrzne bogactwo, lepiej poznajmy siebie, zaak­ ceptujmy siebie po to, by o sobie zapomnieć - oto być może sekret zyskania pogody ducha, energii i zrozumie­ nia sensu życia. Przestańmy podążać za iluzją szczęścia, które jest niepewne i nietrwałe, nauczmy się cieszyć chwilą obecną i doceniać szczęście, jakie jest nam dane przeżywać dzisiaj. Przestańmy podążać ku obrazom idealnej, wyimaginowanej przyszłości i rozpam ięty­ wać przeszłość; odkryjm y bogactwo teraźniejszości. W codziennej rutynie sprzątania odnajdźmy spokój, energię, siłę, wewnętrzną wolność i jasność umysłu. Nauczmy się brać z życia to, co nam daje. Wyrobienie w sobie właściwych nawyków pozwala zakotwiczyć się w teraźniejszości, pozostawać w kontak­ cie z otaczającą rzeczywistością i uświadomić sobie, że z pozoru nieznaczące czynności są podstawą właściwe­ go kierowania życiem codziennym i czerpania z niego radości. W ypełniajmy świadomie, z wdziękiem i radością codzienne obowiązki, dla których jesteśmy stworzeni; to właśnie one podnoszą nas do rangi istot cywilizowa­ nych. Wprowadźmy w nasze życie ład, porządek i spo­ kój. Sprzątanie wskazuje nam wiodącą do nich Drogę.

Stos zamiecionych, zwiędłych liściy Kurz na nowo pokrywa ziemię. Rzucona w kąt miotła, Po kiju pnie się wilec. ZH O N G FEN G M I N B E N

to prawda, ze kupujem y dziś za duzo produktów . Z tysięcy rzeczy w ybieram y kolejne, a potem odstaw iam y na półkę. A przeciez tylko kupow anie tego, co napraw dę potrzebne, m a sens. Kosm etyki nie są tutaj żadnym wyjątkiem . W czasach, kiedy w szystko jest pozornie przydatne, najważniejszą um iejętnością okazuje się zdolność m ądrego wybierania. To nie tylko kwestia decyzji podejm ow anych w sklepie, ale catego stylu życia. My w to wierzymy. chcem y odczarow ać i przybliżyć świat kosm etyków ! Nasz plan jest prosty. Po pierwsze, zajm iem y się tym, by każda kobieta m ogła po roz­ m aw iać o swojej skórze i zapytać specjalistę o to, czego potrzebuje. Po drugie, zw iększym y do stęp no ść próbek. Bo najpierw należy w bez­ pieczny sp o só b przetestow ać kilka m ożliwości, a później wybrać najlepszą. obiecujem y, że dzięki nam kosm etyki przestaną się m arnować. ktoś m ógłby powiedzieć, że w ygląd zewnętrzny nie jest najważniejszą rzeczą na świecie. Ale m y uważamy, że to, jak czujem y się każdego dnia, w pływ a na całe nasze życie. Zadow olenie to sum a drobnych, ale przem yślanych decyzji. my to nazywam y

małą wielką pielęgnacją.

spoikai się z nami na:

j f j f tolpa.pl

a

sklep.tolpa.pl