sáo trúc việt nam [PDF]

Zitiervorschau

SÁO TRÚC VIỆT NAM

Sáo trúc Việt Nam 01

02

03

Sáo trúc

Lịch sử hình thành

Nguyên liệu làm sáo

04

05

06

Nguyên lý phát ra âm thanh

Các loại sáo (Sáo ngang và dọc)

Sáo trúc trong đời sống

Sáo trúc •

•

Là nhạc cụ dân tộc, thuộc họ hơi (chi hơi vòm của dân tộc Việt). bắt nguồn từ cây “sáo lau sậy” vào thời kì cổ đại. Đặc biệt rất phổ biến ở vùng nông thôn Việt Nam.

Qua hàng thiên niên kỷ, ở nhiều vùng đất, nền văn hóa, lục địa khác nhau, cây sáo đã được chế biến qua nhiều hình mẫu khác nhau. Ở Việt Nam phổ biến nhất là sáo ngang.

• Cây sáo trúc ngày nay bắt nguồn từ cây sáo có lịch sử hơn 7000 năm trước, cây sáo ban đầu chỉ là 1 ống lau sậy rỗng ruột, khi có luồng hơi hoặc gió thổi qua thì tạo ra độ rung, phát ra âm thanh. • Sau đó đã được cải tiến rất nhiều lần tùy theo ý tưởng của người sáng tạo để chế biến từ một cây lau sậy rỗng ruột đơn điệu thành một loại nhạc cụ âm nhạc có thể trình tấu (độc tấu, song tấu, hòa tấu) độc đáo như ngày hôm nay.

• Sáo trúc thường làm bằng ống trúc, ống nứa hoặc ống rùng, thỉnh thoảng người ta tạo ra loại sáo bằng kim loại hoặc bằng gỗ đều sử dụng tốt. Trúc nứa được phơi, sấy, hong khô kĩ lưỡng trước khi đưa vào chế biến. • Mỗi loại vật liệu cho ra một âm sắc đặc trưng khác nhau. Chất lượng vật liệu ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng âm thanh mà cây sáo phát ra. Riêng với sáo trúc, nứa thì vật liệu dùng để làm sáo thường là cây trưởng thành hoặc tốt hơn là loại đã già, nhiều năm tuổi (nhưng không quá già), âm chắc, đanh, không sâu bệnh hay mối mọt.

04

Nguyên lý phát ra âm thanh

Nguyên lí phát ra âm thanh • Khi ta thổi sáo, cột khí bên trong ống sáo bị dao động và phát ra âm thanh. Âm thanh đó cao (bổng) hay thấp (trầm) phụ thuộc vào khoảng cách từ miệng sáo tới lỗ mở mà ngón tay vừa nhấc lên. • Ngoài việc chơi sáo bằng miệng, một số người (như dân tộc hay người khuyết tật hay cả nghệ sĩ) còn chơi sáo bằng mũi, một điều vô cùng phi thường mà không phải ai cũng làm được.

phân loại sáo Dựa theo cách thổi, sáo trúc chia ra 2 loại: sáo ngang và sáo dọc. Mỗi loại đều rất phong phú về thể loại. Ở Việt Nam, Sáo ngang chiếm phần trăm phổ biến thông dụng cao. MERCURY **** Mỗi loại Sáo có mỗi tone riêng nên người chơi thường chọn loại Sáo làm sao để phù hợp với tone của bản nhạc. Còn có các loại sáo có thêm một số lỗ bấm phụ trên thân sáo, giúp việc diễn tấu các nốt thăng/giáng dễ dàng.

Sáo ngang

• Sáo ngang là loại sáo thổi ngang, thường được làm bằng trúc nứa gọi là sáo trúc và sáo nứa, ngoài ra sáo ngang cũng có thể làm bằng gỗ, nhựa hay kim loại. • Sáo ngang có nguồn gốc từ lâu đời, phát triển, cải tiến từ những cây sáo thô sơ bằng xương, bằng ống tre, ống nứa, từ những lỗ sáo được dùi đục, từ những cây sáo có 2 lỗ bấm, 4 lỗ bấm với sự ước chừng để tạo ra những nốt nhạc khác nhau, cho đến nay là những cây sáo có thể diễn tấu hòa tấu cùng dàn nhạc với âm thanh mượt mà và độ chuẩn cao.

Sáo ngang được cấu tạo từ một ống trụ rỗng với đường kính thường trong khoảng 0,7 cm đến 1,8 cm và độ dày từ 1,5 mm đến 4 mm. Thân sáo thường được làm bằng trúc nứa. Một số được làm bằng gỗ, nhựa hoặc kim loại.

Các lỗ thường được đục hình tròn, elip hoặc bầu dục, mỗi kiểu lỗ sẽ cho 1 âm sắc và hợp với 1 kiểu mím môi khác nhau

Trên thân sáo ngang được đục 1 lỗ thổi, các lỗ bấm và hệ lỗ định âm.

Lỗ thổi thường có kích thước to hơn lỗ bấm 1 chút.

Loại sáo ngang phổ biến có 6 lỗ bấm

Nút chặn được đặt trong lòng ống sáo cách lỗ thổi 3-5mm về phía đầu sáo (khác phía với các lỗ bấm). Nút chặn có tác dụng ngăn cản và phản xạ không khí về một phía (về phía các lỗ bấm). Nếu không có nút chặn khi ta thổi vào sáo, không khí sẽ chia làm 2 hướng và phát ra 2 âm thanh với tần số khác nhau tùy theo sự thoát hơi của từng hướng.

•

Là một loại sáo trong bộ nhạc cụ hơi, sáo dọc có lẽ là cây sáo dễ thổi nhất (dễ phát ra âm thanh) do cấu tạo miệng thổi là nằm dọc theo cây sáo, cũng vì thế khi thổi ta chỉ cần ngậm vào thổi nhẹ là phát ra tiếng kêu, kể cả người chưa thổi sáo bao giờ hay trẻ em rất nhỏ cũng sử dụng được.

•

Sáo dọc ít được sử dụng phổ biến và đôi khi bị nhầm với tiêu vì cùng thổi dọc, điểm khác biệt cơ bản giữa sáo dọc và tiêu là ở kích thước, chiều dài, lỗ thổi và vị trí các lỗ bấm.

sáo dọc

So sánh sáo ngang và sáo dọc Dễ thổi, tiếng thanh thoát. Lỗ thổi khoét ngang thân cây sáo Khó điều khiển luồng hơi vào thân sáo khi mới bắt đầu tập

Âm thanh có độ vang ngắn, và độ da diết không bằng sáo ngang Lỗ thổi được thiết kế ở phần đầu. Sử dụng đầu ngậm để thổi nên dễ điều khiển luồng hơi vào thân sáo để phát ra tiếng hơn sáo ngang, thậm chí có thể thổi bằng mũi.

Tiếng sáo là âm thanh gần gũi, thân thiết với tâm hồn người Việt. Tiếng sáo trong trẻo, thanh thoát mang đến cảm giác thư thái, gợi nhớ đến thời thơ ấu, nhớ người thân, nỗi nhớ quê hương của mỗi người con Việt Nam.