Onuncu, X., Türk Dil Kurultayı 1963 [PDF]

Zitiervorschau

TÜRK DİL KURUMU YAYINLARI: 226

ONUNCU

TÜRK DİL KURULTAYI 19 6 3

Sadece Okumak İçindir Ücreti Yoktur İnceledikten Sonra Siliniz ve Bulursanız Satın Alınız.

'

.

ı.

'

' ON 1VERS1TES1 BASl:MEVİ-196'

3- 3721

Levent Şahverdi Arşivi

T.B.M.M DDC

YE~

YIL

TÜRK DlL KURUMU YAYINLARI: 226

73 - 8721

CLT K S i~

KO P DEi~

73 -1 6789

KÜTÜPHANESi

U

UNCD

TÜRK DiL KURULTAYI ı

ANK AR A

963

0 N ı V E R S l T E S ı B A S llıt: E V İ

-

1 9 6 4 - TE L : 10 54 04

Levent Şahverdi Arşivi

İÇİNDEKİLER Sayfa

Program ve Gündem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bilimsel Toplantılar Programı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1 3

BIRLEŞİM ÖNCESI

lstiklal Marşı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Yoklama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . •• . . . . . . . . . . . . . .

6 6

BİRİNCİ BlRLEŞlM

BlRlNCt OTURUM Kurum Başkanının açış söylevi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Mill1 Eğitim Bakaıunın Konuşması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Kurultay Başkanlık Kurulu seçimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Kurultay Başkanının Konuşması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Kurultay' a gelen mektup ve telgraflar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Yönetim Kurulu raporunun Genel Yazmanca okunınası . . . . . 18 Denetleme Kurulu raporunun okunınası . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Komisyon seçimleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 tKINCI BİRLEŞ!M BİRİNCİ OTURUM

Birinci Birleşim Birinci Orurum'un tutanak özeti . . . . . . . . . . . . 46 Kurultay Başkanlığına gelen mektup . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Tanıtma Komisyonu raporu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 Rapor üzerine konuşmalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 Yayın Komisyonu raporu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 Rapor üzerine konuşmalar . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67

- lll-

Levent Şahverdi Arşivi

Suyfn

ÜÇÜNCÜ BlRLEŞlM

B1Rl Cl OTURUM İkinci Birleşim Birinci Oturum ' un tutanak özeti Gramer Komisyonu raporu

Rapor üzerine Bazı önergeler,

71 72

konuşmalar

74

konuşmalar

77

DORDÜ CÜ BlRLEŞIM BİRİNCİ

OTURUM

Üçüncü Birleşim Birinci Oturum'un tutanak özeti . . . . . . . . . . . 88 Derleme-Tarama. Komis yonu raporu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 91 Rapor üzerine konuşmalar Sözlük Komisyonu raporu 92 94 Rapor üzerine konuşmalar · 94 Terim Komisyonu raporu 99 Rapor üzerine konuşmalar 105 Bütçe Komisyonu raporu 114 Rapor üzerine konuşmalar

1K1NC1 OTURUM

Dördün cü

Birleşim

Birinci Oturum' un tutanak özeti .... . .... ..... . ........................ . .... ... ...... Tasnif Kurulu seçimi ve Önergeler ............... . .. .. . . . Kurultay B aşka nının konuşması .... .......... .. ... ....... Konuşmalar

123 124 132 132

ÜÇÜNCÜ OTURUM Dördüncü Birleşim Üçüncü Oturum tutanak özeti .......... 134 Türk Dil Kurumu X. Kurultayı seçim tutanağı ........... 135

-IV-

Levent Şahverdi Arşivi

PROGRAM VE GÖNDEM 8 TEMMUZ 1963 PAZARTESt

Saat :

9 .00

Anıt-Kabir'i

ziyaret ve çelenk koyma

Saat : 1O .00- 13 .00 (Genel Kurul 'un birinci

birleşimi) *

I - l stiklal Marşı 2- Yoklama 3 - Kurum Başkanı'nın açış söylevi 4 - Kurultay Başkanlık Kurulu seçimi başkan, 4 yazman)

(1

başkan,

5 - Genel Yazmanca Yönetim Kurulu raporunun 6 - Denetleme Kurulu raporunun okunınası 7 - Komisyon seçimleri: a) b) c) ç) d) e) f) g)

2 ikinci

okunınası

Tüzük Komisyonu Derleme-Tarama Komisyonu Gramer Komisyonu Sözlük Komisyonu Tanıtma Komisyonu Tcrim Komisyonu Yayın Komisyonu Hesap ve Bütçe Komisyonu

Saat : 15 .00-19.00 Bilimsel Bildiriler** 9 TEMMUZ 1963 SALI

Saat:

9.30-13 .00 Komisyon

çalışmaları

•••

Saat : 15 .00-19 .00 Bilimsel Bildiriler • • 10 TEMMUZ 1963

Saat :

ÇARŞAMBA

9.30-13.00 Bilimsel Bildiriler••

Saat: 15.00-19.00 (Genel Kurul'un ikinci

birleşimi)*

Levent Şahverdi Arşivi

2

X . TORK DIL KURULTAYI

1

Geçen

birleşim

tutanağı

2 - Komisyonlardan gelen ll TEMMUZ 1963

Saat Saat

özetinin okunup

onanınası

raporların görüşülmesi

PERŞEMBE

9 .30-13 .00 Komisyon çalışmaları • ** 15.00-19 .00 (Genel Kurul'un üçüncü

birleşimi )

•

1 Geçen birleşim tutanağı özetinin okunup onanınası 2 - Komisyonlardan gelen raporların görüşülmesi 12 TEMMUZ 1963 CUMA

Saat :

9 .30-13 .00 (Genel Kurul ' un dördüncü birleşimi ) • BIRINCI ÜTURUM :

1 2 3

Geçen birleşim tutanağı özetinin okunup onanınası Komisyonlardan gelen raporların görüşülmesi Seçimler : a) Yönetim Kurulu b) Denetleme Kurulu c) Haysiyet Kurulu

Saat

15 .00-19 .00 İKINCI ÜTURUM :

1 Geçen oturum tutanağı özetinin okunup 2 - Kurultay Başkanı'nın kapama söylevi

onanınası

N o t 1 ar : programın

-

8 Temm uz günü çoAunluk olmazsa o gilnkU le ri 9 T emmuz saat 9.30 a kalacaktır.

-

• Genel Kurullar : Dil ve Tarih·GoA"rafya Fakültesi Konferans salonunda toplana-

3 .• 4., 5., 6., 7. madd e-

ca ktır .

3 -

• • Bilimsel Bildiriler : Türk Dil Kurumu

4 -

• • • Kom is yonlar : Türk Dil Kurumu

binasındaki

salonda dinlenccektir.

binasında çalışacaktır.

Levent Şahverdi Arşivi

Btı.lMS E L TOPLANTlLAR PROGRAMI

8

Başkanlar:

1963 PAZARTESI Saat : 15 .00

TEMMUZ

Ord. Prof. Dr. Ananiasz Zajaczkowski, Prof. Dr. Tahsin Banguoğlu

Yazmanlar : Doç. Dr. Zeynep Korkmaz, Dr. György Hazai Prof. Dr. Melahat Özgü Prof. Dr. Omeljan Pritsak Prof. Dr. Tahsin

Atatürk'ün Dil

Banguoğlu

Anlayışı

Orhon Y azısmm Yapısı Köktürkçe Bazı Adlar Üzerine Memliik Devleti Edebi Dili Hak-

Ord. Prof. Dr. Ananiasz Zajaczkowski

kında

Dr. Stanislava Ryrnkiewicz

Sultan Veled'in Manzumelerinde Muvazilik ve Bu Mu v azi li ği n Halk

Plaskowicka

Edebiyatiyle Mukayesesİ Tursun Fakih'in Gazavatnamesi

Prof. Dr. Sadettin Buluç Prof. Dr. E. V. Sevortyan

Türk Di!krinde lsimlerin Bir Hususiyetine D air

Andras Bodrogligeti

Notcs on the Languages of Sayf-i Sarayi's Gülistan bi't-Türki .

9

Başkanlar :

Esas lı

1963 SALI Saat : 15.00

TEMMUZ

Prof. Dr. Omeljan Pritsak, Prof. Dr. Sadettin Buluç

Yazmanlar: Prof. Dr. Hasibe Dr. Müjgan Cunbur

Mazıoğlu,

Doç. Dr. Josef Blaskowics

Gülşehri

ve

Kaygusuz

Şiirlerini Kapsıyan

15.

Abdal'ın

Y üzy ıl dan

Kalma Bir Mecmua

Levent Şahverdi Arşivi

4

X. TÜIIK DIL KURULTAVI

Prof. Dr. Peter Miyatev

Yazıılan

Kaleşi

Prof. Dr. Hasibe

Hakkında

Epigrafik otlar

Bulgaristan'da Türk Diyalektolojisi

Emi! Peyçev Boev Dr. Hasan

Türk

Bulgaristan'daki

Mazıoğlu

Arnavut

Edebiyatında

biyatının

Tesiri

Mcsacid-ül-Şerife

Dr. György Hazai

Türk Dilinde Devirleri

Türkiye

Prof. Dr. Hasan Eren

Evsaf-ı

Kitab-ı

Fakih'in

Ahmet

Türk Ede-

Adlı

Eseri Gelişme

Tarihsel

Türkçesi

ve

Anadolu

Ağızları

Doç. Dr. Josef Blaskowics

ı

Başkanlar:

Türkiye Türkçesi

Fonetiği

o TEMMUZ

ı 963 ÇARŞAMBA Saat : 9 .30

Ord. Prof. Dr. Ananiasz Zajacszkowski,

Prof. Dr. Tahsin

Banguoğlu

Yazmanlar: Doç. Dr. Zeynep Korkmaz, Dr. György Hazai

Ord. Prof. Dr. Hilmi Ziya Ülken

Prof. Dr. Mamedaga

Ş. Şiraliyev

Hüseyinzade Ali (Ali Turan ) ın 1926 Bakü Türkiyat Kongresinde Aldığı Notlar

Azeri

Ağızlarında Şimdiki

Zaman

Şekilleri

Prof. Dr. Harnit

Araslı

Azeri

Destanlarının

Yaratılma

Yolları

Kemal Talibzade

Abdulloğlu

Azeri Falklorunun Toplanması ve Tarihine Dair

0ğrcnilmesi

Dr. Gcza Feher

Macaristan Halkının Türk Hakimiyeti Devrindeki (XVI.-XVII. yüzyıl) Maddi Kültürüne Dair Araş­ tırmalar. XVI. ve XVII. Yüzyıl­ lardan Kalma Çanak Çömlek ve Bakır Eşyaların Türk ve Macar Adları Hakkında ..

Levent Şahverdi Arşivi

5

X. TORK DIL KURULTAVI

Doç. Dr. Marija Djukanovic

Yugoslav Dilinele Türkçe Kelimeler

Asist. Ljubinka Rajkovic

Yugoslavya'da Türkçe Tercümeler

Faik

Reşit

Unat

Prof. Dr . Feridun Nafiz Uzluk Prof.

Liıszlô R asony ı

Basılı

En Eski

Okul

Sözlüğü

Muini'nin Mesnevi-i Muradi Mesnevi Tercümesi Başkurt

Adlı

ve Macar Memleketlerinde Yer Adları Hakkında

Müşterek

Levent Şahverdi Arşivi

BİRLEŞİM ÖNCES İ

8

TEMMUZ

1963

PAZARTESI

Saat: 10.00 ( lstikldl Marşı ayakta dinleııdi.

BANGUOCLU - (Kurum Başkanı) Arkadaşlar, bu defa yeni bir usul koyduk . Yoklama yerine arkadaşların defteri imzalamalarmı rica ederim. İınzalam ı yanlar varsa lütfen tamamlasınlar. Çoğun l uğu buna göre anhyacağız.

(Bu sırada Baş b akan lnönü alkış/ar arasında salona girdi. )

BANGUOÖLU - Değerli üyeler, yoklamanın sonucunu almak için bekliyoruz, özür dilerim. (Sayım

sonucu

Başkana

bildirildi. )

BANGUOÖLU - Arkadaşlar , 613 kayıtlı üyemiz var. Toplanabil rnek için yandan bir fazlası olan 307 arkadaşın bu l unması gerekiyor. 242 kişi defteri imzalamış. Bu hale göre çoğun l uk olmadığı görülüyor. Tüzüğümüze

göre

çoğunluk

olmazsa ertesi gün

çoğunluğa

bakmadan

toplanı !ır.

Bugün

Kurultayı açamadığuru

( r eniden

sayılsın

esefle arzediyorum.

sesleri )

(Burada yoklama yapılsın sesleri )

göre

BA GUOCLU - 3 arkadaş daha geldi. 245 kişi olduk. Bu hale yarın saat onda mevcut çoğunlukla görüşme l ere başlıyacağız.

Sabahleyin Kurumumuzun kurucusu büyük Atatürk'ü ziyaret ettik, şükran borcumuzu ödedik. Ayrıca devrim şehitlerini de ziyaret ettik. Töre-

nin

tamamlanması

için Atatürk'ün

hatıras ı nı

anmak üzere

saygı duruşunda

bulunalım.

(Saygı duruşu yapıldı.

BANGUOCLU -

)

Yarın sabah doğrudan doğruya gündeme başlı­

yacağız.

Levent Şahverdi Arşivi

BİRİNCİ BİRLEŞİM

9

TEMMUZ

1963

SALI

BİRİNCİ OTURUM Açılış

saati: 10.00

BANGUOÖLU (Kurum Başkatıı) - Türk Dil Kurumu'nun X. Büyük Kurultayını açıyorum. Gündemimize göre Kurum Başkanının açılış söylevi vardır. Lütfen beş dakika beni dinlemenizi rica edeceğim. Yüksek Kurultayın Sayın Üyeleri, Kuruluşunun

31. yılında TürkDil Kurumu'nun 10. Kurultayını yapıyoruz. Kurumunuz yine bir dönem çalişmalannın sonuçlarını katınıza getirdi ve yeni bir çalışma dönemi için yöneltmclcrinizi ve buyurulannızı almıya geldi. Sayın arkadaşlanm,

Geçen zaman içinde dil davamızın gidişini gözden geçirmek burada yerinde olur. Bu, ilkin dilimizdeki son gelişmeler üzerinde objektif bir gözlem yapmayı gerektirir. Dilimizdeki dejtişmeler yeni zamanlarda öyle bir hız al!IUJttr ki, kısa sUreler içinde yönünde elle tutulur ilerlemeler kaydetmek mUmkUndUr. Son yıllarda da özellikle

özleşme

böyle

olmuştur .

Topluluk içindeki bazı akımların etkisi altında bize zikzaklar yapıyormuş gibi görünen bu gidiş gerçekte sapıntısız bir ileri gidiştir. Bir yarım yüzyıl içinde yazı dilimiz benlijtine kavuşmak yolunda aralıksız ilerlemiştir. Son yılların bir özelliği şudur: MilU dil bilincinin gerçek aydınlar çevresinde oluş­ gözle görülür olmuştur. Türk dilinin he'leye yeterlilti inancı yerleşmektedir. Başka dillerin üstünlüğü kompleksi silinmektedir. Bu gelişme aydın çevrelerde yeni Türkçe sözeilkiere karşı olan ruhi direnmeyi kırmıştır. Bugiln bunun olumlu sonuçlarını her alanda yayımlanan yazılarda görüyoruz. tuğu

Bu olgunlaşmanın ikinci derecede bir belirtisi de şudur: Yabancı kelimeler aydın­ Iann dilinden yarıaydınların diline doğru sUrülmektedir. Başka bir deyimle daha çok yanaydınlar eski arapça ve yeni fransızca kelimelere hevesli ve balılı görlllilyorlar. Bu hal hızla mllUleşen başka dillerde de görülmüştür. Yine son yıliann gelişmeleri köksüz bir Iddianın yanlışlı!ıını ortaya koymuş bulunuyor. ki : "Siz yeniden yapma bir dil meydana getiriyonunuz. Bu yazı dili de Osmangibi konuşulmıyacaktır." Oysa görüyonız ki, ilkin yazı dilinde yeşeren yeni Türkçe

Denmlştir lıca

Levent Şahverdi Arşivi

8

X. TÜRK DIL KURULTAYI

aydınlarca ,

kelimeler

he le genç

kuşaklarca

pek güzel

konuşuluyor.

Halkça da

anlaşılıyor

ve benimseniyor. Çünkü bunların kökleri kendi anadillerinde vardır. Değerli arkadaşlarım,

Zikzaklar yapan dilin kendi gidişi değildir, arka düşünceleric davranan birtalum aydınların gidişleridir. Dil davamız Büyük Atatürk'ün gördüğü ve gösterdiği yolda Devletten de yardım görerek yürürken birtakım politikacılar onun yolunu kesrnek istemişlerdir.

Bunlar baz ı yaşlı aydın ve muhafazac ı çevrelerdeki tepkileri kendi tendirdiler. Fakat gerçek aydın çevrelerde ve halk arasında aradıklarını 27

Mayıs

davranı.şını

geri

aramaktadırlar

hesaplarına değer­

bulamadılar.

Devrimi bu gerici zorlamayı gidermiş ve dil dAvasında Devletin olumlu Bununla birlikte baıa bazı siyasiler bu konuda bir işletme payı ve arayacaklardır . getirmiştir.

var ki di l davası çok zaman kazanmıştır. Yeni dilin sahibi yeni aydın kuşaklar yetiş­ Dil kendisi kısırlıktan kurtulmuş, anaçlaşmış, yeni bir doğurgan il k çağına girmiştir. Yaratıcı olmuştur. Türkçenin millileşme ve genişleme yolundaki gidişini önlemeye artık hiç kimsenin gücü yetmez. Şu

miştir .

Çok Değerli Kurultay Üyeleri, Işte bize böyle bir dönemd e görev verdiniz. Biz dil davasını Devletin desteğiyle yürütmeye çal~an bir çağda değil, millete malolmuş bir durumda bulduk. O davanın organı olan Türk Dil Kurumu da kendisini artık millete malolmuş saymaktadır.

Biz çalışmalarııruzı bu görüş açısından düzenledik. Kabuğumuzdan d~arı çıkarak memleket ölçüsünde gerçek dayanaklanmızı aradık. Takım takım aydınlara, öğretmen­ Jere, subaylara, gazetelere, derneklere, okurlara, yazariara başvurdu k. Her yerde, ama her yerde gerçek ülkü arkadaşlan bulduk. Bu arada teker teker Devlet kurumlarmdan da yakmlık ve yardım gördüğümüzü söylemeliyim. Bunun gibi akademik kurumlarta da işbirlikleri sağ lamaya

çalıştık.

Bu türlü

çalışma

yolunda yapu~ımız denemeleri ve sonuçlarım arkadaşlarım sizlere Ben burada yalnız bunlardan gelecek için edindiğimiz temel

gen i ş li ğ iyle an l atacaktardır.

fikirleri özetlemek le

yctineccğim:

1. Ye ni dilin her alanda hayata girmesi ve halka

bel

malolması

için Devlet emirlerine

bağlamak çağı geçmiştir.

2. Bu

amacı sağ l amak

için memlekette

aydın

çevreler

arasında geniş

ölçüde gönüllll

kurmak gerektir.

i şb irlikt er i

3. Türkiye'de bu Kurum bu işi başaracak

işbirliğini sağlayacak şekilde

tek yetkili yeniden örgütlenmetidir.

kuruluş

Türk Dil Kurumu'dur.

bizden hesap soracaksınız, bizim yerimize seçeceğiniz yöneltmeler vereceksiniz. Ancak Yüksek Kurultayın üç yıl önce üzerinde önemle durduğu bir üçüncü konu daha vardır: Kurum tüzüğünün yeniden hazır l anmasını ve bu Kurultay ' da öncelikle gör!lşülmesini istemiştiniz. Bunda ne kadar haklı olduğunuzu geçen üç yıltık uygulamalar bize göstermiştir . lki sebeple hakbydıruz: Çok

de~er t i arkadaşlarım, şimdi

arkadaşlara

1 - Tüzük gerçekten yetersizdir,

Levent Şahverdi Arşivi

9

X. TÜRK DIL KURULTAYI

2 - Türk Dil Kurumu tarihi görevinin öyle bir lenmeye muhtaçtır. Sevgili

ça~ına gelmiştir

ki yeniden düzen-

arkadaşlanm,

Ben ikinci defa bir üç y ıl bu deger li Atatürk Kurumu'nu kıvançta temsil ettim. Yar· dımlarınızdan dolayı sizlere sonsuz teşekkürler borçluyum. Yeniden adayhğım bahis konusu de~ildir . Kurum'un ge l eceği hakkında birkaç düşüncemi özetliyerek sözlerime son vereceğim:

1. Önümüzdeki çal~ma alanı çok geniştlr. Türk Dil Kurumu 'n un ayeterini geniş ölçüde arturmalıyız . Her Türkçe öA"re tmeni, her yazar, ilgi duyan her vatandaş Kurum'un üyesi olabilmelidir. s ıkı

2. Biz artık Devlete dekil, kendi üyclerimize dayanan bir kurumuz . Üyeterimizle temaslar kurmalı, sık toplantılar yapmalıyız.

3. Memlekette yer yer

şube l er,

dallar açmak,

çalışma

merkezleri kurmak

zorundayız.

İlk olarak üniversite şehirlerinde Kurum'un dallanru açmak kararma varmaltyız.

4. Bölge kongreleri

yapmalı

toplanmasını sağlamalıyız.

ve oralardan seçilecek delegelerle Kurultay'ın daha Genel Merkezin kontrolu sıklaştınlmahdır.

5. Kurum ' un Başkanı Kurulıayea terince yetkilerle donannahyız.

doğrudan doğruya

seçilmelidir.

Başkanırnızı

sık

ye-

Bunlar benim hatınma gelenler. Yüksek Kurultay bir (reorganizasyon ), yeniden düzenlenmenin kaçınılmaz gereklili~ioi kabul ederse elbette en doğru esaslan bulacaktır . Değerli

arkadaşlarım,

Sizleri sevgi ve ( Alkışlar)

da

saygıyla

selamlar, Kurultay'a iyi

ç.al~malar

ve

başanlar

dilerim.

BANGUOÖLU (Kurum Başkanı) - Sayın Milli Egitim Bakanımız bulunuyorlar. Şimdi kendilerinin konuş­

Kurultayırnıza şeref vermiş

mastnı

dinliyeceğiz.

(Milli

Eğitim Bakanı

kürsiiye gelerek

aşağıdaki konuşmayı yaptı.)

Onuncu Dil Kurultayının Sayın Üyeleri, Içti duygutarla dolu olarak katıldığım Yüksek Kurultayıruzın bu açılış Anında bOtün tarihi perspektif içinde iki ana noktada topladJğımı söylemek isterim.

düşüncelerimi

Türk Ulwu tarihin en eski çağlanndan beri var olan köklü uygarlıklardan birisini bir Ulwıur. Bu uygarlık bir eylem uygarlığı oldu~ kadar bir duygu ve dü,ünce

kurmuş

uygarlığıdtr.

Tarihin med ve cezlrleri içinde birçok ulwlar ortadan silinirken TOrk ulwal büt!lnlütünü korumakta, çağına göre ileri ve hiçbir yabancı etki altında da kalmadl#I için uzun ıUre"" ve d uru kalmlf olan Türk dilinin önemli rolü olmuştu;,

Levent Şahverdi Arşivi

lO

X. TÜRK DIL KURULTAYI

Orta Asya'dan bir çığ gibi kayıp gelen büyük Türk ulusunun batıya doğru yayılışında temasa geldiği diğer uygarlıklar üzerinde etki ler yaratm ı ş olduğu gibi karşılık o larak bunların ve biLhassa fsl3miyetin de uygarhğımız ve bu arada dilimiz üzerinde büyük etkide bulunduğu görülmüştür. O kadar ki bir Millet u yga rlığından b ir Ümmet uygarlığına kayıl­ mıştır. Bunda e n çok aydın ların edindikleri yeni duyguların, yeni kavram ların , bizim olmı ­ yan kelimelerle dilimize g irmi ş olmasının rolü vardır. Fakat büyük halk çoğunluğu ulusal folklörüne ve dil özgür lü ğüne sımsıkı bağlı kalmıştır. Böylece ulus iki ye bölünmüştür. Bu bölünüş yüz yıllar sü rmüştür. Hclkim Millet teb'alannın m3nen hükmü altına girmişti r . Osmanlı Imparatorluğunun dağılışında daha çok bu bölünmenin · rolünü görmek gerekir. Tanzimattan bu yana tmparatorlu~u dağılmaktan korumak için birtakım yen ilik kıpı.r­ danışları il e dilde sadeleşme ve halklaşma davran~Jan olmuştur. Fakat süreksiz ve yetersiz kadro içinde olan o lmu ştur. Birbirinin dilinden güç ve hattA hiç anlamaz hale gelen küçük idareci ve aydın topluluğu ilc büyük halk topluluğu arasındaki bağ adeta kopınu ş tur. Dilimiz in ve onun dayana~ olan kü ltürümü zün ulusal öze lli ğini yitirişi yüzündendir ki, l mparator lu ğun diğ e r milletierin kendi rengi m ize kazaıulanları yerine onların özbenliklcrinjn korunmasına yol açmıştır. Sayın Üyeler;

Yalnız düşüncelerimin değil ondan dal1a "çok duygulanının üzerinde toplandığı ikinci ve en önemü nokta Aziz Ata'nın kornurasında kurtuluş savaşını kazandıktan sonra giriştiği­ miz Ulusal bütünlüğü ve benliği koruma ve hatta yeniden kurma sonrasıdır. Tarihi olaylardan büyük ders alınmıştır. Türk ulusunun kendi kendisini bulma çabasında çözüm noktasının herşeyd e n evvel dil bir li ğ inin kurulması amacının gerçekleşti rilm esi olacağını bize Aziz Ata anlatmış ve onun Yüce önderliğinde Kurumunuz doğmuştur. Ata'nın bu Kurumla gerçekleştirmek istediği amaç her şeyden evvel Türk Ulusunun küçük aydın ve lider toplulukla geri kalmış büyük halk topluluğunun birbirini kolaylıkla an lam ası ve kaynaşması için dil birliğini kurmaktı. Böylece Türk Ulusu Babh ileri bir yaşama felsefesine ulaşacak , kendi deyimi ile, muasır medeniyer seviyesine ulaşmak yolu büyük topluma hızla açılmış o lacaktı.

Dil birliği ulusal benliğin temeli olduğu gibi Atatürk Milliyetçiliğinin de temelidir. Bu toprakların üzerinde yaşıyan insaniann birbirini kolayca antıyacak sevişmelerini sağ ­ lamak, heyecanda, gururdaveüzü;ıtüde beraber olmak ancak bu sayede gcrçek l eşmjş olurdu. Amerika gibi çeşitli ırklardan meydana gelen yepyeni bir millet topluluğunu dil birüği ve kültür birliği yolundan sağlamış olması en kuvvetli örnektir. Sayın Üyeler ;

Türk dilinin bir yandan yabancı kural ve kelimeler salgınından kurtanlarak bağım ­ sızlığına kavuşturulmasında, bir yandan da yitirme)< tehlikesi il e karşılaşbğı ulusal bütünlüğünün tekrar kurulmasında, uygarlık kültürümüzün dili olması çabasında Azi z Ata'run Türk kttşaklanna en d eğer li emaneti olan Kurumunuzun büyük şeref payı vardır . l~t e bu içten dü ş ünceleriedir ki n eylene iyi eyleyeıı Büyük Kurtarıcı ve Kurucumuz Ata'mızın aziz batırasını bitmez tükenmez saygı ve sevgi duygulanyle burada Yüce Kurultayıruzda bir daha taziz ediyorum. Bugüne kadar olduğu gibi bundan böyle de Milli Eğitim Bakanlığı topluluğu olarak var gücümüzle bu çabaları deste kleme kten engin bir görev kıvancı duyacağırnııa inanınanızı isteriz. Zira Türk dilinin alın yazı s ı Türk Ulusunun alın yazısıd ır ,

Levent Şahverdi Arşivi

ll

X. TORK DIL KURULTAYI

1

Türk dilinin de Türk Ulusunun da aydınlık ufuklara doğru yürüdilğüne TOrk Ulusunun ve Vatanının sonsuz minnetini hak eden Aziz Ata'nın ac;ug-ı bu yoldan şaşmadan koşan siz saygı değer Üyelerin de bunda paylan olacakur. Bu duyuş ve inanışla hepin izi sellm lanm. Çabalarınızla

inanıyoruz.

( Alkll/ar J

BANGUOCLU (Kurum Başkam) - Şimdi Başkanlık seçimine geçiyoruz. Başkanlık, İkinci Başkanlık ve Yazınanlıklar için verilen önergeler var, sıra ile okutacağım. ( Daglıoglu, Onder, Altilli ve arkadil/larının im;.aladıklan 6nerg• okundu: J Başkanlıj!a

Kurultay

Başkanlık

Başkan

Ikinci

Kurulu için

aşağıda adları yazılı arkadaşları

öneriyoruz:

Karaosmanoğlu

Başkan

( Kırkpmar ve

Hançerlioğlu, Göğüş,

Yazmanlar

Tankul

Burdurlu

Hacı eminotlu'nun öııergtsi

X. TOrk Dil

okundu: )

Kurultayı Başkanlığına

Kurultay Başkanlı~ için Prof. !smail Hikm et Erıaylan'ı aday gösteriyoru