Wykaz dóbr ziemskich skonfiskowanych przez rządy zaborcze w latach 1773-1867 [PDF]

Zitiervorschau

WYKAZ

DÓBR ZIEMSKICH SKONFISKOWANYCH PRZEZ

R Z Ą D Y Z AB O R C ZE W LA TA C H 1773-1867

ZESTAW It

JA N U S Z IW A S Z K IE W IC Z

W Y D A W N IC T W O RADY N A C Z E L N E J O RG AN IZA CJI Z1EM 1AÑ SKICH Z O KAZJI POWSZECHNEJ W YST A W Y KRAJOWEJ W POZNANIU W ARSZAW A 1929

DRUKARNIA ST M EM IRY SYN I S КА WARSZAWA.PL NAPOLEONĄ 4 TEL. 76-40 Pod zarządem Jozefą Puchalskiego.

Konfiskata majatkow ziemskich na ziemiach polskich zostala po raz pierwszy zastosowana przez cesarzowa Katarzyne po pierwszym rozbiorze wobec tych posiadaczy, ktorzy u pizepisanym termime nie ztozyh przysiggi na wiernosc. Skonfiskowano wowczas Ks. Karolowi Radziw illowi wielkie klucze, jak Newel, liczacy w 991 wioskach 9858 dusz mgskich, Siebiez, inajacy ¿39 wsi i 4848 dusz, Kopyi imasteczko i 36 wiosek z 6499 duszami, Romamhv 36 wiosek i 6499 dusz. Ks. Michalowi Czartoryskicmn skonfiskowano 52 wioski z 1592 du­ szami, hetmanowi Oginskiemu imasteczko Kruhle, 21 wiosek z 2342 duszami. Cyfry te sa bardzo wymowne, swiadeza o ogromnych obszarach b. mato zaludnionych, wioski liezyly bowiem zaledwie po kilkanascic dusz lngskich. Ogolein po pieiwszym rozbiorze skonfiskowano dus/ meskicli 44 767, co przedstawiafo u ariose okolo 7 834.225 rs. W wigkszycli o wiele roznuaracli nastapily konfiskaty po drugim, a w szczegolnosci po trzecim lozbiorzei, kiedy za udzial w powstaniu kosciuszkowskiin sekwestrowano i konfiskowano dobra uezestnikom powstama lub tym, ktorzy we wlasciw \ m e/asie nie zfozyli przysiggi wiernopoddanezej. Z wiekszytli dobi skonfiskowano wowczas straznikowi Janowi Oskierce 2808 dusz, Czackiemu ladeuszowi 5367 dusz, bratu jego Michalowi 1399, Dziah nskieimi Ignuceimi 565. Doktadnej ilosci skonfiskowanej podowczas ziemi niepodobna obliczyc, poniewaz majatki owezesne szacowano podfu? ilosci dusz niQskicli. Niektorym zwracano pozniej dobra dziedziezne i starosciiiskie, wzigte w sekwestr, migdzy innemi zwrocono Ks. Adamowi Czartory skiemu 43.566 dusz w gub. Podolskiej. Mwiskiej i Braciaw skiej, Ks. marszalkowej Lubomirskiej

6 15.066 dusz w gub. Podolskiej, Ks. Antoniemu Jablonouskieintt 17.853 dusz i t. d. Ogótem na podstawie posiadanych danych možna liezyč ilošč skonfiskowanych dusz w 1. 1794— 1795 na cyfrę przeszlo 31.000 dusz, nie licząc dóbr zwróconych dawnyin wlašcicielom. Z góry jednak trzeba się zastrzec, že spis ten nie jest kompletny, wymienia te tylko dobra, które dalo się odszukač w dostępnych publikacjach. Licząc duszę męską po cenie 175 rs , przyjętej w polowie X IX \v., otrzymamy vvartošč skonfiskowanych po 2 i 3 rozbiorze dóbr w ilosci 5.425.000 rs. W tym samym czasie wladze pruskie skonfiskowaly majątki niektórym obywatelom polskim, biorącym czynny udziat w pow staniu kosciuszkowskim. Między innemi skonfiskowano y ówczas Wybickiemu Manieczki, Boreczek, Ester poi, Piusinskiemu Pawlowo, jeneralowi Niemojowskiemu Borkowa > Ostrowo w pow. wrzesienskim, Mmewskiemu Polonisch, Wieczynin, Garbowiec, Radoszewice, Dąbrouskiemu Ksaweremu dobra Wrzuca w pow. kolskim. W większoici dobra te /a Ksiestwa Warszawskiego zwrócono dawnym wlascicielom. W następnym okresie až do r. 1831 konfiskaty na zieimaeh polsKich nie byly stosowane. Zapowiedziane i naznaczone po r. 1812 wobec tych obywateli litewskich, którzy stanęli po stronie Napoleona i nie skorzystali z amnestji ogloszonej y grudniu 1812 r. nie byly stosowrane w praktyce i zostafy ucliylone pizez pózniejsze akty amnestyjne. Natomiast w najszerszych ìozmiarach zostaly zastosowane po powstaniu 1831 r. Jcszcze w cza­ sie trwania powstania wódz naczelny arinji rosyjskiej feldmarszalek hr. Dybicz Zabalkanski, a po jego smierci Paskiewicz na podstawie posiadanych pelnomocnictw polecili brac u sekwestr majątki tych obywateli, którzy wydalili się ze swych dóbr za zbližaniem się wojsk rosyjskich. Z tego upowazniema korzystal w szerokich rozmiaracli poiak w sfuzbie rosxjskiej b. jeneral-lejtenant wojsk rosyjskich Ksawcry Dąbroyski, posiadacz wioski na Kujawach, jedna z najnikczemniejszy eli po­ staci tej doby. Dąbrowski, mianowany przez Paskiewicza „or­

ganizatorėm pro wineii Królestwa Polskiego oswobodzonych od rokoszan", grasowal na tylach armji, dopuszczając się licznych nadužyc. Z polecenia Paskiewicza z dnia 27/VII 1831 r. Dabrowski nakladal sekwestry na majątki osób, oskaržonych o udziat w Dowstaniu. W yykazie, sporządzonym w dniu 4 X 1831 r.

7 przez Dąbrowskiego, jako przewodniczącego Komisji rządu tymczasowego oswobodzonych prowincji Krolestwa Polskiego znajdujemy przeszlo 176 pozycji osob, ktorym za czynny udzial w rewolucji zasekwestrowano majątki. Sekwestry te obejmowa!y majątki, položone w obwodach Kujawskim, Gostynskim, Sochaczewskim, Rawskim, Warsza\vskim i Lęczyckim, i wymownie znaczyly slad pochodu na Warsza\vę armji Paskiewicza po przejšciu Wisly. Na administratorow zasekwestrowanych majątko\v IJąbrouski po\\ ofy wal przevvažnie Niemco\v, jakoto Redlicha, Wilhelmiego, Sonsefeldta. Dzialalnosč Dąbrowskiego \\ywolala liczne skargi, na ktorych skutek dano mu w koricu roku dymisję, a pravvie wszystkie sekwestry, naiožone przez niego, zostaly zdjęte. Kilkomiesięczna jednak gospodarka w tych dobrach jego szajki narazila vviašcicieli na dotkliwe straty. Ut^orzony po sttumieniu poustania Rząd Tymczaso\\y Krolestwa Polskiego pod prezesurą Engia otrzymal polecenie dn. 30/XI od Mikolaja, ažeby brač w sekwestr majątki tych obywateli„ ktorzy \vykluczeni zostali z pod amnestji. Do tej kategorji zaliczono podžegaczy krwawego powstania, ktorzy napadli na Belweder, naczelnikow i czlonkow rządu po\vstanczego, ktorzy do dn. 1/13 wrzešnia nie ošwiadczyli uleglošci swojej, uczestniko\v morderstw dokonanych dn. 3 115 sierpnia, tych poslo\v i senatorow, ktorzy w obu izbach popierali wniosek o detronizacji Mikolaja, wreszcie tych, ktorzy po upadku W arszawy utworzyli \v Zakroczymiu rząd narodowy. Do tej samej kategorji mieli byč zaliczeni dowodcy i oficerowie oddzielnych korpusow Ramoriny, Kaminskiego, Rybinskiego i Rožyckiego, ktorzy po kapitulacji Warszawy nie ztožyli broni. Minister sekretarz stanu 11 czerwca 1832 zakomunikowal Radzie Administracyjnej wolę cesarską, ažeby majątki tych bunto\\nikow, ktorzy schronili się zagranicę byly niezwlocznie konfisko\vane, nie dotyczylo to tych, ktorzy po otrzymaniu amnestji powrocili. Wreszcie dn. 28/VI— 10/VII 1835 r. Rada Administracyjna wyrzekla konfiskatę majątku osob, uznanych za wygnancow postanowieniem krolewskim z dn. 4/16 wrzešnia 1834, zatwierdzającym wyrok Najwyžszego Sądu Kryminalnego względem osob z pod amnestji wyjętych. Jak widač ze sprawozdania Komisji Skarbu z r. 1835 skonfiskowano 672 majątkow vvartošci 5.851.697 rb. 5 kop. Ilosč tych majątkow wzro-

8 sla \\ 1 . 1838 do 726. Skonfiskowano rowmez kapitaly osôb, wylaczonych z pod amnestji i przekazano je Bankowi Polskiemu: wynosily one 3.862.683 zt. gr. 13. Wobec powstancôw z gubermj zabranych zastosowat rzad rosyjski ¡scie drakonskie srodki. Ukazy z dn. 22/111 i 6'V st. st. 1831 r. zapowiadaly, ze winni udzialu w buncie nueli byc oddawani na mocy us ta wy karnej wojennej pod sad polowy. W yroki \\>kony\vano na miejscu po zatwierdzeniu przcz naczelnika oddzialu; majatck byl zabierany na skarb, dochod\ z niego przeznaczono na powiçkszenie funduszu dla mwalidow. Bj fy powofane w gubernjach specjalnc komisje do konfiskat, mialy one rozpatrywac i decydowac, jakie majatki powstancôw win­ ni ulec sekwestrowi. Z regufy majatek meobecnych lub bawiac\ch w czasie trwania pow stama w Krôlestwic ulegal sckwestrowi. Do jakich to doprowadzalo nonsensôu wjstarczv wspomnieé, ze komisja miriska cliciala zasekw estrou ne dobra niinistra ks. Lubeckiego, ktôry wtedy, w\dobyws/i siç z Krôlestwa, siedzial spokojnie w Petersburgu. W w>danej amnestji dn. 15/VI 1832 r. caly szereg poczyniono wyjatkôw, dotyczacych gfôwnych przywôdcôw powstania, wvchodzcôw i t. p., majatek ich ulegal bezwzglçdnej koni'i: :L i w\pidku gd\ b\ 1 on dozjwvociem zony lub innich, nie szczedzono im dotkliw;ych szykan. Niepodobna oblicz\c strat, poniesionycli na skutek konfiskat przez Polakôw na Litwie i Rusi po powstaniu r. 1831. Najszcrzej omawia te sprawy Lubliner w pracy wydanej w r. 1861 w Brukseli p. t. „Les Confiscations des biens des Polonais“. Jednak i tutaj nie mamy kompletnego obrazu, dane, podane przez autora nie sa zupelnie pewne. Wymieniajac osobi, ktôiwm pokontiskowano dobra, me wskazuje nazwy ich, ani gdzie takowe lezap, nie podaje ani obszaru, ani szacunku. W ogloszcmach o konfiskacie podawano przv nazwisku osoby skazanej jedjme dosé dnsz, posiadanj ch przez niego. Z obliczen Lublinera, blizej przez niego niewskazan>ch, wypada, ze w 8 gubcrnjach zacliodnicli (grodzienskiej, muiskiej, wilerïskiej, moliylowskiej, witebskiej, vvolynskiej, podolskiej i kijowskiej) skonfiskowano ogôlem 1SÜ.734 dusz. Cena srednia duszy mçskiej przj tranzakcjach majatkénv okoto r. 1830 w\nosda 175 rb. sr. P i n sposobem waitosc majatkôw skonfiskow anj ch na Litwie i Pusi \wnosda 31.631.295 rb.

9 Studnicki]) na podstauie materjatów komitetu ministrów oblicza na 83.000.000 rubli asygnacyjnych, co mniej więcej zbliža się do cjfry, podanej przez Lublinera. Dotączjc do testo naležy jeszcze wartosc kapitalów skonfiskowanych, które wynosib rubli srebrnych 1.066.914, zl. polskicli 1 034.376 i dukatów 13.591. Lubliner przy obliczeniach przy jinuje rubel srebrny rów ny 4 fr. u zlocie, 8 zi. poi. = 5 fr., a dukat liolenderski = 12 fr. i oblicza wartosc mienia polskieęo skonfiskowaneiio po r. 1831 w tiuberniacli zachodnich na 131.629.033 franków ztotych. Ježeli do testo dodam> u artose skonfiskowanveh inajątk6w \\ Królestwie Polskiem 5.851.697 rb. 55 oraz kapitalów' 3.862 683 zl. 13 ęr., to otrzymamy 155.277.250 fr. ztotych, stanowiące wartosc mienia wydartesto zieinianstuu polskiemu po powstaniu w r. 1831. \Y okresie międzypowstamo\v \m 1831 — 1863 konfiskaty b\l\ stosowane įu inocj wyrokóu sadów wojennjch nie twlko wobcc tyeli, którzy u i. 1833 wtarameli do Królestwa, ale nawet wzaflędem osób, które naležab do tajnych z\viązkow, posadzoin eh o zie zannai y wobec rzadu. Na tej podstawie skonfiskowano w i 1846 dobra Kuflew synowi jenerala Henryka I)ąbrowskiepo oraz w r. 1843 dobra Wiatrowiec i Wilczaruda w stub. warszawskiej Edwardowi Deinbowskiemu, co prawda požniej po kilku latach Kuflew zwrócono pozostalej rodzinie, a spadkobierev Edwarda Dcmbow skiesto otiz\mali wynastrodzenie Za panowania Aleksandra II z okazji dojscia do pelnoletnošei następcy tronu byl wydan\ w r. I860 19'11/2 marca Ukaz, którw kladl krės konfiskatom majątkou osób skazanych za udzial w r. 1831, których majątek do dnia 8/20 IX 1859 r. nie zostal wykryty. Jako uzupetnienie do teso Ukazu wjdano dnia 8 20 XI 1862 r. postanowienie cesarskie, zakazujące dalszeęo dochod/enia majatków i kapitalów, podletfającj eh konfiskacie, lecz nie /ajŲtycli na skarb. Rychlo jednak uskutek wjbuchu powstarna w Królestwie Polskiem wydane zostaio postanowie­ nie namiestnik i z dn 17 29 srudma 1863 r. o zastosow aniu sekwestru do majatku nieruchomesto i ruchomeso osób, biorących udzial w zaburzemach. Wskutek teso postanowienia Komisja Rzadowa Przychodów i Skarbn opracowala dia rządow i)

Studinola WtndWaw

S p i a l a Polska. P

1910

10 gubernjalnych instrukcje, podlug ktorych mialy one wyszukiwač, zajmowac na skarb i administrowac sekwestrowanymi majątkami. Hr. Berg, owczesny namiestnik, byf przeciwny stosowaniu praw o konfiskacie do majątkmv powstancow w Krolestwie ze względu na zapcwiedziane \v Ukazie z r. 1862 ich zniesienie, jak rowniez z tego powodu, že dobra ziemskie, obarczone znacznymi dlugami, nie wiele mogly przyniešč skarbowi. Za bardziej celowe uznawal nakladanie kar pienięžnycli oraz sekwestr majatkow. Opinja hr. Bergą spotkala się ze sprzeciwem Departamentu Audytorjackiego Ministerstwa Wojny. Wobec tego cesarz postanowil spra\vę rozwazyc w specjalnie do tego powolanym Komitecie. Na podstawie wnioskow tego Ko­ mitetu wydany zostal najwyzszy rozkaz, ažeby Namiestniko\vi Krolestwa Polskiiego pozostawiono prawo wydania na mocy przyslugującej mu wladzy, rozporządzenia, aby na przyszlošč Komisje sądowo-wojenne przy wydawaniu wyrokow na przestępcow politycznych stosowaly do nich istniejące prawo o kon­ fiskacie. Rozporządzenie takowe zostalo wydane przez Namiestnika dn. 17/29 VIII 1864 r. Podlug niego konfiskata može bye stosowana na podstawie wyrokow polowych sądow wojennych. Wprowadzanie w žyde zapaidlych i konfirmowanych wyrokow sądu polowego, skazujących na konfiskatę, bylo obowiązkiem Komisji Przychodow i Skarbu. Ogolna ilošč osob skazanjeh na konfiskatę inajątku w Krolestwie Polskiem za przewinienia polityezne w latach 1863— 1864 wynosila 6491. Większošč jednak tycli osob nie posiadala žadnego majątku, wobec czego konfiskaty po r. 1863 w mew ¡ei­ kim tylko stopniu w Kongresowce dotknęty sfery ziemianskie, ktorych udziaf w pow Staniu w przeciwnenstwie do r. 1831 byl nieznaezny. Jak widac ze sprawozdania Komisji Przychodow i Skarbu z r. 1865 rządy gubernjalne wysledzily zaledwie 28 wlascicieli lub wspolwtascicieli większ>cli nieruchomosci ziemskich, a w 20 wypadkach wlascicieli lub wspolwlascicieli nieruchomošci miejskich w Warszawie. Do największych objektow tej drugiej kategorji naležal skonfiskowany palac Andrzeja Zamoyskiego po zamachu, dokonanym z jego okien na hr. Bergą. Qmach ten oddany zostal pod zarząd wojskowy, aby, jak zaznaczyl Berg w swoim postanowieniu, služyl na wieezne czasy za przyklad i naukę dla mieszkancow Warszawy. Sekwestry byly liezne tylko wr tej częšci Kongresowki, ktora w r. 1863 dostata się pod zarząd wojskowy i policyjny Mura-

1! wjewa, podowczas generat-gubernatora wilenskiego. Udafo mu sie w koncu r. 1863 zagarnac pod swoja wladze 4 powiaty (Sejnenski, Augustowski, Kalwaryjski) gub. Augustowskiej oraz Lomzynski z czescia Ostroleckiego z gub. Plockiej. Ci^zka reka kata Litwy data sie odczuc w tych miejscowosciach licznemi sekwestracjami majatkow. W tych kilku powiatach w ciagu paru miesiecy wiecej dokonano sekwestrow niz w catej pozostatej cz^sci Krolestwa w czasie trwama powstania. W catej pefm uwidocznify sie okrucienstwo i menawisc Murawjewa do zywiolu polskiego w jego zarzadzeniach na terytorjum guber­ nii litewskich, podlegtych jego wtadzy. Do potowy czerwca 1863 ogtoszono liste 361 osob, ktorym zasekwestrowano majatki, do konca miesiaca ilosc ta wzrosta do 396 nazwisk. W ^starczyto stwierdzenie przez dowodce kolumny, dzialajgcej przeciuko powstancom, ze wtasciciela nie byto w domu i niewiadomo b\to, gdzie siq znajdowal. Szczegolnie ucierpiata drobna szlachta w grodzienszcz} znie i kowienszczyznie. Bez litosci palono zascianki, sterty ze zbozem, wywozono rodziny cate do dalekich gubernij cesarstwa lub na Sybir na wieczne osiedlenie. Grunta oddawano badz miejscovvym staroobrzedowcom, badz chtopom rosyjskim, sprowadzonym z Cesarstwa. W ten sposob znikncty z powierzchni ziemi Ibiany, Miszkojce, Ozytany, Uszpol, Uzusol w gub. kowienskiej, Szczuki, Sztukiny, Jaw o-

rdwka, Lukamca, Eysmonty Nadtobolskie, Zukowicze, Toloczki w gub Grodzienskiej. W samej gub. Grodzienskiej gtownie w powiatach Bielskim, Biatostockim, Grodzienskim i Sokolskim skonfiskowano szlachcr zasciankowej p^ i. 18o3 i oddano uastepnie na kolonizacje przez chlopow rosyjskich okoto 925 dziesiecin. W trzech gubernjach litewskich: grodzienskiej, minskiej 1 wileriskiej (danych dotyczacych gubernji kowienskiej me posiadamy) skonfiskowano po r. 1863 — 151 majatkow, ogotem 178.216 dziesiecin. Do strat, poniesionych przez zywiot polski na Litwie, nalezy zaliczyc majatki zasekwestrowane, ktore na podstawie ukazu z dn. 10 grudnia 1865 st. st. miaty byc w ciagu 2 lat sprzedane. Majatki niesprzedane do 10 grudnia 1867 r. miaty byc sprzedane przez licytacje, rzecz prosta, ze nabywcami mogty byc jedynie osoby pochodzenia rosyjskiego, wyznania prawostawnego lub ewangelickiego. Ogotem sprzedano w drodze przymusowej w 3 gubernjach: Wileriskiej, Grodzieriskie i Minskiej 209 majatkow, liczacych w ogolnej sumie

12 288.239 dziesięcin. W ten sposób po r. 1863 w trzecli tylko yuberniach litewskich, nie licząc kowieñskiej, u ydarto ludnošci polskiej 467.380 dziesięcin. Podobne uczucia wzylędem ludnošci polskiej žywil gene­ rat gubernator kijowski Bezak. Pomiino bardzo nieznaczneyo udziaíu w ruchu narodowym w samej цгиЪзі in’ oodolskicj skoníiskowano 17 majątk0\v, liczącycli okofo 33.813 dzcsięcin Rawita Gawroñski przjpuszcza, že i w 2 pozostalidi poludnio\\ych yubernjach skonfisko« ano podobna dosé dziesięcin i prz^jinuje, ¿e otto! ziemi skonfiskowanej w tycli yubernjach wynosi 101.439 dziesięcin. Przypuszczenia te mį nicoparte m niczem, by c može nawet, že ilošc ziemi skonfiskowanej \\ ka/dei z t\ch yubernij byla znacznie \\iększa. Znaczra bvla tež ilošc dóbr ziemskich sprzedanych przymusouo: \v yub. wotynskiej— 33.639 dziesięcin, na Podolu 44.599, na Ukrainie 32 468, įazem 111.712 dziesięcin wartosci okoto 6.000.000 rs. Na zafączonej mapie z powodu braku niiejsca me dilo się mestety przedstawic majątkou, sprzedanych pod przyinusem po r. 1863 na Litwie i Rusi. Równiez nie dato się z powodu braku danych przedstawic dokladneyo obrazu konfiskat, po~z\nnnych po r. 1831 na Litw ie i Rusi oraz„ po r. 1863 \\ yuberniach Kow ieįiskiej, Wol>nskiej i Kijowskiej. Kontiskat bj to tam /nacznie wiccei niž wskazano na mapie i aižej podan;, m wykazie. Brak dostcpu cb aicliiwów tamtejsz^cli nie pjzwolil na w\czerpiijucc /olmazowame konfiskat w tamt' ch dzicinicac.li. Piaca m inus/i, beclac i pierwsz4 probą zebrania calcero dostępneyo îiiutcrjahi, može z ichęci badaezy do dalszy eli studjów w tym zakresie. Na mapie zaznaczono odnnenneim barwami Konfisk it\, dokor.anc w rožnych czasacli. Podzidono jc na 5 «тир, inajac\cli numeraeje porządkową: По 1 «rupi zaliczono konfiskati dokonatic po ro/bi nach: do 1! «rupi : sekwestiw zarzad/опе pi/ с / «enei al i Ksawereyo Dąbrovvskieyo w r. 1831 w czasie trwania pow starna; d) 111 yrupy: konfiskaty po r. 1831 w 1846 w Konyresów ее, na Litw ie i Rusi; do IV «rupi : konfiskati w Konyresów ce, na Litwie i Rusi po r. 1863; do \ yrnpy: zašcianki drobnej szlachty w cub. Giodzicnskiei, przeznaczone na kolonizację przez chlopów roscjskich

13 Zrödlu: Akta Rad> Admimstracyjnej w sprawie sekwestracji 1 konfiskaty majqtkdw. Akta kancelarji Namicstnika dotyczace sekweströw i konfiskat Nr Nr. 7, 472 — 482. Akta Sekretarjatu Stanu o konfiskatach i sekwestrach Nr. Nr. 19/1833, 2/1860 (Archiwuin Akt Dawnych w Warszawie). 1) Matierjah dla istorji Podolskoj gubernji. Kamieniec Podolski, 1885. 2) Helenjusz (Iwanowski). Wspommenia polskich czasöw Lwow, 1894. Idem. Rozmowj« o polskiej koronie. Krakow, 1573. 3) Moäcicki. Dzieje porozbioiowe Litwy i Rusi. Wilno. 1913. 4) Kuczkowski. Konfuskatj- na ziemiach polskich po r 1N31 i 1.563. Warszawa, 1918 5) Lubliner. Les confiscations des biens des Polonais Bru­ xelles, 1861. 6) Schmidt Waclaw ücneza prvwatnej rosyjskiej wlasnosci ziemskiej w b. gubernjach wilenskiej, grodzienskiej i imhskiej. Warszawa, 1923. 7) Suligowski. Konfiskaty i bezprawia. Warszawa, 1929. 8) Stankiexvicz. Russkija posielenja w Kowiensko] gub. Wilno, 1909. 9) Sbornik prawiticlstwiennych rasporiazemj po wodworenju niskich ziemlew ladielcew w siew iero-zapadnoin kraje Wil­ no, 1870. 10) Rawita Gawronski. Konfiskata zienn polskiej przez R osjq po r. 1831 i 1863. Warszawa, 1917 11) Iwanski August. Zimana wlasnosci ziemskiej w gubernji Kijowskiej. Krakow, 1912. 12) Iwahski August. Pamigtniki. 1928. 13) Bobrowski. Pamitjtmki. Lwow, 1900. 14) Maliszewski Edward. Polacy i Polskosc na Litwic i Rusi. Warszawa, 1916. 15) Steckt. Wolyri. Lwow, 1864. 16) Nikotin. Stoletnij period russkago zakonodatielstwa w siewiero-zapadnom kraje. Wilno, 1884. 17) Krzeminski. Dwadziescia pn?c lat Rosji w Polsce (1863— 1888).

K onfiskaty po 1 rozbiorze. 1) Newel

Ks. Karola Radziwilla w gub. Polockiej 1230 wioski, 14.406 dusz meskich. Ks. Karola Radziwilla \v gub. Mohyl. 72 wioski. 8589 d. m. pow. mohylowski, gub. mohyl., Hetmana Michala Oginskiega d. m. 2554. M. Oginskiego pow. kopyski, gub. mohyl. d. m. 90. Mniszcha pow. bielicki gub. Mohyl. d. m. 111.

2) Siebiez 3) Kopys 4) Romanow 5) Kruhle

6) Czuczje 7) Holoblin

Konfiskaty po 2 i 3 rozbiorze. 8) Rajgrddek

9) Frydrow

10) Vszomir

11) Koscietiiewicze

s^dziego Andrzeja Dubrowskiego w pow. zytomirskim gub. wolynskiej d. m. 2667, otrzymal M. Kutuzow. w pow. berdyczow skim tegoz Dubrowskiego d. m. 304, otrzymal Pafnutjew. Bohusza Jozefa w pow. owruckim d. m. 443, nadane jeneralowi Borowskiemu. Japa Horajna gub. miriskiej pow. wilejskiego d. m. 403, otrzyrual jeneral Bardakow.

16 12) Niszowce

13) Zahorte 14) Michajlówka

15) Luka 16) Majanów 17) Witawy lb) Wìerznia

19) Wolkolapy 20) Zagieszcze 21) Zaplicze

23) Miedzyboz 24) Granów 25) Zinków

26) Wereszczaty

27) Bobryk

28) Ozogmvce

Hr. Katarzyny z Potockich Kossakowskiej w pow. nioliyl. yub. Podolskiej d. m. 212, otrzymaí Hr. Psterhaz}. Jakóba Demski w pow Krzemiemeckim trub Wobtiskiej, d. m. 101, otrzymal Hr Psterhazy. Zayórskieyo pulkowmka w pow. Winnickim yub. Podolskiej, d. m. 587, otrzymal Hr. Psterhazy. HorodyñskieyoTadeusza w pow. dzián. yub Moiskiej, d. m. 511, nadano rodzmie poleyleyo w Wilnie w r. 1794 pufkowinka Dijewa Ksawereyo Zienkowicza w pow. Wilejskim yub. Miñskiej d. m. 1224, otrzymal ks. Cycjanow. Antonieyo Przyborj yub. Miiiskiej pow. Rzecz>ckieyo d m 50, otrzymal major T\cz\tnn. ks Adama Kaznnierza Czartoryskieyo w yub. Podolskiej d. in. 43 566, skonfiskow me p. r. 1795, pózniej zw rócone synom ks. Adamowi, Jerzetnu i Konstantemu. Zienkowicza Jana pow. Moz\ rskieyo yub. Mmskiej d m. 563, nadane Alopetisow'i. Antomeyo Tyzenhauzą pow. Pmskieyo yub. Mmskiej d m 322, nadane Al. Makarow ow i i Titowowi. Czarneckieyo Florjana w pow. Starokonstantynowskim yub. Wolynskiej d. m. 274, nadane Obrezkowowi.

17 29) Kįczykra 30) Gniliszcze v. Hniliszcze

31) Konotop

32) Nowopole 33) Czernihöwka 34) Kruczynce

35) Kamionka i Pawszynka 36) Brusilow

37) Ostrogski klucz

38) Serebryniec

39) Lozuszki

40) Barbaröw

41) Klucz Szumitiski

42) Holowinek

43) Klucz Wasilewskt

Wyka*

Jozefą Cliarzewskiego podstolego nouogrodzkiego w gub. Polockiej d. m. 336, nadane pulkownikowi Wojejkowowi. Jana Oskierki pow. Pinskiego gub. Minskiej d. m. 179, nada­ ne lejb-medykowi Rogersonowi. Pawszy Jaköba w pow. 2yto­ rnirskim gub. Wolynskiej d. tn. 688, nadane jeneralowi Poliwanowow i. Czackiego Tadeusza w pow. Radomyskim gub. Kijowskiej d. m. 3000, otrzyinal w r. 1795 Tutulmin, požniej zwrocono Czackiemu. Tadeusza Czackiego w gub. Wolynskiej, d. m. 2367, otrzymal jeneral Fersen, lecz jedyny z jeneralöw rosyjskich odmowit przyjęcia. Michala Czackiego w pow. Mohylowskim gub. Podolskiej d. in. 1399, otrzymal feldmarszatek Rumiancew. Oskierki Jana gub. Wolynskiej d. m. 379 otrzymal vice-gubernator Piotr Qrocholski. Oskierki Jana w gub. Minskiej, pow. rzeczyckim d. m. 1396, nadano Sieversowi. Dzialynskiego Ignacego w poav. Krzemienieckim, gub. Wolyfiskiej d. m. 565, nadane Katarzynie Skowronskiej. Tarnowskiego Rafala w pow. ^ Wasylkowskim, gub. Kijow­ skiej d. in. 2064, otrzymala Aleksandra Branicka.

18 44) Hlawkiewicze

45) Rakow 46) Pomoroivszczyzna 47) Le\vkow 48) llja

49) Cecerzyn 50) Kukawka 51) Olczedajew

52) Pienkowka

53) Kjaimicze 54) Zurychy 55) Minczesti 56) Olewsk

57) Mtiiszyn

58) Romaszki 59) Bakumowka

Pawszy Teodora w gub. Wofynskiej d. m. 936, otrzymal b. vice - gubernator petersb. Piotr Nowosilcow. Oginskiego Michala Kleofasa, podskarbiego ]itewskiego, \\ pow. Minskim d. m. 964, otrzymal Mik Sattyko\v. Mich. Kl. Oginskiego \v gub. Minskiej, pow. Wilejskim d. m. 1005, otrzymal Mik Saltykow. Mich. Kl- Oginskiego gub. Mohyl. d. m. 2732. Katarzyny z Potockich Kossakowskiej \\ pou. Mohyknvskim, gub. Podolskiej d. m. 661, nadane jcneralovvi Markowowi. Katarzyny z Kossakowskich Potockiej \v pow. Jampolskiin, gub. Bracta\vskicj, na­ dane jen. Markowowi, d. m. 122. Ks. Sulitro\\skicsro, kanonika \\ilenskiego u pow. Wilejskim, gub. Minskie) d. m. 646, otrzymal r. st. Terški. Tedeusza Niemirycza Podkom. owruckiego w pow. Owruckim, gub. Wolyriskiej, d. m. 1379. T. Niemirycza \\ pow. Ostrogskim, gub. Wolyriskiej d. m. 218. T. Niemirycza w pow. Kaniowskim, gub. Kijowskiej, d. m. 410. Wszystkie dobra Niemi­ rycza otrzymal jeneral Protasow.

19 Dobra skonfiskowane przez rząd pruski po r. 1795. 1) Manieczki

Boreczek Esterpol 2) Wrzofia 3) Borkowo 4) Ostrowo

5) Polonisch Wieczyniti Grabowiec Radoszewice

Jozefą Wybickiego w pow. Šremskim dep. Poznanskie­ go. Dąbrowskiego Ksawerego, pow. Kolskiego. Nietnojewskiego, jenerata, w pow. Wrzesnieñskim, dep. Poznanskiego. Mniewskiego Dyonizego, pow. Koto, obw. Brzesko-Kujawskiego.

I bližej nie wskazane Pawlowo Antoniego Prusinskiego, nadane Ks. Hohenlohe, zwrócone przez Napoleona coree wtašciciela Dąbskiej.

Dobra w sekwestr zajęte przez jenerala Ksawerego Dąbrowskiego na mocy rozkazu feldmarszatka armji czynnej Paskiewicza - Erywañskiego w paždzierniku roku 1831*). 1) Babiack,

Baczyñskiego Kazimierza.

2)

Zagajewskiego Jozefą.

3) 4) 5)

6)

Ozoszyn, Wawrzyny, Holendry, Trzebuchów Dųbie, Redecz Krukow y, i Dąbek Lubaty Redecz Wielki Redecz Kulny Lubraniec, Dobieszyn, J a niszewo, Piaski, Siarczyce, Turowo, Zaborowo, Jeiynek, Sokolowo, Markowo, Kuzanie, Bielawy, Korzeszynek lydowo, tydöw ek ')

Krzymuskiego. Mirostaiwskiego Adama. Stubickiego Augusta.

Moczarskiego Damazego.

Akta kancelarji Namiestnika Nr. 46 (Archiwum Akt Dawnych).

20 7) Polajewo, Polajewko, Wy- Rudnickiego.

goda 8) Poniewo, Poniewek, Tcho- Dzięcielskiego Andrzeja.

rzewo OBWÖD KUJAWSKl. 9) Milžyn Gostomskiego Walentego. 10) Zakrzewo, Wola Bachorna Mniewskiego Feliksą. 11) Nasilöw, Niegibalice, Mo- Gasiorowskiego Ignacego.

rzyce, Zagurzyce, Czarnotki 12) Wieniec, Siedlimin, Kuty, Miączynskiego. Dzialowo 13) Brzezie 14) Wulne i Przypnst z przy- Cieszewskiego. leglošciami 15) 16) 17) 18) 19) 20)

21) 22) 23) 24) 25) 26) 27) 28)

labow ice Berenstorfa. Modrzerowo Brzozowskiego. Popowiczki, Stary Brzešč Sierakowskiego. Lekarzewice Brochockiego. Piolunowo Izbica, Zagrodnica, Gro- Slubickiego Augusta. chowiska, Sluzewo Dlugie Tymin, Wölka, Romorowska, Smielnik, Modzerowo, Korznsznik, Stypin, Ciepliny, Nowa Wies, Rociszewo, Komorowo, Sokolöw, Pasieka W rzaca W ielka Witowskiego. Zbijewo Ujazdow skiego. Zbijewko Czarneckiego. Chocenek Tarnowskiego. Kamienna Kretkowskiego Jözefa. Bozymowice Dąbskiego Augusta. Wola Pirowa Radziminskiego Jözefa. Sluzewo, Sulkowo, Boguslawice Wodzynskich.

21 29) Przywieczerzyn, Sądzin, 30) 31) 32) 33) 34) 35) 36) 37) 38) 39) 40) 41) 42) 43) 44) 45) 46) 47)

Byczyna Dobre Krzywosaclz, Smarglin Klobia, Golebin Bodzanowo Budkowo Wysocin Bilm Sierzchowo Oštio Valborek Zghmiączka, Orgonowo Smilowice Unistawice Oste* WZteflW

48) 49) 50) 51) 52) 53)

Biežyn Mielinek Wölka Puruszewska Botiiew, Otmianowo, Krupka, Choyny Klubka Rzerzewo Szczutkowo, Šmily Bodzanowo Wilkowice Wichrowice, Skibice

54) -55) 56) 57) 58) 59) 60) 61) 62) 63)

Kutno, Lanięta Klcfnowice Radzyn, Nowa Wies Turzynöw Bielice Milowice Gluznowo Zaboröw Nowy Sokolowo Siemianöw

Kwiatkowskiego. Dąbskich Juljana i Eugenji. Modlinskiego. Bogatki Jana. Biesiekierskiego Ludwika. Turskiego Feliksą. Tarnowskiego Konstantego. Biesiekierskiego Wincentego. Modlinskiego Jozefą. Guminskiego. Chylinskiego Herkulesa. MierzyAskiego. Wolickiego Konstantego. Skarbka Jozefą. Bninskiego. Klicho\\skiego. Bninskiego. Glinskiego Jozefą. Orpiszewskiego. Wilkrzyckiego. Goyskiego Macieja. Gąsiorowskiego. Dąbskiego. Zagajewskiego Feliksą.

OBWÖD GOSTYNSKL Gliszczynskiego. Wieszczyokiego. Zabokrzyckiego Piotrą. Pražmowskiego Nestora. Bardzinskiego Karola.

Zaborowskiego Teodora. Bardzinskiego Nepomucena. Pintowskiego Wojciecha.

22 64) 65) 66) 67) 68) 69) 70)

Zabordw S tar y Biale Belno, Pomorzany Sojki Ciechomice Sanniki

71) Podczachy 72) Katnien 73) /fow 74) Witusza 75) Jeziorko 76) Zlakow Košcielny 77) Kiernozia 78) Zychlin-Pasieka 79) Bąkow, Jackowice 80) Jdlogoszyn 81) Szczyt, Kamienna 82) Ry&fe 83) Malina

84) 85) 86) 87) 88) 89) 90)

Niegloszew Skluty Sierakdw W ojszyce Dobrzelin Sze\vce Dolne Szwarocin Klonowiec Dworski Sklęczki O BW 0D

91) 93) 94) 95) 96) 97) 98)

S trūgi Paprotnia Katy Lubiejow Brochdw Bruki Kompiny Ekonomja

Zaborowskiego Walentego. Lączyfiskiego Adolfą. Leszczyiiskiego. Cicheckiego Feliksą. Ciechomskiego Mateusza. Gadomskiego. Celinskiego Franciszka, naddzieržawcy. Pruszaka Antoniego. Rządkowskiego Adama. Lasockiego Adama. Luszczewskiego. Frezera. ks. Czajkowskiego. Lączyfiskiego. Pruszaka Aleksandra. Smoilfiskiego. Morzkowskiego Wfadysfawa. 2wana Walentego. GajewskiegO' Antoniego. Okolskiego.

Jablkowskiego. Kossowskiego Jana. Orsettiego Wladyslawa. Wiecheckiego. Gorskiego. Wieszczyckiego Rudolfą. Trzcinskiego Franciszka. s o c h a c z e w s k i.

Laszczeuskiego Adama. Rogowskiego Hipolita. Kuczborskiego Piotrą. Boczkowskiego Antoniego. Lasockiego Jana. Siemianowskiego Maurycego. Perkowskiego Stanistawa.

23 99) Szymanöw, Dunipol, Mie- Rzewuskiej Konstancji.

dniwice, Kamionka, Drzewacz, Antoniew, NowaW iei, Oryszew 100) Kaski, Cybulszczyzna, Rogöw, Pulapin, Baranöw, Jaktoröw, Hollendry, Budy, tęsiny, Osiny, Buszyce, Wyczölki, Strumiany 101. Guzöw, Czerwona Niwa, Wola Miedniewska, Sta­ ru Wies, Kitki, Sokole, Ruda 102) telazow a Wola 103) Gradöw 104) Rurdwanöw 105) Lowicz dom. 106) Rozlöw

Wolowskiego Franciszka.

Henryka Hr. Lubienskiego.

Skarbka Michala. Lasockiego Antoniego. Sfubickiego Hipólita. Siciñskiego. Skarzyñskiego Kazimierza.

OBWÓD RAWSKI. 107) 108) 109) 110) 111) 112) 113) 114)

115) 116) 117) 118) 119) 120) 121) 122) 123) 124)

Babsk Biala Cieladz Chodnów Golyñ Gadów Hojnata Wola Rlopoczyn Konopnica Lipie Legonice Mala Wies Osowiec Pokrzywna Paplin Rzeczyca Raszkowa Wola Strzalki

Okęckiego Jakóba. Leszczyñskiego Aleksandra. Wolfa Karola. Leszczyñskiego. Lesiewskiego Kacpra. de Weroci Leopoldą. Rembowskiego. Sosnowskiego Ignacego. Wegrzeckiego. Morzkowskiego Augusta. Labuñskiego. Bagniewskich. Kurzewskiego Feliksą. Lenką Franciszka. Niemierzyca Antoniego. Lewiñskiego Ludwika. Szymañskiego Stanisfawa. Dobrycza.

24 125) 126) 127) 128) 129) 130) 131) 132) 133) 134) 135) 136) 137) 138) 139) 140) 141) 142) 143) 144) 145) 146) 147) 148) 149) 150) 151) 152) 153) 154) 155) 156) 157) 158) 159) 160) 161) 162) 163) 164) 165)

Rudki Suliszcw Lutobory Trębaczew Wola P(ikoszewska W aysko Witkowice Walowice Gluchow Želechlin Domaradzyn Goslawice Glinki Jasionna Jankow Ktesk Rotulin Rrosnowska Wola Lubianki Malczew Nadolna Ostroląka Psary Sobota Trzecieniec Tomaszow Barchowka Wagry Zamošč Zalesie Zakrzew Rzeczkow Rawa (mieszkanie) Skierniewice mieszkanie

„

Bielawy (mieszkanie)

Bykowskiego Rafata. Lemanskiego. Szczuplinskiego Jozefą. Makamawskiego. Gorskiego Franciszka. Moraczewskiego Jozefą. Arendta Piotr. Rzeszotarskiego. Gotardowskiego Florentyna. Marczewskiego Andrzeja. Bielickiego Jana. Nakwaskiego Anatolego. Gorskiego. Rakoszewskiego. Jablonskiego Franciszka. Mikotajevvicza Leonarda. Bogusfawskiego Antoniego. Plichty Andrzeja. Andrzeja Przeždzieckiego. Najszewskiego Macieja. Wisniewskiego. Popielnickiego. WiLkrzyckiego Benedykta. Artūrą i Alfreda Zawiszow. Wojciecha Gtowczewskiego. Ostrowskiego Antoniego. Zelislawskiego Filipa. Czarneckiego Szymo Grzybowo °/2t Sierakdw 1U Koskowo Benzy 7b

Mianowo 7 24 Zalesie Stare 7« Tryncza 72 Nakwasin GUmczyn 108) Nagorki Bobrskie 109) Wlaki 104) 105) 106) 107)

110) Golymino i Sarkiewo 111) Bože Strumiany 112) Wierzbica 113) Somianka 114) Magnuszewo 7 3 115) Nieradowo Vis 116) Jažveiny 7i 117) Borkowo 7o 118) Horbove 119) Chotycze 120) Mostdw 121) Nowosiele

Ostrowskiego w obw. Lipnowskim. Pląskovvskich. Lempickiego. Cliefmickiego Eustachego. Wyszkowskiego obw. Mlawski. 2.266 zt. 20 g.r Charzynskiego. Szczanieckiego. 01szewskigo Jana obw. Ostrolęcki. Jabtonowskiego 76.377 zt. 10 gr. Po'tiikiewskiego pow. Ostrotęcki 82.000 zt. Nakuaskiego Henryka ob\v. Ptockiego. Brzozowskiego obw'. Ptockiego. Szawto\vskiego obw. Ptockiego 480.000 zt. Mtockiego obw. Ptockiego. Jędrzejewskiego obw. Ptock. Matachowskiego ob\\. Puttuskiego 103.759 zt. Chetmickiego Jozefą ob\\. Puttuskiego. Mtockiego ob\\. Puttuskiego 19.595 zt. Wroblewskiego obw. Przasnyskiego 1.333 zt. 10 gr. Nilewskiego Ferdynanda obw. Przasnyskiego 2.200 zt. Niskiego Aleksandra 1.333 zt. Ks. Adama Czartoryskiego obw. Bialski 216.600 zt. Kuszla Michata ob\\. Bialski 22.092 zt. Izdebskiego obw. Bialski 9.994 zt. 5.300 zt.

32 120 a) Huszlew 121 a) Witoroé

Danowki Sokule zašcianek 122) Sokolów 123) Gošlina 124) Wojewódki Górne 124 a) tyczyn 124 b) Gaski 124 c) Stodzewo 125) Ursynów 126) Mokotów ги kolonja 127) Pitalew Olszany 127 a) Wilcza Ruda

Wiatrowice 128) Lochowszczyzna 129) Jordanowice 129 a) Rrólikarnia 129 b) Pilica 129 c) Sluzewiec

Zburz Gorzkiewka Pyry Moczydlo 130) Kuflew

131) Ujazd 132) Tomaszów 133) Kopiee

Woronieckiego Eugenjusza. Ks. Czartoryskiego Konstante­ go obw. Bialski 660.000 zl. Kossakowskiego obw. Lukowski. Jasiñskiego obw. Lukovvski. obw. Siedlecki. Ks. Radziwilla Michata obw. Garwoliñski. Kamiñskiego Ludwika obw. Lukowski. Orlew'skiego Wladyslawa Niemcewicza w obw. Warszawskim—28.644 zt. Mikulskiego Franciszka — 38.894 zl. 115.699 zl. Dembowskiego Edwarda skonfiskowane po roku 1846 — 40.200 rs. Mochnackiego Bazylego — 69.248 zt. Ks. Radziwilla Michala. Ks. Wirtemberskiej Marji. Zaluskiego Komana—241.666 zl.

Dabrow-skiego w obw. Siennickim skonfiskowane w r. 1846 w 1863 zwrócone wlascicielom po zaplaceniu skarbowi 72.035 zl. 34V2 kop. Ostrowskiego Antoniego w obw. Rawskim—346.100 zl. 1.490.240 zl. Dobra te po r. 1863 odkupil St. Ostrowski — 169.610 zl.

33 134) Malecz 135) Wawól 136) la b o r ów

Komarów, Buków 7+ 137) Nowe Miasío 138) Osse i P o píen 139) Raszkowa Wola 7і> 140) Sobota, Zakrzew 7'1 141) 142) 143) 144) 145)

ß t o Wioska U/oto Strabowska 7 Taniki 7ч Czerwonka 7s Koziów i Dębsk

145 a) Bolimów, Nieborów,

Ostrowskiego—59.803 zi.

Malachowskiego Stanislawa Wolskiego Kajetana Szymañskiego Kazimierza — 23.588 zl. Zawiszów Artura i Augusta — 205.477 zi. 10 gr. Choronowskiego Stanislawa Rejzachera — 27.106 zl. Chojnowskiego Stanislawa — 1.190 zl. 20 gr. Skarzyñskiego Kazimierza w obw. Sochaczewskim — 102.000 zl. Ks. Radziwilla Michala

Arkadja 146) Kuweczyn 147) Kuchary 148) Golebiów 149) 150) 151) 152) 153)

Sklęczki Pušniki Suserz Oporów 7ч Tokary, Biesino

154) 155) 156) 157)

Pawfowice, Kostówek Samiewice, Dahislawice Michaiów, Kobielice

£