S. Fulberti carnotensis episcopi Opera omnia ... Accedunt Guidonis Aretini Musica Ademari S. Cibardi monarchi, Dudonis Decani S. Quintini Veromandensis, Lamberti Aschafnaburgensis scripta historica necnon Joannis XIX, Benedicti IX [etc.] epistolae et diplomata. Intermiscentur Aribonis Moguntini ... [141] [PDF]

Zitiervorschau

H A R V A R D

C O L L E G E

L I B R A R Y

F R O M T H E BBQUEST OF

J A M E S

W A L K E R

(Class of 1814) President of Harvard College "Prelcnaee bdng gWen to worka in the Intdlcotnd aid Mond Sdcncec"

4

PATROLOGLE CURSUS COMPLETUS tlTE

B I R L I O T H E C A (TNIVKRSALIS, IISVEGRA, U N I F O R M I S , C O I I M O D A , OECONOMICA,

OMNIOM 8SL PATRUM, DOCTORUM SCMPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM «01 AB JEVO A P O S T O L I C O A D I N N O C E N T I I

I I I TEMPORA

FLORUERUNT;

RECUSIO CHRONOLOGICA OMNIUM QUiE EXSTITERE MONCMENTORUM C A T I I O L I C J E TRADITIONIS PER DUODECIM PRIORA ECCLESIiE SiECULA, JUXTA E D I T I O N E S

ACCURATISS1M4S, INTER S E COMQUE N O N N U L I . I S C0D1C1BU8 MANU$CR1PT1S COLLATAS, PERQUAM DILIGENTER CASTIGXTA*. D1SSERTAT10NIBU8, COMMENTARIIS L£CTIONIBUSQUE V A R U N T I B I S CONTINENTER II.LUSTRATA J OMNIBUS '0PCRIBU8 POST AMPLISSIMAS EDITIONES QVJE TRIBUS NOVlbSIMIS S.ECULIS DEBENTUR ABSOLUTAt DETECTIS, AUCTA; INDICIBUS PARTICULARIBU8 ANALTTIC18, 8INCUL0S 8IVE TOMOS, 81VE AUCTORES ALI0DJUS MOMENTl S U B S E Q U E N T I B U S , DONATA; CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISP0SITI4, NECNON E l TITULIS SINGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUPKRIOREM DISTINGUENTIBU8 SUBJECTAM^UE M A T E B I A M SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA ; OPERIBUS CUM DUBII8 TUM APOCRYPIIIS, ALIQUA VERO AUCTOP.ITATE 1N ORDINE AD TRADITIONEM ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS. AMPLIFICATA *, DUOBUS INDICIRUS GENERALIBUS LOCUPI.KTATA I ALTERO SCILICET RERUM, QUO CONSULTO, QUIDQUlft UNUSQUISQDK P A T R U M IN QUOPLIBET T I I E M A SCRIPSERIT UNO INTUITU CONSPICIATUR \ AI.TERO

SCIUPTUR/E SACILE,

E \ QUO LECTORI COMPERIRE S I T OBVIUM QUINAM PATRES E T I N Q U I B U S OPERUM S U O R U M I.0CIS SINCUL08 8INGUL0RUM LIBRORUM S C R I P T U R J E T E X T U S COMMENTATI S I N T . EDITIO ACCURATISSIMA, C.ETF.RISQUE OMNIRUS FACILE A N T E P O N E N D A , Sl PEICPENDANTUR : CIIARACTERUM N l T l R l T A t CIIART£ QUALITAS, INTEGRITAS T E X T U S , PERFECTIO C0RRF.CTI0N1S, OPERUM RECUSORUM TUM VARIETAS TUM NUMERUS, F O R M A VOLUMINUM PERQUAM C O M M O D A SIRIQUE IN TOTO OPERIS DECURSU C O N S T A N T E R SIMILIS, P R E T I I EXIGUITAS, PRiESERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METIIODICA E T CIIRONOLOGICA, 8EXCKNT0RUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE IIACTENUS IIIC l l . L I C SPARSOUUM, P R I M U M AUTEM I N NOSTRA BIRLIOTIIECA , EX OPERIBUS AD O M N E S iETATES , LOC08, LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIDUS , COADUNATORUM.

S E R I E S SECUNDA, IX QUA P R O D E U N T

P A T R K S , DOOTORES SCRIPTORESQUE ECCLESI/E

LANNJV

A GUEUOUIO U A G N O A D INNOCE.NTltM 111. J t c c u r a n t c 3.«*)>. SOtignc, • IBLIOTHICA CLBKI D R I T I I I l , SIVB I N SINGULOS S C I E N T I J ! E C C L E S I A S T I C £ BAMOS

CURSUCM C O M P L E T O R U M PATBOI.OG.A

BINA EDITIONE

VKSBUNT

MII.LE

TYPIS

PRANCIS

UANDATA EST, ALIA

DUCENTA

* M L L E TRECKNTA G R / K C O - L A T I N « . —

NEMPE

LATINA,

VOI.UUINA KDITIONIS L A T I N i G ;

AI.IA

EDITOBB. «R«CO-LATINA.—

OCTINGKNTIS E T

H E I I E L A T I N A UNIVKIVSOS A U C T O I I E S T U M O C C I D K N T A I . K S , T L M

ORIKNTALKS E Q U I D K M A M P L E C T I T U R ;

I I IAUTEM, INEA,

SOLA V E K S I O N B L A T I N A

DONANTUK.

PATROLOGIiE TOMUS C X L I . *DE«A

. CIBARDI HONACHOS, BERNABDUS 8CIIOI.ASTIC08 ANDF.GAVENSI8, S. rOLBERTTO ^ ^ ^ ^ ! ^ CUIDo A R E T I . N C S , LAHREBTCS A N N A L . S T A . DODO DECANCS S . Q C . N T . N I , GAOSL.NUS M J V E I C E M » ARCH •"•ALBSRO LAODI NENS.3 K P I S C O P O S , CCII.LELHCS DO* A Q O . T A N . * , S. CC.LLELHCS ABBAS S. . B B B BOBEBTCi REX FBANCOBCH, HF.G.NFBEDCS MACDKBOBCENSIS P R / E P O S I T C S , ARNOLDOS F X COHITE » « « » " ^ «•««ACBUS . EHHEBAHHI. ABIBO H0CCNT1NUS ABCH.EP.SCOPUS. EBAI.CS REHENSIS « . CODEHABDCS E l ISCOPCS IIILDESHEIHENS.S, C A 1 V A L L 0 N C S R0THONENS.S A R 8 A 8 . " ^ " I J ^ m " « C A « , £ueKBARDCS, PEB.NCERCS, ELLINGERCS, CDALBICUS, . A B B A T E S TEGERNSEEN ES, " » C A B B A S 8. VEDASTI, OTHELBOLDCS A B B A S S . B A V O N I S . B F . N E R . C T C S I X » » ^ f ^ ^ ™ K W S

s

^»^^^^^^1

S

s

W

e

E

!

f

s

|

$

$

THMITS

ITNir.ITS

CH.U./9//,.)

SJECULUM

XI.

S. FULBERTI C ARNOTENSiS EPISCOPI

£T .
ERUM QUI Hf HOC TOMO C X U COIYTIHUMTUR.

ADEMARUS S. CIBARDI MONACHUS. — Historiarum libri trcs, cot. 19. — Epistoia de apostolatu S/Martialis, cot. 87. — Fragmeutum sermonis, col. 111. — Carmeu acrostichon, cot. 113. — aeimones tre* (dubii), col. 115. O BERNARDUS SCHOLASTICUS ANDEGAVENSIS. — Liber demiiaculis sanctae Fidis, coL 127. S. FULBERTUS CARNOTENSiS EPISCOPUS. — Epislolae, col. 189. — Traelatus in cap. x n , v e r s . \ Act. apost., col. 277. —iTraclatus contra Judaeos, col. 305. — Sermones, cot. 317. — De peccatis captalibus, col. 339. — Hymni et carmina ecclesiastica, ibid. — Yersus de uncia et partibus ejus el de scruulo, col. 553. — Proclamatio antequam dicant Pax Domini, ibid. — Diplomata, ibid. — Vita S. Aoterii, col. 355. APPE.NDIX. Diploniata nounulla ex cbartulario abbatiae S. Petri Carnotensis, tempore S. Full>erti data, cvt. 369. — Latis vitae monastica*, cot. 373. JJUIDO ARETINUS ABBAS S. CRUCIS A V E L L A N J E . — Micrologus.cot. 379.—Vcrsus de musicaeexpldnatione, col. 405. — Regulae Rhythmioae, ibid. — De iguoto cantu.io/. 413. — Quomodo de arithmclic* procedil musica, cot. 435. -ANNALES HILDESHEIMENSES, QUEDLINBURSENSES, WEISSEMBURGENSES ET LAMBERTI AT5CHAFNABURGENSIS., col. 443 JiUDO DECANUS S. QUINTINI VEROMANDENSIS. — De moribus et acUs primorum Northmannhe ddcum libvi tres, cot. 607. GAUSLINUS BITURICENSIS EPISCOPUS. — Epistolae, cot. 755. — Sermo S. de Martiali, coL 767. ADALBERO LAUDUNENSIS EPISCOPUS. — Cannen ad Robertum regem Francorum, cot. 771. MHJILLELMUS V DUX AQUlTANIiE. — EpistohEet dipioinata, cot. 827. B. GUiLLELMUS I ABBAS S. GERMANI A PRATIS. — Epistola seu charta ad fratres, col. 835. S_GUILLELMUS ABBAS S. BENIGNl DIVION. — Epistola ad OJilonem Cluniacensem abbatem, coL 309, L_ Priviiegium pro monasterio Fructuariensi, col. 871. APPEKDIX. Annales S. Beuigni Divionensis, coL 873. _£OBERTUS REX FRANCORUM. — Epistolac, col. 935. — Hymni et responsoria, col. 959. — Diplomala, cd. 945. ^MEGINFREDUS MAGDEBURGENSIS MAGISTER ET PRiEPOSITUS. — De vita et virtut.bus B. Emmdrammi, col. 939. ^LRNOLDUS EX COMITE MONACHUS EMMERAMMENSIS. — De miraculis et memoria B. Emmerammi, col. 989. —Homilia de oclo beatitudinibus, col. 1089.— A P P E N D I X . Dcscriptio censuum, proventuuin ac fructuum ex pr.ediis monasterii S. Emmciamrai, cot. 1095.— Annales S. Emmerammi, co/. 1103. ARIBO MOGUNTINUS ARCHIEPISCOPUS. — Concilium Salegunstadiense, col. 1109. EBALUS REMENSIS ARCHIEPISCOPUS, ibid. Charta pro coenobio Mosomensi, col. 1111. JOANNES XIX PAPA. — Epi&tola? et diplomata, cot. 1115. sTjGDDEHARDUS EPISCOPUS HILDESHEIMENSIS. — Epistolae, cot. 1229. — A P P E N D I X . — Chronicon Hildcsheimense, coL 1233. CATHWALLONU S ROTHONENSIS EPISCOPUS.— EpistolaadHildegardem Andegavorum ducem,FuIconis Nemc coiijugem, coL 1281. _J£ROUMUNDUS COENOBITA TEGERNSEENSIS. — Epistolae, cot. 4283. — Poeroatica, cct. 1291. tBERHARDUS ABBAS T E G E R N S E E N S I S . — Epistolae, cot. 1307. PERINGERUS ABBAS TEGERNSEENSIS. — Epistolae, cot. 1315. ELLINGERUS ABBAS TEGERNSEENSIS. — Epistolae, col. 1517. UDALRICUS ABBAS TEGERNSEENSIS. — Epistolae, cot. 1521. GODESCHALKUS. — Sequenliae, coL 1525. LEDWINUS ABBAS S. VEDASTI ATREBATENSIS. — Constitutio de placito generali, cot. 1333. OTHELBOLDUS ABBAS S. BAVONIS GANDENSIS. — Epislola ad Otgivam Flandriae comilissam, cot. 1357. —BENEDICTUS IX PAPA. — Epistoke et diplomata, cot. 1543. "HERIBLRTUS EISCHTETTENSIS EPISCOPUS. — Hymni, cot. 1569. _E}IMA REGINA ANGLOUUM. — Emmac cncomium, col. 1375. — Emmae epistola ad fllios suos Edwardum et Alfriium, col. 1597. PQPPO TREVTRENSIS ARCHIEPISCOPUS. — Epislola ad Benedictum IX papam, cot. 1401. _ANGELRANNUS ABBAS CENTULENSIS. — Vita sancti Richarii abbatis Centulensis primi, coi. 1421. ^ A P I A S GRAMMATICUS. — Notilia et proceniium, col. 1457. ROTBERTUS LONDINENSIS EPISCOPUS. — Charta, cot. 1441. _ GARCIAS MONACHUS S. MICIIAELIS CUXASENSIS.— De initiis monasterii sui, col. 1443. DOMINICUS GRADENSIS PATRIARCHA. — Epistoia ad Petrum patriarcham Antiochenum, col. 1455. 9

E

—

—

—

—

—

#

ANNO DOMtNI M X X I X .

0

ADEMARUS CCENOBll S. CIBARDl ENGOLISMENSIS MQNACHUS.

ln Ademarum NOTITIA HISTORICA E T BIBLIOGRAPHICA. /Peru, Monuuu Gcrm. hisU SS. IV, 10G.)

Ademarns ex tiobili AquUaniac familia orlus est, A quae c in proprio jure haereditario » sedebal, Cabannenseseu Campanensepraedium incoiens(i). Patrem liabuil Raimundum, avum Fulcheriiun, qui ex Officia, nepti Turpionis episcopi Lemoviceusis, (res filios genuit, Rotgerium, Adalbcrtum ct quem d i \ i ftaimundum, natu minorem (2). Ilic Aldeardcm sive Hil degardem (3) in matrimonium duxil, sororem viro ruiu nobilium et polentuin (4), Abbonis, Raimimdi et Aiuardi praepositi, quem profundissimi consilii hominem laudat Ademarus (5). Comilis titulo et officio patrcm insignem fuisse (C), quod Adcmarus minirae dicit, vix pularim. Naro Jordano c principi > Cabannensi, post anuura millesiinum occiso. fraler

ejusdein nominis succcssissc videlur (7). Ademari parenles in his rebus ngeudis nullas habucrunt parles, et privalam polius vitam in proprio rurc qiiam pubiica officia et bellicas res egisse videnfur. — Ademarus anno circiler 988 natus (8), pucr monaslerio S. Eparchii (9) Engolismensi tradilus, ibi maximam vifae partem exegit, Lemovicae vero apud Sanctum Martialem, ubi palruus ejus Adalbertus decani et prxpositi dignitate fungebalur (10), ab altcro patruo Rotgcrio educalus est ( I I ) , ibi procul dubio lillcris, quibus exceilebat (12), inslruclus, ct amore et veneratione sancti Martialis imbulus. Juvenis 22 annorum in hoc loco consliiulus, nocte quadam Crucifixi imagincm iu ccelo pendentem cou-

NOT.E. ( I ) Inproprw jure heredilario quod vocatur Cam- B pnnense juxta castetlum Potentiam, Ademarus Dc abl>. Lcinov. ap. Labbeum I I , p. 272. Pro Campancnseao. Bouq, X, p. 151, n. b, Cabanense scribitur, quod idera esse et ipse puiarira. Nam Raiinuuduni patrero Ademaras HisL m , 45, Cabannensem appellat. Urbsest ChabannaiSj ad Viennam. (2) Ex cujus (Turpionis) nepte, Officia nomine, ouui sunt Adaibertus decanus et Rolgerius palre Fulcherio... Tertius quoque Raimundus junior natu gersuanus exstitit amborum cujus ego Ademarns fi ius

fui matre llildegarde ; De abb. Lem. 1. 1. Raimunuus, Hisl. m , 45, ubnepos pro pronepos dicitur. (3) llist. l i i , 45. De abb. Lcm. 1. 1. Idem noinen est; cf. quaj monui m , 45. _(4) Slrenuissimosdnces, corpore robustos, animo belticosos, Ilist. m , 45. Duccs vero qui copias majores habebant excrcitumque ducebant appeliasse videlur. (5) Hisl. 1.1. De abb. Lein. L 1. Adcmari slcmma hoc c s t :

IVpio ei»isc. Lenaov. ejus neplis FulcbeOfficia rlus N. Adalber- Rotge- Rai- Aldear- Abbo. Rai- Ainar lus de- rius mun- dis. muudus eanus. caoior. dus. | dus. pranAdemarus. (6) ItaRivet, Hist. l i t l . V n , p.~320. C (7) Hist. lii, 42. (8) Avobis quidem non sine grandi exullalione fitotoconcilio Lemovicensi quarto vdxe Augusti ..-v«o. . . v , mensis AugusU fbscessi, revertens ad Egotismam civitatem, ubi ab

posHus.

basilica sancti Marlialis, De abb. Lem. 1.1. Adatberti decani incliti et prepositi ex monasierio sunctvMarcialis^ Hist. m , 45. (11] Ademarus qui tunc cum avunculo suo inctito (11) Rotgerio Lemovicas degebat in mnnn*tari,>

41

ADEMARUS 5. CIBARDI MONACHUS

41

spexisse sibi visus est. Ipssautem quihcee vidit. at- A Franciaro ductis (17) et de doetorum ordine (18) lonitus nichil atiud potuit agere quam lacrimat ab Icgunlur. Leges Ludovici Pii, de quibus loquitur (19), oculis profundere. — Et quod vidit semper in corde ipse vidisse videtur. Etiam Gesta Pippini regis afcelavit (13). — Inde Engolismam reversus, presby- ferl (20), sed fortasse annalium partem hoc nomine ,ter cst promotus (14), luique in libris describen- indicavit. Historiam de sancti Joannis capite condis (15) el componendis desudavit. scriptam fabulosam rejecit (21). Sanctorum episcoBrevem abbatum Lemovicensium Historiam usque porum Dionysii, Saturnini, Petragorii aliorumque ad a. 4025 perduxit (16), in qua praecipuas harum acta vidit (22), sed in Historia suanusquam iisusus regionum res ecclesiaslicas memoravit. Paulo post est; neque Hieronyroi et Bedae Chronica, quae haroajus opus aggrcssus est. Historiam enim a Fran- buit (23), ad rem suam faciebant. Postea uberioricorum origine ad sua usque tempora tribus libris bus fonlibus destitiilus, minores adhibuit annales, conscripsit, iisque potissimum res Aquitauicas ex- quosprocul dubio in coenobio suo ad manus habuit, posuil. In priroo quidem libro Gesla Francorum se- Aquilanicos dico, fortasse etiam Engolismenses brequitur, codicc usus qualein in bibliotheca Parisiensi viores. Multa tamen his sequentibusque annis adjeSuppl. Lat. n. 125 (olim baronU de Crassier) vidi, cit, quje a pareniibus et scnioribus nionachis acccin quo Gestorum lexlum Fredegarii continuatk) p, pisse videtur. Ideo in rebus Aquitanicis semper fero excipil, ipsique Annales Laurissenses majores ad- fidem meretur, el quae suo tempore acta sunl bene duntur. Iios fonles ad verbum fere exscripsit Ade- babuit comperta, nonnisi levioribus commissis erromarus, qui etiam libriim secundum, quo Caroli ma- ribus. Summa diligentia res in coenobiis S. Eparchii gni res exposuil, primaque terlii capila ex Annalibus et S. Marlialis gestas exposuit, eorum diploLaurissensibus hausrt; quaedam tamen de rcbus En» mala quoque consuluit; praeterea quae duces Pigolismcnsibus inseruit aliaque pauca memoriae tra- ctavenses, coroites Engolismenses, Petragoricenses, didit, quae unde sumpsertt compertumnon habemus, Lemovicenses (24) domi militiaeque egerunt, accurate, ordinate et fuse narravit. Francorum, Germaveluti quae dc «anloribus a Carolo Magno Roma in NOTiE. 17) n. 8. (13) Hist. I I I , 46. C 18) u i , 5. (14) Ademarus Egotismensispresbyterorum ullimus, 19) i i i , 2, 3. cp. p. 717. 20) ni, 56. (15) Codicem Gestorum Rom. Pontiff., quero de21 lbidem. scripsit aut describi curavit, ad Rohonem episcopum (22) Epist. p. 722. Eadem et praeterea acta S. Eugolismensem direxit, versibus addilis, quos ed. Marcelli et Juliani Cenoinannensis ab Engolismensl Mabil. Anal. (ed. 2) p. 432. Cf. quae ibidem de codice Ainalarii monentur; librum consullalioniim Zachaei clcrico in conc. Lemovicensi a. 1031 afferuntur. Chrisliani ct Apollonii ipsius Ademari mauii aut Concil. ed. Labb. I X , p. 879, 880. (23) Ep. p. 721. iussu scriptum habuit Dacherius; Spicil. XIII, u , p. (24) Eorum stemmata subjicio, quo melius hislo185. ria perspici possil: (16) Ed. Labb. I I , p. 271-273. Bernardus (comes Piciav.?) N. f 814 Turpio Emeoo com. Ramoulfus dux Aquit. Bernardus + 867. co.Eug. Eog. t 866. com. Arf 863. vern. Ramnulfus Eblus GozberAdemarus t 886. com. Pictav. com. Pic- abh. S. tui co* P50. Willelmus tav. dux Germ. mes. ux. Santia. com. Arv. Aquit. dux Aquil. t 891 t 919. Eblus com. Plct. dux Aquii. t 955. ux. Adela Willelmus Caput- Eblus Slupae com. Pict. eplsc dux Aqnit. t963. Lem. Willelmus eom. PicU dux Aquit. t 995. ux. Emma. Willelmus com. Pict. dux Aquit. t 1030. ux.Adelinodc.Drisea. N. Vulgrinns Aldomos (Hileom. Eng. duinus) abhas S. Dionysii t 885. Willelmus Alduinus com. F.ng. ccm. Petrag. t 916.

13

NOTITIA IHSTOR1CA ET BIBLIOGR.

14

noram aiiarumque gentium bisloriara brevius A siudet. Ideo vero, quod vaide doiendum, misquam perstringit, non seinper cerlum lemporis ordincm cerlos rerum anuos noiavil; id quod eiiam in abbatum Lemovicensium calalogo neglexii. — Ilistoriam secnius, nusquam tamen vaide a vero remotus. Eliam res Hispanicas (25), Constaniinopoutanas (i6)> usque ad a. 1028 mediuin (31) perduxit atque eodera Hierosolymiianas (27) respexit, quas a peregri- auno liniisse vidctur (32). Nam Augusto mense ejusdein amii (35) concilio inlerfuit Lemovicae Itabito, nis qui inde redierant eum accepisse vertsimUe est. Mauros Narbonae captos et Lemovicam transmis- ubi quam plurimos Aqukankjc praesutes, abbales e i sos vidit, qui, qiianquam more catulorum loquen- clericos (34), praeierea parenleset propinquos suosinie$ glalire videbantur, retulerunt tamen quomodo venit (35), ct in ecclesiac dedicatione (36)publicepra?divicti caplique essenl (28). Eodem modo plura procul cavil(d7). lude reversus, episiolam ad otnnes qui condubio aut ipse vidit aut ab iis accepilqui rebus «ilio inleifuerantdirexit,eamqueetiam c ArualdoRointerfuerant (29).— l l x c vero probabili siylo con- tbeucnsi episcopo, Theoderko graromalko Metcnsi scripsit, ct quamvis sermoni culloet ornato mininie episcopo, Conegundi Uomanorura Augusiae, Cononi studuisse videaiur, Jingua tameu La^na salis bcne Caesari Augusto imperalori, Willeimo grammaiico «sus est (30), ei iu rcbus disponendis quadam arle orlhodoxo el polentissimoAquitanortim duci, Johanni laboraviL Neque cuim, iis potissiinum lemporibus, Romano papae • iuscripsii (38), qua sauctum Marqiubus alienis destitulus erat foulibus, aunalium iialem verum fuisse aposloium ostendere conatus norem sequitur, sed plerumque res simUiiudine est, et disputatioitem quam de hac re cutn Langoouadajn connexas narratione quoque cou ungcre bardo quodam Itenodicio Clusensi (39) haLuerat fi

:

NOTJE.

Arnaldo* com.Engot. f c 1000.

Arnaldus Wtllelmus Rannulhis Fernardiis (Borracio) Talerandus Bomparius. f 9ti. comitatum Eugol. icnuerunt (111,28).

' WiUelmus com. KogoL f 1028. tix. Girberga Alduious. Gosfridus. eit T028 ao tncarnatione Domint nostri Jesu Christt «25) i i i , 38, 55, iO. per indictionem n , episl. p. 720. (26) m , 22, 32. (*7) i n , 47. (34) Ep.p. 717. (28) i i i , 52. (35) Ibid. p . 720 : Spreto cciloquio nobiiium karti(29) Cf. eprsi.p."72I :Episcopus etiam Lemovicensis simorum parentum meorum, qni ad festivitatem de Ceraldus ante hos 15 annos a Roma regressus alteslatus iougiiiquo veneranl ei\pro mea utilitateibi me exspeest nobis, forluitu teaisst se ibi volumen; ibid. p. 727: ctabant. Ciii Gauibertus : «In itinere inquit, Romce vidi jam "(36) 3 Ang. Cl. A n n . Lemov. a. 1028. Hisl. conc. otim quemdam prcecipuum comitem Almannnm, cujus Lemov. Coucil. ed. Labb. IX, p . 888. linguam inteltigere non poteram, nisi in psalmis et (37) Fragnientiim serinonis ibidcm habiti, Adehelaniis et lectionibus, cujus capellatti anteeum qnotidie circa horam tertiam laflnnias sanclorum dice- inaro a Baluzio vindicati, cdidil Mabill. Acla SS. V I . bant.... i — Tum Satgionius: < Et ego, quando euntes 1. p . 31. Foriasse idem exslat i u cod. Par. 3785. Dicta venerabiiis Ademari in natali S. Martialis. Cal. in Hierocolymam intravimus mare, vidi quemdam biid. Par. III, p . 466. Johannem mouachum (ortissimum yrammattcum ex (38) Ep. p . 717. Plurimos quos nominat episcopos cwitaie RemiSy qui in waw,» etc. In llislorta vero fpse cognovisse videtur. Nam ibidem d i c i t : /Vo/o conc. Lcmov., a. 1031 habiii, cleiicus Eugoiisiiiensis vos mirari) eos, cum quibus nunquam locutus sum narral (Concii. ed. Labb. IX,p. 878): Anlehos plures adhuc de sancto Martiale— tres tantnm dico papam annos quidam ex fralribu* de monie Sinai in hanc videlicet ac Cwsarem atque Aquitaniu? ducem — inter partem advenerunt occiduam, Dei disponente nutu nomiita vestra tne iniermiscuisse. moribus graves doctrina calhoticce fidei proftuentes tita per omnia konesli, utriusque linguce perili. Qui I * (59) Quae hic ile se ipM) dicit (opist. p . 726) Iiuc. cum diu nobiscum Engolisma: fuissent expeclantes reterre juval : Ego inquit, sum nepos abbatis de principem ctvstaiis^ el titteris Grascis et Latinis eos Ctusa; ipse duxit me per multa loca in Longobardia tideremus ad unguem imbulos, super hac re inlerro- et Francia propler gratnmalicam; ipsi jam constat gare curavimus eos Qui atter Simeon alter nomine sapieniia mea duo millia solidis, quos dedil magistris Cosmas. — Quos etiam Ademarum vidisse et de meis. Novem annis jam steti ad grammaticam el adhuc snm schotasticus. Sumus novem schola$tici qui tnultis rebus interrogasse verisimile cst. 30)Cf. episL p. 719 : Ego Laliatiter loquens, La- simul discmius grammaticam, et sum ego vatde periler ipsum competlebam loqui, et barbare quasdam fer.tus sapiens. Habeo duas magnas aomos plenas tibris et adhuc non otnnes eos legi, sed quoiidie medidicliones proferentem disstmulans* patienter ceiabam eircumiiaruibus; cf. p. 726 : Audieram enim eum tor iii illis. Nullus iiber esl in tola terra, quem ego Lemovica$,ulsupradixt, barbarismis mate corrumpere non habeatn. Postquam exiero de schola, non erit subtus coetum tam sapiens ut ego. Ego ero abbas de Latinitatem. (3t)Non 1029, ut Rivet, Hist. litt. V I I , p. 301, Clusa posl moriem avunculi mei\ jamaue $um electus fth niMtiihii9 »1 tiici //f/*« *«SIMn^i-r• tttnti tmnnrhi (%i\m^. Alfi» t

y

f

9

%

9

%

y

9

J

%

45

ADEMARUS S. CIBARDI MONACHUS.

narravil. Iltijus rei in Hisloria nulla fit meniio; C quoil vix ouiisissct, nisi jam anlea opcri finem dcdissct. Epistola vcro illa Adcmarum osiendit disertum, elo(|uciilem (40), conslanlem (41) et fervenlem (42) asserlionis suac defcnsorem, quam ab ipso confictam esse adversarius conlenderal (43). Scrnione u!;cre, cleganli, ralionibus non conlemnendis opiiiiouem suam, quamvis nirais a vcro alicuam, slabilirc conalur. Iluic quccstioui examinaudae anno 1051 duplcx convocalum est concilium, allerum Burdegalcnse, altcrum Lemoviccnse. Quibus cum Ademarum interfuissc non legamus, ipsum jam anlea mortuum fuisse Rivet (44) suspicalus esl. Quod ct ipse slatuerim, nisi forlasse ipsa coucilii Lcmoviccnsis hisloria (45), in qua eamdem ferc dicciuli ratioiiem, eamdem doclrinam, camdem quoque S. Martialis JJ venerationem quam in epistoia illa deprehcndere mihi videor, Adcmaro tribui possil (4G). Ccrlc de Adema i morlc nihrl coustat; quam his circitcr annis accidissc vcrisimilc esl, cum niliil postca dc illo rcfcratur. Qui sequciitibus lemporibus in rebus Aquitanicis dcscribcndis occupati erant, ul aucior Grslorum

16

episcoporum Engolisraensium (47), Ademari Iiistoriam plerumque secuti sunt. Liber in mullorum manus venit. Ex ipso eliam quae in codice Valic. bibl. Christ. n. 692 s. xu exslat historia Francorum excerpla est (48), ex qua postea Chronici S. Maxen» tii stve Malleacensis (49) auctor quam plurima hau< sit. Fragmcnta alii descripserunt, alii opcri pra> staniissimo assuerunt quae ibi decsse vidcbanliir. Exstal in bibliolheca rcgia Parisicnsi codex infra memoraudus, qui Ademari hisloriam partira qitam plurimis nddilamentis auclam, parlim valde nmlatam coutinet. Sed tantura non omnia qnse adduntur sunt falsissima (50); interpolalor muha ex ingenio finxil, Adcmari. verba nou semel male inlerpretatus esl, ordiuem chronologicum pcrlurbavit (51), plura addidit, qu;e pociicam quamdam rcriim narrationem redolcnt el ex carminibus manasse videnlur (52). Cum plcrique hacc omnia Ademaro obtrusissenl, faclum esl ui hominein crcdulum el fabulosum c.im pularettt, hi*loriamr|iie ojus tiimis crroribus perturbalam dolercnl. Ihcc vcro jatn in inler|>olalorein cadunl, qui forlasse ceuium annis aul amplius post Adcraaruni IKXC consarcinavit. Ex Vita Ludovici

NOTiE. tania nutla sapientia est, omnes sunt rustici; et st nliquis de Aquilanis parum didicerit grammaticam, mox putat se esse Yirgilium. In Francia est sapientia, sed parum. Nam in Longobardia, ubi egtf plus didici, esl fons sapienticc. Aliter de ipso sensit Ademarus; cf. supra n. 30. (40) Nam in hac terra non reputatur sapiens, nisi multum fuerit eloquens, ep. p. 727. (41) Nam ego pro veritate usque ad mortem libenter decertare fe$tino cp. p. 717; cf. ibid. p. 7-25 sqq., p. 727 : tamen obedire oportel Deo nwgis quam P yrupce Romano. (4?) herum adhuc pronuntio ante conspectum Dei et omnium in ccelo habilantium, si glorhv Dei vet ipsi Marliali, vei aticui sanctorum qui jam ex hac vita transierunt, meteslum aliquo modo est eum prwdicari aposlotum, hac ipsa hora quas est quasi sexta diei, hoc ipso articulo temvoris quo hoc scribo, hoc momento, hoc alhomo moriar corpore et ultra non vivam. Duce mi$$&\ quas hodie mane sexta sabbaii continuas in honore vivifica crucis, unam sponte, atleram obcdiens necessario jubenti et roganti abbali AmalfredOi super corpus beali Eparchii cetebravi : si, inquam, hoc Deo displicet, non sint mihi in adjulo~ rmm, sed statim, sicut solus intra ecclesiam scribo, hacipsa hora animam reddam ibid. p. 726. (43) Ibid. p. 718 : Ilanc haresim pritnus, et ptns causa adulattonis, ut placeret abbatt et monachis, corruptus quoque pecunia ab iltis, sine ulla veterum Q auctoritate condiderat. 9

y

9

(44) Hist. Iht. V I I , p. 302. Idem, Ademarum IIierosolymam prnfectum csse sibi persnasil, ciim in codice Vossiano, olim S. Marlialis Lemovicensis, haec leganlnr (Cat.bibl. Lugd. Bat. 1716. fol. p. 386; cf. Arch. VII, 137.) : Ilic est liber sanctissimi domini nostri Marcialis Lem. ex libris bonce memorios Ade*

marus hisloriographus non Leinovicensis sed Engolismcnsis fuil inotiachits. (45) Ed. LabbeusBibl. tnss. I I , p. 766. Concil. I X , p. 860. (46) Rivet Hisl. litL VII, p. 517, Odolricum abbatem S. Martialis auctorem putavit. — In cod. Par. n. 2460 Adcmari scrinoucs dc S. Martiale et hacc concilii historia conjuncta cxstanl; cf. Cat. bibl. Par. 111, p. 285. Scrmones a. 994, quos cdidil Baluze, llist. Tulel. p. 385, non Adcmari esse, recto nioitet Rivel, Hist. litt. p. 505; cf. eundem p. 306 sqq. de aliis quae eruditi Ademaro trihucrunl operibus. (47) Apud Labbcum, Bibl. mss. I I , p. 249. Etiam qui miracula S. Genulli conscripsit, Ademari opere I I S I I S est; cf. Mab. Acta IV, n praescriim n. 14, p. 230. (48) Cf. Arch. VII, p. 437. Ex primo libro niltil. cx secundo el lerlii inilio pavcus filius ejus. Post Meroveum regnavit Chiidcri eus filitis ejns. Quo tempore exorlus csl beatus bult virum in conjugio nobilem inter Francos Eparchius ex civilalc Petrugorica, patre Fclice Au- nomine Ansbertum, dc quo genttit filium nomine Arnaldum. Amaldus gcnuit Arnulfum, qtti poslea, rcolo, comite ejusdem civrlatis. Post Childcricum rcgnavit Ciodovcus filius ejus, quiprimos de regibus derelicto seculo, faclus esl episcopus Metis civitatis. Arnulftis, anlequam csset cicricus, habuil uxorem Francorum credidil in Christtim,ct haptizalus est a sanclo Remigio episcopo cum omni excrcitti suo et Q nomine Begam, filiam Pipini majoris domus, el geuniverso populo Francorum. Post Clodoveum rcgnanuit ex ea Ansegisilum. Ansegisilus genuil Pipiv i l Chikleberlus filius ejns cum trihus fratribus suis, num Vetutum Brcvem, qui fuil abavns domni KaIheoderico, Clodomire ct Clotario. Qno tempore roli regis. Pipimis Tetulus dux Franconim genutt «anctus EparcLk^ in Egolisma virtutibus cTaruit, et, Karolum Martcllum. Karolus Marlcllus genuit Pipiipso Childebeito regnante, post sepluagesimum annum Pium, qui dc illa linea generationis elevalus sum aelatis suse in pacc ad Dominum migravil. Quo est primus a Francis in regem, evacuala omnino tempore Anaslasius imperalor Augustus imperii i n linea de gcnere Faramundi. Pipinus Pius gcnuit 1 8

1 9

y

Jn cod. 2 a. 755 ha c adduntur : Anno vcro scplingentesimo 55, sepe nominatus papa Stephanoa eum pio rcgc Pipino, posl dedicationem Parisius in aecclesia bcali Dionisii factam, iter in Aquilaniain faciens, usqtie ad locum qui Fiacus (7) nominatur *° devenerunt. Ibi cnim piissimus rex Pipintis, divino nionilus nuncio, monaslcrium in honore mundi Salvatoris construxerat, ad cujus consecrationem ipsum papam secum adduxerat; sed divino prcventus esl miraculo. Nam, nocle consccrationis dietn prccedente, a nonnullis voces psallcntium in aecclesia cadem auditcsunt, et, die illucesccnle, subito iiubes densissimn, suavissimo fragante hodore, tolam ipsius templi snperficiem Ua. cohopernit, ut omnino ingredi volentibus adiluin dencgarel. Circa vero iilius terciam diei horam nube discedente, dornnus papa Steplianus cum coepiscopis ac clcricis cl rex screiiissimus Pipinus aecclesiam ingredienles, parietcsi gaudio i eidem a monasterium de Junante (9), olim a potentissiroo Fraticorum rege Ciodoveo constructum, ac post multorum curricula annorum nimiis pliiviarum ac fluviorum inundationibus funditus eversum, e i •monasteriiim sancti Quinlini de Galliaco (10) cl heremitarum Conchcnse ccnobium (11) aliasque quamplures ccclesias, ac maxunam partem circiimadjaceniium regionum essc sub jure ipsius aecclesiae constituerunt, ac ab omni hiimano servitio liberam ficri nisi sola Romani pontificis tuilione propriis privitegiis saiicxeruni. His ilaque solempniler peractis, Slephanus papa cum rcge in Franciaui re~ versi sunt. VARLE LECTIONES. martiali 2. ubi bannum — waiferii desunt. valentiani 1. ansegilus 1. ** nomiatur c. fraftlante c. " redcntes c. NOTiE. 11

1 7

1 8

1 8

u

I TRES. — D b . I I . 26 Romani clegcritiil sihi ailvocalum sancti Pcln contra domnum regem Auguslura imperalorem Karoluin. reges Langobardorum. Dcinde ipstim doinnum CaDomuus Karotus genuit donmum Ludoicum iinperaroltim clcgerunt sibi in palricium Romanorum. lerero. Ludoicus genuit Carolutn Calvum ex Judit Deinde elevavcrtint in iinperalorem et Augusluni. regina. Sed revertar ad ordincm reguiu. Posl ClolaTcnnitque domnus Carolus, Deo largicnle, in poterium regnavit Dagobertus lllius cjus, quo tcmpore sanctus Elegius episcopus claruil. Cui Dagoberlo state sua omnem lcrram de montc Gargano usque fait Pipinus major domus vir egregius, cujus Pipini in Cordubam civilatem Hispaniae. Pipinus vero Pius, filiam nomine [Begani " ] accepii in uxorcm Arnul- patcr domni Caroli, postquam clevattis est in regem, fus vir nobilissiraus, pater Ausegisiti . Post Dago- reguavit septcm annos, et obiit seplingcnlesimo bertum rcgnavil Clodoveus filius ejus, qui liabuit sexagesimo oclavo anno ab incarnalione Domini. £U sanctam Baltildcm in matrimonio. Quo teinpore ipso antto omnes Franci magno gaudio exultanlcs sancti Benedicli corpus lran»Ialum est dc Bcneven- clcvaverunl sibi inregem domnum CarolumMagnum anuo ab incariiatione Domini 768. Sic enim computo in Franciam, in villa Floriaco. Post Clodoveuiu tantur aimi ab origine mundi itsque ad incarnatioregnavit Clolarius filius ejus. Post Ciotarium regnanein Domiui sccundiim scptuaginla Iiilerprcles. Ab vjt Tbeodericus frater ejus, cui Ebroinns fuit niajor domus; el Leodegarius sanctus episcopus claruil, B Adam usque ad diluvium fiuul anni duo milia dttquem intereiuit ipse Ebroinus. Quo lempore Pipinus ccuti 42. A diluvio usquc ad Abrahani anui nouYeiuius fuit major domus in Austrasiis cum regibus genti 42. Dc Abraham usquc ad Mnyscm anni quinCbilderico et Cbildcberto juniorc. Qui Pipinus con- genti quinque. A Moyse usque ad Salomoncm auni sensil nobilibus Francis inlerficere Ebroinum. Et quadraginli 89. A Salomone usquc ad restauraliotiem tcmpli sub Dario rege Persarum auni quinipse Pipinus Brevis, pYopter Childericum rcgein geuti 42. A rcstauralionc templi usquc ad advenAustrasionim a Francis occisum, prcelium fecitcum tutn Domini secundum Sepluaginla anni quii:Tbeoderico rcge Francortun, et devicileum, et cum geuti 48. El ab inilio mundi usque ad iucarnatioeopostea concordans, major domus extiiil in Franncm Domini sccundum septuagiula Inlerpretcs sunt cia, et bella multa contra Suevos et alias gcnlcs anni quinqtie milia 200. Secunditm vcritatem Ileforliter fecit. Et ipse Pipinus Brevis de uxorc stia braicam ita conpuianlur : Ab Adam usque ad Noe Calpiade gentiil Carolum Marlelluin. Post Tbeodcrifuit prima actas, el habuil annos mille et scxeciilos cura vero regcm regnavit Ciodoveus, filius ejus. Posl et 56. Secunda aetas a " Noe usqite ad Abrahara Clodoveum regnavit Childchertus junior, frater ejus. habuit annos duccntos 92. Tercia aetas de Abrahain Posl Childeberlum jtiniorem regnavil Dagoberlus ^ usquc ad David habuit annos 942. Et simul juncti junior, filius ejus. Post Dagobertum dcfecil genus anni trium setatum fiunl duo milia rctingenti undcregale a prudentia, et reguavit post ipsum*Dagobercim. Quarla xtas a David ttsque ad caplivitatcui tum Danihel dericus iuscnsalus frater ejus, quem in Babilone habuit annos quadringentos 65. Quinta Frauci mulalo noiniiie vocaverunt Chilpericum. aetas a restruclione lcmpli usque ad advenCbilpericus isle incptus movit cxcrcilum conlra lum Domini babuit annos quingcntos 80. Et fiunfc Carolum Martellum, qui tunc juvenis er.it in Auslrasimtil ab Adam usque ad Chrislum dominura anni sios major domus et dux cum Clotaiio rcge; et tria milia nongenli 52. A natrvitatc Domiui usque ad victus est in bello Chilpericus, et victor cxlitit IrniLsitum sancti Marlini sunt auni quadriugenti 45. Carolus Martcllus. Tunc Eudo dux Aquilaniorum in auxiiium Chilperici inscnsali movit exer- A transitu sandi MajlLni usquc ad transitum Clodolilurn contra Carolum Martcllum , el viclus est vci regis Francorum, qui primus fuil Christianus de regibus Fiancorum, sunt anni 112. A transitu sanab co tii prcelio, ccepilquc Carolus Martellus iuimicum snum Chilpericum regem inscnsatum; sed i n - cti Marlini nsque ad transilum sanctt Eparchii Egolismcnsis palroni sunt nimi centutn viginti. Nalus memor maliciae suae reddiditei regntim suum.Post esl enitn sanctus Eparcbius lemporc M::rovei Frau^ Chilpcricum regcm insensatum regnavit solo nomine Thcodcricus inscnsatus consanguincns cjus. Posl j^ corum regis pagaui, qui fuil avus Clodovei rcgis Francorum primi Chrisliani, e l in tempore TlieodcTheodcricum regnavit solo nomine Childcricus i n sii juniorisdivi Augtisti imperaloris Vixit per tenii sensatus frater ejus, et defecit totum geniis rcgale. CbilJerico insensato deposilo de solio et faclo clc- pora Theodosii, Marciani, Lconis, Zcnonis, Anaslasii, ct Jttstiniani imperalorum, et pcr lempora rico in monasterio, Franci cum consilio domni parcgum Francorum, Mcrovehi el Childerici et Clodopx Zacharias ct cnm consiiio nobilium Romanorum, Deo volenle, uno conscnsu et una volnntatc cleva- vci, ct lempore Chilbcberli rcgis Francorutn. Obiit lcmporc Justiniani impcratoris el Childeberli regis vcrunt sibi in rcgeni Pipinum Pium , filiurn Caroli Franconim, oclogesimo attno aetatis suae. A naliviMartclli. Hic PipintisPius fuil domni Caioli impera25

IIISTORIARIM L I I

ik

1 8

1 7

1 8

(

1 0

, 0

17

ADEMARl S. ClBARDl MONACltt

2*

2. Aouo igitur ab Incarnatione Doniini 768, i|»so A *elud capud et originem purtoremesse, rivulos auanno quo rex Pipinus Pius obiit, duo fitii cjus doiu- lem ejus, qaanto longius a fonte recesserinr, tanUr turbulentos et sordibus ac imnundiciis corrnptos. nos Carolus et Carlomannus elevali sunt m regnum uno die simul, id esl 71dus Oclobris. elc. ut Ann. Et ait domnus rex Karolus : Flevertimini vos ad foniem sancti Gregorii, quia manifeste corrupisiis catttsLaurtss. a. 708 sqq. (Ann. Laur. a. 769.) . . Et inde (12) snmpsiU. tenam cecclesiasticamMoi petiit domnus rex Karosimulqne Launum episcopum ejusdem civitatis, qui Ius ab Adriano papa cantores, qui Franciam corrifuerat capellanus domni Pipini regis patris sui, gerent de cantu. At ille dedit ei Theodoram et quem ipse rex Pipinus episcopum fecerat de ipsa Benedictum Romae aecclesia? doctissimos cantores, qui a sanclo Grcgorio eruditi fuerant, tribuitque civitate... . . . rediit ad Egolisman, ubi postulanlc Launo antipbonarios sancti Gregorii, quos ipse nolaverat episcopo fecil in monasterio sancti Eparcbii aucto- nota Romana. Domnus vero rex Karolus, reverlens ritalem praecepti de tcrris quaeibi sine contentione iu Franciain, misit unum cantorem in Melis civitate, erant, id est super ftuvium Tolveram Magnacum, allcrum in Suessionis civitale; praecipiens, de omnibus civitatibus Franciae magistros scolae antipboVivenacum, Vasnacum, Monlerionem, Visacum, Roliacum, super flin ium Notram Baudidanem vil- B narios eis ad corrigendum tradere, el ab eis disccre b m , Camilon, Cavannacum, Ulciacum, Roiiacum canlare. Correcti sunt ergo autiphonarii Francominorem, Torciacum, Sertis, Tomolalum, super Ou- rutn, quos unusquisque pro arbitrio suo viciaverat viura Dornoniam Monlemvillam, Baciacum, Tria- vel addens vel minnens; et omnes Franciae cantocum, Marlevam * . Quod preceptum Barlolomeus res didicerunl nolam Romanam, quam nunc vocaut cancellarius ejus scripsit, et ipse domnus rex man« notam Franciscam, excepto quod tremnlas vel vinsua flrmavit et de annulo suo sigiliavit. Erat eo tcm- nolas (15) sive collisibiles vcl secabiles voces in pore in ipso monaslerio sancli Eparcbii cauonicalis cantu non poterant perfecte exprimere Franci, nahabitus. Inde gloriosus rex Carolus reversus est in turali voce barbarica frangentes in gutture voces Franciam pocius quam exprimentes. Majus aulem magisteriuin 8» (Ann. Laur. a. 787) • . • . Et reversus est piis- cantandi in Melis civilate remansit; qnanlumqne simus rex Karolus el caelebravit Romae pascha cum mngisterium Romanum superat Metense in arte candorano apostolico. Ecce orta est coutentio per dies tilenae, tanto superat Metensis cantilena ccteras festos paschae inier canlores Romanorum et Gallo- scolas Gallorum. Similiier erudierunl Romani canrum (13). Dicebant se Galli inelius cantare e l p u l tores supradicti cantores Francorum in arte orgacrius quam Romani. Dicebant se Romani doctissi- C a n d i . Et domnus rcx Karolus iterum a Roma arme cantiienas aecclcsiaslicas proferre, sicut docli tis grammaticae et computatoriae magistros sefuerant a sancto Grcgorio papa (14); Gallos cor- cum adduxit in Franciam, et ubique studium litterupte cantare, et cantilenam destrucndo dilacerare. rarum cxpandere jussit. Ante ipsum enim domnum Quae conleniio ante domnum regem Karolum per- regem Karolum, in Gailia nullum sludium fuit libevcnit. Galli vero propter securitatem domni regis ralium artium. Per ipsos dies paschae veneiunl Karoli valde exprobrabant canloribus Roroanis Ro- Romam ad domnum piissimum regcm Karolum mani vero propter auclorilalem magnae doctrinae missi Tnssilonis ducis Franciam cum gloria reeos stultos et ruslicos el iudoclos velud bruta ani- versus est, adducens secum cantores Romanorum malia adfirmabant, et doctrinam sancti Gregorii el grammaticos peritissimos et calculatores... praeferebanl ruslicitate eorum. Et cum altercatio de 9. (Ann. Laur. a. 788.) . . . Similitcr filius utraque parle finiret, ail domnus piissimus rex ejus (16) Theudo judicaius est, et monacbi antbo> Karolus ad suos cantores : Dicite patam, quis purior facti sunt in Ollo (17) moiiasterio, ubi sanctus Bo: esl el quis melior, aui fons vivus aut rivuli ejns longe nefacius rcquiescit decurrentes ? Responderunt orones una voce fonteni f

ft

n

M

M

VARMS LECTIONES. ft

• ila 2. el Pith.; in I aliis erasts rccentiori manu scriptum est: M . et Baciaco cum suis attioentiis, quoit Duchesnius recepit. " sic pro neulra 1. uiatstros 1. M

NOT/E. ceptm modutationis duicedinem proprie non resul(12) Egolisma. tant. auia bibuli gutturis barbara feritas, dum iw(15) Cf. Monachum Sangallenscm 1,10, Mon. SS. / :~-.:L..m ••li/i>ni .litil..^

HISTORIARUM LIBRI TRES. — U B . I I I .

*9

. (Ann. Laur. m. 808 ) . rex Nordanimbro- A nom, id esl de Irlandia insula (18).. . (Ann. Laur. a. 8 0 9 . ) . . . AureohiscomcsdegencT%Felicis Aureoli Petragortcensis comitis exorlus.... . . (Ann. Laur. a. 814.) • . • Karolus... sepullus Aquis in basilica Dei genilricis, quam ipse consiruxerat. Corpos ejusaromatizatum, e l i n sede.aurca sedens posilus est in curvatura sepulchri, cnse aureo accinctus, evangelium aureum tenens in manibus et genibus, reciinatis humeris in calhedra, et capite lioncsle erecto, ligato aurea cathena ad diadema. Et in diademate lignum crucis positum est. Kt repleverunl sepulchrumejusaroinatibus, pigmenn

50 M

tis, balsamo et nuisco et thesauris 1*. Veslilum cst corpus ejus indumcntis impcrialihus, et sudario sub diademale facies ejus operta est 2 \ Scepiruiu aureum et 3* scutum aureum, quod Lco papa consccraverat, ante eum posila 4*, et 5' sigillalum est sepulchrum ejus . Nemo referre potcst quantus pro eo luctus fuerit per universam lerram; nam e l a paganis plangcbalur quasi palcr orhis 6*. Obiit vero in pace, unclus oleo sancto el viatico munitus, anno octingentesimo quarlo decimo anno incarnationis Domini, et rcgnavit gloriosissimus Ludovicus iilius ejus pro co, regnante domino noslro iesu Chrislo, cui est gloria in secula seculorum. Amen» M

LIBER TERTIUS

\

1. Igitnr postqtiam Christianissimus gloriosus i i n - R 4 (A. L . a. 818.) . . . Paucis diebus posl pascba pcrator Carolus mortuus est, nunciatum cst Ludo- judicati sunt conjuratores cum regc Bernardo cavico filio ejus in Aqoitania, etc> ut Ann. Laur. pitalem sententiam subire. Rex Bernardus cum i m 2. (Ann. Laur. a. 816.) . . . Ubi hahito concilio, peterctur, ut octilis privaretur, ense slrieto se deid est indictione decima, anno imperii stii tertio, ab fendens, quinque Francorum forttssimos occidit et incarnatione Domini 816, jussit lieri regulam cano- ipse vttlneribus confossos mortuus est. AUi aulem nicis excerptam de diversis Palrum scripturis, dc- exorbali fuerunt . . . . crevilque eani obscrvandam a canonicis, ut, sicut 5. (A. L . a. 819.) . . . Imperalori ipsi porrexit monacbi rcspiciunt ad librum regulae sancti Bene- libnim valde mirabilem de thcologia sanctae crucis dicti, sic pcrleganl canonici inter sc librttm vilae Rabanus Magnentius, monachus doctissimus, magiclericorum. Quem libium Angderius diacouus ab slcr Alcuini. Bcda enim docnil Simplicium, el Simiiuperatore jussus collegit ex diversis doctorum senplicius Rabanum, qui a transmarinis oris a domt o tenciis. Dedit ei imperalor copiam librorum de paimperalore Karolo suscepttis cst, et ponlifex m latiosuo, ut ex ipsis ca quae videreiilur congtua ex- Francia facttis, Alcuiinnn docuit, cl Alcuinus Smacerperel, e i ita cum decretis episcopornm qui ihi rngdtim imbuit, Smaragilus autcm docuil Theodulfuerunt vita clericorum roborala est. Scripsit eidcm C fum Aurcliaucnsem, Theodulftis vcro Heliam Scotiiroperatori supradicttis Atnalerius librum de ofliciis genam Engolismcnsem episcopum, llelias autem divinis et de varielatihtis eorum et de ordine psalHeiricum, Heiricus Remigium ct Ucbaldum Calvum moruni juxta clericorum usuni antiquum . • • • monachos hcredes Dbilosophiae reliquit. 5. {A. L . a. 817.) . . . sinodum Aquis more so6—10. lilohabuit. Ubi (19) abbates regni sui convocavit, 11. (A. L . a. 826.) . . . E r o l d u s . . . . baptizaet ut regulam Benedicli observarent ammonuit et tus esl, fuilqtte filiolus imperaloris de fonlibus . . . ibbalias omnes in sua manu revocavil, ut nemo codedit ei imperalor in fiiiolatu untim comilatum . . • miium vel episcoporum eas inquielare potuisscl, ct 12 — 15. abbales, iuler se quaedatn capitula deceruenles, de46. Anno (20) sequenli (830) Normaniii 7* Herio scripla rccitaverunt coram iinperatore, quae ipse iiisulam incendunt mcnse Junio, ct destituta est a mami propria roboravit cum episcopis qni adgenerali monachorum habilatione; ibi fecerat do- • cranl. • . • mnus imperator Karolus monasterium sancti FiliM

M

M

** th, rnultis in atiro 2. 2* Cilicium ad camem ejus posilum esl, quod secreto semper induebatur, el sitper veslimenlis itnperialibus pcra peregrinalis aurea positum esl, qttam Rotnam porlare soliuis erat add. 2. 3* el s. a. desunt 2. 4* p. stini deponcnlia 2. 5* at clausum et s. 2, 6* Maximits vero planctus inlerChristiaiios fuit, et praecipue pcr iiniversum rcgnum cjus. Oleo sauclo autem inuncitis ab epi.scopis, el viatico siiuipio, el omiiihiis suis disposilis, commendans Deo spiritum suum, obiit in pace anno 814; ab iiicariiaiionc Domini uoslri Jesu Chrisli, qui vivit et rcgnat solus Deus in secula scculo-' rum amen. 2. T Norinanni anno sequenli, cum timerent Saxoniam intrare, reflexis navibus ad mare Aquilanicum app. et Ilerio 2. VARI^E LECTIONES. M

M

, T

positum eorr. positusl? mtisgo 1. e i s 1. deest ruora 1. Libri initium omisil 2. Dhtinciioconjurato i . *• etmolisinensam 1. Capitum divUionem imtitui partim 3b. 3c. nem recepi ex 3. tecutus NOTiE. M

/1Q\

1.«. A l U m

.

4 0

AI

A m n l o r i i liltri m»niUiie i t n l ^

ciml

51

ADEMARI S. CIBARDI MONACIIr

berti 1*. Tunc Odo (21) Aurelianorum comes 2* cum A Lanberlo Nannetensi coinite 3 congressus,occisus4* esl. Et post annos q linque Rainoldus comcs Arbatilicensis (24) mcnse Seplcmbri cum Normannis in Herio insula dimical et fugatus est (835). An.io seqiienti (836) corpus sancli Filiberti de insula Herio eflbdilur7. Id. Jun.,cl Burgundiam a monacbis perfertur. Post alios duos annos (838) Pipinus rex Aquitaniae, filins imperatoris, obiit, sepultus Piclavis apud sanctam Radegundcm. Hicjussu patris fecer.il monasteriura sancti Jobannis Baptistae Angeri;»co (25), monasleriutn sancti Cipriapi Pictavis, monasterium Brantosnier.se (20), et transtulit cano- B #

3*

nicalem babilum in monaslicum in monasterium sancti Eparcliii Engolisniae, quibus monasteriis praefecil abbatem Marlinum. Tunc 5* eclipsis (27) solis fuit, el domuus Ludovicus imperalor obiit 12 Kal. Jul., anno ab incarnatione Doinini 840 ; sepcllus Mclis apud sanclum Arnulfum. Remanserunt tres. filii^ejus, Lolharius imperalor. 6*, Ludovicus rex Germaniae, Carolus Calvus rex Franciac et Burgun diae. Qui, pro regno Aquitaniae 7* inter se discordanles, bellum commiltunt in Fonlanelo 8 \ quod est in. Burgundia. Lotharius ex una parle cum exercitu Italiae, Karolus et Ludovicus ex altera cum 9* Francis et Aquiianis *10. Et primuinLolharius victor fuit,

1* Tunc Ltidovicus convenlum generale lcnuil in palatio Jogeuliaco (22) in Lemovicino, et cum. gloria magnam dcdicare jussit hasilicam Salvatoris regalem mense Oclobris, et levalum corpus sancti Marcialis, anno incarnalionis Domini 850, codera mense posilum esl post aliare Salvaloris ad c r i ptam * majoris vitrce, praesente ipso itnperatorc. Tunc biemps asperrima fuit, ct reversus imperator Franciam, posl modicum lcmpus caplus est in tradilione a tribus regibus, filiis suis, Lothario, Ludovico cl Pipiuo, ct a Lolhario missus esl in carcerem apud sanctum Medardum, deinde apud Sanctum Dionisiuiii, et expolialus est ah iuipcrialibus indumenlis, et nigra vesle mdulus. Et dum parvo posl tempore Loiharius Vieunam ditt demoraretur. adgregali Franci Ludovicum a custodia carceris juxta aulam sancli Dionisii ejecerunl, et iuvilitm in regem itertim elevaverunt. El ab eo die quo sancti Marcialis corpus posilum esl ubi supra in basilica Saiva>oris, usque ad eum dicm quo imperalor reslitutus est in regniuiv mcdia quadragcsima, posl aspertimain hiemem incessanicr diluvia aquarum el pluvie nimie increverunt. Ab ipsodie serenitas iu Francia reddila est (25); sed in 'Aquilaniae pluviae non defeccrunt, quousque corpus sancti Marlialis sepulcro pristino itcruin recoiiditmn est. add. 2. 2* qui favcbat partibus Ltidovici ct fralcr ejus Willelmus add. 2. 3* qui Lolhario favcbal add. 2. 4* Occisi sunt cum raultis principibus Nenslrie. Et Lotharius a Vienna revcrsus, voluit apud caslrum Bieseuse cura patre suo coufligere; sed impar viribus, supplex venit ad eiim. et indulgeniiam meruit, et leslitulus esl bonoti pristine. Simililcr Lndovicus ct Pipinus iudiilgentiam a p»lre acccperunt, et resiiluti sunt dignitati solile. 2. 5' Tunc luctuosa mors Ludovici figurata esl in aere. Natn sicut aslra in initio regni ejus leliciam, ita imioinenld morte ejus trisle porlcnluni nuntiant. Dum enim in Aquiiania piiu.o ir.cipcrct recnarc, vivente adhuc Carolo patre ejus, apparuit in luna plcna signum crucis, in circuilu resplendens, feria quinta, prima aurora incipicnle, pridie Nonas Jun. Eodem anno apparuit corona mirabilis in circuilu solis Dominica die, hora quarta, 5. Septembris. Hoc signiflcabaliir, propagandatn Chrislianam religioncm, ct adornandum Chrisli cullum per ipsuin iinpe-. ralorem. Anno (i8) vcro ullimo imperii sui cclipsis solis insolilum fuilvigilia Asccnsionis Domini 29), et slelle visac sunl sicut per noctcm diu. Quod significavil , maximam lucernam Chrislianitalis, id cst ipsum impcrium, extiiigtii, et morle ejtis sibi traditum tenebris tribulationttm iuvolvi. Idcm imperalor, audila morte Pipini filii sui, decrevil fllium ejus Pipinuin parvum cducari penes se in Francia (30). Emeno vcro comes lictavinus, conlra voluntatcm imperaloris, voluil elevare in rcgcm Aquilauie Glium Pipini. Ilac de causa imperalor molus ira Pictavis vcnit, ct inde Emenonem expulil el fralrem ejus Bernardum. Et Ramnulfitm, liliura Girardi comitis Arvernis, ncpolem Willelmi fratris Girardi, comitem Piclavis praefccil; Turpionem vero comilem conslituit Egolisme, et Raterium comitem praeposuil Lemovicx. linieno. quoque ad Turpioncm fratrein suum sese contulit; Bernardus vero ad Ratnalduin comilem Arbalilicenscm. Imperalor quoque filium stium Carolum Calvum iu Aquitania regnare fecit, et Piuinum narvnluul secum adduxii Franciam ad iiutriendiiui. Idem imperator n;o.-:^iiUi Egii!iSiiic iiscni e'l Satitohrccitseni suo nomine sculpeje jussit (31). Bunfc^are quoqne to;:intfm Siguinttm, et Sanctonico Latidricum praefecit. EodemqOC annp quo ecT(|iMS conligii siipradiclum soiis, imperalor apud Mogonliain civilatem egrotaus obiil 12. Kal. Julii, cl Ltitario coronam impcrial.tn el cnsem aureum dimisil (52); sepuliusque cst Metis • apud saucttim Arnulfum, anuo ab iucarnalione Domini 840. 2. 6' Itali;c add. 2. 7* cl Franciac add. 2. 8* in Fonlanelico campo 2. 9* Germanis et add. 2. 10' Aclum el hoc praiiuiu anno secundo posl tnortem patris eorura, id est 841 anno ab incarn. Domini. Et, imiumera slrage pcracla, victor exlilit Lolharius Sed 2. !

k t

u

%v

4 S

4 6

4 7

v

w

V9

:

VARLE LECTIONES. 1

M

scriptam v. carccm c. Icc c. ce yost deieus. vcnles corr. vivenlc c. * sipnuit c. igtiare c. 8

" dignalic.

4ft

sio c.

ki

e

corr. c.

Ti-

M

NOTJE

(21) Odo — sanctam Radegundem ex Ann. Aqnil. lib. 1. (22) dTlerbatige. (23) Saint-Jcan d'AngcIy. Brantdme. ° ^

(29) Cf. Vit. Lud., c. 62. ((30) - " Id cst die ~ *5 Mai, ' quo sol cclipslm passtis t. In Vita Ludovici I I . dicilttr tertia dic Letanine cst. ajoris, unde unde apparet apparel Vita3 Vitae scriptoiern scriploiem non non diem diem S. S. majoris, Marci (25 Apr.) sed Rogalionutn dies, id est ferias v

l:

55

IHSTORIARUM LIBRI TRES. - U B . III.

51

sed subito Warimis dux, cum Tolosanis el Provin- A bilu, monaclius chlcitur; simililer et onincs canocianis superveniens t \ bcllum reslauravit, el fugauici sancti Marcialis in inonaslicum babitum sponie lus esl Lotbarius (55) [nn. 811]. sese traiisferunl, cl deinccps idem locus a raonacbis 17. Anno secundo posl morlem domni Ludovici -ordinatur. Josfredus vcro tbcsaurarius nolens relinet Carolus et Ludovicus rrgnum partili sunt sibi. quere seculuui, ttilus 8* a Slodilo cpiscopo, rnonaEtpost duos annos (an. 843) vcttil imperalris (3J), stcrium sancti Jiiniani (55) ct ecclesiatn Cairocnmater Caroli Calvi, Turonis, obiil, sepulta apud sem (50) dcprxdationc 9 * a jurc sancli Marcialis Sanctum Marlinum. Ipso anuo Raiuoldus Arbattlisubripuil, et bac occnsionc dcscisccre fccit. Tuuc censis comcs, cum Lanbcrto Nannetis comite con- sancti Marlitii monacbi Turonenses, ncminc cogressus, occisus est 2 \ Et Nannelis co anno a Wc- gcnle, ante corpus cjusdcm abjccto monachi sccfaldingis capta est, et Carolns Calvus primo Bri;anmau% scema induunl canonicale 10 *; scd mox in cis niani ferro et igni vastavil. Sequcnti anno (an. pestis " irruil, ut una noclc omncs morcrentur, ct 841) Bcrnardus 3* comcs PicJavinus ct Arvcus dc r.iico a canonicis ipsc babitaltir locus. Carofilius Rainoidi, congressi ctuu Lanberio 4 * comite, lus (37) auicm tercia vicc Britanniam igni ct fcrro occisi sunt. Alio anno (an. 315) Siguinus comes vaslavit (an. 850). Et dttm in Aquilaniam regressus Burdegalensis et Sanctonicensis a Norraannis captus B cssct, Nomcnoitis dux Redouas civitatcm et Nanueet occisus est, ct Sanctonas a Normannis concrctis capicus, destruxit cas 11*, et Btitanniam rcpcmata est, tbcsatiris ejus oblintis cxportatis. CaroIuS dat. Anno sequcnti (an. 851), jtibcnte Deo, ab angelo itemm Briltanniam pergens, cum Nomeulio duce percitsstis intcriil. Et Carolus Calvus qnarto Brilandimicat, et victor fuit, Nomenlio fugalo 5*. His lcm- niam ingrcssus, cum Erispoio filio Nomenoi diraiporibus Normanni diffusi sunl per Aqiiilamam, qtiia cavil 12*, el viclor cxtitit, sed magnara partem duces ejus inter sc bellis deciderant, I K C cral qui exercilus sui cum Yiviatio dttce amisil 13*. Et seeis resisteret; et concrematae 6 * sunt ab eis Ilerio quenli anno (an. 852) Lauberliis comes Nanneteninsula et monasterium Deas, Burdegala, Sanctonas, sitim a Gauzb rlo Ceitpmannensium comite iu Engolisma, Lemovicas, Parisius, Turonis, Belvacus, bello 14* occidiiur. El Carolus quinta vice BritauNoviomagum , Aurelianis, Pifiavis, et inmimera niam devastavit, et Pipinuin nepotem suuro 15* admonasteria el castclla deslructa. quirens, Briianniam sibi subjugavit, occiso E r i 48. Post mortem Ltidovici impentoris anno spoio (38). Rannulfus qttoqite comes Pictavensis et octavo ( n n . 848 ) 7* Carolus Calvus Lemovicae Raino comes Arbatilicensis, consftnguineus ejus, convenlum generalem * babuit temporc qttadragecuin Normannis in Briliaco villa dimicantes fttgali simae; ante rujus pncscnliam Ainanlus praefe

A : ; E M A R I S. CIORADI MONACIH

co

i.Iem dux. E l OlioBosonis Helias coueessaurbe Pe- A monachus Ademarus, qui tunc cum avunculo suo tragorica, Bernardo filio Hildeberli (127) reddidit incltto Rolgcrio Lemovicas degebat in monaslcrio inarcbam. El doncc viriles annos atlingeret aelas sancli Marcialis, experrectus in leinpesla noclis, Bernardi, injunxit eain regendam forlissimis piinci* dum foris aslra suspiccret, vidil in auslrum in altipibus, duobus gerinanis, Pelro abbaii Scoloriensium tudine celi magnum crucifixum in ipso cclo 5* ct caoonicorum (128), et Umberlo Druto. Quorum paier Doniini pendentem figuram in cruce, mullo flumine Abbo Drutus castrum Bellacum (129) conlra regem lacriinarum inkicriinaulem 4 \ Ipse auteni qui haec Roibertum fortissime defendit 1*. A quibus duobus vidil altonilus nicbii aliud potuil agere quam lacrifortissime marcba defensa est, quousque Unberlus mas ab ocuiis profundere. Yidit verotam ipsam cruobiret. Petrus abbas singularem principatum opticem quam figuram crucifixi colore igneo et niinis nens, habcbat sibi fidelissimum profundissimi consanguineo totam per dimidiam noctis boram, silii Ainardum pnrposituui 2% babcnlem duos fra- quousque celo sese clauderel. Et quod vidit semper in corde celavit, quousque bic sciipsit teslisque est Iros Abboncm et Raiinundum, slrenuissimos duces, Dominus, quod baec vidit. corpore robuslos, auimo bellicosos, quoruin sororem 47. Eo auno Hilduinus (153) episcopus Judeos Aldeardem accepit in malrimonium Raimundus Cabannensis, abnepos (150) Turpionis episcopi, frater B Lemovicae ad baptismuin conpulit, lege prolata, ut aul christiaui essenl, aut de. " civilate recederent, Aihilberli decani inclili et preposili ex monaslerio el per unum mensemdoctoresdiviiiosjiissildisputare saocli Marcialis; geuuilque ex ea filiiim Ademarum cutn Jtidaeis, ut eos ad fideui cogercnl 5*; et tres vcl Engolismensem monachum, qui haec scripsit. qualuor Judei Christiani facti sunt. Cetcra auleiu Viveote enim sttpradicto Ainardo, abbas Petrus iiiultitudo per alias civitales diffugere cutn uxorircm publicam optiine amiuinislravii, et invidos suae bus, liberis, feslinavit 6*. Ipso anno scpulchrum Dogloria* conpressil. Nani eo Roina? mortuo, et Rainiini Hierosolimis confraclum esl a paganis 7* inttndo fratre ejus Hierosolimae defuncto, et Abbone infirmitale gravato, inclilus Pelrus, netnincm fide5 Kalendas Octohris 1010, anuo ab incarnalione lem consiliarium habeus, dum ad suum lemere facit cjus. Nain Judei occidentales 8* epislolas miscruiit mbili ium omnia, el inter suos lerribilis t i l leo vidc- iu Orienleni (134), accusantes chrislianos , manlur, caslrum propriuin Morlemarense concrcmat, dantes cxcrcilus Occidcntaliiim 9* s:iper Sarracenos contradicenle cousilio stiorum, el hujus rei occasione orienlaies cominolos esse. Tunc Nabuchodonosor propinquis ejus et principibus marchionibus cum Babiloniaj (155), quem vocant Admiralum, conciDernardo comiie et Willelmo duce, quasi tirannilalus suasu Sarracenorum 10' in iram, magnam dein pricsumciet, in eum insurgenlibus, paulatim ex C afliiclionem super christianos exercuit, dala lege, u t polestale inarchionum ejeclus est. Qui a llierosoquicumque christiatti de sua poleslate noilcnt fieri lima reversus, iu basilica sancli Stephani Leniovica} Sarraccni, aut confiscarenlur aut interficcrenlur. sedis prislinum honorem continens, et ecclesiarum Unde faclum cst,ut innumerahiles cbiislianoruin 11* factillales suas pro nichiio ducerent; sed moiLe ct viilarum mulla pos^essione ex paterna fruens hcnemo dignus pro Chrislo fuit nisi palriarcha Ilieroreditalc, ct maguse catervai militum, qui ejus henesolimorum, qui variis suppliciis occistis cst, el duo ficia hahent, imperans, a curis sccularihus magua adolescenlcs germani in Egyplo, qtii dccollati sunt, cx parle crepttts, et liberius Deo vacat, et majori cl muitis ciarescuul niiraculis. Nani ecclcsiae sanquam anle securilate el gloria pollet (131). clorum subvcrsae sunll2*,elpeccalis nostris prome40. Ilis tcmporibus (an. 1010) signa in aslris, sic< italcs noxia?, nimi;c pluvire, nimije pestes, el gra- rcntibus, basilica scpuichri Domiui usqne ad soluui dirtila. Lapidem moiiumeiili cuiu nullateiiuspOise.il vissiimc fames, dcfecliones muh;c solis et luiuc comminuere, ignetn copiosum superadjiciunt, sed apparuerunt, el Vinzeuna fluvius (152) per tres 1

m

U

i

iioclcs aruil Leinovicx pcr duo milia. Et supradictus p quasi adamans immobiiis inansil et solidus. Bethlcc1* Ilic Abo consensu Aldeberli comilis caslrum Mortemarense (156) construxit in fttndo proprio. add. 2 2* p. cx monasterio sancti Petri Scoloricnsi. Qui Ainardus habuildttos 2. 3* qttasi confixum in ceit 2^ 4* ploraniem. Qui atilem hec. 2. 5* eos ex suislibris revincerent 2. 0* Quidam eliam se ipsos ferro jugttlavcrunt, nolentes baplismuni sttscipere. add. 2. 7* Judeis et Sarracenis 2. 8* et Sarraceiti H i spanieflrfrf.2. 9* Francorum 2. 10" paganorum 2. 11* c. convettcrenlur ad legem Sarracenam , cl nemop. C. m. d. fuil 2, 12' Naut iccclcsia saneti Gcorgii, qtte actcnus a nullo Sarracenorum potuil violari, luitc dcslrucla cst cuin aiiis inultis ccclesiis sanctorum 2. u

v

U 5

VARL-E LECTI0NES. 1 4 1

engolismense 1. cgoiisnteiise 2. clcsie c.

u

t

Ul

ainardo abbalis. pclrus 1. devitalc 1.

NOTiE. (127} Idem nni sttDra c. 34 Aldcbcrlus; ila cliam (152) La Vienne.

u

* sarcenis c.

ec-

6t

IHSTORIARUM LIBRl TRES. — LIB. III.

6fc

miticam ecclesiaro, ubi Christus nalus est, cura A nienlis,.el mulla aflluentia argenli, quia in manu niterenlur desfmiere, apparuit eis lux fulgurans sua abbaliam habebat emplain a Widonc, propesubito, et omnis eorum mullitudo corruens exspi- ravil anle quadragesimani cum Willelmo duce Roravit, ct ecclesia 1' intacta remansit. Ad inonaste- mam , el in tristicia monachos sancti Marcialis reliriura quoque montis Sinai 2* decem milia Sarraceno- quid. Mox co recedenle, ad sepiilchruin bcali rum armalorum venicnles deslruendum, longc qua- Marcialis plurima ceperunl choruscare miracula, qmc leliciam monachis et cunclse Aquilaniu* plcnam luor milibus conspiciunl totuin monteni arderc et flammas usque in celum feri i , el cuncta ibi [posita ingesserunt. Nam nobilissimi AquitJtiorum cl Francum bominibus manere illesa. Quod cum renun- corum principum alquc Italorum eo anno Leniovicae ciassent regi Babilonio, penitencia ductus tam ipse pascha cum frequenlia sancli Marcialis gloriose cequam populus Sa-rracenus, valde dolucrunt dc bis lcbravcrunt. Rcversus episcopns basilicam scdis sancli Slephani, quam sanclus Marcialis dedicaquae conlra chrislianos egissent, et dala prujceptione, jussit reaedificari basilic.am sepulchri glo- vcrat, deslruendam el amplificandani disposuit, et jecil, ut posl dies 15 insiriosi. Tainen rcdincepla basilica, non fuit amplius lineas ad fundamcnla slereloperi. Abiensqueindeadecclesiam Agenlo(158) similis priori nec pulchriludine nec magnitudinc, quam Helena maler Constantini regali sumptii per- B supradiclam 1 0 \ ibi spirilum exalavil (an. 4012 vet fecerat. Mox e vesligio super omnem terram Sarra1015.) Delalum cst corpus ejus Lemovicam, apud cenorum faroes incanduit per tres annos, et innu- scdem vigiliis observatum, apud Sanclum Marlinum merabilis eorum mullitudo fame mortua esl, ita ut sepullum. Successit pro eo rcverentissimus Geralplateae et dcserta cadaverihus replercnlur, ct dus, neposcjus. Consecratus et Pictavis apud Sanfierent hoinines cibum et scpultiira feris et avibus. ctum Uylarimii 11" a Siguino archiepiscopo. Non Secuta esl eos gladii vaslilas. Nani gentes Arabiaj cnim poltiit csse Gatizlenus Biluricensis archicpisuper lerrain eorum diffusae sunt, ct qui reinanse- scopus, qnia nec !um rcccplus eralin sede Bilurica. rant fame, gladiis interierunt. Caplus esl ab eis rcx Ilabuit tamen ibi missos suos ex sancli Benedicti Babilonius, qni se conlra Deiiiu erexeral in super- monachis. Simul intcrfiiemnt episcopi Gislehertus biam, el vivus, vcnlresccto, visceribus extractis 5 \ Pictavensis, Arnaldus Pctragoriccnsis, Islo Santonimortuus esL Yenter ejus lapidibus opplotus, con- censis, Grimoardus Engolisiucnsis. Post benedictiosulus est, et cadaver, ligalo plumbo ad o l l u m , in nem 12* comitali sunt eum usqne Lemovicam Arnalmare demcrsum esL dus et Grimoardus episcopi. Primum ad Sanctttm 48. Eo anno Rodulfus Petragoricensis episcopusab Mtrcialein veneruttl simul 15*, et recepti sunt a moHierosolimis rediens 4', obiil Pelragoricae, et suc- C c h i s . Iiide monachi eos duxerunt cum anliphonis ccssil pro eo Arnaldus. Qui apud Sanclum Benc- usque ad ccclesiam Cairoensem(l59).lbi in cathedra diclum Nantolio (157) consecratus esl 5* a Siguino scdit, el humeris populi veclus, canonicis anliphonas Burdegalae archicpiscopo 6*. Tunc Gauzbertus, conciucntibus, lcxltim Evangclii a Grimoardo cpiprinceps castri Malamorlensis, caplus ah Eblo vicescopo lcgcndum sumpsil, et ita benediccus dexlera coniite Combomis, relrusus in castro forlissimo Meassidue, ad lioslium hasilicae sancti Slcphani cum lurensi, Deo volente a suis rusticis7\ caslro expu- gloria dcduclus est. Grimoardus tradidit ci portas gnato el mox capto, creplus esl, et caslrum deslruccclcsiae, Arnaldus cordas signorum, el ambo in ctum 8* est. Et Hierosolimam pergens. dcfunctus scde sancli Marcial.s inlronizaverunt cum, ct clara est 9*, el miraculis post morlem clarescere cepit. voce, Te Detim laudamtts, Arnaldus cpiscopus intoErat enim valde ecclesiaslicus, et honeste sc agebat. nuit. Episcopum sedentcm oscttlali sunt omncs; 40. Circa hoc tenipus Alduinus episcopus, acceplis deinde niissam celebraverunt de martirio sancli pretiosioribus sancti Marcialis ornanienlis ct vcsli- jhcodoi i , cujus fcstivitas ipsodie(140) agebalur. U T

us

na

f )

1' et sic ecclesia Dei genitricis2. 2*Sinai, ubit|iiingenli cleo ampliusmonachi subimperio abbalis manebani, habeiiles ibidem proprittm episcopum, inilia armatorum, armaloruin, u i nionascopum, veneruiit Sarraccnortim decem intha cos perimentes, hahitacttla eorutn cun • iim ecclcsiis diruereul. Propinquanles autcm, a qttaltior fere milibtts conspiciunt lolum monum ardentem.( i.et ftimantem, flaimnnsqiie in cchiui ferri 2. 5* e. impiam aniinaui ab Daralrum projecit 2. 4* relulil qua viderat ibi infamfa, et add. 2. 5* dicbus quadragesime liililquie add. 2. 6 a Gritnoardo el Islone episcopis (141) add. 2. 7' r. iu frunalibus quodain manc subilo cxpugnalo ct mox caplo castro 2. 8' flainmis dalum 2. 9' in reverleudo add. 2. 10* unde monachos cxtruseral add. 2. 11* Ylarittni mense Novetnhri pro omnibus gradibtts ecclcsiasticis a Gisleberto cpiscopo, et iii gradu ponlificali a Siguino iitonacho, archicpiscopo Burdegalensi. l2* quae dominica die peracta esl add. 2. 15* siitiul — duxertint des. 2. #

1 4 8

fc

VARLE LECTIONES u i

cadeveribus 1.

U 7

fondamenta 1.

1VS

n. c. NOT.E.

ADEMARI S.CIBARDI MO.NACIil

C3

Per dies sepiein iiululus processil siola sanclificala A vi el ingenio cepit caslrum Argenlomum (144), e l cuni imlumculis 1" ct cappa Uoinaua, absque ca- ab co vicccomilem Widonem cxpulsit. Idem Otlo psula 2*, ct per eosdem coniinuos dies missam 5* j u \ l a Masciacum (145) monaslcrium castrum acdifieelebravit 4*. Tune abbas Gosfridus basilicam rega- cavit, qucd rcx Rotberlus expugnans capere ncquilcm majori operc ccepit rcnovare (142) (an. 4017). v i l ; el sic frustratus recessit. His lemporibtis basiQuadragesitna vcro mcdia (an. 1018) cunt noclurnis lica sancli Marlini Turonica, ab Arvco llicsaurario vigiliis inulliliido maxima in eandem aulam ad U i - magno cullu incboala, ad finem pcrducla, ct corporc mulum beali Marcialis propvjraiues itilrarenl, v i r i sancli Marlini sublevato, cum gloria niagna consecrala csl in bonore 12 apostolorum. Iiis eliant lemcum mulieribtis pltis 50 invicem conculcali iiilra poribus ecclesia sancti Pelri sedis Engolismensts ecclesiam expiraverunl, cl die crastina sepulli sunl. dcdicata cst a tribus episcopis, a Siguino monacbo Episcopus Geraldus Itomam abierat; ideo per Rurdcgalensi, aGrimoardo et Islone fralre 7' ejus. Arnal IIIIII missiim cst cpiscopum , prudentissimo adolesceiili,WilIeltno imperavit , til posittis ducis ad morlcm, ct aula cjus ihi diruta. revertens ordinalum reperiret episcopum. Qttod ille adimplere curavit, et mcdia quadragesima 9* Tunc a primalibus malivolis, et precipue a Fulconc comite, qui ttinc in servilio ducis Pictavis crat, ^ Angeriaco antc capul sancli Johannis 10* consecralus estepiscopus ab Islone episcopolT etRoone(ILG) tempore qttadragesimae suadebalur ei destrtterc loatque Arnaldo necnon et Isimbcrto episcopis, cum sancti Johannis, ct inde monacbos ejiccrc, cl a clarissiimc indolis Willclnto comilc cl 4rnaldo canonicos 5* inmiltere. Et licet sercnissimus prinPetragoricensi episcopo Lemovicam deduclus, inceps furore gravi commotus cssel pro injuria sua, tronizalus csl in sede sancli Marcialis (an. 1021). taincn suam iram et impiorum consilia v i c i l , et rrgalt more cum ralione prudcnti causam pacifica- Archiepiscoptis vero Bituriccnsis Gauzlenus, ad cuvit. Sempcrque ftiit servortim Dei defensor, et Deus jus diocesim Lemovica pertinel 12*, quia sine sua auctorilate consecratus est cpiscopus 15*, lolum Leei in omnibus adjutor 6*. Tunc casu civitas Piclavis movicinum excommunicavit, ptaeter locum sancii combustaesl, etdtix sedcm sancti Petri celerasquc Marcialis et quae proprise ad eum pcrlinebaui, ecclesias suumque palalium majori dectTre ainpliavit. ipsumqueprobibuit ab oflicio suo episcopum. QuiU* 1 7 1

1 7 1

l 7 f

m

1* nttper add.l. 2* post aliquol annos add. 2. 3* ignea virga, ctirvata nihiihominiis in fastigio2. 4' 2. hoc toco add. : lulerea caput — retiiielur qua? infra c. 58. teguntur. Tunc vero pcrgit : Piramis aulein saxeasuperveslita cst ex tabulis ligneis deargciilalisundique.exoblalione copiosi a r g e n t i , quod rex Navarra Sancius oblulil healo prancursori. Qttodam vero lempore poslqtiam hacc acta sunt conligtt. 5* monachorum scnalum ejiccre ct canonicorum ferilalem ibidem immitlerc2. 6* 2. hoc loco add.i His teinporibus cometes — devoravit quos infra c. 58. occurrunt. T veslibus albis ct cappis olosiricis amiclis add. 2. 8* candclahris quoque et aqua bcnedicla add. 2. 9* sabbalo medic quadragesimc 2. 10* diacontts cl presbytcr ordinatus esl, ct craslinadominica add. 2. 11* archiepiscopo Burdegalensi 2. 12* quia pecnniam requirebal pro impositionc manuum, coniempliis est ct add. 2. 13* facta sinodo in Francia coram rege Rotberlo, uhi scplem archiepiscopi aufucrunt die pcntecostes cum sufraganeis episcopis add. 2. 14* cuni racioncm reddere posset et sesc pttrgare a culpa, si vcilcl, coram papa Roinano , scilicet contempsisse archiepiscopum proprium causa Simoniaca, tamen add. 2. 17t

1 7 7

1 7 t

VARIiE LECTIONES. t7 1

1 7 1

° chmiaccmis 1. ad 1. arge c. sesse pugnare c. 1 7 7

1 7

17

«axil. » in — mortein det. 2. romana c

1 7 8

1 T i

decorcm 1.

1 7 8

imperavi 1 .

71

ADEMARI S. CIBRADI MONACIIl

73

salisfacicns, mtdis pcdthus, cntn cculum clcricis oi \ c l i , cl pcr diversas Occidcnlis pnrlcs nunlii anlimonachis, omnibus simiiilcr pedihus nudis, Riiurichrisli exorii, per lalibula sese occullare curabant, cam scdem adiit, ubi archicpiscopus cum clero cis et quoscumque poterant viros el mulicrcs subverteprocessit obviam, et cum honore cos deduccns, quod banl. Quidam eliam Auiclianis 7* canonicus canligavcrat ahsolvit (an. 1022). tor, nomine Thcobaldus, qui morluus erat antc lricnniti.il in illa hrcrcsi, ul perhibcbant probati v i 58. Inlerca 1* caput sancti Johnnnis, poslquam r i , religiosus visus fucral 8*. Cujus corpus, poslsatis ostcnsum est populis, rcscrvalum csl jnssu quam probatum csl, ejeclum csl de cimit *rio, juWillelmi ducis, et recondimm in piramide prislina, bcnte episcopo Odolrico, ct projectum invinm. Qui ubi interius timiamathcrio argeuteo qnod pcndel niilcm flammis judicali sunt supradicli dccem cuin catenulis, inclusum retinclur. His tcmporibus coLisoio (158), qucm rcx valdc dilcxeral proplcr sanineles vclut cnsis latior ct longior contra scplenclitalcm, quam cum haberc credcbal, sccttri nihil trioncm apparuit phiribus aestivis noctibus, et pcr igncm timebant, c l a ilammis sc inlesos cxire proGalliam c l Paliam c vesligio civitates, castclli el mil:cbant, et rideulcs in mcdio iguis ligali sunt, et monastcria igne cremala surit plura; inler quae sine mora pcniliis in cincrem redacti suul, ut ncc Carrofum casu flamma conbtislum csl cnm basilica Salvatoris. Ecclesiam quoquc sanclae Crucis sedis B dc ossibus residuum invcnirctur eorum 9*. Aurelianis et inonaslcrium sancli Bencdicti Floria00. Quo teinporc (an. 1021) Aimiricus princcps cum et alia mulia flamma dcvoravil. Dux quoqne Ronconiensis * conlra scniorem suum Willelmum Willelmus, sempcr cogilans Dei volunlatem, regucomiiem Egolism.nc, dnm ipse Willelmus Romae eslarem disciplinam restauravit in Sancto Carrofo sel, caslrum Fraclabolum in Sanctonico exlruxit (an. 1014?), ejeclo Petro abbate polenlissimo 2*, per dies resurrcctionis. Promiscrat ci fidelitatcm qui per Simoniacam hcresim praelalioncm oplinuerat super reliquiassanctorum calciamentorum 10* saRdi el saeculariler 3* locum adminislrabal, cl subrogato Eparchii. Et quia perjurus contra ipsura fuil, post Gunbaldo rcgulari c l Dei servo, abbale saucli Sapaucos dies a Josfrcdo, filio comilis stipradicli, ohvini 4*. vianle ferro confossus, animam sine mora rcliquif. 59. Eo tempore (an. 1022) 10 ex canonicis sanclac Comcs vero Willelmus cum Alduino filio caslrum diu obsedit, c l fortiter exptignalitm capiens destruCrucis Anrelianis, qui videbanlur esse religiosiores xit, cl posl mulitun tcmpus ilerum reedificavil, ct aliis, probati sunt csse Manichci (157). Quos rex filio suo Josfredo commendavit. Guillelmus vcro Rolberlus, cum nollcnt 5* ad fidem revcni, primo vicecomes Martilinccnsis (159) c l fralcr ejus Odola gradu sacerdotii deponi, deinde ah aecclesia c l i minari, et demum ignc crcmari jtissit. Nam ipsi C ricus gravi discordia deccrlabnnl cttm Alduino fradeccpli a quodam rustico 6*, qui se diccbat facere tre eorum proplcr castrum Rofiacum mullo lempore. virtutcs, ct pnlverem ex mortuis pueiis secum fereUnde faclum est, ul a Willelmo comile inter se pahal, dfrquo si quem posset communicare, mox Macificarentur, c l paccm ipsam pactumqtte condiliotiis nichcum faciebal, adorabant diabolum, qui primo sttper corpus sancli Eparchii cidem jurarcnt. Quod cis in iElyopis, deinde angeli lucis figuralionc apintcr sc mcntiti el pcrjurio r c i , altcr excccatus est, parebal, et eis raullum colidie argentum deferebal. alii dtto honore omni privati sunt. Nam Willelmtts Cujns vcrbis obcdientcs, penilus Chrislum lalcnler cl Odolricus dolo ad se cvocaltim Alduinum prima rcspticrnnt, cl abhominaliones et crimina, qnac diei cbdomada pascbne in trnditionc, postqtinm cum cis ciiam flagitium cst, in occullo excrccbanl, et in coenaveiat et in cortim hospitio dormiernt, anteqttain aperlo christianos vcros so fallebant. Nihilominus a lccto surgcret, capiunl, et linguam^ei amputant, apud Tolosam invcnti snnt Manichei, el ipsi deslruel occulos effodiutil, ct ila Rofiaciini rccuperant. l 7 8

1H

1* Inlcrea —devoravil lioc loco desunl 2.; cj. c. G0-T0, //.4*, G*. 2' scculnri add. 2. 3* el insipidc add. 2. 4* recla fccil, que placcbanl in oculis Doniini. Ejcctus vcro Pclrus, ad Saitclum Augelitni Lemovieino monastcrio mansit percttssus paralisi lougissiina itsquc ad moi letn. add. 2. 5* alicalenus add. 2. 6* Pclragoricensi add. 2. 7* sanclc Crucis Aurcliancnsis 2. 8* peribebnnl hcrelici ipsi 2. 9* His diebus quidam e principibtis Egoiismcnsium Gardradus, cuin non lilium habercl, % l i o

a

d

n a m

P l« efludil ; c l slatim inortuu;, a simigoga Judeorum de basilica saucli Stcpbatti ciatus, scpuliurai dalus csl. Quo tempore Cordubcnscs Maufi per niarc Gallicuni suhito cum mulla classi Narbonai per noclem appuleruul, et SUIIM.O diluculo ciiin armis in circuilu civitalis scse ellu.brnnt ; et sicut ipsi nobis rctiilcrunt 10% sorlilogiumcorum eis promiscral, prosperc acluros et Narbouain caplu^ ros. At chrisliani quantolius corpus cl sanguiucui Dci a saccrdolibus accipienlcs comrnunicavcruiil, ct praeparaiilcs se ad mortcin, bello iiivaserunt Sarra-

ciun quibiisbeiicdictiisfuerat add. 2. 2* colobio lamen ct casula 2. 3' per stationem urbis missas 2. 4* Non debcmus pra?termittere, quia per 15 dies altercalio fuil Pictavis pro co, conlradicciihhus opiscopis omnibiis, non essc aucloritalem Palrum, ordinaliones graduum ab osliario usqtie. ad presbyterum licri debcre, nisi per jcjunia episcoptis, el ad solam ttrbcm Lcmovicuin misstts, locis habcrc volucrunt : nos omnia ex co probantes, sicul Apoilinaris ad Ravcnnam et Marcus in Alcxanqttod bonum cst lcncntcs, cl scicntes non essc driam; qtiemdam vcro monachum hiijus loci hanc vcriim qtiod varitim; jtissu venerabilis Patris nostrt V i t i m mendacio suo finxissc adulatorio, idco cani O.lolrici totius scientiac lotiusque virtulis v i r i , quod non credo. Tjmen hic liber, quia velusttis e.t, cuitqtte in hac quaestione cst malurum, salubre, mijoris est anictoriiatis quam si esscl novus : nani sanum ct rattim,libcra cupiinus exercerecbarilate.» vclcres auctoritatcs, etiamsi falsa? sint, plus crcIlcc el hujitsccmodi nobis loquenlibus ct ipso (lunlttr a nohis quam novap, licet vcraccs. » Tum l

08 EPIST. DE S. MARTIALL A et solvendi accepisset, ut ipse Longobardus meniisoriutn in eodem pOSttum : Gtoriosus est Martiatis apostoius Gallia, qui %ia ptantavit Ecclcsiam, ut cum tur, sic quoque non incongrue posset praedieari v»se muita pertulerit, in pace tamen defkiens hanc in apostolus. Nam et Hieroitymus, maxima columna pace dimiserit. Ad haec iile : c Et hoc antiquum esl Ecclesiae, et Beda Venerabilis presbyter Timotheum uon iiovutti, efcqui hunc diclatuni composuit sopiens discipulum Pauli praedicaut apostolum in suis Chrofuit.» Item osiendimus ei annosum bythmuin se- nicis, quem Paulus ad lidem traxit et episeopum quentialem in eodem voluiuine veleribus littcris ordiuavit, cui eliam duas epistolas scripsil. Onesifaclum : Cives calicola* ut coltegam, omnis suum uti mus quoque discipulus Pauli a pluribus Ecclesiis apostotum Aquitanla. Et ille a i t : c Hoc puto non apostoius praedicatur, et ipse Paulus Epaphrodiitim, est sine divina volunlale, quod a vobis apostoius «lUem?, Philippensibus ntisil, prrc iieat npos'ohim Marcus eliain et Lucas evatigeiistae discipuli apo*to« praedicatur, quia pene ouiiiis orbis terrarum jam iorum a pluribus Ecclesiis apostoli pncdicantur. hoc auditu famae comperit. > Ncscio aliud. Quid Nam Marcum Pelrus Alexandrkc misil sine ordinaplus auctoritatis ei panderero post islas tres, cum iu lione episcopali. Qui cum provinciam iEgypti priore duorum aut trium testium stet omne verbuin? Nox erat, et discessimus. Ccenavi tecum, o dilectis- mus convertissei, a vicinis episcopis, licel sibi polsime abba, el quia crastino diluculo ad Egolismam B licem mauus amputaverit ut saccrdotio reprobus urbem voiebam redire, licenter a te dimissus sum. esset, tamcii invitus cousecratus est episcopus, qu\ Facto mane caninum Lapgobardum ipsum vidi, uec secundo anno posl Douiini asceiibionem ex tribu propter iter meum cum eo sermocinationem babui. Levi praedicantibus apostoiis conversus fueral. Sic Et si scissem quis ille esl, exspeciareni eum Lemo- el Martialis si discipulus Christi iu carne non essct, vicas uuo aimo, quousque contritum esset caput quod dicere impium esl, eo quod taincn priutus ejus serpentinum virga rationis mcae. Nam se ille Aquilaniain convertit, recte potest pnedicari ajiostosquaineo draconino collo resupinus postea jactilavit, ius. Nam ab urbe Roma usque ad montes Pyrcnaco? &e connisum praeliari mecum pro beato aposlolo nuilus aiter sanciorum est qui lotam unam proviuciaui coiivcrtcril, vel qui ab autiquis in iitauiis Mariiale et me ideo qtiantocius fugisse; episcoputn Jordanuin et ejus canonicos omne quod incboave- in ordine aposloiorum scriptus fueril usquc hodie, nisi soiuinmodo Martialis. Episcopus etiam Lemovirant respuisse, nec unquam amplius buic apostolatui consensuros esse quia audieranl ipsum csse contra- ccusis Geraldus aute hos quiudecim amios a Roma regressus, altestalus esl uobis foi tuttu iegisse se ibi dictorem. ~ Cun\, ipso Hehionita venit quidam medicinae artis voiumen, ubi scriplum erat qualitcrMarliulis primtts • egregius, nomine Bernardus, ad Buxeriara mona- C Raveumc predicaverit Chrislumduiti in Galliamvcniret, etfiosi cuin Apollinarcm postlonguni lcmpusib; cbus Ravennae, qui dum mecum apud Egoiismam sennocinaretur et sitniliter contrariosa de sanclo veuisse aposlolicuiii viruni. Uude et iu Yita ojus sic scriplum c s t : c lgitur Marlial.s ctim discipulis sttis apostolo Marlialc mulla proferret, sicul audieral a Longobardo s.ipradicto, cl interrogaret dicens abbati permenso lam maguo tcrraruin spalio, praedicans ubinieo Havcnnati, c quod capul dicam quia Martialis que scininariuiu verbi Dci, ingressus Lemovicinutti est apostolus? » a me protinus audit . c Quia disci- venit ad Tuliuni castellum. » luler apostolos vcro ct pulus Domini fuit, sicut Petrus et ab ipso Domino apostoiicosviros Hicroiiyiuus hauc dilTcrenliam dicit in i w i i c potcslaiem ligandi ct solvendi accepit. Haec quod apostoli suut qui priuii unamquamque procst suntiua apostolatus ejus. »Ille autem respondit: viuciain prxdicarc ccepcrunt, uude ct hodieque t Benedictus prior de Clusa, grammatictis perfe- aslruit aposlolos possc Ucti in Ecclesia, quorum signa ct iudicia apostolulus complcutur; id cst si ctus, abitcgal eum discipulum fuisse Domiui, scd bodieque vcl usque in fineiu muudi aliqua provi.xta Pctruin dicil convertisse cum, et dedisse ei potestalem ligandi et solvendi, sicul cpiscopi dant aliis fucrit in qua nuilus aute pracdicator accesserit, qui priuius ad caui uliquo iuodo accedens eam pracdiquos ordinant cpiscopos. Astruit quoque Yilain istam ejus, quae in his parlibus babelur, non cssc ^ carc ccepei i l , ct uuaui solummodo Ecclcsiam in ca vcterem priorcm, sed novara commenlalam a quo- fundavcril, rectc apostoius cst; qui vcro posl euiu dam iuonacho anle hos ccniiim annos; et alio modo vencrint praedicatorcs ct episcopi, ilii suut apostolici viri. Aposloiicos viros cnim dicit esse qui po*l eam liaberi iu Longobardia, ubi dicit eum parcm e&sv sancto Apollinari ct sauctis Froulo, Satumino, aposlolos ad dilatandam Chnsiianitalem in icgioncs Dionysio, Austrcmonio, Hilario Piclavensi, Marlino ct provincias ab eis jam iiiuiuiualas, el iu vita ei posl obiiuni eorum vcueriut, vcl quosiipostoii ordiTuroneiisi. » Tum ego occasionem deridendi stullum Eacttis, risum proferens aio : c Si graininalicus itabant, u l succcssorcs in loco corum per civitabs M

rsse! iif»rfi»ptiiS- nn» ici?»

nrnfarrAi

T Ai>ff..K r,liic Ct A

99

ADEMARI S. CIBARDi MONACHI

100

scopi, inquit, et presbyteri babeant in exemplum A»n iEgyptum ad ereiniiam Apollonium profc< tuni , aposlolos et apostolicos viros, quorum lionorem fuisse? Ncc derogainus eis, scd qui subtiliter vcripossidentes, habere nitanlur et meritttra. » Ilem talem perscrulatur, inveuire potest Marlialem totam iu epistola ad Pammachium de optimo genere inler- A'|uilaniam Chrislo snhdidisse sicut aposloium, nsn prelandi ait : c Lucas vir apostolicus et evangelisla solum Lcniovicinum sicut unius dioij-e&cos episcoscribit Slephanum primuui Cbristi marlyrem in putn. ideo sicul ex Deo coram Deo in Christo loiudaica concione narranlem, et caeiera. » Item qtienles in verilale si dicamus cuin Apostoiuin; qui in eadem : c Marcus, inqtitl, discipulus Pelri ita vcro post eum cacteros cpiscopi per Galliam fuertint ~suum orditur Evangelium : Principium Evangeiii et usque iu lluem mttndi futuri sunt, apostolhoj Jetu Christi, » et caeiera. Quos Ecclesiae consue- viros, iicet el omncs cpiscopi sanCli el non sancti, tudo in ordine apostolorum in lilaniis refert, et de vccentur et sint apostoli, sicul prohabiliter possiun eis psalmos et cantilenam apostolicam promit, ut ostendere. Nain praeter hunc modum quo otnires jam dictum est, licel hodieque a pluribus Ecclesiis episcopi sunt et vocari possunt apostoli, qua raper incuriam boc non observetur. Qui error huma- tione Apollinaris est apostolus,- cum jam Petrtis nus cst, intellectus vero et emendatio hujus erroris ltaliac regioni, cujus civitas esl Ravenna, jam prior prudenlium est; nam eorum et simiiium comme- ^praedic^ri ccepisset? » moralione, quorum nomina per iitanias in ordine Ad hiec medicus respondit: c Ecce Marlialis est xpostolorum pronuntiantur, psalmi, versus, hymni, aoostolus. sed ouis est aooslolatus eius? » Tum eco : responsoria et anliphonae congruentius apostoloruin c Gallia proprie, quia ipse primtts eam ingressus esl.» quam confessorum vel martyrum profcruntur a Et ille : c Menliris, inquit, nam Gallia de apostolatu prudentioribus ecciesiasticis viris. Sed ct ipse pnpa Petri est.» Et ego: c Tolus mundus, non solaGalIia Gregorius, qui longe post tempora aposlolorum fuil, dc apostolatu Pctri est; nam proprie ipsi ciaves regni tamctsi minime ipse ad Anglorum provinciam, ubi ccelorum tradilae sunt el pascua ovium Christi. Verum hacteaiis nullus accesserat praedicator, profectus proprieaposlolatuscjus est Italia, qtiia eam praedica* sit, sed praedicatores miserit, tamen quia ejus ia- vit,etin ea occubuil et in eajacet.Itaet proprieGal fcore et juvamine maximo fldem suscepcrunt, apud lia apostolatus est Martialis, quia eam primus illumicosdem Anglos merito aposloius appellatur, quia navit annuntiansDominum JesumChrislum, et in ea quidquid post eum alii praedicatores laboraveruut, occubuit et in ea jacet. Ita proprte Utsp-mia est tolum ei deputatur. Si ergo Gregorius post quingcn- apostolalus Jacobi, licel non eam ipse praedicaverit, los annos a lempore primorum apostolorum aposb> fied quia corpus ejtis per mare septem discipuli ejtis ;

]us meruit csse ct praedicari, quia sigua apostolaius C Gallaeciam advehenles, primi in Hispania Christi hahei, cur Marlialis non muito magis est apostolus, nomen anuun iaverunl, ct ibi scpelierunt magiqui una cum Petro ab Hierusalem incipiens testis stri corpus. Nam elsi Marlialis proprium apo Christo ftiit in llicrusaiem et in omni Judaea cl Sa- stolatum non haheat, sicut procul duhio habet, maria, et usque ad ultimum terrae, et Galliam p r n eo quod tamen ab ipsius ore Christi in carne iniis iiluminans omnem Aquitaniam provinciam polestatem ligandi et soivendi accepit nequaacquisivit Christo? cujus signaculum apostolatus in quam profecto privarelur notnine apostoli. ReDoniino eadem Aqtiitauia est usque in flnein mundi; spondc etcitim m i h i , qtiis est apostolattts Pauli? absque dubio euiin ipse iu ea fundavit Ecclesias, Aposlolaltim Barnahnc ct Lucae ct Onesimi c l Silae el primus in eis pcr civilates constiluit episcopos. el Timolhei ostende m i h i , quia et istos Ecclesia Non eitim primus Arvemis praefuil episcopus Au- praedicat apostolos.» Qui cum taccrel, a i o : • Eisl stremonius, nec Turonicis Martintts, neque Pictavis illi apostolatum proprium non hahent, tamen apolliiaritis. ldem el de aliis civilalibus. Nam Diony- stoli recte praedicantur, quia officium apostolorum sius primum Pauli, deinde Clementis discipulus ab adimpleverunt, id cst gentibus evangelizaverunt. eo Galliam missus, piimtis Parisius praefuit episco- ^ Nec eniin omnes episcopi proprias sedcs babuerunt, ptts, uhi nondum eral Ecclcsia. Nam antiquas sedes, nec omnes presbyteri proprias ecclesias, nec omnes Tttronicam in honore sancli Pelri, Aurelianam in abbates propria monasteria. Plerique etiam epihonore sanctiStcphani, Marlialis apostolus fundave- scopi dereliquerunt cpiscopatus suos proprios, nec rat; quae postea mulatac sunt, una in honore saucti tamen ob hoc episcopi nomen amiserunt. Sic et Mauricii, altera in honore sanclx Crucis.Qui, quononnulii ex aposlolis sine apostolnlu proprio fueiiiam post euin venil, non pracdicalur apostolus, sed runl, el tamen aposloii sunt. Qtiia vero sine duhio riollii

nrnnrtA

a n i i c f n l n l n c ACI **

'* *"

431

EPIST. DE S. MARTIALI.

inino el cogcnte Pelro ingressus est evangelizare; A insuper quod benc ccepit, mjiivir perseveravit, el apostolatum propritim, id est graiiam et annnnliationem fldei in genlibus Galliarum pro iiomine Christi habet. Unde qui eum conlendit non esse aposioluni, necesse esl contendat ntillum esse aposlolum nisi tantummodo duodecim , el ttt radal nomen Pauli de lilaniis dc ordine apostolorum, nomina Barnabae, Cleophae, Marci cl Lucae cl Timothei, Oncsimi et Silae et Judae, et tiniversalem invocationctn qua dicitur: Omncs sancti apostoli et evangelistoe et discipuli Domini el sil haerelicus Ilebionila. Cui nos catholici ncquaquam paliemur acquiescere, sed vcstigia priorum Patrum scquentes, nomen Martialis in ordine aposlolorum iuvoca9

I(ri

Unde sunt ista piclnro? ? Ille vidcns Martialcm ministranlem Doinino ad mandatum, et raetcras pictttras sicut lcgilur in ejus Vita, rubore confustts non sine omnium qui aderant derisu professus cst inendacium suum.» Medicus vero ad haec : c ln uno solo vetere iibro vcl in lilaniis si potueris eum inihi ostendere scriplum apostolum, credam. > Qtiod cum in pluribus oslcndcre possem , gavisus d i x i : c Yeni ad nionasterium, et vide.»llle nohiit, quia longe hospitittm habebat, et crastino inde ad atia loea abiit. Dixit ctiam m l b i : c Ego plus quam aiii homines causa medicinae circumeo muha loca, et audio hoc reprobari ab omnibus, et a nullo laudari, ct maxime propter Benediclum priorem qui contradictor est, qui affirmat omuibus propter hoc nascilurum csse

bimus.i Ad haec mcdicus a i l : c Benedictus dicit B ab hoc usque ad quinqiie annos magnum scandalum non esse ltanc invocationcm aliorum qui non sunl in loco sancli Martialis, et venturam ihi inagnam nominati, sed coilectionem qui jam sunt nominati persecutionem, quia oraliones de ipso sicnt illi proapostolorum. > Et cgo respondi: c Diaholus male ferunt, non stnit Deo acceplabilcs. » Ciii cgo : c 0 interpretalur Scriptttras, et isle haereticus male linguam praecidendam et a canihus devorandam! > exponit litanias. Sapientior est omnis Ecclesia Jannes et Mambres resiiterttnl Moysi, et istc Loucalholica isto uno Itacrclico. Nnm si colleciio est gobardus resistit veritati; non valct comprehendere prrenominatorum , superflua est. Si iuvocalio csl veritalem, non suscipil ipse veritatem, et eos qui suscipiunt prohibel, ct adducit sibi cclcrcm perditain pnrnominalonun quam eorum omnium qui nominati non sunt, quod sine dubio vcrum est, tionem. Sui auditores a veritale auditum avertunf, nere>saria est, sicut et invocatio univcrsaiis angc- ad fabulas autem converttinliir. Simon Magpg de Petro ct Paulo aposlolorum principibus Neroni d i lonim, patriarcharum el propbctarum, innoeenlium cebat: Isli homines contra regnum tnum agunl. ct niartyrtim, confessorum et virginum, el oniniuin Zaroes ct Arfaxat de Simone et Taddco apostolis sanctoriun, qtti nisi ila invocentttr, nomiiiatim per dicebant: Venient ad vos inimici deorum et leges siugulos invocari non possunt. Nam praeter qwnluor vestras svbvertent. Aman Agapilcs regi Assuero evangciistas, sunl aiii evangelistae, ut Lucas ipse in Aclihus aposlolorum commemorat Philippnm evan- dicehat: Est gens Jndmorum in regno tuo qua: progelislatn, qtii umis fuit ex septem diaconis, qui prias leges lcnet, et inimica esl tuis. Athenicnses

ADEMARI S. CIBARDI MONACHl

403

104 owt apostolorum junctus cottegio, polestate tiganJi atque sotvendi accepta a Domino, non dissimiti cum apostotisest honoris usus privilegio; ct multa alia, in quihus apostolus pracdicalur; uunc vcro pcr unnm Langohardum ruslicum, putanlcm se essc grainmalicum, dcrelinquet couventus cruditorum c^ihoiicorum verilatem antiquam Palrum nostrorum? Factlius possunt cervi camporum pasci in aethcre qttttni sancta matcr Ecclesia hanc suam purissimam veritatein derclinquere. l L n c sanam consueiudinein, cfsi insulsi oiim rcspucrunt, non tamen amiscrunl, sed iaviti et ignorautes cx parie relinuerunt scintillam, el «ruditi in lilaniis reservavcrunt : ex qtia scintilla reitixit ntodo ut sol pulchra verilalis consuctudo, glorilictiite Deo tempora xisli pcr Pharaonem : Quis est Dominus , ti/ audiam B piissimi pasloris noslri Odolrici cl cpiVopi Jordani. vocem ejus ? Nescio Dominum, et Israet non dimitQ j Marlialcm praedicamus in veiSJMe apotam ; quac dixisli Filio D c i : Hwc omnia tibi dabo, slolum, gaudei ipse , gaudet Deus, guudcnt si cadens adcraveris me; quac vis omnes cadere, angcii et omncs sancti ejtis. Tristatur diabohrs nullum erigcre; quac Judam de aposlolatu dcjccisti; tristanlur hacretici c l i n v i d i , ct cum invidia quac apcris os tuum in blaspbctnias ad Dcum, sua tttoriuulur, nisi a diabolo disjungaiittir. Testiblasplicuiarc nomen cjus et tabcrnaculum ejus, ct flcor coram Dco ct Chrislo Jcsu, qui vcnturus cst cos qui in coelo hahilanl; quaj corpora niarlyrum jndicarc vivos ac morluos, pe*r advcnlum ipsius, c l sttbmcrgerc fccisti, dicens : Ne Christiani sibi marregtium cjus; lestificor ct coram Spirilu sanclo, tyres (acerent; quac pcr Simonein Maguin dc Pelro qui apostolorum peclora invisihiiilcr pcnetravit, si aposlolorum principc, diccbas Ncroni : Hic esl homo ntihi visibilis inodo r.pparcret ii? facie mca Marlialis sio

lot cpiscopi, tol abbales, tot sa^.ienles transacli A antc ducenlos annos ? Nunquam ampJius audivimus Murlialem esse apostolum. Cur boc inutant isli sapientes? salis babcl bonorcm. Et sic liif^ua vcnenaia invidonini decidil in blasphcmiam puilgens talia. Dc illo gradu , ubi Deus cuni posuit, lolhini eum, el faciunt eum asceuderc ubi nunquam f u i t ; et ipsi Marliati hoc moleslum est. 0 aculei scrpeniis, o aspides surdae, o lingua toxicata diaboli, quae solila es sanclos Dci et ipsum Dctim tlilaccrarc; quae non dcsinis pervcrlcre vias Doniini reclas; quac in paradiso dixisli: Nequaquam morte moriemini el proloplastos intercmisti; qitac dixisli de Filio D e i : Jlic est homo vorax ac potator rini, ct Ilic est Joseph (abri filius; quae di9

u

impentus piscator mendacissimus nec in moribus, ncc iu generc nec in aliqua pratditus potestatc; quac Spiiiluui sauclum minorem F i l i o , ct Filium niii.orem Palre dudtiin prasdicabas, nuiic praidicas Marlialcm csse minorem apostolis ; quiu polius C abnegas cttm cssc Christi aposlolum. Sed, bacrctice, canis invidc , quicunqiie hoc dicis, rectc iti capul tuum mentiris : qttia Christus Marlialis magisicr fttit, Chrislus Martialem per se docuil, pro Cltrislo Martialis niullum lahoravit, ut vcrus aposloius. Muhiludo sapieulium sanilas cst orhis tcrrarum. Quod prxHlicamus Martialcm cssc apostoluni, contraiium cst diabolo, delectabilc Christo. Aslulia diaboli adhuc dicunt noniiulli ruslici: Magis voluinus Marlialem cs c confessorem primuin quam apostoltim uliimuui. E l hac de causa ab insuUis l.ivc prava coitsucludo dtidum immissa csl, quac n.odo :tb cruditis pcnilus abscissa esl. Docti cnim crcdcndi stinl polius quam vtilgus, ncc doctus assenliri debct opinionibtts vulgi, sed vulgns assentiri D orihns docti. Docli eitim fulgebunl ut splcndor iirmameiiii, cl qui ad justitiaiii crudiunt iiiultos quasi stclla; in pcrpeluas actcrnilales. Quaproplcr hanc juslitiiun non in vanum ducimus pracdicarc. Ycslifiia enim Chiisti scculi sunl priores aposioli; post 9

t

t

a

e r g 0

ipse, el nie interrogarcl diccns: Qucm me dicunt hvmincs csse ? cgo sine aliqtta hacsilationc , confidcntissitnc ac promptissimc proiinus ci rcspoudcrcm diceus : Alii apostolicum virum, alii uituin de cpiscopis, alii unum dc ignolis sanclis, atit uiitiiu cx coufessoribus. Et si diguaretur mc iitterrog.irc diccns: c Odoh icus vcro abhas mcus, et inouacl.i mei, ct cpiscopus mcus Jordanus, Quem me esse dicunt? i cgo proliuus rcspondercm, c Apostolum Dci. > Ego aulcm Adcmarus iudigntts scrvus luus vcracilcr crcdo, conlilcor et dico quia tu cs vere magnus ct egrcgius, ct nobilissimus apostolus Dci; ct %ui le conlradicil cssc aposlolum, ira Dci cadat stipcr illuin, ct sil pcrdilio in udvenlu Domini noslri Jvsu ChrisliFiliiDci,qui tcperse ipbumdocuil.Sed dubii, quia non audiunt nomcn tuuui scriptum iu Evangcliis, tc hacsilaut apostolum; vcruin cgo credulus profileor lacite practeriuissum causa junioris xtatis luac; cum ct in Ycteri Inslruinento non iiumerarcntur Ilacbraei, uisi a viginli annis cl supra. Fidcs, spcs clcharitas meum comitanlur in arJua grcssum dum credo quaccuuque Petrus a Chrislo •sccicte et cuiu duodccim audiebal, te quoque per euindcm Pclruin lunc simili modo audisse, ct idco gcnlibus te tiducialius Christuin piaedicasse, el per lc gaudco f

105

EPIST. DE S. MARTIALI.

109

• u m . Non acquiesco Longobardo, qui le abnegat in- A Douiinus, et non pracvaleal Longobardus. Tripudiei terfuisse in ccena Christi, qui mentitur ore suo vc- in te Petrus, quia tu es dilectus sibi coaposlolus; nenato Domioum oum solis duodecim quasi lalro- papa Romanus Aquitaniae luae communicet, non exnem , non quasi rcgem liberatissimum coenasse. communicet. Te Petrus vencratur vere coapostolum; te papa Romanus non abneget vere apoSed assentio sanctis Patrihus noslris , et scriptori Vitae tuae, et aflirroo Domiuum cum duodeciro apo- stolum. Te Pelrus ciamat cbarissimum fratrcm; tc stoiis discubuisse, ministrosque babuisse, qui ei papanondcnegct dileclissimum Pctri consorlcm. Pro et duodecim a|iostolis ministrarent, el pocula pro- te Pelrus oravit fixis gcnibus; propler te graliaspapa referat cxpansis manibus. Gratulelur in te ompinarent, et quae neccssaria erant deferrenl. Non assentio vaniglorio Longobardo, qui te abnegat ab nis Roma, quoniam Pelro solvit tribulum omnis ipso Christo potestatem ligandi et soivendi acce- Aquitania tua. Ycrum si forte humana a diviuis pisse; sed solide proflteor te tanto munere aposto- discordaverint judicia, si fortc creditum fuerit veritalis iuimicis polius quam amicis, iiunqui I corruptitico cum aliis apostolis a Christo sublimatum; ideo peto, apostole sancte, solve vincula omnium pecca- bilis papa potcrit transcendere Petrum, cujus i n stinctu Cbristi praeceplis obedisti ? Nunquid moritutorum meorum, et nunquam disrumpendis duicissimi amoris tui vinculis menlem meam ad te tenacissime B rus papa polerit te cxcommunicarc, qucin Christus ascendens ad Palrem propria manu dignatus cst bcfcnstringe. Nunquam communicabo haeretico Hebionitae pscudomonacbo, qui te abnegat in loco ubi Spi- nedicere ? Nunquid vermis eflicicndtis papa potcrit rilus sanctus in igneis linguis super discipulos de- excommunicare Dci F i l i u m , q u i tibi cuni rcliquis apostoiis conlulit ligandi solvcndique ponlifiscendit, interfuisse : quin imo libera voce omnibus populis lestificor non ibi solos duodecim, sed etiam cium ? Ntinquid htimanuspapa potcril excommttuimultos alios discipulos ibi in Sion congregalos fuis;e, care Spiritum sanctutn, qui libi cum reliquis disciet le inter eos repletum Spiritu sancto variis linguis pulis conlulil scientiam omnium linguarum? Nnnmagnalia Dei csse loculum, et cum aliis npostolis quid fragilis papa poleril excommunicare Aquita* edoctum omnibus linguis invincibilem resurreclionis niam luam, quam fecisti cohaeredcm Christo in vilam Christi teslem exslitisse. Unde imploro per te ipsius aetcrnam ? Nunquid pulvis el cinis papa poterit y t Paracliti visilatione cor meum mundari ab omni cr- cominunicaic Ecclcsiam Dci, quam tu ab idolis rore, et sapientia, qtiae a Patre luminum cst, siue euiundasti, ct ab oinni haeresi semper illacsam scrfine coruscare. Dispereat haereticus velocilcr a facie vasli ? Nuuquid futurum cadavcr papa potcril ne tc terrae, qui omnibus praedicare non ccssal Christi praedicent apostolum prohiberc episcopos tnos, quos ascensionem nullum aliom praeter soios undecim C tu una cum omni Gallia praescntabis Christo in die apostolos vidisse, et ibi nequaquam te iuterfuisse. judicii, manipulos laborum ttiorum, in horreo cceEgo enim vivens cum Christo, ego, qui nunquam lesii salvaudos?»liis el talibus, amen dico vobis, i n moriar, ego, qui mortem non giistabo in aetemum, saliabiiiter Martiaiem aposloluni Dei alloquerer, si utpote credens in Cbristum, super montem excelsnm eum contemplarer. Quod vero nonnulli bruli el pnascendens, et in fortitudine vocem meam exaltans, sillanimes aitint, peccaium est, quia praedicamus omni creaiurae cum omni fiducia adnunlio, sicut ve- eum apostolum, ct Deo ct iiliest roolestum; ego vcritas esl in Jesu; qoia sicut testis est Aureiianus rus Chrislicola Ademarus ante prxscntiam Salvatoepiscoptts, quem resuscitasti a gemina morte, scri- ris, qui ventnrus cst jtidicare vivos et mortuos, et ptor Yiiae I U J C cum undecira discipulis in Galilaeam, saeculum per ignem, el cjusdem Gcnitricis intemein montem nhi constituerat cis Jesus hortante Peratae et pcrpetuae virgiuis Mariac, ac bcali aposlolotro abusiL, ibiqtie ab ipso Christo polestatem prxdi- rum principis Pctri, teslor et opto super me sit hoc candi, docendi, baplizandi, una cum Petro el reli- pcccatum bic et in futuro in aeternnm. Yere si hoc qois- apostolis accepisti, ct postea in monle Oliveti peccatum super me habcrem, bcatus omnino fierem; ascendetile ad Patrem Domino pracscns fuisti, ubi ^ non enim est hoc peccatum, sed pielas maxima. Ite benedictionem pontificalein ab ipso Domino cuin rum adhuc pronuntio ante conspeclum Dei, e l o m reliquisdiscipulis nicruisti. Unde te, sancte apostoie, nium in ccelo hahilaniium, si gloriae Dei vel ipsi nen sine magno gemiiu deposco, fac me obiiviMartiali, vel alicui sanctorum, qui jam ex hac vita ici terrenoruni, et quo Christus praecessit, inccssantransierunt, molestum aliquo modo cst eum praediler suspirare ad coelos co3lorum. Quod si llebionita cari apostolum, bac ipsa hora, quae est quasi sexla Longobardus ab infidelitate non disceriit, discedat a diei, lioc ipso arlictilo lemporis, quo hoc scribo, hoc sockUle orthodoxorum, rumpalurah unitate cathomomento, hoc atomo monar corpore, el ultra noa licorum, abscindaiur a contubernio omuium saiictovivam. Duae missae, quas hodie mane scxU Sabbati rtun, segregetur a consortio angelorum beatorum, conlinuaft in 1 » « " ^ ..:«.:n*»» *-.«._:_-_ 11 _

407

ADEMARI S. CIBARDl MONACHI

108

stribo, hac Ipsa bora animam rcddam. Christus A tia, sed parutn; nam in Longobardia, ubi cgo phis ubiqtte est. didici, est fons sapicnliae. Ego propter hanc cauChristus me vivere vult, Christo gratum est Marsam, conducam omltcm Aquitaniam ad tale placitialem praedicari a nobis aposlolum. Est enim vere titm, in qtto nullus clcricortim sciet se adjuvare. apostolus. 0 scniores Patrum, quibtis hanc epistoNam ego aut iho ad papam Romanum propter hanc lam scriho, adhuc auribus accipite blasphcmos Lan- prccsumplioncm, aut mitiam ci lilteras meas sicut gobardi inler pocula sermones. Nam conlrarius scio componere. Et istc papa cst valde aspor homo et ferus, el male iracundus ct sacvis moribus; et mox apostolo juhenii cum silentio panem manducandum, cx quo atidiel novttm apostolum esse ercclum i n non iu capitulo matulino, non in loco sobrietalis, Gallia, cxcommunicabit omnes episcopos et omnes scdjam cscis dislculus, piscibus refeclus, vini meri poculis madidus, in rcfeclorio fralrum jubebat lecto- ecclcsias et nionastcria lolius Aquitauhe, u l uiilltim rcm silcre multoties, elnon de ipsa lectionc, scd dc sacruin niinisterium ibi amplius celebreur, quousapostolo Martiale, fralrihus convivanlibus, soepissi- qtie lioc sil oinuiuo destriiclum, et pomilentia punios sermones faciebal ila derisorios, quod non siue blica pro hoc sit ab omuihtis facta. Et postea per icsiamculi preceptum excominuuicahit, u l jam tilira immcnsa cordis mei amariludine dico, ut omnium aelalum fralres ad iascivum risum ct cachinntim dis- B in ftilurum hoc amplius nttllatenus pncsuinaltir. > ltaque dtto pscudotnouachi nostri a Rttxelia resolvercl. Ita lola prandia et coenas per dies fcrmc qiiadraginla Augtisli cl Septembris niensiutn allcr- vcrsi, mox gemcnlcs coepcrtinl nohisdicere : c Heuf nalim manducabal et bibcbal, sibi cl Chrislo apo- maie fuimus nati; oinncs morliii sumus, ttisi DeuS miscricordiam nohis feccrit. > Ttim ista quae supra stolum Martialcm blasphcmahat nobis. Epulcc surc, hlasphcmiae noslrx. ILcc erat sua crcbra repelilio retuli, et initllo alia majora qu.x audierunt ab illo quolidiana : c Ego, inquit, sum nepos abhatis de nitiscipula diaboli Longobardo, cceperunt nobis enarrare. £go vcro, confisus hanc contrarielaiem acciClusa; ipse dtixil mc permttha loca in Longohardia ct Francia propter grammaticam; ipsi jam constat dere propter majorem fuluram firmilatem, ct quia qno plus cou:radicilur, eo plus verilas aflirmalur, sapientia mea duo millia solidis, qttos dcdil magislris simulque pro nihilo ducens oslentanlem Longoharmeis. Novein annis jam steli ad grammalicam, et diun (audieram cnim cum Lemovicas, u l supra dixi, ndhtic stim scolaslicus. Sumus novcin scholaslici, qui simul discimus grammalicam, el sum ego valde barbarismis niale corrumpcre Lalinitatem, et stultos pcrfcclus sapicns. Habeo duas magnas domos picnas ntorcs ei iuesse; nam iram suam nequaquain ceiare potcrat, ct conlenlionem in nos sua defeiisionc amalibris,, et adhuc non omnes cos legi, scd quolidie _ — _ medilor in illis. Ntillus bbcr est in tota lerra qticm ^ bat, inlcllexeram), vel qttia tol priideutes Ecclcsioe ego non habeam. Poslquam exicro dc schola, non Lcmovicensls viros judicahal erreneos, vcl qtiia socrit subtus coelum lam sapiens ut ego. Ego ero lus exolicus neque invitatus, videri magiktcr voleabhas de Clttsa posl mortcm avunculi mei, jara- bal phtribus (cuipa est enim superbiae mellorein que sum eleclus ab omnibus; cl nisi lales con- velle docerc); Siiiutlqne quia confestim appufit aniversi mali monachi fuissent, qui non curanl nisi de mus hanc vohis scribere epistolam ad refellendos hypocrisi et dc rusticilalc, qui inihi hoc abslulerunt, vecordis errores, ctiriose niiuuiius sciscilatus sum jam ex multo temporc cssetn consecratus abbas. ab eis haec omnia dicens : c Unde nostis si ipee Ego sum prior de Clusa, el scio bcnc facere sermo- est sapientior nobis? — U l t r a , i n q n i l , omnes nctn de litlera. Dicunt isli Lcmovicaui slulti, quia homines est sapiens qtios unquam vidimns. Nniin Francia praedicant aposlolttni cssc sancltim Mar- lum ila tota die loqiieiilcm audivimns. 0 qttam lotiaiein, ct qttia milltint euin in litaniis antc marty- quax esl! nulln hora lassattir a locutionc, In qitorcs> hoc faistim est; ego euiui mtiltis auuis sleti in cunque loco ftterit sians, scdens, amhulans, jaFrancia, ct uunquam ibi audivi ctiam nomcn ejus in cens, ila defluunl verba ab ore ejtts vehiti aqua a aiiquibus agcndis ncc in lotis lilaniis. Fraucia nihil ^ fluvio Tigride. Ipse mandat oitinem locu m Buxcriae siculi abbas, omnes monaclii, ct laici, et clescit de ipso : nescit si csl aposlolus, aut marlyr, rici nihil agunt sine nulu ejus; ipse esl enim prior aut confcssor. Nulla ibi de eo fil commcmoralio prxlalus. Multiludo populi et militum, nobis praeeliam in suo nataiilio. Nuuquam deheret esse hoc scntibus, ad eum qtiasi ad priiicipem desiderantitim cogilatum. Quis fuil unquam tam ausus qui hoc d i ccret ? Quis ausus ftiit Martialem pncdicasse apostc- eum audire loqui feslinabaut; quos ipse tota die ferens verba, omnes pertaesos reddebat, ipse vero lum, nisi prius grande generale concilium omnium

EPIST. Dfi S. MARTIALI.

M

110

< In hac terra non A vidi jam olimquemdam pnecipuum comitem Almantapiens repulabitur. » Tum illi nttm, cujus linguam inteliigere non poteram, nisi reputatur sapiens, nisi multum fuerit eloquens. Sed de sancto Martiale valde sumus tristes; nam valdc in psalmis et litaniis et iectionibus, cujus capeilani placebat nobis eum praedicari apostolum; amodo ante cum quotidie circa horam tertiam lilanias vero reverteudum nobis est ad solilum usum. Ipsi sanclorum dicebant, et quotidie illos audiebam euira Lemovieenses monachi, qui ante corpus ejus Marlialem pronunliare in ordine aposlolorum. > astant, posl non multos dies reverlentur ad pristi- Tum Salgionius: t Et ego, quando euntes in Hieroso* lymam inlravimus mare, vidi quemdam ioannem uum morem, el non vocabunt eum ultra apostolum, monachum, fortissimum grammaticum, ex civitate sed confessorem, sicut Benedictus afiirmat, ct erit hoc magna derisio coram omni saeculo. > Quibus Remis, qui in navi similiter quotidie Martialem proego. c Haec est visio mea, quam hac nocte exhorre- nuntiabal in ordine apostolorum. > Et Gauzbertus a i t : c Ego nisi per memetipsum ab extranea gente bam. Duo parvi, sed valde fetidi serpentes erant colore tetro, ascendentes de vallo inaquoso, sed hu- et barbara lingua audirem, non crederem eum esse apostolum; tu vero, qui, ut dicis, exemplum simili mido, inter se ludentes et luxuriantes» et corpore modo ab aiienis audisti, cur adversarius es? Quia immoli i n superficie valli. Quos quidam monachi admirantes e l ridentes spectabant libenter; verura B nunquam, inquit, bactenus lalis consuetudo fuit inler nos, et omncs episcopi et abbates nostri sunt ego pro fetore maligno potius exsecrans quam fupropter hoc tristes, et vblunt mittere epistolas papa giens, videbam eos in cavernulis suis reabscondi» quasi fugiendo velocius. Videbam iiem in summi- Romano, ut hanc novam praesumptionem fieri prohitate fossati ipsius tertium scrpentem turpissinie va- beat. > Et ego respondi : c Si papa, subripiente conrialum, non plus uno cubilo longum, inflalum nimio silio invidorum, hoc probibet, tamen obedire opofveneno, medium de foraiuinc cxire lorpidum, et tet Deo magis quam papae Romano. Nulli etenim papae data est polestas vel absolvendi vel cxcommuevomentem venenum, qui cxhalabat exsecrandum fetorem; quem, qui circumslabant, dicebant esse nicandi sanctos apostolos Dei, vel prohibendi Ecclematretn duorum serpentium. Quem a longe clausis siam Dei a bene faciendo et recle loquendo. > Et naribuc meis dum coepissem spcctare, ille velut vi- ille : c Cur boc inchoasti sine iiccnlia sua? » Tuin ego . c El l u , inquam, cur efrecttts es de canonico sum incum erubesceiiSi paulatim retrorsum repens, in forainine suo dcliluit. intcllexi duos scrpenles monachus sine iicentia sua? Nunquid non anle Martialis fuit apostolus quam in urbe Roma essct a l i duos esse vos pseudofratres, lcrtium vero doclorem veslmm Longobardum, quem ultra ncquaquam vo- quis papa constitutus? Nunquid non siraul cum cabo Benedictuiu, sed nomine digno ccnsebo Beli- C Petro Roroam venit? Nonne in Hierusaiem fuit a tonium, boc cst, Bclial sonum, quia per os ejus dia- Christo apostolus constitutus, et in Sion per Sptri* bolus sonat. Est siquidein p r o p r i u m Salanae non lum sanctum scientia oronium linguarum edoctus pcr cbaritatem admonere, sed per superbiam dero- est?Non enira de urbe Roraa, sed de Sion exivit gare, per invideoliam aliorum ciarilatem obfuscare. lex, el verbum Domiiii de Hierusalem. Si qui vero Sed cum sciam difficile erigere, et faciie esse di- aposloli ordinati sunt Romae, requirant aposlolatum rocre veritatcm, nullatenus roiror vos pro uno suum Romae. Martialis enim in Hierusalem apostoignolo magistro in momenio reiiquisse bonum» ius ordinalus est, ubi fons Chrislianitatis, ubi vinea qttod me per multum tempus suadenle, qui sum a fuit balsami, ubi mater est omnium Ecciesiarun» puero non incognilus, testimonjis acque et aucto- Sion. Nam et quod iegilur i n quibusdara Aunaliritatibus virorum probabilium fervescentihus vix bus: Natalis Marlialis, qui ab apotlolis ordinatut inchoastis. Meiius tamen fuerat vobis rectitudinem est, simiii modo legitur de Jacobo apostoio : Nalalit, hujus vcritatis licet cognitam non inchoasse quam inquit, Jacobi [ratrit Domini, qui ab apottolit priinchoatam dereliquisse. > mut Hieroiolymis ordinatut est episcopus. Non enim apostoli euiu consecrarunl, qui aChristo consecratas Deaiio etiam monacho saeculari, licet inter regulares Angeriacensis ccenobii ad boram conversetur, D erat, sed compuierunt suscipere regiraen Ecciesiae. Pari modo Marlialis tantae dignilatis est aposlolus, ejusdcin nominis, praenomine aulem Salgionio, sciut ab apostolis non consecratus, sed unanimi conlote, o v i r i ciarissimi quibus liaec scribo, et ipsc in sensu primum deputatus s i l regimen suscipere i n quantum potest, adversarius esl huic veritati, adeo provincia et i n urbe adhuc ignota, sed a Domino ut in convenlu nostro publico die quodam hospes, postea Petro ostensa. Ideo Petrus ail : Lemovicam andiens nos in litaniis nomen Marlialis in choro aposlolorum canere, mox ibi coram omnibos roaxi- tibi Chrittut commendat. Chrislus, inquit, non ego. Ciementi vero quem de getitili Romano Christiamum tumultum et murmur et scandaium moveret, num fecerat, alio modo Romanam urbem injunxit et deinceps quariuni in ordine confessorura claia •AM

nMll

niiA.lum

III

ADEMARl S. CIBARDl MONACHI

113

medlo coram onanibus manum ei imposuit benedi- A celebrantemissam, f:\tur divina roanns benedixisse» cens, et in cathedra sua euro sedere compulit. Hoc nemo postmodum mortalis praesumpsit benedicere, ipsum anliphona demonstrat antiqua: Sanctus Mar~ quomodo Martialem, quem Christus manibus su is tialis ad prwdicandum Gaitiis delegatus, subaudilur benedixit cpiscopum cum caeteris aposlolis, uhra a Domino, quia Dominus ante deputaverat Galliam aliquis morlalium benediccre pontificem praesumead pradicandum, ad quam postmodum praecepit ire ret? E l si benedictio palriarcharum tantam vim baper jubentem, imo suadentein et horlantem Petrum. bct, ut dum barbas et corouas ciericorum beneIn qua regione primum Lemovicensibus sermone et dixerint hoc tantummodo dicentes : Benedicta sit signis salulcm pandere suscepit. Si enim hanc an- barba vel corona tua, aliorum episcoporom benctiphonam ad alios verteris aposlolos, recte conslabit dictione non opus s i t ; multo magis benedictio ipsius hoc roodo: S. Petrus ad praedicandum Italis deleDomini, qua elevalis manibus apostolis benedixit, gatus, Romanis civibus jubentibus caeteris apostolis tantam virlutem habuil ut altera consecratione ab semina fidei eroganda suscepit. Sauctus Andreas ad aliquo mortalium ipsis alterius nullatenus opus praedioandura Acbaiae delegatus apud urbem Patras, esset. > Ule vero respondit: c Ipsi principes s*cusuadentibus aliis apostolis, praedicationem suscepit. lares hoc vituperanl. > Cui ego : c Non omues, i n Licet enim, ut liber Ciementis ait, Barnabas primus g quit, qui ipsum Chiistura aut apostolos ejus loquentes Romanis exortus sil praedicare, tamen sine*effcclu audierunt vcrbum Dei, receperunt. Et hoc tempore et fructu reversus estOrienlem. Et si calicem Aure- obsequium amicos, veritas odium parit. > lianensis ecclesiae, quem, sancto Evurtio episcopo

FRAGMENTUM SERMONIS ADEMARI In concilio Lemovicensi habiti. Apud Mabill., Acta SS. ord. S. Bened. tom. VIII. p. 34, n. 3.)

Perlongnm est lot Patrara rata testimonia de ejus (id est sancti Martialis)... ad medium deducerc. Unum tamen ex priscis auctoribus super boc memorasse salis sit:illum certe nominatissimum Patrem (S. Abbonem), cui in pastorali regimine ilie tolius scienliae vir gravisqtie auctoritatis successit archiepiscopus Bituricensis (Gauxlinus), orthodoxre fidei defensorem, catholicae pietatis cullorem,benc nostis, elsi non visu, sed auditu. Jam enim longe ante nos praecessit martyrio coronalus, sanguine fuso ab impiis passus; ad cujus sepitlcrum jam clarere audivimus miracula, verorum tcsliinonio comprobata; cujus marlyrium etiam in pluribus Ecclesiis more sanclorum marlyrum solemnilcr cclebratur. In qtio inarlyre lantum domicilium sapientia sibi collocaveral, ut sui temporis eruditi, quanquam innumeri florerent, prae omuibus tamen auctoritas ejus maxime duceretur, ita ut in tota Gallia et Germania atque Anglorum 'gente (nam illic quoque famosissimus habebatur) dequacunqne ventilareturquaestione, si quis andisse se dicerel ab illo definitionem, nihil plus anctoritatis requireretur; judicabattir ab omnibns ratom esse quod ab orc lanti viri audilum esset:

proposita discernebat, solus oninium magister pancis vcrbis dttbitalioni finem dabat. Omnes, licet peritorum peritissimi, ex ore ejus pendebant, eo praesente digitum ori sOperponebaitt. Ita magnus sapicntia, praeterquam quod septem columnis libcralittm artium fulcitus erat, plenus auctoritalis et graliae, omni ecclesiae ornamentum erat. Conventtis episcoporum decorabal, omnia sua dicla auctoritate divinarum Scripturantm approbahat; et quidquid cx oreejus procedebat, quasi qtiodammodo non humanum, sed divinum sonabat. Hic in suo qttodam tractatu Martialis verilalem taccre non pottiit, d i cens : c Summus Pater iste Martialisin coena omnino sat mystica Christo cottviva fuit, ccelestis panis soinens reliquias; cttmque discipulorum collegia poslca surgens tersit, laelus ipse pracbuit linteamina. Neque tinqtiam refugit sacra contubernia, absque Thotna piorum ex timida catcrva nnus. Quin imo cum Christus peterel coelestia, benedici meruit inter astantium agmina. Nec choros laudantium sprevit, sed cum eisdem sancli Spiriius tunc suscepit charismau et linguas multifidas : quibus subnixus, tandem Petro comite pcrvenit Antiochiam, ac dehinc

ADEMARI MONACHI ACROSTICHOPT Ad

Rohonem episcopum Ecolismensem.

(Apud MabiJl. Analect. nov. edit. pag. 43*.

v

cS ex dominans mihi faulor ades, ne codice fam V O pticeat litulis, hunc renitescat apu © B occe volumen Egolisma R O T H O pra?sul in urb n O mnibus eximius condidit egregiu tt w cce patrum renitet tomus praeclara trophae > cu etri quis niluit ordine clarus hono 5» — uraque beilorum Christi inlustrissima corn e co anctum flamineo quae tulil ore genu cn o ertatiinque venenosos stravcre chelydro w O mati slolis quomodo mirific M romptior ac micuit per eos priroatibus ardo P 3 t fuerinlque Deo subdita colla di < > ir pie clare bonis Praesul R O T H O comptior act e emper amande mihi, accipito hos modulo co X enia A D E U A R U S dederitn tibi talia cur mo H £ ite tuum scire est unde rcposco delu p — anua amoris adesto mibi pracclara beat — co i n l furiaeque procul, dum mihi pars pia si co H e sic EPARCIUSQUE Pelrus munimine coman H —' n superi nos qui casira vebantque poi ~ ADNOTATIO. Hoc Acrostichon scripsit Ademarus servus Xristi, id est monachus,ex praenobili familla Cabannenii, Ecoiismae i n sancli Eparchii ccenobio institutus, cujus Chronicon et Commemoratio abbatum basilicae sancli Marlialis exstanl in tomo secundo Bibliolhecae Labbeanae. Florebat hic auctor anno f030, quo tenw pore Historiam pontificum Romanorutn Damaso ascriptam Roho praesul Ecolismensis describi curavil opera ipsius Ademari, iitnestantnr supcriores versus appositi in fronle codicis, qui modo i n Ulicensi monasterio asservalnr, desinitque in Leone I V . Non ab re erit bic subjicere titulum etclausulam, quam idem Ademarus apposuit merobraneo codici ecclesiarsancii Martialis apud Lemovicas, qui codex complectitur qualuor libros Amaiarii de divinis Officiis» i n quorum titulohaec.leguntur : Incipil prcefatio Symphosii Amaiarii clerici, in tibros De divinis officiis, ad Ludovicum imperatorem. Et in fine codicis : Expticit liber Symphosii Amalarii presbyteri venerabilis De divinis officiis, quem misit ad Ludovicum et Lotharium reges, fitios Caroli Magni imperatoris : quem librum in hoc corpore trantcribi cuvavii Ademarus indignus monachut in honorem Dei et tancti Denedicli. Quae idcirco hitc refcro quod Smraosu prenomen nusquam iegerim tributum Amalario, qui in eodem codice tantum Presbyter et clericui appellatur.

11*

ADEMARI S. CIBARDl MONACHl

Dubia. SERMONES T R E S ADEMARI, CT VrDETUR,

1N CONCILIO

LEMOVICENSI

CELEBRATO

ANNO 99fc.

(Apud Balux., Eist. TuUL, Append. pag. 385400, cx codice 1238 bibliolhccae Albertinac.)

SERMO PRIMUS. A omncm languorem ei corabat omnem iniirmitaiem; Quopdam, ut novit fraterniias vestra, diiectis- qui dolores nostros absluiit, et infirmitales portavii, simi, gravior afflictio et, ulita dicam, pkiga plagarum cujus livore sanati sumus? 0 claritas episcoporum, per omnia Lemovicensium crassabatur loca et per decus Ecclesiarum, ubi esl quod legimus te in coena alias in circuitu civitates, ideoque ad beatum Marministrum Salvatoris Iitissc, quando suis pcdes lavit tialcm suae salutis medicamcntum omnis confugiediscipulis? 0 minisler pielalis, ubi est quod Icgilur bal populus, quam plebem districtius in praesenti te a Dominp cum aliis apostolis potcslalem acccmiseratio castigabal superna,ut caeteri limorem Iia- pissc ligandi alquc solvejidi ? Nobis certc ab antibcrent. ncc inobedieutes jussis cpiscoporum essent quis traditum cst Patribus nostris omne te iu ecclesiasticis slatutis, el ne illi qui puniebantur graliarum cnm aliis acccpisse apostolis. Quid illud aeterna postmodum pleclcrentur ultione.De taiibus dicam, o pauperitm exspcctatio, miserorum consonimirum scriplum est: < Quem diligit Dominus corlatio? Nonne verum tenemus fuissea tc nostrae scdis r i p i t ; flagellat autem omnein iilium quem rccipit. > Burdegalani urbem Deo acquisitam, et tui pcr nmEt Paultis a i t : < Quod si extra disciphnam estis, lierem a le bapiizalam impositione baculi principcm cujus filii estis? Ergo adulteri et non fiiii estis. > civiialis continuo a morbo ctiralum pessimo? NunIlem propbeta : c Casligans castigavit roe Dominus, B quid*non in eadem urbe tuo sopitum esl baculo i n et morli non tradidil me. > Quod flagclltim popuio cendium aestitans? Rogo, si ob plebis realum ignis Lcmovicensi non ad consumptioncm, sed ad corre* ab ore tuo cxil qui devoral inimicos luos, tamen te ctionem provenisse constat, dum bac de causa cuaesse oMende ejus discipulum qui fons miscricordiae cla gens Aquitanica pcenitentiam pro coromissis esl.Coramomnibus aslantibus in vcritute fateor quia, egit, et sacerdotum mqnitis oblemperans, filia pacis nisi banc, antequam ab hac recessero urbe in his est facta, quia pax episcoporum super eam requiequi pracsenles nunc sunt, rcstinxcris flammam, nist viu S i , inquit Dominus Apostolis, ibi fuerit fiiius istum tribulantium rauliittidinem a lc vidcro curapacis, requiescet super illum pax vestra; sin autem, tam, non credct ultra mens mca bis qtiae de te lcgo ad vos rcverlctur. Eo vero tempore quo haec facta magnifica, nec ulterius tuum ad hanc civitatcra cro sunt, antequam ad locum Monlem Gaudii corpus expeliturus patrocinium. Frustra mihi appeilaberis sacratissimum transveberetur Aqutlanici patroni, Domini discipulus, incassum mihi vocabcris Occicontigit jam advenisse ad syuodum Lemovicensem duae genti a Deo directus apostolus, nisi in oculis Burdigaiensis urbis, boc est secundae Aquitaniae mcis comitelur misericordiae effectus. Te omnes metropolitanum, cujus fides taccnda non est. Curo Q Aquilaniae monarchum, te plehem cui praesidco cnim sol pccidisset et ipse metropolitanus ante bcaBurdegalensem baptismo linxisse inihi in vanum tum Martialem ab oratione surrexissct, ccepil d i pronuntiabunt, nisi quod oro pro salute doientis vertcre ad bospitium, sed ardentium ululalum gra- bujus multitudinis impctravero. Virga tua, q u x in viler ferens et fetorem intolerabilem ignis qui de urbe sedis mex pro pretioso haclenus cuslodiemiscrorum vaporabat corporibus, in gcmitu et in balur thcsauro, mihi vilis acstimabitur, nisi cor lacrymis prorampcns, exlensis roanibus contra apo- meum exhilaratum de mcdela istorum reddideris..» ctnli CAnitl/»i>nm

Alomnvil

v«\i»A

mem itiius et per circuitum foris plcnam. His auQucmadmodum, dilectissimi, dedieata ecclesia a tem qiti sani erant luctus et ciamor alque felor languentium nimis onert erat. Cum autem psallen- laudibus die noctoque divinis cessare non debet tittm chortis patroni membra de sepulcro in basili- nec a sacrorum ornatu vacua manere, ita mens cam Salvatoris, quae regalis dicitur, in arca aurea Christiana a Dei nunquam iauJe torpcre nunquamve a bonae operationis decore steriiis debet persistere» porlaret, multittido infinita illa ardentium mox curalionem pienam meruit, et omnes clamabaut d i - Et ut sacrilegium conslat esse ecclesiam vioiare, ita cenles : c Bcnedictum nomen Salvaloris Domini no- eum qui jam baptismo purificatus domus Dei me» stri Jesu Christi qui per bealum Martialem propi- reluresse, periculosum est temere a quoquam infetius fuit populo suo. Nec silere de!>emus quod aperto stari; quia, cumviri sancti a perversis aflliguntur, Deus qtti eorum habitator est, ad iracundiam preinleriori vasc quod sanctum retincbat corpus, odor suavissimus emanabat ct omnium adslantium nares B vocalur. Iu sanctis quippe viris Detts infestatur, juctindo reuViebal odore. At vero eadem sancla diceiite ipso per prophelam : c Qui vos tangit, langit membra cum sacerdotum mnnibtts de sepulcro i n - pupillam octtli mei. > Qui autem Ecclesiam bonorat, matrem profecto suam, et Dei sponsam honorat,, ferrentur in vas aureum uhi recondita sunt, ecce imo ipsum Ecclesiae capul Christum prorsus bonosuhito terrae molus factus est magnus, ita ut major rarc videtur. Sic enim aposlolis dictum est: c Qui eci lesia cum omnibus qui in ca erant concuti v i vos audit me audit, el qui vos spernit me spernit. * dcretur, nec (amen occidit, sed ct super populum El ilem : c Amen dico vobis, quia toicrabiiius erit tanlus terror irruit ul nullatenus mortem se evadere terrae Sodomorum et Gomorrb.-eorum quam iiU posse crederet, cadeinqtie hora qtti a dxmonibus civitati quae vos pacem pracdicantes non receperit. % vexabanltir curati sunt, eralque hora diei lerlia, et Iiaec propler hodiernae festivilatis laetitiam congrucro sic in ecclesiam majorem sacra pignora deindc imvidentur, quia, cum bujus templi dedicatioiteui, quae mincnlc nocte latenler proptcr irruenlem popuhim in Salvatoris pollet proprio notnine, annualim recum jejtinio minislrorum in Montem Gaudii pcrlata plicamus, occasionem vobis ulilia loquettdi noa i n stinl. Et sicitt tota illa practerila nocle in aperiendo cassum invenimus. Unde illud advertendum quod, sepulcro sacerdotes Domini cum pontificc laboravet l d nefaa rant, ila foris chori psallentium jejuni camdem noqtiodlihet perpetratum , vel si ipsum templum a ctcm in psalmis ct laudibus duxcrc pcrvigilem. Hi gentiiihus sive haerelicis pollutum fuerit, nisi prius aulem qtii inlrinsecus tam treuiendum arripuerant rcconcilialione episcopali iterura per aquam sanctioptis, confecti jejunio ab ipsa prima noclis hora ficalum fuerit, nullalenus ibi peragi potestopus Dei. iitstabanl, ct psalmorum consummata metodia, cele- Dicente enim Apostolo: c Quae societas luci ad teneoralis circa pullorum canttim mysleriis, conforlali bras, qni aiilem consensus templo Dei cum idolis? » corpore et sanguine Redcmptoris, ad extrahendos Non dissimili ratione quisquis post baplismum lapides manus miserunt. Mcrito itaque, divina cos graviorem admiseril noxam, jam indignus Dco est, Palres inspiravit dignalio, quatcntis commutti con- quia priucipali facinore contaminalus esl donec sensu huiic diem per singnlos in reliquum annos iterum baptismo pomitentiae lavelur, et lotus sanctae in memoriam divinae laudis decernerent, quia in ca communioni sacerdotali reconcilielur aucloritale. et miracula superna et gatidia Christianorum, atque Omnes ergo qui in baptisroatis fonte spoponderc, pax et requies Ecclesiarum claruerunt. El postea, ut tanquaro immacuiata domus Dei finetenus custoaeterna hujiis festivilatis csset commemoratio, in diant, ut integcr spirilus corum et corpus in advenloco pracfato ubi sacra patroni membra per aliquot D uim Domini servetur. Verum si qucm post lavacri dies requieverunt, ccclesiam in ejtis nomine novam sacramenlum gravius corruisse coiitigerit, pcenidedicavcrtint. Nam de ipso monte Gaudii ad sanctum teudo dignc salagat ct confilendo matri Ecclesiae per saccrdotum examcn reconciliari, ne videiicet, quod ejus scpulcrum, anlequam absolverctur synodus, absit, diaboii templum videatur, neve cum Satanas ilemm rclala sunt. Per omnia benedictus Jesus regno damnelur, sed potius lemplum Dei roanens Christus Dominus noster nunc et in aelernum. Amen. c

b |

i n

o r a U ) r i o

| | e d i c a l 0

n

o

m

i

c

i

d

i

u

m

v c

a

i u

i2t

SERMONES TRES DUBH.

t »

guae episcoporuro claves sunt ccelonim, dicente apo- A signacula sunt, et agni immaculati qui occisns est stolis Domino, quorum vicem in Ecclesia nunc ab origtnc mundi scplem cornna et septcm ocull sttnt, qui sunt scptem dona Spiritus sancli. Qttis episcopi tenent: < Amen dico vobis, inqnit, qitaevero amhigat hoc septem episcoporum perfect rm cunque aliigaveritis super terratn erunt ligata ct in esse concilium, cum duorum vel trium Domintis tcelo, et quaecunque solveritis super terram erunl soluta et in ccelo. i 0 quantum judicium iliis immi- confirmatissimum esse lestettir? < Ubi, inquit, duo net qui episcoporuro cxeommunicationem observare vel tres congregati fuerinl in nomine meo, in medio recusant, qttorura tanta auctoritas esl ut qui eos eoruiti s u m » Vidcatergoqtiantum animaesuae ingerat detrimcnlum qtti huic sancto concilio de justilia et bonoraveril Christum bonoret, qui eos contristaverit pace confit tnanda et obscrvanda iuobedicns existere Christum coiurislet. El quod auctoritalera concilii possint duo soiuramodo episcopi perfecla adimpiere quaesierit. Taiis deniqtic prorsus a pnesenti concilie excoinmunicalioni tradetur, et mcrilo ut qui Del virtole, quodque ad regendum in pace et justitia populum sibi commissum in conciiiis sibi inviccm jugo noltmt subdi, quod esl suave, Satanae durat allrinsccus auxilium debeant ferre, coniirmat Do- polestati (radanlur. Plane sicut Ecclesiae a propriis minus dicens : c Dico vobis, quia si duo ex vobis episcopis excommunicalae interim usque ad absolueonseniiunt stiper lerram, de omni re quaecunqtie B tionem ofiicio videmus privari divino , ita quicunpetierint» fiet Uiis a Patre raeo qui incoelis csl; uhi quc al> episcopo suo excommunicalur, divina p r i vatur gratia usque ad rccoucilialionem per condienim sunt duo vel tres congregati in nomine meo, ibi snin in roedio eonim. i Proinde quotiescun- gnam salisfactiouem. Talihus non est licilum Eccleque soitis episcopus, convocalis suae dioeccsis p r i - siain ingredi, nec cum fralrihus parlicipari ncquo in convivio, ncque in coiloquio. Nara etsi irreconmoribus, leges populode juslitia et pace instituil, ciliati ab liac vita egrediantnr , sic animac eorum a quia vice Cbristi iegatioue fungitur, ut qui eum stcietate animaruin sanclarum extraneae factae Jn audieril Christum audiat, qui eum spreverit Cbristurii spernat, neino ejus jussa absque animae snae potcstate tartari sunt, sicnt hic corpora eorum a ingenti periculo contemnit. Quoties vero praesul, corporali remola suut Ecclcsia. Verum quoniam praesulem sibi adjudicandi opein, ut jam sint duo, notmuili ita contenebrali tumore superbiae videntur adsciverit, jam duo episcopi unum sapienies, tinum ut ubi jam episcopali judicio fuerinl excommunicati, idipsum senlientes, in uomine Domini congrcgati, tamen quasi licenter pro contemptu excommunicaDominum in medio sui Iiabere creduntur quasi tertionis Ecclesiam intrent, el aliis in convivio, aliis in lium judicem, eorumque senlentiarum confirmatocolloquio , praeter episcopi jussionem semetipsos rem; quorum duorum qui auctoritatem contenmit, C jungant, scianl se lales duplicilcr inlerimi et pro ipsum qui in medio eorum se asserit interesse conculpa priore et pro contumacia vel negligcnlia setemnit. Vcrum si quando episcoporum triuitas asti- queiite. Hi etiam qoi excommunicalis scicnter parliterit* et sibi de quibuscunquc consenserinl rebus, eipantur praeter consensum cpiscopi, nimirum juditrcs qoartum secum Dominum in medio habcntes, cio gravi digni sunt. Rex iiie qitoudam apud Angloeumdem nihilominus. a Domino accipiunt auctori- rum gcntem justus erat, sed quia cum excommunitatis privitegium, ut quisquis eorum conlraire quae- cato comite suo participavit semel in convivio, epi* sierit dictis, reus existal supernae majestatis; ideo- scopo praedicente, justum Dei judicium in hac vita que indiibitanler periblt. Igitur si duorum vel passns est, quia in eadem domo gladiis confossus triutn episcoporum tantae virlutis et aucloritatis est. liiam gculem Gregoritis papa tempore Mauricii est, Domino testantc, ut quaecunque petierint a et Phocae per discipulos stios ad fidcm convertil, et summo opilice fiat illis, quaniae piitatis esse firmi- ab ipsa gente merito apostohts dicitur, quia eam tatis conventum ubi plures in nomine Chrisli nunc per Evangclium primtts iu Christo gcnttit. Quanto congregati sunt episcopi? Ecce enim hodiernum ntagis crgo Mariialis a Galliarom genliiitis aposlolus pncsens concilium episcoporum in hac sancta sede esse jure pronunliatur, qui, Domino per healtim n * * —* ^ ' * Lemovicensi numero concluditur septiformi, ac Pctrum jubente, primus Galiiamiuce fidei illustravit perinde sacrato, ut non dubium sil esse Doininum tcmporibus Claudii el Ncronis, qui ex gcnere Abrain medio eorum. h;e, iribus atttein Benjanv n, oriundus untis ex sepSi qtiidem de praesenti concilio septem episcopottiaginta duobus discipulis Domini fuit, et apostolus rum non incongrue diccrc valemus, qura nunc pronuntialur esse eodem modo quo et Paulus el Bardeainbulabat Dominus in mcdio septetn candel^nabas, qui de duodecira non fuerunt. Apud ipsam c r

r

Ii3

BERNARDUS SCHOLASTICUS ANDEGAY.

124

bus ipsis oculis noslris probavimus. Coustat iiaque A nem pontificis rex elatus contempsil et ccepit ei non solum nostris temporibus, verum etiam c l ancomminari. Idcirco mox terrae motus factus est i n tiquis, Martiaiis apostoiatum claruisse, et fidenter templo, et rex lepra percussus est usque ad diem nos profileri quod ftdenter Gregorium i n suis po- mortis. Imperator Theodosius episcopi sui excomsuisse institutionibus cerlum lenemus. Porro autem municationem, ut debebat, periimuiL l a die enim qui ab episcopis excommunicantur, boc est, ligaiH» Nalalis Domini non est ausus ingredi ecclesktm, sed lur, et negligunt sive coutemnunt, quoties se i n - lttgens in sacco et citiere, io cubiculo suo perstitil dignos Ecclesiae ingerunl, toiies se ipson liganl et quoad pro reatu digne satisfaetens ab episcopo reiram Dci contra se provocant, dicente Dotnino ad conciltaretur. Qua de re, qtiia semper obediebat jusMoyseu: consecrare, sensit In se charitatem minarum et caedis in Christianos, inquisivit, ac i m accendi eo igne qui virginera absumebat, atque manem pcrsecutionem adorsus cst. Turbatus pupraeivisse puellara attendens, erubuit non saltem sillus fidelium grex, clam ab urbe secessit, ac per sequi. Aginnum revertens, prius Deum precatus, ul abrupta eremi, et fragosas convallium cautes divs- Q omnia in melius conveclens sibi in illo arliculo quid galus in spciuncis delituit. Gregem secutus pastor rci faciendum esset, non obscuro significaret indicio, (S. Caprasius), omnia circumquaque scopulorum ct si quidem in arenam descendeudum esse statuisdivcrsoria peragravit. Hos divinis colloquiis recrea- sct, ex proximo pumice emicare faceret protinus bat, illos cmendicalis subsidiis fbvebal, omnes eri- oquam : uec mora, eodem loci tcmporisque vestigio gebat exemplo, ac poenis et praemiis aeternis profons vivus emanat mirabiliter eductus, aquam jugem positis ad mariyrium praeparabat. Demum pridie abunde suppeditans. Ad aquac aspectum cor designati Nouas Octobris, cum, ut fert traditio, excelso e martyris magis magisque exarsit, et ad cerlamen monle, cui bodie a Sancto Vinccutio nomcn, pa- quo dein gloriose perfunctus est, se protulit. IIHco terel aspeclus in urbcm, et ipsc in ejus plalea pcr- enim ductus ante praesidis tribunal, Chrislianam spiceret oculis illuslre spcctaculum, nempe Fidem fidem profitetur, judicis ac tortorum minas convirgincm eo nomine, pro cujus defensiooe viriliter temnit, tandem invictus in confessione Christi abdecertabat, dignissimam, cum suppiiciis tortori- scisso capite martyr occubuit, ut prolixius recitant busque commitli, et post longa craliculae ardcntis grsta cjusdem sancti, apud Surium et Marlyrolosupplicia cxcarnificatam ac tostam ab angelo co- gium Romanum. Festum ejus cclebraturSO Octolumbae spccie donari corona, ipsamque interim C bris. sponso Chrislo vitae suae reliquias, liolocausto jam

DE MIRACULIS SANCT^E FIDIS I L I D E R

Auclore Bernardo scholastico. MONITUM MADILLONII. (Annal. Bened. tom. I V , lib.

Sub id tempus ( nempe de peregrino e mariti vinptionis occasionem inde nalam refert hic auelor, culis divinitus libcrato: c cujus verba, per omnia qood, cum Carnoti in Fuiberti schola versaretur, monachorum Concbacensium verbis concordantia, suburbanam sanclae Fidis ccclesiam, vel scribendi esse potcral probabile argumenlum, si quis dubiceusa tel orandi, saepius adiret, et multa de miraculistarel in aliis etiam roihi ab eisdem narratis. > In ro ceenobio Conchacensi palrari solitis audiret, quae cap. 21 ad prohandnm miraculum de milite, inlenonnulii fabulis anilibus deputabant; subierit ani- stinorum inordinatis motibus exempto, testem admam cogitatio, ut locum adiret, et rei veritatem ducit Rodbertum Cantoioltnsis monasterii abbatem, coram exploraret. Verum ad schohe Audccavinae ma- virum reverenda caniiie satis honeslum. Haec ex editis. gtsleriura ab episcopo invitalus, ct per triennium Longe plura sunt in codice Carnuteusi. In his ait illic docendo immoratus, postposito landem hoc muauctor tol carceralos merilis sanclae Fidis absonere, Conchas se contulit non semel: ubi de sanctae lulos, f ut ferreorum compedum, quos pagensi lingua Fidis volgatis miraculis sollicile indagare coepit, quae bodias vocant, immensitas occupationem in monaquidcm vera esse certissime deprehendit. In his stcrio faceret. Quocirca lantam ferri massam extestatur se vidisse homiuem, cui oculi violenia uttionetuiidi, alque in januas redigi sludio fabrorum seafuUi fuerant, sed meritis sanctae Fidis omnino re- B niores decreverunt. > Unde iiullus fere in ecclesiam, stiluli universa attestante provincia. Quod miraculum, quae triforniis est, aditus patet, qui de praedictis comveluti fondanientum caeterorum, ait se posuisse pedibus seu calenis januas confeclas non haberet. inilio Ubri, in quo potius rerum inter sese similitu- De triformi hac ecclesia sic idem auctor : < Est dedinem, quam ordinem teniporuni servavit, referendo foris tectorum dimensione basilica triformis, quae inlerius, propter mutuam transeundi ampliludinem, lantum ea quae ipsius tempore facta sunt et a viris fide dignis comprobala, Haec fusius auclor in libri in unuin corpus coit ecclesiae • . . Dexlrum lalus sui prologo, quein iulegrura referre visum esl. In his sancti Petri apostoli, laeva sanctae Mariae; medietas autcm sancti Salvatoris titulo dedicata est. Vcrum miraculis non semel fit mentio de peregrinantibus ad loca sancta, quos Romeos vocat: qualis fuit iife quia eadcm medielas psallendi assiduilate frequentata habelur, illuc ex proprio loco sauctae marlyris Wilbcrlus Romcus, cui evulsi oculi coelitus reslituii faere. In capite 5 laudalur Arsendis, uxor Willehnipreliosa translata suntpignora. > In consequentibus agitur de mullis miraculis sanclae Fidis, in ArvcrTolotani comiiis, fratris Ulius Poncii9 qui ab Analdo faclis, cum scilicel imago sanctm pest ha*c privigno suo dolo interfectus fuit. Innica capproccssione 8 memoraiur Bertillh comitissa: ubi sancli Marii con- Fidis et capsa aureat quam fertur donavisse Carolus fessoris aurea majeslas, sancti Amanlii aeque confcsMagnus porlata fuit per Arverniam in quoddam •oris el episcopi aurea majeslas; dcnique sanclae sanctae Fidis pracdium, quod Molendinum Pisinum Fidis atirea majestas, id est slatua, vocalur. hi cap. 14 indigena; nuncupant praeunte crucc cum textu Evan^ laudatur domnusOebalius dominus caslelli quod di-gelionitti, aqua henedicla, ct corueis tubis, quae a citur Torenna, in pago Lemnvicensi, cjusque conjuxnobilibus peregriuis ornamenti causa in monasterio oblatae fuerant. Huic praedio adjacct castrum Aurosa, domna Bealrixt per divorlium ab eodem deserta t quae cui princeps quidamt Robertus vocabulo, praeeral, qui Ricliardi secundi Norlmannorum ducis soror erat, ut probat auclor in fine ejusdem capilis his verhis : ob monachnra illius praedii custodem male ah ipso t Aono fere et dimidio posl secundam a Conchis re- habitum ccelitus multalus est. Sed de his satis, sutcrsionem, accidit mihi certo negolio, domni W i l - perque salis. Ermengaudus Urgellensis comes teslamenlo suo (Marca Risp. p. 973), qnod onno duodeJclmi Piclavorum comitis adire curiam, in qua cum domnam Beatricem viderim, a Ricanio^fsai.r^u^ cimo Rotbcrli regis confecit, sanctae Fidis coeuobio Rotomagensium comile illuc niissam, ardcnler ejus legat gradales duas jde argento. colloquium aggressus, illico recogitarc coepi super t

t

t

B E R N A R D I SGHOLASTIGI •NDECAYINJB SCHOLJE MAGISTRI

EPISTOLA AD DOMINUM FULBERTUM i n r i n D f t u TVT uiDArTir I C C A V T T T

VIMQ

iftl

BERNARDl SCHOLASTICI ANDEGAV.

13*

ejusdem urbis sila cst, ecclesiolam adirem. Qua de A ea quidem quae aetate nostra non sunt anliquiora re memini nos aliquando inter confabulationis collo- quoruraque tesles in promplu, non fabulosam, scd quia incidisse in mentionem sanctae Fidis, miracu- evidentissimam veritatem liquerint, raecum in palorumquc ejus, qux in loco Concalbcnsis coenobii, triam Deo duce deferehdum delibero; quo videlicet nbi sacrosanctum corpus illius veneranler excolilur, diltgentiori datus olio, abundantiorem lecturis faciam omnipoientia Cbristi fiunt assidue. Qux, quia partim leclionem. Uaec crgo, morlalium doctissime, cum vulgarium fama cclebrari videbantur, pariim quia acceperis, artis tantum positionem corrige i nani inaudila habebantur, baud aliter quara inanis fabulae quidquid mihi narratum fuerit, quamvis fndoctus et commcnta a flde rejicicbanlur. Et tum cuin quod recte dictandi imperitus, non lamen simplex ad auverum crat per voluntatem Dei silere non poterat, diendum nec facilis ero ad crcdendum; aut potius, verique opinio pene per universam Europain jam si foedum tibi vidclur stylum imparem raaleriae madiscurreret, paulatim subiil mibi in corde tacita ct teriam polluisse, tu te libi salva benevolcntia raea, oblivionis impaliens cogitatio, uli ipsum sanctae roar- quera coustat unice in altiorem sapientiac gradum tyris babilaculum eodem discendi studio adircm. evasisse, tam nobile tamque gloriosuin thenia nobilt Poslremo adeo rcs rediit buc, ut voli inde facti leragloriosoque slylo decoratus sume, ne veritas malo pus diemque, ne daretur oblivioui, in manuali codi- B stylo corrosa legentibus horreat, ac per hoc res cello notaverira. Inlerea causa exstilit qua ad urbem optima vilescat: nain tanlam talemque historiam Andegavcnsem, ab ipsius urbis episcopo exoralus, tanquam abjectis sapientibus occupasse pracsumptotransinigrarem, ubi fere per triennium per inanes ris potius esl improbitas, nisi quia causa in niedio nugas, u l verum coniitear, lempus studii conterens* prolata me ab hac audaciae nota facil immunem, exccssi tamen voti quippe bonam opporluiiilalem quara, ut manifestius edicara, melius est coeieslia exspectabam, qua succedenlibtis mulliplicis curae miracula, nccdum sicul nova et induhia, a schoiastico quamlibel iudoclo saiva veritate utcttnque tradi occupatiouibus, adeo me falsa exspcctatione reddidit delusum, ut velut piscis intra liuea claustra captus, litteris, quam ab ignolis mundi partibus oscilanicm quo magis expediri conabar, eo gravioribus malis spe dubia oratorein exspectari. Ergo non adeo culimplicarer. Tandem vero ne sub spem adversitatis pandus inihi videor, si divinae graliae munera pro desidiac meac viderer consulere, cuin etiam occuhos viribus propalare conlcndo, cum ipsa scriptorum et pene inexlricabiles diabolica fraude raibi prae&en- inopia ut id agam vehemenler expostulal. De caetero qui hoc lecturi estis, raoneo ne iu hujus scripturas tirera parari laqtieos, prorsttsque arle iniraica a concordia scaudali^emiui, coiisequentiam teraporura ccepiis cogilantem de bonis abstcrreri, postpositis #

repente rchus, ad desidcraiutu gloriosae martyris C quaerentes; non enim permittil me instans redeundi mausoleura Doniino duceuie perveni» liic er^o de necessitas ad puruin investigare, nisi ea qUae sine virtulibus sanclac Fidis, postquara sollicile coepi i n - detriinento fructus inisericordiae rainirae sunt praequirere, lanta a diversis relatoiibus iniraculorum terniittenda. Unde non hic in hac scriptura libri afllueniia abundavit, tit nisi audiendi ardens esset quera De virtutibus sauctac Fidis Deo cooperanle animus, nimio taedio alficereut cerebrum. Verura exordior componerc, annorum ordo, sed niiraculoquia ipsum hominem, cujus oculi violenta ultione rum concordabit simililudo, quorura inviolabili veriradicilus absfraclt fttcranl, ct postmodum salva natate diiigenlissiine a rae exquisita, quia nihil verius, turae inlegritate reformati, ipse videre raerui, et precor ut lidcm relatui pleno corde accominodelis, nunc eliam ibi hic hoinine diclanle video, eodcmque ne vohis sanclae martyri postmodum rainus dcroprodente, universa atlestante provincia, novi; pri- gasse sil satius: aut polius, si rci prodigiosae inusimum id tanqiiam miraculorum fundameutum cac:etata novilas vos perlurbat, id super otnnia a vestra rorumque Icctionr inscrendum puto, non solura scn- fWlefnTfale procumbcns tcrratenus peto, uti nostro suni e sensu, sed etiani verbura e vcrbo, tit ab ejus teiupore non lara orationis quara causa experientiae, Ore audio, brevitalis alienus longam satis lineam et vos quoque rae regrcsso htic veniatis, ne inlemnarratioiiis exordiens. Post haec vero pro redeundi pestive faisum judicelis inexperti, cujus veritateih fcstinaiione pcrpauca adjicere rairacula, reliquorum ullro propalabitis experti. vcro pulchriora summa brevitate cuisiraoue notata, #

DE MIRACULIS SANCTJS FIDIS LIDER. (Apud Labbeum, Bibliotheca nova mss. tom. I I , pag. 531, ex veteri ms. codice Byzunlinae ChifBetiorum bibiiothecae et a R. P. Petro Fraucisco Chilfletio theologo societatis Jesu, comraunicato.) CAPUT PRIMUM. quidam, Geraldus nomine, superstes babitat, qui f

135

LID. DE MIRACULIS SANCTJE FIDIS.

134

cham perrexerat. Complctaqtie de more solenini A impclrans, repcnte idem elapsus ab equo, digitis lucubratione vigiiiae, in crastino, hl est in ipso quibus sanctuni Cbristi corpus contractare consoiemnitatis d i c , rccidivo redibat tramite, cum sucverat, sui filioli oculos violcnler abstraxit, humique ncgligenlcr projccil. Non sine tirlulis suoflendU sinislra fortuna prafalum dominum sumn perna praesentia, quac non sinit homincs divinae occulto zcli odio adversus sc commotum. Huuc cunc cxsortcs, ct seinper adest prope iuvocantibos prcsbyter, cum in percgrino hahitu cominus ccrnerct, verbis pacificis in primo aggrcssu ila aflalus se in veritale, facitque judiciuin injuriam patientibus. Nam qui tum ibidem adfuere, cernere concst: t Ecce, W itbertus, Romeus, ul video, cfleclus tinuo niveam mcruere columbam; aut ccrte, ut es; > sic enim in eadcm palria sanctorum pcrigrini ipse adhuc palrator sceicris solel asserere, pica appellantur. < Est respondil; eliam, domine, a fcstiviute sanclae Fidis reverteus. > Tuin vcro de exstilil. QIKC pica, vel columba, ocellos miserl cxleris quasi amicabililcr exquisito, dat liccntiam rcccnti cruorc iililos iu ipsa hora suscepit ab hun.o, supraqire moniuosae tciluris altiludiiiein elevala, abeundi. A t cuin paiihilum sesc praetcrirent, read Coiicha* dcferre visa esl. Quod lamen idem spiciens post tergum Judaicx proditior.is sacerdotes cum vidissci sacriiegus, poenr.iidine ductus iacry(si tamen sacerdolcm, qui sacrilcgio sacerdolium contaminat, vocari fas cst) jubet homini ut pau- B t coepit profusius. Cui ab uno scciorum ejus idcm facere incassum, tardeque dictum esl. Indeiisper operiatur se. Quem conscculus, mox a suis utrobique vallatum teneri praecipit. Quod cum iile que abiens, sacram missae celcbrationcm postea vidisset, nimio metu intreiniscens, summa cujus aut proptcr perpelralum scelus non pnesumpsit, aut, quod verius videtur, proptcr rem sxciiLrera criminis arguatur, perconlari coepil. Cui vir perfidus hujusccmodi minaciter dedit responsui.i : oinnino neglexit. A l vero maler htijus Geraldi, iae< Maluni mihi fecisti, et pcjus faclum ire paras; sae innocentiae vehemenli aflcctu compassa, praedic:um \Vi;berlum domi reccplavil, cunclaque sibi et ideo non aliler quam ipsis tuis oculis satisfaciens, mihi snpplicium dabis; > nec tamen aperlius, quasi neces.saria, douec sanus factus est, benignissime suppcditavil. Cum qua etiam eadem tempestate obprae pttdore, designavit modum culpae. Nainque est versatus ftieral, non tam ex pneccpto sui senioris, sacerdotibus inhonestum de zeloiypio suo c^ere quam declinando atrocitalcm ipsius, quac in illuin judicium. Siquidem hujtts mali causa de swpicione idcta senior, saevior solito, cxercuisset, ex quo constuprandae mulieris fuerat exorta. Ilte vero, falsi zeli vulntts in corde perccpisset. Is denique ut erat rei ignarus, omnigenx culpx purgationem santis effeclus, eodem anno arle joculari publicura saiis confidcnter proferl: i Ecce, iitquiens, dotni;.e, T

l n a r

omne nefas, quo tibi suspectus habeor, si est ut C quaeritavit victiim, iudeque quaesluni acccpit, adco ut (sicitt modo assolet rcferre) oculos ultra habere palatn detegas, legaltter rcfcllcre paratus, non aestiino inveniri posse qtio paclo iram luam liiorura- non curaret; tanla cuin et lucri cupiditas, et comraodi jiicunditas delectabat. Evoluto itaque anno, que fidelium incurrere debeam.> Ad quein illc : impendente solemnitatis die, cum pridie ante vigi< Cessent, inquit, cessent superfluae excusationis liam meinbra sopori dedissei, astitisse sibi inenarambages; jaut enim dudum conclamatum est, data rabilis elcgantiae visa est puellula, aspcctu augesenienlia, ut oculis careas.i At ille gladiatorio sibi aninio insUtcre, irreparabilemque suae destructionis lico alque serenissimo, facie candida, roseoque lioram iinminere, nec ulltim pretii locuni fore rubore guttatim respersa ; qnae inaestiinabili vuitus vigore omnera humantim superexccliebal decorem. ulterius cernens, adhuc tameu, quamvis de praescntt diflidens salute, hujusmodi clamorem addit: Quantitas vero non alia crat quam ea quae passionis tempore fuissc legilur, id est statura puel< Domine, indulge, quaeso, veuiam, el si non laris, nec dum provcchc aelatis. Vestes crant ampropter innocentiam meam, saltem pro amore Dei plissimae, auroque per totum inlcxLe mundissimo, et sanctae Fidis, cujus amore impraesentiarum gt ac sublili piclurae varietate circumdalae. Manicaslo sacrum peregriui habilum. > Ad haec torva bellua nec Deum, nec sanctain ejus magni pen- D rum vero quantilas ad vestigia usque dependens, dens, eflero furoris rugitu frendens, diu conceptum in minutissiinas rugas prac sui magniludine subhiaspheraiae venenura ita verbis evomil sacrilegis: tiliter coutracla. Sed et hgatura capitis in orbem < Nec Deus, nec sancla Fides hodie, inquit, te libecomplicata bis binis perspicui candoris emicabat rabit, neque eos invocando proficies, ut a manibus margaritis. Verura pusiili corporis habilitdo iiihii meis impunilus abeas : neque co confugies, ut ob aliud mihi significare videtur, quara qtiod passioperegrini babitus reverentiam, cum sis mihi i n i nis tempore, sicut diximus, juvenis legitur fuisse. quissime injitritis, te incontemptibilera inviolabi- Mox vero ut ad incoepla redeam, eadem beatissi* I ~ llao Alnil~ :..IIA» r..i N

N

43*

BERNARNSCH0LASTIC1ANDEGAV.

136

hil Aliud nlsi ui te visara. i Witberto vero gra- A bniro, versusqne in sluporem obdormivit. Cum aulhts agente ,*ipsum rursus sancla Fides interro- tem matutime laudes agerentur, propier conccng * t : < Cognoscisne me? i At ille eam, ac si jam turo, et vociferationcm psallentium experrectus, duduro visam, recognoscens, sic visus est respon- videtur sibi fulgcnlium luminarium hominumqtte dere : < Etiam bene te video, hera, et optime scse mofantium quasi umbram conspicari. Verum cognosco. — Dic etiam roihi quomodo te habeas, pro interno cerebeili dolore, sui pene oblitus quod inquit, quamque prospere lua res agatur. • Ille rei veritas erat miniine credulus, somniare potins respondii : < Oplime, hera, rebus meis succcdit arbitraba:ur. Tandem cum paulatim, queni intcr fortuna, cunctaque Dei gratia sunt erga me pro- tempora conccperat, stupor deficeret, coepit jam spera. i Cui illa : « Et quomodo, ait prospera, apertius rerum formas discernere, atque in se vix quia iumen cceli non vidcs? i llle enim, ut fu io reversus recolit visionem, manihusque appositis somnis, aliter qtiam res erat, videre putaverat, eontrectat redivivae lucis feneslras carneis integerQui mox ad hunc finem interrogationum, oculo- rime pupillis in fronte reformatas. At continuo ad* rum reminiscitur amissorum : < E l quomodo, i n hibilis lestibus, immensam Christi inagnificcnliam quiens, videre possim, qui anno prxterito a tua immensis praedicavil laudihus. Fuit igiltir ineflahile festivitate remeans, iujusti domini violentia oculos B gaudiuin, inaudita Ixtitia, incredibilis stupor, dumiser perdiderim? • Et i l l a : < Nimium, inquit, Deuni bium pene discrimen, utrum somni imaginatior.e offendil gravitcrque suinmi artificis iram irrilavit, an rci vcrilale tam inauditum iniractihim cernequi te immeritum corporis detrimenlo damnavil. rent, praccipuc his qui prius eum noverant. Inter Verum, si craslina luce, quae eril marlyrii mei haec res ridicula plausuque dignissima accidit; nam, tigilia, Conchas perrexeris, emptasque duas can- ul eralhomo purissimae simplicitatis, irrcpsit ei in delas, unam quidem anle aram sancli Salvaloiis, cordc superflua limoris trepidalio. Forte illum Gealleram quoque ante aram ubi gieba corporis mei raldum qtii sihi dudum oculos evulserat, ad publitondita est, apposueris, oculorum de integro refor- cam, ut fil, solemnitatem adventasse, sihique dcmatorum decore merehcris gaudere; siquidem pro i i - nuo, si casu obvium haheret, fretum majore inanu, lata tibi injuria cceieslis judicis pietatcin ingenti cla- renovalum oculorum dectis excisum ire : ideirco more ad misericordiam permovi, Deumque pro saiute ergo inler confusum promiscuum lurbae slrepitum toaseduiae precis instantia tandiu fatigavi, quandiu quo potuil occultus clabitur. Nonduin taiuen aJ Ipse impetratae oplionis eflecius, facilem exorahiplenum de recuperati luminis dono crat certus, taniemque redderet. i Haec ubi dicta dedii, ccepit itc tus eum rei stupor invaserat, cum forlc inler anm m atque iterum abiluro instare, el ut celerrin.c C gustias turbarum ad eccltsiam conciirrcntium, jam pergeret, obnixius monere, imo de pretio emendae claro die asinum offendit apposittun. Qucm cunt cerae haesitanli, itaconsulere: < Mille homines, qttos fuissel inluitus, virili severilale increpitans, sic nnnquam vidisti, iuquit, libi sunt daluri. Praeter i n f i t : < Heus tu, homo, quisquis cs, inepte, abige haec lamen, ut praesens negolium facilins peragas, asinum luum, ne fiat viatoribus oflendictilnm. » Ilic perge festinus praesenti diluculo ad ecclesiam hujus primum de veritate facti factus certissimus secesstt parochiae (sane haec erat apud quam ipse oculos ami- praepete fuga ad quemdam nolum sibi militum , serat, quae ab antiquo Spariacus vocahatur), ihique cujus municipium in eminenli rtipe siliim ita natura roissani audiens, sex denarioruin reperies dalorem. i rerum undique munierat, ut omnimodis machinis At ipso pro consoialionis hcneficio condignas gralcs inaccessibile vidcrelur, non a Conchis longius quam rependente, virtus coeieslis rediit. Conliuuo ergo sexdecim millibus. Ad id ergo propter incxpugitaexperreclus praefatam expetiil ecclesiam; ubi cuiu bilis vallis tuilionem confugicns, vix aliquando a «iniversis omnem hanc visionem exposuisset per or- monachis multa prece exoratus, multaqttc securtjdinem, omnes pro deiiraineuto reputaverunt. Nec tatedonatus rediit. Quod cum plerique omues, tam tamen coeplis dcsislens cum singulos sigillalira ^ ex longinqttis quam proximis regiouibus coufli supplicando, circumfusam rogitaret mullitudinem, tes, pro inaudilo rairaculo eum cerlatim vidcrc quaerens duodecira oppignerare denarios, e caetcris festinant, itonnulla ei beneficia indulsisse abcuntes tandem quidara Hugo se pracferens, htiic aperu gratulantur. Qtiae res u l cx omnj parte dubietate crumena gratis sex nuramos cum oholo porrexit; careret, non stalim ubi sacpe dictus Witbertus ocu* qui tantura, quem in visione acceperat, excessit lis privatus exslitit, illum raiseratio sanavit; verum, numerum. Tunc non immemor visionis divinae fit ut supradictuin est, loto anno a salule suspendii, cerlior defutura promissionc. Quid vcrhisopus est? arteque eliam scurrilitatis compltiribus suis proA d i l iocum, visioneni prodil seuioribus, crait cevincialihus oculis captum notavit, notalumque cunreos, apponit altaribus, exrubat corara aurea sacractis ad ullimum sanavit. In qtio nihil eo inferius ge• 1 " » * « wircrinia i m a o i n A f.ir/»*» o u l A m m a s t i n m n n .

**

1 v

t-lb. DE MIKACULIS SANCTifi FIDIS.

.

m

me, opera q u * ego faclo, et ipse faciet, et roajora A multo raagisgravatusoccidii.Quod vidcnsbomo.hobcrom faciet, quia ego ad Palrem vado. i spiii suo vcnundat corium. Cui cura nequissiraus hospes quam minimumpretium porrigcrel, ratus quia, t CAPUT I I . si nihil daret, itidem lamen haberet, ille Geraldus. De mulo resuscitato. Veniens quidam miics de pago Tolosano, Bonus- valde indignalus, per varins cxsuras in longo et in jfihus nomiue, cujus fihus adhuc superstes codem transvcrso sulcat cadaveris Iatu?,ne videlicei, sc inde censeltir vocabulo, ad sancttim virginis locnin, abeuntejnfidclishospes integro tergore gauderet. Decttm jam non longius a vicoConchacensiquam duobus nique, arreplo sux percgrinationis bacillo, exstincti ferme abesset millibus, jumentum cui insidehat, jumenti oculum cuspide perfodicns, caudamque |>ernescio quo morbo percussum, repente iit ezanirae. cutiens, ita furibundus infit: « Quid nunc detrimenti sancta Fides patereiur, si iutcr alia sanitalum dona, Conductis ergo rusticis, ut cadavcr corio detegebuic etiam mulo sanitatem reddens, tam longaiu renl praecepit. Ipse vcro, pro cujus araore iter egisset, ad sanctam processit virgincm»; soloque dc- candclam sibi sortirctur ? Modo miscr dtiplici discriraine ferior, inter vias jiedcslris remanendo, et in cuuibens, fundit preces, expromil vota. Postreino palriam decies dcnos solidos fratri persolvcndo ante attream sacratissiinae martyris imaginem de ! a , l l i

e

n

i

m

a

m

D

0

amissione tuiili conquestus est. Nam quia idem ^ ( invicem germani de mulo illo convenerant, si forie mortis pericuhim incurrissct). • mulus prxslanlissimus peneque incomparabilis ftiisset, propterea himis graviler trisle tulerat amis- Et vix ille baec paucissima verba compleverat, cum revivens mulus saltu citissimo constiiit quadrupcs. sum, pnesertim Ciiin in bouo opcre desudanli i n i Et ne quis nisi a vera raorte iliuni acstimaret exsimicus prsevalcns damnuin sibi intulisset. Cujus fidci lire, in ipso puncto temporis quo id actum cst, versoiiditas uon parva laude vidctur extollcnda ; nam nbi ab oratione desiit, mulus, pedibus quibus jam nabanl in modum picluraeuniversn detruncatae culis tcncbatur excoriaudus, utrumque rusiicuin calci- stigmala, non jam perfusione cruoris recenlia, sed» trando longius arcens, (roirum dictu I) redivivo pro- ut de alio dixi, quodam nitore ianuginis ceu vcternosn. Quo facto memoratus Geraldus maxime gasiiiit saltu, atque per media niontium cacumina, sociorum animalium inhians vestigiis, prorumpit ad visus, rediit domum, Deoque ac sanctx ejtis gratias cgit ingentes, factique ntiraculi novitatem pasvicum. Cemeres animaJ, ut hi qui praescnles adfuesiui disseminavil. Nola nobiliias viri pariler et lides ruut persaepe nohis tesiantur, juxla |moduium bruti oinnibus e r a l ; qui ne temere vel garrule quidquain eensus recuperatx v i l x gaudio fluitare, coramque eccJesia cursitando per plateam, qtiodammodo fa- ~ viderelur referre, muhini vulueribus notatum ba « « J_ 1 ?« _ . .? *_ i . l i • I...!. ......! Quibus Bertillis comitissa respondens: c Quid, biles mugitus, calcilrnntis slrepilum , dculium striinquil, aliud hocesscl, nisi quia sancta Fides j o c v dorctn, oculorum verligincm, lotiusqiie immoderalur, ut solet? i Tuncomnes, re exquisita, tam stulam corporis distortionem, cum miser, intolcrahihter passns, hac illacque prxceps fercbatur, nc si C dc improviso percussus coluber, qui siimnto gloho nunc se in sphxram colligit, nuiic peruici iractti fulminat, ac torlile collum porrigit, captans fugam. Sc.l dehiiitalus, non valens, rursus percussori i n feslus, intorquet sanguineos oculos et sihilat orc. Hati I secus isle miser, huc illucque cursiians, sc imjeHil et rcpcllii, modo pronus, modo rcsiipimis, rec ullo modo respirare poleral, quem vis majorexagitahat. Sod tamen huinani sensus residua vena miscriiin redcgit ad pcenitentiam. Qtii slnlim ad sepulcrum piissimae martyris cum ingenti clamore currens, universain inibi ceram non ct-lerius refudit quam poenalc iiicendiuin evannit, neque homo qucriturdedamnopecunix.dummodo a lormculo potuit cvaderc. His itaque geslis, nequaqtiani offcndcre putaverim, si bonitnlem sanctx Fidis laudahilem iuirabilemque in hoc quoque prxdico, quod nc cotnmercii vililas deficeret peregriuis, improbiialcm avarilix castignvit.

pore quam gaudio repleli, lotam concioncm ad divinaslandes concitaverunt, illud frequcntcr prne nimia kctitia recolentes, quod jocari sanclam Fidciit vcnerahilis malronn dixissct. CAPUT I X i

Jtem de cccco et clauao. Rursus quidam cxcus ct claudus, ut snnitatem r c cipcret, ante imagincm snncti Marii confessoris pcrnoctabat, ctijtis virtules, mirifice laleqtie dispcrs^e. a mitllis populis bahentur famosis9iimr. Cumqu jam dilucesceret, repenliniis ei soporirruit, visiisquc est sibi vocem nudire dicentis : c Vade ad sanctani Fidem; non eniin datum est ul a tna infirmitale nisi per mcrila illius salvari possis. i Hoc rcsponso xcitalus xger, illuc qua poterat virtule repere ccc, _ , | pit. Cum ^ pervenisset ad locum, «exlemplo sanciic

e u

n i t

i

t

t

m

r v
ir cryinosis obsecralionibus ut sibi filiuni rcddal ler et splcndidissimi decoris advcuit, quem (ut poslea dip qualer ingeiiiinal dicens; dici) paradisi praepositum fuisse Micbaeleni arcbaitc Yirgo Fidcs, diiecla Deo, lux iuclyta mundi, geluiii iiquido patuit. Cujus placidi itineris glorioAuxiiiuin miseris quae cita ferre soles, sissiina virgo Fides comes asiitit; quae super soiis Snpplicis exaudi mariyr sanctissima vocem, jubar emicabal splcudore mirabili. Ilic vero coeloQuamqiie potes, posco, dcfer opem miscro. riim praepositus, ut more carnificum eos quibus ad Miinere uemo lno, petiil si forle coactus, iiirniiPiuliim flAnntutus rrarr

157

JJR. DEMIfUCIII SSANCl.C FIDIS. iSS ad cxtcriora pciietrans, fcrrcis rep; gulis ila a fons i Deo creatam perditum iti* absque ulla miseraconslringehatur, ut ntiila v i , uisi mordacium scrrac lione ? Sinile jani nuuc ab ejus gruvi iaceratiotte, mmedaci limatura, reserari fas erat.Has interpresc quia, Deo periuitienle, pcr sanctissimam virginctn c hanc Fiiiem proprio refundetur in corpore, a ve- sttras latnen sancta Fidcs ejus ab orc non rcccdec slra erepla potestate. > Ad hanc vocem lartarei bai, neqiie unins momcnti viclum non invocato praeterierat. Qninque igiltir hebdoiiiadariim breviori luinistri intolerabiii foruiidine correpli, manus seniper hi malnm prouas continiieruut, ccelesitbusque lustro iu bac tam higubri accrbitatc fuiilo, dics ille irantiis insolito timore tremcbundi pamerunl. Nec enituit qui, ob Dominici triumphi memoriale, cum iuora, felicissima virgo Fhles concilo impetu medios pahnarum seu dtversi geueris flortuu * corda oinnitun totom per orbem ineffabili iripuuo exhilarat. tortorum cuneos irruit, animamque meatn ab eorum inanibus violenler abslraxil; alque ita corpori hu- Cujus diei lam commune gaudium diflusa per orbis mo tradendo, sieut noslis, mirabiliter refudit. Posl- climala, nullam huic praehebat remedii laetitiam. Cerncns ergo ciinclipotens Dcus immilem sacvissimi quam vero bujus non tantum visionis quam etiam lorloris pracdicti Gosbcrti pervicaciam, suhsequcnli rci gestae veritalis textuiu ille online est prosccutus, nocte pcr sanclae virginis inlcrcessionem tactus m i pater et vicini iter iustituiint ad sanctam Fidem gratias reddituri. > I sericortlia, ut scmper tolus * esl vita desperalis faCilis pielas, juvencm splendore admirabili coriiscuir. CAPUT XIX. illi misero, soporc dolores lenienle, ccelitus direxit; De Rahnundo, qui a compedibut et calena tolw.us qui eiini talibus affatur verbis : c Vigilasne an soett. pore deprimeris, Raiuiunde? > At ille, intra somnii Peiie huic sitnile adhnc et aliud calami dcposcit officium; quod qnia prodigialiter invenitur actuin, dulcedinem, iia videbalur sibi respondisse: c Quis, itiquam, es, domine?» Cui illc : c Ego ille sum Steaeterna uiemoria censuimus celehrandum. Raiiiiimphaniis,qiii,dudum a Judaeis Iapidattis,civium supcrdum pro in pie geslis tntilti vestrum iioverunl, et norum promcrui asciri ccelibus; qui idco sum ad le gcnealogia satis speclandiiin et lerreni honoris faslu iuissns, ut ad sanctam Fideni le ducam velocius. > subiiixum. llic ex castroquod Mons Petisaliis dicitur erigiuem dncens, palrein hahuit Bernardum, praedi- Quem cum interrogasset iibinam inagnifica virgo ess e l : c Surge, inquit martyr praecipuus , quia non rti caslri primum et inaximum. Et qtiia Caturccnsi •rbi continguus erat, cju.*dem civilalis iilteris iin- htdiflcaris a somno, sed, incunclnnlcr mc sequens, videhis eam de qua ad lc loquor. > At ille, ut sibi buendus traditur canonicis, eortim socielalem sorkiostensa suadcbat visio, videbalur sihi saitcluin marturas succedenlibiis anuis. Qua in discipliua, vix saA

nabili epileptici morbi agriiudine per inter'tinia < lyreni scqui pracvium; qui supra ponteui Conchacenuiisere laborans, laedio cccpit [eo] magis parenlibtis sis Dordouis eutu stalueiis, ita mellifluis prosequilur baberi, quod in |eo] nulla spes |eral]genialis indolis. alloquiis : c Dirige, inquani, o (ili, oculorum acicm Tandem nimirum opinalissitno virlutum favore co- stipcr htijits nuhifcri inontis cacumcn, et diviuam actus, sanetae virginis propitialorium aggrediitir; cu- iutucrc claritalcm, ct.jus iinnicusi sphndoris media sanclissiina virgo Fides ac inarlyr insignis, angelojns propitiante beiiignitale optatae salulis remcdium a secutus, sanche medicae Fidis basilicam quolanitis rum inter mauus einicaus, quis suis merilis debcatur honor, evideiitissitue iudical. ^ rerisere studebat, gratias pro iinpenso munere rcQuihus iile atidilis laclus de sacnc virgiuis laude Jaiuriis. Quem pro xelo palrimonii parentes atque affines exsecrabili odio insectantes voti compoies pnccclsa, ocuios iu visioue vigiles in sublime toileus, vidit igitcuui giobum iugenti fulgore micanlem, cepertinl. Taitlitm denique viro illuslrissiuto, 110niine Gosberto, tradiderunt, qui pro irrogalis con- cujtis in niedio speciosa virgo coruscaus astantibus lumeiii» gravissime eum hahehat infensum. Adeiant sibi angelis dicebat: c Lociun illuui queiii cernilis ossibtts decoratur mcis, de quo vos rogo ut vcstris namque sanclissimi dies Qtiadragesimae, qui, ctim saucliflcetur dextris. > Civcs vero angelici, monitis frngalis parcimoniae ohservatione ineiile custoditi siucera, omnem elidiuil viine perperani. Qtios isle ^ aniiuo iibenli acquiesccules virginis, clevalis prclulgidis dcxtris siguuni da.nt adorandae crucis, ciijus inier compeduin miiltipiicia voluiniua omni eremisignaculi vinule sacralus oninis sanctilalis gralia lica atisterilale aridhis ducens, potius habebal oneii repletur. Duiu I I . T C igitur agerenlur, ecce subilo quain proniereitdat saluli. Cibus enim illius vcspernimhosa caligo, ab ipsius amnis imo nimbosus lurtinus panis erat inucididale viridilatis squalidtis; bo ascendens, ilhim super poitlem stantem nebtila qtii, remoto alitis edulii adininiculo, vix, otiaiu aqua texit, qua* deciduo rore ejus indumenla iargissime viam patefaciente, palali valebal perlransire meatus,

159

BEUNARDI SCHOLASTICI ANDEGAV.

100

sum iiquido agnoscens, coutinuo (muiia enim snimo A dictum locum pervenit, orationi incuouilac suppiiet ei cura extendi necne recursabal) obfirmalus auda- mnrmure quaeque excogitata prolulit. Qua expleta, cia, cum pnecipiti evohuu, custodum munimina post sanctae crucis fronti iocoque cordis iinpressiotransilit, gradusque scalarum rapido impelu supe- nein, quae sibi inter calenaruni pressuras per sanrans; per medios custodes ibidem jacentes ad cxe- ctam virginem mirabilitcr acta fuerant, cunctis qtii dras usque devenit. Ubi dum astans mnlta corde aderanl ora in silentio lenentibus, filo expcdit. Nedubio agilaret, landem ei menti succurrit qttia, prae que haec parva audivit utriusque sextis catcrva, sed niinio pondere, vJnculorum macbinameiila ad sanclae ejusdem memorali Gosberli ttlius, qui tunc forle virginis basilicam vebere nequibal, sallem labulam inter commilitones causa orationis ibidem aderat, scaccborum ibi pendentetn in lestimonium suae eva- incredibili slupore tolus visu in medio diriguit, adsionis ferre debeaL Qua assurapla, murum, qna al- mirans quaiitcr a tot vinculorum connexioiie solvi tius insurgebat, praeceps elusit, expersque laesionis, potuit, neque minori admiratione Goffrcdus sub hoc fugain nudus pedes properavil. Cui inter scrupulo- aspectu corripitur, cujus jocosa scacchorum tahttla sum callem pedibus labcnti mox quaedam mulieris fuerat, quam ille ereptam propriis iliic humeris iu forma obvia fuit, quae, expositis a dextrali calcea- testiinoiiium sanclae virgini obtuierat. Tandem mcntis, ila cum prior compeiiavil: c Tune es, i n - R agnila virlute divina, in iaudum praeconia converquam, Raimundus iile, quem modo sancla Fides a Ititilur, sanclae martyris Fidis glorificanlcs potencarccraiibus vinculis solvil ? > Cui dum illum sc esse tiara, a Domiuo sibi sacris exigenlibus mcrilis iu confitcretiir, confestim calciamentorura vi«e soiamen omni niiraculorum facultale collatam. ei detulit, diocns: c Toile baec, et quanlociiis ab bis CAPUTXX. elabere partibus, dum libi evadendi patet locus. » De mulo retuteilato. Cujus beneficii muuus et solaminis monitus ille alNunc vcro quid in ilinere sancti Pelri apostolotentius pcrpendens, uibil aliud eam fuisse inlelligit rum priucipis uioderuo tempore per gloriosissiiuaiii quam praesentiam sanclae virginis. Sed dum haec Christi famulam mirabiliter gestum sil,paucis absolmeute pcrlraclaret, suhito nusquam cvanescens vere curabimus vestrae altentioni. Italiae in partibus comparuit. Tautae ergo patroiue exhorlationibus ro- quae Longobardia nuncupanlur, miies quidam Rutbeboratus, cceptam peragit fugam, neque ab insequen- nici pagi, Garbertus nomine, praecedcnlem Pictatihus atlingi potest, quia eum sancta Fides tueha- venseut gencre ac miiitaristretittitatesaiis illustretu tur. Sicque per medios invisus ruens hostes, Calur- assequitur, ac posl salutationum muttiam graiiain cclim adiiturbem, Ubi prolomarlyri Slephano, qua- iler institutum celebrat, ejus famitiarilati sociaius. si viae suae praevio, meritas rependere stttduit gra- C Qui de multis simul sermonem ad invicem coufe • les. Et quia longae inediae ac fugae conficiebalur rctitcs, tandem ad sanclae Fidis magnalia conscrta scrniocinaiioiie perveuit, ubi non purva iaus a tttitxdio, sanclae Fidi, ob praestila? sibi saiutis gratiam, quaiu pouiit raisil candelam. Denique nocte illa in thenicosuisatlribuitiir miraculis. Ule vero Pictavenqtta Dominica proditione et nostra salus ct Judaeo- sis ingenti cum admiratione narrationem illius aprttm proccssit iuteritus, dum impositam lectiouera plaudens excipit. Ubi ad hospitium in vico Sancti jnanc legendam in vestiario sancti martyris provi- Domnini pervenlura est, Pictavensis mulus, qui ci derct, somno demilur, atqne ibidem quiele pascitur: charior habebatur, gravissimo morbo correplus, vix cujus somni nuhilo sancta Fides, tanquam matutinae ad crastinum diem vitam pertraxit moribundus. nehulae iuterpollens sol, permisla, iu> eiim siibiralis, Garbcrtus vcro, quanta in lalibus quondain nitimaul pulabalur, visa est arguerc eloquiis : c llane de- libus sancta Fides operata esl magnaiia non immesidia torqueris, ut solilas rjihi graliarura solcmnila- mor, inlerrogat socium utrum aliquam medclam feceles his sanctae Pascbae diebusante sacrariutn artuum r i t ad muli hujus supplementum. Ctii c Nequaquam > nieorunt persolvere desinas? Quid moraris? Disice rcspondcnti, mox adjccit : c Nunquid audistt quae tihi de sancla Fide beri per me exposita sunt? moraruin nodos, ct cuin scacchorum tabulato, tuae viJelicct libcrationis credibili moiiimento, Concha- ^ Milte ei devotus aureum, et slatim tiium animut ccnscra calle pedcstri velocius expete locum, Pascha- I recipies sanum. > Alille, uiiiil cunctatus, bisantcui de lisque gaudii ibi ceiebra sacramentum. > Hujus marsupio protulit, qnem ei ad defercndum sancii virgini concessit. Sancta vero Fides .ad majorcm visionis gratia ilie permotus, sotnnii taedia rapit, ac Ccraldo Pelragoriccnsis Ecciesiae sub primis tiroci- virtutis suae gloriam nianum reservans, vivenli mttlo nihil profuit, nec quidquam valiludinis imperlivil. nii auspiciis cpiscopo, qui Tolosanae urbis moenia Quid plura? Surgit aurora, monelque cunctos trt forte aggrediebalur, simulque ejusdem Caturcinae coeplam propcrarent viam. Exponitur muius vilao ttrbis prxsuli Rcrnardo, quae sibi somnitus imperata tennino functus a stabulo, ct datur tantummodo fucrant lerritus inthnavit. Qui ut sanclae Fidis monila audicruui, jubenl jussa factis implcre, nec qua- pretium pro corio. Iter corripiunt tuoesli, et qui

161

LIB. DE MIRACULIS SANCTifi FlDIS.

16?

QuoJ cnm tetemtissrt dalori, ccce repente post ler- A nibil cunclatus aggredere, et ntcnm maximo mallco, ex quo candens massa a fomace facta conluttditur, gurn andit sonitura stibscquciitium, et qunsi fugientis adnixis viribus roga super illam passionem in inctido animalis et agitantis equitis strepitiim. Sicque vultiim in terga relorqaens, prospicit entinus hospitem posiiam, tibi validissimum ictum injkiat, quod celemulum fugientem cursu fatigantera, et, uteura conv- riter salutem tibi conferei opiaiam. > His ille verbis, prebenderet, roulto conamine enitentem. Qui, [hoe] eachinno simillimis, stupore simul et admirationo viso, sanctam Fidem attonilis exclamal vocibus, au- pnemonitus, somno abrumpilur, el qnid stbi talis reuiuque rctinet quod volebat reddere verccundus. visio velit alto corde versat diutins. Tandem vero Reccpto denique mulo, interrogant hospitem qualiter domum rrgrcssus, obiiniiato in utoricm peciore« actum fuerit in reparatione animalis. A l illc admi- fabrum pracdictum, ucmine conscio, aggreditur, el raado exclamans, a i l : • 0 vos felices quibus lan- quae sibi per sanctam Fidem iinperata fueranl intitam virginem contingit habere patronam, cujus mat sccretius. Quihus ille audilis, tolo cordc collaoiniiipolenlibus meritis non solum vobis salus t r i - bitur, ncque se lianc phantasticam ludificalioncm jam buitur aniraarum, vcrum etiaro magna procuranlur acturum jurejurando attestatur. c Crede, inquam, medicamiua cbrporum! Haec sancta virgo in operc et m i h i , dominc, quia uon medentis, sed potius ludifia

l i s

v e r u a

l l S B C

ni

virtute non sinil veslris adminiculari incommodis, B « " * " > q»orom monita si credulus etiant in animalium resurrectione. Hoc quod vide:is proseqtii volueris, mortis ttiae reus argui polcris. auimal, in plalea projectum, dentihusque retectis Egotamen ncquaquam bujus criminis ero auctor tam omni anima relictuin, imer decoriantium manus ani- pessimi; novi enim procul ambiguo praesentem te mayit, concitoqtie saltu a solo exturbavit, ac ita a incurrere mortein ex hoc. > Cui ut excusatus abiret, multa conjeclanli, et multa metu parentum, si vcrmanibtts nostris elapsum, vestris usihus pncparatum reformavit. > Quo atidito omnis peregrinorura ca- berc suo vitam cum dolore hnirel, in faciem objU terva in laudum praeconia erupit, totumque aerem cienli, mox equcs ilii fidem facil nihil horum sibj acmtilis vocibus sauctam Fidem reboare compellit. eveuienduro. Quid plura? Sternuntur stipcr incudeu» genitaliuiu turgida palearia, atque ad exlremum Deinde reddito hospiti tergoris prelio (scilicel argcnictttm praeparantur morbida veren a. Sed mox ui teosocto) sancta limina apostolorum laeti expetuni, regrcssique ad propria votivum aureum cum iugeuti adduclis iacerlis suhlalum in aera cernil immensum mallei pondus, incredihili pavore concussus, retro gratiarum actione persolvimt. resupinus labilur, ac velut exanimis solo cum gravi CAPUT X X I . fragore membrorum resupinatur. Qtia in praecipitl De milite qui ub intestinorum inordinatit motibut C ruina, mirabile dictu! confestim omuis iUa intcsiifatigabatur. Arvernico in pago miles cral slrenuus, cui, insi- norum ebulbtio ita intcrius resorbelur, ut numjuain dianie infortunio, iuleriora, sialum suum per inter- ulterius in vite sua foris erumpere videretur. Sic lunia deserentia, cum magno iutestinorum murmure illc nec cauterio aduslus,nec ullius anlidoli amyslide in verenda usque erumpehaiit; unde nimio mcerore curatus, incolumis evasit, sanctae Fidis, ut i u dic: Qui cum se dormire respondisset, beata rilitate aurcs populi palpat, scd verilate quidquid ore virgo ita eum fando prosequitur: c Scias me, i n - profert commendat. Dcnique si de tali relalore dubiqnam, bactenus miniine fuisse interpeUatam pro tatur, de bencficiis Dei difliditur. hujuscemodi re ut ista est pro qua nostra soliicitas CAPUT X X I I . Suffragia, cnm ez diversis morbis valida contulei im * De quadam matrona quie contra tanctam Fidem agridia. Sed nc omnino hinc inconsnUus abeas, qtiae impie agens mirabiliter interiit. dbifieutsalttbriora paucis adverterc expediam. Nosti Carurcensium in partibus rcs mira contigit, quam f

16*

S. FILEERTUS CARNOTENSIS EPISCOPLS.

161

tnatrona quaedam eral nobilis, qua? aut quia mulic- A emarcuit, ac horrificis slridOribus garriens infeliriiui gcnus scmper avartim lcgitur, aut ccrtc diabocetn spirittun orco dimisit. Cujus tcrribili exitn lico iustinclu, tcrram saiiclae marlytis agris suis aratorcs valde exlerrili, rclicto aralro fngcrunl, ac viciuam immoderate concupivit, aranusque mona- iu siiinmo Iiabitu vix palpantes domino suo rem cltorum bubulcos pluriinis affcctos coittumcliis a nciam retnicrunt. At ille mo-rens de mulieris intejtigcribus expulil. Seqiieuli vcro die proprio vomcre rilti, procadavere inisil, allalumqiie lefnc condidil. ca jugera secare fecit, suacqtie ditioni ea sitbjtigare Qua lali inodo exstincla, lcrra sanctac martyrrs prarstimpsil. Alquc ila ccelcsli viriute actum cst ut, tuta ab omitibns remansil, ct in nionacboritm postoa diim illa a suis terminis agrum illuin denorinare diiione jactiit. jubcret, acritcrque insistercl, acttilum loto corpore

ANNO DOMINI M X X I X .

SANCTUS F U L B E R T U S CARNOTENSIS EPISCOPUS.

NOTITIA HISTORICA'ET

LITTERARIA.

(Oudin., Script. Eccles. I I , 519.)

S. Fulbcrtus Carnotcnsis cpiscopus, vilac sancli- D Dcum, iu his qu:c ingerunlur molesliis, consolntio et respirntio fundilus pendet. > Suam vero hinnilimonia et eruditione sua aclalc clarissimus, Guillcltiii tnlem astruit his verbis, epislola 68 ad Odiloncin Aqttilanici ducis favorc, primum Pictaviensis Et cleahbatcm Cluniacensem : < Dccel, patcr, ut tu quosiac S. Hilarii ihesaiirarius factus, ul fragmculum que vicissim ine tuuin scrvuhiui de lc pendentcm, Ilistoriue Aqitilanicae refcrl. ldcmqiie leges apud tcque non sine magna fiducia rcspcctnnlcm, sactis Ademarum Cahuncnsem in Chronico. Insignis vila inlercessiouihus adjuvcs. Sum euim valde niiser.iet eruditione, luceriiaque ardens a Domino Ecclesine Gallicanae candelahro acccnsus, Roberli rcgis Chri- bilis homo, qui cum ad propriam nou sufiiccrcm, nd publicam curam nescio qua scu ralioiic s Qtianta vcro amiciiia notensis episcopus post Rodolfum creatus csl, a Lietherico archicpiscopo cl mclropolilano cousccra- intcr ipsum et Odilonem praediclum fuerit, docct moiiachus Sylvininci hacc scrihens in Vita Odilonis : lns, quemadmodum ipsc Fulhertus alfirmat cpistola < IIoc nomine (Arcliangeli monachorum) censcb.it 23, adcumdcin : < Miilluin amoris atquc fidclilaiis, cum appcllatidiim in stiis scrmonibus ct epistolis. tibi, Paler, me debcre ccnsco, pcr cujus r.ianum bcncdicliouciu el sncrani uiiclionein accepi. > ls au- Fulbertus illc sibi praecordiulis amicits, Carnotcnsis tcm, episcopalcm graduin asscculus, lihertalcs cc< le- C cpiscoptis, in sanctilalc laudahiiis, in sapicutia m i siaslicas egregie lulatus est, utpassim variis cpistorjthilis, in cujus inorle studium philosophiae in lis siguificat, quas ad poiitificcs maximos, reges ct Francia periil, el gloria sacerdoium peite decidit. > cpiscopos scripsit, qiiartim nountillae cxstant ad Qttod aiilem nonniilli eum Roherti regis fuisse cnnFrancoucm Parisienscm praesulem, De exstirpantlis ecellarium scrihunl, prohationis id documcnlo deslimann laica beneficiis. Et npud Joannem poniiliccm luitur, ctun rcvera polius cancelLilitis tantiim CarMaximum gravitcr conqiicrilur de Rodulfo comite, notensis Ecclesiae fuerit. Porro ctiui anno 1020 urhs jiiiium Ecclcsiae suae pervasore sacrilcgo, atixTuini cl basilica conflagrassenl, fundamenta ecclesue Dei aposlidicum iinplorans : Mugncc, inquit, Fulber us Gcnilricis Fulberlus jccit, camdemque miro lapideo et prccclara' Ecclesice pusilluse^iscopus. Episcopntwnt, fornice et lahulatii peifecit; quo quideui iiisigtti ut diximtis, favorc Rohcrti regis, cujiis partes contra opere praecipuam npml posleros uoiuiiiis sui pnipaConsianliain reginam gnaviter sectatus esl, adepium gavil famain, pecuiiias suppcditanie inprimis Aufuisse apparet ex epislola ad eutndem, qtia dc Coglorum rege. IIoc discimus ex Willelmo Maimeshudefridi vicccomilis violentia advcrsus Carnotensein riensi,Iib. u De geslis Anglorum, his vcrbis: i Rex Ecclcsinm sic conqueslus est : « Pielalcm vestram ^ Cntito ad transmarinas Ecclesias pecunias initiens.

165

166

KOTITIA HISTORICA ET L1TTER.

damenU j**c^rat, summam mannm mirifico effeciu A lleni liaec carinina de eotiem l^gunlur. imposuil, quam etiam pro posse honorificare, stuQnem libi Carnolis concessit fons bonitatis, Dorttioa flovium duplicis egregium, dcns, musicis modulalionihus crebro exlulil. Quanto Pontificum sidus, Fulbertus fulgidu* actu, enim amore in bouorcm Virginis aiihelaverit, poVestis pauperibus, viclas etassidum; Inchisus jac«'t htc, factus de pultere pulvis, tcril coujicere qni audierit cantus ccelestia vota Rl prseslolatur surgere cuiu reliquis. sonantes. > Exslal intcr caclcra opusctila cjus epistoVlrtuium cultor, vitiorum mortiflcaior, ljrum volumeti, in quaruin uua gralias agil Cnuloni Auiilianle Ueo, pcrstitii a pnero. Bis denot annos, atque unum dimidiuaiquc, magnificciilissimo regi, quod largilalis suae viscera Virgo Maria, tuae prafuit ecclesia?. in cxpensas Ecclcsiae Caruolensis cffuderit. SacraIngressarus erat Phoebus |>ost lomina s Taurum cum mmttum deteruit populum. beaucoup plus amplc, qui parut aussi a Paris cliez Thomas Hlaise. Cet ediieur y a fait entrcr tout ce Jusqu'ici 1'eglise de Cbarlres n'a decernd aucuu culte public a ce pieux eveqoe, quoiqu'on dise que que les roanuscrits du college de Navarre et dc sa saintete a eto attestce apres sa mort par plusieurs MM. Petau et le Fevre lui avaienl fotirni des oumiracles (TaiT. Chr. Hir. ib. p. 159; B O L L . 1 apr^ vrages de Fulbert. De cette ediiion pleine de fautes, p. 856; M A B * Act. t. VIII, pr.; L A B . ib. L I I , p. 750). souvent assez grossieres, ou les a fait passer dans Bucelin daus son Menoioge lc qualifie bieuheureux. les diverses Bibiiotheques des Peres, de Cologne, dc Grand nombre d'autrcs Ccrivains modernes lui don- Paris et|de Lyon (Bibl. PP. t. XVIII, p..l 55). Depnis nent indifleremment ie meme titre, ou celui de ces dernieres ^ditions, on a recouvre quelques saint. Cest en cette qualit^ que M. de la Roche- autres ecrits de notre auleur, desquels nous rent

t

t

t

t

t

9

t

t

m

NOTITIA LITTERARIA.

drons compte, apres que nous aurons fait leuuiue- A ration de ceux qui soni reunis ensemble. !• A la lete de tous est place* le recueil de ses letIres, le plus interessant de tous ses ouvrages (p. 535). On i f y en marque que cent trente-quatre, divisees en deux classes; mais i l y en faut coinpier cent irente-huiL, par la raison que les cbiffres, ou nombres, de la 6 2 , de la 9 6 , de la 9 7 et de la 118, s'y irouvent repeies. Elles n'appartiennent pas toutes a Fulbert, comme on va s'en convaincre par ie detail surrant. Les editeurs les ont accompaguees de quelques notes, ou i l se trouve de bonnes cboses, mais eiies en demandaient de plus amples ei de plus instructives. ( i ) La prcmiere de ces lctlres, qui est la plus

17*

unes au comte d'Anjou, a Ricbard I I , duc de Normandie, plusieurs a Guiliaume V, comte de Poitiers, la plupart a des Iveques, nomm£ment a Lettthcric, archeveque de Sens. Dans celle-ci, comme dans quelques aulres, Fulbert donne de justes decisiops sur ies cas qifon lui proposait, el de sages avis a ceux qui ie consultaient sur leurs doutes et letirs difficultes. En gene>al ces letlres font voir que Ful* bert etait un des premiers bommes de son siecle. Otl y trouve quantile de faits propres a eciaircir ITiis* toire ecclesiastique et civile de ce tcmps-la. Cest pourquoi DuChesne en a insere jusqu'a soixaiite-cinq dans le recueil de ses historiens (Do C H E S . t. IV, p, 172-197). Baronius, les editeurs de la Bibliolheque de Cluny (Clun. Bib. p. 3 4 9 - 5 5 4 ) el dom Marlot en %

prolixe, comme la phts imporUnle, est une letlre B ont use de meme, en ayant fail imprimer plusieurs

dognuttique sur trois points essentiels de la foi chretienne, suivant les propres expressions de Pauteur: le mystere de la Trinilc, la nature du bapteme etla verite du myslere de Pettcharistie. Fuibert y expiique avec autant de solidite que de luniiere ce que Pon doit croire sur ces trois grandes verites de la religion. Ce qu'il dit sur 1'eucharistie eu parliciilter moutre evidemment que Berenger, un de ses disciples, avait recu sur ce point du dogme une doctnue toui opposee a celle qu'il enseigna dans la snite. On croit que Fuiberl entreprit de traiter dans cetle lettre ee qui concerne l'eucharistie ( P A C I , an. 1 0 0 4 , n . 5 ^ a l'occas'ion de 1'erreur ou etait a ce

dans leurs ouvrages. Oulre l'utilif pour Ia doclriue el le fonds d'erudilion (Ana. Jesus-Christ. II nous y apprend, que Raginald avait 1.1, p. 421), 1'avail cnvoyc a Poiticrs pour gercr k s un neveu nomimi Hercbertqui etait alors a Chartres. affiires de sa trcsorcrie de Saint-IIilaire ( F U L D . ep. Qnaut aux autrcs lettres etrangercs, reunies a 18, 79-81). Emploi qtii ne rcmpeciia pas d'y ouvrir celb s dc Fuiberl, i l y en n six dc Guilluume, dttc une ecole qu'il dirigea lui-meme avec 1'aide d'un (fAquilaine; uue autre qni lui est ccritc par Lcon, sous maitre. Uildegaire quitla cnfui Poiliers, cl recveque de Yerceil, et cinq ou six du rhapitrc do tourna a Charlres ou i l eul un canonicat (ep. 129, Cliames a diverses personnes. Nous sommcs entres 130), etse trouvaii sous doycn du cbapilreen 1040 ca is ce detail, en vue d'abregcr le travail de ceux (Conc. I . I X , p. 959). Mais avant son dcpnrtil cnga- qui cnlrcprcndrout de rcuietlre sous la presse ce gea R.tgiuald, ou Rainald, doyen de Sainl-Uilaire, recueil de leltres. Elles auraienl gntnd besoin d'6lie a sc charger du soin de la tresorerie en sa place. revues sur de bons manuscrits. Celui du Vatican Lcs leltres qui apparliennent a llildegaire sont (BAR.an,1028, n.5),ouelles setrouvcntavec ceiles de m

(5) Adelmanne, qtii fut depuis scolastiquc de ciple a Chartres, comme i l nous 1'nppreiid lui-mciue Liege et eveque de liressc, nous fait connaitre pluaillcurs. {Spic. t. IV, p. 543; t. VI, p 519). Angclsieursdisciples de Fulberl. I I met au preniier raug ramue, ott Enguerrau, depuis ahbe dc Saiiil-Riquicr, Hildicr, Charlrain, homme de beaucoup d'esprit, cl le savanl Oiijerl, qui le ftit de Geuihlou, prireut qui avait pris une couuaissance part.culiere de la aussi des lecous de Fulberl. 11 ltii venait dcs discimedecine, de lo philosophic et de ia musiqtie. Parfait ples jusqtte du fomi de la Provence. Domnus, moine imitateur de S Q I I mailre, il en copiait jus(|tfaux ma- de Moni-Majotir, ful de ce nonihre, ei passa neuf niercs, au regard cl au lon de la voix, et pouvnil ans euliers a son dcolc ( M A B . An. l . IV, p. 698). allcrdc pair avcc lui. Sigon, qui exccllait dans la Eulre ses ntilrcs disciplcs qtti elaient de Chartres, musique, tenail le second rang. Apres ceux-ci, oti qui s'y lixereut, on nousfail connallre un Pierre, Adelmanne compte Lambert et Eugeiliert, qui enchaucelier de ia cathcdrale, auteur de quelqties scignerent fun a Paris, 1'autre a Orleans, et qtti ccrils, el un Arnoul, chautre de la meme eglise, qui amasserenl de grands hicns daus cetle proles>ion; composa quclque^ hymncs, ou repous a rhonnetir nn Rainauid de Tours («), clerc de reglisc de Saintde Saiut-Evroul. L'agent quc Fulberi envoya a PoiMartiu, qui passail pour un savanl grammairien^ liers pour gerer les affaires de sa tresorerie de SaintralcntcmgrammaUcum el qui avail une f.icilite sinllilane ( F U L B . ep. 18, 79, 80,120), et qui lfclait gulierc pour partcr el ecrire, ce qui reudail sou auire quTlildegaire ou llildicr, y porla la doctriue dc son maitre par le soin ^qifii biylc diflus; iiu Girard Gilben, ou Cirard Glaber, - - 1pril de diriger 1'ccole comnte dom Mahillon voudraii qtfon lftl, qui, apres D de Saint liilaire. Fulberl eul tin autre d i s i ^ c , dont n>oir fail tm voyage a la lerre saiutc, revini en 'le uoni tfest designc que par un E , a qui i l lit avoir Frnnce ct alla niourir sotis lcs murs de Verdtin; un un cmploi d'ecolairc, on uc dit pasen quel endroil. Vatilier, B.mrgtiigiiou, donl-rardctir insaiiable pour Hugues, cveque dc Laugres, niori cu 1051, et lo les scienccs lui lit pai cotti ir prcsque loulcs les ecoles premicr des ccrivains qui onl combattu les erreurs C.e fEtirope, ou il acquil de gi andes coiinaissauccs, de Bv renger, doit etre aussi compte* entre les d i stirioul cn Espagne, el qui, de rclour cn son puys, sciph s de Fulbcrl; puisqtfil avait cte d'abord clcrc atirail fait fornemenl de la langue latiuc sans une de 1'Eglise de Chartres. M. Du Boulay suppose mori prcmaturcc quc lni causa rimpitoyablc faction qifHuberl, qui ciiseiguail a Orleaus (il a voulu dire dc scs cnvieux ; eniin un R.igimhald de Cologuc, (jue a Mcung) api es le milieu de cc siecle, avait aussi eu la bcaule de son gcnie ct ia repiuaiiou de son ^avoir ie meiiie avaiiiagc (EGAS. B U L . 1.1, p. 606); mais ou avaicnl reudu fort cclebrc. Adeluiauue ne lail entrcr ifen a poinl tfauire pretive. On fait le ineiue liondans cctie eniimeraticn, quc les priucipaux eleves ncur, avec pltis dc ccrtiltidc, a Goisben, qui passaii t

t

;

k

*77

NOTITIA LITTERAIUA.

171

sainC Sidoine^serail d'un grand secours pour IVxe- A Marmoiilicr, puhliepar M. Baluze dansses notessur cution de ce dessein. II s*y est glisse des fautcs pres- les conciles de Narhouue, pagcs 77 el 78. que sans nombre, soit par la ncgligence descopistes, 2« (Bib. PP. ib., p. 57 47.) Apres les leltres de oo cellc des imprimeurs. II y en a des plus grossic- Fulbert vienncnt ses sernious au nombre de dix.Les res, ineme dans les inscriplions, cc qui esl de plus deux premiers sout tres-courts. et contiennent les grande conscquence et qui a jcte* dans rerrcur phi- premiercs inslructioiis qtfon donnc aux fideles sur sieurs ccrivains. Nous en avons donnd ddja quelques les mystercs de la Trinitc et dc ITncarnaiiou, sur h exentples, auxquels nous ajouterons le suivaut, pour fuite du pcche et loblignlion d*en faire peTtilence. I I rendre la ckose plus sensible. LTnscriplion de la est visible quc le premier n'est qu*un simple fragquinzieme lettre ost concue cn ces lermcs : Domino inenl d'un plus long discours. Le troisieme est uno SHO regi Fulbert. Adegavorum comes. I I faut l i r eexplicalion : succincte de 1'originc et de la maniere

Domino sno regi Fulco Andegavorum comes. Celles qu*on doit celdhrer la fete de ia Purification de fa que Du Chesne a reiiiiprimees sont beaucoup plus saiute Vierge. Lcs trois suivants roulent sur sa nacorrecles. tivile, dont on a vti que Fulhert avait eTabli la fete Depuisridilion deCharlesde Villiers, don dWchcri dans 1'eglise deChartres. Dans le second des trois, a publie une lettre de Fulherl (Spic. t. I I , p. 827- B p f *pecc de gen&rogie el un abreg6 852), que lcs demicrs eTlileurs de la Bibliolheqtie de la Vie de cetlc bicnheureuse mere de Dicu. Cest dcs Peres auralent pu reunir aux preceTlentcs. Elle ce qui a fail que ces sermons porlenl quclquofois le cst adressee a Hildeg.tire, qui avait consnlte nolre lilrc dc lcgcndcs dans le?'manuscrits, etmeTne daus savanl prclat sur l-adminislralion des biens eccle- des imprimcs (Voss. Hist. 1. n). On y voil que siastiques, et Tusage qu*on pcut faire des vases sa1'usnge elait alors toul commun de donncr aux pa~ cres en ccrlains cas. Sur le premier poinl Fulbert reuts de la sainlc Vierge les noms de Joachim et hii moulre par 1'aulorild des Peres, surtotit de saint d'Anne (c. 43, p. 115). Fulbcrl, dans lc troisiemo Jerdine, qifon ne saurait apporler trop de precausermon, parle en homme judicieux d'une prelendue tion et de pictc dans la distribtilion des revenus de relalion.supposce a saintJeTAmc^suivantlaqiielle l*crEgiise. Cest cc qu'ii fortifie par celte beile sen- vangcliste S. Matthicttaurait compose' une geuealogie lencc : Qtie ies hiens ccclcsiastiqnes sont le palri- delasaiiitcViergcctunehisloircde IVnfance de Jcsusmoine dcs pauvres, non dc ceux qui en jouissenl. Christ (Bib. PP. ib., p. 40). Dans la criliqtieqtfil cn A 1'egarJ du second point, Fiilbcrt expo^e les cas fail, i l sc bornea dire quc PEglise ne rcconnall point oii il est permis de vcndre lcs vascs sacrcs, suivant cel ouvrage prclendu, ct qifil s'y trouve des faits ot les canons ct la doctrinc de sainl Ambroise. ^ des scnlimenls insoutenables. A la fin dn sermon se Dom JHartcneel dom Durand ont cticorepublid une l i l une courle pricre a la saintc Vierge cn dcux grands atitrc leilre de Fulberi sur tin mamiscril de Saint- vcrs. Le premicr de ccs irois scrmons est marque Bemide R e i m s ( M A R T . Anec, 1.1, p. 150-135). Ellcfut avec eloge par Heni i dc Gand ct 1'ahbc' Trilheme, ccrite avant la prccedente, puisqu'elle y csl citee. cnlre les aulrcs ecrils de Fulhcrt ( H E N . G A M > * Scri> Cesl cncorc une reponse a Hildegairc, qui avait c. 1; T R I T . Scrip. c. 370). Le P. Jean du Bois en a imprinie dans la Bibliothcquc de Flcury uu fragmeut souvent presse son mallre de lui dire ce qifil pensa t dcs eveqtics qui allaienl a la gucrrc. Fulbert lui considerahle, qu'ii avail trouve dans unc ancicnua prottvc par plusieurs passages hicn choisis de 1'Ecri- fcuille volanlc (Flor. bib., par. i , p. 516, 517.) a u l e H r

a i l

u

n

e

e

t

tnre c l dcs Peresque cettcprofession est indigne de repiscopal, sous quclqtie prclexle qtte ce puisse etre. II y cile Origeue avec les Peres lalins, llaiinon d*llalhcrslat, et iin capilulaire de Chadcmagne, qui defctid aux eveqnes el clercs iufericiirs le port des armes. En y citant le iraite des douze ahus du sie- p cle, i l raltrihue a saint Cyprien. Celte letlre est une Ia;um perlegam. Vobis facile est de paucis mulla cogitarc, aut certe qnod irrationabiliter factum videlur, sanioris consilii ratione colligere.

^ r i a ; alioquin de talibus praesut siluisse, qnam aliquid inconditum edidisse. Incomprehensibilem enim divini consilii alliludinem, sapienlia humana puro cognilionis inluitti comprehendere non pote&l; quia duui meno nostra ullra se praecipitanter erigere us quenlia nilens, intus vacua a virtulis sapienlia mauet, semper enira quaerit, el nunquain invenii, quia profunda mysleriorum Dei non humanae dispulationi, sed fidei oculis revelanlur, sicitt Dominus in Evangelio ait : Pater, gratias tibi ago quia abscondisti hosc sapientibus el prudentibus, et revelasti t

Mn

r%/.¥-n.ili.

tStnttlt

vt

9 K \ Vnnfx

mnnc

kiimanfi

Olllll

Itfl

EPiSTOLiE.

m

p,tibitia os corruptibilibus metiri praesumat, ne ilmn A factns, et habilu invenlus ut homo (Philipp. n , 7), Marcionphantasiam corporisetnon corpus confessus caeca disputationc clausa pulsal, etoperta non videt, est in Chrislo fuissc. Sed Dominns noster Jesus propriis definilionibns captivata, el caecuin sensum Christus in unitale unius ejusdemque pcrsonac ex sequens, in erroris praccipilium cadat. Tria si quidem nobis sunt ad profeclttm Chrislianac religionis duabus, et in duabus sttbstantiis, divina scilicet et proposita , sed ad consummatam justiliam perinde bumana subsislens, et mira protulit ut Deus, el neccssaria, ut in his tola humanae salulis summa infirma suslinuit ut homo, ut cum vcrum Deum sublimia opcra loquerentur, veriim homiiiem flebilia consistat : sine his justilia nomen habet virtutis, demonstraren .. Deus, inquit Apostolus, erat in C/ quil, hominis non habet ubi caput suum rectinet (Matth. vi ii 20). Intonet vox divina : Omnia quw ptuni perniciosi erroris praecipitium devoluli, ncc rerum veritatem, nec sacramentorum virtiitem pcr- habet Pater mea sunt (Joan. x v i , 15). Quasi homo esuril, quasi Deus quinque homiiium miilia pascit. cipiun l ; et ideo ab unitate Ecclesiae divisi, dum fieri moiunt discipult veritalis , magistri fiunt erro- Qtiasi homo dicil : Tristis est anima mea usque ad ris. Praetermissa ilaque Iuce veritaiis, tenebrosas mortem (Matth. xxvi, 58), quasi Deus coufidcnlcr ait : Femo tollet a me animam meam (Joan. x, 18). proponuni calumnias, el sacras Scripturas verbis sacrilegis niiunlur adulterare, anl (18) furtivis era- Qtiasi homo in cruce pcndel, qtiasi dominalor latrosionibus recidere, sicut boc quod Dominus ail : nem alloquiltir : llodie mecum eris in paradiso (Luc. xxin, 45). Si quis ergo menle caplus unius ChriEgo et Paier unum sumus (Joan. x, 50), Arins d i ctum de unilate subslanti:p jiilelligerc nohtil. Sabel- sluin et Dcum dicit esse stibstantiae, coinpiiguaiitibus inter se rebus, aut Rohun homiueiii coelo lapsum, aut lius ad persouarum proprietalem sumus non relulil; et iu boc quodait, Patermajor me esl (Joan. xiv,28), solum Deuni dice: crucifixum. Sed non esl iia. Nam Arius non humanilali, sed diviuitati ascripsit, et neque solus Dcus morteni senlirc, nequc solus homo ideo indignam vitam digna morte fiuivit. Cujus au- mortcni supcrare poluissel, quam evidenlissima 1

ditores qttoniam Spirilum sanclum Dcum essc nc- C gabant, de Evangelio craserttut illtid quod Salvator a i t : Spiritus est Deus (Joan. I V , 24), et de Epislola Joannis eraserunt: Et omnis Spiritus qni sotvit Jesum, ex Deo nonest (I Joan. tv, 5). Sicul Nestorius qui dicebal beatam Virgiuem non Dei scd hoiuinis lantuin genitricein, ut aliain pcrsonain hoininis aliain faceret deilatis, neque unum Christum in Yerbo Dci et carne et anima credens sed separatim alterum Filium Dei, allerum filinm hominis pncdicans, el illum Apostoli locura uhi dicit : Quod apparuit in carne vivificalum est iit spiritu (l Pelr. i 18). Quein locura Macedonius per iramutationein Scriptunc aposlolicum dictum sic voluit definire, id est, u l esset Deus apparuil in came, et in eo qtiod ait idein Apostolus : / n *imi//(udt/ie/n hominum D (17*) Dtio vitee sacramenla, id esl, Dominici cor~ poris et sanguinis continenlur. Adverle, lcctor, lucc verha : Ne putcs revera duo esse sacrameuta corpus et sanguis Christi Domini. D. Thom. si quidem p. l i i . art. 2, q. 75, quaerens ittruin sacraiiiciilum eucharisliae sit unuin vei plura, rcsp. quod maierialiier sunt plura signa, sed formaliler ct prefcciive tmum sacramenlutii, iu quanluin ex eis pcrlicilur tiua rcfcclio.

r a l i o n

e , suhstaitliaruin dislinclionc, homo suscepil, ct Deus vicit. Sed Ariani, utrantquc fonnam distinguere ncscicnles, quae eraut bontinis ad Deum impie relulerunt. Nuiiam ilaque tencntes inter coelestia et terrestria rationem, dum darc proprietates suas parlihiis nesciunt, quantuin in ipsis cst Dei suhstantiam diviscrunl, ct diim ad sola hominis vcrba respiciunt, Dcumsine intcileclus lumineperdidcruut, et caecuni sensuin in praecipilia duccui scquenles, lnahieruut diccre minorcm Dettm, qtiatn homincin el Deum. Nobis vero hanc substanliarum divcrsitalem ex hoc pcrpendere promptum est qttod alia esl illa nalivitas , vel nalura, in qua, juxta Aposloluin, Factus est ex muliere, (actus sub lege (Gulal. iv, 4); alia qua eral in principio apud Dcum, (19) alia qua crealus ex virginc Maria, htivo/xw^« Soyua TO GIIOV irap«x«p«TT0VTaf, id cst, trapczitas malos, qui velul monelum, ita dtvinum dognta pcrvertunt et adulterant. Quain rcciius iiiha illa Homaiii sermonis Lalinaeque eloqueniiac Khodanus, hoc est llilarius ad Const. A u g . : Cathoticus sum, inquit, noto esse hajreticus ; Christiauus sum, non Aiianus. Et mihi melius esl in hoc saculo mori quam, alicujus privali potenlia dominante custam veritatis dignitatem corrumpere. t

m

S. FULBLRTI CARNOTENSIS EPISCOPl

200

niilialos Iu terra, alia qua siue iuitio maiicus crca- A seiuihus noslris, memoriam suae liiortis et scpultur* v i l ccclum el terram.ulia qua dicitur in mcerore atque ctiam resurrectionis insculpens, inefTabilia doluissc, in lassiludine dormisse, incdia csurisse contulil baplismi munera, per quac supervenientc flevisse, alia qua dicilur paralylicos curasse, per primac originis flne, ei commortui et intra sacmm quam nesciens gresstim jubetur inccderc, soltiltis in gurgitem consepulli, demcrsi resurgercmus , vita muliere sanguis vcnarum sislitur, caccus a nalivilate emcrgciitc criminibus. Yide quid agil arlifex miseilluminatur, imperio tumentcs fluclus soiidanlur, ricordiae. Tale tihi invenit tumuli genus, quo scirct inorttii suscitantur. Quac cum ita sinl, Christum in pcccata sepclire, et peccaloretn nesciret obruere, duahus 'suhslantiis consislcntem unum cumdemquc ut dcsccndentc bomine in fontcm, tanquam in scpu • Deiiin verum , cumdcmqtte hominem vcrum esse crum delictorum, reus cxirel ad p o r l u m , c t sola f.ilcatur ncccsse e»l, quisquis religionis Chrislinnae palerentur dclicla naufragium. Proiinfe aqixa ct nou vult inaniter, imo damnahiliter portarc vocuSpirilus sanctus sociantur cattsis, scd hcneflciis hulum. lta ulriusque nalurac verilate servata, verum scparaiitur. Requiritur sane in bapiismaCs sacraChristtim in virtulihus ct passionihus nec confundat mentis aqua propter sepulturam, Spiritus sanctns fides vera ncc dividat, quia personalis unitas in co propter vitain .-ctcrnain. Remove Crcaoris nomcn, divisioucin non recipil, et utriusque nalurae veritas B et non hahct crentura quod prxstct. Ilacc simililiiiuconfcsa persistit. Non enini alier Deus,alter bomo, dinem morlis imitatur, ille veri(a:em salulis opcrascd unus idcmque Christus Deus homo. Profccto lur. Sed fortasse ad credendum proposttis mcns idem Deus Christus est, qui mortcm sua divinitate tiluhat, nisi lcstimoniorum scqnaiur auciorilas. destruxit. Idem quippc Dci Filius, qui divinilalc Audi igitur Apostolum ad Romanos. An ignoratis uioii nou potuil.carne mortuus esl, quaui morlalcm quia quicunque baptiiali sunius in Chris o , 111 morte Dcus iiiimoitalis accepil; ct idem Christus Dei F i ipstus baptizati sumus ? Conscpulti enim sumus cum iius carnc morluus resurrexil, quia imnioi taliialeni ilto per baptismum in morlem, ul quomodo Christus S I K U divinitatis carne moiiuus non amisit. resurrexit a mortuis per gloriam Patris, ita el nos SeJ dchocdictutn salis pro modttlo noslroa?slima- in novitate vita ambulemus (Rom. v i , 3, 4), et ctim dixissel, consepulti magnificc adjccil : Si. inquit, nr.ts, non quibuslibel, sed quibtis in Scripluris vcrcompiantati facti sumus simitiludinimoriis cjus, simtd saltir sludiosa devotio. Nobis plaue ca singttlaris Sicut crgo Doi.tstat inlentio, u l , qtiouiani compcriimis aiiquos et resurrectionis erimus (Ibid. b). niiuis carn; liler inlueitles quacdam hortim in quibus minus noster Jcsus Chrislus Iribus dicbtts, et trihus noctihus corporaliler sub lerrae s^pulcro condittis no^trae salutis mysleriiim constal, lanquaur iuania t

..v,_...w

w . ..w . . . j w.». . . . . . . M

w

>,w..w.«.,

..•Ulf.u

aul otiosa depularc, hps a lam pcrniciosic opinionis vauiiate revocalos pcrmoucremus in rcbus sacramcutariis non tanlum quas videutur spectarc, qttantum invisibilem inystcriorum polei.liam lidcliter scslimare. Quid cnim ad ftdcm vcuieutes proticerc arbilramur, si nihil ullra quain quod visibilibus motihus agilqr, rcgeneraiilis gratiae praeslel cffeclus? Seimus et vcre scimus, nosprima nativitalepollutos, secunda nalivilale mttudatos^; prima iiativilalc captivo3,secutidanaiivilate tihcros; prima nalivitalclerrcnos.secunda nativilale crclcstcs; pt imxnativitatis vilio carnales,s3cund;n n itivilatisbcticficio spiriluales; pcr illain (ilios ira?,per islam filios gratix. Proinde quidquid pravum qitisque concipil adversus sacri haptismi rcvcrentiam, scial rcfun.li iu Dei injuriam, qui a i t : Nisi quis renatus fuiril ex aqua et spirilu non polesl inlrcire in regnum Dei (Joan. m , 5). S.tlutaris igiliir disciplinx» gralia esl, baptisuii rationcm nosse vcl causatn, sicut Aposlolus ait : S't enim morlui sumus cum Christo, credimus quia simul vivcmns cum Chri> sto. (Joan. v i , 8). Commori cnim ciim Christo, cl sepeliri ad hoc lendit, nl cum illo resurgere pos^im u s el cum illu vivcre. Sed dicis milti : Quomodo Jioc quod ad dcfunctos per.iuel, in vivenlibus possit impleri? Dominus uusier Jesus Christus bcneficia iiobis sua pro noslra salute comtnendans, ct soll.ciie

_

•

*

f , l , s s e

* describitur, et homo ila sttb cognato lerre clcmento trina vice demcrsus operilur, ac sic vitalis imitatioue myslerii dtttn demcrgitur sepelitur, dmn c lncitur suscitalur. Inler haec qui I ad haec aqua, et quid Spiriltis sanctus opcreltir adverte. Aqua velut morientem deducil in litmuhiin , Spiritns satictus velttl resiirgentem perducil ad cudum. Utruin vero homo baptizet, an Dcns; ratio ipsa deciarat. Nam cum peccatorc baptizante peccata donentur, dum nonnunquam criminoso, baptismi mysterium cclehrante, crimina rcmiltunltir, liic homo qtri videtur conferre quod non habei , utiqtie tauti mui.eris non auclor, sed mintster inlclligt.ur, tindc eliam Baptista ipse sactissituus ail : Qui me

D

niisit baptizare ipse mihi dixU : Superqucm videns Spirilum sanclum descendentem et manenem super eum, hicest qui bap!izatin Spiritusuncto(Joan. 1,35). Quod nitniruin ipsa haptizantis vcrha mini-tri j a teuter insinuant, cum bapti.^ini sacra intinera n.m a se arroganlcr dari, sed ab ipso Deo auctore profitetur, sub verbis hujusmodi: Deus qii te regenrratii ex aqua et spiritu ipse te tink chrismate salulis. Nou igitur audieudi sunt, qui dicunl ad fidetn nostram venieutes, specialiter ab homiue haplizari , vtt Chrislianos primum aut catecbuinenos baplizatos (iO) : auod ouidcm hueretici de Baoiisla Joanne 9

UR 202 vidit expiamenta, ut, quia corpus suum, quod semel pro nohis oflerebal in prctium, paulo post a nostris visibtis sublalurus fuerat in cccium, nc sublati corporis fraudaremur praesenti munimine, corporis n i hilominus ct sanguinis sui pignns salutare nobis reliquit, non inanis mysterii symholum, sed compaginanie Spirilu sanclo corpus Chrisli verum.quod liic est Filius meus diteclus (Mattk. xvn, 5), Paterquotidiana veneralione, suh visibili crealurae forma in voce. Spiritus sanctus in specie columbae, Filius invisihiliter virlus secreta in sacris solemnibus operatur. De qtio sub bora passionis suae ipse famil a r i adfuisse probatur in corpore. Posiremo de catecbumeno BaplisU non nos, sed ipsum baplisinatis bus suis a i l : Hoc est corpus meum(Matth. X X A I , 20); el paulo post: Hic est sanguis meus ISovi Ttstamenti, calnroniantur auctorem. Nostrum vero baplismum conditor ac redemptor instiluit dicens: lte baptizate qui pro vobis fundetur (Ibid. 2 8 ) ; et a l i L i : Qui mandncal meam carnem, et bibit meum sanguincm, omues gentes in nomine Patris, et Fiiii, et Spiritus lancti (Matth. x x v m , 19). In quo sane mysterio, in me manet, et ego in eo (Joan. v i , 55,57). Qua veri magistri auctoritate animali, dum corpori el sanSpiritus sanctus Patri et Filio inseparabili societaie connectitor, et propterea in Gbrislo renati merito guini cjus communicamus, audenler fatemur nos eum vitae auclorem credunt, sine quo omnino cele- in corpus iliius transfundi, et ipsuroin nobisnianere. brari viue sacramenla non possunt. Ipse enim coale- In nobis ipsum manere dico, non solum per concorstium cbarisraatum auctor, ipse spiritualium mune- diam volunlatis, sed etiaro per nalurae uniiae verilatera. Si enim Verbum caro factum esl, el uos vere rum dispensator, ipse criminura absolutor et peccaVerhum carnem cibo Doniinico sumimus, quoinodo lorum remissor. Quem enim vides natune debita laxare, auctorem cognoscc nalurae. Sic enim Spirilus non naturaliter Cbrislus in nobis manere existisanclus ita uniuseslcum Palre potentiae, ut, in ejus mandus est? qui et naluram carnis noslrae jani i n separabilem sihi horoo natus assuinpsil, ctnaluram comparalione, nihii amplius paternae possit ascribi carnis suae ad naltiram aelernitalis sub sacraiuenlo glorue vei naturae. Jam nuoc ad illud Dominici corporis et sanguinis nobis cotnrounicandae carnis admiscuit? lta crgo iu Deo sumus, quia et iu Cbristo Pater est et Cbrislus Iranseainus venerabilc sacramentuin, quod quidem in nohis est. Ctim vero in re omni sint erga nos tantum formidabile est ad loquenduin: qnantum non inaestimabilesdivitiae Dci, adco ut inajestaie ahfcon? terrenum, sed coeleste est myslerium; uon humanae aestimationi comparabile, scd admirabilc ; non dis- dita corruptibile pro nobis corpus induerit; contupolandum, scd metuendum. Do quo silere polius meliis et passiouihus subdiderit, quo ppcm ferret aesliinaveram quam temeraria disputatione indigne assumplo bomini; quid indignum Deo judicart ahqniddefinire; quia coelcstis altiludo mysterii plane polest, qui uterura Virginis subiit, si virginibus crealis infunditur? quae licct simpUcis naturau paulo non valetofficio linguae corruplibiiis exponi. Esl euim ante praeferant imaginem, poslmodura coelestis, ubi mysterinm fide nou specie aestiraandum, non visu sanctificalione inspirala majesias vera diffundilur, corporeo, sed spirilu intuendum. Cui quidem ad nsum profuit, non superstiliosa morlalium cuitura, et quae substantia panis et vini apparcbat exterius, sed coelestis disciplinae magistra aucloritas, non jara corpus Chrisli ct sanguis lit interius. Gusta doctrina huroana,sedinstitulio divina.Cujuspotentis igitur et vide quam suavis cibus, el pergusta quid mysterii secretura quandoquidera ratio rerura raole sapit. Sapii, ni fallor, cibuin iiiuni angeiicum havicta comprehendere non vaiet, lwic laulum fides benlera intra se mystici saporis deleclaraentum,non teneat, quia quidquid inter homiues Deus egit aut qtiod ore disternas, scd quod affeclu ijitetiori dcrpertuiit, causa servandi hnmani generis vel repa- gtistes. Exere palaium fidei, dilala fauces spei, v i randi gratia f u i t : in quo beneficia sua, quae ab inilio I scera charilalis cxlendc, et sume panein vitae, inledederat, sic semper dilexit, ut, noslris maiis licel rioris hominis alimciitura, non arte pistoria fermentatum, sed incarnatae deitatis vitaie pulmetituin. offensus, pronior setuper ad indulgeniiam foret quatu ad vindictam. lude est quod dainnaiionis nostrae Sume nihiloininus vinuui nou sordido cultore calcaproscriplioneiu, quaro primi parentis transgressio tura, sed de torculari crucis expressum. Gusta, miserabititer iu posteros transfudcral, evacuare inquam, ccelestis pabuli suavilalem, sed ne nausees lerreni gcrininis saporem. De fide etenim interioris disponens, carnis nostrae morliciiiiuni suscepit, per hominis procedil divini gtislus saporis, dum certc quam iramortalismoriendocaptivitatisnoslraecausam solvisset. Inde est quod, reparalam humanae originis pcr satularis eucharisliae infusionein influil Christus dtgnitatem sciens semper diaboiura invidere, el ne- in viscera auiinae sumeulis, quera diva mens castis 201 EPIST1 ioieiligi voliint. Sed qnis enm catccbumenura dicere i audcat? qui, adliuc in ulero matris, Spirilu sanclo esi rcpletus, qui gratiam anle vitam, benediclionem meruil baurire antequam iucem? qui, ad baptismum praeeieclus a Doraino, ipso baplismi officio est sanclificalus : quod quidem baptismum sub Trinitatis sacramento faclum legilur ; dicente enim Domino :

f

9

1

1

203

S. FLLBERTl CAR> OTENSIS EPISCOP!

201

gloria Palris subliincm. Juxla quas specics ( hrislus \ ccclcstis artificium, vide regenerantis graliae mirabile gralum communieanlis intrans habitaculutn, lot, ul sacramcntum, et adverte in islis imperiosum Verbi ita dicam, suavilalis odoribus mentem reficil, quol opcranlis opificium, cujus ntttu rcrum elcmenla, de formis intimae revelationis oculus medilantis eum nrhilo in hanc mundi formam mulabili ordine comMcrtieril intueri. paginala, inexplicabilem ejus potentiam ipsa suae Ncc vanum tibi videatur quod juxta animae desi- puichriludinis specie teslanlur. Si crgo Deum omnia deranlis Intuilum dicimus Chrislum formari intra posse credis, et hoc consequilur ut credas; ncc praecordia communicantis, cum non nescias patres humanis disputatioiiibus discernerecuriosusinsistcs, nostros velcris eremi solitudinem pcragranles paslisi crealuras quas de nihilo poluit creare, has ipsas bus refectos ; quibus imhcr fccundus cihum unicolo- inulio magis valeat in cxccilentiorisnalurje diguitaleui rein, scd divcrsi saporis inlulil, el juxla singulorum converlerc, ct in sui corporis subsiantiain transfunappelilum infundebat saporis varii oblectamenta: ut derc. Multo magis dico, non quod infirmioris poteuquidquid aviditas concupiscerct, occulta largiloris tiae in rcbus creandis quam immutandis fuissct. dispensatio subinferret; quihus praebebat gustus, Scd humanae opinioni usuale, non divinae ralioni quod ignorahat aspeclus, quia aiiud eral quod videcomparabile. Ideo fides prac omnibus honis summttin batur, ct aliud sumebatur. Desisle igilur mirari : 1I ineritum c s l ; haec te inducat ad credeudum, te conquod lcgis manna sub umbra signabal,hoc Dominici sccrantis polentia roborct ad sumeudum. Promitlit corporis pandil verilas palefacta; in quo deifica digne sumenlibns beatx spcm immortalilalis; judimajeslas miseranler noslrae infirmitali condesccndit, cium minalur indignis, ul csl illud Aposloii : Qui ul, qtio aiimenli generc corpora alunlur humana, manducat et bibit indigne, judicium sibi manducat et idetn in corporesensualiler sapiat, sed Deus in pectore bibit (I Cor. x i , 29). Quo mulli, sceleruni suorum perficial, sicut ipsc a i t : Qui manducat me, ipse vivet conscienliam perhorrenlcs altenlius, se longe faciun» propter me. Uic est panis qui de ccrlo descendit. Non a sacramcnlo vilac, non altendenles qiiaitt tcrribisicut manducaverunt palres vestri manna in deserto liter Dominus comminalur, dicens : Nisi manducael mortui sunt. Qui manducat hunc panem vivel in veritis carnem filii hominis et biberitis ejus sanguinem, alernum. El panis quem ego dabo, caro mea est pro non habebitis vitam in vobis (Joan. v i , 54). Quod mundi vita(Joan. vi,58). Jam jam proculremovendus aliernantium causarum judicium intuenlibus,summa est totius lubricae scrupuius dubielaiis : cum is qui vigilanlia est adhibenda ul emendalis aclihus nec est auctor muneris, testis cst veritatis. Dubitari indigne sumant, ncc pernicicsc rcfugiant. ctenim nefas est ad cujus nutum euncta subito ex EPISTOLA V I [olim VI]. (Anuo 1008.) nihilo subslileruni, si, pari polenlia, in spirilualibus > Nolo notus R. F U L B E R T U S . sacramentis terrena materies, nalurae et generis sui lloc a vobis exigo : securitalem de mea vita et meritum transcendens, in Chrisli subslanliam commuletur, cum ipse dicat: Hoc est corpus meum ; et membris, et terra quam hahes f b abeo?J,veI per vestrum consilium acquiram. De auxilio vestro contra ovnnes paulo post: Hic est sanguis meus. Sed hanc Dei homines, salva fidelitale Roberti, de receptu Vindopossibilitatem sestimatio humana non oopit, nisi lenici caslri ad meum usum ct meorum fidelium, qui Ipsum, quicunque es, disctttias, qualiler de massa perditionis factus es in populum acquisitionis, et vobis assecurabuut illud; comraendationem vestrode vase irae prodisli vas misericordiae : ut qui paulo rum mililum, qui denostrocasamento(20*)beneficium tenent, salva fideliiate veslra; jtislitiam de querianle fueras alienus a vita, pcregrinus a venia, subilo iniliatus Christi legibus, el saiutaribus myste- monia Sanclionis et Hubcrli, cl dc querimoniis canonicorura Ecclesiac nostrac, et de legibus atriorum riis innovalus, in corpus Ecclcsiae, non nalune p r i noslrorum. Si haec facere yullis, paralus sum convi)egio,sedfidei pretio transisli, nullo molis corporeae addilamenlo, te ipso major faclus es : invisibiiis venlionem quam vohiscum inii observarc; si non quantitatis augmenlo, in exlerioribns idem es,'in j vultis, nolite me itinere fatigarc. Valele. inlcrioribus longe alter es. Sicque de servo filius EPISTOLA VII [olim VII.] (Anno 1008.) CiTectus, praeterila vilitate deposita, novain subilo Cloria el honore digno patri et archiepiseopo suo Induisli dignitatem, ut non soium haercs, sed corpus L E U T H E R I C O (21) F U L B E R T U S humilis episcopus cum Christi factus, Deum in corpore luo porlarcs. Quac vcnerabili Cenomanensium episcopo Avisgaudo $ares tantae novilalis, .lantae dignitalis, tam subilae lulem. mutationis pretiuro ? Yide in omnibus misericordiae Scientcs vos habere zelum divinae legis, nec n i i f

1

(20 ) Militumqui

de nostro casamento beneficium

misit exercitum suum cum Leutherico archlev. Seno-

EP1STOL.E.

205

ftOo EPISTOLA X [otim X I X ] .

nus opitutari veilo quam dcbere fratribus vestris, A (Anno 1008.) sed el plurimum posse; fiducialiler a vobis auxilium pelimus i n necessitalibus noslris, in praccursorcm F U L B E R T U S Dei graiia episcopns G C N T A R T O I I C B E R T O vicecomiti, R O G E R I O , Bcc,\RDf>, H I T G O N I filio HugoAniicbristi Hebcrlum cemitem Ccnom., qui sedem nis O T R E D O , H A M E L I N O , H L G O N I fitio Herbrandi, et episcopalem ejusdem civitatis evertcre nitilur. Epitucori Guismandi et omnibus iltis aui tenent casamenknm sancta* Marice Carnotensts Ecclesiqe per scopum cnim praedictum videlicet Avisgaudum in donum Reginatdi episcopi. ea cum pace manere non sinit: domos ejus c l terYoco vos et admoneo ex parle Dei et snnche ras, et fruges et omnia victualia, insuper et praeMariae ct noslra, ut infra proximum Pascha vebendas canonicas Eeclesiac pervasit. Ilaec itaque vos ad vivum senlire volumus, nisuque iudissimulato niatis ad nos, aul nostrum scrvilium facere, ant de propellere : et ut facilcm modum babcat pciitio no- vestris casamentis legilimam ralionem redderc. Quod stra, precamur vos illi commoniloritim scribcre, ut si non fcceritis, cxcommunicabo vos propter conlajam dicto episcopo sua reddal, et eum in pace viverc meliam vestram, el interdicam ut non audiatis divisiitai. Aiioqtiin pro certo uoverit sc a vobis el stif* num officium, nec vivi rccipiatis communionem, fragaueis veslris cxcommunicatum i r i , cx illo dic neque mortui scpulturam. Quin etiam castellum quo eum excommunicaverit Avisgaudus episcopus. B Yindocinium ct territorium ejus analhemalizabo, Commonitorium aulem quod i 111 sacrilcgo vestra ut in eis divinum ofiicium non celebrelur, neque dignatio nvitiet, nobis transcribi volumus, et mitti. moriuus sepelialur. Poslea vcro ipsa casamenta quai lcnelis ayl uni aut pluribus dabo, ullra etiam voYale in inGnitum, angeius magni consilii te, consule biscum de iilis non concordabo..Deus vos convertat, Cbristo, serveL filii mei. EPISTOLA VIII [olim I X ] . EPISTOLA X I [olim XXIIL (Circa annum 1008.) (Anno 1008.) t

9

Fii.Br.RTCS Dei gralia Carnotensis episcopus, domino I L , Turonensium subdecano sibi ditectissimo, grw liam et benedictionem DcL 9

DiUctissimo patri et archiepiscopo suo L E U T H E R I C O , F U L B E U T U S Dei gratia Carnotensis episcopus oralionis suffragium.

Multum amoris atque fidelitatis libi, Pater, me Cum vestrarc. charitatem noverim plurimis in ohsequiis libcnter mihi paruissc, adhuc etiam parere debere censeo, per cujus manum a Dco benedictiocupientem, vix [objsatictalem cedere, mando vobis nem ct sacram unctionem accepi. Unde animus meus obnixe prccans ut accingamini ad causam quam ex- ila pendct ex tuo, ut quidquid te justa ralione aut poi.o. Apiid vos morabatur olim quidam bonorum coi.lrislal aut hilarat, idem me si resciscam siraili extortor, legum conlortor, Girardus nomine , qut modo afliciat. Congralulor ilaque tibi super invenlis susceptum unum caballum a famulo nostro Dco- sacris: el Deo, quia lempore tuo revelare maluit, oato debuil comparare triginta duobus solidis, pro pronus graiias ago. Deinde vero quod Arnuiphum arrhabone datis duodecim nummis, curoque reliquos casatum Ecclesiae noslrae libi luisque scripsisli injusperaret Deodatus ad praefixum terminum se rect- rium, scgrc contra illum et accepi et fero. Unde mox ad viilam Alogiam, ubi tunc esse dicebalur, pturum, fefellil eum ilie subdolus, a nobis Turonera profugiens, nec equuin poslea nec pretium remit- misi lcgatum meura, sed in alias parles abierat/ Cxor tamen cjus mihi remandavit quod,dbi redierit, tens,quamviseum DeodalussaBpeutrumlibet agerc per legalos poslulaverit. Uac de causa millo ad vos statira ad me veniet. Quod si veniens tibi satisfacere volueril, per raeas iitleras scies. Alioquin uitra terunum ex nostris hominibus, qui ipsum Girardum notnm vobis faciat, in audientiaque vestra vice minum qui a te praefixus cst, in nostra communiono Deodati banc ipsi querelam inlendat, qualibet lege non crit. Siraoniacum vero prcsbyterum, de quo censueritis revincturus eum, si forte, ut estitnpurus, mihi mandasti, in dioecesim ordinatoris sui repelli dissimulaverit se rem islam scirc, aut si ila esse, | ) suadeo; aut, si in tua manseril, ah oflicio suspendi, etiam negaverii. Deinceps talem in eum qualein jus ne Ecclesiaetuae candor imraundae haeresis conlagione posctt, date, quaeso, senlciitiam, ut vel Deodalo rem sordescat. Vale, Paler oplimc, filii lui mcmoj. EPISTOLA XII [oUm X X I V . ] suam legaliler solvat, vcl dehitas poenas luat. V i (Anno 1008 vel 1009.) geat seinper alacritas vestra. Diiectissimo patri et archiepiscopo suo L E U T U E R I C O , EPISTOLA IX [otim X ] F U L B E R T U S Dci gratia Carnolensium episcopus ftif(Circa annmn 1008.) fragium oralionis et obsequium fidelitatis. Palri et eonsacerdoii suo F U L B E R T B S . Arnulphum fidelem meura arguendo conveni de r.rPffe. P a l A r

M l l l l a m mA n A m n A e l l i n n a m

..n»..onti

h l S i n i l l P l i s lindft m i h i

«"*''ini«n{i

m

207

S. FULBERTI CARNOTENSIS EPISCOPI

20S

tlcllurn Ebrae, videlicet supcr ipsam terram sancii A dim naufragus dcmcrgerls. Regat le manu!r valida Bcnedicli, de qua conleutio est. Arnulplius enim in omnipolcntis Domini. Vale. expeditionem cum Odone comileproficisci consliluil. EPISTOLA X V I [otim LXXIII]. Unde vos talem diem praescribere oporlet, ut et ille (Circa annum 1008.) de expeditione possil esse revcrsus, et ego meis F U L B E R T U S Dei gratia Carnotensium episcopus Gaunegotiis exoccupatus possim vobis occurrere. Vale. S L I N O abbati regutariler agere. Praesul Aurelianorum, qui vos excoinmunicavit, EPISTOLA X I I I [olim X X V . ] (Anno 1003 aut 1009.) coepiscopos suos idem facere poscit. A t cgo, correSancto et venerabili suo L E U T H E R I C O , F O L B E R T U S clionis veslrae non expers in Kalcnd. Oclob. ei reepiscopornm humitlimus Gdelilatis affectum et spectum dedi. Unde nunc, frater, coinmoneo u t , obsequium. gradus liumililatis inlerini vel usque ad tertium re~ Dc prcsbyiero vestro ab alio episcopo per pecu- legendo episcopo veslro subjiciamini, sicut decct. niam ordinato, ex aucloritale sanctorum canonum Aut si vobis non ita faciendum esse videtur, cur fieii lale vobis consilium dono. Primum degradetur; non debeat rationem nobis inlimare non pigeat. Ego deinde, ab Ecclesia separatus, duobus annis sevcra cnim neque legem neque modum ratiocinationis i n pcenitenlia mulletur.ut honoris gradus, quos prelio B venire possum, qui vos a jugo subjectionis hujus taxaveral, lacrymis conquirere et reparare contenabsolvat. A t si quis alius praeter vos invenisse fateadat. Postea , si digne poenitueril, restauretur. Ilaec tur, novum illum rhetorem de ccelo magis cecidisse vero quae diximus, cum in aliis locis lum satis ex- quam descendisse crediderim. Videte ne quis vos presse invenielis iu canone Toletano n , cap. 9. Cae^ seducat inanibus verhis. terum rebaplizationes ct reordinationes fieri, canoEPISTOLA XVII [otim X L I ] . nes. vetant. Proplerea depositum non reordinabitis, (Circaanuuml008.) sed reddetis ei suos gradus per instrumenla et per Fratri et cospiscopo suo F U L C O K I F U L B E R T U S . vesiimenta quse ad ipsos gradus pertinent, ita diQuod ad praesens vestrum placitum, non adeo de cendo : Reddo libi gradum osliarii, et caetera* In malitia hujus temporis ortae diflicultates obsislunt, nomine Palris, et Fiiii et Spirilus saucli. Novissime vobis exponendac per otium; sed quod praesens diceaulem bencdictione laelificabitis eum sic conclu- rem, per hos apices significare curavi. Defensores dendo : Benedictio Dei Patris, et F i l i i , et Spiritus legum paucos, impugnatores vero plures esse videsancli super te descendat, ut sis confirmatus in tis. Quin etiam dominus noster rex, cum summnm ordine sacerdotali, et offeras placabiles hostias pro , justitiae caput incumbit, perfidia malorum sic cirpeccatis atque offensionibus popuii omnipotenti C praesens neque se vindicare, Deo, cui est honor et gioria in saecula saeculorum. neque nos ut oportet adjuvare praevaleat. Non hacc Amen. idcirco dixerim, ut fortiludinem animi vestri fran EPISTOLA XIV [olim X X V I . ] gere velim, sed ut sana discretione causam vestram (Circa annum 1008.) traclare memineritis. Igitur Si abbas sancli BenePturima scientia et sanctitate pollenti patri et archidicti de vestro contemptu culpam suam recognoveepiscopo L E U T H E R I C O , utinam Dei parvutus oratior i l , et illam deinceps subjectionem promiserii quae nis suffrugium. vobis canonice debetur, hortor el suadeo ut recipiaQuod adversarium nostrum Gozonem excommutis; sacramenta vero, et caetera quae ad mundanam nicastis, a Doroino mercedem, et a nobis fideles gra- lcgem pertinent, propter amorem regis domini mistias babeatis. Hoc enim faciendo, et Domino prac- sa faciatis, ut rcligionem magis quam saecularem ambuistis obsequium, et vestro discipulo diiectionis bitionem vos sectari cognoscat. At si abbas in laniam indicium. Quapropter si me vestra dignatio de bac ac superbiam inlumuerit, ut ipsam quoque subjectiode aiia causa rogaverit, benignam se vobis et obsenem canonicam vobis derogare contendat, superquentem nostra humilitas exhibebil. Valele. J J biae, cui non parcil Deus, Dei servus quomodo parcat, nescio. Valele. EPISTOLA XV [olim X X V I I . ] (Circa annum 1008.) EPISTOLA XVIII [olim LXXIV]. Clarissimo putri et archiepisco suo L E U T H E R I C O F U L (Post annum 1008.) B E R T C S episcopus. F U L B E R T U S Dei gratia Carnotensis episcopus G. suo cierico. Proreta navis regiae cautus et circumspectus esto. Quidquid boni de te sperare pracsumpseram, loTerreni spiritus insolentcr assihilant. Fluctus hujus tum vere in contrarium cedit: non soluin enim nulsccculi intamescunt. Promonloria mundanae potesiatis pericula minantur, et more piratarum insidiantur lum ex te consilium vel auxiiium capio, verum insu. hypocrilae. Inler baee omnia tendendum ad portum per odium pro dileclione reddis, el injuriis me aOicis immerentem. De quibus jam apud te per verba lecoelcstis palriae. Noli ergo tule ipse tibi bilalassum c u m v e n l U 8

e s t f

u

l

a

d

*>9 EPlSTOLiE. ftlO lationes nostras ausu sacriiego detines, quod mona- \ EPISTOLA XXI [olim L X X V l l ] . cnorum nostrorum ecclesias invasisli, quod tni do(Post annum 1008.) mestici canonicorum viiias praeda et incendio va- F U L B E R T U S Dei gratia Carnotensium eviscopus siquislant: haecdenique omnia, ut dictum est, indigne dem fiieiibus adhuc ut aiunt, H. G. A. milii abs te fieri queror, cui nihil unquam incomNee porta justitiae nec janua inisericordiae vohls modi vel opera mea vel inslinclu memini contigisse. clausa est apud nos. Neque vero de Brictio episcopo Quod si quid esset unde me suspeclum haberes, pro fecimus osliarium, qui vos, ut significalis, a nostris incertacausa certas offensiones non oporteretinferre. penetralibus arceret, sed ulrumque aditum servanAt si quid in le manifesle peccassem, et tu Scriptudum ralioni commisimus. Si vultis intrare per porrarum consiliis acquiescere velles, tuum tamen praelam justitiae, defendite culpam. Si per januam misesulem cum paticntia sustineres. Sed dum discretiouis rieordiae, agite pcenitentiam, aiiler tnim vos ratio oculum ira turbat, cupiditas caecat, nec causam satis non admittet. Ilaee breviter rescribentes, vobiscum diligenter altendis, nec opem consiiii salutaris adsentire putamus, dum terminos sanctorum Palrum mittis. Unde jam tibi satis exspectato praeiiunlio nec ipsi iransgredimur, nec vobis transgredi suadequod, si ante Nalale Domini resipiscens ad corrccticmus. Valeie. nem non veneris, senlies me divinas leges acriter B EPISTOLA XXII [olim LXXVIII]. insequentem, quem modo negligis suaviter admo(Post annum 1008.) nentem. Yale inicrim. F U L B E R T U S Dei gratia Carnotensium episcopus A. epiEPISTOLA XIX [otim LXXV]. scopo designato quidquid sibi. tPost annum 4008.) Sic estis per Dei gratiam in arbitrii vestri liberCharo suo D. F U L B E R T U S sacerdos. Ne lurberis, fiii m i , nec decidat cor tuum ab tate positi, et finitiinorum episcoporum copia fulii, amore et fiducia nostri. Non enim dereliquit te ani- ut in manus episcopi Silvanectensis incidere nulla ma mea: sed quia minus credere sibi et obediens vos necessiludo coropellat. Sed ne civitati vel Ecclesiae Gatalaunorum suum derogciis honorem, memicsse videbaris, paululum dissimulalo vultu ad exenw nisse vos decet quod in antiqua descripiione provinplnm Domini ire se longius finxit. At nunc ad hospiciae Belgicae secundae ipsa civiias a Remensi terlium utlitalem amici pectoris dulciter revocata, el oblalo locum habeat. Sapicnti pauca. Valete intrando per pane divir.arum Scripturarum oblectata, in ipsius ostium in oviie ovium. panis fradione omnem vultus ambiguitatem deponit, EPISTOLA XXIII [olim XIV]. ct anliqua specie tibi renilens bilarescit. Precor ita(Post annum 10U.) que, si copia vehiculorum suppetit, ut nos corporali- G %

ler visites; si non, a nobis tibi milli jure debilam mandes. Vaie. EPISTOLA XX [olim LXXVI]. (Post annuiu 1008) F C L I E R T U S Dei gratia Camotensium eptscopus charo suo U E R . Auclor signalae schedulae quam mihi miltere voluisti, seu fnleliier sive impure id agas, consulil tamen justa leniterque blanditur. Justum est enim Ecclesiam te iu qua sis ordirialus, quoad in ea tuto degere possis, non deserere, ovesque tibi comroissas studiose curare. Blandum etiam est appellari fllium, desiderium significare vivendi, corollarium gratiae polliceri. Unde, si haec fideliler oblata probaveris, fideiiter autem dicosine circuraventione animae tuae: per noxia juramenla non suadeo refutare. Nam quod in ordinatione ipsius erratum est, neque tu corrigere potes, nec amodo sic tua rcferl, ut ob aliorum cuipam tuum dcbeas oflicium devilare. Taraen quidquid bujus egeris cum Rogerio episcopo te aule pertraclare moneo, et cura domno Rudoipho,cui tecum una causa est, et par pcena exsilii. Vale non dubius amicitiae ineae.

Venerando Normannorum principi R I C B A R D O F U L B E R T U S , Dei gratia Carnotensium episcopus, saluiem et orationum suffragia. Mulla hona fecistis ecclesiae Sanctae Marke domliue nostrae (22). Retribuat vobi? Deus per intercessionem ipsius. Nos quoque pro iilis animae vestne corporique vestro et fideles sumus, el semper csse valeamus. Sed nuper ad vos insperata venit legatio: quod ipsam terram qtiam nobis dedistis Baldricus minisler revocaverit; nostro ministro, quem ihi praefecimus , aiiquid disponendi potestatem interdixerit; s u i i etiam res invaserit; nosiris hominibus novam angariam induxerit, banniendo scilicet ut irent ad molendinura sancti Audoeni, quinque leuu

cis, ut fertur, ab eorum hospiliis remotura. Si baoc, optime princeps, vestro jussu, quod minime credimus, facla sunt, plurimura veslri causa doleinus, et ut corrigantttr suppliciter postulamus. Quin etiam jubeal prudentia veslra ministris vestris ne uiterius inquietent nostros homines, et deioceps terram praedictam ita nos possidere sinant, ut eam benignissima veslra manu s u s c e p l m u s . N » ^ diuUssime incolumitas et polentia vesira.

211

S. FULBERTI CARNOTENSIS EPISCOPl

2i1

EPISTOLA XXIY [olim XVII]. A aliis qiiaedam/tibt omnia delexi. Quaeso ergo te, pro> (Anno 1015.) fusus lacrymis faciein mentis, ne, mei cura posthaF U L B E R T U S Dsi gralia Carnotensts episeopus comiti bita, necessariam casligationis vel adraonitionis G U A L E R A N N O et comiti C U A L T E R I O cmterisque filiis eleeraosynara mihi subtrahas. Nam si hoc, avertat fidelibusque suis salulem et benediclionem. autem divina pietas! egeris, nunquam tanta mele Scialis, fralres, quia rex Roberlus beuefacit cum frangar incommodi, quam cum me videro sic a te Chrislianos adjuvat, el haerelicos damnat. El ad hoc negleclum i r i . Rogatus opusculum meum corrigere, debenl eum confortare et adjuvare mccum omnes sui vale, summa spes consilii mei post Dominum. lideies, quia hoc ministerium ejus esl, per quod sal- Amen. vus esse debet. Sciatis ilerum qttod arcbiepiscopus EPISTOLA XXVI [elim LXIl]* Cenomanensisrequisivit a me consilium, quiddeberet (Anno 1016.) facere de Raginardo haeretico, qui persequebatur Fratri T U E O D O R I C O , F D L B E R T U S sacerdos. Ecclesiam Dei. Et ego ei dedi taie consilium quale Quod te pridem ordinare nohiimus, mirantur l e nd suuin ordincm pertinehat. Et ecce roillo vobis cum, ut aiunt, amici tui, insuper et dominus noster utrumque scriptum, et complanctum suum , et rex, et, cur oraissum sit causam ignorantes, omnes coisilium meum quod dedi ei secundum ordinem ^ fere id injusle ac contumeliose factum clamant. Nos suum. Si quis autem falsarius dicat quod ego altevero, qui non injuste nec contumeliose factum esse rum ei censilium deinceps vel scripserira vel dixescimus, non unara tantum, sed plures veras et aurim vel mandaverim, rogo ut me sicut Patrem vethenticas inde reddimus raliones, quae tibi et illis strum spiritualem defendalis, quia fiducialiler hoc finem recti persuadeant, ac a prava suspicione refacere potestis. Valete. moveant. Una igitur causarum haec fuit, quia die EPISTOLA XXV [olim X I I ] . itlo quo sacrandus esse videbaris, comprovincfaliura (Anno iticerlo.) episcoporum, qui aberant, nec lilleras nec legatos Domino servus, magno prcesuli F U L B E R T O H I L D E G A habuimus. Quod solum tanlum valet, u l , si nullo R I U S suorum minlmus quod potis erit strenuum fideamplius adminiculo indigcres, tamen sine isto reiitatis obsequium. Ex hoc, dominemireverendissirae,quodtc,propter gulariler ordinari non posses. Talein enim ordinationem irritam csse testantur Niceni concilii capiniores tuos matura sanctitate suavissime rcdolulum quarlum, et Anliocheni noiiuni decimtim. lcntes, erga libi subdilos eo animo esse inlelligo ut Haec tamcn causa datis indticiis corrigi potuissel. bonos sinceri amoris gralia complcctaris, maiis pii t

A l l e r a

f u i t


l ' k l i m i t csubrogari iiKrnrrfiri ^ sicnsis qucmiibet aiium tibi verbis et scriplis a rege pelisli. Quod si ita esl, cl sic tibi consequcnter suhslilutus est Franco, ciigeule clero, suffraganle populo, dono regis, approbalione Roman. ponlific. per manum melropolilan. Scnoncnsis , fuicilur ulique substilulio et consccralio ejus favore quoquc el auclorilale beati Cregor. papae, qui scriptis suis,' sicut nulli pontiiicum non pelenti pro qualibel aegritudinc succedcndum fore docuit, ila volunlarie renunlianti sedi suae successorem nullomodo denegavil. Scd quid aliud esl quare le episcopatu carere oporteal, tu le noveris. Siu autein, hoc tanti nobisesse videlur, ni [leg. tit] tc facere valeal recuperalionis exsortem. Quapropter desine curiosos insligatores audire, desine rcges et praesules ineflicacis queriraoniae laediosis scriplitalionibus fatigare, et Ecclesiae Parisiensi te imporlune ohtrudere velle. Quae, ut fatelur, nec patronum te babuisse gavisa est, ncc doluit amisisse; quippe cum ncque ex praesentia tua doctrinae profectiim, nequc ex absentia senserit detrimenluin. Yale inemor nostri. EPISTOLA XXXVT [olim X X X I X ] . (Circa annum 1030.) VenerabW ' r

D

l s

n | | I |

c a n l

q u j

m e c ( j m

c r a n l >

. . .

p r a

>|

a l i o n i

pcrpeluali-

s u a j

. . .

•

-

ter renuutiavit : aslruens abhalem niouachorum Ponae vallis ulterius se non essc futurum. Sicque, pelita a nobis migrandi liceutia, transivit ad \os. Monachi vero qui in Bona valle reniauseiaiit, hoc scicntes, alium quemdam cx fratrihus siiis electum, eo quod irrcpreliensihilis esse videbatur, ohluleruut Odoni comiliabbaliailla donandum(29), u l mos eral, mihiquc deinde consccrandum. Is intcrim locuni pasloris tcnct. Si quis ergo est, qui me super hoc faclo praesumptionis arguat, noveril me responderc paralum, cl hoc tam ratione quam atictoritatc approbaturum. Quod siquis abbalum, vcl animi vel corporis aegriludine moleslatus, praelationcm stiam in perpetuum renuiiliando descrat, cpiscopus ipi onliuare. y.,^^

g i l I g

d i ( j e c e s j s

i n

| o c o

e j u s

a l l e r u m

d

c

b

c

a

EPISTOLA XXXVII [olim X X I X . ] . (Circa anniini 1020.) Venerando Senonensium procsuli L E U T I I E I U C O F U K B E R T U S Carnolensis hnmilis saccrdos. Lilleras cx parte vestra suscepimus, stiadcntes rccipere quod homicidae Silvaneclenses ofTerunt ut mereautur absolvi. Nos autem, in quibus oporlet, — — 0 . . tibcdire parali sumus, sed in hoc ad

S2i EPISTOLJE. m demonstrant* Commodum vero nou est ut mors A tur, quos tamen judicio Dei lcrra \ivos ahsorbuit. sanctorum, quae in conspectu Domini prcliosa est Nam si iili sanctos Dei contempserant, nou ittique apud homines viii prelio constet. Quod si quis insti- trucidarant. Quod si lales socordia vel iniquitas tuerit, omnium sanctorum qui cadem causa periluri judicum reliquerit impunitos, cum hoc facere consunt, reus sanguinis erit. Sanctilas vcslra valeat spirare sit in coulumcliam Dei, et exponerc servos cjusad caedem : quid rcslat, itisi ul ipsins suinmi j u semper et vigeat. dicis ira desacvkms, ct hos ct illos inaudita niorlis EPISTOLA XXXVHI [olim XLVl]. atrocilate dispcrdal ? Proinde nobis, quibus idcm (Circa annum 1020.) Dominus Ectlesiae suae tribunalia commisit, apprhuc A . daro Laudunensium prasuli F U L B E R T U S Carnotennccessarium est rcgcm nostrutn nosque invicem tnosium sacerdos. dis omuihiis excitare, nc rcpcule feriamur in hujusDe grandi injuria nohis facta conquerimur apud modi socordia oscilantes. Quod cgo le facere deprele, magne Pater, quem ex debilo charitatis ct oilicii cor, magnc Paler, cui Deus bene suadendi copiam taiia curare oporlet. Causa vero.hujusmodi est. incomparahilemdedit, siumlque ul ipsemccum praeQuodam Ecclesiae noslrae suhdccano defuncto, peliil diclos nialcftcos cilra lcgitimam satisfaclionem cxanobis R. Silvaneclensis episcopus dari sibi aul B cominuuiccs, quos taii.cn usquc in f.nem a cominufratri suo niinislerium ejus. Nos auleui respondi- uione privandos csse non ncscis. Vale. mus non convenire sibi, eo quod episcopus esset, EPISTOLA XXXIX [ohm XLIX] neque fratri aelate adhuc et moribus immaluro. Tuuc (Circa auuum 1020.) elegimusde nuroero sacerdolum noslrorum ad illud Venerabili Silrancctenshim episcopo R. ( 3 0 ) F L L B E R oflicium Eberardum queindam, scieulem ac rcligioT L S Uei gratia Carnotensium sacerdos. sumvirum. Quodfaclum praedictus R. materquccl Quia judicio conlcnderc magis quam veniam pofrater ipsius adeo inviderunt, ut sanclo viro, coram stulare statuislis, rcstal vohis convcnirc judices, pluribus qui tcstes inde sunt, terribilia miiiarenlur. qui, praelixis loco el tempore , nos in alieriitruiu Etdictum facto non caruit. Veneriiui eiiim de civi- legalt ralione justificent. Non cniui usurpamns tate Siivancctis ad nostram quidam ex domeslicis oflicium judicis in islo negolio, sicut vos velle d i eorum, sic necessarii ut abscnlia illorum ucc per cilis, cum nultus esse possil suac causae ei asserlor unum diem ignorari potueril, qui inlcrdiu quidem et judex. Verumcnimvero salis admirari nequimus laluerunt, sed, profunda noctc egressi, sanctum quidnam mali esl quod tam audactcr ad judicium iiluin presbyterum more solito venientem ad Ecclcproperatis , nisi forle, quod abhorrere humanum siam, quasi lupum rabidum, lanceis falcatis [alias C st, pubiice damnari eligitis quam sccrcla satisfa fallaslris] et gladiis in ipso alrio principalis Ecclcsiae clione purgari. Quid enim aliud in judicio inercatrucidaverunt. Clcrici autem ejus, qui expediium lur manifcslae culpae odiosa defensio? Et vestra Dominum tarde seculi sunl, iiivenerunteum adhuc quidem culpa sic manifesta c s l , ut nullo excusaexlrenia verha proiomai lyris Stephani prardicantionis genere valeat ohumbrari. Vox enim saiiguinis tem. Pcrro carniiices praesidio noctis incoguiti jam fralris vestri et saccrdolis Evrardi, poslquam ad diffugeranl, et cui crimcn hoc inlendereiur, erat aures supremi judicis ascendit, per lolam Galliaui incenum, cum quidam propter minas praelerilas vehementer infremuit. Qui, ut cerlo scimus, non doininit R. quae erat apud nos, suspeclam habcules, csl occisus ob aliam causam, quam ob veslrae cupircpererunt in ea vernaeulum quemdam vcstes suas dilalis injuslam calumniam. Viderint judiccs ulruni et calceamenta lota siceautem. Ex quo siguo con- effeclus referalur ad causam. Vale. jectura est inccepla ; cum ad causam hujus lavacri EPISTOLA X L [olim L ] . dicendam homo acrius urgcretur, sc faclo de quo (Circa cumd. au.) agebatur adfoisse confcssus est, sociosque prodidit, Venerabili Sitvanectehsium episcopo R. F U L B E R T U S etordinem rci gestae exposuii. Nos deuique, totum Dei gralia Camotensium sacerdos. hoc altius perscrulantcs, pro cerlo ila esse compe- ^ Non oporlet noslri ordinis viros iu superfluis riinus. Comperimus, inquam, invidia' livorcm, frauscriplitalionihus occupari, multa eniin et niagna dem maliliae, sacrilcgii ncfas crudcle, cruenlum negolia nobis cxpedienda, si non dissimulamus, inet singulare facinus in occisione saucltssiini sacercumbunt. Suflicianl nohis supcr his unde agimus, dolis. Nunc ergo laula causa, quia indicalio cjus liiterae nuper a nobis inissoe , quarum erat extreobscura non est, solam, ul vides, ultionem expcstumitas: Viderint judices ulrum c/feclus referalur lal.Sed cuin jurissit ad utilitalcmreipublicaecunclos adcausam. Quae enim ihi scripla sunt, aul ea Icgilima asserliouc confirmabimus, aul vos infirmare punire malclicos, ilios lamen vehementius exturhare v

e

323

S. FULBERTI CARNOTENSIS EPISCOPl

» 1

EPISTOLA X L I [olim L l ] . A quacslionem fccisti, plane sibi clrcumstanles requirit. Pro his ergo alque aliis hujusmodi non ex au(Circa eumd. an.) F U L B E H T U S episcopus , venerabili consacerdoti suo cloritate quidem canouum, quos mihi modo retraR . (31) boni proposiii finem oplimum. ctare non licuit, scd meo interim arbitralu tutius Mulier ilia de cujus causa nostram humililatem esse uadeo le a missarum celebratione suspenconsulere voluistis, impedila est vinculo juramcnti, dere,quameas sine duarum saltem aut trium fideliuni ncc potest inirc connubium sine criiuine perjurii, atteslaiione celebrare. Scrupuius autem iile de nisi per consensum aul posl obiluui iiiius cui se oflerentibus ila solvi potest, quod dum sacriGcamus tali juramento condilionaliler obligavit. Yalc. illi pro quihus agitur,per manus nostras oflerturDeo EPISTOLA XLU [olim LIIJ. sacrificium laudis(32*). Haec ad praesens me respon(Circa euind. an.) disse conlentus avelo. Quod si nova lcgendo vel Venerabili Rothomagensium archiprassuli R O B E I # D retractando verum de his quidpiam magis ratuin F U L B E R T U S humilis episcopus , si quod vulet oraiuvenero, tibi charitative rcscribam. At si tu te lionis suffrugium. prior aliquid tale repereris, eamdem nobis exhibe Procacilas G., cujus milii mciilioncm fecislis, cbaritatem. Yale. salis superque faligavit me de novis connubiis B EPISTOLA XLIV [olim LIV]. expetendis; sed ego semper obsliti, diccns non (Circa eumd. an.) licere ei sua uxore vivenle alterain usurpare. Nuuc Venerando Remorum archiprccsuli E B \ L O F U L B E R crgo tandem rogavil me, seu callidc sive simpliciler, T U S Carnotensium humilis episcopus. ut sibi aut uxorem suam fugilivam rcddercni aut Angustiae tuae compalicns Odouem comitem arcam, si reuitcrelur, excominunicarem; alioquin guendo conveni: respondit tandem quod in te dediceret quod ego et ilia faceremus eum ircechari. iiquerat cnieudare se velle, el, ad tollendaiu aniini Conventa igitur de bac causa mulier, respondit lui aegtiludinem, adjuvare, quod maxime desideras, mibi iiunquam se ledituram ad illum ; et, quia ut Remensis Ecclesia respiret ad pristinam dignitacerlo noverat mores suos cum moribus G. couvelcm. Si naec tibi facere voluerit, recipere suadeo, ut nire non posse, velle se potius renuntiare sacculo et quamprimum expeditus redeas ad ofiicium luura. monucbani dcvenire, tanluui si Gualerannus sibi vel Deinde suggero, elsi nun indiges, ut ad pacem pauceutum libras nummorum Carnofensium (32) feperum componendain tota mente satagas, quos sui rendas ad monasterium daret. Ego aulem inler haec reges et principes vehcmenler aflligunt. Praeterca monachaui iilam nec iieri prohibeo, nec compclio, Q Beroldo episcopo referenle audivi sic te nioerore scd nec ut ad virum odicntem peritura redcat, afflicluni, u l curam grcgis Domini relinquere velis. coarctare praesumo. G. aulem saepe m i l l i l ad me, Quod ego acriler et araice redarguo, testans te, si iicentiam ineundi connubii novi peleus; iliani se hoc egeris, non fuisse paslorem. Vale mcmor mei gurpisse, suamque pecuniam recepisse, liccl non peccatoris in oraliouibus luis vere proleslans. Ego vero interdico ci licenliam EPISTOLA XLV [olim L V ] . istam, donec uxor cjus aut mouacha facla sit, aut (Circa an. eurnd.) defuncta. Quorum utrum prius futurum s i l , uescio. Diligendo semper atque venerando Remorum archiSi crgo de hac causa meum consiliuin vultis, quod episcopo E B A L O K U L B E R T U S Carnotensis hunhlis ego facio, idcm vos facere suadeo, hoc adjiciens ut, episcopus, communicare fontem intimas chasi causam lianc acri censura pertraclare vclitis, ex ritulis. mca parie non contradiclioueiii, sed sullragium vos De vestra bonitate, non de nostro merito conhabere scialis. Capilula canonum ad hauc causam fidentes, deprccamur, optiine Pater, ut nolum bapertincntia nohis subscribere non vacavit ad praebcre digucmini hunc charum noslrum noiniue sens, bosiium persecutione lurbatis. Scriberous Ilubcrtura, qui dc patria sua causa discenda- botteaulem el haec et alia libeiiler in obsequium ve£ stalis egressus, cl apud nos aliquandiu demoratus, strum, si Deus concesseril nobis salutem el paccm. lalem se nobis exhibuil, ut non minus quam fraicr Yalete. uterinus amari et honorari meruerit. Nunc vero EPISTOLA XLIII [olim LIII]. cadera causa permotus, monasteriura beati Remigii, (Circa euind. an.) quod vestrura esl, visitare disposuit: ubi si in aiiquo Charo suo R . F U L B E R T U S episcopus. fueril indigus vestrae opis, scnliat quaesuntus viscera Occupatus crga plurima paucis tibi sic respondere pielalis. Vale. compcllor. Ecclesiae nomen, cxlra quam veri sacriEPISTOLA XLYI [olim L \ I ] . licii non est locus, inlcrprclalione sua pluralila(Circa an. eumd.) tcm iniiuil. Sacerdotalis quoquc salutaiio qua DomiVenerabili archiepiscopo Roihomagenzium R O B . F U L c

tiue

iin/>ii'/*

• •»•••••

~ I

925 EPISTOL.C. 220 quac indignc passus es, praesertiin ab co qui et se et \ aliquando mcrituin ri opituianlc gratia Chrisli. sua tuae fidclitati debueral. Super itlo quoquc doleo Valete, charissime Paler, ct mcinciitote mci in oravehemenler, fratre et coepiscopo nosiro dum staret, tionibns vestris. in tanta r»unc flagitiorum atquc facinorum praccipitia EPISTOLA XLIX [olim L I X ] . lapso. Sed tibi,Palcr, haec vel magna consolalio cst, (Circa an. eumd.) quia si [externa] abstulit, interiora non poluit. Habes Venerabiti Parisiorum episcopo F R A N C O N I F C L B E R T U S eniiu ex Dei gralia charitatera qua ipsum errantem humilis sucerdcs. revoces; frenum canonicae districtionis, quo detreDoleo supcr te, charissirae, cura te n pristina ctantem coerceas; virgam, qua ferias: bis utere viriute aposlatare video. Oiira apud me conquerecompetenter, donec absolutionem promeritus dicere baris de tno aalecessore, qui sacrilega lemeritate tibi gaudeat: Virga tua et baculus tuus ipsa me allaria laicis i n beneficium dederat: nunc mihi consolata sunt (Psat. x x u , 4). Vale. suades ut ego similiter faciam. 0 ccelum I o terra! quid clainem I aut quo tuis merilis diguo modo te EPISTOLA XLVII [otim L V I I ] . ohjurgare possim? Sed compesco nunc fervenlcs (Circa an. eumd.) Venerabili Leodicensium episc. R O G E R I O (33) F U L - auimi mei fluclus, donec te prxsenlialiler exB quisilis increpationum tormenlis excruciem. Vaie B E R T U S Carnotensis omnia charitatis obsequia. Cum dispersas oves sollicite ac longi ilineris la- iulerim. EPISTOLA L [otim L X I ] hore quaeritis , laeti perpendimus, Pater, quod pastoris nomen negligentia non cassalis : de illa (Circa annuin 1020.) tamen ove quae iu nostris pascuis observatur, fra- Sancto el venerab. archiepiscopo LEUTUERICO FULBERT U S episcopus de virtute in virtutem progredi. trcm A . subdiaconum loquor, securus eslo, quia Dei gratia bene ruminat, et luporum insidias sagaDe Guidone excommunicato nostro nos appellas, citer cavet. Nec appelletis eum ullra militem fugi- revercnde Pater, dicens quod episcopali se velit tivum, quoniam accurate se praeparat ad debellanda examinari judicio, et ecclesiaslica satisfactione purcoraro Deo et nobis agmina vitiorura. Veniet autem gari. At nos precera tuam seu verba minime parviad vos quanlocius poterit; sed si nostra humilitas pendentes, tibi respondcmus nos ejus libenter miscinvenire queat graliam in oculis vestris, simpliciter reri velle, sed examinaiionera e*jus ullra non curare. exoramus ut nobiseum remittereac vestris litteris Apud nos enira jam de ipso sicut de manifcslo reo commendare dignemini, ut pnesenlia ejus sit p i optimefaclom est episcopale, hocest canonicum ac gnus veslrac charitatis erga nos, ac nostrae fidelitatis decretale judicium, dum illura secundum auctoritaerga vos in perpeiuum. Valete. ^ lem canonura ac decreta sanclorum Patrum excomEPISTOLA XLVIII [olim L V l l l ] . municavimus. Dicimus autem illum inanifeste reum (Circa an. eumd.) propler raliones subscriplas. Primoque quia causa Venerando Lexoviensium ponlifici R O G C R I O F U L cupidilalis ejus, fratris ac matris quoque ipsius, B E R T U S Carnotensis episcopus, salutem et fideles occisus est imraerito noster subdecanus. Deinde orationes. Presbyleri canonicorum nostrorum ex ecclesiis quia scivit insidias illi praelcndendas, nec mihi patefecit. Tertio quod insidiatores cjus, quos disturqnas habent in episcopalu vestro ventrunl ad nos, bare potuit, non disturbavit, sed el praesentia sua dicentes quod vos interdixislis eis ministeriura suura, ideo quod de ipsis ecclesiis non ferunt vobis syno- domum ex qua sanclae Ecclcsiae nostraa servire debuerat, eis receptandis dolose vacuam fecit. Qiiarto dum (34). Et nos quidem eam vobis jure solvendara esse non ignoramus : sed Tedoldus praeposilus no- quod malo ejus consensit. His ilaque inodis nobis s t e r , ac vester servus, non bene rem intellexit aperle reus comprobalur : unde vocalus et per sex bactenus, eo deccptus quod nulla ecclesiarum quas menses exspeclatus, dum confessionis ac pcenitennoslri canonici possident in episcopalu nostro obli- tiae remedia a nobis quaerere distulil, jure meritam gata est hujusmodi debito, reniiltente videlicet ante- ry excommunicalionis senlentiam perluMt. Cum ergo conlradiclis irrefragabilihus scilicel causis, plurcs cessoruin meorum piissiraa liberalitate. Sed ea enim carum vcrc tcsles existunt, parali quemlibet quanlaiibet charilate fulla, quantalibet laude digna, resistenlem convincere; cum ilie, inquam, proptcr veslro tamen juri niiniine praejudicat. Nunc ilaque screnitati veslrae supplicamus ul conccdalis eis ofli- has causas indubitabili crimine tencalur obnoxiuF, quis curet cxamiuationera ejus? An quia manifesia cium suum agendi liccntiam, paralis amodo aut culpa examinari egeat? an forle crederetur examivcslram synodura vobis reddere, aut in usus fralrum natus, si culpam se non haberc pejerando culpam nostrorum necessarios relinere , si charitati vestrac accumularet ? sed u l scienles aliquem pejerare siplacuerit sanctorum palrum meorum supra menionant, ab anirao sacerdolum religio probibet. iani ralura remissionis exemplum observare. Si non vero lam evidens peccatum quae purgatio maneat, merui ut causa mei aliquid facialis, reslat, spero,

227

S. FULBERTl CARNOTENSIS EPISCOPl

228

nisi confcssio el pccnitenlia? Hanc si expeteret, au- A EPISTOLA LIV [olim L X X X V ] . (Circa annum 4020). diens extra civitatem sibi infeslam me esse, propter amorem Dei, cujus roisericordiae me commonc- In perpetuum diligendo domino suo reaique R O B E R T O FULBERTUS sacerdos. fccisii, adhuc apud ine locuro cjus reperiret, atque Quaeso, domine m i , ne indignanter accipias quod haec ei fonsitan aiiquando absoluliouem parcrel. tibi proxima Dominica Parisiis non occurri. Scias Quod si hoc noluerit, quando tu consilium stalueris enim pro ccrto quod nuntii fefellerunt me, dicenles dc majnribus el uliliorihus tractalurus, cum illis et lc i 11 uo ipso die non adfore, sed propter ordinaliohaec rccensurus, adcro tccura si mandaveris. Et si nem cujusdam cpiscopi me vocari, qucra oranino quid in illum actum est, hcnc stat, aslipulatione tna non noveram, ncc sacratara tuara ncc epislolam arniiaiur; sin minus, corrigalur. Vale. chipraesulis rnci dc ordinatione ipsius acceperara. EPISTOLA L I [olim LXII bis]. Unde, st quid delicti penes me esl, seductus sum (Anno 1020 aul 1021.) aliena fallacia. Facilis lamen debcl esse remissio Venerabiti Aurelianorum episcopo T I I E O D E R I C O F U L apud regiam pictatem, cum etiam apud forenses j u R E R T U S Carnotensis sacerdos obsequium diUclionis dices status sil hujusmodi venialis. In tolo corde sine fuco dissimulationis. Cratulor diligenlias lusc, licct inler multa advcr- B sanlia sua strenue capessenli, me quoquc de negoliis ad me pertinentibus amice commonenti. At cgo commonilionem luam hcnignc suscipio; in cncteris quideni quac mihi scripsisli libenter tibi, proul decueril el lempus erit, ohlemperalurus. De processione vero Ecclesiac noslrae ad vestram fieri solila cicricos nostros conveniens, audivi ab cis quod optime noveram, et teipsum aequo animo concrederc volo: videlicelquod dainnalis (34 ) incendio,el ad Ecclesiae reslaurationem inhianlibus, aliisque plurimis iniscriis valida necessilale occupatis, proccssio non sil ad praesens facilis; succcssu vero prosperae facullaiis , cura magno gaudio ac dcbila dcvolione se illam facluros. Vale cum bealissimo clero et grege libi commisso, cohorlans eos orare Deum ut liberet ^ ¥

nos ab advcrsis noslris. EPISTOLA L I l [olim LXIII]. (Circa an. cumd.) Dileclissimo fratri et coepiscopo suo

TIIEODERICO

FULBERTUS.

lllalam vobis injuriam vere roeam facio, compassionis affeclu, in cos qui sacro ordini fecerc conttimeliam zelo fervens : scd nec vobis ulilc esse video nec mihi lulum, u l zelus noslcr ad vindictam cxcoramunicalionis erumpat. Exspcctanditm, el commouitoriis ulendum esse reor, doncc illos aut poenitenlia corrigat, aut summi judicis scnlcnlia mulicl. Vale. EPISTOLA LIII [olim LXIV]. (Circa an. eumd.) Venerabiti coepiscopo suo O D O L R I C O F U L B E R T U S . De causa unde simphcilalem nostram consulerc voiuistis, in scxlo libro Capitiilorum nonagesimo primo ita scriptum invenimus. Si viret mulier conjunxerinl se iu matrimonio, el poslea dixcrit mulicr dc viro non posse ntiherc cum co; si polerit probarc quod verum sil, accipial alium, eo quod juxta A|>ostolura non poluit iiii reddere vir suus debilum. De

D

meo diligo te; nc rcpellas me a mandatis luis. Vale. EPISTOLA LV [olim LXXXVII]. (Anno 1020 aut 1021.) Dilectissimo domino suo regi Francorum R O B E R T O F U L B E R T U S humiiis episcopus sanctce virtutis augmentum. Si nobis omncs pcrvagandac facultates simul cum volunlale suppeterent, interessel vcslrae pietatis levitalem noslram arguere, et ad noslrae ccclcsiae qune dcslrucla esl restaurationem assiduam revocare. Nunc vero cum omnes ejusmodi facullalcs desint, c l nos ad assiduilalem necessiludo m a g a coerceal, cruoinodo sapicnli;e veslrac dignum videri possil u l vel nos vel clerum noslrum de qualibet louga processionc coramoneal. Suslinete potius, saucic Pater, suslinete imbecillilatem noslram, supplele indigenliam nostram, ut Deus omni bono refocillcl charam animam vestram.Valete regaliter(35). EPIST0LA LVI [otim LXXXVHl]. (Circa annum 1020.) Denignissimo domino suo regique R O B E R T O F U L B E R T U S liumilis sacerdos si qua pctest orationis suffragia. Ex parte cclsitudinis vestr;c diclum est uobis quod domnum Franconem Parisicnsi Ecclesiae dare vullis episcopura , el ad hoc peragendum nostrae humiiitaiis habere favorein. Nobis autera videtur quia, si episcopus de quo agitur aptus estclcricus, esl optimc lilteratus, et ad sermoncm faciendum agilis : in qua re omnes episcopos decct csse, non minus quam iu operalione polcutcs alque discrtos. Unde, si lioc ficri posse canonice doroni archiepiscopi Scnonensis ct coepiscoporum nostrorum probavit sagacilas, noslrum eliaro, qui dc hac discussione appellati non fuimtts, habctis assensum. In nullo cnim quod bonum sit, coram Domino vcslrae voluotali nitimur contrairc. Vigeal cxcclienlia veslra. EPISTOLA LVII [otim XC]. (Anno 10^.0.)

2-4) m EnsT LE. ideo sacramcntuin mcrclur, non cnim suflicit abviso, mi domino, sciscitans de forlunis tuis.el exposlincrc a malo, nisi lial quod bonum cst. nens aliqua eorum quae gcruntur in parlibus noslris. Restat ergo, ul in eisdem sex supradiclis consiCarnotenses adhuc plerosque detineo, ne in tuum lium c( auxilium domino suo fidcliler pnestet, si Documenlum erumpant. Sed Ilereb. cl Gaufr. nullo bencficio dignus videri vult, ct salvus esse de fideinlerdicto refrenare potui. Faciunt tihi mala quae possunl, minantur quae non possunt. Virtus Allissimi lilalc quam juravit. ^Dominus quoque fideli suo in his omnibus vicem reddcre dehet. Quod si non feconlerat el disperdat superhiam illorum! Quidam ccrit, merito censebilUT malefidus : sicul ille, si in aulem vernaculi l u i , qui Beda in opusculo super lib. Reguni capidits cst, quonsqtie, rdiclo vilio et per Dci graliam tulo xxxix , pr&missis paucis, ait : c Clu hoc quosuperalo, revocari videalur idonenis. At si ex freque, nifaJlor, palam oslenditur, quod iiiinam uon quenti missaruni celebratione t.edium, ita corripienostenderetur ! qtiia videlicet Salomon de commisso dus, etper annum integrum a coinmunionepellendiis, idololairiae scelere nunquara perfecie pcenitHit. Nam sicut seripiura est in concilio Toletano xm, capiiulo si fructus poBnitentix dignos faccrei, salageret ante 5. Si vcro indtscretus timor dc levi culpa, casiiganomnia ut idola quae .x"dificavcrat dc civiiale s mcta dtis essc videlur cum pielate, sicut legitur ui CapiIrkllrftrAnfiii»

A

l

..^v.»

Ir.

c~

1 I

. . . I .

S. FULBERTI CARKOTENSIS EPISCOPI tinationem facile tractabitur. His breviter assigna- A EPISTOLA LXXI [oHm Cil}. tis salvelo in Domino Jesu Christo, vir optime, qui (Annoi021.) me multosque alios jugiter el iitterrogas, et dum Ctarissimo duri Aquitanorum GUIIXELUO FCLBCRT*S prudenter interrogas, benedoces. Vaie. episcopus, utile ei honestUm. PISTOLA LXVIII [otim L X X X I V ] . Gaudcrem, dilectissirac princeps, ad dedicationein Circaan. eumd.) vestram devotus occurrere, nisi me Ecclesiae nuBenianissimo alque dileciissimo domino suo R O B K R T O , slrae nullo modo negligenda necessitas detiueret. F U L B E R T U S Dei gratia Carnotensium sacerdos. Gralia namque Dei cum adjtitorio veslro cryptas Cognita benigna voluntate vestra consilioquc prn- nostras pervolvimus, easque priusquam hicmalis i n dentiae vestrae comperto, quia sanum est, ui solet, clementia laedal cooperire satagimus. Volo autem voluitiaii obsequor, consilio acquiesco, et iler insti- vos scire, quod lilierae, quas priores episcopo Azetulum ($7) ad praesens omittens, in temptts a vobis lino misistis, regi relaUe sunt : qui eliam valde eonslilutum differo peragcndum, si annueril Deus. Si contrislatus est de sua vilitate, quam ibi scriplam ergo de justilia, de pace, dc statu regni, de honore invenit. Fecisseique Bilnricensis episcopus j u x l a Ecciesiae vultis agere, ecce babetis me parvum sa- B consiliom nostrum, ut a i l , de Lemovicensi episcopo, lelllieui pro viribus opitulari paraltfm. Vale. nisi ctim regulariter ira» formido detineret. Scd EPISTOLA LXIX [otim XCVH]. (Anno 1021.) Nobilissimo regi Danomarchice C N U T O , F U L B E R T C S Dei gratia Camotensium episcopus cum snis clericis et monachis orationis suffragium. Quando muniis 4unm nobis oblalum vidimus, sagacilaieiu tuam et religionem pariter admirati suinus: sagacitalem quidem, qtiod homo nostrae l i n guae(58)ignarus longoque a nobis terrae marisque i n tervailo divisus, non solum ea qtiaecirca le suntstrenue capessas, sed etiam ea quae circa nos diligcnter inquiras; religionem vero, ctim te, quem paganorum principem sudieramtir, non modo Ghristianum, C verum etiam erga ecclesias atque Dei servos benigntssiinum iargitOrem agnoscimus. Unde gratias agentes Regi regum, ex cujus. dispositione talia descendunt, rogamus ut ipse regnum luum in vobis prosperari faciat, et aniraam tuam a peccatis absolvat per aelernum et consubslanlialem sibi unigenitum Chrislum Dominum nostrum in unitate Spirilus sancti. Amen. Vale, memor nostri, non immemor tui.

quia rex proxiino rugitu, ut dicilur, venire habel iit silvam Legium (39), quae vicina esi, tit scilis, ntonasteriosanctiBcncdicti,ego quoque, Deo favente, iiii:e ire dispostli, sciltirtis quales inveniam erga vos « t regem el archiepiscoptim, vel quales reddcre po^sim. E l quod interim effecero, aut ipse vobis referam, aut litleris innotescam Vale feliciter. EPISTOLA LXXII [olim CIH), (Anno 1021.) jtilectissimo semperque diligendo domino et dmi Aquitanorum G U I L L E L M O , F U L B E R T U S Carnotensium humilis episcopus, m hac vila se et sua omnia, in altera gaudia sempilerna.

Doleo, vir oplime, qudd nuper in conventu regii * atque nostro loquehdi (ecum opportunitatem non Iiabui, non de saeculari negolio, sed de loco sancti Patris Hilarii, cujus rectores nos esse bonitas tua voluit, sed bujtis lemporis malitia non permittit. llando ilaqtie l i b i , et precor absens id quod tunc sraesens intimarc volebam, videlicet, ut secundum bencplacitum cordis lui conslituas tibi alium thesaurarium et capitiarium de bonis clericis qui suttt i n tua vicinia, quos via longa et periculosa non disEPISTOLA L X X [oiim XCVIII]. turhet ab oflicio, sicut mc ct meos hactenus distnr(Circa an. eumd.) bavit. Ncc meptites, ohsecro, ita pravum, utpropter Nobili comiti S., F U L B E R T . Dei gratia Carnotens. hoc tihi videar minus esse fidclis. Agnosco enim episcopus, jidetes orationes. mc perpetmim dehitorein esse lidelitalis aniinac tttae Si in eligendo vestrae civitalis episcopo rcgularilcr ^ et corpori, proptcr bcnigni(atera quam mihi immeageretis, suffragium noslrae humililatis non deforet rito exhibuisti Unde certo scias, quia si tibi aut Juxla modum rationis. Nunc autem palalinus atit populo tuo mei ministerii necessilas immineret, et publicus rumor est. quod ille clcricus quem eligere hoc mihi mandare dignum duceres, subvenirem vullis, favorcm veslrum sit nucupalus proraissio- tihi Deo duce, si non possem aliter, vel in bahilu num sihilis et pecuniae visco. Dicunt etiam quod patiperis pcregrini. Precor aulem bonitatem tuam, sine jussu regis, et consensu episcoporum compio- ut Raimoni relevare digneris dainuum quod pcrlu-

9S7

EP1S1 > L A . EPiSTOLA L X X H I [olim C I V ] .

*

(Circa annum 1022.) yobitissimo

ae piissimo duei Aquilanorum G U I L I . I E L M O , F U L B E R T U S £>ei ora/ta Carnolensium epi~ scopus, satutem tl orationum fidelia.

Yestram, opViitfeprinceps.erga mc benevolentiam expertus siim, ctmctts amicbrum meorum benevoIctrtiis affectu ntibi dulciorem, effeclu qtioque utiUoVem. Nam aiii quidcm antici mei vix parem a l i quando meritis meis vicem rependnnl. Vobis atitcm ine licet immerentem graluitis beneficiis accumiriare inira charilaiis abtindantia placet. Jam fere icrtio anno praelerito qriod sic agitis, erubescerem uitinera vesira gralis sttsccpisse. Inccrtus essem Dominntn i«sum Cbristttm et sanctam Mariam genitricem ! ejus, in cujtis officio expensa stint, merccdem vobis reddiiuros. Praelcrea non defttit mibi aniimis vos adeundi, et in vestra regione vohis obsequendi. Sed muluc causae difiicuitatis otatiCerufti. t)b quod gerenduin pro ccrto noverilis cuncla me diflicilia poslposituruin, si qtioquontodo fuerit possibile. Haec diccns rclevarc ctipio mirabilem affeclus vesiri crga me dtilcedincm, tn cojiis lKteris nuper legi quod gauderetis me superslitem esse in regionibus nostris, qnasi speranles tinquam in vestris me videre. Unde Atictori totius boni supplico, tit et vos in hac vita longnm tetnpus superesse faciat, et me vobiscunt stiperslitem adhuc bealo Hiiarjo vobisqtie deservire concedat. Fratrem Hiidegarium, vestrum et tiostmm fidelem, rogasiis nos vobis remittere : scd deploral, qoasi jam diu nostri pectoris mamillas noii suxerit. Quibus ahquandiu reftci serenitatem vestram hirmtliter posttitat, ut aspiratione dulciori Tofois ac vestris postmodum complaceaL Valealis feliciler cum omnibus vcstris. 1

EPISTOLA LXXIV [olim XXX . (Anno 1022.) Saero Senonensium archiprcesuli L E O T B E R I C O , F L L B E R T U S Deigratia Carnotensium episcopus, virtutem suat dignilatis exceltentiat competentem. Odalricuin Aiiretianensem cgo quidem ad episcopalum non elegi, sicul vohis diclum est, sed a clero et populo suae civitolis eleclum sacravi presbyter u i n . Qtiod etun Rcmiam ire velle audistis, et ibi creari episcopum, disstiasi veslri honoris gratia. Sed ct ip$ft gratanter dissuadenti paruit, suggerentibus ftdeltbus suis, Rodulpho scilicet et Herfrido. Mullis occupatus, patica rescribere cogor. Saluto vos quantutn possum in Domino, paternifati vestrx devotus suffraganeus. {40) De Odilone flt in plnribus locis mentio. In nosiro vet. Chronic. : Anno 1020 jlorcbat rellgio per

1 »

EPISTOLA LXXV [otim XXX!]. (Circa an. eunid.) Patri ac prtmati suo L E U T U E R I C O , F U L B E R T U S episcopus. Gratias ago vigilanliae ttnc, quse mca? simplicitati pramionitorium facit. Vercemtn indigeo pnemoneri de multis propter meae indiscrctionis seu negligenliae morbum. Vcruin in hac causa qua de ntinc agis, i d esl, ne quibuslibcl episcopandiscito manus imponam, opus non esse arbitror monitore. Nam et si tu in isto negotio, consflio meo, ut dccnerat, bactenns nt( voluisses, et ordo noster et tna res alrier processisset. Sed omilto praeterita . de futuris plurimum bonad spci capio ex co quod nunc cum sanctis viris ac sapientibus agis, Patrem nestrum Odilonem (40) loquof el asseclas ejus. Consilio enim iHorum spero te non sohim animx pcriculum evadere, sed etiam hujus vitae gloriam et honorem posse rccupeiare. Vale meinor mei iibi in omnihus bonis obedire et epUuhtri oaratu EPISTOLA LXXVI [quaiuadpraesenssi valetudonoti ohsislcrcl, unum eral majus, aliud vero mintis. Posl duarum longe lamen aute praemoueri me lauii itiucrisoporvero horarum spatium conjuncta sunt simul, factaque in pharum magnum evanuerunl. In Parisiaeo teret. Valete feliciler. $

vero termino verus sanguis ex uubc deduxil, et super vestimenta multorum homiiium cecidil, et ita tabe maculavit, ul ipsi propria indumeuta horrentes abnuerenl. Tribtis enim locis in termino civitatis illius boc prodigium apparuil. In Silvaneclensi vero ry territorio bominis cujusdam domus, cum ille mane surgeret, sanguiue respersa ab intus apparuit. Magna autem eo anno lues in populo fuit. Valcludiues vero variae, n.eliux, cum pusltilisct vesicis, mullum pooulum aflecerunt inortc. Multi tamen adhibenles (41) Hahet vetus manuscrip. h.nec verba : IIenricus et Rob. reges ad Cliarum fluvium cotloquunlur anno 1025. Et Gaguiutis in Vita Roh. sic hahet: Henricus imperator et Rob. rex Frunc. super C/ia« rum fluvium apud Enosium convenerunt de slalu Ecclesice inwerii et reani amicabititer tractaluri anno $

EPISTOLA LXXXll [olim XLVIIIJ. (Circa annum 1025.) . Venerabili Turonensium archipra*suti A R N U L F O , F U L B E R T U S (42) humilis episcomts, scmper agere prudenter ac simpliciter. El nunc quidem gralia Dei sic agitis, cum licct non inconsuili fralrtini tamen consilia captaiis. Respondemus kaque vobis, quia si pailium rcquisistis a Romano pontilice, ct ipse vobis iiltxl sino causa legitima dcuegavit, proptcr lioc iiou est optis a Lolhario card., qui poslca fnit Innoc. III, iu l i h . De oflicio miss;e, hoc modo : Pallium istud quo mujores episcopi utuntur, est de cnndida tana contcxIwm, desuper habens circulum humeios constringentcm,el duas lineas ab utraqueparte pendcntes^quatuor cruces purpureas, ante retro a dextris a sinistris, tpd a tiiiimris duolex ent. el simotex a dcxtris. Tres 9

f

f

541

EPISTOLJE.

diutittere luiiiisteriuin vcslruru, ut *i vestra turdi- \ tate nondum est requisituin,, canieJa csl exspeclarc doucc requiratur, ne vos ex improviso pracsuinpliouis arguere possit. Conlinentur cniiii qtixdatu rovcrcnda nobis in privilegiis Romanne Ecclesiae, quac proplcr ncgligenliam noslraiu non facilc invcuiun tur in arraariis noslris. Yalcle. EPISTOLA L X X X i l I [olim X V ] . (Anno 1024.) FuUonis Andegavornm comitis ad Robertum regem. (Yide infra in R O B E R T O rege Francorum.)

24*

dentia novil. Nec tua sanctitas injuste in coinmunionem recipiat, quem divina auctoritas sicutethnicum alicnal. Yale, bone pastor, et vigila super nos, ne per incuriam luam grex Domiui detriweuluu sustineat.

EPISTOLA LXXXV [oUm XCIV]. (Anno 1024.) Dilectissimo domino suo tegi R O B E R T O , F U L B E R T U S humilis episcopus, omnia dccentia regem. Dignum esl scire te negolia rcgni tui. Noverit ergo prudenlia tua, quod Guillelmus de Dellissimo (Belleme, castellum in Pertico), ultus -perfidiam lilii EPISTOLA LXXXiV [olim X X I L ] sui, conjecil cum in carcerem, unde non egrcdiclur, (Anno 1024.) Domino santto et univer$n'i papcc J O A N N I , F U L B E R T U S ut ait, sine consiiio nostro. Mandat autem se esse Carnotensium humilis eviscopus, orulionum fidelia paralum ad facienda quae mandasti per Ilildnidum moGratias Omnipoteiili Deo, qui more beuignitatis B nacbum. Caeterum uta Liae sanctitatis presentia m t suae uiain, Paler, humililaicm respcxit, et summo rediisse cognovit comes Odo, qui lunc Turonis ageu l deccbat dignitalis apice snbhmavil. Proinde lelus bat, mandavil ut postduos dies Blesis sibi occurromundus ad te convertit oculos, lcque uiitiin omnes rem, ad audienduin quid dicerent legati Romanobcatissimum praedicant, contemplautur ahitudinem rtun. Sed quoniam id mea parum iutereral. valettidine tuam sancii v i r i , el gaudenl quod cis similitudine quoque probibenle, non parui. Mandat aulcin et omnium virtulum alludis. Respiciuut perscculores obuixe precatur inajestateni tuaui ipse comcs, ne te Ecdesije, dislriclionis luae baculum formidantes. propcranler ingeras in suttin nocumeiitum, sed milr Susp ciunt i i qui flagellantur ab impiis, cl respirant: tas ad eum Milonem de Caprosis (Cheireusc), qui sperantes adbuc reslare sibiconsolationis remediuni. tibi referal verba Romanorum, et Guillclmi ducis De quoruni numero stun ego magnae et praeclarac Aquitanorum, ct sua. Valc. Ecclesiae pusillus episcopus, qui tibi, Pater, de anEPISTOLA LXXXVI [olim X X ] . gusliis mcis queriinoniaui scribens, atixiliuin luae (Circa annnm 1025.) pietaiis imploro. Est cnini quidani coines inaiefaclor Venerabili viro et consacerdoti suo F R A N C O M FfJLlcanoniine Rodulpbtis, niinium vicinus nobis, qui res T U S ca quas sunl verce pacis. Ecclesiae nostrae per injustani occasionetii iuvasit, Tu, frater diiectissime, cx abundantia cbaritatit unum de clericis nostris suis inanibus inlerfccit, Iionore me nimio ac sapientiae laude dignaris; ego duoi alios capios sacramenlis iiii^avit. Et dc liis vcro meam personam humilem virtutisque inopeni, omnibus appellalus in curia rcgis, el corani plena scut esl, videoel agnosco. Verum utcunqiie se haecclesia saepe vocalus, non propler bouiinem nec beat pusillilas mea, hoc tamen ncfas inhuinanitatis propter Deum ad juslitiam venire dignatus, a nobis admitlere nec vellc uec posse me fateor, ut te de taudem excoinmunicatus est. Nunc vero ad litniua aertnnnis sanctae Ecclcsiae sine compassione zclosancli Petri contendit, tanquam ibi possil accipere que jnslitiaeaudiam querelanlem. A l quia compassio de peccalis absolulionem, unde veuire non vult ad nbi corde concepla est, mox consolationem edere cnienda.ioiicni. Unde rogamus le, dilectissime Pater, gliscit, el plagam ukionis infligere zclus, nosque tacui tolius Ecclesia» cura commissa est, ut eum de men ad primum quam ad secundum proniores csse sanguine atque iujuria fiiioruin tuorum ita arguere oporlel, cgo quoque priusquam zclum in tuos hostes c; castigare memincris, siculmeritum esse lua provi- exerceam, consolaloria te ralione couvenio. Rogo {

sic interpretaiur : Pallium istud stgnificat discipli> simplex in dexlra, quia vita prwsens, qua per uam qua seipsos et subditos regere debent; per hanc D sinistratn significatur multis est subjecta molestits ; acquiritur torques aurea, quam legitime certantes scd vita futura, quce per Jdextram significatur, z.. in una accipiuni, de qua Salomon in Proverb.: Audi, fili stmper collocata esl quiete. Tres acus quat pallio tnroi, disciplinain patris ttti, et legcm tnalris luae, ut figuntur ante pectus* super humerum sinistrum, posl addatur gralia capili luo, et lorques collo tuo. Pal- tergunt, designunt compassionem officii, districtionem lium de lana comexlum, habens circulum, elc. Ilatc jndicii, quarum pritna pnngit ammum^ secunda per omn a moralibus sunl imbula mysteriis, et dictis graluborem, tertia per terrorem. Super dextrum hume* vida sacramentis. In lana quippe notatur asperitas rum non infigitur acus, qnoniam in a*terna quie'e tit candore benianitas desianatur. Nam ecclesiastica nullu* e&t afHictionis aculeus. Acus est anrea, sed sea

9

9

9

i «

S.

F U L B E R T I CARXOTEXSIS EPISCOPI

U4

itaque, fralcr, nc vi molcsliaruin impulsus indiscre- A dies ex quo dla expeditio vel facla eril vel oinisea, tins irascaris. Ne forte ad impatientiam, inde ad veuturuin se esse ad jostitiam potlicetur. Sed qoando arma prorunipas, et eum gladimn alteiiuni usurpa- itle promtssionis suae adiniplenda! terminum Hxutn veris, luum faeias non timeri. Rogo iterum ne fias non staluit, el mttltre causai protelalionis incidcre obmoliam Hijuriam trislis, turbulentus etanxius, possunt, vel ccrte quae nobis conveniendi adintant s d delectare semper iu Domiuo, el dabit libi pcli- f.icullateui, suadeinus, si honeste fieri possit.per vetioiics cordislui. Usunifructum vero altarium, quem slros ncccssarios rem accclerare, et veslrum vobis tui anlcccssores laicis tradiderunl, te alendis debili- casatum firniiler aUigarc. Nescilis enini quid forbus publica voce dcstinare suadeo: tum ue qnis illis tuua parturrat. Vatele. i.ide fraudel aliqtiid, inlerminari; el si qui in banc EPISTOLA LXXXIX [olim XLIV]. frandem irrupcrinl, sicut fures sacrorurn et occiso(Circa an. cumd.) res pauperum anatbemate condemnari. Ne vcrearis,. Sanclo el supiei^i viro G. abbati ei archieplscopo, F . qoaeso, bomiiies inuocenler oflendere prnpter Doinihumilh episcopus vercc dilectionis affecium. MUin, ut sis co dignus. SiDeus pro le, quis contra te? Noveril prudtiitia vestra, sancie Pater, quod doEst euim pro le semper in sua causa Deus, esl etiam ininus T. abbas discedens trisliliam nobis reliquit tecum, ut ait: Ecceego vobiscum sum omnibus diebus B hcrymas : non qnotl innoceiiliam ejus, si esset. nssjue ad consummitionem sa?cuii (Matth. xxvui, 20). nequiremtis facere tiitam, sed qttia ctilpani ncc purQoid ergoiimes defenderc Dei cattsam, cum ipse te- gare nec tegere potcramtis. Unde si vcstro duralu euni sit ad eooperandum pro te, sit ad tntanduitt? quasi ad examinaiionem venire aflectat cum perieuio Confortare itaque, frater, in Domino, et in potentia sui gradus, c l communi dedecore sacerdotum, cotiavirtutis ejus : confortare, iuquam, confide et gaude, tus ejus inetOcaces sagaci ratione compcscere vos exsulta el iripiidia, et alacri animo aJ certanien ejus oporlet, scrvantes illud apostolicuui : Si prajoccuproiudc, cum prophcta diccndo: Congratutamini po- palus luerit bomo in aliquo deliclo ctc. (Gatat. v i , puti e» viiKimini accingimini vos, inite consitium ei I ) . Vaie. srissipabitur: toquimini verbum et non fiet quia vobis EPISTOLA XC [olim XLV] tum Bominus (Isa. v m , 9). Et quia cerlo scio comCirca an. cumd.) innnem Domiuuni tibi iu stia causa esse palrocina- Domino Patri etcocpiscopo suo A., F L L B E R I U S , ointurum, me qnoque servuluin ejtis non. defulurum uium expetcndorum summa. esse |ioIliceor, sive ad cocrcendiim mauus pcrscGaudeo siguis olBcii veslri curani babere raoneiijoenlinm, sive ad ora contradicentium obstrucnda. Q tibus, quod me alloqui vultis, quod qtierimonia. 110Ad siiminiim aiitcm securum te reqniesccre jubeo slrae linem facerc, quod inccsla connubia casli^are rntcr medios cleros, quandtu te audiero persectitori- Sunt cuim hxc sludiosi, justi atque casli aiiitni bus Ecclcsi» non cedenlem. Gualerannumvercsutpe- iudicia. Et quia me his gerendis diem locumque rtsli, couvcmam; et causa discussa, quid inde sen- slaluere voluistis, sit dies in z Kaleud. Marlii, tiam, vel quitl te facere oportcal, aut verbis aut litlocus Masingiaci. Quod si occurrilis, Ilaimonem tcris innoiescam. Vale. adducere mementote : alioquin resignate mihi lempestive, ne frustra viam tanti raboris ingrediar. E^ISTQLA LXXXVH [olim X L I I ] . Valetc. (Circa aiiiium 1025.) 9

e l

9

9

9

t

9

Patri cl cotpiscopo F R A N C O M , F U L B E R T U S episcopus. Gualeraimp misi littcras hujusmodi : Fulbertus episcopus Guaieranuq ptus honoris quam sil merilus. llogo, frater et moneo ut emendes cutpas quas habes contra Dominum et me el Parisiorumepiscopum qui comptanctum facit de te. Quod si non feceris ante . r k J • L A f * . TI mediam Quadragestmam, abtnde (acumns de tssJ sicut de homine qui graviter peccal et non vutt emendari. Si ergo Gtiaieraunus se non juslificaverit yohis ante lerininiim prjcscriptum, lunc facite de iilo mipistcrium vesirum. Vaie quamplurimuin. 9

t

9

9

9

y

EPISTOLA L X X X V I I I

[otim X L I U ] .

EPISTQLA XCI [otim LXXIIJ. (Anno 1025.) F U L B E R T U S Dei graiia Curnotensium episcopus, Rir ciikRbo abbatii el omnibus sancli Medardi monachts orationis svffragium. Quanditi de vobis qiiac de bonis et sapientibos . . . . . ~ . virisaiidivnnus.gaudeuicsDominogratiasagcbamiis. '° . •° . . . At nunc smislro rumorc laeli [ ( . laesi vet tacii.Jvc*• stnim pcriculum formidamus. Dicuntur enrtn vestri domestici atrium et ecclesiara bcatl Medardi cruenta caede violasse. Dicitur de vobis quod in eadem violatn ecclesia sine episcopali reconciHatione Deo sacrificare pra^sumitis. Quod si verum est, profccto

145

EPISTOLJE.

t i l

ait Hieronymus, potestatem babet peccantein mona- A chum tradere Satanae in interitum carnis. Sed ne parva auctoritate freius haec dicere videar, testem inihi ailego magnam synodum Chalcedonensem duodetriginta episcoportim sub papa Leone sub Martiano principe celebratam, in qua Eulyches abbas Coiislantinopolitaniis condemnatus est. In qua eliam de supradiclis causis sancituin est: Placuit neminem aut aedificare, aut constituere monasterii domum sine conscieutia ipsius civitatis cpiscopi: eos vero qoi per siugulas civilates seu possessioues in monasieriis sunl, subjectos esse debcre episcopo, el quieti operam dare, atque observare jejunia et orationes in locis in quibus semel Deo se devoverunt permanentes: et ueque communicare, ecclesiasticas sa>

limere, sanctos honorare, Ecclesiam defrndet», contemnis Deuin, sanctos iubonoras, res Ecclesi» invadis el aufers: periclilari, queniam qui laKa agtint, non Iiabent partein in rcgno Dei. Propter Iwre peccata mouttit arcbiepiscoptis Turonensis omnes episcopos noslros, et inter alios me pusilhtm, ut te excommuuicaremus. Sedego censui pium esse, u i te prius monerem : et deprecor, ut faabeas oiiserieordiam de anima tua, placans Deuin. Jam enim prope est ttius finis. Kesliua igitur, quaeso, reconciliari Christo Salvatori noslro; qttia non est sahts feomim nisi per ipstim. Tene in memoria verboin boc : Qui confitendo et pcenitendo fluem facK peccatis suii, antcqtiam moriatur, finem habebit in altero saocoio pcena ipsius; et qui peccalis mortalibus pcenitendo culares aliquas attrectare actioncs, relinqtientes pro- B ^ ^ . pria monasteria, nisi forte jubeantur propter urgen igitur propter tenietipsiim, sicut homo in proxiroo tes necessitaies ab ipsius civitatis episcopo. Iiem in moriturus : et reconciliare Christo, ne moriaris eadem: Jubemus monasteriis aut martyriis constiapostolica aucloritate damuatus. Vaie et remanda tutis, ut in potestale sint ejus qui in ea est civimihi velociler alque veraciter voiuutatem tuam. tate episcopus secundum traditionem sanclorum EPISTOLA XCV [olim C] Palrum, ne per praesuinptionem recedant a stio epi (Citca au. eumd. scopo. Eos vero qui ausi fuerint rescindere hujus F U L B E R T U S Dei gratia Carnotensium episcopus comiti ntodi instilulionem, quocunqtie modo, vel si nolueF U L C O N I commonitorium salulis. rint suhjacere proprio episcopo: si quidem fuerint Tani horrendo facinore praesentiam domini regis cierici personarum ordinatioue subjaceant condeui dcdecoravere sateliites, ut mundani judices assemnationibus canonuin s si vero laici vel mouachi rant capitale te quoque reum majcstatis, qui eis fuerint, coinmttnione priventur. Poleram alia mulla postea patrocinium tuum et receptacula praebuisti. de legibus divinis huic ralioui firmamenta subneProinde rogabalur a multis, ut die sacro Penteclere, sed brevem me scribere memini. E t , ut ait Q costes, et te et iilos excommunicaremus. Sed nos Istdorus, sicut milili illa arma sufficiunl, quae ferre luae providentes saluti, trium hebdomadarum ab ad tenqms congiuenler potest, sic nobis de mullis ipso die pctivimus inducias, ut litteris te convenire sentenliis paucae, proul lempus exegerit. Nunc vobis possemus. Talem etiatn a rcge conditionem impccnarilalive volo suadere ut sano consilio praebealis travimus, si veneris in judicium, ttt nou super vitas, assensum; ad suhjeclionem episcopi veslri siinpliciaul super meiubra, sed stiper facullaies ultio reler redeatis. De praelcrita culpa requiratis veniain; flectalur. Unde te commoneinus, u l anle praescride futura assumatis cautelam, ut et vobis fial quies ptuin terminum auclores tanti sccleris aut in judide obedieolia, el nobis dc vestra quiete laetilia. Aliocium adducas, autpropter honorem regis repudies: quin pro certo sciatis quia s i , quod absitl in contemetipsum deinde, sicut per abbatem sancli Albini tumacia conira illum manseritis, in proximo conpromisisli, expurges, ct humili satisfaclione regis ventu episcooorum grave dispeudium incurretis. animunt places. Quod si reos ipsos nec ad justitiam Valele. ducei e, nec propter seniorem luum repudiare voEPISTOLA XCH [olim. X G l ] . lueris, Christianam communioncm nobiscum ulte(Aiuto 1025) rius non habebis. Vigila ergo sicut pro lemetipso, et Regi sacerdos, domino fidelis, R O B E R T O F U L B E R T U S . I) quid haheas auimi cito mihi reiuanda. Optimaiu Ut vobis proximo Sabbato Turonis occurrerem, partem consilii det tibi Deus eligere. quia sero commonilorium accepi, non parui. Si quae EPISTOLA XCVl [olim X I ] . i-liae causae sunt tacentur ad praesens, quia minus (Circa annum 402G.) vos tacitac quam expositae laeduut. Vale nuac et Yenerando Purisiorum Qntiititi F R A N C O N I , F U L B E R T U S fcemper Dei gratia Curnotensis episcopus totius prosperitatis EPISTOLA XCIII [olim XCVIJ. munus, (Circa annum 1025.) Laudunensem illam sacrilegam, res Ecclesiae veOdonis eomiiis ad Robertum Francorum regem. strae diripieutem, propler has causas excommuui(Vide infra in R O B E R T O regc,) care dislulimus : Primo, quia defuil qni ipsi ferre auEPISTOLA XCIV [olim XCIX]. deret noslram excommunicationem. Deiude qttia pafCirca annum 4025.) n

o

n

f a c i l

ftBeiBf

i p f t i l l s

g i n e

9

ftnc

E v i g i h l

!4T

S. FfJLBERTI CARNOTENStS EPISCOPf

Si*

buc spectanduui v&bis vidctur, t»i aninii vcslri serc- A commotioue c .ntmgutu. Cnde nos quoque invieera nilas acquiescat. De Lisiardo autem archidiacouo nohis rcpendi poslulautes, agili peuna cxhortalionis vestro,qucm scnpsistis iu vos supcrbumac reheilem vos ad hoc excitare cupiinus, ut silis in lege Domini esse, non opus est nos C O H S U I N C , cuni optime noveril sludiosi ad oLcdientiam cl suiTiagium vestri pastoris prudentia veslra quiddehiijusmodi lex divina senliat, pro amorc d«»voli; ad resislendum vcro adversariis ncque nos oporteai quemquam absenlem, et causa cjus sagaciter iiistrucli, fideiiler aniinaii. Inter qtios iudiscussa, judicare. Voluinus aulein vos scire quod vidciicct atversarios tinus est noniine Lisiardus Adeoldus nnsler de Novigcnto, cui anatheinalis sen- olim quideio archidiaconus : qui cum cssc deheret tenliam iutcnlalis, proplcr querelam quain habeut ocuhis cpiscopi sui, dispensator paupertim, catcchicontra eum monachi sancti Dionysii, dicit se paralum zator insipientium, aposlalavit ah omnibus his, et esseadjuslificandiiniiuaiidientiaveslra,a(qitenostra. faclus est cpiscopo suo qttasi clavus in oculum, praeProiude si liiem hanc cilo ju&loque fine detcrminare do paupcribus, dux erroris insipientibus : qtiia suvullis, coustittiite diem, quo vobis et monaclns san- perba et tionlumeliosa malcdicta in episcopum suuni cii Dionysii apnd sanctuin Arnulphum occurrere va- jaculaus, sercnitalcm speculationrs ejtisturhat, dccifteamus,qtti iocus vobis ad couveniendum opporlunior mas el ohlaliones aliarium, slipem vidclicet paupeesse videiur. Yalele. B runu suo episcopo inconsullo, saecuiari militiae tradit. El ciim laha facit, dat insipieutihiis erroris et EPISTOLA XCVII [qlim. X X X I V ] . perdilionis cxemplum, quihtts impenderc dchtterat (Girca annum 4026) ver;e scienthc calechismum. Quid dicemits de juraLEVTIIEMCVS Senonensium archiepiscopusci F U L B E R T U S inenlo fidelilalis, quod ila coiitaminat, ttt cpiscopo Carnoiensium episcopus clero sancice Parisiensis Ecclesice temperantiam in prosperis, forlitudinem stio non corde, nec verho, uec opere fidelis exislat^ in adversiSy charitatem ubique. Non atiteui lemere de corde ipsitis judieamus, ciim Audivimus, charissimi, famam injuriarum quas veraciler in sacro i>oemate diciuni esl (44) * palitur cpiscopus vestcr, et corde compalimur : vos quoqueillas ita senlire credimus, sicut fideles filios, etbono capili bene cohaercntia membra. Sed miramnr quare in tanlo mcerore consliluti , nec ad nos peteudae consolaiionis catisa venislis, nec saliem litteras direxistis. Nam neqtie plaga vcslra lanla est, utiuvenire ucqueal consolalionis reraedium, nequc verus medicus ilie dereliquil Ecclcsiam, qui se nobis omnibiis diehus usque ad consuminaiionein saeculi promisit adfuturum. Miramur ilerum cur impios houiines, qui divinis sanctionibus adversanlur et in vestrum pastorem contumaccs existunl, in commutiionem recipilis conlra canonicam rcgulam, quam vohis ignorare nefas est et pericttlosum solvcre.Quod si ptilalis eos landiu vobis in commuiiione hahendos, quotisque ab episcopo veslro palain excommunicenltir, corrigil banc aeslimalioncm Pelrus apostolus in sermone hahito ad Romanos de ordrnalione Clemcntis his vcrbis (43) : i Quxdam, inquit, fralres, e-x v Haec et phira hujusmodi heatus perictila, vel graviler admonilus cxirc meininetii. Petrus in praedicto scrmone. Nos autem, fralres, Palel cnim adbuc evadcudi locus, diceule Dotuiuo :

p

ttt EPIS Je*um juslum, ipu esl exoralio pro peccutis nostris (I Joan. u , 1). E l ipse Dominus a i l : Gaudium est angelis Dei super uno peccatore pcenitentiam agente (juam super nonaginta novem juslis, qui non indigent pctni.entia (Luc. xv. 40). Cerlum enini habct calholica fi(ies, ut verbis beali Fulgentii utar, quia quocunque temporc homo egerit pcenitemiam, quamlibet annosns, si toto corde renuntiaveril peccatis pra> leritis, et pro eis in conspeclu Dci non solnm corporissed etiam cordis lacrymas fuderit, et malorum operum maculas bonis operibus diluere curaverit, oiDiiium peccatorum indtilgenliam mox habebil. Yeruin, ut ait Pater Augustinus, qui veniam pcenitenti proruisit, dissimulanli diem craslinum uon spopondit. Rogamus etiam, fratres, ut domnum F . veuerabilem episcopum vicc nostra salutare et contbrtare tnemiuerilis; certo scicntes sua trislia nostra e>se, nostra prospera sua. Valete cum ipso. t

EPISTOLA XCVIII [olim XXXV]. (Circa an. eumd.) hiiecio Patri et coeviscopo suo G . , F L L D E R T L S vhere et ealere.

%

Vester clericus propinqtius nostcr F. ad nos veniens eo se gratiosiorem exhibuil, qtio de vobis bene pcr omnia nuntiavii. Cnde nunc illum sulutatio \% gerulum facicnles, el clarilali vestne comparati nmnuscGlis exorare vohimus, si non est impornmura, ut eain graliam sibi senlial prodessc, qtiani apud vos jamdtidum nos credimus habuisse. Vale. EPISTOLA XCIX [otim XXXVI]. (Circa an. eunid.) Chero Patri et coepiscopo suo G U I D O N I , F U L B E R T U S . Si diacono qui se preshylerum siinulavii, miswinque celebrare praesumpsit, modum poenitentiae in divinis legibus proprie statutum non invenimus, perraiiocinationetn similium sicaesiimare possumus. Core, Datlian el Ahiron judicio Dei condemnati, et liorribili morte muiclali sont, eo quod Aarou sacertioli se comparare ejusque ofticium usurpare prae8umpserunt. Hic auleni levita inore illorum illicile sibi sacerdolium usurpavit. Quis ergo in isto dubitetesse mortale comtnissum, qui in iilis Deo judice videtmorte punitum? At quia jam Salvator nosicr, a&. niniiih PL nnuiin. nrnntmos e\nn&tiifat nrrli»fiiaslicUS.

235

S. FULBERTI CARNOTENSIS EP;SCOPI

23G

utpuie vir prudentissimus atqtie erudilione clarus, \ aliam (Matih. x, 25). El : Qui te uercusserit in dexconiplevil. tram maxtUam, pnvbe ilti et atteram (Matth. v, 39). EPISTOLA CXl [olim CVIII.] El : Qui vutt tecum judicio conlendere, et tunicam (Circa annum 1027.) luam tollere, remitte ei et pallium (Ibid. 40). Et Odilonis Ctuniacensis abbalis ad Fulbertum. ilerum: In patientia vestrapossidebitis animas vesirns (Vide Patrologiae lom. CXLII, iiiter epistolas S. Odi(Ltic.xxi, iOj.Scimus cniin qui d i x i l : Mihi vlndictam ionis.) et ego rettibuam(Rom. x u , t 9 ) . In veteri iiisiruineiiio EPISTOLA CXII. orationc Moysi hostilem excrcitum vincehat isF l L D E R T l CARNOTEXSIS EPISCOPI A D HILDEGARIIM. rael, e l c ; conlrario, maiius iilo remittente, hosli De episcopis ad bella procedentibus. hus cedebat vicloria ( f f r o t / . x v u , 11). Unde colligere / M A R T E N E , Thcsaurus Anecdotorum, tom. I , col. 150, possumus quod melius patienlia et oralione pracliaex. ms. S. Reraigii Remcnsis.) mur, quain gladiis el sedilionibus. Ipse quoque FuLBERTus,Carnoteiisiumcpiscopus humilis, H I L magister verilatis, cujus vcsligia sequi delenius, D E G A R I O fratri salutem. Dccreveram quidem libi, licet sacpius pclenti, ne- sicut Joannes apostolus scribit : Qui dicit se iu Christo manere, debet sicut itte ambulavit et ipse quaquam scriberc, non quod dileclioni tuae quidt

quam vel cum meo pudore negare dchueriin, imo ^ nec debcam; scd quod consuilius arbitrabar linguae januam obserare, quam ea in lucem proferre quae incurrant multoruin offensain. Idcirco haclenus apud te mutus fui, quod oblrectalorum invidiam contra me provocare nolebam. Scio quippe non defuluros, qui haec quac dicluri sumus, quasi inclementius dicta in suam refcant coiilumeliam. Ycrum quia obstinacius in pulsando persislis, ct liltcris crcbris iinportunum te exhibere uon desiuis. apcriam tibi proul Spiritus sanctus annucrit quae postulas; imo ea ipsa revoivam quae sanciorum Patrum sanxit auclorilas, quorum dictis refragari, veritalem respuere est. Quaeris quid sentiam de cpiscopis qui, spreta ec- Q desiasticae pacis tranquillitate, seditiones quaerunl, beila scctantur? Sanc nequaquam audeo illos cpiscopos nominare, ne rcligioso nomini injuriam f . i ciam. Tyrannos polius appeilabo, qui lellicis occupali ncgotiis, muito slipali latus mililc, solidarios prctio conlucunt, ut nullos s;cculi rcgcs aul priucipes noverim adeo inslructos btllorum legibus, tolam armorum disciplinam in procinctu mililiae scrvarc, digerere liirmas, ordines componere ad turbandam Ecclcsiae pacem, ct Christianorum, licet hosliuin, sanguineiu cmiiidciidum. Quibus si dc his duduiu ah orlhodox's Patribus prolala (cslimoiiia proferas, iilos iion armis, sed ecclcsiaslicae paci debere essc intcntos, uon excidia vivenliuin, scd

ambuiare (I Joan. u 6), cum jusiissimam haberet causam, uec minorem potesiatem suos fulminandi advcrsarios,sicutipse ante passionemsuam proteslatus est dicens, exhiberi sibi a Palre, si vcllet, plusquam duodecimlegionesangelorum(lfa/(/i. xxvi,53); cumciiamad impcrium ejus totusorbis pugnaret pro eocontra insensalos, quippequi contra eum insurrexerant, qui vere innocens eial, el in ciijus ore non est inventus dolus (/ Petr. u , 22), volens tamen nos, quorum iufirmilali in otnnibus consiiluil,invitare ad patientiam, duclus ad viclimain quasi milissimus agnus nec aperuit os sutim (Isa. L I I I , 7). Nam cnin fidelis discipulus pro Magistro dimicare pararet ae librans enscm e vagina jam in pugna ageretur, ut scirel non in gladio sed in Deo esse vicloriam, audit a Magistro : Converte gtadium tuum in tocum suum : omnes enim qui acceperint gladium, gladio peribunl (Matth. xxvi, 52). Unde el B. Auguslinus in libro Quaesiionum Veleris ac Novi Testaineuti: i Aposlolo Pelro usque ad boc permissuiu e s i , qttud dolorcm iacerel, nou occideret. i Quia cniui sancta Ecclesia non habel gladium nisi spititualcm , nec occidere debet, sed vivificare , lestatur Nicolaus papa diccus : c Sancla Dei Ecclesia inundauis nunquam constringelur legibus; gladiuin non habet nisi spiriltialem, non occidil, seJ vivificat. i El B. Hierouymus in episloia ad Ageruchiani: tOlim praecipicbatur reddi oculum prooculo, dentem pro denle (Matth. v, 58); nuuc verbcranti

regimen susccpisse aiiimariim, stalim praeleudunt D justiliae causas , sc iuvilos arma susciperc, hoslium catcrvas de collo pendere, iminiucre cervicihus gladios, libcrlalem se quaercre armis quam pace ohiincre non possunt. Qtiarc noti magis secundum Aposlolum iujuriam suslineul? quare non

maxillani pracbemus ct alleram (Ibid. 59). Illo iu tempore bcllaloribus dicehatur : Accingere gladio tuo super [emur luum potentissime (Psal. X L I V , 4 ) ; modo audil Pclrus : Coude gladium tuutn iu vaginam : qui cniiu gladio pcrcusseril, gladio pcrihii (Matth. xxvi, 52). i — «Debent quippe episcopi,sicu« t

t

»7

fcPlgTOLjGj

fa»

illkile e l coiilra gradum suum ad arma huinnme \ < Chriati milcs sum, pugnare mibi non licct. i Biemibliae consurgat, omnis qui sanum sapit intelligil. viter docuit nou soluin cpiscopos aul sacri ordinis Unde B. Aiiihrosius sacerdolibus dare volens exctnminislros a praeliis cohibcri, verum eliam qui Chriplum patieutiae, in epistola contra Auxcntium de sto semcl mililare coeperit, ctiam ab ipsis beilonim tradeitdis basilicis civibus scribit : € Video vos occasionibus omnimodis ahslinendum fore. Idem prxler solitttm esse turbalos solito. Sed quid lurba- etiam iu episcopatus cuhnine positus non solum alimiiii? Volens niinquam vos deseram, coactus repu- qucm non insectatus est inimicum, verum etiam gnare non novi, dolere potero, flcre polero, gemcre mortem rnerilos inxslimabili charilatis aflectu a!i potero, adversus mililcs Golbos arma quoquc laimmincnli cladc plcrumque eripuil, memor illius cryinac meae sunt. Talia inouumenla sunt sacerdolis: prajccpti : Erue eos qui ducunlur ad mortem. Ncc aliier non delieo, nec possum resislere. i I t e m de hoc dico ul maleficos el vita ipsa iudignos ah ultione eadem re in eadem epistola : < Si patrimonium prohiI>cain; sed regihus lioc licel ac sacculi potcslapctilur, invadalur; si torpus, occurram. Vuliis in tibus, ( t quihus a Icg bus permissum cst. Aliae quippe vincula rapere, vuliis in mortcm? voluutati mibicsl. sunt leges Caesaris, alii mores ccclesir.slic.e digniNon ego mc vullaho circumfusione populortim, nec lalis. Unde dicit B. Atigusiintis iu libro Quaestioniim altaria leneho vitaiu obsecrans, sed pro ullnrihus B Veleris ac Novi Testamcnti : < Quare scntentia data gr.aius immoiabor. i Origenes quoquc exponens esl? Ulquid qui accipil gladium gladio percai, nisi illtid dc Evar.gelio : Attendite a falsis prophetis, qui quia nulli licel, exceplo judice, gladio quemquam remunt ad vos in vesiimentis ovium, inlus aulem occiderc? i Et bealits Hicronymtis, super Ezediiesunt tuvi rapaces; a fructibus eorum cognoscetis eos lem iibro 111 : « Qui inalos percutil, in co qtiod mali (Mattk. i x , 15), sic d i c i t : < Aposloii ct martyres sunt, et habet vasa iulerfecliouis u l occidal pcssi sancti non pcrseculioneui fecerunl, sed perscculiomos, miuister esl Domiui. i Et H.iimo, supcr nem perttilerunl; non m.tledixerunt, scd maledicla Epislolam ad Bomanos : « Sunl quaedam enorinia ^usiinuerunl; non blasphemaverunt, scd a blasphe- flagilia quae polius per mundi judices quam per niatoribus interfecti sunl. i E l B. Gregorius papa antislilcs el rectores eccicsiarum judicanlur, sicttt in quadam homilia informans nos ad conservaiidain cst cutn quis iuteificit apostolicum, cpiscopum, prcinnocentiam ila dicit -. < Ctinam si ad praedicaliosbyterum, diacouiim. Hujusinodi reos reges ct prinois vinutem non suflicimus, ioci noslri oflicium in cipcs mundi damnaul. Ergo non sine caus:t portat innocentia vitae teneamus. In Evaugelio quippe gladium, qui talia scelcra dijudicat. i Sicut crgo Dominus att : Ecce ego mitto vos sicut agnos iuter episcopis ct sacri ordiuis niiuislris omniuo prohilupos (Matlh. x, 16). Igitur sicut agui in.er lupos ^ bitum est aliquem occidcrc, ila saeculi principibtis hoc licet absquc rcalu facere, sicut Hicronymus leniiitiuiur, ut sensum servautes lnuoccnliae, morstim malitiae non habeamus. Qtti euim locum pracdicatio- statur super Epistolam ad Galalas, libro x i : < Judex iion esl auctor scclerrs, ncque homines vinciendo, I I I S suscipil, mala inferre nou dcbel, sed tolerare, ut ex ipsa sua mausuetudine iram sacvienlium mi- ncque bomines perimeudo. i Liquet itaijue solis tiget, et peccaiorum vulnera in aliis aflliclionibus niuiidi poteslatibus atlributam potestalcm eradiipse vulneratus sauet. i ldemeliain papa docet nullo candi impios de terra , sicut bealissiinus martyr f.yprianus scrihit in nono genere ahusionis. < Bex, uiodo, neque pro jusla etiam causa, episcopmn deinquit, debet furta cohibere, adirheria punire, i m bere arrois inservire: volens aliis suo salisfaccre exemplo, scribit super hoc Sabiniano diacono di- pios de terra perdere, patricidas et pejerantcs nou eens: < Unum esl quod breviler suggeras sercnissimis sinere vivere, filios suos non sinere impic agt rc, dominis notris imperatoribus; quia si cgo servus Ejiiscopi vero in sua mansuetiidine et ecciesiaslica eorum in morle vel Langobaniorum me misccre severitale et pncdicalionc verbi Dei stabiles pcrma • neanl, sicul iu Aclibus aposlolorum scriplum esl : voluissem, hodie Langobardorum gens nec rcgem, nec duces, nec comilcs habercl, atque in summa ry Non est wquum retinquere verbum Dei et ministrare mensis (Act. vi, 2). i Qui sic etiain docere debeni, confusione esset divisa. Sed quia Deum timeo, in sicul Uicroiiymus ait, tit vita eorum irreprcbensiinorte cujuslibet hominis me ntiscere formido. i Unde liqttido coiligere poles, quandoquidem iile bilis sit. Perdit enim aucloritatem docenni, cujus scrmo operc deslruilur. Proinde sciant sibi omniiift tuas lam eflicaciter uicisci praevalens injurias, metu inhibitum ad hclia procedere, nisi quibusdam ex tamen divino elcgit scutum palienline, ne homiiuiin causis quac in subsequcnti Caroli regis edicto patemortibns se misceret, quod isli limore Dci ahjeclo b i i n l : < Carolns Dei gralia rex rcgniqtie Francorum nefarie caedihus hoininum se iiiterscrimt, et crucntas strages coniaminatis obltilibtis aspiciunl. Quod rcclor, et devouts sanctae defensor Ecclesiae, atqtto beaitssimus Marlinus magnopere fugiens, abdicatis adjutor in omnibus aposlolicae sedis. Hortalti omarmis, quibus sub terreno rege tnilitabal, stiac (idci nium fideliuiii noslrorum, et maxime episcoporum lirociniiim mansuetudinis el innocenliac proposito ac reliquoruiti sacerdotum consultu, scrvis Dei pcr /tAili^nvil

AI nnn/lnin

i*lt*ri*%n\la

I9

S. FULBERTl CARNOTENSIS EPiSCOPI

ministerinm inissartim scuicet solemnia ndimplenda A episcopuni jubet esse sine cnminc, non percusso et SS. patrocinia portanda ad hoc clecti sunl, id cst rem. Quibtis breviler dico, si tueri se [volunt] pravo uniis vci duo episcopi cum capellanis presbylcris; alicujtis exemplo, uoverint quia singularis person» cl unusquisque princeps unum preshyterum sccum vel causae non pra*jtidicanl [, sed] communi legi et haheat, qui pcccata confltentibus indicare et indiuniversali senlentiae. llli itaqne solliciti sint episcopi cere pcenitentiam possit. t circa gregem suum, pascant paupcres ecciesiac et domesticos fldei, et causa viduarum et pupilloruni lla?c omnia isti parvipendtinl, imo eliam evaningrediattir ad eos, vesliant nudos, egentitim anigelica inslitiita conlemnenles, plcrumque, ut audimas refocillenl, et caetera paterttitaiis obseqtiia flliis vimus, adhuc illitis recens facta caede manibus, non suis itnpeiidant. Sed omnimodis hoc caveant, ne ea soltim ecclesiam inlrare sed ad ipsa Christi sacraqua? ob indigentium nccessitatem Ecclesia congre* menta nefario ausu pracsumunt accedere, non dijugal et servat aliquando tollant et in alios nsus necantes corpus et sangiiinem Domini : nimirum non farie efundant, Christi filiorum panem canes coine&atlendentes quod idem Christus non alieno crttore, dant, quod omnino non expedil animahuS eornm; sed proprio sangtline inlroivit semei in sancta, a Dee Invenies et alia innumcra diviuae paginae lestimonht; miseralionum ubertate redundans, ut pro ipsis sais persecutoribus, licct miscricordia indignis, ad Pa- B sed ipse tibi ex parte mea hacc pauca destinavi. ut desiderio tuo satisfaccrem. Tu vcro, si sapiens ftie^ trem diceret : Pater ignosce illis, quia nesciunl quid ris, in paucis mulla cogitarc poteris. Vale. faciunl (Luc. x x m , 54). Meminisse quoque dcherent qiiud David rcx quondam porentissimus, de que EPISTOLA CXIIL Dominus : Inveni, inquil, virum secundum cor meum FrjLBERTI CARNOTEXSIS EPISCOPI A D n i L D E C A R I I M ; qui fcciat omnem voluntatem meam (Psal. L X X X V I H , 21); lamen propter morlein Uriacet populunt recen[Apud G A L L A N D . , BibHolheca Vet. Palr. lom. XIV, pag. 190.] silum el frcqnenles expediliones prohibituscsl aedilicare lempIumDomino, quod ipso mortuo Salomoujd F U L B E R T I T S , Carnotensium episcopus , H I L D E C A R I O est rexpacificus, acdificare mcruil(/Par. xxvm).ipsi salulem ab illo qui mandat salutes Jac« b. itaque non timent quod Apostolus d i c i l : Qui indigne Epistolari brevilale coactus iittcrrogationi lunc manducat, judicium sibi manducat (I Cor. x i , 2 9 ) . compeudiose rcspondeo. De ccclesiasticis rebus IlieUnde admonens nos Ambrosius d i c i t : < Vide qnid ronymus dicit ad Nepolianum (epist. 52) : < AmicO agas, sacerdos : ne febricilanii manu Chrisli corpus quidpiam rapere furtum est, Ecclesiam fraudarc allingas; prius curare, ut possis minislrare. i Et sacrilegium esl, accep ssc pauperibus crognndttm. t

%

%

,

|«i i « » v>«.™.*/f

|rww^.w

-

— —

_ ~—

r

r

f

1

—

—- "

—

f

B. Hicronymus in.Psalmo : < Electos Isracl iwpe- ^ et esurientibus plurimis vel cautum esse vel timidum, a u l , quod apcrlissimi sceleris est, aliqutd dtvit, iinpediuntur el nunc elecli Ecclcsiae si non cxinde suhtrahcrc, omnium praedonutn crudelitatetn ipsi quoqtie saccrdotcs innoccnter sacrificia percisupcrat. i Vlcm ad Pammachium (epist. 48) : < Ubi pianl. i Quia igitur illicita prcesumunt, merito su;c actionis ante oculos snpcrni Judicis diguitatis sux* dilior cst brgitore cui largiendum esl, pars sacrilegii est rem pauperum dare non pauperibus. » honore privanlur, qui falso pastorum nomine anic homines gloriautur. Unde noverint se non habcre Unde Isidortts : < Magnum scelns est res paiipcrum illam aposiolis atque aposlolico exemplo vivciuihus pracslare divitibus, et de sumptibu* inoptim acquiepiscopis collatam a Deo polestatem ligandi atque rcre favores poteniitim. i Considera ilaque qtiia solvcndi, jttxta bcatum Aiigustinum in canonica niillum Scriplura excipit, non episcopum, uon ahbnregttla ila dicenlem : < 111 i soli ligandi atque sol- tcnt, non aliquem domus Dci oeconontum. Qtiisqtiis vcndi, sictil sancti aposloli habent potestatem, qui sihi conunissae Ecclesiac hona sublrahit, intclltg.it se illorum exempla ctim doclriua lencnt, et secundum jam non pastorcm sed invasorem csse omnique regulam aposlolicain omuia commiinia hahenl. i praedone crudcliorcm, furemqtie doinesticum, ac Beatus quoque ptpa Gregorius in Dialogo : < Petri p familiarem inimicum. Qui eniin ea quie solis omnino viccm in ligando et solvendo obtiuenl,qui locutn paupcribus croganda susccpit, in alienos usus tcsancti rcgiminis flde ct moribus lenciit. i Et alibi : mcre dilapidat, non vult in deserto htijits sopcult < Jurc privilcgium meretur amillcre, qui auctoritate turham pauperum csurientem reflcerc, sed cuin tisurpat illicila. i Quod si ad excusandas cxctisasceleratissimo Jtida loculos sihi cousliluit, et ea liones in peccalis iniquilalem suam quorumiibet qttae in pauperum cibos aggregamus, fur improbns similium iinilalione palliare voluerint, qai tanqtiam asporlal. religiosi ftierint, c l lamcn ab cxpedilionibus non Dcbcut quippe nosse sacerdotes, Ecclesiarum subabstinuerint, eliamsi aliquem magnne auctorilalis in slantiam paupertim csse, non suam, ncc abutaut*ir asscnsunt sutun altraxerint, ego magis crcdo cvanin tyramiicae cflosionis morein creditam sibi degcngelicae Odei, sanctorum Patrum vcriiati, qtiam alictti tiutn dispeusalioncm. Uudc Hieronymus dicit ad

EMSTOL/fc tti iuiprudeoter effundas, i«J cst, ne immoderato judicio A «»ta cgentibus, captivoram preliis profecerunt. i Quod si dcsint nova, et quae nondum iniliata v i rem paupenim tribuas non paiiperibus, et secundum dicluro prudenlissimi v i r i , liberalitaie libcralitns deantur, in hiijusmodi, quos supradixi usus, omnia arhitror pie posse couverti. Prius ergo usuale arpereat. > Debemus quoque considerare quid cui triboendom sit, sicut idem paulo superius ad eum- genlum in supra lictis necessitalibus dislrihui debet, dero scribit: t Praeter victum el vestimeutum et sicut hCatus Gregorius dicit domino episcopo Messanae (lih. v t , eptn. 3 5 ) : < Fralernjtas vestra inuimanifestas necessitaies» nibil unquam alicui tribuas, tum debet esse sollicita, ut, si quidem in Ecclesia ne fllioram panem canes comedant. i Sicut ergo vestra usuale argentum est» prius illud erogetur in pium est et justum bona Ecclesiae servare solumredcmptione capltvorum : alioquin de sacralis vos modo ad opns pauperum et captivorum, ita sacrivasis praehere necesse. Nam, sicut omnino grave est legiuni est in propriam volunlatem, et in alienos frustra ecclesiastica venumdore miuisleria, sic ileusos distribiiere,et a Chrisliana devotione semolum. rum culpa est, iuimineute Iiujusmodi necessitate, Qnod ipse quoqiie Hicronymus lestatur in Malrcs etiam dcsolatac Ecclesiae caplivis suis pncponcre, tbaeuin: < Omnes qui siipendiis templi, et bis quae ct iu eorum rcdemptioiic cessare. i Item idcra Forcnnfemntur ad usus Ecclesiae abutunlur in aliis rchus, quibus suam expleant voluntatcm, similcs sunl B tunato episcopo Phanensi (lbid., epxit 15): < Sicut repreheusibilc et ultioue diguum est sacrata qtieuiScribaruin et saccrdoluni, redimenliuin mcudacium quani vasa, praeler in his quae lex et sacri canoncs ei sanguincm Salvatori*. i Scire dcLel itaque pia praccipiunl, ver.undare; ila nulla est objurgatio: e sollicitudo pastorum quia nihil oinnino agere devel vindicta pleclemium, si pietalis causa pro cyplibent de rcbus Ecclesiarum sine consilio et consensu vorum fucrinl redemplione dislracta. i Noiandiim subdiioruni, qnoniain prudenliae eorum commissum quod heattis Giegorins dicit quia omuino grave est cst ministrandi oflkium, non dispcrgcndi arhilrium. fruslra ccclcsiaslica miuisleria, id cst caudeiabra, His praelibatis, ad vasa Ecclesiae vctiiamus, de lliurihula ct caetera hujusmodi vcnundare, nisi pra> quihtis potissimiim interrogas. Cum enim dicatur ter illa lanlum quac lcx ct sacri canoues praccipiunt, sacrilegitint incurrere qui aliquid de bonis Ecclcs ae in explctionem volunlatis suae contraxit, perpeudeie scilicel pro redemplione captivorum, el eleetnosynis nihil penitiis hahcntium. Qui ergo in alia expcudit, potes qunntum deiinqnii qui vasa sacris dicala mycontra cauones facil. Unde eliam saccrdolali diguistenis abstulerit Primum, si lanla paiiperum c l captivorum ncccs- taie quisquis ille est, novcrit se indigituin, juxta siias iiicuniliil, tribucnda sunt caetcra qusc in thc- p cjusdem papac sentenliam scribcnlis Joanni episcopo sauris Ecclesiae reposita sunt, deinde ipsa vasa fruLarissaeo (lib. 11, epi$l. 7, ante fin.) : < Consona stalim comminucnda sunt, et in operibus miseri- sanclis PatriLus difllnilione sauciiuus, tit qui sauciis cordue eroganda. Uude dicit Ambrosius in libro de ne^cil obcdire canouibus, nec sacris admiiiistrare, vcl commuiiioiicm capere, sil dignus aharihus. > 0(nciis(lib. n , cap. 28 sub init.): < Auntm Ecclcsia Ex superiorihiis itaque, quantum conjicio, pcrhabet, non ul servet, sed ut eroget, et subvemat in pcndere poles quia, si omnino grave cst vendi ea necessilaiihiis. Quid opus est custodire quod nihil adjnvat? An ignoramus quantum auri el argcnli de scilicet qiiae minora stint Eccicsiae ministcria sino tcinplo Domini Assyrii sustuleriint? Nonne mclius cerla necessilatc, sacrilegimn esl, cl omnino gravissimuin, ahsque maxiina pauperum indigentia, cxrooflat sacerdos propler alimoniam pauperum, si cellenliora illa videlicet vasa sacrala ct crtices vealia subsidia desiut, quam sacrilegus conlaminet, et nundare. Quapropler noverint omncs ministri Ecasportel hostis? i Et post pauca : < Nunqtiid dicliim clesiae quia gregi cui praesunt, ut puta his qtu sunt est sancio Laurenlio : < Non debuisti erogare thepauperes Christi, scilicet monachis, et cauonicis < saoros Ecclesiae, vasa sacramentornm venderc? i Opus est ttt quis fide sincera et perspicaci providen- r;gulai ibus, vel religiosis quibusque coirmtiuiti r tia munus boc implcat. Sanc si in suuni aiiquis fj vivenlibus, prius omnia nccessaria ministrarc modcrata disli ibulione dchenl; id summopeie prxxaderivei crooltimentum, crimen est; sin vero pauperi eroget, captivum redimat, humandis fidelium reli- vcntes ne nimium prodiga stiperfluitatc talis neccsqoiis spalia amplificet, misericordia est. ln his tribr»s silas proveniat quae thesauros Ecclesi:c cxpendi compcllal. Si enim iinmoderate effundunl, peccant; generibus vasa Ecclesiae cliam initiata confriirgere, conflare, vendere iicet. > Brevilcr mihi depinxissc quia inconsiderata effusio, lolius domus ruiiia rst. Enimvero caclcris in operibus misericordiae distrivhlelur qttid agendum sit de rebus Ecclesiae. Sed neqtie licitum est de Eccicsiae tutela vasa sacra abs- butis, si lauta necessitas obvcneril t i l aliquod vas Ecclesiae capienditm stt, ad hoc tantummodo alieri trahere, et aliquorum manibus loco vadimonii l i a Ecclesix venundari potest ut in ipso idem ofli< ium dere, sicul idem quoque testatur (Ibid.) : < Opus

tQ5

S. FULBERTI CARNOTENSIS EPlSCOri

tfjl

hi vadimonium pomtur. Etcnini saeculares personae A p«eri p a m i l i super eamdcm arcam a^scendenint, dchilam reverentiam sacris mysteriis nesciunt im- qui illico in anieiilinin vcrsi stint; sed ct canes pendere, quoniam*hic ustis non est eis commissus. forle ascenderanl, et in rahiem efferali fucnint. Fortasse autem contingere potest ut prope arcam Sensit dominus uliioncm divinam csse eo quod vel in ea domo in qua vasa abscondita sunl, com- vasa sacrata, non his depntanda locis vel paclis, mittantur adulteria el fornicatioues ei ca crimina pro accommodnta pccunia aocepisset; nimiumqne qusc iram Dei provoccnt. Nam cum in hisloria Re- perterrilus fugit ad ecclesiam, qnid factttm fuerat gutn tegiimis Ozam, eo quod calcilranlibiis bohus omnibtis intimavit, cl sacra vasa quanlociiis a se n-rcnm Domini tetigcrit, illico interiisse; et in Levi- cmisit, non minori -formidinc quam olim Philistii tico prneceplum sil Aaron ct filiis ejus ne permitle- arcam fcederfs Domini propler immincnicm cbdem rent (iliis Caalh vasa saucluarii ferrc vel tangere, a se expulerunl. Qtne res adeo lcrrae incolas cxtcrne forte perirent dc medio Levitarum; quoinotlo ruit, ut sceleraliorem quolihet idololatra pncdiccnl nndet quispiam extra Ecclcsiam suam cuicunqre qui sacra vasa deinceps in vadimonium posucrit vci personac, sive clerico sive laico, aram Clirisli vcl ncceperit. Perpende ergo quanta culpa sit vasa eiie miitislranlcs lnm. Natn qmdam uummtilarius vasa Ecclcsire sibi ah eo nierccdem recipiant, cujus et locuin tcnent, ct loco vadimonii iu arca rcposita servabat; casu vesligia sequi deberenl. Vale. r

APPENDIX. Ejtistolce canonicorum

Carnotensium,

Hilclegarii, Guitletmi vturimorum.

ducis Aquitanim tt

aliorum

Nupcr anleqtiain Romanum iter agere cccpissct bealissimtis Palcr noster Fulbcrtus (49) episcopus vealro, ul scitis, dulci nsus cst colloquio. Undc rcvcrsus dum cuadam i!ic in convcnlu noslro residc

ret, de ipso ilinere nobiscum agens, conquerenltbtts nohis post nbscessum ejtis niuitn nos a pluribus advcrsa passuros, et nominalim a Fnlcherio ejtisque nepotulo, stioiTim quoque manipulis furum, ille conslanterelconfortatorie, utsolel.in (alihtis respondit; Malorum injurins boni aequanimiter ferre debent. Utenim ipsi legitis in quadam homilia beati p.»p;e Gregorii, bonus non fuit qnisquis matos non toleravii. Adjccil practerea se vohis inde fuisse locuiuni,

(49) Fulbertum Romam cum Robcrlo regc pctiisse peregrinationis causa suspicor. Rex etenim Koberlus, inquit Paulus Mn\\\. in illius Vila, cum liomoe esset, «id divi apostoti aram scriplum obtulit uridie (estivitaiis apostoli in quo antiphona Cornelius Centurio continebutur. In velcri mantiscriptoChron.: Anno 1026 Rob. rex Francornm piissimus Romam

tatts wmuitts. Anliphonas sacraqne responsa quardnm edidil,judicio Ecclesia* universaj probata receptaqne, ejusmodi snnt : Sancti Spiriius,0 Conslauiia niarlyriim. Qnod responsorium composuisse fernnl rum Constantia, illius uxor, Roberlum maritum rogussei ut in iitius graliam atiquod curmen conaeret. Cum Avatlonem obsideret, nulio oppugnante quassantere,

EPISTOLA CXIV [otim C I X ] Clqrissiwo Turouensinm archiepiscopo I I . A. decanvs et tota conuregatio canonicorum Sanctce Mariat CuVnotensium prona atquc devota fidetitatis obsenium cl oralionis su/fragium

%

v

.

fcPlSTOLJE.

5

16«

vos eiiain ilii el nobis prodesse, de ipsis malefacto- A. boc bene ae sapienter facto nimium gratulaturo. ribus adjutortum protnisisse. Quod si necessitas urge- Quod si non oramtis, saltein nos exspecta supplieea ret praecepit staliin vestrae patcrutiatis solatium nos tuos : illum reversum super boc consultum ire adire. Qtiod nunc facimus, polenlissime Pater, variis debentes, a cujus nutu pendent nostra consiiia, pulsi tribulationibus. Nam ut alias omiltamus, illi neque interim ullum interdictum facias ecclesiis analhematizati, quorum supra meininimus, postquara noslris. Bene agendo valeas, de sacrario tui pectoris dilectissimus paler noster viam suam tenuil, lerras qtiid oraculi super haec egrediatur nobis rescribere nostras quae sunt in ministerio, Heruci et Tetoldi, ne graveris, ilerum ilerumque ac semp r valeas. quasi lupi caulas ovitim irrumpenles, nobis immerenE P I S T O L A C X V I [olim C X I . ] tibus pracdali sunl. Neque eliam rabidis eorum mor- Amicusamico H I L D E G A R I U S S I G I F R I D O totius bonisufficientiam precainr. sibus ovium damna suffeccrunl; imo vero ad deDum apud nos morareris, inter primos amicorum vastandam quamdam pastoris ipsius poleslatem quae dicilur Erraenulpbi villa, se converterunl. Proindo mcoruni habilus, quid mihi tuis obsequiis pleruinque dedito pollicitus sis, meuiorem le esse puio. Ipse rogamus vos, juslissime Paler, ut propter amorem sanctae sanctarum Dominae nostrae, cui scrvimus tamen ejus rei te commonefaciens, rogo ut secunlicet indigni, ipsius quoque dileclissimi vestri, qui in B dum promissionem luam mittas equuin ambulalorium, qualem le dare, nos quoque recipere deceat: vebis plurimum coufidit, et nos abieus vestro pairocinio commisit, praedam suara et noslram reddere cum illis equidem scntio qui amicitiam non propter faciatis, cum nepote vestro Gaudfrido magnopere se tantum, sed et propler utilitalem censeut esse satagendo, qualenus ipsi lupi res domini praesuiis expetendam. Diu vivens et bcne agens praetnie etnostrasdeinceps non diripiant, vel donec auntiente aetemo potiaris. Deo ipse redeat. Valete et vos suppliccs vestros, EPISTOLA CXVII [otim CXII.J quidquid de iis egeritis, mandando rescire digna- H I L P E G A R I C S , domini Fulberli disciputus, S I G E F R I D O Ric. com. capelt. adhuc sututem. mini. Vcrbis luis fidcm miuime servans diu me fefeliisli» E P I S T O L A CXV [o/im CXl. Uude, cum me deceptum esse doleam, tum pro men(Anno 1022.) Venerabiti L E X . pont. I I E R B . congreg. canon. uancta dacio luo pudor mihi maximus ingerilur. Non enim Maria* Carnol. pturimum salvere et oralionis suf- deceret tantam personam probrosum falsitatisnomeii fragia. subire. Horrendum etiam esset in sacriiegii crimen Jubes^inclyte prsesul,nosdare libi circadas (34) de incidere, quia, sicut legitur, Verba sacerdotis aut f

„ — j

-

r

1

.

i

— p

'

°

1

u

ecclesiis noslris quae sunt in episcopio tuo. At nos vera aut sacrilega. Obsecro ilaque per sanctam ami serenitati tuae verum quiddam intimare volumus, ciliara quae inlcr uos esse debet, ut honeslae vcritalis scilicet quod episcopi Beatae Mariae, in quoruin dioe- famae te reconcilies, miltendo mihi ad praesens per cesi possidemus ecclesias, hunc semper amoris et Gauterium monachumolim meum, merito mihi prorevercntiae cultum exhibuerunt sanclae sanclarum missum abs te caballum. Quod ni feceris, noveris te Dominae nosirae, ut a nobis ejus licet indignis famu- funditusab amore uostro decidisse, teste consiientia lis nequaquam exigerent id obseqttii quod requiris. mea, dixerim, in boc quod ego te rogo, non ntagis Vide, quaeso, nc importuni vocemur, dum rogamus utilitatem meam quam tuam et siniui honorem te, bettigne Paler, ut, honesta sanctorum Patrum se- exopto. quens vestigia, nos hujus pensiouis angaria nullateEPISTOLA CXVHI [otim CXIII]. nus obliges, ne in hac parte nobis officiendi primus Quem purae dilectionis affectu colit seniorem suum auclor ipse noteris. Optamus enim polius, non parvo E. H I L D E G A R I U S pturimum sa.utis. tuae ipsius utiiilatis amore dticti, in albo felicis or(M) Poliouem lera, quam dominus prcsul libi dinis benefaclorum noslrorum te recenseri, ut cum mittit, sumes cum aqita calida anle crepuscuhtm pro iilis, tum etiam pro le juge Domino sacriiicium ^ diei. Nocte qua debes eam accipere, non ccenabis; et ipsa nocte positam potionem in vasculo, in quo ofifereiiles, ac bumanitatis tuae beneficia coram illa distemperanda est, asperges salis gemma, vel, si hn-c recitanles, dignum te libro quoque viiae coeleslis inseri praedicemus. Praeierea non arhitramtir notit a non adest, delicalo sale ad pensuin unius scripuli. luae amplitudinem praetcrissc dominum nostrum Accepla potione sedeas ante focum absqtte ullo JFuIbertum episcopum, cui te valde chartim esse s~i- tumullu, cavens tibi penitus a frigore; et, sipatilunt mus, Romam pergere. Quod ideo mcmoramtis, ttt, si cubueris, non nocebil: nolo tamen ut dormias. Cuin liberalitali tuae placuerit noslrae pelilionifaverc, i os primum senties moveri tihi venlrem, deambula id i l l i , cum redieril, iunotescamus, tibi quidem pro pedetentim, et sic ad secessum vade. Si propter (30) Canonicos Carnotenses aliquando episcopo Lexoviensi de ecclesiis suis visitalionis jus persol-

exactiones ante viginti annos impositas non afftigantur. /KI\

n...t

:

. . .

/v

. i

S. FFLiiERTI CARXOTENSIS EPISCOPI

2G3

«olutioneni landem ocperit tc silis, neqiiaquam A dum proposuit. Quod si bene adverlisses, inco sulbibes, nisi pnululuin aceli cnm aqtia cnlidn misti, tum iion dixisscs. lnconsultus igitur fecisii, qni le, propter slomaclmm diluendiim scu relcvandiim : ul post clarius liquebil, in pejorem parlein fiexisli. quod eliam non urgcntc sili facere poleris, soluiione Non temere vero ac non sinc culpa lc cl luos fuisse wopemodum vocantc. Pranderc difleres qiioiisque inlcrdictos, testantur rcliquia? vinearum in quibus scnties catarlhicum nihil nmplius opcrari velle. Cum vestra fixisli caslra. Quod in exemplum daltim caeteris quibtts accerrimc culparis fidem facil. Te quosederis ad ntcnsnm, vide ne quid nimis, neque que vocatum csse,qui libi missas a me sciat lilteras, manduces aliquid slipticum vel plus ocqtio salsum. qtiis vel insanus non asseral? Te igilur, frater, raPlura de observalionis modo notarem, nisi pauca lionabiliter pro tua culpa ct canonice vocaltitn et a siiffieercnt sapienli. Hoc tamen scribere me jubel divino ofiicio scparalum rccognoscendo plangc, et nescia simulare charitas, ut lalcm polionis hcjus plangendo ad salisfacliouem revertcre. Quod si quascntias efiectum, qtinlcnus scmper incoiumis pcrsedragenario vocalionis spatio lege canonum te defenveres. Valc. derc niieris, scio quia singularcs causae vcl pcrsona? F.PISTOLA CXiX [olim CXiV]. non prajudicint lcgi. Nam lc in furorem vcrsum. IIILDSGAMCS G . verba transformare in act, Tua?, mi doinine. charilaliva? promissionis nun- ^ et ex pransule duccm lot armatorum factum, tolam noslram palriam crudcliler vaslare cernens, ferrunt, lium haclcniis sustmcns lahoravi nimium. SoIIiciius ignes, diversasque nohis mortes ntinatum , imminamqtieqttid lt;a? cclsiludinimen? parvitali placuissel nenlique plaga? quadragenaria? vocationis spatinm d?signare,pcnunctabarun.!escsc rccipcrcnt vintores liI desisteres nihil videns prodcssc, venabuluin mox q:iosqitc pcndcns, nb urbis vallo huc rcspicicnlc libi cxcommnnicntionis opposui, ut co saltem viso Ncminc vero dantc responsnm tui de parle, incestus ierritus, te el luos vcl nd momentum rcfrenares, et reJibnm domum jam facla nocle. Scd qtiia in hupra?sulcm quem amiseras recognosceres. Sed lu niaRianis perfecitim uil cxslatex toto, humaiioparcimus luisti illo excommunicalionis venabulo coufigi, qtinm ingcnio. Pcto tnmcn ne proruas in verba talis excun co?{)tn tyrannidc vel ad punctum rcfrenari. Nam snlionis. qttin qnod polliciltis cs adimplere sludeas quod dicis te regis hoc jtissti fecissc, nec nego, ncc sine fuco dilalionis : igitur, til ccrtiorem re.ddas, allirmo, ncc quid lioc level intclligo. Cujusctinque mando et deprecor qiiatcnus innucrc digneris qttid cnim lioc jussu fcccris, eadcm culpa ac si nulius in? agerc juhens. Nolo, mi dominc, hrcsites in cnlamo, bomim opus hahensin nnimo, quoninm in perfcctione jusserit urgeris. Nam ad cxaggeralioucm luic culpa? ista salis trausgrcssio sufiicit, quod pra?ter mca tui erit ex Dci auxiiio. Vale. archiepiscopi consulla, contra canouicain auctorFEPISTOLA CXX \otim CXV]. tnicm (alc aliqtiid incipere pm^sumpsisli: quodque Guillclmi ducis Aquitanias ad Hildegartum. ctiam oiejobenl^ non debuisses faci^re, hoc te ipso (Vide infra in G V I I . L F . L M O ad an. 1050.) consuliorc fecisti. Quod aulem ais te in malum EPISTOLA CXXI [otim CXVI]. HAND. praasuti I I . Turoncnsis arcliiepiscopus salulem. Odonis ngerc impulstitn, nec clinm ei palmitem dcstruxisti, scd vineas canonicorum sancli Maurilii, Qunmvis lua nnper ad me dirccta cpislola sihi pra?ter cictera qua? in tuam malrein Ecciesiain jussu romiigna mcrcnlur r*jscripta, satius tanien cxistimavi responsis intcrim sna? conlumacix debitis sn- tui D. Fulcouis inlulisti opprobria, radice lenus comminiiisli. His de causis cxcommunicatorias lihi l>ersedere, qtiam tua? saluli quanlum ad nos non litlcras, quas contra jus ct fas audaci.c notas dicis, constilere, ct inler consulendum quihusdam epistola? misi. Ncc te oporluil tuiim magislrum ct dominum locis discrele el hnmiliicr non respondcre. Medicolam lcmere reprchcndere, ut a tuo inccepto rcsipinim cnim cst mclancholicis sive maniacis, seu quasceres, trausmisi, non ut le vcllcm fiecti in cam \b?i alia valcludinc laboranlibus, licel ingralis el parlein qnn corrtiisli. Qnod discrelc an imlisconviciis artiQcem laccsscntihus, nihilominus tnmen (

c r

e

sua? nrtis experiinenla impendcre, ct u l curenlur D ° l fecerim, tua jtiridicialis libra pcnsct, qui consultorem quacrere inones. At si indiscrclc ac nilentius insislerc. Uude et me nec professum qnisinc causa tcmerariam in te, quod absil! cxccmrmidcm medicum, qttippe iinperilissimum, si tamen ad nicationem intorsisscm, sustincre lamcn jttdiiium hoc jure pra?Iationis utcunque provecluin, qui le si lui pastoris, et a sacra celebralione cessarc debu:cxorbitcs dehcam corrigere, oportetqtic ex coemptis sii. Quod qttia non fccisti,el consullrice supcrbia sanctorum Patrum mcdelis lihi, licel ingralo, mcdicalui tnacistri inlerdicla narvinendisti. nrudcns in ri. r.I nt rureris. veli