Interne geneeskunde 978-90-313-4178-8, 978-90-313-6432-9 [PDF]

Zitiervorschau

Interne geneeskunde

Interne geneeskunde Onder redactie van prof.dr. J. van der Meer prof.dr. C.D.A. Stehouwer

Dertiende, herziene druk

Bohn Stafleu van Loghum Houten 2005

© 2007 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 j° het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een zo betrouwbaar mogelijke uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen.

ISBN 90 313 4178 9 978 90 313 4178 8 NUR 878 Dertiende herziene druk, 2005 Dertiende, geactualiseerde herziene druk, tweede oplage, 2007 Dertiende, geactualiseerde herziene druk, derde oplage, 2008 Ontwerp omslag: detail van ‘Grote Visite’, schilderij in olieverf van H. Bayens, 1995, 150 × 200 cm, geschilderd in opdracht van de Vereniging Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde. © Hans Bayens, Grote Visite (detail), c/o Beeldrecht Amsterdam 2005. Foto: Studio Krimp. Realisatie: Ontwerpbureau NEO, Arnhem Tekeningen: Hans Brik, Callantsoog 3D-Elements, Nieuwkoop

Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus 246 3990 GA Houten www.bsl.nl

V

Redactie/Auteurs Redactie P RO F . D R . J. VA N D E R M E E R Emeritus-hoogleraar Inwendige Geneeskunde, Nes a/d Amstel

P RO F . D R . A. H AG E N B E E K Universitair Medisch Centrum Utrecht, Afdeling Hematologie, Utrecht

P RO F . D R . C.D.A. S T E H O U W E R Academisch Ziekenhuis Maastricht, Afdeling Interne Geneeskunde, Maastricht

D R . D. H A M A N N -W E N Z L AU Sanquin Diagnostiek, Afdeling Auto-immuunziekten Diagnostiek, Amsterdam

Auteurs P RO F . D R . R.J.M. T E N B E R G E Academisch Medisch Centrum, Afdeling Nierziekten, Amsterdam

P RO F . D R . R.J. H E I N E VU medisch centrum, Afdeling Endocrinologie, Amsterdam

P RO F . D R . W.H. B I R K E N H Ä G E R Emeritus-hoogleraar Inwendige Geneeskunde, Rotterdam P RO F . D R . F.C. B R E E DV E L D Leids Universitair Medisch Centrum, Stafcentrum Reumatologie, Leiden P RO F . D R . M.H. B R E U N I N G Leids Universitair Medisch Centrum, Centrum voor Humane en Klinische Genetica, Afdeling Klinische Genetica, Leiden D R . H. B U R G E R Universitair Medisch Centrum Utrecht, Julius Centrum voor Patiëntgebonden Onderzoek, Utrecht P RO F . D R . R.A. C O U T I N H O Directeur Centrum Infectieziekten bestrijding, RIVM, Bilthoven en Academisch Medisch Centrum-Universiteit van Amsterdam, Afdeling Inwendige Geneeskunde, Amsterdam D R . J.A. G E V E R S L E U V E N Arts, Voorschoten D R . J.A. G I E T E M A Universitair Medisch Centrum Groningen, Afdeling Medische Oncologie, Groningen P RO F . D R . H.J.M. G RO E N Universitair Medisch Centrum Groningen, Afdeling Longziekten, Groningen P RO F . D R . C.E. H AC K Crucell, Leiden, en Afdeling Klinische Chemie, VU medisch centrum, Amsterdam

D R . F.J. H E S Leids Universitair Medisch Centrum, Centrum voor Humane en Klinische Genetica, Afdeling Klinische Genetica, Leiden P RO F . D R . O.S. H O E K S T R A VU medisch centrum, Afdeling Nucleaire Geneeskunde & PET research, Amsterdam P RO F . D R . J.G. VA N D E R H O E V E N Universitair Medisch Centrum St Radboud, Afdeling Intensive Care, Nijmegen P RO F . D R . A. H O F M A N Erasmus Universiteit Rotterdam, Instituut Epidemiologie & Biostatistiek, Rotterdam P RO F . D R . P.C. H U I J G E N S VU medisch centrum, Afdeling Hematologie, Amsterdam P RO F . D R . G.H. K O Ë T E R Universitair Medisch Centrum Groningen, Afdeling Longziekten, Groningen P RO F . D R . H.A. K O O M A N S Universitair Medisch Centrum Utrecht, Afdeling Nierziekten en Hypertensie, Utrecht D R . R-P. K O O P M A N S Academisch Medisch Centrum-Universiteit van Amsterdam, Afdeling Farmacologie en Farmacotherapie en Afdeling Inwendige geneeskunde, Amsterdam P RO F . D R . N.H. L A M E I R E Universitair Ziekenhuis Gent, Afdeling Nierziekten, Gent, België

VI

REDACTIE/AUTEURS

P RO F . D R . P.W. D E L E E U W Academisch Ziekenhuis Maastricht, Afdeling Interne Geneeskunde, Maastricht

P RO F . D R . S.W. S C H A L M Erasmus MC Universitair Medisch Centrum, Afdeling Maag-, darm- en leverziekten, Rotterdam

P RO F . D R . M. L E V I Academisch Medisch Centrum-Universiteit van Amsterdam, Afdeling Inwendige Geneeskunde, Amsterdam

D R . A.H.M. S M E LT Leids Universitair Medisch Centrum, Afdeling Algemene Interne Geneeskunde, Leiden

P RO F . D R . G.J. L I G T H A RT Oud-hoogleraar VU medisch centrum, Afdeling Klinische Geriatrie, Amsterdam

D R . J.W.A. S M I T Leids Universitair Medisch Centrum, Afdeling Endocrinologie, Leiden

P RO F . D R . R.A. M A N O L I U VU medisch centrum, Afdeling Radiologie, Amsterdam

P RO F . D R . A.J.P.M. S M O U T Universitair Medisch Centrum Utrecht, Afdeling Maag-, Darm- en Leverziekten, Utrecht

P RO F . D R . J.W.M. VA N D E R M E E R Universitair Medisch Centrum St Radboud, Afdeling Inwendige Geneeskunde, Nijmegen C.A. VA N M I N N E N Universitair Medisch Centrum Groningen, Afdeling Longziekten, Groningen P RO F . D R . M.H.J. VA N O E R S Academisch Medisch Centrum-Universiteit van Amsterdam, Afdeling Klinische Hematologie, Amsterdam P RO F . D R . S.E. P A PA P O U L O S Leids Universitair Medisch Centrum, Afdeling Endocrinologie, Leiden P RO F . D R . D.S. P O S T M A Universitair Medisch Centrum Groningen, Afdeling Longziekten, Groningen P RO F . D R . L.B.A. VA N D E P U T T E Universitair Medisch Centrum St Radboud, Afdeling Reumatologie, Nijmegen D R . A.K.L. R E Y N E R S Universitair Medisch Centrum Groningen, Afdeling Medische Oncologie, Groningen D R . C.J. R O D E N B U R G Meander Medisch Centrum, Afdeling Inwendige Geneeskunde, Amersfoort P RO F . D R . J.A. R O M I J N Leids Universitair Medisch Centrum, Afdeling Endocrinologie, Leiden P RO F . D R . M. S A M S O M Universitair Medisch Centrum Utrecht, Afdeling Maag-, Darm- en Leverziekten, Utrecht

P RO F . D R . C.D.A. S T E H O U W E R Academisch Ziekenhuis Maastricht, Afdeling Interne Geneeskunde, Maastricht P RO F . D R . G.J.J. T E U L E Academisch Ziekenhuis Maastricht, Afdeling Nucleaire Geneeskunde, Maastricht A. T H I J S VU medisch centrum, Afdeling Algemene Inwendige Geneeskunde, Amsterdam P RO F . D R . C.M.J.E. VA N D E N B RO U C K E -G R AU L S Academisch Medisch Centrum-Universiteit van Amsterdam, Afdeling Medische Microbiologie, Amsterdam, en VU medisch centrum, Afdeling Medische Microbiologie, Amsterdam P RO F . D R . D.J. VA N V E L D H U I S E N Universitair Medisch Centrum Groningen, Thoraxcentrum, Afdeling Cardiologie, Groningen D R . A.A. V O O R S Universitair Medisch Centrum Groningen, Thoraxcentrum, Afdeling Cardiologie, Groningen P RO F . D R . E.G.E. D E V R I E S Universitair Medisch Centrum Groningen, Afdeling Medische Oncologie, Groningen P RO F . D R . J.F.M. W E T Z E L S Universitair Medisch Centrum St Radboud, Afdeling Nierziekten, Nijmegen D R . P.H.B. W I L L E M S E Universitair Medisch Centrum Groningen, Afdeling Medische Oncologie, Groningen

VII

Voorwoord Dit boek verscheen voor de eerste keer in 1969 onder redactie van dr. G.J.H. den Ottolander, die ook de volgende negen drukken verzorgde. Al die jaren is de naam Den Ottolander de aanduiding geweest van een boek dat zijn bruikbaarheid in het Nederlandse taalgebied heeft bewezen. In 1969 eindigde hij zijn Woord Vooraf als volgt: ‘Het streven van de schrijvers is om door regelmatige revisie te komen tot frequente, bijgewerkte herdrukken, waardoor op verantwoorde wijze een modern Nederlands leerboek van de interne geneeskunde verkrijgbaar zal zijn.’ Waarom wij de fakkel van Den Ottolander hebben overgenomen, lichten we graag toe. Vroeger waren ‘Cecil’ en ‘Harrison’ de naslagwerken voor student en (aanstaande) internist. De laatste tijd is nog een aantal uitstekende Engelstalige handboeken verschenen. Door hun omvang en diepgang zijn deze zwaargewichten niet geschikt als leerboek voor de student. Ook zijn er inmiddels verschillende Angelsaksische middenklassers op de markt, die vanwege een gunstige prijs-kwaliteitverhouding ook in Nederland veel aftrek hebben gevonden. Desondanks is al die jaren de behoefte aan een Nederlands leerboek gebleven, waarbij niet alleen de taal een rol lijkt te spelen. De geneeskunde is in toenemende mate een internationale discipline, waarbij het Engels de onbetwiste voertaal is. Toch bestaat er geen wereldgeneeskunde, zelfs geen Europese. Er zijn grote regionale en landelijke verschillen, niet alleen in het geneeskundig handelen, maar ook in de beleving van ziekte. Een Duitser projecteert nogal wat onvrede op zijn hart, een rol die in Frankrijk door de lever wordt vervuld. Voor Nederlanders zijn de darmen vaak een bron van ellende. Een Europese geneeskunde zal langer op zich laten wachten dan de euro heeft gedaan. Een moderne ontwikkeling binnen de geneeskunde is de toepassing van de evidence-based medicine (EBM). Voor de aanhangers van E B M zijn de uitkomsten van ‘randomised controlled trials’ de betrouwbaarste basis voor het klinisch handelen. De auteurs van deze druk hebben deze kennis zoveel mogelijk in hun bijdragen verwerkt. Het is evenwel ondenkbaar dat elke klinische vraag volgens de strakke richtlijnen van EBM kan worden beantwoord. Voor deelname aan een clinical trial gelden vaak inclusiecriteria ten aanzien van leeftijd, geslacht en co-morbiditeit waaraan de patiënt in de spreekkamer niet voldoet. Tijdens de duur van een trial waarvoor veel patiënten langdurig moeten worden gevolgd, komen nogal eens belangrijke nieuwe therapeutische en diagnostische mogelijkheden beschikbaar, waardoor de conclusies van het onderzoek minder waarde hebben voor de praktijk. Daarom zullen de resultaten van clinical trials moeten worden beoordeeld en aangevuld met kennis van de pathobiologie, gezond verstand en klinische ervaring. De paragrafen over pathofysiologie en de deskundigheid van de auteurs

vormen dan ook nog steeds een belangrijk deel van het fundament voor dit boek. In het geneeskundecurriculum wordt de laatste decennia veel aandacht gegeven aan probleemgeoriënteerd onderwijs. Onderwijskundigen waren van mening dat de vaardigheid om problemen op te lossen belangrijker is dan brede ziektekundige kennis. Verschillende leerboeken gaan dan ook uit van klachten in plaats van ziekten. De laatste tijd blijkt evenwel dat probleemoplossend vermogen niet zonder meer generaliseerbaar is en kennis van ziekten onontbeerlijk. Wij hebben in dit boek dan ook de traditionele opzet van de vorige drukken gehandhaafd. Wel is een nieuw hoofdstuk over differentiële diagnostiek in de inwendige geneeskunde toegevoegd. Hier wordt dit belangrijke onderwerp zeker niet diepgaand behandeld; hoofdstuk 25 is vooral bedoeld om de lezer die meer wil weten over een klinisch probleem naar de desbetreffende passages in de andere hoofdstukken te verwijzen. Bij de voorbereiding van deze druk is erop toegezien dat de ziektebeelden die in het Raamplan 2001 Artsopleiding onder Inwendige Geneeskunde worden genoemd aan de orde komen. Er is een nieuw hoofdstuk over genetica. Uiteraard zijn de andere hoofdstukken, waar nodig, herzien en aangepast. Meer dan tevoren is aandacht besteed aan de illustraties. In de tekst worden, als didactisch hulpmiddel, ‘kernpunten’ aangegeven: kernachtige samenvattingen van klinisch belangrijke kennis. Verder zijn er bij wijze van illustratie en als toevoeging aan de hoofdtekst verschillende soorten intermezzi toegevoegd.

Toekomst

Historie

Kliniek

De kleurplaten zijn samengebracht in een aparte sectie in het midden van het boek. Net als vroeger is Interne geneeskunde allereerst bedoeld voor medisch studenten. Daarnaast zullen huisartsen en niet-interne specialisten het boek kunnen gebruiken om zicht te houden op het brede gebied van de inwendige geneeskunde. De auteurs, onze uitgever (met name mevr. F. Dunning en mevr. G. Doedens) en mevr. M. van den Hoven danken wij voor hun medewerking aan deze nieuwe druk. Uw op- en aanmerkingen stellen we zeer op prijs. Maart 2005 J. van der Meer C.D.A. Stehouwer

IX

Inhoud H. Burger, A. Hofman 1 Klinische epidemiologie 1 Inleiding 1 1.1 Kans 1 1.2 Vormen van klinisch-epidemiologisch onderzoek 2 1.3 Precisie en validiteit 4 1.4 Risico 6 1.5 Diagnose 9 1.6 Prognose 11 1.7 Interventie 12 Literatuur 15 R.A. Manoliu, G.J.J. Teule en O.S. Hoekstra 2 Beeldvormende diagnostiek 17 Inleiding 17 2.1 Radiologie 17 2.2 Nucleaire geneeskunde 40 2.3 Risico’s van ioniserende straling; stralingshygiëne 47 Literatuur 47

C.E. Hack, D. Hamann-Wenzlau en R.J.M. ten Berge 5 Immunopathologie 87 Inleiding 87 5.1 Algemene begrippen 88 5.2 Het specifieke afweersysteem 93 5.3 Het aspecifieke afweersysteem 97 5.4 Het gebrekkig functioneren van het afweersysteem 101 5.5 Pathologische reacties van het afweersysteem tegen soortvreemde antigenen 105 5.6 Pathologische reacties van het afweersysteem tegen soorteigen, lichaamsvreemde antigenen 109 5.7 Pathologische reacties van het afweersysteem tegen lichaamseigen antigenen 111 5.8 Immuuntherapie 114 5.9 Diagnostiek van het afweersysteem 116 Literatuur 118

6 3 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8 3.9 3.10

R-P. Koopmans Klinische farmacologie 49 Inleiding 49 Farmacokinetiek 49 Farmacodynamiek 52 Interindividuele variabiliteit 55 Farmacogenetica 57 Bloedspiegelbepalingen 59 Geneesmiddeleninteracties 59 Bijwerkingen en de risk/benefit-verhouding 61 Geneesmiddelen en zwangerschap 63 Farmacotherapie 64 Omgaan met informatiebronnen 66 Literatuur 66

F.J. Hes en M.H. Breuning 4 Klinische genetica 67 Inleiding 67 4.1 Chromosomen en genen 67 4.2 Autosomaal dominant erfelijke ziekten 71 4.3 Autosomaal recessief erfelijke ziekten 72 4.4 Geslachtsgebonden erfelijke ziekten 73 4.5 Multifactorieel overervende ziekten 74 4.6 Oncogenetica 76 4.7 Genetische diagnostiek en erfelijkheidsadvisering 81 4.8 Farmacogenetica 84 4.9 Informatie op internet 86 Literatuur 86

6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 6.6 6.7 6.8 6.9 6.10 6.11 6.12 6.13 6.14 6.15

J.W.M. van der Meer, R.A. Coutinho en C.M.J.E. Vandenbroucke-Grauls Infectieziekten 119 Inleiding 119 De principes van antimicrobiële therapie 120 Infectieziekten met koorts 126 Sepsis 127 Influenza en SARS 132 Infectieziekten met afwijkingen van het centrale zenuwstelsel 133 Infectieziekten met diarree 141 Infectieziekten met exanthemen 149 Infectieziekten met lymfeklierzwellingen en/of afwijkingen in de mond-keelholte 159 Infectieziekten met geelzucht 167 Opportunistische infecties 168 Ziekenhuisinfecties 170 Bioterrorisme 171 Ziekten door protozoën 172 Ziekten door wormen 175 Importziekten 181 Literatuur 182

M. Levi en C.D.A. Stehouwer 7 Stollingsstoornissen, trombose, atherosclerose en vaatziekten 183 Inleiding 183 7.1 Werking van de bloedstolling 183 7.2 Stollingsstoornissen 187 7.3 Diagnostiek van stollingsstoornissen 190 7.4 Antistollingsmedicamenten 192

X

INHOUD

7.5 7.6 7.7 7.8 7.9

Veneuze trombose en longembolie 194 Risicofactoren voor veneuze trombo-embolie 197 Arteriële vaataandoeningen 198 Risicofactoren voor atherosclerose 200 Klinische manifestaties van arteriële vaataandoeningen 202 7.10 Management van arteriële vaataandoeningen 204 Literatuur 205 M.H.J. van Oers 8 Hematologie 207 Inleiding 207 8.1 Hematopoëse 207 8.2 Erytrocyten 209 8.3 Leukocyten 227 8.4 Trombocyten 231 8.5 Bloedtransfusies: indicaties en risico’s 232 Literatuur 237 P.C. Huijgens en A. Hagenbeek 9 Hemato-oncologie 239 Inleiding 239 9.1 Myelodysplastische syndromen 240 9.2 Acute leukemieën 241 9.3 Chronische myeloïde leukemie 244 9.4 Chronische myeloproliferatieve ziekten 245 9.5 Multipel myeloom en verwante ziekten 248 9.6 Maligne lymfomen en chronische lymfatische leukemie 252 9.7 Histiocytose X 259 9.8 Transplantatie van hematopoëtische stamcellen 259 9.9 Ondersteunende zorg 261 Literatuur 262

10 10.1 10.2 10.3 10.4 10.5 10.6 10.7 10.8 10.9 10.10 10.11 10.12 10.13 10.14 10.15 10.16

E.G.E. de Vries, A.K.L. Reyners, C.J. Rodenburg, P.H.B. Willemse en J.A. Gietema Oncologie 263 Inleiding 263 Epidemiologie en etiologie 263 Structuur en biologisch gedrag 264 Screening 265 Diagnostiek en stagering 265 Therapie 268 Maligne tumoren in het hoofd-halsgebied 275 Ovariumcarcinoom (epitheliaal adenocarcinoom) 275 Mammacarcinoom 276 Endometriumcarcinoom 279 Testiscarcinoom 279 Prostaatcarcinoom 280 Blaascarcinoom (overgangscelcarcinoom) 281 Niercelcarcinoom 282 Colorectale carcinomen 282 Sarcomen 283 Tumoren bij immuunsuppressie en aids 284 Literatuur 285

P.W. de Leeuw en W.H. Birkenhäger 11 Bloeddruk en circulatie 287 Inleiding 287 11.1 Pathofysiologie 287 11.2 Onderzoeksmethoden 289 11.3 Shock 291 11.4 Collaps 292 11.5 Stoornissen in de osmoregulatie 294 Literatuur 296 H.A. Koomans 12 Zuur-base-evenwicht en kaliumhuishouding 297 Inleiding 297 12.1 Zuur-base-evenwicht 297 12.2 Kaliumhuishouding 304 Literatuur 308 P.W. de Leeuw en W.H. Birkenhäger 13 Hypertensie 309 Inleiding 309 13.1 Meting van de arteriële bloeddruk 310 13.2 Variabiliteit van de bloeddruk 312 13.3 Regulatie van de bloeddruk 312 13.4 Betekenis en gevolgen van hypertensie 313 13.5 Klinische vormen van hypertensie 314 13.6 Onderzoek 318 13.7 Behandeling 319 Literatuur 324 J.F.M. Wetzels en N.H. Lameire 14 Nierziekten 325 Inleiding 325 14.1 Structuur en functie 325 14.2 Onderzoeksmethoden 335 14.3 Stoornissen in de water-, natrium- en kaliumhuishouding 342 14.4 Acute en chronische nierinsufficiëntie 342 14.5 Nefrogene hypertensie 352 14.6 Glomerulaire aandoeningen 354 14.7 Tubulo-interstitiële nefritis en urineweginfecties 365 14.8 Nierstenen 369 14.9 Tubulusaandoeningen 371 14.10 Misvormingen en tumoren 373 14.11 Vervanging van de nierfunctie 374 14.12 Geneesmiddelen en de nier 380 Literatuur 382 A.A. Voors en D.J. van Veldhuisen 15 Hartziekten 383 Inleiding 383 15.1 Anamnese 383 15.2 Lichamelijk onderzoek 387 15.3 Specieel cardiologisch onderzoek 394 15.4 Hartfalen 403 15.5 Hartritme- en geleidingsstoornissen 414 15.6 Coronairlijden 420 15.7 Klepafwijkingen 431

XI

INHOUD

15.8 15.9 15.10 15.11 15.12 15.13 15.14 15.15

16 16.1 16.2 16.3 16.4 16.5 16.6 16.7 16.8 16.9 16.10 16.11 16.12 16.13 16.14 16.15

Ziekten van het endocard 441 Ziekten van het myocard 443 Ziekten van het pericard 445 Aangeboren hartafwijkingen 447 Het hart en algemene chirurgische ingrepen 448 Het hart en zwangerschap 448 Het hart en sport 449 Het hart en genotmiddelen 449 Literatuur 450 G.H. Koëter, D.S. Postma, H.J.M. Groen en C.A. van Minnen Longziekten 451 Inleiding 451 Structuur en functie 451 Onderzoek 455 Astma en COPD 469 Longtumoren 487 Sarcoïdose 494 Diffuse interstitiële longaandoeningen en longaandoeningen bij vasculitis 497 Eosinofiele longziekten 500 Zeldzame longparenchymafwijkingen 501 Alveolaire aandoeningen 501 Longembolie 501 Infecties van de luchtwegen en tuberculose 505 Cystische fibrose 521 Hypo- en hyperventilatie 523 Aandoeningen van de pleura 524 Longtransplantatie 527 Literatuur 527

A.J.P.M. Smout en M. Samsom 17 Ziekten van maag, darm en pancreas 529 Inleiding 529 17.1 Buikpijn 529 17.2 Braken 530 17.3 Dyspepsie 531 17.4 Diarree 532 17.5 Verterings- en resorptiestoornissen 536 17.6 Bloedingen in het maag-darmkanaal 542 17.7 Mondholte 544 17.8 Slokdarm 545 17.9 Maag en duodenum 560 17.10 Dunne darm 571 17.11 Dikke darm 580 17.12 Chronische darmontstekingen 593 17.13 Aandoeningen van anus en rectum 599 17.14 Ischemie van de darm 602 17.15 Pancreas 606 17.16 Maag-darmhormonen en hormoonproducerende tumoren 613 17.17 Peritoneum en mesenterium 615 17.18 Aids en de tractus digestivus 616 17.19 Prikkelbaredarmsyndroom 617 17.20 Enterale en parenterale voeding 619 Literatuur 626

S.W. Schalm 18 Ziekten van lever en galwegen 627 Inleiding 627 18.1 Anatomie en fysiologie 627 18.2 Onderzoek 631 18.3 Pathofysiologische syndromen 637 18.4 Grote klinische syndromen 640 18.5 Virushepatitis 643 18.6 Bacteriële en andere infecties van de lever 651 18.7 Alcoholhepatitis 652 18.8 Toxische hepatitis 653 18.9 Immunologische hepatitis – cholangitis 655 18.10 Galstenen en cholangitis 657 18.11 Ziekten van de bloedvaten 660 18.12 Stofwisselingsziekten 661 18.13 Benigne tumoren 663 18.14 Maligne tumoren 664 18.15 Trauma 666 18.16 Therapie van ziekten van lever en galwegen 666 Literatuur 671 J.A. Romijn, J.W.A. Smit en S.E. Papapoulos 19 Endocrinologie 673 Inleiding 673 19.1 Algemene begrippen 673 19.2 Aandoeningen van de hypofyse 677 19.3 Aandoeningen van de schildklier 684 19.4 Aandoeningen van de bijnierschors 698 19.5 Aandoeningen van het bijniermerg 707 19.6 Lengtegroei en puberteit 708 19.7 Aandoeningen van de gonaden 711 19.8 Aandoeningen van calcium- en botstofwisseling 715 19.9 Polyglandulaire endocriene syndromen 725 19.10 Darmhormonen 726 19.11 Ectopische hormoonproductie 726 Literatuur 727 R.J. Heine en C.D.A. Stehouwer 20 Diabetes mellitus 729 Inleiding 729 20.1 Pathofysiologie 729 20.2 Classificatie en diagnostiek 733 20.3 Pathogenese 734 20.4 Klinische verschijnselen 736 20.5 Behandeling van type-1-diabetes mellitus 737 20.6 Behandeling van type-2-diabetes mellitus 742 20.7 Diabetisch coma 744 20.8 Late complicaties 747 20.9 Zwangerschap en diabetes mellitus 750 20.10 Intercurrente ziekten 751 20.11 Slotopmerkingen 751 Literatuur 751

XII

J.A. Gevers Leuven en A.H.M. Smelt 21 Andere stofwisselingsstoornissen 753 Inleiding 753 21.1 Vetstofwisselingsstoornissen 753 21.2 Zeldzame koolhydraatstofwisselingsstoornissen 765 21.3 Stoornissen in de aminozuurstofwisseling 766 21.4 Lysosomale ziekten 767 21.5 Porfyrie 767 21.6 Anorexia nervosa en boulimia 769 21.7 Vetzucht 769 Literatuur 771 L.B.A. van de Putte en F.C. Breedveld 22 Reumatische ziekten 773 Inleiding 773 22.1 Structuur en functie van het houdings- en bewegingsapparaat 774 22.2 Immuunmechanismen en ontsteking 777 22.3 De klinische benadering van artritis 778 22.4 Behandeling van reumatische aandoeningen 780 22.5 Systemische inflammatoire aandoeningen 784 22.6 Spondylartropathieën 797 22.7 Gewrichtsziekten en infecties 801 22.8 Artrose 804 22.9 Metabole gewrichtsaandoeningen 808 22.10 Botaandoeningen 813 22.11 Wekedelenreuma 814 Literatuur 817 G.J. Ligthart 23 Geriatrie 819 Inleiding 819 23.1 Kenmerken van de geriatrische patiënt 823 23.2 Onderzoek en diagnostiek 826 23.3 Behandeling van de geriatrische patiënt 829 23.4 Conclusies 832 Literatuur 833

INHOUD

J.G. van der Hoeven 24 Intensivecaregeneeskunde 835 Inleiding 835 24.1 Respiratie 836 24.2 Circulatie 839 24.3 Centraal zenuwstelsel 843 24.4 Toxicologie 844 24.5 Ethiek 846 Literatuur 848 A. Thijs 25 Differentiële diagnostiek in de inwendige geneeskunde 849 Inleiding 849 25.1 Bewustzijnsstoornissen 850 25.2 Aanvalsgewijze klachten 851 25.3 Gewichtsverlies 851 25.4 Gewichtstoename 852 25.5 Dorst en polyurie 853 25.6 Lymfomen 854 25.7 Dyspnoe 855 25.8 Pijn op de borst 858 25.9 Hartkloppingen 859 25.10 Hoesten en hemoptoë 860 25.11 Slikstoornissen en voedselpassagestoornissen 861 25.12 Misselijkheid en braken 861 25.13 Buikpijn 862 25.14 Diarree 863 25.15 Geelzucht 864 25.16 Pijn in de benen 866 25.17 Dikke voeten en onderbenen 867 Literatuur 867 Lijst van afkortingen 869 Register 875

XIII

Een boek over de Inwendige Geneeskunde heeft niet de bedoeling en is niet in staat de klinische lessen te vervangen… Van de honderd zieken, die aan eenzelfde ziekte lijden, zijn er geen twee, die volmaakt op elkander gelijken. Somtijds zijn de verschillen klein, nauwelijks van beteekenis, andere malen aanzienlijk. Het leerboek der Inwendige Geneeskunde kan zich slechts bezig houden met de beschrijving van een gemiddelde.

A.A. Hijmans van den Bergh, Leerboek der Inwendige Geneeskunde, 1940

869

Lijst van afkortingen ABCA ABL ABPA ABVD ACE ACR ACS ACTH ADA ADC ADCC ADH ADL ADP AFP aids AIHA ALA ALAT ALI ALL AMI AML AMP ANA ANCA ANF ANP AP APC APC APC APD APD APR aPTT APUD ARA ARDS ASA ASAT ASD ASO AST ATG ATN ATP AUA

ATP-bindende cassette, type A a-bètalipoproteïnemie allergische bronchopulmonale aspergillose adriamycine, bleomycine, vinblastine, DTIC angiotensin-converting enzyme American College of Rheumatology acuut coronair syndroom adrenocorticotroop hormoon adenosinedeaminase aidsdementiecomplex antibody-dependent cell-mediated cytotoxicity antidiuretisch hormoon activiteiten van het dagelijks leven adenosinedifosfaat alfa-1-foetoproteïne acquired immunodeficiëntiesyndroom auto-immuunhemolytische anemie aminolevulinezuur alanineaminotransferase acute lung injury acute lymfatische leukemie acuut myocardinfarct acute myeloïde leukemie adenosinemonofosfaat antinucleaire antilichamen antineutrofiele cytoplasmatische autoantistoffen antinucleaire factor atriaal natriuretisch peptide anus preternaturalis adenomateuze polyposis coli antigeenpresenterende cel geactiveerd proteïne C automatische peritoneale dialyse pamidroninezuur achillespeesreflex geactiveerde partiële tromboplastinetijd amine-precursor-uptake and decarboxylation American Rheumatism Association adult respiratory-distress syndroom aminosalicylzuur; ook: acetylsalicylzuur aspartaataminotransferase atriumseptumdefect antistreptolysine-O-titer antistreptolysinetiter antithymocytenglobuline acute tubulusnecrose adenosinetrifosfaat acute uveitis anterior

AUC AV AV

oppervlak onder de tijd-concentratiecurve ademvolume atrioventriculair

BAL BCG BCR BEP BFU-e BMD BMI BMP BMR BNP BOZ BSE BV

bronchoalveolaire lavage Bacille Calmette Guérin B-celreceptor bleomycine, etoposide, cisplatine burst-forming unit-erytrocyt botmineraaldichtheid body-mass index bone-morphogenetic protein bof, mazelen, rodehond brain natriuretisch peptide buikoverzichtsfoto bezinkingssnelheid erytrocyten beeldversterker

CABG CAF CAG CAHZ CALLA CAM CAMCOG CAP CAPD CARA CAS CAVH CAVHD CBAVD

coronary artery bypass graft cyclofosfamide, adriamycine, fluorouracil congenitaal adrenogenitaal syndroom coronaire atherosclerostische hartziekten common-ALL-antigeen cellulaire adhesiemolecuul Cambridge Cognitive Examination community acquired pneumonie continue ambulante peritoneale dialyse chronische aspecifieke respiratoire aandoening clinical activity score continue arterioveneuze hemofiltratie continue arterioveneuze hemodialyse congenitale bilaterale afwezigheid van het vas deferens corticosteroid-binding globulin cystathionine-bèta-synthase charge-coupled device cholecystokinine cyclisch gecitrullineerd peptide Canadian Cardiovascular Society cluster designation Centers for Disease Control cyclofosfamide, doxorubicine, etoposide carcino-embryonaal antigeen cholesterolester-transfer-proteïne cystische fibrose cryptogene fibroserende alveolitis cystic fibrosis transmembrane conductance regulator

CBG CBS CCD CCK CCP CCS CD CDC CDE CEA CETP CF CFA CFTR

870

CFU CFU-e CHOP CHZ CI CIIP

LIJST VAN AFKORTINGEN

CRH CRP CRT CSF CSII CT CTLA CVA CVD CVI CVP CVVH CVVHD CZS

colony-forming unit colony-forming unit-erytrocyt cyclofosfamide, adriamycine, Oncovin, prednison coronaire hartziekten cumulatieve incidentie chronische idiopathische intestinale pseudoobstructie creatinekinase CK-myocardband chronische lymfatische leukemie cyclofosfamide, methotrexaat, fluorouracil chronische myeloïde leukemie chronische myelomonocytaire leukemie chronische myelomonocytaire leukemie cytomegalovirus para-aminosalicylzuur chronic obstructive pulmonary disease cyclo-oxygenase continuous positive airway pressure centrale pontiene myelinolyse colorectaal carcinoom calcinose, fenomeen van Raynaud, oesofageale dysfunctie, sclerodactylie, teleangiëctasieën corticotropin-releasing hormone C-reactief proteïne cardiale resynchronisatietherapie colony-stimulating factor continue subcutane insuline-infusie computertomografie cytotoxic T-lymphocyte-associated (molecule) cerebrovasculair accident centrale veneuze druk common variable immunodeficiency cyclofosfamide, vincristine, prednison continue veno-veneuze hemofiltratie continue veno-veneuze hemodialyse centraal zenuwstelsel

DAF DCCT DD DDAVP DDT DHEA DHT DIP DIS DISH DIT DKTP DMARD DNA DNCB DOC DOT DPD DPG

decay-accelerating factor Diabetes Control and Complications Trial differentiële diagnose desamino-D-arginine-vasopressine dichloordifenyltrichloorethaan dehydro-epiandrosteron dihydrotestosteron distaal interfalangeaal (gewricht) diffuse intravasale stolling diffuse idiopathic skeletal hyperostosis dijodothyrosine difterie, kinkhoest, tetanus, poliomyelitis disease-modifying antirheumatic drug desoxyribonucleïnezuur dinitrochlorobenzeen desoxycorticosteron directly observed therapy dihydropyridinedehydrogenase difosfoglyceraat

CK CK-MB CLL CMF CML CMML CMMOL CMV CMVPAS COPD COX CPAP CPM CRC CREST

DSA DTP DTPA DXA

digitale subtractieangiografie difterie, tetanus, poliomyelitis diëthyleentriaminepenta-azijnzuur dual X-ray absorption

EBV ECC ECG ECHO ECM ECV EDS EEG EGF EGLN ELISA EM EMG ENA EPO ER ERCP

Ebstein-Barr-virus endogene creatinineklaring elektrocardiografie enteric cytopathogenetic human orphan erythema chronicum migrans extracellulair volume excessive daytime sleepiness elektro-encefalografie epidermal growth factor egl-negen-genfamilie enzyme-linked immunosorbent assay elektronenmicroscopie elektromyografie extraheerbare nucleaire antigenen erytropoëtine endoplasmatisch reticulum endoscopische retrograde cholangiopancreatografie expiratoir reservevolume expiratoire secondecapaciteit essentiële trombocytopenie

ERV ESC ET FACS FAP FD FDB FDG FDH FEC FENa FEV1 FF FFP FGH FGS FH FHTG FIV1 FMD FMS FRC FSGS FSH FT4I FVC

fluorescent cell sorter-analyse familiaire adenomateuze polyposis familiaire dysbètalipoproteïnemie familiaire hypercholesterolemie door een defect in apo-B100 fluorodeoxyglucose familiaire dysalbuminemische hyperthyroxinemie 5-fluorouracil, epirubicine, cyclofosfamide fractionele natriumexcretie geforceerd expiratoir secondevolume filtratiefractie fresh frozen plasma familiaire gecombineerde hyperlipidemie focale glomerulosclerose familiaire hypercholesterolemie familiaire hypertriglyderidemie geforceerd inspiratoir secondevolume fibromusculaire dysplasie fulminante meningokokkensepsis functionele residuale capaciteit focale segmentale glomerulosclerose follikelstimulerend hormoon vrije T4-index geforceerde vitale capaciteit

G6PD GAD GBM G-CSF GDS

glucose-6-fosfaatdehydrogenase glutaminezuurdecarboxylase glomerulaire basale membraan granulocyte-colony stimulating factor Geriatric Depression Scale

871

LIJST VAN AFKORTINGEN

GEMM GEP GF GFR GGD GGT GH GHB GHRH GIP GIST GLP GM GM-CSF GMP GN GnRH GORZ GP GT GTT GVH HAART HAPC HAV Hb HBC HBCC HBOC HBV HCC HCG HCL HCSM HCV HDL HDV HELLP HEV HGPRT HHV HIAA HIDA HIF-alfa HIT HIV HLA HmFH

granulocyt-erytrocyt-megakaryocyt-monocyt gastro-entero-pancreatisch growth factor glomerular filtration rate Gemeentelijke Geneeskundige Dienst gamma-glutamyltransferase groeihormoon gammahydroxyboterzuur growth hormone-releasing hormone gastric inhibitory peptide gastro-intestinale stromaceltumor glucagon-like peptide granulocyt-monocyt granulocyte-macrophage-colony-stimulating factor guanosinemonofosfaat glomerulonefritis gonadotropin-releasing hormone gastro-oesofageale refluxziekte glycoproteïnen glutamyltranspeptidase glucosetolerantietest graft versus host

highly active antiretroviral treatment high-amplitude peristaltic contractions hepatitis-A-virus hemoglobine hereditair borstcarcinoom hereditair borst- en coloncarcinoom hereditair borst- en/of ovariumcarcinoom hepatitis-B-virus hepatocellulair carcinoom humaan choriongonadotropine hairy-cell-leukemie humaan chorionsomatomammotropine hepatitis-C-virus high-density lipoproteïne hepatitis-D-virus hemolysis, elevated liver enzymes, low platelets hepatitis-E-virus hypoxanthine-guanine-fosforibosyltransferase humaan herpesvirus hydroxy-indolazijnzuur hydroxy-iminodi-azijnzuur hypoxie-induceerbare factor-alfa door heparine geïnduceerde trombopenie humaan immunodeficiëntievirus humaan leukocytenantigeen homozygote vorm van familiaire hypercholesterolemie HMG-CoA hydroxymethylglutaryl-co-enzym-A HMV hartminuutvolume HNPCC hereditair non-polyposis colorectaal carcinoom HPA human platelet antigen HPA hyperfenylalaninemie HPV humaan papillomavirus

HRCT HS HSD HSV Ht HT HtFH HTGL HTLV HUS

high resolution computertomografie hereditaire sferocytose hydroxysteroïddehydrogenase herpes-simplex-virus hematocriet hydroxytryptamine heterozygote vorm van familiaire hypercholesterolemie hepatic triglyceride lipase humaan T-cel lymfotroop virus hemolytisch-uremisch syndroom

IADL IAP IBD IC IC IC ICAM ICD ICP ICSI IDL IF IF IFN IGF IGT IL IMF INH INR IPF IPI IRV IS ISC ITP IVC IVF IVP IVUS

instrumentele activiteiten van het dagelijks leven intermitterende acute porfyrie inflammatory bowel disease immuuncomplex incidentiecijfer intensive care intercellulair adhesiemolecuul interne cardiale defibrillator intracraniële druk intracytoplasmatische sperma-injectie intermediate-density lipoproteïne immunofluorescentie intrinsic factor interferon insulin-like growth factor impaired glucose tolerance interleukine idiopathische myelofibrose isoniazide International Normalized Ratio idiopathische pulmonale fibrose Internationale Prognostische Index inspiratoir reservevolume inspiratoire capaciteit inspiratoire secondecapaciteit idiopathische trombocytopenische purpura inspiratoire vitale capaciteit in-vitrofertilisatie intraveneuze pyelografie intravasculaire echocardiografie

KGS KIR KNO KS

ketogene steroïden killer cell-inhiberende receptor keel, neus en oor ketosteroïden

LAD LADA LAF LAREB

leucocyte adhesion deficiency latent auto-immune diabetes of adults leukocyten-alkalische fosfatase Landelijke Registratie en Evaluatie van Bijwerkingen lecithine-cholesterolacyltransferase long chain triglyceriden lactaatdehydrogenase low-density lipoproteïne

LCAT LCT LDH LDL

872

LIJST VAN AFKORTINGEN

LE LFA LH LHRH LPL LPS LTB LTC LTD LTE LVAD LVH

lupus erythematodes leucocyte-function (associated) antigen luteïniserend hormoon luteïniserend hormoon-releasing hormoon lipoproteïnelipase lipopolysacharide leukotrieen-B leukotrieen-C leukotrieen-D leukotrieen-E left ventricular assist devices linkerventrikelhypertrofie

MAC MADRS MALT MAMC MAP MAP MATIG MBL MCH MCHC MCKD MCP MCP M-CSF MCV MDGF MDL MDS MEN MGUS

macrofaag Montgomery-Asberg Depression Rating Scale mucosa-associated lymphoid tissue maximale ademminuutcapaciteit gemiddelde bloeddruk MYH-geassocieerde polyposis coli menselijk antitetanusimmunoglobuline mannan-binding lectine mean corpuscular hemoglobin mean corpuscular hemoglobin concentration medullary cystic kidney disease metacarpofalangeaal (gewricht) monocyte chemotactic proteïne monocyte-colony-stimulating factor mean corpuscular volume macrophage-derived growth factor maag-darm-lever(arts) myelodysplastisch syndroom multipele endocriene neoplasie monoclonal gammopathy of undetermined significance major histocompatibiliteitscomplex meta-jodobenzylguanidine Müllerian-inhibiting factor membrane inhibitor of reactive lysis monojodothyrosine multipel myeloom migrerend-motorisch complex Mini-Mental State Examination multiple organ dysfunction syndrome maturity-onset diabetes of the young microscopische polyarteriitis membranoproliferatieve glomerulonefritis multiplanaire reformattering mean platelet volume magnetische resonantieangiografie Medical Research Council magnetische resonantiecholangiopancreatografie magnetic resonance imaging gemodificeerde radicale nekdissectie meticillineresistente Staphylococcus aureus melanocytenstimulerend hormoon microsatellietinstabiliteit methyltetrahydrofolaat

MHC MIBG MIF MIRL MIT MM MMC MMSE MODS MODY MPA MPGN MPR MPV MRA MRC MRCP MRI MRND MRSA MSH MSI mTHF

MTP MTP MTX MVAC MW

metatarsofalangeaal (gewricht) microsomaal triglyceridetransferproteïne methotrexaat methotrexaat, vinblastine, adriamycine, cisplatine molecuulgewicht

NASH NEFA NHBD NHL NIPPV NK NKA NNT NPH NSAID NSIP NT NTI NYHA

niet-alcoholische steatohepatitis non-esterified fatty acids non-heart-beating donor non-Hodgkinlymfoom nasal intermittent pressure ventilation natural killer neurokinine A number needed to treat Neutraal Protamine Hagedorn niet-steroïdaal anti-inflammatoir geneesmiddel non-specific interstitial pneumonia nucleotidase non-thyroidal illness New York Heart Association

OGTT ORS

orale glucosetolerantietest orale rehydratievloeistof

PABA PAF PAH PAH PAI PAMP PAN PAS PBC PBSCT PCI PCO PCP PCR PCT PCWP PDGF PDS PECAM PEEP PEF PEG PET PGA PGB PGD PGN PIP PK PKD PKU PLL PLP

para-aminobenzoëzuur platelet-activating factor predicted adult height pulmonale arteriële hypertensie plasminogeenactivator-inhibitor pathogeengeassocieerde moleculaire patronen polyarteriitis nodosa para-aminosalicylzuur primaire biliaire cirrose perifeer-bloed-stamceltransplantatie percutane coronaire interventie polycysteus ovariumsyndroom Pneumocystis-carinii-pneumonie polymerase chain reaction porphyria cutanea tarda pulmonale capillaire wiggendruk platelet-derived growth factor prikkelbaredarmsyndroom platelet-endothelial cellulair adhesiemolecuul positive end-expiratory pressure piekstroom tijdens expiratie percutane endoscopische gastrostomie positronemissietomografie polyglandulair auto-immuunsyndroom porfobilinogeen preïmplantatie-genetische diagnostiek peptidoglycaan proximaal interfalangeaal (gewricht) pyruvaatkinase polycystic kidney disease fenylketonurie prolymfocytenleukemie PTH-like protein

873

LIJST VAN AFKORTINGEN

PLS PNH PNP POMC PP PPAR PPD PRCA PSA PSC PSGL PT PTA PTC PTCA PTH PTHrP PTP PTT PTT PTU PUVA PV PZ

persisterende lymfadenopathie paroxismale nachtelijke hemoglobinurie purinenucleosidefosforylase pro-opiomelanocortine pancreaspolypeptide peroxisome proliferator activator receptor purified protein derivate pure red cell aplasia prostaatspecifiek antigeen primaire scleroserende cholangitis P-selectin glycoprotein ligand protrombinetijd percutane transluminale angioplastiek percutane transhepatische cholangiografie percutane transluminale coronaire angioplastiek parathyreoïd hormoon parathyreoïd hormoon-related peptide posttransfusionele purpura partiële tromboplastinetijd protrombinetijd propylthiouracil psoraleen en ultraviolet A polycythaemia vera pancreozymine

QCA

kwantitatieve coronairangiografie

RA RA RAAS RAEB RAEB/T

refractaire anemie reumatoïde artritis renine-angiotensine-aldosteronsysteem refractaire anemie met exces aan blasten refractaire anemie met exces aan blasten in transformatie refractaire anemie met ringsideroblasten renine-angiotensinesysteem radioallergosorbenttest reactieve artritis resting energy expenditure rapid eye movements reumafactoren radio-immuno-assay regionale instelling voor ambulante geestelijke gezondheidszorg ‘reduced intensity’-stamceltransplantatie ribonucleïnezuur ribonucleoproteïne receiver operating characteristc renale plasmastroom respiratoir quotiënt relatief risico Reed-Sternberg respiratoir syncytieel virus reverse transcriptase renale tubulaire acidose residuaal volume risicoverschil

RARS RAS RAST ReA REE REM RF RIA RIAGG RIST RNA RNP ROC RPF RQ RR RS RS-virus RT RTA RV RV

SA SARS SCF SCID SCT SD SEH SI SIADH SIRS SLE SPECT SRS-A SS-A SS-B SSPE StOET SU SVR

spondylitis ankylopoetica severe acute respiratory syndrome stamcelfactor severe combined immunodeficiency stamceltransplantatie standaarddeviatie spoedeisende hulp syncytium-inducing syndroom van de ‘inappropriate’ ADH-secretie systemisch inflammatoire responssyndroom systemische lupus erythematodes single-photon-emmision computerized tomography slow-reacting substance of anaphylaxis Sjögren-syndroom, antigeen A Sjögren-syndroom, antigeen B subacute scleroserende panencefalitis Stichting Opsporing Erfelijke Tumoren sulfonylureum systemische vaatweerstand

TAG tbc TBG TBPA TC TCR TDF TDI TdT TEE TFPI TfR TFT Tg TG TGF TGV THF TIA TIPPV TIPS

triacylglycerol tuberculose thyroxinebindend globuline thyroxinebindend prealbumine transcobalamine T-celreceptor testis-determining factor tissue-doppler imaging terminaal-deoxynucleotidyltransferase totaal energieverbruik tissue factor pathway inhibitor transferrinereceptoren trifluorothymidine thyreoglobuline triglyceride transforming growth factor thoracaal gasvolume tetrahydrofoliumzuur transient ischaemic attack tracheal intermittant pressure ventilation transjugulaire intrahepatische portosystemische shunt totale longcapaciteit toll-like receptoren totale mesorectale excisie tumornecrosefactor tumor extension, node, metastasis weefselplasminogeenactivator thiopurine-S-methyltransferase total parenteral nutrition thyreoïdperoxidase trombopoëtine threotropin-releasing hormone thyroïdstimulerend hormoon thyroïdstimulerende immunoglobulinen toxisch-shock-syndroom-toxine trombotische trombocytopenische purpura

TLC TLR TME TNF TNM t-PA TPMT TPN TPO TPO TRH TSH TSI TSST TTP

874

LIJST VAN AFKORTINGEN

TUR TYBC

transurethrale resectie totale ijzerbindingscapaciteit

UD UDP UIP u-PA UV UV

ulcus duodeni uridinedifosfaat usual interstitial pneumonia urokinaseplasminogeenactivator ulcus ventriculi ultraviolet

VAD VAP VC VCA VCAM VEGF VES VGO VHL VIP VLA VLDL VMA VSD VT VZV

vincristine, adriamycine, dexamethason venous access port vitale capaciteit viruscapsideantigeen vasculair cellulair adhesiemolecuul vascular-endothelial growth factor ventriculaire extrasystolen volledig geriatrisch onderzoek ziekte van von Hippel-Lindau vasoactief intestinaal peptide very late antigen very low-density lipoproteïne vanillylamandelzuur ventrikelseptumdefect ventriculaire tachycardie varicella-zostervirus

WHO WHR

World Health Organization waist-hip-ratio

XLA XO XTC

X-linked agammaglobulinemie xanthine-oxidase ecstasy

ZIG

antivaricella-immunoglobuline

875

Register 5-alfa-reductasedeficiëntie 712 5-aminosalicylzuurverbindingen 598 A-a-gradiënt 465 aambeien 600 aangeboren hartafwijkingen 447 aarsmade 175 abacavir 125 ABCA-transportsysteem 201 abces – epiduraal 133 – lever 651 – milt 39 – perianaal 596 abciximab 402, 425 abdominojugulaire reflux 291, zie ook hepatojugulaire reflux a-bètalipoproteïnemie (ABL) 754 ablatio mammae 276 abl-oncogen 244 ABO 233 ABPA 519 ACE-remmers 322, 409 acetazolamide 304 acetoazijnzuur 301 aceton 756 acetylazijnzuur 756 acetylsalicylzuur (aspirine) 188, 192, 205, 424 achalasie 551 aciclovir 125, 156 acid Ham-test 220 acidose, renale tubulaire 302, 305, 371 acidose, respiratoire 299, 300 acrocyanose 225 acrodermatitis chronica antrophicans 158 acromegalie 681, 811 acropachie 689 ACS 424 actieve kool 845 acute – buik 529 – chest syndrome 224 – coronaire syndromen 424 – fasereactie 88, 780 acuut respiratory-distress syndroom 837 acuut reuma 150, 431, 440 Adams-Stokes-aanval 417 ADCC 88 Addison en Biermer, ziekte van 218 Addison, ziekte van 307, 704 ademgeruis 457 adenine 67 adenohypofyse 677 adenoom – colon 588 – schildklier 690, 696 adenovirussen 505 ADH zie antidiuretisch hormoon adhesiemoleculen 88

adipokinen 734 adipositas 662, 769, 770 adjuvante therapie 269, 277 ADL 826 ADL-schaal 828 adrenaline 108, 707 adrenogenitaal syndroom 704 adriamycine 277 alfa-foetoproteïne (AFP) 267 aflatoxine 664 afstotingsreactie 110, 379 aften 544 afterload 839 aftoïde ulcera, colon 596 afweerstoornis 169 afweersysteem 116 – aspecifiek 97 – specifiek 93 agammaglobulinemie 101 a-golf 389 agranulocytose 229 – thyreostatica 691 aids 163, 257 – lymfoom 257 – maligniteit 284 – tractus digestivus 616 aidsdefiniërende aandoeningen 165 AIHA zie anemie, auto-immuunhemolytische alanineaminotransferase 632 ALARA 47 albendazol 651 albumine 632 alcohol 449 – hepatitis 652 – hypertensie 320 aldosteron 703, 706 – antagonisten 410 – deficiëntie 705 alfa-1-antitrypsinedeficiëntie 481, 662 alfa-2-antiplasmine 187 alfa-actinine-4 381 alfa-galactosidase-A 767 alfa-glucosidaseremmers 744 alkalireserve 298 alkalische fosfatase 632 alkalose 301 – respiratoire 300, 301 allergie 105, 471 allergisch astma 473 allergische bronchopulmonale aspergillose 520 allopurinol 370, 810 alopecia 280 Alport, ziekte van 358, 362 alteplase 426 aluminiumintoxicatie 351 alveolaire – celcarcinoom 493 – gasvergelijking 465, 836 – proteïnose 501

alveolitis, extrinsieke allergische 499 alvleesklier zie pancreas amandelgeur 846 Amanita phalloides 640 amantadine 125 amenorroe 713 amfotericine B 126, 515 aminozuur 67 amiodaron 413 AML 241 amlodipine 423 ammoniak 631 amoebiasis 174 amylasespiegels 609 amyloïdose 252, 349, 362, 377, 657 ANA 780, 789 anafylatoxinen 98 anafylaxie – shock 108 – transfusie 236 analgetica 274, 780 – anti-inflammatoire 781, zie ook NSAID – nefropathie 368 anaplasie 264 anaplastisch schildkliercarcinoom 698 anal tags 596 ANCA zie antineutrofiele cytoplasmatische antistoffen Ancylostoma duodenale 176 androgeenexces 713 anemie 212 – acute myeloïde 241 – aortaklepstenose 226 – aplastisch 213 – auto-immuunhemolytische (AIHA) 224 – classificatie 212 – Cooley’s 222 – diagnostiek 226 – erytropoëtine 218 – Fanconi 213 – hemolytisch 219 – ijzergebrek 214 – kunstklep 226 – megaloblastaire 539 – nierinsufficiëntie 218 – pernicieuze 218 – sideroachrestische 215 – sideroblastair 214 – Wilson 661 anergie 117 aneuploïdie 265 aneurysma 31, 202 – cordis 428 angina 505 – abdominalis 605 – follicularis 159 – pectoris 202, 384, 421 – Plaut-Vincent 159 – variant 384

876

angiodysplasie 543 – colon 587 angiogenese 269 angiografie 27, 543 – hart 401 – pulmonalis 196 angio-oedeem 104, 108 – hereditair 104 angioplastiek, percutane transluminale 36 angiotensine II 313, 317 – antagonisten 410 angulus Ludovici 290 anion gap 302 ankylostomiasis 176 Ann Arbor-classificatie 253 Anopheles-muggen 172 anorectale hoek 585 anorexia nervosa 769 ANP zie atriaal natriuretisch peptide antagonisme – competitief 53 – niet-competitief 53, 54 anthrax 171 anticardiolipineantistoffen zie anti-fosfolipiden 198 anti-CCP 779 anti-CD20 256 anticentromeerantilichamen 791 anticholinergica 485 anticonceptie, orale 320 antidepressiva, tricyclische 619 – intoxicatie 846 antidiuretisch hormoon (ADH) 288, 313, 372, 678 antidota 845 anti-ds-DNA 789 anti-emetica 273 anti-fosfolipiden 113, 198, 789 antifungale therapie 124 anti-GBM-glomerulonefritis 357 antigeen 88 antigeenpresentatie 90 antigeenpresenterende cellen 95 antiglobulinetest, direct 225 anti-inflammatoire analgetica 781, zie ook NSAID antilichamen, microsomale 687 antilymfocytenglobuline 111 antimalariamiddelen 789 antineutrofiele cytoplasmatische antistoffen (ANCA) 358, 795 antinucleaire antistoffen 780, 789 antioxidantia 485 anti-SS-A 792 anti-SS-B 792 antistoffen 93 – antinucleaire (ANA) 780, 789 – monoklonale 115, 256 antistolling 192, 413 antithyreotica 691 antitopo-isomerase-1-antilichamen 791 antitrombine 185 antivirale therapie 124 antivries 846 antracenen 586 anus 599 – carcinoom 602 aorta – dissectie 202 – insufficiëntie 393, 434 – klepstenose 393, 431

REGISTER

AP50-bepaling 117 APC 95 apo-A1 754 – deficiëntie, familiaire 761 apo-B100 756 apo-B48 754 apo-C 755 apo-C2-deficiëntie 756 apo-E 755 apolipoproteïnen 753 apoptose 269 aprepitant 274 aPTT zie tromboplastinetijd, geactiveerde partiële APUD-cellen 613 aquaporine zie waterkanalen arachidonzuur 184 arcus lipoides corneae 760 ARDS 837 aromataseremmers 277 arteria pancreaticoduodenalis inferior 603 arteria-pulmonalis-katheter 840 arteriae bronchiales 453 arteriitis – Takayasu 795 – temporalis 795 arteriografie zie angiografie artritis 778 – infectieuze 801 – psoriatica 800 – reactieve 800 – reumatoïde 784, 498 – virale 803 artropathie – enterogene 801 – hydroxyapatiet 811 – neuropathische 806 artrose 27, 804 asbestose 525 ascariasis 176, 500 Aschoff, noduli van 440 ascites 275, 386, 615, 641, 667 ascorbinezuur 622 aspartaataminotransferase 632 Aspergillus 515, 519 – flavus 664 – fumigatus 500 – pneumonie 169 aspiratiepneumonie 514, 550 aspirine zie acetylsalicylzuur asthma cardiale 385, 404 astma 469, 471 – Aspergillus 520 asymmetrische gonadale dysgenesie 711 AT1-receptorantagonisten 322 ataxia teleangiectasia 102 atelectase 459 athero-embolieën 343 atherosclerose 198, 314, 420, 604 – risicofactoren 200 ATN zie tubulusnecrose, acute atopie 105 ATP-cassettebindende transporter (ABC-1) 761 atriaal natriuretisch peptide 288 atrium – fibrilleren 414 – flutter 415 – septumdefecten 447 Auer-staafjes 241 Austin Flint-geruis 434

auto-immuun – hepatitis 91, 655 – neutropenie 229 – ziekten 112, 777 – endocrien 725 – polyglandulaire 725 autoregulatie 329 – cerebrale doorbloeding 843 autotransfusie 233 AV-blok 417 azathioprine 57, 789 azoöspermie 272 Bacillus cereus 142 backward failure 404 bacteriële overgroei 536, 539, 577 BAL zie bronchoalveolaire lavage Bang, ziekte van 146 Bardet-Biedl-syndroom 76 bare lymphocytes 102 bariumsulfaat 26 Barnard, harttransplantatie 390 baroreceptoren 290, 312, 313 Barr body 711 Barrett-slokdarm 555, 559 Bartonella henselae 162 Bartter, syndroom van 305, 306, 330 basalemembraannefropathie 363 Bayes, theorema van 5 B-cellen 95 B-cellymfoom 254, 255 beademing 838 Bechterew, ziekte van 75, 797 beclometason 477 becquerel 40 beenmergaspiraat 208 beenmergtransplantaties 111 Begkleitsystoliker 394 Behçet, ziekte van 794 belroos 150 Bence Jones-eiwit 116, 249, 338 benzeen 213 benzodiozepine-intoxicatie 844 BE-receptoren 758 ber-gen 244 Berger, ziekte van 363 Bernard-Soulier, ziekte van 188 Besnier-Boeck-Schaumann, ziekte van 494 bestralingsenteritis 592 bèta – 2-agonisten 478 – blokkers 321, 410, 422 – HCG 266 – hydroxyboterzuur 301, 756 – lipoproteïnen 758 – thalassemie 222 betrouwbaarheidsinterval 5 bewustzijn 850 BFU-e 210 bias 5 – informatie 5, 13 – publicatie 15 – selectie 5 bicarbonaat 297 biguaniden 743 bijen, insectenbeet 108 bijnierschors 698 bijnierschorscarcinoom 703

877

REGISTER

bijnierschorsinsufficiëntie 704 – secundaire 705 bijschildklieren 717 bilharziasis 179 bilirubine 630, 632 Billroth-II-maagresectie 568 bindweefselziekte 498 biofeedbackoefeningen 602 biologicals 115 bisfosfonaten 723 bismutsubcitraat 567 Björk Shiley-hartklep 439 blaascarcinoom 281 blastencrisis 244, 245 bleomycine 254, 280 blindering 12 bloedbeeld, leuko-erytroblastair 265 bloedglucoseverlagende middelen, orale 743 bloedgroep 233 bloeding, intra-alveolaire 22 bloeding, intracerebrale 844 bloedingstijd 191 bloedplaatjes 183, zie ook trombocyten bloedstolling 183 bloedtransfusie 232 – reacties 110 – risico’s 235 BMR-vaccin 152 BNP zie brain natriuretisch peptide Boerhaave, syndroom van 546 boezemfibrilleren 414, 501 boezemfladderen 415 bof 166 Bohr-effect zie zuurstofdissociatiecurve Bordetella pertussis 167 Bornholm, ziekte van 525 Borrelia burgdorferi 802 borstkanker, erfelijke 80 bortezomib 251 bot 776 – corticaal 776 – trabeculair 776 Botalli, open ductus 447 botmassa 721 botmetastase 42, 46 botmineraaldichtheidmeting 722 botnecrose, ischemische 814 bottumor 284 botulinetoxine 552 botulisme 142 Bouchard, noduli van 805 boulimia 769 brachytherapie 268 bradycardie, relatieve 145 brain natriuretisch peptide 407, 409 BRCA-gen 80, 264 bronchiale hyperreactiviteit 474 bronchiëctasieën 507 bronchitis 469, 507 – acuut 507 – chronisch 469 bronchoalveolaire lavage (BAL) 461 bronchoscopie 461 bronchuscarcinoom 488 brucellose 146 Brudzinski-symptoom 133 Bruton’s disease 101 Budd-Chiari-syndroom 660 budesonide 477, 598

Buerger, ziekte van zie thrombangiitis obliterans buik, acute 529 buikoverzichtsfoto (BOZ) 24 buiktyfus 145 bundel van His 394 bundeltakblok 418 Burkholderia pseudomallei 521 Burkitt-lymfoom 161, 256, 264 bursitis 816 burst-forming unit-erytrocyt 210 bypasschirurgie 423, 428 C1-esteraseremmerdeficiëntie 104 CA 15,3 267 CA 19,9 267 CA 125 267 cabergoline 681 CABG zie bypasschirurgie Cabot, ringen van 211 CAF 277 calcificaties 349 calcimimetica 351 calcineurine 110 calcium 715 – acetaat 351 – antagonisten 322, 423 – carbonaat 351 – dieet 621 cAMP-uitscheiding 719 Campylobacter-infectie 147 Campylobacter jejuni 147 Candida 557, 563, 617 – slokdarm 557 Candida albicans 544 candidiasis 164 – inhalatiecorticosteroïden 477 cannon wave 389 CAP 508, 511 CAPD 378 carbimazol 229 carcino-embryonaal antigeen 267, 283 carcinogenen 264 carcinoïd 273 – darm 613 – longkanker 493 carcinoom 266, 569 – anus 602 – bijnierschors 703 – blaas 281 – bronchus 488 – ductaal 278 – endometrium 279 – galblaas 665 – galweg 665 – hepatocellulair 633, 664 – hereditair non-polyposis colorectaal 78, 264, 591 – levercel- 264 – long 488, 490 – mamma 24, 80, 276 – nasofaryngeaal 161 – nasofarynx 264 – niercel 282 – non-polyposis colorectaal 591 – oesofagus 559 – ovarium 275 – prostaat 280 – rectum 283 – schildklier 40, 696, 697, 698

– slokdarm 559 – testis 279 – uterus 279 cardiomyopathie 432, 443 cardiothoracale index 23 carditis 431 cariës 544 carpaletunnelsyndroom 816 CAS zie clinical activity score case fatality 7 case report zie patiëntencasus catecholaminen 707 causaal onderzoek 3 caustische vloeistoffen, ingestie 557 CAVH 377 CAVHD 377 CBG 699 CCP 114 CD20 115 CD2-AP 381 CD-markers 89 CD-nomenclatuur 88 CEA zie carcino-embryonaal antigeen cellen, pariëtale 561, 562 centrale pontiene myelinolyse 679 centrale veneuze druk 290 cercariën 179 cerebrale doorbloeding 843 cerebrovasculair accident, ischemisch 844 cerebrovasculaire accident (CVA) 198, 202, zie ook transienst ischaemic attack en herseninfarct ceruloplasmine 662 cesium 268 cestodeninfecties 180 CETP zie cholesterolestertransferproteïne CFU 208 CH50-test 117 Charcot-gewricht 806 Chediak-Higashi-syndroom 102 CHEK2 81 chemokinen 92, 98 chemotaxis 98 chemotherapie 269 chenodesoxycholzuur 581 cherry red spots 642 chest syndrome, acute 224 Cheyne-Stokes-ademhaling 385 Child-Pugh, classificatie volgens 669 Chlamydia 651 – pneumoniae 509 – psittaci 509 – trachomatis 169, 366 chloroquine 221 cholangio – carcinomen 665 – grafie 635 – pancreatografie 635 cholangitis 643, 657 – primair scleroserende 656 cholecystectomie 670 cholecystitis 659 cholecystokinine 629 choledochusstenen 659 cholera 148 cholestase 638 cholesterol 199, 430, 753 – consensus 763 – embolieën 343 – estertransferproteïne (CETP) 763

878

– galstenen 658 – resorptieremmer 760 – syntheseremmer 760 – transport 753 cholestyramine 666 chondrocalcinose 810 chronic obstructive pulmonary disease (COPD) 299, 469, 480 – behandeling 484 – classificatie 483 – ECG 483 chronisch granulomateuze ziekte 102 chronische meningokokkemie 135 chroom, dieet 621 Churg-Strauss-syndroom 500 Chvostek, teken van 719 chylomicronen 537, 630, 754 chylurie 178 chylvaten 754 ciclosporine 59, 110 cidofovir 125 Cimino-shunt 375 cirrhose cardiaque 640 cirrose 638, 655 cisplatine 280 CK-MB-massa 424 CLA-4 89 classificatiecriteria – reumatoïde artritis 787 – SLE 789 claudicatio intermittens 203 click-murmur-syndroom 438 clinical – activity score 689 – trial 12 CLL zie leukemie, chronische lymfatische clopidogrel 192, 402, 424 Clostridium – botulinum 142 – perfringens 142, 226 CMF 272, 279 CMMOL 240 CMV zie cytomegalovirus coarctatio aortae 202, 316, 318 cobalamine 217 cobble stones 595 cocaïne 450, 845, 846 Cockcroft en Gault, formule van 336 coeliakie 574 cognitieve stoornissen 828 cohortonderzoek 3, 14 colectomie 598 colitis – collageen 592 – ischemische 605 – ulcerosa 594, 801 – pseudo-membraneuze 535 collageen 184 collageenziekten 498 collaps 292 colon, aftoïde ulcera 596 colonadenoom 588 coloncarcinoom 283 colonoscopie 581 colonpoliepen 587 – adenomateus 587 colony-forming units 208 colorectaal carcinoom 282 coma 740, 850

REGISTER

– diabetisch 744 – hypoglykemisch 740 – non-ketotisch hyperosmolair 746 common variable immunodeficiency 101 complementdeficiëntie 98, 103, 135 complementsysteem 97 compliance 64 computertomografie 29, 36 – colonoscopie 32 – longen 459 confounding 6 – by contra-indication 4 – by indication 4, 13 congenitale hartafwijkingen 447 Conn, syndroom van 703 constipatie zie obstipatie constitutie, atopische 107 contacteczeem 108 continue subcutane insuline-infusie (CSII) 741 contrastmiddelen 26 Cooley’s anemie 222 Coombs-test zie antiglobulinetest COPD zie chronic obstructive pulmonary disease core-remnants 758 coronairangiografie 401 coronaire syndromen, acute 424 coronairlijden 420 coronavirus 132 corticosteroïden 783, 789 – therapie 706 cortisol 706 Corynebacterium diphtheriae 166 coryza zie verkoudheid Courvoisier, symptoom van 611 Cowden-syndroom 81 COX zie cyclo-oxygenase Coxiella burnetii 509, 514 Coxsackie-virus 159, 505, 525 C-peptide 731 creatinekinase 791 – hypothyreoïdie 693 creatinine 335 crepitaties 458 CREST-syndroom 499, 789 cretinisme 692 CRH-test 680, 683 Crigler-Naijar, ziekte van 641 Crohn, ziekte van 594, 595, 801 cromoglicaat 107, 478 cross-over design 13 cryoglobulinen 116 crypten van Morgagni 601 cryptitis, perianaal 600 Cryptococcus neoformans 136, 165 Cryptosporidium 164, 616, 617 CSII zie continue subcutane insuline-infusie CT zie computertomografie cumarinederivaten 193 curcumine 73 Curie 40 Cushing, syndroom van 316, 700 Cushing, ziekte van 316, 700 CVA zie cerebrovasculair accident CVD zie centrale veneuze druk CVI zie common variable immunodeficiency CVVH 377 CVVHD 377 cyanide 846 cyanocobalamine 217

cyanose 386 cyclisch gecitrullineerd peptide 114 cyclische neutropenie 102, 229 cyclofosfamide 271, 789 cyclo-oxygenase 184, 192, 424, 782 CYP2D6 56, 63, zie ook cytochroom P450 cystathionine-bèta-synthase (CBS) 766 cystennieren 71 – medullaire 373 Cysticercus cellulosae 180 cystine 766 cystinosis 766 cystinurie 370, 766 cystische fibrose (CF) 72, 521, 610 – DNA-ase 552 – pancreas 610 cystitis 366 cytochroom P450 56, 63, 85, 630, zie ook CYP2D6 cytokinen 91 cytologische punctie 696 cytomegalovirus 162, 648 cytosine 67 cytostatica 264, 270 1,25-dihydroxyvitamine D 717 2,3-difosfoglyceraat 210 2,3-DPG zie 2,3-difosfoglyceraat dacarbazine 284 danazol 104 darm – decontaminatie 845 – hormonen 726, 613 – infecties 143 – ischemie 602, 604 – ontstekingen, chronische 593 dawn phenomenon 741 DCCT 737 DDAVP zie desamino-D-arginine-vasopressine D-dimeerfragmenten 196, 503 debranching enzyme deficiency 765 decompensatio cordis 295, 403 defibrillator 411 delirium 850 Delta-virus 645 dendritische cellen 88, 96 dermatitis herpetiformis 91 dermatomyositis 791 Dermatophagoides pteronyssinus 106 dermopathie, ziekte van Graves 689 desamino-D-arginine-vasopressine 188 desensibilisatie zie hyposensibilisatie desoxycholzuur 581 desoxycorticosteronacetaat 706 De Toni-Fanconi, syndroom van 371 dexamethason 274, 706 dexamethasonremmingstest 702 diabetes insipidus 296, 372, 678 – centrale 678, 679 – renale 296, 372, 679 diabetes mellitus 74, 729 – classificatie en diagnostiek 733 – genetica 74 – melkzuuracidose 746 – nefropathie 748 – neuropathie 749 – type 1 734 – type 2 742 – voet 749 – zwangerschap 750

879

REGISTER

dialyse 375 – peritoneale 377 diarree 141, 532, 863 – mannitol 536 – osmotische 533 – secretoire 533 diastolische functie 404 didanosine 125 dieetaanbevelingen 623 diëthylcarbamazine 177 diffuse intravasale stolling 190 diffusiestoornissen 466 difterie 166 Di-George-anomalie 102 digitale subtractiearteriografie 28 digitalis 410 digoxine 58 dihydropyridine 322, 423 diltiazem 323, 423 directly observed therapy 518 DIS zie diffuse intravasale stolling disease-modifying antirheumatic drugs (DMARD’s) 782 DISH 805 Disse, ruimte van 628 distaal intestinaal obstructiesyndroom 610 distale tubulus 331 diuretica 408, 409 diverticulose 582 divertikels 578, 582 – Meckel 578 DKTP-vaccin 139 DMARD zie disease-modifying antirheumatic drugs DNA-ase, cystische fibrose 552 DNA-diagnostiek 82 DO2 839 dobutamine 437 doderuimteventilatie 466, 837 Döhle-lichaampjes 228 dolichocolon 584 domperidon 531 doofheid, ziekte van Alport 362 dopamine 408 dopplerechocardiografie 398 dopplereffect 34 dorst 853 dorstproef 683 DOT 518 dotteren 390 doxorubicine 271, 277, 284 DPD 58 D-penicillamine 662 Dressler-syndroom 428, 446 drop 303 DSA zie digitale subtractiearteriografie dual X-ray absorpion (DXA) 722 ductus thyroglossus 695 duivenmelkersziekte 109 Dukes-indeling 267, 283, 591 dumping 568 dunne darm 571 – tumoren 579 dunnedarmmucosa, hyperplasie 625 duplexechografie 34 Dupuytren, ziekte van 816 dwarsdoorsnedeonderzoek 3 D-xylosetest 541 dysbètalipoproteïnemie, familiaire 758

dysenterie 147 dysfagie 550 dysgenesie, asymmetrische gonadale 711 dyskinesie, primaire ciliaire 508 dyslipidemie 747, 753 dyslipoproteïnemie 753 dyspepsie 531 – functioneel 563 dysplasie 597 – fibromusculaire 321, 353 dyspnée d’effort 385 dyspnoe 384, 855 E2/E2-fenotype 758 ebolavirus 648 Ebstein-anomalie 439 EBV zie Epstein-Barr-virus EC50 53 ECG zie elektrocardiografie 306, 394 echinocandine 126 Echinococcus granulosus 180, 651 echocardiografie 396 echografie 33 ECM 158 ecthyma gangraenosum 128 eczema herpeticum 156 efavirenz 125 efedrine 470 efficacy zie Emax EGFR 273 Ehlers-Danlos, syndroom van 190, 774 eicosapentaeenzuur (EPA) 764 eilandjestransplantatie 742 Eisenmenger-syndroom 527 eiwitelektroforese 248 eiwitmalabsorptie 538 eiwitstofwisseling 630 ejectie-click 432 elektrocardiografie (ECG) 306, 394 – COPD 483 – inspannings- 395 – longembolie 196, 504 elektroshock 427 eliminatiehalveringstijd 50 elliptocytose, hereditair 220 Elsworth-Howard-test 719 Emax 53 embolisatie, percutane 35 emfyseem 467, 470 empyeem, pleura 514 enantheem 149 encefalitis 120, 133, 139 encefalopathie 642, 667 – hypertensieve 317 endocarditis 437, 440, 441 endocarditisprofylaxe 440, 442 endometriose 587 endometriumcarcinoom 279 endoscopische retrograde cholangiopancreatografie (ERCP) 606, 635, 671 energiebehoefte 619 enkel-armindex 204 enoximon 408 Entamoeba histolytica 174 enteritis 120, 144 – bestralings- 592 Enterobius vermicularis 175 enterogene artropathie 801 enterohepatische kringloop 629

enterokèle 601 enterotoxine 148 enthesitis 797, 815 enthesopathieën 815 entrapment-neuropathie 816 eosinofiel granuloom 259 eosinofiele granulocyten – astma 472 – voedselallergie 577 eosinofilie 177, 343, 500 – athero-embolieën 343 – longen 500 – tubulo-interstitiële nefritis 366 epiduraal abces 133 epifibatide 425 epinefrine zie adrenaline Epipen 108 epitheloïdcelgranulomen 595 eplerenone 410 Epstein-Barr-virus (EBV) 225, 254, 264, 648 equipoise 11 ERCP zie endoscopische retrograde cholangiopancreatografie erfelijkheidsadvisering 81, 84 ergotherapie 784 eruptieve xanthomen 756 erysipelas 150 erythema – chronicum migrans 158 – infectiosum 153 – nodosum 494, 797 – palmare 631 erythromelalgia zie erytromelalgie erytrocyten 209 erytrocytenantigenen 233 erytrocytenantistoffen 233 erytrocytencilinders 338 erytrocytendysmorfe 338 erytrocytentransfusies 233 erytrocytenvolume 246 erytromelalgie 246 erytropoëtine 77, 208, 210, 334, 351 eschar 158 Escherichia coli 148, 366 etalagebenen 203 ethiek, intensive care geneeskunde 846 ethyleenglycol 301, 846 etoposide 280 etsing 557 evidence-based medicine 1, 9 Ewing-sarcoom 284 exantheem 120, 149 exanthema subitum 153 exophthalmus 689, 691 expiratoire secondecapaciteit 462 exsudaat – ascites 615 – pleuravocht 524 externe validiteit zie generaliseerbaarheid extra-articulaire afwijkingen, reumatoïde artritis 785 extracapillaire glomerulonefritis 343, 357 extracellulair volume 333 extraheerbare nucleaire antigenen (ENA) 780 extrapiramidale stoornissen 531 extrasystole 415 extrasystole, ventriculaire 416

880

5-flucytosine 126 5-fluorouracil 58, 271 Fabry, ziekte van 767 factor H 359, 381 factor-V-Leiden 84, 198 factor VIII 73 factor-XI 189 fagocyten 98 fagosoom 99 Fallot-tetralogie 447 famciclovir 125 familiaire – adenomateuze polyposis (FAP) 264, 587 – dysalbuminemische hyperthyroxinemie 687 – dysbètalipoproteïnemie (FD) 758 – gecombineerde hyperlipidemie (FGH) 756 – hypercholesterolemie 201 – hypertriglyceridemie (FHTG) 756 – hypobètalipoproteïnemie 755 – paroxismale polyserositis 616 Fanconi-anemie 213 Fanconi, syndroom van (De Toni-) 371 FAP-gen 590 favisme zie tuinbonen farmacodynamiek, ouderen 825 farmacogenetica 50, 57, 84 farmacokinetiek 49 – ouderen 825 farmacologie 49 farmacotherapie 64 faryngitis 120, 159 fasciitis 816 – necrotiserende 151 fatty streaks 199 FDB 759 FDG 44 FDH zie familiaire dysalbuminemische hyperthyroxinemie febris – e causa ignota 127 – typhoidea 145 – undulans 146 FEC 278 feedback zie terugkoppeling femurkop, avasculaire necrose 814 fentanyl 274 fenylalaninehydroxylase 766 fenylketonurie (PKU) 766 fenytoïne 59 feochromocytoom 316, 707 ferritine 214, 661 FEV1 462 FFP 234 FH 759 fibraten 756 fibrinogeen 185 fibrinoïde necrose 314 fibrinolyse 186 fibromusculaire dysplasie 321, 353 fibromyalgie 814 fibronectine 89 fibroscan 636 fibrose – cystische 72, 521, 610 – long 497 – retroperitoneale 368 ficoline 97 fièvre boutonneuse 158 FIGO-stagering 267

REGISTER

Filariasis bancrofti 178 fish-eye disease 763 fissura ani 600 flaggeline 97 flapping tremor 631, 639 flebografie, benen 503 flow-volumemeters 463 fluconazol 126 fludarabine 256 fludrocortison 706 flumazenil 844 fluticason 477 focale nodulaire hyperplasie 633, 664 focale segmentale glomerulosclerose (FSGS) 358 foetor ex ore 510, 545 foetor hepaticus 631 foliumzuur 622 foliumzuurdeficiëntie 216 formoterol 478, 479 forward failure 289, 404 foscarnet 125 fosfaat 715 fosfodiësteraseremmers 408 fosfolipiden 754 fragmentocyten 226, 353 Francisella tularensis 509 Frank-Starling 289, 405 FRC 462 frémissement 390, 432 fresh frozen plasma 234 Friedewald, formule van 764 fructose-1-fosfaat-aldolase 766 fructose-intolerantie 766 functioneel geruis 393 fundoplicatie 556 Fusobacterium necrophorum 160 FVC 462 G6PD zie glucose-6-fosfaatdehydrogenasedeficiëntie galaanval 643 galactosemie 765 galblaascarcinoom 665 galkoliek 643 galstenen 632, 657 galwegcarcinoom 665 galwegsysteem 628 galzoutdiarree 536 gamma-GT 638 gammopathie, monoklonale 248 ganciclovir 125, 163 Gardner, syndroom van 590 gastrine 563 gastritis 144, 563, 564 gastro-oesofageale refluxziekte (GORZ) 554 gastrostomie, percutane endoscopische 623 Gaucher, ziekte van 767 G-cellen 562 G-CSF 208, 270 geelzucht 167, 640, 864 gele koorts 648 geleidingsstoornis 414, 416 gender 711 geneesmiddelenbijwerkingen, ouderen 831 geneesmiddeleninteracties 60 geneesmiddelenmetabolisme 55 geneesmiddelenonderzoek 66 genetica 67 – tumoren 76

genotmiddelen 449 gentamicine 59 gentherapie 193, 259 geruis – adem 457 – Austin Flint 434 – functioneel 393 – hart 391 gewrichten, synoviale 775 gewrichtsaandoeningen, metabole 808 gewrichtsprothese 807 gezichtsvelduitval 683 GHRH-test 680 giardiasis 175 Gierke, ziekte van von 765 gigantisme 681 Gilbert, syndroom van 641 Gitelman, syndroom van 331 glargine 738 Glasgow Coma Score 844 gliadine 574 glijbreuk 554 Glisson, kapsel van 627 globus 551 glomerulonefritis 342, 354, 357 – anti-GBM 357 – behandeling 360 – extracapillaire 343, 357 – mesangiocapillaire 361 – poststreptokokken 358 glomerulopathie 354 – membraneuze 361 – minimal change 361 glomerulosclerose 354 – focale 361 – focale segmentale 358 glomerulusfiltratiesnelheid 329 glossitis 544, 622 glucagon 740 glucocerebrosidase 767 glucocorticoïden 698, 783 glucose-6-fosfaatdehydrogenasedeficiëntie 220, 765 glucosestofwisseling 729 glucosetolerantietest 683, 733 glucosidaseremmers 743 gluten 574 glycerol 754 glycerol-3-fosfaat 756 glycocalyx 571 glycogeenfosforylase 765 glycogeenstapelingsziekten 765 glycoproteïne-Ib-receptor 184, 188 glycoproteïne-IIb/IIIa-receptor 184, 188 glycoside 410 GM-CSF 208 Goodpasture-syndroom 22, 91, 358 gordelroos 155 Gottron, plaques van 791 Gräfe, symptoom van von 691 graft-versus-host-ziekte 111, 260, 657 granulocytentransfusies 234 granulocytopenie 170 granulocytose 230 granuloom – differentiële diagnose 496 – eosinofiel 259 – epitheloïd 595

881

REGISTER

– sarcoïdose 495 – ziekte van Crohn 595 grapefruit 85 Graves-Basedow, ziekte van 688 Grawitz-tumor zie niercelcarcinoom gray 47, 269 griep 132 groeidiagram 709 groeifactoren 208, 239 groeihormoon 681 guanine 67 gynaecomastie 631, 639, 726 H2-ademtest 541 HAART 165 haematemesis 542, 642 Haemophilis influenza 505, 507 hairy-cell-leukemie 259 Haldane-effect zie zuurstofdissociatiecurve hallux valgus 805 halscyste, mediane 695 hamartomen 579, 590 Hancock-hartklep 439 Hand-Schüller-Christian, ziekte van 259 haptoglobine 211 harige cellen leukemie zie hairy-cell-leukemie hartafwijkingen, congenitale 447 hart- en vaatziekten 383, 750 hartfalen 403, 427 hartgeruisen 391 hartkatheterisatie 401 hartklepgebreken 431 hartkloppingen 385, 414, 859 hartminuutvolume 287, 312, 317 hartritmestoornissen 414, 429 harttamponnade 405, 446 hart-thoraxratio 408 harttonen 390 harttransplantatie 412 Hashimoto, ziekte van 695 HAV 644 HbA1 222 HbAlc 739 Hb-Barts 223 HbF 222 HbH-ziekte 223 HbM 224 HBV zie hepatitis-B-virus HCG zie humaan choriongonadotrofine 267 HCV 645 HDL-cholesterol 449, 754 HDV 645 heavy chain disease 252 Helicobacter pylori 563, 564, 566 HELLP-syndroom 663 hemangio-endothelioom 665 hemangioom 664 hematine, hemine 768 hematopoëse 207, 239 hematurie, microscopische 363 hemobilie 666 Hemoccult-test 581 hemochromatose 83, 661, 811 hemodialyse 375 hemodilutie 234 hemofilie 73, 189 – A 188 – B 188 hemofiltratie 377

hemoglobine 209 hemoglobinopathie 222 hemoglobinurie, paroxismale nachtelijke 220 hemolyse 219, 440 hemolysinen, bifasische 225 hemolytisch-uremisch syndroom (HUS) 232, 359 hemopexine 211 hemoptoë 455, 501, 860 hemorroïden 600 hemosiderine 214 hemosiderose 237 hemostase 183 Henderson-Hasselbalch-vergelijking 297 Henle, lis van 327 Henoch-Schönlein, syndroom van 190, 359, 605, 794 heparansulfaat 755 heparine 193, 504 heparinegeïnduceerde trombopenie 193 hepatitis 167, 637 – alcohol 652 – auto-immuun 91, 655 – chronische 648 – granulomateuze 651, 657 – toxische 653 – virale 644 hepatitis-A-virus 644 hepatitis B, artritis 803 hepatitis-B-virus 264, 644 hepatitis-C-virus 645 hepatitis-D-virus 645 hepatitis-E-virus 645 hepatitis, toxische 653 hepatoblastomen 665 hepatocellulair carcinoom 633, 664 hepatojugulaire reflux 291, 660 hepatomegalie 640 hereditair non-polyposis colorectaal carcinoom (HNPCC) 78, 264, 591 hermafroditisme 712 hernia, oesofageale 554 herpangina 159 herpes labialis 156 herpes zoster 155 herpesencefalitis 156 herpes-simplex-virus 156, 648 herpesvirus type 6 153 herseninfarct 202 heupfractuur 721 HEV zie hepatitis-E-virus HHV-6 153 HIF-alfa 77 Hijmans van den Bergh-reactie 210 Hippel-Lindau-gen, von 282 Hippel-Lindau, ziekte van von 77 Hirschsprung, ziekte van 583 hirsutisme 714 His-bundel 394 histamine 106, 107, 471 – 2-receptoren 562 – drempel 474 – provocatietest 474 histiocytose, longen 501 histiocytose X 259, 501 Histoplama capsulatum 509 HIT 193 HIV zie humaan immunodeficiëntievirus HLA-B27 75, 797 HMG-CoA-reductaseremmer 205, 428

HNPCC zie hereditair non-polyposis colorectaal carcinoom Hodgkin, ziekte van 252 hoesten 455, 860 hoestpatroon 489 hommels, insectensteek 108 homocysteïne 766 homocystinurie 766 homogentisinezuuroxidase 811 hondenlintworm 180 hondenteek 158 hoofdcarina 452 hoofd-halstumoren 275 hormoonproductie, ectopische 726 host-versus-graft-afstotingsreactie 260 Howell-Jolly-lichaampjes 211 HSV 648 HTLV-1 237, 240, 254 huidspierfasciebiopt 796 huidtest 107 huisstofallergie 106 humaan choriongonadotrofine (HCG) 267 humaan herpesvirus-8 284 humaan immunodeficiëntievirus (HIV) 163, 264, 616 – artritis 803 – longen 515 – tractus digestivus 616 humaan papillomavirus (HPV) 264 humaan parvovirus B19 en artritis 803 humane herpesvirus-8 264 HUS zie hemolytisch-uremisch syndroom hydatiden 180 hydroxyapatietartropathie 811 hydroxycobalamine 217 11-hydroxylaseblok 704 17-hydroxylasetekort 704 hydroxymethylglutaarzuur-co-enzym-A-reductase 762 25-hydroxyvitamine D 717 11-ß-hydroxysteroïddehydrogenasedeficiëntie 316 hyperaldosteronisme 303, 305, 703 – primair 315 hyperalfalipoproteïnemie, familiaire 762 hypercalciëmie 251, 275, 718 hypercalciurie, idiopathisch 370 hypercapnie 487 hypercholesterolemie – familiaire 201, 759 – hypothyreoïdie 692 – secundaire 760 hyperfenylalaninemie (HPA) 766 hypergammaglobulinemie 116 hyperhomocysteïnemie 766 hyperkaliëmie 307, 347, 705 hyperlipidemie 753 – familiaire 756 hyperlipoproteïnemie 753 hypernatriëmie 295 hyperostosis, diffuse idiopathic skeletal 805 hyperoxalurie 370, 580 hyperparathyreoïdie 349, 351, 717, 812 hyperplasie, focale nodulaire 633, 664 hyperprolactinemie 349, 681, 713 hyperpyrexie 140 hyperreactiviteit 105 hypertensie 309, 352 – behandeling 319 – crisis 353

882

– encefalopathie 317 – essentieel 317 – maligne 353 – nefrogeen 352 – oorzaken 315 – pulmonale 484, 504 – renovasculaire 315 – retinopathie 318 – zwangerschap 316 hyperthyreoïdie 40, 686, 687 hyperthyroxinemie, familiaire dysalbuminemische 687 hypertrichose 714 hypertriglyceridemie, secundaire 756 hypertrofische cardiomyopathie 432 hypertyrosinemie 766 hyperurikemie 809 hyperventilatie 523 hyperventilatiesyndroom 301 hyperviscositeit 242, 251 hypervitaminose A 620 hypnotherapie bij prikkelbaredarmsyndroom 619 hypoaldosteronisme 307 hypobètalipoproteïnemie, familiaire 755 hypocalciëmie 719 hypofyse 677, 680 – adenomen 680 hypogammaglobulinemie 116, 258, 578 hypoglycaemia unawareness 740 hypoglykemie 705, 740 hypogonadisme 711 hypo-immunoglobulinemie 578 hypokaliëmie 305, 346 hyponatriëmie 294, 705 hypo-osmolaiteit 294 hypoparathyreoïdie 719 hyposensibilisatie 107, 479 hypothalamushormonen 677 hypothermie 236 hypothyreoïdie 686, 692 hypoxanthine-guanine-fosforibosyltransferase 809 hypoxemie 465 IADL 828 IBD 593 ICAM 89 ICD 411 ICSI 272 icterus zie geelzucht idiopathic skeletal hyperostosis, diffuse 805 idiopathische – hypercalciurie 370 – myelofibrose 245, 247 – proctitis 601 – trombocytopenische purpura 231 IF zie intrinsic factor ifosfamide 284 IgA-deficiëntie 102 IgA-nefropathie 363 IgE-antistoffen 105, 471 IGF-I-gehalte 682 IgG-subklassedeficiëntie 102 ijzer – bindingscapaciteit 214 – dieet 621 – gebrekanemie 214 – stapeling 237, 661 IL-1-ra 92 ileo-pouch-anale anastomose 599

REGISTER

ileus 530 imatinib 245, 273 IMF 247 immunogenetica 777 immunologie 87 immunotherapie 108, 114, 268, 273 immuun – complexen 108 – deficiënties 101 – globuline zie antistoffen – respons 96 – suppressie 111 – maligniteit 284 – systeem zie afweersysteem impaired glucose tolerance (IGT) 745 importziekten 181 inappropriate ADH-secretie 679 indinavir 125 infectie – luchtwegen 505 – nosocomiale 170 – opportunistisch 168, 261 – stenen 370 inferentie, statistisch 5 infliximab 598 influenza 132, 171, 505 – S. aureus 507 – vaccinatie 485 inhalatiecorticosteroïden 477 inhalatiemedicatie 476 INR zie International Normalized Ratio insectenbeten 108 insecticiden 845 inspanningselektrocardiografie 395 inspanningsonderzoek 464 insuline 731 – analogen 738 – detemir 738 – secretie 730 – therapie 738, 744 insulin-like growth factor I (IGF-I) 264, 681 integrinen 89 interferon 91, 650 interferon-alfa 125, 647 interindividuele variabiliteit 55 interleukinen 91 intermediate-density lipoproteïne (IDL) 753, 754 International Normalized Ratio 191 Internationale Prognostische Index 256 interventieradiologie 39 intestinale pseudo-obstructie 578 intra-alveolaire bloeding 22 intracerebrale bloeding 844 intracraniële druk 843 intradermale injectie 117 intrinsic factor (IF) 217, 539, 562 intron 68 invaginaties 579 ioniserende straling 46 IPI 256 ipratropiumbromide 479 iridium 268 iridocyclitis 156 irritable bowel syndrome zie prikkelbaredarmsyndroom ischemisch cerebrovasculair accident 844 isoniazide 518 isosorbidemononitraat 422 Isospora belli 616, 617

isosthenurie 224 ITP zie idiopathische trombocytopenische purpura itraconazol 126 IVP 339 IVU 399 Ixodes 158 jeuk 666 jicht 808 jodide 684 jodium – dieet 621 – radioactief 40 jodiumhoudend contrastmiddel 26 Jones-kenmerken 440 J-punt 395 juveniele nefronoftise 373 juxtaglomerulair apparaat 327 Kahler, ziekte van 249 kala-azar 173 kalium 304 – dieet 621 Kallmann, syndroom van 712 Kaposi-sarcoom 164, 264, 284, 379 Kaposi, varicelliforme eruptie 156 Karnofsky-index 270 Katayama-syndroom 179 kathetersepsis 625 kattenkrabziekte 162 Kawasaki, ziekte van 131, 794 Kayser-Fleischer, ring van 662 keelontsteking 159 Keith-Wagener-Barker-criteria 318 kel zie eliminatiesnelheidsconstante keratitis dendritica 156 keratoconjunctivitis sicca 792 Kerckring-plooien 571 Kerley-B-lijnen 436, 453 kernicterus 641 Kernig-symptoom 133 ketanserine 323 ketoacidose 301, 744 ketoconazol 59 ketonlichamen 730 kiembaanmutatie 68 kiemceltumoren 275 Kimmelstiel-Wilson-afwijkingen 748 kinkhoest 167 klaring 51, 328 Klebsiella – pneumoniae 513 – species 366 klierkoorts 160 Klinefelter, syndroom van 712 klonale selectie 94 koffie 450 koliek, nier 369 koliekpijn 369 kolonisatieresistentie 121 koolhydraatmalabsorptie 537 koolhydraatstofwisseling 630 koolhydraten, hoogcomplexe 623 koolmonoxide 449 koolteerderivaten 264 koolzuur 297 koorts 126 – transfusie 235 – reacties 235 – uitslag 156

883

REGISTER

koper, dieet 621 koperstapeling 661 Koplik-vlekjes 151 koraalstenen 370 Korotkoff-tonen 310 kortademigheid 384, 855 koudeautoantistoffen 225 kraamvrouwenkoorts 2 kringloop, enterohepatische 211 kristalartropathieën 808 kunsthart 412 kunstklep 439 kunstmatige beademing 838 Kupffer-cellen 98, 628 kyfoscoliose 456 laagmoleculair-gewicht-heparinen 193, 504, zie ook heparine lactasedeficiëntie 576 lactulose 667 LAD zie leucocyte adhesion deficiency Laënnec-cirrose 389, 457 lambliasis 175 lamivudine 125 Landsteiner-classificatie 234 Langerhans-cel-granulomatose, pulmonale 501 Langerhans, eilandjes van 606 lanthaniumzouten 351 laryngitis 505 Lassavirus 648 latent auto-immune diabetes of adults 743 laxantiamisbruik 536, 586 laxeermiddelen 586 lazy leukocyte syndroom 102, 229 LCAT-deficiëntie – familiaire 763 – secundaire 763 LE-celtest 789 lecithine-cholesterolacyltransferase (LCAT) 763 Legionella pneumophila 509, 512 leiomyoom 570 leishmaniasis 173 Lemierre-syndroom 160 leptine 707, 770 Leptospira icterohaemorrhagiae 168, 365, 651 leptospirosen 168, 365, 651 Lesch-Hyhan, syndroom van 809 Letterer-Siwe, ziekte van 259 leucocyte adhesion deficiency (LAD) 102 leukaferese 242 leukemie – acute 241 – acute lymfatische 243 – acute myeloïde 241 – chronische lymfatische 258 – chronische myeloïde 244 – hairy cell 259 – plasmacel 249 – prolymfocyten 258 leukemoïde reactie 230 leukocytoclastische vasculitis 794 leukocytose 229 leukocyturie 366 leuko-erytroblastair bloedbeeld 265 leukopenie 229 leukoplakie 164, 544 leukotriënen 471 leukotriënenblokkers 478

lever 627 – abces 651 – adenoom 633, 664 – biopsie 635 – celcarcinoom 264 – cirrose 638 – stollingsstoornissen 189 – cysten 663 – falen 639 – functiestoornis 56 – insufficiëntie 639 – lipasedeficiëntie, primaire 758 – metastasen 665 – polycystische 663 – scintigrafie 635 – simendan 409 – transplantatie 669 LHRH-test 680 Liddle, syndroom van 316, 331 Li-Fraumeni-syndroom 81 lipase 754 – hormoongevoelig 756 lipidenmetabolisme 753 lipolyse 754 lipoproteïnelipase (LPL) 755 lipoproteïnen 97, 753 lipopolysacharide 97 liquor 135 Listeria monocytogenes 136 lithium 59 LMWH zie laagmoleculair-gewicht-heparine 193 Lmx1b 381 Loa loa 178 Loefller-syndroom 176 loiasis 178 longabces 514 longcarcinoom 488 – stagering 490 longembolie 194, 501 – CT 31 – ECG 196, 504 longemfyseem zie emfyseem longfibrose 467, 497 – sarcoïdose 23 longfunctieonderzoek 462 longkanker 487 longoedeem 385 longontstekingen 508, zie ook pneumonie longparenchym 481 longperfusiescan 43 longpest 171 longrevalidatie 486 longtransplantatie 486, 527 longvolumina 462 Looser-zones 720 Los Angeles-classificatie 555 low-density lipoproteïne (LDL) 199, 754 Löwenstein-Jensen-voedingsbodem 517 L-thyroxine 694 luchtbronchogram 22 luchtweginfectie 120 luchtwegobstructie 473 luchtwegreactiviteit 474 lumpectomie 276 lupus anticoagulans 113, 198 lupus erythematodes – systemische 103, 113, 359, 498, 788 LVAD 412 Lyme-borreliose 158, 802

lymfangiëctasieën, darmwand 576 lymfangioleiomyomatose 501 lymfeklierdissectie 268 lymfocytopenie 230 lymfocytose 230 lymfoïde organen, primaire 94 lymfoom 854 – agressief 256 – B-cel 255 – Burkitt 161, 256, 264 – cutaan 257 – indeling 255 – maag 570 – maligne 252, 255 – MALT 257, 570 – zenuwstelsel 257 lymfopoëse 239 Lynch, syndroom van 591 lysosomale ziekten 767 maag – carcinoom 569 – lymfoom 570 – zweer zie ulcusziekte macroadenoom 684 macroangiopathie 747 macrofagen 98 macroglobulinemie 251 macrophage-derived growth factor 92 macula densa 327 magnesium, dieet 621 magnesiumdeficiëntie 719 magnetic resonance imaging zie MRI magnetische resonantiecholangiopancreatografie (MRCP) 606, 633 major histocompatibiliteitscomplex 88 malabsorptie 535, 539 – oorzaken 540 malaria 172 maligne – hypertensie 317 – lymfomen 255 Mallory-Weiss, syndroom van 542 maltakoorts 146 maltase 538 MALT-lymfoom 257, 570 mammacarcinoom 80, 276 – erfelijk 80 – radiologie 24 mammasparende behandeling 276 mammografie 24 mangaan, dieet 621 mannan-binding lectine 97 mannitol, diarree 536 manometrie 549 MAP zie MYH-geassocieerde polyposis Marfan, syndroom van 202, 438, 774 marshemoglobinurie 226 mastectomie 276 mastocytose 247 MATIG zie menselijk antitetanus immunoglobuline mazelen 151 MBL-deficiëntie 103, 104 McArdle, ziekte van 765 McBurney-drukpunt 582 M-component 248 M-CSF 208 MDGF 92 MDR1 58

884

MDRD-formule 336 MDS 240 mebendazol 176 Meckel-divertikel 578 mediane halscyste 695 medullair schildkliercarcinoom 698 megacolon 583, 584 – toxisch 594 megakaryocyten 231 megaloblastaire anemie 539 megarectum 584 megestrolacetaat 277 melaena 542 melanocortine-4-receptor (MC-4-R) 770 melkzuuracidose 301 – diabetes mellitus 746 membraneuze glomerulopathie 361 MEN-1-syndroom 725 MEN-2-syndroom 725 meningisme 133 meningitis 120, 133 – serosa 138 – tuberculosa 137 meningokokken 133 menselijk antitetanus immunoglobuline 140 6-mercaptopurine 57 mesangiocapillaire glomerulonefritis 361 mesorectale excisie, totale 283 mesothelioom 525 mestcellen 106, 247, zie ook mastocytose mestcelleukemie 247 metabole acidose 300, 301 metabole alkalose 300, 303 metabool syndroom (syndroom X) 756, 771 metacholine 474 metanefrinen 707 metformine 743 methanol 301 – intoxicatie 846 methemoglobine 210, 224 methimazol 691 methotrexaat 59, 271, 785, 787, 788 methylprednison 706 metoclopramide 274, 531 MGUS 248 MHC 88 MHC-klasse-I-moleculen 89 MHC-klasse-II-moleculen 89 microadenomen 684 microalbuminurie 319, 337, 749 microangiopathie 353, 747 – trombotische 358, 359 micrometastasen 269 microsatellietinstabiliteit 79 microsomale antilichamen 687 microsomale triglyceride-transfer-proteïne (MTP) 754 Microsporidium 616 mictiecollaps 293 mictiecystografie 339 middenstroomurine 366 migrerend-motorisch complex 571 mijnwormen 176 Milkman, pseudo-fracturen 720 milrinon 408 miltextirpatie 220 mineralocorticoïden 698 minimal change glomerulopathie 361 Mini-Mental State Examination 828

REGISTER

mismatch repair-genen 79 misselijkheid 861 mitralisinsuffiëntie 393, 436 mitralisklepprolaps 393, 438 mitralisroulement 436 mitralisstenose 394, 435 M-mode-echocardiografie 397 MMSE 828 mobiliteit 828 MODY 74 monoartritis 778 monocytopenie 230 monocytose 230 monoklonale gammopathie 248 mononeuritis multiplex 793 mononucleair fagocytensysteem 98 mononucleosis infectiosa 160 Monosticonreactie 160 Mantoux 117, zie ook intradermale injectie Moraxella catarrhalis 507 morbilli 151 morfine 52, 274, 408 Morgagni-crypten 601 Moro-symptoom 133 morphaea 790 Moschcowitz, ziekte van 232 mosterdgas 846 mozaïcisme 68 M-proteïne 116 MR 35 MR-cholangiografie (MRCP) 38, 606 MR-spectroscopie 35 – aortadissectie 38 – scan 35 MRI 34, 36 MSI 79 mucolytica 485 mucoviscidose zie cystische fibrose Müllerian-inhibiting factor (MIF) 711 multidrug resistance 518 multipathologie 824 multipele endocriene neoplasieën (MEN) 725 MVAC 282 myasthenia gravis 91 mycobacteriën, immuundeficiëntie 103, 104 Mycobacterium – avium 164 – tuberculosis 517 Mycoplasma pneumoniae 225, 513 mycosis fungoides 257 myelinolyse, centrale pontiene 679 myelodysplasie 240 myelofibrose, acute 247 myelofibrose, idiopathische 245, 247 myeloom, multipel 249 MYH-geassocieerde polyposis 78 myocardinfarct 198, 202 myocardischemie 427 myocarditis 443 myocardruptuur 429 myoglobinurie 346 myxoedeem 690 myxoom 436 N=1 trial 14 nachtblindheid 638 Naegleria 175 Na-K-ATP-ase 329 naloxon 844

naltrexon 666 nasofaryngeaal carcinoom 161, 264 natrium, dieet 621 natriumbeperking zie zoutbeperking natural killer-cellen 99 Necator americanus 176 necrose, fibrinoïde 314 necrotiserende fasciitis 151 nefrine 381 nefritis 788 – anti-GBM- 358 – interstitiële 365 – syndroom 358 – tubulo-interstitiële 342, 365 nefroblastoom 374 nefrolithiasis zie nierstenen nefronoftise, juveniele 373 nefropathie – basale membraan 363 – diabetische 748 – urinezuur 370 nefrostomie, percutane 39 nefrotisch syndroom 360 nefrotoxiciteit 380 Neisseria meningitidis 133 nekstijfheid 133 nelfinavir 58, 125 nematoden 175 neuralgie, postherpetische 155 neuroborreliose 158 neurokinine A 454 neuropathie – artropathie 806 – diabetes mellitus 749 – entrapment 816 neutrofilie 230 neutropenie 170, 229 – cyclische 102, 229 nevirapine 125 New York Heart Association (NYHA) 384 NHL zie non-hodgkinlymfoom nicotine 449 nicotinezuur 756 Niemann-Pick, ziekte van 767 nierarteriestenose 204, 315, 322, 352 niercelcarcinoom 282 nierfunctiestoornis 56 nierinsufficiëntie – acute 342, 343, 345 – chronische 342, 348 nierschorsnecrose 344 nierstenen 369 niervenetrombose 362 nierziekten, polycysteuze 373 niet-alcoholische steatohepatitis (NASH) 662 nifedipine 423 Nissen, fundoplicatieoperatie volgens 556 nitraten 408, 422, 623 nitriet 623 nitrofurantoïne 221 nitroprusside 437 NNT zie number needed to treat NO SPECS-classificatie 689 Nocardia 169, 517 non-hodgkin-B-cellymfoom 616 non-hodgkinlymfoon (NHL) 254, 255, 284, zie ook lymfoom non-seminoom 279 non-thyroidal illness 685

885

REGISTER

noradrenaline 313, 707 Noro-virus 149 nosocomiale infecties 170 notenkrakerslokdarm 553 NPH-insuline 738 NSAID 562, 563, 568, 781, zie ook anti-inflammatoire analgetica – hyperkaliëmie 307 NSIP 497 nucleaire geneeskunde 17, 40 nucleotiden 67 number needed to treat (NNT) 8 nutriënten 619 nycturie 407 obesitas 770, zie ook adipositas observationeel onderzoek 3, 14 obstipatie 583, 585 obstructiesyndroom, distaal intestinaal 610 ochronose 811 Oddi, sfincter van 607, 628 odds-ratio 8 oedeem 386 – been 867 oesofagitis – reflux- 554 – schimmel- 557 – virale 557 oesofagoscopie 546 oesofagus zie ook slokdarm – carcinoom 559 – ulcus door medicatie 558 oestrogeenreceptoren 272 okselkliertoilet 276 OKT3 111, 115 oligoartritis 778 oligurie 342 omeprazol zie protonpompremmer OMIM 725 onchocerciasis 178 oncogenen 264 oncogenetica 76 ondansetron 274, 531 operatierisico, cardiaal 448 opiaatintoxicatie 844 oplaaddosis 52 opportunistische infecties 168, 261 opsonisatie 98 orale anticonceptie 320 – hypertensie 320 orale rehydratievloeistof (ORS) 144, 624 orbitopathie 688 orchidectomie 279, 281 orchitis 166 orgaantransplantatie 110 organofosfaten 846 ornithose 514 ORS 144, 624 ortho-para-DDD 703 orthopnoe 385 oseltamivir 506 osmolal gap 294 osmolaliteit 295 osmoregulatie 294, 334 osteodystrofie, renale 349 osteomalacie 638, 720 osteoporose 721 osteosarcoom 284 ostitis fibrosa 350

ovariumcarcinoom 275 ovariumsyndroom, polycysteus 714 overgevoeligheidsreacties 105 overgewicht 743, 769, zie ook adipositas overnight suppression-test 700 oxamniquine 179 oxyuriasis 175 PABA-test 542 pacemaker 418 paclitaxel 277, 402 paddestoelen 845 Paget, ziekte van – bot 723 – tepel 278 PAI-1 187 palliatieve behandeling 273, 493 palpitaties 385, 414, 859 PAN 793 pancolitis 594 pancreas 606 – anomalieën 607 – cystische fibrose 522 – divisum 607 – insufficiëntie 610 – kopcarcinoom 611 – lipase 754 – transplantatie 742 pancreaticocholangiografie 606 pancreatitis 607, 756 panhypopituïtarisme 679 papillairspier 425 papillairspierruptuur 429 papillotomie 671 papilnecrose 368 papiloedeem, hypoparathyreoïdie 719 para-aminosalicyzuur 516 paracetamol 845 para-influenzavirussen 505 para-oesofageale hernia 554 paraproteïne 116, 248 parasieten 172 parasympathicus 453 parathyroïdectomie 718 paratyfus 145 parenterale voeding 625 Parinaud-syndroom 162 Parkinson, ziekte van 583 parodontitis 544 parotitis epidemica 166 paroxismale nachtelijke hemoglobinurie 220 paroxismen 851 PAS 516 passagestoornis 861 patiëntcontroleonderzoek 3, 14 pattern-recognition-receptoren 97 Paul-Bunnell-reactie 160 PC20 474 PCI 402, 426 PCO zie polycysteus ovariumsyndroom PDGF 92 PECAM 89 pectus carinatum 456 pectus excavatum 456 PEEP zie positive end-expiratory pressure PEF 473 PEG 623 peginterferon 647 Pel-Ebstein-koorts 126

Pelger-Huet-kernanomalie 227 pellagra zie pyridoxine pelvirectale ruimte 600 pepsinogeen 562 peptidoglycaan 97 percussie 456 percutane endoscopische gastrostomie (PEG) 623 percutane transluminale angioplastiek (PTA) 36 perforatie 25 perfusiedruk 287 perfusiescintigrafie 399 pericardiocentese 446 pericarditis 445, 788 peridiverticulitis 583 perihepatitis 651 peritonitis 615 – carcinomatosa 275 – spontane bacteriële 641, 667 – tuberculeuze 615 pertussis 167 PET 43, 399 PET-CT-scanners 45 Peutz-Jeghers, syndroom van 81, 579 Peyronie, ziekte van 816 Pfeiffer, ziekte van 160 Phadiatop-bepaling 473 Philadelphia-chromosoom 77, 244 pH-meting 549 Pickwick-syndroom 771 piekstroommeting 473 pigmentstenen 657 pijnbestrijding 273 PK-deficiëntie zie pyruvaatkinasedeficiëntie placebo 12 plasmacelleukemie 249 plasmaproducten 234 plasmaspiegelbepalingen 59 plasmine 186 plasminogeenactivator-inhibitor type 1 187 Plasmodium – falciparum 172 – malariae 172 – ovale 172 – vivax 172 platelet-derived growth factor 92 Plaut-Vincent, angina van 159 pleura-empyeem 514, 515 pleurapijn 501 pleuravocht 524 pleuritis 524, 788 – carcinomatosa 274 plexus haemorrhoidalis 599 Plummer-Vinson-syndroom 215 Pneumocystis carinii 164, 515 pneumonie 21, 459, 508 – Aspergillus 169 – aspiratie 514 – community acquired 511 – Legionella 514 – nosocomiaal 514 – pneumokokken 512 – thoraxfoto 459 – ziekenuis 514 pneumothorax 484, 525 PNH 220 podagra 808 podocine 381 podocyten zie viscerale epitheelcellen pokken 171

886

poliepectomie 589 poliomyelitis 835 pols – deficit 388 – druk 432 – fractuur 721 – golf 387 polyarteriitis, microscopische 359 polyarteriitis nodosa 793 polyartritis 778 polycysteus ovariumsyndroom (PCO) 714 polycystische lever 663 polycythaemia vera 245, 246 polydipsie 295, 853 polyfarmacie 60, 825 polyglandulaire auto-immuunziekten 725 polymorfismen 57 polymyalgia rheumatica 792 polymyositis 791 polyposis, familiaire adenomateuze 78, 264, 587 polyserositis, familiaire paroximale 616 polyurie 853 Pompe, ziekte van 765 porfobilinogeen-(PBG-)deaminase 767 porfyrie 662, 767 – intermitterende acute 767 porphyria cutanea tarda (PCT) 769 porseleingalblaas 659 portale hypertensie 639 positive end-expiratory pressure (PEEP) 839 positronemissietomografie 43, 399, 490 postherpetische neuralgie 155 postmarketingsurveillance 14 postmyocardinfarctsyndroom 428 poststreptokokkenglomerulonefritis 358 posttransfusionele purpura 236 posttrombotisch syndroom 197 potency zie EC50 PPAR-gamma 744 PPD 117 PQ-tijd 394 praziquantel 179 PRCA zie pure red cell aplasia precipitinen 108 preload 839 prikkelbaredarmsyndroom 535, 617, 618 primaire biliaire cirrose 655 primaire ciliare dyskinesie 508 primaire scleroserende cholangitis 656 primaquine 221 Prinzmetal-angina 384 probiotica 535 proctalgia fugax 602 proctitis 601 prohormoonconvertase I 770 prokinetica 618 prolactinoom 681 prolymfocytenleukemie 258 pro-opiomelanocortine (POMC) 676, 770 prostaatcarcinoom 280 prostaatspecifiek antigeen (PSA) 267, 280 prostaglandinen 334 prostaglandinesyntheseremmers 307 prostatitis 367 proteasoom 251, 381 proteïne C, geactiveerde 842 proteïne-C-systeem 186 proteïne S 186 proteïnurie 748

REGISTER

Proteus species 366 prothese, gewricht 807 protonendichtheid zie MR protonpompremmer 556 proto-oncogenen 264 protozoën 172 protrombine-20210-mutatie 198 protrombinetijd (PT) 185, 191, 632 PSA zie prostaatspecifiek antigeen pseudo – cysten 608 – hepatomegalie 640 – hermafroditisme 711 – hypoparathyreoïdie 720 – jicht 810 – kroep 152 – melanose 587 – membraneuze colitis 535 – obstructie, intestinale 578 – Pelger-Huet-afwijking 228 – poliep 588 – pubertas praecox 708 psittacose 514 psoriasis 800 – vulgaris 91 PT zie protrombinetijd PTH 716 PTHrP 718, 726 P-top 394 PTP 236 pubertas praecox vera 708 puberteit 707 publicatiebias 15 PubMed 725 pulmonale – hypertensie 484 – Langerhans-cel-granulomatose 501 pulmonalis – angiografie 29, 196, 504 – insufficiëntie 394, 439 – klepstenose 439 pulsus – alternans 388 – bigeminus 388 – celer 388 – mollis 388 – paradoxus 388 – tardus 432 pure red cell aplasia 351, 214 pure white cell aplasia 230 purging 111 Purkinje-vezels 394 purpura – idiopathische trombocytopenische 231 – posttransfusioneel 236 – trombotische trombocytopenische 232 PUVA-fototherapie 257 PV 246 p-waarde 5 pyelonefritis – acute 366, 368 – chronische 368 pylorusstenose 568 pyoderma gangraenosum 597 pyrazinamide 518 pyridoxine 621 pyrofosfaatartropathie, chronische destructieve 810 pyruvaatkinasedeficiëntie 222

QCA 402 Q-koorts 514 QRS-complex 394 QT-tijd 395 Quervain, thyreoiditis van De 695 Quervain, ziekte van De 695 queteletindex 769 RA zie reumatoïde artritis RAAS 288 rabdomyolyse 60, 344 rachitis 720 rad 269 radiatie-enteritis zie bestralingsenteritis radioactief jodium 40 radioallergosorbenttest 107 radiofarmaca 40 radiologie 17 – interventie 39 radiotherapie 268 – systemische 41 RAEB 240 Ramsey-Hunt-syndroom 156 randomisatie 4, 6, 12, 13 ranitidine 556 RANKL 777 Ranson-criteria 608 rapamycne 379 RARS 240 RAST zie radioallergosorbenttest rate control 414 Raynaud-fenomeen 251, 788 reactie – anafylactische 236 – Hijmans van den Bergh 210 – Paul-Bunnell 160 receiver operating characteristic-curve 10 receptor 53, 673 – endocrinologie 675 – farmacologie 53 recessieve aandoeningen 72 rechallenge 62 rechts-linksshunt 837 recombinant t-PA 194 rectokèle 601 rectum 599 – carcinoom 283 – prolaps 601 reduced intensity-stamceltransplantatie 257 Reed-Sternberg-cellen 252, 253 reflex – algoneurodystrofisch syndroom 813 – dystrofie 813 reflux – gastritis 569 – hepatojugulaire 291, 660 – oesofagitis 554 – vesico-ureterale 368 – ziekte, gastro-oesofageale 554 regressie naar het gemiddelde 13 regurgitatie 550 Reiter, syndroom van 803 reizigersdiarree 535 rejectie zie afstotingsreactie 379 relatieve bradycardie 145 remmingstests 675 renale osteodystrofie 349 renale tubulaire acidose 302, 305, 371 Rendu-Osler-Weber, ziekte van 190

887

REGISTER

renine-angiotensine – -aldosteronsysteem 288 – systeem 313, 333, 748 renografie 319 renovasculaire hypertensie 315 reperfusie 426 resistentie 122, 269 respiratoire – acidose 299, 300 – alkalose 300, 301 – insufficiëntie 484, 837 – quotiënt 465, 836 – syncytieel virus 505 respiratory-distress syndroom, acuut 837 respons, tumor 269 resting energy expenditure 620 resuscitatie, cardiopulmonale 419 resusantigeen 233 resynchronisatietherapie 411 reticulocyten 210 – crisis 218 retinoblastoom 264 retinol 622 retinopathie – diabetische 747 – hypertensieve 318 retroperitoneale fibrose 368 reuma – acuut 440, 803 – factoren 779 – noduli 786 – profylaxe 443 reumatoïde artritis 114, 240 – extra-articulaire afwijkingen 785 – longen 498 reuscelarteriitis 793, 795 rhonchi 458 ribavirine 125, 650 riboflavine 621 ricinusolie 539 Rickettsia conorii 158 Riedel, scleroserende thyreoiditis van 696 rifampicine 518, 666 rijstwaterdiarree 148 ringsideroblasten 214 Riolan, anastomosis intermesenterica 603 risico 7 risicofactor 7 RIST 257 risus sardonicus 140 ritmen, circadiane 675 ritmestoornissen 414, 429 ritonavir 125 rituximab 256 Riva-Rocci-bloeddrukmeting 310 ROC-curve zie receiver operating characteristiccurve rodehond 152 roken 430, 449, 481, 488 – longkanker 488 – stoppen met 484 Rome-II-criteria 617 röntgen – contrastmiddelen zie contrastmiddelen – foto 17, 18, 19 – toestel 18 roodvonk 150 roseolae 145 rotavirus 149

RQ 465 RR zie Riva-Rocci-bloeddrukmeting RS-virus 505 rubella 152 – artritis 803 rugklachten, inflammatoire 797 ruiterembolus 195 runderlintworm 180 sacharase 538 sacro-iliitis 797, 799 salbutamol 477, zie ook bèta-2-agonisten salicylaat 301 salmeterol 478 Salmonella – enteritidis 144 – immuundeficiëntie 103, 104 – paratyphi 145 – sikkelanemie 224 – typhi 145 – typhimurium 144 saquinavir 125 sarcoïdose 21, 494, 797 sarcoom 266, 283 – Kaposi 164, 264, 284, 379 sarcopenie 823 Sarin-zenuwgas 846 SARS zie severe acute respiratory syndrome 132, 506 scarlatina 150 scheurbuik 2, 190, 622 schietschijfcellen 222 schildklier 684 – radiofarmaca 40 – scintigrafie 40, 687 – tumoren 696 schildkliercarcinoom 40 – anaplastisch 698 – folliculair 697 – medullair 698 – papillair 697 schildwachtklier 278 Schilling-test 218 schistocyten 226 schistosomiasis 179 schouder-handsyndroom 813 schouderklachten 817 schuimcellen 199, 420 SCID zie severe-combined immunodeficiency scintigrafie 42 sclerodermie 553, 789 – diffuse 789 – longen 499 – slokdarm 553 scleroserende thyreoiditis van Riedel 696 SCT zie stamceltransplantatie secundaire hypertriglyceridemie 756 selectiebias 5 selectinen 89 selectiviteitsindex 337 seminoom 279 sensitiviteit 9 sentinel-node-procedure 42 sepsis 127, 840 – intraveneuze lijn 626 – parenterale voeding 626 seretide 479 serotonine 613 Serretia marcescens 509

serumhepatitis 643 serumziekte 109, zie ook immuuncomplexen sevelameer 351 severe acute respiratory syndrome (SARS) 132, 506 severe-combined immunodeficiency (SCID) 103 Sézary-syndroom 257 sferocytose, hereditair 219 sfingomyeline 767 Shigella species 147 shigellose 147 shock 291, 840 – anafylactische 108 – septische 842 short-bowel-syndroom 579, 625 shunt 466 – Cimino 375 – longen 466 SIADH zie inappropriate ADH-secretie sialolithiasis zie speekselklieren 545 sialyl-Lewis 89 siccaklachten 792 siccasyndroom 545 sick-sinus-syndroom 415 sideroachrestische anemie 215 sievert 40, 47 sikkelcelanemie 223 silent gap 311 silhouette sign 22 Simulium 178 simvastatine 59, 205 single-photon-emission computerized tomography (SPECT) 43, 399 sinoauriculair blok 416 sint-vitusdans 440 sinus caroticus 293 sinusaritmie 415 sinusbradycardieën 415 sinus-cavernosus-trombose 133, 136 sinusitis 505 sinusoïden 628 sinustachycardieën 415 Sipple, syndroom van 725 sirolimus 402 Sjögren, syndroom van 545, 792 skeletmetastasen 42 skeletradiologie 24 slaapapnoesyndroom 523 slagvolume 400 SLE zie systemische lupus erythematodes en lupus erythematodes, systemische SLE-nefritis 359 sliding hernia zie glijbreuk slikstoornissen 861 slokdarm – carcinoom 559 – echocardiografie 398 – motoriek – ineffectieve 553 – stoornissen 547 – spasmen, diffuse 552 – tumor 559 soiling 602 soja – olie 625 – vezels 624 Soman-zenuwgas 846 somatische mutatie 68 somatomedine 681

888

somatostatineanalogen 273 Somogyi-effect 741 sondevoeding 624 sorbitol, diarree 536 souffle 391 spanningspneumothorax 525 spastischbekkenbodemsyndroom 584 specificiteit 9 SPECT zie single-photon-emission computerized tomography speekselklieren 545 spider naevi 631 spierenzymen zie creatinekinase spierreuma zie polymyalgia rheumatica spiraal-CT 459, 503 spiritus 846 spirometrie 462 spironolacton 302, 410 splenomegalie 244 splenectomie zie miltextirpatie spondylartropathieën 797 spondylitis ankylopoetica 597, 797 spondylodiscitis 802 spondylose 805 sponsnier, medullair 374 spontane bacteriële peritonitis 641, 667 sport 449 spreekuurhypertensie 311 spruw, tropische 575 sputum 456 St. Jude-hartklep 439 stafylokokkenpneumonie 513 stagering 265 stamcellen 207 – nierziekten 382 – pluripotente 239 – transplantatie 259 stamceltransplantatie, reduced intensity 257 stamcelziekten 209 staphylococcal scalded skin-syndroom 131 Staphylococcus aureus 129, 131, 441 – influenza 507 stappenplan 744 Starling-curven 288 Starr-Edwards-hartklep 439 statines 199, 428, 760 status asthmaticus 479 stavudine 125 ST-depresssie 424 steady-state-plasmaconcentratie 51 steatohepatitis, niet-alcoholisch 662 steatorroe 536, 540, 609 steatosis hepatis 756 ST-elevatie 424 stellaatcellen 630 stenose, nierarterie 352 stent 402 stercobiline 211 Sternberg-Reed zie Reed-Sternberg steroïden, ketogene 700 steroïdhormoonsynthese 698 sterol regulatory element-binding protein (SREBP) 762 stethoscoop 457 Stichting Opsporing Erfelijke Tumoren (StOET) 80 stimulatietests 675 stollingsfactoren 185 stollingsstoornissen 187

REGISTER

straling, ioniserende 46 stralingshygiëne 46 strengaandoening, gecombineerde 218 Streptococcus – bovis 441 – faecalis 441 – pneumoniae 505 – pyogenes 150, 159 – viridans 441 streptokinase 194 streptokokken 130, 178, 440, 516 streptotokken-toxic-shock-syndroom 130 stresschocardiografie 399 strongyloidiasis 177 struma 690, 694, 695 – reductie 40 – toxisch multinodulair 689 struviet 370 ST-segment 395 stuwingslever 660 subacute thyreoiditis (ziekte van De Quervain) 691 Sudeck-atrofie 813 sulfonamiden 221 sulfonylureumderivaten 743 supportive care zie ondersteunende zorg SU-preparaten 743 Swan-Ganz-katheter 401, 840 Sydenham-chorea 440 symbicort 479 Symmers-fibrose 179 sympathisch zenuwstelsel 312 syncope 292, 386 syndesmofyten 799 syndroom – acuut respiratory-distress 837 – adrenogenitaal 704 – antifosfolipiden- 789 – Bardet-Biedl- 76 – van Bartter 305, 306, 330 – van Boerhaave 546 – Budd-Chiari- 660 – carpaletunnel- 816 – Chediak-Higashi- 102 – Churg-Strauss- 500 – click-murmur- 438 – van Conn 703 – Cowden- 81 – CREST- 499, 789 – van Cushing 316, 700 – van De Toni-Fanconi 371 – distaal intestinaal obstructie- 610 – van Ehlers-Danlos 190, 774 – van Fanconi (De Toni-) 371 – van Gardner 590 – van Gilbert 641 – van Gitelman 331 – Goodpasture- 22, 91, 358 – HELLP- 663 – hemolytisch-uremisch 232, 359 – van Henoch-Schönlein 190, 359, 605, 794 – HUS, hemolytisch-uremisch 232, 359 – hyperventilatie- 301 – irritable bowel- zie prikkelbaredarmsyndroom – van Kallmann 712 – Katayama- 179 – van Klinefelter 712 – lazy leukocyte 102, 229 – Lemierre- 160

– van Lesch-Hyhan 809 – van Liddle 316, 331 – Li-Fraumeni- 81 – Loefller- 176 – van Lynch 591 – PCO, polycysteus ovarium- 714 – postmyocardinfarct- 428 – posttrombotisch 197 – prikkelbaredarm- 535, 617, 618 – Ramsey-Hunt- 156 – reflexalgoneurodystrofisch 813 – van Reiter 803 – SARS, severe acute respiratory 132, 506 – schouder-hand- 813 – short-bowel- 579, 625 – sicca- 545 – sick-sinus- 415 – van Sipple 725 – van Sjögren 545, 792 – slaapapnoe- 523 – spastischbekkenbodem- 584 – staphylococcal scalded skin- 131 – streptotokken-toxic-shock- 130 – SIRS, systemisch inflammatoire respons- 127 – Tietze- 384 – toxic-shock- 129 – toxic strep- zie syndroom, streptokokkentoxic-shock– van Turner 713 – vena-cava-superior- 456, 489 – van Verner-Morrison- 534 – Werner- 725 – Wernicke-Korsakoff- 621 – Wolff-Parkinson-White- 415, 416 – Wolfram- 76 – Young- 508 – Zollinger-Ellison- 536, 537, 563, 568 synergisme 123 synoviaal vocht 779 synoviëctomie 784 synovium 776 systemisch inflammatoire responssyndroom (SIRS) 127 systemische lupus erythematodes (SLE) 103, 113, 359, 498, 788 systole 311 systolische functie 404 taaislijmziekte 521 zie ook cystische fibrose Tabun-zenuwgas 846 tache noir 158 tachycardie 415 tachyfylaxie 408 tachykinereceptor 454 tacrolimus 110 Taenia – saginata 180 – solium 180 Takayasu-arteriitis 795 tamoxifen 277 tamponnade 405, 427 Tangier disease 761 target cells zie schietschijfcellen target concentratiestrategie 59 taxoïd 277 TBG 685 T-cellen – cytotoxische 95 – regulatoire 95

889

REGISTER

technetium-99m 399 teek 158 tender points 815 tendinitis 815 tendovaginitis 815 teratogeniciteit 63 terbutaline 107 terugkoppeling 674 testiculaire feminisatie 711 testis 711 – atrofie 631 – carcinoom 279 tetanus 140 tetralogie van Fallot 447 TFPI zie tissue factor pathway inhibitor TGF-bèta 92, 777 thalassemie 222, 223 thalliumscintigrafie 401 T-helpercellen 95, 97 theofylline 107, 485 therapietrouw 64 thiamine 621 thiaziden 294, 303, 321 thiazolidinedionen 743, 744 thoracale pijnklachten, atypsche 384 thoraxfoto 19, 458 thrill 390, 432 thrombangiitis obliterans 204 thrombophlebitis migrans 195 thumb printing 604 thymine 67 thymoom 493 thymus 94 thyreoïdcarcinoom zie schildkliertumor 696 thyreoiditis 695 – De Quervain 695 – scleroserende 696 – subacute 691 thyreostatica zie antithyreotica thyreotoxicose 687 TIA zie transient ischaemic attack tiabendazol 177 Tietze-syndroom 384 tiotropium 479 TIPS 667 tirofiban 425 tissue factor 185 – pathway inhibitor (TFPI) 186 tissue plasmingen activator 426 TLC 462 TLR’s 97 T-lymfocyten 94, 95 TME 283 TNF zie tumornecrosefactor-alfa TNM-classificatie 267 tocoferol 621 tolerantie 111 toll-like-receptoren 97 tonsillitis 159 tophi 808 totale mesorectale excisie 283 toxic strepsyndroom zie streptokokken-toxicshock-syndroom toxicology 844 toxicose 663 toxic-shock-syndroom (tamponziekte) 129 toxinen 142 toxisch – adenoom 689 – multinodulair struma 689

toxische – hepatitis 653 – korreling 227 Toxocara canis 177 Toxoplasma gondii 161, 165 t-PA 426 TPMT 58 TPO-antilichamen 687 trachea 452 tracheitis 505 tractus digestivus 543 TRALI 236 tramadol 274 transaminasen 632 transcortine 699 transferrine 211, 214 – verzadiging 661 transforming growth factor-bèta 92 transfusie – bloed 233 – erytrocyten 233 – granulocyten 234 – trombocyten 234 transfusiehemosiderose 237 transfusiereactie 235 – acute hemolytische 235 – uitgestelde hemolytische 236 transfusion-induced acute lung injury 236 transient ischaemic attack (TIA) 202 transplantatie 25 – hart 412 – long 486, 527 – nier 378 transretinoïnezuur 242 transsfenoïdale microchirurgie 683 transsudaat – ascites 615 – pleuravocht 524 transversale relaxatietijd (T2) zie MR trastuzumab 273 trematoden 179 TRH-test 680 triamcinolon 706 trichinosis 177 trichuriasis 176 tricuspidalis – insufficiëntie 393, 439 – stenose 438 tricyclische antidepressiva 619 triglyceride 753 – -transfer-proteïne, microsomale 754 triple diagnostiek 276 trombasthenie 188 trombine 185 trombocytemie, essentiële 245, 246 trombocyten 231 – aggregatie 183 – transfusies 234 – vaatwandadhesie 183 trombocytopathie 187 trombocytopenie 187, 231 trombocytemie, essentiële (ET) 245, 246 trombocytose 232, 247 trombofilie 198 tromboflebitis 195, 265 trombolytica 194 tromboplastine 185 tromboplastinetijd, geactiveerde partiële 185, 191 trombopoëtine 208

trombose 183, 194 – dienst 197 – mesenteriale 204 – veneuze 194 trombotische trombocytopenische purpura 232 tromboxaan-A2 184, 424 trommelstokvingers 265 troponine 424 Trousseau-fenomeen 719 truncus coeliacus 628 T-score 722 TSH 687 – bepaling 686 TSST-1 131 T-topinversie 424 TTP zie trombotische trombocytopenische purpura tuberculeuze peritonitis 615 tuberculine 117 tuberculose 505, 516 – bijnierinsufficiëntie 704 – extrapulmonale 138 tuberculostatica 518 tubereuze xanthomen 758 tubulair adenoom 588 tubulo-interstitiële nefritis 342, 365 – eosinofilie 366 tubulusaandoeningen 371 tubuluscel, proximale 330 tubulusnecrose, acute 343 tuinbonen 221 tumormerkstoffen 266 tumornecrosefactor 91 – antagonisten 800, 787, 788 – -alfa (TNF) 598, 788 tumorrespons 269 tumorsuppressorgenen 264 tumorvirussen 264 TUR 282 Turner, syndroom van 713 tyfoïd 145 tyrosinekinase 245 – remmer 273 Tzanck-test 155 UIP 497 uitstrijkje 265 ulcus – colon 596 – duodeni 565 – frenuli linguae 167 – oesofagus 558 – ventriculi 565, 569 – ziekte 565 ultrafiltratie 328 undetermined significance 248 uraatartropathie, chronische 809 urapidil 323 uricosurica 810 urine – sediment 338 – stenen 370 – weginfecties 366 – zuur 332, 808 – zuurnefropathie 370 urobiline 211 urobilinogeen 630 urokinase 194 – plasminogeenactivator (u-PA) 187 urolithiasis zie nierstenen

890

uroporfyrinogeendecarboxylase 769 ursodeoxycholzuur 659 urticaria 108 uteruscarcinoom 279 uveitis anterior (AUA), acute 799 vaatziekten 383 vagotomie 567 valaciclovir 125, 156 validiteit 5 Valsalva-manoeuvre 293 vanilylamandelzuur 707 variantangina 384 varicella 154 varicella-zoster-pneumonie 506 varicelliforme eruptie van Kaposi 156 varicesbloeding 667 varkenslintworm 180 vasculitis 342, 499, 788 – leukocytoclastisch 794 vasoactief intestinaal peptide 454 vasopressine zie antidiuretisch hormoon vasovagale collaps 292 Vater, papil van 609, 628 VCAM 89 VDJ-segment 94 VEGF 77, 273 vena-cava-superior-syndroom 456, 489 vena portae 628, 661 veneuze boog 291 veneuze druk, centrale 840 veno-occlusieve ziekte 660 ventilatie-perfusie – scan 196 – verhouding 465, 837 ventriculaire – extrasystole 416 – tachycardie 416 ventrikelangiografie 399 ventrikelfibrilleren 416, 419 ventrikelseptumdefecten 447 verapamil 323, 423 verdelingsvolume 51 verkoudheid 505 Verner-Morrison-syndroom 534 veroudering 819 very-low-density lipoproteïne (VLDL) 753, 754 verzamelbuizen 331 VES 416 vesico-ureterale reflux 368 veteranenziekte zie Legionella pneumophila 512 vetnecrose 608 vetstofwisseling 630 vetzucht zie adipositas vetzuren 754 VHL 77 Vibrio – cholerae 148 – eltor 148 vijfde ziekte 153 villeus 536, 588 – adenoom 588 – colon 536 vipoom 534 Virchow, trias van 197 virilisatie 714 viruspneumonie 506 viscerale epitheelcellen 326, 358 visolie 764

REGISTER

viswervels 224 vitale capaciteit 462 vitaliteitsonderzoek 44 – myocard 44 vitamine 630 vitamine A 619 vitamine B1 621 vitamine B2 621 vitamine B6 621 vitamine B12 539, 622 – deficiëntie 217 vitamine C 2, 622 – deficiëntie 190 vitamine D 334, 621 vitamine E 621, 755 vitamine K 186, 190, 621 – deficiëntie 191 VLDL zie very-low-density lipoproteïne VLDL-remnants 756 vleesnaturine 358 vlinderexantheem 788 VMA zie vanilylamandelzuur voeding 619 – diabetes mellitus 738 – parenteraal 625 – sonde 624 voedingstoestand 622 voedsel – allergie 576 – infectie 144 – vergiftigingen 142, 143 volume – effectief circulerend 287, 289 – overbelasting 405 voorspellend onderzoek 2 voorspellende waarde zie predictieve waarde voriconazol 126 voxel 29 vrij cortisol 700 vrije T4-gehalte 686 vroege puberteit 708 VT 416 v-top 389 VX 846 waist-hip-ratio 770 Waldenström-macroglobulinemie 251 wall stents 612 warmteautoantistoffen 225 waterkanalen 331 waterpokken 154 waterslot 526 weefselfactor zie tissue factor weefselplasminogeenactivator 187, 426 Wegener, ziekte van 114, 359, 505, 795 – longen 499 Weibel-Palade-lichaampjes 99 Weil, ziekte van 168, zie ook leptospirose Werlhof, ziekte van 231 Werner-syndroom 725 Wernicke-Korsakoff-syndroom 621 wespen, insectenbeet 108 Whipple-resectie 612 Whipple, ziekte van 575 WHO-activiteitsschaal 270 wiggendruk 840 Willebrand-factor, von 184 – cleaving protease 359 Willebrand-ziekte, von 188

Wilms-tumor 374 Wilson, ziekte van 661, 719, 811 wilsonbekwaamheid 822 Wirsung, ductus van 609, 611 wittejashypertensie 311 Wolff-Chaikoff-effect 684 Wolff-Parkinson-White-syndroom 415, 416 Wolfram-syndroom 76 wonderolie 539 wondroos 150 WT1 381 Wuchereria bancrofti 178 xanthelasma palpebrarum 760 xanthochromia striata palmaris 758 xanthoma plana 761 xanthomen 756, 760 – tubereuze 7 58 xerostomie 792 X-linked agammaglobulinemie 101 y-dal 389 Yersinia enterocolitica 147 Young-syndroom 508 zalcitabine 125 zanamivir 125, 506 zelfredzaamheid 821 Zenker-divertikel 558 zenuwgassen 846 zidovudine 125 ziekenhuis – infecties 170 – pneumonie 514 ziekte van – Addison 307, 704 – Addison en Biermer 218 – Alport 358, 362 – Bang 146 – Bechterew 75, 797 – Behçet 794 – Berger 363 – Bernard-Soulier 188 – Bornholm 525 – Besnier-Boeck-Schaumann 494 – Buerger zie thrombangiitis obliterans – Crigler-Naijar 641 – Crohn 594, 595, 801 – Cushing 316, 700 – Dupuytren 816 – Fabry 767 – Gaucher 767 – Gierke, von 765 – Graves 689 – Graves-Basedow 688 – Hand-Schüller-Christian 259 – Hashimoto 695 – Hippel-Lindau, von 77 – Hodgkin 252 – Kahler 249 – Kawasaki 131, 794 – Letterer-Siwe 259 – McArdle 765 – Moschcowitz 232 – Paget – van de tepel 278 – van het bot 723 – Parkinson 583 – Peyronie 816

891

REGISTER

– Pfeiffer 160 – Pompe 765 – De Quervain 695 – Rendu-Osler-Weber 190 – Wegener 114, 359, 505, 795 – Weil 168, zie ook leptospirose – Werlhof 231 – Whipple 575 – von Willebrand 188 – Wilson 661, 719, 811 ZIG 155 zink 662 – dieet 621 Zollinger-Ellison-syndroom 536, 537, 563, 568

zona – fasciculata 698 – glomerulosa 698 – reticularis 698 zorgplan 830 zoutbeperking 320, 373 Z-score 722 Zuckerkandl-orgaan 316 zuur-base-evenwicht 297 zuurbranden 550 zuurstof – dissociatiecurve 210 – therapie 487 zuurvast 517

zwanenhalsfenomeen 785 zwangerschap – alkalose 304 – diabetes mellitus 750 – geneesmiddelen 63 – hart 448 – hypertensie 316 – immuunsstoornissen 110 – lever 663, 669 – viruspneumonie 506 zweettest 521