Het woordenboek van Vos en Haas [3. dr., 2. bijdr. ed.] 9789020944235, 9020944231 [PDF]

Zitiervorschau

Sylvia Vanden l{eede 111et tekeningen van

The Tjong-Khing

Het

oor en oe van OS en

aas driehoek

deftig

geyoel piramide

~/ n--=---~-

dromedaris

lannoo ·

Sylvia Vanden Heede met tekeningen van

The Tjong-Khing

Het

oor en oe van OS en

aas zoogdier

lannoo

schimmel

www. lannoo.com www.vosenhaas.com Vierde druk Grafische vormgeving Studio Lannoo Gedrukt en gebonden bij Drukkerij Lannoo nv, Tielt Sylvia Vanden Heede baseerde zich voor de keuze van de woorden op woordenlijsten van Steunpunt NT2, K.U.Leuven. Tijdens het schrijven kreeg ze er zo veel zin in dat er ook heel veel grappige en ondeugende woorden een plaatsje kregen. © 2002 Uitgeverij Lannoo nv, Tielt D/2003/45/422 - ISBN 90 209 4423 1 (3de bijdruk) - NUR 287, 222 Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk. fotokopie, microfilm of op welke wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Lees eerst dit Dit boek hoef je niet in een ruk uit te lezen. En je mag best beginnen bij het eind. Of je kunt een stuk overslaan. Want dit boek is geen leesboek. En het is ook geen doeboek. Het is een opzoekboek. Als je een woord niet begrijpt, zoekje het op. Dat is niet zo moeilijk. Kijk naar de eerste letter van het woord. Is dat een A? Of een B? Of is het X? Woorden met een A vind je vooraan in het boek. Woorden met een Z staan aan het eind. Het is net als in het alfabet. Hee, dit woord staat in vetjes! Een woord in vet kunje opzoeken. Probeer het maar eens! Soms staat iets niet in vet. Maar toch is er iets geks mee. De woorden zijn blauw! Wat in blauw staat, komt uit een ander boek. Uit welk boek dan? Dat zie je aan het cijfer. bijvoorbeeld:

Haas weet heel veel, bijvoorbeeld hoe je een kippenhok bouwt.2 Een Een Een Een Een

zin met aanduiding 1 komt uit Vos en haas. zin met aanduiding 2 komt uit Tot kijk, Vos en Haas. zin met aanduiding 3 komt uit Vos en Haas op het ei1and. zin met aanduiding 4 komt uit Het koekboek van Vos en Haas. zin met aanduiding s komt uit aabeesee van Vos en Haas.

a Er ligt een boek op tafel. Het is een dik boek. Vos leest de titel. Dan lacht hij hard.

'Haas, Haas! Hoor eens! Hier staat: woordenboek.

a

Dat is dom!' Haas komt kijken. Het klopt wat Vos zegt. Er staat 'woordenboek' op de kaft. Haas doet het boek open. Ze leest: aai

8

aai - aarde

aai

a

Een aai is een zachte streling. Een poes laat zich graag aaien.

noot. En nog een noot. Zo uit de boom.' Het aantal noten dat uit de boom valt, is drie. Als er zoveel noten uit de boom vallen dat je ze niet meer kunt tellen, zeg je: 'een groot aantal noten' . Zijn het er weinig maar weet je niet precies hoeveel, dan zeg je: 'Een aantal noten' of 'een ldein aantal noten. Dat betekent hetzelfde als 'enkele noten', 'enige noten', 'een paar noten', of 'wat noten.' aar

aandacht

Aan iets of iemand denken, is er aandacht aan geven. Wie aandachtig is, let goed op. aanduiden

lets aanduiden is iets laten zien, bijvoorbeeld door ernaar te wijzen. aangenaam

lets is aangenaam als het prettig is. Daarom zeg je, als je iemand voor het eerst ontmoet: 'Aangenaam.' Je bedoelt daarmee dat je het prettig vindt kennis te maken. Het is heel beleefd en deftig om 'Aangenaam' te zeggen. aanstellen

Wie zich aanstelt, wil de aandacht treldcen. Dat kun je door te overdrijven of te doen alsof. aantal

Het aantal zegt hoeveel er van iets is. Het lijkt dus erg op 'getal'. Er valt een noot. En nog een

Brood wordt gemaakt van meel. Meel wordt gemaakt van graan. En graan groeit net als gras, met lange stengels. De stengel van een graanplant heet halm. Op de halm staat een aar. In die aar zitten de graankorrels. aarde

De aarde is de planeet waarop wij wonen. Het is net een grate bal. De aarde draait om de zon. Er zijn nog andere planeten. Mars is ook een planeet. Maar de maan niet, want de maan draait om de aarde.

aantal

9

'Dit is echt een woordenboek,' zegt Haas. 'Wat is daar dan zo raar aan?' Nu lacht Vos nog harder. 'Haas toch! lk dacht dat jij zo slim was! Ik dacht dat jij alles wist. Maar deze keer weet ik meer dan jij. Alle boeken zijn woordenboeken. Want er staan altijd woorden in.' Haas klapt het boek dicht. Zeis een beetje boos. 'Je bent eigenwijs, Vos,' zegt ze. 'Eigenwijs? Wat is dat?' vraagt Vos verbaasd. Haas zucht. 'Lees dat maar in het woordenboek,' zegt ze. Vos leest. 'Haas!' roept hij na een poos. 'Haas, dit is echt een stom boek, hoar! Er staat onzin in. Er staat dat de aarde een bol is.'

'Dat is ook zo,' zegt Haas. 'Oja?' spot Vos. 'Denk jij dat echt? Kijk dan eens door het raam! Daar is de aarde, in de tuin. Aarde is bruin en lijkt op zand. Je kunt er modder van maken. En slain zaaien. En worteltjes. Ik heb pas nog aardappelen gepoot.

In de aarde! Nee hoor, de aarde is geen bol. Anders zag ik het toch!' Haas moet een beetje lachen. 'Jij bedoelt grand,' zegt ze. 'Grond is aarde, dat klopt. Maar de aarde is veel groter dan de tuin. De aarde is grater dan alle tuinen bij elkaar. De aarde, dat is heel de wereld. En de wereld is rond.' Vos krabt zich achter zijn oor. 'Wat moeilijk,' zucht hij. 'Ik snap het niet goed.' 'Dan leg ik het nog een keer uit,' zegt Haas. 'Dat is aardig!' lacht Vos.

a

aardig - accent

aardig

Aardig is lief. 'Piep zei dat jullie aardig waren. Maar dat is niet zo,' ldaagt Tok. 'Jullie hebben de pik op me.'' Als je zegt: 'dat is een aardig sommetj e', bedoel j e da t het veel geld is. 'Piep is flink groat' is hetzelfde als 'Piep is aardig groat' . aarzelen

Dit woord betekende heel vroeger 'ach terui tgaan'. Je hoort er 'aars' in. Dat is een ander woord voor achterste. Nu gebruikje 'aarzelen' alleen nog figuurlijk. Aarzelen is dus niet meer echt 'achteruitgaan', maar 'achteruitgaan in gedachten'. Het is hetzelfde als weifelen of treuzelen. Wie aarzelt, is niet helemaal zeker van wat hij gaat doen. aas

Aas is voedsel waarmee dieren gelokt warden. Een hengelaar hangt aas aan zijn vishaak om vissen te vangen. Een ander woord voor zo'n aas is lokaas. Een aaseter is een dier dat liever niet zelf prooien doodt, maar leeft van gestorven dieren.

10

Een gier is een aaseter en een hyena ook. Ergens op azen is: op de loer liggen om dat te krijgen waar je op hoopt. De aas in het kaartspel is een bij zondere kaart. Hartenaas is bijvoorbeeld de kaart waarop een hart staat. absoluut

lets is absoluut als het volledig en zeker is. In een 'absolute stilte' hoor je absoluut niets. Zelfs geen zuchtje. Dat moet je absoluut eens meemaken! abuis

Een abuis is een vergissing. lets per abuis doen, is iets per ongeluk doen. Dan ben je abuis! accent

Een accent is een 'nadruk'. Bij 'accent' ligt de nadruk bijvoorbeeld op het laatste stukje van het woord. Je zegt accent. Het streepje op de 'e' is een accentteken. Aan dat teken kun je zien welk stuk van het woord je wat harder moet zeggen. Je drukt dus een beetje op

accent - ademen

11

dat stuk van het woord. Een accent is ook de manier waarop iemand spreekt. Vaak kun je aan het accent horen waar iemand vandaan komt. Vlamingen en Nederlanders spreken dezelfde taal. Maar meestal is het accent anders. Ook met ldeuren kun je een accent leggen. Een kamer die in blauwe tinten geschilderd is, krij gt met een paar rode kussens een rood accent.

die toneelspeelt, is een actrice. Ook voor film en televisie moet je kunnen acteren. actief

Actief is hetzelfde als 'be zig'. Wie niets doet, is passief. Niet alleen mensen en dieren kunnen actief zijn. Van een vulkaan die vuur spuwt, zegt men ook dat hij actief is . Sommige kinderen zijn hyperactief. Dat is een moeilijk woord voor: 'heel druk en altijd bezig'.

achting

Achting is hetzelfde als eerbied . Het omgekeerde van achting is minachting. acteren

Acteren is toneelspelen. Iemand die van acteren zij n beroep maakt, is een acteur. Een vrouw ademen

ademen

Om in leven te blijven, moet je inademen en uitademen. Je kunt je adem wel inhouden, maar niet zo heel lang. Anders ga je dood . Als je inademt, vullen je longen zich met lucht. In die lucht zit zuurstof. Dat heeft je lichaam nodig. De longen halen de zuurstof uit de lucht. Wat je uitademt, is lucht met veel minder zuurstof erin. Daarom is het belangrijk om een kamer af en toe goed te luchten. Anders krijg je te weinig zuurstof. En daar word je slaperig van. Een ander woord voor ademen is 'ademhalen'.

a

ademloos - agenda

ademloos

a

12

moet immers weten in welke brievenbus de post hoort. Haas pakt de brief. Aan Uil Boom naast Vos en Haas Bos. 'Het adres klopt,' zegt Vos.' afslaan

Als je heel hard gehold hebt, raak je buiten adem. Je bent dan ademloos. Maar je kunt ook ademloos zijn van bewondering. Natuurlijk heb je dan niet echt te weinig adem. Het is alleen maar een manier om te zeggen