Çözümlü Örneklerle Dış Ticaret İşlemleri Muhasebesi [PDF]

Zitiervorschau

Çözümlü Örneklerle Dış Ticaret İşlemleri Muhasebesi

Meliha ÇETİN

Paradigma Akademi

Çözümlü Örneklerle Dış Ticaret İşlemleri Muhasebesi Meliha Çetin ISBN:978-605-65917-6-l Sertifika No:32427 Matbaa Sertifika No: 25931 Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu kitap sahiplerine aittir. Paradigma Akademi Basın Yayın Dağıtım Fetvane Sokak No: 29/A ÇANAKKALE Tel: 0531 988 97 66 Tel: 0542 217 22 24 Tel: 0505 382 54 44 e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] Kapak Tasarımı: Ahmet ÇETİN Dizgi: Ahmet ÇETİN Matbaa Adresi: SONÇAĞ YAYINCILIK MATBAACILIK REKLAM SAN TİC. LTD.ŞTİ. İstanbul Cad. İstanbul Çarşısı 48/48 İskitler - Ankara 0312 341 36 67

Tanıtım için yapılacak kısa alıntılar dışında yayıncının yazılı izni olmaksızın hiçbir şekilde çoğaltılamaz. Bu Kitap T.C. Kültür Balanlığmdan alman bandrol ve ISBN ile satılmaktadır. Bandrolsüz kitap almayınız.

Paradigm a Akadem i - E ylül 2015 'm

Beni dünyaya getiren, o savunmasız muhtaç bir bebekten erdemli dolu bir kişilik yaratan, benim her mutlu anımı ve bütün acılarımı paylaşan, bana ihtiyacım olan her konuda destek olan, sorumluluk, fedakârlık, hassasiyet ve sevmeyi öğreten, Annem Zehra GİRGİN ve Babam Mehmet GİRGİN’e

ONSOZ

Artan nüfusu ile küreselleşen dünyamızda, artık kapalı ekonomilerin başarılı olması pek olanaklı görülmemekte, birbiriyle çeşitli ekonomik faaliyetlerde bulunan ülkelerin ise akılcı bir ekonomik yönetimle hızlı bir büyüme ve kalkınmayı yakalaması daha kolay olmaktadır. Bugünlerin uluslararası ilişkiler gündeminde, yaklaşık elli yıldır kapalı bir ekonomiyle ayakta durmaya çalışan Küba’nın, kontrollü olarak da olsa sonunda kapılarını dış dünyaya açma girişiminde bulunması yer almaktadır. Gelişen ve değişen koşullar ülkeleri en azından ekonomik olarak diğer ülkelerle faaliyetlerde bulunmaya yönlendirmektedir. Dış ticaret işlemleri, yani esas olarak ihracat ve ithalat işlemleri, ülke içi ticaret işlemlerine göre daha karmaşık bir yapıya sahiptir. Çünkü, her ne kadar tüm ülkeler, ticari yasalarını birbirlerine uygunlaştırmaya çalışsalar da bazı farklılıklar ortaya çıkmakta ve bu durumlarm problem haline gelmemesi için çeşitli işlemlerin yapılması gerekmektedir. Sorunların en başında da ülkeleri kullandığı farklı para birimleri ve döviz kurlarının dönüşümleri gelmektedir.

Ayrıca

uygulanan

vergilendirme

sistemlerindeki

küçük

farklılıklar bile bazan uzun işlemlere neden olmaktadır. Bu tip problemlerin sorun haline gelmemesi, fiili işlemlerin hızlıca yapılması için mevzuat hükümlerinin iyi bilinmesi ve çok dikkatli olunması gerekmektedir. Bu işlemlerin doğru ve hızlı yapılması kadar yapılan işlemlerin kurallara Uygun bir şekilde kayıt altına alınması yani muhasebeleştirilmesi de büyük önem taşımaktadır. “Dış Ticaret Mevzuatına” uygun olarak hazırlanan bu kitabın yazılış amacı, dış ticaret işlemleri ve muhasebesi konusunda eğitim gören

I

öğrencilere, eğitimcilere ve uygulamacılara çeşitli bilgiler sunmaktır. Kitapta dış ticaret ve kambiyo mevzuatı, dış ticarette kullanılan teslim şekilleri ve ödeme şekilleri, çeşitli dış ticaret rejimleri, dış ticarette kullanılan belgeler ve özellikleri, ithalat ve ihracat işlemlerinin muhasebeleştirilmesi gibi konular ve bu konulara ilişkin çözümlü muhasebe örnekleri yer almaktadır. Bu günlere gelmemde her türlü fedakarlığı ve desteği esirgemeyen, kitabm ortaya çıkmasında önemli katkıları bulunan sevgili eşim Dr. Ahmet ÇETİN’e ve kitabın basılması için gösterdiği çaba ve anlayıştan dolayı yayınevi sahibi Sayın Fahri ÖZER’e çok teşekkür ederim. Yazım aşamasında hata yapmak her zaman mümkündür Gözden kaçan hatalar varsa şimdiden affınıza sığınarak, öğrencilerime ve bu konuyla ilgilenen okuyuculara yararlı olmasını dilerim. Meliha ÇETİN Ağustos 2016

ıı

İÇİNDEKİLER I.BÖLÜM DIŞ TİCARET ................................ ......................................... ............ 1 1.1. DIŞ TİCARETİN TANIMI ........................................... ........................ 3 1.2.DIŞ TİCARETTE KULLANILAN BELGELER................................... 3 1.2.1. Ticari Belgeler ................................................................................ 3 1.2.2.Sevk (Taşıma) Belgeleri .................................................................... 5 1.2.3.Sigorta Belgeleri ....................................................................... 7 1.2.4.Resmi Belgeler ................................................................................... 7 1.2.5. Finansman Belgeleri ................................................................ 9 1.3. DIŞ TİCARETTE TESLİM ŞEKİLLERİ ....................................... 9 1.3.1.EXW (Ex Works) İş Yerinde Teslim ...................... ............................ 11 1.3.2.FOB (Free On Board) Gemi Bordasında Teslim .......................... 11 1.3.3.FAS - Free Alongside Ship/Gemi Doğrultusunda Masrafsız Teslim 12 1.3.4. FCA (Free Carrier) Taşım Vasıtasının Yanında Teslim ................ 13 1.3.5. CFR (Cost and Freight) Mal Bedeli ve Navlun Ödenmiş Olarak Teslim ..................................................................................................... 14 1.3.6. CPT (Carriage Paid To) Taşıma Ücreti Ödenmiş Olarak Teslim .... 14 1.3.7. CIF (Cost Insurance and Freight) Mal bedeli, Taşıma ve Sigorta Ödenmiş Olarak Teslim .................................................................... 15 1.3.8. CİP (Carriage and Insurance Paid To) Taşıma Ücreti ve Sigorta Ödenmiş Olarak Teslim .................................................................... 16 1.3.9.DAT (Delivered at Terminal) Terminalde Teslim ........................... 16 1.3.10.DAP (Delivered at Place) Y erinde T eslim ................................. 17 1.3.11 .DDP (Delivered Duty Paid) Gümrük Resmi Ödenmiş Olarak Teslim ....................................................................... 18 1.4.DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNDE MUHASEBENİN ÖNEMİ ........... 19 1.5.DÖVİZ İŞLEMLERİ İLE İLGİLİ MUHASEBE KAYITLARI ........... 20 II.BÖLÜM İHRACAT İŞLEMLERİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ ......... 2.1 .İHRACAT İŞLEMLERİNE İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR ........ 2.1.1 .İhracatın T anımı .............................................................................. 2.1.2. Fİİ1İ İhracat .................................... 2.1.3. Fiili İhracat Tarihi................................................................................ iii

27 29 29 29 29

2.1 AMuhasebe Uygulamalarında Fiili İhracat Tarihini Ö nem i..................... 2.2. İHRACAT KAYDI VE OLUMLU KUR FARKININ

30

MUHASEBELEŞTİRİLMESİ .............................................................. 2.3. İHRACAT KAYDI VE OLUMSUZ KUR FARKININ

31

MUHASEBELEŞTİRİLMESİ .............................................................. 2.4. İHRACAT BEDELLERİN KISIM KISIM TAHSİL EDİLMESİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ .......................................... 2.5. DÖVİZ İLE İLGİLİ İŞLEMLERİN DEĞERLEMEYE TABİ

33

TUTULMASI VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ ............................. 2.6. İHRAÇ AT BEDELİNİN YURT DIŞI ŞUBELERDE BIRAKILMASININ MUHASEBELEŞTİRİLMESİ ............................. 2.7. ÖDEME ŞEKİLLERİNE GÖRE İHRACAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ .................!........................................... 2.7.1 .Peşin Ödem Şeklinde İhracat İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi ..... 2.7.2. Mal Mukabili Ödeme Şeklinde İhracat ................................ 2.7.3. Vesaik Mukabili Ödeme Şeklinde ihracat İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi ................................................................................ 2.7.4. Akreditifli Ödeme Şeklinde İhracat İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi ......................... 2.7.5. Kabul Kredili Ödeme Şeklinde İhracat ......................................... 2.7.6. Konsinye Ödeme Şeklinde İhracat İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi .............................................................

III. BÖLÜM İHRACATTA DİĞER İŞLEMLERİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ.. 3.1 .İHRAÇ KAYITLI MAL ALIŞ VE SATIŞ İŞLEMLERİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ .............................................................. 3.2. İHRAÇ KAYITLI TESLİM VE KATMA DEĞER VERGİSİ KARŞISINDAKİ DURUMU ........................................ 3.3 .İHRAÇ KAYITLI MAL ALIŞ-SATIŞ İŞLEMLERİNDE KDV TECİL VE TERKİN İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ... 3.4. İHRACAT İŞLEMLERİNDE KATMA DEĞER VERGİSİ İADESİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ.............................................................. 3.5. İHRACAT İADELERİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ................. 3.5.1 .Malın Satın Alındığı Ay İçinde İade Edilmesi ..................................... 3.5.2.Malm Satın Alındığı Aydan Sonra İade Edilmesi ............................ ıv

36 41 44 48 49 55 60 64 71 77

85 87 88 91 99 105 106 108

3.5.3 .İhraç Edilen Malların İhracatçıya Geri Gelmesi................................ 3.6.İHRAÇ AT İŞLEMLERİNDE GÖTÜRÜ GİDER UYGULAMASI... 3.7. İHRAÇATTAN DOĞAN ALACAKLARIN FACTORİNG ŞİRKETİNE DEVREDİLMESİ VE MUHASEBELİŞTİRİLMESİ... 3.8.BEDELSİZ İHRACAT VE MUHASEBE KAYITLARI ................. 3.9.İHRACATTA DEVLET YARDIMLARI ......................................... 3.9.1.İhracatta Devlet Yardımlarına İlişkin İşlemlere Ait Örnek Uygulamalar.........................................................................................

IV. BÖLÜM İTHALAT İŞLEMLERİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ ......... 4.1 .İTHALATIN TANIMI .......................................................................... 4.2. İTHALAT İŞLEMLERİNDE KULLANILAN BELGELER VE MUHASEBE AÇISINDAN ÖNEMİ .................................................. 4.2.1 .Yurt Dışı İthalat Belgeleri .................................................................. 4.2.2.Gümrükte Düzenlenen Belgeler ........................................................ . 4.2.3.Yurt İçi Belgeler ............................................................................... 4.3.İTHALATTA ÖDEME ŞEKİLLERİ .............................................. 4.4. İTHALAT İŞLEMLERİNDE ALINAN VERGİ VE FONLAR...... 4.5.ÖRNEK VERGİ HESAPLAMALARI .................................................. 4.5.1.Gümrük Vergisi Hesaplaması ................................................... 4.5.2.Özel Tüketim Vergisi Hesaplaması .................................................. 4.5.3.Katma Değer Vergisi Hesaplaması .................................................. 4.6. İTHALAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİNDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR ................................................. 4.7. ÖDEME ŞEKİLLERİNE GÖRE İTHALAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ .......................................................... 4.7. l.Peşin İthalat İşlemleri ve Muhasebeleştirilmesi................................. 4.7.2.Akreditifli İthalat İşlemleri ve Muhasebeleştirilmesi......................... 4.7.3. Mal Mukabili Ödeme Şeklinde İthalat İşlemleri ve Muhasebeleştirilmesi .................................................................. 4.7.4. Vesaik Mukabili Ödeme Şeklinde İthalat İşlemleri ve Muhasebeleştirilmesi .................................................................. 4.7.5. Kabul Kredili İthalat İşlemleri ve Muhasebeleştirilmesi ............. 4.8. BEDELSİZ İTHALAT VE MUHASEBE KAYITLARI ............ 4.8.1.Bedelsiz İthal Edilebilecek Eşya Listesi .......................................... v

114 119 128 135 140 141

147 149 150 151 151 151 152 153 158 159 160 160 161 165 165 170 178 184 189 195 195

4.8.2.Bedelsiz İthalat İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi ......................... 4.9.ÎTHALAT İADELERİ ...............

196 201

4.9.1 .İade Edilen Malın İthalinde Ödenen KDV'nin Durumu ............... 201 4.9.2. Gümrükte Fazla Ödenen Vergilerin İade İşlemi veya İptal Edilmesi.. 212 4.9.3. Fazla Ödenen Vergilerin Geri Alınmasına İlişkin Muhasebe Kaydı... 215

V.BÖLÜM DIŞ TİCARETTE DİĞER İŞLEMLER İLE DIŞ TİCARET REJİMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ............................... 5.1 .TAKAS YOLUYLA İHRACAT ve İTHALAT İŞLEMLERİ .... 5.1.1 .Takas Yoluyla Yapılan İhracat ve İthalat İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi ........................................................................... 5.2.TRANSİT TİCARET ..................................................... ..... ;............. 5.2.1 .Transit Ticaret ile İhracat Süreci ve Muhasebeleştirilmesi ......... 5.3.GEÇİCİ İTHALAT REJİMİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ......... 5.3.1 .Geçici İthalat İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi ......................... 5.4. HARİÇTE İŞLEME REJİMİ VE MUHASEBELEŞTRİLMESİ...... 5.4.1. Hariçte İşleme Rejimi Kapsamından Herhangi Bir Bedel Ödenmeden Eşyanın Geçici İhracat Kapsamında Gönderilmesi Durumunda Muhasebe Kayıtları .................................................. 5.4.2. Hariçte İşleme Rejimi Kapsamında Gönderici Firma Tarafından Bedel Ödenmesi Durumunda Muhasebe Kayıtları .......................... 5.4.2.1 .Hariçte İşleme Rejiminde Tam Muafiyet Uygulamasında Firmanın Bedel Ödemesi Durumunda Muhasebe Kayıtları .........

217 219 221 224 224 228 229 232

235 238 239

5.4.2.2. Hariçte İşleme Rejiminde Kısmı Muafiyet Uygulaması Durumunda Muhasebe Kayıtları .................................................. 242 5.5. DAHİLDE İŞLEME REJİMİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ.... 247 5.5.1. Şartlı Muafiyet Sistemine İlişkin İşlemlerin Muhasebeleştirilmesi.... 249 5.5.2.Geri Ödeme Sistemine İlişkin İşlemlerin Muhasebeleştirilmesi........

253

KAYNAKÇA

259

.......................................................................................

vı

KISALTMALAR GK

: Gümrük Kanunu

SGK

: Sosyal Güvenlik Kurumu

AR-GE

: Araştırma Geliştirme

DAB

: Döviz Alım Belgesi

INCOTERMS: Uluslararası Teslim Şekilleri EX W

: (Ex Works) F abrikada Tes lim

FCA

(Free Carrier) Taşıma Vasıtasının Yanında Teslim

CPT

(Carriage Paid To) Navlun Ödenmiş

CİP

(Carriage and Insured Paid To) Navlun ve Sigorta Ödenmiş

DAT

(Delivered At Term inal) Terminalde Teslim

DAP

(Delivered A t Place) (yeni) Belirtilen Noktada Teslim

DDP

(Delivered Duty Paid) Gümrük Vergileri Ödenmiş Olarak

FAS

(Free Alongside Ship) Geminin Yanına Teslim .

FOB

(Free On Board) Gemiye Yükleyerek Teslim

CFR

(Cost and F reight) Mal Bedeli ve Navlun Ödenmiş Olarak

CİF

(Cost,Insurance And Freight) Mal Bedeli, Sigorta ve Navlun Ödenmiş

KDV

Katma Değer Vergisi

KDVK

Katma Değer Vergisi Kanunu

KKDF

Kaynak Kullanım Destekleme Fonu

VUK

Vergi Usul Kanunu

TTK

Türk Ticaret Kanunu

ÖTV

Özel Tüketim Vergisi

STMM

: Satılan Ticari Malın Maliyeti

GV

: Gümrük Vergisi

DTH

: Döviz Tevdiat Hesabı

vıı

;

I.BOLUM DIŞ TİCARET

2

1.1. DIŞ TİCARETİN TANIMI Dış ticaret veya diğer ismiyle uluslararası ticaret, alıcı ve satıcının farklı ülkelerde bulunduğu mal ve hizmet ticaretidir. Her ne kadar burada hizmet ticareti ifadesi geçse de dış ticaret denilince daha çok mal alım satımı anlaşılmaktadır. Bunun dışında yabancı ülkelerde yapılan müteahhitlik hizmetleri de bir ölçüde dış ticaret içinde mütalaa edilmektedir.

1.2. DIŞ TİCARETTE KULLANILAN BELGELER Dış ticaret işlemlerinde kullanılan belgeler aşağıdaki ana gruplarda toplanır: Ticari belgeler Sevk (taşıma) belgeleri Sigorta belgeleri Resmi belgeler Finansman belgeleri

1.2.1.Ticari Belgeler Proforma Fatura: Proforma fatura satıcı tarafından malların şevkinden önce düzenlenen teklif niteliğindeki faturadır. Bu faturayı ticari faturadan ayırmak için üzerinde mutlaka “proforma” ibaresi yazılı olmalıdır. Proforma faturada alıcı tarafından talep edilen malın cinsi ve miktarı, birim fiyatı, fiyata dâhil diğer unsurlar (taşıma, yükleme ve boşaltma, sigorta vb.) ve teslim şekli, toplam meblağ ve ödeme şekli bulunur. Proforma fatura, alıcının siparişine karşılık satıcının fiyat teklifini gösteren ticari bir belgedir. Proforma faturalarda sunulan satıcının teklifi belirli bir süre için geçerli olup, geçerlilik süresi de proforma faturada belirtilmelidir. Akreditifli ödemede akretiditif proforma fatura üzerindeki meblağ esas alınarak açıldığından, proforma 3

faturadaki fiyat, miktar ve toplam meblağ ihracatçıyı bağlayıcı niteliktedir. Bu nedenle proforma fatura ihracatçı tarafından dikkatle hazırlanmalıdır. Ticari Fatura: Ticari fatura satış işlemi gerçekleştikten sonra düzenlenen ve satışın yapıldığını gösteren ticari bir belgedir. İthalat ve ihracatta, gümrük işlemlerinin yapılması ve vergilerin hesaplanması için ticari fatura gerekmektedir Koli Listesi: Gönderilen malların ambalajlanmış olması, kolinin veya konteynırın içinde bulunması durumunda, her ambalajın, kolinin ve konteynırm içindeki malların dökümünü (cins ve miktar) belirten belgedir. Koli listesindeki malların dökümü ile faturadaki malların dökümü birbiri ile uyumlu olmalıdır. Çeki Listesi: Çeki listesi, bir fatura kapsamı içindeki eşyanın çeşitli cins ve nev’ide ve çeşitli ağırlıktaki kaplara konulması halinde, her kapta ne miktar eşya bulunduğunu göstermek amacıyla düzenlenen bir belgedir. Çeki listesi satıcı veya gönderici tarafından fatura ile birlikte hazırlanabileceği gibi, beyan sahibi tarafından da hazırlanabilir. Gümrüklerde malların beyanı sırasında

ve

ziyan/hasar

ödemelerinde

sigorta

şirketleri

tarafından

istenmektedir. Gözetim Raporu: Sevk edilen malların kalite ve miktarının bu konuda yetkilendirilmiş bir gözetim firması tarafından incelendiğini ve diğer belgelere uygun olduğunu beyan eden, ilgili gözetim firmasınca hazırlanıp onaylanan ticari bir belgedir. İthalatçı bu belgeyi inceleyerek sevk edilen malların sipariş ettiği miktar ve kalitede olup olmadığını anlar. İhracatçı da akreditifli ödemelerde bu belgeyi bankaya ibraz ederek sevk ettiği malların sipariş edilen miktar ve kalitede olduğunu belgeler. Analiz Raporu: Bu belge daha çok kimyevi maddelerin ve madenlerin ithalinde/ihracında

kullanılır.

İthal/ihraç 4

edilen

maden

ve

kimyevi

maddelerin, sevk öncesinde yaptırılan bilimsel analizlerinin sonuçlarının bulunduğu belgedir.

1.2.2.Sevk (Taşıma) Belgeleri Deniz Konşimentosu:

Deniz taşımacılığında kullanılan bir sevk

belgesidir. Taşımacılık şirketi veya acentesi tarafından hazırlanıp, malları taşıtana verilir. Konşimento türüne göre, malların gemiye yüklenmek üzere teslim alındığını (tesellüm konşimentosu) veya malların gemiye yüklendiğini (yükleme konşimentosu) gösteren bir makbuzdur. Konşimento ayrıca malların mülkiyetinin kime ait olduğunu da gösterir. Deniz konşimentosu ticaret hukuku açısından kıymetli evraktır. Konşimento aynen çeklerde olduğu gibi başkasına ciro yoluyla devredilebilir. Ciro işleminden sonra malların mülkiyeti devredilene geçer. Günümüzde konteynır taşımacılığı oldukça yaygınlaşmıştır. Konteynır taşımacılığında konteynır konşimentoları kullanılmaktadır.

Konteynır

konşimentosu

deniz

konşimentosunun

(konteynır deniz yoluyla taşmıyorsa) özel bir şeklidir. Taşıma Senetleri: Taşıma senetleri havayolu, demiryolu ve karayolu taşımacılığında kullanılır. Taşıma senetleri malların taşıyıcıya veya onun acentesine teslim edildiğini gösteren makbuzlardır. Konşimentonun aksine taşıma senetleri malların mülkiyetini temsil etmez, ticaret hukuku açısından kıymetli evrak değildir ve devredilemez. Dolayısıyla, taşıma senedi kimin adına düzenlenmişse (senedin üzerinde alıcı olarak kimin ismi varsa) malları sadece o teslim alabilir. Havayolu taşımacılığında kullanılan taşıma senedine “havayolu taşıma senedi (hava konşimentosu)” ismi verilir. Havayolu taşıma senedinin önemli bir özelliği vardır. Bu senedin bir nüshası göndericiye verilir (ayrıca havayolu şirketi ve alıcıya da birer orijinal nüsha verilir). Gönderici kendisine ait 5

nüshayı elinde tuttuğu müddetçe taşıma sözleşmesini değiştirme hakkına sahiptir. Bu riski gidermek için havayolu taşıma senedinin gönderici nüshasının bankalara verilmesi istenir. Bu nüsha bankaya verilmeden akreditifli ödemede banka ihracatçıya ödeme yapmaz. Vesaik mukabili ödemede de bu belgeyi almadan ithalatçı ödeme yapmamalıdır. Demiryolu taşımacılığında kullanılan taşıma senedine “demiryolu hamule senedi” ismi verilir. Karayolu taşımacılığında kullanılan taşıma senedine “karayolu taşıma senedi” ismi verilir. Taşıma senedinin bir nüshası (ikinci nüsha) alıcıya teslim edilene kadar gönderen, havayolu taşıma senedinde olduğu gibi bazı düzenlemeler yapma hakkına sahiptir. Gönderen bu haktan, taşıma senedine bir madde koyarak vazgeçebilir veya birinci (gönderende kalan nüsha) nüsha alıcıda bulunursa gönderen yine bu hakkını kullanamaz. Ödemelerde bu hususlara dikkat edilmelidir. Nakliyeci makbuzları

(FIATA belgeleri), taşıma komisyoncuları

tarafından düzenlenir. Komisyoncu malları taşıyan değil, fakat bir taşıma şirketine taşıtandır. Bu nedenle komisyoncular sevk belgelerini veremezler, nakliyeci makbuzlarını verirler. FCR (teslim alındı belgesi) belgesi komisyoncu tarafından malların teslim alındığını gösteren belgedir. Bu belge mallar teslim edildiğinde, malları kim teslim etmişse ona verilir. Malların teslimatı genellikle ihracatçı tarafından yapıldığından, bu belge de ihracatçıya verilir. Bu riski gidermek için belge banka adına düzenlenebilir. Varışta mallar gönderen nüshasının ibrazı ile acenteden teslim alınır. FCT (nakliyeci taşıma belgesi) belgesi takım halinde ithalatçının emrine düzenlenir. Belgenin orijinalini ibraz edince ithalatçıya teslimat yapılır. İthalatçı, FCR’de olduğu gibi malları varış yerindeki acenteden teslim alır. 6

FBL (FIATA kombine konşimentosu) belgesi deniz konşimentosu ile aynı niteliklere sahip kombine bir taşıma belgesidir. Malları teslim almak için bir orijinal nüshanın ibrazı gereklidir.

1.2.3.Siğorta Belgeleri Sigorta Poliçesi:

Malların yükleme noktasından varış noktasına

gelinceye kadar uğrayabileceği zarar ve ziyana karşı sigortalandığını gösteren,

diğer sigorta işlemlerindeki

(yangın, kasko,

deprem vb.)

fonksiyonlara sahip belgedir. Sigorta Sertifikası: Bir defadan fazla yükleme söz konusu ise, kesin sigortadan önce bu belge hazırlanır. Kesin sigorta yerine geçmez. Ancak kesin sigortanın yapılabilmesi için malların yükleme tarihini ve niteliklerini bildiren bir belgedir. Flotan Sigorta Poliçesi: Geçici poliçedir. Taşıma aracı ve yükleme tarihi kesinleşmeden sigortanın yaptırılması gerektiğinde flotan poliçe hazırlanır. Bankalar akreditif açıldıktan sonra mutlaka flotan sigorta poliçesi isterler. Burada amaç sevkiyatla ilgili ayrıntılar netleşinceye kadar sigortalıyı teminatsız bırakmamaktır. Ayrıntılar netleşince kesin poliçe yapılır.

1.2.4.Resmi Belgeler Menşe şahadetnamesi: Bir malın hangi ülkede üretildiğini gösteren belgedir.

İhracatçının

ülkesindeki

yetkili

bir

makam

tarafından

onaylandığından resmi belge niteliğindedir. Özellikle gümrük vergileri ile ilgili işlemlerde malın hangi ülkede üretildiğinin ispatı olarak kullanılır.* Ticaret ve sanayi odalarından alınabilir.

7

Konsolosluk Faturası: İhracatçının, ihracatçının ülkesindeki ithalatçının konsolosluğu tarafından verilen boş faturayı doldurularak ithalatçının konsolosluğuna onaylattırmasıdır. Dolaşım Belgeleri: Bir malın hangi ülkeden ithal edildiğini belirlemek amacıyla düzenlenen ve menşe şahadetnamesi ile benzer niteliklere sahip, yetkili makamlarca onaylanmış resmi belgelerdir. Bu belgeleri düzenletecek ihracatçıların bağlı oldukları ticaret ve sanayi odasına başvurmaları gerekir. A.TR : Avrupa Birliği ülkeleri için tarım ürünleri ve Avrupa Kömür Çelik Topluluğu ürün listesi dışındaki ürünler için düzenlenir. EU R .l: Avrupa Birliği ülkeleri için tarım ürünleri ve Avrupa Kömür Çelik Topluluğu ürün listesindeki ürünler için, EFTA ülkeleri (İsviçre, Norveç, İzlanda ve Lihtenştayn) için tüm ürünlere yönelik, serbest ticaret anlaşması yapılan ülkeler için tüm ürünlere yönelik olarak düzenlenir. FOR.A: Kanada, Yeni Zelanda, ABD, Avustralya, Japonya, Rusya Federasyonu, Ukrayna ve Beyaz Rusya için düzenlenir. EURO-MED: PAMK ülkeleri için düzenlenir. Bu ülkeler AB ülkeleri, EFTA ülkeleri, Akdeniz ülkeleri (Filistin [Batı Şeria ve Gazze Şeridi], Cezayir, Fas, Tunus, İsrail, Lübnan, Mısır, Suriye, Ürdün) ve Faroe Adalarıdır. Tasdikli Fatura: İhracatçının kendi düzenlediği faturasını, ihracatçının ülkesindeki ithalatçının konsolosluğuna onaylattırmasıdır. Sağlık ve Veteriner Sertifikaları: İhracata konu olan malların (özellikle gıda maddelerinin)

sağlığa uygun

olduğunu

belirten

yetkili

sağlık

mercilerince tasdik edilmiş resmi belgelerdir. Radyasyon Belgesi: İhraç edilecek tarım ürünlerinin hiç radyasyon içermediğini veya radyasyon seviyesinin kabul edilen düzeyde olduğunu ispat eden yetkili makamlarca düzenlenip onaylanmış resmi bir belgedir. 8

1.2.5.Finansman Belgeleri Poliçe: Poliçe, ihracatçı tarafından hazırlanan ve ithalatçının belirli bir miktarı poliçe görüldüğünde veya poliçede belirtilen vadede kendisine ödenmesini talep eden bir ödeme emridir. Poliçede üç taraf bulunur. Bunlardan

ilki

keşidecidir.

Keşideci

poliçeyi

hazırlayandır,

İhracat

poliçelerinde keşideci ihracatçıdır. İkincisi lehtardır. Lehtar ödemeyi alacak taraftır. İhracat poliçelerinde lehtar da ihracatçıdır. Üçüncüsü muhataptır. Muhatap ödemeyi yapan taraftır. Muhatap ya banka ya da ithalatçı olabilir. Senet: Senet, ithalatçı tarafından hazırlanan ve belirli bir meblağın, belirli bir tarihte ihracatçıya ödeneceğini beyan eden belgedir. Ambar (Antrepo) Makbuzu: Malın depolanmak üzere antrepoya alındığını gösteren belgedir. Malın rehini karşılığında kredi kullanmak veya yeşil şartlı akreditiften yararlanmak isteyen ihracatçı banka adına ambar makbuzu düzenlemelidir.

1.3.DIŞ TİCARETTE TESLİM ŞEKİLLERİ Muhasebe kayıtları ihracatın ödeme şekline ve teslim şekline göre yapılmaktadır. İhracatta teslim şekilleri masrafların kime ait olduğunu sorumlulukların nereye kadar olduğunu, ödeme şekilleri ise ödeme ve işlem sürecini belirlemektedir. Teslim şekilleri aşağıdaki gibidir. Teslim şekilleri kavramı, taraflar arasındaki eşyaya ilişkin fiziksel hareketlerin uluslararası mevzuatlar çerçevesinde düzenlenmiş ve prosedüre edilerek onbir başlık halinde toplanmış şekline verilen addır.

Tüm Taşımalarda Kullanılan Teslim Şekilleri •EXW

= İş Yerinde Teslim / Ex Works

•FCA

= Taşıma Vasıtasının Yanında Teslim / Free Carrier 9

•CPT

= Taşıma Ücreti Ödenmiş Olarak Teslim / Carriage Paid To

•CİP

= Taşıma Ücreti, Sigorta Ödenmiş Olarak Teslim / Carriage And

•DAT

= Terminalde Teslim / Delivered at Terminal

•DAP

= Yerinde Teslim / Delivered at Place

•DDP

= Gümrük Resmi Ödenmiş Olarak Teslim / Delivered Duty Paid

Yalnızca Deniz ve İç Suyu Taşımacılığında Kullanılan Teslim Şekilleri •FOB

= Gemide Bordasında Teslim / Free On Board

•FAS

= Gemi Doğrultusunda Masrafsız Teslim / Free Alongside Ship

•CFR

= Mal Bedeli Ve Navlun Ödenmiş Olarak Teslim / Cost And Freight

•CİF

= Mal Bedeli, Navlun Ve Sigorta Ödenmiş Olarak Teslim / Cost,

Insurance And Freight

İŞ AKIŞI 1.

İhracatçının yükleme maliyeti

2.

İhracatçı ülkesindeki iç taşıma maliyeti

3.

İhracatçı ülkesindeki gümrükleme hizmet bedeli

4.

İhracatçı ülkesindeki liman masrafları (Deniz yolunda, kısmen havayolunda)

5.

Navlun (uluslararası taşıma) bedeli

6.

İthalat ülkesindeki liman masrafları (Deniz yolunda, kısmen havayolunda)

7.

Boşaltmada oluşan maliyetler

8.

İthalatçı ülkesindeki gümrükleme hizmet bedeli

9.

İthalatçı ülkesindeki iç taşıma maliyeti

10. İthalatçının ödeyeceği vergiler

10

1.3.1. EXW ( Ex Works) İş Yerinde Teslim Yanında yer belirtilmelidir. Örneğin: EXW İSTANBUL “Ex works" satıcının malları işletmesinde (fabrika, depo, atölye, antrepo v.s.) alıcı emrine hazır tutmakla teslim yükümlülüğünü yerine getirdiği anlamındadır. Satıcı, aksi kararlaştırılmadıkça malın alıcı tarafından sağlanan bir araca yüklenmesinden ya da malların ihraç gümrüğünden geçirilmesinden sorumlu değildir. Alıcı bu noktadan itibaren varış yerine değin, malın taşınması ile ilgili tüm gider ve risklerin yükümlülüğünü taşır. Bu terim tüm satış şekilleri içinde satıcı için en az yükümlülüğü ihtiva eden bir satış şeklidir. Teslimden sonraki tüm masraf ve rizikolar alıcıya aittir. Diğer bir deyimle, eğer aksine bir hüküm bulunmuyorsa, satıcı, malları alıcı tarafından sağlanan araca yüklemek ya da gümrük işlemlerini yerine getirmek zorunda değildir. Bu teslim şeklinde sözleşmede belirtilen satış bedeline yalnızca ambalajlanmış mal bedeli dahildir. Yani teslim tarihinden itibaren her türlü nakliye,

yükleme,

boşaltma

ve

sigorta

masrafları

alıcı

tarafından

ödenmektedir. Bu teslim şeklinde iş akışındaki 1. ve 3. maddenin kimin sorumluluğunda olacağı anlaşma ile belirlenmeli ve invoice’un üzerine yazılmalıdır. 1) İhracatçının yükleme maliyeti 3) İhracatçı ülkesindeki gümrükleme hizmet bedeli

1.3.2. FOB (Free On Board) Gemi Bordasında Teslim FOB=FC A(muadili) Bu terim ile satıcının teslim yükümlülüğü belirlenen yükleme limanında mallar gemi küpeştesini aştığı ve istiflendiği andan itibaren yerine getirilmiş olur. Mallarla ilgili tüm gider (navlun) yitik veya hasar rizikoları bu noktadan 11

itibaren alıcı tarafından üstlenilir. Eğer gemi küpeştesi pratikte bir şey ifade etmiyorsa (örneğin roll-on/roll-off veya konteyner taşımacılığında olduğu gibi) FCA teriminin kullanılması daha doğru olur. Satıcı,

malların

yüklendiğini

tüm

detayları

ile

birlikte

alıcıya

bildirmelidir. Alıcının sorumluluğu ise, belirtilen yükleme limanından taşınması için, masraflar kendisine ait olmak üzere taşıma sözleşmesi akdetmek ve malın gemide teslim edildiği andan itibaren; malın varış noktasına ulaşıncaya kadar geçen süre içerisinde mala ilişkin her türlü kayıp ve hasarı üstlenmektir. Bu teslim şeklinde, iş akışındaki ilk 4 madde satıcının (ihracatçı) sorumluluğundadır. • 1)

İhracatçının yükleme maliyeti

2)

İhracatçı ülkesindeki iç taşıma maliyeti

3)

İhracatçı ülkesindeki gümrükleme hizmet bedeli

4)

İhracatçı ülkesindeki liman masrafları (Deniz yolunda, kısmen havayolunda) Eşyanın gemiye binip istiflenmesi bitene kadar satıcının (ihracatçı)

sorumluluğu devam eder. Liman adı belirtilebilir; Örneğin, FOB İSTANBUL; FOB AMBARLI

1.3.3.FAS - Free Alongside Ship/Gemi Doğrultusunda Masrafsız Teslim Bu terim deniz taşımacılığında kullanılır. Bu terim ile satıcının teslim yükümlülüğü, belirlenen limanda malların gemi doğrultusunda rıhtım veya mavnaya konmasıyla sona erer. Bu da, bu andan itibaren, malla ilgili tüm gider,

yitik

veya

hasar

rizikolarının

alıcı

tarafından

üstlenilmesi

anlamındadır. Malın yükleme, boşaltma, nakliye ve sigorta masrafları alıcı tarafından ödenir. FAS'da sözleşmede belirtilen satış bedeline hem mal 12

bedeli, hem de rıhtıma kadar yapılan nakliye ücreti dahildir. FAS terimi ihraç için malların satıcı tarafından gümrüklenmesini gerektirir. Taraflar malların ihracat için alıcı tarafından gümrüklenmesini isterlerse, bu durum satım sözleşmesine eklenecek açık ifadelerle belirtilmelidir. Bu terim sadece deniz veya iç su taşımacılığında kullanılabilir. Bu Teslim Şeklinde iş akışındaki ilk 3 madde satıcının (ihracatçı) sorumluluğundadır. 1) İhracatçının yükleme maliyeti 2) İhracatçı ülkesindeki iç taşıma maliyeti 3) İhracatçı ülkesindeki gümrükleme hizmet bedeli Liman masrafları alıcıya aittir.

1.3.4.FCA ( Free Carrier) Taşım Vasıtasının Yanında Teslim Genelde kara ve havayolunda kullanılır Bu terim ile satıcının teslim yükümlülüğü, malların ihraç gümrüğünden geçirilip, alıcı tarafından belirlenen taşıyıcıya, belirlenen yer yada noktada teslimi ile son bulur.Eğer alıcı tarafından kesin bir teslim yeri belirtilmemişse, satıcı taşıyanın malları teslim alacağı yer civarında bir yer belirleyebilir. Ticari uygulamalar taşıyıcı ile sözleşme yapılabilmesi için satıcının yardımını gerektirirse (Örneğin demir ve hava yolu taşımacılığında) satıcı riziko ve masraflar alıcıya ait olmak üzere hareket edebilir. Navlun, riziko ve tüm masraflar alıcıya aittir. Bu teslim şeklinde iş akışındaki ilk 3 madde satıcının (ihracatçı) sorumluluğundadır. 1) İhracatçının yükleme maliyeti 2) İhracatçı ülkesindeki iç taşıma maliyeti 3) İhracatçı ülkesindeki gümrükleme hizmet bedeli Nakliyecideki boşaltma masrafları satıcıya (ihracatçıya) aittir. 13

Nakliye deposunun nerde olduğu yazılırsa iç taşıma maliyeti ona göre olur. Örneğin: FCA ÇATALCA ; Örneğin: FCA ŞİŞLİ İstanbul yazılırsa her yer olabilir.

1.3.5. CFR (Cost and F reight) Mal Bedeli ve Navlun Ödenmiş Olarak Teslim CFR=CPT (muadili) İhracatçının, ithalatçı ülke limanına kadar malı teslim etmesidir. Boşaltma ihracatçıya ait değildir. Gemi manifestoyu verdiği andan itibaren sorumluluk alıcıya aittir. Bu teslim şeklinde iş akışındaki ilk 5 madde satıcının (ihracatçı) sorumluluğundadır. 1) İhracatçının yükleme maliyeti 2) İhracatçı ülkesindeki iç taşıma maliyeti 3) İhracatçı ülkesindeki gümrükleme hizmet bedeli 4) İhracatçı ülkesindeki liman masrafları (Deniz yolunda, kısmen havayolunda) 5) Navlun (uluslar arası taşıma) bedeli

1.3.6. CPT (Carriage Paid To) Taşıma Ücreti Ödenmiş Olarak Teslim Bu terim satıcının, malın kararlaştırılan varış yerine kadar taşınması için gerekli navlunu ödediği anlamına gelir. Malın yitik ve hasarına ait rizikolarla birlikte taşıyıcıya teslimden itibaren doğabilecek ek masraflar, malların taşıyıcının nezaretine verilmesinden itibaren satıcıdan alıcıya geçer. Taşıyıcı bir taşıma sözleşmesinde demir, kara, deniz, hava, iç su taşımacılığı yada

14

bunların birleşmesi sonucu ortaya çıkan taşımacılık işlemini üstlenen kimsedir. Satıcı, alıcıya malın sigortalanması amacıyla gerekli bilgileri iletecektir. Alıcının sorumluluğu ise, masraflar kendisine ait olmak üzere gerekli ithal iznini veya yetki belgelerini almaktır. CFR deniz, CPT ise kara ve diğer taşıma şekillerinde kullanılır.

1.3.7.CIF (Cost Insurance and Freight) Mal bedeli, Taşıma ve Sigorta Ödenmiş Olarak Teslim Bu terim ile satıcı CFR' deki yükümlülüklerine aynen sahiptir. Ancak ek olarak, malların taşınması sırasında yitik veya hasar rizikosuna karşı deniz sigortası temin etmek durumundadır. Satıcı sigorta sözleşmesini yapar ve sigorta primini öder. Alıcı bu terim ile satıcının sigortada sadece minimum kuvertür temin etme yükümlülüğü bulunduğunu bilmelidir. Sigorta ettirilen değerin sözleşme tutarının %10 fazlası ile olması gerekir.Bu terim satıcının ihraç için malları gümrükten geçirmesi gerektiğini belirtir. Bu terim sadece deniz ve iç su taşımacılığında kullanılır. Eğer gemi küpeştesi pratikte bir şey ifade etmiyorsa CİP terimini kullanmak daha uygun olur.

Bu teslim şeklinde iş akışındaki ilk 5 madde satıcının (ihracatçı) sorumluluğundadır. 1) İhracatçının yükleme maliyeti 2) İhracatçı ülkesindeki iç taşıma maliyeti 3) İhracatçı ülkesindeki gümrükleme hizmet bedeli 4) İhracatçı ülkesindeki liman masrafları (Deniz yolunda, kısmen havayolunda) 5) Navlun (uluslar arası taşıma) bedeli 15

Sadece ilave sigorta satıcıya aittir. Sigorta poliçesine lehdar olarak alıcıyı, varış yerini alıcının deposu olarak yazmak daha doğrudur.

1.3.8. CIP (Carriage and Insurance Paid To) Taşıma Ücreti ve Sigorta Ödenmiş Olarak Teslim Bu terim ile satıcı CPT' deki yükümlülüklerine aynen sahiptir. Ancak ek olarak malların taşınması sırasında yitik veya hasar rizikosuna karşı kargo sigortası temin etmek durumundadır. Taşıma ve sigorta bedeli ödenmiş olarak teslim terimi, satıcının CFR terimi ile aynı yükümlülükleri taşıdığı, ancak bunlara ek olarak, malın taşınması anında kayıp ve/ya hasar riskine karşı alıcıya yük sigortası sağlama zorunda olduğu durumu anlatır. Satıcı, sigorta sözleşmesini akdeder ve sigorta primini öder. Alıcının diğer sorumlulukları CFR teslim şeklindeki gibidir. CİF deniz taşımasında, CİP ise kara ve diğer taşımacılıkta kullanılır. Satıcı sigorta sözleşmesini yapar ve sigorta primini öder .

1.3.9. DAT (Delivered at Terminal) Terminalde Teslim Satıcının malları belirlenen varma yerinde veya limanında, belirlenen terminalde gelen taşıma aracından boşaltılmış bir şekilde alıcının tasarrufuna bırakmakla malları teslim ettiğini ifade eder. Terminal terimi, rıhtım, depo, konteyner sahası veya yol, demiryolu veya hava kargo istasyonu gibi yeri kapsar. İhracatçı boşaltma masraflarını üstlenir. Teslim yerine kadar sorumluluk satıcıya aittir ve satıcı sigortayı varış yerine kadar yaptırmak zorundadır. Boşaltma satıcıya aittir. 16

Bu teslim şeklinde iş akışındaki ilk 7 madde ve sigorta satıcının (ihracatçı) sorumluluğundadır. 1) İhracatçının yükleme maliyeti 2) İhracatçı ülkesindeki iç taşıma maliyeti 3) İhracatçı ülkesindeki gümrükleme hizmet bedeli 4) İhracatçı ülkesindeki liman masrafları (Deniz yolunda, kısmen havayolunda) 5) Navlun (uluslar arası taşıma) bedeli 6) İthalat ülkesindeki liman masrafları(Deniz yolunda, kısmen havayolunda) 7) Boşaltmada oLuşan maliyetler

1.3.10.DAP (DeLivered at Place) Yerinde Teslim Satıcının malları belirlenen varma yerinde gelen taşıma aracından boşaltmadan alıcının tasarrufuna bırakmakla teslim ettiğini ifade eder. Satıcı, malların belirlenen varma yerine getirilmesine ilişkin tüm hasar ve masrafları üstlenir. Satıcı varış yerine kadar olan tüm masrafları üstlenir, ancak alıcı ülkesindeki gümrük işlemleri ve masrafları alıcıya aittir. Ö rneğin: DAP İSTANBUL Gümrükleme işlem ve maliyetleri riskleriyle beraber alıcıya aittir. Bu teslim şeklinde iş akışındaki, satıcının (ihracatçı) sorumluluğu; 1) İhracatçının yükleme maliyeti 2) İhracatçı ülkes indeki iç taşıma maliyeti 3) İhracatçı ülkesindeki gümrükleme hizmet bedeli 4) İhracatçı ülkesindeki liman masrafları (Deniz yolunda, kısmen havayolunda) 5) Navlun (uluslar arası taşıma) bedeli 17

6) İthalat ülkesindeki liman masrafları (Deniz yolunda, kısmen havayolunda) 9) İthalatçı ülkesindeki iç taşıma maliyeti

Alıcının (ithalatçı) sorumluluğu; 7) Boşaltmada oluşan maliyetler 8) İthalatçı ülkesindeki gümrükleme hizmet bedeli 10) İthalatçının ödeyeceği vergiler

1.3.11.DDP (Delivered Duty Paid) Gümrük Resmi Ödenmiş Olarak Teslim Bu terim ile satıcının teslim yükümlülüğü, malların ithal ülkesinde belirlenen yerde emre hazır tutulması ile sona erer. Satıcı, malların o noktaya kadar taşınması, ithal gümrüğünden geçirilmesi için gerekli vergi, resim, ve diğer harçlar dahil olmak üzere riziko ve giderleri üstlenmek durumundadır. Ucu açık bir teslim şekli olduğu için önerilmiyor. Vergileri kimin ödeyeceği anlaşmaya bağlı olduğundan net bir teslim şekli değildir ve mal alıcının ülkesine varana kadar o ülkedeki vergi oranlarının değişme riski vardır. Bu yüzden riskli bir taşıma şeklidir. Satıcının en fazla, alıcının en az sorumluluk aldığı teslim şeklidir.

Bu teslim şeklinde, iş akışındaki, satıcının (ihracatçı) sorumluluğu; 1) İhracatçının yükleme maliyeti 2) İhracatçı ülkesindeki iç taşıma maliyeti 3) İhracatçı ülkesindeki gümrükleme hizmet bedeli 4) İhracatçı ülkesindeki liman masrafları (Deniz yolunda, kısmen havayolunda) 18

5) Navlun (uluslar arası taşıma) bedeli 6) İthalat ülkesindeki liman masrafları(Deniz yolunda, kısmen havayolunda) 8) İthalatçı ülkesindeki gümrükleme hizmet bedeli 9) İthalatçı ülkesindeki iç taşıma maliyeti ve sigorta

Alıcının (ithalatçı) sorumluluğu; 7) Boşaltmada oluşan maliyetler 10) İthalatçının ödeyeceği vergiler ( bu madde anlaşmaya bağlıdır.)

1.4.DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNDE MUHASEBENİN ÖNEMİ İthalat ve ihracat yapan işletmeler muhasebe sistemlerini sağlıklı bir şekilde .yürütebilmeleri için sağlıklı bir muhasebe sistemine sahip olmaları gerekmektedir. Bu sağlıklı sistemin iskeletini de Tek Düzen Hesap Planı oluşturmaktadır. Tek Düzen Hesap Planının yardımcı hesaplar işletmelerin faaliyet alanlarına göre hazırlanır. Muhasebe sisteminde para birimi olarak

Türk Lirası olarak yazılma

zorunluluğu bulunmaktadır. Yani yapancı paralar Türk Lirasına çevrilerek muhasebe kayıtlarına alınmaktadır.

N O T: Uluslar arası uygulamalarda yabancı paralarda virgülden sonra 5 rakam kullanılmaktadır Yapancı para ile ilgili yapılan uygulama örneklerinin daha kolay virgülden sonra 2 rakam kullanılacaktır.

19

kavranabilmesi açısından

İhracat işlemleri yurt dışı satışları ifade ettiğinden dolayı satış hesabı olarak 601.Yurt Dışı Satışlar Hesabı kullanılmaktadır. İhracatta yapılan gümrük komisyon ücreti, yurt içi, yurt dışı nakliye, malın

sigortalanması

ve

malın

pazarlanmasına

ilişkin

masraflar

760.Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabının alt hesaplarında, banka havale, akreditif vb. masraflar ise 780.Finansman Giderleri Hesabmda izlenmektedir. İhracat işlemlerinden doğan olumlu kur farkları 601. Yurt Dışı Satışlar Hesabının alt hesabmda, olumsuz kur farkları ise 612.Diğer İndirimler Hesabının alt hesabmda izlenmektedir. Yabancı paralardan oluşan olumlu kur farkları 646.Kambiyo Karları hesabmda olumsuz kur farkları ise 656.Kambiyo Zararları hesabmda izlenmektedir. Ancak 2179 Sayı 12-12-1993 tarihli Resmi Gazetede Yayınlanan 2. Sıra nolu muhasebe uygulama tebliğinde, “ Cari dönemde

ihracattan sağlanan olumlu kur farkları 2 No.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğine göre bu hesaba alınmaz, 601. Yurt Dışı Satışlar hesabına alınır. İzleyen dönemde ihracattan kaynaklanan alacakların değerlemesinden meydana gelen olumlu kur farkları ise 646.Kambiyo Karları hesabına alınır. Bu hesabın bakiyesi dönem sonunda 690 hesaba aktarılarak kapatılır” denilmektedir. İhracatla ilgili olarak cari dönemde oluşan kur farklarının 2 no.lu tebliğdeki, olumlu kur farklarına paralel olarak 612.Diğer İndirimler (-) hesabına alınması gerekir.

1.5. DÖVİZ İŞLEMLERİ İLE İLGİLİ MUHASEBE KAYITLARI Döviz ile ilgili işlemlerde kullanılacak kurlar, işlem tarihlerinin farklarının izleneceği hesaplar “Kambiyo Hesapları”dır. Döviz işlemleri ile 20

ilgili oluşan olumlu kur farkı 646.Kambiyo Karları, olumsuz kur farkı ise 656.Kambiyo Zararları hesaplarında izlenmektedir.

Nakit döviz işlemleri ile ilgili yapılacak bazı işlemler şunlardır. Bankadan Kasaya Çekilen Döviz Kasadan Bankaya Yatırılan Döviz Müşteriden Nakit Tahsil Edilen Döviz Dövizli Müşteri Çekinin Bankadan Tahsil Edilip Kasaya Alınması Satıcılara Kasadan Yapılan Dövizli Ödeme

Çek/Senet ile ilgili dövizli işlem hareketleri, Müşteriden Dövizli Çek/Senet Tahsilatı Bankaya Tahsile Verilen Dövizli Müşteri Çekleri/Senetleri Satıcıya Ciro Edilen Dövizli Müşteri Çeki/Senedi Satıcıya Verilen Dövizli Kendi Çekimiz/Senedimiz

Banka hesaplarındaki dövizli işlem hareketleri, Kasadan Banka Hesabına Yatırılan Döviz Hareketi * Bankadan Kasaya Çekilen Döviz Hareketi * Banka Hesaplarına Gelen Döviz Havaleleri ** Banka Hesaplarından Gönderilen Döviz Havaleleri *

Müşteriler ile ilgili olarak Alıcılar hesabını ilgilendiren dövizli işlem hareketleri Müşteriye Düzenlenen Faturalar Müşteriden Tahsil Edilen Nakit Dövizler Müşteriden Alınan Dövizli Çekler 21

I

Müşterilerden Gelen Döviz Havaleleri

Alınan/Verüen sipariş avansları ile ilgili dövizli işlem hareketleri Satıcıya Döviz olarak Nakit Ödenen Sipariş Avansı Satıcıya Döviz olarak Banka Aracılığıyla Ödenen Sipariş Avansı Müşteriden Döviz olarak Nakit Alman Sipariş Avansı Müşteriden Döviz olarak Banka Aracılığıyla Alman Sipariş Avansı

Örnek: X işletmesi 05.02.20xx tarihinde 10.000$ satın almıştır. İşlem günü 1$ = 2,40fc’dir.

24.000

100. KASA

100.02.Yabancı Para Kasası 24.000

10 0 .0 2 .0 1 .Dolar Kasası

24.000

100. KASA

24.000

100.01. & Kasası (10.000$ x 2,406)

Daha sonra X işletmesi 20.05.20xx tarihinde işletmenin dolar kasasından 5.000$ satılmıştır. Dolar kayıtlara alındığında 1$ = 2,40fc, işlem günü ise l$=2,35fc’dir.

11.750

100. KASA

11.750

100.01.6 Kasası

250

656.KAM BİYO ZARARLARI

12.000

100. KASA

100.02.Yabancı Para Kasası 12.000

1 0 0 .0 2 .0 1 .Dolar Kasası

22

Örnek: Y İşletmesi 20.03.20xx tarihinde dolar kasasından 2.000$ satmıştır. Dolar kayıtlara alındığında 1$ = 2,45fc, satış günü 1$ = 2,50fe’dir

100. KASA

5.000

5.000

100.01. fc Kasası 100. KASA

4.900

100.02.Yabancı Para Kasası 10 0.0 2.0 1.Dolar Kasası

4.900

646.KAM BİYO KARLARI

100

Örnek: Z işletmesi 11.10.20xx tarihinde 7.000€’luk malı yurtdışına satmıştır. Karşılımda çek almıştır. İşlem günü 1€ = 2,85£/ dir.

101.ALINAN ÇEKLER

19.950

101.02. Yabancı Paralı Cüzdandaki Çekler

■ 19.950

601.YURT DIŞI SATIŞLAR

19.950

(7.000C x 2.05&) Yurt dışına mal satışı

İşletme almış olduğu çeki sonraki yılın 20.01.20xx tarihinde tahsil için barkaya vermiş ve çek, X bankasında tahsil edilerek işletmenin aynı bankada bulunan döviz tevdiat hesabına kaydedilmiştir. İşlem günü 1€ = 2,80 b'dir.

23

102. BANKALAR

19.600

102.01. X Bankası 1 0 2.0 1 .0 2 .Döviz Tevdiat Hesabı 19.600

102.01.02.01. € Hesabı 6 5 6 .KAM BİYO ZARARLARI

350

101.ALINAN ÇEKLER

19.950

101.02.Yabancı Paralı Cüzdandaki Çekler

19.950

döviz çekinin tahsil edilmesi

Örnek: İhracatçı kasasındaki 1.000€’yu İş BankasTnda fc’ye çevirerek aynı bankada bulunan Ticari Mevduat Hesabına yatırmıştır. 1.000 € kayıtlara alındığında 1€ = 2,806'dir. İşlem günü ise 1€ = 2,85fc’dir.

102.BANKALAR

2.850

10 2.01.İş Bankası 2.850

10 2.01.l.T ic a ri M evduat Hesabı 100. KASA

2.800

1 0 0.0 2.Döviz Kasası 2.800

100.02.1. € Kasası 646.KAM BİYO KARLARI

50

24

Sıra Sizde: İşletme elindeki 20.000$Tık döviz çekini İş Bankasında tahsil ederek aynı bankada bulunan İşletmenin döviz tevdiat hesabına yatırmıştır. Çek kayıtlara alındığında 1$ = 2,15fc’dir. İşlem günü 1$ = 2,136’dir.

Sıra Sizde: İşletme Akbank’taki döviz tevdiat hesabından 50.000€ çekerek aynı bankada fe‘ye çevirmiştir, fc’ye çevrilen para aynı gün işletmenin İş Bankasındaki Ticari Mevduat Hesabına yatırılmıştır. 50.000€ kayıtlara alındığında 1€ = 2,95fe’dir. İşlem günü ise 1€ = 3,00fc’dir.

25

26

II.BOLUM İHRACAT İŞLEMLERİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

28

2.1. İHRAÇ AT İŞLEMLERİNE İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR 2.1.1. İhracatın Tanımı İhracat; bir ülkede üretilen bir malın, yabancı ülkelere döviz karşılığında satılmasına denir. İhracatın diğer bir adı da dışsatımdır ve ithalatın karşıtı olarak da tanımlanabilir. Dış ticaret verilerinin en önemli başlıklarından biri olan ihracat, ithalatla beraber bir ülkenin dış ticaret dengesini oluşturur. İhracatçı ise; ihraç edeceği mala göre ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliğine üye olan, kimlik numarasına sahip gerçek kişiler veya Türkiye'de mukim ve vergi numarasına sahip tüzel kişiler ile tüzel kişilik statüsüne sahip olmamakla birlikte yürürlükteki mevzuat hükümlerine istinaden hukuki tasarruf yapma yetkisi tanınan ortaklıkları ifade eder.

2.1.2. Fİİ1İ İhracat Fiili İhracat;

İhraç konusu malın Gümrük Mevzuatı hükümleri

çerçevesinde muayenesinin yapılıp taşıta yüklenmesini, bir yerden veya muhtelif yerlerden bir defada veya kısım kısım gelmekte olan dökme ve diğer eşyada yüklemenin tamamlanmasını veyahut Gümrük Mevzuatınca fiili ihracat olarak kabul edilecek çıkışlar olarak tanımlanmaktadır. Basit anlamda tanımlayacak olursak, ihraç konusu malların gümrük işlemlerinin tamamlanarak Türkiye Gümrük Bölgesini terkediş eylemidir.

2.1.3. Fİİ1İ İhracat Tarihi İhracat işlemleri muhasebeleştirilirken dikkat edilmesi gerekli bazı durumlar söz konusudur. Bunlardan birtanesi fiili ihracat tarihidir. Bu tarih muhasebe kayıtları açısından son derece önemlidir. 06.01.1996 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan İhracat Yönetmeliği’nin 4. maddesinin (f) bendinde fiili ihracat; “ihraç konusu malın Gümrük

29

Mevzuatı hükümleri çerçevesinde muayenesinin yapılıp taşıta yüklenmesini, bir yerden veya m uhtelif yerlerden bir defada veya kısım kısım gelmekte olan dökme ve diğer eşyada yüklemenin tamamlanmasını veyahut Gümrük Mevzuatınca fiili ihracat olarak kabul edilecek sair çıkışlar” olarak tanımlanmaktadır. Diğer bir ifadeyle İhracat Yönetmeliği’ne göre fiili ihracat tarihi, yüklemenin bittiği tarihtir

2.1.4.Muhasebe Uygulamalarında Fiili İhracat Tarihini Önemi 1- Yevmiye defterine yapılacak kayıt tarihi fiili ihracat tarihi olması 2-

İhracat tutarının belirlenmesinde gümrük beyannamesindeki döviz

kurunun dikkate alınması 3-

İhracat hasılatının belirlenmesinde, fiili ihracat tarihinin ait olduğu

dönemin kazancı olarak değerlendirilmesi, 4-

Katma Değer Vergisi açısından, fiili ihracat tarihinin ait olduğu

dönemin Katma Değer Vergisi beyannamesinde gösterilmesi açısından önem arzeder.

BİLGİ: İhracat, yurt dışına mal satışıdır, ihracatta K D V istisnası söz konusudur. K D V Kanunun 11. Ve 12. Maddeleri ile bu hükümler düzenlenmiştir. K D V kanunun 11/1-a maddesinde ihraç kaydı ile yapılan satışlarda da K D V istisnası vardır.

30

2.2.İHRACAT KAYDI VE OLUMLU KUR FARKININ MUHASEBELEŞTİRİLMESİ Örnek: X Türkiye Firması ile Y İtalyan Firması arasında 20.03.200x tarihinde 120.000 €Tuk ihracat sözleşmesi imzalanmıştır. Sözleşme günü kur 1€ = 2,056'dir. İhracatçı firma söz konusu malları hazırlayarak gümrüğe sevk etmiş ve 10.§4.200x tarihinde malların fiili ihracatı gerçekleşmiştir. Fiili ihracat günü 1€ = 2.006'dir. 30.04.200x tarihinde ihracatı bedeli ihracatçının X bankasında döviz tevdiat hesabına gelmiştir. Bu tarihte kur 1€ = 2,206’dir. Soruyu özetleyerek bize gerekli olan kurları tespit ettiğimiz takdirde işlemleri hata yapmadan çözmüş oluruz. Bu soruda bize gerekli olan bilgiler şunlardır.

Mal bedeli

120.000€

Fiili ihracat tarihi ve o günkü kur

10.04.200x

16 = 2.006

Mal bedelinin geliş tarihi ve o günkü kur

30.04.200x

16 = 2,206

İhracat bedelinin Türk Lirası karşılığı

120.0006 x 2.006 = 240.0006

120.ALICILAR

240.000

120.02.Yurt Dışı Alıcılar

240.000

12 0.0 2 .0 1 .İtalyan Y Şirketi 601.YURT DIŞI SATIŞLAR

240.000

6 0 1 .0 1 .İhracat Malı

240.000

(1 2 0 .0 0 0 6 x 2 .0 0 6 ) 10.04.200x tarihli ihracat kaydı

31

Sorumuza göre ihracat bedelinin 30.04.200x tarihinde ihracatçının döviz tevdiat hesabına havalesi gelmişti. Bu işlemin muhasebeleştirilmesinde havalenin geldiği tarihteki kur (DAB, Döviz Alım Belgesinde yazılı olan kur) dikkate alınacaktır.

102.BANKALAR

264.000

102.01. X Bankası 1 0 2.0 1 .0 2 .Döviz Tevdiat Hesabı 264.000

102.01.02.01. € Hesabı (120.000 € x 2,20£ ) 120.ALICILAR

240.000

120.02.Yurt Dışı Alıcılar 240.000

1 2 0 .0 2 .0 1 .İtalyan Y Şirketi (120.000 € x 2,00fc)

24.000

601.YU RT DIŞI SATIŞLAR

24.000

6 0 1.0 2.Olumlu Kur Farkı (264.000 - 240.000 = 24.000) İhracat bedelinin döviz tevdiat hesabına kaydı

BİLGİ Döviz Tevdiat Hesabı: Yurtiçi ve yurtdışında yerleşik gerçek ve tüzel kişiler tarafından döviz cinsinden bankalarda açtırılan hesaptır. Ticari Mevduat Hesabı: Gerçek kişilerin ticari işletmeleri, her çeşit ortaklık, kamu iktisadi teşebbüsleri ve bunlara bağlı müessese ve bağlı ortaklıklara, Genel ve Katma bütçeli kuruluşlara, yerel yönetimlerin ticari işletmelerine, döner sermayeli kuruluşlara, vakıf dernek, sendika, birlik ve mesleki kuruluşların kurdukları ya da katıldıkları ticari işletmelere, sigorta şirketlerine açılan mevduat hesaplarına ticari mevduat denir.

32

Sıra Sizde: Trakya A.Ş., Fransa’da yerleşik XYZ Firması ile 155.000€’luk

bakliyat

ihracatı

için

10.10.20xx

tarihinde

sözleşme

imzalamıştır. Bu tarihte 1€ = 2,15fe’dir. İhracat malların faturası 20.11.20xx tarihinde kesilerek ihracat malları Edirne Kapıkule Gümrüğüne sevk edilmiştir. Malların şevki için nakliyat firmasına 500fc + KDV nakliye ücreti nakit olarak ödenmiştir. 25.11.20xx tarihinde söz konusu malların fiili ihracatı gerçekleşmiştir. Gümrük Beyannamesindeki döviz kuru 1€ = 2.306’dir. Fransa XYZ firması malları teslim aldıktan sonra 20.12.200xx tarihinde Trakya A.Ş’nin İş Bankasındaki döviz tevdiat hesabına ihracat bedelini havale etmiştir. İşlem günü 1€ = 2,35fe'dir. İlgili muhasebe kayıtlarını yapınız.

2.3.İHRACAT KAYDI VE OLUMSUZ KUR FARKININ MUHASEBELEŞTİRİLMESİ Örnek: Efe Anonim Şirketi Türkiye ihracatçı firması ile Bulgaristan İthalatçı ABC Limited Şirketi 10.05.200x tarihinde ihracat sözleşmesi imzalanmıştır. İhracata ilişkin malların faturası 25.05.200x tarihinde kesilerek mallar Kapıkule Gümrüğü’ne sevk edilmiştir. Fatura tarihinde l€=2.15fc’dir. Malların gümrükten ihracı (fiili ihracatı) ise 05.06.200x tarihinde i

gerçekleşmiştir. Bu tarihte 1€ = 2.106’dir. İhracat bedeli 10.07.200x tarihinde döviz tevdiat hesabına gelmiştir. l€=2.006’dir. Bu soruda bize gerekli olan bilgiler şunlardır: Mal bedeli

100.000E

Fiili ihracat tarihi ve o günkü kur

05.06.200x . .1€ = 2.10& 33

Mal bedelinin geliş tarihi ve o günkü kur

10.07.200x

İhracat bedelinin Türk Lirası karşılığı

100.000€x 2,106 = 210.0006

1€ = 2,006

120.ALICILAR

210.000

210.000

120.02.Yurt Dışı Alıcılar 1 2 0.0 2 .0 1 .Bulgaristan ABC Firması 601.YURT DIŞI SATIŞLAR

210.000

210.000

6 0 1 .0 1 .İhracat Malı (1 0 0 .0 0 0 € x 2.106 ) 05.06.200x tarihli ihracat kaydı

İhracat bedelinin deviz tevdiat hesabına kaydı aşağıdaki şekilde olacaktır.

102.BANKALAR

200.000

102.01. X Bankası 102.0 1 .0 2 .Döviz Tevdiat Hesabı 102.01.02.01. € Hesabı

200.000

(100.000 € x 2 ,0 0 6 )

10.000

6 12 .DİĞER İNDİRİMLER

10.000

6 1 2.0 2 .Olumsuz Kur Farkı (200.000 -210.000 = -10.000) 120.ALICILAR

'

210.000

120.02.Yurt Dışı Alıcılar 120.02.01.ABC Bulgaristan Firması (100.000 € x 2,106) İhracat bedelinin döviz tevdiat hesabına kaydı

34

210.000

İhracatçı döviz tevdiat hesabında bulunan ihracata ilişkin dövizleri aynı gün fc'ye çevirerek mevduat hesabına aktarırsa muhasebe açısından yapılacak kayıt aşağıdaki şekilde olacaktır.

102.BANKALAR

200.000

102.01. X Bankası 102.01.01.

M evduat Hesabı

200.000

102.BANKALAR

200.000

102.01. X Bankası 10 2.0 1.0 2.Döviz Tevdiat Hesabı

200.000

102.01.02.01. € Hesabı 10.07.200x tarihli D.A.B. İle 6 m evduat hesabına kaydedilmesi

Sıra Sizde: ABC Türkiye ihracatçı firması ile Yunanistan XYZ firması 125.000€Tuk ihracat sözleşmesini 01.03.200x tarihinde imzalamışlardır. (l€=2,l&fc)’dir. İhracatçı firma 20.03.20Öx tarihinde malların faturasını keserek ihraç mallarını gümrüğe sevk etmiştir. 1€ = 2,206’dir. Fiili ihracat 31.03.200x tarihinde gerçekleşmiştir. 1€ = 2,25fe’dir. İhracat masrafları şöyledir: Yurt içi Nakliye

: 300fc + KDV

Gümrük masrafları

:

Navlun

: 1.000€

Sigorta

: 500€

500& + KDV

İthalatçı XYZ firması ihracat bedelini 26.04.200x tarihine ihracatçının İş Bankasındaki döviz tevdiat hesabına göndermiştir. 1€ = 2,236’dir. Banka ihracatçının hesabından 200€ m asraf almıştır. İlgili yevmiye kayıtlarını yapınız. 35

2.4.İHRACAT BEDELLERİN KISIM KISIM TAHSİL EDİLMESİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ Yurt dışına ihracatı gerçekleşen mal veya hizmet bedelleri bir defada tahsil edilebileceği gibi belirli vade aralıkları ile de tahsil edilebilmektedir. Böyle durumda her tahsilat tarihinde kur farklı olabilmektedir. Bu durumda her tahsilat kaydı yapılırken oluşan kur farkının da muhasebe kayıtlarında gösterilmesi gerekmektedir.

Örnek: X Türkiye ihracatçı firması ile XYZ Arnavutluk ithalatçı firması arasında 06.06.200x tarihinde 150.000$Tık bakliyat ihracatı için sözleşme imzalanmıştır. İhracatçı firma söz konusu malları hazırlayarak 20.06.200x tarihinde faturasını keserek gümrüğe sevk etmiştir. Bu tarihinde 1$ = 1,906’dir. Gerekli yasal işlemler tamamlanarak 30.06.200x tarihinde fiili ihracat gerçekleşmiştir. Fiili ihracat günü 1$ = l,95fc’dir. İthalatçı

firma

mal

bedelinin

70.000$’mı

10.07.200x

tarihinde

ihracatçının döviz tevdiat hesabına havale etmiştir. İşlem günü 1$ = 1,92fc'dir. Kalan 80.000$ ise 05.08.200x tarihinde ödemesi yapılmıştır. Bu tarihte l$=l,98fe’dir. Ayrıca ihracatla ilgili olarak 500fe + KDV yurt içi nakliye giderinin ödemesi peşin yapılmıştır. Bu soruda bize gerekli olan bilgiler şunlardır: Mal bedeli

150.000$

Fiili ihracat tarihi ve o günkü kur

30.06.200x

Mal bedelinin karşılığı İhracat tarihinde Türk Lirası karşılığı

150.000$ x 1,95b = 292.500b

Mal bedelinin geliş tarihi ve o günkü kur

10.07.200x 1$ = 1,92b (70.000$)

36

1$ = 1.954.

Mal bedelinin geliş tarihi ve o günkü kur İhracat bedelinin geldiği tarihteki Türk Lirası karşılığı

05.08.200x 1$ = 1,98*.

(80.000$)

70.000$ x 1.92i. = 134.400*. 80.000$ x 1.984» = 158.4006

120.ALICILAR

292.500

120.02.Yurt Dışı Alıcılar

292.500

120.02.01.ArnavutlukXYZ Firması 601.YURT DIŞI SATIŞLAR

292.500

6 0 1 .0 1 .İhracat Malı

292.500

30.06 .200x tarihli ihracat kaydı (150.000$ x 1 .9 5 i)

Örneğimize göre ihracat ile ilgili yurt içi nakliye masrafı söz konusu idi. Bu masraf malın gümrüğe sevk işlemi sırasında yapılmıştır. Yurt içi masraf olması nedeniyle Katma Değer Vergisi (KDV) söz konusudur. Bu nedenle muhasebe kayıtlarında indirim yapılabilir.

BİLGİ: İhracatta Katma Değer Vergisi istisnası vardır. KDV. Kanunun 11. ve 12. Maddelerinde hu durum açıklanmıştır. Ayrıca Yurt içinde İhraç kaydı ile mal alım ve satımları içinde KDV. istisnası vardır. Bunun dışında yapılan yurt içi harcamalar için KDV. ödeniyorsa muhasebe kayıtlarında indirim konusu yapılabilmektedir.

Yaptığımız ihracat

kayıtlarından da görüleceği gibi 601. Yurt Dışı Satışlar Hesabının yanında 391.Hesaplanan KDV Hesabı kullanılmamıştır.

37

Yurt içi nakliye faturasının muhasebe kayıtlarına alınması ise şu şekilde olacaktır.

500

7 6 0 .PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ

7 6 0 .0 1 . İhracat m asrafları 7 6 0.0 1 .01.

500

Yurt İçi Nakliye

90

191.İNDİRİLİCEK KDV

590

100 KASA

Nakliye faturasının kaydı

İhracat bedeline ilişkin ilk ödeme 10.07.200x tarihinde gelmişti. Muhasebe kaydı aşağıdaki şekilde yapılacaktır.

134.400

102.BANKALAR

102.01. X Bankası 102.0 1 .0 1 . Döviz Tevdiat Hesabı 134.400

102.01.01.02. $ Hesabı (70.000 $ x 1.926 )

2.100

612.D İĞER İNDİRİMLER

2.100

6 1 2.0 2 .Olumsuz Kur Farkı

'

(134.400-136.500= -2.100) 136.500

120.ALICILAR

120.02.Yurt Dışı Alıcılar 120.02.01.XYZ Arnavutluk Firması (70.000$ x 1.956) ihracat bedelinin döviz tevdiat hesabına kaydı

38

136.500

Kayıttan da anlaşılacağı üzere ilk ödeme gelmiş ve döviz tevdiat hesabına alınırken malın satış tarihi ile paranın geliş tarihi arasında kur farkı olması sebebiyle olumsuz kur farkı oluşmuştur. İhracat bedelinin kalan 80.000$’lık kısmı da 05.08.200x tarihide döviz tevdiat hesabına gelmişti. Bu tarihte yapılacak muhasebe kaydı şöyle olacaktır.

102.BANKALAR

158.400

1 0 2 .0 1 . X Bankası 102.0 1.0 1. Döviz Tevdiat Hesabı 102.01.01.02. $ Hesabı

. 158.400

(80.000 $ x 1.986 )

120.ALICILAR

156.000

120.02.Yurt Dışı Alıcılar 120.02.01.XYZ Arnavutluk Firması

156.000

(80.000 $ x 1,956) 601.YURT DIŞI SATIŞLAR

2.400

601.Olumlu Kur Farkı (158.400 -1 5 6 .0 0 0 = 2.400) ihracat bedelinin döviz tevdiat hesabına kaydı

Yevmiye kaydında da anlaşılacağı üzere ihracat bedelinin ikinci ödemesinde olumlu kur farkı oluşmuştur.

Sıra Sizde: Efe A.Ş ile Japon Cho Şirketi arasında 20.09.200x tarihinde nazar boncuğu ihracatı için 65.000€’luk ihracat sözleşmesi imzalanmıştır. (1€=3,006)

39

Efe A.Ş. nazar boncuklarını hazırlayarak 11.10.200x tarihinde malların faturası kesilerek Yeşilköy Gümrüğüne sevk etmiştir. Fatura tarihinde kur l€=3,05fc’dir. Söz konusu mallar Türkiye Gümrük Bölgesini 17.10.200x tarihinde terk etmiştir. 1€ = 3,1 Ofc’dir. Efe A.Ş Malların ihracatı esnasında şu masrafları yapmıştır: Yurt içi nakliye

:

2004» + KDV’dir.

Gümrükte yapılan masraflar

:

3004»’dir

Ambalajlama gideri olarak ta 5004- + KDV’dir. Yapılan tüm masraflar nakit olarak ödenmiştir. Gho Jayop firması mal bedelinin 50.000€’luk kısmını Efe A .Ş’nin Garanti Bankasındaki döviz tevdiat hesabına 05.12.200x göndermiştir. l€=3,154»’dir. Kalan tutar ise 31.12.200x tarihinde döviz tevdiat hesabına gelmiştir. Bu tarihte kur 1€ = 3,084,’dir.

Nazar boncuğu ülkemize gelen turistlerin de tercih ettiği ürünlerin başında yer alıyor. ABD, Japonya ve Hindistan ağırlıklı olmak üzere dünyanın 100 ülkesi Türkiye'den nazar boncuğu alıyor. Ispanya'dan El Corte Ingles, Fransa'dan Galeri LaFayette, Colombia'dan Exito, Meksika'dan El Pació del Hiero, Japonya'dan Disneyworld, ABD'den ise Disneyworld ve Cosí Plus gibi ünlü mağazalar Türkiye'den ürün alıyor” (Kaynak: Ankara Ticaret Borsası) 40

2.5.DÖVİZ İLE İLGİLİ İŞLEMLERİN DEĞERLEMEYE TABİ TUTULMASI VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ İhracat bedelleri 6’ye çevrilmeden

döviz olarak tevdiat hesabında

bırakılması halinde VUK’un 280. maddesine göre dönem sonunda değerleme işleminin yapılması ve muhasebeleştirilmesi gerekmektedir. Oluşan kur farklı yine ihracat işlemlerinde olduğu gibi olumlu kur 601.Yurt Dışı Satışlar Hesabında, olumsuz kur farklı ise 612.Diğer İndirimler Hesabında izlenmektedir. Değerlemeye tabii tutulan ve yeni dönemde tahsil edilen ihracat bedellerinden oluşan kur farkları ise, olumlu olması durumunda 646.Kambiyo Karları Hesabında, olumsuz kur farkları ise 656.Kambiyo Zararları Hesabında kaydedilmesi gerekmektedir.

Örnek: İhracatçı firma İş Bankasında döviz tevdiat hesabında bulunan 100.000€’yu 31.12.200x tarihinde değerlemeye tabi tutmuştur. 100.000€ kayıtlara alındığında 1€ = 2,926, 100.000€ x 2,926 = 292.0006’dir 31.12.200x tarihinde 1€ = 3,006, 100.0006 x 3,006 = 300.0006’dir. Kur fa rk ı: 300.000 - 292.000 = 8.0006 Kur farkının artı (+) olması nedeniyle olumlu kur farkı oluşmuştur : +8.0006 Yapılacak muhasebe kaydı ise şöyle olacaktır.

102. BANKALAR

8.000

10 2.0 2 .İş Bankası Döviz Hesabı 10 2.0 2.0 1.6 Hesabı

8.000

646. KAM BİYO KARLARI

8.000

41

I

BİLGİ: Görüldüğü üzere yapılan kayıt sadece döviz cinsinden bir değerleme kaydıdır. İhracat ile bir ilgisi olmadığından dolayı 656.Kambiyo Zararları hesabı kullanılmıştır.

Sıra Sizde: İşletme Akbank’ta kayıtlı döviz tevdiat hesabındaki 70.000$’ı ve İş Bankasındaki 50.000$’ı, 31.12.200x tarihinde değerlemeye tâbi tutmuştur. 31.12.200x tarihinde 1$ = 3,106 iken, Akbank’taki dolar kayıtlara alındığında 2,986, İş Bankasındaki dolar ise 3,126’dir. a) Döviz işlemlerine ilişkin değerleme kaydını yapınız. b) İhracat ile ilgili olduğunu kabul ederek değerleme işlemini yapınız.

Örnek: İhracatçı 10.10.200x tarihinde fiili ihracatını gerçekleştirmiş olduğu 225.000€’luk ihracat bedelini 31.12.200x tarihinde halen tahsil etmemiştir. Fiil İhracat tarihinde 1€ = 2,986

225.000€ x 2,986 = 670.5006

3 1.12.200x tarihinde 1€ = 2,876

225.000€ x 2,876 = 645.7506

Fark Olumlu Kur Farkıdır : 24.7506

31.12.200x tarihinde yapılması gereken muhasebe kaydı şöyle olacaktır.

24.750

120. ALICILAR

24.750

120.02. Yurt Dışı Alıcılar

24.750

601.YURT DIŞI SATIŞLAR

24.750

60 1.0 2.Olumlu Kur Farkı

42

10.01.20xx tarihinde ihracat bedeli Garanti Bankası döviz tevdiat hesabına gelmiştir. Bu tarihte 1€ = 3,12fe’dir.

Bu durumda yapılacak kayıt şu şekilde olacaktır.

102. BANKALAR

702.000

102.02.Garanti Bankası Döviz Hesabı 102.0 2.0 1.€ Hesabı

702.000

(225.000C x 3.12£) 120.ALICILAR

645.750

120.02. Yurt Dışı Alıcılar

645.750

(225.000C x 2.87fc)

646 KAM BİYO KARLARI

56.250

Yevmiye kaydından da anlaşılacağı gibi yurt dışından olan alacak yeni yılda tahsil edilmesi nedeniyle (cari dönemin bitmesi) olumlu kur farklı 646.Kambiyo Karları Hesabına kaydedilmiştir.

Not: Son yevmiye maddesinden anlaşılacağı üzere Yurtdışı Alıcılar hesabı 31.12.20xx tarihindeki kur ile işleme alınmıştır.

Sıra Sizde: İhracatçı Türkiye Elçin Tarım Gıda Sanayi A.Ş. ile İthalatçı Avusturya Jan Firması arasında 05.11.200x tarihinde tütün ihracatı için sözleşmesi imzalanmıştır. Söz konusu ihraç malları hazırlanarak Edirne Kapıkule Gümrüğüne 10.11.200x tarihinde sevk edilmiştir. Tütünlerin fiili ihracatı ise 15.11.200x tarihinde gerçekleşmiştir. İthalatçı Jan firması ihracat bedelini

10.01.200x tarihinde ihracatçının Akbank’taki döviz tevdiat

hesabına havale etmiştir.

43

05.11.200x

l€ = 2,98fc

10.11.200x

1€ = 3,00fe

15.11.200x

1€ = 3,10b

31.12.200x

1€ = 3,16b

10.01.200x

1€ = 3,136

Furt dışında da nargile keyfi Türkiye'de yılda yaklaşık 700 ton nargile tütünü tüketiliyor. Nargile tütünü Almanya, Avusturya ve Kuveyt’e satılıyor. Elmadan mangoya, capicinodan Hindistan cevizine kadar 20 farklı aromada nargile tütünü ihraç etmek mümkün.

2.6.İHRACAT BEDELİNİN YURT DIŞI ŞUBELERDE BIRAKILMASININ MUHASEBELEŞTİRİLMESİ İhracat bedellerinin tasarrufu 8 Şubat 2008 tarihinden itibaren serbest bırakılmıştır. (8 Şubat 2008 - 26781 Sayılı Resmi Gazete) İhracatçı istediği takdirde ihracat hasılatını yurt dışında bırakabilir ya da belli bir kısmını yurda getirebilir. Örnek: Can Anonim Şirketi, Romanya X şirketi ile kabak çekirdeği ihracatı

için

70.00$’lık

ihracat

sözleşmesini

10.07.200x

tarihinde

imzalamıştır. Bu tarihte kur 1$ = 1,956’dir. 30.07.200x tarihinde fiili ihracat gerçekleşmiştir. Kur 1$ = 1,986’dir Malların gümrüğe şevki için nakliye firmasına 7006 + KDV ihracatçı tarafından nakit ödenmiştir.

44

İthalatçı mal bedelini ödemiştir. İhracatçının isteği üzerine 50.000$ Tık kısmı ihracatçının Türkiye’deki döviz tevdiat hesabına, kalan 20.000$’hk kısmı ise ihracatçının yurt dışı şubesinde kullanılmak üzere Romanya’da bırakılmıştır. Bu tarihte kur 1$ = 1,936’dir. İhracatçı aynı gün döviz alım belgesi ile yurt içindeki 50.000$’lık dövizi ¿'sına çevirerek ticari mevduat hesabına aktarmıştır. Gerekli olan bilgiler şunlardır: Mal bedeli

70.000$

Fiili ihracat tarihi ve o günkü kur

30.07.200x

Mal bedelinin karşılığı İhracat tarihinde Türk Lirası karşılığı

70.000$ x 1,98* = 138.600*

Mal bedelinin geliş tarihi ve o günkü kur

20.08.200x

İhracat bedelinin geldiği tarihteki Türk Lirası karşılığı

70.000$ x 1.93*= 135.100*

İhracat masrafları ise (Yurt içi nakliye)

7006 + KDV

1$ = 1.98«.

1$ = 1,93*

Öncelikli olarak ihracat kaydını yapmamız gereklidir.

120.ALICILAR

138.600

120.02.Yurt Dışı Alıcılar

138.600

120.02.01.X Romanya Şirketi

601.YURT DIŞI SATIŞLAR

138.600

6 0 1.0 1.İhracat Malı

138.600

30.08.200x tarihli ihracat kaydı (70.000$ x 1.986)

İkinci olarak yapmamız gerek kayıt malların gümrüğe sevk işlemi sırasında ödenen yurt içi nakliye faturasının muhasebeleştirilmesi olacaktır. 45

7 60 .PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ

700

760.01. İhracat M asrafları 76 0.0 1 .01 .

700

Yurt İçi Nakliye

191.İNDİRİLİCEK KDV

126

826

100 KASA

Nakliye faturasının kaydı

Şimdi yapılması gereken kayıt ihracat bedelinin tahsilat kaydı olacaktır. Ancak ihracat bedelinin 20.000$’lık kısmı yurt dışında bırakılmıştı. 50.000$’lık kısmı ise yurda getirilmişti. Bu durumda yapılacak kayıt aşağıdaki şekilde olacaktır.

96.500

102.BANKALAR

102.01. X Bankası 1 0 2.0 1 .0 1 . Döviz Tevdiat Hesabı 96.500

102.01.01.02. $ Hesabı (50.000 $ x 1.936 ) 120.ALICILAR

38.600

120.02.Yurt Dışı Alıcılar 38.600

120.02.01.Yurt Dışı Şube (20.000$ x 1,936) 6 1 2 .DİĞER İNDİRİMLER

3.500

3.500

6 1 2.0 2 .Olumsuz Kur Farkı

120.ALICILAR

138.600

120.02. Yurt Dışı Alıcılar 120.02.02.

X Romanya Şirketi

(70.000 $ x 1,986) ihracat bedelinin döviz tevdiat hesabına kaydı

46

Yurt dışındaki şubelerde bırakılan tutarlar yurda getirilmek istenildiğinde muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır. Daha önce yapılan ihracat bedelinin ödemesinde bedelin 20.000$ Tık kısmı yurt dışındaki şubede bırakılmıştı. Bu bedelin yurda getirildiğini varsayarak muhasebe kaydını yapalım. İşlem günü kur: 1$ = 1,854. Şube kayıtlarında kayıtlara alındığında kur: 1$ = 1,934»

102.BANKALAR

37.000

102.01. X Bankası 102.0 1 .0 1 . Döviz Tevdiat Hesabı 102.01.01.02. $ Hesabı

37.000

(20.000 $ x 1.85 ) 6 12.DİĞER İNDİRİMLER

1.600

61 2.0 2.Olumsuz Kur Farkı

120.ALICILAR

38.600

120.02.Yurt Dışı Alıcılar 120.02.O l.Y u rt Dışı Şube

38.600

(20.000 $ x l,93fc) Yurtdışı şubelerdeki ihracat bedelinin yurda getirilmesi

Sıra Sizde: Türkiye ihracatçı firması Çetin A.Ş 07.10.200x tarihinde Mekodonya Jakupica firması cam silme makinası ihracatı için 160.000€Tuk ihracat sözleşmesi, imzalamıştır. İhracatçı Çetin A.Ş. ihracat mallarını hazırlayarak 20.10.200x tarihinde gümrüğe sevk etmiştir.

47

Malların fiili ihracatı 30.10.200x tarihinde gerçekleşmiştir. 1€=2,984»’dir. İthalatçı Jakupica firması ihracat bedelinin 100.000€’luk kısmını ihracatçının Türkiye’deki döviz tevdiat hesabına, kalan 60.000€’yu da Çetin A .Ş’nin Melcodonya’daki şubesine ödemiştir. Bu tarihte 1€ = 3,044»’dir. İhracatçı firma yeni yılda ihracat bedelinin 50.000€’luk kısmını Türkiye’ye getirmiştir. Bu tarihte 1€ = 2,954-’dir. Gerekli muhasebe kayıtlarını yapınız.

Komşu ülkelere cam silme makinesi, Geçen yılla kıyaslandığında bu yıl ihraç ettiği makine ve akşamlarda yüzde 39,7'lik bir artış var. Bu sektörde ihracat kalemleri arasında susam yağı soyma makinesi, cam silme makinesi, süt sağma makinesi gibi ürünler de bulunuyor. Ukrayna başta olmak üzere Kosova, Makedonya, Rusya, Kazakistan, Suriye, Irak, İran, Fas, Mısır ve Yugoslavya ihracat gerçekleştiriyor.

:

________________________________ _______________ __ _____________

2.7.ÖDEME ŞEKİLLERİNE GÖRE İHRACAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ İhracat işlemlerinde ödeme şekilleri 7 başlık altında toplanmaktadır. 1- Peşin Ödeme Şeklinde İhracat 2- Mal Mukabili Ödeme Şeklinde İhracat 3- Vesaik Mukabili Ödeme Şeklinde İhracat 4- Akreditifli Ödeme Şeklinde İhracat 5- Kabul Kredili Ödeme Şeklinde İhracat 6- Konsinye Satış Ödeme Şeklinde İhracat 7- Açık Hesap Ödeme Şeklinde İhracat 48

)

2.7.1.Peşin Ödem Şeklinde İhracat İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi Peşin ödeme şeklinde ihracat; ithalatçının mal bedelini,

malları teslim

almadan (fiili ihracattan önce) parayı gönderdiği ödeme şeklidir. Bu ödeme şeklinde risk ithalatçınındır, ihracatçı açısından herhangi bir risk söz konusu değildir. İhracat süreci kısaca şöyle gelişmektedir. 1-

Taraflar arası sözleşme yapıldıktan sonra, ithalatçı mal bedelini

ihracatçıya transfer eder. 2-

İhracatçıya mal bedelinin geldiği bankası tarafından bildirildikten

sonra, ihracata konu olan mallar sözleşme esasları uyarınca hazırlanarak ihracat işlemi gerçekleşir. 3-

İthalatçı kendi bankasından almış olduğu peşin ödeme beyanı ile

malları gümrükten çeker. Peşin ödeme şeklinde ihracatta mal bedelinin peşin alındığından dolayı fiili ihracat gerçekleşene kadar alının avans miktarı 340.Alman Sipariş Avansları hesabında izlenir. Fiili ihracat gerçekleştikten sonra avans hesabı 120.Alıcılar hesabıyla karşılaştırılarak kapatılır.

Örnek: X Türkiye ihracatçı firma ile Almanya ABC firması ile 11.08.200x tarihinde takım elbise ihracatı için 130.000€Tuk ihracat sözleşmesi imzalanmıştır (5.000 adet). İhracat sözleşmesine göre ihracatın ödeme şekli peşin ödeme, teslim şekli FO B’dur. İhracat avansı 20.08.200x tarihinde döviz tevdiat hesabına gelmiştir Bu tarihte 1€ = 2,606’dir. Banka avans işlemleri ile ilgili olarak ihracatçının ticari mevduat hesabından. 100^’sı m asraf almıştır. 49

Söz konusu ihraç malları hazırlanarak 05.09.200x tarihinde gümrüğe sevk edilmiştir. Fiili ihracat ise 10.09.200x tarihinde gerçekleşmiştir. Avans hesabı kapatılmıştır. Fiili ihracat tarihinde kur 1€ = 2,556’dir. İhracatla ilgili masraflar şöyledir: Yurt içi nakliye

:

5006 + KDV

Gümrük Müşavir ücreti

:

3006 + KDV

T,iman masrafı 4006’sı nakit olarak ödenmiştir. Ayrıca navlun ve yurt dışı sigorta bedeli toplam 6.000 € ’dur. Soruyu özleyecek olursak; Mal bedeli

: 130.000€

Avansın geldiği tarih ve kur

: 20.08.200x

Kur 1€ = 2,606

Fiili ihracat tarihi ve kur

: 10.09.200x

Kur 1€ = 2,556

İhracat masrafları: Banka masrafı

:1006

Yurt içi nakliye

: 5006 +KDV

Gümrük Müşavir ücreti

: 3006 + KDV

Liman Masrafı

:4006

FOB teslim şeklini Nedir? 1) 2) 3) 4)

İhracatçınm yükleme maliyeti İhracatçı ülkesindeki iç taşıma maliyeti İhracatçı ülkesindeki gümrükleme hizmet bedeli İhracatçı ülkesindeki liman masrafları, ihracatçıya aittir.

Satıcının teslim yükümlülüğü belirlenen yükleme limanında mallar gemi küpeştesini aştığı ve istiflendiği andan itibaren yerine getirilmiş olur. Mallarla ilgili tüm gider (navlun) yitik veya hasar rizikoları bu noktadan itibaren alıcı tarafından üstlenilir. ______________________________________________________

50

J

İhracat kaydı

102. BANKALAR

338.000

102.01. X Bankası 102.0 1.0 1.

Döviz Tevdiat Hesabı

102.01.0 1.02.€ Hesabı

340.AUNAN SİPARİŞ AVANSLARI

338.000

340.02.Yurt Dışı Avans 20 .0 8 .200x tarihli avans kaydı (1 3 0 .0 0 0 € x 2,606)

Avans işlemleri ile ilgili olarak banka ihracatçının ticari mevduat hesabından 1006’sı m asraf almıştı. Muhasebe kayıtlarında banka masrafı 780.Finansman Giderleri Hesabında yer alacaktır.

780.FİNANSMAN GİDERLERİ

100

102.BANKALAR

100

102.01. 6 M evduat Hesabı

100

banka m asraf kaydı

Avans işlemi tamamlandıktan sonra ihracatçı malların hazırlayıp fiili ihracat işlemini 10.09.200x tarihinde gerçekleştirmiştir. Bu tarihte kur l€=2,556’dir.

51

120.ALICILAR

331.500

120.02.Yurt Dışı Alıcılar 120.02.O l.Alm anya ABC 601.YURT DIŞI SATIŞLAR

331.500

6 0 1.0 1.İhracat Malları 10 .09 .200x tarihli fiili ihracat kaydı (130.000 € x 2,55fc)

Malların ihracatı sırasında yapılan ihracat masrafları 760.Pazarlama Satış Dağıtım Giderleri Hesabında izlenecektir.

7 60 .PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ

1.200

7 6 0 .0 1 . İhracat M asrafları 7 6 0.0 1 .01.

500

Yurt İçi Nakliye

76 0 .0 1 .0 2 .Güm rük M üşavir Ücreti

300

7 6 0 .0 1 .0 3 .Liman M asrafı

400 144

191.İNDİRİLECEK KDV

191.O l.Y u rt İçi Nakliye KDV'si

90

191.02.Güm rük M üşavir'in KDV'si

54

100. KASA

1.344

52

BİLGİ: Sorumuzda ayrıca 6.000€ Navlun ve sigorta bedeli vardır. Ancak FOB teslim şeklinde Navlun ve yurt dışı sigorta bedeli ithalatçıya ait olması sebebiyle ihracatçının kayıtlarında yer almayacaktır.

İhracata ilişkin giderlerin muhasebeleştirilmesini yaptıktan sonra avans kapatılmasına ilişkin muhasebe kaydının yapılması gerekmektedir. Avansın geldiği tarih ile fiili ihracat tarihindeki kurların farklı olması sebebiyle yine kur farkı doğacaktır.

340.ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI

338.000

340.02.Yurt Dışı Avans 120.ALICILAR

331.500

120.02.Yurt Dışı Alıcılar 120.02.01.Almanya ABC 601.YURT DIŞI SATIŞLAR

6.500

601.Olum lu Kur Farkı ihracat avansının kapatılması

Sıra Sizde: Türkiye ABC ihracatçı firması ile Rusya XYZ ithalatçı firması 20.09.200x tarihinde yaş sebze ihracatı için 120.000$’hk ihracat sözleşmesi imzalamıştır. İhracatın teslim şekli CİF olup ödeme şekli peşin ödemedir. İhracat avansı 10.10.200x tarihinde ihracatçının döviz tevdiat hesabına gelmiştir. Fiili ihracat ise 20.10.200x tarihinde gerçekleşmiştir. 53

Masraflar şöyledir: Yurt içi taşıma ve yükleme ücreti

:

6006 + KDV

Navlun

:

3.000$

Sigorta

:

f.500$

İthalatçı ülkesindeki liman masrafları:

500$

Döviz Kurları 20.09.200x

1$ = 2,296

10.10.200x

1$ = 2,306

20.10.200x

1$ = 2,356

İhracat dosyası ve avans kapatılmıştır.

CİF Teslim Şekli Nedir? Mal Bedeli, Navlun ve Sigorta ödenmiş olarak , teslimdir. Bu Teslim şeklinde iş akışındaki ilk 5 madde satıcının (ihracatçı) sorumluluğundadır. 1) İhracatçının yükleme maliyeti 2) İhracatçı ülkesindeki iç taşıma maliyeti 3) İhracatçı ülkesindeki gümrükleme hizmet bedeli 4) İhracatçı ülkesindeki liman masrafları (Deniz yolunda, kısmen havayolunda) 5) Navlun (uluslar arası taşıma) bedeli ve sigorta satıcıya aittir.

54

2.7.2 Mal Mukabili Ödeme Şeklinde İhracat Mal mukabili ödeme (Öpen Account/Açık Hesap, Cash Against Goods); alıcının satın aldığı mal bedelini, malların satış sözleşmesinde belirtilen varış yerine ulaşmasını takiben, malın ithalatçı tarafından teslim alındıktan sonra, yapılan anlaşmaya göre ileri bir tarihte ödemenin yapılmasını sağlayan bir ödeme şeklidir. Mal mukabilinde ödeme vadesi 30 gün, 60 gün veya 90 gün olarak tespit edilebilmektedir. Mal Mukabili Ödemede Vadeler Nasıl Tespit Edilir? Mal mukabili ödemede vadeler genellikle konşimento tarihi veya fatura tarihi baz alınarak saptanmaktadır. Örneğin konşimento tarihinden itibaren 30 gün sonra ödemeli, konşimento tarihinden 60 gün sonra ödemeli veya konşimento tarihinden 90 gün sonra ödemeli vs... Mal mukabili şeklinde ihracat süreci ise şu şekildedir; 1)

İhracatçı firma (mal satan) ile ithalatçı firma (mal alan) arasında

karşılıklı sözleşme yapılır. 2)

Sözleşmenin ardından ihracat yapan firma sözleşmeye konu olan mal

yada hizmetleri ithalatçı firmanın ülkesine sevk eder. 3)

îhracatçı firmanın mal ya da hizmetlerle ilgili belgeleri teslim

etmesinin iki yöntemi vardır. Bunlardan birincisi ihracatçı firma belgeleri kendi bankası aracılığı ile ithalatçı firmaya gönderebilir. İkincisi ise direkt olarak kendisi ithalatçı firmaya belgeleri gönderir. 4)

Malın kendi gümrüğüne gelmesinden sonra ithalatçı firma malları

gümrükten çeker.

55

5)îthalatçı firmanın mal bedelini ihracatçıya göndermesinin ise tek yolu vardır. Bu yolda ithalatçı firma mal yada hizmet bedelini kendi bankasına öder ithalatçının bankası ihracatçının banka hesabına parayı transfer eder.

Örnek: Hollanda’da bulunan Albert Jan firması ile Türkiye de yerleşik Miss-Çay Firması arasında 230.000€’luk çay ihracatı 20.07.200x tarihinde için sözleşme imzalanmıştır. İhracatçı tüm yasal işlemleri tamamlamış, 05.08.200x tarihinde ihraç mallarının faturasını keserek malları Atatürk Havalimanı Gümrüğüne sevk etmiştir (1€ = 3,056). İhracat gümrük beyanna­ mesindeki fiili ihracat tarihi ise 10.08.200x

olup bu tarihte

kur 1€ =

3,106'dir. Sözleşme uyarınca malların teslim şekli EXW olup ödeme şekli mal mukabilidir. İhracat masrafları şöyledir: 5006 + KDV

Malların ambalajlama maliyeti Navlun

8.0006

Sigorta

3.0006 3006 + KDV

Yurt içi nakliye İthalatçı ihracatçının

Albert-Jan döviz

firması

tevdiat

mal

hesabına

bedelini

07.12.200x

göndermiştir.

İhracat

kapatılmıştır. Bu tarihte 16 = 3.086'dir. Soruyu özleyecek olursak; Mal bedeli

: 230.0006

Fiili ihracat tarihi ve kur

: 10.08.200x

İhracat masrafları: Ambalajlama masrafı

: 5006 + KDV

56

16 = 3,106

tarihinde dosyası

Öncelikli olarak ihracat kaydını yapılım

120.ALICILAR

713.000

120.02.Yurt Dışı Alıcılar 120.02.01.Hollanda-Albert Jan

713.000

601.YURT DIŞI SATIŞLAR

713.000

6 0 1 .0 1 .İhracat Malları

713.000

1 0 .08 .200x tarihli fiili ihracat kaydı (230.000 € x 3,10fc)

İŞYERİNDE TESLİM EXW Teslim Şekli Nedir? Bu teslim şeklinde satıcı, alıcının mallarını kendi mülkü veya belirlenen başka bir yerde (fabrika, depo v.s.) ihracat gümrüğünü yapmadan ve bir araca yüklemeden teslim eder. Ambalajlama maliyeti ihracatçıya aittir Bu tip teslimde satıcı masraf ve sorumluluğu minimum düzeyde iken, alıcı maksimum düzeyde masraf ve sorumluluğu ve bu sorumluluktan doğan riskleri üstlenir. Satıcının, sorumluluğundan kaynaklanan risk malın alıcı veya temsilcisi aracına yüklemeye başlandığı anda biter. Satıcı, sorumluluğunda olmamasına rağmen eğer taraflar satış sözleşmesine koyarlarsa satıcı malı araca yükler. Ancak, malın araca yüklenmesi esnasında doğabilecek kayıp ve hasar riskleri alıcıya aittir.

57

B A T I A K D E N İZ İH R A C A T I 2 0 1 3 T E R E K O R K IR D I

2013 yılı Aralık avında Antalya İhracatçılar Birliği üzerinden yapılan, ihracat bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla 24,22% artarak 161,5 milyon dolar olarak gerçekleşti. Böylece 2013 yılında Birliğimiz ihracatı % 21,78'lık artışla 1 milyar 535 milyon dolara ulaşarak rekor kırdı. 2013 yılında yaş meyve sebze sektörünün ihracatı % 11,61 oranında bir artış ile 533,2 milyon dolar olarak gerçekleşti. Madencilik sektörü ise ihracatım % 79,8 oranında arttırarak 254,6 milyon dolar seviyesine taşıdı. En fazla ihracat gerçekleştiren diğer sektörler ise 119,7 milyon dolar ile toprak sanayi, 117,3 milyon dolar ile kimya ve 97 milyon dolar ile ağaç-orman ürünleri oldu. 2013 yılında Birliğimiz üzerinden işlem gören ürün gruplarından ihracatını en fazla arttıran sektör %407 ile savunma ve havacılık oldu. Bu sektörü % 109'luk bir artışla ağaç ve orman ürünleri takip ederek en fazla ihracat gerçekleştiren ilk 5 sektör arasına girmeyi başardı. Mimlendirme sanayi ve otomotiv sanayi %84'er, bölgemizin yükselen sektörü madencilik ise %79,8'lik bir artışla ihracatım rekor düzeylerde arttıran diğer sektörler oldular______________________________________________ 01.01./31.12.2012

ÖL01./31.12.2013

DEĞİŞİM:

FOB USD

FOB USD

FOB USD

477.762.863,56

533.228.867,45

11,61%

MADENCİLİK

141.600.608,35

254.647.372,67

79,83%

TOPRAK SANAYİ

131.019.169,22

119.717.815,62

-8,63%

KİM YA

107.477.964,60

117.376.786,48

9,21%

AĞAÇ VE ORM AN ÜRÜNLERİ

46.478.715,47

97.248.710,02

109,23%

ÜRÜN GRUBU YAŞMEYVE SEBZE

ÜRÜNLERİ. TUR.

DİĞER TOPLAM

356.180.117,20

412.883.857,49

15,9%

1.260.519.438,40

1.535.103.409,73

21,48%

2013 yılında Birliğimiz üzerinden en fazla ihracat yapılan ülke, 351 milyon dolarlık alımıyla Rusya Federasyonu oldu. Rusya pazarına Antalya İhracatçılar Birliği üzerinden gerçekleştirilen ihracat bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla % 43,44 oranında artış gösterdi. İhracatımızdaki diğer önemli ülkeler ise 126,8 milyon dolarlık alımıyla mermerin en önemli pazarı olan Çin Halk Cumhuriyeti, 119,9 milyon dolar ile Almanya, 70,3 milyon dolar İle Ukrayna ve 56,9 milyon dolar ile Bulgaristan, oldu. Ayrıca krizle boğuşan, komşumuz Yunanistan'a olan ihracatımız %540'a; Uzak Doğu, ülkelerine %250’ye; Orta Doğu ülkelerine %500’e ve dünyanın en uzak köşesindeki Avustralya ve Yeni Zelanda’ya ise %1500’e varan oranlarda arttı. 01.01./31.12.2012

01.01./31.12.2013

DEĞİŞİM

FOB USD

FOB USD

FOB USD

244.830.393,72

351.180.926,20

43,44%

63.505.691,63

126.870.988,73

ALM ANYA

117.676.045,69

119.973.238,78

1,95%

UKRAYNA

59.042.811,63

70.340.552,01

19,13%

72.082.301,34

56.900.937,37

-21,06%

1.260.519.438,40

1.535.103.409,73

21,48%

ÜLKE RUSYA

ÇİN HA LK CUMHURİYETİ

BULGARİSTAN TOPLAM

*

99,78%

2014 yılında da bu. güzel tablonun devam edeceğine inanıyoruz. 201.4 sonu için kendimize koyduğumuz 2 Milyar Dolar hedefine daha fazla heyecan, daha fazla özveri ve daha fazla azimle yürüyeceğiz. Büyük: emeklerin ve fedakarlıkların, neticesinde yakalanan bu büyük başarının mimarları olan ihracatçılarımızı yürekten kutluyoruz.. Mustafa SATICI Antalya İhracatçılar Birliği Yönetim Kurulu Başkanı

58

İhracatçıya ait m asraf kaydı

760. PAZAR LAM A SATIŞ DAĞITIM GİDERLERİ

500

76 0 .0 2 .İhracat Giderleri 760.02.01.Ambalajlam a Gideri

500

191.İNDİRİLECEK KDV

90

100. KASA

590

İhracat m asraf faturasının kaydı

İhracat bedelinin döviz tevdiat hesabına geliş kaydı.

102.BANKALAR

708.400

102.01. X Bankası 102.0 1.0 1.

Döviz Tevdiat Hesabı

102.01.01.01. C Hesabı

708.400

(230.000C x 3.086)

612.D İĞ ER İNDİRİM LER

4.600

61 2.0 2.Olumsuz Kur Farkı

4.600

120.ALICILAR

713.000

120.02.Yurt Dışı Alıcılar 120.02.01. Hollanda-Albert Jan

713.000

ihracat bedelinin döviz hesabına kaydı

Sıra Sizde: Rusya’da bulunan Zeen Firması ile Türkiye’de bulunan Çevik Deri A.Ş ile 20.05.200x tarihinde 200.000$Tuk deri ihracatı için sözleşme imzalamışlardır.

59

Tüm yasal işlemler tamamlandıktan sonra 30.05.200x malların faturası kesilerek, mallar Haydarpaşa Gümrüğüne sevk edilmiştir. Fatura tarihinde 1$=2,256 İhracat gümrük beyannamesindeki fiili ihracat tarihi ise 03.06.200x tir. Bu tarihte 1$ = 2,286’dir. Sözleşme uyarınca teslim şekli FCA, ödeme şekli ise mal mukabilidir. M asraflar: Yurt içi nakliye

:

Navlun

:

5.000$

:

2.000$

Sigorta

.

Gümrükleme hizmet bedeli:

5006 + KDV

1.0006 + KDV

2.7.3.Vesaik Mukabili Ödeme Şeklinde ihracat İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi Vesaik Mukabili ödeme, ihracatçı ve ithalatçı arasında yapılan satış sözleşmesine göre ihraç ve diğer sevk belgelerinin, mal bedelinin ödenmesi üzerine, alıcıya teslim edilmesi şekline dayanan bir ödeme şeklidir. İhracatçı için risk taşıyan bir ödeme şeklidir.

Vesaik Mukabili Ödeme Şeklinde süreç şu şekildedir: 1) İhracatçı ve ithalatçı satış sözleşmesi yaparlar, 2) İhracatçı, mallarını ithalatçıya teslim edilmek üzere sevk eder, 3) İhracatçı ilgili sevk belgelerini kendi ülkesindeki bankaya verir, 4) İhracatçıdan vesaiki alan banka, “vesaik mukabili” şartı ile ithalatçının bankasına gönderir, 5) İthalatçının bankası gelen vesaikin ithalatçıya ihbarını yapar, 6) İthalatçı bankasına mal bedellerini (ithalat bedellerini) yatırır, 60

7) İthalatçının bankası ithalat bedellerinin ihracatçının bankasına transferini yapar ve sevk belgelerini ithalatçıya teslim eder, 8) İhracatçının bankası mal bedellerini ihracatçıya öder, 9) Mallar taşıyıcı tarafından ithalatçının bulunduğu gümrük idaresine getirilir, 10) Bankadan vesaikleri alan ithalatçı gümrük idaresine başvurarak, malların ithalatını gerçekleştirir. (İthalatçı artık ilgili belgeleri nakliye firmasına ibraz ederek malları çekebilir.)

Örnek: Polonya, Feliks ithalatçı firması ile Türkiye Elçin A.Ş ihracatçı firması arasında 320.000€Tulc fındık ihracatı için 10.04.200x tarihinde sözleşme imzalanmıştır. Sözleşme gereğince teslim şekli FAS, ödeme şekli ise vesaik mukabilidir. Sözleşme çerçevesine tüm yasal işlemler tamamlanarak malların faturası 30.04.200x tarihinde kesilerek ihracat malları Ambarlı Limanına sevk edilmiştir. Fatura tarihinde kur 1€ = 3,006’dir. Gümrük beyannamesindeki fiili ihracat tarihi 05.05.200x olup kur l€=3,086’dir. Masraflar: Gümrükleme hizmet bedeli (Ambarlı Limanı)

3006 + KDV

Depodan yükleme ve nakliye bedeli

1.0006 + KDV

Navlun

5.000€

Sigorta

2 .000€

Mal bedeli 30.05.200x tarihinde ihracatçının X Bankasındaki döviz tevdiat hesabına gelmiştir. Bu tarihte kur 1€ = 3,126 olup ayrıca banka 4006 masrafı Elçin A .Ş’nin ticari mevduat hesabından almıştır. İlgili muhasebe kayıtlarını yapınız.

61

FAS TESLİM ŞEKLİ NEDİR? Deniz taşımacılığında kullanılır.Limandan malların rıhtım veya mavnaya konmasıyla ihracatçının sorumluluğu biter. Yükleme, yurt içi nakliye, ihracatçının ülkesindeki gümrükleme bedelini ihracatçı öder. Diğer masraflar ithalatçıya aittir.

J

İhracat kaydı

120.AUCILAR

985.600

120.02.Yurt Dışı Alçılar 985.600

1 2 0.0 2 .0 1 .Polonya- Feliks Firması 601.YU RT DIŞI SATIŞLAR

985.600

(320.000C x 3,08&) 05.05.200x tarihli ihracat kaydı

İhracata ilişkin m asraf kayıtları

760.PAZARLAM A SATIŞ DAĞITIM GİDERLERİ

1.300

7 6 0 .0 2 .İhracat Giderleri 1.000

7 6 0 .0 2 .0 1 .Nakliye ve Yüklem e Ücreti

300

76 0 .0 2 .0 3 .Güm rüklem e Ücreti

191.İNDİRİLECEK KDV

234 1.534

100. KASA

İhracat m asraf faturasının kaydı

62

İhracat bedelinin döviz tevdiat hesabına kaydı

102.BANKALAR

998.400

102.01. X Bankası 102.0 1.0 1.

Döviz Tevdiat Hesabı

102.01.01.01. C Hesabı

998.400

(320.000C x 3.126)

120.ALICIj.AR

985.600

120.02.Yurt Dışı Alıcılar 985.600

120.02.01. Hollanda-Albert Jan 601.YURT DIŞI SATIŞLAR

12.800

60 1.02.Olumlu Kur Farkı

12.800

ihracat bedelinin döviz tevdiat hesabına kaydı

Banka masraf kaydı

7 80.FİNANSMAN GİDERLERİ

400

102.BANKALAR

400

102.01.X Bankası 102.01.02.Ticari M evduat Hesabı

400

banka m asraf kaydı

Sıra Sizde: Belçika ithalatçı Lambert firması ile Turkuaz Taş A.Ş. 09.09.200x tarihinde doğal taş ihracatı için 400.000€Tuk ihracat sözleşmesi imzalamıştır Söz konusu ihraç mallarına ilişkin yasal işlemler tamamlanmış ve 30.09.200x tarihinde malların faturası kesilerek İzmir Limanına sevk edilmiştir. Fatura tarihinde kur 1€ = 3,076 dir. Malların Fiili ihracatı ise,

63

05.10.200x tarihinde gerçekleşmiştir. 1€ = 3,106’dir. Sözleşme uyarınca ödeme şekli vesaik mukabili olup, teslim şekli CFR’dir. Masraflar Yurt içi nakliye

:

5006 + KDV

İzmir Liman Masrafı

:

1.0006 + KDV

Gümrükleme bedeli

:

6506 + KDV

Navlun

:

6.000€

Sigorta

:

2.000€

İhracat bedelinin 20.10.200x tarihinde ihracatçının döviz tevdiat hesabına gelmiştir. 10.12.200x

1€ = 3,136

ve 15.01.200x 1€ = 3,086

olduğuna göre muhasebe kayıtlarını yapınız.

2.7.4.Akreditifli Ödeme Şeklinde İhracat İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi Akreditif, alıcının bankasına verdiği talimata dayanarak bir bankanın belirli bir paraya kadar belirli bir süre içinde, belirli belgeler karşılığında ve öngörülen şartların yerine getirilmesi kaydıyla ihracatçıya ödeme yapacağına dair verdiği yazılı bir taahhüttür. Akreditifli ödeme sisteminin temel dayanağı, ithalatçı ve ihracatçının arasındaki para alışverişinde köprü görevi gören bankalardır. Bir bankanın yazılı olarak yükümlüğe girerek ödeme işleminde aracılık etmesi gerekmektedir. Bu da akreditifin açılması anlamına gelmektedir.

Akreditifli ödeme şeklinde aşağıdaki süreç izlenir. 1) İhracatçı firma ile ithalatçı firma arasında sözleşme yapılır. 2) İthalatçı firma bankasına gider ve bankasından ihracatçı firma lehine bir akreditif açmasını ister. 3) İthalatçı firmanın bankası akreditifi ihracatçı firmanın bankasına bildirir.

64

4) İhracatçı firmanın bankası akreditifin açıldığını ihracatçı firmaya bildirir. 5) İhracatçı firma, malları ithalatçı firma ülkesine gönderir. 6) İhracatçı firma malları sevk ettiğine dair belgeleri kendi bankasına verir. 7) İhracatçı firma mal bedelini kendi bankasından alır. 8) İhracatçı firma bankası, belgeleri ithalatçının bankasına gönderir. 9) İthalatçı firmanın bankası mal bedelinin tamamını veya kalanını tahsil ettikten sonra belgeleri ithalatçıya ciro eder. 10) İthalatçı firma malı gümrükten çeker. 11) Akreditif ile ilgili banka masrafları ithalatta malın maliyeti, ihracatta ise pazarlama satış dağıtım giderleri hesabında izlenir.

Örnek: İspanya ithalatçı Berta firması ile Türkiye ihracatçı DenizliFidan A.Ş ile ceviz fidanı ihracatı için 250.000€Tuk ihracat sözleşmesini 25.03.200x tarihinde imzalamışlardır. Deniz-Fidan A.Ş. ihracata ilişkin tüm yasal işlemleri tamamlayarak 30.09.200x tarihinde malların faturasını keserek Edime Kapıkule Gümrüğüne sevk etmiştir. Malların fiili ihracatı 05.10.200x tarihinde gerçekleşmiştir. Fiili İhracat günü 16 = 3,126 Sözleşme uyarınca Ödeme şekli Akreditifli ödeme, teslim şekli ise CİP’tir. Masraflar Yurt içi nakliye

8006 + KDV

Navlun

6.0006

Sigorta

3.0006

Gümrükleme masrafı

2 . 0006-

65

En çok doğal taş ihraç etti! Türk ekonomisinin lokomotif sektörlerinden olan madencilik sektörü, 2013 yılında ihracatını yüzde 20,67 oranında artırdı. Belirlenen 4,5 milyar dolarlık hedefini asarak 5 milyar 43 milyon dolarlık ihracata da imza attı. En fazla ihracat yaptığı ilk beş ülke sıralamasında, Cin, ABD, Irak. Belçika ve İtalya var. İstanbul Maden İhracatçıları Birliğinden (İMİB) edindiğim verilerine göre; 2013 yılında Türkiye’nin maden ihracatı, değer bazında geçen yıla oranla yüzde 20,67 artışla, 5 milyar 43 milyon dolar, miktar bazında ise yüzde 9,18 artışla, 22 milyon 326 bin ton olarak gerçekleşmiş. Aralık avında 425 milyon 832 bin dolarlık ihracat yavan sektör, seçtiğimiz yılın aynı avına söre ihracatı, yüzde 7,20 oranında artış vasattı. 2013 ’de sektörün en büyük pazarı olan Çin de konumunu korudu. Çin’e yanılan ihracat. 2012 yılma söre yüzde 35,69 oranında artışla 2 milyar 467milyon dolar olarak gerçekleşmiş, Bu dönemde Cin ’e en çok ihraç edilen madenler: doğal taslar, krom cevherleri, bakır cevherleri, kıymetli metal cevherleri ve kursun cevherleri olarak veralmıs. Sektör. 2013 yılında en çok ihracat yaptığı ülkeler arasında; Bulgaristan ’a 99 milyon 507 bin dolar, Güney Kore’ye 45 milyon 233 bin dolar. Hollanda’ya 80 milyon 959 bin dolar, Libya’ya ise 3 7 milyon 100 bin dolar ve Azerbavcan-Nahcıvan’a 54 milyon 129 bin dolar maden ihracatı... Sektör, en cok dosai tas ihraç etmiş.2013 yılında ürün grupları bazında 1 milyar 141 milyon dolarla ilk sırada blok dosai taslar. 1 milyar 83 milyon dolarla ikinci sırada ver alan islenmiş dosai taslan ise 508 milyon 749 bin dolarla bakır cevherleri. 450 milyon 366 bin dolarla krom cevherleri. 235 milyon 913 bin dolarla tabii boratlar ve konsantreleri. 202 milyon 208 bin dolarla çinko cevherleri takip etmiş. Madencilik sektörünün önemli alt bileşenlerinden doğal taş sektörü ihracatı 2 milyar 225 milyon dolar olarak, ihracatında ilk 5 ülke ise sırasıyla Çin, ABD, Irak, Suudi Arabistan ve Hindistan var. İstanbul Maden İhracatçıları Birliği Başkanı Mehmet Özer de 2014 yılı için ihracat hedeflerini 5 milyar 600 milyon dolar olarak belirlediklerini söyledi. Kaynakça hîtp://www.kentsazetesi.com/vazi.php?v=î960&z=l 1 66

İthalatçı Berta firması mal bedelini 30.11.20Ox tarihinde ihracatçının X Bankasındaki döviz tevdiat hesabına göndermiştir. 1€ = 3,10fc’dir. Döviz Alım Belgesinden 200€ muhabir banka masrafı kesildiği anlaşılmıştır. Ayrıca 1.OOOfe yurt için banka masrafı ticari mevduat hesabından ödenmiştir.

CİP Teslim Şekli Nedir? İhracatçının Sorumlulukları Nelerdir? Malların sigortası ve taşıma ücreti ödenmiş şeklidir. Genellikle kara taşımacılığında kullanılır.

olarak teslim

İhracatçının sorumlulukları ise; Yükleme, yurt içi nakliye, gümrükleme hizmet bedeli ve liman masraflarını öder.

İhracat kaydı

120.AUCILAR

780.000

120.02.Yurt Dışı Alıcılar 120.02.01. İspanya-Berta Firması

780.000

601.YURT DIŞI SATIŞLAR

780.000

(250.000C X 2.12fc) 05.10.200X tarihli ihracat kaydı

67

İhracat masrafları

760. PAZAR LAMA SATIŞ DAĞITIM GİDERLERİ

7 6 0 .0 2 .İhracat Giderleri

30.880

30.880

7 6 0 .0 2 .0 1 .Navlun 6.000C (18.7206) 7 6 0.0 2 .0 2 .Sigorta 3.000C (9.3606) 760.0 2 .0 3 .

Yurt İçi Nakliye 8006

7 6 0 .0 2 .0 4 .

Güm rük M asrafı 2.0006

144

191.İNDİRİLECEK KDV

100. KASA

31.024

ihracat m asraflarının kaydı

İhracat bedelinin kaydı

102.BANKALAR

775.000

102.02.X Bankası 1 0 2 .0 2 .0 1 .

Döviz Tevdiat Hesabı 775.000

102.02.0 1.01. C Hesabı (2 5 0 .0 0 0 € x 3,106)

612.D İĞ ER İNDİRİMLER

5.000

5.000

612.02. Olumsuz Kur Farkı

120.ALICILAR

780.000

120.02.Yurt Dışı Alıcılar 1 2 0 .0 2 .0 1 .İsp a n y a -B e rta F irm a sı (250.000 € x 3,126) İhracat bedelinin döviz tevdiat hesabın kaydı

68

780.000

/

Vadeli akreditif ihracatçının sattığı mala ilişkin olarak ithalatçıya belirli bir vade yaptığı akreditif türüdür. Bu itibarla akreditifte ödeme tarihi, vesaikin ibraz veya yükleme vesikası veyahut fatura tarihinden belli bir süre örneğin vesaik ibrazından 15 gün veya yükleme tarihinden 30 gün sonra olarak belirlenir.

Sıra Sizde: Azerbeycan İlgar Firması ile Türkiye’deki Kumru A.Ş. sabuh ihracatı için 370.000€Tuk ihracat sözleşmesini 30.07.200x tarihinde imzalamışlardır. Söz konusu ihracat mallarına ilişkin tüm yasal işlemler tamamlanarak

18.08.200x

tarihinde

faturası

kesilerek

Iğdır-Dilucu

Gümrüğüne sevk edilmiştir. Fatura tarihinde kur 1€ = 3.006 Fiili ihracat 20.08.200x tarihinde gerçekleşmiştir. Bu tarihte kur 1€ = 3,056 dir. Sözleşme uyarınca teslim şekli DAT, ödeme şekli ise vadeli akreditifli ödemedir. Masraflar : Yurt için nakliye

:

8006 +KDV

Navlun

:

7.0006

Sigorta

:

2.0006

İthalatçı ülkesindeki gümrük masrafı

:

1.0006

İthalatçı İlgar firması ihracat bedelini 29.10.200x tarihinde ihracatçının döviz tevdiat hesabına göndermiştir. Döviz alım belgesinde 5006 akreditif masrafı kesildiği anlaşılmaktadır. Muhasebe kayıtlarını yapınız. 69

C E V İZ F İD A N I İH R A Ç EDİYORUZ.

Türkiye, ürettiği fidanları yurt dışına ihraç etmeye başladı. Bu sene AB ülkelerine gönderilen ilk ihraç ürünü ise Denizli’den İspanya'ya gönderilen "mavi sertifikalı ceviz fidanı "oldu. DENİZLİ - Denizli'den İspanya’y a mavi sertifikalı "ceviz fidanı" ihracatı gerçekleştirildi. Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürü Sezgin Kutlu, ilk ihraç ürünlerinin gönderilmesi nedeniyle Cumhuriyet Mahallesi'ndeki fidanlıkta düzenlenen törende yaptığı konuşmada, Denizli'den Avrupa Birliği ülkelerinden İspanya'ya ilk kez ceviz fidanı ihracatının gerçekleştirildiğini belirtti.

Bakanlığın bu konudaki desteğinin önemine dikkati çeken ve buna bağlı olarak dafidan üretimi sektörünün geliştiğini bildiren Kutlu, ildeki 13 üreticinin yılda yaklaşık 2,5 milyon fidan, ürettiğini söyledi.

AB'ne fidan satmanın prestij olduğunu ifade eden Kutlu, "Bu, yetiştirdiğimiz fidanların ne kadar doğru, sağlıklı, güvenli olduğunun ispatı. Ayrıca tarımdan elde edilen gelirin katma değerinin yüksekliğini bu tür ürünler ortaya koyuyor. AB'ye olan ihracatımızı daha da yükseltmek istiyoruz. Hedefimiz, üretimimizin yarısını ihraç etmek. Gürcistan’a, Ukrayna'ya da ihracatımız olacak" dedi.

Firmanın işletme müdürü Kamil Okyaz da, geçen yıl az miktar olsa da Ukrayna'ya fidan gönderdiklerini, bu yıl Avrupa’y a ihracat yaptıkları için mutlu olduklarını dile getirdi. Avrupa Birliği kriterlerinde fidan üretip yetiştirmenin önemli olduğunu kaydeden Okyaz, şunları söyledi:

70

"Ispanya'dan gelen heyet, 2 yıldır işletmemizle yakından ilgilendi, üretim teknikleri, uygulamalarımız, hijyenlik, kullanılan gübre ve ilaçlara gibi bir çok konuyu inceledi. Kriterlerin kendilerine uygun olduğunu belirterek, bizimle bağlantı yaptılar. AB'ye ihracat daha zor, şartları ağır. Bugün Ispanya'ya 13 bin 500 ceviz fidanı gönderiyoruz. Denizli mermerin, tekstilin yanında fidan ihracına da başlamış oldu. Sırada Gürcistan, Ukrayna, Lübnan var. Fidanları önümüzdeki hafta göndereceğiz, hazırlarını tamamladık."

Konuşmaların ardından paketlenen ceviz fidanları TIR'a yüklendi.

Törene Denizli Vali Yardımcısı Erol Türkmen, Merkezefendi Kaymakamı Şükrü Görücü, Denizli Ziraat Odası Başkanı Hamdi Gemici ve diğer yetkililer katıldı. KAYNAK: http://www.dunya.com/ispanyaya-ilk-kez-ceviz-fidani-ihrac-ettik216567h.htm

2.7.5.Kabul Kredili Ödeme Şeklinde İhracat Mal bedelinin belli bir vadede ödenmesini taahhüt eden ve bu ödemeye bir Poliçenin araç olduğu ödeme şeklidir. Bir başka ifade ile kabul kredili satılan malın bedelinin bir poliçeye bağlandığı vadede satıcıya ödendiği bir ödeme şeklidir. Bu kredi vesaik ile birlikte ibraz edilen poliçenin ithalatçı veya buna ilaveten ithalatçının bankası tarafından kabul edilmek suretiyle kullanılır. Kabul kredili ödemede taraflara bankalar aracılık ederler ve bunun için komisyon alırlar. Süreç şu şekilde işler 1) İhracatçı ve ithalatçı arasında sözleşme imzalanır. 2) İhracatçı malları ithalatçının ülkesine sevk eder 71

3) İhracat belgelerine vadeli bir poliçe ekleyerek, bankasına teslim eder. 4) İhracatçının bankası belgeleri ithalatçının bankasına gönderir. 5) İthalatçının bankası belgelerin geldiğini ithalatçıya bildirir. 6) İthalatçı belgelerle gelen poliçeye kabulümdür diyerek imzalar ve ilgili belgeleri bankadan alır. 7) İthalatçının bankası poliçeyi ihracatçının bankasına geri gönderir. 8) Belgeleri alan İthalatçı bu belgelerle malı gümrükten çeker. 9) Poliçenin ödeme vadesi geldiğinde, ithalatçı ihracat bedelini bankasına öder, bankada bu bedeli ihracatçının bankasına transfer eder, 10) İhracatçı da poliçeyi vererek bankadan ihracat bedelini tahsil eder.

Örnek: Amerika Birleşik Devletlerindeki WILL firması ile Türkiye’deki SELECİ A.Ş. 280.000$Tık zeytinyağı ihracatı için 10.03.200x tarihinde sözleşme imzalamışlardır. Sözleşme uyarınca teslip şekli DAP, ödeme şekli ise kabul kredilidir. İhracata ilişkin yasal işlemler tamamlanarak 05.04.200x tarihinde malların faturası kesilerek Ambarlı limanına sevk edilmiştir. Bu tarihte 1$ = 2,40£'dir. Fiili ihracat ise 10.04.200x tarihinde gerçekleşmiştir. Gümrük beyannamesindeki döviz kuru 1$ = 2,3

dir.

İthalatçı WİLL firması ihracatçı tarafından gönderilen poliçeyi kabul ederek vesaikini bankadan almış ve malları gümrükten çekmiştir. Poliçe vade tarihi ise 10.07.20xx’tir. Poliçe vadesinde ihracatçı tarafından tahsil edilerek X bankasındaki döviz tevdiat hesabına kaydedilmiştir. İşlem günü 1$ = 2,39fc dir. Masraflar Navlun

5.000$

Sigorta

2 .000$ 72

Yükleme ücreti

:

5006 + KDV

Yurt için nakliye :

3006 + KDV

Muhasebe kayıtlarım yapınız.

Soruyu özetleyecek olursa; Mal Bedeli

:

280.000$

Fiili ihracat tarihi

:

10/04/20xx Kur : 1$ = 2,356

Poliçe Vade Tarihi

:

10/07/20xx Kur: 1$ = 2,396

DAP teslim Şeklinde ihracatçının katlanacağı masraflar ise şöyledir. Yükleme Ücreti

:

5006 +KDV

Yurt İçi Nakliye Ücreti

:

3006 +KDV

Navlun

:

5.000$

DAP teslim şeklini hatırlayalım Satıcının malları belirlenen varma yerinde gelen taşıma aracından boşaltmadan alıcının tasarrufuna bırakmakla teslim ettiğini ifade eder. Satıcı, malların belirlenen varma yerine getirilmesine ilişkin tüm hasar ve masrafları üstlenir. Satıcı varış yerine kadar olan tüm masrafları üstlenir, ancak alıcı ülkesindeki gümrük işlemleri ve masrafları alıcıya aittir. 1) 2) 3) 4)

İhracatçının yükleme maliyeti İhracatçı ülkesindeki iç taşıma maliyeti İhracatçı ülkesindeki gümrükleme hizmet bedeli İhracatçı ülkesindeki liman masrafları (Deniz yolunda, kısmen havayolunda) 5) Navlun (uluslar arası taşıma) bedeli ve Sigorta 6) İthalat ülkesindeki liman masrafları(Deniz yolunda, kısmen havayolunda) 7) İthalatçı ülkesindeki iç taşıma maliyeti

73

Şimdi fiili ihracata ilişkin kaydımızı yapalım

120.ALICILAR

658.000

120.02.Yurt Dışı Alıcılar 120.02.01.ABD Will Şirketi

658.000

601.YURT DIŞI SATIŞLAR

658.000

6 0 1 .0 1 .İhracat Malı

658.000

10.04 .20xx tarihli ihracat kaydı

'

(280.000$ x 2,356)

İhracata ilişkin m asraf kayıtları

7 6 0 .PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ

12.550

7 6 0 .0 1 . İhracat M asrafları 7 6 0.0 1 .0 1 .

Yurt İçi Nakliye

300

760.01.02.Yüklem e Ücreti

500

7 6 0 .0 1 .0 3 .Navlun (5.000$ x 2,356)

11.750

191.İNDİRİLİCEK KDV

144

100. KASA

12.694

İhracat m asraflarının kaydı

Kabul Kredili ihracat şeklinde ihracatçı tarafından hazırlanan poliçenin ithalatçı firma tarafından “kabulumdür” diyerek imzalanıp tekrar ihracatçıya geri gelmesi durumunda yapılacak muhasebe kaydı.

74

120.ALICILAR

658.000

120.02.Yurt Dışı Alıcılar 120.02.01.ABD Will Şirketi

658.000

121.ALACAK SENETLERİ

658.000

121.02.Yabancı Paralı Senetler

658.000

poliçenin kayıtlara alınması

İhracatçı almış olduğu poliçeyi vade tarihi yaklaşınca vadesinde tahsil edilmek üzere bankasına vererek tahsil işleminin gerçekleşmesi için gerekli talimatları verecektir. Bu durumda poliçenin bankaya ciro edilmesi halinde yapılacak kayıt şöyle olacaktır.

121.ALACAK SENETLERİ

658.000

121.02.Yabancı Paralı Senetler 121.02.01.Tahsile Gönderilen Yabancı Paralı Senetler

658.000

121.ALACAK SENETLERİ

658.000

121.02.Yabancı Paralı Senetler

658.000

Poliçenin tahsile gönderilmesi

Vadesi gelen poliçenin ihracatçının bankası tarafından tahsil edilerek döviz tevdiat hesabına kaydedilmesi durumunda yapılacak kayıt ise şöyle olacaktır.

75

102. BANKALAR

669.200

102.01. X Bankası 1 0 2.0 1 .0 1 .

Döviz Tevdiat Hesabı

10 2.01.0 1.01. $ Hesabı

669.200

(280.000$ x 2,396) 120.ALICILAR

658.000

120.02.Yurt Dışı Alıcılar İ2 0 .0 2 .0 2 .A B D Will Şirketi

658.000

(280.000$ x 2,356) 601.YURT DIŞI SATIŞLARI

^

11.200

6 0 1.0 2.Olumlu Kur Farkı

11.200

Tahsil edilen poliçenin döviz tevdiat hesabına kaydı

Sıra Sizde: X ihracatçı firması 20.10.20xx tarihinde lOO.OOOS’lık ihracat sözleşmesi imzalamıştır. İhracatın ödeme şekli kabul kredili, teslim şekli ise CİF teslimdir. Fiili ihracat 30.10.20xx tarihinde gerçekleşmiştir. Bu tarihte 1$ = 2,306'dir. İthalatçı düzenlenen poliçeyi kabulümdür diye imzaladıktan sonra bankasından ihracata ilişkin evrakları teslim alarak malları gümrükten çekmiştir. Poliçe vade tarihi 10.01.20xx (yeni yıl). İhracat masrafları şöyledir: Sigorta

:

700$

Navlun

: 1.000$

Gümrük Müşavir Ücreti

:

2006 + KDV

Poliçe vadesinde tahsil edilerek döviz tevdiat hesabına kaydedilmiştir.

76

2.7.6 Konsinye Ödeme Şeklinde İhracat İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi Konsinye,

mülkiyet

devri

yapılmaksınız

malın

kesin

satışının

yapılmadan, ithalatçı tarafa gönderilmesidir Konsinye

satış,

bir

satıcının,

başka

bir

satıcı,

dağıtıcı

veya

komisyoncuyla mallarının ederini satıldıktan sonra almak üzere yaptığı satış veya kesin satışı daha sonra yapılmak üzere mal gönderilmesi biçiminde gerçekleştirilen, mal bedelinin sonradan ödendiği ve tamamen güvene dayalı bir satış ve ödeme yöntemidir. Konsinye İhracat ise, kesin satış yapılmadan firmaların malı, dış alıcılara, komisyonculara, yurt dışında bulunan şube ve temsilciliklerine göndermesine imkan veren bir ihracat türüdür. Konsinye, gerçekte bir satış değil, geçici satıştır. Başka bir ifade ile, satış imkanı arama yoludur. Çünkü malın şevki anında fiili bir satış bulunmadığı gibi malın satış fiyatı ve nihai alıcısı da belli değildir. Konsinye ihracat kapsamında gönderilen malın kısmen veya tamamen satılamaması mümkündür. Bu durumda satılamayan mallar geri getirilebilir. İhraç mallarının satışına komisyon karşılığı aracılık eden firmaya da “konsinyatör firma” denilmektedir.

Konsinye ihracatın ihracatçıya Sağladığı Faydalar Konsinye ihracatın firmalara kambiyo ve vergi mevzuatı yönünden sağladığı yararların yanında, bir takım risklere karşı da korumaktadır. Konsinye ihracat genel hatlarıyla; Satılmayan mallar geri getirildiğinde gümrük vergisi ve KDV gibi vergi yüklerinden m uaf tutulmaktadır.

77

Ürünlerin bir ülkede satış şansı olup olmadığı az masraf ve formalite ile deneme şansı sağlamaktadır. Yurt dışında mağaza, ofis veya deposu bulunan firmalara, ithalatı kendileri yapmak koşuluyla, pazarlama maliyetlerini düşürme imkanı sağlar. Yabancı alıcıların iflası veya hacze uğramaları halinde, ihracatçı firmaları zarara uğramaktan kurtarmaktadır. Çünkü, konsinye satışlar, emanet bırakılan mal niteliği taşıdığından, emanet varlıklar haczedilmez veya iflas masasına dahil edilmezler.

Konsinye Ödeme Şeklinde İhracat Süreci Konsinye ihracat yapabilmek için ihracatçılar, ihracatçı birlikleri aracılığıyla dış ticaret müsteşarlığından konsinye ihracat için izin alırlar. Konsinye

ihracat

sözleşmesi

aracı

(konsinyatör)

firma

ile

ihracatçı/imalatçı firma arasında imzalanır. Satışa konu olan ürünler yurt içindeki ve/veya yurt dışındaki satışa aracılık eden firmaya (konsinyatöre) sevk edilir. Satışa sunulan ürünler konsinyatör işletme tarafından alıcı bulunana kadar sergilenir (depolanır). Bu süreçte konsinye olarak gönderilen malların mülkiyeti üretici işletmeye (ihracatçıya) aittir. Üretici işletmenin stoklarından çıkmasından itibaren nazım hesaplarında veya ilgili stok hesaplarında alt hesap olarak izlenmesi gerekmektedir. İhracat kapsamındaki konsinye ürünlerin satışı gümrük çıkışından itibaren 1 yıl içinde yapılması gerekir. Satışa sunulan ürünlere alıcı bulunmasından sonra üretici (ihracatçı veya imalatçı işletme) konsinyatör işletme adına fatura düzenler. Konsinye satışa konu olan ürünün bedeli konsinyatör tarafından imalatçı veya ihracatçı işletmeye anlaşmalar süresince ödenir.

78

Konsinye satış neticesinde konsinyatör işletme (satışa aracılık eden işletme) konsinye ticaret sözleşmesinde belirtilen komisyon bedelini imalatçı veya ihracatçı firmaya fatura düzenleyerek tahsil eder. Konsinye ihracatta, ithalatçı firma ile ihracatçı/imalatçı firma birbirlerine karşı hiçbir sorumlulukları yoktur. İhracat bedelinin ödenmesinden tamamen konsinyatör sorumludur. İmalatçı veya ihracatçı firma ürünün satış faturasını düzenlediği tarih itibarı ile muhasebeleştirir ve ilgili stok hesaplarından düşer. Konsinye satışlarda, imalatçı ya da ihracatçı firmanın düzenlediği fatura tarihi aynı zamanda fiili ihracat tarihi olarak kabul edilir.

Örnek: X ihracatçı firması maliyeti 120.0006 ticari malı konsinye olarak Almanya ABC konsinyatör firmasına 20/03/20xx tarihinde göndermiştir. ABC konsinyatör firma bu malların tamamına 70.000€’ya alıcı bulduğunu ihracatçı firmaya bildirmiştir. İhracatçı malların faturasını 215/05/20xx tarihinde keserek konsinyatöre göndermiştir. Bu tarihte l€=2,956'dir.

Konsinyatör firma

10/06/20xx tarihinde

mal bedelini

ihracatçının döviz tevdiat hesabına 2500€ komsiyon ücreti kestikten sonra havale etmiştir. Banka bu işlemler için 150€ masraf almıştır. Bu tarihte 1€ = 3,056’dir. Gerekli muhasebe kayıtlarını yapınız.

Öncelikle sorumuzu özetleyelim : Konsinye olarak gönderilen malın maliyeti Konsinye malların satış fiyatı

120.0006 70.0006

Satış tarihindeki döviz kuru

1€ = 2,956

İhracat bedelinin geliş tarihindeki döviz kuru

16 = 3,056

79

Masraflar: Konsinyatör firma komisyon ücreti

:

Banka masrafı

:

2.500€ 150€

Önce konsinye olarak gönderilen malların stok hesaplarında çıkış kaydını yapmamız gerekir. Maliyet fiyatı ile çıkış yapılacaktır. Bu durumda malların mülkiyeti ihracatçıda olmasına rağmen malların sorumluluğu konsinyatör firmadadır.

Bu

kayıtta

15 3. Ticari

Mallar

hesabının

alt

hesapları

kullanılabileceği gibi, 157.Diğer Stoklar hesabı da kullanılabilir.

153.TİCARİ MALLAR

120.000

15 3 .0 1 .Konsinyatör Firmadaki M allar

120.000

153.TİCARİ MALLAR

120.000

153.01.Stok M alları

120.000

Almanya ABC firm asına konsinye mal gönderilmesi

25/05/20xx tarihinde konsinyatör firma tarafından 70.000€’ya satılan malların satış kaydı şöyle yapılacaktır.

206.500

120.ALICILAR

120.02.Yurt Dışı Alıcılar 120.02.01.Alm anya ABC Konsinyatör Firma

206.500

601.YURT DIŞI SATIŞLAR

206.500

6 0 1.0 1.İhracat M alları

206.500

Konsinye malların satışı (70.000C x 2,95£)

80

Konsinye olarak gönderilen malların satış kaydından sonra konsinyatör firmada gözüken malların maliyete atılarak kapatılması gerekmektedir. Bu durumda yapılacak kayıt ise şöyle olacaktır.

621.SATILAN TİCARİ MALIN MALİYETİ

120.000

153.TİCARİ MALLAR

120.000

15 3.0 2.Konsiyatör Firmadaki M allar

120.000

Konsinyatör firma ihracatçı firmaya satılan konsinye malların bedelini ihracatçının döviz tevdiat hesabına göndermesi durumunda yapılacak kaşıt aşağıdaki gibi olacaktır.

102.BANKALAR

213.500

102.01. X Bankası 102.0 1.0 1. Döviz Tevdiat Hesabı 102.01.01.02.C Hesabı

213.500

(70.000C x 3,05fc)

120.ALICILAR

206.500

120.02.Yurt Dışı Alıcılar 1 2 0 .0 2 .0 1 .Konsinyatör Firma

206.500

(70.000C x 2,95fe) 601.YURT DIŞI SATIŞLAR

7.000

60 1.02.Olumlu Kur Farkı

7.000

Konsinye İhracat bedelinin döviz tevdiat hesabın kaydı

81

İhracatçı firmanın konsinyatör firmaya ödemiş olduğu komisyon ücreti ve banka masraf kaydı ise aşağıdaki gibi olacaktır.

7 6 0 .PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ

7.625

7 6 0 .0 1 . İhracat M asrafları 7 6 0 .0 1 .0 1 .

Konsinyatör Firma Komisyon Ücreti

7.625

(2.500C x 3,05fe) 7 8 0 .FİNANSMAN GİDERLERİ

458

458

7 8 0 .0 1 .Banka M asrafı (150€ x 3,05fc)

V

102.BANKALAR

8.083

102.01. X Bankası 10 2.0 1.0 2.Döviz Tevdiat Hesabı 10 2.01.02.01 .

8.083

€ Hesabı

komisyon ücreti ve banka m asraflarının ödenmesi

Sıra Sizde 1: Türkiye’de yerleşik Efe ihracatçı firması şekerli ürünler ve çikolata imalatı ile uğraşmaktadır. Konsinye ihrcat için gerekli yasal izinlerini aldıktan sonra Rusya XYZ konsinyatör firmasına 1 koli maliyeti 100& olan lokumlardan 200 koli lokumu konsinye olarak göndermiştir. 05/07/20xx tarihinde Rusya XYZ konsinyatör firması 200 koli lokumdan 150Ti kolisini 8.645€’ye sattığını Efe A.Ş. ihracatçı firmasına bildirmiştir. İhracatçı firma 05/07/20xx tarihinde faturayı keserek konsinyatöre göndermiştir. Bu tarihte l€=2,98fc’dir. Konsinyatör firma 20/08/20xx tarihinde 8.645€’yu ihracatçı Efe A .Ş’nin döviz tevdiat hesabına göndermiştir. Konsinyatör firmanın komisyon ücreti

82

1.000€’dur.

İhracat

bedeli

döviz

tevdiat

hesabına

kaydedildiğinde

l€=2,94fc’dir.

Sıra Sizde 2: Elçin A.Ş. ihracatçı firması maliyeti 125.0006’luk ponza taşını Fransız Artuş konsinyatör firmasına konsinye olarak 20/ll/20xx tarihinde göndermiştir. Bu tarihte 1€ = 3,02fc’dir. Artus konsinyatör firması malların

tamamını

175.000€’ya

alıcı

bulduğunu

ihracatçı

firmaya

bildirmiştir. Elçin A.Ş. ihracatçı firması 18/12/20xx tarihinde malların faturasını keserek konsinyatöre göndermiştir. Bu tarihte 1€ = 3,076’dir. Artus konsinyatör firması ihracat bedelini 23/01/20xx tarihinde elçin A.Ş’nin döviz tevdiat hesabına havale etmiştir. Bu tarihte 1€ = 2,986’dir. Konsinyatörün komisyon ücreti 2.0006 ihracatçı firmanın döviz tevdiat hesabından aynı gün ödenmiştir. Banka bu işlem için 2006 işlem ücreti almıştır.

83

84

III. İHRACATTA DİĞER İŞLEMLERİN MUHASEBELE ŞTİRİLME Sİ

85

86

3.1.İHRAÇ K A Y ITLI M AL ALIŞ VE SATIŞ İŞ L E M L E R İ VE M U H A SEB ELEŞTİR İLM ESİ İhracat yapan mükellefler her zaman yurtdışma sattıkları malı kendileri üretmeyebilirler. İhracatçılar eğer üretim yapmıyorlarsa, ihraç edecekleri malları

imalat

işletmelerinden

(üreticilerden)

satın

alarak

ihracatı

gerçekleştirebilmektedirler. Ancak ihraç kaydı ile mal satan bu imalat (üretim) işletmelerinin ihraç kaydı ile mal satabilmeleri için bazı şartları taşımaları gerekmektedir.

Buna göre bir mükellefin imalatçı sayılabilmesi için; I.Sanayi siciline kayıtlı ve sanayi, sicil belgesini haiz olması, 2.Sanayi Odası, Ticaret Odası ve Esnaf ve Sanatkârlar Demeklerine kayıtlı bulunması, 3. İmal at işinde en az 5 işçi çalıştırması (Bu madde, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından Sanayi Sicil tebliğleriyle, değişen ve gelişen teknolojik şartlara

paralel

olarak

sanayi

işletmelerinde

makine

ve

teknoloji

yoğunluğunun artması ve bu nedenle işgücüne duyulan ihtiyacın azalması sebebiyle 99 Nolu KDV Genel Tebliği ile kaldırılmıştır.), 4.Sanayi sicil belgesinde yer alan üretim konusunda gerekli araç parkına sahip olması (Araç parkının kısmen veya tamamen kiralanmış olması da imalatçı tanımına girebilmek için yeterli görülmektedir. Ancak kira mukavelesinin noterde ve en az bir yıl süreli olarak yapılması şartı aranmaktadır) gerekmektedir.

Kendi üretmediği malları da satan imalatçılar; Yukarıdaki şartları topluca taşıyan imalatçıların kendi üretimine ilave olarak aynı zamanda fason imalat da yaptırmaları halinde, 87

{ 1. Fason imalatı sadece, sanayi sicil belgesinde yazılı üretim dallarında yaptırmaları, 2. Fason

olarak

yaptırılan

imalatta işin

riskini ve, organizasyonunu

üstlenmeleri, 3. Fason olarak imal ettirilen mallarla ilgili ham madde ve yardımcı maddeleri temin etmeleri gerekmektedir.

3.2.İHRAÇ KAYITLI TESLİM VE KATMA DEĞER VERGİSİ KARŞISINDAKİ DURUMU KDV Kanunu’nun 11/1 -c bendinin uygulanabilmesi için malı ihraç kaydıyla teslim edenin İMALATÇI olması ve teslime konu malın kendi imalatı veya kendi imalatı sayılan bir ürün olması gerekir. 11/1-e kapsamında teslim olunan mal, teslimin vuku bulduğu ayı izleyen aym başından itibaren 3 ay içinde ihraç edilmelidir. Malın ihracı işlemi ihracatçının inisiyatifinde olmasına rağmen, bu işlemde aksama meydana geldiği takdirde ihraç kaydıyla mal teslim eden taraf (imalatçı) cezalı duruma düşmektedir. İhracatın yukarıdaki şartlara uygun olarak gerçekleştirilmemesi halinde, tecil olunan katma değer vergisi tahakkuk ettirildiği tarihten itibaren 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 51'inci maddesine göre belirlenen (Değişik ibare: 4842 - 9.4.2003 / m.21 - Yürürlük m.39e) "gecikme zammıyla birlikte" tahsil olunur. Ancak, ihraç edilmek şartıyla teslim edilen malların Vergi Usul Kanununda belirtilen mücbir sebepler nedeniyle ihraç edilmemesi halinde, tecil edilen katma değer vergisi tecil edildiği tarihten itibaren 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 48’inci maddesine göre ilgili dönemler için geçerli tecil faizi ile birlikte tahsil edilir. 88

Tecil veya terkin edilen bu vergiler hakkında ihracatçılar bakımından bu Kanunun 32’nci maddesi hükmü uygulanmaz. İhracatçılara mal teslim eden imalatçılara iade edilecek Katma Değer Vergisi, (Değişik ibare: 5228 - 16.7.2004 / m.59/2-b) "ihraç edilen mala ilişkin imalatçı satış bedeline göre hesaplanan vergiden imalatçı aleyhine matrahta meydana gelen değişikliğe ilişkin verginin düşülmesinden sonra kalan tutardan" fazla olamaz. İhracatçılara mal teslim eden imalatçılara iade edilmesi gereken Katma Değer Vergisi, ihracat işlemlerinin tamamlanmasından sonra yapılır. İade veya tecil olunacak vergi miktarı, mükellefin ilgili dönem beyannamesinde yer alan bilgiler mukayese edilmek suretiyle hesaplanır. İhracatın mücbir sebepler veya beklenmedik durumlar nedeniyle üç ay içinde gerçekleştirilememesi halinde, en geç üç aylık sürenin dolduğu tarihten itibaren onbeş gün içinde başvuran ihracatçılara, Maliye Bakanlığınca veya Bakanlığın uygun görmesi halinde vergi dairelerince üç aya kadar ek süre verilebilir. İhracatçının KDV açısından, ihraç kayıtlı teslimlere ilişkin yapacağı bir işlem bulunmamaktadır. Çünkü ihracatçı, ihraç kaydıyla aldığı mallar için KDV ödememekte ve ihracatçı gerçekleştirdiği mallar için de KDV Kanununun 11/1-c bendi hükmü dahilinde KDV tahsil edilmemektedir. Bir teslimin ihracat sayılabilmesi için KDV kanununun 12/1 maddesinde gerekli şartlar yerine getirilmiş olmalıdır. Şöyle ki; a.Teslim yurt dışındaki bir müşteriye veya serbest bölgedeki alıcıya yada yetkili gümrük antreposu işleticisine yapılmalıdır.

89

b.Teslim konusu mal Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesinden çıkarak bir dış ülkeye veya bir serbest bölgeye vasıl olmalı yada yurt dışındaki müşteriye gönderilmek üzere yetkili gümrük antreposuna konulmalıdır. Teslim konusu malın ihraç edilmeden önce yurt dışındaki alcı adına hareket eden yurt içindeki firmalar veya bizzat alıcı tarafından işlenmesi veya herhangi bir şekilde değerlendirilmesi durumu değiştirmez. Gümrük antreposuna konulan malın ihracatının belirlenen sürede veya şartlara uygun olarak gerçekleşmemesi veya tevsik edilememesi hallerinde ziya uğratılan vergi buna ilişkin olarak kesilecek ceza ve hesaplanacak gecikme faizinin ödenmesinden katma değer iadesi alanla birlikte antrepo işleticisi de müteselsilen sorumludur.

İmalatçı Firma ve Sorumlulukları İmalatçı Tanımı 23 seri nolu KDV Genel Tebliğinde KDV Kanununun 117c maddesinde bir maddenin şeklini niteliğini veya terkibini makine alet veya el emeği yardımı ile kısmen veya tamamen değiştirilmesini sağlayanları ifade eder denilmektedir. İhraç kaydı ile satış yapan firmalar şu hususlara dikkat etmeleri gerekmektedir: Üretici firma özelliğine sahip olması, Futarada KDV kanuna göre “ihraç kayıtlı teslim olduğundan KDV tahsil edilmemiştir” şerhini yazmaları, İhracatın üç ay içinde gerçekleşip gerçekleşmediğini takip etmesi, KDV beyannamesinde, Tablo 8’de ihraç kaydıyla satış tutarını beyan etmesi, İhracatçıdan gümrük beyannamesinin bir suretini ve malların ihraç edildiğine dair onaylı bir yazı almaları gerekmektedir. 90

3.3.İHRAÇ KAYITLI MAL ALIŞ-SATIŞ İŞLEMLERİNDE KDV TECİL VE TERKİN İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ Örnek: İmalatçı Can Ltd. Şti. ihraç kaydı ile Denge A.Ş. firmasına 10.03.20xx tarihinde 50.0006 nevresim takımı satmıştır. Ayrıca Can Ltd. Şti. Yurt içindeki X firmasına (normal yurt içi satış) 100.0006 + KDV’lik mal satışı gerçekleştirmiştir. İşletmenin Mart ayma ait “İndirilecek KDV” tutarı ise 15.0006'dir. Denge A.Ş. firması almış olduğu bu malları İngiltere XYZ firmasına^ 100.000$’ya ihraç etmiştir. Fiili ihracat 25.04.20xx tarihinde gerçekleşmiştir. Bu tarihte 1$ = 2.296’dir. İhracatın teslim şekli CFR, ödeme şekli ise mal mukabilidir. İhracat bedeli, 28.12.200xx tarihinde Denge A.Ş. firmasının döviz tevdiat hesabına gelmiştir. 1$ = 2,306 İhracat masrafları şöyledir: Navlun

: 6.000$

Sigorta

Liman masrafı

:

Yurt İçi Nakliye :

200$

: 3.000$ 8006 + KDV

İstenilenler a) İmalatçı Can. Ltd.Şti.’ne ait muhasebe kayıtlarını yapınız. b) İhraeatçı Denge A.Ş. Şirketine ait Muhasebe kayıtlarını yapınız.

a)Can Ltd. Şti.’ne (imalatçı firmaya) ait muhasebe kayıtları İşletme ihraç kaydı ile mal satış işleminde KDV hesaplamasını yapacak, faturaya “3065 sayılı KDV kanunu gereğince KDV tahsil edilmemiştir” ibaresini

yazarak

muhasebe

kayıtlarında

gerekecektir. Bu durumda,

91

da

bu

işlemi

göstermesi

50.000

120.AUCILAR

120.O l.Y u rt İçi Alıcılar 50.000

12 0 .0 1 .0 1 .İhracatçı Denge A.Ş. 1 92.DİĞER KDV

9.000

9.000

192.01.Ted l Edilen KDV 600.YURT İÇİ SATIŞLAR

50.000

50.000

6 0 0 .0 1 .İhraç Kayıtlı Mal Satışı 3 91.HESAPLANAN KDV

9.000

3 9 1 .0 1 .İhraç Kayıtla Mal Satış KDV'si

9.000

İhraç kayıtlı mal satışı

İşletme ayrıca 100.0006 + KDV’lik mal satışı gerçekleştirmişti.

118.000

120.ALICILAR

120.01.Yurt İçi Alıcılar 100.000

120.01.02.X Firması

100.000

600.YURT İÇİ SATIŞLAR

100.000

6 0 0 .0 2 .Mal Satışı

18.000

3 91.HESAPLANAN KDV

3 9 1 .0 1 .İhraç Kayıtla Mal Satış KDV'si

18.000

Mal satışı

İşletme ay sonunda ise KDV hesaplarını şöyle kaydedecektir. Yurt içi satışlar

: 100.0006 x %18= 18.0006

İhraç kaydı ile satışlar

: 50.0006 x % 18 = 9.0006 (Tecil edilebilir KDV)

92

Toplam Hesaplanan KDV

:

27.0006

Mart ayı indirilecek KDV toplamı

:

15.0006

Ödenmesi Gereken KDV

:

12.0006

Tecil edilebilir KDV

:

9.0006

Ödenecek KDV

:

3.0006

Yukarıdaki hesaplamalardan anlaşılacağı üzere ay sonu itibarıyla ödenmesi gereken 12.0006 KDV tutarı, işletmenin ihraç kaydı ile satış yapması nedeniyle 3.0006 olarak hesaplanmıştır. Can LTD.ŞTÎ. 9.0006Tik iade alması gereken KDV ödenecek KDV’den mahsup etmektedir. Böyle durumda aşağıdaki muhasebe kaydı yapılması gerekir.

3 91 .HESAPLANAN KDV

27.000

391.01.Yurt İçi Satış KDV

18.000

39 1.0 2 .İhraç Kaydı İle Satış KDV

9.000

191.İNDİRİLECEK KDV

15.000

360.Ö DEN ECEK VERGİ VE FONLAR

3 6 0 .0 1 .KDV

3.000

3.000

392.DİĞER KDV

392.01.Ted l Edilen KDV

9.000

KDV tahakkuku

KDV ödemesi vergi dairesine yapılması durumunda

3 60.ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR

3.000

3 6 0 .0 1 .KDV

3.000

100. KASA

3.000

KDV ödenmesi

93

İhraç kaydı ile satılan malların yasal süre içinde ihraç edilmesi durumunda,

392.DİĞER KDV

9.000

9.000

392.01.TecN Edilen KDV 192.DİĞER KDV

9.000

9.000

192.01.Tecil Edilen KDV İhraç kaydı ile satış KDV'sinin terkin işlem kaydı

İhracatın üç ay içinde (yasal süre) gerçekleşmemesi durumunda ise imalatçı firma tecil edilen KDV tutarını 360.Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabına aktarması gerekmektedir.

9.000

3 92 .DİĞER KDV

9.000

392.01.Tecil Edilen KDV 360.Ö D EN ECEK VERGİ VE FONLAR

9.000

9.000

3 6 0 .0 2 .İhraç Kaydı Satış KDV'si İhraç kaydı ile satış KDV'sinin ilgili hesaba aktarım ı

Ayrıca hatırlanacağı üzere işletmenin ihraç kaydı ile mal satış işleminde müşteri (120.Alıcılar) herhangi bir KDV ödemesinde bulunmamıştı. Bu durumda Can Ltd.Şti’nin bu satıştan doğan K D V ’yi müşterinin cari hesabına intikal ettirmesi doğru olacaktır.

94

120. ALICILAR

9.000

120.Yurt İçi Alıcılar

9.000

192.DİĞER KDV

9.000

9.000

192.01.Tecil Edilen KDV

b) Denge A.Ş. (ihracatçı firmaya) Ait Muhasebe Kayıtları İhracatçı firma Denge A.Ş. 50.000fc’lik almış olduğu nevresim takımlarını İngiltere XYZ firmasına ihraç etmiştir. İhracatın teslim şekli FR ödeme şekli ise mal mukabilidir. Öncelikli olarak Denge A .Ş.’nin ihraç kaydı ile mal alış işlemini muhasebeleştirelim.

153.TİCARİ MALLAR

50.000

153.0 1.İhraç Kayıtlı Mal Alımı

50.000

320.SATICILAR

50.000

320.O l.Yu rt İçi Satıcılar

50.000

İhraç kaydı ile mal alımı ■

Yevmiye maddesinde de anlaşılacağı üzeri ihraatçı firma malı ihraç etmek üzere satın alması nedeniyle KDV Ödemediğiden dolayı muhasebe kayıtlarında 191.İndirilecek KDV Hesabını kullanmamıştır. İhraç kaydı ile satın alınmış olan malların İngiltere XYZ firmasına ihraç edilmişti.

95

120.AU CILAR

229.000

120.01. Yurt Dışı Alıcılar 12 0 .0 1 .0 1 .

229.000

İngiltere XYZ

601.YU RT DIŞI SATIŞLAR

229.000 229.000

6 0 1 .0 1 .İhracat Malı 100.000$ x 2,296 İhracat kaydı

Teslim

şeklinin

CFR

olması

nedeniyle

sigorta ücreti

alıcıya

(ithalatçıya) ait olması nedeniyle masraf kayıtlarında sigorta masrafı ihracatçının kayıtlarında yer almayacaktır.

7 6 0 .PAZARLAM A SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ

14.998

7 6 0 .0 1 . İhracat M asrafları 7 6 0.0 1 .0 1 .

800

Yurt İçi Nakliye

458

7 6 0 .0 1 .0 2 .Liman M asrafı (200$ x 2,296)

13.740

7 6 0 .0 1 .0 3 .Navlun (6.000$ x 2,296) 191.İNDİRİLECEK KDV

144 144

191.01,Yurt İçi Nakliye KDV'si

15.142

1 0 0 .KASA İhracat m asraflarının kaydı

İthalatçı firmanın ihracat bedelini Denge A .Ş.’nin döviz tevdiat hesabına göndermesi durumunda yapılacak muhasebe kaydı ise şöyle olacaktır, (işlem günü 1$ = 2,3 06)

96

102.BANKALAR

230.000

102.01. X Bankası 1 0 2.0 1 .0 1 . Döviz Tevdiat Hesabı 230.000

102.01.01.02.$ Hesabı (100.000C x 2,87fc) 120.ALICILAR

229.000

120.02.Yurt Dışı Alıcılar 120.02.01. İngiltere XYZ

229.000

(100.000$ x2,93fc) 601.YURT DIŞI SATIŞLAR

1.000

60 1.02.Olumlu Kur Farkı

1.000

İhracat bedelinin döviz tevdiat hesabına kaydı

Sırada Sizde 1: İmalatçı XYZ firması, Melis A .Ş’ye ihraç kayıtlı 125.000$’lık-ihraç kaydıyla baharat satmıştır. Fatura günü 1$ = 2,08fc’dir. İhracatçı Melis A.Ş., Kırgızistan ABC firmasına bu baharatları 150.000$’a satmak için 20.03.20xx tarihinde sözleşme imzalamıştır. Sözleşme uyarınca teslim şekli FCA, ödeme şekli mal mukabilidir. Fiili

ihracat

15/04/20xx

tarihinde

gerçekleşmiştir.

Gümrük

beyannamesindeki döviz kuru 1$ = 2,106’dir. İthalatçı Kırgızistan ABC firması ihracat bedelini 23/05/20xx tarihinde ihracatçının döviz tevdiat hesabına göndermiştir. Bu tarihinde 1$ = 2,13fc’dir. İhracat masrafları şöyledir. Navlun : 3.000$;

Gümrük Müşavir ücreti

Sigorta : 1.000$;

İhracatçı ülkesindeki gümrük m asrafı: 200$

97

: 500fe + KDV

İstenilenler: a)

İmalatçıya ait mal satış ve K D V tahakkuk, tecil ve terkin işlemlerini

yapınız. İmalatçının ay sonu itibariyle KDV hesaplarının durumu şöyledir: Hesaplanan KDV hesabının toplamı :

101.800b

İhraç kaydı ile satış KDV toplamı

:

46.800b

Yurt içi satış KDV toplamı

:

55.000b

İndirilecek KDV hesabının toplamı

:

50.000b

b) ihracatçıya ait muhasebe kayıtlarını yapınız.

CFR Teslim Şekli Nedir? Satıcının (ihracatçı) Sorumlulukları Nelerdir? İhracatçının, ithalatçı ülke limanına kadar malı teslim etmesidir. Boşaltma ihracatçıya ait değildir. Gemi manifestoyu verdiği andan itibaren sorumluluk alıcıya aittir. Bu Teslim Şeklinde aşağıdaki 5 madde satıcının (ihracatçı) sorumluluğundadır. 1) İhracatçının yükleme maliyeti 2) İhracatçı ülkesindeki iç taşıma maliyeti 3) İhracatçı ülkesindeki gümrükleme hizmet bedeli 4) İhracatçı ülkesindeki liman masrafları (Deniz yolunda, kısmen havayolunda) 5) Navlun (uluslar arası taşıma) bedeli

98

3.4.İHRACAT İŞLEMLERİNDE KATMA DEĞER VERGİSİ İADESİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ İhracat işletmeleri 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunun 11.ci maddesi gereğince Katma Değer Vergisinden muaftır.. Ancak mal üretip ihraç eden üretici ihracat firmalar ile ihraç kaydı ile mal alımında Katma Değer Vergisi ödeyen ihracatçı firmalar, mal veya hizmet alımlarmda ödemiş oldukları KDV’yi yurt dışı müşteriden tahsil edememektedirler. Bu durumda ödenen KDV ihracatçı firmanın üzerinde kalmış olacaktır. İhracatı teşvik amacıyla yapılan düzenlemelerde üretici-ihracatı firmaların üzerinde kalan (ödemiş oldukları KDV) bu Katma Değer Vergisi için gerekli belgeler hazırlanmak suretiyle iade edilebilmektedir.

Bu iade işlemi nakden

olabileceği gibi firmanın vergi borcuna mahsuben de yapılabilmektedir.

Örnek: X ihracatçı firma, Y firmasından 40.0006 + KDV tutarlı mal satın almış ve malın KDV’sini satıcı firmaya ödemiştir. X ihracatçı firması almış olduğu bu malı aynı ay içinde Almanya XYZ firmasına 20.000€’ya ihraç etmiştir. İhracatın teslim şekli FOB, ödeme şekli ise Peşin ödemedir. İhracat avansı 10.03.20xx tarihinde X ihracatçı firmanın döviz tevdiat hesabına gelmiştir. Bu tarihte 1€ = 2,806 olup 15.03.20xx tarihinde fiili ihracat gerçekleşmiştir. Fiili ihracat günü 1€ = 2,856’dir. X ihracatçı firmasının ay sonunda KDV hesaplarının toplamı şöyledir 191.İndirilecek KDV Hesabı

13.000 6

391. Hesaplanan KDV Hesabı

20.000 6

99

\

X firması gerekli belgeleri hazırlayarak KDV iade talebinde bulunmuş ve iade işlemi nakden gerçekleşmiştir. İlgili muhasebe kayıtlarını yapınız. İhracatçı firmanın Katma Değer Vergisi ödeyerek ihraç kaydı ile mal alış işlemine ilişkin muhasebe kaydı,

40.000

153.TİCARİ MALLAR 191.İNDİRİLECEK KDV

7.200

320.SATICILAR

47.200

Mal alımı

Yukarıdaki yevmiye kaydından da anlaşılacağı üzere X ihracatçı firması almış olduğu mallara ilişkin Katma Değer Vergisini ödemiş ve muhasebe kayıtlarında indirim konusu yapmıştır. X ihracatçı firmasının ihracat işlemine ilişkin muhasebe kayıtlar ise aşağıdaki gibi olacaktır.

56.000

102.BANKALAR

102.01. X Bankası 1 0 2.0 1 .0 2 .Döviz Tevdiat Hesabı 102.01.0 2.1.

56.000

C Hesabı

56.000

340. ALIN AN SİPARİŞ AVANSLARI

56.000

340.02.Yurt Dışı Avanslar (20.000C x 2,806) İhracat avansının döviz tevdiat hesabına kaydı

100

İhracat avansı kayıtlara alındıktan sonra ihracatçı firma sözleşme şartlarına uygun olarak söz konusu malları hazırlayarak fiili ihracatını gerçekleştirmiştir.

120.ALICILAR

57.000

10.02.Yurt Dışı Alıcılar

57.000

601.YURT DIŞI SATIŞLAR

57.000

6 0 1 .0 1 .İhracat Malı

57.000

(20.000C x 2,854-) İhracat kaydı

Teslim şeklinin FOB olması ve örneğimizde herhangi bir masraf *ödemesi belirtilmediğinden dolayı m asraf kaydı söz konusu değildir. X ihracatçı firması ihracat işlemini gerçekleştirdiğinden dolayı avans hesaplarını kapatması gerekir.

340.ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI

56.000

340.02,Yurt Dışı Avanslar

56.000

1.000

6 12.DİĞER İNDİRİMLER

1.000

61 2.0 2.Olumsuz Kur Farkı 120.ALICILAR

57.000

120.02.Yurt Dışı Alıcılar

57.000

İhracat avansının kapatılması

101

X ihracatçı firması ihracat işlemini tamamladıktan sonra gerekli belgeleri hazırlayarak vergi dairesine KDV iadesi için başvurmuş ve iade nakden gerçekleşmiştir. Firmanın Katma Değer Vergisi hesaplarına ilişkin toplamlar şöyledir: 191 .İndirilecek KDV Hesabı Toplamı

13 .OOOfc

391 .Hesaplanan KDV Hesabı Toplamı

20.000fe

3 9 1 .HESAPLANAN KDV

20.000

190.DEVREDEN KDV

9.000

11.000

191.İNDİRİLECEK KDV

KDV mahsup kaydı

Görüldüğü üzere firmanın devreden KDV’si bulunması sebebiyle ihracat KDV tutarını iade alması söz konusudur. Bu durumda 190.Devreden KDV hesabını ihracattan doğan KDV tutarı kadar alacaklandırılması gerekir.

136. DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR

7.200

7.200

13 6.0 1 .İhracattan Doğan KDV Alacağı 190.DEVREDEN KDV

7.200

İade alınacak KDV'nin alacak hesabına devri

102

KDV iadesinin nakden ödenmesi durumunda ise,

100. KASA

7.200

136.DİGER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR

7.200

1 3 6.0 1.İhracattan Doğan KDV Alacağı

7.200

İade edilecek KDV'nin nakden alınması

X ihracatçı firması KDV iadesini nakden almayıp SGK Prim borçlarına mahsup edilmesini talep etmesi durumunda ise,

3 61.ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLİK KESİNTİLERİ

361.0 1.SGK Prim Borcu

7.200

7.200

136.DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR

7.200

1 3 6.0 1.İhracattan Doğan KDV İade Alacağı

7.200

SGK prim borcuna mahsuben

Prim borcunun iade alınacak KDV’den az olması durumunda ise kalan tutar nakden iade edilebilir. Firmanın prim borucunun 5.2006 olduğunu varsayarsak yapılacak kayıt şöyle olacaktır.

3 61.ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLİK KESİNTİLERİ

361.0 1.SGK Prim Borcu

5.200

5.200

100. KASA

2.000

136.DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR

7.200

1 3 6.0 1.İhracattan Doğan KDV İade Alacağı SGK prim borcuna mahsuben

103

7.200

Sırada Sizde 1: İmalatçı XYZ firması, Melis A .Ş’ye ihraç kayıtlı 125.000$’lık ihraç kaydıyla baharat satmıştır. Fatura günü 1$ = 2,086’dir. İhracatçı Melis A.Ş., Kırgızistan ABC firmasına bu baharatları 150.000$’a satmak için 20.03.20xx tarihinde sözleşme imzalamıştır. Sözleşme uyarınca teslim şekli FCA, ödeme şekli mal mukabilidir. Fiili ihracat 15/04/20xx tarihinde gerçekleşmiştir. Gümrük beyanname­ sindeki döviz kuru 1$ = 2,106’dir. İthalatçı Kırgısiztan ABC firması ihracat bedelini

23/05/20xx

tarihinde

ihracatçının

döviz

tevdiat

hesabına

göndermiştir. Bu tarihinde 1$ = 2,136’dir. İhracat masrafları şöyledir. Navlun :

3.000$;

Gümrük Müşavir ücreti

: 5006 + KDV

Sigorta :

1.000$;

İhracatçı ülkesindeki gümrük m asrafı: 200$

İstenilenler: a)İmalatçıya ait mal satış ve KDV tahakkuk, tecil ve terkin işlemlerini yapınız. İmalatçının ay sonu itibariyle KDV hesaplarının durumu şöyledir: Hesaplanan KDV hesabının toplamı

:

126.7006

İhraç kaydı ile satış KDV

:

56.7006

Yurt içi satış KDV

:

70.0006

:

50.0006

•

İndirilecek KDV hesabının toplamı

b) İhracatçıya ait muhasebe kayıtlarını yapınız.

104

Sıra Sizde 2: İmalatçı X işletmesinin yurt dışı satış KDV toplamı 10.0006, yurt içi satış KDV toplamı 15.0006’dir. Ay sonu itibariyle KDV hesaplarının durumu ise aşağıdaki gibidir. Hesaplanan KDV hesabının toplamı

: 75.0006

İndirilecek KDV hesabının toplamı

: 30.0006

İhracatçıya ait muhasebe kayıtlarını yapınız.

3.5.İHRACAT İADELERİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ İhraç kaydıyla mal alış ve satış işlemleri konusundan da hatırlanacağı üzere KDV Kanunu 11/1-c bendi kapsamında ihracatçılar, imalatçılardan ihraç kaydıyla mal satın alabilmektedirler. Bu işlemde imalatçı fatura üzerinde KDV hesaplayıp göstermekte ancak bu KDV’ni ihracatçıdan tahsil etmemektedir. Malın teslimini takip eden üç ay içinde ihraç edilmesi halinde bu KDV; imalatçı tarafından KDV beyannamesi üzerinde tecil edilmişse terkin başvurusu ile silinecek ya da devreden KDV sayesinde KDV beyannamesi üzerinde iade alınabilecek, KDV oluşmuşsa gerekli belgelerin teslimi sonrası iade olarak talep edilebilecektir. Fakat uygulamada işler her zaman planlandığı gibi gitmeyebilir. İhracatçı çeşitli nedenlerle üç aylık süre içinde malı imalatçıya iade edebilmektedir. Ya. da ihraç edilen mal yurt dışındaki alıcı tarafından ihracatçıya iade edilebilmekte, buna bağlı olarak ihracatçı da imalatçıya malı iade edebilmektedir. İhraç kaydıyla satılan bir malın, ihraç edilmeden ihracatçı tarafından imalatçıya iade edilmesi ile ihraç edilen malın yurt dışından geri gönderilmesi

halinde

ihracatçı

tarafından

imalatçıya

iade

edilmesi

durumunda hangi muhasebe kayıtlarının yapılacağı aşağıda örneklerle açıklanmıştır. 105

3.5.1.Malın Satın Alındığı Ay İçinde İade Edilmesi Maliye Bakanlığı tarafından verilen 30.04.2003 tarihli bir özelgede “...ihraç kaydıyla teslim edilen malların teslim edildiği vergilendirme döneminde ihracatçı tarafından iade edilmesi halinde 35. maddedeki şartlar dahilinde düzeltme işlemleri yapılacak... ” görüşüne yer verilmiştir. KDV Kanununun 25. maddesinde “Malların iade edilmesi, işlemin gerçekleşme­ mesi, işlemden vazgeçilmesi veya sair sebeplerle matrahta değişiklik vukubulduğu hallerde, vergiye tabi işlemleri yapmış olan m ükellef bunlar için borçlandığı vergiyi; bu işlemlere muhatap olan m ükellef ise indirme hakkı bulunan vergiyi değişikliğin mahiyetine uygun şekilde ve değişikliğin vukubulduğu dönem içinde düzeltir. Şu kadar ki, iade olunan malların fiilen işletmeye girmiş olması ve bu girişin defter ’ kayıtları ile beyannamede gösterilmesi şarttır. ” hükmü yer almaktadır. KDV Kanunu 35. madde yurt içi normal teslimlerde uygulanabilecek bir hükümdür. Fakat, yasa metninde açıkça “işlemi yapmış olan mükellef bunlar için borçlandığı vergiyi; bu işlemlere muhatap olan m ükellef ise indirme hakkı bulunan ver giy i... düzeltir. ” hükmü yer almaktadır. Oysa ihraç kayıtlı teslimde ihracatçının indirme hakkı bulunan bir vergi bulunmamaktadır, keza imalatçının da borçlandığı bir vergi bulunmamaktadır. 11/1 -c gereği, teslim edilen mallar teslim edilen ayı takip eden üç ay içinde ihraç edilemezse ve imalatçının tecil ettiği bir vergi varsa yasal gecikme faizi ile ödemek zorunda kalacaktır.

Örnek: İmalatçı Yıldız firması 15 Ekim 2014 tarihinde 200.000b bedelli (KDV % 18’) İhraç kaydı ile ihracatçı Irmak A .Ş’ye teslim etmiştir. Mallar 25 Ekim 2014 günü ihracatçı tarafından imalatçıya iade edilmiştir. 106

İmalatçı firmanın muhasebe kayıtları Kayıttan da anlaşılacağı üzere imalatçı faturasında ve muhasebe kayıtlarında KDV’yi göstermesine rağmen Irmak A.Ş (120 Alıcılar)’in borcu 200.000b olarak gözükmektedir.

120.ALICILAR

200.000

120.01.Yurt İçi Alıcılar 120.0 2.0 1.Irmak A.Ş

200.000

192.DİĞER KDV

36.000

192.01.Tedl Edilen KDV

36.000

600.YURT İÇİ SATIŞLAR

200.000

6 0 0 .0 2 .İhraç Kayıtlı Satış

200.000

3 91.HESAPLANAN KDV

36.000

36.000

İhraç kaydıyla mal satışı

Şimdi imalatçıya ihracatçı tarafından iade olarak gönderilen mallar için muhasebe kaydının nasıl yapılacağını görelim.

610.SATIŞTAN İADELER

200.000

61 0.0 1 .İhraç Kaydıyla Satış ladesi

200.000

191.İNDİRİLECEK KDV

36.000

120.ALICILAR

200.000

120.01.Yurt İçi Alıcılar

200.000

1 2 0 .0 2 .0 1 .Irmak A.Ş 192.DİĞER KDV

36.000

192.01.Tecil Edilen KDV

36.000

İhraç kaydıyla satılan m alların iade kaydı

107

BİLGİ:Yukarıda yapılan kayıtta 391 hesabın alacaktandırılması da düşünülebilir. Ancak KDV indirimi yapılabilmesi için KDV’nin fatura veya diğer ilgili vesika üzerinde ayrıca gösterilmesi şartı bulunmaktadır.

Fakat burada

ihracatçı iade

faturasında KDV hesaplamayacaktır.

\

3.5.2.Malm Satın Alındığı Aydan Sonra İade Edilmesi İhraç kaydıyla imalatçılardan alman malların bir kısmının ihraç edilmemesi ve ihraç edilemeyen bu malların iade edilmesi halinde, ihracatçılar, imalatçılara iade edilen mallara ait fatura düzenleyecekler ve bu faturada KDV’yi göstereceklerdir. Bu vergi, malın iade edildiği dönem beyannamesinde hesaplanan vergi olarak beyan edilecektir. Ayrıca alış faturasında gösterilen ancak, ihracatçı tarafından ödenmeyen KDV’nin iade edilen mala isabet eden kısmı, bu vergilendirme ait KDV beyannamesinde indirilecek vergi olarak gösterilecektir. İmalatçılar tarafından ihraç edilmek şartıyla teslim edilen ancak ihraç edilmediği için iade edilen mallar dolayısıyla hesaplanacak

tecil

edilen

gecikme

KDV zammı

tahakkuk ile

ettirildiği

birlikte

tarihten

ödenecektir.

itibaren

İmalatçılar,

ihracatçıdan tahsil etmedikleri halde vergi dairesine ödedikleri KDV’yi, satış faturasına dayanarak ihracatçıdan tahsil edebilirler. Diğer taraftan, imalatçılar 108

daha önce ihraç kaydıyla satışını yaptıkları mallardan iade edilen kısım ile ilgili olarak ihracatçılar tarafından kesilen faturada gösterilen KDV’yi, bu kez indirilecek vergi olarak beyan edeceklerdir. İhraç kaydıyla teslim yapılan dönem KDV beyannamesinde imalatçının iade edilebilecek KDV’si oluşmuşsa vergi dairesi bu iadeyi yapmayacak ve başkaca bir müeyyide uygulamayacaktır. Her iki halde de imalatçı firma ödemek zorunda kaldığı vergi ve gecikme zammını veya iadesinden mahrum kaldığı KDV’nin kendisine tediye edilmesini ihracatçıdan isteyebilecektir. İhraç kayıtlı teslimi diğer normal yurt içi teslimlerden ayıran en önemli özellik, faturada KDV gösterildiği halde bu KDV’nin alıcıdan tahsil edilmemesi; mal süresi içinde ihraç edilirse tecil edilen bir vergi varsa bunun terkin edilmesi veya iade edilebilecek bir vergi oluşmuşsa da bunun imalatçıya iade edilmesidir. Kanunun 11/1 -c bendinde yer verilen şartların ihlal edilmesi halinde bu özellikli şartlar ortadan kalkmakta ve konu normal bir teslime dönmektedir. Fakat, tecil edilen vergi gecikme zammı bile birlikte imalatçı tarafından vergi dairesine ödenmektedir. Şartlar ihlal edildiğinden ve işlemin mahiyeti de normal bir mal teslimine dönüştüğünden, iade faturasında KDV hesaplanması gerekmektedir. Bir diğer söyleyişle, karşılıklı ve faturalaşma ve muhasebe kayıtları neticesinde, ihracatçı KDV ödeyerek bir mal almış gibi olacak, imalatçıda KDV tahsil ederek sattığı bir malı geri iade alıyormuş gibi olacaktır.

Aynı örneğimizi malın ihraç kaydı ile satışından 1 ay sonra iade alması durumunda yapılacak kayıtlarla açıklamaya çalışalım.

109

Örnek: İmalatçı Yıldız firması 15 Ekim 2014 tarihinde 200.000& bedelli (KDV % 18’) İhraç kaydı ile ihracatçı Irmak A.Ş)’ye teslim etmiştir. Mallar 20 Kasım 2014 günü ihracatçı tarafından imalatçıya iade edilmiştir.

İmalatçı firmaya ait muhasebe kayıtları Önce 15.Ekim.2014 tarihinde ihraç kaydı ile mal satışının muhasebeleştirilmesini yapalım.

200.000

120.ALICILAR

120.01.Yurt İçi Alıcılar 200.000

12 0 .0 2 .0 1 .Irmak A.Ş

36.000

192.DİĞER KDV

36.000

192.01.Tecil Edilen KDV

200.000

600.YURT İÇİ SATIŞLAR

200.000

6 0 0 .0 2 .İhraç Kayıtlı Satış

36.000

391.HESAPLANAN KDV

36.000

İhraç kaydıyla mal satışı

KDV’nin tecil edilmesi durumunda yapılacak kayıt;

36.000

3 91 .HESAPLANAN KDV

36.000

392.DİGER KDV

KDV'nin tecil edilmesi

110

İhracatçı tarafından imalatçıya iade faturası kesilerek ihraç edilmek üzere alınan malın iadesi durumunda yapılacak kayıt şöyle olacaktır:

610. SATIŞTAN İADELER

200.000

6 1 0 .0 1 .İhraç Kayıtlı Satış İadesi 191.İNDİRİLECEK KDV

36.000

120.ALICILAR

236.000

120.01.Yurt İçi Alıcılar 12 0.0 1 .0 1 .Irmak A.Ş. İhraç kayıtlı satılan malın iadesi

Daha sonra imalatçı tecil etmiş olduğu KDV’yi vergi dairesine gecikme zammı ile birlikte ödeyecektir. Bu durumda kayıt şöyle yapılacaktır:

392.DİĞER KDV

36.000

392.01.Tecll Edilen KDV

36.000

689.OLAĞAN DIŞI GİDER VE ZARARLAR

2.160

6 8 9.KDV Gecikme Zammı

2.160

100. KASA

38.160

Tecil edilen KDV'nln gecikme zammı İle birlikte ödenm esi.

Not: Gecikme zammı %6 kabul edilerek muhasebe kaydı yapılmıştır. İmalatçı tarafından vergi dairesine gecikme zammı ile birlikte ödenen KDV daha sonra ihracatçıya fatura edilmesi gerekmektedir. Bu durumda muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.

111

38.160

120.ALICILAR

120.01. Yurt İçi Alıcılar 38.160

120.01.01. Irmak A.Ş. 1 92.DİĞER KDV

36.000

36.000

192.01.Tecil Edilen KDV 6 89.OLAĞAN DIŞI GİDER VE ZARARLAR

689.01.KDV Gecikm e Zammı

Gecikme

zammının

2.160

2.160

ihracatçıdan tahsil

edilmesi

durumunda ise

aşağıdaki gibi tahsilat kaydı yapılacaktır.

2.160

100.KASA

120.ALICILAR

2.160

120.0.1.Yurt İçi Alıcılar 1 2 0 .0 1 .0 1 .Irmak A.Ş.

İhracatçı firmanın muhasebe kayıtları İhracatçı ise mal alış kaydı yapacak ancak ödemediği KDV’yi kayıtlarında

imalatçının

muhasebe

kayıtlarında

olduğu

şekilde

göstermeyecektir. İhracatçı imalatçıdan almış olduğu ihraç kayıtlı malı mal alış kaydı olarak stok hesaplarına alacaktır. Yukarıda ki örneğimize göre ihracatçı mal alışına ilişkin aşağıdaki kaydı yapacaktır.

112

153.TİCARİ MALLAR

200.000

153.01. İhraç Kayıtlı Mal Alışı

200.000

320.SATICILAR

200.000

320.01.Yurt İçi Satıcılar

200.000

Mal alış kaydı

İhracatçı ihraç kaydı ile almış olduğu malları imalatçıya iade etmesi durumunda ise şu kayıt yapılacaktır.

320.SATICILAR

236.000

320.01.Yurt İçi Satıcılar

236.000

153.TİCARİ MALLAR

200.000

15 3.01.İhraç Kayıtlı Mal Alışı

200.000 36.000

391.HESAPLANAN KDV

36.000

İmalatçı gecikme zamanı ihracatçıya fatura etmişti. Bu gecikme zammının muhasebeleştirilmesi aşağıdaki şekilde olacaktır.

191.İNDİRİLECEK KDV

36.000

689.OLAĞAN DIŞI GİDER VE ZARARLAR

2.160

6 8 9.0 1 .KDV Gecikm e Zammı 320.SATICILAR

38.160

320.01.Yurt İçi Satıcılar

113

İhracatçı gecikme zammını imalatçıya ödemesi durumunda işlem tamamlanmış olacaktır.

38.160

320.SATICILAR

320.01.Yurt İçi Satıcılar 100. KASA

38.160

İmalatçı firm aya KDV gecikme zammının ödenmesi

3.5.3.İhraç Edilen Malların İhracatçıya Geri Gelmesi İhraç edilmiş olan mallar, fiili ihracat tarihinden sonra yurt dışındaki ithalatçı tarafından, bozulma, hasar, sözleşme şartlarına uygun olmama durumu gibi nedenlerden dolayı ihracatçı firmaya geri gelebilir. İhraçtan sonra geri gelen bu mallar cari dönemi içinde geri gelmiş ise 610.Satıştan İadeler Hesabında izlenmektedir. İhraç edilen malların yurda girişi esnasında Gümrük Kanunu (GK) ve Katma Değer Vergisi Kanunu (KDV) açısından özelliklidir. Gümrük Kanunu Açısından; “Serbest dolaşımda bulunan eşya, Türkiye Gümrük Bölgesinden veya Türkiye’nin anlaşmalarla dâhil olduğu gümrük birliği gümrük bölgelerinin diğer bir noktasından ihraç edildikten sonra üç yıl içinde yeniden serbest dolaşıma girmesi halinde ve beyan sahibinin talebi üzerine, ithalat vergilerinden m uaf tutulur. Üç yıllık süre, beklenmeyen haller veya mücbir sebeplerle uzatılabilir. Geri gelen eşyanın, Türkiye Gümrük Bölgesinden veya Türkiye’nin anlaşmalarla dâhil olduğu gümrük birliği gümrük bölgelerinin diğer bir

114

noktasından ihraç edilmeden önce, özel amaçlı kullanımı nedeniyle indirimli veya sıfır vergi oranından

yararlanarak serbest dolaşıma girmiş olduğu

hallerde, eşyanın aynı amaca yönelik olarak

tekrar serbest dolaşıma

sokulmak istenmesi durumunda, bu eşyaya indirimli veya sıfır vergi oranı uygulanır. İthal amacının aynı olmaması halinde, söz konusu eşyaya uygulanacak ithalat vergileri tutarı, serbest dolaşıma ilk girişi sırasında alınmış tutar kadar indirilir. Ancak, serbest dolaşıma ilk girişi sırasında alınmış tutarın geri gelen eşyanın yeniden serbest dolaşıma girişi sırasında alınacak tutardan daha fazla olması halinde hiçbir iade yapılmaz.” denilmektedir. (Gümrük Kanunu Madde -168) Katma Değer Vergisi Kanunu Açısından ise; İhracı gerçekleşen malların geri gelmesi dukumunda, ihracatçının KDV iadesinden faydalanıp faydalanmadığına bakılır. İhracatçı KDV iadesinden faydalanmamış ise yurt dışından geri gelen malı gümrükte KDV ödemeden çekebilir. KDV iadesinden faydalanmış ise iade gelen malların KDV’sini gümrükte öder yada teminat göstererek malı .gümrükten çekebilir. Katma Değer Vergisi Kanununda bu durum aynen şöyle açıklanmıştır. “Katma Değer Vergisi Kanununun 11/1-c maddesi kapsamında teslim edilen ve ihracatı gerçekleştirilen malların Gümrük Kanununun 132. maddesinde belirtildiği

şekilde

geri . gelmesi

halinde

ithalat

istisnasından

faydalanılabilmesi için, ihracatçıya düzenlenen faturada hesaplandığı halde tahsil edilmeyen katma değer vergisinin ihracatçı tarafından ilgili gümrük . idaresine ödenmesi veya aynı miktarda teminat gösterilmeşi gerekmektedir. Bu durumda, Kanunun 11/1-c maddesi uyarınca fatura üzerinde hesaplandığı halde ihracatçı tarafından ödenmeyen katma değer vergisi tutarının ilgili gümrük idaresine ödendiğinin ihraç kaydıyla mal teslim eden tarafından tevsiki şartıyla, döviz alım belgesi ve gecikme zammı aranmaksızın anılan 115

madde kapsamında terkin veya iade işlemleri yerine getirilebilecektir. Öte yandan,

geri gelen

malların

ihracatçılar

tarafından

imalatçılarına,

tedarikçilerine ya da yurt içindeki üçüncü şahıslara teslimi, genel hükümler çerçevesinde katma değer vergisine tabi bulunmaktadır. ” Bu açıklamalar doğrultusunda ihraç edilen malın geri gelmesi durumunu bir örnekle açıklamaya çalışalım.

Örnek 1: Daha önce ihracı gerçekleşmiş olan 130.000$’lık ofis mobilyasından 30.000$’lık kısmı istenilen şartlarda olmaması sebebiyle ihracatçıya iade edilmiştir. Fiili ihracat günü kur : İade günü kur

1$ = 2,30b :

1$ = 2,35=6

Not: İhracatçı Katma Değer Vergisi (KDV) iadesinden faydalanmamıştır.

Sorumuzda daha önce ihracı yapılmış dediği için ihracat kayıtlarının yapılmış olduğu varsıyalarak sadece iade işlemine ait kayıt yapılacaktır.

610.SATIŞTAN İADELER

70.500

70.500

6 1 0 .0 1 .İhracat İadesi (30.000$ x 2,35b) 120.AUCILAR

69.000

69.000

120.02.Yurt Dışı Alıcılar-İran (30.000$ x 2,30b)

1.500

601.YURT DIŞI SATIŞLAR

1.500

60 1.0 1.Olumlu Kur Farkı iade gelen m alların kaydı

116

Örnek 2: X ihracatçı firması daha önce İngiltere XYZ firmasına 200.0006’luk ecza dolabı ihraç etmiştir. 2 ay sonra ihraç edilen dolaplardan 50.0006’luk kısmı ihracatçı firmaya iade edilmiştir. İhracatçı KDV iadesinden faydalanmıştır. (KDV oranı %18) Fiili ihracat günü kur

:

16 = 3,006

İade günü kur

:

16 = 2,986

Bu bilgiler doğrultusunda yapılacak muhasebe kayıtları aşağıdaki gibi olacaktır. Öncelikle ihracatçının iade gelen malın Katma Değer Vergisi tutarını gümrük idaresine ödediğine dair muhasebe kaydını yapılacaktır. 50.0006 x 2,986= 149.0006 149.000 x %18 = 26.8206 Katma Değer Vergisi (iade gelen malın) tutarı

191.İNDİRİLECEK KDV

26.820 100. KASA

26.820

İade gelen malların KDV ödemesi

6 10.SATIŞTAN İADELER

149.000

6 1 0 .0 1 .İhracat İadesi (50.000$ x 2,986)

149.000

6 12 .DİĞER İNDİRİMLERİ

1.000

612.0 2.Olumsuz Kur Farkı

1.000

120.ALICILAR

150.000

120.02.Yurt Dışı Alıcılar-İran

150.000

(50.000$ x 3,006) iade gelen malların kaydı

117

-

HATIRLATMA Katma Değer Vergisi (KDV) Kanununa göre ihracı gerçekleşen malların geri gelmesi durumunda ihracatçının Katma Değer Vergisi (KDV) iadesinden faydalanıp faydalanmadığına bakılır. İhracatçı iadeden faydalanmış ise gümrük iade gelen malın Katma Değer Vergisini (KDV) ödeyerek malı gümrükten çekme hakkın sahip olur ibaresi ilgili kanunda bulunmaktaydı. Bu durumda sorumumuzda ihracatçı Katma Değer Vergisi (KDV) iadesinden faydalandığına göre, iade gelen malın Katma Değer Vergisini (KDV) ödeyerek malı gümrükten çekebilecektir.

Sıra Sizde 1: X Türkiye ihracatçı firması Azerbaycan XYZ firmasına 175.000$’lık baston ihracatı için 20/08/20xx tarihinde sözleşme imzalamıştır. Sözleşme uyarınca teslim şekli FOB, ödeme şekli mal mukabilidir. 15/09/20xx tarihinde fiili ihracat gerçekleşmiştir. Fiili ihracat tarihinde l$=2,26"’dir. İthalatçı Azerbaycan XYZ firması malları teslim aldıktan sonra 15.000$Tık kısmını şartlara uygun olmaması sebebiyle ihracatçı firmaya iade etmiştir. İade günü 1$ = 2,28fc. Not: İhracatçı Katma Değer Yergisi (KDV) iadesinden faydalanmamıştır.

118

İhracat masrafları şöyledir: Navlun

5.0006

Sigorta

3.0006

İhracatçı ülkesindeki liman masrafları

6006

Antrepo kirası

2006

Yurt içi nakliye

8006 + KDV

FOB Teslim Şekli Nedir? İhracatçının katlanacağı masraflar nelerdir? Gemi Bordasında teslimi ifade etmekten. İhracatçı firmanın sorumlulukları ise; 1) İhracatçının yükleme maliyeti 2) İhracatçı ülkesindeki iç taşıma maliyeti 3) İhracatçı ülkesindeki gümrükleme hizmet bedeli

3.6.İHRACAT İŞLEMLERİNDE GÖTÜRÜ GİDER UYGULAMASI “Götürü Gider” yurt dışında gelir elde eden mükelleflerin, bu faaliyetleri ile ilgili olarak belgelendiremedikleri giderlerini, belli bir oranda ticari kardan indirme (giderleştirme) hakkı tanınmasıdır. Gelir Vergisi Kanunu’nun "İndirilecek Giderler" başlığı altında yer alan 40 mcı maddesinin 1 numaralı bendinde, ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yapılan genel giderler sayılmıştır. Bu giderlerin, Vergi Usul Kanunu’nun 227 ve izleyen maddeleri hükümlerinde belirtilen şekilde belgelendirilmesi zorunlu olup, bu hükümler çerçevesinde belgelendirile­

l i

meyen giderlerin ticari kazancın tespitinde indirim konusu yapılması mümkün değildir. Ancak, Gelir Vergisi Kanununun 40 mcı maddesinin 1 numaralı bendi parantez içi hükmü ile, bazı giderlerin Vergi Usul Kanunu’nun ilgili hükümlerine göre belgelendirilemediği, hallerde de ticari kazancın tespitinde indirimine olanak tanınmıştır. Söz konusu hüküm aynen şöyledir. "İhracat,

yurt

dışında

inşaat,

onarma,

montaj

ve

taşımacılık

faaliyetlerinde bulunan mükellefler, bu bentte yazılı giderlere ilaveten bu faaliyetlerden döviz olarak elde ettikleri hasılatın binde beşini aşmamak şartıyla yurt dışındaki bu işlerle ilgili giderlerine karşılık olmak üzere götürü olarak hesapladıkları giderleri de indirebilirler." Götürü gider olanağı yasa metninde ihracat, yurt dışında inşaat, onarma, montaj ve taşımacılık faaliyetlerinde bulunan mükellefler için öngörülmüştür, ancak 194 ve 197 seri numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliğleri ile yapılan idari açıklamalar bu konuda daha ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Bu açıklamalar doğrultusunda;

Götürü Gider Uygulamasından Yararlanabilecek Olan Mükellefler Götürü gider uygulamasından; •

ihracat,

•

yurt dışında inşaat,

•

yurt dışında onarma,

•

yurt dışında montaj ve teknik hizmetler,

•

uluslararası taşımacılık,

faaliyetinde bulunan, dar mükellefiyet esasında vergilendirilenler de dahil olmak üzere, gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri yararlanabileceklerdir.

Götürü Gider Uygulamasında Dikkat Edilmesi Gereken Unsurlar l.Gelir Vergisi Kanununun 40 mcı maddesinin 1 numaralı bendi parentez içi hükmüne göre, belgeldirilemeyen giderlere karşılık olmak üzere, götürü olarak gider 120

kaydedilebilecek tutar, ihracattan döviz olarak elde edilen FOB bedel hasılatın binde beşini aşamayacaktır. 2.

Her türlü ihracattan döviz cinsinden sağlanan hasılat, götürü gider

kaydına esas azami tutarın hesaplanmasında dikkate alınabilecektir. Ancak, Türk Lirası karşılığı yapılan ihracat hasılatı azami gider tutarının tespitinde dikkate alınmayacaktır. Buna karşın, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ne Türk Lirası karşılığı yapılmış ihracat, döviz cinsinden hasılat olarak kabul edilecektir. 3.

îlgili mevzuat çerçevesinde yapılan serbest ihracat, kredili ihracat,

konsinyasyon ve müşterek hesap yoluyla ihracat, prefinansman yoluyla ihracat, bedelli ticari numune ihracatı, serbest bölgelere yapılan ihracat ile sınır ve kıyı ticareti yoluyla yapılan ihracattan sağlanan hasılat götürü gider hesaplanmasına konu olabilecektir. Yurt dışında ortak olunan firmalara ayni sermaye olarak mal gönderilmesi şeklinde yapılan ihracat ile müteahhitlerin yurt dışındaki şantiyelerine şube, büro, temsilcilik ve acentalık gibi yerlere mal gönderilmesi durumunda da anılan mal bedelleri ihracat hasılatı kapsamında değerlendirilecektir. Ancak, gümrük hattı dışındaki mağaza ve işletmelere yapılan mal teslimleri, yabancı gemi ve uçaklara ve uluslararası taşımacılık yapanlara akaryakıt,

su,

kumanya

ve

diğer malzeme

teslimleri,

Türkiye'deki

konsolosluklara, diplomatik temsilciliklere, uluslararası kuruluşlara ve askeri tesislere yapılan mal teslimleri, Türkiye'de ikamet etmeyenlere yurt içinde yapılan mal teslimleri, uluslararası ihaleye çıkarılan projelere ilişkin olarak Türkiye'de yapılan mal teslimlerinden sağlanan hasılat ile transit ticaretten sağlanan hasılat götürü gider kaydedilmesinde ihracat hasılatı olarak dikkate alınmayacaktır. Bu şekilde satılan malların yurt dışına çıkarılmış olması önem arzetmemektedir.

121

4.

Döviz olarak elde edilen ihracat hasılatının Türk Lirası karşılığının

tespitinde, hasılatın kanuni defterlere kaydedildiği tarihte geçerli olan ve T.C. Merkez Bankası’nca tespit ve ilan edilmiş döviz alış kurlarının esas alınması gerekmektedir. 5.

Hasılatm kanuni süreden sonra kayıtlara intikal ettirilmesi halinde,

götürü gider uygulamasında dikkate alınacak hasılat, kayıtlara intikal ettirilmesi gerektiği tarihteki kur üzerinden hesaplanacaktır. Dövizlerin yurda getirilmesi gerektiği tarihe kadar doğan kur farkları ise bu uygulamada dikkate alınamayacaktır. ö.İhracat, FOB teslim dışında CF veya CİF teslim şartı ile de yapılabilmektedir. CF satış bedeli, mal bedeli ile birlikte navlun bedelini; CİF, satış bedeli ise bunlara ilaveten sigorta bedelini kapsamaktadır. İhracatçı taşımayı bizzat kendisi gerçekleştirebileceği gibi Türk Lirası veya döviz karşılığında diğer gerçek ve tüzel kişilere de yaptırabilmektedir. İhracatçının, CF veya CİF teslim şartı ile ihracatta; taşımayı döviz karşılığında başka kurum ve gerçek kişilere yaptırması halinde, götürü gider uygulamasında gümrük beyannamesinde yer alan FOB değerler esas alınacaktır. Başka bir deyişle, taşımanın başkasına döviz karşılığı yaptırıldığı durumda, ihracatın FOB, CF veya CİF teslim şartı ile yapılmış olmasına bakılmaksızın azami götürü gider tutarı FOB satış bedeli üzerinden hesaplanacaktır. Taşımanın bizzat ihracatçı tarafından yapılması veya Türk Lirası karşılığında diğer gerçek veya tüzel kişilere yaptırılması durumunda ise ihracatçı, götürü gider uygulamasında sigorta bedeli hariç CF hasılat tutarını dikkate alacaktır. Öte yandan, taşımayı Türk Lirası karşılığında gerçekleştiren nakliyecinin, bu taşımacılık hasılatı dolayısıyla götürü gider uygulamasından yararlanması söz konusu değildir.

122

Yukarıdaki

açıklamalar

doğrultusunda

götürü

giderin

muhasebe

kayıtlarına alınmasını örneklerle açıklamaya çalışalım. Örnek 1: Onur Taşımacılık ve Dış Ticaret A.Ş. Nisan ayında döviz karşılığı yapmış olduğu taşımacılık faaliyetinden 15.0006 gelir elde etmiştir. Ayrıca ihracat faaliyeti ile ilgili olarak da döviz karşılığı 200.0006 karşılığı hasılatı bulunmaktadır. Şirketin bu faaliyetlerle ilgili olarak 10.0006 yurt dışı gider yapmıştır. Bu giderlerin 6.0006’si belgelendirilmiş, 4.0006’si ise belgesi olmayan giderlerdir. Onur Taşımacılık ve Dış Ticaret A .Ş’nin götürü giderini hesaplayarak götürü gidere ait muhasebe kaydını yapınız. Yurt dışı ihracat hasılatı

: 200.0006

Yurt dışı taşımacılık faaliyet geliri

: 15.0006

Götürü gidere konu olacak matrah

: 215.0006

Götürü gider

: 215.000 x% o5 = 1.0756

Kanunen kabul edilmeyen giderler : 4.000 - 1.075 = 2.9256 Ticari kazançtan indirilecek belgeli giderler ve götürü gider olarak hesaplanan giderlerin toplamı

:

6.0006 + 1.0756 = 7.0756

7 60.PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ

7.075

7 6 0.0 1 .İhracat M asrafları 7 6 0.0 1 .0 1 .Belgesiz Giderler

1.075

76 0 .0 1 .0 2 .Belgelendirilen Giderler

6.000

689 OLAĞAN DIŞI GİDER VE ZARARLAR

2.925

68 9 .0 1 .Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler 100. KASA

2.925 10.000

götürü gider kaydı

123

Sıra Sizde 1: ABC A.Ş. 20xx yılında döviz karşılığı olarak 500.0006 hasılat elde etmiştir. Şirketin cari yılda ihracat faaliyeti ile ilgili Gelir Vergisi Kanunun 40/1 inci maddesi kapsamına giren 70.0006 gideri bulunmaktadır. Bu giderlerin 30.0006'nin belgesi temin edilememiştir. Bu durumda ticari kazançtan indirilebilecek götürü gider tutarını hesaplayarak muhasebeleştiriniz.

Örnek 2: X ihracatçı firması 125.000$ Romanya XYZ firmasına Temmuz ayında fındık ihracatı gerçekleştirmiştir. İhracatın teslim şekli FO B’dur. İhracatın ğerçekleştiği tarihte kur 1$ = 2,136, götürü giderin kayıtlara alındığı tarihte 1$ = 2,156/dir. Götürü gider hesaplaması ve muhasebe kaydını yapınız. Örneğimizde ihracat kayıtlarının daha önce yapıldığı düşünülerek sadece götürü gidere ait hesaplama ve muhasebe kaydı yapılacaktır.

H A T IR L A T M A : Götürü gider uygulamasında ihracat hasılatının kanuni defterlere kayıt edildiği tarihteki kur dikkate alınması gerekmektedir. İhracat hasılatının kanuni defterlere kayıt edildiği tarih fiili ihracat tarihidir. O nedenle götürü gider kuru 2,15k olarak alınacaktır.

124

İhracat hasılatı

125.000$ x 2,15* = 226.250*

Götürü gider

226.250* x% o5 = 1.331*

7 60.PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ

1.331

7 6 0 .0 1 . İhracat M asrafları 76 0 .0 1 .0 1 .

Belgesiz Giderler

1.331

100. KASA

1.331

götürü gider kaydı

Sıra Sizde 2: ABC ihracatçı firması teslim şekli FOB olan 500.000€’luk ihracat hasılatını Ağustos ayında gerçekleştirmiştir. Ayrıca 20.000€’luk montaj hasılatı elde etmiştir. İhracatçı firmanın yapmış olduğu belgesiz gider 3.0006, belgelendirilmiş gideri ise 5.000€’dur. Fiili ihracat tarihinde 16 = 2,80* Ağustos ayı sonunda 16 = 2,85*

BİLGİ: Muhasebenin dönemsellik ilkesi gereğince gelirler ve giderler döneminde kaydedilmesi gerekmektedir. Bu nedenle Ağustos ayında ihracat işlemi gerçeklemiş olması nedeniyle götürü gider hesaplaması en geç Ağustos ayın sonuna muhasebe kayıtlarına alınması gerekmektedir.

125

Örnek 3: XYZ ihracatçı firması Ekim ayında toplam 300.000€’luk ihracat hasılatı elde etmiştir. İhracatın teslim şekli CIF’tir. 7.000€ Navlun ve 3.0006 sigorta masrafı yapılmıştır. Fiili ihracat tarihinde kur

16 = 2,906

Ekim ayı sonunda kur

16 = 2,856

Götürü gideri hesaplayarak götürü gidere ait muhasebe kaydını yapınız.

HATIRLATMA: İhracat uygulamaların götürü gider hesaplanırken FOB bedelin %o’ini aşmayacaktı. Sorumuzda CİF bedel olması sebebiyle navlun ve sigorta bedelleri düşülerek FOB bedel üzerinde götürü gider hesaplanması gerekmektedir.

İhracat hasılatı

:300.0006 CİF Tutar

Navlun

:

7.0006

Sigorta

:

3.0006

FOB Tutar

: 290.0006

(300.0006 - 7.000e - 3.0006)

FOB Tutar 6 karşılığı

: 290.0006 x 2,906 = 841.0006

Belgesiz Gider

: 841.000 x% o5 =4.2056 (Götürü gider)

4.205

760.PAZARLAM A SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ

7 6 0 .0 1 .İhracat M asrafları 4.205

7 6 0 .0 1 .0 1 .Belgesiz G iderler

4.205

100. KASA $

götürü gider kaydı

126

Sıra Sizde 3: MMC Firması Mayıs ayında toplam 225.000$’lık ihracat geliri ve 25.000$’lık teknik hizmetten dolayı yurt dışında gelir elde etmiştir. İhracatçı firma ay sonunda götürü gider hesaplayarak muhasebeleştirmiştir. İhracatın teslim şekli CFR’dir. Navlun : 6.000$

Sigorta : 2.500$

Fiili ihracat tarihinde kur :

1$ = 2,15£

Ay sonunda kur

l$ = 2,13fc

:

İlgili hesaplamaları yaparak götürü gidere ait muhasebe kaydını yapınız.

Sıra Sizde 4: X İhracatçı firması 20/10/20xx tarihinde ABX Japonya firması ile 225.000€’luk bakliyat ihracatı için sözleşme imzalamıştır. Sözleşme uyarınca teslim şekli FCA olup, ödeme şekli mal mukabilidir. İhracat mallar hazırlanarak 01/ll/20xx tarihinde ihraç edilmiştir. Fiili ihracat günü 1€ = 2,83h’dir. İthalatçı Japon ABX firması malları teslim aldıktan sonra 25.0006’luk bakliyatı uygun şartları taşımaması sebebiyle ihracatçı firmaya iade etmiştir. İade günü

1€ = 2,85fc’dir. İthalatçı firma

iadeden sonra kalan mal bedelini 10/01/20xx tarihinde ihracatçı firmanın döviz tevdiat hesabına göndermiştir. Bu tarihte 1€ = 2 ,8 % ’dir. İhracatmasrafları şöyledir. Navlun : 7.000€

Sigorta : 3.000€

İhracatçı ülkesindeki liman m asrafı:

3006

Yurt içi nakliye

:

500£ + KDV

Belgelendirilemeyen gider

: 1.5006

Gerekli muhasebe kayıtlarını yapınız.

127

3.7.İHRACATTAN DOĞAN ALACAKLARIN FACTORING ŞİRKETİNE DEVREDİLMESİ VE MUHASEBELİŞTİRİLMESİ Factoring, mal satan veya hizmet arzeden ticari işletmelerin yurt içine veya dışına yapacakları kredili satışlardan kaynaklanan kısa vadeli senede bağlı alacak haklarının, factor veya factoring şirketi adı verilen fmansal kuruluşlar tarafından satın alınması temeline dayanan bir faaliyettir. Hukuki anlamda factor, mal satımı ve/veya hizmet arzı ile uğraşan firmaların bu satışları sonucu doğan veya doğacak alacaklarını devralarak tahsilini üstlenen, bu alacaklara karşı peşin ödemelerde bulunarak finansman sağlayan, aynı anda firmalara idari, ticari ve mali konularda verilen hizmetler karşılığı faiz, komisyon ve ücrete hak kazanan kişi veya kuruluş olarak tanımlanmaktadır. İşletmeler mal ve hizmet satışından doğan alacak haklarını factoring (factore) devrederek alacaklarını vadeden önce nakde dönüşme imkanı sağlamış olurlar. Factoring işlemleri genellikle sanayileşmiş ülkelerde dış ticaretin finansmanında kullanılan bir yöntemdir.

Factoring şirketi(Factor): Alacaklı firmanın alacaklarını devir alıp karşılığında peşin ödeme yapan firma. Borçlu firma(Alıcı): Alacaklı firmaya borcu olan firma Alacaklı firma(Satıcı): Alacaklarını factorınge devir eden firma

Factoring’in Avantajları Bir factoring işleminin satıcı firma ile factor şirketine sağladığı avantajlar aşağıda belirtilmektedir.

128

Satıcı (İhracatçı) yönünden Factoring işlemi; alacakların takibi ve tahsil edilmesi, riskin giderilmesi, ayrıca vadeden önce peşin ödeme hususlarında satıcıya yardımcı olmaktadır.

*Alacakların takibi ve tahsili işlemi Factoring sözleşmesini imzalandıktan sonra, alacakların takibi ve tahsili işlemlerinin factor'e devredilmiş olmaktadır. Böylece

şirket yöneticileri,

tahsilat ve kredi kontolünü izlemekten kurtulmakta, şirketin nakit akışı programlanabildiğinden geleceğe yönelik daha verimli ve güvenilir planlar yapılabilmektedir. *Risk'in giderilmesi Kredili satış bedellerinin tahsil edilememesi halinde doğacak tüm kayıplar (belirlenen limitler dahilinde) factor şirket tarafından üstlenildiği için, satıcının karşılaşabileceği sorunların yanısıra kambiyo işlemlerinin sonuçlandırılm am ası riski'ni de ortadan kaldırmaktadır. Mal bedelini tahsil edememe riskini factor'e devreden satıcı; dahili ve/veya uluslararası piyasalarda, alıcı(lara) satışlarında vade tanıyabileceği için, ürünlerinin rekabet gücünü arttırmanın yanısıra pazarlarını da genişletme olanaklarına kavuşmaktadır. Diğer taraftan, factoring işlemi sayesinde, yurt dışındaki alıcı(lar) da akreditif tesisi külfetinden kurtulmakta, ödemeleri ülkelerindeki muhabir factor'e yaparak zamandan ve paradan tasarruf etmektedirler. *Vadeden önce peşin ödeme Factoring işlemlerinde, factor, genellikle kredili satışlar toplamının genellikle

%80'i

civarındaki

bölümünü

satıcı'ya

ön

ödeme

olarak

yapmaktadır. Kalan bakiyeyi ise iharcattan doğan alacağı factor şirket tahsilatı yaptıktan sonra ödemeyi taahhüt etmektedir. Böylece, satıcı, factor'ün verdiği ön ödeme ile, ham maddeyi peşin ödeyerek temin

129

edebilmekte, üretim maliyetlerini düşürmekte, gereksiz zamanlarda banka kredisi kullanmamakta ve faiz giderlerini düşürmektedir. Factoring ile sağlanan finansman maliyetinin, ticari kredilere kıyasla daha düşük olması nedeniyle vadeli satışlardan ilave kazançların da sağlanabilmesi mümkündür. Factoring şirket; satıcı (ihracatçı) firmaya ödeme yaparken faiz, factoring hizmet komisyonu ve risk üstlenme komisyonu ve banka sigorta muamele vergisi(BSMV) yi düştükten sonra ödemek yapmaktadır.

Factor (Factoring Kuruluşu) yönünden Bir factoring sözleşmesini müteakip, factor; satıcının yaptığı kredili satışlarla ilgili kayıtlarının tutulması ve satışlardan doğan alacakların vadesinde tahsil edilmesi, edilememesi durumunda doğacak kayıpların tam olarak karşılanması görevini üstlenmektedir. Factor, factoring işleminden yararlanan satıcıdan, hizmet nedeniyle kredili satış tutarının belirli bir oranında komisyon almakta, satıcıya avans ödemesi yapılması halinde de avansa tekabül eden faiz tutarını tahsil etmektedir.. Faktoring şirketleri vermiş oldukları hizmet karşılığı komisyon ve/veya finansman hizmet geliri elde ederler. Bu da yürürlükteki yasal mevzuat gereği ticari kazanç hükmünde olup, bu tür şirketlerin anonim şirket olarak yapılanmaları

zorunlu olduğundan,

kurumlar vergisi kanununa göre

vergilendirilirler. Alacaklarını faktoring şirketine devreden firma açısından ise; faktoring firmasının kesmiş olduğu finansman veya komisyon gideri faturası, matrahtan indirilebilecek bir gider niteliğindedir. Faktoring şirketlerinin yapmış oldukları işlemlerin, Katma değer Vergisine mi? Yoksa Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisine mi? tabi olacağı, uzun zaman tartışmalara yol açmış, ancak gerek Maliye Bakanlığı ve ilgili

130

kurumlarmın vermiş olduğu görüşler, gerekse uygulama birliği sonucunda; BSM V’ye tabi olması gerektiği yönünde kesin görüş oluşmuştur. 3065 sayılı KDVK’nun 17.maddesinin 4/e bendi kapsamında: Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi (BSMV) kapsamına giren işlemler ile sigorta acente ve prodüktörlerinin sigorta muamelelerine ilişkin işlemleri KDV’den istisnadır. Görüleceği

üzere,

faktoring

hizmeti

ya

banka-bankerlik

gibi

değerlendirilerek BSM V’ye tabi olacak ve dolayısıyla KDV den müstesna olacak, ya da Katma Değer Vergisi Kanunu kapsamında ticari faaliyet çerçevesinde yapılan bir teslim olarak değerlendirilip KDV’ne tabi olacaktı. Maliye İdaresi vermiş olduğu özelgelerde (03.05.1991-31842, 09.06.19934206, 08.01.1997-122) faktoring işlemini bankerlik gibi değerlendirerek, 6802 sayılı Gider Vergileri Kanun’una göre BSM V’ne tabi olmasını gerektiğini vurgulamıştır.

Örnek: X A.Ş ihracatçı firması, ihracattan doğan 3 ay vadeli 140.000€’luk alacak hakkmiXYZ factoring şirketine devretmiştir. Fiili ihracat tarihinde gümrük beyannamesi kuru 1€ = 2,07£/dir. Alacak hakkının factoring şirketine devredildiğinde l€=2,10fc’dir. XYZ Factoring Şirketi sözleşme uyarınca X A.Ş. ihracatçı firmasına ön Ödeme olarak %80 ödemeyi ihracatçının X bankasındaki

döviz tevdiat hesabına

yapacaktır. Kalan

% 20’lik alacak ise factoring şirketi ithalatçıdan alacağın tamamını tahsil ettiği zaman yapılacaktır. Sözleşme uyarınca Factoring faizi (yıllık) 20, factoring hizmet komisyonu %2, risk üstlenme komisyonu ise %1 olarak belirlenmiştir. İlgili muhasebe kayıtlarını yapınız. Öncelikli olarak factoring şirketinin yapacağı ön ödeme ile ilgili olarak komisyon, faiz hesaplamalarını yaparak ön ödeme tutarını bulmamız gerekir. 131

Ön ödeme

: 140.0006 x %80 = 112.000€

Ön ödemenin 6 karşılığı

: 112.0006 x 2,106 = 235.2006

Factoring yıllık faizi

: 235.200 x %20x3/12 = 11.7606

Factoring hizmet komisyonu

235.200 x %2 = 4.7046

Factoring risk üstlenme komisyonu 235.200 x %1 = 2.3526 Faiz ve komisyonlar toplamı

11.760 + 4.704 + 2.352 =18.8166

BSMV

18.816 x % 5 = 9416

(BSMV faiz ve komisyonlar toplamı üzerinde % 5 olarak alınmaktadır.)

Faiz, komisyonlar ve BSMV düşüldükten sonra ihracatçı firmaya ön ödeme yapılacaktır. Faiz, komisyonlar ve BSMV toplamı

: 18.816 + 941= 19.7576

Ön Ödeme

: 235.200 - 19.757 = 215.4436

Alacak hakkının Factoring Şirketine devredildiğinde muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.

294.000

123.FACTORİNG ALACAKLARI

(140.000C x 2,106) 4.200

601.YURT DIŞI SATIŞLAR

4.200

60 1 .0 2 .Olumlu Kur Farkı

289.800

120.ALICILAR

120.02.Yurt Dışı Alçılar (1 4 0 .0 0 0 6 x 2 ,0 7 6 ) alacak hakkının factoring şirketine devri

132

NOT:

Factoring şirketlerinden alacak 120.Alıcılar Hesabının alt hesabında izlenebileceği gibi, Maliye Bakanlığından izin alınmak şartıyla 12-Ticari Alacaklar Grubunda henüz tanımlanmamış olan 123 kodlu hesapta “Factoring Şirketlerinden Alacaklar ya da Factoring Alacakları” gibi ana hesap olarak tanımlanması mümkündür.

Factoring şirketi tarafından ihracatçıya ön ödeme yapılması durumunda,

102. BANKALAR

215.443

102.01. X Bankası 102.0 1.0 1. Döviz Tevdiat Hesabı 102.01.01.02. € Hesabı

123.FACTORİNG ALACAKLARI

215.443

ön ödemenin tahsili

i-

İhracatçı firma factoring şirketinin ön ödemeden kesmiş olduğu faiz, komisyon ve BSMV gibi kesintileri masraf olarak kaydedecektir.

780.FİNANSMAN GİDERLERİ

19.757

78 0 .0 1 .Factoring Faiz Gideri

11.760

78 0 .0 2 .Factoring Hizmet Komisyon Gideri

4.704

7 8 0 .0 3 .Factoring Risk Komisyonu

2.352

780.04. BSMV

941

123.FACTORİNG ALACAKLARI

133

19.757

Factoring şirketi ithalatçı firmadan alacağın tamamını tahsil ettiği zaman kalan

% 20’lik kısmı

ihracatçı

firmaya

ödediğinde

aşağıdaki

kayıt

yapılacaktır. Ödeme yapıldığında 1€ = 2,156 olduğunu kabul edelim. Bu durumda, 140.000€ (alacağın tamamı) - 112.0006 (yapılacak brüt ön ödeme) = 28.0006 kalan tutar 28.0006 x 2,156 = 60.2006 olacaktır.

102. BANKALAR

60.200

102.01. X Bankası 1 0 2.0 1 .0 1 .

Döviz Tevdiat Hesabı

1 0 2 .0 1 .0 1 .0 2 .6 Hesabı (28.000C x 2,156 )

123.FACTORÎNG ALACAKLARI

58.800

(28.000C x 2,106) 1.400

601.YURT DIŞI SATIŞLAR

1.400

601.02. Olumlu Kur Farkı ön ödemenin tahsili

Sıra Sizde: X ihracatçı firması ABC Yunanistan firması ile 20/08/20xx tarihinde 175.0006’luk kabak çekirdeği ihracatı için sözleşme imzalamıştır. Sözleşme gereğince ihracatın teslim şekli FOB, ödeme şekli ise mal mukabilidir. X ihracatçı firm ası, 30/08/20xx tarihinde söz konusu kabak çekirdeklerini gümrüğe sevk etmiş ve 03/09/20xx tarihinde fiili ihracat gerçekleşmiştir. Fiili ihracat günü 16 = 2,906’dir. İhracatçı firma malların gümrüğe şevki için 6006 + KDV yurt içi nakliye, 8006 + KDV gümrük müşavir ücreti ödemiştir.

134

İhracatın ödeme şekli mal mukabili olması sebebiyle ihracatçı firma 4 ay vadeli alacak hakkını XYZ Factoring Şirketine devretmiştir. İhracatçı firmanın Factoring şirketi ile yapmış olduğu sözleşmede %80 ön ödeme yapılacaktır. Kalan %20’lik kısım ise 4 ay sonra alacak ithalatçıdan tahsil olunduğunda ödenecektir. Factoring şirketinin yıllık faiz oranı %30 olup, factoring komisyonu %2, risk üstlenme komisyon oranı % 1 ve BSMV %5’tir. İlgili hesaplamalar yapılarak factoring şirketi tarafından ön ödeme için 10 gün vadeli bir çek verilmiştir. Çek verildiğin gün 1€ = 2,95fc % 20’lik tutar ödendiğinde ise 1€ = 2,86b,dir.

İlgili hesaplamaları ve muhasebe kayıtlarını yapınız.

3.8.BEDELSİZ İHRACAT VE MUHASEBE KAYITLARI Rekabetin yoğun bir şekilde yaşandığı ticari hayatta,işletmeler satışlarını artırmak amacıyla, bir takım pazarlama teknikleri geliştirilmekte, satışı yapılan malın yanında başka bir malın ayrıca bir bedel alınmaksızın promosyon olarak verilmesi, bunun yanında yılbaşlarında, bayramlarda, takvim, ajanda, blok not, kalem vb eşantiyon dağıttıkları da sıkça rastlanan durumlardandır. Promosyon ürün, satışı yapılan malın yanında aynı veya farklı cinsten bir malın bedel alınmaksızın müşteriye verilmesidir. Promosyon olarak müşterilere verilen bu ürünler pazarlama gideri niteliği taşımakta, bu malların alış bedelleri ise gider kaydedilebilmektedir. Eşantiyon, firmaların tanıtımlarını yapmak amacıyla belirli zamanlarda müşterilerine bedelsiz olarak dağıttığı takvim, kalem, anahtarlık gibi mallardır. Numune ürün ise ana ürünün bütün özelliklerini taşımakla birlikte 135

satışa konu edilemeyecek bir miktarla sınırlı olan ve üzerinde firma unvanıyla beraber “Numunedir, parayla satılamaz.” ibaresi bulunan ürünlerdir.

Numune veya eşantiyon olarak teslim edilen malların - Ticari teamüllere uygun nitelikte ve miktarda olması, - Bir satışa konu olmayacak şekilde verilmesi, halinde KDV hesaplanmayacaktır. Bu ürünler için yapılan giderler pazarlama gideri olmakta, alış bedelleri ise Gelir Vergisi Kanunu’nun 40. maddesinin 1 numaralı bendine göre ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olduğundan gider kaydedilebilmektedir. Muhasebe kayıtlarında bu giderler 760.Pazarlama Satış Dağıtım Giderleri Hesabında izlenmesi doğru olacaktır. İhracatçı firmaların tereddüde düştükleri konulardan birisi de yurtdışına gönderdikleri numune mallar (ihracat numuneleri) için KDV hesaplayıp hesaplamayacağıdır. 3065 sayılı KDV Kanunu’nun 11/1-a maddesinde açıklandığı üzere ihracat teslimleri ve bu teslimlere ilişkin hizmetler KDV’ den istisna edilmiştir. Kanunu’nun

12.

maddesinde

ise

“bir

teslimin

ihracat teslimi

sayılabilmesi için teslimin yurt dışındaki bir müşteriye yapılmalı ve teslim konusu mal Türkiye Cumhuriyeti gümrük bölgesinden çıkarak bir dış ülkeye veya bir serbest bölgeye vasıl olmalı ya da yetkili gümrük antreposuna konulmalıdır ” denilmektedir. İşletmelerce numune malların yurtdışına kargo yoluyla gönderilmesi yaygın olarak kullanılan bir uygulamadır. Yurt dışına kargoyla gönderilen malların ihracat teslimi sayılabilmesi için kargo şirketi adına düzenlenen gümrük beyannamesi ile beyan olunması gerekmektedir.

136

Örnek:

Türkiye’de yerleşik X ihracatçı firması plastik ürünler .

satmaktadır. Romanya ABC firması ile anlaşarak bu firmaya tanıtım numunesi olarak maliyet 1.0006 olan çeşitli boylarda plastik bidonları bedelsiz ihracat kapsamında göndermiştir. X ihracatçı firması bu ürünleri göndermek için 3006 m asraf yapmıştır.

B İL G İ: “15 ’li grupta yer alan stok hesaplarının hiçbirine girmeyen ürün, artık, hurda vb. mallar 157 Diğer Stoklar Hesabında izlenmektedir” Hesap planı izahnamesinde yer alan bu açıklamaya dayanarak örneğimizde 157 Diğer Stoklar Hesabı kullanılmıştır.

Numune olarak gönderilen mallar stoklarda yer aldığından dolayı öncelikli olarak 153.Ticari Mallar Hesabından çıkarılarak, 157.Diğer Stoklar Hesabına aktarılacaktır.

1.000

157.DİĞER STOKLAR

157.03.Yurt Dışı Ticari Numuneler

1.000

153.TİCARİ MALLAR

153.01.Stok M alları

Numune

olarak gönderilen mallara herhangi bir ücret ödemesi

yapılmayacağından dolayı bu mallar, Gelir Vergisi Kanunu’nun 40. 137

maddesinin 1 numaralı bendine göre ticari kazancın elde edilmesi ile ilgili olduğundan dolayı 760.Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabında izlenebilmektedir.

7 60.PAZARLAMA SATIŞ DAĞITIM GİDERLERİ

1.300

7 6 0 .0 1 .İhracat Giderleri

300

1.000

7 6 0 .0 2 .İhracat Numuneleri

1.000

157.DİĞER STOKLAR

1.000

157.03.Yurt Dışı Ticari Numuneler 100.KASA

300

Örnek : A ihracatçı firması yurtdışı müşterilerine göndermek üzere toplam maliyeti 5.0006 + KDV olmak üzere XX matbaasına ürün tanıtım katalogları yaptırmıştır. Katalogları göndermek için 8006 + KDV kargo ücreti ödemiştir. İlgili muhasebe kayıtlarını yapınız.

Katalogların teslim alınması

157.DİĞER STOKLAR

5.000

157.03.Yurt Dışı Ticari Num uneler 191.İNDİRİLECEK KDV

--

320.SATICILAR

900

5.900

Tanıtım kataloglarının alınm ası

138

Kargo ücretinin ve eşantiyonların muhasebe kaydı

760.PAZARLAM A SATIŞ DAĞITIM GİDERLERİ

76 0 .0 1 .İhracat Giderleri

5.800

800

7 6 0 .0 2 .Katalog

5.000

191.İNDİRİLECEK KDV

144

157.DİGER STOKLAR

5.000

157.03.Yurt Dışı Ticari Numuneler

5.000

100. KASA

944

Sıra Sizde 1: XYZ ihracatçı firması Azerbaycan ABC firmasına maliyeti 2.0006 olan baharatlardan 10 koli numune olarak göndermiştir. Bu ürünlerini göndermek için 6006 + KDV kargo ücretini nakit olarak ödemiştir. Sıra Sizde 2: X ihracatçı firması Rusya Y firması ile turunçgil ihracatı için sözleşme imzalamıştır. İhracat tutarı 150.000€’dur. ihracatın teslim şekli EXW, ödeme şekli mal mukabilidir. Ancak 150.000€’luk turunçgil ihracatına %6 oranında promosyon turunçgil gönderilecektir. Turunçgiller 20/10/20xx tarihinde fiili ihracatı gerçekleşmiştir. Bu tarihte 1€ = 2,856’dir. 10/01/20xx tarihinde ise mal bedeli ihracatçının döviz tevdiat hesabına gelmiştir. Bu tarihte 1€ = 2,906’dir.

DİKKAT Soru dikkatlice okunduğunda ihracat bedeli yeni yılda döviz tevdiat hesabına gelmiştir. Bu nedenle ihracattan doğan kur farkları kambiyo hesapları olan 646/656 hesaplarında izlenecektir.

3.9.ÎHRACATTA DEVLET YARDIMLARI İhracat teşvikleri ya da bir diğer adıyla ihracatta devlet yardımları; Devletin ihracatçı şirketlere yurtdışma açılmaları, yeni pazarlar keşfetmeleri ve ihracatlarını artırmaları amaçlarıyla verdiği nakdi teşviklerdir. Bu yardırnlarm amacı, Türkiye’nin Kalkınma Planları ve Yıllık Programlardaki amacıyla

toplumsal

yapılacak

ve

ekonomik hedeflerin

faaliyetlerin,

uluslararası

gerçekleştirilmesi kuruluşlara

olan

yükümlülüklerine aykırılık teşkil etmeyecek yöntemlerle desteklenmesidir.

İhracata Yönelik Devlet Yardımları şunlardır: *AR-GE Desteği *Pazar Araştırması ve Pazara Giriş Desteği *Çevre Maliyetlerinin Desteklenmesi *İstihdam Yardımı *Uluslararası Nitelikteki Yurt İçi İhtisas Fuarlarına Katılım Desteği

*Yurt Dışı Fuarlara Katılım Desteği ^Yurtdışı Birim Marka ve Tanıtım Faaliyetlerinin Desteklenmesi *Teknik Müşavirlik Firmalarının Yurt Dışındaki Faaliyetlerine Sağlanacak Devlet Yardımları *Türk

Ürünlerinin

Yurtdışmda

Markalaşması,

Türk

Malı

İmajının

Yerleştirilmesi ve Turquality’nin Desteklenmesi (Dünyanın devlet destekli ilk ve tek markalaşma programıdır.)

*Tasarım Desteği *Tarımsal Ürünlerde İhracat İadesi Yardımları

Yapılacak devlet yardımlarına ilişkin ilgili tebliğler aşağıdaki tabloda belirtilmiştir. Bu tebliğlere göre yardım miktarları belirlenebilmektedir.

140

TEBLİĞ ADI

TEBLİĞ NO

1

Uluslararası Nitelikteki yurt İçi ihtisas Fuarlarının Desteklenmesine İlişkin Tebliğ

95/7

2

Çevre maliyetlerinin Desteklenmesine İlişkin Tebliğ

97/5

3

Araştırma Geliştirme (AR_GE) Yardımına İlişkin Tebliğ

98/10

4

İstihdam oluşturulmaya Yönelik Yardımlara İlişkin Tebliğ

2000/1

5

Yurt Dışı Fuar Katılımlarının Desteklenmesine İlişkin Tebliğ

2004/6

6

Yurt Dışında Ofis-Mağaza Açma, İşletme ve Marka Tanıtım Faaliyetlerinin Desteklenmesine İlişkin Tebliğ

2005/4

7

Türk ürünlerinin Yurtdışmda Markalaşması, Türk Malı İmajının Yerleştirilmesi ve TURQUALITY’nin Desteklenmesine İlişkin Tebliğ

2006/4

8

Pazar Araştırması ve Pazarlama Desteği Hakkında Tebliğ

2006/6

9

Eğitim ve Danışmanlık Yardımı Hakkında Tebliğ

2007/3

3.9.1.İhracatta Devlet Yardımlarına İlişkin İşlemlere Ait Örnek Uygulamalar

İstihdam Yardımı: Dış Ticaret Müsteşarlığı, sektörel dış ticaret ünvanı verilen şirketlerin ilk defa istihdam edecekleri, konusunda tecrübeli ve yüksek öğrenimli yönetici pozisyonundaki bir kişiye en fazla 18.000$’ı aşmamak kaydıyla yıllık brüt maaşının %75’i kadarını, eleman pozisyonundaki 3 kişiye de en fazla 9.000$’ı aşmamak kaydıyla yıllık brüt maaşlarının %75’i kadarını “Destekleme İstikrar Fonun”dan azami bir yıl süreyle “İstihdam Yardımı” olarak verir.

141

Örnek: E&O Sektörel Dış Ticaret Firması, Dış Ticaret Müsteşarlığının istihdam yardımından yararlanmak amacıyla konusunda uzman bir “Dış İlişkiler Uzmanı” ve bir “Satış Elemanı” istihdam etmiştir. Firma, Dış Ticaret Müsteşarlığının istihdam teşvikinden yararlanmak amacıyla gerekli belgeleri hazırlayarak müsteşarlığa müracaat etmiş ve teşvik hesaplanarak firmanın ticari mevduat hesabına ödemesi yapılmıştır. Alman Elamanlara ilişkin yapılan ödemeler şöyledir: Dış İlişkiler Uzmanı Yıllık Ücreti :

15.000$

Satış Elemanı Yıllık Ücreti

5.000$

:

Döviz kuru 1$ =2,306

Dış ilişkiler uzmanı

:

15.000$ x %75 =11.250$

Satış elemanı

:

5.000$ x %75 = 3.750$

Toplam

:

15.000$

15.000$ x 2.306 = 34.5006 istihdam yardımı ödenecektir.

Bu yardımın muhasebeleştirilmesi ise şöyle yapılacaktır.

34.500

102.BANKALAR

102.01. X Bankası 1 0 2.0 1.0 1 .

34.500

M evduat Hesabı

34.500

602.DİĞER GELİRLER

6 0 2 .0 1 .İstihdam Teşvik Gelirleri İstihdam teşvikinin ödenmesi

142

|

j

i; ı

NOT: ”602 Diğer Gelirler”hesabı; işletmenin korunması, ihracatı teşvik ya da hükümet politikasına uyma zorunluluğu karşısında oluşan işletmenin faaliyet hasılatındaki düşüldüğü veya faaliyet zararını gidermek için, sermaye katkısı niteliğinde olmayan, mali yardımlar (sübvansiyonlar), devletin bazı malları vergi, resim, harç ve benzeri yükümlülüklerden istisna etmesi yoluyla yaptığı yardımlar (vergi iadeleri) ve satış tarihîndeki vade . farkları, ihracatla ilgili fiyat istikrar destekleme vb. hasılat kalemlerinin s izlendiği hesaptır ;

Maliyetlerin Desteklenmesi: Resmi Gazete’de yayımlanan 97/5 ve 98/13 nolu

tebliğler

ile

Türk

Standartları

Enstitüsü

ile

akredİte

edilmiş

kuruluşlarından alınacak olan; ISO 9000 serisi kalite güvence sistemi belgeleri, ISO 14000 serisi çevre yönetim sistemi belgeleri, CE işareti, Uluslararası nitelikteki diğer kalite ve çevre belgeleri, için, her ürün bir defaya mahsus olmak üzere, Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından,

yapılacak

olan

masrafların

maliyetinin

%50’si

oranında

desteklenir.

102. BANKALAR

15.000

102.01. X Bankası 102.01.0 1 .

M evduat Hesabı

15.000

602. DİĞER GELİRLER

15.000

602.01. İstihdam Teşvik Gelirleri teşvikinin ödenmesi

143

!

NOT: Maliyetlerin Desteklenmesi uygulamasından yararlanmak isteyen KOBİ’ler ilgili belgeyi alışlarından sonraki 6 ay içinde Dış Ticaret müsteşarlığına müracaat etmek zorundadırlar.

Yurt Dışında

Ofîs-Mağaza

Açma,

işletme

ve

Marka

Tanıtım

Faaliyetlerinin Desteklenmesine İlişkin Devlet Yardım ları : Bu yardımlardan Türkiye’de yerleşik, sınai ve/veya ticari faaliyette bulunan firmalar, sektörel dış ticaret şirketleri yararlanabilmektedirler. İki yıl süresince farklı şehirlerde olmak üzere, en çok 5 ofis, mağaza, depo ile şirket, şube açabilmektedirler.

* Sınaî/Ticari veya Yazılım Şirketleri ile Dış Ticaret Sermaye Şirketleri: * f)emirbaş ve dekorasyon giderleri, % 50 oranında ve en fazla 40.000 $ * Kira giderleri, % 50 oranında ve yıllık en fazla 80.000 ABD Doları * Ticari Şirketler: * Demirbaş ve dekorasyon giderleri, % 50 oranında ve en fazla 30.000 $ * Kira giderleri, % 50 oranında ve yıllık en fazla 60.000 ABD Doları * Sektörel Dış Ticaret Şirketler: * Demirbaş ve dekorasyon giderleri, % 60 oranında ve en fazla 60.000 $, * Kira giderleri, % 60 oranında ve yıllık en fazla 120.000 ABD Doları. ••

/

Örnek: X işletmesi yurtdışmda temsilcilik açmış ve açılan temsilcilik için demirbaş ve kira bedeli olarak 25.000$ harcamıştır(l$ = 2,45fc). Firma, Dış Ticaret Müsteşarlığının Yurt Dışı Ofis-Mağaza açma teşvikinden yararlanmak amacıyla gerekli belgeleri hazırlayarak müsteşarlığa müracaat etmiş ve teşvik hesaplanarak firmanın ticari mevduat hesabına ödemesi yapılmıştır.

144

Yapılan gider

: 25.000$ x 2,54fe = 63.5006

Devlet Teşviki

: 63.500 x %50 = 31.750fc

102.BANKALAR

31.750

102.01. X Bankası 102.0 1.0 1.

M evduat Hesabı

31.750

6 02.DİĞER GELİRLER

31.750

6 0 2 .0 1 .İstihdam Teşvik Gelirleri teşvikinin ödenmesi

145

146

IV. İTHALAT İŞLEMLERİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

148

4.1.İTHAL ATIN TANIMI Herhangi bir malın yurt dışından gümrük sınırlarından geçerek yurt içine sokulması olayıdır. Yani yabancı bir ülkeden mal satın alınmasını ifade etmektedir. İthalat işlemi, gümrük ve kambiyo rejimine göre malın bedeli ve varsa gümrük vergileri ödenmekle tamamlanır. Bir malın ithalinin tabi olduğu esaslar her yıl ilan edilen ithalat rejimine göre belirlenir, ithal edilebilecek mallar genelde iki kategoriye ayrılabilir: Serbestçe ithal edilebilecek mallar (libere); ithali izne bağlı (lisansa tabi) mallar. Liberasyon listesine dahil mallar, döviz bedelinin ödenmesine ilişkin akreditif açılması ile ithal edilir. İthali izne bağlı mallarda, ithal için ayrıca lisans ve döviz tahsis izni (permi) gereklidir. İthal edilen ticari malın, ilk maddenin ve duran varlığın maliyetinin nasıl hesaplanabileceği ve muhasebeleştirilebileceği konusunda zaman zaman sıkıntılar yaşanmaktadır. Bilindiği üzere, muhasebenin temel kavramlarından maliyet esası kavramı gereği “işletme tarafından edinilen varlık ve hizmetlerin muhasebeleştirilmesinde, bunların elde edilme maliyetleri esası alınır”. VUK’nun 262. maddesinde de “m aliyet bedeli bir iktisadi kıymetin iktisap edilmesi veya değerinin artırılması münasebetiyle yapılan ödemelerle bunların m üteferri bilumum giderlerin toplamını ifade eder ” denilmektedir.

Bu hükümde satın alma giderlerinin de mal bedelinin maliyetine dahil olduğu ifade edilmektedir (Turanlı 2005:202). Ayrıca KDV Kanununun 21. maddesinde ithalatta KDV matrahının da aynı yöntemle belirleneceği hüküm altına alınmıştır (Değer, 1998: 16). İthal edilen malın maliyeti CİF bedele, gümrükte ödenen vergiler, fonlar ve her türlü yükleme, nakliye, komisyon gibi giderlerin ilavesiyle bulunur. Her türlü ithalatta ithalat teminatı için ödenen faiz ve komisyonların maliyete 149

dâhil edilmesi zorunludur. Akreditif yoluyla yapılan ithalatta mal bedelinin finansmanı ile ilgili giderler akreditif maliyetine dâhil edilir. 238 seri no’lu VUK Genel Tebliği’nde malın stoklarla girdiği tarihe kadar oluşan kur farklarının maliyete intikal ettirilmesinin zorunlu olduğu, daha sonra ortaya çıkacak olan kur farkının ise doğrudan gider yazılabileceği veya maliyete eklenebileceği, finansman giderlerinden ise dönem sonu stoklarına pay verme gerekliliği bulunmadığı ancak dileyen işletmelerin stoklara isabet eden kısmı maliyeti dahil edebilecekleri açıklanmıştır. (Akm 2001: 145). Diğer taraftan Danıştay 4. Dairesinin 28.05.1996 tarih ve E.95/1948, K.96/2170 sayılı kararma göre döviz kredisi kullanarak yurt dışından sabit kıymet ithal edilmesi sırasında veya sonradan borç taksitlerinin değerlenmesi işlemiyle ortaya çıkan kur farklarından sabit kıymetin iktisap edildiği dönem sonuna kadar olanların sabit kıymetin maliyetine eklenmesi zorunlu, söz konusu dönemden daha sonra ortaya çıkan kur farkların ise ait oldukları yıllarda doğrudan gider yazılması ya da maliyeti intikal ettirilerek amortisman konusu yapılması gerekmektedir.

4.2.İTHALAT İŞLEMLERİNDE KULLANILAN BELGELER VE MUHASEBE AÇISINDAN ÖNEMİ İthalat işlemlerinde kullanılan belgeleri yurt dışı belgeler, gümrükte düzenlenen belğeler ve yurt içi belgeler olarak üç gruba ayırmak mümkündür. Ayrıca ithalat faturasında yurt içi faturalarda olduğu gibi KDV ayrıca gösterilmez. Fakat ithal edilen bir malın gümrükte K D V ’si, gümrük vergisi, varsa özel tüketim vergisi, ödenmeden serbest dolaşıma girişi yapılmaz.

150

4.2.1. Yurt Dışı İthalat Belgeleri İhracatçı firma tarafından düzenlenen belgelerdir. Bu belgeler varış gümrüğünde malların gümrükten çekilebilmesi için ithalatçıya teslim edilen belgelerdir. Bu belgeler; gümrük beyannamesi, çeki listesi, navlun, sigorta, ordino, akreditif, banka gider belgeleridir. Bu belgelerin dışında, ithalat ile ilgili olmak şartıyla, araştırma, geliştirme, komisyoncu, aracı, seyahat, fuar ve sergilere katılım, marka, patent v.b gider belgeleri varsa bunlarda yurt dışı belgeler olarak ithalat giderleri olarak malın maliyetine dahil edilir. Yurt Dışı İthalat Belgelerinin muhasebe açısından diğer bir önemi ise; Gümrük vergisi, özel tüketim vergisi, katma değer vergisi matrahları bu belgelerdeki tutarlar, gümrük masrafları ve diğer giderler ilave edilerek hesaplanır.

4.2.2. Gümrükte Düzenlenen Belgeler Gümrükte yapılan masraflar, gümrükte yükleme, boşaltma, ardiye, antrepo kirası, ödenen fazla mesai ücretleri, laboratuvar giderleri, ödeme şekline göre varsa

kaynak kullanım destekleme fonu (KKDF), gümrük

vergisi (GV), özel tüketim vergisi (ÖTV), katma değer vergisi (KDV), v.b. (vezne almdısı) belgeleridir. Bu gider belgelerinin tutarı, gümrük vergisi ve özel tüketim vergisi tutarı ithalatın maliyetine 159.Verilen Sipariş Avansları veya 259.Verilen Sipariş Avansları hesabına kayıt yapılarak izlenir. Ödenen vergilerden sadece KDV tutarı 191.İndirilecek KDV hesabında izlenir.

4.2.3. Yurt İçi Belgeler Yurt içinde yapılan taşımacılık (yurt içi nakliye), depolama, montaj, bakım, gümrük müşavirlik gideri, haberleşme (iletişim) gideri, ödeme 151

transfer (Banka masrafları) giderleri belgeleridir. Bu giderlerde ithalatın maliyetine ilave edilir. Yurt içinde alman faturalarda doğacak KDV tutarları yine 191 .İndirilecek KDV hesabında izlenir.

4.3.İTHALATTA ÖDEME ŞEKİLLERİ Peşin ödemeli ithalat; ithal konusu malların şevkinden önce ihracatçıya ödenmesidir. Akreditifli ödeme şeklinde ithalat; mal yola çıkmadan önce bedeli banka tarafından malı gönderenin bankasına havale edilmesidir. Vesaik mukabili ödeme şeklinde ithalat; malın, şevkine ilişkin belgeler ithalatçının

b a n k a s ın a

geldiğinde mal bedelinin ödenmesidir. Mal mukabili

ödeme şeklinde ithalat; mal geldiğinde belgeyle malı gümrükten çekerek mal tesliminden sonra bedelin ödenmesi şeklinde yapılabilir. Ayrıca yurt dışında çalışan ve gelir elde edenlerin belirli şartlarla bedelin transferi işlemine hacet kalmaksızın ithal eşyası getirebilmelerine bedelsiz ithalat denilmektedir. Numuneler, reklam ve eşantiyon eşyası da bedelsiz ithalat kapsamındadır. İthalatta, malın ithal fiyatı CİF fiyattır (Varış yerine kadarki sigorta ve navlun dahil, vapur veya trende teslim fiyatı).

C İF (Cost, In su ra n ce and Freig h t): Navlun ve sigorta masrafları ödenmiş olarak teslim: Bu teslim şeklinin CFR'den farkı mallar varış limanına gelinceye kadar deniz sigortasını yaptırmak ve bedelini ödemek sorumluluğunun da satıcıya ait olmasıdır.

152

4.4.İTHALAT İŞLEMLERİNDE ALINAN VERGİ VE FONLAR İthalat işlemlerinin niteliğine göre, ithalattan dolayı tahsil edilen vergi ve fonlar şunlardır.

VERGİ V EY A M ALİ Y Ü K

KANUNİ

T A H S ÎL Â T T

DAYANAK

Y A P A N İD A R E

CEZALARI DÜZENLEYEN M EVZUAT 4 4 5 8 s a y ılı

G ü m r ü k V e r g is i

4 7 4 s a y ı lı G ü m r ü k

İth a la t s ır a s ın d a

G üm rük

G ir iş T a r ife

il g il i g ü m r ü k

K anununun, 5911

C e t v e li H a k k ın d a

id a r e le r in c e ta h s il

s a y ı l ı K a n u n la

K anun

e d ilir .

d e ğ iş ik 2 3 4 . m ad d esi K D V K a n u n u 51 n ci m ad d esi

K a tm a D e ğ e r

3 0 6 5 s a y ılı K D V

V e r g is i

K anunu

İth a la t s ır a s ın d a

d e la le tiy le 4 4 5 8

il g il i g ü m r ü k

s a y ılı G ü m rü k

id a r e le r in c e t a h s il

K anununun, 5911

e d ilir .

s a y ı lı K a n u n la d e ğ iş ik 2 3 4 ü n c ü m ad d esi

Ö T V K an u n u eki Ö z e l T ü k e tim V e r g is i

4 7 6 0 s a y ı lı Ö z e l T ü k e tim V e r g is i K anunu

L is t e le r e v e a r a n a n b e lg e le r e g ö r e g ü m r ü k id a r e s i v e y a v e r g i d a ir e s i o la r a k fa r k lılık g ö s t e r m e k t e d ir .

Ö T V K anununun 16 n c ı m a d d e s i d e la le tiy le 4 4 5 8 s a y ı lı G ü m r ü k K anununun, 5911 s a y ı lı K a n u n la d e ğ iş ik

2 3 4 ü ncü

m ad d esi B eyan n am e t e s c i l i n e b a ğ lı D a m g a V e r g is i

4 8 8 s a y ı lı D a m g a

o la r a k ith a la t

V e r g is i K a n u n u

s ır a s ın d a il g i l i güm rük id a r e le r in c e t a h s il e d il e n b ir v e r g id ir .

153

2 1 3 s a y ı lı V e r g i U su l K anunu

A n t i D a m p in g V e r g is i. S ü b v a n s iy o n a K a r ş ı T e la f i E d ic i V ergi

3 5 7 7 s a y ı lı İ th a la tta H a k s ız R e k a b e tin Ö n le n m e si

İth a la t s ır a s ın d a ilg ili g ü m rü k id a r e le r in c e ta h s il e d ilir .

H a k k ın d a K a n u n

H e r h a n g i b ir c e z a i d ü z e n le m e m e v c u t d e ğ ild ir .

2 9 7 6 s a y ı l ı D ış E k M a li Y ü k ü m lü l ü k

2 9 7 6 s a y ı lı D ış

İ th a la t s ır a s ın d a

T ic a r e t in

T ic a r e t in

il g i l i g ü m r ü k

D ü z e n le n m e s i

D ü z e n le n m e s i

id a r e le r in c e ta h s il

H a k k ın d a

H a k k ın d a K a n u n

e d ilir .

K a n u n 'u n 4 . m ad d esi

T o p lu K o n u t F o n u (T a r ım P a y ı)

2 9 7 6 s a y ı lı D ı ş

İ th a la t s ır a s ın d a

T ic a r e t in

i l g il i g ü m r ü k

D ü z e n le n m e s i

id a r e le r in c e ta h s il

H a k k ın d a K a n u n

e d ilir .

2 9 7 6 s a y ı lı D ış T ic a r e t in D ü z e n le n m e s i H a k k ın d a K a n u n 'u n 4 . m ad d esi

4 6 8 4 s a y ılı B a z ı K anun v e K anun H ükm ünde K aynak K u lla n ım ın ı D e s te k le m e F o n u

8 8 / 1 2 9 4 4 s a y ılı

K a r a r n a m e le r d e D e ğ iş ik lik

İth a la tta n ö n c e

K aynak

Y a p ı l m a s ı n a D a ir

b a n k a la r a

K u lla n ım ın ı

K anun v e

y a tır ılm a k ta d ır .

D e s te k le m e F on u F la k k ın d a K a r a r

8 8 / 1 2 9 4 4 s a y ı lı K aynak K u lla n ım ın ı D e s te k le m e F o n u H a k k ın d a K a r a r

2 9 7 6 s a y ı l ı D ış

T ü tü n F o n u

4 6 2 9 s a y ı lı B a z ı

İth a la t s ır a s ın d a

T ic a r e t in

F o n la r ın T a s f i y e s i

ilg ili g ü m rü k

D ü z e n le n m e s i

H a k k ın d a K a n u n u n

id a r e le r in c e t a h s il

H a k k ın d a

g e ç i c i 1. m a d d e s i

e d il ir

K a n u n T ın 4 . m ad d esi

154

Fikir ve sanat eserlerinin tespit 5846 sayılı Fikir ve edildiği taşıyıcı Sanat Eserleri materyaller ile bu Kanununun 44. eserleri çoğaltmaya maddesi yarayan teknik cihazların ithalat bedelleri üzerinden yapılacak kesinti Çevre Katkı Payı

Telafi edici vergi

Bu

tabloda

2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 18. maddesi 4458 sayılı Gümrük Kanunu

yer

alan

vergisel

İthalattan önce bankalara yatırılmaktadır.

İthalattan önce bankalara yatırılmaktadır Gümrük idarelerince tahsil edilir.

ve

mali

yükler

Herhangi bir cezai düzenleme mevcut değildir

Herhangi bir cezai düzenleme mevcut değildir 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 234/5 inci maddesi.

kısaca

aşağıda

tanımlanmıştır. Güm rük Vergisi: 474 Sayılı Gümrük Giriş Tarife Cetveli Hakkında K anun uyarınca, bu K anuna ekli cetvellerde yer alan m alların ithali sırasında alman vergidir.

Gümrük Vergisi = Eşyanın Satış Bedeli + Navlun Ücreti (Taşıma) + Sigorta Bedeli + Yurt Dışı Diğer Giderlerin toplamı alınarak hesaplanan ve gümrük vergisinin matrahını oluşturan kıymettir. N avlun: İthal eşyasının yüklem e limanından, varış limanına kadar yapılan aktarma, elleçlem e vb. m asrafların dahil edildiği toplam taşıma ücretidir. İthalat beyanı esnasında navlun faturasının ibrazının m üm kün olmaması halinde fatura bedelinin %10 ‘u navlun kabul edilir.

155

Sigorta Bedeli: İthal eşyasının taşıma sırasında zarara uğraması

ihtimaline karşı yaptırılan sigortanın riziko

prim bedelidir.

Sigorta

yaptırılmamış ise eşya bedelinin %3 ü oranında beyan edilir. Satış bedeli sadece ithal eşyasına ait satış faturasında yer alan kıymetle sınırlı olmayıp, bu bedele Gümrük Kanunu'nun,ilgili maddelerinde belirtilen ve satıcı yararına ödenen bazı kıymetlerinde (eğer varsa) ilave edilmesi gerekir. K atm a D eğer Vergisi (İthalde Alınan) : 3065 Sayılı Katma Değer Vergisi

Kanunu hükümleri uyarınca her türlü mal ithalatı ile ithal edilen mallar için yurtdışmdan temin edilen hizmetler üzerinden alman bir yayılı muamele vergisidir.

Katma Değer Vergisi, ithalat işlemi yapılan eşyanın CİF kıymeti, eşyanın ithali için yapılan bütün masraflar ile ödenen vergi ve fonların da dahil olduğu KDV matrahının üzerinden ve bu vergiye tabi ithal eşyanın özelliğine göre %1, %8 ve %18 (genel oran) olmak üzere üç farklı oranda hesaplanıp tahsil edilen vergidir. Özel Tüketim Vergisi: 4760 Sayılı Kanun uyarınca, Kanuna ekli listelerde

yer alan mallar üzerinden alınan bir muamele vergisidir. ÖTV Kanunu eki listelerde yer alan ve ithalinde ödenmesi veya teminata bağlanması gereken vergidir. Eşyanın özelliğine göre maktu (eşyanın kg, adet, litresi üzerinden ilgili listede belirtilen TL karşılığı) veya oran (matrah üzerinden % karşılığı) olarak hesaplanır. Oran üzerinden hesaplanan ÖTV’

nin matrahı da aynı KD V matrahında olduğu gibi oluşturulur. Ancak önce ÖTV hesaplanarak KD V matrahına dahil edilir. D am ga Vergisi: 488 Sayılı Damga Vergisi Kanunu uyarınca gümrük

işlemleri sırasında düzenlenen kağıtlar üzerinden alman bir vergidir. Bu vergi maktu olarak alınmaktadır. 156

A nti D am ping Vergisi, Sübvansiyona Karşı Telafi E dici Vergi: 3577

Sayılı Kanun uyarınca, İthalatta Haksız Rekabeti Değerlendirme Kurulu tarafından yapılan soruşturma sonucunda, dampinge konu edildiği belirlenen malın ithalatında damping marjı kadar dampinge karşı vergi; sübvansiyona konu malın ithalinde ise sübvansiyon marjı kadar telafi edici vergi alınır.

Gümrük vergisi ile aynı şekilde hesaplanan, matrahını CİF kıymetin oluşturduğu ancak bazı hallerde de eşyanın miktarı üzerinden maktu olarak tahsil edilen ve yerli üreticiyi korumak amacıyla uygulanan vergilerdir. E k M ali Yükümlülük: 2976 Sayılı Kanun uyarınca, dış ticaretin, ülke

ekonomisinin

yararına

düzenlenmesini

sağlamak

amacıyla

Bakanlar

Kurulunca ithalat, ihracat veya dış ticaret işlemleri üzerine konulan vergi ve benzeri yükümlüler dışında ek mali yükümlülüklerdir. Toplu K onut Fonu (Tarım Payı): 2976 Sayılı Kanun uyarınca, İthalat

Rejimi Kararı eki işlenmiş tarım ürünlerinin yer aldığı liste kapsamı eşyanın ithalinde, bu ürünün bünyesinde yer alan tarım ve sanayi payı ayrıştırılarak, belirlenen tarım ürünü payı üzerinden Toplu Konut Fonu adı altında tahsil edilen bir mali yüktür. K aynak Kullanım ını D esteklem e Fonu:

88/12944 Sayılı Kaynak

Kullanımını Destekleme Fonu Hakkında Karar uyarınca. Kabul kredili, vadeli akreditif ve mal mukabili ödeme şekillerine göre yapılan ithalatta %6 oranında ödenen mali bir yüktür. Tütün Fonu: 4926 Sayılı Kanuna dayanılarak çıkarılan Bakanlar Kurulu

Kararlarında yer alan tütün ve tütün mamulleri ithalatında tahsil edilen bir mali yüktür.

157

Fikir ve sanat eserlerinin tespit edildiği taşıyıcı materyaller ile bu eserleri çoğaltmaya yarayan teknik cihazların ithalat bedelleri üzerinden yapılacak kesinti: 5846 Sayılı Kanun uyarınca her türlü boş video kaseti, ses

kaseti, bilgisayar disketi, CD, DVD gibi taşıyıcı materyaller ile fikir ve sanat eserlerinin çoğaltılmasına yarayan her türlü teknik cihaz üzerinden alınan vergi benzeri bir gelirdir. Çevre Katkı Payı: 2872 Sayılı Çevre Kanunu uyarınca, ithaline izin

verilen kontrole tâbi yakıt ve atıklar üzerinden alınan bir vergi benzeri bir gelirdir. Telafi E dici Vergi: 4458 Sayılı Gümrük Kanunu uyarınca ülkemizin taraf

olduğu anlaşma hükümlerine göre dahilde işleme rejimi altında elde edilen Türk menşeli eşyanın anlaşmalara taraf ülkelere ithali sırasında tercihli tarife uygulamasından yararlanması, eşyanın bünyesine giren serbest dolaşımda olmayan eşyanın ithalat vergilerinin ödenmesi ve buna ilişkin belgelerin onaylanması koşuluna bağlı olduğu hallerde, ihracata konu eşyanın bünyesine giren üçüncü ülke menşeli malın ithalatına ilişkin olarak tahsil edilen bir vergidir.

4.5.ÖRNEK VERGİ HESAPLAMALARI X İthalatçı firması Japon YZ firmasından 100 adet fotoğraf makinasım tanesi 120$’dan ithal edecektir. Satıcı firma satış toplamı üzerinden %10 iskonto yapmıştır. Sözleşme uyarınca ödeme şekli Vadeli Akreditif, teslim şekli CIF’tir. İthalat esnasında 1500$ navlun, 500$ sigorta, 400$ yurt dışı masraf ve 300$ da gümrük masrafı yapılmıştır. İthalat tarihinde Geçerli vergi oranları Gümrük Vergisi Oranı %15, KDV Oranı %18, ÖTV Oranı %7 ve Damga Vergisi 60fc’dir.

158

Fotoğraf makinelerinin bedeli 100 x 120$ = 12.000$ CİF Bedel

: 12.000$ + 1.500$ + 500$ = 14.000$

Satıcının fatura toplamı üzerinden yaptığı iskonto sadece mal bedeli üzerinden olacaktır. Ancak bu iskonto tutarı CİF değeri değiştirmeyecektir. Yapılan iskonto tutarı : 12.000$ x % 10 = 1.200$ Satıcıya ödenecek fatura bedeli ise 14.000 - 1.200 = 12.800$ olacaktır. Teslim şekli “Vadeli A kreditif’ olması nedeniyle %6 oranında KKDF hesaplaması da yapılması gerekmektedir. Döviz kurları ise şöyledir : TC Merkez Bankası Döviz Alış Kuru

: 1$ = 2,256

TC Merkez Bankası Döviz Satış Kuru : 1$ = 2,306

4.5.1.Gümrük Vergisi Hesaplaması \

Gümrük Vergisi Matrahı = (CİF Bedel + Yurt Dışı Masraflar) Gümrük Vergisi = (Gümrük Vergisi Matrahı) x (Gümrük Vergisi Oram)

Gümrük Vergisi Matrahı= 14000$ + 400$ =14.400$ Gümrük Vergisi = 14.400$ x %15 = 2.160$

Gümrük Vergisinin 6 karşılığı ise; 2.160$ x 2.306 = 4.968 6 olacaktır. KKDF

= (Fatura Tutarı) x (% KKDF Oranı)

KKDF

=

12.800$ x % 6 = 768$

olacaktır. Burada dikkat edilecek husus, KKDF hesaplanırken iskontolu fatura tutarının matrah olarak kullanılıyor olmasıdır. Türk Lirası Karşılığı ise 768$ x 2,256 = 1.7286 olacaktır.

159

BİLGİ Mal bedeli ve vergiler TC Merkez Bankası Döviz Satış Kuru üzerinden hesaplanırken Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu hesaplamasında TC Merkez Bankası Döviz Alış Kuru üzerinden hesaplama yapılmaktadır.

4.5.2. ÖzeI Tüketim Vergisi Hesaplaması

Özel Tüketim Vergisi Matrahı

=

(Gümrük

Vergisi

Matrahı)

+

(Gümrük Vergisi) + (Damga Vergisi) + (varsa başka vergiler) + KKDF + (Gümrükte yapılan diğer masraflar) Özel Tüketim Vergisi = (Özel Tüketim Vergisi Matrahı) x (ÖTV Oranı)

(Gümrük vergisi matrahının 6 karşılığı = 14.400$ x 2,306 = 33.1206 ) Özel Tüketim Vergisi Matrahı = 33.1206 + 4.9686 T 606 + 1.7286 = 39.8766 Özel Tüketim Vergisi = 39.8766 x %7 = 2.7916

4.5.3. Katma Değer Vergisi Hesaplaması KDV Matrahı = (Özel Tüketim Vergisi Matrahı) + (Özel Tüketim Vergisi) KDV = (KDV Matrahı) x (KDV oranı)

KDV Matrahı = 39.8766 + 2.7916 = 42.6676 KDV = 42.6676 x %18 = 7.6706

f 160

4.6.İTHALAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİNDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR ►İthalat işlemlerinin muhasebe

kayıtları yapılırken

fiili ithalat

tarihindeki TC Merkez Bankası Döviz Satış Kuru dikkate alınır. ►Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu hesaplanırken TC Merkez Bankası Döviz alış kuru dikkate alınır. İthalat işleminin stok, duran varlık, yapılmakta olan yatırım .malı olmasına göre farklı muhasebe işlemleri yapılır. ►Stok İthalatı ile ilgili muhasebe kayıtlarında stok ile ilgili ithalatın maliyetine dahil edilecek mal bedeli ve girdiler (yurt dışı ve yurt içi harcamalar), ithalatın tamamlanması aşamasına kadar 159.Verilen Sipariş Avansları Hesabı’mn alt hesaplarında izlenir. Bu hesaba borç kaydedilir. İlgili hesaplar (100, 102, 103, 321, 320 gibi) alacaklandırılır. İthalatın tamamlanmasından sonra Verilen Sipariş Avansları Hesabında biriken tutarlar ilgili stok

(150, 151, 152, 153 gibi) hesabına borç kaydedilerek

aktarılır, karşılığında Verilen Sipariş Avansları hesabi da alacak tarafa kayıt yapılarak kapatılır. ►Maddi Duran Varlık İthalatında ise; ithal edilen maddi duran varlığın maliyetine dahil edilecek, yurt dışı, yurt içi harcamalar ile kdv hariç ödenen tüm vergi ve fonlar, ithalatın tamamlanması aşamasına kadar 259.Verilen Avanslar Hesabı’nm alt hesaplarında, ithalatın tamamlanmasından sonra ise ithalatı yapılan duran varlıkla ilgili (253, 254, 255 gibi) hesaplara borç kaydedilerek aktarılır, karşılığında 259.Verilen Sipariş Avansları Hesabı da alacak tarafa kayıt yapılarak kapatılır. ►Gümrükte ödenen tüm vergiler de malın maliyetine dahil edilir. Yani 159 veya 259 hesaplarının alt hesaplarına kayıt yapılır. Ancak gümrükte ödenen Katma Değer Vergisi 191 .İndirilecek KDV Hesabında izlenir. 161

2015 Damga Vergisi Oranları, Yeni Damga Vergisi Oranları Her yıl için ayrı olarak belirlenen Damga Vergisi Oranları yayınlandığı tarihi takip eden yılın başından itibaren uygulamaya girer. Damga Vergisine tabi kâğıtlara ilişkin, damga vergi oranları ve tutarları aşağıdaki listede ayrıntılı olarak gösterilmektedir. 2015 yılı Damga Vergisi Oranları 01.01.2015 tarihi itibariyle uygulanmaya başlayacaktır.

Damga Vergisine Tabi Kağıtlar [(1) SAYILI TABLO] I. Akitlerle ilgili kağıtlar

A.Belli parayı ihtiva eden kağıtlar: 1. Mukavelenameler, taahhütnameler ve temliknameler

(Binde 9,48)

2. Kira mukavelenameleri (Mukavele süresine göre kira bedeli üzerinden)

(Binde 1,89)

3. Kefalet, teminat ve rehin senetleri

(Binde 9,48)

4. Tahkimnameler ve sulhnameler

(Binde 9,48)

5. Fesihnameler (Belli parayı ihtiva eden bir kağıda taalluk edenler dahil)

(Binde 1,89)

6. (Değişik: 5766/10-b md.) (Yürürlük: 6/6/2008) Karayolları Trafik Kanunu uyarınca kayıt ve tescil edilmiş ikinci el araçların satış ve devrine ilişkin sözleşmeler

(Binde 1,89)

B. Belli parayı ihtiva etmeyen kağıtlar:

1. Tahkimnameler

(45,30 TL)

2. Sulhnameler

(45,30 TL)

3.Turizm işletmeleri ile seyahat acentelerinin aralarında düzenledikleri kontenjan sözleşmeleri (Belli parayı ihtiva edenler dahil)

(254,40 TL)

II. Kararlar ve mazbatalar

1. Meclislerden, resmi heyetlerden ve idari davalarla ilgili olmayarak Danıştaydan verilen mazbata, ilam ve kararlarla hakem kararları: (Binde 9,48)

a) Belli parayı ihtiva edenler

(45,30 TL)

b) Belli parayı ihtiva etmeyenler

162

2.(Değişik:5766/10-cmd.)(Yürürlük : 6/6/2008) İhale kanunlarına tabi olan veya olmayan resmi daire ve kamu tüzel kişiliğini haiz kuramların her türlü ihale kararları

(Binde 5,69)

4

III. Ticari işlemlerde kullanılan kağıtlar 1. Ticari ve mütedavil senetler: a) Emtia senetleri: aa) Makbuz senedi (Resepise)

(15,80 TL)

ab) Rehin senedi (Varant)

(9,30 TL)

ac) îyda senedi

(1,70 TL)

K„

ad) Taşıma senedi

(0,60 TL)

b) Konşimentolar

(9,30 TL)

c) Deniz ödüncü senedi

(Binde 9,48)

d) İpotekli borç senedi, irat senedi

(Binde 9,48)

2. Ticari belgeler: a) Menşe ve Mahreç şahadetnameleri

(15,80 TL)

b) Resmi dairelere ve bankalara ibraz edilen bilançolar ve işletme hesabı özetleri: ba) Bilançolar

(35,00 TL)

bb) Gelir tabloları

(16,90 TL)

bc) İşletme hesabı özetleri

(16,90 TL)

c) Barnameler

(1,70 TL)

d) Tasdikli manifesto nüshaları

(7,00 TL)

e) Ordinolar

(0,60 TL)

f) Gümrük idarelerine verilen özet beyan formları

(7,00 TL)

IV. Makbuzlar ve diğer kağıtlar

163

1. Makbuzlar: a)Resmi daireler tarafından yapılan mal ve hizmet almalarına ilişkin ödemeler (avans olarak yapılanlar dahil) nedeniyle, kişiler tarafından resmi dairelere verilen ve belli parayı ihtiva eden makbuz ve ibra senetleri ile bu ödemelerin resmi daireler nam ve hesabına, kişiler adına açılmış veya açılacak hesaplara nakledilmesini veya emir ve havalelerine tediyesini temin eden kağıtlar

(Binde 9,48)

b) Maaş, ücret, gündelik, huzur hakkı, aidat, ihtisas zammı, ikramiye, yemek ve mesken bedeli, harcırah, tazminat ve benzeri her ne adla olursa olsun hizmet karşılığı alman paralar (Ek: 5.766/10-ç md.) (Yürürlük: 6/6/2008) (avans olarak ödenenler dahil) için verilen makbuzlar ile bu paraların nakden ödenmeyerek kişiler adına açılmış veya açılacak cari hesaplara nakledildiği veya emir ve havalelerine tediye olunduğu takdirde nakli veya tediyeyi temin eden kağıtlar

(Binde 7,59)

c) Ödünç alınan paralar için verilen makbuzlar veya bu mahiyetteki senetler

(Binde 7,59)

d) îcra dairelerince resmi daireler namına şahıslara ödenen paralar için düzenlenen makbuzlar

(Binde 7,59)

2. Beyannameler (Bu beyannamelerin sadece bir nüshası vergiye tabidir): a) Yabancı memleketlerden gelen posta gönderilerinin gümrüklenmesi için postanelerce gümrüklere verilen liste beyannamelerde yazılı her gönderi maddesi için

(0,60 TL)

b) Vergi beyannameleri: ba) Yıllık gelir vergisi beyannameleri

(45,30 TL)

bb) Kurumlar vergisi beyannameleri

(60,50 TL)

bc) Katma değer vergisi beyannameleri

(29,90 TL)

bd) Muhtasar beyannameler .

(29,90 TL)

be) Diğer vergi beyannameleri (damga vergisi beyannameleri hariç)

(29,90 TL)

c) Gümrük idarelerine verilen beyannameler

(60,50 TL)

d) Belediye ve il özel idarelerine verilen beyannameler

(22,30 TL)

e) Sosyal güvenlik, kurumlarına verilen sigorta prim bildirgeleri

(22,30 TL)

f) (Ek:5838/15 md.)(Yürürlük: 28/02/2009)Elektronik ortamda birlikte verilen muhtasar beyanname ve sigorta prim bildirgesinden sadece muhtasar beyanname için 3. Tabloda yazılı kağıtlardan aslı 1,00 Yeni Türk Lirasından fa'zla maktu ve nispi vergiye tabi olanların resmi dairelere ibraz edilecek özet, suret ve tercümeleri.

164

(35,50 TL)

(0,60 TL)

4.7.ÖDEME ŞEKİLLERİNE GÖRE İTHALAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ 4.7.1.Peşin İthalat İşlemleri ve Muhasebeleştirilmesi

Peşin Ödeme: Mal bedelinin, ithalat gerçekleşmeden

önce satıcıya

ödenmesini ifade etmektedir. Bu ödeme şeklinde risk ithalatçıya aittir. Bu ödeme şeklinin ihracatçıya sağladığı fayda ise bir çeşit ön finansmandır. B u ödeme şeklinin sağlamış olduğu avantajlar ise şunlardır.

►Mal bedeli peşin ödendiği için, alıcıya (ithalatçıya) mal bedelinden iskonto yapılması imkanı doğar, ►Diğer

ödeme

şekillerinde

ortaya

çıkan

banka komisyon

ve

masraflarına oranla düşük maliyet oluşturur. ►Satıcının (ihracatçının) mal bedelini peşin almasına rağmen malları göndermemesi riski daima mevcuttur. Bu nedenle kesinlikle karşılıklı güvene dayalı bir ödeme şeklidir.

Örnek: Türkiye ABC ithalatçı firması ile İtalyan ihracatçı firması arasında bayan ayakkabısı ithalatı için 30.0006Tuk ihracat sözleşmesi imzalanmıştır. Sözleşmeye göre ithalatın ödeme şekli peşin ödeme, teslim şekli FO B’dur. Döviz Kuru 1€ = 2,71fc’dir. İthalat masrafları şöyledir Mal bedeli Yurt dışı masrafları

30.0006 2006

Navlun

2.0006

Sigorta

1.0006

Gümrükte yapılan masraflar

5006

Yurt içi nakliye

5006 + KDV

%10 gümrük vergisi ve %18 KDV ödenmiştir. 165

NOT: Ödeme şeklinin Peşin Ödeme Olması nedeniyle Kaynak t Kullanımı Destekleme Fonu hesaplaması yapılmayacaktır. €, ■ m ,'

. .

İthalat bedelinin ihracatçı firmaya transfer edilmesi durumunda yapılacak muhasebe kaydı şöyle olacaktır. 81.300

159.VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI

81.300

159.02. Yurt Dışı Sipariş Avansları 1 5 9 .0 2 .0 1 .İthalat Malı 102. BANKALAR

81.300

102.01. X Bankası 102.01.01.

Döviz Tevdiat Hesabı

102.01.01.01.

C Hesabı

81.300

(30.000C x 2,71i») İthalat bedelinin ödenmesi

İthalat vergilerinin ve m asraf ödemeleri de yine 159.Verilen Sipariş Avansları hesabına kaydedilecektir.

İlgili hesaplamalar i»’sına çevrilerek

hesaplanmıştır, fc’sına çevrilme kuru T.C. Merkez Bankası döviz satış kuru baz alınarak yapılmaktadır. Vergilerin hesaplanması şöyle olacaktır (soruda 1€ = 2,716’dir). Gümrük Vergisi = (Mal bedeli + Navlun + Sigorta + Yurt dışı masraflar) x (Gümrük Vergisi Oranı) Gümrük Vergisi = (81.300 + 5.420 + 2.710 + 542) x (%10) = 89.972 xo/0ıo = 8.997 i» gümrük vergisi ödenecektir.

166

KDV = (Gümrük Vergisi Matrahı + Gümrük Vergisi. + Gümrükte yapılan masraflar) x (KDV Oranı) = (89.972 + 8.972+ 1.355) x(% 18) = 18.0536- gümrükte ödenecek katma değer vergisi

Bu hesaplamalardan sonra muhasebe kaydı yapılırken gümrük vergisi 159.Verilen Sipariş Avansları Hesabına, Katma Değer Vergisi ise 191. İndirilecek KDV Hesabına yazılacaktır. Vergilerin Ödemesi nakit yapılırsa 100.Kasa Hesabı, Banka havalesi ile yapılırsa 102.Bankalar Hesabı veya günlük çek verilirse 103 .Verilen Çekler ve Ödeme Hesabı kullanılır.

159.VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI

8.997

159.02.Yurt Dışı Sipariş Avansları 159.0 2.0 3.Güm rük Vergisi

8.997 18.053

191.İNDİRİLCEK KDV

100. KASA

18.053

27.050

Vergilerin Ödenmesi

İthalat işlemi sırasında yapılan masraflar yine 159.Verilen Sipariş Avansları Hesabının alt hesaplarında izlenecektir. Masrafların ödemesi daha sonra yapılacaksa 320.Satıcılar Hesabı kullanılır.

167

159.VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI

10.527

159.02 Yurt Dışı Sipariş Avansları 542

159.04.Yurt Dışı M asraflar 15 9 .0 5 .Navlun

5.420

159.06.Sîgorta

2.710

15 9.07.Güm rük Masrafı

1.355 500

159.08.Yurt İçi Nakliye 191.İNDİRİLECEK KDV

90

90

191.02.Yurt İçi Nakliye Ücreti 320.SATICILAR

10.617

Güm rük m asraflarının kaydı

İthalat işlemi tamamlandıktan sonra 159.Verilen Sipariş Avansları Hesabı ilgili stok hesabı olan 153.Ticari Mallar Hesabına devredilerek kapatılır.

100.824

153.TİCARİ MALLAR

100.824

159.VERİLEN SİPARİŞ AVANSLAR

159.02.Yurt Dışı Sipariş Avansları 81.300

1 5 9 .0 2 .0 1 .İthalat Malı 15 9.0 2.0 3.Güm rük Vergisi

8.997

159.04.Yurt Dışı M asraflar

542

1 5 9.0 5.Navlun

5.420

15 9.06.Sigorta

2.710

159.07.Güm rük M asrafı

1.355 500

159.08.Yurt İçi Nakliye İthalat dosyasının kapatılması

168

Cfl

BİLGİ: FOB teslim şekli olması nedeniyle yukarıdaki örnekte navlun ve sigorta masrafları ithalatçıya masraf olarak kaydedilmiştir. FOB Teşlimde ithalatçının sorumluluklarını hatırlayalım. Sözleşme koşullarına uygun olarak mal bedelini öder. İthalat için gümrük belgelerini düzenleyerek ithalat gümrük işlemlerini tamamlar. İthalat gümrük vergilerini öder. Taşıma acentesi ile anlaşma yaparak navlun bedelini öder. Yükleme limanında mallar gemi güvertesine koyulduktan sonra malla ilgili oluşacak tüm masraf ve riskler alıcının sorumluluğundadır.

Sıra Sizde: AC Türkiye ithalatçı firması, MC Fransız ihracatçı firmasından parfüm ithalatı için sözleşme imzalamıştır. Sözleşmede ithalatın teslim şekli CFR, ödeme şekli peşin ödemedir. Fatura toplamı 80.0006’ dur. TC.Merkez Bankası döviz alış kuru

: 1€ = 2,826

TC Merkez Bankası döviz satış kuru : 1€ = 2,856

İthalat masrafları şöyledir: Fatura bedeli

80.0006 (CİF)

Sigorta

8006

Navlun

2.0006

Yurt içi taşıma

4006 + KDV

Gümrük Müşavir ücreti

7006 + KDV

Fransa Gümrüğünde yapılan masraf

6006

Türkiye Gümrüğünde yapılan masraf

4006

%12 Gümrük Vergisi, %18 KDV ve %15 ÖTV ödenmiş ve ithalat dosyası kapatılmıştır. 169

CFR = Mal Bedeli ve Navlun Ödenmiş Olarak Teslim Teslim şeklinin özellikleri : Bu teslim şeklinde satıcı tüm masraf ve riskleri üstlenerek malları yükleneceği limana kadar getirir. İhraç gümrük işlemlerini yaptırır ve navlun ücretini ödeyerek yüklemeyi gerçekleştirir. Bu andan itibaren tüm riskler ve navlun dışındaki malla ilgili tüm masraflar alıcıya aittir. Alıcının sorumluluğu : Sözleşme koşullarına uygun olarak mal bedelini öder. İthalat için gümrük belgelerini düzenleyerek ithalat gümrük işlemlerini tamamlar. Gümrük vergilerini öder. Varış limanında boşaltma masraflarını ve liman ücretlerini de ödemek suretiyle gecikmeksizin malını boşaltır. Taşıma süresince malla ilgili olarak yapılmış olan navlun dışındaki bütün masrafları ödemek zorundadır

y

W 4.7.2.Akreditifli İthalat İşlemleri ve Muhasebeleştirilmesi

Akreditif, ithalatçı firmanın talebi doğrultusunda, malların yüklendiğini gösteren şart koşulmuş vesaikin, belirlenen süre içinde ibraz edilmesi kaydıyla, belirli bir meblağın ihracatçıya ödeneceğini taahhüt eden şartlı bir banka garantisidir.

Akreditifli Ödeme, alıcı ve satıcı açısından yüksek güvence sağlayan ve ticaret yapanların şahsi güvenceleri yerine bankaların taahhüdünün ön plana çıktığı bir ödeme şeklidir. Bu ödeme şekli hem ithalatçıyı hem de ihracatçıyı koruyan bir ödeme şeklidir.

170

►İhracatçı, malların şevkini müteakip akreditif şartlarına uygun vesaiki (belgeleri) bankasına ibraz ettiği takdirde ödemenin kendisine yapılacağının garantisi altındadır. ►İthalatçı ise sevkiyat gerçekleştirilmeden ödemenin yapılmayacağını, ihracatçıya ancak uygun vesaik ibrazı karşılığında ödemenin yapılacağı güvencesini vermektedir.

Vadeli Akreditif ödeme şekli, ithalatçı firmanın kendi bankasına verdiği bir emirle ithal edeceği malın karşılığını ihracatçı firmanın bankasına, mal ihraç edildiği takdirde, bir kredi mektubu ile ödemeyi taahhüt ettiği ödeme şeklidir.

HATIRLAYALIM 88/12944 sayılı Kararnameye İlişkin KKDF Hakkında 6 Sıra No. lu Tebliğde; kabul kredili, vadeli akreditif ve mal mukabili ödeme şekillerine göre yapılan ithalatın KKDF kesintisine tabi olduğu hükme bağlanmıştır. Bu ödeme şekilleri içinde yer alan mal mukabili ödeme şeklinde, mal bedeli mallar gümrükten çekildikten sonra ödenmektedir. Vadeli akreditifli veya kabul kredili ithalatta ise mal bedelleri mallar gümrükten çekildikten sonra akreditifte belirtilen vadede veya poliçe vadesinde ödenmektedir. Vadeli ithalatta fon kesintisi alınma nedeni, malların fiili ithalinin gerçekleştirilmesinden sonra ithalat bedelinin lenmesi suretiyle ithalatçının kredilendir ilmiş olmasıdır.

Örnek: EC Türkiye ithalatçı firması ile Almanya ZXW ihracatçı firması oto aynası ithalatı için sözleşme imzalamıştır. Sözleşme uyarınca ithalatın teslim şekli CİF, ödeme şekli vadeli akreditiftir. İthalat fatura toplam tutarı 75.0006’dur. 171

CİF TESLİM ŞEKLİ »t. Özellikleri : Bu teslim şeklinde satıcı sigorta primi, navlun ve ; yükleme masrafları ve riskleri üstlenerek malları yükleyeceği limana ! getirir. Gemi acentesi ile anlaşır ve navlunu öder. Satış sözleşmesindeki \ malların belirtilen tarihte ve yerde yüklemesinin yapıldığını alıcıya l bildirir. Satıcı, sigorta primini ödemek suretiyle yüklediği mal cinsine ! uygun olan en dar kapsamlı deniz nakliyat sigortası yaptırır. Mallar gemi güvertesine koyulduktan sonra navlun ve sigorta primi dışındaki i masraflar ve diğer vuku bulabilecek her türlü (sigorta anlamında) risk «i alıcıya geçer. Mallar gemi güvertesine koyulduktan sonra navlun ve s ı sigorta primi dışındaki masraflar ve diğer vuku bulabilecek her türlü ; (sigorta anlamında) risk alıcıya geçer. \ Alıcının sorumluluğu : Sözleşme koşullarına uygun olarak mal bedelini öder. İthalat için gümrük belgelerini düzenleyerek ithalat gümrük işlemlerini tamamlar. Gümrük vergilerini öder. Malların varış limanında boşaltma masraflarını ve liman ücretlerini de ödemek suretiyle gecikmeksizin malını boşaltır. Teslim anından sonra navlun ve sigorta primi dışındaki meydana gelen bütün masraflar alıcı tarafından s i karşılanır.

'

Gümrük Beyannamesindeki TC Merkez Bankası Döviz alış kum

1€ = 2,876

TC Merkez Bankası Döviz satış Kum

1€ = 2,856

İthalat masrafları ise şöyledir: Akreditif masrafı olarak 100€ döviz tevdiat hesabından ödenmiştir. Navlun olarak 3.0006 ve sigorta olarak da 8006 ödenmiştir. İthalatçı gümrüğünde yapılan masraflar 500€’dur. Gümrük Müşavir ücreti 3006 + KDV olarak ödenecektir. %8 KDV, %5 Gümrük Vergisi, %10 ÖTV, %6 KKDF ödemesi yapılmış ve mal gümrükten çekilmiştir. İthalatçı EC Türkiye firması ithalat bedelini 10/07/20xx tarihinde döviz tevdiat hesabından transfer ederek ithalat dosyasını kapatmıştır.

172

10/07/20xx tarihinde TC Merkez Bankası Döviz alış kum

1€ = 2,82i»

TC Merkez bankası Döviz satış kum

1€ = 2,806

Öncelikli olarak ödeme şekli akreditifli ödeme şekli olması sebebiyle akreditif açılmış ve akreditif masrafı olarak 100€ döviz tevdiat hesabından ödenmiştir. Bu durumda muhasebe kaydı şöyle olacaktır. 159.VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI

285

159.02.Yurt Dışı Sipariş Avansları 285

159,02.01.A kred itif Gideri 102. BANKALAR

285

102.01. X Bankası 1 0 2 .0 1 .0 1 .

Döviz Tevdiat Hesabı

10 2.0 1.0 1.01.

C Hesabı

285

Akreditif açılm ası (100C x 2,85i. =285i» )

İthalata ilişkin faturanın ithalatçıya ulaşması durumunda yapılacak kayıt şöyle olacaktır. 159.VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI

213.750

159.02. Yurt Dışı Sipariş Avansları 1 5 9 .0 2 .0 2 .

213.750

İthalat Malı

320.SATICILAR

213.750

320.02.Yurt Dışı Satıcılar

213.750

(75.000C x 2,854») ithalat faturası kaydı

173

HATIRLAYALIM Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu TC Merkez Bankası Döviz Alış Kuru üzerinden hesaplanmaktaydı.

İlgili vergilerin hesaplamalarını yapacak olursak; İthalatın 6 tutarı

:

75.000€ x 2,876 = 215.2506

KKDF hesabı

:

215.250 x %6 = 12.9156

Diğer vergi hesaplamalarında TC Merkez Bankası döviz satış kuru esas alınmaktadır (bu örnekte 16 = 2,856 ). Gümrük Vergisi =(213.750 + 285) x(% 5) = 214.035 x % 5 = 10.7026 Gümrük Vergisi Özel Tüketim Vergisi = (214.035 + 10.702 + 1.425 + 12.915) x (%10) = 239.077 x % 1 0 = 23.9086 ÖTV Katma Değer Vergisi = (239.077 + 23.908) x %8 = 262.985 x % 8 = 21.0396 KDV İlgili vergi hesaplamaları yapıldıktan sonra muhasebe kayıtlarında KKDF, Gümrük Vergisi ve Özel Tüketim Vergisi, 159.Verilen Sipariş Avansları Hesabının alt hesaplarına kaydedilecek Katma Değer Vergisi ise

174

191.İndirilecek KDV Hesabına kayıt yapılacaktır. Vergilerin nakit ödendiği kabul edilmiştir.

159.VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARİ

47.527

15 9.02. Yurt Dışı Sipariş Avansları 159.03. KKDF

12.915

159.04.G üm rük Vergisi

10.702

1 5 9.0 5.Özel Tüketim Vergisi

23.908

191.İNDİRİLECEK KDV

21.039

1 9 1 .0 1 .İthalat KDV'si 100.KASA

68.564

Vergilerin Ödenmesi

Vergilerin ödenmesinden sonra ithalat sırasında yapılan masraf kayıtları yine malın maliyetine eklenmesi gerekmektedir. Bu durumda ithalatçının katlanmış olduğu m asraf kayıtları 159.Verilen Sipariş Avansları Hesabına kaydedilecektir. Navlun ve Sigorta bedelleri m asraf olarak kaydedilmemiştir.

159.VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI

1.725

159.02.Yurt Dışı Sipariş Avansları 15 9.06.Güm rük Masrafı

1.425

159.0 7.Güm rük M üşavir'Ücreti

300

191.İNDİRİLECEK KDV

54

1 9 1 .0 2 .M üşavir Ücreti lTakas ve Bağlı Muamele Yoluyla Yapılacak İhracata İlişkin 2006/4 seri no.lu Tebliğ, İhracat 2008/10 sayılı Tebliğ ile yürürlükten kaldırılması sonucu halihazırda takasa ilişkin ithalat ve ihracat işlemlerinin takibinin nasıl yapılacağına dair usul ve esasları düzenleyen bir mevzuat bulunmamaktadır. Bu durum takas işlemlerinde

219

Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu istisnasının uygulanamamasına neden olmaktadır. Yayımlanan genelge söz konusu işlemlerde ortaya çıkan bu hususa açıklık getirerek Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu istisnasının takas işlemlerinde uygulanabilmesi için gerçekleşmesi gereken şartları belirtmektedir. Söz konusu Genelge'ye göre; bankacılık sisteminin kullanılmadığı veya kullanılamadığı durumlarla sınırlı ve bu ülkelerle yapılan ticarete mahsus olmak üzere, ödeme şeklinin takas olarak beyan edildiği hallerde, aşağıda belirtilen

şartların

yerine

getirilmesi

durumunda

KKDF

kesintisi

yapılmayacaktır. 1. Takas işleminde tarafların aynı gerçek veya tüzel kişi olması, 2.

Takas işlemine ilişkin ithalat ve ihracat işleminin aynı gümrük

müdürlüğünden yapılması, 3. Takas işlemi gerçekleştirileceğinin ithalat ve ihracat işlemlerinin yapılması planlanan gümrük müdürlüğüne ekte yer alan dilekçe ile bildirilmesi ve takasa ilişkin sözleşmenin (Takas sözleşmesinin ithal ve ihraç edilecek eşyanın cinsini, Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonunu, miktarını, birim fiyatını, toplam değerini ve sözleşme süresini içermesi gereklidir.) aslı ü

*

ve yeminli tercüman tarafından yapılan Türkçe çevirisinin dilekçeye eklenmesi, 4.

Takas işlemi kapsamında yapılan ithalatlarda KKDF tutarı için 4458

sayılı Gümrük Kanununun 202'inci maddesi çerçevesinde teminat verilmesi, 5.

Eşya ihracatının önce yapılması halinde, ilk ihracat beyannamesinin

tescil tarihinden itibaren 3 ay içerisinde takas işleminin tamamlanması, 6.

Eşya ithalatının önce yapılması halinde, ilk ithalat beyannamesinin

tescil tarihinden itibaren 3 ay içerisinde takas işleminin tamamlanması gerekmektedir. 220

Diğer bir yandan yayımlanan Genelge'de söz konusu takas işlemine konu ithalat ve ihracatın firma beyanı doğrultusunda gerçekleştirildiğinin gümrük idaresince anlaşılmasını müteakip alman teminatların çözüleceği, ayrıca ithalat ve ihracatın tamamen veya kısmen gerçekleştirilmemesi halinde ise ithalatın ihracatı aşan kısmı için KKDF ile buna bağlı diğer alacakların tahsilinin gerçekleşeceği belirtilmiştir.

5.1.1.Takas Yoluyla Yapılan İhracat ve İthalat İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi Örnek: Türkiye KLM firması, Japonya XYZ firmasından oto aynası için 130.00Q€Tuk makarna ihracatı yapılacak, karşılığında ise aynı tutarda oto aynası ithalatı için sözleşme imzalanmıştır Sözleşmede kur, sabit kur olarak belirlenmiştir. Kur 1€ = 2,806 Takasa konu olan mallar sözleşme şartlarına uygun olarak hazırlanarak ihracat gerçekleştirilmiştir. Aynı şekilde Japon ithalatçı firması yasal süre içerisinde oto aynalarını ihracatçı firmaya göndermiştir. İhracatçı firma malları gümrükten çekerken, %18 KDV, %10 Gümrük vergisini ödeyerek malları gümrükten çekmiştir. İhracat ve ithalat işlemlerine ait muhasebe kayıtlarını yapınız. Öncelikli olarak ihracat gerçekleştiği için ihracat kaydı yapılacaktır.

120.ALICILAR

364.000

120.02.Yurt Dışı Alıcı 120.02.01.Japonya XYZ firm ası

364.000

601.YURT DIŞI SATIŞLAR

364.000

6 0 1 .0 1 .İhracat M alı-M akarna

364.000

(130.000C x 2,806) ihracat kaydı

221

İhracata ilişkin herhangi bir m asraf örnekte verilmediği için masraf kaydı bulunmamaktadır. Ancak ihracata ilişkin ödeme kaydı yapılmayıp ödeme takas yoluyla olması sebebiyle ikinci işlem olarak ithalat kaydı yapılacaktır.

\ BİLGİ İthalat aşaması bitene kadar ithalat malları 159/157 gibi stok hesaplarında izlenmesi doğru olacaktır.

\ 159.VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI

472.472

364.000

159.02.Yurt Dışı Avanslar 1 5 9.0 2 .0 1 .0 to Aynası

36.600

159.0 2 .0 2 .Güm rük Vergisi

72.027

191.İNDİRİLECEK KDV

72.072

1 9 1.0 1 .İthalat KDV

364.000

120.ALICILAR

120.02.Yurt Dışı Alıcı 364.000

12 0.0 2.O l.Japonya XYZ firm ası 102. BANKALAR

108.472

Oto aynası ithalatı

Yevmiye kaydından da anlaşılacağı üzere ithalat vergisi ve KDV banka hesabından ödenmiş Japonya firmasına olan borç ise karşılıklı takas yolpyla ithalat-ihracat yapıldığından dolayı 120. Alıcılar Hesabıyla kapatılmıştır. İthalatın

gerçekleşmesiyle

birlikte

159.Verilen

Sipariş Avansları

Hesabını, 153 .Ticari Mallar Hesabına aktararak ithalat dosyası kapatılacaktır.

222 /

153.TİCARİ MALLAR

472.472

153.01 Oto Aynası 159.VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI

472.472

159.02.Yurt Dışı Avanslar 159.0 2.0 1.Oto Aynası

364.000

1 5 9.0 2.0 2.Güm rük Vergisi

36.400

avans hesabının kapatılması

NO T: Mal alış işlemlerinde katlanılan harcamalar ilgili stok hesabına aktarılarak malın maliyetine eklenmektedir. Bu nedenle ithalat işlemlerinde K D V hariç ödenen tüm vergiler ve katlanılan masraflar ve kur farkları malın maliyetine eklendiğinden dolayı ödenen gümrük vergisi 159 Verilen Sipariş Avansları Hesabına kaydedilmiştir

Sıra Sizde: Efecan A.Ş., Brezilya BKJ firması ile takas yoluyla ödeme şeklinde ithalat-ihracat sözleşmesi imzalamışlardır. Sözleşme uyarınca Efecan A.Ş., Brezilya BKJ firmasına 145.000€’luk tekstil ürünü gönderecek, aynı tutarda Brezilya BKJ firmasından kahve ithal edecektir. Fiili ihracat 20/10/20xx tarihinde gerçekleşmiştir. Bu tarihte 1€ = 2,856'dir. İthalat malları 1 ay sonra Edirne-Kapıkule gümrüğüne gelmiş ve ithalatı gerçekleşmiştir. Gümrükte %12 gümrük vergisi, %18 KDV, %6 KKDF nakit olarak ödenmiştir. Ayrıca Efecan A.Ş. Kahve ithalatı için yurtdışında 1.5006 gümrükte de 8006 m asraf ödemiştir. İthalat günü 16 = 2 ,8 % ’dir. Gerekli muhasebe kayıtlarını yapınız. 223

5.2.TRANSÎT TİCARET 5.2.1.Transit Ticaret ile İhracat Süreci ve Muhasebeleştirilmesi Transit ticaret, yurt dışında veya serbest bölgede yerleşik bir firmadan ya da gümrük antreposundan satın alman malın, ülkemiz üzerinden transitolarak veya doğrudan yurt dışında veya serbest bölgede yerleşik bir firmaya ya da antrepoda satılmasıdır. Tanımdan da anlaşılacağı gibi, milli olmayan bir malın satın alınması ve malın millileştirmeden satılması işlemidir.

1.

Türkiye yerleşik ABC Firması İtalya X firmasından satın almış olduğu

malı ithal etmeden gümrük antreposunda depolamaktadır. 2. İthal edilen mal gümrük antrepo da tutulur. 3.

Türkiye’de yerleşik ABC firması, Türkiye’de yerleşik XYZ firmasına

İtalya’dan ithal ettiği malı Türkiye sınırlarına sokmadan (malı millileştir­ meden) antrepoda satar. 224

4.

Türkiye’de yerleşik XYZ firması antrepodaki malı M ısır’daki Y

işletmesine mal gümrük antreposunda iken satar. 5. Antrepo mal M ısır’daki Y İşetmesine teslim edilir. Yukarıdaki şekilden de anlaşılacağı üzere Türkiye’deki firma malı yurtdışmdan ithal ettiği malı Türkiye sınırlarına sokmadan yine Türkiye’de bulunan başka firmaya satış işlemini gerçekleştirmiştir. Böyle durumda satın alman mala ait herhangi bir vergi ödemesi söz konusu olmamaktadır. Malı satın alan diğer firma yine malı Türkiye’ye ithalini gerçekleştirmeden malın gümrük antreposundan ihracanı gerçekleştirmektedir.

; j ! i

iI.

BİLGİ: Transit ticarete konu olan eşyanın satılması, antrepoya konulması durumunda, ithalat rejimi, ihracat rejimi ile gümrük ve dış ticaret mevzuatı uyarınca ithalat ya da ihracat sayılmaması nedeniyle fon, vergi, KDV, gümrük vergisi, resim, harç vb gibi vergiler tahsil edilmemektedir.

Örnek:

Türkiye’de yerleşik Onur A.Ş.

firması, İtalyan XYZ

firmasından 100.000€Tuk bayan ayakkabısı satın almıştır. Bu tarihte (1€ = 2.976)’dir. Ayakkabılar Kapıkule gümrük antreposunda depolanmaktadır. Onur A.Ş. İtalyan firmasına borucunu döviz tevdiat hesabından ödemiştir. Onur A.Ş. malları gümrük antreposunda (serbest dolaşıma sokmadan) Türkiye’de yerleşik Elçin A .Ş’ye 120.000€’ya (1€ = 2,986) 1 haftalık çek karşılığında

satmıştır.

Elçin

A.Ş

ise

almış

olduğu

ayakkabıları

Yunanistan’daki X firmasına 140.000€’ya satışını gerçekleştirmiştir. (1€ = 2,996)

225

1.Onur A.Ş. firmasının İtalyan XYZ firmasından almış olduğu malların stok hesabına kaydı.

297.000

153.TİCARİ MALLAR

297.000

153.02.Antrepodaki m allar

102.BANKALAR

297.000

102.01.X Bankası 297.000

10 2 .0 1 .0 2 .Döviz Tevdiat Hesabı

İtalyan XYZ firm asından ayakkabı alımı

2.Onur A.Ş.

firmasının

gümrük antreposunda bulunan malları

Türkiye’de yerleşik Elçin A.Ş. firmasına satması durumunda ise;

357.600

101.ALINAN ÇEKLER

101.02.Yabancı Paralı Çekler 357.600 357.600

601.YURT DIŞI SATIŞLAR

601.02.Antrepodaki M allar 357.600 (120.000C x 2.986 )antrepodan m alların satışı

226

3.Elçin A.Ş. ise satın almış olduğu ayakkabıları stok hesabına kaydedecektir.

153.TİCARİ MALLAR

357.600

153.02.Antrepodaki M allar

357.600

103.VERİLEN ÇEKLER VE

357.600

Ö DEM E EMİRLERİ

102.Q2.Yabancı paralı çekler

357.600

Antrepodaki m alların satın alınması (120.000C x 2.98fc)

4-Elçin A.Ş’nin malları Yunanistan X firmasına satması durumunda ise muhasebe kaydı şöyle olacaktır.

120 ALICILAR

418.600

101.02.Yurt Dışı Alıcılar

418.600

601.YURT DIŞI SATIŞLAR

418.600

601.02.Antrepodaki M allar

418.600

(140.000C x 2.99fc) antrepodan m alların satışı

227

Sıra Sizde: Türkiye’de yerleşik EFE İthalat-İhracat A.Ş. Fransa'dan XYZ firmasından 120.0006 karşılığı kozmetik satın almış ve bu malları Avrupa Serbest Bölgesindeki antrepoya koymuştur. Yine Türkiye’de yerleşik ÇETİN İthalat-İhracaf A.Ş firması bu malları EFE A .Ş’den 150.0006 karşılığında transit ticaret kapsamında satın almış, Bulgaristan WYZ firmasına 180.000 6 karşılığında satmıştır. Satış ve alış işlemleri döviz tevdiat hesapları üzerinden gerçekleşmiştir. İşlenilenler: 1. EFE İthalat-İhracat A.Ş. firmasına ait muhasebe kayıtlarını yapınız 2. ÇETİN İthalat - İhracat A.Ş firmasına ait muhasebe kayıtlarını yapınız.

5.3.GEÇİCİ İTHALAT REJİMİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ Geçici ithalat rejimi, serbest dolaşıma girmemiş eşyanın ithalat vergilerinden tamamen ya da kısmen m uaf olarak ve ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın, Türkiye Gümrük Bölgesi içinde kullanılması ve bu kullanım sırasındaki olağan yıpranma dışında, herhangi bir değişikliğe uğramaksızm yeniden ihracına ilişkin süreçlerin Gümrük Kanunu Madde 128 ile 134 arasında düzenlendiği gümrük rejimdir. Geçici ithalat rejiminde vergilerden m uaf olarak serbest dolaşıma giren eşya üzerinde herhangi bir değişiklik yapılmadan, bu eşyayı deneyip kullanabilme imkanı olmaktadır. Geçici ithalat rejiminden yararlanmak için gerekli izinlerin alınması gerekmektedir. Bu izinler ilgilinin talebi üzerine gümrük idareleri tarafından verilmektedir, (gümrük kanununun 189.md.) İzin süresi ise eşyanın mahiyeti, niteliği, kullanım alanı, kullanılacağı sektör gibi kriterleri gümrük idareleri tarafından değerlendirilerek maksimum dört ay

228

olarak belirlenebilmektedir. Özel durumların varlığı halinde ise bu süre yirmi dört aya kadar uzatılabilmektedir. Geçici ithalat uygulaması kapsamında serbest dolaşıma girişi yapılan eşya için gümrük muafiyeti açısından iki yol bulunmaktadır. a)

Tam Muafiyet: Gümrük idareleri tarafından, geçici ithalat rejimi

kapsamında serbest dolaşıma girişi yapılan eşyanın ülkemizde bulunduğu süre (kesin ithalat işlemi yapılana kadar ya da eşya geri gönderilene kadar olan yasal süre) boyunca vergilerin tahsil edilmemesidir. b)

Kısmı Muafiyet: Geçici ithalat rejimine tabii tutulan eşyadan, eşyanın

rejime tabi tutulduğu her ay boyunca ithalat vergileri tutarının %3 oranında tahsil edilmesidir. Bu vergiler, geçici ithalat rejiminden yararlanılan her ay için alınmaktadır. Ancak eşyaya geçici ithalat izni 20 gün ya da 45 gün gibi süreler verilmişse, 20 gün için 1 ay, 45 gün için ise 2 ay üzerinden vergi hesaplaması yapılmaktadır.

5.3.1.Geçici İthalat İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi Geçici ithalat rejimine tabi olan eşya genellikle yurda getirildiğinde dönenmek üzere getirilmektedir. Eşyayı yurda getiren kişi veya işletme bu eşyayı henüz satın almamış sayılmaktadır. Yani eşyanın mülkiyeti halen yurt dışındaki satıcıdadır. Eşya yasal deneme süresinde satın alınmaya karar verilirse kesin ithalat işlemi yapılarak muhasebeleştirilmesi daha önce ithalat işlemlerinde anlatıldığı şekilde muhasebeleştirilir. Ancak deneme süresince bu eşya yurda girişi yapıldı andan itibaren NAZIM HESAPLARDA izlenmesi doğru olacaktır.

229

Örnek: Efe Dış Ticaret A.Ş. tam muafiyet kapsamında deneme amaçlı geçici ithalat rejimi kapsamında CİF değeri 120.000& karşılığı olan sanayi tipi X makinasmı Fransa’dan proforma fatura ile yurda getirmiştir. Söz konusu makine 1 aylık deneme süresinden sonra Efe Dış Ticaret A.Ş. tarafından satın alınmaya karar verilmiş ve kesin ithalat işlemleri yapılarak makine Efe Dış Ticaret A .Ş’nin varlıklarına kaydedilmiştir. Kesin ithalat işlemi sırasında %18 KDV ve %7 gümrük vergisi ödemesi gerçekleşmiştir. İthalat bedeli ise döviz

tevdiat

hesabından

ödenmiştir,

(diğer

masrafların

olmadığı

varsayılmıştır.)

Öncelikle proforma fatura ile deneme amaçlı, yurda gelen X makinasma ait muhasebe kaydını NAZIM HESAPLAR’a kaydedelim.

120.000

9 0 0 .BORÇLU NAZIM HESAP

901.01.Tem inata Alınan X Makinası

901.ALACAKLI NAZIM HESAP

120.000

900.01.Tem inata Gönderilen X Makinası nazım hesapların kapatılması

X makinasmm satın alınmasına ilişkin (ith alat) muhasebe kaydı ise şöyle olacaktır.

230

253.TESİS MAKİNA VE CİHAZLAR

128.400

253.01. X Makinası M aliyet Bedeli

120.000

25 3.0 2. Güm rük Vergisi

8.400

(120.000 x % 7 ) / 191.İNDİRİLECEK KDV

23.112

191.01.Güm rük İdaresine Ödenen KDV

23.112

(128.400 x% 1 8 )

102. BANKALAR

120.000

102.01.X Bankası 102.0 1.0 2.Döviz Tevdiat

120.000

100. KASA

31.512

İthalat kaydı

Kesin ithalat işlemi yapıldığından dolayı NAZIM HESAPLARIN kapatılması gerekmektedir.

901.ALÇAKLI NAZIM HESAP

120.000

901.01.Tem inata Gönderilen X Makinası

9 00.BORÇLU NAZIM HESAP

120.000

900.O l.Tem inata Alınan X Makinası Nazım hesapların kapatılması

231

5.4.HARİÇTE İŞLEME REJİMİ VE MUHASEBELEŞTRİLMESİ Hariçte İşleme Rejimi, serbest dolaşımdaki eşyanın hariçte işleme faaliyetlerine tabi tutulmak üzere Türkiye Gümrük Bölgesinden geçici olarak ihracı ve bu faaliyetler sonucunda elde edilen ürünlerin ithal vergilerinden tam veya kısmi muafiyet suretiyle yeniden serbest dolaşıma girişine ilişkin hükümlerin uygulandığı rejimdir. Hariçte işleme rejimi tanımında bahsedilen serbest dolaşımdaki eşyadan kasıt, dış ticaret politikası kapsamında ithalat yergileri ödenerek yurda kesin ithalatı gerçekleşmiş eşya ile tamamen Türkiye’de imal edilmiş ve Türk menşeli sayılan eşya olarak tanımlanmaktadır. Hariçte işleme rejimi kapsamındaki faaliyetler şunlardır ►Eşyanın montajı, kurulması ve diğer eşya ile birleştirilmesi dahil olmak üzere işçiliğe tabi tutulması ►Eşyanın işlenmesi ►Eşyanın tamir edilmesi ►İşleme sırasında tamamen veya kısmen tüketilseler dahi, işlem görmüş ürünler içinde bulunmayan ancak, bu ürünlerin üretilmesini sağlayan veya kolaylaştıran önceden belirlenmiş bazı eşyanın kullanılması Hariçte İşleme Rejimi

gerekli izinler gümrük mevzuatında belirtilen

mercilerden alınması gerekmektedir. Bu faaliyetten yararlanmak isteyen firmalar Ekonomi Bakanlığı’ndan hariçte işleme izin belgesini almaları gerekmektedir. Hariçte İşleme Rejimi Tebliği’ne göre (11/5/2007 tarihli ve 26519 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.) a)Hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ve ambalaj malzemelerinin daha ileri bir düzeyde işlem görmek üzere Türkiye Gümrük 232

Bölgesi dışına veya serbest bölgelere gönderilmek istenmesi halinde, ilgili firmalarca e k -l’de belirtilen bilgi ve belgelerle birlikte hariçte işleme izin belgesi almak üzere Bakanlığa,(Ekonomi Bakanlığı) b)

Maden cevheri ve konsantrelerinin izabe edilmesi ve işlenmesi; maden

ve metallerden mamul eşyanın izabe ve ayrıştırmaya tabi tutulması ve/veya bu işlem sonucunda yenilenmesi; kıymetli maden ve taşların işlenmesi amaçlarıyla Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya serbest bölgelere gönderilmek istenmesi halinde ilgili firmalarca ek-2’debelirtilen bilgi ve belgelerle birlikte hariçte işleme izni almak üzere maden ihracatçı birliklerinin bağlı olduğu ihracatçı birlikleri genel sekreterliklerine, c)

Tamirat amaçlı, garanti hükümleri uyarınca, ithal edilecek eşyada

ambalaj malzemesi olarak kullanılmak üzere veya bir imalat hatası nedeniyle Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya serbest bölgelere gönderilen eşya (stüdyo banyo ve post-prodüksiyon işlemleri için geçici olarak ihraç edilecek sinema-televizyon filmleri ve ses bantları dahil) ve/veya bu eşyanın ihracından önce ikame eşyanın ithalatı için Gümrük ve Ticaret Bakanlığına (Bu hususa ilişkin usul ve esaslar Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca belirlenir.) müracaat edilir. Hariçte işleme rejiminde izin şartları Tebliğ çerçevesinde, Türkiye Gümrük Bölgesinde (serbest bölgeler hariç) yerleşik kişilerce yapılacak müracaatlar; a)

Geçici

ihracat

eşyasmm

işlem

görmüş

ürünlerin

üretiminde

kullanıldığının tespitinin mümkün olması, b)

Türkiye Gümrük Bölgesindeki (serbest bölgeler hariç) üreticilerin

temel ekonomik çıkarlarının olumsuz etkilenmemesi, kriterleri çerçevesinde değerlendirilir.

233

Bu kriterlere göre Bakanlıkça veya maden ihracatçı birliklerinin bağlı olduğu ihracatçı birlikleri genel sekreterliklerince yapılan değerlendirme sonucunda geçici ihracat eşyası ile ithal eşyasının (ikincil işlem görmüş ürünler dahil) 8 - 1 2 (sekiz-oniki)’li bazda gümrük tarife istatistik pozisyonu, adı, verimlilik oranına göre belirlenen miktarı, değeri ve süresi belirlenerek, hariçte işleme izin belgesi/hariçte işleme izni verilir veya talep reddedilir. Hariçte işleme izin belgesinin/hariçte işleme izninin süresi azami 12 (oniki) aydır. Ayrıca, ilgili firmanın gerekçeli talebi üzerine hariçte işleme izin belgesine belge orijinal süresinin 1/2’si oranında, hariçte işleme iznine ise 12 (oniki) aya kadar ek süre verilebilir. Ancak belirtilen mücbir sebep ile fevkalade hallerin belge/izin süresi içerisinde meydana gelmesi halinde, hariçte işleme izin belgesine/hariçte işleme iznine ilave süre verilebilir. Mücbir sebep ve fevkalade hallere istinaden, hariçte işleme izin belgesine/hariçte işleme iznine ilave olarak verilecek süre, mücbir sebep ve fevkalade hal süresi dikkate alınarak belirlenir. Belgede/izinde öngörülen ihracat ve ithalat işlemlerinin, belge/izin süresi ve ek süreler içerisinde gerçekleştirilmesi gerekir. Hariçte işleme izin belgesine/hariçte işleme iznine verilen süre ve ek sürelerin belirlenmesinde, Gümrük Kanununun 168inci maddesinde belirtilen 3 (üç) yıllık süre dikkate alınır. Hariçte işleme rejiminde muhasebe uygulamaları açısından iki farklı durum söz konusudur. a)Hariçte işleme rejimi kapsamından herhangi bir bedel ödenmeden eşyanın geçici ihracat kapsamında gönderilmesi (Sözleşme uyarınca garanti kapsamında tamir-bakım için gönderilmesi)

234

b)Hariçte işleme rejimi kapsamında gönderici tarafından bedel ödenmesi durumu

5.4.1.Hariçte İşleme Rejimi Kapsamından Herhangi Bir Bedel Ödenmeden Eşyanın Geçici İhracat Kapsamında Gönderilmesi Durumunda Muhasebe Kayıtları Hariçte işleme rejimi kapsamında bedel ödenmemesi durumu, daha öncede ifade edildiği gibi kesin ithalatı yapılmış herhangi bir eşyanın garanti kapsamında tamir-bakım amaçlı gönderilmesi durumudur. Bu durum muhasebe kayıtlarında özellik arz etmektedir. Şöyle ki geçici ihracat yapıldığında, gönderilen eşyanın mülkiyeti gönderici firmadadır. Çünkü bu durum kesin ihracat olarak adlandırılamaz. Çünkü herhangi bir alım-satım ve bedel ödenme durumu söz konusu değildir. Geçici ihracat olarak adlandırılan eşya garanti kapsamında veya sözleşme uyarınca bakım-onarım amacıyla gönderilmiştir. Dolayısıyla gönderici firmanın varlık ve kaynaklarında herhangi bir azalma ya da artma söz konusu olmadığından dolayı muhasebe kayıtlarını eşyanın maliyet fiyatı ile Nazım Hesaplarda izleyebilir. Ya da eşyanın gönderildiğine dair ilgili hesabı borç ve alacak olarak bilgi amaçlı gösterecektir.

Örnek: Türkiye’de yerleşik ABC firması daha önce İngiltere’den X firmasından ithal etmiş olduğu 250.0006 maliyet fiyatlı sanayi tipi bir makinayı, geçici ihracat kapsamında ve garanti sözleşmesi uyarınca arızalanması sebebiyle tamir için İngiltere X firmasına göndermiştir. Makine tamir ve bakım yapıldıktan sonra Türkiye ABC firmasına geri gelmiştir.

235

Daha önce ithal edilmiş olan makinanm arıza yapması sebebiyle garanti kapsamında maliyet fiyatı ile İngiltere X firmasına gönderilmesine ilişkin kayıt aşağıdaki gibi olacaktır.

900.BORUÇLU NAZIM HESAP

250.000

9 0 0 .0 1 .İngiltere X Firmasına Gönderilen Makine 901.ALACAKLI NAZIM HESAP

250.000

901.01.Hariçte-İşlem e Rejimi Kapsamında Gönderilen Makina Makinanm İngiltere X firm asına gönderilm esi

Geçici ihracat kapsamında gönderilen makine geri geldiğinde ise nazım hesaplar ters çevrilerek kayıt yapılacaktır.

901.ALACAKLI NAZIM HESAP

250.000

9 0 1 .0 1 .Hariçte-İşleme Rejimi Kapsamında Gönderilen Makina

900.BORUÇLU NAZIM HESAP

250.000

9 0 0 .0 1 .İngiltere X Firmasına Gönderilen M akine makinanm geri gelm esine ilişkin kayıt

236

Yukarıda yapılan kayıtlardan farklı olarak İlgili duran varlık hesabını borç ve alacak olarak kayıt yapılarak muhasebeleştirilebilir.

253.TESİS MAKİNA VE CİHAZLAR

250.000

25 3 .0 2 .İngiltere X Firmasına Gönderilen Makine 253.TESİS MAKİNA VE CİHAZLAR

250.000

2 5 3 .0 1 .Hariçte -İşleme Rejimi Kapsamında Gönderilen Makina

Makinanm geri gelmesi durumunda ise;

253.TESİS MAKİNA VE CİHAZLAR

250.000

25 3.0 1 .Harîçte-İşİeme Rejimi Kapsamında Gönderilen Makina

253.TESİS MAKİNA VE CİHAZLAR

250.000

2 5 3 .0 2 .İngiltere X Firmasına Gönderilen Makine makmanın geri gelmesine ilişkin kayıt

Sıra Sizde: Efe Can A.Ş., Hollanda ABC firmasından dokuma tezgahı ithalatı için sözleşme imzalamıştır. Sözleşme uyarınca ithalatın teslim şekli FOB, ödeme şekli mal mukabilidir. Garanti süresi ise 3 yıldır. Makine bedeli 150.000€’dir. Dokuma tezgahı 20.05.20xx tarihinde gümrükten çekilmiştir. 1€ = 2,92fc’dir.

237

İthalat masrafları şöyledir. Yurt dışı m asraf : Navlun

200€ ;

: 3.0006;

Gümrükte yapılan m asraf : 500€ Sigorta

: 8006

İthalat bedeli 30.07.200xx tarihinde döviz tevdiat hesabından ödenmiştir. 16 = 2,90fe İthalatçı firma makinayı kullanmaya başladıktan bir süre sonra makine arızaîanmış ve hariçte işleme rejimi kapsamında tamir için Hollanda ABC firmasına göndermiştir. a) İthalat işlemlerine ilişkin muhasebe kayıtlarını yapınız b)

Hariçte işleme rejimi kapsamında makinanm gönderilmesine ilişkin

muhasebe kayıtlarını yapınız.

HATIRLATMA: Yukarıdaki soruda öncelikli.olarak ithalata ilişkin kayıtlar yapılacaktır. Ve ithal makinanm maliyeti masraflar eklenerek belirleneceğini unutmayalım. Daha sonra ithal makine Hollanda firmasına geri gönderilirken büyük defterde kayıtlı olan maliyet üzerinden gönderilmesi gerektiğini hatırlayalım.

5.4.2.Hariçte İşleme Rejimi Kapsamında Gönderici Firma Tarafından Bedel Ödenmesi Durumunda Muhasebe Kayıtları Hariçte İşleme rejimi kapsamında yurtdışma işlem görmek üzere tamirbakım, onarım ve benzeri gibi nedenlerden dolayı gönderilen eşya ile ilgili olarak gönderici firma tarafından işleme bedeli ve, işçilik gideri, navlun, sigorta, banka masrafları, kur farkları gibi giderleri ödemek durumunda olabilir. Bu sayılan gider unsurları çerçevesinde en önemli gider türü, işçilik giderleridir. Çünkü Navlun ve sigorta giderleri, tarafların anlaşmasına bağlı olarak taraflardan birinin bu giderlere üstlenmesi de mümkün olabilmektedir. 238

Ayrıca Hariçte İşleme Rejimi kapsamında vergiler açısından tam muafiyet ve kısmı muafiyet uygulamaları söz konusu olabilmektedir. Tam muafiyet uygulamasından yararlanılıyorsa firma, ithalat ve KDV gibi vergileri

ödemeyecektir.

Ancak

kısmı

muafiyet

uygulamasından

yararlanıyorsa yurt dışında işleme tabi tutulan sadece işleme bedeli olan kısmına ait vergi hesaplaması yapılması gerekmektedir.

5.4.2.I. Hariçte İşleme Rejiminde Tam Muafiyet Uygulamasında Firmanın Bedel Ödemesi Durumunda Muhasebe Kayıtları

Örnek: Türkiye’de plastik ürünleri üretimi alanında faaliyet gösteren Onur A.Ş. 150.îlk Madde ve Malzeme Hesabına kayıtlı, maliyet bedeli 275.0006 olan plastikleri işlenmek üzere Rusya XYZ firmasına göndermiştir. Rusya’daki firma gönderilen plastikleri işleme tabi tutmuş ve 30.000$’luk fatura düzenlemiştir (1€ = 2,206). Onur A.Ş. malların yurda getirilmesi için 1.500$ navlun, 700$ sigorta gideri ödemiştir. Rusya firmasına gönderilen malzemelerin geçici olarak ihracı

900.BORÇLU NAZIM HESAP

275.000

9 0 0 .0 1 .İşleme Gönderilen Ham Plastik M aliyeti

901.ALCAKLI NAZIM HESAP

275.000

9 0 1 .0 1 .Hariçte İşleme Rejimi Kapsamında Gönderilen Hammadde Hariçte işleme rejim i kapsamında plastiklerin gönderilmesi

239

30.000$’lık işleme faturasının kayıtlara alınması ve bedelin ödenmesi muhasebeleştirilecektir. Ayrıca işleme bedeli üzerinden gümrükte ödenmesi gereken KDV indirim konusu yapılabilmektedir.

159.VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI

66.000

159.02.Yurt Dışı Sipariş Avansları 66.000

15 9 .0 2 .0 1 .İşleme Bedeli (30.000$ x 2,206)

191.İNDİRİLECEK KDV

11.880

11.880

191.02.Sorumlu Sıfatı İle İndirilecek KDV

360.Ö DEN ECEK VERGİ VE FONLAR

11.880

360.02.Sorum lu Sıfatı İle Ödenecek KDV

11.880

102. BANKALAR

66.000

102.01.x Bankası 66.000

102.01.02. Döviz Tevdiat Hesabı İşleme bedelinin ödenmesi

Navlun ve sigorta için ödenen bedeller ise malın maliyetine eklenmesi gerekir.

4.840

159.VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI

159.02.Yurt Dışı Sipariş Avansları 15 9.0 2 .0 3 .Navlun (1.500$ x 2,206)

3.300

159.02.04.Sigorta (700$ x 2,206)

1.540

100. KASA

■

4.840

Giderlerin nakit olarak ödenmesi

240

İşleme tabi tutulan malın ONUR A .Ş’nin deposuna konması durumunda 159. Verilen Sipariş Avansları Hesabı ilgili stok hesabına devredilecektir.

150.İLK M ADDE VE MALZEME

345.840

1 5 0 .0 2 .İşleme Tabi TutulanM alzem e

345.840

150.İLK MADDE VE M ALZEM E

275.000

1 5 0 .0 1 .İşleme Öncesi Hammadde M aliyeti

275.000

159.VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI

1 5 9 .0 2 .0 1 .İşleme Bedeli

70.840

66.000

159.0 2.Yurt Dışı Sipariş Avansları 1 5 9 .0 2 .0 3 .Navlun (1.500$ x 2,206))

3.300

15 9.0 2 .0 4 .Sigorta (700$ x 2,206)

1.540

İşlenen malın ilgili stok hesabına devri

901.ALCAKLI NAZIM HESAP

275.000

9 0 1 .0 1 .Hariçte İşleme Rejimi Kapsamında Gönderilen Hammade

9 0 0 .BORÇLU NAZIM HESAP

275.000

9 0 0 .0 1 .İşleme Gönderilen Ham Plastik M aliyeti Nazım hesapların kapatılması

241

Sıra Sizde : Türkiye’de yerleşik Efe Bartu Dış Ticaret Şirketi, 150.0006 maliyetli 153. Ticari Mallar Hesabına kayıtlı malları işlenmek üzere Çin’deki ABC firmasına göndermiştir. Firma “hariçte işleme rejimi” kapsamında tam muafiyet uygulamasından yararlanmaktadır. Ayrıca malların taşıma ve sigorta bedelini Çin ABC firması yüklenmiştir. Çin ABC firması malları işledikten sonra Efe Bartu Dış Ticaret Şirketine işleme bedeli olarak 25.000€Tuk fatura kesmiş ve firma bedeli döviz tevdiat hesabından hemen ödemiştir (1€ = 2,986). Mallar gümrükten çekilerek ilgili stok hesabına alınmıştır. İlgili muhasebe kayıtlarını yapınız.

5.4.2.2.Hariçte İşleme Rejiminde Kısmı Muafiyet Uygulaması Durumunda Muhasebe Kayıtları 4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nunda eşyanın hariçte işleme rejimi kapsamında tamir amaçlı yurt dışına geçici ihraç edildikten sonra yurda tekrar girişinde vergilendirilmesi hususunda tamiratın bedelli ya da bedelsiz yapılması durumuna göre iki ayrı uygulama hüküm altına alınmıştır. Gümrük Kanununun 142 nci maddesi uyarınca; Tamir amacıyla geçici ihraç edilen eşya tamiratının, garanti sözleşmesine veya kanuni bir yükümlülüğe dayanarak ya da bir imalat hatası nedeniyle, bedelsiz yapıldığının kanıtlanması halinde, ithalat vergilerinden tam m uaf olarak serbest dolaşıma girmektedir. Ancak söz konusu eşyanın serbest dolaşıma ilk girişi sırasında kusurlu olduğunun dikkate alınarak işlem yapılmış olması halinde, bu hüküm uygulanmaz. Bu kapsamdaki eşyaya gümrük vergilerinden tam muafiyetin uygulanabilmesi için, söz konusu eşyayı imal veya ihraç eden imalatçı veya ihracatçı firma tarafından düzenlenen garanti belgesi veya sözleşmenin veya imalat hatasını gösterir 242

imalatçı firma yazısının, noterlikçe veya yurtdışı temsilciliğimizce onaylı tercümesi gümrük idaresine ibraz edilmesi gerekmektedir.

Gümrük Kanununun 143 üncü maddesine istinaden ise; Eşyanın tamir amacıyla geçici ihraç edildiği ve tamiratın bedel karşılığında yapıldığı hallerde, eşyanın ithalat vergileri, gümrük kıymeti olarak tamir masraflarına eşit bir tutar esas alınmakla birlikte ödenen navlun, sigorta ve yurt dışında tamir sırasında ödenen diğer masraflar da dikkate alınarak işlem görmüş ürünlerin serbest dolaşıma giriş beyannamesinin tescil edildiği tarihte, bu ürünlere uygulanacak vergi oranı ve diğer vergilendirme unsurlarına istinaden belirleneceği ancak, izin hak sahibinin tamir masrafları dışında başka bir ödeme yapmamış olması ve bu ödemenin izin hak sahibi ile faaliyeti yapan kişi arasındaki ilişkiden etkilenmemesi gerektiği belirtilmiştir. V

Örnek: Elçin-Onur Dış Ticaret A.Ş. maliyet bedeli 300.0006 olan ticari malı işlem görmek üzere İngiltere XYZ firmasına hariçte işleme rejimi kapsamında kısmı muafiyet uygulaması ile göndermiştir. İngiltere XYZ firması malı işlemiş ve 70.0006 karşılığı faturasını kesmiştir. Mal Edirne Kapıkule Gümrüğüne gelmiştir. Malı gümrükten çekmek için %10 gümrük vergisi %18 KDV ödemesi işleme bedeli üzerinden ödenek mal gümrükten çekilmiş ve stok hesabına kaydedilmiştir.

Gönderilen malın geçici olarak olarak gönderilmesi (hariçte işleme rejimi kapsamında) durumunda gönderilen mal maliyet bedeli ile Nazım Hesaplarda izlenecektir.

243

YURT DIŞINDAN SA ĞLANAN HİZMETLERİN KDV KARŞISINDAKİ DURUM 3065 sayılı KDVK’nın 1/1.maddesine göre, Türkiye’ de yapılan ticari sınai, zirai ve mesleki nitelikteki mal teslimi ve hizmet ifaları KDV’ ye tabi bulunmaktadır. İşlemlerin Türkiye’de yapılmasından kastedilen ise aynı kanunun 6. maddesinde; a-Malların teslim anında Türkiye’de bulunmasını b-Hizmetin Türkiye’de yapılmasını veya hizmetten Türkiye’de faydalanıl­ masını ifade etmektedir. Vergi mevzuatımızda 3 çeşit hizmetden bahsetmek mümkündür. Ticari Kazanç, Serbest Meslek Kazancı ve Ücret. Mükellefler ihtiyaçları doğrultu­ sunda bu Hizmetleri yurt içinden satın alabildikleri gibi, yurt dışından da ithal edebilmektedirler. Bu tür hizmetlerden yurt içinden yararlanılması durumunda ya da yurt dışından ithal edilmesi halinde KD V ye tabi olduklarını ve her iki halde de KDV yükünün aynı olduğunu söyleyebiliriz. KDV'de vergileme hakkı, teorik olarak mal ve hizmetin nihai olarak tüketildiği ülkeye aittir. Nitekim KDVK'nun 11. maddesinde her türlü mal ve hizmet ihracatı vergiden istisna tutulurken, her türlü mal ve hizmet ithalatı aynı kanunun 1/2 maddesine göre vergiye tabi tutulmuştur. Yurt dışındaki firmalara yaptırılan hizmetlerde, mükellef esas olarak yurt dışındaki firma olmakla birlikte, yabancı firmanın Türkiye’de ikametgahı, işyeri, kanuni merkezi ve iş merkezi bulunmadığı durumlarda yasa koyucu Maliye Bakanlığı’m vergi alacağını emniyet altına almak amacıyla, vergiye tabi olanları veya diğer ilgili bir şahsı verginin ödenmesinden sorumlu tutmaya yetkili kılmıştır.

\

Maliye Bakanlığı’ nın yayımlamış olduğu 15 seri no ’lu KDV Genel Tebliği’nin (c) bölümünde, yurt dışından sağlanan hizmetlere ait KDV’nin hizmetten faydalanan yurt içindeki muhatap tarafından sorumlu sıfatıyla beyan edileceğini açıklamıştır. Bu bağlamda yurt dışından sağlanan ve KDVK’ nın 1/2. maddesine göre hizmet ithali kapsamında değerlendirilen işlemlere ait KDV'nin, hizmetten yararlanan Türkiye ’de mukim kişi ve kuruluşlarca sorumlu sıfatıyla verilecek olan 2. no’lu KDV beyannamesi ile beyan edilerek bağlı bulunulan vergi dairesine ödenmesi gerekmektedir. 1 no’lu KDV beyannamesinde de gösterilerek indirilmesi mümkün olacaktır.

244

900.BORÇLU NAZIM HESAP

300.000

9 0 0 .0 1 .İşleme Gönderilen Malın M aliyeti

901.ALACAKU NAZIM HESAP

3 OO.9 OO

9 0 1 .0 1 .Hariçte İşleme Rejimi Kapsamında Gönderilen Ticari Mal Hariçte işleme rejimi kapsamında ticari malın işlenm ek üzere gönderilmesi

XYZ İngiltere firmasına işleme bedelinin ödenmesi durumunda yapılacak kayıt şöyle olacaktır.

159.VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI

70.000

159.02.Yurt Dışı Sipariş Avansları 1 5 9 .0 2 .0 1 .İşleme Bedeli

70.000

191.İNDİRİLECEK KDV

12.600

191.0 2.Sorumlu Sıfatı İle İndirilecek KDV

12.600

360.Ö DEN ECEK VERGİ VE FONLAR

12.600

3 6 0.0 2.Sorumlu Sıfatı İle Ödenecek KDV

12.600

102. BANKALAR

70.000

102.01.X Bankası 10 2 .0 1 .0 2 .Döviz Tevdiat Hesabı

70.000

İşleme bedelinin ödenmesi *

Kısmı muafiyet kapsamında işleme bedeli üzerinden hesaplanan vergilerin ödenmesi

245

7.000

159.VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI

159.02.Yurt Dışı Sipariş Avansları 7.000

159.04.Güm rük Vergisi (70.000 x %10)

12.600

191.İNDİRİLECEK KDV

19 1.02.İşleme Gönderilen Eşya KDV'si

100. KASA

19.600

vergilerin ödenmesi

HATIRLATMA: Kısmı muafiyet uygulamasında malın işleme bedeli üzerinden vergi hesaplamaları yapıldığını unutmayalım. Ayrıca bu soruda navlun ve sigorta gibi masraflar gözardı edilmiştir. Hatırlanacağı üzeri bu masraflar malın maliyetine ilave edilerek ilgili vergi hesaplamaları yapılmaktaydı, ithalat işlemlerinde versi hesaplamaları konusuna bakınız.

377.000

153.TİCARİ MALLAR

377.000

153.0 3.İşleme Tabi Tutulan M allar

300.000

153.TİCARİ MALLAR

1 5 3.0 2.İşleme Gönderilen Ticari Malların M aliyet Bedeli

300.000

159.VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI

159.02.Yurt Dışı-Avanslar 1 5 9.0 2.0 3.Güm rük Vergisi

77.000

7.000 70.000

1 5 9 .0 2 .0 2 .İşleme Bedeli İşlenen malın stok hesabına devri

246

Nazım Hesapların Kapatılması

901.ALCAKU NAZIM HESAP

300.000

9 0 1 .0 1 .Hariçte İşleme Rejimi Kapsamında Gönderilen Ticari Mal

9 00 .BORÇLU NAZIM HESAP

300.000

9 0 0 .0 1 .İşleme Gönderilen Ticari Malın M aliyeti nazım hesapların kapatılması

5.5.DAHİLDE İŞLEME REJİMİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ “Dahilde İşleme Rejimi”, serbest dolaşımda olmayan eşyanın, Türkiye Gümrük Bölgesi içerisinde işleme faaliyetine tabi tutulmak üzere geçici ithal edilmesi ve işleme faaliyeti sonrasında elde edilen işlem görmüş ürünün yeniden ihraç edilmesi esasına dayanan ekonomik etkili bir gümrük rejimidir. Dahilde işleme rejiminin amacı ise, dünya piyasa fiyatlarında hammadde temin etmek suretiyle ihracatı artırmak, ihraç ürünlerine uluslararası piyasalarda rekabet gücü kazandırmak, ihraç pazarlarını geliştirmek ve ihraç ürünlerini çeşitlendirmek olarak ifade edilebilir. Dahilde işleme rejimi iki şekilde uygulanmaktadır,

a)Şartlı muafiyet sistemi; dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni ihraç

edilecek

eşyanın

üretiminde

kullanılan ve

serbest dolaşımda

bulunmayan hammadde, yardımcı madde,ambalaj ve işletme malzemesinin Türkiye Gümrük Bölgesinde yerleşik kişilerce ithalatı sırasında doğan vergilerin teminata bağlanarak ve ticaret politikası önlemlerine tabi

247

tutulmaksızın ithal edilmesi ve üretim sonucunda elde edilen eşyanın ihraç edilmesini müteakip alman teminatın iade edilmesidir. Şartlı muafiyet sistemi çerçevesinde yapılacak ithalattan doğan vergi, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunda belirtilen esaslar çerçevesinde teminata tabidir. Ancak, yurt içi alımlar için Ekonomi Bakanlığı veya ilgili kuruluşlarca belirlenen tutar üzerinden teminat alınır. Teminat; Para, Bankalar tarafından verilen teminat mektupları, Hazine tahvil ve bonoları, unsurlarından biri veya birkaçından oluşabilir.

b)Geri ödeme sistemi; dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında serbest dolaşıma giren hammadde, yardımcı madde, ambalaj ve işletme malzemesinden elde edilen işlem görmüş ürünün ihracı halinde, ithalat esnasında alman verginin geri ödenmesidir. Bu kapsamda ithal edilen eşya için gümrük idaresince, ticaret politikası önlemleri uygulanmakta ve eşyanın ithali için öngörülen dış ticarette teknik düzenlemeler ve standardizasyon mevzuatı dahil diğer işlemlerin tamamlanması şartı aranmaktadır. Geri ödeme sistemi kapsamında ihracı taahhüt edilen eşyanın ihracat taahhüdünün kapatılması sonrasında, belge/izin sahibi tarafından ithalat sırasında ödenen vergilerin iadesi için ilgili gümrük idaresine başvuruda bulunması gerekmektedir. Başvurunun, ihracat taahhüdünün kapatılmasını müteakip 3 ay içerisinde yapılması gerekmektedir. İşlem görmüş ürünün ve değişmemiş eşyanın, ihraç edildiğinin, daha sonra yeniden ihraç edilmek üzere transit rejimi, gümrük antrepo rejimi, geçici ithalat rejimi veya dahilde işleme rejimi şartlı muafiyet sistemine tabi tutulduğunun

veya

serbest

bölgeye

konulduğunun

belgelendirilmesi

durumunda ithalat vergilerinin geri verilmesi veya kaldırılmasının talep edilmesi mümkün bulunmaktadır. 248

5 .5 .1 .Şartlı M u afiyet Sistem in e İlişk in İşlem lerin M uh aseb eleştirilm esi

Ö rnek: ABC Türkiye firması dahilde işleme rejimi kapsamında İngiltere XYZ firmasından 100.000€’ya kumaş ithal etmek için sözleşme imzalamıştır. Sözleme gereğince ithalatın teslim şekli CİF, ödeme şekli vesaik mukabilidir. Gerekli yasal izinleri alarak 200.000€Tuk ihracat taahhüdünde bulunmuştur. ABC Türkiye firması kumaşları 20/10/20xx tarihinde %8 KDV ve %10 gümrük vergisi ödeyerek ithal etmiştir. Bu tarihte l€=2,80fc’dir. İthalat bedeli 15/ll/20xx tarihinde döviz tevdiat hesabından ödenmiştir. Ödeme günü döviz kuru 1€ = 2,82fc’dir. ABC Türkiye firması yasal süre içinde kumaşları işlemiş ve Almanya X firmasına 200.000€’ya ihraç ederek taahhüdünü yerine getirmiştir. İhracatın teslim şekli FOB teslim olup, ödeme şekli mal mukabilidir. Fiili ihracat tarihinde 1€ = 2,85fc’dir. İhracat beledi tahsil edildiğinde ise 1€ = 2,806'dir. Türkiye ABC Firmasının ithal etmiş olduğu kumaşlara ilişkin muhasebe kaydı,

159.VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI

280.000

-

159.02.Yurt Dışı Avanslar 1 5 9 .0 2 .0 1 .Kumaş İthalatı

280.000

3 20.SATICILAR

280.000

32 0.02.Yurt Dışı Satıcılar 3 2 0 .0 2 .0 1 .İngiltere XYZ Firması

280.000

İthalat Kaydı

249

Firma Şartlı muafiyet sistemi ve dahilde işleme rejimi kapsamında ithalat gerçekleştirdiğinden dolayı, gümrükte ödemesi gereken vergileri nakden ödemeyip X bankasından almış olduğu 70.000TL’lik teminat mektubunu vererek malı gümrükten çekmiştir. Bu durumda muhasebe kaydı şöyle olacaktır.

70.000

900.BORÇLU NAZIM HESAP

9 0 0 .0 1 .Güm rük İdaresine Verilen Tem inat Mektubu

70.000

901.ALACAKLI NAZIM HESAP

70.000

901.X Bankasından Alınan Tem inat 70.000

Mektubu Ödenecek vergilere karşılık verilen tem inat mektubu

ABC firması ithalat bedelini ödediği zaman aşağıdaki şekilde muhasebeleştirilecektir.

320.SATICILAR

280.000

320.02.Yurt Dışı Satıcılar 280.000

3 2 0 .0 2 .0 1 .İngiltere XYZ Firması (100.000C x 2,80fc)

2.000

159.VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI

2.000

159.02.03.02 .0lum su z Kur Farkı 102. BANKALAR

282.000

102.01.X Bankası 282.000

1 0 2.0 1.0 2.Döviz Tevdiat Hesabı (100.000C x 2,82&) İthalat bedelinin ödenmesi

250

Kumaşlar ilgili stok hesabına aktarıldığında ise,

153.TİCARİ MALLAR

280.000

1 5 3 .0 1 .İthal Kumaş

280.000

159. VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI

280.000

159.02.Yurt Dışı Avanslar 1 5 9 .0 2 .0 1 .İthal Edilen Kum aşlar

280.000

Avans hesabının ilgili stok hesabına devri

Firma stoklarına almış olduğu kumaşları işleyerek dahili işleme rejimi süresi içinde taahhüt etmiş olduğu miktarda ihracatını gerçekleştirmiştir. Şimdi ABC firmasına ait ihracat kayıtları ise şöyle olacaktır.

120.ALICILAR

570.000

120.02.Yurt Dışı Alıcılar 120.02.01.Alm anya X Firması

570.000

601.YURT DIŞI SATIŞLAR

570.000

(200.000C x 2,85fc) İhracat kaydı

251

560.000

102.BANKALAR

102.01.X Bankası 560.000

1 0 2 .0 1 .0 2 .Döviz Tevdiat Hesabı (200.000 x 2,85)

2.000

6 1 2 .DİĞER İNDİRİMLER

2.000

6 1 2 .0 2 .Olumsuz Kur Farkı

120.ALICILAR

570.000

120.02.Yurt Dışı Alıcılar 120.02.O l.Alm anya X Firması

570.000

ABC firması ihracat işlemini gerçekleştirdikten sonra vergi dairesi ve gümrük idaresine gerekli belgeleri hazırlayıp verdikten sonra vermiş olduğu teminat mektubunu geri alacaktır. Bu durumda NAZIM HESAPLAR’la ilgili yapılan kaydın tersi yapılarak hesaplar kapatılacaktır.

70.000

901.ALACAKLI NAZİM HESAP

901.X Bankasından Alınan Tem inat Mektubu

70.000

9 00.BORÇLU NAZIM HESAP

70.000

900.0 1.Güm rük İdaresine Verilen Tem inat Mektubu

Tem inat mektubunun geri alınması

252

70.000

5 .5.2 .G eri Ö d em e Sistem ine İlişk in İşlem lerin M u h aseb eleştirilm esi

Geri ödeme

sistemine

ilişkin muhasebe kayıtlarındaki farklılığı

görebilmemiz açısından şartlı muafiyet sisteminde çözülen örneğin aynısı çözülecektir. Ö rnek: ABC Türkiye firması dahilde işleme rejimi kapsamında İngiltere XYZ firmasından 100.000€’ya kumaş ithal etmek için sözleşme imzalamıştır. Sözleme gereğince ithalatın teslim şekli CİF, ödeme şekli vesaik mukabilidir. Gerekli yasal izinleri alarak 200.000€Tuk ihracat taahhüdünde bulunmuştur. ABC Türkiye firması kumaşları 20/10/20xx tarihinde %8 KDV ve %10 gümrük vergisi ödeyerek ithal etmiştir. Bu tarihte 1€ = 2,80fc’dir. İthalat bedeli 15/ll/20xx tarihinde döviz tevdiat hesabından ödenmiştir. Ödeme günü 1€ = 2,82fe’dir. ABC Türkiye firması yasal süre içinde kumaşları işlemiş ve Almanya X firmasına 200.000€’ya ihraç ederek taahhüdünü yerine getirmiştir. İhracatın teslim şekli FOB teslim olup, ödeme şekli mal mukabilidir. Fiili ihracat tarihinde 1€ = 2,856’dir. İhracat beledi tahsil edildiğinde ise 1€ = 2,806'dir.

159.VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI

280.000

159.02.Yurt Dışı Avanslar 1 5 9.0 2 .0 1 .Kumaş İthalatı

280.000

320.SATICILAR

280.000

320.02.Yurt Dışı Satıcılar 3 2 0 .0 2 .0 1 .İngiltere XYZ Firması

280.000

İthalat Kaydı

253

Vergilerin H esaplanm ası: Gümrük Vergisi = 280.000 x %10 = 28.0006 KDV

= 280.000 + 28.000 x % 8 = 24.6406

Hatırlanacağı üzere yapılan tüm masraflar ve gümrükte ödenen KDV hariç tüm vergi ve fonlar malın maliyetine ilave edilmekteydi.

28.000

159.VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI

159.02. Yurt Dışı Avanslar 159.0 2.0 2 .

28.000

Gümrü Vergisi

24.640

191.İNDİRİLCEK KDV

24.640

191.02.Güm rükte Ödenen KDV

102.BANKALAR

52.640

102.01.X Bankası 120.01.01.6 M evduat Hesabı

52.640

Vergilerin ödenmesi

254

İthalat bedelinin ödenmesi durumunda,

320.SATICILAR

280.000

320.02.Yurt Dışı Satıcılar 32 0 .0 2 .0 1 .İngiltere XYZ Firması

280.000

(1 0 0 .0 0 0 € x2 ,8 0 fc)

2.000

159.VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI

159.0 2.03.0lu m su z Kur Farkı

2.000

102. BANKALAR

282.000

102.01.X Bankası 282.000

10 2 .0 1 .0 2 .Döviz Tevdiat Hesabı (100.000€x2,82fe)

İthalat bedelinin ödenmesi

Avans hesabının ilgili stok hesabına devredilmesi,

153.TİCARİ MALLAR

310.000

15 3.0 1 .İthal Kumaş

310.000

159. VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI

310.000

159.02.Yurt Dışı Avanslar 1 5 9 .0 2 .0 1 .İthal Edilen Kumaşlar

280.000

159.0 2.0 2.Güm rük Vergisi

28.000

15 9.0 2.0 3.Olumsuz Kur Farkı

2.000

Avans hesabının ilgili stok hesabına devri

255

ABC Firması ihracat taahhüdünü yerine getirmesi durumunda ihracata ilişkin muhasebe kayıtları şöyle olacaktır. 570.000

120.ALICILAR

120.02.Yurt Dışı Alıcılar 120.02.0 1.Almanya X Firması

570.000

601.YURT DİŞİ SATIŞLAR

570.000

(200.000C x 2,856) İhracat kaydı

560.000

102.BANKALAR

102.01.X bankası 560.000

1 0 2.0 1.0 2 .Döviz Tevdiat Hesabı (200.000C x 2,856)

2.000

612.DİĞER İNDİRİMLER

612.02.Olumsuz Kur Farkı

2.000

120.ALICILAR

570.000

120.02.Yurt Dışı Alıcılar 570.000

120.02.01.Alm anya X Firması

ABC firması ihracat işlemini gerçekleştirdikten sonra yasal işlemleri tamamlayarak kumaşların ithalatı esnasında gümrük idaresine ödemiş olduğu gümrük vergisi ve katma değer vergisini geri almak için müracaat etmiş ve vergiler nakden firmaya ödenmiştir. Bu durumda yapılacak muhasebe kaydı ise şöyle olacaktır.

256

136.DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR

52.640

13 6.0 2.İade Alınacak KDV

24.640

13 6.0 3.İade Alınacak Güm rük Vergisi

28.000

191.İNDİRİLECEK KDV

24.640

1 9 1 .0 2 .İthalat KDV'si

24.640

153.TİCARİ MALLAR

28.000

153.0 2.Güm rük Vergisi

28.000

Vergilerin nakden ödenmesi ise,

100. KASA

52.640

136.DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR

52.640

1 3 6 .0 2 .İade Alınacak KDV

24.640

1 3 6 .0 3 .İade Alınacak Güm rük Vergisi

28.000

257

258

KAYNAKÇA KİTAPLAR

AKTAŞ M. Şeref, Dış Ticaretin Finansmanında Factoring, Dış Ticaret Forum Nisan-Mayıs 1989), ÎGEME, Ankara, 1989. ONURSAL Erkut, Dış Ticaret İşlemleri ve Uygulama, Orta Anadolu İhracatçı Birlikleri Yayını, Ankara, 1996. ONURSAL Erkut, Ulusal ve Uluslararası Ticari Kurallar ve Uygulama, Üysen Yayınları, İstanbul, 2000. GÜNDOĞDU Tülin, İhracat Factoring, Dış Ticaret Eğitim Semineri, İstanbul Ticaret Odası, İstanbul 2001. IGEME, İhracatta Pratik Bilgiler Serisi, İhracatta Ödeme Şekilleri, Ankara, 2004 ŞAHİN, Arif, İhracat Mevzuatı, ÎGEME Yayını, 2006. 100 Somda Dış Ticaret, ÎGEME Yayını, 2006. KAYA Feridun, Dış Ticaret İşlemleri ve Muhasebe Uygulamaları, Detay Yayıncılık, Ankara, 2006 IGEME, İhracatta Pratik Bilgiler Serisi, İhracatta Kullanılan Uluslararası Belgeler, Ankara, 2006 IFRS Foundation: Training Material for the IFRS® for SME, 2009 GÜRSOY Yaser, Dış Ticaret İşlemleri Muhasebesi, Ekin Basım Basım Bursa, 2010 KIZILOT Şükrü, “Katma Değer Vergisi Kanunu ve Uygulaması”, Yaklaşım Yayıncılık, 2010 Milli Eğitim Bakanlığı, İhracatçı Birlikleri ve Devlet Yardımları, Ankara,

2011

259

GÜLTEKÎN Saadettin, SAVCI Mustafa, Dış Ticaret İşlemleri Muhasebesi, Murathan Yaymevi, 2012 MAÇ Mehmet, “KDV-5” (E-kitap) www.bdo.com.tr. M adde-11 kısmı, 3.11 ve 3.13 no.lu başlıklar, 2012 OKTAR Kemal , “KDV İstisnalar & İadeler”, Savaş Yayınevi, 9. Baskı, Sayfa: 43-44, 2012 YANIK Serhat, UZUN Fatih, Dış Ticaret İşlemleri ve Muhasebe Uygulamaları, Türkmen Kitabevi, 2013 Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi, Dış Ticaret İşlemleri Muhasebesi, Eskişehir ARAŞ C., “Bedelsiz Promosyon Eşyası İhracatında KDV”, Yaklaşım Dergisi, 2010:213 ÇAKICI Ömer, CEYLAN Mehmet, Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu, Teori - Uygulama Mevzuat, Yayın No 302, İstanbul, 2014

KANUNLAR 4458 Sayılı Gümrük Kanunu 3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu

TEBLİĞLER Gelir Vergisi Genel Tebliği Seri No: 194 -07 Mart 1996 Tarihli Resmi Gazete, Sayı: 22573 Bedelsiz İhracata İlişkin Tebliğ (İhracat: 2008/12)

260

Uluslararası Nitelikteki Yurt İçi İhtisas Fuarlarının Desteklenmesine İlişkin Tebliğ, 95/7 Çevre Maliyetlerinin Desteklenmesine İlişkin Tebliğ, 97/5

*

Araştırma Geliştirme (AR-GE) Yardımına İlişkin Tebliğ, 98/10 İstihdam Oluşturulmaya Yönelik Yardımlara İlişkin Tebliğ, 2000/1 Yurt Dışı Fuar Katılımlarının Desteklenmesine İlişkin Tebliğ, 2004/6 Yurt Dışında Ofis-Mağaza Açma, İşletme ve Marka Tanıtım Faaliyetlerinin Desteklenmesine İlişkin Tebliğ, 2005/4 Türk Ürünlerinin Yurt Dışında Markalaşması, Türk Malı İmajının Yerleştirilmesi ve TURQUALITY’nin Desteklenmesine İlişkin Tebliğ, 2006/4 Pazar Araştırması ve Pazarlama Desteği Hakkında Tebliğ, 2006/6 Eğitim ve Danışmanlık Yardımı Hakkında Tebliğ, 2007/3 2007/11864 Sayılı Hariçte İşleme Rejimi Kararı 2007-5 Sayılı Hariçte İşleme Rejimi Tebliği Kaynak Kullanımını Destekleme Fonu Kesintileri Hakkında Karar (Karar Sayısı: 2015/7511) Sayılı Takas Yolu ile İhracat ve İthalata İlişkin Genelge, 2013/21 2 SıraN oT u Muhasebe Uygulama Genel Tebliğ, 16.12.1993 Tarihli Resmi Gazete 18.02.2000 Tarih ve 23968 Sayılı Resmi Gazete

İNTERNET ADRESLERİ www.ekonomi.gov.tr www.dtm.gov.tr 261

www.ihracatkontrol.org.tr www.immib.org.tr www.oaib.gov.tr http//www.dtm.gov.tr, 25Eylül.2006 http://www.muhasebetr.com/vazarlarimiz/gurav/057A Güray ÖĞREDÎK http://www.ba.tivmm.com.tr/?p=2585, Erdal Ulusel http://www.vergiiiet.iiet/dtt71/SavasCobanSMMM IhracKavdivlaY apilanTeslimlerdeKD VUygulamasi 11067.aspx. Savaş ÇOBAN)

(SMMM,

http://www.muhasebenet.net/makale kemalsaigr ihrac%20kavitli%20tesli mlerde%20taraflar%20ve%20imalatcinin%20riski.html http://www.alomaliye.com/sukm senalp ihraç kavitli satislar.htm www.MuhasebeTR.com http ://www. gumrukkontrolor.org.tr/Y avinlar/Dergiler/5 5/8 .html http://marmarateknoyamkkent.tubitak.gov.tr/ http://www.ithalatihracat.biz/

262