Studija Brza Cesta Lasva Travnik [PDF]

Zitiervorschau

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

OPDI PODACI O PROJEKTU

JP Autoceste Federacije Bosne i Hercegovine d.o.o. Mostar

Investitor

Sjedište u Mostaru: Ul. Brade Fejida bb, 88 000 Mostar Ured u Sarajevu: Ul. Terezija 54, 71 000 Sarajevo Bosna i Hercegovina www.jpautoceste.ba e-mail:[email protected] Mostar: Tel.:+387 36 512 300, Fax.:+387 36 512 301 Sarajevo: Tel.:+387 33 562 700, Fax.:+387 33 562 690

Konsultant na izradi Studije o utjecaju na okoliš

ENOVA Consultants & Engineers Ul. Podgaj 14., 71 000 Sarajevo Tel.: + 387 33 279 100 Fax: + 387 33 279 108 web: www.enova.ba

Naslov projekta

Studija o utjecaju na okoliš - Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Šifra projekta

Prema Ugovoru br. JPAC-221A-37-11

Vrijeme izrade

Juli, 2011. godine

Obrađivači

mr.sc. Mahir Hadžiabdid, dipl. biolog Fethi Silajdžid, dipl.ing.maš Dženan Ismid, dipl.ing.maš. Admir Mešanovid, dipl.ing.građ. Azra Velagid, M.sc.Env.Sci. Lejla Ganid, dipl.ecc.

Enova d.o.o. Sarajevo

1

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

PODACI O INVESTITORU

Naziv preduzeda

JP Autoceste Federacije Bosne i Hercegovine d.o.o. Mostar

Pravni oblik

Javno preduzede

Adresa

Sjedište u Mostaru: Ul. Brade Fejida bb, 88 000 Mostar Ured u Sarajevu: Ul. Terezija 54, 71 000 Sarajevo Bosna i Hercegovina

Kontakt informacije

Telefon: +387 36 512 300 – Mostar Telefon: +387 33 562 700 – Sarajevo Fax: +387 36 512 301 - Mostar Fax: +387 33 562 690 - Sarajevo web: www.jpautoceste.ba email: [email protected] mr.građ. Samra Imamovid,

Službeni kontakt

Telefon: + 387 33 567 363 email: [email protected]

ID Broj

4227691540005

Enova d.o.o. Sarajevo

2

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

SADRŽAJ

1 UVOD .................................................................................................................................................... 9 1.1 Prostorno-planska dokumentacija uticajnog područja ............................................................... 12 1.2 Zakonski osnov za procjenu uticaja na okoliš ............................................................................. 14 1.3 Prostorna granica istraživanja ..................................................................................................... 15 2 OPIS PREDLOŽENOG PROJEKTA .......................................................................................................... 16 2.1 Uvodne napomene...................................................................................................................... 16 2.2 Cilj i očekivani rezultati projekta ................................................................................................. 18 2.3 Tehničke karakteristike brze ceste .............................................................................................. 19 2.3.1 Saobradaj ....................................................................................................................... 22 2.3.2 Odvodnja ....................................................................................................................... 23 3 OPIS OKOLIŠA KOJI BI MOGAO BITI UGROŽEN PROJEKTOM .............................................................. 25 3.1 Podaci o stanovništvu ................................................................................................................. 25 3.2 Klimatske karakteristike područja ............................................................................................... 28 3.3 Morfološke karakteristike područja ............................................................................................ 28 3.4 Geološke i hidrogeološke karakteristike područja ...................................................................... 29 3.4.1 Kvalitet podzemnih voda ............................................................................................... 34 3.5 Hidrografske karakteristike ......................................................................................................... 34 3.6 Hidrološke karakteristike ............................................................................................................ 35 3.6.1 Hidraulički proračun linije plavljenja ............................................................................. 37 3.6.2 Rezultati hidrauličkih proračuna ................................................................................... 38 3.6.3 Kvalitet površinskih voda............................................................................................... 54 3.7 Podaci o zraku ............................................................................................................................. 58 3.8 Podaci o tlu i poljoprivrednom zemljištu .................................................................................... 58 3.9 Podaci o flori i fauni .................................................................................................................... 62 3.9.1 Flora ............................................................................................................................... 62 3.9.2 Fauna ............................................................................................................................. 64 3.10 Podaci o zaštidenim prirodnim područjima ................................................................................ 65 3.11 Specifični elementi utvrđeni prethodnom procjenom utjecaja na okoliš .................................. 65 3.11.1 Buka ............................................................................................................................... 65 3.11.2 Buka kod cestovnog saobradaja .................................................................................... 67 3.11.3 Dozvoljeni nivoi vanjske buke za planiranje novih objekata ili izvora buke .................. 67 3.12 Postojeda materijalna dobra, uključujudi kulturno-historijsko i arheološko naslijeđe ............... 68 3.12.1 Podaci o kulturno historijskom naslijeđu ...................................................................... 68 3.12.2 Infrastrukturni sistemi ................................................................................................... 68 3.12.3 Vodoprivredna infrastruktura ....................................................................................... 69 3.12.4 Regionalni vodovodni sistem Srednja Bosna (Plava voda) ............................................ 71 3.12.5 Plan korištenja hidroenergetskog potencijala rijeke Lašve ........................................... 72

Enova d.o.o. Sarajevo

3

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

3.12.6 Elektroenergetska infrastruktura .................................................................................. 73 3.12.7 Gasna infrastruktura...................................................................................................... 74 3.12.8 Telekomunikaciona infrastruktura ................................................................................ 75 3.12.9 Željeznička infrastruktura .............................................................................................. 76 3.12.10 Upravljanje otpadom ..................................................................................................... 76 3.12.11 Ugroženost od mina ...................................................................................................... 77 4 OPIS MOGUDIH UTICAJA PROJEKTA NA OKOLIŠ................................................................................. 78 4.1 Potencijalni uticaj infrastrukturnog objekta na okoliš ................................................................ 78 4.2 Identificirani uticaji preferirane varijante trase brze ceste na okoliš ......................................... 81 4.2.1 Uticaj na povedanje nivoa buke duž preferirane varijante brze ceste .......................... 87 5 OPIS MJERA ZA SPRJEČAVANJE/UBLAŽAVANJE NEGATIVNIH EFEKATA PREFERIRANE VARIJANTE TRASE BRZE CESTE NA OKOLIŠ .............................................................................................................. 90 5.1.1 Mjere ublažavanja uticaja buke..................................................................................... 96 6 ALTERNATIVNA RJEŠENJA I OPIS RAZLOGA ZBOG KOJIH JE IZABRANO PREFERIRANO RJEŠENJE SA ASPEKTA ZAŠTITE OKOLINE ................................................................................................................. 101 6.1 Dionica 0: Lašva-Merdani ( km 0+000-km 1+514) .................................................................... 101 6.2 Dionica I: Merdani-Kaonik (km 1+514-km 6+103) .................................................................... 101 6.3 Dionica II: Kaonik-Šafradini (km 6+103-km 8+891) ................................................................... 101 6.4 Dionica III: Šafradini-Mali Mošunj, km 8+891-km 17+929 ........................................................ 101 6.5 Dionica IV: Mali Mošunj-Komar, km 17+929-km 42+265 (za ovu SUO Obrađuje se dionica uključno sa Nevid Poljem – dio Dionice IV-Čvorište Nevid Polje, 21+900) ........................................ 102 7 NETEHNIČKI REZIME ......................................................................................................................... 103 7.1 Opis projekta ............................................................................................................................. 104 7.1.1 Prethodna razmatranja brze ceste Lašva-Donji Vakuf ................................................ 105 7.1.2 Sadašnja rješenja brze ceste Lašva-Donji Vakuf, dionice: Lašva-petlja Nevid Polje .... 105 7.2 Opis okoliša ............................................................................................................................... 108 7.2.1 Stanovništvo i naseljenost ........................................................................................... 108 7.2.2 Klima ............................................................................................................................ 108 7.2.3 Morfološke karakteristike ........................................................................................... 108 7.2.4 Geološke i hidrogeološke karakteristike ..................................................................... 108 7.2.5 Hidrografske i hidrološke karakteristike...................................................................... 109 7.2.6 Zrak .............................................................................................................................. 109 7.2.7 Tlo i poljoprivredno zemljište ...................................................................................... 109 7.2.8 Flora ............................................................................................................................. 110 7.2.9 Fauna ........................................................................................................................... 110 7.2.10 Zaštidena prirodna područja........................................................................................ 110 7.2.11 Kulturno-historijsko naslijeđe...................................................................................... 110 7.2.12 Buka ............................................................................................................................. 110 7.2.13 Infrastrukturni sistemi ................................................................................................. 110 7.2.14 Ugroženost od mina .................................................................................................... 111 7.3 Identifikacija, analiza i vrednovanje uticaja .............................................................................. 111 7.4 Mjere za sprječavanje/ublažavanje negativnih uticaja preferirane trase brze ceste na okoliš 116 7.4.1 Mjere ublažavanja uticaja buke................................................................................... 122 7.5 Opis alternativa i odabrana alternativa .................................................................................... 124 8 NAZNAKE POTEŠKODA PRI IZRADI SUO ............................................................................................ 126

Enova d.o.o. Sarajevo

4

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

9 MONITORING ................................................................................................................................... 127 10 ZAKLJUČAK ...................................................................................................................................... 130 11 LISTA PRILOGA ................................................................................................................................ 131

Enova d.o.o. Sarajevo

5

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

POPIS SLIKA: Slika 1. Područje prolaska brze ceste Lašva-Donji Vakuf u dva kantona .............................................. 12 Slika 2. Karta magistralnih i regionalnih cesta u BiH ............................................................................. 16 Slika 3. Karta razvoja mreže autocesta i brzih cesta u FBiH .................................................................. 18 Slika 4. PGDS u 2009. godini na mreži magistralne i regionalnih cesta duž planirane brze ceste Lašvapetlja Nevid Polje ................................................................................................................................... 23 Slika 5. Geološka karta područja Dionica 0-I- II preferirane varijante brze ceste ................................. 30 Slika 6. Mjesto prolaska preferirane varijante brze ceste Ib zonom sanitarne zaštite izvorišta Kremenik ............................................................................................................................................... 31 Slika 7. Geološka karta područja Dionice III preferirane varijante brze ceste ...................................... 32 Slika 8. Geološka karta područja Dionice IV-Odsjek IV-1 preferirane varijante brze ceste .................. 33 Slika 9. Ovisnost površine sliva i specifičnog otjecanja za „srednje“ slivove (Fsl = 15 do 150 km2) ..... 36 Slika 10. Hidraulički model za proračun vodnog lica duže vodotoka .................................................... 37 Slika 11. Podijela profila na dijelove ..................................................................................................... 38 Slika 12. Uzdužni profil rijeke Lašve ...................................................................................................... 40 Slika 13. Poprečni profili rijeke Lašve .................................................................................................... 53 Slika 14. Lokacija projekta ..................................................................................................................... 66 Slika 15. Potencijalno ugrožena područja duž trase Lašva – Donji Vakuf ............................................. 67 Slika 16. Dionica I i II.............................................................................................................................. 99 Slika 17. Dionica III i IV-1 ..................................................................................................................... 100

Enova d.o.o. Sarajevo

6

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

POPIS TABELA: Tabela 1. Pregled važede Prostorno-planske dokumentacije ............................................................... 13 Tabela 2. Tehničke karakteristike trase Lašva – petlja Nevid polje ....................................................... 19 Tabela 3. Pregled najznačajnijih objekata duž preferirane varijante brze ceste Lašva-petlja Nevid Polje ............................................................................................................................................................... 21 Tabela 4. Tipovi pratedih i uslužnih objekata na brzoj cesti Lašva- petlja Nevid Polje .......................... 22 Tabela 5. PGDS u 2006. godini .............................................................................................................. 22 Tabela 6. Broj stanovnika po opdinama kojim prolazi brza cesta i za cijeli SBK (1981., 1991.,1999. godine, te procjena za 2003. godinu) .................................................................................................... 25 Tabela 7. Procjena dužina prelaska preferirane varijante trase brze ceste urbanim područjem u opdinama Busovača, Vitez, Novi Travnik i Travnik ................................................................................ 26 Tabela 8. Kolizija preferirane varijante brze ceste sa objektima u naseljenim područjima – objekti za rušenje ................................................................................................................................................... 26 Tabela 9. Kolizija preferirane varijante brze ceste sa objektima u naseljenim područjima – objekti za rušenje po dionicama ............................................................................................................................ 27 Tabela 10. Broj i dužina mostova na dionici Lašva-petlja Nevid Polje................................................... 35 Tabela 11. Dužina regulacije vodotokova po dionicama brze ceste za preferiranu varijantu (Lašvapetlja Nevid Polje) .................................................................................................................................. 35 Tabela 12. Raspored stogodišnjih velikih voda duž Lašve .................................................................... 36 Tabela 13. Rezultati proračuna linije plavljenja VV Lašve .................................................................... 40 Tabela 14. Uzdužni profil rijeke Lašve ................................................................................................... 54 Tabela 15. Prikaz propisane i zatečene klase vodotoka Lašva na ušdu u Bosnu u periodu ispitivanja 1985.-1989. godine................................................................................................................................ 55 Tabela 16. Klasifikacija voda rijeke Lašve na osnovu rezultata fizičko – hemijskih i mikrobioloških pokazatelja na profilu ušda u rijeku Bosnu (2005.god.) ........................................................................ 56 Tabela 17. Kvalitet vode rijeke Lašve na osnovu bioloških parametara (fitobentos, zoobentosmakroinvertebrata i ihtiofauna) na profilu ušda u rijeku Bosnu (2005.god.) ....................... 56 Tabela 18. Stanje poljoprivrednih površina u Opdini Vitez ................................................................... 59 Tabela 19. Zone proizvodne sposobnosti Opdine Vitez ........................................................................ 59 Tabela 20. Kategorije zemljišta sa površinama u opdini Novi Travnik .................................................. 59 Tabela 21. Stanje poljoprivrednih površina u Opdini Travnik ............................................................... 61 Tabela 22. Procjena dužina prelaska preferirane varijante trasa brze ceste poljoprivrednim zemljištem u opdinama Busovača, Vitez, Novi Travnik i Travnik. ........................................................ 62 Tabela 23. Procjena dužina prelaska preferirane varijante trase brze ceste šumskim zemljištem u opdinama Busovača, Vitez, Novi Travnik i Travnik. ............................................................................... 63 Tabela 24. Zastupljenost bonitetnih kategorija šumskog zemljišta na području Srednjobosanskog kantona.................................................................................................................................................. 63 Tabela 25. Zastupljenost bonitetnih kategorija šumskog ..................................................................... 63 zemljišta na području Opdine Novi Travnik ........................................................................................... 63 Tabela 26. Dozvoljeni nivoi vanjske buke za planiranje novih objekata ili izvora buke ........................ 68

Enova d.o.o. Sarajevo

7

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Tabela 27. Analizirane elektrane na slivu rijeke Lašve .......................................................................... 72 Tabela 28. Tipične vrijednosti pojedinih polutanata sadržanih u ispušnim plinovima vozila*.............. 79 Tabela 29. Negativni uticaji preferirane varijante trase brze ceste na okoliš i stanovništvo kod pripreme i gradnje ................................................................................................................................. 83 Tabela 30. Potencijalni negativni uticaji preferirane varijante trase brze ceste na okoliš i stanovništvo kod eksploatacije ................................................................................................................................... 84 Tabela 31. Područja pod potencijalnim negativnim uticajem .............................................................. 87 Tabela 32. Mjere za sprječavanje/ublažavanje potencijalnih negativnih uticaja preferirane varijante brze ceste na okoliš-priprema i gradnja objekta ................................................................................... 94 Tabela 33. Mjere za sprječavanje/ublažavanje potencijalnih negativnih uticaja preferirane varijante brze ceste na okoliš-eksploatacija projekta .......................................................................................... 96 Tabela 34. Lokacije na kojima se predlaže dalja analiza predloženih mjera ublažavanja..................... 97 Tabela 35. Tehničke karakteristike brze ceste na dionici Lašva-Donji Vakuf ...................................... 104 Tabela 36. Pregled najznačajnijih objekata na dionici Lašva-petlja Nevid Polje ................................. 107 Tabela 37. Vrijednosti prosječnog godišnjeg dnevnog saobradaja (PGDS-a) u 2006. ......................... 107 Tabela 38. Utjicaju u pripreme i gradnje objekata.............................................................................. 113 Tabela 39. Utjecaj u fazi eksploatacije objekata ................................................................................. 114 Tabela 40. Područja potencijalnih negativnih uticaji na okoliš .......................................................... 116 Tabela 41. Mjere za sprječavanje/ublažavanje potencijalnih negativni uticaja preferirane varijante brze ceste u fazi pripreme i gradnje objekta ....................................................................................... 122 Tabela 42. Lokacije na kojima treba provesti detaljniju analizu vezanu za mjere zaštite od buke.... 123 Tabela 43. Program monitoringa emisija sa gradilišta ........................................................................ 128 Tabela 44. Nadzor poštovanja mjera zaštite okoliša .......................................................................... 129

Enova d.o.o. Sarajevo

8

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

1

UVOD

JP Autoceste Fedracije Bosne i Hercegovine (ACFBiH) namjerava graditi brzu cestu Lašva-Donji Vakuf, dionicu: Lašva – petlja Nevid Polje. U tom cilju Direkcija cesta Federacije Bosne i Hercegovine (DC FBiH)u čijoj je nadležnosti ranije bio ovaj projekat, ugovorila je pripremu Studije izvodljivosti, uključujudi Procjenu uticaja na okoliš, za brzu cestu Lašva-Donji Vakuf. Ovaj zadatak ugovoren je između DC FBiH i Pöyry Infra GmbH, zajedno sa IPSA Institutom i Institutom za hidrotehniku GF iz Sarajeva. KonsuItant odgovoran za procjenu uticaja na okoliš u ovom projektu bio je Institut za hidrotehniku iz Sarajeva, koji je aktivnosti na izradi ove dokumentacije započeo u februaru 2009. godine. U skladu sa, tada važedim, Zakonom o zaštiti okoliša ("Službene novine FBiH", br. 33/03) i Pravilnikom o pogonima i postrojenjima za koje je obavezna procjena uticaja na okoliš i pogonima i postrojenjima koji mogu biti izgrađeni i pušteni u rad samo ako imaju okolinsku dozvolu ("Službene novine FBiH“, br. 19/04) izgradnja brze ceste spadala je u pogone i postrojenje koji su morali prodi proceduru procjene uticaja na okoliš, prije izdavanja okolinske dozvole. Procedura procjene utjecaja na okoli, prema Zakonu, vršena je u dva koraka i to: -

Priprema Zahtjeva za prethodnu procjenu sa dokumentacijom za Prethodnu Procjenu Uticaja na Okoliš (PPUO) i Zahtjeva za okolinsku dozvolu sa Studijom o Uticaju na Okoliš (SUO).

S obzirom da su aktivnosti na ovom projektu krenule početkom 2009. godine, konsultant je prvo izradio dokumentaciju za PPUO za cijelu dionicu Lašva-Donji Vakuf na temelju koje je urađena i ova SUO. PPUO završena je u periodu maj-juni 2009. godine, te je ista predata tadašnjem Investitoru projekta na dalju proceduru. Cilj PPUO bio je sagledavanje: usklađenosti razmatranih varijanti trasa iz idejnog rješenja brze ceste sa važedom prostorno –planskom dokumentacijom područja kuda prolaze, stanja okoliša u prostoru istraživanja (500 m sa lijeve i desne strane od razmatranih varijanti trasa brze ceste Lašva – Donji Vakuf), potencijalnih uticaja na okoliš i mogudih pogoršanja kvaliteta okoline razmatranih varijanti trasa iz idejnog rješenja, mjera ublažavanja negativnih uticaja, te utvrđivanje preferirane varijante trase brze ceste za koju se treba uraditi SUO. Investitor projekta je 11.06.2009. godine predao je Federalnom ministarstvu okoliša i turizma zahtjev za PPUO. Obzirom da je u međuvremenu, tj. 10.06.2009. godine, stupio na snagu Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o zaštiti okoliša ("Službene novine FBiH", br. 38/09) u kojem se navodi da ukoliko se radi o projektu za koji je potrebna procjena uticaja na okoliš (član 18.), uz zahtjev za izdavanje okolinske dozvole podnosi se SUO. Ovo suštinski znači da se prvobitni korak tj. priprema zahtjeva sa dokumentacijom za PPUO u cijelosti „preskače“, te se priprema samo SUO. Imajudi u vidu sve prethodno navedeno, Federalno ministarstvo okoliša i turizma je 02.07.2009. godine dostavilo DC FBiH Zaključak o izradi SUO za izgradnju brze ceste Lašva –Donji Vakuf (Prilog 9), a koja spada u infrastrukturni objekat za koji je obavezna procjena uticaja na okoliš.

Enova d.o.o. Sarajevo

9

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Konsultantima za izradu SUO dostavljena je na uvid sljededa projektna dokumentacija: -

Generalni projekt (Idejno rješenje) za brzu cestu Lašva – Donji Vakuf, na topografskim kartama u razmjeri 1:25.000 (Knjiga I – nacrt, Knjige II-IV – konačna verzija), 2004.godina,

-

Idejni projekat za pod-dionicu Lašva-Mali Mošunj (18 kilometara na kartama u razmjeri 1:5.000 (topografske i „crno-bijeli orto-foto“), ), 2006.godina, Glavni projekat područja oko Viteza (9 kilometara na geodetskim kartama 1:1.000) – konačna verzija, 2007. godine. Orto-foto snimci prostora (pojas širine cca 2 km) duž preferirane varijante brze ceste u razmjeri 1:5.000, juni-juli 2009. godine

-

Projektna dokumentacija na temelju koje je urađena dokumentacija za PPUO bila je Generalni projekt (Idejno rješenje) brze ceste Lašva-Donji Vakuf (2004. god.). Dokumentacija za PPUO imala je za cilj analizu tri razmatrane varijante brze ceste (crvena, plava, smeđa) i utvrđivanje preferirane varijante trase tj. najprikladnijeg rješenja povezivanja Lašve i Donjeg Vakufa sa okolišnog aspekta, kao dijela važne budude cestovne veze u središnjoj BiH. Kratak pregled tri razmtrane varijante brze ceste iz dokumentacije za PPUO daje se u nastavku. Crvena varijanta trase je najvedim dijelom u skladu sa trasom usvojenom u Prostorno-planskim dokumentima opdina kroz koje prolazi. Potrebe za manjom izmjenom Prostorno planske dokumentacije za ovu varijantu trase su utvrđene na područjima Opdine Busovača (u mjestima Merdani-Katidi-Krčevine), Opdine Vitez (u mjestima Šafradinovo Selo i Rijeka), Opdine Novi Travnik (u mjestu Nevida Polje), te Opdine Travnik (u mjestu Nova Bila-Gladnik, Polje Slavka Gavrančida i Turbe). Trenutno 2,7 % dužine trase prolazi u neposrednoj blizini urbanih područja, kao i preko naselja (Opdina Travnik-naselja Šarida brdo, Skok i Bojna). Uzimajudi u obzir planirana urbana područja, ovaj procenat de se u bududnosti povedati na 37,5 %. Trenutno, najvedi dio trase (Lašva-Donji Vakuf) prolazi poljoprivrednim zemljištem, tj. 32,1 % trase. Od svih varijanti, ova prolazi procentualno najmanjom dužinom poljoprivrednim zemljištem. Ova varijanta ne prolazi kroz zakonom utvrđena zaštidena prirodna područja, ali siječe na dosta mjesta prirodna mrjestilišta utvrđena nacrtom Ribolovne osnove za SBK. Na području Opdina Busovača (Merdani) i Vitez (Rijeka), te Novi Travnik (Nevida Polje) ova varijanta prolazi potencijalnim poplavnim područjem što je potrebno precizno utvrditi u narednoj fazi izrade dokumentacije. U Opdini Vitez ova varijanta (servisna saobradajnica u okviru brze ceste) tangira Ia i prolazi Ib zonom sanitarne zaštite izvorišta Kremenik, i kao takva je usvojena u Prostornom planu Opdine i Regulacionom planu PC 96 Vitez, Opdine Vitez. Mjere zaštite voda u Ib zoni utvrđene su odgovarajudom Odlukom. Prethodno analizirani aspekti ukazuju na potrebu planiranja značajnog obima mjera zaštite stanovništva, voda i faune za ovu varijantu. Za plavu varijantu trase, vezano za koliziju sa Prostorno-planskom dokumentacijom, situacija je ista kao i za crvenu varijantu. U području Opdine Vitez u Malom Mošunju ova varijanta prolazi neposredno uz zelenu površinu zaštidenu zakonom, te solitarno stablo lipe staro 240 godina. Trenutno 2,7 % dužine trase (Lašva-Donji Vakuf) prolazi u neposrednoj blizini urbanih područja, kao i preko naselja (Opdina Travnik-naselja Šarida brdo, Skok i Bojna). Na području naselja Oborci prelazi visokim nasipom preko naselja, tj. stambenih objekata. Uzimajudi u obzir planirana urbana područja, ovaj procenat de se u bududnosti povedati na 22,8 %.

Enova d.o.o. Sarajevo

10

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Trenutno, najvedi dio trase (Lašva-Donji Vakuf) prolazi poljoprivrednim zemljištem, tj. 38,6 % trase. Od svih varijanti procentualno najvedom dužinom prolazi šumskim zemljištem, što zahtijeva značajno krčenje šuma. Plava varijanta trase brze ceste prolazi II i III zonom sanitarne zaštite izvorišta Kremenik, a mjere zaštite voda u ovim zonama su utvrđene odgovarajudom Odlukom. Ova varijanta siječe na dosta mjesta prirodna mrjestilišta utvrđena nacrtom Ribolovne osnove za SBK. Na području Opdina Vitez (Rijeka), te Novi Travnik (Nevida Polje) ova varijanta prolazi potencijalnim poplavnim područjem što je potrebno precizno utvrditi u narednoj fazi izrade dokumentacije. Prethodno analizirani aspekti ukazuju na potrebu planiranja značajnog obima mjera zaštite stanovništva, voda, faune i zaštidenih dijelova prirode, te faune za ovu varijantu. Smeđa varijanta je projektovana samo za Dionice III i VI (prema Studiji izvodljivosti) brze ceste (Dionice I, II, III i IV, prema Studiji izvodljivosti, dio uključno sa Nevid Poljem, je predmet ove Studije). Za ovu varijantu trase-Dionicu III je karakteristično da je u skladu sa trasom, usvojenom u Prostornom planu Opdine Vitez, za autocestu Lašva-Bihad. S druge strane, ova varijanta trase je u koliziji sa trasom usvojenom za brzu cestu u Prostornom planu Opdine Vitez, te Regulacionim planom PC 96 Vitez. Smeđa varijanta trase brze ceste na Dionici III prolazi II i III zonom sanitarne zaštite izvorišta Kremenik. Mjere zaštite voda u ovim zonama su utvrđene odgovarajudom Odlukom. Trenutno samo 0,8 % dužine ukupne trase (Lašva-Donji Vakuf) prolazi u neposrednoj blizini urbanih područja, kao i preko naselja. Uzimajudi u obzir planirana urbana područja, ovaj procenat de se u bududnosti značajno povedati na 60,3 %. Ova varijanta trase ne prolazi u blizini zaštidenih prirodnih područja. Također, ne presijeca mnogo vodotoka koja su prirodna mrjestilišta, dužina prolaska ove varijante kroz poljoprivredno zemljište je 39,6 %, te kroz šumsko zemljište je 24,2 %. Na Dionici III tunelska varijanta ove trase zahtijeva jedan složeniji objekat-tunel. Kao rezultat PPUO dobivena je preferirana varijanta trase brze ceste Lašva-Donji Vakuf po dionicama i to: od I do IV dionice (što je predmet ove Studije) preferirana varijanta trase je crvena. Projektna dokumentacija na temelju koje je urađena SUO bila je Generalni projekt za cca 54 km brze ceste Lašva – Donji Vakuf (2004.godina) i Idejni projekat za pod-dionicu Lašva-Mali Mošunj dužine cca 18 km (2006. godina). Analiza naselja i kolizije preferirane varijante trase brze ceste (iz Generalnog projekta i Idejnog projekta) sa naseljenim područjima urađena je na osnovu novih ortofoto-snimaka (R 1:5.000) koji su snimljeni u periodu juni-juli 2009. godine. Ova SUO ima za cilj utvrđivanje negativnih uticaja na okoliš i mjera ublažavanja tih uticaja za preferiranu varijantu brze ceste Lašva-Donji Vakuf, dionica: Lašva – petlja Nevid Polje. Pri izradi ove SUO korištena je dokumentacija koju su na raspolaganje obrađivačima stavili AC FBiH (Studija izvodljivosti, uključujudi procjenu uticaja na okoliš za brzu cestu Lašva-Donji Vakuf), odnosno odgovorni projektant Generalnog projekta (Idejnog rješenja) i Idejnog projekta, IPSA Institut Sarajevo, kao i dokumentacija pribavljena iz drugih različitih izvora. Također, korišteni su podaci i informacije prikupljeni tokom više puta provedenog rekognosciranja terena. Tokom pripreme dokumentacije za PPUO i SUO kontaktiran je značajan broj zainteresiranih strana, te sa nekima od njih održani su i konsultativni sastanci. Također, od zainteresiranih strana prikupljena je raspoloživa dokumentacija i grafičke podloge.

Enova d.o.o. Sarajevo

11

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Stručni tim konsultanata obavio je sljedede aktivnosti : -

1.1

Izvršio uvid u kompletnu raspoloživu dokumentaciju, Izvršio uvid u detaljno rekognosciranje na terenu zajedno sa Investitorom (postoje zapisnici sa obilaska terena u fazi izrade PPUO, Izvršio samostalne terenske obilaske karakterističnih lokaliteta u fazi izrade SUO, Izvršio identifikaciju i kontaktiranje različitih zainteresiranih strana, Izvršio prikupljanje značajnog broja relevantne dokumentacije za izradu PPUO/SUO, Uradio identifikaciju preferirane varijante trase brze ceste na osnovu raspoloživih indikatora, Uradio identifikaciju negativnih uticaja na naseljena mjesta, te generalno na okoliš i njihovu analizu i usporedbu sa najboljom raspoloživom praksom, Izradio preporuku mjere zaštite okoliša, te definirao konačne zaključke i preporuke za dalje aktivnosti vezano za preferiranu varijantu trase brze ceste Lašva-Donji Vakuf, dionica: Lašva – petlja Nevid Polje što je u cijelosti uzeto u obzir za izradu ove studije.

PROSTORNO-PLANSKA DOKUMENTACIJA UTICAJNOG PODRUČJA

Preferirana varijanta trasa brze ceste Lašva-Donji Vakuf, dionica: Lašva – petlja Nevid Polje (što je predmet ove SUO) prolazi kroz dva kantona i to Zeničkodobojski i Srednjobosanski Kanton, odnosno kroz opdine Zenica, Busovača, Vitez, Novi Travnik i Travnik (Slika 1).

Slika 1. Područje prolaska brze ceste Lašva-Donji Vakuf u dva kantona

Nova Prostorno-planska dokumentacija donesena je za oba Kantona čijim područjem se planira brza cesta Lašva-Donji Vakuf, dionica: Lašva – petlja Nevid polje. Za 4 opdine u Srednjobosanskom Kantonu (Busovača, Vitez, Novi Travnik i Travnik) donesena je nova Prostorno-planska dokumentacija. Opdina Zenica trenutno je u pripremi novog Urbanističkog plana. Pregled dostupne Prostorno – planske dokumentacije za područje kojim prolazi brza cesta dat je u narednoj Tabeli.

Enova d.o.o. Sarajevo

12

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Postojeda prostorno-planska dokumentacija na nivou opdina

Godina izrade

Period plana

Donesen plan

Srednjobosansk i kanton (SBK)

PPO Busovača PPO Vitez PPO Novi Travnik PPO Travnik

2008. 2006. 2008. 2007.

2026. 2020. 2026. 20032020.

Da Da Da Da

ZeničkoDobojski kanton (Ze-Do)

UP Zenica

-

19822000

Kanton

Da

Postojeda Prostornoplanska dokument. na nivou Kantona

Period plana

Prostorni plan Kantona

20052025

Prostorni plan Kantona

20092029

Tabela 1. Pregled važede Prostorno-planske dokumentacije

Prostorni plan BiH, za period 1981-2000. godine – prečišden tekst (“Sl.glasnik SRBiH“, br. 33/88) i Prostorni plan SBK 2005-2025. godina definišu magistralnu cestu M-15 Lašva - Bihad kao planiranu, odnosno bududu autocestu, čija de realizacija imati etapni dugoročni karakter. Razmatrajudi raspoloživu Prostorno-plansku dokumentaciju, utvrđeno je da se na područjima pojedinih opdina SBK, trasa planirane autoceste u ovom Kantonu poklapa sa trasom brze ceste LašvaDonji Vakuf na određenim dionicama. Predviđanja i planovi za realizaciju autoceste Lašva- Bihad, odnosno brze ceste Lašva-Donji Vakuf, dionica: Lašva-petlja Nevid Polje , iz raspoložive Prostornoplanske dokumentacije po pojedinim opdinama u SBK daju se u nastavku. Planovi i program razvoja SBK i BiH, te Prostorni Plan Opdine Busovača 2026. god. predviđaju prolazak trase autoceste Lašva – Bihad dolinom rijeke Lašve u dužini od oko 9,5 km sa denivelisanim priključkom planirane magistralne ceste u naselju Kaonik. Ukupna površina, koja je po namjeni rezervirana za koridor autoceste na području Opdine Busovača, iznosi 51 ha. Prolazak autoceste Lašva – Bihad kroz prostor Opdine Busovača imat de vrlo veliki značaj za ekonomski razvoj Opdine. U Opdini Busovača, preferirana varijanta trase brze ceste značajno odstupa od usvojene trase u Prostornom planu Opdine Busovača 2026. god. na područjima naselja Merdani, Katidi i Krčevine. Zbog gorudih problema u odvijanju saobradaja na pojedinim dionicama Opdine Vitez, Prostornim planom se predviđa fazni koncept realizacije cestovnog saobradaja. Prvom fazom izgradila bi se modernizacija postojede magistralne ceste na dionici prolaska kroz poslovni centar gabaritom brze ceste. Drugom fazom ova dionica bi se produžila do Šafradina jugoistočno i Malog Mošunja sjeverozapadno gdje de se vezati za trasu planirane autoceste. Izgradnjom brze ceste dalje prema Donjem Vakufu od Malog Mošunja i prema Lašvi od Šafradina, realizirala bi se treda faza kojom se uspostavlja nova trasa magistralne ceste Lašva - Donji Vakuf, dok se postojeda trasa magistralne ceste uz korekciju na području poslovnog centra (trasom bivše uskotračne pruge) prerangira u regionalnu cestu.

Enova d.o.o. Sarajevo

13

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Četvrtom fazom, brza cesta od Lašve do Šafradina i Malog Mošunja prema Donjem Vakufu prerasta autocestu uz izgradnju zaobilaznice Viteza planiranom trasom autoceste (tzv. tunelska varijanta) od Šafradina do Malog Mošunja, ovim bi se trasa brze ceste od Šafradina do Malog Mošunja preinačila u primarnu gradsku saobradajnicu kojom se uspostavljaju priključenja na planiranu autocestu. Izgradnjom autoceste postojeda magistralna cesta M 5 de primiti rang regionalne ceste. U Opdini Vitez preferirana varijanta trase brze ceste značajno odstupa od predviđene trase usvojene u Prostornom planu Opdine Vitez 2020. god. na područjima naselja Šafradinovo Selo i Rijeka. Na osnovu planova i programa razvoja SBK i BiH, u Opdini Novi Travnik stvorena su određena opredjeljenja za novi koncept cestovne mreže, koji uključuje i trasu autoceste Bihad – Lašva dolinom rijeke Lašve. U prvoj fazi realizacije izgradit de se profilom brze ceste. Prolazak autoceste Bihad – Lašva preuzet de tranzitni promet kroz ovu Opdinu, dok de postojeda magistralna cesta na potezu od Turbeta do Kaonika dobiti funkciju konurbacione osovine. Na lokalitetu Nevid Polja planiran je priključak trase brze ceste na autocestu u pravcu Novi Travnik – Bugojno – Livno - Split. U Opdini Novi Travnik preferirana varijanta trase brze ceste značajno odstupa od predviđene trase brze ceste usvojene Prostornim planom ove Opdine na području naselja Nevid Polje. Prema Prostornom planu Opdine Travnik, kao element spoljne povezanosti navodi se putna saobradajnica visokog ranga (autocesta ili put za brzi saobradaj, koji predstavlja dio evropskog pravca kroz Bosnu i Hercegovinu) na pravcu Lašva – Travnik – Jajce. Također, kao prioritetan zadatak namede se potreba izgradnje puta za brzi saobradaj Lašva –Travnik – Donji Vakuf (dionica puta za brzi saobradaj Lašva – Turbe izgradit de se kao prva etapa autoceste Lašva – Jajce), izgradnja priključaka za Travnik i Turbe i rekonstrukcija magistralnog puta Kaonik – Turbe u gradsku magistralu. U Opdini Travnik preferirana varijanta trase brze ceste neznatno odstupa od predviđene trase autoceste usvojene u Prostornom planu Opdine na području naselja Dolac, Pirota i Turbe-Ciganluk. Na području Opdine Zenica preferirana vraijanta brze ceste ne odstupa od predviđenog koridora usvojenog u Prostornom planu Ze-Do Kantona.

1.2

ZAKONSKI OSNOV ZA PROCJENU UTICAJA NA OKOLIŠ

Procjena uticaja na okoliš je postupak ocjenjivanja prihvatljivosti zahvata, s obzirom na okoliš, kao i određivanje potrebnih mjera zaštite okoliša, kako bi se negativni uticaji sveli na najmanju mogudu mjeru, te postigao visok nivo zaštite okoliša. Zakonom o zaštiti okoliša i Zakon o izmjenama i dopunama zakona o zaštiti okoliša (“Sl. Novine FBiH”, br. 33/03; 38/09), čl. 53. do 64., odnosno čl. 16. do 24, propisana je procedura procjene uticaja na okoliš. Dodatna pojašnjenja se nalaze u Pravilniku o pogonima i postrojenjima, za koje je obavezna procjena uticaja na okoliš, kao i pogonima i postrojenjima koji mogu biti izgrađeni i pušteni u rad, samo ako imaju okolinsku dozvolu (“Sl. novine FBiH”, br. 19/04). Čl. 3. i 4. Pravilnika o pogonima i postrojenjima, za koje je obavezna procjena uticaja na okoliš, kao i pogonima i postrojenjima koji mogu biti izgrađeni i pušteni u rad, samo ako imaju okolinsku dozvolu (“Sl. novine FBiH”, br. 19/04) definirani su pogoni i postrojenja za koje je obavezna procjena uticaja na okoliš.

Enova d.o.o. Sarajevo

14

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Predmetna dionica brze ceste u cijelosti prolazi teritorijem FBiH, odnosno područjima kantona Srednjobosanskog i Zeničko-Dobojskog, pa su u razmatranje uzeti i odgovarajudi kantonalni Pravilnici o pogonima i postrojenjima koja prije izgradnje trebaju posjedovati okolinsku dozvolu. Prema federalnom Pravilniku, pogoni i postrojenja za koje je obavezna procjena uticaja na okoliš, među ostalim su (Član 4., alineja „d.“ Infrastrukturni projekti): -

Pod rednim brojem 27.- Izgradnja autoputeva,

-

Pod rednim brojem 28.- Izgradnja novog puta ili trasa i/ili proširenje postojedeg puta sa dvije ili manje traka kako bi se dobile četiri ili više traka, gdje bi takav novi put ili ponovo označeni i/ili prošireni dio puta bio dug 10 km ili duže stalne dužine.

Predmetni projekt pripada drugoj stavki tj. predstavlja izgradnju novog puta i proširenje postojedeg puta sa dvije ili manje traka kako bi se dobile četiri ili više traka na pojedinim dionicama, a gdje de novi put ili prošireni dio puta bio duži od 10 km stalne dužine, a za koji je Federalno ministarstvo okoliša i turizma nadležno za izdavanje okolinske dozvole. Federalno ministarstvo okoliša i turizma je temeljem čl. 58. i 59. Zakona o zaštiti okoliša (“Sl. Novine FBiH”, br. 33/03); zatim čl. 23. Zakona o izmjenama i dopunama zakona o zaštiti okoliša (“Sl. Novine FBiH”, br. 38/09); čl. 3. i 4. Pravilnika o pogonima i postrojenjima, za koje je obavezna procjena uticaja na okoliš, kao i pogonima i postrojenjima koji mogu biti izgrađeni i pušteni u rad, samo ako imaju okolinsku dozvolu (“Sl. novine FBiH”, br. 19/04), te čl. 200. Zakona o upravnom postupku (“Sl. novine FBiH”, br. 2/98), donijelo Zaključak o izradi SUO za izgradnju brze ceste Lašva – Donji Vakuf na temelju koje/g je izrađena i SUO za izgradnju dionice Lašva-Nevid polje (Prilog 9). U svrhu pripreme SUO sljedede zakonodavstvo je uzeto u obzir: -

Zakon o zaštiti okoliša (“Službene novine FBiH”, br. 33/03), Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o zaštiti okoliša (“Službene novine FBiH”, br. 38/09) Zakon o prostornom planiranju i korištenju zemljišta (“Službene novine FBiH”, br. 02/06, 72/07, 32/08), Zakon o građenju (“Službene novine FBiH”, br. 34/07), Zakon o prostornom uređenju (“Službene novine kantona Središnja Bosna“ , br. 11/05), Zakon o prostornom uređenju (“Službene novine kantona Zenica-Doboj“, br. 2/04, 2/08), Pravilnik o pogonima i postrojenjima za koje je obavezna procjena uticaja na okoliš i pogonima i postrojenjima koji mogu biti izgrađeni i pušteni u rad samo ako imaju okolinsku dozvolu („Sl. Novine FBIH“, br. 19/04).

Drugi relevantni propisi koje su uzeti u obzir su dati u Prilogu 10.

1.3

PROSTORNA GRANICA ISTRAŽIVANJA

Prostor istraživanja u SUO obuhvata pojas od 100 metara sa lijeve i desne strane od osovine preferirane varijante trase brze ceste Lašva-Donji Vakuf, dionica: Lašva-petlja Nevid Polje, a čiji se opis daje u Tački 2. ovog dokumenta. U situacijama gdje je to bilo opravdano sa tehničkog, hidrogeološkog i naravno sa aspekta zaštite podzemnih voda, kod definiranja prostornog ograničenja, usvojena je prirodna granica vodonosnika prema vodonepropusnoj sredini, kao konturna granica, obzirom da su u takvom okruženju veoma česte pojave izvora, vrela ili crpilišta za vodosnabdijevanje. Prostorna granica istraživanja naznačena je na grafičkim prilozima od 1. do 8. u razmjeri 1:25.000.

Enova d.o.o. Sarajevo

15

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

2 2.1

OPIS PREDLOŽENOG PROJEKTA UVODNE NAPOMENE

Organizacija transportnog sektora u BiH je složena, a odražava političke aranžmane uspostavljene na osnovu Sporazuma iz Dejtona. Institucionalni aranžmani za transportni sektor su suštinski podijeljeni između dva nivoa organizacije; jedan na državnom nivou i drugi na nivou dva entiteta, Federacije Bosne i Hercegovine i Republike Srpske. Vedi dio transportne infrastrukture Bosne i Hercegovine obnovljen je od završetka rata. Međutim, ukoliko zemlja teži da dostigne eksploatacione standarde uporedljive sa onim u Evropskoj Uniji i takmiči se sa povedanom konkurencijom iz okruženja, potrebna su dalja značajna poboljšanja. Cestovnu mrežu čini 22.600 km cesta, od kojih je vedina u teškom stanju. Hitna obnova neophodna je za 10% magistralnih cesta, a situacija je teža na manje značajnim cestama. BiH se također suočava sa problemima koji se odnose na promjenljive uslove odvijanja trgovinskih i transportnih tokova. Razvoj autocesta na glavnim transportnim koridorima u BiH je započeo sa završetkom izgradnje dijela Koridora Vc.

Slika 2. Karta magistralnih i regionalnih cesta u BiH

Enova d.o.o. Sarajevo

16

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Magistralne i regionalne ceste u ukupnoj dužini od 8.501 kilometar predstavljaju osnovnu cestovnu mrežu u Bosni i Hercegovini. Ukupna dužina magistralnih cesta iznosi 3.750 kilometara, dok je ukupna dužina regionalnih cesta 4.751 kilometar. Suštinska funkcija magistralnih cesta u Bosni i Hercegovini je povezati ekonomske i administrativne centre u zemlji. Sa tehničkih i eksploatacionih aspekata, standardna magistralna cesta u Bosni i Hercegovini je dvotračna cesta sa jednim kolovozom, maksimalne projektne brzine od 80 km/h, sa širinom saobradajne trake koja varira od 3,25 to 3,75 m i bankinama širine od 0,50 do 1,0 m. Na ovoj mreži se nalazi i šest evropskih cesta (E-cesta) u ukupnoj dužini od 995 kilometara, klasifikovanih u skladu sa Evropskim sporazumom o glavnim međunarodnim cestama-AGR3. To su slijedede ceste: -

E-59: (granica sa Republikom Hrvatskom) Izačid-Bihad-Ripač-Užljebid, E-65: prolaz kroz Neum, E-73: (granica sa Republikom Hrvatskom) B. Šamac-Doboj-Lašva-Sarajevo-Mostar-Doljani (granica sa Republikom Hrvatskom), E-661: (granica sa Republikom Hrvatskom) B. Gradiška-Banja Luka-Jajce-Lašva, E-761: Bihad-B. Petrovac-Jajce i Sarajevo-Višegrad-Vardište (granica sa Srbijom), i E-762: Sarajevo-Brod na Drini-Šdepan Polje (granica sa Crnom Gorom).

Postojeda magistralna dionica ceste M5/E-661 Lašva – Donji Vakuf identifikovana je kao “usko grlo” u cestovnoj mreži BiH u svim prethodnim istraživanjima i mrežnim studijama. Uskost ceste, broj izgrađenih objekata u blizini ceste, odsustvo pješačkih staza, struktura vozila u saobradaja duž ceste, itd., uzrokovali su česte udese, saobradajna zagušenja i čak potpunu saobradajnu blokadu. Nakon završetka rata (1992.-1995.), razni industrijski, prodajni, uslužni i stambeni objekti su izgrađeni vrlo blizu magistralne ceste, tako da je dionica između gradova Viteza i Travnika pretvorena u gradsku ulicu. Da bi poboljšali uslove odvijanja saobradaja i povedali rang ceste, u početku je J.P. Direkcija cesta FBiH a kasnije J.P. Autoceste Federacije Bosne i Hercegovine, preduzelo je određene aktivnosti. Vlada Federacije BiH prihvatila je Strategiju i akcioni plan razvoja mreže autocesta i brzih cesta u ovom dijelu zemlje svojom Odlukom od 21.01.2009.

Enova d.o.o. Sarajevo

17

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Slika 3. Karta razvoja mreže autocesta i brzih cesta u FBiH

Perspektivni cestovni projekat je dio brze ceste označene kao “B1” sa glavnom orijentacijom koridora postojede magistralne ceste M5/E-661/E-761 (granica sa Hrvatskom – Bihad – Jajce – Donji Vakuf – Travnik – Lašva). (Koncept evropskih cesta definisan je 1975. odgovarajudom Deklaracijom UNECE-a, koja je zvanično usvojena 15.03.1983.god.).

2.2

CILJ I OČEKIVANI REZULTATI PROJEKTA

Sveukupan cilj projekta je priprema Studije utjecaja na okoliš za dionicu brze ceste Lašva-Donji Vakuf, dionica: Lašva – petlja Nevid Polje, uz magistralnu cestu M5 Lašva – Jajce – Bihad. Osnovni cilj je utvrditi uticaj predmetnog projekta na okoliš. Projekat brze ceste predstavlja značajno poboljšanje u odnosu na mogudnosti koje pruža sadašnja cestovna komunikacija. Postojeda dionica magistralne ceste M5 Lašva-Donji Vakuf, u dužini od 54 km, izgrađena je sa reduciranim parametrima koji nisu adekvatni za takav rang ceste. Naprimjer, postoji veliki broj oštrih krivina sa ograničenjima čak ispod 40 km/h (dionica Lašva-Kaonik), prolascima kroz naselja ili poslovne zone (Kaonik-Vitez-Travnik). Takva situacija utiče negativno na sigurnost prometa, a s obzirom na pojačane prometne tokove prema određenim zonama atrakcije duž ceste, posebno u području Opdine Vitez, postoji opasnost od zagušenosti ceste na pojedinim dionicama. Projektom se planira brza cesta generalnim pravcem Lašva-Nevid Polje u dužini od 21,900 km. Sa aspekta projektovanja, projektna dokumentacija do danas je pripremljena do nivoa Idejnog rješenja

Enova d.o.o. Sarajevo

18

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

za svih 23 km, Idejnog projekta za 18 km trase na dionici Lašva-Mali Mošunj i Glavnog projekta područja oko Viteza - za 9 km trase. Projektom de se utvrditi najpogodnije povezivanje regiona centralne BiH, sa bududom trasom autoceste u koridoru Vc i poboljšanje uslova odvijanja prometa duž pravca Sarajevo-Banja Luka izgradnjom nove cestovne komunikacije ranga "brze ceste". Nove investicije u sektor cesta predviđene su da bi se obezbjedili uslovi za ekonomski i društveni razvoj, te promovirala sloboda kretanja dobara i ljudi. Izrada ugovorene dokumentacije za brzu cestu Lašva – Nevid polje imat de određenu ulogu u razvoju takve zamisli. Finansiranje ugovorene dokumentacije obezbjeđeno je iz dijela sredstava EBRD-a datih Ministarstvu prometa i komunikacija FBiH. Očekivane koristi od projekta su: -

2.3

Uštede u vremenu putovanja za putnike; Uštede u operativnim troškovima vozila; i Smanjenje broja udesa i uštede u troškovima posljedica udesa u odnosu na postojedu cestu.

TEHNIČKE KARAKTERISTIKE BRZE CESTE

Projektom se planira izgradnja nove trase brze ceste, generalnim pravcem Lašva-Nevid polje u dužini od 21,900 km, slijededih tehničkih karakteristika: Razred puta Projektovana računska brzina Broj saobradajnih traka Širina saobradajne trake Razdjelni pojas Ivične trake uz razdjelni pojas Ivična traka uz bankinu Bankine Ukupna širina planuma u nasipu Širina trake za zaustavljanje u nuždi

prvi 100 km/h (80 km/h) 4 (2x2) 2x(2x3,5 m) =14,00 m 3,0 m 2 x 0,50 m = 1,00 m 2 x 0,35 = 0,70 m 2 x 1,25 m = 2,50 m 21,20 m nema

Tabela 2. Tehničke karakteristike trase Lašva – petlja Nevid polje

Idejnim rješenjem brze ceste Lašva – Donji Vakuf (2003/2004. god.) razmatran je širi koridor trase u pravcu Lašva-Kaonik-Vitez-Nevid Polje-Travnik-Turbe-Donji Vakuf, u kojem se kao primarno rješenje razmatrala varijanta trase za koju je tokom 1990. godine urađena Studija izvodljivosti. U proteklim razmatranjima tehničkih rješenja brze ceste Lašva-Donji Vakuf (Studija o izvodljivosti projekta C, građevinsko-tehnički dio, PZ Traser, 1990. godine - dio je opisan u Uvodu-opis projekta, ovog dokumenta) , cijeli koridor podijeljen je na sljedede dionice i odsjeke (Prilog 1): Dionica 0: Lašva – Merdani- priključak na autoput na koridoru Vc; Dionica I Merdani – Kaonik; Dionica II Kaonik – Šafradini; Dionica III Šafradini – Mali Mošunj; sa odsjecima: o Odsjek III-1 Šafradini-Dubrovačko polje; o Odsjek III-2 Dubrovačko polje-Divjak,

Enova d.o.o. Sarajevo

19

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

o Odsjek III-3 Divjak – Mali Mošunj, Dionica IV Mali Mošunj-Komar; sa odsjecima: o Odsjek IV-1 Mali Mošunj – Dolac; o Odsjek IV-2 Dolac - Turbe, o Odsjek IV-3 Turbe – Goleš; o Odsjek IV–4 Goleš – Komar; Dionica V Tunel Komar; Dionica VI Tunel Komar – Donji Vakuf. Međutim, Idejnim projektom koji u ovom slučaju odstupa od Idejnog rješenja, dionica Lašva – Nevid Polje (Dionica I, II, III i jedan dio Dionice IV iz Idejnog rješenja, odnosno iz Studije izvodljivosti) podijeljena je na sljedede poddionice (Prilog 1a): Poddionica 1: Petlja „Lašva“ – Petlja „Kaonik“ o

Sekcije: Lašva – Merdani, L = 1,78 km Merdani – Kaonik, L = 4,48 km

Poddionica 2: Petlja „Kaonik“ – Petlja „Vitez“ o

Sekcije: Kaonik – Selišta, L = 2,56 km Selišta – Vitez, L = 4,15 km

Poddionica 3: Vitez – petlja Nevid polje o

Sekcije: Vitez – Divjak, L = 3,6 km Divjak – Mali Mošunj, L = 1,6 km Mali Mošunj – Nevid polje, L = 3,9 km

U nastavku se daje tabela sa pregledom najznačajnijih objekata duž preferirane varijante, po dionicama iz Idejnog rješenja. OBJEKAT (prema Studiji STACIONAŽA izvodljivosti) Dionica 0: Lašva-Merdani, km 0+000-km 1+514 Čvorište „Lašva“

0+000

Tunel „Krstac“

0+370

Most

0+896

Tunel „Crna I“

1+039

DUŽINA (m)

NAPOMENA Dogradnja postojedeg čvorišta Osovina bez podjele 513 „lijevi“ i „desni“ 120 Most preko Lašve Osovina bez podjele 269 „lijevi“ i „desni“

Dionica I: Merdani-Kaonik, km 1+514-km 6+103 Tunel „Crna II“

1+872

Most

2+069

Tunel „Merdani“

2+280

Most

2+480

Enova d.o.o. Sarajevo

Osovina bez podjele „lijevi“ i „desni“ Osovina bez podjele 150 „lijevi“ i „desni“ Osovina bez podjele 140 „lijevi“ i „desni“ Osovina bez podjele 90 „lijevi“ i „desni“ 200

20

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

OBJEKAT (prema Studiji izvodljivosti)

STACIONAŽA

Tunel „Katidi“

2+860

Tunel „Krčevine“

4+307

Most

4+810

Čvorište „Kaonik“

4+900

Most

5+632

DUŽINA (m)

Dionica II: Kaonik-Šafradini, km 6+103-km 8+891 Nema značajnih objekata Dionica III: Šafradini-Mali Mošunj, km 8+891-km 17+929 Odsjek III-1: Šafradini-Dubrovačko polje, km 8+891-km 13+094 Most „Vranjanska 10+143 rijeka“ Most „Kruščica“

10+922

Most „Lašva“

12+083

NAPOMENA Osovina bez podjele „lijevi“ i „desni“ Osovina bez podjele 135 „lijevi“ i „desni“ Osovina bez podjele 170 „lijevi“ i „desni“ 200

135

Osovina bez podjele „lijevi“ i „desni“

Osovina bez podjele „lijevi“ i „desni“ Osovina bez podjele 22 „lijevi“ i „desni“ Osovina bez podjele 140 „lijevi“ i „desni“ 12

Odsjek III-2: Dubrovačko polje-Divjak, km 13+094-km 16+322 Čvorište „Vitez“ 14+190 Most

14+801

18

Osovina bez podjele „lijevi“ i „desni“

Odsjek III-3: Divjak-Mali Mošunj, km 16+322-km 17+929 Most (nadvožnjak)

16+700

Most „rijeka Bila“

17+480

Osovina bez podjele „lijevi“ i „desni“ Osovina bez podjele 100 „lijevi“ i „desni“ 320

Dionica IV: Mali Mošunj-Komar, km 17+929-km 42+265 (za ovu SUO obrađuje se dionica uključno sa Nevid Poljem – dio Dionice IV)

Odsjek IV-1: Mali Mošunj-Dolac, km 17+929-km 25+260 Tunel „Gladnik“

18+295

Tunel „Sipica kazani“

20+250

Čvorište „Nevid Polje“

21+900

Osovina bez podjele „lijevi“ i „desni“ Osovina bez podjele 360 „lijevi“ i „desni“ 330

Tabela 3. Pregled najznačajnijih objekata duž preferirane varijante dionice: Lašva-petlja Nevid Polje

Trasa brze ceste u svom toku presijeca i dodiruje se sa mrežom postojedih puteva. Ovi putevi imaju pravac pružanja upravan na trasu brze ceste i niži rang. U Idejnom rješenju planirano je da se na ukrštanjima sa kategorisanom mrežom obezbijedi ukrštaj u dva nivoa uz povezivanje a za priključne puteve se predviđaju elementi koji odgovaraju magistralnoj putnoj mreži. Raskrsnice su riješene u dva nivoa. Koncepcija rješenja dana je prema tipovima I-III pri čemu je: - tip I – oblik “romba” primijenjen na lokacijama skučenog prostora, naseljima ili ukrštanjima sa prolaznim “putem”, - tip II – oblik “trube” primijenjen na slobodnim lokacijama, odnosno sa priključkom ili odvojkom i Enova d.o.o. Sarajevo

21

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

-

tip III – ostali oblici, primijenjeni na ostalim lokacijama i težim uslovima.

Značajne raskrsnice i odvojci su: -

put R 442 Kaonik – tip III, put M 16.2 Nevid Polje – tip I,

Preciznije definiranje čvorišta, sa svim njihovim elementima, duž brze ceste Lašva-Donji Vakuf, dionica: Lašva – petlja Nevid Polje nije izvršeno u Idejnom rješenju. U Idejnom projektu su definisana čvorišta Lašva i Kaonik. Brza cesta po saobradajnom režimu može se poistovjetiti sa autocestom otvorenog tipa. Za razmatranu brzu cestu, predviđaju se pratede djelatnosti za vozila, putnike i saobradajnice. Mogudi raspored tipova pratedih uslužnih objekata duž dionice: Lašva-petlja Nevid Polje, daju se u Tabeli 4. Lokacija

Približna kilometraža

Tip objekta

Kaonik

km 5+000

D

Kalvarija

km 17+500

D

Nevid Polje

km 21+500

C

Primjedba na ukrštanju sa putem R442 vidikovac na ukrštanju sa putem M 16.4

Tabela 4. Tipovi pratedih i uslužnih objekata na brzoj cesti Lašva-petlja Nevid Polje

2.3.1 Saobradaj Godine 2006. na dionici Lašva-Mali Mošunj izvršeno je brojanje saobradaja na mreži magistralne i regionalnih cesta. U Tabeli 5. su prikazane vrijednosti Prosječnog godišnjeg dnevnog saobradaja (PGDS-a) u 2006. godini za navedenu dionicu. Cesta M5 Lašva - Donji Vakuf Regionalna cesta M5 Lašva - Donji Vakuf Regionalna cesta M5 Lašva - Donji Vakuf M5 Lašva - Donji Vakuf

Dionica

PGDS 2006 (kombinacija ručnog i automatskog brojanja) 4481 (desno) Lašva-Kaonik 3940 (lijevo) 2831 (desno) Busovača - Kaonik 2902 (lijevo) 5805 (desno) Kaonik-Dubravica (Vitez) 5793 (lijevo) 4983 (desno) Vitez 01-Vitez 4723 (lijevo) 7203 (desno) Vitez-Mali Mošunj 7432 (lijevo) 9044 (desno) Mali Mošunj-Bila 9233 (lijevo) Tabela 5. PGDS u 2006. godini

Tokom 2009. godine izvršeno je novo brojanje saobradaja na mreži cesta duž planirane brze ceste Lašva –Donji Vakuf (u dokumentu se daje prikaz za predmetnu dionicu Lašva-Nevid Polje). Ovaj zadatak je realiziran u okviru pripreme nove Studije izvodljivosti za brzu cestu Lašva – Donji Vakuf a koja se radi uporedo sa SUO. Rezultati ovog novog brojanja prezentirani su na Slici 4.

Enova d.o.o. Sarajevo

22

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Slika 4. PGDS u 2009. godini na mreži magistralne i regionalnih cesta duž planirane dionice: Lašva-petlja Nevid Polje

2.3.2 Odvodnja Projektnom dokumentacijom predviđena je kontrolirana odvodnja sa kolovoza, tj. postoji vanjska i unutarnja odvodnja voda sa brze ceste. Vanjsku odvodnju čine propusti raznih otvora i vrste, te mostovi. Unutrašnja odvodnja se planira preko rigola, bet. jaraka, kanalizacionih cijevi, slivnika i revizionih okana. Vode prikupljene u kanalizaciju odvode se u uređaje za prečišdavanje a zatim u recipijent. Projektom je planirano da sve atmosferske vode koje dospiju na operativne, asfaltne površine budu prikupljene preko slivnika i zatvorenim sistemom kanalskih cijevi, kontrolirano vode do uređaja za tretman i dalje do recipijenta. Položaj cijevi je u razdjelnom pojasu brze ceste, odnosno u nižoj bankini saobradajnice (u funkciji poprečnog nagiba kolovoza). Oborinske vode, koje dospijevaju na bankine i zatravljene škarpe nasipa, prihvatit de se u betonske segmentne rigole u nožici nasipa i odvoditi ka recipijentu. Ako je niveleta u zasjeku, odnosno usjeku, oborinske vode sa škarpi zasjeka – usjeka prihvatit de betonski rigoli i transportovati ih do najbližeg propusta ili vodoprijemnika. Odvodnja trupa brze ceste predviđena je propustima. Zbog dužine propusta, kao i bujičnog karaktera tokova duž ceste, najmanji otvor propusta usvojen je 2,0 m. Zavisno od visine nivelete usvojeni su cjevasti ili pločasti propusti. Za odvodnju vedih mostova predviđena je kanalska cijev ovješena o mostovsku konzolu i uključena u pripadajudu mrežu trase. Pored same trase obilaznice, u odgovarajude mreže kontrolirane odvodnje uključena je petlja i sve raskrsnice u nivou. Na svim izlazima u recipijent planirane su izlazne građevine, odnosno betonske glave ispusta sa žabljim poklopcima, uobičajenog tipa i izvedbe prilagođene mikro uslovima lokacije. Svaka od projektovanih kanalskih mreža odvodnje završava tipskim uređajem – mastolovom, projektovanim na pogodnoj lokaciji, najčešde između nožice nasipa s jedne i recipijenta s druge

Enova d.o.o. Sarajevo

23

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

strane, a iznad nivoa velikih voda recipijenta, rang pojave 1/100. Neposredno ispred separatora planirane su taložnice.

Enova d.o.o. Sarajevo

24

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

3 3.1

OPIS OKOLIŠA KOJI BI MOGAO BITI UGROŽEN PROJEKTOM PODACI O STANOVNIŠTVU

U Srednjobosanskom Kantonu dominira Opdina Travnik, što zbog svoje, a što zbog veličine prvih susjeda, Novog Travnika i Viteza. Neposredno prije rata (1981.-1991.), te u post ratnom periodu Lašvanski prostor južno od Opdine Travnik, na potezu opdina Novi Travnik-Vitez-Busovača, bio je prostor najbržeg rasta broja stanovništva. Broj stanovnika po opdinama kojim prolazi brza cesta u SBK dat je u Tabeli 6. Opdina/Kanton Busovača Vitez Novi Travnik Travnik SBK

1981. 16.289 24.169 26.154 64.560 304.461

1991. 18.879 27.859 30.713 71.146 341.356

1999. 11.411 20.318 24.543 50.314 231.170

Procjena 2003. 11.451 21.354 25.198 51.369 245.504

Tabela 6. Broj stanovnika po opdinama kojim prolazi brza cesta i za cijeli SBK (1981., 1991., 1999. godine, te procjena za 2003. godinu)

Historijske okolnosti, morfološke odlike, prirodne i stvorene podobnosti pojedinih dijelova SBK, dnosno područja kuda prolazi brza cesta, kao i brojni drugi faktori uticali su na velike razlike u naseljenosti pojedinih područja. Pokazatelji o koncentraciji stanovništva u pojedinim opdinama SBK su veoma indikativni jer govore o prostornom rasporedu stanovništva, a podaci o veličini opdinskih centara pokazuju odnos urbanog i ruralnog stanovništva, odnosno nedovoljnu urbanizovanost i dosta neravnomjerno naseljavanje područja SBK. Pregled prolaska preferirane varijante brze cesta Lašva – Nevid Polje trenutno utvrđenim i planiranim urbanim područjima u Prostorno-planskoj dokumentaciji opdina Busovača, Vitez, Novi Travnik i Travnik, daje se u Tabeli 7. Procjena dužina preferirane trase koja prolazi razmatranim urbanim područjem izvršeno je na topografskoj karti R 1:25.000. Dionica (prema Studiji izvodljivosti) (1) 0: Lašva-Merdani I: Merdani-Kaonik II: Kaonik-Šafradini III: Šafradini-Mali Mošunj Odsjek III-1: ŠafradiniDubrovačko polje Odsjek III-2: Dubrovačko poljeDivjak Odsjek III-3: Divjak-Mali Mošunj IV: Mali Mošunj-Nevid Polje

Enova d.o.o. Sarajevo

Procijenjena dužina trase kroz utvrđena urbana područja (m) (2) 850 375

Procijenjena dužina trase kroz planirana urbana područja (m) (3) 320 -

-

1.590

-

3.475

25

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Dionica (prema Studiji izvodljivosti) Odsjek IV-1: Mali MošunjNevid Polje

Procijenjena dužina trase kroz utvrđena urbana područja (m)

Procijenjena dužina trase kroz planirana urbana područja (m)

-

3.920

Tabela 7. Procjena dužina prelaska preferirane varijante trase brze ceste urbanim područjem u opdinama Busovača, Vitez, Novi Travnik i Travnik

Znatno preciznija identifikacija mjesta kolizije preferirane varijante brze ceste Lašva-Donji Vakuf, dionica:Lašva-petlja Nevid Polje sa naseljenim mjestima utvrđena je na novim orto-foto snimcima (M 1:5.000), a koji su snimljeni u periodu juni-juli 2009. godine. Detaljnom analizom kolizija preferirane varijante trase sa naseljenim mjestima utvrđen je ukupan broj objekata koji se nalaze u normalnom profilu ceste (20 m na objektima, odnosno 22 m za trasu na nasipu/usjeku), kao i u zaštitnom pojasu (20 m lijevo i desno od krajnje granice normalnog profila brze ceste), a koji se moraju srušiti. Također je utvrđen i broj objekata duž preferirane varijante trase koji se ne moraju rušiti, ali za koje se moraju poduzeti obavezno mjere zaštite (zaštita od buke i potporni zidovi). Kod utvrđivanja kolizije preferirane trase sa naseljenim područjima, izvršena je klasifikacija objekata u tim područjima na slijedede: -

Stambeni, Pomodni (šupe, štale, itd.) Poljoprivredni (farme, plastenici itd.), i Komercijalni objekti (industrija, tržni centri, hoteli, moteli itd.).

Za procjenu značaja, korišteni su slijededi kriteriji: -

za uticaj unutar normalnog profila brze ceste: značajan ukoliko je 1 ili više objekata (stambenih/poljoprivrednih/komercijalnih) locirano unutar normalnog profila, i za uticaj unutar zaštitnog pojasa brze ceste: značajan ukoliko je 3 ili više objekata (stambenih) ili 1 ili više objekata (poljoprivrednih/komercijalnih) locirano unutar zaštitnog pojasa.

Prosječan broj objekata za rušenje po 1 km brze ceste (za preferiranu varijantu) je 5. Sumarni rezultati detaljne analize dati su u Tabeli 8. Broj objekata za rušenje u normalnom profilu brze ceste Stambeni objekti 130 Pomodni objekti (objekti u blizini stambenih objekata poput 63 šupa, staja i sl.) Vrsta Poljoprivredni objekti (plastenici i sl.) 8 objekta Komercijalni objekti (industrija, tržni centri, hoteli, moteli i sl) 15 Ukupan broj objekata 216 Broj objekata za rušenje u zaštitnom pojasu brze ceste Stambeni objekti 12 Pomodni objekti (objekti u blizini stambenih objekata poput 6 šupa, staja i sl.) Vrsta Poljoprivredni objekti (plastenici i sl.) 13 objekta Komercijalni objekti (industrija, tržni centri, hoteli, moteli i sl) 2 Ukupan broj objekata 33 Ukupan broj svih objekata za rušenje duž preferirane varijante trase brze 249 ceste Tabela 8. Kolizija preferirane varijante dionice brze ceste sa objektima u naseljenim područjima – objekti za rušenje

Enova d.o.o. Sarajevo

26

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Pregled objekata (po dionicama), sa kojima je preferirana varijanta trase u koliziji dat je u Tabeli 9. Broj objekata za rušenje u normalnom profilu brze ceste Dionica 0 Dionica I Stambeni objekti 15 Pomodni objekti (objekti u blizini stamb. 9 objekata poput šupa, staja i sl.) Vrsta objekta Poljoprivredni objekti (plastenici) Komercijalni objekti (hoteli, moteli, restorani, industrije) Ukupan broj objekata po dionicama 24 Ukupan broj objekata na svim dionicama Broj objekata za rušenje u zaštitnom pojasu brze ceste Dionica 0 Dionica I Stambeni objekti 1 6 Pomodni objekti (objekti u blizini stamb. 2 1 objekata poput šupa, staja i sl.) Vrsta objekta Poljoprivredni objekti (plastenici) Komercijalni objekti (hoteli, moteli, restorani, industrije) Ukupan broj objekata po dionicama 3 7 Ukupan broj objekata na svim dionicama Ukupan broj svih objekata za rušenje duž preferirane varijante trase brze ceste

Dionica II 2

Dionica III 23

Dionica IV 90

8

8

38

-

3

5

-

8

7

10

42 Dionica III 1

140 216 Dionica IV 4

-

1

2

-

-

13

-

1

1

-

3

20 33

Dionica II -

249

Tabela 9. Kolizija preferirane varijante dionice brze ceste sa objektima u naseljenim područjima – objekti za rušenje po poddionicama

Enova d.o.o. Sarajevo

27

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

3.2

KLIMATSKE KARAKTERISTIKE PODRUČJA

Područje kojim prolazi preferirana varijanta trase brze ceste Lašva-Donji Vakuf, dionica: Lašva-petlja Nevid Polje, nalazi se pod uticajem umjereno kontinentalne klime sa jačim uticajem planinske klime u višim nadmorskim predjelima. Ljeta su relativno topla. Najtopliji mjesec je juli sa srednjom temperaturom u dolinama oko 18,30C. Srednje januarske temperature su negativne i iznose od -2 do -30C. Godišnja kolebanja temperatura su dosta velika i iznose oko 200C, a znatno su veda kolebanja u planinskim područjima, što je karakteristika kontinentalnosti klime. Srednje godišnje temperature vazduha u dolinama iznose oko 8,80C sa jako izraženim godišnjim dobima, kolebanjima temperature u proljede i jesen i kasnim proljetnim i ranim jesenjim mrazevima. Niske maksimalne vrijednosti temperature u julu i augustu (između 25 i 300C) navode na zaključak da su ljeta u ovom području relativno topla. Znatnije razlike se javljaju u geografskoj raspodjeli temperature, kao i njenih parametara, koje su uslovljene lokalnim uticajima. Na osnovu prikazanog temperaturnog režima može se zaključiti da su u ovom području ljeta topla, a zime hladne, zbog čega su godišnje promjene velike što je uticaj kontinentalne klime. Prosječne godišnje padavine su relativno niske i kredu se između 814 i 1.000 mm. Međutim, iako su količine padavina male, može se redi da ih ovo područje ima dovoljno, s obzirom da su one u toku godine dosta ravnomjerno raspoređene. Maksimalne padavine su u jesen. Pored glavnog maksimuma u jesen, javlja se i jedan sekundarni maksimum u proljede. Broj dana sa snježnim pokrivačem povedava se od sjevera ka jugu i u vezi je sa nadmorskom visinom od koje u velikoj mjeri zavisi trajanje snježnog pokrivača. U nižim dijelovima snježni pokrivač traje 4060 dana, dok u planinskom pojasu i do 90 dana. Prosječna visina mu iznosi 30-40 cm. Godišnja raspodjela oblačnosti pokazuje da je oblačniji dio godine zima, dok je u ljetnoj polovini godine ona mala i iznosi ispod 50%. Trajanje sijanja Sunca je relativno veliko i iznosi prosječno godišnje od 170-180 sati. Uopde uzevši, klima ovog područja je povoljna, sa uijerenom vlažnošdu, umjerenim temperaturama, znatnim osunčanjem, bez jakih olujnih vjetrova i u osnovi je povoljna za razne ljudske aktivnosti, urbanizaciju, poljoprivredu, turizam, sport i rekreaciju i sl.

3.3

MORFOLOŠKE KARAKTERISTIKE PODRUČJA

Razvijanje trase brze ceste Lašva-Donji Vakuf, dionica: Lašva – petlja Nevid Polje predviđa se u dužini cca 22 kilometra, što podrazumijeva potez od ušda rijeke Lašve u Bosnu (početak na području Opdine Zenica) pa do Nevid Polja u blizini Travnika. Po teritorijalnom principu ova saobradajnica prolazi na samom početku malom dužinom kroz Ze-Do Kanton, a onda najvedim dijelom pripada SBK. Šire područje karakteriše brdsko – planinski reljef, koji na momente ima izrazito strme morfološke oblike sa intervalom nadmorske visine od cca 400 do cca 600 metara. Područje predmetne brze ceste u njenoj neposrednoj blizini okružuju vrhovi kao što su Oštra Glava (k. 1019), Kvoce (k. 1100), Kicelj (k. 1235), V. Ravan (k.1024) u prostoru Turbeta i Travnika i konačno Gradina (k. 989), Hum (k. 741), Žarac (k. 830) i Crna (k. 852) u području Viteza, odnosno ušda Lašve u rijeku Bosnu, čime se zaokružuje njihov obuhvat oko predmetne trase brze ceste.

Enova d.o.o. Sarajevo

28

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

3.4

GEOLOŠKE I HIDROGEOLOŠKE KARAKTERISTIKE PODRUČJA

Pri izradi ovog poglavlja bili su raspoloživi geološki i hidrogeološki podaci i podloge iz prethodnih istraživanja, djelomične prospekcije i rekognosciranje terena i najzad, komparativno iskustvo obrađivača. Između ostalih, korišteni su listovi Osnovne geološke karte BiH, M 1:100.000 (list Zenica i list Bugojno), sa tumačima. Također su korišteni Tumač Hidrogeološke karte SFRJ, M 1:500.000; Uputstvo za izradu Hidrogeološke karte SFRJ, M 1:100.000; manuskripti listova OGK, M 1:25.000, te odgovarajudi fond stručne i naučne dokumentacije sa raspoloživim relevantnim podacima. Geološke i hidrogeološke karakteristike duž preferirane varijante brze ceste prezentiraju se u nastavku po dionicama. Geološke karte područja duž razmatranih dionica za preferiranu varijantu daju se na Slici 5. U narednom tekstu dionice se daju prema Studiji izvodljivosti (od I – IV što odgovara Dionici: Lašva – petlja Nevid Polje). Dionica 0: Lašva-Merdani Preferirana varijanta trase prolazi sedimentima srednjeg do gornjeg Miocena M 2,3, koji se u hidrogeološkom smislu tretira kao slabo propusna sredina. U ovom prostoru postoji zamjetan broj izvorišnih pojava, ali se može konstatovati kako je gotovo u pravilu riječ o izvorima veoma slabog kapaciteta, koji isključivo mogu zadovoljiti potrebe potrošača iz individualnih stambenih jedinica. Dionica I: Merdani-Kaonik Dionicom I, preferirana varijanta trase brze ceste prolazi desnom obalnom stranom rijeke Lašve. Sedimenti kroz koje prolazi predmetna dionica, u hidrogeološkom smislu, također predstavljaju vodonepropusne materijale Miocena (M2,3), gornje Krede (1K23) i Silur-Devona (S,D?), sa izuzetkom presijecanja uskog aluvijalnog pojasa rijeke Kozice (pritoka Lašve). Dionica II: Kaonik-Šafradini Preferirana varijanta trase brze ceste na Dionici II, predstavljena je kao trasa koja prolazi gornjekrednom flišnom serijom. U hidrogeološkom smislu, radi se o vodonepropusnim sedimentima, koji održavaju kontinuitet vodonepropusnosti.

Enova d.o.o. Sarajevo

29

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Slika 5. Geološka karta područja Dionica 0-I- II preferirane varijante brze ceste

Dionica III: Šafradini-Mali Mošunj Odsjek III-1: Šafradini-Dubrovačko Polje Zbog svoje velike zastupljenosti, dionica III podijeljena je na tri odsjeka. U tom smislu, važno je naglasiti, kako je ovo prostor gotovo u potpunosti zastupljen vodonosnim sedimentima kvartarne (Q) starosti, a izražena je i značajna zastupljenost površinskih vodotoka, kao i izvorišnih pojava u široj okolici. Preferirana varijanta trase u području obuhvata Odsjeka III-1, gotovo u potpunosti prolazi aluvijalnim sedimentima rijeke Lašve. Mali izuzetak čini prolazak trase na početku dionice III, gdje su zastupljeni

Enova d.o.o. Sarajevo

30

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Kredni (1K23), flišni sedimenti. Odsjek III-2: Dubrovačko Polje-Divjak Preferirana varijanta trase i na ovom Odsijeku prolazi aluvijalnim sedimentima rijeke Lašve. Zbog relativno zgodnog izbjegavanja Lašve (sa relativno gustom mrežom njenih pritoka), u prostoru Odsjeka III-2, ova varijanata se može smatrati dosta povoljnim rješenjem. Na analiziranom području egzistira izvorište Kremenik, koje je pozicionirano između magistralnog puta Kaonik-Travnik (M-5) i korita rijeke Lašve. U tom smislu važno je naglasiti, kako preferirana varijanta prolazi zonom sanitarne zaštite izvorišta vode za pide Kremenik, za koju je usvojena Odluka o zaštiti izvorišta vode za pide Kremenik (Opdina Vitez, 25.10.2007. godine, od strane Opdinskog vijeda Vitez (Broj 01-3-25-6538/07)). Prema ovoj Odluci utvrđene su tri zone sanitarne zaštite i to: I zaštitna zona najstrožijeg režima zaštite koja je podijeljena na Ia zaštitna zona najstrožijeg režima zaštite-zona izvorišta i Ib zaštitna zona strogog režima zaštite, II zaštitna zona ograničenog režima zaštite i III zaštitna zona blagog režima zaštite. Preferirana varijanta trase brze ceste (Dionica III-Odsjek III-2), tangira Ia zonu u dužini cca L=291 m, prolazi Ib zonom sanitarne zaštite izvorišta Kremenik dužinom cca L =393 m, te konačno, prolazi II zonom sanitarne zaštite u dužini od cca L = 448 m.

Slika 6. Mjesto prolaska preferirane varijante brze ceste Ib zonom sanitarne zaštite izvorišta Kremenik

Na području Ia zone nalaze se dva bunara sa pripadajudom opremom i cjevovodima, zaštitni objekat pumpne stanice u kojem je izgrađen sabirni rezervoar i pumpno postrojenje za potiskivanje vode u rezervoar Grbavica, sa svom pratedom opremom, dio potisnog cjevovoda PEHD 350 mm od izvorišta ka rezervoaru Grbavica, te pristupni put sa unutrašnjom infrastrukturom. JKP Vitkom, d.o.o. Vitez upravlja vodoprivrednim i drugim objektima sa pripadajudom opremom, i nadležno je za provođenje svih zaštitnih mjera propisanih Odlukom na području ove zone. Područje Ia zone ograđeno je zaštitnom ogradom, gdje se zabranjuju sve aktivnosti koje nisu u direktnoj vezi sa normalnim radom i održavanjem vodozahvatnih objekata. Neposredno uz Ia zonu, planiran je prolazak servisne saobradajnice brze ceste u dužini cca 300 metara. Ova preferirana varijanta brze ceste, usvojena je i u Prostorno-planskoj dokumentaciji Opdine Vitez, kao i Regulacionom planu “PC 96 Vitez”, za koje su donesene odluke o provođenju.

Enova d.o.o. Sarajevo

31

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Na području Ib zaštitne zone izvorišta, zabranjene su sve aktivnosti koje nisu u direktnoj vezi sa normalnim radom i održavanjem vodozahvatnih objekata i ne smiju štetno djelovati na izvorište. Izuzetno od prethodnih odredbi, dozvoljavaju se aktivnosti, te ostanak i rad postojedih objekata kako je to navedeno u članovima 17., 18. i 19. pomenute Odluke. (Prilog 6. i 7.). Na području II zaštitne zone izvorišta, zabranjuje se izvođenje radova, izgradnja objekata i obavljanje aktivnosti, uz izuzetke, kako je to navedeno u članovima 21., 22. i 23. Odluke. (Prilog 6. i 7.). Na području III zaštitne zone izvorišta, zabranjuje se izvođenje radova, izgradnja objekata i obavljanje aktivnosti, uz izuzetke, kako je to navedeno u članovima 25, 26, 27 i 28, Odluke. (Prilog 6. i 7.). Odsjek III-3: Divjak-Mali Mošunj Preferirana varijanta trase nastavlja cijelom dužinom Odsjeka III-3, odnosno do kraja Dionice III. Za ovaj predloženi potez brze ceste, karakteristično je da trasa i dalje prolazi aluvijalnim sedimentima, kao i sedimentima prve rječne terase (dobri vodonosnici), u čijoj podini se nalaze srednje-trijaski masivni dolomiti, koji se također svrstavaju u kategoriju dobrih vodonosnika. Preferirana varijanta trase brze ceste (Dionica III-Odsjek III-3), prolazi II zonom sanitarne zaštite, dužinom cca L = 119 m, te III zonom sanitarne zaštite u dužini cca L=1.487 m.

Slika 7. Geološka karta područja Dionice III preferirane varijante brze ceste

Enova d.o.o. Sarajevo

32

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Dionica IV: Mali Mošunj-Komar Odsjek IV-1: Mali Mošunj-Dolac (ili uključno Nevid Polje prema Idejnom projektu) Preferirana varijanta trase brze ceste i dalje prolazi kroz zavodnjene masivne dolomite srednjeg Trijasa, koji se nalaze u nivou rasjedom odijeljene flišne serije sivo-zelenih pjeskovitih laporaca, grubih pješčara i krečnjačkih breča gornje Krede. Kredni sedimenti, kao što je ved naglašeno, spadaju u kategoriju vodonepropusnih materijala. Međutim, obzirom na prolazak trase brze ceste rubnim dijelom (prema aluvionu rijeke Lašve), ne može se zanemariti ni činjenica lokalnog uticaja na taj značajan vodonosnik, kojim predmetni Odsjek, upravo prolazi svojom najvedom dužinom. Preferirana varijanta trase brze ceste (Dionica IV-Odsjek IV-1), prolazi III zonom sanitarne zaštite u dužini cca L= 1.420 m.

Slika 8. Geološka karta područja Dionice IV-Odsjek IV-1 preferirane varijante brze ceste

Na udaljenosti cca 1 km sjeverno od razmatrane varijante u Novoj Biloj, lokalitet Peduhe, nalazi se izvorište Trebešnica, za koje još uvijek nisu utvrđene zone sanitarne zaštite. Izvorište je uključeno u sistem javnog snabdijevanja Nove Bile, a preferirana varijanta brze ceste se ukršta sa cjevovodom koji napaja naselje Gladnik sa ovog izvorišta. Predmetnim izvorištem upravlja JKP Trebešnica iz Nove Bile.

Enova d.o.o. Sarajevo

33

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

3.4.1 Kvalitet podzemnih voda U okviru ove tačke prezentira se nulto (početno) stanje kvaliteta podzemnih voda (izvorišta) duž trase Dionice: Lašva –petlja Nevid Polje. Kvalitet podzemnih voda ne kontrolira se sistematski na razmatranom području duž preferirane varijante brze ceste. Samo za dva izvorišta (Trebešnica i Kremenik), koja su zahvadena i koriste se u sistemima javnog vodosnabdijevanja, bili su dostupni određeni podaci o kvalitetu podzemnih voda od strane komunalnih preduzeda koja upravljaju ovim izvorištima. Prema podacima dobivenim od JKP „Trebišnjica“, voda iz izvorišta Trebešnica se redovito kontroliše tj. vrše se redovite mikrobiološke i fizičko-hemijske analiza ispravnosti vode iz mreže u Zavodu za javno zdravstvo SBK/ŽSB u Travniku. Prema izvještaju iz mjeseca jula 2009. godine, bakteriološke i hemijske analize vode iz izvorišta Trebešnica udovoljavaju važedim propisima (Prilog 11.2.,11.3. i 11.4.). JKP „Vitkom“ d.o.o. iz Viteza, koje upravlja izvorištem Kremenik, ukazalo je da su posljednji podaci o kvalitetu i kvantitetu ovog izvorišta urađeni u okviru elaborata „Zaštita izvorišta Kremenik, Opdina Vitez“ iz 2002-2003. godine koji je uradio Institut za hidrotehniku GF u Sarajevu. Rezultati provedenih fizičko-hemijskih analiza vode iz izvorišta Kremenik (iz bunara VB-2) u okviru prethodno spomenutog projekta, ukazuju da se radi o veoma kvalitetnoj vodi, koja po svojim karakteristikama zadovoljava uslove propisane Pravilnikom o higijenskoj ispravnosti vode za pide”(„Sl.list RBiH“, br. 2/92). Izuzimajudi prisustvo suspendovanih materija, svi ostali parametri ukazuju na prethodni zaključak. Karakteristično je da ne dolazi do zamudenja vode na ovom izvorištu, a što je još jedan od pokazatelja stabilnog kvaliteta vode zahvadene iz bunara VB-2. Tokom izrade projekta zaštite izvorišta, uzeta su i dva uzorka za bakteriološku analizu vode iz bunara VB-2. Rezultati analiza ukazivali su da su zahvadene vode na izvorištu Kremenik imale blago fekalno zagađenje, s obzirom da je registrovano prisustvo koliformnih bakterija fekalnog porijekla, Escherichia coli i Pseudomonas sp., te Pseudomonas aeruginosa. Ovi rezultati su dati također u Prilogu 11.4.

3.5

HIDROGRAFSKE KARAKTERISTIKE

U hidrografskom smislu prostor kojim prolazi preferirana varijanta brze ceste pripada slivu rijeke Bosne. Sliv rijeke Bosne obuhvata centralni dio BiH. Vodni režim rijeke Bosne je pluvijalno-snježni sa velikim vodama u proljede, te nešto nižim jesenjim protocima kao rezultat intenzivnih padavina i niskim ljetnim i zimskim protocima. Hidrografija je zastupljena velikim brojem površinskih vodotoka od kojih su najznačajniji rijeka Bosna i rijeka Lašva, čiji tok u najvedem obimu prati trasa predmetne brze ceste. Na ovom području, kao veoma značajni, mogu se navesti i vodotoci Bila, Kruščica, Ivanovica i Kozica, ali također i veliki broj drugih manjih vodotoka (stalnih i povremenih), koji su zbog svoje kvantitativne zastupljenosti veoma značajan faktor za procjenu uticaja na okoliš i bitan reper za procjenu vodnog bilansa, koji posebno za vrijeme nepovoljnih hidrometeoroloških prilika (pojačane padavine, ili period topljenja snijega), može imati veoma nepovoljan odraz na očuvanje kolovozne konstrukcije. Trasa brze ceste presijeca manje i vede vodotoke mostovima, a njihov broj po dionicama (prema Studiji izvodljivosti) daje se u nastavku.

Enova d.o.o. Sarajevo

34

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

R.b roj

Dionica/Odsjek (prema Studiji

Stacionaža

izvodljivosti)

1.

Dionica 0: Lašva-Merdani

km 0+000-km 1+514

2.

Dionica I: Merdani-Kaonik

km 1+514-km 6+103

3.

Dionica III: Šafradini-Mali Mošunj

km 8+891-km 17+929

4.

Odsjek III-1: Šafradini Dubrovačko polje

5.

Odsjek III-2: Dubrovačko poljeDivjak

Odsjek III-3: Divjak-Mali Mošunj

6.

Dionica IV: Mali Mošunj-Komar

7.

km 8+891-km 13+094

km 13+094 km 16+322

km 16+322km 17+929

Broj mostova

Dužina

1 most preko rijeke Lašve

L=120 m

4 mosta

L=150 m/90 m/170 m/135 m

3 mosta preko rijeka Vranjanske, Kruščice i Lašve

L=12 m/22 m/140 m.

1 most

L=18 m

2 mosta preko rijeke Bile i nadvožnjak

L=100 m/320 m

km 17+929-km 42+265 (za ovu SUO obrađuje se dionica uključno sa Čvorište Nevid Polje – dio Dionice IV)

8. 9.

Odsjek IV-1: Mali Mošunj-Dolac Čvorište „Nevid Polje“

17+929-km 25+260 21+900

nema mostova

-

Tabela 10. Broj i dužina mostova na dionici: Lašva-petlja Nevid Polje

Ostali vodotoci su manji, koji se obično prelaze tipskim objektima (propustima) ukoliko nisu bujičnog karaktera i ukoliko se ne radi o dubodolinama. Pregled dužina regulacije vodotoka iz Idejnog rješenja, po dionicama, daje se u narednoj Tabeli. R.broj

Dionica/Odsjek (prema Studiji

1. 2. 3. 4, 5.

Dionica 0: Lašva-Merdani Dionica I: Merdani-Kaonik Dionica II: Kaonik-Šafradini Dionica III: Šafradini-Mali Mošunj Dionica IV: Mali Mošunj-Komar (za

6.

izvodljivosti)

Stacionaža km 0+000-km 1+514 km 1+514-km 6+103 km 6+103-km 8+891 km 8+891-km 17+929

ovu SUO obrađuje se dionica uključno sa Nevid Poljem – dio Dionice IV)

km 17+929-km 42+265

Odsjek IV-1: Mali Mošunj-Dolac

km 17+929-km 25+260

Dužina regulacije vodotoka (m) 50 70 160

1.750

Tabela 11. Dužina regulacije vodotokova po dionicama brze ceste za preferiranu varijantu (Lašva-petlja Nevid Polje)

3.6

HIDROLOŠKE KARAKTERISTIKE

Za potrebe izrade ovog dokumenta izvršeni su proračuni za procjenu površinskog i visinskog opsega plavljenja glavnih vodotoka duž preferirane varijante trase za projektni nivo poplava – stogodišnje velike vode. Obrađen je vodotok Lašve (u slivu Bosne – na dužini od 49.500 m). Na razmatranom području postoji VS Merdani na rijeci Lašvi. Površina sliva iznosi Psl = 939.61 km 2, Q1/100 = 640 m3/s uz specifično oticanje od qsp = 0.68 m3/s/km2. Za procjenu protoka duž vodotoka

Enova d.o.o. Sarajevo

35

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

korištena je ovisnost qsp = f(Psl) dobivena regionalnom analizom više pritoka u slivu Bosne, a rađenom za potrebe izrade Idejnog projekta autoceste na koridoru Vc (IPSA/Institut za hidrotehniku 2005/2006. godina). Tako uspostavljena zavisnost data je na Slici 9. i definirana je izrazom:

Slika 9. Ovisnost površine sliva i specifičnog otjecanja za „srednje“ slivove (Fsl = 15 do 150 km2)

Usporedbom rezultata ove regionalne analize s rijekom Lašvom ustanovljeno je da je specifično oticanje u ovom slivu oko 15% vede od prosjeka, pa je za potrebe hidrauličkih proračuna gornji izraz povedan za taj procent. Prema ovim analizama raspored stogodišnjih voda duž rijeke Lašve dat je u narednoj Tabeli. R.broj 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Stacionaža (km) 0+000 5+324 6+554 11+208 14+547 19+629

Psl (km2) 939.61 923.44 740.40 715.16 627.19 575.64

Q1/100 (m3/s) 640 637.2 594.7 587.2 557.1 536.6

qsp (m3/s/km2) 0.68 0.69 0.80 0.82 0.89 0.93

Tabela 12. Raspored stogodišnjih velikih voda duž Lašve

Enova d.o.o. Sarajevo

36

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

3.6.1 Hidraulički proračun linije plavljenja Hidraulički model za proračun vodnog lica duž vodotoka rađen je, za stacionarni režim tečenja, na bazi principa konzerviranja energije (Bernoulli-jeva jednadžba):

Z1

v12 2g

p1 g

Z2

v22 2g

p2 g

H1

2

Slika 10. Hidraulički model za proračun vodnog lica duže vodotoka

gdje je: Z – Kota dna korita u poprečnom profilu Y – dubina vode p – hidrostatički pritisak v – srednja brzina tečenja u profilu ρ – gustoda vode g – gravitaciono ubrzanje ΔH, he – gubitak (disipacija) energije na trenje

Y

p , he g

H1

2

Proračun nije rađen za nestacionarno tečenje (propagiranje vodnog vala) zbog manjkavosti ulaznih podataka, kao i zbog nesigurnosti kod odabira poplavnih hidrograma. Stacionarni režim tečenja uobičajeno se usvaja za proračune čiji je cilj utvrđivanje poplavnih linija. Kada bi vrijeme nadolaska vršnih protoka, odnosno vodostaja bilo predmetom interesa, tada bi proračun nestacionarnog režima bio neophodan. Za potrebe utvrđivanja „gubitka energije“ vodotoka na trenje između dva profila korištena je Chezyjeva, odnosno Manning-ova formula (jer je koeficijent hrapavosti utvrđen za Manning-ovu interpretaciju ove formule):

Q

Enova d.o.o. Sarajevo

2 1 AR 3 S n

37

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

gdje je: Q - Protok n - koeficijent hrapavost A - površina poprečnog presjeka R - hidraulički radijus S - uzdužni pad korita Pri tome je svaki profil podijeljen na dio glavnog korita i inundacija, kao na donjoj skici.

Slika 11. Podijela profila na dijelove

Osnovni princip proračuna vodnog profila dat je jednadžbom:

dy dx

S0

Sf

1 Fr

2

y x

S0 S f 1 Fr 2

gdje je: So – Pad dna korita Sf – energetski gradijent Fr – Froude-ov broj. Za proračune je korišten nekomercijalni program HEC-RAS (verzija 4.0) razvijen od strane United States Army Corps of Engineers (USACE). Ovim programom računaju se linije vodnog ogledala na bazi „jednodimenzionalnog“ modela za miran i buran režim tečenja. Korišteni su poprečni profili sa karata razmjere 1:2500 koji su «skinuti» na međusobnom razmaku od cca. 1.000 m. Hrapavost riječnog korita za stogodišnje velike vode usvojena je: n = 0.040 za glavno korito i n = 0.045 za inundacije. Prema iskustvu red veličine «greške» ovih proračuna, u odnosu na kontrolne tačke, uglavnom je oko 10-30 cm, što je prihvatljivo za ovaj nivo izrade projektne dokumentacije.

3.6.2 Rezultati hidrauličkih proračuna Linija, odnosno površina, plavljenja od stogodišnjih velikih voda naznačena je u Prilogu 6. Podaci za visinske kote velikih voda date su duž stacionaže vodotoka vidljive u prilogu. Za potrebe daljeg projektovanja i izrade tehničke dokumentacije potrebno je prenijeti ove kote, dobivene proračunima, na uzdužni profil usvojene varijante trase ceste, na karakterističnim

Enova d.o.o. Sarajevo

38

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

lokacijama (na stacionaži ceste). Za potrebe proračuna interpolirani su i profili na brojnim mostovima. Ovi profili nisu snimljeni, ved su procijenjeni sa karata 1:25.000 i 1:2.500. Tabelarni prikaz rezultata proračuna dat je u narednim tabelama. Stacion. 22+000 21+000 20+125 20+115 20+105 20+000 19+000 18+163 18+153 18+143 18+000 17+226 17+216 17+206 17+000 16+366 16+356 16+346 16+000 15+000 14+000 13+829 13+819 13+809 13+000 12+988 12+978 12+968 12+000 11+000 10+977 10+967 10+957 10+000 9+858 9+848 9+838 9+324 9+314 9+304 9+000 8+000 7+000 6+115 6+105 6+095 6+000 5+000 4+000 3+471 3+461 3+451 3+000 2+000 1+000 0+294 0+284

H (m)

Q Total (m3)

kota dna (m)

kota vode (m)

1.44 1.74 3.67 0 3.26 3.71 2.4 3.56 0 0.66 0.96 5.85 0 1.53 2.39 4.28 0 2.28 0.69 1.13 2.12 3.42 0 0.86 3.44 3.48 0 3.31 4.04 6.43 6.56 0 0.89 3.47 3.88 0 3.36 4.56 0 2.51 2.93 5.62 4.35 5.81 0 5.42 4.85 4.33 2.14 3.8 0 1.81 3.05 3.75 4.65 5.32 0

403 403 403

437 432 427.58

438.44 433.74 431.25

403 403 537 537

427.58 427 424.5 422.38

430.84 430.71 426.9 425.94

426.9 423.34

537 537 537

422.38 422 414.16

423.04 422.96 420.01

423.34 422.96 416.55

537 537 537

414.16 412 408.78

415.69 414.39 413.06

416.55 414.39 411.6

537 537 537 557 557

408.78 407 404.5 399.5 398.14

411.06 410.69 405.63 401.62 401.56

411.6 409.82 405.59 401.69 399.47

557 557 557

398.14 392 391.94

399 395.44 395.42

399.47 394.31 394.25

557 557 587 587

391.94 389.5 387 386.86

395.25 393.54 393.43 393.42

388.48

587 587 587

386.86 384.5 384.12

387.75 387.97 388

388.48 386.72 385.61

587 587

384.12 382.79

387.48 387.35

384.28

587 587 587 587 595

382.79 382 377 374.5 370

385.3 384.93 382.62 378.85 375.81

595 595 637 637 637

370 369.5 367 367 364.3

375.42 374.35 371.33 369.14 368.1

637 637 637 637 637

364.3 362 357 349.5 344.13

366.11 365.05 360.75 354.15 349.45

Enova d.o.o. Sarajevo

kota krit. (m)

433.74 429.97

374.86

374.35 369.02 366.65 366.65 364.35 354.15 346.31

kota PL (m)

Se (m/m)

v (m/s)

A (m2)

B (m)

Fr

438.48 434.08 431.34 Most 430.98 430.79 427.44 425.95 Most 425.1 423.18 420.0 Most 419.25 415.02 413.09 Most 412.69 410.81 405.87

0.0019 0.0175 0.0012

1.23 4.27 1.96

434.44 169.8 328.47

473.95 249.23 172.57

0.36 1.12 0.34

0.0025 0.0012 0.0142 0.0000

2.56 1.92 4.88 0.32

259.04 334.02 180.84 2137.77

161.73 173.43 165.48 844.31

0.47 0.33 1.07 0.06

0.9172 0.0258 0.0004

10.85 2.85 1.53

86.38 258.87 808.5

554.91 586.66 454.89

6.18 1.16 0.21

0.1665 0.0160 0.0006

11.93 5.2 0.51

67.92 159.8 765.3

87.72 126.48 549.32

3.36 1.13 0.24

0.0356 0.0022 0.0185 0.0018 0.0003

0.54 0.68 3.1 1.6 0.89

105.44 465.89 247.91 469.26 1118.51

88.44 466.15 412.36 357.18 728.64

1.69 0.46 1.05 0.37 0.16

0.3209 0.0015 0.0012

10.13 2.05 1.9

87.41 677.6 713.66

252.03 760.7 763.28

4.13 0.37 0.34

0.0024 0.0014 0.0001 0.0001

2.54 2.14 0.62 0.61

578.95 564.78 1171.11 1202.56

753.58 472.96 225.44 226.52

0.46 0.36 0.08 0.08

0.6358 0.0024 0.0003

14.61 2.65 1.05

61.35 293.57 730.71

158.96 119.64 258.86

5.85 0.47 0.18

0.0006 0.0002

1.26 0.86

600.47 916.15

241.42 281.82

0.23 0.13

0.0018 0.0010 0.0037 0.0041 0.0030

1.83 1.49 4.61 3.83 4.22

407.35 500.18 180.7 204.13 242.97

220.39 228.15 51.9 72.94 98.11

0.39 0.29 0.64 0.61 0.57

0.0046 0.0087 0.0008 0.0085 0.0011

5.02 6.37 1.75 3.5 1.89

205.51 157.3 580.83 228 517.91

92.57 78.16 251.08 145.28 255.94

0.71 0.95 0.28 0.81 0.32

0.0566 0.0043 0.0039 0.0091 0.0004

7.77 3.18 3.57 6.33 1.53

118.78 327.15 220.64 147.48 552.67

129.4 248.75 73.49 63.73 148.96

2.01 0.61 0.61 0.96 0.22

401.58 Most 401.22 395.48 395.46 Most 395.31 393.6 393.44 393.44 Most 392.71 388.18 388.03 Most 387.53 387.37 Most 385.41 385 383.24 379.3 376.22 Most 376.02 375.38 371.4 369.55 368.19 Most 367.81 365.3 361.18 355.39 349.52 Most

39

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Stacion. 0+274 0+000

H (m)

Q Total (m3)

kota dna (m)

kota vode (m)

kota krit. (m)

kota PL (m)

Se (m/m)

v (m/s)

A (m2)

B (m)

Fr

1.32 4.35

637 640

344.13 342

345.45 346.35

346.31 344.19

349.04 346.48

0.1800 0.0010

10.99 2.01

77.1 415.74

96 133.07

3.39 0.32

Tabela 13. Rezultati proračuna linije plavljenja VV Lašve

Slika 12. Uzdužni profil rijeke Lašve

U nastavku su dati poprečni profili:

Enova d.o.o. Sarajevo

40

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Enova d.o.o. Sarajevo

41

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Enova d.o.o. Sarajevo

42

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Enova d.o.o. Sarajevo

43

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Enova d.o.o. Sarajevo

44

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Enova d.o.o. Sarajevo

45

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Enova d.o.o. Sarajevo

46

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Enova d.o.o. Sarajevo

47

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Enova d.o.o. Sarajevo

48

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Enova d.o.o. Sarajevo

49

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Enova d.o.o. Sarajevo

50

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Enova d.o.o. Sarajevo

51

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Enova d.o.o. Sarajevo

52

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Slika 13. Poprečni profili rijeke Lašve

Enova d.o.o. Sarajevo

53

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

U slijededoj tabeli su dati uzdužni profili rijeke Lašve Stac.vodotoka (km)

Kota vode (m.n.m)

22+000 21+000 20+000 19+000 18+000 17+000 16+000 15+000 14+000 13+000 12+000 11+000 10+000 9+000 8+000 7+000 6+000 5+000 4+000 3+000 2+000 1+000 0+000

438.4 433.7 430.7 426.9 423.0 414.4 410.7 405.6 401.6 395.4 393.5 393.4 388.0 384.9 382.6 378.9 374.4 371.3 369.1 365.1 360.8 354.2 346.4

Stacionaža brze ceste (km) 18+633 18+091 17+330 16+672 15+760 14+856 13+910 13+153 12+238 11+198 10+403 9+445 8+229 8+113 7+001 5+452 5+003 4+067 3+070 2+558 1+584 0+678 0+051

Kota terena (m.n.m) 473.5 435.1 436.0 431.0 421.5 423.7 413.4 409.9 400.4 396.0 397.4 418.2 409.3 408.2 400.1 397.5 390.0 375.6 368.8 386.0 373.7 485.0 353.4

Kota nivelete brze ceste (m.n.m) 440.8 437.4 435.7 435.6 423.4 423.0 413.7 408.5 404.0 398.1 398.8 410.4 406.0 407.0 405.0 393.5 390.0 379.2 370.0 373.6 373.6 374.0 347.0

Rapoloživo nadvišenje (m) 2.4 3.7 5.0 8.7 0.4 8.6 3.0 2.9 2.4 2.6 5.3 17.0 18.0 22.1 22.4 14.7 15.7 7.9 0.9 8.6 12.8 19.9 0.7

Tabela 14. Uzdužni profil rijeke Lašve

Na bazi provedenih analiza može se zaključiti da je niveleta preferirane varijante trase iznad kota velikih voda razmatranih vodotoka rijeke Lašve.

3.6.3 Kvalitet površinskih voda Zagađivanje vodotoka je vrlo kompleksan i dinamičan proces koji zavisi od raznih faktora, u prvom redu od količine i vrste zagađivača, te prijemne sposobnosti samog vodotoka. Iz ovih razloga, teško je dati pravu ocjenu kvaliteta bez sistematskog osmatranja voda, odnosno dugotrajnih kontinuiranih uzorkovanja i ispitivanja. U okviru ovog poglavlja prezentira se nulto (početno) stanje kvaliteta površinskih voda duž preferirane varijante dionice: Lašva – petlja Nevid Polje. Predmet razmatranja je površinski vodotok Lašva čiji tok u najvedem obimu prati preferirana varijanta trase brze ceste. Kvalitet vodotoka Lašva u prostoru obuhvata preferirane trase brze ceste prikazat de se kroz dva razdoblja: -

period do 1992. godine period od 1992. do 2009. godine.

Enova d.o.o. Sarajevo

54

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Ovakav pristup uvjetovan je činjenicom da je u periodu do 1992. godine sistematski pradena kvaliteta površinskih vodotoka u BiH, dok u periodu od 1992. do 2009. godine nije bilo kontinuiranog pradenja kvaliteta voda. Kvalitet vode sliva rijeke Lašve ispitivan je u periodu od jula 2002. godine do juna 2004. godine u okviru LIFE projekta „Procjena tereta zagađenja nutrijentima iz difuznih izvora korištenjem multiregresionog stohastičkog modela“ (Institut za hidrotehniku GF u Sarajevu, 20022005. god.). Ispitivanje je vršeno na odabranim profilima i sa gustinom uzorkovanja okvirno po jedna serija mjesečno. U septembru 2005. godine realiziran je projekt “Ispitivanje kvaliteta površinskih voda, u četiri serije u okviru hidrološke godine (fizičko-kemijski, mikrobiološki i biološki parametri) na području sliva rijeke Save u FBiH” a čiji je financijer bilo tadašnje JP za vodno područje slivova rijeke Save. Dostupni podaci iz ovog projekta su korišteni za ocjenu kvaliteta vodotoka Lašva. 3.6.3.1

Historijski podaci o kvalitetu površinskog vodotoka Lašva

Kontrola kvaliteta površinskog vodotoka Lašva, do 1992. godine vršena je sistematski na jednom profilu i to na ušdu u rijeku Bosnu. Metoda "slučajnog uzorkovanja" koja je prakticirana tri puta godišnje na odabranom profilu, nije imala pretenziju da pruži detaljan uvid u stanje kvaliteta u toku ispitivanog perioda. Međutim, obzirom da su ispitivanja vršena dugi niz godina na istim lokalitetima, rezultati su mogli dati dosta realnu sliku stanja kvalitete voda. Klasifikacija voda (nađeno stanje kvaliteta) izvršeno je prema „Uredbi o klasifikaciji voda i voda obalnog mora Jugoslavije u granicama SR BiH“ (Službeni list SR BiH, broj 19/80). Prema "Uredbi o klasifikaciji voda i voda obalnog mora Jugoslavije u granicama SR BiH“ („Službeni list SR BiH“, broj 19/80), odnosno Uredbi o kategorizaciji vodotoka („Službeni list SR BiH“ broj 42/67) propisane su kategorije, odnosno klase vodotoka Lašva, a koje je bilo obavezno održati na tom nivou. Prema spomenutoj kategorizaciji rijeka Lašva pripada II kategoriji, odnosno kvalitet vode je trebalo da se održava na nivou II klase kvaliteta. Kontrolu održavanja propisane klase vodotoka u BiH do 1992. godine vršio je Republički hidrometeorološki zavod iz Sarajeva. Kontrola se bazirala na slučajnim trenutnim uzorcima vode. Vršena su fizikalno-kemijska, bakteriološka i hidrobiološka ispitivanja. U okviru fizikalno-kemijskih ispitivanja analizirani su temperatura, izgled, pH vrijednost, alkalitet, rastvoreni kisik, zasidenost kiseonikom, ukupne čvrste supstance, utrošak kalijum permanganata, ortofosfati i ukupno željezo, a azotna jedinjenja samo na odabranim profilima. Teški metali određivani su povremeno i to tehnikom koja je omogudavala samo opdi uvid, ali ne i pouzdane koncentracije karakteristične za vodotok. Kao ilustraciju stanja kvaliteta voda površinskog vodotoka Lašva na razmatranom području do 1992. godine, u Tabeli 15. daje se pregled utvrđene i propisane klase vodotoka na profilu ušda u rijeku Bosnu. Ocjena stanja propisane i utvrđene klase vodotoka urađena je na osnovu podataka ispitivanja tokom 1985., 1986., 1987., 1988. i 1989 godine. Osnovni pokazatelji kvaliteta, na osnovu kojih je izvršena spomenuta analiza su: rastvoreni kiseonik, suspendovane materije, potrošnja KMnO4, biološka potrošnja kisika (BPK5), sadržaj gvožđa, bakteriološko zagađenje i prisustvo mikronutrijenata. Za opdu ocjenu kvaliteta korištena je saprobiološka analiza.

Rijeka

Profil

Propisana klasa

Lašva

ušde

II

Utvrđena klasa vodotoka 1985.

1986.

1987.

1988.

1989.

Zadovoljava DA/NE

II-III

II

II

III-II

III

NE

Tabela 15. Prikaz propisane i zatečene klase vodotoka Lašva na ušdu u Bosnu u periodu ispitivanja 1985.-1989. godine

Enova d.o.o. Sarajevo

55

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Iz gornje tabele jasno se vidi kakvo je stanje kvalieta vodotoka Lašva bilo u periodu do 1990. godini, kada je u njenom slivu radio najvedi broj industrijskih pogona. Kvalitet vode vodotoka Lašva bio je najvedim dijelom značajno lošija od propisanog. 3.6.3.2

Sadašnje (nulto) stanje kvaliteta površinskog vodotoka Lašva u prostoru obuhvata preferirane varijante brze ceste (dionica: Lašva-petlja Nevid Polje)

U sadašnjim okolnostima, zbog prestanka rada instaliranih industrijskih kapaciteta, stanje kvaliteta voda površinskih vodotoka duž preferirane varijante trase brze ceste je znatno bolje. Nulto stanje kvaliteta površinskog vodotoka Lašva prezentira se na bazi postojedih podataka prikupljenih u relevantnim institucijama u sektoru voda, podataka prikupljenih tokom realizacije LIFE projekta „Procjena tereta zagađenja nutrijentima iz difuznih izvora korištenjem multiregresionog stohastičkog modela“ (Institut za hidrotehniku GF u Sarajevu, 2002-2005. god.), kao i na osnovu rezultata jedne serije uzorkovanja na 8 mjernih profila duž vodotoka Lašva realiziranom u septembru 2009. godine (za potrebe Studije izvodljivosti i Studije utjecaja na okoliš za brzu cestu Lašva-Donji Vakuf LOT 2) Podaci dobiveni u okviru u okviru LIFE projekta „Procjena tereta zagađenja nutrijentima iz difuznih izvora korištenjem multiregresionog stohastičkog modela“ (Institut za hidrotehniku GF u Sarajevu, 2002-2005. god.) su pokazali dosta različit opšti kvalitet na osam razmatranih profila duž vodotoka Lašva. Na profilima u gornjem dijelu sliva Lašve, površinska voda ima odliku dosta čistih voda, osim povremeno povedanog prisustva nutrijenata ili povedane mutnode. Na profilima u čijem neposrednom slivu su stacionirana veda naselja uočena je značajnija degradacija kvaliteta vode, što se ogledalo u povedanom prisustvu nutrijenata u vodi, zatim suspendovanih materija i povedanom utrošku KMnO4. U okviru projekta "Ispitivanje kvaliteta površinskih voda na području sliva rijeke Save u FBiH" (2005. godine) izvršena je kontrola kvaliteta površinskih voda u četiri serije u okviru hidrološke godine (fizičko-kemijski, mikrobiološki i biološki parametri) na području sliva rijeke Save u FBiH. S obzirom da je rijeka Lašva vodotok, čijom se dolinom pruža najvedim dijelom preferirana varijanta trase brze ceste, analizirani su rezultati mjerenja sa mjernog profila na ušdu Lašve u rijeku Bosnu. U Tabeli 16. prezentiraju se podaci o klasifikaciji voda rijeke Lašve (na profilu ušda u rijeku Bosnu) na osnovu rezultata fizičko – kemijskih i mikrobioloških pokazatelja. R.broj 1.

Naziv profila Ušde Lašve u Bosnu

Vodotok Lašva

Oznaka profila Ls-1

Klasa II i III

Tabela 16. Klasifikacija voda rijeke Lašve na osnovu rezultata fizičko – hemijskih i mikrobioloških pokazatelja na profilu ušda u rijeku Bosnu (2005.god.)

U Tabeli 17. prezentiraju se podaci o kvalitetu voda rijeke Lašve (na profilu ušda u rijeku Bosnu) na osnovu bioloških parametara (fitobentos, zoobentos-makroinvertebrata i ihtiofauna). Fitobentos Red. br.

Profil

1.

Ušde Lašve u Bosnu

Zoobentos

Ihtiofauna

Klasa boniteta

Saprobni indeks

Klasa boniteta

Saprobni indeks

Klasa boniteta

II-III

2,4

II

2,03

II-III

Saprobni indeks β -α

Tabela 17. Kvalitet vode rijeke Lašve na osnovu bioloških parametara (fitobentos, zoobentosmakroinvertebrata i ihtiofauna) na profilu ušda u rijeku Bosnu (2005.god.)

Enova d.o.o. Sarajevo

56

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Na osnovu prethodno prezentiranih podataka može se konstatovati da je kvalitet vode rijeke Lašve (na profilu ušča u rijeku Bosnu), na osnovu rezultata fizičko-hemijskih i mikrobioloških parametara odgovarao vodama II i II klase, dok na osnovu bioloških parametara odgovarao je II –III klasi boniteta. U mjesecu septembru 2009. godine, a za potrebe izrade Studije izvodljivosti i Studije utjecaja na koliš za brzu cestu Lašva-Donji Vakuf LOT 2, uzeta je jedna serija uzoraka vode rijeke Lašve, na slijededih osam odabranih mjernih profila (naznačeni u Prilogu 6): -

MP1- Lašva na profilu VS Merdani MP2-Lašva nizvodno od Viteza MP3- Lašva uzvodno od Viteza MP4-Lašva uzvodno od ušda Grlovnice MP5-Lašva nizvodno od Plave vode MP6-Lašva uzvodno od Plave vode MP7-Lašva uzvodno od Travnika MP8-Lašva uzvodno od Turbeta.

Uzorci vode rijeke Lašve, sa profila MP1 do MP8 uzeti su 09.09.2009. godine i istog dana dopremljene u laboratoriju Instituta za hidrotehniku na dalju analizu. U uzorcima su analizirani sljededi parametri: -

temperatura, mutnoda, pH vrijednost, elektroprovodljivost, suspendovane materije, rastvoreni kisik, zasidenost kisikom, amonijačni nitrogen, N po Kjeldahlu, nitratni N, nitritni N, ukupni N, orto-fosfati, ukupni P, ukupna ulja i masti, te utrošak kalijum permanganata (KMnO4) (nefiltrirani i filtrirani).

Ispitivanje voda vršeno je prema procedurama opisanim u knjizi "Standardne metode za ispitivanje voda i otpadnih voda. APHA. AWWA. WEF, 19. izdanje 1995. god." Rezultati specifičnih fizičkohemijskih parametara kvaliteta rijeke Lašve na osam odabranih profila u septembru 2009. godine. Uredbom o opasnim i štetnim tvarima u vodama („Službene novine FBiH“, br.43/07), propisane su materije i njihove najvede dozvoljene koncentracije po pojedinim klasama voda, koje se smatraju opasnim i štetnim materijama u vodama. Maksimalno dozvoljene koncentracije (MDK) ostalihistraživanih parametara propisane su Uredbom o klasifikaciji voda i voda obalnog mora Jugoslavije u granicama SR BiH („Sl. List SR BiH“, br. 19/80). Svi parametri pokazuju određeni stepen varijacije na različitim mjernim profilima što je i normalno za rijeke. Rezultati analiza pokazuju izvjestan nivo promjenjivosti duž mjesta uzorkovanja. Blago povedanje nutrijenata, odnosno koncentracije nitrata i nitrita, kao i zasidenosti kisikom i potrošnje KMnO4 je primjetno na gotovo svim profilima. Ovo je uzrokovano uglavnom ispuštanjem netretiranih komunalnih otpadnih voda vedih gradova, kao i industrije, duž preferirane varijante brze ceste.

Enova d.o.o. Sarajevo

57

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

3.7

PODACI O ZRAKU

Za područje SBK ne postoji katastar niti monitoring promjena u prirodnom okolišu, koji bi pružali pravovremene podatke o potencijalnim zagađivačima zraka, zemljišta i voda, te pratili promjene u okolišu. Nepostojanje podataka o kvalitetu zraka u naseljima uz preferiranu varijantu trase brze ceste Lašva-Donji Vakuf, dionica: Lašva-petlja Nevid Polje u SBK predstavlja poteškodu kod izrade ovog dokumenta. Na području Opdina Busovača, Vitez, Novi Travnik i Travnik nije do sada vršeno mjerenje kvaliteta zraka, odnosno stepena aerozagađenosti, pa i ne postoje egzaktni podaci o emisijama, kao i o kvalitetu zraka. Polazna osnova za upravljanje kvalitetom zraka, podrazumijeva uspostavljanje kontrole i mjerenja na karakterističnim mjestima, gdje nastaju, tj. ispuštaju se emisije u zrak. Fokus treba biti uglavnom na stacionarne izvore, u koje spada industrija, te na nestacionarne - pokretne izvori, gdje saobradaj spada u glavne izvore emisija. Postojedi vedi stacionarni izvor zagađivanja na području Opdine Busovača su privredni pogoni "Vatrostalne”. S druge strane, zagađivanje zraka na ovoj Opdini uzrokovano je i sagorijevanjem goriva u ložištima privatnih objekata i emisijom štetnih gasova kao produkt sagorijevanja u motornim vozilima . Zbog opde privredne recesije, kao i posljedica rata, industrijski objekti u Opdini Vitez rade sa umanjenim kapacitetom. Rezultat tog stanja je zasigurno smanjenje štetnih emisija u zraku iz stacionarnih izvora, odnosno poboljšanje kvaliteta zraka. Međutim, saobradaj, naročito u užem gradskom jezgru grada Viteza, predstavlja jedan od značajnijih izvor zagađivanja zraka. Na području Opdine Novi Travnik, zagađivanje zraka uzrokovano je uglavnom sagorijevanjem goriva u ložištima privatnih i industrijskih objekata i emisijom štetnih gasova kao produkt sagorijevanja u motornim vozilima . Područje Opdine Travnik nije pretjerano opteredeno zagađujudim materijama u zraku, što je ohrabrujude. Zagađivanje zraka uzrokovano je uglavnom sagorijevanjem goriva u ložištima privatnih i industrijskih objekata i emisijom štetnih gasova kao produkt sagorijevanja u motornim vozilima. SBK još uvijek nema donesen akcioni plan zaštite kvaliteta zraka. Na osnovu njega mogu se obustaviti aktivnosti (uključujudi i motorni saobradaj na nekim dionicama), ukoliko doprinose prekoračenju granične vrijednosti emisije. Na osnovu raspoloživih podataka iz Prostornih planova opdina, čijim područjem prolazi preferirana varijanta dionice: Lašva –petlja Nevid Polje, brze ceste Lašva-Donji Vakuf, u prostoru istraživanja nisu identificirani značajniji zagađivači zraka.

3.8

PODACI O TLU I POLJOPRIVREDNOM ZEMLJIŠTU

Na području Ze-Do Kantona, odnosno Opdine Zenica, kojom prolazi trasa brze ceste (Dionica 0), nema značajnijih površina visoko vrijednog i zaštidenog poljoprivrednog zemljišta sa aspekta poljoprivredne proizvodnje. U nastavku se daje kratak opis poljoprivrednog zemljišta u opdinama kojim prolazi trasa brze ceste. Također su date i procjene dužina preferirane varijante trase koja prelazi preko poljoprivrednog zemljišta. Opdine SBK kojima prolazi trasa dionice: Lašva – Nevid Polje brze ceste Lašva-Donji Vakuf, raspolažu značajnim potencijalom dobara u vidu poljoprivrednog zemljišta. U Opdini Busovača, poljoprivredno zemljište (I i II agrozona) trenutno zauzima površinu od 3.126,29 ha. Na području Opdine Vitez, u njenom sjevernom dijelu, ukupnih poljoprivrednih površina ima

Enova d.o.o. Sarajevo

58

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

4.642,0 ha ili 29,5 % od ukupne površine Opdine. Unutar poljoprivrednih površina, na području Opdine Vitez nema I kategorije, dok su sve ostale kategorije zastupljene (Tabela 18.). Najzastupljenija je IVb, a zatim V, dok su prostorno najmanje zastupljene II, VII i IVa kategorija. Dominacija IVb i V kategorije ukazuje da na području Opdine Vitez nema prave ratarske proizvodnje. POLJOPRIVREDNE POVRŠINE Bonitetna kategorija Površina (ha) I II 201,5 III 538,6 IVa 428,9 1.830,6 IVb 1.401,7 V 1.386,5 VI 489,2 VII 195,6 UKUPNO 4.642,0 Tabela 18. Stanje poljoprivrednih površina u Opdini Vitez

Na osnovu analiza proizvodne sposobnosti zemljišta, na području Opdine Vitez, utvrđeno je sedam bonitetnih kategorija zemljišta. Izdvojene bonitetne kategorije svrstane su u pet zona korištenja zemljišta na osnovu proizvodne sposobnosti (Tabela 19.), od kojeg su poljoprivredne površine svrstane u tri agro zone. I agrozona (zona namijenjena intenzivnoj poljoprivrednoj proizvodnji) zauzima 16,3% od ukupne površine Opdine. Druga agrozona, koja je namijenjena poluintenzivnoj poljoprivrednoj proizvodnji – suhog ratarenja, ekstenzivnih vodnjaka i livada, obuhvata oko 12% površine Opdine, a najmanje je zastupljena III agrozona (zona pašnjaka i livada namijenjena stočarstvu). Zona I agrozona II agrozona III agrozona IV zona šuma V izgrađeno i površine isklj. iz biljne proizvodnje UKUPNO

Površina (ha) 2.570,8 1.875,6 195,6 10.126,6 977,3 15.745,9

Tabela 19. Zone proizvodne sposobnosti Opdine Vitez

Na kraju Odsjeka III-2 : Dubrovačko polje-Divjak, (Dionica III), sjeverno od preferirane trase brze ceste, na udaljenosti između 80 -120 m, nalazi se poljoprivredna farma. Na području Opdine Novi Travnik ukupnih poljoprivrednih površina ima 6.337,0 ha. Poljoprivredne površine Opdine zastupljene su u bonitetnim kategorijama od II-VII, kao što slijedi u Tabeli 20. Kategorija Površina (ha) II 139,14 III 441,86 IVa 237,80 IVb 555,56 V 2.641,90 VI 2.361,17 VII 213,68 UKUPNO 6.337,0 Tabela 20. Kategorije zemljišta sa površinama u opdini Novi Travnik

Enova d.o.o. Sarajevo

59

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Zemljišta II kategorije nalaze se u sjevernom dijelu opdine i zahvataju 0,6% površine. Predstavljaju uglavnom oranične površine pogodne za ratarstvo, prvenstveno proizvodnju žitarica i krmnog bilja. Zemljište III kategorije zauzima 1,8% površine opdine i nalazi se u njenom sjeveroistočnom dijelu. Ima je više od zemljišta II kategorije pa predstavlja glavnu površinu za ratarstvo. Rasprostranjena je u ravničarskim krajevima i na terasnim i blažim formama niskobrdovitog reljefa. Iako je dosta zemljišta ove kategorije neregulisanog vodnog režima imaju dobru proizvodnu sposobnost, uz dobru drenažu i sistem navodnjavanja. Zemljišta IV kategorije zahvata 3,3% površine opdine i razvrstano je u dvije potkategorije IVa i IVb . IVa kategorija je zemljište ravničarskih dijelova uz vodotoke i neuređenog vodnog režima iz čega proizlazi potreba za hidromelioracijom i uglavnom se koristi kao prirodne livade sa hidrofilnom vegetacijom i kao oranice. IVb kategorija zastupljena je na bregovitim terenima nagiba 10°-12°. Koriste se kao oranice, vodnjaci, prirodne i vještačke livade. V kategorija zemljišta prisutna je u brdsko-planinskim predjelima nagiba do 20°, na plidim zemljištima i zauzima 10,9% površine opdine. VI kategorija zemljišta zastupljena je u sjeverozapadnom dijelu opdine i zauzima 9,7% njene ukupne teritorije. Ovo su tla podložna eroziji i klizanju, niske proizvodne sposobnosti pa se koriste samo kao livade i pašnjaci. VII kategorija zemljišta planinskog područja Opdine zastupljena više u okviru šumskih površina na jako strmim i kamenitim terenima zauzima 0,9% teritorije opdine u njenom južnom dijelu. Ovo su zemljišta najnižeg kvaliteta i najvedih ograničenja i pod prirodnom livadskom vegetacijom. Prostor opdine Novi Travnik podijeljen je na V zona proizvodne sposobnosti i to: -

-

-

I agrozona – obuhvata najvrjednije zemljište opdine. Tu spadaju II, III i IV (IVa i IVb) bonitetna kategorija poljoprivrednog zemljišta. Obuhvata površinu od 1.374,42 ha. II agrozona – zauzima površinu 20,6% od ukupne teritorije Opdine. To su zemljišta V i VI kategorije poljoprivrednog zemljišta sa ograničenjima u upotrebi, dobra za vodarsku proizvodnju. Obuhvata površinu od 5.003,06 ha. III agrozona – zauzima 0,5% teritorije opdine. Tu spadaju zemljišta najlošije bonitetne kategorije poljoprivrednog zemljišta. To su površine pod pašnjacima, uglavnom u društvenom sektoru. Obuhvata površinu od 13,68 ha. IV zona šuma (obuhvata površinu od 16.928,37 ha) i V zona – urbane i površine isključene iz biljne proizvodnje (obuhvata površinu od 756,92 ha).

Na potezu Odsjeka IV-1 (Dionica IV), u mjestu Nevid Polje, južno od preferirane varijante trase brze ceste, na udaljenosti između 350-450 m, nalazi se poljoprivredna farma. Na području Opdine Travnik ukupnih poljoprivrednih površina ima 22.774 ha ili 43,1 % od ukupne površine opdine. Unutar poljoprivrednih površina, na području Opdine Travnik nema I kategorije, dok su sve ostale kategorije od II-VII zastupljene u površinama prikazanim u Tabeli 21.

Enova d.o.o. Sarajevo

60

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Poljoprivredno zemljište

Ukupno poljop. zemljište

(%)

Klasa

(ha)

II III IVa IVb V VI VII VII

222 408 153 4.455 8.023 6.298 2.814 401

0,4 0,8 0,3 8,4 15,2 11,9 5,3 0,7

22.774

43,1

Tabela 21. Stanje poljoprivrednih površina u Opdini Travnik

Na području Opdine Travnik uglavnom su zastupljene II, III, IV, V, VI i VII kategorija poljoprivrednog zemljišta. Najzastupljenija je V i VI, zatim IVb i VII, dok su prostorno najmanje zastupljene IVa, II i III kategorija. Treda kategorija poljoprivrednog zemljišta se nalazi na području naselja Han Bila, Dolac na Lašvi, Grahovik i Slimena. Ova zemljišta su pogodna za poljoprivrednu proizvodnju, naročito zbog pogodnog ravnog reljefa. Četvrta kategorija zemljišta angažuje oko 8,4% ukupne površine opdine. Područje oko Komaršice kod naselja Turbe, Gudale i Savanovidi pripadaju ovoj kategoriji zemljišta. Područja koja pripadaju ovoj kategoriji zemljišta su livade lošeg travnog sastava i služe kao loše kosanice. Površine IV kategorije, bez obzira da li su pod livadama ili oranicama, agrotehničkim mjerama bi se mogle znatno intenzivirati. Najvedi dio ovih površina se nalazi na dijelu opdine, koje pripada Malom Vihovlju, naseljima Ponir, Marnice, Ober; dijelovima opdine Brajkovidi, Kula, Brenkovac. Pošto tla ove kategorije predstavljaju osnovni fond poljoprivrednog zemljišta Opdine, obavezno ga treba zaštititi od otuđenja. Zemljišta V i VI kategorije su u najvedem % zastupljena na području opdine. Zemljišta ove kategorije mogu biti odlične livade i pašnjaci. Nalaze se na području cijele opdine. Proizvodne sposobnosti i način korištenja zemljišta ilustrirane su putem agrozona: -

-

Prva agrozona obuhvata 9,7% ukupne površine Opdine. To su najkvalitetnija zemljišta. Područja ove agrozone koriste se uglavnom kao oranice, a rjeđe kao prirodne i vještačke livade. Druga agrozona angažuje 25,7% površine Opdine. Koriste se kao pašnjaci i livade u stočarskoj proizvodnji, a rjeđe kao oranice. Treda agrozona angažuje oko 7,1% površine Opdine. Koriste se kao pašnjaci u stočarskoj proizvodnji.

Pregled prolaska preferirane varijante trase brze ceste Lašva – Donji Vakuf poljoprivrednim zemljištem u Prostorno-planskoj dokumentaciji opdina Busovača, Vitez, Novi Travnik i Travnik daje se u tabeli u nastavku. Utvrđivanje dužine preferirane varijante trase koja prolazi razmatranim poljoprivrednim zemljištem izvršeno je na karti R 1:25.000.

Enova d.o.o. Sarajevo

61

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Dionica/Odsjek (Prema Studiji izvodljivosti) 0: Lašva-Merdani I: Merdani-Kaonik II: Kaonik-Šafradini III: Šafradini-Mali Mošunj Odsjek III-1: Šafradini-Dubrovačko polje Odsjek III-2: Dubrovačko poljeDivjak Odsjek III-3: Divjak-Mali Mošunj IV: Mali Mošunj-Komar Odsjek IV-1: Mali Mošunj-Dolac (uključno Nevid Polje)

Procijenjena dužina trase kroz poljoprivredna zemljišta (m) 1.060 (I agrozonom) 730 (II agrozonom) 295 (zonom rasadnika) 770 (I agrozonom) 750 (II agrozonom)

1.130 (I agrozonom) -

4.820

Tabela 22. Procjena dužina prelaska preferirane varijante trasa brze ceste poljoprivrednim zemljištem u opdinama Busovača, Vitez, Novi Travnik i Travnik.

Za izgradnju brze ceste bide potrebno obezbijediti zemljani materijal za izradu nasipa. Na preferiranim Dionicama I-IV potrebe materijala za nasipom mogude je obezbijediti iz iskopa bez angažovanja dodatnih pozajmišta. Sumarno gledano, preferirana varijanta trase na dionicama I-IV (crvena varijanta) prolazi poljoprivrednim zemljištem u dužini od cca L=13.560 m. Ukupna procijenjena površina poljoprivrednog zemljišta koju de zauzeti brza ceste (normalni profil na cijeloj dionici Lašva-Donji Vakuf prema Studiji izvodljivosti i Studiji utjecaja na okoliš za brzu cestu M5 LOT 2 ) je P=609.840 ≈610.000 m2. Ukupna procijenjena površina poljoprivrednog zemljišta u zaštitnom pojasu, sa obje strane, uz brzu ceste je P=1.108.800 ≈1.109.000 m2.

3.9

PODACI O FLORI I FAUNI

3.9.1 Flora Šume i šumsko zemljište su od nacionalnog interesa i imaju nezamjenjivu ulogu u okolinskom razvoju i prostornom uređenju. Pregled prolaska preferirane varijante trase brze ceste Lašva-Donji Vakuf, dionica: Lašva – petlja Nevid Polje trenutno utvrđenim postojedim šumskim zemljištem u Prostornoplanskoj dokumentaciji opdina Zenica, Busovača, Vitez, Novi Travnik i Travnik daje se u narednoj tabeli. Utvrđivanje dužina trase koje prolaze razmatranim šumskim zemljištem izvršeno je na karti R 1:25.000. Ukupna površina zemljišta koje je pod uticajem izgradnje brza cesta može se grubo proračunati na način da se uzme da se direktni uticaj (zaposijedanje zemljišta i uzurpacija usljed gradnje) odvija u širini normalnog profila u prosjeku od 22 m, te u zaštitnom pojasu od po 20 m lijevo i desno od krajnje granice normalnog profila brze ceste.

Enova d.o.o. Sarajevo

62

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Dionica/Odsjek (Prema Studiji Procijenjena dužina trase kroz utvrđeno izvodljivosti) šumsko zemljište (m) 0: Lašva-Merdani 945 I: Merdani-Kaonik 1.825 II: Kaonik-Šafradini 1.085 III: Šafradini-Mali Mošunj Odsjek III-1: Šafradini-Dubrovačko polje 250 Odsjek III-2: Dubrovačko polje-Divjak Odsjek III-3: Divjak-Mali Mošunj IV: Mali Mošunj-Komar(za ovu SUO obrađuje se dionica uključno sa Nevid Poljem – dio Dionice IV) Odsjek IV-1: Mali Mošunj-Dolac 615 Tabela 23. Procjena dužina prelaska preferirane varijante trase brze ceste šumskim zemljištem u opdinama Busovača, Vitez, Novi Travnik i Travnik.

Na području Opdine Zenica, tačnije na potezu Dionice 0 trasa brze ceste prelazi preko šuma III klase. Na ovom dijelu trase nalazi se nekoliko parcela u privatnom vlasništvu sa zastupljenim šumama hrasta, visokih šuma bukve, te izdanačkim šumama ostalih lišdara. Šumama u Srednjobosanskom kantonu obrasli su planinski masivi Vranice, Raduše, Vlašida Koprivnice, Semešnice i Krezluka. Četinari su zastupljeni sa 41%, a listače sa 59%. Državnih šuma je 90%, a privatnih 10%. Državne šume su u vedim kontinuiranim kompleksima, dok su privatne usitnjene na disjunktnim površinama. Granice između državnog i privatnog posjeda su uspostavljene na oko 30% dužine. Kategorija boniteta III kategorija IV kategorija V kategorija VI kategorija VII kategorija

Površina (ha) 146,79 3.683,89 49.106,83 63.146,41 78.424,75

Tabela 24. Zastupljenost bonitetnih kategorija šumskog zemljišta na područjuSrednjobosanskog kantona

Prema bilansu namjene površina iz Prostornog plana Opdine Busovača, šume pokrivaju površinu od 10.477,45 ha. Na potezu Dionice I u ovoj opdini, trasa brze ceste prolazi kroz šumsko zemljište u mjestima Merdani i Sajtovidi. Prema podacima iz katastra, šumsko zemljište Opdine Vitez obuhvata 10.108 ha, od čega na šume u društvenom vlasništvu otpada 8.842 ha dok privatne šume čine 1.266 ha. U Opdini Vitez, tačnije na potezu dionice II, trasa brze ceste prelazi preko šumskog zemljišta na područjima Granica, Selišta i Osredaka. Ukupna površina šumskog zemljišta na području Opdine Novi Travnik iznosi 16.993,03 ha. Kategorija boniteta III kategorija IV kategorija V kategorija VI kategorija VII kategorija VIII kategorija

Površina (ha) 11,46 98,35 6.173,43 7.004,72 3.640,22 4,85

% 0,07 0,60 36,44 41,32 21,54 0,03

Tabela 25. Zastupljenost bonitetnih kategorija šumskog zemljišta na području Opdine Novi Travnik

Enova d.o.o. Sarajevo

63

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Trasa brze ceste, od svih opdina kojima prolazi, najmanje zahvata Opdinu Novi Travnik. Trasom je zahvaden sjeverozapadni dio opdine koji pripada dionici IV i kojim se uglavnom pruža Nevid Polje. Na ovom području trasa ne prelazi preko šumskog zemljišta. Na području Opdine Travnik, šume pokrivaju površinu od oko 28.364 ha ili 53,64% opdinske teritorije. Od ove površine, privatne šume zauzimaju oko 2.236 ha, što predstavlja oko 4,23% ukupnih šumskih površina. U Lašvanskom šumskom privrednom području visoke šume učestvuju sa 76,78%, izdanačke šume sa 15,37%, a goleti sa 7,85%. Sumarno gledano, preferirana varijanta trase na dionicama I-IV (crvena varijanta) prolazi šumskim zemljištem u dužini od cca L=9.215 m. Ukupna procijenjena površina šumskog zemljišta koju de zauzeti brza ceste (normalni profil na cijeloj dionici Lašva-Donji Vakuf prema Studiji izvodljivosti i Studiji utjecaja na okoliš za brzu cestu M-5 LOT 2) je P=287.870 m2 ≈287.900 m2. Ukupna procijenjena površina poljoprivrednog zemljišta u zaštitnom pojasu, sa obje strane, uz brzu ceste je P=523.400 m2 .

3.9.2 Fauna Podaci o fauni, prezentirani u ovom dokumentu, najvedim dijelom su dobiveni terenskim istraživanjem i kao i kroz konsultacije sa lokalnim lovnim i ribolovnim udruženjima. U tom svjetlu, daje se i osvrt na faunu (uglavnom divljač i ribe) duž preferirane varijante trase dionice: Lašva-petlja Nevid Polje, brze ceste Lašva-Donji Vakuf. Dio planirane brze ceste koji prolazi Opdinom Busovača planiran je uz samu rijeku Lašvu što se može negativno odraziti na akvatične i semiakvatične organizme i njihova staništa. U ovom dijelu rijeke Lašve obitava nekoliko autohtonih vrsta riba i to: potočna pastrmka, lipljen, mladica, klen, potočna mrena kao i endemska vrsta ribe, paklara, te nekolike vrste sitne ribe koje su od iznimne važnosti (pliska, krkuša i gaga). Pored navedenih vrsta riba, rijeka Lašva je u ovom dijelu bogata i drugim vodenim organizmima, račidima, larvama i sl. što sve zajedno čini i jedan hranidbeni lanac koji može biti ugrožen prolaskom brze ceste preferiranom trasom. Od ušda rijeke Lašve u rijeku Bosnu pa sve do granice sa Opdinom Vitez, u području prolaska preferirane varijante brze ceste, postoji nekoliko potoka (potok Ponir, potok Lučica, rijeka Kozica) koji su od iznimne važnosti za riblji fond, jer služe kao prirodna mrjestilišta uglavnom potočne pastrmke i lipljena. Trasa na Dionici II, presijeca potoke Ponir i Lučicu neposredno prije njihovog ušda u rijeku Lašvu. Na desnoj obali rijeke Lašve, od mjesta gdje se potok Lučica ulijeva u rijeku Lašvu pa uzvodno 1,5 km, proteže se fly fishing revir „IP-OKO“. Ovim revirom gospodari udruga sportskih ribolovaca Busovača, koja ulaže velika sredstva u poribljavanje i održavanje istog. Podaci od lovačkog društva „Zec“ iz Busovače nisu bili dostupni u ovoj fazi izrade dokumentacije. Za područje Opdine Vitez, dobivene su usmene informacije i podaci o divljači od predstavnika lovačkog društva „Kruščica“. Od strane lovačkog društva iskazana je potreba planiranja prelaza za divljač u blizini mjesta Nadioci, te na potezu Dionice III kod mjesta Gadice. Prelaze bi koristila sitna divljač poput zeca, srndada i lisice. Rijeka Lašva koja ide paralelno sa preferiranom varijantom trase, kao i ostali vodotoci kojima gospodari ribolovno udruženje Vitez su tzv. salmonoidni vodotoci. Najznačajnija riblja vrsta je mladica (Hucho hucho) koja se ne može kupiti u BiH jer ne postoji njeno mrjestilište pa su stoga i velike kazne u slučaju njenog uništavanja. Drugi salmonoid je lipljen

Enova d.o.o. Sarajevo

64

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

(Thymallus thymallus) koji se mrijesti čitavim tokom rijeka Lašve, te Kruščice i Bile. Tredi salmonoid je potočna pastrmka (Salmo trutta m. fario) koja se mrijesti u svim ovdje prisutnim rijekama i potocima. Na potezu ove dionice, rijeka Lašva ide paralelno uz trasu, sa njene sjeverne strane do mjesta Šafradini. Trasa presijeca rijeke Kruščicu i Lašvu na Odsjeku III-1. Na Odsjeku III-3, trasa (stac. km 16+388,20 – km 17+995,15) presijeca lijevu pritoku Lašve, rijeku Bilu, oko pola kilometra prije ušda. Na potezu (stac. km 16+388,20 – km 17+995,15) trasa presijeca rijeku Lašvu u mjestu Mali Mošunj.

3.10 PODACI O ZAŠTIDENIM PRIRODNIM PODRUČJIMA Prema podacima prikupljenim iz svih opdina kroz koje prolazi preferirana varijanta trase brze ceste, može se zaključiti da trasa ne ugrožava nijedno zakonom zaštideno prirodno područje. U Opdini Vitez, južno od trase je planina Kruščica koja se odlikuje izuzetnim prirodnim vrijednostima. Prostornim planom ove opdine, površina planine Kruščice utvrđena je kao zaštideno područje i ima status zaštidenog pejzaža. Međutim, ovo prirodno područje je od trase udaljeno nekoliko kilometara, te se u tom slučaju ne smatra da de izgradnja brze ceste uticati na njega, čak ni sa aspekta migracije divljači. U urbanom dijelu naselja Mali Mošunj, Opdina Vitez, nalazi se solitarno stablo lipe staro 240 godina i utvrđena je odgovarajuda zelena površina zaštite. Prilikom detaljnog obilaska ove lokacije ustanovljeno je da se solitarno stablo lipe nalazi u pojasu razmatranja i na koordinatama X = 4.892.692 i Y= 6.479.984 te da je od osovine preferirane varijante trase udaljeno oko 100 m pri čemu ga od trase dijeli lokalni put i stambeni objekti. Prema tome, izgradnja brze ceste nebi trebala ugroziti opstanak ovog stabla.

3.11 SPECIFIČNI ELEMENTI UTVRĐENI PRETHODNOM PROCJENOM UTJECAJA NA OKOLIŠ 3.11.1 Buka Značajne napomene: Za dalji tok izrade ovog dokumenta, bitno je naglasiti, kako postoje tri nivoa razrade trase budude brze ceste: -

Ukupno 54 kilometra trase, na nivou Idejnog rješenja, Osamnaest kilometara trase, na nivou Idejnog projekta i Devet kilometara trase, na nivou Glavnog projekta.

Idejnim rješenjem brze ceste Lašva – Donji Vakuf (IPSA, 2003/2004. god.) razmatran je širi koridor trase u pravcu Lašva-Kaonik-Vitez-Nevid Polje-Travnik-Turbe-Donji Vakuf, u kojem se kao primarno rješenje razmatrala varijanta trase, za koju je 1990. godine urađena Studija izvodljivosti (primarna varijanta iz PZ). Nakon razrada varijanti, usvojeno je Idejno rješenje za brzu cestu Lašva-Donji Vakuf, u dužini od 54 km. Potom je urađen je Idejni projekat za 18 km trase na dionici Lašva-Mali Mošunj i 9 km glavnog projekta, na dionici Šafradini-Mali Mošunj. Još uvijek nije završena saobradajna studija, tako da nisu raspoloživi podaci o broju i strukturi vozila na bududoj brzoj cesti. Navedeno je od presudnog značaja za konačan izgled ovog dijela elaboracije u SUO.

Enova d.o.o. Sarajevo

65

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Konačno, bitno je naglasiti da nije urađena analiza uticaja saobradaja na zagađenje od buke za dionice koje su razmatrane na nivou Idejnog projekta, niti Projekt zaštite od buke za dionicu koja je razmatrana na nivou Glavnog projekta. Projektom se planira izgradnja nove trase brze ceste, generalnim pravcem Lašva-Donji Vakuf, a predmetni projekat se odnosi samo na dionicu: Lašva-petlja Nevid Polje. Cijela planirana brza cesta Lašva - Donji Vakuf, podijeljena je na šest projektantskih dionica. Za trasu je karakteristična dionica III, koja od čvorišta Vitez do Malog Mošunja, predstavlja proširenje postojede magistralne ceste, a paralelno se predviđa izgradnja servisnih saobardajnica za opsluživanje komercijalno-poslovne zone Viteza.

Slika 14. Lokacija projekta

Na brzoj cesti Lašva-Donji Vakuf, dionica: Lašva-petlja Nevid Polje u dosadašnjim razmatranjima navedena kroz tri nivoa raspoložive projektne dokumentacije, predviđena su sljededa čvorišta: Lašva, Kaonik, Vitez i Nevid Polje. Na narednoj slici je dat situacioni pregled trase, sa ucrtanim objektima (tuneli i mostovi), za koje se smatra da su značajni za ovu vrstu analize. Uz to, ucrtana su i naselja, koja de usljed svog položaja, odnosno blizine trase budude brze ceste, biti izložena uticaju buke od saobradaja sa iste.

Enova d.o.o. Sarajevo

66

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Slika 15. Potencijalno ugrožena područja duž trase Lašva – petlja Nevid Polje

3.11.2 Buka kod cestovnog saobradaja Istraživanja izvršena u Evropskoj Uniji povrđuju da značajan dio stanovništva izložen buci, koju izaziva cestovni saobradaj osjeda neku vrstu nelagodnosti. Izlaganje buci i stres od buke mogu izazvati razne bolesti kod ljudi, kao što su: problemi sa cirkulacijom, tvrdoda sluha, ili problemi sa nervnim sistemom. Nedavna medicinska istraživanja čak pokazuju korelaciju negativnih uticaja buke sa srčanim infarktima. Problem uticaja buke koju prouzrokuje cestovni saobradaj, rješava se, u osnovi, mjerama koje se koriste u fazi projektovanja, izgradnje i eksploatacije. Ove mjere se ne odnose samo na cestu, nego i na urbano projektovanje prostora u cestovnom pojasu.

3.11.3 Dozvoljeni nivoi vanjske buke za planiranje novih objekata ili izvora buke Skupština Zeničko-dobojskog kantona je 2008. godine usvojila Zakon o zaštiti od buke, koje je pripremilo kantonalno Ministarstvo za prostorno uređenje, promet i komunikacije i zaštitu okoline. Bududi da sličan zakon nije usvojen u Srednjebosanskom kantonu, referentnim za cijelu trasu budude ceste se mogu smatrati standardi navedeni u narednoj tabeli, koji su u skladu sa propisima Svjetske Zdravstvene Organizacije (WHO), kao i sa standardima zemalja Evropske Unije. Područje (zona)

NAMJENA PODRUČJA

I

Bolničko-lječilišno Turističko,rekreacijsko, oporavilišno Čisto stambeno, vaspitnoobrazovne i zdravstvene institucije, javne zelene i rekreacione površine Trgovačko, poslovno, stambeno I stambeno uz saobradajne koridore, skladišta bez teškogtransporta

II III

IV

Enova d.o.o. Sarajevo

Najviši dozvoljeni nivoi dB(A) Ekvivalentni nivoi Leq Vršni nivo* dan nod L1 45 40 60 50

40

65

55

45

70

60

50

75

67

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Područje (zona) V

VI

NAMJENA PODRUČJA Poslovno, upravno, trgovačko zanatsko, servisno (komunalni servis) Industrijsko, skladišno, servisno i saobradajno područje bez stanova

Najviši dozvoljeni nivoi dB(A) Ekvivalentni nivoi Leq Vršni nivo* dan nod L1 65

70

60

80

70

85

Tabela 26. Dozvoljeni nivoi vanjske buke za planiranje novih objekata ili izvora buke *Vršni nivoi L1 su oni nivoi buke, koji su prekoračeni u trajanju od 1% ukupnog vremena mjerenja, odnosno perioda dan ili nod. Izvor: Zakon o zaštiti od buke Zeničkodobojskog Kantona

Imajudi u vidu da naselja duž trase imaju mješani karakter (pored stambenih, nalaze se i privredna područja), kao i činjenicu da dionica: Lašva – petlja Nevid polje (dalje Donji Vakuf) predstavlja saobradajni koridor, primjenjivade se sljededi standardi: za dnevnu (06h-22h) vanjsku buku: 60 dB(A) i za nodnu vanjsku buku: 50 dB(A). Ukoliko se utvrdi da neko od analiziranih područja karakteriše korištenje (namjena) drugačije od navedenog za zonu IV u Tabeli 26., primjenjivade se odgovarajudi standard (adekvatan korištenju analiziranog područja) u skladu sa vrijednostima navedenim u Tabeli 26. Sve vrijednosti nivoa buke koje prekoračuju prethodno navedene vrijednosti, smatrade se štetnim za ljude koji žive i rade u analiziranom području. Zaštita od buke svih vrsta postojedeg saobradaja uskladide se sa nivoima buke utvrđene ovim zakonom reguliranjem prometa, vremenskim ograničenjem, zabranom korištenja bučnih prometnih sredstava ili rekonstrukcijom kolovoza.

3.12 POSTOJEDA MATERIJALNA DOBRA, UKLJUČUJUDI KULTURNO-HISTORIJSKO I ARHEOLOŠKO NASLIJEĐE 3.12.1 Podaci o kulturno historijskom naslijeđu U neposrednoj blizini pojedinih dionica preferirane varijante trase, naročito u Opdini Travnik, postoji vedi broj lokaliteta sa kulturno-historijskim naslijeđem. Zbog nepodudarnosti koordinata nacionalnih spomenika u zoni razmatranja, a koje su utvrđene sa raspoloživih karata kulturno-historijskog nasljeđa iz prostorno-planske dokumentacije svih opdina kojima trasa prolazi, sa koordinatama nacionalnih spomenika od Kantonalnog zavoda za urbanizam, prostorno planiranje i zaštitu kulturnohistorijskog naslijeđa Srednja Bosna (KZKHN-SB), za potrebe izrade SUO organiziran je detaljan obilazak lokacija identificiranih nacionalnih spomenika. U toku obilaska lokacija ponovo su zabilježene koordinate nacionalnih spomenika, te je ustanovljeno da nijedan od njih nede biti ugrožen izgradnjom preferirane trase brze ceste. Na području Opdine Travnik, identificirano je šest kulturno-historijskih spomenika koji nisu uzeti u razmatranje za ovaj projekat

3.12.2 Infrastrukturni sistemi Opis postojedih i planiranih infrastrukturnih sistema, u opdinama čijim područjem prolazi preferirana varijanta trase brze ceste, daje se u ovom poglavlju dokumenta. Grafički prikaz postojedih i planiranih infrastrukturnih sistema, koji se ukrštaju sa trasom brze ceste, dat je u Prilogu 8.

Enova d.o.o. Sarajevo

68

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

3.12.3 Vodoprivredna infrastruktura Stanje vodoprivredne infrastrukture u opdinama čijim područjem prolazi preferirana varijanta trasa brze ceste, kao i lokacije ukrštanja trase sa istom (postojedom i planiranom), prezentiraju se u nastavku. Poseban osvrt u okviru ovog poglavlja daje se na Regionalni vodovodni sistem Srednja Bosna (Plava voda), kao i Plan korištenja hidroenergetskog potencijala rijeke Lašve. Podaci za mrežu lokalnih vodovoda, koji su u nadležnosti MZ, nisu bili dostupni tokom izrade ovog dokumenta. 3.12.3.1 Opdina Busovača Stanovništvo Opdine Busovača trenutno se snabdijeva vodom za pide sa izvora "Duboki potok" i "Topalovida potok". Kanalizacioni sistem je mješovitog tipa, ne zadovoljava savremene standarde iz ove oblasti, i zahtijeva razdvajanje oborinskih i fekalnih otpadnih voda. Otpadne vode koje se prikupljaju putem kanalizacione mreže ispuštaju se bez prethodnog tretmana direktno u vodotokove Kozice, Ivančice, Klokotnice i Lašve. Sva prigradska naselja grada Busovače i ostala naselja Opdine Busovače nemaju kanalizacionu mrežu. Planirano je da se potrebe za vodom stanovništva i privrede Opdine Busovača pokrivaju iz resursa koji su na raspolaganju i koji nisu u svom punom kapacitetu uključeni u današnji vodovodni sistem, a da se nedostajude količine vode obezbjeđuju putem regionalnog vodovodnog sistema “Plava voda” na koji de se priključiti na lokaciji Kaonika. Planirana trasa odvojka sa regionalnog vodovodnog sistema za Busovaču bi pratila trasu regionalnog puta Kaonik – Busovača i u tom smislu bi se trebala izvršiti rezervacija prostora. Krak za Busovaču se završava u postojedem rezervoaru „Hrastova glavica“ i odatle se voda distribuira na konzumno područje koje se pokriva javnim vodosnabdijevanjem. U fazi izrade je i projektna dokumentacija koja daje rješenje prikupljanja i odvođenja otpadnih voda u Opdini Busovača. Kao primarna, za I fazu realizaciju, predviđena je dionica glavnog kolektora od postrojenja do završetka gradske urbane zone. U narednim fazama, de se planirati izgradnja uzvodnih kolektora kao i bočnih priključaka (sekundarnih kolektora). Glavni kanalizacioni kolektor je uglavnom položen pored vodotoka Lašva, Kozica i Klokotnica. Primarnu mrežu čine glavni fekalni kolektor dužine cca 16 km na koji je predviđeno priključenje devet sekundarnih kolektora čime se ostvaruje mogudnost razvoja kanalizacionog sistema na širim prostorima i ukupna dužina ovih sekundarnih krakova iznosi cca 18 km. Postrojenje za prečišdavanje otpadnih voda planirano je na području Opdine Zenica kao zajednički objekat za obje opdine. Na području opdine Busovača utvrđena su slijededa poplavna područja: -

Rijeka Lašva od njenog ulaska u Opdinu Busovača do Selišta, tj. potez koji je istovremeno granica sa opdinom Vitez, Rijeka Lašva na potezu od Kaonika nizvodno do naselja Grablje; Rijeka Kozica od mjesta gdje se spaja sa Dubokim potokom nizvodno do ušda u rijeku Lašvu, Rijeka Ivančica do naselja Kupres do ušda u Kozicu i Studenac nizvodno od mjesta gdje se spoja sa Pleča potokom.

Na području Opdine Busovača, u mjestu Katidi, preferirana varijanta trase brze ceste (Dionica I) ukršta se sa planiranim sekundarnim kanalizacionim kolektorom u ovoj Opdini. Također, u mjestu Podjele trasa (dionica I) se ukrštava ponovo sa planiranim sekundarnim kanalizacionim kolektorom. U mjestu Sajtovidi, preferirana trasa se ukrštava sa planiranim sekundarnim kanalizacionim kolektorima, kao i planiranim vodovodnim cjevovodom.

Enova d.o.o. Sarajevo

69

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

3.12.3.2 Opdina Vitez Snabdijevanje pitkom vodom gradskog i dijela šireg urbanog područja Opdine Vitez trenutno se vrši sa dva izvorišta "Kruščica" - Ilidža i "Kremenik". Ova dva sistema vodosnabdjevanja su zasebna i nepovezana. Više zone Opdine Vitez se uglavnom snabdijevaju pitkom vodom putem lokalnih vodovoda zasnovanih na zahvatu vode sa manjih izvorišta. Na području Opdine Vitez postoji 65 manjih seoskih vodovoda preko kojih se snabdijevaju 32 naseljena mjesta i na koja se ne može računati u pogledu pokrivanja potreba za vodom. Za izvorišta "Kruščica" - Ilidža i "Kremenik" je urađen projekat zaštite i utvrđene su tri zone sanitarne zaštite. Postojedi kanalizacioni mješoviti sistem je danas u najvedem dijelu zastupljen u gradu Vitezu. Sve otpadne vode se direktno ispuštaju u vodotokove. Uređaj za prečišdavanje otpadnih voda ne postoji. Koncept bududeg separatnog sistema prikupljanja otpadnih voda šireg urbanog dijela Opdine Vitez zasniva se na izgradnji glavnog kolektora u pojasu uz rijeku Lašvu i na njenoj lijevoj i na desnoj obali od najuzvodnijih tačaka u naselju Mali Mošunj i Divjak do lokacije postrojenja za prečišdavanje. Bočni kanalizacioni kraci bi prikupljali otpadnu vodu iz naselja koja se nalaze duž vodotoka Kruščica, te na lijevoj obali iz naselja Donja Dubravica kao i svih usputnih naselja. Sifonskim prolazom ispod rijeke Lašve ljevoobalni kolektor bi prešao na drugu obalu gdje je planirana i lokacija postrojenja za prečišdavanje. Sifonski prolazi su planirani i ispod Večeriskog potoka i potoka Lupnica. Za potrebe realizacije poslovnih objekata na lijevoj obali Lašve, planira se izgraditi kompakt postrojenje koje bi bilo privremenog karaktera do realizacije centralnog postrojenja. Problemi vezani za plavljenje ovih prostora jesu uglavnom problemi izlijevanja rijeke Lašve i njenih pritoka u hidrološki nepovoljnim periodima. Potez vodotoka Lašve koji prolazi kroz područje Viteza predstavlja donji i srednji tok i obuhvata njen dolinski dio. Jedan potez regulacije toka rijeke Lašve u dužini od cca 500 m je urađen, čime su se stvorile mogudnosti za nastavak regulacije rijeke Lašve, uvažavajudi pri tome koncept energetskog korištenja voda na dijelu toka kroz Vitez. Ovaj pristup se planira nastaviti i u narednom periodu, kako za rijeke Lašvu, tako i za njene vede pritoke na prostoru Opdine Vitez tj. za Večeriski potok, potok Lupnica, ali i potok Kruščica koji svoji najvedim dijelom protiče kroz naseljeno područje. Jedan broj vodotoka na prostoru Opdine Vitez, koji se ulijeva u rijeku Lašvu, izrazito je bujičnog karaktera i na prelazu u ravničarski dio dešava se da usljed nagle promjene pada dna korita dolazi do taloženja materijala koji, ukoliko se korito vodotoka ne čisti i održava utiče na smanjenje proticajnog profila i stvaranje uspora i izlijevanja na najgušde naseljenim i uređenim prostorima. Ispred ulaza u Vitez, kroz raskrsnicu sa semaforima, prolazi magistralni cjevovod Kruščica-Zenica (prečnika 600 mm). Ovaj cjevovod ide iz pravca izvorišta Kruščica, prelazi rijeku Lašvu duž mosta na izlazu iz grada, prolazi raskrsnicu i dalje nastavlja prema Zenici. Preferirana varijanta trase brze ceste na dionici III-odsjek III-1 ukrštva se sa ovim izuzetno značajnim cjevovodom iz sistema vodosnabdijevanja za Opdinu Zenica, na mjestu prelaska rijeke Lašve mostom, kao i u mjestu Rijeka. U području Krčevina, preferirana trasa (dionica III-odsjek III-2) se ukrštava sa postojedim vodovodnim cjevovodom. U području Divjaka, preferirana trasa (dionica III - odsjek III-2) se ukrštava sa postojedim vodovodnim cjevovodom. U mjestu Mali Mošunj, preferirana trasa brze ceste (dionica III-odsjek III-3) ukrštava se sa planiranim vodovodnim cjevovodom. 3.12.3.3 Opdina Novi Travnik Današnji sistem snabdijevanja vodom u Opdini Novi Travnik baziran je na dva vodovodna podsistema: -

Opara i Jaglenica.

Enova d.o.o. Sarajevo

70

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Vodovodni podsistem Opara sačinjavaju izvorišta Lupežovac, Dusina, Točak, Vrelo I i II, Oparac i Dalečko vrelo, te pripadajudi gravitacioni cjevovodi, rasteretne komore i gradski rezervoar Lupeglava (Rosulje). Vodovodni podsistem Jaglenica služio je prvenstveno za snabdijevanje vodom tvornice "Bratstvo". On se sastoji od akumulacije, uređaja za kondicioniranje pitke vode sa brzim filterima, rezervoara Jaglenica i dovodnih cjevovoda do konzumnog područja i rezervoara Lupeglava (Rosulje), kao završne ili dodirne tačke sa vodovodnim sistemom Opara. Mogudnosti obezbjeđivanja nedostajudih količina vode u Novom Travniku vežu se za aktivnosti oko izgradnje i razvoja sportskog centra Sebešid, za čije potrebe bi se zahtijevane količine vode obezbjeđivale sa lokalnih izvora Hadžina voda, Ribnica, Lučevac i Zlatan potok, a što je potrebno detaljno istražiti u narednom periodu. Za slučaj da se ne dobije potvrda da se na izvorištima na širem području Sebešida raspolaže sa potrebnim količinama vode, obezbjeđenje dopunskih količina vode de se ostvariti putem regionalnog vodovodnog sistema “Plava voda“ koji je i inače strateško opredjeljenje Opdine Novi Travnik. Planirani kanalizacioni sistem Opdine Novi Travnik predviđa separatni koncept odvodnje otpadnih voda za gradsko područje, a nepotpuni (samo odvodnja fekalnih voda) za vangradsko područje. Glavni kolektor otpadnih voda se sastoji iz dva osnovna kraka od kojih de jedan pratiti tok rijeke Grlovnice od njenog ušda u rijeku Lašvu, gdje je planirana lokacija postrojenja za tretman otpadnih voda do naselja Lisac, a drugi krak de pratiti rijeku Jaglenicu do najuzvodnije tačke koja se nalazi u naselju Pedine. Trasa kolektora prati regulisano korito rijeke Jaglenice, odnosno Grlovnice čime se stvara mogudnost priključenja postojedih i planiranih objekata koji svojim položajem gravitiraju ovim kolektorima. U području Nevid Polja, preferirana varijanta trase (dionica IV-odsjek IV-1) se ukrštava sa planiranim vodovodnim cjevovodom. U području prolaska trasa brze ceste u Opdini Novi Travnik, preferirana varijanta trase (dionica Ivodsjek IV-1) se ukrštava sa planiranim kanalizacionim kolektorom na dva mjesta.

3.12.4 Regionalni vodovodni sistem Srednja Bosna (Plava voda) Dugoročno posmatrano, prostor Lašvanske doline, ali i šire, uključujudi prvenstveno Zenicu kao jedan od vedih potrošača vode u neposrednoj blizini ovih prostora, rješavat de se regionalnim vodovodnim sistemima koji de koristiti raspoložive resurse pitke vode na širem području regije. Time de se ostvariti mogudnost snabdijevanja vodom onih gradove i naselja koja nisu u mogudnosti obezbijediti pokrivanje potreba za vodom iz lokalnih resursa. Tokom druge polovine osamdesetih godina kroz analize mogudih rješavanja pitanja vodosnabdijevanja širih prostora, regionalni vodovodni sistemi su koncipirani u dijelu koji se odnosi na obuhvat sistema, odabrana su strateška izvorišta, definisani osnovni transportni pravci, položaj i veličina ključnih rezervoara, potrebe za vodom, redoslijed uključivanja pojedinih izvorišta i ulazilo se u fazu izrade izvedbene dokumentacije i obezbjeđenja finansijskih sredstava za njihovu realizaciju. Duž postojede magistralne ceste, od Lašve do Travnika, projektovana je trasa regionalnog vodovoda „Plava voda“. Ovaj projekat regionalnog vodovoda ima izuzetno veliki značaj za opdine Zenica, Busovača, Vitez, Novi Travnik i Travnik. Trase regionalnog vodovoda “Plava voda“ preuzete su iz Prostornog plana SBK, i kao takve prikazane u Prilogu 8. Ukupna dužina vodovodnih cijevi na ovom potezu iznosila je 27.441,08 m. Posmatrano iz smjera od Travnika prema Vitezu i Lašvi, projektovani položaj trase vodovoda je uglavnom sa desne strane ceste, s tim da postoje dvije dionice trase koje prelaze na lijevu stranu. Kompletna vodovodna linija

Enova d.o.o. Sarajevo

71

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

nalazi se lijevo u odnosu na rijeku Lašvu na potezu Travnik-Lašva. Ovaj projekat rađen je 1991. godine od strane RMK Inžinjering Zenica i do sada nisu vršene nikakve korekcije ovog projekta. U periodu neposredno nakon rata neki od ovih vodovoda su ponovo aktualizirani i zasigurno de dodi do realizacije nekih od ovih projekata u skladu sa finansijskim mogudnostima i iskazanim potrebama. Zbog toga je neophodno rezervisati prostor/ koridore za smještaj trasa regionalnog vodovoda Srednje Bosne kako bi se, kada dođe vrijeme za to moglo realizirati tehnički najfunkcionalnije rješenje. Ova problematika je razmatrana na nivou Prostornog plana za Kanton Srednja Bosna. Regionalni vodovodni sistem Srednja Bosna objedinjava opdine Travnik, Busovača, Novi Travnik, Vitez i Zenica. Regionalni vodovodni sistem Srednja Bosna se zasniva na korištenju svih izvorišta koja su i sada u funkciji, a čije kvalitativno - kvantitativne karakteristike ukazuju na opravdanost korištenja, zaštite itd., a u narednoj fazi na zahvatanju voda sa izvorišta «Plava voda» (700 l/s) i njihov transport do sistemskog rezervoara u Zenici. Faza koja bi uslijedila poslije toga podrazumijeva izgradnju akumulacije “Gluha Bukovica” na rijeci Bila i uključivanje tog resursa u regionalni vodovodni sistem. Trenutno su započete aktivnosti na izradi inovirane projektne dokumentacije tj. Idejnog i Glavnog projekta za regionalni sistem vodosnabdijevanja Plava voda (Srednja Bosna). EC finansira ove aktivnosti, a izvođači posla su međunarodna kompanija WYG International Limited iz Velike Britanije i lokalni konsultant Institut za hidrotehniku GF u Sarajevu.

3.12.5 Plan korištenja hidroenergetskog potencijala rijeke Lašve Prema “Prospekciji hidroenergetskog rješenja rijeke Bosne” rađenog u Zavodu za vodoprivredu Sarajevo analizirane su slijedede male hidroelektrane (MHE) na rijeci Lašvi, koje se nalaze na opdinama čijim područjem prolazi brza cesta Lašva – Donji Vakuf. Prikaz ovih elektrana dat je u narednoj tabeli.

R.b. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Naziv hidroelektr. Merdani Granice Šantidi Vitez I Vitez II Vitez III Stara Bila Nova Bila Nevid Polje

Sred. protok Qsr (m3/s) 16,64 12,93 12,80 11,45 11,33 11,21 7,09 6,95 3,72

Instal. Kota Kota Bruto proto norm. donje pad k Qi nivoa vode (m) (m3/s) m. n.m. m.n.m. 45,0 373,0 342,5 30,5 35,0 385,0 373,0 12,0 35,0 394,0 385,0 9,0 32,0 403,0 394,0 9,0 32,0 412,0 403,0 9,0 32,0 424,0 413,0 12,0 20,0 433,0 424,0 9,0 20,0 442,0 433,0 9,0 10,5 465,0 442,0 23,0

Neto pad (m)

Snaga Ni (MW)

Energ. Eg (GWh)

28,0 11,7 8,8 8,8 8,0 11,7 8,8 8,8 21,8

10,710 3,481 2,618 2,394 2,394 3,182 1,496 1,496 1,946

32,751 10,620 7,904 7,061 6,982 9,179 4,369 4,277 5,679

Tabela 27. Analizirane elektrane na slivu rijeke Lašve(preferirana dionica)

Na području „kraj dionice 0-početak dionice I“, neznatno sjevernije od preferirane varijante trase, u Opdini Busovača-na rijeci Lašva planirana je MHE. U februaru 2007. godine, u mjestu Merdani (Opdina Busovača), data je koncesija za izgradnju MHE Merdani na rijeci Lašva. Koncesija za projektovanje, izgradnju, korištenje i prijenos MHE Merdani dodijeljena je koncesionaru HE Grablje, d.o.o. iz Busovače, dok je Kantonalno ministarstvo šumarstva, poljoprivrede i vodoprivrede Travnik koncesor. Na području Opdine Vitez. jedna protočna MHE izgrađena je na rijeci Lašvi, na lokalitetu u blizini izvorišta Kremenik. Ova MHE nalazi se neznatno južnije od preferirane varijante trase brze ceste u području Kremenika, dionica III-odsjek III-2.

Enova d.o.o. Sarajevo

72

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

3.12.6 Elektroenergetska infrastruktura Stanje elektroenergetske infrastrukture u opdinama čijim područjem prolazi preferirana varijanta trase brze ceste daje se u nastavku. 3.12.6.1 Opdina Busovača Snabdijevanje električnom energijom područja Opdine Busovača izvodi se trenutno iz transformatorske stanica 110/ kV "Kaonik" 20 kVA. Snabdijevanje električnom energijom čitavog područja Opdine Busovača planira se iz transformatorske stanice 110/20(10) kV ''Kaonik'' 2 x 20 MVA. Planirana srednjenaponska distributivna mreža se dijeli na dva dijela i to: -

(i) 20 kV dalekovod iz TS 110/20(10)kV ''Kaonik' , te (ii) izgradnja novih trafostanica 20 (10) 0,4 kV i unapređenje 20 (10) kV mreže u skladu sa predloženim razvojem naselja.

Na području Opdine Busovača, lokalitet Merdani-Grablje, preferirana varijanta trase brze ceste (dionica I) se ukrštava sa trasom postojedeg dalekovoda 10 kV. U mjestu Katidi, preferirana varijanta trase brze ceste (dionica I) ukrštava se sa trasom postojedih 110 kV i 10 kV dalekovoda, a u mjestu Podjele sa trasom 110 kV dalekovoda. U mjestu Sajtovidi, preferirana varijanta trase brze ceste (dionica I) se ukrštava sa trasom postojedeg i planiranog 10 kV dalekovodom na tri mjesta. U mjestu Rijeka, preferirana varijanta trase brze ceste se ukrštava sa trasom postojedeg 10 kV dalekovoda. 3.12.6.2 Opdina Vitez Danas konzum elektrodistribucije Travnik, koji pokriva i veliki dio Opdine Vitez, napaja se sa četiri transformatorske stanice 110/x kV. Srednjenaponske kapacitete sačinjavaju dalekovodi 10 kV zračni i podzemni koji napajaju trafostanice TS 10/0,4 kV. Postojedi instalisani elektroenergetski kapaciteti na području Opdine Vitez mogu za kradi period odgovoriti potrebama industrije i stanovništva ali za narastajudim potrebama bit de neophodna sanacija i proširenje visokonaponske mreže kao i izgradnja planiranog dalekovoda 110 kV koji prolaze kroz Opdinu. Što se tiče srednjenaponske mreže i kapaciteta, potrebno je nastaviti prelaz sa 10 kV na 20 kV napon vršedi bržu zamjenu onih TS 10 kV čiji je eksploatacioni vijek pri kraju. Prema Prostornom planu računa se na nove elektroenergetske izvore na području Opdine Vitez koji de se instalisati na rijeci Lašvi kao hidroenergetski kapacitet - mini elektrane. Planirano je ukupno šest malih hidroelektrana (jedna je ved izrađena) sa ukupno 15,8 MV električne energije. U mjestu Šafradinovo Selo, kao i Rijeka, preferirana varijanta trase se ukrštava sa trasom postojedeg 10 kV dalekovoda (dionica III-odsjek III-1) te sa trasom postojedeg 10 kV dalekovodom na potezu Dubravica-Krčevine (dionica III-odsjek III-2). U području Kremenika, preferirana varijanta trase se ukrštava sa trasom postojedeg 10 kV dalekovoda. U mjestu Mali Mošunj, preferirana varijanta trase brze ceste (dionica III-odsjek III-3) se ukrštava sa trasom postojedeg 10 kV dalekovoda. 3.12.6.3 Opdina Novi Travnik Potrebe za električnom energijom svih planiranih potrošača na području Opdine Novi Travnik se dijele na dvije grupe i to na: -

potrošače sportsko-turističkog SKI Centra “Sebešid“ i

Enova d.o.o. Sarajevo

73

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

-

ostale potrošače.

Snabdijevanje električnom energijom turističko sportskog SKI centra "Sebešid" izvršit de se kroz četiri faze: -

-

(i) sa postojedih kapaciteta elektroenergetskih vodova i objekata izvršiti napajanje transformatorskih stanica (RTS) za opskrbu električnom energijom prilikom izgradnje pojedinih dijelova skijaških terena i pratedih objekata, a koje de kasnije predi u trajno napajanje tih terena i objekata, (ii) rekonstrukcija srednjenaponskog voda, (iii) kada se pojavi potreba za vedom količinom energije do 5 MVA, izvršiti izgradnju DV 35 kV TS N.TRAVNIK - TS 35/20 (10) kV "Sebešid", (iv) u slučaju potrebe za vedom količinom električne energije preko 5 MVA prešlo bi se na dogradnju i podizanje TS 35/20 (10) kV "Sebešid" na 110/20 kV naponski nivo.

Svi ostali planirani potrošači de se napajati električnom energijom iz postojede mreže koja bi izgradnjom paralelenog 20 kV dalekovoda sa 20 kV dalekvodom za Sebešid (II faza) dobila na kvaliteti isporuke električnom energijom svih domadinstava i ostalih na tom području. Na području Opdine Novi Travnik, u mjestu Nevid Polje, preferirana varijanta trase brze ceste (dionica IV-odsjek IV-1) ukrštava se sa trasom 220 kV dalekovoda na dva mjesta, te sa trasom 10 kV dalekovoda na jednom mjestu.

3.12.7 Gasna infrastruktura Srednjobosanski kanton, sa svojih dvanaest opdina, donio je odluku o prihvatanju koncepcije objedinjavanja gasifikacije ovog Kantona, čime je formalno ved pokrenuta aktivnost na projektu gasifikacije s krajnjim ciljem izgradnje gasovodne infrastrukture u svakoj opdini, te spajanje kompletnog sistema na ved postojedi magistralni gasovod Sarajevo–Zenica kod Perina Hana. Tokom izrade SUO dobiveni su podaci od BH Gasa, koji ima nadležnost nad postojedim magistralnim gasovodom za transport prirodnog gasa na pravcima Zvornik-Sarajevo i Semizovac-Zenica, te za razvoj i širenje transportne mreže prirodnog gasa. Trasa planiranog gasovoda prikazana je u Prilogu 8. a ostali podaci se prezentiraju u nastavku. Trasa brze ceste Lašva-Donji Vakuf, dionica: Lašva-petlja Nevid Polje ne ulazi u zaštitni pojas postojedeg transportnog gasovoda DN 400/50 bara. Preferirana varijanta trase brze ceste ukrštava sa planiranim gasovodom visokog pritiska BH Gasa Zenica – Travnik, prečnika 406,4 mm (DN 400) i maksimalnog radnog pritiska 50 bara. U toku izrade SUO, utvrđeno je ukrštanje preferirane varijante trase brze ceste i planiranog gasovoda na četiri lokaliteta, i to na području opdina Zenica, Busovača, Vitez i Novi Travnik. Na mjestima na kojim dolazi do ukrštanja, trasa gasovoda se, shodno odgovarajudim propisima, vodi pod uglom između 90o i 60o u odnosu na saobradajnicu, uz poštovanje i svih drugih tehničkih zahtijeva. Treba napomenuti da je trasa gasovoda visokog pritiska Zenica-Travnik urađena na nivou Idejnog projekta, a pri izradi Glavnog izvedbenog projekta može doživjeti određene izmjene. Također, sastavni dio transportnog gasovoda su objekti na gasovodu čije lokacije de biti određene u Glavnom izvedbenom projektu. Zaštitni pojas gasovoda nakon izgradnje iznosi po 20 m na jednu i drugu stranu gasovoda, a pravo služnosti za stalno opsluživanje postojedeg magistralnog gasovoda iznosi po 5 m na jednu i drugu

Enova d.o.o. Sarajevo

74

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

stranu gasovoda. Trasa planiranog gasovoda visokog pritiska Zenica-Travnik, te mjesta ukrštanja sa preferiranom varijantom trase brze ceste prikazana su u Prilogu 8.

3.12.8 Telekomunikaciona infrastruktura 3.12.8.1 Opdina Busovača Trenutno instalisani kapaciteti, čvorne ATC u Busovači i krajnje ATC u Kadunima, ne mogu odgovoriti bududim potrebama stanovništva za ovim vidom komunikacija. Strateški pravci razvoja telekomunikacionog prometa u Opdini Busovača su: -

-

(i) izgradnja fiksne telefonije sa širokom ponudom novih usluga, odnosno pristupnih mreža sa bakarnim kablovima , te izgradnja optičkih spojnih puteva sa optičkim kablom kao prenosnim medijem i izgradnja optičkih sistema do vedih privrednih subjekata, (ii) izgradnja isturenih komutacionih stepena u svim centrima mjesnih zajednica gdje ne postoje, te (iii) izgradnja spojnih puteva baziranih na optičkim kablovskim sistemima i transmisione multipleksne i linijske opreme u sinhronoj digitalnoj hijerarhiji (SDH) u kapacitetima koji omogudavaju razvoj za duži period.

Pored navedenog neophodno de biti i izgraditi alternativne spojne puteve na bazi digitalnih radiorelejnih sistema u SDH tehnologiji . U mjestu Sajtovidi preferirana varijanta trase brze ceste (Dionica I) ukrštava se sa trasom postojedeg i planiranog telekomunikacionog voda. 3.12.8.2 Opdina Vitez U području Divjaka, preferirana varijanta trase brze ceste (Dionica III- Odsjek III-2) se ukrštava sa trasom postojedeg telekomunikacionog voda. 3.12.8.3 Opdina Novi Travnik Trenutno instalisani telekomunikacioni kapaciteti na području Opdine Novi Travnik (dvije ATC u opdinskom centru i četiri krajnje ATC) ne mogu odgovoriti bududim potrebama stanovništva za ovim vidom komunikacija. Strateški pravci razvoja telekomunikacionog prometa u Opdini Novi Travnik su: -

-

(i) izgradnja fiksne telefonije sa širokom ponudom novih usluga, odnosno pristupnih mreža sa bakarnim kablovima , te izgradnja optičkih spojnih puteva sa optičkim kablom kao prenosnim medijem i izgradnja optičkih sistema do vedih privrednih subjekata, (ii) izgradnja isturenih komutacionih stepena u svim centrima mjesnih zajednica gdje ne postoje, te (iii) izgradnja spojnih puteva baziranih na optičkim kablovskim sistemima i transmisione multipleksne i linijske opreme u sinhronoj digitalnoj hijerarhiji (SDH) u kapacitetima koji omogudavaju razvoj za duži period.

Pored navedenog neophodno de biti i izgraditi alternativne spojne puteve na bazi digitalnih radiorelejnih sistema u SDH tehnologiji. Preferirana varijanta trase brze ceste ne ukrštava se sa trasom postojedih i planiranih telekomunikacionih vodova na području ove Opdine.

Enova d.o.o. Sarajevo

75

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

3.12.9 Željeznička infrastruktura Na području Lašva-Jajce, do sedamdesetih godina prošlog vijeka egzistirala je uzana pruga na pravcu Lašva-Travnik-D.Vakuf-Jajce. Nakon njenog ukidanja, rađene su studije razvoja pruga normalnog kolosijeka na pravcu Lašva-Travnik-Jajce. Decembra 1980. godine pripremljena je Studija opravdanosti izgradnje pruge normalnog kolosijeka Lašva-Travnik-Jajce, od strane ŽTO Sarajevo-RO Institut za saobradaj, OOUR Zavod za ekonomiku saobradaja, opšta i tehnološka istraživanja. Tada su razmatrane III varijante trase pruge i to I varijanta: Lašva – Travnik – Donji Vakuf – Jajce; II varijanta: Lašva – Pucarevo - Donji Vakuf – Jajce i III varijanta: Lašva – Travnik – Jajce. Po ovoj studiji najpovoljnija društveno opravdana investicija trase pruge normalnog kolosijeka je II varijanta: Lašva – Pucarevo - Donji Vakuf – Jajce. Također, po istoj Studiji je zaključeno da je izgradnja pruge po I varijanti također društveno opravdana, ali zbog vedih početnih investicionih ulaganja stavljena je u drugorazredni prioritet. Preferirana varijanta trase nije u koliziji sa ove dvije varijante koje su naznačene kao opravdane 80-tih godina. U prometnom konceptu Prostornog plana Srednjobosanskog Kantona/Županije uz koridor autoceste Bihad-Jajce-Travnik-Lašva planiran je i koridor za prugu za brzi promet. Ovako formirani multimodalni transportni koridor dolazi kao preporuka Evropske unije s obzirom na potrebe dugoročnog planiranja transportnih koridora u BiH. Jasno je da bududa izgradnja pruga može biti bazirana samo na brzinama 200 i više km/sat. Vrijeme izgradnje ove pruge još nije sagledivo, ali planiranje (rezervisanje) prostora za njenu realizaciju je neophodno u narednom periodu. Detaljniji podaci o željezničkoj infrastrukturi u opdinama kojim prolaze razmatrane varijante trase brze ceste, nisu bile dostupne tokom izrade ovog dokumenta.

3.12.10 Upravljanje otpadom 3.12.10.1 Opdina Busovača Na području Opdine Busovača postoji vedi broj divljih deponija koje zagađuju okolinu. Po Prostornom planu Srednjobosanskog kantona na području Opdine Bugojno utvrđena je Kantonalna deponija komunalnog otpada. Međuopdinska deponija utvrđena je na području opdine Kiseljak za opdinu Busovaču , Kiseljak, Kreševo i Fojnicu. Opdina Busovača potpisala je sporazum o korištenju sanitarne regionalne deponije Mošdanica u Opdini Zenica. Postojede privremeno odlagalište krutog otpada utvrđeno je na lokalitetu Žlibine. Kad se Opdina Busovača uključi u cijelosti u regionalni sistem Mošdanice aktivirati de se pretovarna stanica u naseljenom mjestu Skradno. Aktiviranjem pretovarne stanice krutog otpada treba da se sanira opštinska deponija na lokalitetu Žlibine. 3.12.10.2 Opdina Vitez Opdina Vitez je potpisala sporazum o korištenju Regionalne deponije u Zenici (lokalitet Mošdanica). Opdina Vitez planira izgraditi pretovarnu deponiju, a Prostornim planom Opdine predložene su tri lokacije za ovu deponiju i to: -

Lokalitet Lisičije jame, Šljivčica i Šantida polje.

Nakon izvršenih potrebnih ispitivanja utvrdit de se konačna lokacija pretovarne deponije.

Enova d.o.o. Sarajevo

76

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

3.12.10.3 Opdina Novi Travnik Opdina Novi Travnik je potpisala sporazum o korištenju Regionalne deponije u Zenici (lokalitet Mošdanica). Za funkcionisanje ovog regionalnog sistema Opdina Novi Travnik obezbjedit de prostor za prihvat, selekciju i obradu otpada za dalji transport na regionalnu deponiju. Postojedu aktivnu deponiju komunalnog otpada na teritoriji Opdine Novi Travnik, u narednom periodu potrebno je propisno održavati bez proširenja do potpune realizacije odlaganja otpada na regionalnu deponiju.

3.12.11 Ugroženost od mina Za elaboraciju ovog dijela dokumenta, od BH MAC-a su dobivene tri karte (hard copy) u razmjeri 1:25.000 sa ucrtanim sumnjivim, rizičnim, očišdenim površinama, površinama gdje se vrši tehničko izviđanje, površinama bez utvrđenog rizika, te sa približnim lokacijama minskog incidenta/nesrede. Duž preferirane varijante trase brze ceste identificirane su i elaborirane sumnjive i rizične površine. Na potezu Dionice 0 ( Lašva-Merdani) nema minama ugroženih područja. Na potezu Dionice I ( Merdani-Kaonik) , u području Katida, Opdina Busovača, na udaljenosti oko 125 jugoistočno od trase počinje oblast sumnjivih površina. Sjeverozapadno, na udaljenosti oko 575 m od trase je također područje sumnjivih površina. U mjestu Sajtovidi, jugozapadno od preferirane trase na udaljenosti od oko 100 m je područje sumnjivih površina. Na potezu Dionice II (Kaonik-Šafradini) nema minama ugroženih područja. Na potezu Dionice III (Šafradini-Mali Mošunj), u Šafradinovom selu, Opdina Vitez, nalazi se područje sumnjivih površina koje je od preferirane trase (stac. km 8+712,86 – 12+915,00) udaljeno oko 525 m. Ovo područje se pruža paralelno s trasom do Crvenog brda.

Enova d.o.o. Sarajevo

77

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

4 4.1

OPIS MOGUDIH UTICAJA PROJEKTA NA OKOLIŠ POTENCIJALNI UTICAJ INFRASTRUKTURNOG OBJEKTA NA OKOLIŠ

Izgradnja brze ceste može imati slijedede negativne uticaje: Uticaj zbog izgradnje ceste, odnosno uticaji koji su povezani sa gradnjom (na primjer dovoz opreme ne gradilište, privremeno i konačno skladištenje zemljanog materijala, emisija zagađujudih materija i povedanog nivoa buke za vrijeme gradnje, itd.). Uticaj ceste zbog korištenja zemljišta („potrošač prostora“), uticaj ceste kao prepreke u prostoru, vizualni uticaji i sl. Uticaji zbog funkcije ceste, a to su uticaji koje prouzrokuje putni promet i održavanje ceste (emisije plinovitih i praškastih materija, otpadna voda koja otiče sa puta i sadrži zagađujude materije, emisija buke i sl.). Izgradnja brze ceste također može također imati slijedede pozitivne uticaje: Moderne brze ceste omogudavaju ekonomski razvoj područja, visoki standard prometa i povedavaju sigurnost korisnika. Povedana je brzina kretanja roba i usluga koja rezultira uštedom vremena, čime se smanjuju operativni troškovi u slučaju pojedinačnih domadinstava, dok se u slučaju preduzeda smanjuju i troškovi radne snage i operativni troškovi. Smanjenje nesreda pješaka i s tim vezanih socio-ekonomskih troškova zbog olakšanja za sadašnje miješani tranzitni i lokalni promet na postojedoj cestovnoj šemi. Pozitivan uticaj za kude i preduzeda duž postojede trase jer de oni imati koristi zbog lakšeg pristupa. Poslovne mogudnosti za lokalna preduzeda u sektoru cestogradnje, prijevoza, eksploatacije i prerade sirovina (kamena, šljunka, cementa i sl.). Građevinski radovi de pružiti kratke, ali ipak opsežne prilike za rad tokom perioda od nekoliko godina itd. Ono što predstavlja poseban problem, kako kod građenja, tako i kod uporabe, jesu slučajna (akcidentna) zagađenja koja se niti vremenski niti prostorno ne mogu predvidjeti. Izgradnja planiranog zahvata podrazumijeva korištenje građevinske mehanizacije koja svojim djelovanjem može uticati na povedanje razine buke, emisiju štetnih tvari i prašine. No, taj mogudi negativni uticaj je privremenog karaktera. Osobito osjetljiva mjesta su objekti na trasi, poput vijadukata, nadvožnjaka i mostova jer je u njihovoj zoni potreban vedi prostor za kretanje mehanizacije. Na gradilištu se pojavljuje višak humusa koji se skida na cijeloj površini poprečnog presjeka ceste. Dio humusa može se iskoristit za oblogu nasipa ceste, dok jedan dio ostaje kao višak. Osim toga na gradilištu se pojavljuje i građevinski otpad, te komunalni otpad gradilišta. Obje vrste otpada potrebno je deponirati na za to određene lokacije.

Enova d.o.o. Sarajevo

78

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Tokom građenja pojavljuje se i potreba za materijalom za izgradnju nasipa same ceste, odnosno otvaranjem pozajmišta ili eksploatacijom starih. Za vrijeme građenja, zagađenja voda mogu nastati od mehanizacije kojom se izvode radovi. To se osobito odnosi na zagađenja od ulja, nafte i ostalih korištenih, a za okoliš štetnih tekudina. Također na mjestima baza za smještaj radnika moguda su manja zagađenja od procesa pripreme hrane kao i sanitarnih čvorova. Za vrijeme eksploatacije i akcidenta uticaj na vode može biti posredan i neposredan. Posredan uticaj može se očekivati zagađivanjem voda i tla teškim metalima i ostalim zagađivačima iz ispušnih plinova. Spomenuti teški metali i ostali zagađivači nošeni vjetrom taložit de se u okolini ceste. Oborinama pokrenuti, oni mogu dodi u površinske i podzemne vode i time ih zagaditi. Također, opasnost za podzemne i površinske vode moguda je od posljedica odvijanja prometa kao što su: - gubitak goriva i maziva vozila, - habanje gornjeg sloja ceste, - habanje kotača vozila, - upotreba sredstava za podmazivanje kolnika ceste u zimskim razdobljima. Ovakav vid zagađivanja, po vremenskom djelovanju, je kontinuiran, odnosno dugotrajan s mogudnošdu akumulacije štetnih tvari. Ceste su najvedi ''potrošači'' prostora, pa svaka nova cesta nažalost znači prenamjenu površina preko kojih prolazi. Također, okolno poljoprivredno zemljište biti de izloženo emisiji štetnih tvari i čestica od prometnog toka, a najveda opasnost vezana je za akcidentne situacije kod prijevoza opasnih tvari. To može izazvati trenutno kontaminiranje površinskog poljoprivrednog sloja i njegov trajni gubitak. Motorni promet ima veliko učešde u zagađivanju zraka putem produkata izgaranja goriva tijekom rada motora. Stupanj zagađenja ovisi o intenzitetu vozila, njihovoj tehnološkoj razini, te kvaliteti goriva. Kada razmatramo zagađenje zraka uzrokovano motornim vozilima razlikujemo također dvije faze: -

Faza izgradnje i Faza upotrebe.

U toku faze izgradnje moguda je povremena lokalna pojava vedih koncentracija plinovitih proizvoda sagorijevanja benzina i dizel goriva (CO2, CO, NOx, SO2, čađ) korištenih za pogon mehanizacije. Moguda je također povremena lokalna pojava prekomjernih koncentracija istih polutanata u neposrednoj blizini najvedeg opteredenja – tačaka dužeg zadržavanja vozila, u tijeku upotrebe prometnice npr. kod raskrsnica i krajeva tunela. Tipične vrijednosti emisija pojedinih polutanata sadržanih u ispušnim plinovima vozila (benzin i dizel) su navedene u narednoj tabeli. CO (g/km) Konvencionalna 5,9 Putnička Euro I 2,72 vozila Euro II 1,0 Euro III 0,64 Kamioni Euro I 4,5 i autob.

HC (g/km) -

HC + NOx (g/km) 3,0 1,13 0,7 0,56

0,50

1,1

-

8,0

Tip vozila

NOx (g/km)

Tabela 28. Tipične vrijednosti pojedinih polutanata sadržanih u ispušnim plinovima vozila

PM (g/km) - 0,25 0,18 0,08 0,05 0,6120,36 *

* U.S. Environmental Protection Agency. Automobile Emissions: An Overview. Fact Sheet OMS-5. August 1994. www.fhwa.dot.gov/environment/aqfactbk/page15.htm

Enova d.o.o. Sarajevo

79

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Također, na kvalitet zraka tokom gradnje može značajno uticati i povedana količina prašine od iskopavanja i drugih zemljanih radova. Saobradajnice uzrokuju fizičko razdvajanje populacija prisutnih vrsta divljači tj. ograničavaju njihovu slobodnu migraciju. S tim u vezi, ukoliko ne postoje adekvatni prelazi za migraciju divljači, može dodi do saobradajnih nezgoda. U ovim nezgodama stradaju učesnici u saobradaju, a može stradati i divljač, pa je potrebno predvidjeti sve adekvatne mjere da bi se ovo spriječilo. Nekontrolirano ispuštanje otpadnih voda sa brze ceste u vodotoke, a koje su opteredene solima i zagađujudim materijama, može ugroziti kvalitet vode, vodene organizme kojima se hrani riba (moljci, račidi, pijavice), odnosnu ribu. Uticaj izgradnje ceste na kulturno-historijsko naslijeđe može biti direktni i indirektni. Direktnim uticajem smatra se svaka fizička destrukcija objekata/lokaliteta unutar predviđenih zona uticaja. Indirektni uticaj je narušavanje integriteta pripadajudeg prostora kulturnog dobra. Ovi uticaji se odnose na graditeljske cjeline, historijske jezgre i ruralna područja koja se ne nalaze u neposrednom kontaktu sa trasom, ali de se na njih odraziti i vizuelno i sadržajno. Istraživanja izvršena u Evropskoj Uniji povrđuju da značajan dio stanovništva izložen buci, koju izaziva cestovni saobradaj osjeda neku vrstu nelagodnosti (Izlaganje buci i stres od buke mogu izazvati razne bolesti kod ljudi, kao što su: problemi sa cirkulacijom, tvrdoda sluha, ili problemi sa nervnim sistemom. Nedavna medicinska istraživanja čak pokazuju korelaciju negativnih uticaja buke sa srčanim infarktima). Problem uticaja buke koju prouzrokuje cestovni saobradaj, rješava se, u osnovi, mjerama koje se koriste u fazi projektovanja, izgradnje i eksploatacije. Ove mjere se ne odnose samo na cestu, nego i na urbano projektovanje prostora u cestovnom pojasu. Pošto su ljudska bida različito osjetljiva na zvukove, u zavisnosti od njihove frekvencije, postoji konvencija da se koristi krivulja podešavanja (krivulja A), kako bi se dobila mjera za nivo buke koji je nezavisan od frekvencije (označen kao dB(A)). Jedinica za mjerenje nivoa buke decibel (dB) bazira se na logaritamskoj tablici. To u praktičnom smislu znači da de se, na primjer, udvostručeni intenzitet saobradaja (linijski izvor buke) izazvati povedanje nivoa buke od 3 dB. Sa strane receptora, subjektivni utisak ljudskih bida, da se buka udvostručila zahtijeva povedanje od oko 10 dB. Opdenito, promjene koje su manje od 1 dB ne smatraju se značajnim promjenama. Primjeri nivoa buke uobičajenih zvukova u okolišu jesu: -

sirena hitne pomodi na udaljenosti tri metra 140 dB(A), uzlijetanje aviona na udaljenosti 100 metara 110 - 120 dB(A), pneumatski čekid 90 - 110 dB(A), restoran pun gostiju (unutra) 65 - 75 dB(A), ured sa mnogo službenika (unutra) 60 - 65 dB(A), normalan razgovor 40 - 60 dB(A), tihi dnevni boravak 30 - 40 dB(A), tiha spavada soba nodu 20 - 30 dB(A,) tihi vrt 30 dB(A).

Najbitniji faktori širenja buke su: -

Vrsta izvora (tačkasti ili linearni),

Enova d.o.o. Sarajevo

80

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

-

Udaljenost od izvora, Atmosferska absorpcija, Vjetar, Temperatura i temperaturni gradijent, Prepreke, poput barijera ili zgrada, Absorpcija tla, Refleksija, Vlažnost, Padavine.

Procjena nivoa buke, kada se radi o jednome izvoru buke, je relativno jednostavan zadatak. Međutim, kada se radi o buci nastaloj od više izvora ovaj zadatak postaje dosta kompleksniji. Veliki broj različitih izvora doprinosi nivou ambijentalne buke. Ambijentalna buka nastaje kombinacijom svih izvora: buka rada preduzeda, saobradajna buka, pijev ptice, žubor vode i dr. Specifična buka je buka sa izvora koji se analizira. Preostala buka je ambijentalna buke bez specifične buke. Navedena terminologija je definisana ISO standardima i u opštoj je upotrebi. Izgradnja i održavanje građevinskih objekata, pa tako i cesta, zahtjeva korištenje teške mehanizacije koja, u toku operativnog rada, doprinosi povedanju nivoa buke u okolišu. Buka od saobradaja na cestama, koja potiče iz dva glavna izvora: vozilo i trenje između vozila i kolovoza, takođe izaziva povedanje nivoa buke u okolišu. Buka drumskih vozila nastaje od rada motora, transmisije, ispušne cijevi, sistema vješanja i najveda je tokom ubrzanja motornog vozila na usponima, tokom kočenja motorom, na loše održavanim putevima i u “stop and go” (stani-kreni) uslovima odvijanja saobradaja. Loše održavanje motornih vozila doprinosi povedanju emisije nivoa buke. Buka koja nastaje zbog trenja na kontaktnoj tački puta i gume motornog vozila takođe doprinosi ukupnom nivou saobradajne buke. Nivo ovako nastale buke zavisi od vrste i stanja guma i od vrste kolovoznog zastora. Buka otpora je najveda prilikom postizanja velikih brzina i tokom kočenja motornog vozila. I ponašanje vozača može doprinijeti povedanju buke u slučaju korištenja sirene, puštanja glasne muzike, te prilikom naglih polazaka ili kočenja motornog vozila. Jedan od glavnih ciljeva analize uticaja saobradaja na zagađenje okoliša od buke, jeste da se istraže mogude mjere ublažavanja, kako bi se izbjegli negativni uticaji buke na ljude koji žive i rade u blizini planirane brze ceste. Na smanjenje nivoa buke može se uticati različitim pristupima, u različitim fazama realizacije: tokom projektovanja, te u fazama izgradnje i eksploatacije.

4.2

IDENTIFICIRANI UTICAJI PREFERIRANE VARIJANTE TRASE BRZE CESTE NA OKOLIŠ

Značajniji uticaji preferirane varijante trase brze ceste na okoliš i stanovništvo, u fazi pripreme i gradnje, te u fazi eksploatacije, sumirani su u narednim tabelama. Uticaj na

Opis

Stanovništvo i naselja

Za izgradnju brze ceste, na dionicama prolaska kroz naseljena područja potrebno je izvršiti eksproprijaciju i rušenje postojedih objekta (249 objekta-stambena, pomodna, poljoprivredna i komercijalna), a što de rezultirati preseljavanjem stanovništva sa lokacija koje se našlo pod tim vrlo značajnim uticajem. S obzirom na vrstu objekata koji su pod direktnim uticajem, za očekivati je da troškovi eksproprijacije za 249 objekta budu visoki. Očekuje se da Studija izvodljivosti brze ceste da konačne odgovore na mogudnost izvođenja i ekonomsku isplatljivosti ceste preferiranom varijantome trase. Imajudi u vidu prethodnu činjenicu i visok značaj ovoga uticaja, moguda su

Enova d.o.o. Sarajevo

81

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Uticaj na

Vode

Opis čak i neprihvatanja samog projekta od strane strane šire javnosti i lokalne zajednica. Izvođenje građevinskih radova na gradnji ceste, a posebno iskopi u stjenovitom materijalu, izazivaju veliku buku i vibracije u zoni izvođenja radova, duž puteva kojim se kredu vozila, ali i u područjima prefabrikacije (drobilane i separacije, betonare, asfaltne baze), što nepovoljno utiče na lokalno stanovništvo. Zaposjedanje prostora sa ciljem izgradnje ceste, dovodi do djelimične ili potpune izmjene tradicionalnih linija kretanja lokalnog stanovništva (korištenja uobičajenih saobradajnica – pješačkih staza, poljskih puteva za poljoprivrednu mehanizaciju i cesta za mješoviti saobradaj), što može umanjiti kvalitet (uobičajeni ritam) života. Na dijelovima gdje se radovi izvode u blizini ili neposredno uz postojede glavne (magistralne i regionalne) puteve, postoji veliki rizik za normalno odvijanje saobradaja, te opasnost za sudionike u saobradaju, ali i za izvođače radova. Povedanje vremena putovanja do radnih mjesta, zbog prepreka stvorenih gradnjom ceste. Poremedaj prirodnih pravaca tečenja, zamudenje ili na drugi način onečišdenje vode koja se drenira u podzemlje. Potencijalna opasnost od prosipanja ili akcidentnih izlijevanja nafte i naftnih derivata, odbacivanje motornih ulja i sličnog otpada. Deponiranje iskopanog materijala u koritima ili u blizini vodotoka Nekontrolirano ispuštanje sanitarnih voda i onečišdenih oborinskih voda u površinske vode ili procjeđivanje u podzemlje.

Kvalitetu zraka

Onečišdenje zraka uzrokovano prašinom sa kamiona koji transportuju materijal ili se u toku transporta kredu neasfaltiranim putevima i površinama, onečišdenje dimom i ispusnim gasovima iz građevinskih mašina.

Vizualne vrijednosti

Uticaj nastaje uslijed zasijecanja padina, gdje trasa ide usjekom, ili izgradnje nasipa na kojem se polaže trasa puta

Korištenje i organizaciju prostora

Otežan pristup objektima i zemljišnim parcelama, poremedaj javnog prometa

Kulturno povijesnu baštinu

Oštedenja na kulturno-povijesnim dobrima, u slučaju izvođenja radova bez zaštite i stručnog nadzora

Zaštidene dijelove prirode

Zaštideni dijelovi prirode, u području zahvata, mogu biti ugroženi u slučaju izvođenja radova bez zaštite i stručnog nadzora

Floru i vegetaciju

Habitati biljaka uslijed uspostavljanja gradilišta, radnih prostora i privremenih odlagališta materijala mogu biti narušeni. Teške mašine dovode do zbijanja zemljišta, čime se remeti vodni bilans u dubljim slojevima što ograničava rast biljnih vrsta. Ugažena staništa nakon gradnje naseljavat de biljne vrste sa dobro razvijenim korijenom sistemom karakteristične za vegetaciju ugaženih staništa. Izgradnja prometnice koja je projektirana kroz šumsko zemljište, zahtijeva krčenje šume što predstavlja trajan negativan uticaj. Vedina materijala kojim se gradi ako je

Enova d.o.o. Sarajevo

82

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Uticaj na

Opis uz sam pojas rijeka imat de prvenstveno negativan efekt zatrpavanjem primarnog sedimenta, čime se remete mikrostaništa koja obezbjeđuju egzistenciju vedeg dijela akvatičnih sistema i doprinose povedanju stepena zagađenosti.

Faunu

Uslijed aktivne prisutnosti antropogenog faktora životinjske vrste uglavnom napuštaju svoja boravišta i povlače se dublje u ekosistem, radilište može da presječe migracione putove životinja. Zemljani radovi u koritu vodotokova mogu da unište riblji fond i druge riječne vrste, a posebno u mrjestilištima.

Tlo i poljoprivredno zemljište

Prenamjena zemljišta, trajan gubitak poljoprivrednog zemljišta.Cijepanje odnosno usitnjavanje parcela. Pojava erozije zemljišta uslijed uklanjanja vegetacije i zasijecanja padina na mjestima gdje trasa ide usjekom. Zagađivanje uslijed prosipanja ili akcidentnih izlijevanja nafte i naftnih derivata, odbacivanje motornih ulja i sličnog otpada.

Infrastrukturu

Presijecanja trasa postojedih, kao i planiranih cjevovoda sistema vodosnabdijevanja i odvođenja otpadnih voda, plinovoda, dalekovodavisoko, srednje i nisko naponskom mrežom, telekomunikacionih vodova. Fizička oštedenja ili prekidi u kontinuiranom napajanju uslijed ukrštanja sa postojedom vodovodnom, gasnom i drugom infrastrukturom.

Buku

Povedanje razine buke uslijed miniranja, kretanja i rada teških strojeva

Prirodne resurse

Nedostatak zemljanog materijala za nasip rezultira potrebom za otvaranje pozajmišta.

Rizik od akcidenata

Mogude izlijevanje goriva, ulja ili maziva

Tabela 29. Negativni uticaji preferirane varijante trase brze ceste na okoliš i stanovništvo kod pripreme i gradnje

Uticaj na Stanovništvo

Vode

Kvalitetu zraka

Vizualne vrijednost

Enova d.o.o. Sarajevo

Eksploatacija zahvata Povedane emisije buke i štetnih materija u zrak, te rizici od akcidenata imaju negativan uticaj na stanovništvo i okoliš. Zagađivanje površinskih i podzemnih voda ispuštanjem nepročišdenih voda koje se slijevaju sa prometnice. Iznenadna zagađenja izazvana prometnim nesredama u kojima dolazi do razlijevanja i prosipanja štetnog i opasnog materijala Zbog složenosti tečenja i zadržavanja vode u podzemlju zagađenje naftnim derivatima ima karakter dugotrajnog djelovanja. Onečišdenje zraka uzrokovano komponentama koje su produkti izgaranja uslijed rada motora. Najvedi uticaj prometa je koncentracijama dušikovog oksida. Konstrukcije objekata, posebno mostova i vijadukta, mogu zbog gabarita i materijala od kojih se rade, negativno utjecati na vizualne odnosno

83

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Uticaj na

Floru i vegetaciju

Eksploatacija zahvata pejzažne vrijednosti. U grupu posebno osjetljivih objekata spadaju i zidovi za zaštitu od buke. Nekontrolirano izlijevanje otpadnih voda iz prečistača otpadnih voda na okolno tlo negativno utiče na vegetaciju. Sličan uticaj može imati i disperzija onečišdujudih materija iz ispušnih plinova automobila.

Tlo i poljoprivredno zemljište

Imisiji štetnih tvari u prostor oko prometnice dovodi do smanjenje korištenja proizvodnog potencijala tla u pojasu oko 30 metara sa svake strane ceste.

Buku

Povedanje razine buke izazvane prometom

Faunu

Sigurnosti prometa

Rizik od akcidenata

Presijecanje migracionih putova životinja prometnicom izaziva povrede ili smrt životinja u slučaju pokušaja prelaska prometnice, što predstavlja opasanost i za vozače. Ovo može izazvati i trajni gubitak bio-raznolikosti u tom području. Cesta je projektirana za visoki prometni standard te se ovo može smatrati pozitivnim uticajem. Prva grupa mogudih rizika prisutna je u svim situacijama kada se planirane mjere zaštite okoliša u fazi eksploatacije pokažu kao neuspješne. Druga grupa mogudih rizika vezana je za akcidentne situacije koje se mogu desiti u fazi izvođenje radova i radova na održavanju puta u eksploataciji. Treda grupa mogudih rizika vezana je za akcidentne situacije kao posljedica udesa vozila koja transportiraju opasne materije. Četvrta grupa mogudih rizika pojavljuje se kao posljedica pojave prirodnih katastrofa koje se mogu pojaviti u vidu poplava ili zemljotresa.

Tabela 30. Potencijalni negativni uticaji preferirane varijante trase brze ceste na okoliš i stanovništvo kod eksploatacije

Analiza i vrednovanje postojedeg stanja okoliša, kao i procjena mogudih uticaja koji su posljedica zgradnje planiranog autoputa pokazuju da se do nedvosmislenih kvantifikovanih podataka može dodi samo na osnovu sveobuhvatne analize. Sva dosadašnja iskustva u ovom području pokazuju da se danas sa dovoljno pouzdanosti može govoriti o poznatoj matrici uticaja pri čemu se uvijek ima u vidu da takva matrica predstavlja i prostorno i vremenski promјenljivu kategoriju i da se, kako relativni značaj pojedinih uticaja, tako i njihove apsolutne granice, moraju posmatrati uvijek u realnim prostornim odnosima. Ove činjenice prvenstveno znače da se svaki uticaj mora kvantifikovati uz pomod uobičajenih postupaka i da mu se u zavisnosti od konkretnih lokalnih odnosa mora odrediti pravi značaj. Da bi značaj svakog od uticaja mogao biti na odgovarajudi način kvantifikovan neophodno je za konkretne uslove svakom uticaju pridružiti niz pokazatelja koji po prirodi stvari treba da predstavljaju egzaktne veličine koje se zatim jednostavno koriste u procesu definisanja potrebnih mjera zaštite. Dio problematike odnosa brze ceste i okoliša leži u činjenici da se za pojedine uticaje, za koje znamo da postoje, ne mogu odrediti egzaktni pokazatelji i da se dio ili pak kompletan uticaj odvija u sferi subjektivnog odnosa. Definisanje pojedinih uticaja i njihovih pokazatelja u smislu detaljnosti, bitno je vezano za fazu projekta za koju se analize rade. Kako je svaka faza projektne, odnosno planske dokumentacije,

Enova d.o.o. Sarajevo

84

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

vezana za karakteristike informativne osnove koja za sobom povlači i sve bitne činjenice u vezi sa obimom i tačnošdu dostupnih informacija, to je i mogudnost kvantifikacije i tačnost egzaktnih pokazatelja ograničena ovom činjenicama. Utvrđivanje značaja uticaja (veoma značajan, značajan i neznačajan) izgradnje brze ceste na okoliš bazira se na stučnom mišljenu eksperata koji za svoja predviđanja koriste raspoložive podatke o stanju okoliša i njegovoj osjetljivosti, mogudnosti njegovog zagađivanja i transporta poutanata kroz pojedine okolinske medije, jednostavna promatranja, raspoložive rezultate jednostavnih mjerenja i mjerenja nultog stanja okoliša, znanstvena saznanja, praktična iskusta i analaogiju. Veoma značajni uticaji duž preferirane varijante trase predviđaju se za naselja i stanovništvo, za površinske i podzemne vode, za korištenje zemljišta i organizaciju prostora, za faunu, te povedanje nivoa saobradajne buke. Značajni uticaji duž preferirane varijante trase predviđaju se za kvalitet zraka, zemljište i poljoprivredno tlo, zatim floru i infrastrukturne sisteme i cjevovode. Neznačajni uticaji duž preferirane varijante trase predviđaju se za zaštidena prirodna područja i kulturno-historijsko naslijeđe. Analizom trenutnog stanja okoliša u prostoru istraživanja, te preferirane varijante brze ceste, utvrđena su područja potencijalnih negativnih uticaji na okoliš koja se prezentiraju u narednoj tabeli. Potencijalni negativni uticaji na okoliš

1.

2.

3.

Značaj uticaja

uključno sa Nevid Poljem – dio Dionice IV)

Uticaji na stanovništvo i naseljena mjesta

Tokom izgradnje i eksploatacije zahvata uticaj je vrlo značajan.

Uticaj na vode (površinske i podzemne)

Tokom izgradnje i eksploatacije zahvata – uticaj je vrlo značajan. Potrebno je strogo pridržavati se navedenih mjera prevencije i ublažavanja zagađivanja.

Uticaj na kvalitet zraka

Tokom izgradnje-uticaj je značajan.Tokom eksploata-

Enova d.o.o. Sarajevo

Preferirana varijanta (dionice 0-IV: za ovu SUO obrađuje se dionica Na dužini od cca L= 1.225 m kojom prolazi kroz trenutna urbana područja, odnosno cca L=15.835 m kroz bududa urbana područja. Ukupan broj objekata (stambenih, pomodnih, poljoprivrednihi komercijalnih) koji se treba rušiti (u normalnom profilu i zaštitnom pojasu brze ceste) je 249. S obzirom na vrstu objekata koji su pod direktnim uticajem, za očekivati je da troškovi eksproprijacije za 249 objekta budu visoki, a što u konačnici može negativno uticati i na realizaciju cjelovitog projekta. Na režim površinskih voda-na mjestima regulacija i prelazaka preko vodotoka/potoka mjesta prelaska preko vodotoka Lašva, Lučica, Vranjanska rijeka, Kruščica, rijeka Bila, potok Dolina, Mlinski potok, te 6 vodotoka neutvrđenog imena). Na režim podzemnih voda-na mjestima prolaska kroz zone sanitarne zaštite izvorišta vode za pide Kremenik (Ib, II i III zonu). Preferirana varijanta nede izazvati značajno pogoršanje kvalitete zraka koje

85

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Potencijalni negativni uticaji na okoliš

Značaj uticaja

Preferirana varijanta (dionice 0-IV: za ovu SUO obrađuje se dionica uključno sa Nevid Poljem – dio Dionice IV)

cije zahvata-uticaj je neznačajan. Potrebno je pridržavati se navedenih mjera prevencije i ublažavanja zagađivanja.

bi bilo neprihvatljivo, uzevši u obzir postojeda saznanja o učincima odgovarajudih koncentracija onečišdujudih tvari s cesta na živi svijet. Ne očekuje se pojava koncentracija vedih od onih propisanih u pravilniku o graničnim vrijednostima kvalitete zraka («Službene novine FBiH», broj 12/05). Na dužini od cca L=13.560 m kojom prolazi kroz poljoprivredno zemljište.

4.

5.

Uticaj na tlo i poljoprivr. zemljište

Uticaj na korištenje i organizaciju prostora

Tokom izgradnje i eksploatacije zahvata uticaj je značajan. Potrebno je pridržavati se navedenih mjera prevencije i ublažavanja zagađivanja.

Tokom izgradnje i eksploatacije zahvata-uticaj je vrlo značajan. Potrebno je pridržavati se navedenih mjera prevencije i ublažavanja zagađivanja.

Ukupna procijenjena površina poljoprivrednog zemljišta koju de zauzeti brza ceste (normalni profil-za cijelu Dionicu:Lašva-Donji Vakuf) je P=609.840 ≈610.000 m2. Ukupna procijenjena površina poljoprivrednog zemljišta u zaštitnom pojasu, sa obje strane, uz brzu cestu Lašva-Donji Vakuf je P=1.108.800 ≈1.109.000 m2. Na dužini od cca L= 1.225 m kojom prolazi kroz trenutna urbana područja, odnosno cca L=15.835 m kroz bududa urbana područja.

Na dužini od cca L=9.215 m kojom prolazi kroz šumsko zemljište.

6.

7.

Uticaji na floru

Tokom izgradnje i eksploatacije zahvata uticaj je značajan. Potrebno je pridržavati se navedenih mjera prevencije i ublažavanja

Uticaj na faunu

Tokom izgradnje i Eksploatacije zahvata-uticaj je vrlo značajan. Potrebno je strogo pridržavati se navedenih mjera prevencije i ublažavanja zagađivanja.

Enova d.o.o. Sarajevo

Ukupna procijenjena površina šumskog zemljišta koju de zauzeti brza ceste (normalni profil- za cijelu brzu cestu Lašva-Donji Vakuf) je P= 287.870 m2 ≈287.900 m2. Ukupna procijenjena površina poljoprivrednog zemljišta u zaštitnom pojasu, sa obje strane, uz brzu cestu Lašva-Donji Vakuf je P=523.400 m2. 16+388,20 – 17+995,15 Prelazi preko lijeve pritoke Lašve, rijeke Bile, otprilike pola kilometra prije ušda. Cijelim tokom ove rijeke mrijesti se lipljen. Prelazi preko rijeke Lašve u mjestu Mali Mošunj.

86

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Potencijalni negativni uticaji na okoliš 8.

9.

Uticaj na zaštidene dijelove prirode Uticaj na kulturnohistorijsko naslijeđe

Utjecaj na 10. povedanje nivoa buke

Uticaj na infrastrukt. 11. sisteme

Značaj uticaja

Preferirana varijanta (dionice 0-IV: za ovu SUO obrađuje se dionica uključno sa Nevid Poljem – dio Dionice IV)

Tokom izgradnje i Eksploatacije zahvata-uticaj je neznačajan. Tokom izgradnje i eksploatacije zahvata-uticaj je neznačajan, ali je potrebno pridržavati se navedenih mjera prevencije i ublažavanja zagađivanja. Tokom izgradnje i eksploatacije zahvata-uticaj je vrlo značajan. Potrebno je strogo pridržavati se navedenih mjera prevencije i ublažavanja zagađivanja. Tokom izgradnje i eksploatacije zahvata-uticaj je značajan. Potrebno je strogo pridržavati se navedenih mjera prevencije i ublažavanja zagađivanja.

18+150,00 Solitarno stablo lipe staro 240 godina u mjestu Mali Mošunj udaljeno približno cca 100 m od osovine ceste

Detaljan opis lokacija po dionicama preferirane varijante brze ceste na kojima se očekuju vrlo značajni uticaji dat je u tekstu ispod ove tabele.

Kolizija i uticaji su na svim mjestima gdje crvena varijanta presijeca infrastrukturne sistema opisane u poglavlju 3.13.

Tabela 31. Područja pod potencijalnim negativnim uticajem

4.2.1 Uticaj na povedanje nivoa buke duž preferirane varijante brze ceste Imajudi u vidu raspoloživost ulaznih podataka, analiza uticaja saobradaja na povedanje nivoa buke se za sada svodi na identifikaciju potencijalno ugroženih lokacija duž preferirane trase brze ceste Lašva – Nevid Polje. Naime, detaljnije analize mogu se praviti tek nakon završetka saobradajne studije i Idejnog projekta za cijelu dionicu: Lašva – petlja Nevid Polje brze ceste Lašva-Donji Vakuf . U nastavku slijedi analiza po projektantskim dionicama datim u Studiji izvodljivosti. 4.2.1.1

Dionica 0: Lašva – Merdani (od km 0+000 do km 1+800,98)

Na samom početku trase budude brze ceste, na udaljenosti manjoj od 100 m, sa lijeve strane (gledano u smjeru porasta stacionaže), nalazi se nekoliko objekata, uglavnom komercijalnog tipa, koje de biti neophodno zaštititi od negativnog uticaja buke sa budude brze ceste. Nakon nekih 450 metara, predviđen je tunel „Krstac“, dužine 526,77 m (lijeva tunelska cijev), odnosno 586,43 m (desna tunelska cijev). U nastavku je predviđen most, a potom tunel „Crna 1“, dužine 333 m (lijeva tunelska cijev), odnosno 311 m (desna tunelska cijev). Sa desne strane budude brze ceste, u neposrednoj blizini izlaza iz desne tunelske cijevi, nalazi se skupina objekata, koju de biti neophodno zaštititi (procjenjeno do stacionaže km 1+600). Oko 50 metara, nakon izlaska iz tunela „Crna 1“, završava se ova dionica. Bitno je napomenuti da su svi objekti, koje de biti neophodno zaštititi od buke sa budude brze ceste, ved ugroženi bukom od saobradaja sa postojede magistralne ceste M5, te da je za pasivnu zaštitu predviđen jedan objekat lociran sa desne strane, oko stacionaže km 1+100.

Enova d.o.o. Sarajevo

87

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

4.2.1.2

Dionica I: Merdani – Kaonik (od km 1+800,98 do km 6+252,91)

Nakon nekih 300 metara, predviđen je tunel „Crna 2“, dužine 276 m (lijeva tunelska cijev), odnosno 133 m (desna tunelska cijev). Između tunela „Crna 2“ i „Merdani“, sa obje strane budude brze ceste, nalaze se potencijalno ugroženi objekti, i to: sa lijeve strane naselje Merdani (km 2+110 do 2+300), sa više desetina stambenih objekata, a sa desne strane (km 2+000 do 2+280) desetak objekata, lociranih uz postojedu magistralnu cestu M5. Objekti u naselju Merdani su posebno ugroženi, bududi da se nalaze na višoj nadmorskoj visini, u odnosu na predviđenu trasu brze ceste. Nakon tunela „Merdani“, dužine 136 m (lijeva tunelska cijev), odnosno 144 m (desna tunelska cijev), na desnoj kolovoznoj traci je, nakon oko 400 m predviđen tunel „Katidi“ dužine 238 m, dok je na lijevoj kolovoznoj traci, nakon oko 700 m, predviđen tunel „Glavica“ dužine 56 m. Na ovom dijelu trase, ugroženi su objekti u naselju Merdani (od km 2+500 do km 2+860), sa lijeve strane, kao i objekti u naselju Katidi, sa desne strane budude brze ceste (od km 2+570), uključujudi objekat osnovne škole. I ovdje su u nešto boljem položaju objekti sa desne strane, koji se nalaze na nižoj nadmorskoj visini, u odnosu na trasu budude brze ceste. Oko km 3+000, sa desne strane, nalaze se tri objekta za koje de se razmotriti mjere pasivne zaštite. Neposredno nakon izlaska iz tunela „Katidi“ i „Glavica“, sa desne strane, uz postojedu magistralnu cestu M5 se nalazi skupina objekata (dio naselja Strane), koji su ved ugroženi bukom, a na koje b mogla negativno uticati i buka sa brze ceste (km 3+100 do km 3+400). Nešto dalje, duž trase se, sa lijeve strane nalazi skupina od par desetina objekata, koja de, najvjerovatnije, biti ugrožena bukom od saobradaja sa brze ceste (km 3+400 do km 4+000). U nastavku je, na lijevoj kolovoznoj traci predviđen tunel „Doca“, dužine 185 m, kao i tunel „Krčevine“, dužine 166 m (lijeva tunelska cijev), odnosno 111 m (desna tunelska cijev). Na dijelu trase između ova dva tunela, sa obje strane je izgrađen vedi broj objekata, koji su potencijalno ugroženi bukom sa budude brze ceste (km 4+170 do km 4+320). Na kraju ove dionice, trasa prolazi kroz Kaonik, gdje je predviđena petlja i gdje se nalazi veliki broj izgrađenih objekata sa obje strane budude brze ceste (od km 4+900 do km 6+000). Bitno je napomenuti da je vedina ovih objekata ved ugrožena bukom od postojedeg saobradaja sa magistralne este M5 te da se za pasivnu zaštitu predviđaju tri objekta locirana sa lijeve strane, oko stacionaže km 5+000, kao i skupina objekata locirana sa desne strane, oko stacionaže km 6+250. 4.2.1.3

Dionica II: Kaonik – Šafradini (od km 6+252,91 do km 8+815,68)

Na ovoj dionici nije predviđen nijedan tunel, a duž prvog kilometra je potencijalno ugroženo tek par objekata sa desne strane budude trase (koji su ved ugroženi bukom sa postojede magistralne ceste M5). U nastavku, trasa ulazi u relativno gusto naseljena predgrađa Viteza, tako da de biti neophodno zaštititi bukom na desetine objekata, sa obje strane budude brze ceste (km 7+800 do km 8+700) – naselja Hrasno i Šafradini. Uz to, sa lijeve strane se, od km 7+500 do km 8+500, nalazi skupina objekata za koje se, u ovoj fazi, preporučaju mjere pasivne zaštite. Za tri prethodno analizirane dionice, urađen je idejni projekat, koji završava sa stacionažom km 8+815,68, a za narednu dionicu je urađen glavni projekat. 4.2.1.4

Dionica III: Šafradini – Mali Mošunj (od km 0+000 do km 4+148,216 i od km0+000 do km 4+503,21)

Za ovu dionicu je urađen glavni projekat, tako da je početna stacionaža ove dionice km 0+000. Oko 600 metara od početka dionice predviđen je jedini tunel na ovoj dionici: „Podvaljalo“, dužine 573 m (lijeva tunelska cijev), odnosno 525,65 m (desna tunelska cijev). Na ovom potezu se nalazi ved

Enova d.o.o. Sarajevo

88

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

pomenuto naselje Šafradini, u kojem de biti neophodno zaštititi vedi broj objekata, sa desne strane (gledano u smjeru porasta stacionaže) budude brze ceste (do km 0+600). Nakon izlaska iz tunela, trasa prolazi neposredno pored istočnog predgrađa Viteza, te de biti neophodno štititi vedi broj stambenih objekata, sa lijeve strane (od km 1+180 do km 1+930). Nakon oko 650 metara, trasa ulazi u još gušde naseljeno područje, te de takođe, biti neophodno zaštititi skupinu objekata sa lijeve strane (km 2+700 do km 3+400). Sa suprotne strane, od km 2+800 do km 4+150 se nalazi vedi broj stambenih objekata, koje je neophodno štititi od buke sa brze ceste, uz napomenu, da je vedina ovih objekata, ved ugrožena bukom sa postojede magistralne ceste M5. U nastavku je predviđeno uklapanje u postojedu magistralnu cestu M5 (km 4+148,216 = km 0+420) i petlja Vitez, na kojoj se predviđa oko 300 m barijera za zaštitu od buke okolnih objekata. Narednih 3,7 km, trasa brze ceste prati postojedu magistralnu cestu M5, duž koje se sa obje strane pruža veliki broj komercijalnih i stambenih objekata, tako da de na cijeloj dužini (do stacionaže km 4+120), sa desne strane biti neophodna konstrukcija barijera. Oko km 3+200, sa lijeve strane, nalaze se tri objekta, za koje de se najvjerovatnije predložiti pasivna zaštita, dok de konstrukcija barijera sa ove strane ceste biti razmatrana od km 0+420 do km 3+020, kao i od km 3+320 do km 4+120. Glavnim projektom se na dijelu ove dionice predviđa izgradnja više dvosmjernih servisnih saobradajnica. Ove saobradajnice de uzrokovati dodatnu buku, čiji uticaj se ne može zanemariti. Zbog stepena dovršenosti projektantske dokumentacije, kao i zbog kompleksnosti problematike zaštite od buke na ovoj dionici, naručiocu se predlaže da, što je prije mogude, naruči dopunu Glavnog projekta, odnosno izradu Glavnog projekta zaštite od buke. 4.2.1.5

Dionica IV: Mali Mošunj-Komar (od km 0+000 do km 16+600 i od km 33+400 do km 42+265,33)

Za ovu SUO obrađuje se dionica uključno sa Nevid Poljem – dio Dionice IV, odnosno Odsjek IV-1: Mali Mošunj-Dolac, km 17+929-km 25+260, uključno Čvorište Nevid Polje km 21+900. Za ovu, kao i za naredne dionice, do sada su samo razmatrane varijante na nivou Idejnih rješenja, a u nastavku su prezentirani nalazi za preferiranu trasu, u onoj mjeri, u kojoj to dozvoljava ovaj nivoprojektovanja. Uz to, bitno je napomenuti kako se na ovoj dionici očekuju najznačajniji negativni uticaji od buke uzrokovane saobradajem na brzoj cesti Lašva –Nevid Polje. Naime, od početka ove dionice, (naselje Mali Mošunj), trasa prolazi kroz veliki broj naseljenih područja. Prve kilometre predviđene trase, dakle karakteriše prolazak kroz naselje Mali Mošunj, u kojem se sa obje strane nalazi vedi broj stambenih objekata koji bi potencijalno bili ugroženi bukom (do km 18+130). Nakon svega 400 metara prolaska kroz nenaseljeno područje, trasa prolazi naseljem Gladnik (od km 19+250 do km 20+300), da bi potom ušla u tunel „Sipica kazani“ dužine 370 m (lijeva tunelska cijev), odnosno 350 m (desna tunelska cijev). Na ulazu u naselje Gladnik (km 19+200), nalaze se tri objekta za koje je neophodno razmotriti mogudnost mjera pasivne zaštite. Nakon izlaska iz tunela, trasa ulazi u Nevid Polje, gdje je predviđena petlja. Na ovom dijelu (od km 20+670 do km 22+320) se, potencijalno ugroženi objekti, pružaju sa obje strane budude ceste. U nastavku, sve do ulaska u tunel „Trebovac (dužine 200 m), potencijalno ugroženi objekti se nalaze sa lijeve strane trase, gdje se Nevid Polje se spaja sa Poljem Slavka Gavrančida i prolazi između naselja Dolac i Dolac na Lašvi.

Enova d.o.o. Sarajevo

89

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

5

OPIS MJERA ZA SPRJEČAVANJE/UBLAŽAVANJE NEGATIVNIH EFEKATA PREFERIRANE VARIJANTE TRASE BRZE CESTE NA OKOLIŠ

Kao rezultat aktivnosti na pripremi i izgradnji planirane saobradajnice potrebno je planirati slijedede mjere date u tabelarnom prikazu.

Uticaj na

Stanovništvo i naseljena mjesta

Enova d.o.o. Sarajevo

PRIPREMANJE I GRADNJA OBJEKTA Mjere ublažavanja U narednoj fazi izrade projektne dokumentacije potrebno je izraditi Elaborat o eksproprijaciji koji de precizno i realno utvrditi ekonomski bonitet zemljišta, te kroz investicioni program navesti sredstva za pravično obeštedenje u skladu sa postojedim zakonima ili osigurati zamjenske lokacije za preseljenje stanovništva i za vršenje poljoprivredne djelatnosti stanovništva još u fazi izvođenja radova. Studija izvodljivosti za preferiranu varijantu trase brze ceste, treba dati odgovore o realnoj izvodljivosti i isplatljivosti rušenja 249 objekta za potrebu izgradnje brze ceste. - U narednoj fazi izrade projektne dokumentacije potrebno je izraditi projekat tehnologije i organizacije građenja u kojem de se cjelovito planirati gradilište, uključujudi i poprečne prelaze/prolaze za lokalno stanovništvo koje putuje na posao ili radi drugih potreba. - U sklopu rješavanja ukupne integracije nove brze ceste u dati prostor, gledano s aspekta izgradnje, potrebno jeuspostaviti/izgraditi 'devijacije' postojedih ili izgraditi novusaobradajnu infrastrukturu koja odgovara potrebama i navikama lokalnog stanovništva. Ne treba se dopustiti da stanovništvo – iz nužde – zonu izvođenja radova koristi kao 'svoju' saobradajnicu, jer je to dvostruko ometanje i opasnost. Zone interferencije postojedih i gradilišnih saobradajnica naglašeno označiti primjenom: saobradajnih znakova, bočnih oznaka, tabli upozorenja, signalnih traka, svjetlosnih signala a po potrebi uvesti i službu regulacije saobradaja (naizmjenično propuštanje tokova po smjerovima). - Imenovati stalno zaposleno osoblje Izvođača koje bi se bavilo prometnom sigurnošdu i bilo bi odgovorno za provođenje mjera sigurnosti prometa i za provedbu prometnih mjera kao što je propisano u domadim zakonima. - Ograničiti kretanje teške mehanizacije prilikom izgradnje ceste, kako bi površina poljoprivrednog tla devastirana radovima bila što manja, odnosno koristiti postojedu mrežu putova, koju nakon završetka građevinskih radova treba sanirati. - Koristiti savremene strojeve i vozila koja imaju izolirane izvore buke (motori; ispušni sistem). To podrazumijeva pretežno nabavku novih mašina ili mjere ugradnje dopunske zvučne izolacije, kao i stalno održavanje ispravnosti zvučne izolacije. Pored toga, preporučuje se rad mehanizacije samo u periodu od 07-20 sati (na svim dijelovima trase koja je udaljena manje od 60 m od naselja). - Mjere zaštite kvaliteta zraka i nivoa buke uključuju i mjere zaštite stanovništva.

90

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

PRIPREMANJE I GRADNJA OBJEKTA

Režim površinskih i podzemnih voda

Enova d.o.o. Sarajevo

- U narednoj fazi projektovanja potrebno je izraditi projekt odvodnje voda sa trupa ceste i pripadajudih vanjskih voda, sa detaljnim hidrološkim i hidrauličkim proračunima, kao i nacrtima objekata za prikupljanje, transport i disponiranje istih. Prije projektovanja, potrebno je zatražiti prethodnu vodnu saglasnost od nadležne agencije za vode. - U projektu unutrašnje i vanjske odvodnje predvidjeti cjeloviti sistem odvodnje, uz planiranje zatvorenog sistema odvodnje u zonama u blizini vodotoka, kao i prolaska kroz zone sanitarne zaštite izvorišta Kremenik, separatore ulja i masti, te po potrebi dalji tretman ovih otpadnih voda. - Broj, položaj i zapreminu separatora odrediti na osnovu slivnih površina, hidrauličkog proračuna i mjerodavnih oborina za ovo područje. - Primjenjivati poseban način miniranja da se ne poremete podzemni tokovi voda. - Ne dozvoljava se skladištenje goriva i maziva duž trase ceste. - Kod pretakanje goriva i maziva na građevinskim mašinama koristiti zaštitne folije. - Pripremiti Plana mjera u slučaju akcidenta i Plan sanacije zemljišt u zoni brze ceste. - Izraditi projekat organizacije gradilišta sa adekvatnim rješenjima odvodnje i tretmana sanitarnih otpadnih voda, kao i oborinskih voda iz zone gradilišta. - Sav materijal od iskopa, koji nede biti odmah upotrijebljen u građevinskim aktivnostima, mora biti deponovan na za to predviđenim lokacijama u skladu sa Projektom organizacije gradilišta (deponije viška materijala) zaštidenim od pojave erozije, kao i van blizine vodotoka. - U najvedoj mogudoj mjeri sačuvati biljni pokrivač, odnosno ostaviti pufer zone formirane od biljnog pokrivača između saobradajnice i vodotoka. - U blizini vodotoka koristiti samo čisti materijal za nasip, kao što je šljunak, bez primjesa zemlje ili drugih nečistoda. - Zaštiti priobalne površine osjetljive na eroziju sredstvima stabilizacije i biljkama koje sprječavaju eroziju. - Zabraniti bilo kakvo privremeno ili trajno odlaganje otpadnog materijala na okolno tlo, osim na za to Projektom organizacije gradilišta predviđenim mjestima, te osigurati nepropusne kontejnere za otpad. - Nadzirati procese formiranja nanosa, te organizirati čišdenje dna i pokosa korita od suvišnog materijala. - Provoditi učestalo i kontrolirano zbrinjavanje komunalnog i opasnog otpada na način predviđen Okolinskim planom upravljanja. - Uspostaviti kontinuirani nadzor tokom izvođenja radova uz prisustvo specijaliste za zaštitu okoliša. - Disciplinski sankcionirati prekršitelje utvrđenih pravila ponašanja. - Na lokalitetima gradilišta, za potrebe radnika obavezno postaviti ekološke toalete. - Osigurati prostore sa nepropusnom podlogom za smještaj i servisiranje građevinske mehanizacije u zoni gradilišta. - Upotrijebljene vode sa gradilišta, kao i zauljene oborinske vode sa

91

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

PRIPREMANJE I GRADNJA OBJEKTA prostora gradilišta prikupiti u vodonepropusnim rezervoarima i prečišdavati na propisani način (bilo na licu mjesta, bilo na udaljenoj lokaciji), a prije ispuštanja u recipijent ili gradsku kanalizaciju. - Kako bi se negativni utjecaji na rijeku i riječne obale sveli na minimum, poslovi na izradi temelja za obalne stupove, potpornih zidova i drugih objekata koji se nalaze na ili u blizini tijela površinskih voda trebali bi se izvoditi u sezoni niskog vodostaja a što je najčešde u toku ljetnih mjeseci od jula pa do septembra. - Vožnja mašina unutar rijeka, potoka ili na njihovim obalama ne bi se smjela dozvoliti izuzev u slučajevima kada se to ne može izbjedi radi izgradnje nekog posebnog objekta ili konstrukcije. - Sve gradilišne površine i ostale uticajne zone tokom građenja potrebno je sanirati u skladu sa Planom sanacije, odnosno, ovisno o bududem korištenju prostora dovesti u prvobitno stanje. - U slučaju akcidenata, izlijevanja goriva ili maziva, u okoliš potrebna je hitna intervencija u skladu sa Planom mjera u slučaju akcidenata.

Kvalitet zraka

Tlo i poljoprivredno zemljište

Enova d.o.o. Sarajevo

- Na ispušnim cijevima svih mašina i vozila sa dizel-motorima ugraditi filtere za odvajanje čađi. - Transport asfalta, šljunka, kamenog i zemljanog, te drugih materijala, vršiti ceradom pokrivenim kamionima. - Redovnim (planskim periodičnim) i vanrednim tehničkim pregledima mašina i vozila osigurati maksimalnu ispravnost i funkcionalnost sistema sagorijevanja pogonskog goriva, koristiti (i redovito kontrolirati) gorivo – sa garantiranim standardom kvaliteta. - Prašinu koja je redoviti pratilac na privremenim gradilišnim saobradajnicama sprečavati povremenim kvašenjem i prskanjem kolovoznih i operativnih površina. - U slučaju primjene miniranja za iskope u stjenskom masivu, odabrati tip eksploziva koji ima najmanje štetne uticaje na okoliš. - U narednoj fazi projektovanja izraditi Elaborat kojim de se precizno i realno utvrditi ekonomski bonitet zemljišta, te kroz investicioni program navesti sredstva za pravično obeštedenje za poljoprivredno zemljište koje je pod direktnim uticajem izgradnje brze ceste. - Građenje početi (koliko god je to mogude) u doba godine kada de se iskoristiti prednost koju nude uvjeti suhog tla, tj. kada je minimizirano zbijanje i degradacija korištenjem. - Koristiti odgovarajudu mehanizaciju i/ili zaštitne ploče koje bi spriječile zbijanje u toku skidanja tla, npr. sa šinama ili sa pneumaticima niskog pritiska na mjestima koje indiciraju da je zbijanje vjerojatno. - Koristiti odgovarajude postupke za separirano skidanje, manipulaciju, skladištenje i zamjenu humusa i podtla, a svi prethodni materijali trebaju biti uklonjeni. - Na ograđenom prostoru oko ceste potrebno je osigurati intenzivan “promet” organske tvari, s odvoženjem biljne mase. U tom smislu potrebno je nasip ceste hortikulturno obraditi. - Na dijelu trase koji prolazi poljoprivrednim zemljištem predvidjeti sistem odvodnje koji de oborinske vode odvesti izvan zone poljoprivrednog

92

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Korištenje i organizaciju prostora

Pejzaž

Enova d.o.o. Sarajevo

PRIPREMANJE I GRADNJA OBJEKTA zemljišta. - Imajudi u vidu da tla uz ceste s čestim zastojima prometa pokazuju znatno vedu onečišdenost u usporedbi s cestama normalnog protoka prometa. U zoni poljoprivrednih zemljišta ne bi se smjeli graditi zaustavni objekti (stanice) ili ugostiteljski objekti. - U najvedoj mogudoj mjeri sačuvati poljoprivredne površine u blizini trase ceste. - Sve manipulacije sa naftom i njenim derivatima u procesu građenja, opskrbe mašina, neophodno je obavljati uz maksimalne mjere zaštite kako ne bi došlo do prosipanja. Sva ambalaža za ulje i druge derivate nafte, mora se sakupljati i odnositi na kontrolirane deponije izvođača radova sa kojih se kontrolirano odnosi preko ovlaštenog komunalnog poduzeda. - Obavezno je parkiranje mašina samo na uređenim mjestima. Na mjestima parkiranja mašina, poduzeti posebne mjere zaštite od zagađenja tla uljem, naftom i naftnim derivatima. Ukoliko dođe do zagađenja tla curenjem ulja ili na neki drugi način, taj sloj zemlje je potrebno ukloniti i odnijeti na deponiju. - Zabranjeno je prati mašine i vozila u zoni radova. - Prilikom izvođenja zemljanih radova humusni sloj deponirati, zaštiti od onečišdenja, te kasnije koristiti za uređenje nasipa i zelenog pojasa pored ceste. - Sve površine oštedene građevinskim radovima nakon završetka radova dovesti u prvobitno stanje ili hortikulturalno urediti. - Za sva eventualna pozajmišta materijala moraju se uraditi posebni projekti rekultivacije kako bi se spriječilo degradiranje vedih površina tla. - U narednoj fazi projektovanja potrebno je izraditi projekat tehnologije i organizacije građenja u kojem de se cjelovito planirati gradilište. - Ograničiti kretanje teške mehanizacije prilikom izgradnje ceste, kako bi površina poljoprivrednog tla devastirana radovima bila što manja, odnosno koristiti postojedu mrežu putova, koju nakon završetka građevinskih radova treba sanirati. - Odrediti prostor za ispiranje betonskih pumpi i miješalica, te prostor za pranje točkova vozila sa odgovarajudim prečišdavanjem. - Centralni razdjelni pojas je sastavni dio planirane brze ceste. - U narednim fazama izrade dokumentacije potrebno je izraditi projekat pejzažnog uređenja duž brze ceste, u kojem se trebaju dati mjere za povedanje estetike i sigurnosnih kriterija. Sa estetskog aspekta, centralni razdjelni pojas može da smanji dominantnost tvrde asfaltne površine zasađivanjem adekvatnog rastinja i može da doprinese vizualnom razdvajanju saobradajnih smjerova i da na ovaj način smanji mogudnosti nastajanja zasljepljenja od automobilskih farova. - Neizbježno je da se građevinskim zahvatima na trasi ceste u dobroj mjeri naruši prirodni ambijent. Stoga se preporučuje da se građevinski zahvati izvode sa što više pažnje, kako bi se što manje zadiralo u prostor. Na cijeloj trasi pri izgradnji treba nastojati koristiti postojedu mrežu saobradajnica, sa što manje izgradnje novih prometnica za potrebe gradilišta.

93

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Faunu

Kulturno-historijsko naslijeđe

Infrastrukturne sisteme

Rizik od akcidenata

PRIPREMANJE I GRADNJA OBJEKTA - Izvođač radova treba pri iskopu odstraniti plodnu zemlju i deponirati je na za to određenom mjestu. Iskopano i privremeno deponirano plodno tlo treba kasnije iskoristiti kod hortikulturnog uređenja trase ceste. - Nakon završetka radova, sve površine gradilišta i ostale zone privremenog uticaja treba sanirati, odnosno ovisno o bududem korištenju prostora (poljoprivredne površine, prirodna vegetacija) dovesti u prvobitno stanje. U slučaju izgradnje mostova u periodu mrijesta riba (oktobarmart), potrebno je planirati npr. neutralizacione bazene, a prilikom izgradnje tunela, ove mjere primjenjivati tokom cijele godine. - U okviru naredne faze projektovanja neophodno je pripremiti projekat rješavanja kolizije preferirane varijante trase brze ceste sa migracionim putevima na idebtificiranim lokalitetima u ovom dokumentu. - Dno korita vodotoka i njihovih pritoka se trebaju zaštiti u toku radova da bi se sačuvali postojedi hidro-koridori za neometanu komunikaciju između originalnih vrsta koje žive na dnu i koje slobodno plivaju. - Potrebno je prilikom trasiranja ceste osigurati prisustvo stručnjaka iz oblasti zaštite kulturno-povijesnog nasljeđa, kako bi se izbjeglo fizičko oštedenje kulturnog dobra. - Organizacijom gradilišta potrebno je u radijusu od cca 50 m od arheološkog nalazišta, onemoguditi bilo kakve aktivnosti koje bi mogle oštetiti kulturno dobro (uzimanje materijala, deponiranje materijala, manipulativne kretnje mašina i slično). - Ukoliko se tokom izvođenja radova eventualno pronađu arheološki nalazi ili tragovi dobara kulturno-povijesne vrijednosti, potrebno je radove obustaviti i o tome izvijestiti nadležnu instituciju. - Na mjestima kolizije sa postojedim infrastrukturnim sistemima i instalacijama, kroz prethodne radove izmjestiti vodove; odnosno tehničkim mjerama odvojiti / zaštititi / izolirati vodove. - Na mjestima kolizije sa postojedim saobradajnicama obavezno izvesti potrebne privremene zaštitne konstrukcije koje de odvojiti saobradajnice od zone izvođenja radova; primijeniti svu propisanu saobradajnu signalizaciju i po potrebi osigurati patrole saobradajne policije. - Potrebno je izraditi Plan žurne intervencije u slučaju akcidenata.

Tabela 32. Mjere za sprječavanje/ublažavanje potencijalnih negativnih uticaja preferirane varijante brze ceste na okoliš-priprema i gradnja objekta

Uticaj na Stanovništvo i naseljena mjesta

Režim površinskih i podzemnih voda

Enova d.o.o. Sarajevo

EKSPLOATACIJA OBJEKTA Mjere ublažavanja - Zaštita stanovništva osigurat de se provođenjem ostalih preporučenih mjera zaštite u fazi eksploatacije ceste. - Zaštitu površina osjetljivih na eroziju sredstvima stabilizacije i biljkama koje sprječavaju eroziju. - Izraditi Operativni plan za redovito i izvanredno održavanje sistema odvodnje brze ceste. Ovim Planom se regulira obim i vremenski interval postupaka kontrole, čišdenja, i prema potrebi popravaka objekata sistema odvodnje oborinskih voda i objekata za njihovo prečišdavanje. - Planom definirati način zbrinjavanja materijala nastalog čišdenjem

94

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

EKSPLOATACIJA OBJEKTA i održavanjem sistema odvodnje i tretmana u skladu sa Zakonom o otpadu. Izrada plana i njegovo sprovođenje je u nadležnosti službe za zaštitu okoliša. - Izraditi Operativni plan za postupke zimskog održavanja (korištenje soli i drugih sredstava za odleđivanje) vodedi prvenstveno računa o zaštiti voda i tla, a zatim i o globalnim problemima zaštite okoliša. Plan treba uključiti: -definiranje odgovarajudih lokacija i načina skladištenja hemikalija koje se koriste pri održavanju brze ceste, upotrebu sredstva treba svesti na minimum ispravnim predviđanjem stanja kolovoza. - Ukoliko rezultati pradenje stanja voda pokažu povedanu razinu

Tlo i poljoprivredno zemljište

Floru

onečišdenja, znači da predviđeni sistem zaštite nije dobro proveden ili nije djelotvoran. U tom slučaju treba žurno utvrditi razloge uslijed kojih je došlo do onečišdenja, te prema potrebi predvidjeti dodatne mjere zaštite. - Mjere zaštite tokom korištenja svode se na redovito održavanje sistema odvodnje, vjetrozaštitnih pojaseva i zaštitne ograde. - Ukoliko rezultati pradenje stanja kvaliteta tla pokažu povedanu razinu teških metala, znači da zaštita vegetacijskim pojasevima nije dobro provedena ili nije djelotvorna. U tom slučaju treba žurno utvrditi razloge uslijed kojih je došlo do onečišdenja okolnog tla, izvršiti rekultivaciju vegetacijskog zaštitnog pojasa, a prema potrebi izvršiti i primjenu sredstava na bazi zeolita, koja mogu vezati teške metale. - Zaštita flore osigurat de se provođenjem ostalih preporučenih mjera zaštite.

- Mjere zaštite tokom korištenja svode se na redovito održavanje sistema odvodnje, prelaza i prolaza na specifičnim lokacijama, vjetrozaštitnih pojaseva i zaštitne ograde. - Mjere zaštite tokom korištenja, odnosno tokom odvijanja Kulturno-historijsko prometa, u ovoj fazi nisu nužne. Rezultati monitoringa tokom korištenja naslijeđe pružit de osnovu za eventualne korekcije. - Konflikt između brze ceste i infrastrukturnih sistema se razrješava u fazi projektovanja. U vrijeme eksploatacije brze ceste treba voditi računa Infrastrukturne sisteme o interferenciji sistema ceste i ostalih infrastrukturnih sistema, kako bi oni činili funkcionalnu cjelinu. Potrebno je izraditi Plan žurne intervencije u slučaju akcidenata, a koji treba da sadrži najmanje sljedede elemente: - Ukoliko dođe do havarija vozila koje nosi opasni teret u praškastom ili granularnom stanju, zaustavlja se promet i upuduje se zahtjev specijaliziranoj službi koja treba da obavi operaciju uklanjanja opasnog tereta i asanaciju kolovoza. Rasuti praškasti ili granulirani materijal se mora ukloniti sa kolovoza isključivo mehaničkim putem Rizik od akcidenata (vradanjem u novu prikladnu ambalažu, čišdenjem, usisavanjem, itd.), bez ispiranja vodom. - Ukoliko dođe do havarije vozila sa tečnim opasnim materijama, odmah se zaustavlja promet i alarmira nadležna služba i angažiraju specijalizirane ekipe za sanaciju havarije. Prosuta materija se uklanja sa kolovoza posebnim sorbentima. Ukoliko je tečnost dospjela van profila i zagadila tlo sanacija se vrši njegovim uklanjanjem. Sve materije prikupljene na ovaj način tretiraju se prema posebnim postupcima regeneracije ili se Faunu

Enova d.o.o. Sarajevo

95

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

EKSPLOATACIJA OBJEKTA deponiraju na, za takve materije predviđenim odlagalištima. Tabela 33. Mjere za sprječavanje/ublažavanje potencijalnih negativnih uticaja preferirane varijante brze ceste na okoliš-eksploatacija projekta

5.1.1 Mjere ublažavanja uticaja buke Na smanjenje nivoa buke može se uticati različitim pristupima i mjerama, u različitim fazama realizacije: 5.1.1.1

U toku projektovanja

Prilikom projektovanja je praktično nemogude izbjedi naseljena područja. Pomjeranjem trase dalje od područja osjetljivih na povedani nivo buke i odabirom trase sa minimalnim mogudim uzdužnim nagibom i bez oštrih zavoja mogude je uticati na smanjenje nivoa buke na bududoj saobradajnici. Saobradaj na brzoj cesti de izazvati značajnu emisiju buke, a nivo buke de u naseljima lociranim u neposrednoj blizini trase sigurno biti vedi od vrijednosti koje zadovoljavaju usvojene standarde. Za precizniju identifikaciju područja koja de biti izložena štetnom uticaju buke, neophodno je dopuniti postojedu projektantsku dokumentaciju: -

Napraviti analizu uticaja saobradaja na zagađenje od buke za dionice koje su razmatrane na nivou Idejnog projekta, te Uraditi Projekt zaštite od buke za dionicu koja je razmatrana na nivou Glavnog projekta.

U skladu sa Smjernicama za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima u Bosni i Hercegovini (Knjiga I, Poglavlje 6: Put i životna sredina), preporučuje se korištenje Smjernica za zaštitu od buke izazvane cestovnim saobradajem - RLS 90 i DIN 18005 standarda. Osnovni ulazni podaci, koje je neophodno imati na raspolaganju, tokom pripreme navedene dokumentacije su sljededi: -

Podaci o saobradaju na relevantnoj mreži (PGDS, odnos dnevnog i nodnog saobradaja i procentualno učešde teretnih vozila u saobradajnom toku). Elementi trase (poprečni profil, projektovana brzina i dr). Podaci o naseljima prikupljeni iz više izvora (orto-foto snimci, raspoloživi GIS podaci, obilazak terena).

Na osnovu navedenih podataka, mogude je postaviti trodimenzionalni model terena sa saobradajnicama i građevinskim objektima. Nakon toga, na objekte se mogu postaviti risiveri koji daju vrijednost ekvivalentnog nivoa buke. Proračun nivoa buke se radi za dva scenarija: -

bez mjera zaštite od buke (referentna vrijednost nivoa buke) i sa preporučenim mjerama zaštite (konačne vrijednosti nivoa buke).

Kao rezultat proračuna, neophodno je prezentirati karte buke i tabelarni prikaz vrijednosti nivoa buke na građevinskim objektima ugroženim bukom od saobradaja. Konačno, analizom rezultata, mogu se identificirati lokacije na kojima je neophodno projektovanje zaštitnih akustičnih zidova, odnosno objekti na kojim se predlažu neke od pasivnih mjera zaštite. Unarednoj tabeli date su lokacije na kojima treba provesti detaljniju analizu u narednoj fazi projektovanja, a vezanu za mjere zaštite od buke.

Enova d.o.o. Sarajevo

96

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Dodatna analiza izgradnje zaštitinih barijera Dionica

0

I

II

III

IV (za ovu SUO obrađuje se dionica uklj. sa Nevid Poljem – dio Dionice IV)

Naselje

Stacionaža

Dužina

Strana zaštite

(Lašva) Grablje Merdani Merdani Merdani Katidi Strane Podjele Podjele Kaonik Kaonik Kaonik Hrasno/Šafradini Hrasno/Šafradini Šafradini Vitez Vitez Vitez Vitez Vitez Vitez Vitez Vitez

0+000 – 0+450 1+470 –1+600 2+110 – 2+300 2+000 – 2+280 2+500 – 2+860 2+570 – 2+860 3+100 – 3+400 3+400 – 4+000 4+170 – 4+320 4+170 – 4+320 5+050 – 5+800 4+900 – 6+000 7+800 – 8+550 7+850 – 8+700 0+000 – 0+600 1+180 – 1+930 2+700 – 3+400 2+800 – 4+150 0+420 – 3+020 3+320 - 4+120 0+420 – 4+120 0+000 – 1+595 0+000 – 1+160

450 130 190 280 360 290 300 600 150 150 1250 1100 750 850 600 750 700 1350 2600 800 3700 1595 1160

Lijeva Desna Lijeva Desna Lijeva Desna Desna Lijeva Lijeva Desna Lijeva Desna Lijeva Desna Desna Lijeva Lijeva Desna Lijeva Lijeva Desna Lijeva Desna

Mali Mošunj

17+930 – 18+130

200

Lijeva

Gladnik

19+250 – 20+250

1000

Lijeva

Gladnik

19+400 – 20+300

900

Desna

Nevid Polje

20+670 – 22+120

1450

Desna

Dodatna analiza, koja de uključiti i mjere tzv. pasivne 1 objekat (km 1+100) desno

Za dvadesetak objekata duž dionice, na lokacijama koje su prethodno opisane.

3 objekta (km +200, lijevo)

Za oko 50 objekata duž dionice, na lokacijama koje su prethodno opisane

Tabela 34. Lokacije na kojima se predlaže dalja analiza predloženih mjera ublažavanja

Konfiguracija terena ima presudan uticaj na mogudnost zaštite od buke primjenom zidova za zaštitu od buke. Za područja sa malom gustinom stambenih zgrada ili u slučaju pojedinačnih izdvojenih stambenih objekata izgradnja zaštitnih zidova nije uvijek ekonomski opravdana, pošto broj zaštidenih objekata nije proporcionalan u poređenju sa obimom i cijenom gradnje. Za tako pozicionirane objekte, preporučuje se pasivna zaštita (Ukoliko se ova mjera prihvati, neophodne su dodatne konsultacije sa vlasnicima objekata, kako bi se moglo pristupiti realizovanju iste). Osim toga, gdje je to mogude, razmotriti i sadnju tzv. zelenih pojaseva (u kojima se naizmjenično postavlja drvede i grmlje), koji efikasno umanjuju buku. Pojedinačno drvede i drvoredi imaju manju zaštitnu funkciju u odnosu na žive ograde u čijem sastavu se nalazi i drvede i grmlje, koje stvara gusti

Enova d.o.o. Sarajevo

97

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

zeleni sklop. U usjecima sa strmim kamenim kosinama i potpornim zidovima buka se može smanjiti pokrivanjem organskim zemljištem ili ozeljenjavanjem kosina drvedem i grmljem koje prigušuje visoke tonove apsorbuje ih i ne odbacuje ponovo na put. Mogudnost umanjenja buke zelenim zaštitnim pojasevima zavisi i od frekvencije zvuka. Frekvenciju zvuka između 500 i 2000 Hz najbolje može ublažiti crnogorično drvede, a bjelogorično frekvenciju između 2000 i 8000 Hz. 5.1.1.2

U toku izgradnje

Izgradnja i održavanje cesta, kako je ved ranije rečeno, zahtjeva upotrebu teške mehanizacije, koja značajno doprinosi nivou buke u okruženju. Na svim građevinskim strojevima i vozilima koja se koriste pri izgradnji brze ceste, obavezno ugraditi zvučnu zaštitu/izolaciju pogonskog motora i drugih sklopova koji proizvode ili doprinose razvoju buke. U slučaju primjene miniranja za iskope u stjenskom masivu, odabrati tip eksploziva koji ima najmanje štetne uticaje na okoliš; primjeniti tehniku milisekundnog aktiviranja minskih punjenja sa usmjerenim djelovanjem eksplozije, kako bi se smanjio efekat superpozicije dinamičkih udara (vibracije, seizmika), buke i emisije prašine. Alternativno koristiri tehniku iskopa primjenom hidrauličkih čekida ili mehanički otkop glodalicama, 'krticama' i slično. 5.1.1.3

U toku eksploatacije

Konačno, u fazi eksploatacije, na raspolaganju je više mogudih mjera zaštite: -

smanjenje prenosa buke upotrebom barijera, smanjenje emisije buke na njenim izvorima, smanjenje uticaja buke na pojedinačnim objektima, ugradnjom prozora za zaštitu od buke.

Preporučeni redoslijed implementacije slijedi onaj, kojim su mjere prethodno navedene. Tako npr., prvi korak bi bio poređenje mogudnosti upotrebe panela za zaštitu od buke, u odnosu na široke konstrukcije kosih nasipa ili sadnju tzv. zelenih pojasa. Pasivne mjere su optimalno rješenje kod zaštite izolovanih stambenih objekata. U ovoj fazi je neophodan monitoring, kako bi se utvrdilo da li su predložene i implementirane mjere dale odgovarajude rezultate. Ukoliko bude neoophodno, i u ovoj fazi je mogude djelovati na manjenje nivoa buke, ugradnjom tzv. “tihog asfalta” (Treba napomenuti da je ugradnja ovakvog, dreniranog asfalta, koji obezbjeđuje glatku površinu i na taj način smanjuje emisiju buke od točkova vozila, značajno skuplja u odnosu na klasični agregat) ili lokalnim ograničenjem brzine (posebno u nodnim satima).

Enova d.o.o. Sarajevo

98

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Slika 16. Dionica I i II

Enova d.o.o. Sarajevo

99

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Slika 17. Dionica III i IV1

Enova d.o.o. Sarajevo

100

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva –petlja Nevid Polje

6

ALTERNATIVNA RJEŠENJA I OPIS RAZLOGA ZBOG KOJIH JE IZABRANO PREFERIRANO RJEŠENJE SA ASPEKTA ZAŠTITE OKOLINE

Alternativna rješenja za preferiranu varijantu trase brze ceste daju se u nastavku po dionicama definiranim prema Studiji izvodljivosti.

6.1

DIONICA 0: LAŠVA-MERDANI ( KM 0+000-KM 1+514)

Alternativa preferiranoj varijanti trase brze ceste na Dionici 0 je scenarij „neizgradnja brze ceste“, a što ne bi promijenilo sadašnju nezadovoljavajudu situaciju zagušenja prometa, koja bi se pogoršavala vremenom povedavanjem kako lokalnog, tako i tranzitnog prometa. Preferirana varijanta trase se najbolje uklapa sa aspekta trenutnog stanja i zaštite svih aspekata okoliša na priključak na autoput Sarajevo-Zenica.

6.2

DIONICA I: MERDANI-KAONIK (KM 1+514-KM 6+103)

Na Dionici I alternative preferiranoj varijanti trase brze ceste predstavljaju scenariji „neizgradnja brze ceste“, te eventualno usvojena varijanta trase u Prostorno planskoj dokumentaciji Opdine Busovača, a za koju trenutno ne postoji tehnička dokumentacija koja bi potvrdila mogudnost njene realizacije. Na bazi preliminarnih analiza uticaja na naseljena mjesta urađenih u okviru ovog dokumenta (paragraf 3.1.), usvojena varijanta trase u Prostorno planskoj dokumentaciji na lokaciji Merdani je povoljnija sa aspekta negativnih uticaja na stanovništvo i objekte. Ovaj problem bi se trebao razmotriti i riješiti kroz naredne faze projektovanja, respektujudi činjenicu da alternativna varijanta iz prostorno-planske dokumentacije opdine treba biti razrađena na istom tehničkom nivou kako bi se mogla adekvatno porediti sa preferiranom. Sa aspekta tehničko-eksploatacionih karakteristika, funkcionalno-saobradajne podobnosti, potrebnog vremena građenja i mogudnosti za faznu izgradnju, te troškova građenja preferirana varijanta trase ima značajne pozitivne strane.

6.3

DIONICA II: KAONIK-ŠAFRADINI (KM 6+103-KM 8+891)

Alternativa preferiranoj varijanti trase brze ceste na Dionici II sa aspekta zaštite okoliša je scenarij „neizgradnja brze ceste“. Preferirana varijanta trase se najbolje uklapa sa aspekta trenutnog stanja i zaštite svih aspekata okoliša. Sa aspekta tehničko – eksploatacijskih karakteristika, funkcionalno saobradajne podobnosti, vremena potrebnog za izgradnju i mogudnosti za faznu izgradnju, preferirana varijanta ima značajne prednosti u poređenju sa alternativnom.

6.4

DIONICA III: ŠAFRADINI-MALI MOŠUNJ, KM 8+891-KM 17+929

Na dionici III alternative preferiranoj varijanti trase brze ceste su scenariji „neizgradnja brze ceste“ i eventualno varijanta trase koja je u Prostorno planskoj dokumentaciji SBK ucrtana kao koridor za „bududi autoput“ za koju nema tehničke dokumentacije koja bi potvrdila mogudnost njene realizacije. Posljednja alternative bi bila povoljnija sa aspekta zaštite od negativnih uticaja na stanovništvo i objekte, jer je izmještena u padinske dijelove Viteza, izbjegavajudi negativni uticaj povedanog nivoa buke i zagađenja zraka. U isto vrijeme bi se smanjio i rizik tj. potencijalni negativni

Enova d.o.o. Sarajevo

101

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva –petlja Nevid Polje

uticaj na poljoprivredno i šumsko zemljište, te vodne resurse (podzemne i površinske) na ovom potezu. Iako preferirana varijanta trase prolazi Ib, II i III zonom sanitarne zaštite izvorišta Kremenik, nadležna opdinska tijela su dala prednost preferiranoj varijanti u poređenju sa alternativnom izrađenom u Prostorno planskoj dokumentaciji SBK. Ipak, treba napomenuti činjenicu da ova alternativna varijanta trase nije u skladu sa prostornorazvojnom koncepcijom, te planom korištenja prostora u Opdini Viteza, pa je kao takva i prvobitno odbačena u opdinskom Prostornom planu od strane nadležnih opdinskih organa. Preferirana varijanta trase se u cijelosti uklapa u prostorno-razvojnu koncepciju Viteza, te je i kao takva u konačnici i verifikovana od strane nadležnih opštinskih tijela koja su joj dala prednost u poređenju sa alternativama. Treba napomenuti da na odsjeku III-1 (Selište-Vitez), dodatna alternativa preferiranoj varijanti trase je eventualno i usvojena varijanta trase u Prostorno planskoj dokumentaciji Opdine Vitez, a za koju trenutno ne postoji tehnička dokumentacija koja bi potvrdila mogudnost njene realizacije. Na bazi preliminarnih analiza uticaja na naseljena mjesta urađenih u okviru ovog dokumenta (paragraf 3.1), usvojena varijanta trase u Prostorno planskoj dokumentaciji na lokaciji Šafradinovo selo nije povoljnija u poređenju sa preferiranom varijantom sa aspekta negativnih uticaja na stanovništvo i objekte.

6.5

DIONICA IV: MALI MOŠUNJ-KOMAR, KM 17+929-KM 42+265 (ZA OVU SUO OBRAĐUJE SE DIONICA UKLJUČNO SA NEVID POLJEM – DIO DIONICE IV-ČVORIŠTE NEVID POLJE, 21+900)

Alternative preferiranoj varijanti trase brze ceste na dionici IV (Mali Mošunj-tunel Komar, iz Studije izvodljivosti) je „neizgradnja brze ceste“ i eventualno usvojena varijanta trase u Prostorno planskoj dokumentaciji Opdine Novi Travnik za koju ne postoji tehnička dokumentacija koja bi potvrdila mogudnost njene realizacije. Alternativa preferiranoj varijanti trase brze ceste na odsjeku IV-4 (Mali Mošunj-Dolac) u Nevid Polju je eventualno usvojena varijanta trase u Prostorno planskoj dokumentaciji Opdine Novi Travnik. Ni za ovu varijantu ne postoji tehnička dokumentacija koja bi potvrdila mogudnost njene realizacije. Na bazi preliminarnih analiza uticaja na naseljena područja koje su urađene u ovom dokumentu (paragraf 3.1.), usvojena trasa u Prostorno planskoj dokumentaciji na lokalitetu Nevid Polja je povoljnija sa aspekta negativnog uticaja na stanovništvo i objekte. Ovaj problem se treba razmotriti i riješiti kroz naredne faze projektovanja, respektujudi činjenicu da ova varijanta treba biti razrađena na istom tehničkom nivou kako bi se mogla adekvatno porediti sa preferiranom. Što se tiče alternative "neizgradnja brze ceste“ za ovu dionicu, preferirana varijanta se dobro uklapa s aspekta trenutnog stanja i svih aspekata zaštite okoliša. Sa aspekta tehničko-eksploatacionih karakteristika, funkcionalno-saobradajne podobnosti, potrebnog vremena građenja i mogudnosti za faznu izgradnju, preferirana varijanta trase ima značajne prednosti u odnosu na ovu alternativu.

Enova d.o.o. Sarajevo

102

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva –petlja Nevid Polje

7

NETEHNIČKI REZIME

JP Autoceste Fedracije Bosne i Hercegovine (ACFBiH) namjerava graditi brzu cestu Lašva-Donji Vakug, dionicu: Lašva – petlja Nevid polje. U tom cilju Direkcija cesta Federacije Bosne i Hercegovine (DCFBiH) u čijoj je nadležnosti bio tada ovaj projekat, ugovorila je izradu Studije izvodljivosti, uključujudi Procjenu uticaja na okoliš, za brzu cestu Lašva-Donji Vakuf (kompletna trasa brze ceste M5 u okviru koje je i predmetni projekat). Ovaj zadatak ugovoren je između DCFBiH i Pöyry Infra GmbH, zajedno sa IPSA Institutom i Institutom za hidrotehniku GF iz Sarajeva. KonsuItant odgovoran za procjenu uticaja na okoliš je Institut za hidrotehniku iz Sarajeva, aktivnosti na izradi ove dokumentacije započeo u februaru 2009. godine i završio je u martu mjesecu 2010.godine. U skladu sa prvobitnim Zakonom o zaštiti okoliša ("Službene novine FBiH", br. 33/03) i Pravilnikom o pogonima i postrojenjima za koje je obavezna procjena uticaja na okoliš i pogonima i postrojenjima koji mogu biti izgrađeni i pušteni u rad samo ako imaju okolinsku dozvolu ("Službene novine FBiH“, br. 19/04) izgradnja brze ceste spadala je u pogone i postrojenje koji su morali prodi proceduru procjene uticaja na okoliš, prije izdavanja okolinske dozvole, u dva koraka i to priprema: (1) Zahtjeva za prethodnu procjenu sa dokumentacijom za Prethodnu Procjenu Uticaja na Okoliš (PPUO) i (2) Zahtjeva za okolinsku dozvolu sa Studijom o Uticaju na Okoliš (SUO). U tome cilju konsultant je prvo izradio dokumentaciju za PPUO koju je završio u periodu maj-juni 2009. godine, te istu predao Investitoru projekta na dalju proceduru. Na temelju PPUO Ministarstvo okoliša i turizma Federacije Bosne i Hercegovine (Ministarstvo) donosi Zaključak o izradi Studije o utjecaju na okoliš za izgradnju brze ceste Lašva – Donji Vakuf u ukupnoj dužini od 54 km pod brojem UPI-05-23-188/09 dana 02.07.2009.godine. Na temelju toga zaključka tadašnji investitor (DCFBiH) izradio je SUO početkom 2010. godine za cijelu brzu cestu Lašva – Donji Vakuf, te je dostavio Ministarstvu na nadležno rješavanje. U postupku rješavnja došlo je do izmjene dinamike i obima poslova na realizaciji projekta, pa je novi investitor (ACFBiH) donio odluku da sa izradom projektne dokumentacije nastavi ali samo za jedan dio predviđenog projekta i to za dionicu: Lašva – petlja Nevid polje sa sljededim poddionicama: -

Poddionica 1: Petlja Lašva – Petlja Kaonik, Poddionica 2: Petlja Kaonik – Petlja Vitez, Poddionica 3: Vitez – Nevid polje.

Projektna dokumentacija na temelju koje je urađena SUO za cijelu dionicu brze ceste Lašva-Donji Vakuf, bila je Generalni projekt za cca 54 km brze ceste Lašva – Donji Vakuf (2004.godina) i Idejni projekat za poddionicu Lašva-Mali Mošunj dužine cca 18 km (2006. godina). Sa izmjenom dinamike i obima realizacije projekta i opredjeljenja investitora da nastavi sa izradom projektne i druge dokumentacije za dionicu: Lašva-petlja Nevid Polje, uz saglasnost Ministarstva, odlučeno je da se izradi SUO samo za ovu dionicu na temelju ved, kako je rečeno, urađene SUO za dionicu Lašva-Donji Vakuf. SUO ima za cilj utvrđivanje negativnih uticaja na okoliš i mjera ublažavanja tih uticaja za preferiranu varijantu brze ceste Lašva-Donji Vakuf, dionica: Lašva – petlja Nevid Polje.

Enova d.o.o. Sarajevo

103

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva –petlja Nevid Polje

Nova Prostorno-planska dokumentacija donesena je za oba Kantona čijim područjem se planira brza cesta, odnosno njena dionica: Lašva – petlja Nevid polje. Za četiri opdine u Srednjobosanskom Kantonu (Busovača, Vitez, Novi Travnik i Travnik) donesena je nova Prostorno-planska dokumentacija. Prostorni plan BiH, za period 1981-2000. godine – prečišden tekst (“Sl. glasnik SRBiH“, br. 33/88) i Prostorni plan SBK 2005-2025. godina definišu magistralnu cestu M-15 Lašva - Bihad kao planiranu, odnosno bududu autocestu, čija de realizacija imati etapni dugoročni karakter.

7.1

OPIS PROJEKTA

Postojeda magistralna dionica ceste M5/E-661 Lašva – Nevid Polje (i dalje za Donji Vakuf) identifikovana je kao “usko grlo” u cestovnoj mreži BiH u svim prethodnim istraživanjima i mrežnim studijama. Vlada Federacije BiH prihvatila je Strategiju i akcioni plan razvoja mreže autocesta i brzih cesta u ovom dijelu zemlje svojom Odlukom od 21.01.2009. Perspektivni cestovni projekat je dio brze ceste označene kao “B1” sa glavnom orijentacijom koridora postojede magistralne ceste M5/E-661/E-761 (granica sa Hrvatskom – Bihad – Jajce – Donji Vakuf – Travnik – Lašva). Sveukupan cilj projekta je priprema Idejnog projekta za dionicu brze ceste Lašva – Nevid Polje, uz magistralnu cestu M5 Lašva – Jajce – Bihad. Projektom se planira izgradnja nove trase brze ceste generalnim pravcem Lašva-Nevid Polje u dužini od 21,9 km. Sa aspekta projektovanja, projektna dokumentacija je do danas pripremljena do nivoa Idejnog rješenja za cijelu ranije planiranu brzu cestu (Lašva-Donji Vakuf za svih 54 km), Idejnog projekta za 18 km trase na dionici Lašva-Mali Mošunj i Glavnog projekta za prvih 9 km trase prethodno spomenute dionice. Projektom de se utvrditi najpogodnije povezivanje regiona centralne BiH, sa bududom trasom autoceste u koridoru Vc i poboljšanje uslova odvijanja prometa duž pravca Sarajevo-Banja Lukaizgrad njom nove cestovne komunikacije ranga "brze ceste". Projektom se planira izgradnja nove trase brze ceste, generalnim pravcem Lašva- petlja Nevid Polje u dužini od 21,9 km. U nastavku se daju tehničke karakteristike za cijelu dionicu brze ceste Lašva-Donji Vakuf u koju ulazi i predmetna dionica Lašva-Nevid-Polje. Razred puta Projektovana računska brzina Broj saobradajnih traka Širina saobradajne trake Maksimalni uzdužni nagib Razdjelni pojas Ivične trake uz razdjelni pojas Ivična traka uz bankinu Bankine Ukupna širina planuma u nasipu Rv konkavno Rv konveksno Širina trake za zaustavljanje u nuždi Rh min

Prvi 100 km/h (80 km/h) 4 (2x2) 2x(2x3,5 m) =14,00 m 5% (6%) 3,0 m 2 x 0,50 m = 1,00 m 2 x 0,35 = 0,70 m 2 x 1,25 m = 2,50 m 21,20 m 5500 (4000) 8000 (6000) nema 450 (250) m

Tabela 35. Tehničke karakteristike brze ceste na dionici Lašva-Donji Vakuf

Enova d.o.o. Sarajevo

104

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva –petlja Nevid Polje

7.1.1 Prethodna razmatranja brze ceste Lašva-Donji Vakuf Idejnim rješenjem brze ceste Lašva – Donji Vakuf (2003/2004. god.) razmatran je širi koridor trase u pravcu Lašva-Kaonik-Vitez-Nevid Polje-Travnik-Turbe-Donji Vakuf, u kojem se kao primarno rješenje razmatrala varijanta trase za koju je tokom 1990. godine urađena Studija izvodljivosti1 (primarna varijanta iz PZ). U proteklim razmatranjima brze ceste Lašva-Donji Vakuf, cijeli koridor podijeljen je na sljedede dionice i odsjeke: Dionica 0: Lašva – Merdani- priključak na autoput na koridoru Vc; Dionica I Merdani – Kaonik; Dionica II Kaonik – Šafradini; Dionica III Šafradini – Mali Mošunj; sa odsjecima: o Odsjek III-1 Šafradini-Dubrovačko polje; o Odsjek III-2 Dubrovačko polje-Divjak, o Odsjek III-3 Divjak – Mali Mošunj, Dionica IV Mali Mošunj-Komar; sa odsjecima: o Odsjek IV-1 Mali Mošunj – Dolac; o Odsjek IV-2 Dolac - Turbe, o Odsjek IV-3 Turbe – Goleš; o Odsjek IV–4 Goleš – Komar; Dionica V Tunel Komar; Dionica VI Tunel Komar – Donji Vakuf. (Studija o izvodljivosti projekta C, građevinsko-tehnički dio, PZ Traser, 1990. godine)

7.1.2 Sadašnja rješenja brze ceste Lašva-Donji Vakuf, dionice: Lašva-petlja Nevid Polje Idejnim projektom dionica: Lašva – petlja Nevid Polje podijeljena je na sljedede poddionice: Poddionica 1: Petlja „Lašva“ – Petlja „Kaonik“ Sekcije: Lašva – Merdani, L = 1,78 km Merdani – Kaonik, L = 4,48 km Poddionica 2: Petlja „Kaonik“ – Petlja „Vitez“ Sekcije: Kaonik – Selišta, L = 2,56 km Selišta – Vitez, L = 4,15 km Poddionica 3: Vitez – Nevid polje Sekcije: Vitez – Divjak, L = 3,6 km Divjak – Mali Mošunj, L = 1,6 km Mali Mošunj – Nevid polje, L = 3,9 km Pregled najznačajnijih objekata duž razmatranih varijanti, po dionicama (prema Studiji izvodljivosti i procjeni utjecaja na okolš za brzu cestu M-5 Lašva-Donji Vakuf, LOT 2, Poyry Infra GmbH, 2010.), daju se u narednoj tabeli.

Enova d.o.o. Sarajevo

105

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva –petlja Nevid Polje

OBJEKAT STACIONAŽA Dionica 0: Lašva-Merdani, km 0+000-km 1+514 Čvorište „Lašva“ 0+000 Tunel „Krstac“ Most Tunel „Crna I“

DUŽINA (m)

0+370 0+896 1+039

Dionica I: Merdani-Kaonik, km 1+514-km 6+103 Tunel „Crna II“ 1+872 Most Tunel „Merdani“ Most Tunel „Katidi“ Tunel „Krčevine“ Most Čvorište „Kaonik“ Most

Dogradnja postojedeg čvorišta Osovina bez podjele 513 „lijevi“ i „desni“ 120 Most preko Lašve Osovina bez podjele 269 „lijevi“ i „desni“ 200

2+069

150

2+280

140

2+480

90

2+860

200

4+307

135

4+810

170

Osovina bez podjele „lijevi“ i „desni“ Osovina bez podjele „lijevi“ i „desni“ Osovina bez podjele „lijevi“ i „desni“ Osovina bez podjele „lijevi“ i „desni“ Osovina bez podjele „lijevi“ i „desni“ Osovina bez podjele „lijevi“ i „desni“ Osovina bez podjele „lijevi“ i „desni“

4+900 5+632

Dionica II: Kaonik-Šafradini, km 6+103-km 8+891 Nema značajnih objekata Dionica III: Šafradini-Mali Mošunj, km 8+891-km 17+929 Odsjek III-1: Šafradini-Dubrovačko polje, km 8+891-km 13+094 Most „Vranjanska 10+143 rijeka“ Most „Kruščica“ 10+922 Most „Lašva“

NAPOMENA

12+083

Odsjek III-2: Dubrovačko polje-Divjak, km 13+094-km 16+322 Čvorište „Vitez“ 14+190 Most 14+801 Odsjek III-3: Divjak-Mali Mošunj, km 16+322-km 17+929 Most (nadvožnjak) 16+700

135

Osovina bez podjele „lijevi“ i „desni“

Osovina bez podjele „lijevi“ i „desni“ Osovina bez podjele 22 „lijevi“ i „desni“ Osovina bez podjele 140 „lijevi“ i „desni“ 12

18

Osovina bez podjele „lijevi“ i „desni“

Osovina bez podjele „lijevi“ i „desni“ Most „rijeka Bila“ Osovina bez podjele 17+480 100 „lijevi“ i „desni“ Dionica IV: Mali Mošunj-Komar, km 17+929-km 42+265 (za ovu SUO obrađuje se dionica uključno sa Nevid Poljem – dio Dionice IV) Odsjek IV-1: Mali Mošunj-Dolac, km 17+929-km 25+260 Tunel „Gladnik“ 18+295 330 Osovina bez podjele

Enova d.o.o. Sarajevo

320

106

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva –petlja Nevid Polje

OBJEKAT

STACIONAŽA

Tunel „Sipica kazani“

DUŽINA (m)

20+250

Čvorište „Nevid Polje“

NAPOMENA „lijevi“ i „desni“ Osovina bez podjele 360 „lijevi“ i „desni“

21+900

Tabela 36. Pregled najznačajnijih objekata na dionici Lašva-petlja Nevid Polje

Značajne raskrsnice i odvojci su: -

put R 442 Kaonik – tip III, put M 16.2 Nevid Polje – tip I.

Godine 2006. na dionici Lašva-Mali Mošunj izvršeno je brojanje saobradaja na mreži magistralne i regionalnih cesta, a u narednoj Tabeli se prikazuju vrijednosti Prosječnog godišnjeg dnevnog saobradaja (PGDS-a) u 2006. godini za navedenu dionicu.

Cesta

Dionica

M5 Lašva - Donji Vakuf

Lašva-Kaonik

Regionalna cesta

Busovača - Kaonik

M5 Lašva - Donji Vakuf

Kaonik-Dubravica (Vitez)

Regionalna cesta

Vitez 01-Vitez

M5 Lašva - Donji Vakuf

Vitez-Mali Mošunj

M5 Lašva - Donji Vakuf

Mali Mošunj-Bila

PGDS 2006 (kombinacija ručnog i automatskog brojanja) 4481 (desno) 3940 (lijevo) 2831 (desno) 2902 (lijevo) 5805 (desno) 5793 (lijevo) 4983 (desno) 4723 (lijevo) 7203 (desno) 7432 (lijevo) 9044 (desno) 9233 (lijevo)

Tabela 37. Vrijednosti prosječnog godišnjeg dnevnog saobradaja (PGDS-a) u 2006.

Tokom 2009. godine izvršeno je novo brojanje saobradaja na mreži cesta duž planirane brze ceste Lašva –Donji Vakuf. Ovaj zadatak je realiziran u okviru pripreme nove Studije izvodljivosti za brzu cestu Lašva – Donji Vakuf. Projektom je planirano da sve atmosferske vode koje dospiju na operativne, asfaltne površine budu prikupljene preko slivnika i zatvorenim sistemom kanalskih cijevi, kontrolirano vode do uređaja za tretman i dalje do recipijenta. Položaj cijevi je u razdjelnom pojasu brze ceste, odnosno u nižoj bankini saobradajnice (u funkciji poprečnog nagiba kolovoza). Oborinske vode, koje dospijevaju na bankine i zatravljene škarpe nasipa, prihvatit de se u betonske segmentne rigole u nožici nasipa i odvoditi ka recipijentu. Ako je niveleta u zasjeku, odnosno usjeku, oborinske vode sa škarpi zasjeka – usjeka prihvatit de betonski rigoli i transportovati ih do najbližeg propusta ili vodoprijemnika. Odvodnja trupa brze ceste predviđena je propustima. Zbog dužine propusta, kao i bujičnog karaktera tokova duž ceste, najmanji otvor propusta usvojen je 2,0 m. Zavisno od visine nivelete usvojeni su cjevasti ili pločasti propusti. Za odvodnju vedih mostova predviđena je kanalska cijev ovješena o mostovsku konzolu i uključena u pripadajudu mrežu trase. Pored same trase obilaznice, u odgovarajude mreže kontrolirane odvodnje uključena je petlja i sve raskrsnice u nivou.

Enova d.o.o. Sarajevo

107

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva –petlja Nevid Polje

Na svim izlazima u recipijent planirane su izlazne građevine, odnosno betonske glave ispusta sa žabljim poklopcima, uobičajenog tipa i izvedbe prilagođene mikro uslovima lokacije. Svaka od projektovanih kanalskih mreža odvodnje završava tipskim uređajem – mastolovom, projektovanim na pogodnoj lokaciji, najčešde između nožice nasipa s jedne i recipijenta s druge strane a iznad nivoa velikih voda recipijenta, rang pojave 1/100. Neposredno ispred separatora planirane su taložnice.

7.2

OPIS OKOLIŠA

7.2.1 Stanovništvo i naseljenost Pregled prolaska preferirane varijante brze cesta, odnosno dionice: Lašva – petlja Nevid Polje trenutno utvrđenim i planiranim urbanim područjima u Prostorno-planskoj dokumentaciji opdina Busovača, Vitez, Novi Travnik i Travnik, utvrđen je na topografskoj karti R 1:25.000. Preciznija identifikacija mjesta kolizije preferirane varijante dionice: Lašva-petlja Nevid Polje sa stambenim i privrednim objektima utvrđena je na novim orto-foto snimcima (M 1:5.000) užeg pojasa oko preferirane trase, a koji su snimljeni u periodu juni-juli 2009. godine. Preliminarnom analizom kolizije preferirane varijante trase utvrđen je ukupan broj objekata koji se nalaze u normalnom profilu ceste (20 m na objektima, odnosno 22 m za trasu na nasipu/usjeku), kao i u zaštitnom pojasu (20 m lijevo i desno od krajnje granice normalnog profila brze ceste), a koji se moraju srušiti.

7.2.2 Klima Područje kojim prolazi preferirana varijanta dionice: Lašva-petlja Nevid Polje, nalazi se pod uticajem umjereno kontinentalne klime. Prosječne godišnje padavine su relativno niske i kredu se između 814 i 1.000 mm. Međutim, iako su količine padavina male, može se redi da ih ovo područje ima dovoljno, s obzirom da su one u toku godine dosta ravnomjerno raspoređene. Maksimalne padavine su u jesen. Pored glavnog maksimuma u jesen, javlja se i jedan sekundarni maksimum u proljede. Broj dana sa snježnim pokrivačem povedava se od sjevera ka jugu i u vezi je sa nadmorskom visinom od koje u velikoj mjeri zavisi trajanje snježnog pokrivača.

7.2.3 Morfološke karakteristike Razvijanje trase dionice brze ceste predviđa se u dužini 21,9 kilometra, što podrazumijeva potez od ušda rijeke Lašve u Bosnu (početak na području Opdine Zenica) pa do petlje u Nevid Polju. Po teritorijalnom principu ova saobradajnica prolazi na samom početku malom dužinom kroz Ze-Do Kanton, a onda najvedim dijelom pripada SBK. Šire područje karakteriše brdsko – planinski reljef, koji na momente ima izrazito strme morfološke oblike sa intervalom nadmorske visine od cca 400 do cca 852 metra (Crna).

7.2.4 Geološke i hidrogeološke karakteristike Pri izradi ovog poglavlja bili su raspoloživi geološki i hidrogeološki podaci i podloge iz prethodnih istraživanja, djelomične prospekcije i rekognosciranje terena i najzad, komparativno iskustvo obrađivača. Između ostalih, korišteni su listovi Osnovne geološke karte BiH, M 1: 100.000 (list Zenica i list Bugojno), sa tumačima; Također je korišten Tumač Hidrogeološke karte SFRJ, M 1: 500.000; Uputstvo za izradu Hidrogeološke karte SFRJ, M 1:100.000; manuskripti listova OGK, M 1:25.000, te odgovarajudi fond stručne i naučne dokumentacije sa raspoloživim relevantnim podacima. Geološke i

Enova d.o.o. Sarajevo

108

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva –petlja Nevid Polje

hidrogeološke karakteristike duž preferirane varijante brze ceste prezentirane su u dokumentu, po dionicama. U okviru ove tačke prezentirano se nulto (početno) stanje kvaliteta podzemnih voda (izvorišta) duž trase dionice brze ceste (Lašva – petlja Nevid Polje).

7.2.5 Hidrografske i hidrološke karakteristike U hidrografskom smislu prostor kojim prolaze razmatrane varijante brze ceste pripada slivu rijeke Bosne. Hidrografija je zastupljena velikim brojem površinskih vodotoka od kojih su najznačajniji rijeka Bosna i rijeka Lašva, čiji tok u najvedem obimu prati trasa predmetne brze ceste. Na ovom području, kao veoma značajni, mogu se navesti i vodotoci Bila, Kruščica, Ivanovica i Kozica, ali također i veliki broj drugih manjih vodotoka (stalnih i povremenih), koji su zbog svoje kvantitativne zastupljenosti veoma značajan faktor za procjenu uticaja na okoliš i bitan reper za procjenu vodnog bilansa, koji posebno za vrijeme nepovoljnih hidrometeoroloških prilika (pojačane padavine, ili period topljenja snijega), može imati veoma nepovoljan odraz na očuvanje kolovozne konstrukcije. Za potrebe izrade ovog dokumenta izvršeni su proračuni za procjenu površinskog i visinskog opsega plavljenja glavnih vodotoka duž trase za projektni nivo poplava – stogodišnje velike vode. Obrađeni su vodotoci Lašva (u slivu Bosne – na dužini od 49.500 m). Za hidrauličke proračune vodnog profila korišten je nekomercijalni program HEC-RAS (verzija 4.0) razvijen od strane United States Army Corps of Engineers (USACE). Ovim programom računaju se linije vodnog ogledala na bazi „jednodimenzionalnog“ modela za miran i buran režim tečenja. Korišteni su poprečni profili sa karata razmjere 1:2500 koji su «skinuti» na međusobnom razmaku od cca. 1000 m. Na bazi provedenih analiza može se zaključiti da je niveleta preferirane varijante trase iznad kota velikih voda razmatranih vodotoka Lašve. U okviru ovog poglavlja prezentirano je nulto (početno) stanje kvaliteta površinskih voda duž preferirane varijante trase brze ceste (dionica: Lašva – petlja Nevid polje). Predmet razmatranja je površinski vodotok Lašva čiji tok u najvedem obimu prati preferirana varijanta trase brze ceste. Nulto stanje kvaliteta površinskog vodotoka Lašva prezentirano je na bazi postojedih podataka prikupljenih u relevantnim institucijama u sektoru voda, podataka prikupljenih tokom realizacije LIFE projekta „Procjena tereta zagađenja nutrijentima iz difuznih izvora korištenjem multiregresionog stohastičkog modela“ (Institut za hidrotehniku GF u Sarajevu, 2002-2005. god.), kao i na osnovu rezultata jedne serije uzorkovanja na 8 mjernih profila duž vodotoka Lašva realiziranom u septembru 2009. godine (za potrebe ove SUO).

7.2.6 Zrak Za područje SBK ne postoji katastar niti monitoring promjena u prirodnom okolišu, koji bi pružali pravovremene podatke o potencijalnim zagađivačima zraka, zemljišta i voda, te pratili promjene u okolišu. Nepostojanje podataka o kvalitetu zraka u naseljima uz planiranu trasu brze ceste u SBK predstavlja poteškodu kod izrade SUO. Na osnovu raspoloživih podataka iz Prostornih planova opdina, čijim područjem prolaze razmatrane varijante brze ceste (dionica: Lašva – petlja Nevid Polje), u prostoru istraživanja nisu identificirani značajniji zagađivači zraka.

7.2.7 Tlo i poljoprivredno zemljište U ovom poglavlju u dokumentu se daje kratak opis poljoprivrednog zemljišta, po kategorijama, načinu korištenja i proizvodnoj sposobnosti u opdinama kojima prolazi trasa brze ceste. Također su date i procjene dužina preferirane varijante trase koja prelazi preko poljoprivrednog zemljišta, kao i procijene površina poljoprivrednog zemljišta koju de zauzeti brza cesta (normalni profil+zaštitni pojas) (na bazi karata u R 1:25.000).

Enova d.o.o. Sarajevo

109

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva –petlja Nevid Polje

7.2.8 Flora Opis šumskog zemljišta, po klasama i zastupljenim šumskim kulturama u opdinama kojim prolaze razmatrane varijante brze ceste prezentiran je u dokumentu. Date su procjene dužina prolaska preferirane varijante brze cesta šumskim zemljištem, kao i procijene površina šumskog zemljišta koju de zauzeti brza cesta (normalni profil+zaštitni pojas) (na bazi karata u R 1:25.000).

7.2.9 Fauna Podaci o fauni, prezentirani u ovom dokumentu, najvedim dijelom su dobiveni terenskim istraživanjem i kao i kroz konsultacije sa lokalnim lovnim i ribolovnim udruženjima. U tom svjetlu, dat je i osvrt na faunu (uglavnom divljač i ribe) duž razmatranih dionica brze ceste Lašva-petlja Nevid Polje.

7.2.10 Zaštidena prirodna područja Prema podacima prikupljenim iz svih opdina kroz koje prolazi preferirana varijanta trase brze ceste, može se zaključiti da trasa ne ugrožava nijedno zakonom zaštideno prirodno područje. U urbanom dijelu naselja Mali Mošunj, Opdina Vitez, nalazi se solitarno stablo lipe staro 240 godina i utvrđena je odgovarajuda zelena površina zaštite. Prilikom detaljnog obilaska ove lokacije ustanovljeno je da se solitarno stablo lipe nalazi u pojasu razmatranja te da je od preferirane varijante trase udaljeno oko 80 m pri čemu ga od trase dijeli lokalni put i stambeni objekti.

7.2.11 Kulturno-historijsko naslijeđe Zbog nepodudarnosti koordinata nacionalnih spomenika u zoni razmatranja koje su utvrđene sa raspoloživih karata kulturno-historijskog nasljeđa iz prostorno-planske dokumentacije svih opdina kojima trasa prolazi, sa koordinatama nacionalnih spomenika od Kantonalnog zavoda za urbanizam, prostorno planiranje i zaštitu kulturno-historijskog naslijeđa Srednja Bosna (KZKHN-SB), za potrebe izrade Studije organiziran je detaljan obilazak lokacija identificiranih nacionalnih spomenika. U toku obilaska lokacija ponovo su uzete koordinate nacionalnih spomenika, te je ustanovljeno da nijedan od njih nede biti ugrožen izgradnjom trase brze ceste.

7.2.12 Buka Još uvijek nije završena saobradajna studija, tako da nisu raspoloživi podaci o broju i strukturi vozila na bududoj brzoj cesti. Navedeno je od presudnog značaja za konačan izgled ovog dokumenta. Također nije urađena analiza uticaja saobradaja na zagađenje od buke za dionice koje su razmatrane na nivou idejnog projekta, niti Projekt zaštite od buke za dionicu koja je razmatrana na nivou glavnog projekta. U dokumentu su tabelarno prikazani dozvoljeni nivoi vanjske buke za planiranje novih objekata ili izvora buke u Ze-Do Kantonu.

7.2.13 Infrastrukturni sistemi Opisi postojedih i planiranih infrastrukturnih sistema, u opdinama čijim područjem prolazi preferirana varijanta brze ceste, prezentirani su u dokumentu. Razmatrani su slijededi infrastrukturni sistemi: (i) Vodoprivredna infrastruktura, (ii) Elektroenergetska infrastruktura, (iii) Gasna infrastruktura, (iv) Telekomunikaciona infrastruktura, (v) Željeznička infrastruktura i (vi)Infrastruktura za upravljanje otpadom.

Enova d.o.o. Sarajevo

110

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva –petlja Nevid Polje

7.2.14 Ugroženost od mina Za elaboraciju ovog dijela dokumenta, od BH MAC-a su dobivene tri karte (hard copy) u razmjeri 1:25.000 sa ucrtanim sumnjivim, rizičnim, očišdenim površinama, površinama gdje se vrši tehničko izviđanje, površinama bez utvrđenog rizika, te sa približnim lokacijama minskog incidenta/nesrede. už preferirane varijante trase brze ceste identificirane su i elaborirane sumnjive i rizične površine.

7.3

IDENTIFIKACIJA, ANALIZA I VREDNOVANJE UTICAJA

Mogudi uticaji brze ceste (dionica: Lašva – petlja Nevid Polje na okoliš i stanovništvo, u fazi pripreme i gradnje te u fazi eksploatacije, sumirani su u narednim tabelama. Uticaji u fazi pripreme i gradnje objekta:

Uticaj na

Stanovništvo i naselja

Vode

Kvalitetu zraka

Enova d.o.o. Sarajevo

Opis Za izgradnju brze ceste, na dionicama prolaska kroz naseljena područja potrebno je izvršiti eksproprijaciju i rušenje postojedih objekta, a što de rezultirati preseljavanjem stanovništva sa lokacija koje se našlo pod tim vrlo značajnim uticajem. S obzirom na vrstu objekata koji su pod direktnim uticajem, za očekivati je da troškovi eksproprijacije objekta budu visoki. Očekuje se da Studija izvodljivosti brze ceste da konačne odgovore na mogudnost izvođenja i ekonomsku isplatljivosti ceste preferiranom varijantome trase. Imajudi u vidu prethodnu činjenicu i visok značaj ovoga uticaja, moguda su čak i neprihvatanja samog projekta od strane strane šire javnosti i lokalne zajednica. Izvođenje građevinskih radova na gradnji ceste, a posebno iskopi u stjenovitom materijalu, izazivaju veliku buku i vibracije u zoni izvođenja radova, duž puteva kojim se kredu vozila, ali i u područjima prefabrikacije (drobilane i separacije, betonare, asfaltne baze), što nepovoljno utiče na lokalno stanovništvo. Zaposjedanje prostora sa ciljem izgradnje ceste, dovodi do djelimične ili potpune izmjene tradicionalnih linija kretanja lokalnog stanovništva (korištenja uobičajenih saobradajnica – pješačkih staza, poljskih puteva za poljoprivrednu mehanizaciju i cesta za mješoviti saobradaj), što može umanjiti kvalitet (uobičajeni ritam) života. Na dijelovima gdje se radovi izvode u blizini ili neposredno uz postojede glavne (magistralne i regionalne) puteve, postoji veliki rizik za normalno odvijanje saobradaja, te opasnost za sudionike u saobradaju, ali i za izvođače radova. Povedanje vremena putovanja do radnih mjesta, zbog prepreka stvorenih građenjem ceste. Poremedaj prirodnih pravaca tečenja, zamudenje ili na drugi način onečišdenje vode koja se drenira u podzemlje. Potencijalna opasnost od prosipanja ili akcidentnih izlijevanja nafte i naftnih derivata, odbacivanje motornih ulja i sličnog otpada. Deponiranje iskopanog materijala u koritima ili u blizini vodotoka Nekontrolirano ispuštanje sanitarnih voda i onečišdenih oborinskih voda u površinske vode ili procjeđivanje u podzemlje. Onečišdenje zraka uzrokovano prašinom sa kamiona koji transportuju

111

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva –petlja Nevid Polje

Uticaj na

Opis materijal ili se u toku transporta kredu neasfaltiranim putevima i površinama, onečišdenje dimom i ispusnim gasovima iz građevinskih mašina

Korištenje i organizaciju prostora

Uticaj nastaje uslijed zasijecanja padina, gdje trasa ide usjekom, ili izgradnje nasipa na kojem se polaže trasa puta Otežan pristup objektima i zemljišnim parcelama, poremedaj javnog prometa

Kulturno povijesnu baštinu

Oštedenja na kulturno-povijesnim dobrima, u slučaju izvođenja radova bez zaštite i stručnog nadzora

Zaštidene dijelove prirode

Zaštideni dijelovi prirode, u području zahvata, mogu biti ugroženi u slučaju izvođenja radova bez zaštite i stručnog nadzora

Floru i vegetaciju

Habitati biljaka uslijed uspostavljanja gradilišta, radnih prostora i privremenih odlagališta materijala mogu biti narušeni. Teške mašine dovode do zbijanja zemljišta, čime se remeti vodni bilans u dubljim slojevima što ograničava rast biljnih vrsta. Ugažena staništa nakon gradnje naseljavat de biljne vrste sa dobro razvijenim korijenom sistemom karakteristične za vegetaciju ugaženih staništa. Izgradnja prometnice koja je projektirana kroz šumsko zemljište, zahtijeva krčenje šume što predstavlja trajan negativan uticaj. Vedina materijala kojim se gradi ako je uz sam pojas rijeka imat de prvenstveno negativan efekt zatrpavanjem primarnog sedimenta, čime se remete mikrostaništa koja obezbjeđuju egzistenciju vedeg dijela akvatičnih sistema i doprinose povedanju stepena zagađenosti.

Faunu

Uslijed aktivne prisutnosti antropogenog faktora životinjske vrste uglavnom napuštaju svoja boravišta i povlače se dublje u ekosistem, radilište može da presječe migracione putove životinja. Zemljani radovi u koritu vodotokova mogu da unište riblji fond i druge riječne vrste, a posebno u mrjestilištima.

Tlo i poljoprivredno zemljište

Prenamjena zemljišta, trajan gubitak poljoprivrednog zemljišta. Cijepanje odnosno usitnjavanje parcela. Pojava erozije zemljišta uslijed uklanjanja vegetacije i zasijecanja padina na mjestima gdje trasa ide usjekom. Zagađivanje uslijed prosipanja ili akcidentnih izlijevanja nafte i naftnih derivata, odbacivanje motornih ulja i sličnog otpada.

Infrastrukturu

Presijecanja trasa postojedih, kao i planiranih cjevovoda sistema vodosnabdijevanja i odvođenja otpadnih voda, plinovoda, dalekovodavisoko, srednje i nisko naponskom mrežom, telekomunikacionih vodova. Fizička oštedenja ili prekidi u kontinuiranom napajanju uslijed ukrštanja sa postojedom vodovodnom, gasnom i drugom infrastrukturom.

Buku

Povedanje razine buke uslijed miniranja, kretanja i rada teških strojeva

Vizualne vrijednost

Enova d.o.o. Sarajevo

112

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva –petlja Nevid Polje

Uticaj na Rizik od akcidenata

Opis Mogude izlijevanje goriva, ulja ili maziva Tabela 38. Utjicaju u pripreme i gradnje objekata

Uticaji u fazi eksploatacije objekta:

Uticaj na

Eksploatacija zahvata

Stanovništvo

Savremene prometnice, omogudavaju privredni razvoj područja, te ovedavaju sigurnost korisnika, što predstavlja pozitivan uticaj. Povedane emisije buke i štetnih materija u zrak, rizici od akcidenata imaju negativan uticaj na okoliša, pa tako i stanovništvo.

Vode

Zagađivanje površinskih i podzemnih voda ispuštanjem nepročišdenih voda koje se slijevaju sa prometnice Iznenadna zagađenja izazvana prometnim nesredama u kojima dolazi do razlijevanja i prosipanja štetnog i opasnog materijala Zbog složenosti tečenja i zadržavanja vode u podzemlju zagađenje naftnim derivatima ima karakter dugotrajnog djelovanja.

Kvalitetu zraka

Onečišdenje zraka uzrokovano komponentama koje su produkti izgaranja uslijed rada motora. Najvedi uticaj prometa je koncentracijama dušikovog oksida.

Vizualne vrijednost

Konstrukcije objekata, posebno mostova i vijadukta, mogu zbog gabarita i materijala od kojih se rade, negativno utjecati na vizualne odnosno pejzažne vrijednosti. U grupu posebno osjetljivih objekata spadaju i zidovi za zaštitu od buke.

Floru i vegetaciju

Izlijevanje iz pročistača otpadnih voda na okolno tlo, negativno utječe na vegetaciju. Sličan uticaj može imati i disperzija onečišdujudih materija iz ispušnih plinova automobila.

Tlo i poljoprivredno zemljište

Imisiji štetnih tvari u prostor oko prometnice dovodi do smanjenje korištenja proizvodnog potencijala tla u pojasu oko 30 metara sa svake strane ceste.

Buku

Povedanje razine buke izazvane prometom

Faunu

Presijecanje migracionih putova životinja prometnicom izaziva povrede ili smrt životinja u slučaju pokušaja prelaska prometnice, što predstavlja opasanost i za vozače. Ovo može izazvati i trajni gubitak bio-raznolikosti u tom području.

Sigurnosti prometa

Cesta je projektirana za visoki prometni standard te se ovo može smatrati pozitivnim uticajem

Rizik od akcidenata

Prva grupa mogudih rizika prisutna je u svim situacijama kada se planirane mjere zaštite okoliša u fazi eksploatacije pokažu kao neuspješne. Druga grupa mogudih rizika vezana je za akcidentne situacije koje se mogu desiti u fazi izvođenje radova i radova na održavanju puta u eksploataciji.

Enova d.o.o. Sarajevo

113

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva –petlja Nevid Polje

Treda grupa mogudih rizika vezana je za akcidentne situacije kao posljedica udesa vozila koja transportiraju opasne materije. Četvrta grupa mogudih rizika pojavljuje se kao posljedica pojave prirodnih katastrofa koje se mogu pojaviti u vidu poplava ili zemljotresa. Tabela 39. Utjecaj u fazi eksploatacije objekata

Analizom trenutnog stanja okoliša u prostoru istraživanja, te preferirane varijante brze ceste, utvrđena su područja potencijalnih negativnih uticaji na okoliš koja se prezentiraju u narednoj Tabeli.

Potencijalni negativni uticaji na okoliš

1.

2.

3.

4.

Značaj uticaja

Preferirana varijanta (dionice 0-IV iz Studije)

Uticaji na stanovništvo i naseljena mjesta

Tokom izgradnje i eksploatacije zahvatauticaj je vrlo značajan

Na dužini kojom prolazi kroz trenutna urbana područja,odnosno kroz bududa urbana područja. -------------------------------------------------Veliki je broj objekata (stambenih, pomodnih, poljoprivrednih i komercijalnih) koji se treba rušiti (u normalnom profilu i zaštitnom pojasu

Uticaj na vode (površinske i podzemne)

Tokom izgradnje i eksploatacije zahvata – uticaj je vrlo značajan. Potrebno je strogo pridržavati se navedenih mjera prevencije i ublažavanja zagađivanja.

Na režim površinskih voda-na mjestima regulacija i prelazaka preko vodotoka/potoka (mjesta prelaska preko vodotoka Lašva, Lučica... Na režim podzemnih voda na mjestima prolaska kroz zone sanitarne zaštite izvorišta vode za pide Kremenik (Ib, II i III zonu).

Tokom izgradnje-uticaj je značajan. Tokom eksploatacije zahvata uticaj je neznačajan. Potrebno je pridržavati senavedenih mjera prevencije i ublažavanja zagađivanja.

Preferirana varijanta nede izazvati značajno pogoršanje kvalitete zraka koje bi bilo neprihvatljivo,uzevši u obzir postojeda saznanja o učincima odgovarajudih koncentracija onečišdujudih tvari sa cesta na živi svijet. Ne očekuje se pojava koncentracija vedih od onih propisanih u pravilniku o graničnim vrijednostima kvalitete zraka («Službene novine FBiH», broj 12/05).

Tokom izgradnje i eksploatacije zahvata uticaj je značajan. Potrebno je pridržavati se navedenih mjera prevencije i blažavanja zagađivanja.

Na dužini kojom prolazi kroz poljoprivredno zemljište. --------------------------------------------------Ukupna procijenjena površina poljoprivrednog zemljišta koju de zauzeti brza ceste (normalni profil) je P=609.840 ≈610.000 m2.(Za cijelu brzu cestu: Lašva-D.Vakuf). Ukupna procijenjena površina poljoprivrednog zemljišta u zaštitnom

Uticaj na kvalitet zraka

Uticaj na tlo i poljoprivredno zemljište

Enova d.o.o. Sarajevo

114

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva –petlja Nevid Polje

Potencijalni negativni uticaji na okoliš

Značaj uticaja

Preferirana varijanta (dionice 0-IV iz Studije) pojasu, sa obje strane, uz brzu ceste je P=1.108.800 ≈1.109.000 m2. (Za cijelu brzu cestu: Lašva-D.Vakuf)

5.

6.

7.

8.

9.

Uticaj na korištenje i organizaciju prostora

Uticaji na floru

Uticaj na faunu

Uticaj na zaštidene dijelove prirode

Uticaj na kulturno historijsko naslijeđe

10.

Uticaj na povedanje nivoa buke

11.

Uticaj na infrastrukt.

Enova d.o.o. Sarajevo

Tokom izgradnje i eksploatacije zahvata uticaj je vrlo značajan. Potrebno je pridržavati se navedenih mjera prevencije i ublažavanja zagađivanja.

Tokom izgradnje i eksploatacije zahvata uticaj je značajan. Potrebno je pridržavati se navedenih mjera prevencije i ublažavanja zagađivanja.

Tokom izgradnje i eksploatacije zahvata uticaj je vrlo značajan. Potrebno je strogo pridržavatise navedenih mjera prevencije i ublažavanja zagađivanj. Tokom izgradnje i eksploatacije zahvata uticaj je neznačajan. Tokom izgradnje i eksploatacije zahvata ticaj je neznačajan, ali je potrebno pridržavati se navedenih mjera prevencije i ublažavanja zagađivanja. Tokom izgradnje i eksploatacije zahvata uticaj je vrlo značajan. Potrebno je strogo pridržavatise navedenih mjera prevencije i ublažavanja zagađivanja. Tokom izgradnje i

Na dužini kojom prolazi kroz trenutna urbana područja, odnosno kroz bududa urbana područja.

Na dužini kojom prolazi kroz šumsko zemljište. --------------------------------------------------Ukupna procijenjena površina šumskog zemljišta koju de zauzeti brza ceste (normalni profil) je P=287.870 m2 ≈287.900 m2. Ukupna procijenjena površina poljoprivrednog zemljišta u zaštitnom pojasu, sa obje strane, uz brzu ceste je P=523.400 m2.(Za cijelu brzu cestu Lašva-D.Vakuf). 16+388,20 – 17+995,15 prelazi preko lijeve pritoke Lašve, rijeke Bile, otprilike pola kilometra prije ušda. Cijelim tokom ove rijeke mrijesti se lipljen. Prelazi preko rijeke Lašve u mjestu Mali Mošunj. 18+150,00 Solitarno stablo lipe staro 240 godina u mjestu Mali Mošunj udaljeno približno cca 100 m od osovine ceste.

Detaljan opis lokacija po dionicama preferirane varijante brze ceste na kojima se očekuju vrlo značajni uticaji dat je u tekstu ispod ove tabele.

Kolizija i uticaji su na svim mjestima

115

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva –petlja Nevid Polje

Potencijalni negativni uticaji na okoliš sisteme

Preferirana varijanta (dionice 0-IV iz Studije)

Značaj uticaja eksploatacije zahvata uticaj je značajan. Potrebno je strogo pridržavati se navedenih mjera prevencije i ublažavanja zagađivanja.

gdje crvena varijanta presijeca infrastrukturne sistema opisane u poglavlju 3.12.2

Tabela 40. Područja potencijalnih negativnih uticaji na okoliš

Imajudi u vidu raspoloživost ulaznih podataka, analiza uticaja saobradaja na zagađenje okoliša od buke duž preferirane varijante brze ceste, za sada se svodi na identifikaciju potencijalno ugroženih lokacija, na bududoj trasi brze ceste (dionica: Lašva – petlja Nevid polje) te je analiza po projektantskim dionicama data u dokumentu. Naime, detaljnije analize mogu se praviti tek nakon završetka saobradajne studije i idejnog projekta za cijelu dionicu.

7.4

MJERE ZA SPRJEČAVANJE/UBLAŽAVANJE NEGATIVNIH UTICAJA PREFERIRANE TRASE BRZE CESTE NA OKOLIŠ

Mjere za sprječavanje/ublažavanje potencijalnih negativni uticaja preferirane varijante brze ceste u fazi pripreme i gradnje objekta prezentiraju se u narednoj Tabeli.

Pripremanje i gradnja objekta Uticaj na

Stanovništvo i naseljena mjesta

Enova d.o.o. Sarajevo

Mjere ublažavanja U narednoj fazi izrade projektne dokumentacije potrebno je izraditi Elaborat o eksproprijaciji koji de precizno i realno utvrditi ekonomski bonitet zemljišta, te kroz investicioni program navesti sredstva za pravično obeštedenje u skladu sa postojedim zakonima ili osigurati zamjenske lokacije za preseljenje stanovništva i za vršenje poljoprivredne djelatnosti stanovništva još u fazi izvođenja radova. Studija izvodljivosti za preferiranu varijantu trase brze ceste, treba dati odgovore o realnoj izvodljivosti i isplatljivosti rušenja objekta za potrebu izgradnje brze ceste. U narednoj fazi izrade projektne dokumentacije potrebno je izraditi projekat tehnologije i organizacije građenja u kojem de se cjelovito planirati gradilište, uključujudi i poprečne prelaze/prolaze za lokalno stanovništvo koje putuje na posao ili radi drugih potreba. U sklopu rješavanja ukupne integracije nove brze ceste u dati prostor, gledano s aspekta izgradnje, potrebno je uspostaviti/ izgraditi 'devijacije' postojedih ili izgraditi novu saobradajnu infrastrukturu koja odgovara potrebama i navikama lokalnog stanovništva. Ne treba se dopustiti da stanovništvo – iz nužde – zonu izvođenja radova koristi kao 'svoju' saobradajnicu, jer je to dvostruko ometanje i opasnost. Zone interferencije postojedih i gradilišnih saobradajnica naglašeno označiti primjenom: saobradajnih znakova, bočnih oznaka, tabli upozorenja, signalnih traka, svjetlosnih signala a po potrebi uvesti i službu regulacije saobradaja (naizmjenično propuštanje tokova po smjerovima). Imenovati stalno zaposleno osoblje Izvođača koje bi se bavilo prometnom sigurnošdu i bilo bi odgovorno za provođenje mjera sigurnosti prometa i za provedbu prometnih mjera kao što je propisano u domadim zakonima. Ograničiti kretanje teške mehanizacije prilikom izgradnje

116

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva –petlja Nevid Polje

Pripremanje i gradnja objekta ceste, kako bi površina poljoprivrednog tla devastirana radovima bila što manja, odnosno koristiti postojedu mrežu putova, koju nakon završetka građevinskih radova treba sanirati. Koristiti savremene strojeve i vozila koja imaju izolirane izvore buke (motori; ispušni sistem). To podrazumijeva pretežno nabavku novih mašina ili mjere ugradnje dopunske zvučne izolacije, kao i stalno održavanje ispravnosti zvučne izolacije. Pored toga, preporučuje se rad mehanizacije samo u periodu od 07-20 sati (na svim dijelovima trase koja je udaljena manje od 60 m od naselja). Mjere zaštite kvaliteta zraka i nivoa buke uključuju i mjere zaštite stanovništva.

Režim površinskih i podzemnih voda

Enova d.o.o. Sarajevo

U narednoj fazi projektovanja potrebno je izraditi projekt odvodnje voda sa trupa ceste i pripadajudih vanjskih voda, sa detaljnim hidrološkim i hidrauličkim proračunima, kao i nacrtima objekata za prikupljanje, transport i disponiranje istih. Prije projektovanja, potrebno je zatražiti prethodnu vodnu saglasnost od nadležne agencije za vode. U projektu unutrašnje i vanjske odvodnje predvidjeti cjeloviti sistem odvodnje, uz planiranje zatvorenog sistema odvodnje u zonama u blizini vodotoka, kao i prolaska kroz zone sanitarne zaštite izvorišta Kremenik, separatore ulja i masti, te po potrebi dalji tretman ovih otpadnih voda. Broj, položaj i zapreminu separatora odrediti na osnovu slivnih površina, hidrauličkog proračuna i mjerodavnih oborina za ovo područje. Primjenjivati poseban način miniranja da se ne poremete podzemni tokovi voda. Ne dozvoljava se skladištenje goriva i maziva duž trase ceste. Kod pretakanje goriva i maziva na građevinskim mašinama koristiti zaštitne folije. Pripremiti Plana mjera u slučaju akcidenta i Plan sanacije zemljišta u zoni brze ceste. Izraditi projekat organizacije gradilišta sa adekvatnim rješenjima odvodnje i tretmana sanitarnih otpadnih voda, kao i oborinskih voda iz zone gradilišta. Sav materijal od iskopa, koji nede biti odmah upotrijebljen u građevinskim aktivnostima, mora biti deponovan na za to predviđenim lokacijama u skladu sa Projektom organizacije gradilišta (deponije viška materijala) zaštidenim od pojave erozije, kao i van blizine vodotoka. U najvedoj mogudoj mjeri sačuvati biljni pokrivač, odnosno ostaviti pufer zone formirane od biljnog pokrivača između saobradajnice i vodotoka. U blizini vodotoka koristiti samo čisti materijal za nasip, Kao što je šljunak, bez primjesa zemlje ili drugih nečistoda. Zaštiti priobalne površine osjetljive na eroziju sredstvima stabilizacije i biljkama koje sprječavaju eroziju. Zabraniti bilo kakvo privremeno ili trajno odlaganje Otpadnog materijala na okolno tlo, osim na za to Projektom organizacije gradilišta predviđenim mjestima, te osigurati nepropusne kontejnere za otpad. Nadzirati procese formiranja nanosa, te organizirati Čišdenje dna i pokosa korita od suvišnog materijala.

117

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva –petlja Nevid Polje

Pripremanje i gradnja objekta Provoditi učestalo i kontrolirano zbrinjavanje komunalnog I opasnog otpada na način predviđen Okolinskim planom upravljanja. Uspostaviti kontinuirani nadzor tokom izvođenja radova uz prisustvo specijaliste za zaštitu okoliša. Disciplinski sankcionirati prekršitelje utvrđenih pravila ponašanja. Na lokalitetima gradilišta, za potrebe radnika obavezno postaviti ekološke toalete. Osigurati prostore sa nepropusnom podlogom za smještaj I servisiranje građevinske mehanizacije u zoni gradilišta. Upotrijebljene vode sa gradilišta, kao i zauljene oborinske vode sa prostora gradilišta prikupiti u vodonepropusnim rezervoarima i prečišdavati na propisani način (bilo na licu mjesta, bilo na udaljenoj lokaciji), a prije ispuštanja u recipijent ili gradsku kanalizaciju. Kako bi se negativni utjecaji na rijeku i riječne obale sveli Na minimum, poslovi na izradi temelja za obalne stupove, potpornih zidova i drugih objekata koji se nalaze na ili u blizini tijela površinskih voda trebali bi se izvoditi u sezoni niskog vodostaja a što je najčešde u toku ljetnih mjeseci od jula pa do septembra. Vožnja mašina unutar rijeka, potoka ili na njihovim Obalama ne bi se smjela dozvoliti izuzev u slučajevima kada se to ne može izbjedi radi izgradnje nekog posebnog objekta ili konstrukcije. Sve gradilišne površine i ostale uticajne zone tokom Građenja potrebno je sanirati u skladu sa Planom sanacije, odnosno, ovisno o bududem korištenju prostora dovesti u prvobitno stanje. U slučaju akcidenata, izlijevanja goriva ili maziva, u okoliš potrebna je hitna intervencija u skladu sa Planom mjera u slučaju akcidenata.

Kvalitet zraka

Tlo i poljoprivredno zemljište

Enova d.o.o. Sarajevo

Na ispušnim cijevima svih mašina i vozila sa dizelMotorima ugraditi filtere za odvajanje čađi. Transport asfalta, šljunka, kamenog i zemljanog, te drugih materijala, vršiti ceradom pokrivenim kamionima. Redovnim (planskim periodičnim) i vanrednim tehničkim pregledima mašina i vozila osigurati maksimalnu ispravnost i funkcionalnost sistema sagorijevanja pogonskog goriva, koristiti (i redovito kontrolirati) gorivo – sa garantiranim standardom kvaliteta. Prašinu koja je redoviti pratilac na privremenim gradilišnim saobradajnicama sprečavati povremenim kvašenjem prskanjem kolovoznih i operativnih površina. U slučaju primjene miniranja za iskope u stjenskom masivu, odabrati tip eksploziva koji ima najmanje štetne uticaje na okoliš U narednoj fazi projektovanja izraditi Elaborat kojim de se precizno i realno utvrditi ekonomski bonitet zemljišta, te kroz investicioni program navesti sredstva za pravično obeštedenje za poljoprivredno zemljište koje je pod direktnim uticajem izgradnje brze ceste.

118

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva –petlja Nevid Polje

Pripremanje i gradnja objekta Građenje početi (koliko god je to mogude) u doba godine kada de se iskoristiti prednost koju nude uvjeti suhog tla, tj. kada je minimizirano zbijanje i degradacija korištenjem. Koristiti odgovarajudu mehanizaciju i/ili zaštitne ploče koje bi spriječile zbijanje u toku skidanja tla, npr. sa šinama ili sa pneumaticima niskog pritiska na mjestima koje indiciraju da je zbijanje vjerojatno. Koristiti odgovarajude postupke za separirano skidanje, manipulaciju, skladištenje i zamjenu humusa i podtla, a svi prethodni materijali trebaju biti uklonjeni. Na ograđenom prostoru oko ceste potrebno je osigurati intenzivan “promet” organske tvari, s odvoženjem biljne mase. U tom smislu potrebno je nasip ceste hortikulturno obraditi. Na dijelu trase koji prolazi poljoprivrednim zemljištem predvidjeti sistem odvodnje koji de oborinske vode odvesti izvan zone poljoprivrednog zemljišta. Imajudi u vidu da tla uz ceste s čestim zastojima prometa pokazuju znatno vedu onečišdenost u usporedbi s cestama normalnog protoka prometa. U zoni poljoprivrednih zemljišta ne bi se smjeli graditi zaustavni objekti (stanice) ili ugostiteljski objekti. U najvedoj mogudoj mjeri sačuvati poljoprivredne površine U blizini trase ceste. Sve manipulacije sa naftom i njenim derivatima u procesu građenja, opskrbe mašina, neophodno je obavljati uz maksimalne mjere zaštite kako ne bi došlo do prosipanja. Sva ambalaža za ulje i druge derivate nafte, mora se sakupljati i odnositi na kontrolirane deponije izvođača radova sa kojih se kontrolirano odnosi preko ovlaštenog komunalnog poduzeda. Obavezno je parkiranje mašina samo na uređenim mjestima.Na mjestima parkiranja mašina, poduzeti posebne mjere zaštite od zagađenja tla uljem, naftom i naftnim derivatima. Ukoliko dođe do zagađenja tla curenjem ulja ili na neki drugi način, taj sloj zemlje je potrebno ukloniti i odnijeti na deponiju. Zabranjeno je prati mašine i vozila u zoni radova. Prilikom izvođenja zemljanih radova humusni sloj deponirati, zaštiti od onečišdenja, te kasnije koristiti za uređenje nasipa i zelenog pojasa pored ceste. Sve površine oštedene građevinskim radovima nakon završetka radova dovesti u prvobitno stanje ili hortikulturalno urediti. Za sva eventualna pozajmišta materijala moraju se uraditi posebni projekti rekultivacije kako bi se spriječilo degradiranje vedih površina tla.

Korištenje i organizaciju prostora

Enova d.o.o. Sarajevo

U narednoj fazi projektovanja potrebno je izraditi projekat tehnologije i organizacije građenja u kojem de se cjelovito planirati gradilište. Ograničiti kretanje teške mehanizacije prilikom izgradnje ceste, kako bi površina poljoprivrednog tla devastirana radovima bila što manja, odnosno koristiti postojedu mrežu putova, koju nakon završetka građevinskih radova treba sanirati.

119

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva –petlja Nevid Polje

Pripremanje i gradnja objekta Odrediti prostor za ispiranje betonskih pumpi i miješalica, te prostor za pranje točkova vozila sa odgovarajudim prečišdavanjem.

Pejzaž

Floru

Faunu

Kulturno-historijsko naslijeđe

Enova d.o.o. Sarajevo

Centralni razdjelni pojas je sastavni dio planirane brze ceste.U narednim fazama izrade dokumentacije potrebno je izraditi projekat pejzažnog uređenja duž brze ceste, u kojem se trebaju dati mjere za povedanje estetike i sigurnosnih kriterija. Sa estetskog aspekta, centralni razdjelni pojas može da smanji dominantnost tvrde asfaltne površine zasađivanjem adekvatnog rastinja i može da doprinese vizualnom razdvajanju saobradajnih smjerova i da na ovaj način smanji mogudnosti nastajanja zasljepljenja od automobilskih farova. Neizbježno je da se građevinskim zahvatima na trasi ceste u dobroj mjeri naruši prirodni ambijent. Stoga se preporučuje da se građevinski zahvati izvode sa što više pažnje, kako bi se što manje zadiralo u prostor. Na cijeloj trasi pri izgradnji treba nastojati koristiti postojedu mrežu saobradajnica, sa što manje izgradnje novih prometnica za potrebe gradilišta. Izvođač radova treba pri iskopu odstraniti plodnu zemlju i deponirati je na za to određenom mjestu. Iskopano i privremeno deponirano plodno tlo treba kasnije iskoristiti kod hortikulturnog uređenja trase ceste. Nakon završetka radova, sve površine gradilišta i ostale zone privremenog uticaja treba sanirati, odnosno ovisno o bududem korištenju prostora (poljoprivredne površine, prirodna vegetacija) dovesti u prvobitno stanje. U narednoj fazi projektovanja izraditi Elaborat kojim de se precizno i realno utvrditi ekonomska vrijednost šumskog zemljišta, te kroz investicioni program navesti sredstva za pravično obeštedenje za ovo zemljište koje je pod direktnim uticajem izgradnje brze ceste. Što manje mijenjati prirodno korito rijeke, te smanjiti na minimum uništavanje flore u i okolo rijeke. Minimizirati sječu stabala koliko je to mogude. Uspostava šumskog reda odmah nakon probijanja trase Kroz šumske sastojine, te izbjegavanje probijanja novih pristupnih puteva kroz njih. Zaštita flore i vegetacije osigurati de se provođenjem ostalih preporučenih mjera zaštite. U slučaju izgradnje mostova u periodu mrijesta riba (oktobar mart),potrebno je planirati npr. neutralizacione bazene, a prilikom izgradnje tunela, ove mjere primjenjivati tokom cijele godine. U okviru naredne faze projektovanja neophodno je pripremiti projekat rješavanja kolizije preferirane varijante trase brze ceste sa migracionim putevima na idebtificiranim lokalitetima u ovom dokumentu. Dno korita vodotokova i njihovih pritoka se trebaju zaštiti U toku radova da bi se sačuvali postojedi hidro-koridori za neometanu komunikaciju između originalnih vrsta koje žive na dnu i koje slobodno plivaju. Potrebno je prilikom trasiranja ceste osigurati prisustvo stručnjaka iz oblasti zaštite kulturno-povijesnog nasljeđa,

120

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva –petlja Nevid Polje

Pripremanje i gradnja objekta kako bi se izbjeglo fizičko oštedenje kulturnog dobra. organizacijom gradilišta potrebno je u radijusu od cca 50 m od arheološkog nalazišta, onemoguditi bilo kakve aktivnosti koje bi mogle oštetiti kulturno dobro (uzimanje materijala, deponiranje materijala, manipulativne kretnje mašina i slično). Ukoliko se tokom izvođenja radova eventualno pronađu arheološki nalazi ili tragovi dobara kulturno-povijesne vrijednosti, potrebno je radove obustaviti i o tome izvijestiti nadležnu instituciju.

Infrastrukturne sisteme

Rizik od akcidenata

Na mjestima kolizije sa postojedim infrastrukturnim sistemima i instalacijama, kroz prethodne radove izmjestiti vodove; odnosno tehničkim mjerama odvojiti / zaštititi / izolirati vodove. Na mjestima kolizije sa postojedim saobradajnicama obavezno izvesti potrebne privremene zaštitne konstrukcije koje de odvojiti saobradajnice od zone izvođenja radova; primijeniti svu propisanu saobradajnu signalizaciju i po potrebi osigurati patrole saobradajne policije. Potrebno je izraditi Plan žurne intervencije u slučaju akcidenata. Zaštita stanovništva osigurat de se provođenjem ostalih preporučenih mjera zaštite u fazi eksploatacije ceste. Eksploatacija objekta

Stanovništvo i naseljena mjesta

Režim površinskih i podzemnih voda

Tlo i poljoprivredno zemljište

Enova d.o.o. Sarajevo

Zaštita stanovništva osigurat de se provođenjem ostalih preporučenih mjera zaštite u fazi eksploatacije ceste. Zaštitu površina osjetljivih na eroziju sredstvima stabilizacije i biljkama koje sprječavaju eroziju. Izraditi Operativni plan za redovito i izvanredno održavanje sistema odvodnje brze ceste. Ovim Planom se regulira obim i vremenski interval postupaka kontrole, čišdenja, i prema potrebi popravaka objekata sistema odvodnje oborinskih voda i objekata za njihovo prečišdavanje. Planom definirati način zbrinjavanja materijala nastalog čišdenjem i održavanjem sistema odvodnje i tretmana u skladu sa Zakonom o otpadu. Izrada plana i njegovo sprovođenje je u nadležnosti službe za zaštitu okoliša. Izraditi Operativni plan za postupke zimskog održavanja (korištenje soli i drugih sredstava za odleđivanje) vodedi prvenstveno računa o zaštiti voda i tla, a zatim i o globalnim problemima zaštite okoliša. Plan treba uključiti: -definiranje odgovarajudih lokacija i načina skladištenja hemikalija koje se koriste pri održavanju brze ceste, upotrebu sredstva treba svesti na minimum ispravnim predviđanjem stanja kolovoza. Ukoliko rezultati pradenje stanja voda pokažu povedanu razinu onečišdenja, znači da predviđeni sistem zaštite nije dobro proveden ili nije djelotvoran. U tom slučaju treba žurno utvrditi razloge uslijed kojih je došlo do onečišdenja, te prema potrebi predvidjeti dodatne mjere zaštite. Mjere zaštite tokom korištenja svode se na redovito održavanje sistema odvodnje, vjetrozaštitnih pojaseva i zaštitne ograde. Ukoliko rezultati pradenje stanja kvaliteta tla pokažu povedanu razinu teških metala, znači da zaštita vegetacijskim pojasevima nije dobro provedena ili nije djelotvorna. U tom slučaju treba žurno

121

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva –petlja Nevid Polje

Pripremanje i gradnja objekta utvrditi razloge uslijed kojih je došlo do onečišdenja okolnog tla, izvršiti rekultivaciju vegetacijskog zaštitnog pojasa, a prema potrebi izvršiti i primjenu sredstava na bazi zeolita, koja mogu vezati teške metale. Zaštita flore osigurat de se provođenjem ostalih preporučenih mjera zaštite. Mjere zaštite tokom korištenja svode se na redovito održavanje sistema odvodnje, prelaza i prolaza na specifičnim lokacijama, vjetrozaštitnih pojaseva i zaštitne ograde.

Floru Faunu Kulturno-historijsko naslijeđe

Infrastrukturne sisteme

Rizik od akcidenata

Mjere zaštite tokom korištenja, odnosno tokom odvijanja prometa, u ovoj fazi nisu nužne. Rezultati monitoringa tokom korištenja pružit de osnovu za eventualne korekcije. Konflikt između brze ceste i infrastrukturnih sistema se razrješava u fazi projektovanja. U vrijeme eksploatacije brze ceste treba voditi računa o interferenciji sistema ceste i ostalih infrastrukturnih sistema, kako bi oni činili funkcionalnu cjelinu. Potrebno je izraditi Plan žurne intervencije u slučaju akcidenata, a koji treba da sadrži najmanje sljedede elemente: Ukoliko dođe do havarija vozila koje nosi opasni teret u praškastom ili granularnom stanju, zaustavlja se promet i upuduje se zahtjev specijaliziranoj službi koja treba da obavi operaciju uklanjanja opasnog tereta i asanaciju kolovoza. Rasuti praškasti ili granulirani materijal se mora ukloniti sa kolovoza isključivo mehaničkim putem (vradanjem u novu prikladnu ambalažu, čišdenjem, usisavanjem, itd.), bez ispiranja vodom. Ukoliko dođe do havarije vozila sa tečnim opasnim materijama, odmah se zaustavlja promet i alarmira nadležna služba i angažiraju specijalizirane ekipe za sanaciju havarije. Prosuta materija se uklanja sa kolovoza posebnim sorbentima. Ukoliko je tečnost dospjela van profila i zagadila tlo sanacija se vrši njegovim uklanjanjem. Sve materije prikupljene na ovaj način tretiraju se prema posebnim postupcima regeneracije ili se deponiraju na, za takve materije predviđenim odlagalištima.

Tabela 41. Mjere za sprječavanje/ublažavanje potencijalnih negativni uticaja preferirane varijante brze ceste u fazi pripreme i gradnje objekta

7.4.1 Mjere ublažavanja uticaja buke 7.4.1.1

U toku projektovanja

Za precizniju identifikaciju područja koja de biti izložena štetnom uticaju buke, neophodno je dopuniti postojedu projektantsku dokumentaciju: napraviti analizu uticaja saobradaja na zagađenje od buke za dionice koje su razmatrane na nivou idejnog projekta, te Projekt zaštite od buke za dionicu koja je razmatrana na nivou glavnog projekta. Na osnovu podataka o saobradaju na relevantnoj mreži (PGDS, odnos dnevnog i nodnog saobradaja i procentualno učešde teretnih vozila u saobradajnom toku), elemenata trase (poprečni profil, projektovana brzina i dr.), koji su preuzeti iz raspoložive dokumentacije, podataka o naseljima prikupljeni iz više izvora (avio snimci, raspoloživi GIS podaci, obilazak terena) mogude je postaviti trodimenzionalni model terena sa saobradajnicama i građevinskim objektima. Nakon toga, na objekte se mogu postaviti risiveri koji daju vrijednost ekvivalentnog nivoa buke. Proračun nivoa buke se radi za dva scenarija: bez mjera zaštite od buke (referentna vrijednost nivoa buke) i sa preporučenim mjerama zaštite (konačne vrijednosti nivoa

Enova d.o.o. Sarajevo

122

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva –petlja Nevid Polje

buke). Kao rezultat proračuna, neophodno je prezentirati karte buke i tabelarni prikaz vrijednosti nivoa buke na građevinskim objektima ugroženim bukom od saobradaja. Konačno, analizom rezultata, mogu se identificirati lokacije na kojima je neophodno projektovanje zaštitnih akustičnih zidova, odnosno objekti na kojim se predlažu neke od pasivnih mjera zaštite. U narednoj tabeli date su lokacije na kojima treba provesti detaljniju analizu u narednoj fazi projektovanja, a vezanu za mjere zaštite od buke. Procijenjena je ukupna dužina od L=21,9 km, a na kojoj je potrebno izvršiti dodatne analize predviđenih mjera ublažavanja od negativnog utjecaja buke na preferiranoj varijanti trase brze ceste. Dionica (prema Studiji izvodljivosti) 0

I

II

III

III

IV

Dodatna analiza izgradnje zaštitnih barijera Naselje (Lašva) Grablje Merdani Merdani Merdani Katidi Strane Podjele Podjele Kaonik Kaonik Kaonik Hrasno/Šafra dini Hrasno/Šafra dini Šafradini Vitez Vitez Vitez Vitez Vitez Vitez Vitez Vitez Mali Mošunj Gladnik Gladnik Nevid polje/Dolac Nevid Polje

Stacionaža 0+000 – 0+450 1+470 –1+600 2+110 – 2+300 2+000 – 2+280 2+500 – 2+860 2+570 – 2+860 3+100 – 3+400 3+400 – 4+000 4+170 – 4+320 4+170 – 4+320 5+050 – 5+800 4+900 – 6+000

Dužina 450 130 190 280 360 290 300 600 150 150 1250 1100

Strana Lijeva Desna Lijeva Desna Lijeva Desna Desna Lijeva Lijeva Desna Lijeva Desna

7+800 – 8+550

750

Lijeva

7+850 – 8+700

850

Desna

0+000 – 0+600 1+180 – 1+930 2+700 – 3+400 2+800 – 4+150 0+420 – 3+020 3+320 - 4+120 0+420 – 4+120 0+000 – 1+595 0+000 – 1+160 17+930 – 18+130 19+250 – 20+250 19+400 – 20+300

600 750 700 1350 2600 800 3700 1595 1160 200 1000 900

21+170 – 26+000

4830

Desna Lijeva Lijeva Desna Lijeva Lijeva Desna Lijeva Desna Lijeva Lijeva Desna Lijeva

20+670 – 22+120

1450

Dodatna analiza,koja de uključiti imjere tzv. pasivne zaštite 1 objekat (km 1+100, desno)

Za dvadesetak objekata duž dionice,na lokacija- ma koje su prethodno opisane

3 objekta (km 3+200, lijevo)

Za oko 50 objekata duž dionice, na lokacijama koje su prethodno opisane

Desna

Tabela 42. Lokacije na kojima treba provesti detaljniju analizu vezanu za mjere zaštite od buke

Enova d.o.o. Sarajevo

123

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva –petlja Nevid Polje

7.4.1.2

U toku izgradnje

U slučaju primjene miniranja za iskope u stjenskom masivu, odabrati tip eksploziva koji ima najmanje štetne uticaje na okoliš; primjeniti tehniku milisekundnog aktiviranja minskih punjenja sa usmjerenim djelovanjem eksplozije, kako bi se smanjio efekat superpozicije dinamičkih udara (vibracije,seizmika), buke i emisije prašine. Alternativno koristiri tehniku iskopa primjenom hidrauličkih čekida ili mehanički otkop glodalicama, „krticama“ i slično. 7.4.1.3

U toku eksploatacije

Konačno, u fazi eksploatacije, na raspolaganju je više mogudih mjera zaštite: -

smanjenje prenosa buke upotrebom barijera, smanjenje emisije buke na njenim izvorima, smanjenje uticaja buke na pojedinačnim objektima, ugradnjom prozora za zaštitu od buke.

Preporučeni redoslijed implementacije slijedi onaj, kojim su mjere prethodno navedene. Tako npr., prvi korak bi bio poređenje mogudnosti upotrebe panela za zaštitu od buke, u odnosu na široke konstrukcije kosih nasipa ili sadnju tzv. zelenih pojasa. Pasivne mjere su optimalno rješenje kod zaštite izolovanih stambenih objekata. U ovoj fazi je neophodan monitoring, kako bi se utvrdilo da li su predložene i implementirane mjere dale odgovarajude rezultate. Ukoliko bude neophodno, i u ovoj fazi je mogude djelovati na smanjenje nivoa buke, ugradnjom tzv. “tihog asfalta” ( Treba napomenuti da je ugradnja ovakvog, dreniranog asfalta, koji obezbjeđuje glatku površinu i na taj način smanjuje emisiju buke od točkova vozila, značajno skuplja u odnosu na klasični agrega) ili lokalnim ograničenjem brzine (posebno u nodnim satima).

7.5

OPIS ALTERNATIVA I ODABRANA ALTERNATIVA

Alternativa preferiranoj varijanti trase brze ceste na dionici 0 (Lašva-Merdani) je scenarij „neizgradnja brze ceste“, a što ne bi promijenilo sadašnju nezadovoljavajudu situaciju zagušenja prometa, koja bi se pogoršavala vremenom povedavanjem kako lokalnog, tako i tranzitnog prometa. Preferirana varijanta trase se najbolje uklapa sa aspekta trenutnog stanja i zaštite svih aspekata okoliša na priključak na autoput Sarajevo-Zenica. Na dionici Merdani-Kaonik alternative preferiranoj varijanti trase brze ceste predstavljaju scenariji „neizgradnja brze ceste“, te eventualno usvojena varijanta trase u Prostorno planskoj dokumentaciji Opdine Busovača, a za koju trenutno ne postoji tehnička dokumentacija koja bi potvrdila mogudnost njene realizacije. Na bazi preliminarnih analiza uticaja na naseljena mjesta urađenih u okviru ovog dokumenta, usvojena varijanta trase u Prostorno planskoj dokumentaciji na lokaciji Merdani je povoljnija sa aspekta negativnih uticaja na stanovništvo i objekte. Ovaj problem bi se trebao razmotriti i riješiti kroz naredne faze projektovanja, respektujudi činjenicu da alternativna varijanta iz prostorno-planske dokumentacije opdine treba biti razrađena na istom tehničkom nivou kako bi se mogla adekvatno porediti sa preferiranom. Sa aspekta tehničko-eksploatacionih karakteristika, funkcionalno-saobradajne podobnosti, potrebnog vremena građenja i mogudnosti za faznu izgradnju, te troškova građenja preferirana varijanta trase ima značajne pozitivne strane. Alternativa preferiranoj varijanti trase brze ceste na dionici II (prema Studiji izvodljivosti) sa aspekta zaštite okoliša je scenarij „neizgradnja brze ceste“. Preferirana varijanta trase se najbolje uklapa sa aspekta trenutnog stanja i zaštite svih aspekata okoliša. Sa aspekta tehničko – eksploatacijskih

Enova d.o.o. Sarajevo

124

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva –petlja Nevid Polje

karakteristika, funkcionalno saobradajne podobnosti, vremena potrebnog za izgradnju i mogudnosti za faznu izgradnju, preferirana varijanta ima značajne prednosti u poređenju sa alternativnom. Na dionici (Selište-Mali Mošunj) alternative preferiranoj varijanti trase brze ceste su scenariji „neizgradnja brze ceste“ i eventualno varijanta trase koja je u Prostorno planskoj dokumentaciji SBK ucrtana kao koridor za „bududi autoput“ za koju nema tehničke dokumentacije koja bi potvrdila mogudnost njene realizacije. Posljednja alternative bi bila povoljnija sa aspekta zaštite od negativnih uticaja na stanovništvo i objekte, jer je izmještena u padinske dijelove Viteza, izbjegavajudi negativni uticaj povedanog nivoa buke i zagađenja zraka. U isto vrijeme bi se smanjio i rizik tj. Potencijalni negativni uticaj na poljoprivredno i šumsko zemljište, te vodne resurse (podzemne i površinske) na ovom potezu. Iako preferirana varijanta trase prolazi Ib, II i III zonom sanitarne zaštite izvorišta Kremenik, nadležna opdinska tijela su dala prednost preferiranoj varijanti u poređenju sa alternativnom izrađenom u Prostorno planskoj dokumentaciji SBK. Ipak, treba napomenuti činjenicu da ova alternativna varijanta trase nije u skladu sa prostornorazvojnom koncepcijom, te planom korištenja prostora u Opdini Viteza, pa je kao takva i prvobitno odbačena u opdinskom Prostornom planu od strane nadležnih opdinskih organa. Preferirana varijanta trase se u cijelosti uklapa u prostorno-razvojnu koncepciju Viteza, te je i kao takva u konačnici i verifikovana od strane nadležnih opštinskih tijela koja su joj dala prednost u poređenju sa alternativama. Treba napomenuti da na odsjeku Selište-Vitez, dodatna alternativa preferiranoj varijanti trase je eventualno i usvojena varijanta trase u Prostorno planskoj dokumentaciji Opdine Vitez, a za koju trenutno ne postoji tehnička dokumentacija koja bi potvrdila mogudnost njene realizacije. Na bazi preliminarnih analiza uticaja na naseljena mjesta urađenih u okviru ovog dokumenta, usvojena varijanta trase u Prostorno planskoj dokumentaciji na lokaciji Šafradinovo selo nijepovoljnija u poređenju sa preferiranom varijantom sa aspekta negativnih uticaja na stanovništvo i objekte. Alternativa preferiranoj varijanti trase brze ceste na odsjeku Mali Mošunj-Dolac u Nevid Polju je eventualno usvojena varijanta trase u Prostorno planskoj dokumentaciji Opdine Novi Travnik. Ni za ovu varijantu ne postoji tehnička dokumentacija koja bi potvrdila mogudnost njene realizacije. Na bazi preliminarnih analiza uticaja na naseljena područja koje su urađene u ovom dokumentu, usvojena trasa u Prostorno planskoj dokumentaciji na lokalitetu Nevid Polja je povoljnija sa aspekta negativnog uticaja na stanovništvo i objekte. Ovaj problem se treba razmotriti i riješiti kroz naredne faze projektovanja, respektujudi činjenicu da ova varijanta treba biti razrađena na istom tehničkom nivou kako bi se mogla adekvatno porediti sa preferiranom. Što se tiče alternative "neizgradnja brze ceste“ za ovu dionicu, preferirana varijanta se dobro uklapa s aspekta trenutnog stanja i svih aspekata zaštite okoliša. Sa aspekta tehničko-eksploatacionih karakteristika, funkcionalno-saobradajne podobnosti, potrebnog vremena građenja i mogudnosti za faznu izgradnju, preferirana varijanta trase ima značajne prednosti u odnosu na ovu alternativu.

Enova d.o.o. Sarajevo

125

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva –petlja Nevid Polje

8

NAZNAKE POTEŠKODA PRI IZRADI SUO

Ključna poteškoda u fazi izrade SUO je bila neujednačenost tehničke/projektne dokumentacije za dionicu brze ceste Lašva-Donji Vakuf (Lašva-petlja Nevid polje), te time i različit nivo informacija i detalja koji su bili dostupni za pojedine dionice. Konsultantima su bili dostupni Generalni projekat za 54 km brze ceste, zatim Idejni projekat za prvih 18 km (Lašva-Mali Mošunj), te Glavni projekat za 9 km brze ceste oko Viteza (Selište-Mali Mošunj). Nepostojanje monitoringa i podataka o nultom stanju kvaliteta okoliša (zraka, vode, tla, nivo buke i sl.) u područje uticaja planiranog zahvata je jedna od poteškoda sa kojom se susreo tim konsultanata na izradi SUO.

Enova d.o.o. Sarajevo

126

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva –petlja Nevid Polje

9

MONITORING

Monitoring program odnosi se na monitoring tokom izgradnje, a obuhvata u osnovi u sljedede: − Monitoring u postupku nabavke materijala, − Monitoring u postupku transporta materijala, − Monitoring emisija sa gradilišta i stanja okoliša u zoni građenja i − Monitoring neometanog i sigurnog odvijanja prometa. Obaveza monitoringa kod nabavke materijala, odnosni se na inspekciju, a u svrhu provjere da li pogoni i postrojenja od kojih se vrši nabavka posjeduju zvanično odobrenje za rad. Cilj monitoringa je osigurati da su pogoni i postrojenja usklađeni sa zahtjevima okoliša, zdravlja i sigurnosti. Premda ova obaveza nije eksplicite navedena, Izvođač radova, de u postupku odabira dobavljača građevinskih materijala, zatražiti od njih da dostave važede okolišne i dozvole za rad. Monitoring kod transporta materijala odnosi se na provjeru načina transporta, a provodit de ga Inženjer zaštite okoliša i zaštite na radu. Predviđene mjere (transport nakvašenog ili pokrivenog tereta) imaju za cilj smanjiti emisiju prašine pri transportu. Inženjer zaštite okoliša, de svakodnevno boraviti na gradilištu i vršiti vizualni nadzor nad transportnim vozilima. Monitoring emisija sa gradilišta i stanja okoliša u zoni građenja se odnosi na monitoring buke, emisija prašine u zrak, emisija onečišdenja u vodu. Ostale vrste monitoringa odnose se na nadzor odvijanja prometa na gradilištu u svrhu sigurnosti vozila i pješaka i osiguranja alternativne prometnice, tamo gdje je to potrebno. Ometanje prometa tijekom gradnje je analizirano kroz Projekt reguliranja prometa, te su ponuđena odgovarajuda rješenja, koja trebaju biti predmetom nadzora od strane odgovornog lica, odnosno Inženjera zaštite na radi i zaštite okoliša.

Enova d.o.o. Sarajevo

127

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Potencijalni utjecaj Uznemiravanje bukom ljudi, životinja i radnika Zagađivanje vode i zemljišta uljima i mastima, povedanje suspendiranih materija u vodotoku, itd, a zbog neprikladnog skladištenja materijala , odlaganja otpada, građenja u vodotoku, i sl. Zagađivanje prašinom od transporta i zemljanih radova

Koji parametri de biti pod monitoringom?

Gdje de se obavljati monitoring parametara?

Kako de se obavljati monitoring parametara

Nivoi buke

U blizini naselja

U skladu sa JUS U.J6.039

Kada de se obavljati monitor. parametara? (učestalo mjerenje ili konstantno) Jedanput mjesečno i na pritužbu

Ukupno rastvorene suspendirane materije , mineralna ulja

Na mjernim profilima na vodotoku Lašva.

Dinamiku monitoringa prilagoditi dinamici građenja, odnosno na određenim mjernim profilima vršiti monitoring onda kada se radovi izvode u njihovoj zoni.

Standardne fizikalno kemijske metode Jedanput mjesečno tokom gradnje i dodatno na pritužbu.

Kontrola pokrivenosti vozila tokom transporta, kontrola primjene mjera prevencije za smanjenje prašineprskanje vodom.

Duž zone građenja, posebno u naseljeni mjestima i u blizini poljoprivrednih parcela

Vizualni monitoring

Svakodnevno

Tabela 43. Program monitoringa emisija sa gradilišta

Enova d.o.o. Sarajevo

128

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Faza

Prekid prometa za vrijeme izvođenja radova

Dobava građevinskog materijala

Zaštita voda opasnost od onečišdenja vode

Upravljanjenje otpadom

Sigurnost osoblja

Koji parametar treba pratiti?

Kretanje prometa

Posjedovanje službenih suglasnosti ili važedih dozvola za obavljanje aktivnosti Usklađenost izvođenja monitoring programa sa planiranim obimom ispitivanih parametara, mjestima uzorkovanja, načinom izvođenja i učestalošdu. ----------------Izgrađenost sustava odvodnje, sanitarnih čvorova i uređaja za prečišdavanje voda Propisan prijevoz, skladištenje i odlaganje otpada i ostali aspekti definirani Planom upravljanja otpadom Zaštitna oprema, organizacija rada na gradilištu

Enova d.o.o. Sarajevo

Gdje se taj parametar treba pratiti?

Kako se parametar treba pratiti?/ vrsta opr. za monitor.

Kada param. treba pratiti? (učestalost mjerenja ili kontinuirano)

Na i u blizini gradilišta

Pregled, promatranje, usporedba sa Izvođačevom izjavom o metodi

Jednom sedmično u vršnim i nevršnim razdobljima

Nisu dostupni

Izvođač, Nadzorni inženjer

Na svim materijalima koji se koriste u izvođenju radova

Pregled

Prije početka radova

Nisu dostupni

Izvođač, Nadzorni inženjer

Otjecanje sa gradilišta trase i objekata

----------------Na gradilištu za vrijeme izvođenja radova

Odlagališta; kampovi za radnike, gradilište

Pregled jednom sedmično Nenajavljen i inspekcijski pregled za vrijeme radova Pregled

----------------Pregled

Pregled, nadzor

Odgovornost za monitoring

Izvođač; FDC; Nadzorni inženjer, inspektorat za okoliš i vodu Minimalni,

--------------------Pregled jednom sedmično za vrijeme gradnje objekata Nenajavljen i inspekcijski pregled za vrijeme radova Sedmično za vrijeme radova i ovisno o tužbama kako bi se osiguralo poštivanje domadeg zakonodavstva

Pregled i Nenajavljene usporedba za inspekcije za Izvođačevom vrijeme radova i izjavom o prema tužbi metodi Tabela 44. Nadzor poštovanja mjera zaštite okoliša

Gradilište i kampovi za radnike

Troškovi

---------------Minimalni,

Minimalni,

Nisu dostupni

-----------------Izvođač; ACFBiH; Nadzorni inženjer, inspektorat za okoliš i vodu

Izvođač; ACFBiH; Nadzorni inženjer

Nadzorni inženjer , ACFBiH

129

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

10 ZAKLJUČAK U okviru izrade Studije uticaja na okoliš analiziran je namjeravani zahvat, šira i uža lokacija i područje utjecaja zahvata kroz odnos zahvata s dokumentima prostornog uređenja. Nakon toga procijenjeni su mogudi negativni i pozitivni uticaji koji bi nastali izgradnjom brze ceste, kao i mjere kojima se negativni uticaji mogu spriječiti odnosno ublažiti. U odabiru preferirane trase, jedan od zadataka Projektanta (Generalnog projekta) bio je uklapanje tehničkog rješenja u postojede prostorne planove, čemu je najvedim dijelom Projektant i udovoljio. Međutim, potrebno je istadi postojanje nekoliko kolizija preferirane varijante trase sa postojedom Prostorno planskom dokumentacijom, koje je neophodno usuglasiti sa nadležnim predstavnicima tri opdine Srednjobosanskog kantona. Radi se o tri glavna lokaliteta: Merdani, Šafradinovo Selo i Nevid Polje, u opdinama Busovača, Vitez i Novi Travnik, gdje preferirano tehničko rješenje trase značajno odstupa od usvojenog koridora u njihovim prostornim planovima. Na osnovu analize kolizije naseljenih područja sa preferiranom varijantom trase brze ceste, može se redi da su trase brze ceste usvojene u Prostornim planovima u mjestu Merdani i Nevid Polje prihvatljivije sa aspekta uticaja na stanovništvo i naseljena područja u odnosu na preferiranu varijantu trase brze ceste, dok to nije slučaj sa lokacijom Šafradinovo Selo, gdje trasa iz Prostornog plana ima vedi negativni uticaj na naseljena područja nego preferirana trasa. Uticaj planiranog zahvata na stanovništvo i naseljena područja je izuzetno značajan i zahtijeva vrlo brojne i skupe mjere ublažavanja i zaštite. Preferirana varijanta trase nalazi se u koliziji sa objektima (stambena, komercijalna, poljoprivredna) koji se moraju srušiti, ukoliko se želi graditi cesta preferiranom varijantom trase.

Enova d.o.o. Sarajevo

130

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

11 LISTA PRILOGA Prilog 1. Karta predmetnog projekta- Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, dionica: Lašva-petlja Nevid Polje , prema Studiji izvodljivosti, (R 1:50.000) Prilog 1a. Karta predmetnog projekta – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, dionica: Lašva-petlja Nevid Polje , prema Idejnom projektu, (R 1:50.000) Prilog 2. Karta predmetnog projekta – dionice: 0, I i II Lašva-Šafradini (R 1:25.000) Prilog 3. Karta predmetnog projekta – dionice: III-IV-1 Šafradini-petlja Nevid Polje (R 1:25.000) Prilog 4. Karta urbanih područja duž preferirane varijante brze ceste - dionice: 0, I i II Lašva-Šafradini (R 1:25.000) Prilog 5. Karta urbanih područja duž preferirane varijante brze ceste - dionice: III-IV1 Šafradini-petlja Nevid Polje (R 1:25.000) Prilog 6. Karta namjene/korištenja zemljišta duž preferirane varijante brze ceste- dionice: 0, I i II Lašva-Šafradini (R 1:25.000) Prilog 7. Karta namjene/korištenja zemljišta duž preferirane varijante brze ceste- dionice: III-IV1 Šafradini-petlja Nevid Polje (R 1:25.000) Prilog 8. Karta infrastrukturnih sistema duž preferirane varijante dionice brze ceste (Lašva –petlja Nevid Polje) (R 1:50.000) Prilog 9. Zaključak o izradi SUO za izgradnju brze ceste Lašva –Donji Vakuf Prilog 10. Relevantni zakonski okvir Prilog 11. Nulto stanje kvaliteta površinskih i podzemnih voda duž preferirane varijante brze ceste Prilog 11.1. Parametri kvaliteta vode rijeke Lašve duž preferirane varijante brze ceste Prilog 11.2. Podaci o kvalitetu vode za pide sa izvorišta Trebešnica u Novoj Biloj Prilog 11.3. Fizičko-hemijska analiza voda sa izvorišta Kremenik Prilog 11.4. Bakteriološka analiza vode iz bunara VB-2 sa izvorišta Kremenik

Enova d.o.o. Sarajevo

131

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Prilog 1. Karta predmetnog projekta- Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, dionica : Lašva-petlja Nevid Polje(R 1:50.000), prema Studiji izvodljivosti

Enova d.o.o. Sarajevo

132

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Prilog 1a. Karta predmetnog projekta- Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, dionica : Lašva-petlja Nevid Polje(R 1:50.000), prema Idejnom projektu

Enova d.o.o. Sarajevo

133

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Prilog 2. Karta predmetnog projekta – Dionice: 0, I i II Lašva-Šafradini (R 1:25.000)

Enova d.o.o. Sarajevo

134

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Prilog 3. Karta predmetnog projekta – Dionice: III-IV-1 Šafradini-petlja Nevid Polje (R 1:25.000)

Enova d.o.o. Sarajevo

135

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Prilog 4. Karta urbanih područja duž preferirane varijante brze ceste - Dionice: 0, I i II LašvaŠafradini (R 1:25.000)

Enova d.o.o. Sarajevo

136

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Prilog 5. Karta urbanih područja duž preferirane varijante brze ceste - Dionice: III-IV1 Šafradini-petlja Nevid Polje (R 1:25.000)

Enova d.o.o. Sarajevo

137

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Prilog 6. Karta namjene/korištenja zemljišta duž preferirane varijante brze ceste- Dionice: 0, I i II Lašva-Šafradini (R 1:25.000)

Enova d.o.o. Sarajevo

138

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Prilog 7. Karta namjene/korištenja zemljišta duž preferirane varijante brze ceste- dionice: IIIIV1 Šafradini-petlja Nevid Polje (R 1:25.000)

Enova d.o.o. Sarajevo

139

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Prilog 8. Karta infrastrukturnih sistema duž preferirane varijante brze ceste Lašva-Donji Vakuf, dionica: Lašva –petlja Nevid Polje (R 1:50.000)

Enova d.o.o. Sarajevo

140

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Prilog 9. Zaključak o izradi SUO za izgradnju brze ceste Lašva –Donji Vakuf

Enova d.o.o. Sarajevo

141

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Enova d.o.o. Sarajevo

142

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Enova d.o.o. Sarajevo

143

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Enova d.o.o. Sarajevo

144

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Enova d.o.o. Sarajevo

145

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Prilog 10. Relevantni zakonski okvir

Enova d.o.o. Sarajevo

146

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

U cilju izrade Studije utjecaja na okoliš Dionice: Lašva-Nevid Polje, sljedede zakonodavstvo je uzeto u obzir: 1. Zakon o zaštiti okoliša (“Službene novine FBiH”, br. 33/03), 2. 2. Zakon o izmjenama i dopunama zakona o zaštiti okoliša (“Službene novine FBiH”, br. 38/09), 3. Zakon o zaštiti okoliša (“Službene novine kantona Središnja Bosna”, br. 4/05), 4. Zakon o prostornom planiranju i korištenju zemljišta (“Službene novine FBiH”, br. 02/06, 72/07, 32/08), 5. Zakon o građenju (“Službene novine FBiH”, br. 34/07), 6. Zakon o prostornom uređenju (“Službene novine kantona Središnja Bosna“, br. 11/05), 7. Zakon o prostornom uređenju (“Službene novine kantona Zenica-Doboj“, br. 2/04, 2/08), 8. Pravilnik o pogonima i postrojenjima za koje je obavezna procjena uticaja na okoliš i pogonima i postrojenjima koji mogu biti izgrađeni i pušteni u rad samo ako imaju okolinsku dozvolu (“Službene novine FBiH”, br. 19/04), 9. Pravilnik o pogonima i postrojenjima koji se mogu izgraditi i pustiti u rad samo ako imaju okolinsku dozvolu (“Službene novine kantona Središnja Bosna”, br. 5/06), 10. Pravilnik o pogonima i postrojenjima koji mogu biti izgrađeni i pušteni u rad samo ako imaju okolinsku dozvolu (“Službene novine kantona Zenica-Doboj“, br.12/05), 11. Zakon o zaštiti zraka (“Službene novine FBiH”, br. 33/03), 12. Zakon o upravljanju otpadom (“Službene novine FBiH”, br. 33/03), 13. Zakon o zaštiti prirode (“Službene novine FBiH”, br. 33/03), 14. Zakon o šumama („Službene novine FBiH”, br. 20/02, 29/03), 15. Zakon o vodama (“Službene novine FBiH”, br. 70/06), 16. Zakon o rudarstvu (“Službeni list R BiH”, br 24/93, 13/94, 6/08), 17. Zakon o komunalnim djelatnostima (“Službene novine FBiH”, br. 20/90), 18. Zakon o građevinskom zemljištu („Službene novine FBiH”, br. 67/05), 19. Zakon o poljoprivrednom zemljištu („Službene novine FBiH”, br. 2/98), 20. Zakon o koncesijama (“Službene novine FBiH”, br. 40/02, 61/06), 21. Zakon o zaštiti dobara koja su odlukama komisije za zaštitu nacionalnih spomenika proglašena kao nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine (“Službene novine FBiH”, br. 2/02), 22. Uredba o uređenju gradilišta, obaveznoj dokumentaciji na gradilištu i sudionicima u građenju („Službene novine FBiH“, br. 48/09), 23. Uredba o građevinama i zahvatima od značaja za Federaciju Bosne i Hercegovine i građevinama, djelatnostima i zahvatima koji mogu u znatnoj mjeri uticati na okoliš, život zdravlje ljudi Federacije Bosne i Hercegovine i šire, za koju urbanističku saglasnost izdaje Federalno ministarstvo prostornog uređenja (“Službene novine FBiH”, br. 85/07), 24. Pravilnik o kategorijama otpada sa listama (“Službene novine FBiH”, br. 09/05), 25. Pravilnik o uslovima za određivanje zona sanitarne zaštite i zaštitnih mjera za izvorišta voda koje se koriste ili planiraju da koriste za pide (“Službene novine FBiH”, br. 51/02), 26. Uredba o selektivnom prikupljanju, pakovanju i označavanju otpada (“Službene novine FBiH”, br. 38/06), 27. Uredba o opasnim i štetnim materijama u vodama (“Službene novine FBiH”, br. 43/07), 28. Pravilnik o načinu obračunavanja, postupku i rokovima za obračunavanje i pladanje i kontroli izmirivanja obaveza na osnovu opde vodne naknade i posebnih vodnih naknada (“Službene novine FBiH”, br. 92/07), 29. Pravilnik o graničnim vrijednostima emisije zagađujudih materija u zrak (“Službene novine FBiH”, br. 12/05), 30. Pravilnik o monitoringu emisija zagađujudih materija u zrak (“Službene novine FBiH”, br.12/05), 31. Pravilnik o monitoringu kvaliteta zraka (“Službene novine FBiH”, br. 12/05),

Enova d.o.o. Sarajevo

147

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

32. Pravilnik o graničnim vrijednostima opasnih i štetnih materija za tehnološke otpadne vode prije njihovog ispuštanja u sistem javne kanalizacije odnosno u drugi prijemnik (“Službene novine FBiH”, br. 50/07), 33. Pravilnik o graničnim vrijednostima opasnih i štetnih materija za vode koje se nakon prečišdavanja iz sistema javne kanalizacije ispuštaju u prirodni prijemnik (“Službene novine FBiH”, br. 50/07), 34. Pravilnik o registru zagađivanja i postrojenjima (“Službene novine FBiH”, br. 82/07), 35. Pravilnik o uvjetima mjerenja i kontrole sadržaja sumpora u gorivu („Sl. novine FBiH“, br. 6/08), 36. Pravilnik o sadržaju, obliku, uvjetima, načinu izdavanja i čuvanja vodnih akata (“Službene novine FBiH”, br. 6/08), 37. Odluka o kvalitetu tečnih naftnih goriva (“Sl. glasnik BiH”, br. 27/02), 38. Pravilnik o higijenskoj ispravnosti vode za pide (”Službeni list RBiH“, br. 2/92; 13/94), 39. Uredba o klasifikaciji voda međurepubličkih vodotoka, međudržavnih voda i voda obalnog mora Jugoslavije (”Službeni list SRBiH“, br. 19/80), 40. Uredba o klasifikaciji voda i voda obalnog mora Jugoslavije u granicama SRBiH (“Službeni list SRBiH”, br. 19/80), 41. Uredba o kategorizaciji vodotoka ( “Službeni list SRBiH”, br. 42/67), 42. Odluka o izmjeni kriterija za proglašenje dobara nacionalnim spomenicima (“Sl. glasnik BiH”, br. 15/03), 43. Odluke o nacionalnim spomenicima (“Sl. glasnik BiH”, br. 15/03), 44. Odluke o proglašenju nacionalnim spomenikom (“Sl. glasnik BiH”, br. 23/03), 45. Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika - Odluke (“Sl. glasnik BiH”, br. 43/03), 46. Uputstvo o utvrđivanju dozvoljenih količina štetnih i opasnim materija u zemljištu metode njihovog ispitivanja („Službene novine FBiH“, br. 11/99),

Enova d.o.o. Sarajevo

148

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Prilog 11. Nulto stanje kvaliteta površinskih i podzemnih voda duž preferirane varijante brze ceste

Enova d.o.o. Sarajevo

149

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Prilog 11.1. Parametri kvaliteta vode rijeke Lašve duž preferirane varijante brze ceste

Enova d.o.o. Sarajevo

150

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

TABELA: PARAMETRI KVALITETA VODE RIJEKE LAŠVE NA OSAM MJERNIH PROFILA MP1-MP8 DUŽ PREFERIRANE VARIJANTE BRZE CESTE

Parametri Datum Temperatura (oC) Mutnoda (NTU) pH vrijednost Elektroprovodljivost na 20 oC (_S/cm) Suspend. Mat. na 105 oC (mg/l) Rastvoreni kisik (mg/l) Zasidenost kisikom (%) Amonijačni nitrogen (mg N/l) N po Kjeldahlu (mg N/l) Nitratni nitrogen (mg N/l) Nitritni nitrogen (mg N/l) Ukupni nitrogen (mg N/l) Orto-fosfati (mg/l P) Ukupni fosfor (mg/l P)

Enova d.o.o. Sarajevo

Lašva na profilu V.S. Merdani (MP1) 09.09.2009. 13 2,7 7,83

Lašva nizvodno od Viteza (MP2) 09.09.2009. 12,5 3,1 7,89

Lašva uzvodno od Viteza (MP3) 09.09.2009. 12 2,6 7,87

Lašva uzvodno od ušdaGrlovnice (MP4) 09.09.2009. 11 2,4 7,83

Lašva nizvodno od Plave vode (MP5) 09.09.2009. 10,5 3,9 7,71

Lašva uzvodno od Plave vode (MP6) 09.09.2009. 12,5 4,9 7,53

Lašva uzvodno od Travnika (MP7) 09.09.2009. 13 4,0 7,54

388

406

398

379

384

448

457

30

3

3

14

10

10

17

3

12

>6

8,40

7,88

8,61

8,45

7,45

5,40

4,88

8,02

75-90

106,2

105,6

108,5

106,8

93,4

67,9

64,7

101,8

0,1-0,25

0,10

0,19

0,16

0,18

0,49

1,23

0,09

1,68

1,68

1,68

1,96

2,24

3,08

1,68

0,5-1,5

2,06

2,06

1,81

2,04

1,72

2,02

1,59

0,01-0,03

0,072

0,059

0,039

0,050

0,039

0,065

0,045

3,812

3,799

3,529

4,050

3,999

5,165

3,315

0,094

0,101

0,106

0,100

0,126

0,204

0,127

0,144

0,167

0,165

0,173

0,311

0,298

0,179

MDK*

5,8-8,5

0,1-0,25

Lašva uzvodno od Turbeta (MP8) 09.09.2009. 13,5 4,4 7,75 441

0,15 1,68 1,73 0,028 3,438 0,119 0,156

151

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Parametri Ukupna ulja i masti (mg/l) Potrošnja KMnO4 (mg O2/l) nefiltrirani

MDK*

12

Lašva na profilu V.S. Merdani (MP1)

Lašva nizvodno od Viteza (MP2)

Lašva uzvodno od Viteza (MP3)

Lašva uzvodno od ušdaGrlovnice (MP4)

Lašva nizvodno od Plave vode (MP5)

Lašva uzvodno od Plave vode (MP6)

Lašva uzvodno od Travnika (MP7)

Lašva uzvodno od Turbeta (MP8)

24

11

22

23

19

35

41

32

9,48

12,33

9,80

8,53

14,54

24,65

18,33

14,22

* MDK- maksimalno dozvoljene koncentracije prema Uredbi o opasnim i štetnim tvarima u vodama („Službene novine FBiH“, br. 43/07) i Uredbi o klasifikaciji voda i voda obalnog mora Jugoslavije u granicama SR BiH („Službeni List SR BiH“, br. 19/80)

Enova d.o.o. Sarajevo

152

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Prilog 11.2. Podaci o kvalitetu vode za pide sa izvorišta Trebešnica u Novoj Biloj

Enova d.o.o. Sarajevo

153

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

PODACI O KVALITETU VODE ZA PIDE SA IZVORIŠTA TREBEŠNICA U NOVOJ BILOJ (Juli 2009.g.)

Enova d.o.o. Sarajevo

154

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Enova d.o.o. Sarajevo

155

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Prilog 11.3. Fizičko-hemijska analiza voda sa izvorišta Kremenik

Enova d.o.o. Sarajevo

156

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

FIZIČKO-HEMIJSKA ANALIZA VODA SA IZVORIŠTA KREMENIK (Bunar VB-2)

Parametar

MDK

Datum Vrijeme uzimanja uzoraka Protok (l/s) Temperatura zraka (oC) Temperatura vode (oC) Miris Ukus Mutnoda (NTU) pH vrijednost Uk. Ispar. ostatak na 105 oC (mg/l) Suspend. čvrste supstance (mg/l) Rastvoreni oksigen (mg O2/l) Zasidenost oksigenom (%) Elektroprov. na 20 oC (_S/cm) Ukupna tvrdoda (mg CaCO3/l) Karbonatna tvrdoda (mg CaCO3/l) Nekarb. tvrdoda (mg CaCO3/l) Kalcij (mg/l) Magnezij (mg/l) Kalij (mg/l) Natrij (mg/l) Mangan (mg/l) Željezo ukupno(mg/l) Slobodni karbon dioksid (mg/l) Kloridi (mg/l) Amonijačni nitrogen (mg N/l) Nitratni nitrogen (mg N/l) Nitritni nitrogen (mg N/l) Fosfat - orto (mg P/l) Silicijum dioksid (mg/l) Sulfat (mg SO4/l) Utrošak KMnO4 (mg/l) BPK5 (mg O2/l) Hidrokarbonati (HCO3)

8 - 12 bez bez 2,4 6,8 - 8,5 1000 bez 85 600 200 50 12 150 0,05 0,3 200 0,1 10,0 0,005 0,15 20 200 12 -

Enova d.o.o. Sarajevo

VB-2 04.12.2002. 11:35 6,0 8,3 bez bez 0,17 7,38 322 0,60 8,3 86 471 244 212 32 76,9 12,6 1,35 3,60 0,001 0,007 3,7 7,5 0,0 0,82 0,0 0,030 4,15 26,8 1,26 0,22 258,6

14.12.2002. 12:50 6,0 8,4 bez bez 0,25 7,35 310 0,90 8,4 85 473 252 218 34 77,7 14,1 1,05 2,45 0,001 0,007 4,6 8,0 0,0 0,89 0,0 0,041 3,58 24,8 0,95 0,16 266,0

157

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

Prilog 11.4. Bakteriološka analiza vode iz bunara VB-2 sa izvorišta Kremenik

Enova d.o.o. Sarajevo

158

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLIŠ – Brza cesta Lašva-Donji Vakuf, Dionica: Lašva – petlja Nevid Polje

BAKTERIOLOŠKA ANALIZA VODE IZ BUNARA VB-2 SA IZVORIŠTA KREMENIK

Determinanta Ukupan broj aerobnih mezofilnih bakterija u 1 ml uzorka Ukupan broj koliformnih bakterija u 100 ml uzorka Koliformne bakterije fekalnog porijekla u 100 ml uzorka Streptokoke fekalnog porijekla u 100 ml uzorka Proteus vrste u 100 ml uzorka Sulfatoreducirajude klostridije u 100 ml uzorka Pseudomonas aeruginosa u 100 ml uzorka Identifikovane bakterije

Enova d.o.o. Sarajevo

MDK

VB-2 04.12.2002.

04.12.2002.

100

1

1

5

7

0

0

0

2

0

0

0

0

0

0

1

0

0

0

0

5

Klebsiella sp.; Citrobacter sp.

Escherichia coli; Pseudomonas sp.

159