Seçme Yazışmalar - Cilt 2 (1870-1895) [1 ed.] 9757399566 [PDF]

Zitiervorschau

ı2

kındı; Lyons ve Marsilya devrimci ayaklanmaianna ( 1 870) katıldı; Pa­ ris KoıiıUnU Uyesi; yenilgiden sonra Fransa'dan ayrıldı . - 3 1 , 75. Colins, Jean Guillaume Casear ( 1783- 1 859) - Fransız kilçUk­ burjuva iktisatçı (aslen Belçikalı) . - 144, 1 45 . Comte, Auguste ( 1798- 1 857) - Fran­ sız felsefeci ve sosyolog; pozitiviz­ min kurucusu. - 32, 49, 50, 3 1 1 , 3 1 2 , 3 1 3. Cromwell, Oliver ( 1 599-1658) - 1 7 . yuzyıl burjuva devrimi döneminde burjuvazinin ve burj u vala§ını§ soyluların lideri; 1653 'ten sonra In­ giltere, Iskoçya ve Irianda kral nai­ bi. - 298. *Cuno, Friedrich Theodor ( 1 8461 9 34) - Alman ve uluslararası işçi sınıfı hareketinin liderlerinden; sosyalist, Birinci Entemasyonalin aktif uyesi; l 872'de Amerika'ya göç etti; daha sonra Amerikan işçi örgUtU "Knights of Labor"ın (Emek Şövalyeleri) kurucularından. - 59. D *Danielson, Nikolay Frantseviç(tak­ ma adı Nikolay-on) ( 1 844- 1 9 1 8) ­ Rus iktisatçı ve yazar; 1 880 ve narodizın ideologu; 90'larda Marx'ın Kapital' inin I. (N. A. Lopa­ tin ile birlikte), II. ve III . ciltlerini Rusçaya çevirdi. - 1 10, 1 36, 198, 200, 258, 269, 29 ı. Dante, Alighieri ( 1 265 - 1 32 1 ) - BU­ yUk halyan §air. - 202. Danton, Georges-Jacq ues ( 17591794) - Fransız Devnıninin önder­ lerinden; jakobenlerin sag kanadı­ nın lideri. - 222. Darwin, Charles Robert ( 1 809-1 882) - BUyUk Ingiliz dogabilimci; biyo­ loj ik evrim kuramının kurucusu. 1 8, 93, 94, 96, 176. Deak, Ferenz ( 1 803-1 876) - Macar devlet adamı; Macar aristokrasisi liberal çevrelerinin temsilcisi;

Avusturya monarşisi ile uzlaşmayı savundu . - 1 3 1 . Demuth, Helene (Lenchen, Nim) ( 1 823-1890) - Marx'ın evinde hiz­ metçi ve ailenin yakın dostu; Marx'ın ö!UmUnden sonra Engels'in evinde yaşadı. - 166, 1 80. Descartes, Rene ( 1 596-1 650) - Fran­ sız felsefeci ve bilinıadamı, mo­ dern rasyonalizmin kurucusu. 233. Devil/e, Gabriel ( d . 1 854) - Fransız sosyalist, Fransız Işçi Part isinin et­ kin lideri; yazar, Marx'ın Kapi­ ta/'inin I. cildinin popüler yorumu­ nun ve iktisat, felsefe ve tarih konu­ larında birçok yapıtın yazarı. 178. Dietz, Johann Heinrich Wilhelm ( 1 843- 1922) - Alman sosyal­ demokrat; Sosyal-Demokrat yayı­ nevinin kurucusu; 1 88 !'den sonra Reichstag Uyesi. - 25 1 , 253. Disraeli, Benjamin ( 1 87 1 'den sonra Beaconsfield Earl'U) ( 1 804- 1 8 8 1 ) ­ Ingiliz devlet adamı ve yazar; Mu­ hafazakar Parti lideri, maliye baka­ nı ( 1 852, 1 858-59 ve 1 866-68); ba§ bakan ( 1 868 ve 1 874-80). 1 1 6. Dobrolyubov, Nikolay Aleksandroviç ( 1 836- 1 8 6 1 ) - Rus devrimci de­ mokrat; Un!U eleştirmen ve mater­ yalist filozof; Rus sosyal-demok­ rasisinin seçkin öncilsil. - 1 85. Ferdinand Domela-Nieuwenlıuis, ( 1 822-189 1 ) - Hollanda Sosyal­ Demokrat Partisi'nin kurucusu; sonralan anarşist. - 1 3 8 . D u[aı1re, Jules-Armand Stanislas ( 1 798- 1 8 8 1 ) - Fransız devlet ada­ mı; l 840'1ı yıllarda birçok bakanlık yaptı. Paris Kornununun celladı; 1 870'lerde adalet bakanı, ba§ba­ kan. - 67 . D ühring, Eugen Karl ( 1 833- 192 1 ) Alınan filozof ve iktisatçı; gerici küçük-burjuva sosyalizmin temsil­ cisi; bazı Alınan sosyal-demok­ ratların destekledigi ve pozitivizın,

353

metafizik materyalizm ve idealizm­ den derlenme bir karışını olan gö­ rüşlerin i Engels Anti-Dülıring adlı kitabında eleştirdi. - 1 8, 97, 98, 99, 102, 1 85, 237. 299. E

Eccarius, Johamı Georg ( 1 8 1 8 - 1 889) - Alman işçi, yazar; Alman ve uluslararası işçi hareketinin önde gelen kişilcrinden; Londra'da göç­ men olarak yaşadı; Haklılar Birli­ ginin ve daha sonra KomUnist Birli­ gin Uyesi; Londra'daki Alman Işçi­ ler Egitim Dernegi'nin liderlerin­ den; Birinci Enternasyonal genel konseyi üyesi; sonraları Ingiliz sen­ dika hareketine katıldı. - 22 1 . Eiclıhoff, Wilhelm ( 1 83 3 - 1 895) - Al­ man sosyalist; 1 850'li y ılların son­ larında Stieber'i polis casusu olarak teşhir etti ve bu yüzden yargılandı; 1 860'ta Ingiltere'ye göç etti; Birinci Enternasyonalin tarihini ilk yazan­ !ardan. - 2 16. Epikuros (lÖ. 342-27 1 ) - Eski Yunan materyalist fılozofu. - 167. *Ernst, Paul ( 1 866- 1 933) - Alman yazar, eleştirınen ve oyun yazan; 1 880'lerin sonlannda SosyalDemokrat Parti'ye katıldı; "Genç" lerin liderleri nden; l Ş9 l 'de Sosyal-Demokrat Partiden atıldı. 23 1 . Estrup, Jacob ( 1 825- 1 9 1 3 ) - Dani­ markalı mu hafazakar devlet adamı. - 226. F

Favre, Jules ( 1 809- 1 880) - Fransız avukat ve devlet adamı; 1 850'lerin sonlarında cumhuriyetçi buıjuva muhalefetin lideri oldu; dışişleri bakanı ( 1 870-7 1 ); Paris KornU­ nU'nUn celladı ve Enlemasyonale karşı savaşımın esin kaynagı. 28, 39, 40, 50, 52 , 53, 62. Fechner, Gustav Theodor ( 1 80 1 -

1 887) - Alınan fızikçi ve idealist fi­ lozof, psikofizigin kurucularından. - 1 8. Feuerbaclı, Ludwig ( 1 804- 1 872) Marx-öncesi dönemin bUyük mater­ yalist filozofu. - 238, 245, 299. Fichte, Johann Gottlieb ( 1762- 1 8 14) - Alman öznel idealist filozof; 18. yüzyıl sonları, 1 9 . yüzyıl başları Alınan idealizminin temsilcisi. 288. Fischer, Richard ( 1 855- 1926) - Al­ man sosyal-demokrat; Alman Sos­ yal-Demokrat Partisi'nin sekreteri. - 248, 253. Flerovski (Bervi, Vasili Vasiliyeviç) Rus iktisatçı ve sosyolog; narodnik, ütopik sosyalizminin temsilcisi; Rusya'da Işçi Sınıfının Durumu­ nun ( 1 860) yazarı. - 1 1, 38. Flocon, Ferdinand ( 1 800- 1 866) Fransız politikacı ve yazar; küçük­ burjuva demokrat; Reforme gazete­ si yayın yönetmenlerinden; 1 84857'de Geçici Hükümet üyesi. - 303. Forster, William Eduard ( 1 8 1 8- 1 886) - Ingiliz politikacı ve yapımcı; li­ beral; milletvekili. - 109, 154. Fourier, François Marie Charles ( 1772 - 1 837) - Fransız ütopik sos­ yalist. - ı s ı . 1 82. *Frankel, Leo ( 1 844-1 896) - Macar ve uluslararası işçi sınıfı hareketi­ nin ünlü kişilerinden; Birinci En­ ternasyonal genel konseyi üyesi ( 1 87 1 -72); Macar Işçi Partisinin kuruculanndan ( 1 880); Marx ve Engels'in çalışma arkadaşı. - 48. Frederick ll ( 17 12- 1786) - Prnsya kralı ( 1 740- 1 786) . - 1 62. Frederick Wilhelm ( 1620-1688) Brandenburg elektörti ( 1 640- 1688). - 289. Frederick Wilhelm lll ( 1770- 1 840) Prusya kralı ( 1797 - 1 840) . - 37. G

Gambetta, Uon Michel ( 1 838-1 882) - Fransız devlet adamı; burjuva

354

cumhuriyetçi; Ulusal Savunma Hü­ kUmeti üyesi ( 1 870-7 1 ) ; Prnsya'ya karşı illerdeki silahlı direnişin ör­ gUtleyicisi; bakanlar konseyi baş­ kanı ve dışişleri bakanı ( 1 8 8 1 -82). - 36, 39, 40, 4 1 . Geib, August ( 1 842 - 1 879) - Alman sosyal-demokrat; Sosyal-Demokrat Işçi Partisi (Ayzenahçılar) üyesi; 1 872'den itibaren parti muhasip üyesi; 1 874'ten itibaren Reichstag üyesi. - 87. Geiser, Bruno ( 1 846- 1 898) - Alman sosyal-demokrat; Die Neue Welt dergisinin genel yayın yönetmeni; partinin oportUnist kanadının lider­ lerinden. - 182. George, Henry ( 1 839 - 1 897) - Ameri­ kalı yazar; burjuva iktisatçı, kapita­ list toplumdaki tüm toplumsal çe­ lişkilerin giderilmesi için topragın burjuva kamulaştırılmasını savun­ du. - 143, 144, 145, 175, 208, 209, 2 12, 2 1 3. Gladstone, William Ewarı ( 1 8091 898) - Ingiliz politikacı ve devlet adamı; Liberal Partinin lideri; çe­ şitli hükUmetlerde bakan, başba­ kan ( 1 868-74, 1880, 1885, 1 886, 1 892-94); sık sık sosyal konularda demagojiye ve liberallere, kilçUk­ burjuvanın ve işçi sınıfının Ust ta­ bakasının liberalleri desteklemesi amacıyla yapılan, yarım-agız re­ formlara ( 1 884 seçim reformu ve diger reformlar) başvurdu. - 1 5 , 16, 5 6 , 108, 1 16, 154, 1 9 5 , 207 , 307. Gneisenau, A ugusı Wilhelm ( 1 7601 83 1 ) - Prusyalı general ve politi­ kacı; Alman halkının Napoleon egemenligine karşı bagımsızlık sa­ vaşımında çok önemli bir rol oyna­ dı. - 33. Gögg, Arnand ( 1 820- 1 897) - Alman gazeteci; kUçUk-burjnva demokrat; 1 849'da Baden geçici hükUmeti üyesi; devrimin yenilgisınden sonra Almanya'dan ayrıldı; 1870'lerde Alman sosyal-demokrasisine katıl-

dı. - 82. Goschen, George, Joaclıim, Vikont ( 1 83 1 - 1907) - Alman asıllı Ingiliz politikacı; 1 863'ten sonra milletve­ kili; birçok kez hükUmet üyesi; ekonomik sorunlara ilişkin birçok yapıtın yazarı. - 1 09 . Gould, lay ( 1 836-1 892) - Amerikalı milyoner, demiryolu kralı ve yatıc rımcı. - 1 37, 240. Grillenberger, Karl ( 1848- 1 897) Alman sosyal-demokrat; 1881 'den sonra Reichstag üyesi; 1 890'larda Alman Sosyal-Demokrat Partisinin oportünist kanadında yeraldı. 162. Grousset, Pascal ( 1 844- 1 909) · - Fran­ sız yazar ve politikacı; blankici; Ulusal Muhafız merkez komitesi ve Paris Kornilnil il yesi. - 5 1 . Guesde, Jules ( 1 845-1 922) - Fransız ve uluslararası işçi sınıfı hareketi­ nin lideri; Fransız Işçi Partisi'nin kuruculanndan ( 1 879); marksizmi Fransa'da yaygınlaştırdı; yıllarca Fransız sosyalist hareketinin dev­ rimci kanadının önderligini yaptı; oportünizme karşı savaştı; Birinci Dünya Savaşında sosyal şovenist. - 1 3 1 , 1 32, 146, 158, 249. *Guillaume-Schak, Getrude - Alman anarşist. - 196. Guizot, François Pierre Guillaume ( 1 787 - 1 874) - Fransız burjuva ta­ rihçi ve devlet adamı; 1 840'tan, Şu­ bat 1 848 Devrimine kadar Fran­ sa'nın iç ve dış politika�ını çizdi, bilyUk zengin burjuvazinin görüşle­ rini dile getirdi. - 144, 298. Gumpert, Eduard (ö. l 893) - Manc­ hester'de yaşayan Alman hekim; Marx'ın ve Engels'in dostu. - 23, 25. Gülich, Gustav ( 1 79 1 - 1 847) - Alman iktisatçı ve tarihçi; tarih ve ulusal ekonomi konulannda birçok kita­ bın yazarı. - 299.

355

H Haller, Karl Ludwig ( 1 768-1 854) lsviçreli avukat ve tarihçi; köleligin ve mutlakiyetçiliıı,in savunucusu. 274. Harcourı, William Vernon ( 1 8271904) - Ingiliz devlet adamı; libe­ ral; milletvekili; 1 873'ten itibaren önemli hükUmet görevlerinde bu­ lundu; Liberal Parti lideri ( 1 89498). - 109. Hardie, James Keir ( 1 856- 1 9 1 5 ) - In­ giliz i§ç i hareketinin önderi; refor­ mist; Isko çya I§çi Partisi ( 1 888) ve Bagıınsız l§çi Partisi ( 1 89 3 ) kuru­ cusu ve lideri; l§çi Partisi lideri. 307. *Harkness, Margareı (takma adı John Law) - Ingiliz yazar; Sosyal­ Demokrat Federasyon üyesi. - 2 16. Harney, George lu/ian ( 1 8 17 - 1 897) ­ Ingiliz i§çi hareketinin önderlerin ­ den; çarıisı hareketin sol kanat li­ derlerinden; Kardeş Demokratlar Derneginin kurucusu; The Northem Sıar, Red Republican (haftalık) ve diger çartist yayıniann genel yayın yönetmeni. - 282. Harrison Frederic ( 1 8 3 1 - 1923) - In­ giliz yazar; August Comte yanlısı. - 3 1 2. Harrington - Bkz. Cavendish, Spen­ cer Compton. Hasenclever, Wilhelm ( 1 837-1 889) Alman §air; Lassaile yanlısı. - 79, 85. Hasselman, Wilhelm (d. l 844) - Las­ saile yanlısı Genel Alman Işçiler Derneginin liderlerinden; 1 87 1 75'te Neuer Social-Demokrat'ın ge­ nel yayın yönetmeni; 1 880'de anar­ §ist görU§lerinden dolayı Alman Sosyal-Demokrat Partisinden çıka­ nldı. - 79, 85. Hatıfeldt, Sophie von ( 1 805 - 1 8 8 1 ) Lassaile'ın dostu ve izleyicisi. 252. Haussmann, Georges Eugene ( 1 8091 89 1 ) - Fransız politikacı; bona-

partist; Seine bölgesi polis §efi ( 1 853-70); Paris'in bayındırlık ça­ lışmalannı yönetti . - 2 1 . Haxthausen, Augusl ( 1 792- 1 866) Prusyalı subay ve yazar; Rus top­ rak ilişkilerinde kornUn sisteminin kalıntıları konulu bir kitabın yaza­ n; gerici feodalist . - 46, 104. Heber/, Jacques-Rene ( 1 757- 1794) Fransız Devrimine katıldı; jako­ benlerin sol kanadının lideri. - 222. Hegel, Georg Wilhelm Friedrich ( 1770- 1 8 3 1 ) - Klasik Alman felse­ fesinin seçkin temsilcisi; nesnel idealist; en geni§ kapsamıyla idea­ list diyalektigin savunucusu. - 18, 69, 74, 195, 199, 202, 244, 246, 26 1 , 262, 288, 306. Heine, Heinrich ( 1797-1 856) - Dev­ rimci Alman şairi. - 27 . He/d, Adolf ( 1 844-1 880) - Alman burjuva iktisatçı; Bonn Üniversitesi profesörU. - 1 8 . Hellwald, Friedriclı ( 1 842-1 892) Avusturyalı etnograf, cografyacı ve tarihçi. - 94. Helmlıoltı, Herman Ludwig Ferdi­ nand ( 1 82 1 - 1 894) - Alman fizikçi ve fizyolog. - 99. Henning, Leopold ( 1 79 1 - 1 866) - He­ gelci Alman filozof; Hegel'in ölü­ mUnden sonra yayınlanan bUtUn eserlerinde Science of Logic ' i n [Mantık Bilimi] v e Encyclopaedia of Phi/osoplıical Sciences'ın (Felse­ fi Bilimler Ansiklopedisi) editörlO­ gunu yaptı. - 261 . Hepner, Adolf ( 1 846-1923) - Alman sosyal-demokrat; Der Volksiaat ga­ zetesinin yayın yönetmenlerinden; Enternasyoııalin Lahey kongresin­ de delege ( 1 872); daha sonra ABD'ye göç etti. - 39, 7 1 , 98. Herıen, Aleksandr lvanoviç ( 1 8 1 2 1 870) - R u s devrimci demokrat; materyalist filozof ve yazar; l 852'den sonra Ingiltere'de ya§adı ve "ÖzgUr Rusya Basımevi"ni kur­ du; Polyamaya Zvezda (Kutup Yıl­ dızı) dergisini ve Kolokol (Çan) ga-

356

zetesini yayınladı. - 1 04. Hilditclı, Richard - 19. yüzyıl ortaları Ingiliz iktisatçısı; topragın kamu­ la�tırılmasını savundu . - 144. Hins, Eugene ( 1 839- 1 923) - Birinci Enternasyonalin Belçika �ubelerini örgtitleyenlerden; Belçika federal konseyi üyesi; önceleri Proudhon, daha sonra Bakunin yanlısı. - 63. Hirsch, Karl ( 1 84 1 - 1 900) - Alman sosyal-demokrat; gazeteci; Liebk­ necht'le birlikte Leipzig'de Demok­ ra/ische Wochenblall'ın yayın yö­ netmenligini yaptı; August Bebel'in ve Wilhelm Liebknecht'in tutuklan­ masından sonra sosyal- demokrat gazete Der Volkstaat'ın genel yayın yönetmeni oldu; Sosyalistler Yasa­ sı yürürlükte oldugu sırada Fransa, Belçika ve Ingiltere'de ya�adı, bi­ limsel sosyalisı görti�leri tanıtmaya çalıştı. - 126; 127. Hobbes, Thomas ( 1 588- 1 679) - Ingi­ liz filozof; mekanik materyalizmin temsilcisi. - 94, 244. Höchberg, Karl ( 1 85 3 - 1 885) - Alman sosyal reformcu; zengin bir tUcca­ rın oglu; l 876'da Sosyal- Demokrat Partiye katıldı; reformisı gazete ve dergiler kurdu ve finanse etti. 102, 1 1 8, 126, 129. Hohenzollernler Brandenburg prensleri hanedam ( 1 4 1 5- 1701); Prusyalı kralları ( 1 7 0 1 - 1 9 1 8) ve Alman imparatorları ( 1 87 1 - 1 9 1 8) . - 33, 36, 1 0 1 . '1'Hubert, Adolph - Ingiltere'de ya�a­ yan Fransız göçmen ; Birinci Enter­ nasyonal Uyesi. - 52. Hıaley, Thomas Henry ( 1 825- 1 895) ­ Ingiliz biyolog; Darwin'in dostu ve izleyicisi, kuramlarının savunucu­ su; felsefede tutarsız materyalist. . 3 12. *Hyndman, Henry Mayer ( 1 8421 92 1 ) - Ingiliz sosyalist; 1 884'te Sosyal-Demokrat Federasyona dö­ nUştUrUlen Demokrat Federasyo­ nun kurucu ( 1 8 8 1 ) ve liderlerinden; i�çi hareketinde oportti nist ve bölti-

cU politika izledi; sonraları Ingiliz Sosyalist Partisinin liderlerinden biri oldu ama emperyalist savaşı destekledigi için 1 9 1 6'da partiden kovuldu. - 1 33, 148, 154, 17 1 , 2 1 1 , 22 1 , 224, 306, 307 .

lbsen, Henrik ( 1 828-1906) - Ünlü Norveçli oyun yazarı. - 233.

1 Jacobi, Abraham ( 1830- 1919) - Al­ man hekim; KomUnist Birlik üyesi; Köln Komünist Duruşması( 1 852) sanık.larından; jurinin beraat ettir­ mesine karşın "majesteleri"ne ha­ karet eııigi için hapis kaldı; 1 853'te lngiltere'ye, oradan da ABD'ye kaç­ tı, marksist propagandalarını Ame­ rikan basınında sürdürdü. - 26 1 . Jollymeyer - Bkz. Schorlemmer. Jung, Hermann ( 1 830- 1901) - Ulusla­ rarası ve !sviçre işçi sınıfı hareke­ tinin önderlerinden; Birinci Enter­ nasyonal genel konseyi üyesi; La­ hey kongresinden ( 1 872) önce En­ ternasyonalde Marx'ın çizgisini destekledi; 1 872 sonbaharında Ingi­ liz Federal Konseyinin reformisı kanadına katıldı ve 1 877'den sonra işçi hareketinden çekildi. - 22 1 . K Kanı, /mman11el ( 1724-1 804) - Klasik Alman felsefesinin kurucusu. - 98, 244, 261 , 288, 3 1 6 . Kaufmann, 11/arion lgnatyeviç ( 1 8481 9 16) - Rus. burjuva iktisatçı, St. Petersburg Üniversitesi profesörti; paranın dolaşımı ve kredi Uzerine birçok kitabın yazarı. - 1 1 5. *Kawsky, Karl ( 1 854- 1938) - Alman sosyal-demokrat; yazar; Neue Zeit'in genel yayın yönetmeni ( 1 883-19 17); Marksisliere 1 880'ler­ de katıldı, marksist kurarn Uzerine

357

yazdıgı h irçok e ser, yanlışianna karşın, marsızınin yaygınlaşması­ na olumlu katkı yaptı; sonraları oportUnist ve Alınan sosyal demok­ rasisinde ve Ikinci Enternasyonalde ınerkeziyeıçiligin ideologu. - 1 35 , 1 54, 1 75, 1 80, 1 86, 1 88, 250, 254, 255, 27 1 , 273, 322, 323. Kautsky. Louise (d . l 860-. 1 9 37'den sonra) - Avusturyalı sosyalist; Karl Kautsky'nin ilk karısı, Engels'in sekreteri ( 1 890'dan sonra). - 223. 250, 323. *Kautsky, Minna ( 1 837- 1 9 1 2 ) - Al­ man yazar; toplumsal konulu ro­ man ytızarı; Karl Kautsky'nin anne­ si. - 20 1 . Kayser, Max ( 1 853- 1 888) Alınan sosyal-demokrat; Reichstag Uyesi sosyalsonra); ( 1 878'den demokratların sag kanadından. 127, 1 62 . Florence • Kelley- Wisclınewetsky, ( 1 859- 1932) - Amerikalı sosyalist, sonraları burjuva reformist; En­ gels'in Ingiltere'de Emekç i Smıfi­ nın Durumu adlı kitabını Ingilizce­ ye çevirdi. - 205, 2 1 1 , 2 1 4. Koppen, Karl Friedriclz ( 1 808-1 863) - Alman radikal yazar ve tarihçi; genç-hegelci. - 223. Krapülinski - Napoleon Ili'Un lakabı. *Kugelmann, Ludwig ( 1 830-1 902) Alınan hekim; Alınanya'da 184849 Devrimine katıldı; Birinci En­ ternasyonal Uyesi; 1 862'den 1 874'e kadar Marx'la mektuplaştı ve ona Almanya'daki durum konusunda bilgi verdi; Marx'ın ve Engels'in dostu . - 1 7 , 1 9 , 22, 24, 32, 38, 45, 47, 5 1 . L Labriola, Anlonio ( 1 843-1 904) - hal­ yan edebiyatçı ve felsefeci, 1 880 ve 90'1ı yıllarda marksizme yakın­ dı; daha sonra politik yaşamdan çe­ kildi. - 320. *Lafargue, Paul ( 1 842-19 1 1 ) - Fran-

sız ve uluslararası işçi hareketinde seçkin lider; marksizm in önde ge­ len savunucusu tanıtııncısı; Birinci Enternasyonal genel konseyinin Uyesi; Fransız Işçi Partisinin kuru­ cularından ( 1 879); Marx'ın ve En­ gels'in ögretilisi ve yakın çalışına arkadaşı; Marx'ın kızı Laura'nın kocası. - 45, 49, 67, 1 3 1 , 1 43, 146, 147, 158, 247, 282, 304, 308, 320, 322. *Lange, Friedriclz Alberl ( 1 828- 1 875) - Alınan filozof, yeni-Kantçı, ma­ teryalizmin ve sosyalizmin dUşma­ nı. - 1 8. Lankester, Ray ( 1 847-1929) - Ingiliz biyolog. - 166. *Lassalle, Ferdinand ( 1 825 - 1 864) Alınan kilçUk-burjuva sosyalist; Genel Alınan Işçiler Derneginin kurucularından ( 1 863). Bu dernek, işçi sınıfı hareketi için olumlu bir önem taşıyorrlu ama dernegin se­ çilmiş başkanı olan Lassalle, onu oportUnist bir çizgide yönetti; Las­ saile'ın teorik ve siyasal görüşlerini Marx ve Engels sertçe eleştirdiler. - 80, 82, 89, 92, 103, 1 1 8, 1 57, 25 1 , 252. Lavergne-Peguillıen, Moritz von - Al­ ınan tarihçi ve iktisatçı; gerici, ro­ mantik tarih ekolUnUn temsilcisi. 274, 275, 276. *Lavrov, Pyotr Lavroviç l 823- 1900) ­ Rus sosyolog ve yazar; narodnik ideologlardan; 1 870'ten sonra lllkc­ si dışında yaşadı; Birinci Enterna­ yonal Uyesi; Pari� KoınUnUne katıl­ dı; 1 87 3-77 y ıllarında Zürih ve Londra'da yayınlanan Vperyod (/le­ rı) dergisinin yayın yönetmeni; 1 870'lerin başından itibaren Marx ve Engels ilc ınektuplaştı. - 93. Ledru-Rollin, Alexandre Auguste ( 1 807 - 1 876) - Fransız yazar ve po­ litikacı; kilçUk-burjuva demokratla­ rın liderlcrinden; Reforme gazetesi­ nin genel yayın yönetmeni; l 848'de Geçici HükUmet Uyesi; kurucu meclis ve yasama meclisinde Mo-

358

untain Parti lideri; Mountain Parti milletvekillerince düzenlenen 13 Haziran 1 849 gösterilerinin dagıtıl­ masından sonra Ingiltere'ye göç etti; Londra'daki küçük-burjuva göçmenlerin liderlerinden. - 303. Leibniz, Gottfried Wilhelm ( 1 6461 7 16) - Alman matematikçi; felse­ feci. - 26 1 , 3 16. Lenchen - Bkz. Demuth, Helene. Leroux, Pierre ( 1797-1 87 1 ) - Fransız küçük-burjuva yazar; ütopik sosya­ list; hıristiyan sosyalizminin temsil­ cilerinden. - 2 1 5 . Lessing, Gotthold Ephraim ( 17291 7 8 1 ) - Alman yazar, ele§tirmen ve felsefesi; 1 8 . yüzyıl aydınlanma­ cılanndan . - 18, 286. Liebig, Justus von ( 1 803-1 873) - Al­ man bilimadamı; tanmsal kimya­ nın kuruculanndan . - 93. *Liebknecht, Wilhelm ( 1 826- 1900) Alınan ve uluslararası işçi hareke­ tinin önderlerinden; 1 848-49 Devri­ mine katıldı; KomUnist Birlik üye­ si; Alınan Sosyal-Demokrat Partisi­ nin kurucu ve liderlerinden; Marx ve Engels'in dostu ve yakın çalış­ ına arkadaşı. - 20, 22, 35, 43, 44, 46, 52, 53, 7 1 , 75, 79, 85, 86, 87, 90, 93, 108, 1 17, 1 1 8, 159, 17 1 , 208, 249, 25 1 , 253, 322. Lizzie - Bkz. Burns, Lydia. Locke, John ( 1632 - 1704) - Ingiliz fel­ sefeci, senstialist. - 244. Longuet - Bkz. Marx, Jenny (Longu­ et). Lopatin, Hermann Aleksandroviç ( 1 845- 1 9 1 8) - Rus devrimci; na­ rodnik; Birinci Enternasyonal genel konseyi üyesi; Marx'ın Kapital'inin I. cildinin Rusçaya çevirenlerden; Marx'ın ve Engels'in dostu. - 200. Loria, Achille ( 1857- 1 926) - !talyan gerici sosyalist ve iktisatçı; mark­ sizmi çarpıtanlardan. - 320. Louis XIV ( 1 638- 1 7 15) - Fransa kralı ( 1 643- 17 15). - 1 1 5 . Louis X V ( 1 7 10-1774) - Fransa kralı ( 1 7 15- 1774). - 1 1 5 .

Louis Philippe ( 1773- 1 850) - Orlean dükti, Fransa kralı ( 1 830-48). 1 14. Louise - Bkz. Kautsky, Louise. Lowe, Robert ( 1 8 1 1 - 1 892) - Ingiliz devlet adaını ve yazar; Whig, sonra liberal; milletvekili. - 109. Lubbock, John ( 1 834- 1 9 1 3) - Ingiliz darvinci biyolog; etnograf ve arke­ olog; maliyeci ve politikacı; libe­ ral; ilkel topluıniann tarihi Uzerine birçok yapıtın yazarı. - 177. Luther, Martin ( 1 483-1 546) - Alınan Reformasyon lideri; Alınanya'da protestanlıgın (ltiterciligin) kurucu­ su; 1525 Köylü Sava§ında ayakla­ nan köylUlere ve kentli yoksullara kar§ı prensleri destekledi. - 1 8 1 , 287. M MacDonald, Alexander ( 1 82 1 - 1881) ­ Ingiliz sendikacılıgının reformisı liderlerinden; Kömür Işçileri Sen­ dikası sekreteri; 1 874'ten sonra mil­ letvekili; Liberal Partinin politika­ sını izled i. - 109. Maistre, Joseph Marie de (1753182 1 ) - Fransız yazar; monarşist; aristokrasİ ve ruhban gericiliginin temsilcisi; Fransız Devriminin azılı düşmanı. - 274. Ma/on, Benoit ( 1 84 1 - 1 893) - Fransız sosyalist; Birinci Enternasyonal ve Paris Komünü üyesi; yenilgiden sonra İtalya'ya sıgındı; daha sonra sıgındıgı İsviçre'de anarşisılere yaklaştı; Fransız sosyalist hareke­ tinde oporttinist bir egiliın olan pos­ sibilizınin ideologu . - 67, 1 3 1, 147, 156, 157, 1 58, 159. Malthus, Thomas Robert ( 1766-1834) - Ingiliz din adamı; iktisatçı; burju­ valaşan toprak sahibi soylulann ideologu; nüfus kontrolü kuraınının savunucusu. - 1 8, 82, 94, 136. Mann, Thomas ( 1 856-1941) - Ingiliz emekçi hareketinin önderlerinden; ınakinist; 1885'te Sosyal-Demokrat

359

Federasyonun sol kanadına, 1 893'te Bagımsız lşçi Partisi'ne katıldı; 1 8 80'lerin sonlarında vasıfsız işçi­ lerin kitle hareketlerinin düzenlen­ mesinde ve bu işçilerin sendikalar­ da birleşmesinde aktif rol oynadı; birçok büyük grevi örgütledi; 1920'de BUyük Britanya KomUnist Partisine kurucu üye olarak katıldı; uluslararası işçi hareketinde birli­ gin savunucusu. - 225, 228. Marwitz, Friedrich August Ludwig ( 1 777-1 837) - Prusyalı general ve politikacı; askeri an ılar yazarı. 273. Marx, Eleanor (Tussv) ( 1855-1898) ­ Marx'ın küçük kızı; 1 884'ten sonra Edward Aveting'in karısı; 1 880 ve 90'larda Ingiliz ve uluslararası işçi hareketine aktif olarak katıldı. 76, 1 59, 27 1 , 273. 1 80, 166, 224. *Marx, Jenny (kızlık adı von West­ phalen) ( 1 8 1 4- 1 88 1 ) - Marx'ın eşi. - 19, 23, 145. Marx, Jenny ( 1 844- 1 883) - Marx'ın büyük kızı; uluslararası işçi hare­ ketine aktif olarak katıldı; Irianda halkının bagımsızlık savaşımında önemli bir rol oynadı; 1 872'den sonra Charles Longuet'nin karısı. 16, 166. . *Marx, Laura ( 1 845- 1 9 1 1 ) - Marx'ın ortanca kızı; l 868'den sonra Paul Lafargue'ın karısı; Fransız işçi sı­ nıfı hareketine aktif olarak katıldı. - 45, 206, 249, 250. Maurer, Georg Ludwig ( 1790- 1 872) ­ Ü nlü Alman tarihçi; eskiçag ve or­ taçag Almanyası'nın toplumsal ya­ pısını inceledi; Mark adı verilen ortaçag toplumunun tarihi üzerinde­ ki çalışmalara önemli katkıda bu­ lundu. - 160, 235. Mazzini, Giuseppe ( 1 805- 1 872) - İtal­ y an devrimci; burjuva demokrat; l talyan ulusal kurtuluş hareketinin önderlerinden; l 850'lerde İtalyan halkının sürdürdUgü ulusal kurtu­ luş savaşımına bonapartist Fran­ sa'nın karışmasına karşı çıktı;

1 864'te yeni kurulan Birinci Enter­ nasyonal'i kendi nUfuzu altına al­ maya çalıştı; 187 l 'de Birinci Ente­ nasyonale ve Paris KornUnüne hü­ cum etti; ltalya'da bagunsız işçi sı­ nıfı hareketinin gelişmesine engel oldu. - 62, 63, 302. McKinley, William ( 1 843-1901) Amerikalı devlet adamı; Cumhuri­ yetçi Parti liderlerinden; 1 890'da te­ kelleri koruyucu yüksek gümrük ta­ rifeleri getirdi; ABD başkanı ( 1 897- 1 90 1 ) . - 258. "'Mehring, Franz ( 1 846- 1 9 19) - Al­ man işçi sınıfı hareketinin önderle­ rinden; tarihçi ve yazar; Alman sos­ yal-demokrasisinin sol kanadının liderlerinden ve teorisyenlerinden; Alman KomUnist Partisinin kurul­ masında önderlik etti. - 273, 286. Meissner, Otto Karl ( 1 8 19- 1902) Marx'ın Kapital'ini ve Marx ile En­ gels'in birçok yapıtını yayıniayan Haınburglu yayıncı. - 1 8 . Merıde/ssolırı , Moses ( 1 729-1786) Alman gerici burjuva filozof; deist. - 1 8. *Mesa y Leompart, Jose ( 1 840-1904) - Ispanyo1 basım işçisi; Ispanya işçi sınıfı ve sosyalizm hareketleri­ nin önderlerinden; Birinci Enter­ nasyonalin Ispanya şubelerini ör­ gUtleyenlerden; anarşizme karşı savaşıma aktif olarak katıldı; ls­ panyol Sosyalist Işçiler Partisi ku­ rucularından ( 1 879); Marx'ın ve Engels'in birçok yapıtını Ispanyol­ caya çevirdi. - 253. Meşçerski, Vladimir Petroviç ( 1 83919 14) - Gerici Rus yazar; prens. Çar hükUmetinin cömertçe destek­ ledigi yayın larında Meşçerski, hü­ kümetin işçilere ve liberal burjuva­ ziye herhangi bir ödün vermesine karşı çıktı. - 278. *Meyer. Rudo/f Hermann ( 1 8391899) - Alman burjuva iktisatçı ve yazar; muhafazakar. - 17 I . Meyer, Sigfried (-1 840--1872) - Al­ man ve Amerikan işçi sın ıfı hare-

:uw

ketinin liderlerinden; sosyalist; Ge­ nel Alman l�çiler Demelli üyesi; Alman işçi sınıfı hareketinde Las­ saile'ın nüfuzuna karşı savaş açtı; Birinci Enternasyonal üyesi; 1886'da Amerika'ya göç etti; New York Komünist KlUbü üyesi ve En­ ternasyonalin ABD şubelerini ör­ gtitleyenlerden; Marx'ın ve En­ gels'in izleyicisi. - 12, 38.

Mignet,

François-Auguste

( 1 796- 1884) - Liberal Fransız tarihçi. - 298.

Monteil, Amans Alexis ( 1769-1 850) ­

Fransız tarihçi. - 12.

Montesquieu, Charles Louis ( 1689-

Marie

görüşili

Mihailovski, Nikol� Konstantinoviç

( 1842-1904) - Ünlü Rus yazar ve edebiyat eleştirmeni; pozitivist fi­ lozof; liberal namdizmin seçkin te­ orisyeni. - 103. Mill, James ( 1 773- 1 836) - Ingiliz fi­ lozof ve iktisatçı; Ricardo'nun teo­ risini basitleştirdi; Beniham'ın fel­ sefi görüşlerinin izleyicisi. - 144. Mill, John Stuart ( 1 806-1873) - Ingi­ liz iktisatçı ve pozitivist filozof; klasik �konomi politik okulunun temsilcisi. - 144. Millerand, A lexandre Etienne ( 1 8591943) - Fransız politikacı ve devlet adamı; 1880'1erde ktiçtik-buıjuva radikal; 1890'larda sosyalistlere ka­ tıldı ve Fransız sosyalist hareketin­ de oporttinist egilimin lideri oldu; 1 899'da gerici burjuva hükümete girdi. - 282. Miquel, Johannes ( 1 828-1901) - Al­ man politikacı; 1 840'larda KomU­ nist Birlik üyesi; daha sonra ulusal­ liberal, Prnsya maliye bakanı ( 1 890- 1 90 1 ) . - 5 1 , 122. Moleschott, Jacob ( 1 822- 1 893) - Al­ man fizyolog; filozof, vtilger mater­ yalizmin başlıca temsilcisi. - 93. Moltke,

Helmuth

Karl

Bernhard

( 1 800- 1 89 1 ) - Prusyalı general, 187 1 'den sonra feldmareşal; gerici asker ve yazar; Prusya militarizmi­ nin ve şovenizminin ideologu; Prnsya ( 1 857-7 1 ) ve imparatorluk ( 1 87 1 -88) genelkurmay başkanı. 23.

1755) - Fransız sosyolog, iktisatçı ve yazar; 18. yüzyıl buıjuva aydın­ lanmacılıgının temsilcisi; anayasal monarşinin teorisyeni. - 2 88. Moore, Samuel (-1 830- 1 9 12) - Ingi­ liz avukat; Birinci Enternasyonal üyesi; Marx'ın Kapital'inin I. cildi­ ni (Edward Aveting ile birlikte) ve Komünist Parti Manifestosu'nu In­ gilizeeye çevirdi; Marx'ın ve En­ gels'in dostu. - 29. Morgan, Lewis Henry ( 1 818-1 88 1 ) Ünlü Amerikalı etnolog, arkeolog ve ilkel toplum tarihçisi. - 176, 180, 298. Mor/ey, Samuel ( 1 809-1886) - Ingiliz liberal, milletvekili ( 1 868-1885). 50, 108. Most, Johann (1846-1906) - Alman anarşist, 1860'larda emekçi sınıf hareketine katıldı; Sosyalistler Ya­ sasının çıkanlmasından ( 1 878) sonra Ingiltere'ye göç etti; 1880'de anarşist görüşlerinden dolayı Sos­ yal-Demokrat Partiden çıkarıldı;; 1 882'de Amerika'ya göç etti ve ora­ da anarşizmi savunmayı sUrdtirdU. - 97, 98, 102, 150, 168, 169. Mundel/a, Anthony John ( 1 825-1897) - Ingiliz politikacı ve yapımcı; 1868'den sonra milletvekili; çeşitli bakanlıklar yaptı. - 108. Mü/berger, Arthur ( 1 847-1907) - Al­ man yazar; prudoncu; Der Volks­ staaı'ta yayınlanan "Konut Sorunu" adlı makalesine yanıt olarak Engels aynı başlık altında bir dizi makale yazdı ( 1 872-73). - 72. Müller, Adam Heinrich ( 1779-1829) ­ Alman yazar ve iktisatçı; Alman ik­ tisat biliminde, feodal aristokrasİ­ nin çıkarlarını yansıtan ve "roman. tik" adı verilen ekoltin temsilcisi; Adam S mith'in iktisadi öl!fetisine karşı çıktı. - 274. Münzer, Thomas (-1490-1525) Ünlü Alman devrimci; reformasyon

361

ve 1525 Köy!U Savaşı sıralannda köylU-avarn kampının önderi ve ideologu; eşitlikçi Utopik komü­ nizm dUşüneesini savundu. - 324.

p

N Napo/eon I (Bonaparte) ( 1796- 1 82 1 ) - Fransız imparatoru ( 1 804- 1 4 ve 1 8 15). - 25, 26. 34, 63, 144. Napo/eon lll (Louis Bonaparte) ( 1 808- 1 873) - Napoleon I'in yej!e­ ni; ikinci cumhuriyet cumhurbaş­ kanı ( 1 848-5 1 ) ; Fransız imparatoru ( 1 852-70) . - 2 1 , 25, 30, 32, 39, 40, 4 1 , 44, 46, 52, 65, 1 1 4, 144, 170, 1 9 1 , 237. Neçayev, Sergey Gennadyeviç ( 1 8471 882) - Rus devrimci; ajan prova­ katör; 1 868-69'da Petrograd öl!fen­ ci eylemlerine katıldı; 1 869-7 l 'de Bakunin'le yakın ilişkisi vardı; "Narodnaya Raspava" (Halkın lnti­ kamı) adlı gizli örgUtUn kurucusu ( 1 869); 1 872'de !sviçre yetkilileri tarafından çar hükumetine teslim edildi; Peter ve Paul kalesinde öldU. - 65. Nim - Bkz: Demuth, Helene. Nobiling, Karl Edward ( 1 848-1 878) ­ Alman anarşist; 1 878'de Wilhelm I'i öldürmeye teşebbUs etmesi, Sos­ yalistler Yasasının getirilmesi için bahane olarak kullanıldı. - 128.

o O 'Donovan Rossa, Jeremiah ( 183 1 1 9 1 5) - lrlanda Fenian Demej!i ku­ rucularından ve liderlerinden; 1 865'te tutuklandı ve örntir boyu çalışma kampı cezasına çarpimi­ dı, 1 870'de affedildi; göÇ eıtigi Amerika'da Fenian örgütUnU yönet­ ti; 1 880'lerde politikayı bıraktı. 16. Otto-Walster, August - Alman sosyal­ demokrat, gazeteci. - 92. Owen, Robert ( 177 1 - 1 858) - Ingiliz Utopik sosyalist. - 9 1 , 2 170.

Palikao, Charles Cousin Montauban ( 1 796- 1 878) - Fransız general, bo­ napartist; savaş bakanı ve başba­ kan (Aj!ustos-Ey!Ul 1 870) . - 28. Palmerston, Henry John Temple, Vi­ koni ( 1 784-1 865) - Ingiliz devlet adamı, başlangıçta muhafazakar, 1 830'dan sonra Whig (liberal) parti lideri; dışişleri bakanı ( 1 830-34, 1 835-4 1 , ve 1 846-5 1); içişleri ba­ kanı ( 1852-55); başbakan ( 1 855-58 ve 1 859-65) . - 154. *Papritz, Yevgenia Eduardovna ( 1 853- 1 9 1 9) - Rus şarkıcı, Rus folk mUzigi Uzerine araştırmalar yaptı; Marx'ın ve Engels'in yazıla­ nnı yayıniayan yasadışı Moskova Çevirmenler ve Yayıncılar Demegi ( 1 882-84) ile baj!lantısı vardı. 1 85. *Patten, Ph ilipp van - Amerikalı bur­ juva, sosyalist harekete katıldı; ! 876'da ABD Işçi Partisi, 1 877'de Sosyalist Işçiler Partisi ulusal sek­ reteri oldu; 1 833'te görevinden ay­ nldı ve devlet memuru oldu. - 167. Perret . Henri - Isviçre emekçi sınıfı hareketinde aktif bir rol oynadı; Is­ viçre'deki Birinci Entemasyonalin aktif Uyesi; Sosyal-Demokrat Itti­ fak Uyesi ( 1 868-69); Latin Federal Komitesi'nin genel sekreteri ( 186873); 1 869'da bakunincilerden ayni­ dı ama Entemasyonalin Lahey kongresinden ( 1 872) sonra onlarla uzlaşma görüşUnU savundu. - 75. *Pertz, Georg Heinrich ( 1795 - 1 876) - Alman tarihçi, Almanya tarihi ya­ zarı. - 33. Petty, Sir William ( 1 623-1687) - Seç­ kin Ingiliz iktisatçı ve istatistikçi; burjuva ekonomi politik klasik eko­ !Unün kurucusu. - 3 1 4. Philip ll Augustus (1 165-1223) Fransa kralı (1 180-1223). - 288. Pindar (lö 522-442) - Eski Yunan li­ cik şairi. - 1 1 5. Pitt, William (Genç) ( 1 759-1 806) -

362

Ingiliz devlet adamı; muhafazakar parti lideri; ba�bakan ( 1783- 1 80 1 ve 1 804-06) . - 222. Platon (lÖ. 427-347 -) - Eski Yunan felsefeci. - 324. *Plehanov, Georgi Valentinoviç ( 1 856- 1 9 1 8) - Filozof, Rus ve ulus­ lararası işçi sınıfı hareketinin ön­ derlerinden; Rusya'da marksizmi tanıttı; Rusya'daki ilk marksist ör­ gUt olan Emegin Kurtuluşu grubu­ nu kurdu; uluslararası sosyalist kongrelerde delege ( 1 889-93); 1 880 ve 90'Iarda Plehanov uluslara­ rası i�çi hareketinde narodizm ve revizyonizme karşı savaş açtı; daha sonra menşevik lideri oldu. 193. 1 94, 195, 285. Pouyer-Quertier, Augustin ( 1 8201 89 1 ) - Fransız politikacı ve ya­ puncı; koruyucu politika savunucu­ su; maliye bakanı ( 1 87 1 -72); Frankfort'taki, Almanya ile banş görUşmelerine katıldı ( 1 87 1 ) . - 49. Powderly, Terence Vincent ( 1 8491924) - Amerikalı sosyalist; işçi örgUtU "Emek Şövalyeleri"nin lide­ ri ( 1 879-93). - 208, 2 1 2 . *Proudhon, Pierre-Joseph ( 1 8091 865) - Fransız yazar, iktisatçı ve sosyolog; anarşizmin kurucusu; 1 848'de kurucu meclis başkan yar­ dımcısı. - 55, 83, 9 1 , 144, 177, 1 88, 2 1 5, 253, 254. Pumps - Bkz. Rosher, Mary Ellen. Puşkin, Aleksandr Sergeyeviç ( 1 7991 8 37) - Rus şair. - 260. Puttkamer, Robert Victor ( 1 828- 1900) - Alman gerici devlet adamı; Prus­ ya aristokrasisinin temsilcisi; Al­ man içişleri bakanı ve Prusya baş­ bakan yardımcısı ( 1 8 8 1 -88); Sos­ yalistler Yasası çerçevesinde, sos­ yal-demokratlar aleyhine yasal soruşturmalar başlattı. - 162. Pyat, Fe/ix ( 1 8 10-1 889) - Fransız po­ litikacı, yazar ve oyun yazarı; kU­ çUk-burjuva demokrat; 1 848 Devri­ mine katıldı; 1 849'da lsviçre'ye göç etti; daha sonra Belçika ve lngilte-

re'de yaşadı, bagımsız i�çi sın ıfı hareketine kar�ı çıktı; 1 87 l 'de ulu­ sal meclis Uyesi; Paris KoruUnU Uyesi; yenilgiden sonra Ingiltere'ye göç etti. - 5 1 . R Rae, John (d. 1854) - Ingiliz liberal iktisatçı ve yazar; modern sosya­ lizm ve Adam Smith Uzerine yapıt­ ların yazan. - 148. Ricardo, David ( 1772-1823) - Ingiliz iktisatçı; buıjuva ekonomi politik klasik ekolUnUn temsilcisi. - 82, 1 44, 175. Richard 1 (Aslan Yürekli) ( 1 157- 1 199) - I ngiltere kralı ( 1 1 89 - 1 199). 288. Richard, Albert ( 1 846- 1 925) - Fran­ sız gazeteci; Enternasyonalin Lyons şubesinin liderlerinden; ba­ kuninci; Paris KornUnUnUn yenilgi­ sinden sonra bonapartist. - 65. Richter, Eugen ( 1 838-1906) - Liberal burjuva görüşleri savunan, Alman "özgUr dU�Unenler partisi"nin lider­ lerinden; sosyalizmin dti�manı; proletarya ve buıjuva sınıf çıkarla­ nnın uzlaştırılabilecegini savundu. - 264. Robespierre, Maximilien ( 1 758- 1794) - Fransız Devriminin seçkin siya­ sal önderi; jakoben lider; devrimci hUkUmet ba�kanı ( 1 7 93-94). - 222, 223. Robin, Paul (d. 1 837) - Fransız ö�et­ men; bakuninci; Sosyal-Demokrat Ittifak'ın liderlerinden; Enternasyo­ nal genel konseyi Uyesi ( 1 870-7 1 ) . - 62. Rodbertus, Johann Karl (Jagetzow) ( 1 805- 1 875) - Alman basmakalıp iktisatçı ve politikacı; burjuvalaş­ mış Prusyalı junkerlerin ideologu; Prusya "devlet sosyalizmi"ne iliş­ kin gerici görüşleri savundu. - 177, 178, 1 86, 1 88, 1 89. Romanojlar - Rus çarlık ve impara­ torluk hanedam ( 16 1 3 - 1 9 17). -

363

100. Rosenberg, Wilhelm Ludwig (d. 1 850) - Alman gazeteci; 1 889'a kadar ABD Sosyalist Işçi Partisi Ulusal Icra Komitesi sekreteri. - 224, 229. Rosenkranz, Peter Gerhard/ ( 1 8 141 865) - Hegelci Alman filozof ve edebiyat tarihçisi. - 26 1 . Rosher, Mary El/en (kızlık adı Burns, lakabı Pumps) - Engels'in karısı­ nın ye�eni; Engels yetiştirdi. - 99, 254. Rosher, P.W. (P.W.R.) - Engels'in takma adı. Rousseau, Jean-Jacques ( 1 7 12- 1778) - Fransız aydınlanmacı; demokrat. - 288.

s Saint-Simon, Claude Henri ( 1 7601825) - Büyük Fransız ütopik sos­ yalist. - 2 17, 3 11 , 3 12, 3 1 3. Schiiffle, Albert Eberhard Friedrich ( 1 83 1 - 1 903) - Alman burjuva ikti­ satçı ve sosyolog; Marx'ın Kapi­ ta/' inin I. cildi yayınlandıktan son­ ra burjuvazi ve proletarya arasında banş ve işbirligini savundu. - 1 3 5 . Schewitsch, Sergei - New Yorker Volkszeitımg'un genel yayın yönet­ meni. - 224. Schiller, Friedrich . ( 1759-1805) Alman şair ve oyun yazan. - 202. *Schlüter, Hermann (ö. 1 9 1 9) - Al­ man sosyal-demokrat; 'ABD'ye göç etti ve oradaki Alman sosyal­ demokrat harekete katıldı; Ingiltere ve Amerika'da emekçi sınıf hare­ ketlerinin tarihi Uzerine bir dizi ça­ lışma yaptı. - 227, 268, 278, 3 10. *Schmidt, Conrad ( 1 863- 1 932) - Al­ man iktisatçı ve felsefeci; çalışma yaşamının başında Marx'ın iktisa­ di ögretisini kabul etti ama sonra­ dan marksizmin burjuva muhalifle­ rine katıldı; revizyonizme kuramsal kaynak oluşturan yapıtiann yazan. - 233, 238, 26 1 , 3 16, 324.

Sclıo/1 - Fransız işçi; Birinci Enter­ nasyonalin Lyons şubesi üyesi; Londra'da göçmen; 1 872'de impa­ ratorlu�un yeniden kurulmasını amaçlayan bonapartist planlan des­ tekledi. - 65. Sclıorlemmer, K_arl (Jollymeyer) ( 1 834-1892) - Ünlü Alman kimya­ ger; diyalektik materyalizm yanlısı; Manchester'de profesör; Alman Sosyal-Demokrat Partisi üyesi; Marx'ın ve Engels'in dostu. - 29, 161, 18 ı . Sclıramm, Karl August .- Alman sos­ yal-demokrat; reformist, marksizmi eleştirdi; 1 880'lerde partiden ayrıl­ dı. - 189. *Sclıweitzer, Jolıann Baptist ( 1 8331 875) - Almanya'daki Lassalle liderlerden; yanlısı Sozial­ Demokrat'ın genel yayın yönetme­ ni ( 1 864-67); Genel Alman Işçiler Deme�i başkanı ( 1 867-7 1); Bis­ marck'ın Almanya'nın "yukandan", Prnsya'nın egemenli�i altında bir­ leşmesi politikasını destekledi; Al­ man işçilerin Birinci En temasyona­ le girmesini engelledi; Sosyal­ Demokrat Işçi Partisine karşı sava­ şım verdi; Prusya yöneticileriyle ilişkileri ortaya çıkanlınca 1 872'de dernekten çıkarıldı. - 19, 54, 63, 1 1 8, 252. Seidlitz - Alman biyolog, darvinci. 94. Serraillier, Auguste (d. 1840) - Fran­ sız ve uluslararası işçi sınıfı hare­ ketinin önderlerinden; Birinci En­ ternasyonal genel konseyi ( 1 86972) ve Paris Komünü üyesi; Marx ve Engels'in çalışma arkadaşı. 41. Sezar [Caesar], Gaius Julius (IÖ. 100-44) - Romalı general, devlet adamı ve yazar. - 298. Shakespeare, William ( 1 564- 1616) Ingiliz şair, oyun yazan ve yazar. 76. Slıaw, George Bemard ( 1 856-1 950) ­ Ingiliz oyun yazan ve yazar;

364

1 884'ten itibaren Fabian Dernegi üyesi - 27 1 . Singer, Paul ( 1 844- 19 1 1 ) - Alman işçi sınıfı hareketinin seçkin lideri; 1887'den sonra Alman Sosyal­ Demokrat Partisi yönetim kurulu üyesi; 1 8 90'dan sonra yönetim ku­ rulu başkanı; oportUnizm ve reviz­ yonizme karşı aktif savaşını sUr­ dUrdU. - 2 8 1 . Smith, Adam ( 1 723-1 790) - Ingiliz ik­ tisatçı, burjuva ekonomi politik kla­ sik ckolUnUn temsilcisi. - 260, . 288, 3 14. Soetbeer, Georg Adolph ( 1 8 14- 1 892) - Alman burjuva iktisatçı ve istatis­ tikçi. - 239. S olon (lÖ. 638-559) - Yunan yasa ko­ yucu; halk yıgınlarının etkisiyle aristokrasİ aleyhine bir dizi reform yaptı. - 29 3. Sombarl, Werner ( 1 863- 194 1 ) - Al­ man sıradan iktisatçı; Marx'ın emek-deger kuramını çUrUtmeye çalıştı. - 3 1 3, 3 1 9 , 324. Sonneman, Leopold ( 1 8 3 1 - 1909) Alman demokrat; Frankfurter Zei­ lung'un kurucusu ve genel yayın yönetmeni. - 90. *Sorge, Friedriclı Adolph ( 1 8281906) - Uluslararası işçi sınıfı ve sosyalist hareketin önderlerinden; Marx'ın ve Engels'in dostu ve ça­ lışma arkadaşı; Almanya'daki 1 848-49 Devrimine katıldı; yenilgi­ den sonra Isviçre'ye, daha sonra da Amerika'ya göç etti; Birinci Enter­ nasyonalin Amerika'daki şubelerini örgUtledi; Birinci Enternasyonal ge­ nel konseyinin sekreteri ( 1 872-74); ABD'de Sosyalist Işçi Partisinin ve Uluslararası Emekçiler Derneginin kurulmasında aktif bir rol oynadı. 75, 77, 100, 102, 126, 1 3 1 , 143, 148, 165, 169, 208, 220, 224, 229, 257, 263, 276, 279, 294, 305 , 306. Spinoza, Baruc/ı (Benedict) ( 16321677) - Rollandalı felsefeci. - 1 8 . Stieber, Wilhelm ( 1 8 1 8- 1 882) - Prns­ yalı polis; Prnsya siyasi polis mU-

dUrü ( 1 850-60); Köln komünist da­ vasını düzenleyenlerden ve davada başlıca tanık ( 1 852); Prnsya haber alma servisinin başı ( 1 870-7 1 ) . 19, 35, 92. Sırousberg, Beılıel Henry ( 1 8231 884) - Buyuk Alman demiryolu girişinıcisi. - 122. Struve, Pyotr Berngardoviç ( 1 8701944) - Rus burjuva iktisatçı ve ya­ zar. - 29 1 , 292. Stumm, Karl ( 1 836- 190 1 ) - Alman yapımcı; muhafazakar; emekçi sı­ nıf hareketinin azılı düşmanı. 265. ' Swinton, John ( 1 830- 1901) - Iskoç kökenli Amerikalı gazeteci; birkaç New York gazetesinin yayın yönet­ meni; Marx'ın dostu. - 143. T Talandier, Pierre-Theodor Alfred ( 1 822- 1 890) - Fransız küçük­ burjuva demokrat; gazetec i; Fran­ sa'da 1848 Devrimine katıldı; 1 85 1 darbesinden sonra Londra'ya göç etti; Birinci Enternasyonal genel konseyi üyesi ( 1 864); Fransız par­ lamento üyesi ( 1 876-80, 1 8 8 1 -85). - 16. Tylor, Edward Bumeli ( 1 832- 19 17) ­ Ünlü Ingiliz etnograf; kUltUr tarihi ve etnolojide gelişirnci ekolün ku­ rucusu. - 177. Tessendorf, Hermamı Ernsı Christian ( 1 83 1 - 1895) - Prusyalı savcı; 1 873'te Berlin kent mahkemesi üyesi oldu; 1 885'ten sonra Berlin yüksek mahkemesi ceza dairesi başkanı; sosyal-demokratlann yar­ gılanmasını düzenlendi. - 92. Thiers, Louis Adolphe ( 1 797- 1 877) ­ Fransız tarihçi ve devlet adamı; ba§bakan ( 1 836, 1 840); Ikinci Cumhuriyet döneminde kurucu meclis ve yasama meclisi üyesi; or­ leanist; cumhurbaşkanı ( 1 87 1 -73); Paris Kornununun celladı. - 44, 45, 46, 49, 53, 65.

365.

Thierry, Augustine ( 1 79 5 - 1 856) Fransız, Restorasyonun liberal-bur­ juva tarihçisi. - 298. Tölcke, Karl Wilhelm ( 1 8 17 - 1 893) ­ Alman sosyal-demokrat; Lassaile yanlısı; Genel Alman Işçiler Der­ negi liderlerinden. - 79, 85. * Tönnies, Ferdinand (d. 1 855) - Al­ man burjuva sosyolog. - 3 1 1 . Toole - Bkz. Lafargue, Paul. Torrice/li, Evangelista ( 1 608- 1 647) !talyan fizikçi ve ınatematikçi. 297. * Trier, Gerson (d. 1 85 1 ) - Danimar­ kah sosyal-demokrat; Danimarka Sosyal-Demokrat Partisindeki dev­ rimci azınlıgın lideri; partinin oportünist kanadının refonnist poli­ tikasına kar§ı sava§tı; Engels'in yapıtlarını Dan diline çevirdi. 225. TrocJıu, Louis-Jules ( 1 8 1 5- 1 896) Fransız general ve politikacı; orlea­ nist; ulusal savunma hükümeti baş­ kanı; Paris silah lı kuvvetlerinin başkomutanı (Eylül 1 870-0cak 1 87 1 ) , kentin savunmasını haince sabote etti; Ulusal Meclis üyesi. 28, 39 . * Turati, Filippo ( 1 857 - 1932) - Yazar; ltalyan i§çi sınıfı hareketinin ön­ derlerinden; İtalyan Sosyalist Parti­ sinin kuruculanndan ( 1 892) ve li­ deri; daha sonra partinin reformisı sag kanat 1iderlerinden. - 299. Tussy - Bkz. Marx, Eleanor. V Valılteiclı, Karl Julius ( 1 839- 1 9 1 5) Alınan sag kanat sosyal-demokrat; ayakkabıcı; Lassalle yanlısı Genel Alman Işçiler Demeginin kurucu­ lanndan ve ilk sekreteri; daha sonra Ayzenahçılar Partisi üyesi; Sosya­ listler Yasasının çıkarılmasından sonra ABD'ye göç etti ve oradaki i§Çİ sın ıfı hareketinde aktif rol oy­ nadı. - 90. Vanderbilt, William Henry ( 1 82 1 -

1 885) - Amerikalı milyoner; de­ miryolu sahibi. - 240. *Var/in, Louis-Eugbıe ( 1 839- 1 87 1 ) ­ Fransız işçi sınıfı hareketinde önde gelenlerden; ciltçi; sol pru­ doncu; Entemasyonalin Fransa şu­ belerinin liderlerinden; ulusal mu­ hafızlar merkez komitesinin ve Pa­ ris KomününUn üyesi; Versailles yanlıları tarafından vuruld u. - 48. Vesinier, Pierre ( 1 826-1 902) - Fran·· sız küçük-burjuva yazar; genel konsey aleyhine iftira kampanyası nedeniyle 1 866'da konseyden 1 868'de Enternasyonalden kovuldu; Paris Komünü üyesi, bastırılmasın­ dan sonra Ingiltere'ye göç etti. - 5 1 . Vinoy, Joseph ( 1 800 - 1 880) - Fransız general; bonapartist; 22 Ocak 1 87 1 'de Paris genel valisi oldu; Ka­ mUnUn celladı; Versailles ordusu komutanı. - 46. Vogel von Falkenstein, Eduard ( 17971 885) - Prusyalı general; Fransa­ Pcusya Savaşı sırasında genel vali. - 36. *Vogt, August (- 1 830-1883) - Alman işçi; KomUnist Birlik ve Genel Al­ man Işçiler Demegi üyesi; 1 867'de Amerika'ya göç etti; New York Ko­ mUnist Kulübü üyesi ve Enternas­ yonalin ABD şubelerini örgütle­ yenlerden, Marx ve Engels'in izle­ yicilerinden. - 1 2 . Vogt, Karl ( l !l 17 - 1 895) - Alınan do­ gabiliınci, vülger materyalist; kU­ çUk-burjuva demokrat; Frankfort ulusal meclisi üyesi ( 1 848-49); 1 849'da Almanya'dan göç etti; 1 850 ve 60'larda Louis Banapar­ te'ın ücretli ajanı; Marx, Herr Vogt adlı kitabında onu teşhir etti. - 46, 93. Vo/Imar, Georg Heinrich ( 1 850-1922) - Alman sosyal-demokrat; Alman sosyal-demokrasisinin oportUnist kanadı Jiderlerinden; birçok kez Reichstag'a ve Bavaria eyaJet mec­ lisine seçildi; 1 890'ların başında refonnizınin ve revizyonizmin ide-

366

ologlarından. - 1 56, 158, 308.

Wolf, Christian ( 1 679- 1 754) -

w Wachsmuth, Ernst Wilhelm Gottlieb

( 1 784- 1 866) - Alman burjuva ta­ rihçi; Leipzig'de profesör; eskiça� ve Avrupa tarihi üzerine birçok ya­ pıtın yazarı. - 289. Wagner, Adolplı ( 1 835- 19 17) - Alman burjuva iktisatçı; ekonomi politikte sosyal-yasal denen eko!Un temsilci­ si; KUrsU sosyalisti; Hıristiyan Sos­ yalist Parti liderlerinden. - 1 8 . Walster -- Bkz. Otto Walster. Webb, Sydney James ( 1 859- 1 947) Ingiliz politikacı; Fabian Derne�i kurucularından; karısı Beatrice Webb ile birlikte Ingiliz i�çi hare­ ketin in tarih i ve kuraını Uzerine ki­ taplar yazdı. - 272 . Weitling, Wilhelm ( 1 808- 1 87 1 ) - Al­ man i�çi sınıfı hareketinin başlan­ gıç dönemi önderlerinden; eşitlikçi ütopik komünizmin teorisyenlerin­ den. - 102. Weston, Jolın - Ingiliz işçi hareketine katıldı; marangoz, daha sonra giri­ şimci; Owen yanlısı; Birinci Enter­ nasyonal genel konseyi U yesi. - 43. Wilhelm I ( 1797- 1 888) - Prnsya kralı ( 1 861 -88) ve Alman imparatoru ( 1 87 1 -88). - 1 9 , 37, 40, 142, 163, 289. Williams, A . - Marx'ın takına adı. Wirtlı, Moritz ( 1 849-ö. 1 9 1 6'dan son­ ra) - Alınan yazar, iktisatçı. - 233. Bkz. KelleyWisclınewets/..y Wischnewetsky.

-

Alınan

idealist filozof ve ınetafızikçi; Le­ ibniz'in felsefesini sistemkştirdi ve yaygınla�tırdı, teleolog. - 26 1 , 3 16. y

Yorck, Tlıeodor (ö. 1 875) - Alınan

işçi sınıfı hareketinin önderlerin­ den; Lassalle yanlısı; Genel Alınan Işçiler Deme�i yönetim kurulu üyesi; 1869'da Schweitzer'e karşı muhalefette yeraldı ve Sosyal De­ mokrat Işçi Partisinin kuruluşuna katıldı; 1 8 7 1 -74'te partinin sekrete­ ri. - 7 1 . z

Zaguljayev,

Miklıail

Andreyeviç

( 1 834- 1900) - Rus yazar; 1 86263'te Go/os (Ses) gazetesi politika bölümUnU yönetti. - 37 . *Zasuliç, Vera lvanovna ( 1849- 1 9 1 9 ) - Rusya'da narodnik ve daha sonra sosyal-demokrat hareketin önde ge­ lenlerinden; Emegin Kurtuluşu Grubunun kuruluşuna ve çalışına­ larına katıldı; daha sonra Menşe­ vik. - 140, 177, 193. Zukovski, Yu/i Galaktionoviç ( 1 8221907) - Rus burjuva iktisatçı ve ya­ zar; marksizmin serıçe eleştirildi�i. "Karl Marx ve Kapital Üzerine Ki­ tabı" adlı makalenin yazarı. - 1 03, 104, 179. Zola, Emi/e ( 1840-1 902) - Fransız ya­ zar. - 2 1 8 .

SOL YAYlNLARI Sorumlu Yönetmen: Muzaffer llhan Erdost llhanilhan Ki tabevi Bayındır Sokak 23/6 Yenişehir Ankara

ISBN · 975-7399-47·7 (Takım) ISBN · 975-7399-56-6 (2. CIIt)