Polsko-portugalski słownik frazeologiczny. Dicionário idiomático polaco-português [PDF]

Zitiervorschau

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny Dicionário idiomático polaco-português

Philologica Wratislaviensia: Studia Iberica et Latinomericana Editor: Zdzisław Wąsik Coeditora: Małgorzata Kolankowska Curator: Piotr Sawicki

CONSILIUM EDITORIUM Juan Carlos Cruz Suárez (Aarhus) Gaspar Garrote Bernal (Málaga) José Luis González Esteban (Elche) José Mateo Martínez (Alicante) Fernando Navarro Domínguez (Alicante) Agata Orzeszek (Barcelona) Jacek Perlin (Warszawa) Bogdan Piotrowski (Bogotá) Jacek Pleciński (Wrocław) Barbara Stawicka-Pirecka (Poznań) Francisco Torres Monreal (Murcia) Eugeniusz Ucherek (Wrocław)

Vol. II

PHILOLOGICAL SCHOOL OF HIGHER EDUCATION IN WROCŁAW PUBLISHING

Jacek Pleciński

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny Dicionário idiomático polaco-português

WYDAWNICTWO WYŻSZEJ SZKOŁY FILOLOGICZNEJ WE WROCŁAWIU

Niniejszy tom recenzowany w oparciu o zasadę opinii niejawnej redakcji i członków komitetu doradczego został wydany nakładem środków finansowych Wyższej Szkoły Filologicznej we Wrocławiu. STRESZCZENIE. Jacek Pleciński 2014: Polsko-portugalski słownik frazeologiczny. Dicionário idiomático polaco-português. Wrocław: Philological School of Higher Education in Wrocław Publishing (Philologica Wratislaviensia: Studia Iberica et Latinoamericana. Vol. II. Editor: Zdzisław Wąsik. Coeditora: Małgorzata Kolankowska. Curator: Piotr Sawicki). 414 pp. ISBN 978-83-60097-17-5 SŁOWA KLUCZOWE: frazeologia, językoznawstwo porównawcze, badania kontrastywne, język polski, język portugalski JACEK PLECIŃSKI, profesor nadzwyczajny WSF w zakresie iberystyki na Wydziale Neofilologii Wyższej Szkoły Filologicznej we Wrocławiu; profesor nadzwyczajny Wyższej Szkoły Języków Obcych im. Bogumiła Lindego w Poznaniu

© Copyright by Wyższa Szkoła Filologiczna we Wrocławiu, Wrocław 2014 Skład i łamanie komputerowe stron: Zdzisław Wąsik Opracowanie haseł pod względem językowym i formalnym: Zdzisław Wąsik Współpraca przy komputerowym opracowaniu tekstu: Monika Wachowska Korekta wydawnicza: Dorota Bazan, Barbara Woldan Projekt okładki: Piotr Czekajło, Konstancja Górny

ISBN 978-83-60097-17-5

WYŻSZA SZKOŁA FILOLOGICZNA WE WROCŁAWIU ul. Sienkiewicza 32, 50–335 Wrocław tel. +48 71 328 14 14, fax. +48 71 322 10 06, e-mail: [email protected] Wydanie I. Nakład 200 egz. Ark. wyd. 25,06

Przedmowa Słownik, który Czytelnik ma w ręku, jest pierwszym tego typu słownikiem konfrontującym języki: polski i portugalski. W roku 1998 wydałem Portugalsko-polski słownik frazeologiczny. Łatwo zauważyć, że struktura obu słowników nie jest identyczna. Jednym z powodów jest to, że dla autora językiem ojczystym jest język polski, a przekład przykładów zdaniowych jest zawsze łatwiejszy z języka obcego na ojczysty niż odwrotnie. Toteż w słowniku portugalsko-polskim przykłady zdań są najczęściej cytatami z literatury, tłumaczone przez autora słownika na język polski. W niniejszym słowniku przykłady zdaniowe zostały zaczerpnięte najczęściej z zasłyszanych wypowiedzi ustnych. Praca autora polegała przede wszystkim na przetłumaczeniu ich na język portugalski, czasami z pomocą rodzimych użytkowników tego języka. Polsko-portugalski słownik frazeologiczny przeznaczony jest dla Polaków uczących się języka portugalskiego, a także dla Portugalczyków uczących się języka polskiego. W pierwszych latach XXI wieku tacy bowiem studenci pojawili się już na Uniwersytecie Lizbońskim, na Wydziale Humanistycznym w Instytucie Studiów Słowiańskich. W okresie od lutego do czerwca 2009 roku otrzymywałem stypendium Instytutu im. Camoesa w Lizbonie, i wtedy powstała przeważająca część Słownika. Korzystam więc z okazji, by w niniejszej przedmowie podziękować Instytutowi. Wrocław, październik 2012

PHILOLOGICA WRATISLAVIENSIA: STUDIA IBERICA ET LATINOAMERICANA II

Jacek Pleciński

Prefácio O presente dicionário é o primeiro deste tipo para as línguas: polaca e portuguesa. Em 1998 saiu o nosso Dicionário idiomático portuguêspolaco. É fácil observar que a estrutura dos dois dicionários não é idêntica. Um dos motivos desta não equivalência na compilação é o facto de a língua polaca ser a língua materna do autor. Como é sabido, é sempre mais oportuno traduzir exemplos de frases dum idioma estrangeiro para o materno. Por isso, os exemplos no dicionário português-polaco são sobretudo citações da literatura traduzidos pelo autor para polaco. Neste dicionário os exemplos frásticos foram, na maioria, recolhidos na fala, ouvidos em bocas de polacos. O trabalho do autor foi, em primeiro lugar, traduzi-los para português, às vezes com ajuda de falantes nativos. O Dicionário idiomático polaco-português foi concebido para polacos que aprendem português e também para portugueses que aprendem polaco. Nos primeiros anos deste século XXI na Universidade Clássica de Lisboa (Faculdade de Letras, Departamento de Estudos Eslavos) apareceram tais alunos. No período de cinco meses (Fevereiro até Junho de 2009) o autor foi bolseiro do Instituto Camões. Graças à bolsa foi-lhe possível compilar a maior parte da presente obra. Aproveitamos agora a oportunidade de agradecer ao Instituto. Wrocław, outubro de 2012

Jacek Pleciński

Uwagi wstępne i wyjaśnienia Notas preliminares y explicativas Układ alfabetyczny haseł Ordem alfabética dos verbetes Układ alfabetyczny haseł uwarunkowany jest przez wyrazy kluczowe, zamieszczone przed hasłami i drukowane wersalikami czcionką pogrubioną.

A ordem alfabética dos verbetes é condicionada pelas palavraschave, dadas em majúsculas e letras gordas antes dos verbetes.

Przyjęto zasadę, iż wyrazem kluczowym dla hasła jest pierwszy rzeczownik, rzadko rzeczownik najbardziej charakterystyczny. Jeśli hasło nie zawiera rzeczownika, wyrazem kluczowym jest czasownik, przymiotnik lub przysłówek.

Em princípio, a palavra-chave num verbete é o primeiro substantivo, raramente o substantivo mais característico no seu sentido. Na ausência de substantivo, a palavra-chave é um verbo, um adjetivo ou um advérbio.

Wyrazy kluczowe przed hasłami podane są: rzeczowniki w mianowniku liczby pojedynczej lub mnogiej, czasowniki w bezokoliczniku, przymiotniki w formie męskiej.

As palavras-chave antes dos verbetes são dadas: no caso nominativo da forma singular ou plural (substantivos), no infinitivo (verbos), na forma masculina (adjetivos).

Spis treści ĺndice de conteúdo Skróty w języku polskim Skróty w języku portugalskim Oznaczenia Polsko-portugalski słownik frazeologiczny Indeks wyrazów kluczowych

VIII X XI 1 389

Abreviaturas polacas Abreviaturas portuguesas Sinais Dicionário idiomático polaco-português Índice de palavras-chave

PHILOLOGICA WRATISLAVIENSIA: STUDIA IBERICA ET LATINOAMERICANA II

VIII

Dicionário idiomático polaco-português – Notas preliminares y explicativas

Skróty i oznaczenia Abreviaturas e sinais Skróty w języku polskim Abreviaturas polacas termin abstrakcyjny abstr. termo abstracto wyraz angielski ang. palavra inglêsa antonim ant. antónimo bezokolicznik bezokol. infinitivo z Biblii bibl. vem da Bíblia aspekt dokonany dok. aspeto perfeito dosłownie dosł. à letra wyraz dziecięcy dziec. palavra infantil wyrażenie eliptyczne elipt. locução elíptica eufemizm eufem. eufemismo historyczny hist. histórico ironicznie iron. com ironia i tym podobne itp. e assim por diante książkowe książk. palavra culta literackie lit. literário liczba mnoga l. mn. plural liczba pojedyncza l. poj. singular ludowe lud. usado pelo povo wyraz łaciński łac. palavra latina młodzieżowe młodz. usado por jovens negacja; forma przecząca neg. negação; forma negativa na przykład np. por exemplo odsłownik odsł. substantivo deverbal osoba os. pessoa pejoratywnie pej. pejorativo podmiot podm. sujeito podniośle podn. estilo elevado pogardliwie pog. com desprezo typowe dla Polski pol. típico para Polónia pospolite posp. ordinário potoczne pot. familiar powiedzonko pow. dito (ditado) przenośnie przen. sentido figurado przestarzałe przest. desusado przysłowie przysł. provérbio

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – Uwagi wstępne i wyjaśnienia

regionalizm wyraz rosyjski tryb rozkazujący rymowanka rzadkie sic!, właśnie tak sportowe syntagma czasownikowa synonim środowiskowe współcześnie wyraz wulgarny, nieprzyzwoity wyrażenie przymiotnikowe wyrażenie przysłówkowe zobacz też zwłaszcza żargonowe żartobliwe

IX

reg. ros. rozk. rym. rzad. sic! sport. SV syn. środ. wsp. wulg.

regionalismo palavra Russa modo imperativo dito rimado raramente é mesmo assim usado por desportistas sintagma verbal sinónimo usado num meio particular uso contemporâneo palavra grosseira, indecente

wyr. przym. wyr. przysł. zob. zwł. żarg. żart.

locução adjetival locução adverbial veja também especialmente calão por brincadeira

X

Dicionário idiomático polaco-português – Notas preliminares y explicativas

Skróty w języku portugalskim Abreviaturas portuguesas adjetivo alguém por brincadeira especialmente et cetera, e assim por diante familiar sentido figurado grosseiro histórico infinitivo locução na 3ª pessoa literário mitologia grega uso moderno obsoleto; desusado aspecto perfeito por exemplo popular típico para Portugal provérbio; proverbial qualquer coisa sinónimo substantivo sintagma nominal sintagma verbal também verbo no modo conjuntivo

adj. alg. brinc. esp. etc. fam. fig. gros. hist. inf. -lhe lit. mit. gr. mod. obs. perf. p. ex. pop. port. prov. qc sin. S SN SV tb. Vconj.

przymiotnik ktoś (kogoś, komuś, kimś, czyjś) żartobliwie zwłaszcza et cetera, i tak dalej potoczne przenośnie wulgarne historyczny bezokolicznik idiom w 3. os. czasownika literacki mitologia grecka współcześnie przestarzałe aspekt dokonany na przykład ludowe typowe dla Portugalii przysłowi(ow)e coś (czegoś, czemuś, czymś) synonim rzeczownik syntagma rzeczownikowa syntagma czasownikowa także czasownik w trybie łączącym

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – Uwagi wstępne i wyjaśnienia

XI

Oznaczenia Sinais transpozycja lub modulacja w przekładzie na portugalski

*

gruntowna transpozycja w przekładzie na portugalski; zwłaszcza zamiana miejsc między podmiotem a dopełnieniem bliższym potencjalny wariant leksykalny wariant leksykalny wymieniony w haśle potencjalny wariant idiomatyczny, opozycja składniowa lub znaczeniowa odpowiedniość leksykalna w obu językach składnik fakultatywny w nawiasach kwadratowych zamieszczono objaśnienia średnik rozdziela ekwiwalenty idiomatyczne

**

/…

modificação gramatical ou modulação na tradução para português modificação total na tradução para português; especialmente alteração: sujeito – complemento direto variante lexical implícita

/

variante lexical explícita

//

variante idiomática implícita, oposição sintática ou semântica equivalência lexical em duas línguas confrontadas elemento facultativo o colchete serve para dar explicações ponto e virgula separam equivalentes idiomáticos

• ( ) [...] ;

A A od A do Z – Zrobiłem wielkie sprzątanie na strychu. Odkurzyłem wszystko od A do Z, skrzynie, pudła, nawet stare zabawki. – Przed egzaminem z francuskiego musimy zrobić powtórkę całego materiału od A do Z.

de fio a pavio // pé-á-pá Santa Justa – Fiz uma limpeza enorme no sótão. Foi tudo limpo de fio a pavio, arcas, caixas, até os velhos brinquedos. – Antes do exame de francês temos que fazer uma revisão de tudo pê-á-pá Santa Justa.

ACTA odłożyć coś ad acta łac. Przywódcy Chińskiej Partii Komunistycznej odłożyli dogmaty marksizmu ad acta, by zająć się permanentnym kryzysem w gospodarce. I dobrze zrobili.

meter qc na gaveta fig. Os líderes do Partido Comunista Chinês meteram os dogmas marxistas na gaveta para tratarem da crise permanente na economia. E fizeram bem.

ADRES trafić pod zły adres Pukanie do drzwi: – Daj pan grosik biednemu… – Trafił pan pod zły adres!

enganar-se na porta Pancada na porta. – Dê uma coisinha ao pobre… – Enganou-se na porta!

AFISZ schodzić dok. zejść z afisza [o sztuce teatralnej itp.] W londyńskim teatrze Old Vic pewna sztuka Agathy Christie nie schodzi z afisza od kilkudziesięciu lat. Oczywiście obsada aktorska zmieniła się kilkakrotnie.

• sair de cartaz // ir-se embora fam. No teatro Old Vic em Londres uma das peças de Agatha Christie não sai de cartaz há dezenas de anos. Obviamente, a distribuição já mudou várias vezes.

PHILOLOGICA WRATISLAVIENSIA: STUDIA IBERICA ET LATINOAMERICANA II

2 AKCJE czyjeś akcje idą w górę przen. Jeśli partia X wygrała wybory do Parlamentu Europejskiego, to jej akcje idą w górę przed wyborami do Sejmu.

AKUMULATORY (na)ładować akumulatory przen. Lech Wałęsa mawiał, że musi odpocząć i naładować akumulatory, i w tym celu jeździ na ryby.

ALARM bić / uderzać na alarm

Dicionário idiomático polaco-português – A

a cotação de alg. sobe / está a subir Se o Partido X ganhou as eleições para o Parlamento Europeu, a sua cotação sobe antes das eleições legislativas.

• recarregar (as) baterias Lech Walesa costumava dizer que precisava de recarregar baterias e por isso ia pescar à linha.

– Tylko ułamek procenta emigrantów z krajów arabskich to potencjalni terroryści. Po co bić na alarm? – A wiesz, ile to jest w tysiącach osób?

tocar a alarme // dar o sinal de alarme – Só menos de um por cento de emigrantes dos países árabes são terroristas potenciais. Então porquê tocar a alarme? – Sabes quantos milhares de pessoas são?

ALE nie ma żadnego ale! – Ma pan rację, ale… – Tu nie ma żadnego ale!

não há mas nem meio mas! – Tem razão, mas… – Não há mas nem meio mas!

ALUZJA chwała temu, kto pojął aluzję wsp. żart.

a bom entendedor meia palavra basta

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – A

3

– Za dwadzieścia lat nie będzie pieniędzy na emerytury. – Cóż, w latach 50. ubiegłego stulecia Brazylia liczyła 54 miliony mieszkańców. – Co ma jedno do drugiego? – Chwała temu, kto pojął aluzję.

– Daqui a vinte anos falta o dinheiro para as reformas. – Ora, nos anos cinquenta do século passado no Brasil havia 54 milhões de habitantes. – Que tem a ver o cu com as calças? – A bom entendedor meia palavra basta.

AMEN jak amen w pacierzu pow. – Czarek, ty nic się nie uczysz do egzaminu! Zobaczysz, że oblejesz, jak amen w pacierzu.

como dois e dois serem quatro – Ó César, tu não estudas nada! Vais ver que chumbas, como dois e dois serem quatro.

ANNASZ chodzić od Annasza do Kajfasza bibl. Nieźle byłoby, gdyby wszystkie urzędy mieściły się w jednym budynku. Człowiek nie chodziłby po mieście od Annasza do Kajfasza.

ANTENA iść / pójść na antenę środ. [radio, TV] – Możemy to puścić na żywo. Albo najpierw nagrać, a na antenę program pójdzie potem.

APETYT mieć wilczy apetyt Kto da radę zjeść brazylijską picanhę z fasolą, ryżem i frytkami, ten musi mieć wilczy apetyt.

andar de Herodes para Pilatos Seria mesmo bom se as repartições todas se encontrassem num prédio só. Não era preciso andar de Herodes para Pilatos pela cidade.

ir para o ar – Pode ser em directo / ao vivo. Ou grava-se primeiro é só depois a gente deixa a coisa ir para o ar.

ter grande vontade de comer // ter apetite canino / de cão Quem conseguir comer picanha com feijão, arroz e batata frita, deve ter grande vontade de comer.

4 APETYT ostrzyć sobie apetyt na coś – Już sobie ostrzymy apetyt na pieczone żeberka u Kasi.

APTEKA ważyć / odważać jak w aptece iron. żart. – Na rynku ważą owoce jak w aptece. Odjęli mi dwie czereśnie z ogonkiem, by nie było ponad kilo.

AS mieć / trzymać asa w rękawie przen. – Już myślałem, że jestem uratowany, ale profesor miał asa w rękawie – Proszę powiedzieć, czy pies się poci? – Tego nie wiedziałem.

ATUT mieć jeszcze jeden atut w ręku przen. Oprócz życiorysu i dyplomów Ala miała jeszcze jeden atut w ręku: doskonałą znajomość angielskiego.

ATUTY mieć wszystkie atuty w ręku przen. Prezydent Obama ma wszystkie atuty w ręku: urok nowości, młody wiek i energię.

Dicionário idiomático polaco-português – A

aguçar os dentes para qc – Já nos estamos a aguçar os dentes para o entrecosto grelhado na casa da Kátia.

pesar bem pesado / bem justinho – No mercado pesam fruta bem pesada. Tiraram-me duas cerejas com pé, porque sobraram de um quilo.

guardar um trunfo na manga – Já pensei que me safava, mas o professor guardou um trunfo na manga –Diga se os cães transpiram. – Isso não sabia.

ainda ter uma carta na manga fig. Além do CV e dos diplomas a Alícia ainda teve uma carta na manga: é que ela fala inglês perfeitamente.

ter a faca e o queijo (na mão) (para qc / inf.) // ter o fio da meada nas mãos O presidente Obama tem a faca e o queijo na mão: encanto da novidade, juventude e energia.

B BABA masz babo placek! – No i masz babo placek! Znowu zgubiłem parasol.

pronto, ardeu a tenda! // e aqui tens / tem! – Pronto, ardeu a tenda! Perdi o chapéu de chuva outra vez.

BABA tam baba nosi spodnie [o małżeństwie] – Poproś Michała, by cię zawiózł w niedzielę do Szczecina. – Michał nie rządzi, tam u nich baba nosi spodnie.

manda mais a cabra / galinha que o cabrão / galo – Pede ao Miguel uma boleia para domingo, que te leve a Szczecin. – Não é com ele, ali em casa manda mais a cabra que o cabrão.

BAJER brać / dok. wziąć kogoś na bajer W supernowoczesnym świecie nadal chłopaki biorą dziewczyny na bajer – Przecież ja się z tobą ożenię… BANK (pewne) jak w banku (wsp. żart.: szwajcarskim); zob. bez / nie ma dwóch zdań (ZDANIA) – No dobrze, gdy tylko wrócę z Katowic, pomogę ci przetłumaczyć te sprawozdania na angielski. Masz to u mnie jak w banku.

cantar a canção do bandido a alg. Nesse mundo ultramoderno os rapazes continuam a cantar a canção do bandido às raparigas – Pois eu caso contigo…

são favas contadas // já ter qc no papo – Ora bem, logo que voltar de Katowice, ajudo-te na tradução desses relatos para inglês. São favas contadas.

PHILOLOGICA WRATISLAVIENSIA: STUDIA IBERICA ET LATINOAMERICANA II

6 BAŃKA pękać jak bańka mydlana podm. abstr. [np. marzenia] Marzenia o wyprawie do Ameryki Południowej pękły jak bańka mydlana: wybuchły tam wojny domowe, zamknięto granice.

Dicionário idiomático polaco-português – B

• quebrar-se como bolas de sabão O sonho da expedição para América do Sul quebrou como bolas de sabão: rebentaram ali umas guerras civis, as fronteiras ficaram fechadas.

BARAN nosić kogoś na barana – Nie, Piotrusiu, dziadek jest stary i zmęczony i nie będzie cię już nosił na barana.

trazer alg. às cabritas – Não, Pedro, o avô está velho e cansado e não te traz mais à cabritas.

BARANEK być niewinnym jak baranek Jeśli wierzyć, co mówią więźniowie, to w pudle siedzą sami niewinni jak baranki.

inocente como uma pomba Se acreditássemos na palavra dos presos, na cadeia só estão pessoas inocentes como uma pomba.

BAŚŃ baśń była piękna, lecz (już) się skończyła przen.; zob. było, ale się zmyło (ZMYĆ SIĘ) – Słuchajcie, a gdzie jest ta butelka porto, którą przywiozłem z Lizbony? – Baśń była piękna, lecz się skończyła. BAT batem by go / … pogonić! – Co to za leniwe towarzystwo! Batem by ich pogonić!

foi ao mar, perdeu o lugar rifão // *podes rezar-lhe pela alma – Oiçam, onde é que está o vinho do Porto que eu trouxe de Lisboa? – Foi ao mar, perdeu o lugar.

só com um chicote! // só a chicote / a pontapé – Que malta tão preguiçosa! É só a chicote!

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – B

BAWEŁNA nie owijać w bawełnę przen. – Znaczy się, dziewczyna zaszła w ciążę? No dobra, nie gorszcie się, ja tam nie lubię owijać w bawełnę, wolę: tak albo nie. Ukradł czy nie ukradł? Gazety nie potrafią nie owijać w bawełnę.

BĄKI bąki zbijać; zob. palcem (w bucie) nie kiwnąć (PALEC) / pierdzieć w stołek (STOŁEK) Co robią bezrobotni? Zbijają bąki czy pracują na czarno?

BELA pijany / spity jak bela posp. – Jest pan pijany jak bela, z trudem trzyma pan kierownicę. Dokumenty proszę! BEZRYBIE na bezrybiu i rak ryba pow. Z braku pieniędzy Pawlakowie jeżdżą na wakacje do Rowów zamiast nad Adriatyk – na bezrybiu i rak ryba.

7

não ser para rodeios // falar sem rodeios // *chamar as coisas pelos seus nomes – Quer dizer, a moça engravidou? Ora bem, não se escandalizem, eu cá não sou para rodeios, prefiro pão pão, queijo queijo. Roubou, não roubou? Os jornais não sabem chamar as coisas pelos seus nomes.

andar às moscas // andar de mãos nas algibeiras // (andar a) coçar o cu pelas esquinas // roçar as costas // não levantar uma palha Que fazem os desempregados? Andam por aí às moscas ou arranjam trabalho negro?

bêbedo como ratos – Você está bêbedo como ratos e mal segurado ao volante. Os seus papéis por favor!

*para a fome de quinze dias o pão é mole Por falta de dinheiro, os Pawlak passam as férias grandes em Rowy em vez da beira do Adriático // para a fome de quinze dias o pão é mole.

8 BĘBEN walić w kogoś jak w bęben; zob. sprać kogoś na kwaśne jabłko (JABŁKO) Dozorczyni ma strasznie nieznośnego chłopaka. Rozrabia, ona wali w niego jak w bęben, a on potem znowu to samo. BIEDA napytać sobie biedy Za komuny Henryk nieraz napytał sobie biedy. Otwarcie krytykował władzę, to cud, że nigdy nie siedział. – Nie pytaj, jakie studia skończył pan minister, bo napytasz sobie biedy.

BIEDNY biednemu (zawsze) wiatr w oczy wieje pow. BIEDNY być biednym jak mysz kościelna BIEG pozostawić sprawę / rzecz własnemu biegowi

Dicionário idiomático polaco-português – B

zupar em alg. como em centeio verde A nossa porteira tem um rapaz insuportável. Ele faz tolices, ela a zupar nele como em centeio verde, e ele volta à mesma.

fazer má cama para se deitar // meter-se em / numa camisa de onze varas No tempo do comunismo o Henrique fez muitas vezes má cama para se deitar. Censurava o poder abertamente, é um milagre que nunca fosse preso. – Não perguntes pelo curso que o senhor ministro acabasse, pois metes-te numa camisa de onze varas.

se a merda tivesse valor, os pobres não tinham cu dito prov.

não saber onde cair morto fig.

deixar a coisa / sin. seguir o seu curso

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – B

– Niech szanowna pani pozostawi rzecz własnemu biegowi. Nawet, jeśli przyjdzie odpowiedź odmowna, może pani napisać odwołanie. BIEG wsiąść w biegu do pociągu dosł. i przen. Studenci z zagranicy, stypendyści „Erasmusa”, przyjechali do Londynu później niż reszta i musieli wsiąść w biegu do pociągu, by nadrobić materiał. BIELMO mieć bielmo na oczach przen. „Jeśli nie wiadomo, o co chodzi, to chodzi o pieniądze.” Kto tego nie widzi, ma bielmo na oczach. BLACHA wykuć (zwł. skrypt) na blachę; zob. umieć / znać coś na wyrywki (NA WYRYWKI) – U Nowickiego jest łatwo zdać. Wystarczy, że wykujesz skrypt na blachę i już. BŁĄD wprowadzać kogoś w błąd – Nie pytaj przechodniów o drogę, bo cię wprowadzą w błąd. Do tego służy mapa.

9

– Prezada senhora, deixe a questão seguir o seu curso. Mesmo se a resposta for negativa, pode fazer recurso.

subir com o carro em andamento Os estudantes estrangeiros, bolseiros do “Erasmus”, chegaram a Londres mais tarde que os outros e tiveram de subir com o carro em andamento para recuperar.

ter peneira(s) nos olhos „Quando não percebes do assunto, esse assunto é dinheiro”. Quem não vê isso, tem peneiras nos olhos.

cantar a sebenta // decorar pê-ápá Santa Justa – Com o Nowicki é fácil passar. Chega que cantes a sebenta e pronto.

levar alg. à certa – Não perguntes aos transeuntes pelo caminho que te levam à certa. Para esse efeito existem mapas.

10 BŁĄD wprowadzać kogoś w błąd Reklama wprowadzająca klienta w błąd jest zakazana. Na tym zdjęciu danie składa się z dziesięciu składników, a naprawdę podają tylko pięć. BŁOTO obrzucać kogoś błotem przen.; zob. psy na kimś wieszać (PSY) Politycy wszystkich partii obrzucają się błotem i każdy wrzeszczy – „Podam do sądu!” BŁOTO wyrzucać pieniądze w błoto przen. – Kupować taką komórkę to wyrzucać pieniądze w błoto. Pójdę z tobą do supermarketu, żeby razem wybrać. BOK coś komuś bokiem wychodzi / wyłazi – Lenistwo kolegów z pracy już nam bokiem wychodzi. Bo jeśli nie wykonają swojej roboty, my musimy to zrobić za nich. – W stołówce ciągle ta sama zupa i niedogotowane ziemniaki. Już nam to bokiem wyłazi! BOK coś jest tu / tuż pod bokiem

Dicionário idiomático polaco-português – B

vender gato por lebre fig. Publicidade que venda gato por lebre está proibida. Nesta foto vê-se um prato de dez componentes, mas na realidade só se servem cinco.

arrastar alg. pela lama Os políticos de todos os partidos arrastam-se pela lama e cada um berra – “Isto vai ao tribunal!”

atirar (o) dinheiro pela janela fora – Comprar um telemóvel desses é atirar dinheiro pela janela fora. Vou contigo ao supermercado para escolhermos juntos.

• sair-lhe do lombo // sair-lhe caro // *estar farto de qc A preguiça de alguns colegas no serviço já sai do lombo à gente. Pois se não fizerem o seu trabalho, temos de o fazer nós em seu lugar. – Na cantina, sempre a mesma sopa e batata mal cozida. Já estamos fartos disso!

*(estar / …) bem ao lado / bem perto

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – B

– A jest tu fryzjer w tej dzielnicy? – Jest tu pod bokiem. BOK mieć coś pod bokiem – W nowej czytelni wydziałowej mamy pod bokiem wszystko, czego możemy potrzebować.

BOK na bok! – Ludzie, na bok! – darł się herold. – Zróbcie miejsce dla karety króla jegomości!

11

– Há algum cabeleireiro neste bairro? – Pois há um bem ao lado.

ter qc ao alcance da mão – Na nova sala de leitura da Faculdade temos ao alcance da mão tudo de que possamos precisar.

afastem-se! – Afastem-se! – berrava o arauto. – Cedam o lugar ao coche da Sua Majestade El-rei!

BOKI boki zrywać; zob. śmiać się do rozpuku (DO ROZPUKU) / pokładać się ze śmiechu (ŚMIECH) BOLEĆ tu cię / … boli! pow. – Pojechałabym zaraz do Anglii do jakiejś roboty, ale… nie znam języka. – Ach tu cię boli! Naucz się… BOMBA bomba wybucha / wybuchła przen. W nocy z piątku na sobotę wybucha bomba: trzech ministrów podaje się do dymisji.

• aí é que me / … dói! – Ia logo para Inglaterra arranjar algum trabalho, mas… não falo a língua. – Aí é que te dói! Aprende…

• rebenta / rebentou a bomba Na madrugada de sexta para sábado rebenta a bomba: três ministros demitem-se dos seus cargos.

12 BOŻA WOLA czuć Bożą wolę żart. Magdalena ma dopiero piętnaście lat, a już czuje Bożą wolę. Widziano ją wczoraj nad rzeką z jakimś dryblasem. BÓBR płakać jak bóbr – Film był kiczowaty, ale płakaliśmy wszyscy jak bobry, gdy ta dziewczyna umarła na raka.

BÓG Boże broń! – Polecimy samolotem. Wsiądziemy w Warszawie, w Monachium mamy przesiadkę… – Boże broń! Żadnych samolotów! – protestowała ciotka. BÓG Boże, zmiłuj się (nad kimś)! – O Boże, zmiłuj się! Henio i Janek uderzyli w drzewo i zabrano ich do szpitala św. Jacka.

BÓG dać coś komuś za Bóg zapłać – Taki zegarek na pewno sporo kosztował? – Nie, wujek mi go dał za Bóg zapłać.

Dicionário idiomático polaco-português – B

olhar para a sombra fig. A Madalena só tem quinze anos e já anda a olhar para a sombra. Viram-na ontem à beira do rio com um rapagão.

chorar que nem uma cascata / uma madalena – O filme foi piroso, mas quando a rapariga morreu de cancro, choramos todos que nem uma cascata.

salvo seja! – Vamos apanhar um avião. Metemo-nos no avião em Varsóvia, em Munique mudamos…. – Salvo seja! Nada de aviões! – protestou a tia.

valha-me / … Deus! – Valha-nos Deus! O Henrique e o João bateram numa árvore e foram levados para o hospital de São Jacinto.

dar / oferecer qc de bandeja a alg. – Com certeza pagaste muito pelo relógio assim? – Não, deu-mo de bandeja o meu tio.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – B

BÓG jak Boga kocham, że + SV – Joasia wcale do Stanów nie wyjechała, widziałam ją we wtorek w Koszalinie, jak Boga kocham, że nie kłamię! BÓG pracować za Bóg zapłać Nikt nie chciał pracować za Bóg zapłać przy odnowie kaplicy i proboszcz musiał nająć ludzi.

BÓG wszystko w ręku Boga pow. – Co ma być to będzie, wszystko w ręku Boga – powiedziała babcia Stefania i wsiadła po raz pierwszy w życiu do rakiety. BÓSTWO robić się na bóstwo – Nie zapalaj, Andrzej, motoru, bo moja żona robi się na bóstwo! To jeszcze potrwa.

BRAKOWAĆ tego tylko brakuje / brakowało! Pani Basia skarży się ciągle na męża. I zawsze kończy słowami: tego tylko brakuje, żeby zaczął pić!

13

à fé que + SV obs. – A Joaninha não foi nada para os Estados Unidos, vi-a na terça em Koszalin, à fé que não é mentira!

trabalhar para o bispo / o boneco // trabalhar para aquecer iron. Ninguém quis trabalhar para aquecer na renovação da capela e senhor cura teve de contratar pessoal.

o futuro a Deus pertence – O que tem de ser tem muita força, o futuro a Deus pertence – disse a avó Estefânia e subiu pela primeira vez para o foguete.

ser como a noiva de Arraiolos port. – Ó André, não aqueças o motor que a minha mulher é como a noiva de Arraiolos! Isso ainda demora.

era o que (me / …) faltava! // não faltava mais nada + SV Dona Bárbara queixa-se continuamente do marido. Acaba sempre por dizer: não faltava mais nada meter-se ele nos copos!

14 BROŃ walczyć z kimś jego własną bronią / pokonać kogoś jego własną bronią Walczyć z wrogiem jego własną bronią to stara i skuteczna taktyka. Szkoda, że tą bronią w polityce bywa kłamstwo i oszczerstwo.

Dicionário idiomático polaco-português – B

virar o feitiço contra o feiticeiro Virar o feitiço contra o feiticeiro é uma táctica velha e eficaz. É pena que, na política, o feitiço seja quase sempre mentira e calúnia.

BRÓD mieć czegoś w bród przest.; zob. ter (de) qc como milho mieć czegoś od cholery (CHOLERA) / od licha i trochę (LICHO) Facet ma pieniędzy w bród, lecz O gajo tem dinheiro como milho, ciągle narzeka. mas sempre se queixa. BRUDY brudy pierze się w domu pow. przen. – Jasiu, nie wolno opowiadać kolegom, że tatuś się upija i nie mamy pieniędzy na jedzenie! Wiedz, że brudy pierze się w domu.

BRZEGI coś jest wypełnione po brzegi [miejsce, np. sala]; zob. pękać w szwach (od kogoś / czegoś) (SZWY) Sala Filharmonii Narodowej jest wypełniona po brzegi. Dziś wystąpi Chór i Orkiestra Fundacji Gulbenkiana pod batutą Mario Ferreiry.

• a roupa suja lava-se em casa – Ó João, não digas aos teus colegas que o pai vem bêbado a casa e que a gente não tem dinheiro para comer! Tens de saber que a roupa suja lava-se em casa.

(um sítio) rebenta pelas costuras fig. A aula da Filarmônica Nacional rebenta pelas costuras. Hoje atuará o Coro e Orquestra Gulbenkian com o maestro Mário Ferreira.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – B

BRZUCH chodzić z brzuchem – Tak, tak, proszę pani! Ewa gdy ślub brała, już z brzuchem chodziła! BRZUCH leżeć do góry brzuchem – Nie lubię leżeć na plaży do góry brzuchem. Wolę spacery i wycieczki.

BRZYDKO brzydko mi / … to pachnie przen.; zob. PACHNIEĆ – Przyszedłem do pracy punkt o ósmej. Nikogo więcej nie było. Czyżby strajk? Oj, brzydko mi to pachnie. Jeszcze wyjdę na łamistrajka. BUJDA (-Y) bujda na resorach – I co premier powiedział? – Eee tam, bujdy na resorach, nic konkretnego. BUŁECZKA być świeżutkim jak bułeczka

15

andar de balão – Pois é, minha senhora! A Eva quando casou, já andava de balão!

ficar de barriga / de papo para o ar – Não gosto de ficar de barriga para o ar na praia. Prefiro passeios e excursões.

isso está a pôr-se feio – Vim ao serviço às oito em ponto. Ninguém mais estava. Seria greve? Ai que isso está a pôr-se feio. Ainda faço figura de fura-greve.

coisas do arco da velha – E que disse o primeiro ministro? – Iiih, coisas de arco da velha, nada que preste.

Stary jest wytrzymały, nawet po nieprzespanej nocy jest świeżutki jak bułeczka.

estar / ficar / … fresco como uma alface O velho é resistente, mesmo depois uma noite em branco fica fresco como uma alface.

BUŁKI coś idzie jak świeże bułki

*vender-se como canela / como pão

16 Książka, w której Lech Wałęsa został ukazany jako były agent bezpieki, szła niestety jak świeże bułki. BURAK czerwienić się / zrobić się czerwonym jak burak Wobec dziewczyn Andrzej jest bardzo nieśmiały. Gdy go o coś pytają, z mety się czerwieni jak burak. BURTA wylecieć za burtę / znaleźć się za burtą przen. Po wyborach jesienią 2001 roku główne dotychczas partie znalazły się za burtą. BURZA burza w szklance wody przen.

Dicionário idiomático polaco-português – B

O livro que denuncia o Lech Walesa como antigo agente da secreta comunista vendia-se, infelizmente, como canela.

corar como um cábula Com as meninas o André é muito tímido. Quando lhe fazem uma pergunta, logo vai corar como um cábula.

• ir pela borda fora Depois das eleições de 2001 os principais partidos de então foram pela borda fora.

– Rewolucja na Wyspach BulaBula? – Eee tam, droga pani, burza w szklance wody, niech się pani nie przejmuje!

• (*fazer / ser uma) tempestade num copo de água – Uma revolução nas Ilhas de Bula-Bula? – Iiih minha senhora, tempestade num copo de água, não se preocupe!

BUT głupi jak but (z lewej nogi) żart. Przed komputerem to Grześ jest głupi jak but z lewej nogi. Nie potrafi inteligentnie pomyśleć.

(ser) burro como uma porta // (ser) cabeça de caralho gros. Nas coisas de computador o Gregório é burro como uma porta. Não sabe usar inteligência.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – B

BUTY (u)szyć komuś buty przen.; zob. obrabiać komuś dupę (DUPA) / tyłek (TYŁEK) – Jeśli pan szyje mi buty u dyrekcji, niech pan ma odwagę przyznać się do tego. – A to świnie! W oczy nikt ci nic nie powie, ale za plecami szyją ci buty.

BUZIA dać (komuś) buzi – Daj dziecku buzi, ale go nie obśliniaj! BUZIA otworzyć buzię na kogoś / wyjechać na kogoś z buzią pot. – Chociaż byliśmy dobrze wychowani i całkiem spokojni, dyrektor wyjechał na nas z buzią. BUZIA trzymać / zamknąć buzię na kłódkę – Joasiu, gdy cię tam u cioci będą pytać, gdzie jest tato, to powiedz… A najlepiej trzymaj buzię na kłódkę!

BUZIA zamknąć buzię (komuś)

17

dizer cobras e lagartos de / sobre alg. // dizer qc pelas costas de alg. // cortar na casaca / na pele de alg. // atirar a pedra e esconder a mão – Se você anda a dizer cobras e lagartos de mim à direção, tenha a coragem de reconhecê-lo. – São uns pulhas! Ninguém te censura na cara, mas quando não saíres, atiram a pedra e escondem a mão.

dar-lhe um beijo na boca – Dá um beijo na boca do bebé sem o babares!

dar gritos com alg. – Apesar de a gente ter sido bem criada e muito sossegada, o diretor deu-nos com gritos.

meter a boca para dentro – Ó Joaninha, lá em casa da tia quando te perguntarem para onde foi o teu pai, diz que… Ou mete a boca para dentro!

calar a boca (a alg.)

18 Z braku argumentów Filip musiał zamknąć buzię. / Opozycjoniści zamknęli Filipowi buzię. BUZIA (SV, że) buzi dać Raquel robi konfitury z dyni i z czereśni, że buzi dać. BYĆ co ma być, to będzie pow.

Dicionário idiomático polaco-português – B

Por falta de argumentos o Filipe teve de calar a boca. / Os oposicionistas calaram-lhe a boca ao Filipe.

ser de traz de orelha // ser um pitéu A Raquel faz doce de abóbora e de cereja que são um pitéu.

Upór jednego kraju nie ma sensu: w Unii Europejskiej co ma być, to będzie.

o que tem de ser tem muita força dito pop. A teimosia de um só pais não faz sentido: na União Europeia o que tem de ser tem muita força

BYĆ coś z tego będzie – Co ostatnio piszesz? – Ma to być opowiadanie o Polakach w Portugalii, ale jeszcze nie wiem, czy coś z tego będzie.

a coisa sai – O que andas a escrever? – Deve ser um conto sobre polacos em Portugal, mais ainda não sei se a coisa sai.

BYK brać / dok. wziąć byka za rogi przen.; zob. stawi(a)ć czoło komuś / czemuś (CZOŁO) Józef przejął gospodarstwo w opłakanym stanie, ale wziął byka za rogi i doprowadził je do porządku w niedługim czasie. BYK stoi jak byk (napisane) pot. – Proszę zgasić tego papierosa.

• ir para os cornos // ir à cabeça do touro // segurar o boi pelos cornos O José tomou conta duma quinta arruinada, mas foi para os cornos do touro e fez ali ordem em pouco tempo.

vem em letra redonda – Apague o cigarro por favor.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – B

– To nawet na dworcu nie wolno palić? – Nie widzi pan napisu? Stoi jak byk nad wejściem.

BYK strzelić byka W pierwszym teście na znajomość portugalskiego Gosia strzeliła sto jeden byków. BYK z byka spaść Janicki był za granicą przez pięć miesięcy i nie ma pojęcia, co się tu u nas wyrabia. Jakby z byka spadł. – Ciekaw jestem, kto wygra wybory w Niemczech. – Z byka spadłeś? Wybory w Niemczech były wczoraj! BYLE CO nie jeść byle czego – Dałem twojemu kotu złowioną rybkę, a on powąchał i poszedł sobie. – Mój kotek byle czego nie je!

19

– Então até na estação não se pode fumar? – O senhor não vê o letreiro? Pois vem em letra redonda por cima da entrada.

dar um pontapé na gramática No primeiro teste de avaliação do português a Margarida deu cento e um pontapés na gramática.

cair do céu aos trambolhões // estar na lua O Janicki esteve durante cinco meses no estrangeiro e não faz ideia do que por aí vai. É como se caísse do céu aos trambolhões. – Estou curioso por saber quem ganha as eleições na Alemanha. – Tu estás na lua? As eleições na Alemanha foram ontem!

ter má boca // ser fidalgo no comer – Dei ao teu gato um peixinho que tinha pescado, mas ele cheirou e foi-se embora. – Pois o meu gatinho tem má boca!

C CAŁOŚĆ iść / dok. pójść na całość – Dzieciaki poszły na całość i się przyznały. Teraz czekamy – będzie Magda w ciąży czy nie? Premier postanowił pójść na całość: albo wygra głosowanie, albo otrzyma wotum nieufności i poda się do dymisji. CEBER lać jak z cebra [o deszczu]

dar a (sua) cabeçada // jogar tudo por tudo – Os miúdos deram a cabeçada e admitiram-no. Agora estamos a espera – a Madalena fica grávida ou não? O primeiro ministro resolveu jogar tudo por tudo: ou ganha o voto ou fica com uma moção de censura e demite-se.

W Portugalii zaczyna lać jak z cebra pod koniec września.

chover a cântaros / a potes / a torrentes // chover se Deus a dá / dava Em Portugal, começa a chover a cântaros em finais de setembro.

CHCIEĆ chcieć to móc – Jasiu, jaka maksyma oddaje całą treść „Ody do młodości” Mickiewicza? – „Chcieć to móc!”

• querer é poder – Ó João, qual é a sentença que resuma a “Ode à juventude” de Mickiewicz? – “Querer é poder”!

CHCIEĆ sam tego chciałeś / … ! – Sami tego chcieliście, panowie! Kto był za przyspieszonymi wyborami? No to teraz macie!

*estar a pedir esta – Os senhores estavam mesmo a pedir esta! Quem foi pelas eleições antecipadas? Ora aí têm!

PHILOLOGICA WRATISLAVIENSIA: STUDIA IBERICA ET LATINOAMERICANA II

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – C & Ć

CHCIWY chciwy dwa razy traci pow. Usiłowania Niemiec, by podbić Polskę, można podsumować słowami: chciwy dwa razy traci.

CHĘCI dobrymi chęciami piekło wybrukowane pow. – Bardzo bym chciał panu pomóc, ale naprawdę jestem bardzo zajęty. – Dobrymi chęciami piekło wybrukowane.

21

quem tudo quer tudo perde As tentativas da Alemanha para submeter a Polónia podem ser resumidas pelo dito: quem tudo quer tudo perde.

• de boas intenções está o inferno cheio // promessas e cantiga não enchem a barriga – Gostava muito de ajudá-lo, mas ando mesmo muito ocupado. – De boas intenções está o inferno cheio.

CHINY za Chiny (ludowe)! wsp. żart.; zob. za żadne skarby (SKARBY) CHLEB być u kogoś na łaskawym chlebie Dawniej ubodzy krewni bywali na łaskawym chlebie u bogatszych, nieraz przez długie lata. CHLEB (ciężko) pracować na (kawałek) chleb(a) – Kto nie skończy studiów, będzie musiał ciężko pracować na kawałek chleba – mawiał ojciec. – Skończyłem studia i jestem bezrobotny!

comer as sopas de alg. Antigamente parentes pobres comiam as sopas dos mais ricos, às vezes anos a fio.

fazer-se pela vida – Quem não tirar nenhum curso far-se-á pela vida – dizia meu pai. – Tirei um curso e fico desempregado!

22

Dicionário idiomático polaco-português – C & Ć

CHLEB głodnemu chleb na myśli pow. przen. – Głodnemu chleb na myśli! Ten mój chłop, pijaczyna, myśli o imieninach szefa tylko dlatego, że będzie tam wódka. CHLEB nie samym chlebem żyje człowiek pow. Przed wojną babka dawała żebrakom chleb, aż raz jeden z nich powiedział – Nie samym chlebem żyje człowiek. Miał na myśli parę groszy. CHLEBEK jeszcze dużo chlebka musisz zjeść… – Żeby mi odpyskować, dziewucho, musisz jeszcze dużo chlebka zjeść!

CHŁOP być chłopem z jajami posp.; zob. JAJA

CHMURY chodzić z głową w chmurach Mówią, że artyści chodzą z głową w chmurach, ale pieniądze liczyć potrafią!

o cão só pensa na carniça – O cão só pensa na carniça! Este meu bêbedo do marido anda a pensar na festa do chefe só por causa da vodka que lá estiver.

nem só de pão vive o homem Antes da guerra minha avó costumava dar pão aos mendigos. Uma vez disse-lhe um deles – Nem só de pão vive o homem. Estava a pensar em alguns tostões.

• ainda tens / … que comer muito pão (para + inf.) // comer / ter comido pouco mingau – Ó menina, para me responder torto, você ainda tem que comer muito pão! Você comeu pouco mingau para me responder torto!

*tê-los no sítio / no seu lugar // ser homem de bigode // *ter alma até Almeida port.

andar na lua / nas nuvens Dizem que os artistas andam na lua, mas eles é que sabem contar dinheiro!

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – C & Ć

CHOLERA idź / … do (jasnej) cholery / w cholerę! przekl.

23

vai / … à merda! gros. // vai plantar batatas! fam.

CHOLERA mieć czegoś od cholery; zob. mieć czegoś w bród (BRÓD) / od licha i trochę (LICHO) CHOLERA niech to (wszystko) cholera weźmie! przekl. – Do pioruna, ciasto mi wyszło z zakalcem! A niech to cholera weźmie! CHÓD być na chodzie pot. [o osobach, żart.] – Co to za wóz? – Seat Cordoba, mam go od czternastu lat, ale jest całkiem na chodzie. CHWALIĆ SIĘ jest / masz / … się czym chwalić! – Przy pomocy ściągi napisałam dwa zadania, a trzeciego nie zdążyłam. – Masz się czym chwalić! CHWILE przeżywać ciężkie chwile – Tam w szpitalu podczas porodu córki przeżywałam ciężkie chwile.

que se foda o mundo! gros. – Raios, saiu-me o bolo mal assado! Que se foda o mundo!

*não ser nada para deitar fora – Que carro é esse? – É Seat Córdoba, tenho-o há catorze anos, mas não é nada para deitar fora.

podes / … limpar as mãos à parede! dito fig., fam., iron. – Com uma cábula fiz dois temas, já não tive tempo para o terceiro. – Podes limpar às mãos à parede!

passar um mau bocado / quarto de hora – Ali no hospital durante o parto da minha filha passei um mau

24

Dicionário idiomático polaco-português – C & Ć

Całe szczęście, że wszystko dobrze się skończyło i zostałam babcią.

bocado. Ainda bem que tudo acabou bem e fui promovida a avó!

CHYBIĆ na chybił trafił – Nie znałem miasta ani nie umiałem czytać chińskich napisów. Połaziłem na chybił trafił i miałem szczęście: znalazłem sklep z parasolami.

(fazer qc) à sorte / aos tropeções – Não conhecia a cidade nem sabia ler letreiros em chinês. Deambulei aos tropeções e tive sorte: encontrei uma loja de chapéus de chuva.

CIACHO ale / niezłe ciacho! wsp. [komentarz na widok przystojnego chłopaka] CIAŁO puść to ciało! przest.

CIEKAWOŚĆ umierać z ciekawości Mecenas Pietrzak nie był w Bukareszcie od upadku reżimu Ceausescu. Umiera z ciekawości, jak tam teraz jest. CIELĘ gapić się jak cielę na malowane wrota; zob. gapić się jak sroka w gnat (SROKA)

ai que grande pão!

ó cabrão, larga o osso que eu também sou cão!

estar morto por + inf. // estar em pulgas para / por + inf. O advogado Pietrzak não foi para Bucareste desde a queda do regime Ceausescu. Agora está em pulgas por saber como vai aquilo.

olhar como boi para palácio

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – C & Ć

Na widok ekranu komputera dzieciaki gapiły się jak cielę na malowane wrota, ale wkrótce okazały się bardzo bystre.

CIELĘ iść jak cielę za innymi – Nie jest ci ładnie w tych szerokich ciemnych oprawkach. – Takie są teraz modne. – Musisz iść jak cielę za innymi? CIELĘ pokorne cielę dwie matki ssie pow.

A simples vista do ecrã dum computador os miúdos olhavam como boi para palácio, mais em breve mostraram-se bem espertos.

*ovelhas tolas, atrás de umas vão todas // [mulher] Maria vai com as outras – Esse aro de óculos, largo e escuro, não te fica bem. – Está na moda. – Ovelhas tolas, atrás de umas vão todas.

bezerrinha mansa todas as vacas mama // bezerra mansa, mama na sua e na da vizinha

CIEMIĘ nie w ciemię bity; zob. stary / szczwany lis (LIS) // być kutym na cztery nogi (NOGI) CIEŃ usunąć kogoś w cień Po powrocie z Anglii Ala usunęła w cień całą klasę. Tyle że mówiła po angielsku z akcentem cockney, a nie jak spikerzy w BBC.

CIOSY wystawiać się na ciosy Manifestanci rzucali kamieniami, a

25

meter (a) alg. num chinelo Depois de voltar da Inglaterra a Alícia meteu a turma toda num chinelo. Só que falava inglês com sotaque cockney em vez de falar como locutores da BBC.

dar o corpo ao manifesto Os manifestantes atiravam-lhes

26

Dicionário idiomático polaco-português – C & Ć

policja wolała nie wystawiać się na ciosy.

pedras, e os polícias preferiam não dar o corpo ao manifesto.

CIOTKA ciotka mnie / … pod mostem nie porodziła; zob. nie wypaść sroce spod ogona (SROKA) CIOTKA mieć / dostać ciotkę // ciotka przyjechała posp.; zob. mieć / dostać gości (GOŚCIE) CNOTA stracić cnotę

estar com o Benfica port.

– Na tych dyskotekach i „imprezach”, droga pani, to można stracić cnotę. – Młodzi się teraz tym za bardzo nie przejmują.

perder aquilo que a menina sabe euf. // perder a flor de laranjeira fig., iron. // *dar o cabaço // *já ser guitarra tocada fig. – Nessas discotecas e festas, minha senhora, elas podem perder aquilo que a menina sabe. – A malta nova muito se rala com isso!

CO INNEGO a, to co innego! – Chodźmy na piwo! – Może jutro? – Ja stawiam. – A, to co innego!

o caso muda muito de figura – Vamos tomar uma cerveja! – Talvez amanhã? – Pago eu. – Ora bem, o caso muda muito de figura.

CUDA cudów nie ma! pow. – W polityce cisza. Od zeszłego tygodnia nikt nikogo nie wyzwał, nie zabił, nie okradł. – Nie wierzę, cudów nie ma!

esta só pelo diabo! // nem por milagre – Na vida política está tudo calmo. Os tipos não se encheram de nomes, não se mata nem rouba ninguém. – Não acredito, esta só pelo diabo!

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – C & Ć

27

– Pojadę z chłopakami na wycieczkę, a po powrocie zacznę wkuwać do egzaminu. – Cudów nie ma! Albo zaczynasz się uczyć od razu, albo znowu oblejesz.

– Vou para a excursão com a rapaziada, e depois de voltarmos encorno para o exame. – Nem por milagre. Ou metes-te logo a estudar ou chumbas outra vez.

CUDZE cudze chwalicie, swego nie znacie pow. – Takie zamki i pałace w Polsce też są. – Jak to? – A widzisz, nie mówiłem „cudze chwalicie, swego nie znacie”.

*a erva do vizinho é sempre mais verde – Castelos e palácios assim há também na Polônia. – Como? – Estás a ver, eu não dizia “a erva do vizinho é sempre mais verde”.

CYRK odstawiać cyrk Ciężko się porozumieć z dziećmi w wieku dojrzewania, o byle co odstawiają cyrk, nawet nie wiadomo o co.

fazer fitas / uma fita É difícil lidar com filhos adolescentes na puberdade, fazem uma fita por não sei quê, a gente nem os percebe.

CZAPKI (panowie,) czapki z głów! pow. – Kiedyś to byli w szachach mistrzowie! Tacy Lasker czy Capablanca! Panowie, czapki z głów!

(é / só / de cair) de joelhos! – Antigamente havia campeões no xadrez! Um tal Lasker ou o Capablanca! Só de joelhos!

CZAS czas goi / leczy rany Według ludowego porzekadła, czas pomaga leczyć rany na ciele, a nawet na duszy.

• o tempo sara as feridas Diz o povo que o tempo ajuda a sarar as feridas do corpo e até da alma.

CZAS czas to pieniądz pow.

• o tempo é dinheiro

28

Dicionário idiomático polaco-português – C & Ć

– Dla ludzi interesu czas to pieniądz, ale dla pana, nauczyciela w liceum?

– Para homens de negócios o tempo é dinheiro, mas para o Senhor que é professor de liceu?

CZAS do tego czasu dużo wody w Wiśle upłynie pow. pol. – Partia Komunistyczna obiecała podwyższyć emerytury, jak wygra wybory. – Komuniści wygrają wybory? O, do tego czasu dużo wody w Wiśle upłynie!

até lá morre o burro! // até aí vão muitos padre-nossos – O Partido Comunista prometeu de fazer subir as reformas, quando ganhar as eleições. – O PC ganhar as eleições? Até lá morre o burro!

CZAS na mnie / … już czas! Było już chyba po północy. – No, ciociu, na mnie już czas! – powiedział Michał i pożegnał się. CZAS rychło w czas! pow. iron. – Już zjedliśmy zupę i główne danie, gdy kelner przyniósł przyprawy. – Rychło w czas!

CZAS szkoda czasu (i atłasu przest.) pow. – Szkoda czasu, by go przekonywać. Jeśli coś sobie ubrdał, to koniec. CZAS ścigać się z czasem

vão sendo horas! Talvez passasse da meia-noite. – Vão sendo horas, tia!, disse o Miguel e despediu-se.

já não é / era sem tempo – Já comemos sopa e prato forte quando o empregado trouxe condimentos. – Já não era sem tempo.

*gastar pavio – Convencê-lo é gastar pavio. Se se meteu algo na cabeça, acabou-se.

correr contra relógio

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – C & Ć

Ogień się coraz bardziej rozszerza, strażacy ścigają się z czasem.

CZAS wszystko w swoim czasie – Mamo, pożycz mi szminkę! – Wszystko w swoim czasie, dziecko. Jeszcze nie możesz się malować. CZAS zabijać czas / dla zabicia czasu W luksusowych sklepach w supermarkecie sprzedawcy po prostu zabijają czas. Przychodzi dwóch klientów dziennie. Pociąg mam o siódmej pięć; dla zabicia czasu posiedzę sobie w parku i poczytam.

29

O fogo está a espalhar-se cada vez mais, os bombeiros correm contra relógio.

cada coisa a seu tempo – Ó mãe, empresta-me o teu bâton! – Ó filha, cada coisa a seu tempo. Ainda é cedo para te pintares.

fazer horas // • matar o tempo // puxar o tempo pelas orelhas Em lojas de luxo no supermercado os empregados só fazem horas. Vêm dois fregueses por dia. Tenho o comboio às sete e cinco // sento-me num jardim para ler e matar o tempo.

CZASY skończyły się dobre czasy! pow. – Stara szefowa umarła, teraz ja tu rządzę. Skończyły się dla was dobre czasy!

Acabou(-se) a festa! / a papa doce! – A velha patroa morreu, agora sou eu quem manda. Para vocês acabou a festa!

CZASY (to już) nie te czasy! pow. – No i babcia pyta, czy ją zawieziemy powozem na stację. – Babciu, jaki tam powóz, to już nie te czasy!

**estar pela hora da morte – E então a avó quer saber se a gente a leva de coche à estação. – Ó avó, os coches estão pela hora da morte!

30

Dicionário idiomático polaco-português – C & Ć

CZASY za dawnych, dobrych czasów – Ta maszyna do szycia jest już do niczego. Kiedyś to maszyna służyła człowiekowi przez całe życie. – Kiedy to było? – Ech, za dawnych, dobrych czasów! CZEPEK w czepku się urodzić; zob. urodzić się pod szczęśliwą gwiazdą (GWIAZDA) – Kasi wszystko się udaje. Ładna jest, ma pieniądze i kochającego męża. – Ano, w czepku się urodziła.

CZŁOWIEK człowiek strzela, Pan Bóg kule nosi przysł.

no tempo das vacas gordas brinc. ou iron. – Esta máquina de costura já não presta. Dantes uma máquina era para a vida toda de uma pessoa. – Quando é que foi isso? – No tempo das vacas gordas!

nascer de rabo virado // nascer entre dois foles // ter tanta sorte que até os cães lhe põem ovos brinc. / … lhe cagam à porta pop., iron. – A Catarina sucede em tudo. É bela, tem dinheiro e um marido atencioso. – Pois nasceu de rabo virado.

o homem põe e Deus dispõe

CZŁOWIEK szary człowiek; zob. zwykły zjadacz chleba (ZJADACZ) CZOŁO chylić czoło przed kimś Nie trzeba być znawcą, by chylić czoło przed geniuszem takim jak Michał Anioł.

tirar o chapéu a alg. Não é preciso ser perito para tirar o chapéu a um gênio do tamanho de Miguel Ângelo.

CZOŁO puknąć się (palcem) w czoło

• tocar na fronte com um dedo

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – C & Ć

– Jeszcze nigdy nie słyszałem tak bzdurnego pomysłu – powiedział inżynier K. pukając się w czoło. CZOŁO stawać / dok. stanąć na czele kogoś / czegoś Po kryzysie wewnątrz partii na jej czele stanął tak zwany mocny człowiek. Gdy na czele portugalskich socjalistów stanął José Sócrates, zaczęły się żarty z nazwiska, tożsamego z imieniem greckiego filozofa. CZOŁO stawi(a)ć czoło czemuś / komuś; zob. brać byka za rogi (BYK) – Niech pan nie przyjmuje delegacji rosyjskiej. Będą tylko kłopoty. – Dlaczego nie, ja tam lubię stawiać czoło trudnościom. Wielu mistrzów sportu zachorowało na raka, ale stawiło czoło chorobie i zwalczyło ją.

CZOŁO z podniesionym czołem – Nasi przegrali dwa mecze i odpadli z mistrzostw, ale wyjechali z podniesionym czołem, bo jednak jeden mecz wygrali i strzelili dwa gole.

31

– Nunca ouvi uma ideia tão estúpida – disse o engenheiro K. tocando na fronte com um dedo.

tomar a dianteira // estar / perf. pôr-se à frente de qc Após a crise interna do Partido, um homem forte tomou a dianteira. Depois de José Sócrates se ter posto à frente dos socialistas em Portugal, apareceram piadas acerca do seu nome, homônimo com o do filósofo grego.

enfrentar qc e olhos nos olhos // erguer a luva // fazer rosto / face a alg. / qc // aborder o assunto / … de caras – Não receba a delegação russa. Só arranja problemas. – Porque não, eu cá gosto de enfrentar os problemas de olhos nos olhos. Muitos campeões de desporto tiveram cancro, mas abordaram o assunto de caras e venceram a doença.

com a cabeça erguida – Os nossos perderam dois jogos e saíram do campeonato, mas com a cabeça erguida, porque sempre ganharam um jogo e meteram dois golos.

32

Dicionário idiomático polaco-português – C & Ć

CZUB mieć lekko w czubie Karol miał lekko w czubie, ale prowadził bardzo dobrze. Całe szczęście, że policji na drodze nie było. CZUBEK NOSA nie widzieć poza czubek własnego nosa Obszarnicy nie widzą poza czubek własnego nosa. Nędza chłopów ich nie obchodzi. CZUBIĆ SIĘ kto się czubi, ten się lubi pow. rym.

ir com um grão na asa O Carlos ia com um grão na asa, mas estava a conduzir muito bem. Ainda bem que não houve polícia na estrada.

não ver um palmo adiante do nariz Os latifundiários não vêm um palmo adiante do nariz. A miséria dos camponeses não lhes interessa nada.

amor zangado, amor dobrado // zangas de namorados, amores dobrados

Ć ĆWIEK zabić komuś ćwieka – Edek zabił mi ćwieka – jak zapłacę za bilet lotniczy przez Internet, jeśli jeszcze nie znam daty wylotu?

**trazer uma espinha atravessada na garganta fig. [um problema não resolvido na mente] – Por causa do Eduardo trago uma espinha atravessada na garganta – como é que pago o bilhete de avião pela internet se não souber ainda a data da partida?

PHILOLOGICA WRATISLAVIENSIA: STUDIA IBERICA ET LATINOAMERICANA II

D DACH nie mieć dachu nad głową – Kto wie, ilu ludzi w Polsce nie ma dachu nad głową? Czy istnieją dane statystyczne na ten temat? DAL odejść w siną dal żart.; zob. ulotnić się jak kamfora (KAMFORA) – A Marysi mąż też przyjdzie? – Po pierwsze, nie byli małżeństwem, a po drugie, odszedł w siną dal.

DATA być człowiekiem starej daty

não ter eira nem beira – Quem sabe quantas pessoas não têm eira nem beira na Polônia? Há dados estatísticos sobre o assunto?

evaporar-se sem deixar vestígios lit. ou brinc. – E o marido da Maria também vem? – Primeiro, nunca foram casados, secundo, ele evaporou-se sem deixar vestígios.

– To nie stolica, tylko niezbyt duże miasto. Nasi profesorowie to ludzie starej daty, w ubraniach i krawatach chodzą. Stryjeczny dziadek był człowiekiem starej daty, chodził do kościoła, wierzył w piekło i w wyższość mężczyzny nad kobietą, ale był przy tym uczciwy jak nikt.

ser do(s) tempo(s) da outra senhora // *já não ser deste tempo // ter teias de aranha na cabeça fig. // ler pela cartilha da velha – Isto aqui não é capital, é uma cidade bastante pequena. Os nossos professores já não são deste tempo, andam de fato e gravata. O tio-avô lia pela cartilha da velha, ia à missa, acreditava no inferno e na superioridade do homem perante a mulher, contudo era honesto como ninguém.

DAWAĆ dają tu co? Za komuny: Na ulicy stoi kolejka

pariu aqui a galega? fig., port. No tempo do comunismo: Na rua

PHILOLOGICA WRATISLAVIENSIA: STUDIA IBERICA ET LATINOAMERICANA II

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – D

około czterdziestu osób, nie wiadomo gdzie się zaczyna. – Dają tu co? – pyta przechodzień. – Masło rzucili!

DAWNO dawno temu i nieprawda żart. – Wujaszek był w Paryżu? Kiedy to było? – To było dawno temu i nieprawda. DESKA ostatnia deska ratunku – Muszę jutro mieć kasę. Moją ostatnią deską ratunku jest szwagier. – Nie idź, ja ci pożyczę.

DESKA (przeczytać / czytać książkę) od deski do deski Michał był bardzo sumiennym studentem. Całą „Wojnę i pokój” przeczytał, by zdać literaturę rosyjską. DESZCZ (wpaść) z deszczu pod rynnę przen.; zob. zamienił stryjek na siekierkę kijek (STRYJEK) – Chcieliśmy uciec przed niepogodą, pojechaliśmy nad Morze Czarne, a tam dopiero było zimno! Jednym słowem „wpadliśmy z deszczu pod rynnę”.

35

vê-se uma bicha de umas quarenta pessoas, não se sabe onde ela começa. Um transeunte pergunta – Pariu aqui a galega? – A manteiga é que chegou!

no tempo em que a Berta / a Marta fiava – O tio foi a Paris? Quando é que foi? – Foi no tempo em que a Marta fiava.

tábua de salvação – Amanhã preciso de ter o dinheiro todo. O meu cunhado é a minha tábua de salvação. – Não vás, eu empresto-te.

(ler / levar um livro) de ponta à ponta O Miguel foi um estudante muito escrupuloso. Levou “Guerra e Paz” de ponta à ponta para passar literatura russa.

(ir) de mal a pior // sair da lama e meter-se no lameiro – Quisemos escapar ao mal tempo e fomos ao Mar Negro, e ali é que fazia um frio dos diabos! Numa palavra “fomos de mal a pior”.

36 DIABEŁ bać się kogoś / czegoś jak diabeł święconej wody – Po Rewolucji Goździków portugalscy komuniści bali się wolnych wyborów jak diabeł święconej wody. – No i się nie pomylili. DIABEŁ co nagle, to po diable pow. rym.; zob. NAGLE – Zanim odpowiesz na pytania z testu, za każdym razem dobrze się zastanów. Co nagle, to po diable. DIABEŁ diabeł nie śpi pow. DIABEŁ do diabła z kimś / czymś! przekl. – Człowieku, lekarz ci zabronił pić! – Kurde, do diabła z lekarzami!

DIABEŁ mieć diabła za skórą Ich dzieciaki to mają diabła za skórą! Trzeba mieć je na oku, bo dręczą zwierzęta.

Dicionário idiomático polaco-português – D

ter medo de alg. / qc como o diabo da cruz – Depois da Revolução dos cravos os comunistas portugueses tinham medo de eleições livres como o diabo da cruz. – E não se enganaram.

devagar se chega / vai ao longe – Antes de responder às perguntas do teste, pensa um bocado em cada assunto. Devagar se chega ao longe.

o diabo tece-as

que se lixe! – Homem, o médico proibiu-te de beberes! – Porra, que se lixem os médicos!

*sair-lhe da pele do diabo // ser da pele / da raça do diabo Os filhos deles saíram-lhes da pele do diabo. É preciso tê-los debaixo de olho, senão andam a atormentar os bichos.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – D

DIABEŁ nie taki diabeł straszny, jak go malują przysł.

37

– Jak Hitler doszedł do władzy, wielu Niemców mówiło „ja tam na niego nie głosowałem”, ale może nie taki diabeł straszny, jak go malują.

• talvez (que) o diabo não seja tão feio como o pintam // não é mata donde saia lobo fig. – Com a chegada do Hitler ao poder, muitos alemães diziam “eu cá não votei nele”, mas talvez o diabo não seja tão feio como o pintam.

DIABEŁ (tam,) gdzie diabeł mówi dobranoc – Ciotka mieszka tam, gdzie diabeł mówi dobranoc. Trzeba złapać autobus przed nocą i jeszcze iść kawał drogi pieszo.

em casa do diabo // fica lá para os quintos – A tia mora em casa do diabo. É preciso apanhar um autocarro antes que anoiteça e ainda ir a pé um bom bocado.

DIABLI a niech to / cię / … diabli (wezmą!) przekl.; zob. a niech to / cię / … gęś kopnie (GĘŚ) – Przejrzymy ten tekst jeszcze raz! – A niech to diabli! Zapomniałem pendrajwa. Zostawiłem w domu. DIABLI … i diabli wiedzą, co jeszcze! – W „Saturnie” kupi pan wszystko do komputera, części, akcesoria, pendrajwy, dodatki i diabli wiedzą co jeszcze. DIABLI wszystko diabli biorą / wezmą / wzięli

ora bolas! // ora gaita! // raios partam! – Agora vamos ver o texto outra vez. – Ora bolas! Esqueci-me da pen. Deixei-a em casa.

… e o diabo a sete – No “Saturn” você compra tudo para computador, peças, acessórios, pens, consumíveis e o diabo a sete.

vai tudo por água abaixo / para o caralho gros.

38

Dicionário idiomático polaco-português – D

– Tyle trudu i wszystko diabli wzięli! Żaden teatr nie wystawi mojej sztuki! – skarżył się autor.

– Tanto trabalho e vai tudo por a água abaixo! Nenhum teatro leva minha peça! – queixou-se o autor.

DIABŁY posłać kogoś / coś w diabły Al-kaida zamierza posłać w diabły państwo izraelskie, które „nie ma prawa do istnienia”.

fazer ir qc pelos ares Al-Qaeda tenciona fazer ir o Estado de Israel pelos ares, porque ele “não tem direito de existir”.

DIABŁY pos(y)łać kogoś / coś w diabły / do wszystkich diabłów

Helena będzie miała kłopoty. Nie ma cierpliwości do klientów. Gdy jakaś baba chciała przymierzyć dwunastą parę trzewików, Helena posłała ją do wszystkich diabłów. Dziennikarka chciała mu jeszcze postawić kilka pytań, ale prezydent, przy pomocy tłumacza, posłał ją do wszystkich diabłów.

mandar alg. / qc à fava / à merda gros. / àquela parte / bugiar / abaixo de Braga port. / a Outrabanda Lisboa / para o diabo / ver se chove A Helena vai ter sarilhos. Não tem paciência para com os fregueses. Quando uma pega quis provar um décimo segundo par de sapatos, mandou-a à fava. A jornalista quis fazer mais algumas perguntas ao Presidente, mas esse, com a ajuda do intérprete, mandou-a ver se chove.

DŁOŃ podać komuś pomocną dłoń Nie miałem pojęcia o tej robocie, ale wuj Stefan podał mi pomocną dłoń i wszystko wyjaśnił. Ksiądz proboszcz pomógł założyć parafialny fundusz zapomogowy, podawszy pomocną dłoń wielu potrzebującym w naszej okolicy.

dar / deitar / oferecer (a) mão a alg. Eu não sabia da poda, mas o tio Estevão deu-me a mão e explicoume tudo. O senhor cura criou um fundo paroquial de auxílio e assim deu a mão a várias pessoas necessitadas na nossa zona.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – D

DŁUGO długo by o tym opowiadać – No, to jak to było, gdy poszliście do baru z tymi trzema facetami? – Eee, długo by o tym opowiadać… DO NICZEGO być do niczego [o kimś]

39

(isso são) contos largos! – Então, contem lá como foram ao bar com aqueles três gajos? – Iiih, isso são contos largos!

– Ten upał nas wykończy. Jesteśmy do niczego. Cholera by wzięła ocieplenie klimatu!

não poder com o gato / a gata pelo rabo – Esse calor dá cabo da gente. Já não podemos com o gato pelo rabo. Raios partam o aquecimento global!

DO NICZEGO być do niczego [o czymś] – To radio na baterie jest do niczego, wyrzuć je do śmieci.

*não prestar – Essa telefonia com pilhas não presta, deita-a para o lixo.

DO PRZODU nie iść do przodu wsp. pot. – To nieudacznik, nigdy nie pójdzie do przodu, zostanie prostym robotnikiem na całe życie.

não passar da cepa torta fig. – É um incapaz, nunca passará da cepa torta, ficará um simples operário para a vida toda.

DO ROZPUKU śmiać się do rozpuku; zob. pokładać się ze śmiechu (ŚMIECH) / boki zrywać (BOKI) Na touradzie w Vila Franca jeden turysta z północnej Europy uciekał przed jałówką, a widzowie śmiali się do rozpuku.

rir-se / gargalhar à tripa forra // rir-se à gargalhada // rir até rebentar pelas ilhargas Na tourada em Vila Franca um turista nórdico fugia duma bezerra e os espectadores riram-se à gargalhada.

40 DO WIDZENIA do widzenia, ślepa Genia, weź se trąbkę do pierdzenia posp. i dziec. [idiotyczne lub iron. pożegnanie] DOBRE a to dobre! pow. iron. – Jaki jest szczyt ignorancji? – Mów! – „Bratysława to stolica Słowenii.” – A to dobre!

Dicionário idiomático polaco-português – D

saúde e bichas (no cu, três dúzias)! // estrelinha, Deus te guie!

*essa não é má! – Conheces o cúmulo da insolência? – Diz lá! – “Bratislava é capital da Eslovénia.” – Essa não é má!

DOBRE na dobre i (na) złe – Chcę być zawsze z tobą na dobre i na złe, a nie tylko teraz, gdy dobrze nam idzie.

para a vida e para a morte – Quero ficar sempre contigo para a vida e para a morte, não só agora, quando tudo está a correr-nos bem.

DOBRZE (i) dobrze ci / … tak! – Tego, co pisał wulgarne hasła na murach, w końcu złapali. – I dobrze mu tak!

(é) bem feito! – Aquele que escrevia palavrões nas paredes foi finalmente apanhado. – Bem feito!

DOJŚĆ do czego to dojdzie! – Ceny idą w górę jak cholera, już teraz chleb kosztuje euro, do czego to dojdzie!

(a)onde (tudo) isto vai parar? – Os preços sobem que nem um raio, já agora o pão custa um euro, aonde isto vai parar?

DOKTORY nie pomogą doktory [sic!], jak kto na śmierć chory pow. lud.; zob. na śmierć nie ma lekarstwa (ŚMIERĆ)

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – D

DOLA dosta(wa)ć swoją dolę żarg. i pot. – Kto wykupił akcje, dostaje swoją dolę, gdy idą w górę. Ale czasami idą w dół i wtedy tracisz. – Kurczę, kto się na tym wyzna!

41

ter / levar rasca na assadura fig. – Quem comprou ações leva rasca na assadura quando elas sobem. Mas elas podem baixar e então tu estás a perder. – Bolas, vá lá a gente entender isso!

DOŁEK mieć dołka wsp. pot. – Od samego rana mam dziś dołka bez żadnego powodu. A może to kac?

estar / sentir-se em baixo – Desde madrugada estou hoje em baixo sem motivo nenhum. E se fosse ressaca?

DOŁKI dołki pod kimś kopać przen. – A u nas w biurze wszyscy kopią dołki pod nowym szefem, by się go pozbyć.

fazer trabalho de sapa – Cá no nosso serviço todos fazem trabalho de sapa para se livrarem do novo chefe.

DOŁKI kto pod kim dołki kopie, sam w nie wpada przysł.; zob. kto mieczem wojuje od miecza ginie (MIECZ) DOM cały dom na mojej / … głowie – Biedny Felek, cały dom na jego głowie, odkąd jego żona jest w szpitalu.

DOM czuć się jak (u siebie) w domu

*ir buscar lã e ficar tosquiado // o que arma a esparrela muitas vezes cai nela rifão

**governar o barco – Coitado do Félix, tem que governar o barco desde que à mulher deram-lhe baixa no hospital.

estar / pôr-se à vontade

42 Zaraz wrócę, niech się pan czuje jak u siebie w domu, naleje sobie czegoś…

Dicionário idiomático polaco-português – D

Volto sem demora, esteja à vontade, deite-se uma bebida…

DOMIAR na domiar złego – Stefan stracił pracę i na domiar złego zaraz zachorował. – Co teraz z nim będzie?

para cúmulo – O Estevão perdeu o emprego e, para cúmulo, logo caiu doente. – O que vai ser dele?

DOMYSŁY gubić się w domysłach – Jeśli nie jesteś oblatany w polityce, to możesz jedynie gubić się w domysłach. Nie zgadniesz, o co chodzi.

perder-se em conjeturas – Se não estás metido na política, só te podes perder em conjeturas. Não consegues adivinhar de que se trata.

DOWCIP silić się na dowcip Filip silił się na dowcip, ale widać było, że jest nerwowy i udaje dobry humor.

fazer espírito O Filipe fazia espírito, mas via-se que ficava nervoso e fingia bom humor.

DRESZCZ dreszcz komuś po krzyżu przechodzi; zob. włos się jeży / włosy dęba stają [WŁOS(Y)] – Na wspomnienie tamtej watahy wilków w górach jeszcze dziś mi dreszcz po krzyżu przechodzi. DRGNĄĆ … a ktoś / coś ani drgnie – Byk zbliżył się do mojego kota i powąchał go. A kot ani drgnie. I

*pôr frio na espinha a alg. – Ainda hoje põe-me frio na espinha a lembrança daquela alcateia de lobos ali na serra.

mudo e quedo que nem um penedo dito rimado – O touro aproximou-se do meu gato para cheirá-lo. Mudo e quedo

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – D

faktycznie byk nie dałby rady go pobóść rogami, nawet gdyby chciał. DROBIAZG (kłócić się / bić się / …) o byle drobiazg W mieszkaniu sąsiadów są ciągłe hałasy. Kłócą się i biją o byle drobiazg. DROGA coś jest na dobrej drodze – Pańskie podanie gdzieś się zapodziało, ale potem się odnalazło. Wszystko jest na dobrej drodze. DROGA komu w drogę, temu czas pow. – Drodzy koledzy, mówię wam dobranoc, bo komu w drogę, temu czas. Mam za dwie godziny samolot. DROGA schodzić / dok. zejść na złą drogę Hanka zawsze była taka łagodna i nieśmiała. Nigdy nie myśleliśmy, że zejdzie na złą drogę. Na chłopaka trzeba uważać. Jak zacznie z narkotykami, to już prawie na pewno zejdzie na złą drogę.

43

que nem um penedo, o gato. De facto o touro não conseguia dar-lhe com os cornos, mesmo se quisesse.

por dá cá aquela palha Em casa dos nossos vizinhos há sempre barulho. Eles brigam por dá cá aquela palha.

qc está em bom pé – O seu pedido tinha-se extraviado, mas foi encontrado. Tudo está em bom pé.

quem vai vai, quem está está – Caros camaradas, dou-lhes as boas noites, quem vai vai, quem está está. Em duas horas parte o meu avião.

*dar-lhe para o arrocho // dar em droga // perder o rumo fig. A Ana era sempre tão pacata e tímida. Nunca pensamos que lhe desse para o arrocho. Temos que ter o rapaz debaixo de olho. Se se meter na droga, perde o rumo quase por certo.

44 DROGA szerokiej drogi! – Jedziecie na wycieczkę do Izraela? Ach, gdybym i ja… No, to szerokiej drogi! Kiedy wracacie?

DROGI wszystkie drogi prowadzą do Rzymu pow. Nawet w dzisiejszych czasach wszystkie drogi prowadzą do Rzymu, przynajmniej przy okazji głównych świąt religijnych. DRUGI drugiego takiego nie znajdziesz pow. – Nie rozmyślaj tyle, lecz ożeń się z Alicją. Drugiej takiej nie znajdziesz. DRUGI nie czyń drugiemu, co tobie niemiłe pow.

DRWA drwa do lasu nosić pow. – Wódkę do Polski przywieźliście? To jakby drwa do lasu nosić.

DRWA gdzie drwa rąbią, tam wióry

Dicionário idiomático polaco-português – D

passa / … de largo! – Vocês vão numa excursão para Israel? Quem me dera… Então, passem de largo! Quando é que voltam?

• todos os caminhos / as estradas levam a Roma / vão dar a Roma Mesmo hoje em dia todos os caminhos levam a Roma, pelo menos na altura das principais festas religiosas.

não hávera dois na terra – Não penses tanto, casa com a Alícia. Não haverá duas na terra.

o que não queres para ti não queiras para os outros // não faças aos outros o que não queres que te façam a ti

levar queijadas para Sintra port. // levar água ao mar – Trouxeram vodka para Polónia? É como se levassem queijadas para Sintra.

quando o mar bate na rocha, quem

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – D

lecą przysł.; zob. nie pchaj palca między drzwi (PALEC) Prezes i wiceprezes pokłócili się. Podwładni czekają na koniec konfliktu nie wtykając nosa, bo gdzie drwa rąbią, tam wióry lecą.

DRZWI pokazać komuś drzwi – Wędrownym sprzedawcom mówimy „dziękujemy” i pokazujemy drzwi. DRZWI trzasnąć drzwiami; wyjść, trzaskając drzwiami – Może powinienem był wyjść, trzaskając drzwiami, ale to nie byłoby w moim stylu. DRZWI zamknij drzwi z tamtej strony; zobacz, czy cię nie ma za drzwiami iron. – Uciekaj, zamknij drzwi z tamtej strony i wracaj na święty nigdy! DRZWI zamykać / zatrzasnąć komuś drzwi przed nosem – Wejdźmy do tego sklepu z rękawiczkami. – Jest za dwie minuty siódma. – No to co, nie zamkną nam drzwi przed nosem.

45

se lixa é o mexilhão // não se fazem omeletas sem partir ovos O presidente e o vice-presidente zangaram-se. Os subalternos esperam pelo fim do conflito sem meter o nariz, porque quando o mar bate na rocha, quem se lixa é o mexilhão.

ensinar o portão a alg. – Aos vendedores ambulantes a gente diz: obrigados, e ensina-lhes o portão.

partir a loiça fig. – Talvez tenha feito mal em não partir a loiça, mas nunca foi esse o meu estilo.

vai ver se pegam as bichas // vai ver se está a chover no Rossio port. – Vai-te, vai ver se pegam as bichas e volta no dia de são nunca à tarde!

dar-lhe com a porta na cara – Vamos é entrar nessa luvaria. – São sete menos dois minutos. – E então, não nos dão com a porta na cara.

46

Dicionário idiomático polaco-português – D

DUCH myśleć sobie / pytać się w duchu – Witam serdecznie pana inżyniera – mówię, a w duchu sobie myślę: „A to szuja, nie wstydził się przyjść”.

pensar com os seus botões // perguntar aos seus botões – Seja bem vindo, senhor engenheiro – digo, a pensar com os meus botões “ai que pulha, não tem vergonha para vir cá”.

DUCH powiedzieć sobie w duchu (że… / cytat) Zobaczywszy ten pałac, Piotr powiedział sobie w duchu: „No, ci to mają forsy jak lodu”.

dizer de si para si // dizer com os seus botões Ao ver aquele palácio o Pedro disse com os seus botões “Essa gente deve ter dinheiro como milho”.

DUCH uśmiechać się w duchu Ksiądz profesor wychwalał Darwina i jego teorię ewolucji, a ja uśmiechałem się w duchu: „Czasy szybko się zmieniają…”

sorrir por dentro – O padre professor elogiou o Darwin e a sua teoria da evolução, e eu sorria por dentro “os tempos é que mudam rapidamente…”

DUCH ŚWIĘTY – Kto coś zrobił? – Duch Święty! – Boże, kto wypił całą butelkę likieru? – Duch Święty!

DUPA (coś jest) do dupy wulg. – Do dupy jest ten śrubokręt, i obcęgi też. No tak, „wyprodukowano w Chinach”. Nie masz innych narzędzi?

quem matou o cão foi o Baeta – Ai Jesus, quem bebeu a garrafa toda de licor? – Quem matou o cão foi o Baeta!

*não prestar – Esta chave de parafusos não presta, e o alicate também não. Pois aqui está, “Fabricado na China”. Não tens outra ferramenta?

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – D

DUPA wulg. lub posp. dupa zimna – Kurczę, zapomniałem wczoraj kupić los na loterię. – Stało się, dupa zimna. – Powiedziałem, że jestem chory, a tu pojawiła się kierowniczka sąsiedniego działu. Jeśli mnie zobaczy, no to dupa zimna. DUPA mieć kogoś / coś w dupie wulg.; zob. mieć kogoś / coś gdzieś (GDZIEŚ) / w nosie (NOS) Strajkujący robotnicy krzyczeli – Mamy w dupie jakiegoś tam urzędnika! Chcemy mówić z prezesem! DUPA obrabiać komuś dupę wulg.; zob. (u)szyć komuś buty (BUTY) / obrabiać komuś tyłek (TYŁEK) – U nas w biurze sytuacja jest dość typowa: obrabiamy dupę tej osobie, której akurat nie ma.

DUPA pocałuj / … mnie w dupę! // on / … może mnie / … w dupę pocałować! wulg.

47

babau senhor doutor // *ter para peras // tiroliro gaita // é fodido gros. – Porra, esqueci-me ontem de tirar o bilhete da lotaria. – Babau senhor doutor! – Eu disse que estava doente, e aqui vem a gerente da seção ao lado. Se ela reparar em mim, tenho para peras.

estar-se (bem) a cagar para alg. / qc gros. // estar-se marimbando… // estar-se nas tintas… Operários em greve estavam a berrar – A gente está-se a cagar para um tipo qualquer! A gente quer falar com o presidente!

roer na pele de alg.

– Cá no nosso serviço temos uma situação bastante típica: a gente rói na pele da pessoa que no momento não está.

vai-te / vá-se encher / gros. foder! // lambe-me no cu!

48 – To ma być zdjęcie do paszportu? Proszę zrobić lepsze odbitki albo nowe zdjęcie. – Może mnie pan w dupę pocałować! DUPA truć (komuś) dupę wulg. [zwł. rozk. neg.: nie truj dupy!]

– Co z ciebie za nudziarz, jaka piła! Nie truj dupy, weź się do roboty!

DUPA włazić komuś w dupę wulg.

– Nie właźcie dyrektorowi w dupę, i tak was zwolni. DUPA komuś wszystko w dupie źle / zawadza wulg. Powiedz „czarne”, on zaraz powie „białe”. I na odwrót. Zawsze mu wszystko w dupie źle. DUREŃ wychodzić / wyjść na durnia Oskarżony nagle odwołał wszystkie zeznania, a jego adwokat wyszedł na durnia.

Dicionário idiomático polaco-português – D

– Isso é uma foto para passaporte? Faça umas cópias que prestem ou tire uma nova foto. – Vá-se encher!

fritar os miolos a alg. // matar o bicho do ouvido a alg. // moer / ralar os fígados a alg. // vai chatear a tua avó / tia / o teu tio que é padre! – Ai que maçador, que grande melga! Não me mates o bicho do ouvido, pega no trabalho!

passar / dar mel pelos beiços a alg. // dar / queimar incenso a alg. lit. // dar graxa a alg. // lamber os pés / as botas a alg. [não gros.] – Não deem graxa ao diretor, despede-vos na mesma.

*ser espírito de contradição // tudo lhe fede, nada lhe cheira // *alg. de porrete à esquina Se disseres “preto”, ele diz “branco”, e ao contrário. É espírito de contradição.

ser comido por parvo // fazer figura de parvo De repente o réu retratou tudo o que tinha dito antes e o seu advogado foi comido por parvo.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – D

– Pomyliłem się co do rozkładu jazdy, gdy wujostwo przyszli, ich pociąg już odjechał, a ja wyszedłem na durnia. DUSIĆ dusić coś w sobie [o kłopotach, zmartwieniach] – Nie ma sensu dusić tego w sobie, niech pani powie, co się pani przytrafiło. DUSZA SV + co mi / … w duszy gra lit. lub żart. Paweł jest tak skryty, że nikt nie wie, co mu w duszy gra, ani rodzice, ani żona… DUSZA chciałaby dusza do raju! pow. – Ach, rzucić to wszystko w diabły i wyjechać! Ale chciałaby dusza do raju! DUSZA ile dusza zapragnie; zob. SV + ile wlezie / wlazło (WLEŹĆ) – Niech pan przyjdzie na to przyjęcie w ambasadzie Kapadocji. Można jeść i pić ile dusza zapragnie. – No więc u wejścia do tej restauracji kupujesz bon za tyle a tyle euro i potem możesz jeść i pić, ile dusza zapragnie.

49

– Enganei-me no horário dos comboios, quando os tios chegaram, o comboio deles já se tinha ido embora e eu fiz figura de parvo.

guardar qc / as coisas consigo / … – Isso de guardar as coisas consigo não é nada bom. Diga o que lhe aconteceu.

SV + (do) que me / … vai na alma O Paulo é pessoa tão reservada que ninguém sabe do que lhe vai na alma, nem os pais nem a mulher…

quem (me) dera! – Ai, largar tudo isso para o diabo e partir! Quem me dera!

à discrição // à vara larga fig. – Venha você à receção na Embaixada de Capadócia. Come-se e bebe à discrição. – Assim à entrada daquele restaurante compras uma senha de um x de euros e depois podes comer e beber à vara larga.

50 DUSZA otwierać duszę przed kimś – Nie męcz się sam, otwórz duszę przed przyjacielem, razem znajdziecie jakieś wyjście. DUSZA w głębi duszy Karol jest taki naiwny, że w głębi duszy nawet przyjaciele się z niego podśmiewają. DUSZA z duszą / mieć duszę na ramieniu Odkąd złodzieje obrabowali jej mieszkanie, Helena żyje z duszą na ramieniu. Prawie z domu nie wychodzi. Dawniej w Alfamie człowiek szedł z duszą na ramieniu; dziś Carlos do Carmo śpiewa, że „bandziorów w ciemnej uliczce” już nie ma.

DUSZA zżerać komuś duszę [podm.: uczucie, np. namiętność, strach] – Strach przed bezrobociem zżera duszę pracownika naszej fabryki – zaczął swe przemówienie przywódca „Solidarności”. DWA (to pewne / prawda) jak dwa i dwa (jest) cztery

Dicionário idiomático polaco-português – D

abrir o peito / saco (ao pé de alg.) – Não te atormentes, abre o peito ao pé do teu amigo, sempre encontram uma saída.

no meu / … íntimo O Carlos é tão ingênuo que, no seu íntimo, até os amigos troçam dele.

com o Credo na boca // ir de credo na boca Desde que os gatunos lhe assaltaram a casa, Helena passa a viver com o Credo na boca. Quase não sai de casa. Antigamente, na Alfama as pessoas iam de credo na boca // atualmente o Carlos do Carmo canta que “já não há ladrões no escuro”.

roer o peito a alg. – O medo do desemprego rói-lhe o peito ao operário na nossa fábrica – assim o líder da “Solidariedade” começou o seu discurso.

como dois e dois são / serem quatro

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – D

51

– I da się to w ratuszu załatwić? – Pewnie, że tak, jak dwa i dwa cztery.

– Isto resolve-se na Câmara Municipal? – Claro que sim, como dois e dois serem quatro.

DWÓCH gdzie dwóch się bije, tam trzeci korzysta przysł. – Trzecia z największych partii zawsze ma szczęście. – Może zawrzeć koalicję z pierwszą lub drugą? Gdzie dwóch się bije, tam trzeci korzysta!

• entre dois litigantes goza o terceiro – O terceiro maior partido sempre tem sorte. – Pode fazer coligação com o primeiro ou com o segundo? Entre dois litigantes goza o terceiro!

DYM nie ma dymu bez ognia przysł. – Słyszeliście te pogłoski o dymisji ministra obrony? – Jasne. Mówi się, że nie ma dymu bez ognia, choć ja w tę dymisję nie wierzę.

• não há fumo sem fogo – Ouviram boatos acerca da demissão do Ministro da Defesa? – Claro. Dizem que não há fumo sem fogo, mas eu não acredito nessa demissão.

DYSKUSJA bez dyskusji! Możecie iść na dyskotekę, ale przed północą wrócicie do domu. Tak ma być i bez dyskusji!

fim do capítulo! Podem ir à discoteca, mas voltam para casa antes da meia-noite. Tem que ser, fim do capítulo!

DYSTANS trzymać kogoś na dystans Nowy kierownik nie był z nikim na ty i trzymał wszystkich na dystans, co spodobało się prawie wszystkim w biurze.

trazer alg. à corda O novo gerente não tratava ninguém por tu e trazia toda a gente à corda, o que agradou a quase todos no escritório.

DYWANIK wzywać kogoś na dywanik

chamar alg. a contas

52 – Szef wezwał księgowego na dywanik. Podobno w księgowości wiele rzeczy się nie zgadza.

Dicionário idiomático polaco-português – D

– O patrão chamou o guarda-livros a contas. Parece que na contabilidade muitas coisas não estejam certas.

DYWANIK zostać wezwanym na dywanik wsp. pot. Kierownik działu – Wy sobie robicie długie przerwy na kawę, a kto zostaje wezwany na dywanik? Ja!

Chefe de seção – Vocês arranjam intervalos para café, e quem tem de ouvir sermão e missa cantada sou eu!

DZBAN dopóty dzban wodę nosi, dopóki się ucho nie urwie przysł.; zob. nosił wilk razy kilka, ponieśli i wilka (WILK)

água mole em pedra dura, tanto bate até que fura rifão // tantas vezes vai o cântaro à fonte que quebra // … à bica até que lá fica

ouvir sermão e missa cantada fig.

DZIAĆ SIĘ niech się dzieje, co chce; zob. po nas choćby potop (POTOP)

DZIAĆ SIĘ żeby nie wiem, co się działo – Żeby nie wiem, co się działo, muszę sobie kupić taką zmywarkę, jaką ma Nowakowa.

aconteça o que acontecer – Aconteça o que acontecer, tenho de comprar uma máquina de lavar loiça igual à da senhora Nowak.

DZIAĆ SIĘ żeby nie wiem, co się działo [coś musi być zrobione] – To sprawozdanie potrzebuję na jutro o dziewiątej rano, żeby nie wiem, co się działo!

porque Deus quer e o diabo não se importa – Esse relato vou precisar dele amanhã às nove da manhã, porque Deus quer e o diabo não se importa.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – D

DZIECI dzieci i ryby głosu nie mają pow. – Tato, ja też chcę iść z wami na wesele. – Dzieci i ryby głosu nie mają. Za mały jesteś.

DZIECI nie można przy dzieciach / dzieci słyszą – Niech to jasna cholera! Babcia dzwoniła, że przyjeżdża w sobotę. – Cicho, dzieci słyszą! DZIECKO dziecko (jest) w drodze – Dzieci państwo mają? – Mamy chłopca i dziewczynkę, a trzecie jest w drodze. DZIECKO wmawiać babie dziecko w brzuch pot. – Jeśli nie umiesz wmówić babie dziecka w brzuch, czyli nie masz daru przekonywania, nie możesz pracować jako agent ubezpieczeniowy. DZIECKO wydać (dziecko / syn.) na świat książk. podn. W styczniu młoda księżna wydała na świat przecudną dziewczynkę.

53

*não ter voz ativa nem passiva – Pai, eu também quero ir à boda com vocês. – Tu não tens voz ativa nem passiva. Ainda não tens idade para isso.

roupa na corda dito fig. – Raios partam! A avó ligou para dizer que chega no sábado. – Psiu, roupa na corda.

(o filho / o bebê) vem a caminho – Têm filhos? – Temos um casal e o terceiro filho vem a caminho.

vender umas calças a um morto // tirar vinho do cotovelo – Se não fores capaz de vander umas calças a um morto, quer dizer não és persuasivo, então não podes trabalhar como agente de seguros.

dar à luz Em janeiro, a jovem duquesa deu à luz uma menina lindíssima.

54 DZIECKO wylać dziecko z kąpielą przen. – Wyrwać ząb, bo pana boli? – powiedział dentysta. – To jakby wylać dziecko z kąpielą. Zęby trzeba leczyć! DZIEJE to dawne dzieje Tamta historia z bójką to dawne dzieje. Nikt już tego nie pamięta.

DZIEŃ jutro też jest dzień pow.; zob. JUTRO Jest prawie północ, skończcie z tą pisaniną, jutro też jest dzień!

DZIEŃ mieć swój dobry / szczęśliwy dzień Zosia miała dziś swój szczęśliwy dzień w szkole, dostała same dobre stopnie i zasługuje na nagrodę.

Dicionário idiomático polaco-português – D

abandonar o bicho com a peçonha – Extrair um dente, porque lhe dói? – disse o dentista. – É abandonar o bicho com a peçonha. Os dentes tratam-se!

(são / eram) águas passadas Aquela estória com pancada são águas passadas. Ninguém se lembra mais disso.

• amanhã também é dia É quase meia-noite, parem com essa escrita, amanhã também é dia!

estar em veia A Sofia esteve hoje em veia no colégio, só levou boas notas e merece uma recompensa.

DZIEŃ z dnia na dzień Piotr otrzymał spadek po wuju z Ameryki i z dnia na dzień stał się bogatym człowiekiem.

de hoje para amanhã O Pedro teve herança do tio que morava na América e ficou rico de hoje para amanhã.

DZIEŃ żyć z dnia na dzień

(andar / ficar / …) ao Deus dará

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – D

Z taką pensją nie da się nic odłożyć. Można tylko żyć z dnia na dzień. DZIESIĄTKA trafić w dziesiątkę Wczoraj w programie „Milionerzy” pewna starsza pani z Lublina trafiła w dziesiątkę: odpowiedziała na wszystkie pytania. – Posłuchajcie tych dwoje z tyłu autobusu. Po jakiemu rozmawiają? – Po fińsku. – Trafiłeś w dziesiątkę! Skąd, kurczę, wiesz?

55

Com este ordenado não se pode fazer economias. Só chega para ficar ao Deus dará.

acertar em cheio // dar no vinte Ontem no programa “Quem quer ser milionário” uma senhora de idade, habitante de Lublin, acertou em cheio: soube responder à todas as perguntas. – Oiçam esse casal na parte traseira da camioneta. Que língua estão eles a falar? – O finlandês. – Deste no vinte! Como diabo o soubeste?

DZIEWCZYNKI iść / chodzić na dziewczynki – Co to za zapadła dziura! Gdyby nie można w sobotę pojechać do miasta na dziewczynki, ucieklibyśmy stąd w te pędy.

ir / andar às gatas – Isto aqui é um cu de Judas! Se não pudéssemos ir às gatas à vila aos sábados, fugíamos daqui a sete pés.

DZIURA szukać dziury w całym Gdy w tekście nie ma błędu, praca korektora polega na tym, by szukać dziury w całym.

buscar cinco pés ao gato Quando não há erro nenhum no texto, a tarefa do revisor de provas é buscar cinco pés ao gato.

DZIURA wiercić komuś dziurę w brzuchu przen.; zob. zawracać głowę komuś (GŁOWA)

fazer de fel e vinagre // tirar / moer-lhe o bicho do ouvido (para + inf.) // voltar à carga

56

Dicionário idiomático polaco-português – D

Dzieciaki wiercą nam dziurę w brzuchu, by im pozwolić na wyjazd nad morze, ale przecież nie są pełnoletnie ani zbyt mądre.

Os filhos fazem de fel e vinagre para que os deixemos partir à beira-mar sozinhos, mas não são maiores nem com muito juízo.

DZIURA zapadła dziura Dawniej trzeba było iść do wojska na dwa lata, i prawie zawsze służyło się w jakiejś zapadłej dziurze.

cu de Judas / do mundo Antigamente ia-se para a tropa por dois anos, e o serviço era quase sempre num cu de Judas.

DZIURKI … dwie dziurki w nosie, i skończyło się [koniec bajki itp.]

… Sabes que mais? Arroz com pardais.

DZIURKI mieć czegoś / kogoś po dziurki w nosie

*cheio até aqui [gesto: aponta-se o pescoço] // ter alg. / qc pelos cabelos // ter as medidas cheias // estar farto de alg. / qc / inf. (até os olhos) – I znowu w stołówce żeberka. – Na cantina outra vez costeletas Mam już ich po dziurki w nosie. de porco. Cheio até aqui. Wuj Mateusz powiedział, że ma już O tio Mateus disse que já estava miasta po dziurki w nosie z farto da cidade até aos olhos por powodu ciągłego hałasu, i wrócił do causa do barulho, e voltou para a siebie na wieś. sua terra. DZIURY łatać dziury przen. Pojawiły się nieprzewidziane wydatki na „błękitne hełmy” ONZ i Ministerstwo Obrony musi łatać dziury w budżecie.

tapar buracos Houve despesas imprevistas para os “capacetes azuis” da ONU i e o Ministério da Defesa deve tapar buracos no seu orçamento.

F FAKT stawiać kogoś przed faktem dokonanym Sejm postawił handlowców i klientów przed faktem dokonanym: przez dwanaście świąt w roku sklepy będą zamknięte.

A Assembleia forçou a mão dos comerciantes e fregueses: haverá doze feriados ao ano com as lojas fechadas.

FALA być na fali Cesaria Evora, pieśniarka z Wysp Zielonego Przylądka, jest na fali od kilku dziesięcioleci, także po śmierci w 2012 roku. Nawet w Polsce była dwa razy.

estar em voga / na moda Cesária Évora, cantora das Ilhas do Cabo Verde, está em voga há várias dezenas, mesmo depois da sua morte em 2012. Esteve até duas vezes na Polônia.

FARBA puścić farbę przen. Wszyscy lekarze wiedzą, kiedy ich strajk się zakończy, ale nikt nie chce puścić farby.

forçar a mão de alg.

abrir a alma / o coração // esvaziar o saco Todos os médicos sabem quando a greve deles acabar, mas ninguém quer esvaziar o saco.

FIGA figę (z makiem) dostać przen.; zob. zostać na lodzie (LÓD) FIGLE płatać figle komuś

servir gato por lebre fig.

PHILOLOGICA WRATISLAVIENSIA: STUDIA IBERICA ET LATINOAMERICANA II

58 – Z wiekiem pamięć zaczyna nam płatać figle. Ostatnio mylą mi się postaci z różnych powieści Dostojewskiego…

FIGLE tobie / … (to zawsze / tylko) figle w głowie – Tobie tylko figle w głowie, a lekcje zaczynają się o ósmej! Bierz kurtkę i znikaj! FILM film mi / … się urwał / urwie wsp. żart. – Około pierwszej w nocy film mi się urwał. – Tak dużo wypiłeś? – Nie, ale piłem różne trunki, wino, wódkę, koktajle… FLAKI flaki wypruć z kogo posp. – Jeśli to wszystko kłamstwo, zabiję łajdaka, flaki z niego wypruję! FLAKI (ktoś) nudny jak flaki z olejem posp. – Krewni pani Malinowskiej to ludzie nudni jak flaki z olejem. Powiedzą jedno słowo, już wiesz, co dalej, jakby w głowach mieli nagrane kasety.

Dicionário idiomático polaco-português – F

– Na velhice a memória serve-nos gato por lebre. Nos últimos tempos tenho confundido personagens de romances diferentes de Dostoievsky…

*estar com partes – E tu sempre a estar com partes, e as aulas começam às oito! Pega no casaco e vai-te embora!

*sonhar com o pai fig., calão – Por volta da uma da manhã já sonhei com o pai. – Bebeste tanto? – Não, mas tinha misturado vinho com aguardente e cocktailes…

abrir as tripas a alg. // pôr as tripas de alg. ao sol – Se tudo isso for mentira, mato o sacana, abro-lhe tripas!

(ser) um lugar-comum com pernas – Os parentes da senhora Malinowska são uns lugarescomuns com pernas. Dizem uma palavra, já sabes como acaba a frase, como se tivessem cassetes gravadas na cabeça.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – F

59

FORSA mieć forsy jak lodu – Piotrowscy to muszą mieć forsy jak lodu. Każdy u nich ma swój samochód, nawet ten dzieciak piętnastoletni.

ter dinheiro como milho – Os Piotrowski devem ter dinheiro como milho. Cada um na família deles tem o seu carro, mesmo o miúdo com quinze anos.

FORSA wydawać forsę garściami Piłkarze mogą wydawać forsę garściami. Wiesz, ile taki dostaje za jednego strzelonego gola?

gastar à tripa forra Os jogadores de futebol podem gastar à tripa forra. Sabes quanto ganham por um golo metido?

FORTUNA fortuna kołem się toczy pow.; zob. raz na wozie, raz pod wozem (WÓZ) – I jak ci leci w nowym miejscu pracy? – Fortuna kołem się toczy, raz tak, a raz siak.

FRONT zmienić front Ludowcy to partia obrotowa. Po każdych wyborach zmieniają front i wchodzą do rządu jako koalicjant.

FRYGA kręcić się jak fryga; zob. żywe srebro (SREBRO) – Kto to wymyślił, żeby lekcje trwały godzinę? Małe dziecko kręci się jak fryga i nie potrafi skupić uwagi na dłużej niż pięć minut.

• desanda a roda da fortuna – Como vai isso no teu serviço novo? – Desanda a roda da fortuna, é dia assim, outro dia assado.

virar a casaca fig. Os populares são um partido giratório. Depois das eleições viram a casaca e entram na coligação do governo.

ser o diabo em figura de gente // *não lhe morde a pulga – Quem inventou as aulas de uma hora? Uma criança pequena é o diabo em figura de gente, não pode estar atenta mais de cinco minutos.

60 – Szanowna pani, Marek kręci się jak fryga na lekcji, ani przez chwilę na miejscu nie usiedzi. – Nie może pani mu dać czegoś na uspokojenie? FUNT coś jest niewarte funta kłaków żart. – Przy podziale spadku po babci wnuki pokłóciły się o rzecz niewartą funta kłaków. – Jak to? – Ten pierścionek wcale nie był złoty.

FURTKA zostawiać (komuś) (otwartą) furtkę (do czegoś) przen. Nowy zbiór ustaw o zatrudnianiu pracowników zostawia furtkę do różnych interpretacji.

Dicionário idiomático polaco-português – F

– Cara senhora, ao seu filho Marco não lhe morde a pulga, ele não está quieto nem por um minuto. – Não lhe pode dar algum sedativo?

*não valer um chavo galego / dois caracóis / um cigarro fumado / uma pitada – Na divisão da herança da avó os netos brigaram por uma coisa que não valia um chavo galego. – Como? – O tal anel não foi nada de ouro.

dar margem a qc O novo pacote laboral dá margem a várias interpretações.

G GACIE drzeć się jak zleżałe gacie pot. żart.; zob. drzeć się wniebogłosy (WNIEBOGŁOSY) GADAĆ gadaj zdrów (a ja swoje wiem)! pow. – Jacek chyba znowu oblał egzamin. – Przecież on rzucił studia. – Wcale nie! – Gadaj zdrów, a ja swoje wiem! GADAĆ lepiej za dużo nie gadać – Kasia bardzo lubi opowiadać o szkole: „Nauczycielka powiedziała to i to, Paweł zrobił tamto”. Wtedy bracia jej mówią – Lepiej za dużo nie gadać. GADANE mieć gadane pot.

– Ci politycy to mają gadane. To sztuka rozprawiać jak najęty, by nic nie powiedzieć.

meter o pé na argola / na poça / pop. no penico fig.

adeus, adeus, minha vida! – Parece que o Jacinto chumbou outra vez. – Mas ele desistiu do curso! – Não desistiu nada! – Adeus, adeus, minha vida!

quem fala muito, caem-lhe os dentes irón. – A Catarina gosta muito de falar de colégio: “A professora disse isso, o Paulo fez aquilo”. Então os irmãos dela dizem-lhe – Quem fala muito, caem-lhe os dentes.

ter corda fig. // encher os ouvidos // estender a fala / a língua // falar pelas tripas de Judas // ter o dom da palavra lit. // beber água de chocalho – Os políticos é que têm corda. É uma arte de falar pelos cotovelos para dizer nada.

PHILOLOGICA WRATISLAVIENSIA: STUDIA IBERICA ET LATINOAMERICANA II

62 GADANIE więcej w tym gadania niż prawdy pow. – Ten Casanova miał się kochać z dwoma tysiącami kobiet? – Eee, więcej w tym gadania niż prawdy.

Dicionário idiomático polaco-português – G

são mais as vozes que as nozes dito rimado – O tal Casanova teria feito amor com dois mil mulheres? – Iiih, são mais as vozes que as nozes.

GAFA strzelić gafę

meter o pé na argola / na poça / pop. no penico fig. – Jak już przyszedłeś bez – Já que vieste sem fato nem garnituru i krawata, siedź cicho, bo gravata, cala-te que metes o pé na znowu strzelisz jakąś gafę. argola outra vez.

GARDŁO podchodzić komuś do gardła [uczucie] – Oburzenie podchodziło mi do gardła. Dawny działacz komunistyczny uczy ludzi zasad demokracji! Europejczyk, psiakrew! GARDŁO przepłukać / zwilżyć sobie gardło – Chodźmy przepłukać sobie gardło. – Jestem bez grosza. – Ja stawiam. Chodźmy do jakiegoś baru, przepłuczemy sobie gardło i opowiesz mi wszystko ze szczegółami. GARDŁO wąskie gardło fig.

• sobe-lhe à garganta [um sentimento] – A indignação subia-me à garganta. Um antigo militante comunista ensina princípios da democracia às pessoas! Europeu de uma ova!

molhar a guela / a palavra – Vamos molhar a guela. – Estou sem vintém. – Pago eu. Vamos a um bar, molhamo-nos a palavra e contas-me tudo pormenorizado.

gargalo estreito

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – G

– Wąskim gardłem w naszej komunikacji miejskiej jest ulica 11. Listopada. Albo zlikwidujemy tam tramwaje, albo wprowadzimy ruch jednokierunkowy. GARNKI kto przybywa, garnki zmywa pow. żart. – Pozostał panu jeszcze raport końcowy do napisania. – Raport napisze mój następca. Kto przybywa, garnki zmywa. GARŚĆ trzymać kogoś / coś w garści przen. Kraje produkujące ropę będą trzymały Europę w garści, chyba że Amerykanie wymyślą inne źródło energii. GAZ być pod gazem – Wczoraj była niezła popijawa. Wszyscy byliśmy pod gazem, nikt nie mógł prowadzić, łapaliśmy taksówki. GAZ na pełny gaz – Trzeba sprawdzić, czy wszystkie drzwi są zamknięte. – Idź ty, Michał, ale zaraz, na pełny gaz!

63

– Nos nossos transportes o gargalo estreito é a Rua 11 de Novembro. Ou se tira os elétricos dali ou se faz sentido único.

quem vier atrás (que) feche a porta! – Ainda tem o relato final por fazer. – O relato fá-lo-á o meu sucessor. Quem vier atrás que feche a porta!

ter alg. / qc na mão Os países produtores de petróleo terão a Europa na mão, se os americanos não inventassem outra fonte de energia.

apanhar uma (bebedeira) // estar com ela – Ontem foi festa rija. Estávamos com ela, ninguém era capaz de conduzir, apanhávamos táxis.

a toque de caixa – É preciso verificar se as portas estão todas fechadas. – Vai tu, Miguel, mas corre a toque de caixa!

64 GAZ (ruszać) na pełny gaz Marysia ruszyła na pełny gaz i walnęła w peugeota, który tam parkował. – I jak się to stało? – Ano motocykl ruszył na pełny gaz w dół Alei Niepodległości, i po chwili walnął w drzewo.

Dicionário idiomático polaco-português – G

• (partir / …) a todo o gás // disparar a toda a mecha A Maria arrancou a todo o gás e bateu num Peugeot que ali estacionava. – E como aconteceu? – Pois a mota disparou a toda a mecha pela Avenida da Independência abaixo, e num instante bateu numa árvore.

GDZIEŚ mieć kogoś / coś gdzieś eufem.; zob. mieć kogoś / coś w dupie (DUPA) / w nosie (NOS) – Kamera w centrum handlowym nagrała, jak złodziej kradnie magnetofon. – A złodziej ma to gdzieś, przecież go nie złapali.

– Uma câmara gravou, no centro comercial, o ladrão que rouba um gravador. – O ladrão está-se a mijar pra isso, pois não o apanharam.

GDZIEŚ wsadź to / … sobie gdzieś! posp. – Wsadź sobie gdzieś to sztuczne futro! – powiedziała kochanka dyrektorowi. – Ja nie jestem żadną ekolożką!

mete alg. / qc no cu gros. – Mete esse casaco de pele artificial no cu!, disse a amante ao diretor. – Eu não sou nenhuma ecologista!

GEST mieć szeroki gest O, Kowalski miał szeroki gest. Kilka razy w miesiącu stawiał wszystkim kolejkę.

gastar à barba longa Ai que o Kowalski gastava à barba longa. Várias vezes ao mês pagava a rodada no bar.

GĘBA (być kimś) całą gębą Najstarszy syn Nowaków to sportowiec całą gębą, trzykrotny

(ser alg.) dos quatro costados O filho mais novo dos Nowak é um desportista dos quatro costados,

estar a mijar-se (para qc / alg.) // estar-se mijando (para qc / alg.)

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – G

mistrz Europy w skoku o tyczce.

GĘBA być mocnym w gębie – Mówił, że cię zbije? Nie przejmuj się, facet jest mocny w gębie i tyle.

GĘBA gębę na kłódkę!; zob. nie puszczać pary z ust (PARA) – No, stało się! Zepsuliśmy drukarkę. – Jak tamci przyjdą, cicho sza, gębę na kłódkę! GĘBA coś jest na gębę [nie ma na piśmie] – Ta umowa jest na gębę, między znajomymi, którzy sobie ufają. Żadnego dokumentu nie podpisywaliśmy. GĘBA mieć gębę od ucha do ucha – Dozorczyni ma gębę od ucha do ucha. Jak cię dorwie, musisz wysłuchać przynajmniej dziesięciu historyjek. GĘBA mieć pełną gębę czegoś [frazesów, pięknych słówek]

65

três vezes campeão europeu em salto à vara.

ter muita garganta // *isso / aquilo é garganta // *é mais garganta que outra coisa – Disse que te dava pancada? Não estejas preocupado, o gajo só tem muita garganta.

boca calada! – Pronto, ardeu a tenda! Estragámos a impressora. – Quando os outros voltarem, boca calada!

trinta e um de boca – É trinta e um de boca, um acordo entre pessoas que se conhecem e confiam uma na outra. Não assinamos nenhum contrato.

• ter uma boca até as orelhas – A porteira tem uma boca até as orelhas. Se te apanhar, tens que ouvir umas dez estórias pelo menos.

encher as bochechas com qc

66 Kandydat miał pełną gębę równości wobec prawa i sprawiedliwości społecznej, ale niewielu z obecnych mu uwierzyło. GĘBA nie mieć do kogo gęby otworzyć – O tej porze roku człowiek nie ma do kogo gęby otworzyć nad morzem. Plaża pusta, nawet mewy dokądś odleciały. GĘBA rozdziawiać (głupio) gębę – Co tak gębę rozdziawiłeś? Nigdy nie widziałeś wypadku ani karetki pogotowia? GĘBA stać / sterczeć z rozdziawioną gębą – Czego stoisz z rozdziawioną gębą? – Bo wszyscy się gapią na tego pijanego, tam na rusztowaniu.

GĘBA wycierać sobie gębę czyimś nazwiskiem W końcu oskarżony został uniewinniony przez Sąd Najwyższy, ale przez kilka lat media wycierały sobie gębę jego nazwiskiem.

Dicionário idiomático polaco-português – G

O candidato encheu as bochechas com igualdade perante a lei e com justiça social, contudo poucos presentes acreditaram nele.

não ter com quem falar – Nessa estação do ano não tenho com quem falar à beira-mar. A praia fica vazia, até as gaivotas foram-se embora.

estar (aí) a papar moscas – Que estás aí a papar moscas? Nunca viste nenhum acidente nem ambulância?

papar moscas fig. – Porquê estás aqui a papar moscas? – Porque toda a gente está a olhar aquele bêbado, em cima do andaime.

varrer as ruas com o nome de alg. No fim de contas o réu ficou absolvido pelo Tribunal Supremo, mas antes os média tinham varrido as ruas com o nome dele.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – G

GĘSI gęsi z tobą nie pas(a)łem!; zob. ŚWINIE

GĘŚ a niech to / cię / … gęś kopnie! pow. pot.; zob. a niech to / cię / … diabli wezmą! (DIABLI) – A niech to gęś kopnie! Zapomniałam legitymacji studenckiej. Nie mogę teraz kupić ulgowego biletu. – Człowieku, przestań mnie wnerwiać, no niech cię gęś kopnie! GĘŚ rządzić się jak szara gęś Oni mają pomoc domową, która rządzi się w ich domu jak szara gęś. GIPS to jeden gips pow. Olek to „miastowy” chłopak i nie potrafi rozróżniać roślin, nawet drzew. Dla niego buk, lipa czy kasztan to jeden gips.

GITARA nie zawracaj / … gitary! – Pożycz sto złotych do piątku! – Nie zawracaj gitary! Jeszcze mi nie oddałeś pięciuset, które pożyczyłeś w zeszłym tygodniu.

67

*você já comeu comigo no mesmo prato? // *você é estrebaria, come sete molhos de palha por dia

ah, que raiva! // o diabo te / … coma! // … benza-te / … Deus – Ah, que raiva! Esqueci-me do cartão de estudante. Agora não posso tirar bilhete com desconto. – Homem, deixa de me bulir com os nervos, o diabo te coma!

dar leis Eles têm uma mulher a dias que anda a dar leis ali em casa.

tambor um, caixa de rufo outro frase feita // é tudo um O Alexandre é filho do asfalto e não sabe distinguir plantas, mesmo que fossem árvores. Para ele faia, tília e castanheiro é tudo um.

deixa-te / … de cantigas! // *fornicar a porca / o juízo a alg. – Empresta-me cem zloty até sexta! – Deixa-te de cantigas! Ainda não me deste de volta os quinhentos que tinhas tomado na semana passada.

68

Dicionário idiomático polaco-português – G

GŁOS głos ludu głosem Boga pow. Głos ludu głosem Boga – powiedział stary robotnik i wrzucił do urny głos na Partię Komunistyczną.

• a voz do povo é a voz de Deus A voz do povo é a voz de Deus, disse o velho operário e deitou na urna o seu voto para o Partido Comunista.

GŁOS prosić o głos Panie przewodniczący, proszę o głos. Nie zgadzam się z tym, co tu dziś powiedziano.

pedir a palavra Senhor Presidente, peço a palavra. Não concordo com o que foi dito hoje nesta sala.

GŁOSY psie głosy nie idą pod niebiosy pow. rym. – Spraw, Panie, by Kargula krowa zdechła, a nasza się ocieliła – modlił się Pawlak. – Psie głosy nie idą pod niebiosy – usłyszał głos z chmurki. GŁOŚNO jest o kimś / czymś głośno

vozes de burro não chegam ao céu // *Se as orações dos cães chegassem ao céu, choviam ossos. brinc. – Ó Senhor, faça que morra a vaca do Kargul e que pára a nossa – rezava o Pawlak. E ouviu uma voz das nuvens: – Vozes de burro não chegam ao céu.

Niejaki G., „król żelatyny”, dawał wszystkim łapówki. Było o tym głośno.

*dar uma pedrada no charco // dar brado // *fazer ondas Um tal G., “rei da geleia”, untava as mãos a muita gente. Isso deu uma pedrada no charco.

GŁOWA być kimś z głową // mieć głowę na karku – Kto pojedzie na zjazd do Warszawy? – No, musi to być ktoś z głową!

ter juízo // ser uma pessoa ajuizada – Quem vai para o congresso de Varsóvia? – Pois deve ser uma pessoa que tenha juízo.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – G

69

GŁOWA (chodzić np.) z gołą głową – Dawniej panie nie chodziły po ulicy z gołą głową, nawet gdy było gorąco.

em cabelo – Dantes as senhoras não andavam em cabelo na rua, mesmo que fizesse calor.

GŁOWA chować głowę w piasek przen. To jest partia, która zawsze chowa głowę w piasek, gdy pojawiają się prawdziwe problemy, i dyskutuje o przerywaniu ciąży.

fazer como o avestruz É um partido que faz como o avestruz: logo que apareçam problemas reais, mete-se em discussões sobre o aborto.

GŁOWA chwytać / łapać się za głowę Weszła do pokoju syna i za głowę się złapała: puste butelki, pety w popielniczkach, wszędzie pełno kurzu.

• deitar as mãos à cabeça Entrou no quarto do filho e deitou as mãos à cabeça: eram garrafas vazias, beatas nos cinzeiros e muito pó por toda a parte.

GŁOWA co dwie głowy, to nie jedna Dowcip z czasów komuny – Dlaczego milicjanci chodzą po dwóch? – Co dwie głowy, to nie jedna!

quatro olhos vêm mais do que dois Uma piada do tempo dos comunas – Porque é que os “milícias” andam aos pares? – É que quatro olhos veem mais do que dois.

GŁOWA coś nie mieści się w głowie – Policja odkryła, że nasz sąsiad należał do sieci pedofilów, w komputerze miał zdjęcia nagich dzieci. – To się nie mieści w głowie!

qc não entra na cabeça (de alg.) – A polícia descobriu que o nosso vizinho pertencia a uma rede de pedófilos, tinha fotos de crianças nuas no computador. – Isso não entra na cabeça!

70 GŁOWA da(wa)ć głowę (za coś) – Stolica Belgii, osiem liter. – Bruksela. – Dajesz (za to) głowę?

GŁOWA gdzie ja mam głowę! – Gdzie ja mam głowę! Jestem roztargniony jak nie wiem co. Wszystko zapominam. GŁOWA głowa do góry! – Głowa do góry, chłopaki! Nie bójcie się policji! – Głowa do góry, człowieku! Za tydzień będziesz zdrów jak ryba.

Dicionário idiomático polaco-português – G

ter a certeza absoluta // *é tão certo como eu ser + nome – Capital da Bélgica, com oito letras. – Bruxelas. – Tens a certeza absoluta?

cabeça a minha! – Cabeça a minha! Ando distraído que nem um raio. Esqueço-me de tudo.

coração ao alto / ao largo! // de hora a hora Deus melhora – Coração ao alto, rapazes! Não tenham medo da polícia! – De hora a hora Deus melhora, homem! Daqui a oito dias ficas rijo como um pêro.

GŁOWA głowa mi pęka dói-me / … muito a cabeça – Głowa mi pęka, masz aspirynę? – Dói-me muito a cabeça, tens – Mam proszki rozpuszczalne, weź. aspirina? – Tenho comprimidos efervescentes, toma. GŁOWA głowa mi / … się kiwa – Ksiądz proboszcz nadal mówi kazanie, a wiernym głowy się kiwają. Zaraz zaczną chrapać.

*pesar bacalhau fig., port. – O Senhor cura continua com o sermão, e os crentes estão a pesar bacalhau. Logo ressonam.

GŁOWA głowa rodziny

chefe de família

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – G

71

Dawniej głową rodziny bywał najstarszy mężczyzna, a dziś najczęściej matka.

Dantes o chefe de família era quase sempre o homem com mais idade, agora é a mãe.

GŁOWA głowę sobie łamać (nad czymś / jak + SV) – Łamaliśmy sobie głowę, jak też małpa wejdzie do pomieszczenia, w którym były owoce. A ona po prostu otworzyła sobie drzwi kluczem.

dar voltas à cabeça // dar tratos à imaginação – A gente dava voltas à cabeça: como é que o macaco entra no local com fruta? E ele simplesmente abriu a porta com a chave.

GŁOWA kłaść / dok. położyć głowę pod topór przen. Minister pracy, przedstawiając program niezgodny z programem własnej partii i rządu, sam położył głowę pod topór. Ale widocznie nie zależy mu na stanowisku.

• pôr a cabeça / o pescoço no cepo O ministro do trabalho, ao apresentar um programa em desacordo com o do seu próprio partido e do governo, pôs a cabeça no cepo. Mas, pelos vistos, ele não liga tanto ao seu cargo.

GŁOWA kręcić głową Ogrodnik kręcił głową. – Z tych czereśni nic nie będzie. Trzeba będzie wyciąć.

torcer o nariz O jardineiro torcia o nariz. – Essas cerejeiras já não prestam. Será preciso limpá-las.

GŁOWA kto nie ma w głowie, musi mieć w nogach pow. – Znowu zapomniałam wziąć listę zakupów i musiałam wychodzić dwa razy z domu. – Kto nie ma w głowie, musi mieć w nogach.

quem não tem cabeça, o corpo é que o paga – Esqueci-me outra vez de levar a lista de compras e tive de sair de casa duas vezes. – Pois quem não tem cabeça, o corpo é que o paga.

72

Dicionário idiomático polaco-português – G

GŁOWA mącić komuś w głowie – Wyłącz telewizor, siedź cicho, nie mąć mi w głowie.

• baralhar a cabeça a / de alg. – Desliga a televisão, cala a boca, não me baralhes a cabeça.

GŁOWA mądrej głowie dość dwie słowie pow.

a bom entendedor meia palavra basta

GŁOWA mieć coś z głową pot. – Chłopie, ty chyba dziś masz coś z głową! Włożyłeś dwie różne skarpetki i koszulę na lewą stronę! GŁOWA mieć coś / rzad. kogoś z głowy 1. ‘coś przepadło’ 2. ‘coś jest gotowe, zrobione; jest po kłopocie’ 1. – Dokąd jedziecie na wakacje? – Dzieciaki zachorowały, wakacje mamy chyba z głowy. 2. – Co z tym gościem z Belgii? – Mamy go z głowy, wyjechał dziś rano. GŁOWA mieć coś / kogoś z głowy // no, to z głowy! – Skończyłam czwarty rozdział! Mam to z głowy! Mateusz, dawaj szampana!

não estar / funcionar bem dos miolos – Eh pá, hoje tu não estás bem dos miolos! Vestiste duas peúgas diferentes e a camisa ao avesso!

1. ‘é fodido’ pop. 2. ‘já está jeito; assunto arrumado’ 1. – Onde é que vocês vão para as férias? – É fodido, acho, os miúdos estão doentes. 2. – E que tal essa visita da Bélgica? – Assunto arrumado, partiu hoje de manhã.

*fica / está a lebre corrida fig. – Acabei o capítulo quarto! Está a lebre corrida! Ó Mateus, dá cá o champanhe!

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – G

GŁOWA mieć otwartą głowę przen. – Nasz nowy szef ma otwartą głowę. Sam pełen pomysłów, akceptuje też pomysły podwładnych i nie boi się ryzyka.

GŁOWA mieć pstro / pusto / siano / … w głowie Te dzieciaki mają pstro w głowie: jeszcze ciągle się bawią w ciuciubabkę. GŁOWA mieć źle / sieczkę w głowie – Jasiu, chyba masz sieczkę w głowie. Zupę Knorra bez wody gotujesz?!

73

ter horizonte aberto // ter vistas largas – O nosso novo patrão tem horizonte aberto. Está cheio de ideias, aceita ideias dos subordinados e não tem medo de tomar riscos.

não estar bom da cabeça // não regular bem da cabeça Esses miúdos não estão bons da cabeça: continuam a jogar a cabracega.

não ser bom da cabeça // ser / ter uma cabeça de alho chocho – Ó João, tu não és bom da cabeça! Estás a ferver sopa Knorr sem água?!

GŁOWA mówić z głowy Gdyby tak pan prezydent umiał mówić z głowy! Niestety na moment przed wejściem na trybunę wręczają mu kartkę.

• falar de cabeça Se o Senhor Presidente soubesse falar de cabeça! Infelizmente, entregam-lhe uma folha de papel antes de ele subir à tribuna.

GŁOWA nabijać sobie głowę czymś Na wsi czasami jeszcze ludzie mówią „Po co nabijać sobie głowę nauką?”

matar a cabeça com qc No campo, as pessoas ainda dizem às vezes “Para que matar a cabeça com estudos?”

74 GŁOWA (na)kłaść komuś czegoś do głowy – Jasiowi w szkole nakładli do głowy takich mądrości… – Do czego mu to potrzebne tu na wsi? GŁOWA niech cię / … o to głowa nie boli! pow. – Słuchaj, nie mam już pieniędzy, a czynsz nie zapłacony i w ogóle… – Przyniosę jutro pieniądze, wszystko będzie dobrze, niech cię o to głowa nie boli! GŁOWA nie siedzieć dobrze w głowie [o wiedzy, materiale do nauczenia] – Historia Wysp Brytyjskich nie siedzi mi dobrze w głowie. Egzaminu chyba nie obleję, ale zaraz potem wszystko zapomnę. GŁOWA nie zawracaj / … mi głowy! // niech mi pan / … nie zawraca głowy! – Mamo, a co będzie dziś na deser? – Nie zawracaj mi głowy, nie widzisz że jestem zajęta? GŁOWA odwracać głowę na / w drugą stronę

Dicionário idiomático polaco-português – G

meter qc na cabeça a alg. – Ao Joãozinho meteram-lhe na cabeça tanta sabedoria… – Para quê lhe serve isso aqui no campo?

• não te / … doa a cabeça – Ouve, acabou-se-me o dinheiro, a renda está por pagar e tudo… – Trago-te o dinheiro amanhã, tudo se vai arranjar, não te doa a cabeça!

estar colado com cuspo – A história do Reino Unido estáme colada com cuspo. Acho que não chumbo, mas depois esqueço logo.

deixa-se / deixe-te / … de cantigas! – Mãe, o que vai haver como sobremesa? – Deixa-te de cantigas, não vês que estou ocupada?

voltar o focinho para o lado fam.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – G

75

– Facet wisi mi pieniądze, więc ilekroć mnie spotka na ulicy, odwraca głowę w drugą stronę.

– O fulano deve-me dinheiro, pois cada vez que me avista na rua, volta o focinho para o lado.

GŁOWA podnosić głowę przen. Mafia warszawska znowu podnosi głowę. Trzeba będzie prosić o pomoc brygadę terrorystyczną z zagranicy.

sacudir a cerviz A máfia de Varsóvia voltou a sacudir a cerviz. Vai ser preciso pedirmos ajuda a uns antiterroristas no estrangeiro.

GŁOWA przychodzi komuś do głowy [pomysł / myśl] – Wiesz, przyszedł mi do głowy pewien pomysł, jak zdobyć kasę. – No to mów!

bater-lhe no casco // passar-lhe pela cabeça – Olha, bateu-me uma ideia no casco. Já sei como arranjar massa. – Diz lá!

GŁOWA przychodzi / przyszło / … mi / … do głowy, (aby) + bezokol. – Przyszło mi do głowy, aby kupić krowi dzwonek i dzwonić nim na męża na obiad. GŁOWA puknij się w głowę! pot. – Zgłupiałeś? Mleko chcesz pić po winie? Puknij się w głowę!

GŁOWA robić coś bez głowy / coś jest zrobione bez głowy – Robicie to bez głowy. Najpierw

dar-lhe na fantasia para + inf. – Deu-me na fantasia para comprar um chocalho de vaca para chamar meu marido ao almoço.

mais miolo / tento na bola! // pede juízo a Deus! – Estás doido? Queres beber leite depois do vinho? Mais miolo na bola!

qc não tem pés nem cabeça – Isso que vocês fazem não tem

76 trzeba wynająć salę, a potem drukować i wysyłać zaproszenia.

GŁOWA stracić głowę przen. – Dziewczyno, za kierownicą zdarzają się nieprzewidziane sytuacje, najważniejsze to nie stracić głowy. GŁOWA stracić głowę dla kogoś – Młody dziedzic stracił głowę dla dziewczyny z ludu – oto jeden z motywów literatury XIX wieku.

GŁOWA strzeliło komuś do głowy, by + bezokol. Strzeliło nam do głowy, by spędzić Sylwestra w Petersburgu na świeżym powietrzu, z szampanem albo wódką w ręku.

GŁOWA to nie na moją / … głowę!

Dicionário idiomático polaco-português – G

pés nem cabeça. Aluguem a sala primeiro e só depois façam imprimir e mandar convites.

perder o norte – Ó menina, ao volante acontecem situações imprevisíveis, o mais importante é não perder o norte.

estar de cabeça perdida com alg. – Um jovem herdeiro está de cabeça perdida com uma moça do povo – eis um dos temas da literatura do século XIX.

dar-lhe telha para + inf. Deu-nos telha para irmos na passagem do ano a Sam Petersburgo, a saudarmos o ano novo de garrafa de champanhe ou vodka na mão, no ar livre.

– Proszę kliknąć „wstecz” i spróbować jeszcze raz. – To chyba nie na moją głowę…

é muita areia para a minha camioneta fig. – Clique “retroceder” e tente outra vez. – É muita areia para a minha camioneta…

GŁOWA tłuc głową o ścianę

• dar com a cabeça pelas paredes

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – G

– Tyle pieniędzy straciliśmy na tej inwestycji. I co teraz? – Tylko tłuc głową o ścianę! GŁOWA tu idzie o czyjąś głowę przen. – Jutro na głosowaniu musi obowiązywać dyscyplina partyjna – powiedział przywódca PPP. – Tu idzie o naszą głowę / nasze głowy! GŁOWA coś uderza komuś do głowy – Bogactwo i „woda sodowa” uderzyły facetowi do głowy. Zanim zaczął się wspinać po szczeblach kariery, był skromnym nauczycielem w podstawówce.

77

– Perdimos tanto dinheiro nesse investimento. E agora? – É só dar com a cabeça pelas paredes!

**jogar a cabeça com o algoz – Amanhã na votação haverá disciplina partidária – disse o líder do PPP. – A gente joga a cabeça com o algoz!

sobe-lhe à cabeça [álcool / abstracto] – A riqueza e a vaidade subiramlhe à cabeça. Antes de fazer carreira o tipo era um humilde professor do primário.

GŁOWA wbić sobie coś do głowy

estar com ela ferrada (de que + SV) – Żona Ryśka wbiła sobie do głowy, – A mulher do Ricardo está com że on musi jej kupić futro. A ona ela ferrada de que ele tem de lhe nigdy nie rezygnuje! comprar um casaco de pele. Ela nunca desiste!

GŁOWA wbić sobie coś do głowy // *przychodzi mi / … do głowy, aby + bezokol. / że + SV Andrzej wbił sobie do głowy, że nauczy się chińskiego, ale okazało się to znacznie trudniejsze niż myślał.

meter-se-lhe em cabeça + inf. impessoal Ao André meteu-se-lhe em cabeça aprender chinês, mas a coisa verificou-se muito mais difícil de que ele tinha pensado.

78 GŁOWA (starać się) wbić coś komuś do głowy – Staram się wbić tym tępakom do głowy, że podstawy komputera im nie wystarczą, ale bez rezultatu. GŁOWA wybij / … to sobie z głowy! – Chłopcze, ja miałbym ci kupić auto? Wybij to sobie z głowy! Dopiero gdy skończysz osiemnaście lat. GŁOWA coś wyleciało / wylatuje mi / … z głowy – Irenko, zadzwoniłaś do dentysty? – Ojej, całkiem mi to wyleciało z głowy! Już dzwonię! GŁOWA coś wypadło komuś z głowy – Przywiozłeś mi te gliniane talerze w ludowe wzorki? – Przepraszam cię, zupełnie mi to wypadło z głowy! GŁOWA zaprzątać sobie głowę czymś Tomasz zaprząta sobie głowę ratami do spłacenia za samochód.

Dicionário idiomático polaco-português – G

fazer a cabeça a alg. – Tento fazer cabeça a esses tapados a dizer que o bê-á-bá do ordenador não chega, mas sem resultado.

tira isso da cabeça / do entendimento! – Eh pá, eu comprar-te um carro? Tira isso da cabeça! Só quando tiveres dezoito anos.

*varrer-se-lhe da cabeça // já se me / … varreu – Ó Irene, ligaste para o dentista? – Ui, já se me varreu! Ligo já!

*esquecer-se totalmente // qc varreu-se-me / …da cabeça – Trouxeste-me aqueles pratos de barro com motivos folclóricos? – Desculpa, esqueci-me totalmente.

andar às aranhas para inf. / com qc O Tomé anda às aranhas para pagar prestações do carro / com as prestações do carro.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – G

GŁOWA zawracać głowę komuś; zob. wiercić komuś dziurę w brzuchu (DZIURA) Edek tak długo zawracał głowę reżyserowi, by dostać rolę czarnego charakteru, że ten się w końcu zgodził i nie pożałował.

GŁOWA zawracać sobie głowę kimś / czymś – Nie zawracaj sobie głowy tą studentką, dla niej jesteś po prostu za głupi.

79

moer o bicho do ouvido de alg. fig. O Eduardo andava a moer o bicho do ouvido do encenador para ficar com o papel do mau da peça, finalmente o outro aceitou e nunca se arrependeu.

gastar pilhas com alg. – Não gastes pilhas com aquela estudante, és tolo demais para ela.

GŁOWA zawracać komuś w głowie Ten Marcin zawrócił dziewczynie w głowie, przestała się uczyć i w ogóle.

dar cabo do miolo de alg. O tal Martinho deu cabo ao miolo da rapariga que deixou de estudar e tudo.

GŁOWA zawrócić komuś w głowie Inżynier K., facet w średnim wieku, potrafił zawrócić w głowie młodej studentce.

fazer andar à roda a cabeça de alg. O engenheiro K., homem de meia idade, soube fazer andar à roda a cabeça duma jovem estudante.

GŁOWA zmyć głowę komuś przen.

Matka zmyła Asi głowę, że wyjadła lody z lodówki.

dar / passar um foguete a alg. // dar um chá / um sabonete / uma surra de língua a alg. // pregar um sermão a alg. A mãe passou um foguete à Ana por ter comido o gelado que estava no frigorífico.

80 – Jasiu, jakiś ty brudny jak prosię! Jak się zaraz nie umyjesz, mama zmyje ci głowę, ale nie dosłownie. GŁOWY oj, polecą głowy! Jeśli nikt stoczni nie kupi, w rządzie polecą głowy!

GŁÓD zaspokoić pierwszy głód – W Polsce, by zaspokoić rano pierwszy głód, jemy na przykład jajecznicę.

Dicionário idiomático polaco-português – G

– Ó João, tu estás mesmo porco! Se não te lavares logo, a mãe te dá um chá, mas não à letra.

• vão / terão de rolar cabeças! Se ninguém comprar o estaleiro, terão de rolar cabeças dentro do governo!

matar o bicho [esp. de manhã] – Na Polônia, para matar o bicho (de manhã), as pessoas comem, por exemplo, ovos mexidos.

GŁUPEK rżnąć głupka posp.; zob. udawać Greka (GREK) GŁUPI cieszyć się jak głupi – I co się tak cieszysz jak głupi? – Bo jutro nie ma lekcji. – Przecież będziecie odrabiać stracony dzień kiedy indziej! GŁUPI głupi jestem czy co?

deitar foguetes fig. – Porque é que estás a deitar foguetes? – Porque amanhã não há aulas. – Pois têm de recuperar alguma vez o dia perdido!

– Nie potrafię uruchomić tego wideo. Głupi jestem czy co?

palavrão + se não sou um burro / eufem. cavalo – Não consigo ligar este vídeo. Ora gaita senão sou um cavalo!

GŁUPI nie ma głupich! pow. pot.

olha quem!

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – G

– Wejdź ty do gabinetu szefa, on cię lubi. – Nie ma głupich! Przecież jest dziś wściekły. GŁUPI śmiać się jak głupi do sera – Czemu się śmiejecie jak głupi do sera? – Bo Edek wysmarował krzesło belfra pastą do zębów.

GŁUPIO komuś jest / było / zrobiło się głupio Piotr chciał zrobić wrażenie i powiedział, że zna francuski, ale zrobiło mu się głupio, bo gospodarze przez czternaście lat pracowali w Bordeaux.

81

– Entra tu no gabinete do chefe, ele gosta de ti. – Olha quem! Hoje ele anda furioso.

rir por tudo e por nada – Porquê estão a rir por tudo e por nada? – É que o Eduardinho untou a cadeira do professor com pasta de dentes.

*levar água pela barba O Pedro fez-se fino e disse que falava francês, mas levou água pela barba, é que os donos da casa estiveram catorze anos a trabalhar em Bordéus.

GŁUPIO przyjść komuś głupio – Powiedziałem mu bardzo spokojnie, że zrobił kilka głupstw. A on uznał, że przyszedłem mu głupio.

dar uma bofetada sem mão a alg. – Disse-lhe com muita calma que tinha feito algumas asneiras. E ele diz que lhe dei uma bofetada sem mão.

GŁUPOTA za głupotę trzeba płacić pow.

quem quebra velho paga novo

GOŁĄBEK być siwym / siwiuteńkim jak gołąbek Dziadek jest siwy jak gołąbek, ale jest bardzo wytrzymały. Młodzi nie zniosą jego tempa na piechotę.

neva-lhe na serra fig. Ao avô neva-lhe na serra, mas é muito resistente. Os jovens não aguentam o seu ritmo na marcha.

82

Dicionário idiomático polaco-português – G

GOŁY goły jak go Pan Bóg stworzył / jak święty turecki; zob. (chodzić / …) goły jak święty turecki (ŚWIĘTY TURECKI) GORĄCZKA rozpalić kogoś do gorączki Koncerty grupy Pink Floyd rozpaliły do gorączki młodzieżową widownię..

pôr alg. ao rubro Os concertos dos Pink Floyd puseram a jovem assistência ao rubro.

GORZEJ jest gorzej niż było Technik przyszedł naprawić telewizor, ale jest gorzej niż było.

pior a emenda que o soneto dito O técnico veio consertar a televisão, mas é pior a emenda que o soneto.

GOŚCIE mieć / dostać gości pot., przen.; zob. mieć / dostać ciotkę (CIOTKA) – Dostałam gości, skoro już idziesz do marketu, kup jeszcze „Tampax”.

GÓRA brać / dok. wziąć górę (nad kimś) Hitlerowcy wkroczyli do Paryża, wydawało się, że Niemcy ostatecznie biorą górę, i w Polsce wszyscy na ulicach płakali. GÓRA brać / dok. wziąć górę (nad czymś) [o uczuciach]

estar com os ingleses // estar nos seus dias sagrados – Estou com os ingleses, já que vais ao supermercado, compra “Tampax”.

levar qc de vencida Os nazis entraram em Paris, parecia que a Alemanha levava tudo de vencida e na Polônia toda a gente andava a chorar pelas ruas.

levar (em alg.) a melhor

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – G

83

– Litość wzięła górę nad zasadami i wrzuciliśmy żebrakowi do kapelusza monetę.

– A piedade levou em nós a melhor dos princípios e deitámos uma moeda no chapéu do mendigo.

GÓRA góra urodziła mysz pow. Po ośmiu miesiącach pisania Kamil przyniósł do redakcji opowiadanie na dwanaście stron. Góra urodziła mysz.

• pariu a montanha um rato Depois de oito meses de escrita o Camilo trouxe à redação um conto de doze páginas. Pariu a montanha um rato.

GÓRA nie przyszła góra do Mahometa, musi Mahomet przyjść do góry przysł. GÓRA patrzeć / spoglądać na kogoś z góry – Z początku my, „miastowi”, patrzyliśmy z góry na przybysza ze wsi, ale niedługo to trwało. Był inteligentny i pojętny. GÓRY obiecywać złote góry komuś – W rozmowie obiecywano mi złote góry, ale w umowie o pracę jakoś ich nie widzę. GÓWNO gówno z tego wyszło / będzie wulg. 1

já que a água não vai ao moinho, vá o moinho à água

olhar alg. por cima do ombro – No início nós, “filhos do asfalto”, olhávamos o recém-chegado do campo por cima do ombro, mas não demorou. Era inteligente e capaz.

prometer [tb outros verbos, p.ex. ambicionar] mundos e fundos – Numa conversa prometeram-me mundos e fundos, mas não os consigo ver no contrato do trabalho.

três vezes nove, vinte e sete1

To samo wyrażenie oznacza też „kradzież”. – Esta expressão refere-se igualmente a “roubo”.

84

Dicionário idiomático polaco-português – G

– Cześć, Aniu, jak leci? – Jako tako. – Otworzyłaś ten sklep z bielizną? – Eee, gówno z tego wyszło.

– Olá, Ana, como vai isso? – Assim assim. – Abriste a tal loja de lingerie? – Iiih, três vezes nove vinte e sete.

GÓWNO nie ruszaj gówna, bo śmierdzi pow. wulg. – Postaram się załatwić tę sprawę z naczelnikiem wydziału. – Z tym nadętym pyszałkiem? Nie ruszaj gówna, bo śmierdzi.

quanto mais se mexe na porcaria, mais ela enjoa – Vou tentar arranjar isso com o chefe da seção. – Com aquele vaidoso enfatuado? Quanto mais se mexe na porcaria, mais ela enjoa.

GRANE nie wiedzieć, co jest grane pot. Trzy razy zapowiedziano odjazd pociągu do Lublina, za każdym razem z innego peronu. Pasażerowie już nie wiedzą, co jest grane. – Wszedłem do hałaśliwego baru i nagle wszyscy zamilkli. Nie wiedziałem, co jest grane. Okazało się, że miałem na głowie dwa berety. GRANICA (przechodzić // szmuglować coś) przez zieloną granicę – Jak dotarliście tu do Austrii? – No, przeszliśmy dwa razy przez zieloną granicę. GRANICE przekraczać wszelkie granice [podm.: ktoś lub abstr.]

*estar com a cabeça a razão de juros // *ficar a nadar A partida do comboio para Lublin foi anunciada três vezes, cada vez numa linha diferente. Os passageiros estão com a cabeça a razão de juros. – Entrei num bar barulhento e logo ficaram todos calados. Fiquei a nadar. Verificou-se ter eu duas boinas na cabeça.

*passaporte de coelho brinc. – Como é que vocês chegaram até à Áustria? – Duas vezes com passaporte de coelho.

pôr o pé em ramo verde fig.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – G

Ostatnio Michał przekroczył wszelkie granice. Albo nie przychodził do pracy, albo przychodził pijany, albo się spóźniał. GREK udawać Greka; zob. rżnąć głupka (GŁUPEK) Gdy pani wzywa go do odpowiedzi, Józio udaje Greka, milczy, niby to nie o niego chodzi. Ci młodzi są strasznie źle wychowani. W tramwaju zajmują siedzące miejsca, a gdy wsiądzie jakaś staruszka, udają Greka, patrząc przez okno. GROCH groch z kapustą

Wywiad z aktorką to był jeden groch z kapustą. Trudno było uchwycić jakiś temat czy myśl przewodnią.

85

Ultimamente o Miguel pôs o pé em ramo verde. Não vinha ao serviço ou chegava bêbado ou ainda atrasado.

*não se dar por achado // fazer-se esquerdo / desentendido / de cretino Quando a mestra o chama de cara, o Zézinho não se dá por achado, cala-se, finge que não se trata dele. A malta nova é bem malcriada. Num elétrico ocupam os lugares sentados e se entrar alguma velhinha, fazem-se esquerdos e olham pela janela.

mistura de alhos com bugalhos // *passar de alhos para bugalhos // *falar de alhos para bugalhos // *falar de alhos, responder em bugalhos A entrevista com a actriz foi uma mistura de alhos com bugalhos. Era quase impossível capturar algum tema ou ideia condutora.

GROCH rzucać groch(em) o ścianę przen. Lekarze ostrzegają, by nie jeść tłuszczu, zawiera cholesterol, ale to jak rzucać grochem o ścianę.

falar no deserto // é como falar a uma parede Os médicos avisam para evitarmos de comer gordura, porque leva colesterol, mas isso é falar no deserto.

86 GRONO witam / witamy zacne grono! żart. – Wchodząc do knajpy, Józek powiedział „Witam zacne grono!” Ale nikt mu nie odpowiedział, tak bardzo owo grono zajęte było pokerem. GROSZ być bez / nie mieć grosza (przy duszy) W ostatnich dniach przed wypłatą stypendium studenci nie mają grosza przy duszy. GROSZ nie dawać złamanego grosza za coś – Za produkty chińskiej techniki nie dałbym złamanego grosza. – To spróbuj kupić nie-chiński komputer. GROSZ nie liczyć na złamany grosz [zwł. tryb rozkaz.] – Ojciec powiedział mu „Jeśli stąd wyjedziesz na stałe, nie licz na złamany grosz!”. GROSZ zapłacić / pot. wybulić co do grosza

Dicionário idiomático polaco-português – G

ora viva, ó gente honrada! – Ao entrar na tasca, disse o Zeca “Ora viva, ó gente honrada!” Mas ninguém lhe respondeu. A tal gente estava muito ocupada com o pôquer.

estar limpo / liso / teso como um carapau [com gesto] // andar aos caídos Nos últimos dias antes do pagamento da bolsa os estudantes estão tesos como um carapau.

não dar um caracol por qc – Eu não dava um caracol pela alta tecnologia chinesa. – Pois tenta comprar um computador que não seja chinês.

não contar com um tostão furado – O pai dele disse-lhe “Se te fores embora para não mais voltares, não contes com um tostão furado!”

pagar com língua de palmo fig.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – G

– I co, dostaliście jakiś upust? – Guzik tam upust, wybuliliśmy co do grosza. GROSZE powiedzieć / wcisnąć swoje trzy grosze przen. Józiowi udało się wcisnąć swoje trzy grosze w dyskusji, choć nie miał nic nowego do powiedzenia.

87

– E então, tiveram algum desconto? – Desconto uma ova, a gente pagou com língua de palmo.

vender o seu peixe O Zé conseguiu vender o seu peixe no debate, embora não tivesse nada de novo para dizer.

GROSZE wsadzać swoje trzy grosze (do rozmowy)

meter / botar a colher / a colherada // meter o bico / o guedelha

GROSZE … z groszami [o liczbach, cenach, wieku itp.] – To prawda, że Manoel de Oliveira miał dziewięćdziesiąt lat, gdy zrobił swój ostatni film? – Miał sto z groszami.

[número, preço, idade, tb. data] … e tantos – É verdade que Manoel de Oliveira tinha noventa anos quando rodou o seu último filme? – Tinha cento e tantos.

GRÓB milczeć jak grób – Adam, nie podpowiadaj! – Ja, pszepani profesor? Milczę jak grób! GRÓB ktoś się w grobie przewraca / przewróci Stary Marks by się w grobie przewrócił, gdyby zobaczył dzisiejszy świat.

ser / estar mais calado que uma ostra – Adão, deixe-se de soprar! – Eu, s’radoutora? Estou mais calado que uma ostra!

*alg. dá uma volta ao túmulo O velho Marx dava uma volta ao túmulo se pudesse ver o mundo atual.

88 GRÓB wpędzać / wpędzić kogoś do grobu To dzieci wpędziły Kowalską do grobu. Przeważnie nigdzie nie pracowały, a najstarszy syn był nawet dwa razy w więzieniu.

GRUDA coś idzie jak po grudzie Bilans roczny idzie mi jak po grudzie. Dawniej bez komputera szybciej mi szło. GRUNT (s)tracić grunt pod nogami przen.; zob. ziemia osuwa mi / … się spod nóg (ZIEMIA) Przyjechawszy do Francji, robotnicy sezonowi stracili grunt pod nogami. Nikogo nie rozumieli, ani ich nikt nie rozumiał. Po śmierci ciotki Henio stracił grunt pod nogami: kuzyni go nie cierpieli, by nie powiedzieć: nienawidzili go. GRUSZKI jak gruszki na wierzbie wyrosną – Zapłaciło panu wydawnictwo za ostatnią powieść? – Zapłaci, jak gruszki na wierzbie wyrosną.

Dicionário idiomático polaco-português – G

• dar-lhe o empurrão para a cova // levar alg. à sepultura / ao túmulo À velha Kowalska, os filhos deramlhe o empurrão para a cova. Raramente arranjavam algum trabalho, e o filho mais velho esteve mesmo duas vezes na cadeia.

correr mal e porcamente O balanço anual está-me a correr mal e porcamente. Antes corria melhor mesmo sem computador.

perder terreno / o pé // *fugir-lhe o chão debaixo dos pés Chegados à França, os trabalhadores de temporada perderam o pé. Não percebiam o que se dizia nem os outros os percebiam. Depois da morte da tia ao Henrique fugiu-lhe o chão debaixo dos pés: os primos detestavam-no, odiavam-no mesmo.

dia de São Nunca à tarde // [pagar] em três prestações: tarde, mal e nunca – A Editora pagou-lhe o último romance? – Vai pagar em três prestações: tarde, mal e nunca.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – G

GRYŹĆ nie gryź, jak nie możesz zagryźć pow.

quem não pode morder não mostra os dentes

GRZECH grzechu warta [o kobiecie] przest. lub żart. Trudno uwierzyć, zgoda, ale wielka aktorka była w młodości kobietą wartą grzechu.

(uma mulher) de subir pelas paredes mod. É difícil de acreditar, concordo, contudo a grande atriz era uma mulher de subir pelas paredes.

GRZECHY za grzechy rodziców nikt nie odpowiada pow.

de mau ninho pode sair bom passarinho dito prov.

GRZECHY za moje / … grzechy Rosjanie byli w swoim czasie za wejściem Chin do ONZ, a potem żałowali, myśląc: trudno, to za nasze grzechy…

GRZYB po jakiego grzyba? – Przyjdźcie jutro o siódmej do Michała. – A po jakiego grzyba? GRZYBY dwa grzyby w barszcz – Odrabiać zadanie domowe i oglądać mecz w telewizji to dwa grzyby w barszcz. Wyłącz telewizor i skup się!

89

para mal dos meus / … pecados Os russos foram numa certa altura pela entrada da China na ONU, e depois se arrependeram, pensando: nada a fazer, é para mal dos nossos pecados…

por que carga de água? – Venham amanhã às sete à casa do Miguel. – Por que carga de água?

*(Não se pode) cavar na vinha e no bacelo – Fazer trabalho de casa e ver uma partida na televisão é cavar na vinha e no bacelo. Desliga a televisão e concentra-te!

90 GRZYBY rosnąć jak grzyby po deszczu

Dicionário idiomático polaco-português – G

– Jak tam pańskie dzieci? – Ano rosną jak grzyby po deszczu. Najstarsza córka skończyła wczoraj dwadzieścia dwa lata.

crescer como cogumelos // crescer a olhos vistos – Como é que vão os seus filhos? – Crescem a olhos vistos. A filha mais velha fez ontem vinte e dois anos.

GUZ szukać guza – Nie idź na wiec związkowy, to jakbyś szukał guza, od razu widać, że nie jesteś jednym z nich.

meter-se em sarilhos fig. – Não vás ao comício sindical, é meteres-te em sarilhos, nota-se logo que não és um deles.

GUZIK guzik ci / … do tego // guzik cię / … to obchodzi – Ile pan zarabia jako listonosz? – A panu guzik do tego! GUZIK guzik mnie / … to obchodzi

*(isso) não é da tua / … conta – Quanto é que você ganha como carteiro? – Isso não é da sua conta.

– Nazwą mnie kobieciarzem? No niech nazwą, guzik mnie to obchodzi.

pouco / tanto se me / … dá (que + Vconj.) // *muito me ralo eu com isso! // estou-me nas tintas para isso – Chamar-me-ão mulherengo? Pois que chamem, pouco se me dá (que me chamem).

GUZIK guzik tam…! pot. – Podobno Marysia jest chora i leży w łóżku? – Guzik tam chora, wzięła zwolnienie i opala się nad Adriatykiem.

… uma ova! – Dizem que a Maria está doente de cama? – Doente uma ova, levou licença de médico e está a apanhar sol no Mar Adriático!

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – G

GUZIK guzik z pętelką – Dostałaś jakiś prezent na urodziny? – Guzik z pętelką. Wszyscy wyjechali na wakacje i o mnie zapomnieli.

91

zero à esquerda2 – Levaste alguma prenda para os teus anos? – Zero à esquerda. Todos foram para as férias e esqueceram-se de mim.

GUZIK coś jest zapięte na ostatni guzik przen. – Scenariusz jeszcze nie jest zapięty na ostatni guzik. Gdy tylko będzie, dam panu do przeczytania. Na tydzień przed Olimpiadą przyjeżdża specjalna komisja, by sprawdzić, czy wszystko jest zapięte na ostatni guzik.

estar com todos os ff e rr // **qc tem de levar o seu retoque – O argumento ainda não está com todos os ff e rr. Logo quando estiver, dou-lho para o senhor ler. Uma semana antes dos Jogos Olímpicos vem uma comissão especial para ver se qualquer coisa tem de levar o seu retoque.

GUZIK zapięty na ostatni guzik Marek wyszedł ze sklepu „Old England” zapięty na ostatni guzik. Jeszcze tylko trzeba skrócić nogawki od spodni.

vestido de ponto em branco O Marco saiu da loja “Old England” vestido de ponto em branco. Só falta encurtar as pernas das calças.

GWIAZDA typ spod ciemnej gwiazdy – Do tej knajpy nie wchodzimy! Tu popijają same typy spod ciemnej gwiazdy, a zjeść nic nie można.

um figurão das dúzias – A gente não entra nessa tasca! Aqui só há figurões das dúzias a beber e não há comida.

GWIAZDA urodzić się pod szczęśliwą gwiazdą; zob. w czepku się urodzić (CZEPEK)

nascer de cu para a lua // nascer de rabo virado // nascer entre dois foles

2

Wyrażenie to ma także pogardliwy sens „kompletne zero”. – A expressão refere-se também, com desdém, a uma pessoa inculta, ignorante.

92 GWIAZDKA chcieć gwiazdki z nieba Młodzi chcieliby mieć wszystko, nawet gwiazdkę z nieba, z wiekiem ich pragnienia stają się bardziej realistyczne. GWIAZDY gwiazdy w oczach zobaczyć przen. – A to niezdarna pielęgniarka! Jak mnie ukłuła strzykawką, gwiazdy w oczach zobaczyłem!

Dicionário idiomático polaco-português – G

esperar por sapatos de defunto Os jovens querem ter tudo, esperam por sapatos de defunto // com a idade os seus desejos tornam-se mais realistas.

ver (as) estrelas ao meio-dia – Que enfermeira tão desajeitada! Picou-me com a seringa e logo vi estrelas ao meio-dia!

H HABIT nie habit czyni mnicha przysł. – Nikt nie zgadłby, że profesor Kowalski to profesor. Zawsze w starych łachach, nigdy w garniturze i krawacie. – Cóż, nie habit czyni mnicha.

o hábito não faz o frade / monge – Ninguém adivinhava que o professor Kowalski era professor. Sempre vestia uns trapos velhos, nunca andava de fato e gravata. – Pois o hábito não faz o monge.

HACZYK połknąć haczyk przen. – Jutro losowanie, można wygrać ponad pół miliona. – Nie, nie połknę haczyka, w życiu losu nie kupiłem. – W prywatnej szkole obiecali Renacie dwa razy tyle, ile zarabia w państwowej. – I połknęła haczyk? – No pewnie.

cair no anzol // • engolir o anzol – Amanhã anda a roda, pode-se ganhar mais de quinhentos contos. – Não, não caio no anzol, nunca comprei um bilhete na minha vida. – Num colégio particular prometeram à Renata o dobro do ordenado dela na escola do Estado. – Pois engoliu o anzol? – Claro.

HAK szukać / znaleźć haka na kogoś pot. – Premier szuka haka na partnerów koalicyjnych, żeby doprowadzić do wcześniejszych wyborów. – To chyba tylko u nas może się zdarzyć! HAK … z hakiem [o czasie lub odległości] 1. – O której wstajesz? – O siódmej z hakiem.

pôr-lhe pregos no caixão fig. – O chefe do governo procura pregos para lhes pôr no caixão, aos parceiros na coligação, e fazer eleições antecipadas. – Isto só a nós aqui!

… e picos // …e carqueja 1.– A que horas levantas-te? – Às sete e picos.

PHILOLOGICA WRATISLAVIENSIA: STUDIA IBERICA ET LATINOAMERICANA II

94 2. – Ile jest kilometrów stąd do Radomia? – Dwieście z hakiem.

HAŁAS czynić piekielny hałas Sąsiedzi czynili piekielny hałas do piątej rano; to pani domu miała urodziny. HAŁAS narobić wiele hałasu przen. Za kadencji George’a W. Busha przetrzymywanie podejrzanych o terroryzm bez wyroku na Kubie, w bazie Guantanamo, narobiło wiele hałasu w świecie.

HANS SV, to / albo ja nazywam się Hans pow. – Jeśli ten kłamczuch zrobi to, co powiedział, to ja nazywam się Hans. HONOR trzeba mieć swój honor / mieć swój honor pow. – Gdyby mnie ktoś nazwał złodziejem, podałbym się do dymisji, a jego do sądu. Człowiek powinien mieć swój honor! – Poproś ciotkę, niech pożyczy pieniędzy do końca miesiąca. – O nie, trzeba mieć swój honor.

Dicionário idiomático polaco-português – H

2. – Quantos quilômetros são daqui até Radom? – São duzentos e carqueja.

deitar a casa abaixo fig. Os vizinhos estavam a deitar a casa abaixo até às cinco da manhã. A dona da casa fez anos.

levantar muita poeira Durante o mandato do George W. Bush a detenção de pessoas suspeitas de serem terroristas sem julgamento em Cuba, na base de Guantánamo, levantou muita poeira no mundo.

SV ou eu perca o nome que tenho – Esse mentiroso não fará como disse ou eu perca o nome que tenho.

ter espinha dorsal fig./ quem muito se abaixa, seu rabo se lhe vê – Se me chamassem ladrão, demitia-me e ia a tribunal. Cada um deve ter espinha dorsal. – Pede dinheiro emprestado à tia até o fim do mês. – Não, não peço, quem muito se abaixa, seu rabo se lhe vê.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – H

HOP nie mów hop, dopóki nie przeskoczysz pow.; zob. dzielić skórę na niedźwiedziu (SKÓRA) HUMORY mie(wa)ć humory Agnieszka, odkąd zaszła w ciążę, miewa humory, jakby się szlachcianką urodziła.

95

não atires foguetes antes do tempo // *até ao lavar dos cestos é vindima!

fazer caprichos A Inês, desde que ficou grávida, faz caprichos, como se nascesse filha de algo.

I IGŁA jak spod igły(ubrany / ubranie) – Czyżby to było ubranie po twoim ojcu? – Ależ skąd, jest jak spod igły! IGŁA robić z igły widły – Przyszedłem na zebranie lekko spóźniony, no może z dziesięć minut. A szef zrobił z igły widły, wygłosił zaraz kazanie. IGŁA szukać igły w stogu siana przen. Szukać źle wstawionej książki w bibliotece doktora, to jak szukać igły w stogu siana. INDYK indyk myślał o niedzieli, a w sobotę łeb mu ścięli pow. rym. iron. – Wiesz, ja tak sobie myślę, że gdybyśmy poszli… – Indyk myślał o niedzieli, a w sobotę łeb mu ścięli.

novinho em folha – Seria o fato que o teu pai vestia? – Não, não, é novinho em folha!

fazer de um argueiro um cavaleiro // fazer de uma pulga um elefante – Vim à reunião um bocadinho atrasado, talvez uns dez minutos. Mas o chefe fez de um argueiro um cavaleiro, logo pregou um sermão.

• procurar agulha em palheiro Procurar um livro mal colocado na biblioteca do Sr. doutor é (como) procurar agulha em palheiro.

a / de pensar morreu o / um burro – Sabes, eu estou a pensar que se fôssemos… – De pensar morreu o burro.

PHILOLOGICA WRATISLAVIENSIA: STUDIA IBERICA ET LATINOAMERICANA II

J JABŁKO niedaleko pada jabłko od jabłoni pow. – Ojciec był złodziejem i Józio też zaczyna kraść. – Niedaleko pada jabłko od jabłoni. JABŁKO sprać / zbić kogoś na kwaśne jabłko; zob. walić w kogoś jak w bęben (BĘBEN)

de tal acha tal racha // tal pai, tal filho // tal mãe, tal filha // filho de peixe sabe nadar // saiu o pau à racha // tal árvore, tal fruto – O pai foi ladrão e o Zezinho também se mete a roubar. – De tal acha tal racha.

Na komisariacie zbili chłopaka na kwaśne jabłko. Potem rzecznik policji przepraszał w telewizji.

fazer alg. num molho / num oito // pôr alg. em lençóis de vinho fig. // pôr os ossos num feixe a alg. fam Na esquadra fizeram o rapaz num oito. Mais tarde o porta-voz da polícia pediu desculpa na televisão.

JAJA ale jaja! pow. posp. Operator sfilmował salę Sejmu: wielu posłów jak gdyby spało. Ale jaja! – powiedziałem sobie w duchu. Brak tylko dźwięku, by słychać było chrapanie.

*temos teatro / fita! O operador filmou a sala da Assembleia: muitos deputados pareciam dormir. Temos fita! – disse para comigo. Só falta o som, ouvia-se como ressonam.

JAJA być chłopem z jajami wulg.; zob. CHŁOP Nasz dyrektor to był chłop z jajami. Nie dawał się zastraszyć milicji ani ubekom.

ter os colhões no sítio / no seu lugar O nosso diretor tinha os colhões no sítio. Não se deixava intimidar pela polícia comunista, nem pela secreta.

PHILOLOGICA WRATISLAVIENSIA: STUDIA IBERICA ET LATINOAMERICANA II

98

Dicionário idiomático polaco-português – I & J

JAJA robić sobie jaja z kogoś posp. To są ludzie „miastowi”, u nas we wsi wszyscy sobie robią z nich jaja, jak z jakichś przygłupków. – Dziecko, czy nie będą sobie robić z ciebie jaj, jak wy to mówicie, z powodu tej fryzury i piercingu?

fazer pouco de alg. // gozar com alg. / com a tropa // dar baile a alg. São pessoas da cidade, aqui no campo a gente faz pouco deles, como se fossem uns palermas. – Ó filha, não vai a malta gozar contigo por causa da guedelha e do piercing?

JAJKO obchodzić się z kimś / czymś jak z jajkiem; zob. obchodzić się z kimś w rękawiczkach (RĘKAWICZKI) – Z uczniami trzeba się obchodzić jak z jajkiem. Skrytykujesz takiego – powie, żeś go obraził.

– Com os alunos tens que andar com paninhos quentes. Censuras um aluno – dirá que o tens ofendido.

JAKOŚ jakoś to będzie! – Połowa drużyny choruje na grypę, przegramy mecz. – Jakoś to będzie!

meia bola e força! – A metade da nossa equipa está com gripe, vamos perder o jogo. – Meia bola e força!

JASKÓŁKA jedna jaskółka nie czyni wiosny pow. JAŚ czego Jaś się nie nauczy, tego Jan nie będzie umiał przysł.

JAW wyjść na jaw

andar com panos / paninhos quentes fig.

• uma andorinha não faz a primavera

o que se aprende no berço dura até à sepultura // de pequenino (é que) se torce o pepino

sair a lume

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – I & J

99

I zrobiła się afera: wyszło na jaw, że premier nie ukończył żadnych studiów.

Pois houve um escândalo: saiu a lume que o primeiro ministro não concluiu nenhum curso.

JAWA śnić na jawie – I gdy mi wyjdzie główna wygrana, kupię sobie… – Chłopcze, ty śnisz na jawie!

sonhar acordado – Quando me sair a sorte grande, compro… – Ó rapaz, tu estás a sonhar acordado!

JAZDA jazda stąd! posp. Jazda stąd, gnojki, bo psami poszczuję! – darł się stróż nocny.

(vai-te / …) para a rua! Vão-se para a rua, seus merdas, que já solto os cães!, berrou o guarda noturno.

JECHAĆ lepiej źle jechać niż dobrze iść. antes burro me leve que cavalo me pow. derrube // antes quero asno que me leve, que cavalo que me derrube JEDEN wypić o jednego za dużo Marek wypił o jednego za dużo, stracił głowę i pobił goryla!

JEDNO jedno z dwóch / dwojga: albo … albo … – Wysiadłem z tramwaju i zorientowałem się, że nie mam w kieszeni portfela. Jedno z dwojga: zgubiłem albo mi ukradli…

estar com a pinga a mais O Marco esteve com a pinga a mais, perdeu a cabeça e bateu no gorila!

• de / das duas uma [coisa]: ou… ou… – Saí do elétrico e dei-me conta de que não tinha carteira no bolso. Das duas uma: tinha-a perdido ou ma roubaram.

100

Dicionário idiomático polaco-português – I & J

JEDNO na jedno wychodzi / wszystko jedno – To co zamawiamy? – Dla mnie może być indyk, może być kurczak, wszystko jedno. JEDNOŚĆ w jedności siła pow. Na transparentach widniał napis: „W jedności siła”, ale każdy związek manifestował osobno swoją niechęć do rządu.

JEZIORO po jeziorze pływa, kaczka się nazywa żart. rym. [łatwa zagadka; coś oczywistego]

tanto faz – O que é que vamos pedir? – Para mim pode ser peru, pode ser frango, tanto faz.

a união faz a força Os painéis levavam letreiro: “A união faz a força” apesar de cada sindicato manifestar separadamente a sua má vontade para com o governo.

branco é, galinha o põe / pôs

JEŻ być ostrzyżonym na jeża – I jak ten facet wyglądał? – Wysoki, gruby, w okularach, ostrzyżony na jeża…

usar / cortar cabelo à escovinha – E que aspecto trazia esse gajo? – Alto, gordo, usava óculos e cabelo à escovinha…

JĘZYK język się komuś rozwiązał Ryszard nie powinien pić. Po paru głębszych język mu się rozwiązuje, możesz go wtedy pytać o wszystko, co zechcesz.

desatou-se-me / … a língua O Ricardo não deve beber. Depois de alguns copos desata-se-lhe a língua e podes perguntar-lhe tudo o que quiseres.

JĘZYK kaleczyć język przen. // mówić łamanym językiem

(ser uma) língua de trapos

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – I & J

Mieszka już w Polsce z pięć lat, ale jak kaleczy język!

JĘZYK koniec języka za przewodnika pow.; zob. kto pyta, nie błądzi (PYTAĆ) – Jak znajdziesz dom Danielaków, przecież nie znasz numeru? – Koniec języka za przewodnika. JĘZYK mieć cięty język – Janek to ma cięty język. Dentysta mówi mu „Trzeba myć zęby codziennie”, a on „Gdybym ja mył zęby, pan doktor poszedłby na bezrobocie”. JĘZYK mieć długi język Robert ma bardzo długi język. Księdzem to on nie mógłby być. JĘZYK mieć język jak żmija

101

Ele já mora cá na Polônia uns cinco anos, mas o que fala, é língua de trapos!

quem tem boca vai a Roma – Como é que encontras a casa dos Danielak, pois não sabes o número? – Quem tem boca vai a Roma.

ser forte na piada // *não perder pela resposta – O João é forte na piada. O dentista diz-lhe “É preciso escovar os dentes todos os dias”, e ele “Se escovasse os dentes, o senhor doutor é que ficava desempregado”.

(ser uma) pessoa de levar e trazer O Roberto é um tipo de levar e trazer. Não prestava para padre.

Aluzje, przytyki i półprawdy na temat każdej osoby – O, Hiacynta ma język jak żmija.

• ter língua de víbora / viperina // ter língua de prata / de sogra Alusões, dentadas e meias verdades – Pois a Jacinta tem língua de víbora.

JĘZYK mieć to na języku / na końcu języka [słowo / wyraz / syn.]

ter debaixo da língua / na ponta da língua [uma palavra]

102

Dicionário idiomático polaco-português – I & J

– „Wydra” po portugalsku? Ojej, mam to na języku, zaczekaj… „Lontra”! JĘZYK mówić tym samym językiem (co ktoś) przen. Chociaż są braćmi, Piotr i Tomasz nigdy nie mówili tym samym językiem. Pierwszy stale o książkach, drugi tylko o pieniądzach. JĘZYK nie mieć / znajdować wspólnego języka z kimś – Choć W. to człowiek, z którym nie znajduję wspólnego języka, bardzo się szanujemy. Poglądy nie są takie znowu ważne… JĘZYK nie utrzymać języka za zębami Przyjechała ciocia ze wsi, a Jasio nie utrzymał języka za zębami i powtórzył słowa mamy o ciotczynej głupocie. JĘZYK pociągać kogoś za język przen. – Wnuki pociągały dziadka za język „Opowiedz, dziadku, jak było w armii Andersa”. To oczywiście było zanim w domu pojawił się telewizor.

– “Wydra” em português? Ui que tenho a palavra debaixo da língua, espera aí… “Lontra”!

• falar a mesma língua Apesar de serem irmãos, Pedro i Tomé nunca têm falado a mesma língua. Um só fala em livros, outro em dinheiro.

**Não ir à / na sua / … missa fig. – Apesar de W. ser homem que não vai à minha missa, respeitamo-nos mutuamente. As ideias é que não têm assim tão grande importância…

*bater / dar com a língua nos dentes // ser de bofes lavados Veio da terra a nossa tia e o João deu com a língua nos dentes: repetiu as palavras da mãe sobre a estupidez da tia.

• puxar-lhe pela língua // puxarlhe a conversa – Os netos puxavam-lhe pela língua ao avô “Ó avô, conte como foi no exército do general Anders”. Obviamente ainda não houve televisão em casa.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – I & J

103

JĘZYK (po)ciągnąć kogoś za język przen. Akcja jak z „Dnia Szakala”: podesłać panu ministrowi do łóżka kobietę-szpiega, a ta już pociągnie go za język.

tirar nabos da panela / da púcara fig. Uma ação como em “O Dia do Chacal”: meter uma mulher-espia na cama do senhor ministro para tirar nabos da panela.

JĘZYK rozpuścić język – Jacek zbił talerz i nie chciał mamie powiedzieć, ale Agatka rozpuściła język „Mamo, a Jacek zbił talerz!”

• soltar a língua – O Jacinto partiu um prato e não quis confessar à mãe, mas a Agata soltou a língua “Mãe, o Jacinto partiu um prato!”

JĘZYK strzępić sobie język bez pożytku / dawn. po próżnicy – Niech im pani nie wyjaśnia reguł gramatycznych, bo i tak nie zrozumieją! Po co strzępić sobie język bez pożytku. JĘZYK trzymać język za zębami – Jeśli cię zapytają, dokąd tato wyjechał, trzymaj język za zębami. JĘZYK ugryźć się w język; zob. nab(ie)rać wody w usta (WODA) – Spytali mnie, ile teraz zarabiam, już miałem odpowiedzieć, ale ugryzłem się w język.

malhar / martelar em ferro frio – Não lhes explique regras de gramática que eles não percebem nada! Não vale a pena martelar em ferro frio.

dar um nó na língua // guardar segredos que nem uma toupeira – Se te perguntarem para onde o pai partiu, tens que dar um nó na língua.

engolir a língua // morder a língua – Perguntaram-me pelo ordenado atual, já estava por dizer, mas engoli a língua.

104

Dicionário idiomático polaco-português – I & J

JĘZYK zapomnieć języka w gębie Witek, gdy po raz pierwszy zobaczył Ankę, zapomniał języka w gębie.

perder o seu latim fig. Ao ver a Aninhas pela primeira vez, o Vito perdeu o seu latim.

JUTRO co masz zrobić jutro, zrób dzisiaj pow. Co za leniwy uczeń – skarżyła się nauczycielka od polskiego. – Jego dewiza życiowa to nie „co masz zrobić jutro, zrób dzisiaj”, lecz na odwrót.

guarda que comer, mas não guardes que fazer pop. Que aluno tão preguiçoso – queixou-se a professora de polaco. – O mote dele não é “guarda que comer, mas não guardes que fazer”, mas o contrário.

JUTRO jutro się zobaczy – Dość już tych rozmyślań! Przewróciłem się na bok z myślą: jutro się zobaczy.

**pedir conselho ao travesseiro – Estou farto de refletir nisso! Virei-me para o outro lado a pedir o conselho ao travesseiro.

JUTRO jutro też jest dzień! pow.; zob. DZIEŃ // co się odwlecze, to nie uciecze (ODWLEC SIĘ) // praca nie zając, nie ucieknie! (PRACA) –Poprawiłam 60 testów i więcej nie dam rady. Jutro też jest dzień! –powiedziała nauczycielka.

–Já corrigi sessenta testes e não aguento mais. Amanhã também é dia! – disse a professora.

JUTRO nie zostawiaj na jutro, co możesz zrobić dzisiaj pow.

• não deixes para amanhã o que podes fazer hoje

• amanhã também é dia

K KAKTUS tu mi kaktus wyrośnie! pow. żart. – Już ósma. – Poczekajmy jeszcze trochę, powiedział, że przyjdzie, to przyjdzie. – Tu mi kaktus wyrośnie! KAKTUS Tu mi kaktus wyrośnie, jeśli … [gest: pokazuje się spód dłoni] – Tu mi kaktus wyrośnie, jeśli tym razem Legia u siebie nie wygra. KALOSZE to całkiem inna para kaloszy! pow. pot. – Jasiowi nie wolno samemu wyjść na miasto, bo to niebezpieczne. Chyba że na lekcję angielskiego – to całkiem inna para kaloszy. KAMFORA ulotnić się jak kamfora; zob. odejść w siną dal (DAL) – To jak w powieści: pięć lat temu facet wyszedł z domu po papierosy i… ulotnił się jak kamfora. KAMIEŃ przepadło, jak kamień w wodę – Gdzie moja ryba, była w lodówce!

*veremos, como diz o cego iron. – Já são oito horas. – Esperemos mais um bocado, ele disse que vinha e então virá. – Veremos, como diz o cego.

… ou berimbau é gaita – Desta vez o Legia há-de ganhar em casa ou berimbau é gaita.

é outra loiça! – O Joãozinho não tem licença para sair à rua sozinho, é perigoso. A não ser à explicação de inglês – isso é outra loiça.

bater asas / a asa – Foi como num romance: há cinco anos atrás o gajo saiu de casa, foi comprar cigarros e… bateu asas.

sardinha que o gato levou – Onde está o meu peixe, estava no

PHILOLOGICA WRATISLAVIENSIA: STUDIA IBERICA ET LATINOAMERICANA II

106 – Przepadła, jak kamień w wodę!

KAMIEŃ (przepaść) jak kamień w wodę

W Portugalii wydarzyła się tragedia. Córeczka turystów z Wielkiej Brytanii zaginęła i, choć poszukiwana przez policję, przepadła jak kamień w wodę. KAMIEŃ wrzucić kamień do czyjegoś ogródka – Co miało znaczyć to zdanie o złym wychowywaniu dzieci? – To był kamień wrzucony do ogródka ministra, bo jego syn podobno coś tam ukradł. KANT puścić kogoś kantem przest. – Trzech facetów puściło ją kantem wiele lat temu, i ciotka Amelia została starą panną. KARK mieć kogoś na karku // ktoś siedzi komuś na karku – Urząd podatkowy siedzi nam na karku. Prawdopodobnie będziemy musieli domiar zapłacić. I grzywnę.

Dicionário idiomático polaco-português – K

frigorífico! – Sardinha que o gato levou!

levar sumiço fam. // como manteiga em focinho de cão // **nunca mais lhe pôr a vista em cima Um drama horrível em Portugal. A filhinha de uns turistas do Reino Unido desapareceu e apesar de procurada pela polícia, levou sumiço.

atirar pedras ao telhado de alg. – O que foi isso de má criação dos filhos? – Foram pedras atiradas ao telhado do ministro, porque o filho dele talvez tivesse roubado já não sei o quê.

passar o pé a alg. – Três tipos passaram o pé à tia Amélia, já lá vão muitos anos, e ela ficou solteirona.

ter alg. às canelas – Temos o fisco às canelas. Provavelmente pagamos um imposto suplementar. E mais uma multa.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – K

KARK nadstawiać karku (za kogoś) – Nie będę nadstawiał za was karku. Albo idziemy wszyscy razem, albo nikt, jeśli się boicie. KARK ugiąć karku przed kimś – Nie możesz iść na księdza, jeśli nie umiesz ugiąć karku przed przełożonym. W Kościele największa cnota to posłuszeństwo. KARK … z kimś / czymś na karku // mieć kogoś / coś na karku – Jakie on ma życie, ten nasz Michał, żona, czworo dzieci i teściowa na karku! KARK złam kark! antyfraza [życzenie powodzenia na egzaminie; nie dziękuje się] – Cześć Zbyszek, zdałeś już fizykę? – Właśnie idę na uniwerek, egzamin za pół godziny. – No to złam kark! KARTY grać w otwarte karty – Zagram w otwarte karty – powiedział kierownik. – Nigdy nie lubiłem Karolaka i szukałem pretekstu, by się go pozbyć.

107

pôr-se ao risco (por alg.) – Não me ponho ao risco por vocês. Ou vamos aí todos juntos, ou não vai ninguém, se estão com medo.

curvar a cabeça sob alg. // curvar / dobrar a cerviz ante alg. – Não podes ir para padre se não és capaz de curvar a cerviz ante o teu superior. Na Igreja a maior virtude é obediência.

(fazer qc) com alg. / qc nos braços – O nosso Miguel, que vida anda ele a levar com a mulher, quatro filhos e a sogra nos braços!

boa sorte!, bem haja! – Olá Zbyszek, já passaste na física? – Vou mesmo à Faculdade, tenho exame dentro de meia hora. – Então boa sorte!

entrar em jogo rasgado – Vou entrar em jogo rasgado – disse o gerente. – Não tenho gostado do Karolak e buscava algum motivo para me livrar dele.

108 KARTY (wykładać) karty na stół przen.; zob. (wykładać) kawę na ławę (KAWA) – Nie lubię kłamstwa. Muszę wyłożyć karty na stół: ostatnio mieliśmy same straty, a zysku żadnego – powiedział prezes. KASZA nie dać sobie w kaszę dmuchać

Dicionário idiomático polaco-português – K

• pôr as cartas na mesa – Não sou para mentiras. Tenho de pôr as cartas na mesa: ultimamente só temos tido perdas e nada de lucros – disse o presidente.

– Podobno w tej klasie są sami chuligani. Ale ja, choć jestem niedużą kobietą, nie dam sobie w kaszę dmuchać!

não deixar fazer o ninho atrás da orelha // não deixar que lhe mijassem nas pernas // *ninguém me come a pinha! – Dizem que nessa turma só há malandros. Mas eu, apesar de ser mulher pequenina, não deixo fazer o ninho atrás da orelha!

KASZA nie dawać się zjeść w kaszy komuś [zwł.: nikomu] – W sprawach dotyczących komputerów dzisiejsza młodzież nie da się nikomu zjeść w kaszy.

*dar sota e ás ao mais pintado // *ninguém me come a pinha – Em coisas de computadores a malta nova não dá sota e ás ao mais pintado.

KATARYNKA gadać jak katarynka; zob. gadać jak najęty (NAJĘTY) Spikerka od wiadomości na tym kanale gada jak katarynka. KAWA kawa / (wykładać) kawę na ławę; zob. (wykładać) karty na stół (KARTY) – Kamil, kawa na ławę: masz

ser um moinho de palavras A locutora das notícias nese canal é um moinho de palavras.

pão – pão, queijo – queijo // *pôr as cartas na mesa // *pôr tudo a claro Ó Camilo, diz pão pão queijo

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – K

zadanie domowe czy nie? – Zapomniałem zeszytu, panie psorze. KAWAŁ (uznać coś za) dobry kawał // a to dobry kawał! – Wsiadłem do samolotu w Madrycie o piątej i wysiadłem w Lizbonie też o piątej. – A to dobry kawał!

109

queijo: tens o trabalho de casa feito ou não? – Esqueci-me de trazer o caderno, ó senhor doutor.

achar piada (a qc) – Subi no avião em Madrid às cinco e saí em Lisboa também às cinco. – Achei piada (a isso).

KAWAŁ zrobić komuś (niezły / brzydki) kawał – Dziennikarz zrobił Ministerstwu Rolnictwa niezły kawał. Podał się za ojca Tadeusza i poprosił o samochód, bo jego się zepsuł.

levar alg. bem levado // pregar uma peça / uma partida suja a alg. – Um jornalista levou o Ministério da Agricultura bem levado. Dissese padre Tadeusz e pediu um carro, porque o dele estava avariado.

KAŻDY każdemu, co mu się należy – Na rozdaniu nagród Tomek niczego nie dostał. – Każdemu, co mu się należy…

o seu a seu dono – Na distribuição dos prêmios o Tomé ficou sem nada. – O seu a seu dono…

KĄT łazić z kąta w kąt – Przestań łazić z kąta w kąt, weź szczotkę i pozamiataj!

KĄTY kryć się po kątach – Urzędniczki w ratuszu kryją się

andar de um lado para o outro – Deixa-te de andar de um lado para o outro, pega na vassoura para varreres!

andar com (as) arcas enfuscadas / encouradas – Na câmara as empregadas

110

Dicionário idiomático polaco-português – K

po kątach, mają jakieś sekrety. Chyba będzie strajk.

andam com as arcas enfuscadas. Parece que vai haver greve.

KĄTY węszyć po kątach – Ciotka została u nas w domu sama, skorzystała z okazji, by węszyć po kątach. Znalazła trochę starych listów miłosnych.

enfiar o nariz pelos cantos – A tia ficou sozinha na nossa casa e aproveitou para enfiar o nariz pelos cantos. Encontrou algumas cartas de amor muito velhas.

KCIUKI trzymać kciuki – Zacząłem trzymać kciuki „oby koń Adama wygrał bieg!”

fazer cruzes // acender uma vela – Fiquei a fazer cruzes “oxalá o cavalo do Adão chegasse primeiro!”

KIELICH wypić kielich goryczy do dna książk. – Prezes wypił kielich goryczy aż do dna, kiedy musiał przyznać, że faktycznie kazał sekretarce zniszczyć te dokumenty.

KIELISZEK zaglądać do kieliszka – Pan aptekarz ostatnio na wątrobę narzeka. – Za często zagląda do kieliszka.

• beber o seu / … cálice até às fezes – O Presidente bebeu o seu cálice até às fezes a confessar que, com efeito, tinha mandado destruir aqueles documentos à secretária particular.

carregar no vinho / na aguardente / no álcool – O boticário queixa-se ultimamente do fígado. – Carrega demais na aguardente.

KIEŁBASA nie dla psa kiełbasa; zob. PIES

galinha tenra não é para todo o dente

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – K

KIESZEŃ sięgać do kieszeni Na każde urodziny Michała stryj sięga do kieszeni i kupuje mu superprezent, na przykład rower czy komputer. KIESZEŃ znać kogoś / coś jak własną kieszeń Pani Profesor zna Lizbonę jak własną kieszeń. Spędziła tu, jak dobrze policzyć, ze cztery lata. – Jeśli chodzi o tamtą aferę, to znam sprawę jak własną kieszeń. – To już zakończone? KIJ przy pomocy kija i marchewki – Z małymi dzieciakami to trzeba przy pomocy kija i marchewki. – Tyle, że kij teraz prawnie zakazany. KIJ to nie w kij dmuchał Remont tego budynku to nie w kij dmuchał. Trzeba będzie sporo wyburzyć. – Kandydat na komisarza musi mieć kupę dyplomów i doskonale znać kilka języków. – O rany! To nie w kij dmuchał!

111

abrir os cordões à bolsa Cada vez quando o Miguel faz anos, o tio abre os cordões à bolsa e compra-lhe uma prenda fixe, como bicicleta ou computador.

conhecer bem os cantos à casa // conhecer alg./ qc como os seus próprios dedos // saber o que a casa gasta fig. A Senhora Professora conhece Lisboa de ponta a ponta. Passou aí, a fazer bem as contas, uns quatro anos. – Enquanto àquela embrulhada, eu sei o que a casa gasta. – Já está resolvido?

de chicote e de açúcar – Com os miúdos é preciso de chicote e de açúcar. – Só que agora o chicote é proibido pela lei.

isto / isso é obra // isto vai ser obra // isso / a coisa vai de grande! A restauração desse prédio vai ser obra. Será preciso deitar boa parte abaixo. – Um candidato para comissário têm que possuir um ror de diplomas e falar várias línguas à perfeição. – Ai Jesus, isso vai de grande!

112 KIJ (wetknąć) kij w mrowisko przen. Każda książka wspomnieniowa byłych dygnitarzy to kij w mrowisko. KIJ wkładać komuś kij w szprychy przen. Przy każdej okazji Prezydent Rzeczpospolitej starał się wkładać rządowi kij w szprychy. KIMONO uderzyć w kimono żart. – No, to jeszcze po jednym i uderzamy w kimono! KINO widać ci całe kino! pow. dziec.

KISZKI kiszki mi / … marsza grają

– Wam tu w Portugalii rano sama kawa wystarcza? Do obiadu kiszki wam marsza nie grają? – Graliśmy w brydża od wczoraj wieczorem z przerwami na siusiu i teraz nam kiszki marsza grają.

Dicionário idiomático polaco-português – K

(ser) uma pedrada no charco Cada livro de memórias políticas dos altos funcionários dos tempos remotos é uma pedrada no charco.

tirar o tapete a alg. fig. A todas ocasiões, o Presidente da República tentava tirar o tapete ao Governo.

ferrar o galho – Ora mais um bagaço e a gente ferra o galho!

nunca te ponhas assim // foi assim que a Alemanha perdeu a guerra // *estar com tudo à mostra // *belo horizonte

*andar com a barriga a dar horas // ter a barriga / as tripas a dar horas // *estar mal comido // *fazer cruzes na boca – Vocês cá em Portugal ficam bem de manhã só com um café? Até o almoço não andam com a barriga a dar horas? – Desde ontem à noite jogamos bridge só com intervalos para xixi e agora estamos mal comidos.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – K

KIT wciskać komuś kit – Jutro oddam ci te pieniądze. – Wciskasz kit, jak zawsze.

KITA odwalić kitę posp.; zob. wyciągnąć kopyta (KOPYTA) / przerwa w życiorysie (PRZERWA) W teorii ciotka miała odwalić kitę, a bratankowie otrzymać spadek. Ale ciotka ma 92 lata i żyje. – Wszedłem do baru obok dworca i spytałem o starego Szulca. – Odwalił kitę w zeszłym miesiącu – odpowiedzieli pijacy.

KLEJNOTY klejnoty rodzinne przen. żart. [genitalia] KLEPKA komuś brak(uje) piątej klepki – I on wszystkie pieniądze zamienił na złotówki. – Chyba mu brakuje piątej klepki! – Kto ci powiedział, że premier podał rząd do dymisji? Właścicielka mieszkania, gdzie wynajmuję pokój, słyszała w telewizji. – Oj, chyba brakuje jej piątej klepki.

113

*banha da cobra // contar / vender bulas // dizer cinzas – Amanhã dou-te o teu dinheiro de volta. – Banha da cobra, como sempre contigo.

bater a bota // dar bota // ir para os anjinhos iron. // esticar o pernil // dar o peido pop. Em teoria a tia batia a bota e os sobrinhos ficavam com a herança. Mas a tia tem 92 anos e está viva. – Entrei no bar ao lado da estação e perguntei pelo velho do Szulc. – Foi para os anjinhos no mês passado – responderam-me os bêbedos.

abono de família

*alg. não está bom da cabeça // *ter um parafuso a menos // faltam-me / … telhas no telhado pop. – E ele trocou o dinheiro todo por zlotys. – Talvez ele não esteja bom da cabeça! – Quem te disse que o primeiro ministro demitiu o governo? – Minha dona de casa ouviu na televisão. – Ai que ela deve ter um parafuso a menos.

114 KLUSKI / pot. KLUCHY ciepłe kluski [o kimś] – W wielu krajach spotyka się mężczyzn-wychowawców przedszkoli. I nie mogą to być ciepłe kluski. KŁAKI coś jest funta kłaków niewarte

KŁAMSTWO kłamstwo ma krótkie nogi pow.

KŁODA zwalić się jak kłoda (np. na łóżko) – Biedna Ala, jej mąż znów się upił, wrócił i zwalił się jak kłoda na łóżko, w butach.

KŁODY rzucać komuś kłody pod nogi – Konkurencja stale rzuca nam kłody pod nogi. Bez przerwy jakieś promocje, wyprzedaże… Taki mały sklep jak nasz tego nie wytrzyma.

KOBIETA kawał kobiety / lud. kobity

Dicionário idiomático polaco-português – K

*ter água / leite nas veias // **não ter sangue nas veias // *ter sangue de barata – Em vários países encontram-se homens que trabalham como mestres em jardins infantis. E não têm água nas veias.

qc [também: alg.!] não presta para a ponta de um chavelho

apanha-se mais depressa um mentiroso que um coxo

cair (na cama) como um pinheiro quando o cortam – Coitada da Alicia, o marido dela apanhou uma outra vez, voltou e caiu na cama como um pinheiro quando o cortam, nem sapatos tirou.

pôr estorvos / dique a alg. – A concorrência põe-nos estorvos sempre que pode. Anda a fazer promoções, saldos… Uma loja tão pequena como a nossa não aguenta isso.

mulher de mão-cheia // mulher que se sinta nas mãos

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – K

„Kawał kobity” to tradycyjny ludowy ideał kobiecości.

KOBIETA kobieta moich / … marzeń – Od kilku dni w naszym sklepie pojawia się kobieta, którą nasz sąsiad określa jako „kobietę swoich marzeń”. KOCIA ŁAPA żyć na kocią łapę [z kimś] żart. – Anna i Piotr mają dwoje dzieci, ale nie biorą ślubu, wolą żyć na kocią łapę. – W ten sposób każde z nich bierze zasiłek rodzinny?!

KOCIOŁ przyganiał kocioł garnkowi pow. – Nie jedz tylu ciasteczek, od tego się tyje! – Przyganiał kocioł garnkowi. No, jestem gruba, ale nie jem ciastek, taką mam przemianę materii. KOLEJ przyjdzie i twoja / … kolej – Dlaczego nie dostałam choćby roli służącej w tej nowej sztuce? – Cierpliwości, przyjdzie i pani kolej!

115

“Mulher que se sinta nas mãos” é um ideal popular tradicional de feminilidade.

a mulher que o médico me / … receitou brinc. – Há uns dias, no nosso armazém tem aparecido uma mulher a quem o nosso vizinho chama “a mulher que o médico me receitou”.

**casamento da / de mão esquerda // viver de casa e pucarinho (com alg.) – A Ana e o Pedro têm dois filhos, mas não casam, preferem o casamento da mão esquerda. – Assim cada um deles recebe um abono de família?!

*zomba o vesgo do zarolho – Não comas tantas bolachas, isso engorda! – Está a zombar o vesgo do zarolho. Está bem, sou gorda, mas não como bolachas, tenho mesmo o metabolismo assim.

lá chegará o teu / … São João! – Porque não me tinha dado pelo menos o papel da criada nessa peça nova? – Tenha paciência, lá chegará o seu S. João!

116

Dicionário idiomático polaco-português – K

KOLEJKA wkręcić się do kolejki – Przecież pani tu nie stała! Wkręciła się pani do kolejki!

dar um golpe na bicha – A senhora não estava aqui! Deu um golpe na bicha!

KOLEŚ szanuj się, koleś! żarg.

*queres festa?

KOŁKI ciosać komuś kołki na głowie – Lucjanowi na co dzień żona może ciosać kołki na głowie, ale jak się wkurzy, to… KOŁO obchodzić kogoś / coś szerokim kołem przen. – A na parterze, kto mieszka? – Taki podejrzany typ, wszyscy sąsiedzi obchodzą jego drzwi szerokim kołem. KOMITYWA być z kimś w najlepszej komitywie przest. – Politycy obu koalicyjnych partii są z sobą w najlepszej komitywie, chociaż jeszcze niedawno wyzywali się od ostatnich. KOMPLEKSY być pełnym kompleksów Na widok anorektycznych modelek grubsze dziewczyny są pełne kompleksów.

comer papas na cabeça de alg. – Ao Luciano a mulher anda a comer papas na cabeça todos os dias, só que se ele se tornar furioso…

passar de largo – E quem mora no rés-do-chão? – Um indivíduo suspeito, os vizinhos todos passam de largo.

(ser) unha e carne com alg. fig. – Os políticos de ambos partidos da coligação são unha e carne, embora se chamassem nomes há pouco tempo.

ficar corcunda por dentro A ver os modelos anoréticos, raparigas mais gordas ficam corcundas por dentro.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – K

117

KONIEC … i koniec, kropka – Ja ci każę tam pójść, to jest rozkaz i koniec, kropka.

acabou-se a conversa – Sou eu que te manda ires lá, é uma ordem e acabou-se a conversa.

KONIEC jak koniec, to koniec! – Chcą mnie zwolnić? Dobra, jak koniec to koniec! Powiem wszystko, co tu widziałam przez te cztery lata.

perdido por um, perdido por mil – Querem despedir-me? Ora bem, perdida por um, perdida por mil. Digo tudo o que tenho visto aqui durante quatro anos.

KONIEC ledwie / z trudem wiązać koniec z końcem – Gdy ojciec jest bezrobotny, cała rodzina ledwie wiąże koniec z końcem. KONIEC wszystko ma swój koniec [dobre lub złe] – Nie martw się, wszystko ma swój koniec. Nawet kłopoty finansowe…

KONIK dosiąść swego (ulubionego) konika – Profesor N. doszedł na wykładach z historii powszechnej do Napoleona. – No, teraz dosiądzie swego konika.

estar / ficar de tanga – Quando o pai está desempregado, a família toda fica de tanga.

não há mal que sempre dure [coisas más] – Não te preocupes, não há mal que sempre dure. Até problemas financeiros…

cair na sua neura // **é o meu / … cavalo de batalha – O professor N. nas aulas de história universal chegou até Napoleão. – Agora é que cai na sua neura. / Esse [= Napoleão] vai ser o seu cavalo de batalha.

118

Dicionário idiomático polaco-português – K

KONIK każdy ma swojego konika pow. – Pan hrabia kolekcjonował powozy. – Powozy? – No tak, powozy ciągnione przez konie. Każdy ma swojego konika, nie? – Dlaczego Janek sto razy dziennie klika na „Narzędzia”, a potem „Pisownia i gramatyka”, przecież nie robi błędów? – Każdy ma swojego konika.

cada um tem a sua mania // cada cabeça sua sentença – O senhor conde fazia coleção de coches. – De coches? – Coches sim, puxados por cavalos. Cada um tem a sua mania, não tem? – Porquê é que o João clica cem vezes ao dia em “Ferramenta” e “Ortografia e gramática”, pois não dá erros? – Cada cabeça sua sentença.

KOŃ bić / walić konia wulg.

bater a punheta // abafar a palhinha

KOŃ dać się zrobić w konia komuś pot.; zob. da(wa)ć się wpuścić w maliny (MALINY) – Jeśli chodzi o umowę sprzedaży mieszkania, to Nowakowie dali się zrobić w konia.

ir na conversa / na fita / na rede / no balão // engolir gato por lebre // tomar a nuvem por Juno lit., mit. gr. – Quanto ao contrato de venda do alojamento, os Nowak engoliram gato por lebre.

KOŃ darowanemu koniowi nie zagląda się w zęby przysł.

• a cavalo dado não se olha o / ao dente

KOŃ dosiadać (za / zbyt) wysokiego konia przen. – Wiesz, że Marek jeszcze nie ukończył studiów? – A kto mu kazał pisać pracę licencjacką na 200 stron? Za wysokiego konia dosiadł, taka praca starczyłaby na magisterium.

meter-se em cavalarias altas – Sabes que o Marco ainda não acabou o curso? – Pois quem lhe mandou fazer um trabalho de licenciatura de 200 páginas? Meteu-se em cavalarias altas, uma tese destas chegava para mestrado.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – K

KOŃ koń by się uśmiał! pow. iron.

119

– Co takiego?! Szulc zastępcą kierownika? Koń by się uśmiał! – ONZ przeznaczy 50 000 dolarów na pomoc dla uchodźców z Nibylandii. – Pięćdziesiąt tysięcy! Koń by się uśmiał!

até o diabo se ri! // *deixem-me rir! // até faz rir os mortos – O quê?! O Szulc promovido a subchefe? Até o diabo se ri! – A ONU vai consignar 50,000 dólares para ajudar refugiados da Nadalândia. – Cinquenta mil! Deixem-me rir!

KOŃ pędzić, co koń wyskoczy przest. – Pędź, co koń wyskoczy do supermarketu, kup jakiegoś ciasta, bo ciotka zaraz przyjedzie.

fugir a unhas de cavalo // (andar / correr / vir) a mata-cavalos – Foge a unhas de cavalo ao supermercado, tira algum bolo que a tia logo vem.

KOŃ z wysokiego konia spaść przen. W polityce można z wysokiego konia spaść. Aleksander Dubček, przywódca Czechosłowacji, po inwazji wojsk Paktu Warszawskiego został ambasadorem w Turcji. KOŃ zrobić kogoś w konia posp. – Wyobraź sobie, że sprzedawca chciał nas zrobić w konia. Za cenę nagrywarki chciał nam sprzedać odtwarzacz. KOŃCE końce w wodę – Ale to tajemnica, nie mów

*aquele que muito alto subir, de lá pode cair Na política aquele que muito alto subir, de lá pode cair. Alexandre Dubcek, líder da Checoslováquia, depois da invasão das tropas do Pacto de Varsóvia ficou embaixador na Turquia.

comer alg. por tolo – Imagina que o empregado quis comer-nos por tolos. Pelo preço do gravador vendia-nos um leitor.

é como pedra que cai a um poço – Mas é um segredo, não o digas a

120 nikomu! – Ja nic nie wiem. Końce w wodę. KOP (dostać) kopa w tyłek posp. przen. – Dwadzieścia lat pracy w fabryce! A teraz na bruk. Kopa w tyłek. – Kryzys! – Jeśli Antek był ambasadorem w Cylicji, a teraz został konsulem w Buenos Aires, to dostał kopa w tyłek czy nie?

Dicionário idiomático polaco-português – K

ninguém! – Eu cá não sei nada. É como pedra que cai a um poço.

• um pontapé no traseiro // levar um pontapé // passar de cavalo para burro – Vinte anos de carreira na fábrica. E agora prà rua. Pontapé no traseiro. – É a crise! – Se o Tó foi embaixador na Cilícia e agora fica cônsul em Buenos Aires, passou ou não passou de cavalo para burro?

KOPYTA wyciągnąć kopyta; zob. odwalić kitę (KITA) / przerwa w życiorysie (PRZERWA)

KOPYTO ruszać z kopyta Silnik najpierw nie chciał zapalić, potem nagle auto ruszyło z kopyta.

KORZENIE korzenie zapuścić (gdzieś) iron. – Ja już zjadłem obiad, a siostra jeszcze ze sklepu nie wyszła. – Korzenie tam chyba zapuściła.

KOSA trafiła kosa na kamień pow.

dar um pontapé de saída O motor primeiro não quis arrancar, depois logo deu um pontapé de saída.

ser perdido e achado em (algum sítio) – Eu já almocei, mas a minha irmã ainda não saiu da loja. – Ela costuma ser perdida e achada nas lojas.

para malandro, malandro e meio

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – K

KOSZ dostać kosza Młody baron dostał kosza, bo chociaż szlachcic i bogaty, brzydki był jak noc. KOSZULA zedrzeć z kogoś ostatnią koszulę – Kapitaliści chcą zedrzeć z robotnika ostatnią koszulę, a potem zwolnić go z pracy – powiedział przywódca Bloku Lewicy. KOŚCI ktoś (zwł. chłop) dobry z kościami (sic!) – Umarł stary Walczak. Dobry z niego był człowiek, chłop dobry z kościami, wszyscy we wsi go lubili. – Gdy leżałem w szpitalu, a był sierpień, wakacje, Emilka odwiedzała mnie trzy razy w tygodniu. – Tak, tak, Emilka to dziewczyna dobra z kościami. KOŚCI kości zostały rzucone pow. książk. – W 1989 roku, gdy przyszły częściowo wolne wybory, kości zostały rzucone: komunizm miał upaść.

121

levar a / uma tampa / um tampo O jovem barão levou uma tampa, porque apesar de ser fidalgo e com dinheiro era feio como o pecado.

• comer a camisa do corpo de alg. – Os capitalistas querem comer a camisa do corpo do operário para depois o despedir – disse o líder do Bloco de Esquerda.

um pobre diabo // *ser muito boa pessoa – Morreu o velho Walczak. Era boa pessoa, um pobre diabo. Na aldeia todos gostavam dele. – Estive no hospital, era agosto, férias grandes, portanto a Emília vinha me ver três vezes por semana. – Pois a Emília é muito boa pessoa.

os dados estão lançados – Em 1989, com as eleições meiolivres, os dados estavam lançados: o comunismo ia-se mesmo embora.

122 KOŚCI coś rozeszło / rozejdzie się po kościach – Nie zdążyliśmy na czas z planem pracy i tym razem rozeszło się po kościach. Afera miała się skończyć procesem sądowym, oczekiwano wyroków skazujących, a tymczasem wszystko się rozeszło po kościach. KOŚCIÓŁ chodzić do kościoła – Czy Polska jest krajem europejskim, w którym najwięcej ludzi chodzi do kościoła? – Wydaje się, że tak. KOŚCIÓŁ gdzieś dzwonili, ale nie wiem / … w którym kościele przen. – Kto jest obecnie przewodniczącym Komisji Europejskiej? – Oj, gdzieś dzwonili, ale nie wiem, w którym kościele.

Dicionário idiomático polaco-português – K

*sair-lhe a festa barata // ir-se por água abaixo fig. – Não conseguimos o plano de trabalho a tempo e desta vez saiunos a festa barata. A embrulhada devia acabar em tribunal, a gente esperava sentenças condenatórias, no entanto tudo se foi por água abaixo.

ir à missa – Fosse a Polônia o país europeu com o maior número de pessoas que vão à missa? – Assim parece.

*ouvir cantar o galo sem saber onde – Sabes quem é o atual Presidente da Comissão Europeia? – Ui, ouvi cantar o galo sem saber onde.

KOŚĆ dawać komuś w kość – Winobranie i zbiór oliwek dały nam w kość, bo nie byliśmy to takiej pracy przyzwyczajeni.

dar a maquia a alg. – Vindima e apanha de azeitonas deram-nos a maquia, porque não éramos habituados a esse trabalho.

KOŚĆ dostawać w kość

andar a foder o coiro gros.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – K

123

– I jak wam leci, chłopaki? – Panie pułkowniku, dostajemy w kość, ale nie skarżymy się.

– Como vai isso, rapazes? – Meu coronel, a gente anda a foder o coiro, mas não se queixa.

KOŚĆ kość niezgody – Michał nie rozumie, co było i jest kością niezgody między Grecją a Turcją.

o pomo de discórdia lit. – O Miguel não percebe do que tem sido o pomo de discórdia entre gregos e turcos.

KOT dla kota by nie starczyło – Za komuny było mięso na kartki. Prasa francuska kpiła, że w Paryżu dla kota by nie starczyło.

KOT gdy kota nie ma, myszy tańcują

não o leva o fole do gato – No tempo dos comunas a carne comprava-se com senhas. Os jornais franceses troçavam: em Paris não o leva o fole do gato.

– Rodzice wyjechali do Hiszpanii, a w domu długowłose towarzystwo tańczy jak w dyskotece. – Gdy kota nie ma, myszy tańcują.

boi solto lambe-se todo // vaca solta lambe-se toda // patrão fora, dia santo na loja – Os pais partiram para Espanha, e lá em casa a malta guedelhuda anda a abanar o capacete. – Boi solto lambe-se todo.

KOT jeść tyle, co kot napłakał – Dziewczyno, jesz tyle, co kot napłakał! – Nie chcę przytyć, jestem na diecie.

comer como um pisco – Ó menina, você comeu como um pisco! – Não quero engordar, faço dieta.

KOT kupować kota w worku

comprar nabos em saco

124

Dicionário idiomático polaco-português – K

– Kota w worku nie kupię. Muszę najpierw wypróbować sprzęt w sklepie.

– Não compro nabos em saco, não. Tenho de experimentar a aparelhagem mesmo na loja.

KOT lecieć / być łasym na coś jak kot na szperkę – O dziadku mówiono przed wojną, że jest łasy na spódniczki jak kot na szperkę.

ser pior do que macaco por banana por qc – Falava-se antes da guerra do avô que pelas saias era pior do que macaco por banana.

KOT odwracać kota ogonem przen. – Gdy próbujemy wykazać Stefanowi jego niekompetencję, on albo zmienia szybko temat, albo odwraca kota ogonem.

torcer / virar o bico ao prego – Quando a gente tenta mostrar ao Estévão a sua falta de competência, ele muda do assunto ou vira o bico ao prego.

KOT sprzeda(wa)ć (komuś) kota w worku – Naiwnej babci sprzedano kota w worku. – Jakiego znowu kota? – Budzik, który tykał, bo w środku był jakiś owad.

impingir gato por lebre a alg. – À avó impingiram-lhe gato por lebre. – Qual gato? – Venderamlhe um despertador que fazia tique-taque, porque levava algum insecto dentro.

KOT tyle, co kot napłakał – Najadłeś się? – Najadłem. – Przecież tyle zjadłeś, co kot napłakał!

dez réis de mel coado – Ficaste bem? – Fiquei. – Pois comeste dez réis de mel coado!

KOTEK bawić się (z kimś) w kotka i myszkę

jogar a cabra-cega (com alg.)

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – K

– Śledztwo utknęło w martwym punkcie. Morderca bawi się z policją w kotka i myszkę: dzwoni, pisze maile, a jeszcze go nie złapali. KOTY drzeć koty z kimś Wszyscy w fabryce wiedzą, że dyrektor naczelny i dyrektor do spraw handlowych drą z sobą koty.

KOZA raz kozie śmierć! pow. Kiedy wejdziesz między wrony…, – pomyślał biedny Marcin. Raz kozie śmierć! – i polał mięso sosem piri-piri.

KOZA znać się na czymś jak koza na pieprzu – Nie ruszaj tego pilota! Znasz się na tym jak koza na pieprzu. Przyjdzie Asia, to ci pokaże.

KOZI RÓG zapędzić kogoś w kozi róg – Dyskusje na żywo w telewizji są niebezpieczne dla polityków.

125

– O inquérito parou. O assassino anda a jogar a cabra-cega com a polícia: liga para eles, envia mailes, e ainda não o apanharam.

andar às bulhas com alg. // andar a ferro e fogo Na fábrica toda a gente sabe que o diretor principal e o diretor comercial andam às bulhas um com o outro.

preso por mil, preso por mil e quinhentos // suceda o que suceder // o que vier virá Em Roma sê romano – pensou o pobre de Martinho. Preso por mil, preso por mil e quinhentos! – e deitou molho de piri-piri no prato de carne.

saber tanto disso como eu de lagares de azeite / como eu sei do que vai em Roma – Não mexes no telecomando! Sabes tanto disso como eu de lagares de azeite. Quando a Joana vier, mostra-te.

meter (a) alg. num chinelo – Os debates ao vivo na televisão são perigosos para os políticos. Um

126 Przeciwnik zapędzi ich w kozi róg i już nie ma odwrotu. KOZIOŁ kozioł ofiarny przen. Gdy sprawy toczą się źle, politycy najpierw szukają kozła ofiarnego wewnątrz swojej partii.

KÓŁKO mówić / powtarzać w kółko to samo – Wielu ludzi myśli, że praca wykładowcy polega na tym, że mówi się uczniom czy studentom w kółko to samo. KRAJ co kraj, to obyczaj pow. – Co kraj, to obyczaj! W Polsce je się zupę na obiad, we Francji na kolację, a w Portugalii na obiad i na kolację. KRAKÓW nie od razu Kraków zbudowano pow. pol. – Chciałbym, żeby moje oratorium już było ukończone, ale wszystko w swoim czasie… Nie od razu Kraków zbudowano – powiedział kompozytor w wywiadzie.

Dicionário idiomático polaco-português – K

adversário mete-os num chinelo e já não podem voltar atrás.

• (ser um) bode expiatório // (ser) cabeça-de-turco Quando as coisas correm mal, os políticos procuram um bode expiatório dentro do seu próprio partido.

moer-lhe o juízo – Muitas pessoas pensam que o trabalho dos docentes consiste em moer-lhes o juízo aos alunos sempre com a mesma coisa.

cada roca com seu fuso, cada terra com seu uso rifão – Cada roca com seu fuso, cada terra com seu uso! Na Polônia come-se sopa ao almoço, na França ao jantar, em Portugal a almoço e ao jantar.

Roma e Pavia não se fizeram num dia dito rimado, port. // Roma não se construiu num dia – Queria já o meu oratório concluído, mas tudo precisa de tempo. Roma não se construiu num dia, disse o compositor na entrevista.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – K

KREW coś idzie jak krew z nosa pot. żart. – Rozwiązaliście to zadanie z Achillesem i żółwiem? – Idzie nam jak krew z nosa. Cholera niech weźmie matmę. KREW krew uderza komuś do głowy – Hiszpan wysiadł z tramwaju 28, zorientował się, że nie ma w kieszeni portfela i krew uderzyła mu do głowy z wściekłości. – Carajo! – zaklął. KREW mieć coś we krwi

127

qc não dá // nem assim nem assado // *não atar nem desatar – Resolveram o problema do Aquiles e da tartaruga? – Nõ atamos nem desatamos. Raios partam a matemática.

*ferver-lhe o sangue na cabeça // a mostarda sobe-lhe ao nariz fig. – Um Espanhol saiu do elétrico 28, deu-se conta que não tinha carteira no bolso e o sangue ferveu-lhe na cabeça de raiva. Carajo!, praguejou.

– Słowianie muszą pić wódkę, a narody romańskie wino – mają to we krwi.

*estar-lhe no sangue / deprec. no vício – Os Eslavos têm que beber vodka e os povos românicos vinho // está-lhes no sangue.

KREW mieć coś we krwi przen. – Adam miał karty we krwi. Gdybyśmy wiedzieli, ze jego ojciec był znanym szulerem przed wojną, nikt by z nim nie grał.

**estar-lhe no sangue – Ao Adão as cartas estavam-lhe no sangue. Se a gente soubesse que o pai dele era um batoteiro afamado antes da guerra, ninguém jogava com ele.

KREW mieć krew, nie wodę w żyłach – Trzeba przyznać, że zamachowcy-samobójcy mają krew, nie wodę w żyłach.

não ter leite nas veias – Temos de reconhecer que os terroristas-suicidas não têm leite nas veias.

128 KREW mieć w sobie krew czyjąś / jakąś Znany pisarz Kazimierz Dziewanowski mówił, że ma w sobie krew tatarską. KREW coś mrozi komuś krew w żyłach // zwł. mrożący krew w żyłach Dziś nawet dzieci oglądają filmy, gdzie są sceny mrożące krew w żyłach, i nie boją się. KREW pluć krwią – Po wizycie u dentysty Franek pluł krwią przez kilka godzin. Groźnie to wyglądało.

KREW stracić zimną krew przen., zwł. neg. Kierowca stracił zimną krew i uderzył policjanta. Kierowca nie stracił zimnej krwi i w ostatniej sekundzie skręcił na pobocze drogi. KREW (w czyichś żyłach płynie) błękitna krew przen. – Żona Alberta to błękitna krew. Jej dziadek ze strony ojca to…

Dicionário idiomático polaco-português – K

ter costelas de alg. (fig.) Kazimierz Dziewanowski, escritor de renome, afirmou ter costela de tártaro.

*gelar-se-lhe o sangue nas veias Hoje em dia até as crianças veem filmes com cenas de se lhes gelar o sangue nas veias e não têm medo.

deitar sangue pela boca – Após a visita ao dentista o Francisco andava a deitar sangue pela boca durante umas horas. Foi terrível.

• perder o sangue frio // perder a linha / a cabeça / as estribeiras fig. // perder o domínio de si O motorista perdeu o sangue frio e bateu no polícia. O motorista não perdeu as estribeiras e no último segundo virou para o encosto.

• (ter) sangue azul (nas veias) – A mulher do Alberto tem sangue azul nas veias. O avô paterno dela

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – K

129

– Słuchaj, czy dziś ktoś zwraca na to uwagę?

foi… – Olhe, hoje em dia alguém liga a isso?

KREW z krwi i kości – A ten nowy biskup to też Żyd, jak mówią antysemici? – Jasne. Z krwi i kości.

em carne e osso Como dizem os antissemitas: e o novo bispo, também é judeu? – Claro. Em carne e osso.

KREW z zimną krwią – Cała okolica znała Walczaka jako bandziora i pijaka, ale nikt nie wierzył, ze byłby zdolny z zimną krwią zabić człowieka.

KRĘCIĆ ja cię kręcę! wsp. pot. [okrzyk podziwu, zdumienia] – Ja cię kręcę! Zegarek szwajcarski ręcznej roboty, cena „tylko” 375 000 euro. Jest na wystawie. KROK być o krok od czegoś [zwł. abstr.] – Po tylu nieszczęściach kuzyn Janka był o krok od samobójstwa. Lekarze go z tego wyciągnęli.

KROK zrobić pierwszy krok przen.

• a sangue frio – O Walczak era conhecido na terra como malandro e bêbado, mas ninguém acreditava que ele fosse capaz de matar um homem a sangue frio.

ena pai! – Ena pai! Um relógio de pulso suíço, feito à mão, preço: “só” 375 000 euros. Está na vitrine.

estar à beira de qc – Depois de tantas desgraças o primo do João estava à beira do suicídio. Os médicos tiraram-no daquilo.

dar o primeiro empurrão / passo

130 – Była w pracy wielka dyskusja, czy dziewczyna może zrobić pierwszy krok. KROKI o dwa kroki stąd / od jakiegoś miejsca – Przepraszam pana, gdzie jest Filmoteka? – To o dwa kroki stąd, skręci pan na prawo i zaraz pan zobaczy Filmotekę. KROKI podejmować (pewne / odpowiednie / właściwe) kroki Jeśli przemoc na ulicach nie ustanie, rząd podejmie odpowiednie kroki, by z tym skończyć. KROPKA być w kropce – Gdy mój odwieczny wróg pochwalił moją pracę, byłam w kropce. Nie wiedziałam, czy podziękować, czy położyć to na karb obłudy.

KROPLA kropla, która przelała czarę przen. – Gospodarze byli dość nieuprzejmi i pod koniec przyjęcia nas obrazili! To była kropla, która przelała czarę.

Dicionário idiomático polaco-português – K

– Houve no nosso serviço um grande debate: as raparigas podem dar o primeiro empurrão?

é um tiro daqui lá – Com licença, onde fica a Cinemateca? – É um tiro daqui lá, o senhor vira à direita e logo vê a Cinemateca.

tomar (as suas) medidas Se a violência na rua não parar, o Governo tomará medidas para acabar com isso.

estar entre a cruz e a caldeirinha – Quando o meu inimigo de sempre elogiou-me o trabalho, estava eu entre a cruz e a caldeirinha. Não sabia se agradecer-lhe ou tomar isso como uma hipocrisia.

a gota de água que fez entornar o copo – Os donos da casa foram pouco amáveis e no fim da receção ofenderam-nos! Foi a gota de água que fez entornar o copo.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – K

KROPLE być podobnym do kogoś jak dwie krople wody – Pani to z pewnością Krystyna. Podobna jest pani do matki jak dwie krople wody! KROWA dojna krowa przen. – Dla wszystkich siostrzeńców i bratanków ciocia Krystyna jest dojną krową: proszą o coś i natychmiast dostają. KROWA krowa, co dużo ryczy, mało mleka daje przysł.; zob. pies, co dużo szczeka, nie gryzie (PIES) KRÓL iść tam, dokąd król pieszo chodzi żart. – Zaczekajcie na mnie, muszę iść tam, dokąd król pieszo chodzi. Albo was dogonię. KRÓL król jest nagi przen. Pół roku po wyborach okazało się, że król jest nagi, to znaczy, że rząd nie ma żadnego spójnego programu zwalczania bezrobocia.

KRÓL za króla Ćwieczka

131

ser o pai / a mãe por uma pena // ser o rosto vivo de alg. – Você deve ser a Cristina. É a mãe por uma pena.

um frango a depenar – Para os sobrinhos todos a tia Cristina é um frango a depenar // pedem-lhe alguma coisa e logo recebem.

cão ladrador não morde

falar ao homem fig., fam. – Esperem por mim, vou falar ao homem. Ou talvez vos apanhe a correr.

o rei vai nu A seis meses depois das eleições constatamos que o rei ia nu, quer dizer que o governo não tinha nenhum programa coerente de luta contra o desemprego.

no tempo / na era dos Afonsinhos

132

Dicionário idiomático polaco-português – K

– Chciałem wywołać negatyw, powiedzieli, że takie coś to było za króla Ćwieczka.

port. // no tempo em que Adão era cadete // no tempo em que Berta fiava – Isto é um computador? Foi no tempo dos Afonsinhos que se usavam. – Quis revelar uma película, disseram-me que isso existia no tempo em que Berta fiava.

KRÓTKO trzymać kogoś krótko – Andrzej wychował się w domu dziecka, a tam trzymali go krótko.

medir os passos à régua a alg. – O André foi criado num orfanato onde lhe mediam os passos à régua.

– To ma być komputer? Takich używali za króla Ćwieczka.

KRUCHO (jest) ze mną / … krucho – Jeśli będą jeszcze jakieś nieprzewidziane wydatki przed końcem miesiąca, to krucho z nami. KRUK biały kruk przen. [zwł. o książce] Książki z pieczęcią po rosyjsku: „dozwolone przez cenzurę” i całymi stronami wykropkowanymi to dziś białe kruki.

KRUK kruk krukowi oka nie wykole pow.

*estar em calças pardas – Se tivermos outras despesas inesperadas antes do fim do mês, estamos em calças pardas.

(tão) raro como os dentes nas galinhas Livros que levam carimbo: “aprovado pela Censura”, em russo, e páginas inteiras pontilhadas são hoje tão raros como os dentes nas galinhas.

os lobos não se devoram entre si // barqueiro passa barqueiro

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – K

KRYSKA przyszła kryska na Matyska pow. rym. – Filip miał zwyczaj prowadzić po pijanemu, ale wczoraj miał poważny wypadek. – Przyszła kryska na Matyska!

133

Deus não dorme! – O Filipe costumava conduzir depois de beber, mas ontem teve um acidente grave. – Deus não dorme!

KRZYWO krzywo patrzeć na coś – Rodzice Lidki krzywo patrzyli na nasze „chodzenie”. Nie byłem żadnym księciem z bajki…

ver qc com maus olhos – Os pais da Lídia viam o nosso namoro com maus olhos. Eu não era nenhum príncipe encantado…

KRZYŻ wyglądać jak z krzyża zdjęty – Dlaczego wyglądasz jak z krzyża zdjęty? – Dwie noce nie spałem, musiałem przygotować testy dla studentów.

ter cara de sexta-feira santa – Porque é que tens cara de sextafeira santa? – Passei duas noites em branco, tive que preparar testes para os alunos.

KRZYŻYK krzyżyk na drogę! pow. iron. – Nie będziemy już panu przeszkadzać. Złapiemy pociąg o ósmej. – Krzyżyk na drogę!

saúde e bichas (no cu três dúzias)! – A gente não o incomoda mais. Vamos apanhar o comboio das oito. – Saúde e bichas!

KRZYŻYK położyć / postawić krzyżyk na kimś – Odkąd S. pije tyle, ze przestał przychodzić do pracy, inni adwokaci w kancelarii postawili na nim krzyżyk. Żal nam faceta.

fazer uma figa a alg. – Desde que o S. tem bebido tanto que deixou de vir ao consultório, os restantes advogados fizeram-lhe uma figa. Temos pena do homem.

134

Dicionário idiomático polaco-português – K

KRZYŻYK postawić krzyżyk na czymś – Postawimy krzyżyk na tym, co było, i wyjedziemy do innego miasta, gdzie nas nikt nie zna.

pôr uma pedra em qc fig. – A gente põe uma pedra no que foi e parte para outra terra, onde ninguém nos conhece.

KSIĄDZ kto ma księdza w rodzie, tego bieda nie ubodzie przysł. rym.

telha de igreja sempre goteja dito rimado, fig.

KSIĄDZ uczyć księdza pacierza przen. – Tutaj proszę kliknąć: Wstecz, a potem… no, ale ja tu uczę księdza pacierza. KSIĄŻKA mówić jak z książki Nauczycielka w szkole podstawowej nie może mówić jak z książki, bo uczniowie mają w tym wieku bardzo ograniczony zasób słów. KUBEŁ kubeł zimnej wody przen. Projekt rządowy podziałał na posłów opozycji jak kubeł zimnej wody. KUCHARKA gdzie kucharek sześć, tam nie ma co jeść przysł.

ensinar o latim / o padre-nosso ao cura // ensinar a águia a voar // *para ensinar é preciso saber – Aqui clique: Retroceder, e depois… ora bem, agora estou a ensinar o padre-nosso ao cura.

falar bem // falar de púlpito / de vaidade Uma professora da escola primária não pode falar de vaidade, porque os alunos têm naquela idade um vocabulário muito restrito.

(ser um) balde de água fria A proposta do governo foi um balde de água fria para os deputados da oposição.

quem muito abarca, pouco aperta // sete alfaiates para matar uma

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – K

– W sekretariacie siedzą trzy sekretarki, piją kawę, a robota niezrobiona. – Ano tak, gdzie kucharek sześć, tam nie ma co jeść.

KUKUŁCZE JAJO podrzucić komuś kukułcze jajo przen. – Trener Johansson będzie trenował Lecha. – O, to Islandia podrzuca nam kukułcze jajo! KULAĆ SIĘ kula się jakoś pot. [odpowiedź na pytanie Jak leci?] – Kogo to ja widzę? Paweł! Jak leci? – Kula się jakoś.

KUPA coś / (zwł.) to się kupy nie trzyma pow. pot. – Władze komunistyczne w porozumieniu z opozycją obaliły w 1989 roku komunizm… – Ta wersja spiskowa dla mnie nie trzyma się kupy. KUPONY odcinać kupony (od czegoś) wsp. przen.; zob. zbierać laury (LAURY) Gdy niemal wszyscy dawni

135

ranha // panela mexida por muitos dá sopa estragada – Na secretaria estão três secretárias a tomar café e o trabalho está por fazer. – Pois estão, quem muito abarca pouco aperta.

deixar batata quente a alg., passar batata quente para alg. fig. – O treinador Johansson vai treinar o Lech. – Ui, a Islândia deixa-nos batata quente!

rolando sem ser pipa brinc. – Olha quem ele é, é o Paulo! Como vai isso? – Rolando sem ser pipa.

qc não dá para entender // qc não faz sentido // qc não tem pés para andar // …pés nem cabeça – O regime comunista, de acordo com a oposição, derrubou o comunismo em 1989… – Essa teoria de conluio para mim não tem pés para andar.

recolher louros lit. Na altura em que quase todos

136 działacze związkowi zaczęli odcinać kupony, dla Malinowskiego zabrakło miejsca w rządzie. KURA kura, która znosi złote jajka przen. – Niech pan kupi kilka mieszkań i wynajmuje, to w naszym mieście kura, która znosi złote jajka! KURA kura domowa – Odkąd urodziła bliźniaki, Janka zrobiła się kurą domową. Prawie z domu nie wychodzi, choć mogłaby wziąć do dzieci opiekunkę.

KURA wyglądać jak zmokła kura; zob. przemoknąć do (suchej) nitki (NITKA)

Dicionário idiomático polaco-português – K

antigos sindicalistas recolhiam louros, para o Malinowski não houve posto nenhum no Governo.

• a galinha dos ovos de ouro – Compre o senhor alguns alojamentos para aluguer, nesta cidade isso é a galinha dos ovos de ouro.

gata borralheira – Desde que deu à luz os gêmeos, a Joana fez-se uma gata borralheira. Quase não sai de casa, ainda que pudesse arranjar uma mulher para cuidar dos bebés.

Około 25. września na północy Portugalii nagle pojawia się tropikalna ulewa i po kilku minutach wszyscy przechodnie wyglądają jak zmokłe kury.

estar encharcado até aos ossos // estar molhado como um pinto, estar tão molhado que parecer um pinto calçudo brinc. Por volta do dia 25 de Setembro no Norte de Portugal vem de repente um aguaceiro tropical e em poucos minutos todos os transeuntes estão encharcados até aos ossos.

KURCZĘ o kurczę blade! pow. żart. – O kurczę blade, ale sprzęcik! Ile za to zapłaciliście?

Minha alma está parva! – Ai que aparelhagem, minha alma está parva! Quanto é que pagaram?

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – K

KURY chodzić / kłaść się spać z kurami Marian chodzi spać z kurami odkąd zamieszkał pod Warszawą, o trzydzieści kilometrów od swego biura. KWITA jesteśmy kwita – No dobra, daję ci znaczek, zabieram płytę i jesteśmy kwita. KWITEK odejść z kwitkiem Akwizytor pukał do wszystkich drzwi w bloku, zawsze odchodził z kwitkiem, ale nie rezygnuje.

137

• deitar-se com as galinhas O Mário deita-se com as galinhas desde que mudou para os arredores de Varsóvia, a trinta quilômetros do escritório.

*ela por ela – Pois bem, dou-te o selo e levo o disco, ela por ela.

levar um não // levar sopa de bode O vendedor ambulante tocou a todas as portas no bloco, sempre levou um não, mas não desanimou.

L LAĆ SIĘ ale się leją / będą lali! posp. żarg. Starsi chłopcy mieli kije i proce. – Ale się będą lali! – cieszył się dzieciak.

há-de haver mostarda // há-de haver mosquitos por cordas calão Os rapazes mais velhos levaram paus e fundas. – Há-de haver mostarda, alargou-se o miúdo.

LANIE dostać lanie – Jeśli nadal będziesz palił po kryjomu, dostaniesz lanie – powiedział Pawłowi ojciec.

levar uma sova – Se continuares de fumar às escondidas, levas uma sova – disse o pai ao Paulo.

LATA na stare lata – Kowalski na stare lata wyjechał do córki do Kanady i już nie wrócił. Film „Iris” opowiada o tym, jak słynna pisarka Iris Murdoch na stare lata zachorowała na Alzheimera i jak jej mąż się nią zajmował.

com os dias (quase) cheios // com a idade / a velhice – O Kowalski com os dias quase cheios partiu para o Canadá para a filha dele e nunca mais voltou. O filme “Iris” conta como a notável escritora Iris Murdoch adoeceu com Alzheimer com a velhice, e a maneira com que o marido tratava dela.

LATA wyglądać na swoje lata – Jane Fonda nie wygląda na swoje lata – stwierdzili wszyscy zgodnie.

mostrar a idade que tem Todos concordaram: a Jane Fonda não mostra a idade que tem.

LATARNIA stać pod latarnią przest.

estar no fado obs.

PHILOLOGICA WRATISLAVIENSIA: STUDIA IBERICA ET LATINOAMERICANA II

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – L

LAURY spocząć na laurach

– Za wcześnie, by spocząć na laurach; będą niestety następne egzaminy.

139

dormir à sombra da bananeira // *alcança / ganha fama e deita-te a dormir! // criar fama e deitar-se na cama rifão – É cedo demais para dormir à sombra da bananeira // infelizmente vai haver outros exames.

LAURY zbierać laury; zob. odcinać kupony (od czegoś) (KUPONY) LEKKO nie jest mi / … lekko – Na kolei nie jest nam lekko, ale nie zamienilibyśmy tej pracy na inną. I nie uważam pracy maszynisty za nieciekawą.

LEPSZE lepsze jest wrogiem dobrego pow. < ang. – W Lizbonie przed Expo-98 i potem wymyślono tyle rodzajów biletów i kart w komunikacji miejskiej, że nikt się w tym nie połapie. Lepsze jest wrogiem dobrego! LEW miotać się jak lew w klatce – Więzienie jest przepełnione, więźniowie miotają się w celach jak lwy w klatce.

*passar maus bocados – Nos caminhos de ferro a gente passa também maus bocados, mas não trocava esse emprego por outro. Não acho que o trabalho do motorista não seja interessante.

*antes assim que pior – Em Lisboa, antes da Expo-98 e depois, inventaram tantos tipos de bilhetes e cartões para os transportes urbanos que ninguém entende disso. Antes assim que pior!

dar passadas de urso enjaulado – A cadeia está superlotada, os presos dão passadas de urso enjaulado nas celas.

140 LEW włazić lwu prosto w paszczę przen. – Posunęliśmy się jeszcze kawałek do przodu i wleźliśmy lwu prosto w paszczę: na wprost nas było stanowisko karabinu maszynowego. LEWO zarabiać na lewo – Przed kryzysem to były dobre czasy! Jeździło się na Zachód, zarabiało choćby na lewo, nie było tam bezrobocia…

LICHO kogoś / czegoś jest / mieć czegoś od licha i trochę; zob. mieć czegoś w bród (BRÓD) / od cholery (CHOLERA) – Dziś nie zakończymy egzaminów, bo mamy kandydatów od licha i trochę. – Przez tę moją kotkę mam od licha i trochę kociąt. Chcecie jedno? LICHO licho nie śpi pow. – Mów cichutko, bo może za drzwiami ktoś podsłuchuje… Licho nie śpi! LIS być chytrym jak lis

Dicionário idiomático polaco-português – L

meter-se na boca do lobo – Avançamos mais um bocado e metemo-nos na boca do lobo: em frente de nós encontrava-se um posto de metralhadora.

ganhar pela porta traseira – Antes da crise foram os bons tempos! A gente ia “para Ocidente”, ganhava mesmo se fosse pela porta traseira, não havia ali desemprego…

a dar com um pau // (ser / haver qc/ alg.) a pontapés // ter qc para dar e vender – Hoje não acabamos com exames, pois temos candidatos a dar com um pau. – Com a minha gata tenho gatinhos para dar e vender. Querem um?

não vá o diabo tecê-las – Fala baixinho, talvez alguém fique à escuta atrás da porta. Não vá o diabo tecê-las!

ser esperto como um pardal // ser de Olhão port.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – L

– Do tej roboty się nie nadajesz. Dyplomata musi być chytry jak lis. LIS stary / szczwany lis przen.; zob. nie w ciemię bity (CIEMIĘ) // być kutym na cztery nogi (NOGI) – K. to stary lis, „robi” w polityce od kilkudziesięciu lat, a dał się podejść nowicjuszowi. Czas na emeryturę!

141

– Tu não prestas para esse trabalho. Um diplomata tem de ser esperto como um pardal.

macaco velho // macaco de rabo pelado – K. é um macaco velho, anda na política há dezenas, e deixou-se surpreender por um noviço. Chegou a hora da reforma!

LISTEK trząść się jak listek; zob. trząść się jak osika (ze strachu) (OSIKA) LITOŚĆ … (że) aż litość bierze; zob. … że aż się serce kraje (SERCE) – To bezpański pies, sama skóra i kości, aż litość bierze. LIZNĄĆ liznąć trochę czegoś [o wiedzy] – Piotrek nie zna języków, no, francuskiego trochę liznął, miał w ostatniej klasie.

LOT pojmować / chwytać coś w lot

faz pena ver // *fazer dó – É um cão vadio, só tem pele e osso, até faz pena ver.

pescar / arranhar umas coisas de uma matéria – O Pedro nada sabe de línguas, ora do francês ainda arranhou umas coisas, teve aulas no décimo segundo ano.

apanhar no ar // perceber qc à légua

142 – Piotruś angielski pojmuje w lot. Gdyby nie rachunki, mógłby od razu pójść do drugiej klasy. LÓD mieć forsy jak lodu – Stary Walczak ma forsy jak lodu, wygrał wielki los na loterii.

Dicionário idiomático polaco-português – L

– O Pedro apanha o inglês no ar. Se não fosse a aritmética, podia ir logo para a segunda classe.

ter dinheiro como milho / como terra – O velho Walczak tem dinheiro como milho, saiu-lhe a sorte grande.

LÓD zostać na lodzie przen.; zob. figę (z makiem) dostać (FIGA) – Marian chodził z dwiema dziewczynami w tym samym czasie. One jednak dowiedziały się o sobie, zerwały z nim i Marian został na lodzie.

(ficar a) tocar berimbau fig. // (ficar a) ver navios fig. – O Mário namorava com duas raparigas ao mesmo tempo. Contudo elas souberam uma da outra, romperam e o Mário ficou a tocar berimbau.

LÓD zostawić kogoś na lodzie przen. Rosjanie mieli nadzieję, że Amerykanie dogadają się z nimi bezpośrednio i zostawią swoich europejskich sojuszników na lodzie.

tirar-lhe o tapete (debaixo dos pés) fig. Os russos esperavam que os americanos se entendessem com eles diretamente e tirassem o tapete aos seus aliados europeus.

LUBIĆ jak się nie ma, co się lubi, to się lubi, co się ma przysł. – Z braku pieniędzy Pawlakowie jeżdżą na wakacje do Rowów, zamiast nad Adriatyk. Jak się nie ma, co się lubi, to się lubi, co się ma!

burro com fome, bugalhos / cardos come // quem não tem cão caça com gato – Por falta de dinheiro, os Pawlak passam as férias grandes em Rowy em vez da beira do Adriático. Quem não tem cão caça com gato!

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – L

LUDZIE (jeszcze) będą z ciebie ludzie! pow. – W ciągu ostatniego roku Sebastian niemal przestał się włóczyć oraz wagarować i dostawał coraz lepsze stopnie. Może jeszcze będą z niego ludzie! LUDZIE są ludzie i ludziska / ludzie są różni pow.

143

desta massa é que eles se fazem! – Durante o ano passado o Sebastião quase deixou de vadiar e de fazer gazeta e arranjou cada vez boas notas. Pois, desta massa é que eles se fazem!

– Turysta z Francji poprosił nieznajomego, by mu zrobił zdjęcie przed Katedrą, a tamten zwiał z jego aparatem. – Są ludzie i ludziska!

há muito filho de muita mãe dito pop. // *os dentes da boca, filhos da mesma mãe, não são iguais – Um turista pediu a um desconhecido para lhe tirar uma foto diante da Sé, e o outro sumiuse com a máquina. – Pois há muito filho de muita mãe!

LUTY luty – włóż ciepłe buty pow. rym.1

fevereiro quente traz o diabo no ventre

LWY rzucić kogoś lwom na pożarcie przen. – Gdy partia się myli, trzeba znaleźć winnego, którego się rzuci lwom na pożarcie. – A kim są lwy? – Opinia publiczna.

1

entregar alg. às feras – Quando um partido está enganado, é preciso encontrar um culpado e entregá-lo às feras. – Quem são essas feras? – É a opinião pública.

Nie są to ekwiwalenty znaczeniowe, lecz tylko „rymowanki o lutym”. – São “versalhadas” sobre o mês de fevereiro sem serem equivalentes no sentido.

Ł ŁAD nie móc dojść do ładu z kimś / czymś – Antek nigdy nie mógł dojść do ładu z rodzicami, mówił, że mają strasznie staroświeckie poglądy.

– O Tó sempre se dava mal com os pais, dizia que tiveram ideias muito antigas.

ŁADNE nie to ładne, co ładne, lecz to, co się komu podoba pow. – Tak brzydkiej kobiety jak narzeczona inżyniera J. w życiu nie widziałem. – Ani ja, ale nie to ładne co ładne, lecz co się komu podoba.

gostos e cores não se discutem // a quem feio ama, bonito lhe parece – Nunca vi na minha vida mulher tão feia como a noiva do engenheiro J. – Eu também não, mas a quem feio ama, bonito lhe parece.

ŁADNIE ładnie bym / … wyglądał / …! iron. – Ładnie bym wyglądał w Paryżu w tych sandałkach!

*dar-se mal com alg.

que linda vista havia de fazer! – Que linda vista havia de fazer em Paris com estas sandálias!

ŁAPA dać komuś w łapę /posmarować komuś łapę – Strażnikowi kolejowemu posmaruje się łapę i on uda, że nic nie widzi.

untar as mãos / a pata / as unhas a alg. – Untam-se as mãos ao guardalinha e ele finge que não repara em nada.

ŁAPA dosta(wa)ć w łapę

andar bem untado

PHILOLOGICA WRATISLAVIENSIA: STUDIA IBERICA ET LATINOAMERICANA II

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – Ł

– Tu nie wolno parkować, ale nam wolno. Policjant dostaje od nas w łapę. ŁAPA kłaść / dok. położyć łapę na czymś – Dla tych facetów władza jako taka nie jest najważniejsza; grunt to położyć łapę na kasie państwowej. – Tajna policja weszła do siedziby komitetu i położyła łapę na wszystkich znalezionych dokumentach. ŁAPA niech ci łapę uścisnę!

145

– Aqui é proibido estacionar, mas a gente pode. O polícia anda bem untado.

deitar a luva / (a) mão / o gadanho a qc // lançar mão de qc // lançar a unha a qc – Para esses fulanos o poder em si é menos importante do que deitar o gadanho à caixa do Estado. – A polícia secreta entrou na sede do comitê e lançou a unha a todos os documentos que ali encontrou.

Naprawdę dałeś radę temu łobuzowi? Gratulacje! Niech ci łapę uścisnę!

venham de lá esses ossos! // aperta aí! // dá cá um bacalhau! port. Assim conseguiste castigar aquele malandro? Os meus parabéns! Venham de lá esses ossos!

ŁAPY precz z łapami! – W tłoku ktoś ją obmacywał, a Dorota „Precz z łapami, bo mam pistolet gazowy!”

larga / … me da mão! – Na azáfama alguém apalpava-a, e então a Doroteia diz “Larga-me da mão, tenho uma pistola a gás!”

ŁAPY wpaść w czyjeś łapy / komuś w łapy – Dozorczyni jest bardzo upierdliwa. Jak wpadłeś jej w łapy, musisz wysłuchać o wszystkich jej chorobach.

cair nas unhas de alg. – A porteira é muito chatinha. Caíste nas unhas dela, tens que aguentar o relato de todas as doenças que ela tem.

146 ŁASKA … jeśli łaska / z łaski swojej przest. – Następnie przejdziemy do sali zwanej Salą Różową, gdzie będziemy oglądać portrety dam z rodu właścicieli pałacu. Proszę za mną, jeśli łaska! ŁATWO łatwo przyszło, łatwo poszło pow. – Pieniądze wygrane na loterii już wydane. Łatwo przyszło, łatwo poszło! ŁBY brać / dok. wziąć się za łby Z trzech braci Władek był najstarszy. Gdy się brali za łby, to zawsze dwóch przeciw jednemu.

Dicionário idiomático polaco-português – Ł

(se) faz / façam favor // por favor // se vos praz obs. – Em seguida vamos entrar no Salão Cor-de- rosa, onde se contemplam retratos de damas pertencentes à família de donos deste palácio. Sigam-me, por favor!

água o deu, água o levou // a vaga o traz, a vaga o leva [subent. dinheiro] // chapa ganha, chapa gasta – O dinheiro ganho na lotaria já se foi. Água o deu, água o levou!

agarrar-se das grenhas Dos três irmãos foi Ladislau o mais velho. Logo que se agarravam das grenhas, era sempre dois contra um.

ŁEB (biec / pędzić / uciekać itp.) na łeb, na szyję – Uciekaliśmy na łeb, na szyję, bo gonił nas pies sąsiada.

correr à disparada // fugir a sete pés – A gente fugia a sete pés, e o cão do vizinho corria atrás de nós.

ŁEB patrzeć spode łba (na coś / kogoś)

*com ar(es) / cara de poucos amigos // deitar o rabo do olho a alg./qc

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – Ł

– Dziwny z niego chłopak, zawsze milczący, patrzy spode łba i nie wiesz, co myśli. – Rita spojrzała spode łba na nową sekretarkę i pomyślała „Już ja cię dorwę przy pierwszej okazji!” ŁEB tępy / zakuty łeb – Chyba zrezygnuję z korepetycji. To są strasznie zakute łby. Za każdym razem, gdy mają zadać po angielsku pytanie, pytają mnie jak jest „czy”.

ŁEB ukręcić łeb czemuś, zwł. sprawie – Demokracja sprawdza się w działaniach prokuratury. Zobaczymy, czy ukręci łeb sprawie ministra, który prowadził po pijanemu. ŁEBKI robić / (lub inne czasowniki) coś po łebkach Zamiast czytać lektury od A do Z, uczniowie albo czytają po łebkach, albo ściągają streszczenia z Internetu, albo czyta jeden z klasy i opowiada pozostałym.

147

– É um rapaz esquisito, sempre calado, com cara de poucos amigos, nunca sabes o que lhe passa pela cabeça. – Rita deitou o rabo do olho à nova secretária e diz-se “Eu já te apanho na primeira curva!”

cabeça dura – Talvez eu desiste de dar explicações. Aqueles alunos são umas cabeças duras. Cada vez que têm de fazer uma pergunta em inglês, perguntam-me a mim como é que se diz “czy”.

partir o ovo antes que saia o pinto fig. // pôr uma pedra em cima fig. – A democracia confirma-se no funcionamento do ministério público. Logo se vê se este parte o ovo antes que saia o pinto, em caso do ministro que conduziu bêbedo.

ficar [estudar, ler…] pela rama Em vez de ler as leituras de fio a pavio, os alunos leem-nas pela rama ou ficam com resumos na net, ou ainda lê só um na turma e conta aos outros.

148 ŁOKCIE rozpychać się (w życiu) łokciami przen. – Jako człowiek skromnego pochodzenia – jego ojciec był zarządcą majątku – Górski musiał rozpychać się w życiu łokciami, by do czegoś dojść. ŁOPATA kłaść komuś coś łopatą do głowy – Nauczyciel kładł nam łopatą do głowy równania z dwiema niewiadomymi, ale tylko dwoje czy troje uczniów go rozumiało.

ŁOPATA może ci trzeba łopatą do głowy? ŁOPATKI leżeć na łopatkach // zostać powalonym na łopatki dosł. i przen. – Niewiarygodne! Po dwudziestym pierwszym posunięciu mistrz leży na łopatkach. ŁOPATKI położyć / powalić / rozłożyć kogoś na obie łopatki – W konkursie na ważenie wieprzka na oko nasz sołtys powalił przeciwnika z Koziej Wólki na obie łopatki.

Dicionário idiomático polaco-português – Ł

ter unhas para a vida – Sendo pessoa de origem muito humilde – o pai dele era feitor – o Górski teve unhas para a vida e assim subiu.

• meter qc a martelo na cabeça de alg. / em qc. – O professor metia-nos a martelo na cabeça equações a duas incógnitas, mas só dois ou três alunos percebiam o que estava ele a dizer.

estás a perceber ou é preciso meter explicador? dito iron.

morder o pó – Incrível! Depois do vigésimo primeiro lance o campeão está a morder o pó.

assentar alg. de espáduas – No concurso de avaliar o peso do porco a olho nu o nosso chefe da aldeia assentou de espáduas o adversário de Alguidares de Baixo.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – Ł

ŁÓŻKO pójść z kimś do łóżka – Facet zawrócił jej w głowie, poszła z nim do łóżka, facet znikł, zaszła w ciążę. – Skąd my to znamy?

ŁÓŻKO wstać z łóżka lewą nogą – Nic ci dzisiaj nie pasuje. Wstałeś z łóżka lewą nogą czy co?! ŁUSKI łuski spadają / opadają komuś z oczu książk. – Po trzech latach członkostwa w sekcie Jedynej Prawdy, Robertowi wreszcie opadły łuski z oczu.

ŁZY lać / wylewać krokodyle łzy – Felkowi umarła teściowa, a była z niej herod-baba, i on teraz krokodyle łzy wylewa. ŁZY płakać rzewnymi łzami – Gdy mąż zdradził ją po raz pierwszy, Zuza płakała rzewnymi łzami z wściekłości.

149

dar uma voltinha com alg. – O gajo deu-lhe volta ao miolo, ela deu uma voltinha com ele, o gajo foi-se embora, ela ficou grávida. – De onde é que a gente conhece a cantiga?

acordar com os pés de fora – Hoje nada te dá jeito. Acordaste com os pés de fora ou quê?!

• as escamas caem-lhe dos olhos – Depois de três anos de permanência na seita da Única Verdade, ao Roberto as escamas caíram-lhe finalmente dos olhos.

• chorar / verter lágrimas de crocodilo // fazer o mal e a caramunha – Ao Félix morreu-lhe a sogra que era uma fera, e ele chora lágrimas de crocodilo.

chorar a água que corre // [suj. homem] chorar pelas barbas abaixo – Quando o marido a enganou pela primeira vez, a Susana chorou a água que corre de raiva.

150

Dicionário idiomático polaco-português – Ł

ŁZY wzruszać się do łez – Stary profesor wzrusza się do łez, gdy dawni uczniowie przynoszą mu kwiaty na Dzień Nauczyciela.

chamar as lágrimas aos olhos – O velho professor chama as lágrimas aos olhos quando os antigos alunos trazem-lhe flores no Dia do Professor.

ŁZY zalewać się łzami – Przeczytawszy telegram, ciocia Katarzyna zalała się łzami, zamknęła się w sypialni i płakała przez co najmniej godzinę.

desfazer-se em lágrimas – Ao ler o telegrama, a tia Catarina desfez-se em lágrimas, fechou-se no quarto e chorou pelo menos uma hora.

M MACIEJ (i tak) w koło / w kółko Macieju; zob. i tak dalej dookoła Wojtek (WOJTEK) MACOCHA a ja / … to od macochy? – W szkołach mają dzisiaj dzień wolny, a my na uniwersytecie nie. A my to od macochy?!

*eu / … também sou / … filho de gente / de Deus – Nas escolas hoje é dia de folga, mas nós na Faculdade não temos. Nós também somos filhos de gente?!

MAĆ taka / wulg. kurwa twoja / … mać! wyzwisko Sierżant do szeregowca „Nie umiesz stanąć na baczność, ty taki owaki, taka twoja mać?!”

SN + de uma figa / ova // filho de uma cabra / gros. puta insulta Sargento a um praça “Não sabe pôr-se em sentido, soldado de uma ova?!”

MADRYT życie jak w Madrycie pow. rym. Ryśkowi to dobrze. Jego praca polega na podróżowaniu samolotami – życie jak w Madrycie.

*estar no meio / dentro do queijo O Ricardo leva boa vida. O trabalho dele é viajar de avião, está dentro do queijo.

MALINY da(wa)ć się wpuścić w maliny; zob. dać się zrobić w konia komuś (KOŃ)

enfiar o barrete // cair que nem um anjinho

PHILOLOGICA WRATISLAVIENSIA: STUDIA IBERICA ET LATINOAMERICANA II

152

Dicionário idiomático polaco-português – M

– Myślałem, że kupiłem znakomite DVD, ale okazało się, że dałem się wpuścić w maliny. Po krótkim czasie było całkiem do niczego. – W Czechach był taki eksperyment socjologiczny: w telewizji i na plakatach reklamowano nieistniejące centrum handlowe. I ludzie dawali się wpuścić w maliny.

– Pensei que tinha comprado um ótimo DVD, mas verifiquei que tinha enfiado um barrete. Passado pouco tempo não prestava para nada. – Na República Checa fizeram uma experiência sociológica: na televisão e nos cartazes houve publicidade para um centro comercial fictício. E as pessoas caíam que nem um anjinho.

MALINY wpuścić kogoś w maliny – Wpuścili mnie w maliny. Pies, którego mi sprzedali, wcale nie jest rasowy.

armar a(s) forca(s) a alg. – Armaram-me as forcas: o cão que me tinham vendido não é nenhum cão de raça.

MAŁO jeszcze mu / … mało – Panie kolego, w naszej firmie pracownicy mają tyle przywilejów… A jeszcze im mało!

*morrer por mais – Caro colega, na nossa empresa os trabalhadores têm tantas regalias… Mas sempre morrem por mais!

MARZEC w marcu jak w garncu pow. lud.

março, marçagão, de manhã inverno, à tarde verão

MARZENIE marzenie ściętej głowy – Jakby to było dobrze wyjechać na wakacje na Maderę! – Marzenie ściętej głowy!

*Era bom, mas acabou-se! – Era tão bom, se a gente partisse para as férias a Madeira! – Era bom, mas acabou-se!

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – M

MASŁO coś idzie jak po maśle; zob. coś idzie jak z płatka (PŁATEK) – Wszystko ostatnio idzie nam jak po maśle. Aż się boję, co będzie, bo jestem przesądny.

MASŁO masło maślane – Prelegent był bardzo z siebie zadowolony, ale musiał spuścić z tonu. Słychać było głosy z sali „To masło maślane!”

MĄDRY nie bądź / … taki mądry! pow. – Pszepani profesor, a w atlasie jest napisane, że stolicą Brazylii jest miasto Brasilia. – Haniu, nie bądź taka mądra! – Jasiu, nie wycieraj nosa rękawem przy ludziach! – A w domu mogę? – No, nie bądź taki mądry! MĄŻ wszyscy jak jeden mąż Wszyscy jak jeden mąż członkowie Stowarzyszenia opowiedzieli się za tym, by obecny prezes odbył drugą kadencję.

153

correr num mar de rosas // corre tudo sobre rodas // *ir / correr de vento em popa – Ultimamente corre-nos tudo num mar de rosas. Até me faz medo do futuro, porque sou supersticioso.

*o que for pinho há-de dar tábua – O conferencista estava muito contente consigo, mas teve de baixar a crista. Ouviam-se vozes na assistência “O que for pinho há-de dar tábua!”

desce / … desse cavalo! não te/ … faças / … fino (com alg.) – Ó s’tora, no atlas está escrito que Brasília é capital do Brasil. – Ó Ana, desce desse cavalo! – Ó João, não limpes o nariz com a manga da camisa com as pessoas a olhar! – E em casa posso? – Não te faças fino comigo!

todos a uma Os membros da Associação todos a uma se pronunciaram a favor do segundo mandato do atual presidente.

154 MEDAL druga strona medalu przen. – Zarobki są u nas wysokie. – Jest i druga strona medalu? – Jest taka, że trzeba być w każdej chwili do dyspozycji, nie rozstawać się z komórką i nie wyłączać jej. MGŁA zniknąć / rozpłynąć się jak we mgle – Po dwóch latach pieniądze wygrane w totka rozpłynęły się jak we mgle i Michał znowu zaczął pracować.

Dicionário idiomático polaco-português – M

o reverso da medalha // (os) ossos do ofício – Temos cá salários elevados. – Há algum reverso da medalha? – Há tem, que ser disponível a cada hora, nunca deixar o seu telemóvel nem o desligar.

desfazer-se em fumo – Passados dois anos o dinheiro ganho na Loto desfazeu-se em fumo e o Miguel arranjou outra vez um emprego.

MIARKA przebrać miarkę – Jeszcze na dodatek dręczycie psa pani Katarzyny! Przebraliście miarkę, idziecie natychmiast spać i bez dyskusji!

*encher o saco – Ainda por cima vocês estão a atormentar o cão da Dona Catarina! Encheram o saco, vão logo para a cama sem discutir!

MIARKA przebrała się / przebierze się miarka – Były minister był zamieszany w niezliczone afery. W końcu miarka się przebrała i „zdjęto” go ze wszystkich funkcji. – Ja wiele zniosę, ale jeśli przebierze się miarka, potrafię was ukarać – powiedział dziadek.

a taça transbordou fig. // chegarlhe a mostarda ao nariz – O antigo ministro foi metido em inúmeros escândalos. No fim a taça transbordou e foi deposto de todos os seus cargos. – Eu aturo muita coisa, mas se me chegasse a mostarda ao nariz, sabia castigar-vos – disse o avô.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – M

MIECZ kto mieczem wojuje, od miecza ginie przysł.; zob. kto pod kim dołki kopie, sam w nie wpada (DOŁKI) MIECZ (szlachcic) po mieczu i po kądzieli przest. MIEJSCE dotykać bolącego / bolesnego miejsca przen. – Teraz muszę niestety dotknąć bolesnego miejsca. Kiedy pan ma zamiar oddać dług?

MIEJSCE nie (móc) ruszyć z miejsca – Józio ma zadanie domowe: „Opisz jeden dzień życia na wsi”, ale nie może ruszyć z miejsca. Nigdy nie był na wsi.

155

• quem com ferro mata com ferro morre // vira-se o feitiço contra o feiticeiro // quem brinca com fogo acaba por se queimar

fidalgo dos quatro costados

pôr o dedo na chaga / ferida – Lamento, mas tenho de pôr o dedo na ferida. Quando é que o senhor tenciona pagar a dívida que tem?

não atar nem desatar – O Zezinho tem trabalho de casa: “Descreva um dia no campo”, mas não ata nem desata. Nunca esteve no campo.

MIEJSCE stawiać się na czyimś miejscu Rządy krajów europejskich powinny postawić się na miejscu ofiar klęsk żywiołowych w Trzecim Świecie.

pensar pela cabeça de alg. Os governos europeus deveriam pensar pela cabeça das vítimas de cataclismos no Terceiro Mundo.

MIESZAĆ mnie / … do tego nie mieszaj / …!

não me / … metas / … no assunto

156

Dicionário idiomático polaco-português – M

– Niech pan nas rozsądzi. – To jest wasza sprawa, mnie do tego proszę nie mieszać.

– Seja o senhor o nosso árbitro. – Não me metam a mim neste assunto, isto é lá com vocês.

MIĘSO mięso armatnie Podczas I wojny światowej nawet oddziały portugalskie służyły za mięso armatnie na froncie we Flandrii.

• carne de / para canhão Na Grande Guerra até tropas portuguesas serviram de carne para canhão na frente de combate em Flandres.

MIĘSO rzucać mięsem przen.

– Przestańcie rzucać mięsem, nie widzicie, że tu są dzieci! MIGDAŁY myśleć o niebieskich migdałach – Paweł, przestań myśleć o niebieskich migdałach i uważaj, co mówię! Więc co to jest pierwiastek kwadratowy? MIGIEM migiem przylecieć – Ciociu, gdy tylko będziesz potrzebowała, łap za komórkę, a ja migiem przylecę. MILCZENIE milczenie jest złotem pow.

arrear a bagagem // largar palavrões (de cabo de esquadra) // ter a boca suja fig. // ter a língua porca / suja – Deixem-se de arrear a bagagem, vejam que há miúdos por aí!

andar na lua // pensar na morte da bezerra – Ó Paulo, deixa-te de andar na lua e presta atenção ao que digo! O que é a raiz quadrada, hem?

vir (logo) num virote – Ó tia, quando quiser, pegue no telemóvel que eu venho logo num virote.

prata é o bom falar e ouro bom calar // pela boca morre o peixe

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – M

MILCZENIE pomijać coś milczeniem Polityk pomija milczeniem wpadki własnej partii. MIŁO aż miło + bezokol. // SV + aż miło – Aż miło popatrzeć, jak jedzą. No, kociaczki, może jeszcze chcecie wątróbki z puszki?

157

passar qc por alto Um político passa por alto os erros do partido dele.

(até) faz gosto (+ inf.) – Até faz gosto vê-los comer. Ora, gatinhos, querem mais fígado em lata?

MIŁO SV + że aż miło (popatrzeć / posłuchać) – Dzieciaki jadły gruszki i śliwki z naszego ogrodu, że aż miło było popatrzeć.

– Os miúdos comiam peras e ameixas da nossa quinta que era um regalo.

MIŁOŚĆ pierwsza miłość nie rdzewieje pow.

não há (carne como a do carneiro, nem) amor como o primeiro

MINA nie sądź nikogo po minie pow. – Mój brat ma posępną twarz, to prawda, ale nie sądź nikogo po minie. Muchy by nie skrzywdził.

MINA robić dobrą minę do złej gry – Starucha, zwana Damą Pikową, przegrała już dziesięć tysięcy, ale trzymała się, robiąc dobrą minę do złej gry.

SV + que é / era / … um regalo

*quem vê caras não vê corações – Meu irmão tem cara de poucos amigos, é verdade, mas quem vê caras não vê corações. Ele não faz mal a uma mosca.

rir para não chorar – A velhota, por alcunha a Dama de Espadas, já perdeu dez contos, mas tinha-se bem a rir para não chorar.

158 MINA komuś zrzedła / zrzednie mina Na widok warzyw i sałatek Edkowi zrzedła mina. Miał apetyt na pieczone mięso.

MINĄĆ co było, minęło pow. – Chłopie, przestań się na mnie boczyć, co było, minęło i nie mówmy już o tamtym! Daj graby!

MINUTA (punktualnie) co do minuty / jak w zegarku – Bardzo się dziwiliśmy, że w Niemczech wykłady zaczynają się punktualnie, co do minuty. MIÓD sam miód przen. – I jaka jest ta dziewczyna? – Stary, co tu dużo gadać: „sam miód!” MLEKO mleko komuś nie obeschło / ktoś ma mleko pod nosem / wąsem – Co takiego?! Jasio chce pić wódkę? Mleko mu nie obeschło! – Adam Małysz jeszcze miał mleko pod nosem, a już był mistrzem w skokach narciarskich.

Dicionário idiomático polaco-português – M

*murchar(-se)-lhe a face A simples vista de legumes e saladas ao Eduardo murchou-se-lhe a face. Tinha vindo com apetite de carne assada.

nuvens passadas não voltam – Homem, deixa essa cara de poucos amigos, nuvens passadas não voltam e não se fala mais daquilo! Dá cá mais cinco!

rente como um tenente rifão – Estranhamos o facto que na Alemanha as aulas começavam rente como um tenente.

o fino mel // o suco da barbatana – Então, que me dizes dessa rapariga? – Que mais te digo, homem: “é o fino mel!”

*Já o carapau tem tosse! // cheirar a cueiros // usar babadouro – O quê?! O João quer beber vodka? Já o carapau tem tosse! – Adam Malysz ainda usava babadouro e já era campeão de saltos com esqui.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – M

MŁOT (znaleźć się) między młotem a kowadłem – No i stoję między młotem a kowadłem i muszę wybrać: Państwo płaci mało, ale jest większa gwarancja zatrudnienia. Prywatna firma płaci więcej, ale może raz-dwa zbankrutować. MNIEJSZA mniejsza o to / z tym – Jutro zamkną granice z powodu tej świńskiej grypy. – Skąd pan wie? – Mniejsza o to. Wiem i już.

MOC być / leżeć w czyjejś mocy – Prosić o audiencję u ministra w pańskim imieniu? – Tak, to jest w mojej mocy. MOJE już wyszło / jeszcze wyjdzie na moje // moje na wierzchu – Jego partia nigdy nie miała szans na wygranie wyborów, ale wuj ciągle powtarza „Jeszcze będzie moje na wierzchu”. MONETA brać / dok. wziąć coś za dobrą monetę przen.

159

entre a espada e a parede // entre a cruz e a caldeirinha // (estar) entre Cila e Caríbdis lit., mit. gr. – Eis-me entre a espada e a parede, mas tenho de escolher: O estado paga pouco, mas o emprego é mais seguro. A empresa privada paga mais, mas é capaz de falir a cada momento.

não interessa – Amanhã fecham as fronteiras por causa da gripe suína. – Como é que sabe? – Não interessa. Sei, acabou-se.

**estar na altura de + inf. // estar na mão de alg. – Pedir audiência ao ministro em seu nome? – Pois estou na altura de fazer isso. // Isso está na minha mão.

**atrás de tempo tempo vem – O partido dele nunca teve hipótese de ganhar as eleições, mas o tio costuma dizer “Atrás do tempo tempo vem”.

medir tudo pela mesma bitola / rasa

160 – Kazio nie rozumie, że ludzie kłamią. Cokolwiek mu powiesz, weźmie to za dobrą monetę.

MONETA brzęcząca moneta – Tu nie przyjmują czeków ani kart kredytowych Visa czy MasterCard. Tu na pchlim targu musisz mieć brzęczącą monetę.

MONETA odpłacać komuś tą samą monetą pej.; zob. odpłacić komuś pięknym za nadobne (PIĘKNE) – Ogrodnik okrada pana, sprzedaje jego owoce, a pan odpłaca mu tą samą monetą – odlicza mu coś tam z pensji. MONETA płacić brzęczącą monetą przest. przen. Psu Pawłowa, jeśli się zachowywał zgodnie z oczekiwaniami badacza, płacił on brzęczącą monetą, W tym wypadku była to pewnie smakowita kość.

MOPS nudzić się jak mops – Poszli do Filmoteki na film

Dicionário idiomático polaco-português – M

– O Casimiro não entende que há pessoas mentirosas. O quê lhe disseres, mede tudo pela mesma bitola.

aquilo com que se compram os melões brinc. – Aqui não vai nem cheque nem cartão de crédito Visa ou MasterCard. Na Feira da Ladra é só com aquilo com que se compram os melões.

• pagar-lhe na mesma moeda

– O jardineiro rouba o dono a vender fruta, e o dono paga-lhe na mesma moeda a deduzir-lhe um x do ordenado.

pagar em dinheiro soante A um cão de Pavlov, se se comportasse conforme as expectativas do pesquisador, esse pagava-lhe em dinheiro soante. Neste caso devia ser um osso saboroso.

bocejar por trás da mão fig. – Foram à Cinemateca ver um

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – M

Antonioniego, nic nie zrozumieli i wynudzili się jak mops.

161

filme do Antonioni, não perceberam nada e bocejavam por trás da mão.

MORDA dać komuś / sprać kogoś po mordzie; zob. (PYSK) MOST prosto z mostu – Starsza pani ma zwyczaj pytać prosto z mostu nowo poznane osoby o szczegóły z życia prywatnego. Tak więc, ostrzegłem pana! MOST walić prosto z mostu zwł. rozk.

sem meia-tinta – A velha senhora costuma perguntar sem meia-tinta às pessoas recém-conhecidas por pormenores da vida privada delas. Estou a avisálo!

– No, dalej, wal prosto z mostu: Jaki jest ten nowy szef? – Narwany, całkiem nieprzewidywalny.

*deixar-se de partes esp. imper. // dizer sem meia(s) tinta(s) // dizer sem rodeios // pôr os pontos nos ii – Ora deixa-te de partes, que tipo de homem é o novo patrão? – Um doidivanas, totalmente imprevisível.

MOSTY palić za sobą mosty przen. – W polityce partie nie palą za sobą mostów. Jeśli zniszczysz przeciwnika, jak zawiążesz z nim jutro koalicję?

cortar as pontes – Na política, os partidos não cortam as pontes. Se deres cabo do adversário, como é que fazes uma coligação com ele?

162 MOTYKA porywać się z motyką na słońce; zob. walczyć z wiatrakami (WIATRAKI) // zawracać kijem Wisłę (WISŁA) Walka policji kolumbijskiej z handlarzami narkotyków to porywanie się z motyką na słońce. MOWA mowę ci / … odjęło? iron. – Dlaczego mi nie powiedziałeś, że miałeś wypadek? Mowę ci odjęło? MOWA mowy nie ma! – Kawa o północy, przed spaniem? Mowy nie ma. – Zaraz widać, że nie jest pan Portugalczykiem.

MOWA nie do mnie ta mowa! pow. – Że co? Dobroczynność, miłosierdzie, na to mam dać pieniądze? Nie do mnie ta mowa!

MOWA (o tym) nie ma mowy! – Ja też chcę iść z wami do kina. – Jesteś jeszcze dzieckiem. – Chcę iść. – O tym nie ma mowy!

Dicionário idiomático polaco-português – M

dar espadeiradas na água // lutar contra moinhos de vento // querer abraçar o céu com as mãos A luta da polícia colombiana contra os traficantes de droga é dar espadeiradas na água.

não tens / … língua? – Porque não me disseste que tinhas tido um acidente? Não tens língua?

nem pensar (nisso)! – Um café à meia-noite, antes de me deitar? Nem pensar nisso! – Logo se vê que você não é português.

outra porta, que aqui mora um surdo! – O quê? Beneficiência, caridade, eu sou suposto de dar dinheiro para isso? Outra porta, que aqui mora um surdo!

está fora de causa! – Eu também quero ir ao cinema convosco. – Não passas de uma criança. – Eu quero ir. – Está fora de causa!

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – M

MOWA to o mnie / … mowa – Na zebraniu szef mówił o pracownikach, którzy się spóźniają, idą na zwolnienia lekarskie, wychodzą wcześniej itd. Rozumiesz, że to o tobie mowa? MOŻLIWOŚCI znać swoje możliwości – I co, zdałaś pisemny? – Chyba tak. Znam swoje możliwości, dostanę tróję albo trochę więcej.

MÓWIĆ a nie mówiłem, że zrobię? [chwalenie się] – No i proszę, telewizor działa. A nie mówiłem, że zrobię?

MÓZG komuś na mózg padło – Jak to: nie chcesz, żeby przyszli goście? Na mózg ci padło? A kto to wszystko zje i wypije? Wtedy teść zaproponował piknik. – Na mózg mu padło? – dziwili się wszyscy. – W takie zimno?

163

isso é comigo / … – Na reunião o patrão falava em empregados que chegam atrasados ao serviço, levam licenças de médico, saem mais cedo e tal e coisa. Percebes que isso é contigo?

conhecer a medida do seu pé – Como foi, passaste o escrito? – Acho que sim. Apanho uns onze ou doze, talvez mais, conheço a medida do meu pé.

*ou bem que somos ou bem que não somos! – Pronto, a televisão está a trabalhar. Ou bem que somos ou bem que não somos!

*estar doido // *não regular (bem) da cabeça / dos miolos – Como é que não queres que venham os convidados? Estás doida? Quem vai comer e beber tudo isto? Naquela hora o meu sogro propôs um piquenique. – Ele não está a regular da cabeça?, estranharam todos. – Num dia tão frio?

164 MÓZG pranie mózgu – Jeśli ci to powie kolega, to mądra rada, a jeśli starzy, to pranie mózgu.

MÓŻDŻEK mieć ptasi móżdżek – Oj, Jasiu, ty to masz ptasi móżdżek. Woda nie wrze w temperaturze 90 stopni. 90 stopni ma kąt prosty. MUCHA ktoś muchy nie skrzywdzi / by nie skrzywdził – Malinowski muchy by nie skrzywdził. Nie wierzę, żeby on donosił na kolegów do dyrekcji.

MUCHA ruszać się jak mucha w smole Trener – Ruszacie się jak mucha w smole. W takim tempie przegramy nawet z Naprzodem Kozia Wólka.

Dicionário idiomático polaco-português – M

• (fazer) lavagem cerebral / ao cérebro (a alg.) – Se um colega te disser isso, é sábio conselho, se forem os teus pais, é que te fazem lavagem ao cérebro.

• ter cabeça de pássaro // ter miolos de galinha – Ui João, tu tens cabeça de pássaro. A água não ferve na temperatura de 90 graus. Um ângulo reto é que tem 90 graus.

*não atirar uma pedra a um gato // *não matar uma formiga // • não fazer mal a uma mosca / pomba – O Malinowski não é homem para atirar uma pedra a um gato. Não acredito que seja ele quem denunciasse os colegas na direcção.

(ser) bom para ir buscar a morte O treinador – Vocês é que são bons para ir buscar a morte. Se se mexerem assim, perdem mesmo contra Carvalho de Espingarda ao Ombro.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – M

MUCHA (…), że mucha nie siada

– Dziewczyna ukradła francuską szminkę w markecie. Zarobiła dwa miesiące w zawieszeniu, że mucha nie siada! Albo grzywnę.

MUCHY ciągnąć do czegoś / kogoś jak muchy do miodu // zlatywać się jak muchy do miodu – Do pracy w urzędach państwowych wszyscy ciągną jak muchy do miodu. – Widzisz te wszystkie koty? W porze udoju zawsze się zlatują do mleka jak muchy do miodu. MUCHY mieć muchy w nosie – Czemu masz muchy w nosie od samego rana? Żona ci śniadania nie zrobiła? MUR przycisnąć kogoś do muru / zostać przyciśniętym do muru przen. Komisja sejmowa przycisnęła świadka do muru i musiał on przyznać, że przedtem kłamał.

165

… que nem cavacas! // tão certo como eu chamar-me + nome // tão certo como dois e dois serem quatro – Uma miúda roubou um batom francês no supermercado. Gramou dois meses de cadeia em suspenso que nem cavacas! Ou talvez uma multa.

**atrair a alg. como a luz às falenas // (serem) trinta cães a um osso – Os postos do Estado atraem às pessoas todas como a luz às falenas. – Estás a ver todos esses gatos? Na hora da ordenha, quando há leite, são trinta cães a um osso.

andar de maus azeites // andar / estar vir com a mosca – Porque estás a andar com maus azeites desde manhã? A mulher não te fez o pequeno almoço?

ter os tomates ( // de alg.) num quebra-nozes pop., fig. A comissão parlamentar teve os tomates da testemunha num quebra-nozes: o homem reconheceu que tinha contado mentiras.

166 MUR przypierać kogoś do muru

Dicionário idiomático polaco-português – M

– Joanna zaczęła mnie przypierać do muru, w końcu przyznałem się, że kłamałem. „Solidarność” przypierała władze do muru na każdym kroku, w końcu komuniści zdecydowali się na stan wojenny.

apertar a rede (a alg.) // encostar alg. à parede // pôr alg. entre a espada e a parede – E a Joana a apertar a rede // no fim confessei que tinha dito mentiras. O sindicato “Solidariedade” encostava o poder à parede a cada passo, no fim os comunistas decidiram pela lei marcial.

MUR sta(wa)ć jak mur za kimś Poseł J. prowadził po pijanemu, ale koledzy partyjni stanęli jak mur za nim, mówiąc, że to oszczerstwo.

*fazer parede a favor de alg. O deputado J. estava bêbedo e conduziu, mas os colegas do partido dele fizeram parede a seu favor, disseram que era calúnia.

MURZYN Murzyn zrobił swoje, Murzyn może odejść pow.

contas com Jorge, Jorge pra rua

MURZYNI (być) dwadzieścia lat za Murzynami wsp. żart. – Gdy upadł komunizm, byliśmy dwadzieścia lat za Murzynami, albo jeszcze gorzej.

(estar) dois furos abaixo da Turquia obs. – Na hora da queda do comunismo estivemos dois furos abaixo da Turquia, ou talvez pior.

MUSZTARDA musztarda po obiedzie – Cała robota już zrobiona, a ty przychodzisz o piątej po południu? Musztarda po obiedzie.

**pegar-lhe com o trapo quente – O trabalho já está feito e tu a pegar-lhe com o trapo quente, às cinco da tarde?

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – M

MYLIĆ SIĘ mylić się to rzecz ludzka pow. < łac. [errare humanum est] – Mylić się to rzecz ludzka, szkoda, że wchodzą wtedy w grę pieniądze – powiedziały panie z księgowości.

MYSZ (być) biedny(m) jak mysz kościelna Studenci pochodzą z bardzo różnych środowisk. Jedni są biedni jak mysz kościelna, innym rodzice przysyłają sporo pieniędzy. Wielu emerytów jest biednych jak mysz kościelna, ale nigdy się nie skarżą. MYSZ siedzieć (cicho) jak mysz pod miotłą – No, koledzy, kto zgłasza swoją kandydaturę na przewodniczącego zebrania? – Wszyscy siedzieli cicho jak mysz pod miotłą. – U nas w firmie jest tak: jak siedzisz jak mysz pod miotłą, to przeżyjesz. MYSZKA coś myszką trąci Jeszcze wczoraj wideo to była nowość, a dziś już myszką trąci.

167

• errar é o próprio do homem – Errar é o próprio do homem, é pena que o dinheiro é que entra em jogo – disseram as senhoras da contabilidade.

não / sem ter onde cair morto // andar aos grilos como a raposa Os estudantes têm origem social muito diferente. Uns sem ter onde cair mortos, a outros os pais mandam muito dinheiro. Muitos reformados andam aos grilos como a raposa, mas nunca se queixam.

• calar-se como um rato // não / sem dizer chus nem bus // ficar calado como toucinho em saco // meter a viola no saco fig. – Então, camaradas, quem se vai candidatar para presidente da sessão? Todos se calavam como um rato. – Na nossa empresa é assim: se estiveres calado sem dizer chus nem bus, sobrevives.

ser do(s) tempo(s) da outra senhora // ter barbas Ainda ontem o vídeo era novidade, e hoje já tem barbas.

168 MYŚL coś idzie / wypada po czyjejś myśli – Podróż wypadła po pańskiej myśli, panie doktorze? – O tak, prawie wszystko załatwiłem. MYŚL mieć coś / kogoś na myśli – W polityce znowu cyrk. – Co masz na myśli? – Przeczytaj dzisiejszą gazetę. MYŚLI czytać coś w czyichś myślach – Chcecie mnie nabrać, czytam w waszych myślach!

Dicionário idiomático polaco-português – M

correr-lhe ao jeito – A viagem correu-lhe ao jeito, Senhor Doutor? – Pois correu, arrumei quase todos os assuntos.

ter qc / alg. em mente – Na política temos fita outra vez. – O que é que tens em mente? – Lê algum jornal.

estar a ler qc na cara / nos olhos de alg. – Vocês querem enganar-me, estou-lhes a ler na cara!

N NA BIEŻĄCO być z czymś / orientować się w czymś / dowiedzieć się czegoś na bieżąco – Kumoszki bardzo lubiły kolejki przed sklepami. Można było się czegoś dowiedzieć na bieżąco. – To lepsze niż telewizja, nie mówiąc o Internecie. NA CAŁEGO robić coś (zwł. bawić się) na całego1 – Wczoraj obżarliśmy się na całego w hotelu Sheraton. Firma stawiała.

NA CHYBCIKA robić coś na chybcika – Usiądź najpierw, napij się kawy i zastanów, nic nie rób na chybcika, bo będziesz żałował. NA CZWORAKACH chodzić na czworakach – Biedny dziadek, ilekroć do nas przyjeżdża, musi chodzić z wnuczętami na czworakach po dywanie.

1

pôr-se em dia / ao facto – As comadres gostavam tanto das bichas diante das lojas. Podiam pôr-se em dia. – Era melhor do que a televisão, sem falar na net.

(fazer qc, tb. beber, dançar) à grande (e à francesa) – Ontem a gente comeu à grande e à francesa no “Sheraton”. Foi a empresa quem pagou.

fazer qc à lufa-lufa – Senta-te primeiro, toma um café e pensa, não faças nada à lufa-lufa senão te arrependes.

andar de gatinhas – Coitado do avô, cada vez que vem a nossa casa tem de andar de gatinhas no tapete com os netinhos.

Synonimy przy niektórych czasownikach: tańczyć do upadłego // pić na umór. – Elementos usados com alguns verbos: tańczyć do upadłego // pić na umór.

PHILOLOGICA WRATISLAVIENSIA: STUDIA IBERICA ET LATINOAMERICANA II

170 NA OPAK wszystko jest na opak – U nas w pracy wszystko jest na opak. Sekretarka rządzi, a biedny szef musi słuchać.

NA OPAK coś wychodzi / dok. wyjdzie na opak – Jestem przeziębiony, nie mogę się skupić i robota wychodzi mi na opak. NA OŚLEP walić na oślep Przez przyłbicę niewiele widać, więc oddziały specjalne policji waliły na oślep.

Dicionário idiomático polaco-português – N

anda o carro adiante dos bois // correr-lhe (tudo) torto – No nosso serviço anda o carro adiante dos bois. A secretária é quem manda e o patrão tem de obedecer, coitado.

sair furado fig. – Estou constipado, não consigo concentrar-me e o trabalho está a sair-me furado.

ver tudo encarnado fig. Com a viseira não se vê grande coisa, assim que os polícias de elite viram tudo encarnado.

NA PEWNIAKA iść na pewniaka

ir pelo seguro // estar a sete amarras – Jadę do Strasburga do pracy. – Vou para Estrasburgo, para – Jak znajdziesz pracę? – Jadę na trabalhar. – Como é que encontras o pewniaka, praca tam na mnie czeka. trabalho? – Vou pelo seguro, tenho ali o emprego arranjado. NA ŚLEPO iść (za kimś / czymś) na ślepo – Teraz wszyscy wybierają się na socjologię. – Nie idź na ślepo za innymi, bo jest taka moda, najpierw pomyśl, czy tego naprawdę chcesz.

ir atrás de um chocalho fig. – Agora toda a gente vai estudar sociologia. – Não vás atrás de um chocalho por causa da moda, pensa primeiro se é isto mesmo que tu queres.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – N

NA ŚLEPO rzucić się na coś na ślepo [w interesach] – Gdy ten Amerykanin wynalazł auto na baterie, firma Smith & Harris rzuciła się na to na ślepo. Wyprodukowali na początek tysiąc sztuk, a sprzedali niecałą połowę.

NA WYRYWKI umieć / znać coś na wyrywki; zob. wykuć na blachę (BLACHA) Kiedyś byli w Portugalii ludzie, którzy znali całych „Luzytańczyków” na wyrywki. NAGLE co nagle, to po diable pow.; zob. DIABEŁ – Marek złapał folder biura podróży i zawołał – O, wycieczka do Chorwacji! – Co nagle to po diable? Mamy czas, by coś wybrać – mówi mu żona.

NAJĘTY gadać jak najęty; zob. gadać jak katarynka (KATARYNKA) – Dozorczyni jest sympatyczna, ale upierdliwa, niech cię tylko zobaczy, zaraz gada jak najęta o swoich wnukach albo o chorobach.

171

pôr o cascavel / o guizo ao gato fig. – Logo que o tal americano tinha inventado o carro movido com pilhas, os Smith & Harris puseram o guizo ao gato. Fabricaram mil exemplares para começarem e não venderam nem metade.

saber qc de cor e salteado Houve no seu tempo pessoas em Portugal a saber “Os Lusíadas” de cor e salteado.

quem tem pressa vai andando // nada se faz sem tempo – O Marco pegou no desdobrável da agência de viagens e gritou – Aqui tens uma excursão para Croácia! – Quem tem pressa vai andando? Ainda temos tempo para escolhermos– disse-lhe a mulher.

falar pelos sete cotovelos // falar como a máquina de costura / como uma metralhadora – A porteira é boa pessoa, mas muito chatinha. Logo te vê, já te conta os seus netos ou as doenças que tem.

172 NAJĘTY kłamać jak najęty; zob. kłamać jak z nut (NUTY) – Władza sowiecka zawsze kłamała jak najęta, dla zasady i nawet bez potrzeby. NAPAŚĆ co cię / … napadło? – Czemu nie odpowiadasz? Co tam mruczysz? Co cię napadło?

NARODZIĆ SIĘ jeszcze się (taki) nie narodził, co by + SV – Kowalski to stary kawaler, nie wiedzieliście? Jeszcze się taka nie narodziła, co by zaprowadziła go do ołtarza. NASTRÓJ być w dobrym nastroju – Teść Szymka jest w dobrym nastroju: jego partia wygrała wybory. NATURA wziąć zapłatę w naturze – Mieli w partii skandal jak cholera, bo dawali jakimś facetkom pracę, a brali zapłatę w naturze. – Nazywało się to „pracą za seks”.

Dicionário idiomático polaco-português – N

mentir como um alarve / um cão // mentir com quantos dentes tem na boca – O poder soviético sempre mentia como um alarve por princípio e mesmo sem proveito.

que bicho / que mosca te / … mordeu? – Porquê não respondes? O quê é que estás a resmungar? Que bicho te mordeu?

*alg. ainda está por nascer – O Kowalski é um solteirão, não sabiam? Ainda está por nascer a mulher que há de levá-lo ao altar.

estar de boa lua / de (boa) maré – O sogro do Simão está de boa lua: o partido dele ganhou as eleições.

**pagar em espécie – Tiveram um escândalo que nem um raio no partido, porque arranjavam trabalho a umas gajas que pagavam em espécie. – Chamava-se aquilo “emprego por sexo”.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – N

NAUCZKA dać komuś nauczkę

173

– Sierżant dał żołnierzom nauczkę i wsadził ich do paki. – Twój chłopak jeszcze pali? – Nie, bo dałem mu nauczkę. Musiał wypalić przy mnie całą paczkę. No i przestał.

aplicar a pastilha a alg. // pôr alg. no seu lugar – O sargento aplicou a pastilha aos praças e pô-los de castigo. – O teu puto ainda fuma? – Já não que eu pu-lo no seu lugar. Teve que fumar um maço todo ao pé de mim. E deixou.

NAWIAS nawiasem mówiąc – Potem przemawiał doktor K., który, nawiasem mówiąc, też należy do Opus Dei…

diga-se de passagem – Depois falou o doutor K. quem, diga-se de passagem, também é membro da Opus Dei…

NAWIĄZKA oddać (coś komuś) z nawiązką – Taki syn, zawołał starszego brata, a ten mnie zbił. Ale jak urosnę, to oddam mu z nawiązką – beczał mały.

NERWY działać komuś na nerwy / grać komuś na nerwach – Przycisz to. Wiesz, że rapowanie działa mi na nerwy. – Koledzy w pracy nieraz działają mi na nerwy, ale muszę ich znosić, nie lubię krytyk i kłótni.

dar de volta ao cêntuplo – Filho da mãe, chamou pelo mano mais velho e esse deu-me pancada. Quando estiver crescido, dou-lhe de volta ao cêntuplo – choramingou o miúdo.

bulir com os nervos a alg. // *pôr os nervos em franja / em pé a alg. // fazer a cabeça em água a alg. // fazer ferro a alg. – Baixa o som. Pois sabes que o rap bole-me com os nervos. – Os camaradas do serviço às vezes fazem-me a cabeça em água, mas tenho de os aturar, não gosto de censuras nem zangas.

174 NERWY mieć nerwy na wierzchu

Dicionário idiomático polaco-português – N

– Czemu masz nerwy na wierzchu? – Miałem wczoraj wypadek, samochód jest do niczego.

andar com os nervos num feixe / à flor da pele // ter muitos nervos – Porque é que andas com os nervos num feixe? – Tive um acidente ontem, o carro foi-se.

NIBY niby jest / są, ale co to za + SN – Czy w Polsce są góry? – Niby są, ale co to za góry!

lá haver, há, mas … – Há montanha na Polônia ? – Lá haver há, mas não é muito alta.

NIC mieć coś za nic Wielkie mocarstwa mają za nic kraik, który nie posiada bogactw naturalnych.

ter qc em conta de nada As grandes potências têm em conta de nada um pequeno país sem recursos naturais.

NIC mieć kogoś za nic Kapral miał za nic wszystkich studentów i mówił, że nigdy z nich nie będą prawdziwi żołnierze, bo oni… nie myślą.

tratar alg. por cima do ombro O cabo tratava todos os estudantes por cima do ombro e dizia que nunca chegavam a soldados de verdade, porque eles… não pensam.

NIC

mnie / … nic do tego; zob. to nie moja / … sprawa

(SPRAWA) NIC nic z tych rzeczy! – Dzień dobry pani, czy tu mieszka Piotr Nowacki? – Boże, policja! Co on zrobił, ukradł co? – Nie, nic z tych rzeczy!

nada disso // qual cabaça! – Bom dia minha senhora, o senhor Piotr Nowacki mora aqui? – Santo Deus, a polícia! Que fez ele, roubou alguma coisa? – Não, nada disso!

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – N

NIC spełznąć na niczym Wszelkie wysiłki prezesa, by przekonać oponentów, spełzły na niczym. NIC WSPÓLNEGO nie (chcieć) mieć nic wspólnego z kimś / czymś – Panowie pozwolą ze mną na komisariat. – Ależ panie sierżancie, ja z tym nie mam nic wspólnego! Ja tylko przechodziłem przez ulicę! NICI mieć wszystkie nici w ręku przen. Szef gabinetu premiera ma wszystkie nici w ręku, pewnie wie więcej niż sam premier.

175

acabar em águas de bacalhau port. Todos os esforços do Presidente para convencer os contraditores acabaram em águas de bacalhau.

não ter nada (a ver) com alg. / qc – Venham comigo à esquadra, por favor. – Ó senhor polícia, eu não tenho nada a ver com isso! Eu só estava a atravessar a rua!

ter os fios da trama entre os dedos O chefe do gabinete do Primeiro Ministro tem os fios da trama entre os dedos, talvez ele saiba mais do que o Primeiro Ministro em pessoa.

NIE TAK coś jest nie tak

há mouro na costa fig. // no rodado não pingou óleo dito – A więc jeśli pani zauważy, że coś – Ora se você ver que há mouro jest nie tak, proszę do mnie dzwonić na costa, ligue para o meu na komórkę! Oto mój numer. telemóvel! Aqui tem o número. – Kucharz oblizał warząchew i – O cozinheiro lambeu o colherão mówi – Coś tu jest nie tak. e disse – No rodado não pingou Dodaliście oregano? A majeranku? óleo. Puseram orégãos? Puseram A ziół prowansalskich? manjerico? Ervas finas? NIE TO wszystko, tylko nie to!

antes morte que tal sorte! dito rimado

176 – Ja mam iść na operację? Wszystko, tylko nie to! – jęczał staruszek, który leżał przy oknie.

NIEBIOSA wynosić kogoś / coś pod niebiosa Wznosząc toast, pani prezydent wynosiła szefa chińskich komunistów pod niebiosa… NIEBO być w siódmym niebie – Zaproś Filipa na sałatkę z bakłażanów, a będzie w siódmym niebie. – Nasz znajomy jest w siódmym niebie, gdy może się najeść krewetek, ostryg i innych takich delicji. NIEBO poruszyć niebo i ziemię – Karol jest gotów poruszyć niebo i ziemię, by uratować dzieciaka. A trzeba będzie jechać do Rzymu na bardzo drogą operację.

NIEBO spać pod gołym niebem Na obozach harcerskich śpi się pod namiotem, a jak trzeba to i pod gołym niebem.

Dicionário idiomático polaco-português – N

– Eu tenho que ser operado? Antes morte que tal sorte! – gemia o velhinho que tinha a cama ao pé da janela.

colocar alg. nos píncaros da lua lit. // levantar alg. / qc à nuvens Aos brindes, a senhora presidente colocou o líder dos comunistas chineses nos píncaros da lua.

achar-se nas suas sete quintas // subir ao sétimo céu – Convida o Filipe para salada de beringelas e ele acha-se nas suas sete quintas. – O nosso amigo sobe ao sétimo céu logo que pode comer camarão, ostras e outras delícias desse tipo.

mover o céu / • céus e terra // mexer o céu e o inferno – O Carlos está prestes para mexer o céu e o inferno para salvar o miúdo. Vai ser preciso partir a Roma e conseguir uma operação muito cara.

dormir à fresca / ao relento Nos acampamentos de escutas as pessoas dormem na tenda, e até à fresca se for preciso.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – N

177

NIEBO z nieba komuś spaść – Cześć, Sabina! Z nieba mi spadłaś! Pomożesz mi napisać sprawozdanie po francusku.

• cair-lhe do céu / das nuvens – Olá Sabine! Cais-me do céu! Ajudas-me para escrever o meu relato em francês.

NIEDZIELA urodzony w niedzielę – Brat Moniki to facet urodzony w niedzielę. – Co chcesz przez to powiedzieć? – Że ma 25 lat i jeszcze nigdy nie pracował.

(ser uma) ave de arribação – O irmão da Mónica é uma ave de arribação. – Que queres dizer com isso? – Que ele tem 25 anos e nunca arranjou trabalho nenhum.

NIEMALOWANE odpukać w niemalowane (drewno) – Babcia, gdy zobaczyła zakonnicę, odpukiwała w niemalowane, a gdy nie było, spluwała trzy razy.

• bater na madeira // fazer figas a alg.2 // na generalidade: fazer o sinal contra o mau olhado – A avó, logo ao ver uma freira, costumava bater na madeira ou, se essa fazia falta, fazia-lhe figas.

NIEMIŁE nie czyń drugiemu, co tobie niemiłe pow.

ninguém faça o mal à conta de que lhe venha bem

NIEPAMIĘĆ puścić coś w niepamięć; zob. nie chować urazy (do kogoś o coś) (URAZA) NIESZCZĘŚCIA nieszczęścia chodzą parami pow. 2

uma desgraça nunca vem só // a cão mordido, os outros o mordem

W Portugalii odczynienie uroku przez pokazanie figi odpowiada trzykrotnemu splunięciu. – Em Portugal faz-se figas contra o mau olhado em vez de cuspir três vezes.

178

Dicionário idiomático polaco-português – N

// perdigão perdeu a pena, não há mal que lhe não venha // quem tem mazela, tudo lhe dá nela // uma desgraça nunca vem só // sobre queda, coice NIESZCZĘŚCIE nie śmiej się / nie ciesz się z cudzego nieszczęścia

– Dawniej ludzie śmiali się na widok garbatego lub kulawego, dla nas to szokujące. – Czyżby nie znali maksymy „Nie śmiej się z cudzego nieszczęścia?”

• nunca te gozes do mal alheio // ninguém ria do que chora que pode chorar também // ninguém se ria do mal do vizinho que o seu já vem pelo caminho rifão – Há tempos, a gente ria-se à vista de um corcunda ou de um coxo, o que é chocante para nós. – Não era conhecido o adágio “Nunca te gozes do mal alheio?”

NIGDY jak gdyby nigdy nic – Marian przez trzy miesiące nie dawał znaku życia, a potem zadzwonił do dziewczyny jak gdyby nigdy nic. A ona – Wypchaj się.

sem (mais) tir-te nem guar-te – Durante três meses o Mário não dava sinal de vida, e depois ligou para a namorada sem tir-te nem guar-te. Ela disse-lhe – Vai-te f…

NIGDY na święty nigdy

– Jak myślisz, kiedy ukończą budowę mostu na Warcie? – Na święty nigdy. NIGDY nigdy w życiu / na oczy go / … nie widziałem / …

*dia de São Nunca à tarde // para as calendas gregas lit. // fica para a semana dos nove dias // quando as galinhas tiverem dentes pop. – Como achas, quando é que acabam com a ponte no rio Warta? – Dia de São Nunca à tarde.

nunca o / … vi / … mais gordo fam.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – N

– Dzień dobry, jak się pan ma, panie doktorze! – Kim pan jest? Nigdy pana na oczy nie widziałem! NITKA przemoknąć do (suchej) nitki; zob. wyglądać jak zmokła kura (KURA) – Nagle nadeszła tropikalna ulewa i przemokliśmy do suchej nitki. Leon bał się o filmy do aparatu.

179

– Bom dia, como está, senhor doutor! – Quem é você? Nunca o vi mais gordo!

não trazer um fio enxuto (no corpo) – De repente veio uma carga de água tropical e não trouxemos um fio enxuto. O Leão receava pelas películas.

NOC brzydki jak noc Król Portugalii Jan VI był brzydki jak noc, widać to na wszystkich portretach, malarze mu nie pochlebiali.

feio como o diabo / o pecado O Dom João VI de Portugal era feio como o diabo, isso vê-se nos retratos todos, os pintores nada o lisonjearam.

NOC w nocy wszystkie koty są szare pow.

• à noite / de noite todos os gatos são pardos

NOGA być jedną nogą w grobie przen.

NOGA dawać nogę – Idą gliny! Chłopaki, dajemy nogę!

• já ter um pé na cova // já estar com os pés para a cova

dar aos calcanhares / às canelas // pôr-se ao fresco / ao largo Vêm aí os chuis! Rapazes, é dar às canelas!

180 NOGA moja / … noga gdzieś nigdy więcej nie postanie pow. – Goście byli nudni i w podeszłym wieku, jedzenie kiepskie… Moja noga nigdy więcej nie postanie w domu pana radcy. NOGA podstawi(a)ć komuś nogę dosł. i przen. – Nie wstyd ci? Uczeń liceum nie powinien podstawiać nogi koledze. To dziecinada – perorował dyrektor.

Dicionário idiomático polaco-português – N

*não meter os pés / não assentar pé em algum sítio // *não ponho lá os pés! – Os convidados eram pessoas de idade e bem chatas, a comida não prestava… Nunca mais meto os pés em casa do senhor conselheiro.

passar uma rasteira a alg. – Não tens vergonha? Um aluno do liceu não pode passar uma rasteira ao seu camarada. Isso não passa de uma infantilidade – perorava o diretor.

NOGA skoczyć dokądś na jednej nodze dar um pulo / uma saltada a algum sítio // ir num pé e vir noutro // ir num pulo – Skocz synku na jednej nodze do – Ó filho, dá um pulo à loja e sklepu i kup mleka, bo zabrakło. compra leite que já não há. NOGA wstać lewą nogą z łóżka przen. – Nic mi się dziś nie udaje. Widocznie wstałem z łóżka lewą nogą. Chyba zostawię komputer w spokoju. NOGI być kutym na cztery nogi; zob. nie w ciemię bity (CIEMIĘ) / stary / szczwany lis (LIS)

• levantar-se com o pé esquerdo – Hoje tudo me sai torto. Parece que me levantei com o pé esquerdo. Acho que vou deixar o computador em paz.

ficar de olho vivo // ter ronha por sete

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – N

– Żeby dobrze grać w pokera, nie musisz mieć dobrych kart. Za to musisz być przebiegły, kuty na cztery nogi. – Adwokat musi być kuty na cztery nogi. A ty jesteś zbyt naiwny i do tej pracy się nie nadajesz – powiedzieli rodzice. NOGI być na ostatnich nogach Kierowca po dziesięciu godzinach za kierownicą był na ostatnich nogach, to bardzo wyczerpująca praca.

181

– Para jogar bem pôquer não precisas de cartas boas. Mas tens que ser matreiro, de ficar de olho vivo. – Um advogado é que deve ter ronha por sete. Tu és ingênuo e não prestas para aquilo – disseram-lhe os pais.

estar na última Depois de dez horas ao volante o motorista estava na última, é um trabalho muito cansativo.

NOGI jak(by) co, to w nogi! – No więc, Jurek przechodzi pierwszy przez ten płot, za nim Roman, ja stoję na czatach, i jakby co, to w nogi!

olho vivo, pé ligeiro – Ora bem, o Jorge atravessa a veda-ção primeiro, segue-o o Romano, eu fico de espreita e todos olho vivo, pé ligeiro.

NOGI lecieć z nóg pot.; z trudem trzymać się na nogach – Byłem w pracy przez szesnaście godzin. Lecę z nóg.

não se ter em pé / nas pernas // mal se ter de pé – Estive no serviço dezesseis horas seguidas. Não me tenho em pé.

NOGI ledwie nogami powłóczyć – Pradziadek zbliża się do dziewięćdziesiątki, ledwie nogami biedak powłóczy, ale umysł ma w porządku, w szachy nie masz szans z nim wygrać.

(ser um) comboio dos torresmos fig. – O bisavô está na casa dos noventa, é um comboio dos torresmos, coitado, mas fica bom da cabeça, aos xadrez não tens hipótese de ganhar com ele.

Dicionário idiomático polaco-português – N

182 NOGI mieć w nogach [przebytą drogę] – Gdy doszliśmy do schroniska w górach, mieliśmy już w nogach dwadzieścia kilometrów z hakiem. NOGI nie móc ustać na nogach // *ścięło mnie / … z nóg – Porto to zdradliwy trunek. Cudzoziemiec pił, oblizywał się, a potem nie mógł ustać na nogach.

NOGI (pędzić / gnać / uciekać) co sił w nogach // o mało co nóg nie pogubić – Złodziej uciekał, że mało nóg nie pogubił, ukradzionego kurczaka trzymał mocno, a gonił go ktoś z obsługi sklepu i strażnik miejski.

NOGI postawić kogoś (zwł. wszystkich) na nogi – Profesor postawił wszystkich na nogi – Ukradli mi samochód! Stał obok szkoły! – Zapomniał, że oddał go do warsztatu.

3

ter uma distância no pêlo – A chegarmos ao abrigo de montanha já tivemos vinte quilômetros e tantos no pêlo.

• não se aguentar nas pernas // *ficar sem pernas – Vinho do Porto é bebida traiçoeira. Um estrangeiro estava a beber, a lamber os beiços, mas depois ficou sem pernas.

*pés / pernas para que te / vos quero (eu!) dito pop. // ir salvar o pai da forca port.3 – O ladrão fugia – pernas para que te quero eu! – segurando bem o frango roubado, perseguido por um empregado da loja e um polícia municipal.

pôr todos de prontidão // alertar todo o mundo – O professor alertou todo o mundo – Roubaram-me o carro! Estacionava ao pé do colégio! – Esqueceu-se de que o tinha deixado na oficina.

Aluzja do epizodu z życia św. Antoniego. – Alusão a um episódio na vida de Santo António.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – N

NOGI przewracać coś do góry nogami – Przewróciłem wszystkie półki i szuflady do góry nogami, ale potrzebnej mi książki nie znalazłem. NOGI skoczyć / zerwać się na równe nogi – O rany! Jasny dzień, która to może być? – zerwałem się na równe nogi – Dziewiąta! NOGI stać do góry nogami – Na Kubie i w Korei Północnej gospodarka nadal stoi do góry nogami, a ludzie głodują.

NOGI stanąć na nogach przen. – Zanim staniesz na nogach, co jeszcze potrwa, będziemy ci pomagać. NOGI wyjść skądś nogami do przodu pot. – Jak się czuje twoja sąsiadka? – Oj, bardzo z nią źle, tym razem wyjdzie nogami do przodu.

183

• pôr qc de pernas para o ar // virar a casa de pernas para o ar – Pus todas as prateleiras e gavetas de pernas para o ar, mas não encontrei o livro de que precisava.

pôr-se de pé / em pé (num salto) – Ai Jesus! É dia claro, que horas podem lá ser? – pus-me de pé num salto – Nove horas!

estar de candeias as avessas – Em Cuba e na Coreia do Norte a economia sempre está de candeias às avessas e toda a gente passa fome.

ganhar pé – Antes de ganhares pé, o que vai demorar, a gente ajuda-te.

• sair com os pés para a frente – Como se sente a tua vizinha? – Ela está muito mal, deste vez só sai com os pés para a frente.

184

Dicionário idiomático polaco-português – N

NOGI wziąć nogi za pas

dar à perna / aos calcanhares / às trancas – Włamywacz usłyszał kroki Anki – O ladrão ouviu passos da na podwórzu i musiał wziąć nogi za Joaninha na corte e teve que dar à pas przez okno. perna pela janela. NOGI z trudem się trzymać na nogach Po przejściu piętnastu kilometrów w pełnym rynsztunku żołnierze z trudem trzymali się na nogach.

NOMEN nomen omen łac. – W Instytucie Medycyny Sądowej sekcji topielca dokona doktor, nomen omen, Zimny.

NORA wyłazić / dok. wyleźć ze swej nory przen. – Mistrz, gdy pisze, nie lubi wyłazić ze swej nory. Zaszywa się na wsi w Beskidach i nie można mu przeszkadzać.

NOS już ja / … mam / … dobrego nosa! dosł. i przen.; zob. już ja wiem / wiedzieć, co w trawie piszczy (TRAWA) – Paliliście po kryjomu! – Skądże

mal se aguentar nos pés Depois de terem caminhado quinze quilômetros com o armamento todo às costas, os soldados mal se aguentavam nos pés.

o nome com a pessoa – No Instituto Médico-Legal é o doutor Zimny [‘frio’], o nome com a pessoa, quem vai dissecar o afogado.

sair da casca / da concha – O mestre, quando está a escrever, não gosta de sair da casca. Fecha-se numa aldeia na Serra Beskidy e ninguém pode incomodá-lo.

*este meu nariz nunca se engana // ter faro de cão perdigueiro – Vocês fumaram às escondidas!

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – N

znowu! – Mnie nie okłamiecie, już ja mam dobrego nosa! – Skąd pan wie, że oni nie mają zamiaru spełnić obietnic wyborczych? – Mam dobrego nosa.

NOS masz coś przed nosem / leży pod twoim nosem – Gdzie są moje okulary?! – Masz je przed nosem. – Gdzie? – Na stole. NOS mieć kogoś / coś w nosie; zob. mieć kogoś / coś w dupie (DUPA) wulg. / GDZIEŚ – Zawołam ci taksówkę, bo się spóźnisz i szef… – Mam w nosie szefa.

185

– Qual nada! – A mim não me mintam, este meu nariz nunca se engana! – De onde é que sabe que eles não tencionam cumprir as promessas eleitorais? – Tenho faro de cão perdigueiro.

**Se fosse cão, mordia-te! – Onde estão os meus óculos?! – Se fossem cão, mordiam-te! – Onde? – Em cima da mesa.

estar-se nas tintas / gros. … a cagar para qc / alg. – Mando vir um táxi, senão chegas tarde e o patrão… – Estou-me nas tintas para o patrão.

NOS mówić przez nos – Chłopcze, ależ ty mówisz przez nos! Zaziębiłeś się, czy próbujesz mówić po francusku?

• falar pelo nariz – Eh pá, tu estás a falar pelo nariz! Constipaste-te ou tentas falar francês?

NOS pilnuj / … swego nosa posp. – Piotr zapytał szwagra, ile zarabia, a tamten na to – Pilnuj swego nosa!

mete-te / … com a tua / … vida – O Pedro perguntou ao cunhado pelo ordenado que tem, e o outro respondeu – Mete-te com a tua vida!

186 NOS coś komuś przelatuje koło nosa – Na wyprzedaży są dobre buty, dżinsy i swetry, chodźmy, bo nam okazja przeleci koło nosa.

Dicionário idiomático polaco-português – N

*dar (um) pontapé(s) na sorte – Nos saldos há sapatos bons, calças de ganga e malhas, vamos a não darmos um pontapé na sorte.

NOS spuścić nos na kwintę – Dziadkowie bardzo chcieli pojechać na pielgrzymkę do Fatimy. Spuścili nosy na kwintę, gdy się dowiedzieli, że już nie ma miejsc w autokarze.

ficar de orelha caída – Os meus avós quiseram tanto ir nessa romagem para Fátima. Ficaram de orelha caída quando souberam que não havia mais lugares na camioneta.

NOS wodzić kogoś za nos – Tamten chłopak wodzi Ritę za nos, już od dwóch lat jej mówi – Ożenię się z tobą.

trazer alg. pelo beiço / beicinho – Aquele rapaz traz a Rita pelo beiço, há dois anos que lhe diz – Vou casar contigo.

NOS wsadzać nos w nie swoje sprawy

– Dozorczyni nie byłaby dozorczynią, gdyby nie wsadzała nosa w nie swoje sprawy. Najlepiej rozmawiać z nią o kotach.

meter o bedelho (em qc) fig. // meter o nariz em qc / dentro de qc / na vida de alg. // meter o nariz onde não é chamado / … nas coisas que não lhe dizem respeito // meter a pata pop. // meter a sua colher / colherada em qc – A porteira não era porteira se não metesse o bedelho em coisas alheias. A melhor solução é falar com ela sobre gatos.

NOS z nosem na kwintę Policjanci wrócili z poszukiwań z

de orelha murcha Os polícias voltaram da busca de

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – N

187

nosem / nosami na kwintę. Małego orelha murcha. Não encontraram o Grzesia nie znaleźli. pequeno Gregório. NOS zadzierać nosa – Była to bardzo ładna dziewczyna i dlatego nieco zadzierała nosa, w końcu wyszła za całkiem zwyczajnego faceta. – O, to pani z wyższych sfer, zadziera nosa, że niby nie znosi byle jakiego towarzystwa. NOS (za)kląć pod nosem – Banknot 20 euro wpadł mi do rynsztoka, zakląłem pod nosem, nie pamiętając o paniach, przeprosiłem… NOS zaśmiać się komuś w nos – Sebastian wyjechał z jakimś komplementem, ale dziewczyna zaśmiała mu się w nos. NOS zwiesić nos na kwintę

ser senhor / senhora do seu nariz // dar-se ares (de + inf.) // ter rouxinóis no umbigo fig. – Era uma rapariga muito bonita e por isso um bocado senhora do seu nariz, em definitivo casou com um tipo qualquer. – Ah, é uma senhora da alta, dá-se ares de não aguentar uma companhia qualquer.

grunhir um palavrão – A nota de 20 € caiu no esgoto, grunhi um palavrão sem dar pelas senhoras, pedi desculpa…

rir-se nas barbas / na cara / nas trombas de alg. – O Sebastião tentou um galanteio, mas a rapariga riu-se-lhe nas barbas.

ficar com o nariz como uma pistola // ficar de sorriso amarelo // de rosto caído como um gato-pingado

188 – Moja córeczka chciała wygrać lalkę na loterii. Myślała, że wszystkie losy wygrywają. Gdy jej numer nie wyszedł, zwiesiła nos na kwintę. NOWO NARODZONY (po)czuć się jak nowo narodzony – Po podróży jesteśmy zmęczeni, ale weźmiemy prysznic, wypijemy kawę i poczujemy się jak nowo narodzeni. NÓŻ iść pod nóż żart. – Z czymś takim nie ma żartów – powiedział lekarz. – W poniedziałek idzie pan pod nóż. NÓŻ mieć nóż na gardle przen. – Jeśli pan ma dług tysiąc złotych, to ma pan nóż na gardle. Jeśli jest pan winien 100 000, to tamten ma nóż na gardle. NUDY nudy na pudy pow. przest. – Tu we wsi się nie dzieje, nudy na pudy! – A może byśmy tak poszli pieszo do miasteczka?

Dicionário idiomático polaco-português – N

– A minha filhinha quis ganhar na cautela. Pensava que todos us números eram bons. Quando o seu não saiu, ficou com o nariz como uma pistola.

sentir-se outro – Estamos cansados por causa da viagem, mas vamos tomar uma ducha e um café, e logo sentimonos outros.

• ir à faca – Com isso não se brinca – disse o médico. – Na segunda você vai à faca.

estar com a corda na garganta / no pescoço – Se você deve mil zloty, está com a corda na garganta. Mas se deve cem mil, o outro é que está.

nem o pai morre, nem a gente almoça – Aqui na aldeia não acontece nada, nem o pai morre nem a gente almoça. – E se fossemos a pé à vila?

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – N

NUMER niezły z ciebie / … numer; zob. być takie samo ziółko (jak ktoś) / niezłe z ciebie / … ziółko! (ZIÓŁKO) – Z Roberta to niezły numer. Zawsze obiecuje, nigdy nie zrobi.

NUMER wyciąć jakiś numer – Niech pani uważa. Ala to osoba nieodpowiedzialna, może w każdej chwili wyciąć jakiś numer. NUMER(Y) ten numer nie przejdzie // nie ze mną takie numery

189

(ser uma) boa bisca / peça

– O Roberto é uma boa bisca. Sempre a prometer, nunca a cumprir.

fazer alguma das suas / … – Tenha a senhora cuidado. Alícia é irresponsável, a cada momento é capaz de fazer alguma das suas.

– Znowu mi piszą w Internecie, że wygrałem główną nagrodę, tylko mam wpłacić dwieście euro na takie a takie konto. Ze mną ten numer nie przejdzie!.

**bater a outra porta // isso (para mim) não pega // essa para cá não pega // já não vai com cantigas // **daqui não levas nada // a outro cão com esse osso! – Na internet anunciaram-me outra vez a sorte grande se eu pagar duzentos euros para a conta que aqui tem. Mas isso para mim não pega!

NUMEREK strzelić sobie numerek żart. – Paweł i nowa sprzedawczyni strzelili sobie numerek na zapleczu sklepu, w przerwie między dwoma klientami.

dar um tirinho / gros. uma foda – O Paulo e a empregada nova deram um tirinho na casa interior à loja, no intervalo entre dois fregueses.

NUTY kłamać jak z nut; zob. kłamać jak najęty (NAJĘTY)

O OBIECANKI obiecanki cacanki, a głupiemu radość pow. – Synku, gdy tylko przyjdzie moje honorarium za książkę, pojedziemy do Portugalii, tym razem na pewno. – Obiecanki cacanki, a głupiemu radość.

*cacarejar e não pôr ovo brinc. // sapato de defunto fig. – Ó filho, logo quando chegarem meus direitos de autor, a gente vai para Portugal, desta vez por certo. – É cacarejar e não pôr ovo.

OBIETNICE obietnic należy dotrzymywać; zob. UKŁADY

o contrato faz a lei

OBLICZA ktoś ma dwa oblicza Pani od polskiego ma dwa oblicza: jedno dla dzieci w klasie, drugie dla rodziców w pokoju nauczycielskim.

*ter duas caras (como o feijãofrade) A professora de polaco tem duas caras como o feijão-frade: uma é para alunos na sala de aula, outra é para os pais na sala de professores.

OBŁOKI bujać w obłokach przen. – Mówią, że poeci bujają w obłokach, ale o prawa autorskie dbają.

• vaguear pelas nuvens – Diz-se que os poetas andam a vaguear pelas nuvens, mas sabem cuidar pelos direitos de autor.

PHILOLOGICA WRATISLAVIENSIA: STUDIA IBERICA ET LATINOAMERICANA II

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – O

OBORA patrzeć na księżą oborę przest.

191

– Stary Borowski jest już całkiem do niczego, nikogo nie poznaje, nie wie, jak się nazywa, no, patrzy na księżą oborę.

não dar duas [subentendido: pernas] para a caixa // estar na estica / no fim // estar por um fio // estar com os pés para a cova – O velho Borowski já é todo gagá, não reconhece ninguém, não se lembra do nome dele, parece não dar duas para a caixa.

OBRAZ mówić jak do obrazu / jak do ściany; zob. ŚCIANA – Mówię mu „nie jedz tyle tłustego, przytyjesz, zaszkodzi ci”, ale to mówić jak do obrazu.

falar prò boneco // pregar aos peixes // pregar no deserto – Digo-lhe “não comas tanta gordura que engordas e faz-te mal”, mas isso é falar prò boneco.

OBROTY iść / pracować na pełnych obrotach; zob. coś idzie pełną parą (PARA) – Jeśli chcemy zdążyć ze wszystkim na czas przed mistrzostwami piłkarskimi, musimy pracować na pełnych obrotach. OBWIEŚCIĆ obwieścić wszem i wobec Jeszcze nikt nie obwieścił wszem i wobec, że na Bliskim Wschodzie zapanuje pokój. OCZEKIWANIA przechodzić wszelkie oczekiwania

funcionar com os motores bem aquecidos – Se quisermos vir com tudo a tempo antes do Campeonato de futebol, temos de funcionar com os motores bem aquecidos.

proclamar alto e bom som Ainda ninguém proclamou alto e bom som que vai haver paz no Médio Oriente.

rebentar a escala fam. fig.

192 Liczba sprzedanych biletów na finałowy mecz przeszła wszelkie oczekiwania. OCZKO być czyimś oczkiem w głowie

Dicionário idiomático polaco-português – O

A quantidade de bilhetes vendidos para o jogo final rebentou a escala.

– Mała Agnieszka jest oczkiem w głowie babuni, która w swoim czasie własnych dzieci tak nie rozpieszczała.

ser a menina dos olhos de ouro de alg. – A pequena Inês é a menina dos olhos de ouro da avó que no seu tempo não amimou desta maneira os próprios filhos dela.

OCZY być na oczach wszystkich Teoretycznie ci, co są na świeczniku, czyli na oczach wszystkich, powinni zachowywać się przyzwoiciej niż inni.

**trazer-lhe os olhos em cima Em teoria, os que estão no poleiro, toda a gente lhes traz os olhos em cima, e entanto deveriam comportar-se com mais decência.

OCZY czego oczy nie widzą, tego sercu nie żal przysł.

• olhos que não veem, coração que não padece

OCZY daleko od oczu, daleko od serca – Jurek, odkąd wyjechał do Kanady, ani razu do Basi nie napisał. – Tak to już jest: daleko od oczu, daleko od serca.

afastamento, esquecimento // longe de vista, longe do coração – Desde que o Jorge partiu para o Canadá, nem uma carta escreveu à Bárbara. – Pois assim é: afastamento, esquecimento.

OCZY dla twoich / … pięknych oczu

• pelos teus / … lindos olhos

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – O

– Nie kupię nowego sprzętu dla pańskich pięknych oczu – powiedział kierownik. – Wszyscy zadowalamy się tym, co mamy. OCZY kłamać / zaprzeczać w żywe oczy Minister zaprzeczył w żywe oczy, jakoby wziął łapówkę od prezesa zagranicznej firmy. Miliony ludzi to widziały.

OCZY kpić sobie z kogoś / czegoś w żywe oczy – Wysoki Sądzie, oskarżony kpi sobie w żywe oczy z prawa, moralności i sądu! OCZY mieć oczy otwarte

193

– Não compro aparelhagem nova pelos seus lindos olhos – disse o gerente. – Aqui a gente fica contente com o que já tem.

meter os dedos pelos olhos (a alg.) O ministro meteu os olhos pelos dedos a dizer que não recebeu luvas nenhumas do presidente da empresa estrangeira. Milhões de telespectadores viram aquilo.

rir-se na cara / nas barbas de alg. / qc – Senhor Doutor Juiz, o réu está a rir-se nas barbas da lei, dos princípios de moral e nas suas!

– W tej dzielnicy, bracie, trzeba mieć oczy otwarte. Łażą tu różni tacy… Za komuny – Na ulicy miejcie oczy otwarte, jak was glina dorwie z tymi książkami, to klops!

*andar de olho aberto // *olho vivo / atento! – Eh pá, neste bairro tens de andar de olho aberto. Andam por aqui uns gatunos… Na altura do comunismo – Na rua, olho vivo, se um chui vos apanhar com esses livros, estão perdidos!

OCZY mieć sokole oczy – Profesor od francuskiego ma sokole oczy. Zaraz zobaczy ściągę i po tobie.

ter olhos de lince – O professor de francês tem olhos de lince. Logo repara na cábula e chumba-te.

194 OCZY mówić / dok. powiedzieć / pot. wyrąbać coś komuś w oczy – Dlaczego Krystynę zwolnili? – Bo zawsze mówiła dyrektorowi wszystko w oczy, niczego nie ukrywała. OCZY (mówić / rozmawiać z kimś) w cztery oczy – Dzień dobry, czy mógłbym porozmawiać w cztery oczy z panem kapitanem? – A kim pan jest? OCZY nie wiedzieć gdzie oczy podziać – Brat Wiktora narobił głupstw, a on, biedak, nie wie gdzie oczy podziać, gdy go o to pytają.

OCZY nie wierzyć własnym oczom – Nie wierzymy własnym oczom: Paweł przyszedł w ubraniu i krawacie! OCZY oczy chciały, buzia nie mogła pow. [do dziecka, o dziecku] – Oczy chciały, buzia nie mogła, co, Marysiu? A mówiłam ci, że nie dasz rady zjeść tylu lodów?

Dicionário idiomático polaco-português – O

dizer qc na cara de alg. – Porque é que a Cristina foi despedida? – Porque dizia sempre tudo na cara do diretor e nada escondia.

falar a sós com alg. – Bom dia, posso falar a sós com o senhor capitão? – Quem é você?

não saber onde se meter – O irmão dele fez várias asneiras e o Vítor, coitado, não sabe onde se meter quando lhe perguntam pelo irmão.

duvidar do que os meus / …olhos veem – Duvidamos do que os nossos olhos veem: o Paulo veio de fato e gravata!

*ter maiores olhos que barriga – Tens maiores olhos que barriga, não tens, Maria? Eu não te dizia que não consegues comer tanto gelado?

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – O

OCZY (robić coś) na czyichś oczach – No i Henryk pocałował Kasię na oczach jej chłopaka.

OCZY oczy się komuś kleją

195

(fazer qc) nas barbas de alg. – Foi que o Henrique beijou a Kátia nas barbas do namorado dela.

– Oczy mi się kleją. Przez całą noc się uczyłem.

*cair com sono / de sono // chega / chegou o João Pestana – Estou de cair de sono. Tenho estudado a noite inteira.

OCZY coś (od razu) rzuca się w oczy – Wyjdzie pan ze stacji metra Avenida i od razu rzuci się panu w oczy pomnik markiza de Pombal.

• qc salta (logo) aos olhos / à vista – Você sai da estação do metro Avenida e logo lhe salta aos olhos a estátua do marquês de Pombal.

OCZY otwierają / otworzyły / otworzą mi / … się oczy – Helenie wreszcie otworzyły się oczy, gdy odkryła, że mąż ją zdradził.

*abrir os olhos – A Helena veio a abrir o olhos quando descobriu que o marido a tinha enganado.

OCZY przebiegać oczami po czymś [zwł. po tekście] – W poczekalni u dentysty przebiegłam oczami po żurnalach, ale zaraz przyszła moja kolej.

• correr qc com os olhos // corre os olhos por qc – Na sala de espera no dentista corri os olhos pelas revistas de moda, mas logo chegou minha vez.

OCZY psuć sobie oczy

queimar as pestanas fig.

Dicionário idiomático polaco-português – O

196 – Nie psuj sobie oczu przy świeczce, niedługo prąd wróci. – Muszę się uczyć, sprawdzian mam jutro. OCZY robić słodkie oczy do kogoś – Czy w dyskotece chłopak robi do dziewczyny słodkie oczy, jak kiedyś na zabawie, gdy w muszli grała orkiestra? OCZY rosnąć / chudnąć / (inne czas.) w oczach Dzieciaki teraz rosną w oczach, pewnie przez te kurczaki hormonalne, ale z byle powodu chorują. OCZY (rozmawiać z kimś / rozmowa) w cztery oczy – Dzwonił właśnie doktor Michalski, pragnie rozmawiać z panem dyrektorem w cztery oczy.

OCZY coś / ktoś rzuca się (komuś) w oczy; zob. być na widoku (WIDOK) Profesorowi Tertulianowi z powieści José Saramago1 rzuciło się w oczy, że jeden z aktorów w 1

Podwojenie (Um Homem Duplicado)

– Deixa-te queimar as pestanas à luz da vela, a eletricidade volta em breve. – Devo aprender, a prova é para amanhã.

deitar olhos de carneiro mal morto a alg. – Um rapaz deita olhos de carneiro mal morto a uma rapariga, como foi antigamente numa festa, quando a banda tocava no coreto?

crescer / … a olhos vistos Hoje em dia os miúdos crescem a olhos vistos, deve ser por frangos criados com hormônios, mas adoecem facilmente.

negócio de vulto – O doutor Michalski acabou de ligar, ele pretende falar com o senhor diretor para negócio de vulto.

*meter-se pelos olhos dentro // entrar pelos olhos da cara / dentro Ao professor Tertuliano, num romance de José Saramago, meteu-se pelos olhos dentro que

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – O

197

oglądanym na wideo filmie jest jakby jego sobowtórem. W małej wiosce o dwieście kilometrów od Lizbony studentka z Polski zaraz rzucała się w oczy ze swoimi blond włosami i niebieskimi oczami.

um dos atores no filme que estava a ver em vídeo era um sósia seu. Naquela aldeia pequena a duzentos quilômetros de Lisboa uma estudante polaca logo entrava pelos olhos dentro, com o seu cabelo loiro e olhos azuis.

OCZY tracić w czyichś oczach Wkrótce po wyborach partia, która wygrała, zaczyna tracić w oczach wyborców. Tak jest niemal zawsze…

descer no conceito de alg. Pouco depois das eleições o partido que as ganhou começa a descer no conceito dos eleitores. Assim acontece quase sempre…

OCZY wznosić oczy do nieba – Gdy jego matka spytała – A ślub kościelny macie? – Dawid tylko wzniósł oczy do nieba .– A jakie pączki babcia piekła…, i Mateusz wzniósł oczy do nieba w zachwycie. OCZY zejdź mi z oczu! / precz z moich oczu! przest. – Zejdź mi z oczu, draniu! – darła się Helena. – Widziano cię z jakąś kobietą w chińskiej restauracji!

OCZY źle komuś z oczu patrzy – Uważaj na kaprala. Źle mu z oczu patrzy i faktycznie jest wredny.

fitar os olhos no teto // pôr os olhos em alvo – Quando a sua mãe perguntou – Pois casaram na igreja? – o David fitou os olhos no teto. – Que bolos de Berlim cozia a minha avó…, o Mateus pôs os olhos em alvo.

fora da minha presença! // sai / … sa minha vista! – Fora da minha presença, patife!, gritou Helena. – Houve quem te viu no restaurante chinês com uma mulher!

*ter cara de poucos amigos – Cuidado com o cabo. Tem cara de poucos amigos e é mesmo maldoso.

Dicionário idiomático polaco-português – O

198 ODPOWIADAĆ to mi / … nie odpowiada – Więcej ofert pracy nie ma? – Jest, słuchaj: „Potrzebna barmanka w nocnym klubie, praca od 21.00 do…” – Nie, to mi nie odpowiada. ODWAGA wziąć na odwagę pot. – Pani profesor te równania się chyba pomieszały. Wstał Jurek i wziął na odwagę – A pani profesor to rozumie?

ODWLEC SIĘ co się odwlecze, to nie uciecze2 pow. rym.; zob. jutro też jest dzień! (JUTRO) // praca nie zając, nie ucieknie! (PRACA) – Napisz wreszcie ten list do dziadków. – Dziś mi się nie chce, co się odwlecze, to nie uciecze. OGIEŃ igrać z ogniem – Gdy bliźniacy sprzymierzyli się ze skrajnymi partyjkami, wszyscy mówili, że to igranie z ogniem. – I tak też było.

2

não é chinela / forma para o meu / … pé fig. – Mais ofertas não há? – Há, ouve: “Precisa-se empregada boate, horas trabalho a partir das 21h…” – Não, não, isso não é chinela para o meu pé.

puxar pela coragem // refazer-se de coragem – Pelos vistos, a professora atrapalhou-se com essas equações. Levantou-se o Jorge e puxou pela coragem – A senhora doutora percebe isso?

todo o tempo é tempo // amanhã também é dia

– Escreve por fim a carta aos avós. – Hoje não me apetece, amanhã também é dia.

• brincar com o fogo – Quando os gêmeos deram-se com os pequenos partidos extremistas, toda a gente dizia que brincaram com o fogo. – E assim foi.

Uciecze – dawna forma 3. os. l. poj. czasu przyszłego od uciec, dziś tylko w tym powiedzeniu; forma współczesna – ucieknie. – Forma antiga da 3a pessoa sing. do futuro do verbo uciec, agora usada somente neste dito; forma atual – ucieknie.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – O

OGIEŃ słomiany ogień Na pierwsze zajęcia z francuskiego przyszło trzydzieści osób. Ale okazało się, że to słomiany ogień, bo pod koniec roku szkolnego zostało dziewięć. OGON podwinąć ogon (pod siebie) pot. – Jeśli chcesz zachować stanowisko, po wyborach musisz podwinąć ogon pod siebie i cichosza. – Może znowu my wygramy.

199

• (ser) fogo de palha // (ser) ardor de pouca dura À primeira aula de francês vieram trinta pessoas. Mas viu-se que foi ardor de pouca dura, porque no fim do ano letivo só eram nove.

• meter o rabo entre as pernas – Se quiseres ficar com o teu cargo, depois das eleições tens de meter o rabo entre as pernas e nem chus nem bus. – Talvez a gente ganhe outra vez.

OGON uciekać / zmykać z podwiniętym ogonem – Złodziejaszek na widok policjanta uciekł z podwiniętym ogonem.

• abalar com o rabo colado às nádegas – O jovem ladrão, à vista do polícia, abalou com o rabo colado às nádegas.

OGRÓDKI mówić / dok. powiedzieć bez ogródek Kasia powiedziała bratu bez ogródek, że nie może go dłużej utrzymywać.

falar / dizer sem rodeios / sem papas na língua A Catarina disse sem rodeios ao irmão dela que não o podia mais sustentar.

OKA MGNIENIE w oka mgnieniu

enquanto o diabo esfrega um olho // num ápice // em salto de pulga // num abrir e fechar de olhos

200 – Byłem głodny jak wilk, w oka mgnieniu pożarłem zupę, żeberka i deser.

OKAZJA okazja czyni złodzieja pow.

Dicionário idiomático polaco-português – O

– Estava eu com fome de cão, enquanto o diabo esfrega um olho, devorei sopa, costeletas e sobremesa.

• *na ocasião se faz o ladrão // a ocasião faz o ladrão

OKO być czyimś okiem i uchem – Piotr jest okiem i uchem dyrektora, nic mu nie mówcie!

estar cosido com alg. – O Pedro está cosido com o diretor, não lhe digam nada!

OKO ciemno, choć oko wykol – Wieczorem na naszej ulicy jest ciemno, choć oko wykol. Panie łamią sobie obcasy na bruku.

escuro / negro / noite como breu – À noite, na nossa rua fica tudo escuro como breu. As senhoras partem os saltos no empedrado.

OKO mieć dobre oko do czegoś – Właściciel sklepu ze starociami ma dobre oko do takich starych pistoletów i szabel. Idź do niego, nie oszuka cię!

ter olho para qc – O patrão da loja de velharias tem olho para velhas pistolas e sabres como esse. Vai ter com ele, ele não te engana!

OKO mieć kogoś / coś na oku – Widzisz tamtego faceta w spodniach w prążki? Miej go na oku. To on się lubi kręcić koło placu zabaw.

• ter alg. / qc de olho // estar de olho em alg./qc – Estás a ver aquele fulano de calças às riscas? Tem-no de olho. Ele é que gosta de ir e vir pelo jardim infantil.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – O

201

– Obsługa sklepu ma tego faceta na oku, podejrzewa, że zechce coś ukraść.

– Os empregados da loja estão de olho naquele gajo, suspeitam que possa roubar qualquer coisa.

OKO na pierwszy rzut oka – Na pierwszy rzut oka tekst wydawał się łatwy, ale gdy zacząłem go tłumaczyć, zrozumiałem, że wielu słów nie znam.

à primeira vista – À primeira vista o texto pareceume fácil, mas ao traduzi-lo dei-me conta de que não sabia várias palavras.

OKO nie spuszczać oka z kogoś / czegoś – Idę do toalety. A ty, synku, nie spuszczaj z oka naszej walizki, słyszysz? OKO oka nie zmrużyć (przez całą noc) – Przez całą noc nie mogłem oka zmrużyć z powodu hałasu, dzisiaj kupię sobie kulki do zatkania uszu. OKO pańskie oko konia tuczy przysł. OKO patrzeć / wejrzeć na kogoś łaskaw(sz)ym okiem – Odkąd profesor zaczął się do mnie zwracać per „drogi kolego”, krewni patrzą na mnie łaskawszym okiem.

não largar alg. / qc de olho – Vou à casa de banho. Ó tu, filho, não largues a nossa mala de olho, ouviste?

*a noite vai-se em claro – A noite toda foi-se em claro por causa do barulho, hoje compro bolinhas para tapar-me os ouvidos.

o olho do dono engorda o gado

encarar alg. com melhores olhos – Depois que o professor me chamava “prezado amigo”, os parentes encararam-me com melhores olhos.

202 OKO pi razy oko pot. – A dobrze to obliczyłeś? – Pi razy oko, bo nie miałem kalkulatora.

OKO przymykać oko na coś – Maciejewski spóźnił się do roboty o pół godziny, ale brygadzista na szczęście był dobrze usposobiony i przymknął oko. OKO robić perskie oko do kogoś przen. – Ludowcy robią perskie oko a to do lewicy, a to do prawicy, tak że zawsze jakoś wchodzą do rządu.

OKO rzucić okiem na coś

Dicionário idiomático polaco-português – O

mais ou menos – Calculaste tudo bem? – Foi mais ou menos, porque não tinha calculadora.

fazer (a) vista grossa – O Maciejewski atrasou à fabrica de meia hora, mas felizmente o chefe da turma era bem disposto e fez a vista grossa.

piscar os olhos para alg. – Os populares piscam os olhos ora para a esquerda, ora para a direita, e assim sempre fazem parte do governo.

– Mamo, rzuć okiem na moje wypracowanie z polskiego i powiedz, czy nie widzisz błędów.

dar um golpe de vista por qc // dar uma vista de olhos a qc // lançar uma olhadela a alg. / qc – Mãe, dá um golpe de vista pela minha composição polaca e diz se não haja algum erro.

OKO stanąć oko w oko z kimś / czymś – Karol zjechał na parter na poręczy schodów i… stanął oko w oko z dyrektorem. – Staś Tarkowski stanął oko w oko z lwem… – No, to było w powieści.

*baterem-lhe os olhos em alg./qc // dar de frente com alg./qc – O Carlos desceu ao rés-do-chão no corrimão e… bateram-lhe os olhos na cara do diretor. – Stas Tarkowski deu de frente com o leão… – Ora foi num romance.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – O

203

OKO śledzić kogoś / coś kątem oka – Asystent udawał, że czyta książkę, ale śledził kątem oka, czy nie mamy ściąg, kalkulatorów albo komórek pod ławkami.

espiar pelo canto do olho – O assistente fingia ler um livro, mas estava a espiar-nos pelo canto do olho para ver cábulas, calculadoras ou telemóveis escondidos.

OKO (widać /zauważyć coś) gołym okiem – Widać było gołym okiem, że facet jest pijany, wiec taksówkarz go nie zabrał.

• (vê-se / nota-se) (ver qc) a olho nu – Notava-se a olho nu que o fulano estava bêbado, e então o taxista não o levou.

OKO w oka mgnieniu – Jasio w oka mgnieniu zjadł trzy hamburgery.

OKO wpaść komuś w oko – Antkowi wpadła w oko wysoka blondynka o wyglądzie Szwedki, która była na tej samej pielgrzymce do Fatimy. OKOŃ stawać okoniem (komuś) – Pawlak został zwolniony z pracy, bo ciągle stawał okoniem kierownikowi.

num abrir e fechar de olhos // em menos tempo do que se pisca um olho – O Joãozinho comeu três hambúrgueres num abrir e fechar de olhos.

*meter-se a cara de alg. // dar no goto a alg. – Ao António meteu-se-lhe à cara uma loira alta com feições de sueca que ia na mesma romagem para Fátima.

bater o pé – O Pawlak foi despedido porque batia o pé com o gerente.

204 OKRUCHY okruchy z pańskiego stołu przen. – Kowalskiemu udawało się dostać okruchy z pańskiego stołu: inni jeździli w delegację do Stanów i do całej Europy, a on na Litwę i do Czech. OKULARY patrzeć na coś / widzieć coś przez różowe okulary przen. – Niepoprawny optymista, który patrzy na życie przez różowe okulary, doznaje przykrych niespodzianek. – Może lepiej być pesymistą? OLEJ mieć olej w głowie / więcej oleju w głowie! – Co ty robisz, po winie chcesz pić mleko?! Więcej oleju w głowie!

OLIWA dolewać oliwy do ognia przen. – Wszyscy krytykują biedną Wiśniewską i jeszcze na końcu ktoś dolewa oliwy do ognia, że ona niby zawsze spóźnia się do pracy…

OLIWA oliwa sprawiedliwa, zawsze na wierzch wypływa pow.

Dicionário idiomático polaco-português – O

migalhas secas – O Kowalski arranjava umas migalhas secas: outros partiam em viagem de serviço para os EUA e a Europa toda, ele ia para Lituânia ou República Checa.

ver qc [esp. tudo] cor-de-rosa // pintar de cor-de-rosa – Um otimista incorrigível que vê tudo cor-de-rosa só experimenta decepções. – Talvez seja melhor ser pessimista?

ter tento na bola fam. / mais tento na bola! – Que estás tu a fazer, queres beber leite depois do vinho? Mais tento na bola!

deitar achas para a fogueira – Todos a censurar a pobre Wisniewska, ainda no fim alguém deita achas para a fogueira a dizer que ela costuma chegar atrasada ao serviço…

*a verdade e o azeite vêm sempre ao de cima (d’água)

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – O

205

OŁTARZ iść do ołtarza przest. Ludzie dziś w Europie nie od razu idą do ołtarza i nawet prawo się do tego dostosowuje.

dar o nó fam. Na Europa de hoje as pessoas não dão logo o nó e até as leis vão se acomodando a isso.

OPAŁY być / znaleźć się w opałach – Czy znalazł się pan kiedyś w opałach, to znaczy w sytuacji zagrożenia życia? – Owszem. Raz na pustyni Atacama w Boliwii…

ter / passar um / o seu mau bocado – O senhor já passou um mau bocado, quer dizer a sua vida já esteve em perigo? – Sim, foi. Uma vez no deserto de Atacama na Bolívia…

ORZECH to twardy orzech do zgryzienia przen. Na wielu kierunkach studiów statystyka to twardy orzech do zgryzienia dla studentów. ORZECH twardy orzech do zgryzienia Partyzanci w górach to twardy orzech do zgryzienia dla sił rządowych. ORZEŁ orzeł czy reszka? – Mecz zaczyna się losowaniem połowy boiska: orzeł czy reszka? – pyta sędzia kapitana drużyny.

é um osso duro de roer Em vários cursos, a estatística é um osso duro de roer para os alunos.

(um osso) duro de roer Os guerrilhas na montanha são (um osso) duro(s) de roer para as tropas do governo.

cara ou coroa? – O jogo começa pela tiragem à sorte do lado do campo: cara ou coroa? – pergunta o árbitro a um dos capitães de equipa.

Dicionário idiomático polaco-português – O

206 OSIKA trząść się jak osika (ze strachu); zob. trząść się jak listek (LISTEK) – Mały schował się na strychu i teraz się trzęsie jak osika, że go tam znajdą i zbiją.

OSIOŁ być upartym jak osioł – To jest koń, ale uparty jak osioł. Jeśli nie zechce wozu ciągnąć, to nie pociągnie i cześć.

OSIOŁ harować / wkuwać jak dziki osioł – Biedna Krysia wkuwała jak dziki osioł przez cały semestr i tylko trójkę dostała. OSIOŁ osioł patentowany / przest. dardanelski – Nauczyciel nie ma prawa powiedzieć uczniowi: ty ośle patentowany, nawet gdy on na to zasłuży.

3

tremer como uma vara verde / como varas verdes // ter os pelos do cu irisados pop., *quem tem cu tem medo pop. – O miúdo escondeu-se no sótão e agora está a tremer como varas verdes, tem medo de ser apanhado e levar pancada.

ser teimoso como um burro – É um cavalo, mas é teimoso como um burro. Se não lhe der na gana para puxar o carro, não puxa e acabou.

trabalhar / estudar que nem uma fera – Coitada da Cristina estudou que nem uma fera durante todo o semestre e só levou “suficiente”.3

(ser um) asno quadrado – O professor não tem direito de chamar asno quadrado a um aluno, mesmo se ele merecesse.

W Portugalii ocenie dostatecznej („trójce”) odpowiada 10–13 w skali 1–20. – Em Portugal, notas entre 10 e 13 na escala de 20 valores correspondem a “suficiente”.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – O

207

OSIOŁ upierać się jak osioł – Marcin uparł się jak osioł, że stolicą Brazylii jest nadal Rio de Janeiro. Ma atlas z czasów króla Ćwieczka.

dar ao cilhão fig. – O Martinho deu ao cilhão e dizia que Rio de Janeiro permanece capital do Brasil. Tem um atlas do tempo dos Afonsinos.

OSOBA we własnej osobie – Halo! Źle słychać, cholerna komórka. To ty, Stefan? – We własnej osobie! – W tym oto domu w Toruniu sam car rosyjski Piotr I we własnej osobie spędził noc, gdy jechał do Holandii.

em carne e osso // em osso e carne – Está lá? Ouve-se mal, raio do telemóvel. És tu, Estévão? – Em carne e osso! – Nessa casa aí em Torun o czar da Rússia Pedro I em osso e carne passou uma noite na sua viagem aos Países Baixos.

OSTATNI wyzywać kogoś od ostatnich – Dzieci są okrutne – powiedziała Marysia. – W przedszkolu o byle co wyzywają się od ostatnich, i naprawdę nie są to niewinne określenia.

pôr / chamar nomes (feios) a alg. – As crianças são cruéis – disse a Maria. – No jardim infantil chamam-se nomes por dá cá aquela palha, e não são nomes inocentes.

OSTROŻNOŚĆ ostrożność nigdy nie zawadzi / ostrożności nigdy za wiele – Przed wyjściem do pracy matka zamyka drzwi na cztery spusty i włącza system alarmowy. – Ostrożności nigdy za wiele!

o seguro morreu de velho dito prov. – Antes de sair para o serviço a mãe fecha a porta a sete chaves e liga um sistema de segurança. – O seguro morreu de velho!

Dicionário idiomático polaco-português – O

208 OWCA czarna owca4 Szef kadr – A to pan Nowacki, nasza etatowa czarna owca, zawsze ma najmniej ubezpieczonych klientów.

OWOC zakazany owoc najlepiej smakuje pow. przen. – Chłopaczyska uczą się pić i palić, choć potem chorują. – Dlaczego zakazany owoc najlepiej smakuje, choćby był gorzki? – Od czasów Ewy, która podobno zerwała trzy kilo jabłek z zakazanego drzewa, zakazany owoc najlepiej smakuje, i to wszędzie na świecie. OWOCE zbierać owoce czegoś przen. Jedni wygrali wybory, a drudzy zbierają owoce zwycięstwa tych pierwszych.

4

ovelha ronhosa (do rebanho) // em todos os rebanhos há uma ovelha ronhosa Chefe do pessoal – Apresento-lhe o senhor Nowacki, nossa ovelha ronhosa de sempre, porque sempre arranja o mais pequeno número de segurados.

• a fruta proibida é a mais apetecida // fruto proibido, fruto apetecido – Os rapazolas aprendem a fumar e a beber, mesmo que depois se sintam mal. – Porqué é que a fruta proibida é a mais apetecida, mesmo que seja amarga? – Desde os tempos da Eva que, ao que parece, apanhou três quilos de maçãs na árvore proibida, fruto proibido tem sido fruto apetecido por todos os lados.

• colher os frutos Uns ganharam as eleições, outros colheram os frutos.

Ovelha ronhosa, nie ranhosa, co wyjaśnia Orlando Neves w swoim Dicionário de expressões correntes. Popełniłem i ja ten popularny w Portugalii błąd w moim Portugalsko-polskim słowniku frazeologicznym. Niech mnie dodatkowo usprawiedliwi fakt, że błędną wersję podają nawet niektóre portugalskie słowniki. (Ronhosa znaczy ‘parszywa’, a ranhosa – ‘zasmarkana’). – Ovelha ronhosa e não ranhosa: uma explicação encontra-se em Dicionário de expressões correntes de Orlando Neves. Na obra Dicionário idiomático português-polaco cometemos esse erro, muito frequente em Portugal, mesmo em vários dicionários de língua portuguesa.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – O

OZÓR chlapać / mleć / pot. mielić ozorem – Już po północy, a my nadal chlapiemy ozorem. Idziemy lulu! – Do roboty! Siedzicie tu, by popijać kawkę i mleć ozorem, a praca czeka.

209

dar à língua // bater o papo // dar ao badalo – Já passou da meia-noite, e nós aqui a darmos à língua. Vamos à deita! – Ao trabalho! Ficam aí sentados a tomar café e bater o papo, e o trabalho está por fazer.

P PACHNIEĆ źle / brzydko mi / … to pachnie; zob. BRZYDKO – Wszystkie prace pisemne zawierają te same błędy. Brzydko mi to pachnie. – Ktoś miał kiepską ściągę, a reszta spisała.

PADÓŁ na tym łez padole podn. przest. lub żart. Wszyscy ludzie żyjący na tym łez padole mają prawo do ludzkiego traktowania. PALCE maczać palce w czymś przen. – Nie wiadomo, kto jeszcze maczał palce w tym zamachu. PALCE patrzeć na coś przez palce Szef policji nowojorskiej zapowiedział, że policja nie będzie więcej patrzyła przez palce na drobne przestępstwa. „Zero tolerancji!” PALCE SV + że palce lizać

*estou / … a ver a coisa feia – Em todas as provas escritas há os mesmos erros. Estou a ver a coisa feia. – Alguém trouxe uma cábula que não prestava e os outros copiaram.

• neste vale de lágrimas // debaixo do Sol Todas as pessoas que vivem debaixo do Sol têm direito de serem tratados como seres humanos.

ajudar à missa // molhar a sua / … sopa / sopinha – No atentado não se sabe ainda quem mais ajudou à missa.

fechar os olhos a qc O chefe da polícia em Nova Iorque anunciou que a mesma deixaria de fechar os olhos a infrações. Chamou a isso “Tolerância zero!”

*abrir o apetite a um morto // (é)

PHILOLOGICA WRATISLAVIENSIA: STUDIA IBERICA ET LATINOAMERICANA II

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – P

– Mniam, twoja zupka jest, że palce lizać! – Polskie truskawki są słodkie, palce lizać! Te z południa Europy bywają piękne, ale do niczego w smaku. – Nasz kolega wyjechał do Gwinei i pisze, że tam jedzenie, że palce lizać! PALEC daj /… mu /… palec, zechce całą rękę pow. – Ze studentami nie przechodź na „ty”. – Dlaczego? – Daj im palec, zechcą całą rękę. PALEC kłaść / dok. położyć palec na ustach – Ściany mają uszy – szepnął mój przyjaciel i położył palec na ustach. PALEC nie pchaj palca między drzwi; zob. gdzie drwa rąbią, tam wióry lecą (DRWA)

211

de água na boca // SV + que até lambes os beiços // *ser de lambelhe o dedo // *ser um pitéu // ser de trás da orelha [+ gesto de puxar uma orelha] // é daqui, da ponta fina – Miam-miam, a tua sopinha até abria apetite a um morto! – Morangos da Polônia são doces, de trás da orelha! Os do sul da Europa às vezes têm bom aspeto, mas não sabem a nada. – O nosso amigo foi para Guiné e escreve-nos que a comida é que até lambes os beiços!

*dar-lhe o pé, toma (logo) a mão – Não sejas amigo de “tu” com alunos. – Porquê? – A dar-lhes o pé, tomam logo a mão.

pôr um dedo nos lábios – As paredes têm ouvidos – murmurou meu amigo e pôs um dedo nos lábios.

212 PALEC nie ruszyć palcem (w bucie) przen. Nikt nie ruszył palcem, aby bronić kolegi. I to w związku o nazwie „Solidarność!”

PALEC nie trzymać palca w buzi przen. – Nie trzymam palca w buzi. Wiem, że choć obietnic należy dotrzymywać, mało kto tak robi. – Musisz pytać, czy mamusia pozwoli? Przecież masz już dwadzieścia lat, palca w buzi nie trzymasz! PALEC owijać sobie kogoś wokół palca Wnuki z łatwością owiną sobie dziadków wokół palca. Z rodzicami to co innego. – Chcesz, by ci ojciec kupił ten motocykl? Musisz jakoś go sobie owinąć wokół palca. PALEC palcem (w bucie) nie kiwnąć / nie ruszyć (w czyjejś obronie / sprawie); zob. bąki zbijać (BĄKI) // pierdzieć w stołek (STOŁEK) – Heniek potrafi przyjść do biura i

Dicionário idiomático polaco-português – P

não levantar dedo Ninguém levantou dedo para defender o camarada. Isso no sindicato que se chama “Solidariedade!”

já não usar calções // ser maior e vacinado brinc. – Já não uso calções. Se que, apesar de que o prometido ser devido, poucas pessoas cumprem as suas promessas. – Precisas de pedir licença à tua mãezinha? Pois já tens vinte anos, és maior e vacinado!

levar alg. à bebida // dar água de cu lavado a alg. // pôr alg. como um veludo Os netos levam os seus avôs à bebida com facilidade. Com os pais já é outra loiça. – Se quiseres que o pai te compre a mota, tens que lhe dar água de cu lavado.

não levantar dedo // estar de costas direitas // estar de mãos no regaço // não mexer uma palha / um dedo (por alg.) – O Henrique é capaz de vir ao

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – P

przez osiem godzin palcem w bucie nie kiwnąć. – Wyrzucili chłopaka ze szkoły i nikt palcem w bucie nie ruszył w jego obronie. PALEC wyssany z palca Rzecznik rządu zdementował wiadomości o dymisji pani minister zdrowia. Powiedział, że są one wyssane z palca. PALIĆ SIĘ nie pali się! – Szybko, idziemy, zbieraj się, bo się spóźnimy! – Spokojnie, nie pali się! – Pani profesor, a na kiedy jest to wypracowanie o klasach społecznych w „Lalce”? – No, nie pali się, powiedzmy, że na poniedziałek za dwa tygodnie.

PALUSZKI chodzić na paluszkach wokół kogoś Rozpieszczony chłopak strasznie, w domu wszyscy na paluszkach wokół niego chodzą. PALUSZKI (w)chodzić na paluszkach Gdy ojciec już spał, córka

213

serviço e estar de mãos no regaço durante oito horas. – Expulsaram o rapaz do colégio e ninguém mexeu uma palha por ele.

todo inventado O porta-voz do governo desmentiu boatos quanto à demissão da ministra da saúde. Chamou-lhes todos inventados.

não me / … está a casa a arder! // *largos dias têm cem anos – Vamos, rápido, despacha-te, senão chegamos atrasados! – Calma, não me está a casa a arder! – Ó senhora doutora, para quando temos que escrever a composição sobre as classes sociais em “A Boneca”? – Largos dias têm cem anos, digamos que é para a segunda em quinze dias.

andar nas palminhas com alg. O rapaz está muito (a)mimado, lá em casa todos andam nas palminhas com ele.

(entrar) com pés de ladrão Quando o pai já estava

214 wchodziła na paluszkach do jego pokoju, zdejmowała mu okulary i gasiła lampę.

Dicionário idiomático polaco-português – P

adormecido, a filha costumava entrar no quarto com pés de ladrão, tirar-lhe os óculos e apagar a lâmpada.

PAŁA przeginać pałę – Chłopcy przegięli pałę: nie tylko poszli na wagary, ale pokazali nauczycielce podrobione usprawiedliwienie, niby od ojca.

forçar a nota – Os rapazes forçaram a nota: não só fizeram gazeta, mas apresentaram à professora uma justificação falsa como escrita pelo pai.

PAMIĘĆ jeśli mnie pamięć nie myli – Manoel de Oliveira urodził się, jeśli mnie pamięć nie myli, w 1908 roku, jest więc najstarszym filmowcem na świecie.

salvo erro // se não me engano – Manoel de Oliveira nasceu, salvo erro, em 1908, é então o realizador de cinema com mais idade no mundo.

PAMIĘĆ mieć kurzą pamięć Partie liczą na to, że wyborcy mają kurzą pamięć, no i mają rację.

PAMIĘĆ znać coś na pamięć Portugaliści znają niejedną strofę „Luzytańczyków” na pamięć.

PAN (BÓG) świeć Panie nad jego / jej duszą! pow. – Siostra Doroty, świeć Panie nad

ter memória de grilo Os partidos contam com que o eleitorado tenha memória de grilo, e nisto têm razão.

conhecer qc de cor (e salteado) Os portugalistas conhecem não poucas estâncias dos “Lusíadas” de cor e salteado.

Deus lhe fale na alma! // Deus lhe tenha a alma em descanso // o Senhor o / a tenha em glória – A irmã da Doroteia, Deus lhe fale

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – P

jej duszą, umarła na raka, czterdzieści lat miała, biedaczka. – Matka Pawła, świeć Panie nad jej duszą, to była święta kobieta, aż trudno uwierzyć, że takiego łajdaka urodziła. PAN być panem sytuacji – W tamtym regionie Chiny są panem sytuacji. No, bo kto im podskoczy? PAN jaki pan, taki kram pow. PAN BÓG broń nas Panie Boże przed kimś / czymś! – Partia Postępu miałaby wygrać wybory? Broń nas Panie Boże przed czymś takim! PAN BÓG człowiek strzela, Pan Bóg kule nosi przysł. – Miałem zarobić za książkę kupę pieniędzy i kupić nowy dom. Ale wydawca zbankrutował. „Człowiek strzela, Pan Bóg kule nosi”. PAN BÓG jak u Pana Boga za piecem

215

na alma, morreu de cancro com quarenta anos de idade, coitadinha. – A mãe do Paulo, o Senhor a tenha em glória, foi uma santa mulher, até custa crer que lhe saiu um sacana destes.

dar cartas fig. – Naquela região quem dá cartas é a China. Quem lhe come a pinha?

casa de pais, escola de filhos

Deus nos acuda! – O Partido do Progresso é capaz de ganhar as eleições? Era uma coisa que Deus nos acuda!

se o homem põe, Deus dispõe – Estive para ganhar rios de dinheiro com esse livro. Mas o meu editor faliu. “Se o homem põe, Deus dispõe”.

*feliz como um lagarto

216 – Mieszkam tu sobie na wsi jak u Pana Boga za piecem. Nie pójdę do miasta, koniec, kropka! – powiedziała nasza cioteczna babka. PAN BÓG kto rano wstaje, temu Pan Bóg daje przysł.; zob. RANO

PAN BÓG Panu Bogu świeczkę, a diabłu ogarek pow.

Nowa dyrektorka szkoły nie chce kłótni ani z dziećmi, ani z rodzicami, ani z nauczycielami. „Panu Bogu świeczkę, a diabłu ogarek”. PAN BÓG strzeżonego Pan Bóg strzeże pow.; zob. STRZEŻONY

– U drzwi wejściowych zamontujcie dwa zamki. Strzeżonego Pan Bóg strzeże. – Cholera, wynieśli mi rzeczy z domu. – A jak weszli? – No, zapomniałem zamknąć drzwi na klucz. – Cóż, strzeżonego Pan Bóg strzeże.

Dicionário idiomático polaco-português – P

– Vivo aqui no campo feliz como um lagarto. Não me mudo para a cidade, fim do capítulo! – disse a tia-avó.

Deitar cedo e cedo erguer dá saúde e faz crescer // Deus ajuda quem cedo madruga

*agradar a gregos e troianos lit. // *jogar com (um) pau de dois bicos // jogar em dois tabuleiros // *trabalhar a dois carrinhos // *(fazer) dominó para os dois lados A nova diretoria do colégio não quer zangas com ninguém, nem com alunos, nem com os pais, nem com os professores. “Quer agradar a gregos e troianos”.

ajuda-te que Deus te ajude // *quem o seu não guarda o diabo lho leva pop. // homem prevenido vale por dois // Deus é bom trabalhador, mas gosta que o ajudem – Na porta principal ponham duas fechaduras. “Ajuda-te que Deus te ajude”. – Porra, assaltaram-me a casa. – Como é que entraram? – Esqueci-me de fechar a porta à chave. – Nada a fazer, quem o seu não guarda o diabo lho leva.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – P

PAN BRAT być z kimś za pan brat przest. W Unii Europejskiej dawni wrogowie, jak Polacy i Niemcy, są ze sobą za pan brat, aż dziw bierze.

PANEWKA spalić na panewce Projekt spalił na panewce z powodu braku funduszy. A w teorii wszystko miało iść jak po maśle!

PAPIER przelać coś na papier – Rewolucja Goździków i następne półtora roku pasjonującej historii Portugalii – wszystko to przeżył profesor Freitas do Amaral i przelał na papier.1

PAPIEŻ być bardziej katolickim od papieża Proboszcz wiejski jest bardziej katolicki od papieża, a chłopi robią to, co on każe. PAPUGA powtarzać jak papuga

1

217

dar-se como Deus com os anjos // ser unha com carne Na União Europeia inimigos de antigamente, como polacos e alemães, dão-se como Deus com os anjos, é de estranhar o facto.

ir-se por / pela / de água abaixo O projeto foi-se por água abaixo por causa de falta de fundos. E em teoria tudo andava às mil maravilhas!

contar qc em letra redonda – A Revolução dos cravos e os dezoito meses a seguir da história emocionante de Portugal foram vividos e contados em letra redonda pelo Professor Freitas do Amaral.

• ser mais papista que o papa Um cura na aldeia é mais papista que o papa, e os camponeses fazem tudo o que ele mandar.

ser [esp. não sou…] relógio de repetição // **sempre o mesmo para variar iron.

W książce / No livro O Antigo Regime e a Revolução. Memórias políticas (1941– 1975).

218 – Powtórz ten kawał, bo nie dosłyszałem. – Nie będę powtarzał jak papuga. – Jasio, nie powtarzaj jak papuga co ci podpowiadają. Nie możesz sam trochę pomyśleć?

PAPUŻKI papużki nierozłączki [dwie osoby zawsze razem chodzące]

PARA nie puszczać pary z ust / posp. z gęby// ani pary z ust!; zob. gębę na kłódkę! (GĘBA) – No i nauczycielka pyta „Kto napisał na tablicy to brzydkie słowo?” Ale nikt nie puścił pary z ust. W śledztwie próbowano go podejść przy pomocy podchwytliwych pytań, ale Karol pary z ust nie puścił i nikogo nie wydał. PARA para poszła w gwizdek pow. iron. Z dwóch milionów dolarów pomocy ONZ dla ofiar powodzi połowa to para, która poszła w gwizdek, czyli biurokracja zjadła milion.

Dicionário idiomático polaco-português – P

– Repete a piada que não ouvi bem. – Sempre o mesmo para variar… – Ó João, não sejas relógio de repetição que só ouve o espírito santo de orelha. Não consegues pensar por conta própria?

Cocó, Ranheta e Facada (os três da vida airada) brinc. // sagrada família [três pessoas a andarem sempre juntas] irón.

não dizer uma nem duas [palavras] // fechar-se em copas E a mestra a perguntar: Quem escreveu essa asneira no quadro? Mas ninguém disse uma nem duas. No inquérito experimentaram surpreendê-lo com perguntas manhosas, mas o Carlos fechou-se em copas e não entregou ninguém.

**grande gabador, pequeno fazedor // **são mais as vozes do que as nozes rifão Dos dois milhões de dólares da ajuda da ONU para vítimas das cheias, a burocracia comeu metade. Pode-se dizer sobre a ONU: grande gabador, pequeno fazedor.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – P

PARA zasuwać pełną parą / coś idzie pełną parą; zob. iść / pracować na pełnych obrotach (OBROTY) – A my zasuwamy pełną parą, by zdążyć na metro, by zdążyć na samolot… PARADA włazić komuś w paradę; zob. mieszać komuś szyki (SZYKI) – Panie, ja tu jestem przewodnikiem, a pan jest turystą i proszę mi nie włazić w paradę ze swoimi mądrościami – zganił brata pilot.

PARASOL parasol noś i przy pogodzie pow. PAS zaciskać pasa przen. – Jeśli będziemy zaciskać pasa przez następny rok, na wakacje pojedziemy na Wyspy Kanaryjskie. PASOWAĆ pasować jak ulał – I co, kupiliście Andrzejowi ubranie? – Kupiliśmy, pasuje na chłopaka jak ulał.

219

ir / … a toda a mecha

– Corremos aqui a toda a mecha para apanharmos o metro para apanharmos o avião…

meter as manápulas no prato do doce fig. – Ó senhor, aqui quem é guia sou eu, o senhor não passa de um turista e não meta as manápulas no prato do doce a contar o que sabe – o guia censurou o meu irmão.

quem vai ao mar, prepara-se em terra

• apertar o cinto // cortar as despesas – Se apertarmos o cinto no ano que vem, vamos passar as próximas férias nas Ilhas Canárias.

ajustar-se-lhe como uma luva / que nem uma luva – Então, compraram o fato para o André? – Compramos, e ajusta-se ao rapaz como uma luva.

Dicionário idiomático polaco-português – P

220 Słowa poety, „Nie bądź bezpieczny, poeta pamięta!”, 2 pasują jak ulał do wojskowych dyktatorów.

PATRZEĆ jak się patrzy wyr. przym. przysł. – No tak, TGV to jest pociąg jak się patrzy. Kiedy dotrze i do nas? Na razie mamy ciuchcie. To rozumiem, to jest spec jak się patrzy! W pięć minut telewizor mi naprawił. PATRZEĆ patrzcie go / ją / ich! – Patrzcie ją! Niby taka mała dziewczynka, a jaka odważna!

O verso do poeta, “Não sejas imune, o poeta não esquece”, assentam-se que nem uma luva aos ditadores militares.

de mão cheia // de alto lá com ele / ela! – Pois é, o TGV é comboio de mão cheia. Quando chegará até aqui? Por enquanto temos mariasfumaças. Isso sim, é um perito de alto lá com ele! Em cinco minutos consertou a minha televisão.

olha, quem fala! – Olha, quem fala! Ai de uma menina tão pequenina, mas tão ousada!

PAWIE PIÓRKA stroić się w pawie piórka – Nowakowie lubią się stroić w pawie piórka, rozpowiadają, że mają dom z ogrodem i basenem, ale to wszystko nieprawda.

• enfeitar-se com penas de pavão – Os Nowak gostam de se enfeitar com penas de pavão, andam a contar que têm casa com quintal e piscina, mas é tudo mentira.

PAZNOKIEĆ za paznokciem się zmieści – Japończyk jak to Japończyk, wyjął aparat, taki co to za paznokciem się zmieści, i wszystko sfotografował.

cabe na cova de um dente – O japonês fez como eles fazem, tirou uma máquina daquelas que cabem na cova de um dente e tirou fotos de tudo.

2

Cytat Czesława Miłosza (1911–2004) – Citação de Czesław Miłosz.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – P

PAZUR mieć / pokazać lwi pazur // (widać / poznać czyjś) lwi pazur Nowy trener Lecha od razu pokazał lwi pazur. Bez niego drużyna nie weszłaby do Ligi Mistrzów. A ten obraz to „Polowanie” Goyi, już tutaj widać lwi pazur geniusza.

PAZURY pokaz(yw)ać pazury przen. Nowy szef dopiero co przyszedł, a już pokazuje pazury. Grozi sankcjami za byle przewinienie.

PĄCZEK żyć sobie jak pączek w maśle Gdyby nie hiszpański sędzia Garzon, były dyktator Chile gen. Pinochet żyłby sobie jak pączek w maśle nie niepokojony przez nikogo. PCHŁA taka pchła, a się rzuca! pow. pot. – Ma toto ledwie dwanaście lat, a chce się bić! – No właśnie, taka pchła, a się rzuca! PECH ja to mam pecha! – Przed obroną pracy

221

*ter garra // pelo dedo se conhece o gigante dito O novo treinador do Lech logo teve garra. Se não fosse ele, a equipa não entrava na Liga dos Campeões. Eis o quadro do Goya, “A Caça”, nele já pelo dedo se conhece o gigante.

mostrar os dentes O novo chefe mal chegou e já anda a mostrar os dentes. Ameaça-nos com sanções por dá cá aquela palha.

(estar / viver) como rato no queijo Se não fosse o juiz Garzón, da Espanha, o ex-ditador chileno general Pinochet vivia como rato no queijo sem ser incomodado por ninguém.

já a formiga tem catarro! – O coisinho só tem doze anos e salta a terreiro! – Pois é, já a formiga tem catarro!

isto só a mim! – Antes de defender a sua tese de

222

Dicionário idiomático polaco-português – P

magisterskiej Jurek wszedł do jakiegoś baru na śniadanie i oblał sobie spodnie kawą z mlekiem. – Ja to mam zawsze pecha! – jęknął.

mestrado o Jorge entrou num bar para tomar o pequeno almoço e deixou cair café com leite nas calças. – Isto só a mim! – gemeu.

PERŁY rzucać perły przed wieprze przen. bibl. Pieśniarka powiedziała, że w barach śpiewać nie będzie, bo to jakby rzucał perły przed wieprze.

• deitar pérolas a porcos // **é manteiga em nariz de cão A cancionista disse que não cantaria em bares, que isso é deitar pérolas a porcos.

PERZYNA obracać co w perzynę Zdobywcy posuwali się naprzód, obracając w perzynę opuszczone przez mieszkańców miasta i niszcząc zasiewy.

meter qc a ferro e fogo Os conquistadores avançaram, metendo a ferro e fogo cidades abandonadas pelos seus moradores e estragando sementeiras.

PESTKA być zalanym w pestkę – Kowalski co wieczór jest zalany w pestkę, a żona czeka na niego z wałkiem do ciasta w ręce.

andar a cair / a marcar passo – Kowalski anda a cair todas as noites e a mulher dele espera por ele com o rolo de pastel na mão.

PESTKA to dla mnie / … pestka! pow.; zob. (to dla mnie /…) małe piwo (PIWO) – Naprawdę dasz radę zjeść czterdzieści pierogów z serem? – To dla mnie pestka! PEWNIAK iść na pewniaka

para mim / … é canja! – Consegues mesmo comer quarenta pastelinhos de queijo? – Para mim é canja!

• ir pelo seguro

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – P

Stefan wyemigrował do Francji, ale nie szukał pracy, szedł na pewniaka, bo jakiś jego krewniak miał pod Paryżem warsztat samochodowy. PĘPEK uważać się za pępek świata Każdy dobry piłkarz uważa się za pępek świata. Przez to Beckham nie strzelił karnego w Lizbonie.

PIACH pójść do piachu; zob. ziemię gryźć (ZIEMIA) – Panie poruczniku, cały pluton n-pla [nieprzyjaciela] poszedł do piachu! PIANA bicie piany – Na zebraniu w pokoju nauczycielskim znowu to, co zawsze „bicie piany” – zrzędził matematyk. PIASEK sypać komuś piasek / piaskiem w oczy przen. – Nie syp mi tu piaskiem w oczy, dobrze wiem, że pojechałeś do Zakopanego z tą dziewczyną z pracy.

223

O Stefan emigrou para França, mas não teve de procurar emprego, porque algum seu parente tinha uma oficina mecânica nos arredores de Paris.

• julgar-se o umbigo do mundo Um bom jogador de futebol julgase o umbigo do mundo. Foi por isso que o Beckham não meteu um pênalti em Lisboa.

ir para o galheiro – Ó meu tenente, todo o pelotão do inimigo foi para o galheiro!

palavras da boca para fora // muita palha e pouco grão – Na reunião na sala dos professores foi o costume “muita palha e pouco grão” – resmungou o da matemática.

• pôr / lançar poeira nos olhos de alg. – Deixa-te de me pôr poeira nos olhos, sei bem que foste para Zakopane com essa rapariga do serviço.

224 PIĄTE rozumieć piąte przez dziesiąte Na statystyce studenci rozumieją piąte przez dziesiąte, a i to nie wszyscy.

Dicionário idiomático polaco-português – P

apanhar bonés // arranhar umas coisas Na estatística os alunos só apanham bonés, e nem todos.

PIEC z niejednego pieca chleb jeść przen. Po 13. grudnia 1981 Wiktor wyemigrował do Ameryki; przez dwadzieścia lat z niejednego pieca chleb jadł.

aprender com que farinhas se faz o pão // ter a escola toda Depois de 13 de Dezembro de 1981 o Vítor emigrou para América: durante vinte anos aprendeu com que farinhas se faz(ia) o pão.

PIECZENIE upiec dwie pieczenie na jednym ogniu Jurek wyjechał do Warszawy na delegację, a przy okazji zwiedzi Zamek Królewski. W ten sposób upiecze dwie pieczenie na jednym ogniu.

matar dois coelhos de uma cajadada // comer a dois carrinhos O Jorge foi para Varsóvia numa viagem de serviço a vai aproveitar para ver o Castelo dos Reis. Assim mata dois coelhos de uma cajadada.

PIEKŁO kto daje i odbiera, ten się w piekle poniewiera przysł. rym. – Przydałby mi się ten długopis, który ci dałem, a ty go nie używasz. – Kto daje i odbiera, ten się w piekle poniewiera. PIEKŁO robić (komuś) w domu piekło Mąż Ewy robi jej w domu piekło; twierdzi, że ona za dużo pieniędzy na stroje wydaje.

• quem dá e tira vai para o inferno – Dava-me jeito a esferográfica que te ofereci, pois tu não a usas. – Quem dá e tira vai para o inferno.

meter a alma no inferno a alg. O marido da Eva mete-lhe a alma no inferno // ele diz que ela gasta muito dinheiro para vestidos.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – P

225

PIEKŁO w piekle się smażyć – To jak to jest z tym mordercą, żyje czy nie? – Mam nadzieję, że się w piekle smaży – odpowiedziałem żonie.

ferver na caldeira de Pêro Botelho – Ora o assassino, ele está vivo ou já morreu? – Espero que esteja a ferver na caldeira de Pêro Botelho – respondi à mulher.

PIELUCHY wyrastać z pieluch – Jak to, Jasiu, siusiasz w spodnie?! A myślałam, że wyrosłeś z pieluch!

• deixar os cueiros – E então, ó João, tu estás a fazer xixi nas calças? E eu pensava que tu tenhas deixado os cueiros!

PIENIĄDZ pieniądz nie śmierdzi pow. (Pecunia non olet łac.) – Czym się pańska firma zajmuje? – Wywozem śmieci. Pieniądz nie śmierdzi.

Negro é o carvoeiro, branco é o seu dinheiro – Que faz a sua empresa? – Transporte de lixo. Negro é o carvoeiro, branco é o seu dinheiro.

PIENIĄDZ(E) (kupować coś) za psi(e) pieniądz(e) – Jaki ładny sweterek! – Dzięki, kupiłam go w lumpeksie za psie pieniądze. PIENIĄDZE pieniądze szczęścia nie dają pow. – Znałem Japończyka, który mawiał: pieniądze szczęścia nie dają, ale szczęściu pomagają. Czyżby to była japońska wersja maksymy?

*(ser) um ovo por um real – Que camisola tão bonita! – Obrigada, tirei-a na revenda, foi um ovo por um real.

o dinheiro não é a base da felicidade – Conheci um japonês que costumava dizer: o dinheiro não é a base da felicidade, mas ajuda-a. Será a variante japonesa do adágio?

226 PIENIĄDZE wyrzucać pieniądze w błoto przen. – Kupować towary tej firmy to tyle, co wyrzucać pieniądze w błoto – mawiał wuj Stanisław. PIENIĄŻKI pieniążki na stół! – Jaki tam czek, jaka karta kredytowa! Pieniążki na stół, to są karty, a nie centrum handlowe!

PIENIEK mieć z kimś na pieńku – Jeśli jeszcze raz przeczytasz list do mnie adresowany, będziesz miał ze mną na pieńku. PIEŃ by głuchym jak pień – Nie słyszałeś dzwonka? – Nie. – To chyba jesteś głuchy jak pień. – Dziadek jest głuchy jak pień, to prawda, ale czyta z ruchu warg. – Musisz więc mówić, stojąc twarzą do niego. PIEPRZ mieć pieprz / dostać pieprzu w tyłku posp.

Dicionário idiomático polaco-português – P

deitar dinheiro pela janela fora // poupar na farinha e gastar no farelo [diz-se quando não se tem muito] – Comprar produtos deles é deitar dinheiro pela janela fora – dizia o tio Estanislau.

é pagar e não bufar // pague e não bufe // pagaté e non bufaté brinc. – Qual cheque, qual cartão Multibanco! É pagar e não bufar, isto é jogo de cartas e nenhum centro comercial!

ficar a contas com alg. / qc – Se voltares a ler uma carta minha, ficas a contas comigo.

*ter de levar os ouvidos ao ferreiro brinc. // surdo como uma porta – Não ouviste tocar a campainha? – Não ouvi. – Pois tens de levar os ouvidos ao ferreiro. – O avô é surdo como uma porta, é verdade, mas sabe ler nos lábios da gente. – Tens que lhe falar com o teu rosto virado para ele.

estar com o fogo no rabo // *chegar-se a alg. o fogo no rabo // levar fogo ao rabo / no rabo

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – P

– Chłopak miał pieprz w tyłku, biegł jak wariat, przewrócił się i złamał nogę. – A mój siostrzeniec nagle dostał pieprzu w tyłku, pognał na dworzec i wyjechał… PIEPRZ uciekać, gdzie pieprz rośnie – Chciałem zrobić zdjęcie, wyjąłem aparat, ale lis uciekł gdzie pieprz rośnie. PIERNIK co ma piernik do wiatraka? pow. żart.; zob. gdzie Rzym, gdzie Krym? (RZYM) – Jutro jadę na wieś do dziadków. – Jutro są urodziny Doroty. – Co ma piernik do wiatraka? Nie zostałem zaproszony.

PIERNIK stary piernik

227

– O rapaz estava com o fogo no rabo, correu que nem um maluco, caiu e partiu uma perna. – E ao meu sobrinho chegou-selhe o fogo no rabo, largou à estação e partiu…

dar às de Vila-Diogo elipt. // fugir a sete pés – Quis tirar uma foto, tirei a máquina, mas a raposa deu às de Vila-Diogo.

que tem a ver o cu com as calças? fam. – Amanhã vou para o campo, para ter com os meus avós. – Amanhã é a festa da Doroteia. – Que tem a ver o cu com as calças? A mim não me convidaram.

– Myślałam, że dziadek to stary piernik, a on wdrapał się na szczyt przed nami.

um chinelo velho [pode ser mulher!] – Pensava que o avô era um chinelo velho e ele subiu ao pico antes de nós.

PIERSI bić się w piersi przen. Minister będzie musiał bić się w piersi przed Sejmem w imieniu rządu, że ten nie przygotował na czas projektu ustawy.

bater no peito O ministro deverá bater no peito diante da Assembleia em nome do governo por não ter preparado o projeto da lei no tempo devido.

Dicionário idiomático polaco-português – P

228 Redaktor prognozy pogody bił się w piersi, bo zapowiedział piękny weekend, a lało jak z cebra.

PIERZE pierze poleci pow. – Złapię cię, łobuzie, jeszcze raz na kradzieży jabłek, to zobaczysz, pierze poleci! PIES a potem, pies z kotem pow. rym. – Więc kupisz mi te kolczyki? – Potem. – A potem, pies z kotem. Chcę teraz.

O redator do boletim meteorológico bateu no peito, porque tinha anunciado um belo fim de semana, e no entanto chovia a cântaros.

vai tudo raso – Apanho-te outra vez a roubares minhas maçãs, seu maroto, vais ver, vai tudo raso!

depois, morreram as vacas e ficaram os bois – Pois compras-me esses brincos? – Depois. – Depois, morreram as vacas e ficaram os bois. Quero-os agora mesmo.

PIES być pies3 na coś – Bratanek Józefa jest straszny pies na ciastka, czekoladę i w ogóle słodycze. I wcale nie jest gruby.

ser um cão a + inf. – O sobrinho do José é um cão a comer bolos, chocolate e doces em geral. E não é nada gordo.

PIES czuć się jak zbity pies – Nad Zatoką Gwinejską marynarze czuli się jak zbite psy. Mówili, że klimat ich zmógł.

sofrer como um cão (escorraçado) – No Golfo da Guiné os marinheiros sofreram como um cão escorraçado. Diziam-se apanhados pelo clima.

3

Sic!

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – P

PIES kto chce psa uderzyć, kij znajdzie przysł. PIES łgać jak pies przest.

PIES nie dla psa kiełbasa (nie dla kota kiszka, nie dla fryzjera panna Franciszka) przest. żart. rym.; zob. KIEŁBASA – Adam chciałby zostać kierownikiem, gdy stary odejdzie. – Eee, nie dla psa kiełbasa. – A ta twoja kuzynka ma jakiegoś chłopaka? – Nie myśl o niej, nie dla psa kiełbasa! PIES ni pies, ni wydra (coś na kształt świdra) – Ten sweter to ni pies, ni wydra. Ani te rękawy długie, ani krótkie.

PIES pies, co dużo szczeka, nie gryzie przysł.; zob. krowa, co dużo ryczy, mało mleka daje (KROWA)

229

Quem não pode com o patrão, vinga-se no cão

• mentir como um cão / cachorro // mentir com todos os dentes // meter água

galinha tenra não é para todo o dente // não é para o(s) teu(s) / … dentes – O Adão queria ser gerente, quando o velho partir. – Iih, galinha tenra não é para todo o dente. – Essa tua prima já tem um namorado? – Não penses nela, não é para o teu dente!

não é carne nem peixe // nem tanto ao mar nem tanto à terra – Este pulôver não é carne nem peixe. As mangas não são longas nem curtas.

• cão que ladra não morde

230 – Typowy pies, co dużo szczeka a nie gryzie, to nasz szef. Krzyczy, wrzeszczy, ale w końcu jest nieszkodliwy. PIES pies z kulawą nogą tu nie przychodzi / nie zagląda pow. – W pobliskim centrum handlowym „Plaza” jest mnóstwo barów, więc do starej knajpki pies z kulawą nogą nie zagląda. Szkoda! PIES (coś jest) pod psem – Od końca kwietnia – pogoda pod psem. PIES rzucać się na coś jak pies na kość [zwł. jedzenie] – Wydaje się, że to wyższe sfery, a rzucają się na żarcie jak psy na kość. PIES służyć (komuś) wiernie jak pies Służąca służyła państwu wiernie jak pies, a i tak oddali ją do domu starców. PIES (tfu,) na psa urok!; zob. UROK – O rany, czarny kot! Na psa urok!

Dicionário idiomático polaco-português – P

– Um bom exemplo de cão que ladra, mas não morde, é o nosso patrão. Sempre a gritar, a berrar, mas no fim de contas é inofensivo.

*estar às moscas – No próximo centro comercial “Plaza” há um mar de bares, pois a velha tasca está às moscas. É pena!

• abaixo de cão – Desde finais de Abril – o tempo abaixo de cão.

*ser gente de três ao prato – Parecem pessoas da alta, mas é tudo gente de três ao prato.

fazer de cão A empregada fazia de cão ao pé dos donos, e mesmo assim meteram-na num lar de idosos.

cruzes, canhoto / demônio! – Ora gaita, um gato preto! Cruzes, canhoto!

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – P

PIES to tu jest pies pogrzebany! pow. – Wrócę we wtorek rano. – Dlaczego dopiero we wtorek? – W drodze powrotnej wpadnę do Katowic do Magdy. – A, to tu jest pies pogrzebany! PIES to się psu na budę nie zda pow. – U nas nie kupisz baterii do takiej komórki. Wydałeś pieniądze i teraz to się psu na budę nie zda.

PIES wierny jak pies – W krajach arabskich mówi się „wierny jak żona” w znaczeniu „wierny jak pies”. – Ale dlaczego Europejczycy się śmieją, gdy to słyszą? PIES ktoś (jest / chodzi) zły / wściekły jak pies – Sąsiad, ten z parteru, chodzi wściekły jak pies. Klnie pod nosem, nikogo nie przywita, a nawet nie odpowie na przywitanie. – Co go ugryzło?

231

aqui há gato! // é por aí que vai o gato às filhós // aí é que bate o ponto // aí / agora é que a porca torce o rabo – Volto na terça de manhã. – Porquê só na terça? – No regresso passo por Katowice para ter com a Madalena. – Ah, é por aí que vai o gato às filhós!

não se aduba o caldo com qc – Cá não encontras pilhas para um telemóvel como esse. Gastaste dinheiro e não se aduba o caldo com ele.

• fiel como um cão – Nos países árabes diz-se “fiel como a mulher” no sentido de “fiel como um cão”. – Mas porquê é que os europeus riem a ouvir isso?

(ser) mau como a pedra – O vizinho, o do rés do chão, anda mau como a pedra. Sempre a grunhir palavrões, nunca nos dá bom dia nem responde às boas vindas. – Que bicho lhe mordeu?

232 PIES żyć jak pies z kotem / żyć (z sobą) jak pies z kotem – W dowcipach jest zawsze tak, że teściowa i synowa żyją jak pies z kotem. – Tam u nich w domu teściowa i zięć żyją z sobą jak pies z kotem, jak w najbardziej trywialnym dowcipie. PIESEK francuski piesek przen. – Chudziutkie to takie, delikatne, chucherko, francuski piesek, niczego zjeść nie może…

PIETRUSZKA grać o pietruszkę – Jutrzejszy mecz będzie grą o pietruszkę. Ktokolwiek wygra, do finału wchodzi Benfica. PIETRUSZKA siać pietruszkę przen. – Jadzia siała pietruszkę na balu od godziny, wreszcie przyszedł elegancki młodzieniec: „Tańczy pani?” PIĘĆ ni w pięć, ni w dziewięć; zob. ni przypiął, ni przyłatał (PRZYPIĄĆ) // ni stąd, ni zowąd (STĄD) – Rozmawialiśmy o ochronie

Dicionário idiomático polaco-português – P

ser o cão e o gato / *dar-se como o cão e o gato – Nas piadas que se contam, a sogra e a nora são sempre o cão e o gato. – Lá em casa a sogra e o genro dão-se como o cão e o gato, é como numa piada das mais vulgares.

planta de estufa fig. – Pois é um ser magrinho, macilento e frágil, uma planta de estufa, nem pode comer como gente…

jogar a leite de pomba – A partida de amanhã é jogar a leite de pomba. Seja quem for a ganhar, é o Benfica que vai à final.

beber chá de cadeira brinc. – Jadzia estava a beber chá de cadeira há uma hora, enfim veio um jovem elegante: “A menina dança?”

sem relho nem trambelho fig., pop.

– Estávamos a falar da proteção do

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – P

środowiska, o wilkach i bobrach, a tu Karol odezwał się ni w pięć ni w dziewięć, że benzyna podrożeje. PIĘKNE odpłacić komuś pięknym za nadobne; zob. odpłacić komuś tą samą monetą (MONETA) – Nie pomogliście mi, gdy byłem w potrzebie, a teraz wam odpłacę pięknym za nadobne.

233

ambiente, de lobos e castores, e o Carlos disse sem relho nem trambelho: vai subir a gasolina.

repelir a força pela força // pagar a alg. na mesma moeda – Não me ajudaram quando precisava, agora é que lhes pago na mesma moeda.

PIĘKNE to zbyt piękne, by było prawdziwe iron. – Auto ma wszystkie bajery, jakich można zapragnąć i można je kupić na 36 rat. To zbyt piękne, by było prawdziwe!

**onde é que a maçã tem bicho? fig. – O carro tem tudo que se possa desejar e mais alguma coisa e vende-se a 36 prestações. Onde é que a maçã tem bicho?

PIĘŚĆ (coś do czegoś) pasuje jak pięść do nosa – Włożyłeś różowy krawat do zielonej koszuli? To pasuje jak pięść do nosa! Już lepiej idź bez krawata.

*não fazer parelha // *isso não vai bem – Vestiste camisa verde e gravata cor de rosa? Elas não fazem parelha. É melhor não vestires gravata nenhuma.

PIĘŚĆ prawo pięści – Wolne wybory w Republice Zielonych Bananów? – Chyba żartujecie, tam panuje prawo pięści!

direito do mais forte – Eleições livres na República das Bananas Verdes? – Vocês estão a brincar, ali é direito do mais forte!

234 PIĘŚĆ walić pięścią w stół dosł. i przen. – Powinien pan walnąć pięścią w stół i powiedzieć: Podaję się do dymisji! PIĘTA obrócić się na pięcie Jurek dał chłopakowi prztyczka w nos, obrócił się na pięcie i poszedł sobie. PIĘTA pięta achillesowa / Achillesa Pietą achillesową naszych kolarzy są etapy jazdy indywidualnej na czas.

PIĘTY deptać komuś po piętach przen. Od trzech dni policja depcze po piętach pedofilowi, a jeszcze go nie złapała. Za czasów dyktatury Salazara policja polityczna deptała po piętach każdemu, kogo podejrzewała o brak sympatii dla reżimu. PIĘTY do pięt komuś nie dorastać

Dicionário idiomático polaco-português – P

• dar um murro na mesa // bater com a porta – O senhor devia dar um murro na mesa para dizer: Demito-me!

*girar nos calcanhares O Jorge deu ao rapaz um chuto no nariz, girou nos calcanhares e foise embora.

• calcanhar de Aquiles A corrida contra relógio é o calcanhar de Aquiles dos nossos ciclistas.

**andar com alg. à perna // **ter alg. à perna // fazer vida negra a alg. // botar-lhe a alma no inferno // ir nas costas de alg. Há três dias que o pedófilo anda com a polícia à perna e ainda não foi apanhado. No tempo da ditadura salazarista a PIDE (Polícia Internacional e de Defesa do Estado) fazia vida negra a qualquer cidadão que suspeitava de falta de simpatia pelo regime.

• não chegar aos calcanhares de alg.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – P

Zawsze się mówi, że współcześni politycy do pięt nie dorastają tym, którzy już nie żyją. PIĘTY nie sięgać komuś do pięt Były czasy, gdy nikt na świecie nie sięgał do pięt portugalskim maratończykom: Rosie Mota i Mamedemu.

PIGUŁKA osłodzić komuś gorzką pigułkę – Krystyna stara się osłodzić dziecku gorzka pigułkę – Jeśli będzie grzeczne u dentysty, pojedzie na weekend do dziadków. PIŁAT wchodzić / wpadać jak Piłat w credo – Właśnie mieliśmy wyjść na kolację na mieście, a tu teściowa wpadła jak Piłat w credo. PIORUN niech mnie / … piorun trzaśnie (jeśli + SV) pot. – Nie spóźniłem się na stację, to pociąg odjechał dwie minuty przed rozkładem. Niech mnie piorun trzaśnie, jeśli to nieprawda!

235

Diz-se sempre que os políticos de hoje não chegam aos calcanhares dos que já morreram.

não chegar às solas dos sapatos de alg. Houve tempos em que ninguém no mundo chegava às solas dos sapatos dos corredores de maratona portugueses: Rosa Mota e Mamede.

atenuar / dourar a pílula a alg. – A Cristina procura dourar a pílula ao filho – Se se comportar bem no dentista, vai à casa dos avôs no fim de semana.

• estar como Pilatos no Credo – Estávamos por sair para jantar fora, mas a minha sogra esteve como Pilatos no Credo.

eu fique ceguinho se não + SV pop. // má morte / a peste me / … mate! – Não cheguei atrasado à estação, foi o comboio que tinha partido dois minutos antes da tabela. Eu fique ceguinho se não é verdade!

236 PIÓRKO lekki / leciutki jak piórko – Dziecko myśli, że kilo kamieni jest ciężkie, a kilo pierza lekkie jak piórko. PISMO czuć pismo nosem – Mamy kryzys, będą zwolnienia. Ludzie już czują pismo nosem.

PIWO kto nawarzył piwa, musi je wypić / niech je wypije pow.

PIWO (to dla mnie / …) małe piwo przen., pot.; zob. to dla mnie / … pestka! (PESTKA) – Za moich czasów kobiety nie podnosiły ciężarów. A teraz dla takiej Agaty dwieście kilo to małe piwo! PLAN stawiać kogoś / coś na pierwszym planie Wszystkie partie postawiły na pierwszym planie walkę z bezrobociem. PLECY odwracać się do kogoś plecami dosł. i przen.

Dicionário idiomático polaco-português – P

• leve como uma pena – Uma criança pensa que um quilo de pedras é pesado e um quilo de plumagem, leve como uma pena.

andar desconfiado – Estamos em crise, vai haver despedimentos. As pessoas já andam desconfiadas.

Quem mal (a) cama faz, nela jaz / nela se deita // Quem comeu a carne que roa o osso

isto é uma caca! // é como manteiga no pão // para mim /… é canja – No meu tempo as mulheres não levantavam pesos. Agora para a tal Agata levantar duzentos quilos é canja!

dar / pôr qc em relevo Todos os partidos puseram em relevo a luta contra o desemprego.

virar as costas a alg.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – P

237

Ludowcy nam grają na nerwach, ale nie odwracamy się do nich plecami, bo to nasz potencjalny sojusznik w czasie wyborów.

Os populares bolem-nos com os nervos, mas não podemos virar-lhes as costas, porque são nosso possível aliado na altura das eleições.

PŁACZ coś jest do płaczu – I jak się wam film podobał? – Był to melodramat, taki do płaczu, ale wcale nie chała. Chętnie go znów obejrzę, jak będzie na DVD.

(qc / SV) de rachar o coração – Então gostaram do filme? – Foi um melodrama, de rachar o coração, mas não foi treta nenhuma. Vou vêlo outra vez em DVD.

PŁACZ na płacz się zbiera / zebrało komuś – Tyle pięknych owoców i nie ma komu ich zebrać. Aż się człowiekowi na płacz zbiera. PŁATEK coś idzie jak z płatka / iść (komuś) jak z płatka; zob. coś idzie jak po maśle (MASŁO) – Ten nowy program idzie mi jak z płatka, jest łatwiejszy od poprzedniego. PŁOT zdechnąć pod płotem (jak pies) posp. Wszyscy we wsi mówią, że sklepikarz coraz więcej pije i że zdechnie pod płotem.

*vêm-me /… as lágrimas aos olhos – Tanta fruta boa e não há quem a apanhe. Até me vêm as lágrimas aos olhos.

(as coisas) vão às mãos lavadas / num mar de rosas / às mil maravilhas / de vento em popa // (ser como) água de unto para alg. // sair ao pintar – Esse novo programa é para mim como água de unto, é mais fácil do antigo.

ter má fim Todos dizem na aldeia que o tendeiro bebe cada vez mais e terá má fim.

238 PŁÓTNO blady jak płótno – Bała się strasznie, była blada jak płótno, jakby ducha zobaczyła. – I co to było? – Nietoperz.

PŁÓTNO (zrobić się) blady jak płótno Gdy siostra go spytała, gdzie się podziały pieniądze od babci, Mateusz zrobił się blady jak płótno i tylko coś mamrotał. Złapany na gorącym uczynku, zrobił się blady jak płótno. Nie wiedział, że w sklepach są kamery wideo. PŁYTA zmień płytę! iron. – Przystąpienie do strefy euro jest naszym najważniejszym celem. – Człowieku, zmień płytę! – Nikt już nie chce słuchać o twoich wyczynach w Australii. Zmień płytę. PO ANGIELSKU wymknąć się po angielsku – Nie wiesz, o której się to przyjęcie skończy? – Chyba około dziewiątej. – To wymkniemy się wcześniej po angielsku, o dziewiątej mamy pociąg do Berlina.

Dicionário idiomático polaco-português – P

branco como um lençol / um travesseiro // lívido como a cal – Estava transida de medo, branca como um lençol, como se tivesse visto um fantasma. – E o que foi aquilo? – Um morcego.

ficar baço // ficar lívido como a cal A irmã perguntou-lhe onde foi parar o dinheiro da avó, então o Mateus ficou baço e só balbuciou algumas palavras. Apanhado em flagrante delito, ficou lívido como a cal. Não sabia que havia câmaras vídeo nas lojas.

*vira o disco (e toca o mesmo brinc.)!, *o disco já enfastia – O nosso principal objetivo é adesão ao euro. – Vira o disco, homem! – Ninguém mais quer ouvir o relato das tuas façanhas na Austrália. O disco já enfastia.

raspar-se à francesa fam. – Sabes a que horas acaba a receção? – Deve ser por volta das nove. – Pois a gente raspa-se mais cedo à francesa, às nove já temos o comboio para Berlim.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – P

PO KRYJOMU robić coś po kryjomu – To ty po kryjomu wypijasz moją whisky?! Czekaj no, już ja ci pokażę, gdzie raki zimują!

239

fazer qc / as coisas pela calada / às escondidas – Tu andas a beber meu uísque pela calada?! Espera que te faço a cama!

PO PAŃSKU żyć po pańsku – Jeśli tak można powiedzieć o kocie, to mój kot żyje po pańsku. Śpi na poduszce i zjada najlepsze kąski.

levar vida de fidalgo – Se pode assim dizer de um gato, o meu leva vida de fidalgo. Costuma dormir numa almofada e comer os melhores bocados.

PO PIJANEMU tak się tylko mówi po pijanemu – Nie boję się faceta! Wszystko w oczy mu wyrypię! – Tak się tylko mówi po pijanemu.

isto é a bebida a falar – Não tenho medo desse gajo! Digolhe tudo na cara! – Isto é a bebida a falar.

PO „POLSKIEMU” pol. [= niepoprawnie] mówić „po polskiemu” Piłkarze z zagranicy, którzy przyjeżdżają, by grać w polskich klubach, na początku mówią “po polskiemu”, ale szybko się uczą.

PO STAREMU wszystko (zostaje) po staremu

dar pontapés na gramática // ter língua de trapos Os jogadores estrangeiros que chegam a Polônia para jogarem futebol em nossos clubes, no início dão pontapés na gramática, mas aprendem rapidamente.

estar na mesma (como a lesma brinc.) // qc fica em águas de bacalhau // fica na mesma // cada vez na mesma brinc. // tudo como dantes, quartel-general em Abrantes alusão hist.

Dicionário idiomático polaco-português – P

240 A tam wszystko po staremu. Komuniści rządzą, kapitaliści się bogacą. To są ci sami ludzie… Agnieszka płakała, bo jej kochanek wrócił do żony i wszystko zostało po staremu. – Cześć, od wieków cię nie widziałem! Ale nic się nie zmieniłeś! Jak tam Janka i dzieciaki? – Dzięki, wszystko po staremu.

Ali está tudo na mesma: os comunistas mandam, os capitalistas enriquecem. Pois são os mesmos… A Inês chorou, porque o apaixonado dela tinha voltado à mulher e tudo fica em águas de bacalhau. – Olá, há anos-luz que não te via! Mas estás cada vez na mesma, pá! Como estão a Joana e os miúdos? – Obrigado, cada vez na mesma também.4

POCIĄGNĄĆ ktoś nie pociągnie długo – Gdyby ojciec pani nie palił ani nie pił, mógłby pożyć jeszcze kilka lat, ale tak nie pociągnie długo – powiedział lekarz.

alg. cai da tripeça fig. – Se o seu pai não fumasse nem bebesse, poderia continuar uns tantos anos, mas assim ele cai da tripeça – disse o médico.

POCZĄĆ nie wiedzieć, co z sobą począć Helena ukończyła dwa fakultety i nie wie, co z sobą począć. Żadnej pracy nie znalazła.

andar aos gambozinos A Helena tirou dois cursos e anda aos gambozinos. Não encontrou trabalho nenhum.

POCZĄTEK dobry początek to połowa roboty pow.

4

coisa bem começada é meio acabada // caminho começado é meio caminho andado

Cada vez na mesma odpowiada też wyrażeniu „nic się nie zmieniłeś”. Kwalifikator brinc. komentuje żartobliwy charakter zwrotu, gdyż dosłowne jego znaczenie to „coraz bardziej tak samo”. – “Cada vez na mesma” equivale também a nic się nie zmieniłeś (“não mudaste nada” = ‘não envelheceste’). A expressão tem caráter brincalhão.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – P

– Dobry początek to połowa roboty – to powiedzenie zna każdy student, który ma przed sobą upiorną białą kartkę papieru i nie umie napisać pierwszego zdania. POCZĄTEK to dopiero początek! iron. – Żona chciała wyłączyć radio, bo orędzie prezydenta ją nudziło. – Zostaw, to dopiero początek, najciekawsze dopiero będzie – powiedziała szwagierka.

POCZEKAĆ jeszcze poczekajmy, jeszcze się nie spieszmy! pow. – Jeszcze poczekajmy, jeszcze się nie spieszmy! Droga do wyborów dopiero się zaczęła, wszystko się jeszcze może wydarzyć.

241

– Coisa bem começada é meio acabada – eis um dito conhecido por cada estudante diante de um fantasma da folha branca e que não saiba deitar a primeira frase.

(ainda) a procissão vai no adro / port. a Santos fig. – Minha mulher quis desligar a rádio, porque estava aborrecida com a mensagem do presidente. – Deixa estar que a procissão vai no adro, o mais interessante vai seguir – disse minha cunhada.

*dar tempo ao tempo – Demos tempo ao tempo! A caminhada para as eleições apenas começou, ainda tudo pode acontecer.

POCZEKAĆ to może poczekać – Trzeba włączyć komputer i sprawdzić pocztę. Ale to może poczekać, najpierw coś zjedzmy!

isto lá tem paciência – É preciso ligar o computador e ver as mensagens. Mas isso lá tem paciência, vamos comer primeiro!

PODNIEBIENIE mieć delikatne podniebienie Flaki z Porto mają dość dziwny smak, jeśli cudzoziemiec ma delikatne podniebienie, to nie zje. Nawet Unia Europejska chciała zakazać tej potrawy.

ser fidalgo no comer Tripas à moda do Porto têm um sabor esquisito, se um estrangeiro for fidalgo no comer, não come. Mesmo a União Europeia tentou proibir o prato.

242 PODOBNE to do ciebie /… podobne! pej. – Zbroić i zwalić winę na kolegę to bardzo brzydko, ale to do Adasia podobne.

PODSKOCZYĆ nikt mi / … nie podskoczy! pow., pot. PODSTĘP (z)wietrzyć podstęp Pan Kotecki nie cierpi reklam, zawsze wietrzy podstęp i przeważnie ma rację.

POGRZEBANY coś zostało pogrzebane przen. W latach pięćdzisiątych projekt warszawskiego metra został pogrzebany i potem przez niemal czterdzieści lat się o tym nie mówiło. POJĘCIE nie mieć (zielonego / bladego) pojęcia o czymś Poprzedni minister rolnictwa to był facet niekompetentny, o niczym zielonego pojęcia nie miał, wciąż tylko telefonował. POKAZ coś jest na pokaz

Dicionário idiomático polaco-português – P

*não lhe ficar mal ao corpo – Fazer uma parvoíce e lançar a culpa para um colega é muito feio, mas não lhe fica mal ao corpo, ao Adão.

pintado há-de ser quem me /… puser o pé adiante

ficar de pedra no sapato fig. O senhor Kotecki detesta a publicidade, sempre fica de pedra no sapato e pela maior parte tem razão.

ter um enterro lindo fig., iron. Nos anos cinquenta o projeto do metro de Varsóvia teve um enterro lindo. Depois não se falava mais disso durante quase quarenta anos.

andar (para ai / aqui) aos bonés O outro ministro de agricultura era um incompetente, andava para ai aos bonés, sempre agarrado ao telefone.

(ser) para inglês ver

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – P

– W barze MacDonalda w Paryżu jest cała ściana wyłożona książkami na półkach. Jesz sobie hamburgera i czytasz ile wlezie… – Jakie tam książki, to jest na pokaz, są tam tylko grzbiety książek z tytułami. POLAK mądry Polak po szkodzie pow. pol.

POLAK Polak jak głodny, to zły pow., pol. – Co szefa dziś ugryzło? – Nie wiesz, że Polak jak głodny, to zły? Nie miał czasu zjeść obiadu.

POLEWKA podać komuś czarną polewkę dawn. POLICZYĆ SIĘ już ja / on / … się z tobą / … policzę / …! – Przestań się wygłupiać, bo jak nie, to już ja się z tobą w domu policzę! POMARZYĆ możesz / … sobie pomarzyć

243

– Num MacDonald’s em Paris há uma parede inteira com livros nas prateleiras. Estás a comer o teu hambúrguer e podes ler tudo o que quiseres… – Quais livros, é para inglês ver, são só lombadas com títulos.

depois do burro morto, cevada ao rabo // casa roubada, trancas à porta

em casa onde não há pão, todos ralham e ninguém tem razão – Que bicho lhe mordeu, ao chefe? – Não sabes que em casa onde não há pão, todos ralham e ninguém tem razão? Não teve tempo para almoçar hoje.

dar sopa de bode / de espanador a alg. // dar com a tábua

*ajustar contas com alg. – Deixa-te de fazer de parvo, senão em casa logo ajustamos contas.

podes / … rezar-lhe pela alma fig.

244 – Mamo, czy jeszcze są lody? – Możesz sobie pomarzyć. Miseczka upadła mi na ziemię i pies wszystko zlizał. POMSTA wołać o pomstę do nieba – W pracy zrobili mojemu bratu takie świństwo, że aż woła o pomstę do nieba. A on jeszcze nie zareagował. POMYŚLEĆ jak pomyślał, tak i zrobił pow. – Na chleb nie biorą – stwierdził wędkarz. – Trzeba skombinować jakieś muchy na lep. Jak powiedział, tak i zrobił.

Dicionário idiomático polaco-português – P

– Ó mãe, ainda há gelado? –Podes rezar-lhe pela alma. Caiu-me a tigela no chão e o cão lambeu tudo.

bradar aos céus – No serviço fizeram ao meu irmão uma sujeira até brada aos céus. E ele ainda não reagiu.

se bem pensou, melhor o fez – Com pão não pegam – constatou o pescador. – É preciso arranjar umas moscas com apelo. Se bem pensou, melhor o fez.

POPALIĆ dać komuś popalić; zob. pokazać komuś, gdzie raki zimują (RAKI) POPRZECZKA przejść tuż nad poprzeczką przen. – O mały włos bym oblała. Ale przeszłam tuż nad poprzeczką, dostałam 71 punktów, czyli minimum, by zaliczyć. PORA przychodzić / przyjść / zjawi(a)ć się w samą porę

passar pela tangente – Passei por uma linha. Contudo passei pela tangente, fiquei com 71 valores e isso foi o mínimo para não chumbar.

entrar em boa hora // cair como sopa no mel // calhar que nem ginjas

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – P

245

– Przychodzicie w samą porę! Zaraz pokażą mamę w telewizji.

– Vocês entram em boa hora! A mãe aparece logo na televisão.

PORÓD poród kleszczowy przen. – I jak wypadł egzamin u twoich studentów? – Uff, to był poród kleszczowy. Żeby otrzymać jako takie odpowiedzi, stawiałem pytania dodatkowe.

*tirar qc a saca-rolhas – Como é que foi o exame dos teus alunos? – Ui que tirava-lhes tudo a saca-rolhas. Para receber umas respostas aceitáveis, fazia perguntas suplementares.

PORT zawijać do portu – Zawinęliśmy do portu w Marsylii, pasażerowie poszli zwiedzać miasto, a marynarze do knajp.

fazer escala – Fizemos escala em Marselha, os passageiros foram visitar a cidade e os marinheiros foram às tabernas.

PORTKI robić w portki (ze strachu) (przed kimś) posp. – Czy Daniel robi w portki ze strachu, że straci pracę? – Nie, z jego wykształceniem znajdzie sobie bez problemu inną. – Dawniej dzieciaki robiły w portki przed ojcem. Dziś nie wolno dziecka bić, bo to przeciw prawu.

ter cagaço // estar com cagaço de alg. / qc pop. – O Daniel tem cagaço de perder o emprego? – Não tem nada, com o curso que tem encontra outro sem dificuldades. – Dantes os miúdos estavam com cagaço do pai. Hoje não se pode bater no filho, é contra a lei.

POŚCIELIĆ jak sobie pościelesz / …, tak się wyśpisz pow. – Terroryści palestyńscy znowu podrzucili bombę w supermarkecie. Nie było zabitych, ale wielu rannych. – Jak sobie pościelą, tak się wyśpią.

*assim o querer, assim o ter – Terroristas da Palestina puseram outra vez uma bomba num supermercado. Não houve mortos, mas sim muitos feridos. – Assim o quiseram, assim o tenham.

246 POŚMIEWISKO wystawiać się na pośmiewisko – Mężczyzna w peruce wystawia się u nas na pośmiewisko. – I gdzie tu równouprawnienie obu płci?!

Dicionário idiomático polaco-português – P

Kandydat Partii Fioletowych wystawił się na pośmiewisko, bo nie odpowiedział na żadne pytanie zadane z sali.

dar-se em espetáculo // meter-se // meter alg. a ridículo – Um homem que leva cabeleira postiça dá-se em espetáculo. – O que tem isso a ver com igualdade dos sexos?! O candidato dos Roxos meteu-se a ridículo, pois não respondeu a nenhuma pergunta feita pelas pessoas presentes na sala.

POT harować w pocie czoła – Harujemy w pocie czoła od rana do wieczora i z trudem nam starcza do końca miesiąca.

cavar pés de burro – A gente anda a cavar pés de burro desde manhã até a noite e o dinheiro mal chega até o fim do mês.

POT w pocie czoła Dawniej ludzie zarabiali na chleb w pocie czoła, a dziś przede wszystkim niszcząc sobie nerwy.

POTOP po nas choćby potop pow.; zob. niech się dzieje, co chce (DZIAĆ SIĘ) – Stary przestał dbać o cokolwiek. „Po nas choćby potop”: skoro wkrótce i tak będzie na emeryturze, po co ma harować?

com o suor do (seu) rosto Dantes as pessoas ganhavam o pão com o suor do rosto, e hoje em dia, antes de tudo, a estragarem-se os nervos.

já que morre Sansão, morram quantos aqui estão – O velho deixou de cuidar de tudo. “Já que morre Sansão, morram quantos aqui estão”: se passar em breve para reforma, para quê foder o coiro?

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – P

POTWORA każda potwora znajdzie amatora żart. pow. rym. – O Jezu, ta dziewczyna Karola jest brzydka jak noc! – Każda potwora znajdzie amatora. POTY zimne poty biją na kogoś – Zimne poty biją na mnie, ilekroć sobie przypomnę albańskie drogi. POWIEDZIEĆ powiedział, co wiedział iron. – A jajko najpierw trzeba ugotować. – Ot, powiedział, co wiedział! POWIEDZIEĆ ty /… jak też coś powiesz / …! – Nie chcesz poszukać pracy w innym kraju należącym do Unii? – Ty jak też coś powiesz! W moim wieku szukać pracy za granicą!

POWIERZCHNIA utrzymywać się na powierzchni przen. – Czasy są trudne, ale staramy się utrzymać na powierzchni. Systemy antywłamaniowe jakoś idą, w końcu złodzieje zawsze kradną.

247

a quem feio ama, bonito lhe parece – Ai Jesus, essa namorada do Carlos é feia como o pecado! – A quem feio ama, bonito lhe parece.

*dar [impess.] suores frios a alg. – Dava-me suores frios a memória das estradas na Albânia.

entra / entrou mosca e sai / saiu asneira fig. – Mas o ovo tem de ser cozido primeiro. – Entrou mosca e saiu asneira!

tens / tem coisa(s)! // tem cada uma – Não queres procurar emprego num outro país que esteja na União? – Tu é que tens coisas! Na minha idade ir procurar trabalho no estrangeiro!

conservar a cabeça fora de água – Os tempos são difíceis, mas tentamos conservar a cabeça fora de água. Os sistemas de segurança continuam a vender-se, pois os ladrões roubam sempre.

248 POWIETRZE coś wisi w powietrzu

Dicionário idiomático polaco-português – P

– Przez cały 1981 rok mówiliśmy sobie z żoną „Coś wisi w powietrzu”. – No i przyszedł stan wojenny.

• uma coisa / qualquer coisa anda no ar – Durante todo o ano 1981 minha mulher e eu próprio dizíamos “Uma coisa anda no ar”. – Pois chegou a lei marcial.

POWIJAKI być w powijakach – I nie zrobili panu tam w szpitalu prześwietlenia ani analiz? – W Afryce takie rzeczy są jeszcze w powijakach.

estar no ovo / na infância – Lá no hospital não lhe fizeram radiografia nem analises? – Em África essas coisas ainda estão no ovo.

POWÓD coś nie jest bez powodu Ambasador USA co drugi dzień prosi ministra o audiencję. To nie jest bez powodu!

*qc leva / traz água no bico O Embaixador dos EUA pede audiência ao Ministro dia sim dia não. Isso leva água no bico!

POZORY pozory mylą pow.

– Ich najstarszy chłopak ma anielską buźkę, ale pozory mylą, to chuligan. POŻARCIE (dać) rzucić kogoś (wilkom) na pożarcie przen.; zob. WILKI – Niechże też pani natychmiast idzie przemówić do tych

• as aparências iludem // *mãos frias, coração quente // *aquilo que sabe bem ou é pecado ou faz mal // o mundo nos vê, Deus é que nos conhece, ninguém é como parece – O filho deles mais velho tem cara de anjinho, mas as aparências iludem, é um maroto.

lançar alg. às feras – Vá imediatamente falar aos jornalistas, vá! – O chefe do

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – P

dziennikarzy! – Premier rzucił panią minister zdrowia na pożarcie. POŻYCZAĆ nie pożyczaj, dobry zwyczaj pow. rym.

PÓŁGĘBKIEM mówić / napomykać o czymś półgębkiem Mówiono półgębkiem, jakoby były prezydent zamierzał znowu kandydować, ale nikt nic nie wiedział na pewno. PÓŁKA iść / pójść na półkę Dyktatury mają cechy wspólne: czy to komuniści, czy Salazar, gdy jakiś film się nie podobał władzy, szedł na półkę.

PÓŹNO lepiej późno niż nigdy / niż wcale pow. – Słyszałeś, że syn starej Pawlakowej się ożenił? – Lepiej późno niż wcale. A ile też on ma lat?

249

governo lançou a sua ministra de saúde às feras.

o cavalo e a mulher não se emprestam a qualquer brinc. // *dinheiro emprestaste, inimigo ganhaste

dizer qc à boca pequena Dizia-se à boca pequena que o expresidente projetava candidatar-se outra vez, mas ninguém nada sabia por certo.

• *jazer na prateleira As ditaduras têm características comuns: sejam comunistas ou Salazar, quando um filme não agradava ao poder, jazia na prateleira.

mais vale tarde que nunca – Ouviste, o filho da velha Pawlakowa casou. – Mais vale tarde que nunca. Que idade é que ele tem?

250 PRACA bez pracy nie ma kołaczy pow. – Tu na wsi bez pracy nie ma kołaczy – oznajmił praktykantom gospodarz. – Kto się będzie obijał, tego odeślę do domu. PRACA praca ludzi wzbogaca pow. rym. Mówią, że praca ludzi wzbogaca. Są też ludzie bogaci, którzy pracują, bo lubią, i biedni, którzy nie pracują, bo nie lubią.

Dicionário idiomático polaco-português – P

quem não trabuca não manduca brinc. ou infant. // não se pescam trutas a bragas enxutas – Cá no campo é assim: quem não trabuca não manduca, disse o dono da granja aos praticantes. – Quem vaguear, vai-se embora.

*quem trabalha tem pão // *quem foge do trabalho foge do ganho Diz o outro que quem trabalha tem pão. Há também ricos que trabalham porque gostam e há pobres que não trabalham por não gostarem.

PRACA praca nie zając, nie ucieknie! pow. żart.; zob. jutro też jest dzień! (JUTRO) // co się odwlecze, to nie uciecze (ODWLEC SIĘ) PRAWDA prawda w oczy kole pow.

PRAWDA spojrzeć prawdzie w oczy – Spójrzmy prawdzie w oczy – powiedziała matka. – Dopóki nie nauczycie się angielskiego, żadnej dobrze płatnej pracy nie znajdziecie.

a palavra, como a lança, longe alcança dito rimado // quem diz a verdade não janta cá hoje

olhar as coisas de frente // ver a questão / as coisas de frente – Olhemos as coisas de frente – disse a mãe. – Enquanto não aprenderem inglês, não encontram nenhum emprego bem pago.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – P

251

– Spójrzmy prawdzie w oczy – powiedział adwokat. – Ma pan tylko jednego świadka, którym jest pańska żona.

– Vejamos a questão de frente – disse o advogado. – O senhor só tem uma testemunha, e ela é a sua esposa.

PRAWDA (tak) prawdę mówiąc – I skąd pani wiedziała, kto wygrał skok o tyczce na olimpiadzie w Moskwie? – Tak prawdę mówiąc, odpowiedziałam na chybił trafił.

a bem dizer – Como é que você sabia quem ganhou ao salto à vara nos Jogos Olímpicos de Moscovo? – A bem dizer, acertei ao acaso.

PRAWO na prawo i lewo Osioł wściekł się, wierzgał na prawo i lewo, w końcu pognał na całego przed siebie. Kaczmarkowie wydają kasę na prawo i lewo, żyją ponad stan, a potem pożyczają i nie mają z czego oddać. PRĄD płynąć z prądem przen. – Dobrze byłoby płynąć prądem, nikogo nie krytykować, nie robić sobie wrogów – Ale charakter mu na to nie pozwalał. Camané popłynął z prądem: zostawił fado i śpiewa przeboje. Ale i to znakomicie mu wychodzi.

PRĘDZEJ prędzej czy później

(fazer qc) a torto e a direito // a todos os ventos O burro enfureceu-se, dava coices a torto e a direito, enfim correu a toque de caixa para avante. Os Kaczmarek gastam dinheiro a torto e a direito, vivem à grande e à francesa, depois pedem emprestado e não podem dar de volta.

deixar-se ir // ir na onda – Era bom deixar-se ir, não censurar ninguém, não arranjar inimigos – mas o feitio não o deixava. O Camané foi na onda: deixou o fado e anda a cantar canções em voga. Mas isso também sai-lhe otimamente.

mais dia menos dia

252 – Prędzej czy później znajdę jakąś robotę, nie spieszę się.

PROCH prochu to ty / … nie wymyślisz / … iron.; zob. ktoś do trzech nie (umie) zliczy(ć) (TRZY) – No, sympatyczny z niego chłopak, prochu to on nie wymyśli, ale do tej roboty się nada. PROROK nikt nie jest prorokiem we własnym kraju pow.

Dicionário idiomático polaco-português – P

– Mais dia menos dia arranjo algum emprego, não estou com pressa.

• *não inventou a pólvora – Pois é um rapaz simpático, não inventou a pólvora, mas presta pra esse trabalho.

Wielu polskich śpiewaków i śpiewaczek operowych zrobiło karierę za granicą. Nikt nie jest prorokiem we własnym kraju.

santos de casa / de ao pé da porta não fazem milagres // ninguém é profeta na sua terra Muitos cantores e cantoras de ópera polacos fizeram carreira no estrangeiro. Santos de ao pé da porta não fazem milagres.

PROSIĆ da(wa)ć się prosić – Niech się państwo nie dają prosić i skosztują też ciasta, co upiekłam!

fazer-se esquisito / rogado – Não se façam esquisitos, provem o bolo, é caseiro!

PROSIĆ kto cię / … tu prosił? – I nie wyrzuciłaś tego łobuza za drzwi? – Nie powiedziałaś „A kto cię tu prosił?!”

**isto não é portal de quinta! – Pois não puseste fora aquele malandro? – Não lhe disseste “Isto não é portal da quinta?!”

PRÓŻNE z próżnego i Salomon nie naleje pow. – Zna pan budżet gminy: nie ma

não se pode dar água de um balde vazio – Você conhece o orçamento do

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – P

środków na tę drogę. Z próżnego i Salomon nie naleje.

253

conselho: verbas para essa estrada não há. Não se pode dar água de um balde vazio.

PRZELEWKI to nie przelewki! Myślę, że to nie przelewki. Nie ma programu ani w radio, ani w telewizji. Internet nie działa. Chyba to zamach stanu.

*é mesmo a valer Acho que é mesmo a valer. Não há emissão na rádio nem na televisão. A net não trabalha. Deve ser golpe de Estado.

PRZEŁOM na przełomie dwóch stuleci / wieków / epok Największe postaci w historii to ludzie, którzy żyli na przełomie dwóch epok.

(estar) a cavalo sobre dois séculos / duas épocas Os personagens mais importantes na história estavam a cavalo sobre duas épocas.

PRZERWA przerwa w życiorysie pow. żart.; zob. odwalić kitę (KITA) // wyciągnąć kopyta (KOPYTA) – Zasnął biedak na mrozie i już się nie obudził. – Przerwa w życiorysie. PRZESTAWAĆ z kim przestajesz, takim się stajesz przysł.

PRZEWÓD mieć długi przewód myślowy Piotrowski ma długi przewód

*acaba(re)m-se-lhe os trabalhos

– Adormeceu no frio, coitado, e nunca mais acordou. – Acabaramse lhe os trabalhos.

chega-te aos bons, serás um deles, chega-te aos maus, serás pior que eles // diz-me com quem andas, dir-te-ei quem és

*ser de espoleta retardada O Piotrowski é de espoleta

254

Dicionário idiomático polaco-português – P

myślowy. Jest w stanie zrozumieć dowcip po długim namyśle i wtedy się śmieje do rozpuku, i nikt nie wie dlaczego.

retardada. Só consegue perceber uma piada após uma reflexão e então se ri às gargalhadas, mas ninguém sabe porquê.

PRZÓD iść do przodu wsp. Po 1989 roku tak zwane kraje Europy Wschodniej od razu poszły do przodu.

subir dois / três furos brinc. Depois de 1989 os chamados países da Europa de Leste logo subiram três furos.

PRZYJACIELE prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie pow. PRZYJEMNE (po)łączyć przyjemne z pożytecznym – Muszę pojechać do Grecji na badania terenowe. Przy okazji zobaczę Akropol. – To się nazywa połączyć przyjemne z pożytecznym. PRZYJEMNOŚĆ cała przyjemność po mojej stronie pow. – Przedstawiam panu mojego przyjaciela, profesora Wójcika – Bardzo mi miło. – Cała przyjemność po mojej stronie. PRZYJEMNOŚĆ przyjemność musi kosztować Olejniczakowie pojechali na

*os amigos são para as ocasiões

• juntar o útil ao agradável – Tenho de ir para a Grécia numa viagem de estudo. Vou aproveitar para ver a Acrópole. – Isso chamase juntar o útil ao agradável.

o prazer é só meu frase feita – Apresento-lhe um amigo meu, professor Wójcik – Muito prazer. – O prazer é só meu.

o gosto sempre vale(u) mais que um vintém Os Olejniczak foram para Quênia

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – P

wycieczkę do Kenii z niemieckim biurem podróży. Wydali kupę kasy, ale powiedzieli: trudno, przyjemność musi kosztować.

PRZYJŚĆ nie móc przyjść / jeszcze nie przyjść do siebie Paweł najadł się strachu i jeszcze nie przyszedł do siebie: prawie wjechał rowerem w tramwaj.

255

numa excursão com uma agência de viagens alemã. Gastaram muita massa, mas disseram: Enfim, um gosto sempre vale mais que um vintém.

ainda não estar senhor seu O Paulo apanhou um susto e ainda não está senhor seu: por um triz não bateu num elétrico na bicicleta dele.

PRZYKŁAD pójść za czyimś przykładem; zob. iść / dok. pójść w czyjeś ślady (ŚLADY) PRZYKŁAD przykład idzie z góry pow. – Dziwisz się, że w samorządach panuje korupcja? Przykład idzie z góry. PRZYPIĄĆ ni przypiął, ni przyłatał; zob. ni w pięć, ni w dziewięć (PIĘĆ) // ni stąd, ni zowąd (STĄD) – Dyskutowaliśmy o przyjęciu Turcji do Unii, a Robert ni przypiął, ni przyłatał powiedział coś o Maroku. PRZYZWYCZAJENIE przyzwyczajenie jest drugą naturą (człowieka)

• de alto é que vem o exemplo – Estás admirado de que há tanta corrupção nas autarquias? De alto é que vem o exemplo.

*como Pilatos no credo – Estávamos a debater sobre a entrada da Turquia na União, e o Roberto falou de Marrocos como Pilatos no credo.

o hábito faz lei

256 Jeśli przyzwyczajenie jest drugą naturą człowieka, to czym jest nałóg? PSY coś schodzi / dok. zeszło na psy – Za moich czasów maszyna do szycia trwała przez całe życie człowieka, a dziś? Wszystko schodzi na psy – powiedziała babcia. PSY ktoś schodzi / dok. zszedł na psy – Zeszliśmy na psy – powiedział nasz szewc. – Wszyscy kupują nowe buty, starych nikt nie daje do naprawy.

Dicionário idiomático polaco-português – P

Se o hábito faz lei, o que faz o vício?

ir de mal a pior // andar torto [esp. coisas] – No meu tempo uma máquina de costura demorava para toda a vida, e hoje em dia? As coisas vão de mal a pior – disse a avó

dar em droga // *ao que nós descemos!, *ao que a gente desceu! [esp. pessoas] – Ao que nós descemos, disse o nosso sapateiro. – Toda a gente compra sapatos novos, ninguém quer emendar os velhos.

PSY psy na kimś wieszać przen.; zob. obrzucać kogoś błotem (BŁOTO) PSY psy szczekają, karawana idzie dalej pow. – W polityce plotkami, a nawet obmowami i oszczerstwami nikt się nie przejmuje. – Psy szczekają, karawana idzie dalej.

• os cães ladram, e a caravana passa – Na vida política ninguém se preocupa de boatos ou mesmo de calúnias e difamação. – Os cães ladram, e a caravana passa.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – P

257

PTAK z lotu ptaka – Jak daleko jest z Warszawy do Lizbony? – Z lotu ptaka chyba około 3000 kilometrów, ale oczywiście nawet samolotem znacznie więcej.

a voo de pássaro – Qual a distância entre Varsóvia e Lisboa? – A voo de pássaro devem ser uns 3000 quilômetros, mas obviamente mesmo de avião são mais.

PTASIE MLEKO ptasiego mleka komuś nie brakuje Krystyna miała szczęście. Właściciele mieszkania, u których wynajmowała pokój, traktowali ją jak członka rodziny, tak że ptasiego mleka jej nie brakowało.

*só lhe falta a sarna para se coçar iron. A Cristina teve sorte. Os donos da casa que lhe alugaram o quarto tratavam-na como se fosse membro da família e só lhe faltava a sarna para se coçar.

PUCH rozbić kogoś w puch – Nasze czołgi rozbiją w puch nieprzyjacielskie wojsko – przechwalał się serbski generał.

reduzir alg. a migalhas fig. – Os nossos tanques reduzirão a migalhas as forças do inimigo – gabou-se o general sérvio.

PUNKT coś nie daje punktu zaczepienia Aby domagać się dymisji ministra, te materiały nie dają punktu zaczepienia. To same błahostki.

PUNKT odkryć czyjś słaby punkt – Odkryłaś już słaby punkt Michała? – Jest ich wiele: pali, pije i przeklina.

qc não tem ponta por onde se lhe pegue Para pedir demissão do ministro, este dossier não tem ponta por onde se lhe pegue. São umas ninharias.

descobrir a careca de alg. fig. – Já descobriu a careca do Miguel? – Pois ele tem-nas muitas: fuma, bebe e larga palavrões.

258 PUNKTY wykazać czyjeś słabe punkty W sytuacji kryzysu gospodarczego partie opozycyjne korzystają z okazji, by wykazać słabe punkty rządzących. PURCHAWKA nadymać się / dok. nadąć się jak purchawka Inspektor nadął się jak purchawka. Za mną ktoś zakpił: – Zaraz powie: czy wy wiecie, kto ja jestem? PUSZCZA wołać na puszczy / zwł. głos wołającego na puszczy – Gdy jest potrzebny, nigdy go nie ma. Wołać Henia do pomocy to wołać na puszczy. PYSK brać / dok. wziąć kogoś za pysk posp. – Nowy szef zapowiedział, że weźmie za pysk „leni i nierobów”. No więc czekamy.

PYSK dać komuś / sprać kogoś po pysku; zob. MORDA – Daniel był pijany i dał po pysku policjantowi, no i dostał pół roku z zawieszeniem.

Dicionário idiomático polaco-português – P

pôr a calva à mostra a alg. fig. Numa situação de crise econômica os partidos da oposição aproveitam a ocasião para porem a calva à mostra aos governantes.

puxar pelos galões fig. O inspetor puxou pelos galões. Atrás de mim alguém troçou: Logo diz: vocês sabem quem eu sou?

ladrar à lua // pregar aos peixes fig. – Quando a gente precisa dele, o Henrique nunca lá está. Chamá-lo para ajuda é como se ladrasses à lua.

pôr a mão por alg. – O novo patrão anunciou que punha a mão pelos “ociosos e mandriões”. Pois a gente está a espera.

encher a alg. a cara de bofetadas // enxotar as moscas (da cara) a alg. // chegar às ventas a alg. – O Daniel estava bêbado e encheu a cara de bofetadas ao polícia, pois apanhou seis meses de cadeia em suspenso.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – P

PYSK wyrzucić / wywalić kogoś na zbity pysk – I jak się zakończył ten strajk? – Przywódców strajku wyrzucono na zbity pysk. PYSK zamknij / przest. stul pysk! wulg. – To nieprawda, pan jest kłamcą! – Zamknij pysk, bo jak nie, to… – To co?! PYTAĆ kto pyta, nie błądzi przysł.; zob. koniec języka za przewodnika (JĘZYK) – Jak znalazłeś zakład fryzjerski? – Kto pyta, nie błądzi.

PYTANIE pytanie zawisło w powietrzu – Dzieci, kto z was widział wschód słońca? – Pytanie zawisło w powietrzu. PYTIA mówić / odpowiadać jak Pytia (na zydelku / żart. nocniku); zob. (nie mówić) ani tak, ani siak (TAK) – Czy mogę nagrać te zdjęcia na twardym dysku bez kabla? – Spytaj Łukasza. – Ale on mi odpowie jak Pytia na zydelku.

259

pôr alg. fora / na rua / no olho da rua – E como acabou aquela greve? – Os cabeças puseram-nas no olho da rua.

cala / cale a boca! / cale-se! – Isto é mentira, você é um mentiroso! – Cala a boca, senão… – Senão quê?

quem tem boca vai a Roma – Como é que encontraste o cabeleireiro de homens? – Quem tem boca vai a Roma.

• a pergunta ficou no ar – Digam-me, meninos, quem alguma vez viu o nascer do sol? – A pergunta ficou no ar.

falar de oráculo

– Pode-se gravar estas fotos para o disco rígido sem cabo? – Pergunta ao Lucas. – Mas ele fala-me de oráculo.

R RACHUBA wchodzić w rachubę – Czy zdają sobie panowie sprawę, że tu w rachubę wchodzą setki milionów euro?

entrar em jogo – Os senhores têm consciência do facto que centenas de milhões de euros entram aqui em jogo?

RADA dawać sobie radę (w życiu) – Starzy już z żoną jesteśmy, dzieci są dorosłe i muszą sobie same dawać radę w życiu.

dar um jeito na vida – Eu e a mulher já somos velhos, nossos filhos é que são adultos e têm que dar um jeito na vida.

RADA nie da / nie daje / nie dało rady! – Wiele razy próbowałem, ale silnik nie zapalił. Nie dało rady, poszliśmy łapać autobus.

– Tentei várias vezes, mas o motor não pegou. Boa noite tio Pedro! Fomos apanhar um autocarro.

RADA nie da(wa)ć sobie rady – Pracy w firmie jest coraz więcej. Podszepnę, żeby mi przydzielili jeszcze kogoś do pomocy, bo sam nie daję rady.

não ter pé – O trabalho na empresa é cada vez maior. Vou sugerir que me ponham aí mais uma pessoa, senão não tenho pé.

RADA nie ma / nie da rady – I jak będzie z tym zaświadczeniem? – Bez łapówki nie da rady.

Boa noite tio Pedro! dito

(isso / isto) já não vai – Como é que vai o tal certificado? – Isso sem luva já não vai.

PHILOLOGICA WRATISLAVIENSIA: STUDIA IBERICA ET LATINOAMERICANA II

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – R

RAJ raj na ziemi Emigranci myśleli, że Brazylia to raj na ziemi. Maria Konopnicka w „Panu Balcerze w Brazylii” opisała, jak było w rzeczywistości.

RAK spiec raka przest. Chłopakowi z kieszeni wypadła szminka, a dziewczyna spiekła raka. RAKI pokazać komuś, gdzie raki zimują; zob. dać komuś popalić (POPALIĆ) – To ty po kryjomu wypijasz moją whisky?! Czekaj no, już ja ci pokażę, gdzie raki zimują! RAKI zobaczyć, gdzie raki zimują [zwł. czas przyszły] – Wszyscy mówili „Niech no tylko przyjdą Amerykanie, to talibowie zobaczą gdzie raki zimują”. – Ale nic z tego. RAMIĘ (SV, np. iść, walczyć) ramię w ramię / przy ramieniu

261

é ouro sobre azul Os emigrantes achavam que o Brasil era ouro sobre azul. Maria Konopnicka em “O Senhor Balcer no Brasil” descreveu as coisas como elas foram na realidade.

fazer-se vermelho Do bolso do rapaz caiu um batom, e a menina fez-se vermelha.

fazer a cama a alg. – Tu andas a beber meu uísque pela calada?! Espera que te faço a cama!

dançar na corda bamba – Toda a gente dizia “Deixem que venham os americanos e os talibãs vão dançar na corda bamba”. – Não dançaram nada.

(marchar, lutar) ombro a ombro

262 Nasi żołnierze walczyli ramię w ramię z aliantami przeciwko Niemcom, ale gdy się wojna skończyła, nie mieli dokąd wracać.

RAMIĘ (przychodzić, występować) z czyjegoś ramienia Z ramienia Prezydenta, który był chory, na posiedzenie przyszedł szef Kancelarii.

RAMIONA padać / dok. paść sobie w ramiona – I jak się film skończył? – Tak, jak musi się skończyć melodramat: bracia rozpoznali się i, płacząc jak bobry, padli sobie w ramiona. RAMIONA (przyjmować kogoś) z otwartymi ramionami Mówi się, że narody śródziemnomorskie przyjmują gości z otwartymi ramionami, a germańskie trzymają się zimno i na dystans. Prezydent Francji i kanclerz Niemiec od lat przyjmują się z otwartymi ramionami, jakby te kraje zawsze żyły w przyjaźni.

RAMIONA wzruszać ramionami

Dicionário idiomático polaco-português – R

As nossas tropas lutaram ombro a ombro com os Aliados contra os alemães, mas depois de a guerra acabar não tiveram terra para onde voltarem.

vir em nome de alg. // vir da parte de alg. Em nome do Presidente da República, que estava doente de cama, veio à sessão o chefe da Chancelaria.

abraçar-se – Como acabou o filme? – Como deve acabar um melodrama: os dois irmãos reconheceram-se e, vertendo lágrimas, abraçaram-se.

receber alg. com os / de braços abertos Dizem que os povos mediterrânicos recebem as pessoas com os braços abertos, enquanto os povos germânicos são frios e distanciados. Há anos que o presidente francês e o chanceler alemão se recebem de braços abertos, como se os países deles fossem sempre amigos.

encolher os ombros

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – R

– Jasiu, gdy ktoś dorosły zwraca ci uwagę, nie możesz wzruszać ramionami. To bardzo brzydko i świadczy o złym wychowaniu. RANO kto rano wstaje, temu Pan Bóg daje przysł. rym.; zob. PAN BÓG RANY rozdrapywać stare rany przen. – Nie rozdrapujmy starych ran, panie premierze, myślmy o wspólnym działaniu w Unii Europejskiej. RĄCZKA złota rączka – Mój kolega potrafi wszystko naprawić. O takich mówi się: złota rączka. – A komputer naprawi? – Oczywiście. REGUŁA nie ma reguły bez wyjątków pow. – Wszyscy się dziwili, że delegat Polski na konferencję nie pije wódki. – Nie ma reguły bez wyjątków – objaśnił sam delegat.

263

– Ó João, se um adulto censurarte, não podes encolher os ombros. É muito feio, é prova da má criação.

*madruga e verás, trabalha e terás

remover os ossos do passado – Não removamos os ossos do passado, senhor primeiroministro, pensemos na atuação comum na União Europeia.

homem dos sete instrumentos // sabedor de sete ofícios // mão para todo o pau – Um colega meu sabe consertar tudo. Dizem daqueles: homem dos sete instrumentos. – E consertame o computador? – Obviamente.

não há (rio sem vau nem) regra sem exceção – Todos estranharam o facto que o delegado da Polônia para a conferência não bebe vodka. – Não há rio sem vau nem regra sem exceção, esclareceu o mesmo.

264 REJESTR co było, a nie jest, nie pisze się w rejestr pow. rym.

RESORT to nie mój / … resort pow. żart. – W tamtej klatce po lewej znajdują się małpki o chwytnych ogonach. Jaka jest różnica między nimi a dużymi małpami, jak na przykład… Ale widzę, że to nie twój resort. – Helenka lubi mówić „to nie mój resort”, gdy nie wie, o co w papierach chodzi, i zwala na nas.

RĘCE bronić (się / kogoś / czegoś) rękami i nogami W „Ptakach” Hitchcocka ptaki, przede wszystkim mewy, atakują ludzi, a ci bronią się rękami i nogami. RĘCE czekać z założonymi rękami / rękoma – Nie czekaj z założonymi rękami, aż ci ktoś zaoferuje pracę, lecz sam jej szukaj! RĘCE iść / przychodzić (do kogoś) z pustymi rękami

Dicionário idiomático polaco-português – R

com águas passadas não mói o moinho // trigo já moído fig. // o que lá vai, lá vai

não ter ouvido(s) para esta música fig. // **varrer a (sua) testada – Naquela jaula à direita veem-se macaquinhos de cauda preênsil. Qual a diferença entre eles e os símios grandes, como por exemplo… Mas vocês não têm ouvidos para esta música. – A Helena gosta de varrer a sua testada para a gente quando não sabe do assunto que está na papelada.

defender(-se / alg. / qc) com unhas e dentes Em „Os Pássaros” de Hitchcock aves e pássaros, antes de tudo gaivotas, agridem pessoas que se defendem com unhas e dentes.

esperar com as mãos cruzadas – Não esperes com as mãos cruzadas que te ofereçam emprego, procura tu mesmo!

vir com as mãos a abanar

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – R

– Nie idź do Kaczmarków z pustymi rękami, kup dzieciakom jakąś fajną zabawkę.

RĘCE mieć czyste ręce przen. „Czy prokurator generalny miał czyste ręce?” wołają nagłówki wszystkich dzisiejszych gazet.

RĘCE mieć dziurawe / dwie lewe ręce – Przestań zmywać naczynia, zbiłeś dwa talerze, masz dwie lewe ręce! RĘCE mieć lepkie ręce przen. To były złodziej, ma lepkie ręce, na przyjęciu zwędził srebrną łyżkę. Zupełnie jak na tym filmie Felliniego. – Dziecko, nie zabieraj na kolonie żadnego drogiego sprzętu. Może się zdarzyć, że ktoś tam będzie miał lepkie ręce. RĘCE mieć pełne ręce roboty

265

– Não venhas a casa dos Kaczmarek com as mãos a abanar, compra um brinquedo jeitoso para as crianças deles.

ter as mãos limpas // ser (homem) limpo de mãos “É o Procurador da República um homem limpo de mãos?”, perguntam os cabeçalhos de todos os jornais de hoje.

comer focinho de porco – Deixa-te de lavar loiça, partiste dois pratos, comes focinho de porco!

ter unhas na mão // *olho vê (pé vai), mão pilha // *três vezes nove, vinte e sete [+ gesto de roubar] É um antigo ladrão, olho vê, mão pilha, na receção roubou uma colher de prata. Exatamente como naquele filme do Fellini. – Ó filha, não leves aparelhagem de valor para as colônias. Pode estar ali alguém que tiver unhas na mão.

*não ter mãos a medir // não ter tempo para se coçar brinc.

266 – Mamo, zadzwoń proszę później, bo teraz mam pełne ręce roboty. RĘCE coś nie ma rąk ani nóg Macieju, twoje wypracowanie nie ma rąk ani nóg, niestety, nawet trójki z minusem nie mogę ci postawić. RĘCE oddać (zwierzę) w dobre ręce Witkowscy wyjechali za granicę na rok. Pieska oddali w dobre ręce, powiedzieli, że po powrocie odbiorą. RĘCE (oddać coś) do rąk własnych Na paczce było napisane „Do rąk własnych Pana Doktora X”. Ponieważ go nie było, goniec wrócił z paczką. RĘCE patrzeć komuś na ręce

Dicionário idiomático polaco-português – R

– Mãe, peço-lhe ligue mais tarde que agora não tenho mãos a medir.

qc não tem pés nem cabeça // *ser sem pés nem cabeça Ó Matias, a tua composição não tem pés nem cabeça, infelizmente nem “sofrível” não levas.

pôr (um animal) com dono Os Witkowski partiram para o estrangeiro, lá ficam um ano. Puseram o cachorro com dono, disseram que o levam de volta.

por especial favor de alg. // ao cuidado de alg. O volume levava letreiro: „Por especial favor do Senhor Doutor X”. Como ele não estava, o mensageiro voltou com o volume.

– Majster ciągle wszystkim patrzy na ręce. Myśli, że robotnicy cegły kradną czy co?

andar (com o olho) em cima de alg. – O mestre de obras anda sempre em cima da gente. Pensa que os operários roubam tijolos ou quê?

RĘCE coś przechodzi w obce ręce Większość miast w Polsce w

*mudar de mãos A maioria das cidades polacas,

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – R

okresie drugiej wojny światowej wielokrotnie przechodziła w obce ręce. RĘCE ręce do góry! – Ręce do góry! – powiedział John Wayne, celując w herszta bandy.

267

durante a segunda guerra mundial, mudou de mãos várias vezes.

mãos ao alto! – Mãos ao alto! – disse o John Wayne, apontando o cabeça dos bandidos.

RĘCE siedzieć / stać z założonymi rękoma W Darfurze jest po prostu rzeźnia, a wielkie mocarstwa siedzą z założonymi rękoma.

• assistir / ficar / … de braços cruzados No Darfur é simplesmente um matadouro, e as grandes potências assistem de braços cruzados.

RĘCE umywać ręce (jak Piłat) od czegoś – To róbcie jak chcecie, ja umywam ręce – powiedział doktor i wykonał gest, jakby faktycznie mył ręce.

lavar as mãos (de qc) (como Pilatos) – Façam vocês como entenderem, eu lavo as mãos de tudo – disse o doutor e esboçou o gesto de quem lava as mãos.

RĘCE urabiać sobie ręce po łokcie – Kobieta urabia sobie ręce po łokcie, a mężczyzna filozofuje pod drzewem – oto obraz wielu cywilizacji.

matar o corpo – A mulher anda a matar o corpo, e o homem fica a meditar debaixo de uma árvore – eis a imagem de muitas civilizações.

RĘCE coś wymyka się komuś z rąk

• escapar-lhe de entre as mãos

268

Dicionário idiomático polaco-português – R

– Wszystko wymyka się nam z rąk: – Tudo nos escapa de entre as pieniądze, dobra praca, podróże za mãos: dinheiro, bom emprego, granicę… viagens para o estrangeiro… RĘCE wypuszczać coś z rąk Jeśli się ma tak dobrze płatną posadę, nie należy wypuszczać jej z rąk! RĘKA / RĘCE wypuszczać coś z ręki / z rąk – To wyjątkowa promocja, bilet do Paryża za czterdzieści euro! Tego z ręki nie wypuszczę. Już klikam.

RĘKA chodzić pod rękę z kimś Andrzej chodzi z Agatą pod rękę dla „pokazuchy”, a w domu strasznie się kłócą. RĘKA dać komuś wolną rękę Szef dał Piotrowi wolną rękę, może nająć do pracy tylu ludzi, ilu będzie potrzebował. – Jeśli chodzi o zbiór owoców, to dałem wolną rękę bratu, może zatrudnić, kogo tylko zechce.

RĘKA iść komuś na rękę

abrir mão de qc Quando se tem um emprego assim bem pago, não se pode abrir mão dele!

largar mão de qc – É uma promoção excepcional, um bilhete para Paris por quarenta euros só! Eu não largo mão disso. Já estou a clicar.

andar de braço dado O André e a Agata andam de braço dado para inglês ver, pois em casa brigam muito.

dar luz verde a alg. (+ inf.) // passar um cheque em branco a alg. fig. O patrão deu-lhe ao Pedro luz verde para contratar pessoal quanto precisar. – Quanto a colheita da fruta, passei um cheque em branco ao meu irmão, pode contratar pessoal onde quiser.

ir ao jeito a alg.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – R

269

– Jest pan naszym stałym klientem, pójdziemy panu na rękę i sprzedamy ten wóz na 36 rat.

– O Senhor é nosso cliente habitual, vamos ir-lhe ao jeito e fica com esse carro a 36 prestações.

RĘKA iść ręka w rękę (z kimś) Gospodarka i edukacja muszą iść ręka w rękę, w przeciwnym razie będzie wielu bezrobotnych z dyplomami.

ir de mão(s) dada(s) Economia e educação têm que ir de mãos dadas, senão vão sobrar desempregados com cursos superiores.

RĘKA ktoś je / będzie jadł komuś z ręki przen. – Już ja znam ich ciemne sprawki. A oni o tym wiedzą i dlatego jedzą mi z ręki.

**ter alg. aqui fechado [+ gesto] – Eu sei das culpas que eles têm no cartório. E eles sabem disso, pois tenho-os aqui fechados.

RĘKA kupować coś z drugiej ręki – Kupiłem fiata pandę z drugiej ręki, ale jestem bardzo zadowolony.

comprar qc em segunda mão – Comprei um Fiat Panda em segunda mão e fico todo contente.

RĘKA machnąć na coś ręką – Chciałem wymienić wieczne pióro na inne, ale w końcu machnąłem na to ręką. Nie warto wracać do sklepu z powodu dziesięciu euro.

dar o braço a torcer – Quis trocar a caneta por outra, mas no fim dei o braço a torcer. Não vale a pena voltar à loja por causa de dez euros.

RĘKA mieć dobrą rękę do czegoś Nowy rektor Politechniki ma dobrą rękę do spraw organizacyjnych.

ter dedo para qc / inf. O novo Reitor da Escola Politécnica tem dedo para dispor as coisas como deve ser.

Dicionário idiomático polaco-português – R

270 RĘKA mieć lekką rękę Mają dzieciaki lekką rękę; gdyby same musiały zarabiać, to byłoby co innego. RĘKA mieć coś pod ręką – Cholera, jak jest „świnka”, choroba, po francusku, bo nie mam pod ręką słownika? RĘKA mieć szczęśliwą rękę (do czegoś) – Podyktuj mi sześć liczb od 1 do 49, ty masz szczęśliwą rękę! Jak wygramy milion, podzielimy się. RĘKA (mówić) z ręką na sercu

– Mówię wam z ręką na sercu, że nigdy tej kobiety na oczy nie widziałem. Dlaczego mi nie wierzycie?

alargar os cordões à bolsa Os miúdos é que gostam de alargar os cordões à bolsa // era outra coisa se tivessem eles mesmo de ganhar dinheiro. ter qc à mão – Bolas, como é que se diz “papeira” em francês? Não tenho o dicionário à mão.

ter boa mão – Dita-me seis números de 1 até 49, tu tens boa mão. Se ganharmos um milhão, dividimos.

falar / dizer com o coração nas mãos //1 falar português claro port. // *vir do fundo do coração // franqueza, franquezinha! // com a mão na consciência – Digo-lhes com o coração nas mãos que essa mulher, nunca a vi mais gorda. Porquê não acreditam em mim?

RĘKA nawijać się / włazić pod rękę andar para os pontapés – I znowu mi ten talerz wlazł pod – Mais uma vez esse prato andourękę! Muszę go wyrzucić do śmieci. me para os pontapés. Vou deitá-lo para o lixo.

1

Sic!

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – R

RĘKA prosić o czyjąś rękę – Dawny rządca przyszedł prosić o rękę córki pana dziedzica – zgorszyła się babka. RĘKA przykładać / dok. przyłożyć rękę do czegoś [zwł. w przeczeniu] – Składka na park rozrywki? O nie, ja do tego ręki nie przyłożę! – powiedziała matka. – To sprawa władz miejskich. Nawet jedna pani poseł przyłożyła rękę do oszustw wyborczych. Na listach osób popierających jej partię były nazwiska ludzi, którzy już zmarli. RĘKA ręka rękę myje pow.

271

• pedir a mão de alg. // pedir alg. em casamento – O antigo feitor veio pedir a mão da filha do fidalgo – escandalizouse a avó.

dar a mão a qc // pôr a mão em qc – Uma cotização para um parque de diversões? Ai que não, eu cá não dou a mão a isso! – disse a mãe. – Isso é com a Câmara. Mesmo uma senhora deputada pôs a mão em fraude eleitoral. Nas listas de pessoas que apoiavam o seu partido havia nomes de falecidos.

uma mão lava outra e ambas o rosto

RĘKA (robić coś) na własną rękę Wuj Kazimierz chce kupić niedużą kawiarnię i pracować na własną rękę.

(fazer qc) por sua própria conta O tio Casimiro quer comprar uma pequena pastelaria e trabalhar por sua própria conta.

RĘKA (robić coś) od ręki – Kiedy zegarek będzie gotowy? – Naprawię go od ręki, niech pan poczeka dziesięć minut. Tu obok jest kawiarnia.

(fazer qc) sem demora – Para quando estará pronto o relógio? – Conserto-o sem demora, espere uns dez minutos. Aqui ao lado tem um café.

272 RĘKA (uczciwie / szczerze), z ręką na sercu! – No to powiedz, ale tak z ręką na sercu! Jesteś chory czy udajesz?

RĘKA wyciągnąć do kogoś rękę / podać komuś rękę na zgodę dosł. i przen. Dawni koledzy z klasy byli przez kilka lat pokłóceni, wreszcie Adam wyciągnął do Andrzeja rękę na zgodę. RĘKA wpaść komuś w rękę – W pociągu mam zwyczaj czytać to, co mi wpadło w rękę w kiosku na dworcu. RĘKA BOGA wszystko w ręku Boga pow. przest. Zuzia miała prowadzić samochód po raz pierwszy w życiu, nie licząc kursu na prawo jazdy. – Wszystko w ręku Boga – powiedziała babcia. RĘKA BOSKA niech mnie / … ręka boska broni (przed czymś / aby(m) / … miał + SV

Dicionário idiomático polaco-português – R

(com) franqueza, franquezinha! – Ora diz lá, mas franqueza, franquezinha! Estás doente ou estás a fingir?

vir às boas Os antigos camaradas de escola estavam zangados durante vários anos, no fim de contas o Adão veio às boas para com o André.

vir-lhe à mão – No comboio costumo ler o que me vem à mão no quiosque da estação.

*estar à conta de Deus A Susana foi conduzir pela primeira vez na vida a não ser na escola de condução. – Estamos à conta de Deus – disse a avó

que Deus me / … livre de + inf.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – R

Lekarz – Wypuszczę pana we wtorek ze szpitala, ale niech pana ręka boska broni przed paleniem i wysiłkiem! RĘKAWICZKI obchodzić się z kimś w rękawiczkach przen.; zob. obchodzić się z kimś / czymś jak z jajkiem (JAJKO) – Gdy dojdzie pan do stanowiska profesora zwyczajnego, to wszyscy będą się z panem obchodzić jak w rękawiczkach. RĘKAWICZKI w białych rękawiczkach przen. – Czy mogę poruszyć temat nadgodzin? – Może pan, ale w białych rękawiczkach, żeby się szef nie rozzłościł. RĘKAWY zakasać rękawy przen.

273

O médico –Dou-lhe alta na terça, mas que Deus o livre de fumar e de esforçar-se!

• tratar alg. com luvas (de pelica)

– Quando o senhor chegar a catedrático, todos tratam-no com luvas de pelica.

com pés de lã // com pezinhos delicados – Posso levantar o assunto de horas extras? – Pode, mas com pés de lã, para não irritar o patrão.

– Zakasałem rękawy i zabrałem się do roboty, żeby mieć potem wolny weekend. – No, to trzeba zakasać rękawy. Ja z lewej, ty z prawej i niesiemy ten tapczan.

• arregaçar as mangas // cuspir às unhas / às mãos – Arregacei as mangas e pus-me a trabalhar para ter o fim de semana livre. – Agora é cuspir às unhas. A gente pega nesse sofá, eu à direita e tu à esquerda.

RĘKOCZYNY przejść do rękoczynów – Zawsze mi jest do śmiechu, gdy widzę w telewizji, jak panowie

vir às mãos – Dá-me para rir cada vez que vejo na televisão alguns deputados

274 posłowie przechodzą od słów do rękoczynów, a zdarza się to w wielu krajach. ROBAK zalewać robaka Henryk zamienił sto tysięcy złotych na dolary i wiele stracił na kursie. Teraz zalewa robaka. ROBIĆ robię, co mogę / (z)robiłem, co mogłem /zrobię co będę mógł – Robiłem co mogłem, ale nikt mnie nie słuchał. ROBOTA człowiek od brudnej roboty Luca Brasi był jednym z ludzi od brudnej roboty ojca chrzestnego Vita Corleone. ROBOTA do roboty by go / … / takiego pognać / pogonić! Robotnik na widok „białego kołnierzyka” z papierosem u wejścia do banku – Do roboty by takiego pogonić! ROBOTA nie bać się roboty – Płacimy dwa razy tyle, ile pan zarabia w szkole państwowej, ale pracy jest więcej. – Ja tam nie boję się roboty – odpowiedział Olek.

Dicionário idiomático polaco-português – R

vierem às mãos, pois isso acontece em vários países.

dar de beber à dor O Henrique trocou cem mil zloty por dólares e perdeu muito no câmbio. Agora dá de beber à dor.

*fazer o seu melhor – Fiz o meu melhor, mas ninguém me dava ouvidos.

homem de mão Luca Brasi era um dos homens de mão do padrinho Vito Corleone.

vai / … para estiva! Um operário viu um “colarinho branco” com cigarro nos lábios à entrada de um banco e comentou – Vá para estiva!

não voltar a cara ao trabalho – Nós pagamos-lhe o dobro do que ganha na escola do estado, mas o trabalho é muito. – Eu cá não volto a cara ao trabalho – retorquiu o Alex.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – R

ROBOTA no, to do roboty! – Pani Teresa wynajęła ten pokój gościowi z Austrii, trzeba tu posprzątać. – No, to do roboty!

ROBOTA ktoś szuka tego, co robotę wynalazł – I co, Michał znalazł sobie jakąś pracę? – Nie, szuka tego, co robotę wynalazł. ROBOTA zająć się swoją / własną robotą – Dobra, resztę sama zrobię, możesz już iść zająć się własną robotą. ROBOTA znać się na (swojej) robocie – Jesteś zadowolony z nowej sekretarki? – Nie, ona się nie zna na robocie. Stale się kłóci z komputerem, a nawet go kopie.

RODZINA zdarza się w najlepszej rodzinie (z fortepianem i francuskim żart.) pow. – Synalek wdepnął w narkotyki? Cóż, zdarza się w najlepszej rodzinie (z fortepianem…)

275

vamos a isto que é uma pressa – A Dona Teresa alugou este quarto a um hóspede da Áustria, é preciso arrumá-lo. – Vamos a isto que é uma pressa.

*alg. é filho de uma senhora doente fig. – Então o Miguel encontrou algum emprego? – Não, ele é filho de uma senhora doente.

ir à sua vida – Bom, o resto faço eu sozinha, podes ir à tua vida.

saber / entender da poda fig. – Estás contente com a nova secretária? – Não estou que ela não entende da poda. Anda a brigar com o computador, mesmo a pontapés.

No melhor pano cai a nódoa. – O menino caiu na droga? Ora bem, no melhor pano cai a nódoa…

Dicionário idiomático polaco-português – R

276 ROGI pokazywać rogi przen. – O, chłopczyk zaczyna pokazywać rogi, ale my już sobie z nim tu w szkole poradzimy… ROGI przyprawi(a)ć komuś rogi

– Nie dziwię się, że panu sędziemu żona przyprawia rogi. Jeśli się nie mylę, jest on od niej starszy o co najmniej dwadzieścia lat.

ROPUCHA być nadętym / nadymać się jak ropucha Bramkarz chodzi w glorii nadęty jak ropucha, ale niesłusznie, bo w zeszłym tygodniu puścił dwa łatwe gole. ROZPUSTA tarzać / nurzać się w rozpuście Wiele rządów upadło przez to, że panowie ministrowie, jak to się mówi, tarzali się w rozpuście, nieraz z udziałem osób nieletnich.

2

• deitar os corninhos de fora / ao sol – Ah, o menino anda a deitar os corninhos de fora, mas a gente cá no colégio vai poder com ele…

pôr os cornos / paus / chifres / brinc. palitos a alg. // pôr um par de cornos2… // pregá-los ao marido elipt. – Não estranhei o facto que a mulher ande a pôr os paus ao senhor juiz. Se não me engano, ele é pelo menos com vinte anos mais velho do que a mulher.

ser inchado como uma rã O guarda-redes anda enfatuado, inchado como uma rã sem motivo para isso, porque na semana passada deixou dois frangos.

fazer o diabo Muitos governos caíram porque os senhores ministros, como o outro diz, tinham feito o diabo, às vezes com menores.

Wyrażenie to w języku portugalskim może się odnosić do obu płci. – A locução polaca só se usa em relação a um marido enganado pela mulher.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – R

ROZUM nauczyć rozumu kogoś – Powiem ojcu, jak się zachowywałeś, gdy go nie było. Już on cię nauczy rozumu. – Można nauczyć dzieciaka rozumu bez bicia? – Jest to trudne, ale próbujemy. ROZUM pójść po rozum do głowy – Wiele razy próbowałem zrozumieć tę instrukcję po angielsku, wreszcie poszedłem po rozum do głowy i zapłaciłem tłumaczowi. ROZUMIEĆ samo się przez się rozumie, (że…) – Na pewno przyjdę, panie radco. – Samo się przez się rozumie, że jest pan zaproszony z małżonką. ROZUMY pozjadać wszystkie rozumy Pietrzak w wieku czterdziestu lat skończył liceum dla dorosłych i uważa, że pozjadał wszystkie rozumy. RÓWNO dzielić po równo, sobie wszystko, innym gówno wulg. rym. – I jak dyrektor podzielił premię

277

abaixar a grimpa a alg. // dar a cantiga a alg. – Digo ao teu pai como te comportavas quando ele não estava. Ele abaixa-te a grimpa. – Pode-se dar a cantiga ao miúdo sem pancada? – É difícil, mas estamos a tentar.

assentar cabeça – Tentei várias vezes perceber esse modo de emprego em inglês, no fim assentei cabeça e paguei um tradutor.

vá dito que… – Venho com certeza, Senhor. Conselheiro. – Vá dito que fica convidado com a sua esposa.

ter um rei na barriga fig. O Pietrzak já com quarenta anos tirou um curso médio para adultos e agora tem um rei na barriga.

dividir / partilhar irmãmente como cães brinc. – Como é que o diretor dividiu o x

278 eksportową? – Jak należy, równo, członkom dyrekcji wszystko, nam gówno.

RÓŻA nie ma róży bez kolców pow.

RÓŻDŻKA jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki Ilekroć Michał dotknął pieska, ten fikał koziołka, jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki. Michał nie wiedział, że to był piesek tresowany na potrzeby cyrku. RÓŻE (coś, zwł. życie, jest) usłane różami Kobiety wynajmujące pokoje sądzą, że życie studenta jest usłane różami. Ma kupę kasy i spędza czas na imprezach.

RUSZT wrzucić coś na ruszt pot., żart.; zob. wziąć coś na ząb (ZĄB) – Zanim zrobimy zakupy, chodźmy coś wrzucić na ruszt. – Czemu nie, tam w centrum handlowym są bary. Ja zjadłabym tortillas.

Dicionário idiomático polaco-português – R

do premio de exportação? – Como deve ser, irmãmente como cães, os do Conselho Diretivo levaram tudo e a gente nada.

• não há rosa sem espinhos // não há bela sem senão (nem feia sem sua graça)

• com um / ao toque de varinha mágica Cada vez que o Miguel tocava o cachorro, esse dava uma cabriola com um toque de varinha mágica. Miguel não sabia que era cachorro treinado para circo.

(ser) um mar de rosas As donas de casa que alugam quartos acham que a vida de estudante é um mar de rosas. Ele tem rios de dinheiro e só anda à paródia.

meter carburante na máquina // deitar carvão na máquina – Antes das compras vamos meter carburante na máquina. – Porque não, ali no centro comercial há bares. Eu é que comia tortilhas.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – R

RYBA być zdrowym / zdrów jak ryba – Jestem zdrów jak ryba. Sanatorium dobrze mi zrobiło. Lekarz orzekł, że jestem zdrów jak ryba i nadaję się do służby wojskowej. RYBA czuć się gdzieś jak ryba w wodzie; zob. być / czuć się w swoim żywiole (ŻYWIOŁ)

279

andar / estar cheio de saúde // estar são como um pêro Ando cheio de saúde. O tratamento na casa de repouso fezme bem. O médico atestou que eu estava são como um pêro e prestava para a tropa.

Pan T. czuje się w kasynie jak ryba w wodzie, choć przecież zawsze przegrywa. Paweł czuje się w samolocie jak ryba w wodzie, ale jego żonie robi się niedobrze zaraz po starcie.

estar como peixe na água // **assentar a alg. que nem uma luva // rolar (em algum sítio) como um seixo no leito dum rio O Senhor T. está no cassino como peixe na água, embora perca sempre. O avião assenta ao Paulo que nem uma luva, mas a mulher dele enjoa logo depois da descolagem.

RYBA gruba ryba przen. – Podobno twój szwagier to jakaś gruba ryba? – To prawda, jest prezesem bardzo dużej firmy ubezpieczeniowej.

o da rabeca fig., fam. – Dizem que o teu cunhado é o da rabeca? – É verdade, ele é presidente de uma companhia de seguros muito importante.

RYBA ryba wzięła! przen. – Powiedziałem facetowi, że kiedyś chodziłem z jego obecną żoną i ryba wzięła! Zaprosił mnie na obiad.

as bichas pegaram! – Disse ao fulano que noutro tempo tinha namorado a sua mulher atual e as bichas pegaram! Convidou-me a almoçar.

280 RYBKA albo rybka, albo pipka pow. żart.; zob. wóz albo przewóz (WÓZ) Jak mówią Amerykanie, nie można zjeść ciastka i nadal je mieć, czyli jedno z dwojga „albo rybka, albo pipka!” Przypisuje się Lechowi Wałęsie powiedzenie „Jestem za, a nawet przeciw”. Ale w życiu tak się nie da „albo rybka albo pipka!” RYBY łowić ryby w mętnej wodzie przen. – Prawo na ten temat nic nie mówi – tak że można łowić ryby w mętnej wodzie. RYGA jechać do Rygi (przez Kielce żart.) Ledwie samolot wystartował, a Hanka już jechała do Rygi. RYMY (klecić) częstochowskie rymy pol. Dawniej przed częstochowskim klasztorem żebracy wyśpiewywali liche wierszydła własnej roboty i stąd nazwa: częstochowskie rymy.

Dicionário idiomático polaco-português – R

*pega ou larga! // (isto) (ou) vai ou racha! Não se pode comer o bolo e ficar com ele, dizem os americanos. Das duas uma ”é pega ou larga!” Ao Lech Walesa imputa-se a frase “Sou a favor, e mesmo contra!” Mas na vida isso não vai “é ou vai ou racha!”

• pescar em águas turvas – A lei não se pronuncia a esse respeito – assim que se pode pescar em águas turvas.

deitar a carga ao mar fig. O avião mal levantou voo, e já a Ana deitava a carga ao mar.

(fazer) versos de pé quebrado Antigamente, em frente do mosteiro em Czestochowa, mendigos faziam e cantavam versos de pé quebrado, de onde traz origem o nome deles em polaco.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – R

RYZYKOWAĆ Kto nie ryzykuje, w Rawiczu nie siedzi pow. żart. pol.

281

Quem não arrisca, não petisca // Quem nunca se arriscou, nunca perdeu nem ganhou3

RZECZ być jeszcze całkiem do rzeczy – Nie podobają się panu moje nóżki? Jestem jeszcze całkiem do rzeczy, nie?

*não ser nada para deitar fora – Não gosta destas minhas perninhas? Não sou nada para deitar fora, não acha?

RZECZ mówić / pot. gadać od rzeczy Przyjechał facet z Ministerstwa, by rozmawiać ze strajkującymi. Ale na niczym się nie znał i gadał od rzeczy.

não dizer duas [palavras] seguidas Veio um gajo do Ministério para falar com os grevistas. Mas não estava dentro do assunto e não disse duas seguidas.

RZECZ ktoś / coś nie ma (tu) nic do rzeczy – Podobno pańska żona ma dwie wille i trzy samochody. – Panie pośle, moja żona nie ma tu nic do rzeczy. RZECZ (phi,) wielka mi rzecz!

– Zosia i Jurek jadą do Hiszpanii na wakacje. – Phi, wielka mi rzecz! 3

alg. / qc não é para aqui chamado – Dizem que sua mulher tem duas vivendas e três automóveis. – Senhor deputado, minha mulher não é para aqui chamada.

**estão verdes! / há, mas são verdes dito fig. // mas / ora que grande gaita! // olha a grande coisa! // *vou ali já venho! iron., antífrase – Sofia e Jorge vão passar as férias na Espanha. – Estão verdes!

Istnieją też porzekadła niosące sens przeciwny: ‘lepiej nie ryzykować’. – Há ditados com sentido contrário: ‘é melhor não tomar o risco’: antes perder a lã que a ovelha // vão-se os anéis e fiquem os dedos.

282 – Mój sąsiad opłynął cały świat na tratwie! – Wielka mi rzecz! Thor Heyerdahl przepłynął Pacyfik na Kon-Tiki już w 1947 roku! – W „Biedronce” jest wyprzedaż win portugalskich. – Wielka mi rzecz! RZECZY skoro tak się rzeczy mają, (to) + SV Rosja szuka znowu przyjaciół w Azji. Polska, skoro tak się rzeczy mają, musi zwrócić na ten fakt uwagę Unii Europejskiej. RZECZY tak się rzeczy mają Inspektor przyjechał, wszędzie wetknął nosa, wszystko i wszystkich skrytykował, zapowiedział pisemne sprawozdanie i wyjechał. Tak się rzeczy mają. RZEP uczepić się kogoś / czegoś jak rzep psiego ogona

Dicionário idiomático polaco-português – R

– Meu vizinho deu uma volta ao mundo numa jangada! – Mas que grande gaita! Thor Heyerdahl atravessou o Pacífico na Con-Tiqui já em 1947! – No “Jumbo” há saldos de vinhos portugueses. – Vou ali já venho!

sendo assim, + SV A Rússia voltou a procurar amigos na Ásia. Sendo assim, a Polônia tem que chamar atenção da União Europeia pelo facto.

ora aí está // estão as coisas neste pé O revisor chegou, meteu o nariz em tudo, censurou tudo e toda a gente, anunciou um relato por escrito e partiu. Ora aí está.

Malec uczepił się matczynej spódnicy jak rzep psiego ogona i nie chciał wejść do szkoły.

agarrar-se a alg. / qc como a carraça à orelha do cão // … com unhas e dentes O miúdo agarrou-se à saia da mãe como a carraça à orelha do cão e não quis entrar na escola.

RZEPKA każdy sobie rzepkę skrobie pow. rym.

amigo não empata amigo // cada macaco no seu galho

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – R

– Dobrze, Jacku! Nie chcesz iść ze mną do kina, sama pójdę, idź sobie na mecz. Każdy sobie rzepkę skrobie. Pan Kazio zbudował willę dla siebie oraz dla córki z zięciem. Oni mają osobne wejście, każdy sobie rzepkę skrobie. RZĘSY chodzić na rzęsach żart. Upił się i potem chodził na rzęsach. Do domu dotarł o piątej rano.

283

– Está bem, Jacinto! Não queres ir ao cinema comigo, vou sozinha, vai tu ver a partida. Amigo não empata amigo. Senhor Casimiro construiu uma vivenda para ele e para a filha com o genro. Eles têm uma entrada só para eles, cada macaco no seu galho.

achar a rua pequena iron. // trepar às paredes fam. Apanhou uma bebedeira e depois achou a rua pequena. Chegou a casa às cinco da madrugada.

RZYGAĆ rzygać mi / … się chce na czyjś widok posp. Znajomy Henryka nie był nigdy w tej dzielnicy. Powiedział, że mu się rzygać chce na widok tych odrapanych budynków.

O amigo do Henrique nunca veio antes a esse bairro. Disse que aqueles prédios descuidados metiam-lhe nojo.

RZYGAĆ (… że) rzygać się chce posp.

*qc até mete nojo aos cães

RZYM gdzie Rzym, gdzie Krym? pow.; zob. co ma piernik do wiatraka? (PIERNIK)

*meter nojo (a alg.)

o cu que tem a ver com as calças? //**misturar alhos com bugalhos // **passar de alhos para bugalhos // **falar de alhos e bugalhos

S SAMOCHWAŁA samochwała w kącie stała pow. rym

gaba-te cesto, que hás de ir à vindima

SCENA zejść ze sceny przen. Dawni działacze opozycji zajęli ważne stanowiska, a Wiśniewski nie wiadomo, dlaczego musiał zejść ze sceny.

recolher a bastidores Os antigos militantes da oposição ocuparam cargos importantes, mas o Wisniewski, não se sabe bem porquê, recolheu a bastidores.

SEDNO przechodzić do sedna (sprawy) Długi wstęp trwał ponad kwadrans, zanim mówca przeszedł do sedna sprawy.

entrar no âmago da questão // entrar em matéria O preâmbulo demorou mais de um quarto de ora antes que o orador entrasse no âmago da questão.

SEN coś spędza komuś sen z powiek – Jeszcze nie zasnąłeś? – Nie, film spędza mi sen z powiek. Nie wiem, kto jest mordercą. Muszę obejrzeć do końca.

*tirar-lhe o sono – Ainda não adormeceste? – Não, o filme tira-me o sono. Não descobri o assassino. Vou ver o fim.

SEN spać kamiennym snem Jurek zawsze śpi kamiennym snem. Ani zabawa u sąsiadów, ani czołgi na ulicy go nie obudzą.

dormir que nem uma pedra O Jorge dorme sempre que nem uma pedra. Não desperta nem com uma festa em casa dos vizinhos, nem com tanques na rua.

PHILOLOGICA WRATISLAVIENSIA: STUDIA IBERICA ET LATINOAMERICANA II

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – S & Ś

SERCE być (człowiekiem) bez serca Trzeba być bez serca, by posyłać dzieci do pracy. Zresztą dziś w Europie praca nieletnich jest nielegalna. SERCE być człowiekiem wielkiego serca Doktor Karol Marcinkowski był człowiekiem wielkiego serca, toteż ma w Poznaniu aleję swego imienia i dwa pomniki. SERCE dawać ze szczerego serca Staruszka daje proboszczowi na biednych – niewiele, ale ze szczerego serca. SERCE coś leży mi / … na sercu Każdy dyktator mówi, że leży mu na sercu wyłącznie pomyślność narodu.

285

(ser homem) sem alma // ter pelos no coração É preciso ser homem sem alma para mandar crianças a trabalharem. Aliás hoje na Europa o trabalho infantil é proibido.

ter grande coração Doutor Karol Marcinkowski tinha grande coração, pois tem em Poznan uma avenida com seu nome e dois monumentos erigidos.

dar de boa mente A velhinha dá ao pároco para os pobres – é pouco, mas dá de boa mente.

*ter qc a peito Cada ditador pretende que só tem a peito a prosperidade do povo.

SERCE nie mieć serca do czegoś – W końcu zostałem wspólnikiem Dudka w firmie, ale nie mam serca do tego. Sieć sklepów rzeźnickich…

o coração não entra em qc – Finalmente fiquei sócio do Dudek na empresa, mas o coração não entra nisso. Uma rede de talhos…

SERCE podbić czyjeś serce

conquistar o coração de alg.

286

Dicionário idiomático polaco-português – S & Ś

– Wiele osób pytało Antoniego Słonimskiego, jak podbił serca tylu kobiet (a był łysy i brzydki). – „Dobrym humorem i żartami” – odpowiadał.

SERCE serce mi / … wali jak młotem – Biegnę, biegnę, serce mi wali jak młotem… a i tak pociąg mi zwiał.

SERCE serce nie sługa (nie zna, co to pany) pow. lit. Syn właściciela brazylijskiej fazendy z telenoweli nie chce się ożenić z dziewczyną, którą ojciec mu wybrał, bo serce nie sługa i woli inną, choć biedniejszą.

SERCE serce się kraje Taki młody chłopak, a lekarze wykryli mu guz na mózgu. Po prostu serce się kraje. SERCE trafi(a)ć komuś do serca / trafi(a)ć (do czyjegoś) serca Wzruszające hasła Portugalskiej Partii Komunistycznej trafiają do serca mniej niż dziesięciu procentom wyborców.

– Muitas pessoas perguntavam a Antoni Slonimski como é que tinha conquistado o coração de tantas mulheres (era feio e careca). – “Com bom humor e piadas” – costumava responder.

*com o coração às upas – Estou a correr, a correr, com o coração às upas… e mesmo assim perdi o comboio.

a amar e a rezar, ninguém se pode obrigar O filho de um fazendeiro brasileiro da telenovela não quer casar com a moça escolhida por seu pai // a amar e a rezar, ninguém se pode obrigar e ele gosta da outra, mesmo que seja mais pobre.

é de fazer chorar as pedras // *fazer dó Um rapaz tão novo, e os médicos descobriram-lhe um tumor no cérebro. É de fazer chorar as pedras.

falar ao coração de alg. Os slogans comovedores do Partido Comunista Português falam ao coração de menos de dez por cento dos eleitores.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – S & Ś

287

SERCE z głębi / z całego serca – Z całego serca życzę państwu zdrowia i szczęścia.

da raiz do coração – Desejo-lhes muita saúde e boa sorte na vida, da raiz do coração.

SERCE z sercem na dłoni – Przyszedłem do nowej parafii z sercem na dłoni, ale oni są bardzo nieufni – skarżył się ksiądz proboszcz.

com o coração na boca – Vim a essa paróquia com o coração na boca, mas as pessoas ficam desconfiadas – queixou-se senhor cura.

SERCE … że aż serce się kraje / ściska; zob. … (że) aż litość bierze (LITOŚĆ) Koniec „Titanica” był taki smutny, że aż się serce ściskało, gdy Leonardo Di Caprio poszedł na dno…

• … de cortar o coração // … de fender a alma O fim do „Titanic” foi muito triste, quando o Leonardo di Caprio se afundou, era de cortar o coração…

SERIA czarna seria Na tym zakręcie były w zeszłym tygodniu trzy wypadki. Po prostu czarna seria.

*anda o diabo à solta Nessa curva houve três acidentes na semana passada. É que anda o diabo à solta.

SERY śmierdzące sery posp., żart. Wszedłszy do pokoju chłopaków w akademiku, Zośka nie wytrzymała i krzyknęła „Ale śmierdzące sery!”

sulfato de peúga calão Ao entrar no quarto dos rapazes no lar, a Sofia não se deteve e gritou “Sulfato de peúga!”

SEZON sezon ogórkowy

meses de palha

288

Dicionário idiomático polaco-português – S & Ś

W Polsce lato to sezon ogórkowy w kinie; co innego w krajach, gdzie kina mają klimatyzację.

SIANO wykręcić się sianem przen. przest. Gdy tylko trzeba wykonać w Instytucie jakąś większą wspólną pracę, Julkowi udaje się wykręcić sianem. SIDŁA wpaść we własne sidła przen.

Na Polônia o Verão são meses de palha nos cinemas // é diferente nos países onde há ar condicionado nas salas.

zupar na bisca fam. Logo que é preciso fazermos juntos algum trabalho importante no Instituto, o Júlio consegue zupar na bisca.

– Pożyczysz mi sto euro? – Zawsze mówisz, że nie należy nikomu pożyczać pieniędzy. Wpadłeś we własne sidła.

• ficar / ser apanhado na própria ratoeira – Emprestas-me cem euros? – Costumas dizer que não se faz empréstimos a ninguém. Ficaste apanhado na própria ratoeira.

SIDŁA wpaść w zastawione sidła Na egzaminie wpadłem w zastawione sidła. Profesor celowo zadawał takie pytania, by wykryć, kto nie przeczytał zadanych lektur.

*cair na rede No exame caí na rede. O professor fazia de propósito perguntas para descobrir quem não tinha lido os livros.

SIDŁA złapać kogoś w swoje sidła Rita złapała Michała w swoje sidła, a on się nawet nie spostrzegł.

armar o laço a alg. A Rita armou o laço ao Miguel sem que ele se apercebesse.

SIEDZIEĆ nie siedzieć w kimś (zwł.: ja w nim / … nie siedzę!) pot. reg.

**saiu a cavalo!

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – S & Ś

– Czy jest pani Monika? – Nie ma. – A kiedy będzie? – Droga pani, ja w niej nie siedzę!

SIEDZIEĆ siedzieć cicho – Lepiej siedź cicho, bo nie zrobiłeś swojej roboty jak należy.

SKARBY za żadne skarby!; zob. za Chiny (ludowe)! (CHINY) – Ta spódnica jest do niczego. Pójdziesz do sklepu i ją wymienisz. – Za żadne skarby! Już dwa razy zamieniałam. SKARBY za żadne skarby (nie zrobić czegoś) – Pomów z kierownikiem, może cię w piątek zwolni. – Za żadne skarby nie pójdę do niego, to straszny cham. SKOK o żabi skok – Przepraszam panią, gdzie jest poczta? – O żabi skok, skręci pan w lewo i zaraz zobaczy pocztę.

289

– A Dona Mónica está? – Não está, não. – Quando é que volta? – Saiu a cavalo, minha senhora!

*não abrir muito a boca – É melhor não abrires muito a boca, afinal não fizeste o teu trabalho como deve ser.

Desta água não beberei! // nem que comesse pedras! // nem por ouro nem por prata – Essa saia não presta. Vá à loja para a trocar. – Desta água não beberei! Já troquei duas vezes.

nem à mão de Deus Padre – Fala com o gerente, talvez te dê licença faltares na sexta-feira. – Não vou nem à mão de Deus Padre, é mesmo um vilão.

(é a um) salto de pulga – Com licença, a senhora sabe onde fica o correio? – É a um salto de pulga, o senhor vira à esquerda e logo vê.

290

Dicionário idiomático polaco-português – S & Ś

SKOK zrobić skok w bok żart. Piotr nigdy nie zrobił skoku w bok, ale narzeczona ciągle go podejrzewa. SKORUPKA czym skorupka za młodu nasiąknie, tym na starość trąci. pow. SKOWRONKI być całym w skowronkach żart. Grześ jest cały w skowronkach, odkąd zakochał się w Basi i chodzą ze sobą. SKÓRA być w czyjejś skórze – Jeśli Marek się dowie, że Eliza go zdradza z szefem, to nie chciałbym być w jej skórze. SKÓRA cenić własną skórę / miła mi … własna skóra – To co, włazimy na karuzelę? – O nie, miła mi własna skóra!

SKÓRA chcesz dostać w skórę?

dar uma escorregadela // dar uma facada no matrimónio brinc. O Pedro nunca deu escorregadela nenhuma, mas a noiva dele anda desconfiada.

o que o berço dá a tumba o leva

estar nas suas sete quintas O Gregório está nas suas sete quintas desde que namorou a Bárbara e começaram a sair juntos.

estar na pele de alg. – Se o Marco souber que a Elisa anda a enganá-lo com o patrão, eu não queria estar-lhe na pele.

ter amor à pele – E então, vamos subir ao carrossel? – Isso não, eu tenho amor à pele.

*estás a pedir chuva!

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – S & Ś

– Jasio, to ty zjadłeś wiśnie z tortu? Ty chyba chcesz dostać w skórę?

291

– Joãozinho, foste tu quem comeu as ginjas no bolo? Estás a pedir chuva!

SKÓRA dobierać się komuś do skóry

entrar por alg. dentro // saltar em cima de alg. // chegar-lhe a roupa ao pêlo Na początku, gdy Ahmed kiepsko No começo, quando o Ahmed não mówił po polsku, koledzy dobierali falava bem polaco, os colegas się chłopakowi do skóry, ale potem entravam pelo rapaz dentro, mas dali mu spokój i nawet go polubili. depois deixaram-no em paz e até simpatizaram com ele. – Już ja się wam dobiorę do skóry, – Eu é que vos salto em cima, seus lenie, łajdaki! – wrzeszczał kapral. gatunos preguiçosos! – berrava o cabo. SKÓRA dosta(wa)ć w skórę – Jeśli zaraz nie przestaniesz się drzeć, dostaniesz w skórę. SKÓRA doświadczyć / wypróbować na własnej skórze – Praca w polu od wschodu do zachodu słońca to nic takiego, mówicie? Musicie więc doświadczyć na własnej skórze. SKÓRA drogo sprzedać (swoją) skórę przen.

apanhar a sua conta – Se não deixas logo de berrar, apanhas a tua conta.

experimentar na própria carne – Dizem que trabalhar de sol a sol no campo não é nada grave? Então têm de experimentar na própria carne.

• vender cara a pele

292

Dicionário idiomático polaco-português – S & Ś

SKÓRA dzielić skórę na niedźwiedziu przen.; zob. (nie mów hop, dopóki nie przeskoczysz (HOP) Julka, Aśka i Gabi planują ze szczegółami podróż po Europie. Ale kasy jeszcze nie zdobyły, więc jakby dzieliły skórę na niedźwiedziu.

contar com o ovo (nu cu da galinha) brinc. A Júlia, a Joana e a Gabriela andam a fazer planos pormenorizados da viagem pela Europa. Mas ainda não arranjaram massa, estão a contar com o ovo no cu da galinha.

SKÓRA mieć grubą skórę przen. Nie każdy ma tak grubą skórę jak poseł A., by znosić obrazy i wyzwiska.

ter estômago (para qc) Nem toda gente tem estômago para aturar ofensas e injúrias, como o deputado A.

SKÓRA ratować własną skórę przen. Łajdak z niego, uratował własną skórę sypiąc kolegów przed glinami.

salvar a pele Ele é um sacana, salvou a pele a entregar os colegas aos chuis.

SKÓRA (sama) skóra i kości pow. To bezpański pies, sama skóra i kości, aż litość bierze.

• *só ter pele e osso É um cão vadio, só tem pele e osso, até faz pena ver.

SKÓRA zdzierać / dok. zedrzeć skórę z kogoś przen. Bakłażany po dziesięć złotych za sztukę? To zdzieranie skóry z klienta! SKÓRKA dosta(wa)ć gęsiej skórki

levar-lhe couro e cabelo Beringelas por dez zloty uma peça? É levar couro e cabelo aos fregueses.

ficar com pele de galinha

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – S & Ś

Na samą myśl, że miałby jeść ośmiornicę, Wiktor dostał gęsiej skórki. SKRUPIĆ SIĘ coś skrupiło się na kimś Rafał miał sporo problemów w pracy, a na kim się skrupiło? Na jego żonie. SKRZYDŁA podcinać komuś skrzydła przen. Paulina chce zdawać do szkoły filmowej, ale wszyscy przycinają jej skrzydła, mówiąc, że tam jest stu kandydatów na jedno miejsce.

293

Só a pensar que comia polvo, o Vítor ficou com pele de galinha.

*pagar as favas fig. // *ser um pião das nicas O Rafael teve muitos problemas no serviço, e quem pagou as favas foi sua mulher.

• cortar as asas a alg. A Paulina quer entrar no Instituto Cinematográfico, mas toda a gente corta-lhe as asas a dizer que ali há cem candidatos a cada lugar.

SKUTKI oto skutki picia wódki żart. rym; zob. (to) wszystko przez (tę) wódkę (WÓDKA) SŁABOŚĆ mieć słabość do kogoś / czegoś Jak każdy gwiazdor, Warren miał słabość do pięknych kobiet i drogich samochodów.

Mulheres belas e carros de luxo eram o fraco do Warren, como o são de qualquer divo.

SŁABSZY słabszemu każdy dokopie pow.

a cão raivoso todos atiram pedras.

**ser o fraco de alg.

294

Dicionário idiomático polaco-português – S & Ś

SŁOMA komuś słoma z butów wyłazi przen. – Temu pańskiemu doktorowi słoma z butów wyłazi. – I co z tego? Mówi gwarą, ale jest kompetentny. – Może on i inżynier, ale słoma mu z butów wyłazi. Rękawem nos wyciera. SŁOMKA widzieć słomkę / źdźbło w oku sąsiada, a nie widzieć belki w swoim bibl. Widzieć słomkę w oku sąsiada, a nie widzieć belki w swoim – to typowa postawa partyjna. Gdy nasi posłowie prowadzą po pijanemu, to drobiazg, gdy inni – tragedia narodowa. SŁONINKA pół godzinki dla słoninki żart. pow. rym. – Po dobrym obiedzie pół godzinki dla słoninki – mawiał wuj Tomasz i kładł się na dwugodzinną sjestę.

SŁONO słono kosztować – Wszystko teraz słono kosztuje, wygląda na to, że nasza praca jest najtańsza.

*ter estrume nas mãos // **não ter tomado chá em pequeno // *ser das berças – O seu doutor é que tem estrume nas mãos. – E então? Fala sim dialeto, mas é competente. – Apesar de engenheiro, ele é das berças. Limpa o nariz com as mangas.

ver o argueiro no olho alheio /do vizinho e não ver a tranca / a trave no seu Ver o argueiro no olho do vizinho e não ver a tranca no seu – é uma atitude tipicamente partidária. Se o nosso deputado conduzir bêbado, é incidente menor, se um outro fizer isso – é drama nacional.

*fazer o quilo // *dormir uma sesta – Depois de um bom almoço é preciso fazer o quilo uma hora – dizia o tio Tomé i dormia uma sesta de duas horas.

custar os olhos da cara – Agora tudo custa os olhos da cara, parece que o nosso trabalho seja o mais barato.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – S & Ś

SŁOŃ jak słoń w składzie porcelany – Dzieciaki zachowywały się na imieninach wujka jak słoń w składzie porcelany, a my się za nie wstydziliśmy.

295

• como elefante em loja de louças – Os miúdos eram na festa do tio como elefante em loja de louças, e nós tivemos vergonha por eles.

SŁOŃCE (to) jasne jak słońce – Dla mnie to jasne jak słońce, że Brazylia mecz wygra.

ser claro como (a) água – Para mim é claro como água que o Brasil ganha o jogo.

SŁOWA liczyć się ze słowami Nie ma już dziś idiotów, tylko niepełnosprawni umysłowo. Trzeba się liczyć ze słowami.

ter tento na língua Hoje em dia já não há idiotas, há deficientes mentais. É preciso ter tento na língua.

SŁOWA powiedzieć / streścić coś w dwóch słowach – Tyle nagadałeś i wszystko pokiełbasiłeś. Nie mógłbyś tego streścić w dwóch słowach? SŁOWA słów mi / … brakuje (by + SV)

dizer em duas / quatro palavras – Falaste muito e tudo atrapalhaste. Não podes dizer isso em duas palavras?

– Szanowni Państwo, słów mi brakuje, by wyrazić wdzięczność nas wszystkich wobec czcigodnego jubilata.

*não ter palavras (para + SV) – Senhoras e senhores, não tenho palavras para exprimir toda a nossa gratitude perante o venerável aniversariante.

SŁOWA to tylko słowa

é um modo de falar

296

Dicionário idiomático polaco-português – S & Ś

Politycy obiecują złote góry, ale to tylko słowa. SŁOWA ważyć słowa // nie rzucać słów na wiatr przen. Wykładowca od łaciny powiedział, że obleje całą grupę, a on podobno nie rzuca słów na wiatr. SŁOWO cofać (dane) słowo – Obiecałem facetowi podwyżkę, ale przestał porządnie pracować, więc będę musiał cofnąć dane słowo. SŁOWO łapać / trzymać kogoś za słowo – Zapraszam pana na kolację do chińskiej restauracji. – Trzymam za słowo. Od jutra uczę się jeść pałeczkami. SŁOWO ręczyć słowem za kogoś – To bardzo uczciwy i sumienny człowiek, znamy się od małego, mogę słowem ręczyć za niego.

SŁOWO słowo do słowa i + SV – Ja go skrytykowałem, on mnie

Os políticos prometem mundos e fundos, mas é um modo de falar.

medir as palavras O professor de latim disse que chumbava a turma toda, e parece que é homem a medir as palavras.

voltar com a palavra atrás – Prometi melhoria ao fulano, mas como deixou de trabalhar como deve ser, tenho que voltar com a palavra atrás.

pegar na palavra de alg. – Convido-o para jantar num restaurante chinês. – Pego-lhe na palavra. A partir de amanhã aprendo a comer com pauzinhos.

pôr as mãos no fogo / no lume por alg. fig. – É um homem honesto e muito escrupuloso, conheço-o desde pequenino, por ele ponho as mãos no fogo.

palavra puxa palavra frase feita – Eu censurei-o, ele chamou-me

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – S & Ś

wyzwał, brat mnie poparł, a Andrzej poparł jego, słowo do słowa i skończyło się na bójce.

SŁOWO słowo się rzekło, kobyłka u płotu pow. dawn.

SŁOWO wierzyć (komuś) na słowo – Mojemu kuzynowi możesz wierzyć na słowo, on nigdy nikogo nie oszukał. SŁOWO wpaść komuś w słowo – A wy tu sobie telenowelki oglądacie – wpadł mi w słowo Alfred. – Nie wiecie, że w mieście jest wielka demonstracja?

SŁÓWKO ani słówka nie pisnąć – Mały, ale jak nas spytają, skąd mamy ten aparat, to ani słówka nie piśnij! To nasz sekret.

SŁUCH powiedzieć komuś do słuchu

297

nomes, o meu irmão apoiou-me a mim, o André apoiou-o a ele, palavra puxa palavra e tudo acabou em pancada.

palavra de rei não volta atrás brinc. ou iron. // o prometido é devido

crer em alg. debaixo da palavra – No meu primo podes crer debaixo da palavra, ele nunca enganou ninguém.

vir-lhe à mão – Vocês é que estão a ver telenovelas – veio-me à mão o Alfredo. – Não sabem que há uma manifestação importante na cidade?

não abrir o bico // não tugir nem mugir – Ó puto, mas quando perguntarem de onde vem a máquina, não abras o bico! É o nosso segredo.

ter meia dúzia de palavras a dizerlhe // **ter que ouvir // **ouvir das boas

298

Dicionário idiomático polaco-português – S & Ś

– Lodówka po dwóch dniach od naprawy znowu wysiadła. Oj, powiem ja mechanikowi do słuchu.

– Passados dois dias depois do conserto, o frigorífico avariou outra vez. O mecânico há de ouvir das boas.

SŁUCH zamieniam się w słuch! pow. – Wyjaśnię ci wszystko bardzo dokładnie, tylko wyłącz komórkę i nie patrz na zegar. – Okay, zamieniam się w słuch.

sou todo ouvidos – Explico-te tudo pormenorizado, só tens de desligar o telemóvel e não olhes para o relógio. – Okay, sou todo ouvidos.

SMAK obejść się smakiem

Klaudia spóźniła się na imieniny Eli, jej słynny tort już był zjedzony i musiała obejść się smakiem. Wszyscy w Sylwestra pili szampana, a Maciej musiał obejść się smakiem, bo lekarz nie pozwala mu pić alkoholu. SMARK pasować jak smark do rękawa pot. żart. – Dobra jest, śrubka i nakrętka pasują do siebie jak smark do rękawa. SOS być nie w sosie

chupar / chuchar no dedo // ficar a apitar // ficar a ver navios // ficar com uma mão atrás e outra à frente // ver Braga por um canudo fig. port. A Cláudia veio atrasada à festa da Beta, já tínhamos acabado o famoso bolo dela e a Cláudia ficou a chupar no dedo. Todos beberam champanhe na passagem do ano, mas o Matias ficou a chuchar no dedo , porque o médico não o deixa beber álcool.

estar que nem uma luva – Tudo bem, a porca e o parafuso estão que nem uma luva.

andar fora dos eixos // estar de maus azeites / com os azeites // estar com a bolha / com os burros

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – S & Ś

– Ostatnio ciągle jestem nie w sosie. Chyba pójdę do lekarza. – Mąż jest nie w sosie od samego rana, a ja nie wiem dlaczego. – Miał zły sen czy co? SÓL być (komuś) solą w (czyimś) oku przen. Kraje bałtyckie, które dawniej stanowiły część imperium sowieckiego, ciągle są solą w oku Rosji.

299

– Ultimamente tenho andado fora dos eixos. Penso ir ao médico. – O meu marido está com os burros desde manhã e eu não sei porquê. – Teve algum pesadelo ou quê?

ser uma pedra no sapato para alg. Os Países bálticos que pertenciam dantes ao império soviético continuam a ser uma pedra no sapato para a Rússia.

SPARZYĆ SIĘ kto raz się sparzył, na zimne dmucha przysł.

gato escaldado de água fria tem medo // *enganaste-me uma vez, nunca mais me enganarás Nowakowie do dzisiaj nie zwrócili Os Nowak até hoje não deram de Julce pieniędzy, które im pożyczyła volta o dinheiro que a Júlia lhes dwa lata temu. I przestała tinha emprestado há dois anos pożyczać, bo kto raz się sparzył, na atrás. E deixou de emprestar, zimne dmucha. porque gato escaldado de água fria tem medo.

SPIESZYĆ SIĘ spiesz się powoli pow. – Jeszcze muszę spakować walizkę, ojej, pociąg mi ucieknie. – Spiesz się powoli. SPOKÓJ daj / … mi / … święty spokój!

devagar se vai ao longe // *quanto mais depressa, mais devagar // *devagar que tenho pressa brinc. – Ainda tenho a mala por fazer, ai que perco o comboio. – Quanto mais depressa mais devagar.

deixa / …-me / … em paz! // vai plantar batatas brinc.

300

Dicionário idiomático polaco-português – S & Ś

– Masz tu na kino, idź i daj mi wreszcie święty spokój!

– Toma para o teu cinema, vai-te embora e deixa-me em paz!

SPOKÓJ nie dawać (ani chwili) spokoju komuś Dzieciaki nie dają ani chwili spokoju. Maria ma piątkę i ani przez minutę nie może odetchnąć.

não dar quartel // não deixar alg. em paz Os miúdos não dão quartel. A Maria tem cinco filhos e nem por um minuto não fica sossegada.

SPRAWA na dobrą sprawę + SV – Na dobrą sprawę możemy się zwrócić do wuja Teodora o pomoc. Jeszcze nigdy o nic go nie prosiliśmy.

bem vistas as coisas, + SV – Bem vistas as coisas, podemos pedir ajuda ao tio Teodoro. Até agora nunca lhe pedimos nada.

SPRAWA niech sprawa przycichnie / przyschnie pow. Politycy niezbyt się przejmują aferami korupcyjnymi. Myślą: niech sprawa przycichnie, za pół roku żadna gazeta o tym nie napisze.

Os políticos não andam preocupados com casos de corrupção. Eles pensam: é deixar passar o aguaceiro, em seis meses nenhum jornal fala disso.

SPRAWA to moja / … sprawa – Skończyły ci się pieniądze? To twoja sprawa. Już ci więcej nie mogę pożyczyć.

isso é la comigo / … – Acabou-se te o dinheiro, isso é la contigo. Não te posso emprestar mais.

SPRAWA to nie moja / … sprawa; zob. mnie / … nic do tego (NIC) – Mamo, daj mi pięć euro na kino.

*não ter nada com qc // isso não é comigo / … – Mãe, dá-me cinco euros para o

*deixar passar o aguaceiro fig.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – S & Ś

– Nie mam pieniędzy. – A ile masz? – To nie twoja sprawa.

SPRAWIEDLIWOŚĆ nie ma sprawiedliwości na tym świecie! pow. Kandydat Niebieskich nie kłamał jak z nut, a przegrał. Nie ma sprawiedliwości na tym świecie!

SPRĘŻYNY poruszyć wszystkie sprężyny przen. Lobby przemysłu zbrojeniowego poruszy wszystkie sprężyny, aby rząd zakupił najnowszy model samolotu bojowego.

SPUSTY zamykać (się / coś) na cztery spusty Skąpiec z komiksów zamykał się na cztery spusty w piwnicy i liczył złote monety. Po kolacji profesor B. zamyka się na cztery spusty w swoim gabinecie i pracuje aż do rana. SREBRO żywe srebro przen.; zob. kręcić się jak fryga (FRYGA) Ten dzieciak to żywe srebro. Nawet kociak tak się nie wierci.

301

cinema. – Não tenho dinheiro. – Quanto é que tens? – Tu não tens nada com isso.

pagou o justo pelo pecador! O candidato dos Azuis não metia os dedos pelos olhos da gente e perdeu. Pagou o justo pelo pecador!

recorrer a todos os meios O lobby da indústria dos armamentos vai recorrer a todos os meios para que o Governo compre o modelo mais novo de avião de combate.

fechar (-se / alg. / qc) às sete chaves // meter-se na sua torre de marfim fig. O avarento da banda desenhada fechava-se às sete chaves na cave e contava moedas de ouro. Depois do jantar, o professor B. mete-se na sua torre de marfim para estudar até a madrugada.

(ser uma) pulga fadista Esse miúdo é uma pulga fadista. Mesmo um gatinho não mexe tanto.

302

Dicionário idiomático polaco-português – S & Ś

SROKA gapić się jak sroka w gnat; zob. gapić się jak cielę na malowane wrota (CIELĘ) SROKA nie wypaść sroce spod ogona; zob. ciotka mnie / … pod mostem nie porodziła (CIOTKA) Krzysztof zawsze się chwali, że nie wypadł sroce spod ogona. Jego rodzina to herbowa szlachta.

*ser de boa cepa // ser filho de algo O Cristóvão gaba-se sempre que é de boa cepa. A família dele são uns fidalgos com brasão.

STAĆ SIĘ co się stało, to się nie odstanie depois da cidra partida, cidra pow. remédio não tem STAĆ SIĘ nic się takiego nie stało! – Tu nie ma nic do oglądania. Proszę się rozejść – powtarzał wiele razy policjant. – Nic się takiego nie stało, to tylko drobny wypadek. STAJNIE AUGIASZA (wy)czyścić stajnie Augiasza lit. przen. Po skorumpowanych rządach poprzedników, nowy rząd będzie musiał wyczyścić stajnie Augiasza. Zacznie się więc od czystki.

não foi morte de homem (nem roubo de igreja) – Aqui não há nada a ver. Apartem-se – repetiu várias vezes o polícia. – Não foi morte de homem nem roubo de igreja, foi um pequeno acidente.

• limpar as cavalariças de Augias Depois do governo corrupto dos predecessores, o novo governo terá de limpar as cavalariças de Augias. Vai então começar pela depuração.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – S & Ś

STAN żyć ponad stan Jankowscy żyją ponad stan, jak większość Polaków po upadku komunizmu, to znaczy na kredyt.

STANĄĆ na czym to ja stanąłem? – Uważajcie proszę, a ty, Agnieszko, nie wierć się tyle. Na czym to ja stanąłem? – Powiedział pan psor, że król Henryk VIII żenił się sześć razy i… STANOWISKO uzgodnić stanowisko / stanowiska Wszystkie partie opozycyjne uzgodniły stanowisko z nami, aby zagłosować za wotum nieufności wobec ministra rolnictwa.

303

arrotar (a) postas de pescada Os Jankowski arrotam a postas de pescada, como a maioria dos polacos depois da queda do comunismo, mas isso é viver a credito.

onde é que eu ía? – Oiçam bem, por favor, ó Inês, não te mexes tanto na cadeira. Onde é que eu ía? – O s’tor disse que o Henrique VIII da Inglaterra casou seis vezes e…

acertar agulhas com alg. Todos os partidos da oposição acertaram agulhas conosco para votarmos pela moção de censura ao ministro de agricultura.

STĄD ni stąd, ni zowąd; zob. ni w pięć, ni w dziewięć (PIĘĆ) // ni przypiął, ni przyłatał (PRZYPIĄĆ) STO DWA (zrobić coś / coś jest) na sto dwa – Irena zrobiła mi w mieszkaniu porządek na sto dwa. Rzadko się trafia taka pomoc domowa.

(fazer qc) na ponta da unha – A Irene limpou-me a casa na ponta da unha. É raro encontrar uma empregada assim.

304

Dicionário idiomático polaco-português – S & Ś

STOŁEK pierdzieć w stołek wulg.; zob. bąki zbijać (BĄKI) // palcem (w bucie) nie kiwnąć (PALEC) – Co ty robisz w tym biurze? Pierdzisz w stołek? – Skądże znowu! Nawet biorę część roboty do domu.

STOPA (być / pozostawać z kimś) na stopie wojennej Kraje, które pozostają na stopie wojennej, nie utrzymują stosunków dyplomatycznych.

ficar com bolhas nas nádegas fam. – O que é que tu fazes nesse escritório? Ficas com bolhas nas nádegas? – Quais bolhas! Levo mesmo uma parte do trabalho para casa.

estar em pé de guerra Os países que estão em pé de guerra não mantêm relações diplomáticas.

STOPA na równej stopie – Doktor H. myśli, że jest na równej stopie z prezesem, który nawet studiów nie ukończył. – Naiwny facet.

em pé de igualdade – O doutor H. acha ser em pé de igualdade com o presidente, porque esse nem tirou um curso. – É um ingênuo.

STOPA stopa życiowa Gdyby nie kryzys światowy, stopa życiowa powoli rosłaby w całej Europie.

nível de vida Se não fosse a crise mundial, o nível de vida na Europa crescia, mesmo que devagar.

STOPA żyć na szerokiej stopie Premier Włoch żyje na szerokiej stopie. Chwalił się, że ma dwadzieścia domów.

viver à grande (e à francesa) O primeiro ministro da Itália vive à grande e à francesa. Gabava-se de ter vinte casas.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – S & Ś

STOPA żyć ze wszystkimi na przyjacielskiej stopie Poseł Nowak, niezależny, stara się żyć ze wszystkimi na przyjacielskiej stopie, ale oczywiście jest stale krytykowany z prawa i z lewa.

STOPY od stóp do głów Towarzystwo wróciło z wakacji opalone od stóp do głów. Spiekli się tak na plaży w Sorrento.

STOPY komuś pali się (ziemia) pod stopami Po wojnie hitlerowskim zbrodniarzom wojennym ziemia paliła się pod stopami. Wielu uciekło do Ameryki Południowej, niektórych chroniły tamtejsze reżimy dyktatorskie. STOPY (z)mierzyć kogoś (wzrokiem) od stóp do głów Sierżant zmierzył wyprężonych rekrutów od stóp do głów. – Spocznij! STÓŁ uderz w stół, a nożyce się odezwą pow.

305

dar-se bem com toda a gente O deputado independente Nowak procura dar-se bem com toda a gente, mas, obviamente, fica censurado pela direita e pela esquerda.

da cabeça aos pés // de ponta a ponta A malta voltou das férias bronzeada da cabeça aos pés. Queimaram-se tanto na praia em Sorrento.

*trazer fogo no rabo fam. Depois da guerra os criminosos de guerra nazis traziam fogo no rabo. Muitos fugiram para América do Sul, alguns deles ficaram protegidos pelas ditaduras.

medir alg. de alto a baixo O sargento mediu os recrutas endireitados de alto a baixo. – À vontade!

quem se pica, alhos come

306

Dicionário idiomático polaco-português – S & Ś

– Cukierki znowu zniknęły! – Ja ich nie zjadłem! – Słyszycie Józia? Uderz w stół, a nożyce się odezwą!

– Os bombons desapareceram outra vez! – Não fui eu quem os comeu! – Oiçam o Zezinho, quem se pica, alhos come!

STRACH aż strach pomyśleć – Staliśmy tak sobie na skale, na skraju przepaści… Aż strach pomyśleć, a gdyby tak pomylić się o jeden krok…

até mete medo – A gente estava assim à borda do precipício… Até mete medo, pois se alguém se enganasse de um só passo…

STRACH dostać stracha Tomek zrobił wielkie głupstwo. Dzień przed maturą dostał stracha i zrezygnował.

cortar prego // estar a cortá-las O Tomé fez uma parvoíce muito grande. Um dia antes do exame final cortou prego e desistiu.

STRACH najeść się strachu – Tramwaj o mały włos mnie nie przejechał. Najadłem się strachu jak cholera. – No i jak te wilki zaczęły wyć tuż obok naszej stodoły, najedliśmy się strachu. Gdy prąd wysiadł i winda stanęła między piętrami, dziewczyny najadły się strachu. STRONA / STRONY mieć swoją /-e dobrą /-e stronę /-y (podm. ktoś / coś)

apanhar um calor / um susto // ver o bom e o bonito antífrase // *parece que viste / … bicho / lobo – O elétrico não me atropelou por um triz. Apanhei um susto que nem um raio. – Pois quando os lobos meteram-se a uivar tão perto do palheiro onde estávamos, vimos o bom e o bonito. Quando a eletricidade parou e o elevador ficou entre dois pisos, as meninas parece que viram bicho.

• ter um lado bom

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – S & Ś

307

Karol ma też swoje dobre strony, niestety jest słaby i o wszystkim zapomina.

O Carlos também tem um lado bom, mas infelizmente é um homem fraco e esquece-se de tudo.

STRONA ciągnąć w swoją stronę – Bogaci, politycy, związki, każdy ciągnie w swoją stronę, ja tam jestem prosty portier, ale tyle wiem.

puxar a brasa à sua sardinha fig. – Os ricos, os políticos, os sindicatos, todos puxam a brasa à sua sardinha. Eu cá sou um simples porteiro, mas isso sei.

STRONA ja / … ze swej strony + SV – Jeśli zdobędziecie sto tysięcy, to ja ze swej strony się dołożę, to znaczy dam tyle, ile będzie brakowało. STRONA coś jest czyjąś słabą / … mocną stroną – Chemia była moją słabą stroną w liceum. Nigdy nie pojąłem, co to takiego ta „wartościowość”. STRONA przeciągnąć kogoś na swoją stronę – Wielu młodych nie chce już chodzić do kościoła. – Komuchy przeciągnęły ich widocznie na swoją stronę – westchnął ojciec.

• pela minha / … parte // pela parte que me / … toca – Se vocês arranjarem cem mil, eu pela minha parte vou contribuir, quer dizer dou a soma que faltar.

qc (não) é o meu / … forte – A química não foi o meu forte no liceu. Nunca cheguei a perceber o que era a tal “valência”.

ensinar a lição a alg. – Muitos jovens já não querem ir à missa. – Parece que os comunas ensinaram-lhes a lição – suspirou o pai.

308

Dicionário idiomático polaco-português – S & Ś

STRONA stawać po czyjejś stronie przen. Ilekroć Alicja i Marcin się kłócili, matka Marcina stawała po stronie syna, a nigdy po stronie synowej.

STRYJEK zamienił stryjek na siekierkę kijek pow. rym.; zob. (wpaść) z deszczu pod rynnę (DESZCZ) – Przeniosłem się do innej grupy na filozofii. – Zamienił stryjek na siekierkę kijek. Zobaczysz, że magister H. to też niezły numer. – Samochodem nie dojeżdżam do pracy szybciej niż przedtem pociągiem, a to z powodu korków. – Ano zamienił stryjek na siekierkę kijek… STRZEŻONY zob. strzeżonego Pan Bóg strzeże (PAN BÓG)

STUKNIĘTY być lekko stukniętym – Widzieliście, jak ten flecista chodzi ubrany? Głupi to on nie jest, ale lekko stuknięty to na pewno. STWORZENIE brudny / syn. jak nieboskie stworzenie

tomar (o) partido (de alg.) Cada vez que Alícia e Martinho brigavam, a mãe do Martinho tomava o partido do filho e nunca o da nora.

Bilha de azeite por bilha de leite // é (a entrega da) galinha de capoeira pelos ovos de gavião – Na filosofia mudei de turma. – Bilha de azeite por bilha de leite. Vais ver que o mestre H. também é uma boa peça. – De carro não chego ao serviço em menos tempo de que antes de comboio por causa de engarrafamentos. – Pois é galinha de capoeira pelos ovos de gavião.

ajuda-te que Deus te ajude // *quem o seu não guarda o diabo lho leva pop.

estar ferido na asa – Viram como esse flautista anda vestido? Parvo não é, mas sim ferido na asa, com certeza.

sujo como um trapo servido

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – S & Ś

– O Boże, Antek, jesteś brudny jak nieboskie stworzenie! – To nic, mamo, „Pollena” wszystko wypierze”!

309

– Ai Jesus, Tó, estás sujo como um trapo servido! – Não é nada, mãe, o “Pollena” lava tudo!

SUFIT mieć nierówno pod sufitem żarg. // *sufit komuś przecieka Biedna dziewczyna ma nierówno pod sufitem. Chłopaki, jak się zorientują, uciekają.

ter macaquinhos no sótão / no cérebro // ter pancada na mola fig. A rapariga, coitada, tem pancada na mola. Os rapazes, a darem por isso, fogem.

SUMIENIE grunt to czyste sumienie Pójdę do babci zobaczyć, czy nie chora i czy czegoś nie potrzebuje. Grunt to czyste sumienie.

quem não deve não teme Vou à casa da avó ver se não está doente e se não precisa de alguma coisa. Quem não deve não teme.

SUMIENIE mieć na sumieniu śmierć człowieka – Gdyby ten policjant miał na sumieniu śmierć człowieka, siedziałby w więzieniu. – Wierzysz w to? SUMIENIE ulżyć sumieniu – Ulżyj sumieniu, przyznaj się do kradzieży tej komórki – powiedział policjant. – My i tak wszystko wiemy. SUSEŁ spać jak suseł

trazer uma morte às / nas costas – Se o tal polícia trouxesse uma morte nas costas, ficava preso. – Tu acreditas?

despejar o saco fig. – Despeja o saco, confessa que roubaste o telemóvel – disse o polícia. – Nós é que sabemos tudo.

dormir como / que nem um porco / um abade

310

Dicionário idiomático polaco-português – S & Ś

– To była pierwsza noc w tamtym hotelu. Żona ma zawsze lekki sen, ale ja spałem jak suseł.

SWOJE A ty / ten / on / … znowu swoje! – Mamo, daj mi pieniądze, jutro w szkole będzie zbiórka na… – A ten znowu swoje! SYN taki syn wyzwisko – Z ciężarówek wyskoczyli policjanci z oddziałów specjalnych, z pałami, pistoletami i w ogóle, takie syny, no to daliśmy nogę.

– Foi a primeira noite naquele hotel. Minha mulher dorme sempre de um só olho, mas eu dormi como um porco.

e tu / ele / … a dar-lhe (e a burra a fugir)! // *vir com as suas // *voltar à vaca fria – Mãe, dá-me dinheiro, amanhã na escola há coleta a favor de… – E ele a dar-lhe!

filho de quem o pariu – Dos caminhões saltaram para baixo uns polícias da tropa de elite, tinham cacetes, pistolas e tudo, filhos de quem os pariu, e a gente fugiu a sete pés.

SZALA przeważyć szalę przen. Posłowie wahali się, jak głosować, aż do ostatniej chwili, gdy niemądre przemówienie szefa opozycji przeważyło szalę.

(ser o) cinco de oiros Os deputados hesitaram para votar até o último momento, quando o discurso bobo do chefe da oposição foi o cinco de oiros.

SZALEĆ jak szaleć, to szaleć! – Jak zabawa, to zabawa, jak szaleć to szaleć! Kelner, więcej szampana! Najlepszego!

morra o homem, fique a fama! – Festa é festa, morra o homem, fique a fama! Ó empregado, traga mais champanhe! E do melhor!

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – S & Ś

SZCZAPA być chudym jak szczapa

311

– Znałem Włocha, który miał wspaniałą przemianę materii. Mógł zjeść chyba miskę spaghetti po bolońsku, a chudy był jak szczapa.

estar um cavaco // ser magro como um cação / cão // ser tripa de lobo [apesar de comer muito] – Tenho conhecido um italiano que tinha um metabolismo excelente. Era capaz de comer, sei lá, uma bacia de espaguete bolonhesa e estava tripa de lobo.

SZCZĘŚCIE i całe szczęście! pow. – I co, zdążyłeś na pociąg? – Zdążyłem. – I całe szczęście, gdybyś się spóźnił, szef by się wściekł.

ainda bem! – E então, apanhaste o comboio? – Apanhei. – Ainda bem, pois se viesses atrasado, o patrão ficava furioso.

SZCZĘŚCIE kto ma szczęście w kartach, nie ma w miłości przysł.

*a felicidade ao jogo traz a desventura no amor // • feliz ao jogo, infeliz aos amores

SZCZĘŚCIE mieć kulawe / psie szczęście – W totku zawsze mam kulawe szczęście. Mój numer jest niemal zawsze poprzedni lub następny od wygrywającego.

levar a sorte de grilo – Na lotaria vou levando a sorte de grilo. O meu número é quase sempre anterior ou posterior ao que ganha.

SZCZYGIEŁEK (być) wesolutki jak szczygiełek Dziewczyna wesolutka jak szczygiełek, od rana tańczy i śpiewa.

• (ser) alegre como um pintassilgo // *ver passarinho novo Uma rapariga alegre como um pintassilgo, desde manhã dança e canta.

312

Dicionário idiomático polaco-português – S & Ś

SZCZYT coś dochodzi do szczytu [uczucie] Zniecierpliwienie ludzi stojących w kolejce dochodziło do szczytu. Kwadrans po ósmej, a urząd jeszcze nie otwarty! SZCZYT to już szczyt wszystkiego! – Rząd chce nam narzucić dwukrotny podatek od tych samych pieniędzy. To już szczyt wszystkiego! SZEWC kląć jak szewc; zob. kląć na czym świat stoi (ŚWIAT) – Wczoraj po programie spiker zaklął jak szewc. – Skąd pan wie? – Zapomniał wyłączyć mikrofon.

SZEWC pilnuj, szewcze, kopyta pow. przest.

SZEWC szewc bez butów chodzi pow. – Matka Zuzi i Michasia uczy angielskiego w gimnazjum, a oni w ogóle angielskiego nie znają. – Jak to mówią: szewc bez butów chodzi.

[um sentimento] sobe ao seu auge / toca o seu auge A impaciência das pessoas na bicha tocava o seu auge. Ás oito e um quarto a repartição ainda estava fechada!

• isso é cúmulo! // é o fim da macacada! – O Governo quer nos levar dois impostos pelo mesmo dinheiro. Isso é cúmulo!

blasfemar como um espanhol – Ontem quando acabou o programa, o locutor blasfemou como um espanhol. – Como é que sabe? – Esqueceu-se de desligar o microfone.

não vá o sapateiro além da chinela // *Quem te manda a ti sapateiro tocar tão mal rabecão? pop.

em casa de ferreiro, espeto de pau – A mãe da Susana e do Miguel é professora de inglês num colégio, mas eles não sabem nada dessa língua. – É como o outro diz: Em casa de ferreiro, espeto de pau.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – S & Ś

SZEWC szewc zawinił, kowala powiesili pow. SZKODA mądry Polak po szkodzie pow. pol.

SZKODA szkoda czasu (i atłasu przest.) / szkoda czyjegoś trudu – … podniesiony do kwadratu. – Szkoda twojego czasu, siostrzyczko! I tak tego nie zrozumiem. SZLAG niech mnie szlag trafi, jeśli… + SV – Niech mnie szlag trafi, jeśli skłamałem! Ale są świadkowie. SZNUR nie mów o sznurze w domu powieszonego pow. SZNURKI pociągać za sznurki przen. Gdy prof. Buzek był premierem, mówiło się, że to Krzaklewski pociągał za sznurki.

313

Uns comem os figos, a outros rebenta-lhes a boca

burro morto, cevada ao rabo // casa roubada, trancas à porta // *aprende na cabeça alheia, antes que os outros venham aprender na tua

não vale a pena (+ inf.) – … elevado ao quadrado. – Não vale a pena explicares-me isso, mana. De todo modo não consigo perceber.

cego / ceguinho seja eu, se … – Ceguinho seja eu, se mentia! Mas há testemunhas.

• não se fala de corda em casa do enforcado

estar por trás da cortina // • mexer os cordelinhos No tempo que o prof. Buzek era primeiro ministro, dizia-se que Krzaklewski estava por trás da cortina.

314

Dicionário idiomático polaco-português – S & Ś

SZPIK (być kimś / jakimś) do szpiku kości Nie tylko w dyktaturze aparat państwowy bywa skorumpowany do szpiku kości. – Cholera jasna, przemarzłem do szpiku kości na przystanku autobusowym. – Napij się gorącej herbaty z wódką.

• ser S / Adj até a medula (dos ossos) Não só numa ditadura o aparelho do Estado pode ser corrupto até a medula. – Raios partam, fiquei gelado até à medula a esperar na paragem pelo autocarro. – Bebe um chá quente com cheirinho.

SZPILKI siedzieć jak na szpilkach; zob. siedzieć jak na rozżarzonych węglach (WĘGLE) SZTAMA trzymać (z sobą) sztamę przest. Biskupi, katolicki i prawosławny, trzymali sztamę, choć nikt w to wówczas nie wierzył. SZTANCA być spod jednej sztancy – Daniel nie chce mi pomóc. – Poproś Karola. – Oni są obaj spod jednej sztancy. Nie mogę liczyć na nikogo. SZTANCA nie jesteśmy wszyscy spod jednej sztancy pow. SZTUKA do trzech razy sztuka pow.

ser unha com carne (com alg.) O bispo católico foi unha com carne com o ortodoxo, embora que na altura ninguém acreditasse.

*tão bom é Pedro como Paulo // ser da mesma panelinha – O Daniel não quer ajudar-me. – Pede ao Carlos. – Tão bom é Pedro como Paulo. Não posso contar com ninguém.

cada um é como cada qual brinc.

as três têm vez

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – S & Ś

– Woda była bardzo zimna, choć było to w sierpniu. – „Do trzech razy sztuka” – powiedziałem na głos i skoczyłem.

315

– A água estava muito fria apesar de ser agosto. – “As três têm vez” – disse em voz alta e mergulhei.

SZTUKA niezła sztuka! [komentarz na widok atrakcyjnej dziewczyny]

ai que grande borracho! // mulher boa como milho

SZUFLADA pisać do szuflady Wielu nauczycieli języka ojczystego pisze do szuflady, jak pan Barringer z filmu Mulligana,1 a niektórzy zostają znanymi pisarzami.

• escrever para a gaveta Muitos professores de língua materna escrevem para a gaveta, como o Senhor Barringer no filme do Mulligan, e alguns deles ganham fama.

SZUKAĆ kto szuka, ten znajdzie – Nie znalazłem żadnych danych statystycznych na ten temat, panie dyrektorze. – Kto szuka, ten znajdzie! SZUKAĆ szukajcie, a znajdziecie pow. bibl. – Szukajcie, a znajdziecie mój złoty medalik – powiedziała babcia. – A ja się pomodlę do kochanego św. Antoniego.

1

2

quem porfia mata caça – Senhor diretor, não encontrei nenhuns dados estatísticos sobre o assunto. – Quem porfia mata caça.

quem procura sempre encontra // quem espera, sempre alcança2 – Quem procura sempre encontra, vão encontrar minha medalha de ouro – disse a avó. – Eu é que vou rezar ao Santo Antonino.

Schodami w górę, schodami z dół (Up the Down Staircase, tytuł portugalski – título em Portugal O Último Degrau); reż. – real. Robert Mulligan, USA, 1967. Wersja przeinaczona – Versão alterada: quem espera, desespera.

316

Dicionário idiomático polaco-português – S & Ś

SZUM jest / był / … szum koło / wokół kogoś / czegoś Był wielki szum w kraju z powodu tej afery, ale wkrótce potem wszystko ucichło. Choć nic nie zostało wyjaśnione. SZWY pękać w szwach (od kogoś / czegoś) [o pomieszczeniu, np. sali]; zob. coś jest wypełnione po brzegi (BRZEGI) Od pierwszego dnia wystawy, sale Muzeum Sztuki Dawnej pękają w szwach, choć bilety są drogie.

**dar brado Esse escândalo deu brado no país, mas pouco depois calou-se. Embora nada fique esclarecido.

• arrebentar pelas costuras // estar cheio de alg./ qc até à espuma // (estar) cheio como um ovo

Polska jest może ostatnim krajem w Europie, w którym kościoły pękają w szwach w niedzielę.

Desde o primeiro dia da exposição as salas do Museu de Arte Antiga arrebentam pelas costuras, embora os bilhetes sejam caros. Polônia talvez seja o derradeiro país na Europa onde as igrejas estão cheias de gente aos domingos.

SZYBKO dwa razy daje, kto szybko / prędko daje, przysł.

candeia que vai à frente alumia duas vezes

SZYDŁO wyszło szydło z worka pow. – Helena wzięła zwolnienie lekarskie i wyjechała. – I co? – Ano wyszło szydło z worka!

é / era / … a primeira bola a sair do saco // a lebre está a saltar da toca – A Helena tomou licença de médico e partiu. – E então? – Pois é a primeira bola a sair do saco

SZYJA (pędzić / gnać) na łeb, na szyję – Czemu tak gnacie na łeb, na szyję? – Pies dozorcy nas goni.

aos trancos // à disparada – Porque é que estão a correr à disparada? – Está a correr atrás de

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – S & Ś

– To trzeba stanąć i się nie ruszać, wtedy nie ugryzie.

SZYJA rzucać się komuś na szyję Michasia ostatnio bardzo urosła. Na stacji rzuciła się babci na szyję, a ta z trudem ją poznała.

SZYKI mieszać komuś szyki // zob. włazić komuś w paradę (PARADA) – Spotkajmy się więc w poniedziałek piętnastego w Poznaniu, chyba że to panu doktorowi miesza szyki. Nie? No, to jesteśmy umówieni.

317

nós o cão do guarda. – Têm de estacar e não se mexer, ele assim não morde.

lançar-se nos braços de alg. A Micaela cresceu muito ultimamente. Na estação lançou-se nos braços da avó que mal a reconheceu.

fazer transtorno a alg. – Encontramo-nos na segunda, dia quinze, em Poznan, se não faz transtorno ao senhor doutor. Não faz? Então, está combinado.

Ś ŚCIANA mówić jak do ściany zob. OBRAZ ŚCIANY ściany mają uszy pow. ŚLAD ani śladu (czegoś) Policji ani śladu; czyżby nie wiedziała o tej nielegalnej manifestacji? ŚLADY iść / dok. pójść w czyjeś ślady; zob. pójść za czyimś przykładem (PRZYKŁAD) – Na naszym osiedlu jest młody człowiek, który poszedł w ślady ojca i został szewcem, ale to dziś rzadko się zdarza. ŚLADY zostawić głębokie ślady Schemat scenariusza, jaki znamy na pamięć: straszne wydarzenia z przeszłości zostawiły głębokie ślady w psychice bohatera…

• as paredes têm ouvidos

nem sinais nem sombras (de alg. / qc) Da polícia nem sinais nem sombras // seria que não soubessem dessa manifestação ilegal?

ir na cola / peugada de alg. // seguir as pisadas de alg. – No nosso bairro residencial há um jovem que foi na peugada do pai e ficou sapateiro, mas hoje em dia é bastante raro.

*não lhe passar da pele Eis o esquema do argumento que a gente sabe de cor: uns acontecimentos horríveis do passado não lhe passaram da pele ao personagem…

PHILOLOGICA WRATISLAVIENSIA: STUDIA IBERICA ET LATINOAMERICANA II

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – S & Ś

ŚLEPCY w kraju ślepców jednooki jest królem pow. ŚLIMAK ślimak, ślimak pokaż / wystaw rogi, dam ci sera na pierogi … dziec. rymowanka ŚLINA mówić, co ślina na język przyniesie; zob. pleść trzy po trzy (TRZY) – I ty uwierzyłaś Markowi? On zawsze gada, co ślina na język przyniesie, nikt na to nie zwraca uwagi. Na geografii możesz mówić, co ślina na język przyniesie. Stary Rybicki jest głuchy jak pień, ale się nie przyznaje. ŚLINKA ślinka mi / … (do ust) cieknie

319

• *quem tem um olho em terra de cegos, é rei

caracol, caracol deita as gaitinhas ao sol

gastar muita saliva // dizer o que lhe / … salta à boca // dizer tudo o que vem à boca – E tu acreditaste nas palavras do Marco? Pois ele costuma gastar muita saliva, e a gente não liga. Na aula de geografia podes dizer o que te salta à boca. O velho Rybicki é surdo como uma porta, mas não o admite.

– Mmm, jakie zapachy! Wątróbka wieprzowa! Już mi ślinka do ust cieknie.

*qc faz-me / -te / … crescer (a) água na boca – Humm, que cheirinho tão bom! Iscas à portuguesa! Faz-me crescer a água na boca.

ŚLIWKA wpaść jak śliwka w kompot – Cholera, pociąg odjeżdża! – Kiedy mamy następny? – Jutro rano, o piątej. – No, to wpadliśmy jak śliwka w kompot.

cair como um pato / patinho – Raios partam, lá se vai o comboio! – A que horas temos o seguinte? – Amanhã às cinco de manhã. – Caímos como um patinho.

320

Dicionário idiomático polaco-português – S & Ś

ŚLIWKI pierwsze śliwki – robaczywki pow. rym. ŚMIAĆ SIĘ ten się dobrze śmieje, kto się śmieje ostatni przysł. – Kilkakrotnie tworzyła się czołówka kolarzy, ale została wchłonięta przez peleton. – Etap wygrał ten, kto był najmniej zmęczony i powiedział „Ten się dobrze śmieje, kto się śmieje ostatni”.

o primeiro milho é dos pardais

• o último a rir rirá melhor // *não se fala em quem bem começa, mas em quem bem acaba – Umas tantas vezes formou-se um grupo de frente de ciclistas, mas foi absorvido pelo pelotão. – A etapa foi ganha pelo menos cansado e quem disse “Não se fala em quem bem começa, mas em quem bem acaba”.

ŚMIECH pokładać się ze śmiechu; zob. śmiać się do rozpuku (DO ROZPUKU) // boki zrywać (BOKI) ŚMIECH poznać głupiego po śmiechu jego pow. – Tomek śmiał się do łez, choć dowcip wcale nie był taki super, a nauczyciel do niego „Poznać głupiego po śmiechu jego”. ŚMIECH (SV + że) ze śmiechu można pęknąć – Chciałbym obejrzeć coś takiego, że ze śmiechu można pęknąć. – To tylko nieme komedie z Chaplinem.

muito riso, pouco siso // é frequente o riso na boca de quem não tem juízo – O Tomé riu-se até as lágrimas embora a piada não fosse assim tão boa, e o professor disse-lhe “Muito riso, pouco siso”.

qc de partir o coco – Gostava de ver alguma coisa que seja de partir o coco. – É só comédias mudas do Chaplin.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – S & Ś

ŚMIERĆ do śmierci się człowiek uczy pow. Profesor Tomaszewski zaczął się posługiwać komputerem w wieku osiemdziesięciu lat i mawiał, że „do śmierci się człowiek uczy”. ŚMIERĆ na śmierć nie ma lekarstwa / ratunku pow.; zob. nie pomogą doktory, jak kto na śmierć chory (DOKTORY)

ŚMIERĆ śmierć każdemu pisana pow.

ŚMIERĆ wyglądać jak śmierć na urlopie iron. – Jesteś blady jak płótno, schudłeś i wyglądasz jak śmierć na urlopie. Co ci właściwie jest?

321

até morrer aprender O professor Tomaszewski passou a usar computador na idade de oitenta anos i costumava dizer que “até morrer aprender”.

• contra a morte não há remédio // nem rei nem papa à morte escapa rifão // amor e morte, nada é mais forte rifão // para morrer, basta estar vivo

nem rei nem papa à morte escapa dito rimado

parecer a morte em pé – Estás pálido como um lençol, emagreceste e pareces a morte em pé. O que é que tu tens?

ŚMIESZNE i co w tym śmiesznego? – Łukasz opowiedział dowcip, nikt go nie zrozumiał, a Jacek spytał – I co w tym śmiesznego?

onde está a piada? – Lucas contou uma anedota que ninguém percebeu, e o Jacinto perguntou – Onde está a piada?

ŚNIEG tyle mnie / … to obchodzi, co zeszłoroczny śnieg pow.

**não lhe pegar nem com tenazes fig.

322

Dicionário idiomático polaco-português – S & Ś

– Kiedyś z sobą chodziliśmy, to prawda, ale teraz Ela tyle mnie obchodzi, co zeszłoroczny śnieg. ŚRUBA przykręcać komuś śrubę

– Noutro tempo saíamos juntos, é verdade, mas agora à Beta não lhe pegava nem com tenazes.

– Kierownik przykręcił nam śrubę: odtąd ani pięciu minut spóźnienia się do pracy.

apertar a tarraxa / o torniquete a alg. – O gerente apertou-nos a tarraxa: desde agora nem cinco minutos de atraso a chegarmos ao serviço.

ŚWIAT kląć na czym świat stoi; zob. kląć jak szewc (SZEWC) Dostojny gość klął na czym świat stoi, nie wiedząc że dwaj dziennikarze wszystko nagrywają.

praguejar como um arrieiro // blasfemar como um espanhol O distinto hóspede praguejou como um arrieiro sem saber que havia dois repórteres a gravar tudo.

ŚWIAT nie ty jedna / jeden na świecie pow. lud. – Nie chcesz wyjść za mnie, bo mieszkam na wsi? Nie ty jedna na świecie! ŚWIAT obijać się / włóczyć się po świecie Andrzej włóczył się po świecie, nawet w Australii był, ale jednak wrócił. ŚWIAT stary jak świat

*Marias há muitas na terra – Não queres casar comigo, porque vivo no campo? Marias há muitas na terra!

correr ceca e Meca O André correu ceca e Meca, esteve mesmo na Austrália, porém voltou.

velho como a Sé de Braga port.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – S & Ś

– No więc bogaty skąpiec puka po śmierci do bramy raju, otwiera mu św. Piotr i… – Eee, to kawał stary jak świat! ŚWIAT świat się wali // świat się do góry nogami przewraca pow. Socjaliści przedstawili program prawicowy, a liberałowie pakiet socjalny. Świat się do góry nogami przewraca. ŚWIAT świata poza kimś nie widzieć Adriana świata poza swoim chłopakiem nie widzi, a mówią że on ją zdradza, kiedy tylko może.

ŚWIAT wyruszyć w świat Miliony Polaków wyruszyły w świat za chlebem; niektórzy dotarli do Brazylii. ŚWIATŁO otrzymać zielone światło (od kogoś) przen. Ludowiec Waldemar Pawlak otrzymał zielone światło od prezydenta Wałęsy, by tworzyć rząd, ale mu się nie udało.

323

– Assim o rico avarento toca à porta do Paraíso, o São Pedro abre-lha e… – Iiih, esta é velha como a Sé de Braga!

• este mundo virou do avesso Os socialistas apresentaram programa de direita e os liberais, um pacote social. Este mundo virou do avesso.

beber os ares / os ventos por alg. A Adriana bebe os ares / os ventos pelo namorado dela, mas dizem que ele anda a enganá-la sempre que possa.

abalar para a vida Milhões de polacos abalaram para a vida à busca do pão // alguns chegaram ao Brasil.

• ter luz verde de alg. Um popular, Waldemar Pawlak, teve luz verde do Presidente Walesa para formar governo, mas não conseguiu.

324

Dicionário idiomático polaco-português – S & Ś

ŚWIATŁO coś ujrzało / ujrzy światło dzienne przen. – To są tajne dokumenty, które nie mogą ujrzeć światła dziennego. Trzeba je będzie spalić albo pociąć w niszczarce. ŚWIATŁO widzieć / dok. ujrzeć / zobaczyć coś w innym świetle – Teraz jesteś zmęczony. Idź spać, a jutro rano zobaczysz wszystko w innym świetle, być może na różowo. ŚWIATŁO coś wychodzi na światło dzienne Przy rozmaitych okazjach, jak zbiórki i składki, wychodzi na światło dzienne niesamowite skąpstwo Leona. ŚWIECZNIK być na świeczniku Kto jest na świeczniku, ten jest nietykalny. Tak po prostu jest w polityce i nic na to nie poradzimy. ŚWIĘTOŚCI (błagać / zaklinać kogoś) na wszystkie świętości – Komornik nie jest kimś, kogo możesz zaklinać na wszystkie świętości, by zrezygnował.

• ver a luz do dia – Estes são documentos secretos que não podem ver a luz do dia. Será preciso queimá-los ou triturálos no esfarrapador.

• ver qc sob outra luz – Agora estás cansado. Vai para a cama, amanhã de manhã vais ver tudo sob outra luz, cor-de-rosa talvez.

qc salta da jaula fig. Em várias ocasiões, como quotaparte e cotizações, a avareza patológica do Leão salta da jaula.

estar no poleiro // gros. cagar de alto Quem está no poleiro é intocável. Na política é mesmo assim e a gente não pode nada com isso.

pela tua / … (rica) saúde / brinc. saudinha! // por quem és / …! // pedir pelas almas que alg. lá tem – Um executor judicial não é pessoa que você pode pedir pelas almas que ele lá tem para desistir.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – S & Ś

ŚWIĘTOŚCI przysięgać na wszystkie świętości Rysio był w Krakowie u kochanki, choć przysięgał na wszystkie świętości, że był w Warszawie na zebraniu dyrektorów. ŚWIĘTY TURECKI (chodzić / …) goły jak święty turecki; zob. goły jak go Pan Bóg stworzył (GOŁY) Niektórzy psychologowie zalecają, by rodzice chodzili po domu goli jak święty turecki, by przyzwyczajać małe dzieci do widoku nagości.

325

afirmar a pés juntos O Ricardo foi a Cracóvia na casa da amante, embora afirmasse a pés juntos que foi a Varsóvia numa reunião dos patrões.

andar à vela // nu como um bebê // nu como a mãe o botou ao mundo // nu em pêlo Alguns psicólogos recomendam aos pais de andarem nus em pêlo pela casa, assim os miúdos habituar-se-ão à nudez.

ŚWINIA podkładać komuś świnię przen. – Jeśli Gabriela podłożyła nam świnię, nigdy więcej z nią nie rozmawiamy.

– Se a Gabriela nos passou a rasteira, nunca mais falamos com ela.

ŚWINIE świń z tobą nie pas(a)łem! posp. [komentarz, gdy ktoś kogoś „tyka”]; zob. GĘSI

*você já comeu comigo no mesmo prato? // *você é estrebaria, come sete molhos de palha por dia

ŚWIT pracować / harować od świtu do nocy Robotnicy dniówkowi pracowali od świtu do nocy z niedługimi przerwami na posiłki.

passar (a) rasteira a alg. fig.

trabalhar de sol a sol Os jornaleiros trabalhavam de sol a sol com pequenos intervalos para as refeições.

T TABAKA być głupim / ciemnym / siedzieć jak tabaka w rogu Troje studentów pojechało do Lizbony na „Erasmusa”, niestety nie rozumieli dobrze po portugalsku i na wykładach siedzieli jak tabaka w rogu. TAJEMNICA zabrać tajemnicę (z sobą) do grobu Skąpiec w literaturze to ten, kto na starość traci pamięć, zapomina gdzie schował złoto i pieniądze i zabiera tę tajemnicę do grobu.

ficar em branco Três alunos foram para Lisboa com a “Erasmus”, infelizmente não percebiam bem português e ficavam em branco nas aulas.

•levar (consigo) um segredo para a cova / a sepultura Na literatura, um avarento com os dias quase cheios perde a memória, já não sabe onde escondeu ouro e dinheiro e leva esse segredo para a cova.

TAK (nie mówić) ani tak, ani siak; zob. mówić / odpowiadać jak Pytia (na zydelku / żart. nocniku) (PYTIA) TAK tak czy owak – Tak czy owak muszę w przyszłym tygodniu pojechać do Krakowa, by podpisać umowę.

pela ativa e pela passiva // assim ou assado // pelo sim, pelo não – Pela ativa e pela passiva tenho de ir a Cracóvia na semana próxima para assinar o contrato.

PHILOLOGICA WRATISLAVIENSIA: STUDIA IBERICA ET LATINOAMERICANA II

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – T

TAKI ktoś już taki jest – Niestety nowy kierownik nie potrafi podjąć decyzji. – On już po prostu taki jest. TAMTEN ŚWIAT przenieść się na tamten świat lit. lub iron. – Wszystkie moje książki już się ukazały – powiedział profesor. – Teraz mogę spokojnie przenieść się na tamten świat.

327

*ter aquele génio – Infelizmente, o novo gerente não ata nem desata. – Ele simplesmente tem aquele génio.

ir andando pop. // voar para os anjinhos brinc. – Todos os meus livros já saíram – disse o professor. – Agora posso ir andando sossegado.

TAMTEN ŚWIAT wyprawić kogoś na tamten świat Epidemia dżumy w połowie XIV wieku wyprawiła na tamten świat niemal połowę mieszkańców Europy.

levar alg. desta [subentendido vida] para melhor Uma epidemia de peste no meio do século XIV levou quase cinquenta por cento de habitantes da Europa desta para melhor.

TANGO (bo) do tanga trzeba dwojga pow.

nunca brigam dois quando um não quer

TAŃCZYĆ tańczyć, jak (komuś) zagrają przen. – W tej firmie musisz tańczyć, jak ci zagrają. Nie ma ścisłych godzin pracy, protestów ani strajków. – Nie będę tańczył, jak mi zagrają. Będę robił wszystko po mojemu, a jak się nie spodoba, to cześć!

dançar conforme a música // *consoante tocares, assim eu danço dito // montar às cavalitas de alg. – Nessa instituição tens que dançar conforme a música. Nada de horário fixo, protestos ou greves. – Eu não monto às suas cavalitas, não. Farei tudo à minha maneira, se não gostarem, tchau!

328 TAPETA być na tapecie W sądzie: – I co jest dzisiaj na tapecie? – Trzy rozwody, panie sędzio. Jakiś czas temu znalazł się na tapecie wypadek drogowy, w którym znany aktor został poważnie ranny. Niestety potem media zapomniały informować o jego stanie zdrowia. TARAN iść jak taran do przodu – Nasza młoda tenisistka idzie jak taran do przodu. W wieku siedemnastu lat została mistrzynią Polski. – Do czego jeszcze dojdzie? TARAPATY znaleźć się w tarapatach

Gdy wszystkie jego kłamstwa zostały wykryte, poseł G. znalazł się w tarapatach. Jeśli utraci immunitet poselski, będzie jeszcze gorzej. TCHNIENIE wydawać ostatnie tchnienie książk. W 1989 roku komuna wydawała ostatnie tchnienie w całej Europie Wschodniej.

Dicionário idiomático polaco-português – T

andar na baila // vir à baila / berra / talhe // fazer correr rios de tinta Num tribunal: – O que anda hoje na baila? – São três divórcios, Senhor Doutor Juiz. Há uns tempos um acidente de viação, em que foi ferido um grande ator, fez correr rios de tinta. Infelizmente os média esqueceram-se depois de falar do seu estado de saúde.

não olhar a meios // passar por cima de toda a folha fig. – A nossa jovem tenista passa por cima de toda a folha. Com dezessete anos já ficou campeã da Polônia. – Aonde isso vai parar?

ver-se amarelo / azul / em apuros / em assados / em calças pardas / em maus lençóis / em palpos de aranha / à vara Quando todas as suas mentiras ficaram descobertas, o deputado G. viu-se em calças pardas. Se perder imunidade, isso cheira ainda pior.

dar as últimas elipt. Em 1989 os comunas estavam a dar as últimas em toda Europa do Leste.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – T

TEMAT drążyć (ciągle ten sam) temat – Od kilku tygodni profesor drąży ten sam temat „stosunki międzynarodowe w latach trzydziestych”. – To jest jego konik. TEMAT krążyć wokół tematu Przerywanie ciąży to nie temat, który lubią politycy. Wolą krążyć wokół tematu, bo się boją Kościoła.

TEMAT siedzieć w temacie pot. – Czy pani Malinowska może nam w skrócie zreferować sprzedaż fiatów Panda? – Dopiero przyjechałam, jeszcze nie siedzę w temacie, proszę mi wybaczyć. TEMAT ślizgać się po temacie // przerabiać temat po łebkach Nauczyciel historii nie lubi okresu Rewolucji Francuskiej i zawsze przerabia ten temat po łebkach.

TEMAT to nie jest temat do rozmowy! – Seks i pieniądze to nie są tematy do rozmowy. – Niestety…

329

moer a mesma farinha fig. – Há umas semanas o professor anda a moer a mesma farinha “relações internacionais nos anos trinta”. – Pois é o cavalo de batalha dele.

girar à volta do osso O aborto não é problema de que os políticos gostem. Preferem girar à volta do osso, porque estão com medo da Igreja.

estar dentro do assunto // estar ao corrente – Senhora Malinowska, pode nos relatar em resumo a venda dos carros Panda? – Acabo de chegar e ainda não estou dentro do assunto, desculpem.

passar sobre o assunto como gato por brasas O professor de história não gosta da época da Revolução Francesa e sempre passa sobre esse assunto como gato por brasas.

o assunto não é para aqui chamado – O sexo e o dinheiro não são assuntos para aqui chamados. – Infelizmente…

330 TEMAT to temat jak rzeka – Czy może pan wyjaśnić naszym słuchaczom tę nową ustawę o zwolnieniach z pracy? – O, to temat jak rzeka. TEREN walczyć na cudzym terenie przen. – Książka Michalskiego o Stalinie miała druzgocące recenzje. – Cóż, skoro on nie jest historykiem i walczył na cudzym terenie.

TŁUM robić (za) tłum pot. – Na konferencję przyjdzie niewiele osób i będą puste krzesła. Przyjdźcie i wy, proszę, będziecie robić za tłum!

TO I OWO zajmować się tym i owym – Ja handluję drewnem. A panowie, czym się zajmują? – Tym i owym. TOALETA robić kocią toaletę Rano Lidka robi kocią toaletę z użyciem mleczka kosmetycznego,

Dicionário idiomático polaco-português – T

chega e sobeja // *dar (muito) pano para mangas – O senhor pode explicar a nova lei sobre os despedimentos aos nossos ouvintes? – Isso é que daria pano para mangas.

desafiar o lobo no seu covil – O livro do Michalski sobre o Estaline teve péssimas críticas. – Pois ele não é nenhum historiador e desafiou o lobo no seu covil.

(ser só) um verbo de encher // fazer número // fazer ofício de corpo presente – Poucas pessoas virão à conferência e muitas cadeiras ficarão vazias. Venham vocês também, por favor, só serão um verbo de encher!

ter o dedo em vários bolos fig. – Eu ando na lenha. E vocês? – Temos o dedo em vários bolos.

lavar-se como um gato De manhã a Lídia lava-se como um gato, com uma loção para a

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – T

pije kawę, nic nie je i gna do pracy.

TON spuścić z tonu Profesor udowodnił Henrykowi, że nic nie umie i ten spuścił z tonu.

TOR pójść / zostać odstawionym na boczny tor Nowak osiągnął wiek emerytalny, ale nadal pracuje, tyle że poszedł na boczny tor. Nie jest już za nic odpowiedzialny. TORBY pójść z torbami – Jeśli nadal będziesz wszystkim pożyczał pieniądze, to pójdziesz z torbami. Wraz z nastaniem demokracji wielu inteligentów zajęło się działalnością gospodarczą, ale niejeden poszedł wkrótce z torbami. TRAWA trawa u sąsiada jest bardziej zielona pow.

331

limpeza da pele, toma um café sem comer nada e corre para o serviço.

abaixar a grimpa / a crista // ir abaixo do seu cavalo O professor provou ao Henrique que ele não sabe nada, e ele abaixou a crista.

ir para a prateleira O Nowak chegou à idade da reforma, mas continua no serviço, só que foi para a prateleira. Não leva mais responsabilidade.

acabar a pedir // ir ao chão fig. – Se continuares a emprestar dinheiro a todos, ainda acabas a pedir. Com a democracia muitos inteletuais dedicaram-se a negócios, mas também mais que um foi ao chão.

a galinha da vizinha é (sempre) mais gorda que a minha rifão

332 TRAWA wiedzieć, co w trawie piszczy / już ja wiem, co w trawie piszczy; zob. już ja mam dobrego nosa (NOS) Niektórzy dziennikarze zawczasu wiedzą, co w trawie piszczy, a niektórzy muszą czekać na oficjalny komunikat. TRĄBA puścić kogoś / coś w trąbę przest. – Natalka puściła nas w trąbę na środku ulicy i uciekła. TRĄBKA składać dłonie w trąbkę – Góral wyszedł przed chatę, złożył dłonie w trąbkę i wrzasnął „Jaki piękny dzieeeń!” A góry odpowiedziały echem „…maać!”, tak z przyzwyczajenia.

Dicionário idiomático polaco-português – T

pai Paulino tem olho frase feita // beber do fino // saber as linhas com que se cose fig. Alguns jornalistas bebem do fino com antecedência, outros têm que aguardar o boletim.

mandar alg. / qc à fava – A Natália mandou-nos à fava no meio da rua e sumiu-se.

pôr as mãos em concha na boca – Um serrano meteu-se diante da sua cabana, pôs as mãos em concha na boca e gritou “Que dia tão lindooo!” E as rochas ecoaram por hábito “… quem os pariuuu!”

TRUD zadawać sobie trud (+ odsł. / aby + bezokol.) – Niech szanowny pan zada sobie trud wejrzenia w te dokumenty.

– Dê-se V. Exa. ao trabalho de ver esses autos.

TRUDNO mówi się: trudno, kocha się dalej żart. pow. – O kurczę, moja dziewczyna znowu wydała kupę kasy na kosmetyki. – No cóż, mówi się „trudno” i kocha się dalej.

o que não tem remédio, remediado está – Bolas, a minha namorada voltou a gastar dinheiro para produtos de beleza. – O que tem remédio, remediado está.

dar-se ao trabalho de + inf.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – T

TRUP po moim trupie! – No więc, Leon mówi żonie „Co było, minęło, niech Kowalscy przyjdą”, a ona „Wejdą do tego domu, ale po moim trupie!”

TRUP trup w szafie przen. – Jakiś trup w szafie istnieje podobno w każdej rodzinie. – U nich jest nim najstarszy brat, pijak i narkoman. TRWOGA jak trwoga, to do Boga przysł., elipt. – Matecki nie wierzył w Boga, ale podczas bombardowań modlił się w schronie razem z innymi. – Jak trwoga, to do Boga – komentowali sąsiedzi. TRYB (coś idzie, zwł. // sprawy) idą swoim trybem – Proszę czekać cierpliwie na odpowiedź, w urzędzie sprawy muszą iść swoim trybem, a to trochę potrwa. TRZECH jeść za trzech – Dobra, zjadłem za trzech, teraz zdrzemnę się odrobinkę.

333

• só por cima do meu cadáver! – Pois o Leão diz à mulher “São águas passadas, venham os Kowalski para cá”, e ela “Aqui entram eles só por cima do meu cadáver!”

gato escondido com o rabo de fora – Ao que parece, em cada família há um gato escondido com o rabo de fora. – Na deles é o mano mais velho, bêbado e drogado.

*o medo é o pai da crença – O Matecki não era crente, mas no tempo dos bombardeamentos estava a rezar no abrigo antiaéreo com os outros. – O medo é o pai da crença – comentavam os vizinhos.

[as coisas / sin.] seguem o seu curso – Tenha paciência e aguarde a resposta, na repartição as coisas devem seguir o seu curso, isso é que leva tempo.

comer que nem um abade – Ora bem, comi que nem um abade, agora vou dormir uma sestinha.

334 TRZY ktoś do trzech nie (umie) zliczy(ć); zob. prochu to ty / … nie wymyślisz (PROCH) Mówca był niepozorny, miał płaczliwy głos, wydawało się, że do trzech nie zliczy, ale to wrażenie okazało się fałszywe.

Dicionário idiomático polaco-português – T

não partir um prato fig. O orador era de pouca aparência, tinha uma vozinha chorona, pareceu que não partia um prato, mas isso foi uma impressão falsa.

TRZY pleść trzy po trzy; zob. mówić, co ślina na język przyniesie (ŚLINA) – O filozofii Immanuela Kanta nie wiedziałem nic, plotłem trzy po trzy, w końcu profesor się zlitował i kazał przyjść za dwa tygodnie.

– Sobre la filosofia de Immanuel Kant eu não sabia nada, afinal o professor teve pena de mim e disse que eu volte em quinze dias.

TRZY RAZY do trzech razy sztuka pow.

três foi a conta que Deus fez

TRZY RAZY zanim coś zrobisz, trzy razy pomyśl pow.

– Król jest nagi! – zawołał mały chłopczyk. A rozsądny ojciec na pewno go wtedy pouczył – Zanim coś powiesz, trzy razy pomyśl.

encher chouriços / linguiça / tripa fig.

antes de ires para a guerra, reza uma vez, antes de embarcar, reza duas e antes de casar, três // antes de pores a língua em movimento, põe a cabeça em funcionamento – O rei vai nu! – gritou um rapazito. E o pai, que tinha juízo, instruiu-o com certeza – Antes de pores a língua em movimento, põe a cabeça em funcionamento.

TWARZ komuś jest w czymś do twarzy *qc fica-me / … bem

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – T

335

– Sprzedawczyni powiedziała, że jest mi do twarzy w obu tych kapeluszach, no to je kupiłam.

– A empregada disse que os dois chapéus ficavam-me bem, pois comprei os dois.

TWARZ rzucić coś komuś w twarz przen. W polityce po staremu. Jeden facet rzucił w twarz drugiemu, że tamten był konfidentem tajnych służb za komuny.

atirar qc à cara / às bochechas de alg. Na política está tudo na mesma. Um fulano atirou às bochechas do outro que tinha sido confidente da polícia secreta comunista.

TWARZ siedzieć twarzą w kierunku jazdy – Proszę bilet na Intercity do Poznania. Ale muszę siedzieć twarzą w kierunku jazdy, bo inaczej to mi się w głowie kręci i niedobrze mi się robi.

sentar-se com o rosto para a máquina – Dê-me um bilhete no intercidades para Poznan. Tenho de me sentar com o rosto para a máquina, senão tenho vertigens e enjoo.

TWARZ upaść twarzą na pysk żart. – Dlaczego nic nie mówisz? – Upadłem twarzą na pysk i wybiłem sobie przedni ząb.

cair de ventas no chão – Porque é que estás calado? – Caí de ventas no chão e parti o dente da frente.

TYŁEK no, rusz / … tyłek! posp. – Trzeba zadać obrok koniowi. No, chłopie, rusz tyłek!

põe-te / … a andar / a cavar (daqui para fora)! // toca a cavar! – É preciso dar forragem ao cavalo. Eh pá, põe-te a andar!

336 TYŁEK obrabiać komuś tyłek posp.; zob. (u)szyć komuś buty (BUTY) / obrabiać komuś dupę (DUPA) – W biurze temu akurat obrabiają tyłek, kto jest na zwolnieniu i nie przyszedł do pracy. TYŁEK włazić komuś w tyłek (bez wazeliny) posp. – Henia stara się włazić w tyłek dyrektorowi, ale on nie wydaje się podatny na takie manewry. TYŁEK zostać z gołym tyłkiem posp. – Nie martw się, Haniu, po rozwodzie nie zostaniesz z gołym tyłkiem! Dziś już prawo na to nie pozwala.

Dicionário idiomático polaco-português – T

pôr alg. pela rasa fig.

– No escritório põem pela rasa a pessoa que tem licença de médico e não veio ao serviço.

lamber as botas / os pés a alg. – A Henriqueta trata de lamber as botas ao diretor, mas esse não parece sujeito a tais manobras.

ficar à divina – Não te preocupes, Ana, não ficas à divina depois de divorciares! Hoje já a lei não permite isso.

U UBAW mieć niezły / świetny ubaw wsp. pot. Policja strzelała do studentów gumowymi kulami i polewała sikawkami, a G. stał sobie na balkonie i miał świetny ubaw.

UCHO ciepło jak w uchu – Ciepło tu jak w uchu, usiądę sobie przy kominku i zdrzemnę się.

UCHO jednym uchem wleci(ało), drugim wyleci(ało) pow. – Tacy są ci młodzi – Co powiedzą w telewizji, to sama mądrość, a co powiedzą starzy ludzie, to jednym uchem wleci, drugim wyleci.

UCHO powiedzieć coś komuś na ucho / szeptać coś komuś do ucha – Na zebraniu mówili po polsku, Jeannette nic nie rozumiała, więc przez cały czas szeptałem jej do ucha skrócone tłumaczenie.

gozar com o filme / prato Os polícias atiravam em estudantes com balas de borracha e regavamnos com mangueiras, e o G. estava lá em cima na varanda a gozar com o prato.

todo quentinho – Está aqui todo quentinho, vou sentar-me ao pé da lareira para dormitar.

• entra / entrou por um ouvido e sai / saiu por / pelo outro frase feita – A malta nova é mesmo assim – O que disserem na televisão é cúmulo de sabedoria, mas o que disserem os velhos, entra por um ouvido e sai por outro.

murmurar ao ouvido de alg. – Na reunião falavam polaco e a Jeannette não percebia nada, eu murmurava-lhe ao ouvido uma tradução resumida.

PHILOLOGICA WRATISLAVIENSIA: STUDIA IBERICA ET LATINOAMERICANA II

338

Dicionário idiomático polaco-português – U & V

UCZYNEK złapać kogoś na gorącym uczynku Na sprawdzianie Antek miał ściągę. Wykładowca złapał go na gorącym uczynku. – Złapać kieszonkowca w zatłoczonym autobusie na gorącym uczynku jest bardzo trudno. – To są zawodowcy! UKŁADY układów należy dotrzymywać pow. (pacta sunt servanda łac.); zob. OBIETNICE – Układów należy dotrzymywać – powiedział profesor Geremek po łacinie. – Ciekawe, że potem niektórzy mu to mieli za złe. UKŁONY giąć się w ukłonach przed kimś Dziadek Oli tęsknił za czasami, gdy chłopi gięli się w ukłonach przed panem dziedzicem.

ULĘGAŁKI przebierać w czymś jak w ulęgałkach Jacek przyszedł do sklepu, by kupić płyty z fado. Przebierał w nich jak w ulęgałkach, w końcu kupił jedną płytę Raquel Tavares.

apanhar alg. com a boca na botija / no saco // apanhar alg. em falta / em flagrante delito Na prova escrita o Tó teve uma cábula. O professor apanhou-o em falta. – Apanhar um carteirista em flagrante delito num autocarro superlotado é muito difícil. – Esses são profissionais!

o contrato faz a lei – O contrato faz a lei – disse professor Geremek em latim. – Coisa estranha, mas houve quem lhe levasse a mal.

fazer vênia(s) O avô da Alexandra teve saudades do tempo em que os camponeses faziam vênias ao verem o dono da fazenda.

pôr (qc) de banda O Jacinto entrou na loja para comprar CD’s de fados. Foi pondo de banda, finalmente só comprou um disco de Raquel Tavares.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – U & V

UMYSŁ być ciężkim na umyśle – Co za chłopak, taki ciężki na umyśle! Że też mi się taki głupi urodził. URAZA nie chować urazy (do kogoś o coś); zob. puścić coś w niepamięć (NIEPAMIĘĆ) – Znam mojego kuzyna, jest dobrym człowiekiem, nie chowa urazy do nikogo o byle głupstwo. UROK tfu, na psa urok!; zob. PIES – Nikt tu nie przyjdzie, chyba żeby złodzieje… – Tfu, na psa urok!

USTA milczcie usta! [do siebie] – Niechcący wyjawiłem sekret brata przed rodzicami. – Milczcie usta! – powiedziałem sobie w duchu, ale już było za późno. USTA nie mieć nic w ustach (od jakiegoś czasu) – Nie miałem nic w ustach od wczoraj. Jestem głodny jak wilk.

339

ser duro da moleira – Ai que rapaz tão duro da moleira! Que parvo me saiu.

*passar por cima de qc – Conheço bem o meu primo, é boa pessoa, passa por cima de certas coisas sem importância.

o diabo seja surdo (cego e mudo)! – Aqui não chega ninguém a não serem ladrões… – Pfui, o diabo seja surdo (cego e mudo)!

*dar / bater com a mão na boca // *pôr a mão / o dedo na boca – Revelei um segredo do meu irmão aos pais sem querer. – Bati com a mão na boca, mas foi demasiado tarde.

não provar migalha – Não provo migalha desde ontem. Tenho fome de cão.

340

Dicionário idiomático polaco-português – U & V

USZY być zadłużonym po uszy / tkwić po uszy w długach – Tkwimy po uszy w długach. Jak je spłacimy, znowu będziemy musieli wziąć kredyt.

USZY być zakochanym po uszy (w kimś) żart. Chodzą z sobą od początku roku. Julek jest zakochany w Ani po uszy. No i film tak się kończy, że ten malarz zrozumiał, że jest zakochany po uszy w tej studentce, tylko nie zdawał sobie z tego sprawy.

estar empenhado até às orelhas – Estamos empenhados até às orelhas. Quando pagarmos as dívidas todas, temos voltar a comprar a crédito.

andar / ficar pelo beiço / beicinho (por alg.) // andar tolo por alg. // querer a alg. como à menina dos seus olhos Saem juntos desde o início do ano. O Júlio anda pelo beiço pela Ana. Ora o filme acaba assim: o pintor dá-se conta de que quer à estudante como à menina dos seus olhos sem tê-lo sabido antes.

USZY jeść / zajadać, aż się uszy trzęsą – Ale świetne zakąski były wczoraj na przyjęciu! Jedliśmy, aż się nam uszy trzęsły.

comer e chorar / morrer por mais – Que petiscos tão bons houve na receção de ontem! Comemos e choramos por mais.

USZY kłaść / dok. położyć uszy po sobie Żona robi z nim, co chce. Może go wyzwać od ostatnich, a on położy uszy po sobie.

curvar a orelha // ficar com cara de quem comeu e não gostou A mulher faz dele gato e sapato. Pode chamar-lhe nomes, e ele curva a orelha.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – U & V

341

– Wczoraj już nie mogłam wytrzymać i powiedziałam Maciejowi, co o nim myślę. – A on się wściekł? – Nie, położył uszy po sobie.

– Ontem não pude aguentar mais e disse ao Matias o que pensava dele! – E ele, enfureceu-se? – Não, ficou com cara de quem comeu e não gostou.

USZY kłaść coś komuś do uszu Rodzice kładli Frankowi do uszu, że nie należy rozmawiać z pełnymi ustami, ale bez skutku.

encher-lhe os ouvidos Os pais do Francisco encheram-lhe os ouvidos: não fales com a boca cheia. Mas não resultou.

USZY mieć swoje za uszami – W parafii wszyscy mają swoje za uszami, ale tylko ja o tym wiem – powiedział proboszcz.

USZY natrzeć komuś uszu – Trzeba natrzeć uszu nowemu listonoszowi. Bardzo często myli numery domów i skrzynek.

USZY coś obiło się komuś o uszy – Nie boi się pan jechać do Meksyku? Nie słyszał pan o świńskiej grypie? – Coś mi się obiło o uszy.

ter culpas no cartório fig. // ter o(s) seu(s) quê(s) – Na freguesia cada pessoa tem culpas no cartório, mas sou eu quem sabe disso – comentou o senhor cura.

• esfregar as orelhas a alg. – É preciso esfregar as orelhas ao nosso carteiro novo. Engana-se com frequência nos números das casas e das caixas.

*ouvir falar por alto (em qc) // qc faz soar uma campainha // chegar aos ouvidos de alg. – Não tem medo de ir ao México? Não ouviu falar em gripe suína? –Ouvi falar nisso, mas por alto.

342

Dicionário idiomático polaco-português – U & V

–Camilo Castelo Branco… To chyba jakiś poeta portugalski… – To nazwisko już mi się obiło o uszy. USZY tkwić po uszy w kłopotach – Interesy coraz gorzej idą. Tkwimy po uszy w kłopotach. Jak tak dalej pójdzie, sprzedamy firmę.

USZY tkwić po uszy w czymś Rządy wielu demokratycznych państw tkwią po uszy w handlu bronią, choć rzadko się o tym mówi.

USZY uczciwszy uszy przest. – Prezes bardzo wytwornie sie wyraża. Gdy raz użył zwrotu: „czarno na białym”, dodał: „uczciwszy uszy!” USZY uszy do góry!

USZY zaczerwienić się po uszy

–Camilo Castelo Branco… Deve ser um poeta português… – O nome faz soar uma campainha.

estar numa camisa de onze varas – O negócio vai de mal a pior. Estamos numa camisa de onze varas. Se isto continuar assim, vendemos o negócio.

estar lançado em qc // estar de pedra e cal em qc // • estar metido em qc até as orelhas Os governos de vários países democráticos estão lançados no tráfico de armas, só que raramente se fala disso.

**perdoa / …–me a palavra / a expressão – O presidente é muito correto no falar. Uma vez que disse “preto no branco”, acrescentou “perdoem-me a expressão!”

*um homem é um homem, um gato é um bicho!

ficar vermelho até à ponta dos cabelos

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – U & V

– Gdy będziecie rozmawiali z Martą, detektor kłamstwa wam niepotrzebny. Ilekroć mija się z prawdą, czerwieni się zaraz po uszy. UWAGA coś (zwł. nic) nie wymknie się / nie ujdzie czyjejś uwadze Nic się nie wymknie uwadze pana profesora, nawet plama na krawacie studenta na egzaminie. UWAGA (nie) zwracać uwagę (-i) na kogoś / coś – Proszę nie zwracajcie uwagi na Mariana, on zawsze gada bzdury, gdy sobie popije. Malec zgubił się w korytarzach metra i płakał, ale w tłoku nikt nie zwracał na niego najmniejszej uwagi.

343

– Quando falarem com a Marta, não precisam de detector de mentiras. Logo que faltar à verdade, fica vermelha até à ponta dos cabelos.

não lhe/ … escapa uma [coisa] Ao professor não lhe escapa uma, nem uma nódoa na gravata do aluno no exame.

fazer caso (omisso) de alg. / qc // ~ que + SV // não ligar nenhuma / sentido / meia / puto / … a alg. / qc – Por favor, não façam caso do Mário, ele sempre diz asneiras depois de beber. Um rapazinho perdeu-se nos corredores do metro e estava a chorar, mas no aperto de gente ninguém lhe ligava nenhuma.

V VA BANQUE zagrać va banque dosł. i przen. W kasynie w Estorilu Sebastian zagrał va banque, postawił wszystko, co dotąd wygrał, na rouge i znowu wygrał.

arriscar tudo por tudo No cassino de Estoril o Sebastião arriscou tudo por tudo, pôs tudo que tinha ganho até lá no rouge e ganhou outra vez.

PHILOLOGICA WRATISLAVIENSIA: STUDIA IBERICA ET LATINOAMERICANA II

W WADY mieć swoje wady i zalety1 Praca stewardessy ma swoje wady i zalety, jak niemal każda praca.

ter prós e contras O trabalho de hospedeira tem prós e contras, como quase todos os empregos.

WAGA być na wagę złota Rzeźby Michała Anioła są na wagę złota // tak się tylko mówi, bo są warte więcej, po prostu nie mają ceny.

*pagar-se a peso de ouro As esculturas do Miguel Ângelo pagam-se a peso de ouro. Isso é um modo de dizer, porque têm ainda mais valor, não têm preço.

WAGA przywiązywać wagę do czegoś Józek nie przywiązuje wagi do pieniędzy. Wszystko co ma, zaraz wydaje i chodzi bez grosza.

dar importância a qc O José não dá importância ao dinheiro. Gasta logo tudo que tem e anda teso.

WALIZKI siedzieć na walizkach przen. Doktor L. dostał mianowanie na ambasadora w Nowej Zelandii. Rząd się zmienił, mianowania wstrzymano, a on siedział przez pół roku na walizkach.

WAŁA o, takiego wała! (+ gest) posp.

1

viver com um pé no estribo O doutor L. foi nomeado embaixador na Nova Zelândia. O Governo mudou, as nomeações ficaram suspensas, e ele viveu durante seis meses com um pé no estribo.

morde aqui a ver se eu deixo (+ gesto) 2 // ora toma!

Żartobliwy spooneryzm – Trocadilho engraçado: … zady i walety.

PHILOLOGICA WRATISLAVIENSIA: STUDIA IBERICA ET LATINOAMERICANA II

Dicionário idiomático polaco-português – W

346 – Ja mam zastąpić Edka, dopóki nie wyzdrowieje? O, takiego wała! A kto mnie zastąpił, co?

WARGI zagryzać / dok. zagryźć wargi dosł. i przen. – Zostałem obrażony, lecz zacisnąłem wargi i zmilczałem. WART jeden wart drugiego iron. – A brat Stefana? – Tomasz? Jeden wart drugiego. Wdali się w ojca, pijacy i lenie. – Nasz listonosz lubi powtarzać, że nigdy nie głosuje, bo „w polityce to, panie, jeden wart drugiego”.

WATA mieć watę w nogach przen. – Leżałem w łóżku z gorączką przez dwa tygodnie i mam watę w nogach. WĄS uśmiechać się pod wąsem Wszyscy opowiadali kawały, tylko jeden facet stał w kącie, popijał drinka i uśmiechał się pod wąsem.

2

Inny gest – Gesto diferente.

– Quer que eu faça o trabalho do Eduardo enquanto ele estiver doente? Morde aqui a ver se eu deixo. Quem é que me substituiu a mim, hem?

*morder o lábio – Ofenderam-me, mas mordi o lábio e calei-me.

*ser da mesma farinha // *nascer da mesma barriga fig. – E o irmão do Estévão? – O Tomé? Eles são da mesma farinha. Saíram ao pai, uns bêbados e vadios. – O nosso carteiro gosta de dizer que nunca vai votar, porque “na política, sim senhor, todos eles nasceram da mesma barriga”.

não se ter nas pernas – Estive duas semanas de cama com febre e não me tenho nas pernas.

rir-se por baixo do manto / por trás da barba Todos estavam a contar piadas, menos um tipo que estava num canto com um copo na mão e ria-se por baixo do manto.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – W

WĄTEK podjąć (przerwany) wątek (1) przen. – Ktoś podjął przerwany wątek – A dlaczego mamy głosować na kogoś z Warszawy? Tu u nas też mamy porządnych ludzi.

WĄTEK podjąć (przerwany) wątek (2) przen. [wrócić do tematu] Przewodniczący zebrania – Panowie, skoro już znamy wynik meczu, podejmijmy przerwany wątek. Mówiliśmy o sprzedaży jogurtu. WĄTEK (s)tracić / (z)gubić wątek – Proszę mi nie przerywać, bo stracę wątek – zdenerwował się prowadzący zebranie. WĄTROBA powiedzieć, co komuś leży na wątrobie – No, Kowalski, powiedz pan, co panu leży na wątrobie. – Panie prezesie, od wielu lat nie dostaję żadnej podwyżki…

WĄŻ mieć węża w kieszeni przen.

347

retomar o fio (à meada) – Alguém retomou o fio à meada – Porquê temos de votar numa pessoa que vem de Varsóvia? Cá também temos pessoas respeitáveis.

tornar / voltar à vaca fria O Presidente da sessão – Meus senhores, já que conhecemos o resultado do jogo, voltemos à vaca fria. Estávamos a falar na venda do iogurte.

perder o fio (à meada) – Não me interrompam, por favor, senão perco o fio à meada – irritouse o presidente da sessão.

deitar qc (cá) para fora / pela boca fora – Então, senhor Kowalski, deite tudo cá para fora. – Ó senhor presidente, há muitos anos que não tenho recebido aumento nenhum…

ser apertado da unha // coçar-se para dentro // não dar sarna a cães pop.

348 W amerykańskich komiksach jest taki wujaszek-milioner, co ma węża w kieszeni i jada w najtańszych barach.

WCZORAJSZY DZIEŃ szukać wczorajszego dnia – Czemu tu łazisz jak głupi? Szukasz wczorajszego dnia?

Dicionário idiomático polaco-português – W

Nos desenhos animados americanos aparece um tio milionário desses que são apertados da unha e só comem em bares dos mais baratos.

andar na procura do homem das calças pardas – Porquê andas por aí sem norte? Andas na procura do homem das calças pardas?

WESZ zdeptać / zdusić kogoś jak wesz – Naszych wrogów zdusimy jak wesz – powiedział kapitan do żołnierzy.

– Nossos inimigos, esmagá-lo-emos sob a sola do sapato – disse o capitão às tropas.

WĘGLE siedzieć jak na rozżarzonych węglach; zob. siedzieć jak na szpilkach (SZPILKI) – Siedzimy jak na rozżarzonych węglach, by się dowiedzieć wyników wczorajszego testu.

*estar sobre brasas // viver sobre um vulcão // trazer uma espinha atravessada na garganta fig. – A gente está sobre brasas por saber os resultados do teste de ontem.

WĘZEŁ przeciąć węzeł gordyjski książk.

• cortar o nó górdio

WIARA dawać wiarę czemuś Nie można dawać wiary prasie i telewizji, a przynajmniej nie zawsze.

dar ouvidos a qc Não se pode dar ouvidos aos jornais e à televisão, pelo menos nem sempre.

esmagar alg. sob a sola do sapato

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – W

WIARA (zrobić / powiedzieć coś) w złej wierze Niby to Franek pochlebiał koledze, ale wszystko, co mówił, mówił w złej wierze. Tylko naiwniak nie rozumiałby tego.

WIATR patrzeć / zobaczyć, skąd wiatr (po)wieje przen. – Na razie mamy za mało danych. – Poczekajmy do jutra, może zobaczymy, skąd wiatr wieje.

WIATR trzymaj się wiatru! pow. żart. lub iron. – Piotrek, czy ty czasem nie wypiłeś o jednego za dużo? No, trzymaj się wiatru! WIATRAKI walczyć z wiatrakami; zob. porywać się z motyką na słońce (MOTYKA) // zawracać kijem Wisłę (WISŁA) Rząd zapowiedział walkę z korupcją, ale to jakby walczyć z wiatrakami, jak Don Kichot.

WICHER pędzić jak wicher 1. ‘bardzo 3

Sic!

349

com quatro pedras na mão fig O Francisco fez menção de lisonjear o seu amigo, mas falou com quatro pedras na mão. Só uma pessoa muito ingênua não percebia isso.

ver em que (é que) param as modas – Por enquanto não temos dados suficientes. – Esperemos até amanhã e já veremos em que é que param as modas.

tem-te, Maria, não caias! – Ó Pedro, tu não estás com uma pinga a mais? Pois tem-te, Maria,3 não caias!

lutar contra moinhos de vento // *batalha contra moinhos de vento O governo anunciou que vai dar combate à corrupção, mas isso é lutar contra moinhos de vento, como fazia Dom Quixote.

1. *levava-o / … um cão na boca,

350 szybko’, 2. ‘nie zwracając uwagi na ludzi’ 1. – Piotr pędził jak wicher Aleją Wolności, chyba ktoś go gonił. 2. – Maciej, czego tak pędzisz, że ludzi nie widzisz? WICHER przelatywać / dok. przelecieć jak wicher Kolarze byli tak rozpędzeni, że przelecieli jak wicher przez metę i zatrzymali się dopiero po stu metrach. WICHER przelecieć jak wicher (koło / obok kogoś) – I jak wygląda królowa? – A bo ja wiem, samochód przeleciał koło nas jak wicher, zresztą było ich kilka, nawet nie wiemy, w którym jechała królowa. WICHER wpadać / dok. wpaść jak wicher Podporucznik wpadł zdyszany do mesy, nie witając się z nikim. – A ten wpada jak wicher – skomentował kapitan T.

Dicionário idiomático polaco-português – W

2. como cão por vinha vindimada 1. – O Pedro levava-o um cão na boca pela Avenida da Liberdade abaixo, pareceu-me que corresse alguém atrás dele. 2. – Ó Matias, estás a passar como cão por vinha vindimada!

passar como um relâmpago Os ciclistas tinham tomado tanto ímpeto que passaram a meta como um relâmpago e só pararam uns cem metros mais longe.

passar que nem um rabo de vento (por alg.) – E como é a rainha? – Sei lá, o automóvel passou por nós que nem um rabo de vento, aliás foram vários, nem soubemos por certo onde se encontrava a rainha.

entrar como uma rajada // entrar de rompante // *que rompante espanhol! O alferes entrou ofegante na cantina sem cumprimentar ninguém. – Ai que rompante espanhol! – comentou o capitão T.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – W

WIDOK być na widoku; zob. coś / ktoś rzuca się (komuś) w oczy (OCZY) W Polsce ktoś tak ubrany od razu jest na widoku.

351

dar na(s) vista(s) Na Polónia uma pessoa vestida assim dá logo nas vistas.

WIDOK nie móc znieść czyjegoś widoku Po wprowadzaniu stanu wojennego w telewizji pojawili się spikerzy w mundurach. Nie mogliśmy znieść ich widoku.

Quando foi introduzida a lei marcial, na televisão apareceram locutores fardados. A gente não os pôde ver nem pintados.

WIDU ani widu, ani słychu – Czy wiesz co się dzieje z Andrzejem i Kasią? – Ani widu ani słychu. Wyjechali przed stanem wojennym i ślad po nich zaginął.

nem novas nem mandados – Sabes qualquer coisa do André é da Catarina? – Nem novas nem mandados. Partiram antes da lei marcial e perdeu-se lhes o rasto.

WIDZIEĆ kogóż to ja widzę!; żart. kogóż to widzą moje piękne oczy! – Kogóż to ja widzę! Pan mecenas Grabowski! Jakże się panu ostatnio wiedzie? WIEDZA liznąć trochę wiedzy Gdy ustrój się zmienia, do władzy dochodzą ludzie, którzy liznęli trochę wiedzy i nic więcej.

não poder ver alg. nem pintado

ora viva quem é uma flor! – Ó senhor advogado Grabowski! Ora viva quem é uma flor! Como tem passado nos últimos tempos?

ter / arranhar algumas letras Com a mudança do regime, pessoas que apenas têm algumas letras chegam ao poder.

352

Dicionário idiomático polaco-português – W

WIEK (być) w kwiecie wieku Po raz drugi na prezydenta Francji został wybrany mężczyzna w kwiecie wieku.

(estar) na força da vida Pela segunda vez um homem na força da vida foi eleito presidente da França.

WIERSZE czytać między wierszami przen. Kto nie żył za dyktatury, nie umiałby czytać ówczesnych gazet: trzeba było czytać między wierszami i opanować słownictwo propagandy.

• ler nas entrelinhas Quem não viveu sob ditadura, não conseguiria ler jornais de então: era preciso ler nas entrelinhas e dominar o vocabulário da propaganda.

WIERZCH wypływać na wierzch przen. Jak w dobrym filmie kryminalnym, prawda wypłynęła niespodzianie na wierzch po wielu latach, gdy złoczyńca już nie bał się niczego.

estalar à luz do dia Como num bom filme policial, a verdade estalou inesperadamente à luz do dia passados muitos anos, quando o criminoso já não tinha receio nenhum.

WILK być głodnym jak wilk – Byłem głodny jak wilk, w jednej chwili pożarłem zupę, żeberka i deser. WILK nosił wilk razy kilka, ponieśli i wilka przysł.; zob. dopóty dzban wodę nosi, dopóki się ucho nie urwie przysł. (DZBAN)

ter fome de cão / de criar bicho // estar com fome de cão – Estava eu com fome de cão, num ápice devorei sopa, costeletas e sobremesa.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – W

WILK o wilku mowa (a wilk tuż) pow.

– Marek ci to powiedział? A to osioł z niego! – Cicho, nic nie mów, właśnie wszedł do biura. – O wilku mowa… WILKI dać (rzucić) kogoś wilkom na pożarcie; zob. POŻARCIE – I co było na zebraniu? – Dali Nowaka wilkom na pożarcie; niby wszystko to jego wina, bo był za prywatyzacją firmy. WINNI jak się trzeba przyznać, to winnych nie ma – No, kto napisał brzydkie słowo na tablicy, co? Jak się trzeba przyznać, to winnych nie ma! WINO wino patykiem pisane We Francji wino patykiem pisane jest w sklepie na najniższej półce.

WISŁA zawracać kijem Wisłę przen. pol.; zob. porywać się z motyką na słońce (MOTYKA) / walczyć z wiatrakami (WIATRAKI)

353

a gente a falar no diabo (e ele a aparecer) // falai no mau, aparelhai o pau dito rimado // falai no ruim(olhai para a porta) – O Marco te disse isso? Ele é mesmo burro! – Olha não digas, agora mesmo entrou no escritório. – A gente a falar no diabo…

atirar alg. aos lobos – Então, como foi a reunião? – Atiraram o Nowak aos lobos. Parece que é tudo culpa dele, porque foi pela privatização da empresa.

a culpa morreu solteira – Quem escreveu a asneira no quadro, hã? A culpa morreu solteira!

vinho a martelo / a tostão // vinho de duas orelhas Na França o vinho a martelo encontra-se nas lojas na prateleira de baixo.

remar contra a corrente / a maré fig.

354 Przekonać większość społeczeństwa, że słuszne było zniesienie kary śmierci, to tyle, co zawracać Wisłę kijem. WLEŹĆ SV + ile wlezie / wlazło pot.; zob. ile dusza zapragnie (DUSZA) Za komunizmu własność należała do państwa, czyli do nikogo konkretnego; toteż każdy kradł ile wlazło. WŁADZA władza przechodzi w czyjeś ręce W Republice Puka-Puka władza przechodzi w ręce kolejnej junty wojskowej średnio dwa razy do roku. WŁOS dzielić włos na czworo Filolog, językoznawca czy korektor to zawody, w których trzeba dzielić włos na czworo. WŁOS o mały włos nie zrobić czegoś Szkocki fan do piosenkarki – Pani płyta tak bardzo mi się podobała, że o mały włos jej nie kupiłem.

Dicionário idiomático polaco-português – W

Convencer a maioria das pessoas que foi justo abolir a pena de morte, é remar contra a maré.

fazer qc à vontade Na época do comunismo tudo pertencia ao Estado, quer dizer a ninguém em particular // assim cada um roubava à vontade.

*tomar conta do poder Na República do Puca-Puca duas vezes por ano em média alguma junta militar toma conta do poder.

ser minucioso / pedante / meticuloso Filólogo, linguista ou revisor de provas são profissões para pessoas muito minuciosas.

passar por uma linha fig. // *fazer qc por um triz / por uma unha negra – Na Escócia, um fã diz à cantora – Gostei tanto do seu disco que até quis comprá-lo. Passei mesmo por uma linha.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – W

– Poślizgnąłem się, upadłem i o mały włos nie złamałem ręki albo nogi. Nigdy więcej lodowiska!

355

– Escorreguei, caí e parti um braço ou uma perna por um triz. Pista de gelo nunca mais!

WŁOS 1. (zwł. głaskać) pod włos 2. brać / dok. wziąć kogoś pod włos przen. 1. – Możesz pogłaskać kotka pod włos, on to bardzo lubi. 2. – Czy szef przedłuży nam termin? – Nie wiem, spróbujemy wziąć go pod włos.

1. – Podes fazer festas ao arrepio ao gatinho, ele gosta disso. 2. – O patrão prolonga-nos o prazo? – Não sei, vamos tentar dar-lhe mel pelos beiços.

WŁOS(Y) włos się jeży / włosy dęba stają pow.; zob. dreszcz komuś po krzyżu przechodzi (DRESZCZ) – W lizbońskim oceanarium są ryby płaszczki o jakby ludzkich twarzach. Włosy dęba stają! Asia miała tylko dwa i pół roku, gdy zobaczyła Świętego Mikołaja, to jej włosy na głowie dęba stanęły.

*pôr-lhe / *qc de pôr os cabelos em pé // *ficar com os cabelos em pé // *ficar arrepiado (de medo) // *apanhar / levar um grande susto – No oceanário de Lisboa há peixes raias de rostos humanos. É de pôr os cabelos em pé! A Joaninha só tinha dois anos e meio, ao ver o Pai Natal ficou arrepiada de medo.

WŁOSEK coś (zwł. życie) wisi na włosku Życie ofiary wypadku na Al. Niepodległości wisi na włosku, lekarze myślą o jeszcze jednej operacji. WŁOSY rwać włosy z głowy przen. – Zamiast rwać włosy z głowy,

1. ao arrepio 2. dar mel pelos beiços a alg.

qc (esp. vida) pende de um fio // qc está por um fio de lã A vida da vítima do acidente na Av. da Independência pende de um fio, os médicos pensam noutra operação.

•arrepelar as barbas / os cabelos – Em vez de arrepelar as barbas

356

Dicionário idiomático polaco-português – W

spróbuj to zagrać jeszcze raz. Na pewno ci się uda.

tenta tocar isso outra vez. Vais ver que consegues.

WNIEBOGŁOSY drzeć się wniebogłosy; zob. drzeć się jak zleżałe gacie (GACIE) Staruszka darła się wniebogłosy – Policja! Ukradł mi torebkę! Łapaj złodzieja!

dar a gênica (toda) aos bofes // fazer mais barulho que sete pobres num palheiro A velhota estava a dar a gênica aos bofes – Ó da guarda! Roubou-me o saco! Pega ladrão!

WODA być w gorącej wodzie kąpanym przen. Na zebraniu Jacek, jak zwykle w gorącej wodzie kapany, skrytykował wszystkie pomysły, a potem przepraszał. – Ci faceci tu w krajach śródziemnomorskich to są w gorącej wodzie kąpani – powiedział Szwed na widok bójki i ziewnął.

ferver em pouca água // *nervos à flor da pele Na reunião o Jacinto, sempre nervos à flor da pele, censurou as propostas todas, e depois pediu desculpa. – Esses gajos mediterrânicos é que fervem em pouca água – disse o sueco a vista da briga e bocejou.

WODA cicha woda brzegi rwie pow.

água mole em pedra dura tanto dá / bate até que fura – Ania jest małomówna i – A Aninhas é uma moça paciente cierpliwa, ale Tomek we wszystkim e de poucas palavras, mas o Tomé jej słucha. – Cicha woda brzegi obedece-lhe sempre. – Água mole rwie… em pedra dura tanto bate até que fura…

WODA jeszcze dużo wody w Wiśle upłynie pow. pol. – W Anglii ja będę twoim

Até lá, muita água passará debaixo das pontes. – Na Inglaterra serei eu o teu

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – W

tłumaczem. – Przecież nie znasz angielskiego. – Nauczę się. – O, do tej pory jeszcze dużo wody w Wiśle upłynie. WODA nab(ie)rać wody w usta przen.; zob. ugryźć się w język (JĘZYK) Na rozprawie rozwodowej wszyscy świadkowie nabrali wody w usta; nikt nic nie widział ani nie słyszał.

WODA spuścić wodę (na coś) [zwł. tryb rozkaz.] posp. – Zgubiłeś los? Przestań szukać, spuść wodę! I tak byś nie wygrał. – Ani słówka prawdy nie powiedziałeś! Spuść wodę i gadaj jak było. WODA to (jest) woda na mój / … młyn pow. Zamachy terrorystyczne to woda na młyn rządu, który pragnie wprowadzić stan wyjątkowy.

WODA (towar) idzie / wsp. pot. schodzi jak woda

357

intérprete. – Pois não falas inglês. – Vou aprender. – Até lá, muita água passará debaixo das pontes.

dar um ponto na boca // meter uma rolha na boca Durante o processo em divórcio as testemunhas todas meteram uma rolha na boca // ninguém viu nada nem ouviu falar.

deixar correr / arder // deixa-te de cantigas / de histórias! – Perdeste o bilhete da lotaria? Não o procures, deixa arder! Pois nunca ganhavas. – Não disseste nem uma palavra que seja verdade. Deixa-te de cantigas e conta como foi!

*fazer o jogo de alg. Os atentados terroristas fazem o jogo do governo que gostaria de estabelecer o estado de emergência.

vender-se que nem ginjas

358 – „Playboy” już nie schodzi jak woda; dwadzieścia lat temu to co innego, to była u nas nowość. WODZE puszczać wodze fantazji – Jurek ma zwyczaj puszczać wodze fantazji, wyobraża sobie podróże dookoła świata. – Boże, kiedyż on zmądrzeje! WOJTEK i tak dalej dookoła Wojtek pow.; zob. (i tak) w koło / w kółko Macieju (MACIEJ) – A profesor znowu swoje – Powstanie warszawskie było błędem, Niemcy się tylko ucieszyli, było oczywiste, że Stalin… i tak dalej dookoła Wojtek. WOLA BOSKA niech się dzieje wola boska (zapalimy papieroska żart. rym.)

WOŁOWA SKÓRA na wołowej skórze by nie spisał przest. – Gdy Partia Boga i Ojczyzny dojdzie do władzy, będą skandale, korupcja, afery seksualne, jakich na wołowej skórze by nie spisał.

Dicionário idiomático polaco-português – W

– A “Playboy” já não se vende que nem ginjas, há vinte anos atrás foi outra coisa, cá era novidade.

• dar rédea solta à fantasia / imaginação – O Jorge tem a mania de dar rédea solta à fantasia. Imagina que vai dar uma volta ao mundo. – Santo Deus, quando é que ele toma juízo!

etc. e tal e coisa – E o professor a dar-lhe – O levantamento de Varsóvia foi um erro, os alemães até ficaram contentes, era óbvio que o Estaline… etc. e tal e coisa.

seja o que for / o que Deus quiser // o que for, soará // fosse o que Deus quisesse / quiser! // pop. // que se lixe!

**dar volumes – Quando o Partido Deus e Pátria chegar ao poder, haverá escândalos, corrupção, “balé rose” que dariam volumes.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – W

WÓDKA (to) wszystko przez (tę) wódkę; zob. oto skutki picia wódki (SKUTKI) – Kurczę, podobno śpiewałem sprośne piosenki na przyjęciu, ale nic nie pamiętam. – To wszystko przez tę wódkę.

359

é / era / foi do álcool [do vinho, etc.] – Bolas, dizem que cantei canções brejeiras na receção, mas não me lembro de nada. – Foi do álcool.

WÓŁ harować jak wół (roboczy)

andar numa roda-viva // trabalhar como um mouro / como besta de carga // cavar pés de burro // ser burro de carga // partir as costas // foder o coiro gros. W biurze Ela haruje jak wół No escritório a Beta é burro de roboczy, a Aśka może nic nie robić. carga e a Joana pode não fazer A zarabiają tyle samo. nada. Ambas ganham o mesmo. Przy zbiorze oliwek to człowiek się Na apanha de azeitonas as pessoas naharuje jak wół roboczy. partem as costas a trabalharem. WÓZ raz na wozie, raz pod wozem pow.; zob. fortuna kołem się toczy (FORTUNA) – W polityce dziś jesteś na wozie, jutro pod wozem, pojutrze znów na wozie. Nie każdy to wytrzyma.

*ficar na mó de baixo // de cima – Na política hoje ficas na mó de cima, amanhã na de baixo, depois de amanhã na de cima outra vez. Nem todos têm para aguentar isso.

WÓZ wóz albo przewóz; zob. albo rybka, albo pipka (RYBKA) WÓZEK (jakoś) pchać ten wózek przen., pot.

saber guiar a sua barca fig.

360 – Cześć Michał, jak leci? – Chyba jakoś pcham ten wózek. Nawet awans w firmie dostałem. WÓZEK jechać na jednym wózku (z kimś) przen. – Teraz, po fuzji obu banków, nasze chłopy jadą w firmie na jednym wózku – powiedziała żona prezesa, wznosząc toast. WRONY kiedy wejdziesz między wrony, musisz krakać jak i one przysł. rym. – Kiedy wejdziesz między wrony, musisz krakać jak i one. Czyli tam w Warszawie nie mów gwarą, bo choćby rozumieli, wyśmieją cię. WRÓBEL Lepszy wróbel w garści niż kanarek na dachu pow. / lepszy wróbel w ręku niż cietrzew na sęku pow. rym. W teleturnieju „Milionerzy” nikt jeszcze nie wygrał miliona. Uczestnicy w myśl zasady „Lepszy wróbel w garści niż kanarek na dachu” zwiewają, gdy już wygrali mniejszą sumę.

WRÓBEL stary wróbel – Na to nie dam się nabrać

Dicionário idiomático polaco-português – W

– Olá Miguel, como tens passado? – Parece que sei guiar a minha barca. Até subi de posto na casa.

remar no mesmo barco – Atualmente, depois da união dos bancos, os nossos homens estão a remar no mesmo barco – disse a esposa do presidente a brindar.

em Roma sê romano // aonde fores viver, faz o que vires fazer – Em Roma sê romano, quer dizer não fales dialeto lá em Varsóvia. Mesmo se perceberem, vão gozar contigo.

antes burro vivo que doutor / sábio morto // mais vale um pássaro na mão que dois a voar No programa “Quem quer ser milionário” até agora ninguém ganhou o milhão. Segundo o princípio “Antes burro vivo que sábio morto” abalam logo que tenham ganho quantia menos importante.

*eu não nasci ontem! frase feita – Não vou nisso – disse o pai – Eu

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – W

– powiedział ojciec – Jestem za stary wróbel. I wy też uważajcie. WRÓBEL stary wróbel nie da się złapać pow. – Stary wróbel nie da się złapać. Możesz mu grozić, próbować go podejść i tak nic nie powie. WRÓBLE o tym już wróble na dachu ćwierkają pow. żart. – Ania zamierza opuścić po cichu Instytut, tyle, że już o tym wróble na dachu ćwierkają. WRÓŻYĆ coś nie wróży nic dobrego komuś Spadek cen ropy nie wróży nic dobrego krajom, których cała gospodarka na ropie się opiera.

WRYTY stanąć jak wryty – No, jaki był tytuł głównego dzieła Darwina? „O pochodzeniu…” czego? – Ale Piotr stanął jak wryty i nie potrafił odpowiedzieć.

361

não nasci ontem! Vocês também tomem cuidado.

macaco velho não cai do galho – Macaco velho não cai do galho. Podes ameaçá-lo, tentar surpreendê-lo, mas não levas nada.

já é dos livros // é um segredo a céu aberto – A Ana tenciona sair do Instituto pela calada, só que a coisa já é dos livros.

*qc é de mau agoiro para alg. A baixa de preços do petróleo é de mau agoiro para os países cuja economia está toda ligada ao petróleo.

estender-se que nem um cação estud., esc. – Diga lá, qual foi a obra principal do Darwin? Hã? “A Origem…” de quê? – Mas o Pedro estendeu-se que nem um cação e não conseguiu responder.

362 WRZÓD przeciąć wrzód przen.

Dicionário idiomático polaco-português – W

– Chłopak zrobił się niemożliwy, bił kolegów i okradał, w końcu dyrektor postanowił przeciąć wrzód i wyrzucił go ze szkoły.

cortar o mal pela raiz // rebentar o abcesso – O rapaz tornou-se impossível de aturar, batia em colegas e roubava, no fim o diretor decidiu cortar o mal pela raiz e expulsou-o.

WSTYD najeść się wstydu Szef delegacji zgubił tekst przemówienia i bardzo się zacinał mówiąc, a pozostali członkowie też najedli się wstydu.

ficar de cara ao lado O chefe da delegação perdeu o texto do discurso e gaguejava no falar, e os restantes membros também ficaram de cara ao lado.

WSTYD spalić się ze wstydu – Nie mógłbyś być politykiem. W takiej sytuacji jak ta spaliłbyś się ze wstydu.

estar / ficar com as orelhas a arder – Tu é que não podias ser um político. Numa situação destas ficavas com as orelhas a arder.

WSTYD wstyd mi / … za kogoś Tak mi wstyd za kuzyna. Cała dzielnica wie, że poszedł siedzieć za jakieś przekręty.

WSZYSTKO NARAZ nie można chcieć / mieć wszystkiego naraz pow.

*alg. é a vergonha da minha cara O meu primo é a vergonha da minha cara. Todo o bairro sabe que foi preso por causa de umas maroscas.

*o melhor ideal seria ter sol na eira e água no nabal dito rimado // *querer um no saco e outro no papo – Amerykanie mawiają „Ktoś chce – Os americanos dizem de alguém zjeść ciastko i nadal je mieć”. – No, “Quer comer o pastel e ficar com ale nie można mieć wszystkiego ele”. – Pois o melhor ideal seria ter naraz! sol na eira e água no nabal.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – W

363

W TĘ / WTE albo / ani / i w tę, albo / ani / i we w tę // albo / ani / i wte, albo / ani / i wewte pot. – Jurek nigdy nie podejmie decyzji. Zawsze pełen wahań, ani w tę, ani we w te.

*não atar nem desatar // *nem lá vou nem faço míngua // *não fode nem sai de cima gros. – O Jorge nunca toma uma decisão. Sempre a hesitar, nem ata nem desata.

WULKAN żyć jak na wulkanie – Nowy szef wpada od czasu do czasu w szał, każdy może oberwać, nie wiedząc za co. Żyjemy jak na wulkanie.

• viver sobre um vulcão – O nosso novo patrão enche-se de fúria de vez em quando, cada um pode apanhar sem saber porquê. A gente vive sobre um vulcão.

WYCHODZIĆ / WYJŚĆ wychodzi / wyszło na moje – Założyłem się, że po wczorajszej popijawie inżynier do pracy nie przyjdzie. I wyszło na moje.

WYDUSIĆ wydusić coś z siebie Młody tato był tak przejęty, że nie mógł z siebie wydusić imienia nowonarodzonej córeczki.

WYGRANA da(wa)ć za wygraną Wiele razy Rita próbowała dosiąść tego konia, w końcu dała za wygraną.

*ganhar a partida – Fiz uma aposta que depois da bebedeira de ontem o engenheiro não chega ao serviço. Ganhei a partida.

largar qc para aí O jovem pai foi tão comovido que não conseguiu largar para aí o nome da sua filhinha recémnascida.

dar o braço a torcer fig. Várias vezes a Rita tentou montar a esse cavalo, finalmente deu o braço a torcer.

364 WYGRANA (nie) da(wa)ć za wygraną Magda nie daje za wygraną i próbuje zdać egzamin na prawo jazdy po raz siódmy. WYPADEK (tak) na wszelki wypadek W trudnych sytuacjach na wszelki wypadek należy zachowywać się przyzwoicie. W filmie “Sami swoi” tuż po wojnie chłopi, jadąc do miasta, biorą z sobą granaty – ot tak, na wszelki wypadek.

Dicionário idiomático polaco-português – W

(não) arredar pé A Madalena não arreda pé e tenta passar o exame de condução pela sétima vez.

pelo sim, pelo não // é por causa das tosses fig. Em situações difíceis pelo sim, pelo não, é melhor a gente comportarse corretamente. No filme „Gente da nossa terra” logo depois da guerra os camponeses, para irem à vila, levam granadas de mão para o que desse e viesse.

WYPADEK w najlepszym wypadku (1) – W najlepszym wypadku jedziemy wszyscy razem do Wenecji w przyszłą sobotę. Przedtem do was zadzwonię.

no melhor dos mundos fig. – No melhor dos mundos vamos todos juntos para Veneza no sábado próximo. Antes ligo para vocês.

WYPADEK w najlepszym wypadku (2) Polskie filmy nie mają szans na Oskara dla najlepszego filmu zagranicznego, w najlepszym wypadku dostaną nagrodę za zdjęcia czy muzykę.

quando muito Filmes polacos não têm hipótese de ganhar o Óscar do melhor filme estrangeiro. Podem ganhar, quando muito, premio pela fotografia ou pela música.

WYPADEK w żadnym wypadku! – Jeśli nam nie starczy pieniędzy, to pożyczymy. – O nie, w żadnym

de maneira nenhuma! – Se o dinheiro não chegar, a gente toma emprestado. – Isso não, de

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – W

wypadku, nie chcę mieć długów!

365

maneira nenhuma, não quero ter dívidas!

WYPAS ja cię kręcę, ale wypas! wsp. młodz. – Widziałeś, jaki wóz Franek kupił? – Ja cię kręcę, ale wypas!

olha o bicho! // é de chupeta e ó! // minha alma está parva! – Viste o carro que o Francisco comprou? – É de chupeta e ó!

WYROKI niezbadane są wyroki boskie pow.

*Deus escreve direito por linhas tortas

WYSIŁKI nie ustawać w wysiłkach, aby + bezokol. Klub nie ustawał w wysiłkach, by przekupić trenera i piłkarzy przeciwnika, ale nie udało się. WYSKOCZYĆ wyskoczyć z czymś [z jakimś słowem, powiedzeniem] pot. – Na zebraniu niech Michał znowu nie wyskoczy z jakąś bzdurą. – Lepiej byłoby, gdyby w ogóle nie przyszedł. WYSOKO mówić z wysoka Lucky Luciano, choć był szefem mafii, lubił mówić z wysoka, i w ten sposób zyskiwał sobie niebywały autorytet

corre montes e vales para + inf. O clube correu montes e vales para corromper o treinador e jogadores dos adversários, mas não resultou.

sair-se com qc [com algum dito] – Na reunião oxalá o Miguel não volte a sair-se com alguma asneira. – Seria melhor se não viesse.

falar como uma bíblia / um doutor / um canário // falar difícil // falar por cima da burra Lucky Luciano, apesar de chefe da máfia, gostava de falar por cima da burra, e desta maneira ganhava uma autoridade nunca vista

366 WYŚCIG wyścig z czasem Pacjent miał zapalenie otrzewnej, a operacja była wyścigiem z czasem. A jednak się udała. WYŚCIGI (robić coś) na wyścigi Co jeszcze można dodać do telefonu komórkowego? Wydaje się, że spece od elektroniki wymyślają na wyścigi różne całkiem zbędne rzeczy.

Dicionário idiomático polaco-português – W

corrida contra relógio O paciente estava com peritonite e a operação foi uma corrida contra relógio. Contudo resultou.

(fazer qc) ao desafio O que é que se pode acrescentar mais a um telemóvel? Parece que os peritos em eletrônica andam a imaginar coisas ao desafio.

WYZYWAĆ wyzywać się / kogoś od ostatnich Zamiast poważnie dyskutować, panowie posłowie skorzystali z programu telewizyjnego, by wyzywać się od ostatnich.

chamar-se / a alg. nomes (feios) // injuriar –se Em vez de debater seriamente, os senhores deputados aproveitaram o programa na televisão para se chamarem nomes feios.

WZDŁUŻ wzdłuż i wszerz Konkwistadorzy przemierzyli kontynent amerykański wzdłuż i wszerz i założyli wiele kolonii, które później stały sie niepodległymi państwami.

de lês a lês Os conquistadores atravessaram o continente americano de lês a lês i fundaram várias colônias que depois ficaram estados independentes.

WZGLĘDY mieć względy u kogoś – Piotrek ma względy u szefowej. Niech on przemówi na zebraniu w naszym imieniu.

estar nas graças de alg. // ser bem visto de alg. – O Pedro está nas graças da patroa. Que fale ele em nosso nome na reunião.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – W

WZGLĘDY pod wieloma względami Pod wieloma względami życie w małych krajach europejskich jest przyjemniejsze niż w tych największych. WZGLĘDY ze względów osobistych / zdrowotnych itp. – Ze względów zdrowotnych nie będę mógł w przyszłym roku wziąć godzin dodatkowych. Ktoś będzie musiał mnie zastąpić. WZROK pożerać kogoś wzrokiem Na dyskotece Daniel pożerał wzrokiem tę dziewczynę w dżinsach, z przekłutymi brwiami. Potem gdzieś razem zniknęli.

WZROK (z)mierzyć kogoś wzrokiem – Portier zmierzył mnie wzrokiem, a miałem na sobie krótkie spodnie, i powiedział: Pana prezesa dzisiaj nie ma.

367

a muitos respeitos // por muitos títulos A muitos respeitos a vida nos pequenos países europeus é mais agradável da nos maiores.

por considerações pessoais / de saúde etc. – Por considerações de saúde não poderei trabalhar em horas extraordinárias no ano que vem. Alguém terá de substituir-me.

*comer alg. com os olhos Na discoteca o Daniel estava a comer com os olhos aquela rapariga com calças de ganga e piercing nas sobrancelhas. Numa altura desapareceram juntos.

medir alg. com os olhos – O porteiro mediu-me com os olhos (eu vestia calções), e disse: Hoje o senhor presidente não está.

Z ZABIĆ zabili go i uciekł pow., żart. [kiepski, kiczowaty film] – Widziałeś wczorajszy film na „dwójce”? – Ten kryminał? Ale chała, „zabili go i uciekł”…

de faca e (de) alguidar – Viste ontem o filme na antena dois? – O policial? Ai que treta, de faca e de alguidar!

ZACZĄĆ SIĘ no, teraz się zacznie! – Ojciec jeszcze nie wie, że Janek nie zdał? – Jeszcze nie. – Musimy mu powiedzieć, nie ma rady. No, teraz się zacznie!

agora é que são elas! – O pai ainda não sabe que o João chumbou? – Ainda não. Nada a fazer, temos que lhe dizer. Agora é que são elas!

ZA DARMO za darmo umarło pow.

quem trabalha de graça é o relógio

ZA DUŻO co za dużo, to niezdrowo pow. – Po co te ciągłe wizyty na najwyższym szczeblu? Żeby wymienić proporczyki? Co za dużo, to niezdrowo!

a repetição traz a saciedade // a cera sobeja arruína a igreja – Para quê servem esses encontros de alto nível? Para trocar galhardetes? A repetição traz a saciedade!

ZAJĄC złapać zająca przen. Aneczka mamy nie słuchała, biegała bardzo szybko i złapała zająca. Teraz płacze.

beijar a terra // ir ao chão A Aninhas não obedeceu à mãe, correu muito depressa e beijou a terra. Agora está a chorar.

PHILOLOGICA WRATISLAVIENSIA: STUDIA IBERICA ET LATINOAMERICANA II

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – Z

ZAJECHAĆ na czymś się daleko nie zajedzie abstr. – Żeby awansować, musisz się trochę podlizać dyrekcji. – O, co to, to nie. Na tym się daleko nie zajedzie. ZAMKI budować zamki na lodzie / z piasku przen. Jacek i Agatka od lat gadają o podróży do Peru, ale to tyle, co budować zamki na lodzie. ZAPACHY mmm, ale smakowite zapachy! – Mmm, ale smakowite zapachy! Co to takiego? – Kapuśniak, ale jeszcze nie gotowy.

ZARAZA bać się kogoś / czegoś jak zarazy Siostry oddziałowej to się wszyscy boją jak zarazy. Zarówno chorzy, jak lekarze, no i pozostałe pielęgniarki. ZARODEK zdusić coś w zarodku

369

*qc tem patinhas curtas fig. – Para subires, tens que dar graxa à direção. – Nem por sombras. Isso lá tem patinhas curtas.

escrever na areia // formar castelos no ar O Jacinto e a Agata há muitos anos falam em viajar ao Peru, mas isso é escrever na areia.

cheira-me melhor do que me sabe dito fam. – O quê vai ser isso? Cheira-me melhor do que me sabe. – É sopa de chucrute, mas ainda não está pronta.

temer alg. / qc como a um lobo À enfermeira-chefe na seção todos a temem como a um lobo. Tanto doentes como médicos, e outras enfermeiras.

matar qc na casca do ovo // matar qc à nascença

370 Nie zdusili terrorystów islamskich w zarodku, więc się rozlali po świecie, a teraz jest znacznie trudniej. ZARZEKAĆ SIĘ nie trzeba się zarzekać pow. – Do Korei Północnej już nigdy w życiu nie pojadę. – Nie trzeba się zarzekać. Komunizm tam upadnie i znowu pana wyślą w interesach.

ZARZUCENIE nie mieć sobie nic do zarzucenia – Agnieszka mówi, ze wypełniła wszystkie potrzebne papiery i nie ma sobie nic do zarzucenia. – Zaginęły, to nie jej wina.

Dicionário idiomático polaco-português – Z

Não mataram os terroristas muçulmanos na casca do ovo e aqueles espalharam-se pelo mundo, agora é que é mais difícil.

ninguém diga: desta água não beberei – Nunca mais volto a Coreia do Norte. – Ninguém diga: desta água não beberei. O comunismo vai acabar e logo mandam-no outra vez em negócios.

ficar bem consigo – A Inês diz que preencheu a papelada toda e fica bem consigo. – Se se perderam, a culpa não é dela.

ZAUŁEK (zabrnąć w) ślepy zaułek – Zabrnęliśmy, koledzy, w ślepy zaułek. Na taki nasz program nikt nie zagłosuje.

• um beco sem saída – Colegas, isto é um beco sem saída. Num programa como é o nosso não vota ninguém.

ZAWOŁANIE być na czyjeś zawołanie – Możesz przyjść w sobotę pomóc nam przy przeprowadzce? – Jasne, jestem na zawołanie!

estar (por) aí / ali para as curvas – Podes vir no sábado ajudar-nos com a mudança? – Claro, eu estou aí para as curvas!

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – Z

ZĄB ani w ząb (nie rozumieć) czegoś Mieli nauczycieli od języków, ale nie rozumieją ani w ząb. ZĄB wziąć coś na ząb; zob. wrzucić coś na ruszt (RUSZT) – A gdybyśmy wzięli coś na ząb? O, tu na rogu jest bar. – No, to chodźmy wziąć coś na ząb. Zjadłbym jajecznicę albo sadzone jajka.

371

não dar meia para a caixa // não entender (de) nada / pop. patavina / brinc. patanisca de qc Tiveram professores de línguas, mas não dão meia para a caixa.

dar qc ao dente // quebrar o jejum – E se déssemos qualquer coisa ao dente? Há um bar aqui na esquina. – Ora, vamos lá quebrar o jejum. Eu comia ovos mexidos ou estrelados.

ZĄB ząb czasu przen. W Lizbonie ząb czasu nadgryzł wiele domów w centrum. Wiele czasu i pieniędzy potrzeba na ich renowację.

injúrias do tempo Em Lisboa injúrias do tempo magoaram muitas casas na Baixa. Vai ser preciso muito tempo e muito dinheiro para as renovar.

ZBAWCA jesteś moim zbawcą! pow. – Możesz pożyczyć egzemplarz „Lalki” do poniedziałku? – Jasne. – Kochany, jesteś moim zbawcą!

dás-me a vida! – Podes emprestar-me „A Boneca” até segunda? – Claro. – Dás-me a vida! És um amor!

ZBRODNIA zbrodnia nie popłaca Koniec filmu – Morderca i złodziej topi się w bagnie, trzymając kurczowo worek ze złotem lub walizkę z dolarami. Morał – Zbrodnia nie popłaca.

o crime não compensa O fim do filme vai assim – O assassino ladrão afoga-se num pântano, agarrando o saco com ouro ou a mala com dólares. Moralidade – O crime não compensa.

372 ZDANIA bez / nie ma dwóch zdań; zob. (pewne) jak w banku (BANK) – Praca na kolei jest ciężka. Rysiek długo tu nie wytrzyma, bez dwóch zdań.

ZDANIE wyrabiać sobie (własne) zdanie (na jakiś temat) – Wyrobiliśmy sobie zdanie na temat polityki pani minister pracy i wątpię, byśmy je zmienili.

ZDROWIE grunt to zdrowie (brzmi przysłowie żart.) pow. – Grunt to zdrowie! – wygłosił toast pułkownik, wznosząc szklanicę. – A więc zdrowie nas wszystkich! – Lidkę napadli w nocy blisko jej domu, ukradli jej torebkę i coś tam jeszcze, ale krzywdy jej nie zrobili, bo uciekła. – Pal licho torebkę, grunt to zdrowie!

ZDROWIE na zdrowie! pow. [gdy ktoś kichnie] – Aaa…psik! – Na zdrowie!

Dicionário idiomático polaco-português – Z

(para mim / …) são favas contadas fig. – O trabalho nos comboios é cansativo. O Ricardo não aguenta muito tempo, cá para mim são favas contadas.

fazer o seu juízo sobre alg./qc – Fizemos o nosso juízo sobre a política da senhora ministra do trabalho e duvido que mudássemos de opinião.

a saúde não há dinheiro que a pague // vão-se os anéis (e) fiquem os dedos! fig. – A saúde não há dinheiro que a pague – proferiu o coronel, erguendo um copo. – Então, à nossa! – A Lídia foi assaltada de noite perto de casa, roubaram-lhe o saco i mais alguma coisa, mas não lhe fizeram mal, porque se safou. – Vão se os anéis e fiquem os dedos!

saudinha! // amanhã não há circo, o urso está constipado brinc. – Aaa…tchim! – Saudinha!

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – Z

373

ZDROWIE niech ci / … wyjdzie na zdrowie! – Smakowała panu kolacja? – Smakowała, nawet bardzo. – Niech panu wyjdzie na zdrowie! A teraz już zamykamy.

que te / … faça bom proveito! // bom proveito te / … faça! – O senhor gostou do jantar? – Gostei muito. – Que lhe faça bom proveito! Mas agora são horas de fechar.

ZDROWIE tryskać zdrowiem i energią – Na Kasprowym jest tablica pamiątkowa księdza, który po raz ostatni wszedł na szczyt w wieku osiemdziesięciu kilku lat. – Ten to tryskał zdrowiem i energią!

ter sangue na guelra fig. – No pico do Kasprowy há uma lápide que comemora um padre que ali subiu pela última vez já com oitenta anos e tantos. – O homem tinha sangue na guelra!

ZDROWIE wyglądać jak okaz zdrowia – Co takiego, wuj Feliks miał atak serca?! Wyglądał jak okaz zdrowia!

parecer vender saúde – O quê, tio Félix teve uma crise cardíaca? Parecia vender saúde!

ZDRÓW gadaj zdrów! iron. – Gadaj zdrów, i tak cię nie słuchamy. Zanudziłeś wszystkich.

canta que logo bebes // folga que depois as pagarás // *falar-lhe ao cu gros. – Ao cu nos falasses, a gente não te quer ouvir. Aborreceste toda a gente.

ZEMSTA poprzysiąc komuś zemstę – Ta świnia Krzysztof oszukał mnie, ale poprzysiągłem mu zemstę! – darł się Henryk.

jurar pela pele de alg. – Esse porcalhão do Cristóvão enganou-me, mas jurei-lhe pela pele! – uivou o Henrique.

Dicionário idiomático polaco-português – Z

374 ZERO kompletne zero pog. W walkach o władzę wewnątrz partii wybitne osobistości wykańczają się nawzajem i często władzę przejmuje jakieś kompletne zero. ZERO zaczynać od zera Powódź w 1997 roku zabrała im wszystko, dom i zbiory, musieli zaczynać od zera. ZĘBY być uzbrojonym po zęby – To prawda, że Niemcy byli uzbrojeni po zęby, nieprawda, że nasza kawaleria w 1939. atakowała nieprzyjacielskie czołgi.

ZĘBY mieć długie zęby na coś – I co, Polacy jedli portugalskiego sztokfisza? – Jeść jedli, ale mieli na niego długie zęby. ZĘBY zacisnąć zęby (i nie płakać / i wytrzymać) – A to szczepienie będzie bolało? – Trochę, trzeba zacisnąć zęby i nie płakać. 1

um zero à esquerda1 Nas lutas pelo poder dentro dos partidos as figuras destacadas dão cabo uma da outra e não raramente o poder cai nas mãos de um zero à esquerda.

começar de raiz e de berço // fazerse a sua custa Em 1997, as cheias levaram-lhes tudo, casa e colheita, começaram de raiz e de berço.

estar armado até aos dentes – É verdade que os alemães estavam armados até aos dentes, não é verdade que a nossa cavalaria, em 1939, costumava atacar tanques do inimigo!

comer qc com os dentes da frente – E então, os polacos comeram bacalhau? – Lá comer comeram, mas foi com os dentes da frente.

(é) aguentar e cara alegre – Isso da vacinação dói muito? – Um pouco, é aguentar e cara alegre.

Wyrażenie to znaczy także ‘guzik z petelką’, czyli ‘nic’. – A expressão leva também o sentido ‘nada, coisa nenhuma’.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – Z

375

ZĘBY zgrzytać zębami przen. Wystarczy wspomnieć staremu czasy komunistyczne, a zaraz zgrzyta zębami.

• ranger os dentes Ao velho basta lembrar-lhe os tempos do comunismo para ele ranger os dentes.

ZIARNKO ziarnko do ziarnka, a zbierze się miarka pow. rym.

grão a grão enche a galinha o papo // migalhas também é pão

ZIARNO odróżniać ziarno od plew przen. – Egzaminy wstępne to straszna rzecz. Czasami dziesięć testów nie wystarczyłoby, by odróżnić ziarno od plew. – A my musimy dokonać wyboru. ZIELE (po)znać kogoś jak złe ziele

• distinguir / separar o trigo do joio – Os concursos são uma coisa terrível. Às vezes dez testes não chegam para distinguir o trigo do joio. – E a gente tem de escolher.

– Michał mówi, że poznał tych typków jak złe ziele i dlatego w końcu odszedł z partii.

conhecer alg. de ginjeira // conhecer-lhe o latim // conhecer alg. na ponta dos dedos – O Miguel diz que conhece esses gajos de ginjeira e foi por isso que saiu do partido em definitivo.

ZIEMIA pod ziemię się zapaść (ze wstydu) – Goście zaczęli wspominać różne wydarzenia z czasów mojego dzieciństwa, ze mną w głównej roli, a ja chciałam pod ziemię się zapaść ze wstydu.

• meter-se pelo chão abaixo (de vergonha) – Os visitas puseram-se a recordar dias da minha infância, comigo no papel principal, e eu quis meterme pelo chão abaixo, tive tanta vergonha.

376 ZIEMIA ktoś stojący mocno na ziemi – Mój znajomy twierdzi, że tylko działacze partii prawicowych to faceci stojący mocno na ziemi, bo umieją liczyć.

ZIEMIA ziemia usuwa mi / … się spod nóg; zob. tracić grunt pod nogami (GRUNT) – Nie udało mi się znaleźć żadnej roboty. Ziemia usuwa mi się spod nóg. – Abraham dowiedział się, że wszyscy członkowie jego rodziny zginęli. Ziemia usunęła mu się spod nóg. ZIEMIA ziemię gryźć; zob. pójść do piachu (PIACH) – Ten bandyta miał rewolwer. Gdybym się nie schował, dziś już bym ziemię gryzł. – Już od jakichś pięciu lat nie widuję starego Kaczmarka. – Przecież on od dawna ziemię gryzie. ZIĘBIĆ ani mnie / … to ziębi, ani grzeje pow.

Dicionário idiomático polaco-português – Z

alg. de pés bem assentes na terra – Esse meu conhecido pretende que só militantes dos partidos de direita são rapazes de pés bem assentes na terra, pois sabem fazer contas.

abre-se me (/ …) um fosso sob os (meus / …) pés // *cair-lhe a alma aos pés – Não consegui arranjar trabalho nenhum. Abre-se me um fosso sob os pés. – Abraão soube que toda a família dele tinha morrido. Caiu-lhe a alma aos pés.

*já não comer pão // já lá estar (no reino da verdade irón.) // fazer tijolo(s) fig. – O bandido levava um revólver. Se não me escondesse, hoje já não comia pão. – Há uns cinco anos que não vi o velho Kaczmarek. – Pois já lá está no reino da verdade há muito tempo.

• não me / … aquece nem (me / …) arrefece // não / pouco se me dá // o meu coração palpita como uma batata frita brinc. rimada

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – Z

– A wiesz, twój stary wróg Malinowski utracił stanowisko dyrektora. – Ani mnie to ziębi, ani grzeje. ZIMNE kto raz się sparzył, na zimne dmucha przysł. – Jurek skosztował po raz pierwszy owoców morza i… No, teraz nawet ryb już nie je. – Kto raz się sparzył, na zimne dmucha. ZIMNO zimno, zimno, mróz! [w zabawie w chowanego lub zgadywance] – Więc kto to był? – Zgaduj, Kasiu, dalej! – Wujek Teodor? – Zimno, zimno, mróz! ZIÓŁKO być takie samo ziółko (jak ktoś) iron. // niezłe z ciebie / … ziółko!; zob. niezły z ciebie / … numer (NUMER) – Ten Andrzej to szkołę chce rozwalić. Z jego starszego brata też było niezłe ziółko. ZJADACZ zwykły zjadacz chleba; zob. szary człowiek (CZŁOWIEK)

2

377

– Sabes, o teu inimigo de sempre, o Malinowski, foi deposto de diretor. – Não me aquece nem me arrefece.

gato escaldado de água fria tem medo – O Jorge provou frutas do mar pela primeira vez na vida e… Bom, agora deixou mesmo de comer peixe. – Gato escaldado de água fria tem medo.

frio, frio como a pedra no rio! – E quem foi? – Adivinha, Kátia! – Foi o tio Teodoro? – Frio, frio como a pedra no rio!

ler / rezar pelo mesmo breviário fig., iron. // saíste / …-me2 uma boa bisca! // *não fazer outra – O tal André quer fazer ir o colégio pelos ares. O seu irmão mais velho não fazia outra.

um Zé Ninguém

Me – dativus eticus; por. zwrot polski – compare de fraze polaco Uciekaj mi stąd!

378 Żeby wziąć udział w „Milionerach” trzeba wiedzieć różne rzeczy; żeby wygrać w totku, wystarczy być zwykłym zjadaczem chleba. ZŁE nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło przysł. Na szczęście tym razem nikt w trzęsieniu ziemi nie zginął. Za to odbudowano stary most, który był już do niczego. Nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło. ZŁO zło trzeba wyrwać z korzeniami pow. Nowy minister oświaty ogłosił, że nie będzie tolerował drobnych przestępstw w szkołach. - Zło trzeba wyrwać z korzeniami! – powiedział sentencjonalnie.

Dicionário idiomático polaco-português – Z

Para participar de “Quem quer ser milionário?” é preciso saber muita coisa // para ganhar na loto chega ser um Zé Ninguém.

não há coisa má que não traga na barriga uma coisa boa // há males que vêm por bem / bens // todo o mal traz de caminho o seu bem Dessa vez felizmente não morreu ninguém no terremoto. No entanto reconstruíram a velha ponte que já não prestava. Não há coisa má que não traga na barriga uma coisa boa.

erva daninha e malo bunho bota lá foice ao punho O novo Ministro da Educação anunciou que não tolerava mais pequenos delitos nas escolas. – Erva daninha e malo bunho bota lá foice ao punho! – disse ele sentenciosamente.

ZŁODZIEJ łapaj złodzieja! Staruszka krzyczała – Policja! Łapaj złodzieja! Wyrwał mi z ręki torebkę!

pega ladrão! Uma velhota berrava – Ó da guarda! Pega ladrão! Arrancou-me o saco das mãos!

ZŁOTO nie wszystko złoto, co się świeci przysł. – Ten komputer na wystawie, pierwszy z lewej, by mi się przydał.

• nem tudo o que luz é ouro // nem tudo o que vem à rede é peixe – Dava-me jeito esse computador aí na vitrine, o primeiro à

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – Z

– Weź go na próbę, bo nie wszystko złoto, co się świeci.

ZŁY złego diabli nie biorą / zły śpi spokojnie – Jeśli Filip nie wróci za kwadrans, dzwonię na komórkę. – Nie przejmuj się, złego diabli nie biorą!

ZMARNOWAĆ SIĘ no, jeśli ma się zmarnować… – Zjedz jeszcze naleśniczka! – Zjadłem już cztery, no, ale jeśli ma się zmarnować… ZMOWA być w zmowie z kimś – Wysoki Sądzie, świadkowie są z sobą w zmowie i kłamią!

esquerda. – Leva-o para experimentares, nem tudo o que luz é ouro.

vaso ruim não se quebra fig. // coisa ruim não tem perigo – Se o Filipe não voltar dentro de um quarto de ora, ligo para o telemóvel dele. – Não fiques preocupada, coisa ruim não tem perigo!

• se se há-de estragar! – Come mais um crepe! – Já comi quatro, mas se se há-de estragar…

estar feito com alg. – Ó Senhor Doutor Juiz, as testemunhas mentem, estão feitas uma com outra!

ZMYĆ SIĘ było, ale się zmyło; zob. baśń była piękna, lecz (już) się skończyła (BAŚŃ) ZMYSŁY być przy zdrowych zmysłach

379

estar em / no seu juízo

380 – Zwariowałeś? W twoim wieku, trzy lata przed emeryturą, zmieniasz pracę? – Nigdy nie byłem bardziej przy zdrowych zmysłach. ZMYSŁY (nie) być przy zdrowych zmysłach Babcia od lat nie jest przy zdrowych zmysłach, a od kwietnia przebywa w domu starców. ZMYSŁY postradać zmysły (od czegoś) Cała seria rodzinnych nieszczęść sprawiła, że doktor Jankowiak postradał zmysły. ZNAK nie dawać znaku życia

Dicionário idiomático polaco-português – Z

– Enlouqueceste? Na tua idade, três anos antes de te reformares, vais mudar de emprego? – Nunca estive tanto no meu juízo.

(não) ter o juízo todo A avó há anos é que não tem o juízo todo, e desde abril está num lar de idosos.

*qc dá volta ao miolo de alg. Uma série de desgraças na família deu volta ao miolo ao doutor Jankowiak.

– Piotr i Paulina wyjechali do Kanady w 1981 roku i odtąd nie dają znaku życia. Nawet nie wiemy, czy żyją.

não dar acordo (de si) // não dar sinal de si / de vida – Tiramos a vítima de sob os escombros. No início não dava acordo… – O Pedro e a Paula foram para o Canadá em 1981 e desde então não têm dado sinal de si. A gente nem sabe se continuam vivos.

ZNAKI dawać się komuś we znaki Trzeba przyznać, że partyzanci nieźle dawali się we znaki wojskom okupacyjnym.

dar água pela barba a alg. Temos de reconhecer que os guerrilhas davam água pela barba às forças de ocupação.

– Wydobyliśmy ofiarę spod gruzów. Z początku nie dawała znaku życia…

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – Z

ZNUDZENIE nasłuchać się czegoś do znudzenia Ojciec stale powtarzał Michałowi, że jest tępy i do niczego się nie nadaje. Biedak nasłuchał się tego do znudzenia. ZNUDZENIE powtarzać (coś) do znudzenia (że + SV) – Media powtarzają do znudzenia, że nasze kraje żyją w przyjaźni. – Coś się chyba za tym kryje. Gdyby tak było, po co powtarzać? ZOSTAĆ niech to zostanie między nami! – Nominacja Andrzejewskiego na ambasadora jeszcze nie jest pewna, więc niech pan nikomu nie mówi. Na razie niech to zostanie między nami.

381

ter os ouvidos cheios (de qc) O pai dizia sempre ao Miguel que ele era bruto e não prestava para nada. Tinha os ouvidos cheios disso, coitado.

repetir (qc) vezes sem conta (que…) – Os média repetem vezes sem conta que os nossos países são amigos. – Aqui há gato. Se assim posse, para quê repetir?

isso não sai daqui – A nomeação do Andrzejewski para embaixador ainda não se confirmou, portanto não diga a ninguém. Por enquanto isso não sai daqui.

Ź ŹLE nigdy nie jest tak źle, by nie mogło być gorzej pow. ŹLE tak źle, i tak niedobrze – Powiem, że słucham „Głosu Ameryki”, no to jestem wrogiem ustroju. Powiem, że nie słucham, nikt nie uwierzy. – Tak źle, i tak niedobrze. ŹLE to się może źle skończyć (dla kogoś) – Ten nowy nocny portier to śpi w pracy. – Jeśli przyjdą złodzieje, może się to dla niego źle skończyć.

ŹRENICA strzec kogoś / czegoś jak źrenicy oka – Pilnuj tej walizki jak źrenicy oka, na dworcach, w pociągach itp., bo jak ci ją ukradną, to nie chciałbym być w twojej skórze.

dá Deus o frio conforme a roupa

preso por ter cão e preso por não (o) ter – Digo que costumo ouvir „Voz da América”, então sou inimigo do regime. Se negar, ninguém acredita. – Preso por ter cão e preso por não ter.

isso / o caso pode ser feio para alg. – O novo porteiro de noite é que dorme no serviço. – Se houver ladrões, o caso pode ser feio para ele.

guardar alg./ qc como a menina do olho – Guarda esta mala como a menina do olho nas estações, nos comboios etc. // se ta roubarem, não queria estar-te na pele.

PHILOLOGICA WRATISLAVIENSIA: STUDIA IBERICA ET LATINOAMERICANA II

ś ŻABA jeść tę żabę przen. Niedługo po upadku komunizmu większość krajów wschodniej Europy weszła do NATO i do Unii Europejskiej, a Rosja musiała zjeść tę żabę. ŻART obracać coś w żart – Wyobraźcie sobie, że na spotkaniu z burmistrzem dzieci spytały, dlaczego jest gruby i łysy. – I rozgniewał się? – Nie, obrócił to w żart.

ŻART pół żartem, pół serio – W końcu jak to było? – Żona opowiadała o nim te głupoty czy nie? – spytał Adam pół żartem, pół serio. ŻARTOWAĆ ja nie żartuję! groźba Pan od biologii ma zwyczaj kończyć każde trudniejsze objaśnienie słowami „ja nie żartuję”, więc gdy powie tak w sensie dosłownym, wszyscy się śmieją.

*engolir o sapo // engolir sapos vivos Poucos anos depois da queda do comunismo a maioria dos países da Europa de Leste entrou na NATO e na União Europeia, e a Rússia teve de engolir o sapo.

levar (qc) de brincadeira – Imaginem que, na entrevista com o Presidente da Câmara, os miúdos perguntaram-lhe porquê era gordo e careca. – E ele zangouse? – Não, levou a coisa de brincadeira.

entre risonho e sério – Como foi então? – A mulher dele contava essas tolices ou não contava? – perguntou o Adão entre risonho e sério.

*dizer que faz e que acontece O professor de biologia costuma acabar cada explicação um pouco difícil a dizer que faz e que acontece. Logo que disser isso no sentido próprio, todos riem.

PHILOLOGICA WRATISLAVIENSIA: STUDIA IBERICA ET LATINOAMERICANA II

384

Dicionário idiomático polaco-português – Ź & Ż

ŻEBRA policzyć / porachować żebra komuś przen. – No, policzyłeś bratu żebra, ale jesteś starszy i silniejszy. Nie wstyd ci? – Chłop wybiegł aż na drogę, krzycząc „Policzę ja wam żebra, złodzieje!” ŻELAZO kuj żelazo, póki gorące pow.

– Leć do szefa, bo jest dziś w dobrym humorze! Kuj żelazo, póki gorące! Jutro szef może znów mieć muchy w nosie.

ŻOŁĄDEK mieć koński / strusi żołądek Rodrigues ma koński żołądek. Spróbował wszystkich polskich potraw, pił wódkę szklankami i nie zachorował. ŻOŁĄDEK (po)psuć sobie żołądek Przez tę portugalską kuchnię Bronek popsuł sobie żołądek. Nigdy przedtem nie jadł owoców morza.

assentar as costuras a alg. // medir as costas / costelas a alg. – Ora bem, assentaste as costuras ao irmão, mas tu és mais velho e mais forte. Não tens vergonha? – O camponês saiu a correr ao caminho, berrando “Meço-lhes as costelas, seus ladrões!”

coze-se o pão enquanto o forno está quente // malha-se o ferro enquanto está quente // enquanto há vento molha-se a vela – Vai ter com o chefe que ele está bem disposto! Coze-se o pão enquanto o forno está quente! Amanhã o chefe volta a andar de maus azeites.

ter um estômago a toda a prova // ter estômago de avestruz O Rodrigues tem um estômago a toda a prova. Provou comida polaca toda, bebeu vodka aos copos e não ficou doente.

estragar-se o estômago Com a cozinha portuguesa o Bronek estragou-se o estômago. Ele nunca tinha comido marisco.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – Ź & Ż

ŻOŁĄDEK w żołądku mi / … się przewraca (od czegoś) Przeciętnemu Polakowi w żołądku się przewraca od zapachu portugalskiego sztokfisza. ŻÓŁW wlec się jak żółw – Jest strasznie gorąco, pomimo sporej wysokości nad poziomem morza. Wleczemy się jak żółwie, „uwiązani” do przewodnika. ŻYCIE nie znać życia / nie mieć pojęcia o życiu – Nasza nowa sekretarka przyszła do firmy prosto ze studiów i nie ma pojęcia o życiu. – Musi się wiele nauczyć. ŻYCIE różnie w życiu bywa – Na naszym roku Dawid był najsłabszym studentem w grupie. – No i doszedł do ambasadora w Patagonii. – Różnie w życiu bywa… ŻYCIE samo życie! – Wypił, siadł za kierownicą i… nie zginął. Zginęła jego żona, która siedziała obok. – Samo życie.

385

*dar volta ao estômago O cheiro do bacalhau dá volta ao estômago a um cidadão polaco médio.

andar a passo de tartaruga – Faz grande calor, apesar da altitude considerável. Andamos a passo de tartaruga, atrelados ao nosso guia.

não ser deste mundo – A nossa secretária nova mal acabou o curso e não é deste mundo. – Tem muito que aprender.

*coisas da vida – No nosso curso o David foi o aluno mais fraco da turma. – E chegou a embaixador na Patagónia. – Coisas da vida…

coisas do mundo // o coice da prosa no peito da poesia dito brinc. – Bebeu, conduziu e… não morreu. Morreu foi a mulher dele que estava ao lado. – Coisas do mundo.

386

Dicionário idiomático polaco-português – Ź & Ż

ŻYCIE umieć się w życiu urządzić / ustawić – Nie rozumiem, jak ten facet doszedł do stanowiska wojewody, on w życiu żadnej książki nie przeczytał. – Ale umie się w życiu ustawić, tylko to się liczy. ŻYCIE życie to nie bajka pow. żart. – Cześć Wojtek, jak tam u ciebie na wsi? – Kiepsko, ceny zboża spadły, dojna krowa mi zdechła. – Życie to nie bajka.

ŻYĆ żyje się raz pow.

– Wziąłem dwa bilety na Balet Gulbenkiana, dałem trzy stówy. – Ależ to potwornie drogo! – Trudno, żyje się raz!

ŻYŁKA mieć żyłkę do czegoś Stary Pawlicki doszedł do dużych pieniędzy, ale żadne z jego dzieci nie ma żyłki do interesów. Zięć także nie.

safar-se na vida – Não entendo como é que aquele gajo chegou a chefe de distrito, ele nunca tem lido livro nenhum na vida. – Mas sabe safar-se na vida, é isso que conta.

a vida é um buraco – Olá Wojtek, como vai isso no campo? – Mal e porcamente, os preços do trigo baixaram, uma vaca leiteira morreu. – A vida é um buraco.

mais vale um gosto que três / quatro vinténs // esta vida são dois dias // morra Marta, mas morra farta rifão – Tirei dois bilhetes para o Ballet da Gulbenkian, gastei trezentos zloty. – Mas é uma brutalidade! – Pois é, mais vale um gosto que três vinténs.

ter veia para qc O velho Pawlicki chegou à grande fortuna, mas nenhum dos seus filhos tem veia para negócios. O genro também não.

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny – Ź & Ż

ŻYWIOŁ być / czuć się w swoim żywiole; zob. czuć się gdzieś jak ryba w wodzie (RYBA) Nie tylko młodociani, ale nawet dzieci w Internecie są w swoim żywiole. Jakby się z komputerem w ręce urodziły. ŻYWOTY mieć siedem żywotów jak kot Hemingway miał tyle wypadków i doznał tylu ran, a nie umarł, dopiero sam się zastrzelił. Miał siedem żywotów, jak kot.

ŻYWY jak żywy [o portrecie, rysunku itp.] W czasach praprababki nie było fotografii, przekazuje się jednak tradycja, że na portrecie pędzla Gierymskiego wygląda jak żywa.

387

• estar no seu elemento // estar como peixe na água Não só adolescentes, mas mesmo crianças estão no seu elemento na internet. Como se tivessem nascido com o computador na mão.

• ter sete fôlegos (como o gato) Hemingway teve inúmeros acidentes e foi gravemente ferido, mas não morreu. Matou-se com uma espingarda. Tinha sete fôlegos como o gato.

*só lhe falta falar Nos tempos da trisavó não havia fotografia, mas transmitiu-se a tradição que ao retrato dela por Gierymski só lhe falta falar.

Indeks wyrazów kluczowych Índice de palavras-chave Podane liczby odnoszą się do stron w słowniku. Jeśli po wyrazie kluczowym podano różne strony, te, na których stanowi on główne hasło idiomu podano pogrubionym drukiem. Os números referem-se às páginas do dicionário. Se houver várias páginas depois da palavra-chave, as onde a palavra constitui o verbete principal da expressão idiomática são dadas em negrito.

A A1 ACTA 1 ADRES 1 AFISZ 1 AKCJE 2 AKUMULATORY 2 ALARM 2 ALE 2 ALUZJA 2–3 AMEN 3 ANNASZ 3 ANTENA 3 APETYT 3–4 APTEKA 4 AS 4 ATUT 4 ATUTY 4

B BABA 5, 53 BAJER 5 BANK 5, 372 BAŃKA 6 BARAN 6 BARANEK 6 BAŚŃ 6, 379 BAT 6 BAWEŁNA 7 BĄKI 7, 212, 304 BELA 7

BEZRYBIE 7 BĘBEN 8, 97 BIEDA 8 BIEDNY 8 BIEG 8–9 BIELMO 9 BLACHA 9, 171 BŁĄD 9–10 BŁOTO 10, 256 BOK 10–11 BOKI 11, 39, 320 BOLEĆ 11 BOMBA 11 BOŻA WOLA 12 BÓBR 12 BÓG 12–13 BÓSTWO 13 BRAKOWAĆ 13 BROŃ 14 BRÓD 14, 23, 140 BRUDY 14 BRZEGI 14, 316 BRZUCH 15 BRZYDKO 15, 210 BUJDA / BUJDY 15 BUŁECZKA 15 BUŁKI 15–16 BURAK 16 BURTA 16 BURZA 16 BUT 16 BUTY 17, 47, 336 BUZIA 17–18

Dicionário idiomático polaco-português–Índice de palavras-chave

390 BYĆ 18 BYK 18–19, 31 BYLE CO 19

C CAŁOŚĆ 20 CEBER 20 CHCIEĆ 20 CHCIWY 21 CHĘCI 21 CHINY 21, 289 CHLEB 21–22 CHLEBEK 22 CHŁOP 22, 97 CHMURY 22 CHOLERA 14, 23, 140 CHÓD 23 CHWALIĆ SIĘ 23 CHWILE 23–24 CHYBIĆ 24 CIACHO 24 CIAŁO 24 CIEKAWOŚĆ 24 CIELĘ 24–25, 302 CIEMIĘ 25, 141, 180 CIEŃ 25 CIOSY 25–26 CIOTKA 26, 83, 302 CNOTA 26 CO INNEGO 26 CUDA 26–27 CUDZE 27 CYRK 27 CZAPKI 27 CZAS 27–29 CZASY 29–30 CZEPEK 30, 91 CZŁOWIEK 30, 377 CZOŁO 18, 30–31 CZUB 32 CZUBEK NOSA 32

CZUBIĆ SIĘ 32

Ć ĆWIEK 33

D DACH 34 DAL 34, 105 DATA 34 DAWAĆ 34–35 DAWNO 35 DESKA 35 DESZCZ 35, 308 DIABEŁ 36–37, 171 DIABLI 37–38, 67 DIABŁY 38 DŁOŃ 38 DŁUGO 39 DO NICZEGO 39 DO PRZODU 39 DO ROZPUKU 11, 39, 320 DO WIDZENIA 40 DOBRE 40 DOBRZE 40 DOJŚĆ 40 DOKTORY 40, 321 DOLA 41 DOŁEK 41 DOŁKI 41, 155 DOM 41–42 DOMIAR 42 DOMYSŁY 42 DOWCIP 42 DRESZCZ 42, 355 DRGNĄĆ 42–43 DROBIAZG 43 DROGA 43–44 DROGI 44 DRUGI 44 DRWA 44, 211

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny–Indeks wyrazów kluczowych

DRZWI 45 DUCH 46 DUCH ŚWIĘTY 46 DUPA 17, 46–48, 64, 185, 336 DUREŃ 48–49 DUSIĆ 49 DUSZA 49–50, 354 DWA 50–51 DWÓCH 51 DYM 51 DYSKUSJA 51 DYSTANS 51 DYWANIK 51–52 DZBAN 52, 352 DZIAĆ SIĘ 52, 246 DZIECI 53 DZIECKO 53–54 DZIEJE 54 DZIEŃ 54–55, 104 DZIESIĄTKA 55 DZIEWCZYNKI 55 DZIURA 55–56, 79 DZIURKI 56 DZIURY 56

F FAKT 57 FALA 57 FARBA 57 FIGA 57, 142 FIGLE 57–58 FILM 58 FLAKI 58 FORSA 59 FORTUNA 59, 359 FRONT 59 FRYGA 59–60, 301 FUNT 60 FURTKA 60

G GACIE 61, 356 GADAĆ 61 GADANE 61 GADANIE 62 GAFA 62 GARDŁO 62–63 GARNKI 63 GARŚĆ 63 GAZ 63–64 GDZIEŚ 47, 64, 185 GEST 64 GĘBA 64–66, 218 GĘSI 67, 325 GĘŚ 37, 67 GIPS 67 GITARA 67 GŁOS 68 GŁOSY 68 GŁOŚNO 68 GŁOWA 55, 68–80 GŁOWY 80 GŁÓD 80 GŁUPEK 80, 85 GŁUPI 80–81 GŁUPIO 81 GŁUPOTA 81 GOŁĄBEK 81 GOŁY 82, 325 GORĄCZKA 82 GORZEJ 82 GOŚCIE 26, 83 GÓRA 82–83 GÓRY 83 GÓWNO 83–84 GRANE 84 GRANICA 84 GRANICE 84–85 GREK 80, 85 GROCH 85 GRONO 86

391

Dicionário idiomático polaco-português–Índice de palavras-chave

392

GROSZ 86–87 GROSZE 87 GRÓB 87–88 GRUDA 88 GRUNT 89, 376 GRUSZKI 88 GRYŹĆ 89 GRZECH 89 GRZECHY 89 GRZYB 89 GRZYBY 89–90 GUZ 90 GUZIK 90–91 GWIAZDA 30, 91 GWIAZDKA 92 GWIAZDY 92

H HABIT 93 HACZYK 93 HAK 93–94 HAŁAS 94 HANS 94 HON OR 94 HOP 95, 292 HUMORY 95

I IGŁA 96 INDYK 96

J JABŁKO 8, 97 JAJA 22, 97–98 JAJKO 98, 273 JAKOŚ 98 JASKÓŁKA 98 JAŚ 98 JAW 98–99

JAWA 99 JAZDA 99 JECHAĆ 99 JEDEN 99 JEDNO 99–100 JEDNOŚĆ 100 JEZIORO 100 JEŻ 100 JĘZYK 100–104, 259, 357 JUTRO 54, 104, 198, 250

K KAKTUS 105 KALOSZE 105 KAMFORA 34, 105 KAMIEŃ 105–106 KANT 106 KARK 106–107 KARTY 107–108 KASZA 108 KATARYNKA 108, 170 KAWA 108–109 KAWAŁ 109 KAŻDY 109 KĄT 109 KĄTY 109–110 KCIUKI 110 KIELICH 110 KIELISZEK 110 KIEŁBASA 110, 229 KIESZEŃ 111 KIJ 111–112 KIMONO 112 KINO 112 KISZKI 112 KIT 113 KITA 113, 120, 253 KLEJNOTY 113 KLEPKA 113 KLUSKI / KLUCHY 114 KŁAKI 114

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny–Indeks wyrazów kluczowych

KŁAMSTWO 114 KŁODA 114–115 KŁODY 115 KOBIETA 114–115 KOCIA ŁAPA 115 KOCIOŁ 115 KOLEJ 115 KOLEJKA 116 KOLEŚ 116 KOŁKI 116 KOŁO 116 KOMITYWA 116 KOMPLEKSY 116 KONIEC 117 KONIK 117–118 KOŃ 118–119, 151 KOŃCE 119–120 KOP 120 KOPYTA 113, 120, 253 KOPYTO 120 KORZENIE 120 KOSA 120 KOSZ 121 KOSZULA 121 KOŚCI 121–122 KOŚCIÓŁ 122 KOŚĆ 122–123 KOT 123–124 KOTEK 124–125 KOTY 125 KOZA 125 KOZI RÓG 125–126 KOZIOŁ 126 KÓŁKO 126 KRAJ 126 KRAKÓW 126 KREW 127–129 KRĘCIĆ 129 KROK 129–130 KROKI 130 KROPKA 131

KROPLA 130 KROPLE 131 KROWA 131, 229 KRÓL 131–132 KRÓTKO 132 KRUCHO 132 KRUK 132 KRYSKA 133 KRZYWO 133 KRZYŻ 133 KRZYŻYK 133–134 KSIĄDZ 134 KSIĄŻKA 134 KUBEŁ 134 KUCHARKA 134–135 KUKUŁCZE JAJO 135 KULAĆ SIĘ 135 KUPA 135 KUPONY 135–136, 139 KURA 136, 179 KURCZĘ 136 KURY 137 KWITA 137 KWITEK 137

L LAĆ SIĘ 138 LANIE 138 LATA 138 LATARNIA 138 LAURY 135, 139 LEKKO 139 LEPSZE 139 LEW 139–140 LEWO 140 LICHO 14, 23, 140 LIS 25, 140–141, 180 LISTEK 141, 206 LITOŚĆ 141, 287 LIZNĄĆ 141 LOT 141

393

Dicionário idiomático polaco-português–Índice de palavras-chave

394 LÓD 57, 142 LUBIĆ 142 LUDZIE 142–143 LUTY 143 LWY 143

Ł ŁAD 144 ŁADNE 144 ŁADNIE 144 ŁAPA 144–145 ŁAPY 145 ŁASKA 146 ŁATWO 146 ŁBY 146 ŁEB 146–147 ŁEBKI 147 ŁOKCIE 148 ŁOPATA 148 ŁOPATKI 148 ŁÓŻKO 149 ŁUSKI 149 ŁZY 149–150, 210

M MACIEJ 151, 358 MACOCHA 151 MAĆ 151 MADRYT 151 MALINY 118, 151–152 MAŁO 152 MARZEC 152 MARZENIE 152 MASŁO 153, 237 MĄDRY 153 MĄŻ 153 MEDAL 153 MGŁA 154 MIARKA 154, 375 MIECZ 41, 155

MIEJSCE 155 MIESZAĆ 155–156 MIĘSO 156 MIGDAŁY 156 MIGIEM 156 MILCZENIE 156–157 MIŁO 157 MIŁOŚĆ 157 MINA 157–158 MINĄĆ 158 MINUTA 158 MIÓD 158 MLEKO 158 MŁOT 159 MNIEJSZA 159 MOC 159 MOJE 159 MONETA 159–160, 233 MOPS 160–161 MORDA 161, 258 MOST 161 MOSTY 161 MOTYKA 162, 349, 353 MOWA 162–163 MOŻLIWOŚCI 163 MÓWIĆ 163 MÓZG 163–164 MÓŻDŻEK 164 MUCHA 164–165 MUCHY 165 MUR 165–166 MURZYN 166 MURZYNI 166 MUSZTARDA 166 MYLIĆ SIĘ 167 MYSZ 167 MYSZKA 167 MYŚL 168 MYŚLI 168

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny–Indeks wyrazów kluczowych

N NA BIEŻĄCO 169 NA CAŁEGO 169 NA CHYBCIKA 169 NA CZWORAKACH 169 NA OPAK 170 NA OŚLEP 170 NA PEWNIAKA 170 NA ŚLEPO 170–171 NA WYRYWKI 9, 171 NAGLE 36, 171–172 NAJĘTY 108, 171–172, 189 NAPAŚĆ 172 NARODZIĆ SIĘ 172 NASTRÓJ 172 NATURA 172 NAUCZKA 173 NAWIAS 173 NAWIĄZKA 173 NERWY 173–174 NIBY 174 NIC 174–175, 300 NIC WSPÓLNEGO 175 NICI 175 NIE TAK 175 NIE TO 175 - 176 NIEBIOSA 176 NIEBO 176–177 NIEDZIELA 177 NIEMALOWANE 177 NIEMIŁE 44, 177 NIEPAMIĘĆ 177, 339 NIESZCZĘŚCIA 177–178 NIESZCZĘŚCIE 178 NIGDY 178–179 NITKA 136, 179 NOC 179 NOGA 149, 179–180 NOGI 25, 141, 180–184 NOMEN 184 NORA 184

NOS 47, 64, 184–188, 332 NOWO NARODZONY 188 NÓŻ 188 NUDY 188 NUMER 188–189, 377 NUMER(Y) 189 NUMEREK 189 NUTY 172, 189

O OBIECANKI 190 OBIETNICE 190, 338 OBLICZA 190 OBŁOKI 190 OBORA 191 OBRAZ 191, 318 OBROTY 191, 219 OBWIEŚCIĆ 191 OCZEKIWANIA 191–192 OCZKO 192 OCZY 192–197, 351 ODPOWIADAĆ 198 ODWAGA 198 ODWLEC SIĘ 104, 198, 250 OGIEŃ 198–199 OGON 199 OGRÓDKI 199 OKA MGNIENIE 199–200 OKAZJA 200 OKO 200–203 OKOŃ 203 OKRUCHY 204 OKULARY 204 OLEJ 204 OLIWA 204 OŁTARZ 205 OPAŁY 205 ORZECH 205 ORZEŁ 205 OSIKA 141, 206 OSIOŁ 206–207

395

Dicionário idiomático polaco-português–Índice de palavras-chave

396

OSOBA 207 OSTATNI 207 OSTROŻNOŚĆ 207 OWCA 208 OWOC 208 OWOCE 208 OZÓR 209

P PACHNIEĆ 15, 210 PADÓŁ 210 PALCE 210–211 PALEC 7, 45, 211–213, 304 PALIĆ SIĘ 213 PALUSZKI 213–214 PAŁA 214 PAMIĘĆ 214 PAN (BÓG) 214–215 PAN 215 PAN BÓG 215–216, 263, 308 PAN BRAT 217 PANEWKA 217 PAPIER 217 PAPIEŻ 217 PAPUGA 217–218 PAPUŻKI 218 PARA 65, 191, 218–219 PARADA 219, 317 PARASOL 219 PAS 184, 219 PASOWAĆ 219–220 PATRZEĆ 220 PAWIE PIÓRKA 220 PAZNOKIEĆ 220 PAZUR 221 PAZURY 221 PĄCZEK 221 PCHŁA 221 PECH 221–222 PERŁY 222 PERZYNA 222

PESTKA 222, 236 PEWNIAK 222–223 PĘPEK 223 PIACH 223, 376 PIANA 223 PIASEK 223 PIĄTE 224 PIEC 224 PIECZENIE 224 PIEKŁO 224–225 PIELUCHY 225 PIENIĄDZ 225 PIENIĄDZ(E) 225 PIENIĄDZE 225–226 PIENIĄŻKI 226 PIENIEK 226 PIEŃ 226 PIEPRZ 226–227 PIERNIK 227, 283 PIERSI 227–228 PIERZE 228 PIES 110, 131, 228–232, 339 PIESEK 232 PIETRUSZKA 232 PIĘĆ 232–233, 255, 304 PIĘKNE 160, 233 PIĘŚĆ 233–234 PIĘTA 234 PIĘTY 234–235 PIGUŁKA 235 PIŁAT 235 PIORUN 235 PIÓRKO 236 PISMO 236 PIWO 222, 236 PLAN 236 PLECY 236–237 PŁACZ 237 PŁATEK 153, 237 PŁOT 237 PŁÓTNO 238

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny–Indeks wyrazów kluczowych

PŁYTA 239 PO „POLSKIEMU” 239 PO ANGIELSKU 238 PO KRYJOMU 239 PO PAŃSKU 239 PO PIJANEMU 239 PO STAREMU 239–240 POCIĄGNĄĆ 240 POCZĄĆ 240 POCZĄTEK 240–241 POCZEKAĆ 241 PODNIEBIENIE 241 PODOBNE 242 PODSKOCZYĆ 242 PODSTĘP 242 POGRZEBANY 242 POJĘCIE 242 POKAZ 242–243 POLAK 243 POLEWKA 243 POLICZYĆ SIĘ 243 POMARZYĆ 243–244 POMSTA 244 POMYŚLEĆ 244 POPALIĆ 244, 261 POPRZECZKA 244 PORA 244–245 PORÓD 245 PORT 245 PORTKI 245 POŚCIELIĆ 245 POŚMIEWISKO 246 POT 246 POTOP 52, 246 POTWORA 247 POTY 247 POWIEDZIEĆ 247 POWIERZCHNIA 247 POWIETRZE 248 POWIJAKI 248 POWÓD 248

397

POZORY 248 POŻARCIE 248–249, 353 POŻYCZAĆ 249 PÓŁGĘBKIEM 249 PÓŁKA 249 PÓŹNO 249 PRACA 104, 198, 250 PRAWDA 250–251 PRAWO 251 PRĄD 251 PRĘDZEJ 251–252 PROCH 252, 334 PROROK 252 PROSIĆ 252 PRÓŻNE 252–253 PRZELEWKI 253 PRZEŁOM 253 PRZERWA 113, 120, 253 PRZESTAWAĆ 253 PRZEWÓD 253–254 PRZÓD 254 PRZYJACIELE 254 PRZYJEMNE 254 PRZYJEMNOŚĆ 254–255 PRZYJŚĆ 255 PRZYKŁAD 255, 318 PRZYPIĄĆ 232, 255, 303 PRZYZWYCZAJENIE 255–256 PSY 10, 256 PTAK 257 PTASIE MLEKO 257 PUCH 257 PUNKT 257 PUNKTY 258 PURCHAWKA 258 PUSZCZA 258 PYSK 161, 258–259 PYTAĆ 101, 259 PYTANIE 259 PYTIA 259, 326

Dicionário idiomático polaco-português–Índice de palavras-chave

398

R RACHUBA 260 RADA 260 RAJ 261 RAK 261 RAKI 244, 261 RAMIĘ 261–262 RAMIONA 262–263 RANO 216, 263 RANY 263 RĄCZKA 263 REGUŁA 263 REJESTR 264 RESORT 264 RĘCE 264–268 RĘKA / RĘCE 268 RĘKA 268–272 RĘKA BOGA 272 RĘKA BOSKA 272–273 RĘKAWICZKI 98, 273 RĘKAWY 273 RĘKOCZYNY 273–274 ROBAK 274 ROBIĆ 274 ROBOTA 274–275 RODZINA 275–276 ROGI 276 ROPUCHA 276 ROZPUSTA 276 ROZUM 277 ROZUMIEĆ 277 ROZUMY 277 RÓWNO 277–278 RÓŻA 278 RÓŻDŻKA 278 RÓŻE 278 RUSZT 278, 371 RYBA 279, 387 RYBKA 280, 359 RYBY 53, 280 RYGA 280

RYMY 280 RYZYKOWAĆ 281 RZECZ 281–282 RZECZY 282 RZEP 282 RZEPKA 282–283 RZĘSY 283 RZYGAĆ 283 RZYM 227, 283

S SAMOCHWAŁA 284 SCENA 284 SEDNO 284 SEN 284 SERCE 141, 285–287 SERIA 287 SERY 287 SEZON 287–288 SIANO 288 SIDŁA 288 SIEDZIEĆ 288–289 SKARBY 21, 289 SKOK 289–290 SKORUPKA 290 SKOWRONKI 290 SKÓRA 95, 290–292 SKÓRKA 292–293 SKRUPIĆ SIĘ 293 SKRZYDŁA 293 SKUTKI 293, 359 SŁABOŚĆ 293 SŁABSZY 293 SŁOMA 294 SŁOMKA 294 SŁONINKA 294 SŁONO 294 SŁOŃ 295 SŁOŃCE 295 SŁOWA 295–296 SŁOWO 296–297

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny–Indeks wyrazów kluczowych

SŁÓWKO 297 SŁUCH 297–298 SMAK 298 SMARK 298 SOS 298–299 SÓL 299 SPARZYĆ SIĘ 299 SPIESZYĆ SIĘ 299 SPOKÓJ 299–300 SPRAWA 174, 300–301 SPRAWIEDLIWOŚĆ 301 SPRĘŻYNY 301 SPUSTY 301 SREBRO 59, 301 SROKA 24, 26, 302 STAĆ SIĘ 302 STAJNIE AUGIASZA 302 STAN 303 STANĄĆ 303 STANOWISKO 303 STĄD 232, 255, 303 STO DWA 303 STOŁEK 7, 212, 304 STOPA 304–305 STOPY 305 STÓŁ 306–307 STRACH 306 STRONA / STRONY 306–307 STRONA 307–308 STRYJEK 35, 308 STRZEŻONY 216, 308 STUKNIĘTY 308 STWORZENIE 308 SUFIT 309 SUMIENIE 309 SUSEŁ 309–310 SWOJE 310 SYN 310 SZALA 310 SZALEĆ 310 SZCZAPA 311

SZCZĘŚCIE 311 SZCZYGIEŁEK 311 SZCZYT 312 SZEWC 312–313, 322 SZKODA 313 SZLAG 313 SZNUR 313 SZNURKI 313 SZPIK 314 SZPILKI 314, 348 SZTAMA 314 SZTANCA 314 SZTUKA 314–315 SZUFLADA 315 SZUKAĆ 315 SZUM 316 SZWY 14, 316 SZYBKO 316 SZYDŁO 316 SZYJA 316–317 SZYKI 219, 317

Ś ŚCIANA 191, 318 ŚCIANY 318 ŚLAD 318 ŚLADY 255, 318 ŚLEPCY 319 ŚLIMAK 319 ŚLINA 319, 334 ŚLINKA 319 ŚLIWKA 319 ŚLIWKI 320 ŚMIAĆ SIĘ 320 ŚMIECH 11, 39, 320 ŚMIERĆ 40, 321 ŚMIESZNE 321 ŚNIEG 321–322 ŚRUBA 322 ŚWIAT 312, 322–323 ŚWIATŁO 323–324

399

Dicionário idiomático polaco-português–Índice de palavras-chave

400

ŚWIECZNIK 324 ŚWIĘTOŚCI 324–325 ŚWIĘTY TURECKI 82, 325 ŚWINIA 325 ŚWINIE 67, 325 ŚWIT 325

T TABAKA 326 TAJEMNICA 326 TAK 259, 326 TAKI 327 TAMTEN ŚWIAT 327 TANGO 327 TAŃCZYĆ 327 TAPETA 328 TARAN 328 TARAPATY 328 TCHNIENIE 328 TEMAT 329–330 TEREN 330 TŁUM 330 TO I OWO 330 TOALETA 330–331 TON 331 TOR 331 TORBY 331 TRAWA 185, 331–332 TRĄBA 332 TRĄBKA 332 TRUD 332 TRUDNO 332 TRUP 333 TRWOGA 333 TRYB 333 TRZECH 333 TRZY 252, 319, 334 TRZY RAZY 334 TWARZ 334–335 TYŁEK 17, 47, 335–336

U UBAW 337 UCHO 337 UCZYNEK 338 UKŁADY 190, 338 UKŁONY 338 ULĘGAŁKI 338 UMYSŁ 339 URAZA 177, 339 UROK 231, 339 USTA 103, 211, 339 USZY 340–343 UWAGA 343

V VA BANQUE 344

W WADY 345 WAGA 345 WALIZKI 345 WAŁA 345–346 WARGI 346 WART 346 WATA 346 WĄS 346 WĄTEK 347 WĄTROBA 347 WĄŻ 347–348 WCZORAJSZY DZIEŃ 348 WESZ 348 WĘGLE 314, 348 WĘZEŁ 348 WIARA 348–349 WIATR 349 WIATRAKI 162, 349, 353 WICHER 349–350 WIDOK 196, 351 WIDU 351

Polsko-portugalski słownik frazeologiczny–Indeks wyrazów kluczowych

WIDZIEĆ 351 WIEDZA 351 WIEK 352 WIERSZE 352 WIERZCH 352 WILK 52, 352–353 WILKI 353 WINNI 353 WINO 353 WISŁA 162, 349, 353 WLEŹĆ 49, 354 WŁADZA 354 WŁOS 354–355 WŁOS(Y) 42, 355 WŁOSEK 355 WŁOSY 355–356 WNIEBOGŁOSY 61, 356 WODA 103, 356–357 WODZE 357 WOJTEK 151, 358 WOLA BOSKA 358 WOŁOWA SKÓRA 358 WÓDKA 293, 359 WÓŁ 358 WÓZ 59, 280, 359 WÓZEK 359–360 WRONY 360 WRÓBEL 360–361 WRÓBLE 361 WRÓŻYĆ 361 WRYTY 361 WRZÓD 362 WSTYD 362 WSZYSTKO NARAZ 362 W TĘ / WTE 363 WULKAN 363 WYCHODZIĆ / WYJŚĆ 363 WYDUSIĆ 363 WYGRANA 363–364 WYPADEK 364–365 WYPAS 365

WYROKI 365 WYSIŁKI 365 WYSKOCZYĆ 365 WYSOKO 365 WYŚCIG 366 WYŚCIGI 366 WYZYWAĆ 366 WZDŁUŻ 366 WZGLĘDY 366–367 WZROK 367

Z ZA DARMO 368 ZA DUŻO 368 ZABIĆ 368 ZACZĄĆ SIĘ 368 ZAJĄC 368 ZAJECHAĆ 369 ZAMKI 369 ZAPACHY 369 ZARAZA 369 ZARODEK 369–370 ZARZEKAĆ SIĘ 370 ZARZUCENIE 370 ZAUŁEK 370 ZAWOŁANIE 370 ZĄB 278, 371 ZBAWCA 371 ZBRODNIA 371 ZDANIA 5, 372 ZDANIE 372 ZDROWIE 372–373 ZDRÓW 373 ZEMSTA 373 ZERO 374 ZĘBY 374–375 ZIARNKO 375 ZIARNO 375 ZIELE 375 ZIEMIA 89, 223, 375–376 ZIĘBIĆ 376–377

401

Dicionário idiomático polaco-português–Índice de palavras-chave

402

ZIMNE 377 ZIMNO 377 ZIÓŁKO 189, 377 ZJADACZ 30, 377–378 ZŁE 378 ZŁO 378 ZŁODZIEJ 378 ZŁOTO 378–379 ZŁY 379 ZMARNOWAĆ SIĘ 379 ZMOWA 379 ZMYĆ SIĘ 6, 379 ZMYSŁY 379–380 ZNAK 380 ZNAKI 380 ZNUDZENIE 381 ZOSTAĆ 381

Ź ŹLE 382 ŹRENICA 382

ś ŻABA 383 ŻART 383 ŻARTOWAĆ 383 ŻEBRA 384 ŻELAZO 384 ŻOŁĄDEK 384–385 ŻÓŁW 385 ŻYCIE 385–386 ŻYĆ 386 ŻYŁKA 386 ŻYWIOŁ 279, 387 ŻYWOTY 387 ŻYWY 387