Petri Abælardi Abbatis Rugensis opera omnia : juxta editionem Parisiensem Anni 1626, suppletis quæ in ea desiderabantur opusculis ; accedunt Hilarii et Berengarii Abæelardi discipulorum opuscula et epistolæ [178] [PDF]

  • 0 0 0
  • Gefällt Ihnen dieses papier und der download? Sie können Ihre eigene PDF-Datei in wenigen Minuten kostenlos online veröffentlichen! Anmelden
Datei wird geladen, bitte warten...
Zitiervorschau

I

I

'ATROLOGLE CUKSUS

C O M P L E T U S

KMOTHKCA 0 N I V K H S A I . I 8 . I N T R G R A . D N I F O H M I S . COMMODA. ORCONOMIC.A.

[ SS. PATRUM, DOCTORUM SCItlPTOItUMQUE ECCLESIASTICOIUIM AB &VO APOSTOLICO AD INNOCKNTII

111 TKMPOKA

KI.OnlERUST;

m x u s i o

C I I R O N O L O G I C A

I QUiC EXSTITERE MONCMK.NTOHUM CATIIOLICiE TRADITIOMS PKIi DIODKCIM PIUORA ECCLESIiE S£Cl!LA, ITA E»lTIONCS ACCCRAT1SSIMAS, INTCR SC CCMQUC N O W U L U f t CODtCIBUS MANUSCRirTIS COLLATAS, Pf.tlQUAM DILICKNTCR CASTIGITA; ' DISSCRTATIONIBCS, COMNKJTARIIS LtfCTIOftlftUSQUC VAftlAMTIRUS COXTIXKNTCR II.LUSTRATA ; L'S OI-CRIBUS rOST AMrLISSIMAS CBITIONCS QCM TBIBUS NOVIfSIMIS &BCULIS DCttEMTUR ABSOLUTAS DETECTIS, ACCTA; 3DICIRUS PARTICCLARIftUS A1ALYTICIS, SIXC0LO8 SIVK TOHOS, SIVC ALCTORES ALICLJUS UOMESTI SLBSCQUCATtbus. DONATA; LLIS I S T f t l irSUM TEVTUM ftlTE DISPOSITH, NRCJO* KT TITULIS SHCULARUM rACISARUM MARGINKM *LP*RH>REM DISTI.IGUKJTIIIUS SLDJECTAM JLE MATKRUM HIC^IIICAXTIttUS, ADORXATA i PERIBUS CUM DUDIIS TUM ArOCRYNIIS, ALIQUA VKRO AICTOf.lTATK I N 0RDI5K AD T R A D I T I O M M KCCI.K8USTICAM POLLEXTIBUS, AMPLIFICATA ; BHS 15DICIBU8 CESEIIALtBCS LOCUrLKTATA : ALTKRO SCILICET REHUM, QUO COJtSULTO, QLIDQUID LXLSQUISQUE PATIILM Ift QUODI IBET TIIEMA SCRirSERlT CSO IMTLTTU COSSPICIATUR ; AI.TKKO

SCIUPTLIl/E SACK.E, K I QCO LKCTORI COMPERIRR SIT ODVIUM QUIMAM PATHKS CT l ! l QUIBUS OrERUM SUORUM I.OCIS SIXGLLOS St.XCULORUM LIBBORUM SCftfPTLBC TCYTUS COMME.NTATI 8 I 3 T . I C U R A T I S S I M A , CXTF.ftlSQUK OMStttUS F A C I L E ASTCPOXKNDA, Sl rKRrKIXDANTUR : C H A R A C T E R U M N I T H r l t A f t t QCALITAS, I.XTCCRITAS TKXTUB. rKRFCCTIO CORRECTIOXIS, OPERLM RECUSORLM TLM VARIETA* H NUMF.RUS, KORMA VOLUMISCM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IX TOTO o r E R I S DCCUftSU tOMSTAXTF.R S I M I I J S , F R K T I I EXIGUITAS, PR.CSERTIMQUK ISTA COLLECTIO, UNA, METIIODICA CT CUROSOLOGICA, 6KXCE3T0RUM FRACMKNTORUM 01'USCULORUMQUB UACTEKUS HIC I L L I C SFARSORUM, rftlMUM AUTKM 131 MOSTRA BIBLIOTUCCA , CX OrCRIRUS AD OMNES A T A T C S , LOCOS, LISGUAS FORMASQUC PCBTINENTIBUS , COADUNATORUM.

SEttlES SECUNDA, UI gUA PRODKUNT PATRKS, WCTORRS SCRIPTORrWQUR ETCLESIA LAITN*. • GRKI.OUIO MAGNO AD INNOCE.NTILM 111.

ttccuranU MIMLIOTBMQA

3»*V* OLBII

8Rignc

f

UMITMftSA,

*VR C L f t S L L U COMPLCTORUM

I N SIKGULOS 8 C I C R T I 4 ECCLBS! A S T I C A

81*08

EDITORC.

) G I A BJFfA E D f T T O N K T Y P I S M A N D A T A E S T » A L I A N C M P C L A T I N A , A U A G R J 5 C O - L A T I M A . — V E N E L N T E T T B E C E N T I S F f l A N C I S SBX A G I N T A B T D U C E N T A V O L L M I N A B D I T I O N I S L A T I N J J ; O f . T H G K N T I S LB

TRBCENTA

GR.CCO-LATINJI. — MCRB LATINA UNITBBSOS AUCTOBBS T U M OCCIDBNTALES,

• H I K N T A L B S EQLIOBM AMPI B C T I T L B ; U l A L T B M , I N CA,SOLA

PAXHOLOGIiE > ABJSLARDUS

VBBSIONB LATINA

DONAKTUR.

TOMUS C L X X V I i l .

A B B A S RUGENSIS. H I L A R I U S DISCIPUU.

E T BERENGARIUS

AB.ELARDl

EXCUDEBATUR ET V E N I T APCD J.-P. MIGNE E D I T O R E M , 1CTA VAUBOISE, PROPE PORTAM LUTETIiE PARISIORUM VULGO DENtEH NOMLNATAM, SBU

PBTtT-MONTBOiOB.

1655

147

DE LEGIBUS. — LIB. VUI. DE LEGE HUMANA FAVORABILI. vocat privilegium, praeceptum quoddam datum cuidam monasterio, ut ejtis abbas non posset in episcopum cligi. Sed revera Greg. illud reputavit magnum beneficium monasterii. Nefortk, inquit, occasione epkcopatus, abbalia aliquid detrimenti pateretur. Et ideo meritd illud privileginm appellavit.

eonvenit cum lege, et in cxteris etiam servat proportionem ad legem, et quamdiu durat, per modum legis observari debet. Et ideo in communi explicatur privilegium per rationem legis applicandam, scificet, et intclligendam cum dicta moderatione et proportione respectu privilegiorum, quac ari tempus tantum conceduntur. 3. His positis, privilegium definiri potest, ut sit prhata lex aliqt&d speciate concedens. Sumitur ex doctoribus in Rubricis de Privilegiis, et summistis verb. Privilegium, Antontn. p. 1, tit. 19, c. 1. Ponitur aulem lex loco gmeris, ratione jam (ficta. Privata autem ' additur ex cap. Abbate, de verbor. Signif. et cap. Privilegium, d. 3, ut privilegium a caeteris legibus distinguatur; nam alix concedunt jus commune; haec Ter6 privatum, ut doctores circa predicta jura declarant. Deci. et Abb. in Rubri. de Rescrip. Sed dicet aiiqtiis, diflerentiam banc repugnare generi, quia de ratione legis est, ut respiciat communitatem, atque adeo qudd non sit privaia, sed communis. Sed advertendum privilegium non vocari legem privatam, c6 quod oni tantum personae obligationem imponat (quod objectio intendit); nam supra diximus, et statim declarabiraus, privilegium respicere etiam communitatem, et quoad obligalionem quam inducit, et quoad bonum et (ineiii, qucm saltem ultimale intendit. Dicitur ergo lex privata, quia particulari personx, aut communitati speciale jus concedit prreter commune. Et ita ultima parlicula est declarativa prioris, ut aperte exponilur in d. c. Abbate. Et sic etiam dixii Gregor. in c. Hinc est 46, q. 1 : Prbnlegium non constituere eommunem iegsm; et Beda Act. 1 : Privilegia singulorum communem legem facere non possunt, cap. Non exemplo 2 6 , q. 2. 4. Alque hinc constat, de ralione privilegii esse, ut concedat aliquid speciale, quod loco diflcrentiae ndditum est ex eodem cap. Abbate, ctc. In his, de Privileg. ubi declaratur, dici aliquid speciale, ut distinguatur ab his qnoe jurc communi conceduntur. Unde ndditur ibidem , privilegium ita esse interpretandum, ut aliquid prxter commune jus concedat, quia alias esset inutile. Cum nihil incjtiit, eis conferat memorata indulgentta, sine qua id liceret prcelatis indulgentibus. Idem habet Gratiam in § ult. 2 5 , q. i . Neque enim, inquit, aliquibus privilegia concederentur, si prater generalem legem nulli aliquid speciate concederetur. Ex quibus verbis ratio assertionis constat, quia secluso boc eflectu, nibil proprium, et pcculiare p r i vilegium baberet. Tacite autem iu hac particula contineretur, privilegium debere favorem aliquem seu bencncium concedere, quia coocedi dicitur, quod volunlarie, et iibenter acceptatur; illud autem sempcr est aliquid favorabile; sic ergo didtur, privilegium aliquid speciale concedere : et ided lex favorabilis est. Unde si aliqua lcx imponat speciale gravamen aliquibus personis, autpopuiis, non dicitur privilegium,quia non concedit, sed imponit, vel, ut sic dicam, compellit tale gravamen subire, et ita non convenit illi definitio privilegii, sed odii, vel poense, aut tiibuti. Posset vcr6 quis obiiccre cap. Hincest 16, q. 1 , uhi Grog. f

5. Sed quaeri potest inprimis, an illa definilio comptcta sit. Et ratio dubitandi est, quia nonnulli existimant addendum esse, ut illud, quod privilegium con cedit, sit aliquid contra commune jus. Ita sentit Panorm. in cap. Olim, de verbor. Signif. n. 7, nbi ait de ratione privilegii esse, ut concedal aliquid contra jus commune: nam si solum concedat specialem graliam, qux juri communi contraria non sit, quamvis per iilud non detur, non cst, inquit, proprie privilegium, sed beneficium principis. Quac fuit etbm doctrina Barlh. in I . Si finita, § Ex hoc edicto, ff. do Damn. infect. n. 5; et sequitur Sebastian. Medicis tractatu de Definition. p. 2 , § 17. Verum tamen licet possit csse quaestio de nomine, tamen eliam privilegium conlra legem concessum potest dici beneficium principis; et bencficium speciale datum prjeter jus commune cx l i berali principis gratia, vcl donatione, est vere privilegium, prout nnnc de illo toquimur, quia estlex privata et favorabilis. Unde non potest sub alia legis specie contineri. Nec in dieto cap. Abbale, ad rationem privilegii postulatur, ut aliquid contra jusconcedat, sed simpliciter, ut aliquid speciale; et in diclocap*/» his, vocatur indulgentia, licentia et gratia, et solum requiritur, ut aliquid hujusmodi concedat, et tamen constituitur caput illud subtitulo de Privilegiis. Et tilia sunt in religionibus multa privilegia, quai sunt mene grati» ponlificum, et non sunt conlraria juri communi, sed aliquid ultra illud addunt, ut sunt privilegia absolv r n d i , dispensandi, etc. Non est ergo necessarium in definitione addere itlam particulam contrajus, nam satis est, qudd sit uitra, vel prxter jus; hoc autem satis significatur, cum dicilur privilegium aliquid spe(iale concedere: si enim nihil concederet ultra commune j u s , profectd nec speciale aliquid concederet, et boc ad summum probant nonnulla jura, quae Me dicis allcgat. At verd Sylvester vcrbo Privilegium, q. 3, distinguitde privilcgio late, et proprie sumpto: nam proprie sumplum ait esse conlra j u s , late sufficere ultra, vel prxtcr jus. Sed non oporlet de nomine contendere, nec vidco cur vox illa non dicalur proprie in tota illa significatione lata, quia per concessionem etiam seu graliam pneter jus potest constitui lex privata, a quadictum est privilegium, nec potest, ut dixi, sub alia specic proprie comprehendi. 6. Hincvcrd nascitur secunda objectio, quia non omne privilegium videtur aliquid speciale concederc , et consequenter non recte poaitur illa tanquam diflerentia privilegii. Nam per illam fit, ut definitio non converlatur cum definito. Assumptum patet cx cap. Quia, de Procur., ubi Innocent. I I I Universilati Parisiensi privilegium concedit conslituendi procuratorem incausis, dicens: Hoc vobis concedimus auctoritate prrnscntitim. V\ infra, licct dcjurc communi hoc ficri vatcas.

ATROLOGLE CURSUS

C O M P L E T U S tlYB

O T B B C A O N I V B R S A L I B , I N T B G R A , D N I F O R M I S , C O M M O D A , OBCONOMICA,

3S. PATRDM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM «31

B

MVO

APOSTOLICO

AD 1NNOCENTII

III

TEMPORA

FLOBUBBUNT;

RECUSIO

CHROFfOLOGICA

( U J E E I S T I T E R E M O N L M E N T O R U M C A T I I O L I C E T R A D I T I O N I S P E R D U O D E O M PRIORA

ECCLESLE SiECLLA, EDITIONCS ACCUBATTS8IMAS, INTBR SC CCMQCE NOSNCLLIS CODICISCS MANUSCBiPTTS C0LLATA6, PCRQCAM DILIGEMTER CASTIGATA ; 1SSBRTAT10N1BU8, COMMENTARIIS LCCTIONIRCSQCE VARlANTIRUS CONTIKBNTCB ILLC8TBATA ; OPBBIBUS POST AMFL1S5IMA8 EDITIONE8 Q C B TR1RC6 NOYISSIMIS SJEC0LI8 DEBENTUB ABSOLUTAS DETECTI8, AUCTA ; CIBCS PARTICULABI8US ANALYTICIS, SIRGCL08 SIVB TOMOS, SIVB AUCTOBES AUCUJCS MOMBNTI 60BSEQ0ENTIB0S, DONATA; S INTBA IPSUM TEXTCM BITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS 8INCOLABCM PAGINABUM M A B G I N B M SCPCBIORCM DI8T1NGCENTIRUS SUBJECTAMQUE MATERUM 8ICMIFICANTIBCS, ADOBNATA ; UBUS CUM DCBIIS TUM APOCRYPHIS, ALIQCA VEBO ACCTORITATE IN OBDINE AD TRADITIOMCM ECCLESIASTICAM FOLLEMTIB08, AMPLIFICATA \ ; INDlCiBUS GENEBALIBC8 LOCCPLETATA : ALTBRO 8CILICET R E R U M , QCO CONSCLTO, QCIDQUID IUSQUISQOE PATBUM IX QCODl IBET THEMA SCRIPSERIT CNO INTCITC COMSPIClATCB; ALTEBO

SCRlPTURiE SACRiC, BX QCO LECTORI COMPERIRE SIT OBVICM QCINAM PATBBS ET 1N QUIBUS OPEBUM 8C0RCM LOCI8 SISGUL06 8INGUL0RUM LIBBOBUM 8CBIPTURB TCXTUS COMMENTATI 8IMT* RATISSIMA, CBTERISQUB OMMIBU8 FACILB ANTEPO.NENDA, 81 PEBPENDAMTUB : C H A B A C T E B U M N I T I D I T A S Q U A L I T A S , INTEGBITAS TEXTUS, PBRFECTIO CORRECTIOXIS, OPERUM RECUSORUM TUM V A R I B T A J NUMERCS, FOBMl VOLUMINUM PERQUAM COMMODA 6IBIQCE IN TOTO OPERIS DECUR8U CONSTANTCB I1LIS,PRETII EXIGCITAS, PRJESERTIMQOE I8TA COLLECTIO, CNA, METHODICA ET CHRONOLOCICA, 6CXCENT0BCM FRAGMENTORCM OPCSCCLORCMQCB HACTENOS HIC I L L I C 8PARSOR0M, PBJMUM ACTEM I N NOSTRA BIBLIOTHECA , EX OPEBIBC8 AD 0MRB8 A T A T E S , LOCOS, LINGCAS FOBMASQCB PERTINCNTIBU8, COAOUNATOBUM.

SERIES SECUNDA, IN QUA PRODBUNT PATRBS, DOCTORES SCRIPTORESQUB ECCLESLB LATIN4 A GREGORIO MAGNO AD 1NNOCENTIUM UL

ttccuranfc • IMLIOTBJMGJB

3«*V-

IWigiic,

GLBJBII

U M I f l l l B ,

81VB aBSCtm

COMPLBTOBUM

I N SINQULOS

SCIEJrriJf E C C L B S I A S T I C J I

BAMOS

BDITOBB.

1 B l l f A B D m O N E T T P I S M A N D A T A B S T , A L I A N E M F E L A T I N A , ALJA G B J E C O - L A T I N A . — V B N B t N T r T B B C K N T I S F B A N C I S S B X A G I N T A E T D L C B N T A V O L U M I N A E D I T I O N I S LATTMM\

OCTINGBNTI8

I T B B C B N T A GBJECO-LATTNJ5. — M B B B L A T I N A U N I V B B S O S A U C T O B B S T U M O C C I D E N T A L E S , B N T A L B S B Q U I D B M A M P L B C T T T U B ; H I A U T B M , 1N B A , S O L A V B B S I O N B L A T T N A

PATROLOGIJE

TOMUS

DONANTUBt

CLXXVHI.

V B . E L A R D D s l A B B A S RUGENSIS. H I L A R I U S E T B E R E N G A R I U S A B i E L A R D l , Dl&ClPUU,

EXCUDEBATUR

A DAMBOISE,

E T VENIT

APUD

J . - P . MIGNB

EDITOREM,

P R O P E P O R T A M L U T E T I J E P A R I S I O R U M Y U L G O DENFER SBU

PBTIT-MONTBOIGB.

1855

NOMINATAM,

HAtVABD COLLEGE LIBRARV

SA2CULUM X I I

ETRI AB^LARDI ABBATIS

RUGENSIS

l

(

7

O P E R A OMNIA WnOMBM

PAJLUIENSBM AHM1

1616,

SUPPLBTIS Q U J I IN B A DBSIDBBABAMTUB

OBVICUUS

AJSfiBBBKT

H I L A R I I

B

T

ABJELARDI

B E R E N G A R I I

D I S C I P U L O R U M

OPUSCULA ET EPISTOLiE A C C U R A N T E

J . - P .

BIBLI9TMECA CLEBI

M I G N E

fHITBIM

MTt CmSUCM

COMVLBTOBOM

I B SIK60LOS SCIBBTIM BCCLSSUSTICM

TOMLS

TBBIT

EXCUDERATDR

BAMOS B D I T O B B

UNICUS

: 9 F I 1 N C I 5 6ALLICIS

E T VENIT

APUD

J.-P. M I G N E

EDITOREM

TAkTAMBOlSE,PROPEPORTAMLUTETIJEPARISIORUMVULGODENFER SEV r i T I T — M O N T B O f G B

1855

NOMINATAM

ELENCHUS AUOTORUJI E T O P E R U H QUI I N HOC TOMO C L X X V H I COHTNEHTUR.

PETRUS

y/ OPBRUM PARS PRIMA. — Epistolae.

ABJELARDUS.

^

Col.

OPERUM TARS SECUKDA. — Sormones et o p u s c u l a ascetica. Sermones. E x p o s i t i o O r a t i o n i s DominicaB. Expositio Symboli apostolorum. E i p o s i t i o fidei - i n S y m b o l u m A t h a n a s i i . ^ E t h i c a seu l i b o r d i c t u s Scilo te i p s u m . Heloissae Problemata c u m P e t r i Abaelardi s o l u t i o n i b u s .

379 611 617 629 633 677

O P E R U H PARS TBRTIA. — T h e o l o g i c a et p h i l o s o p h i c a .

729

Expositio i n Hexaemeron. — i n E p i s t o l a m ad R o m a o o s . I n t r o d u c t i o ad t h e o l o g i a m . Theologia Christiana. Sic et tfon. D i a l o g u s i n t e r p h i l o s o p h u m , Judaeum et C h r i s t i a n u m . E p i t o m e theologiae Chnstianae.

731 783 979 1113 1329 1611 1685

OPERUM PARS QUARTA. — - C a r m i n a . *

113 379

1759

M o n i t a ad A s t r o l a b i u m . Hymni. H y m n u s i n A n n u n t i a t i o n e B . Mariae V i r g i n i s . R h y t h m u s de SS. T r i n i t a t e . Planctus V a r i i . A P P E H D I I AD OPERA P E T R I AB^ELARDI. L i b e r c o n t r a heereses. R o m a n o r u m p o n t i f i c u m p r i v i l e g i a p r o p a r t h e n o n e S. S p i r i t u s P a r a c l i t e n s i . Series abbatissarum p a r t n e n o n i s S. S p i r i t u s Paraclitensis. HILARIUS

ET BERENGARIUS A B J E L A R D I

H i l a r i i E l e g i a de recessu P e t r i Abaelardi ex Paracleto. B e r e n g a r i i A p o l o g i a p r o P e l r o Abaelardo. E j u s d e m epistola ad e p i s c o p u m M i m a t e n s e m . — — ad C a r t h u s i a n o s . I n d e x a u c t o r u m q u i i n O p e r i b u s Abaelardi c i t a n t u r .

1759 1765 1815 1817 1817 1823 1823 18V7 184-9

DISCIPULI. m

*

Ex typis MIGNE, au Pelit-Montrouge

1855 1857 1871 1875 1879'

PROLEGOMENA. NOTITIA H I S T O R I C O - L I T T E R A R I A . Bktke lUUraire o* la Frauce, par des reUgieux ben&lictins, tom. X I I , pag. 86.)

i f a n i m 6crivalns dont Fbistoire ait fouroi plus de maUere aux satires et aox apologies que Abtiard. Les censetirs de ses ecrils le representent comme un philosopbe temlraire, qui votipre, ur les sebtilites d*une fausse dialecUque, la majestueuse simplicitd de nos dogmes. 8es . premdent, au cuntraire, gu'appuye sur les regtes d*une saine logique, i l introduisit Tordre et dauai tbtologie, quU enepura les principes, qu*il en sonda lcs profondeurs par des precif^nration de ses adversaires ne pouvait atteindre. D*autres, ne s attacbant qu a ses mtturs, ctmse un philosopbe roondain, victiroe de la volupte dont i l tralna, selon eox, rimpressioii ii qit tes marques Oetrissaates, jusque dans les retraites sacrees od la honte et le desespoir ravaient coffiaer. Ceux-ci trouTent aussi des contradicteurs, lesquels, avouant les premiers desordres soitiennent qu*U les repara par une conversion eclatanle et sincere. Notre devoir est d'examirulite ces dinerentea opinioos, et d'en tirer, a la lomiere d*unc critique equilable, ce qui JT de plus conforme a la verite. C*est ee que nous uous proposons de faire dans eet arj I . — BUloirt de ta tic a~Abailard. tRffd, o« Abailard (I), 6ls de Bereoger et de Lucie, disiiugues Tun et Tautre par leur noMesse, (71, au Paleu (1) dans le comle deNanles. Son pere, qui avalt pris quelque teinture des iettfcmbrasser ia professioo des armes, regia sur ce plan i*6ducatioo de ses enfants, et fit aerdces militaires, auxquels i l les destinait, par la culture de resprit. Abailard, qui c u i t essee a le pubiier. fyoi qu'il en soit, ennuye de rhumble qualite d'ecolier, Abailard voulut recommencer a donner des lecons. Son nom Tavait deja rendu redoutable dans ies ecoles de Paris. Le successeur ques'£tait donne Guillaumt de Champeaux, en se retirant a Saint-Yictor, instruit des vues d'Abailard, et craignant de 1'avoir poif emule, vint de lui-meme lui offrir Pexercice de sa cbaire. \t fit plus : il ne dedaigna pas de se ranger p?mi les auditeurs de celui auquel i l pretnit son autorite pour enseigner. Si celte gene>osite flatta beaucoupAbailard', elle ne deplut pas moins au Victorin (5). Celui-ci trouva moyen de la rendre inulile, en faisant lestiluer sur des accusations graves le professeur en litre, et nommer un autre de ses disciples tres-d£vouea ses volonles, pour le remplacer. Apres cet echec, Abailard regagna Melun, ou i l r&ablit sa chaire avec le meroe succes me par le passe. Guillaume deChampeaux de son c6tequitta presqu'en meme temps le sejour de Saint-vctor, pouraller avec sa communaute s'&ablir a la campagne. Notre philosophe, voyanl alors celui qui lavail supplante depourvu d'appui, revint en diligence a cessein de le d£busquer. II amenait avec lui son Jcole de Melun, qu i l regardait comme une petite arm£e, a la lele de laquelle i i devait combattre. Avec cete troupe i l alla se loger, c'est-a-dire faire ses lecons, sur la |montagne Sainte-Genevieve, dont la poition, dit-il, lui 4>arul favorable pour assieger son ennemi et le battre en breche. Cette maniere de canif philosophique recut bientdt de nouveaux renforts. Quantile dc voiontaires y accoururent, et le parli cdjtraire souffrit de.grandes desertions dont celui d'Abailard profita. Guillaume, du fond de sa relraite, n'ajpril pas tranquillement ces nouvelles. 11 part sur-le-cbamp, et accourt a Paris. Mais sa pr£sence ne putrendre le courage a celui qu'il venait degager. Cetle ame faible et meticuleuse aima mieux quitler lapajtie, ets*enfuit de hontc dans un monaslere. Le champ de Jaataille resta donc entre les deux anciens r j aux secondes chacun de leurs tenants. La dispute u'en devint que plus animee. On lanca les argumuits de -parl et d'autre avec une nouvelle ardeur; et racharnement des deux partis fut tel, que le bruit a retentit dans ioutes les provinces. Abailard, que nous ne faisons que copier ici, termine le recit de ceta aveniure eu disant qu*il peut, sans exagerer, et en denieurant m£me au-dessous de la verite, s'appliquet ce vers que le poete inet dans la boucue d'Ajax : Si quceritis hujus Fortunam pugnat, non sum snperatus ab itto. (Ovio. Meiam. 1. xm.) 4

Cependant un auteur contemporain tres-digne de foi nous apprend la-dessus une anecdoe qui ternit iin peu le triomphede notre philosoplie. Croira-t-on que, tandisqu'il s'escrimait avec tant dejsucces conire un vieillard consomme dans touies ies ruses de la dialeclique, un jeune logicien r£ussita ie mettre en deroute (0) ? Ce nouveau champion etait Goswin, depuis abbe d'Auchin en Flandre, alon disciple de Joscelin qui enseignait dans le meme temps sur une autre pariie de la monlagne Sainte-Geiifrieve. Choue des forfanleries d'Abailard et de plusieurs propositions hardies qu'il avancail, i l osa u defier a la ispute, et le poussa si rudement qu'il le mit, comme l'on dit, au pied du mur. Le vaincu i'a eu gardo d'aiouter cet incident a sou recit. Les hostiiites furent suspeudues par un second voyage qu'il ful oblige* de faire en Bretagne,appele' par sa mere qui voulait, a Texemple de son epoux, entrer en religion. L'envie de recommencer laguerre l u i lit promptement expedier ses affaires de lainille. Mais a son retour, i l apprit que Guillaume de thampeaux venait d'etre fait eveque de Chalon-sur-Mai ne. Cclte piomotion, qui le privait du seul concifreiit qu'il jngealt digne de lui, derangea ses vues et lui en suggera de nouvelles. 11 quitta Paris et la |hilosophie .pour aller etudier la tbeologie a Laon sous le fameux ecoLatre Anselme, dont la repulation ittirail des «ecoliers de toutes parts. L'idee avantageuse qu'il s'etait faite de ce professeur ne se soulinl pas aJ epreuve. Apres 1'avoir ecoute quelque leinps, i l trouva, dit-il (7), sa capacite bien au-dessous de la dlebrite de son nom. Comme ia theologie ne consistait alors que dans une exposition de 1'Ecrilure sainte,U lui vint en peusee quen lisant cbez lui quelquebon commentaire, i l avancerait beaucoup plus qu'en filquentant 1'ecole d'Anselme. 11 suivaU depuis quelque teinps cette m&hode avec satisfaclion, lorsqu'ii se v| engage, par une sorte de d^li, a faire.preuve en public de 1'avantage qu'il en avait relire. Le texte qull choisit pour ce coup dessai futle premier cliapitre d^Ezechiel, l'un des plus difliciles, comme l'on sait, He 1'Ecriture saiiitc. 11 s'en tira si bien au gre* de ses auditeurs, qu'on le pria de conUnuer les jours swvants. I I y coiisenlit sans pcine, et entreprit de suivre la prophetie jusqifa la fin. Mais Tecolatre, sans l|aveu duquel ceia 6e,passait, ne lui en douna pas le temps. Excite par dcux de ses discipies, Alberic et lotulfe, U imposa silence au nouveau professeur, et arreta par la 1'espece d'attentat qu'U commetlait contre son autorite. Abailard ne pouvant plus ni prendre ni donner de lecons a Laon, revinttenter de nouveau la lortune a Paris. En y arrivant, i l trouva que la principale cbaire, ce grand objet de son ambition, ctait vacante. Ses amis et ses protecteurs manceuvrereut pour lui, de mauiere qu'ils la lui firent oblenir. A cele place,

3

(5) Le savani et iudicieux auteur de la nouvelle Histoire de l'Universit6 dit qu'Abailard prejera une autre eoole qui lui fut offerie, a ceUe qu*avait occqpee GuiUaume de Cbampeaux. En cousequencf, i l appiique a un autrej>rofesseur qu'au successeur de celui-ci la deposition dont cette offre fut suite. Mais le texte d'AbaUard semble dire bien posilivement le contraire. U est trop long pour elre rapporte dans uue note. Ceux qui jugerooi la chose digne de leur examen pourront aUer a la source. (6) V i l . S. Gosw. 1. i , c.18. (7) Voici le porlrait qu'il nous fait de ce professeur : Mirabilis quidem erat in oculis auscultantum, sed nultus in conspectu quasstionuniium. Verbornm usum habebat mirabilem, sed sensu contemptibitem. et ratione vacuum. Cum ignem accenderet. domum suamfumo implebat» non luce iltustrabat. Arbor ejustota in foiiis, aspicientibus a tonge conspicua videbalur, sed propinquanlibus et diligenlius intuenlibus infructuosa reperiebatur. On ne peut conteuir son indignation, dit uu habile moderne (Uist. de rUniversiti de Parit, l . J, p. 25), en voyant traiter ainsi uu bomme qui, pendaut quarante ans qVil professa la theologie, fui regarde coinme la lumiere et 1'oracle de 1'Egiise laline, que Ton appelait le Docteur des docteurs, e u i Tecole duquei se formerent de grauds Iheologiens, de savants et pieux prelats, qui UlusirereiU nou-seuiemeiit larrance, mais TAngleterre, rAUemagiie et 1'Italie. t

N0T1TLA

fflSTORICA.

II

esibocUoM e r o b r a s s a i e n l la philosopbie ei la tbeologie, &ait reuni vralsetnDlablement des lors oit idl.Cequi esl c e r t a i n , c*est quAbailard devint (8) cbanoine dans le meme temps qu*on la lui ddks VCBUX, si l o n g i e m p s frustrts, semblerent cette fois accomplis : ptus de concurrent en 6tat de le ^r, plusd€ s u p e r i e u r dans les ecoles avec lequel i l craignlt de se compromettre. Ses premieres , ou it reprit i ' e x p l i c a t i o u dEzecbiel qu'tlavatt entamee a Laon, l u i firent la plus grande reputation. dt bruit que du p r o f e s s e u r Abailard, non-seulement en France, mais dans tous les pays &rangers. o.laBreugne. l a F l a n d r e , rAngleterre, l'AUemagne, se baterent d'envoycr leurs ieunes sujets a wur se former a u i sciences sous un docteur si renorome*. En un mot, jamais ecote n*avait ete st le lingua ejus, opus ejus semper divina, semper philosophica, semper eruditoria meditabatur, docebat, fatebatur. Heloise, sensible, comme i l est aise ne se Timaginer, a la perte qu'on l u i apprenait, ne negligea rien ponr s'acquitter de ce qu'elle devait a la memoire de son e^poux. Elle demanda que son corps lut transporte au Paraclet, comme i l 1'avait de^sire*. Ce point lui fut accorde\ malgre les oppositions des religieux de Saint-Marcel. EUe demanda de pius 1'absolution du dCfunt, formalite' qu'on croyait importante alors et pour ce monde-ci et pour l*autre. L'abb6 de Cluni la lui fit expedier en ces termes (21) : Ego Petrut Cluniacencis abbas, qui Petrum Abeelardum in monachum recepi, et corpus ejus furlim delatum Hetoisca abbatissoj et monialibus Paracleti coneessi auctorUate omnipotenlis Dei et omnium sanctorum absolvo eum pro officio ab omnibus peccatis. Cette forroule, suivant 1'usagedu temps, fut attachee au tombeau r

%

dWdard.

Les gens de lettres partagerent les regrets d'Heloise. Nous avons cinq epitaphes (28) qu'ils composerent en 1'honneur d'Abailard (29). § I I . — Ses ouvrages imprimis. Toute la vie d'Abai!ard uc futque celle d'un savant occupe coniinuellement a disputer, enseigner ou

(25) Otto Fris. De gesu Frid. 1.1, c. 48* (24) Vie tfAbail., t. I I , p. 141. (25) Petr. Clun., 1. iv, ep. 4. (26) Elle a disparu depuis un siecle. (27) L. iv, ep. 545. (28) La premlere est de Pierre le Ven^rable. La seconde, qu'on croit 6tre du mdme auteur^ se trouve a la suite de ia premiere dans TApolo^ie d'Abailard, par Damboise, vers la fin. La troisieme, qui est d'uu auteur inconnu, a etd publiee par D. Bernard Pez, p. 22 de la preface du troisieme tome de ses Anecdotes. La quatrieme, composee par Philippe Harveng, est a la p. 801 de ses oeuvrcs; elle a pour titre : Epitaphium Magistri Petri, et commence par ce vers :Lucifer occubuit, stellee radiale minores. On ne peut douter qu*elle ne concerne Abailard par toutes les grandes qualites qu'elle pr^te a on heros. La cinquieme, sans pom d'auteur, esl rapportee par Raujjinson commeucement de son edition des lcttrcs d'Abailard. («>)Nicer. t. IV, p. 19. %

a u

h

NOTITIA HISTORICA

n

». C o n e 3 t e piquait «fun savoir uoiversd, i l n'y eut aucun genre de Kttera4upe en bonnenr de rmps oa U * e cbercbat a te dUtinguer. La diversite des ouvragea que cette espece de poJyroathiea its, fournirait, si tous etaient venus josqu'a nous, sept ou buit classes. Nous en ferons cinq de ceux le poblic est en nossession. premiere coraprendra ses letlres a Hdolse et aux religieuses du Paraclet, avec celle qui douna 00 a ce commerce. La seconde, ses autres lettres a difterentcs personnes; la troisieme, ses sermons; itrieme, ses eommentaires sur rCcriture; la cinquieme, ses oeuvres theologiques. bajUrd etaat de retour a Saint-Gildas, aprea avoir cimente r&ablissement de la comroonaute du Pa, s'avisa (Tecrire, en forme de lettre a un ami fbisloire de ses roalheurs. La i l reprend les p r i n d ?veoements de sa vie depuis sa naissance jusqu'aui perseculions reelles ou supposees qu'il cproolors deU part deses moines. Cest une espece dapologieou les louanges de lauteur, les injures e l omoies contre ses adversaires, sont re>andues avec une egalc profusion. Si oous avons puise dans ource, faoted'une meiUeure, les principaux faits qui le concernent, nous nous sommes bien gardes rttre la plupartdes circonstances doot U les accompagne, a moius qudles ne soieat appoyees sur ooumeott plus ceruins. lekuse etait trop prevenue eu faveur d'Abailard pour se garantir des impressions d*un pareil ecrit. tard rayaat fail tomber entre ses mains, dle le lut avec rattendrissemenl et U creduliie qu'uo edevouemeatpeut inspirer. Jusqu'aIors n'ayant pointencore recudelettredAbailard, elle n*avait prevenir. Mais des qo*elle appnt que sa vie eUil en periL, elte se bau da roropre le silence pour loigner le vif interet qu*elle prenait a son eut. Sa lettre coromencait par des plainles sur ce que, ssant retendue de son atuchement, i l avait negfige\ depuis leur premiere separation, d*user envers seui moyen qui represente les amis absenu. La suile e u i t un epancbement de ccsur sor les roalwesents et passes de son epoox. Jard, daas sa reponse, Tassure que son silence n*esl point reoVt de U negligence, encore rooins bU, roais plotdt de U ferme persuasion ou i l 6uit qu*elle pouvait ais^meut se passer de ses conseUs. mercie do nooveau gate d^amitie* qu*elie lui donne en s'associant par les sentimenu du cceur a ictions. Mais i l la prie de ne pas borner sa compassion a de steriles gemissemenu. C*esta implorer ii rasaistance divine qu*il l*exborte; eta ce sujet, i l lui fait unassei bel e^loge de U priere. II prouve icuUer, par des exemples tires de TAncien et du Nouveau TesUment, IVflicace dc celle des femur les personnes qui leur sont cberes, des epouses pour leurs maris. Enfin i l conjure Heloise e t is d'avoir soin, lorsqu'eUes apprendront sa roort, qu*U Uisse entrevoir comme procbaine, de faire rter son corps au Paradet; « afin, dii-il, qu*ayant mon tombeau sous les yeux, ce specUcle les 1 prier avec pius de ferveur pour le rcpos de mon ame. Vt jtlim nottrct, imo in Lhristo $or*m , tm noiirmm utyiu* nidenUs. ad prece* pro me Domino fundenda* ampiiu* ineittnlur. > ZtSit iettre avait pour but de coosoler Hdoise; lei paroles qui la terminent ne firent qu*envenimer eur. Croyant toucber au moroent de son veuvage, cette epouse desolee adressa de nouvelles ptain>re plos vives et plus loochantes que les premieres a Tobjet de sa tendrcsse. C*esi la qo*elU letat de soname a decouvert. Mais, pour ne toitcber icique ce qui pcut scrvir a faire entendre l u e d e notre aoteur, nous nous conlenterons d indiquer les quatre chefs sur lesquds roule ce U le ecriL D*abord elle se plaint d'avoir etc nomroee la preroiere par son superieur et son maltre suscription de sa reponse. C eUit en effel l*usase alors de mettre le notn de la personne U plus ; le nreaaier dans ces sortes de formules. Celle dont HeloUe se plaint, etait concueen ces termes : e diUctissimm sorori suee in Ckristo P. Abcelardus frater ejus in Ckrislo. Elle lui reproche en *e>u de se pUire a l*accabler non-seulcmeni par le recit des maux quit endure actue llement, mais par Pannouce d*un malbeur a venir, dont fidee seulc est insoulenable pour elle. Troisieroement, rtte leslouanges qu'U lui doune, coiume en eUntiodigne, avouant que toule sa conduite nesl que U t i o n , et couvre un coeur d^regl^ sous les apparences de U vertu. Enfin, rappeUnt dans le quachef, U catastropbe qui termina leurs aroours, elle ose accuser le c i d a cet egard d'une doubte e : I • nonr avoir veng^ le crime de deux coupablcs sur uu seul; 2* pour avoir exerce cette ven* lans ke temps que ce crime e^Uit r^pare par la satisfactiou U plus complete. baUard tacbe d'apporUr dans sa seconde lettrc le reroede a ccs quatre pUies du cceur d'Heloise. tifie U suscription dont eUe se pUignait, par le rang sublime ou elle est parveoue en passanl des n miserable mortd au l i l nuptial du Monarque des cieux. U 1'avertit que rhabillement noir dont rer«Hne, loin dc U deparer aux yeux de cet epoux, la rend semblable a rEthiopienne du Cantique, conleor basanee avait attird les regards et 1x4 les incUnatioos du roi. U enusse des raisons. » et E n e m e physiques pour eclairctr cettecomparaisoii. Mais parmi les dernieres, il en est queles o u c e xde directeur UUse apercevoir les traccs de ses anciennes idees mondaines. U satisfait Sur U i c b e f AbaiUrd fdicite Hdoise de s'estimer iodiffne de louanges, pourvu q u d l e parie avee (raan e enercbe pas reeUement des conlradicteurs. I I fait voir, eu repondant au quatrieme, que U s o n inconlinence ^ u i t iuste comme proportionnee au crime, et saluUire par les avanUges qui * s a l l e . 11 reconnalt q u e u n t le plus coopable des deux, U a rocrite que U venceauce torobat sur U eoojure Hdoise oe nc pas meeonnaUre U grace que Dieu l u i avait faite a elle-menie en U nt des efleu de sa justice pour ne lui Caire sentir que ceux de sa ciemence. « Rappelez-v«ius, lui i tres-cuere sarur, de quds fileU U bonl^ divine s'esl servie pour nous pecher dans U mer orasiecle ou nous etions plouges; queUe sainte violence eUe nous a faile pour nous retirer du fond e q u i nous avait englootis. Alors vous verrez que, bien loin de nous puindre, nous devons nous r specialemeot l'un et l*autre cette parole du Prophete : Le Seigmmr prtnd toin de moi; U smlui m€ irni e*t dttr. Pouvez-vous ea effet penser au peril doot nous avona ete deuvres (et vous drtea. f

23

PETRUS ABiELARDUS.

U

y penser continueilement), sans etre penltree de ia plus vive rcconnalssance? A h ! n'oobliez jamais et oe cessez meme de pubUer, avec les actions de giaces lesplus eclaUntes, les merveilles que Dieu a faites en notre favetir. Consoiez ainsi par notre exemple les coupables qui desesperent du pardon, et apprenez a tous ce qu*ils doivent se promettre d*une bumble cl ferventc pnere, en voyant deux pecheurs endurcis qui ont ete comme forces a recevoir de si grands bienfaits. Entrez encore plus avant dans la profondeur des desscins adorables de Dieu sur nous. Gonsiderez avec quelle cbarite patemelle i l a fait servir ses cbatiments a notre correction, avec quelle sagesse i l a eraploye ies mains des mechants memes pour nous faire quitter l*impiet6, avec quelle tndustrie merveilleuse i l a ope>£ par la plaie d'une seule partie de mon corps la guerison de nos deux ames. Comparez Fetat deplorable ou nous etions avec ia maniere dont nous en sommes sortis, la maladie avec le remede. Vovez ce que nous merilions, et admirez dans le pardon que nous avons recu rineffable bonte dont i l est emanl. » II finit par la conjurer de ne plus riraportuner par de semblables piaintes, a moins qu'elle ne veuille renoncer a son amitie. Heloise, arretee plutdt que convaincue par ces remontrances, n'osa repliquer. Pouvant encore moins s e u i r e , elle choisit des suiets plus assortis au gout d'Abailard, et en meme terops plus utikes et plus edifiants, pour lui ecrire. Dans ta lettre qui suivit imroediatement ceUe-ci, elle lui demandait, au noro de sa commiinaute, deux choses. La premiere de les instruire de 1'origine des religieuses et de 1'autorite de leur profession; la seconde de leur composer une regle propre et particuliere a leur sexe, celle de saint Benoit n'ayant point ete faite, dil-elle, pour des tilles,.et renfermant plusieurs choses uui ne peuventconvenir qu*a des hommes. Abailard fut exlremement flalle de ces demandes qui lui donnaient occasion, 1'une d ^taler son erudition, 1'autre de faire preuve de sa sagesse et de son experience dans la conduite des ames. 11 fit deux reponses successives a Heloise pour satisfaire s^pareroeul aux deux objets de sa lettre. V* La preroiere est une espece de dissertation dans laquelle i l fait remonter 1'origine de l'&at monastique a la natssance du christianisroe, et lui donne Jesus-Christ meme pour fondaleur. I I dit d'abord que 1 on en trouve une ebauche dans la vie dcs prophetes, dans celle des rechabiles, dans ce grand nombre de veuves qui vivaient dans le temple entierement s^paree» du monde, consacrees au Seigneur, occupees jour et nuit de son culte, appliquees au jeone, a la priere et a tous les exercices qui lorment une vie sainte. Mais, laissant 1'age de la loi qui ne produit rien de parfait, i l s'arr&e a celui de la grace pour y mootrer, aussitdt qu*il commenca, l^tablissement de la vie religieuse dans sa derniere perfectioo. < Cest alors, dit-il, que nous voyons Jesus-Christ rassembler autour de lui des personnes de l'un et de 1'autre aexe, pour leur faire observer sous.sa conduite lespratiques essentielles de la vie monastique. Ce divin maltre voulut tracer lui-meme le plan d'un genre de vie st saint, afin que les bommes et les femroes qui voudraient s'y consacrer dans la suite, trouvassent dans son institution et Tautorite sureminente et le modele accoropli de leur profession. La, reuuies avec la communaule des apdtres et des discipies, do saintes feromes ayant la roere du Seigneur a leur tete, apres avoir renonce a toute propri^te pour ne posseder que Jesus-Christ, ont exactement reropli cequ'il prescrit a tous ceux qui veulent entrer dans une societe religieuse : Si quelqu'un ne renonce pas d tout ct qu*il potsede il ne veut itre mon disciple. » Apres la publication de 1'Evangile, notre auteur voit 1'institut monastique suivre les progres de la religion chretienne. L'Eglise de Jerusalem n*est selon lui qo*une crande societ^ de moines de r u n el de 1'autre sexe. Les therapeuies de 1'Egypte les representent, dit-il, d'une maniere encore plus sensible. De la i l descend au temps des preroiers empereurs chretiens, et montre sous leurs regnes de nombreuses colonies de religieuses etablies jusque dans les plus affreux deserls. Dans tout le cours de cette letire, qui est fort longue, Abailard seme avec profusion les louanges des femmes pieuses, et surtout des vierges dont i l releve Fe merite par les prerogatives qu'elles ont recues de Jesus-Christ, par les eloges que les Peres leur ont donues, et par un grand nombre de traits bistoriques recueilbs des auteurs ecclesiastiques et roeme des ^crivains profanes. VI° Les religieuses du Paraclet lurent sans doute avec complaisance un ecrit ou l'on renchdrissait sur tout cequi s*etait dil jusqu'alors de plus magnifiqueen 1'honiieur de leur sexe et de leur 6tat. Abailard mit le coroble a leur satistaction eu leur envoyant peu apres la regle qu'elles lui avaieut demandee. Celle de saintBenolt et lesConstitutionsdeFontevrauld font la basede cet ecrit ou i l y a quantitedexcellentes choses avec quelques singularites. L'auteur veut, sur le plan de Fontevrauld, qu'il y ait un monastere d'hommes votsin de celui des filles, pour vaquer a leurs affaires ext^rieures, et leur administrer les secours spirttuels. 11 reduit ie nombre des officieres a sept, dont i l marque les fonctious en delail. Parlant de la portiere: Elle n*accordera pas, dit-il, aux homroes 1'entree du roonastere sans la perroission de l'abbesse. Pour les femmes, elle ne ieur en fera aucune difficulle. L'abbesse ou quelque autre sceur de sa part laveront les pieds aox pauvres qui en auront besoin. Cette pratique &ait donc encore en usage au xu* siecle. Abailard deTend de placer dans Teglise aucune image en bosse ou relief. II perrnet seuleroent de mettre snr Tautel une croix de bois ornee, si l*on veut, de la ficniredu Sauveur. 11 prcscrit aux soeurs trois communions par an, savoir : a Paques, a la Pentecdte et a Noel. Pour remplir dignement, dit-il, cette iinporunte obiigalion, elles s'y disposeront par trois jours de jeune au pain et a 1'eau ; des le preroier desquels eiies auront soiu de purifier leur conscience par une humble et exacte confession. Touchant les alimeuts, i l permet 1'usage de la viande trois fois la semaine, et tache de proover que cette indulgence en faveur du sexe n'est point contraire aux anciennes regles. Depuis requinoxedautorone ]usqu'a Paques les sceors, attendu la brievetd des jours, ne feront qu*un seul repas; mais eiies ne changeront pasde nourriture, exceptd les joursdabsnencede^erroinespar 1'Eglise. Les vetenhmu seront conforroes a rhumilite de leur profession. 11 y aura une disUnction pour lrs vierges apres qu'elles auront recu la consecration de la main de l'eveque. Ce sera une croix qu*elles porteront brocnee sur ie voile au haut de la tete, attn qu*a la vue de cette marque respecUble, les hommcs soient detournes de jeter aucun regard trop libre sur elles. Enfin, 1'articlepar oo i u i t cette regle a pour objet l'£critore sainte dont on recommande la lecture, nou uiie lecture rapide et suporflcielie, mais une 6lude s^rieuse et approfondie. VII* Notre auteur avail teUement a cceur ce dernier point, qu i l en fit le suiet particulier d'une nouvelle lettre adressee aux religieuses du Paraclet. II y trace, d*apres saint Jerdme, la me*thode qu'on doit suivre dans ce genre d'etude. Au latin i l veut, ainsi que ce Pere, qu*on joigne la connaissance du grec et de 1'licbreu, pour entendre le texle sacre dans sa purete originale. II cite les exeroplcs des Paule, des Eu&tocbum brcs As^lle et de u n t d'autres dames romaines qui dsvinrcnt, en praiiqnanl ce qu*il propose, si 9

NOTITU HISTOMCA

n

ipar feareVudWeii. « C e n e iont pas seutaneut, dit-ii, des vierfes eKrdtletinet et des Teuves, m t i t nes roeae eiqragees dant les erobarras do mariage que je vous offre pour modeJes. Pourqnoi done • qoeriex-TOBs pasdansleloisiret la tranquillite de yotre solitodece que datitret ont t u allier avec ierce et les occupaiiont tumultueuses du tiecle? Vous etes d'autant moins fondees a TOUS en disquil neTOUS manque aucune des facilitesitecessaires pour reussir. Car, outre le secours des l i ustfezdaas Totre saperieure une maltresse capabie de vnus instruire et de vous serrir de guide inoaissance qu'dle a des trols langues. Profitez, je T O I I S y invite, du tresor qui est entre T O S Hitez-vous d j puiser des richesses que les bommes ont laisse perdre, et faites en sorte que par s on foie revivre, a la gtoire de votre sexe, la sdence si importanie et aujourd'bui sl negtigee des ettres. » Quelque diffidle quedotparaltreades flllesce qu'AbaiUrd proposait, u l e t t r e ne aouffrttaucune ction. Les religienses du Paraclet s'appliquerent avec un zele merveilleux a faire usage de ses avis. issirem aa dda de ses esperances. Des I annee suivante elles lui attesterenl leurs progres par un fes eadroiu les plus epineux des livres sainU, qu'elles lui envoyerent sous le titre de Problemt* avoir la soration. Ces dUBcultes sont au nombre de quarante-deux. Abailard ne Urda pas d'y reOhi peut juger du merite de ses solutions par les deux exemples suivanU : ligieuses demandaient comment on doit entendre ce que dit I'ap6tre saint Jarqoes, que quieonqut oi dans sm point, est coupable de tous. Abailard repond qoe ce qui constitue la loi, ce sont tous laodemeats reunis; qu'aiusi celui qui aurait garde toute la loi a la reserve d'un seul commande* ; coapabie de o'avoir pas garde tous les comroandemenu, letquds j o i n u ensemble forment ce mroe la loi. toi, deaundaient-elVes encore, le Sauveor, en instiiuant le ucrement de 1'Eucharistie, n ' M - i l Ceei e$t mon corpt, le corpsdu Nouveau TesUment, corame i l a d i t : Ctci t$t mon $mn§, te $ong du Testmmtnt f Ne sembte-t-il pas attribuer par la plus de merite k son sang qo'a sa ehair ? Le corps recevons dans le ucrement, repond AbaiUrd, est l'homanite que Jesas-Cbrist a prite dansle Vierge. Or, rhumanite par dle-meme n*a point sceUe le Nouveau Tesument. Car le tcstatneiit, * dit saint Paul, n'a lien qu'apres la mort, eUnt saos force Unt que le testateur est vivant. Ceat assion de Jesas-Cbrist, c est Veflusion de son sang par laqudle i l a termine sa vie mortdle, qui i le sceau irrevocable an tesument qo'il a fait en notre faveur. Ainsi ce qu'il a dit de son sang, du le dire de son corps, pour ne pas confondre le commencemenl et la consommaUon de notre I n U derniere lettre d*AbaiUrd a Helolse rendlrme une profession de foi relative aux rrreurs avait impuiees au concile de Sens. U adressa dans lc meme temps au public un autre ecrit semnt nons parlerons dans la snite. n i ses antres lettres adretsees a difterentet pertonnet, la premiere. dant 1'ordre chronologielle q u l l ecrivit a l>\eque de Parit pour faire face aux accusations du famenx Roscelin eonire e. Le nem de raecusateur n'y ett point exprime; mait i l esl farile de le recnnnaltre aux t r a i u dcpeint. Celui de I auteur et celui de l*eveque ne sont designes dans i'imprime que par lcs lct» iles P. et G : sur quoi D. Rivet iHist. tit. t. VIII, p. 464), d'apres do Boulai. le P. Pagi, et >n, nretend que U premiere ne doit point s'entendre de Pierre AbaiUrd, et que 1.1 seconde ne i Galon n i Girbert, qui tinrent snccessivement le siege de Paris depuis l'an 4104 jusqu'en t i i i . aisoos de ces critiques s'evanouissent s\ la vue du manuscrit du roi, cote 19i3, od cette lettre itre : Ptetri Abmlardi epistota. Des qu*on a le nom de fauteur, celui de Peveque a qui dle est rest plos une enigme. Cest visiblement Girbert qui siegeait eftVctivement lorsque le premier ailard snr U Trinite parut. Voici le precis en subsUnce de cette lettre. J'spprends, dit Abain botnnie connu par ses erreurs sur la Trinite\ dont i l ne craint pas o> faire trois dieux, et -issure f f l j s i o n de son sang par laqudle i l a termind sa vie mortdle, qui a hnnriase le sceau irrevocable an tesument qo'il a fait en notre faveur. Ainsi ce qu'il a dit de son sang, U a*a pas do le dire de soo corps, pour ne pas confondre* le coramencement et la consoramation de notre sahiL bT* Enftn la derniere lettre d'Abailard a Hdolse lenPJrme une profession de foi relative aox erreurs qu'oo l o i avait impuiees au concile de Sens. U adressa dans le meme temps au public un autre ecrit semWabk, dont noos parierons dans la snlte. I * Panni ses autres lettres adressees I difterentes personnes, la premiere, dans 1'ordre chronologiqne, est cetle qu*U ecrivit a Peveque de Paris pour faire face aux accusations du famenx Roscelin conire sa aV)ctrine. Le nem de 1'accusaUur n'y est point exprime'; mais i l est farile de le reconnaltre aux t r a i u dont i l le depeint. Celui de 1'auteur et celui de leveque ne sont designes dans l'imprime que par les let» tres initiales P. et G : sur quoi D. Rivet (Hitt. tit. t. VIII, p. 464), d'apres du Boulai, le P. Pagi, et D. Mabtllon, pretend que la premiere nedoit point sVntendre de Pierre Abailard, et que la seconde ne marqne n i Galon ni Girbert, qui Unrent snccessivemenl le siege de Paris depuis Tan 1104 jusqu'en 1144. Mais les raisons de ces critiques s'evanouissent k la vne du manuscrit du roi, cote* 19i5, od celle lettre porte en tiire : Peetri Abeclardi epittota. Des qu'on a le nom de 1'auteur, cetui de l>veque a qui dle est adressee n'est plos une enigme. Cest visiblement Girbert qui siegeait eftVctivement lorsque le premier ecrit d'AbaiUrd sur la Trinite parut. Voici le precis en subsunce de cette lettre. J'spprends, dit Abailard, qn'oo homme conno par ses erreurs sur la Trinite, dont i l ne craint pas o> faire trois dieux, et par la netrissare queUes tui ont meritee, se dispose a voos denoncer comme heretique l'ouvrage que j ' a i compose sur le meme sujet dans la vue prindpalement de refuter ses opinions. Si eela est, et qu'il en vieane a Feffet, je voos supptie de vouloir bien nVassigner un temps et un lieu convenables pour entrer en dispule reglee devant vous et en presence de pcrsonnes savanles avec mon denonciaieur. I I rappeue ensnile qudques aventures odieoses de celoi-ci, comme d'avoir etd chasse d'Angleterre pour des calomnies avancees contre saint Anselme; de s'etre atUre en France la baine des gens de bien par une lettreon U dechirait le bienheureux Robert d'Arbrisselle; d'avoir recu Udisciptine dans lecbapitre de Saint-Martin de Tours pour qoetques discours aussi peu mesures. II Auit par dire qu'il n'est nullemeiit •arpris de Toir sortir des erreurs de la boucbe d'un homme qui a porte 1 extraTagance |usqu'a soutetiir eetie proposition, savoir, que lorsqu'il est dit que Jesus-Christ mangea une partie de potsson, ceU doit s'esttndre d*une partie non de U cbose, mais du mot qui sert a 1'exprimer. XI* AbaUard, apres son evasion de Saint-Denis, ecrivlt de Provins a son abbe pour retracter 1'oplnion q n l l avait basardee touchant l'apdtre des Gaoles. Dans cette lettre i l s'apptique a prouver que Bede, qui lai avait auparavant servi de guide, s*est mepris en confondant saint Dems i'Areopagite avec sainl Deitis de Corintne. CeU est manifeste, dit-il, puisque le dernier n'est mort que sous 1>mpire de Marc-Aurele, e*est-a-dire vers le miheu du u * siede: ce qu*U demontre par difterenies autorites. I I pretend de plus, Bsais sans fondement, qoe Bede a depuia reroque cette opinten dans son Commenuire sur les Actes des apotres. Cest a quoi se reduit cette iettre dont le socces ne repondit^pas aux esperances de l*autcur. L*abbd Adam n'en demenra pas moins irrite contre l o i , n i moins ferme a exiger qu'il revlnt a SaintDenis. 1 0 * Le zele dTAbailard pour rhonneur de sa profession eclate dans une lettre ecritea un chanolne regnfier qui vouUU eterer son ordra au-dessus de l'eut monastique. Nous n'avons rien qui desigue la date precise de eet ecrit, n l le nom de 1'adversaire auquel i l est adresse. Quelques-uns (50) pensent que c>st a saint Norbert que l*auteur en veut; mais ils n*en donnent aucune preuve. Quoi qu'il en soit, Abailwt avait deja q^teiqnes annees de profession, lorsqu*il repoussa les atuques du chanoine regulier. A l*cgard des moyens qu*U emploie, comme U public ne slnteresse que tres-mediocrement a cette dispute, nous aoas eontenterons de renvoyer a l'ouvrage meme eeux qui auront en%ie de les connaltre. Observons senlcaaent qu*U n*y anrait aucnne TraistmbUnce a dire que los Bsnddietlns ont tire de la, dans ccs dcrniers (50) N k e r . t. IV, p. 15.

«

17

P E T R U S ABJELAROUS.

Tf

iemps, ce qu'ils oot avance de plus fort dans letirs Memotres contre les chaneines rdgulfers poor la pre* seance aux Etals de Bonrgogne. Un moderne (31), aux yeux de qui rien n*est m&liocre dans les produc tions d'Abailard, a ueanmoins ose 1'assurer. Mais, a vue de pieces, i l est ais Si ccs expressions ne renferment pas ie pur peiagianisme, on. ne sait pas ou l'on peut le trouver. Attaquer la satisfaction de Jesus-Christ, c est deroger en meme lemps a sa gracc. Ces deux dogmes sont inscparables, et l'un recoit toujours le contre-coup des atteintes qu'on porle a 1'autre. Or, voici comme Abailard, apres avoir combattu de front le prcmier, raisonnc sur le second. c S'il elait vrai, dit-il, que rhomme ne put se preparer a la grace sans lc secottrs d'une autrc grace, i l serail hors de blame en pechant; parce qu'alors le dcfaut de la grace retomberait sur ceiui de qui elle emane. Mais la chose n'est pas ainsi; et la veril6 nous apprend a raisonner autrement. Cest pourquoi nous devons dire qu'au itioyen de la raison que 1'homme a recue de Dieu, i l peut s'attacher (coharere) a la giace qui lui est offerte ; de sorte que celui qui se sauve n'estpas plus favoristf du ciel, avant qu'ii s'attache a lagrace, que celui qui ne se sauve pas. Telle est, en effet, la conduite du souverain Etre a 1'egard de tous les hommes dans 1'ordre du salut. Semblable a un joaillier qui expose cn veute des pierres precieuses et les fait briller aux yeux du public, afln d'exciler 1'envie de les acquerir, Dieu presenle sa grace a tous les liommes, les exhorte par ses Ecritures, et les invite par des exemples a s'y allacher, en faisant tin bon usage de lenr liberle\ > H ne faut point s'y tromper: cette grace que Dieu offre a tous les hommes, suivant notre auteur, n'est point la grace acluelle, mais la grace babituelle ou saftctifiante ; et la comparaison qu'il cmploie, ne permet pas de donner un autre sens a ses expressions. A 1'egard des secours actuels, la meme comparaison fait vo.r qu'il n'en admctlait point d'autres avec Peiage que la raisou aidee de la doctrine et de la loi. U ne restait a notre auteur, pour eire un peiacien acheve, quede nier le peche' originel. C'estcequ'il n'a pas manque' de faire en ces termes. < Quand nous disons que les bommes naissenl avec le peche' o r i cinel, et qu'ils le contractent du premier pere, ccla doit plutoi s'entendre de la pcinedu peche' a laquelle ilsnaissent sujets, que d'une faute effective de l'ame et d'un mepris reel do la Divinit^. Car celui qu\ n'a pas encore 1'usage de sa raison ni de sa liberi£, ne peut etre coupable d'aucune transgression ni d'aucune negligence, et par consequent n*a rien en lui qui puisse meriter ni chatiment ni recompense. * Sur 1'ordre de la nature, Abailard ne donne guere moins de prisc a la censure que sur celui de la grace. L'optimisme, dont i l eiait le restaurateur, avait enfantc deux paradoxes sous sa plume. Le prexnier, donl oua parle ci-devant, etait que Dieu ne pcut fairece qu'il fait, ni d'une autre maniere, ni dans >uu autre temps ; le second, qu'il ne pcut empecher le mal. 11 est a propos de transcrire ici la preuve dont i l etaye cette derniere proposition. c Etre la cause du mal, dit-il, suppose le pouvoir ou le devoir de Tempecher. Car si l'on doit y mettre obstacle sans qu'on le puisse, ou si on le peut sans qu'on le doive, Texeinption de blame est egale en le permettant. Or ce second cas est pr^cisement celui ou Dieu se irouve. Sa bonte le dispense, et sa sagesse le met bors d'etat de s'opposer au mal. Commebon, i i lui convient de permettre que les choses arrivent de Ia mcilleure maniere possible : comme sage, i l est dans Timpuissance de preferer le moindre bien au plus parfait, et par consequent de retrancher le roal, qui est ia source des plus grands avantages. > 11 est inulile de faire des reflexions sur le danger de cette doctrine. Le lecteur sageet eclaire les previent. Les proposilions de notre auteur qui servent de fondement a son Traiti de Morale, choquent si visiblement la droite raison et la piete, qu i l n'est point d'bomme de bien qui ne doive s'en scandaliser. Que devient, en eflet, la doctrine des roceurs, lorsqu*on voit les p£ches d'ignorance et jusqu'au deicide justiiles, tout ce qu'il y a decriminel daus uos actions reduit au seul mgpris formel de Dieu, la justice diviue accusee de punir in^me du suppiice elernel dcs innocents ? Abailard, convaincu d'avoir avance toutes -ces horreurs, a neanmoins trouve des apologistes parini ceux qui font profession de les detester (74*). Cest que tout chauge de face dans un auteur, quand on le lit avec les yeux de la preven tion. Nous avons vu qu'Abatlard ne s'entendait pas en traitant de 1'autorite des pasteurs, faute de savoir bien distinguer le pouvoir de juridiclion du pouvoir de discerneinent. On a eu raison de frappcr de censure ce qu'il dit sur ce poiut importaut, comme capable au uioins, par sa confusion, d'induirc les lideles en erreur. Nous sommes enfin parvenusa un anicle ou des critiques m^me desiiitcresses n'onl rien apci^u mitis et humilis perserttm, ad aunum 1120, pag. 650 et sequentibus 651 veran$ ad ip$um ut dignum esl credere sic iranset 652. %

%

%

%

%

9

%

%

%

%

%

%

%

%

9

%

%

9

%

%

%

9

%

%

%

%

%

t

9

%

%

%

%

9

%

%

%

%

9

9

9

%

%

9

9

9

%

%

%

9

%

%

%

r

9

9

9

9

9

DE D O C T R I N A A B J E L A R D I . (D. Edm. MARTEN., Praef. ad Anecdot. tom. V, part. u.)

Pctri Abaelardi Theotogiam Christianam hactenus desideraverant viri eruditi ad elucidandas nonnollas difficultates, et componendas quae de ejusdem doctrina quaestiones airilantur in scholis. Hanc ex inanuscripto codice Majoris Monasterii editam babes, lector erudite, in hoc volumine, cum admonitione praevia, in qua plurima quae nobis aniroadversione digna visa sunt adnotavimus. Neque taroen ignoravirous Pelrum Abaelardum hac nostra aetate patronos habuisse, qui ipsum purgare nitentes, Bernardum Claravallensem abbatem, virura sanclissimum ac mansuetissimum praecipitis judicii accusare non formidarunt. Utruro autera jure purgetur Abaeiardus, ac Bernardus damnetur, paucis inquirendum est. Atque ut res ciarius elucescat, adeo laborare non debent Abaelardi defensores, ut demonstrent ipsum Catboiicam Ecclesiae doctrinam de distinctione trium in Deo personarum, et unrtate substantiae in suis scriptis tradidisse; sed utrum aiiquid buic doctrinae contrarium scribendo non docuerit. Fieri etiim potest, nec raro id contingit, ut auctores vere Catnolici et in fide Ecclcsiae stabiliti, sive oscitautia, sive acris inge-

nii praecipitalione dubias et erroneas propositiones veris immisceant, quae debita quotidie censura alliciuntur. Primum in Abaelardo non negavit, secundum asseruit Bernardus. Et cerle huiusmodi sunt inter aiias istae propositiones, In Deo Pater est omnipotcntia Filius atiqua potenlia Spirilus sanclus nutla potenlia. Omnis homo habet naturaliter fidem sanctce Trinitalis quae cuivis Catbolico sensum erroneuro et haereticiim obvium exhibent. At, inquies, hodie viri eruditi has propositiones ad Calholicum sensum defiectunt. Ita plane; sed si res ita se habeat, vix ulla est apud haereticos scriptores propositio, cui sensus Cathoiicus affingi ab homine subtili non possit. Sicut e couverso nuilus est Catholicus scriptor vel piissimus, in quo viri inquieti aliqtias propositiones per se rectas et piissimas i n pravum sensum non detorqueant. Haereticae verbt gratia sunt istae propositiones, Chri$tu$ pro omnibut non etl mortuut Deut non vult omnet tatoot facere. Et tamen istas propositiones in sensu Catholico possunt aliqui interprelari. Sed esto Abaelardi merooratas propositiones posse ad sensum orthodoxum deflecti, an ideo purgandus ilW et damnandus S. 9

9

9

9

DE DOCTRINA

70

ABJELARDI.

Bernardus, qui extractas ex ipsius scriptis proposi- A Certe cum Trinitalis mysterium hactenus vel ertt. ttones ad sedem apostolicam detulii, aut sedes ipsa ditissimis theologis incomprehensibile apparucrit, apostolica quae eas censura aflecit, minorem merctur Pctro Abaelardo UnU lux auTulseral, ut iilud vei Teiierationem ? Mioime qoidem : quod quidem bis ipsa ratione cognosci posse affirmarel, quin et ipsi argumentis demonslro. discipuli cius taiilam in eo subtiiiUlem praedicaQuotiescuoque aliquis auctor scribendo proposi- bant, quod rimalis sanctae TriniUlis profundis mytiones aliqnas dubias proferl, quae sinistrum ali- steriis, PERFECTE ET AD PLENUU cognosceret quatiler quem sensum sortiri possunt, et ille canonice c i u - tret personae sint in uua divina essentia et in pertotus coram legitimis judicibus eas explicare recusat, narum piuralitate unitas dxvince essentia, qua dc re is certe a auspecto errore purgari non dehet, nec sugillat eum Galterus, qui post Bartholomaeum Laudamnandi ilB qui auclorem erroris insimulant. At dunensis anlistes eflectus esi, in epistoia ad eum Petrus Abaeiardus postquam Bernardum ad conci- scripu Spicilegii tom. I I , p. 473, in qua etiam omlium Senonense eiiam reluctantem provocavit, et nipotentiae Del explicandi rationem ejus refuUt, coram legilimis judicibus quos ipse doctrinae suae arguitque eum vehemenler, quod divinae Scriptuarbitros elegerat, rogatus ab eodem Bernardo, u l . rae introductionem couscripturus non tam veritaextractas ex suis scriptis propositiones aut necaret, tem docere promiltcret, quam opinionis sum senaut fateretor, aut saltem explicaret, et CalboTicum sum exponere. Quis enim , inquit, onhodoxut eis sensum, si possit, affingeret, neutrum praeslare de fide calhotica tractaturus, non VERITATEU ted toluit. Quis ergo aequus rerum arbitereum excusare SENSITU opimofiis su^ promiltat exponeref Quit poterit, aut sine temeritate Bernardum condera- B etiam audient non VERITATBU sed opi!tioi«En promilli aare? fidem audeat sequentibus adhibere ? Sub finem vero Deinde guotiescunque alicui auctori scribendo epistobe suae sic eum alloquitur : Per tilterat vealiquae excidunt propositiones, quae in sensu obvio ttrat tcire desidero si in notttia Dei vos impcrfectum pias anres offendunt, et i l l e de errore obvio in suis etse creditis, aut ti jam in hac vita ad summum ejut propositionibus insimulatus, negat eas propositiones augmentum vos pervenisse confidalis. Hoc enim vestri a se unqnam prolatas fuisse, easque damnat ut bae- jactitant discipuli, quibus scripta videntur attesiari. reticas ubiconque reperiantur, si iliae propositiones Prmterea nolificate mihi si adhuc creditit quod Deut reverain e j u s occurrant scriptis, nonne eas in sensu etsentiaUter non sil in mundo vet atibi et quod anerrooeo et ab omnibus damaato exaratas ab eodem geli et animm nutquam tint; quod ti btne memini fuisse fatendum est, nec absque temeritate culpari audivi vot fateri quando novissime invicem contniiposse eos qdi auctorem damuant. Verum id cotitigit mut de quibutdam sentcntiis. Prmterea apud not Abariardo. Andi quid ipse in sua retractatione dicat: ventilalum ett vettram affirmare tapientiam quod Qutd antem mtm vei per maiiUani imposilum est, Chritlut prmdicando laborando ad extremum moqmod sertpeerim, qstia Pater piena potentia ttt Filiut riendo nthil merutrit, quod nemo propter opera tua qusrdam potentia Spiritut tanetut nutla potentia : bona vet mata niti pro tota voluntate remunerari kmc erqo vtrba non tam kmretica quam diabolica debeat vei puniri. Caelerura, etsi Abaplardi scribeiidi tieut juttittimum ett abkorrto detettor, et ea cum licentiam baud probemus, Gerardi de Alvernia U tmo auctort pariter damno. Quce si quis in meit repemen de eo censuram multo roinus ferendaro esse riat tcriptity non totum me hmreticum, verum kmrt- C censerous. Sic enim ilie in manuscripto chronico ttarckam profiteor. Quibus verbis quasi proprio se Cluniaciensi, quod exsUt in bibliotheca regia, sub gladio jugulat Abaelardus, ac Bemardo scriptorum Petro Mauricio scribit: Eo tempore(uit Pelrut Abmsuoruni censori applaudit, cum ea verba in ipsius iardi celeberrimut in opinione scienttm ted de fide Tbeoiogiae Jibro tv reperiri certissimum sit. dogmatizant perfide. Fuit autem nigromanlicut et Et s a n e qui Petri Abaelardi genium semel agno- dmmoni familtarit. Longc aequius feit de eojudicium •erit, is facili negolio advertit hominem ita a na- Clironicon Cluniaceuse edituro, cujus haec verba : Abmlardus Petrut nomine ab erroribut fidei per s u r a c o m p a r a l n m fuisse, ut opposius sibi invicem Petrum Venerabilem abbalem nostrum et tanclum p r o p o s i i i o n e s naad aegre docere potuerit. Est oenes Bemardum abbalem Clarmvallensem revocatut, qum DOS e j u s d e m Abaelardi liber, in quo genio suo indulantea de fide dogmatizaveral perfide [retractant] s j e n S y O m n i a Christianae religionis mysteria in utramque p a r t e m versat, negans quod asseruerat, et as- monachut Ciuniactntit factut tst et demde mens tjus linaua ejus opus ejus stmper divina fuere, sems e r e n s q u o d Degaverat:quod opus aiiquando pubiici mtditabalur, j n r i s facere cogiuverat noster Acberius, verum serio per philotophica, stmper erudiloria docebat faiebatur. Et sicut de Magno Cregorio lee x a m i n a t u m aeternis tenebris potius quam iuce d i p u n a de virorum eruditorum consilio existimavit. gitur momentum aliquod prmterire solebal minime tbee q n i attente perpenderit, Petrum Abaclardum quin semper aul oraret, aul iegeret uut tcriberet, uno i o ioco eamdem tribos in TriniUte personis aut diclaret. Leclio ei continua erat oralio frequens titentium juge : nisi cum aut fratrum fomiltunt cotp o t e n l i a m tribnisse, in alio v e r o Patri omnipolenuaam, FiJio abquam potentiam, Spiritui sancto nui- |v falio, aut ad ipsos in conventu de divinis pubticut tam potentiam ascribere potuisse haud diflicile judi- termo eum urgebat. Quare ipsum Petrut Venerabitit cabit, nec proinde cuipandum esse Beruardum, qui toUiciU commendans, tate de ipto uriptit epitapkium : Galioruro Socrales, etc ' bas propoaitiones bi Abaeiardo reprebendit. f

%

9

9

f

9

9

9

9

9

9

9

$

9

9

9

9

9

9

9

9

9

9

9

9

9

9

9

9

PETRUS AB/ELARDUS.

71

72

APOLOGETICA PRiEFATIO PRO

PETRO

ABJELARDO,

A d i l l u s t r i s s i m u r a ac s a p i e n t i s s i m u m d o m i n u m D . N i c o l a u m BRTJLARTIUM, e q u i t e m , S i l l e r i i d o m i n u m , M a r i n a r u m b a r o n e m , Franciae et Navarrae c a n c e l l a r i u m . Per F r a n c i s c u m A m b o e s i u m , e q u i t e m , regis i n sanctiore consistorio c o n s i l i a r i u m .

(Pelri Abalardi fiiosofi (sic) et theologi, abbatis Rugensis, et Hetoisce conjugis ejus, primce Paraclitensis abbatissa, Opera nunc primum edila ex mss. codd. viri illustr. Francisci Amboesii, equitis, regis in sanctiorc consistorio consiliarii, baronis Charlrw, etc; cum ejusdem prasfalione apotogelica et censura Dociorum Parisiensium. — Parisiis, sumptibus Nicolai Buon, 1616, in-4°, cum privilegio regis.) %

Cum studiosi viva voce praeceptornm saepissime fnerini desliluti, aut eos qualeis voluerunt adprime eruditos, non ita facile el in promptu habuerint, factum est ut bibliothecrc ab optimattbus, aut claris et loctipletibiis viris sint institutse, in quibus tanquam promi, eondi muncre, optimorum et veterum auctoruin libri rcpositi asservarcntur, et a quibus tanquam a divite penu scicntiarum cupidi suo tempore doctrinarum exquisitos thesauros petere possent. Hinc Atbeniensis Pisistratus, Eumenes Pergamenus, PtolemaeusFiladelfus ( b ) , quod conouisitos ad ducenta fere milia libros ex autografo describi magna impensa curassent, bene de posteritate mer i i i nomen suum immortalitati consecrarunt. Nec minorem apud Romanos L. Lucullus, Asinius Pollio, Trajanus, C. Piinius, Tacitus A. couiparaiis numorosorum voluminum ornatissimis bibliothecis, splendoris ac magnificeniiae laudem sunt assecuti. Quod si in his poetarum, filosoforum dunlaxat, et historicorum reliquiis conquirendis ct coiligendis tantam curara adhibuerint adhuc profani,et caecitatis erroribus, fcedisque daemonum tenebris et prae6ligiis involuti, qutd censendum putamus de pia heroum nascenlis Ecclesiae soliicitudine in re haud absimili; quanto eorum laus justior, quod propenso aitimo in hanc curam incubuerint, postquam divini verbi semina tolo orbe dispersa sunt, ut profeticae canonicaeque primum Scripturae, deinde orthodoxorum conciones et interpretationes non incuriose descriptae, in templorum adytis et sacrariis collocarentur, tanquam in armamentariis ex quibus certissima lela parari possent adversus ingruentes haereseon insullus. Adnisus est sua aetate Conslantinus llagnus magna diligentia , zeloque ardeutissimo, suaque auctoritate perfecit, ut autbentica exemplaria ab ipsis fontibus repeterentur; proletarum monimenta Ilebraea, apostolorura Graeca lingua, qua scripta priinura fuerint in mundum redigerentur , apoci yfa a canonici3, quae Meliton et Origenes ad notaruni 22 nuiuerum rettilerant, ita discernerentur ut suus cuique bonos sartus lectus reraaneret, ncque adulterim pro veris, carbones pro tbesauris suppouereutur. Ex quo certe effectum vidimus, ut doctrinae puritas, unitas, antiquitas, et universaiitas nullas novitates admitteret, nulla se in frusta m i nutatim secari sineret : quas cerlissimas esse Ecclesiae notas, tum Petri irporoxa6id>ia indicat L i r i nensis; et ut quod Marcion similisve farinae homines teiitaverant, in scedis sacratissimis corrurapendis, id taudem successibus caruerii, roauserintque

illae inter publicas et cedrinas tabulas ab oronibus impostoruro insidiis illaesae, ita ut nihil in bis sit reperlum; quo suam A r i u s , Eutyches, Nestorius causara fulctre possent; et cum Sardicenses canones pro Nicaenis obtrudere quidarn maie feriati au*i fuissent,detersusest lotus hic fucus per incorruptos canonum Nicaenorum codices, qui manuscvipti in bibliolhecis Constantinopoli, Alexandriae et Antiochiae sunt reperti. Meminit etiam Eusebius Hierosolimitanae et Caesariensis bibliothecae. Et narum omnium imitatione Ecclesiae otcidentales publicas et privatas etiam erexere, ut his uti frui liceret, iis, qui sacris initiandi sese totos bibliorum et Palrum lectioni addicerent, curabamqueepiscopi ut quisque libros eos fideliter descriptos doroi haberet, et noCtunia diurnaque manu versaret. Et ad id parabantur diligenteis librarii notarum et siglarum periti, quos Irenaeus Lugdunensis et alii cordati doctores, cum libros aliquos ederent, saepe per omnia sacra sunt obteslati, ut quod in archelypo esset exemplari bona fide describerent, nihiique vel detraberent, vel adderent, vel immutarent. Sed nocuit sequentium temporuni barbaries, quae librariis usa est indoctis, et idiolis, plerumque etiaro coenobitis, quos sui abbates, ne otio roarcesserent, ad id cogebant, ut aliquot horas exscribendis libris impenderent: quin et ad id mulierculae et puellae operas suas locarunt, magno rei lilterariae detrimento et dedecore, priusquam singulari Dei benelicio ars typografica inventa est ante seculi decimi quinti initia. Itaque ex iliis scriptis, quae veteres rehquerunt; e muitis, quae adjumento ad vitaro recte instituendaro, et ad plurimaruro artiuro cognitionero esse possent, pauca servata sunt; sed ila depravata et mutila, ut vix iegi, et intelligi possent, et brevi lempore per chaicografos in lucem erupit slupenda sine delectu auctorum moles, qui diu curo blattis et tineis erant luctati; sed roulto plures fato auctorum in ilio manuscriplorum pulvere et situ deiituerunt, donec paulatim diligenti solertia curiosoruin eruerentur. Quod si quisquam est, cui cordi semper fuerit bibliothecas iilas veterum perquirere, inspicere, r i roari, in his profecto nomen roeum semper ab adoiescentia sum professus, sive meorum aequaiium exempio, ut jaceutem literatorum laudem pro v i r i bus sublevarem maculis eoruro detergendis, sive quod criticaro plus aequo fortasse adaroaverim, sive quod varia illa et proroiscua lectione delector. Atque ila accidit, ut in manus roeas incidcrint a l i quot epistoiae doctissimi Petri Abaelardi, et Heioisao

( 5 ) Sic Praefationis auctor ubique, f pro ph, quod mulare noluimus. EDIT. PATR.

P&AFATlO APOLOGETICA.

73

ejos u x o r i s : q u * cum primo arrisisscnt, postea A bus exiisset; ssd de ee postea ampllor dlccndi patebit campus. etiam releciae sumuiopere plaeuerunt. Ccepi eiiam Heloissa vero , ut altera Susanna aut Esthera , reiiqua ejus auctoris opera conquirere, quorum nonnulla reperi in niembranis exarata, niiitutissi- pulchra et Deum timens, vetustissimos illos Mornrois charactcribus, et lectu dimciiiimis, et ex colla- roorantios legitima agnatione conlingens, eanontci tione diversorum eniendavi, emendatumque unum Parisiensis non notha, sed neptis, psalmos Hebratce exemplar semei aique ilerurocuravitranscribendum: personare ab incunabulis docta, clarum sexus sui sydus et omamentom, tres illas linguas, necnon sed laboreui vicit voluptas legentis, et utilitas cuni pubiica, tum privau, quam percepturi suut, qui ad niathesin , filosophiaro et theologiam a viro suo ea legenda volent aniinum appellere. Fuil eniro edocta, illo solo minor fuit : in qua tanUs ingenii Abaelardus, vei Bailardus, ut com Accursio et Al- dotes, pritdcntiae, patienlia, humilitatis, virtutumciato loquar, vel Balardus u l cum Genebrardo, sive que omnium, et pudicitias chorus illustrabat, quam religiose coluit post breveui et furtivum aliquot mavis Abailardun vocilare, de apiculae Gailico nomensium justi connubii usuin, viri sui etiam imraine, sive ab Abailarduro (naro hoc posterius in chronko Joannis Crispini reperi), ut apud nostrates roerito execti el absentis aroantissiroa ; ut dubites, usus est frequens ab pro de iu geiililium nouiini- plusne exeroplo matronis au virginibti« profuerii, bus usurpare, nou aliter quam si ego, qui de Ain- vel cum Argentoliensibus, vel cum Paracleleusihus boesia vernacuie niiucupor, Abambcesius iudigitarer: prafuit. Si ad matronale decus, ad linguaruro aut Scripturarum cognitionem itispicias, alteram Paufuit, inquam, Petrus iste juvenis palatii castelli dominus ad S. Nazariuiu in Nannetensi dioeccsi ad y lain; si ad custodiam perpetui pudoris, morumqne asperiutem, Eusiochiatn videre videberis, quam Ligerim.patre equite Berengario, matre Lucia. Qui ambo nobiiibus proavis orti, post aliquol iiberoruro episcopi quasi liliam , abbales sororero, laici matrem diligebant; i u ab omnibus in cullu vt admicreatjonem, post Petri Abaelardi, quem Koselini praoepiis inforinandum tradiderant, educaliojiein, ratione babita, utcum virejus invidiaeet calumniae religionis nexibos sese niancipandos tradiderunt. telis premeretur, livor hi ea ejusque moribus ron Fiiius eorumjussuLutetiaro roissus, in sinu tam ce- invenerit quod dente Tbeonino carpere posset. Ejus epistolarum facuudiam simui inspcxi, ut fidiae silebris acadeoiiae, ut Ericbtouius iu Minervae sinu educatus, i u ma^nuro virum evasit, el non soluro gnuro stmui probavi; ingenii vero acuincn, inagmiropolvbistor et scieutiarum omniuro encyclopcdia i n - qne in sacrm Scripturae, Patruroqiie lectione prostructus et omuiscius ; sed et fiiosoforum et llieo- fectum satis indicaut probieroaU illa, sive dubia, logoram coryfeus, et in suo genere priuceps, p r l - quae dorotiio suo praeceptori et conjugi in scriplis musqne theologiae schoiaslicae seu disputatricis propostiit discutienda : quae qui atteute legei i t , agnoscet esse veruro quod ab Aristotele est vulgaaoctor creditus, unde illae Nomitialium el Kcalium tum, iion roiniis esse dillicile qua;stionero bene poapod Vignerium sectae. De quo Samson Klieinoiuro uere quam bene solvere. Praetereo quaro subtiliter arcfaiepiscopus curo suis sufiracaueis, dum eiim ad hacc hcroina divo Bernardo abbati in Paracleli cceipam deferreot, retulerunl iiibil esse quod euro teret, sive in profundo inaris, sive in excelso su- nobio hospitanti, etst iile paruni caudide de Abiepra : qui i n promptu de universa lilosolia, dc ma- hirdo setiliret, satisfecerit perconUiili, cur in oratbemaiicis, et etiam de quaestione qualihet respon- Q tionis Doroinicae publica reciutione verba illa ustu^ debat; qui invitatus a condiscipuiis, til in obscuris- paret, Panem nottrum $uper$ubtlanliatem ciim caeterae Ecclesi^ vulgo quotidianum dictitent; illa consimae Ezecbielis profetbe iulerprctalione speciroen tra Graecorum discrelioue f u l u , quorum, ut ait mgenii ederet, impetrato brevis uoctis spatio, toti Ambrosiuh, aucioritas roajor est, solum Matthaei academiae se admirabilem praebtdt. S,d et juriscontir» J.-rovciov, sulli noslri eum in salcbris juris Justtirianaji exer- texturo adduxit, rov O/>TOV cuerunt, ita tit supra uomiiiatus glossatorad legtro maluitque translatiouero ex Hebraeo, quaro proQuinqtu pedum prascriplione, quae est impp. Va- priae linguae scripluram sequi, protit videre licet ieniimam, Theod. etArcad. C. /iw. regund. iu verbo epistola quiuU secundi liuri, quat est ad eurodem praetcripuone, de eo sic scripseril: Sed Petrut BuiD. Bernardum. Felix, o uimiuiii felix coiijuguro taraut Qui $e jaclatit quod ex quatibet qvantuincum- par, et bene concordans in dissiroiii fortuna iua* qne dificiti tittera iraheret tanum intetLciuin , hic triuiouiuro , nec ipsa in inorie divulsuro, si ilie eixii: NESCIO. Quid miruui, si et Azo, ct ipse Ac- Um licuc livoiis insultus , quaiu iiia in sequiore cnrsius, qui rati sunt uitiil videri in jurc quod a se scxu deciinare potuissct! 0 divina viri uxori^que i n periitu* pcrspeclttin nou fuerit, ita hallucinati bint genia oinnibus doctrinis exi ullissiraa, quibus nee ut maguus iile Andreas Alciatus, in ilio quem de praecedens aevum, nec sequeus ulla alia protitlit quinque peduro pnescriptiouc scripsil iraciatu, a^.equanda! Ktsi vero Heioissa tanU fuerit roaupostquam Petrura Bailarduui celebreiu sua lempe- suetudine, ut iiuilus unqiiam malevoientiae jacula state proJessorem laudavit, quod iugenue fassus iu eara ausus fuerit cnntorqueie, nullus ejus manesset eam iegem [a se nou iutelligi, ipse suoruiu Q suetudini obstrepcre, taiueiiquani multa dictu gravia, doctorum interpretatioiiem eludit et repreliendil, pei pes^u akpera iu illatn ii ruisse pulaiuus : cuui eoruroqoe sequaces Balduui, Paulum ct Saiicoium, liia per iatus viri, queiu toto ainaiuit peclore, saequi ex ea hanc regulaiu eliccre couautur, non reddi pius sit petiu, i c u , ci qtiasi iransfossa: ui suo corue sotitum olim judiciuro dc quinque pedibus, id est s;cpe perpessa est quicquid in sponsi terrestris de re ievissiina, cum variae constiiuUc sint acliones famam ei corpus poiuit iividoi um et iniuucoruui de modica glaude, de pisce, de ovo /. 1 ff. de gtande nialoolenlia ei crudeiilas. Que\i»se, ue deliceret oleuro iu lampadibus. Batava tterque dominus posset, ejusque spatii usucapio Syren scripsit ad virgines Colonienses sub noroiuc fese Mamiiia probibila est, ut apud Ttilliuin i de Maclialucorum consecraUs, comparalionein virI X . et Ag. urbicuro dc iimitibus. Quibus experiguus et martyris, asseriliiue veraro contineiiteui neatis consrare arbiiror tanta Abajlarduiu fuisso iiiiniroum abcsse a marlyre, quod martyr paiiaiagenii perniciute ei dexteritate, ut polueril inqua- ttir a caniilice caedi caruero suaro, virgo vel couhbet «cientia , praesertim vero iu ea quas aliarura tinciis quotidie roorlificat carm-ni suara, ipsa sui regraa d i c i l u r , brevi teropore roultum profecisse, et quodaininodo caruifex. Martyr liadil corpus suuui, ad metam pervenire cilius quam ahu* cx carcenvirgo vel vidua subigit, ct IU spuilus senitulcro

C

%

PATBOL.

CLXXVIII.

a

PETRUS ABiELAKDCS. 7« w anni curriculo legendas stylo Abaelardico exaraUs, rcdiglt, domatqtte. {Ea certe aptari possunt nostra Helorssa?, quae concupiscentiis, opibus, deli- cum colloctis et hymnis, in quibus magna cathociis, fastui, luxui, gemmis, purpurae, voiuptatibus licae pieutis lux seu iegenti, seu canenti afftilgct. in hac vita renunciavit, nihil amans in hoc seculo, Opuscula varia exNavarrana bibliotheca, homiiias mortua mundo, soli vivens Christo, cujus ut strin- ex Sorbonico gymnasio celeberrimo, in Epistolam ad Romanos quinque libros commentarios ex geretur amplexibus, columbinos edebat gemitus, precibus, psalmodiis, sacra lectione, silentio, jeju- ccenobio S. Michaeiis de Monte, seu in periculo niis, piis occupationibus corpus in servitutem redi- raaris, quos dedit utendos A. Quercetano doctisgens, quod in continente non minus est laudabiie sirous P. Jacobus Sirroondus theologus e Societale quam in virgine, cum major sit virtus plackis abs - Jesu; introductionis ad tbeologiam iibros treis, reconditioris doctrinae ex ros. cod. bibiiothecae canotinuisse bonis. Licet contra sentiat Hieronymus difficiiiorem videri pudoris custodiam in virgine, nicorum regulariuro Sancti Victoris prope noslros muros : alia etiam aiiunde, ut suis locis indicavi. quae quod non est experta, majus et suavius esse Quae opera nisi Patres illi coRiiovissent esse fidei suspicatur. Ipse Petrus epistoia quam toti operi praposuimus, pauca et modeste de adamata uxore catholicae, apostolicae et Romanae professoribus u t i lia, ea cerle uitricibus urenda flammis dcdissent: et sorore loculu3, historiam propriae vitae, miserias suas et aerumnas, imo etiam mortes narrat, ut ab quae tanlo studio divinitus cotiservata nobis transcribenda et in medium proferenda dcderunt. His avunculo et consanguineis uxoris nocte dormiens immanissima et pudentissima uitione verpus factus voiulandis, et ex collatione eniendandis non exifuerit, ut mouachihabitu in coenobio D. Dionysiisus- guam operam iocavi, ut me voto exsolverem, quo pridero obstrictus eram, cum libellura de concilio cepto male habitus sit a fratribus, quod ex Bedae sem publicum vuigari passus sura; et si quid durius cundo scripto in Acta aposl. conlroversiam illam movissetde duobus Dionysiis, aitero Areopagita, altero inveni, cum germano mco R. D. Adriano AmboeCorinthio : qua de re nos cardinalem Baronium po- sio episcopo Trecorensi inter theologos eminentistius secuti, quam Gregorium Turoiiensem, seiilen- simo communicavi, et cum aliis eliara araicis, nec aut ab illisaut a me in his opcribus aliquid est repertiam nostram exposuimus in illa prafatione, quam ad historias dicti Gregorii prafiximus, ejusque de- tum, quod esse posset lectiouis infructuosa?. Prius taraen, ne tacito vel aperto linguae aut cogitalionis feiisionem contra Fiaccii calumnias. Recitat eliam convitio verberari possera, accusatioues contra ut tractatum De uniUle et trinitate divina, in favorem schoiarium suorum composituin, qui humanas Abaelardum, ac pro eo proscriptiones ac depuisiones in publicum proferre decrevi, ct rationum ponet filosoticas rationes requirebant, Suessioue corain legato exhibuerit, et compulsus fuerit sine discus- deribus acmomentisadaraussim exaniinare, ne quid sionis examine propria manu in ignem injicere : temere, aul perperam fecisse me quisquam obganquod quam grave fuerit, illi dijudicenl, qui norunt niat. In arenam producnntur athlctae, inimo bcilaauctores non minus librorum suorum esse aman- tores fortissiroi, quibus ingeniiviiesac lamae, el plus tes, quam patres iiberorum. Caelera quae in hac epi- ouaro vitae, sunt periclitaiidae, stoia non siae acerriroo sensu doioris et palientiae documento de suis calamilatibus recitat, de suo in nec enim levia, aut tudicra petuntur, solitudine secessu, de jactis prirois Paracietensis Prcemia, sed Turni de vita et sanguiue certant. eremi fundamentis, de pravis fratrum quibus praeEt ut ilie de Hectore Iliados xfuit Ruyensium rooribus, tyrannique vicini oppresUpoaQs fiiv iafaoc tytvyt tSiuxs Si fuv /xiy' «/xiivwv, stone, ea melius ab ipso auctore, quaro a roe repeli KapnuXiixvs, intlo\)% Upmov oudc /9oci>7v possunt, cuiu ineuro potius sit consilium vindiciis 'Aovwa6nv « , Tt troaaiv ui&Xioc ymzai « v ^ i v , meum Abaeiardum, si non ab errore, qui in idoJUka. ntpi *\>\>XVS 6/ov 'Exropof iizKoSapotQ, neuro cadcre potest, salteni a servitute haercseos Hic igitur cursu, hic fugiens ille acriler urgens, falso insimuialaeasscrere. Detati bonus et fortis pede concitus anteil, Hae me justissimae causae impulerunt, ut quotInsequitur melior : nec enim pro tergore luuri, quot exemplaria nancisci potui iu variis provinciis Pro bove, nec certamen erat quce prcemta cursus conquisieriro, collegeriro, iegerim, relegerim, optiEsse solent: sed pro magni vttaque animaqu* mae certe notae frugisque non experlia, consiliumHectoris. que ceperiro ea in vulgus emiltendi, tum ut R. P. sacrae iiterariae prodessera, turo ut Galliam nostram Sistendus est igitur, nomofylax illuslrissime etperab illorum imposturis vindicarem, qui negantperpe- fectissime, ad tuae dignitatis tola Europa augustistuo verum esse,quod ex Plinio adstruit D. Hierony- simae tribunal, ad Galliarum praefecti pratorium, mus,cam solam carere inonslris. Qu denim potius fa- a quo appellare nefas, cui reliqui supremorum secerem, quam nioiiachi saltem in extremis innocen- natuuiu el curiarum provinciaiium judices , fasces tissimi viri nouien e llammis eripere , ei udilissimi- submiltunt, ad tuae divina? Themidis trulinam, hic que scriptoris opera magnis sudoribus vigiliisque doctor infeiix inter reos et proscriptos adnumeraelucubr.ua nosira aeuti ac posteritali consecrare? tus, qui causam dicat quasi ex vinculis, et ad c r i lUque uuuni exeroplar epistolarum nactus sum in minum gravissimorum capita respondeat magnis deArmorica, in qua juvenis prima auspicia coepi lati - latoribus, vel potius accusaioribus non tam deterciavii et raeae senatoriae dignitatis; aiteruni ex F i - ritus, quam causaa bonitate fretus et vitae morumiippo Portaeo abbate Tyronio, poeta exceilcntis- que iunocentia, per quam a lcgato S. S. provincias simo et mihi amicissimo, qui aOirraabat se accepissc qua> Rheinensis anlislilibus persona non est damdbhaeredibus Sieiani Gormeleni Curiosoliue; teriiuui nata, sed in scripto coinburendo cjus caeca ol>eex monasterio Paraclelensi, ad quod protectus sum, dienlia comprobata, ct ab iis qui senonis coadunati ut quae ibi ex cjus operibus reperire poteram, in erant, nihil aliud quam damnationera capilulorum usum publicum convasarem, ibique coiniter sum quae non agnoscebal sua retulit, ipse non auditus, exceptus, et ad contigua fundatoris et fuud tricis ad sacrosauctatii Sedcm appeilavit. Ab Innocentio sepulchra manu ductus benigniutc reverendai D. Ma- vero poiililice opt. raax. ad quem tolum negotiuui riae Rupifocaldae diaconissae sapienlissimae cognafce reinissuni fuerat, plenae absolutionis tesseraui, boroeae : ejus enini paterna avia Antonia Ambo2sia,qua: noiificiimqueCluniaci utpelierat pryUiieum meruit: equiti Torquato Barbesio nupsil, Vidi Atnbcesii lilia a tuis e.iain oraculis a*quissimis et diplomatibus, unica, Karoli Calvimontis I). Franci;e marescalli uein inicgnini resltlulioiicin impetrabit, cum jure piis et haerestotain vetustissimaui tainiiiaincrevil, el libera iegatiouis, ut cum tui favoris aura per onipriniogeniU noslra ad Kupilocaldos tvanstulit. Ea uium ora, per acaderaias orbis totius ceisbres per etiain roihi coturaun;cavit diviui oUicH houiilias tolu dociorum btbliotbecas, t

9

9

1

r

9

77

78

PRJCFATIO APOLOGETICA.

A quae Suessione per invidiam acU sunt, eum Abav lardus adhuc intcr sodaies regalis ccenobii Dionyet sictitD. Augusti de iEneide retinenda, ita D. siani militaret; ubi sese obsequcntem filiuni EcBrulartii de Abselardi lucubralionibus non abolen- clesiie deinonstravit, legato sanctae sedis causam dis edictum publicetur. Poterit enim tua amplitudo, siiamapprobans,cumejus nutu suumcommenlarium vei solo aspectu facile sanare faroam adfectam fi- de Triniute (in quo niliil contra tidem contineri puiosophi et tbeoiogi in hunc usque diem non minus Ubat) manu umen propria comburere maluit, quam languemis, quam illi qui ad jEsculapii fanum scandali occasionem praeitere. Ingens cerUmeii;erit transeuntibus conspiciendi exponuntur. Tu enim in antiqua Senonum civiute, in qua falangem dues Brularti Siileri, cirjus in roantt legum feren- cet Primipilus fortissirous, testis idemque auctor daruin et abrogandarutn jus omne consistit; qui omni exceptione major D. Bernardus Tesseiini F. in magislratuuro, et in honorum oronium eulmine Claraevalleusis primus abbas, sui ordinis lumen et et solsticio (ut i u dicam) excelso, et pleno steila- columeii: qui ex discipulo sylvarum doctor Ecclemm, illustri et claro loco praesides; et quem sol siae vere theodidactos est appellatus, miraculis splendorem mundo, eum huic regnoexhibes, ex quo ante et post obitum claruit, et in coelitum numeros splehdidissinio candore inter flaromas elucenle cir- ab Alexandro 111 est reiatus, cujus Uuta fuit, v i cuio tanquara e sublimi specula te cynosuram houestis ffctque nunc adhuc fama et auctoritas, utde eo uemo disciplinis praebes; qui bonis omnibus plaudentibus hanc formulam jure possit usurpare : Hunc no/o, vulnera superiorum iniquiute temporum Galliae timidusest : cui statim non assentiri stulluin; velia inflicu etiraslt, qui rixarum et litium praescrtim ^ in aliquibus refragari, aut Udem detraliere, impieauiicarum semina, quibus itulla capilalior pestis Uti proximum videatur. Ille ubi Abaelarduro er S. esse potuit, si IMJII radicitus evulsisli, saltero magua Gildasii, quod ejuraveral, coenobio rcversuro acciex parte circumcidisti et ampuUsti; qui rero Fran- vit, et aliquot opuscula partim vcre partim falso ei eicam saepe adversa fortuua iiuUiitem contiriiiasti, atlribuu legi, iras se di^nas concepit, et proceres inierdum etiam dissidiis prope exstincuro el everEcclesiae ad syiioilutn Senoneiisem movit, literissam unus ipse noii uiodo reslituisti, verum etiaro quc convocavit,apudquosAbaelardum inler reos vioroagnopere auxisti; qui pubiicc justitiaro, privatim lalae rtiigionis detulit, et ad cardinales sumroumteroperaiitiani,et abstinentiamab iiieunte a*Ulesem- qtie poniiticem Iniioccniiiim capiu gravissimae accuper c o l u i s t i ; qui triplici legatioue, Navarraua, satiouis misit. Uervetica, Romana, quam esses publico bono nalus Iloc classico roulti ad arma spiritualia exciuti demonslrasli, cum virtutibus magnis foi lunaro ad- sunl. Scd praesUt audirc clangorem ipsius lubas, aequasti : et ut aiia 11011 modo in reges,sed et in pa- nempe epistoiae, quae inier Bernardinas est ordine triaro, aut in singuios baud vulgaria roeriu om.t- 187, cuni har inscriptione : Ad episcopos Senonas Untur, mirandum non est si Uuto patre genitus, convocandos. Exiit sermo inter multos, et credimus amiquisgentis vetusiissimje sU»mraatihus lulgens, ad vos pervenisse, quomodo videticet apud Senonas domesticis lamque claris exemplis perroolus, nilitl in octavis Pentecostes vocamur et provocamur ad non egregitini, uibil non amplum, nou proaviscqu- tttem pro defenstone fidei, cum servum Dei non oportibus et patnciis diguum aut cogiusti aut lecisti. tcat litigare, sed patientem esse ad omnes. Abslineo De quo patre tuo, quia de te sileri jubes, hoc U n - r a seqiieulibus quae lector poterit reperire libro u t i n dicaro, ad te faUli ordine et jure haerediurio hujus operis/Paruro erat nisi vir Dei a natura pofuisse deiatum annuii regii scriniuro, cujus admtnitius quam ab arte ad facundiam instructus, episcostrationein ob egregias et heroicas D. praesidis Ber- pos ct cardiuales in curia Bomana residentes boc nii virtutes, omnes boiu deberi clamiubant tuo illi aalli cantu experrexissct aitera epistola, cui i n i t i u m : parenli nostri seculi Catoni integerriroo, quero duoISulti dubium quin ad vos spectet toitere scandala bus iUis Romanis, vei irecentis Socratibus longe de regno Dei, in qua lios acul.os contra Fetrttm antesteiisse, qui ejus sapienliam et consUntiam districtos repcrietis lib. n : Legitc, si ptacet, /taorant, et mirati sunt, et conliteiitur. In quoruro brum quem dtcit Theologioj; leyite et altum qucm mcmoria vivet, quamdiu probitati, consilio, iiino- dicunt Senientiarum ejus nec non et illum qui i n cetttiae, sapieutiae iocus erit. Yirtuti enim, quam scribilur : Scito teipsum, et animadverliie quantat ducem semper habuit, coinitein adjecit boiiaro exi- ibi sitvescanl segetes sacritegiorum et crrorum. P&x stimationem, sine qua vivere sapienti esset inju- sit rebus, caetera non apponam, quin polius libct condum. Quo roagis gralulanduiu libi censco, j u - exciamare: sutiae anlistes digitissinte, qui hanc verain ct solitantasne animis ccclestibus irce f uam taudis paternae posse^ionem Um libenter oceupes» veleremque wajoruin tuorum de omnibus Nam eodero lenore, imo fervore mittit per Nicolauro beue inerendi consueludiiiein heroicis virtutibus, suum servuro et nuntium ad Innocentitiro I I epieloqueiitia, doclrina, solertia, rerum niaxiiuaruro stolam, cujus iuitium : Necesse est ut veniant scanUSM curouiauro, coiisUnter retines, eamque ut ofli- |v dala. Necesse csl, sed non suave. In qua post captacio solito erga hunc auclorero tesUUui relinquas, Um in exordio benevolentiani, narrationem brevile etiam atque etiaro obtestor. ter conlexil rerum apud Senooas coram rege L u Laudetur.

vigcat, ptaceat, relegatur, amctur,

t

y

0 le igitur beaturo, Abaelarde, qui, cum atrociori- dovico VII gestartim in couscssu episcoporum, abbalum et plurimoruin religiosorum ac clericorum. bus percussus iclibus, oliro in eo fueris niiserrimo sutu constHuUis, ut le curo niale a quainplui iinis Ex quibus inferre licet Al>aelardum sUntem non fuisse auditum; sed quaeilain coepisse legi, quae noaodires, omnes qui bcne uon norant, quasi voinitu nattaeanlis fortuuae e roruro uatura exsputum crede- lens audire, exierit, provocaverilque ad sancUm reat! Occurnt tibi maximus iile Brulart.tis, saluuris sedem apostolicam : qttod uon puial Bemardus ei et tutelaris genius, adcujussacramanchoram accuri- . licere, adniovetquc faces incemiii, ut damnationero su, sub qua nuilos fluctus, quamvis dccumanos, nullas ab eo extorqueal: Leonem, inquit, evasimus, sed proceilas aut tempesutes, tibi putes pertiinesceiidas. incidimus in draconem. Vtde quam non forroidaredebeas Unto judice, vide His non contentus, capitula baereseon colligit, q t a a u lux cieroeiitue el aequiutis tuis oculis co - qtiisquilias uudique verrit ex scltcdis, lectionibus oriator. et scriptis, quae partim Abaelardi erant, partiro sub Age veniant tui sive aerouli, sive adversarii, sive ejus nomiue circumferebaiitur, et a ninlevolis etiaro irrUores, crimiiiibusque tecum vel decertent eliam accepla aliqua, vir quidem sanctus, sed qui dum in carcere esset faili poterat, pro veris et comperlis suiedictis. Quod euiui roaiedicturo acrius, quain si kereticus audias, cum ubicuroque lalueris le sem- ad Innoncentium misit : quae etsi in cpistolis sub per invenerit invidia ? Nam bic referre non piacet, noroine Bernardi editis nou reperiUntur, tanien quia

PETRUS ABiELARDUS.

79

in quodam ms. reperi (ne quid dissimulem), bona i|de transcribenda »curavi : non qtiod putem tam perversae mentis fuisse Abaelardura, aut quenquam alium, ut tam absurdis ct irapiis sententiis voluerit «lebacchari, sed tit quo magis absona et impia sunt illa dogmata, eo roagis judicentur aliena, et inultis parasangis distantia a mente et intelleclu tam pii et bene morati monachi, qui libros, ex qulbus excerpra est roajor ac periculosior articulorum pars, nuniquam agnovit.Quod si ex verisejus dictalis quaedam arguantur, oportuit ad veruro ejus sensuro recurrere, el non contra eum verba decurtata retorquere. Nihil est eniro, quod roaie narrando haud possit depravarier; et sa»pe accidil ut si doctor aUquis quaestionem aliquam problematice et in utramque pariero tractarit, male reriatus sciolus rationes dubitandi stiroat pro ralionibus decidendi: quod saepe conligisse vidimus, et nuper ad Fontis-Bellaudi castruro in dissertatione coram rege et celeberriroo Franciae procerum conventu. Quis enim poterit non ridere, aut potius stomacbari, si in Sumraa tbeologiae angelici illius Thomae Aquinatis quaest. 3, art. 1 baec legerit: Vtrum Deus sil corpus, videtur quod sic. Corpus enim est quod habet trinam dimensionem. Sed sacra Scriptura eam attribuit Deo; dicitur enim : Excelsior coelo est, profundior inferno (Job xi) :ergo Deus est corpus. Si quis ista uobis obtruderet tanquam Thomae doclrinam, nonne coeiuro lerrae, et mare co?lo miscerel? cum conclusio ejusdem doctoris, quam i m postor reticere voluerit, ex diametro pugnet. Est enira talis : Cum Deus sit primum movens tmmotum ac primum en$ et omnium nobilissimum, impossibile est corpus esse. Ad primum ergo dicendum est quod sacra Scrtplura tradit nobis spiritualia et divina, $ub similitudinibus corporalium, etc. Veniamus igitur ad supradicta capilula, quae magnus ille D. Bernardus Claraevall. abbas niisisse dicitur Innoceutio I I papae, reperta, si credere fas est, partitn iu libro Tlieologiae, partim in libro Sentenliaruin, partira in libro, cui titulus est: Scito teipsum : quos duos postreraos libros Abaelardus ncgavit a se scriptos. De his crroribus detestandis quivis potest hoc usurpare : Ueu cadit in quemquam tanluro sceras! Quod Pater sit plena polentia, Filius quadam potentia, Spiritus sanctus nulla potentia. Quod Spiritus sanctus nou stl de substantia Patris uut tilii. Quod Christus non assumpsit carnem ut nos a jugo diaboli liberaret, Qttod nec Deus et homo neque liwc per$ona quoj Christus est $it tertia persona in Trinilate. Quod itberum arbilrium per se sujjicil ad atiquod bonum. Quod ea solummodo possil Deus facere vel dimittere vcl eo modo tanlum vel eo tempore quo facit, ct non alio. Quod Deus nec possit, nec debeat mala impedire. Quod non contraxtmus cutpam ex Adam sed pcettum tanium. Quod non peccaverunt qui Christum iqnorantes crucifixerunt, et quod non culpai adscribendum e*t quidquid fil per ignorantiam. Quod in Christo non fuerit spiritus timoris Domini. Quod potestas tigandi aique solvendi apostotis tuntum data sit, non succe^soribus. Quod propter opera nec melior nec pejor efpciatur homo. Quod ad Patrem qui ab animo non e$t proprie vei $pecialiter attineat operatio non etiam sapiemia et benignita$. Quod diabolus mmiltat suggestiones per operationcm lupidnm vel herbarum. Quod adventm in fine seculi possit attribui Pulri. 9

9

9

9

9

9

%

9

9

$

9

9

%

Quod anima Christi per $e non desccndit ad infe ros, sedper polenliam tantum. Quod necopu$ nec votunla$ neque concupiseentia, neque deleciatio, cum movet eam peccatum $it nee debemus eam velle extingui. Non credo quenquara essc aqua baplisraatts ablutum, et pingui, ut aiunt, Mincrva raysteriis fidei i m bulum, cui in mentem vcniat tani absurdas enunciationes, tam a symbolis fidei alienas, tam horrendas dcfendere ac ttiei i . Neque puto nimis elaborandum esse ut haec opiuio miiiuatur, cura Abaelardi vila < pie et in timore Dei transacta nulluin dognia redoleat nisi sanclum, cum sacrae Scripturaa Patruroque interpretationibus congruum et conveniens : si verum esl quod fides ostendatiir ac se prodat ex operibus, curo ipse sibi debellaudas haereses singulari certaniine sumpserit, cumque si qtta forte secus dicta in libro Tlieologiae ejus repcriuntur, publica iidei coufessione a se edita relractave] rit, vel virtute rationis, vcl auctorilate Scripturaa correctus. Sequitur epistola alia ejusdera D. Bernardi ad eundem pontificem hinoceutium, ejusdera arguiiieuti curo praecedentibus (uisi quod in accusatido et disputando *prolixior est) cujtis initium : Oportet ad vestrum referri apostolatum. Habeti$ inquit, in Francia novum de magislro theotogum, qui ab j i i euntecetate $uu in dialeclica tu$ii; uunc in Scripturis sucris insanit. Qui dum omnium quaz $unt in cado $ursum et qucc in terra deorsum nihil prceler $e $otum nescio quid nescire dignatur ponit in ecelo o$ $uum. Caetera quia nibii aliud continent, quam quae in supra scriptis articuiis recitantur, roalo aequus et curiosus lector requirat ex ipsa epistola bene longa eterudita : quaiwqui totam legerit, definitivaut non feral seiiteuliam nisi prius brevi responsione pcriecta : Qut enim statuit parte inaudita altera AZquum ticet $tatuerit haud asquue fuit. ( Ncc (ontentus fuil egregius cceiiooiarcba sub persona sua juslae magniludinis libeliuni edidisse, iu eumque sttlum cum tot tantisque aculeis tamquo acerbis striuxisse, nisi Sanisonem archiepiscopuro Rheinensein, et tres ex ejus suflraganeis excitaret, lanquain ad coraroune restiuguenduro ncendium. Dictavit eniin epistolas sub ejusdem nomine ad paparo, ut per eas majoris ponderis esset accusatio. Adduntur appendicis ioco duae cororoeudatitiae: altera ad cardinalero Vidum deCastello, qui Petruro in theoiogicis audierat, et postea electus in paparo Coeiestini iioroen assuropsil; allera ad Yvoiiero etiara cardiualeui, quae est ejusdcm argunienti. bi ptiore objectat semper iibeilum iliuui r>a>6t osavxov quein perncgavitPetrus ase scriptuni. lloc taulo criiniiiatioiiis hiatu magni ilie nominis accusator omnia quae rci poteraut esse auxilia praeoccupavit. At quas deinde probaliones subjicit? nullas, aut peue ] nullas: brcvia eitun sunt epistolia. Quae ergo dixit verbotenus, Scaurus vcrbo negat. Nain si accusare suiliceret, ciuis unquain ent inn6ccus? Tritura etiam illud: Ut vir uuus, vir uulius; ila testis unus, tcstis nuiius. Quod si quis quaesierit, quis tain crebraruiu scriptii>nuiii, tanlique iabons spontauei iructus el prolecUis ? Duplcx sane : naiu liiuocciitius Christi vicai ius, suiuiuus dc lidc arbiler, cui nerao orthodoxorum refragari, ac ne quidein mutire audeat, rescripto suo dogiuatuui ad se raissorum capita, quae Petro Abaeiardo adscribebantur, nou taraen ipsam Petri personam haereseos damnavit de plano, et iiondum parus altera audita, quae si Romae judicio se sistons ad diiuendas objecliones aliquot boras aut dieculas, aut compcrendiuationes habuissel, fortasse alio erat alea i ecasura. At accusatores potentissiiui, laitquara albis equis triumfanles, iaetuui Puuina caularuiit, victoriamque suam toto oroe disseiiiinarunt, ila ul miscr illc inauditus apud pro* bos quatupliirinios male audiret, et ejus exenipla)

9

9

9

9

9

9

9

9

9

9

9

PMSFATIO APOLOGETICA.

81

ria, quae GaHiam, Italiamquc spleudore collustra- A aut tua etu negandt aut errortm kumiliter cotrigendi aut retpondendi ti pottet objiciendit tibi rarani, tanquam borrendi criminis carmina, vel votionibut pariter et sanetorum testimoniis Palrum. At racibus rogis cremanda traderenlur, vei in situ, sqoalore et cinere veterum bibliothecarum latitan- itte nec votent retipitcere, nec vatent retittere tapientia? et tpiritui qni loquebatur ut temput redimeret tia putrescerent; necjam trifoni, ceterisque librariis, veris suis medicis curanda mandarentur, pe- tedem apostoticam appetlavit. Sed et po$lea ab tgrtriissentque stirpitus, nisi bono aliquo genio^ et d i - gio illo calholicce fidei advocato monitu$ vet jam vino impulsu ad ea conquirenda, e pulvere eruenda, tciens in personam suam nihil agendum responderet tam tibere quam ucure, audiendus lantum et ferenemendanda, publicanda fuissemus excitali, eoruni praesertint teslimoniis, quos bene de illis sensisse dus in omnt patientia non untentia atiqua jferiendus: et scripsisse, variaque ejus scripta in deliciis et ad- hoc quoque omnibus modis recusavit. riam et confessus esl pottea $ui$ ut aiunt quod ea hora maxima miratione babuisse infra ostendemus. Quorum una eademque vox extitit, non fuisse eam roentem Abae- quadam ex partt mtmoria ejus turbata futril ratio caligaverit, tt inttrior fugerit sensus. NihUominu$ lardi, ut aliquid scriberet contra fidem receptaro Ecciesiae : quod si quidpiam lale irrepsisset. cre- tamcn ecctesia qum convenerat dimisit hominem, deodum aiiunde provenisse, aut forte a culpa libra- mullavil abominationem a versona abttinent, ted riorum, neqne lectorem ubi plura nitent iu opere, doqmata prava condemnant. Quando vero Petrut iite refugium invenirel in $ede Petri tam ionge ditsident paocis oflendi debere macuiis: a fide Petri ? Et iptum ergo auctorem eadem sentenqua$ aut incuria fudit B tia cum erroribut tuit apottoUcut prcesut involvens, Aut humana parum cavit natura. tcripta incendio scriptorem tilenlio condemnavit. Quod si interrogetur Abaelardus, Quid ad liaec? Siquidero neqtie multiplex bonum exiguo maio, ncRespondebit fortasse : Nolo bunc, reprobo hnnc, que uliie i n u l i l i vitiatur : doroesticus est. Et mata sunt vicina boni$ errore tub ipto Secunda acie procedit nulli secundus, qui taroen Pro vitio virtus crimina txpe tuiit. a praecedentibus quae scribit desumit, vincentius Ncc eo deveniendum est temeritatis, ut hunc nun- iile BelIovacens!s in Speculo bistoriali lib. x«vn, quam errasse audeamus asserere; sed si quid ab eo cap. 13, ubi s i c a i t : Eo tempore fuit Petrut Abeesiterratnm, i d non haeretica pravitate (sola enim tardut, magitter intignit ceteberrimut in opinione pertinacia ecclesiasticae doctrinae et auctoritati re- $cientim ud de fide perflde doamaUtans. Hujut sistens haereticum facit), sed bumanae nalur» iro- tcripta incendio tt scriptorem titentio condemnavit becillitale, aut forsan niroiis ingenii viribus admi • Innocentius papa. Capitula in librit ejut reprehensisse, culpamque, si qua erat, resarcisse, ut se pos- tibitia annotavxt B. Bernardut in Epist. set tueri, U. x n Tab. Sanalibus idem juris, quod Vincentium pcr omuia sequiiius Antonms Florefortibus. tus divi Bernardi vitam et miracuia multis sigillatim prosequutus : et paucis mulatis, demptis vcl Interea placet D. Bernardo forti bellatori, quasi succenturiatos proferre aliquos scriptores illoruro additis, eadcro transcribuntur in Chronico Hirsauet subsequentium temporum, qui ejus sententiae giensi, in continuatione Sigeberti, apud Anton. Sasunt adstipulali, tanquam si ex ejus ore aut scri- C bellicuro Enncad. IX, ct Bergom, ct B. Platinain. Nihil rooror proletarios islos neotericos Aunalium ptkme penderent, ne quis eos me vel nescisse, vel putet silentio tegere voluisse. Faroiliam itaque du- sarcinatores, praesertiro manu scriptos, qui omnes cal Godofredus Claraevalleiisis monachus vitae Ber- in eodem ludo edocti ex iisdero expiscati stint lacuaardicar seriptor luculeutissimus, famaeque praece- nis trichias in sua chronica rclatas, iisdemqoo vcrbis, ut jaro nonnisi unius testis loco sint bapioris propugnator acerrimus, cujus hacc sunt verba bendi, non quidem oculati, sed lantum auriti, atque lib. u i , cap. 5 . ideo eadem exceplione perpetua submovendi. Fuil in diebut UUt Petrut AbaUardut magitter inHinc colligere licet quam varii varia. Nam noti§nit et ceieberrimus in opinione tcienlicc; ted de ster post appeilationem a conventii Senoncnsi inter * fde perfide dogmatitant. Cujut cum btatphtmiit ptena gravistimit votitare undique tcripta ccepisunt jectam, se ilineri accinxit Roinano, ut ad pedum apostolicorum oscula admitteretur, sed praeventus vrofanat novitatet vocum et sentuum viri eruditi atest recouciliatione et benedictione, permissusque qne fideltt ad Dei kominem, S. Bernardum, detutecum pace in Cluniacensi coenobio manere, ubi cum runt: qui nimirum sotita bonitate el benignilate dePetro Venerabili mansit, scholasticae cathedrae praetiderant errorem corrigi, kominem non confundi, $ecreta itlum admonitione convenit. Cum quo etiam tam fectus, primo post abbatem loco sederc jussus, in humililate tamen praecipuus silentii observator, nisi sstdeste tamque rationabititer egit ut ille quoqut etmsmnctsss ad ipsius arbilrium corrtcturum u pro- curo aut Scripturas interpretari, aut concionari j u bebatur, ut ex epistolis ejusdero Petri infra patebit: mtteret nniverta. Ceeterum cum recettisset ai eo Petrut utem contitiit ttimutatut iniquit et inaenii *v tanderoque, ingravescenle aegritudine et morbo, Cabilonuin ad S. Marcelii martyris roissus, piainauinu viribus piurimoque exerctlio disputandi infettciter mam Deo reddidit. futent, retitiit a propotilo taniori. Expelene denique Senonensem metropolitanum, quod in ejut Eccletia Aventinus Rozelinum et Abaelardum novi iycaei cetcbrandnm fortt in proximo grandt conciiium, Clai onditores fuisse a i t : qui scientiam vocuro sive d i rsevattensem eautatur abbattm tuit in occulto delra- ctionum instituerunt, novam tflosofandi viaro invektre tibris. Addit quoque paratum se esse iu pubtico nerunt, iis auctoribus duo Peripateticorutn gcnera sua defendere *cripta rogant ut prcediclut abbat di- esse coeperunt, tinuro iilud vetus, locuples in rebus ctsrut si quid haberet ad conciiium vocarttur. Faprocreandis, quod scientiam rerum sibi vendicat, i ett nt pottuiavit. Sed vocatus abbat venire pe quamobrcm sectatores Reaies vocantur; altcruni \recnsavit tuum hocnon e$$e renunciant. Pottea novum quod eam ad noroina trahit, Nominales ideo magnorum virorum monitit flexus, ne videliisli nuuciipaii, quod avari rerum, prodigi noroinum Bcet ex ipsiut abtentia scandatum poputo, et cornua atque notionum, verborum videntnr esse asscrtores. cretccrent adtersurio, demum pergere acquievit, triIl.cc ex ejus VI Annal. quae Vignei ius in sua Biitis quidem, nec tine lacrimit annuent ticut in epibliolh. histor. transcripsit. uota ad papam Innocentium ipte testalur, in qua Joanues monachus S. Victoris prope et extra tiemmt Incidiusque negotium omne protequitur. Af- mienia Luteliana : Senonis inquit, contra Pelrum f«i dict ei ecelesia copiota conventt ubt a Dei fa - Abaiurdum jussu regis Ludovictfacta est congregatio muo Petri ittius in medium scripta prolata sa.it, et episcoporum et abbatum lotius regm: qui anaitam trroris capiiuia detignata. Demum itli optio data est profnna vcrborum el sensuum novitate in LccUsia 9

9

9

9

9

y

9

9

9

9

9

9

f

9

9

9

9

9

9

9

9

9

9

9

%

9

9

9

9

PETRUS

83

scanddium generabat. Jgitur prcesente Ludovico rege j et B. Bernardo e$t interroaatus de mullis, el cum esset responsurus, de justitta et veritate timens, sedis apostolicce audientiam appellavit. Unde sic evadens von mutto post Cabilone apud S, Marcellum obiit. Hic in comitatu Campanice fundavit ecclesiam conventuatem sanctimonialium de Paracleto. Hicautem Pelrus magister subtitis et famosus, et celeberrimus in opinione scientice, sed de fide perfide doymatizans. Hujus scripla incendio, et scriptorem silentio papa Innocentius condemnavil. Capilula in libris ejus reprehensibilia annotavil S. Bernardus in epistola, quam de ipso scripsit ad Innocentium papam. Libri tamen ejus a multis habentur. Ego ipse, inquit Helinandus, mutta in eis repreliensibitia inveni. Hujus Petri aliquando fuerat discipulus Gaufridus Antissiodorensis, qui multo tempore fuit nolarius S. Bernardi, etc. Et quia meminilllclinandi, dicam obiter eum.fuisse Picardum Belgam, poetam Gallicum sui temporis sublilissimum, qui elegantem tractatum De morte ritlimis vernaculis panxit, tandemque pertaesus vanitatishujus seculi, elegit vitam solitariara in coenobio Frigidi Montis ordinisCisierciensis sub episccpo Bellovacensi, huic et Silvanectensi, vicinis suis charissimus. Plura de eo reperies apud Trithemium iu catalogo Beuediclinae genlis et familiaruin sub ea. De Trithemio injecta mentio elicit a nobis excerpta ex ejus iibro De scriptor. eccles : Petrus, i n quit, diatecticos Parisiensis, dictus Abelardus, natione Gallus, vir in secutari filosofia erudilissimus, et in divinis Scripturis nobiliter doctus, guudens novitate lerminorum, el alliora se scrutari lenians, oppressus a gtoria in plures incidit errores, et agente sancto abbate Bernardo in Senonensi concilio cum pravis suis doctrinis condemnatus. Ab hoc tempore filosofia secularis sacram theologiam sua curiositate inutili foedare ccepit. Scripsil aulem Petrus iste nonnulla opuscula; quibus si errores non miscuisset utititati posteritatis profuisse poteranl. Ex quibus exlat volumen dialectica obscuritate subumbrutum multis sententiis varium, quod pramotare voluit Thcologiam suam tib. i , el quadam alia. Ctaruit sub Conrado imperatore / J / , anno Domini 1140. Eadem totidcm verbis Conradi duo, Gesnerus nempe, et Lycostbenes in biblioth. Joannes Nauclelus voluin. III a Chrisfo nato, gcneratione 5 9 : Sub Innocentio condemnalur Pelrus Aba?lardu$ ut refert in Speculo Vincentius, de quo ad Innocenlium S. Bernardus : Habemus, inquil, in Francia novum de veleri mugistrum tlteologu,.. Plura non adjungam quaj ipsemel chronografus se a D. Bernardo et Gaufrido supra citato accepisse ialetur : eademque cotumna refert ingens miraculum, quod corain Conrado iinp. inagnaque populi frequenlia et concursu in Spirensi basilica accidissc aflinnal de D. Bernardo ler Virgineni malrcm salutante niullis audientibus, et ab eadem semel resalulato. Paulus ifcmilius Veronensis, bistoricus Francorum ciarissimus, lib. v i n Ludovico Juniore : Petrus Abcelardus Britannus, coelus discipulorum frequenlissimos habebal, qui omnium Uberalium arlium studia cemulubantur. Ad eum undique concursus fiebat, nec ipse contentus eral sui secuti gtoria, erudilioneque de Deo reltgioneque Christiana disserens, a cceteris schotis sensibusque desciscebat. In primis offendebat, quod in deftnitione sanctce fidei, contra ac sancli Patres iradidissent asseverabat, \ita ul videretur falsam persua&ionem, opinionemque ancipilcm fide theotogica conlineri censere, quod si reciperelur, de firmitate, cerlaque ac inexpugnabili sententia pietatis noslrw aclum foret. Vim vocum quam disciplinam nominum vocitabal, ea ratione theologicis studiis conjungebal, ut conceptione verborum Deum opt. max. trinum eundem et unum preedicans, re oppugnare refellereque videretur. In Senonibus convenlus Gailicorum Patrum adversus ejus placila habilus est. Coaf

9

8i

ABJELARDUS.

ctus est itle scripta sua coram igni dare. Nec idcirco juventus studia cemutans ab eo defecit. Die rsrsu$ dicta, cum qucestio repeteretur condemnarelvrque, pontificem max. appetlavit. Is et sectam itlam damnavit, et silentium homini indixit. Vignerius in Bibl. histor. nil aliud de Abaelardo adfert, nisi quod ab aliis se accepisse fatetur, intcr quos praecipuum Gilhcrtuin Genebrardum, qui postca archiepiscopus Aqucnsis fuit, laudat auctorem. feernardus Girardus Ilallauus Burdegalensis, qui Gallicanam historiam Karoli IX jussu et sumplibiis eleganter literis mandavit, ha*c de nostro in Lulovico Juniore : Armoricanus quidem, inquit, Abcelardus, aut Abbayelardus, magister summus in dialectica creditus, sui temporis doclissimus, quampturimos habebatdisciputos et asseclas, qui pendebant ejus ab ore, ut addiscerent liberales diseiptinas; ad enmque omni ex parte hebat concursus, el his non contentus penetravit in abdila theologioe, de religione periinaciier disputans, et nominum $ignificatione abutens. Et paulo post : Damnalus in provinciati sgnodo summum pontificem appellavit, qui ei sitenlinm imposuit. Subjuugit deinde Gallicarum rerum scriptor lolaiu de ejus et Heloisae amoribus narratfonem, fa^am, puerperium, nuplias ; deinde ut illa apud Argentolium, ille apud S. Dionysium ad Sequanam tria vota emiserint: utque ille prope Novigenliim Paiacleti coenobium aedificavit, eiquc postea uxorem suam pradeccrit, niigraritque ipse ad patriam, pra»fuerit S. Giidasio Rujensi, eamquc abbaliam, u l tranquiliori vilne genere frtieretur ejuraiit. Cujus quidem convenlus Rujensis ipse Girardus nostra memoria fuil abbas coinmcndalarius, et ine adolescentem senex inter amicos praecipuos liabuit, carniine meo panegyrico laudatus. Frauciscus vero Bclli-forestus convena; item meus familiaris, Girardicoaelaenusetxmulus, quem eliaia versibus celebravi in magnorum Annalium operisbipartiti lib. i u , cap. 4 7 , ut est copiosus et Asiaticus, ne dicam redundans, mulla de hoc noslro i n gerit partim compcrla, pai tim etiam ignorata ; eum videlicet exquisita lilerarum Iiuinaniorum et tilosofise recondilioris cognitione tumidum, eo arroganliae progressum, ut ex suo, non Ecciesiae sensu plurima ausus sit in sacris Scripluns perverlere, nova dogroata introducerc, novam etiam et Christianis perniciosissiinam de falo sloicorum et poetarum opiuionem tueri. Alios errores, quos .*» B. Bernardo mucronc verbi divini transfossos recitat, praetereo, ne aclum agere videat. Sed illud ratuiu liabcre non possuiu quod sub pontificalu Lucii adsU uil, eum corani rege Ludovico, concilioque nationali palinodiam ceciitLsse, et errores aguovisse ct abjurasse : quod qualccumque sub Innoccntio accidisse salis superque probatuni esl. ilaliucinatur eliain in eo quod dicil post illuni vouiituni Uansiisse ad monaslicain vilam; cum ex supra scriptis coiistel, eum adhuc juvenem ordiui Bcnediclino n o nien dedisse statiiu postquam canLerius sive spado factus esl. Quod si ita esset ut dicit, non ideo viluperanda esset scra poenilenlia. Rccte Seneca : Nam sera mimquam est ad bonos mores via : Quem posnitet peccasse, pene esl innocens. t

t

t

De Heloissa uxore, postmodum abbatissa, candide. fatetur cam vilae et mortis sanclitalc fuisse i n s i gnem; sed perpcrani abutitur stylo et ingenio, ctitn reprehcmlit ullimam cpilaphii clausulam, quod fuerit guaviter iinpudeus ct arrogans Abselardus, q u i omnia qu% sciri posscnl, sibi soli paluissc j a c t t t a ret. Quasi vero ipse sibi vivens epitaliuni condideril, cujus Petrus Venerabilis sc auctoreni agnoscit, a s s i duus auditor doclissimarum ejus conciouuin, t c stis piac ejus conversationis et in Christo d o n n i tionis. Ulliroum verohoc non fercndum, quod cum B e l ! i foreslus agnoscat euro Eccksiai reconcilialuui, ex

PRJEFATIO APOLOGETICA.

8G

fliio irae in fliium diiecttonis transiisse, summo pon- A est omneis ratholicos iodicio S. R. Ecclesiae subtifici acceptum, in fidei constanlissima professione — " Sed ° — sanctitas ~* * ' "ita ' dicam, — mitti. haec et, ut canoanimam Domtno reddidisse; tamen comininiscitur uizatio, quam amplectorlubens, ejus suffragia aptid ossacjus longo post tempore & mouumento extra- Christum exposcens, non concludit necessario, ea cta, et igne incensa ct consumpta fuisse. iiujus omnia esse ra(a, qtiae a D. Rernardo, dum in tcrris nullum citat neque habet auclorem optnionis, nisi agf*ret, dicta, factn, disputata scriptaque sunt, sieforte Argentraeum, quae facile Necrologio Paracle- ttt nec otnnia Patrura venerandas antiquitatis, tensi, et epistolis Petri ipsius Mauriacensis refelli utpote D. Hilarii. Qui cum fueril Arriano-maslix, et convinci potest, quibus testatur ilium intcr ma- lamcn ejus scripta suspenso gradu legenda raonet nus Cluiiiacensium Cabiloni animam exhalasse, D. Hicronvmus. Duo enim dixit Hilarius, propuejus cadaver ad S. Marcelli bonesto sarcofago con- gnalor fidei Trinitatis, in quibus ab Ecclesia iton ditum, postea ad Heloissara reraissum, quae in fano auditur. Prius quod Christum nil doloris in pa*seu saceiio Paracleteusi virum suum bumandum cu- sione sensisse ptitat; alteruin quod nulluni incorravtt, e i ei postquam ipsa fato functa fuisset, comes poreum sensit esse creatum. Contra quos crrorcs individua mortis ut vitae adjungi voluit. Visilurque gladium strinxit Claudianus Lugdimensis. Sed non hodie amborum tumulus communi titulo dedicatus ob hoc scientia sanctilasque doctoris Gaiiicani perin oratorio Paracietico, cum dierum anniversario- didit meritum confessoris, cui maler bono filio i n rum adnotatione, ad quorttm recursum ulrique fun- dulsit. Augustinus et Hieronymus se mutuis morsidatori soivuntur parentaiia, nempe in doctoris rae bus impetunt. Hic contra Jovinianum, ex bis verbis : moriam x i Kal. Maias, qua die transivit ad Domi- B Sanumeil mulieremnon tangere, etex his Apostoli, nom anno vitae dimacterico L X I I I , in raenioriam xoswrrrov y o f z q o m , n mjpova$at inferre conaturmalum vero diaconissae et vere matris pientissimae xvi Kal. esse mulierem tangere. et inhumanius de uupliis Junias. disputal: contra quem Paromachius senator roucrcHactenos ad aquarum sliliicidium productiore nem intorquet. Et haec daronata opinio est in Ganlempore v i x circumscriptum accusandi modum grensi concilio. Ille eucbarisliaro infanlibus non mensi sumus, imo et patienter tulirous, ouft&vror roinus necessariaro quam baptisroum, cum Innowp TO Cfop fc^tvo/uvov tcirfiv. Par erat, cum sint centio priroo multis locis pronunciat: quod Ecclefa>orabiliores rei, tribus clei>sydris quatuor addere, sia reprobat. Sed suificit quod suis erroribus ipseut apud Plinium. Depulsiones taroen coliigemus met sanctus vir non faverit, qui ideo Retractatiobrevius quam res tanla dici poterit, productis alinum libros secundas curas sapieiittores vulgavit. quot testibus, quibus haec causa fulcitur, et Abae- Nec ipse quidem angelicus doctor D. Thomas Aquilardus absoJvitur :de quo quidem fassi sumus, eum nas, cum omnes filosofos et theologos roultis spabomioem fuisse, labi, decipi, errare potuisse in tiis transcurreril, primusque e carceribus ad mequibusdam, noo in oronibus, quae illi iraputantur : taro doctrinae et sapientiae pervenerit, uilum ex at nou ojerelicum propterea fuisse, qui sacram Ec- discipulis aut sectatoribus reperire poiuit, qui ita desiae hierarchiam seroper agnoverit, summo pon- jurare veilet in ejus verba, ut non eis coiitradici tiaci Dei vicario se suaque vota submiserit, pceniposstt, ut non roulta reperiantur in tam laiioriosis tudinisque tam clara documenta dederit: quarum voluminibus, quae inulti non probent: imo quae rerum citabo testeis quamplurimos praecedentibus C neqtte a Navarneo collegio aut Sorbonico, nec ab doctrina ^"- " ~ et fide ~ "non ^ " inleriores. * — - Naiu D. " Beritardum — — ipsa quidem praedicatorum sodalitate, sub qua rocsemper excipio nemini sanclitate compai andtim, et ruit, pro cerlis et comperlis habeantur. sui seculi foenicem, qui cu.n nonduin ex efebis Pace igitttr saneli abbalis liccat dicere, quod do excessisset, ex doroo paterna in solitudinem Cister- eo ausus est Amiaiibus mandare ejus discipulus cknsem roigravit curo 50 sociis, intcr inappalia et Claraevaileusis quoitdam nionachus, demuni abbas vepreia delitescens, a uullo pneterquaro a Deo do- MoriroonUnus, Otho episcopus Frisinseiisis, Leoctus est; ita ut eco$i3oxTc* crederetur, plus favoris poldi Pii roarchionis Austriae filius, Frcdcrici I /Enoin buroiiiute adeptus, quaro Salomon in oroni glo- barbi, cujus vitam scripsit, patrutis, qui, quaiuvis riasua, i u omneis in sui adroirationero, tum doclis- abbatem suum in magna habuerit veneratione, tasimis commenUriis in obscurissima Scripturae roen scribit euro ex religionis Christiame fervoro aeuigmaU, luro disertiss.inis concionibus, prolumli- zelotypum, et ex babiludinali Isic enim loquilur) que sensns mediutiouibus, ad fainatn sui uominis, mansueludineqtiodamtnodo credulum, utinagistios, ad sui amorem et observantiaro rapuit, ut ad euui qui huroanis ralionibus et seculari sapientiaj conlotius orbis vuU concurrerent, ut ab ejus roonilis fideuter niroiuro inbaerebant, abhorreret; et de taliet exempiis t o u res nionastica et ecclesiastica peii- bus siiiistruro quid recitanti facile aurem praeberet, dere visa sit, ut ab ejus oracults praesules, priuci- juxta illud Festi : T « niitia yp*u,u*xa tis f*avcu«» pcs, populi consiiiuiu expeterent, euroque iuducia- Yrfpcrpcirft. Quo ficri potuit, ut sibi in auiniuiu i u roai ac pacis arbitrum agnosccrent, et se ejus ora- duxerit, qu;edara esse dicta aut scripta- ab Aba^lardo s

!

J

1

J

J

t

J

;

m

a A

s

K

,k

1

Uonrous oiunes ordines c u p i v e r i n t esse comroenda- D quae non esseut, aut quae i n pejorein partcm accipi

tos. Quin i n iiia sui abncgationc, et ercmi austeritate, u i u l u divinae virtutis sigua ac prodigia eo adboc i u terris degente refulserunt. Nam ejus preabes meritisque puer per osculuui sanatus, cbudus erectus, paralyticus curatus, leprosi roundati, encrgsmciii bi#crati, schisiuatici coiuiiiuiiioui sacra» restituti, piuriroa coenobia erecU, septingeutae et eo piures animae Deo lucraUe. Mulu quoque postea neueruiit, ab eo in spihtu profetico praivisa et praed k u , prapscrtiiu vero in felici iiiius dorniitione. Quitius permotus Alexander 1U poutifcx roax. u u dec^m ab excessu D. Beriiardi aunis euin in sandorum cauioguro retuiit, quod usiuto canoiiizare chcunt verbo, quia Uies saucti disquisitione habiU iodicantur ab Ecciesia digni, qui uttra caitoucm hVMnanuin i n consecratioiie reciUri solituro redifautor, sicut et jurisconsulti aiiquaro iegein D. aut C esse canonisaUm nount, qti;e per Gratianutu curport decreu>ruui ct cauoituuj fuerit iuserta. Par

iion dcbiMcitl. En Teucer nosler subAjaeis clypco septemplici lectus. Sed ct protectores alii nou dcsunt, iuter quos faroiliam ducit Petrus iilc Moritius, alias Mauriaceuus, IX abbas Cluniaci, qui apud suos sancti noroen adeptus, uroeti in Martyroiogio Romano Venerabilis cognoniento coutenlus li.it. Hic est ille, quem curo tolo ordine stio non dttbiUvit D. Bernardus cestro suae iracundiae putigcre, ut videre licet in ejus epistoia 1, io qua ob nepotciu ex fratre, abseet a Claravalie abductuui, el Ciuniaceiisibus roaiicipaUiin,quosdani ex iis ait veiussc in vesliroenlis oviutn, intus autero luisse iupos rapaces. Ilujus ergo magni Palris ct docloris tcstiinoniuui cum Ollnmc c o i t j U i t c l u m , si non majori,-at certc pari lance ad iibram Critolai exploratuin sUbil. Trilum illud : Papinianus vincil siugulos, sed viucitur a duobus; pncsertiin cum lnc inesscm in falceiu alieuain iujccisse vidcri p, ac, juxta Tuiiium, i TaciU r n i u s i m i u t u r confessionem; > quae scripU sunt contra me capitulis aequum duxi respondere, videlicet ratione s e r v a U , qua contra derogantium linguas beatus Gregorius fideles his instruit verbis : c Sciendum est qoia iinguas detrahentiuin sicul nostro studio non debemus exciUre, ne ipsi pereant, i u per saaro malitiam exciuus deberous aequaniraiter toierare, ut nobis roerituro crescat: aliquando autcm etiara compescere, ne dum de nobis roala disseminant, eorum qui audire nos ad bona poterant, corda innoceutiom corrumpant. • (6) Agnoscat ergo fraterna charitas me qualemcunque filiuinEcclesiae,cum ipsa integre cuncta quae recipit, recipere; cuncu quae respuit, respuere : nec me unquaro unionem fidei scidtsse, qoamvis impar caeteris morum qualiute. Quod igitur mihi vel per malitiam imposilum est quod scripserim, « Quia Pater plena potentia, Filius quaedam potentia, Spiritus sanctus nulia potenlia, > haec ego verba non tam haeretica quam diabolica, sicut justissimum est, abhorreo, detestor, et ca cum suo auctore pariter damno. Quae si quis in meis reperiat scriptis, non solum me haereticum, verum etiaro haeresiarcham profiteor. Tam F i i i u m quam Spiritum sanclum ex Patre profiteor esse, ut ejusdero sint curo Patre substanti*, ejesdem penitus volonutis atque potenUae; quae quorum omnino eadem subslanlia vel essentia, nulla potest esse v d volunutis diversitas, vel poteniiae inaequalius. Quisquis etiaro roe scripsisse asscrit quod de subsuntia Patris Spiritus sanctus etiam non sit, malitiae id vel ignorantiae maximae fuit. Solnm Filium Dei incarnatum profiteor, ut nos a servitule peccati et a jugo diaboli liberaret, et supernae adittun vitae morle sua nobis reseraret. (5*) Aug. serm 52, ad fratrcs m eremo. (6)* i l o m . 9, lib. i tupcr Ezechiet. PATEOL. C L X X V I U .

b

107 PETRUS ABiELARDUS idi Jesum Chrislum sicut verum el tinicum Dei Filium ex substantia Patris anle saecuta genitum, ila tertiam in Trinitate personam, Spiritum quoque sanctum lam ab ipso Filio quam a Palre procedentem et credens assero ct asserens credo. Gratiam Dei ita omnibus necessariam, ut nec naturae facuitas, nec arbitrii libertas sine illa suflkere po&sil ad salulein. lpsa quippe gratia nos praevenit ut vciimus, ipsa subsequilur ut possimus, ipsa nos consociat, ut perseveremus. Deum ea solummodo posse facere crcdo quae ipsum facere convenit; et qood multa facere potest, quae nunquam faciet. Mala [al. Multa quoque] per ignorantiam facta, culpae sunt ascribenda, maxime cum per negiigentiam nostram contingat nos ignorare quae nobis necessarium erat pracnosse. Qualis ille fuit de quo Psalmista d i c i t : « Noiuit intelligere ut bene ageret (Psal. xxxv, 4).» Mala Deum impedire frequenter, fateor, quia non solum effectum malignantium pravcnit, ne quod volunt possint, verum etiara voluntates eorum mutat, ut a malo quod cogitaverunt penilus divertant. Ex Adam, in quo omnes peccavimus, tam culpara quam poenam nos contrazisse assero, quia illius peccatum nostrorum quoque peccatorum omniura origo exslitit atque causa. Crucifixores Christi in ipsa crucifixione gravissimam peccatum fateor commisisse. Multa de Christo dicuntur quae non tam secundum caput quam secundum corpus ipsius, quod est Ecclcsia, sunt accipienda, ut ille spiritus limoris, quod est initium sapienliae quem videlicet timorem perfecta charitas forasmitlit (Uoan. rv, 19). Hujus ergo limoris spiritum in anima Christi, qui perfectissimam iiabuit charitatem, nunquam fuisse credendum est, qui tamen iu inferioribus membris non deest. Tantae «quippe perfectionis el tantae securitatis anima illa exstilit per ipsam Yerbi unionem, ut sciret nii omnino se committere posse unde pcenas incurrerel vei Deum offenderet. Castum quippe [al. vero] timorem in saaculutn saeculi permanentem, qui proprie reverentia charitatis dicitur, tam ipsi animae Christi quam electis angelis et homiuibus inesse semper recognosco. Unde et de ipsis supernis spiritibus scriptum est: Adorant dominationes, tremunt potestates. > Potestatem ligandi atque solvendi successoribus apostolorum omnibus, ut ipsis aeque apostolis con«sessam esse profiteor, et tam indignis quam dignis episcopis quandiu eos Ecclesia susceperit. Omnes in dHectione Dei et proximi aequales, aequaiiter bonos esse cooliteor et meritis pares; nec quidquam meriti apud Deum deperire, si bonae voluntatis affectus a suo praepediatur effectu. Non enim angelus, cum a Deo missus id quod facere vult impleveril, aut anima Christi suae volontati effeclum ad^diderit, melior inde reputari debuit, sed aeque quiiibet bonus permanet, sive tempus operandi habeat, sive non, dummodo aequalem bene operandi voluntatem teneat, nec in eo quod non operatur remaneat. Deum Patrem aeque sapientem, et Filium aeque benignum ut Spiritum sanctum profiteor, quia in nulla boni pjenitudine, in nulla dignitalis gloria, una personarum differre potest ab alia. Adventum F i l i i in fine saeculi posse attribui Patri, nunquam (sciat Detts I ) in mentem meam venit, nec sc verbis meis inseruit. Sic et animam Christi noo per se ad inferos descendisse, sed per potentiam, omuino a meis verbis et sensu remotum cst. Novissimum quoque capitulum, quod scripsisse criminor, quod neque opus, neque voluntas neque concupiscentia, neque delectatio, quae movet [al. quae moveant] eam, pcccatum sit, neque debemus ea velle exstingui, nec minus a meis tam dictis, quam scriptis alienum est. Quod autem capitula contra me scripta tali fine amicus noster concluserit, ut diceret: < Hsec autem capitula partiin in libro Thcologiae magistri Petri, partim in libro Sententiarum ejusdem, parlim in iibro cujus tilulus est *. Scito te ipsum, reperta sunt, > uon sine admiralione maxima susccpi, cum niinquam liber aliquis qui Sententiarum dicatur, a me scriptus reperiatur. Sed sicut caetera contra me capitula, ita et hoc quoque per malitiam vel ignorantiam prolatum est. Si qua igitur consolatio in Cbristo Jesu, si qua sunl viscera pietatis, fraternam pietatem vcstram exoro ne innocentiatn meam, quam a culpa veritas liberat, nemo [al. veneno] respergendo delinqtiat. Charitalis quippe cst opprobrium non accipere adversus proximum (Psat. xiv, 3), et quae dubia sunt in meIiorem partcm inlerprctari, et illam semper Dominicae pielatis senteutiam atlcndere : < Nolite judicare, et non judicabiroini; nolite condemnarc, et non condemnabimini (Matth. v u , 1.) >

109

CENSURA DOCTORUM PARIS.

410

CENSURA DOCTORUM P A R I S I E N S I U M . Petri Ao&tardi Opera pia admodum et erudita, suis cum naevis (quemadmodnm fieri assotet tn veterum scriptis) preto commissa fuere. Quas quidem ut inoffenso quitibet decurrat pede, prater animum quem prase fert auctor sua in Apologia, Ecctesiae in omnibus assentientem, quid in quoque Operum ejus ioco salebrosum foret, a quibusdam theotogis Parisiens\bus diligenier adnotatum et indigitatum est, singuiisque pericuiosioribus diclis prcesens est adhibitum amuletum. Si quis tamen ocnlatior piura posthac animadveriut, rem ommibus vere Cathoticis fecerit gratissimam. %

Q u » n o n satis aequa v e r i t a i i s lanee l i b r a t a s u n t , i n Abaelardi, Heloissa?, et a l i o r u m q u o r u m d a m epistolis. Col. 1 6 3 , cap. i?,. Historiae calamit. Paulo A acerbius cooqueritur Abaelardus, etsj tacito nomiae, de DD. Bernardo et Norberto, qui ejus erronbus magis quam ipsi fuere infensi. Col. 1 8 1 , ep. 2. Heloissa^ eosdem sanctos viros pseudoapostolorum aomine lacessit, et cum ipsis alios quosdam acrius sugillat. CoL 185 eadem epist. Quae extorserit a se noxius amor, non satis prudenter Heioissa commemorat. CoL 256; epist. 7. Sentit Abaclardus a Cathobca veritate absouum, 'mortuum aliquem catechumenum gtoriam posse consequi. Verum id est fidei consentaneum, si modo excessit conlritus, et baplizari non abnuit, si quis banc ei gratiam impertiri voluisset. CoL 288 media, epist. 8. Conjugalis debiti solutionem haud penilus facit immunem a peccato. Hoc vero in iis qui reclitudinem ct hoB aestatem observant, minime concedendum. C.375. fiilco in epistoia ad Abaelardum, sanctam sedem apostoiicam temere et virulenter proscindil. Coi. 553. Dum Abaelardus arguit praesumptionis eum qui in Oratione Dominica pro voce, supersnostantiatem, subslituit quotidianum, receptam i n EceJesia sic recitandi consuetudincm m i uimi pendit. Appcndix. Apologeticus Herengarii scholastici pro Abaeiardo praeceptore suo, cum sit contumeliosus ia D. Bernardum et concilium Senonense, luccm non commeruit, sicut nec duae sequentes ejusdem rptstolae : quarum priore Apologetici sui roaculas etait, sed alias inurit sibi; posteriore Carthusiauis scurriiiter tnsultat.

gustini in libro Qumstiouum Vtteris et Xovi Testamenti; sedhic liber totus est supposilitius. Col. 694, in solutione problemalis x m . Quoil fit ex ignorantia invincibili, id peccati daronat. ln Apologia autero contrariam tuelur opinionero. Col. 695. Invincibilem eam ignorantiam falso tribuit iis pro quibus Doroinus in passione sua, et D. Stcphanus oravere, vel ei qui juxta Evangelium dixerit vcrbum contra Filium hominis. Col. 705, in solutione problemalis xv. Legem Mosis nec docerc, peccatum roente compleri, nec ex concupiscentia rei alienae quempiaro reum statuere, nec alium quam iudaeum velut proximum diligendum detinire, dum sentit Abaeiardus, a veritate dissentit. Col. 704, in soiutione problematis xvi. Pneceptum de diligendo proximo, a Christo Doniino conimcmoratumV, solos Judaeos devincira autumat; nec videt Decalogi praecepta, quia j u ris naturae sunt, siugulos homines obstringeie. Col. 710 , in solutione probleroatis xxrv. Quod pulat Judaeos mala vel bona ex ipsa inlentione non dijudicare; de quibusdam solummodo admittenduro. Ibidem. Contendit Abaeiardus nibil quidquam ad Ipeccalum spectare, quod cibum vetttum ore suroamus. Verum hoc pacto, majorem peccali gravitatem, ex adiuncto opere externo, prorsus toilit. Col. '711, in soiutione problematis xxv. Esau subtractam gratiam; abundantiorem iutellige, non omnem. In libro adversus

Hareses.

Liber hic, ut in codice ros. noroen Abaelardi haud prae se geril, ita neque ejus loquendi roorcm, stylum aut mentis acumen sapit. In Expositione Symboti. Append., col. 1834. Auctor ait apostolos tanCoL 622. Orouipotcntiaro Dei jcjune explicat Q tum manus iroposuisse iis quos praedicatores, Abaelardus; sui forsan erroris roeinor, quo Dcum presbyteros vel diaconos inslituebant; de aliis ueea solum posse facere, quae quandoque facil, quidquam ex S. Scriptura constare. Verum idem assemerat. Sed hunc in Apologia errorero absusurpatum in consecratione episcoporuro, et confirtersit. roationis sacramento, satis luculenterdiviua produnt Coi. 627. Aniroaro Christi Domini ad inferos eloquia. sernnduro propriaro subslantiant descendisse, v i In commcntariis Epistotae D. Pauti ad Romadeiur inficiari. At in Apologia secus censet. nos. Col. 628. Quia nullaro ex asccnsu ad ccelos corptiri Cbristi factam astruil beatitudinis accessioCol. 832. Verba haec D. Pauli, osUnsionem nem, advefititiam saltem ccelestis babilaculi felisuw justitix, de charitate et justilia nohis i n citatem, quaro suscipiuui omues, niroium extefusa inteiligit Abaelardus, cum de charitate Christi et jnstitia qua salisfectt pro nobis, capi praecipue ln Heloissce Probtematibus. debeant. Col. 833. lis Abaelardi verbis, cum sotos eleCol. 682. ln respoQsioue ad prohlema iv^ Abaectos tiberaverit, hanc adhibe cautioncm. Electot hrdos dubitaiionenr in fide aCGngit D. Vir^ini liberat Christus, quia soli rcipsa gloriam conseMariae, i o morte Filii s u i , auctoritale D. Au-

III

112

PETRl ABiELARDl OPP. PARS I . — E P I S T O L J E .

ijuuniur, quam ei caeteri, m per ipsos slaret, possent etiam per Ghristum promereri. Col. 834. Ceuset daemonem nuiium jus inhominem qoem seduxit, acquisiisse , cum tamen «quissimo jurc, homo per peccatum, pcense aeternae, et torquenli daemoni obnoxius fiat. Quare Abaelardus rem acrius perscrutatus, Christum morte sua hominem a jugo diaboii liberasse, in Apoiogia profitetur. Col. eadem. Beatae Mariae virgini dimissum peccatum, ita accipe, quo videlicet pcccaverat in Adam, non quod aliquando contraxerit. Col. 835. Verburti divinum bominem suscepisse caute legito, quia videlicet naturam htimanam adscivertt sibi. Ibid. Justificationem et redemptionem nostram i n sanguine et morte Christi, sic quidem bene explicat Abaelardtts, ut per ipsam, quam patiendo et moriendo exhibuit, charitatis immensitatem, nos a servitute peccati redemerit, et in l i bertatem filiorum Dei asscruerit. Sed quia passionem ipsam et mortem a charitate profectam, velut infinitae justitiai et satisfactionis opus, omnibus exsolvendis sceibus ieet pcenis idoneum, aut non agnovit, aut subticuit; genuinum de redemptione nostra Ecclesiae Cathoiicae sensum, vel non est secuntus, vel non assecutus. Quae cum justissime D. Bernardus epist. 190 coarguerit, hoc ab Abaelardol elicuit Christianae roentis testimoniuro in aua Apologia, Solum. Filium Dei incarnaium profiteor, ut nos a servitute peccati, et a jugo diabolJiberaret, iel supernce adilum vitce morte sua nobis reseraret. Col. 836 et 857. l n duobus aberrat, primo quod censeat ei qui antequam baptizetur justus est, nondum in baplismate dimissa esse peccata; tile etenim per voturo baptisroi jam veuiaro delictoruro est consecutus. Secundo, quia peccata nondtiin diroissa, posnam non adhuc exsolutaro interpretetur. Coi. 837. Parvulos baptizatos nondum charitatis aut jusiitiae capaces, inteilige per actiones elicitas. Col. 858. Per peccata, quae moriendo Chri•stus sustuiit, perperaro Abaelardus poenam solum ipsorum ablatam exposuit. Sic et alias ad eumdem scopulum allidit. Col. 861. Verba haec D. Pauii, in quoomnes peccaverunt, ad poetiam tantummodo revocat, et realum ipsum peccati originalis, in quem incurrerunt omnes, omittit. Alias in eodem lubrico nutat, sed eos omnes locos in Apologia hoc uno profiigat firroaroento. ExAdam, in quo omnes peccavimus, tam culpam quam pcenam, nos contraxisse assero. Col. 864. Asseverat Christuro praecepto divino

fuisse coactum orare pro nobis. Verom, buic scntentiae erroneus subestfloquendi roodus. Ibid. et col. 865. Aboelardus peccata diroitti, perinde existimat, ac pcenam ipsorum condonari, et alia3, aliquem habere peccatum, praeterita peccati aclionc, aliud nihil quam reroanere obnoxium poenae. Sed hanc illius opinionem Catliolica explodit doctrina. Col. 869. Eos solum parvulos pcrhibet cum originis labe mortuos, qui si vixissent , pessimi erant fuluri. At id prorsus videtur temerarium. Ibid. Damnari asserit infantes ob aliena peccata, verum non advertit, quam habent originis roaculam, iis proprie vitae aditum praecludere. Col. 870. Minus apte elicit, non sic institutam vel confirmatam lempore apostoloruro, Quadragesiniae, vel sextae feriae abstmenliam, qualem nunc servamus, eo quod neopbyti quidam apud D. Paulum nullum in coroedendo diem ab alio secerne• rent. In Concionibus. Coi. 417. In sermone de Purif. B. Mariae, sibi ipsi persuadet Judaeos nullam de obedientia sua in ccelestibus promissionis remuneralionero accepisse : qtiod eqtiidem tantum verum est ex solis operibus legis, seposita fide et charitate. Col. 450. Petrum non tautum satisfecisse ob trinam negationem, ijuanlum Marcellinum pro i n censo idolis oblato. Periculosa compa-ralio. Ibid. Culpam deputat, quod D. Paulus roore Nazaraorura Deo se consecrarit, et Tirootheuro circuinciderit, ctim taroen |in his minime deliquerit. Col. 471. Scribit neminero praesumere ita precari, Omnes sancti clerici, vel episcopi, vel canonici, orate pro nobis. At debuit roeminisse hos Litaniarum versiculos , omnes sancli pontifices omnes sancti sacerdotes et tevila?, eumdem ferroe sensum obtinere. Col. 474. Norbcrtum insimulat frustra tentaUe suscitationis roorlui cujusdam, forU quta euro senserat suis dogmatibus adversuro. 4

%

f

In Introductione ad Theologiam. Col. 979. Opinio Abailardi, quod sola charius rerouueratione sit digna, abscedil a veriute. Elenim iides, spes et caeterae virtules, charitate comite, aeternaetiam reportant praeroia; alias in idem impegit ofiendiculuro. Caetera quae in hoc Introductionis opusculo aniroadversione digna videntur, ea sunt quae carpit D. Bernardus epist. 190, quibus et satisfacit Abaelardus publica Odei Calholicae professione, et adverserroris anathemate, epistoia universis Ecclesiae filiis inscripu. Utraroque consulat lector in hoc volumine.

"3

EPIST. I , SEU fllSTORIA CALAMITATUM.}

IU

P E T R I ABiELARDI OPERUM PARS PRIMA. -

(7)

EPISTOL^E.

EPISTOLA PRIMA Qua3 est h i s t o r i a c a l a m i t a t u m (8) Abrolardi, aa a m i c u m scripta

Banc epUlolam ex monatlerio dki Gitda$ii in minore Britannia $ito guod tune ip$e Pe~ tru$ Abmlardus abbat regebat, tcribit ad amicum, cujut nomen tota eputola, licet proltxa nee ipte edit uee etiam HetoUta, cum hujut epiitolm meminit in tecunda. E$t autem narratoria. Toto enim epUtolm textu tuam vitam ante actam ab infanlia ad ittud utque lempu$ quo hanc $crip$it ditigenter enarrat; umltam tamen JoannU Bozotini mentionem facit quo philotopho doctittimo prmceptore u$um Otho F r i $snaen$i$ epi$copu$ gravU $criptor qui eodem vivebat tempore affirmat. Cmterum quid quo animo egerit vei $crip$erit quid pastus $it quanta invidia eemuti in eum exar$erint graphice describit atque obtrectatoribut suU curtim ex occatione breviter et arguU retpondet. Denique hanc epUtolam potius ad propriam spsam ad amici consolationem scripsUu videtur sciticel ut et prcesentes catamitates ex recordatione prmteritarum lenius ferret et imminentium periculorum timorem facitius deUrgeret. Nuitas enim amici motcslias cumsuk confert, ut ex comparatione graviores appareant.

ASCUHEPTTOH. —

9

t

9

t

9

9

9

9

9

9

9

9

9

9

9

9

9

9

Saepe humanos afleclus aut provocant, aut m i t i - A gaat amplius exempla quam verba. Unde post nonnuliam sermonis ad praesentem habiti consolatioi), de ipsis caiamitatum mearum experimentis eoasolatoriam ad absentem scribere decrevi, ut in eomparatione mearum, tuas aut nullas, aut modicas tenutiooes recognoscas, et tolerabiiius feras. C A P . J . De loco nativitatis Petri Abmlardi et de parcntibus ejus. — Ego jgitur (9) oppido quodam

oriundus, quod in ingressu minoris Britanniae constructum, ab urbe Nanneuca versus Orientem octo credo milliariis remotum, proprio vocabulo Palatium appellatur. (10) Sicut natura terrae meae vel generis animo levis, ita et ingenio exstiti ad litteratoriam disciplinam facilis. ( I I ) Patrem autem habebam litteris aliquantulum imbutum antequam m i litari cingulo insigniretur. Unde postmodum lanto litteras amore complexus cst, ut quoscunque uTios

A N D R E J E QUERCETANI NOTif). (7) Abmtardi. De hoc ejus cognomento non bene stinctas, asserit Joannes Magdunensis, qui legeratt sibi constant veteres. Etenim sanctus Bernardus, hisversibus: Otbo Frisingensis, Gautftdus , Bobertus Autissiojj mcrveitteuse paroltc dorensis, et a l i i , Abailardum nominant quem Qui e$t e$crite h ipi$tre$ auctor Chronici archiepiscoporum Senonensium Qui bien chercheroit e$ ckomtres. > Jibaulardum, canonicus Turonensis anonymus €

n€

t

B

Abaieiardum

9

Vincentius Belvacensis Abelardum

di-

(9) Opptdo quodam oriundu$

cunu Nec major etiam inter scriptoresGallicos conv/enientia. Siquidem Joannes Clopinellus Magdunensis, Philippo Pulchro regi coaetaneus, Abayelart apaellat. quem alter incertus poeU qui scripsit 1377, Abulart, et Kalendarium Paracletura Gafficam ,

Abaatart.

Nos

9

quod....

Patatium

appettatur. — Inde et Patatinum se in scriptis suis dialecticis, quae penes me sunt, nuncupat. Esl a u tem hoc oppidum, ut ipse loquitur,in inpressu roinoris Britanniae, tribus fere leucis ab urbe NanneticaVemotum, vulgo Patais

bac varietate non ob-

(10) Sicut natura terrm mem etc. Haud lonce a l i 9

slante, lectionem antiquorum codicum retinuirous, ter Olbo Frisingensis episcopus , lib. i De reb. oeet cona Guilielmo Nangto, Joanne canonico regulari $tU Frederici /, imper. cap. 47 ; c Est enim, i n Sancti Victoris, acquibusdaro aliis, Abmtardum voq u i t , praedicu terra, nempe Britannia, clericoruro eaTimus. acuU ingenia et artibus applicau habentium, sed (8) BUtoria catamitatum. — Genuinus epistoke ad alia negolia pene stolidoruro ferax, quaies fue^ tUuius, et abauctore ipso praetixus, uti nos docet runt duo fratres Bernardus el Theodoricus, viri Petrarcha , scriptor gravis et eloquens, libro u doctissimi. > Porro BriUnnomm gens est illa quae, De rita solitaria, his verbis : t Jungam tot vele- ut Henricus, Antissiodorensis monachus, scribit : ribus philosophis recentiorero unuro, nec valde se. . inler geminot notUtima ciauddtur amne$ motnni ab aeUte nostra, quem recte nescio, sed Armoricana priu$ veUri coanomine dicla. apud quosdam, ut audio, sospectae ftdei, at profecto Nec attmet bic referre quae Plinius, Beda Venenbinon httmilis ingenii, Petrum illura cui Abailardo co- ^ lis, et alii de BriUnnis GalUae scrtpsere. Sunt enim gnomen est : qui ut in Uittoria tuarum calamitatum omnibus notissima. kmga oratione ipse meminit, invidiae cedens, soii( I I ) Patrem autem habebam. — Berengarium notodints* Trecensis ahdita penetravit, elc. Hanc au- roine, qui postea ad monasticam professtoiiem c o n ^ lera et cacteras euislolas fuissecertis capitulis dt- vcrsusest, ut ipscPetrus scribit infra^ 9

9

r

115

PETRI A B J E L A R D I OPP. P A R S I . — EPlSTOLiE.

116

habcret, Htleris antequam armis instrui disponeret. ^ ad Guillelmum scilicet Campellcnsem praeceplorem Sicque profecto actura est. Me itaque primogenitttm meum in hoc ttinc magisterio re et famsLpraeci(12) suum quanto chariorem hahebat, tanto diligen- punm : ctim quo aliquantulum moratus primo e i tiuserudiri curavit. Ego vero quanlo amplius et faci - acceptus, postmodum gravissimus exstiti,cum nonlius i n studio litterarum profeci, tanto ardentius in nullas scilicet ejus sententias refellere conarer, et eis inhaesi, et in tanto earum amore illectus sum, ut ratiocinari contra eum saepius aggrederer, et nonmilitaris gloriae pompam cum haereditate et pncro- nunquam superior i n disputando viderer. Quod gativa primogenitorum meorum fratribus derelia- quidem et ipsi, qui inter conscholares noslros prasquens, Martis curiae penitos abdicarem ut Minervae cipui habebantur, tanto majori sustinebant i n d i gremio educarer. Et quoniam (13) dialecticarum ra- gnatione, quanto posterior habebar set.itis et studii tionum armaturam omnibus philosophiae documen- tempore. Hinc calamitatum mearum, quae nunc tis praeluli, his armis alia commutavi, et tropaeis usque perscverant, coeperunt exordia, et quo ambcllorum conflictus prsetuli disputationum. Proinde plius fama extendebatur nostra, aliena i n me sucdiversas disputando pcrambulans provincias, u b i - censa estinvidia. Factum tandem est ut supra v i cunque hujus arlis vigere sludium audieram, res aptatrs meae de ingenio meo praesumens, ad Peripateticorum aeraulator [al. ambulator] factus B scholarum regimen adolescentulus aspirarem, et locum, in quo id agerem, providerem, insigne v i sum. dclicet tunc temporis (15) Meldunum castrura [at. C A P . H. De persecutione magistri sui Guiilelmi. De Melidunt castrum], et sedem regiam. Praesensit boc rectione ipsius apud Melidunum, apud Corbolium et praedictus magister meus, et quo longius posset apttd Parisios. De recessu ejus a Parisiensi civitate scholas nostras a sc removere conatus, quibus poad Melidunum, regresstt ad montem S. Genovefm et tuit modis latenter machinatus est, ut priusquana repatriatione. — Perveni tandem Parisios, ubi jam a suis recedcrem, scholas nostras et provisum mihl maxinie disciplina haec florere consueverat, (14) ANDREJE QUERCETANI NOTJE.

(12) Me itaque, etc. Hunc locum ex mss. 2544, C 2545» 2993 et cod. Trecensi restttuil vir cl. Victor Cousin (Opp. Abmlardu Paris, 1849, 4°, p. 4). Antea lcgebatur, Sic primogcnitum, etc. E D I T . P A T R . (15) Dialecticarum

rationum

y

etc. Primi sui i n

exprimit quales illae fucrlnt. Scd de hac re p l u t i bus ante concilium Suessionense. Nunc autem a d dam ex Aventino, quod : c Eo ipso Roscelino auctorc , duo Aristotelicorum et Peripatcticortim ge nera esse coeperunt : unum illtid vetus, locuples in rebus procreandis, qnod scicntiam rerum sibi vindicnt; quamobrem Reales vocantur; altcrtim novum , quod eam distrahit, Nominales ideo i m v i — cupali, quod avari rcrum, prodigt nominura alque nolionum, verborum videnlur essc asscrtores. f n hisce duobus gencribus dissidium et belfum civile est. Illius Thomas Aquinas Italus, et Joannes Duos Scotus, hujus Vuillelmus Occomensis Anglus, antcsignani. !>

dialectica prxceptoris nomen praetermisit, qnem tamen Otbo Frisingensis Roscelinum, et Aventinus Rucelinum quemdam fuisse testantur. Oihonis verba sic habent: c Habuit tamen primo praeceptorem Rozelinum quemdam, qui primus nostris temporibus inlogica sentcnliam vocum instituit. > Et Aventini lib. vt Ann. Bojor. : c His quoque temporibus fuisse reperio Rucelinum Britannum , magistrum Petri Abelardi, novi lycaei conditorem, qui primus scientiam vocum sive dictionum inslituit, et novam (14) Ad Guilletmum scilicet Campeltensem. — phiiosophandi viam invenit. >Atqui Britannus huic, Guillelmus hic priino fuit archidiaconus Ecclcsiao veteri et anonymo Francorum historico Compcn- Parisiensis, postea regularis canonicus. ac demtint diensis dicitur, et Joannis etiam cujusdam in dia- episcopus Catalaunensis, ut infra videbimus. Eo aulectica potentis sophistae discipultts astruitur. Sic tem praeceptore usum Abaelardum docel et Otho F r i enim historicus ille, qui fragmenlum historiaeFran- D singensis, l i b . i De reb. gestis Friderici /, impeu, corum a Roberto ad Philippum l regem scripsit : cap. 47. c l n dialectica quoque h i poientes cxstiterunt so(15) Meliduni easlrum, et sedem regiam. — M e l phistae : Joannes, qui eamdem artem sophisticam duni sive Meliduni castrum et comitatum Hugo rex. vocalem esse disseruit, Robertus Parisiacensis, Ros- Francorum Burchardo Yetulo, comiti Vindocinensi celinus Compendiensis, Arnulfus Laudunensis : hi ac Lavarzini domino, conccssit i n beneficium. Joannis fuerunt sectatores, qui ctiara quamplures Postea Rainaldus Burchardi filius, aancellarius habuerunt auditores. > Ncc tamen propterea stispi- Franciae, et cpiscopus Parisiensis, Melidunensis candum esl hunc Aventino contradicere. Ficri nam- comes exstitit sub Roberto rege, sicut ex tabulis que potest ut Roscelinus in Britannia natus s i l ; ac ecclesiae Sanclt Dionysii de Carcerc palam esi. postea clericus in Ecclesia Compendiensi fucrit. Et Scd hoc mortuo, coraitalus rediit ad Henricum I . certe Beccensis abbas Anselmus, qui tunc florebai. Robcrti filium , qni vicecomitem ibi constituit. eum clericum nuncupat in epistola ad Fulconem Nam et in litteris Phiiippi, qui fundationem Sanctt Belvacensem episcopum, his verbis : i Audio, quotft Martini de Campis* a palre factam conlirmavit. tamen absque dubietate credere non possum, quia c Ursio vicccomes Mcljdunensis > inler alios atuae Roscelinus clericus dicit in Deo tres personas esse regiae milites subscripsit. Dcuique Philippus ipse, tres res ab invicem separalas, sicut sunt tres au- Henrici filius , sedem rcgiam Meliduni posuit, ubi eli, ita tamen ut una sit voluntas et potestas ; aut et vita functus est Abselardi nostri lcmpore, sicut atrem et Spirttum sanctum esse incarnalum, ct testatur Suggcrius, Sancli Dionysii abbas, in Vita tres deos verc possc dici, si usus admitteret.iUudc Lttdovici Grossi, Philippo geniti, his verbis : c Cttmque ferc sexagenarius esset. rcgem exuens et aliquo modo conjicere licet cur Petrus noslcr apud Mclidunum castrum super fluvium Scquaillius inter praeceptores suos non meminit. Nam et nae, pnesenle domino Ludovico, extrcmum clausil Vvo, Carnotensis episcopus, insanas aliquot sendicm. > tenlias super quibusdara Christianae fldci articulis cura dcfendissc subindicat epist. 7, quanquam nou

f

*I7

EPIST. I SEO HISTORIA CALAMITATUM. f

IIT

locum auferrel. Sed quoniam de potentibus terrae A nonnulios ibidem babebat aemulos, frclus eorum auxiho voti mei compoa exstiti, et plurimorum mibi assensum ipsius invidia manifesta conquisivit. Ab boc aulem scholarum nostrarum exordio [a/. tirocino] ita io arte dialectica nomen meum dilatari coepit, ut non soluro condiscipulorum meorum, verum etiam ipsius roagtstri fama contracta paulatim exstingueretur. Hinc factum est ut de me amplius ipse praesumens, (16) ad castrum Corbolii, quod Parisiacae urbi vicinius est, quantocius scho-

las nosiras transferrem, ut inde videllcet crebriores disputationisassultus nostra daret opportunilas. Non multo atitero inlerjecto tempore ex iramoderata studii affliclione correptus«inflrmitate coactna suro repalriare, et per annos aliquot a Francia quasi remotus, quaerebar ardentins ab iis, qoos dialectica sollicitabat doctriua. Elapsis autem paucis annis, cum ex infirmitate jamdudum couvaluissero, (17) praeceptor roeus ille Guillelmus Parisiensis archidiaconus, habitu pristiuo cororoutato ad regulariuro clericoruro ordinem se convertit, ea, ut A N D R E J E QUERCETANl NOTiE* (16) Ad castrum Corbolii.—Antiquum est el hoc quoque Corbolii castri comitem, de quo tabuhn casiruro, ac si non regum, saltem reginarum seSancii Martini de Campis ad annuro 1097. Refertdcs. Quod ut roelius intelligatur, veteres eliam Coroue Suggerius in Yita Ludovici Grossi, hunc Guibolii, sive Corboili, aut Curbolii coroites adnotabo. donis Rubei fralruelem futsse, ac Stephani comitis Et ccrte antiquissimus, quem legeriro, corboliensis rj lancea percussum interiisse. Quo facto , consancomes foit Hairoo, qui sub annum Chrisli 1363 guineus ejtis Hugo Creciacensis Guidonis Robei Tixisse dicitur. Nam Joannes , Sancti Vicloris mo- filius, c Corbolium castrum, cuitis se haeredcro j a nachus, de eo sic ad illum annum scribit: c Eo- clabat, > Ludovico Grosso regi, Philippi fiiio,c cum dem lcrapore corpus beatt Guenaili abbatis a B r i - oronibus angariis , talliis et possessionibtis abjutaunia propter timorero Norroamiorum translatum rare > coactus est. Denique Ludovicus Junior, in Galbas, Deique dispositione in castro Corbo- Ludovico Grosso sivc Seniore genitus, Adelae uxori itensi receplum est a comite Haimone, et in eccle- suae terram Corbolii dotalitii nomine rcliquit. Dosia in bonore ipsius, a dicto Haimone coiislructa cent enim hoc litterae Phihppi H regis, Adelae ttlii, honoriflce coilocatum esl. » Et Kalendariuro Sancli Corbolii datae anno 1180, his verbis : c Philippus , Gucnaili, ad diem 21 Maii : c Anniversarium so- Dei gratia Francorum rex, etc. Noverint universi ieuine Haimonis comitis, fundatoris Beati Guenaili praesenles et futuri, quod Adela roater nostra dum de Corbolio, qui dedit eidem Ecclesiae hospites quos terram Corbolii nomine teneret dotalilii, Petro haberous iillra poulem Sequanae. > Verum si ita est, clerico suo beati Exuperii caiionico, intuitu servitii aunorum longa distantia persuadel Hainionem hunc sui, donavit domum quam Isabellis et Bertrannus aiiuro ab Haimone illo Corbolienst coroite fuisse, filius ejus vcndiderant Heliae Judaco, > etc. Sicque qui, sicul refert Odo, Fossatensis monachus, c ad patet qualiter Corboilum castrum regia quoqoe se» fcmina sancloruro apostolorum Petri et Pauli ora- des eflectum fuerit. Imojet ab hoc tempore vicecoroitioois gratia Romam pergens, ibi in eodem ittnere tcs etiam ibi sicut Meliduni constituli sunt a regifioem vitae accepit. > Nam id versus iniliuro re^ni Q bus. Nam tabulae beatae Mariae de Gornajo c Paanum vicecoroilem de Corbolio > memoraat anno ilu^ouis accidit. Et eo defuncto c Burchardus Vtn205. docini comes, uxorero ejus noroine Elisabetham, (17) Prmceptor meut illc GuiUetmm. — Hanc i n uobili et ipsam progenie exorlam , sibi conjugio eopolavit . ac io eo copuhe thalamo, rex Htigo ca- Guillelmo comroutationero habitus egregie comroenstrum Melidunum atiiue Corboiluro , comitatunique dat Hildebertus Cenomanensis episcopus in cpittuParrsiacae urbis illi dedil. > Quare deinceps Bur- ta 1, quaro ad eum scripsit: c De couversione, > inquit, c et conversatione tua laetalur et exsultat chardus et ipse se pro comite Corboliensi gessit. anima mea, illuin prosequens actione gratiaruro, Aut si postremus hic Haimo ille est qui Sancti Cueoaili sive Guenaldi ccclesiaro constritxit, ne- cujus rouneris est quo elc. I n dus Elisabethae conjugis ejus roarilus, in iitteiis gressus est autcm regularem ordinero in capella pro Saucto Guenaldo datis, illius etiatn concessio- quadaro Sancti Victoris extra urbem Parisiacamj, ubi cum aliquibus dtscipulis monasteriuro illud coents m e t n i n i t , quara praefatae ecciesiae fecerat, his pit construere, quod postea Ludovicus Grossus rex vcrbis : c Notum fieri volumus omnibus tidelibus c k r k i s el laicis, quod ego Burchardus comes Cor- muuitice censummavU, ac magnis et opulentis reditibus dotavit. Hoc eniro testatur imprirois anonyIviknsis, ob remedium animae meae, antecessorum ^cces^oruroque meorum, precibus quoqueGuillau- 9 rous, sed vetus auctor, qui variarum abbaiiarum ini tia collcgit, et institutores earumdem adnotavit, his dt, ejosdem loci canonici, et roagistri filii roei Hei nakli, Saocta Guenailo temilas qoas Haimo comes verbis : c Eodem teropore magister Vuillelmits do Campeliis, qui fuerat archidiaconus Parisiensis, vir pnas dederat eidero sancto, coucessi, etc. > Caeieadrooduni litteralus et religiosus, assuroens babiram de Bnrchardo hoc Corboilensi coroite roenlio fiietiam 10 Kalendario Sancti Gucnaiii, hoc modo : tum canonici regularis, cum aliquibus discipulis t Uem auniversariuin Burcardi coroilis, qui dedit suis extra urbero Parisius, in loco ubi erat capelia eidem fccciesiae quosdaro bospites apud Munde- quaedam Sancli Victoris roartyris, coepit aedittcaro viUann > Postea Corboliensis comes efleclus est roonasteriuro clericoruro. Assuropto autem iilo ad GutUelmus, qui detectioni corporum sancti Dio- cpiscopatum Catalaunensem, venerabilis Gilduinus, nvsii et sociorum suliscripsit, teropore Henrici I re- e]us discipulus, primus abbas ibi factus est.i Et sic cis. Nec aflirmare veiiut euro Elisabethae et Hairoo- etiaro intelligendum quod paulo posl Abaelardus subn * I v i r i s u i , filiom exstitisse. Post Guilielroum, jungit : c Nec tamen, > inquit, c bic suae converRaiaaidus coroitatum tenuit adfutlque contirma- sionis habitus aut ab urba Parisiaca, aut a consueto Uoni fuodatioois Sancti Martini de Campis a Pht- pltilosophiae studio etiro revocavit; sed in ipso quoftppo I rege factae, sub annum Cbrisli 1067. Rai- que inonasterio ad quod se causa religtonis coutunado Burcbardus 11 successit, q u i , anno 1071, lcrat, slatiro more solito publicas exercuit scholas.isiaastrum Sancti Exuperii Corboliensibus canoni- De eo autem jaro Catalaunensi episcopo facto uos c** concessit. Et hic fibum habuit OJoocui, post se aiibi plura.

$

y

W;>

S ) y v ^ r « n J w t n r , A maxime noslram mfestabant doctiinam. ad nostras convolarent scholas, ct ipse, qui in scholis.Parim u**>vu*> v>Mti*s*t* ^ C * 4 s ! * * * * $ t episcopo fa- siacae sedis magistro nostro successerat, locum mihi suum offerret, ut ibidem cum caeteris nostro C * K V v teut*^ cuu* rvvocavil; sed tn ipso quoquc monasterio, studiuro dialecticae regente, quanta invidia labead quod se causa reUgtoois contulerat, statim more scere, quanto dolore aestuare coepcrit magister noaohto poMcas exercuil scholas. Tum ego ad eura ster, non est facile exprimere. Nec conceptae misereversus ut ab ipso rhetoricara audirem, inter caeriae sestum diu sustinens, callide aggressus est me tera disputatiooum nostrarum conamina, antiquam etiam tunc removere. Et quia in me quod aperte ejus de universalibus sententiam patentissimis aragerct non habebat, et scholas auferre molitus est, guroentorum disputationibus ipsum comrautare, turpissirois objectis criminibus, qui mihi suum imo destrucre compuli. Erat autem in ea sententia concesserat magisteriuro, alio quodam seroulo roco de comrounitate universalium, ut eamdem essentialiterrem totam simul singulis *>uis inesse astrue- g in iocum [al. ad officium] cjus subtituto. Tunc ego Mcledunum [at. Mclidunum] revcrsus, scholas ibi reLJOil|viduis; quorum quidcm nulla esset in "esftostras, sicut antea, constitui; et quanto manifesetitia diversilas, sed sola multiludine accidentium stius ejus me persequebalur invidia, tanto roihi varietas. Sic auteroistam suaro correxit sententiam, aucloritatis araplius confercbat, juxta illud poctiut deinceps rero earodero non essenlialiter, sed i n cura : diffcrentcr diccret. Et quoniaro de universalibus in boc ipso praecipua semper est apud dialecticos quav Summa pelit Ihor, peiftant aifhiima yenti. slio, ac tanta tit eam Porphyrius quoque in Isagogis (OVIDIUS, be remed. nmor., i , 369.) suis, cum de universalibus scribcret, diffinire non Non roulto autem post, cum iile intelligerel fere praesuraeret, dicens: Altissirouro enim est hu/usorones discipulos [a/. discretosj de religione cjtis roodi negotium. Cum hanc ille correxisset [a/. cor- plurimuro haesitarc, ct de conversione ipsius vcherexerit], imo coactus dimisisset [al. dimiserit] sen- roenter stisurrarc, qttod vidclicet a civUate minime tentiam, in tantam leclio ejus devoluta est negiirecessisset, transtulit se et conventiculum fratrum gentiam, u l jam ad dialecliea? lectionem [al. ad cae- cura scholis suis ad villam quarodam ab urbe retera dialecticae] vix admitteretur : quasi in hac scimotam. Stalimque ego Mclcduno Parisius redii. licet de universalibus senlentia tota hujus artis C pacem ab iiio ulteritts sperans. Sed quia, ut d i x i consisteret suroma. Ilinc tanlum roboris et auctomus, locum nostrum ab aemulo nostro fecerat oe~ rilatis nostra susceptt disciplina, ut i i , qui antca cupari, (18) extra civitatcm in monte S. Genovefae, vehetnenlius magistro illo nostro adhaerebant, et scbolarum nostrarura caslra posui, quasi eura obANDREiE QUERCETANI N O T J E . (18) Extra civitatem in monte Sanctm Genovefce. tulus e scholari disciplina confugisset Parisius — Mons hic, Lecutitiussive Locotitius olim dictus, Sancfce Genovefae canonicis adhaesit, > tempore Roextra muros urbis Parisiacae fuit usque ad annum berti regis Francorum, « et in brcvi roultarutn schoCbristi 1211, quo Philippus Angustus, Francorum larum instructor f u i t , ubi cnni aliquandiu a doroirex, c Urbem totam, > ut Rigordus refert, c in cirno Notgero, > leodiensi episcopo, « ignoraretur , cttitu circumsepsit a parte australi usque ad Sequatandero canonica episcopalis sentcnliae cxsccutione nara fluvium, ex utraque parte roaxiroam lerrse amcoropulsus est redire, pluribus ibi rclictis studioplitudinem infra muroruro ambitum concludeiis, et rum ac moralitatis insignibus. > Quare et in illius possessores agrorum et vinearum compeliens, ut rei memoriaro ac vclut honoriflcitm testinionium terras illas et vineas ad aediflcandum in eis novas cancellarius ttniversitatis Parisiensis cx sola canodomos habitatoribus.locarent,vei ipsiroet novas ibi- nicorum Sanctae Genovefae congregatione longo postdem doroos constituerent, ut tota civitas usque ad ea tempore delectus est, et usque ad poiuiflcatum muros plena doroibus videretur. > Unde et EugeBenedicti XI papae, qtti prirous auctoritatem ac fanius I I I , in lilteris ad Odonem abbatem Sanctae cultatem parem cancellario ecclcsiae Beatae Mari i n - Abiclardi scriptor anonymus (BRIAL. Script. Her. qttit, c episcopus, servus servorum Dei, Odini p r i Gall. xtv, 4 4 2 ) , magister Pelrus Abailardus, multis mo abbali ecciesiae Sanctae Gcnovefae, quae secus sibi scholaribus agjjregatis, in ciaustro Sanct;c GeParisius est. > lderoque repetit adhuc AlexanderlU, novefas schola publica utebatur ; qui probalae q u i in aliis ad Albericum abbatem littcris anuo 1065 dem scientia?, sublimis eloquentiae, scd inauditartim datis. Fuisse autem in hac ccclesia litlerarum et erat inventor et asserlor novitatom; cl suas qiuerens scholarum ptiblicarum sedero (etiaro aniequam de statuere sentcntias, erat aliarum probalarum i m statu canonicorum ssecularium ad regularem ordiprobator. Utidc et in odium vcnerat eorum qui sanero routaretur ope atquc industria Suggerii Sancli nius sapiebanl; cl sicut inanus ejus contra omnes, Dionysii abbalis, injungente eidem domino Eugesic omnium contra eum arroabanlur. Dicebal qtiod niopapa I I I , et illustri Francorum rege Ludovinullusantea ptresumpserat, ut omccs iilum mira * co V I I , Philippi Angusti patre) signiflcant, cum rcntur. Cum igitur adinveutionuro ejus absurdiPetrus nostei diccns se ibi scbolarum suarum catas in notitiam pervenisset eorum qui Parisitis d o stra posuisse, tum eo autiqutor c Hulbodus, > qui, ctrinae causa morabantur, primo slupore, deinde sicut fert inscriptio velus posita in ecclesia Sanzelo quodara ducti confulaiidae falsitalis, ca'perui>t cti Joannis Baptislsc Leodiensis, c duro adolcsccninter se quaercrc quis esset ex cis adversus ruin disn

u

4

121

EPIST. I , SEU mSTORIA CALAMITATUM.

1 «

scssurus, qui locum occtipaverat nostrum. Quo A nostri, tam cum ipso quam cum disciputis ejus haaudito, magistcr noster statim ad urhem impuden- buerint, et quos fortuna eventus in bis bellis dedeter rediens, schotas quas tunc habcre poterat, et r i l nostris, iroo roihi ipsi in eis, le quoque res ipsa jarodudum edocuit. Iilud vero Ajacia el temperanconventiculum fratrum ad pristinum rcduxit monatius loquar, et audacter proferam * sterium, quasi mtlitem suum, qucm deseruerat [al. dhniserat], ab obsidione uostra liberaturus. Verum, si qu&ritis hujus cum i l l i prodesse intendcrct, maximc nocuit. Ilie Fortunam pugna, non snm superatus ab illo. (OVID. Metam. xiu, 89.) quippe antea aliquos habebat qualescunque disci • pulos, maxirae propter lectioncm in qua [propter Quod si ego tacerem, rcs ipsa clamat, et ipsius rei lectiones Prisciani, in quibus] plurimum valere finis indicat. Dtim vcro haec agerenlur (19) chariscredebatar. Postquam autem magisler advenit, om- sima miht roater Lucia repatriare mccompnlit.Qtiae nes penitus amisit, et sic a regiminc scholarum videlicct post conversiotiero Bercngarii patris mei cessare compulsus est. Nec post multtim tcmpus, ad professionero monaslicaro, idem facere disponequasi j a m ulterius de mundana desperans gloria, bat. Quo completo, rcversus £um in Franciam, ipse quoque ad monasticam conversus [