Odp Do Zadan Z Zeszytu Cwiczen Wczoraj I Dzis Rozd [PDF]

Zitiervorschau

I. I EUROPA PO KONGRESIE WIEDEŃSKIM I. 1. Kongres wiedeński zadanie 1

2 3 4

odpowiedź 1 – zesłanie Napoleona na wyspę Elbę 2 – otwarcie obrad kongresu wiedeńskiego 3 – powrót Napoleona do Francji 4 – bitwa pod Waterloo 5 – utworzenie Świętego Przymierza C, A, D Rzeczpospolita Krakowska

Państwo

Cesarstwo Austriackie

Królestwo Pruskie Cesarstwo Rosyjskie

Ziemie przyznane na kongresie wiedeńskim część Galicji nad Dniestrem (obwód tarnopolski), Dalmacja, obszary między Dunajem a granicą Bawarii i Szwajcarii, część północnych Włoch (Lombardia) Nadrenia, Westfalia, część Pomorza, Wielkopolski i Saksonii Królestwo Polskie

Kolor na mapie

TAJEMNICE SPRZED WIEKÓW – Jak obradował kongres w Wiedniu? zadanie 1 2

3

4

odpowiedź F, P, F, P Przykładowa odpowiedź: Na miejsce obrad kongresu wybrano Wiedeń, ponieważ: – stanowił geograficzne i kulturowe serce Europy; – cechowała go atrakcyjna lokalizacja – jako stolica cesarstwa miał arystokratyczny charakter i przepych, którego brakowało innym europejskim stolicom; – miasto, podobnie jak cała Austria, zostało poszkodowane i upokorzone przez Napoleona. Przykładowe odpowiedzi: a) Autor karykatury krytykuje uczestnictwo monarchów w rozrywkach, podczas gdy na kongresie zapadały ważne decyzje, wpływające na losy całych narodów. b) Autor karykatury zwrócił na tych polityków szczególną uwagę, ponieważ to oni mieli największy wpływ na decyzje, które zapadły na kongresie wiedeńskim. [Wspólny taniec władców Austrii, Rosji i Prus może przywoływać skojarzenia z utworzonym później Świętym Przymierzem, w ramach którego te mocarstwa zgodnie współpracowały.] 1. czerwiec, 2. dyplomacja, 3. niewolnicy, 4. Francja Hasło: walc Przykładowe wyjaśnienie: Na balach towarzyszących obradom kongresu wiedeńskiego tańczono walca wiedeńskiego – nowy taniec towarzyski, który następnie rozpowszechnił się w całej Europie.

I. 2. Rewolucja przemysłowa zadanie 1 2 3

4

*5

odpowiedź F, P, F, P A. 2 powstanie i rozwój fabryk rozwój przemysłu włókienniczego, metalurgicznego i górniczego industrializacja ukształtowanie proletariatu wykorzystanie do produkcji na skalę masową ludzi i maszyn Przykładowe odpowiedzi (zaznaczone na zielono): Ilustracja Wynalazek Imię i nazwisko Następstwa stosowania wynalazcy wynalazku maszyna James Watt rozwój transportu, parowa przyspieszenie produkcji przemysłowej, urbanizacja silnik Thomas Davenport wykorzystanie nowych elektryczny urządzeń elektrycznych do usprawnienia produkcji przemysłowej telegraf Samuel Morse możliwość porozumiewania się na odległość, zwiększenie zasięgu i szybkości komunikacji Przykładowa odpowiedź: Skutkiem rewolucji przemysłowej w miastach był duży napływ chętnych do podjęcia pracy, których liczba przekraczała możliwości zatrudnienia. Silna konkurencja zahamowała wzrost zarobków robotników. W rezultacie wielu mieszkańców miast cierpiało biedę.

I. 3. Nowe idee polityczne zadanie 1

Liberalizm Adam Smith

2 3 4

5

odpowiedź Konserwatyzm Socjalizm utopijny

Komunizm

Edmund Burke

Karol Marks

Robert Owen

A. 4, B. 1, C. 5, D. 3 D Przykładowe odpowiedzi: Przyczyny: – wyzysk robotników przez fabrykantów – brak pomocy dla robotników po utracie zdolności do pracy – nędza proletariatu Skutki: – powstanie nowej siły politycznej – walka o poprawę sytuacji robotników poprzez strajki i tworzenie związków zawodowych A. 2

I. 4. Przeciwko Świętemu Przymierzu zadanie 1

2 3 4

5

odpowiedź domaganie się przez społeczeństwa rozszerzenia praw obywatelskich rozwój tendencji zjednoczeniowych wśród Niemców i Włochów fala nieurodzaju i głodu w wielu państwach europejskich aspiracje niepodległościowe narodów europejskich, m.in. Polaków żądania poprawy warunków pracy i życia robotników 2.1. D, 2.2. A, 2.3. B E, B, F, C, D, A a) P, P, F b) Przykładowa odpowiedź: Następstwem Wiosny Ludów w Prusach było nadanie przez króla konstytucji oraz wprowadzenie podstawowych praw i wolności obywatelskich: równości wobec prawa, wolności religijnej, wolności słowa i stowarzyszeń. D, B

Podsumowanie rozdziału I Sprawdź, czy potrafisz zadanie 1 2 3 4 5 6

odpowiedź C 2.1. A, 2.2. B, 2.3. B D B. 2 5.1. nazwa państwa: Grecja, litera na mapie: B 5.2. nazwa państwa: Belgia, litera na mapie: A

II. ZIEMIE POLSKIE PO KONGRESIE WIEDEŃSKIM II. 1. Po upadku Księstwa Warszawskiego zadanie 1 *2

3

odpowiedź Wydarzenie chronologicznie pierwsze – B, wydarzenie chronologicznie ostatnie – C. Przykładowe odpowiedzi: Argument „za uwłaszczeniem” Kontrargument „przeciw uwłaszczeniu” Chłopi pozostawali w całkowitej Uwłaszczenie doprowadziłoby wielu zależności od ziemian. Z tego powodu chłopów do jeszcze większej biedy, zachowywali się wobec nich uniżenie. Nie ponieważ nie potrafiliby dobrze posiadali żadnej własności ani nie mieli gospodarować majątkiem i samodzielnie poczucia odpowiedzialności za swój los. o niego dbać. Ponadto traciliby wsparcie Uwłaszczenie dałoby im szansę na właścicieli majątków ziemskich, które wydostanie się z biedy i awans społeczny. było im udzielane w razie nieurodzaju. Nazwa instytucji Miasto Zabór Cele Biblioteka Raczyńskich Poznań pruski Przykładowe odpowiedzi: Zakład Narodowy Lwów austriacki – gromadzenie dzieł sztuki i zbiorów bibliotecznych imienia Ossolińskich Muzeum i Biblioteka Kórnik pruski – zachowanie dorobku kulturalnego Działyńskich i tożsamości narodowej Polaków – kultywowanie polskości

4

Opis ziem polskich pod zaborami Kontrolowany przez trzy państwa autonomiczny obszar na lewym brzegu Wisły, w którym władzę wykonawczą sprawował Senat Rządzący. Utworzone z większości ziem dawnego Księstwa Warszawskiego autonomiczne państwo, w którym na tronie królewskim zasiadał car. Znajdujące się pod rządami Habsburgów od 1772 r. ziemie, do których włączono w 1815 r. m.in. kopalnię soli w Wieliczce. Obszar autonomiczny utworzony z zachodnich ziem dawnego Księstwa Warszawskiego, który podlegał Prusom. II. 2. W Królestwie Polskim

Litera na mapie D B E A

zadanie 1 2

3 4

5

odpowiedź A, D

a), d) b) Kanał Augustowski c) Przykładowa odpowiedź: Nowa droga wodna do Bałtyku przez Kanał Augustowski i Niemen była dużo dłuższa niż dotychczasowy szlak wiślany. Po zakończeniu wojny celnej między Rosją i Prusami spław towarów Wisłą do Gdańska był wciąż bardziej opłacalny niż transport do Windawy, który generował wysokie koszty eksploatacyjne. A. 3, B. 4, C. 1, D. 5 wprowadzenie cenzury rozbudowa tajnej policji łamanie przepisów konstytucji A. 3, B. 4, C. 2

II. 3. Powstanie listopadowe

zadanie 1 2

3

4 5

odpowiedź D zwalczanie przez władze carskie polskich organizacji patriotycznych groźba wykrycia spisku warszawskich podchorążych łamanie przez cara konstytucji Królestwa Polskiego wieści o sukcesie rewolucji lipcowej we Francji a) bitwa pod Grochowem

b) C Przykładowe odpowiedzi: a) Martwy polski powstaniec znajduje się w szponach czarnego orła symbolizującego Rosję, a w tle widać pożar trawiący polską ziemię. W ten sposób autor obrazu przedstawił krwawe środki zastosowane przez Rosję w celu stłumienia powstania w Królestwie Polskim. Tytuł dzieła nawiązuje do greckiego mitu o Prometeuszu. Za sprzeciwienie się bogom ten tytan został skazany na wieczne męki, a wykonawcą jego kary był orzeł (lub sęp), który codziennie wyjadał mu wątrobę. b) Powstanie listopadowe stanowiło dla kolejnych pokoleń Polaków świadectwo bohaterskiej walki przeciwko zaborcy. W społeczeństwach europejskich powstańcy byli uważani za bojowników o wolność, którzy poświęcili swoje życie dla wspólnej sprawy: wyzwolenia narodów Europy spod ucisku tyranów odpowiedzialnych za ustanowienie ładu wiedeńskiego.

TAJEMNICE SPRZED WIEKÓW – Czy powstanie listopadowe mogło zakończyć się sukcesem?

zadanie 1

2 *3

odpowiedź większa liczebność armii rosyjskiej niż wojsk powstańczych zobowiązanie Prus do realizacji założeń Świętego Przymierza brak przygotowania wojskowego wśród młodych powstańców (np. studentów) a) F, P b) C Przykładowe odpowiedzi: a) Według Tomasza Serwatki powstańcy nie zdołaliby pokonać Rosji z powodu niesprzyjających okoliczności na arenie międzynarodowej. Jego zdaniem plany powstańców były nierealne, ponieważ Polacy byli skazani na samotną walkę z caratem, przeciwko któremu inne państwa nie ośmieliłyby się otwarcie wystąpić. b) Bardziej przekonująca jest opinia Jerzego Łojka, który racjonalnie zauważa, że polskie elity wojskowe i polityczne od początku powstania dążyły do jak najszybszego jego zakończenia, a pozorny opór przywódców wobec Rosji wynikał z nacisku polskiej opinii publicznej. Również Tomasz Serwatka przyznaje, że tak mogło być. Dowodzi to, że skoro nawet przy tak nieprzychylnej postawie przywódców Polacy odnosili sukcesy w walce z Rosjanami, szanse na zwycięstwo istniały. Bardziej przekonująca jest opinia Tomasza Serwatki, który przypomina o międzynarodowych okolicznościach powstania. Polacy byli z góry skazani na samotną walkę z carem – władcą najbardziej zdecydowanie zwalczającym tendencje demokratyczne i niepodległościowe, przeciwko któremu inne państwa europejskie nie chciały otwarcie wystąpić. Według Serwatki bez wsparcia sojuszników nawet zwycięstwo militarne nie mogłoby przynieść Polakom trwałych skutków w postaci odzyskania niepodległości.

II. 4. Wielka Emigracja zadanie 1 2 3 *4

odpowiedź Wydarzenie chronologicznie pierwsze – C, wydarzenie chronologicznie ostatnie – A. A. 4, B. 1, C. 2 B. 2 4.1. B, 4.2. A, 4.3. B

II. 5. Ziemie polskie po powstaniu listopadowym

zadanie 1

2

3 4

5

odpowiedź unieważnienie konstytucji i zastąpienie jej Statutem organicznym zastąpienie zlikwidowanej armii polskiej wojskami rosyjskimi nałożenie na Królestwo wysokiej kontrybucji wybudowanie Cytadeli warszawskiej wprowadzenie stanu wojennego Zabór Zabór Zabór pruski rosyjski austriacki Szymon Konarski X X Karol Libelt X Piotr Ściegienny X Edward Dembowski X X Henryk Kamieński X P, P, F, P

Rzeczpospolita Krakowska X

X

a) B b) Przykładowa odpowiedź: Jakub Szela i dowodzeni przez niego chłopi nie wywiązali się ze swoich zobowiązań wobec władz austriackich. Pod pozorem wykonywania rozkazów wykorzystali sytuację dla własnej korzyści – np. kradli konie.

II. 6. Wiosna Ludów na ziemiach polskich zadanie 1 2 3 4 5

odpowiedź D A. 3, B. 1, C. 2 C, A F, P, F, P a) Gwardia Narodowa b) Przykładowa odpowiedź: W urzędowej gazecie poinformowano jedynie, że we Lwowie zdarzył się duży pożar, który zniszczył budynki miejskie i prywatne, ale nie wyjaśniono, co było przyczyną jego wzniecenia. Natomiast autor pamiętnika podał, że pożar był spowodowany ostrzałem artyleryjskim przeprowadzonym przez armię austriacką. Pominięcie tej informacji w prasie służyło propagandzie zaborcy – miało na celu ukrycie faktu, który stawiałby władze w złym świetle.

II. 7. Kultura polska doby romantyzmu

zadanie 1

2 3

4

5 6

odpowiedź odrzucanie jedynie naukowego sposobu poznania świata kierowanie się emocjami, uczuciami i wyobraźnią nawiązywanie do tradycji ludowej szerzenie haseł wolności i niepodległości F, P, F Przykładowa odpowiedź: Mickiewicz został przedstawiony jako pogrążony w zadumie, z rozmarzonym wyrazem twarzy – chęć oderwania się od przyziemnych spraw była charakterystyczna dla twórców romantyzmu. Tło za poetą jest dość mroczne i tajemnicze, co przywołuje skojarzenia z tematyką literatury romantycznej, której bohaterowie często mają do czynienia ze zjawiskami nadprzyrodzonymi. 1. Wilno, 2. Chopin, 3. Tadeusz, 4. Somosierra, 5. Moniuszko, 6. serce, 7. polonez Hasło: wieszcz Wyjaśnienie: poeta romantyczny będący duchowym przywódcą narodu. B. 3 Adam Mickiewicz Fryderyk Chopin Zygmunt Krasiński Juliusz Słowacki

Podsumowanie rozdziału II Sprawdź, czy potrafisz zadanie 1 2 3 4 5

odpowiedź 1.1. A., 1.2. B., 1.3. D. A. 2 D 4.1. C., 4.2. A., 4.3. B. obszar C.,

obszar B.,

6

III. EUROPA I ŚWIAT PO WIOŚNIE LUDÓW III. 1. Stany Zjednoczone w XIX wieku

obszar D.,

obszar A.

zadanie 1 2 3

4

5 6

odpowiedź D B, D, C, F, A, E a) Łączna liczba poległych i rannych wyniosła 1 mln 39 tys. żołnierzy, co stanowiło ponad 30% (prawie 1/3) całości zmobilizowanych. b) Północ: ponad pół miliona poległych i rannych Południe: niemal 1/4 poległych żołnierzy w stosunku do całości stanu armii prawie dwa razy mniejsza liczebność niż armii przeciwnika upowszechnienie się haseł abolicjonistów secesja jedenastu stanów amerykańskich różnice gospodarcze Północy i Południa F, F Przykładowa odpowiedź: Zniesienie niewolnictwa w stanach południowych przyniosło znaczącą poprawę sytuacji czarnoskórej ludności. Przyniosło kres handlowi ludźmi oraz poddaństwu i nieludzkiemu traktowaniu przez właścicieli. Jako wolni ludzie, byli niewolnicy mogli na równi z  białą ludnością zarabiać, kształcić się, zakładać rodziny i żyć samodzielnie.

III. 2. Zjednoczenie Włoch i Niemiec zadanie 1

odpowiedź P, F, P, F

2

3

4

5

Przykładowe odpowiedzi (zaznaczone na zielono): Lata Główny Korzyści osiągnięte przez Prusy przeciwnik 1864 Dania Prusy zajęły ziemie Szlezwiku oraz umocniły swoją pozycję wśród państw niemieckich. 1866 Austria Rozwiązano Związek Niemiecki, co osłabiło pozycję Austrii wśród państw niemieckich i umożliwiło częściowe zjednoczenie Niemiec: Prusy utworzyły Związek Północnoniemiecki, połączony unią celną z krajami południowoniemieckimi. 1870– Francja Prusy uzyskały Alzację i Lotaryngię oraz doprowadziły do –1871 zjednoczenia Niemiec – II Rzeszy Niemieckiej, której cesarzem został król pruski. a) A. 2 *b) Przykładowa odpowiedź: Sformułowanie, którym posłużył się Bismarck, oznacza realizowanie celów państwa poprzez działania zbrojne, a nie pokojowe porozumienia. „Żelazo” odwołuje się do broni, a „krew” – do poświęcenia żołnierzy w walce. Przykładowa odpowiedź: W wyniku przegranej bitwy pod Sedanem cesarz Francji dostał się do pruskiej niewoli i wówczas odbył przedstawioną na ilustracji rozmowę z kanclerzem Prus Ottonem von Bismarckiem. Napoleon III w następstwie tych wydarzeń stracił władzę [został zdetronizowany], a Francja wkrótce stała się republiką.

III. 3. Kolonializm w XIX wieku zadanie

odpowiedź

1 2 3 4

P, F, F, P B, B B. 2

A. 2, B. 5, C. 1, D. 4 III. 4. Rozwój nowych ruchów politycznych zadanie 1 2 3

4

5

odpowiedź C, A Socjalizm/socjaldemokracja – C, anarchizm – B, nacjonalizm – A Przykładowe odpowiedzi: a) Postulat, do którego odnosi się ilustracja, dotyczył skrócenia dziennego czasu pracy robotników do 8 godzin. *b) Robotnicy byli w największym stopniu pozbawieni czasu wolnego, którym mogliby dysponować zgodnie z własnymi upodobaniami. Z powodu zmęczenia po pracy pozostałą część doby musieli poświęcać na odpoczynek. Nie starczało im już czasu na rekreację, hobby, spotkania towarzyskie czy wypełnianie obowiązków domowych. Przez to ich życie stawało się monotonne. Mieli też ograniczone możliwości uczestniczenia w życiu publicznym. a) Przykładowa odpowiedź: Działaczki widoczne na ilustracji dążyły do przyznania kobietom praw wyborczych. b) Ruch emancypantek / sufrażystek c) Przykładowa odpowiedź: Autor karykatury obawiał się rewolucji obyczajowej i umniejszenia roli mężczyzn. Starał się przekonać odbiorców, że zgoda na równouprawnienie kobiet doprowadzi do tego, że to mężczyźni będą musieli przejąć ich dotychczasową rolę związaną z opieką nad dziećmi. Przykładowe odpowiedzi: a) Papież krytykował socjalistów, którzy uważali, że należy znieść własność prywatną i zastąpić ją własnością wspólnotową. Twierdził, że realizacja takiego programu nie rozwiązałaby problemu biedy wśród robotników, lecz spowodowałaby jeszcze większe problemy. b) Tak, autor dostrzegał ten problem. Uważał, że nierówności związane z podziałem na ludzi biednych i bogatych są złe, jednak nie da się im zaradzić, likwidując własność prywatną i dokonując ponownego podziału dóbr między wszystkich członków społeczeństwa.

III. 5. Postęp techniczny i zmiany cywilizacyjne

zadanie 1 2

3

4

odpowiedź A. 1, B. 4, C. 3, D. 5 1. Diesel, 2. Pasteur, 3. Benz, 4. gruźlica, 5. fonograf, 6. darwinizm, 7. Chicago, 8. Sueski, 9. Becquerel Rozwiązanie: sterowiec [Należy wstawić znak „w” w kratkę na zdjęciu po prawej.] a) C. b) Przykładowa odpowiedź: Nowy wynalazek budził ogromne zainteresowanie i uznanie, ponieważ po raz pierwszy w dziejach umożliwił zarejestrowanie ludzkiego głosu i wielokrotne odtwarzanie go. Dostrzegano wady pierwszego urządzenia, ale jednocześnie wyrażano przekonanie, że z czasem zostanie ono ulepszone. F, F, P

III. 6. Kultura przełomu XIX i XX wieku zadanie odpowiedź 1 A. 5, B. 3, C. 4, D. 2 2 Przykładowe odpowiedzi: ● nieostre kontury ● wyraźnie widoczne drobne pociągnięcia pędzla ● uchwycenie gry świateł i kolorów ● utrwalanie ulotnych wrażeń wzrokowych ● fascynacja naturą 3 Przykładowe odpowiedzi: Rozwój czytelnictwa ● poszerzanie horyzontów dużej części społeczeństwa ● szeroki dostęp do informacji oraz wiedzy o świecie Powstanie kina ● dynamiczny rozwój kultury masowej dostępnej dla przeciętnych odbiorców Upowszechnienie higieny ● poprawa stanu zdrowia ludności ● wpływ na rozwój sportu i aktywnej turystyki 4 Przykładowe odpowiedzi A B Styl architektoniczny secesja historyzm Podejście do przeszłości odrzucanie starych wzorów naśladowanie estetyki na rzecz oryginalności minionych epok, wzorowanie budowli, nowatorstwo się na zabytkowych budowlach Charakterystyczne dla zaokrąglenia górnych nawiązania do renesansu stylu elementy krawędzi okien, w tym (kopuła) i gotyku (strzeliste balkonowych, fantazyjne wieże, przypory, ostre łuki, zdobienia, nowoczesne rozety) – całość przypomina obramowanie okien gotycką katedrę lub zamek 5 Przykładowa odpowiedź: Futuryści mieli negatywny stosunek do spuścizny przeszłości. Gardzili naśladownictwem antyku oraz tematami i motywami wykorzystywanymi w sztuce wcześniejszych epok.

TAJEMNICE SPRZED WIEKÓW – Kim byli impresjoniści? zadanie 1 2 3 4

odpowiedź C, A, D, E, B B, B, A [Należy wstawić znak „x” w kratkę na obrazie w prawym dolnym rogu.] Przykładowa odpowiedź: Tak, po operacji Claude Monet pozostał impresjonistą. Wskutek zabiegu zmienił się jego sposób widzenia, więc postanowił przemalować swoje stare obrazy, aby konsekwentnie przedstawiać świat tak, jak go widział w danej chwili.

Podsumowanie rozdziału III Sprawdź, czy potrafisz zadanie 1 2 3, 4

5 6 *7

odpowiedź Wydarzenie chronologicznie pierwsze – A, wydarzenie chronologicznie ostatnie – B. B

5.1. C, 5.2. A, 5.3. B A. 3. Przykładowa odpowiedź: Ugrupowania polityczne, przeciwko którym były wymierzone zacytowane przepisy, dążyły do obalenia istniejącego porządku państwowego lub społecznego, m.in. do zniesienia podziałów klasowych. Wymienieni w tekście socjaldemokraci, socjaliści i komuniści zamierzali w ten sposób doprowadzić do poprawy losu robotników.

IV. ZIEMIE POLSKIE PO WIOŚNIE LUDÓW IV. 1. Ziemie polskie przed powstaniem styczniowym zadanie 1 2 3 4 *5

odpowiedź C a) Towarzystwo Pomocy Naukowej dla Młodzieży b) Budowa Bazaru w Poznaniu a) D b) Dezydery Chłapowski, Karol Marcinkowski, Andrzej Zamoyski A. 1 Przykładowa odpowiedź: Nie, przedstawione ilustracje świadczą o tym, że w działalność patriotyczną w ramach „rewolucji moralnej” w Królestwie Polskim zaangażowani byli przedstawiciele różnych grup społecznych i wyznaniowych, m.in. chłopi i żydzi [wyznawcy judaizmu].

IV. 2. Powstanie styczniowe zadanie 1 2

3

4

odpowiedź P, P, F, P Przykładowe odpowiedzi: a) 1. polski powstaniec / Polska, 2. żołnierz rosyjski / Rosja b) – Karykatura przedstawia stosunek sił powstańczych i armii rosyjskiej – przekazuje informację, że wobec potęgi przeciwnika Polacy nie mieli szans na wygraną. – Karykatura pokazuje odwagę i determinację Polaków w walce zbrojnej z caratem, toczonej mimo ogromnej dysproporcji sił. a)

*b) Przykładowa odpowiedź: Przedstawiony herb zawiera element nieobecny w herbie przedrozbiorowej Rzeczypospolitej – wizerunek św. Michała Archanioła, symbolizującego Ruś. Całość stanowi symboliczny manifest solidarności trzech narodów. a) D *b) 5, 2

IV. 3. Represje po powstaniu styczniowym zadanie 1 2

3 *4

5

Odpowiedź B Przykładowe odpowiedzi: – życie i wolność jednostek: egzekucje, aresztowania, zsyłki na Syberię, katorga, wcielanie do armii rosyjskiej, konfiskaty majątku – ustrój, prawo, administracja: wprowadzenie stanu wojennego w Królestwie Polskim, wcielenie tego obszaru do Rosji i likwidacja jego odrębności oraz zmiana nazwy na „Kraj Przywiślański”; wprowadzenie rosyjskiej administracji, prawa i sądownictwa – szkolnictwo: zastąpienie języka polskiego rosyjskim, obowiązkowe nauczanie języka rosyjskiego, karanie za używanie języka polskiego w szkole, przekształcenie Uniwersytetu Warszawskiego w Uniwersytet Cesarski, zwalnianie polskich nauczycieli, rozwijanie systemu szpiegowania i dozorowania uczniów, likwidacja elementarnych szkół wiejskich, ograniczenie dostępu do edukacji dzieciom z ubogich rodzin – kultura i kult religijny: podporządkowanie Kościoła katolickiego Kolegium Duchownemu w Petersburgu, zesłanie na Syberię protestujących biskupów, likwidacja klasztorów, konfiskaty dóbr kościelnych, likwidacja Kościoła unickiego 3.1. A, 3.2. C, 3.3. B Przykładowa odpowiedź: Wycieńczająca wędrówka przez tysiące kilometrów w surowym klimacie była dla zesłańców bardzo ciężkim doświadczeniem. Na obrazie widać, że podczas przystanków w noclegowniach panowały trudne warunki oraz rozpacz, beznadzieja i apatia. Przebywający tam zesłańcy stanowili zróżnicowaną grupę, w której każdy przeżywał swój los oddzielnie. 1. konfiskata, 2. Przywiślański, 3. pozytywiści, 4. trójlojalizm, 5. Syberia, 6. gubernia, 7. Bajkał Hasło: katorga Przykładowe wyjaśnienie: przymusowa praca połączona z zesłaniem w głąb Rosji [kara ciężkich robót na zesłaniu stosowana w Rosji].

IV. 4. W zaborze pruskim i austriackim zadanie 1 2 3

4

odpowiedź B, D a) kulturkampf b) P, F, P, F Terminy i przykładowe wyjaśnienia: 1. Kulturkampf – polityka władz niemieckich zmierzająca do podporządkowania państwu Kościoła katolickiego. 2. Germanizacja – działania władz pruskich mające na celu wynarodowienie Polaków i ich zniemczenie. 3. Hakata – niemiecka organizacja nacjonalistyczna prowadząca antypolską działalność. 4. Rugi – rozpoczęta w 1885 r. akcja wysiedlania Polaków przebywających nielegalnie w państwie niemieckim. 5. Rota – pieśń patriotyczna autorstwa Marii Konopnickiej, nawiązująca do strajku szkolnego we Wrześni. Hasło i przykładowe wyjaśnienie: Komisja Kolonizacyjna – organ powołany w zaborze pruskim w 1886 r. w celu wspierania osadnictwa niemieckiego na ziemiach polskich. a) B. 2. b) Przykładowe wyjaśnienia: Moskale – stosowane przez Polaków pogardliwe określenie Rosjan. Żandarm – członek formacji policyjnej. Cytadela – rosyjska twierdza wzniesiona w Warszawie po powstaniu listopadowym dla zapewnienia kontroli nad miastem. Apuchtin – rosyjski kurator warszawski, rusyfikował szkolnictwo w Królestwie Polskim.

IV. 5. Rozwój gospodarczy ziem polskich zadanie 1

odpowiedź Izrael Poznański – znany żydowski fabrykant, który na terenie swojej łódzkiej rezydencji umieścił również sklepy, magazyny, kantor i giełdę. Ignacy Łukasiewicz – lwowski aptekarz, który wynalazł lampę naftową.

2 3

4 5

Franciszek Stefczyk – założyciel pierwszych spółdzielni oszczędnościowo-pożyczkowych, które wspierały polskich rolników, rzemieślników i handlowców. Przykładowa odpowiedź: Maszyny produkowane w zakładach Cegielskiego były przeznaczone dla rolników. zacofaniu / rozwoju, wyludnienie / przeludnienie, zakładania nowych gospodarstw / emigracji zarobkowej za granicę P, F, F

IV. 6. Nowe ruchy polityczne na ziemiach polskich zadanie 1 2

odpowiedź Prawidłowa kolejność na osi: H, C, A, F Przykładowe odpowiedzi (zaznaczone na zielono): Kwestia Ustrój państwa Niepodległość Polski Socjaliści – nurt internacjonalis tyczny Socjaliści – nurt niepodległości owy

Narodowcy

3 *4

ogólnoświatowa republika socjalistyczna rządzona przez proletariat

odrzucanie walki o niepodległość Polski na rzecz dążenia do wywołania rewolucji proletariackiej

likwidacja własności prywatnej

demokracja parlamentarna

odzyskanie niepodległości głównym celem działalności politycznej

zagwarantowanie robotnikom prawa do strajku i umożliwienie działalności stowarzyszeń i partii politycznych

państwo narodowe chroniące interesy narodu polskiego

dążenie do odzyskania niepodległej Polski w granicach przedrozbiorowych, ale nie poprzez kolejne powstanie narodowe

solidaryzm narodowy – współpraca wszystkich warstw społeczeństwa polskiego w trzech zaborach

przyszła niepodległość państwa polskiego zależna od włączenia chłopów do życia narodowego

poprawa warunków życia na wsi, propagowanie spółdzielczości, włączenie chłopów do życia politycznego

demokracja, nadanie chłopom praw wyborczych

Ludowcy

Sprawy społeczne

A, C PSL Nr 1 ludowy Bolesław Wysłouch / Stanisław Stojałowski

ND Organ prasowy Nr 3 Ruch narodowy Przedstawiciel Roman Dmowski

PPSD Nr 2 robotniczy Ignacy Daszyński

IV. 7. Organizacje niepodległościowe na początku XX wieku zadanie 1 2

3

4 5

odpowiedź P, P, F a) Nazwa wydarzenia – krwawa niedziela Miejsce (miasto) – Petersburg Dzień, miesiąc i rok – 22 stycznia 1905 r. b) Przykładowa odpowiedź: Ilustracja pokazuje, że car rosyjski opierał swoje rządy na terrorze. Ślepo posłuszni władcy dowódcy wojskowi strzegli jego pozycji, dopuszczając się straszliwych zbrodni, m.in. zmasakrowania uczestników pokojowej demonstracji. Węże wychodzące z carskiej korony symbolizują złą politykę władcy, który nie troszczył się o swoich poddanych i dopuścił do ich rzezi. wprowadzenie polskich posłów do parlamentu Rosji powstawanie polskich szkół prywatnych organizowanie polskich stowarzyszeń, bibliotek i czytelni A. 3 Drużyny Bartoszowe – Polskie Stronnictwo Ludowe Polskie Drużyny Strzeleckie – Narodowa Demokracja Związek Walki Czynnej – PPS-Frakcja Rewolucyjna

TAJEMNICE SPRZED WIEKÓW – Jak działała Organizacja Bojowa PPS? zadanie 1 2

3

4

odpowiedź P, P, F, F a) Przykładowe odpowiedzi: A – Seria zamachów na carskich oprawców B – Napad na kasę urzędu b) B 1 – przekupienie pomocnika naczelnika więzienia i sfałszowanie dokumentów 2 – przebranie się bojowców w mundury carskich żandarmów 3 – przybycie do więzienia w celu przetransportowania więźniów 4 – pobicie więźnia, który podjął próbę ucieczki 5 – uwolnienie więźniów skazanych na śmierć a) Stefan Okrzeja b) Przykładowa odpowiedź: Stefan Okrzeja zginął za wolność i zwycięstwo antycarskiej rewolucji.

IV. 8. Kultura polska na przełomie XIX i XX wieku zadanie 1 2 3 4

5

odpowiedź Pozytywizm: C, D, E, G Modernizm: A, B, F, H C, C

P, F, F, F Henryk Sienkiewicz – Pan Wołodyjowski Eliza Orzeszkowa – Nad Niemnem Stanisław Wyspiański – Wesele Przykładowa odpowiedź: Polskim skautom zależało na podkreśleniu faktu, że reprezentują organizację narodową, a nie tylko z jednego zaboru. Poprzez kultywowanie polskich tradycji i posługiwanie się symbolem narodowym przypominali przedstawicielom innych krajów o położeniu Polaków – pozbawionych niepodległego państwa, ale nadal tworzących odrębną wspólnotę narodową.

Podsumowanie rozdziału IV Sprawdź, czy potrafisz zadanie 1 2 3 4 5

6–7

odpowiedź Wydarzenie chronologicznie pierwsze – D, wydarzenie chronologicznie ostatnie – C A. 2 Związek Walki Czynnej, Towarzystwo „Strzelec”, PPS-Frakcja Rewolucyjna, Organizacja Bojowa PPS B Michał Drzymała toczył z pruskimi władzami spór dotyczący zgody na budowę domu. Opierał się próbom usunięcia jego rodziny z zajmowanej ziemi. Zamieszkał w wozie cyrkowym, który każdego dnia nieco przesuwał, aby udowodnić, że jego wóz nie podlega przepisom wprowadzonego przez władze prawa budowlanego.

V. I WOJNA ŚWIATOWA V. 1. Świat na drodze ku wojnie zadanie 1

Mocarstwa Wielka Brytania – Niemcy

Francja – Niemcy

Rosja – Austro-Węgry

2

3 4

P, F A. 3

odpowiedź Przyczyna konfliktu Przykładowe odpowiedzi: – poparcie udzielone przez Brytyjczyków Francuzom w sporze z Niemcami o Maroko – wsparcie udzielone przez Niemców Burom w ich konflikcie z Brytyjczykami – zaniepokojenie Wielkiej Brytanii rozbudową floty niemieckiej, rywalizacja na morzach i oceanach Przykładowe odpowiedzi: – spór o Maroko, żądanie przez Niemcy rekompensaty za zrzeczenie się go na rzecz Francji – dążenie Francji do odzyskania ziem utraconych w 1871 r. (Alzacji i Lotaryngii) Przykładowe odpowiedzi: – rywalizacja o wpływy na Bałkanach (m.in. sprzeciw Rosji wobec aneksji Bośni i Hercegowiny przez Austro-Węgry)

V. 2. Na frontach I wojny światowej zadanie 1 2

3

4

odpowiedź P, F, P, F, F a) [Należy wstawić znak „x” w kratki na obu zdjęciach w górnym rzędzie oraz na zdjęciu w dolnym rzędzie po lewej.] Przykładowe uzasadnienie: Zaznaczone fotografie przedstawiają okopy, zasieki i karabin maszynowy. Okopy dawały żołnierzom schronienie przed ostrzałem, zasieki utrudniały natarcie wrogiej piechoty, a stanowiska strzeleckie umożliwiały ostrzeliwanie atakujących oddziałów przeciwnika. b) Przykładowa odpowiedź: Aby przełamać linie obrony wroga, wykorzystywano nowe rodzaje broni. Załogi okopów ostrzeliwano z samolotów i atakowano gazami bojowymi. Czołgów używano do niszczenia stanowisk strzeleckich przeciwnika, osłaniania własnej piechoty i torowania jej drogi przez umocnienia. a) D, B *b) Przykładowa odpowiedź: Decydując się na zastosowanie nowego rodzaju broni, jakim były gazy bojowe, Niemcy liczyli na zaskoczenie przeciwnika, zadanie mu dużych strat i uniemożliwienie obrony, a w rezultacie – przełamanie frontu. C

TAJEMNICE SPRZED WIEKÓW – Jakie były początki czołgów? zadanie 1 2

3

4 5

odpowiedź P, F, P, F, P 1 – powołanie w Wielkiej Brytanii Komitetu do spraw Pancerników Lądowych 2 – skonstruowanie prototypu czołgu o nazwie „Mały Willi” 3 – uruchomienie seryjnej produkcji czołgu Mark I 4 – pierwsze wykorzystanie czołgów w bitwie 5 – pierwsze zastosowanie czołgów w zmasowanym natarciu podczas bitwy 6 – pierwsze zastosowanie czołgów do przewożenia piechurów na polu bitwy Przykładowe odpowiedzi: Zalety Wady – zdolność pokonywania przeszkód – niewielka prędkość, która jeszcze terenowych i umocnień, a w rezultacie spadała w warunkach bojowych; – przełamania pozycji przeciwnika; – duże zużycie paliwa; – pancerz chroniący załogę przed – konieczność przeprowadzania częstych ostrzałem z karabinów maszynowych; napraw; – wyposażenie w karabiny i armaty – brak wytrzymałości pancerza na umożliwiające prowadzenie ostrzału; trafienia dużymi pociskami; – możliwość osłaniania i przewożenia – trudne warunki panujące wewnątrz – żołnierzy na polu walki; wysoka temperatura, hałas i trujące – zapewnienie ograniczenia strat wyziewy z silnika; w ludziach. – brak radiostacji. Tekst 1. – D, Tekst 2. – B, Tekst 3. – A B. 2

V. 3. I wojna światowa na ziemiach polskich zadanie 1 2

3 4 5

odpowiedź Wydarzenie chronologicznie pierwsze – D, wydarzenie chronologicznie drugie – B a)–b)

c) B 3.1. C, 3.2. B, 3.3. B 4.1 A, 4.2. B, 4.3. D P, F, P

V. 4. Rewolucje w Rosji zadanie 1 2

3 4

5

odpowiedź Prawidłowa kolejność: B, E, C, A, G, F, D Przykładowe odpowiedzi: Przyczyny Skutki  kryzys polityczny, gospodarczy  legalizacja działalności partii i społeczny w Rosji socjalistycznych  groźba głodu w miastach  wprowadzenie reform przez Rząd Tymczasowy  krytyka rządów Mikołaja II i rosnących wpływów Grigorija Rasputina  wzrost znaczenia partii bolszewików 3.1. B, 3.2. A, 3.3. B Przykładowa odpowiedzi: a) Włodzimierz Lenin był przywódcą bolszewików i pierwszym przywódcą Rosji Sowieckiej. b)  królowie – ustrój monarchiczny, rządy arystokracji, system społeczny oparty na podziałach klasowych  pop (duchowny) – Kościół, jego majątek i uprzywilejowana pozycja, religia  bankier – system kapitalistyczny, własność prywatna, nierówności społeczne, wyzysk robotników przez kapitalistów c) Czerwień jest międzynarodowym symbolem ruchu robotniczego. Taki kolor miotły stanowi odwołanie do ideologii komunistycznej i rewolucji proletariatu. wprowadzenie dyktatury proletariatu stosowanie terroru wobec przeciwników politycznych zniesienie wielu swobód obywatelskich skupienie pełni władzy przez partię bolszewicką

V. 5. Sprawa polska w czasie I wojny światowej zadanie 1

2

3

4

odpowiedź 1 – odezwa rosyjskiego księcia Mikołaja Mikołajewicza 2 – wydanie manifestu dwóch cesarzy 3 – zapowiedź cara Rosji dotycząca utworzenia państwa polskiego 4 – przyjęcie deklaracji wersalskiej przez Wielką Brytanię, Francję i Włochy 5 – ogłoszenie 14-punktowego programu prezydenta Wilsona *a) Przykładowa odpowiedź: Autor miał krytyczny stosunek do postawy państw zaborczych. Dostrzegał, że ich zainteresowanie sprawą polską wynikało z chęci pozyskania Polaków jako żołnierzy do swoich armii. Tylko walcząc u boku państw zaborczych i ponosząc ofiary, Polacy mogli wywalczyć większą niezależność. b) P, P, F, F a) 3.1. B, 3.2. C, 3.3. B b) Przykładowa odpowiedź: Odezwa zawiera zgodę na powstanie państwa polskiego pod warunkiem zawarcia przez nie sojuszu wojskowego z Rosją. 1. Lloyd George, 2. Clemenceau, 3. Wielkopolska, 4. Paderewski, 5. Wersal, 6. Gdańsk, 7. plebiscyt Hasło: Dmowski Przykładowe wyjaśnienie: Roman Dmowski był polskim politykiem, który reprezentował Polskę na konferencji paryskiej jako przewodniczący Komitetu Narodowego Polskiego.

Podsumowanie rozdziału V Sprawdź, czy potrafisz zadanie 1 2

odpowiedź Wydarzenie chronologicznie pierwsze – D, wydarzenie chronologicznie drugie – A Państwa ententy w zamian za wystąpienie Włoch z trójprzymierza przekazywały im władzę nad okupowanymi wyspami Dodekanezu. Włosi po wygranej wojnie mieli otrzymać nowe nabytki terytorialne kosztem azjatyckiej części Turcji.

3

4 5 *6

Przykładowa odpowiedź: Mieszkańcom Warszawy żyło się coraz trudniej i ich położenie w kolejnych latach wojny się pogarszało, ponieważ ceny podstawowych artykułów żywnościowych stale rosły. Ceny niektórych produktów wzrosły ponad dziesięciokrotnie. C, B B. 1 Przykładowe odpowiedzi: a) Plakat powstał w czasie I wojny światowej. b) Plakat miał zachęcać mężczyzn do wstępowania do brytyjskiej armii. Przedstawiona na nim scena z czasów powojennych (jaka mogłaby nastąpić w przyszłości) odwoływała się do ich honoru – zakłopotana mina ojca, zapytanego przez córkę o jego udział w Wielkiej Wojnie, sugeruje, że nie wstąpił do wojska w trakcie tego konfliktu i jest mu z tego powodu wstyd.

VI. I ŚWIAT W OKRESIE MIĘDZYWOJENNYM VI. 1. Świat po I wojnie światowej zadanie 1 2

odpowiedź 1.1. A, 1.2. C, 1.3. D a)–b)

Uwaga: [na czerwono może też być oznaczona Bułgaria] c) Nowe państwa, które powstały w latach 1917–1922 Terytoria dawnego Cesarstwa Niemieckiego Terytoria dawnej monarchii austro-węgierskiej

*3

4

Polska, Wolne Miasto Gdańsk, Litwa

Państwa, które istniały przed I wojną światową i po niej Niemcy, Francja, [Belgia]

Austria, Węgry, Polska, Czechosłowacja, Królestwo Rumunia, Włochy Serbów, Chorwatów i Słoweńców Polska, Litwa, Łotwa, Estonia, Terytoria dawnej Finlandia, Związek Rumunia carskiej Rosji Socjalistycznych Republik Sowieckich Przykładowa odpowiedź: Autor karykatury przedstawia katastrofalną sytuację ekonomiczną powojennych Niemiec. Była ona spowodowana zniszczeniami wojennymi oraz odszkodowaniami dla zachodnich państw ententy i ich sprzymierzeńców. Twórcy powojennego ładu międzynarodowego nie uwzględnili w ogóle możliwości spłacenia odszkodowań oraz nie przedstawili planu wyjścia Niemiec z zapaści gospodarczej. 4.1. A, 4.2. A, 4.3. C

VI. 2. Narodziny faszyzmu zadanie 1 2 3 4

odpowiedź C, E, A, D, B C, B 3.1. B, 3.2. A, 3.3. C, 3.4. A, 3.5. A, 3.6. A, 3.7. C Włochy: skrajny nacjonalizm, system jednopartyjny, kult państwa i wodza, zorganizowanie społeczeństwa w oparciu o korporacje Niemcy: skrajny nacjonalizm, system jednopartyjny, kult państwa i wodza, skrajny antysemityzm

TAJEMNICE SPRZED WIEKÓW – W jaki sposób Niemcy odbudowali swoją armię? zadanie 1

2 3 4

odpowiedź zakaz gromadzenia gazów bojowych zakaz posiadania samolotów, czołgów i ciężkiej artylerii ograniczenie liczebności Reichswehry do 100 tys. żołnierzy A, D P, P, F a) Przykładowa odpowiedź: Współpraca między Niemcami a ZSRS była sprzeczna z postanowieniami traktatu wersalskiego dotyczącymi ograniczenia rozbudowy armii niemieckiej. Jednak dzięki ukrywaniu rzeczywistych działań Niemcy wzmacniali swoje siły wojskowe, a Sowieci zdobywali niezbędne doświadczenie i technikę militarną. Wspólne działania w dziedzinie wojskowości były ukrywane pod pozorem wymiany handlowej lub wyjazdów turystycznych, a oficerowie niemieccy zaangażowani w szkolenia na terenie ZSRR oficjalnie opuszczali armię, za co byli nieformalnie wynagradzani poprzez oferowanie im po powrocie dobrych posad. b) B. 2.

VI. 3. ZSRS – imperium komunistyczne zadanie 1 2

3

4

odpowiedź P, P, F, P a) Przykładowa odpowiedź: Był to element krzewienia kultu jednostki – przywódcy ZSRR. Ukrywano okrutne i szkodliwe działania władz sowieckich, aby społeczeństwo Związku Sowieckiego i zagraniczni goście uwierzyli, że polityka Stalina przynosi ludziom dobrobyt. Ukazywanie dyktatora pośród radosnych dzieci miało przekonać (okłamać) mieszkańców ZSRS, że Stalin troszczy się o los najsłabszych obywateli sowieckich. b) B. 1 1. Komsomoł, 2. Gułag, 3. Dżugaszwili, 4. terror, 5. kolektywizacja Hasło: łagry. Przykładowe wyjaśnienie: sowieckie obozy pracy. Przykładowa odpowiedź: Tak, uczestnicy zjazdu wyrażali podziw i uwielbienie dla przywódcy państwa. Bezkrytycznie przyjęli jego przemówienie i nie chcieli nawet zapoznać się ze sprawozdaniem na temat polityki prowadzonej przez Stalina. W ten sposób oficjalnie wyrażali swoje pełne zaufanie

do niego. VI. 4. Kultura i zmiany społeczne w okresie międzywojennym zadanie 1 2 3 4

odpowiedź A. 3, B. 2, C. 4 [Należy wstawić znak „x” w kratce na obrazie w górnym rzędzie po prawej.] C, C B. 1

VI. 5. Świat na drodze ku II wojnie światowej zadanie 1 2

odpowiedź F, C, A, B, E, D Przykładowa odpowiedź: Nie, ponieważ w marcu 1939 r. wojska generała Franco wspierane przez faszystów wkroczyły do stolicy Hiszpanii.

3

4 5

P, F, F, F Przyczyny: B, C. Skutki: A, D.

Podsumowanie rozdziału VI Sprawdź, czy potrafisz zadanie 1 2 3 4 5

odpowiedź Wydarzenie chronologicznie pierwsze – B, wydarzenie chronologicznie ostatnie – A A. 4, B. 1, C. 3 3.1. C, 3.2. B, 3.3. A C

6 B. 2 VII. I POLSKA W OKRESIE MIĘDZYWOJENNYM VII. 1. Odrodzenie Rzeczypospolitej zadanie 1

2

3

4 5

odpowiedź 1 – powstanie Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej w Lublinie 2 – przekazanie przez Radę Regencyjną władzy wojskowej Józefowi Piłsudskiemu 3 – powołanie rządu Jędrzeja Moraczewskiego 4 – objęcie przez Józefa Piłsudskiego urzędu Tymczasowego Naczelnika Państwa 5 – powołanie rządu Ignacego Jana Paderewskiego Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej Polska Komisja Likwidacyjna Galicji i Śląska Cieszyńskiego Rada Regencyjna Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego a) Józef Piłsudski b) 14 listopada 1918 r. c) Przykładowe odpowiedzi:  skupienie w rękach Józefa Piłsudskiego pełni władzy  rozwiązanie Rady Regencyjnej  formowanie się centralnego ośrodka władzy P, P, F, F a) A. 1 *b) Przykładowa odpowiedź: Najwcześniej przedstawiona fotografia mogła zostać wykonana w styczniu 1919 r. [na przełomie 1918 i 1919 r.] w czasie, gdy Ignacy Jan Paderewski powrócił do Polski celem objęcia urzędu premiera w państwie, w którym Tymczasowym Naczelnikiem Państwa od listopada 1918 r. był Józef Piłsudski.

VII. 2. Walka o granicę wschodnią zadanie 1

2

3 4 5

odpowiedź Ludność litewska, ukraińska i białoruska musi ulec polonizacji. Państwo polskie ma być jednolite narodowo. Zwolennikiem tej koncepcji był Roman Dmowski. Żydzi i Niemcy będą nakłaniani do emigracji. Przykładowe odpowiedzi: a) Polski plakat propagandowy nawoływał do walki z bolszewikami. Celowo umieszczono na nim hasło związane z rodziną, aby pokazać, że zagrożenie dotyczyło każdego mieszkańca Polski. b) Wydanie tego plakatu było związane z trwającą ofensywą bolszewicką generała Tuchaczewskiego na Polskę w 1920 r., w ramach której Armia Czerwona w szybkim tempie przesuwała się na zachód i w sierpniu 1920 r. znajdowała się już na przedpolu Warszawy. 3.1. B, 3.2. C, 3.3. A B, D, F, A, G, E, C a) 1920 r. b) generał Lucjan Żeligowski c) Przykładowa odpowiedź: Dokument wydał generał Lucjan Żeligowski, którego oddziały zajęły Wileńszczyznę w wyniku „buntu”. Stało się to w momencie uzyskania przez polskie wojsko przewagi nad bolszewikami. Polacy chcieli w ten sposób zająć ten teren i nie dopuścić do przejęcia go przez Litwinów. *d) Przykładowa odpowiedź: Rząd litewski rezydujący w Kownie nie pogodził się z utratą Wilna − litewskiej historycznej stolicy, w którym największą grupę narodową stanowili Polacy. Przez cały okres międzywojenny władze Litwy utrzymywały, że nadal są w stanie wojny z Polską i domagały się przyłączenia Wileńszczyzny do państwa litewskiego, na co strona polska nie chciała się zgodzić. Ta kwestia oraz skutki wcześniejszych walk między Polakami i Litwinami były przyczyną złych relacji między sąsiadującymi państwami.

TAJEMNICE SPRZED WIEKÓW – Jak doszło do „cudu nad Wisłą”? zadanie 1

2

3

4

odpowiedź P, P, F, F Plan Bitwy Warszawskiej opracowano w Belwederze w Warszawie. Prasa i publicyści związani z Narodową Demokracją nie uznawali Józefa Piłsudskiego za jedynego autora planu Bitwy Warszawskiej. objęcie dowództwa nad wojskiem przez Józefa Piłsudskiego dobrze przygotowany plan bitwy odwaga i ofiarność polskich żołnierzy współpraca wybitnych dowódców A – Józef Piłsudski Przykładowe odpowiedzi: B – Polski generał, współpracował z wodzem naczelnym [Józefem Piłsudskim] i wykonywał jego rozkazy. Wielu świadków Bitwy Warszawskiej wskazywało na niego jako głównodowodzącego wojsk polskich. C – Generał francuski, który doradzał polskim wojskowym przed Bitwą Warszawską i w jej trakcie. a) Przykładowa odpowiedź: Autor chciał, aby Polacy wsparli wojsko walczące z bolszewikami w celu obrony niepodległości ich ojczyzny. Mogli to zrobić, np. pomagając materialnie w utrzymaniu polskich oddziałów walczących z wrogiem lub samemu wstępując w szeregi armii. b) B, A, D

VII. 3. Kształtowanie się granicy zachodniej i południowej zadanie 1 2

3 *4

odpowiedź E, A, B, C, D, F

C, A a) Wydarzenie: trzecie powstanie śląskie Data wydarzenia: maj – czerwiec 1921 r. Elementy graficzne – przykładowe odpowiedzi:  data – 1921  zabudowania fabryk [i kopalni]  poległy w walce z symbolicznym mieczem w dłoni b) Przykładowa odpowiedź: Polska otrzymała 29% obszaru Śląska, objętego plebiscytem w marcu 1921 r., na którym znajdowała się większość zakładów przemysłowych. Dzięki III powstaniu do Polski została ostatecznie przyłączona większa część ziem śląskich niż wynikało to z wcześniejszych decyzji biorących za podstawę wyniki plebiscytu, który został przeprowadzy z naruszeniem warunków przewidzianych w traktacie wersalskim.

VII. 4. Rządy parlamentarne zadanie 1

odpowiedź Władysław Grabski – premier ponadpartyjnego rządu, który przeprowadził reformę walutową i naprawił finanse państwa polskiego. Wincenty Witos – jeden z przywódców polskiego ruchu ludowego, w okresie międzywojennym trzy razy obejmował urząd premiera.

2 3 4

5

Stanisław Wojciechowski – drugi prezydent Polski w okresie międzywojennym, wybrany na urząd w grudniu 1922 r. F, F, P, P Naczelnik Państwa: A, C, D, [E] Prezydent: A, B, E, F ciągłe zmiany rządów afery i skandale z udziałem polityków partyjniactwo osłabienie pozycji międzynarodowej Polski a) grudzień 1922 r. b) Gabriel Narutowicz c) 8 dni d) Przykładowa odpowiedź: Wybory prezydenta w Zgromadzeniu Narodowym odbywało się w bardzo napiętej atmosferze − było wielu kandydatów oraz musiano przeprowadzić kilka głosowań, aby wyłonić ostatecznie zwycięzcę. Przegraną stroną w tym politycznym starciu była endecja, która nie mogła się pogodzić z wynikiem wyborów i natychmiast rozpętała nagonkę polityczną przeciw prezydentowi. Te działania zakończyły się tragedią − fanatyczny zwolennik prawicy zamordował Gabriela Narutowicza w gmachu Zachęty.

VII. 5. Zamach majowy i rządy sanacji zadanie 1 2

3 4

odpowiedź A a) F, P, P b) Przykładowe odpowiedzi:  kryzys rządów parlamentarnych  obawa przed usunięciem zwolenników Piłsudskiego z ważnych stanowisk w państwie  użycie faktu ostrzelania willi Piłsudskiego w Sulejówku jako pretekstu do działania A, B Sojusz partii centrowych, ludowych i lewicowych, których celem było obalenie autorytaryzmu i powrót do rządów parlamentarnych. Został założony w 1929 r. – Centrolew Ugrupowanie polityczne skupiające zwolenników obozu sanacyjnego. Powstało w 1928 r. – BBWR

5

Organizacja polityczna założona przez sanacyjnych wojskowych w 1937 r. Jej program nawiązywał do haseł konsolidacji narodu i dominacji państwa. – OZN Nie prześladowano na masową skalę opozycji politycznej. Fałszowano wybory. Zmieniono ustawę zasadniczą. Tworzono miejsca odosobnienia dla więźniów politycznych. Zachowano pozory demokracji.

VII. 6. Gospodarka II Rzeczypospolitej zadanie 1 2

3

4

5

odpowiedź P, P, F, P a) Władysław Grabski b) 1923 r. c) Przykładowe odpowiedzi:  wprowadzenie nowej waluty (złoty polski)  powołanie Banku Polskiego  zrównoważenie budżetu  powstrzymanie hiperinflacji oddłużenie gospodarstw chłopskich wprowadzenie robót publicznych aktywny udział państwa w gospodarce wprowadzenie wieloletnich planów rozwoju a) − b)

c) Przykładowe odpowiedzi:  oddalenie od granicy z Niemcami i ZSRS  duże bezrobocie w regionie – możliwość pozyskania pracowników nowopowstających zakładów i fabryk. a) Gdynia b) Eugeniusz Kwiatkowski c) Przykładowa odpowiedź: Pokazany na ilustracji budynek pełnił funkcję dworca portu morskiego.

do

VII. 7. Społeczeństwo odrodzonej Polski zadanie 1 2 3 4

odpowiedź F, P, F B, D B. 3. Przykładowe odpowiedzi: Podobieństwo:  Obowiązek szkolny od 7. roku życia. Różnica:  Nauka w szkole powszechnej trwała 7 lat, a obecnie szkoła podstawowa obejmuje 8 lat. Nauka w szkole średniej była podzielona na gimnazjum i liceum, obecnie tylko liceum lub technikum.

VII. 8. Osiągnięcia II Rzeczypospolitej zadanie 1

odpowiedź przedstawiciele lwowskiej szkoły matematycznej: Stefan Banach, Hugo Steinhaus zwycięzcy zawodów „Challenge” w 1932 r.: Franciszek Żwirko, Stanisław Wigura

2 3

4

5

matematycy i kryptolodzy pracujący nad kodami maszyny szyfrującej Enigma: Marian Rejewski, Henryk Zygalski, Jerzy Różycki F, P, F, P literatura: B, H architektura: A, G malarstwo: D, H, E a) styl dworkowy [tzw. styl narodowy] *b) Przykładowa odpowiedź: Styl budynku nawiązywał do tradycji polskiej szlachty, która w okresie Rzeczypospolitej Obojga Narodów budowała w podobnym stylu swoje siedziby – dworki szlacheckie. B, B

VII. 9. II Rzeczpospolita na arenie międzynarodowej zadanie 1

odpowiedź dążenie do utrzymywania dobrych stosunków z ZSRS i Niemcami oparcie bezpieczeństwa o sojusze z Francją i Rumunią próby stworzenia federacji państw Europy Środkowej

2 Państwo, z którym Polska zawarła sojusz lub podpisała traktat

Data zawarcia sojuszu lub traktatu

Francja

luty 1921

Rumunia

marzec 1921

ZSRS

lipiec 1932

Niemcy

styczeń 1934

3 4

P, F, F, P

5

a) ZSRS, Niemcy b) W latach 30. XX w. c) polityka równowagi i „równych odległości”

Najważniejsze postanowienie sojuszu lub traktatu współpraca w przypadku agresji ze strony Niemiec wzajemna pomoc militarna w przypadku agresji sowieckiej powstrzymywanie się od wszelkich działań agresywnych lub napaści jednego państwa na drugie rozwiązywanie kwestii spornych między państwami przy pomocy pokojowych sposobów

VII. 10. Polska w przededniu II wojny światowej zadanie 1 2

odpowiedź E, D, A, B, C a) C b) Przykładowa odpowiedź: Przyjęcie powyższych żądań oznaczałoby dla Polski faktyczną rezygnację z części terytorium i przekształcenie się w państwo odcięte od morza zależne od Niemiec. Polscy politycy obawiali się również, że władze niemieckie nie poprzestaną tylko na tego rodzaju żądaniach.

3

4

Przykładowa odpowiedź: Przedstawione stanowisko oznaczało, że Polska nie zamierza się ugiąć pod presją i żądaniami niemieckimi, a w razie potrzeby stanie do walki zbrojnej w obronie swoich interesów i honoru, mimo że bardzo ceni pokojowe relacje między państwami.