156 51 23MB
Dutch, French Pages [480] Year 1824
UNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK GEN
I
900000115441
:: 135
. .
. 1
i
M M
S
G
P
A A
R
Ꭱ
LEI SCHE IS
A
Ꭺ
A
K
Ꮇ
Ꮇ
DE
L
A
N
G
U
K
E
U
A
N
I
S
Ꭱ
T.
E
LA
M
A
L
A
I
E.
A
M
S
P
A
R
L
E
A
ISCH
A
K
DOOR
HR .
IN
W.
1812
M
TE
K
U
N
E
S
DEN
A
R
S
LONDEN
D
E
N ;
GEDRUKT ,
E N
UIT
HET
ENGELSCH
VERTA AL D
DOOR
C.
P.
TE BIJ
JOHANNES
J.
E
HA A
LO
R
L
T.
E M ,
ENSCHEDÉ
1 8 2 4.
U
EN
ZONEN .
T
,
G
R
DE
A
LA
M
M
LANGUE
A
I
RE
MALAIE ,
PAR
MR .
W.
PUBLIÉE
MARS
A
LONDRES
DEN ;
EN
181 2 ,
E T
TRADUITE
DE
L'ANGLAIS
PAR
C.
P.
J.
A
CHE Z
JEAN
E
L
O
H A Ꭱ Ꮮ Ꭼ
Ꮇ ,
U
ENSCHEDÉ
1 8 2 4.
T.
ET
FILS .
E
RR
A
T
A.
Bladzijde.
Regel.
Feilen .
Lees :
Page.
Ligne .
Fautes .
Lisez :
1
IV
26
XIV
3
zintuigen
spraakwerktuigen
benoua
benca
id.
21
Iri Iskander Iha
Sri Iskander Sha
id.
25
Remban
Rembau
. id
30
Het echter
Het is echter
probable
probables
XV
8
id.
17
Iri
Sri
id.
18
Iha
Cha
id .
21
Remban
Rembau
XVII
27
ou
des
XXIV
11
voortbregt
voortbrengt
XXVII
9
uatres
autres
et 21
Bengal
Bengale .
XXXI
17
uniqument
uniquement
XXXII
12
id .
13
XXXIII
2
id.
13
XXXIV
1
XL
XXIX
6
تيدرtudor
تيدرtador
مفکتmarakat
مشکتmartekat
correct
concret
مفکتmarkat
مشکتmarkat
woorden
-nigte woorden
51
afstammen .
afstammen . »
XLVII
31
quand
quant
XLVIII
(+)
is uitgelaten :
Men heeft deze letters in den Neder duitschen tekst moeten weglaten
id.
27
jodjana
jojana
XLIX
(*)
omis ... ont dû être
LI
16
bidjaksana
bidiaksana
LIII
1
langue de
langue des
18
voorzigtigheid bid
voorzigtigheid bi
id.
19
-jaksana ,
-djaksana ,
LXIV
31
hedjal
hedjrah
LX
ont dû être omis
LXVII
E RR AT A.
Bladzijde. | Regel. Page..
Ligne.
Feilen.
Lees :
Fautes.
Lisez :
LXVII
27
epmloi
emploi
LXXV
29
vocabulairec
vocabulaire
LXXVI
17
170
1708 ,
4
15
جذع پ ک ن verondersteld met
10
ll
id .
28
و
14
verondersteld geteekend te zijn met
5 (+)
Malai
تولغ Malais
3 (*)
dewijls
dewijl
تولغ
15
جذع ف ک ن T
20
14 .
id .
15
17
وف
فیکرfakier der ö
فیکرfilter der ( 8 )
بولهbalih
bõlih
25
9
37
10
40
5
pen -adāp - an
peng - adāp -an
41
8
موحرmak ' widjar تک
مكوجرmak'' oudjar مہن
42
5
47
10
id.
16
49
28
djālan , marcher et djälan
diālan , marcher et diālan
55
5
perampaan
perampouan
7
id .
تدیشدtesjdid ,,
الرحمن
الرحمن
جالنdjalan ,
جالنdialan , كلنگار
كلعار
id, 54
id.
27
61
5
id.
27
تشدیدtesjdid ,,
id.
dibalik
dibaliek
کارت سفنه
کارت بیفته
قنجوريpen -touri ,
قنپوريpen - tigura , فناورpenawar
شتاورpenawar
63
2
69
27
20
25
71
18
18
12
قایك
تثه ليم قوله فاتك
79
21
kita pergi
kita pergui
81
10
ياله توهتك
ياله توهنك
مشتsangat ,
سشتsangat ,
دو قوله سانو
دو قوله ساتو
اس قوله قوله
تغه ليم قوله
کو
کو اس توجه شوله
31 .
ERRAT A. Lees :
Feilen ..
Regel .
Bladzijde.
Lisez :
Fautes .
Ligne.
Page.
sekali - en
sekali - en
جامن کامئوغ فرق در سین hendak pergui ,
کامئوغ گرت در سین hendak pergi ,
pinta dia pergui ,
pinta dia pergi ,
یع قرتام
يغ قرتام
ميبورکین
میبوکن
ميلغكن
ملغكن
مناسکی de la
13
id.
12
85
9
86 88
12
93
2
94
22
مناعسکن la de
95
20
97
بقرمبیکن
برسمجهکن
29
98
employer indifféremment
employerin différemment
5
99
قمبایر هوتغن -kan -nia rādia ,
26
100
قمبایر هونغن - kan rādia ,
19
103
dæa bælan
dæa bæla
21
112
28 قمباير هوتغن auleh
قمیایر هوتغن aulih
id .
22
113
لبت منولغ
لبت منولث
10
114
pāgui
pāgi
27
115
کد قرن
کداغون
27
116
نية
نیه
5
145
لبه جاوه
5 لبه حاوی
157
id. سودار بات
سردار باق
id.
l
158
zij wanneer
ij wanneer
14
id.
قد اللع
5
سام تون کام
قد الله مموج سما نون کام
15
و 16 162
علم نحو nale ofنحو
علم نحو nahue ofنجو
1
174
nahouنحو
علم نجو nahlou ouنجو
de
des
دان لا د
دان لا د
يڅ هندق
يڅ هندق
د مان
مموج
علم نحو ou
262
15
85
2
سقاي جامن
جاشمی
12
81
دسی
9
125
15
201
8
235
14
ود
R AT A.
E R
Lees :
Feilen ..
Regel .
Bladzijde.
Lisez :
Fautes.
Ligne.
Page .
پاتون
یانوتکث
تورنله
تورنله
برکاین
درکاین
چتردان
چنردان
جوک
جر
کرج
كراج
د لغكشن تاکت
دلغكغن تاکت
13
natal
naturel
4
554
اداله قبلة ایت
اداله قنلة ایت
1
556
9
267
27
281
29
236
6
291
27
5و 2
8
id .
و1
299 و 5
TA
BL
E.
SUROVINNOIOSKOVECHOICI601
Page . INTRODUCTION
GRAMMAIRE Alphabet Malai
7
Des consonnes et des voyelles
27
Signes de l'orthographe
37
Des diverses espèces de mots
47
Parties du discours
49
Noms
51
Adjectifs
65
Degrés de comparaison
67
Noms de nombre
69
Pronoms
75
de la première personne
77
de la seconde personne
81
de la troisième personne
85
Démonstratifs ou Définis
87
Verbes 91 Verbes substantifs
Formes du verbe ,
101
et ses rapports
Conjugaison du verbe actif
103
.
121
du verbe neutre
135
***
Ad
I
N
H
0
V
D. Bladz .
Bijwoorden of wijzigende woorden
143 150
van Tijd ib.
van Plaats van verschillenden
aard
Voorzetsels of Rigting aanduidende woorden .
Voegwoorden
152 * 156
162
Tussshenwerpsels of Uitroepingen
166
Voor- en Aanvoegsels
ib . 168
Voorvoegsels Achtervoegsels
170
Woordvoeging
174
Verschillende tongvallen
190
Maatgronding
200 Klankmaat
202
Versbouw
214
2 28 Rijm VOORBEELDEN
.
235
TAB
L
E.
Page . Adverbes ou Modales
149
de Tems
.
151
de Lieu
.
ib .
de différentes espèces Prépositions ou directives
155
157 163
Conjonctions Interjections ou
Exclamations
167 ib .
Particules préfixes
169
terminales
171
Syntaxe
175
Dialectes
191
Prosodie
201
de la quantité
203
de la
215
versification
de la rime EXERCICES
.
229 255
$
I
N
L
E
I
DIN
G.
1
INTRODUCTIO
7
N.
I
N
L
E
I
D
I
N
G.
De Maleische, of volgens de uitspraak van het landsvolk , de Maleioe-sche taal (van welke onlangs een Woordenboek het licht zag en nu eene Spraakkunst het publiek wordt aangeboden )
is de meest gebruikelijke of heerschende taal
in een zeer uitgestrekt gedeelte van die landen , welke in het algemeen met den naam van Oost - Indië bestempeld worden , onder welken naam begrepen wordt het zuidelijkste gedeelte van het schiereiland aan de andere zijde der Ganges , thans Maleisch Celebes
schiereiland geheeten , de eilanden Sumatra , Java , Borneo ,
en ontelbare andere , die zich uitstrekken ten oosten ' tot en met de
Moluccos of Specerij - eilanden , ten zuiden tot en met het eiland Timor , ten noorden tot en met de Philippijnsche eilanden : welke allen te zamen den Malei schen Archipel uitmaken .
Niet oneigenaardig zou deze aanzienlijke streek van
eilanden , het aan deze zijde liggende Polynezië kunnen genoemd , en onderscheiden
worden
van
het
zijde liggende Polynezië ,
aan gene
alzoo of de
zich zoo wijd uitstrekkende Zuidzee - eilanden , tusschen welke beide Nieuw Guinea de gemeene grensscheiding zou zijn. deze uitgestrektheid toegepast , werd het BROSSES ,
dezen
tevens weten ,
Archipel , en
ook
taal hebben , onderling de
maar het
DE
al of
dat voor het grootste gedeelte de eilanden van
vooral
de
schiereiland
waarvan
binnenlanden
tegen van
eerst gebezigd door den Heer
en is naderhand aangenomen door den Heer A. DALRYMPLE .
Men moet
soort ,
De naam van Polynezië , op
men
nader
niet verschillen , gesproken
algemeen
gebruik
voornaamste
zelve ,
zal
en die
wordt , is
ieder
van
nog
streken ,
grootste
gewone of
zij
alleenlijk door de de
de
hunne
onderzoeken
terwijl
in die
of die
Maleische welke
in den
lands grond
bewoners van taal
langs
daaren
de zeekust
of
1
INTRODUCT
I
0
N.
SERIO
La langue Malaie , ou bien , selon la langue Malaioue (dont il on
offre
la prononciation des naturels du pays ,
a páru
depuis peu
aujourd'hui unė Grammaire
dans la plus grande partie de ce qu'on les , en
comprenant
presqu'île au delà Malaie ,
sous
qui
des Epiceries ,
appelle en
dénomination
Sumatra ,
s'étendent au
au public )
donner
à
l'est
à
cette
qui le
premier
d'iles ; il
a
partie méridionale de la
Jaya , Borneo , Célèbes et
jusqu'aux
grande
breuses îles répandues au Polynésies
l'idiome prédominant
Molnques ,
serait
insulaire le
loin dans la Mer du
la
Nouvelle Guinée. le
nom
été ensuite adopté par
A.
îles
Philippines ,
nom
de
Polynésie
formée par les
Sud .
à
nom
La limite entre
C'est . Nr.
de Polynésie
Mr.
les
On pourrait donc cořivena
la Polynésie ultérieure ,
a ' appliqué
Il est en même tems
région
une infinité
appellées
sud jusqu'à Timor , et au nord jusqu'aux
citérieure , pár opposition à
deux
est
général les Indes Orienta
la
formant ainsi collectivement l’Archipel Malai . blement
Dictionnaire , et dont
du Gange, qui aujourd'hui porte le nom de presqu'île
avec les flog de
d'autres ,
cette
un
ces
DE BROSš es
cette
dernière suite
DALRYMPLE .
à remarquer qu'indépendamment
du Malai , les îles
de cet Archipel, au moins la plupart et particulièrement les plus grandes , ainsi que la presqu'île elle -même, ont aussi chacune leur langue particulière', ( on verra dans la suite si ces langues different , ou non ,
essentiellement entre
elles) que parlent les habitans de l'intérieur du pays , tandis que le Malai est en usage dans les distriets voisins des côtés de la mer , des embouchures et des bords des rivières navigables.
Cette langue sért ainsi d'intermédiaire pour touté
A
2
la
IV
INLEIDING .
of bij
de monden
of langs de oevers van bevaarbare rivieren gelegen
Het is door de Maleische taal
dat de handel gedreven wordt , en zij is het
ware middel van gemeenschap met alle vreemdelingen . natie ook , die eene zaken verrigten
zijn .
Een ieder , van welke
haven aandoet waar handel gedreven wordt , moet zijne
door middel
van die taal, het zij
dat hij
zelf die spreke ,
Van hier dat men dezelve naar den
of wel van eenen tolk gebruik make.
naam van zeker dialect van Italiaansch of Catalonisch , hetwelk in de Midde landsche Zee zeer in zwang is , de lingua franca
van het
heeft .
Oosten genoemd Aan den vasten wal van Indië heeft die taal echter geen veld gewonnen ,
en zij
is
daar slechts bij hen bekend , die iets te doen hebben met den 200
genaamden oosterschen handel. Men kan twee voorname oorzaken opgeven , waarom de Maleische taal tot zulk eene uitgestrektheid van landen is doorgedrongen ; als ten eerste , de geest van
onderneming en handel van het Maleische volk , dat zich met de
wapens of wel door middel van den handel plaatsen van den Archipel heeft king van
deszelfs
eigenschappen van
de taal zelve , welke
duidelijk en natuurlijk .
in
in de
in de uit
schikking van dezelve tot zinsneden
daarbij
dat daarop zoo zeer gewerkt is , dat niet alleen
van afgeleide woorden ,
stellige wijze , veranderd worden , maar dat zelfs in
gemakkelijk
Voornamelijk kan men met betrekking tot de zacht
uitspraak , zeggen ,
het vormen
zacht is en
betrekking tot de verdeeling der woorden , in eenen
spraakkunstigen zin , en
van
nedergezet , welke geschikt waren ter berei
oogmerken ; ten tweede, en welligt in gelijke mate , de
spraak , eenvoudig met
heid
en met handelsinzigten op al die
sommige letters , volgens eene
alleenlijk ter streeling van het gehoor ,
woorden uit de talen van het vaste land ontleend ,
leijers de gewoonte hebben de
leer
harde medeklinkers
te wijzigen naar
de Ma de ge
steldheid van hunne eigene zintuigen . Wanneer men op
welke zij
de Maleische taal beschouwt, met betrekking tot de wijze
geschreven
zorg bewerkt is ; en
wordt , dan moet men zeggen
dat zij
niet zonder
alhoewel eenige tongvallen van dezelve, ten opzigte der
uitspraak van enkele klinkers , onderling verschillen , (waarvan in de spraak
kunst
V
IN T'RODUCTION. la
correspondance
étrangère ,
visitant un port de commerce ,
langue,
moyen d'un interprête.
Aussi
en
côtes
l'Orient.
Elle
de
comparant
la Méditerranée ,
ne
s'est
l'usage
l'Inde , ou elle n'y est
de
pas
y
le soit par
étendu de cette
lan
également très - répandu
l'a - t -on nommée
cependant
doit
la parlant elle -même ,
soit en
gue avec celui du dialecte Italien ou Catalonien , sur les
Toute personne ,
autre .
traiter
quelque nation qu'elle soit ,
ses affaires dans cette
commerciale ou
introduite
la lingua franca
dans
le
de
continent
de
connue que des marchands et des marins qui
font
le commerce de l'Orient.
L'usage
si
étendu
de
premier
lieu ,
peuple ,
qui s'est établi ,
au
caractère
spéculation mercantile , naient à
ou
s'appliquent
les lettres
encore que ,
ils ont
Comme dans
nonciation dans
Malais
la
à
voie des les
peut
être
attribué ,
l'esprit de commerce armes ,
ou
par
parties de l'Archipel encore aux qualités
tellement à
ce
esprit
de
qui
conve
de la
langue
particulièrement douce et facile ,
sont
rendre la
prononciation de leur
que non - seulement dans
mots
les
empruntés
consonnes
trop
des
la Les
langue
la formation des mots
changées systématiquement pour plaire à
dans des
en
de
et la construction très - claire et très – naturelle .
coutume d'adoucir
plus conformes à
que ,
par
dans toutes
aussi douce que possible ,
mais
des
entreprenant et
dont la prononciation est
syntaxe très – simple ,
dérivés
langue
ses vues ; et vraisemblablement
elle-même,
Malais
la
langues
dures ,
afin
du de
l’oreille , continent,
les
rendre
leurs propres organes.
langue écrite , le discours ,
le Malai a été cultivé avec assez de soin ; les
dialectes varient entre eux ,
de certaines voyelles',
la grammaire)
soit par
soit pour
et quoi la pro
( ce qu'on fera connaître particulièrement
l'introduction de quelques termes locaux et de A 3
bar
VI .
I
kunst meer bijzonder woorden
hier en
N
L
DIN
E
zal gesproken worden )
G.
en ook sommige uitheemsche
daar , het zij van de bewoners der binnenlanden , het zij
van Europeänen ontleend , in dezelve zijn aangenomen , zoo bestaat er toch overal
eene volmaakte
eenheid en
gelijkheid
schriften of boeken , 200 wel rijm als onrijm en mijne
eigene ondervinding
brieven te vertalen van
heeft mij
van
stijl,
niet alleen in de
, maar zelfs in de briefwisseling ;
geleerd , dat het niet moeijelijker is
inlandsche Vorsten uit de Moluccos , dan die van de
Vorsten van Kedah of Tranganoe op het schiereiland , of van Menangkabau op Sumatra .
Men zal zich over deze gelijkheid van stijl
ook geenszins ver
wonderen , wanneer men bedenkt , dat geen dier schriften in derzelver tegen woordigen vorm eerder gerekend kan worden te hebben bestaan , dan ten tijde der invoering van den Mahomedaanschen godsdienst in de veertiende of hoog stens in de dertiende eeuw , op welk tijdstip de Arabische schrijfwijze hier is aangenomen ; want , hoezeer ontwijfelbaar de Maleijers , zoo wel als andere bewoners van al deze streken ,
vroeger en voor deze nieuwe invoering van
cenig ander schrijfteeken gebruik maakten , stijl
en schrijſwijze meerendeels
in dit nieuwe gewaad
natuurlijk dat de Arabische vorm , eilanden gegeven is , ons taal ,
eene meer
zoodanig ingehuld ,
Men
kan ten aanzien
200 heeft zich toch
die
daaraan in
duidelijke
de algemeene
gewikkeld , en het is al
die onderscheidene
gelijkenis . doet vinden in de
dan in de bloote uitspraak van elken tongval .
der
oudheid van deze
(dialecten )
tongvallen
met
zekerheid niets zeggen , dewijl de kennis , die de Europeänen omtrent dit ge deelte van het Oosten bezitten , nog zeer onlangs is verkregen . proeve ,
in
dat
vak
geleverd ,
FETTA , den togtgenoot van bezocht .
Uit dit boekje ,
is
uitgegeven ,
blijkt ,
van
PIGA
die in 1521 het eiland Tidori
dat niettegenstaande de onvermijdelijke fouten door
als eenig dat
woordenverzameling
MAGELLAN ,
overschrijving en druk veroorzaakt , Maleisch overeenkomt
eene
De vroegste
er
zoo
werk
gedurende
verandering van eenig belang in
volmaakt met het
door den
hedendaagsche
latere reizigers dienaangaande tijd
van
drie eeuwen
de taal heeft plaats gehad .
1 }
geene
In eene verza
meling van woorden , in 1599 door Hollandsche zeevarenden te Ternate bij
een 1
TRODUCT
IN barbarismes ,
empruntés
VII
n.
io
des habitans du pays ou des Européens , il
existe
cependant une uniformité très – frappante dans le style qu'on emploie ,
non
seulement pour la
mais
composition d'ouvrages
tant en prose qu'en vers ,
aussi pour la correspondance épistolaire ; et l'expérience m'a prouvé qu'il n'y
a pas plus de difficulté à traduire les lettres écrites par des Princes des îles des
celles
que
presqu'ile ,
ou de Menangkabau dans
n'a
l'introduction de
delà de
laquelle révoquer
Arabe doit
l'alphabet
bien
que
général
en
oraux . Pour sances si Lai
ce
qui
que les
récentes , notion
la
regarde
que dans la
l'antiquité
Européens ont est
plus
qui
1521 , et dont
évitables , occasionnées par la
ces
acquises
impossible
ancienne
de
de
de rien
en
voyageur PIG AFETTI , compagnon Tidori en l'année
de ces contrées ,
se
le style toutefois doit s'être
il
îles ,
en résulte
se trouver une ressemblance plus marquée dans le
de cette forme , :.
qu'il
ne puisse
innovation les Malais ,
les différentes
toutes
même dans
naturellement qu'il doit revêtu
qua
époque à
ère ,
quoiqu'on
car
peuplades indigènes
caractères d'écriture ,
au
c'est - à - dire
de notre
au
de la nouvelle forme dont il fut alors revêtu ; et cette la
étant
forme Arabe
langage
adopté ;
été
avoir
toutes les autres
soient servis de quelques ressenti
siècle
treizième
doute qu'antérieurement à cette grande
en
ces com
remonter
ne peut être présumée
la religion Mahomédane , au
Cette uniformité
l'ile de Sumatra.
actuelle ,
plus
au
tout
ou
torzième ,
aussi
forme
dans leur
positions,
la
dans
si l'on considère qu'aucune de
effet rien de surprenant ,
en
Tranganou
de Kedah ou de
Princes '
Moluques ,
dialectes , toutes les cette partie dire
existe ,
de
des dialectes
nudité primitive
de est
de
l'Orient ,
positif celle
connais
à
que
cet
sont égard
fournit
le
MAGELLAN , qui visita l'ile de
le vocabulaire , nonobstant
transcription et l'impression ,
les
fautes
in
s'accorde. néan
moins aussi exactement avec le Malai d'aujourd'hui , que ceux qui ont été ré digés par les voyageurs: modernes , ce qui prouve que , entiers , la langue n’a compilé par
subi aucun changement notable.
les navigateurs Hollandais
à
Ternate ,
pendant trois siècles Dans le vocabulaire ,
en
1599
(« servant de
promp
VIII
1. Ν
1
Ε
Ι
DI
G,
N
eengebragt, ( « servant de promptuaire à ceux qui y désirent naviguer , car la langue Malayte Molucques »)
s'use par
is
eene
toutes
even
les
Indes
merkbare
Orientales , principalement
gelijkenis
met
het
ez
hedendaagsche
Maleisch te vinden . Nadat wij van de taal gezegd hebben , dat dezelve zich , in de landen waar zij
gesproken wordt , voornamelijk
tot de zeekusten bepaalt , en dus de taal
van hen die zich daar nederzetten of de taal der handelaren is , zoo worden wij als van zelve aangespoord ,
om nategaan wat dan eigenlijk het land van
hare geboorte en van haren oorsprong is ,
en van waar zij gekomen is om zich
over dezen geheelen Archipel uit te strekken .
Vele moeijelijkheden doen zich
op bij het oplossen van deze vraag , deels uit · hoofde van de besluiteloosheid tot het aannemen der denkbeelden , gegrond op schijnbaar goede opgaven van velen die over dat stuk geschreven hebben , geen juist onderscheid
deels omdat het blijkt,
heeft gemaakt tusschen het land waar deze taal waar
oorsprong heeft genomen , en dat
schijnlijk haren
dat men
waaruit
dezelve op een
later tijdstip door vele kolonisten , en gelukzoekers in den handel , wijd en zijd verspreid is onder al die eilanden , welke door hunnen rijen ,
goud
en
andere
artikelen ,
dat
rijkdom in
spece Het
is
om deszelfs bloeijenden handel
en
hunne
winzucht
uitlokten .
voornamelijk van
het schiereiland ,
van daar ontstane
en daaraan geëvenredigde bevolking , sedert vele eeuwen
reeds beroemd is , dat deze verhuizingen plaats vonden , en het is natuurlijk dat reizigers , die in de vroegste tijden Malacca en Djohor , en andere be yolkte plaatsen in die streken bezochten , daaraan den naam van het Maleische of
(minder
eigenaardig)
het
Malaksche
schouwden als het moederland van
schiereiland
de Maleijers ,
gaven ,
dit
be
dat het ook inderdaad was
met betrekking tot de koloniën , die in zoo groot getal uit waren .
en
hetzelve ontstaan
Dan bij nader onderzoek is gebleken , dat de Maleijers zelven ор het
schiereiland slechts kolonisten waren , eilanden in het Onder deze
en dat de binnenlanden , gelijk die der
algemeen , bewoond zijn door andere
soorten van menschen .
zijn de Orang Benoea of oorspronkelijke bewoners, waarvan de
Heer RAFFLES melding
maakt in
zijn belangrijk stuk over het Maleische
volk ,
1
ux INTRODUCTION. promptuaire à ceux qui y désirent par
toutes
vons
les
côtes
comme
le
parfaite
représenté la
langue
còtes , il est diquer
une
maritimes
la
des
des
identité
la
où
négocians
pays où elle
nous
est
de ceux qui ont
elle
et
le
ez
de
indigène
opinions
est
Molucques » nous trou
dialecte
en
Malayte s’use
moderne.
bornant ,
vogue ,
et
en général,
conséquemment
ceux qui viennent s'établir
sur
tâchions de remonter à son origine , et
Ce problème offre de
par la diversité des
avec
langue
langue Malaie comme se
pays
naturel que
l'Archipel.
car
Indes Orientales , principalement
également
Après avoir aux
naviguer ,
et d'où
elle
s'est
répandue
ces
d'in
dans
tout
grandes difficultés , occasionnées en partie
reçues ,
fondées
sur
les
assertions
plausibles
écrit sur cette matière , et en partie parce qu'on a confondu
le pays auquel on pourrait celui d'où sont sorties , marchands
de
dont
C'est
très – florissant
il
à
que
et il est
y
villes
presqu'ile
Malaie ,
Malacca ,
et
l'est
en
a
sont
sortis
les
par
du
ou
l’ayent
diverses
( avec
aborigènes , dont sur
la
nation
ķ semble , » dit cet
au
loin
dans
et où
étrangers
la
moins
aux
la
de
nous
le
s'était accrue
donné
nom
de
a
la presqu'ile que
d'hommes .
ceux
De
même , et que des
îles
en
les
parler ; Johor
le nom
de
presqu'ile
de
Malais ,
colonies qu'elle
comme
envoyées
districts de
général ,
sont
sont les Orang Benoua
RAFFLES fait
mention
dans son intéressant
dans
les
Asiat.
Res.
auteur ( sur les talens duquel j'ai eu B
vol.
en
l'in
habités
nombre
inséré
elle
les Malais
ce
Malais ,
îles
attiraient
venons de
ayent
mère - patrie des
nombreuses
les
visitèrent Malacca ,
lui
avec
commerce était
population
dont
justesse)
où le
recherches ultérieures nous ont appris que
Mr.
des
origine ,
de nombreuses colonies
répandirent
cette contrée ,
pour
de même
races
la
voyageurs qui autrefois
prise
Mais des
pays ,
postérieure ,
siécles
les
populeuses de
n'étaient que colons dans térieur
langue doit son
épiceries , en or et autres articles ,
plusieurs
effet par rapport
tous lieux .
qui
la
principalement de la presqu'ile ,
naturel que
et d'autres
époque
productions en
leur cupidité .
proportion ,
à une
d'aventuriers ,
et
les riches
présumer que
ou
article
XII .
Il
occasion d'énoncer , dans
X
IN
LEIDING. De Maleijers » ( zegt
volk , dat gevonden wordt in the Asiat. Res. vol . XII .
zoo belangrijke betrekking ,
dic Heer , wiens jongste benoeming in eene
als
kan worden geplaatst , van het vertrou
waarin ooit iemand door eenig volk
wen getuigt dat in hem gesteld wordt , en het gevoelen billijkt , dat ik , in een de gelegenheid gehad heb nopens
vroeger werk ,
schijnen zich hier in zich te
eene
zijne kundigheden te uiten )
landstreek te hebben nedergezet ,
voren had toegeëigend ; want ,
welke niemand
met uitzondering van een zeer gering
geslacht van Kaffers , die men hier en daar bij de gebergten vindt , en cenige weinige stammen van de Orang Benoea , is er op « geen
spoor te vinden van
« vroeger
dan
de
eenig volk , dat men zou moeten rekenen aldaar
Maleijers geweest
Maleische schiereiland velen aandacht « stammen
gevestigd waren ,
De bergbewoners de bewoners der
die
van
Daar
de
bevolking van
te
onderzoeken
welke
toch
de
worden
het
onderscheidene
gezegd werden over die landstreek verspreid gewoonlijk Samang geheeten en
benoea wordt door
landstreek
het
zijn.
heeft bezig gehouden , heb ik bijzonder mijne
aan
te
duiden ,
Kling : maar in het Maleisch « zijn
te
te
zijn .
zijn wolharig ;
vlakten worden Orang Benoea of inboorlingen genoemd :
« want het woord gestrekte
om
het geheele schiereiland
Arabische
bea
de Maleijers als
benoea
gebruikt
dat
cene
Tjina ( China )
schijnt het woord slechts of beni ,
om
stam
uit
benoea
het meervoud
beduidt.
te
De vroegste
« reizigers , uit Arabië gekomen , maken in hunne schriſten meermalen gewag « van de onderscheidene stammen die zij in de oostersche streken ontmoetten , « en
het is waarschijnlijk van
« benoea ontleend hebben . »
hen
die hier worden
gebragt , dat
sedert
minderd
zijn , het zij
Maleijers
de
door
de
Maleijers
de uitdrukking orang
Wanneer wij het gering getal stammen in aan
merking nemen , zij
dat
opgegeven , worden
overheersching oorlogen
verward werden , of als
der
wij
op de gedachten
Portugezen
ten sterkste ver
of door bekeering ,
zoodat zij
het ware met dezen zijn
met
de
ineengesmolten .
Voorts moet ik nog de vrijheid nemen van hier , met betrekking tot het woord
بنوbenoea merken ,
(hetwelk in het onderhavig dat
hetzelve
nietş
gemeens
onderzoek van veel gewigt is ) aan te heeft
met
het
Arabische
si
beni , zoons
XI
INTRODUCTION.
dans
un ouvrage précédent , une
tifiée
par
grande
sa ' nomination à
opinion charge
une
confiance qu'une nation
qui
vient
d'être pleinement jus
l'importance
dont
puisse mettre dans un
exige
individu )
Malais se sont ici établis dans un pays qui n'était pas occupé « car , à >> Woordenschat
» Nieuwe
1780 ,
Batavia
Dit
8vo .
in
Maleidsch en Portugeesch.
Nederduitsch ,
werk , door THUNBERG aangehaald ,
on
is mij
bekend . Resa Af
1770 til
1779 .
1789-93 , 8vo. IV vol .
Vol .
uti Europa , Africa , Asia , förrattëd
CARL
THUNBERG . »
PETER
Upsala
ifrån år
II . p . 260-90 .
Eene Woordenverzameling benevens Zamenspraken , Zweedsch
en Maleisch .
De woordenlijst door dezen schranderen natuurkundigen
eengebragt
naauwkeuriger
is
schrijvingen · « A the
niet
in
welke
die ,
men
in
de
meeste
reisbe
aantreft.
short
for
dan
bij
Vocabulary ,
attainment
English
of the
Malayo
de gelegenheid geweest
and
Malayo ,
language. »
with
Grammar
Calcutta
1798.
om de verdiensten
Rules ben
Ik
van dit werk te beoor
deelen . « A Grammar of the lacca ,
script
and printed . »
and Malay ,
mar of that by S.
in the
London
com
1800 , 4to.
and Malay and English .
language .
Rousseau ,
as spoken ,
1801 ,
By JOHN 4to .
Het
voor de letterkunde
niet
zoo wel als voor de
In two parts , Eng
To which is prefixed,
HOWISON , valt
&c .
M. D. »
a Gram
London ,
printed
gemakkelijk zich omtrent
voortbrengsel in genoegzaam gematigde bewoordingen is ,
Peninsula of Ma
BOWREY's Dictionary , and other authentic documents , manu
« A Dictionary of the Malay tongue , lish
as spoken
islands of Sumatra , Java , Borneo , Pulo , Pinang , & c .
the
piled from
Malay tongue ,
uittedrukken ;
dit
doch het
Oostersche leeroefeningen , van
be
LXXXIII
INTRODUCTION .
j'ai pu
comparer
confirmé dans sienne ; m'a
et ,
l'ensemble
mon opinion ,
dans
le cas
mieux
fondé
de
j'ai
avec ses observations, qu'elle
déféré
à
était d'accord
son sentiment ,
avec quand
la il
crains
ceux qui prendront la
de
aux yeux
j'ai été
je ne
cet aveu ,
En faisant
son copiste
Grammaires.
les deux
comparer
de
et
fois
le mien .
que
passer pour
peine d'examiner
toutes les
contraire ,
paru
nullement
de mon travail
Nieuwe Woordenschat in Nederduitsch , Maleidsch en Portugeesch . » Ba tavia pas
1780 ,
8vo .
ouvrage ,
dont THUNBERG
des
liste
THUNBERG »
C'est
260-90 .
La
Europa , Africa , Asia , förrattëd
PETER
Af CARL
mots
« A
short
recueillis par qu'on
Vocabulary , English
d'apprécier
« A
le mérite
dans
and
Calcutta
from
script
and
•
»
London
A Dictionary of
the
and Malay ,
and
English
1800 ,
Grammar of that language. » By ed
by
S.
Rousseau ,
duction en termes assez
as
1801 ,
4to .
spoken
Borneo ,
Grammar Rules for
1798.
Je
n'ai pas
été
in the Peninsula of Ma Pinang ,
Pulo ,
&c.
com
manu
4to .
as
Malay tongue ,
Malay
voyages .
des
and other authentic documents ,
BOWREY's Dictionary , printed . »
beaucoup
est
ouvrage.
de cet
lacca , the islands of Sumatra , Java , piled
plupart
la
Malayo , with
Malay tongue ,
Grammar of the
1779
8vo . IV vol . Vol . II .
naturaliste
ingénieux
the attainment of the Malayo language . » portée
1770 til
år
avec des Dialogues , Suédois et Malai .
cet
trouve
ifrån
1789-93 ,
Upsala
Vocabulaire ,
un
exacte , que ce
plus
à
fait mention , ne m'est
connu .
« Resa uti
p.
Cet
and JOHN Il
spoke n, spoken
English .
To
difficile
mesurés ; mais il importe ,
de
l'étude des langues Orientales , qu'on en fasse connaître la
L 2
parts ,
London ,
parler
pour
two
is prefixed ,
which
HOWISON , M. D. est
In
&c. &c . '
de
cette
a
print pro
les lettres , et pour nature .
Comme ,
de
N
I
LXXXIV
DIN
I
E
L
G.
belang , dat het , in deszelfs wezenlijken aard , worde bekend gemaakt. het Woordenboek van geworden , en
kon
zelve
er
intusschen
vervangen ,
deszelfs
staande
BOWREY
door eenen
zoo werd
eene nieuwe
onvolmaaktheid ,
ware de
zaak
de
werd ,
zoo
als
de taal
met
inlanders
de
vonden , namen zij
niet
die
woorden ,
uitgevoerd
waren
Maar , ongelukkiglijk ,
gen
zij
dan
ook
boekverkooper on
het
plaat
gewone
Euro
dat
zijn ; het gene inder
zoude
geworden , een zeer goede raad aan wie dit werk opgedra
genen ,
de
niettegen
werd
eene
met
het
dat
daarvan ,
geoordeeld ;
eene verbetering
behoorlijk
was ,
werd te kennen gegeven ,
Hem
gedrukt ,
waren
pische letter
was .
nuttig
uitgave
( thans overleden ) braven , maar ongeleerden
sen der Maleische letters nevens
daad ,
voorhanden
beter werk
geen
dernomen of aangemoedigd .
Daar
( ten jare 1701 uitgekomen ) zeer schaarsch
woorden te spellen
de
bekend : in plaats van
dit doen , en zoo als zij in hunne boeken worden ge
daartoe
zoodanige Perzische
karakters , als , naar hunne
gedachte , het naast overeenkwamen met den klank der woorden ; zoodat het enkel
bij toeval
het , in kelijk
plaats van
voor
zij
nu en dan wel getroffen
woorden letters ,
waarvan
juist
die ,
welke
Arabische
Abé
niet
het
ge
gelaten eigen
zijn .
Alhoewel
taal toelegt ,
sommige
bepaaldelijk
gevonden
( bijv.
zal toch iemand ,
hoe
die
tot
worden ,
het moeijelijk
is , regt te doen beseffen ,
heeft begaan ,
hebben .
Meestal zijn
bekend als tot de taal behoorende,
gebezigd ) in geen verband staan
terwijl
in
niet
dat
zamengeraapte
overal bet ;
is ,
is
om
grof de
zich
op
de
zulks ras gevoelen , wanneer hij ziet ,
de
met het
hem ,
Perzische Maleische
hetzelve geheel
P alpha
behooren , en
aan
fout
eigendun
al
maar
achterwe
wien
de
taal
is welke men hierin
Arabische
of
Perzische
dat men , voor Jäs wijs
heid en
عمر gemeen in wezen , Hoe van hier
het leven , hier geschreven heeft JSI en joog; de Maleische
en we een
beleedigend ons
een
taal
kasteel of sterkte , werk
van
land onder vreemde
niet aangetoond
voorkomende
te
dien
woorden
vil
terwijl wat ,
uitgedrukt zijn door 941 , aard
voor
den
de si
maar
het
nadeel
al of
och en diz.
letterkundigen
Oostersche taaloefenaars wezen moet ,
worden ;
zoo zijn ,
deswege
roem
behoeft
ondervonden
door
LXXXV
INTRODUCTION.
depuis 1701 ,
l'ouvrage de BOWREY était devenu rare ,
pas de
meilleur
qui
fections
qui
trouvaient,
s'y
pùt
en conséquence ,
Elle fut,
puis , très -honnête
remplacer ,
le
jugea
on
il serait utile
d'en
et qu'il n'y en avait malgré
que ,
faire
imper
les
une nouvelle
édition .
entreprise ou encouragée par un libraire, mort de On lui avait suggéré , comme
homme , mais peu savant.
une amélioration , d'ajouter aux mots Malais , imprimés dans l'édition originale en
lettres Européennes ,
les
mêmes
très – judicieux ,
la
chose
effet
malheureusement
travail
ce
en
caractères
se formaient
l'idée
qu'ils
juste ,
c'est par pur
lettres
qui ne se
dans
اكلet ; ومور
de
en
d'autres
dire
tandis
qui ne
l’Arabe ou
dans
där savoir
les mots
que
verra
combien
parmi
entre
struction ,
pour
les
les mains
est une
HOWISON
ceci doit
littérateurs
les
résulte
que les
termes
fort ou château ,
un
et mes
acquise qui
il
difficile
sont pas Persan
le
de
en
vie sont écrits
et
عمر
être , tile
quand
ceux
à
en
à
à cet alphabet , et
Quoiqu'il soit
procédé
ce
de
homme ' instruit
tout
langue ,
la
frappé ,
sera
l'absurdité
qu'on
tandis
Malai ;
employé
Persan ,
le « p
Arabe.
langue
la
quand ils ont rencontré
spécialement
appartiennent
dans
pas toute
sentir
faire
versés
ici
trouvent
l'alphabet
avec
avec
combinaisons capricieuses de
des
que
analogues
plus
connus pour appartenir au
mots
de
( comme par exemple
qui
lettres
les
tièrement omis
plupart ,
la
les
de sorte que ,
lieu
Au
rapport
aucun
n'ont
pour )
bien
pour
quelques - unes
dont
Mais
pour rendre
employé,
ont
ont paru
leur
qui
sons ;
des
hasard .
ce ne sont ,
Malai ,
en
confié à des personnes qui ignoraient la lan
fut
persannes
les lettres
mots ,
conseil
été convenablement exécutée .
avait
digènes et tels qu'on les trouve dans leurs écrits , ces
Malais :
au lieu de présenter les mots orthographiés à la manière des in
et qui ,
gue ,
si
mots
passe
employés
considération pour un
l'avant - propos comme
la
Orientaux
cet
d'une
de
Malai
en
écrits , !, sac,
sont
nuire à
desquels
communs
si
réputation
dans la
que
d'autres
Compagnie
ouvrage
peut
notre
pays ; des
Indes
plus grande importance.
homme respectable ,
et
qu'il
patrie s'est
mais
être mis
est
اد
inu
Il est
töö.
et
quoi ,,
ائ
pour
le mal et
pour
leur
in
Puisque Mr. désigné
dans
un homme d'esprit et un savant , dont la complaisance L 3
a mis
LXXXVI
I
N
I
. ID ING
E
door de beambten der 0. I. Comp., en anderen , in wier handen hetzelve ter hunner oefening
gesteld
HOWISON als
een
genoemd
wordt
was , is
van
achtenswaardig
als
een geleerd
en
staat
ve aantebieden , zoo heeft men
reden
naam in
om te
te
is ,
man ,
heeft gesteld
de wereld
en
Daar de Heer
in
het
voorberigt
wiens vriendelijke me
om het publiek deze proe
gelooven , dat hij niet het voor overgehaald is geworden
hij
laten verschijnen .
rough Sketch of part of an intended Essay towards ascertaining, de
ducing , elucidating , and correctly wee
bekend
deel aan het werk heeft gehad , hoewel
om het onder zijnen « A
man
verstandig
dehulp den waren uitgever in
naamste
vrij wat meer gewigt .
or Jahwee language ,
AW ) . ( SHAW
establishing the Rudiments of the
vulgarly
Prince of Wales
called
Island ,
the
Malay language .
1807 , 8vo .
Juh ,
Bij J.
s.
Indien de lezer niet reeds
voorloopig de waarde van dit zonderling werk uit den voorafgaanden titel heeft opgemaakt , gen .
mogen
» Men
hunne
letters
de volgende korte uittrekselen zijn oordeel helpen
heeft
algemeen beweerd , zegt de - Arabieren
van
de gronden te hebben om het neigd te gelooven , van
de
Maleijers
de onbetwistbare
van , Zijn
de
hebben oudheid
oud - Perzische
tels van komen ,
dat
hebben overgenomen :
tegendeel
Arabieren
Juh ,
te
en
Perzen
hun
mij , »
weesche taal,
Sanskritische
en
betoogen ;
Het is
ontleend . der
de schrijver ,
afgeleide
dat
de
Maleijers
geloof zeer goe
ik en
ben
daarom ge
tegenwoordig
zegt
vesti
hij
verder ,
in welke men woorden
schrift « uit
de wor voorge
vindt ,
dat de Maleijers waarschijnlijk afkomstig zijn van den stam van
een der
zonen van
Jafet , die
de derde
gevoelen omtrent het laatstgemelde werk
zoon
van
Noach
was. «
blijkt nagenoeg met het mijne
overeentekomen ( want wij allen
kunnen den
broeder zien ) , wanneer hij van
zeker woord spreekt , » dat door
en deszelfs naschrijver ,
Ja
splinter in
het oog
van
onzen
BOWREY
onder den naam van HOWISON , als een voornaam
1 woord
is
opgegeven .
in het bederven van
Het
is
echter
het oorspronkelijke
niet
in het
naschrijven ,
dat het ongelijk bestaat.
maar
wel
Den Heer
SHAW zelven zal niemand zijne aanspraak op oorspronkelijkheid betwisten . A
comparative
Vocabulary of the Barma , Maláyu and Thái
langua ges . »
1
LXXXVII
INTRODUCTION. a
mis
le
véritable Editeur en état
quoiqu'il ait bien voulu laisser n'est
pas lui
« A
qui
y a
la
wee or Jahwee SHAW ) . prononcé
sur
redevables
ouvrage
and
correctly
ce
le
de
of Wales
mérite
de
de
descendent
Island ,
cette
sous son nom , que
dont
ils
racines
singulière
se
et
les
de
le
la
de
Javan ,
l'ouvrage
que
aux
contraire ; qui
Persans l'un cet
mentionné
s.
Si le lecteur n'a pas déjà d'après
Arabes : et
le titre que
ont
emprunté
Plus
et
des
je pense
je crois ,
loin
langue Juh , wee ,
d'anciens dérivés
By J.
l'auteur , que les Malais sont
servent aujourd'hui. »
évidente de
de
suivans pourront aider à guider son
Persans ,
On voit , au reste ,
sujet
ce
of the Juh ,
language. »
production
alphabétiques
assurer
pour
probablement
de Noé. »
the Rudiments
1807 , 810.
les passages
caractères
Arabes
l'antiquité
trouve les
au
leurs
raisons
sont les
caractères
establishing
« On a généralement, prétendu , dit
bonnes
moi
cet
language , vulgarly called the Malay
Prince
jugement.
clus
paraître
il est à présumer ,
principale part,
nous venons de transcrire ,
que
publier cet essai ,
rough Sketch of part of an intended Essay towards ascertaining ,
ducing , elucidating ,
de
de
il
pour
moi ,
des Malais les dit :
« Je
con
dans laquelle on re
Sanscrits , que les
fils
avoir
Malais
de Japhet , troisième fils
auteur pensait à peu près comme en
dernier
lieu " ( car nous
voyons
tous la paille qui est dans l'oeil de notre prochain ), quand il parle d'un mot « désigné comme pronom
par
giaire , qui a pris le nom de
pier ,
mais
SHAW , on
« A
à
Mr. BOWREY hoWison . )
altérer son original , que
Vocabulary
son
copiste ,
Cependant, ce
consiste le démérite.
ne lui disputera certainement pas
comparative
et par
son
of the Barma ,
titre
à
le pla là co pas n'est
Quant à Mr. l'originalité.
Maláyu and
Thái lan gu
I
LXXXVIII ges . »
( Bij
C.
J.
de geleerde
1810 ,,
Serampore
M. D. )
LEYDEN
dit werk was , zoo als
G.
LEIDIN
N
schrijver
zelf
ons
Het
8vo. zegt ,
om
doel
van
ver
eene
gelijkende verzameling van woordenlijsten uit de talen van de Indo - Chinesche volkeren pen
en van de
stammen ,
vervaardigen ; tot
welke
die de einde
Oostersche eilanden bewonen ,
te hel
het noodig geoordeeld werd de Birman
sche en Maleische talen in hare eigene karakters , maar de Siamsche en Thái sche , van welke tot heden toe geene ters te drukken . dat
gedeelte der
strekt van
uitvoering ,
ten bewijze van
zijne
eer aan
hetwelk
zijne
kunde
oorspronkelijke
heden van
tekst
van
is
hen die
Dr.
in
onvermoeide nijverheid. of woordenlijsten
vragen , de
Het plan doet
staven gegoten zijn , in Romeinsche let
eenen
reiziger
eene
wel niet te
verwachten
meer eenvoudige terwijl aan val
zal
den
dag
den
zijn ,
dat
niet
eene
kant
dan
eene
dezelfde
ondervonden mengd , baar
zoodanig
heeft
bezocht.
bij
het
de
om
de
verkrijgen
geleiden .
Zij
alleen
bekwaam
zeer aan
van die ge
schijnen
bij
den
te vooronderstellen , dat
hij deze kennis ,
letteren
dan nog
het doel
zou eene
beantwoorden ;
van
het
land
dat
letter zal aanbieden .
hij
be
Met
op
het buiten twijfel voor den reiziger beter ,
te maken , door hem in staat te stellen om telkens ,
woorden
aanleert,
bladzijde gebruik
te van
in
dezen heb
alle ik
gedrukte
oorden , nog
dezelve
schrijven .
als men , sedert vele
gemaakt
Bij
strekken
de schrijfwijze
en onnutte
is
regt kunnen
boek , wanneer hij, gelijk meestal het ge
in
doode
wel als
woordenlijst worde voorzien , geschikt om hem zijne werk
hij nieuwe
woorden op
is
200
met
tevens
inlichting te
streken
bezat
het
gebruik ,
zaamheden gemakkelijker naarmate
die
is , en al
bedreven
derhalve tot het hij met
naar
kennis van
anderen
men zou
letteren ,
leggen , dan om het ware oogmerk
te
woorden verzameling even
zoekt , hem niet zigt
hen
volkomene
der
opgegeven , niet meer
den opsteller aan
wier bezigheden
vak
en
deel is gevallen ,
ten
zoo uitgewerkten aard , waarin
te bereiken , dat namelijk , van meerdere nen ,
LEYDEN
het
Maar
het beraamd hebben ,
eene
nevens
Ik heb de lijsten
met
de
oorspronkelijke
nuttigheid hiervan witte vakken
jaren , tot dat zelfde
welke
door
korte
lijst
reizigers gevoegd ,
einde kunnen
door
verkrijg worden
inhoudende
om trent
1
LXXXIX
INTRODUCTION.
faciliter
de
but
il
effet
cet
l’Orient ; et qu'à
et
Indo - Chinoises
des
comparés
tribus qui habitent les îles de
des
jugé
été
a
eu pour
a
on
de vocabulaires
série
Le savant
1810 , 8vo .
le composant
qu'en
apprend
compilation d'une
la
nations
des
langues
nous
ouvrage
de cet
auteur
D. ) Serampore ,
M.
LEYDEN
C.
( By J.
guages . »
convenable
d'imprimer et de
pu
blier , dans leurs caractères propres , les vocabulaires des langues Birmane et Malaie , tandis qu'on publierait en caractères Européens le vocabulaire mois ou neur
Thái , dont il n'existait pas alors de matrices .
Le plan fait hon
à ceux qui l'ont formé, et la manière dont a été exécutée la portion
tombée
en partage
au
Dr.
LEYDEN , est une preuve
de
ses talens
me philologue , ainsi que
de de son son infatigable infatigable activité activité ..
Mais ,
il
si
avec tant
est permis
de
douter
des
vocabulaires
qui ne présentent que le texte original paraître l'érudition de
l'éditeur qu'à
venable , le but qu'on s'était gnemens sur les langues au raient
du
dans ces
voyageur
présumer . ple ,
tre
une
en même tems , d'étude ,
seul , ne servent pas plutôt à
et
faire
moyen des
nommément d'acquérir personnes
De pareils vocabulaires
parfaite connaissance de
des
rensei
que leurs affaires amene
semblent exiger de
la part
l'écriture , ce qui n'est guère à
cette connaissance , un vocabulaire
plus sim
rédigé en langue familière , répondrait également au but ; tandis qu'au le
voyageur , comme
littérature du pays qu'il morte et dont il
sage ,
mots qu'il acquiert ,
ginaux :
c'est une
vocabulaires
en sur
mots
les plus
aussi
le la
des
imprimés avec
J'y joignais
livre
ne
qu'une
let
rapport de
l'u
lui présentera
mettant à portée même page
blancs ,
toutes
Sous
le
où
noter
de
se trouvent les termes ori
l'utilité ,
tels
successivement
qu'on
en
en faisant usage de trouve
pour
cela
les parties du globe accessibles aux voy
une petite
usités , pour être
connaît pas
sensible à le munir d'un vocabulaire propre
dont j'ai éprouvé
attention
depuis plusieurs années dans ageurs.
le
plus souvent , ne
tirer aucun parti.
avantage
opérations ,
il arrivera
visite ,
ne pourra
il y a donc un
à faciliter ses les
pays .
rédigés
com
atteindre , de la manière la plus con
proposé ,
Possédât - il même
contraire , si la
Sia
liste ,
contenant une cinquantaine des
remplie par ceux qui n'auraient pas le tems M
ou
1
XC
trent vijftig van
de
DI
Ι
Ε
Ι
Ν
meest bekende
woorden ,
N
G.
om aangewend te worden door
hen die zich , uit gebrek van tijd of lust , met een meer omstandig werk niet konden of wilden aanbelangt,
om
te gelooven ,
eenige
gedeelte
maanden ,
van
sproken worden .
dezen
welke
hij ,
heeft
tot
herstelling zijner gezondheid ,
doorgebragt ,
aan
om
te leeren .
de
Op
gewone
valt
daarentegen
staande men getracht heeft
deze
afwijking
van
niet
schrijven
Barnasche
door
en
kelijke spelling ding
de
volgende
Maleische gevolgd .
tot misvatting
algemeen
telijk
zelfs
in
bestemd voor
kunnen
spelling
van
aantemerken ,
veel
te
de
gewone
billijken :
zich
het
en
« In
geven ,
heeft
gebruik gemaakt ,
( door
beste wijze de
lijst
van
gebrui
de meest
men van
da
niettegen
echter , waar die spelling
aanlei
cene
minder
die veelal , meer dan
na ,
den
voorbeelden
in
sommige
handschriften
het immer opkomen , dus mag men
zal
meest
de pers en
gemeenzamen
om
tot
brief ,
handleiding
veel
van
nen , eene onnaauwkeurige spelling te verdedigen , door het
hij
de
der woorden is ingerigt , doch waarvan men ook ,
Maar bij wien
vragen ,
werk ,
te
uitzonderingen
aantreffen . »
tijd
in
zou die tijd naau
spreekwijzen
van
zinsnede
Op vele plaatsen
scheen
aangenomene
weinige
welken
woorden is , over het algemeen ,
andere , naar de uitspraak op
en
de spelling in Maleische letters
bewerkt )
Heer
gekozen :
te Poelo Pinang woonde , ge
Voor iemand , minder schrander dan hij,
gesprek
oordeel
nutte gemaakt tot het beoefenen der talen , die daar ge
toereikende geweest zijn
gelijksch
met
dat deze hem medegedeeld zijn geworden door
Oost - Indië
buitendien heeft ten
welijks
over het algemeen ,
RAFFLES , met wien de schrijver
durende dat
Wat het Maleisch gedeelte in dat Woordenboek
de woorden zijn er ,
ik heb reden den Heer
belasten .
minder in
anderen
zal
gerus
te
een die
zich
te beroepen op
gezag van sommige ongeletterde of zorgelooze schrijvers ?
Men geeſt lot
reden ling Maar
dat op ,
niet
men , door het inlasschen van letters , welke bij de echte spel
gebruikelijk
voor
1
welke
zijn ,
soort
van
de
uitspraak
menschen
meer zal dit
volledig heeft willen maken . kunnen dienen ?
Deskundige 1
Europeërs
en
inlandsche geleerden moeten
zulks , voor
het minst genomen ,
beuzelachtig vinden ; en zij , die met het schrift geheel en al onbekend zijn ,
ko men
хст
INTRODUCTION . ou la volonté de se livrer à un travail plus partie Malaie général , qu'ils
en
( du
Vocabulaire
de
la
comparé de Mr. LEY DEN ) les termes ,
en
sont judicieusement
lui ont
été communiqués
à Poulo Pinang ,
étendu .
Pour ce
quelque
qui
raison
est
choisis :
j'ai
de
présumer
par Mr.
RAFFLES , avec lequel il
résida
pendant le peu de mois qu'il voyagea dans cette partie des
Indes pour le rétablissement de sa santé , et qu'il employa à étudier sans relâche les langues
qu'on y parle , étude qui , pour
rait sufli tout
( qui n'est pas
de lui ) mérite ,
L'orthographe en
d'un autre
qu'on ait tâché de justifier cette
recte d'écrire, par le
déviation
s'est servi
conforme à nombre Mais
que cela
aurait pu
l'autre ,
je le
près ,
se
demande ,
trouve
mais
l'impression ,
pour
cela
sur
mais même l'autorité
cepen
est plus
quelques manuscrits. » mauvaise
un ouvrage didactique et destiné
dans l'épitre la plus quelques
de
et
qui néanmoins , à un petit
de prendre la défense d'une
orthographe , employée , je ne dis pas dans à
mots Barna
général
qui en
employée dans
s’avisera
des
donner lieu à des équivoques ,
prononciation
d'exceptions
manière la plus cor
Dans beaucoup de cas ,
moins commune ,
que
la
série
d'une orthographe
la
qui ,
de
censurée ,
on a adopté , généralement , l’or
est - il dit ,
thographe la plus usitée chez les indigènes . dant , où il était évident
caractères Malais
côté , d'être vivement
passage suivant : « Dans la
dans celle des mots Malais , y
on
au
au plus à acquérir la connaissance des locutions communes ,
appartenantes au dialecte le plus usité .
quoi
un esprit moins pénétrant ,
écrivains
familière ,
ignorans ou
en peu
se
fondant
soigneux ?
On allègue que c'est dans la vue de rendre la prononciation plus sonore , qu'on a
inséré des
devra - t - il langue ,
servir ?
et pour
au moins tres ,
lettres que la vraie orthographe n'admet pas .
apprennent méthode
les
superflu.
il ne peut
Pour
hommes
en être ici
coutumeraient
en
Européens instruits
Quant à
les premiers
pourrait
les
ceux
quelque
ont fait des progrès dans la
du pays
même ,
qui n'ont aucune
question .
rudimens
qui
de
sorte
Restent la être
ainsi à une manière d'écrire M 2
Mais à qui ceci
donc
langue rendue
cela
doit
paraître
connaissance des let uniquement ceux qui
écrite ,
et
applicable ;
auxquels
cetle
mais ils
s'ac
qu'ils auraient ensuite infiniment de
XCII
IN
men hier natuurlijk in
geene
kunnen
ginnen
gemaakt worden
te oefenen ;
aanleeren , dien zij wennen .
aanmerking .
de genen ,
ор
maar
G.
LEIDIN
op
die
Het zou
zoude zij
naderhand niet dan
alleen
toepasselijk
de geschrevene taal be
zich in
die
wijze
dus
eenen
trant van
spellen
met veel moeite zouden kunnen ont
Men stemt , wel is waar , gereedelijk toe , dat de spelling van
Maleisch
geenszins zoodanig vastgesteld is ,
het
dat men niet te dien opzigte eeni
ge vrijheid zoude mogen gebruiken ; maar evenwel zal de allerminst ervarene djoero - toelies het nimmer wagen om te schrijven blo voor who het 00g , ناما voor نامnaam ,, باناvoor بافvader , منوسياvoor مانشيmenschdom , أنق داره gemeene
dubbelzinnige
uitdrukking)
voor jl
ül
eene
maagd ,
do?
eerste
en
reken ik
mij
het
de de ,
voor امینdauw ,
مليئيvoor مائي
belangrijke woord
meest
ook verpligt
te
in deze verzameling dat
opmerken ,
doen
aanbad , zijn geloof in
een
God
van
tàāla
allah
Hebreeuwen
zin ( figuurlijke
gebruik
gelijk
God ,
Maleijers meer gebruikelijk is )
en jou hõewa
( een woord van de
in
walls
de Opperheer.
Doch
woogi
with
dikwijls in eenen
is waar ,
spreekwijze ) voor God gebezigd , maar komt
tõehan
zamengestelde
onze
met
overeen
geheel
of in het
geven voor
allerhoogste
bij de
Het woord wagi tõehan wordt , wel
overdragtelijken
werelden ;
als
ontleend ) de ware Mahomedaansche benamingen zijn voor God
of Jehovah .
in deszelfs
de
eenig Opperwezen aan de Arabieren verschul
( zoo
digd is , en dat zij allah of
minus ,
de naam
hetwelk in vroeger tijden zijne wylgd dėwatā godheden of halve go
dit volk ,
sklaj aŭ
voorkomen
Iedereen weet , dat
oneigenaardig is overgebragt door het woord wat toehan .
den
voor
Aangaan
een paleis. بوهيschaim , , اومبون
)(eene
uitdrukking
sekali - en
gileo
de
alam
Heer ,
Do
Heer van alle
de magtige
mahā - toehan
dit had men in een woordenboek
de
niet behooren
Heer , opte
de eigenlijke benaming der Godheid .
Wat nu mijne bevoegdheid tot
de
tegenwoordige onderneming aanbelangt
om , namelijk , zelf eene Maleische Spraakkunst en Woordenboek te vervaar digen , die
minder gebrekkig
gers in dit vak aan den dag spreken .
Gedurende
mijn
zijn dan het gene door is gebragt,
verblijf
op
hiervan
Sumatra ,
zal
in
vele
mijner
ik zoo eenen
kort
zeer
voorgan mogelijk
jeugdigen leef
INTRODUCTION .
de peine à
désapprendre.
thographe Malaie cune latitude
à
est
cet
Il est clair ,
loin
XCIII
et généralement reconnu ,
que
l'or
d'être fixée au point qu'on n'osât se permettre au
égard ; cependant
le moins expert des
djouro - toulis
ne
s'avisera pas d'écrire ماتاpour ماتl'oil ,, ناماpour نامnom , باتاpour بات-pe
Te ,, منوسيا دار
pour
انقune vierge ,, بویه un
مالكي
palais .
genre humain ,, داره
le
مانشي
pour
Je crois
بوهيécume,, اومبونpour. امبنla rosee ,
devoir
vocabulaire, et le plus important , du par les
wegje tõūhan .
sigue
dêwāta
On
ou
() ابقequivoque vulgaire )) pour
sait
aussi
remarquer
que le
مليئيpour
premier mot
du
le nom de Dieu , y est improprement ren
que ces peuples ,
demi- dieux ,
sont
qui adoraient anciennement
redevables
aux
Arabes
de
leur
croyance en un scul Être-Suprême , et que as allah ou (plus ordinairement chez les
Malais )
sklaj
aŭ
allah tàāla Dieu très - haut ,
l'Hébreu ) sont les termes du hovah .
alle
notre
pour Dieu ; mais ce terme
expression
weltw
Maître
tõūhan
de
le
Seigneur ,
sekali - en
l'univers ,
substituer au
nom
Quant aux titres Grammaire et un
de
j'en
séjour à
qui
qui
équivaut précisément ,
Mais on
Seigneur Seigneur
le
dans
comme
le
mot
dans
tous tous
de de
composé
n'aurait pas dù ,
appartient essentiellement à
dans l'usage , la
les
wagilo
phrase
woogie
mondes
le
mahā - tõūhan
dans un
vocabulaire ,
la Divinité ,
m'autorisent moi – même à essayer de donner ici une
Dictionnaire de la langue Malaie , moins imparfaits que la
plupart de ce qui a rière ,
( emprunté
consacrés à désigner Dieu ou Je
Dominus ,
ālam
bien
ou
le Seigneur tout - puissant. le
hõua
Il est vrai que souvent on emploie le mot degi tõūhan figurément ( par
métonymie ) à
Mahometan ,
et هو
parlerai
Sumatra ,
été
publié par
aussi dans
ceux qui m'ont précédé dans
succinctement un
qu'il
sera
possible .
âge très - jeune encore , je M 3
cette
car
Pendant mon
me suis appliqué à l'étu
!
leeftijd , heb ik mij , gen noodig ding van
is , op het aanleeren der taal toegelegd ,
eenen
ouderen broeder die
maakt had , alhoewel hij
heid
te brengen.
om
met
de
eigen ; doch eerst
eenige
door
inlanders
verkreeg
den dood
ik
omtegaan ,
de beoefening
bij een
bemoeijingen en
te brengen .
ernstige
en
vorderingen
eene
Deze
taal
de ge
mij
gemakkelijk
hunnen
briefstijl
die
derzelver
deelen
der taal ,
( hoe
grootte toegenomen
onvolkomen ook )
geboden , wier pligtsbetrekkingen gewesten
deze mijne elk dezer
hen
lang
roepen ,
van
een
en , wat zaak en vorm
verbeterd geworden , als zij dien genen worden aan
tot de grenzen van het Britsch gebied en
die
het best berekend
werken te beoordeelen en zal ik
voortgang te
en zijn eindelijk ,
voor het publiek verschijnen , maar bijzonder
zoodanig
tegen
hebben , onder eene menigte an
thans
Tot
de
vervaardigen van de beide
betreft ,
nut van
in
genoegzame
maakte
beide
len .
aan mij en aan
der Maleische letterkunde toeteleggen
bezigheden ,
voudige beginselen , zoo verre in
Oostersche
lei
gewonnen door mijne meerdere vorderingen in de
kennis van de meer verhevene
de
zulks onder de
na mijne terugkomst in Engeland , op het einde van 1799 ,
hebben opgehouden , allengs
in
en
de gewoonte niet had om zijne waarnemingen ten
geregelde bouwstoffen voor het
woordige werken dere
( lang
zelf buitengemeene
Daardoor
heb ik begonnen mij op en
G.
N
I
D
I
cenigermate meer dan het doorgaans voor alle vreemdelin
wereld ontnomen (*) ) ,
papiere
E
L
N
I
XCIV
zijn
om het
zelven het onvolledige intevul
met Horatius zeggen :
Si quid novisti rectiùs istis , Candidus imperti ; si non , his utere mecum .
(*) De Heer JOHN MARSDEN stierf te Londen op
den
13
April
1786 ,
naauwelijks
veertig jaren oud zijnde,
1
1
XCV
INTRODUCTION .
l'étude
de
la
langue
solument nécessaire d'un
frère
plus
du
pays
pour
tous
avec les
un
étrangers ;
âgé que moi ( et enlevé
tendresse fraternelle (*) ) ,
peu
plus
de
aidé
en
soin qu'il cela
depuis longtems
qui avait lui -même fait
des
par
n'est
les
ab
conseils
au monde et à la
progrès extraordinai
res dans cette langue, quoiqu'il n'eût pas coutume de mettre par écrit les fruits de ses recherches.
A la faveur de cet avantage , j'appris assez de
langue
la
pour converser facilement avec les indigènes et pour me mettre au fait de correspondance vers la fin de
épistolaire ;
1799 ,
rieuses ,
qui
en
ce
ne fut
qu'à
que je me livrai à l'étude
commençai à rassembler deux ouvrages.
mais
des
A travers ont trop
des progrès à mesure
matériaux
une
de
leur littérature , et que
d'affaires
retardé
et des
l'exécution ,
que j'avançais moi – même
partie supérieure de la
Angleterre , je
réguliers pour la composition de ces
multitude
longtems
mon retour en
leur
occupations
mon
sé
travail a fait
dans la connaissance de
langue ; et , de simple ébauche qu'il était d'abord ,
la cet
ouvrage , progressivement augmenté , et amélioré tant à l'égard du fond que de la forme,
est devenu
( quoique
l'offre
maintenant
au public ,
qu'on appelés
par
devoir
et plus
aux limites orientales
mieux à portée d'apprécier l'utilité lui manque . Horace :
assurément
C'est en
de
m'adressant à
Si
de
mon eux
bien loin d'être parfait ) tel particulièrement à ceux
l'empire Britannique , travail
et
spécialement ,
de
suppléer
que
je
qui ,
sont ce
dirai
le
qui avec
quid novisti rectiùs istis ,
Candidus imperti ; si non , his utere mecum.
(*) Mr. JOHN MARSDEN l'âge de quarante ans.
décéda à Londres le 13 Avril 1786 , ayant à peine
atteint
Ꮩ
0
0
Ꭱ
Ᏼ
V AN
V
Ꮲ
E
Ꭱ
R
Ꭱ
T
E
Ꭺ
Ꭰ
Ꭱ
I
G
T
DEN
A
F
Ꭰ
Ꭲ
Ꭼ
U
L
E
A
R.
C
Ꭼ
U
C
T
E
U
Ꭱ.
V
O
O
R
B
V A N
V
E
R
T
E
R
I
G
T
D EN
A
L
E
R.
-70
Dat het voor allen , die zich , in welke betrekking ook , naar de sche bezittingen in
Oost - Indië willen
begeven ,
vooraf eenige kennis der Maleische taal verkrijgen , van verkeerde gronden
gebruiken
leggen ,
zal
wel
in
het spreken
niemand in
en
van veel belang
Nederland is
dat zij
en bovenal , ter vermijding
schrijven ,
goede theoretische
twijfel trekken , wanneer men in aan
merking neemt , dat zij dadelijk bij hunne komst aldaar die taal zullen noodig hebben , en dat eenmaal del zijn
om
aangenomene vaste grondbeginselen het zekerste mid
in de beoefening van
elke
kunst of wetenschap ,
spoedig en
op
cene geregelde wijze , groote vorderingen te maken .
Ter gemakkelijke bereiking
van dat nuttige doel waren echter , tot nu toe ,
geene genoegzame hulpmiddelen voorhanden , het ontbrak in het bijzonder aan eene geschikte Spraakkunst en
een volledig Woordenboek , ten
gebruike
van
Nederlanders ingerigt. Er zijn , wel is waar , vele verdienstelijke mannen onder onze landgenooten geweest , die in de beoefening
der Maleische letterkunde hebben
uitgemunt ,
en die tevens getracht hebben
de vruchten van hunnen geleerden arbeid ten al
Ꮲ
Ꭱ
E
F
A
C
Ꭼ
DU
T
Ceux des
DUC
rendent dans les colonies
se
Pays - Bas possède aux
tions
qu'ils sont arrivée
leur par
qui
RA
conséquent
avant
leur
tout genre
appelés
dans le
y
cas de
remplir ,
devoir
l'Europe .
de
de science
l'apprentissage
d'une sage
ni
fonc
immédiatement
après
au
moins
les
élémens
d'ailleurs que ,
raisonnée
dès
si
en
des principes est
sûrs et rapides , c'est particulièrement
qu'il importe
de se
prémunir , au moyen
les abus d'une pratique erronnée. nous
par rapport à la langue
une
soyent les
que
de la langue Malaie ; il est
n'ignore
connaissance
les ressources nécessaires
atteindre ce but n'existât
des langues
théorie , contre
Cependant
trouvent
usage
faire
indispensable pour y faire des progrès dans
se
Personne
et d'art une
R.
et les établissemens que le royaume
de leur intérêt d'en apprendre
départ
U
Orientales , quelles
Indes
à
TE
Grammaire convenable ,
manquaient aujourd'hui pour
Malaie ; on regrettait
surtout
qu'il
ni un Dictionnaire assez complet
pour en faciliter l'étude aux sujets du royaume des Pays - Bas. A la
vérité , ce
pays
peut
se glorifier
d'hommes instruits et laborieux , naissance du langage
d'avoir produit un
grand nombre
qui ont particulièrement excellé
et de la littérature * 2
dans la con
du peuple Malai , et qui ont aussi Vou
VOORBERIGT
IV
VAN
DEN
VERTALER .
algemeenen nutte te doen strekken ( * ) ; maar , ongelukkig , heeft een groot aan tal hunner nagelatene werken ongedrukt moeten blijven , terwijl andere als het ware verouderd
en , wat
den
leertrant betreft ,
voor
de
behoefte des
tegen
woordigen tijds minder berekend zijn. Tot de meest nuttige , in het Nederduitsch opgestelde, leerboeken der Ma leische taal behooren in het bijzonder G. het jaar 1736 te Amsterdam gedrukt
H.
WERNDLY's
( + ) , waarvan
Spraakkunst , in
de Heer MARSDEN , in
zijne Inleiding , met welverdienden lof gewag maakt ; en een te Batavia berus tend en
uit
den boedel
landschrift , bevattende hetwelke voorloopig kan
van
wijlen
den Predikant
zoMERDIJK
afkomstig
een Woordenboek , tot geene geringe aanprijzing van gezegd worden ,
dat het nog uitvoeriger is dan het
Maleisch en Engelsch Woordenboek door den Heer MARSDEN vervaardigd. Maar juist
om deze uitvoerigheid , omdat men er de onderscheidene beteeke
nissen van elk woord door aanhalingen
uit
de beste oorkonden
vindt en men niets van zulk een kostbaar werk er nog
een geruime tijd moeten verloopen voor dat het in
schijnen ,
te meer ,
aangezien
niet voor echt wil
het licht kan ver
de daarbij vermelde schrijvers
voorste letters hunner namen zijn
aangewezen
wil laten verloren gaan , zal
alleen
door de
aangeduid , en men echter die aanhalingen
doen gelden , voor
en
aleer men in
hunne oorspronkelijke werken te vergelijken .
staat is dezelve
Tot dat einde heeft dan
met
ook de
Hooge Regering van Indië het voornoemde handschriſt gesteld in handen eener Commissie
( 0 ) , welke met
het onderzoek van
al hetgene
daarop betrekking heeft
( * ) Aangaande eenige der oorspronkelijk in het Nederduitsch geschrevene werken over de Maleische taal , voor zoo verre zij door den druk bekend zijn gemaakt , leze men onder an deren hetgene de Heer MARSDEN daarvan zegt in zijne Inleiding tot deze Spraakkunst , waarin men , voor het overige , zeer belangrijke zaken omtrent het wezen en de geschiedenis dier taal zal aantreffen . ( + ) Van WERNDLY's Spraakkunst is onlangs te Batavia een nieuwe , eenigzins omge werkte , druk vervaardigd geworden , waaraan ik , wat de verdeeling der onderwerpen en de inrigting betreft, eenig deel heb gehad , doch waarvan de voornaamste bearbeider is de Heer CH . VAN ANGELBEEK , iemand , van wien gerustelijk kan gezegd worden , dat hij een der kundigste taaloefenaars is , bij de Hooge Regering onzer Oost - Indische bezittingen bekend. (S ) Als leden dezer Commissie zijn met mij benoemd de H. H. Predikant LENTING , welke de Maleische taal volkomen kent , en A. KOEK , Secunde te Malakka , die welligt in het
PRÉFACE
DU
TRADUCTEUR .
voulu faire servir leurs lumières et le fruit de leurs veilles rale ( * ) ; mais parmi leurs ont dù rester inédites ,
productions
littéraires
V
à l'utilité
géné
il s'en trouve beaucoup qui
tandis que d'autres , devenues pour
ainsi dire
suran
nées , ont cessé de pouvoir être adaptées aux méthodes actuelles d'enseignement. Parmi les ouvrages didactiques sur la langue Malaie , qui sont sortis de la plume d'écrivains Hollandais , se distinguent surtout la Grammaire de WERNDLY M.
( † ) , imprimée
MARSDEN
dans
son
à Amsterdam
Introduction ; et
venant de la succession de M. Batavia .
en
1736 et
H.
citée avec éloge par
un Dictionnaire
ZOMER DIJK ,
G.
manuscrit , pro
ci – devant Ministre du culte à
C'est déjà beaucoup dire à la louange de ce dernier ouvrage , que
d'annoncer qu'il est encore plus complet que le Dictionnaire Malai et Anglais de M.
MARSDEN .
Chaque mot y est présenté
sous toutes
ses
acceptions
connues , justifiées par des exemples que tout fait présumer avoir été emprun tés des meilleurs
écrivains ; mais
comme
on ne veut rien laisser perdre de
cette compilation précieuse , il devra probablement s'écouler considérable
avant de pouvoir la livrer à
l'impression ,
encore
un tems
d'autant plus
qu'il
importe de vérifier sur les originaux les nombreuses citations qu'elle renferme, tandis que les noms des auteurs n'y sont désignés que par leurs lettres initia
les .
Aussi le Gouvernement Général des Indes a - t - il nommé une Commis
sion
( 5) ,
chargée de faire toutes
les recherches relatives
à
cet objet
et de
procéder ensuite à la publication de cet important ouyrage . En
( * ) M. MARSDEN donne dans son Introduction une liste raisonnée de quelques – uns des ouvrages imprimés sur la langue Malaie , dont on est originairement redevable à des écrivains Hollandais. Au reste , cette Introduction mérite d'autant plus d'être lue toute entière , qu'elle contient des observations très - intéressantes sur le génie et l'histoire de cette langue. ( + ) Cette Grammaire vient d'être réimprimée à Batavia sous une forme un peu rajeunie. Je n'ai pris part à cette nouvelle édition que pour ce qui concerne la forme didactique et l'ordre des matières ; à cela prés , tout le mérite de la rédaction est dû à M. CH. VAN ANGELBEEK , qui peut être cité comme un des grammairiens les plus instruits parmi les employés du gouvernement des Indes Orientales. ( S ) J'ai pour collaborateurs dans cette Commission M. M , LENTING , Pasteur, qui con naît à fond le Malai, et A. KOEK , chargé des fonctions de Second à Malacca. * 3
A la vérité , son
4
VOORBERIGT
VI
VAN
DEN
VERTAL ER .
heeft en verder , na volbragten arbeid , met de uitgave van dat werk belast is : Daar het intusschen noodig was in de behoefte van geschikte leerboeken te voorzien , en de Spraakkunst en het Woordenboek door den Heer MARSDEN in het Engelsch uitgegeven met het grootste regt als zoodanig kunnen worden beschouwd , zoo ben ik op het denkbeeld gekomen arbeid der
Commissie en
over te zetten , niet alleen taal ,
tot bijzonder
welke zich nog landstaal
niet
in afwachting van eigene oorspronkelijke werken , in
gemak in
de Nederlandsche , maar ook
van
staat
zoodanige
mijner
in
zuidelijke
hebben kunnen stellen
eene voor hen geheel vreemde spraak te
waarts , die ik ,
om dezelve, staande den
om
de Fransche landgenooten ,
door middel onzer
leeren .
Eene reis her
op het einde van 1821 , tot herstel mijner gezondheid , heb
moeten doen , verschafte mij gelegenheid om met het ten uitvoer brengen van die onderneming dadelijk een begin te maken . Kort voor mijn vertrek van Batavia had de Gouverneur -Generaal van Neêr landsch Indië , Baron
VAN
DER
CAPELLEN ,
die zich , gelijk door ' s Ko
nings Commissarissen - Generaal reeds terstond na de weder in bezit neming onzer kolonien in 1816 begonnen was , steeds beijvert om de beoefening der talen en het onderzoek der zeden , gewoonten en geschiedenis der Oost - Indi sche volken te bevorderen , goedgevonden mij eenen last bij den Minister voor het publiek onderwijs , de nationale nijverheid en de kolonien op te dragen , strekkende ken in het
in het bijzonder om de medewerking Zijner Excellentie te verzoe beramen van
der genoemde talen
de meest geschikte middelen , waardoor de kennis
meer en meer
onder de Nederlanders verspreid
konde
worden , Bij het volbrengen van dien last heb ik dan ook ,
onder vele blijken van des Mi
het vloeijend spreken dier taal zijns gelijken onder de Europeanen niet heeft, doch , uit hoofde van zijne gevorderde jaren en zwakke gezondheid , zich heeft moeten verschoonen van te Batavia dadelijk deel aan dien arbeid te komen nemen. De Heer LENTING en ik hebben hem echter veel te danken , onder andere , voor het bezorgen van een aantal boe ken en geschriften , tot ons gezamenlijk onderzoek betrekkelijk ; terwijl de Heer VAN AN GELBEEK , in hoedanigheid van Secretaris aan de Commissie toegevoegd , ons door zijnen getrouwen bijstand tot wezenlijk nul strekt.
PRÉ FACE
DU
En attendant le résultat du travail
TRA DUCT EUR .
VII
de cette Commission , il était cependant
nécessaire de pourvoir au besoin pressant d'ouvrages didactiques ; et c'est cette considération , jointe au mérite reconnu de la Grammaire et du Dictionnaire de M.
MARSDEN , qui
mes compatriotes ,
m'a fait résoudre à tâcher
de les mettre à la portée de
en traduisant le texte Anglais ,
non - seulement en Hollan
dais , mais aussi en Français , pour la plus grande commodité des habitans de la
partie méridionale du royaume ,
langue nationale
au point
de
qui ne sont pas familiarisés avec notre
pouvoir l’employer
comme intermédiaire dans
l'étude d'un autre idiome qui leur est complétement étranger.
Un voyage aux
Pays - Bas , que j'ai dû faire en 1821 pour le rétablissement de ma santé , m'a fourni l'occasion de commencer l'exécution de ce projet.
A mon départ de Batavia ,
M. le Baron VAN DER
CAPELLEN ,
Gouver
neur -Général des Indes Orientales , qui, à l'instar de ce qui avait déjà tenté
avec
succès par
les
Commissaires - Généraux
après la reprise de possession de nos colonies ,
du
élé
Roi immédiatement
saisit avec empressement toutes
les occasions d'encourager l'étude des langues , des moeurs et de l'histoire des peuples
orientaux ,
voulut bien me charger d'une mission auprès du Ministre
de l'instruction publique , de l'industrie nationale et des colonies , ticulièrement pour but plus propres à
d'inviter S. Exc . à concerter avec lui
répandre la
ayant par
les moyens les
connaissance de ces langues parmi
les sujets du
royaume.
Entre autres marques
du vif désir
qu'il avait de seconder les vues patrioti
ques son âge avancé et la faiblesse de sa santé ne lui ont pas permis de se rendre à Batavia pour prendre en personne part à ce travail; mais en revanche il se plait à procurer aux deux autres membres de la Commission une multitude d'ouvrages et de documens très - propres à seconder leurs perquisitions. Enfin , M. VAN ANGELBEEK , nommé Secrétaire de la même Commission , lui rend des services essentiels par ses connaissances , son exactitude et son assiduité.
VOORBERIGT
VIII
VAN
DEN
VERTALER .
Ministers bereidwilligheid om , tot bereiking van dat vaderlandsche doel , het zijne
toe te brengen ,
de meest
vereerende
aanmoediging
mogen ondervinden , niet alleen om met mijne begonnen maar ook om andere , heden ,
met
waarvan straks
datzelfde
nader
zal
en dadelijke hulp
taak voort te gaan ,
doel in verband staande ,
gesproken worden ,
te
werkzaam
ondernemen en
te
volvoeren . Zoodanig is de oorsprong waarvan het
en de bedoeling
dezer
tweetalige overzetting ,
ik thans mijnen landgenooten het belangrijkste
andere ,
namelijk
deel aanbied , terwijl
de vertaling van het Woordenboek ,
reeds verre ge
vorderd is . Of het mij gelukt zij den schrijver , in overal getrouwelijk na te volgen en
de overzetting
zijner Spraakkunst ,
zijne denkbeelden , zoo veel de aard der
zaak medebrengt, duidelijk voor te dragen , mogen deskundigen beslissen . Aan geleerde taaloefenaars voegt het insgelijks om over de innerlijke waarde van het oorspronkelijke werk in alle deszelfs bijzonderheden uitspraak te doen . Dit alleen meen ik er van te mogen zeggen , dat de loffelijke getuigenis , welke
MARSDEN
van
WERNDLY
( wiens werk
zijnen arbeid heeft leeren kennen )
aflegt,
hij
eerst
na het volbrengen van
in eene zeer ruime maat op hemzel
ven toepasselijk is ; terwijl het hem daarenboven is gelukt de regelen van deze taal , welke zoo zeer van
alle Europische spraken afwijkt, op eene aangename
en bevattelijke wijze voor te dragen .
Tot staying van dit gezegde , zij het mij
vergund slechts het volgende voorbeeld aan te halen : een mijner vrienden , de Heer SALOMON DEDEL ,
die in het najaar van 1823 naar Indië vertrokken
is en te voren getracht had eenige kennis der aldaar te verkrijgen , heeft het door middel van denboek
meest gebruikelijke taal
MARSDEN's Spraakkunst en Woor
alleen , en zonder eenige mondelinge
hulp of andere leiding , in den
tijd van weinige maanden zoo ver gebragt , dat hij , bij zijne komst in Indië , slechts eenige oefening in het
lezen van onderscheidene handschriften zal be
hoeven , om in staat te zijn allerlei Maleische stukken duidelijk te verstaan . De lezers , welke zich de moeite willen geven van de Spraakkunst door den met die van WERNDLY te vergelijken , zullen
aan
1
Heer MARS DEN vervaardigd
DU
PRÉ FACE
ques du Gouverneur - Général,
A DUCT EUR .
T R
le Ministre a
IX
daigné m'encourager d'une ma
nière efficace , non - seulement à poursuivre la tâche que je venais de commen cer , mais encore à réaliser
d'autres projets relatifs à ma mission et dont il
sera parlé ci - après ,
Tels sont le but maintenant
et l'origine de la traduction en deux langues , dont j'offre
la partie essentielle
tenant le Dictionnaire ,
Le lecteur instruit duction de sa
au
public ,
est déjà fort
Grammaire ,
il a
la
Grammaire
su exposer d'une
d'une langue
MON
DEDEL ,
j'ai
manière
s'est
qui
que
intéressante
aussi
connus
pour
son départ
M.
rendre
sa
sienne , et
lecteurs
qui
de mes amis , M.
les Indes vers
SALO
la fin de de
1823 :
la langue
allait visiter , il est parvenu , avec Dictionnaire de
sortes
seront
qu'en outre
même
MÅRSDEN ,
de
sans
de tels progrès dans n'aura besoin
différentes écritures , pour
aisément toutes
dont il
Je peux
l'espace de quelques mois , qu'à son arrivée à Batavia il
lire et de comprendre
mérite
règles
autre guide quelconque , à faire
de se familiariser un peu avec les
Je
qu'intelligible les
quelque connaissance
qu'il
profession
de
MARSDEN
en Europe.
l'exemple d'un
embarqué
' avant
maître et sans aucun
les
la tra
tous ses détails.
dans
achevé la
avoir
seul secours de la Grammaire et du
Ceux d'entre
réussi à
fait de WERNDLY ,
l'éloge qu'il
la plus répandue dans les contrées le
à paraître.
l'auteur dans
grammairiens
aux
de mon côté
qu'après
cette assertion
désireux d'acquérir
point
de l'apprécier
si différente des idiomes
citer à l'appui de
quel
c'est
l'original ,
de
cependant pouvoir affirmer
connu
ne tardera pas
et
con
de clarté dont le sujet est susceptible.
mérite
lui - même en très - grande partie n'a
avancée
et jusqu'à
qu'appartient pareillement le droit crois
que l'autre partie ,
tandis
décidera si j'ai fidélement suivi
pensée avec le degré Quant
au
que
être en état de
pièces rédigées
en Malai.
curieux de comparer l'ouvrage
de
MARSDEN avec celui de WERNDLY , ne tarderont pas à s'appercevoir que ** ces
VOORBERIGT
VAN
DEN
VERTALER .
aanstonds , in de wijze van sommige taalkundige punten te beschouwen en voor te dragen , eenig verschil tusschen de beide schrijvers gewaar worden .
Dan ,
behalve dat zulks zich meestal tot bijzondere onderwerpen bepaalt , maar niet tot het wezenlijke der zaak uitstrekt, zoo geloof ik , dat , gelijk variis modis bene fit , de gronden
der taal even zoo goed van den eenen als van den ande
ren kunnen geleerd worden , en dat juist het onderscheid in de wijze , waarop zij die enkele punten beschouwen en behandelen , zeer geschikt is om veel licht over het onderwerp in het algemeen te verspreiden .
Eene geheele vergelijking van de twee -werken behoort niet tot mijn tegen woordig oogmerk ; tot opheldering , echter , kunnen derheden
de twee volgende bijzon
dienen : het voorvoegsel »
De eerste betreft
di, hetwelk , bij
een werkwoord
plaatst zijnde , door den Heer MARS DEN dan eens ( zie bladz. 118 der Ne derduitsche vertaling ) aangemerkt,
enkel als een teeken van den onvolmaakt verledenen tijd
dan wederom
(bladz.
144 )
als
een
onbepaald voorvoegsel , tot
het uitdrukken van velerlei betrekkingen en omstandigheden , opgegeven wordt ; terwijl WERNDLY ( bladz . 69 zijner Maleische Spraakkunst) hetzelfde voor voegsel
in alle gevallen
lijdenden vorm dig ,
met ji ter
doet voorkomen .
natuurlijk en
gelijk stelt
Deze
en als
een teeken van den
laatste stelling schijnt mij
algemeen toepasselijk
te zijn.
toe eenvou
Nimmer althans ( op ééne
uitzondering na , waarvan straks nader ) is mij eenige zinsnede voorgekomen , waarin een werkwoord , van het voorteeken J di vergezeld , niet gemakkelijk door den lijdenden vorm kon uitgelegd worden .
De zoo even gemelde uitzondering bepaalt zich
tot de
uitdrukking was
jang di per- toean , welke naar WERNDLY's algemeenen regel, het lijden de deelwoord van wang per-tőean , regeren , zoude moeten voorstellen , en echter in eenen der voornaamste Maleische Staten , niet voor dengenen wordt,
maar
voor den
regeerder ,
den vorst ,
die geregeerd
den oppergebieder gebezigd
wordt : eene afwijking dus bijna gelijk aan hetgene met ons zelfstandig naam
woord
PRÉFACE
D U
TRADUCTEUR .
ΧΙ
ces deux grammairiens diffèrent quelquefois l'un de l'autre quant à la et de développer
de présenter
questions
certaines
grammaticales ;
manière mais ils
verront en même tems que cette différence existe uniquement par rapport à quelques points particuliers , et qu'elle ne touche nullement le fond de l'objet . On
sait
qu'il
d'ailleurs
des routes diverses , naître
à
et
est
d'arriver
souvent possible
je pense
même but par
sûrement à
aussi
parviendra
qu'on
au
fond les règles de la langue en prenant pour guide l'un
de ces deux auteurs. considérer et
Je regarde même la différence
con
ou l'autre
leur manière de
dans
de traiter ces points particuliers de la grammaire , comme très
propre à répandre du jour
sur la matière
en général.
Il n'entre pas dans mon plan d'établir ici un parallèle complet entre les deux méthodes dont il
s'agit ; je me bornerai simplement à citer deux exem
ples de la différence dont il vient d'être parlé : Le premier concerne l'usage de la particule s di , que M. sidère , étant suivie d'un verbe , tantôt ( page 119
MARSDEN con
de la traduction Française )
comme une simple marque de l'aoriste , tantôt ( page 144 ) eule indéfinie ,
comme une parti
servant à indiquer diverses espèces de rapports et de circon
stances du discours ; au lieu que suivant WERNDLY cette même particule , ainsi que ni ter , dénote dans tous les cas la voix passive . me paraît simple , naturel et d'une ( à une seule exception près, une phrase
rendu par la
Cette
voix
exception
application générale .
dont il sera
dans laquelle le verbe ,
parlé
Jamais du moins
tout à l'heure )
je n'ai
lu
précédé de s di , ne pût être facilement
passive.
se rapporte à la seule
-touan , qui , suivant la règle générale le participe passif
Ce dernier système
du verbe
worn
expression wits
iang
di per
de WERNDLY , devrait représenter
per - touan ,
gouverner ,
et
qui néanmoins
s'emploie dans une des principales contrées Malaies pour désigner , pon celu qui
est gouverné ,
mais
le
gouvernant même ,
déviation qu'on pourrait comparer à ce ** 2
le prince ,
qui a lieu
le chef suprême :
dans la
langue
Hollan dai
XII
VOORBERIGT
VAN
DEN
VERTALER .
woord bediende plaals heeft, hetwelk , van het lijdende deelwoord bediend afgeleid zijnde , den bediend wordenden persoon zoude moeten beteekenen , en echter ,
volgens het taalgebruik ,
eenen
dienaar of dienstwaarnemenden per
soon te kennen geeft. de , naar mijn inzien ,
De andere hierboven bedoelde bijzonderheid betreft
stelling van den Heer
zeer schoone en op het eigenaardige der taal gegronde MARSDEN
( te vinden op bladz.
52
dezer vertaling ) ,
volgens welke ieder
en op zichzelve genomen ,
zelfstandig naamwoord , in zijnen eenvoudigen staat
Door
eerder een meervoudig dan een enkelvoudig getal schijnt aan te duiden .
het aannemen dezer stelling , welke nogtans door den zedigen schrijver als een louter vermoeden wordt opgegeven , vervalt dan beeld ,
dat de verdubbeling van het woord
ook te eenemaal het
altijd
denk
het teeken eener veelheid
zoude zijn : een indedaad verkeerd denkbeeld , vermits deze verdubbeling niet alleen bij zelfstandige naamwoorden , maar ook dikwijls bij werkwoorden plaats heeft en geheel iets anders dan een bloot meervoudig getal te kennen geeſt.
Dat , gelijk reeds vermeld is , vele belangrijke en oorspronkelijk in het Ne derduitsch geschrevene werken over de Maleische taal en letterkunde niet door den druk bekend zijn gemaakt , was voornamelijk
daaraan toe te schrijven ,
dat de Maleische boekdrukkerij , welke te Batavia bestaat , slechts middelmatig ingerigt en van het noodige voorzien was .
Doch eerlang zal dit gebrek wor
den verholpen , daar Zijne Excellentie de Minister heeft om al hetgene tot lettergieterij
FALCK mij nu gemagtigd
eene volledige boekdrukkerij vereischt wordt , bij de
van de Heeren
EnSCHE DÉ te Haarlem
in gereedheid te doen
brengen .
Niet minder aangenaam zal het voor zijn te vernemen , eener drukkerij
de beoefenaars der Oostersche talen
dat ook eerlang ter zelfde lettergieterij met het vervaardigen
in de Javaansche taal
een aanvang zal gemaakt worden .
Ik
had , tot dat einde , een volkomen stel zeer naauwkeurig en fraai geschrevene letters ,
door eenen
allerkundigsten Europeaan
schikt, uit Indië medegebragt , en betreurde
in behoorlijke
slechts
de
orde
gerang
afwezigheid van den uits
DU
PRÉFACE
daise
avec
bediend ,
le
substantif bediende ,
devrait
l'usage général,
signifier
TRADUCTEUR .
qui ,
la personne
s'applique uniquement
étant
servie ,
dérivé et
XIII
du
qui
participe
cependant,
passif suivant
au serviteur , à la personne chargée
de remplir quelque fonction servile. L'autre des
exemple de divergence entre les deux auteurs concerne
substantifs.
Suivant M.
MARSDEN , qui
n'énoncer cette opinion que comme Française ) , le substantif,
cependant
a
le nombre
la modestie de
une hypothèse
( pag . 53 de la traduction
dans son état naturel
et lorsqu'il n'est accom
pagné d'aucune marque d'extension ou de limitation , semble plutôt exprimer un pluriel qu’un singulier.
Cette idée
lumineuse , et qui paraît fondée sur
le génie de la langue , combat victorieusement
le système des grammairiens
qui ont avancé que la répétition du mot marquait toujours une pluralité d'ob jets : systéme évidemment erronné , puisque la langue Malaie , non - seulement
à
cette réduplication a lieu , dans
l'égard des noms , mais aussi des ver
bes , et qu'elle sert dans ce dernier cas à exprimer tout
autre chose que le
nombre pluriel. On a dit ci - dessus que plusieurs bons ouvrages didactiques concernant la langue et la littérature Malaie , rédigés par des Hollandais , ont dû jusqu'à présent rester primerie
Ceci provient en particulier de ce que
en manuscrit.
Malaie
existe à Batavia ,
qui
se
ne
trouvait
que
l'im
médiocrement
montée et pourvue des matériaux nécessaires ; mais on ne tardera plus guère à remédier à cet inconvénient , vient
de
m’autoriser
Harlem tout ce
faire
à
qui est
requis
attendu
que
confectionner pour
former
S. Exc.
le Ministre M.
FALCK
ENSCHEDÉ
chez
M.
une
typographie
à
complète en
cette langue . Je crois aussi faire plaisir aux amateurs de la littérature Orientale , leur
en
annonçant qu'il va être confectionné dans la même fonderie des carac
tères Javanais , d'après un grande exactitude et d'une regrettais seulement
que
d'avoir rangé sur les
assortiment complet de types écrits avec la plus très - belle main , que j'ai rapporté des Indes.
M.
VAN VLISSINGEN ,
lieux ces caractères ** 3
à qui on
dans l'ordre
Je
a l'obligation
qui leur convient ,
ne
VOORBERIGT
XIV
uitvinder
dier
stelselmatige
VAN
DEN
rangschikking ,
VERTAL ER .
zonder wiens
medehulp
ik nog
huiverig was de letters onder mijn opzigt te doen gieten , toen ik van den Minis ter vernam , dat die zoo bijzonder kundige man in de Javaansche taal , name lijk de Heer
VAN VLISSINGEN , niet
meer te
maar thans te Amsterdam woonachtig was .
Samarang , gelijk ik dacht ,
En daar hij zich , op het verzoek
dat ik hem met toestemming en uit naam van den Minister gedaan heb ,
dade
lijk bereid heeft betoond om , ten nutte van zijn land en zijne landgenooten , eene zoo moeijelijke taak op zich te nemen , mogen wij ons vleijen van binnen kort uit de bakermat der drukkunst , en wel uit de beroemde lettergieterij van ENSCHEDÉ , een werk te zullen zien te voorschijn komen , hetwelk men tot nu toe , zelfs in Engeland , niet heeft durven ondernemen en waardoor men in staat zal gesteld worden om , zonder tot
vreemden toevlugt te nemen , hier te
lande in het Javaansch alles te laten drukken , wat in die taal voor belangrijk mag van
worden gehouden , en het
Javaansche
volk ,
ook om , langs hetwelk
dien weg , de
zich reeds ,
door
nadere beschaving
zijne
zachtaardigheid ,
goede zeden , nijverheid en landbouwkunde , zoo zeer van de overige bewoners des Oost - Indischen archipels onderscheidt , werkelijk te bevorderen .
' s Gravenhage ,
1824 .
PRÉ FACE
ne
pùt présider à
prendre
moi - même ,
Européen je
le
il
si instruit
croyais
que je
la gravure
lui ai
a consenti
conséquent
encore ,
lorsque dans
TRADUCTEUR .
DU
des
matrices ;
j'appris
la
de
la
et j'hésitais
encore
à
l'entre
bouche
Ministre
que cet
langue Javanaise ,
et habitait
maintenant
XV
du
avait quitté
Amsterdam .
Samarang
Sur
où
l’invitation
adressée avec le consentement et même de la part du Ministre, par patriotisme
on
verra dans
à
peu
prendre sortir
toute
cette
du berceau
tâche
sur lui ;
de l'art
et nommément des ateliers si justement renommés de M.
et par
typographique,
M.
ENSCHEDE,
le fruit d'un travail qu'aucun peuple de l'Europe , et même les Anglais , n'ont pu exécuter jusqu'à présent . Les Belges pourront dorénavant faire imprimer que la
dans
leur pays , et sans
littérature Javanaise offrira d'intéressant ; outre qu'il en résultera un
très - grand bien pour
qui déjà se distinguent Indien leurs
recourir à l'industrie étrangère , tout ce
par la
l'avancement si
avantageusement
douceur de leur
caractère ,
connaissances en agriculture.
La Haye ,
1824 .
de la
civilisation des
parmi
autres nations
la politesse
de
les
Javanais,
de l'archipel
leurs
moeurs
et
I
N
H
O
UD .
SOYBUTONOIDIDKX0101010/tec
Bladz . INLEIDING.
SPRAAKKUNST . 6
Maleisch Alphabet Over de medeklinkers en klinkers
26 36
Schrijfteekens Onderscheidene soorten van woorden
46
Deelen der rede
48
Naamwoorden
50
Bijvoegelijke naamwoorden
64
66 Trappen van vergelijking Telwoorden
68
Voornaamwoorden
74 van den eersten persoon
76
van den tweeden persoon
80
van den derden persoon
84
Aanwijzende of Bepalende voornaamwoorden
86
Werkwoorden
90 100
Zelfstandige Werkwoorden Soorten van Werkwoorden , en derzelver betrekkingen
102
Vervoeging van bedrijvende Werkwoorden
120
van onzijdige Werkwoorden
134 Bij
S
P
R
A
A
K
D E
M
G
A
L
E
A
N
G
U
E
E
N
S
A
L.
T
R
Ꮇ
D
L
U
CHE
Ꮇ
Ꭺ
Ꭱ
IS
K
TA
Ꭱ
Ꭺ
LA
M
A
L
A
I
E.
E
S
P
R
A
A
K
K
U
N
S
T
D ER
MALEISCHE
TAA
L.
Alvorens tot dezelve over te
Eene spraakkunst heefttot onderwerp de woorden cener taal. gaan , behoort men de
letters of teekens , met welke zij geschreven worden , in derzelver
klank en
gedaante te
doen
Arabieren
overgenomen ,
kennen.
wier
De
Maleijers hebben
letterkunde in alle landen
ten dien einde
gelijkelijk
het
abé
der
met den Mahomedaan
schen godsdienst is ingevoerd , maar dewijl vele bijzondere klanken van hetzelve , vooral de keelletters ,
niet wel
oostersche eilanden ,
overeenkomen met
de zachte ,
bevallige uitspraak
der talen in
deze
zijn zij ook nimmer in oorspronkelijke Maleische woorden te vinden ;
en zelfs die Arabische woorden of uitdrukkingen , welke de Maleijers van hunne leermeesters , de Arabieren ,
hebben ontleend ,
een Arabisch oor letters ,
vooral die uit
door geene was ,
onherkenbaar
letters
konden
uit
worden
den het
worden zijn.
neus
door
Daarentegen
haren
klank
Arabisch abé ,
uitgedrukt;
hen
en
om
zoo
zoo
bestonden
krijgen , als
hierin
zacht uitgesproken , er
en ook
hetzelve
te voorzien
in
deze
dat zij voor
talen
nog eenige
oorspronkelijk
sommige
andere ,
die
zamengesteld
moesten er letters
worden bij
G
R
AM
MAIRE
L A
D E
L
A
N GUE
Avant de traiter des mots , saire de exprime
faire ces
connaître la
mots
en
les lettres
Les
le
veritable son
des
Malais
s'est partout
plusieurs des sons
gutturales , conviennent
dans les îles de
sont le
forme et
écrivant.
Arabes , dont la littérature métane ; mais , comme
qui
MAL
A
I E.
sujet de
la
grammaire , il est néces
caractères
ou
lettres , par
ont
adopté
pour
cet
effet
lesquels on
l'alphabet
des
introduite en même tems que la religion Maho particuliers à cet
peu à la douce
alphabet , et
prononciation
l'Orient , on ne les trouve jamais dans
des
particulièrement
langues qu’on parle
l'orthographe des mots purement
Malais ; et même dans l'emploi des termes que les Malais ont empruntés de leurs maîtres , ils donnent à ces lettres une douceur d'expression qui -les rend presque méconnaissables pour l'oreille
d'un Arabe .
D'ur D'un
autre
côté , il
existait
dans
les
langues
de
ces
insulaires
plusieurs nasales et d'autres sons , pour lesquels l'alphabet Arabe , dans son état primitif , n'avait
point
Malais y sont
de
lettres correspondantes.
parvenus , non
en
Il a donc
inventant de
A2
fallu
nouvelles
remédier
à
formes , mais
ce défaut ; et les au
moyen d'une
mo
SPRAAK KUNST
4
DER MAL EISCHE
TAAL.
bijgevoegd ; niet door het uitvinden van nieuwe gedaanten , maar door eene geringe en toch merkbare wijziging van die teekenen ,
welker klank het naast
met dien van hunne letters
overeenkwam en die tot dezelfde spraakdeelen konden worden teruggebragt. deze vrijheid geregtigd door
het voorbeeld
der Perzen ,
Zij schenen tot
die echter niet in de gelegenheid
waren hunne veranderingen zoo veelvuldig te maken . Het Maleisch wordt,
volgens de bekende Hebreeuwsche , Syrische en Arabische wijze ,
de regler naar de linker hand geschreven , verschillende alzoo van de talen der meeste sche volkeren ,
vooral van
van Indi
die , welke de binnenlanden van Sumatra en Java bewonen , en tot abe , op het
den Mahomedaanschen godsdienst niet zijn overgegaan , en wier schrijfwijze en
Sanskritische of Deva - Nagrische gegrond , even als de Europesche, van de linker naar de regler hand gaal . De letters van het Arabische abé , acht- en - lwintig in getal , zijn de volgende:
8 E د ذ رزس ش ص ض ط ظ ي „ ع غ ف ق ک ل م ن و ه
اب ت ث
ĊTT
hierbij hebben de Maleijers nog zes andere gevoegd , namelijk : ws kundigen zullen bemerken dat allereigenaardigst van derzelver verwante
ث
welke des
s
ge ج ذع-8c ع ع
vormd zijn , door de zeer eenvoudige vermeerdering der zoo oordeelkundig uitgevondene punten . De onderscheidene benaming en klank van al deze letters , volgens de Maleische uitspraak derzelve , wordt in de hier volgende tabel opgegeven , in dewelke het ons is voorgekomen voor het volgend gebruik nuttiger te zijn ,
ieder der
door
de Maleijers gewijzigde letters
dadelijk achter haar oorspronkelijk tecken te stellen , dan dezelve, zoo als de Maleijers plegen te doen , gezamenlijk op het einde van het abe te plaatsen ; deze rangschikking (geregtigd door ор de T enz. deen het voorbeeld der Perzen , die hunne v op de با, en hunne
volgen ) is bijna onvermijdelijk in de zamenstelling en voor het gebruik van een woordenboek , waarbij eene alphabetische
volgorde
letters waarmede ieder woord begint ,
moet worden
in acht genomen ,
zoo wel
omtrent de
als omtrent die welke zich in het midden der woorden
bevinden : want klaarblijkelijk is toch de moeijelijkheid , die ontstaan zou voor hen , welke het woordenboek raadplegen , indien letters en T
T
de
zoo naauw
aan elkander verwantschapt als de
فen -en , ف, نك , en welke de Maleijers nog daarenboven door onoplet
tendheid in het ter nederstellen der punten altijd onderling verwarren , in plaats van digt bij elkander gevoegd te zijn ,
aan de tegenovergestelde uiteinden van het alphabet moesten ge
zocht worden.
MA
GRAMMAIRE
modification
légère , et néanmoins
DE
LA
LANGUE
apparente , des
5
MALAI E.
lettres Arabes qui approchaient le plus
de leurs propres sons , et qui appartenaient aux mêmes mouvemens de l'organe ; en usant de cette liberté , ils n'ont fait que
suivre
l'exemple des Perses , qui cependant n'ont pas
été dans le cas de faire autant de changemens.
Le
Malai
s'écrit , de
gauche ; au que
contraire les
parlent
alphabets , fondés
même que
de la
habitans sur les
l’Hebreu , le Syriaque et l’Arabe , de la droite à la
plupart des
langues de
non convertis principes
de
l'Inde, et particulièrement de celles
l'intérieur de Sumatra
du Sanskrit ou du
et de Java , dont les
Dewa - Nagri, vont , comme celui
des Européens , de la gauche à la droite.
Les lettres de l'alphabet Arabe , au nombre de vingt - huit , sont :
¿ !اب ت ث ج ح bo خ د ذ ر;ز س ش ص ض ط ق ک ل م ن و ه يj ع غ فE ظ qui , comme on le voil , sont j w su les Malais y en ont ajouté six autres:: ن ن ن T' judicieusement formées des lettres analogues u svi & دT ' en augmentant simplement le nombre manière
des points .
dont
a cru , pour
les
en
Les
Malais
faciliter
différens
les
noms et
valeurs
de
toutes
ces lettres , suivant la
l'on
prononcent, seront indiqués sur la table suivante ,
l'usage , , devoir placer chacun des caractères modifiés
immédiate
ment après l'original auquel il correspond , plutôt que de les réserver , comme les écrivains Malais
ont
( justifiée
coutume
par
de
l'exemple
faire , pour
la
des Perses , qui
fin
de
la
série .
Cette
disposition
des
placent leur « à côté du w , leur
lettres à côté
du et ainsi de suite ) est, d'ailleurs , presque indispensable pour la confection et l'usage .T d'un
dictionnaire , dans
selon l'ordre
lequel
alphabetique ; car
les
lettres , tant
il est
clair que
souvent embarrassés , si , au lieu d'être dans
l'usage
wetu ,
qu'on
en
ss et s * ,
fait ,
ont
entre
mediales
se
qu’initiales , doivent
ceux qui le
consultent ,
se
suivre
trouveraient
rapprochées les unes des autres , des lettres qui , elles
et que les Malais
une
analogie
confondent
auss aussi i
sans cesse
étroite
que o et
par leur négligence
à
marquer les points , se trouvaient placécs aux extrémités opposées de l'alphabet .
A3
AL
TA A L. E T.
SPRA A K KUNST
DER
MALEISCHE ALPHA B
5
MALEISCH
Aangenomene gedaante , naar gelang van de plaats en de verbinding der letters.
Kracht.
Naam .
, 0ية
aliefألف
انا تا ها کا وا
b7با
6
taتا
t
tsāتا
ts
ا
]
ببب با تبر مب اب
Gedaante .
:
تتت تا تمر ي ثت رت
:
ثلث ثا ثل قه ده
dj
djim
ججن جي جو نج لج وج كا چه که دچ
tj
tjaچا haجا
h , hh
Écha
ch
و نحل لع رح حكم ح حر
ح خ
خخخ خي تخربن دخ
ذیذ هذ كة إذ
alڈال
dz
idaدر
ذ
d
ڈ
P
rā
را
ریر کر گر سر هر رم ار زیز هز مز تز زا
, ه
دند لد جد هد وذ
lalدال
d
نه ,
whé stá dlád , dlāt , lāt ta
dl
طا
ط
t
م
ططط طل بط حط وط
$$
S
غغغ غر بغ شغ دغ غغغ غا مغ ثغ وغ
ففف في فرنف
لف اف
ghain , shrimغین
gh , ghr
ngāما
ع
| ng
faفا
f
paفا
p
ثقف في فك لو رف ققققت لق شق وق
۲۴۰ ۲م:
ععع عا طع فع عوع
ainعن
G, e , i, 0 , u
ظ
ງ ງ
ظظ ظو ظل لظ قظ اظ
tlā , laظا
3
ضاض ضو هضر عض أض
شیم
3
صصص صر تص لص وص
,
sj
3
ششش تو لش اش شد
spin , sjim
شین
2
sin , simسین سیم
3
سس سي مس بسه دس
8
kafقاف
b
kk ,
MALA I E.
7
LANGUE
AL AI,
Formes , adoptées suivant la place et la liaison des lettres .
M
LA
DE
GRA MMAIRE
ALPHABET
Figure.
Valeur.
Nom .
, aة
alifالف انا تا ها کا وا
taتا
t
tsaتا
ts
]
ببب با تبر مب اب
baبا
B
:
ثلث ثا ثل ث دی
:
تتت تا تمرتي ثت رت
ره
ججج جي جونج لج وج ما چه که دچ
djim
dj
tiā
tj
haجا
h , hh
khaځا
kh
ج
て
حو و نكل لح رح کے ح
خ خنغ خي تخربن دخ دند لد جد هد رد
lalدال
d , faible .
ذیذ هذ كذ إذ
salداں
:وه
r
rā
را
ریر کر ثر سر هر رم ار
s , C faible .
بي سي مس بسه دس
chin , chimشین شیم sad , satصاد صات
S8 , fort.و 8
dlad , dlat , katاد ات
dl
ططط طل بط حط وط ظظ ظو ظل لظ قظ اظ
taطiا
t , faible.
ط
ا
tl
ظ
la
ععع عا طع فع عوع
ainعین
غغغ غر بغ شغ دغ
rhainغین
غغغ غا مع ثغ وث ففف فر فر نف لف اف
ngā
d, e , i, 0 , u
h
P
في فك لغو رف kafقان
| غ
Ĉng
faفا
paفا ققق قت لق شق وق
3
سیم
ch , mou .
ررنده [ن ل ( ?.
ضاض ضو هضر عض أض
ز
نه ,آن زي ا
زیز هز مز تز زا
صصص صر تص لص وص
3
d
Íd
ششش تشو لش اش شه
د
Ek , k
8
SPRAAK KUNST
DER
M A LE ISCHE
TAAL .
Aangenomene gedaante , naar
Gedaante.
Naam .
Kracht.
gelang van de plaats en de
verbinding der letters.
كان
X
کئ
kaf
كلك كل كا اک کج ا گاÝ gū
ك ب كو اشك گه
60 m
pó lam
m
للل لم لمن لمح لا لا ال
mim
میم n
لير
سم هم دم
ممم ما مي
noen
ننی نو نپے فن انا W
ое , о O
1 1
wau
ولو تو هر دو وہ هاla
h , zacht.
ols ago
بهة بهة اه لة ده هم
i, e , ,
یاia , ja
nj
ų nja
پيي يا يو نيا کي لي وي
پین په پر پا أن nog
De Maleijers plegen , in navolging der Arabieren , bij deze letters ten overvloede
te
voegen het zamengestelde teeken sy lam -alief - hamza . Behalve welke
deze
door
hen ,
leerd worden ,
veranderingen van gedaante en zamenvoeging, die eens
wanneer
met
zij eenige
het
gewone alphabet
Maleische
wel
zijn er nog
bekend
zijn ,
geschriften zullen gezien
vele
andere ,
ligt zullen ge
hebben.
Sommige
1
dezer veranderingen zijn afwijkingen van de gewone schrijfwijze , en ontstaan alleenlijk door haast , of door eene willekeurige vrijheid , die zich de pen in het schrijven veroorlooft : zoo is b. v.
het gebruik ontstaan van voor de
coس plaatsen :
eene ongetande schuinsche lange streep
van in plaats der twee punten , die boven of onder sommige letters moeten
te
gesteld
1 sluitletter achter de J voorkomende , worden , één dwarsstreepje te bezigen : van de r , als sluitletter aan te duiden door het naar binnen doen loopen van het onderste gedeelte der laatstgenoemde letter , als s .
Deze 8 , als sluitletter achter desj , j en , voorkomende , wordt dikwijls
aan deze letters verbonden , en dit is mede zeer onregelmatig : want een voorname en alge meene regel is , dat alle letters met de voorgaande zich kunnen verbinden , maar dat zeven
Laat ons van dezelve ,
en wel , ; , sju I met de volgende niet kunnen vereenigd worden .
nu den klank van elk dezer letters meer volledig opgeven en aanwijzen. lā , op het einde van eene lettergreep of midden in een woord voorkomende , is altijd lang
en
GRAMMAIRE
DE
LA
MIA LAI E.
LANGUE
9
Formes , adoptées suivant Valeur.
Figure.
Nom .
la place
et la liaison des lettres.
یت
گانkaf
كلك كل كا اک کم اك g
گاgā
فتلك شب كو اشك ئه
1
lam
م m
للل لم لمى له الا ال
mīm
میم
ممم ما مي لرسم هم دم noun
ننن نو نپے فن انا ون
.ای
n
واوwau
ou , o , W 0 & لا
h , وmou .
وي nj
یا یو نوجا کي لي وي
بيي پین په پو پا أن
ļ nia
Arabes , ajoutent
des
lettres , les Malais , à l'exemple
tère composé sy
ههه هاد هم بهة بهة اه لة ده
یاid , ja
i, e,
A ces
ولو تو هر دو وہ
la هاhā
carac
sans nécessité le
lam -alif -hamza .
Outre les diverses formes et leurs combinaisons qu'on vient de voir , l'usage a encore introduit beaucoup
facilement , وen
dront
hâte , d'autres
ne
lisant
l'écriture Malaie..
sont qu'un
caprice de
et uni pour le و سd'une
dessus ou au - dessous des lettres , ajoutée
à
l'extrémité
figure s'emploie
pour
de
plusieurs
unes
proviennent
tel
cas , pour
opérer
de la
petit demi- cercle au
points , ou une légère courbure
deux
remplacer
uniquement
est l'emploi d'un trait oblique
croissant, ou d'un
remplacer
inférieure du J , pour
aussi , dans
Les
l'écrivain ;
forme
ligne en
connaissent l'alphabet régulier appren
qui
variétés , que ceux
d'autres
le
« ou s final.
la
mais cette manière d’écrire est irrégulière , puisque c'est une
jonction
Cette
de si
dernière et ;و
زر
règle générale que toutes les
lettres de l'alphabet sont par elles – mêmes susceptibles de se joindre à celles qui les pré cèdent lient
dans
le même
jamais à une
mot , mais
lettre
suivante.
qu'il y en a sept , savoir , Il nous
reste à donner
, ; , i
jul , qui ne
se
une plus ample description ,
et quelques exemples de la valeur des différens caractères de l'alphabet,
la à la fin d'une syllabe , ou
dans le corps du mot , est toujours long ; et alors il a ,
B
com
SPRAAK KUNST DER
10
MALEISCHE
TA A L.
en heeft dan , als in de woorden Lių būpa vader , who māti dood , w's kāta spreken , den open
klank van de ä in de Italiaansche en meest alle
andere talen op
het vaste land
van Europa , maar over het algemeen niet zoo vol, en welligt meer overeenkomende met de a in onze woorden padde ,
dan ,
mat .
Voor ng echter is derzelver klank iets voller ,
en
in de woorden is būnğæn , rijzen , oprijzen , ili tūngan , de hand , gêlo māņģa , schrik , moet zij worden uitgesproken begin
der woorden is
uitbreiding
zij
beteekent en
als a in de woorden ham , vangen , ban , enz .
kort , ten zij boven dezelve het teeken T medah gesteld de
lengte
der
Wanneer
klinkers verdubbelt.
zoo als zulks genoemd wordt , in hare gedaante van hamza
dan
is
zij
geteckend ,
of
wordt
zij
is , dat
de alif kort , of ,
voorkomt , neemt zij eenen klank
aan naar e zweemende , of liever dien van onzen ouden tweeklank ae , in paerd ,
en
Aan het
verondersteld
met
den
waereld ,
klinker fathah
( ).
Heeft zij , als hamza , het teeken kesrah ( - ) of dammah ( ° ) , dan neemt zij den klank aan van i in vinden , dingen , of van u in dun , gunnen , of ook van ' o in onderscheiden van o fathah zou
in of ,
aanduiden.
orde ,
Dan ,
bol , hoofd ,
tobbe , vol ,
enz. , welker klank een Arabier met de
deze schijnbare moeijelijkheden in de uitspraak zijn ontstaan
uit de regels door taalleeraars ter aanwijzing van dezelve daargesteld , en verdwijnen allengs , naarmate men van
de taal meer kennis krijgt.
Ja , het gansche stelsel der spel- en schrijf
teekens , op welks voltooijing de Arabieren meenen zich te mogen beroemen , komt ons voor de vereischte eenvoudigheid en gelijkvormigheid
te missen , en verraadt zelfs gebrek aan vinding
rijkheid.
Het is niet overbodig den lezer hier te verwittigen , dat hoewel wij hier de korte
klinkers ,
door onze
letterteekens
klanktecken ( ° ) aangeduid ,
voorgesteld ,
ter
onderscheiding
en dus à ě ž ở ŭ geschreven
van
hebben ,
de
lange
met
wij onnoodig
het
geoor
deeld hebben zulks in de geheele spraakkunst en in het woordenboek voort te zetten : zijnde de afwezendheid daarmede
w
van
het
verlengingstecken
niet voorzien , voor kort
in de
voldoende ,
om
te
doen
begrijpen dat de letters ,
moeten gehouden worden .
woorden op bībier , lip ,
lo būbi , varken ,
çay
lāba ,
winst , heeft den
gewonen klank van onze b in boek , rabbijn , babbelen . w in Elgj tælong , helpen , džu tītah , bevelen , w56 tūkoet , bevreesd , heeft dien van onze t in tent , tot , tasten .
w , het
GRAMMAIRE
DE
LANGUE MALAIE.
LA
dans Lilo būpa , père , who māti , mort , wo kāta ,
comme
l'ā en Italien et dans la plupart
dans nos mots
peut- être
son de la même lettre
davantage au
Devant ng cependant, le son
balle , malice .
parler , le son ouvert de
langues du continent de l’Europe , mais gé
des autres
si grave , et correspondant
pas
néralement
en est un peu plus plein ,
les
cement
d'un mot
medah ,
qui
il
est
marque
celle qu'elle aurait
syllabes
extension , et
autrement.
Au commen
finales de trépas , orage , embarras.
bref , à moins qu'il
ne
soit
donne au son
Comme
brève
affecté du
signe orthographique
de la voyelle une
( ou , suivant le
épou
gilo mūnğuu ,
et équivaut, dans le bānğoun , se lever , web tāngan , la main , vante , à notre a dans
11
terme
T
longueur double de technique , dans son
état de hamza ) | prend généralement, mais avec diverses nuances , le son de å , un peu rapproché de ě tel que
nous le
ou censé marqué , de la
voyelle fathah ( ).
de hamza ) il est marqué prend
le
son
de
ỉ,
prononçons dans net , mettre ; et alors Lorsque
il est marqué ,
( dans le même état de brève ou
de la voyelle kesrah ( - ) , ou de la voyelle dammah ( ° ) , il
dans
nos
mots
brique ,
habile ,
docilité ; de
eu ,
mais
encore
plus faible que dans leur., jeune homme ; ou de o , comme dans nos mots obéir , odeur , bloquer.
Au reste , toutes ces différences de prononciation , si compliquées en apparence , ne dis
sont difficiles que par les règles au moyen desquelles les grammairiens ont tâché de les tinguer , et cette difficulté disparaît à mesure qu’on acquiert l'usage de l'idiome.
Tout le sys
tème des accents orthographiques, que les Arabes se vantent d'avoir tant perfectionné, semble l'invention paraît même n'en être pas
en effet manquer de simplicité et d'uniformité ; nieuse sous le rapport de la commodité.
les voyelles
ingé
ici que , quoiqu'en comparant Il sera bon d'observer ici
brèves aux nôtres , nous ayons apposé à celles - ci le signe prosodial ( ° ) , et
écrit à ě ž ở ŭ , pour les distinguer
des
mêmes
il n'a pas
cours de la grammaire et du
nécessaire d'en faire de même dans tout le s'est contenté d'y
voyelles longues ,
été
jugé
dictionnaire ;
indiquer les longues : l'absence du signe prosodial suffira pour faire
on
con
naître que les autres sont brèves . « b dans les mots
de bibir , lèvre , vi bābi , cochon ,
«
lāba , gain , a le même
son qu'en Français. w t dans Elgi toulong , aider , a titah , commander , üsli tūkout , effrayér, a le son du t Français .
Il se prononce à la fin , de même qu'au commencement et au milieu des mots ,
et diffère en cela du t Français
qui
souvent à la fin des mots ne se fait pas entendre.
B
2
رث$ .
S PRAAK KUNST
12
DER
MALEISCHE TA A L.
, De ware klank van deze letter in het Arabische alphabet, komt bijna overeen met de th der Engelschen in de woorden this , then , of met de 9 der Grieken ; maar de Maleijers , als ook de Perzen , spreken dezelve uit als s in de Arabische , en in eenige andere door hen overgenomen woorden ; wir senein , Maandag , of selāsa , Dingsdag. て
in de woorden op djādi , worden ,
s rūdja , Koning , siz djandjī, beloven ,
kan niet met ééne letter van ons Nederduitsch abé worden overgebragt , maar de kracht der letter is volmaakt die van onze dj te zamen ( * ) . in de woorden Sjen tjēri, stelen , zu kūtja , glas , ETF tjitjak , cene haagdis , wol tjõtjat , wordt volmaakt overgebragt door onze tj ( + ) .
て
de harde h of hh is eene sterke ademing , die onmiddellijk uit de long voortkomt , en dus
sterker is dan door eenige letter van het Romeinsche abé kan worden aangeduid.
Zij komt al
leen voor in de woorden , welke de Maleijers van de Arabieren hebben overgenomen , als
حاجي
hődji , een pelgrim naar Mekka, je hæl, staat , gesteldheid , plo haram , verboden , jäs hak , regt,
billijk ; maar zij brengen dezelve met minder kracht voort dan de Arabieren en Per
( * ) Hier hebben wij de Engelschen tekst niet kunnen volgen. meent , dat de
De Heer MARSDEN namelijk
T even zoo wordt uitgesproken als de Engelsche j in jury , judge , joy , of de g
en dg in gentry , giant , badge ; en hij merkt tevens aan , dat het Engelsch misschien de eenige Europische taal is , waarin dezelve met eene enkele letter kan worden voorgesteld.
Vooral wachte
men zich , zegt hij, dezelve met de Hoog- en Nederduitsche j of de Engelsche y te verwarren . Wij gelooven met den schrijver , dat van al de Eugelsche letters de j het naast bij den klank van en de T komt ; doch , daar wij het lispende geluid ( naar dat der 8 of = gelijkende) der Engelsche ; dg nimmer van Maleijers in hunne T gehoord hebben , meenen wij te moeten besluiten , dat onze dj in mandje ,
Obadja , enz. derzelver klank meer volmaakt uitdrukt.
( + ) Ook hier is onze tj in puntje ,
latje ,
DE VERT .
enz. te verkiezen boven de Engelsche ch in
church , enz. waarin mede iets van de s gehoord wordt, welke echter in de uitspraak der Ma DE VERT. leijers door ons nimmer bemerkt is.
1'
GRAMMAIRE
.
DE
LA
LANGUE
13
MALA I E.
Le véritable son de cette lettre , dans l'alphabet Arabe , est à peu près semblable à
celui du th des Anglais , ou du 9 des Grecs ; mais les Malais , de même que les Persans , le prononcent comme s dans les mots Arabes wie senein , Lundi , ali salāsa , Mardi , et dans un petit nombre d'autres , qu'ils ont adoptés. e dj ne saurait être représenté en Français par une seule lettre équivalente ; mais il a exac tement le son de di , comme dans les mots diamant , diable , diurne , dans slo diādi , devenir, ad
rādia , roi, vai diandji promettre. ( * )
etj, dans les mots lézard ,
so tiori , dérober ,
21 kūtia ,
du verre ,
en tietiak ,
un
wol tiātiat , ponctuer , se prononce comme les lettres ti dans les mots tiare ,
tien , tierce . ( + ) h dur ou hh exprime une aspiration qui procède immédiatement des poumons , et qui est و م par conséquent plus forte qu'on ne peut l'indiquer par aucun caractère des alphabets euro péens. tels
On ne trouve cette lettre que dans des mots que les Malais ont empruntés de l'Arabe ,
o que ab hädjī , un pélerin de la Mecque , je hāl , état , condition , pl plja
haram , dé
(*)
Nous avons cru devoir nous écarter ici du texte Anglais.
M. Mars D En prétend que o
se prononce exactement comme , en Anglais , j dans jury , judge , joy , ou get dg , dans gentry , giant , badge ; et il observe , à ce sujet, que l'Anglais est peut - être l'unique langue de l'Europe qui puisse représenter ce caractère Arabe par une seule lettre: il recommande surtout de ne pas en confondre le son avec celui du j des Hollandais et des Allemands, ni avec celui du y des Anglais ..
Nous avouons avec l'auteur qu'il n'y a pas dans tout l'alphabet Anglais de lettres , simples ou com binées , qui approchent plus du e que j , & ou dg ; mais nous pensons que la valeur de cette lettre est encore mieux exprimée par di Français , quand cet i forme une diphtongne avec la voyelle suivante , comme dans les mots que nous avons cités pour exemple : il y a dans le j , g ou dg des Anglais , qu'on prononce en portant la langue contre la partie antérieure du palais , et en la retirant subitement pour laisser échapper le son au travers des dents , une espèce de sifflement tel que l'articulent tous les peuples de l'archipel Maai. que nous n'avons jamais remarqué dans le T NOTE DU TRAD. ( + ) Nous pensons , de même , que la valeur de cette lettre est mieux rendue , en Français , par ti ( en conservant au t le son qui lui est naturel) suivi d'une voyelle avec laquelle i forme une dipl tongue , que , comme le dit l'auteur , par le ch des Anglais : ce ch , comme dans church , se prononce aussi avec une espèce de sifflement , que nous n'avons jamais observé dans la prononcia tion des Malai. NOTE DU TRAD.
B3
SPRAAK KUNST
14
Perzen :
DER
en daarom heeft men dezelve hier
M A LEISCHE
TA AL
enkel met h aangewezen , gevende daaraan
de
zelfde kracht als in onze woorden huis , hoop , hart. kh , eene harde keelletter , zweemende naar de ch der Duitschers, en met welke niet
خ
eene letter in de Engelsche of Nederduitsche taal in klank overeenkomt , schoon dezelve in de Celtische talen zeer algemeen is. als Joti
overgenomen , Donderdag.
Deze letter is slechts te vinden in woorden van de Arabieren
khabar ,
nieuws ,
Yubs
khatieb , prediker ,
cuisis khamīés ,
(* )
s heeft denzelfden klank als onze d in doen , deed , dood ; b. v. Ils dāda , de borst , used dærī , doorn , Jyo mõda , jong. j wordt
uitgesproken
als
dz ,
in
de
woorden raadzaam ,
wordt alleenlijk in Arabische woorden gevonden ,
Deze
vreedzaam .
letter
wij dzāāt , het wezen ; si dzakar ,
het
geheugen. j wordt altijd gevonden in de letter - tafels , welke de Maleijers voor
het aanvankelijk on
derwijs gebruiken , maar komt zelden of nooit in hunne boeken voor ; om deze
reden hebben
de Nederlandsche taalkundigen dezelve als overtollig beschouwd , en in de door hen
uitgegevene
letter - tafels uitgelaten . deze letter klinkt als onze r van roos , raar , ouder , in de Maleische woorden ræpa ,
,
gedaante ; js lārī , loopen ; x; ls dārah , bloed .
j volmaakt overeenkomende met onze z in zoon , zoel , zacht , wordt slechts in Arabische en Perzische woorden gevonden , als whoj zemān , tijd ; joj zabőr , psalmen ; Sygnoj zeem rood , smaragd . ben ,
Instede van de j te wijzigen , gelijk de Maleijers vrij onnoodig gedaan heb
voegden de Perzen twee punten tot de j , en maakten aldus hunne ,, die den zachten
klank van de Fransche j , of g voor e en i , heeft. سبin
( * ) Onze landgenoot 6. H. WERNDLY , aan welken de Engelsche schrijver in de Inleiding tot deze Spraakkunst hulde doet , drukt deze letter door onze ch uit , zoo als de Arabieren dezelve in der daad uitspreken . Doch dewijls de Maleijers aan denzelven den klank van k geven , in de
woorden polis gula khabar , Juss khamies , hebben wij bij voorkeur den Engelschen schrijver ge volgd ; te meer daar s. DE SE CY , met andere Fransche schrijvers over de Oostersche talen , deze
DE VERT. letter , zelfs in het Arabisch , op dezelfde wijze uitdrukt.
GRAMMAIRE
u
DE
LANGUE
LA
15
M A LA I E.
ent
t
pas avec autant d'effor oi ment s ée ci i simple on l'a désign par ha et les . Persan : c'est pourqu défend
mais ils ne l'aspir
cis hak , juste ;
,
que les Arabes
kh ( * ) guttural dur , tirant sur le ch des Allemands , et auquel ne correspond aucun
خ
son de la langue Anglaise ni de la langue Française , quoique la prononciation en soit com mune aux dialectes Celtiques. la langue Arabe , comme khamis ,
Joki
On ne
trouve ce caractère que dans des mots adoptés de ateur lle r a b a khalib , un prédic , culas , vil's kh , nouve
Jeudi..
sd a le son ordinaire de notre d dans les mots dedans, donc & c. , dans als dāda , la poitrine ,
ugod doūrī ,
هذاz بou dz caractères ,
(que
une épine , sgo müüda , jeune.
les Français
représentent
maintenant
par dh )
est
encore
un de ces
qu'on ne trouve que dans des mots empruntés de l'Arabe , tels que.wis zāt ,
essence , jsi zakar , mémoire. 3 d se trouve toujours dans les alphabets écrits par les Malais pour servir à l'instruc tion élémentaire , mais l'ont, par
cette
rarement
raison , jugé
ou jamais superflu , et
dans
leurs
livres ; les
l'ontomis dans les
grammairiens Hollandais alphabets Malais, publiés
par eux . a le son de notre r dans tous les mots Malais , et se prononce dans , rüüpa , forme ,
us ;& lārī , courir , sis darah , comme dans revoir , mer , rustre & c. oux comme dans horizon , zèbre , ne se trouve que dans des mots Arabes et ; : ddoux
Persans , tels que whoj zemān , tems , jej zaboūr , pseaumes , Nyooj
raude.
Au lieu
de
modifier le j comme
le font
les
Perses ont ajouté deux points au ; , et en ont formé
Malais
leur j ,
zemraud , une
éme
( quoique sans utilité) , les
qui
tient
beaucoup
de la
douce prononciation du j Français ou du g suivi de e ou i. cus
(*)
Notre
compatriote
G.
H.
WERNDLY ,
auteur
d'une
excellente
grammaire ' Malaie
à laquelle M. MARSDEN reconnaît avoir beaucoup d'obligation , rend ce caractère par le ch de la langue Flamande , et c'est en effet ainsi que le prononcent les Arabes. Mais , comme les Ma lais
lui donnent la prononciation du k ,
accompagnée d'une certaine aspiration pour laquelle il
n'y a d'autre représentatif en Français que le h , ce qui ainsi forme kh , comme dans les mots ja khabar , luas khamis , nous avons préféré de suivre exactement l'auteur de cet ouvrage , d'au tant plus que les orientalistes Français caractere , même en Arabe.
(s. DE SACY et autres) expriment ainsi la valeur de ce NOTE DU TRAD.
SPRA A K KUNST
16
ww in de woorden du sālah ,
SCHE
MALEI
DER
TAAL .
verkeerd , cöulo māsak , rijp , cwat ātas , boven , klinkt
De als onze s in sabel , sas , meester ,
lastig ,
en
heeft niets van den klank onzer z.
Arabische naam van deze wwtw słên en die van de volgende letter woli sjữen , worden door de Maleijers van het zuidelijk gedeelte van Sumatra uitgesproken siêm en sjīem . cü voorkomende in de woorden slú sjāh , vorst , cupci sjems , zon , en
andere , die van
het Arabisch , Persisch of Sanskritisch ontleend zijn , klinkt even als men in ons land wel cens de
sj
in
de
woorden
woorden shine , bush ,
sjouwen ,
haasje hoort uitspreken ;
als sh in de Engelsche
fashion ; als ch in de Fransche chercher , charmer ; voorts als de
sch bij de Duitschers , en de x bij de Portugezen.
Maar meer algemeen wordt deze letter uit
gesproken als eene gewone 8 , gelijk in ubů sethān ,
satan ,
ci sahādat , getuigenis ,
cuca saksi , getuige , cucê seksa , straf. komt alleen in Arabische der Duitschers spraakkunst.
uitgesproken ; tho
woorden voor , en wordt als tsabar , geduldig ,
quo
ts in onze taal en als de z
tsah ,
bewezen ,
wo
tsarfe ,
(*)
w dl komt alleen ook voor in woorden van de Arabische taal ontleend, en de spraakkunsten , over
die
taal
geschreven ,
zijn
het niet eens met betrekking tot derzelver
Sommige geven daaraan den klank van eene enkele z uitspreken.
d,
andere
van dz ;
de Perzen dezelve als
De Maleijers spreken deze letter meestal als dl uit in de woorden choy
ridlā , wil , geneigdheid , Lesce dlăzef , zwak , mös hädlier , woordig , bij de hand.
terwijl
ware uitspraak.
( bij de Perzen hūzier) tegen
Somtijds geven de Maleijers daaraan eenen klank , nader bij de enkele
d dan bij dl komende ; zoo als de Engelschen in de woorden faddle ,
middle , de l ook
zeer weinig doen hooren. b al
zoo
iets ,
wel van
in de
de
Maleische als
uitspraak
der
tabieb , geneesheer , üüb talāk ,
w ,
in
de
bijv.
Arabische
uitspraak ,
in de woorden
echtscheiding.
verschilt
wligt tæfan ,
weinig ,
storm ,
zoo
yub
Zij wordt niet gebruikt in eigenlijk Malei
sche woorden , alhoewel ook niet altijd in die welke zuiver Arabisch zijn : want men heeft
op
( * ) Hier waren wij het met den schrijver niet eens , en wij zouden gedacht hebben aan de Nederlanders , voor wie deze vertaling vervaardigd wordt , eenen ondienst te doen met hem let terlijk te volgen .
Hij is van meening dat eene 8 of dubbele 88 voldoende is , om het geluid (de
kracht) van deze letter over te brengen.
DE VERT,
GRAMMAIRE
DE
LA
cus , dans les mots d'lu sūlah , faute ,
LANGUE
cambo māsak , mûr,
a le son de notre s dans soeur , assez , moeurs . le rendre par ç , et écrire en
caractères
MA LA IE .
Placé entre deux
17
cuit ātas ,
au- dessus ,
voyelles, il vaut mieux
Français raçoul , Jow , apôtre, que rasoul, où
s
prend le son de z , ce qui n'a lieu ni en Arabe ni en Malai. cứ ch , comme dans chercher , chien , chou . lemands et le « des Porlugais ; et c'est ainsi
C'est le sh des Anglais , le sch des Al
qu'il se prononce dans les mots sl chāh , roi ,
cuaw chems , soleil , et dans quelques autres tirés de l’Arabe , du Persan ou du Sanscrit. ( * ) Plus souvent cependant les Malais le prononcent comme s , non placé seul entre deux
voyel
les; par exemple dans les mots ullad sēlān , le satan , sulü sahādat, témoignage , curato saksi , un témoin , cucc siksa , punition.
ص8
ou ss se trouve seulement dans les mots
Arabes , comme lo sabar , patient ,
quo
sah , prouvé , jo sarfou , grammaire , et il se prononce un peu plus fortement que le dou ble ss dans nos mots assimiler , essence , assertion . w dl ne se trouve aussi
que dans des mots empruntés de l’Arabe ; et les grammaires de
cette langue ne sont pas d'accord sur sa vraie prononciation : les unes l’expriment par d , d’au tres par dz ; tandis que les Persans lui donnent le son d'un simple z.
Les Malais ordinaire
ment le prononcent comme di dans les mots boy ridlā , volonté , inclination , citane mou , faible, pola hādlir
( chez les Persans hāzir), présent , prêt.
dlåif ,
Quelquefois cependant
les Malais lui donnent un son plus voisin de d que de di.
bt ,
tant dans la prononciation Malaie
presque pas du
وت
ou
dans la
prononciation
Arabe ,
ne
differe
de notre t ordinaire , dans oligb touifān , orage , Yuub tabīb ,
médecin , jixb talāk , divorce. pas
que
On ne s'en sert pas en
borné aux mots purement Arabes ;
Malai , quoique son usage ne soit
car il est à remarquer remarque que les Arabes , lorsqu'ils em
( * ) A la fin d'une syllabe , il conserve le même son , et se prononce , par conséquent , comme NOTE DU TRAD. che à la fin d'un mot , tel que dans tache , coqueluche.
С
S'P RAAK KUNST
18 opgemerkt dat de tot den
den
papier ,
طنبور
Arabieren in
MALEISCHE
TAAL .
het aannemen van Grieksche of andere uitheensche
klank der 1 liever of طمبور
DER
tambar ,,
deze
letter
als in cubos kartas ,
dan de “ , bezigen , طرابلوس
trom ,, eene troin cene
woor
tirabeles,,
Tripoli ,,
طلق
talk ,,
Moskovisch glas . ( * ) bo komt
alleen
in
Arabische woorden voor ,
als in polbo zonneklaar ,
dat de Maleijers
uitspreken tlahier of zoo als wij tl of thl doen hooren in ' t land , Bethlehem .
bieren , blijkens de spraakkunst hunner taal, spreken het uit dāhier , Somtijds komt de klank ,
welken de
Maleijers
De Ara
en de Perzen zāhier .
letter geven deze aan dez e lett er gev en ,
zeer nabij dien der
enkele 1. E deze letter , over welker onbepaalde kracht onder de Hebreeuwsche letterkundigen lang getwist is ,
wordt door de Arabieren met een bijzonder hol geluid , uit het midden der keel
voortkomende , åkal ,
vernuft ,
uitgesproken :
geest , šols ādat, gewoonte, 3;lc ibārat ,
les doā , gebed ,
schreven
dan de Maleijers volgen dit niet na en spreken de woorden läs uitlegging ,
inic isjk , liefde ,
æmper , het leven , zonder eenige sterke poging uit , en als of zij ge
عمر waren met eene hamza en de gewone klinkers .
En men
kan inderdaad van de
E zeggen dat van het geluid ' t welk men haar toekent, aan haar slechts dat gedeelte eigen is , wat uit de keel voortkomt,
terwijl het overige gedeelte , dat haar als klinker zou eigen zijn ,
meer moet worden overgelaten aan de teekenen bijzonder daartoe bestemd , zoo als duidelijk be grepen zal worden , wanneer de aard van deze moet men alleen nog opmerken ,
dat men ,
toegevoegde klinkers zal zijn
uitgelegd .
Hier
bij gebrek van eene Europische letter , die daarmede
cenigermate zou overeenkomen , het geschiktst geoordeeld heeft op den klinker, met welken deze
letter ondersteld
wordt te moeten worden uitgesproken ,
een
zwaar toonteeken ( )
te
plaatsen. heeft een meer scherp , maar even zeer uit de keel voortkomend geluid , en zal in onze
غ letters ,
naar mate dat zij meer of min scherp moet worden uitgesproken , met ghr ,
of gh , Wor
( * ) Nog beter wordt onzes inziens de klank der b uitgedrukt door de Hoogduits che th in thun , DE VERT .
wohlthätig , enz .
1
GRAMMA I RE
DE
LANGUE
LA
empruntent des termes du Grec ou de quelque autre langue
MALA IE .
étrangère ,
19 emploient cette lettro
de préférence au w pour exprimer le son du t , comme dans cubos kartas , papier , julis ou js.tab tambjūr ,
bo tl.
tambour ,
cuglilyb tirūboulīūs ,
Tripoli,
On le rencontre seulement dans les mots Arabes ,
ülb toulk , du talc .
( * )
tels que volls manifeste,
que les
1 Malais prononcent tlāhir , comme nous prononçons tl dans atlas , Arabes ( selon les grammairiens)
disent dâhir ,
et les Persans zahir .
et thl dans athlète ; les Quelquefois les Malais
prononcent l.
E din .
Cette lettre vague , sur laquelle il a été beaucoup disputé entre les savans en langue
Hébraïque, est prononcée par les Arabes avec une aspiration particulière qui vient de
l'in
térieur du gosier et forme un son creux ; mais les Malais ne les imitent pas en cela : ils pronon
cent sëc akal , esprit , ösks ādat , coutume , usage , 3,lıc ibārat , explication , cäüc isht , amour , les dõā , prière , pas oùmour , la vie , sans faire le moindre effort, et comme si ces mots étaient écrits avec hamzah et les voyelles ordinaires. ne représente que la partie gutturale du son , Ene
voyelles.
en effet , que le
tandis que la partie du même son qui con
stitue la voyelle , est déterminée par un des accents destinés ceci se comprendra mieux ,
On peut dire ,
particulièrement à cet usage :
quand on aura expliqué la nature de ces accenis qui suppléent les
Il est seulement nécessaire d'observer ici que ,
manquant de caractères Européens ,
propres à désigner cette lettre variable , on a jugé convenable de marquer d’un accent grave les diverses voyelles qui les remplacent . ( + )
¿ gh , ghr , gutturale
forte,
particulière aux mots Arabes et Persans ,
tels que Yule
ghab , caché , occulte , Yule ghālib , victorieux , Vuye gherib , étranger , Vigė ghraib ,
obs
(*)
Selon nous , la valeur du b est parfaitement rendue par le th des Allemands dans les mots Ν Ο Τ Ε DU TRAD.
thun , wohlthtig , wc.
( + ) Il est inutile de dire que ce signe représentatif du Ę ne doit pas être confondu avec l'accent NOTE DU TRAD .
grave ordinaire dont on se sert en Français.
C 2
SPR A AK KUNST
20
DER
M A LEISCHE
TA AL. :
worden overgebragt .
Deze letter komt alleen in Arabische of Perzische woorden voor , als
Wule ghaib , verborgen , Vita ghalieb , die overwonnen heeft, Yugi gherüb , uitheemsch , que ghraieb , duisternis . ( * )
1 E klinkt volmaakt als onze ng in de woorden dingen , dringen , drang.
Deze letter
komt veel in oorspronkelijk Maleische woorden voor , als
,81 agõng , de voornaamste , بيغغ
biénğong , suf ,
ëtë rağanğa , gapen , unë ngaran ,
ülgi talong , helpen , wel angien , wind ,
ongenoegen , verdriet.
De uitspraak dezer letter aan het begin en zelfs in het midden der
woorden , kan alleen door het gebruik geleerd worden .
Ten einde allen twijfel omtrent de
verdeeling der lettergrepen waarin zij voorkomt weg te nemen , zal het teeken ( ™ ) boven ( ng ) aanwijzen dat beide letters onafscheidbaar zijn , in zulke woorden waaromtrent onzekerheid mogt bestaan .
De letterkundige lezer zal zich herinneren dat dit een der klanken is ,
kend aan de y ain der Hebreeuwsche
taal , waarvan de
toege
of ĉ door middel van het Arabisch
eene wijziging is .
u , in klank met onze f volmaakt overeenkomende in de woorden fakkel , draf, heffen , enz., komt alleenlijk voor in woorden uit het Arabisch ontleend , fiak , zijde, diü
fitnah , laster :
kunnen uitspreken ,
dan de Maleijers , die de
als
tuis fikier , denken , zu
f even min als de Arabieren de P
veranderen dien klank in p , en zeggen dus : pīkier , pīhak , pitnah .
De reden voor de onderlinge verwisseling dezer beide letters ,
tot welker uitspraak verschil
lende spraakwerktuigen
men kan
vereischt worden , is geenszins klaar ;
hier alleen nog als
opmerkelijk bijvoegen , dat de inwoners van een klein eiland ( Poelo Nias ) digt bij de kust van Sumatra gelegen , alle Maleische woorden , waarin de klank p voorkomt, als f uitspre ken , en dus voor pāpan eene plank , főfan , voor pækol slaan , fækol en voor pæloe tien , fæloe zeggen .
V ( * ) Zij , die met onze oude Nederduitsche taal bekend zijn ,
zullen hier welligt denken aan den DE VERT klank , welken onze voorouders aan gh gaven in dagh , magh , ghy , enz.
GRAMMAIRE
obscurité.
LA
DE
LANGUE
21
MALA I E.
Il n'y a dans l'alphabet Français aucune lettre ou combinaison de lettres qui y
réponde. ( * )
È ing , placé au milieu ou à la fin d’un mot , a le son nasal de an , ein , in , on , un à la fin des mots Français , mais plus fortement modifié par le nez . Il appartient principale ment aux mots purement Malais péfait, chagrin.
elig
tolong , assister ,
comme
31 agõng , principal, es būnžong ,
uel anġien , le vent,
Lê nğürğa , bâiller ,
La prononciation de cette lettre ; quand elle est initiale ,
bête , slu
ujë ngaran ,
quoiqu'en effet semblable
à celle de la même lettre placée dans le corps du mot , ne peut s'apprendre que par l'usage. Dans les cas où la position de ce caractère ( représenté par ng)
pourrait occasionner quelque
doute sur la division des syllabes, on indiquera par un accent circonflexe ( nğ ) que ces deux lettres appartiennent à la même syllabe ; on omettra cet accent ,
quand il ne peut y avoir d'incertitude à cet égard ,
pour ne pas multiplier inutilement les signes distinctiſs.
pas à l'attention du philologue ,
Il n'échappera
ain
que le son de ce caractère est un de ceux attribués au
des Hébreux , dont le è ou ĉ est une modification , au moyen de l’Arabe . sif, comme dans fin , faire , bref, tels que vis fikir , penser ,
n'appartient qu'aux mots empruntés de
l'Arabe ,
fiak , côté , xüü fitnah , calomnie ; mais les Malais , qui
n'ont pas coutume d'articuler le f ( de même que les Arabes n'articulent pas le p ) prononcent ordinairement i comme p ,
et disent pīkir , pihak , pitnah .
On ne voit pas ce qui a pu
donner lieu à convertir réciproquement ces deux lettres , dont chacune exige une différente inflexion de l'organe ; mais il est à remarquer que les habitans d'une petite île ( Poulo Nias) près de la côte de Sumatra prononcent tous les mots Malais , dans lesquels le son du p se trouve , comme s'il y avait f , et qu'ils disent fafan au lieu de pāpan , koul au lieu de piukoul,
une planche , fou
frapper , fruloh au lieu de pjūloh , dix .
ثp ( * ) Dans la grammaire Arabe ,
ouvrage posthume du
célèbre traducteur du Coran , et dont
M. LANGLÈS est l'éditeur , ce caractère est représenté par rh .
Mais comme les Malais , en le
prononçant , font aussi entendre le son du g conjointement avec celui de rh , et qu'ils suppriment quelquefois le son du r , nous avons cru préférable de conserver gh et ghr , comme dans le texte. M. MARSDEN le compare au gh articulé à la manière des Irlandais dans le mot lough , lac , NOTE DU Ꭲ Ꭱ Ꭺ D. à la manière des habitans du Northumberland.
C5
ou
DER MA LEISCHE
SPRAAK KUNST
229
j wordt als onze p in pen , papier , stap uitgesproken pēpæt,
blazen , ves pīpī , de wangen ,
TAAL .
in de Maleische woorden
In den gewonen schrijf
álö tangkap , vangen ..
en briefstijl is het geenzins ongemeen deze letter met één in plaats van drie punten te teeke nen , waardoor dezelve met de voorgaande is verward geraakt. ü heeft ,
als Arabische letter ,
knakken , bakken enz. ;
in het
eenen
nog
harderen
woord Habakkuk ,
klank
dan
in
komt de kracht der nevens elkander Deze letter ,
gevoegde k vrij goed overeen met het enkele teeken ;.
onze dubbeldekk
in het midden of aan het
begin der woorden voorkomende , toont aan (met zeer weinig uitzonderingen ), dat dezelve van Arabischen oorsprong zijn , als pulës fakkior ,
een bedelmonnik,
Jozi kabõl , aangenaam , aan
nemelijk , ja kadar , waarde ; maar de Maleijers gebruiken deze letter even zeer om eenen harden klank op
het einde hunner woorden
bāliek , terugkeeren , gehoord wordt ,
äls kalák ,
uit te
drukken , als
ümbo māsak , rijp ,
cls
tegenwoordig ; doch , daar deze klank in het spreken niet
schijnt hij geen wezenlijk deel van het woord uit
te maken , en kan als
overtollig beschouwd worden. us wordt als
onze k in koning, kapel ,
jlis kapāla , hoofd, jo
kāla ,
tijd ,
Turken ,
uitgesproken in es liedjie, laag ,
sto pākeī , dragen
( van kleederen ) ,
Syn maka
aangezigt .
iš in de Maleische woorden 50 pāgar , omheining , p31 agama ,
wis gūla , gek , es gânong , berg ,
godsdienst, komt niet volmaakt overeen met onze g in gaan , graag , hoogte ,
maar beter met de g der Fransche als op dezelve eene a , goûter.
o of u volgt gagner , gouverner ,
Deze letter is aan de Arabieren onbekend , maar bij de Perzen en Maleijers zeer gemeen.
J in de woorden de læloh , modder , while lilien ,
was , J * lalo , voorbijgaan , Jiü ban
tal , een kussen , heeft volmaakt den klank van onze 1 , overal waar dezelve voorkomt.
r in gilo mālē , beschaamd , wigo mæloet , mond , pivo mūnæm , den klank van onze m . u in eü nanti , wachten ,
drinken , heeft steeds
tiga banoh , dooden , who māna , waar , wgh tælan , makker ,
komt geheel overeen met onze n . , heeft ,
als
klinker ,
jugs gõsok , wrijven ,
in de Maleische woorden gw.you
is tālong ,
van onze o in hond , long.
sæsē , melk ,
wg kæliet , vel,
helpen , de klank van onze æ in hoek , toen , stoel ,
of
Wanneer Wanneer ,, in in plaats plaats van van de de ,, de korte klinker dammah boven
den medeklinker geplaatst is , als in sy budi , verstand , my hidep , levend ,
in leven , be
DE
GRAMMA I RE
sp se prononce poupout ,
souffler,
LA
LANGUE
MALA I E.
2 3
comme le p de Pan , papauté, peuple , dans les mots Malais 50 sev pipī , la joue ,
nécö tangkap , attraper.
En écrivant à
quel
qu’un , et dans l'usage particulier , on marque souvent cette lettre d'un seul point, au lieu de trois ;
de sorte qu'on ne la distingue pas de la précédente. oc , q , qu , cqu , dans
ü k , comme lettre Arabe , se prononce plus fortement que c ,
raconter , accorder , que , équilibre , acquérir ; on pourrait mieux le comparer à un dou ble k ,
commencement ou au milieu ,
Placé au
ou au q final dans coq , cinq.
( à peu d'exceptions près ) que le mot est d'origine Arabe, comme Jos kabīül ,
il indique
agréable , , L
espèce de religieux mendiant ; mais les Malais s'en ser
kadar , valeur , prix , në fakir ,
vent aussi pour exprimer un son dur à la fin des mots de leur propre langue , comme dans Combo māsak , mûr ,
öll balik ,
tourner ,
äls kalák , présentement.
le fait généralement pas sentir en parlant ,
Comme, cependant, on ne
il semble ne pas faire partie intégrale du mot , et il
peut être considéré comme une superfluité.
U k se prononce comme le c , qu , k , dans les mots as kidii ,
bas ,
de cadre , bec , croquer , kermès ,
jlis kapāla ,
vil ,
ter ( un vêtement ), Syo mjúca ,
face ,
tête ,
jis kāla ,
kirielle ,
tems, warli pāqué ,
por
physionomie .
* g dur , se prononce , à peu près , comme notre g dans vagabond , garant , voguer. Cette lettre , inconnue dans la langue Arabe , est commune au Persan comme au Malai ; c'est une modification de la lettre précédente , gar , palissade , J :3 güila ,
fou ,
et elle se prononce uniformément comme dans „ šlä pā
is geminong , montagne , p31 agama ,
J I se prononce comme i des mots loin , lilin , cire ,
jy lalo ,
religion.
bal , reculer , dans dj līūlouh ,
bourbe , wole
passer , Jüy bantal , coussin .
m dans les mots jólo mālo , boire , a le même son que notre m
honteux, confus,
wilgo mūulout , bouche , pito mīnoum ,
dans mère , humain , moment , femme.
ن- dans les mots ننتnanti , attendre , بونه
bjuroh ,, tuer,, مانmana , od où ,
تولى-told
lan , compagnion , a le son de notre n dans bonne , venir , année. , ou , ā , w , dans les mois Malais
gegro 87883l ,, lait ,, کولتCotilit , peau ,, گوسقI 880c ,, frotter ,
en toulong ,
aider ;
celte lettre a le son de
l'ou Français dans les mots vous ,
est rem doux , fournir , et de l'o dans les mots vos , notre ,
bon , copieux.
Quand le
bozdl placé par la voyelle brève dammah au - dessus d'une consonne , comme dans بدي. sa
SPRAAK KUNST DER MA LEISCHE beteekent zulks dat de klinker slechts de halve lengte van de
TA A L.
heeft.
Als medeklinker , is zij
gelijk aan onze w in winnen , woede , wangunst , gelijk uit de volgende Maleische woorden
warna ,
blijkt roos.
kleur ,
Deze letter komt ,
wani, wandji , welriekend , als klinker ,
kāwan , makker , jebo māwar ,
u
zelden aan het begin der Maleische woorden voor ,
wordende de klank ã of o in dit geval uitgedrukt door g ' of go , als in wgl obat ,
genees
middel , cuisid õnocs , zonder schede.
enz. , b . vv. in de woorden
s heeft somtijds den klank van onze h in hoon , have hārap , hopen ,
who hônia , behalve,
Jolo māhal , duur,
سارق
digo bõli , kunnen ; maar somtijds
ook eenen veel zachteren en bijna onhoorbaren klank , gelijk de h bij de Franschen in honneur , homme.
Zoo komt zij voor in de Maleische wocrden quolo ābis , dat gedaan , gebruikt is ,
Also ælæ , binnenlanden ,
ülis ilang , verloren .
Tot een blijk hiervan strekt het in bijna alle
Europische talen overgenomen woord õrang- õtan , welk laatste woord eigenlijk met eene h moest geschreven worden , gelijk zulks in ' t Maleisch geschiedt, õrang , mensch , en cuyo hatan ,
bosch , zamengetrokken
komende het woord van Ĉel
bosch -mensch ; maar deze h wordt
hier , even als in de bovenstaande en in vele andere woorden , niet uitgesproken .
Wanneer
de 8 aan het einde eens woords met twee punten voorzien is ( 8 ) , klinkt zij als de t der Ara bieren , dit is bij hen eene spraakkunstige onderscheiding ; maar de Maleijers plaatsen de ( 8 ) oneigenlijk aan het einde van vele hunner oorspronkelijke woorden , in plaats van de wst. heeft in de woorden els bīlang , vertellen , eu tiang , mast , sio mimpi , droomen , den klank van onze ie in tien , dief , vier.
Wat de korte i betreft, als in mai bintji ,
haten , wio minta , hiervoor wordt de klinker kesrah gesteld , het zij dezelve uitgedrukt is of niet.
Als medeklinker komt zij het naast aan onze j in
*kājā , hout ,
jong , jaar , in de woorden ,
bājang , eene schaduw , 2g5 !! jākõt , een edel gesteente.
Doch weinige Ma
GRAMMAIRE
savoir ,
DE
LA
LANGUE
MALA I E.
25
intelligence , who hūdæp , vivant, en vie , cela indique que le son vocal n'a que la
moitié de la longueur qu'il aurait avec le , par w ,
Employé comme consonne , le
et se prononce à peu près comme les diphtongues
est représenté
des mots huit , ouatte ,
qua
druple , quoi dans les mots Malais wj, warna , couleur , stig wandji , odoriférant, wgls kāwan ,
compagnon ,
camarade , iglo mūīwar ,
employé comme voyelle , au par gl ou go , comme dans
rose .
On ne
trouve
guère
ce caractère ,
commencement des mots Malais ; le son d'ou ou o s'exprime alors ng obat , la médecine , cmigo hounous lh non aspiré) dégainé.
s h s’aspire, à peu près , comme dans ha ! héros, heurter dans les mots
,lo hārap ,
espérer , old hānia , hormis , excepté , Jolo māhal , cher , qui coûte beaucoup , dy bolih , pouvoir , ce qui est possible ; dans d'autres mots , comme qui la hābis , hiülou ,
l'intérieur d'un pays ,
elus hilang , perdu ,
dans nos mots habile , hier , homme. ( * ) sensible , c'est que tous les
l'aspiration est imperceptible ,
comme
Ce qui prouve bien qu'elle n'est du moins pas
voyageurs se sont
accordés à orthographier väger hoūtan
signe d'aspiration dans le mot si connu de orang - mutan . points ( 8 ) ,
terminé , passé , y sus
sans
Lorsque o final est marqué de deux
les Arabes le prononcent ordinairement comme t , et ceci dénote chez eux une
distinction grammaticale ; mais les Malais l'emploient souvent , mal à propos , à la fin de leurs mots radicaux au lieu du
t.
yi , j dans les mots ells le son
de
l’i Français dans
bīlang , raconter , plaisir ,
tiang , mất , vino mimpi , rêver , a
gite , délire , crime , abime.
comme dans quis bintii , hair , wnio minta , demander ( + ) , rement par la voyelle kesrah , exprimée ou sous - entendue.
Quant à l'i bref ,
on y supplée plus
ordinai
Employé comme consonne , il
approche le plus de y , tel qu'il se prononce dans yeuse , yeux , ou du ï de aïeul , païen ,
dans ( * ) M. MARSDEN a préféré , par cette raison , de supprimer h dans ces mots , et d'écrire ābis , qulu , ilan ; mais nous avons cru devoir le conserver là même où l'aspiration se fait le moins sentir , comme on a conservé en Français le h , même muet , dans habile , homme , humble . NOTE DU TRAD .
( + ) Observez que in dans bintii , minta et autres semblables , quoique suivi d'une consonne , n'a pas le son nasal des mêmes lettres dans pinte , guinder , mais qu'il doit se prononcer comme NOTE DU TRAD .
dans inaccessible , innover . D
SPRAAK KUNST
26
DER
M A LEISCHE
TAAL .
Maleische woorden beginnen met deze letter , wordende , in dit geval , de lange klinker uitge drukt door _sl of so , als in på I ipar , schoonzoon , ĉus hūdong , de neus. der woorden en voorafgegaan
van
Aan het einde
de fat - hah , luidt zij als onze tweeklank ai of aai in ai !
haai , of als ei gevolgd van j in vleijen , schalmeijen , wanneer wij gemeend hebben dezelve het best te
kunnen voorstellen door er , als daarmede het meest overeenkomende , als in sy
bāler , stads- halle of markt, so bāgei , lot. en hare klank dus
meer verlengd
Wanneer de
voorafgegaan wordt van ! ,
is , wordt zij uitgedrukt door āi , als in una
lõin , ander
was māin , spelen.
nja , eenen zachten klank , die eenigzins door den neus uitgesproken wordt, en aan de Maleische en Sanskritische alphabeten gemeen is , maar niet in het Arabische voorkomt , treft men aan in de woorden
Jų njāla aanblazen , ju njadar ,
Ja būnjer , sterke watervloed , who hānja ,
vastslapen ,
lo hänjæet ,
dri
uitgezonderd ; en ook zeer dikwijls in den
gewonen vorm van een bezittelijk voornaamwoord , als ulio matā -nja , zijn oog , wl, roepā -nja , zijne gedaante.
Men merke op , dat , hoewel in de benaming van dezen medeklinker
en eenige andere ,
klinker a is bijgevoegd om
de
dezelve
te kunnen
uitspreken ,
al deze
medeklinkers echter ook andere klanken bij zich hebben , gelijk uit de hierboven opgenoemde woorden hänjoet en bänjer blijkt. Van 9 of de letters J en l , met het teeken hamza , is reeds genoeg gezegd , en er schijnt geene reden te bestaan om aan deze letters , bij elkander.gevoegd , cene afzonderlijke plaats in de letterlijst te geven . Uit de voorgaande beschouwing der letters blijkt, dat van de vier -en - dertig die de geheele letterlijst uitmaken , dertien meer bijzonder en schier bij uitsluiting tot de Arabische taal be hooren ; dat er zes zijn ,
die als aan de Maleische taal eigen kunnen worden beschouwd , en
dat de vijftien overige aan de beide talen gemeen zijn : zoo dat de eigenlijk gezegde Maleische woorden alle te zamen door twintig , of , zoo wij er de 3 , die nimmer gebruikt wordt ,
uitla
ten , door negentien letters worden uitgedrukt.
OVER
DE
MEDE KLINKERS EN
De gewone verdeeling der letters
KLIN KE RS.
( zoo in deze als andere talen ) in long- , tand-, lip- en
- keel
GRAMMAIRE
dans les mots :
DE
LA
LANGUE
MALA I E.
27
kāyou ou kūïoü , bois , &:4 bāyang ou bāïang , une ombre ,
ou žākjut , une pierre précieuse.
es lo yūkjut
Au reste , peu de mots Malais commencent par cette lettre :
on exprime, dans cette position , le son vocal prolongé par si ou st, comme dans vål ipar , gendre , & 1.40 hīdong , le nez.
A la fin des mots , et précédé du fathah , il prend le son de
notre diphtongue aie ou eye dans baie , qu'il asseye , ou de eui, oei , wei dans seuil , oeil, cueillir , qu’on a cru pouvoir ici représenter de la manière la plus convenable et la plus analogue par ei , comme dans sų bālei , la halle , le marché d'une ville , sily bâgei , sort. Lorsque le
est précédé de \ , et que , par conséquent , le son en est plus prolongé, on l'a
représenté par āi , comme dans
unepe lõin , autre , who mäin , jouer.
nia ou gna , son mouillé comme dans nos mots maniaque , signal, agneau , Ce caractère , commun à la langue Malaie et à celle du Sanscrit , mais bet Arabe , se trouve dans les mots Malais jy niāla , étinceler , , meil , exo hūniout , à flot ,
inconnu dans l'alpha niadar , profond som
bānier , débordement , who hānia , à l'exception de ; et
très - souvent dans la forme d'un possessif , comme -nia , sa figure.
peigne.
wli roupā
lio matā -nia , son oeil ,
Il est à observer que , quoiqu'on ait employé a dans la représentation de
cette consonne et d'autres , pour pouvoir les prononcer , cependant elles peuvent toutes égale ment recevoir un autre accent vocal , comme on le voit par hāniout, būnier , cités ci - dessus. í
sy la , composé de J et i , auxquels est joint l'accent orthographique s hamza . été suffisamment parlé de chacune de ces lettres en particulier , et il ne
Il a déjà
semble pas nécessaire
de leur assigner conjointement une place dans l'alphabet. Il résulte de la récapitulation précédente , que des trente - quatre lettres qui composent l’al phabet , il y en a treize qui appartiennent particulièrement et presque exclusivement à l’Arabe ; que six autres peuvent être considérées comme
appartenant particulièrement au Malai , et que
les quinze restantes sont communes aux deux langues ; et , par conséquent , que
tous les mots
Malais proprement dits s'expriment au moyen de vingt caractères , ou même de dix - neuf ,
abstraction faite du 3 , qu'on ne trouve employé nulle part..
DES
CONSONNES
ET
DES
VOY ELLE S.
La classification ordinaire des lettres ( tant en cette langue qu'en toute autre ) en linguales ,
D
2
den
DER
SPRA A K KUNST
28
MALEISCHE
TA A L.
keelletters , schijnt meer vernuftig uitgedacht, dan wel nuttig te zijn , en de onderscheiding in hoe noodig ook in de Arabische en Hebreeuwsche woordgron
wortel- en dienstbare letters , ding ,
Het
heeft geene betrekking tot de gesteldheid of afleiding van de woorden dezer taal.
zal echter noodzakelijk zijn met eenige naauwkeurigheid te verklaren , het gene betrekking heeft lot de onderscheiding der letters in klinkers en medeklinkers ,
en tot den aard der schrijf
teekenen , waarmede derzelver uitspraak wordt aangeduid . Cuv De
Arabieren
noemen de letters
als medeklinkers ,
van
het
abé go hæræf, en beschouwen
dezelve alle
zeggende dat zij bewegelijk worden , of eenen klank verkrijgen door middel
der klinkers , maar dat zij , op zichzelven dat vermogen niet bezitten , noch lettergrepen kun nen
uitmaken .
Zij verdeelen
deze
letters
of medeklinkers
benaming om ze te onderscheiden ) in sterke en zwakke. ters ,
met uitzondering
( want er bestaat geene andere
Tot de
eerste behooren al de let
van drie , Iū , , ĉ en şi , welke de klasse
uitmaken , en geene andere zijn dan die , welke wij bij .
der zwakke letters
uitsluiting klinkers noemen ;
terwijl Uit
de twee laatste , gelijk i en u in de Europische talen , ook voor medeklinkers dienen. deze wijze van
rangschikking
ontstaat veelal
( zoo als men later zien zal ) de moeijelijkheid
der Arabische spelling . Door klinkers verstaan zij zekere bijgevoegde teekenen , die boven en onder de lellers ge steld worden , sproken ten ;
en
moeten
te kennen geven met welke geluidgevende opening van den mond zij uitge
worden.
De
maar deze benaming is
Europeanen
niet wel
noemen
gekozen , om
deze
teekenen
dat het van
dikwijls vokaal – pun
veel belang is dezelve te
onderscheiden van de vaste punten , welke vele van de letters steeds moeten verzellen , en een wezenlijk deel daarvan uitmaken , zijnde tot derzelver vorming als de stip boven onze i , of de streep door onze t. dat noch de teckens die de klinkers punten , noch
andere
teekens
vervangen ,
( welke
bische of Kufische schrijfwijze bekend
even zoo noodzakelijk ,
Men moet hier tevens doen opmerken ,
noch de
zoo even gemelde onderscheidings
hierna aangewezen zullen worden ), bij de oude Ara waren ;
maar dat zij naderhand zijn ingevoerd ,
voorziening in de blijkbare gebreken van het oorspronklijke ruwe stelsel .
ter
Het is ondertus
schen twijfelachtig , of dit niet een zeer onvolkomen hulpmiddel is , minder doelmatig dan de Sanskritische en Ethiopische schrijfwijze , volgens welke de werking van den
klinker door
ecne ligte verandering in de gedaante van den medeklinker wordt aangewezen , en althans
min
GRAMMAIRE
dentales , labiales et gutturales ,
DE
LA
LANGUE
MAL AIE .
29
paraît être plus ingénieuse qu’utile , et leur distinction en
radicales et serviles , toute essentielle qu'elle est dans l’étymologie des mots Arabes et Hébreux , ne concerne aucunement la structure ou la dérivation des mots Malais.
Mais il sera nécessaire
d'entrer dans quelques détails sur ce qui regarde la distinction entre les voyelles et les conson
nes , et sur la nature des accents orthographiques qui opèrent sur leur prononciation.
Les Arabes nomment les lettres de l'alphabet
sjö
hourouf ; ils les considèrent toutes
comme des consonnes , et disent qu'elles sont mobiles ou susceptibles de son au moyen des voyelles , sans le secours desquelles elles ne peuvent être prononcées, ni former des syllabes. Ils divisent ces lettres , ou consonnes ( car elles n'ont point d'appellation qui les distingue ) , en fortes et faibles. sávoir : 1ū , , õu
Au nombre des premières sont toutes les lettres , à l'exception de et si , qui
forment la classe des lettres faibles , et ne sont autre chose
que ce que nous nommons exclusivement voyelles ; même qu'i et u
trois ,
les deux dernières font quelquefois,
dans les langues Européennes , l'office de consonnes .
de
C'est de cet arran
gement ( comme on le verra ci - après ) que provient , en grande partie , la difficulté de
l'or
thographe Arabe. Par voyelles ils entendent certains caractères supplémentaires, placés au – dessus et au - des sous des lettres , et servant à indiquer le son vocal particulier avec lequel elles doivent être prononcées.
Les Européens les nomment quelquefois points voyelles ; mais cette dénomination
ne leur convient pas : car il importe de ne pas les
confondre avec les points véritables qui
accompagnent constamment certaines lettres , qui en sont des parties intégrantes et
qui sont
aussi nécessaires pour compléter leur forme que le point sur notre i et le trait qui traverse notre t.
7
On doit faire remarquer en même tems que ni les voyelles ou caractères supplémentai
ni les points dont nous venons de parler , ni certains autres signes orthographiques ( dont
il sera parlé dans la suite ) , n'étaient connus dans l'ancienne manière d’écrire des Arabes ou Cufics , mais qu'ils ont eté introduits depuis pour suppléer ce système alphabétique dans son état primitif et barbare.
qui manquait évidemment au
Cet expédient doit néanmoins paraîire
irès – imparfait , si on le compare au système adopté dans les langues Sanscrite et Éthiopienue , où l'effet de la voyelle est exprimé par une modification de la consonne , et surtout à celui des langues Grecque et Latine ,
dans
lesquelles
chaque
voyelle occupe sa place dans la série
des lettres .
D 3
Les
30
DER
SPRAAK KUNST
minder verkieslijk dan
M A LEISCHE
TA A L.
die der Grieken en Romeinen , bij welke ieder klinker zijne afzonder
lijke plaats in de reeks der letteren beslaat. Deze klinkers , door de Arabieren 5 , - harakāt in het meervoud genoemd , van so harakat , beweging , omdat zij aan de medeklinkers beweging of uitdrukking geven , worden bij de Maleijers genoemd cw ,! bāries , een gelid
hetwelk beteekent evenwijdige lijnen of strepen , en ook
krijgslieden ; zij geven ook aan dezelve den naam van wiştiw sindjāta , wapens ,
waarschijnlijk om derzelver gelijkheid met gevelde pieken. klinkers niet op ,
De Maleijers schrijven doorgaans de
dan alleen en voornamelijk bij aanhalingen uit den Koran of uit de schriften
van deszelfs uitleggers ; ook bij de namen van plaatsen , personen of dingen die
niet dagelijks
voorkomen ; alsmede om het onderscheid aan te duiden tusschen woorden die met dezelfde let ters geschreven , maar op verschillende wijzen uitgesproken worden , en die men anders met elkander zou kunnen verwarren .
Zij zijn drie in getal , en dragen de Arabische namen van
asü fathah , s,us kesrah en xao dammah , de Maleijers zeggen dlammah . üsuüs fathah () ook cwilso cw,
bāries diātas , bovenstreep genoemd , heeft gemeenlijk
den klank van onze korte a in dag , dak , soms ook dien van e , zoo als wij deze in bed , tel , vel uitspreken ; op eene der sterke letters of , zoo als wij zeggen zouden , op eenen medeklin ker geplaatst zijnde, geeft zij aan denzelven dien klank welken hij op zichzelven niet vooronder steld wordt te bezitten , als in de woorden suy besi , ijzer , puis dendam , begeerte . zwakke letters
die babal, onkundig , we tampat , plaats , De
uitwerking
van de fathah op čene der drie
(of klinkers) zal nader opgegeven worden , wanneer wij meer bijzonder over
dezelve zullen handelen .
Squas kesrah ( - ) , anders genaamd sylw cw, klank die niet veel
bāries di- bāwah , onderstreep , heefteenen
verschilt van i in ons bidden , lip , gebit , doch welke nog nader bij
komt aan de Italiaansche korte i ; bij voorbeeld , in de Maleische woorden Müş bintil , eene puist , een gezwel, čus dinding , een muur , slös tinggi, Lans dammah of dlammah ( ° ) , ook willow cw , noemd , klinkt
ten naastenbij als onze u
hoog.
baries de - adāp -an , de voorstreep ge
in put , 'mudde , kussen ; of als de korte oe in
moet , boeg , genoeg , en als onze o in rot , stok , bol.
De dammah heeft de gedaante
cener kleine ' , en wordt , gelijk derzelver Maleische naam aanduidt , boven , en voorwaarts of naar de linkerzijde van den medeklinker geplaatst.
een weinig
Zoo komt dezelve voor in
c ü tæntvet , vragen , ondervragen ,
üs buenting , zwanger , ka tompat ,
stoppen , ver
GRAMMAIRE
DE
LA
LANGUE
31
MALA I E.
Arabes who Les voyelles , appellées par les les Arabes esso harakāt harakāt au au pluriel , du mot sya hara kat qui signifie mouvement , parce qu'elles donnent le mouvement , le son aux autres lettres , portent , chez les Malais , le nom de cujų būris , mot qui signifie des lignes , des traits paral lèles entre eux , ou une file de gens de guerre ; armes , probablement à cause de leur ressemblance
ils les nomment aussi lain sin : jāta ou avec des lances mises en arrêt .
L'usage
en est très – peu commun parmi eux : s'ils les emploient, c'est principalement dans les citations du Coran ou des écrits qui lui servent de commentaires ; et d'objets peu
familiers ;
enfin pour distinguer les mots dont l'orthographe est la même ,
mais qui se prononcent différemment . noms Arabes de tsü
dans les noms de lieux , de personnes
Ces voyelles sont au nombre de trois , et portent les
Malais prononcent fat-hah , sus kesrah , et cmc dammah , que les
dlammah . xsü fat-hah ( ) aussi appellé Juiled se place
cu ,
au – dessus de la lettre , sonne , en
bāris di - ūtas ou trait supérieur , parce qu'il général, comme
notre a dans fat ,
faner , quelquefois aussi comme e dans nos mots jet , nette , bec..
battre ,
Placé sur quelques - unes
des lettres fortes , ou consonnes comme nous les nommerions , il leur imprime le son de voyelle qu'elles sont censées ne pas posséder par elles –mêmes, comme dans les mots chu babal , ignorant ,
wéai
tampat,
place ,
besi ,
endroit, بسي
du du
fer ,, fer
puis
dendam , désir.
L'effet de son application à quelqu'une des lettres faibles ( qui correspondent à nos voyelles ) sera indiqué lorsque nous parlerons plus particulièrement de celles - ci. Equus kesrah ( - ) ,
qu'on nomme aussi
dela cuių bāris di -bāwah ,
trait inférieur, a
presque le même son que l'i des Français dans brique , facile , esquif , mais un peu rap proché de celui de l’e dans net , sec , bref ; c'est ainsi qu'il se prononce dans les mots Ma lais Müş bintil, une pustule , une ampoule , čus dinding , un mur , shes tinggi , haut . dao dammah ou dlammah
(
) , autrement nommé
willow Cyli
bāris di-adāp -an ,
trait antérieur ou de front, se prononce , tantôt à peu près comme eu dans les mots Français seul , neuf , jeune ; tantôt comme ou dans mou , boule , foule , ou comme o dans mot , polir , froment.
Sa forme est celle d'un petit ’ , et il se place , comme l'indique son nom
Malai , au haut et en avant de la consonne , en tirant sur la gauche. ples dans les mots eü tountout ,
On en trouve des exem
demander , interroger , zü , bounting , enceinte , grosse ,
تمشي
SPRAAK KUNST DER
32
MALEISCHE
TAAL.
verstoppen , jüs bontar of bentar (want het verschil van klank tusschen o en oe is dikwijls onmerkbaar ) , rond , i bonda of boenda , moeder ;
eene
in qüşen tjetjintong ,
haarlok ,
heeft elk van de drie klinkers zijnen bijzonderen medeklinker. Deze klinkers , bij de onderscheidene letters geplaatst , maken lettergrepen uit , welke men in zuivere en gemengde lettergrepen
onderscheidt.
Eene zuivere lettergreep bestaat uit eenen
medeklinker , vergezeld , dat is , gevolgd (maar nimmer in dezelfde lettergreep voorafgegaan
van
tja , w , ti , u nae ,
eenen klinker , of zoogenaamde rustende letter , of wel van beide , als T
Lomā ,
bай .
Eene gemengde lettergreep bestaat uit twee medeklinkers , waarvan de laatste
stom is , met eenen klinker alleen , of wel met eenen klinker en eene rustende letter tusschen beide >, als
ban , بین
lettergrepen eindigen
, , ? baün . , peng , بنbin , وتwat , بانban , بون met eenen vloeibaren en eenen stommen medeklinker,
Enkele gemengde
als bui
sjart ,
staat , stand ; maar dit vindt men alleen in Arabische woorden,
Uit het voorafgaande zal
gebleken
zijn , dat de wijze om de klinkers bij de zoogenaamde
sterke letters ( bij ons , medeklinkers)
te voegen vrij eenvoudig is ; maar anders is het gelegen
met derzelver plaatsing bij de drie zwakke letters lā , gū en
şi, uit hoofde van haren
tweevoudigen aard , zijnde somtijds bewegelijk , somtijds rustende.
Door bewegelijk wordt hier
verstaan ,
dat
zij ,
even
als
andere
medeklinkers ,
vatbaar zijn om
in
beweging
gebragt
te worden door de bijvoeging van klinkers , en om , met dezelve , lettergrepen uit te maken , als ; wa ,
s ja .
Door rustend wordt verstaan de staat waarin zij ophouden eigenlijke mede
klinkers te zijn , geenen klinker bij zich kunnen aannemen ( hoewel zij den klank kunnen aanne men van den klinker die bij den haar voorgaanden medeklinker behoort) , en den dienst doen van lange klinkers , zoo als wij dit noemen zouden , raū .
رو
bi , ub tawn ,
bij voorb. in li mã ,
In dezen zoogenaamden rustenden staat , is het , in spijt van alle
uitleggingen dien
aangaande vroeger gegeven , klaarblijkelijk dat zij eigenlijk in niets wezenlijks , dan alleen in de verlenging der uitspraak , verschillen met de drie klinkers , voegde klinkers
( ter onderscheiding
genoemd ; want de fathah vertegenwoordigt Iā , de kesrah
dammah , õe , zijnde maar , met eenige
verandering
in grootte en
alleen ) bijge vi , en de
gedaante , boven en onder
de andere letters geplaatst, in stede van gelijke plaats met dezelve te bekleeden , zoo als het schrijfgebruik van meest alle andere soorten van talen medebrengt. Wanneer de klinkers, gevoegd bij de zwakke letters in haren
bewegelijken stand , of bij
de
GRAMMAIRE
DE
LA
LANGUE
33
MAL AI E.
Cou La tompat, boucher , engorger , jü bontar ou bountar ( car la différence de son entre tje
o el ou est souvent imperceptible ), rond , wis bonda ou bounda , mère; dans žüş tjintong , une boucle de cheveux , chacune des trois voyelles a sa consonne particulière. Appliquées aux différentes lettres de l'alphabet , distingue
en
consonne ,
simples
et
accompagnée
mixtes. ou
suivie
Une
syllabe
( mais
ces voyelles forment des syllabes qu’on
simple
jamais
est
précédée
celle qui dans
la
est
composée
d'une
même
syllabe )
d'une
voyelle , ou de ce qu'on nomme une lettre en repos , ou bien de l’une et de l'autre , to mã , , bай ..
T tja ,
comme
Une syllabe mixte est composée de deux conson
ti , w nou ,
nes , dont la dernière est muette , au milieu desquelles se trouve une voyelle seule , ou accom compagnée d'une lettre en
comme repos , comme
بنban ,, ثغpeng ,, بنbirt ,, وتwat ,
بانban ,
On trouve quelques syllabes syllabes mixtes mixtes qui finissent par deux consonnes , dont l'une qui finissent
w baun .
est liquide , l'autre muette , comme bü siarth ,
condition ; mais ceci n'a lieu que dans des
mots Arabes . On voit par ce qui précède que la manière d'appliquer les voyelles à ce qu'on appelle lettres fortes ( ou
consonnes ) est
faibles lā ,
assez simple ;
mais il n'en est
pas de même
des
trois lettres
õū et vsi, à cause de leur nature ambigue , suivant laquelle elles sont tantôt
mobiles , tantôt en repos.
Par mobiles , on entend qu'elles peuvent , à l'instar des autres
consonnes , être mues par l'application de quelque voyelle , et former avec elle des syllabes , comme ,
wa ,
i ja.
Par repos , on entend l'état dans lequel , cessant d'être réellement
consonnes et ne pouvant recevoir l'application des voyelles supplémentaires , ( quoiqu'elles puis sent être affectées par celle qui appartient à la consonne précédente ) elles font l'office de voyelles longues ,
تانtan , bi comme dans to mā , s? bi ,,
روrau .
Or ,
dans cet état de
repos , il est aisé de s'appercevoir , en dépit de toutes les définitions , qu'excepté l’alongement de la prononciation , il n'y a pas de différence remarquable entre elles , et les
trois voyelles
qu’on a nommées supplémentaires uniquement pour les distinguer : car fat -hah , kesrah et dammah ne sont que des signes représentatifs de lā , şi et , où , qu'on écrit, avec quel que changement dans la forme et la grandeur des caractères , au- dessus et au-dessous des autres lettres , au lieu de les ranger dans la même ligne , comme cela se pratique dans l'or thographe de presque toutes les autres langues .
Lorsque
les
voyelles
supplémentaires,
ou
E
petites
voyelles ,
sont
appliquées
aux
let tres
au
SPRAAK KUNST DER
54
M A LEISCHE
TA AL
de sterke letters die dezelve in haren rustenden staat onmiddellijk voorafgaan , op de
volgen
de wijze geplaatst zijn , namelijk de fathah bij de í a , de kesrah bij de ş i en de dam mah bij de z ve , dan worden zij gelijkslachtig genoemd ; zijn zij integendeel door elkander ,
en
niet
ор
de
200
even
genoemde
wijze ,
( b. v.
geplaatst
kesrah
alief ),
bij
dan
Ś
Fathah gevoegd bij l als bewegelijke letler ( in dat geval
noemt men dezelve ongelijkslachtig.
hamzah genoemd), brengt geene merkbare verandering
voort in den klank dezer letter , die ,
hoe zij ook door spraakkundigen moge gerangschikt worden , nimmer voor eenen medeklinker het woord medeklinker opvatten ;
kan gelden , in den zin waarin wij
niette
WI Šabad , leeftijd , Joi adjal , Wanneer , daarentegen , de kesrah of de dammah bij 1 geplaatst wordt, verliest deze
genstaande die bijvoeging , altijd het geluid het lot.
en zij behoudt,
van a , als in
den haar eigen klank van I , en neemt dien van den boven geplaatsten vervullingsklinker aan , als cepūma , Szüwlistri , huisvrouw , echtgenoote , ws ! ibn , zoon , pait cetama , uitmuntend , أقام t Wanneer een der drie vervullingsklinkers gevoegd wordt bij de , of us , mits , in da gelijk . geval , bewegelijk ( of medeklinkers ) zijnde , dan worden er op die wijze regelmatige lettergrepen gevormd ,
op
dezelfde wijze als met andere
letters ,
tijdstip , Jhoy wisül, ontmoeting, verkrijging ,
bij
voorbeeld in ö, waktoe ,
jogja , het is noodig.
len , bijzonder wanneer de fat -hah eener s aan het einde
tijd ,
In enkele geval
van een woord toegevoegd wordt ,
verliest de letter den haren eigen klank , om dien van den vervullingsklinker aan te nemen , als in step tàāla , de Allerhoogste. Wanneer eene der drie zwakke letters , in haren rustenden staat , door een gelijkslachtigen vervullingsklinker ( tot den naasten medeklinker behoorende ) , in eene en dezelfde lettergreep , wordt voorafgegaan , dan smelten zij in een , en de klank aan beiden gemeen wordt daardoor verlengd , als توte ,
سي
si , lo mā ; maar wanneer , in dat geval , de rustende letter door
eenen ongelijkslachtigen vervullingsklinker voorafgegaan wordt, dan ontstaat , uit de vermen ging van beider klanken , een twecklank , als وhaut , في.pet
Daar echter in het Maleisch
de verlengde klank veel meer dan in het Arabisch voorkomt, worden de tweeklanken meer ge woonlijk gevormd door het zamenvoegen van twee der rustende letters , dan door eene van deze met eenen vervullingsklinker, zoo als in , ! spelen , slow serãi, een paleis .
bau , reuk ,
: Ci nāk , klimmen , unha mãn ,
Men moet tevens opmerken , dat aan het begin der woordeu
die lange klinkers , l en si , in plaats van tweeklanken , de enkele verlengde klanken ō , į voortbrengen ,
als in de woorden
Egl orang , man ,
dougl æsah , oplettend ,
en
imel isap , zui
GRAMMAIRE
tres
faibles
tement
leur
état
de
mobiles ,
LA ou
LANGUE
aux
lettres
35
M A LA IE .
fortes
immédia
précèdent
qui
celles - ci dans leur état de repos , de manière que fat -hah se trouve joint aTa ,
i et dammah à
kesrah à
cet ordre gènes .
dans
DE
est interverti
, ou ,
les appelle
on
( p. e . si kesrah est Ś
joint à
homogènes ; Į
alif ) ,
Fat-hah , appliqué à 1 mobile ( qui prend alors le
pas de changement sensible dans le mairiens , ne
peut
jamais faire
la
Lorsque , au
si , les
fonction
d'une
consonne
au
contraire ,
nomme
hétéro
de hamzah ) , ne produit
son de cette lettre , qui, quoiqu'en
donnons à ce mot ) , et qui conserve alors ceš Jool adjal, sort.
nom
on
et
( selon
disent les
gram
l'acception que nous
le son de a , dans les mots wi abad , un âge ,
contraire , kesrah ou dammah se trouve placé près de l’l , qui lui est ap oš 61 ou outama , excellent ,
le son propre de l’l s'éteint , et il prend celui de la voyelle supplémentaire
pliquée , comme dans szüm istrī , épouse , cur ibn , fils, mail Lorsqu'une des trois voyelles supplémentaires est appliquée au , ou au ış , рата , comme. qui alors doivent être mobiles manière des
autres lettres ,
( ou consonnes ) , il en résulte des syllabes régulières , à la
comme dans
sy ouactou , tems ,
Jhes, ouisāl ,
rencontre ,
acquisition , de joguia , il faut. Quelquefois l'application du fat- hah , particulièrement au final , ôte à la lettre le son qui lui est propre , et lui fait prendre celui de la voyelle qui lui est jointe , comme dans slej tàāla , le Très - Haut.
Lorsqu'une des trois lettres faibles , dans l'état de repos , est précédée , dans la même syllabe , d'une voyelle supplémentaire homogène ( appartenant à la consonne voisine ), leurs sons se mêlent , et l'effet de ce mélange est d’alonger le son commun à toutes deux , comme
توtli , ميsī , lo mā ; mais si c'est une vogelle hétérogène qui précède la lettre en repos , le mélange de leurs sons produit une diphtongue, comme god hau , spei.
Dans la langue
Malaie , cependant , où le son des voyelles longues est plus fréquent que dans la langue Arabe , les diphtongues se forment plus communément par la jonction de deux lettres en repos , que par celle d'une de ces lettres avec
une voyelle supplémentaire , comme dans gų bau , odeur , ali
nõik , monter , wo main , jouer , usluw serãi , un palais .
Il faut en même tems remar
quer qu'au commencement des mots les voyelles longues gl et sl , au lieu de former des diphtongues , ne produisent que les sons simples alongés d'ő , où et i , comme dans les mots Ësh orang , homme , though aisah , attentif , Landl isap , sucer ; et aussi, que s précédé de
E 2
fat
SPRAAK KUNST
36
DER
MALEISCHE
TA A L.
zuigen ; en verder dat s , voorafgegaan door fat-hah , in plaats van den tweeklank er uit te maken , soms den klank van de Nederduitsche lange e aanneemt aanneemt , als in sac marah , rood ,
vý beer , dulden , toelaten , z . tar , het kasteel in het schaakspel , enal balērang, zwavel. Wanneer de vervullingsklinker op of onder de laatste letter van een woord dubbel geschre ven staat , beteekent zulks bij de Arabische spraakkundigen dat dezelve moet worden uitgespro ken als of de lettergreep met eene w næn eindigde , en daarom heeft dit dubbele teeken bij hen den naam gekregen van
تنوینof noenvorming , als ت
a djon : maar tan tan , سsin ,, ج ,, cu
zulks vindt men nimmer in zuiver Maleische woorden .
VAN
DE
OVERIGE
De overige schrijfteckens welke nog
SCHRIJFT EEK EN S.
moeten verklaard worden ,
noemt men جزمdjesm ,
wuchs tesjdied , sjud hamza , dog wesla , sto medda en usši angka. جرمdjazam ( zoo als de Maleijers het uitspreken ) beteekent afsnijding, en wordt daarom ook who cw ,! bāris māti , of het doode teeken genoemd. een half of gesloten rondje (
Dit teeken bestaat in
of ° ) , en geeft , boven eene letter geplaatst zijnde, te kennen dat
die letter dood is , dat wil zeggen , stom of beroofd van den vokalen klank , die anders vooron dersteld zou kunnen worden aan dezelve leven of geluid te geven , en dat zij alleenlijk dient tot sluiting van de lettergreep , door de voorgaande letter met derzelver bijklinker voortgebragt , makende alzoo die soort van gemengde lettergreep uit , waarvan hierboven gesproken is , als w bad ,
uni tin , siau sampei , aankomen ,
schansing.
ölü tandok , hoorn ,
zu benting , ver
Dit tecken , hetwelk de niet aanwezigheid van eenen klinker aanduidt , kan ge
plaatst worden op alle letteren , die anders vatbaar zouden zijn om eenen klinker bij zich te nemen ;
maar bij de Maleijers wordt het nooit geplaatst op eene der drie zwakke letters ;
ook is de gelegenheid daarvoor in hunne taal niet zoo menigvuldig als in de Arabische , omdat het niet met haren aard overeenkomt,
dat medeklinkers worden gebruikt, wanneer zij van
geenen klinker vergezeld zijn. ochür tesjdied ( ook chi shaddve genaamd ) beteekent versterking, letter in deze gedaante ( “ ) geplaatst zijnde , om dezelve te
en dient , boven eene
verdubbelen ; in welk geval de
cenc helft der geteekende letter de voorgaande lettergreep sluit ;
terwijl de andere helft , met
den haar eigen klinker , de volgende begint, als in de woorden enstammat , geëindigd , cia
djen
GRAMMAIRE
fat - hah ,
DE
LANGUE
LA
au lieu de former la diphtongue ei ,
çais l'é alongé ;
37
MALA I E.
sonne quelquefois comme ferait en
Fran
exemples : só mērah , rouge , zu bir , souffrir , permettre , jo tir , tour
au jeu des échecs , ere balērang , du soufre. Lorsque le signe vocal est doublé au -dessus ou au - dessous de la dernière lettre d'un mot , les grammairiens Arabes entendent par là qu'on doit prononcer comme si la syllabe se terminail par un .w niin , et en S conséquence ils appellent ce signe redoublé v si ou nounation , comme تtan , سsin , T dion ; mais on n'en trouve d'exemple dans aucun mot purement Malai.
DES
Les signes de
SIGNES
DE
L'ORTHOGRAPH E.
l'orthographe , dont il reste à donner l'explication , se nomment جزمdjesm , » نت,
تدیشدtesjdid ,, همزهhamzahu hamzah ,, وصلاwesla ,, مدهmeddah ,, et امك.atska.
جز مpj
djesm ,, ou piz djazam suivant la prononciation des Malais , signifie coupure ;
pourquoi (
ou ° ) .
on
le
nomme
aussi
who
way !بار س
bāris
māti
ou
signe
mort ;
sa
forme
c'est est
Placé sur l'une ou l'autre lettre d'un mot , il indique qu'elle est muette ou morte ,
c'est à dire dépourvue du son vocal qui , sans cela , pourrait être supposé la mouvoir et la rendre capable de prononciation , et qu'elle ne sert qu'à terminer la syllabe produite par la leltre précédente et sa voyelle supplémentaire , formant ainsi ce qui a été désigné plus haut mixte , comme dans u bad , wtin , réaw sampa , arriver , ükü sous le nom de syllabe c tandok , corne , a benting , rempart.
Ce signe peut être mis sur toutes les lettres ca
pables sans cela de recevoir une voyelle
( dont il est la négation ); mais chez les Malais il ne
s'applique jamais aux trois lettres faibles ;
aussi l'occasion de s'en servir se présente - t- elle
moins fréquemment dans leur langue que dans l’Arabe , parce que le génie de la première s'oppose au retour de plusieurs consonnes sans l'intervention d'un son vocal.
liching tesjdid ( aussi appellé chữ chaddou ) signifie renforcement, et se forme ainsi ( “ ) ; son office est de doubler la lettre sur laquelle il se trouve .
Dans ce cas , le premier son s'unit
à la syllabe précédente ; tandis que le second , avec la voyelle qui lui est propre , forme la syllabe suivante , comme dans i tammat , fini , wo djennat, le paradis , so tjerrei , sépa E 3
rer ,
SPRA AKKUNST
38
dljennat , het paradijs ,
MALEIS CII E
so tjerrei , scheiden .
met uitzondering van de &
letters ,
DER
tj,
į rig en
Het
TAAL ,
kan geplaatst worden op alle sterke
u nia , welke letters , reeds van eenen
zamengestelden aard zijnde , niet zonder hardheid van klank verdubbeld insgelijks op de zwakke letters , en ي,, maar niet op de l .
kunnen worden ;
Wanneer het op de , of
en ge
plaatst is , blijft de eene helſt der letter rustend en de andere helft wordt bewegelijk , als in cue Es bawang of bowang , verdrijven , ev tījang , pilaar , wspo mæwat , laden , sui toe wei , oogsten : maar vermits er zoo weinig dubbele letters vereischt worden om den zachten en vloeijenden klank der Maleische woorden uit te drukken , zoo zou het onnoodig zijn de aandacht van den leerling langer te vermocijen met regelen over het gebruik der tesjdied ; want men moet in aanmerking nemen , dat deze fijnere onderscheidingen in de spelkunde soort van
voor eene
talen zijn uitgevonden , met welke de Maleische taal in den grond geene betrekking
en bijna niets gemeens heeft : evenwel worden zij door de inlandsche meesters aan hunne leer lingen
zeer naauwkeurig geleerd ,
en hiertoe wordt aan deze eene groote tabel voorgelegd ,
waarop al die sindjāta ' voorkomen ;
maar dit is dan ook voor jongelingen , die de beoefening
hunner eigen taal aanvangen met eenige kennis van de Arabische . men in het Alphabetum Arabicum ,
Voorbeelden daarvan vindt
in 1592 te Rome gedrukt (met fraaije letters ) , alsmede
in de Persian Moonshee van Gladwin , gedrukt te Calcutta in 1795 . Hamzah ( s ) , bij de Maleijers het meest gebruikt wordende schrijfteeken , is ,
of een aan
hangsel van de bewegelijke I , gewoonlijk derzelver vervullingsklinker vergezellende en dus boven of onder de letter gesteld , of het is anders de plaatsvervanger van deze lettér zelve , en wordt dan ,
in derzelver afwezigheid ,
vóór de
voorgaande
letter gesteld .
Zoo naauw is inder
dat daad , volgens de spraakkundigen , het verband tusschen de bewegelijke I en dit teeken ,
de eerste , wanneer zij er bij uitgedrukt is , den naam van hamzah aanneemt, hare eigene kracht verliest en , als eene blote uitademing , haren klank hecht aan dien van den klinker Š Deze aaneen Waarvan het teeken vergezeld gaat ,, als in آبab ,, ابib ,, أب .ub of ob
hechting kan , wel
is waar , plaats hebben al is de hamzah niet uitgedrukt , en het schrijven
derzelve ор of onder de i schijnt geene andere strekking te hebben , dan om de hoedanigheid van deze letter aan te duiden .
Doch in deze taal , waarin weinig gebruik van de klinkers
wordt gemaakt , dient de hamzah voornamelijk, gelijk ons weglatingsteeken , om de uitlating aan te toonen van de bewegelijke alif aan het begin eener lettergreep , volgende , het zij op eene der drie zwakke letters \ , , en
in haren rustenden staat , hij zij ook , maar niet zoo alge
meen ,
rer , se séparer.
GRAMMAIRE
DE
Il peut s'appliquer
à
È îğ etunia , qui forment par séquent
être , redoublés
sans
LA
LANGUE
toutes les lettres
M A LA I E.
fortes ,
59
à l'exception de T dj ,
cur – mêmes des sons composés, et ne pourraient par con Les lettres faibles 9 et پadmettent aussi le
cacophonie
tesidid , mais il ne s'applique pas à l’alif.
Quand il se trouve sur > ou şi la première
partie de la lettre ainsi doublée demeure en repos , et la seconde devient mobile , comine dans È
bouwang ou
o ang , boū cr
expulser ,
e tijang ou
tiang , un pilier , wo mouwat ou
moñat , charger , syö touwe , récolter : mais comme le redoublement des lettres est géné ralement si peu nécessaire pour exprimer le son liquide ou coulant des mots , il serait superflu d'entrer dans un plus grand détail des règles qui concernent l'application du tesjdid ; car il est bon d'observer que ce raffinement de distinctions orthographiques a été inventé pour une
classe de langues avec lesquelles le Malai n'a aucune analogie , ni presque rien de commun : cependant les naturels du pays les enseignent péniblement à tous les jeunes gens qui commen cent l'étude de leur propre langue par prendre quelque teinture de l'Arabe ;
on a rédigé
On peut
pour cet effet un syllabaire très – étendu , où tous ces sindjūta se trouvent réunis . en
voir des exemples dans
l’Alphabetum Arabicum ,
imprimé à Rome en
1592. ( en
très
beaux caractères ), et dans le Persian Moonshee de Gladwin , imprimé à Calcutta en 1795 .
Hamzah ( s ) , le plus usité des signes orthographiques chez
les Malais ,
est ,
ou
un
appendice de l'alif mobile , qui ordinairement accompagne sa voyelle supplémentaire et s'écrit en conséquence au -dessus ou au - dessous de cette lettre , ou bien il en est la marque repré sentative ou le supplément , et , en son absence , il se met en face de la lettre précédente. Telle est en effet l'intime connexion qui , suivant les grammairiens , existe entre l'alif mobile et ce signe, que le premier , lorsqu'il est présent , prend valeur qui lui est propre ,
et se
alors le nom de hamzah , perd la
confond ,S comme une simple aspiration , avec le
voyelle qui accompagne le signe , comme il ab , w !$ ib , Wi ub ou ob .
son de la
Cette adaptation , il
est vrai , peut avoir lieu même en omettant le hamzah ; et son office , quand il est ainsi appli qué , semble être uniquement d'indiquer la qualité de cette lettre. où l'on emploie sobrement les voyelles ,
ferait l'apostrophe en Français ,
Dans cette langue cependant,
le hamza sert principalement à indiquer ,
comae
l'élision de l'alif mobile au commencement d'une syllabe ,
précédée d'une des trois lettres faibles dans leur état de repos , ou bien , mais pas aussi géné ralement , précédée d'une consonne rendue muette par l'application du djesm : ces deux cir con
SPRAAK KUNST
40
DER MAL EISCHE
TA A L.
meen , op eenen stommen , of met de djesm geteekenden medeklinker : welke beide omstan digheden veel voorkomen in zoodanige afgeleide woorden , als door aanhechtsels ( van welke als w'lgdams ka - sempornū -an ,
volmaking ,
hierna zal gesproken worden )
gevormd zijn , luce
w'by pe -kerdjā - an , werk ,
w jüs ka - tanta - an , zekerheid, is ka- nanti- an , ver
wild pen - adāp - an , tegenwoordigheid , zuim peng - ibær , trooster , smyce Het vervangt insgelijks de 1 vóór 9 of y , aan het begin meng -ēsiek , plagen , folteren . wachting ,
van een woord voorafgegaan door het lidwoord cw , zamengetrokken van wlw sātoe , al als
plaats van سئورغs'arang , een man , in
شاورغsa - irang ;; z00 schrift men
mak' adjar,, voor من اوجرmaka adjar , en hi zeide ,,
مرینیتmarik 'its
één ,
ook مكوجر voor
مری
Cel marīka itoe , zijlieden ; en in het algemeen komt de hamzah te staan overal waar deze uitlating van de alief plaats grijpt. In plaats van de l
te vervangen , vertegenwoordigt de hamzah somtijds de z of
, welke
zacht uitgeblazen letter aan de I nabij komt, als in vaše meng -ambær , verstrooijen , van
cuiesco meng - ances , ontblooten
( een zwaard uit de schede trek
ken ) , van cmiges hõnces of õnces ; daarom is het ook , dat , wanneer het stamwoord met web hā begint , de l in dat geval eene rustende letter of klinker zijnde, hare plaats in het afge leide woord behoudt , en de a alleen door de hamzah vertegenwoordigd wordt , als in wylä meng - ābies , verteren , van custo hübies of ābies ; leo meng-ālau , uitdrijven , van hālau of ūlau .
Uit het gene tot dus verre van de hamzah gezegd is , zal men ligt opmerken ,
dat dit teeken veel overeenkomst heeft met den spiritus lenis ( ) der Grieken , en , wat des zelfs vorm betreft , niet anders is dan de Arabische = din verkleind. cho, wesl ( ° ) , door de Maleijers do, weslah uitgesproken en ook geschreven wordende , beteekent vereeniging , voegd (Ý );
en wordt alleen der alief ,
aan het begin van
een woord ,
toege
alsdan wordt deze letter geheel stom , en er heeft, tusschen den klank van den
laatsten klinker des voorgaanden woords en den naastvolgenden medeklinker , cene vereeniging plaats , waardoor de twee woorden in elkander smelten.
Het gebruik van dit teeken bepaalt
zich tot Arabische uitdrukkingen , en voornamelijk , zoo niet geheel ( uitgezonderd in aange haalde plaatsen ) , tot de l van het bepalende lidwoord jI al , hetwelk , bij zekere omstandighe den , en naar gelang van den voorafgaanden klinker ,
eenige wijziging in deszelfs uitspraak
ondergaat , als süi vüs kitābi ' Inabi , het boek van den profeet, in den name Gods.
bismi ' llahi ,
Nopens de regelen op het bezigen van dit teeken , en bepaaldelijk omtrent
de
1
GRAMMAIRE
DE
LANGUE
LA
constances se présentent le plus communément dans
MALA IE .
41
les dérivés
formés par l'apposition de ناء. certaines particules ( dont il sera parlé ci - après ) , comme lykans ka - sempornā - an , per
fection ,
wil je pe-kerdjā -an , ouvrage ,
-nantī -an , attente ,
w rüüs ka - tantvu -an ,
will peng - adāp -an ,
Sweco meng - īusik , tourmenter.
présence , pun
certitude ,
s ka
peng -ībour ,
consolateur,
Il suppléc aussil'élision de I devant , ou ș , au commen
cement d'un mot.précédéde la particule cu sa ( par contraction pour wlw sūtou , un ) , comme Es s'õrang, un homme , pour Eglw sa - õrang ; de même aussi dans les exemples suivans : joglo mal' oudjar pour jig! So maka oudjar , et il dit , et ego marik ' itou pour go
marika ītou ,
eux ,
ceux – là ;
et généralement partout où l'on rencontre de
pareilles élisions.
Quelquefois le hamzah , au lieu de remplacer l'I , représente le 8 ou x , dont la douce aspiration a presque le même son , comme dans taxão meng - ambour, répandre , écarter , du mot ,.ad hambour'; wczo meng -hūnous , tirer une arme du fourreau , de cuisd hiu
nous .
Il en est de même lorsque le mot primitif commence par lo hā ; l'alif , étant alors en
repos ou voyelle , conserve sa place dans le dérivé, et le s seul est représenté par hamzah , comme dans qui leão meng -ābis , consumer , de quilo hābis ; elleão meng - ālau , expulser , répudier , de glo hālau .
On remarquera sans peine que hamzah , suivant la description qui
vient d'en être donnée , tient beaucoup de la nature du spiritus lenis des Grecs ( ” ) , et que quant à la forme c'est , en petit , le même signe que c din des Arabes .
Joy ouesl ( º ) , que les Malais prononcent et écrivent tho, oueslah , et qui signifie jonction , est particulier à l'I initial , qui pour lors devient absolument muet ,
de manière que , le son de
la dernière voyelle du mot précédent s’unissant avec la consonne suivante , les deux mots se fon dent l'un dans l'autre.
L'usage de ce signe est restreint aux phrases Arabes et principale
ment , pour ne pas dire exclusivement ( excepté toutefois les citations ) , à l ' alif de l'article défini
ji al , dont la prononciation est modifiée en certaines circonstances , comme كتاب النبي wo kitābi 'Inabi , le livre du prophète , di bismi ' llahi , au nom de Dieu . Sur les بسم
règles à observer pour l'application de ce signe',
particulièrement lorsqu'il affecte la lettre
J de l'article , qui, d'après ces règles , se retranche alors de la prononciation et est rem placée par le redoublement de la lettre solaire suivante , comme dans la continuation de la
F
phra
SPRAAKKUNST
42
DERM A LEISCHE
TA A L.
de gene die
tot de letter J van het lidwoord Ji betrekking hebben , volgens welke deze letſer
vernietigd ,
en vervangen wordt door het verdubbelen van de daarop
zon – letter ,
als in
het
vervolg
van
de
laatstgemelde
zinsnede,
volgende -curozoogenaamde
med
asyl
Irahmani
"lrahimi , den goedertierenc en barmhartige , behoort de Arabische spraakkunst geraadpleegd te worden.
Ten aanzien der Maleische spraakkunst, kan men deze regels als vreemd be
schouwen.
owo cho medd of scho meddah ( ™ ) beteekent rekking , uitzetting , en kan in dezer voege ge plaatst worden boven de 1 ,
welker geluid daardoor verlengd wordt.
teeken kan aldus beschouwd worden :
Het gebruik van dit
wanneer de uitspraak der lettergreep twee aliſs , de
eene bewegelijk of medeklinker , de andere rustende , vereischt , terwijl de regelen der spelling zoodanige herhaling der letter niet toelaten , wordt dit teeken boven de eene T geplaatst , de uitlating van de tweede en
te
om
gelijk de verlenging van den klank aan te duiden , als in
,, einde. آخachier jot ūchier , آرajer , water , آپapi ,, vuur, ر
Maar bij de Maleijers wordt de lange
klank der I , wanneer zij , aan het begin van een woord , eene lettergreep zal uitmaken ,
ge
woonlijk uitgedrukt door lo hū , in welk geval de o zeer zacht en slechts als eene ademing ter uiting van den klank der alif uitgesproken wordt, als in cuilo habies of ūbies , eindigen , lo hārī of arī , de dag , pula hajam ofp1ājam , een hoen . In sommige geschrevene stukken zal men echter bij de grootere I eene tweede , maar klei
> geplaatst vinden , welke de taalkundigen als eene andere gedaante der medd willen be schouwd hebben , en die bij hen den naam van Gill do medd' alif draagt.
Deze kleinere I
wordt ook op zichzelve gebruikt , en als zoodanig geplaatst boven de andere letters , welker verbinding voor de groote / geene plaats zou goedertieren ;
overlaten , als in wlas, voor wlas , rahmān ,
dan dit schijnt niets anders dan een willekeurige inval des schrijvers te zijn , en
geenen invloed op de uitspraak te hebben .
aan het einde van een woord ge
Boven de
ي plaatst , geeft het te kennen dat deze letter , in Arabische woorden , uitgesproken moet worden als 1 , gelijk in slai
tàāla , de Allerhoogste ;
maar de Maleijers , daarentegen , gebruiken
somtijds deze kleinere 1 , in plaats van de fat - hah op den voorgaanden medeklinker te zetten , om aldus den tweeklank ai of ei uit te drukken , als in sus pakei , dragen , 13,3 gæler , kerrij.
Eindelijk wordt de meddah gebruikt bij zinsverkortingen van eenen heiligen of geheim
zinnigen aard , waarin een , twee of meer woorden door hunne voor- , middenمہر worden aangeduid ,
als
of sluitletters
< voor planned tule aleihi ' sselām , vrede zij op hem .
GRAMMAIRE
wo
DE
LA
LANGUE
*3
MA LA IE .
acto
phrase qu'on vient de citer , pabell way ! 'irahmani ’lrahīmi, le miséricordieux et compå Quant à la grammaire Malaie ,
tissant , il est nécessaire de recourir à la grammaire Arabe. ces règles peuvent être considérées comme lui étant étrangères.
cwe Só medd ou sto meddah (
)
signifie
dont il renforce par conséquent le son .
prolongement,
et s'applique
de
même à
1 ,
Son usage peut être considéré de la manière suivante :
quand la prononciation exige deux alifs , l'un mobile ou consonne , l'autre en repos , comme les règles de l'orthographe ne comportent pas cette répétition de la lettre , on n'écrit qu'un seul alif , marqué du meddah ( 1 ) , comme dans » ajer ,
pour indiquer à la fois l'élision , et le prolongement du son ,
eau , 1 āpi , feu ,jät ächir, la fin .
Mais dans les mots
le son de 1 long , lorsqu'il forme une syllabe initiale , s'exprime ordinairement par
Malais
to ha ,
dont l'aspiration douce et presque imperceptible ne fait que soutenir la voyelle supplémentaire , comme dans cuyla hābis ou aiam ,
ābis,
finir ,
szló hārī ou ārī , jour,
pala
hāiam
ou
un poulet .
On trouve néanmoins dans quelques écrits , à côté du grand alif , un autre , plus petit , que les grammairiens ont coutume de considérer comme une autre forme du medd , et auquel ils donnent le nom
de vill sko medd ' alif.
Ce petit alif s'emploie aussi seul; alors il s’écrit
au- dessus des autres lettres , dont la réunion l’empêche d’occuper la place que le grandi tiendrait dans la ligne , comme dans was , pour was , rahmän , miséricordieux ; mais ceci paraît n'être qu'un caprice de l'écrivain , et n’exerce aucune influence sur la prononciation . Placé au - dessus de
final , il indique , dans les mots Arabes , que la lettre doit être pro
noncée comme ! , par exemple Lolañ tàāla , le
Très - Haut ; les Malais , au contraire , insèrent
quelquefois ce petit I , au lieu de placer le fat - hah sur la consonne précédente , pour pro duire
ainsi
gjulei ,
la diphtongue ai ou ei ,
du kerry.
comme
dans so pākei ,
porter ( un
habit ) ,
boss
Enfin le meddah s’emploie dans les abréviations d'un genre sacré ou
mystérieux , dans lesquelles un , deux ou plusieurs mots sont représentés chacun par sa lettre initiale , inédiale ou finale , comme
e pour pow I dulo aleihi ’ sselām , qu'il repose en paix .
DER
SPRAAK KUNST
44
Kel anğkā ( r ) , of de Arabische cijfer
MALEISCHE
2 ,
als
TA A L.
schrijfteeken
gebruikt,
geeft te
ken
uen , dat het woord , waarbij het gevoegd is , ofschoon maar eens geschreven , bij het uitspre ken verdubbeld of herhaald moet worden .
Dit heeft zijnen oorsprong in de zoo dikwijls voor
komende herhaling of verdubbeling van woorden , waardoor een meervoudig getal , of de over treffende trap van bijvoegelijke naamwoorden en bijwoorden , in eenen onbepaalden zin ,
ge
vormd en de voortduring of herhaling van de werking der werkwoorden uitgedrukt wordt , als
۲ رومه
râma - rama ,
huizen ,
rut kāta- kūta , woorden ,
* sig pætieh - pätieh ,
aller
witst , si
tinggi- tinggi ,
-māna , werwaarts ook , met spelen
bezig zijn.
zeer
hoog ,
* Joo
mæla -mæla ,
wo djālan -djālan , wandelen , Hier moet echter ,
ten
eerste ,
" who māna
er lo man- mäin , spelen , of
met betrekking tot het werkwoord , aangemerkt
worden , dat , wanneer de verdubbeling dient om eene wederkeerige werking aan te duiden , het woord zelf eene
verandering van gedaante of eene verbuiging ondergaat ( 200 als nader
zal worden uitgelegd ) , en dat alsdan , in plaats van de cijferletter te gebruiken , de woorden voluit geschreven worden , gelijk ügio cgj tælong -menalong , elkander helpen .
Wanneer
de cijferletter bij een afgeleid woord gevoegd is , dan wordt het oorspronkelijke gedeelte alleen , en niet het voorhechtsel herhaald , als rushey ber -mākan - makan , veel of dikwijls eten , police se - lāma - lāma , zoo lang als ,
per - tæræet - tæræt , eene reeks van volgers , een sloet.
Wanneer het , in stede van een voorhechtsel , een
achteraanhechtsel is , dan maakt men ook
van het cijfertecken gebruik en de verdubbeling heeft op dezelfde wijze plaats, als in wristas ka- sæka- soka- an , vreugde , genoegen , um die pilper- b@noh- bænoh- an , herhaalde moorden : dit is echter niet volkomen naauwkeurig volgens de regels der spraakkunst ;
want in deze
woorden heeft , door de verdubbeling , cene verandering in de lengte der lettergrepen plaats , en dezelve moesten , zoo als ook meestal geschiedt , op deze wijze geschreven worden : www.fans ka - suka - scekā -an en enging ka - bænoh -bænôh - an , zonder bijkomend cijferteeken. Wan neer het cijferteeken geplaatst wordt bij woorden , dic de voorhechtsels ĉo meng en ¿ peng bij zich hebben ,
dan vordert het gebruik ,
dat men ,
in de verdubbeling van het woord ,
den klank der ¿ behoudt en doet hooren , als in ruw een onderzoeker , hetwelk gemeenlijk wordt geschreven en uitgesproken lê li peñğāpa -ngāpa ; voor pleo denken , men je bio mengira -ngira ;
neemt
voorry'leo bij aanhoudendheid overloopen , overvloeijen ( van
water ) , we gilio mengalir - ngālir. Zoo veel heeft men noodig geoordeeld te zeggen over de bestanddeelen , waaruit de woorden za
GRAMMAIRE
DE
LA
LANGUE
MALA I E.
esël angka ( - ) , ou le chiffre Arabe 2 , employé comme signe orthographique, dénote que le mot auquel il est appliqué , parlant.
quoiqu'écrit une seule fois, doit ètre doublé ou répété en
Cet usage provient de la fréquence des réduplications employées pour former , soit un
nom pluriel, soit le superlatif d'un adjectif ou d'un adverbe dans un sens indéterminé, et pour
rjumah
exprimer la continuité ou le redoublement d'action dans les verbes , -rjumah , des maisons ,
rws kāta - kāta , des paroles ,
les tinggi-tinggi, très- élevé ,
رومة
r din pjūtih -pjūtih , très- blanc ,
' Jyo müüda -mñila , d'abord , en premier lieu ,
na - māna , en quelque lieu que ce soit , ullo djūlan - djālan , se promener , -mäin , jouer , ou être occupé à jouer . verbe , que ,
quand le
Il est en même
ruko mā
who māin
tems à remarquer , par rapport au
redoublement doit servir à indiquer réciprocité d'action , on varie la
forme ou l'inflexion ( comme il sera plus particulièrement expliqué ci - après ) , et qu'au lieu d'appliquer le chiffre , les mots s'écrivent alors en toutes lettres , -menjulong , s’entr’aider. seule se
comme ilgio ga tjulong
Lorsque le chiffre est appliqué à un mot dérivé , la partie primitive
répète , et non la particule lorsque celle- ci précède , comme rushed
ber-mākan
à -mākan ,
manger beaucoup,
jamais , rue
fréquemment,
pluw se - lima - lāma ,
per - tjūrout - tīürout , suite , cortège.
aussi
longtems que ,
Si , au lieu de précéder, la par
cams ticule suit , on peut également appliquer le chiffre , et la répétition a lieu , comme une ka - souka - souka - an , joie , um dengan per -bčinoh - biūnoh -an , des assassinats réitérés ; mais ceci n'est pas exactement correct , à cause qu'il se fait un changement prosodique : on doit écrire , et l'on écrit en effet plus souvent luntur ka - souka - soukā - an et -brinoh -bounõh - an , sans l'aide du chiffre.
giving us ka
Lorsque les particules ĉo meng et
peng
sont placées au – devant de mots marques du chiffre , et qu'elles sont suivies d'une voyelle , on retient ordinairement ring mouillé dans la sonne qui
et on
aime
crit ::
شاق
à s'enquérir ,
répétition ; de sorte qu'au lieu de
o penser ,
songer ,
mylio continuer
de
la une per couler ,
on dit
نW فغاpencipa -ngapa ngāpa ,, مغير غیرmergara -ugara -ngira ,, et مشالر شالر-mengalir
-ngālir.
Voilà tout ce qu'on a cru devoir dire sur les élémens dont les mots se composent, et sur F
5
les
SPRAAK KUNST
46
DER
-M A LEISCHE
TAAL .
zamengesteld zijn , en over de letters en teekens , waarmede zij in schrift worden uitgedrukt. Thans zal men overgaan tot de woorden zelven , hunne onderscheidene soorten en hoedanighe den , en ( wat het eigenlijke doel der spraakkunst is ) het gebruik ,
dat van die woorden ,
het
zij op zichzelven staande , of in zamenhang met andere beschouwd , gemaakt wordt om onze gedachten op eene verstaanbare en regelmatige wijze aan anderen mede te deelen .
OVER
DE
ONDERSCHEIDENE
SOORTEN
VAN
WOORDEN.
De meest gebruikelijke en in het oog vallende verdeeling der Maleische woorden is in oor spronkelijke en afgeleide.
Door oorspronkelijke of enkele woorden verstaat men alle woorden , tot
welk deel der rede ook behoorende , in
hunnen oorspronkelijken en onveranderden eigen staat
beschouwd , om het even of zij aan de landtaal eigen of van vreemde talen overgenomen zijn , als ت اورrang , mensch ,, تانهtanah , aarde ,
بديbeli ,, verstand , بسرbesir ,, groot ,, تاکت
tākæet, bevreesd , 31 akce , ik , oils djālan , wandelen , jod læar , uit , usi akun , naar , 8 , weh , helaas. grepen ,
Verre de meeste oorspronkelijke Maleische woorden zijn van lwee letter
en worden
zoodanig uitgesproken ,
dat
de
klemtoon
eenigzins merkbaarder op de
eerste lettergreep valt , als wisho mūkan , eten , wys pækol , slaan , ĉuli pādang , een veld , ¿ w pinang ,
djauh , ver , als
de belelnooi;
de eenletiergrepige, daarentegen , als
stš gah , beroemd ;
بنانغbinatang , beest ,
?برتbrat , zwaar , ogle
en de drie en veellettergrepige ( namelijk niet zamengesteld ),
بتینbetina ,, wifie wijfje , ,
سرايseraia ,, te gelijk ,- كلغار-kalang
gāra , onderzoek , komen zeer zelden voor. De afgeleide woorden zijn
van de oorspronkelijke gevormd door bijvoeging van zekere on
scheidbare en op zichzelven niets beteekenende voor- of achterzetsels , welke hierna ter behoor lijke plaatse zullen worden opgegeven en behandeld , zijnde het hier voldoende slechts aan
te
merken , dat deze bijvoeging dikwijls met veranderingen in den maatklank en de spelling der oorspronkelijke woorden vergezeld gaat, als ulos ka- adā-an , het bestaan , van si ada , zijn , w lils ka - lapār - an , hongersnood , nederlaten , van ujej tãron , dalen ,
van »
lāpar , hongerig , Gigi tærõn - kan , doen dalen ,
zinco mengampong , bijeenvergaderen , van gras kam
pong , een besloten hok , Ngao memækoel, wakker , helder slaan , van Wyj pækol , slaan .
Eigenlijk gezegde zamengestelde woorden , die door de bijvoeging van een of meer , hunne
ei
GRAMMAIRE
LA
DE
LANGUE
MALA I E.
47
Reste maintenant à con
les caractères et les signes par lesquels on les exprime en écrivant.
sidérer les mots en eux-mêmes , leurs diverses sortes , leurs qualités , et la manière de s'en servir pour qu'ils
forment , soit par eux - mêmes ou par leur combinaison , des phrases intel ce qui est proprement l'objet de la grammaire.
ligibles et correctes ,
DES
DIVERSES
ESPÈCES
DE
MOT s .
Les mots Malais sont , ou primitifs ou dérivés ; c'est leur division la plus générale et la
plus sensible.
Par primitifs ou simples,
on doit entendre tous les mots ,
indigènes ou natu
ralisés , et quelle que soit la partie du discours à laquelle ils appartiennent , dans leur état original et non modifié, comme ligence ,
besár , grand ,
goved
Esl orang ,
homme, čili tānah , terre ,
w.sto takout , effrayé,
marcher , jo loñar , dehors, usy
akan ,
vs
1 akou , je , moi ,
vers , x , weh , hélas.
boudi,
intel
ut djālan ,
Les mots primitifs Malais
sont pour la plupart de deux syllabes , qu’on prononce en appuyant un peu sur la première, comme usho mūkan , manger , MSyš pūkol , frapper,
ĉu
pādang , une plaine , čus
pi
nang , le betel ; au lieu que les monosyllabes , comme mod brat, pesant , & glo djauh , loin , s'š gah , renommé;
et les mots de
binūtang , animal, wü; betina ,
trois ou plusieurs syllabes ( non composés ), comme ili femelle ,
slow serāia , à la fois , en même tems , کلعار
kalanggāra , enquête , sont très - rares.
Les dérivés se
forment des
mots
certaines particules inséparables , mêmes ,
et
dont
on
trouvera
le
primitifs ,
qui ,
hors
en faisant
de là ,
dénombrement
et
n'ont
précéder aucune
l'explication
ou suivre signification
ci – après .
ceux - ci de par
Qu'il
elles suffise
pour le moment de faire observer que l'application de ces particules est souvent accompagnée de changemens prosodiques ou autres dans l'orthographe des mots primitifs, comme ulas ka -adā - an , existence , de si ada , être , weight tourön -kan , baisser ,
w , läs ka - lapār -an , famine,
de wjgj thron , descendre,
bler , réunir , de glas kampong , une enceinte , kol ,
de jó lāpar , affamé,
Llazo meng - ampong ,
Symo memītkol, battre , de
rassem
JSgie pīū
frapper.
Les mots composés proprement dits , ou formés de deux ou plusieurs termes ayant chacun leur
SPRA A K KUNST
48
cigene beleekenis hebbende ,
MALEISCHE
DER
woorden ontstaan ,
TA A L.
en de
zijn in deze taal niet menigvuldig ,
weinige, die er in voorkomen , bestaan , of uit enkele woorden van bijna eenerlei beteekenis ( dikwijls van onderscheidene talen ontleend ), als akal-bodi ,
verstand ,
hunne beteekenis door laten
van
worden ,
eenen als
menschen ;
đi
x
het
dagelijksch
klinker ,
uglie
waarbij
te
lelah - leteh ,
zamen
din’āri ,
nog
rang - siāpa , een ieder ,
gevoegd al wie ,
kwijnende;
of
anders
uit
gebruik aan elkander gehecht , gevloeid
de kan
waşvu sveka - tjita , vreugde ,
zijn
en
morgenstond , worden
als
een
Kikyo
vil
te
dër
die
in
door het weg
woord uitgesproken
marīk '
ia- itæ ,
of hiyêu sapõ - tāñğan ,
woorden ,
en ,
enkel
şu
itoe ,
zij,
deze
weten ,
een zakdoek.
slunez? ba Er zijn ook eenige
weinige woorden van drie , zoo wel als van twee lettergrepen , waarvan de voorste , bijzonder bij mondelijk gesprek , verzwegen wordt , تيمنtimon amārah ,
voor
als
ريمو
rimau
voor کریموharīmau , een tijger ,
هنتیمنhantimon , zekere soort van komkommer , مارهmaarah
gramstoorig ,
we , rūſgan voor
een go aringan , ligt ,
nam pânia , eigendom , quo mās voor cual
wgi pânia voor
voor
amas , goud , pui
DE ELEN
DER
woorden der
twee
en
går
am
zes,
انمanam ,
RED E.
In de Oostersche talen worden de deelen der rede gewoonlijk in slechts drie ten onderscheiden , te
voor اماره
hoofdsoor
weten : naamwoorden , ( bijvoegelijke zoo wel als zelfstandige ), werk
kleinere rededeelen ,
eerstgenoemde
soorten
bevattende de behooren ;
scheiding , te algemeen schijnt te zijn.
laatste
hetwelk
al de woorden ,
echter ,
Aan den anderen
ten , die op het Grieksch en Latijn toepasselijk gevonden ,
tot
eene
die niet tot eene doelmatige
onder
kant is de verdeeling in acht soor en van daar in de hedendaagsche
talen van Europa overgebragt is , zoo min voor de Maleische als voor de laatstgenoemde talen volkomen geschikt.
Daar het evenwel goed is , dat men zich van reeds bekende en gemeenzaam
gewordene benamingen bedient , zal ik mij grootendeels aan de gronden dezer verdeeling hou den , liever dan eene geheel nieuwe rangschikking der woorden beproeven. Eenige zwarigheid doet zich op ten aanzien van een groot aantal woorden , die in derzelver oorspronkelijken of ruwen staat, niet tot een enkel , maar tot twee of meer taaldeelen behoo ren , als ulls djālan , wandelen en wil djālan , een weg ; alle sālah , verkeerd en alem sālah , eene fout ; ; -hº tīdor , slapen en , du
tīdor , slapend.
Dit intusschen is ook in de Hol
GRA MMAIRE DE
LA
LANGUE
MAL A IE.
49
leur signification particulière , ne sont pas en grand nombre dans cette langue, et le peu qui s'y en trouvent , sont , ou une combinaison de termes qui, souvent empruntés d'idiomes diffé rens, ne présentent à peu près que la répétition de la même idée , comme tjita , joie ,
su dës akal-boudi, intelligence ,
w souka
të til lelah - leteh , languissant;
ou bien
une agrégation de mots que l'usage journalier a réunis comme n’exprimant ensemble qu'une seule pensée ,
et qui , par rapport à leur prononciation , ont été fondus en un seul au moyen
ces d'une élision , comme les din' ārī , le point du jour ,
whogo marīk' itou , eux ,
gens – là ; à quoi l'on peut ajouter was ia - itou , c'est - à - dire , quiconque , ibi gliw sapju - tānğan , un mouchoir.
Il y a aussi
ilcuore ? barang- siāpa ,
un petit nombre de mots,
de trois comme de deux syllabes , dont on retranche quelquefois la première, particulièrement dans la conversation ; هنتيمن
hantimon ,,
ramau ريموrimau tels sont gal, pour way po harimau , un tigre , wau timon pour espece
de concombre ,, مارهmarah pour امارهamarah , fiche ,,
ringan pour en harīnğan , léger ,
ريغن
wygo põunia pour wziel ampjūnia , propre , qui appar
tient , wo mas pour quel amas , de l'or , pi nam pour mil anam , six .
DES
PA RT I ES
DU
DISCOURS.
On ne distingue ordinairement , dans les langues orientales , que trois parties du discours , savoir : le nom
(substantif et
adjectif ), le verbe , et la particule , en comprenant sous cette
dernière dénomination tout ce qui n'est , ni verbe , ni nom substantif ou adjectif:
division qui
semble beaucoup trop générale pour donner une idée claire des différentes espèces de mots . D'un autre côté , la division en huit parties , propre pour le Grec et le Latin , et qu’on a depuis appliquée aux langues modernes de l'Europe , ne convient exactement, ni à celles - ci , ni à la langue Malaie.
Néanmoins , considérant combien il est avantageux d’employer des expres
sions connues , et consacrées par l'usage, je crois devoir me conformer , en grande partie , aux principes de cette classification , plutôt que d'en hasarder une entièrement nouvelle.
Il est un grand nombre de mots qui
présentent à ce sujet quelque
ceux qui , dans leur état primitif ou brut,
difficulté :
n'appartiennent pas exclusivement à telle ou telle
des parties du discours, mais qui sont communs à deux ou plusieurs d'entre elles , djalan ,
marcher et djälan ,
un chemin ,
ce sont
ilus sõlah , G
défectueux
et
salah ,
comme u faute ,
نیدر ti
DER
SPRAAK KUNST
50
Hollandsche taal niet vreemd ,
MALEISCHE
waar de woorden leven , dood ,
beurtelings als werkwoorden en naamwoorden ,
TA A L.
bijzonder , en vele andere ,
als zelfstandige en bijvoegelijke naamwoorden ,
en als bijvoegelijke naamwoorden en bijwoorden kunnen gebezigd worden , vordert ;
naar dat de zin zulks
en naardien , in den afgeleiden ( nict ruwen of oorspronkelijken ) vorm ,
de rededeelen ,
waartoe de Maleische woorden van deze soort behooren , kenbaar zijn aan de voor- en aanhecht sels , die deze gemeenlijk , en wel naar mate de stijl meer zuiver en volgens de regelen der taal ingerigt is , vergezellen , zoo zal het niet noodig zijn dezelve te beschouwen als cene afzonder lijke klasse uitmakende, maar als behoorende
tot de onderscheidene taaldeelen ,
naar gelang
van de plaats , welke zij in de rede beslaan , of van de veranderingen , die zij ondergaan.
De rededeelen , waarin de Maleische af te wijken ,
taal , zonder van de gewone onderscheiding
te zeer
kan verdeeld worden , zijn de volgende:
Zelfstandige naamwoorden of de namen der dingen , die waargenoinen of gedacht kunnen worden. Bijvoegelijke naamwoorden ,
aanduidende de hoedanigheid
der
zelfstandige
naam
Woorden . Telwoorden , benaming van getal of hoeveelheid . Voornaamwoorden ,
200 wel
persoonlijke
als
aanwijzende ,
hieronder begrepen de
lidwoorden. Werkwoorden , waardoor een zijn ,
handelen of lijden wordt uitgedrukt .
Bijwoorden of wijzigende woorden . Voorzetsels of eene rigting aanduidende woorden . Voegwoorden of verbindende woorden . Tusschenwerpsels of uitroepingen. Onafscheidbare voor- of aanzetsels of tot vorming dienende woordjes.
OVER
DE
NA AMWOORDEN .
Er bestaat eigenlijk in de naamwoorden dezer taal geen onderscheid van geslachten , len of naamvallen .
Het ongerijmde denkbeeld om
aan
dingen
of aan de namen
getal
van dingen ,
niet
GR A MMAIRE
tidor , dormir et tidor ,
endormi ;
DE
LA
LANGUE
MALA I E.
51
mais la même chose a lieu en Français ,
où les mots
lever , bien , froid , pendant, pour et contre , et un grand nombre d'autres, sont à la fois verbe et substantif ; préposition ;
substantif et adverbe ; substantif et adjectiſ;
substantiſ, participe et
adverbe , préposition et substantiſ, et s’emploient tantôt dans l'une ,
l'autre de ces différentes acceptions , suivant l'occurrence.
tantôt dans
Quant aux dérivés des mots de
cette espèce , les particules qui les accompagnent alors dans la langue Malaie , et dont l'em ploi est d'autant plus fréquent que le style est plus correct et plus grammatical, déterminent généralement quelles sont les parties du discours auxquelles ils appartiennent;
ainsi , il n'est
pas nécessaire d'en faire une classe séparée , mais il suffit de les considérer simplement com me appartenant à telle , ou telle autre partie du discours , suivant la place qu'ils occupent · dans le corps de la phrase, ou suivant les changemens qu'ils subissent. Voici la division qu'on peut adopter pour les mots de la langue Malaie ,
sans trop s'écarter
des méthodes ordinaires : Noms,
ou dénominations des objets des sens et de la pensée.
Adjectifs , ou qualifications des noms.
Noms de nombre ou termes de quantité. Pronoms , personnels et démonstratifs , y compris l'article.
Verbes , signifiant qu'une chose est , agit , ou est l'objet d'une action. Adverbes ou modificatifs.
Prépositions ou directives. Conjonctions ou connectives. Interjections ou exclamations. Particules inséparables ou formatives.
DES
NOMS.
Les noms dans cette langue n'ont , à proprement parler , ni genres , ni nombres , ni cas distincts,
L'idée absurde d'attribuer différens sexes à des choses ou aux noms de choses que
G 2
la
SPRAAK KUNST
52
DER
MALEISCHE
TAAL .
niet door de natuur tot voortteling van derzelver soorten ingerigt , onderscheidene geslachten toc te schrijven , is den eersten uitvinders of den lateren beschavers der Maleische taal niet voor den geest gekomen. als dat, hetwelk bij
Iict verschil van kunne bij menschen en dieren aanwezig , zoo wel
de gewassen voorondersteld wordt , geven de Maleijers te kennen door
eigenaardige bewoordingen , die het geslacht uitdrukken , lijk , wylos perampãan , het wijſje
vrouw ,
vrouwelijk ,
van dieren in het algemeen ;
als 540 laki - laki , man , manne
vüş djantan , het mannetje en ww betina ,
bij voorbeeld :
540 Ejgl orang laki -laki,
cen man eenc
( manspersoon ,
ter onderscheiding
van eene vrouw ) ,
wykonane Cisl orang perumpôan ,
vrouw ( vrouwspersoon ,
ter onderscheiding van eenen man ),
hengst ,
betina , eene merrie , جنتن
كود بتیkala
ūijam betina , eene hen , men staande houden ,
ایمajam
vüş oy
kæda djantan , een
djantan , een haan ,,
ایم بتين
35 % 0 quis gandja laki -laki, de mannetjes hennipplant.
Wil
dat kæda betina , eene merrie , eigenlijk het vrouwelijke is van het
naamwoord kæda djantan ,
een hengst,
dat dochter het vrouwelijke
van zoon ,
en koningin
dat van koning is , dan kunnen wij , zonder deze stellingen tegen te spreken , antwoorden , dat zulk eene onderscheiding niet
tot de spraakkunst behoort, maar dat die woorden , even
als andere namen van dingen , best in een woordenboek kunnen gezocht worden. Het getal wordt niet door eenig verschil in den uitgang of door eene verandering in de ge daante van het naamwoord aangewezen ;
maar zulks geschiedt door middel van afzonderlijke
woorden , het meer- of enkelvoud te kennen gevende, als 3 :
bâniak , vele , ĉu bārang ,
enkele , -of wel door de bijvoeging van bepaalde telwoorden .
Somtijds cchter bedient men
zich van eene bijzondere soort van onbepaald meervoud ,
helwelk in de verdubbeling van het
naamwoord bestaat , en waarvan recds gewag is gemaakt , bij gelegenheid van de cijferletter welke daarloe gebezigd wordt, als ten ,
ro's kūta - kūta ,
stellen ,
woorden.
rols būtu - būtce , steenen , ra Men
dat in deze taal het naamwoord ,
cenig ander woord ,
kan
hieromtrent,
rādja -rādja ,
niet zonder waarschijnlijkheid ,
in zijnen eenvoudigen staat ,
en niet verzeld
strekkende tot beperking of uitbreiding van deszelfs beteekenis ,
voor meer- dan voor enkelvoudig te houden is ;
Vors
van
eerder
of , dat men over het algemeen niet zoo dik
wijls in het geval is van deszelfs meervoud , dan wel van deszelfs enkelvoud door eenig bij voegsel te moeten aanduiden .
In de volgende zinsnede , bij voorbeeld , joo Figl al ada orang
dilæar , er zijn menschen buiten , heeft het woord õrang geen teeken van het meervoud noodig ; in deze daarentegen , jede Eigów wl ada s’õrang dilæar , er is een mensch buiten , is het
lid of
GRAMMAIRE
DE
LA
LANGUE
53
MALA I E.
la nature n'a point organisées pour produire , n'est point venue à l'esprit des fondateurs ou Quant à la différence qui existe réellement parmi les
des régulateurs de la langue Malaie .
ètres animés , on l'indique , de même que celle qui est présumée exister dans les végétaux , es
par des mots qui expriment le sexe , tels que rampaan ,
femme , femelle ,
espèce d'animaux ;
' laki - laki , homme , mâle ,
müş diantan , le mâle et u
ainsi l'on dit :
betina ,
380 Eisl õrang laki- laki ,
ugene i pe
la femelle de
toute
un homme ( par opposition
, کود جنتی a femme ), اورش قرقونarang perampean ,, une femme (par opposition aà homme(), ( kruda
diantan ,
un
cheval
entier ,
wis wys
kunida betīna ,
jument,
cavale ,
vüş paz!
ājam diantan , un coq , wepaid aiam betīna , une poule, es sic quis gandia laki- lāki, chanvre mâle. Veut - on soutenir que kuuda betina , jument, est réellement le féminin du nom kouda diantan , cheval; que socur est le féminin de frère , et reine le féminin de roi : nous répondrons, sans nier la proposition , qu'une pareille classification n'est pas du ressort de la grammaire , mais que c'est dans le dictionnaire qu'on doit chercher ces mots , comme les autres noms de choses.
Le nombre ne s'indique point par une différence de terminaison ou par un changement dans la forme du nom , mais par des mots distincts , qui expriment pluralité ou cybos bāniak ,
beaucoup ,
ĉu
bārang ,
quelque,
ou
par un
nom de
unité ,
nombre
tels quc
déterminé.
Quelquefois , cependant , on emploie une espèce particulière de pluriel indéfini , qui consiste daus la répétition du nom , ainsi qu'il a déjà été observé en parlant du chiffre en usage pour indiquer cette répétition , comme rouls bātou -bātou , des pierres , Princes, 'n
küta- kāta , des mots .
* es rādia - rādia , des
On peut dire , ce semble , que les noms Malais ,
dans leur état simple , n'étant accompagnés d'aucun terme propre à en restreindre ou étendre la signification , doivent être considérés plutôt comme des pluriels que comme des singuliers ; ou que , pour déterminer le nombre dans lequel un inom doit être entendu , on a plus sou vent besoin d'y joindre un terme qui exprime l'unité , qu'un autre qui exprime une pluralité indéfinie.
Ainsi , par exemple , dans cette phrase you
Ĉigl al ada orang di- līuar , il ya
des personnes dehors , le mot õrang ne demande pas de signe du pluriel , au lieu que dans la phrase jold Eyu
ada s'òrang di- lñar, il y a une
numéral d’unité est indispensable ;
personne dehors , l'article ou le
et de même aussi dans les phrases
G
3
jus di - bālik
6 PRAAK KUNST
of telwoord ,
DER
MALEISCHE
TA A L.
dat de eenheid te kennen geeſt, onmisbaar; en zoo worden dan ook ,
in de zin
sneden 3:33 ülid dibālik g@nong , aan gene zijde der bergen , paid stito men - bilī ūijam , hoenders koopen , de woorden gænong en āijam van zelve begrepen in het meervoudig getal
te staan .
En van hier is welligt de gewoonte ontstaan om , wanneer van zigtbare dingen ,
als ondeclige beschouwd , gesproken wordt, zulks te kennen te geven door aan het telwoord eenig bijzonder woord toe te voegen , dat veeltijds eene bekende hoedanigheid of eigenschap van het voorwerp beteekent , doch ook in andere gevallen bloot willekeurig is.
De aard dezer
spreekwijze laat zich zeer duidelijk verklaren door hetgene wel eens in onze Nederduitsche taal wij zeggen immers ,
plaats heeft:
van
vcc sprekende,
twee ,
drie of meer stuks ; terwijl
de Maleijers ( eenigzins meer eigenaardig ) het vee , de vogelen en de dieren in het algemeen bij de staarten
tellen , als op pad was kāda lima īkor , vijf paarden ( of staarten van paar
den ), کربو سمبیلن !ایکرkarbaut sāböng ampat īkor , het geslachtwoord
sanbalan
vier vecht- hanen .
akor ,, negen buffels ,, ايكر
ایم سابوغ امشت
ajam
In de optelling van bijzondere menschen , wordt
éig! orang herhaald , als gw .gl orang söörang , één persoon , 40
قرمشون تيperampaan tiga Brang orang , Eigi gw laki - laki dæa õrang , twee mannen , اورش drie vrouwen . Aan de namen van levenlooze dingen worden insgelijks verscheidene bewoor dingen toegevoegd , vrucht ) ,
als so pri ĝus pīsang lima
būwah ,
vijf pisangs ( zekere soort van
saw dog, rāma se - bõwah , een huis , xow syi nagri se - būwah , eene stad , who 1
سبيج
māta
se- bīdji , een oog , elle celo telor se - būdji , een ei , quos god wų
bidji, iwee steenen , ww ugly daun se - lei , een blad , sköw eto, haar ,
e 23 go wynagi põhon dæwa būtang , twee boomen , illw
timmerhout, gilums
gigi se - būtā ,
:
bātoe d @ wa
rambot se - lei , een
kāice se - būtang , een stuk
één tand , die eine voli pūpan tīgah bilah , drie
planken ,, قدغ دو بيلهpedang dawa bilal
of دو کتغdauva keping ,, twee #Waarden ,
کرتس
Eštw kartas se - keping of stw se - lei , een vel of blad papier , gozd digiw s8 līda se - paloh bætir , tien grein peper , özgåw ĉuls gāding se - pâtjoek , een olifantstand , özgo su aliw snā pang dæwa põtjük,
twee snaphanen ,
özgün
,you
sârat se - pâtjoek ,
een brief ,
welow Sys pækat se - rāwan , een vischnet , xilâu wis kāta se - pātah , een woord ; andere uitdrukkingen meer , die aan de telwoorden worden toegevoegd , en welker ge bruik niet dan door veel oefening in de taal kan geleerd worden . In woorden van het Arabisch ontleend , wordt het meervoud algemeen zoo gevormd als in de Maleische woorden , zonder achi te geven op de wijze , waarop zulks geschiedt in de taal
tot
GRAMMAIRE
sinong ,
delà les montagnes ,
DE
LANGUE
LA
MALA IE .
pero sitao mem - bili ăiam ,
gjūnong et āiam s'entendent toujours d'un nombre pluriel. d'indiquer, en parlant d'objets sensibles quelconques , joignant au numéral quelque sait appartenir à l'objet,
mot particulier ,
mais
55
acheter des poules ,
les mols
De là peut- être provient l'usage
que c'est d'individus qu'il s'agit , en
ordinairement énonciatif d'un caractère qu'on
quelquefois aussi
purement arbitraire.
On ne peut mieux
comparer ces façons de parler, pour en donner une idée claire , qu'avec les expressions Fran çaises , tant de têtes de bétail , cent pieds d’arbres.
Les Malais comptent , à peu près de
même , le bétail , la volaille , et tous les animaux en général , par queues , comme je po sos korda lima īkor , cinq chevaux ( ou cinq queues de chevaux ), I wolucawes karbau sam bilan ikor , neuf buffles, que el Etolewe paid aiam sābūng ampat īkor , quatre coqs jou teurs.
Dans l'énumération d'individus de l'espèce humaine, on répète le mot générique اورغ
orang ,
comme
سئورغ
أورغ
ةrang sarang ,, une personne, در اوث
õrang , deux hommes , &gl elu wyłoni perampītian tiga orang ,
termes aux noms de choses
de la même manière divers tima bõah ,
pisangs
cinq
( espèce de
fruits ),
تعلاlaki-lahi -lāki dala
trois femmes.
inanimées , comme so? pro amics pīsang
une feuille , saw ito, tang , deux arbres ,
rambout
une maison ,
stw deg, rūtimah se - bõah ,
bīdii , deux pierres ,
se - lei , un poil , cheveu ,
ji telor
zul
who māta se - būdji , un oeil , Bytwo gi nagri se - bõah , une ville , all wlo so - bidii , un oeuf , am go wybos bātou doña
On joint
Law Wils dāūn se - lei ,
e to go
wrogie põhn
djúa bū
è low go's kāiou se - bātang, une pièce de bois (de charpente ), seis
giluw guīgui se - bātoī , une dent , klo od ul păpan tiga bilah ,
trois planches, įs
salwy gw pedang djüa bīlah ou os yw doa keping , deux glaives , cilu vms kartas se -keping ou sków se - lei , une feuille de papier , jo dalyku Jº lūda se - pjūloh bjūtir , dix grains de poivre , üzgün senāpang
doua
ĉu 3 gāding se - püütiouk , une dent d’éléphant,
pūutiouk , deux
fusils ,
üzgéu
weluw saj pjūkat se -rāwan , rets à prendre du mot ;
,you
sürat
üzga gw li
se - pšīitiouk ,
un
billet,
poisson , dilim wus kūta se - pātah , un
outre un grand nombre d'autres appendices du nuinéral , qui sont propres à cette lan
gue, et dont le véritable usage ne peut s'apprendre que par une pratique assidue.
Dans les noms substantifs adoptés de l’Arabe , les Malais ferment généralement le pluriel comme dans les mots de leur langue , sans avoir égard à la méthode suivie dans celle d'où
ces
DER
SPRAAK KUNST
56
bot welke zij behooren ;
MALEISCHE
TAAL .
ondertusschen wordt het Arabische woord come malaikat ,
enge
len , onverschillig in het enkel- of meervoud , doch meest in het enkelvoud gebruikt. Naamvallen , als men daardoor verstaat de veranderingen in den uitgang der naamwoorden , waardoor zij van den noemer
of regten naamval
afwijken en
onregte naamvallen worden ,
zijn eigenlijk op de Maleische taal niet toepasselijk , vermits daarin geene zoodanige afwijking of verbuiging plaats heeft.
In deze taal , gelijk ook dikwijls in de Nederduitsche taal
schiedt, worden wijzigingen van dien aard
ge
uitgedrukt door middel van voorzetsels of liever
( daar zij niet noodzakelijk voorafgaan) door eene rigting aanwijzende woorden , terwijl het naam woord zelf onveranderd blijft, als روعةwes ka-pada ramah , naar naar een huis , ; diy
- pada ramah , van een
huis ,
drog,
di - ræmah ,
in een huis ,
dog, jgd di- læar ramah , uit een huis , buiten ’s huis , they ( boven op ) een huis , des,
te huis ,
cuilis di-ātas rãmah , op
solid di - bawah ramah , onder een huis ;
بثbagi , of کفد !اللهkapada allah ,, aan of tot God ,
zoo ook us akan ,
در قد مودل همبderi -- pala madal goe
baginda , door 's Vorsten
hamba , van mijn kapitaal, wit sis byl āwleh karæenja dertierenheid ( gunst ), wobei diesem wyêu dengan tælong nabī , silo
meer eigenlijk ,
>
met de hulp des profeets , wie aan
pada siang hari , in den morgenstond , of met het aanbreken van den dag ;
in eenen verkeerden zin te gebruiken , de
alle welke spreekwijzen men , zonder het woord benaming van naamvallen niet kan geven .
In de betrekking van cenen aanklager ( bij de Hollanders den vierden naamval ) , dat is , wanneer het naamwoord
het voorwerp
der handeling
rigting aanduidend woord niet vereischt ,
is ,
wordt zoodanig een voorzetsel of
als sal enlis pūsang āpi , steek het vuur aan ,
Lepotong kāją , hak het hout , so why glo me- lari- kan kæda , een paard doen rennen . Evenwel wordt soms , voorwerp dien hond.
ten overvloede , het woord
us akan tusschen het werkwoord en het
put ust JS, pækol akan andjieng itæ , sla der handeling gevoegd , als we De bezittende zin , of zoogenaamde
teler ( tweede naamval) van een naamwoord ,
wordt aangeduid door de plaats welke het in de rede beslaat, zoodat het woord , hetwelk het voorwerp der bezitting te kennen geeft, altijd datgene voorafgaat, waardoor de bezitter uitgedrukt rädja ,
’ s Konings schatkamer,
wordt , als es li
benda
de glans der zon ,
as well ka - tinggi - an
koræs- an awā ,
tengerheid van het ligchaam ;
woord in den bezittelijken vorm , als ēly
sliko ili tjāija mata - hārī ,
gēnong , de hoogte der
bergen , lyl congos
anders gebruikt men daartoe
een
voornaam
ugil çad amba põnja wāng , mijn geld ,
ºs
وشون
GR A MM AIRE
DE
LA
LANGUE
MALA I E.
57
ces noms tirent leur origine ; cependant ils emploient le mot Arabe Lilo malītikat , anges , indifféremment comme pluriel et comme singulier , quoique plus souvent comme singulier. Les cas , si l'on entend par là les changemens dans la terminaison des noms , par lesquels ils déclinent ou s'éloignent du nominatif et deviennent obliques , langue Malaie , dans laquelle pareille déclinaison n'a pas lieu .
ne conviennent point à la Dans cette langue , comme
en Français , les modifications du sens s'opèrent au moyen de prépositions ( que nous nomme rons plutôt des directives , puisqu'elles ne précèdent pas nécessairement le mot ) ,
tandis que le
nom même ne subit aucun changement , comme deg, mis ka- pada rūmah , vers une maison , tegy ws ;
deri -pada rīümah , d'une maison , dega di - rūūmah , au dedans d'une maison ,
dog , jedo di-līar rīümah , au dehors d'une maison , dog, cuilos di - ūtas roūmah , au som met d'une maison , deg, sgl/J di -bawah rùimah , au - dessous d'une maison ; on dit de même اکنakan , بكbagui on
الله
كشدka-pada allah ,, aà Dieu ,
در قد مودل هم ب
leri-pada
mīüdal hamba , de mon capital , sic sis dlg) auleh karounia baginda , par la grâce du Prince ,
se cones dengan tītilong nabi , avec l'aide du prophète , usilo èw cu pada
siang hari , au point du jour.
On ne peut donner à ces façons de parler le nom de cas ,
sans abuser du terme.
Employé comme accusatif , ou lorsqu'il exprime l'objet de l'action , le nom n’a pas besoin
d'être accompagné de la directive , comme il esuli pāsang āpi, potong kāidū , coupe le bois , dos lugdo me - lari - kan Cependant quelquefois on
ajoute
surabondamment
puukol akan andieng itou , frappe ce chien.
allume le feu , ,:
ونغ
küüda , mettre un cheval au galop .
cul akan ,
comme
Le sens possessif ,
lesuit us
N
ou ce qu'on nomme le
génitif d'un nom , est indiqué par la place qu'il occupe , de manière que le mot qui exprime
l'objet de la possession , précède toujours celui qui exprime le possesseur , comme des sis benda rādia , le trésor du Roi , Žys ka -tinggi - an gīnong , maigreur du
uşlção sko tiñia mata- hārī , l'éclat du soleil , walaus
la hauteur des montagnes,
by
wigs kourīū8 -an awā ,
la
corps ; ou bien l'on emploie un pronom dans sa forme possessive , comme çad
Ely wg .hamba pīūnia ouāng , mon argent , til champ , pant à un Chinois .
went
gård
es
akou ampjūnia tūnah , mon
Eisl orang tiina põunia harta , les effets d'un Chinois , apparte Il est à remarquer que cette dernière manière s'emploie principalement H
( quoi
i SPRAAK KUNST
58
DER MALEISCH E
TA AL 1
xili wako ako ampania tānah , mijn land , wo w or wts Egl orang tjina pônia arta , goederen
laatste wijze
hoofdzakelijk ( alhoewel niet uitsluitend ) gebruikt wordt, wanneer de wezenlijke
bezitting of eigendom van het voorwerp
1
Het dient te worden aangemerkt, dat deze
van of behoorende aan eenen Chinees.
bedoeld wordt,
terwijl de aanwijzing door de schik
king der woorden meer gebruikelijk is , wanneer alleen van betrekking,
niet van eigendom ,
gesproken wordt, gelijk in de vorige voorbeelden . De eenige
veranderingen , waaraan de gedaante der naamwoorden onderhevig is , zijn die ,
welke zij als afgeleide woorden ondergaan , en van het behoorlijk aanwenden dezer wijzigingen hangen de zuiverheid en de kieschheid der taal af , dat is , die hoedanigheden , welke , niet minder dan de keus der woorden , den beschaafden stijl kenschetsen en van eenen gemeenen stijl onderscheiden.
Afgeleide naamwoorden worden door middel van
voor- of achterleekens
gevormd uit oorspronkelijke zelfstandige naamwoorden ( doch zelden ), voorts uit bijvoegelijke naamwoorden , en voornamelijk uit werkwoorden , ook somtijds uit andere taaldeelen ; zoo als in het Latijn altitudo van altus , en permutatio van muto zijn afgeleid . Uit bijvoegelijke naamwoorden ontstaan zij door het bijvoegen van 3 kaw can achter het Dus van sy
oorspronkelijke ,
rendāh , laag ,
laagheid , nederigheid ; māti , dood , ka - salāh - an ,
of wel door middel van deze laatste
komt glais ka - rendah - an of endles;
voor , en van
bijvoeging alleen.
rendah - an , laagte ,
van guy besár , groot, wlus ka - bestir - an , grootheid ;
wüas ka -mati -an , de dood ; schuld , misdaad ;
van who
van tilu sūlah , schuldig , misdadig , was
en van Juilo mānies , zoet , wasio maniès - an ,
nijen , zoete spijze , en waias ka - maniès - an , zoetheid .
lekker
Op dezelfde wijze worden zij ook
van werkwoorden gevormd , als van Kü nanti , wachten , wis ka-nanti- an ,
verwach
ting ;; van لاريs lauri lārī , loopen , کلوینkalar --an , vlugt ;; van ایشنangien , verlangen ,, کاینن ka -znižien - an , begeerten , lusten ; van Slus bhāgi , verdeelen , wollen. bhagi -an , deel , ge deelte ; en van Sho mākan , eten , wilio makān- an , mondbehoeften . Maar behalve deze afgeleide
naamwoorden ,
welke
door bijvoeging
van
ka- en up -an gevormd en door
spraakkundigen gemeenlijk afgetrokken naamwoorden geheeten worden , zijn er nog vele andere , die insgelijks vạn werkwoorden worden afgeleid , door bijvoeging van jo per , of open voor het grondwoord ; terwijl ook jó per met Jö pel of
pe , en un pen met pi pem of
peng ,
welluidendheidshalve , ' verwisseld worden , naar mate de klank der letter , waarmede de eersl volgende lettergreep begint , zulks vordert .
Dus van ,cui tidor en gul adæ , slapen , rusten ,
wor
GRAMM AIRE DE
LANGUE MALA I E.
LA
59
( quoique pas exclusivement) lorsqu'il s'agit en effet de possession ou de propriété , tandis que l'indication du génitif par la seule position est plus usitée , quand
il ne s'agit que d'une attri
bution , comme dans les premiers exemples qu’on vient de citer.
Les seuls changemens auxquels la forme des noms substantifs est sujelte , sont ceux qu'ils subissent comme dérivés , et de l'emploi correct de ces modifications dependent la justesse el la délicatesse du langage,
ou ces qualités qui,
tinguent un style poli d'un style vulgaire.
non moins que le choix des termes , dis
Les noms substantiſs dérivés se forment, au moyen
de particules qui précèdent ou suivent, d'autres substantiſs primitifs ( quoique rarement),
d'ad
jectifs , mais principalement de verbes , et , dans un petit nombre de cas , d'autres parties du discours ; comme en Latin altitudo dérive de altus , et permutatio de muto .
Les noms dérivés des adjectifs se forment en faisant précéder la particule
ka- et en
plaçant après l'adjectif la particule w ' -an , ou bien en ajoutant seulement la dernière . de su; humilité ;
rendāh , bas ,
se forme cmimiss ka -rendah- an ou volw ;
de grad besar ,
grand ,
ul
ka- besar -an ,
oras ka -matī - an , la mort ; de ailw sūlah , méchant,
wo
grandeur;
rendāh -an ,
Ainsi
bassesse ,
de who māti , mort ,
mas ka -salāh -an , culpabilité ; et
de muito mānis , doux , wmnio manīs - an , confitures, friandises , et uusias ka -manis -an , Il s'en forme aussi des verbes en la même manière , comme de ü nanti , alten douceur. dre ,
attente ;
wis ka - nantī - an ,
whirl inġin , désirer ,
de usy lārī ,
wizi s ka - inġin - an , désirs,
courir,
wists ka -larī-an ,
convoitises ; de la
fuite ; de
bahāgui ,
parta
ger , les bahagui -an , division ; et de sho mākan , manger , wilco makān - an , vivres. . Mais outre ces dérivés qui prennent les particules ce que les grammairiens appellent noms abstraits ,
ka- et u ? -an ,
il y en a beaucoup d'autres , qui se forment
aussi des verbes , au moyen des préfixes i per , avec ses variétés avec ses variétés p pem ,
¿
et qui sont en général
Ji pel , upe , et open ,
peng ; ces changemens de terminaison servent à les adapter au
son de la lettre initiale de la syllabe suivante.
Ainsi de jau tīdor et gul adoù , dormir ,
reposer , se forment Wjgedung per- tidõr- an et u'super-adju -an , une alcove , réduit pour dresser un lit ;
de
wios per - mandi-an ,
uio mandi, se baigner ,
H
2
un bain ; de weg? boat ,
SPRAAK KUNST
60
worden gevormd Wygulangi
DER
per - tidör -an
voor een bed , bedstede ;
en
MALEISCHE
TA AL.
u'ga je per- adã- an ,
van youio mandī,
baden ,
wie
per -mandi-an , een bad ;
van my bõwat , doen , wild per -bowāt - an , werk , verrigting ; wybos pel - adjār - an , cene school ; een afgezondene, bode ;
en vans
van 3,you særoh ,
eene afgeschotene plaats
van pl adjar , leeren ,
bestellen , zenden , Sjques pe - særoh ,
bili , koopen , this per-bili - an of the pe - bilo - an ,
eene marktplaats , en oras pem - bili- an , de gekochle waar. Zoo ook van Sup tjærī , stelen , wordt gevormd Systü pen - tjärī , een bænoh , dooden , dietai pem-bænoh , een moordenaar ; van jer , betaling ; van özgo tjætjæek , steken , wils dāpat , winst ; van behoort ;
verkrijgen ,
dicſ ;
van dig?
bājer , betalen ,whai pem -bā
üzgata pen -tjætjæk , eene vork , gaffel;
van
Köldü pen -dāpal, aanhaling , en wsi pen -dapāt-an , aan
wil ikæt , volgen ,
peng - ikæt, volger , iemand die
van Sylækier , snijden ,
tot het gevolg
peng -akier , een etser , plaatsnijder ; van sw ) asoh ,
voeden , zogen , duli peng- āsoh , eene minne ; van eene spade ; van wa liat , zien ,
lalo
v , gāli, گاليgala, spitten , فعاليpe/ g -gali ,
peng -liāt- an , gezigt , uitzigt; en van gali tūæ ,
weten , wepeng- a - tac -an , welenschap. Hieromtrent valt aan te merken , dat de afgeleide naamwoorden , per , Jö pel en
door bijvoeging van فر
pe , van werkwoorden gevormd , meestal de plaats der door het grond
woord uitgedrukte handeling , of de handeling zelve te kennen geven ; terwijl die , welke door bijvoeging van
uw
pen , pi
pem
en åpeng gevormd zijn , het handelende onderwerp , het
werktuig of vermogen aanduiden ; zoodat de eerstgenoemde meer eene onzijdige of lijdende , laatstgenoemde daarentegen meer eene bedrijvende beteekenis hebben.
ber en
dezelve staan tot de teekens
De betrekking , waarin
men , waarvan het eerste aan niet overgaande , en
umo
پر
de
het tweede aan overgaande werkwoorden eigen is , zal in de afdeeling over de werkwoorden verklaard worden . In de tot nu toe opgegevene worden ,
voorbeelden
van de wijze , waarop afgeleide woorden gevormd
geschiedde zulks blootelijk door bijvoeging van de
cenige andere verandering dan alleen
voor- of achterteekens, zonder
in de betrekkelijke lengte der klinkers (op gronden die
nader verklaard zullen worden ) ; maar in sommige gevallen heeft eene gansche verandering in de eerste lettergreep plaats , ten einde , zoo het schijnt , de ineensmelting met het voorteeken voor het gehoor aangenamer te maken. pen - ādjam
Zoo vormt men van politūdjam , scherp ,
( in stede van pen -tādjam ), een
polis
slijpsteen , werktuig om te wetten ; van ,go
tii
bõat ,
faire ,
per-boāt - an ,
ouvrage ,
pel-adiār - an , une école ; de 3,yw
wy lo un
will
envoyé , messager ; et de su
LANGUE
LA
GR A MM AIRE DE
exécution ;
bili , acheter ,
payement ;
une brochette ;
de
de özgo tivutiouk ,
wildc pen -dapāt-an ,
dāpat ,
percer ,
obtenir ,
acquisition ;
de
apprendre ,
Susis pen - tiöūrī , un voleur;
de o
bāier , payer , luas pem
özeştia pen - tivutiouk ,
la
pen - dāpat ,
saisie ,
Glikout, suivre ,
sonne de la suite , ou qui fait partie du cortège ; de Syl ukir , un graveur ; de tul asoh ,
adiar ,
achetée.
digtas pem - bjunoh , un assassin ;
óls
joi
per - bilī -an ou de pe - bili - an ,
word
Tout de même on forme aussi de 997 tivuri , dérober,
-bāïer ,
de
8juroh , dépêcher , envoyer , Sjeme pe - sjūroh ,
un marché , et litas pem -bili - an , la chose
de dig? bjunoh , tuer ,
61
MALA I E.
une fourche , arrestation ,
et
peng -īkout , per tailler ,
peng-īukir ,
nourrir , allaiter , sulis peng- ūsol , une nourrice ; de s ' gāli ,
bécher, fouir, sillä peng -gāli , une bêche ; de a lihat , voir , wie dlat peng-lihāt - an , vue , perspective ; et de gol tõhju , savoir , ugküsis peng- a -tahuü -an , connaissance , science. Il est à remarquer que ces dérivés , lorsqu'ils sont formés au moyen de
jó per , Jo pel ,
jpe , signifient pour la plupart le lieu de l'action exprimée par le verbe primitif, ou l'ac
tion elle – même ; et que ceux qui sont composés de un pen , pö pem , l'agent, l'instrument ou la
faculté qui
munément une signification
neutre ou passive , les autres
peng , expriment
produit l'action ; de sorte que les premiers ont com un sens actif ..
On fera voir ci
ber après , en parlant du verbe , comment ces diverses particules correspondent aux signes ? et
men , dont le premier accompagne les verbes non -transitifs , l'autre les verbes transitifs .
Dans les exemples qu'on vient de citer de la manière dont les dérivés se forment , on a vu que
cette formation s'opérait uniquement en faisant précéder ou suivre les particules , sans
autre changement dans les mots ,
que celui de
la longueur
relative des voyelles
( suivant
des règles qu’on expliquera plus bas) ; mais il y a des cas où l'on fait subir un changement total à la première
syllabe , dans la
fusion avec la particule. lien de pen - tādiam ),
vue , ce semble ,
de rendre plus douce à l’oreille sa
Ainsi de pol tādiam , aiguisé, on forme pplü penādiam
( au
instrument propre à aiguiser ; de 9i tāwar , panser , ,l penāwar H
3
( et
SPRA AK KUNST
62
DER
M A LEISCHE
TAAL.
tāwar , genezen , gli penāwar ( en niet pen -tāwar ), een tegengiſt of eene bezweering ; corelo sūmven , rooven , celui peniāmoen , een prikkel ;
peniangat, een zem ;
roover ;
van
van سختsaregat ,, steken , فيشت
van guluw sāpē , vegen , reinigen , gilus peniāpā , een veger , be- .
van puli'pādam , blusschen , dempen , pulai pemādam , een domper;
dang , aanschouwen , bezien , Ġuins pemandang , een
uitzigt;
Jiä pengenal, herinnering ; van JLS kāwal , bewaken , wachter of waker ; en van z Vermits deze toepassing van
van įuij pan
van Jis kenal , herinneren ,
beveiligen , jolie peñğāwal, een
pegang , houden , bewaren , vëllai pemegāng - an , pacht. op de eerstvolgende lettergreep insgelijks bij de ver
het teeken
voeging in acht genomen wordt , zal de verklaring der bijzondere regels aangaande dezelve se en er blijft nog alleenlijk
Voegelijker bij het behandelen -der werkwoorden zelve plaats vinden ; aan te merken , dat werkwoordige
naamwoorden
ook nu en dan ,
doch zeer zelden ,
worden
gevormd door bijvoeging van het voortecken ww se , hetwelk anders meer gewoonlijk tot vor ming van
bijwoorden gebezigd
wordt, als släw se - tāve , kennis , voorkennis , in de zinsnede
and släw Led slv tiāda dengan se - tāve amba ,
het is niet met mijne voorkennis.
Naamwoorden kunnen op gelijke wijze van oorspronkelijke naamwoorden , of van eenig ander deel der rede ,
worden
amba , dienaar ;
afgeleid ,
als
Lloj per - tāpa ,
o
een
per - ambū - an , kluizenaar ,
van
dienstbaarheid , tāpa ,
van Quad
afzondering ;. ulgiis
Met meer pel - antarān ,
eene
tusschenruimte ,
doorgang,
van
, lü
antāra ,
tusschen.
naauwkeurigheid echter zou men dezelve kunnen beschouwen als onmiddellijk van de werk woorden Çorada ber -amba ,
dienen ,
vt
-antāra , tusschen liggen , afstammende.
per - tāpa ,
zich
afzonderen ,
en , Lül, ber
De namen van gebroken getallen zijn ook afgeleide
naam woorden ,, als شرامشتper -ampat , cen vierde,,
بشرتيsa 8a -per -tga ,, cen derde ,, -
تین
pour les tīga per - lima , drie vijfden ; maar behalve deze , vindt men ook sommige van telwoor den afgeleide naamwoorden , welke
titels van bevel-
of gezaghebbers aanduiden , als milyen
peng - rātoes , een hoofdman over honderd , van wil, rātos, honderd , en paulis peng- līma of panglima , een
landdrost, van pu lima , vijf: doch welke de oorsprong dezer laatste be
naming zij, is onzeker. Eindelijk kan men van afgeleide woorden zelven nieuwe woorden achter elkander afleiden , op eene wijze, die eerstbeginnenden , of hun , die aan de dagelijksche spraak alleen gewoon zijn , ingewikkeld
zal
voorkomen , en evenwel niet van eene doorgaande regelmatigheid ontbloot is ,
zoo als blijkt uit het woord plw sūma , gelijk , hetwelk , door verdubbeling ,
verandert in het
bij
GRAMMAIRE
(et pas pen - tāwar ), niūmoun , un
DE
antidote , charme ,
LA
LANGUE
talisman ;
voleur ; de wes sangat , piquer ,
MAL À I E.
de celow sāmoun ,
a
de poli pādam ,
un éteignoir ; de Êt pandang , observer ,
ésiasi pemandang ,
rappeller à l'esprit, vis pengenal, reconnaissance ; āwal, un
garde , gardien ; et de Comme cette
pegang ,
dérober , welu
peniañğat , un
sāpņu , balayer, goli peniāpīū , un balai ;
devance .
63
éteindre ,
pe
aiguillon ; de quienes polas
pemādam ,
une vue ; de Jis kenal,
de J15 kūwal , garder, Jole peg
tenir , wëliai pemegāng - an , tenure ,
re
manière d'adapter la particule au mot suivant s'observe également dans
les changemens ou la conjugaison
du
verbe , il sera plus convenable de réserver
l'explication
des règles particulières qu’on suit à cet égard , pour le chapitre où il sera expressément trailé de cette partie du discours.
Seulement
très - rarement , des noms verbaux
on fera encore remarquer ici que quelquefois , mais
se forment aussi au moyen de la préfixe cu se , qui entre
plus ordinairement dans la composition des adverbes ;
tel est le nom verbal s'üw se - tāhou ,
connaissance , participation , confidence , dans cette phrase : Vad släw its slo tiāda dengan se- tāhou hamba , ce n'est pas avec ma participation. On
peut faire dériver ,
primitifs ,
de la même manière ,
des noms substantifs d'autres substantifs
ou de mots appartenant à quelque autre
partie du discours ,
comme de nad re
hamba ,
un serviteur ,
willdy
per -ambā - an ,
Iraite ,
by per -tāpa , hermile , reclus ; ,lü
passage.
Peut - elre ,
servitude;
antāra ,
de Lili tāpa , séclusion ,
entre , whüls pel-antarān , allée ,
cependant, serait- il plus exact de considérer ces mots comme dérivant
immédiatement des verbes Yiado? ber -hamba , servir , les per- tāpa , se retirer du mon Les nombres fractionnaires et ,lüly? ber -antāra , être placé entre deux. de , faire pénitence , et, lüly! ber - antāra
sont aussi des noms dérivés , comme wedly per - ampat, un quart , Ciêu sa - per - tīga , un tiers ,
partner ev tīga per -lima,
encore quelques autres
trois cinquièmes ;
mais outre ceux - ci ,
dérivés de noms de nombre , qui expriment des
militaire ou civil , comme
qualquer peng - rātous , un centurion ,
pelas peng - lima ou pariğlima ,
un gouverneur , préfet ,
de
titres relatifs à l'état
de jui,
pui lima ,
l'on trouve
rātous, cent, cinq :
l'origine
et de
cette dernière dénomination est incertaine. Enfin ,
des dérivés peuvent être formés progressivement d'autres dérivés , d'une manière qui
paraîtra compliquée à ceux qui commencent à étudier la langue , ou qui ne sont accoutumes qu’au langage ordinaire de la conversation , et qui cependant n'est pas sans méthode ni sans règles fixes , comme on peut le remarquer dans le mot plw sūma , semblable , le même ,
qui ,
étant
SPRAAK KUNST DER
64
bijwoord
TA A L.
" plu sūma - sīma , te zamen , waarvan gevormd wordt het werkwoord play ? ber
-sūma - sūma ,
in gemeenschap handelen , en vervolgens , door het bijvoegen van een achter
teeken , het naamwoord
o lamebuy? ber - sāma - samā - an ,
Dit vindt men ook in den pūh- an
M ALEISCHE
volzin
bondgenootschap , gemeen overleg.
E!,55 ? pls clue coläalsz? pls sl tiāda kāmi ber -ka - lim
tiāda kāmi ber - ka -koerāng -an , wij zijn niet in eenen staat van overvloed , ook
zijn wij niet in eenen staat van armoede ,
alwaar de twee woorden , die
trapswijze van de
werkwoorden céal limpah en Eis kærang zijn afgeleid , eerstelijk in werkwoordige naam woorden , en eindelijk wederom
in werkwoorden veranderd zijn.
pinggang, de leest , veranderen in
Op Op gelijke wijze kan قغغ
thispáw se- per - pinggūng - an - nia , het gene zij om
Zoo verandert ook gw dæwa , twee , door bijvoeging van 3 ka , eerst
hare leest draagt.
in gus ka- dawa , beide , vervolgens door uw se te laten voorafgaan , in gettw se - ka -dawa , wederkeerig ,
beide kan ,
ten .
en
eindelijk door
het
achteraan
roegen van
het
overgangsteeken us
in een werkwoord Sylfw se -ka -dæwā -kan , iets met onderling goedvinden Men kan
verrig
tevens hier doen opmerken , dat , ofschoon afgeleide woorden , nadat zij als
zoodanig hunnen volledigen vorm verkregen hebben , over het algemeen tot hunne eigene klasse bepaald blijven , dezelve echter , door eene niet zeer te billijken vrijheid , somwijlen van het eene
tot het andere taaldeel worden overgebragt , als in het volgende voorbeeld te zien is :
siltuneo uld Edhew Bal & jang amat sājang dan mengasiān - i, die zeer liefderijk en me dedoogend is ,
alwaar het laatste woord eigenlijk een werkwoord is ,
van het zelfstandige
naamwoord watums kasih - an , medelijden , gevormd , maar hier als een bijvoegelijk naamwoord gebezigd wordt.
leggen , gende ;
Zoo wordt ook het bedrijvend werkwoord qüilio menalantang , op
den rug
gebezigd in den zin van een lijdend of onzijdig deelwoord , op den rug gelegd of lig en op gelijke wijze neemt zyio menādja , dat eigenlijk , naar iets wijzen ,
betee
kent, den zin aan van het voorzetsel of bijwoord naar , naartoe.
OVER
DE
BIJ TOEGELIJKE
NA AMWOORDEN.
Bijvoegelijke naamwoorden , dat is , zulke woorden , welke de hoedanigheid van het zelf standige naamwoord aanduiden , en daarom behoedanigende woorden kunnen genoemd worden , ondergaan , even als de zelfstandige naamwoorden , geene verandering van naamval, geslacht of getal ; hoe zij veranderd worden om daaruit zelfstandige naamwoorden af te leiden , die eene
hoe
GRAMMAIRE
DE
LA
LANGUE
65
MAL AI E.
étant redoublé , forme l'adverbe r plus sāma - sāma , conjointement, d'où dérivent à leur tour le verbe - piwo ber - säma - sūma , agir de concert , et , moyennant une particule ajoutée à la Il fin , le nom substantif Glamowy? ber -sūma -samā - an , confédération , commun accord .
en est de même dans la phrase
él 6532 PLS slive waliods ? pls slui tiāda kāmi ber -ka - limpah
-an tiāda kāmi ber -ka - kourūng -an , nous ne sommes pas dans un état d'abondance , ni ne sommes dans un état de pauvreté, cù les deux dérivés ,
formés des verbes xên limpah et
Eigs kūrang , deviennent d'abord noms verbaux , et finissent par redevenir verbes.
Pareil
lement įli pinggang, taille , peut se transformer en wielesiyiw se - per - pinīgāng -an -nia , ce qu'on porte autour de la taille ; gw dnia , deux , qui, en y joignant s ka- , devient g
ka -dotia , l'un et l'autre , et en faisant ensuite précéder ww se , devient geliw se- ka
-duña , tous deux réciproquement , tée à la fin ,
peut, au moyen de la particule transitive us kan ,
former le verbe Sylw se -ka -dvūā -kan ,
ajou
faire une chose de concert ,
de
commun accord . C'est aussi le lieu de remarquer que , subir quelque nouveau changement de forme,
quoique les dérivés,
demeurent généralement limités
à moins de à la classe de
mots que cette forme leur assigne , on en trouve cependant quelquefois qui, par une licence dont il serait difficile de rendre compte , sont transférés d'une partie du discours à une autre , comme dans slimão uls erw Crol E. jang amat sārang dan mengasīān -ī , qui est très débonnaire et compâtissant, où le dernier mot , qui est proprement un verbe formé du nom substantif certwes kasih -an , pitié , fait la fonction d'adjectif.
On trouve de même le verbe
actif gülio menalantang , poser sur le dos , employé comme supin , couché sur le dos ; et egio menrudiou , proprement indiquer , converti en un adverbe , qui signifie vers.
ADJECTIF S.
Les adjectifs , ou mots qui élre appelés qualificatifs, mens de cas , de
expriment les qualités des noms et qui par cette raison peuvent
ne sont ( de même que les noms substantifs ) sujets à nuls change
genre ou de nombre.
Celui qu'ils subissent pour devenir des substantiſs
dérivés, ou noms abstraits énonciatifs de qualité , a déjà été expliqué.
I
Leur rapport avec le sub
hoedanigheid , worden.
MAL EISCHE
DER
SPRAAK KUNST
66
TAAL .
in het afgetrokkene beschouwd , aanduiden , is reeds hierboven verklaard ge
Zij worden met het zelfstandige naamwoord alleen door hunne plaatsing vercenigd ,
en in de eenvoudige woordschikking volgen zij altijd op hetzelve , als töjä sy k @ da pâtih , een wit paard , si
usilo hārī rāja ,
schip ; maar wanneer eene toegekend , zinsnede
cen feestdag , slie Jás kapal tinggi, een groot
hoedanigheid aan het zelfstandige naamwoord uitdrukkelijk wordt
of met andere woorden ,
wanneer in de daarmede overeenkomende Hollandsche
het zelfstandige werkwoord
voorkomt ,
dan staat in het Maleisch het bijvoegelijk
voor het zelfstandig naamwoord , hoewel het werkwoord niet noodzakelijk uitgedrukt wordt , als
w ایت
اورغ
بایقbaak
arang its ,, die man
' s Konings paard is wit ,
is good ,, راج
کود
قوتهpatil
ladla radja ,,
trad.deg, Jşu kitjiel r@mah hamba , mijn huis is klein.
Zij
kunnen van zelfstandige naamwoorden gevormd worden door bijvoeging van het voorteeken بر ber ,
als gyisi
ber- bælē , gevederd , van glas bælē , vederen ;
isu ber -bæedi,
wijs , van
su bodi, wijsheid.
TRAPPEN DER
VAN
TERGELIJ KING
BIJ TOE GELIJ K E
NA A MWOORDEN.
De vergelijking der bijvoegelijke naamwoorden of de
aanduiding der betrekkelijke trappen
van hoedanigheid , geschiedt niet door verandering van de uitgangen , maar door middel van woorden en voorteckens. De vergrootende trap wordt gevormd door de woorden « lebeh , meer , ws,a deri-pada ,
dan , of door een van beiden afzonderlijk,
pānas deri daælo ,
warmer dan te
voren ,
گول
درقد
مانس
en ju deri of
als Josed ja cuilis dy lebeh لبهlebeh manies deri -- padat
gæla , zoeter dan suiker , figs , w waho sa tinggi halæwan deri kõrong , de voorsteven is hooger dan de achtersteven ,
um die ui,a pow xlvl ini- lah sõtji deri- pada lūin , deze is
zuiverder dan de andere. De overtreffende trap
wordt door middel van het vergrootingsteeken jj ter gevormd , als
Jun je ter - besár , zeer groot,
culosyü ter -kwāsa , zeer magtig ,
ter - lādā , zeer snel ;
of door een bijwoord , waaraan dit teeken gehecht is , als J9,5 ter - lālo of saj dy jeter - lebe! t @ ah , overoud , mis 9,5 ter - lālo
gepok , buitengemeen vet ;
tot meerderen nadruk , de woorden w. nian , inderdaad ,
somtijds voegt men daarbij , of Jhau sakāli , ten eenemaal ,
امت
GRAMMAIRE
DE
LA
LANGUE
MALA I E.
67
substantif s'indique par la position seule , et dans la construction simple ils le suivent toujours , comme
sügi wys küuda pjutih , un cheval blanc , ulj uslo hārī rāïa , un jour de fête ,
sli Jis kapal tinggui, un
navire grand , majestueux ; mais lorsqu'une qualité est énoncée
comme prédicat , ou en d'autres termes , lorsque dans la phrase Française correspondante le verbe substantif intervient , le qualificatif en Malai change de place et se met avant le nom , quoique le verbe ne soit pas nécessairement exprimé , comme cet homme est bon , oly sos
«
Egl övrlo baik õrang itou ,
poutih kouda rādia , le cheval du Roi est blanc , clow
زومه همب, kitiil roumah hamba , ma maison stantifs , en faisant précéder ceux - ci
est petite.
On peut en dériver de noms sub
de la particule برber , comme go?;? ber - boulou , em
plumé, de su bjuliū , plumes , says ber - boudī , sage , de csas boudi, savoir , sagesse.
DEGRÉS
DE
COM PA RAISON
DES
ADJECTIFS.
La comparaison des adjectifs ou l'expression des degrés relatifs de qualité s'opère , non par des changemens de terminaison , mais au moyen de mots et de particules qu'on fait précéder.
Le comparatif se forme au moyen des mots « lebeh , plus, et ju deri ou w ;s deri - pada , que , ou de chacun d'eux séparément, comme Jodobju milie X lebeh pānas deri dahoilo , plus chaud qu'auparavant , Jo] was,
cuito dù
le mānis deri -pada göüla , plus doux que
lebeh
la sucre , Ejes ; a weho slov tinggui halouwan deri kiūrong , la proue est plus élevée que dal inī - lah soutji deri - pada läin , celui - ci est plus propre que l'autre . poupe , wewo,w pow dilul inī - lah sīütji deri - pada läin ,
Le superlatif se
forme en faisant précéder la particule d'intensité jú ter , comme quiyü ter
-besar , très - grand , cwly Sjö ter - quāsa , très - puissant, jog ter - lādiju , très - rapide ; ou bien au moyen d'un adverbe affecté de la même particule , comme JYjj ter - lālo ou dogj quos ter - lebeh tuuah ,
extrêmement vieux ,
quelquefois on joint à ces
mais jy ter - lālo guepok ,
excessivement gras ; et
expressions , pour les rendre plus énergiques, les mots un nian ,
I
2
vrai
SPRAAK KUNST
68
daad , JLow pues grootst ;
TA AL.
ter - lālo baik nian , uitstekend , zeer goed inder
malog
Crd amat , boven mate , als u
M A LEISCHE
DER
aller
deju ter - lebeh besar sakāli of jus und Jynj ter - lālo amat besar ,
ook kan het laatste bijwoord zonder het voorgaande gebezigd worden , als lw
pâtih sakāli , volmaakt wit ; en laat men het bepalende lidwoord voorafgaan , dan drukt men daardoor eenen volstrekt overtreffenden trap uit , als jlaw carb E. jang bãik sakāli , de beste , Jikaw ujas
jang bærçek saküli , de slechtste .
Men bedient zich ook , tot hetzelfde einde ,
van het onafscheidbare woordje ko mahā , als letto ko mahā mæliū , allerprachtigst, ko į skoo jang mahā tinggi, de Allerhoogste. bijvoegelijke naamwoord
eene soort van onbepaalden overtreffenden trap gevormd , als
djāüh - djūüh , zeer verre , scherp ,
Eindelijk wordt door de verdubbeling van het
" sol, rāmā - rāmē , zeer bevolkt ,
regla
4 niāring - niāring , zeer
sulle mērah -merah , zeer rood .
In den eigenlijken zin echter , behooren de meeste hierboven aangehaalde voorbeelden eerder voor zinsneden of leden van volzinnen te worden gehouden , dan wel voor eene vergelijking van bijvoegelijke oogmerk
was
naamwoorden , in den zin der Grieksche en Latijnsche spraakkundigen , wier
het
onderscheid aan
te
wijzen
en
reden te geven
van zekere
veranderin
gen , die in den vorm der woorden zelven geschieden en den trap der hoedanigheid voorstellen , maar niet te
toonen op hoedanige wijze eene vergelijking van denkbeelden door eene
om
schrijving kan worden uitgedrukt.
TELWOORDEN.
Men heeft gemeenlijk de telwoorden onder de bijvoegelijke naamwoorden gerangschikt, en zij hebben inderdaad veel overeenkomst met dezelve ; echter bezitten zij bijzondere eigenschappen genoeg om als een afzonderlijk
taaldeel te
mogen · beschouwd
worden.
Men onderscheidt
dezelve in hoofd- of grondgetallen , ranggetallen en gebrokene getallen. De hoofd- of grondgetallen zijn : wlow سواتsowūtoe , cene , دو
, , dawa twee , , تينك
wsku سات
sātoe , cut اسasa ,, اlw سsā , een ,,
,, tiga drie , امشتampat ,, vier ,, ليمuma ,, vijf , انمanam ,,
zes , to gi tædjoeh , zeven , wo delāpan , og dælāpan en hu salāpan , acht , sambīlan , negen , digaw
sa - pæloh , tien , culto sa - blas , elf , cudigd dæwa - blas ,
com's elu tīga - blas , dertien , digi gw dæwa -pāloh , twintig , slow s @ wūtoe , een - en - twintig , digj
e
twaalf ,
do y gw dawa- pæloh
tīga - päloh , dertig , lyö pi lima - pæloh , vijftig ,
con il com
Sa
GRAMM AIRE
vraiment,
réellement ,
jlaw
DE
LA
sakāli , tout - à - fait , ou
no
vérité , ترلان بایقter -lalo bcaak naan , extremement bon en vérit
نین
sakāli ou pus بسر
69
LANGUE MAL A IE .
amat , excessivement, comme
سکال
ترلبه بسter-lebel
besdir
ter - lūlo amat besar , grand outre mesure ; ou bien l'on emploie
red
le dernier de ces adverbes sans le précédent , comme law ting põtih sakāli , parfaitement blanc ; et si l'on fait précéder l'article défini , il en résulte un superlatif absolu , comme بع sakāli , le meilleur , Jhaw Us! È jang bēræk sakāli , le pire.
Law : jang baik
préposition inséparable lo mahā produit le même effet, comme luo luo mahā -mceliā , magnifique ,
jang mahā -tinggui , le plus élevé.
s kat lo
de superlatif indéfini ,
en
doublant
très
Enfin l'on forme une espèce
comme rsgla diāuh - diāūh ,
l'adjectif ,
La
fort éloigné ,
sol, rūmi -rūmi , fort peuplé , " Ë4 niūring - niūring , très -aigu , r so mērah -mērah
très - rouge. . A la rigueur, cependant , la plupart des exemples qui précèdent doivent être plutôt con sidérés comme des phrases ou parties de phrase , que comme les comparatifs des adjectifs dans le sens qu'ont altaché à ce mot les grammairiens Grecs et Latins , dont le but était de marquer la différence et de rendre compte de certains changemens qui s'opèrent dans la forme des mots même et dénotent le degré de leur qualité, mais non de montrer comment une comparaison d'idées pouvait être exprimée par des circonlocutions.
NOMS
DE
NOMBRE.
On a communément rangé les noms de nombre parmi les adjectifs , et ils ont en effet plu sieurs rapports avec eux ; cependant ils sont d'une nature assez particulière pour réclamer une place séparée parmi les parties du discours.
On les divise en nombres cardinaux , ordinaux
et fractionnaires.
Les nombres cardinaux
sont:: سوات
دوdytta ,, deux ,, تیtiga , trois , , six ,
توجهtjudiouh , sept ,,
souatou ,, ساتsatout , امشت
دلاقينdelapan ,,
سsa , un , une ,, sā cu اسasa , ا
a,mpt quatre ,, ليمlima,, cinq , , دولاقdoulapan et
انمanam ,,
سلائیsalapan , huit , سمبیلن
sambilan , neuf , dyliu sa - pžūloh , dix , cubwa sa - blas , onze , culgo dia - blas , douze , تيك بلسtiga -blas,, treize ,, در ثولهdoua -paulol , vingt ,, دو ثوله سانوdouia -puloh suatout ,,
, ثوله vingt ct ul ,
تيtiga-pulah lima-- pauloh ,, cinquanle ,, ,, trente , ليم قولهtamna I 3
سراتس
S -rā
SPRAAK KUNST
70
sa - rātoes , honderd , sa - laksa ,
DER
MALEISCHE
cuil,ga dôwa - rātoes, twee honderd ,
TA A L.
Vigw sa - rībce , duizend ,
سلقس
tien duizend , quä digiw sa - pæloh laksa , honderd duizend , wystu sa -dj@ ta of
juni mölcu sa - rātos laksa , een millioen.
Bij het overnemen van het Sanskritische woord
ju . laksa , hebben de Maleijers, vrij eigendunkelijk , de beteekenis van hetzelve , zijnde honderd duizend , in tien
duizend veranderd ;
hetgene , bij hunne handelsverrigtingen met kooplieden
van het vaste land van Indië , dikwijls tot misverstand aanleiding geeft.
In sommige Maleische
streken , doch niet in alle , gebruikt men het woord of likor , om de getallen tusschen twin tig en dertig aan te duiden , even als judo blas gebezigd wordt om die tusschen tien en twintig uit te drukken ;
in plaats dus van wlow dry gw dæwa pæloh sẽwātoe ,
een - en - twintig ,
zegt men olul sa - likor , voor twee-en -twintig elu gd dæwa - līkor , voor drie -en - twintig eco of tīga likor ; dien overeenkomstig vindt men de dagteekening eens briefs , door valen TIJ N ( I deel
p.
121 ) in fac simile uitgegeven , aldus aangewezen : usb? silo ocele jes
who dos go milom uls
y
ju roli Jlgü deri - pada sa - līkor hārī bælan sjawāl tāun sa
-rībce dan sa- rātos d @wa - pæloh sātoe , op den een - en - twintigsten dag der maand sjawal van het jaar 1121 ( van de Hedjrah , overeenkomende met 1709 der Christelijke jaartelling ). Het middelgetal tusschen twee op elkander volgende tientallen wordt , vooral in het dage ijksch gesprek , op eene bijzondere wijze uitgedrukt , zoo dat men gemeenlijk zegt , voor vijf en-twintig , die
deur te u tengah tīga põloh , of , letterlijk , half dertig ; voor vijf-en- veer
tig , digje mu töö tengah lima pælohı , half vijftig ;
en , volgens hetzelfde grondbeginsel, voor
honderd en vijftig , cuil, yd di tengah dawa rātos , letterlijk , de helft van twee honderd , dat is , van het tweede honderdtal.
Zoo zeggen zij ook voor twee
en
een half, čo të
tengah tīga , half drie , en voor drie en een half , weol töö tengah ampat , Negen wordt dikwijls uitgedrukt volgende
tienheid ,
door eene omschrijving ,
één moet worden
afgetrokken ; dus
te zegt
kennen gevende , men ,
digö algo cul Eigs kærang asa tõdjoh pâloh , op één na zeventig ;
voor
half vier. dat van de
negen- en-zestig ,
voor negen - en - negentig ,
cuüle cul @gs kærang asa sa- rātos , op één na honderd , of honderd min een. Ten aanzien van het telwoord der eenheid valt op te merken , dat hetzelve , zamengetrok ken , het niet bepalende lidwoord uitmaakt , als wkww.sa-kāta , een of één woord , Egow s'orang ,
een of één mensch ; gelijk in meer andere talen plaats heeft. “
De ranggetallen zijn als volgt : plis pertāma ( in plaats van het Sanskritische pratama ), of
GR AM MAIRE
DE
LA
LA NGUE
MA LA I E. 71
-rātous , cent ,
cuil, ga djüa -rātous ,
-laksa , dix mille , cui
deux cent ,
you ju sa- rībou , mille ,
algéu sa - pūtiloh laksa , cent mille ,
cunë sa- rātous laksa , un million.
wsypu sa - divuta ou cwilson
Les Malais , en empruntant le mot cu laksa de la
langue Sanscrite , dans laquelle il signifie cent mille , en ont arbitrairement fait dix mille ; ce qui donne souvent lieu à des mal - entendus dans leurs transactions avec les marchands qui vien nent du continent de l'Inde.
Dans quelques contrées Malaies , mais pas généralement,
on
emploie le mot old līkor pour compter depuis vingt jusqu'à trente , comme on se sert de culo
blas pour les nombres intermédiaires entre dix et vingt ; doua pūüloh sjúātou , vingt et un , on dit olulu
ainsi au lieu de dire low disse ,
sa - likor ; pour vingt- deux afil gw dna
- līkor , pour vingt- trois ou elu tīga - likor ; et c'est ainsi que dans une lettre , imprimée en fac simile dans l'ouvrage de VALENTIJN ( tom. I. p. 121 ) , la date se trouve exprimée رود سلیکر هاري بولن-der د comme suit: شوان تاهین سریب دان سراتس دو قوله سات i -pada sa -likor hārī bjūlan siawāl tāhon sa - rībou dan sa - rātous doua - pſuloh sātou , le vingt et unième jour du mois siawāl en l'année 1121
( de l'Hégire , répondant à 170g de l'ère
Chrétienne ). Le nombre mitoyen entre deux dizaines consécutives s'exprime d'une manière particulière , surtout en conversation : par exemple , au lieu de vingt- cinq , on dit , en parlant familièrement, dij v töö tengah tīga pjūloh , littéralement, moitié- trente ; pour quarante -cing , daje prvi där tengah lima põuloh , moitié -cinquante;
et , d'après le même principe , on exprime cent- cin
quante par cmily go töö tengah düüa rātous , littéralement moitié deux - cent, c'est à dire , moitié de la seconde centaine.
On dit de même, au lieu de deux et demi , Elu töö tengah
tīga , moitié - trois , et pour trois et demi , wréol töö tengah ampat , moitié- quatre .
Neuf
s'exprime souvent par une espèce de circonlocution , dont le sens est qu'il manque l'unité pour compléter le nombre dix suivant. Myś
kuurang
asa
C'est ainsi qu'au lieu de soixante-neuf, en dit argi cul
toüdioh põuloh ,
septante
sauf l'unité ;
pour
,s
quatre - vingt - dix -neuf ,
cunólowe cul Ejus küürang asā sa- rātous , un manquant à cent , ou cent moins un. Il est à observer qu'au moyen d'une de ses contractions , le nom numéral qui sert à expri mer l’unité , devient aussi article
indéfini; ainsi wlaw sa -kāta , un mot ,
Eigaw s’õrang ,
un homme, se disent par opposition à plusieurs mots , plusieurs hommes , ou par opposition à d'autres objets , comme dans beaucoup d'autres langues. Les
nombres ordinaux sont : plig pertāma ( en langue Sanscrite pratama ), ou plus ê
jang
DER MAL EISCHE
SPRAAK KUNST
TAAL .
72 E. jang pertāma , de eerste , de voornaamste , gus ka - d @ wa , de tweede, ens
of
ka - tīga , de derde , meas ka -ampat , de vierde , putus ka - lima , de vijfde,
d'gåus ka
-se - pæloh , de tiende, cudo gus ka -dæwa - blas , de twaalfde , gu d'y eus ka - tīga pūloh d@wa , de twee - en -dertigste , wmil, də gös ka - tædjoh - rātves , de zeven- honderdste. De gebrokene getallen , waarvan reeds bij de behandeling der afgeleide woorden gewag is ge
maakt ,
worden
derde ,
wake på
pa new
sa - per - ampat , een vierde ,
ele jäw
een
sa - per -tiga , een
sa - per - lima , een vijfde ,
tiga per-ampat , drie vierden ,
twee derden , werd
dæwa per - tīga ,
een half ,
täüw sa - tengah ,
aldus uitgedrukt:
poredhenäol
ampat per - lima , vier vijfele , gu töö tengah dæwa , half twee of anderhalf, zoo als hier Als voorbeelden van vermenigvuldigende en deelende getalwoorden strek
boven verklaard is. ken : vond ,
cuore e cü tīga lāpies, driemaal, driedubbeld , triplex , cis elu tīga ganda , drie driedubbeld ,
triplus;
vijſmaal,
lima lāpies ,
curso pai
quintuplex ,
iš لیم
lima
ganda , vijfvoud , quintuplex , Judy go ubo wed jo elu tīga kāli ampat djādi dæwa -blas , driemaal vier is twaalf ,, بنات تيكBhagi tiga , deel door drie ; ۲ جك تثل دو جاهت
بايق
اس
تغثل
15ج
5e se - telah
ستاد !برهمقی بوش تی
ber -himpan baang tiga -tiga djika -
tinggal asa būik djika tinggal dæa djūhat , na deze (getallen ) te hebben zamengeteld , werp daaruit de drieën (deel door drie) ; wanneer er nu één overblijft, dan is het (een) goed ( tee ken ), en als er twee overblijft , (een ) slecht . De voorgemelde wijze van rekenen , klaarblikelijk gegrond op het rekenkundig stelsel der Hindoes , van welke de Arabieren , en door deze de Europeanen hunne rekenkunst ontleend hebben , moet aan de Maleijers gemeenzaan bekend en in hunne taal ingelijfd zijn geweest lang voor de invoering der Arabische letters ; genomen
om
de
orde der getallen om
honderdheden te laten voorafgaan ,
en dien ten gevolge hebben zij de gewoonte niet aan te keeren ,
gelijk
en
de Arabieren
dagteekening of eenig ander getal voluit schrijven.
de
eenheden
voor de tienheden
plegen te doen ,
wanneer zij eene
De cijferletters , bij meer plegtige of sta
tige schriften gebruikelijk , zijn die van het laatstgenoemde volk , te weten : 11 ,
4 , o en o 5 ,
y
6 , V
7 , ^
8 >
9
9 ,
• 0 ,
en
1
10 ,
11 il ,
12 >
N. 20 ,
' 2 , - 3,
1o . 100 ,
vill alief 1000 ; maar in hunne briefwisseling en dagelijksche verrigtingen bedienen zij zich gewoonlijk van die getalmerken , welke men thans als Europisch beschouwt , hoewel zij van Ilindoeschen oorsprong en niet aanmerkelijk van gedaante veranderd zijn. Daar wij geene Maleische schriften hebben aangetroffen , waarin de gewone letters van het
abé ,
DE
GRAMMAIRE
LA
MALA I E.
LANGUE
75
wea's
jang pertama , le premier, gus ka - djua , le second , Lü ka - tiga , le troisième , ka - ampat , le quatrième, pus ka- lima , le
d'yêuus ka - se - philoh , le dixième ,
cinquième,
cando gus ka -dria - blas, le douzième , gd dig Süs ka - tīga piuloh día , le trente-deux le sept- centième.
ième , cuit, tpgis ka - tjudjoh rītous ,
Les nombres fractionnaires, dont il a déjà été fait mention s'expriment ainsi :
ääw sa - tengah , un
sa -per -ampat , un deux
tiers ,
demi ,
eciju sa - per - tiga , un tiers,
quart , på sa -per -lima , un
whereelu tīga per - ampat ,
en parlant des noms dérivés, onde phone
cinquième , como su dīta per -tiga , pode
viel ampat per - lima ,
quatre cinquièmes , gw dengan tengah dua , moitié du deuxième, ou
un et demi , comme il a
Voici des exemples de nombres multiples et aliquotes : modelu
été expliqué ci - dessus. tiga lāpis,
trois fois autant,
cuis p lima lāpis ,
cinq
triple ,
trois fois quatre font douze ,, ج
بایق
triplex ,
fois autant ,
quintuple , quintuplex , culo gw you
تغل دو جاهت
trois quarts ,
w Eu tīga ganda , le triple , triplus ,
quintuple ,
quintuplex,
will j5 ec
تی
wis prie lima ganda ,
le
tīga kāli ampat diñdi dīüa - blas ,
بھاbhagai tiga tīga ,, partagez en trois ,, ستله ?برهم شن !بوغ
تغل اس
ج ج
تینsetelah ber -himpoun bang tige-tga -
djika tinggal asa būk djika tinggal día djāhat, après avoir additionné ( ces nombres ), éliminez les trois ( divisez par trois ) ;
s'il reste un ,
c'est bon augure , s'il reste deux , c'est
mauvais signe . Cetie manière de compter , évidemment fondée sur le système numérique des Hindous , aux quels les Arabes , et par l'intermédiaire arithmétique, doit avoir été familière
de ceux - ci les Européens sont redevables de leur
aux Malais et avoir fait partie de leur langue, longtems
avant l'introduction des caractères Arabes ; aussi n'ont- ils pas adopté la coutume d'intervertir l'ordre des nombres , en remontant des unités aux dizaines et aux centaines , comme font ordi nairement les Arabes , quand ils expriment une date ou quelque autre nombre en toutes lettres . Dans les écrits qui exigent quelque solennité , Arabes , 1
ir 12 ,
2 , p
. 20 ,
1o .
3 , i 100 ,
4 , O
et o
5 ,
y
les Malais 6 , V
7 >
emploient les
^ 8 , 99 ,
chiffres ou figures
0,
1.
10 ,
1111 ,
il alif 1000 ; mais dans leur correspondance et leurs trans
actions journalières , ils font plus souvent usage des chiffres que nous nommons Européens , quoiqu'ils
nous
viennent
originairement des Hindous ,
sans avoir
essentiellement changé de
forme. N'ayant pas eu sous les yeux d'exemples de l'emploi fait par les Malais des lettres de l'alpha
K
bet ,
AK
SPRA
74
E
ST
KUN
DER
ISCH
MALE
TA AL .
abé , naar eene bijzondere volgorde gerangschikt , als cijferletters voorkwamen , ofschoon deze
1
wijze van tellen zeer wel bij de Arabische letterkundigen , en zelfs bij de Maleijers , onder den
1 naam van ds! abdjed of abdjid bekend is , zoo schijnt het onnoodig daaromtrent in bijzon زوه derheden te treden , en zullen wij ons daarom vergenoegen met te zeggen , dat ! T د
1
1 てT طde cenheden,, ي ح
'ن م ل ك
ع س
ف
صde
tienheden , رن ;
شwت
ث
ذ
ظ ضde
honderden , en į duizend beteekenen.
VOORNAAMWOORDEN.
De voornaamwoorden kunnen onderscheiden worden
in persoonlijke,
aanwijzende en be
trekkelijke. Persoonlijke voornaamwoorden zijn die woorden , waardoor de persoon die van zichzelven spreekt, de persoon tot welken gesproken wordt, en de persoon of zaak waarvan men spreekt , worden aangeduid ,
zonder derzelver
namen te herhalen .
Op namen
van onbezielde zaken
toegepast , kunnen zij , ofschoon deze als namen van den derden persoon voorkomen , echter , in de
Maleische
taal ,
meer
gevoegelijk
onder
de
aanwijzende
voornaamwoorden
worden
gerangschikt. Tot de persoonlijke behooren de bezittelijke voornaamwoorden ; deze zijn geene afzonderlijke woorden ,
maar ontstaan ,
even als de
door bijvoeging van woi pænia ,
eigen ,
bezittelijke
vorm
der zelfstandige naamwoorden ,
achter het voornaamwoord ,
of
of , meer gewoonlijk ,
door de schikking der woorden onderling, gelijk zulks bij de behandeling van het zelfstandige naamwoord is verklaard. Onder de persoonlijke
voornaamwoorden zijn sommige meer in zwang in deze , sommige
meer in andere der verschillende landstreken , alwaar de Malcische taal gesproken wordt. welke
meer bijzonder behooren tot
boeken geschreven worden ,
den
beschaafden
stijl,
zijn bestendig en gelijkvormig ;
welke
ook
de stijl
is
terwijl daarentegen die ,
Dic waarin waar
van men zich in de bazars bedient , dikwerf plaatselijk , en daarom buiten hunnen eigen kring weinig bekend
zijn .
De volgende opnoeming behelst al de gene die in de werken der beste
schrijvers voorkomen , of in de tongvallen der onderscheidene eilanden erkend worden.
Voor
T 1
GRAMMAIRE
DE
LA
LANGUE
MALA I E.
75
bet, combinées de certaine manière , pour représenter des quantités numériques ( usage d'ailleurs familier aux lettrés Arabes , et en conséquence connu des Malais , qui le désignent par le nom de uş
abid , abjid ) , il paraît inutile d'entrer ici dans aucun détail à ce sujet , et l'on se bor
nera a à dire que ا
ب
ج
ط ح زوه دb representent les unites ,,
dizaines , ق üر ; cü شco ت
les ي
ك
ن م ل
ع س
ف
ص
ظles centaines ,, et į mille. ذwb
خ
PRONOMS.
Les pronoms peuvent être divisés en personnels , démonstratifs et relatifs.
Les pronoms personnels tiennent la place des substantifs , et servent à désigner la personne qui parle , la personne à qui l'on parle , et la personne ou la chose dont on parle , sans ex primer ou répéter leurs noms.
Appliqués aux choses inanimées , quoiqu'on les considère alors
comme pronoms personnels de la troisième personne , il est plus convenable , dans cette langue , de les ranger parmi les pronoms démonstratifs.
Aux pronoms personnels appartiennent les pronoms possessifs, qui ne sont pas des mots distincts ,
mais produits,
de même que la forme possessive des noms substantifs, soit par
l'addition du mot ungu põhnia , propre , à la suite du pronom , soit , plus communément ,
par
la position respective des mots , comme il a été expliqué en traitant du substantiſ .
Le choix des pronoms personnels n'est pas le même dans les diverses contrées où l'on parle Malai.
Ceux qui appartiennent au style poli , qui est aussi le style des livres , sont fixes et
partout les mêmes , tandis qu'au contraire ceux dont on se sert dans les bazars sont ordinaire ment propres à quelque localité particulière , et par conséquent peu connus ailleurs.
L'énu
mération suivante contient tous les pronoms qui se trouvent dans les meilleurs écrits , ou qui sont reconnus dans les dialectes des différentes iles .
>
K 2
Pra
9 PRA A K K U NST
76
HE
MALEISC
DER
TA AL
Voornaamwoorden van den eersten persoon .
is akce of ( wanneer het met een ander woord verbonden is ) • koe , ik , mij , wij , ons , schijnt de eenvoudigste uitdrukking te zijn om den eersten persoon te kennen te geven ; het wordt algemeen door meerderen ten aanzien van hunne onderhoorigen , somtijds ook tusschen personen van gelijken rang , en in enkele gevallen door minderen gebezigd , als سولا ik beveel ,,
منورت تيتنكmenaret titall -koe , mijne bevelen
han -koe jang koe - sembah , mijn Heer , welken ik dien. verbindt het zich met en maakt een deel het volgens den
zin
gaande voorbeeld .
betrekking
uit van
heeft, vooral in
اکake s @ roh ,
volgen , كسمبه. يغ
Aldus tot
توهن-ta
zamengetrokken zijnde ,
het werkwoord of naamwoord ,
waartoe
den bezittelijken vorm , zoo als in het voor
Somtijds , maar zelden , wordt het als een meervoud gebruikt, en alleen
dan , wanneer daarbij een ander woord gevoegd
is , dat een meervoud te kennen geeft, als
ges 31 ako ka -dæwa , wij beiden , will taka sakali - en , wij allen .
Wanneer dit
persoonlijk voornaamwoord op eenen klinker of neusklank volgt , wordt het dikwijls, om eene gaping voor te komen ,, in
داكveranderd ,,
als
داك
اكنakan dake ,, aan mij,,
منغوي
Els menonggã -i dākoe , mij wachten , op mij wachten. Cras amba ,
ik , mij.
Dit woord op zich zelf beteekent een dienaar ,
en moest ,
als
voornaamwoord gebezigd zijnde , eigenlijk als van den derden persoon beschouwd worden , maar bet gebruik heeſt het tot den eersten persoon bepaald , als w's Yuas amba kāta , ik zeg , mingi yaad amba tærøet , ik volg.
Naar deszelfs oorspronkelijke beteekenis , zou men eigen
aardig , in den stijl van nederigheid , zeggen :
55 pland hamba -mæ tāu , uw dienaar weet ,
ofptand we dws kāsih pada hamba- mce , geef aan uwen dienaar , welke spreekwijzen niels an ders beteekenen dan ik weet , geef mij ; maar , vermits zij in het dagelijksch gesprek zeer dik wijls te pas komen , en dus aan verkorting onderhevig zijn , is het eene gewoonte geworden om
kasih het bezittelijk voornaamwoord te verzwijgen en , kortheidshalve , pada amba .
te zeggen amba tāu ,
Dus worden hier , gelijk in vele andere gevallen , de onderscheidene laaldeelen
door elkander vervangen , en , terwijl voornaamwoorden gezegd worden de plaatsvervangers der naamwoorden te zijn , zoo gebruikt men wederkeerig dit en andere dergelijke zelfstandige naan woorden in plaats van voornaamwoorden. y bētır.
Hetgene men van Wiad amba gezegd heeft , is ook toepasselijk op dit woord ,
dat
DE
LA
LANGUE
77
GRAMMAIRE
MALA I E.
Pronoms de la première personne .
31 akou ou ( quand il est lié à un autre mot ) * kou , je , me , moi , nous , paraît être le terme le plus simple pour exprimer la première personne ; c'est celui qu’emploient générale On s'en sert aussi quelquefois entre égaux ,
ment les supérieurs en parlant à leurs inférieurs.
el même les inférieurs en font usage dans quelques cas particuliers ,
comme
siyo
utakvu
siuroh , j'ordonne ,
, gio menūtirout tītah - kou , suivre mes instructions , ( ing Réduit ainsi par t.com يعtjuhan - kou jang kou - sembah , mon seigneur , que je sers.
contraction à la syllabe ,
il s'unit avec le verbe ou le substantif auquel il se rapporte dans
la phrase , et en fait partie , surtout dans la forme possessive , comme dans l'exemple précé dent.
On s'en sert quelquefois comme pluriel , mais rarement, et seulement lorsqu'il est joint
à un autre mot qui emporte l'idée de pluralité , comme watu t akou sakali -en , nous tous. une nasale,
gus
i akou ka -dia , nous deux ,
Lorsque ce pronom personnel suit une voyelle ou
on le remplace souvent par to , afin d'éviter l'hiatus, comme dans 10 US!
akan dākou , à moi , to solüs menonggi -ī dākou , m'attendre.
Vad hamba , je , me , moi .
Ce mot signifie proprement un serviteur , et lorsqu'on s'en
sert comme pronom , il devrait à la rigueur être considéré comme
pronom
mais l'usage en a fait un de la première personne , comme dans kāta , je dis ,
sieo Yuan hamba tūrirout ,
je suis , je viens après.
croire que dans l'origine on aura dit , par humilité , teur sait ,
ou pas al twels kāsih
de la troisième per s Vad hamba Il est naturel de
xl5 pad hamba -mou tūhou , ton servi
pada hamba -mou , donne à
ton serviteur ; expressious
dont le sens équivaut à je sais , donne- moi ; mais , comme , à cause de leur fréquent emploi, elles étaient exposées à subir des abréviations , l'usage se sera introduit de retrancher le pro nom possessif et de dire plus succinctement hamba tähou , kāsih pada hamba .
Ainsi , dans
ce cas comme dans beaucoup d'autres , les différentes parties du discours prennent la place les unes des autres ; et tandis qu’on définit les pronoms comme servant à remplacer les noms substantifs , ce substantiſ -ci et d'autres semblables remplacent à leur tour les pronoms.
بیت.beta
Ce qui a été dit au sujet de vad hamba est aussi applicable à ce mol- ci, K
3
qui
SPRAAK KUNST
78
DER
MALEISCHE
dat insgelijks een huisbediende beteckent , als Juod
TA AL .
dig? sy
weh banoh
bēta daūlo ,
helaas! beneem mij eerst het leven ! slow sāja , beteekenende een slaaf , geeſt, als voornaamwoord gebezigd , nog meer nede righeid te kennen dan de voorgaande ; doch , vermits de taal waarin men iemand aanspreekt , en Bijzonder de taal der pligtpleging , niet altijd letterlijk moet worden uitgelegd, zoo moet ook het bezigen dezer uitdrukking niet noodwendig
als
slaaf ,
of zelfs
worden opgenomen ,
als
als
of de
onderhoorige beschouwde van
sprekende den
genen
persoon zich
die
aange
sproken wordt, maar alleen in dien zin , dat hij, door eene overdrevene betuiging van moedigheid , zijne belcefdheid wil betoonen ;
oot
zoo zegt , bij voorbeeld , een man van aanzien slow
onder de Maleijers , wanneer hij met Europeanen van de meer verhevene klasse spreekt : E io sāja minta tēlong , ik verzoek om hulp .
3.U pātek schijnt nog meer nederigheid aan te duiden dan slow sāja , maar wordt in de gewone spraak weinig gebruikt, als je wilt all ! Sjes apā - lah khabar -nia pūtek , o , mijnheer , leen
e Silgi bi jā tæān -kæ dengar- kan
het oor , bid ik
u ,
aan
het verhaal
van
uwen slaaf ! 13 gõā komt als een voornaamwoord van den eersten persoon voor in sommige woorden lijsten , te Batavia uitgegeven , en is waarschijnlijk van de Chinezen afkomstig ;
doch
het
behoort tot de gemeene spraak , en wordt in geen goed Maleisch schrift aangetroffen.
kita , wij, ons .
Van dit meervoudige persoonlijke voornaamwoord bedienen zich
koninklijke personen in plaats van het enkelvoud.
Door anderen gebezigd , beteekent het ge
meenlijk den sprekenden met den aangesproken persoon te zamen , en dus kan het geen denk beeld van meerder- of minderheid in zich sluiten , als pluraw i ws kita pergi sama
nże. -sāma , wij gaan te zamen , wo w kīta - pânia , ons , onze.
Wanneer men van meer
dan twee personen wil spreken , dan voegt men gewoonlijk daarbij het woord &gl orang , lieden ,
waaruit ,
met weglating
van een der
klinkers ,
het
zamengestelde woord
&
bus
kit orang ontstaat ; doch dit behoort voornamelijk tot den gemeenzamen stijl, vous kāmī, even
als
wij, kita ,
ons ,
sluit
dikwijls
daarentegen den aangesproken persoon voor
het
enkelvoud gebruikt
in
den
uit ; stijl
doch wordt der
vorsten ,
als gho slun sols kāmi tiāda māū , wij verkiezen niet , sols usluus ka - besār - an kāmī , onze grootheid ;
het wordt echter niet uitsluitend in zulk eenen toon van meerderheid gebruikt ,
en uitdrukkingen als deze :
Qge en rols kāmī pinta tālong , wij smeken om hulp , en zelfs
GR A MMAIRE
DE
LA
LANGUE
MALA I E.
79
qui signifie également serviteur , valet , comme Jedd metips og weh bounoh bēta dahīūlo , hélas ! ôte - moi auparavant la vie ! slow sahāia ,
mot qui signifie esclave , exprime ,
employé comme pronom , encore plus
d'humilité que les précédens ; mais , comme dans le langage , et surtout dans le langage de
civilité , on ne doit pas prendre les mots à la lettre , on ne doit pas croire non plus que la personne qui s'exprime ainsi , se regarde précisément comme l'esclave ni même comme l'infé ricur de celle à qui elle s'adresse ; mais on doit seulement entendre par là qu'elle veut , en affectant de l'humilité , donner une preuve de sa politesse ;
aussi trouve - t- on souvent cette
expression employée par des Malais d'un rang distingué , lorsqu'ils s'adressent à la classe su périeure des Européens, comme le Bio isku sahāia minta tožilong , je demande assistance.
250 pātek semble être une expression encore plus humble que slow sahāia , at wala ô ,
Syed Silgs l
ūā tūān - kou
comme
deingar -kan apă - lah khabar - nia pūtek ,
seigneur , daigne , je t'en prie , écouter le récit de ton esclave !
On ne s'en sert guère
en conversation . 18 göā est cité comme pronom de la première personne dans quelques vocabulaires publiés à Batavia , où il a peut- être été apporté par les Chinois ; mais c'est une expression vulgaire , dont on ne trouve d'exemple dans aucun des bons écrits Malais.
w kita , nous .
Les princes , en parlant d'eux - mêmes , emploient ce pronom personnel
pluriel au lieu du singulier.
Dans la bouche de tout autre , il comprend ordinairement, et
la personne qui parle , et celle à qui elle adresse la parole , de sorte qu'il n'implique alors aucune idée de supériorité ni d'infériorité , comme pluran uw kita pergi sama - sāma , nous allons
ensemble ,
we
w
kita pounia , notre ,
nous appartenant .
Lorsqu'on veut
exprimer plus de deux personnes , on ajoute ordinairement à ce pronom le mot čigl orang , personnes , formant ainsi le composé
& guys kit ' õrang , moyennant l’élision d'une des voyel
les ; mais cette expression n'est guère que du style familier. sev kāmī, nous , exclut au contraire la personne à qui on parle ; il s’emploie de même que s kita dans le style des princes , au lieu du singulier , comme gho ulos sols kāmī tiāda māū , nous n'entendons pas que , sous Wilms ka - besār - an kāmī , notre
grandeur ;
son usage n'est cependant pas uniquement borné à ce ton de supériorité , et il n'est pas rare de rencontrer des phrases telles que les suivantes :
ilgis na sos kāmi pinta titilong , nous dre
SPRAAK KUNST
80 zelfs قاق
DER
MALEISCHE
TA AL.
کاسي هينkāmī hīna pāpa , wij zijn geringe , arme lieden , komen niet zelden voor.
Wanneer men , om eene meerderheid van personen aan te duiden , het woord Eisl orang daar bij
voegt ,
dan wordt de si van st's kāmī niet weggelaten , vooreerst omdat de lettergreep
lang is , en ten tweede om
voor kāmce - ūrang , gij ;
dit zamengestelde woord te onderscheiden van È کامشورشkam
dus schrijft men :
dat
jy wil
arang
Ejgl seus kāmī - orang sakali - eir
orang atjih , wij behooren allen tot het land van Atjien .
Voornaamwoorden van den tweeden persoon .
gáil angkau , of , bij zamentrekking , gs kau , gij , u , schijnt in het enkelvoud en in het meervoud , door meerderen zoo wel als door minderen , zonder onderscheid , gebruikt te worden , gelijk in de volgende voorbeelden : pighe dis ocê) dhultas kombali-lah angkau ka - pada tõān -moe , gij , keer terug tot uwen meester , ocê voudig ) bevreesd ? segião e dytël isgu ally
xwli
tākoet - kah angkau , zijt gij ( enkel
-lah tahan - kæ angkau - lah jang meng -o
-tañ - i , o Heere , gij zijt het , die ( alle dingen ) weet , woerüs ocêl theygo willbe uszüo he mantrī sekali -en tæræet - lah angkau katā- ko īni , o leden zaamt deze mijne woorden .
van mijnen raad ,
gehoor
Van het verkorte s kau bedient men zich algemeen in den toon
eener trotsche meerderheid , aan verachting grenzende, als Eig595 Jil apa kau - kõrang , wat vraagt gij ? wat deert u ? Jisos su tiūda kan- kenal , weet gij niet ? kau ,
es dheüo mati - lah
sterf gij !
www dikau , gij, u , schijnt alleen eene wijziging te zijn van cel angkau ,
ten einde het
naar de klinkletter of den neusklank , die onmiddellijk voorafgaat , te schikken , en daardoor cenen hardluidenden overgang te vermijden ,
als old who,a deri- māna dikau , van waar ( zijt)
sij ? 960 LSI digos sişmiw we says 14 djika kau - bõwat bagitoe se - nistjāja loe -bænoh akan dikau , indien gij dus handelt , zal ik u voorwaar ter dood brengen ; in welke voorbeelden de woorden māna añğkau en akan angkau in het oor van eenen inboorling on aangenaam
zouden klinken. Het wordt nimmer , len zij in zeer bijzondere gevallen , gebezigd
als de handelende persoon of als noemer van het werkwoord , maar het komt altijd voor als het voorwerp der handeling , en volgt algemeen op een voorzelsel.
Uit dien hoofde zou men het
welligt voor eenen verbogen naamval van het voornaamwoord ocê) angkau kunnen aanzien , ware er niet eene meer voldoende reden te geven , waarom het in de laatstgenoemde stelling alleen
wordt
GRAMMAIRE Ju )demandons assistance , ت فيا condition.
DE
LANGUE
LA
MALAI E.
81
کامي هینkāmī hina pāpa , nous sommes pauvres et de basse
Lorsque , pour exprimer plusieurs personnes , on ajoute à ce pronom le mot Ĉel
orang , il il ne ne se se fait fait pas d'élision , d'abord parce que la voyelle finale est longue , et en second lieu pour le distinguer de eige's kām ’ orang pour kūmou - orang , vous , vous autres ;
me do! Es
com
wurde am Eisl 505 kāmī - orang sekali - en õrang atiih , nous sommes tous d’Atjien.
Pronoms de la seconde personne .
gel angkau ,
tu , te ,
ou par contraction gs kau ,
toi , vous ,
se
trouve indistinctement
employé comme singulier et comme pluriel , par les supérieurs comme par les inférieurs ;
ex
retourne vers ton emple : pilyse des gcél aileluas kombalı - lah angkau ka -pada tūān - mou maitre ,, اشكو
تاكتكهtakout-kah
aukat angkau , as--tu
thuhan - kou angkau - lah jang meng - atauh - i, choses ) ,
wo
estis ocês
peur??
يانه توحتك اشكوله يغ مغتوميijā -lah
ô Seigneur ,
c'est toi qui connais ( toutes
debit, go welu güc so hei mantri sekali -en thürout -lah angkau
katā - kou ini , ô vous , membres de mon conseil , obéissez à ce que je vous dis maintenant. Réduit à la syllabe es kau , il s'emploie d'ordinaire en prenant un ton de hauteur qui appro che du mépris,
comme Ejgbys
ul apa
kau- küürang , qu’as- tu ?
que demandes - tu ?
Jisgs tiäda kau - kenal, ne sais - tu pas bien ? ,5 tluüo matī-lah kau , meurs ,
63 dikau , vous , te ,
sli
toi !
toi , paraît n'être qu'une modification de cel angkau , pour l’as
sortir au son de la voyelle ou nasale précédente et éviter un hiatus , comme grid who ju deri mana dikat , d'od (es( )tu ?? كبونه اکن دیکو
سنسپاي
w بثيت
کوبوت
esج
djika kau
bouat
bagitou senestiāia kou- biūnoh akan dikau , si tu en agis de la sorte , certainement je te tuerai : dans ces exemples les mots māna angkau et akan l'oreille d'un indigène.
angkau
seraient désagréables à
Jamais , si ce n'est dans des circonstances très -particulières , on ne
l’emploie comme agent ou comme nominatif du verbe ; mais il est l'objet de l'action , et ordi nairement une préposition le précède
D'après cela , on serait tenté de le prendre pour un
cas du pronom ocel angkau , s'il ne se présentait pas une manière plus vraisemblable d’expli quer pourquoi on le trouve toujours employé comme objet ou régime : c'est que , s'il précé Jait , comme sujet ou nominatif , le verbe et les autres parties de la phrase qui s'y rattachent im L
SPRAAK KUNST
82
wordt aangetroffen , namelijk
DER
M ALEISCHE
TAAL .
deze : dat , indien het , als onderwerp of cerste naamval ,
werkwoord , zoo wel als de andere , onmiddellijk hiermede verbondene ,
het
deelen van den volzin
voorafging , alsdan geene gaping te wachten , en bij gevolg geene aanleidende oorzaak aanwezig zoude zijn om het oorspronkelijke voornaamwoord van gedaante te doen veranderen .
mce , gij , u , worden door meerderen gebezigd , wanneer zij tot hunne min
kāmce ,
deren spreken , als pls we
wtedy? glo sols shu tiāda kāmī mūū
ber - damēı- an dengan
kāmce , wij verkiezen niet vrede met u te maken , www pls so hei kāmæ sekali- en , he , Tot moe zamengetrokken , wordt het , even als het verkorte van 1 akoe
holla gij allen !
en ocêl angkau , voor werkwoorden , of , in den zin van een bezittelijk voornaamwoord , ach ter zelfstandige naamwoorden geplaatst , in de gedaante van een onafscheidbaar bijvoegsel , als Siya point who bãijer auleh -mæ ætang - koe , betaal , gij , mijne schulden , en bapā -kve , mijn vader , pl , www siāpa radjā -mæ , wie is uw Koning ?
In het meervoud geplaatst ,
hetwelk door deszelfs zamensmelting met Egl geschiedt , geeft het nog grooteren afstand tus schen den sprekenden
en de aangesprokene personen te
kennen , als جائن کاشوغ فرق در سین
djāngan kām ’ -orang garúk deri - sīni , beweegt ( verroert) u nict van hier.
wgir tæan ,
dat eigenlijk meester
beteekent, wordt door minderen ,
wanneer zij hunne
meerderen aanspreken , en ook , wellevendheidshalve , tusschen lieden van gelijken stand , als voornaamwoord gebezigd.
Uiterlijk schijnt dit woord de plaats des voornaamwoords van den
derden persoon te vervangen ;
werkelijk voor dat van den tweeden persoon ge doch het wordt werkelijk
bruikt , als 33,3 iris wil wlar ka -māna tēan hendak pergi , waar meent gij te gaan ? تون فون سكtaan penja mākan , wat verkiest gij
seeka ,, 700 als het uu belieft , te eten ?
تون مار ماکن
u آفapa taan mai
Uit alle welke voorbeelden duidelijk blijkt, dat het be
zittelijk voornaamwoord aanvankelijk voorondersteld werd hei woord tõenn te vergezellen , en dat de zin was Yaad weil tõan hamba of Gilgi tæān -koe , mijn meester of mijn heer. Door eene bijzondere
kieschheid der taal , wordt dit woord , wanneer het op de Godheid toe
om gepast wordt
en
de Heer beteekent ,
altijd
gespeld
worden
tæhan ; met
het
eene d ' ,
daardoor van de meer gemeenzame uitdrukking te onderscheiden , als uw you wagi tahan serwa sakali -en , de
God der heerscharen ,
til ulo
wody uli tiāda tæhan hānia allah ,
er is geene ander Heer dan God . mică pakanira , yo djæ , el læ , gij, u , worden in sommige Europische
woordenverzame
lin
GRAMMAIRE
immédiatement,
DE
LA
LANGUE
83
MAL AIE.
rien n'obligerait à changer la forme primitive du pronom ,
parce qu'alors il
n'y aurait pas d'hiatus à craindre .
ps kämou , r
moll , tu , te ,
toi , vous , dont les supérieurs se servent en parlant à leurs
inférieurs , comme p5 LED wit wegho sob su tiāda kāmī māu ber -damī -an dengan kā
mou , nous ne voulons pas faire la paix avec toi , holà ho , vous
tous !
walaus pls so he kūmou sakali - en , hé ! mou , ce pronom , de même
Réduit par contraction à la syllabe
que les abréviations de 1 akou et de
cel añgkau , se place , soit devant ou après le verbe ,
soit , comme pronom possessif , devant ou après le nom substantif , et 's'y unit en forme de particule inséparable , comme
bājer urileh -mou jūtang - kou , paye mes det
25th yet poig ! v
tes , er bapā - kou , mon père , plan,
uw siāpa radjā - mou , qui est votre Roi ?
Lors
pluriel on joint à ce pronom le mot È.gl orang , qui alors s’unit avec lui au moyen
qu'au
d'une élision , cela marque une distance encore plus grande entre la personne qui parle et celles à qui elle adresse la parole , comme custod ja
üyš Eignas djanğan lãm orang gardik
deri- sini, ne bougez pas , qu'on ne bouge pas d'ici. wgj tjuan , qui proprement signifie maitre , est employé comme pronom personnel par des inférieurs s'adressant à des supérieurs ; on s'en sert aussi , par politesse , entre égaux . semble être mis à la place de conde , comme dans
troisième persomme , mais
il tient en effet lieu
de la se
clis ügi wlas ka -māna tüüan hendak pergi , où avez - vous des
sein
d'aller ?
apa
tūüan māū mūkan ,
سك
la
II
تون فونtouan punia
souka , comme il vous plaira ,, ر ماکنgho تون ما
que désirez -vous
de manger ?
اف
Il est clair que dans tous ces
exemples le mot wgj tuúan a dû être originairement accompagné du pronom possessif , et qu’on disait alors çuad wgi tuman hamba ou cilji tüüan -kou , mon maître , mon seigneur . une délicatesse d'expression , particulière à cette langue , le même mot , et signifiant alors le Seigneur ,
s’écrit constamment
conseguir tuuhan ,
Par
appliqué à la Divinité
avec
le signe
d'aspira
tion , pour le distinguer de l'expression plus commune ; ainsi l'on dit : will you begin touhan serwa
sakalī- en , le Seigneur de toutes les armées , die wlo gi slutiāda tüühan hānia
allah , il n'y a de Seigneur que Dieu .
Juic pakanīra , jo djjü , y lou , tu , te ,
toi , sont indiqués comme pronoms dans quel
L2
ques
84
SPRAAK KUNST
lingen als voornaamwoorden
DER
M ALEISCHE
TAAL.
aangetroffen ; maar deze woorden , aan bijzondere plaatsen eigen ,
behooren tot den gemeenen stijl, en komen in goede Maleische schriften niet voor .
Voornaamwoorden van den derden persoon.
siia , hij, zij, hem , haar , het , geeft eigenaardig geene meerderheid of minderheid te kennen ; het wordt evenwel (gelijk in andere
talen) voor meer beleefd gehouden , den persoon
van wien , zoo wel als den persoon tot welken gesproken wordt , door deszelfs naam , titel of andere benaming dan door een voornaamwoord aan te duiden ; en in plaats van sli si ia tāu , hij weet , zal een wel opgevoed inlander zeggen : weil tõan of sli su Egl zijn edele weet
Men schrijft ook , maar niet gemeenlijk ,
Ter vermijding van de wanluidendheid , die , gelijk bij
õrang kāia täu ,
sil inia . het voornaamwoord olis dikau is
aangemerkt , uit de stooting van op elkander volgende klinkers ontstaat , wordt sl ia dikwijls
in
ديdia veranderd , als
wü pinta dia pergi, vraag hem om te gaan , was
دي مارو برلایرka -mana māna dia maa ber -later ,, waarheen gaat hi zeilen ? اي کنل اکن ديia kenal akan dia , hij herinnert zich zijner (hij herkent hem).
Hier valt op te merken , met
herinnering aan hetgene van gcd dikau ( bladz . 80 ) gezegd is , dat su dia , ofschoon gemeen lijk , echter niet altijd , als het voorwerp of het doel der handeling voorkomt, gelijk uit het laatst voorgaande voorbeeld
te zien is , alwaar het den noemer van het werkwoord gle māli
uitmaakt, en klaarblijkelijk voor sl ia gesteld is , uit hoofde van den onmiddellijk
voorgaan
den klinker , waarmede het woord o mâna eindigt. Als op levenlooze dingen toegepast , komt het niet dikwijls voor , dewijl het gebruik alsdan
vordert dat men het zelfstandige naamwoord zelf met het bepalende lidwoord herhale ;
het is
ondertusschen geenszins onregelmatig , wanneer men , van voorwerpen van huisraad sprekende , zegt : you figlês meſīğal@ ar - kan dia , dezelve weg nemen , naar buiten brengen . In den bezittelijken vorm van het zelfstandige naamwoord , en ook in de onbepaalde wijze der werkwoorden (voorafgegaan door het woordje s de , zoo als hieronder verklaard zal wor den) , ondergaat dit voornaamwoord , achter elk ander woord geplaatst zijnde, eene geheele verandering van letters , en in plaats van si ia , zegt en schrijft men u nja .
Naar de regelen
der overeenkomst laat het zich vermoeden , dat dit vroeger in plaats van silinja gebezigd is (want dikwijls wordt de wn , welluidendheidsbalve , tusschengevoegd , als èw pontong voor
GRAMMAIRE
DE
LA
LANGUE
85
MALA I E.
ques vocabulaires Européens ; mais ces mots , particuliers à certaines localités , sont du style vulgaire , et on ne les trouve pas dans les bons ouvrages Malais .
Pronoms de la troisième personne.
mais s! ia , il , elle , le , la , lui , n’indique positivement ni supériorité ni
infériorité;
on regarde comme plus respectueux (de même que dans d'autres langues) de désigner la per sonne dont on parle , aussi bien que celle à qui l'on parle , par son nom ,
son titre ou par il
quelqu'autre dénomination ,
que de se servir du
pronom , et au lieu de sti si ia tāu ,
On écrit sait , un Malai bien élevé dira oli uus
Eisl õrang kāia tāu , sa grandeur sait.
quelquefois sil inia , mais pas communément. Afin de prévenir la rencontre de deux voyelles et celle de sons dont le choc serait désagré able à l’oreille (ainsi qu'il a été observé en parlant du souvent en yu dia , comme d'aller ,
je u
pronom 96.3 dikau ) , si ia se change
Kü pinta dia pergi ,
demandez ,
proposez – lui
glo ou wlas ka - māna dia mau ber - lāir , vers où va - t- il faire voile ? Jis si
su si ia kenal akan dia , il se ressouvient de lui .
Il est bon d'observer , en se rappe
lant ce qui a été dit au sujet de gw dikau (p. 8 1 ) , que vou dia , quoique généralement em ployé comine objet ou régime , n'est cependant pas toujours dans ce cas , comme dans l'avant dernier exemple , où il est le sujet ou nominatif du verbe glo māu , et évidemment mis à la place de slia , à cause de la voyelle finale du mot who mūna , qui le précède immédiatement.
Son usage n'est pas fréquent en parlant de choses inanimées : il est plus ordinaire alors de répéter le nom substantif avec l'article défini; en parlant de meubles :
cependant il n'est nullement incorrect de dire ,
you ouglêo meņgaloñar -kan dia , les emporter , les ôter de là .
Mis à la suite , soit d'un nom en
forme possessive ou exprimant l'objet de la possession ,
soit d'un verbe en forme indéfinie ou au mode infinitif (précédé de la particule s de , comme il sera expliqué
ci– après ), ce pronom
slia on écrit et on prononce w nia.
change entièrement de figure et de son , et au lieu de Il est à présumer , d'après l'analogie , qu'on
d'abord dit sil inia , en intercalant un un (ce pontong pour en potong , afin
aura
qui a fréquemment lieu , comme dans qües
de rendre la prononciation plus coulante) et qu'ensuite on y
L 3
au
DER
SPRAAK KUNST
86
potong ), en dat men het naderhand , letter , waarvan de klank
genoegzaam
MALEISCHE
TA AL.
bij verkorting , heeft aangeduid door eene eenige
overeenkomt met dien
van het voornaamwoord , als in
was kapalā -nja , zijn hoofd , wedo, rambæt -nja , haar haar , sloeg ,
wd yw di pækol -nja , hij
lüod di mintā -nja , hij vroeg .
Ofschoon men
s ia en vou dia somtijds in het meervoud bezigt , wordt echter dit getal
meer gemeenlijk aangeduid door bijvoeging van اورغarang ,, als دیورن سك برماییdi'arang ه دیورةXwls قولde Estad کاسkāsih diorang soeka ber -mãin , zij, of deze lieden , houden van spelen , غel pælang , vergun dat zij terug keeren. By *3!po marik' itoe
of
pohony Gsl LED pinoy
marīka itoe ,
deze menschen ,
zij ,
hun ,
hen ,
als
vélo
po sopāja djāngan marīk’ itæ ber - tjampor dengan orang
islām , opdat zij zich niet vermengen met Mahomedanen , kombāli marik' itoe , gelast hen terug te gaan .
Si yo bas tehog
scrõh - lah
Het heeft genoegzaam dezelfde beteekenis als
یورغJ دdiõrang , maar wordt in het gesprek veel minder algemeen gebezigd. De persoonlijke voornaamwoorden nemen , even als de zelfstandige naamwoorden , met welke zij zoo veel overeenkomst hebben , den bezittenden vorm aan , het zij door bijvoeging van het woord wgi pænja , eigen , toebehoorende aan , als weel akce pānja of wood Vad hamba pænja , mijn , og den
er bēta sendiri pænja , mijn eigen , w ocê
کام قونkamoe panja ,, تون فونtaan pania , het of de uWe,,
يsi اia of ثون
angkau pânja , ديdia panja ,,
de of het zijne , hare , hunne ; het zij (zoo als op bladz. 56 verklaard is) door het woord , waarmede het voorwerp der bezitting aangeduid wordt, vóór het persoonlijke voornaamwoord te plaatsen , als
دي تله برایرdia telah ber --lajer ,, hi is onder zeil segaan ,, کامي سده منغkami ?بورbērong sodah terbang , de vogel sudah menang , wij hebben overwonnen , ei sal عEg is gevlogen ,,
?برکرج
سکه هابس
Engl õrang sædah ābies ber - kredja , de menschen hebben
gedaan met werken , ügw Jy cämbo mu
tība- tība māsok lālo dædoek ,
trad op eens
binnen en zette zich toen neder .
تله Door middel van dezelfde woorden worden ook verledene deelwoorden gevormd , als sław this telah sampei, aangekomen , ali telah of who saw soedah māti , gestorven , pākei , gedragen ( van een kleed ), J9 xhi of ,
het jaar dat verloopen is.
woli
Wanneer de zin
som
ali telah
tõun jang telah lūlo , het verleden jaar bepaaldelijk lijdend is ,
wordt het woordje
joj ter tusschen beiden gevoegd , als een schw È poat,w derham jang sơedah ter - bãang , het
ve geld dat verspild was,,
ترنتغ بشي اورغ يغ سده تbaigkei
het lijk van iemand die opgehangen was geworden ,
ter -gantong ,,
enlasje thuislo Wl deg, ramah itæ ābies
-lah ter- panggang, het huis was afgebrand , when De onvolmaakt of onbepaald
arang jang seedah
cuilo ābies ter - mākan , opgegeten .
verleden tijd wordt gewoonlijk door middel van het niet be
palende voorzetsel 3 di uitgedrukt , zonder bijwoord , als
wird,sou s di s @ roh - nja , hij beval ,
wilymo s di per - bāwāt- nja , hij volbragt, Sussi la s di tangkap -nja pen - tjäri,
hij
vatte den dief ,
hij
whylins lewe diglice , s di pārang -kan - nja auleh segala pahlawān ,
werd door alle krijgslieden aangevallen , of , al de krijgslieden vielen hem aan , !ه راج ددشر اون di dengar auleh rādja , door den Koning werd vernomen , of , de Koning vernam.
In de
lwee laatste voorbeelden ziet men , dat , ofschoon zij eene handeling voorstellen , het werk woord , door bijvoeging van het voorzetsel dig
aüleh den lijdenden vorm verkrijgt:
het Latijn gezegd wordt FACTUM EST A TE voor TU FECIST I.
leden
De onvolmaakt ver
tijd wordt ook somwijlen aangeduid door eenvoudig het achtervoegsel
werkwoord ' te hechten , als
even als in
lah aan het
sjuč ugd was als alle3,3 35e maka pergă -lah rādja ka - pada
tčan poetrī , en de Koning ging naar de Prinses , quyo wgäl itæ - pæn ber - njanji- lah ; en zong daarop. De middelen , in deze
taal
voorhanden , om eenvoudiglijk aan te duiden dat iets zal ge
schieden , zijn zeer gebrekkig ; want de daartoe gebezigd wordende bijwoorden of hulpwoorden hebben (gelijk de Engelsche
hulpwoorden will en shall, waarvan het eerste het denkbeeld
vvan
GRAMMAIRE
hūbis et j ' lālo ,
DE
LA
LANGUE MA LAIE .
119
qui tous signifient passé , fini , c'en est fait, comme si pals gut al dlg telah il a
ada atau belom ada , a été ou n'est pas encore , s ' ;; thü you dia telah ber - lāier , mis aà la
voile ,, سده منغ
کامي
kamz boudah menang ,, nous avons
vaincu , سده تريث
!بورغ
bjūrong soudah terbang , l'oiseau s’est envolé , com cu.Lo scw Egl õrang soudah hābis ber -kredia , les gens ont fini de travailler , juga je
cäwboru tība - tība māsok lūlo
djdouk , entra inopinément et puis s'assit.
Les mêmes mots sampei, arrivé,
servent encore à former des participes passés , comme siau dilj telah
ili telah ou who schw soudah māti , décédé ,
secili telah pākei , porté
(d'un habit) , JY als en wali tõun jang telah lalo ; l’année passée ou l'année qui s'est écoulée . Lorsque
le
sens
est décidément passif ,
درهم يڅ سده تربوثderham schw
jang
on ajoute entre deux la particule jü ter ,
soudah ter -bouang ,
'argent qui aa te dissip
,, اورغ
بغکي
banğkei orang jang soudah ter - gantong , le cadavre d'un homme qui a été
été pendu,
lai i thodlo
v
deg, rüümah itou hābis - lah ter - panggang ,
la maison
réduite en cendres , shoyi cuilo hābis ter- mākan , mangé , entièrement consommé. L'imparfait ou prétérit indéfini s’exprime ordinairement sans le secours d'un adverbe , en faisant précéder la particule indéfinie s di, comme ind yw w di scūroh - nia , il ordonnait ou ordonna , where s di
per-bõat-nia , il exécuta ,
-tiöūrī, il saisit le voleur ,
Sjenica da s di tangkap - nia pen
blant la diglice,lo s di pārang - kan - nia aüleh segala
pahlouwān , il était ou fut assailli par tous les guerriers , ou , tous les guerriers l'assaillirent, als del pes s di dengar auleh rādia , il fut rapporté au Roi , ou , le Roi apprit.
On
observera que dans les derniers exemples le verbe est exprimé sous une forme passive , au moyen de la préposition del auleh , quoique le sens soit actif : comme on dit en Latin FACTUM
le EST
A TE , pour TU FECISTI.
Quelquefois aussi , pour désigner l'imparfait ou
par
fait simple , on se contente d'ajouter la particule d lah , comme sjä wie des as the maka pergi - lah rädia ka - pada
tūüan poutri ,
et le Roi
se rendit vers la Princesse ,
two wgal itou - poün ber - nianii - lah , là - dessus , chanta.
Les moyens dont on se sert dans cette langue pour exprimer un simple futur , sont très défectueux , parce que les adverbes et les verbes auxiliaires employés pour cet effet, ont leur signification propre ,
qui ne cadre pas
toujours avec
l'usage
qu'on fait de ces mots pour
in
SPRAAK KUNST
120
MALEISCHE
DER
TAAL .
van wil , neiging , en het tweede dat van aandrijving in zich sluiten) hunne eigene ,
onafhan
kelijke beteekenis , welke niet altijd stiptelijk beantwoordt aan het gebruik , dat van dezelve gemaakt wordt om eenvoudiglijk te kennen te geven , dat eene zaak toekomend is , op den tijd , waarin men spreekt.
De hulpwoorden , waarvan men zich hoofdzakelijk in het spreken
dient , zijn glo māū , willen , gereed staan ,
voornemens zijn ,
dy boleh , kunnen , mogen ,
be
wi nanti ,
als esglo Yrad amba māú palang , ik sta op mijn vertrek , jace ghost
dia māū tīdor , hij zal of gaat in slaap vallen , so gbo olusu dia tiāda māū tærøet , hij zal (wil ) niet volgen , ils aléw years ago böleh amba singgah kalak , ik zal zoo aanstonds roepen ,, ننت همب دائغnanti amba datang ,, ik zal komen ,, ستر سمبه
ننتnanti segri
soemboh , zal terstond genezen zijn ( wederom gezond worden ). In de schriftelijke en ook in regelmatige mondelinge voordragt , bedient men zich van ülis hendak , willen , voornemens zijn ( dat echter meer gewoonlijk het teeken is van eene voor waardelijke of gewijzigde gebiedende wijs ), usi akan , te , en het niet bepalende bijvoegsel » di ,
helwelk den toekomenden , zoo wel als den verledenen tijd op eene onbepaalde wijze
voorstelt , als plaj corpo ecë
döiis hendak - lah angkau menjatā - kan namā - moe , wilt gij,
of , zijt gij voornemens uwen naam bekend te maken ? ☺.cēly? ülid so dia hendak ber St West JLCD apa -kāla
-ānğkat, hij is voornemens te vertrekken , -lājer , wanneer wilt of zult
gij onder zeil gaan ? sä
tæan akan
ber
üld just wgy} garāda akan
dātang menjārang nagri , de griffoen zal komen , of is op het punt van te komen , om het land te verwoesten , grow ust tell ukol s slo tiāda di ampon allah akan dikau , God zal het unitt u niét vergeven ,, قمبوند ایت
اکن
راج
د شکس
نسچايnestjaja
di sjelsa radja
akan
pem - bænoh itoe , zekerlijk zal de Koning dien moordenaar straffen .
Vervoeging van bedrijvende Werkwoorden .
wilo djābat , raken , aanraken , behandelen .
Gebiedende Wijs.
o djābat , raak. oces ..lo djābat angkau ,
of ocê! zülm djābat - lah angkau , raak gij.
il salódis hendak - lah di djābat- nja , dat hij rake , of , laat hem raken .
Aan
GRAMMAIRE
DE
LA
indiquer simplement qu'une chose est encore à palement usage en
conversation ,
LANGUE
venir.
sont glo mau ,
121
MALA I E.
Les auxiliaires dont on fait princi
être sur le point ,
se proposer de ,
do?
böleh , pouvoir , devoir ( tels qu’on les emploie en Français pour exprimer un futur probable ou conjectural) , wij nanti , s'attendre , comme la glaçad hamba mau põulang , je vais , il va , ou , il est sur le je suis sur le point de m'en retourner , juleglo yu dia mau tidor ,
glo ali su dia tiāda mau tourout , il ne suivra pas , ad dig?
point de s'endormir , cits dériw
bõleh hamba singgah kalak ,
vais crier ,
je
ils yrat
cü nanti hamba
dātang , je viendrai , Law oliwe i nanti segrá soumboh , va être à l'instant guéri.
Ceux dont on se sert en écrivant et dans le discours soutenu , sont juis hendak , vouloir , avoir l'intention de ( qui cependant désigne plus souvent un impératif , conditionnel ou modifié ), Just akan , pour , à , et la particule indéfinie s di,
qui forme un aoriste du futur , aussi bien
que du prétérit , comme plai uslövo gril albuis hendak- lah angkau meniatā - kan nama
-mou , voulez – vous , ou , êtes – vous disposé à faire connaître votre nom ? dia hendak ber -ānğkat , il se propose de partir , pod ust wg ber - lãier ,
quand comptez - vous mettre à la voile ?
Cel chio دي
jlo apa -kālah tõuan akan
Si Ello els ul wg
garuuda akan
تیاد د امت ن الل dātang meniārang nagrī , le griffon viendra , va venir ravager la contrée ,, هde viol sules اکن دیکوtiada di ampon allah
اکن قمبون ایتI هdagtac
akan
dikau ,, Dieu ne te pardonnera pas ,,
نسجاي د شکس
nestiāia di sieksa rādia akan pem - būunoh itou , certainement le Roi
punira ce meurtrier.
Conjugaison du Verbe actif.
diabat , toucher ou manier.
Impératif.
lo diābat, touche. gran və diābat angkau , ou ocê wilo
alülş diabat- lah angkau , touche , toi .
dlöslio hendak - lah di diābat-nia , qu'il touche.
Q
Inda
SPRAAK KUNST DER
122
M A LEISCHE
TAAL .
Aantoonende Wijs.
Tegenwoordige Tijd .
جابت
ا1 akere djabat,,
منجابتmen -- djabat,, of
نجابتك
men -djabat -kan , ik raak ،
sto gcél angkau men -djābat, gij raakt.
منجابتsu ديdia men - djābat , hij raakt. wulsio sols kāmī men -djābat, wij raken . io gêl angkau men -djābat, gij raakt . wilsio mego marīk’ itoe men -djābat , zij raken.
Volmaakt verledene Tijd .
solo dali lakoe telah djābat , ik heb geraakt. lo dili ocel angkau telah djābat , gij hebt geraakt . ils oli su dia telah djābat, hij heeft geraakt . wybos dili gols kāmī telah djābat , wij hebben geraakt , enz. Onvolmaakt of onbepaald verledene Tijd.
le s di djābat-nja , hij raakte. you dig ilo s di djābat auleh dia , door hem werd geraakt, of , hij raakte.
Toekomende Tijd.
اك مار جابتakoe mau
djabat ,, منجابت
هندق
اكثake hendak men --djabat ,, بولة
ils of böleh akoe djābat , et ilms di djābat akoe , ik zal raken . wyla ülis , cil angkau hendak djābat , enz. gij zult raken. wybos as you dia akan djābat , enz. hij zal raken. wypust sos kāmī akan djābat , enz. wij zullen raken..
Voorwaardelijke of aanvoegende Wijs.
منجابتLU Bo djika dia men -djābat , indien , ingevalle dat hij rake. منجابتsols uplów sopāja kāmī men -djābat , dat wij raken. افت
GRAMMAIRE
DE
LA
LANGUE MALA I E.
125
Indicatif.
Présent.
wybos
1 akou diābat , wylsio men- diābat , ou Gülşvic men -diābat -kan , je touche.
şio cal angkau men -diābat,
دي منجابت
tu touches.
dia men - diābat , il touche.
wyping cels kāmī men - diābat , wilgio ecël angkau men - diābat ,
nous touchons. vous touchez.
yo marīk’ītou men - diabat , ils touchent.
Kupi
Prétérit parfait ou absolu .
akou telah diābat , j'ai touché.
slm deliš
gral angkau telah diābat , tu as touché. lop dlü su dia telah diabat , il a touché. wybos cilin sols kāmī telah diābat , nous avons touché ,
& c.
Pretérit imparfait ou indéterminé.
würlo J di diābat -nia , il touchait , ou il toucha . su igl milo J di diābat auleh dia , il fut par lui
touché ( impersonnel passif) , c . à
d . , il toucha.
Futur.
ماو جابت جابت
اككakou
mau diabat,, هندق منجابت
اكbaleh akou diabat ,
ا1 akou hendak men -diabat ,, بوله
ابت اكك.di د جj diabat akout , je toucherai .
le ülis ecc) angkau hendak diābat, & c . tu toucheras . wybo ust so dia akan diābat , & c. il touchera , ou , va toucher. wulo utsols kāmī akan diābat , & c . nous toucherons , ou , nous allons toucher.
Subjonctif.
Low $
ş diika dia men - diabat , s'il touche , en cas qu'il touche .
wisho sou yolün sopāia kāmi men -diūbat , que nous touchions. Q
2
داقت
.
SPRAAK KUNST DER
124
wylic
MA LEISCHE
TA A L.
go wols dāpat marīk’ itoe men -djābat , raken zij, of , gebeurt het dat
zij raken .
Onbepaalde Wijs.
wylio men -djābat , of colpio men -djabat - kan , raken.
Deelwoorden .
Tegenwoordige Tijd.
wylio išs lāgi djābat, of wild jy lāgi di djābat,
rakende , nu nog , of bij
voortduring rakende. Jaw sambil ,
w serta , of oshio slow serāja men - djābat , rakende , al rakende ,
onder het raken.
bo slada djābat, is rakende.
Verledene Tijd.
تله جابتtelah djabat ,
جابت.swedah سده د di djabat , geraakt hebbende
Verledene Tijd , lijdende vorm .
Cubogi ter - djūbat , geraakt ,
po 3. jang di djābat, geraakt zijnde.
al È.. jang telah , of uloga odw soedah ter-djābat , geraakt geworden zijnde.
Toekomende Tijd.
è: wilio ع یjang ka - djabūt - an , of where ? ber - ka - djabāt- an , geraakt zullende worden.
Werkwoordelijke Naamwoorden .
lai pen -djābat , een , die raakt, behandelt , of die een ambt bekleedt. estivog per - djabāt - an en wilis ka -djabāt-an , wordt ; een ambt, eene bediening.
het gene geraakt of behandeld is of
GRAMMAIRE
DE
LANGUE
LA
bio bojo wels dāpat marik 'itou
MALA I E.
men - diābat ,
en cas
125
qu'ils , ou , pourvu
qu'ils touchassent .
Infinitif.
ou Gülşsio men - diabat - kan , toucher.
Culto men - diābat ,
Participes.
Présent.
wybos
u
lāgui diābat , ou wybos įN lāgui di diābat, touchant , ou , continuant
de toucher.
Jaw sambil , muu serta , ou wilsio slow serāia men -diābat , touchant, en touchant.
ils J ada diābat , est touchant, touche .
Prélérit.
Culo di telah diābat , wo
schow soudah di diābat , ayant touché.
Prétérit passif.
Culogu ter - diābat , touché , vos e ili u jang telah ,
ou
wilj ochw
jang di diābat , qui fut touché.
soudah
ter -diābat ,
ayant
été touché ,
qui a
été touché.
Futur.
clipu į
jang ka - diabāt - an , ou wilexuar ber - ka - diabāt - an , devant être touché , qui
sera , ou qui doit être touché.
Noms verbaux.
Kilpi pen -diābat , celui qui touche , manie , ou qui occupe un emploi . wilogia per - diabāt -an
et whiao ka - diabāt -an ,
ce
qui
est
touché
ou manié ;
une
charge , un emploi . Q
3
نوع
SPRAAK KUNST
126
DER
MALEISCHE
ilgi talong , helpen ,
TA A L.
bijstaan .
Gebiedenile Wys. Egji tælong ,
help
pls Üg talong kāmce , help ,
gij.
wyögj s dlösis hendak - lah di tælong -nja , dat hij helpe , of , laat hem helpen . you can
list s dölis hendak - lah di tælong akan dia ,
hij worde geholpen , of , dat
hem hulp verleend worde.
Aantoonende Wjs.
Tegenwoordige Tijd .
long , ik help . مذ همب تولغhamba talong ,, of ولغ.mena Egio pH kāmæ menælong , sij helpt. Ülio yu dia menælong , of vligio menælong -kan , hij helpt. Egio su kāmī menælong , wij helpen . Egio Elgars kam ' orang menælong , gij helpt. egio Gigas di’ orang menalong , zij helpen. Volmaakt verledene Tijd.
Elgh schwe Yiad hamba scedah tēlong , ik heb geholpen . ülej schu pls kāmce soedah tælong , gij hebt geholpen. ¿
xwe
yo
dia sudah tælong , hij heeft geholpen.
کامي سده تولغkāmi sudah tælong , wij hebben geholpen , enz.
Onvolmaakt of onbepaald verledene Tijd.
who goes di tælong - nja , hij hielp.
Toekomende Tijd.
ماو
همبhamba mai ,
nælong , ik zal helpen .
هندقhendak ,, بولهboleh , ان تولغakan talong ,, of منولع
Vad üles eü nanti di tælong hamba , ik zal , of ga helpen .
کام
GR A MMAIRE
DE
LA
LANGUE
MALA I E.
127
Esgje tjūlong , aider. Impératif. E gji toūlong , aide. pls
je toūlong kāmou , aide , toi.
bölges mötis hendak - lah di toulong -nia , qu'il aide.
von
J alisio hendak - lah di tuulong akan dia , qu'il soit aidé , qu’on l'aide .
Indicatif.
Présent.
همب تولغhuamba touilong ,, ou
لث.menulong منو , j'aide
Egio pls kāmou menolong , tu aides. دي منولثdia menjulong ,, ou
لکی منو .mensulong -kan , il aide .
Egio sos کامي منولثkūmā meniūlong , nous aidons. Egio Estadus kam’ orang meniūlong , vous aidez . Egio Egis di õrang menjūlong , ils aident.
Prétérit parfait ou absolu .
Els Batu Yad hamba soudah toulong , j'ai aidé. El suo schow pls kāmou soudah toulong , tu as aidé. Egjit Baw sw dia soudah toulong , il a aidé. j schw sols kāmī soudaḥ toulong , nous avons aidé , & c .
Pretérit imparfait ou indéterminé.
comeyou
di tuulong - nia , il aidait , ou , il aida .
Futur.
ماو
همبhamba
men ſūlong ,
j'aiderai .
maut ,
هندیhendak , بولهbalel ,, تولع
اکينakan tulong ,, ou
Vad hos Gü nanti di tolong hamba , j'aiderai ,
منولث
ou ,
je
vais aider.
کام
K
SPRAA
128
KUNST
DER
MA LEIS CHE
TA A L.
Ülio üsio pH kāmæ hendak menælong , enz. gij zult helpen . su dia akan menælong , اکن منولغ
hij zal helpen , of , is gereed om te gaan helpen .
Egio cul so's kāmī akan menalong , wij zullen helpen. kam' orang akan menælong , gij zult helpen. Egio Sl
Eigh
di õrang akan menālong , zij zullen helpen , of , zijn gereed on te helpen.
Voorwaardelijke of aanvoegende Wijs.
Ügio Yrad 3ş djika hamba menælong , indien ik helpe. Egio Low plén sopāja dia menælong , hij moge helpen. ülgio sou els dāpat kāmī menālong , ingevalle dat wij hielpen .
Onbepaalde Wijs.
Ügio menælong , wlögio menælɔng -kan , of siglio menālong - i , helpen. Egio ¿ g tælong - menælong , elkander helpen.
Deelwoorden .
Tegenwoordige Tijd.
تولغ
i لا di ag talong , helpende لاlagi talong ,, of د تولغ.l
سمبلsambil , سرتserta , of Egio slow serāja menælong , al helpende. Elegie si ada tælong , is helpende.
Verledene Tijd.
Elgis schw soedah di tēlong , geholpen hebbende.
Verledene Tijd , lijdende vorm .
egy ter - tālong , geholpen , of , geholpen zijnde. Elena S. & jang soedah ter - tælong , die of dat geholpen is geworden .
Toekomende Tijd .
ugglis 2. jang ka - tælõng -an , of judglüs , ber - ka - tælöng -an , zullende of moetende ge holpen worden . Werk
GRAMMAIRE
DE
LA
LANGUE
MALA I E.
129
Die juis pls kāmɔu hendak menjulong , & c. tu aideras . Elgio cost you dia akan meniūlong , il aidera , ou , va aider. Egio ut sols kāmī akan meniūlong , nous aiderons . Egio USI @gol kam ’ õrang akan menjulong , vous aiderez . egio us! Eigs di'orang akan meniūlong , ils aideront , ou , vont aider.
Subjonctif.
Ejio yao ş diika hamba meniulong , si j'aide , en cas que j'aide . Egio wow släw sopūia dia meniulong , qu'il aide . Ezio suls cols dāpat kāmī meniūlong , si nous aidions , pourvu que nous aidassions.
Infinitif.
Egio meniūlong , wofülgio menšūlong - kan , ou siglio menoulõng -i ,
aider.
Egio Elj tüūlong -meniulong , s’entr’aider.
Participes. Présent.
لات تولغ ytgui lāgui toulong , ou د تولغ.Uigui لا di tulong , aidant.
سمبل سرت Jiraw sambil, ju serta , ou élio uslyw serāia menītilong , aidant , ou , en aidant. by J ada töūlong , est aidant , est occupé à aider , aide .
Prétérit.
Eg J stw soudah di tutilong , ayant aidé.
Pretérit passif.
ter -toūlong , aidé. Es schu Ejang soudah ter -toulong , ayant été aidé , qui a été aidé.
Futur .
wigdis & jang ka - toulõng -an , of
églüs,
ber - ka - toulõng -an , devant être aidé ,
qui
sera , ou qui doit être aidé. R
Noms
130
SPRAAK KUNST DER
MALEISCHE
TAAL .
Werkwoordelijke Naamwoorden .
Egio penælong , cen die helpt. ufgabing per - toelõng -an en ufglis ka - tuelõng -an ,
hulp.
crobu sāmcen , plunderen , rooven .
Gebiedende Wis. wolw sāmoen , plunder. sliclu sāmcen - kan , plunder gij. view s dlötis hendak - lah di sāmcen - nja , dat hij plundere , of laat hem plunderen.
Aantoonende Wijs .
Tegenwoordige Tijd .
سامین
en. jame مپا , ik plundler همبhamba samcen ,, of ین.men
colo pls kāmæ menjāmcen , gij plundert. colato su dia menjāmoen , hij plundert. cumolio sols kāmī menjāmæn , wij plunderen , enz.
Volmaakt verledene Tijd.
unelowe dli Yuas hamba telah sāmoen , ik heb geplunderd. crolu tlo pls kāmce telah sāmoen , gij hebt geplunderd . crow schw sa dia scedah sāmeen , hij heeft geplunderd ,
enz .
Onvolmaakt of onbepaald verledene Tijd .
Liow J di sāmcen - nja , hij plunderde .
Toekomende Tijd .
glo rad hamba māú ,
üdis hendak , welke cst akan menjāmæn ,
ik zal plunderen.
GRAMMAIRE
LA
DE
LANGUE
MALAI E.
151
Noms verbaux.
Qui peniūlong , aide , celui qui aide. jeg bij per - toulõng - an el jueglis ka - toulöng - an , aide , secours .
rolu sāmoun , piller , dépouiller.
Impératif. crew sāmoun , pille. gridlu sāmoun - kan , pille,
toi .
widow s dlösis hendak - lah di sāmoun - nia , qu'il pille.
Indicatif.
Présent .
سامی
همبhamba samoun , ou
wolno pls kāmou meniāmoun ,
amoun ما می.meni , je pille
tu pilles .
crobito vou dia meniāmoun , il pille . A curliwo sols kāmi meniāmoun , nous pillons , & c . Prétérit parfait ou absolu ..
crobu cü Yaad hamba telah sāmoun , j'ai pillé. crow this pls kāmou telah sāmoun ,
tu as pillé.
دي سده بسامنdia soudah samoun ,, il a pillé , & c .
Prétérit imparfait ou indéterminé.
violu s di sāmoun -nia , il pillait , ou pilla.
Futur.
هبب ماوhamba mau ,
هندقhendak ,
ميامي.akan اکين meniamoun , je pillerai
R 2
کام
SPRAAK KUNST
152
DER
M
À LEISCHE
TA AL.
cercles üsis pls kamæ hendak menjāmæn , gij zult plunderen. vou dia akan menjāmcen , hij zal plunderen , enz .
urobito u
Voorwaardelijke of aanvoegende Wijs.
brolixo quad 3ş djika hamba menjāmoen , indien ik plundere. celino sols uplêw sopāja kāmī menjāmæn , dat wij mogen plunderen. celino
Esger
wols dāpat kūm' orang menjāmæn , als gy plunderdet. Onbepaalde Wijs.
croito menjāmon , plunderen . Deelwoorden .
Tegenwoordige Tijd.
crew e
lāgi sāmcen , of crowd
سمبلsambil ,,
سرتserta ,, of
lāgi di sīmoen , plunderende , of blijvende plunderen . میامی
سرايseraja menjamcen ,,
al
plunderende ,, , of,
onder het plunderen. conclu ul ada sāmæn , is plunderende , of bezig met plunderen.
Verledene Tijd.
crow I ssw soedah di sāmoen , geplunderd hebbende .
Verledene Tijd , lijdende vorm .
crobuwi ter - sāmcen , geplunderd . urologie Schu
Èn jang svdah ter - sāmoen , dat geplunderd is geworden.
Toekomende Tijd.
congaus
jang ka - samõn - an ,
of your ber - ka - san-an ,
zullende
geplunderd
worden . Werkwoordelijke Naamwoorden .
celu penjāmoen , een plunderaar , roover.
فرسان
GRAMMAIRE
DE
LA
LANGUE
colo jaio pls kamou hendak meniūmoun , tu
MALA I E.
135
pilleras.
volimo usl you dia akan meniūmoun , il pillera , & c .
Subjonctif.
urolito Yra Bp diika hamba meniūmoun , si , en cas que je pille. wolno sols släw sopāia kūmī meniūmoun , que nous pillions. concello Egols cols dāpat kām ’orang meniāmoun , si , ou , s'il arrive que vous pilliez.
Infinitif.
wolto meniāmoun ,
piller.
Participes.
Présent.
cole est lāgui sūmoun , ou celu s ºs lāgui di sīmoun , pillant , ou continuant à piller. Jaws sambil , ju serta , ou como uslow serāia meniāmoun , pillant , ou , en
pillani.
crow sI ada sāmoun , est pillant , occupé à piller.
Prélérit.
crow
stw soudah di sūmoun , ayant pillé.
Pretérit passif .
wrlwji ter - sāmoun , pillé, dépouillé. crobujú schw
jang soudah ter - sāmoun , ayant été pillé , ou , qui a été pillé . Futur.
cigans &
jang ka - samīūn - an , ou
uigams ? ber - ka - samīūn -an , devant être pillé , qui
sera , ou qui va être pillé. Noms verbaux.
wrolu peniāmoun , voleur , ravisseur. R 5 فرسان
SPRAAK KUNST
134
DER
MALEISCHE MAI
TA A L.
orclu o per - sāmcen , iemand die geplunderd is . wigams ka - samēn- an , plundering , roof.
Vervoeging van onzijdige Werkwoorden .
jalu tīdor , slapen.
Gebiedende Wijs.
jej tīdor ,
slaap
کا ۔ PLS & , u tīdor - lah kāmce , slaap gij , of , ga gij slapen .
whuis xliiis hendak - lah di tīdor -nja , dat hij slape .
Aantoonende Wijs.
Tegenwoordige Tijd.
je su dia tīdor ,
ofjuga ber - tīdor , hij slaapt.
Volmaakt verledene Tijd.
je sa
º
ako scedah tīdor, ik heb geslapen .
se schw golêt angkau scedah tidor , gij hebt geslapen. ja stw sols kāmī sodah tīdor , wij hebben geslapen.
Onvolmaakt of onbepaald verledene Tijd .
wes di tīdor - nja , hij sliep .
Toekomende Tijd.
glo 31 ako māū , of ,dum cuis hendak tīdor , ik zal , of, ik ga slapen. jacüdis ocêl angkau hendak tīdor, gij zult , of , gaat slapen . jhe cost sa dia akan tidor , hij zal , of , gaat slapen . Voor
GRAM M A IRE DE
LA
LANGUE
MALA I E.
155
corelasyonper- sīmoun , celui qui a été dépouillé , volé. Asus ka - samoun - an , pillage , vol.
Conjugaison du Verbe neutre .
jau tidor , dormir.
Impératif.
jau tidor , dors . p5 d', but tidor - lah kāmou , dors , toi , ou , va dormir , toi. wybuci s cöiis hendak - lah di tīdor -nia , qu'il dorme.
Indicatif.
Présent.
jha J dia tīdor ,
ou ;dua ber - tidor , il dort.
Prétérit parfait ou absolu .
the sale 31 akou soudah tidor , j'ai dormi. dhe
ocel angkau soudah tidor , tu as dormi.
jau schw Lu's kāmi soudah tidor , nous avons dormi.
Pretérit imparfait ou indéterminé.
w;
s di tīdor - nia , il dormait , ou il dormit .
Futur.
māū
ou ,
ülis hendak tidor , je dormirai, ou , je m'en vais dormir.
de cuis glai angkau hendak tidor , tu dormiras, ou , tu vas t'endormir. jdes ut sa dia akan tidor , il dormira , ou , va dormir. Sub
DER MAL EISCHE
SPRAAK KUNST
136
TA AL .
Voorwaardelijke of toevoegelijke Wijs.
jehem ya 3ş djika dia ber- tidor , als hij slaapt . jcles cols
of ,wie ber - tīdor , dat wij mogen slapen.
plâm sopāja kāmī tīdor ,
la Ĉiger wols dāpat kām ’ orang tidor , sliept gij, of , ingeval dat gij sliepei.
Onbepaalde Wijs.
jhena ber- tīdor , slapen.
Deelwoorden .
Tegenwoordige Tijd.
ل jalca ا lāgi tidor , slapende. Jaw sambil , zw serta , of join de den
us our serāja ber-tīdor , al slapende , of , geduren
slaap
dhe si ada tīdor , is slapende .
Verledene Tijd.
; du schw soedah tīdor,
of ,
tlp telah tīdor , geslapen hebbende .
Verledene Tijd , lijdende vorm .
Dit deelwoord kan eigenlijk niet beschouwd worden hoorende , maar ,
als tot de onzijdige werkwoorden be
vermits de meeste hunner vatbaar zijn om den bedrijvenden vorm aan
nemen , en men van die tīdor , slapen ,
afleiden kan
S,mü ; men - tīdor - kan ,
te
in slaap
brengen , zoo verkrijgt men daardoor de lijdende deelwoorden jegj ter- tidor , in slaap
ge
bragt , en jeje Babu jang saedah ter - tidor , die in slaap gebragt is .
Toekomende Tijd.
Wigulis
E. jang ka - tidőr -an , of Wiguris , ber - ka - tidör - an , zullende slapen .
Werk
GRAMMAIRE
DE
LA
LANGUE
MALA I E.
137
Subjonctif.
cha yu
ş diika dia ber - tidor , s'il dort, en cas qu'il dorme.
julescu plöw sopăia kāmī tidor , ou ;china ber- tīdor , que nous dormions. نEigers wils dāpat kām’õrang tīdor , یدر dormiez .
si
vous dormez ,
ou ,
supposé que vous
Infinitif
julieta ber - tidor , dormir.
Participes.
Présent.
jeho 38 līgui tidor , dormant. ,
, ou jehouse slow serāia ber -tīdor , dormant, ou , en dormant.
als ada tidor , est dormant , endormi , Prétérit.
سده تیدرsoudah tidor , ou تيدر.telah تله tidor , ayant dormi
Prélérit passif.
Ce participe ne peut pas être considéré comme appartenant au verbe neutre. comme la plupart de ces verbes se laissent transformer en actif ,
Cependant,
et comme de tu
tidor ,
dormir , on peut former Stüo men - tīdor - kan , endormir , on obtiendra ainsi les participes passifs , saj ter - tidor , endormi , et jahu ju schw ê jang soudah ter - tidor , qui a été endormi.
Futur.
Uygulüs à jang ka - tidör - an , ou
wjschüs,
ber - ka - tidõr - an , qui
va dormir ,
étant sur
le point d'aller dormir,
S
Noms
DER
SPRAAKKUNST
158
MALEISCII E
TAAL.
IVerkwoordelijke Naamwoorden .
düts pen -tidor , een slaper, een luijaard. w;gdje pen - tidör -an , eene slaapplaats , cen bed . n Ojgvis ka - tidor - an , de slaap, het slape .
J'la djālan , gaan , te voet gaan , wandelen .
Gebiedende Wijs.
جان .djalan , ga
pas xhit djūlan - lah kāmæ , ga gij.
جالننJ alisia hendak - lah di djūlan - nja , dat hij ga.
Aantoonende Wijs.
Tegenwoordige Tijd.
جالی
ik ga . همبhamba djalan ,, of برجاليber - dljalan ,
orlag sols kāmī ber -djālan , wij gaan . Volmaakt verledenc Tijd.
who schuw pls kāmce sæedah djālan , gij hebt gegaan , gewandeld. utlog thi Engs di ’ õrang telah ber -djālan , zij hebben gegaan .
Onvolmaakt of onbepaald verledene Tijd .
wills J di djālan - nja , hij ging.
Toekomende Tijd.
sho yaad hamba māu , üdis hendak ,
همب
جالی
u bo
us akan ber -djālan ,
ik zal gaan.
دdi djalan lamba ,, ik zal
کانوغ
GRAMMAIRE
LA
DE
LANGUE
MALA I E. 159
Noms verbaux.
ylo pen - tīdor , un dormeur ,
un paresseux.
W galing per - tidõr -an , lieu à coucher , alcove , lit. Wyü ka - tidor - an , le dormir , le sommeil .
La ciūlan , marcher , se promener.
Impératif.
urlo diālan , marche. pls wilə diūlan - lah kūmou , marche ,
toi .
cuillo J xhiris hendak - lah di diālan -nia , qu'il marche.
Indicatif.
Présent.
Justbe bad hamba diūlan , ou
o ber - diālan , je marche.
ulog sou kāmī ber -diālan , nous marchons.
Prétérit parfait
ou
absolu.
wilo slus pls krūmou soudah diālan , tu as marché. wilayd tilo
Eigh
di õrang telah ber - diūlan , ils ont marché.
Pretérit imparfait ou indéterminé.
wülp s di diūlan -nia , il marchait, 01 , il marcha.
Futur .
همب ماوlamba maa māū ,
هندقhendak ,,
رجال.akan اكن ب ber -dialan , je marcherai .
Yo los di diālan hamba , je marcherai.
S2 کاور
140
SPRAAK KUNST
DER
MALEISCHE
TA A L.
CHE COSA Èights kām ’orang akan ber -djalan , gij zult gaan ..
Voorwaardelijke of toevoegelijke Wijs.
ofband pls 83 djika kāmæ ber -djālan , indien gij gaat. odloga od släw sopāja dia ber -djälan , dat hij ga , of , moge gaan . w by
@igbo
ilo dāpat kām ’ orang ber -djūlan , bijaldien gij gingt.
Onbepaalde Wijs.
boy ber -djālan , gaan . doen gaan .
( In eenen volstrekt bedrijvenden zin) sikşio men - djalān - i ,
Deelwoorden .
Tegenwoordige Tijd .
w les et lāgi djālan , gaande. ubo draw sambil ber - djālan , al gaande, of , onder het gaan . w ba al ada djälan , is gaande.
Verledene Tijd .
ullo stw sądah djalan , of ubong? ali telah ber -djālan , gegaan hebbende.
Toekomende Tijd .
wisu į jang ka - djalān - an, of wild te ber - ka -djalān - an , zullende gaan .
Werkwoordelijke Naamwoorden .
wilsis pen - djūlan , ganger , voetganger. wilongo per - djalān -an , eene reis , een togt. vilgus ka - djalān- an , de gang , het gaan.
In
GR A M M AIRE
J'y w
DE
LA
LANGUE
MAL A I E.
141
gar5 kām ’ orang akan ber - diālan , vous marcherez.
Subjonctif.
Ulang PBS 3ş diika kūmou ber - diūlan , si , en cas que tu marches. ulaz uw lew sopāia dia ber - diālan , w by Ego
qu'il marche .
wild dāpat kām ’ orang ber - diālan , si vous marchicz , ou , supposé que
vous marchassiez.
Infinitif.
wilay ,ber - diālan , marcher.
(Dans un sens transitif) spio men -diatān-i', faire mar
cher , conduire , promener.
Participes.
Présent.
wils i līgui diālan , marchant. by Juan sambil ber- diālan , marchant , ou , en marchant.
1 iba al ada diālan , est marchant, marche actuellement , est à la promenade. Pretérit.
wil schw soudah diūlan , ou la thi telah ber - diālan , ayant marché.
Futur.
wilsor & marcher.
jang ka - dialān - an , ou wisdi ber - ka - dialan - an , devant marcher , qui va
Noms verbaux .
şi pen -diūlan , marcheur, piéton . willon per - dialūn - an , un voyage ou une marche. wild ka - dialūn - an , marche , allure , action de marcher.
S 3
Dans
112
SPRAAK KUNST DER
MALEIS CII E
TAAL .
In de boven gegevene voorbeelden van vervoeging , heeft men , in navolging der Europische spraakkunsten ,
de wijzen en tijden der werkwoorden gedeeltelijk gevormd door middel van
zekere woorden , die eene bepaling van tijd , voorwaarde , wil of voornemen , en andere om standigheden van de werking en lijding uitdrukken . zeer met het werkwoord zamengezet wordende ,
Doch ,
vermits deze hulpwoorden , hoe
nimmer een deel daarvan uitmaken , of op
deszelfs vorm eenigen invloed hebben , moeten zij veeleer als afzonderlijke leden van den vol zin ,
dan als verbuigingen van het woord zelf beschouwd worden .
Eigenlijke verbuigingen
zijn alleen die veranderingen , welke door het aanhechten van onscheidbare voorvoegsels ( den oorsprong ,
misschien ,
der wijzen ,
en achter
tijden en personen van de Grieksche en
Latijnsche werkwoorden) te weeg gebragt worden . Eenige nadere opheldering omtrent het gebruik dezer onscheidbare bijvoegsels ( met uitzon dering van die , welke ter aanduiding van den bedrijvenden of onzijdigen zin strekken , en reeds boven verklaard zijn ) zal voor den leerling dienstig kunnen wezen . ter , vóór het werkwoord geplaatst, geeft aan hetzelve de beteekenis van een lijdend deelwoord , als 15,5J ter - pēkol, geslagen ,
tj),
ter -ūlah , overwonnen , judgini ter -tēlies ,
geschreven , en heeft dus dezelfde uitwerking als de Latijnsche uitgang -Tus in ama - tus , doc - tus , lec - tus (in plaats van leg- tus ), fac - tus , audi - tus.
Alhoewel het gewoonlijk aan
het werkwoord in deszelfs eenvoudige gedaante gehecht wordt , vindt men het ook somtijds , in de zamenstelling van afgeleide woorden , met wi per (waarvan straks nader zal gesproken worden ) en het nadruksteeken & lah vereenigd.
Wanneer het vóór veper komt , dan wordt
de r van ju ter , om de welluidendheid , achterwege gelaten , als ewji te -per - sājang , beklaagd , met medelijden beschouwd , vi möjle who
cubo ali pada māsa jang māna
te - per - anak - lah ia , toen hij geboren werd. Wanneer het voorzetsel dig atleh , van of door , op het lijdend deelwoord volgt, dan wordt de zin , ten aanzien van den persoon ,
bedrijvende,
als
wengi wamekimo
30 maka ter- tiat
auleh - nja , nu werd door hem gezien , of , zag hij. per wordt vóór bedrijvende werkwoorden geplaatst, en geeft aan werkwoordelijke naam woorden ,
die met hetzelve zamengesteld zijn ,
eene
bedrijvende
beteekenis.
In het eerste
geval schijnt het eene voortdurende handeling aan te duiden , somtijds ook tot versterking van den zin te dienen ; doch wat de eigenlijke strekking van dit voorvoegsel zij, blijkt niet zeer duidelijk , en het schijnt minder tot de wezenlijke beteekenis der woorden , dan tot de sierlijk
heid
GRAMMAIRE
DE
LA
LANGUE MAL A IE .
143
Dans les paradigmes qui précèdent, on a formé en partic , comme dans les langues Euro péennes , les modes et les tems du verbe au moyen de certains mots qui expriment un tems , une condition , la volonté , et d'autres circonstances de l'action et de la passion , quoiqu'à la rigueur ces mots doivent plutôt être considérés comme autant d'élémens qui entrent dans la composition de la phrase , que comme des inflexions du verbe même ;
car , s'ils sont joints à
celui - ci dans l'ordre de la construction , ils n'en font cependant point partie ni n'en altèrent la forme : il n'y a , proprement parlant, d'autres inflexions , que les changemens qui résul tent de l'application des particules inséparables , l'origine peut - être des modes , des tems et des personnes dans la conjugaison des verbes Grecs et Latins.
Il ne sera pas inutile d'entrer ici dans quelques détails ultérieurs sur la manière d'employer ces particules verbales , sans néanmoins revenir sur ce qui concerne les transitives et les in transitives , dont il a déjà été suffisamment parlé. gi ter , placé devant un verbe , frappé ,
désigne le participe passiſ ,
dilje ter -ūlah , conquis , cuyau ter - toülis , écrit;
comme une ter -pīúkol,
de sorte qu'il produit le même
effet que la terminaison Latine -T US , comme dans ama- tus , doc- tus , lec- tus ( pour
tus ), factus , audi - tus.
leg
Quoique l'usage de cette particule se borne communément aux ver
bes primitifs , elle entre aussi quelquefois dans la composition des dérivés, mi per ( dont il sera parlé tout à l'heure ) et l'intensitive di lah .
conjointement avec
Lorsque j per suit , on
retranche le ; r de la première particule , pour rendre la prononciation plus coulante , تفرسایغte -per -saiang , plaint ,, dont on aa pitié pitif ,, مان تهرانقله اي
يغ
قد ماسpada msd
iang māna te - per - anak -lah ia , au tems où il naquit.
Lorsque le participe passif est suivi de la directive del auleh , de ou par , le sens devient
actif par rapport à la personne , comme ceny og ! mere so maka ter - liat āuleh - nia , alors fut vu par lui , ou ,
il vit.
per se met devant les verbes transitifs , et lorsqu'il entre dans la composition de noms verbaux , il indique un sens actif.
Dans le premier cas il semble exprimer une continuité
d'action , et quelquefois une intensité ;
cependant son usage propre n'est pas bien évident , et
il semble plutôt contribuer à l'élégance , qu’influer sur la signification du mot auquel il est joint , comme dans les exemples suivans :
wyaştalone se walcow
usjäio mantrī sekali - an di pera
SPRAAK KUNST DER
144
MALEISCHE
TA AL.
heid van den stijl toe te brengen , als in de volgende voorbeelden : mantri
sekali - en
di per- djāmce -djamã -nja ,
hij
onthaalde
wgaşuloyed claw isäis al
de
staatsdienaren ;
s
con una cues welow w ja süčišj di per- ganti -ganti - nja deri - pada sewātoe ka - pada lõin , overreikten het van hand tot hand ;
usi sales wis ilaw siāpa dāpat per- būūk -ī na
grī , wie kan de gesteldheid van het land verbeteren ? jang pūtøt ,
аartoonen wat regt is ;
äv
u
we couldgi joe per - tændjoek - kan
uslijmie s juis hendak di pe - sertā - kan
dengan niat , (de daad , het doen) moest met den wil gepaard gaan ;
lo själ s ulo
dan di per-sāngat-nja moedāh -nja , en hij drijft zijne milddadigheid te verre ; Losque cal fS di per - auleh -nja ītoe dengan būnjak sæsah , moeite ; wüs csl plaats aanstellen ;
colegios
hij verkreeg dat met vele
Cisowe wychologie per- wakiel- kan s’õrang akan ganti-nja , iemand in zijne süsle of yelyel Elis sics w ; S karana kakenda hendak be -per -istri- kan
anakda , want het is mijn verlangen om mijnen zoon eene vrouw te geven .
Jdi.
Dit onbepaalde voorvoegsel dient om velerlei betrekkingen en omstandigheden van
het werkwoord eenigermate
aan
te duiden ,
overeenkomt,
welke ,
ook door de
behalve
door het Hollandsche te ,
hulpwoorden
zullen ,
mogen ,
en
waarmede het
op meer andere
wijzen , uitgedrukt of omschreven kunnen worden ; terwijl hetzelfde voorvoegsel , met betrek king zoo wel tot het verledene als tot het toekomende , omtrent even als het Grieksche aoris tus , eenen onbepaalden tijd voorstelt .
Tot nadere aanwijzing van dit eene en andere , mogen
de volgende voorbeelden strekken : lago J xöriis so maka hendak - lah di bãang - kan , hij dient te verwerpen ; Êxy
So maka di rendang'; gij zult het moeten braden , of ,
het moet gebraden worden ; Êis osho sala e jang tiāda di mākan orang , dat voor den mensch niet te eten , of , dat niet eetbaar is ;
who we Woli w wiel uls dan djāngan di
palö - nja pada mớekā - nja , en hij moet haar niet in het aangezigt slaan ;
oslobos wu ,lo
jang hāroes di tertawā-kan , dat om te lagchen is ; orfang dels swe jang tiāda dāpat di öbah - kan , dat met geene mogelijkheid te veranderen is ; wis i u
roleas a wilę
djāngan di bantieng amat kain itoe , gij moet , zult , dat kleed niet te hard slaan ; Elounge s slui
tiāda
di
ter -bīlang
bānjak -nja ,
hunne
s di per - lambat -nja , hij draalt, of , hij draalde; õrang , hij vatte den man ; indien men hem
dwingt ;
yu
u
Egl 1343
دان د قندغ استري كشدان
Êis
menigte is
niet te tellen ;
welcome y di tangkap - nja
3ş djika di gāgah orang akan dia , قد استرینį اقبیل اورغ لملاك ممندapa -bala
ärang laki - laki memandang pada istri -nja dan di pandang istri ka-pada-nja , als een
man
GRAMM AIRE
DE
LA
LANGUE MALA I E.
per - diāmou - diamīū - nia , il donna une fête à tous les ministres d'état ;
145
wa uüičaj3,j
world wis wylew di per - ganti - gantī- nia deri - pada souātou ka - pada lūn , se le transmet taient de main en main ;
se
colocarold vilow siāpa dāpat per - būūk -i nagrī , qui peut
améliorer l'état du pays ? wil e o regime per -tundiouk - kan jang pātout , indiquer ce
l'intention qui est
juste ; que les crimes sütis hendak di pe - sertā- kan dengan niat ,
doit accompagner l'action ;
widto wël
suls dan di per - sūngat-nia moudāh -nia ,
et il
porte la libéralité à l'excès ; cuyu care ces reconeguts di per - auleh - nia itoe dengan bū niak süūsah , il obtint cela avec beaucoup de peine; üs USI Êigaw coches , per -wakil - kan s’õrang akan ganti - nia , commettre quelqu'un pour agir en son nom ; üsis wiss M,L väl och
wolgens kārana kakenda hendak be - per - istri- kan anakda , car mon désir est de
procurer une épouse à mon fils.
» di, particule indéfinie , qui sert à exprimer divers rapports et circonstances du verbe , et dont les principales significations peuvent se rendre en Français par à , de , avec un infini tif , par un verbe employé auxiliairement , comme puisse , s'il arrive que , & c.; appliquée soit au prétérit , soit au
futur , elle indique , ainsi que l'aoriste des Grecs , un tems indéter
miné , comme on le verra par les exemples suivans : lego J alösis to maka hendak - lah di būüang - kan , il fera bien de rejeter; Èu ; Jeso maka di rendang , vous aurez soin de le frire , ou , il doit être frit ;
ĉiel who s slus 2. jang tiāda di mãīkan orang , qui n'est pas
à manger , ou , qui ne peut servir à la nourriture de l'homme ;
ko aj wyglis Jelp us dan
diānğan di palô - nia pada moukā - nia , et qu'il se garde de la frapper au visage ;
cuilo
د ترتواكنiang harous di tertawa-kan ,, qui est de nature a faire rire ;; يغ تياد داقت د اوبهکن iang tiāda dāpat di öbah - kan , qu'il est impossible de changer ; ws and qüs suelo w wäre
diāngan di banting amat kain itou , ayez soin de ne pas trop frapper cette étoffe ; elevene s slui
tiāda di ter - bilang bāniak -nia ,
leur multitude est innombrable ;
s
wiedi per - lambat-nia , il tarde , ne fait, ou ne faisait que tarder ; Ēis! Gece s di tangkap - nia õrang , il saisit l'homme ; you just Egl 1513 3 :53p diika di gāgah orang akan dia , si on le -contraint ;; استري کشدان.ممندغ قد استرین دان د شندغ
اقبیل اورغ لملاكapabila
õrang laki - laki memandang pada istri - nia dan di pandang istri ka - padā -nia ,
s'il
árrive qu’un homme regarde sa femme , et que sa femme le regarde ; sed wiw ws syriad cio, syuan hamba di pūkol- nia dan harta hamba di rampas -nia , il me maltraita ,
T
et
SPRA A KKUNST
146
DER
MA LEIS C I E
TAAL .
man zijne vrouw aanschouwt, en als zijne vrouw hem ook aanschouwt; ulo gunen, syna
sad
s as hamba di pakol-nja dan arta hamba di rampas -nja , mij sloeg hij ,
en mijne goederen plunderde hij ;
vow us las
-nja akan dia , indien zijn paard
hem
cos 3,5 s ºsą djika di gāgor- kan kodā
afwerpt ;
els die destylew sopāja ia di bữnoh
rādja , dat de Koning hem ter dood moge brengen ; eg sto maka di per - auleh - nja , dat hij moge verkrijgen ; aankome ;
you
SI &
zekerlijk straffen ;
del lor care
au
cucu s uslęww
of
us di wedl
bārang di sampei - kan allah ,
God geve dat het
nestjāja , di sjeksa allah akan dia , oli tiāda di ampon
God zal hem
rādja akan dikau , de Koning
zal het u niet vergeven. Wanneer het werkwoord , waarbij dit voorzetsel gevoegd is , als in tegenstelling staat tot heizelfde werkwoord ,
met
een bedrijvend of onzijdig voorvoegsel voorzien ,
eerstgenoemde eene lijdende beteekenis aan , als class دان بعد تيلق jang di tīliek ,
dan
neemt het
يغ منيلةjang mentiel dan
hij die begunstigt, en hij die begunstigd wordt ;
E.ulo modo? ¿
jang ber - böwat dan jang di per -bòwat , hij die handelt , en hij op wien gehandeld wordt , dee bedrijver cn de lijler ;
مات يغ ممري اتو بعد بري
جك
djika mati jang memri atau
jang di brī , indien of de gever , of hij aan wien gegeven is , dood zij. Wanneer op van , volgi,
het werkwoord , waaraan
het gehecht is , het voorzetsel
dig auleh , door ,
dan neemt het insgelijks den lijdenden vorm aan , ofschoon de zin , ten aanzien van
het onderwerp der rede , bedrijvend is , als als dig! És a zeliw se - telah di dengar arileh rādja , zoodra door den Koning vernomen was , of , zoodra de Koning vernomen had ; مریکیت
خليفه اكن
څارغ اولهa هندقله دmatka hendak - lah
so
di parang aulehi kalifah akan
marīk’ītoe , oorlog diende door den Kalief hun aangedaan te worden , of , de Kalief diende hun den oorlog aan te doen. Het voorzetsel is echter tot dezen lijdenden zegt , in de gebiedende wijze , ptg so
vorm niet volstrekt noodzakelijk ,
want men
bòwat auleh kāmce , het worde door u gedaan ,
in plaats van , doe gij het.
Wanneer het van wê
dengan , met , 13,3 deri- pada ,
van , en eenige andere voorzet
sels voorafgegaan wordt , dan neemt het werkwoord , waarbij het gevoegd is , den aard van een als zelfstandig naamwoord gebezigd deelwoord , als www s I wo
& 4 bārang jang
djādi dengan di diris , iets ( eenig gewas) dat door begieten is voortgebragt; dengan di sahadjā - nja , opzettelijk ; ubilas
ulow.de
is dins w fu dengan di kesad -kan -nja kom bia
et pilla mes effets ;
LA
DE
GR A M MA IR E
LANGUE
su cul las 5,3,3 0
MALAI E.
147
diika di giugɔur - kan koudā - nia akan dia ,
le si son cheval vient à le renverser ; y tig?
usläw sopāia
ia di bjūnoh rādia , que
Roi puisse le mettre à mort ; wala u Bw maka di per - auleh -nia , puisse - t - il obtenir ; باغ د سمثیکن اللهbarang di sampei - kan allall ,, Dieu veuille qu'il arrive ; الله اكن ديnestigia give us
a
di sieksa
سپاي د شکس
lia , Dieu le punira certainement ; تیاد د امن akar dia akan
allah
tiāda di ampon rādia akan dikau , le Roi n’a garde de te pardonner.
Lorsque celle particule , placée devant un verbe , est mise en opposition ou en contraste avec le même verbe accompagné d'une particule
transitive ou intransitive, elle indique que
celui - là doit être pris dans un sens passif , comme celui de ul ülelo iang di tīlik , celui qui
favorise , et celui qui est
favorisé ;
iang menilik dan
mogudase old man guy
È iang
ber- bòwat dan iang di per- bòwat , celui qui agit , et celui sur qui il est agi , l'agent et le patient;;
اتو يڅ د بري
مات يڅ ممري
3جك
ditka mati iang memra atau
iang
di bra brī ,,
si le donateur ou le donataire est décédé. Si le verbe auquel elle est jointe , est suivi de la directive del auleh , par ou de , il prend de même la forme d'un verbe passif,
quoique le sens soit actif par rapport à la personne ,
comme dy d'y! Jês a dh'w se - telah di dengar arileh rādia , aussitôt qu'il fut ouï du Roi , ; ou , , que le Roi cut our
هندقله د قان اوله خليفه اكن مریکیت
مmala
lah di hendak- tah hendlak
pāráng auleh kalifah akan marik ' itou , la guerre devrait être faite par le Calife , ou ,
le
Calife devrait faire la guerre à cette nation.
La particule n'est cependant pas absolument nécessaire pour exprimer cette espèce de pas siſ ;
car on dit , à l'impératif, pls del
mes
bōwat auleh kāmou , que cela soit fait par
vous , au lieu de , faites - le , vous. Précédée de vis dengan , avec ,
ug,
deri-pada , de , pour , à cause de , elle fait pren
dre au verbe le caractère d'un participe employé substantivement , comme s JEU ska È &,l? www bärang iang diādi dengan di diris ,
un peu (de grain) produit par arrosement ;
دشمن د سهجانdeitgan di sahadia -nia ,, aà dessein , de propos delibert ;;
د قصد كنن كمبال
dengan di kesad - kan - nia kombāli, dans le dessein de revenir ; no È Egl T 2
دشمن
J so, ر
کن
SPRA A K KUNST DER MALEIS CII E
148
bāli , met voornemen om terug te komen ;
you
TAAL .
us who e Eglo s ses deri- pada di
liat orang jang halat akan dia , om dat zij gezien werd door mannen , die haar niet be stonden ;
د Joz dw,G kārana di djæwal, met oogmerk om te verkoopen.
Bij het bezigen van dit voorzetsel , ondergaat de gewone woordschikking eene bijzondere verandering , hierin bestaande, dat het onderwerp der rede , het zij dan een persoonlijk voor naamwoord , het zij een ander woord , altijd achter het werkwoord gevoegd wordt , terwijl het voorwerp
gemeenlijk het werkwoord en
15ج het voorzetsel voorafgaat , als 8 ;gu dyras ک همب
راجdjika lamba di saroh radja , indien de Koning mi gelastle : ; د ماكن بسي kæliet - nja tidak di mākan besī, het ijzer zou niet door zijne huid heen dringen .
کولتن تيدق
De volgende volzin , bevattende voorbeelden van verschillende vormen of verbuigingen
van
het werkwoord , moge strekken om den leerling behulpzaam te zijn in het toepassen van eenige der opgegevene regels : بغ اد ددالم
سيغ
هندقله د !بوشکنن بارع
ترقون مکانن ایت کمدین درقدa جامن
maka hendak - lah di bãang -kan - nja
ماكن مث
مولتن سشايdjikalau bārang jang ada
فجر تتكال اي
جلو تربت
terbit fedjir tatkala ia ka makan
di - dālam mælot-nja sopāja
djūngan ter - parlan makān - an itoe komedien deri - pada siang ,
indien
de dauw mogt
opkomen terwijl hij aan het eten is , dan moet hij wegwerpen wat hij in den mond heeft,
op
dat er geen eten worde ingeslokt na daglicht ( in het begin der vasten ).
BIJWOORDEN
OF
WIJZIGENDE
WOORDEN.
Bijwoorden zijn zulke woorden , welke bij de werkwoorden en bijvoegelijke naamwoorden gevoegd worden , om cene omstandigheid der werking,
als tijd ,
plaats ,
voorwaarde, enz.
of de grootheid der hoedanigheid uit te drukken. Dat alle bijwoorden en andere zoogenaamde onveranderlijke woorden trapswijze uit andere taaldcelen ontstaan zijn , heeft een schrander taalkenner onzer eeuw oordeelkundig aangetoond , en indien zijn stelsel nog nadere bevestiging vereischte , zou eene ontleding der Maleische bij woorden voor de waarheid van hetzelve overvloedige bewijzen kunnen opleveren ; want er zijn weinig gevallen , waarin hunne afstamming van werkwoorden , van bijvoegelijke of zelfstandige naamwoorden , maar vooral van de
twee eerstgenoemde , niet meer of min zigtbaar is.
On
dertusschen kan men hierbij voegen , dat derzelver aard , wat zij ook aanvankelijk mogen ge weest zijn , eene geheele verandering ondergaan heeft; en , daar zij thans eene andere , nut
tige
GRAMMAIRE
DE
LA
LANGUE MALA I E.
149
you usi deri - pada di liat orang iang halat akan dia , pour avoir été , ou parce qu'elle était vue d'hommes qui n'étaient pas de sa parenté; Jyos WLs kārana di diduwal, dans la vue de vendre. L'emploi de cette particule est accompagné d'un changement particulier dans la construc tion , lequel consiste en ce que le pronom personnel ou autre agent suit constamment le verbe , tandis que l'objet le précède ordinairement, ainsi que la particule , comme 8,gw syrad uso als diika hamba di sūūroh rādia , si le Roi m'ordonnait ; vous ushow üles wülgs köülit -nia tidak di mākan besī , le fer ne lui percerait pas la peau .
La phrase suivante , contenant des exemples de diverses formes ou inflexions du verbe , peut servir à exercer le lecteur dans l'application de quelques – unes des règles qui précèdent : ghio
أ ! so ي ماكن مك هندقله د بوعكنن بارت يڅ اد دیالم مولتن سفاي جاشن تقرئن مکانن w widlas Et د سيso ق,در غ
!
تربت فجر تتكال
diikalaw terbit fediir tatkāla ia mākan maka hendak - lah di
bang -kan - nia bārang iang ada di- dālam muulout- nia
sopāia diāngan ter - parlan
makān -an itou komedien deri - pada siang , si le serein commence à paraître tandis qu'il mange , il doit rejeter tout ce qu'il a à la bouche , afin que les alimens ne soyent pas avalés après le coucher du soleil ( au commencement du jeûne ).
ADVERBES
OU
MODALES.
Les adverbes sont des mots qu’on joint aux verbes et aux adjectifs , pour indiquer quelque circonstance de
tems, de lieu , de condition , & c. ou le degré de qualité.
Que tous les adverbes , et autres mots réputés indéclinables , ont été successivement formés d'autres parties du discours , c'est ce qui a été habilement démontré par un profond gram mairien de nos jours ;
et si son
systême avait besoin de nouvelles preuves ,
l'analyse des
adverbes Malais en fournirait abondamment : car il en est peu , auxquels on ne reconnaisse plus ou moins évidemment qu'ils sont dérivés de verbes , d'adjectifs ou de substantifs , et par ticulièrement des deux premiers.
Cependant, quel qu'ait été leur état primitif , on doit en
même tems convenir qu'ils ont subi depuis des métamorphoses , qui en ont entièrement changé la nature ; et comme ils servent à de nouvelles fonctions, d'un usage très - étendu , ou aurait
T 3
tort
5
S P R A AKKUNST DER
150
TAAL
MALEIS CII E
tige bestemming hebben verkregen , zoo kan men redelijker wijze onder de deelen der rede, aan
niet nalaten hun eene plaats
te wijzen , onmiddellijk na die meer belangrijke
soorten
van
woorden , welker oorsprong zich niet zoo duidelijk laat beschrijven. Het is de gewoonte geworden om
in de spraakkunst eener taal al de bijwoorden en andere
onveranderlijke woorden , daarin voorhanden , op te noemen .
Maar , behalve dat zulks wel
ligt onnoodig is en meer tot het veld van een woordenboek behoort,
kan het ook niet ,
ten
opzigte van de Maleische taal , met eenige naauwkeurigheid geschieden , omdat het getal dier woorden , uit hoofde van de gemakkelijke wijze , waarop zij zich laten afleiden , schier onbe grensd is .
Wij zullen echter de meest gebruikelijke derzelve opgeven , en wel onder de drie
volgende algemeene benamingen , als : aard ,
bijwoorden van tijd , van plaats , en van verschillenden
in plaats van dezelve in meer bijzondere soorten te verdeclen.
Bijwoorden
سکارعsaharang , كئين
' ani,, nu ,, تهاديtadli ,, z00
sodah , voorbij, Jedd daūlo , dadelijk ,
sedang , ¿ lu selang ,
nah , ti penah , ooit , altijd , somtids ,, فائ
even ,, zeer onlangs,, تلهtelah ,, سده
لان كلkalák , es سنترsebentar lāgi, terstond , te voren , ق cits jüm
3gp djæga , jo djæa , nog ,
hand , ĉuw
van tijd .
ali belom , nog niet ,
terwijl ,
uidas komedien , nader
slow serāja , te gelijker tijd , dan , tij
per
o maka , vóór dat , ĉus kādang , jke,ų bārang - kali ,
,pagi, morgen , افکاںapa -kala , أقبيلapa -bala , قبيلpabila ,, بلمان-bila
-māna , wanneer , op welken tijd , Jlü tatkala ,
Smälu se - katīka , toen , ten tijde dat ,
IKAS kala -kian , zoo dikwijls als .
Bijwoorden van plaats.
سین
s,ani hier , سیتsite , سان
sana , daar , مان sāna
sa dekat , péad hampier , digt bij, bijna , -mūrī , hier , hier boven , s,
naar toe ,
būwah , beneden ,
,, waar mana , ة جاوةjauh ,, verre ,,
, arah , omtrent ,
Szko mārī , uslas ka
ju lūlo , voorbij, eştiêu
se -pandjang , langs , wit
onder , igd
plis dālam , in ,
læar ,
bezijden , ērtw sabrang , over , aan gene zijde.
buiten ,
atas ,
diha sa - bláh ,
De zes laatste worden ook als voorzetsels,
of eene rigting aanduidende woorden , gebruikt.
Bij
GRAMMAIRE
DE
LA
LANGUE
M A LA I E.
151
tort de ne pas leur assigner une place à côté d'autres parties plus importantes du discours, dont il n'est pas possible d'assigner aussi clairement l'origine.
Les grammairiens ont coutume de faire l'énumération de tous les adverbes , aussi bien que des autres mots indéclinables , qui se trouvent dans la langue qu'ils traitent; cette énumération est plutôt du ressort des dictionnaires que laie offre
tant de facilité pour la dérivation
dire , illimité.
mais , outre qne
de la grammaire , la langue Ma
des adverbes , que le nombre
en
est , pour ainsi
Cependant nous allons indiquer les plus usités , en les rangeant simplement
sous trois classes ,
savoir :
adverbes de tems ,
adverbes de lieu , et adverbes de différen
tes espèces .
Adverbes de tems.
Eilaw sakārang ,
uy k ini, maintenant,
instant, di telah , dow lák ,
vului tādi, tout- à - l'heure ,
il n'y a qu'un
soudah , au -delà , Jydd daūls , autrefois , anciennement, ils ka
سبنترsebentar lāgui , actuellement, so dinuga , jo dijua , jusqu'à présent ,
toujours, paly belom ,
pas encore , widas komedien , ensuite ,
selang , tandis , en même tems que ,
ci – après , Esew sedang , üdv.
plus serāia , tout d'un tems , alors ,
xü penah , toujours , jamais , à jamais ,
so maka , avant que , plutôt que ,
tij pernah , ĉu
kādang ,
بارشكالbarang-kali , quelquefois ,, قاتpagui , demain ,, اشكالapa -kala , , إقبیلapa-bila , Juo pabila , wlalu
bila -māna , quand , en quel tems , jlaj tatkāla , vrül se - katīka ,
alors , au tems que , wis kala - kien , toutes les fois que .
Adverbes de lieu .
سینsant sīni,, , ici ,
سیت
sitou ,,
سانsana ,, la ,,
مانmana ,, od ,
جاوه
دکتdlekat , همشرhampir ,, aupres , tout contre , ارهaral , environ ,, ka -mārī , ici , de çà , ju lālo , au - delà , atas , en haut, gli
e şviäu
diauth ,, au
loin ,,
ماريmara ,,
كماري
se-pandiang , au long , le long ,
būwah , en bas , id loñar , dehors , pils dālam , dedans ,
-bláh , d'un côté , értw sabrang , au - delà.
klaw
wait sa
Les six derniers s’employent aussi comme pré
positions ou directives.
Ad
SPRAAK KUNST DER MALEISCHE
152
TA AL.
Bijwoorden van verschillenden aard .
wa bagini, uthe
demilien , dus , op deze wijs ,
wc
ga , جو جوگdjaga
بتمانbagi-mana ,, , hoe , op wat wijs ,, ساجof سهاجsadja ,, weilu sūrğat,
zeer ,
JYy5 ter - lālo ,
ongemeen ,
bagītæ , zoo , op die wijs ,
uitermate ,
zeer ,
djaa ,, alleen ,
üd amat ,
te ,
te
jā , ja , ümumi tīdak , neen ,
veel, sho mākien , te meer , gel angar , eerder , liever ,
W
بوكنbakan , niet ,, het is niet, جانdjangan ,, laat af , bahowa , vermits , daar. ter - rtama , bijzonder , go bahowa
نسپايnestjaja ,, zekerlijk , توانم
Eene meer nuttige verdeeling der bijwoorden is die , welke gegrond is op de wijs waarop zij gevormd zijn , en in dit opzigt kunnen zij , met uitzondering van die , welker oorsprong nu niet kan worden nagegaan , tot de volgende soorten gebragt worden , namelijk : Woorden , die tot andere deelen der rede behooren , vorm
te ondergaan , als bijwoorden
en , zonder eenige verandering van
gebezigd worden , als : baik , wel ( eigenlijk , goed) ,
cu bānjak , zeer ( eigenlijk , veel) , « lebeh , meer , yle? bhāro , onlangs , Juil apa - bila ,
Jlöl apa - kāla , wanneer (eigenlijk, welke tijd ). Woorden , die den aard der bijwoorden verkrijgen door verdubbeling , als ru -tiba , bij
toeval (van Vui tība , aankomen , gebeuren) ,
ter sluip (van Sio tjērī , stelen ), wis ganti, verwisselen) ,
jo tjērī- tjæri , steelswijze ,
reis ganti- ganti, beurtelings, bij afwisseling ( van
Jyo mæla - mæla , eerstelijk ( van Jeo mæla , het begin ),
dawa - dawa , twee aan twee ,
tība
ugu
' ¿ ubo māsing -mūsing , afzonderlijk , hoofd voor hoofd ( van
įulasing , afgezonderd ), - & US gārang - gārang , luidruchtig ( van els gārang , luid ).
Op
deze wijze wordt het bijwoord meer gemeenlijk van werkwoorden dan van bijvoegelijke naam woorden gevormd, omdat de verdubbeling dezer laatste somtijds gebezigd wordt om eene groote
als r verheffing der hoedanigheid of eene soort van overtreffenden trap uit te drukken , als بسر besár - besár , zeer groot . Bijwoorden van andere taaldeelen , en bijzonder van bijvoegelijke naamwoorden , afgeleid , met voorvoeging van iw se , v ber , of met achtervoeging van u ' -an.
Door het aanhechten
van het eerste dezer voorvoegsels, zijnde de meest regelmatige wijs om bijwoorden
van bijvoe
gelijke naamwoorden af te leiden , geschiedt hetzelfde als in de Hollandsche taal door de bij voe
GRA M MAIRE DE
LA
LA NGUE
MALA I E.
155
Adverbes de différentes espèces.
wlos baguini , wlew demikien , ainsi , de cette manière- ci , wulo baguītou , ainsi , de cette manière - là , wlać bagui- māna , comment , de quelle manière , elw ou Un diſuga , جر وdiña , sculement, wilw sūngat, fort, très , -lālo , extrêmement ,
no
houwa , comme ,
tout - à - fait, jjj
ter
amat , trop , uslo mūkin , d'autant plus, jel añgar , plutôt,
Wiâ , oui , üde tīdak , non , Sy gardez - vous de , islami
elow sūdia ,
biūkan , non pas , cela n'est pas , vila diāngan , ne ,
nestiñia , certainement , pil, ter - outama , spécialement , mba
d'autant que.
Une distinction plus utile dont ils se forment.
entre les adverbes
Considérés sous
est celle qui résulte des diverses manières,
ce point de vue , à l'exception de ceux dont l'origine
n'est pas maintenant connue , on peut les diviser comme suit : Mots appartenant à d'autres parties du discours , aucun changement de forme;
tels sont morbi
et employés adverbialement sans subir
bük , bien , soit (proprement , bon) , cu bū
niak , très ( proprement, beaucoup), « lebeh , plus , ye bhāro , récemment , -bila ,
tība , arriver) ,
dérober ),
rusijoz
comme rys tība - tiba ,
tijüri- tigūrī ,
accidentellement (de
furtivement, à la dérobée (de sjon tivūrī,
reis ganti- ganti , alternativement,
Joo mīila -mjula , deux ,
apa
JLGI apa - kāla , lorsque , quand (proprement, quel tems).
Mots rendus adverbes par réduplication ; yuu
Juil
tour à
tour (de
d'abord (de Joo mīla , commencement) ,
rįwho mūsing-mūsing , séparément, individuellement (de
wis ganti ,
changer ),
rgd drüa -doña ,
deux à
ewi asing , séparé , dis
tinct) , - & 13 gārang -gārang , hautement , à haute voix (de & 3 gārang , haut , sonore). Pour former l'adverbe de cette manière , on emploie plus communément les verbes que les ad jectifs , parce que la réduplication de ces derniers sert quelquefois à marquer un plus haut degré de la qualité ou une espèce de superlatif,
comme
mjeres
besár - besár ,
extrêmement
grand . Adverbes produits par l'application de certaines particules à d'autres parties du discours , et spécialement à des adjectifs.
Les particules qu'on emploic ainsi , sont سse et
ber ,
qui s'unissent avec la syllabe initiale de l'autre mot , et us -an , qui se lie à la finale. première ,
La
qui est le signe adverbial le plus régulier , produit le même effet que la syllabe V
ment ,
SPRAAK KUNST
154
DER
M A LEISCHE
TAAL .
voeging van den uitgang lijk , als iw se - benar , waarlijk , van wis benar , waar , -betæl ,
opregtelijk,
behoorlijk ,
cić se genap , volkomenlijk ,
my low se - būnjak , zoo veel als , poliw se - lāma , zoo lang als ,
Jün se
with se -lmn ,
anders ,
Luw se - bārang , hoegenaamd.
Hetzelfde voorvoegsel wordt ook aan zelfstandige naamwoorden en werkwoorden gehecht, als : Kücw se - katīka , terwijl, van süs katika , tijdstip ;
Jüziew se - peninggal, sedert , ver
volgens , van Mcü tinggal, aflaten , ophouden ; r & gw se - bõleh - boleh , op alle mogelijke wijze , van digu boleh , kan ; Eglw se -kõrang - kärang , ten minste , van Eigs kærang , ontbreken ; culuw se - rāsa , als of , gelijk als, van cul, van 5
rūsa , "het gevoel ; gw se - lākā , dus , zoo ,
lūkæ , wijze , levenswijze ; ten zij men eerder aanneme, dat de twee laatste voorbeel
den moeten zijn sa- rāsa en sa - lākæ , en dat alsdan sa bij zamentrekking gezegd wordt voor plw sūma , te gelijk , te zamen , of voor ww sütve , één , gelijk meer blijkbaar is in het woord gw sa -rapa , gelijk , gelijkende , van eene en dezelfde gedaante.
Bijwoorden , door middel van dit voorvoegsel cu se afgeleid , worden niet zelden in den be zittelijken yorm gesteld , door achtervoeging van het persoonlijk voornaamwoord u -nja ( bladz. 84 ) , als wigiliw se- patât - nja , naar behooren ,
walimw se - songgôh - nja , waarlijk;
en
door de buigzaamheid dezer taal veranderen zij in eene soort van bijwoordelijke naamwoorden , als سشاتوتن دشdegan se -patat -nja ,, op eene cene betamelijke wijze ;; دشن سنغتوهنdergar Men zal hierna voorbeelden van deze veran se - songoh - nja , in waarheid , in goeden ernst. dering van het eene taaldeel in het andere aantreffen.
برber , waardoor gemeenlijk de onzijdige vorm der werkwoorden bepaald wordt , bezigt men ook tot het maken van biwoorden , als
?برمولber --mala (doch meer gebruikelijk is
-ber-mæla ), ten eerste , roya ber - torvet -tærøet ,
achtervolgens , reisa
se سبرول-Se ber -ganti
-ganti , bij afwisseling. us -an , hetwelk dient om werkwoordelijke naamwoorden te vormen (zie bladz . 58 ) , wordt somtijds ook achter verschillende soorten van woorden gevoegd , om dezelve in bijwoorden te veranderen ,
als
wolne tembāh - an ,
daarbij ,
daarenboven ,
van tyü tembah ,
bijvoegen ;
ur ago moedah - moedah -an , mogelijk , misschien , van selo mudah , gemakkelijk ; wi cui ? ber -pantas- pantas-an , behendiglijk, met bedrevenheid , van wuiis pantas , behendig , dreven ;
ulawelwy? ber - sāma - sama - an ,
gezamenlijk, gemeenschappelijk , van
be
plus sūma , te
GRAMMAIRE
ment ,
ajoutée aux adjectiſs Français,
Jüw se - betoul,
honnêtement,
DE
LA
LANGUE
MALA I E.
comme iww se - benar , vraiment,
convenablement,
whilw
se - guenap ,
155
de ji benar ,
vrai ,
complétement ,
or the
se-būniak , autant que , plin se - lāma , aussi longtems que ,
se - lüün , différemment , cum
Elle s'applique aussi à des substantifs et à des verbes ,
ÉLow se - bārang , quelconque.
com
me ; uitw se -katīka , tandis que , de Sus katika , point, moment ; Müziew se - pening gal ,
depuis ,
postérieurement,
de la tinggal,
cesser ,
-boleh , de toutes les manières possibles , de diga boleh , peut;
discontinuer;
nière,
de 50
sentiment,
se -boleh
r Eglw se - küūrang -kuūrang ,
au moins , pour le moins , de ĉis küürang , manquer, avoir besoin ; me si , de même que , de cul, rāsa ,
- agw
culow se - rāsa ,
com
tact ; gw se - lākm , ainsi , de cette ma
lākuu , manière , conduite ; à moins qu'on ne suppose que les deux derniers
exemples devraient être sa - rūsa et sa -lākm , et que cette particule est une contraction de plus sīma , ensemble , égal à ,
ou de usw sūtou , un , comme il parait plus évidemment
dans le mot gw sa - rjipa , semblable , ou ayant la même apparence.
Il n'est pas rare de voir des adverbes , formés au moyen de la particule cu se , prendre la forme possessive en y'annexant le pronom personnel wnia ( voyez pag. 85 ) , comme wigilim se - patcut- nia , convenablement, waalimuw se -soñjgöh - nia ,
vraiment; et telle est la flexi
bilité de la langue Malaie , qu’un pareil mot composé devient une espèce de substantif adver bial , comme
un golü
ved deíngan se - patuit -nia , d'une manière convenable ,
dengan se - songgoh - nia , en vérité , ou , tout de bon.
youlên
ÊS
On trouvera ci- après des exemples
de cette transformation d'une partie du discours en une autre. ber , qui est ordinairement la marque du verbe neutre , s'emploie aussi adverbialement, comme Joey? ber -mīla (mais plus communément Joeytw se- ber -mõtla ), d'abord , ۲- ?برتورت ber - tjūrout - tīūrout , consécutivement, rôle.
ber- ganti-ganti , tour à tour , à tour de
us -an , qu’on emploie dans la formation de noms verbaux (voyez pag .
59 ) , s’unit aussi
quelquefois à divers mots pour en former des adverbes , comme volgu tembāh -an , de plus , en outre ,
de dyj
moudah ,
facile ;
tembah , wa mujer,
ajouter ;
wrido moudah -moudāh -an ,
ber - pantas - pantas-an ,
adroitement ,
peut - être ,
de relo
habilement , de cui
pantas , adroit , agile ; ulamolusy? ber - sāma - samā - an , de compagnie , de concert , de plus sāma , ensemble , semblable .
Mais ce dernier dérivé prend aussi (en omettant la répétition ) la V 2.
SPRAAK KUNST
DER
MA LEISCII E
TAAL .
156 te zamen ,
Maar dit laatste afgeleide woord neemt ook ( zonder verdubbeling) den
te gelijk.
aard van cen zelfstandig naamwoord aan , als
wlows , lül w lawy? si
s
djika ada
-samā - an antāra ka -dveā -nja , indien er gelijkheid tusschen hen beiden bestaat ,
ber
w lawy?
Chow old slus ber - samā - an bahāja dan selāmat , eene gelijkheid van gevaar en veiligheid . Vele bijwoorden zijn , even als de bijvoegelijke naamwoorden , voor vergrooting vatbaar , als لبه جاودlebel djaul ,, verder af , سردار ایبو
قرمشون درقد
-kan د دهلوكن سردار باقdi daula -kara
sædāra būpa perampõan deri - pada sõdāra ibæ , de broeder van den vader der vrouw (mag haar zien , bezoeken ) eerder dan de broeder van hare moeder.
VOOR ZET SELS
OF
RIGTING
AANDUIDENDE
WOORDEN .
De voorzetsels , dus genoemd omdat zij gemeenlijk vóór de woorden gevoegd worden ,
tot
welke zij in de rede behooren , dienen om de rigting der beweging van het eene voorwerp naar of van het andere , of hun te gelijk bestaan op dezelfde plaats , aan te duiden . Daar zij niet , gelijk de bijwoorden , van andere deelen der rede willekeurig afgeleid kunnen
1
worden , is hun getal meer beperkt , en het zal niet moeijelijk zijn cene omstandige lijst daar van op te geven ,
met uitzondering echter van sommige derzelve, welke zoo veel van de be
teekenis van bijwoorden hebben , dat het onzeker wordt of zij onder deze , of onder de voor zetsels , gerangschikt moeten worden. Wij meenen in de eerste plaats eenige zeer dikwijls gebruikt wordende voorzetsels te moe ten opnoemen , welke gemeenlijk neffens bijwoorden , woordleedjes of andere voorzetsels plaatst , of met dezelve zamengesteld worden. di ,
te ,
in ,
op ,
aan ;
js3 855
ge
Deze zijn : di kūkā gēnong ,
aan den voet der bergen ;
So üç s di bāliek bēkiet , aan den rug van het gebergte ; sed süs di pantei laut ,
aan of ор het strand . Door zamenstelling van dit voorzetsel met andere wordt de beteekenis dezer laatste gewij zigd , en daaruit , gelijk ook uit deszelfs verbinding met bijwoorden en eenige andere woorden , ontstaan nieuwe voorzetsels,
wilsos di-adāp -an ,
voor ,
als sl? s di- bāwah ,
aan
het
hoofd van ,
-dālam , in , binnen , igles di- l @ ar , buiten , aan de andere zijde
van (cenc rivier ).
boven , onder ,
cmölsa di- ātas ,
istod di - blākang ,
aan de buitenzijde van ,
op ,
achter ,
piss di
Erwd di- sabrang ,
Maar wanneer het met bijwoorden verbonden is , dan heeft
GR A M M A IRE
LA
DE
la nature d'un substantif , comme wow
LANGUE
157
MA LA IE .
,lül w lawy? of Bş diika ada ber - samā - an an
tāra ka - doua -nia , s'il y a égalité entre eux ,
Crow old shoes w law ? ber- samā- an bhūia
dan slāmat , égalité de danger et de sureté.
Beaucoup d'adverbes sont , de même que les adjectiſs, susceptibles de degrés de comparai son , comme لبه جاوهlebeh
dicuth , plus loin , قرمشون درقد سردار ایبو
دهلوكن سردار باقs دdi
daulö - kan sjudāra būpa perampīruan deri - pada sjudara ibuu , le frère du père , l'oncle paternel de la femme (peut la voir) de préférence à son oncle maternel .
PRÉPOSITIONS OU
DIRECTIVE S.
Les prépositions , ainsi nommées parce qu'elles précèdent ordinairement les mots auxquels elles se rapportent dans le discours , servent à indiquer la tendance à s'approcher ou à
s'éloi
gner d'un objet , ou l'existence simultanée de deux objets dans le même lieu . Comme elles ne se laissent pas arbitrairement former d'autres parties du discours , ainsi que l'adverbe , le nombre en est plus limité , et il est possible d'en faire l'énumération ; en excep tant néanmoins
quelques – unes d'entre elles , dont la signification tient de la nature de celle
des adverbes , au point qu'il est difficile de décider à quelle classe elles appartiennent.
Il convient en premier lieu d'entrer dans quelques détails sur certaines prépositions d'un usage très -général , qui ordinairement accompagnent d'autres prépositions , des adverbes , particules, ou forment avec eux des mots composés.
des
Ces prépositions sont :
s di , à , en , sur ; i si s di kaki güūnong , au pied des
monts; sed clos
di būlik bjukit, sur le revers des collines ; mogu süs di pantei lūūt, au rivage , sur le rivage de la mer. Jointe à d'autres prépositions , elle en modifie la signification et sert à former de nouvelles prépositions , ce qui a aussi lieu moyennant sa jonction avec des adverbes et quelques autres mots , comme syd di-būwah , en bas ,
cuales di -ātas , en haut , sur , illos di-hadāp
-an , devant , en face de , ¿ SWJ di - blākang , derrière, piss di-dālam , dans , jew -loar , hors , en dehors de , Enwww di- sabrang , de l'autre côté (d’une rivière ).
di
Cepen
dant, lorsqu'elle est jointe avec un adverbe , le sens du mot composé qui résulte de cette
V
3
com
SPRAAK KUNST
158
DER
MALEISCHE
TA A L.
di mīn - inūna a , waar ,
heeſt het zamengestelde dikwijls de beteekenis van een bijwoord , als , , sāna , daar. دسینdli- sani, hier , دسانdiscina en دسیتdi-satoe ,
Het voorzetsel s ka , hetwelk eene beweging naar cene plaats te kennen geeſt,
verbindt
zich met het woord , waarvan het de betrekking aanduidt, als julis ka -pāsar , naar de ba zaar (markt), jaus ka - tīmor ,
naar het oosten ,
wordt, even als het voorgaande ,
wolis ka - tāman ,
voor andere voorzetsels
naar
en voor bijwoorden gevoegd ,
volgt dezelfde regels , als quilos ka- ātas , naar boven , op , solis ka - bāwah , naar naar beneden ( te
Het
den tuin.
en
onder ,
kennen gevende de beweging of rigting op- en nederwaarts ) , wilala ka
-adāp - an , vlak over , in de tegenwoordigheid van.
Eindelijk , wanneer dit voorzetsel aan
een bijwoord gehecht is , heeft ook het daaruit zamengestelde woord gemeenlijk de beicekenis vau een bijwoord , als wlas ka - māna , werwaarts , wlus ka - sāna , derwaarts , enz. ja deri , van , als in
morjo deri laut , van de zee ,
Jos jo deri æloe , van
of uit het
binnenste des lands , wordt niet aan de woorden gehecht , waartoe het onmiddellijk behoort , ten ij wanneer het vóór een bijwoord van plaats gevoegd is , om met hetzelve een nieuw bijwoord
van of voorzetsel uit te maken , als
wiju deri- ātas ,
van boven af , s ,! ; J deri - būwah ,
beneden , van onder , jo ja deri -l @ ar , van buiten , whoja deri -māna , van waar , wlw.jo deri - sāna ,
van
daar ;
welke
bewoordingen ,
naar
de
uitspraak ,
zame mengestelde woorden
schijnen te wezen , hoewel hierbij opgemerkt moet worden , dat , vermits de , r op zich zelve eene dier letteren is , welke zich niet met de volgende verbinden , men niet met zekerheid bepalen kan , of eene daarmede eindigende lettergreep al , dan niet, in het schrijven aan de volgende gehecht is.
Dezelfde aanmerking geldt ten aanzien van het voorzetsel s di, hetwelk
ook eene ongebondene letter is ;
doch , dewijl men in het schrijven somtijds (hoewel zulks niet
regelmatig is) het zamengestelde vuilis die - ātas zoo wel als cual's di- ūtas gebruikt, kan men hieruit opmaken , dat u di , als lettergreep , zich aan de volgende hecht. De twee laatstgenoemde voorzetsels • ka , naar ,
en ,w deri , van , voor zelfstandige naam
woorden en werkwoorden geplaatst , gaan gemeenlijk verzeld van een ander bijzonder voorzetsel, u pada , dat echter schijnt een vulwoord hebben , als رومة naar den oever , sebab itve ,
dis ka - pada
te wezen en geenen invloed op de beteekenis te
rõmah , naar het huis , va
pass ka - pada tepī ājer ,
we w ,w deri-pada langiet , uit de lucht,
van daar ,
om die reden ,
Vitu wa deri- pada
blind was to do,w deri -pada meng -hābies -kan
artā -nja , van daar, uit hoofde dat hij zijn vermogen heeft doorgebragt.
Het wordt meer
lj
GRAMMAIRE
DE
LA
LANGUE
MALAIE .
159
combinaison , a souvent une signification adverbiale , comme wlod di- māna , où , wlwd di -sini , ici , ulud di -sõna et
is ka , à ,
du
di - sitou , là .
vers , préposition de lieu et de mouvement , s'unit avec le mot suivant , comme
pulis ka - pāsar , au bazar ( marché ), jauüs ka -tīmor , vers l’est , celü ka - tāman , au jardin. De même que la précédente elle se joint avec d'autres prépositions et des adverbes , et suit les mêmes règles, comme cuits ka - ātas , en haut , vers le haut de , slus ka - bāwah , vers le fond (ce qui indique à la fois le mouvement de bas en haut et de haut en bas) , -adāp - an , vis - à - vis , en présence de.
wilut
ka
Cette préposition a encore ceci de commun avec la
précédente , que , lorsqu'elle est jointe à un adverbe , le mot composé a communément une signification adverbiale ,
comme las ka -māna , où , wlows ka - sāna , là , & c.
درderi , de , préposition de lieu , ne s’unit pas avec le mot auquel elle se rapporte immé
diatement, comme
ugdy ju deri laut , de la mer , Joo ja deri hřilou , de l'intérieur du
pays , à moins qu'on ne l'applique à des adverbes de lieu , pour former avec ceux - ci de nou velles modales ou directives , comme cuir ju deri -ātas, d’enhaut , de dessus, 8,130 deri -bawah , d'en bas , jo ja deri- lovar , de dehors , who ; J deri -māna , d’où , wlujo deri -sūna , de là ;
à entendre prononcer ces expressions , on les prendrait pour des mots com
posés ; mais il est à remarquer que , j r étant un des caractères qui ne se lient point avec d'autres , on ne saurait guère affirmer si , dans la langue écrite , la syllabe dont il est la lettre terminale s’unit ou ne s’unit pas avec la suivante.
La même observation s'applique à la
préposition w di, qui est aussi une lettre solitaire ; mais comme syllabe on peut supposer qu'elle s'unit avec le mot suivant,
puisqu'on écrit quelquefois ( quoique incorrectement) cuilig
die - ūtas aussi bien que cuitsu di -ūtas.
Les deux prépositions précédentes, s ka , vers , et ; J deri , de , lorsqu'elles se vent placées devant des substantifs ou des verbes ,
trou
sont ordinairement accompagnées d'une
autre préposition particulière , wi pada , qui semble néanmoins n'être là qu'une particule ex plétive qui ne change
rien à la signification , comme tog, wis ka - pada rūūmah ,
maison , a csés és ka - pada tepī āier , vers le rivage , du
ciel ,
ایت
سبب
درقدderi -pada
we
sebab atou ,, par cette
w.,
raison ,,
deri -pada meng -hābis -kan hartā - nia , pour avoir dépensé sa fortune .
vers la
deri - pada lünguit, هرتان
درقد مشابسکن
On l'emploie plus
par
SPRAAK KUNST
160
MALEISCHE
DER
TA A L.
bijzonder gebezigd in het vormen van den vergrootenden trap der bijvoegelijke naamwoorden en with so,sos dul ini - lah tinggi deri- pada lmin , deze is hooger dan de
bijwoorden , als andere ;
whej as Jesu daūlo deri - pada cemāūn itæ , vroeger dan op dat tijdstip ;
w
:
baik mūti deri - pada hidup s’õrang diri, liever sterven
dan een eenzaam leven te leiden .
Als afgescheiden voorzetsel gebezigd , beteekent het naar ,
Sud Eig. Jy ug,s who
culo bi pada mūsa itve , te dier tijd ;
te , om te , voor (maar nimmer van ), als جباننن
ثدlaik
ambt geschikt ;;
قد مثالیکن نثري
کواسkutsa
in staat , bekwaam om dat land te overwinnen ;
law is ain's
pada djabat-are ,, tot zijn -an-nja -
pada meng -ūlah -kan nagrī ,
sile usilo belendja pada segala ārī hadji , geld voor de verteering van elken dag bede
vaarts .
Het wordt ook dikwijls aan het voornaamwoord of zelfstandige naamwoord gevoegd ,
dat ор het werkwoord in de betrekking van eenen derden en zelfs van eenen vierden naamval volgt ,, als تولع فدكtalong pada -koe , help mi ;
امشنيله قد مرینیتampouna--lah pada
marīk'itve , schenk dit volk , dezen lieden vergiffenis ;
quo did I sui memõdji pada allah ,
God loven,
uw sa , dat eene zamentrekking , het zij van plu sūma , te zamen , of van www sūtæ , één , schijnt te zijn , wordt alleen
in zamenstelling gebezigd en geeft dan eene vereeniging of
eenheid te kennen , als pliwe sa - nāma , naamgenoot , wylaw gezamenlijk met , ülisku
in gezelschap van ,
sa -ka -hendak , van één gevoelen , jlaw sa -kāli , op eens , que
sa - ræpa , eenvormig , van eenerlei gedaante . woorden gebezigd ,
sa- kāwan ,
De woorden aldus zamengesteld worden als bij- .
en het is in sommige gevallen moeijelijk deze zamentrekking te onderschei
den van het voorvoegsel cu se ,
waardoor , gelijk boven vermeld is , andere woorden , en
bijzonder bijvoegelijke naamwoorden , in bijwoorden veranderd worden . dlg) auleh , door , per ( Lat . ) gebruikt men bijzonder , wanneer men den bedrijvenden vorm eens werkwoords in den lijdenden vorm verandert , als
paell
you būwat auleh -mæ , het worde
door u gedaan , in plaats van , doe gij, was digl Juel J di ambel auleh
rādja
ilce ,
door den Koning werd genomen , in plaats van , de Koning nam , De overige meest gebruikelijke voorzetsels zijn : 1 akan , naar , om , voor , e bagi, a,n tot ,
دالمdalam ,
in ,, اتس
atas,, op ,
اره
rah ,,, naar , arah
lampoh , cuné lepas, voorbij, elus kolilieng , rondom , doorheen ,
pead
odio
hampier ,
hingga ,
wisu
els
dekat,
dātang ,
bijna ,
omtrent,
ju
lālo ,
cwyil træes , cuüi lintas ,
têm door ,
verre als , siau
nabij ,
sampei,
Exlu
tot ,
sebrang ,
omtrent ,
over ,
zoo
aan
gene
zijde ,
دشمن
ORAMMAIRE
DE
LA
MA LAIE .
LANGUE
161
particulièrement pour former le comparatif des adjectifs et des adverbes , comme we;s Camil cura
ini - lah tinggui deri - pada lmin , celui – ci est plus haut que l'autre ; whe; we;
ایتdaalo
deri-padda
aeman itou alou , antérieurement accute
poque ;
joats
بایق مات درشد هیدث
Stud Eige, bñīk māti deri- pada hīdoup s’orang dirī , plutôt mourir que mener une vie solitaire.
Employée séparément,
cette préposition signifie vers , à , pour (mais jamais de ,
pour marquer le rapport d’éloignement) , comme il culo poque ; جباتنن
شد
لایقlak pada
u pada māsa itou , à celle
diabat- an -nia ,, propre aà son
emploi ; مقالهکنw شد
کواس
بل så kwūsa pada meng -iūlah - kan nagri, capable , en état de conquérir le pays ; uveنails
هاريlê belandia pada segala hārī hādii , de l'argent pour la dépense de chaque wilo silo jour de pélérinage.
Souvent aussi elle est placée entre le verbe et son régime indirect , et
même devant le régime direct , qui en Français n’exigerait pas de préposition , comme سEتو su toulong pada - kou , assistez - moi ;
w
kogo si
el amponi - lah pada marīk’ilou ,
pardonnez– leur ; قد اللهTras memudii pada allah , louer Dieu .
cu sa , qui paraît être une contraction de plu suma , ensemble , de même , ou de los sūtou , un , ne s’emploie que dans la formation des composés , et emporte alors l'idée d'union ou d'unité , comme pliw sa - nāma , qui porte le même nom qu’un
autre , wyliw sa - kāwan ,
de compagnie , conjointement , ülieku sa - ka -hendak , d’un même avis , la fois , tout d'un tems , gu sa -rjupa , d'une même apparence.
Jhau
sa -kāli , à
Les mots ainsi composés
deviennent adverbes , et il est quelquefois difficile de distinguer cette contraction de la par ticule adverbiale cu se , dont il a été parlé plus haut.
d'g)
auleh ,
de , par
( en Lat. per , a ) ,
s’emploie particulièrement lorsqu'on change le
verbe d’actif en passif , comme paille oss? bõat quleh -mou ,
que cela soit fait par vous , au
ایت lieu de ,
faites – le vous;
els del Juel J di ambel diileh rādia itou ,
fut pris par le
Roi , pour , le Roi prit. Les autres prépositions les plus usitées sont : ulakan , à , pour ,
e o brigui , à , vers ,
دالمdalam , dans ,, اتسatas , sur , ارهI aral ,, vers ,, environ , لالlalo , , ليشهlampol , لقس lepas , au- delà , après , elus kolīling , autour , cui trous , quü lintas, par , à travers , Bis hingga , ¿ jis dātang,
show sampei , jusque , aussi loin que, jład hampir , eso
dekat , presque, près de , ērt
sabrang , outre , delà , vës dengan , avec , ;6 X
antāra , en
SPRAAK KUNST
162
vis dengan , met , plaats van ,
ylü
lāwan
DER
antāra , tusschen ,
M A LEISCH E
TAAL.
pa demi, door , bij, “
iš ganti , voor , i
in tegenoverstelling van , öll bāliek , ginds , achter , aan de overzijde
van ,jókedar , omtrent , nagenoeg , low semā of pu sema , naar , te.
Eenige onzekerheid heeft
plaats omtrent de strekking van dit laatste voorzetsel, hetwelk op Sumatra ( * ) veel gebruikt wordt voor naamwoorden in de betrekking van eenen derden naamval , als pu wari law glo bāwa semā tæan kāmve , breng aan , of naar uwen meester ; maar het komt in geschriften weinig voor , en alsdan schijnt het dezelfde beteekenis
te hebben als plu sāma ,
te gelijk , te zamen
of om met , als in uls tij plus cl gliks djikalaw pada sāma tengah djälan , indien ор streeks het midden van den weg . De woorden xel bāwahı , onder , aan
jo
lvar , uit ,
sutew sīsī , bezijden ,
tih.sw
sa -blih ,
eene zijde , en cenige andere , ontvangen niet de kracht van voorzetsels, ten zij dezelve
met s di di-laar ,
ka of ju deri zamengesteld zijn , als solis di -bāwah , beneden , onder, jau zonder,
Stig
di - blākang ,
achter ,
X.w
di-sa -bláh ,
aan
eene
zijde van ,
cuils ka - ūtas , naar boven , naar den top van , jo ,u deri - læar , van uit.
TOEGWOORDEN .
De voegwoorden dienen
om
de onderlinge zinsbeirekking tusschen enkele woorden ,
die ,
naar derzelver orde en schikking , niet onmiddellijk op elkander slaan , gelijk ook tusschen de onderscheidene leden eener rede , aan te duiden . In plaats van de gewone , maar tot het oogmerk eener spraakkunst, naar het schijnt, nut tclooze onderscheiding
van de voegwoorden in verbindende , scheidende , tegenstelling aanwij
zende , redengevende, uitsluitende en meer andere soorten ,
bijna zoo talrijk als de enkele
woorden , welke daaronder gerangschikt worden , kan men dezelve in twee hoofdsoorten ver deelen , te weten : regtstreeks , en
zijdelings verbindende voegwoorden , naar gelang van
hunne bijzondere eigenschappen. De regtstreeksche voegwoorden zijn uls dan , en , en gul atau , of ; dienende om twee of meer woorden , die in eene gelijke betrekking staan , of leden cener rede , welke geene spraak kundige betrekking op elkander hebben , aan een te knoopen , als we wld uslão mata- hārī dan
DE VERT. ( * ) Dit is ook het geval op vele plaatsen van het eiland Java.
GR A M M A IRE
DE
LA
LANGUE MALA I E.
163
entre , pu demi, par , wis ganti , au lieu de , wys lāwan , par opposition à , mau balik , derrière ,, ju kedar , environ , à peu près , low semā ou pau sema , à (prépo au revers , derrière
sition de mouvement ou de repos ).
Il existe quelque doute à l'égard de cette dernière , dont
on se sert familièrement à Sumatra ( * ) devant le régime indirect , comme pls wail Law g4 būwa semā tūüan kāmou , porte à ton maître ; mais on ne l'emploie guère en écrivant , et lorsque cela arrive , elle paraît signifier la même chose que pluw sūma , ensemble , avec , comme dans wils des plus
gollo diikalau pada süīma tengah diūlan , si au milieu , vers le milieu de
la route .
Les mots xyly
bāwah , dessous , jos ljuar , dehors , custom sīsī , à côté , de côté , som
sa - bláh , d'un côté , et quelques autres , liés à s di ,
n'ont le sens de prépositions, que lorsqu'ils sont
ka ou ja deri , comme solid dj -bāwah , sous , jew di-ljuar ljuar , , hors
di - blakang , derrière , dhwww di- sa -bláh , à côté de , jil's ka- ūtas , sur , vers le
som
met de , je ,u deri - ljuar , de dehors.
CONJONCTIONS.
Les conjonctions servent à lier , dans le sens d'une phrase , des mots qui, dans l'ordre de la construction , n'ont point entre eux de rapport immédiat, ainsi qu'à joindre plusieurs mem bres d'une même période . Au lieu de la distribution ordinaire en copulatives , disjonctives , adversatives , causatives , exclusives et autres espèces presque aussi nombreuses que les simples mots qu'elles renferment , distribution qui n'a aucune utilité apparente sous le rapport de la grammaire , on peut se con tenter de les diviser en deux classes générales , savoir :
conjonctions directes et conjonctious
indirectes , suivant leurs propriétés respectives.
Les conjonctions directes sont uls dan , et , et gut atau , ou ;
elles servent à unir deux
ou plusieurs mots qui ont entre eux un même rapport , ou des parties d'une phrase qui sont grammaticalement indépendantes l'une de l'autre ,
comme udga old
us lão mata - hāri dan
buua ( * ) On s'en sert de même en plusieurs endroits de l'ile de Java .
TRAD
2
1
X
Ν Ο Τ Ε DU
SPRAAKKUNST
16+
dan bælan , zon en maan ;
DER
MALEISCHE
TAAL .
en god mol amas atau pērak , goud of zilver ; patho gut Este
siang atau mālam , dag of nacht ;
a low clic parang wla Bio Bio minta būnjak dan
terima sedikiet sūdja , veel vragen en slechts weinig ontvangen.
Hier valt aan te merken ,
dat het voorzetsel Les dengan , met , dikwijls en zonder onderscheid voor uld dan gebezigd wordt ,
als
,głël añğgör dengan ajer , wijn met water , voor , wijn en water.
Alle andere voegwoorden kan men als zijdelingsche beschouwen ; zij dienen om enkele woor den in eene ongelijke betrekking, of leden eener rede, tusschen welke eene toevallige overeen komst voorgesteld wordt , aan elkander te verbinden , als caros gus ütlus sedang kalau baik , genoeg ,, indien het goed is ;; y راغ همب
چوکف
كلو
بایر هونغ كام
همب
ننتnanti hamba
bājer ætang kämve kalau tjækæp wāng hamba , ik zal uwe schuld betalen , indien (of mits lat)min geld toercikende zij ; کاون سئورغ )
دشن
کام برانکت ملینکن
ائن-djangan ج kane ber
-angkat melainkan dengan kāwan s’õrang , begeef u niet op weg , ten zij met eenen reisgezel. Tot de zijdelingsche voegwoorden behooren : kūlau , indien ,
yläw sopāja , w31 agar ,
dat ,
djika , gliş djikalaw , gus kalau en کالو opdat, om ,
fillo malainkan , ten zij ,
slü tetāpī, wly welakien , maar , evenwel , nogtans , who hūnja , maar , behalve , maar S alleen , 4 % , djæga , g . dj @ a , insgelijks , nog , steeds , hädja , alleenlijk , Joj pæla , even eens ,
alleen , zlu sūdja of a low
333 lāgi , nog , alsnog ,
Joogle se-ber -mæla , ar
vooreerst , بیوbahewa ,, daar ,, vermits ,, ا ثولlagi -pala , شهدانsahadat ,, ارکین kien , olyu tambūh - an , voorts , daarenboven , sie īànī , dat is te zeggen ,
usgeüs
ka
-tāu - i , te weten , namelijk , wis kalakien , zoo dikwijls als , claw sambil , elu selang , terwijl, slow serāja , dan , hoedanig ,
wël,
garāíngan ,
te gelijker tijd , glo mau , of , het zij, culo māsa , wat ook , xül antah ,
waarlijk ? is het zoo ? niet waar ?
Jiu
tāgal,
b. کارنkarana ,, سبب .seb , ondlat
Wat ook de oorsprong der twee regtstreeksche voegwoorden moge wezen , die , aangezien zij zoo dikwijls te pas komen , al zeer vroeg en bij den eersten voortgang der taal in dezelve voorhanden moeten geweest zijn , vrij zeker is het , dat de overige (zoo wel als de bijwoorden en voorzetsels) den hunnen onileenen van naam- of werkwoorden , of van bewoordingen , welke uit meer woorden bestonden
en kortheidshalve in het uitspreken zamengetrokken zijn ;
ook reeds in de afdeling over de bijwoorden gewaagd is .
waarvan
Zoo is het woord cislo melainkan ,
ten
GRAMMAIRE
bjūlan , le soleil et la lune ;
DE
LA
LANGUE
165
MAL A I E.
üstes gut? quod amas atau pērak , de l'or ou de l'argent;
et
. slang atate malam ,, le jour ou la nuit ;; منت باپق دان تریم سدیکت سهاجminta اتو مانمsīang bâniak dan terima sedikit sāhadia , demander beaucoup et ne recevoir que peu. Il est à remarquer que souvent on emploie indifféremment la preposition is dengan , avec , uls dan , comme ! LED
pour
jg al anggör dengan aier , du vin avec de l'eau , pour , du vin
et de l'eau . Toutes les autres conjonctions peuvent être considérées comme indirectes , servant à joindre des mots qui n'ont pas entre eux le même rapport, et des parties de phrases entre lesquelles on établit une connexion accidentelle , comme i gus stw sedang kalau bāīk , assez , s'il est
bon ; واع همب
ننت همبnanti lamba baier Hattang kamou kalau
بایر هونغ كام كلو چوکش
tijükoup wang hamba , je payerai vos dettes , si j'ai (ou pourvu que j'aye) assez d'argent ;
kāmou ber --arakat melaankan dengana diyan kamzou de voyage. kūwan s'õrang , ne vous mettez pas en route , si ce n'est avec un compagnon سئورغ
کام ?براڅکت
ملینکن دشمن
کاون
جائن
Au nombre des conjonctions indirectes sont :
3ş diika , glio diikalau , gus kalau et
gtis kūlau , si , spláw sopāia , , 31 agar , que , afin que , pour , Cislo melainkan , à moins que , si ce n'est que , süü tetāpī , urly welakin , mais , néanmoins , cependant , nia , mais ,
excepté ,
mais seulement ,
*)so divuga ,
lo hū
divua , ainsi , toujours , scule
ment , el sūdia ou cbw sahādia , seulement, Jos pūüla , de même , 28 līgui , encore , toujours , Jouw se - ber -mõula , en premier lieu , ga lāgui -pšila ,
ulepü sahadān ,
jies īànī , c'est à dire ,
wilarkien ,
usysis ka - tāu -i ,
bahouwa , or , attendu que , jos
wobei tambāh - an ,
savoir , à
e
d'ailleurs ,
en outre ,
savoir , CIS kalalien ,
tant que ,
toutes les fois que , Jaw sambil , üdw selang , en attendant que , tandis que , slow serāia , alors , en même tems , simultanément, rūngan ,
zül antah ,
glo ma ,
vraiment ? n'est ce
pas ?
soit ,
culo māsa , quoique ,
Je tāgal,
w
kūrana , Vitu
3
ga
sebab ,
parce que , à cause que.
Quelle qu’ait été l'origine des deux conjonctions directes , dont l'existence , à en juger par leur fréquent emploi , doit avoir accompagné les premiers progrès de la langue , on ne peut guère révoquer en doute que
les autres ,
aussi bien que
les adverbes et les prépositions ,
n'ayent été primitivement des substantifs ou des verbes , ou bien des expressions composées de plusieurs mots qu'on aura réunis pour en abréger la prononciation , ainsi qu'on l'a déjà fait remarquer en parlant de l'adverbe .
Ain exempl Ains elo melainkan , à moins sii, par exe mplee , le mot cist
X
3
que ,
SPRAAK KUNST
166
DER
MÀ LEISCHE TA A L ,
ten zij , eigenlijk een werkwoord , dat veranderen beteekent , terwijl dit werkwoord afgeleid is
van continua lain , een bijvoegelijk naamwoord , beteekenende ander , onderscheiden. Niet zelden worden twee voegwoorden van dezelfde beteekenis te gelijker tijd gebezigd , der dat het iets tot bevordering van den zin schijnt toe te brengen .
zon
Dit heeft in het bijzonder
plaats , wanneer een der twee in beteekenis gelijke voegwoorden van het Arabisch ontleend is ,, als
اگر سشايagar sopaja , opdat ,,
کارن سبب
reden ,,
karana sebab ,, om
سیدان
قول
sahadān pæla , verder , voorts .
TUSSCHEN WERPSELS OF
Tusschenwerpsels
zijn plotselinge,
zekere gewaarwordingen der ziel.
UITROEPINGEN,
gemeenlijk op zichzelven
staande ,
Niet zelden echter hebben zij dezelfde betrekking op zelf
standige naamwoorden en persoonlijke voornaamwoorden ,
als in andere talen , waarin zij als
het teeken van den roeper voorkomen , gelijk telt li iā illahi , o God ! -kve , o mijn
Vorst !
In
uitdrukkingen van
sommige gevallen ,
Sigi l iā tēan
zoo als bij de volgende optelling te zien is ,
bestaat de uitroeping zelve uit meer dan één woord . aiæ , o !
\ iā of īū , o ! ai ! ( uitdrukkingen van aanroeping en smeeking ); , genheid , liefde);
xul adoh , ogul adöh - i , och ! ( van pijn , smarl) ;
wee ! ( van droefheid , als us so hei pada - kæ , wee mij ! ) ; of slo ha , gol ahæ of ahau , he ! holla ! hem ! (van geroep ); weg ! ( van verachting); «» tjih of tjeh , fi ! foci! wee u !
(van bedreiging);
thig wallahi ,
zijn van de Arabieren ontleend ).
bij God !
gene
( van
so hei , ach !
s , weh , helaas !
helaas !
hei
هی
do njah , mi intjiet ,
sly wūt , pls kāram of pos karam , (Deze
en
meer
andere
aanroepingen
carbon baik , cubww sabās , wel ! goed zoo ! ww.sdó palias,
ciclo djānğan -kan , dat zij verre ! Erlus sõjang , walas kasian , het is jammer ! helaas ! al 31 apă -lah , wls kirā- nja ,
wls al apă - lah kirā - nja , il, garāng -an , ei ! ei lieve !
( van smeeking).
VOOR
EN
AANVOEGSELS .
Hoe de meeste onscheidbare voor- en aanvoegsels
tot vorming van afgeleide woorden gebe
zigd worden , is reeds , bij het verhandelen der woorden , met welke zij , ieder afzonderlijk , Ver
GRAMMAIRE
DE
LA
LANGUE
167
MAL AJE .
que , est proprement un verbe , qui signiſie changer , et ce verbe lui -même est un dérivé de l'adjectif est de lain , autre , différent. Il n'est pas rare d'employer à la fois deux conjonctions qui ont la même signification , sans qu'il paraisse en résulter aucun avantage pour le sens.
Dans ce cas , l'un des synonimes est
ordinairement un mot emprunté de l'Arabe , comme çliw , 31 agar sopāia , afin que , ارنLS ک Yetu kārana sebab , parce que ,
se oliw sahadan pula , de plus.
INTERJECTIONS
OU
EXCLA M
A TIONS.
Les interjections sont des expressions subites des mouvemens de l'ame.
Quoiqu'ordinaire
ment isolées dans le discours , il n'est cependant pas rare de les trouver jointes à des substan tifs et à des pronoms personnels, ainsi que dans d'autres langues , où elles sont considérées comme signes ô Seigneur !
du vocatiſ,
exemple :
cell
li iã illahi,
Ô Dieu !
Sig ll
iā touan - kou ,
Quelquefois aussi, comme on le verra dans l'énumération suivante ,
l’exclama
tion elle-même est composée de plusieurs mots . \ iã ou iâ , ô ! ( invocation et supplication ); laicu , oh ! (affection ); adôh - , oh !
hélas! (douleur , chagrin) ;
pada - kou , hélas ! malheur à moi !) ;
xul adoh ,
so hei , ah ! hélas ! (chagrin , comme si
, weh , hélas !
hé ! holà ! (dont on se sert pour appeler ) ;
هيlei ou
دوهي hei هي
هايhat ,, اهوall ou allait ahau
« niah , Cui intiit ,
hors d'ici ! retirez - vous !
aş tiih ou tieh , fi! sly wūt , m,v kāram ou rys karam , malheur à toi ! ( en menaçant ); thg wallahi , par Dieu !
(Cette imprécation et beaucoup d'autres sont empruntées des Ara
. bes (.
sabas ,, bien ! bon !!
بايق
bazik ,
سباس
ليس
palaias ,
جاشنكن
diāngan dianegan -kan ,, loin
moi ! à Dieu ne plaise ! plaise ! Żukow sūiang , urtees kasīan , quel dommage ! hélas ! wls
kirā- nia ,
uls d'Ull apă -lah
kirā - nia ,
wil ,
garāng- an ,
je
de
eti apā -lah ,
te prie !
ô non !
(sollicitation).
PARTICULE S.
Ce qui concerne l'application de la plupart des particules inséparables , employées dans la formation des mots dérivés, a déjà été exposé en traitant des divers mots avec lesquels elles s'unis
SPRAAK KUNST
168
verbonden worden , aangetoond. zamenstelling der taal ,
DER
MALEISCHE
TA AL .
Daar echter nog eenige onverklaard gebleven , en zij, in de
van belang genoeg
zijn om als een deel der rede beschouwd te mogen
worden , zullen wij dezelve hier onder één gezigtspunt vereenigen , en alleenlijk in voor- en achtervoegsels onderscheiden .
Ten einde onnoodige herhalingen te voorkomen , zal het, bij
de opnoeming der reeds verklaarde ,
genoeg zijn den lezer naar de hier voren opgegevene voor
beelden te verwijzen .
Voorvoegsels.
vy? ber dient als toeken van het onzijdige werkwoord (bladz. 96 ) , alsmede om zelfstandige tot bijvoegelijke naamwoorden te maken ( bladz.
66 ) , en ook tot het vormen van bijwoorden
(bladz. 154 ). men , ど meng ,
me , ( zijnde verschillende wijzigingen van hetzelfde voorvoegsel )
worden als teekens van het bedrijvende werkwoord gebezigd ( bladz . 92 ).
pe , (zijnde insgelijks verschillende wijzigingen van één
peng , poi pem ,
open ,
en hetzelfde voorvoegsel) worden gebruikt tot het vormen van afgeleide zelfstandige naamwoor den ,
die gemeenlijk
den
handelenden
persoon
of
het werktuig
der
handeling uitdrukken
( bladz. 58 ) . jper , Ji pel worden insgelijks gebezigd tot het vormen van afgeleide zelfstandige naam woorden , die gemeenlijk de werking of de plaats uitdrukken , met dit onderscheid , dat zij het afgeleide woord tot eenen onzijdigen of lijdenden , de laatstgenoemde voorvoegsels daarentegen , hetzelve tot eenen bedrijvenden zin bepalen (bladz . 58 ). jj ter is in werkwoorden het teeken van het lijdend deelwoord (bladz. 104 ) , en in bijvoege lijke naamwoorden het tecken van den overtreffenden trap ( bladz. 66 ) . J di geeſt bij werkwoorden den onbepaalden tijd
te kennen (bladz . 118 ) , en is ook een
voorzetsel ( bladz . 156 ). ka wordt gebezigd tot het vormen van werkwoordelijke en andere afgeleide zelfstandige naamwoorden , welke tevens het achtervoegsel us an tot zich nemen (bladz. 58 ) . woorden geplaatst,
geeft het een
ranggetal te kennen (bladz. 72 ) ;
Voor tel
het dient ook tot een
onscheidbaar voorzetsel (bladz. 158 ). a lah
schijnt, als voorvoegsel, niet anders te zijn , dan eene zamentrekking van het bij
woord
GRAMMAIRE
s'unissent.
DE
LA
LANGUE
Cependant, comme il y en a d'autres
MAL AIE.
169
encore dont on n'a pas expliqué l'usage ,
et que leur importance dans le systême de la langue mérite qu'on les considère comme une des parties d'oraison , nous les rassemblerons ici sous un seul point de vue , et sans autre distinction que celle de particules préfixes et particules terminales ; et afin d'éviter des répétitions inuti les , en revenant sur celles dont il a déjà été traité , nous nous contenterons de renvoyer le lecteur aux exemples cités plus haut.
Particules préfixes.
برber s’emploie comme signe du verbe intransitif (p . 97 ) , dans la
formation d'adjectifs
dérivés de substantifs (p. 67 ) , ainsi que dans la formation d’adverbes (p . 155 ).
com men , ĉo meng ,
те , ( toutes modifications d'une seule et même particule )
s’em
ploient comme signes du verbe transitif ( p. 93 ) . peng , pi pem , jpe , (qui sont aussi des modifications d'une même par
pen ,
ticule) servent à la formation de substantifs dérivés , qui ordinairement expriment l'agent ou l'instrument (p. 59 ) .
giper,
Jö pel s’emploient de même dans la formation de substantifs dérivés , qui , pour la
plupart, signifient l'action ou le lieu ;
ces particules tiennent de la nature des verbes neutres
et passifs , comme les précédentes tiennent de celle des verbes actifs ( p. 59 ) .
gü ter est le signe du participe passif dans les verbes (p. 105 ) , et du degré superlatif dans les adjectifs (p . 67 ). J di, devant un verbe, désigne un tems indéterminé (p. 119 ) ; il est aussi une préposi tion (p. 157 ). i ka sert à la formation de substantifs verbaux et autres noms dérivés , suivis en même tems de la particule us an (p.
59 ).
Devant les noms de nombre , il désigne le nombre
ordinal ( p. 73 ) ; et il est aussi préposition inséparable (p . 159 ).
a lah , comme préfixe , semble n’être qu'une contraction de l'adverbe ali telah , passé , Y
fini ;
SPRAAK KUNST
170
DER
MALEISCHE
TA A L '
woord x telah , voorbij, en dient om den verledenen tijd van werkwoorden en deelwoorden aan te duiden , als cu W lah - ābies, verbruikt, verteerd , zij heeft eene miskraam gehad.
61, 3,3
lah g @ gær anak -nja ,
Deze spraakvorm behoort echter tot het gemeenzaam gesprek,
en komt zelden of nooit in regelmatig geschrevene stukken voor. ww se wordt gebezigd om de beteekenis van bijwoorden te geven aan woorden , het zij oor spronkelijke of afgeleide , die tot eenig ander deel der rede behooren , als www se - benar -nja ,, waarlijk ,
van ji benar , waar ;
ww ,'ww se -hārces -nja , eigenlijk , op eene betamelijke wijze >
van wylo hāræs , eigen , betamelijk ; van who māna , waar ; beginnen .
Joost
wlaws se -māna -māna , overal , waar het ook zij,
se- ber-mæla , eerstelijk , vooreerst , van Joos!
ber -mæla ,
Er is ook een voorvoegsel dat cu sa en lw sā geschreven wordt, en eene zamen
trekking is van wlu sātoe , één één ,, en en van van pluw sāma , gelijk , als Juow sa -lāpies, enkel , cenvoudig , van jury lāpies , vouw , maal , reis , werf ;
van ju kūla , tijd ;
kaw
sa - kāli , op eens , te gelijk ,
si lw sa -ātī , eenpariglijk , van who hāti , hart , gevoelen .
Hier valt aan te merken , dat in deze voorvoegsels de klinker of het bijgevoegde teeken ast fat- hah als eene korte e ,
en niet als a , uitgesproken wordt , behalve in de woorden
met
U ka en – lah zamengesteld , en in eenige andere , welke titels of benamingen van ambten beteekenen , en waarin
wordt uitgesproken pang , als
Joan
pang -aloe , een hoofd -opzig
ter , en niet zoo als in uw peng - ībær , cen trooster.
Achtervoegsels.
es kan is een kenmerk van den bedrijvenden vorm , en volgt gemeenlijk op zulke werk woorden , welke van
men of ão.meng voorafgegaan zijn of kunnen worden (bladz. 92 ).
ī wordt ор dezelfde wijze gebezigd , en heeft dezelfde bedrijvende kracht als het
voor
gaande (bladz. 92 ). w an dient tot het vormen van werkwoordelijke en andere afgeleide zelfstandige naamwoor den , welke gemeenlijk het teeken
ka of ji per voor zich nemen ( bladz. 58 ) .
di lah , wanneer het niet een bloot vulwoordje is , kan als eene nadere bepaling van den zin des voorgaanden woords beschouwd , en een nadrukgevend aanvoegsel genoemd worden , als alul ini -lah ,
deze ,
dit (op het voorwerp wijzende ),
xl,yoo mari - lah ,
kom !
kom toch !
akių baik - lah , het is wel ! xlosh scdah - lah , houd op ! het is genoeg . كه
GRAMMAIRE
DE
LA
M A LA IE .
LANGUE
171
fini ; il sert à exprimer le prétérit dans les verbes et les participes , comme cuid lah - ābis , dépensé , LC1,3,3 dj lah gīügour anak-nia , elle a fait une fausse couche.
Au
reste ,
cette expression est du style de la conversation , et l'on n'en trouve presque point d'exemples dans des pièces écrites correctement.
سse sert à donner une signification adverbiale à des mots primitifs ou dérivés , qui ap partiennent à une autre partie du discours , comme www se - benar - nia , vraiment, de ji? benar ,
vrai;
ww ,how
se -hārous -nia ,
whaw se -māna - māna , partout , en
convenablement ,
de
hārous ,
cuylo
convenable ;
quelque lieu que ce soit , de who māna , où ; Jordan
se - ber -mtula , en premier lieu , de Joego ber -mjula , commencer.
Il y a encore une par
ticule , qu'on écrit indifféremment uw sa et lw sā , et qui est une contraction de la sātou , un , et de plu sāma , semblable , comme
cu
w sa -lāpis , simple , non composé , de cuis
lāpis , pli , fois; Jhau sa - kāli , en une fois ,
tout d’un tems , de jo kūla , tems ;
sa -ātī , unanimement , de concert , de wlo hāti , le coeur. Il est bon d'observer que dans ces préfixes la voyelle supplémentaire derij fat - hal n'a pas le son de a , mais d'un e bref , hormis dans Ů ka et
lah , ainsi que dans un petit nombre
de mots exprimant quelque qualification , dans lesquels ia le son de pang - üūlou , un surintendant, et non de
pang , comme Jeans
peng , comme dans un peng- ībour, un con
solateur.
Particules terminales.
us kan est une marque du verbe actif , et se place ordinairement après les mots qui sont ou peuvent être précédés de la particule wo men ou ĉo meng (p . 93 ). vi s’emploie de la même manière et a la même signification active que la particule
pré
cédente (p. 93 ). w an sert à la formation de noms verbaux et autres dérivés , qui , ordinairement, sont précédés de la particule
ka ou jo per (p . 59).
ď lah , quand il n'est pas simplement explétif , sert à déterminer plus précisément le sens du mot auquel il est joint , et pourrait être appelé , dans ce cas , particule d'intensité , me dans dihil ini -lah , ce ,
celui– ci, celle - ci (en montrant
com
l'objet), the yo marã- lah , viens !
til kill bäik - lah , voilà qui est bien ! dlochu soudah - lah , finissez ! voilà qui est assez.
Y
2
گل
SPRAAK KUNST
DER
MALEISCHE
TAAL.
172 as kah duidt eene vraag aan , en kan achter elk deel der rede , dat vragender wijze gebe zigd wordt, gevoegd worden , als aslo, radjā - kah , is het de Koning ? xker is het wit ? day! itoe - kah , is het die ,
pætih - kah ,
dat ? & cing gl . atau lan - kah , of een
ander ? tül
31 as lustiges süvis antah hendak di bởnoh -njā -kah akce , ik weet niet of hij voornemens is mij te dooden. di tah is mede een vragend achtervoegsel , en schijnt, in deszelfs gebruik , niet van het voor gaande te verschillen , ais dilcão mengapā - tah , waartoe ? alias ka -manā - tah , werwaarts ? u nja , o kee ,
mo , os kau , ofschoon reeds als zamengetrokken persoonlijke
voor
naamwoorden opgegeven , behooren echter ook tot het getal der onscheidbare teekens , omdat zij , even als deze , aan andere woorden gehecht worden , en op de klankmaat der lettergrepen eenen invloed hebben , welken wij hierna zullen verklaren . wgi pãn wordt achter allerlei soorten van woorden ,
zonder onderscheid , gevoegd ;
het
schijnt in het algemeen een vulwoord te zijn en alleen te dienen om rondheid en vloeibaarheid aan den zin te geven , als üles were pollo siang pæn
Sw wyévols kāmī - pæn soka , ons welbehagen is ; tidak mālam pãn tīdak ,
licht en donker ; who wgülg 30 sli En
wg
si ia pæn jang tūu ,
hij is het die weet .
achervoegsel gebruikt tot het maken van lāgi -pân , voorts , verder.
tusschen
het was dag noch nacht ,
sewātoe - pæn
maka
just wohl
bijwoorden , als
tiāda ,
maar
er
was niet een ;
In sommige gevallen
wordt dit
ایتشونite itoe-- pan , daarop ; ; لاكشون
Het schijnt op de klankmaat der lettergrepen geenen invloed te
hebben , en daarom , hoezeer in het schrijven dikwijls met het voorgaande woord verbonden , is het onzeker of het wel, eigenlijk gesproken , als een onscheidbaar achtervoegsel zij aan te merken. nda wordt , in den hofstijl, als uitgang gevoegd bij woorden , die bloedverwantschap beteekenen , ten einde dezelve van de benamingen des gewonen stijls te onderscheiden , en is in eenen spraakkunstigen zin overbodig , als sie
ājanda voor du ājah , vader ; icl anakanda ,
en soms ag ] anakda , voor wil anak , kind ; diss kakenda voor uw kūka , ouder broe der ; wel adenda voor audi adek , jonger broeder of zuster , of , in cene overdragtelijke be teekenis , minnaar en minnares , gelijk in het Hooglied , mijne zuster , mijne geliefde ! Omtrent de veranderingen , welke de medeklinkers der grondwoorden bij het aanhechten van voorvoegsels ondergaan en waarvan het hoofddoel schijnt te wezen om eene harde stooting van klanken te voorkomen , is reeds bij het handelen over de werkwoorden en daarvan afgeleide zelfstandige naamwoorden het ncodige gezegd ;
terwijl die , welke bij het aanvoegen van achter
tee
GRAMMAIRE
* kah ,
DE
LA
LANGUE
MALA I E.
175
particule interrogative , peut se mettre à la suite de toute espèce de mot , formant
le sujet d'une question ou d'un doute ,
comme oslo ,
radiā -kah ,
est - ce le Roi ?
diye
pūutih -kah , est - il blanc ? xülitou - kah , est - ce cela ? acid gut atau lwn - kah , ou bien un autre ? 31 Sligo süsis tül antah hendak di bjūnoh -niā -kah akou , je ne sais pas s'il a dessein de m'ôter la vie. ü tah est également une particule interrogative , et semble servir au même usage que la pré cédente , comme tiläeo mengapā - tah , pourquoi ?.xilias ka -manā -tah , où , vers quel endroit ? w nia , º kou , r mou , gs kau , quoique abrégés de pronoms personnels , ainsi qu'on l'a indiqué plus haut , sont mis ici au nombre des particules
inséparables, parce que , comme
elles , ils s'unissent avec le mot précédent et lui font subir le
changement de quantité dont
il sera traité ci - après. ugo pjun se joint avec toutes sortes de mots indifféremment;
il semble en général n’ètre
qu’un explétif , et servir uniquement à donner du nombre à la phrase , comme ' Sw ugeres kāmi- puun souka , notre volonté , notre bon plaisir est ;
üles were pollo co wy
siang
pīün tidak mālam pjün tīdak , il ne faisait ni jour ni nuit , il était entre chien et loup ; sluitwglow so maka souätou-püün tiāda , mais il n'y avait pas un seul ; she went ia pūün iang tāu , c'est lui qui connaît .
Quelquefois cette particule entre dans la compo
sition d'adverbes , comme wül itou - poun , là - dessus ; wgefy lāgui - poun , en outre.
Elle
ne paraît pas influer sur la quantité prosodique , et par conséquent , quoique en écrivant on l’unisse souvent avec le mot qui précède , il y a lieu de douter si elle doit être considérée à la rigueur comme particule inséparable.
dinda se joint aux termes
de parenté et d’affinité, dans le style de cour , pour les dis
tinguer des expressions ordinaires ; sous le rapport de la grammaire , c'est une surabondance , comme siel āianda pour dil üia , père ; il anakanda , et quelquefois ucl anakda , pour انق
anak , enfant ; ككندkalenda
adėk , frère cadet , soeur cadette ,
pour
کاکkaka ,, frere aine ;
ou , figurément,
أدندadendlat pour
amant , amante ,
ادیق
comme dans le Can
ique des Cantiques , ma soeur , ma bien - aimée : Nous avons déjà rendu compte , en parlant du verbe et des noms qui en sont dérivés , des changemens que subissent les consonnes des mots primitifs , lorsque ceux - ci sont précédés d'une particule , et dont le principal but semble être de prévenir la rencontre de sons discor dans ; Y 3
SPRAAK KUNST
174
DER MAL EISCHE TA A L.
teckens , de plaats en lengte der klinkers betreffen , als meer eigenlijk tot de klankmaat be hoorende , in de hoofdafdeeling tot dit onderwerp betrekkelijk , verklaard zullen worden .
Aan
de behoorlijke inachtneming derzelve , beter dan aan eenig ander kenmerk , kan de trap van regelmatigheid in het schrijven dezer taal worden getoetst .
OVER
DE WOORDVOEGING.
Na de woorden , op zichzelven staande , en hunne onderscheidene soorten te hebben be schouwd , zullen wij thans spreken van de wijze , waarop zij tot eene verstaanbare rede met elkander verbonden worden , of van dat gedeelte der spraakkunst , hetwelk wij woordvoeging , en de Arabieren en Maleijers you nahce of you pla ilmæ nahæi noemen. De Maleische woordschikking onderscheidt zich bijzonder door hare eenvoudigheid , vermits de woorden gemeenlijk dien stand in de rede verkrijgen ,
welken de natuurlijke loop der denk
beelden en gewaarwordingen denzelven schijnt aan te wijzen.
De regelen der woordvoeging
moeten dus weinig in getal zijn , en daar geene verbuigingen , geene veranderingen van uit gang , ter aanwijzing van naamval , geslacht of getal , bestaan , kunnen ook geene overeen komsien , in den zin welken de Latijnsche taalkenners aan dit woord hechten , plaats hebben. De betrekking der woorden op elkander wordt, deels door hunnen eigen aard , deels door hunne onderlinge plaatsing , bepaald ; dit beantwoordt aan het oogmerk der beheersching en kan , bij gevolg , geene aanleiding geven om het vernuft in het opzamelen van de verspreide leden eener rede te oefenen. Ook vervalt grootelijks de noodzakelijkheid om hier ter plaatse in vele bijzonderheden te treden , doordien de meeste regels der woordvoeging reeds
bij het behandelen der afzonderlijke
woorden ,
geworden .
waartoe zij betrekking
hebben ,
vermeld
zijn
Om
dezelve ,
echter ,
onder één gezigtpunt te verzamelen , zullen zij hier , zoo kort mogelijk , worden herhaald.
Bij de gemeene woordschikking wordt de eerste naamval , dat is , het naamwoord of het voornaamwoord , hetwelk eenen persoon of eene zaak als werkende voorstelt , vóór het werk woord geplaatst , terwijl het voorwerp , waartoe zich de werking , het zij onmiddellijk , het zij door eenen omweg , uitstrekt,
meest altijd op
het werkwoord volgt ,
als wie, usho dos
kāda mākan ræmpoet , een paard eet gras , ullo sli si dia tāu djūlan , hij weet den weg ,
siis .Celo
z
rādja ber - añğkat ka - nagri,
de
Koning begeeft zich naar de stad ,
GRAMMAIRE
DE
LA
LANGUE
MALA IE .
175
dans ; les changemens qu'éprouve la quantité des voyelles lorsqu'on joint une particule avec la syllabe finale , sont particulièrement du ressort de la prosodie et seront expliqués ci - après , en C'est à la manière régulière de les appliquer , plutôt
traitant de cette partie de la grammaire.
qu'à toute autre marque , qu'on peut distinguer le degré de pureté du style dans la langue
DE
LA
écrite.
SYNT A X E.
Après avoir traité des mots individuellement et des classes auxquelles ils peuvent être rap portés ,
nous allons parler de la manière d'en former des phrases , ou de cette partie de
la grammaire que
nous
nommons syntaxe ,
et que les Arabes et les Malais désignent par
t nahulau les mots jau nahou ou علم نجو.llmno La construction dans mots y occupent idées .
la langue Malaie
presque
Par conséquent,
toujours
se distingue
la place que semble
les règles
surtout par sa simplicité ;
car les
leur assigner le cours naturel des
de la syntaxe doivent être peu
nombreuses ,
et là où
il n'existe ni inflexions , ni changemens de désinence qui indiquent le cas , le genre ou le nombre , il ne saurait y avoir de concordance , dans l'acception que les grammairiens Latins donnent à ce mot. et en partie
Le rapport des mots entre eux est déterminé, en partie par leur nature ,
par leur
position
respective ,
qui tient lieu
de
régime ;
ainsi il ne peut y
avoir lieu à des dislocations arbitraires , pour exercer l'esprit en réunissant les membres épars d'une phrase .
Ce qui dispense ,
d'ailleurs ,
d'entrer ici dans de longs détails ,
c'est qu'il a déjà été
fait mention de la plupart de ces règles en traitant des différentes parties d'oraison auxquel les elles sont applicables.
Cependant,
afin de les réunir en un seul point de vue , nous
allons les répéter aussi succinctement qu'il sera possible. Le nominatif ou sujet, c'est à dire , le nom ou pronom qui exprime l'agent, précède le verbe dans la construction ordinaire , et l'objet , direct ou indirect , de l'action le suit géné ralement, comme ring osho wa kuuda mākan roumpout , un cheval mange de l'herbe , catals sl you dia tāu diālan ,
il sait le chemin ,
ka - nagrī, le Roi se rend à la ville , pluie descend du ciel .
siis ancêly? z's rādia ber -angkat
ja wigo wa gd hüüdian touroun deri lānquit , la
Mais
SPRAAK KUNST
176
stad ,
way,w
Wigs
wigs
õdjan
DER
tērēên
M A LEISCHE
deri
lānġiet ,
de
TA A L.
regen
valt
uit
de
lucht.
In sommige gevallen nogtans , bij voorbeeld , wanneer het niet bepalende aanvoegsel u di het werkwoord voorafgaat, wordt de eerste naamval achter , en het bewerkte voorwerp vóór het aanvoegsel en het werkwoord geplaatst, als pls cing, stead wees bebūn hamba di rosak
gādjah , mijnen akker hebben de olifanten verwoest ,
il
cucc sylw
dosā -nja di
sjeksa allah , God strafte zijne misdaden. In den vragenden vorm der aantoonende wijs kan het handelende wezen onverschillig voor of van achter het werkwoord geplaatst worden , als pls Es whow deri-māna datang kāmæ , waar komt gij ? je uga whar ka -māna t @ an pergi , werwaarts gaat gij ?
In de aanvoe
gende of voorwaardelijke wijs, gaat gemeenlijk, even als in den stelligen vorm der aantoonende wijs,
de eerste naamval vooraf , als els glo wat op djika tæan mau dātang , indien
gij verkiest te komen ;
evenwel wordt dezelve somtijds , door eene geoorloofde omzetting ,
ter het werkwoord geplaatst ,
als Lugo god
plâm sopāja
ach
ber - tjerrei mēsch , dat de
vijand zich moge verspreiden. In de gebiedende wijs volgt het handelende wezen meest altijd op het werkwoord , als alicly ocês bangæn -lah angkau , ontwaak gij, ini, luistert gij naar deze mijne woorden .
will estis Eigel jês dengar kām ’ õrang katā - koe Niet zelden ook wordt, in eene ernstige rede , het
persoonlijk voornaamwoord , door tusschenvoeging van het voorzetsel dlg) auleh , van , door , van het onmiddellijk voorgaande werkwoord afgescheiden , als poll wus kūta auleh -moe , het zij door u gezegd , voor , zeg gij.
In sommige gevallen , echter , gaat het voornaamwoord
vooraf , bijzonder wanneer het bevel omschreven is , als plüd who was usd usy Ellos us dan kau - pandang akan dia dengan māta atī - mce , en gij, zie naar hem ( beschouw hem ) met de oogen uwes harten .
De gebiedende wijs kan ook gebezigd worden , zonder dat
eenig
voornaamwoord of andere werkende persoon of zaak daarbij uitgedrukt is , als u jüme palang se - bantar īni, keer oogenblikkelijk terug ; usho jugo dõdok mākan , zit neder , eet.
In den lijdenden vorm , zijnde ( even als in de Nederduitsche taal ) niet anders dan een van het deelwoord ontleende vorm ,
gaat gemeenlijk de lijder
het deelwoord vooraf,
en schijnt
eigenlijk te dienen tot eersten naamval van het daarbij verzwegen hulpwoord zijn of worden , als 35,5 dlg)
Vad hamba ter -ūdjar añileh goræ- kæ , ik word door mijnen gods
dienstigen leermeester onderwezen , in plaats van jou si Yad hamba ada ter - ūdjar , dat meer regelmatig zijn zou , doch minder gebruikelijk is .
In den zoo even genoemden vorm is de
GRAMMAIRE
DE
LANGUE
LA
MALAIE.
177
Mais en certaines circonstances , et quand le verbe est précédé de la particule indéfinie s di , on fait suivre l'agent , ' et l'objet se place avant la particule et le verbe , comme words dols Long, Juad kebüün hamba di rūūsak gādiah , les éléphants ont dévasté mon champ , el cuca swWw
dosā - nia di siiksa allah , Dieu a puni ses forfaits.
A l'indicatif ,
lorsqu’on interroge ,
l'agent peut ,
indifféremment,
précéder ou suivre le
verbe , comme pls Els who,o deri -māna dātang kāmou , d’où venez-vous ? jeugi wlas ka -māna touan pergi, où allez vous ?
Dans le mode subjonctif ou conditionnel, de même
qu'à l'indicatif simple , l'agent précède ordinairement , comme eils glo web So diika tian mūöū dātang , si vous préférez de venir ; il est cependant quelquefois permis d'user d'inver sion , et de le mettre après le verbe , comme duge sig slim sopūia ber - tierrei mõusouh , puisse l'ennemi se disperser.
A l'impératif ,
l'agent
suit presque
toujours
le verbe ,
comme ocê
dlicly bāñğoun - lah
écou angkau , réveille- toi, tez mes paroles !
l estis Eisals jês deſgar kām ’ orang katā - kou ini , vous ,
Souvent aussi , dans le discours soutenu , on sépare le verbe et le pronom
personnel, en interposant la preposition de atleh , de , par , comme pidi ws kāta auleh -mou , que ce soit dit par vous , pour , dites- le , vous .
On trouve cependant quelques ex
emples dans lesquels la personne précède le verbe à l'impératif, particulièrement lorsque le commandement
est circonstancif ,, comme هتيم
مات
دشمن
دان کوفندغ اكن دي -dan kau -pan
dang akan dia dengan māta hati -mou , et contemple- le sans cesse des yeux de ton coeur . On peut aussi employer l'impératif sans pronom , ou autre mot qui exprime l'agent , comme com jäiw ali pjūlang se - bantar īni , assieds - toi, mange .
reviens à l'instant ;
who üd dñidouk mākan ,
Dans la voix passive , qui (de même qu'en Français) est proprement une forme empruntée du participe , celui- ci suit ordinairement le nom de la personne , lequel semble à la rigueur être le nominatif du verbe substantif sous- entendu , comme
tera همب تراجر اوله گرو-lamb -ūdiar auleh gouroù - kou , mon instituteur religieux m'enseigne ; dans ce cas , il serait plus
اد régulier de dire olisi Yad hamba ada ter -ādiar , mais cette dernière manière de s'expri Dans la forme dont il est question , le nom de l'agent est séparé du mer est moins usitée .
z
ver
ST
SPRA AKKUN
173
SCHE
MALEI
DER
TAAL
de naam des handelenden onderwerps door de voorzetsels alg) auleh of us deri -pada , van of door , van het werkwoord afgescheiden , als in het Latijn per magistrum meum , of , a ma gistro meo.
Echter kan ook de lijder op het deelwoord volgen , terwijl de handelende
soon , met zijue voorzetsels , voorafgaat,
als Çoad jo kje ses de
per
aŭleh gærő - kæ ter
-ūdjar hamba. Het zelfstandige naamwoord gaat , in de eenvoudige woordschikking , zijn bijvoegelijke of behoedanigende woord vóór , en wordt door hetzelve onmiddellijk gevolgd , als ou Epl orang babal , een onwetend mensch , cugi ENG pādang lowas , cene uitgestrekte vlakte ; maar zij kunnen ook van elkander afgescheiden worden door het bepalend lidwoord of voornaamwoord يڅjang ,, als اورغ يغ ببلarang jang babal,, iemand die onwetend is ,,
یڅ تغکس
كیلت
Kalat
jang tangkas , schitterend weerlicht, of , weerlicht dat schitterend of scherp is , w È djūlan jang lebar , een breede weg ; waardoor het aanwezen der hoedanigheid meer stellig , dan bij uitlating van het voornaamwoord , uitgedrukt wordt .
In sommige gevallen kan het bij
Voegelijke naamwoord vóór
het zelfstandige geplaatst worden ,
vooral wanneer het eerstge
noemde het hoofddenkbeeld
der rede of het voorwerp der bevestiging is , als راج
besár māligei rūdja , groot is het paleis des Konings , yras pli goed
is mijne
faam ;
onder welke
uitdrukkingen
het hulpwoord
öz
? مالشي بسر
baik nāma hamba ,
al ada begrepen is en ,
zonder de omzetting , den bijvoegelijken naam van zijnen zelfstandigen scheiden zoude.
Doch ,
als men de zinsnede ontleedt, zal men zien dat zij gemakkelijk tot den algemeenen regel her leid kan worden ; want men zoude , met al de woorden uit te drukken , zeggen :
el Yad pli
cul plināma hamba ada nāma būk , mijne faam is eene goede faam . Het bijvoegelijk naamwoord ,
waardoor de behoedanigdheid van een uitgelaten zelfstandig
naamwoord aangewezen wordt, kan insgelijks den uitgedrukten zelfstandigen naam voorafgaan , als who sw sākiet hūti , ziek ( van ) hart ; sākiet
waarbij de persoon , op welken het woord
toegepast wordt, het verzwegene zelfstandige naamwoord is ;
māta se - bláh , blind (aan) een oog ; het) komen ;
vê bi
low uslo برت ? bæta
cu lambat ka - datāng - an , langzaam ( in
you wito hina bodi, arm ( van) geest ; of met een voorzetsel tusschen beiden ,
als suilo cul esti tūkæet akan māncesija , schuw voor menschen (de naam van het kruidje roer mij niet of de mimosa) ; wrogio uew cho mābok deñğan min @ m -an , dronken van geest rijk vocht; wilias so,wesww seka deri - pada ka -menāng - an , verheugd om de overwinning. De telwoorden (welke wij geoordeeld hebben van de bij voegelijke of behoedanigende naam
woor
GRAMMAIRE
DE
LA
LANGUE
verbe par l'interposition des prépositions d'g) aŭleh ou sg dit en Latin per magistrum
meum , ou , a magistro meo.
MA LAIE .
179
deri - pada , de , par , comme on
Il arrive cependant quelquefois que
le nom de la personne qui souffre l'action , suit le participe , tandis que l'agent et ses prépo sitions le précèdent , comme Yad golj 3,3 mg) auileh gouriū - kou ter- ādiar hamba .
Le nom , dans la construction simple , précède son adjectif , et celui - ci le suit immédiaie ment , comme des Egl orang babal, une personne ignorante , cused ÊJG pādang louwas, une vaste plaine ; mais ils peuvent aussi être séparés par l'article défini ou par le pronom يغ iang , comme
ة اورغ يغ ببلrang iang babal ,, une personne qui est ignorante ,, کیلت يغ
cmco kilat iang tanīkas , de vifs éclairs, ou , des éclairs qui sont viſs , ju e un diàlan iang lebar , un chemin large ;
de cette manière on exprime plus positivement l'existence de la
qualité , que lorsqu'on omet le pronom .
Quelquefois on peut faire précéder l'adjectif,
tout lorsqu'il est le mot emphatique de la phrase ou l'objet de l'affirmation , comme besar māligei rādia , il est vaste , le palais du Roi , çras pli cau
sur
پسر مالكي
būik nāma ham
ba , elle est bonne , ma renommée ; dans ces expressions le verbe substantif ul ada est sous entendu , et servirait , si l'inversion n'avait pas lieu , à détacher l'adjectif d'avec son substantiſ . Cependant , si on analyse la phrase , on verra qu'il est aisé de la ramener à la règle commune ; car on aurait , sans ellipse , z pli ol çuas pli nõma hamba ada nāma baik , ma renom mée est une bonne renommée .
L'adjectif d'un nom sous - entendu peut également précéder le nom qui est exprimé , comme dans lo show sākit hāti , malade (de) coeur , où la personne à laquelle se rapporte le mot sākit , est le nom oeil , borgne ;
sous - entendu ; xw.who wis bouta māta sa - bláh , privé ( d')un
Card lambat ka - datāng - an , lent (à) venir ; you would hina boudi ,
pauvre (d'esprit ; ou bien en employant une préposition, comme süilo ust w sti takout akan mānousia , qui a peur de l'homme ( le nom de la sensitive ou mimosa ); void milo crogio mābok dengan minūūm - an , ivre de liqueur ; iliar wi,w sw souka deri- pada ka -menang - an , joyeux d'avoir vaincu .
Les noms de nombre (qu’on a cru convenable de distinguer des adjectifs de qualité ) précèdent
Z 2
or
SPRAAK KUNST
130
DER
MALEISCHE
TAAL .
woorden te moeten onderscheiden ) staan doorgaans voor het zelfstandige naamwoord , als انم uts? anam bælan , zes maanden ,
45,6 col
600 dogj tõdjuh pangkat ūpi närka , de
zeven trappen of graden van het helsche vuur.
Niet zelden volgen zij op het zelfstandige
naamwoord , als wiel Essi bôrong ampat , vier vogelen , milan yon lemboe se - rātves ,
,
)
ramah dæa ,
twee huizen ;
maar
bij deze schikking worden de
woorden velikor , xyz bõah of soortgelijke voorondersteld op de telwoorden te volgen en met dezelve verbonden te zijn , overeenkomstig eene
bijzondere taaleigenschap , reeds bij het ver
handelen van die soort van woorden omschreven .
In navolging van de telwoorden , aan welke
zij zoo naauw verwant zijn , gaan de bijvoegelijke naamwoorden , die eene onbepaalde menigte aanduiden , meestal het zelfstandige naamwoord alle timmerhout-boomen , schen ;
wê w
Egl
voor , als us wagi lcw segala põhn kāją ,
bānjak orang ka -datāng - an , er komen vele men
worden .. maar zij kunnen ook onverschillig erschillig achteraan geplaatst worden
De ranggetallen moelen
altijd op den zelfstandigen naam volgen , als us uszla hāri ka - tiga , of , nog beler met het lidwoord , füs e uglo hārī jang ka - tīga ,
de derde dag , go usilo hārī ka - d @ a ,
de tweede dag ; want indien de woordschikking anders was , als us;lo eus ka - tiga hārī, zou men daardoor verstaan de drie dagen , en door ulogus ka - dæa hārī , de beide dagen . Wanneer twee zelfstandige naamwoorden , zonder tusschenvoeging van een werkwoord , op elkander volgen , moet men gemeenlijk door het eerste het voorwerp der bezitting , en door het tweede den persoon of de zaak verstaan , die als bezitter in de rede voorkomt en in het Latijn door den genitivus zou aangeduid worden , als es wis benda rādja , de schatten des Konings , Case vaccs ka - tinggi - an līnģiet, de hoogte des hemels , ubio slo tjāja mata -hārī, de glans der zon . In bewoordingen als deze , curel wybos tjāwan amas , een beker van
goud , wo ways kõta bātoe , eene vesting van steenen , smo ¿ Sjö tækang besī , een ijzer smid , mood world
ikan laut, een zeevisch ,
wiej rādja djin , een Koning der geesten
( spoken ), up gir benæa tjīna , het land van China , glo dil tānah djāwa , het land van Java , hoewel , eigenlijk , geen denkbeeld van bezitting voorstellende , zou insgelijks elk laat Som ste woord als tweede naamval voorkomen in talen , die voor verbuiging vaļbaar zijn. zonder mige zelfstandige naamwoorden kunnen met eigene namen , en titels in verband staan ,
dat hierbij aan eenige bezitting gedacht wordt , dassa vu nabi mohammed , Alexander.
als, ugjewgj tæan poétră , de vrouwe Prinses ,
de profeet Mahomed , stilul as
Dezelfde uitzondering geldt ook , in het algemeen ,
rūdja iskander , Koning
ten aanzien van
verscheidene, naast
DE
GRA MM AIRE
ordinairement le substantif ,, comme
انم بولanam
181
MALA I E.
LANGUE
LA
būlan biular , six mois ,, 5 نارG توجه تغکت اق Souvent aussi on les met
tuudiouh pangkat ūpi nārka , les sept degrés du feu infernal.
après le substantif, comme cel Ex: biurong ampat , quatre oiseaux , cmilyen yd lem- · bou sa - rātous , cent boeufs , gd teg,
rūümah doua , deux maisons ; mais alors les mots
olulikour , so bjah ou autres termes équivalens sont supposés suivre le nom de nombre et s'unir avec lui , suivant une manière particulière de s'exprimer , dont il a été rendu compte en De même que les noms de nombre , avec lesquels ils ont en
parlant de cette espèce de mots. effet beaucoup d'affinité ,
les adjectifs
de multitude
précèdent ordinairement le substantif ,
comme nous coge la segala põhon kõioü , tous les arbres propres à la construction , باپق walis Egl bāniak orang ka -datāng -an , beaucoup de monde arrive ; cependant on peut indifféremment les placer après. après le substantif,
Quant aux nombres ordinaux , ils doivent toujours être mis
comme eüs silo
Güs į uglo hārī iang ka -tīga , jour ; car ,
s'ils étaient placés
hārī ka - tīga ,
ou ,
le troisième jour , gas
autrement ,
usilo Blüs
encore mieux avec l'article , ylo hārī ka -dua, le second
ka -tīga hārī signifierait les trois
jours , et slogas ka - dnia hārī , les deux jours.
Lorsque deux substantifs se suivent, sans être séparés par un verbe , on doit généralement entendre par le premier l'objet de la possession , et par le dernier le possesseur , qu'en Latin on exprimerait par le génitif , comme als sie benda rādia , le trésor du Roi , ka - tinggui -an lãnguit , la hauteur des cieux , ução soleil.
els
slip tiñia mata -hārī , l'éclat du
Dans les combinaisons de mots telles que les suivantes ,
quo ugls tiāwan amas ,
un vase d’or , els seus kota bātou , un rempart de pierres , you ? Esgi tužikang besi , un ouvrier en fer , forgeron ,
gde
su
ikan lājut, poisson de mer , was
rādia diin , un
Prince des démons , with gir benoüa tiina , le pays de la Chine , glo xil tānah djāwa , le pays de Java , quoique , proprement parlant , il ne s'agisse pas de possession , le second mot s'exprimerait de même par le génitif dans les langues où les noms se déclinent.
Il y a cepen
dant des substantifs qu’accompagnent des noms propres ou des noms de titre , sans aucune idée de possession , comme ugü web tuuan poutrī , la Princesse , hammed , synonimes, lily Yra,
le
prophète
dans
le
hüütan
Mahomet ,
même rimba
cas ,
juicul as sont
rādia iskander ,
généralement
belantāra ,
ce
qui
Z3
exceptés
signiſic
une
de
daswo su nabi mou le Roi Alexandre. la
vaste
règle , étendue
comme de
Les vois
terrain ,
COU
182
SPRAAK KUNST
naast elkander geplaatste ,
DER
MALEISCHE
TA A L.
benamingen van eene en dezelfde zaak , als , lil yung con
rimba belantāra , hetwelk eene woeste streek , vol bosschen , beteekent;
gads
hætan
sitīrei
kalambæ , de gordijnen (van een slaapvertrek) . Een werkwoord
in de onbepaalde wijs ,
onmiddellijk
achter
een
zelfstandig naamwoord
staande , neemt den aard aan van een zelfstandig naamwoord in den bezittelijken vorm , en volgt alsdan dezelfde regelen , als oly. cü tenda berāhī , een teeķen van liefde, wher! Hoeg, rēmah ber -mäin , een huis om in te spelen , een speelhuis of schouwburg. Een persoonlijk voornaamwoord onmiddellijk op het zelfstandige naamwoord volgende , het zij beiden al , dan niet , aan elkander gehecht zijn , geeft,
eenvoudig , bezitting te kennen , zijnde
dit de gewone wijze om zulks uit te drukken , als ad ili tangan hamba , mijne hand , رومی کامrõēmah kūmæ , of bij zamentrekking , peeg,
ramah - mce , uw huis ,
wlis hartā
-nja , zijne goederen , 05 Jill būpa kāmi , onze vader. Wanneer een der drie verkorte persoonlijke voornaamwoorden U koe ,
mce ,
w nja
achter aan een werkwoord gehecht is , verandert dat werkwoord daardoor in een zelfstandig naamwoord , als wol pláw
zå
deling bõat - lah seperti sanğkā -moe ini , handel overeenkomstig
dit uw gevoelen wyjmie ; su tiāda lõik rūpa pākei -nja , zijne wijze van zich te kleeden betaamt niet ;
ut
gelijk eene bloote schaduw ;
ego culo grew seperti bājang dj @ ga adā -nja , zijn bestaan is w
Eisl jails old
oʻzüüs slv tiāda ka- tantô- an
per
gē -nja dan dātang - nja õrang ito , men wect omtrent het ginds en weer loopen van dien man , niets zekers. Naardien deze taal zoo weinig verandering in de natuurlijke orde der woorden duldt, bestaat er naauwelijks eenig teeken van de overeenkomst tusschen het betrekkelijke voornaamwoord en het voorgaande woord ,
waarop hetzelve slaat ; deze overeenkomst , gelijk die , welke reeds
vermeld zijn , is alleen aan de plaatsing der woorden kenbaar. als betrekkelijk gaande
voornaamwoord
Het voornaamwoord &
jang ,
gebezigd , heeft in het algemeen betrekking op het laatst voor
zelrstandige naamwoord ,, als
لایق قربواتنن
اتو ?برملم اتو بدیمان يغ تياد
ة اورغ كايrang
kāja atau ber - ilmæ atau boedimāān jang tiāda läik per - bõāt- an - nja , lieden , ( het zij) rijke , geleerde of wijze , wier daden niet te zamen overeenkomen. Hier is Egl orang , lieden , het zelfstandige naamwoord , waarop het voornaamwoord betrekking heeft, ofschoon zij door de tusschenkomende bijvoegelijke naamwoorden gescheiden zijn ; maar gemeenlijk volgen zij onmid delijk
op
elkander ,, als سده مات
o یڅ امشون لاك
منولث ثرمشونmenBlong
perampaan jang am
GRAMMAIRE
couverte
de
bois ;
ytais si
LA
DE
183
LANGUE MALA I E.
tīrei kalambju ,
les rideaux
( d'une chambre à coucher ) .
Un verbe à l'infinitif , immédiatement précédé d'un substantif , partage la nature du nom possessif et devient soumis aux mêmes règles , comme soly wü tanda bèrāhī,
un signe
d'aimer ( une marque d'amour ), who decy, rüūmah ber -mäin , une maison à jouer , maison de jeu , salle de spectacle.
Lorsqu’un pronom
personnel, isolé ou non , suit immédiatement le substantif, cela indique
tangan simplement possession , et c'est la manière ordinaire de l'exprimer , comme Yad rjum ah - mou , hamba , ma main , pl deg, rūümah kāmou , ou par contraction , poeg,
votre maison ,
olipa hartā-nia , ses effets , tools as būpa kāmī , notre père.
Lorsqu'un des trois pronoms personnels
kou , p mou , w nia , s’unit avec le verbe
qui le précède , ce verbe prend la nature d'un substantif, comme udplaców
zpew thing buat
-lah seperti saņģkā -mou ini , agissez conformément à l'opinion que vous venez d'émettre ; wij ble ;
slu tiāda läik rüüpa pākei -nia , sa manière de se vêtir n'est pas
convena
wel es grib yêu seperti bāiang diõuga adā - nia , son existence n'est que comme
une ombre; dātang - nia
داتغن اورغ !ایت orang itou ,
دان
فرگین
کتنتون
on ne sait rien
تياد
tiada ka - tantold -an pergaz-nia dan
de positif sur
les allées et les venues de cet
homme . Les transpositions de mots étant très -rares dans cette langue , à peine y apperçoit - on quelque signe de concordance entre le pronom relatif et son antécédent; le rapport entre ces deux mots , de même que ceux dont nous avons déjà parlé , se reconnaît uniquement à leur position .
Le pronom è
iang , lorsqu'il est employé comme relatif , est généralement censé se rapporter
au substantif précédent qui en est le plus proche, comme si
clavel gut ples? gal su Eig
upületmeorang kāia atau ber - ilmou atau boudimān iang tiāda lõik per -būvāt- an -nia , des hommes riches , ou instruits , ou sages , dont les actions ne correspondent pas. Dans cette phrase le pronom a pour antécédent le substantif Egl orang , hommes, dont il est séparé par les adjectifs intermédiaires ; mais presque toujours il le suit immédiatement, me dans منولث قرمشون یڅ امشون لاكك سده ماتmensualong perampyuan
com
tang ampyuania laki iang
soudah māti , secourir une femme dont le mari est mort.
Les
DER MALEISC IIETA A L.
SPRAAK KUNST
184
ampanja
lūki
scedah
māti ,
hulpverleenen
aan
eene vrouw ,
wier man gestorven is .
De vragende voornaamwoorden gaan natuurlijker wijze het woord , dat het onderwerp der vraag uitmaakt, vooraf , als pbi Gil apa namā-mce , wat ( is ) uw naam ? waarbij het hulp werkwoord si ada onder verstaan wordt ; siāpa muu pergi , wie verkiest te gaan ?
u
blow siāpa īni , wie is deze ?
jesho willen
Maar het vragend voornaamwoord zelf kan voor
afgegaan worden van woorden , die met hetzelve in beteekenis verbonden zijn , als uw sc wel nagrī siāpa itoe , wiens stad is dat ? jeds wat rumoer hoor ik ?
vil våaš gampar apa jang koe -dengar,
Of , met een daaraan gehecht vraagwoordje , als .! till oli palo
apā - tah itoe , wat voor eiland is dat ?
wala slags üil anak siapā - kah ini , wiens kind is dit ?
De bijwoorden of wijzigende woorden , wanneer zij strekken om de werking van een werk woord nader te bepalen , worden gemeenlijk achter hetzelve geplaatst , als
wel gewas kūta
per - lāhán - per - lāhán , spreek zacht ; jü cü nanti sebantar , wacht een weinig ;
si
M C. lino olj ia tāu mem - bātja baik -baik , hij verstaat de kunst van wel te lezen ; schu J Kau juriloo scedah hābies sekāli , geheel voltooid .
Doch zij kunnen ook vóór het werk
woord en deszelfs eersten naamval staan , als glas uild si culü sentīāsa ia dātang ka -mārī , gedurig komt hij hier ; véaw
E law gye? bhārā sakārang bēta sampei, zoo
even ben ik eerst aangekomen. Op
bijvoegelijke
naamwoorden
toegepast ,
staan zij,
in de regelmatige woordschikking ,
meest altijd vóór dezelve , als custos JJJ ter - lālo bāgoes , bij uitstek schoon ,
woli wilu
sūngat pūit , zeer bitter , who péad ampier māti , bijna dood ; maar somtijds laat men het bijwoord op het bijvoegelijke naamwoord volgen , om den trap
van hoedanigheid nadruk bij te
zetten ,, als تولال ساشتi بسرbesár ter - lālo sāngat , allergrootst, groot boven alle beschrij ving ;
گونه نین
کاینKaan patih nian ,, stoffe
volkomen wit ; امت
واغ باپقtang wāng banjak
amat , geld te veel . Naardien er allerhande soorten van bijwoorden zijn en de taal daarenboven vele afwijkingen van den algemeenen regel toelaat, zijn ook de wijzen , waarop zij aan de twee voornoemde zoo wel als aan andere deelen der rede kunnen gevoegd worden , zeer menigvuldig en moeten door het gebruik geleerd worden , als bij voorbeeld wly plw sāma rāta , op eenen gelijken voet, süilo plw sāma mānæsia , evenmensch , medemensch ,
wel, who e jang māna garāng
-an , welke toch , bid ik u ? Üdu cílio menšūpa tidak , waarom niet ? 39 jew serta pergi , te zamen gaan .
Het woord 60 mahā , bij uitstek of uitnemend ( van het Sanskritisch
ont
GRAMMAIRE
DE
LA
LANGUE
MAL AI E.
185
Les pronoms interrogatifs précèdent naturellement le mot qui forme l'objet de la demande , comme ploi il apa namā - mou ,
quel ( est) ton nom ? où l'on a sous – entendu le verbe
sub
stantif ji ada ; una millow siāpa ini, qui est celui-ci? 3,8 ghow siāpa māru pergui , qui est - ce qui veut aller ?
Néanmoins, le pronom interrogatif peut être précédé de mots
dont le sens s'y rattache , comme elle ? JENS tends ?
le low se nagrī siūpa ilou , cette ville , à qui est
Liaš gampar apa iang kou - deņģar , quelles sont les clameurs que j'en
Ou l'on y joint une particule interrogative , comme
il 3 pjūlau apā - tah
itou , quelle île est- ce là ? url aslem ülanak siapā -kah ini , à qui est cet enfant ? Les modales ou adverbes , lorsqu'on s'en sert pour modifier l'action du verbe , le suivent ordinairement, comme raj w's kāta per -lāhán - per -lāhán, parlez à voix basse ;
w ..
a bat لي تاه ممباي بايق-i tou mem - batia
Jänisu nanti sabantar , attendez un moment ;
-bak , il s'entend à bien lire ; JLaw Juilo Balw soudah habis sakāli , entièrement achevé. On peut cependant aussi les placer avant le verbe et son nominatif , comme Üys کماري
santiqsa ia
datang kamari ,, il vient continuellement ici ; :
سمتي
بیت
culüiu بهارو سكارغ
bhārjū sakārang bêta sampei , j'arrive seulement à l'instant.
Appliqués aux adjectifs , ils les précèdent presque toujours dans la construction régulière , comme cmišlo Jiji ter - lālo
bāgous ,
extrêmement joli,
پارتpând ampir māti , presque mort ;
wyle ilu sāngat păit ,
très
quelquefois , cependant , on fait suivre
l'ad
verbe , pour donner plus d'énergie au degré de la qualité exprimée par l'adjectif , comme بسر wow Joi besar ter -lālo sāngat , excessivement grand ; we do de l’étoffe certes bien blanche;
Cerdd
us kūn pjūtih nian ,
yby Ely wāng bāniak amat , trop d'argent.
Les adverbes variant à volonté , peuvent , sans compter encore un grand nombre lies , s'adapter tant à ces deux espèces de mots ,
d'anoma
qu'à d'autres parties du discours , de plu
sieurs manières que l'usage doit apprendre à connaître ; telles sont , par exemple , les expres sions wyl, pluw sāma rāta , sur un pied d'égalité , cüilo plow sāma mānousia , associé , uts who È iang māna garūng - an , lequel , je vous prie ? pourquoi
pas?
33.jw serta pergui , aller ensemble.
vilão meñğāpa tīdak ,
Le mot lo mahā , éminent ou
éminemment (emprunté du Sanscrit) , ne s’emploie jamais isolément , il entre seulement dans la
Aa
com
SPRAAK KUNST
186
A LEISCHI E
DER M
TAAL.
ontleend ), wordt nimmer afzonderlijk , maar alleen in zamenstelling met een ander woord
ge
bezigd , als justo mahā - besár, bij uitstek groot, Wholeo mahā -mæliā , of , meer gemeen lijk , waço mahamælīā , allerroemrijkst.
Dus is het ook meer gebruikelijk , ofschoon minder
regelmatig , also maharādja dan also mahā - rādja te schrijven. Voorzetsels of rigting aanduidende
staan ,
woorden
in
de meest regelmatige en gewone
woordschikking , achter het werkwoord en vóór het zelfstandig naamwoord , gevende de wijze te kennen , waarop zich de werking naar , van , door , of in welke andere rigting hoegenaamd , ten aanzien van het voorwerp , uitstrekt , als naar de stad gaan ; aan
by you s di særoh -nja akan ætēs- an itoe , hij gaf last
er wowgid cut
den afgezant;; أنه فدات
sie was wel ber -djālan ka -pada nagri ,
ada pada -ka ,, mij is ,, of ik heb ;
اد قد راج ایت سبوه نگري
ada pada rūdja itoe seboah nagri , aan dien Koning is , of behoort eene stad ; ägs Stad اللهi بكmem -brz -brī hormat bagi allah ,, cer geven dagāng - an deri-pada gedõng,
goederen uit
men ' rīma deri - pada tāšīğan laki-nja ,
wlosy diel
het
کلور دگان درقدka--laar
pakhuis nemen ;
uit de handen
د مسوکن کدالم !استانdi masak -nja ka-dalam -
نگريElulosy? di
aan God ;; دوغ
w Jello
so,w poprio
van haren echtgenoot
ontvangen ;
astana , hij trad bimen het paleis ;; د قراركن
per -arak -nja ber -koeliling nagri , hij trok in zegepraal op door de stad ;
meu aj s di per- bòwat auleh wakiel -nja , handelde door middel van zijnen
ver
terbang arah ka - selātan , zuidwaarts vliegen.
tegenwoordiger ; uithans sjl
Op zoodanige wijze worden de voorzetsels , in hume eenvoudige beteekenis en als betrek kelijk tot stoffelijke of zinnelijke voorwerpen , gebezigd ; 'maar bij den verderen voortgang der taal schijnen zij van daar overgebragt en , bij wijze van vergelijking, toegepast te zijn op werk woorden en andere voorwerpen des verstands , aan welke daarbij eene denkbeeldige plaats in de ruimte toegekend wordt ; onder zeil te gaan ;
als u
ust üsis si ia hendak akan ber - lājer , hij is voornemens
suis est un jet
di tæroen - nja akan mandi , zij gingen naar beneden
om te baden ; 'love cost cislo ber - tjākap akan per- kerdjā -an , lust tot den arbeid betoonen ; till
I jo sis esi tākæt deri - pada morka allah , bevreesd voor Gods toor ;
درقد بفارغ
برهنتيber-henta deri-pada ber --parang , ophouden met strijden ;; ترچغلغ درقد اد matto ter - tjāngang deri - pada me - liat , verwonderd te zien ; slowly of ylül antāra ada dan tiāda , tusschen bestaan en niet bestaan ;
wel electio pias ampier meng - ilang njawa
-nja , op het punt van het leven te verliezen . De
twee regtstreeksche voegwoorden ula
dan , en , en 95] atau , of , moeten , overeen
kom
GR AMMAIRE DE
LA
LANGUE
MALAIE .
187
composition d'autres mols , comme gmail.com mahā -besár , éminemment grand , -mouliā ,
plus communément ,
ou ,
Waso mahamouliā ,
très – glorieux.
Woko mahā Il est également
plus ordinaire , quoique moins correct , d'écrire also maharādia , que eslo mahā - rādia .
Les prépositions ou directives , dans leur application la plus régulière et la plus ordinaire , se placent après le verbe et avant le substantif , servant à marquer , entre l'action et l'objet , un rapport de rapprochement , d'éloignement , de cause et d'effet, on autre tendance ou direc tion
quelconque, comme si més colaz! ber- diālan ka - pada nagri , aller à la ville ; wwgit us
D, gw
di süūroh - nia akan outūus - an itou ,
il donna des ordres à l'envoyé ;
اد فداكada pada -kou ,, à amoi est ,, ou j'ai ; إد قد راج ایت سبوه نگريada itou sebõah nagrī , à ce Roi appartient une cité ;
d'I
pada radia
e C des Glas mem - brī hormat
bagui allah , rendre honneur à Dieu ; ¿ gu3 wi,w wëlio jods ka - ljüar dagāng - an deri - pada guedõng ,
tirer des marchandises
-pada tāngan laki - nia , -nia ka - dālam
du magasin ;
le cul sg, a ponadto men ’ rīma deri
recevoir des mains de son époux ;
wling pallas Sguro s di masok
astāna , il entra dans le palais ;
-
ber - kouliling nagrī, il parcourut la ville en triomphe ; tog dig wakīl- nia ,
agit par son représentant;
Willems od
dit s di per -biat auleh
endie terbang arah ka - selātan ,
voler
vers le sud.
Telle est la manière d'employer les prépositions dans la signification qui leur est propre , c'est à dire , comme indiquant quelque rapport avec des objets sensibles ; mais il paraît que , dans la marche progressive du langage , on leur a donné plus d'extension et qu'on les a ap pliquées , par analogie , à des verbes et à d'autres objets intellectuels , auxquels on a ainsi attribué une existence idéale dans l'espace ; comme on -lāier , il se propose de mettre à la voile ;
suis ut ejede s di toūroun - nia akan mandi ,
ils , ou elles descendirent pour se baigner ; ular use diā - an , montrer de l'ardeur pour le travail; allah , craignant l'ire de Dieu ; de combattre ; تیاد
& G ? LO,
us ülis isi ia hendak akan ber
is logo ber - tiākap akan
all Szo w ,
per -ker
so tūkout deri-pada morka
süz, ber -henti deri- pada ber- pärang , cesser
pelo seu clieji ter - tiūngang deri- pada me- tiat, surpris de voir ; ,l1
اد دانantara adla ada dan tiada ,, entre exister et ne pas exister ;
همشر مثيلغ پوان
ampir
meng - ilang niawā - nia , près de perdre la vic. Les deux conjonctions directes ,
ulu dan , et , Aa 2
et gut atau , ou ,
doivent être placées , com
SPN A AK KUNST
188
DER
M A LEIS CII E
TAAL.
komstig hunne bestemming , plaats nemen tusschen de woorden of leden der rede , welker ver binding of scheiding door dezelve wordt aangeduid , als weg ulo, pass bæmi dan lānigiet , aarde en hemel ; o'lkubwo? wlo piso wlo sho mākan dan mincem dan ber - ovka - sækā- an , eten , en drinken , en vrolijk zijn ;
haya git ,
? ber - tidor atau ber -djāga , slapen of
waken ; dily jizz göt Lungo ulio meng -ālah -kan mæsoh atau ber - toendoek ter - ālah , den vijand overwinnen , of , overwonnen zijnde , voor hem onderdoen. opmerken , dat, vermits het voegwoord wlw ,
Wij moeten hier doen
schoon met eenen langen klinker geschreven ,
altijd kort uitgesproken wordt , men het overal in deze spraakkunst en woordenboek door dan in plaats van dān heeft uitgedrukt. Van de zijdelingsche voegwoorden gaan de gene , welke op een werkwoord in de aanvoe gende wijs betrekking hebben , altijd hetzelve vooraf , als culo sob slew sopāja kāmi me rūsa , opdat wij
gevoelen ;
wyd
s into melainkan di lārī - nja ,
ten zij hij wegloope ;
um beyo gho wsi glo djikalau tæan mau ber -miin sädja , indien het alleen uw oogmerk ا ج is te schertsen.
Vele derzelve dienen voornamelijk om het begin van een nieuw lid der rede
se aan te duiden , en worden dikwijls met inkt van eene andere kleur geschreven , als Joeyle -ber -māla , vooreerst ,
weil ada - pæn , sa
bahowa , nademaal ,
wgify lūgi -pân , color
Joë tembah - an pæla , ulah sahadān , voorts , daarenboven , Syrës ka- taū - ī , men wete , w
wie widas komedien deri -pada itæ ,
voorts , vervolgens ; ook bij den overgang tot een
ander gedeelte des onderwerps , als wʻlis ja dünyal So maka ter-sebæt -lah per- katā- an , nu wordt in de geschiedenis verhaald .
Andere duiden het begin eener zinsnede , of het verband
tusschen onderscheidene leden van dezelve , aan , en van deze is so maka verre weg het meest gebruikelijke ; want het komt, het zij als bijwoord , of als voegwoord , bijna in elken regel voor , maar is naauwelijks voor overzetting vatbaar.
In het midden van eenen zin , heeft
het dikwerf de kracht
van het Nederduitsche als , of , wanneer ; bij
Els Ēigl workso
s’õrang belom ada pālang maka lan orang dātang , de cene is
voorbeeld :
al pobles
ter naauwernood vertrokken , of er komt een ander ; aan het begin eener zinsnede , kan men het veelal overbrengen door nu , maar , en , of eenig ander vulwoord.
Voor het overige , dienen
de meeste dezer overtollige uitdrukkingen enkel en alloen om de zinscheidingen aan te wijzen , in Andere voeg eene taal , waarin onze wijze van afstipping door schrijfteckens , onbekend is .
woorden , als *
djæga of djæa , slechts , alleenlijk , wlal ego djēga adā -nja , zoo
is het maar , dus verre maar , dienen voornamelijk als sluittcekens van perioden en zijn , gelijk de
GRAMMAIRE
DE
LA
LANGUE
MAL AIE .
189
comme l'indique leur fonction , entre les mots , ou les parties de la phrase , qu'elles servent à lier ou à disjoindre , comme way old pa? bjimi bjumi dan lānġuit lānguit ,, terre et ciel ; piso uls sho
lambwa ? uls mākan dan minoum dan ber - souka - soukā -an , divertir ;;
manger ,
اتو برجا. ?برتیدber - tadlor atau ber -diaga , , dormir ou
et boire , et se
veiller ;; موسه اتوuمغانکن
tilyol üsüz? meng-ūlah- kan mūüsoh atau ber - toundouk ter - ūlah , vaincre l'ennemi , ou , vaincu , se soumettre à lui .
Il est bon de faire observer que , la conjonction uls étant tou
jours brève dans la prononciation , quoiqu'elle s'écrive avec une voyelle longue, on a , dans le cours de cette grammaire et du dictionnaire , partout écrit dan au lieu de dān .
Parmi les conjonctions indirectes il y en a qui ont rapport à un mode conditionnel , et cel les - là précèdent toujours le verbe , que nous sentions ;
comme culo solo ylew sopăia kāmi me- rūsa , afin
;8 s Cislo melainkan
di lārī - nia , à moins qu'il ne s'enfuye; glo
alw w Lord glo wgi diikalau t man muu ber - müin sādia , si votre intention n'est que de plai
santer .
D'autres , en grand nombre , servent principalement, ou à marquer le commencement
d'un paragraphe ( et alors elles sont souvent écrites en encre d'une couleur différente ), comme Jeglu se - ber- müla ,
en premier
que ,
weiss lāgui- pūün ,
plus,
szuüs ka - taū - i , qu’on sache ,
après cela ;
lieu ,
weilul ada - pjün ,
Jose wolno tembah - an piūla ,
y
bahoua ,
comme , attendu
watçü sahadān ,
en outre ,
I wo,w widlas komedien deri -pada itou ,
de
ensuite ,
ou bien elles servent de passage à une digression , comme 965,3 tünegi
maka ter- sebout - lah per - katā - an ,
or l'histoire rapporte.
D'autres encore indiquent le
commencement d'une phrase ou la liaison entre ses diverses parties ;
la plus usitée , puisqu'elle
revient en effet presque à chaque ligne , est le mot So maka , pour lequel il est difficile de trouver un équivalent dans les langues Européennes.
Dans le corps de la phrase on pourrait sou
vent le rendre en Français par que , que déjà , avant que ; par exemple: Eu
So e
sl pots
sew
Eig ' word og s’õrang belóm ada pjulang maka lãn õrang dātang , l’un est à peine parti ,
qu'il en
vient un autre ; au commencement d'une phrase il répond souvent à or , mais , et ,
ou autres particules explétives .
Au reste , la plupart de ces mots surabondans s’emploient
simplement pour distinguer entre elles les phrases et parties de phrases , dans une langue où notre système de ponctuation est inconnu. dijuga ou divia , sculement,
Enfin ,
les se dijtiga
il y a des conjonctions , comme جو adā -nia , voilà
tout , dont la principale
fonction est de marquer la fin des périodes , et qui , de même que les précédentes , n'ajoutent
Aa 3
rien
SPRAAK KUNST
DER
MALEISCHE
TA A L.
190
de voorgaande , meestal enkel vulwoorden . stig de aangenomene spreekwijzen ,
De wijze om dezelve behoorlijk , of overeenkom
te bezigen ,
kan beter door eene matige beoefening der
taal , dan door middel van vele regels , geleerd worden . Tusschenwerpsels, of uitdrukkingen van gemoedsbewegingen , worden in geene taal als een onderwerp van spraakkundige regels aangemerkt.
In geschriften evenwel , die niet altijd de
taal der natuur voorstellen , worden dezelve zoodanig ingelascht (gelijk hun naain te kennen geeft), dat zij , zoo niet den zin verbeteren , althans den zamenhang der rede niet hinderlijk zijn.
De meest gebruikelijke worden , doorgaans zonder eenig verband met een werkwoord of
andere woorden ,
vóór zelfstandige naamwoorden of persoonlijke
voornaamwoorden gevoegd ,
die in de betrekking van eenen vocativus voorkomen , als erros o hei bapā - kæ , o mijn va der !
Kööl s, weh ontong - kæ , helaas , mijn noodlot ! walce Eiswas su niah kamõrang
sakali- en , weg , gj allen ! püsies apa
Sommige volgen op
vragende voornaamwoorden , als
garāng -an ka - hendak - mce , wat , cilieve , is uw verlangen ?
3
Menige derzelve
zijn aanroepingen van zegening of vervloeking , en worden , in navolging des Arabischen stijl, met den naam der Godheid verbonden. De voorgaande
aanmerkingen betreffen hoofdzakelijk de verbinding der woorden tot eene
zamenhangende rede of hetgene de spraakkunstenaars als het eerste deel der woordvoeging be schouwen , gelijk zij door het tweede deel de beheersching verstaan , of dat vermogen , waar door sommige woorden andere dwingen om hen persoon , getal en geslacht ,
te volgen.
in
zekere bijzondere betrekkingen , als van
In de Grieksche en Latijnsche talen is de daaruit
ontspruitende overeenkomst gemeenlijk aan den uitgang van het beheerschte woord kenbaar ; maar in eene taal , waar geen dusdanige invloed der woorden op elkander plaats heeft en de betrekking van het werkwoord op het onderwerp der rede , of van een bijvoegelijk op zijn zelf standig naamwoord , geene verandering in hunnen vorm te weeg brengt , kan men , althans met opzigt tot het beoefenende gedeelte dier taal, niet zeggen , dat het eene woord het andere be heerscht of door hetzelve beheerscht wordt.
Bij gevolg , is het tweede deel der woordvoeging
op den aard en de zamenstelling der Maleische taal niet toepasselijk.
OVER
DE
VERSCHILLENDE
TONGVALLEN,
Van de eenparigheid der Maleische schrijftaal is reeds op eene andere plaats melding ge
maakt ;
GRAMMAIRE
DE
LA
LANGUE MALA I E. 191
rien au sens .
Quant à la manière de les employer à propos ,
ou conformément aux idiomes
reçus , un peu de pratique du langage en apprendra plus à ce sujet , que ne ferait une mul tilude de règles. Les interjections ou exclamations passionnées ne sont considérées dans aucune langue comme soumises à des règles grammaticales.
Néanmoins dans la composition , qui ne représente pas
toujours le langage de la nature , on a soin de les intercaler (comme l'indique leur nom ) de manière , sinon à rendre la construction meilleure , du moins à ne pas la rendre mauvaise. Les plus usitées d'entre elles précèdent des noms ou des pronoms personnels dans ce qu'on nommerait le vocatil , si ces mots étaient susceptibles de déclinaison , et souvent elles ne sont liées ni avec un verbe ni avec quelque autre mot , comme Orlés so hei bapā - kou , père ! Sals, weh ontong- kou ,
sakali - en , hors d'ici , vous tous ! comme pics sires ?
hélas hélas,,
mon
sort!! sort
Eiswas sų welcome w
Ô mon
niah kam’õrang
Quelques- unes se mettent après les pronoms interrogatifs ,
of 1,3 l apa garāng - an ka -hendak -mou , qu'est-ce , de grace , que tu dé
Il y en a beaucoup , par lesquelles on appelle sur quelqu'un la bénédiction ou la
malédiction , et auxquelles on joint , comme dans le style Arabe , le nom de la Divinité.
Les observations qui précèdent , s'appliquent principalement à ce que les grammairiens re gardent comme la première partie de la syntaxe , ou celle
qui a pour objet l'arrangement des
is mots , tand que la seconde partie concerne leur régime.
On entend par régime l'influence
qu'un mot a le pouvoir d'exercer sur un autre , en obligeant celui - ci à se conformer à lui à certains égards, comme en genre , en nombre , en personne : conformité qu'on exprime ordi nairement, dans les langues Latine et Grecque , au moyen de la syllabe terminale.
Mais dans
une fangne où pareille influence n'a pas lieu , et où le verbe ni l'adjectif ne subissent aucun changement par l'effet de leur rapport avec un nommatif ou un nom substantif précédent, on ne peut pas dire , dans un sens pratique , que tel mot en régit un autre ou est régi par lui .
La
seconde partie de la syntaxe n'est donc pas applicable à la nature et à la constructi on de la langue Malaie .
DES
DIALECT
S.
On a déjà remarqué ailleurs que les Malais écritent , en général, leur langue d'une ma nie
SPRAAK KUNST
DER
MALEISCHE
TAAL.
192 maakt ; maar ten aanzien van de gesprokene taal heeft in de onderscheidene streken der Oost indische eilanden , zoo met opzigt tot de uitspraak , als tot het bezigen van
bijzondere per
soonlijke voornaamwoorden en andere uitdrukkingen , een aanmerkelijk verschil plaats. den tongval aanbelangt , ziet dus meer bijzonder op den spraakvorm ,
Hetgene
alhoewel de schrijſtaal
niet geheel vrij is van verschil in de spelling. Het meest in het oog vallend verschil in tongval is dat van de wijze , waarop men den korten klinker , die de sluitletter is van een groot aantal voorden , en gemeenlijk door fat -hah wordt aangeduid , in onderscheidene gewesten uitspreekt . noe , en in het algemeen langs de kusten aa , als in
de woorden
همبamba ,,
van het
Te Malacca , Kedah , Trangga
schiereiland , heeft die letter den klank van
کوتkota ,, w راتrata ,
کالkapala ,,
3 جوگdjaga ,,
terwijl in het voormalige koningrijk Menangkābau op Sumatra , zoo wel als in de Maleische volkplantingen , langs de kusten eiland gevestigd ,
welke
van dat eiland en zelfs in de binnenlanden
( naar de belangrijke aanteekening van
zijne verhandeling over de Maleische natie , nanğkābau
als
het
moederland
erkennen ,
gaan en uitgesproken worden ambo ,
te vinden deze
en
koto , rāto ,
in de meer
den Heer
van
het schier
RAFFLES
Asiatic Researches )
dergelijke
kapālo , dj@ go.
woorden Welke nu
in
Me
opo nit van deze
twee tongvallen het meeste regt moge hebben om voor oorspronkelijk te worden gehouden , zoo moet althans aan dien van Malacca , uit hoofde van den meer uitgebreiden omgang der inwoners van die plaats met de overige wereld , en van de daaruit ontstane beschaving en verfijning , een hooger trap van gezag toegekend worden ; der Europeërs aanbelangt ,
terwijl dezelve daarenboven , wat de taalkennis
grootendeels vastgesteld is geworden door menige verdienstelijke
werken , uitgegeven met goedkeuring van de voormalige Hollandsche Oostindische Maatschappij , welker bedienden in de gelegenheid zijn geweest om hunne bedrevenheid in de Maleische taal te volmaken op die plaatsen , waar men oordeelt dat zij het meest regelmatig gesproken wordt.
Andere verschillen des tongvals kunnen waargenomen worden in de volgende verscheidenhe“ . den van spelling en uitspraak .
s cu s in ettj, De verandering van س j , al چوچ voor jou sīpak , achteruit
tjatji voor سوچsõtji , zuiver , ägs tjipak
slaan ; van ,, als て dj in E tj
gebeuren , overkomen , LABS kitjap
جوقلdjapol ,,
voor vass kidjap, eene vonk , een oogwenk , wings
kartjøet voor mogs kardjoet , eene waterplant; &
چوقلtjapol voor
van « b in , w , als ĉelo tjāwang voor
tjābang, een tak , wglo djāwat voor Culo djābat , behandelen ,
ryj lāwa - lāwa
voor
GRAMMAIRE
DE
LA
LANGUE MAL A I E.
193
nière uniforme; mais il n'en est pas de même du langage oral , qui , dans les diverses parties de l'archipel Indien , diffère considérablement ,
qu'à
tant par rapport à la prononciation ,
l'emploi de certains pronoms personnels et autres mots particuliers .
Ce qui concerne le dia
lecte , s'applique donc principalement au langage de la conversation , quoique la langue écrite
ne soit pas tout - à - fait exempte de variétés quant à l'orthographe . La différence de dialecte la plus sensible consiste dans la manière dont on prononce en diverses contrées la voyelle brève (ordinairement exprimée par fat -hah) qui nombre de mots.
A Malacca , Kedah ,
termine un grand
Tranggānou , et généralement sur les côtes de la
péninsule , elle a le son de a , comme dans les mots çuad hamba , w kõta , w , rāta , jlis kapāla , uso dimga ; au lieu qu’à Sumatra , tant dans l'ancien royaume de
Me
nangkūbau , que dans les établissemens formés par les Malais le long des côtes de cette île , et même dans ceux de l'intérieur
de la presqu'ile
qui
( suivant
l'importante
remarque de
M. RAFFLES , dans sa dissertation sur la nation Malažou , insérée dans les Asiatic Re searches) reconnaissent Menangkabau pour leur mère - patrie ,
ces mots et plusieurs autres
semblables se terminent en o , de sorte qu’on prononce ambo , kõto , rāto , kapālo , diğūgo. Quel que soit , de ces deux dialectes , celui auquel appartient le droit d'ancienneté , toujours est- il certain que , si l'on considère combien des relations plus étendues avec le reste du globe ont dû contribuer à améliorer et polir le langage , le dialecte de Malacca doit faire autorité de préférence à l'autre ; et quant à la philologie Européenne, ce même dialecte est en quelque sorte fixé par un grand nombre d'ouvrages estimables , publiés avec la sanction de la ci – devant Compagnie Hollandaise des Indes Orientales ,
dont les employés ont été à portée de bien
étudier la langue dans les lieux dont l'idiome est regardé comme le plus correct,
Les exemples suivans offrent d'autres variétés de dialecte , dans l'orthographe et la pronon ciation . Tel est le changement de cus en
ti , comme
چیفقticpak au lieu de سیشنstpak ,, ruer ;; de て Jogo dioupoul,
arriver ,
چرچ di en
tiuutii au lieu de
ti , comme Joso tivupoul au lien de
Lisu ditiap au lieu de gas kidiap ,
d'oeil , wags kartiout au lieu de
scutii , pur ,
une étincelle ,
un clin
wos kardiout , une plante aquatique ; de ~
6 en
w , comme Eelp tiāwang au lieu de gik tiābang , une branche , wyls diāwat au lieu de
Bb
جابت
.
SPRAAK KUNST
DER
D ALEISCUE
TAAL .
194 voor ry laba -laba , eene spinnekop ; schuim , en
os mambæ
میشسmipies voor
kol , slaan ;; van
ت
voor
als van ~ b in in pm ,
s bambą , riet ;
تيشسtipies ,, dun ;; van
موهيmalti voor ?بوهيbaha,,
van st in un en مm , als ثp in
ت
نية سnipies
t,, als توکلtakol voor ' فوكل-pe
t (aan het cinde val van cen een woord ) in
قp , als
كيلفkalap ' voor
kilat , weerlicht , als djāwap voor glo djāwat , in de lianden ontvangen ; iştis in s a t (of omgekeerd ), , als غ كنيkoenijang voor iştis as getta voor ws keltà , eene legerstede ,
کیلت
ثم van
g
gænijang , bewegen , schudden ,
گنديgændi voor şiis كنديkoendi, eene water Luis
m
kan , 6 baki voor & bagi , aan ; de inlassching van
of un aan het einde van de
r
eerste lettergreep , als jb.co.3 gombāla voor J43 gobāla , cen veehoeder , ulini tampājan 35 kætoem , een knop , spruit
voor uwlis tapājan , cené groole kruik , püis koentum voor
sel , jü læntar voor jy lætar , werpen , men lampies voor Juay lāpies , maal , reis , werf , سمثيsamp; voor
کمبيريkambiz voor
سافيscapz sūpī.,, Ossen ,
كبيريKabiri ,, gclubd ,, منتر
gomintar voor püaš gomitar , beven , cüio mentah voor diyo mætah , braken , işvis tæn djor voor jys kædjor, eene speer ,
dio mensič voor 2 w o mesiē , buskruid , eşviş
djuendjong voor zor djædjong , ondersteunen , lepel.
üdins soendoek voor ügw
sædoek , een
Omtrent deze laatste soort van woorden valt aan te merken , dai zij gemeenlijker met ,
dan zonder de ingelaschte ' letter geschreven worden .
Tot de woorden , welker uitspraak verschilt , terwijl zij op eene eenparige wijze geschreven worden , behooren de volgende :
cü lanias en lintas , voorbij , door ;
e W
lambing en
limbing , eene speer , ex lambong en limbong , de zijde , sio lambei en limbei, wenken , įtas kambang en kombang , ontloken als eene bloem , Cişmis kantjap en kontjap , eene niet ontloken bloem , gap tjamar en tjomar , onwijs, Müs kantal en
lambot en lombot , zacht ,
kontal , slijmige stoffe , S kena en kennei , slag , stoot , we
( bij eene gemeene omzetting ) rāna , kleur , ägs hormat
warna
en romat , eer , eerbewijs ,
en
s;
arti en rerti , meening , zin , nyl arta en retta , goederen . Er hebben ook in de Maleische taal
eenige bijzonderheden plaats , welke hier , als eeniger
mate met de verscheidenheid der longvallen in betrekking staande, niet te onpasse vermeld kunnen worden , ofschoon het moeijelijk is voldoende inlichtingen omtrent dezelve Onder deze bijzonderheden, komt voornamelijk in aanmerking,
te geven .
dat vele Məleische woorden in
de
GRAMMA IRE
wylio diabai , 6 en en ا ب
m
toucher ,
, comme
DE
LA
بمبbambji, jonc ; de " t en un et وdla ثp cn
de o t (à la fin d'un mot) جاوف
MALA I E.
g3 lā :va - lāwa au lieu de rų
syv mjuhi au lieu de
تیشسtapis ,, mince ; de
LANGUE
ت
وهي:!
195
laba - laba ,
une araignée;
de
boihi , écume و, ر kao ممبmambou au lieu de
comme
نيسnapis et
t ,, comme توکلtukol au lieu de
میشسmapis au lieu de ثوکلpoukol, frapper ;
en op, comme cális kīlap au lieu de les kilat , éclair ,
diauvap au lieu -diawat g en de جاوت x ( ou l'inver , recevoir en mains ; de
se) , comme Exis korintiang au lieu de įşvis gountiang , mouvoir , secouer , گیتguetta au lieu de
cá ketta , une alcove de lit , vous goundi au lieu de suis koundi , une
cruche à eau , fin
15 baki au lieu de coa bagui , à ; l'interposition de
de la première
m ou de un à la
syllabe , comme Juos gombāla au lieu de j45 gobāla ,
un
pâtre ,
wldai tampāian au lieu de we tapăian , une grande cruche , päiš kountoum au lieu de pings kjūtoum , un bouton , rejeton , jü lountar au licu de joi lmlar , jeter , lancer , quis lampie au lieu de
لاسlapis ,, fois ,,
kambīrī au lieu de Sus kabīrī ,
مد مقيsampa au
lieu
de
ساقيsūpī sapa,, boeufs ,, کمبيري
châtré , jüaš gomintar au lieu de jüaš gomitar , trem
bler ,, منتهmountah au lieu de موتةmutah , vomir ,, کنجرboundiour au lieu de & كوجر-li mesiivu , diour , une lance , mio mensiioù au lieu de two mesiivu , poudre poudre à canon ,, eşviz dioun à canon diong au lieu de dijo divudiong , soutenir, une cuiller.
soundouk au lieu de ügun sīūdouk ,
Il est à remarquer que , dans beaucoup d'exemples analogues à ceux qu’on a
l'omettre. cités en dernier lieu , il est plus ordinaire d'insérer la lettre que de Au nombre des mots dont la prononciation varie , quoiqu'on les écrive constamment de la même manière , nous pouvons citer quüi lantas et lintas , à travers , e lambing et lim bing , une lance , ew lambong et limbong , le flanc , situ lambei et limbei , faire signe , atas
kambang'et koumbang , éclos comme une fleur , câşir kantiap et kountiap , une
fleur qui doit éclore , jas tiamar et tioumar , fou ,
my
lambout et loumbout , doux ,
Jüs kantal et kountal, mucilage , cas kena et kennei , coup , wj, warna et ( par une trans position assez commune) rūūna , couleur , rertī , sens , signification ,
dvs hormat et romat . honneur , şijl artī et
y,i arta et retta , effets.
Il n'est pas hors de propos de faire ici mention , comme ayant quelque rapport avec la différence des dialectes , de certaines particularités de la langue , dont il sera néanmoins diffi cile de rendre compte d'une manière satisfaisante.
La plus remarquable consiste dans l'usage
fréquent, et cependant inutile , ce semble , d'ajouter en écrivant la dure gutturale Arabe ü å
Bb 2
la
T
SPRA AKKUNS
196
CH
DER MALEIS
E
TA A L.
de schrijftaal de harde Arabische letter j achter zich nemen , niettegenstaande zij,
uitgenomen
bij plegtige voorlezing, gewoonlijk uitgesproken worden als of zij met eenen zachten klinker eindigden : zoo schrijſt men onder andere üzü tonduek , bukken , gen ,
üsy! bædak , een jongeling , üzlo mūbok ,
dronken ,
zu tābek ,
pligtplegin
cubo māsok , intreden , ümbo
māsak , rijp , en wil anak , kind , terwijl men toendoe , tābé , bada , mābo , māso , mūsa en ana zonder ö uitspreekt, en wel overeenkomstig den algemeen zachten aard dezer taal ; want men zal vinden , dat er , deze onregelmatige letter uitgezonderd , van de twintig woorden ne gentien zijn , die , het zij met eenen klinker , een uitademings- teeken , eenen neusklank of eenen vloeibaren medeklinker eindigen ,
en dat , zelfs wanneer een stomme medeklinker als sluitletter
voorkomt, dezelve , in gemeenzaam gesprek , verzacht en in eenen klinker of een uitademings tecken veranderd wordt , als ameh voor qual amas , goud , dāreh voor my,ls dūrat , land , kælih voor strand , kreh voor cuys kras , hard , kælah voor ens kælat , eene maat ,
Crys kāliet , vel , of bast , sūkih voor westw sākiet , ziek .
Is dit slechts een spraak
vorm aan enkele gewesten eigen , dan moet men bekennen , dat in die gewesten de tongval zachter is , dan in andere , waar men , het zij den stommen medeklinker , of de harde
keel
letter , in het spreken doet hooren . Het gebruik der
ö , hoewel niet anders dan als sluitletter in echte Maleische woorden voor
komende , schijut , naar deszelfs algemeenheid geoordeeld , zoo oud te zijn als de invoering van het Arabische letterschrift; maar wij hebben geen regtstreeksch bewijs dat zij , vóór het genoem de tijdstip , bij het spreken der Maleische taal gehoord werd.
Het ontbreekt ondertusschen niet
aan eenige wenken , waaruit men zou kunnen afleiden , dat zij, zoo niet tot de laatstgenoem de , althans tot somınige van de daarmede verwante talen oorspronkelijk behoort. tasche , Redjangsche , Niasche of Lampongsche
In de Bat
talen van Sumatra , en deszelfs naburige
landen , komit zij, wel is waar , niet dikwijls voor , maar wel in de tongvallen der Philippijn sche eilanden , bijzonder in het Pampangasch , waarvan ik , zoo wel als van het Tagalasch , het Bisayasch en Ylocosch ,
talrijke , zoo gedrukte als geschrevene woordenlijsten bezit . . En ,
wat niet weinig aanmerkelijk is , men vindt er ook voorbeelden van in de taal van den grooten Oostindischen Archipel of , gelijk wij dezelve genoemd hebben , de Polynezische taal , zoo als zij op het eiland Madagascar gesproken wordt :
immers zegt men daar , bij voorbeeld , voor
ül anak , kind , zanach , volgens FLACOURT , en annach , volgens de zeer 'naauwkeu rige woordenlijst van
D RURY ;
voor uwle mõisak , zoo wel in de beteekenis van zieden als
van
GRAMMAIRE
DE
LA
LANGUE MALA I E.
197
la fin de mots d'origine Malaie , qu’on 'prononce néanmoins ordinairement (hormis dans la dé clamation) comme s'ils se terminaient
toundou pour övü toundouk ,
par
baisser ,
une voyelle douce.
pencher ,
bjuda pour own bjudak , un jeune homme ,
tābé
pour
C'est ainsi qu'on prononce üli tābek ,
complimens ,
mābo pour milo mābok , ivre ,
ümbo mūsok , entrer , māsa pour cäwlo māsak , mûr , ana pour mil anak , nonciation en effet conforme à la douceur générale de cette langue ;
māso pour enfant :
pro
car , à l'exception de cette
lettre irrégulière , on verra que sur vingt mots , il y en a dix - neuf qui finissent par une voyelle , une aspirée , une nasale ou une liquide , et que lors même qu’une muette forme la désinence du mot , on la change , dans la conversation , en une voyelle ou une aspirée , com me ameh pour quel amas , de l'or , direh pour la dārat , le bord , la côte , kreh pour mes kras , dur , kiūlah pour vos kuulat , une mesure , kūülih pour .gs kulit , peau ou écorce , sūkih pour show sūkit , malade.
Si c'est là un usage particulier à cer
tiines localités , il faut convenir que le dialecte qu'on y parle , est plus doux
que celui des
contrées où l'on fait entendre soit la lettre muette , soit la gutturale dure , qui
termine le
mot écrit.
Quoique le ö n’entre pas comme lettre initiale ou médiale dans la formation des mots pure ment Malais , son emploi comme lettre terminale est si universel , qu'il y a lieu de présumer que son origine remonte à l'introduction de l'alphabet Arabe ; mais rien ne prouve directement qu'il ait existé dans le langage oral antérieurement à cette époque.
Quelques indices portent
cependant à croire qu'il a de tout tems appartenu , sinon au Malai même , du moins à quel ques autres langues avec lesquelles il a de l'affinité.
S'il ne se rencontre pas fréquemment
dans les dialectes de Sumatra et des environs , tels que le Batta , le Reïang , le Nias , ou le Lampoung , je trouve en revanche qu'il abonde dans ceux des Philippines ,
particulière
ment dans le Pampanga (dont je possède , ainsi que du Tagala , du Bisaia , et de l’Yloco , de nombreux vocabulaires tant imprimés que manuscrits) ;
et , ce qui n'est pas peu digne de
remarque , on le retrouve aussi dans la langue générale de l'Archipel Indien , ou , comme nous l'avons nommée , la langue Polynésienne, telle qu'on la parle à Madagascar , où l'on dit , par exemple , sanach suivant FLACOURT , et annach suivant le vocabulaire exact de DRURY , pour wil anak , enfant; de bouillir , ou de mûrir ;
toak pour
très
massac pour cambo māsak , soit dans le sens
ögj tmak , le suc qui découle de certains
Bb.3
palmiers ; tsat
ST
SPRA AKKUN
198
DER
SCHE
MALEI
TA A L.
van rijp worden , massach ; voor ügi tõak , het zoete sap van zekere palmboomen , toak ; voor um tjitjak , de
huis – haagdis , tsatsac , en voor üliw sondok , een lepel , sonræk.
De getuigenis dezer beide schrijvers ( die wij bij verkiezing aanhalen , liever dan ons te beroe pen op het gezag van latere woordenlijsten , veryaardigd door lieden , welke onder de Maleijers verkeerd hebben) kan men als een voldoend bewijs aannemen , dat het gebruik van deze sluit letter zeer oud is en althans heeft moeten plaats hebben vóór de verhuizing van dien stam , welke zich op een eiland , aan het westelijk einde der Oostersche zee gelegen , is komen ves tigen.
Van derzelver algemeen gebruik in latéren tijd kan ik zelf met kennis van zaken spre
ken ., dewijl ik bezitter ben van eene uitgebreide briefwisseling, door twee voorname kooplieden ( kapt.. FRANCIS Light en kapt. JAMES SCOTT) gehouden met de Vorsien en Hoof den ( die ook allen , gelijk men weet , koophandelaars zijn) van schier al de landen , waar de Maleische taal gesproken wordt. Eene andere opmerkenswaardige bijzonderheid is eene zigtbare neiging , aan deze taal eigen , om denkbeelden , die naast aan elkander grenzen , uit te drukken door woorden , die , hoezeer in klank verschillende , bijna van eenerlei gedaante zijn en echter geene spraakkundige betrek king , als afgeleide of anderszins , op elkander hebben .
Het zal wel geen betoog noodig heb
ben , dat dit onafhankelijk is van de gelijkheid , welke men in de gewone spelling dikwijls aantreft tusschen woorden van zeer verschillende beteekenissen , welke men eigenlijk , bij het schrijven , door bijvoeging
van klinkers en andere teekens , van elkander dient te onderschei
den , gelijk dan ook somtijds gedaan wordt, als sus besi , ijzer , en بيbis , , fraai ; بنتغ bintang , eene ster , zü, bentang , spreiden , gün binting , zwanger ; ä bantæn , uitrooijen , tam genoemd , en
en غdü, بنتbænting ,,
bantan , de naam van eene stad , gewoonlijk Ban
bintan , de naam van een eiland , Bintang gehceten ;
eten , en lo mākien , te meer ; bõlih , kan , mas ,
wü
een wal,
a
usko mākan ,
wa bõat of bowat , doen , en بوتbæta , blind ;
bõlah , het geheel ,
en do bæloeh , de
bamboes - rotting.
dig!
Immers
strekt deze gelijkheid van spelling alleen iot bewijs , dat de Arabische letters niet geschikt zijn om de klanken eener vreemde taal voor te stellen : want daaruit alleen kan eenige twijfel omtrent den zin der woorden ontstaan , vermits zij , voor het overige , aan de uitspraak duidelijk genoeg van elkander onderscheiden worden .
In de volgende lijst, daarentegen , zal men woorden aan
treffen , die beide in klank en beteekenis zoo zeer op elkander gelijken , dat men , het zij zij met Arabische of met Europische letters geschreven worden , ligtelijk het eene voor het andere zoude
ne
GRAMMAIRE
DE
LA
LANGUE
MALAI E.
199
tsatsac pour öp? tiitiak , le lézard domestique ; sonrouc pour üsin soundouk , une cuil ler.
D'après ces deux autorités (que nous citons de préférence à celle de vocabulaires plus
modernes , rédigés par des personnes qui ont vécu parmi les Malais) , on peut conclure avec assez de certitude que l'usage de cette désinence remonte à une très - haute antiquité , puisqu'il doit avoir existé dès avant l'émigration de la tribu qui est venue s'établir dans une île située à l'extrémité occidentale des mers de l'Inde.
Quant à son usage général dans l'écriture mo
derne , je puis en parler avec connaissance de cause , puisque je possède une nombreuse col lection de lettres ,
faisant
partie de
la correspondance
de deux
négocians
( le
distingués
capitaine franCIS LIGHT et le capitaine JAMES SCOTT ) avec les Princes et Chefs ( qui , comme on le sail , exercent tous le commerce ) de presque
toutes les contrées où l'on
parle Malai.
Une autre particularité digne de remarque dans cette langue , est une disposition apparente à employer , pour exprimer des idées qui ont beaucoup d'affinité entre elles, des mots ayant
à peu près la même forme , quoique différant de prononciation , ei qui cependant ne sont pas dérivés les uns des autres , ni n'ont entre eux aucun autre rapport grammatical.
Il est pres
que inutile d'observer que ceci n'a rien de commun avec la conformité , qu'on apperçoit sou vent dans l'orthographe vulgaire, entre des mots qui n'ont rien de commun quant à leur sig nification ,
et qu'on devrait
toujours distinguer
en écrivant ,
comme on le fait réellement
quelquefois, par l'application de voyelles auxiliaires ou d'autres signes orthographiques ;
: me par exemple: tang , toun ,
étendre , extirper ,
, , et بيbisī , joli; įüş bintang , une بسيbest , fer , ¿ c
étoile , żü ben
binting , un rempart, et är bounting , enceinte , grosse ; Mü,
vü bantan ,
le nom d'une ville appelée
faire ,
ban
Bantam , et jü bintan ,
nom d'une île appelée Bintang; usko mākan , manger , et who mākin , d'autant plus ; bõat ou bowat ,
com
le
eng
et mes būuta , aveugle ;
lité , et du bjulouh , le bambou.
do bõlih , peut , aby bõlah , la tota Ces mots ne prouvent , en effet, que le peu d'aptitude de
l'alphabet Arabe à représenter les sons d'une langue étrangère ; car c'est de là seulement que peut naître quelque doute sur le sens des mots , leur prononciation étant d'ailleurs suffisam Dans l'énumération qui va suivre , au contraire , on remarquera , soit qu'on ment distincte . écrive les mots en caractères Arabes , ou Européens , des rapprochemens de sons et d'idées tels qu'ils en deviennent presque équivoques.
Ceci doit nécessairement embarrasser 'ceux qui ap
pren
SPRAAK KUNST DER
200
nemen .
Dit moet noodwendig
MALEISCHE
den leerling moeijelijk
TÅ AL.
toeschijnen ; doch deze mocijelijkheid
doet zich minder op bij den aanvang der leeroefeningen , dan wel na dat men reeds eenige vor dering in de taal gemaakt en zich in staat gesteld heeft om met zwarigheden te kampen. Onder een aantal voorbeelden dezer gelijkheid , in het woordenboek te vinden , zullen wij eenige der meest in het oog vallende aanhalen , als zengen , bederven ;
lājā , verwelken , en y lājær, ver
23 gælong , oprollen, ily3 gēlieng , in elkander rollen ; wel añğkat,
optillen , well añğkât, op den rug dragen ; gelo djāmē , onthalen , gas djomā ,
verza
digd ; duelo bāsoh , wasschen , tulo bāsah , nat ; cüils tāpak , de palm van de hand , تفق tapoek , slaan ;
üsis kandak , cene minnares , hoer ,
üsis gændik ,
een wettig bijwijf;
qis kontji , een slot, ez is kantjieng, een knoop , haak ; wis kābæt , een nevel , j's kāboer en كابسkabes,, duisterheid ; لولهlaleh ,, slijk , لولتlalet,, besmeren ;; اولرalar ,, cene slang , wigo hælat , cen worm ; ĉu,
rindang , beschaduwd , įsi lindong , scherm ,
schuilplaats ; wels dāæn , een blad , woln dahan , een tak met bladen ; dĉ tagoh of tæg goh , sterk , vast ,
vaid tagap ,
sterk gespierd ;
wus kait,
visschen met den angel, Jols who māta kail, een vischhaak ;
een haak ,
mis käil , het
ülo bāliek , draaijen , wen
den , en wil bālas , teruggeven , vergelden.
Lieden , welke met de taal oppervlakkig bekend zijn , zullen de zwarigheid , om van deze bijna gelijknamige uitdrukkingen
reden te geven , kortelijk oplossen door te vooronderstellen ,
dat het eene woord eene aan deze of gene landstreek eigene verbastering van het andere is ; maar ik weet dat zij , met hare onderscheide beteekenissen , niet alleen
in eenen en denzelfd en
gesproken tongval , maar ook in geschriften voorkomen , welke met zoodanigen tongval bijna niets gemeen hebben , en waarin het eene woord niet voor het andere gebezigd kan worden , zonder de plaatsen , waarin zij gevonden worden , van alle beteekenis te ontblooten.
OVER
De maatgronding is dat gedeelte
DE
MAATGRONDING .
der spraakkunst ,
hetwelk over de klankmaat,
of den
klemtoon en de betrekkelijke lengte der lettergrepen handelt, mitsgaders over den versbouw , of de kunst om die lettergrepen tot het zamenstellen van dichtregels en dichtstukken , in tegen stelling van onrijm , behoorlijk te schikken .
Van
GRAMMAIRE
DE
LA
LANGUE
MAL A IE .
201
prennent la langue ; mais ces obstacles se rencontrent moins au commencement de la carrière , qu'après qu’on a fait quelques progrès dans la langue et qu'on s'est mis en état de lutter con tre les difficultés. Parmi un grand nombre d'exemples que contient le dictionnaire , nous nous bornerons à citer
quelques – uns de ceux qui offrent la ressemblance la plus frappante , comme ,
faner , et mis lõiour , ruiner , ling ,
détruire ; 3 golong , rouler, plier en roulant , et is gõz
rouler , mouvoir en roulant ;
porter à dos ;
cal angkat,
lever ,
enlever ,
golo diāmoù , régaler , et gas dioumol , rassasié ;
cuilo būsah , humide ;
lūiou ,
et
cel angkout ,
dwibo būsoh , laver , et
vt tāpak , la paume , et mai tapouk , frapper du plat de la main ;
la üsis kandak , une maîtresse , fille de joie , et jis goundik , une concubine permise par loi ; qiš kontii , une serrure , .et isvis kantiing , un bouton, une agrale ; un brouillard ,, et mis کابرkūbour ou curls kūbous , la brune ;
dig lõūlouh , vase , fange , et
لوتloulout, barbouiller ,, enduire ; )اولرsuitar , un serpent , ct rindang , touffu , ombragé , et ċi lindong , abri ; han , un rameau ;
c's kābout ,
هولتoulat ,, un ver ;; ; رندث
ugls dītün , une feuille , et mold dā
x tagoh ou touggoh , fort, en parlant des choses , et vho
robuste ;
s kāīt , un crochet, JL kāl, pêche à la ligne , et Jul wlo māta kail,
un hameçon ;
ül bālik , tourner , et cu bālas , réciproquer.
Ceux qui n'ont qu'une connaissance superficielle de la langue , croiront résoudre en peu de mots la difficulté qu'il y a à rendre raison de ces analogies , en supposant que l'un des mots n'est qu'une corruption de l'autre , particulière à certaines
localités ; mais j'ai la preuve qu'ils
existent dans leurs différentes acceptions non - sculement dans le même dialecte tel qu'on le parle , mais encore dans des écrits qui n'ont aucune affinité avec ce dialecte , et dans les quels l’un ne pourrait être substitué à l'autre sans détruire le sens des passages où ils se trouvent.
DE
La prosodie
est cette partie de
LA
PROSODI E.
la grammaire
qui traite
de l'accent
et de la quantité
des syllabes , ainsi que de la versification ou de la manière d'arranger convenablement ces syllabes pour composer en
style métrique , ou en vers par opposition à la
Сс
prose,
De
SPRA A K KUNST DER
2 02
M A LEISCHE
TA A L.
Van de klankmaat.
Het zal niet noodig zijn te onderzoeken , of de klemtoon en de klankmaat al , dan niet , ecne en dezelfde zaak zijn , eene vraag omtrent welker beslissing de geleerden het niet eens zijn.
Met opzigt tot de Maleische taal zij het genoeg aan te merken , dat lange lettergrepen ,
of lettergrepen die eenen langen klinker bevatten , over het algemeen , schoon niet altijd , den nadruk der uitspraak ontvangen , bijzonder wanneer het woord met zoodanige lettergreep ein digt ;
dat , wanneer de eerste lettergreep van een tweelettergrepig of de voorlaatste van een
drielettergrepig woord ·lang is , de klemtoon altijd op dezelve valt , als tig? bænoh , dooden , Csü tākot , bevreesd , jlés kapāla , het hoofd ;
dat wanneer de twee lettergrepen lang
zijn , de eerste alleen met eenen hoorbaren nadruk uitgesproken wordt, als in glo malæ , schaamd , uszko mārī , kom , sy tēli , doof ; dat wanneer de twee lettergrepen
be
kort zijn ,
de eerste gewoonlijk eenigen nadruk ontvangt , of met andere woorden , dat in alle twijfelach tige gevallen de toon meer tot de voorste dan tot de volgende lettergreep overhelt , als lambat , langzaam , woorden
echter ,
wis
ganti , veranderen ,
als juns besar , groot ,
dis kenal ,
dşur kitjiel, klein ,
bepaaldelijk op de laatste lettergreep gedrukt.
zich herinneren . pls belém ,
In sommige
nog niet , wordt
Tevens valt hier aan te merken , dat in de
meeste Maleische woorden de klemtoon veel minder hoorbaar is dan in de Europische talen . Wij hebben reeds gezegd , dat , wanneer afgeleide woorden door middel van achtervoegsels gevormd worden , het grondwoord alsdan eené verandering van klankmaat ondergaat , waarbij de lange klinker ,
in de lettergreep die denzelven bevat ,
gewoonlijk
verzwegen of
verkort
wordt , terwijl men den korten klinker der andere lettergreep naar evenredigheid verlengt.
De
regels , volgens welke deze veranderingen geschieden , zijn van belang voor degenen , die het fijnste en meest ingewikkelde deel der taal behoorlijk willen leeren kennen , en vereischen daar om hier eene breedvoerige
ontwikkeling ,
welke
hare verschooning
alleen in het nut
dier
regels zal vinden . Door lange klinkers verstaan wij de rustende letters 1ā , , ữe , en
i,
en door de verkor
ting derzelve - bedoelen wij, dat zij door hare verwante korte klinkers of schriftteekens fat -hah , dammah en kesrah vervangen worden , gelijk uit eenige van de hierna opgegevene voorbeelden zal blijken.
Maar vermits de Maleijers (200 wel als de Perzen , de Turken en zelfs
GRAMM AIRE DE
LA
LANGUE
MALAIE .
203
De la quantité.
Il ne sera pas ici nécessaire d'examiner s'il y a identité ou une différence entre l'accent prosodique et la quantité , question qui a divisé le monde savant.
Par rapport au Malai il
suffit d'observer que les syllabes longues, ou qui contiennent une voyelle longue , sont , à quelques exceptions près , finale ;
toujours accentuées , particulièrement lorsqu'il s'agit d'une syllabe
que la première syllabe d'un dissyllabe ou la pénultième d'un trisyllabe , si elle est
longue , prend toujours l'accent , comme dig? bounoh , tuer , kapāla , la tête ;
sti tākout , craintif , jis
que quand les deux syllabes sont longues , on n'appuie sensiblement que sur
la première , comme ello mālou , honteux , confus , uzlo māri , viens , stoj toulī , sourd ; que si les deux syllabes sont brèves , la première prend en général l'accent ; enfin , l'on peut dire
que , dans tous les cas douteux , l'accent se porte plutôt sur la première syllabe que sur
la dernière , comme dans
lambat , lent ,
wis ganti , changer , Jis kenal , se res
souvenir , hormis dans certains mots , comme jus besár , grand , Jşu kitiil, petit , pls be Il faut observer en même tems , lóm , pas encore , où l'on appuie fortement sur la finale. que dans les mots Malais l'accent prosodique est beaucoup moins prononcé que dans les lan gues de l'Europe.
Il a déjà été dit que , lorsqu'on ajoute quelque particule à la fin d'un mot primitif pour en former des dérivés , il s'opère un changement prosodique, lequel consiste ordinairement à retrancher la voyelle longue dans la syllabe du mot primitif à laquelle elle appartient , ou à la faire brève , en même tems qu’on allonge à proportion la brève de l'autre syllabe.
Les
règles suivant lesquelles ces changemens s'effectuent étant d'une grande importance pour bien connaitre la partie la plus compliquée et la plus délicate de la langue , il est nécessaire que
excuser. nous entrions à ce sujet dans des détails minutieux , que leur utilité seule peut faire
Les voyelles que nous nommerons longues , suivant le sens dans lequel nous prenons les mots , sont les lettres en repos là , , u , et
şi, et par leur changement en brèves nous
voulons dire qu'elles sont remplacées par leurs voyelles brèves ou supplémentaires correspon dantes , qui sont fat-hah , dammah et kesrah , comme on le verra dans quelques -uns des
Сс
2
ex
SPRAAK KUNST DER
204
M A LEISCHE
TAAL .
zelfs de Arabieren ) de genoemde teckens gewoonlijk bij het schrijven verwaarloozen , zoo wordt indedaad de klinker
geheel weggelaten ,
en de klank moet alleen ondersteld worden
uitspraak van den naastvoorgaanden medeklinker te blijven .
in de
Deze voorschriften , uit zoodanige
boeken afgeleid en bijeengebragt, als waarin de meeste kunde en naauwkeurigheid doorstraalt, zouden vollediger zijn , indien er meer eenparigheid van spelling onder de inlandsche schrijvers zelven plaats had . De meest algemeene regel , die echter , zoo als nader zal aangetoond worden , voor uitzon deringen vatbaar is , bestaat hierin , dat , bij het aanhechten van een achtervoegsel, de lange klinker in de eerste lettergreep van het stamwoord , wanneer het een tweelettergrepig woord is , of , zoo het een drielettergrepig woord is , in de voorlaatste lettergreep ( zijnde deze de plaatsen , waarin zij meestal voorkomen ), kort wordt ,
terwijl men den , al of niet uitgedruk
ten , korten klinker van de tweede of laatste lettergreep verlengt; als , woord ses kæda , een paard , wanneer men , zamengetrokkene voornaamwoorden
u nja ,
om
bij voorbeeld , in het
den bezittelijken vorm uit te drukken ,
de
koe , of r moe daarop laat volgen , wordt de
met haren verwanten korten klinker dammah , de fat -hah met haren verwanten langen
2 klinker 1 ,
verwisseld , en alzoo ontstaat ulaš kædā -nja ,
zijn paard ,
iš koedā - koe ,
mijn paard , of plaš kædā -mæ , uw paard ; van slo djādi , zijn , wezen , gevolgd van kan
of či lah , komt cao djādi- kan , doen ontstaan of gebeuren , of tha djadi- lah ,
wees gij!
achtervoeging van u kan , komt wä njatā - kan , sy njāta , blijkbaar, met achtervoeging
var
openbaren ;
van
zijne vrouw ;
bini, vrouw , met het voornaamwoord u nja , komt de bini -nja , بین terwijl weto menj@ sve , zuigen (dat uit dric lettergrepen bestaat ), bij het ach
tervoegen van
si , de
der voorlaatste lettergreep
van het stamwoord met dammah , de
dammah der laatste lettergreep met وverwisselt , en daaruit ontstaat Sgmito menjæsã -i, zogen ; gelijk van jltaś kombali - kan ,
kombāli, wederom , gevolgd van os kan , gevormd wordt Cubias
terug geven.
Bij afgeleide woorden ,
welke met verscheidene , op elkander
volgende achtervoegsels zamengesteld zijn , volgen deze achtervoegsels denzelfden regel , en on dergaan zij dezelfde verandering van maatklank als men op het werkwoord us
het stamwoord .
Bij voorbeeld , wanneer
bæka , openen , voorafgegaan van het niet bepalende aanvoegsel
a di, het teeken van den bedrijvenden vorm u kan , het voornaamwoord
nja en het na
druksteeken « lah laat volgen , bekomt men daardoor de zamengestelde uitdrukking duco aد di bækā - kan -njā - lah , bij opende het ; waarbij w; of (als tusschenletter) ý , gevolgd van een
an
GRAMMA IRE DE
LA
LANGUE
MALA I E.
205
cxemples que nous citerons ci - après ; mais comme les Malais ont (de même que les Persans ,
les Turcs , et même les Arabes ) l’habitude de négliger ces caractères supplémentaires dans leurs écrits , la voyelle se trouve en effet totalement supprimée , et le son seul en doit être censé conservé dans la prononciation de la consonne qui précède immédiatement.
C'est dans
des ouvrages qui paraissent rédigés avec le plus de savoir et d'exactitude , que nous avons puisé ces règles ; elles seraient plus parfaites , s'il régnait plus d'uniformité entre le écrivains du pays, La règle la plus générale , quoique sujette à des exceptions , comme on le verra dans la suite , est que , lorsqu'on joint une particule à la fin d'un mot , la voyelle longue,
ordinaire
ment comprise dans la première syllabe du mot, s'il n'en contient que deux , et dans la pé nultième, s'il en contient trois ,
devient brève ,
tandis
que la voyelle brève (exprimée ou
sous -entendue) dans la seconde ou dernière syllabe , devient longue.
Ainsi dans le mot sys
kuda , un cheval , lorsqu'on y ajoute , pour former le possessif ,
les pronoms abrégés u
nia , o kou ou
mou ,
le , est remplacé par sa voyelle brève correspondante dammah , le
fat - hah par sa voyelle longue correspondante 1 , et de là se forment les composés laš kou dā - nia , son cheval , istaš koudā -kou , mon cheval , ou plus koudā -mou , votre cheval ; pareillement sky diädi ,
être, joint avec u kan ou si lah ,
devient uluş diadī-kan , faire
qu'une chose chose soit ou arrive , ou dlu diadi- lah , que tu sois !
ly niāla , évident ,
avec uS kan , devient släp niatā - kan , manifester ;
nia ,, devient avec unia
watu bīni , femme ,
is bini- nia , son épouse ; et de même, quant aux trisyllabes , lorsqu'au mot cuoto me nijūsou , sucer , on ajoute la particule s i , le ,
dans la pénultième du mot primitif se
change en dammah , le dammah de la dernière syllabe en niousj- i ,
et de là se forme Symto me
allaiter ; comme de Jaś kombāli , de retour , on fait, en annexant la particule Dans les dérivés complexes , formés au moyen de
us kan , Juliaś kombali- kan , restituer .. plusieurs particules jointes à la suite du mot ,
ces particules suivent la même règle que le pri
mitif , et subissent un changement de prosodie analogue.
Ainsi, lorsqu'au verbe
: bouka ,
ouvrir , précédé de la particule indéfinie s di , on ajoute la particule transitive us kan , le pronom u nia et la particule d'intensité à lah , cette combinaison forme disk s di boukā -kan -niā - lah , il l'ouvrit ; où l'on voit que dans
( ou sous la forme de médiale)
suivi
d'une autre particule , la voyelle brève est remplacée par la lettre en repos ! , tout comme dans le mot primitif.
Il en est de même dans la combinaison moins compliquée ailelis s di kenal
-niã - lah , il se souvint , formée du verbe is kenal , se souvenir. Cc 3
S'il
SPRAAK KUNST DER
206
MALEISCHE
ander aanvoegsel , even als het stamwoord , haren korlen selt ;
TA AL.
klinker tegen de rustende i verwis
en zoo verandert ook , in een minder zamengesteld voorbeeld , dis kenal , zich herin
neren , in dlelis s di kenal- njā - lah , hij herinnerde zich .
;
De voorlaatste lettergreep van een stamwoord , het zij dit uit twee of uit drie lettergrepen bestaat , kort zijnde , ondergaat in dit geval geene verandering ; maar de laatste, al is zij ook kort , wordt alsdan verlengd , en zoo vormt men van u pada , naar ,
wlais ka - padā - nja ,
sempornā --an naar hem toe ; van wpiau semporna , volmaakt, wljdams ka ka - semporna an ,, volmaaktheid ;
van üü tantæ , zeker , ufzü tantã - kan , verzekeren.
Wanneer de laatste lettergreep , in plaats van zuiver te zijn , of , gelijk in de voorgaande voor beelden , enkel uit eenen medeklinker en eenen klinker te bestaan , onzuiver of gemengd is , bevattende eenen korten klinker tusschen twee medeklinkers , waarvan de laatste stom is ( of , eenvoudiger en naar de Europische wijze van spreken , wanneer het woord met eenen mede klinker eindigt ), wordt die klinker , onverschillig of de voorgaande lettergreep lang of kort is , niet verlengd omdat er een wordt,
achtervoegsel bijkomt, met uitzondering van u an ensi.
van de babal, onwetend ,
benar , waar ,
wzi
gevormd woli babal -nja , zijne onwetendheid ;
benar -nja , de waarheid daarvan ;
Dus
van vi
van Glow sūrong , scheede ,
per la
sārong - mæ , uwe scheede; van dö tengah , half , ipäw sa - tengah -nja , de helft daarvan ; en van ge træræt, volg ,
using târæt - kan ,
volgen .
Doch
in dit geval , ofschoon de
laatste lettergreep niet voor eene lange mag gelden , kan echter de voorlaatste., indien zij lang is , verkort worden : 200 verandert
dlg )aüleh , door, van , in padi auleh -mæ ,
tahan , de Heer , in pis tohan -mce , di dakap -i-nja , hij omhelsde.
نوشین
en väls dūkap , omhels , in these s
Hierin echter is de spelling
eenparig, en het schijnt dat zij tusschen s! xülw sākiet- lah ia en
uw Heer ;
door u ;
bij de inlandsche schrijvers niet
tid,gw sõroh - lah en dh @gu sverõh - lah , geef bevel ,
si täytw saküèt - lah ia , hij was ziek , geen onderscheid maken ;
ofschoon de laatste schrijfwijze niet voor regelmatig te houden is , Bij het aanhechten van de achtervoegsels w an en us i wordt de laatste lettergreep van het woord verlengd , zonder onderscheid of zij gemengd of zuiver is , dat is , of zij met eenen stommeu medeklinker , dan wel met eenen klinker, eindigt ; waardoor , in het eerste geval , verstaan wordt, dat de sluitletter zich van de gemengde lettergreep scheidt , dezelve dus zuiver latende , en zich met het achtervoegsel verbindt ;
dus wisło ūdap , vóór , met toevoeging van
GRAMMA IRE
DE
LA
LANGUE MA LAIE.
207
S'il arrive que la première syllabe du primitif, quand il est de deux syllabes , ou la pé nultième , quand il est de trois syllabes , ne contienne pas de voyelle longue , cette syllabe demeure invariable ; mais si la dernière syllabe est aussi brève , celle- ci devient néanmoins longue.
Ainsi , de
lui;
wpław . semporna ,
de
us pada , å , vers , parfait,
se forme lás ka - padā - nia , O
vers ; ou envers
se forme uljeans ka - sempornā -an ,
perfection ; de
üü tantou , certain , Saló tantou -kan , assurer , vérifier. Lorsqu'au lieu d'être pure , ou simplement formée d'une consonne et d'une voyelle , comme dans les exemples précédens , la dernière syllabe est impure ou mixte , composée d'une voyelle brève entre deux consonnes dont la dernière est muette (ou , plus simplement , à la manière des Européens , lorsque le mot finit par une consonne) , cette voyelle , sans distinction si la syllabe précédente
est longne ou brève ,
particule , à moins que ce ne soit
woh babal - nia , son ignorance ; zw.sārong ,
fourreau d'épée ,
ne devient pas longue parce qu'on y ajoute quelque
7.
an ou ي
de ji benar ,
Ainsi de ce babal , ignorant, se forme
vrai , fidèle,
wis benar - nia , sa vérité ; de
pê,bu sārong -mou , ton fourreau ; c
sa -tengah -nia , une moitié de ;
et de
vigil töūrout , suis ,
xö teñğah , demi , wpaw
wijgi tõūrout -kan , suivre;
mais dans ce cas , quoiqu'on ne doive pas appuyer sur la dernière syllabe , la précédente , si elle est longue , peut néanmoins devenir brève , comme dy maître ,
Casis dūkap ,
embrasse ,
d'où se forme
auleh , par ,
og toūhan , le
pell auleh -mou , par toi ,
-mou , ton maître , wieso s di dakap -i-nid , il embrassa.
Au reste,
pici touhan
les écrivains du pays
ne sont pas entre eux d'accord sur ce point , et ils semblent écrire indifféremment cho,gw sūū roh - lah et dlogu sourõh - lah , sakit - lah ia , il était malade ;
donnez des ordres , isi düstu sākit - lah ia' et
si düstus
quoique la dernière orthographe ne doive pas étre considérée
comme régulière. Lorsque les particules w an ou vs i suivent le mot , la dernière syllabe devient longue , sans distinction si elle est pure ou mixte , c'est à dire , si elle se termine par une voyelle ou
bien par une consonne muette : comme si , dans le dernier
cas , la consonne finale se déta
chait de la syllabe mixte , qui ainsi devient syllabe pure , pour s'unir avec la particule ;
de
sorte que Laulo ādar , devant, si l'on y joint w an , devient les adāp - an , la présence ,
au
SPRAAK KUNST DER MALEISCI E
208
w an , wordt wolas adāp - an , de
TA AL .
tegenwoordigheid (hoewel indien u kan het achtervoegsel
ware , de klankmaat niet veranderen , en het zamengestelde woord zijn zoude
Oslo گیādap
-kan , verschijnen voor ); umuli pānas , heet , wordt juliás ka - panās- an , hitte ; ji ator , schikken , wordt wigs per - atõr - an , schikking ; voeging van vs i ,
en saw sambæt, ontvang , met achter
wordt sigaw sambæt - i , ontvangen ,
gelijk Jis kenal, herkennen ,
wis J di kenāl -i -nja , hij herkende hem , veranderd wordt, van u kan , het woord zijn zou iklis s di kenal - kan -nja .
in
terwijl, met achtervoeging
Hierbij dient te worden op
gemerkt , dat , wanneer de lettergreep , waarop een dezer twee aanvoegsels volgt, met de rus tende letters ,
of s eindigt , men achter zoodanige letter , vooral de I , het teeken ( 5 )
hamzah , dat met eene korte a overeenkomt, schrijven moet, als wüs katā -an , spraak ,
van van
كاتkata kāta ,, sprehen ;; تنتونيtanta--ī, , verzekeren ,,
van تنتtantar ,, zeker ;; فيجيئ
poedji- an , godsdienstige vereering , en minimum pædji-i , vereeren , aanbidden , van myi فوج
dji , lof.
pē
Men zet ook wel , in plaats van de ( 5 ) hamzah , eene ( W ) tesjdied boven de , of
s , als een tecken dat zij in de uitspraak herhaald moeten worden , en men schrijft dus szü tantã -wi en Lenos poedji- ji; doch de laatste spelling is
zeer weinig in gebruik , en dient
hier alleen als een voorbeeld van deze werkelijke onderscheiding. Wanneer de beide lettergrepen lange klinkers bevatten , wordt de eerste verkort ,
terwijl de
laatste onveranderd blijft; zoo vormt men , van g'lo mālā , beschaamd , wʻgias ka - malo - an , schaamte ; van SJ diri, zelf , pd diri- mæ , gij zelf ; van usko mūrī ,, herwaarts , the gut mari - lah , kom ! van si pākei , dragen , aanhebben , wla pakei - an , kleederdragt. Wanneer de laatste lettergreep vatten , blijven de beide lettergrepen
eenen
langen , en de voorgaande eenen korten klinker be
onveranderd , als zijnde reeds in den vereischten toestand
om het achtervoegsel te kunnen aannemen , als ufukaw sampei - kan , doen viow
aankomen , van
sampei, aankomen ; wüöw saktī- an , magt , van väw saktī , magtig (door
natuurlijke middelen) ;
wrisy u w di serba -kan -nja ,
boven
hij rukte aan , van go w serbč , .voort
snellen ; wlinio mentjerrei -kan , scheiden (bedrijv.), van uj ; tjerrei, scheiden (onz. ). Eenlettergrepige woorden van twee medeklinkers , met eenen korten klinker in het midden , moeten denzelfden regel volgen als andere lettergrepen van die gedaante , wanneer zij aan het einde van een veellettergrepig woord voorkomen : zij moeten dus alleen verlengd worden wan neer u of us daarmede verbonden wordt , en onveranderd blijven als de middelklinker op zich aelven lang is ; maar de Maleische taal heeft weinig woorden van dien aard , en afstammelingen van
GRAMMAIRE
DE
LA
LANGUE
MALAIE .
209
au lieu que , si la particule annexée était uS kan , le mot primitif n'éprouverait aucun chan gement de quantité, ct le composé serait so hädap - kan , paraître en présence.
De même
cuits pānas, chaud , se change en culias ka - panās - an , chaleur ; ji ator , arranger , se change en winter
per - atõr -an , arrangement ; et isaw sambout , reçois , avec şi , de
vient sertaw sambjūt - i , recevoir , comme Jis kenal , se ressouvenir , devient sellis s di kenāl -i - nia , il se ressouvint , au lieu qu'avec vos kan ou aurait illis s di kenal - kan - nia. Il est à remarquer que ,
quand la syllabe qui précède l’une ou l'autre de ces deux particules
se termine par une des lettres en repos I , 9 , ou ș , on doit mettre à la suite de cette lettre , particulièrement si c'est un 1 , le signe orthographique ( s ) hamzah , équivalant à un a bref , formant ainsi , de úsls kāta , parler , usus katā- an , discours ; de wü tantoù , certain , ş'zü tanttu - i , certifier ; de que pudii , louange , comme poudiī- an , adoration , et Saison poudii-i, adorer. On peut aussi mettre un ( “ ) teshdid au- dessus du 9 ou US , се qui indique qu'on les réitère dans la prononciation , et écrire en conséquence Syüü tantouwi , vasto poudiii ; mais cette dernière orthographe est très- peu usitée , et nous ne la citons que pour donner un exemple de ces raffinemens étudiés.
Lorsque les deux syllabes contiennent des voyelles longues , on fait la première brève , et l'autre conserve sa quantité,
comme de glo mūlo , confus,
se forme oʻshas ka - malo -an ,
honte ; de Sud diri , même , pod diri -mou , toi -même'; de usiko mārī , ici (adverbe de mouvement ) , t .yo marī - lah , viens ! de su pākei , porter sur soi , LG pakei- an , vêtement. Lorsque des deux syllabes la première est brève , et la dernière longue , il ne se fait pas de changement prosodique , parce qu'alors elles sont déjà dans l'état convenable pour recevoir la particule ,
comme
u luciow
sakti -an ,
pouvoir ,
sampei-kan ,
faire arriver ,
de sław sampei ,
arriver ;
de süäw saktī , puissant (par des moyens surnaturels);
serbīū - kan - nia , il se jeta sur , de gyw serbūü , s'élancer; parer , mettre à part , de uz tierrei , se quitter .
wüäu
wriSalju s di
linio mentierrei - kan , se
Les simples monosyllabes , formés de deux consonnes avec une voyelle brève intermédiaire , suivent naturellement la même règle que les syllabes finales composées de la même manière : par conséquent , ils ne deviennent longs que devant les particules w ou s ; et si la voyelle intermédiaire est longue par elle-même , ils ne subissent aucun
changement: mais les mots de
cette espèce sont rares en Malai , et si l'on en trouve des dérivés , ce n'est qu'en très – petit Da
nom
SPR A AK KUNST
210
DER
van dezelve onlmoet men zelden of nooit..
MALEISCHE
TAAL.
Ondertusschen moet men in het oog houden , dat
vele woorden , die , naar onze schrijfwijze, het voorkomen van eenlettergrepige woorden heb ben , en ons toeschijnen met cenc enkele opening of sluiting van den mond te worden uitge sproken , nogtans bij de Malcijers als tweelettergrepige beschouwd worden .
Hiertoe behooren
inzonderheid woorden beginnende met twee medeklinkers , waarvan de eerste stom en de andere vlocibaar is ,, als
بريbra , gecef ,,
ثريpra,, wijze ,,
' برتbrat , Zwaar ,
?برس- bras ,, rijst ,,
Es kring , droog , wuls blas , tien (in de zamengestelde telwoorden tusschen tien en twintig ), as blah , spleet , waarvoor men niet ongevoeglijk běrī , běrás , kering , běláh zoude kunnen schrijven ; zoo dat zij dezelfde regels als andere tweeiettergrepige woorden volgen.
Op gelijke
wijze worden glo mau , willen ( waarvoor men somtijds edlo māhồ schrijft), si tāu , weten (anders you tūhā ), slö pāu , de dije (anders zgli pāwah ) , niet voor eenlettergrepige woorden gehouden .
Hier valt tevens aan te merken , dat van sl en sli , wanneer zij , bij het aanhech
ten van het bezittelijk voornaamwoord ,
de verandering van klankmaat ondergaan ,
wordt je ( somtijds ook wool ) zijne kennis ,
en
zijne dije ;
waaruit blijkt,
gemaakt dat de
laatste lettergreep der stamwoorden met fat- hah , en niet , zoo als men anders denken zoude , met dammah geschreven moet worden . Wanneer een achtervoegsel aan een woord gehecht wordt , dat op 8 h eindigt , wordt deze somtijds achterwege gelaten , als colono mem - bidū - kan , onderscheiden , van sy bīdah , verschillen ; doch meer gewoonlijk wordt het teeken
van uitblazing behouden , als in Alam
svedāh -an , voleinding , van satu sodah , gedaan ; beli pilīh - an , keuze , van clus pīlih , kiezen. In het woord sloyil anogrāh - i, hij schonk , staat het teeken van uitblazing vóór , daar het in de andere voorbeelden achter de verlengde klinkers staat. Ofschoon het in de uitspraak niet hoorbaar is , schijnt het echter
in de toepassing dezer regels als eene we
zenlijke letter beschouwd te worden . Nu moet nog melding gemaakt worden van de veranderingen , klinker ondergaat ,
wanneer ( gelijk in deze taal dikwijls gebeurt ) het woord , zoo wel met
als zonder toevoeging van eenig achterteeken , verdubbeld wordt. men daaromtrent dezelfde regels als ten aanzien der enkele wordt , van
my?
In het eerste geval volgt
woorden , en dienovereenkomstig
bænji , klank , gevormd worden was būnji - bonjī-an , speeltuigen ; van pline
se - lāma , zoo lang als , lãn ,
welke de lengte van den
verschillend ,
wir
wlaſciw se - lāma- lamā -nja , van de vroegste tijden af ; workto
ber - lāin - lain - an ,
velerlei . velerlei.
Met opzigt tot
van
woning
de herhaling
der
GRAMMAIRE
nombre.
DE
LA
LANGUE MAL AIE .
911
Il est cependant nécessaire d'observer qu’un grand nombre de mots , qui dans notre
orthographe ont l'apparence de monosyllabes et qui semblent à notre organe se prononcer par une seule émission de voix , sont considérés par les natifs du pays comme mots de deux sylla bes .
De ce nombre sont principalement les mots qui commencent
liquide, comme
بريbri, donne , so prī , manière , we
par une muette et une
brat , violent , cus?
bras , du
riz , ÈS kring , sec , culs blas , dix (dans les noms de nombre composés entre dix et vingt), dls blah , fente , qu'on pourrait sans inconvénient exprimer par beri , běrás , kering , běláh , et qui par conséquent suivent les règles des autres dissyllabes.
On ne regarde pas non plus
comme simples monosyllabes glo mau , vouloir , šli tāu , savoir , oli põõu , la lesquels on écrit souvent golo māhou , gali tāhīū , sgli pāwah .
cuisse , pour
Il est aussi à remarquer que
de älj et sli , lorsqu'ils subissent le changement prosodique en conséquence de leur jonction avec le pronom possessif , se forment whes ( quelquefois worlo) son savoir , et L
sa cuisse
ce qui démontre que la dernière syllabe des primitifs doit être écrite avec un fat- hah , et non avec un dammah , comme on pourrait autrement le présumer.
Lorsqu'une particule est jointe à la fin d'un mot qui se termine par l'aspirée : 1 , on re tranche quelquefois le signe d'aspiration ,
comme launo mem - bīdā - kan , distinguer , de
si būdah , différer ; mais il est plus ordinaire de le conserver , comme dans colcw soudāh -an , accomplissement , de schw soudah , fait ; wouli pilih -an , choix , de dl Dans le mot sloyd.1 anougrāh -i ,
il donna , l'aspiration prend
sa place devant la voyelle
devenue longue , au lieu que dans les autres exemples elle la précède. à l'oreille , il semble qu'on la considère réellement comme une
pīlih , choisir.
Quoique imperceptible
lettre dans
l'application de
ces règles.
Il nous reste maintenant à parler des changemens de quantité qui accompagnent la répé tition du mot (laquelle a fréquemment lieu dans cette langue ) , tant lorsqu'il suit une particule , que lorsqu'il n'en suit point.
Dans le premier cas , les règles qu’on vient d’exposer s’appli
بونbūūnii , son , quent aux mots redoublés comme aux mots simples, et par conséquent , de ws? بوbūūnii - bounii - an , instrumens de musique ; de plus se- lāma , aussi se forme de ن god long tems que , whaładow se- lāma - lamā - nia , depuis les tems les plus reculés ; férent, www contatta ber - lain - lain - an , divers , diversifié.
Dd 2
de cuidar lain , dif
Pour se rendre compte du retour de
SPRAAK KUNST
212
DER
M
A LEISCHE
TA A L.
der letter us in het tweede gedeelte van het woord , dient te worden opgemerkt , dat de eerste us tot het woord in deszelfs oorspronkelijken staat behoort , en dat de laatste de lange klinker is , welken de laatste lettergreep bij het aannemen van het achterteeken wan vereischt , ter wijl de I tevens in de eerste verzwegen of met fat - hah verwisseld wordt; en zoo is het ook gelegen met het woord sêggio me- nawong- i , beschaduwen , van egli nāwong , schaduw , waarin de laatste , de lange klinker is , die ingevolge de achtervoeging van
si vereischt wordt.
Maar het is op verre na niet zoo gemakkelijk te verklaren hoe de verandering in de klin kers geschiedt , wanneer het woord , zonder bijvoeging dubbeld wordt.
In such,
ber -bagi -bāgi,
van eenig achterteeken , slechts ver
verspreid ,
van
so būgi, onderscheiding ;
essó laki- lāki , dat van het mannelijk geslacht is , van sy lāki, man , echtgenoot ; cöläis kanak - kūnak , jonge kinderen , van öl anak , kind , ziet men , dat de eerste lettergreep van het stamwoord , wanneer zij op zichzelve lang is , in het eerste lid der verdubbeling verkort wordt ,
terwijl in het tweede lid het woord , zonder onderscheid of de laatste lettergreep lang
of kort is , zijnen oorspronkelijken vorm behoudt ;
en dit komt eenigzins met den eersten alge
meenen regel , aangaande de verandering der klankmaat in enkele woorden , overeen : want , gelijk de eerste lettergreep in deze verkort wordt wanneer een achtervoegsel daarbij komt , 200 ondergaat zij ook dezelfde verkorting wanneer het woord zelf herhaald wordt.
Waarschijnlijk
heeft deze metrische afwisseling van de lange en korte klanken iets streelends in het oor der Maleijers,
al kunnen
wij het aangename
daarvan
niet
schrijftrant wordt echter de verdubbeling meestal door de zen , als r
*
, rüb , 4331 ,
ofschoon men ,
gewaar
worden .
In den gewonen
Sêl anğka of cijferletter aangewe
in het uitspreken , de beide woorden af
zonderlijk laat hooren . Zoodanig zijn de ingewikkelde regels , of liever uit het gebruik van goede schrijvers afge leide voorschriften , volgens welke de maat der lettergrepen gezegd kan worden te veranderen bij het aanhechten van achtervoegsels.
De
leerling moge ,
wel is waar ,
bij den aanvang
moeite hebben om dezelve regt te verstaan ; maar hij moet daarom den moed niet verliezen : want men kan al vrij groote vorderingen in de kennis der taal gemaakt hebben , zonder nog die regels meester te wezen , en de verpligting om dezelve stiptelijk in acht te nemen rust meer op den schrijver, dan op den lezer of den overzetter.
Ik zelf had reeds vele boeken gelezen ,
voor dat ik er aan dacht om mijne waarnemingen op dit stuk stelselmatig te verzamelen ; en waarschijnlijk zoude ik mij nog lang vergenoegd hebben met de voornoemde regels tę nemen 200
als
DE
GRAMM AIRE
LA
LANGUE
213
MALA I E.
dans la seconde partie du mot , il faut faire attention que la première appartien t
de la lettre
ي au mot dans son état primitif , et que l'autre est la voyelle longue qu’exige la dernière syllabe terminale w an , en même tems qu'on retranche I de la première ou
à cause de la particule
qu'on le remplace par fat-hah ; il en est de même du mot sigio me -nawõng - i , abriter , de Egli nāwong , ombre , où le second
est la voyelle longue ,
requise en conséquence de la
particule يi qui termine le mot composé. Mais il n'est pas , à beaucoup près , si aisé d'expliquer ce qui a rapport au changement de
Dans ces
voyelles , lorsqu'on ne fait que réitérer le mot , sans lier une particule à sa suite .
composes ,, برباگيber -bagaibagui , , pars , de بائيbagui , distinction ;; تلا-taki -laki , mâle, de
es
lāki, mari ; üläis kanak -kūnak, des enfans en bas âge, de vil
anak , enfant , on remarquera que , si la première syllabe du primitif est longue par elle
même , elle devient brève dans la première partie du réduplicatif , tandis que dans la seconde le mot conserve sa propre forme , sans distinction si la dernière syllabe est longue ou brève. On voit que ceci a quelque analogie avec la première règle générale concernant le changement de quantité dans les mots simples ; brève quand
car , si dans ce dernier cas la première syllabe devient
il suit une particule qui se lie avec le mot , elle le devient pareillement dans
l'autre cas , lorsque , par la
réduplication , le mot se trouve lié avec lui-même.
Il est à
présumer que cette combinaison métrique de sons prolongés et raccourcis a quelque chose de flatteur pour l'oreille des indigènes , quoique l'organe des Européens n'y soit pas également sensible.
Dans l'écriture commune , on se contente ordinairement d'écrire le mot une seule
fois ; mais on y ajoute un
el angka ou cliiffre , pour marquer qu'il doit être doublé dans
la prononciation ,, comme r 8 الاك, ۲
کانق, 3 بائي.
Telles sont les règles compliquées , suivant lesquelles on peut dire que s'opère le chan gement de quantité dans les mots lorsqu'on y ajoute de nouvelles syllabes ; elles - mêmes
règles
ne
par de bons écrivains.
sont
que
des
inductions
Si elles paraissent
fondées
d'abord
sur
ce
qu'on
au
reste ,
trouve
ces
pratiqué
obscures à celui qui étudie le Malai ,
il ne doit pas se laisser décourager par là : on peut assez bien avoir appris la langue sans être
encore
regarde
parvenu à les posséder à fond ,
plutôt
l'écrivain ,
que
ceux qui
et l'obligation
se bornent
à lire
de
s'y
conformer
ou à traduire.
exactement
J'avais moi
même beaucoup lu avant que je pensasse à les rassembler sous une forme systématique ; et probablement je me serais contenté de les prendre telles que je les trouvais , si je n'avais Dd 3
pas
SPRAAK KUNST
214
als ik die vond , ware ik niet op
DER
MALEISCHE
het denkbeeld gekomen
TAAL .
om mijne ondervinding tot leering
van anderen te doen strekken . Men kan niet ontkennen , dat door de verschikking der lange klinkers , vele woorden , ten aanzien van hunnen oorspronkelijken vorm , groote veranderingen
hebben ondergaan ; en dit zal
misschien , even zeer als onkunde , de reden zijn , dat menig een schrijver , niet bijzonder aan regelmatigheid van spelling gehecht , zich niet ontziet van lange klinkers te bezigen op plaat sen , waar anders hulpklinkers alleen uitgedrukt of onder verstaan moesten worden , en dat men
Voorja ssw سsceka , blijde ,, wit pātoet , behoorde , بینbini , تیکرtīdor , slaap ,, ك تيدوزtidir ,
سوكsaka , قانوتpatat en
huisvrouw ,
بينيbana schrift ;; ja zelfs in vele gevallen is het
moeijelijk te beslissen aan welke zijde het gezag der schrijvers, overhelt , als bij .voorbeeld ten aanzien der woorden
مpis بكbelam en بلومbelam ,, nog niet , دیرdiri dard en
sīgo en Slw sāgo , de zelfstandigheid sago genaamd.
ديريdara ,,zelf,,. سات
Maar dit gebrek aan volstrekte een
parigheid zal te minder vreemd voorkomen , als men in aanmerking neemt , dat het Arabische schrift, hetwelk nog niet zeer lang door de Maleijers aangenomen is geworden , in den grond niets met hunne taal gemeen had ; dat de drukkunst voor alsnog , ter daarstelling van eenpa righeid in de spelling , niets wezenlijks heeft voortgebragt, en dat de Maleijers zelven , althans naar mijn gering onderzoek te oordeelen , nimmer beproefd hebben om een spraakkunst hunner moedertaal te vervaardigen .
Van den Versbouw .
Omtrent het tweede deel der maatgronding , hetwelk
over de dichtkunde , jei pale ilmce
sjàr genoemd , handelt , valt , als eene eigenlijke kunst beschouwd , weinig te zeggen , om dat , niettegenstaande de Maleijers groote beminnaars van de poëzij zijn en er ook vele dichter lijke werken in hunne taal bestaan , hun dichtkundig stelsel echter nog zeer onvolmaakt ge bleven is.
Door de inlanders zelven denk ik niet dat eenig leerboek daarover geschreven is ;
en al vond men iets van dien aard , men zoude ras ontdekken , dat het , oorspronkelijk , niet anders is , dan een voortbrengsel der Arabische letterkunde , de algemeene bron hunner weten schappelijke kennis in latere tijden.
Dit blijkt immers duidelijk
uit eené ( door WERNDLY
aangehaalde) zinsnede van het beroemd Maleische werk , in het Arabisch blandt bi tādjoe asselātīên of rely law wisho mākota
segala
rādja -rādja , de kroon aller Koningen ge noemd ,
GR A M MAIRE
pas conçu l'idée de
DE
LA
LANGUE
MALAI E.
215
faire servir les résultats de mon expérience à l'instruction des autres.
On doit convenir qu'il y a beaucoup de mots , dont la forme primitive a été considérable ment altérée par suite du déplacement des voyelles
longues ;
et peut -être
est- ce par cette
raison , autant que par ignorance , qu’un grand nombre d'écrivains , peu scrupuleusement at tachés aux règles de l'orthographe , se permettent une certaine latitude à cet égard , et ne font pas difficulté d’employer des voyelles longues , là où il ne devrait y en avoir que de supplé
mentaires , exprimées ou sous - entendues , écrivant par exemple you tīdôr pour ju tīdor , sommeil ,
سوكSOuka pour
eu سsouka ,, joyeux ,
vient, ي si بينbīnī pour بینbīni , femme.
فاتوتpatput pour
انت-patout ف , con
Quelquefois même il est difficile de dire de quel
côté les autorités l'emportent , comme au sujet des mois pts belóm ou pols belēm , pas encore , diri ou دیرdari ou
w sago ديريdara ,, meme, سات
on ائو.saga سsāgo , du sago.
On sera cependant
moins surpris de ce manque d'uniformité, si l'on considère que l'époque où l'alphabet Arabe fut adapté à la langue Malaie , n'est pas très - reculée ;
qu'il n'avait dans l'originc aucune
analogie avec elle ; que l'art de l'imprimerie n’a encore que peu contribué à fixer l'orthogra phe ,
et que ,
s'il m'est permis d'en juger
d'après les recherches bornées que
j'ai été à
même de faire , les Malais n'ont jamais essayé de composer une grammaire de leur propre langue.
De la Versification .
Quant à la seconde partie de la prosodie , ou celle qui traite de la composition métrique , nommée vec plc ilmou sièr , quoique les Malais soyent passionnés pour la poésie et que les ouvrages en vers abondent dans leur langue , leur poétique est encore si imparfaite , que tout ce qu'on peut en dire comme art , se réduit à peu de chose..
Je ne crois pas qu'aucun écri
vain national ait traité cette matière sous une forme didactique ; et si l'on venait même à découvrir quelque production de ce genre , on verrait que ce n'est encore qu'une copie pruntée de la littérature Arabe , la source de toutes leurs connaissances modernes.
em
C'est ce
que démontre évidemment un passage ( cité par WERND LY ) du fameux ouvrage Malai nom mé en Arabe blend El tādiou asselātin ou rady a wisho mākota segala rādia - rūdia , la couronne de tous les Souverains , où l'auteur dit : ' M'
w pewie ple law uşção vsi dlösis عروض
4
SPR A AK KUNST DER
216
noemd , waarin de schrijver eluso
zest : دان
MALEISCHE
دان قافية
عروض
TAAL .
علم شعر سهرت
هندقله اي مشتري سهل
went on hendak -lah ia meng - a - taū -i segala ilmce sjàr seperti droel dan kāfiat
dan lain deri - pada itæ , « hij (de geletterde) moet kennis hebben van de gansche dichtkunst ,
Deze bewoordingen
als de versmaat, de rijmvoeging of rijmschikking , en wat dies meer is. »
behooren tot het stelsel der Arabische prosodie , waarover het niet noodig is te dezer plaatse uit te wijden .
De genen , welke hetzelve grondig willen leeren kennen , verwijzen wij naar
het Tractatus de Prosodia Arabica van den geleerden CLARKE , de Grammatica Tur cica van den beroemden MENINSKI , en de Dissertations on the Rhetoric , Prosody and Rhyme of the Persians , door GLADWIN , alle welke nuttige werken bijzonder veel hebben toegebragt om de beoefening der Oostersche talen te beyorderen .
Bij de volgende aan
merkingen zullen wij ons , zoo veel mogelijk , bepalen tot eigenlijk gezegde Maleische poëzij , welke , doorvlochten als zij is met voorstellingen van inlandsche zeden en gewoonten , blijken draagt , dat dit volk zich reeds lang voor de
invoering der Arabische letteren op de dicht
kunde heeft toegelegd. De woorden eru sedjà en www sõjak zijn de meest gebruikelijke benamingen voor dicht stukken , namelijk in rijm ; want het rijm behoort noodzakelijk tot alle soorten van dichterlijke voordragt , en rijmlooze verzen zijn bij de Maleijers niet bekend.
Hunne dichtstukken kan men in tweederlei soorten onderscheiden , namelijk : de reü sjàr of shiàr ( dikwijls sõjer uitgesproken ) , nadlam of nazam , selõka , rustgedicht .
schikking ; en de
ook bij hen genoemd zito madah , lofrede, en polis panton , of , naar een Sanskritisch woord , Sylw
Die der eerste soort mogen met regt den naam van gedichten dragen ,
vermits zij gewoonlijk vrij lang en in eenen deftigen stijl opgesteld zijn . somtijds geschiedkundig (zoo bezit ik , bij voorbeeld ,
een gedicht over den oorlog tusschen den
Koning van Mangkāsar , en de Hollanders onder den beroemden MAN ) ;
maar
het
CORNELIS
bestaat meestal uit een of ander verdichtsel,
wezens eene voorname rol spelen.
Het onderwerp is
waarin
SPEEL
bovennatuurlijke
Sommige dier stukken zijn lofdichten ; andere bestaan uit
cene mengeling van zedelijke overdenkingen , waarvan het gewoon
onderwerp is des dichters
beklag over de wispelturigheid en onverbiddelijkheid van het lot , de ongemakken welke de armoede vergezellen ,
de
onheusche
verwaarloozing van magen
moeijelijkheid om beschermers onder de grooten te vinden.
en vrienden ,
en vooral de
Zij worden als rijmende koppel
dichten geschreven , doch zoo , dat de twee verzen van ieder koppeldicht niet , gelijk bij ons , on
GRAMMAIRE
Cu uw
DE
LA
LANGUE
MALA I E.
217
wensenuls äule uld vöga hendak - lah ia meng - a - taū -i segala ilmou sidr seperti
à rouldan kūfiiat dan lāîn deri - pada itou , « il ( le lettré ) doit connaître tout ce qui a rap port à l'art de la poésie, comme la mesure , la rime , et autres objets de cette nature. » Ces expressions appartiennent au systême prosodique des Arabes , qu'il serait superflu d'exposer ici en détail. tatus
Ceux qui voudront le connaître à fond , pourront consulter là - dessus le
Trac
de Prosodia Arabica du savant CLARKE , la Grammatica Turcica du célèbre
MENINSKI , et les Dissertations on the Rhetoric , Prosody and Rhyme of the Per sians , par GLADWIN , autant d'ouvrages qui ont éminemment contribué à faciliter l'étude de la littérature Orientale.
Dans les observations qui suivent , nous nous bornerons , autant
qu'il est possible , à la poésie purement Malaic ,
parsemée de traits relatifs aux anciennes
moeurs du pays , lesquels semblent prouver que la nation Malaie a eu
ses poëtes longtems
avant qu'elle connût la littérature Arabe .
Les dénominations les plus usitées pour les vers , y compris la rime (car celle - ci forme chez les Malais une partie
essentielle de toute espèce de composition métrique , et les vers
non rimés leur sont inconnus) , sont eşu sedià et lw sūiak . Leurs poésies peuvent être divisées en deux sortes : l'une comprend le ja siàr ou shidr (on prononce souvent sāier ), qu'on nomme aussi qdo madah , panegyrique , et pli nadlam ou nazam , arrangement ; l'autre comprend le vür panton , auquel on donne aussi le nom de Sghouw selõka , mot emprunté du Sanscrit et qui veut dire stance.
Les pièces de la première
sorte méritent à juste titre le nom de poëmes ; elles sont ordinairement d'une certaine étendue , et écrites en style sérieux.
Le sujet en est quelquefois pris dans l'histoire ( tel est ,
par
exemple , un poëme dont je suis en possession , sur la guerre entre le Roi de Maſĝkūsar et les Hollandais , sous le fameux CORNELIS SPEELMAN ) ; mais plus souvent c'est quel que récit romanesque , dans lequel des agens surnaturels jouent un rôle distingué.
Il y en a
qui contiennent des louanges ; d'autres sont composés de réflexions morales détachées , dans lesquelles le poëte s’exhale en plaintes sur les caprices de la fortune et l'inflexibilité du destin , sur les inconvéniens qui accompagnent la pauvreté , sur la dureté des parens et des amis qui le négligent , et principalement sur la difficulté de trouver des protecteurs généreux parmi les grands. Ils sont écrits en distiques rimés , dont les deux vers , au lieu d'être posés l'un sous l'autre
Еe
com
SPRAAKKUNST
218
DER
MALEISCHE
TA A L.
onder , maar nevens elkander , met eene stip , een rondje of een ander scheidingteeken tus schen beide , geplaatst zijn , en de bladzijde dus eene dubbele rij vertoont. De panton of selõka , in verzen van vier korte regels met overspringende rijmen afgedeeld , is krachtspreukig en tevens puntig ; maar de voornaamste hoedanigheid van dat gedicht,
en
die van welke het zijnen naam ontleent, is eene geestige zinspeling, ten doel hebbende
om
meer te kennen te geven dan door de woorden zelven wordt uitgedrukt.
De twee eerste regels
zijn zinnebeeldig , stellende soms een , maar meer gewoonlijk twee afzonderlijke beelden , voor , terwijl de twee laatste regels van eenen zedelijken , hartroerenden of liefde ademenden inhoud zijn , en , naar het schijnt , ter verklaring en toepassing van het zinnebeeldige gedeelte zouden moeten strekken .
Dit doen zij ook werkelijk in sommige gevallen ; maar over het algemeen is
de gedachte met.zoodanige duisterheid omgeven , dat niet de minste overeenkomst tusschen het begin en het slot van het versje te bespeuren is , en men haast twijfelen zou , of daarbij wel Ondertusschen beweren eenige zamenhang bedoeld zij en anders dan bij toeval plaats hebbe. de Maleijers ( zoo als Dr. LEYD En heeft aangemerkt) , « dat de toepassing van het beeld , de spreuk of de gelijkenis ,
altijd naauwkeurig is ; »
en dit blijkt ook eenigermate uit de
groote , zekerlijk niet door blooten onzin te verwekkene aandacht, waarmede de dichterlijke wedstrijden , welke tot deze , dikwijls zonder voorbereiding uitgebragte , versjes aanleiding ge ven , aangehoord worden , zoo wel als uit de wijze , waarop men die gene toejuicht, welke , naar den smaak
der toehoorders ,
de geestigste
en treffendste zinspelingen bevatten :
want
(( zoodanige wedstrijd ( vervolgt dezelfde schrijver ), waarin elk voorafgaande panton het ver bandwoord voor het naast volgende oplevert, duurt
som tijds uren achtereen , tot dat een der
strijders overwonnen of tot zwijgen gebragt wordt. » Wat de maatverdeeling in de Maleische verssneden betreft, deze schijnt meer van het ge hoor des dichters dan van eenige vooraf bepaalde regels af te hangen , en is derhalve , omtrent de schikking der lange en korte , of liever , van de met en zonder nadruk uitgesproken dende lettergrepen , aan veel willekeur onderhevig .
wor
Nogtans bespeurt men in alle gedichten van
eenerlei soort eene doorloopende gelijkluidendheid , welke doet vooronderstellen , dat niet alle onderzoek naar de gronden van den Maleischen versbouw als hopeloos moet worden opgegeven . Of de regelmatige
gedichten , je sjår genoemd , geene verscheidenheid van maat dulden ,
kan ik niet met zekerheid zeggen . behooren , in dat opzigt eenvormig ;
Ondertusschen zijn al de gene welke tot mijne verzameling en daar zij ook met de door WERNDLY en LEYD EN aan
GR A MM AIRE DE
LANGUE
LA
MAL A I E.
219
comme dans nos poésies, se suivent sur la même ligne , avec un point , un petit cercle ou quel que autre signe pour marquer la séparation , de sorte que la page représente une double colonne . Le panton , selõka , ou la stance , composé de quatre vers en rimes croisées , est senten tieux et épigrammatique ; mais sa qualité essentielle , et celle d'où dérive son nom , est une allusion spirituelle , par laquelle il affecte de faire entendre plus qu'il ne dit expressément. Les deux premiers vers du quatrain sont symboliques et contiennent quelquefois une , mais plus souvent deux images détachées , tandis que les deux derniers sentimental ou érotique , symbolique.
et paraissent devoir servir d'exemple
renferment un sens moral , et d'application à la partie
Ils le font en effet quelquefois ; mais en général la pensée se trouve enveloppée
dans une telle obscurité , qu'on n'apperçoit pas la moindre analogie entre les deux parties de la stance , et qu'on serait même tenté de révoquer en doute si l'intention est d'établir entre elles un rapport quelconque , et si celui qui existe quelquefois n'est pas plutôt l'effet du ha sard.
Cependant, ainsi que l'observe le Dr. LEY DEN , les Malais prétendent que l'appli
cation de l'image , de la maximc ou similitude , est toujours juste ;
et c'est ce que prouvent
en quelque sorte le singulier degré d'attention ( que n’exciteraient certainement pas des paroles
absolument dépourvues de sens ) , avec lequel on écoute les combats de poésie qui donnent lieu à ces productions, souvent improvisées ,
et les applaudissemens dont on couvre celles qui , au
goût des auditeurs , renferment les pensées les plus spirituelles et les allusions les plus fines ; « car ( ajoute le même auteur ) ces disputes en pantons alternatifs , dont le précédent fournit toujours la réplique à celui qui doit suivre , durent souvent plusieurs heures de suite , jusqu'à ce que l'un des combattans s'avoue vaincu ou soit réduit au silence. »
Quant à la mesure du vers Malai, elle semble plutôt dépendre de l'oreille du poëte , que de règles précédemment établies pour lui servir de guide ; aussi use- t- on d'une grande latitude dans la combinaison des longues et des brèves , ou , pour mieux dire , des syllabes accentuées et non accentuées.
Néanmoins on apperçoit dans toutes les poésies du même genre une res
semblance générale de cadence ,
qui fait présumer
qu'on pourrait parvenir à découvrir les
principes qui servent de base à la versification . Si les geü siār ou poëmes réguliers sont astreints à une seule espèce de mesure , c'est ce que je ne suis pas en état d'affirmer ; mais , comme tous ceux que je possède se ressemblent à cet égard , et sont d'ailleurs conformes aux exemples cités par WERNDLY
Ee
2
Ct LEYDEN ,
on
220
SPRAAK KUNST
DER MALEISC II E
TA AL.
aangehaalde voorbeelden overeenkomen , zoo mag men daaruit besluiten , dat andere soorten van De koppeldichten bestaan uit verssneden van
maalverdeelingen volstrekt niet in zwang zijn. ten minste acht lettergrepen ,
de volmaaktste zijn die van negen en tien .
Regels
van elf ,
twaalf en meer lettergrepen treft mer ook aan ; maar zij zijn onaangenaam voor het gehoor, schijnen meer aan dwang dan aan eigene keuze te moeten toegeschreven worden. grepen te zamen maken vier voeten uit ,
en
Deze letter
met eene rust of hoofdsnede achter den tweeden.
Over de hoedanigheid en lengte dezer voelen is niet zoo gemakkelijk te oordeelen als over der zelver getal , en ik voorzie dat de verklaring , die ik er van geef , anderen weinig voldoen zal . Ten einde de zaak in het meest geschikt daglicht voor ons onderzoek voor te stellen , zullen wij eenige , zonder keus uit een
gedicht genomen , versregels opgeven en daarop eene ontleding
derzelve laten volgen , met de gewone teekens ter aanduiding van de lange en korte lettergre pen , dat is , van de zoodanige , welke den nadruk der uitspraak al ,
کشد استري يڅ دماون
of niet , ontvangen .
ج بغساون لال برکات را y *
شرکت منجاري هربرون
!ایست کند بر ماین کهوتن
سرت بیک لال سپاهت
فتري بثسو منتر کات
انق قلندق باركن ساي
بایكله كکند فرك ستر
Lālo ber - kāta rādja bangsīwan Ka - pada istri jang dermawan Escek kakenda ber -mõin ka - õetan Pergi men - tjārī per- boerő- an Poetrī bongső menengar kāta Lālo menjāhot serta soka Baik - lah kakenda pergi segra Anak palandok bāwa’kan saja Toen zeide de doorluchtige Vorst tot zijne edele gemalin : wij zullen ons morgen in het bosch met de jagt gaan vermaken .
Waarop de oudste Vorstin ( hij had de zeven dochters van
zijnen voorzaat in huwelijk ) blijmoedig antwoordde : ga zonder uitstel mijn broeder, en breng mij een jong hertje mede. »
De lettergrepen , waaruit deze regels bestaan ,
kunnen , naar de gewone uitspraak der woor
den en derzelver schikking in Europische letters , op de volgende wijze worden aangewezen :
GRAMMAIRE
DE
LA
LANGUE
MALA I E.
on peut en conclure que , s'il existe quelque autre mesure , elle n'est du moins pas
usitée.
221
très
Les vers dont les distiques sont composés , contiennent au moins huit syllabes ; les
plus complets sont ceux qui en contiennent neuf ou dix . syllabes , et même davantage ;
On en trouve aussi de onze , douze
mais ces vers sont désagréables à l'oreille , et semblent être
plutôt l'ouvrage de la nécessité que l'effet du choix . pieds , avec une césure après le second.
Ces syllabes forment ensemble quatre
Il n'est pas aussi facile de juger de la longueur et
de la qualité de ces pieds que de leur nombre , et je doute si d'autres seront satisfaits de l'analyse que j'en donne.
Afin de placer la chose sous le point de vue le plus convenable
pour la bien examiner , nous allons extraire d'un poëme quelques vers pris au hasard , et nous y joindrons la dissection
de chacun
d'eux suivant
bien entendu que
et brèves
on comprend
par longues
la ici
manière
ordinaire de scander ,
les syllabes accentuées
et non
accentuées. *
قد استري يغ درماون
لال برکات راج بغساون
* ایسق ککند بر این کهوتن
فرك منچاري هربرون بیک لال ماهت سرت
فتري بثسو منشر كات
انت قلندن باوکين ساي
بایكله ككند ثر سر
Lālo ber - kāta rādia bangsāwan Ka - pada istri iang dermāwan Esouk kakenda ber -main ka - jutan Pergi men - tiāri per - bourou - an Poutri bongsod meneñğar kāta Lālo meniāhout serta souka Baik - lah kakenda pergui segra Anak palandok bāwa’kan saia « Alors l'illustre Monarque dit à sa gracieuse épouse : nous comptons aller demain nous divertir dans la forêt , à la poursuite du gibier.
A l'ouie de ces mots , l'aînée des Prin
cesses ( il avait épousé les sept filles de son prédécesseur ) dit avec joie : va sans tarder , mon frère , et amène - moi un jeune faon . »
Ces vers , suivant la manière ordinaire de prononcer les mots , et dans l'ordre où ils sont ici disposés en caractères Européens , peuvent être scandés comme suit :
Ee
3
1.
C
C с
с
C
C с C
с
с с с
6.
с
с
C
с
C
с с
5.
с
C с
C
с
C
e
4.
1
5.
TA A L.
MALEISCHE
. 2
1.
с
SPRAAK KUNST DER
222
C
C
с
7.
C
8.
Uit deze ontleding blijkt, dat het Malcische vers uit de volgende voeten bestaan kan : den dactylus (bevattende eene lange en twee korte lettergrepen ), korte ) , en den amphibrachys ( eene lange tusschen
den trochæus (eene lange en eene
twee korte) ,
ten zij men dezen laatsten
voet , welke zelden in de Latijnsche verzen voorkomt , beschouwen wil als eenen trochæus , van eenen jambischen voorslag voorafgegaan.
De
schikking dezer voeten in den regel schijnt
van de willekeur des dichters af te hangen , met deze bepaling alleen , dat de nadruk der uit spraak niet vallen moet op de lettergreep , welke de hoofdsnede voorafgaat.
Laat ons nu de
voorgaande versregels aan het hier opgegevene toetsen . De eerste bevat eenen dactylus, eenen
trochæus , de ryst , cenen dactylus en eenen tro
chæus ; de tweede , eenen amphibrachys (of eenen trochæus , van eenen korten voorslag voor afgegaan ) , eenen trochæus ,
de rust , eenen dactylus en eenen
trochæus ;
de derde , eenen
daciylus , cenen trochæus , de rust , eenen amphibrachys en eenen tweeden amphibrachys ; de vierde , eenen dactylus , eenen trochæus , de rust en twee trocheën ; de vijfde,
twee trochëen ,
de rust , eenen amphibrachys en cenen trochæus; de zesde , eenen dactylus , cenen trochæus , de rust en trocheën ; trochæus.
twee trocheën ;
de zevende , eenen dactylus , eenen trochæus , de rust en twee
de achtste , cenen dactylus,
cenen
trochæus ,
de rust , eenen dactylus en eenen
Hieromtrent valt aan te merken , dat WERNDLY niet meer dan twee
van voeten , namelijk trocheën en jamben ,
soorten
aanneemt; maar hij bewijst hunne geschiktheid door
geene voorbeelden van maatontleding , en ik heb te vergeefs getracht zijn stelsel overeen te brengen met den zang of toonval der Maleische verzen , die nogtans , op zichzelven , steld , en niet van welluidendheid ontbloot is ( * ).
vastge
Deszelfs hoofdgebrek schijnt hierin gelegen
te
( * ) Tot regt verstand van de wijze , waarop WERNDLY zich het onderscheid tusschen lange en korte lettergrepen , met opzigt tot den versbouw , heeft voorgesteld , zal het niet ondienstig zijn de volgende plaats uit zijne Maleische Spraakkunst aan te halen : » Alle woorden ( zegt liij, bladz . uit eene lettergreep bestaande, 't zij uit zichzelven , 't zij door zamentrekking , zijn beide dan eene In alle de woorden , uit meer o lang , of kort , naar zulks in het rijmen te pas komt. »> let
» 198)
C
6.
с
C
C
с
4.
с
C с
с
C
с с
8.
с
с
C C
2.
2 25
M A LA IE .
3
7:
LANGUE
3
C
LA
es
5.
DE
-
3.
3
1.
C
GRAMMAIRE
Il paraît d'après cette analyse que les pieds suivans peuvent entrer dans la mesure du vers : le dactyle (comprenant une syllabe longue avec deux
brèves), le trochée (une longue et une
brève) , et l'amphibrache (une longue entre deux brèves ), ou , comme ce pied n'est pas fami
lier dans la poésie Latine , on peut le considérer comme un trochée , précédé d'une syllabe brève surnuméraire.
La manière de disposer ces pieds semble dépendre du choix du versifi
cateur , avec cette seule restriction , que la syllabe qui précède immédiatement la cesure , ne doit pas être une syllabe accentuée.
Comparons maintenant les vers qui précèdent , avec les
règles que nous venons de supposer. Le premier contient un dactyle , un trochée , la césure , un dactyle et un trochée ; le se cond , un amphibrache (ou un trochée précédé d'une voyelle brève) , un
trochée , la césure ,
un dactyle et un trochée ; le troisième , un dactyle , un trochée , la cesure , un amphibrache et un second amphibrache ; le quatrième , un dactyle ,
un trochée , la cesure et deux tro
chées ; le cinquième , deux trochées , la cesure , un amphibrache et un trochée ; le sixième , un dactyle , un trochée , la césure et deux trochées ; le septième, un dactyle , on trochée , la cesure et deux trochées ; et un trochée.
le huitième, huitième ,
un dactyle , un trochée , la césure , un dactyle , un
Il est à remarquer que WERNDLY divise sommairement toute la mesure du
vers en pieds composés de deux syllabes , une longue avec une brève , et une brève suivie d'une longue , c'est à dire , en trochées et en ïambes ; mais il ne justifie cette manière de scander par aucun exemple , dence des vers ,
et j'ai vainement tâché de la concilier avec le rhythme ou la ca
qui cependant est fixe et ne manque pas d'harmonie
( * ).
Le
défaut qu'on peut lui reprocher , semble provenir de ce que le mot et le pied , qui
principal communé ment
( * ) Pour donner une idée précise de ce que WERNDLY entend par longues et brèves dans la versification , nous croyons devoir extraire le passage suivant de la grammaire qu'il a publiée sous le titre de Maleische Spraakkunst: » Tous les monosyllabes (dit - il , page 198) , même ceux qui ne » sonil tels que par contraction , sont indifféremment longs ou brefs , selon que l'exige la mesure du vers . >> Dans tous les mots composés de plusieurs syllabes ,
celle sur laquelle tombe l'accent prosodique est tou
» jours
SPRAAK KUNST
224
DER
MALEISCHE
TA AL.
te zijn , dat vermits de woorden , zoo wel als de voeten , gemeenlijk uit trocheën bestaan , de laatste grepen van deze te dikwijls tevens laatste sijllaben der andere zijn ;
terwijl, daaren
tegen , in andere talen , die ook vele trochaïsche woorden hebben , het onderscheid tusschen een rhytmisch en een prozaisch vers grootelijks daarvan afhangt, dat , in het eerste ,
de
lettergrepen zoodanig verdeeld zijn , dat zij jambische voeten , voor het heldendicht bijzonder geschikt , voorstellen . Bij de pantons , hoewel bij wijze van vierregelige verzen met overspringende rijmen rigt ,
inge
is de maat gewoonlijk dezelfde als in de regelmatige gedichten of sjår ( met dit
derscheid ,
dat
de
dubbele
rijmen
meestal
in
de
eerstgenoemde voorkomen ),
on
als in de
volgende voorbeelden :
اکن کود سلطان اسكندر
کود قوته هيتم ككون
* كات يغ بنرs تيدق !بوله
ادند هیتم باپق چمبون
Kæda pâtih itam kvkæ -nja Akan kada sultān iskander Adenda itam būnjak tjombē - nja
Tidak bölih kāta jang benar « Een wit paard , met zwarte hoeven , is een paard voor Sultan Iskander.
Mijne ge
liefde is zwart , veelvuldig zijn hare bekoorlijkheden , maar zij is niet in staat om de waarheid te spreken . ”
* چریکن ساي داون کمبوج
کالو تون جالی دھول
ننتیکن ساي دشنتو سرت
کالو تون مات ددول
Kālau tæan djalan daūlo T'jari - kan saja dāoen
kambodja
Kālau tãan māti daūlo
Nanti - kan sāja di pintæ sorga lettergreep bestaande , is de lettergreep , op welke de toon valt , altijdt lang , en de
volgende ,
>> gelijk ook de voorgaande , altijdt kort , wier voorgaande wederom lang gerekend wordt , en zo tot » de eerste lettergreep voortgaande , zonder acht te geven ) anders kort of lang. zouden zijn . D)
of de zelve volgens den aardt der spelling VERTALER .
GRAMMAIRE
DE
LA
LANGUE
MAL AIE.
225
ment consistent l'un et l'autre en un trochée , coïncident trop fréquemment ;
plusieurs
des
langues Européennes ,
grande partie un vers
qui abondent
aussi en trochées,
au lieu que dans
ce qui distingue en
rhytmique d’avec un vers prosaïque , c'est que , dans le premier ,
les
syllabes sont combinées de manière qu'elles forment des ïambes , particulièrement propres à la poésie héroïque.
Dans le panton , quoique les quatre vers dont il se compose soyent disposés de manière que les rimes se croisent , la mesure est presque toujours la même que dans le sièr ; mais on у fait plus souvent usage de rimes doubles .
Exemples :
* اکن کود سلطان اسكندر
کود قوته هیتم ککون
تيدق بوئه کات یغ بنر
ادند هیتم باپق چمبون
Kouda poūtih itam koukou - nia Akan kouda sultan iskander Adenda ilam būniak tioumbou - nia Tidak boleh kāta iang benar « Un cheval blanc , dont les pieds sont noirs , est un cheval pour le Sultan Iskander. Ma bien - aimée est brune , elle a de nombreux attraits , mais elle est incapable de dire la vérité. »
چریکن ساي داون کمبوج
کالو تون جالی دھول
ننتیکن ساي د ثنتو سرگ
کالو تون مات دهول
Kālau
tuuan diālan daūlo
Tiari - kan sāia dãoun kambodia
Kalau touan māti daulo
Nanti - kan sāia di pintou sourga
1207 ( 1792 ). »
« Au surplus , nous vous informons que , durant le séjour du Roi de Siam à Sanggora , il fit soinmer le Roi de Kedah , le Roi de Patānī et le Roi de Tranggānou (de lui rendre hommage ).
La réponse du Roi de Patānī étant conçue en termes peu concilians , les Siamois
cnvahirent son pays , le conquirent et le dévastèrent.
Quant à la lettre qui nous avait été
adressée , nous alléguâmes , dans la réponse que nous y fîmes , que de tems immémorial ce n'avait jamais été la coutume de comparaître en personne devant le Roi de Siam , mais seule ment de lui envoyer une fleur (de filigrane) d'or , et une autre d'argent. envoyé de sa part , sujets Siamois , cieux .
Peu après vint un
qui exigea qu'on lui livrât cent pièces de canon , et en même tems tous les
établis à Tranggūnou .
Il demandait en outre une quantité de meubles pré
Ses demandes envers nous étaient exorbitantes et oppressives.
Notre alarme fut très
grande dans cette conjoncture , et nous ordonnâmes une levée générale pour être en état de faire tête au Roi de Siam ; mais avec l'aide de Dieu et de son Prophèle , il retourna dans ses états , emmenant avec lui un grand nombre de Patanois , qu'il avait enlevés.
( Le pays de
Patānö est situé entre le territoire de Siam et celui de Tranggānou ).
Nous allons mainte >>> nant mettre sous les yeux de notre fils la généalogie des Rois de Diohor jusqu'à nos jours. (C'est sur cette extraction , qu'il fonde son refus de rendre personnellement hommage au Roi de Siam ).
(( Écrit le quinzième jour du mois de Shaban , en l'an 1201 (1787).»
« Le Roi de Siam persiste à exiger que le Roi notre gracieux père , ou bien l'héritier pré somptif , paraisse devant lui; mais depuis le commencement des siècles , à travers toutes les générations , les Rois de Diohor n'ont jamais rendu hommage en personne aux Rois de Siam , mais ils ont seulement député vers eux des ambassades d'étiquette.
Quant à ce voyage pour
se rendre auprès du Roi , le Roi mon père ne s'est pas encore décidé ; mais d'un autre côté le Roi a déclaré que , s'il n'est pas obéi, il a résolu d'envahir notre pays dans le cinquième mois
( 259 ) mois à dater de ce jour.
Or , si notre fils prend quelque part à notre situation , il voudra
bien donner ordre à deux guarda- costas de se rendre ici dans l'intervalle de quatre mois ,
•
Il n'est rien que nous puissions envoyer comme
munis du pavillon Anglais.
marque de notre affection , si ce n'est deux pièces d'étoffe ; elles ne sont pas un présent con venable , et doivent être simplement considérées comme si nous lui présentions une fleur.
Cette
lettre a été écrite le sixième jour du mois de Safar , qui est Vendredi, à neuf heures , en l'an
1202 ( 1787 ). »
« Le motif de cette demande est , que nous sommes toujours en contestation avec le Roi de Siam , sans pouvoir nous assurer de ses bonnes ou de ses mauvaises intentions.
Nous lui
avons envoyé la fleur d'or et la fleur d'argent , ainsi que le présent accoutumé (en espèces monnayées) , mais nous n'avons pas encore reçu de réponse de sa part.
Il est venu (au com
mencement de) cette année à Patānī et l'a frappé , ruinant et détastant le pays , et mettant à mort les principaux habitans .
C'est pour cela que nous appréhendons qu'il ne vienne la S'il était en quelque manière possible de mettre
saison prochaine et n'envahisse Tranggānou .
un vaisseau à notre disposition , il nous aiderait à repousser les forces de Siam . ..... En outre , quant aux objets qui nous ont été envoyés par notre fils , ils sont arrivés ; mais nous n'en avons pris que ceux qui nous convenaient , savoir , une horloge , deux paires de miroirs , une pièce de velours vert et une de velours pourpre , deux pièces de tissu d'or , et un paquet de dentelle ; le tout montant au prix de mille cinq cents quatre - vingt douze piastres. Écrit le troisième jour du mois de Safar',
la nuit de Mercredi , en l'an 1207 ( 1792 ) . ”
moro
30000
Uittreksels eener verdichte Geschiedenis ,
bevattende de lotgevallen van
Indra Laksāna ,> Indra Mahadewa , en Dēwa Indra . Passages extraits d'un Roman , qui contient les aventures d’Indra Laksāna , d’Indra Mahadewa ,
et de Dēwa Indra .
قرت ممبوجق استرین ایت کتان ادة ادند تغتاله تون پاو دان بدن کنندje م بند فون ترسنیم سراي جکلو ککند مات كلق من تون کنهكنله کاسه سایغ ککند یڅ سدیکت ایت دان تون سلیموتيله ککند يغiایر مات تون يغ سفرت أمبيI دشمن کاین یغ دفعئغ تون ایت دان تون منديكنله ميت ككند دشمن
Kk 2 دهوجع
( 26
)
دهوجغ رمشت جو ادان دان تابريله ميت ككند دشن بوث يڅ دالم سغثل تون ايت م تون ثتري ایتقون مکین سافتله اي مناعس سراي مملق لیبر اندر لقسان ادقون تاشن تون فتري مملق ایت بشرت رقان مت سقراله دسشون اوله اندر لقسان ایر
دوغ كستوري يغ مليلت ثوھن اغسو ایت دمکينله متان تون ثتري ایت
( ( Toen begaf zich de Vorst (op het ontvangen van 's vijands uitdaging) met een minzaam gelaat tot zijne vrouw om
hare droefheid te lenigen , eň sprak haar dus aan : 0 mijne gelief
de , gij , die voor mij zijt wat de ziel voor het ligchaam is , vaarwel !
Indien welligt uw
echtgenoot voorbestemd is om (in den aanstaanden strijd ) te sneuvelen , zult gij dan zijne ge dachtenis met eenige maat van liefderijke belangstelling in waarde houden ? den sluijer omwinden , dien gij om uwe leest draagt ?
Zult gij zijn lijk besproeijen met uwe
tranen zuiver als de dauw , die aan den top der grasscheuten hangt ? met de bloemen , welke thans uwe lokken versieren ?
Zult gij hem met
Zult gij het bestrooijen
Toen de Vorstin dit hoorde ,
vermeer
derden hare tranen ; zij sloeg haren arm om den hals van Indra Laksāna , en omvatte denzel ven gelijk het muskus - epidendrum zich om den anğsāka - boom ( pavetta indica ) slingert .
Zoo
danig was het tafereel dat zij vertoonde , terwijl Indra de tranen van hare oogen afwischte . »
*
Alors le Prince , souriant ( du défi envoyé par l'ennemi), se tourna vers son épouse pour
calmer sa douleur , et lui parla en ces termes : O ma bien - aimée , وtoi qui es pour moi l'ame de mon corps , adieu !
Si telle est la destinée de ton époux, qu'il doive succomber (dans le
combat qui va se livrer) , te rappelleras - tu son souvenir avec quelque intérêt ? tu dans l’écharpe qui te ceint les reins ?
L'enseveliras
Arroseras - tu son corps de tes larmes , pures comme
la rosée qui pend à l'extrémité des plantes ?
Le parsemeras -tu des fleurs qui maintenant or
nent les boucles de ta chevelure ?
A ces mots les larmes de la Princesse redoublèrent ; et elle passa le bras autour du cou d’Indra Laksāna , comme l'epidendrum musqué s'entortille
autour de l'angsūūka (pavetta indica ).
Tel était le tableau qu'elle offrait , tandis qu'Indra
essuyait les larmes des yeux de son épouse. ”
دكت تون فتري سراي ترسنیم
دودة
ادفون اندر مہدیو ستله اي دات كمالئي ايت م ال اي
کتان یا ادند تون پاو ککند اثاته بچار تون سكارغ این کار کنند این اکن فر منياري سودار ککند
۳ ۳ سکارش این جو۲ دشن کنند می بایكله تون مپورهين اورغ بسمشن۳ دان جکلو تون اکن فر برسام کند
(
261
)
تن منتر کات اندر مهدیو ایت مک تون فتري ايتون
اكن برجائن ستله تون فتري سند
سراي برکات یا۲ سهرت سروج بیرو یڅ دد الم لاوت مدر قان مانس بوکن باغ
کنند این
تندق من ايكر متان
کنند افاته بچار کشد انت ثرمشون ملینکن لبه بچار کنند جو کارن ثرمشون ایت دیالم معلم لعين من اندر مهدیو ثون ترسنیم منغر كات تون ثتري ايت م لال دقلق دان دچیمن سلوره توبین سراي كتان دان تونله اكن ثمادم هات كکند یڅ مشغل دان يغ منجان۳ قندين اورغ يغ بای فارس این برکات فعلیفر لار هات دان تن ككند
Bij de komst van Indra Mahadewa aan het paleis , zette hij zich aan de zijde van de Vorstin (zijne jonge gemalin ), en hij zeide tot haar , ziel , hoe zijt gij voornemens over u te beschikken , te gaan opzoeken ?
grimlagchende : Mijne geliefde , mijne
terwijl ik genoodzaakt ben mijnen broeder
Indien gij mij vergezellen wilt , wacht niet met bevel tot de noodige toe
bereidselen te geven , want ik moet terstond vertrekken.
De Vorstin Seganda Ratna , deze
woorden gehoord hebbende , sloeg haar hoofd neder , en antwoordde, met blikken zoo liefelijk als de blaauwe lotosbloem in de zee van honing : Jong als ik ben , wat andere plans kan ik volgen , dan die van mijnen heer alleen ? haren man onderworpen ?
Want , is niet eene vrouw aan de leiding van
Indra Mahadēwa gaf zijne tevredenheid over deze uitdrukkingen
van de Vorstin te kennen ; hij omhelsde en kuste haar , zeggende: Uw gezond verstand zet uwe liefelijke gelaatstrekken nieuwe bevalligheid bij, gij zult de lenigster mijner zorgen , mijne )) troosteres , mijne gezellin zijn. ”
« En arrivant au palais , Indra Mahadewa se plaça à côté de la Princesse (son épouse) et lui dit en souriant : Ma bien – aimée , mon ame , en quelle manière as – tu dessein de dispo ser de ta personne , tandis que je suis obligé d'aller à la recherche de mon frère ?
Si tu as
envie de m'accompagner , ne tarde pas à donner des ordres pour les préparatifs nécessaires , car mon départ doit avoir incessamment lieu .
Lorsque la Princesse Seganda Ratna entendit
ces mots , elle baissa la tête , et avec des regards aussi doux que la fleur bleue du lotos dans و la mer de miel , elle répondit: Mon bien - aimé , jeune comme je suis , quels autres plans
pourrais - je avoir que ceux de mon maître ? son mari ?
Indra Mahadēwa
Une femme n'est – elle pas sous la conduite de
témoigna sa satisfaction d'entendre la Princesse s'exprimer
ainsi ; il l'embrassa , en disant : Ton bon sens ajoute des graces à ta beauté , tu seras ma consolation , mon appui , ma compagne.
مستله
Kl 5
(
262 )
ستلة سده اي برکات دمکین ایت مک اندر مهدیو ایتقون برجالنله دشن سمباو ککین دشمن راون هتين ۳ ۲ ۲ دش لاقر دهگان ماسق هوتن رمب يغ بسر دان مللوي گونغ يغ تغني " دان ماسق قادث يڅ لوس اندر مندیو ایت چیان فون ترلالو
م متهاري قون ماسقله مت بول فون تربتله سشرت اورغ مپو لیکن
ترش تارم مک بند فون لال منوج گونغ اندر کيل دشن للبن من سئل قوچق کایو یڅ ملات دتین به۳ اشمن ملمبي فان سهرت هندق مغيکوت اورغ بايق فارس لكون من فجر فون مپغسغله برفکت رقان اديش سهرت قوهن کایو دان اد يغ سفرت بنانغ فان من سل
اون دتقي لاشت ایت بريائي
" قوهن رسب ايتقون تیداله كلیهاتن کارن کابت اوله امبن مكث چهاي متباري ثون تربتله ممنير درچله روف سینون يغ ممنچر کاتس سفرت تغثل دان می
گونغ سفرت موك انت دار یغ ایلق روان دان پهدافی لاون اک فارغ
Dus gesproken hebbende , trad Indra Mahadewa voort , onzeker waar hem zijne voet stappen leidden .
Hij drong diep in de bosschen , beklom hooge bergen en doorkruiste wijd
uitgestrektę vlakten , met een beklemd bart en gekweld door honger en dorst.
De zon was
reeds onder , en de maan stond met vollen glans op و, als om hem tot eene fakkel te strekken , De Vorst , hoezeer vermoeid , naderde de heuvelen
van Indra Kila , en als hij voorbij ging ,
golſden de teedere takken der klimplanten met den wind , وschijnende den schoonen jongeling te willen volgen.
Toen de dageraad zich trapswijze begon te verheffen , namen de wolken
aan den gezigteinder allerlei gedaanten aan , sommige naar boomen , andere naar dieren ge lijkende; maar de boomen des wouds bleven nog voor het oog onzigtbaar , uit hoofde van den zwaren damp , die van den dauw oprees .
Nu begon het licht der zon te schijnen ,
glinste
rende tusschen de toppen der bergen als eene liefelijke maagd , terwijl de stralen , welke zij opschoot ,
zich als vanen vertoonden ,
die aan het hoofd van een ten strijde snellend leger
wapperen . »
« Ayant dit ces mots , Indra Mahadewa se mit
en
route ,
marchant à pas incertains.
Le coeur gros , et tourmenté par la faim et la soif , il pénétra dans d’immenses forêts , chit de hautes montagnes et traversa de vastes plaines .
fran
Le soleil venait de se coucher , et la
lune se levait dans tout son éclat , comme pour lui servir de flambeau .
Le Prince , tout fa
tigué qu'il était , s'avança vers les collines d'Indra Kila و, et comme il passait, les tendres rameaux des plantes rampantes , وagités par le vent ,
se mouvaient en ondes , et semblaient vou
) 263
(
Lorsque insensiblement l'aube du jour parut , les
vouloir suivre cet aimable jeune homme.
nuages à l’horison prirent diverses formes , les uns représentant des arbres , d'autres ayant la figure d'animaux ; cependant les arbres de la forêt demeuraient encore cachés à la vue par la Enfin , la lumière du soleil commença à se montrer ,
vapeur épaisse qui s'élevait de la rosée .
luisant à travers les intervalles des montagnes comme la figure d'une vierge charmante , tandis flottant à la tête
que ses rayons s'élançant, offraient le spectacle de banières et de drapeaux » d'une armée qui marche au combat.
م بند قون ترلال ساشت برکني مليت لكون رقان
دان فكرتين ديو اندر ایت تباه قول دغن بایک
دشن عارف بجقسنان سراي كتان ماكنله سیره یا انقد م دیو اندر ايتقون لال ماکن سیره سکاثر
مک دترسمیهکنن فول فون ایت کشد بند مک بند فون برتيته كشد دیو اندر كتان هي انقد ادفون ایبند مپوره ممثل تون کماری این کارن اینند
این سده برتيته دهول شهدان باغ سیاف داقت ممبیلغ
بيج لغيڅ سهوله کوین دان فاسیر سهوله کوین جو مکث دچمشرکین انتار كدوان ایت کمدین مکت دقيلين فاسیر دان بیم لغایت شهدان مک هابسله دشمن ستاري
ایت جو اتو كشد مالم ملت ایله
اکن سواسي تون ثتري من دیو اندر کیاشن ايتقون ترسنیم دان تجوله اي اکين تيشو ایت درقد أنق راج ۳ ایت جو مث دیو اندر ایتشون مپمبه سراي كتان مان تيته در باره دلي تونك فانك جنب مكك اسیر دان بيبلغ ايتقون سده سدياله دچمرکن اورغ دغه میدان ایت دبالي روغ ایت مکث دیو اندر ايتتو مپمبه لال تورن بردیر همشولڅ دان اسیر ایت من دچتان زاج سمت مك دشن سکتی ایت جو راج سمت ايتقون دانغ دشن سئل به تنتران يغ سمبیلن تبونی ایت من دسورهن أوله دیو اندر مميله فاسیر دان بيج لغ ایت م اوله سگل تنترا سمت ایت لال دئینت پایه سئورغ سات بیج
لغايتفون داينکنن من دشن سکتیك ایت جوك فاسير ذان بیم لغ ايتقون ماست و دشمن تبوننن مت باغ سبیج جو فون
تیداله كون م
راج سمت دان سئل بلاتنتران
ایتتون غايبله كمبال
كتمشتن فن دیو اندر ایتتون نایكله كاتس بالي روغ ایت لال دردت مپمبه بند سراي كتان سده ۳ تون ترشيله بيب لغ دان ثانیز ایت اوله قاتك يڅ هین های این مت بند قون حيران دان ترجثث 3 تراشو دشمن سئل قرمنتري هلبالغ فهلوان دان رعیت سکلین ایتشون حيرانله اي مليهت کسقتین ایت م اكن انت راج " ایت اديش مغرقكن كفلان دان اد يغ تندق دان ان يغ برقالغ تيان ماو مليت مو دیو اندر کیاشن
De Koning was over de handelwijze en de geaardheid van Dewa Indra , zoo wel als Hij zeide tot hem : gaf de schaal
over zijne schoone gestalte en zijn uitmuntend verstand , zeer voldaan.
daarvan genomen hebbende ,
Dēwa Indra ,
» « Neem van den betel , mijn zoon .
(
261 )
schaal met betel terug aan den Koning , en deze sprak hem dus aan :
« Ik heb u ontboden ,
mijn zoon , opdat gij weten zoudet , dat ik sinds eenigen tijd besloten heb om den genen , die , nadat er tien groote maten Oostindische gierst (sesamum Indicum ) en tien gelijke maten zand geteld en door elkander gemengd zullen zijn , in staat zal wezen om de eene soort van korrels van de andere te scheiden , en deze taak binnen éénen dag te volbrengen , aan dezen alleen mijne dochter in huwelijk te geven . ”
Dēwa Indra grimlachte op het hooren van ' s Konings
woorden , wetende dat zij uit de listige ingeving van de Vorsten ( zijne medeminnaars) voort sproten , en hij antwoordde , met eene buiging : « hoedanig ook de bevelen uwer Majesteit mogen zijn , uw dienaar is gereed om dezelve
ten uitvoer te brengen . »
Het zand en het zaad
werden dan op het voorhof van het paleis gebragt en door elkander gemengd , waarop Dēwa Indra zich nederboog , de trappen van het paleis afklom , en , zich naast den hoop geplaatst hebbende , stilzwijgend den Koning der mieren om hulp bad.
Terstond verscheen de Monarch ,
vergezeld van zijn gansche leger , dat uit de bevolking van negen heuveltjes bestond.
Op het
bevel van Dēwa Indra om de korrels van elkander te scheiden , vatte ieder mier een zaadje op ; op deze wijze werd de scheiding oogenblikkelijk volbragt, en de korrels in onderscheidene hoopen gelegd , zonder dat er één aan ontbrak.
Dit gedaan zijnde, verdwenen de Koning der
mieren en zijn gansch gevolg , zich terug begevende naar de plaats , van waar zij gekomen waren .
Dēwa Indra klom de trappen van het paleis weder op , hernam zijne plaats en
zeide , met eene buiging : « Aan Uwer Majesteits bevel , om het zand en het zaad van el kander te scheiden , is door uwen geringen en onderdanigen slaaf gehoorzaamd. "
De Koning
betuigde zijne verwondering , en al de staatsdienaren , de krijgslieden en al de omstanders in het algemeen stonden verbaasd over dit blijk der bovennatuurlijke magt van Dēwa Indra ; maar wat de Vorsten betreft , sommige van hen schudden het hoofd , andere lieten het hangen , » en wederom andere wendden het af , niet in staat zijnde om zijn aanzien te verdragen . (*) « Le
( * ) Dit voorval heeft bijzonder veel overeenkomst met hetgene door APULEIUS , in zijne zin nebeeldige geschiedenis van CUPIDO en PSYCHE , verhaald wordt.
» VENUS , zegt hij , op de
schoone maar ongelukkige psyche vergrand , legde haar , na dat zij reeds vele mishandelingen In de eerste plaats verzamelde zij eenen buitenge are taken op : had ondergaan , verscheidene zw zwar meen grooten hoop zaad , bestaande uit tarwe , garst, heulzaad , gierst , wikken , linzen en boonen door elkander gemengd , en zeide : Verdeel dezen hoop korrels , maak dat iedere soort afzonderlijk gelegd worde en dat het geheele werk vóór zonsondergang voltooid zij. Ontsteld bij het aanschou wen
(
265 )
« Le Roi fut charmé des manières et du caractère de Dēwa Indra , ainsi que des grâces de sa personne et de son intelligence.
Il lui dit :
« Prends du betel avec moi , mon fils. »
Dēwa Indra , en ayant pris en conséquence , présenta de nouveau le betel au Roi , qui lui parla en ces termes : « Je t'ai fait
quérir , mon fils , pour te faire part d'une résolution que
j'ai prise il y a quelque tems : c'est qu'à celui qui , après avoir compté dix grandes mesures de sésame et autant de mesures de sable , mêlées ensemble , serait capable de séparer les grains de l'un des grains de l'autre , et d'achever cette tâche dans l'espace d'un jour , à celui- là seul je donnerai ma fille en mariage. "
Dzwa Indra sourit au discours du Roi , sachant qu'il
provenait de la suggestion artificieuse des.Princes ( ses rivaux ), et il répondit en s'inclinant :
Quels que soyent les ordres de ta Majesté , ton serviteur est prêt à les exécuter. »
Le sable
et le sésame ayant été apportés et mêlés dans la cour en face du palais , Dēwa Indra se prosterna , descendit à l'endroit où était le tas et , se tenant à côté , invoqua en silence l'aide du Roi des fourmis.
Aussitôt le Monarque apparut , et à sa suite toute son armée , composée
des habitans de neuf tertres.
Dēwa Indra leur ayant dit de séparer les grains,
chaque
fourmi prit un grain à la bouche , et de cette manière la séparation s'effectua en un instant , et les grains se trouvèrent disposés en tas distincts , sans qu'il en manquât un seul.
Cela
fait , le Roi des fourmis et tout son cortège disparurent, et s'en retournèrent aux lieux d'où ils étaient venus.
Dēwa Indra remonta les degrés du palais , et ayant repris sa place et
fait le salut , dit :
« Les ordres de ta Majesté pour la séparation des grains de sable et de
sésame ont été exécutés nement ,
par ton chétif et humble esclave . ”
et tous les ministres d'état ,
Roi témoigna son
Le
les guerriers et le peuple
éton
en général furent surpris
mais quant aux
à la vue de cette preuve du pouvoir surnaturel de Dēwa Indra ;
Prin ces ,
wen eener zoo buitengemeen moeijelijke en binnen het bepaalde tijdvak niet te volbrengene taak , bleef PSYCHE sprakeloos en onbewegelijk ; toen eene mier , welke haren toestand bemerkte, en met hare verlegenheid en droefheid medelijden kreeg , terstond de talrijke zwermen van het zesvoetig dierengeslacht uit de naburige velden opriep.
Deze , aan de oproeping gehoorzamende , kwamen .
haar spoedig te hulp , zochten de zaadkorrels een voor een uit, legden de verschillende soorten in afzonderlijke hoopen , en verdwenen daarop oogenblikkelijk uit haar gezigt.») DE SCHRIJ V IR ,
LI
(
ces , les uns secouaient la tête ,
266 )
d'autres baissaient le front ou détournaient les yeux ,
pouvant supporter ses regards. » ( * )
coCC (
Uittreksels uit de Maleische
0000
vrije vertaling der Ramajana ,
een beroemd Hindoesch dichtstuk.
Passages extraits de la version ou paraphrase Malaie de la Ramaïana , fameux poëme Hindou .
حتي براق لان مكث تون فتري مندو دري شون حامليه ستله دانغله کمد دیواس اکن برانق مکث تون فتري فون برانقله سئورغ قرمشون ترلان بایق قارسن دان ورن توبين سقرت امس سقوله متر باغ سیاف ارکین مکث دسوره مهراج راون فغثل سدران مهراج بیب سنم
ایت سکلینن حیران۳ مليهت كانت
ایت۳ دان سئل اهلنجوم دان سستراون مک دسوره مهراج راون دلیهت قد نجومن بتاف بھئي كانت جان دلندشکن کشد همب حتي مكه مهراج۳ اتو چلاكان ليهت اقاله اوله تون همب سکلین بایق بیب سنم دان سئل اهلنجوم ثون مليهت نجومن سقله سده دليهتن من سکلینن فون مفترقن كفلان من مهراج راون شون برتان مثال تون * سکلین معرقکن کفال تون مك كات مهراج بیب سنم دان سئل اهلنجوم ياتونکت شاہ عالم ثات سکلین این هندق بردات سمبه تاکت ژات اکن دملي شاه عالم
دان بوکی کات این دشن حوانفسر ثاتك سکلین سفرت مان دالم نجوم ثاتك سکلین تیاد براني فاتكن
سکلین ( * ) Cette anecdote offre une ressemblance si frappante avec ce qu'on lit dans l'allégorie de d'APULEIU 3.
CUPIDON et PSYCHÉ , qu'on me permettra , j'espère , de rapporter ici le passage
» VÉNUS , y est- il dit , irritée contre la belle mais infortunée PSYCHÉ , après un grand nombre de mauvais traitemens exercés sur sa personne , lui imposa plusieurs tâches pénibles. Ayant, en premier lieu , rassemblé confusément en un grand tas une immense quantité de graines , consistant en froment , orge , millet , semence de pavot , vesces , lentilles et fèves , » Divise , lui dit -elle ,, ce monceau de graines ; que chaque espèce soit placée séparément , et fais ensorte que tout ce tra vail soit achevé avant le coucher du soleil. » PSYCHÉ , accablée à la vue d'une tâche si excessive en comparaison du tems qui lui était accordé pour s'en acquitter , demeurait stupéfaite et immobile , lorsqu'une fourmi, témoin de sa situation , وet ayant pitié de son embarras et de sa douleur , convoqua aussitôt les nombreuses troupes d'animaux à six pieds , qui habitaient le champ voisin .
Ceux - ci ,
obéissant à sa voix , accoururent au secours de PSYCHÉ , partagèrent le monceau confus grain par grain و, et , après avoir assemblé chaque espèce séparément, disparurent à ses yeux. L'AUTEUR .
ا
(
2 67 )
سکلین بپیکن شهدان مکت تیته مهراج راون جائن کام تاکت دان کام بپیكن كشدك سفرت مان شغلیت کام این کام کتاكی كقدت حتي مكن سمبه مهراج بيب سنم دان سئل اهلنجوم یا تونک شاه عالم شات سکلین ممهنکن امشن دباوه چرثو دلي حضرة ادفون اكن شدت انقد این تلاں سکال بهنیان دان اکن سوام قد انقد ایتوله كلق منجاد راج سثل عالم دنیا این دان سئورغ ثون يڅ دجدیكن ديوات دالم دنیا این تیاد لبه گانه فرکاس درقدان مهراج راون شون برکات جکلو دمکین این اف گنان يڅ چلات دهیدرقي بایکله دهمشسکی کند باتو سقاي سعر اي مات مكث كات تون فتري مندودري هي مهراج راون دانغ این جکلو کیت هندق ممونهدي باپق بچار یڅ لاين لاك۳ هات شاه عالم مليتكن بقنچارن اوتقن كانت اکی ممونهدي مك كات مهراج راون کلد استرين هي تون فتري مان بهرام اكن ممونهدي م کات تون ثتري يانوتكت ماري كيت سوره قربوت ل م لغ ایت کیت بوشکی کلاوت ارکین مک کات
بسي قد سئل قندي
مهراج راون بایكله من دشن سکتیت ایت جو اي مپوهکن اورغ بربوت لغ
ستله سده لغایت مکث دقرسم بهكنن كشد مهراج راون حتي لو بسي ايتقون دسوره تون ثتري الس دشن چندي يغ كاماسن مث دامبل تون فتري بودن ايت لال دسسون سرت دغن تاغسن سده ایت من دبریکنن كشد اینقد دان غاسقكندي كدالم لغ بسي ایت دسوره تون قتري بار كشد مهراج راون أي شرگیله ممبرشکن لغ كلاوت کلکین دشن تقدیر دیوات
من دسورهن بوشکن کشد بیب سنم ملك من له ايتقون هاپت کلاوت
« Het
duurde
niet
lang of de jonge Koningin
Mandæ
Derrei werd
zwanger ;
en ,
nadat het gewone tijdvak afgeloopen was , beviel zij van eene dochter , wier gelaat uitnemend schoon was , en eenen glans had gelijk aan dien van het zuiverste goud. was in verwondering opgetogen.
Al wie het kind zag ,
Toen gelastte Maharadja Rawana dat zijn broeder Maha
radja Bibisanam ( Visvishana) zoude worden opgeroepen , en met hem al de sterrenkracht kenners en waarzeggers , opdat zij de geboortester onderzoeken en zeggen zouden , of het toe komstige lot van het kind gelukkig , of rampspoedig zoude zijn. hij), dat dit zorgvuldig geschiede , en dat Bibisanam
« Ziet toe , mijne heeren ( zeide Maharadja
niets voor mij verzwegen worde . »
(die zelf in de verborgene wetenschappen zeer
bedreven was) ,
en
de overige
sterrekenners met hem , raadpleegden hunne boeken , en , dit gedaan hebbende , وbegonnen zij allen het hoofd te schudden .
« Waarom , vroeg de Monarch , schudden mijne heeren het
hoofd ? » O Koning der wereld ! ( antwoordden de wijzen) uwe dienaars stonden gereed hun verslag te doen , hoewel met groote vrees dat zij uweMajesteit zouden beleedigen ; en zij bidden dat uwe Majesteit zich overtuigd houde , dat hetgene zij openbaren zullen , niet het werk hun ner inbeelding is , maar dat zij het aan den stand der sterren ontdekt hebben , en dat uwe
L
2
die
( 268 ) dienaren het niet mogen verzwijgen. »
Toen zeide Maharadja Rawana : « Zijt niet be
vreesd , en verbergt mij niets , maar openbaart mij den uitslag uwer beschouwing. »
« Vergun
dan , o Koning der wereld ! ( antwoordden de waarzeggers) dat wij ons voor de voeten uwer Majesteit werpen , en eerbiediglijk om vergiffenis smeeken , wanneer wij voorspellen , dat het lot van dit vorstelijk kind hoogst gelukkig zijn zal ; dat de gene , welke haar ten huwelijk ont vangen zal , weldra de Opperbeheerscher van al de koningrijken op aarde zal worden , en dat niemand op deze wereld , overtreffen . »
welke
Als dit het geval
de goden geschapen hebben ,
hem
is (zeide Maharadja Rawana) ,
dulden dat eene kleine ellendige als zij in het leven
bleef ?
in dapperheid zal
tot wat einde zou ik
Het beste is , dat zij tegen de
steenen verbrijzeld , en dus op de spoedigste wijze van het leven beroofd worde. » ningin , dit hoorende , riep uit : «
0 Maharadja
De Ko
Rawana ! zou de Koning der wereld het
hart hebben de hersenen van dit kind over den grond te zien strooijen ?
Moet haar het leven
ontnomen worden , er zijn vele andere (minder wreede) middelen om dat ten uitvoer te brengen . « Op welke wijs dan (zeide Rawana tot zijne koninklijke gemalin) zoudt gij verkiezen dat zij om gebragt wierd ? »
« Wij kunnen (antwoordde de Koningin) tot dat einde eene kist laten maken ,
>> en dezelve vervolgens in de zee doen werpen.
De Koning gaf zijne toestemming te kennen ,
en gelastte terstond bekwame kunstenaren om eene ijzeren kist te vervaardigen.
Toen deze
voltooid en Maharadja Rawana aangeboden was , liet de Koningin dezelve met zamen ge vouwen goudneteldoek van binnen bekleeden.
Zij nam toen het kind aan hare borst en zoogde
het ; en nadat zij dit gedaan had , gaf zij het , met vele tranen , aan de minnen en volgjuffers over , om in de ijzeren kist te worden gelegd ; in zee te werpen .
en de Koning gelastte zijnen broeder om deze
Dit bevel werd ten uitvoer gebragt ; maar de kist bleef , door den bijstand
der goden , op het water drijven. »
« La jeune Reine Mandou Derrei ne tarda pas à se trouver enceinte , ct au bout du terme ordinaire elle accoucha d'un enfant du sexe féminin , dont les traits étaient d'une beauté ravis sante , et le teint brillant comme l'or le plus pur. d'admiration .
Quiconque voyait cet enfant était rempli
Maharadia Rawana fit en conséquence appeler son frère Maharadia
Bibi
sanam ( Vivishana) , et avec lui tous les astrologues et les devins , pour qu'ils examinassent l'horoscope de l'enfant et certifiassent si ses destinées futures devaient être heureuses ou mal heureuses.
>> vervangen . De Koningin , evenwel , door zijne tranen bewogen , stemde toe dat hij zijnen broeder gezelschap zoude houden ; « Want, zeide zij, hij zou toch (na zijns vaders dood) den troon des koningrijks niet beklimmen ” (bij voorkeur boven eenen der zonen van eene andere
vrouw , welken hij tot zijnen opvolger bestemd had) .
Dien ten gevolge begaf zich Laksa
māna met zijnen broeder Sri Rāma op reis. »
« Les officiers de Dasarata lui annoncèrent que Mahārishi Kala était arrivé du pays de Deròut - perwa , pour obtenir audience de sa Majesté le Roi du monde.
Aussitôt que Da
sarata eut reçu cet avis , il s'avança pour recevoir l'étranger , et le rencontra à la porte du château.
Après qu'ils se furent embrassés et baisés , Mahārishi fut conduit dans l'intérieur
du palais , où ils s'assirent à côté l'un de l'autre .
Dasarata s'informa alors du dessein qui
avait engagé Mahārishi à entreprendre un si long voyage ; et lorsque celui - ci l'eut compléte ment instruit de toutes les particularités , il fit venir en sa présence deux de ses fils , nommés Baradan ( Bharata ), et Tiatradan (Satroughna ). « Allez ,
mes enfans ,
accompagnez Mahārishi ,
Quand ils se furent présentés, il leur dit : >>> et faites tout ce qu'il vous prescrira . ”
Mahārishi , après les civilités d'usage , descendit du palais et se mit en route , accompagné des deux frères.
Lorsqu'ils furent sortis de la porte , Mahārishi leur adressa la parole en
ces termes : « Mes enfans, il y a , pour se rendre d'ici dans mes états , quatre chemins dif férens. Le premier ne demandera que dix - sept jours , le second en demandera vingt , le troi
( 297 ) troisième vingt- cinq , et le quatrième exige quarante jours.
Sur la route qui demande dix
sept jours , habite une rakshāsa , nommée Tiakin , d’une taille si énorme , qu'elle se sert d'une colline pour son oreiller.
Pendant le règne de Brahma Radia , il enyoya à diverses
reprises des armées de plusieurs centaines de milliers de combattans , avec ordre de la mettre à mort , mais ils ne purent en venir à bout.
De nos jours aussi Maharadia Rawana a en
voyé ses guerriers pour la sommer de comparaître en sa présence , et sur son refus il a em ployé des moyens pour la faire périr ; mais le résultat en a été qu'elle a saisi et dévoré ses soldats
par milliers.
Sur la route qui demande vingt jours , se tient un rhinocéros nommé
Agni Ganda , dont la taille est semblable à une montagne et dont la peau est rude comme l'écorce du nangka ( artocarpus integrifolia ).
La route qui demande vingt- cinq jours, est infes
tée par un serpent monstrueux , nommé Soula Nakin ; sa longueur est de mille trois cents coudées , et lorsqu'il exhale son haleine , tous les arbres et les plantes se flétrissent comme s'ils étaient consumés par le feu .
Quant à la dernière route , qui demande quarante jours ,
elle n'offre nulle espèce de danger.
Hé bien , mes jeunes amis , lequel de ces chemins croyez
vous que nous ferons mieux de prendre ? »
Les frères répondirent : « Il nous semble que le
meilleur sera de prendre le chemin de quarante jours , puisqu'il est à l'abri de toute espèce de danger. »
A l'ouie de cette réponse , Mahārishi se dit en lui -même : « Il est évident que
ces jeunes gens ne conviennent pas à mon dessein , et ce que je puis faire de mieux est de les >> ramener à leur père. » En conséquence il retourna sur ses pas et les présenta à Dasarata , lequel demanda pourquoi il le revoyait ( si tôt):
« J'ai eu sujet , répondit Mahārishi , de
penser que ces deux Princes ne seraient pas propres à s'acquitter de ce que j'exigerais d'eux . Si votre Majesté est portée à m'obliger , vous me ferez plaisir de permettre à votre fils Srī Rāma de m'accompagner,
C'est en vain que je prendrais avec moi quelque autre de vos fils :
ils ne sont pas capables de soutenir la haute renommée de votre Majesté.
Votre fils Sri
Rama , au contraire , remplira mon attente et saura illustrer le nom de son père. >>
Sri
Rāma fut donc appelé , et lorsqu'il parut , Dasarata lui dit : « Va , mon fils , accompagne Mahārishi , et ce qu'il te prescrira , fais - le. »
Si tel est l'ordre de votre Majesté , ré
pondit Rāma , je suis prêt à obéir ; mais ( quand l'objet de mon voyage sera accompli) je reviendrai aussitôt en la présence de votre illustre Majesté. »
Ayant dit ces mots , il se pros
terna aux pieds du Roi son père , et prit congé de lui ainsi que de sa mère..
Laksamana ,
son frère , témoigna le désir de l'accompagner ; mais Dasarata et la Reine ne voulaient pas
Mm 3
con
( 228 ) consentir à se séparer de lui .
Là -dessus Laksamāna versa des larmes ,
qu’on le laissât partir avec son frère.
et insista pour
« Ne t'opiniâtre pas , lui dit son père , à vouloir nous
quitter ; mais considère qu'en l'absence de ton frère aîné , c'est à toi de le remplacer aux yeux de ta mère. »
La Reine ,
cependant , touchée de ses larmes , consentit qu'il accompagnât
son frère ; « Car , dit - elle , quand même il resterait , il ne montera cependant pas ( après la mort de son père) sur le trône de ce royaume » - (de préférence à l'un des fils d'une autre femme, auquel Dasarata le destinait).
En conséquence , Laksamāna partit avec son frère
Sri Rāma . »
ستله سري رام دانغش کفد تیشت رقشاش ایت م مککث ددفتین چکین ان تيدر اداله بسرن سفرت مان گونغ مك سري رام شون شيکر دالم هتين ادقون بنانغ این قرمشون جك كبونه وقتون تیدر ان كلق کات اورغ اكندا مکن چکین ایتقون دباغنکن سري رام حتي من ايتقون ترکمت لال باغن مک دلیتن سري رام برديري دتهقونن من كات چکين هي اورغ مرد هندق كمان اشكو دات كماری این جک اشكو هندق لال للوله اشكو مك كات سري رام ادقون كدائغ این هندق ممونه اشكو هندق كبونه كتیك اشكو تيدر ۴ سبب۲ تهادي تتاف اف كلق کات اور قد سئل عالم این لاقون اشكو قرمشون مکث چکین شون ترتاو گلق
منثر کات سري رام ایت من کات چکين هي اورغ مرد سیاف نام من کات سري رام اک سري رام انق دست مهراج مكث كات چکین ترسایغ سكال اك اكن اشكر سبب کارن مدام دان ایلت روف لا بقساون برتبه قول درمان کمان اشكو هندق شرکت فریله اشكو فارسم شهد ان لا اشكو انق راج بسر ارکین مکئ کات سري رام اک تیان ماو برجالى درسین جکلو بلملاك انت ممونه اشکو دشمن تاغن این
من كات چکیں هي أنق دسرت مهراج تیداکه اشكو منغر ورتات براف گانه کشد زمان برم راج يغ دھول کال دان قد زمان مهراج راون سكارغ اي مپورهکن بلاتنتران براق ثوله لقس مندتان ا سکلین ان اشكو این کشدت سهشك مان کائهم من كات سري۴: رعيتن گاوسر باغ يغ داقت كماكن براتس رام هي چکین برديريله اشكو
Toen Sri Rāma ter plaatse kwam , waar de rakshāsa of reuzin ,
Tjakiên genaamd ,
wier gestalte gelijk aan die van eenen berg was , zich ophield , vond hij haar nog slapende. Hij zeide in zichzelven :
« Daar dit gedrogt eene vrouw is , wat zou de wereld van mij zeg
gen , als ik haar het leven benam و, terwijl zij slaapt ? ” ontwaken.
Hij trad dus voort om haar te doen
Zij schrikte , ontwaakte , en , Rāma aan den voet van haar bed gewaar wor
dende , riep zij uit : « He ! jongeling , waar gaat gij heen ; en wat is de reden dat gij hier komt ? Als het uw oogmerk is verder te gaan , vervolg uwen weg. Rāma antwoordde : . De
( 279 )
« De reden , waarom ik gekomen ben , is om u het leven te benemen.
Ik was op het punt
van u gedurende uwen slaap te dooden , hadde ik niet gedacht aan hetgene de menschen van zulk eene (roemlooze) daad zouden zeggen ; daarbij ook in aanmerking genomen dat gij eene vrouw zijt. »
De reuzin begon , op het hooren van deze woorden , hartelijk te lagchen , en
zeide : « Hoe is uw naam , jongeling ? » van Dasarata Maharādja . »
« Ik ben Sri Rāma., antwoordde hij, de zoon
« Ik heb groot medelijden met u ,
zeide zij ,
zoo wel
uit
hoofde van uwe jeugd en van uw bevallig voorkomen , als omdat gij de zoon zijt eens magtigen Konings , doorluchtig wegens zijne afkomst , en om zijne deugden geëerbiedigd . Waar gij >> ook mogt wenschen te gaan , vervolg uwen weg . « Van de plaats waarop ik sta , ant woordde Rāma , zal ik mij niet begeven , voor dat ik u met deze hand gedood heb. » zoon van Dasarata Maharādja , zeide zij,
« O
hebt gij niet den roem mijner heldendaden ver
nomen , niet alleen in de vroege dagen van Brahma Rādja , maar ook nu in de dagen van Maharādja Rawana , hoe ik de ontelbare legerbenden , door hem gezonden om mij te be strijden , op de vlugt gejaagd , en de genen van zijne manschappen , die onder mijn bereik kwamen , bij honderden verslonden heb ?
Wat kunt gij dus , in vergelijking van mij, wezen ,
en op wat grond zoudt gj u grootere dapperheid aanmatigen ? » antwoord , maar eischte dat zij zou
Sri Rama gaf hierop geen
opstaan en zich verdedigen. ”
(De omstandigheden van
den strijd , waarin , gelijk het van zelf spreekt , de rakshāsa het leven verloor, zijn gelijk aan die , welke men in de Arabische vertellingen gelezen heeft).
« Sri Rāma , en arrivant à l'habitation de la rakshāsa ou géante , nommée Tiakin , dont la taille égalait celle d'une montagne , la trouva encore endormie.
Il se dit en lui- même :
« Ce monstre étant une femme , que dirait -on de moi , si je la tuais tandis qu'elle dort ? » Il s'avança donc pour la réveiller.
sa couche , elle ici ?
Elle tressaillit , se leva , et appercevant Rāma au pied de
s'écria : « Hé ! jeune homme , où vas - tu ;
et quel est le sujet qui t'amène
Si ton intention est d'aller plus loin , passe ton chemin . I
dessein , en venant ici , est de te mettre à mort.
Rāma répondit:
« Mon
J'allais te tuer durant ton sommeil , si je
n'avais réfléchi à ce que le monde penserait d'une telle action (si peu glorieuse) , considérant d'ailleurs que tu es femme. » et dit :
Entendant Rāma parler de la sorte , la géante éclata de rire
« Quel est ton nom , jeune homme ? »
Dasarata Maharādia . >>
« Je suis , répondit - il, Sri Rāma , fils de
« J'ai grande compassion de toi, dit - elle , tant à cause de la jeu
)
( 28
jeunesse et de ta bonne mine , que parce que tu es fils d'un Roi puissant , illustre par son
extraction , et respecté pour ses grandes qualités.
Quel que soit le but de ton voyage, passe
« Je ne bougerai pas de l'endroit où je suis , répondit Rāma , que de cette
« O fils de Dasarata Maharādia , reprit - elle , n'as – tu
)) ton chemin.
» main je ne t’aye mise à mort.
pas entendu le bruit de mes exploits, non- seulement jadis au tems de Brahma Rādia , mais plus récemment encore du tems de Maharādia Rawana , dont j'ai fait fuir les armées in nombrables qu'il avait envoyées pour m'attaquer , dévorant par centaines ceux de ses soldats Que peux- tu donc être pour moi , et quelle est ta prétention
? qui tombaient entre mes mains
Sri Rāma ne répondit à ceci: qu'en la sommant de se lever et
» ? à une plus grande valeur
( Les détails du combat,
» de se mettre en défense.
dans lequel la rakshāsa succombe ,
comme de raison , ressemblent à ceux qu’on a lus dans les contes Arabes).
دم مهراج راون منثر کات سد ران قرمشون دمکین ایت مک ایشون اماره ترلال ساعت سقرت
في
برپال
من كات مهراج راون هي سدراك ادفون اكن لقسمان مننجقكن لكلاکين دان گاگهن قد ثرمشون جکلو سخته اي گائه کند سام كلاك يع گانه دان یش براني دسنانه دتنجقکنن من سمورناله نهان للاك
ادشون اي تيان مناره سدران قرمشون تتات سري
رام اد براستري دان کبالس اماره هتيك كشد استرین
سبب سدران مرمتشکن هیدغم دشن سکتی جو دسورهن قفل رقساش در اون کدوان سفرت روف انجغ من دسورهن امبل رات کنایکنن ستله سده اي نایک کاتس رات لان اي ميبرغ در لغكشوري كتانه بسر مکت مهراج راون شون ممبري تيته كقد سئورغ وقشاش اشكو منجان براق لان مكن سمعي کیج امس دان کشد سئورغ اشكو منجاد کیج ثيرت دان قرئيله برمایین ترلیشت ۳مناري دهدائن
رومين ستله
اشکو کهدائن رومه سري رام کدو کام
قشاش ایت منشركات مهراج
راون مك كدوان قون
برجائنله منوج رومه سري رام شهدان من مهراج راون شون دودقله دیانس رتان میکت دربلاكغ کیجۓ در ایکر آیت ستله دان كهدافی رومه منك
اي کدو قون ترلشت ۳دان ترتاري ۳مک دلیت اوله
سيت ديري مک کات سیت دیوي کشد سري رام یا تون تغكفکن افاله ایت مک کات سري رام همب تعكف هیدث تيان بوله
اکن قاتل کیج در ایكر
ج همب قانه دانتله م کات سیت
دیوی تیاد ماو فانك اكن اي مات هندق فرمایں مک سري رام مثمبل قانون لان تورن " در رومین ارکین مک دفعلن اكن لقسمان من كات سري رام تون تعتلله تغگوي ككند سیت دیوي همب هندق فر مثيکت کیج دو ایکر ایت من کات لقسمان بایكله تونک من سري
رام قرئيله
میکت کیجۓ ایت حتی مت کیجع ايتقون لاري مت دشریکت اوله سري رام اثبیل جاوهله سري رام درقد رومهن من مهراج
راون برسمبونی دبال هوتن لالو اي برسروله منت تولغ سقرت بون سوار
سري رام ارکین مکن سوار ايتقون تردغرله کشد سیت دیوي من كات سیت دیوي اكن لقسمان هي
ادند
) ( 281
ادند دغرله بون سوار كکند منت تولع ايت ملك كات لقسمان ياتونک جائن تون دغر دغارن اکن بون يغ دمکین ایت .من برسروله ثول سشرت سوار ایت جو منت تولغ من کات سیت دیوي هي ادند لقسمان پتاله سکال بون سوار کند منت تولع ايت م كات لقسمان جاغنله تون دغر ۳ اورغ دجدیكن ديوات دالم دنیا این دارن اکن بون سوار ایت کارن ککند سري رام ایت بوکن باغ تتعال لي بفارغ دغن اورغ يث كائه س
ك
براني دشن بسرن
تولغ کشد سئوغ ثون کارن در ایکر کیب انيكه سري
سشرت گونغ ايت تياد لا اي منت
رام منت تولع شهدان من كات سيت ديري
هي سودار همب لقسمان بایق جون سفر تون همب ثر منولع كکند کارن ای کسکارن م كات لقسمان یاتونت تون فتري کارن همب دتغگلکن ککند منگوي تونك اكن سکارغ دافتیکه ثان برگرق مک درسین جن اف ۳حال تونك دبلاک قاتكك این ترللوله جاهت قاتك ثد قدركت كنند حتي کدارن
شون بون سوار اورغ منت تولغ مكك كات سيت ديري هي ادند هندق دبونهكه اكن ككند
سري رام ایت ثد بچار کنند بایق جو ادند ثرت سفر مندافتكن ككند ایت ارکین مكك كات القسمان بهو کند سري رام تیاد داشت دفغان اورغ دان سئل بنانغ يغ دالم دنیا این تندق اكن كنند ایت ال بھیان من ثانك منولغ اک تتائ هان يغ قات تاکت این شد منغلکن تونن این جو يث .فاتك ثرچنتاكن حتي من كات سيت ديري تهوله همب اکن بدي تون همب اثبیل سري رام مات استرین تون همب امبل ستله لقسمان منثر کات سیت دیري دمکین ایت شهدان من ایشون برکات دشن تاشسى بهو سكارغ نداشت تیاد همب فرت جو کارن شركتان تونك ترلال ساله شد .فاتك تیاد سدف ثاتك منثرکن دي ادقون ثاتك مناعس این بوکن اکي تون يڅ ثاتك مناعس این اوله سبب کارن هارف ککند سري
رام بتارهکن تورنت ثد ثات مث لقسمان شون مثلليثي رومه دان
مشكورس تانه دشمن جرين سراي برکات هي بوم ثتارهکوله سیت دیروي
اين كشدم باغ سیاف ملكه
کورس این نشکن اولهم سده ایت من لقسمان شون برجالنله دشن همبان امشت اوغ سقله جاوهله اي درند سیت دیوي دان تیاد کدغارن بپین لات ارکین م مهراج
راون شون داتثله مروفاکن دیرین
سفرت روف برهمان مک لال اي برديري دهلامن رومه سيت ديري مك كات مهراج راون هي مننتر دست مهراج بريله اك انثرهم من كات سيت ديري هي برهمان سوات فون تیاد اد ثدا هان بوغ شد تاغنك انيله ي آد م کات برهمان ايت هي تون شتري سيت ديري بارع يغ انثرهم كامبل دم أي منثر کات برهمان ایت دمکین حتي من سیت دیوي ثون منجقکن بوش قد برهمان مك کات برهمان هي سيت ديري تياد داشت همب ملغكه كورس لقسمان این جن ان کاسه دان کرني تون همب انجقكنله كنديري تون همب كشد تاشین همب شهدان مکث سيت ديوي قرن تورنله در رومهن کتانه من دانجقکنپاله بوغ ایت كند برهمان من کات برهمان یاتون تون شتري جکلو اد سفقة تونك اكن ثات انجقكنله کلور کورس کارن تیاد داشت ثانك ملكه كورس این جکلو تونك كرنياي لهسکن درقد کورس این تراں سکال بسر شهلان تونك مك سيت ديري شون بردیر ددالم کورس ایت دان ناشنن کلور مثنجقكن بوغ ایت كشد برهمان من دشنتن تائی سمیت دیوي اوله برهمان دریشکنن کادر Nn « Toen
(
282 )
« Toen Maharādja Rawana de klagt zijner zuster hoorde (omdat men haar aangezigt gc schonden had) , ontbrandde zijn toorn gelijk een blakend vuur , en hij riep uit :
« O mijne
zusler , is het op die wijze , dat Laksamūna zijne manhaſtigheid en dapperheid tegen eene Wil hij indedaad bewijzen van zijnen moed geven , laat hem dan
vrouw aan den dag legt ?
denzelven beproeven tegen mannen , die hem met gelijke kracht en stoutmoedigheid zullen we derstaan .
Dan , waarlijk , (en niet eerder) zal hij op mannelijke deugden mogen roemen .
heeft geene zuster , maar Sri Rāma
Hij
heeft eene vrouw , en op haar zal ik mij wreken voor de
heleediging u door zijnen broeder aangedaan. ”
( Hij had liaar bij toeval den neus afgesneden ).
« Rawana beval terstond , dat men twee van zijne rakshāsas , die beide de gedaante van honden hadden , zoude roepen , en gelastte hen zijnen wagen te brengen.
In denzelven ge
klommen zijnde , stak hij over naar de andere zijde van Langka - pærī , en binnen weinig tijds bereikte hij het vaste land .
Hij deed den eenen van de rakshāsas de gedaante van eene gou
den hinde , en den anderen die van eene zilveren hinde
aannemen .
« Begeeft u beiden , zeide
hij, naar het plein tegen over de woning van Sri Rāma , en gaat daar spelen en huppelen .” De hinden trokken derwaarts , overeenkomstig het bevel van haren meester , terwijl Rawana haar met zijnen wagen volgde. zij te
Op de vlakte tegen over het huis gekomen zijnde , begonnen
appelen en rond te springen , tot dat zij de aandacht van Sita Dewi tot zich trokken .
Zij zeide tot Rāma : « Ik bid u , mijn heer , vang mij deze twee ( fraaije) hinden . »
« Haar
levend te vangen , antwoordde Rāma , is niet in mijne magt, maar als gij het begeert , zal ik dezelve met mijnen boog schieten. »
« Vooral niet , hernam Sita ; het is mịn oogmerk niet om
haar dood te bezitten , want ik verlang dezelve tot mijn vermaak. »
Rāma nam zijnen boog ,
verliet het huis , en , Laksamāna geroepen hebbende , zeide hij tot hem : « Blijf te huis , mijn broeder , ter bescherming van uwe zuster Sita Dewi , terwijl ik op de jagt van die twee hinden zal gaan . >> Laksamāna beloofde het , en Rāma vervolgde de hinden . Naar mate hij nader
de , sprongen zij voor hem weg ; en toen zij hem tot op eenen vrij grooten afstand van zijne woning gelokt hadden , begon Maharādja Rawana , die zich achter eenige boomen verborgen hield , om hulp te roepen , de stem van Rāma nabootsende.
Sita , dit geraas hoorende ,
zeide tot Laksamāna : « Luister , mijn broeder , naar de stem van uwen ouderen broeder , die om hulp roept. >>
« O mevrouw , zeide
Laksamāna , let niet op soortgelijk geraas.
Op de herhaling van het geroep om hulp , zeide Sita' op nieuw : stem uws broeders , die uwe hulp noodig heeft. »
« Het is buiten twijfel de
« Ik bid u , hernam Laksamāna , leen het
.
( het oor niet aan dat geschreeuw.
283 )
Mijn broeder Sri Rāma is , van alle menschen welke de
goden in deze wereld geschapen hebben , het minst in staat om op die wijze te roepen .
Zelfs
wameer hij in den strijd handgemeen was met magtige krijgshelden , wier gestalte de hoogte der bergen evenaarde , weet men dat hij nimmer eenigen sterveling te hulp geroepen heeſt, en kan men nu vooronderstellen dat hij zulks om een paar hinden zoude doen ? »
« Desniettegen
staande , hervatte Sita , ik bid er u ernstiglijk om , ga ten eerste hulp brengen aau uwen ouderen broeder ,
die zich zekerlijk
1
in verlegenheid
bevindt. »
« 0
Vorslin ,
antwoordde
Laksamāna , mijn broeder heeft mij stellig hier gelaten , opdat ik uwe Hoogheid beschermen zoude , en kan uw dienaar met mogelijkheid deze plaats verlaten ?
Indien er , gedurende mijne
afwezigheid , eenig ongeluk aan uwe Hoogheid gebeurde , zou uw dienaar in het oog van zij nen geliefden broeder ten uiterste schuldig zijn. » hooren .
Het roepen om hulp liet zich ор nieuw
« Verlange mijn broeder , riep
Sita uit , dat zijn broeder Rāma omkome ? Mij >> dunkt dat gij oogenblikkelijk moest gaan en hem opzoeken. « Mijn broeder Sri Rāma antwoordde hij, is niet alleen veilig voor alle nadeel dat hem door menschen zou kunnen toe gebragt worden , maar zelfs de beesten der aarde buigen zich voor hem neder.
Aan welke
soort van gevaar kan hij dan blootgesteld zijn , zoodat de hulp uwes dienaars voor hem nood zakelijk zoude zijn , terwijl deze de hevigste vrees en angst zou ondervinden , bijaldien hij uwe Hoogheid onbeschermd moest laten ? » is.
Gij wacht den dood van
maken. »
« Nu , riep de Vorstin , ik begrijp wat uw oogmerk
Sri Rāma , om u alsdan meester van zijne vrouw te kunnen
Op dit gezegde van Sita Dewi antwoordde Laksamāna met tranen :
« Nu inde
daad kan ik mij niet wederhouden van te gaan , om daardoor eene beschuldiging te wederleg gen , die van allen grond ontbloot en voor mijn hart zoo grievend is.
Dat ik tranen stort , is
evenwel niet uit hoofde van deze beleediging , maar omdat ik genoodzaakt ben het vertrouwen te verijdelen , hetwelk Sri Rāma in mij gesteld heeft , toen hij uwe Hoogheid aan mijne zorg
" opdroeg.
Hij beschreef toen eenen cirkel om het huis , teekenende den grond met zijnen
vinger , terwijl hij deze woorden uitsprak: Dēwi, als een heilig pand.
« 0 aarde ! ontvang van mij (mijne zuster) Sita
Al wie deze lijn overschrijden zal, verzwelg hem . ”
Na deze
voorzorg genomen te hebben , begaf Laksamāna zich op weg met vier bedienden .
Toen hij
zoo verre van Sita Dēwi was , dat hij niet meer kon hooren , naderde Maharādja Rawana in de gedaante van eenen Brahman ,
tot in de laan voor het huis , en zeide hij met luide
stem : « O schoondochter van Dasarata Maharadja , schenk mij cene aalmoes. " Nn 2
Waarop zij
( 234 )
zij antwoordde : « Ik heb niets , mijn goede Brahman , dat ik u kan aanbieden , dan alleen deze bloem , die ik in mijne hand houde , en welke tot uwen dienst is . »
« O Prinses Sita
Dewi , zeide hij, wat gj ook de goedheid moogt hebben mij te schenken , zal ik aannemen. » Op dit gezegde van den heiligen man , stak zij de bloem naar hem toe ; maar hij zeide : « Q Sita Dewi ,
het staat niet in mijne magt deze (toover) lijn van Laksamāna te overschrijden.
Zoo gij genegen zijt om mij met goedertierendheid te behandelen , zult gij zelve uwe gift in mijne hand reiken. ”
Hierop kwam Sita de trappen van het huis af , naderde tot op het plein voor
hetzelve , en stak de bloem naar den Brahman , welke toen op nieuw zeide : « Hebt de goed heid van die aan uwen dienaar te reiken tot buiten den omtrek van den cirkel ; want het is voor uwen dienaar niet mogelijk die grenzen te overschrijden , en door mij daarvan te bevrijden , zult gij eene zeer verdienstelijke daad verrigten. ”
Sita Dewi , binnen den omtrek van den
cirkel staande , maar haren arm buiten denzelven uitstekende , bood toen de bloem aan den (vermeenden) Brahman , die haar terstond bij de hand greep en met zich in de lucht voerde. »
Lorsque Maharādia Rawana eut entendu les plaintes de sa soeur ( qui avait été déf gurée ), sa colère s'alluma comme une flamme de feu , et il s'écria : « O ma soeur ! est - ce ainsi que Laksamāna déploie son courage et sa valeur contre une femme ?
S'il désire réel
lement donner des preuves de sa bravoure , qu'il l'éprouve contre des hommes , qui sauront lui résister à forces égales et avec la même fermeté. pourra se vanter de posséder les qualités d'un homme.
Alors , certes
(et seulement alors), il
Il n'a pas de soeur, mais Srā Rāma
a une épouse , et c'est sur elle que je vengerai l'injure que tu as reçue de son frère. »
( II
lui avait coupé le nez par accident. ) « Rawana fit appeler aussitôt deux des rakshūsas de sa suite , qui avaient tous deux la forme de chiens , et il leur ordonna d'amener son char.
Y étant monté , il quitta l'ile de
Langka - pourī , et arriva en peu de tems sur le continent.
Il fit prendre à l'un des raks
hāsas la figure d'une biche d'or , et à l'autre celle d'une biche d'argent.
« Rendez - vous ,
leur dit-il , sur le terrain en face de la demeure de Sri Rāma , et là mettez - vous à jouer et à sauter . »
Obéissant au commandement de leur maître , les deux biches s'avancèrent vers la
demeure , tandis que Rawana les
la
suivait dans son char.
Arrivées sur le terrain en face de
maison , elles se mirent à sauter et à bondir , tant qu'elles attirèrent l'attention de Sita
Dewi, laquelle dit à Rāma: « Je t'en prie, mon seigneur , prends pour moi ces deux (bel les)
(
les) biches . »
285 )
« Pour ce qui est de les prendre en vie , répondit Rāma , cela n'est pas en
mon pouvoir , mais si tu le veux , je les tuerai à coups de flèches. »
« Non , non , reprit
Sita ; mon dessein n'est pas de les avoir mortes , puisque c'est pour m'amuser que je les dé
sire . »
Rūma , prenant avec lui
māna , il lui dit :
son arc , descendit de la maison , et ayant appelé Laksa
Reste au logis , mon frère , afin de protéger ta soeur Sita Dewi,
dis que je vais à la poursuite de ces deux biches. » Rāma suivit les biches .
tan
Laksamāna promit de le faire , et
A mesure qu'il approchait , elles s'éloignaient de lui en courant ,
et lorsqu'elles l'eurent attiré à une distance considérable de la maison , Maharādia Rawana se cacha derrière quelques arbres , et contrefaisant la voix de Rāma , se mit à crier au se cours .
Sita entendant ces cris , dit à Laksamāna : « Écoute , mon frère , le son de la voix O madame , dit Laksamāna , ne faites pas
de ton frère aîné qui appelle à son secours . » attention à de pareils cris. »
Entendant de nouveau crier au secours , « Assurément , reprit
Sita , c'est la voix de ton frère ;. il a besoin de ton assistance. »
>
A quoi elle répondit : « Je n'ai rien à t'offrir , mon bon Brahman ,
si ce n'est cette fleur que je 'tiens à la main et dont tu peux disposer. » Dēwi , j'accepterai tout ce que
tu daigneras me donner. »
homme, elle tendit la fleur vers lui ; mais il reprit: «
O Princesse Sita
Entendant ainsi parler le saint
O Sita Dewi ! il n'est pas en mon
pouvoir de franchir cette ligne (magique) de Laksamāna ;وsi tu es disposée à me traiter avec Là - des indulgence et bonté , tu voudras bien remettre toi- même la fleur entre mes mains. » sus Sita descendit les degrés jusque 'sur l'esplanade au - devant de l'habitation , et tendit la feur vers le Brahman , qui reprit : « Si ton Allesse peut condescendre jusque là , oblige , ô Princesse , ton serviteur en étendant la main jusqu'au- delà de la trace de ce cerne ; car il est impossible à ton serviteur de franchir cette limite , et tu feras une action très - méritoire en )) Alors Sita Dēwi , se tenant en dedans m'affranchissant de la restriction qu'elle impose . » du cerne , mais étendant le bras au - delà , présenta la fleur au ( prétendu) Brahman , qui la saisit tout à coup par la main et l'enleva dans les airs. »
مکث بند شون برتو دشن بورغ باغو مينم ایر شد سبوس دانو م سري رام شون برتان قد باغو ایت هي باشو اداكه اشكو مليهت استری سیت دیوي دلریکن اورغ من ساهت باغو ایت یاتون اور مود همبام تیاد تاه اكن استري تون دان مغنل سیت دیوي تتاف تتكان همبام مینم ایر شد دانو این مث همبام ملیهت کلاغت من ترفندغ كقد مهراج راون ممبار سئورغ قرمشون ترلال ایلق قلرسن دتربکنن اوله
تیاد همبام تاه اكن قرمشون ایت برکاین ورن کسب امس اماسی۲ رات ايتوله یڅ همبام ليهت سیاق دان اد قرچ کاین این دو تین كثغ دبوکنن ددالم دانو این مت کات سري رام هي باغو كندموله بهار
(
297
)
بهار کدغر خبر استريت اكن سكارغ این هي باغو اث كبندقم كشدا سشاي كوهنکی کشد دیوات من کات باغو یانون ثان موهنکی کشد دلي تون جک همبام برديري كقد سبوه دانو مك ليهر همبام
امشت بوه دانو سفاي مود همبام منهاري مكانين مك كات سري رام هي باغو جکلو اشكو کمدین من کات
لقسمان
کشد
سمتي
کشوهنكن اشكو ثروله سفرت کهندق هتيم ايت بنات تاکت مپسل كلق
پاتون جك ليهر بار این قنجغ نسچاي ستر د داقت اورغ جرت اكن دي مک کات سري رام ادند بارغ کهندتن بوکن ساله درقد همب شهدان من سري رام شون منت دعا ارکین مک دشمن راج کدو ایت سده برجالن م
هي
سکتی ایت لیبر باغو ایشون قنجغله ادفون اکن باغو ایت سفنغتل
دانش سئورغ بودق كشد دانو ایت هندق مقمبل ایکن مکث دلينتن ليهر بانو ایت ترلال قنجغ سكان رفان دجرت اوله بودن دان ددانتپاله باغو ایت لال دبوان کشکی هندق دجولن
سفرت روف اولر مکث
« De Koning ( terwijl hij op reis was om Sita op te zoeken) ontmoette eenen ooijevaar, die aan den rand van een meer dronk , en vroeg dien vogel of hij iets vernomen had omtrent zijne vrouw ,
Sita
Dewi ,
die hem ontvoerd was geworden .
Hierop antwoordde de ooijevaar :
« Wat uwe vrouw betreft , mijn jonge meester , van die weet uw dienaar niets , noch is bij met den naam van Sita Dewi bekend ; maar terwijl uw dienaar bezig was met eene teug wa ter uit dit meer te drinken , zag hij toevallig naar den hemel, en daar bespeurde hij Maha rādja Rawana , voerde.
die eene schoone jonge vrouw door de lucht in zijnen vliegenden wagen
Dit is al wat uw dienaar gezien heeft , maar wie de jonge persoon was , weet hij in
het geheel niet.
Zij droeg een karmozijn kleed , met goud gestikt , en twee of drie stukken ,
die er van afgescheurd waren , heeft zij in het meer laten vallen ( terwijl zij over hetzelve been zweefde ). »
« 0 , riep Rāma uit , gij, ooijevaar , zijt de eerste , van wien ik iets aangaan
de mijne vrouw verneem .
Zeg mij nu welke belooning gij van mij begeert , opdat ik de goden
moge bidden dat zij u die gunst verleenen ? »
« Uw slaaf , antwoordde de ooijevaar , neemt
de vrijheid om van uwe Hoogheid te verzoeken , dat , wanneer hij zich aan een meer zal ne dergezet hebben , zijn hals tot de lengte van vier andere moge worden uitgerekt , opdat hij in staat zij zich des te gemakkelijker voedsel te verschaffen . »
« Mijn goede ooijevaar , zeide
Rāma , indien ik door mijne bede verkrijg dat aan uw verlangen voldaan worde , dan vrees ik dat gij weldra reden zult hebben om de gevolgen daarvan te betreuren . »
« Mijnheer, zeide
Laksamāna , als de hals van den ooijevaar op die wijze verlengd wordt , zal hij zekerlijk in cenen strik gevangen worden . »
« Broeder ,
dezelve ook zij , moet ik voor hem erlangen.
antwoordde Rāma ,
zijnen wensch , hoedanig
De schuld ligt niet op mij .
Rāma decd toen cen
( 288 )
ccn gebed , en oogenblikkelijk verkreeg de hals des ooijevaars de begeerde lengte.
Naauwelijks
hadden de twee Vorsien zich van daar verwijderd , of er kwam een jongen aan het meer om te visschen ; en deze , eenen vogel ziende , welks hals zoo buitengemeen lang was , dat hij op eene groote slang geleek , wierp eenen strik over denzelven , en , den ooijevaar dus gevangen hebbende , leidde hij hem naar de markt , om te verkoopen.
« Le Roi (dans le cours de ses voyages pour apprendre des nouvelles de Sita ) rencontra une cigogne qui buvait au bord d'un lac , et demanda à cet oiseau s'il savait quelque chose au sujet de sa femme,
Sita Dēwi , qui lui avait été ravie.
femme , mon jeune seigneur ,
La cigogne
répondit : « Quant à ta
ton serviteur n'en sait rien , et le nom de Sita Dewi lui est
inconnu ; mais tandis que ton serviteur s'abreuvait dans ce lac , ayant par hasard porté ses regards vers le ciel , il a apperçu Maharādia Rawana conduisant une femme jeune et belle à travers les airs , dans son char volant.
Voilà ce que ton serviteur a vu ; mais qui était la
jeune personne , il l'ignore entièrement.
Elle portait un vêtement cramoisi , broché en or ;
elle en a détaché deux ou trois pièces , qu'elle a laissé tomber dans le lac (en planant par des
sus). »
O cigogne , s’écria Rāma , c'est toi qui m'apprends les premières nouvelles de ma
femme.
Dis-moi maintenant quelle récompense tu exiges de moi , afin que je prie les dieux
de t'accorder cette faveur. >>
« Ton esclave , répondit la cigogne , ose demander à ton Altesse
que , lorsqu'elle se sera abattue dans un lac , son cou s'étende assez pour atteindre la longueur de quatre autres , afin qu'elle puisse d'autant plus aisément se procurer de la nourriture. ” Bonne cigogne , dit Rāma , si j'intercède pour te faire obtenir ce que tu désires , tu ne tarderas pas , je crains , à en déplorer les suites. »
Seigneur , dit Laksamāna , si le cou
de cet oiseau s'allonge de cette manière , il sera certainement pris dans un filet. »
« Mon
frère , répondit Rāma , quel que soit son désir , il faut que j'en obtienne pour lui l'accom plissement.
La faute n'en est pas à moi. »
cou de la cigogne atteignit
Rāma récita alors une prière , et à l'instant le
la longueur désirée.
éloignés , un jeune garçon vint au lac pour
Aussitôt que
les deux Princes se furent
pêcher ; et voyant un oiseau dont l'énorme cou
ressemblait par sa longueur à un immense serpent, il jeta un filet par dessus , s'empara ainsi de la cicogne , et l'emmena au marché pour la vendre. ”
دم سري رام منثر کات پليا راج دمکین من سري رام ثون فندق مثمبل انق ثانه درد تائن بلیا راج تیاب
)
ايتقون تربغ لال تورن منیکم داد بلیا راج
28 ( و
کفد
سري رام لال دگوتركنن كبوم من أنق فانه
ممثغ تاغن سري رام دبوبین کشد ددان دان متان م بليا راج فون برئاسن هي
تیاد دبرین
من ايفون
حتي
همت ایت جاشی تون همب. سري رام اند دو بائي ثنت همب كشد تون همب ادفون اكن استري لا ثنت همب أن أنق همب در اورغ جائن تیاد دکاسه اوله تون همب
بریکن اکن سوگریو سوات
ادشون اکی سوریو ایت تیاد اكن جاد اي مهرجاکن کرجائن تون همب کارن اي اورغ دست ادفون ستله سده اي برئاسن
سودار همب هنومان نهان
يث داقت مهرجاكن ثکرجائن تون همب هان انق
ایت شهدان مکن تاشمن سري رام شون دلشکنن مك ايقون متیله اداله تتكال فوتس پوان من كلورله بانغ پیر ترس کلاغت من سري رام شون مپوره سوگریو مپندري بليا راج دان
بائي
چهاي درکشان
لقسمان مشتوست تویهن دان سري رام مپرچرکن ایر سندرین سده ایت م سري رام ثون مپوره مثمبل کلمبت دان گهرو چندان دان کائور دان كمكما عنبر دان ناروستو مث بليا راج شون ذباکر اوله سري رام راج
دان لقسمان سقله سده دباکر م سري رام دان لقسمان شون برجالنله دشن سرگريو كاستان بلیا
رام
من تتكال ایت بارغ اد کر کچل دان بسر بایق جاهت توه دان مرد سکلینن دودق مثادق سري
باق مود شد بليا راج ادفون جغتنن سمشي
اد سئیکر کر توه فاته جمبون نهان
من دالم انتار ایت
کشوستن من أي ددودقكن سري رام دانس سوئریر شهدان سوگرير ددودقكن داتس أنق بليا راج انق بليا راج ددودنکن داتس کر یڅ باپق ایت
« Toen Sri Rāmà deze (bevredigende) woorden van Balia - rādja hoorde , poogde hij den pijl (welken hij op hem geschoten had) uit zijne hand te rukken . los laten , maar wierp hem vervolgens op den grond.
De laatste wilde hem niet
Daarop vloog het ( betooverde en onfeil
bare) wapen omhoog , en doorstak , nedervallende , de borst van dezen Koning ( van het apen geslacht).
Hij greep Rāmas hand , legde die op zijne gewonde borst ,
volgens aan zijne oogen . ken.
en bragt dezelve ver
« Rāma , zeide hij, eer ik sterf, zal ik u om twee dingen verzoe
Het eerste is , dat gij mijn wijf niet aan (mijnen broeder) Sægrīva geeft, en het tweede,
dat gij mijne kinderen onder uwe bescherming nemet.
Wat Soegrīva betreft, gij zult vinden
dat zijne hoedanigheden u tot geen nut kunnen strekken , want zijn woord is niet te vertrou wen ; maar de persoon , van wien gij wezenlijke diensten kunt verwachten , is de zoon van eenen anderen mijner broeders , Hanomān genaamd. »
Deze woorden gesproken hebbende ,
liet hij Rāmas hand los , en terstond daarop stierf hij.
Op het oogenblik dat de geest hem
verliet , zag men een schitterend licht , in de gedaante van eenen palmboom , uit zijn hoofd ontspringen en zich hemelwaarts verheffen . tillen ,
en
aan. Laksamāna om het
Rāma gaf aan Soegrīva last om het lijk op te
te wasschen ,
Oo
terwijl hij zelf tot dat einde het water
pleng
(
plengde.
290 )
Toen dit gedaan was , beval hij hun aloëshout , en sandelhout , en kamfer , en saf
fraan , en amber , en lavendel te brengen ; en met hulp van Laksamāna verbrandde hij het lijk van Balia - rādja (op de houtmijt).
Na dat deze plegtigheid afgeloopen was , begaf hij
zich met Laksamāna en Sægriva naar het paleis des overledenen. teden al de apen , kleine
en groote , goede en kwade , oude en jonge , zich in de tegenwoor
digheid van Sri Rāma neder.
Pātah Djamban ,
Bij deze gelegenheid zet
Onder hen bevond zich een hoog bejaarde aap , met name
de jongste broeder van Balia - rādja's vader , wiens eerwaardige baard
hem tot aan het middellijf nederhing.
Dezen liet Sri Rāma (welke nu de bestuurder van het
overwonnen land en de oppermagtige uitdeeler der eereteekens geworden was) boven Scgrīva zitten ,
plaatsende Soegrīva boven de zonen van Balia - rādja ,
en deze laatsten boven de
overige apen , die zich in de vergadering bevonden . »
« Lorsque Sri Rāma entendit ces paroles (de paix) de la bouche de Balia -rādia , il es saya de lui arracher de la main la flèche ( qu'il avait lancée contre lui). la lâcher , mais ensuite il la jeta contre terre.
L'autre ne voulut pas
Alors l'arme (enchantée et infaillible) s'élança
dans l'air , et en retombant elle perça la poitrine de ce Roi (des peuplades de singes). la main de Rāma , la plaça sur sa blessure et l'éleva ensuite jusqu'à ses yeux. dit -il , j'ai deux prières à te faire en mourant. femme à (mon frère) Sougrīva , et la seconde
Il prit
« Rāma ,
La première est que tu ne donnes pas ma que tu prennes mes enfans sous ta protection.
Quant à Sougrīva , tu ne trouveras pas ses qualités avantageuses pour toi, car on ne peut se fier à
sa parole ;
autre de mes
mais celui dont
tu peux attendre des
frères , ayant nom Hanūūmān. "
Rāma , et expira aussitôt.
services réels ,
c'est le fils d'un
Ayant dit ces mots , il lâcha la main de
Au moment du départ de son esprit, une vive lumière , en forme
de palmier , sortit du sommet de sa tête et s'éleva vers le ciel .
Rāma ordonna à Sougrīva
de soulever le corps , et à Laksamūna de le laver , tandis que lui -même versait l'eau pour cet objet.
Cela étant fait , il leur commanda d'apporter du bois d'aloès , et du bois de san
dal , et du camphre , et du safran , et de l'ambre , et du nard ; et avec l'aide de Laksamāna il brûla le corps de Balia - rādia (sur le bucher ).
Quand cette cérémonie fut accomplie , il se rendit avec Laksamāna et Sougrīva au palais du défunt. En cette occasion tous les in
dividus du peuple singe , petits et grands , innocens et malfaisans , en présence de Sri Rāma.
vieux et jeunes , s'assirent
Parmi eux se trouvait un singe avancé en âge , nommé Pātah
Diam
)
( 291
Diambon et frère puîné du père de Batia -rādia , dont la barbe vénérable descendait jus
(devenu le régulateur du pays conquis et le suprême dispensa
Sri Rāma
qu'à sa ceinture.
teur des honneurs) le fit asseoir au -dessus de Sougrīva , plaçant Sougrīva au -dessus des fils » de Balia - rādia , et ceux- ci au -dessus des autres singes assemblés.
من سري رام فون ممبار سودران کدالم کوت لال کاستان من سري رام شون دودقله دشن بردان دان چتردان دان لقسمان ارکین صك سراي برسم بیکن
بردان دان چندان شون بردات سمبه سراي سجود قد کاکي سري رام
نثري دان ميورهکن سري
رام كمبال منجاد
تونت دان ممباکر میت قاد ایهند مک کات سري
راج سشاي فانك سکلین منجنجع دلي
رام .مغاف من
ادند برکات دمکین کارن
تغري ایت تله انتره ایهند اكن ادند شد بهار همب باغ سیات یڅ سده انگره ایبند ایله کرجائن جکلو کیت مللوي تيته ايهند نساي تيداله كيت بروله کېجیکن کارن دنیا این تیاد اكن ككل كشد سئورغ جو فون ملینکن نام بغ
بایق جون تغثل دان بربوت عادل شهدان ممبپراکن بایق دان جاهت ادفون
ادند دودق دالم نثري ایت جاغن لون دان لالي داتس تخت کرجان دان جاغن تیاد ماسه سیل رعیت دان جاغن مثنياي سكالقون مخلوق دان جاشین لالي درقد بربوت کوت دان مناره سنجات دان جامن تیاد ادند بربهار دشن سئل منتري دان هلبالغ شد بارع سوات فکرجائن مان بهار یغ بایق تون تورت دان یغ جاهت تارة قد هات کارن اثبیل منتري جاهت رجان دحکمكن ادند هرکس دشن سينرن دان
ایثت
دکات اورغ دان بارع يغ
اکن دیوات دان لهراکن چندي ايهند دان اکن بند
همب ایت فرتاره همب له كشد ادند کدو قرمليا بایق ۳دهول قون دانگره ایهند نثري اكن ادند جو اکن سكارغ ثون الهنداله امشون دي ادفون کات همب این هندقله
ادند تورت سشاي ككل نثري ایت
دان سنتوس سردار همب دان سقاي جائن بناس نام اورغ تود ۲کیت بایق مات دشن نام یڅ بایق جاغن هیدث دشن نام یغ جاهت
« Sri Rāma geleidde zijne twee jongere broeders., Bardān ( Bharata) en Tjetradān (Sa troeghna) in de vesting , en vervolgens naar het paleis, waar hij zich met hen en Laksamāna Na dat zij Rāma gegroet en zich voor hem nedergebogen hadden , boden zij
nederzettede.
hem het rijk aan (hetwelk hun vader hun nagelaten had ), en drongen sterk bij hem aan om het overige onderdanen de gelegenheid
aanvaarden ; « opdat, zeiden zijn wij en uwe
bestuur te
mogen hebben om aan uwe Hoogheid hulde te doen , en dat wij te zamen het lijk onzes gelief
Hierop antwoordde Rāma in de volgende bewoor
» den vaders plegtiglijk kunnen branden.
spreekt'gij mij dus aan , daar onze vader reeds de op Naar mijn gevoelen , komt de erfenis aan
dingen : « Waarom , mijne broeders ,
? perheerschappij van het land aan u heeft opgedragen
2
و0
(
aan hem
292
toe , wien de vader dezelve bespreekt ;
)
en als wij zijnen wil niet gehoorzamen , dan
verliezen wij voorzeker alle aanspraak op de deugd en hare belooning. wij denken ,
is niet bestemd om eeuwig te duren ,
mensch te worden ,
Deze wereld , moeten
noch om het eigendom van
een
eenig
en onze bedoeling moet zijn om , door regtvaardig te handelen en door een
betamelijk onderscheid tusschen goed en kwaad te maken , eenen goeden naam na te laten.
Aan
vaardt gj , mijne broeders , het rijksbestuur, en zoo lang gij op den troon zult zitten , weest niet onachtzaam en onverschillig omtrent uwe pligten.
Toont u vooral genegen jegens het
krijgsvolk , en duldt geenerlei verdrukking van het volk in het algemeen. tingen te bouwen en tuighuizen
aan te leggen .
Laat ,
mijne broeders ,
Verzuimt niet ves geene gelegenheid
voorbijgaan om met uwe staatsdienaren en de bevelhebbers uwer krijgsbenden over allerlei zaken en verrigtingen te raadplegen. harten verborgen houden ;
Heilzamen raad zult gij volgen , slechten raad zult gij in uwe
want
als 's Vorsten dienaars boos zijn ,
worden hunne snoode
daden hem door zijn volk toegeschreven .
Spreekt nimmer eenig vonnis uit , dan na de waar
heid naauwkeurig te hebben onderzocht.
Gedenkt (dat gij in de tegenwoordigheid zijt van) de
goden.
Bewaart zorgvuldig de overblijfsels van onzen vader , en wat mijne moeder aangaat,
ik laat haar als een heilig pand in uwe handen.
Behandelt haar met behoorlijken eerbied .
Dat koningrijk , hetwelk uw vader voor u bestemd heeft, is nu , mijne broeders, uw eigen
dom.
Luistert naar de waarschuwingen die ik u geef, opdat het duurzaam moge zijn , dat gij
rust genietet , en dat de nagedachtenis onzer eerbiedwaardige voorouders niet onteerd worde. Beter is het met eenen goeden naam te sterven , dan met schande te leven. »
« Sri Rāma conduisit ses deux frères puînés, Bardān ( Bharata) et Tietradān (Satrough na) dans la forteresse , et de là au palais, où il s'assit avec eux et Laksamāna .
Ayant salué
Rāma et s'étant prosternés à ses pieds , ils lui offrirent le royaume (qui leur avait été légué par leur père) , et le pressèrent de s'en retourner et de prendre en mains les rênes du gouver nement ; « afin , dirent- ils , que nous et tous vos autres sujets ayons l'occasion de faire hom mage à votre Altesse , et que nous puissions vaquer ensemble à la cérémonie de brûler le corps de notre père chéri. »
Rāma répondit à cela dans les termes suivans :
« Pourquoi , mes
frères , me parlez -vous ainsi , tandis que notre père a déjà disposé de la souveraineté et du royaume en votre faveur ? le père en dispose ;
Mon avis est que la succession appartient à celui au profit duquel
et que si nous désobéissons à sa volonté , nous renonçons à toutes préten
ti
) ردود
tions à la vertu et à ses récompenses.
Ce monde , souvenons - nous en , n'est pas destiné à
durer éternellement ni à devenir le partage d'un seul individu ; et nous devons tendre à laisser après nous une bonne renommée en agissant justement , et en faisant une distinction convenable entre le bien et le mal.
Placez-vous , mes frères , à la tête du gouvernement , et tandis que
vous occuperez le trône , n'en
négligez pas les devoirs.
Ne manquez pas de montrer de la
bienveillance envers l'armée , et ne tolérez aucune espèce de vexation envers le peuple en gé néral.
N'oubliez pas de construire des fortifications et de vous approvisionner d'armes.
N'évi
tez pas , mes frères , les occasions de consulter vos ministres et les chefs de l'armée sur toute espèce d'affaire ou d'opération.
Vous suivrez les avis salutaires , et les mauvais conseils ,
vous les tiendrez enfermés dans vos coeurs ; car lorsque les ministres sont pervers , le public impute leurs actions au Souverain. une entière recherche de la vérité.
Quand vous prononcerez un jugement , que ce soit après Souvenez - vous (que vous êtes en la présence) des dieux .
Ayez soin de conserver les restes de notre père , et quant à ma mère , je la laisse comme un dépôt sacré entre vos mains.
Témoignez - lui le respect qui lui est dû .
votre père vous a destiné , est maintenant à vous , mes frères.
Ce royaume, وque
Ecoutez les avis que je vous
donne , afin qu'il subsiste longtems, que vous jouissiez de la tranquillité et que la mémoire de nos respectables ancêtres ne soit pas ternie .
Il vaut mieux mourir avec une bonne renommée
que vivre dans l'opprobre. »
راون هي سدراك اث داي کيت اكن ممبونه کر کچل این کارن سئل سنجات
مک کات مهراج
سوات فون تیاد داشت منيکم دي من هنومان سپاهت ياتون جکلو دلي يڅ دثرتون هندق ممبونه م دتوائي
توبه قات این دین کاین سده بالت. وات دان هندق سفر فات مات بالت سئل
شد کاین ایت در کفال دانغ
دشن میپق اقبیل سده ایت من دباکر توبه ثان این دشن أفي بوبهکن
ثات شهدان ستله ددغر مهراج راون دمکین مک دسورهن بالت توبهن دشین کاین مک دبائت من دبسرکنن دیرین مث ببرائ راتس هلي کاین تیاد قاد اكن راون شون مپوره ممبر دوغ کاین سکلینن کاین یڅ دائم
ککاکي
اورغله سرت اي مراس بالت ایت
بالتن ماکی دہالت ماکن بسر م ميراج
گدوغ ایت د کلورکن اورغ دپالتن کشد توبه هنومان ايتقون تیاد فان جو مكث ببراق اد کاین یغ دسورهن ثنت کاین کشد سیت دیوي ستله ددغر اوله ایشون مماسقکن ایکرن م كات
دالم استان مهراج راون ايتقون تياد قاد من
هنومان مهراج راون مپوره ثنت کاین کشد سیت دیري ايت م
هنومان داله تیاد کواس همب مندريت ساکت این بیکله ستر همب دبواشي میپق من كات ایت من
دسوره
ارکین م دتوائي اورغله دشمن میپق براتس ؟ تقاین سده
0 و3
مهراج راون تواشيله میپق ایت
) 294
(
دسوره باكر قد سئل توبين ستله پلاله کاین شد توبه هنومان سواتشون تياد هانس اقبيل تغل سدیکت کاین ایت د
ایکون مت هتومان قون ملمشت كاتس ببوشن استان مهراج راون من استان ایتقون هاغسله
شهدان من ایشون ملمشت کشد سئل روم چتري منتري
هلبالغ دان سل رومه او دالم نکري
العكشوري ايت سموان هابس هاغس دباکر اوله هنومان ملینكن يغ تغگل رومه سیت دیوي جو یغ تیاد دباکرن ستله ايت م هنومان قون ترجن كدالم لاوت ستله قادمله اني
ایت من هنومان قون
دانع کشد سیت دیري من كتان ياتون تون شتري ماريله تون وانت بار كشد قادك كنند سري
رام م كات سيت ديوي هي هنومان ادون اكن هم این تله برسمشه تیان داقت لكلاك يث لابی ممثغ توبه همب ملينکن سري رام جو ادفون اكن سري رام ایت اورغ كائه لال تیاد براون دالم دنیا این مشهور فرکسان کقد سئل عالم این کارن استرین دلریکن اورغ تیاد کواس دامبلن مک داوشين اک اور دین مک داقت استرین کمبال کفدان
تاكت غایب نام تون سري رام دکات اورغ هي
هنومان يڅ کهندق هات همب این دبونهن مهراج راون مک
دامبلیانه اکي همب دفن گاتهن من
سستگیپاله اي پهلوان تیاد بركون هي هنومان هباي " كتاكن سمبهك كباوه كاك سري رام جان تیاد د سمفیکی سمبه همب این شهدان مك كات تون ثتري قرئيله اشكو نای کاتس گونغ سرندیب دسناله اد سوات بات هيتم تشت ادم تورن دردالم سرک من تون همب سجود دان قلق چیم اوله تون همب بات ایت دھول مک دسناله تهشت تون همب برتشو ململت كمبال كشد سري رام ستله اي منثر کات تون فتري دمکین ایت م هنومان شون سجود قد کاکي ستي دیوي لال اي تورن برجالن نايك كائنس تونغ سرندیب ایت
لال
اي فركك كقد بات هيتم تشت نبي ادم تورن ایت سرت
دانغ لال أي سجود منهارت مپمبه بات ایت دان دقلق دچیمن ستله دیرین جان سجثكل جوك تغنين من
ایت مک
ایشون معرقکن
اي نايت كاتس بات ایت ال اي برتيفو قد بات سرت
ملمقت منوج تغري لكر كتكين مكث دشن سکتی
ایت جو سمثيله من ایشون دانغ مغادق
سري رام شهدان من تيته سري رام هي هنومان منکال اشكو دات مک سمبه هنومان ياتون ببارو فان دانغ ساعت این جوت من هنومان فون سجود قد کاکي سري رام من سئل يڅ دليهتن دان ددغرن دان يڅ دفربوتن درمان دانغ كشد کسداهنن سکلینن دفرمیهکنن كشد سري رام مك ايقون ترلال سکچت منهرکن ورت سیت دیوي لات هیدن ایت شهدان من كات سري رام هي هنومان سکلینن کرج یڅ اشكو كرجان ايت سموان بایق شکوجانم هان
اكن ممباكر لغكشوري ايت جر بوکن
كراج لكلا دمکین کارن نثري لغكشوري ترلال سایغ اك اكن اف گذان اغكو بنساكن من هنومان قون تندت بردیم دیرین کلکین م سري رام شون برتيته هي هنومان رعیت کیت یڅ
براتس ۳
لقس
اكن سكاش این
این کنگري لغكشوري کارن تثري
اث برام أكن ممبار
ايت قولو دغه لاوت مكث سمبه
هنومان ياتون قد بچار قانک ملینکی کیت ایكت لاوت ایت مک کیت تبق أكن تتین ممباو رعیت برجالى كل كشوري
« Broe
( 295 ) Broeder , zeide Maharādja Rawana , wat middel kunnen wij uitdenken om dat ellen dige aapje (dat zulke snoode trekken gespeeld heeſt) te doen sterven , daar wij zien dat geen van de wapenen , die wij gebruikt hebben , in staat is geweest om hem te kwetsen ? »
nomān (deze
vraag toevallig hoorende)
antwoordde : «
Ha
O mijn heer , indien uwe Keizerlijke
Majesteit begeert uwen dienaar te doen omkomen en dat hij oogenblikkelijk sterve , laat zijn geheel ligchaam met doek omwinden ; als hij dus omwonden zal zijn , laat hem met olie be gieten , en dit gedaan zijnde, laat het doek , van het hoofd van uwen dienaar tot aan zijne voeten , in brand steken , zoodat het ligchaam van uwen dienaar door de vlammen verteerd worde. >>
Dit gehoord hebbende , gaf Maharādja Rawana terstond bevel dat men zijn lig
chaam in doek zoude winden , hetgene zijne bedienden dan ook begonnen te volvoeren ; maar naauwelijks werd Hancemān zulks gewaar , of hij begon zijne gestalte uit te zetten , en of schoon men reeds eenige honderd stukken doek gebruikt had , waren zij nog niet toereikende om hem in te winden ; want hoe meer moeite men deed om hem in te winden , des te meer nam zijne gestalte toe .
De Koning gaf toen bevel om de pakhuizen open te zetten , en al de
lijnwaten , welke daarin voorhanden waren , werden voor den dag gebragt en gebruikt om het ligchaam van Hanomān in te winden , maar zulks was nog niet toereikende.
Al het doek ,
dat in het paleis van den Koning te vinden was , werd ook tot dat einde besteed , maar met geen beter gevolg.
Toen beval hij dat men Sita Dewi zoude gaan verzoeken om zoo veel
doek te bezorgen als zij mogt bezitten .
Naauwelijks hoorde Hanomān dat Sita Dēwi aan
gemaand stond te worden om het hare bij te brengen , of hij sloeg (denkende dat het nu tijd was om op te houden ) den staart tusschen zijne beenen , en schreeuwde : V Het is genoeg ; ik kan deze filtering niet langer uitstaan ; begint nu olie over mij te storten . ”
Maharādja gaf
toen bevel om olie over hem te storten , en nadat zijne bedienden eenige honderd kruiken had den uitgestort , liet hij zijn ligchaam aan alle kanten in brand zetten.
Het doek , waarmede
Hancemār omwonden was , geraakte terstond in vlam , maar zijn ligchaam onderging hoege naamd gcen leed.
Toen er nog maar een klein gedeelte van het doek aan het einde van zijnen
staart onverbrand gebleven was , begon hij over den vloer van het koninklijke paleis rond te springen , en hij stak dien in brand ; van daar sprong hij op de huizen van den adel , van de staatsdienaren en van de voornaamste beambten , en eindelijk op die van al de inwoners der stad Langka -pôri, en allen werden door het vuur verteerd ; het huis alleen , waarin Sita Déwi haar verblijf hield , werd door de vlam gespaard.
Na dit volbragt te hebben , wierp hij
zich
-
1
(
296
)
zich in zee , en zoodra het vuur van zijnen staart gebluscht was , begaf hij zich naar zijne koninklijke meesteres , welke hij dus aansprak :
« O Vorstin , kom nu met mij , en duld dat >> (( Gij weet , o Hancemān , uwen geliefden heer , geleide.
uw slaaf u bij Sri Rāma ,
antwoordde de Vorstin , dat ik mij bij eene plegtige gelofte verbonden heb om nimmer te dul den dat eenig mannelijk wezen zijne armen om mijn ligchaam sloeg , uitgezonderd mijn geëerde heer alleen (en bij gevolg kan ik u op uwe vlugt niet vergezellen).
Maar is niet deze Sri Rāma
een dapper held , die geenen mededinger op deze wereld heeft, en wiens roem zich door het gansche heelal uitbreidt ?
Wanneer nu de vrouw van zulk eenen man hem ontroofd is , is hij
niet in staat om zelf te maken dat hij haar terug bekome , dat hij aan eenen anderen den last zoude moeten opdragen om zijne echtgenoot aan zijnen boezem terug te brengen ? daardoor zijn
roem in het oog der menschen bezoedeld worden ?
Zoude niet
Ik zal u zeggen , Hance
mān , wat mijn hart verlangt: dat hij zelf Maharādja Rawana het leven beneme , en dat hij mij met eenen magtigen arm en door eene daad zijns hoogen roems waardig kome bevrijden. Leg deze mijne gevoelens , o Hanomān , aan de voeten van mijnen heer neder , en verzuim niet hem mijn besluit mede te deelen. » weg , dien ik u zal aanwijzen.
De Vorstin voegde hierbij : « Keer terug langs den
Beklim den berg Sarandieb ; daar zult gij eene zwarte rots
ontwaren , zijnde de plaats waarop
ADAM landde toen hij uit den hemel nederdaalde.
Groet
die rots , omhels en kus dezelve ; en als gij dit gedaan hebt , zal zij u dienen tot eenen stand , van waar gj zult moeten afspringen om naar uwen meester terug te huppelen . »
Deze woor
den gehoord hebbende , wierp hij zich aan de voeten der Vorstin , en toen verliet hij haar om de reis aan te nemen.
Hij beklom den berg Sarandieb , en naderde de zwarte rots , die ge
heiligde plaats , waar de Profeet ADAM voor de eerste maal de aarde raakte; hij wierp zich voor de rots neder , omvattede dezelve met zijne armen en kuste ze.
Hij schudde zich vervol
gens en werd zoo klein , dat hij niet meer dan eene span hoog was ; waarop hij van de rots afsprong , naar de stad Lakar - katakian voorthuppelde ,
en oogenblikkelijk daar aankwam
Toen hij voor Sri Rāma verscheen , werd hem gevraagd , wanneer hij terug gekomen was ? Hj antwoordde : « Zoo op
het oogenblik ; » en zich voor de voeten van Rāma werpende ,
deed hij hem naauwkeurig verslag van al wat hij gezien , van al wat hij gehoord en van al wat hij gedaan had , van den aanvang van zijn gezantschap af , tot aan het einde van hetzelve. Al de
bijzonderheden werden
getrouwelijk
overgebragt.
Sri Rāma ,
na zijne vreugde te
hebben betuigd op het vernemen dat Șita Dewi nog in leven was , sprak Hanomān in de
vol
( volgende woorden aan : «
297
)
0 Hancemān , al wat gij gedaan en verrigt hebt , is , als goede
dienst, mijne goedkeuring waardig , uitgenomen alleen wat gij van den brand der stad Langka
-pēri verhaalt.
(de ongelukkige inwoners van ken ? »
Ik heb groot medelijden met
Dit was geene daad van mannelijken moed . die stad .
En tot wat nuttig einde kon hare vernieling strek
Hancemān liet het hoofd hangen , en zweeg.
Na een oogenblik vertoevens , zeide
Rāma tot hem : « Nu , Hancemān , wat zou , dunkt u , het geschiktste middel zijn om ons leger , uit vele honderd duizenden krijgsknechten bestaande ,
naar Langka - pãri te voeren ,
hetwelk ( gelijk gij weet) een eiland is , aan alle kanten door de zee omringd ? »
« Het eenige ,
dat wij met een goed gevolg kunnen beproeven , antwoordde Hancemān , is , dat wij eenen dijk in de zee opwerpen , welke het leger tot eene brug zal dienen om in Langka - pærī te rukken . »
« Mon frère , dit Maharādia Rawana , quels moyens pourrons-nous imaginer pour faire périr cet avorton de singe (qui a joué de si mauvais tours ); car de toutes les armes que nous avons employées , aucune n'a pu venir à bout de le blesser ? » cette question en passant) répondit:
Hanoumān (qui entendit
« O seigneur , si votre Majesté impériale veut se défaire
de son serviteur , et désire qu'il meure à l'instant,
faites envelopper tout son corps de toile ;
quand il sera ainsi enveloppé , faites verser de l'huile sur lui , et cela achevé, faites consumer le corps de votre serviteur en mettant le feu à la toile , depuis la tête de votre serviteur jusqu'à ses pieds. "
Ayant entendu ceci , Maharādia Rawana ordonna aussitôt de l'entortiller de
toile , ce que ses gens se mirent en devoir d'exécuter.
Mais à peine Hanoumān eut- il senti
l'enveloppe , qu'il commença à exhausser sa taille , et quoiqu'on eût déjà employé plusieurs centaines de pièces de toile , elles ne suffisaient pas encore pour l'envelopper , parce que plus faisait d'efforts pour en venir à bout, plus il augmentait de volume. Le Roi ordonna
on
alors d'ouvrir les magasins ; toute la toile qui s'y trouvait , lopper le corps de Hanoumān , mais elle ne suffit pas encore .
en fut tirée et employée à enve Toute la toile qui se trouvait
dans le palais du Roi fut employée pour la même fin , mais avec aussi peu de succès.
Alors il
fit prier Sita Dēwi de procurer tout ce qu'elle pouvait avoir de toile en sa possession.
Dès que
Hanoumān entendit que Sita Dēwi allait être invitée à fournir sa part , (croyant qu'il était tems de cesser er) , il se serra la queue entre les jambes et se mit à crier : « C'est
saurais plus longtems
assez ; je ne
endurer ce tourment ; commencez maintenant à verser ' l'huile sur moi. ”
Maharādia Rawana ordonna donc qu'on répandît de l'huile sur lui , et lorsque ses gens en eurent PP
ré
( 298 )
répandu plusieurs centaines de jarres , il commanda de mettre le feu à toutes les parties du corps. embrasée En un instant toute l'enveloppe se trouva embras ée , mais le corps de Hanoumān n'en éprou va pas le moindre mal.
Il ne restait plus , à l'extrémité de la queue , qu'une petite partie de
la toile qui ne fût pas consumée , lorsqu'il se mit à sauter sur le parquet du palais du Roi et y mit le feu ; de- là , il sauta sur les maisons des nobles , des ministres et des principaux offi ciers , et finalement sur celles de tous les habitans de la ville de Langka - pōuri, qui furent toutes réduites en cendre : les flammes n'épargnèrent que la maison dans laquelle Sita Dewi faisait sa résidence.
Quand ceci fut fini, il se plongea dans la mer , et aussitôt que le feu de
sa queue fut éteint , il se rendit auprès de sa royale maîtresse , et lui dit : « O Princesse , suis -moi maintenant, et souffre que ton esclave te ramène à Sri Rāma , ton seigneur chéri. » Tu sais , ô Hanoumān , répondit la Princesse , que je me suis engagée par un voeu solen nel à ne jamais permettre qu'un être mâle passat les bras autour de mon corps , si ce n'est mon honoré maître seul (et par conséquent je ne puis l'accompagner dans ta fuite ).
Mais
Sri Rāma n’est- il pas un vaillant personnage , sans égal dans ce monde, et dont la renom mée s'étend jusqu'aux extrémités de l'univers ? : Hé bien , lorsque l'épouse d'un tel homme lui a été ravie , ne peut- il pas la recouvrer par lui -même ; sans qu'il lui faille se décharger
1 sur une autre personne du soin de ramener sa femme dans son sein ? serait- elle pas nécessairement ternie aux yeux des hommes ?
Sa haute réputation n'en
Je te dirai , Hanoumān , ce
que mon coeur désire : c'est qu'il ôte lui- même la vie à Maharādia Rawana ,
et qu'il me
délivre avec le secours de son bras vigoureux et une valeur digne de sa célébrité.
Porte ,
ô Hanoumān , ces sentimens aux pieds de mon seigneur , et ne manque pas de lui faire part de ma résolution. »
La Princesse ajouta : « Prends le chemin que je vais t'indiquer pour ton
retour. Rends- toi au haut de la montagne de
Sarandib , où tu verras un rocher noir , l'en
droit où ADAM mit pied à terre quand il fut descendu du ciel. embrasse -le et baise - le ;
Incline -toi devant le rocher ,
après quoi il te servira de point de départ pour t'élancer lorsque tu
retourneras vers ton maître. »
Ayant ouï ces mots , il se jeta aux pieds de la Princesse , et
puis la quitta pour se mettre en route.
Parvenu au haut du mont Sarandib , et s'étant ap
proché du rocher noir , ce lieu saint où le Prophète ADAM toucha pour ' la première fois la et terre , il se prosterna , serra le rocher dans
ses bras et le baisa.
Ensuite il se secoua ,
réduisit sa taille à la longueur d'un empan seulement; puis s'étant jeté d'un saut à bas du roc , il s'achemina en gambadant vers la ville de Lakar - kalakian , où il arriva en un moment.
Lors
( 299
)
Lorsqu'il se présenta à Sri Rāma , on lui demanda quand il était arrivé ? répondit- il;
« A l'instant même , »
et puis se prosternant aux pieds de Rāma , il lui rendit exactement compte de tout
ce qu'il avait vú , de tout ce qu'il avait ouï et de tout ce qu'il avait fait , depuis le commence ment de son ambassade jusqu'à son entier accomplissement. rapportée.
Chaque circonstance fut fidélement
Sri Rāma , après avoir exprimé sa joie d'apprendre que Sita Dewi vivait encore ,
adressa la parole à Hanoumān en ces termes : 0 Hanoumān , tous tes procédés , toutes les actions que tu as faites , méritent mon approbation comme autant de bons services , excepté seulement ce que tu racontes de l'incendie de la ville de Langka - põūrī. une action courageuse . cette ville.
Je me sens vivement ému de compassion pour les pauvres habitans de)
Et quel avantage pouvait résulter de sa destruction ? »
tête et garda le silence.
Ce n'était pas là
Hanoumān baissa la
Après une courle pause , Rāma lui dit: « Maintenant,
Hanou
mān , quel est ton avis sur le moyen le plus praticable pour transporter notre armée , composée de plusieurs centaines de milliers de combattans , dans le pays de Langka - poūrī, qui (comme tu sais) est une ile partout entourée de la mer ? »
« Mon avis est , répondit Hanoumān ,
que tout ce que nous pourrons entreprendre avec succès , sera de combler la mer au moyen d'une digue , qui servira de pont à l'armée pour entrer en Langka - pöūrī . "
اركين من هنومان قون دسورهن ماسق اوله مهراج راون کدالم ثائر من تتكال هنومان مشادث ایت دان چتري منتري۲ داد اوله سئل راج اي
سراتس دف قنجغ من دلغکشن لال
اي دودق من سئل
من دلينتن مهراج راون دودق قد سوات تخت يڅ تغني هلبالغ سکلین شهدان من هنومان قون منجولرکن ایکرن
هنومان دان مهراج راون شون سام تغگين ستله سده
دردت داتس ایکون مكث
کارت سري رام دان سورت ايتقون د انجقکنن كشد معراج راون
« Maharādja Rawana gaf daarop bevel om Hanomān (als afgezant van Srī Rāma) tot het gehoor toe te laten .
Toen hij binnen geleid was , zag hij den Monarch gezeten op eenen
verheven troon , van al de leenpligtige Vorsten , edellieden , staatsdienaren en krijgsoversten omringd ; waarop hij, niet willende dat het aanzien van zijnen meester door eenige vernedering van zijnen eigen persoon zoude lijden, zijnen staart tot eene lengte van honderd vademen uit strekte , denzelven schroefswijze in elkander rolde , en daarop ging zitten , zoo dat hij en Ma harādja Rawana zich op
eene gelijke hoogte bevonden .
Zich aldus geplaatst hebbende ,
maakte hij de voorstellen van Sri Rāma bekend , en gaf hij den Maharādja zijnen brief over . »
« Alors Pp
1
2
) ( 500
Alors des ordres furent donnés par Maharādia Rawana pour admettre Hanoumān å
Lorsqu'il eut été introduit , il apperçut
l'audience (en qualité d'ambassadeur de Sri Rama ).
le Monarque assis sur un trône élevé , entouré de tous les Princes ses vassaux , des nobles , des ministres et des guerriers , et voulant que l'honneur de son maître ne souffrît d'aucune hu miliation de sa part , il étendit sa queue à la longueur de cent brasses , et l'ayant roulée en spirale , il s'assit dessus ; de cette manière lui et Maharādia Rawana se trouvèrent placés Ayant ainsi pris place , il communiqua les propositions de Sri
au même degré d'élévation .
» Rāma , et remit sa lettre au Maharādia .
من ترسبتله شركتان استرین یڅ برنام تون تیشك اندر اجت من
ثتري كمال اندر دیوي تتكال أي فحسن ستله اي منشر بون
ایشون ترکجت بامن درقد لفان دلیتن سوامین تیاد دان دخبرکن اورغ سده
مات ایت حتي من تون ثتري كمال قون منائس لال ثثسن تیاد خبر اكن دیرین مت بندان ثون داتش دشمن راتقن تاغسن لال سيرمن دشن ایر مادر من تون قتریفون ایغتله اكن دیرین لال دقلقى ليهر انقن كل اي مراتف دمکین بو پین
واهي تون جمال ادق واهي پاو ماکت ادق هيلع دمان -ادق چہاري
لنپف دمان ادق چهاري مان ان سكارغ تون سشاي ادق دافتکن تون دقادغ مان گران تون دگونغ مان گراشن تون درمب مان گران تون دمیدان ابشکه کونن
شاي
ادق داشتن مقاله تون منشگلكن ادق
چلات این تلخه تون مريب أدق تون لنپف دمان تشت تون هيلغ دفندغ .
مالغ
ادق مالغ تغگل سئورغ
ابتك بايق بدي ابنك تيدق كتراكي ابغت تيدق كبندشکن راهي سهله قوس هات ستوا چاك بنر دجدیکن بادق ماكن انقى واهي تون انقد تشمل دشن يتيمن قهوتن انقد جدیكن توانی
انقد تغثل دشن ثيانون جدیكن شوشت
اور جدیگن گامتكمیتی اورغ حتي من تون فتري شون برموهنله كشد
بندان
هندق ثر بيلا م بندان شون تولال ساعت منافس من دقلق دان دچیمن اكن انقى من دبوجقن دشمن کات یڅ مانس ۲تیاد لا کچل دربت
دبري بندان بيلا مك كات بندان جاغنله تون بیلا کارن انق تون
ج سده بسر مان بهار تون من
تون
فتري مشمبل کوس
هندق منیکم دیرین لال
اوله بندان
« Er is reeds gemeld dat de vrouw (van Indra Adjit ), de Prinses Komāla Indra Dēwi , ; ) in onmagt gevallen lag ( toen hij naar het slagveld onder de muren van Langka - pærī vertrok maar op het krijgsgeroep van zijn leger , opende zij ijlings de oogen en bekwam zij van haren Hem niet meer bij haar ziende , en tijding ontvangende dat hij ge
Hare moeder kwam ,
صم
ker
staat van gevoelloosheid.
sneuveld was , stortte zij tranen , en zij viel wederom van haarzelve.
( 301
)
kermende en weenende, en besproeide haar met rozenwater .
Zich hersteld hebbende , sloeg
zij hare armen om den hals van haar dochtertje , en toen boezemde zij hare smert in deze woorden uit :
« Helaas , mijn geëerbiedigde meester ! o gij , die het sieraad van mijn leven
waart , gij zijt verloren , en waar zal ik naar u vernemen ? gij zijt verdwenen , en waar zal ik u zoeken ?
Waar is nu mijn heer , dat zijne zuster (echtgenoote) hem kunne vinden ?
In de
vlakte , o zeg mij, waar is mijn heer ? in het gebergte , waar is mijn heer ? in de wouden , Hebt gġ misschien op het slagveld mijnen broeder gezien , opdat zijne
waar is mijn heer ?
zuster hem daar kunne opzoeken ? gezellin verlaten ?
Waarom heeft mijn heer deze zijne arme , ongelukkige
Op hetzelfde oogenblik , dat hij haar aan zijnen boezem drukte , is hij uit
haar gezigt verdwenen. zuster gaan verbergen ?
Waar is hij zich voor de oogen van zijne troostelooze , ongelukkige Mijn broeder was met eene bovengemeene wijsheid begaafd.
kon hem evenaren , niemand kon met hem vergeleken worden.
Niemand
Helaas , die wilde dieren heb
ben zich (met zijn vleesch) verzadigd , woest als de rinoceros , die zijne eigene jongen slindt !
ver
Helaas , mijn heer , uw kind is als eene weeze verlaten , hulpeloos en van alles ont
bloot ; zij is vervallen tot den staat van iemand die liefdadige ondersteuning behoeft; tot den toestand eener gevangene slavin , vatbaar om door de aanraking van onedele handen ontheiligd te worden . >>
De Vorstin nam toen afscheid van hare moeder , met voornemen om den lijk
stapel van haren man te beklimmen ; maar de moeder , met eenen vloed van tranen , omhelsde en kuste hare dochter , trachtende haar door liefderijke woorden te troosten en van haar besluit van zich te verbranden af te brengen .
« Laat , mijne dochter , zeide zij , de gedachte varen
om u op te offeren , terwijl uw dochtertje nog zoo jong is.
Wanneer zij uwe zorg minder
noodig zal hebben , handel dan zoo als gij zult oordeelen te behooren . »>> toen eenen dolk en
wilde zich doorsteken ,
maar
hare moeder
De Vorstin vatte
rukte haar het wapen uit
de hand. »
« On a déjà dit que l'épouse (d’Indra Adiit ), la Princesse Komāla Indra Dewi , était évanouie (au moment où il partit pour le champ de bataille , sous les murs de Langka -põūrī); mais entendant le cri de guerre gue de son armée , elle ouvrit tout à coup les yeux et sortit de son état d'insensibilité.
S'appercevant qu'il n'etait plus auprès d'elle , et quelqu'un ayant apporté
la nouvelle de sa mort , elle pleura et s'évanouit de nouveau .
Sa mère se rendit auprès d'elle ,
se lamentant et pleurant, et répandit sur elle de l'eau rose.
En revenant à elle , elle jeta les
Pp 3
bras
( 302 ) bras autour du cou de la jeune Princesse sa fille , et exhala sa douleur en ces termes :
Hélas !
mon respectable maître , toi qui étais l'ornement de ma vie , tu es perdu , et où m'enquerrai je
après toi ? tu as disparu , et où te chercherai- je ?
sa soeur (son épouse) puisse le trouver ?
Où est maintenant mon seigneur , que
Dans la plaine , dis-moi , je t'en prie , où est mon
seigneur ? sur les montagnes , où est mon seigneur ? dans les forêts , où est mon seigneur ? Au champ de bataille avez - vous peut- être vu mon frère, que sa soeur puisse l’aller trouver ? Pourquoi mon seigneur m'a - t-il abandonnée , moi sa pauvre et malheureuse compagne ? l'instant même où il la pressait contre son sein , il a disparu à ses yeux. tient- il caché à la vue de son inconsolable , de son infortunée soeur ? d'une sagesse supérieure. lui .
Hélas ! ces bêtes
qui dévore ses petits !
A
En quel lieu se
Mon frère était doué
Nul ne pouvait l'égaler , nul ne pouvait entrer en comparaison avec féroces se sont assouvies (de sa chair ), sauvages comme le rhinocéros
Hélas ! mon seigneur , ta fille est délaissée , orpheline pauvre et sans
appui ; elle est réduite à l'état de celles qui ont besoin de protection charitable ; à l'état d'une esclave captive , exposée à être profanée par l'attouchement de mains vulgaires . »
La Prin
cesse prit alors congé de sa mère , dans le dessein de monter sur le bucher funèbre de son époux ; mais la mère , avec un torrent de larmes, embrassa sa fille et la couvrit de baisers , s'efforçant par de douces et tendres paroles de l'appaiser et de la détourner du dessein de se brûler.
« Ne songe pas , ma fille , dit-elle , à t’immoler tandis
dans un âge si tendre .
que ton enfant est encore
Quand tes soins lui seront devenus moins nécessaires , agis comme tu
le trouveras convenable. »
La Princesse saisit alors un poignard et voulut s'en frapper , mais
sa mère lui arracha l'arme de la main. »
vocou
Uittreksels van het Gedicht getiteld Radin Mantri en Kani Tambahan .
Fragmens du Poëme de Radin Mantri et Kani Tambouhan . *
يهروله هات بگند نن س
سرت ترفندغ تامن اغسوك
سرنديت شون دات برتتون
حيران مليهت کنتم دتامن
میمنت بورغ يغ كليهتن
ردین شون سفر مشمبل سمعیتی هف سمنش قوهن رمبوتن
ترین دات برلیغاتیin *
تربغلة أي فر ماري
سلاکو
ستڅه دپوهن نائساري
) 305
(
* سلاكو منغرکن ردیں منتري
ایتقو برجالى مشمشيري
* اولین ردیں لالو دسمثیت
كنا سیکر بوغ سرندیت
جاته کشوه چمشاكك برافت
کدالم ثائر كوت يغ بریکت هعكف دتني کن تبرهن
بورغ ثون جانه دشن فرهن * بردات
سمبه کن تداهن
تون چرب تثکث فرهن
سهرت دسوره اورغ كماري
سرندیت نن دانش مپراكن ديري
* کن تبرهن بشکت سراي برديري
هند د تشکل بورشقون لاري
ردین برتيته كشد ویر دنداني هندقله تشكف باو كماري
ككق
وي كمان بورغ نن تادي
* ویر دنداني مپمبه لالو شرت
جکلو كدالم کوت يغ تغني برجالنله
اي قرت
بتقاله تیهو بچار لات
سئورغ
لنتس كشنتو برکروبغ *
دشنتشن در چله لوبغ
دلیپتن بورغ اداله تربغ
ردین شون سر پر کسیت
منیشق کشد کوت بانو
كتان ککند سیقاکه
ایت لكون سشرت انق قرراتو
سرت ترفندغ هتين بردبر
الكون تيدق لا ترصبر
حیران ترجثث تياد ترکات
اليله دغی منداثمن مات *
ویر دنداني تسنیم مانس ثمر رسان
تهوله اکي هات تولنن *
دليهتن
رادن حیران ترجثث
بردان سمبه در بلاكغ *
تثيران وي
بایک براشكت قولغ
جاغنله ممندڅ کشد انق
اور
قات نی سده مندغر درت
فتري تواني کونن سمات
جاغنله كيران تون همگيري
کارن دکاول ثادك سوري
جکلو سده تونک براستري
مساكن تيدق بتند .بري
ردین برتيته درج برسري
تیدقله
ثنغو ثنتو سوره كماري
اک نن هندق برتان سنديري
ویر دنداني مپمبه
لال قرئ
ا ماهو كمبالي
كتان ثامن سثرله ماري
تيته دوغثل ردیں منتري
اي فون تاکت دانش برلاري
سرت داتش دردت مپمبه
منندقكن كفلان
ردین ترسنیم سراي
برتيته
قامی ري
لال كتانه
بو ثنتو کوت
بردات سمبه ثنغتو ثنتو
قاتك نین تاکت
دسوره کوالي کوت بانو
سئورغشون جائن دبري کسيت
ردین برتيته دشن مركك
میره قدم ورنان مو
دلارشکن راتو
هند قله
) ( 504
هندقله ستر اشكو بوك
ا نن ماست سون جو
جلو تاماهو اشكو سعته
سكارغ کچنيغ كلام لوله *
فنغتو ثنتو ترلال تاکت
توبه کمتر تولغ ثمرتق
* سفانهشون تيدق دي ماهت
كني فنتو سنگر دفاهت
دبوکان ثنتر اوله سهامین
بهروله هات بند پامی *
ملکه ماسق کدالم تامن تتكال ماست
دلور فنتو دتغلكن تن
ردین منتري
دلیت
اوله سکلین شتري
* سکینن ایت هابسله لاري
تعلله
کن تبرهن سئورغ دیري
* ردین شون دات دربلاك
دچافین تورق تاتن د ثلث
کی تبرهن ترجت سرت ممندغ
ددالم هتين سيشاله اورغ
هندقله لاري كبالق کت اده امسكت
بدیادري
ردین ترسنیم مانس برکات
* کمان تون هندق لاري
* چهاي مات
وجه برسري
جیواك جاغن تاكت دان غري هندق برتان تون سنديري
سبب شون ککند دانغ كماري * دمناکه تفت دیس نثري یا وي
بتان حال تون کماري
*
ای نام تون
کاین نی ان نام تنونی
هتين گنده تیدق برکتهون
مناعس تندق کن تبوهی *
بردات
سمبه دشن فرلاهی
سوران مانس ممبري
نان فاتک کن تبوهن لا
دتیتھکن اوله قادث سوري
راون
کرغسيغ وای نام تنونی ۴ سکلین برتني سهاري کبنجر کولن ممينغ ثتري
اکن ثاني نن تونك براستري *
کبنجر کول تيذقله سهاي
ردین ماهت سمبل ترتاوا *
دقلقن ليهر سراي دبوجق
تونله پار درج يغ
ایلق
*
تونك
سهرت بدیادري
دچیم اوله
هيلع دمان ککند چهاري
ردین منتري
اي فون منافس مشمسکن دیري *
شد پیکر سئل فقتري
قد
رسان ترلال شري
*
سبب قربوتین ردیں منتري
مركاله كلق فرمیسوري
« Toen de Vorst in het gezigt van den schoonen lusthof kwam , Ondervond zijn hart eene nieuwe verrukking.
De
( 305 )
De bloemen wekten zijne verwondering , En het gevogelte naderde , als om hem te verwelkomen . Radin greep terstond zijne pijlspat, Omn de vogels , die in het gezigt waren , te schieten . Zij zetteden zich op al de ramboetan – boomen , En vlogen en huppelden rondom dezelve ; Sommige kwamen op de bloeijende nagasūri , En zwierden ginds en weder in alle rigtingen . Alle schenen zij Radin Mantri tot zich te roepen , Toen hij , steeds naderende , Eenen schicht door zijne spat blies
En eenen serendit trof. De vogel daalde naast eene bloeijende tjampaka neder , Binnen den omtrek van den besloten hof , En allengs lager zakkende , Geraakte hij op het getouw , waaraan Keni Tambahan arbeidde. Eene harer gezellinnen kwam schielijk aanloopen , en zeide : « Wil niet uwe Hoogheid behendig hem trachten te vangen ? « Als of hij hier gezonden ware ,
« Komt hij zich zelf gevangen geven . Keni Tambwehan stond oogenblikkelijk op , En wilde den vogel grijpen , toen hij haar ontsnaple . Radin ( te gelijker tijde) sprak Wira
Dendāni dus aan :
« Waar heen , mijn broeder , is de vogel gevlogen , dien wij zoo even zagen ? Ik wensch dat gij hem vanget en bij mij brenget.
Wira Dendāni boog zich voor hem , en ging. « Indien de vogel , zeide hij , binnen de muren van die boomrijke plaats is gevallen , « Op wat wijze zal ik hem
kunnen
vinden ? »
Hij vervolgde zijnen weg , alleen , Tot dat hij voor de deur van den tuin kwam .
Hier Qq
( 306 , Hier loerde hij door cene splect ,
En zag den vogel , die ginds en weer huppelde. Radin volgde hem terstond op dezelfde plaats , Keek door eene opening van den muur , En zeide :
« Wie kan die vrouw zijn , mijn broeder ,
« Wier uiterlijke de dochter van eenen Vorst aanduidt ? » Terwijl hij bleef staroogen , begon zijn hart te kloppen , En hij kon zijn ongeduld niet langer bedwingen. Verwondering benam hem de spraak , Zoo zeer was hij ingenomen met hetgene zijne oogen aanschouwden . Wira Dendžīni grimlachte ,
hoewel hij angst gevoelde ,
Beseffende den toestand van het hart zijns makkers ; En bemerkende , dat hij in verwondering was opgetogen ,
Sprak hij aldus , terwijl hij achter hem
stond :
{ Het is , dunkt mij , raadzaam dat wij terug keeren , « En niet langer op de dochters van anderen staan gluren. Uw dienaar heeft hooren verhalen , « Dat de persoon , die gij ziet , niet anders is dan eene gevangene Vorstin . Blijf, ik bid er uwe Hoogheid om , niet zoo nabij, « Want zij wordt op bevel van uwe koninklijke moeder bewaakt. ( Zoodra gj ( overeenkomstig uwen stand ) gehuwd zult zijn , « Wat zwarigheid zal uw vader kunnen maken om haar aan u te geven ? » Radin antwoordde, met een gramstorig gelaat :
« Ik wil niet terug gaan . Gelast den deurwachter hier te komen , Opdat ik hem zelf ondervrage. Wira Dendāni boog zich , en verliet hem. Hij zeide tot den deurwachter :
« Volg mij terstond ,
« Het is Radin Mantri , die u laat roepen . Hij ontstelde op dat bevel en kwam spoedig aanloopen. Na
( 507
)
Nabij gekomen zijnde , groelte hij , Zich ter aarde toe nederbuigende. Radin , grimlagchende , zeide tot hem :
« Open deze deur , mijn oude vriend. » De deurwachter , voorwaarts tredende , zeide met eerbied : « Uw slaaf durft niet doen wat zijne meesteres verboden heeft . « Mij heeft zij bevolen bij deze steenen muren de wacht te houden ,
>
Radin zeide hem toornig En terwijl zijn aangezigt van drift gloeide : Gij moet terstond openen , « En niemand dan ik zal binnen treden ; « Als gij weigert , wees verzekerd Dat ik oogenblikkelijk uw hoofd tot stof zal
verbrijzelen .
De deurwachter werd ten uiterste bevreesd ;
Zijn ligchaam beefde en zijne beenen kraakten. Zonder een enkel woord te kunnen spreken , Ontgrendelde hij de deur. Toen de oude man den toegang dus geopend had , Bedaarde 's Vorsten gramschap. Hij trad voorwaarts en begaf zich in den hof , Zijne metgezellen buiten de deur latende. Bij het binnentreden van Radin Mantri , Werden al de jonge dienstmaagden hem gewaar , Elk eene nam de vlugt , Latende Keni Tambohan geheel aan zichzelve. Radin naderende , terwijl zij met den rug naar hem toe gekeerd was , Greep onverwacht hare spoel en vattede haar bij de hand . Keni Tambohan zag , verschrikt , op , Zeggende in haar zelve :
« Wie kan dit zijn ? »
Qq 2
Zij
( 508 )
Zij trachtte achter de tuinbank te vlugten , Toen Radin , met eenen vriendelijken grimlach , tot haar zeide : « O
liefelijke hemelsche nimf ! « Waar wilt gij henen vlugten ?
Uwe oogen glinsteren , uw aangezigt gloeit ; « Wees , mijne ziel , niet angstig of vergramd : « Het oogmerk , waarmede uw broeder hier komt ,
Is alleen om van u te mogen vernemen « In wat land gij geboren zijt , « En welk toeval u naar dit oord geleid heeft.