Izabrane pjesme [PDF]

Zitiervorschau

DRAqUT|Nn, DOvJANtc

'ZABRANEPJESYE

zA9REB1924. REDOVttOtZOAfiJE nATtCE 11RVATSrE za s. 1922,

'(.,

e ct

T

o

a t a

R

(9 q A(

a

\| \

R R,

H

\

A(

a q N t

q':

\i\

llJ

\ v, |.-

s

k.F

:!hs oq\R

Hso DS'N S a= t\\

; s o a t{

a(

i#tt:r

ZAKLADA TISKARE.,,NARODNIH NOVINA.I

elike \deje, Sto se izno,seza pojedine narode ili za 6itavo 6ovjeianstvo, nikad se nisu ostva,rile u 6itavom njihovu opsegu. Jedva Sto se jedan nfihov dio po6eo ispunjavati, vec iLrtde za;ifu sa nfihovom dielo,mi6nom r"eafrzxstyom druSe nove ideje, U tom boiu, bolje reEeno a to1 izmjeni ideja i niihovih sila, starija se ideja preko noii prometne u historijrsku 6inienicu, Zv'nEni program za realizacifu id,eje postaje starom frazom, To jednako vrijedi za id,eje,koje su budile narod kao i za one, koje pokrenu5e ditavo dovjedanstvo,Ilirizam je takoder j'edna ova'kova narodna ideia, I niega 1e zadesila ista sudbina.Izgrad.enna fantastidnojpredodZbi o na5im narodnim precima oslanjao se u su5tini na Rousseauovu lozinka >vratite se k prirodi"; tek po vanjskom uEinku nalik na njemai'hu romantiku, a propagiran od privilegovanih 'staleZa i redova msvojio je po'put talijanskog rissor6limentatehniku pozivanja na pro5lost, Kao Talijani ' Sto su se na Rimljane, tako su se i ilirski pokretadi pozivali na,stare Ilire kao na svoie narodne praoce, samo zalo, da uzmognu Aleksandra Velikog i druge velikane staroga vijeka, a rodene na Balkanu smatrati svojim predima, Demdkratidki je razvitak suzio hru,g ilirskog probudivanja na Ju1ne Slovjene i to samo na p're5nopolitiEko pitanje uiedinjenja Hrvata i Srba. U podetku su bili u ilirski krug radunali sve iuZne Slovjene, i to Srbe i Slovence i Hrvate i Bugare, Politidki se po'miSljalona .zajednicu hrvats,ho-slovenadkuili opet hrvatsko-srpsku, vei prerna politiekol lronstelaciii unutar biv5e ausfrou,garskemonarhi'ie, Kulturno-politidki regeneriran 1e ili,rizam jugoslavenskim naciionalizmom. U i,stinu ie potonji neito analogno, ali sasvirn dru,gopo svojoj sadrZini,

. 4. r-.i!r:"J|>*Ti ewryT?--+,

5-

-4nedo Sfo ie to bio ilirizam, U knfiZevnosti do te teSe' do danas doSlo,Razlog ie tome tai, Sto neiaciie oii" "rr" posve ie-izliSno ovdje isp-itivati..i k6ms, uspielo,'ie naoominiati. - u naiehinentniioi kulturnoi manifestaciii azlikov ati se n ai edn o{a nar od u,,t. kniiz eu noLry-:1t}"ii,r rodnom 'prlpaqnoscu,plsmenlma -r ctlalektima' I tako irnademo'danas stotintt godittu nakon'knii'tsvnqg' ujedinienja pod ilirizmom dviie kniiZevnosti na istome lezrktri hrvatsku i srpsku. Nu bili tikniizevnici, piesnici i pripoviedali zadoieni naiSirom konc epci.iom iltrizma, uZom ju goslavensko-naciionalistidkom, ili podijeljenim hrvatskim. i sr'pskim naciionalizmom. 'svi oni rade ipak samo oko plemenske- r narodne id,eie i u njihovoi su sluZbi, Kulturno-politidki iliiizma, jugoslavenskog nacijonalizma i eks;;;g;; kluzivnod srDstvai hrvatstva' sve su te nacr;onalneKonceociie d'iktiiale dielatnost naSih pjesnika, odredivale valianosl kniiZevnih vrednota. Djelatnost ie kni,iZevnikova morala ddkle biti u skladu sa iednom od tih triiu narodnih koncepciia. Sto vi5e takova kniiZevnikoYg die' latnost posverna zavisna od 'tih gore- spomenutitr naroclnih koncepciia stvorila ie upravo Eitav niz tako re6i talisativno niv6denih kriteriii, prema koiima se P9' znavao pravi piesnik hrvatski ili srpski. lie-;nik ie dakle morao ripiruei ie o iednu od tih nacijonalnih ko-ncepcija .iuziti narodu u nieAovu -biti iadu i nevolii, dakle masi' naciionalan, nie$ovo bsiedanie Niedov ie tad morao nacfronaltto, njegova pjesma ili pripovijetka morala ie da bude odrai,aiemduvstva, mi5lienja i- Zivotanarodn,-ega' .n" bez obiira na pojedinca i talenat, Personalitet " pjesnikov, njegov individualizam i temp-eramenat samc ie imao da Sto iaEe odra'zuje narodna 6uvstva, misli i ii"il. Individualnost se pielnikova nikako -niie sqiela protiviti tuvstvima, mi5lleniu i Zivotu narodnom. Kako je piesnik kao ioi"'eoriet naroda niie bio toen6 odreden, to samac, liao in'dividuum,-bi'o za knii?.evnost-i u kniiZevnosti ono. Sto ie kazuistika za empiriiom steEeni orirodni zajkon. Od piesnika se traZilo, da potwdi naiod,no osieianie, mi5lienie i Livot onako, 'kako su ga konstruirali'ilirski zatoEnLciili opet niihovi nasliednici sa

r{}i-

ds

gg.m, ffi;

Sirom ili uZom naciionalnom flHoiu tato - kunem Ti se vjerom, Radit u dan, udit m noi kasnu Junak bit iu madem ili perom Za ta ura5udomovinu krasnu,n Nu dok bi fo imao biti putokaz omladlni, veli Arnold jo5 prije toga, Sto misli o svrsi pjesme lli knjiievnosti, pa mpiruii ,prsfomu hrvatske predje velit oTi ie5 d.oznat,,kako su za grudu Zemlie svoie lili krvi desme, I sudbinu kako su si hudu U vjedite okovali pjesme. Tako predji namrli nam slavu, A sa slavom ov'u.dragu zemlju Pak su onda na,sloniliglavu, Tihi sanak da u grobu dremlju, Al' iz giroba glas nam Salju oni, Nek na umu svedj nam domovinan A uz to evo Aornia zakletva siniiieva ocu, U toi politiekol kolotedini i ovako opredijeljeno'j atmosferi moralo se kretati hrvatsko pjesni5tvo i beletristiha, Naravno da 6iranice tim pairiotizmom nisu

-9-

115,r","

bile to6no odrediene,Sto vi5e gpanice toga patrio tizma, unutar kojih se je smiela kretati knjiZevnost, danas su bile Sire, a sutra opel ui,e, Kad je sistem vlasti najja6e pritisnuo, broj se pravih hrvatskih patriota silno smanjio, dok su granice knjiZevnosli po,staletako uske kao nikada prije. U njlma je mogao da diSe samo reakcionarni, a nikako slobodoumniduh, Tadanje su vlasti postigle onaj uspjeh, Sto Macchiavelii preporuduje vladarima da vlaSdu i pritiskom svoj'im prinude oporbbniake, da pristajanje uz tu oporbu bude uvietovano jo5 manjom ,slobodomnego li Zlvot uz vlast. U to se doba javi hrvatska moderna sa svojim individualizmom a s niime medju prvima pjesnik Dragutin M, D o m j ani i. Yalja znati, da, je od iiiraca bilo sve do pod krai osamdesetih i devedesetih podina dopuSteno iznositi svoju personalnu notu u knjiZevnim produktima samo gledom na osjeiaje prema ieni. Ljubav do stanovite, ali svahako pristoine. {ranice, ljubavni osjeiaj, koiim se nitko u svoiol 6udorednosti ne sablaZnjava, fu ie bilo donekle dopu5teno i vi5e l