Hrvatski narodni vez / Croatian folk embroidery [1 ed.] [PDF]

Zitiervorschau

tu]

t, .r1r\

{jl .f*

v

.ii,

l-" ;

Savjet za prosvjetu, nauku i kulturu NRH broj 18642-1953.preporuEuje knjigu rHrvatski narodnt vez( od Adele P I e 3 e, u izdanju Seljaike Sloge s time, da se ista moZe upotrebljavati kao pristrudnim i domadinskim Skolama. rulnik za Zenski rudnl rad u op6eobr4zovnimlenskim I

t

\ I

i NARODNT

HRVATS4T

Ii

VE.Z

rcse

Izdava6: SEIJACKA

SLOGA

Zagreb, Ulica Sociialistidke revolucije Za izdavata: Nad,a

17lI

Srernec

Nadzor nad Stampom: CuEa Smokuina

t\

*,\

..too

Lrv.,bh :J'odnl vc: nsroffi A duLoPluEe

ilr

ruatsko je selo sticajem historijskih, drultuenih i kulturnih odnosa saluualo - aelikim dijelorn - niz rukotuorina, u koiirna stara tehnika izrade, ukrasi i oblici joi uaiiek dol'aze do izraza. Neko1 su te rukotoorine slulile iskljulitso potrebo:rno kutne zojednice i njihoaoj se izradi posveliualo mnogo urernena, trudo koje su i ljubaui. To praenstueno arijedi za tekstilne izrad,eui:n'e, satuuale najutie od, starih ujeYtina. JoE donedauno hraatsko je selo prerailitsalo vunu, lan i potrebe. A otse je sirotstne prerad,iaalo od suog dolaska u ronorn konopl"ju za suoje Srednjem aijeku u dona\nju postojbr,nu, jer su bile od aeltkog znaEenja zo njegouu nolnju i kutne potrebe. I u tim se tekstilnim rakotuorinama kroz stoljeta tal.olio no prastare oblike, Eitaa liuopisni suijet Sarenila boja, kroja i ukrasa nryote. Ti ukrssr nisu bili posljedica sl:uiajnostt, namjerauani ili nena.mjerauani dodaci ruhu ili ku6nim tekstr,l,nirnpredmetr,ma (jastucima, plahtama i sl.), ue1 je to bta tradicional,ni izraz 1iaog oblikorsanja umjetnilkog osjetanja i izia"Eatsanja,u ko'rne,je bila obuhua' tena ditaua zajednica, uieg ili ii,reg pod,ruljo (sel.o,optina, Zupa). Najprije izroiauani u proailnim ili neprcuilnim lini,jarno, m,ahom kao ba\ttna prethistorilskih kultura, oni su staarali izoor na\eg narodnog orn&mentnog blago" Kasnije se ornarnentni

ilr

M

izraz obogatio biljnim motiuimt, koji su primijenjeni ili naturalistidki il,i stilizirani. Stilizirani su t:iile odgouarali duhounom nastrojenju sela, jer w se u njima soduuali i stari simbolilki oblici. Monje su primjenjioani liuottnjski oblici, a pogotouu ljudski likotyt. Kao ds njihotso pokretnost smetalo i uznemiriuala seljaka, ukorijenjenog u zemlju. Poie ktetni Ziootinjski motiu blizok je nemirnorn seliocu, stodart - norna.d,u. Medu tekstilnim rakotuorinarna je tehnika uezenja dala nojiire prostwne mogutnosti zo, ornamentno iliuljouanie. Daleko uete nego kod tkonja, gdie je oktsir tkaloEkog stano-postotstjao graniee. Tehnika uezenja nastala postepenim iskustaenim procesorn odrediuolo je i so sooje strane izroEajne mogu1nosti uezhta i oblikoaolo stil, Osnoune arste aeziladkih radoaa rnogu se surstati u duile skupine: a e z p o pismu, koji se izuodi no osnouicrtanog motiuo i aez po b ro ju, koji se izrod u i e b r o j a n j e m n i t i p o d l , o g e . M o E es e j o S s p o m e n u t ig o b l e n s k i Dez u jw\nim krajeotme naie zemlje, te u e z i tr,-nE an ac, hojim se Deze na Eohi a znadajan je za tstolno podruEje i konalno peEte i uez prosiren u Posouini.

3

Skoleno tehnika i bogotstrlo ornornentnih motiua ostaarule kombinacijorn tikotsa i boja, neobilno Sarenilo hraotskih rukotuorina. Oue rakott:orine nisu sorno ntoEoine za etnogrofiju i nuu sorno sujedolanstaa kulturnih osobina hroatslcog sela. Po soom sastatsu,u narolito po suorrLornometnont. ukrasu, one su bile i ostal.eestetske urednote. U stiluociji tih orno'tnentnih motiaa imamo jof uuijek pred sobom i"mprenonu ilustrociju umjetnilkog *iuota hrootskog sela, iako um,jetnilko stooranje selo,oet kroz decenije jenjouo. Nooe olcolnosti narne1u i noae izrahajne obtike, jednako u Eiuotu kao r, u umjetnosti.

Postoulj@ se pitonje, do li u dano$njim okolnostimo, trodicijo urruarnentnog ukrosa, joi imo soojth orednota,? Neosporn,o je, d,o je o'ftLo,rtuentikou lirsotu tndustniskog drz;Stoo izgubilo sooje proobitno znaEenje opteg umjetni(kog izrozn. Dona^sse ne 6e nitko sjetiti d,o toornilki dimnjak tskitl ornannentimo, lcoo Sto su stori Egtpflwti ulc.rasilt stupooe soojih hromooo. Ali sualcako bi bilo pretierono odbociti pnmjenu soakog srnornento i no saokom mjestu. To bi znaEil,o ne sotno kolenje sookog umjetnilkog obrto u grodu i saake kufue rodinosti no selu, oet i unifitsaonje dreone umjetnilke ornomentike, kojo zogrijauo i ukrusoao naJ;u saokida$nji,cr,r,,predmetima saokodneune upottebe. Zbog toga je t:oZno, do prirnjena qrncmenata bude rte somo tehnillc,t, tspranmo, d,a soojim motiuima oilgooora umjetniltcim tradictjarna, oe| d,o bud,e: i ulutsno, o tome sDernu ileli pridonijeti otso zbirko lrructskih narodnih aezooa.

t

1p*$**&***fisfi& ffi' +++*ts*fiI,ffi

filigxsxal ffi

ffidFww

F ffir#;ffier,

W

hkkrffi*-t$*k;.k..*kd

ListIiII

: o 0.0:0:0:0:0:0:0:0:0i0 I \ a listovima od I-XII. done5eni su uzorci izradeni kriZi6ima. Taj vez upotrebljavaju seljakinje Eitave Jugoslavije .samo je razliditit na6in, kojim ga izratluju. Kod izrade kriZi6a treba paziti na slijedede: svi kriZi6i morajrr imati isti smjer. To 6emo najlak5e posti6i, ako radimo polukriZi6e slijeva nadesno, zatim se vra6amo i polukriZidima sdesna nalijevo popunimo vez. Taj je nadin podesan i zbog toga, 5to se Stedi na navezu, a rad je uredan i na obratnoj strani. Cesto puta je uputno, da se Eitavi redovi ili plohe izrade samo polukriZidima a onda se vradamo, da polukri-

Ituiaiti

Na svim crteZima slova >)a( i oznaduju lice i nalidje boda.

rb
konavljanski vez,"9)

LfstXVilI

c)

BuSeru vez

- krasi sa Zenskih marama iz Slavonije (Ko5ka, Harkanovci, Bizovac) izraileni bu3enim vezom, landancem, ovijancern,plosnim vezom po pismu i obametom. U 3. uzorku, cvjetidi su obamitani a njihove su sredine Suplje (probu5ene). Kod bu5enog se veza najprije provude nit po nacrtanoj kruZnici, zatim se platno razre1e i to todno po niti okomito i vodoravno. To je lcod bu5enog v€z,r najvaZnije, jer ako se tako ne postupi, rupica dobije uglati oblik. Bijeli vez (punjeni listi6i, obamet, bu5eni vez) najbolje se radi bijelim nefrkanim navezom. Niti nefrkanog naveza lijepo se prilagoituju jedna drugoj pa vez mnogo ljep5e djeluje a i lak5e se izractuje.

38

List XIX

/-rl

Tuez po tvezu

\ L.-, iroki, dugi rukavi Zenskih >opledaka< (bluza) panonskog tipa no5nje, koji je radi svoje bogate ornamentike dosegao visoki stepen dotjeranosti, bogato su ukra3eni bu5enim vezorn" ovijancem, tvezom : tvez-om po tvezu. Kod tveza se izvuie manje niti nego kod izre':anca. Vez se radi na >redini