Gargantúi og Pantagrúll [PDF]

Zitiervorschau

Franvf eg 1ft svo a ao Homer hafi hugsac) jafn lftio tit f prer og 6vfd um dulardoma guospjallanna f Ummyndunum sfnum, en pao hefur viss brooir Lubbi, osvikinn flesk-krrekir reynt ac) 12

sanna, f von um aa hitta fyrir aara menn jafn vitlausa sjalfum ser, eaa passlegt lok a pottinn sinn, eins og maltrekia segir. En ef pia tniia ekki pessum kenningum, hvers vegna skyldua pia pa ekki lita pessar nyju og skemmtilegu kr6nikur somu augum, pvf paa megia pia vita aa pegar eg var aa semja prer pa hugsaai eg ekki meira um efnia en pia sem vorua ef til vill aa drekka a peim tfma, rett eins og eg? l>vf via samantekt pessarar hatignarlegu b6kar eyddi eg ekki, eaa fargaai, oorum tfma en peirn sem paa t6k mig aa hressa rnig upp, paa er aa eta og drekka. En paa er retti tfminn til aa fjalla um svo haleit efni og djtips6tt vfsindi; eins og Homer, fyrirmynd allra htimanista, vissi mreta vel, og Ennfus einnig, faair r6mverskra skalda, eins og H6ras vitnar um, enda p6tt einhver kjani hafi sagt aa lj6a hans lykti meir af vfni en oliu. Uppskafningur nokkur mun segja slikt hia sama um mfnar brekur. En eti hann paa sem titi frys! Ilmur af vfni, 6! hve hann er rniklu meira hrffandi, lokkandi og heillandi, hve hann er miklu hirnneskari og ljtiffengari en lykt af oliu! Og ef paa veraur sagt um mig aa eg hafi eytt meiru f vfn en f oliu, pa fyllist eg stolti af somu astreau og Demospenes, pegar um hann var sagt aa hann hafi eytt meiru f oliu en f vin. l>aa er mer heiaur og s6mi aa vera alitinn fjormikill og g6aur felagi; nafngiftin opnar mer allar dyr aa selsko­ pum pantagrtilista. Einhver ofundarptiki bar Demospenesi paa a bryn aa paa vreri sarni pefur af Hdtfoarrceoum hans og svuntu 6prifins og skftugs oliukaupmanns; upphefjio pvf 611 min ora og gerair og ttilkia a hinn fullkomnasta veg. Synia djtipa lotningu ostkynjuaum heila minum, sem byaur ykkur upp a pessa ffnu oraastoppu, og leitist via eftir mretti aa gera mer glatt f geai. Skemmtia ykkur nu vel, elskurnar minar, og lesia glaalega afram, ykkur ti! likamlegrar velliaunar og til hagsb6ta fyrir nyrun! En heyria ti!, asna­ kjalkar (megi f6tafaria fella ykkur!), gleyrnia ekki aa drekka mina heill via og via, og eg skal svara skalinni f hvelli!

13

I. KAFLI Um ::ettartolu Gargantua og uppruna. EG VISA ykkur sem viljio frreoast um rettartolu Gargantua og uppruna a kr6nikuna miklu um Pantagnil. l>ar faio pio ao heyra itarlegar hvernig risarnir voru bomir inn i pennan heim og hvemig Gargantui faoir Panta­ gnils er fra peim kominn i beinan karllegg. Takio pao }:>vi ekki illa upp }:>6 eg leiOi hja mer Sem stendur aO tala Um petta, enda p6tt pao Se SVO heillandi urnrreouefni ao pao myndi hrifa ykkur velreruveroa re }:>vi meir }:>vi oftar sem pad vreri rifjao upp. Um pad atrioi hafio pio vitnisburo Platons i b6kum bans F{lebosi og Gorgiasi, og H6rasar, sem segir ao til seu hlutir, og an efa slikir sem pessir, sem veroa re }:>vi anregjulegri pvi oftar sem peir eru rifjaoir upp. Guo grefi ao allir pekktu af jafn rnikilli vissu rettartolu sina, fra orkinni bans N6a og fram til }Jessa dags ! Eg byst vio }:>vi ao ymsir, sem mina eru keisarar, konungar, hertogar, furstar og pafar a jorou her, eigi a medal rettfeora sinna arrningja sem pronguou meo eldivio og helga d6ma; rett eins og, a hinn b6ginn, seu i gistihrelunum margir betlarar, sikvaldir og bla­ snauoir vesalingar, sem komnir eru af rett og kynstofni rnikilla konunga og keisara; meo tilliti til }:less hvernig k6r6nur og heimsyfirrao hafa flust a furoulegan hatt fra Assyriumonnum til Meda, fra Medum til Persa, fra Persum til Maked6niumanna, fra Maked6niumonnum til R6mverja, fra R6mverjum til Grikkja, fra Grikkjum til Frakka. Og svo eg nefni ekki annan til en sjalfan mig, sem avarpa ykkur, pa tnii eg }:>vi ao eg se afkomandi einhvers auougs konungs eoa fursta i gamla daga. l>vi aldrei hafio pio seo nokkum mann sem langar meir en mig til ao vera rikur og konungur, svo eg geti lifao sreldarlifi, purfi ekki ao vinna, se Jaus vio allar ahyggjur og geti synt vinum minum rausn, sem og ollum heioviroum monnum og lreroum. En eg hugga rnig vio pad ao i ooru lifi veroi eg ef til vill meiri maour og auougri en eg voga ao 6ska mer a pessari stundu. Huggio ykkur lika vio slikar hugsanir eoa aorar betri, og drekkio ferskt, hvenrer sem pio getio. 15

En svo vio snuurn aftur til sauoanna pa skal eg segja ykkur ao pao er fyrir drottinlega nao hirnnanna sern uppruni og rettartala Gargantua hefur geyrnst okkur f heilla lfki en nokkurs annars, nerna pa rettartala Messfasar, en urn hana mun eg ekki rreoa, pao heyrir ekki undir rnig. Auk pess sern djoflarnir (pao er r6gberar og hrresnarar) hindra mig f pvf. En pao var J6n Od6 sem fann hana f engi par sem peir voru ao hreinsa skuroina, stutt fra Galeau-boga, fyrir neoan Olive, a leioinni til Narsay. Grafararnir raku palana f bronsgrof rnikla, svo 6mrelanlega langa ao peir fundu aldrei endann a henni af pvf hun teygoist of langt inn undir gattarstfflur Vfnar. l>egar grofin var rofin a akveonum stao merktum vfnkrus umritaori etrur­ sku letri: HIC BIBITUR, pa fundu peir nfu floskur uppstilltar eins og keilur f Gaskonfu; og undir miofloskunni la st6r, fitug, mikil, gra, falleg, lftil, mygluo b6k sem lyktaoi sterkar en ekki jafn vel og r6sir. f b6k peirri fannst teo rettartala, rituo meo kansellfletri, ekki a pappfr, ekki a b6kfell, ekki a vax, heldur a alrnvioarbork, og svo var hun mao af elli ao pao var meo herkjum unnt ao greina prja stafi f roo. 6verougur var eg kvaddur til pessa verks, og meo mikilli hjalp gler­ augna minna, ao viohafori peirri aofero sem best dugir til ao lesa 6greini­ lega stafi, eftir pvf sem Arist6teles kennir, pa pyddi eg letrio, eins og pio getio seo a meoan pio pantagrulfserio, pao er drekkio ao vild og lesio urn hinar hrooalegu daoir Pantagruls. f b6karlok var lftil ritsrnfo titluo M6tvirk.llr spegdtur. Rottur og molur eoa (svo eg ekki skrokvi) einhver onnur meindyr hofou nartao upphafio f burtu. En eg hef skrao her fyrir neoan afganginn, af lotningu fyrir fornum d6mum:

16

IL KAFLI M6tvirkar spegatur fundnar f fornum bautasteini. ai? ...inn hinn frrekni fjandi Kimbra fl ...inn um loftio af 6tta vio dogg. .. . 'ans komu kaggar voru fylltir :,' ...kuasmeri sem niour fell f skur. = ...a ommu gornlu gusur st6ou grenjao'ann: ,,Herrar, fiskio petta upp! I>vf skegg hans allt er loorandi f lepru. Latia ut stiga ef ekki vill betur!" Ymsir mreltu ao yfrio betra pretti en aflat ser ao sleikja hussk6 hans. Upp pa kom par harovftugur hrotti ur hylnum par sem egnt er fyrir skalg, og mrelti: ,,Herrar, gangio pio f Guoi! Gaio ao, allinn dylst f pessum polli. I>io seo hann getio, gregist betur niour, sem grfoar skellu f hans hettubotni." I>egar loks ao kaflaskilum komst hann kalfshorn var hio eina sem par fannst: ,,Mftur mitt, " hann kvao, ,,er kalt f botninn, svo kuldahrollur fer um heila minn." Vio nrepuangan ornuou peir honum, vio arinlogann glaour sat hann kyr: ef aktygi nyleg yrou a heroar logo ollum ffflunum, er galin tr6oust par. Heilags Patreks gat pa bar a g6ma, Gibraltar, og onnur pusund got: ef vreri frert ao petta pau meo pryrnli svo pykkum ao pau gretu ekki skyrpt, pvf ollum virtist illt a pau ao horfa 17

opin svelgja vind ur hverri att. f einni svipan afturklemmd pau vreru ef til vill frambrerileg sem veo. l>ao heima st6o og hrafninn reyttur var af Herkulesi, nykornnum fra Lybiu. ,,Hvao!" repti Minos. ,,Boo mer engin barust? Bragnar sitja veislu, utan eg! og vrenta pess ao friviljugur freri eg froska og ostrur peim, meo hyrri bra! l>a skal eg hundur heita allar stundir ef hiroi eg um snrelduteina-prang!"

A peim ao klekkja var Q.B. halti

korninn meo grioabref fra leynikj6um. En sigtarinn, kumpan Kykl6ps rnikla krefoi pa i bl6oi. l>aut i hverri nos! f pessu hrj6stri fravillingar fair freddust an skirslu f sutarans myllu. Hlaupio allir, hr6pio: ,,Til vopna!" l>io hlj6tio meiri feng en lioio ar! Litlu sfoar fastreo fugl Jupiters ao fylgja peim er hollum freti st6ou; en pegar trylltan ofsa peirra eygoi uggo' ann peir riou heimsveldio a slig. Og fremur kaus ao hnupla helgum eldi af hnufnum par sem kaupa matti sfld en flreoa lata um frreoi mas6reta ferskan gust, er seggir berjast gegn. l>ao var utkljao oddi hvesstum meo gegn Ate vilja, meo hegralrerio, er parna sat og sa til Penpesileu - sokum elli bendlaorar vio krossbl6m! Hr6pin gullu: ,,Hre, pu kolakerling! Hvao kallar pig ao vera parna fyrir? l>ao varst pu sem rrendir fana Romar sem ristur var a pergamentis-rollu!" 18

En Juno undan regnboganum ryndi meo reigoan hauk, og snorur fuglum geroi. Peir vildu hana klrekibrogoum beita svo breri hun merki pess um allar sveitir. En sampykkt var af frjalsum veioifeng hun fengi eggin Pr6serpfnu tvo. Ef vreri'un af heppni hondluo par a staonum a Hagpornskletti bundin skyldi efst. Sjo manuoir liou (mfnus tuttugu og tveir), meo tignu bragoi kom f peirra sveit hinn aldni pegn er eyddi Karpag6, og arf peim baud ao taka f hendur sfnar, og frekar p6: peir skyldu honum skipta an skilyrois milli sfn ao rettum logum. Hjastooarmonnum sem ao uppskrift unnu utdeildi hann ao lokum supusp6n. Pao ar mun koma, kennt vio Tyrkja-boga, katla-botna prja og snreldur fimm, ao undir rytju-kufli kleprao verour konungs bak hins 6siolata. Vei! Miskunn! Vegna f6lskrar falu flreoa latio pio um margar ekrur? Stans! Vio grfmu pa er forbooio ao fast! Farid snarast heim til snakabr6our! Mun rfkja sa sem er, pa arid lfour, vio yndi og frio f h6pi g6ora vina. Ofbeldi skal klekkt og kugun vfkja, og koma fram hver 6sk er baruo pio; og ut ur turni glymja pakkargjoro til Guos-lambanna eins og heitio var. Kynb6tast6oio er styggoist a.our burt mun standa sfna pligt sem konungsfakar. Og afram mun lfoa lrevfsinnar tfo uns lagour er f fjotra guoinn Mars. Og sfoan koma onnur, 6viojafnanleg, 19

indrel og ljuf, og fogur svo af ber. Veislan er hafin! Hjortum Iyftio upp, heillavinir g6oir; sa hefur lffio kvatt sem ei vill snua aftur hvao sem byost. Meo eftirsja menn lfta pa um ox!! Ao endingu mun vaxmaourinn veroa vistaour hja J6nka i hans klukku. Og hrokkallinn er helgri bjollu klingir heyrast eigi nefndur: ,,Sera! Sera!" lE ! ef einhver gripa mretti geirinn, i glotun steyptist allt pao fula hyski. Meo honk af stoppuprreoi, prautalaust, hann prreddi fyrir allar valdsins tuour.

20

III. KAFLI Hvernig Gargantui var borinn ellefu manuoi f kvioi m6our sinnar. GRANDGUSSI var a sfnum tfma reringi rnikill og kunni pvf jafn vel ao drekka f botn og hver annar sem pa var uppi; honum p6tti lfka saltkjot gott. Af peim sokum atti hann yfirleitt vrenar birgoir af svinslreri fra Mayence og Bayonne, n6g af reyktum uxatungum, gnrego af gornum, pegar slatrao var, og nautakjoti f sinnepsprekli, rnikio magn af fiskhrognum (botargos), foroa af pylsum; p6 ekki fra Bologna pvf hann 6ttaoist eitursullio f Langboroum, heldur fra Bigorre, Longaulnay, La Brenne og Le Rouergue. f bl6ma aldurs sfns gekk hann ao eiga Gargamelu, d6ttur konungs Fiorilda, g6oa, daindis frfoa hnatu, og oft leku pau tvo tveggja baka skepnuna, og nugguou saman fleski sfnu meo gleoilatum, svo hun varo punguo ao fallegum straki sem hun bar a ellefta manuo undir belti. I>vf svo lengi, og jafnvel lengur, geta konur gengio meo, einkum ef barnio er eitthvert natturuundur, afreksmaour sem a sfnum tfma a ao drygja rniklar daoir. Homer segir ao barnio sem Neptunus geroi vatnadfsinni hafi freost pegar ario var lioio, pao er f t6lfta manuoi. I>vf eins og AJus Gellfus segir i Attfskum n6ttum, b6k III, purfti pennan langa tfma, vegna rnikilleika Neptunusar, til ao barnio fengi fullnaoar skopun. I>ao var af somu astreou sem Jupfter lengdi n6ttina f fjorutfu og atta stundir, pegar hann svaf hja Alkmenu, pvf a styttri tfma hefoi hann ekki getio smfoao Herkules, sem hreinsaoi skrfmsli og harostj6ra burt ur heiminum. Meistarar minir, pantagrulistarnir f gamla daga, hafa staofest petta sem eg segi og lyst pvf yfir ao barn sem kona elur ellefu manuoi eftir lat b6nda sins, se ekki aoeins mogulegt, heldur og skilgetio: Hipp6krates f b6kinni Um fceouna. Plinfus f b6k VII, kafla v, Platus f Cistellaria, Markus Varr6 f haoritinu sem kallast Erfoaskrdin, og nefnir hann til Arist6teles sem heirnildarmann, Sensorfnus f Umfceoingardaginn, Arist6teles f b6k VII, kafla iii og iv, Um eoli dyranna, Gellfus f b6k III, kafla xvi, Servfus f Hjarolj6oum, pegar hann skyrir pessa lj6olfnu Virgils: Matri longa decem, o.s.frv.,

21

og pusund aorir vitleysingar sem hefur fjolgao mjog vio tilkomu logfr.:eo­ inganna:ff. De suis et legit., l. lntestato, paragrapho.fin, et in Auten/. De restitut. et ea quae parit in xi mense. l>eir hafa meira ao segja parao petta f tleskkrrekis-login sfn, Gallus, ff. De lib. et posthu., et l. septimo .ff: De Stat. homi., og nokkur bnnur sem eg pori ekki eins og stendur ao nefna. En f krafti peirra laga geta konur fario f pj6hnappa-spennu eins og fara gerir og upp a von og 6von, tvo manuoi eftir lat b6nda sins. l>vf bio eg ykkur fyrir alla muni, allir mfnir g6ou grallarar, ef pio vitio af ekkjum f pessu standi, veroar pess ao maour losi um kylinn, stigio pa upp a prer og frerio til min. l>vf p6 prer veroi 6lettar f prioja manuoi pa verour afkvremio erfingi hins latna; og eftir ao pungi peirra er oroinn opinber geta prer brunao stoltar afram, fullum seglum, pvf lestin er full. l>annig var Julia, d6ttir Agustusar keisara, bumbuleikurum sinum aldrei eftirlat nema pegar hun vissi hun vreri punguo, a sama ma.ta og skip sem tekur ekki a m6ti stj6rnarmanni sfnum fyrr en pao hefur verio kalfattao og fermt. Og ef einhver sakar prer um ao la.ta fara svo meo sig f sfnu pung­ unarstandi, par sem dyrin leyfa ekki karlinum ao koma nalregt ser eftir frj6vgun, pa svara prer pvf til, ao skepnur seu skepnur en prer seu konur og kunni vel ao meta pennan litla og skemmtilega rett ti! endurgetnaoar. l>annig svaraoi Populia foroum, ao pvf er Makrobfus segir i Saturnalia, b6k II. Ef pokurinn vill ekki ao prer tutni pa verour hann ao snua krananum og loka mynninu.

22

IV. KAFLI Hvemig Gargamela at firnin oll af vombum pegar hun gekk meo Gargantua. SVONA atvikaoist pao pegar Gargamela lagoist a sreng og megi botninn detta ur ykkur ef pio truio mer ekki! Botninn datt ur henni sfodegis hinn prioja februar, pegar hun hafoi etio yfir sig af godebillios. Godebillios eru morvaoar vambir ur coiros. Coiros eru naut fituo a stalli og a guimo-Iendi. Guimo-Iendi er engi sem ma sla tvisvar sama ario. Pessum morvuou nautum, prju hundruo sextfu og sjo pusund og fj6rtan ao tolu, hofou peir latio slatra og salta niour a oskudegi, til pess ao eiga um vorio nog af tiltreku nautakjoti, fyrir stutta kommemora­ sj6n til saltmetis, f maltfoarbyrjun, svo vfnio rynni betur niour. Vambirnar voru vel utilatnar, eins og pio getio nrerri, og svo lystugar ao allir sleiktu fingurna. En hrengurinn var sa ao pao var engin leio ao geyma prer lengur pvf fario var ao sla f prer. Pao potti monnum 6hrefa. Pao var pvf akveoio ao eta prer upp til agna umsvifalaust. f pessum tilgangi var ollum porpsbuum f Cinais, Seylu, Klermokletti og Vaugaudry booio, ao 6gleymdum peim f Coudray-Montpensier, f Blrevarvaoi og vfoar, allt gooir drykkjumenn, gooir felagar og frregir fyrir keiluspil. Grandgussi blessaour skemrnti ser hio besta og mrelti svo fyrir ao allir skyldu fa fullar sleifar. Eigi ao sfour bao hann konu sfna ao greta h6fs, par sem tfmi hennar vreri nalregur og pessar vambir vreru ekki serlega krresi­ legar: ,,Hver sem etur pessar skj6our," sagoi hann, ,,getur eins vel tuggio skft." Pratt fyrir varnaoaroro hans at hun sextan fj6rounga, tvrer skeppur og sex mal. 6, hvflfkt dyroar gor hloost upp f iorum hennar! Eftir matinn pustu pau oll meo fraf ari ut f Pflvioarhvamm; og par donsuou pau a skruogrrenu grasinu vio lettan hljoopfpuleik og blfoa sekkja­ pfputona af svo rniklum gaska an pao var hirnnesk upplyfting ao horfa a pau gantast.

23

V. KAFLI blteiti. SIDAN akvaou pau ao fa ser aukagetu a peim sama stao, og pa t6ku fleygar ao ganga, svfnslreri ao brokka um, bikarar ao fljuga og glos ao klingja! -Helltu! -Lattu ganga! - Fylltu pao! -Bland! -Gefou mer pao 6blandao! Ja svona, vinur minn! -Stingtu ut ur pessu glasi i hvelli! -Helltu mer rauovfn i glasio, fleytifullt! -Slokkvum porstann! -.tE ! F6lska hitas6tt, retlarou ekki ao snauta! -Guo hjalpi mer, vrena min, eg get ekki kyngt pvi niour! -Erno per meo hroll, vrena min? -Satt! -Vio vomb heilags Quenets, tolum um drykkjuskap! -Eg drekk aoeins a minum tima, eins og mulasni pafans. -Eg drekk aoeins ur brenab6kar-fleygnum, eins og velreruverour yfirklerkur! -Hvort kemur a undan, drykkjan eoa porstinn? -I>orstinn. I>vi hver hefoi getao drukkio fyrir syndafall an pess ao vera pyrstur? - Drykkjan, pvi privatio praesupponit habitum. Eg er skriftlrerour. - Faxundi calices quern nonfecere disertum? -Vio hinir, sakleysingjarnir, drekkum of rnikio an pess ao pyrsta. - Nei, eg er syndugur, og drekk aldrei an porsta; ef ekki af nuverandi porsta pa veroandi, skiljio pio! Eg drekk af porsta morgundagsins. Eg drekk i eilffoinni. Fyrir mer er eiHfoin drykkja og drykkjan eilffo. -Syngjum, drekkum, kneifum eina kantotu! -Hvar er songsprotinn rninn? -Hvao! I>ao er annar sem drekkur f minu umbooi! - Vokvio per your til ao porna, eoa pornio per upp til ao vokva your? -Eg er uti ao aka f kenningunni, en eg bjarga mer nokk f verki. - Flyttu per!

24

- Eg vreti varirnar, eg bleyti f innyflunum, eg drekk, allt af 6tta vio ao deyja. - Drekkio stoougt, pa munuo per ekki deyja. - Ef eg drekk ekki porna eg upp og er svo gott sem dauour. Salin flygur tit f einhvern froskapoll: salin helst ekki vio a purrum stao. - Framrnistooumenn, 6 skapendur nyrra manngeroa, breytio 6drekk mfnum f drykkjumann! - Eilffa vokvun fyrir pessi mfn herptu og strengdu iour! - Oparfi ao drekka ef engin eru ahrifin! - Petta flreoir um reoarnar, ekki einn dropi af pvf kemst alla leio f koppinn! - Eg mundi gjarna vilja skola vombina f pessum kalfi sem eg tilreiddi f morgun! - Eg hef tekio kjolfestu f kvioinn. - Ef pappfrinn f skuldabrefum rnfnum drykki jafn rnikio f sig og eg, pa fengju lanardrottnar mfnir fyrir sinn sntio, pegar peir purfa ao stauta sig fram tir peim ! - Meo pvf ao lyfta svona oft hendinni pa spillio per nefinu. - Oh! Hversu morg til viob6tar fara inn aour petta kemur tit! - Ao drekka tir svona grunnum skalum sprengir brj6st6lina! - Petta er kallao pyttluveioar! - Hvaoa munur er a flosku og pyttlu? - Mikill, pvf flosku er lokao meo tappa og pyttlu meo typpi. - Ffnt er! - Feour vorir drukku drjtigum og tremdu pottana. - Petta er skftvel sungio, drekkum! - Pessi vill skola vombina, skal ekkert geymt fyrir arvatnio? - Eg drekk ekkert meira en svampur. - Eg drekk eins og templar. - Eg tamquam sponsus, eins og brtiogurni ! - Og eg sicut terra sine aqua, eins og skrrelpurr joroin. - Skilgreining a skinku? - Hun er athofn sem pvingar fram porsta. - Hun er trissa. Meo trissu holum vio vfn niorf kjallara, meo skinku onf maga. - Hre drykk, meiri drykk her! Eg hef ekki fengio fulla hleoslu! Respice personam; pone pro duos; bus non est in usu. - Ef eg greti klifrao upp jafn hratt og eg renni niour, pa vreri eg fyrir longu kominn hatt f loft! 25

-Pannig Jacques Coeur rfkur varo. -Pannig vex kjarr vio rofabaro. -Pannig vann Bakkus Indfalond - Og heimspekin Melindu-strond. - Regmioi stillir st6lpavind.Langir teygar prumu fleyga. -Ef tilli rninn pissaoi svona myndirou pa ekki sjuga hann? -Eg get haldio pvi i mer. -Helltu, strakur; eg heimta ao veroa skraour a biolistann. -Drekktu, Gulli! Pao er enn eftir logg i pottinum! - Eg ber fram kreru: porstinn er sokud6lgurinn. Pj6nn, skraou kreru mina eftir settum reglum. -Pessi smalogg! -Aour drakk eg allt upp og nu skil eg ekkert eftir. -Engan asa og klarum pao allt. - Her eru vambir sem hregt er ao mrela meo og godebillio ur pessum m6s6tta uxa meo svortu rondina sem a skilio hresta boo. Skrattakollinn! Lofum prer hastofum, til heiours gestgjofunum! -Drekkio eoa eg skal ... -Nei! Nei! -Drekkio, i ollum brenum! - Til ao sporvar eti parf ao klappa peim a stelio; eg drekk pvi aoeins eg fai skjall. - Lagana edatera! Pao er ekki til su bola a ollum minum skrokki ao petta vin svreli ekki porsta minn ut um hana! - Pessi sopi piskar hann aldeilis! -Pessi sopi rekur hann burt meo ollu! -Vio skulum utbasuna vio pyttlu- og floskuglym ao hafi einhver tynt porsta sinum pa er hann ekki her ao finna: langvarandi uthreinsanir drykkj­ unnar hafa varpao honum a dyr. -G6our Guo planetur sk6p, vio hreinsum diska i h6p. -Oro Guos liggur mer a tungu: Sitio, mig pyrstir. -Steinninn sem kallast asbestos er ekki eins 6slokkvanlegur og porsti mins herrad6ms. -Lystin kemur meo atinu, sagoi Hangest biskup af Mans; porstinn fer vio drykkjuna. -Medal vio porsta? -Pao er ofugt vio pao sem er notao vio hundsbiti: hlaupio alltaf a eftir hundi og hann bftur your aldrei. Drekkio alltaf a undan porsta og aldrei kvelur hann your. 26

- Per voruo ao dotta. Eg vek your. Eilffi pj6nn, vernda oss fra svefni! Argus hafoi hundrao augu ao sja meo; pj6nn parf hundrao hendur eins og Briareifur, til ao hella 6aflatanlega. - Vretum g6minn, svonanu, pao er gott ao lata sig porna! - Hvftvfn! Helltu ollu, helltu, f djofuls nafni, helltu herna, fleytifullt, tungan er ao skrrelna. - Laos, trinke! - Pfna skal lagsi! Reill! Heill! - So, so, so! Petta rann laglega niour! - 0 lachryma Christi! - Petta er fra La Deviniere, ur pineau-prugum. - 6! Petta g6oa hvfta vfn! - Svei mer, pao er eins og ur ekta tafti! - Ha! Ha! Pao er vel faldao; pao fellur vel, petta er hrein ull! - Hugrekki, vinur minn! - Via veroum ekki sigraoir f pessum leik, eg luma a trixi. - Ex hoc in hoc, ur glasi f muon! Her er ekkert svindl, allir geta staofest pao; eg er magister a pessu svioi! - Hum! Hum! Eg er sera Massi! - 6 pessir drykkjumenn, hvao peir eru pyrstir! - Pj6nn, vinur minn, fylltu petta svo pao komi kufur, gerou svo vel. - Rautt eins og kardinalahattur! - Natura abhorrit vacuum. - Gretuo pio sagt ao fluga fyndi her dropa ao drekka? - Svelgdu pao eins og Bret6ni! - Niour f einum teyg meo petta greoavfn! - Kyngio pvf, petta er tofralyf.

27

Fyrstu or/J Gargantua vilJ fce/Jingu: ,, D ry kk! drykk! dry kk!"

28

VI. KAFLI Hvernig Gargantui freddist a harla furoulegan hatt. MEDAN pau voru ao geipa svona um drykkjuskap for Gargamela ao fa opregindi f kvioarholio; stoo pa Grandgussi upp af grasinu og sefaoi hana blfoum oroum, pvf hann helt hun vreri kornin meo freoingarhrfoir: hann sagoi henni ao hun hefoi lagst f grrenkuna undir pfl vionum og myndi pvf koma fotunum undir sig, pess vegna skyldi hun taka a sig rogg fyrir hnokkann sem vreri ao freoast, og enda pott verkirnir vreru dalftio sarir pa myndu peir standa stutt; gleoin sem fylgdi myndi eyoa ollum pessum opregindum svo ekkert sreti eftir nema minningin. - Verio hugrokk sem kind! sagoi hann; losio your vio strakinn og vio buum fljott til annan. - IE! sagoi Mn, pio getio trutt um talao, karlmennirnir! Jreja pa, f herrans nafni, eg skal rembast, fyrst per biojio rnig, en Guo grefi per hefouo skorio hann af your. - Hvern? sagoi Grandgussi. - Ha! segir hun. l>etta er ykkur lfkt. l>er vitio vel hvern eg meina. - Lim minn? sagoi hann. Vio allra geitna bloo! Sendio eftir hnffi ef your synist svo! - O! sagoi hun. Guo foroi pvf! Guo fyrirgefi mer, eg sagoi petta ekki f alvoru. Takio ekki mark a pvf sem eg sagoi. En nu ma eg aldeilis standa f strongu, nema Guo hjalpi mer, og limur yoar er sokudolgurinn, einrnitt af pvf eg vildi vera your eftirlat. - Heroio upp hugann! sagoi hann. Hafio engar ahyggjur um petta og latio fjora fremstu uxana um stritio. Eg retla ao fara og fa mer eina kollu enn. Ef eitthvao kemur fyrir your a meoan pa er eg stutt fra: myndio luour meo lofunum, eg kem undir eins. Litlu eftir petta for hun ao anctvarpa, emja og kalla. Samstundis pusti ao sregur ljosmreora ur ollum attum; prer preifuou undir hana og fundu par eitthvert pykkildi, fremur illpefjandi, og heldu ao petta vreri barnio. En pao var pa endaparmurinn ao renna ut, sokum upplinunar hregri parmanna (sem pio kallio skeifugorn), af pvf ao hun hafoi etio yfir sig af vombum, eins og vio sogoum fra fyrir ofan. l>a var pao ao subbuleg kerling f hopnum, sem kom fra Brisepaille, hja Saint-Genou, fyrir meira en sextfu arum, og hafoi a ser oro fyrir ao vera

29

rnikil grasakona, lagaoi handa henni svo kroftugt grasalyf ao allir hring­ voovarnir dr6gust saman og herptust svo mjog, ao pio hefouo meo naum­ indum getao teygt ur peim meo tonnunum. l>ao er hrreoilegt til pess ao hugsa; en pao var einmitt pannig sem kolski, vio messu heilags Marteins, pegar hann var ao skrasetja skvaldur tveggja s6makvenna, teygoi ur b6k­ fellinu meo tonnunum. Vio pessar rnisfarir losnaoi um legkokuna og kr6ginn for par ut f einu stokki og inn f st6ruslagreo. l>vf nrest kleif hann upp f gegnum pindina og a:fram ao peim stao f oxlinni par sem reo pessi greinist f tvrer kvislir. Hann f6r vinstri kvfslina og kom ut um eyrao peim megin. 6oar en hann freddist pa hr6paoi hann, ekki eins og onnur born: ,,Mfs! mfs!", heldur kallaoi hann harri roddu: ,,Drykk! drykk! drykk!" eins og hann hefoi booio ollum til drykkju, og SVO hatt ao paO heyroist Ut Um allar sveitir Boonar og Byttu. Eg er smeykur um pio truio engan veginn pessari kynlegu freoingu. Eg kreri rnig koll6ttan p6tt pio truio henni ekki. En heioursmaour, vel skyni borinn, truir retfo pvf sem honum er sagt og skrifao stendur. Er petta a m6ti logum okkar og tru, a m6ti skynserninni og Heilagri ritningu? Eg fyrir mitt leyti finn ekki neitt f heilagri Biblfu sem mrelir gegn pessu. Og ef petta hefoi verio vilji Guos, munduo pio pa halda pvf fram ao hann hefoi ekki getao gert pao? .tE! f almattugs brenum, formyrkvio aldrei anda ykkar meo svo fanytum hugsunum, pvf eg segi ykkur ao Guoi er ekkert 6mattugt, og ef hann hefoi viljao pao pa hefou konur att born sfn allar gotur sfoan ut um eyrao. Var ekki Bakkus getinn af lreri Jupfters? Freddist ekki Roquetaille ut um hrel m6our sinnar? Croquemouche upp ur ilsk6 f6stru sinnar? Var ekki Mfnerva alin af heila Jupfters ut um eyrao? Adonis korninn af berki myrrutres? Kastor og Pollux ur eggi sem Leda varp og ungaoi ut? En pio yrouo eon meira hissa og forvioa ef eg dembdi nu yfir ykkur ollum kafla Plinfusar, par sem hann talar um furoulegar og 6natturulegar freoingar; eg er pa pratt fyrir allt ekki jafn forhertur lygari og hann. Lesio sjoundu b6k f Natturusogu hans, kafla iii, og hrellio mig ekki lengur meo svona tali.

30

VIL KAFLI Hvemig Gargantua var gefio nafn og hvemig hann slokaoi vfnio. MEDAN sa g6di madur Grandgussi var ad drekka og skemmta ser med hinum heyrdi hann hrredilegt orgid sem sonur hans rak upp ]:>egar hann sa dagsins lj6s, og oskradi til ad bidja um: ,,Drykk! drykk! drykk!" Og ]:>a vard honum ad ordi: ,,Que grand tu as!" - Hvad J:>u ert med st6rt! - (undanskilid: kok); og ]:>egar vidstaddir heyrdu ]:>etta var pad mal manna ad drenginn retti hreinlega ad kalla Gargantua af ]:>essari astredu, eftir fomum sid Hebrea, ]:>vf ]:>etta hefoi verid fyrsta ord fodur hans vid fredinguna. Grandgussi sam]:>ykkti pad og m6d­ urinni lfkadi nafngiftin mreta vel. Sfoan, til ad sefa drenginn, var honum gefid ad drekka f st6rum teygum. Svo var hann frerdur ad fontinum til ad skfrast ad g6dum kristinna manna sid. Og sautjan ]:>usund nfu hundrud og ]:>rettan kyr fra Pontille og Brehemont voru fengnar til ad mj61ka fyrir hann daglega. l>vf pad var ekki finnanleg f ollu landinu f6stra vid hans hrefi, svo rnikil var mj6lkin sem hann ]:>urfti f hvert mal, enda ]:>6tt vissir skotfskir spekingar hafi fullyrt ad m6dir hans hafi haft hann a brj6sti og getad losad ur brj6stum sinum fj6rtan hundrud og tvo kerold og nfu skj6lur af mj6lk f mal. I>etta er 6sennilegt, og ]:>essa stadhrefingu hefur Sorbonne-hask6li urskurdad spendyrslega hneykslan­ lega, meioandi fyrir eyru truadra og berandi keim af villutru. I>annig var ad honum buid f eitt ar og tiu manudi, en eftir ]:>ann tima var ad lreknisradi farid ad setja hann ut, og falleg uxakerra var srnfdud handa honum eftir uppdrretti Jons Denyau. f henni var honum ekid glaolega um allar trissur; og honum var hampad mjog, ]:>vi hann var frfdur synum og hafoi nrestum atjan undirhokur; hann gret sjaldan, en hann var einlregt ad gera i buxumar, ]:>vi hann var afskaplega svifaseinn, sumpart ad edlisfari, sumpart af tilfallandi astredum sem komu til af ]:>vi ad hann ]:>ambadi of rnikid af september-vinunum. En hann drakk aldrei dropa ad tilefnislausu, ]:>vi ef svo vildi til ad hann vreri styggur, reidur, gramur eda full, ef hann sparkadi, ef hann gret eda ef hann oskradi, pa var honum undir eins frerdur drykkur til ad koma honum aftur i gott skap, og i somu svifum vard hann stilltur og gladur. Ein af f6strum hans s6r vid sina tru ad hann hefoi verid ]:>essari medferd 31

svo vanur, ao vio minnsta hlj6o fra pottkonnum og floskum komst hann f algleyming, eins og hann kenndi himneskrar srelu. Svo mjog, ao vegna pessa guod6mlega eolis gengu f6strur hans a lagio og, ti! ao skemmta honum a morgnana, letu prer glingra fyrir framan hann vio glos meo hnifum, eoa dumpa a floskur meo toppum eoa skella lokum a brusa. Og vio pessi hlj6o hyrnaoi hann allur, ruggaoi ser f voggunni og dinglaoi ti! hofoinu, lek strengleik meo fingrunum og prumaoi meo rassinum.

32

VIII. KAFLI Hvemig Gargantui var klIBddur. I>EGAR hann var a pessum aldri bauo faoir hans ao honum skyldu gero klreoi i sinum Iitum sem voru hvitt og blatt. l>ao var hafist handa, og klreoin voru gen.J, skorin og saumuo eftir peirri tisku sem naut hylli a peim tima. f gornlum skjolum geymdum f skjalasafninu i Montsoreau les eg ao hann hafi verio klreddur a eftirfarandi hatt: f skyrtuna f6ru niu hundruo alnir af linduk fra Chatellerault og tvo hundruo f geirana, sem voru ferhyrndir og lagoir inn i holhondina. Hun var ekki rykkt, pvi rykktar skyrtur pekktust ekki fyrr en saumakonur hofou brotio oddinn af nalum sinum og fario ao nota afturendann. f treyjuna f6ru atta hundruo og prettan alnir af hvitu satfni, og i reirnarnar fimmtan hundruo niu og halft hundsskinn. A peim tima voru menn farnir ao festa brrekurnar vio treyjuna frekar en treyjuna vio brrekurnar, pvf pao sioarnefnda er a m6ti natturunni, eins og Olkam rekur itarlega i skyringum sinum vio Otlistanir eftir hr. Br6karmann. f brrekurnar f6ru ellefu hundruo og fimm alnir og einn prioji af hvitum ullarduk. l>rer voru meo lokufellingum eins og rifflaoar sulur, og tungum og skorum ao aftan til ao halda ekki hita ao nyrunum. Og ut um raufarnar belgdist svo mikio af damaski sem purfa p6tti. Og gretio ao pvi ao hann hafoi finar legghlifar, i rettum hlutfollum vio likamsbygginguna. f kylinn f6ru sextan og einn fj6roi af alin af sama efni. f logun var hann eins og dyrabogi vel og glresilega festur meo tveim finum gullspennum bunum smeltum sylgjum; i baoar var greyptur grioarmikill smaragour a strero vio gl6aldin. En (eins og Orfeifur segir i Steinab6kinni og Plinius i sioustu b6k sinni) pa hefur pessi steinn strelandi kraft og eggjandi fyrir kynliminn. Kylisklaufin var attatiu og einn purnlungur a lengd, meo lokufellingum eins og brrekurnar, og ut um raufarnar belgdist damask a sama hatt. En ef pio hefouo seo fagran viravirkissauminn og pokkafullt gullflettuskrautio, Jagt dyrum girnsteinum, fagretum rooasteinum, finum smarogoum og pers­ neskum perlum pa hefouo pio jafnao honum vio eitt af pessum nregtahorn­ um sem getur ao lita a fornum minnismerkjum, eins og pao sem Rhea freroi vatnadisunum tveim Adrasteu og ldu, f6strum Jupfters: alltaf var hann hress, safarikur, pvalur, alltaf grrenn, alltaf bl6mstrandi, alltaf fjorugur,

33

fullur af vessum, fullur af bl6mum, fullur af hvers kyns lystisemdum. J:>ao veit Guo, hann var unaour a ao lfta! En eg mun segja ykkur allmiklu meira af honum f b6k sem eg hef ritao, Um virouleik kyla. Eitt vii eg J:>6 upplysa ykkur um nu pegar, ao hann var ekki einasta langur og rumg6our, hann var einnig vel buinn ao innan og vel vistaour; hann var fjarska frabrugoinn prettvfsum kylum svo margra ungra stertimanna, sem eru bara fullir af vindi, og vekja rniklar vonir hja kvenkyninu. f sk6 hans purfti fjogur hundruo og sex alnir af heioblau flossilki. J:>eir voru meo fallegum samsfoa lokufellingum, meo samstreoum skufum vio samskeytin. f s6lana voru notaoar ellefu hundruo huoir af bninum kum, skornar meo lagi porskssporos. f slana f6ru atjan hundruo alnir af blau flossilki, skrerlitu, utsaumuou a joorum meo fogrum laufaskuroi og f miojunni voru pottkonnur ur silfur­ prreoi, tengdar gullbaugum, er a voru margar perlur: petta taknaoi ao hann myndi veroa g6our pottsvelgur a sfnum tfma. Beltio var gert ur prem hundruoum og halfri alin af silkiduk, half-hvftum og half-blaum, nema mer pa skjatlist pvf meir. Svero hans var ekki fra Valensfu, og rytingurinn ekki fra Saragossu, pvf faoir hans hafoi skomm a ollum pessum aoalsmonnum (hidalgos), drykk­ felldum og hneigoum til truvillu eins og djoflar. En hann hafoi tresvero gott, og ryting ur upphleyptu leori, steindu og gylltu; pao var ollum augnayndi. Pyngja hans var gero ur fflsskondli sem Herr Prakontal gaf honum, pr6konsull f Lybfu. f skikkjuna f6ru nfu pusund alnir minus tveir prioju af sama blaa flos­ silkinu; pao var allt dregio gullnum prreoi f skalregu mynstri, og fra vissu sj6narhorni sl6 a pao annarlegan blre, alfkan peirn sem sest a halsi turtil­ dufna og gleour undursamlega augu peirra sem a horfa. f hattinn f6ru prju hundruo og tvrer alnir og einn fj6roi af hvftu flossilki. Hann var vfour mjog og hringlaga, f samrrerni vio strero hofuosins, pvf faoir hans sagoi ao pessir hattar, snionir eftir sprenskri Araba-tfsku, eins og skorpa a boku, myndu dag einn veroa til 6grefu nauorokuoum eigendum sfnum. Sem hattfjoour bar hann fallega, st6ra fjoour blaa, ur pelikana fra hinni villtu Hyrkanfu, og fell hun fagurlega yfir hregra eyrao. Sem hattmerki hafoi hann smelt myndverk, greypt f gullplotu sem v6 sextfu og atta merkur; par matti sja mannslfkama meo hofoum tveim er sneru hvort ao ooru, fj6rum handleggjum, fj6rum f6tleggjum og tveim 34

rossum (pannig lysir Platon f Samdrykkjunni manneolinu via upphafio dularfulla) og f kringum var ritao a grfsku meo j6nfsku letri: K.tERLEIKURINN LEITAR EKKI SINS EIGIN. Ao bera um halsinn hafoi hann gullkeoju sem v6 tuttugu og fimm pusund sextfu og prjar merkur, og var hun sett saman ur st6rum, berjalaga steinum, a medal peirra voru unnir, st6rir jaspisar grrenir, greyptir og skornir f drekalfki, umkringdir geislum og gneistafl6oi, eins og Nekepsos konungur bar foroum; hun nam honum f naflastao, pao sem var honum til heilla alla hans revi eins og grfskir lreknar vita. f gl6fa hans voru notuo sextan bualfaskinn, og prju varulfaskinn f6ru f bryddingarnar. I>ao var eftir fyrirmrelum kabbalista f Saint-Louand ao peir voru geroir ur pessu efni. Sem hringa (en faoir hans vildi ao hann breri pa til ao halda via hinum fornu auokennum aoalsins) hafoi hann: a bendifingri vinstri handar rooa­ stein a strero via strutsegg, mjog snoturlega felldan f skfra gull; a baugfingri somu handar hafoi hann baug ur fj6rum malmum skeyttum saman af meiri listfengi en menn til pekkja, pannig ao stalio snerti ekki gullio og silfrio prengdi ekki ao koparnum. Allt var pao verk Chappuis kafteins og aostoo­ armanns hans Alk6fn'basar. A baugfingri hregri handar hafoi hann hring undinn f gorm; f hann var greyptur rooasteinn lytalaus, demantur odddreg­ inn og smaragour ur Fysona, 6metanlegur ao verogildi, pvf Hans Karvel, yfirskartgripasmiour konungsins af Melindu, mat pa til veros a sextfu og nfu millj6nir atta hundruo nfutfu og fjogur pusund guolambs-kr6nur; og Fuggerarnir f Agsborg verologou pa jafn hatt.

35

IX. KAFLI Einkennisbuningur Gargantua. Litir hans. LITIR Gargantua voru hvitt og blatt, eins og pio gatuo lesio her fyrir ofan, og meo peim vildi faoir hans lata skiljast ao hann fyndi til hirnneskrar gleoi: pvi hvftt taknar anregju, gleoi, yndi og fognuo, og blatt himneska hluti. Eg pykist vita ao pegar pio Iesio pessi oro pa spottio pio gamla ctrykkju­ rutinn sem vio ykkur talar og alftio pessa tulkun a litunum helsti galgopa­ lega og kauoska; pio segio ao hvftt takni tru og blatt staofestu. En svario mer eins og ykkur Hkar an pess ao veroa espir, argir, uppnrernir eoa illir (pvf nu eru yms veour a lofti). Eg mun ekki beita ykkur pvingunum, hvorki ykkur ne nokkra aora; heldur segja aoeins vio ykkur nokkur oro f tfma toluo. Hver er nu ao resa ykkur? Hver er ao erta ykkur? Hver segir ykkur ao hvftt takni tru og blatt staofestu? B6k, segio pio, b6karskrreoa sem heitir Taknmdl litanna og farandsalar og prangarar eru ao selja? Hver er hofund­ urinn? Hver sem hann er hefur hann verio hygginn f einu tilliti, ao hann hefur ekki sett nafn sitt a hana. En pegar ollu er a botninn hvolft veit eg ekki hvort eg daist meir ao 6svffni hans eoa heimsku: peirri 6svffni ao hann skuli voga ser ao akvaroa, an roksemda, astreou eoa lfkinda, hvao litirnir skulu takna: pao er aofero harostj6ra sem vilja ao peirra eiginn geop6tti korni f stao skynseminnar, og ekki hinna vitru og lrerou sem sannfrera lesendur sfna meo 6hrekjanlegum dremum; peirri heimsku ao hann skuli gera rao fyrir pvf, an annarra utlistana eoa gildra roksemda, ao nokkur maour mundi breyta sinni hegoun eftir bans faranlegu forskrift. Eins og segir f oroskvionum, ,,skftur sest a skiturassa"; og reyndar hefur hann hitt a nokkrar eftirlegukindur fra tfmum hau hattanna, sem hafa lagt trunao a oro bans. Og eftir peim hafa peir samio spakmreli sin og malshretti, tygjao mulasna sfna, klrett pj6na sfna, skorio brrekur sfnar, br6derao gl6fa sfna, kograo srengurtjold sin, malao skjaldarmerki sfn, sarnio songva sfna og, pao sem verra er, haft laumulega f frammi blekkingar og pretti meoal skfrlffra fruva. f am6ta myrkri eru peir ao rafa pessir stertimenn vio hiroina, pessir nafnhverfingamenn, sem lata mala mynd af hnetti (sphere) til ao takna von (espoir), setja fugls fjaoir (pennes) fyrir kvalir (peines), vatnsbera (l'an36

cholie) fyrir punglyndi (melancholie), skaroan mana (lune bicorne) fyrir batnandi hag (vivre en croissant), brotinn bekk (un bane rompu) fyrir gjaldprot (banqueroute), non og lffstykki (un dur habit) fyrir non durabit (pao endist ekki), rum an himins (un lit sans ciel) fyrir licencie: svo afkaralegur, utvatnaour, gr6fur og ruddalegur er pessi samjofnuour, ao hver sem reynir ao ioka hann her f Frakklandi - eftir Endurreisn fagurra mennta - retti ao fa refsskott fest vio halstauio og nefgrfmu ur kuadellu. Af somu astreoum, ef astreour skyldi kalla fremur en hugar6ra, greti eg latio mala korfu (panier) til ao syna ao eg vreri kvalinn (peine'), og sinneps­ buok (pot a moutarde) til ao syna seinlreti hjartans (moult tarde). Nattpott­ ur (pot a pisser) greti komio fyrir embrettismann (official = nreturgagn); botninn a br6kum mfnum fyrir hafskip freoar (freta); kyllinn minn fyrir griffil rettvfsinnar; og hundaskftur (etron de chien) fyrir stilkinn hema inni (tronc de ceans), par sem eg geymi hjartagull elskunnar minnar. Vitringarnir f Egiftalandi f6ru ooru vfsi ao foroum tfo pegar peir notuou fyrir skrifstafi pao sem peir kolluou helgirunir. l>rer gat enginn skilio ef hann pekkti ekki, og allir ef peir pekktu, hlutverk, eoli og eiginleika peirra hluta sem prer st6ou fyrir. Um petta efni hefur Orus Apollon samio brekur a grfsku, og P6lyfflus reifao pao enn ftarlegar f Astardraumi. f Frakklandi sjaio pio dremi um pessa aofero f skjaldarmynd herra aomfralsins, sem Oktavfanus Agustus notaoi fyrstur. En batkrenan mfn siglir ekki lengra meoal pessara hvimleiou rasta og skerja; eg sny aftur til hafnar paoan sem eg kom. En eg hef g6oa von um ao skrifa ftarlegar um petta efni einhvern daginn, og syna fram a, meo skynsarnlegum rokum og eftir viourkenndum heimildum, staofestum af ollum f fornold, hvaoa litir og hve margir finnast f natturunni, hverjir peir eru og hvao hver og einn taknar, ao pvf tilskildu ao Guo varoveiti nu sem retfo hattm6tio mitt - pao er vfnkolluna eins og amma mfn var von ao kalla pao.

37

X. KAFLI Hvao litirnir hvftt og blatt takna. HViTI taknar pa gleoi, huggun, fognuo; og petta er enginn uppspuni heldur byggt a traustum retti og sonnum heimildum; pao getio pio sannpr6fao ef pio leggio til hlioar hleypid6mana og fallist a ao hlusta a pao sem eg nu retla ao segja. Arist6teles segir ao ef maour athugar tvo gagnstreoa hluti af somu grein, svo sem gott og illt, dyggo og lost, kalt og heitt, hvftt og svart, srelu og kvol, gleoi og sorg, og pannig afram, og tengir pa pannig ao fyrri liour einnar gagnstreou se f roklegu samhengi vio sama lio annarrar, pa leioir af pvf ao seinni liour fyrri gagnstreounnar svarar til sama lioar peirrar sfoari. Dremi: dyggo og lostur eru f eoli sfnu gagnstreour, sama er ao segja um gott og illt. Ef annar liour fyrri gagnstreounnar svarar til sama lioar peirrar sfoari, eins og dyggo og gott, pvf maour veit ao dyggo er g6o, pa leioir af sjalfu ser ao lioirnir sem eftir eru, illt og lostur, gera pao einnig, pvf lostur er illur. Eftir ao hafa skilio pessa rokrettu reglu takio pa pessar tvrer gagnstreour: gleoi og sorg; svo pessar tvrer: hvftt og svart, sem eru f eoli sfnu gagnstreo­ ur; ef fallist er a ao svart takni sorg, pa taknar hvftt meo rettu gleoi. Og pessi merking byggist ekki eingongu a mannasetningum heldur er hun reist a pvf allsherjar samkomulagi sem heimspekingar kalla ius genti­ um, alheimslog, og gilda f ollum londum. Pio vitio vel ao allir lyoir, allar pj6oir, (eg undanskil fbua Syrakusu og nokkra Argverja sem voru haldnir ofuguggahretti), sama hvaoa tungu prer tala, klreoast svortu pegar prer vilja syna hryggo sfna opinberlega, og harmur er jafnan tjaour meo svortum lit. Petta einr6ma samkomulag fengi ekki staoist nema ao natturan rettlretti pao meo einhverjum peim astreoum eoa roksemdum sem allir geta skilio upp a eigin spytur, an pess ao vera frreddir um pao af einum eoa neinum. Petta er pao sem via kollum natt­ urulogmal. Af pessum somu astreoum hefur natturan stuolao ao pvf ao allir menn tulki hvftt meo gleoi, kreti, huggun, fognuoi og yndi. Fyrr a tfmum auokenndu Prakverjar og Krfteyingar gleoi- og happadaga meo hvftum steinum, dapra daga og raunalega meo svortum. Er ekki n6ttin raunaleg, dopur og punglyndisleg? Hun er svort og myrk af skorti. Lffgar ekki lj6sio upp a Natturuna alla? Pao er hvftara en nokkuo 38

annaa. Eg greti pessu til sonnunar vitnaa til bokar Larusar Valla gegn Bartolusi, en vitnisburaur Guaspjallanna hlytur aa nregja ykkur. f Matteu­ si, xvii. kafla, er sagt vio Ummyndun Vars Herra, vestimenta eius facta sunt alba sicut Lux: klreai hans urau bjort eins og ljosia. Meo pessum skfnandi hvitleika bra hann upp fyrir lrerisveinunum fmynd og takni eilffrar srelu. I>vf allir menn gleajast via ljos, um paa vitna ora gamallar konu sem var oroin tannlaus, en sagai po: Bona lux. Og Tobit (kafla v) svaraai pegar Rafael heilsaai honum eftir aa hann hafoi misst sjonina: ,,Hvaa ma gleaja rnig sem se ekki ljos heimsins?" Klreddir pessum sama lit vitna englarnir um gleai allsherjar via Upprisu Frelsarans (Johannes xx) og Hirnnafera hans (Post. i). I>aa er svipaaur klreanaaur sem hinir truuau bera f blessaari Jerusalem himnanna pegar Johannes guaspjallamaaur ser pa (Op. iv og vii). Lesia fornsogurnar, Grikki eins og Romverja; pio munuo komast aa pvf aa Alba, fyrsti vfsir Romar, var bygga par sem hun er og skfro svo vegna hvftrar gyltu sem par fannst. I>io munua komast aa pvf ao ef manni sem hafoi unnia sigur a ovinunum var veitt leyfi til aa halda sigurgongu f Rom, pa ok hann f vagni sem hvftir hestar drogu; slikt hia sama sa er fekk hyllingu. Ekkert ta.kn, enginn litur tulkaoi gleaina via komu peirra jafn skyrt og sa hvfti. I>ia munuo komast aa pvf aa Perikles, herstjori Apeninga, kvaa svo a aa peir af hermonnum hans er fengu vio hlutkesti hvftar baunir skyldu allan pann dag gleajast, skemmta ser og hvflast, a meaan hinir beraust. Eg greti f pessu efni nefnt pusund onnur drerni og tilvitnanir, en her er ekki staaur til pess. En f ljosi pessarar vitneskju getia pia greitt ur peim vanda sem Alexand­ er Afrodisfas taldi oleysanlegan: hvers vegna ljonia, sem mea oskri sfnu, sfnu lregsta urri, skelfir oll dyr, ottast ekki og virair neitt nema hvftan hana? I>etta stafar af pvf, eins og Proklus segir f bokinni F6rnir og tofrar, aa nrervera solarorkunnar sem er uppspretta og birgaastoo alls ljoss a jorainni og a planetunum er betur taknuo og synd med hvftum hana, breoi vegna litar fuglsins, eoliskosta og serl gra eiginleika, en mea ljoni. Hann segir ennfremur aa pukar hafi oft sest f ljonsliki, og pegar peir komust f treri vio hvftan hana hurfu peir mea skyndi. I>etta skyrir hvers vegna Gallar, paa er ao segja Frakkar (svo nefndir af pvf peir eru hvftir f eali sfnu, eins og mjolk, sem Grikkir kalla gala) hafa gjarnan hvfta fjoour f hufu sinni. Reyndar eru peir glaovrerir aa eolisfari, opinskair, eaallyndir og vinsrel­ ir, og hafa fyrir merki og ta.kn hvftasta blom allra bloma: liljuna. 39

Ef pio spyrjio hvernig natturan gefur f skyn gleoi og anregju meo hvfta litnum pa svara eg pvf til ao pao se meo samsvorun og samrremi: eins og hvftt tvfstrar a ytra boroi og dreifir sj6ninni, og leysir pannig greinilega upp sj6nar-andana, eftir skooun Arist6telesar f Vandamalum og hi::ifunda um lj6sfrreoi (og pio munuo kynnast pvf af eigin raun pegar pio fario yfir snrevipakin fjoll, og kvarta yfir pvf ao pio getio ekki horft sti::iougt a pau; Xenof6n getur pess ao petta hafi bent menn sfna, og Galien lysir fyrirbrer­ inu f li::ingu mali f X. b6k Um lfkamspartana og hlutverk peirra), - pannig ruglast hjartao hio innra vio ofurgleoi og pjaist vegna greinilegrar tvfstr­ unar lff-andanna. l>etta getur nao pvf marki ao hjartao missi nreringar sinnar og lffio slokkni par af leioandi fyrir ahrif pessarar ofurgleoi, eins og Galien segir f Aoferoum, b6k XII, og f Syktum stooum, b6k V, og f Orsokum sjukd6ma, b6k II. Og um petta vitnar lfka Markus Tullius, (f Tuskulonskum spurningum, b6k I) Verrfus, Arist6teles, Tftus Livfus - eftir orrustuna vio Cannes - Plinfus (b6k VII, kaflar xxxii og liii), A. Gellfus, (b6k III, XV, og aorar), Dfag6ras fra Rooey, Kflon, S6f6kles, Dfonysfus, harostj6ri a Sikiley, Filippides, Fflemon, Polykrates, Filistfon, Markus Juventfus og aorir sem d6u ur gleoi; eoa eins og Avisenna segir (f Canon, II. b6k, og f b6kinni Kraftar hjartans) um saffron-lauk, sem gleour hjartao svo mji::ig ao hann sviptir pao lffi vegna penslu og tvfstrunar, ef tekinn er of st6r skammtur. Raofrerio ykkur f pessu efni vio Alexander Afrodisfas, i Vanda­ malum, b6k I, kafli xix. Og mal er ao linni. Hvaoa, hvaoa! Eg hef fario lengra ut i petta efni en eg hugoist i byrjun. Eg mun pvf lrekka seglin her, afganginn lret eg bfoa b6karinnar sem verour pvf eingi::ingu helguo, og segi stutt og laggott ao blatt takni auovitao hirnininn og hirnneska hluti a sama hatt og hvftt taknar gleoi og anregju.

40

XI. KAFLI Af bamIBsku Gargantua. FRA J:>RIDJA til fimmta aldursars var Gargantui alinn upp og agaour f hverri nauosynlegri grein eftir pvf sem faoir hans sagoi til um; hann eyddi pessum tfma a pann hinn sama veg og 611 litlu bornin f landinu: meo oorum oroum, hann drakk, at og svaf; at, svaf og drakk; svaf, drakk og at. Hann var alltaf ao velta ser upp ur forinni, skfta ut a ser nefio, hrufla sig f framan, trooa af ser sk6na; hann gapti vio flugunum, og hlj6p f gleoi sinni eftir fiorildunum sem faoir hans drottnaoi yfir. Hann pissaoi a sk6na sfna, kukaoi f skyrtuna, snytti ser a erminni, peysti hor ofan f supuna, var a vappi um allt, drakk upp ur innisk6num og nuggaoi ioulega kvioinn meo korfu. Hann skerpti tennurnar a klossa, pvooi hendur sfnar f supunni, kembdi hario meo vfnskal, settist milli tveggja st6la meo rassinn a g6lfinu, huldi sig meo blautum poka, drakk meoan hann boroaoi supuna, at gl6oark6kuna an brauos, beit er hann hl6 og hl6 er hann beit, hrrekti oft f skalina, prumpaoi blautt, pissaoi a m6ti s6linni, dyfoi ser f vatnio til ao foroast rigninguna, hamraoi jarnio meoan pao var kalt, dreymdi sig t6man, setti upp svip, gubbaoi vfninu eoa flaoi refinn eins og sagt er, tuldraoi brenir sfnar eins og api, sneri aftur til sauoanna, vfsaoi gyltunum a gras, baroi hundinn fyrir framan lj6nio, festi kerruna framan a uxann, kl6raoi ser par sem hann klrejaoi ekki, dr6 orma ur nefi ser, greip svo fast ao hann hondlaoi ekkert, boroaoi hveitibrauoio fyrst, jarnaoi engispretturnar, kitlaoi sig til ao hlreja, hamaoi allt f sig f eldhusinu, f6rnaoi guounum straum, let syngja Magnificat vio morguntfoir og p6tti pao vel vioeigandi, at hvftkal og skeit r6fu, sa flugur f mj6lkinni, sleit lappir af flugunum, krassaoi a pappfr, sullaoi a pergament, t6k til f6tanna, greip til floskunnar, geroi upp reikn­ inginn an gestgjafans, baroi utan runnana og missti fuglanna, t6k skyin fyrir messing-ponnur og bloorur fyrir lj6sker, fekk tvo hloss ur einum poka, lek asna til ao na f sao, notaoi hnefann fyrir kylfu, greip tronur f einu stokki, helt ao hringabrynja vreri smfouo hring fyrir hring, skooaoi alltaf upp f gefinn hest, stokk fra hana til asna, setti proskaoan avoxt milli tveggja grrenna, hratt moldinni f skuroinn, verndaoi manann fyrir ulfunum, vonaoi ao grfpa lrevirkja ef himinninn felli, geroi ur nauosyn dyggo, t6k sneio af brauoi sem bauost, var jafn litio um skoll6tta og rakaoa, flaoi refinn a hverjum morgni. Smahundar foour hans atu af hans diski og eins at hann 41

meo peim. Hann beit pa f eyrun, peir kl6ruou hann f nefio; hann bles a rassinn a peim, peir sleiktu hann um varir. Og vitio pio hvao, strakar? Ao drykkurinn gangi ykkur til hofuos! l>essi litli flagari var sfkafandi a f6strum sfnum, ofan og neoan, aftan og framan, hurra karf6ka! og hann var pegar farinn ao reyna kylinn sem fostrur hans skreyttu a degi hverjum meo daindis kerfum, indrelum boroum, fallegum bl6mum, litskrerum slilkivondlum; prer skemmtu ser vio ao lata hann koma a milli fingra sinna eins og kokukefli, og svo skelltu prer upp ur pegar hann sperrti eyrun, eins og leikur pessi dillaoi peim. Ein sagoi: sponstappinn minn, onnur pyrnirinn minn, onnur k6ralgreinin mfn, onnur stopparinn minn, onnur korktappinn minn, titrarinn minn, fleygurinn minn, nafarinn minn, dingullinn minn, litli harokollurinn lagi og stinni, krullujarnio mitt, litla rj6oa pylsan mfn, litli sreti drellirinn minn. - Hann er minn, sagoi ein. - Eg a hann, sagoi onnur. - Hvao um mig? sagoi su prioja. Hef eg engan rett? Naoin skrer, eg lret pa skera hann! - Hvao, skera hann! sagoi onnur. l>er gretuo meitt hann, fru! Skerio per hluta af bornunum? l>a yroi hann kallaour herrann skottlausi. Og svo hann greti Ieikio ser eins og litlu bornin f landinu bjuggu prer til handa honum fallegan veourhana ur vrengjum vindmyllu f Mirabeau.

42

XII. KAFLI Af leikhestum Gargantua. PA, svo hann yroi alla revi goour reiomaour, var honum gefinn stor og fallegur trehestur, sem hann let risa, stokkva, smiast, ausa og prjona i senn; hann let hann fara fetio, brokka, skeioa, valhoppa, fara a kostum, tolta, ganga eins og klarhestur, tilfaldi og villiasni. Og eins og munkar hafa kuflskipti a storhatioum, pannig Jet hann hestinn skipta um lit: ymist vera jarpan, vindottan, apalgraan, mtisgraan, apalrauoan, litforottan, kyrlitan, pverrondottan, svartskjottan, brtinskjottan eoa hvftan. Sjalfur bjo hann ser til veioihest tir storum drumbi, og annan til daglegrar brtikunar tir vinpressustong; og hann breytti storu eikitre i mtildyr meo sooulklreoum ao hafa f herberginu. Hann hafoi auk pess tfu eoa tolf hesta f afangastao og sjo posthesta. Og hann let pa alla sofa rett hja ser. Dag einn kom Javarourinn af Brauofsekk i heimsokn til foour hans meo rnikilli pomp og foruneyti, sama daginn og hertoginn af Frikosti og greifinn af Votvindi voru komnir ao heilsa upp a hann. Og hjalpi mer, htisakynnin voru helsti prong fyrir allt petta folk, ser f lagi hesthtisin. Til pess ao vita hvort nokkur auo hesthtis vreru annars staoar i htisinu pa leituou bryti og meoreioarsveinn lavaroarins af Brauofsekk til Gargantua, straklingsins, og spurou hann undir fjogur augu hvar strioshestarnir vreru geymdir, pvf peir hugsuou ao born gretu aldrei pagao yfir neinu. Hann for pa meo pa ao stora stiganum f kastalanum, f gegnum gestasal­ inn og um stor stilugong; tir peim komu peir inn i storan turn; og pegar peir voru ao fara upp enn ein prep pa segir meoreioarsveinninn vio brytann: - l>essi strakur er ao gabba okkur: hestar eru aldrei hafoir a hrestu loftum htisa. - l>ar skjoplast per, segir bryti. l>vf eg veit um staoi f Lyon, La Baumette, f Chinon og vfoar par sem hesthtisin eru a efstu hreo; vel ma vera ao dyr seu a bakhlioinni tit ao hreoardragi. En eg retla ao spyrja hann frekar tit i petta. Og hann spuroi Gargantua: - Heyrou vreni litli, hvert eruo per ao fara meo okkur? - Upp f htis til storu hestanna minna, svaraoi hann; vio erum rett ao koma, purfum bara upp pessi prep. 43

Svo hann for meo pa f gegnum annan st6ran sal og vfsaoi peim a herbergi sitt; og sagoi f pvf hann opnaoi dymar: - Petta eru hesthusin sem pio eruo ao leita ao: parna er spanj6linn minn, enskurinn minn, gaskoninn minn, brokkarinn minn. Pa varpaoi hann ao peim st6rri vogarstong, og sagoi: - Eg gef ykkur pennan frfslending. Eg fekk hann fra Frankfurt, hann er ykkar eign. Hann er mesta pregoarskinn, og prekskepna. Meo dufna­ falka, halfa tylft af sprenskum hundum og tvo mj6hunda pa veroio pio k6ngar yfir herunum og akurhrenunum f allan vetur. - Heilagur Johannes, sogou peir. Par lagum vio laglega f pvf. Nu hofum vio munkinn. - Eg trui ykkur ekki, sagoi hann. Munkurinn hefur ekki verio her f prja daga. Hvemig hefou peir nu att ao taka pessu? Hengja hofuoio af skomrn eoa lata sem ekkert vreri og fara ao hlreja? Pegar peir voru aftur a leioinni niour, kolruglaoir, spuroi hann pa: - Mynduo pio vilja obladf? - Hvao er nu pao? sogou peir. - 0, pao eru fimrn dellur f kjaftmul a ykkur. - Ef vio hofum ekki pegar verio steiktir, sagoi brytinn, pa stiknum vio aldrei; okkur hefur verio stungio a tein, synist mer. Heyrou greskur, pu hefur fest halmvisk f hario a okkur, dag einn verour pu pafi. - Eg er a pvf, sagoi hann. En pegar eg vero pafi pa veroio per pafugl og pessi sreti pafagaukur uppstoppao pahrensn. - Ja, ja, sagoi meoreioarsveinninn. - En, sagoi Gargantui, giskio a hvao pao eru margar stungur f serk m6our minnar? - Sextan, sagoi meoreioarsveinninn. - Ekki er pao f Guospjollunum, sagoi Gargantui. Pvf pao er sans ao aftan og sjans ao framan. Og sans er sjans, per logouo skakkt saman. - Hvenrer? spuroi meoreioarsveinninn. - Pao var, sagoi Gargantui, pegar nefi yoar var breytt f spons til ao sjuga upp slatta af for, og kverkum yoar f trekt til ao hella henni f annao flat, pvf botninn var dottinn ur pessu. - Hjalpi mer! sagoi brytinn, hann hefur munn fyrir neoan nefio! Guo vemdi pig, herra oroabelgur, pvf pu ert kjaftfor! Og a haroahlaupum niour kostuou peir undir stigabogann st6ru vogar­ stonginni sem hann hafoi trooio upp a pa. Pa varo honum ao oroi: - Hver djofullinn! Pio sitjio illa hest. Klarinn kastar ykkur a slremum

44

tfma. Ef pio pyrftuo ao fara heoan til Cahuzac, hvort mynduo pio heldur vilja: rfoa gres eoa teyma gyltu? - Eg myndi heldur vilja drykk, sagoi meoreioarsveinninn. Um leio og hann sagoi petta gengu peir inn f neori skalann par sem allt samkvremio var, og pegar peir sogou pessa splunkunyju sogu f6ru allir ao hlreja eins og flugnager.

45

XIII. KAFLI H vemig Grandgussi attach sig a dyrlegum gafum sonar sfns, ]Jegar hann fann upp rass]Jurrkuna. l>AD VAR i lok fimmta aldursarsins ao Grandgussi, heimkominn eftir sig­ urinn yfir Kanarringum, kom ao sja son sinn Gargantua. I>a varo hann svo glaour sem pvilikur faoir hlaut ao veroa ao sja slikan son, hann faomaoi hann ao ser og kyssti og spuroi drenginn margra bamalegra spurninga af ymsu tagi. Og hann drakk all mjog meo honum og f6strum hans sem hann spuroi innviroulega eftir pvi, hvort prer hefou haldio honum hreinum og sretum. I>essu svaraoi Gargantui svo ao hann hefoi tekio pao sjalfur ao ser, og priflegri drengur fyrirfyndist ekki i ollu landinu. - Hvernig ma pao vera? spuroi Grandgussi. - Eftir miklar og itarlegar tilraunir, svaraoi Gargantui, fann eg upp aofero til ao prifa a mer rassinn. I>ao er SU gofugasta, besta og ahrifan1ao skuluo per nu fa ao heyra, sagoi Gargantui. Eitt sinn skeindi eg mig a flauelsgrimu hefoarkonu, pao p6tti mer gott pvi mjukt silkio greldi unaoslega vio botninn a mer; i annao sinn meo hettu peirrar somu, og pao p6tti mer fullt eins gott; i annao sinn a halsblreju; i annao sinn a eyrnablookum af hatti ur fagurrauou satini, en pao var a peim grui af 6tretis gullpalliettum sem rifu allt skinn af botninum a mer. Megi eldur heilags Antons brenna afturgatio a gullsmionum sem bj6 prer til, og a frunni sem bar prer. I>essi 6not hurfu pegar eg preif mig a pj6nshufu, alsettri fjoorum a la Sviss. Svo, pegar eg var ao drita bak vio runna fann eg marsgotinn kott og preif rnig a honum, en hann krjalaoi a mer alla rassboruna meo kl6num. Eg grrectcti pao ctaginn eftir meo pvi ao prifa mig a honskum moour rninnar sem lyktuou sterkt af mals6fni. Svo skeindi eg mig a salviu, finkli, anisjurt, kryddmreru, r6sum, gras­ kerslaufum, hvitkali, r6fum, vinvioi, stokkr6s, k6ngalj6si (sem er skarlats­ rautt eins og rass), salati og spinatblooum (allt petta var f6tleggjum minum hollt!), meo sk6garbingli, blookujurt, netlum, malurt; af pessu fekk eg

46

bl6os6tt eins og Langbaroi en lreknaoist af henni pegar eg skeindi mig a kylnum minum. Sioan preif eg mig a rumlokunum, rumteppunum, gluggatjoldunum, meo sessu, veggtjaldi, meo spilamottu, afpurrkunarkluti, munnpurrku, vasakluti, greioslusloppi; allt petta gaf mer meiri fr6 en klaoahundi pegar honum er kembt. - Gott er pao, sagoi Grandgussi, en hvaoa rasspurrka p6tti per best? - Eg kem ao pvi, sagoi Gargantui; per faio ao heyra alla s6larsoguna. Eg preif rnig meo heyi, straum, meo halrni, meo kyrhari, meo ull, meo pappir. En

Hver sem papp{r ao botn-sora ber baslast meo kusk dpj6um ser. - Hvao! sagoi Grandgussi, litli bjalfinn, ertu ao koma af koppnum, og pegar farinn ao rima? - Jaha, k6ngur rninn, svaraoi Gargantui, eg rima svona vel og p6 betur, en oft pegar eg rima fre eg rremu. Hlustio a hvao kamarsveggirnir segja vio pa sem hregja ser:

Skftugur, fretugur, teojugur, prekkugur Pinn boss skaut lort doss. Saurugum, pejjugum, pestugum skat dper brenna Antons eldur ef oil prn gjoll botnspjoll ekki eru bam dbrott Pu heldur. Viljio per heyra meira af SVO g6ou? - Ja, vist, sagoi Grandgussi. - l>a pao, segir Gargantui, her kemur rondo:

47

A kamri { gcer pegar scell eg sat

eg sd mitt veglega afturgat. Pao veit minn sann eg sjaldan hef sogio ao mer jafn hofgan pef 6, tryggoavinur, ef tit min fceroir pd turtildufu er vild m{na bceroi d kamri, eg trooa skyldi og teppa { stut 6tcepilega hennar p{pi-kut; en fingrum hun gceti fimlega beint { finlegt botngat, alls 6skeint, d kamri. Segio nu ao eg se illa ao mer! Drottinn ryr, pao var ekki eg sem geroi petta vers, heldur heyroi eg fario meo pao fyrir pessari ffnu domu parna, og helt pvf til haga f minnispokanum rnfnum. - Snuum okkur aftur ao efninu, sagoi Grandgussi. - Hvaoa?, segir Gargantui. Skitirfinu? - Nei, sagoi Grandgussi. Skeinirfinu. - En, segir Gargantui, viljio per kaupa mer tunnu af bretavfni ef eg rek your f hrutshornio. - Ja, pao skal eg gera, segir Grandgussi. - l>ao er 6parfi ao prffa a ser botninn nema hann se skftugur. Og hann er ekki skftugur nema maour hafi skitio; pvf purfum vio ao skfta aour en vio skeinum okkur! - 6! segir Grandgussi, hvao pu ert klar f kollinum, litli vinur, einhvern daginn lret eg gera pig ao doktor f gleoi-vfsindum, pao veit Guo! l>vf pu ert svo braoproska eftir aldri. f ollum brenum haltu afram rasspurrku-talinu. Og via mitt skegg, f stao einnar tunnu pa skaltu fa fimmtfu amur af pessu g6oa bretavfni, sem vex reyndar ekki f Bretanfu heldur f pvf g6oa landi Verron. - Eftir pao, sagoi Gargantui, preif eg mig meo halskluti, kodda, inni­ sk6m, veioipoka, korfu (en hve 6pregileg rasspurrka!), sfoan meo hatti. Gretio ao pvf ao meoal hattanna eru sumir snoonir, aorir strfohreroir og loonir, sumir ur flossilki, aorir ur tafti. Bestur peirra a meoal er sa strfo­ hreroi pvf hann skrubbar saurefnin svo vel f burtu. Sfoan preif eg mig meo hrenu, hana, kjuklingi, kalfsskinni, hera, dufu, skarfi, tosku logfrreoings, hettu skriftabarns, hofuoskauti, talfugli. En ao endingu segi eg og staohrefi ao engin rasspurrka jafnast a vio 48

dunmikla gres, ef maour heldur halsinum a millum f6ta ser. Eg legg vio minn heiour, per finnio f rassgatinu unaoslega munuo, breoi vegna myktar dunsins og hins h6flega lfkamshita gresarinnar sem leggur praobeint upp endaparminn til annarra innyfla, og paoan til stoova hjarta og heila. fmynd­ io your ekki ao fullsrela hetjanna og halfguoanna sem eru a 6ctainsvollum stafi af pessum gullr6tum peirra, 6dainsveigum eoa gooafreou. Hun kemur ao mfnum d6mi af pvf ao peir purrka ser um rassinn a gresarhalsi; pao er lfka skooun meistara Jons Skota.

49

XIV. KAFLI Hvemig s6fisti uppfrreddi Gargantua f latneskum frreoum. EFfIR ao hafa heyrt )Jessa rreou varo sa mreti maour Grandgussi fra ser numinn af hrifningu pegar hann hugleiddi hinn harffna nremleik og dyrlegu skarpskyggni sonar sfns Gargantua. Og hann sagoi vio f6strur hans: - Filipusi, konungi af Makedonfu, urou gafur sonar sins, Alexanders, lj6sar pegar hann sa hve leikinn hann var ao temja hest; hestur ]Jessi var svo baldinn og 6styrilatur ao enginn poroi honum a bak, hann kastaoi hverjum knapa, halsbraut einn, f6tbraut einn, hofuokupubraut einn, kjalka­ braut einn. I>egar Alexander fhugaoi ]Jetta mal a paoreimnum (pao var staourinn par sem hestar voru tamdir og pjalfaoir), t6k hann eftir pvf ao ofsi hestsins stafaoi einungis af 6tta hans vio eigin skugga; hann settist pvf klofvega upp a hann og let hann hlaupa a m6ti s6linni pannig ao skugginn fell aftur af honum: meo pvf m6ti gat hann stj6rnao hestinum ao vild. Og vio ]Jetta attaoi faoirinn sig a guolegum gafum sonar sins, og hann fekk til ]Jess Arist6teles ao kenna honum mjog vel, en a peim tfma var hann f mestum metum allra griskra heirnspekinga. Og leyfio mer ao segja ykkur ao ]Jetta eina samtal sem eg nu hef att vio son minn i ykkar viourvist hefur sannfrert mig um ao gafur hans eru af einhverjum guolegum toga, svo skarpar sem mer pykja prer vera, nremar, djupar og gloggar; ef hann frer g6oa kennslu nrer hann yfirburoa viskustigi. I>ess vegna vii eg fela hann einhverjum lreroum manni, svo hann fai frreoslu i samrremi vio hrefileika sfna, og f pvi skyni mun eg ekki horfa i kostnaoinn. Samkvremt pvi var raoinn til hans kennari, mikill doktor og s6fisti, meistari Tubal Holofernes ao nafni, sem kenndi honum stafr6fio svo vel ao hann puldi pao aftur a bak, utan b6kar; pao t6k hann fimm ar og prja manuoi. I>a las s6fistinn honum fyrir Donatum, Facetum, Theodolum, og Alanum (Heilrreoin), pao t6k hann prettan ar, sex manuoi og tvrer vikur. En gaio ao pvi ao samtfrnis pessu kenndi hann Gargantua ao skrifa gotneskt letur, og hann afritaoi allar brekumar, pvf prentlistin var pa ekki enn komin f gagnio. Hann bar yfirleitt st6rt skrifboro sem v6 meira en sjo pusund vrettir, og pennastokkurinn var jafn st6r og mikill og st6ru sulurnar f Ainay-kirkju; 50

og blekbyttan hekk par f miklum jarnkeojum, sem hefou getao borio vorutonn. Pa las s6fistinn honum fyrir De modis significandi, meo skyringum eftir Hvellfret, Buroarjalk, 6nytan, Galahal, Jon kalf, Koparklink, Kussu og fjolda annarra; pao t6k hann meira en atjan ar og ellefu manuoi. Og Gargantui kunni b6kina svo vel ao a pr6fi puldi hann hana utan ao, aftur a bak, og gat sannao pao upp a sfna tfu fingur fyrir m6our sinni ao de modis significandi non erat scientia. S6fistinn las honum fyrir Compostum, pao t6k hann sextan ar og tvo manuoi; en pa d6 lrerifaoir hans. I>ao var ario fj6rtan hundruo og tuttugu, ur kuab6lu sem hann fekk. Pa var til fenginn annar gamall rreskjari, J6belin Beislaoi ao nafni, sem las honum fyrir pessar brekur: Hugutio, Grecismus eftir Hebrard, Doctr­ inale, Hluta ma/sins, Quid est, Supplementum, Marmotret, Hvernig pj6na ska! ti! boros, Hofuodyggoirnar jj6rar eftir Seneku, cum Commento eftir Passaventus, Sof { frioi, fyrir hatfoir, og nokkrar aorar af sama bergi. Vio lestur teora b6ka varo hann svo vitur ao aldrei hofum ver bakao annan slfkan.

51

XV. KAFLI Hvemig Gargantui var settur undir aora uppfoeoara. EN J:>A. gat faoir hans sea ao hann stundaoi namio eindregio mjog vel og la alla daga f b6kunum en pratt fyrir pao t6k hann alls engum framforum, og pao sem verra var: hann varo fl6nskur og barnalegur, dreyminn og slj6r. I>egar Grandgussi kvartaoi yfir pessu vio don Filipus des Marais, vf si­ k6ng af Papeligosse, aleit hann ao drengnum kremi betur ao lrera ekki neitt heldur en ao lesa slfkar brekur hja pvflfkum meisturum, pvf lrerd6mur peirra vreri vitleysa og viska peirra t6m frooa: hun afvegaleiddi g6oa og gofuga hugi og spillti hverjum reskubl6ma. - I>essu til sonnunar, sagoi don Filipus, skuluo per taka einhvern af ungu monnunum nuna, p6tt hann hafi ekki lrert nema f tvo ar. Og ef hann hefur ekki betri d6mgreind, betri oroaforoa og er snjallari f samrreoum en sonur yoar; ef hann er ekki sioaori og kann sig betur f samkvremum, pa getio per binefnt mig grobbarann fra Brennu. Grandgussa leist mreta vel a petta, og hann skipaoi svo fyrir ao pao skyldi gert. Um kvoldio kom nefndur des Marais meo einn af sinum ungu sk6svein­ um til kvoldveroar, Evdemon ao nafni, upprunninn f Villegongis, og hann var svo vel greiddur, svo ffnn f tauinu, vel burstaour og svo fagaour i allri framkomu, ao hann var lfkari engli en mennskum manni. I>a sagoi des Marais vio Grandgussa: - Sjaio per pennan unga pilt? Hann er ekki enn oroinn t6lf vetra. Jreja, nu skulum vio sja til, ef your p6knast, hvaoa munur er a pekkingu pessara 6vitroklegu bullukolla yoar fra lioinni tio og ungu mannanna i dag. Grandgussa leist vel a hugmyndina, og hann baud sk6sveininum ao halda framsogu. I>a reis Evdemon, ao fengnu leyfi teas vfsik6ngs meistara sins, a fretur, meo hufuna f hendinni, svipurinn opinskar, varimar rj6oar; og beindi augum sfnum ao Gargantua af reskudjorfu h6glreti. Og hann t6k ao lofa Gargantua og vegsama, f fyrsta lagi fyrir dyggoir og g6oa sioi, f ooru lagi fyrir lrerd6m, f prioja lagi fyrir rettgofgi, f fj6roa lagi fyrir Ifkamsfeguro, og f fimmta lagi hvatti hann Gargantua blfoum oroum ao heiora foour sinn f hvfvetna fyrir ao leggja svo mikio kapp a ao fa honum g6oa menntun. Og hann bao hann pess ao lokum ao vera svo g6oan og gera sig ao einum af

52

hans minnstu pj6num, pvf ao a pessari stundu reskti hann ser ekki annarrar gjafar af himnafoournum en ao mega veita honum pa pj6nustu sem vel vreri pegin. Rreou pessa tlutti hann meo svo ffnum tilburoum, meo svo skyrri framsogn, a svo litrfku mali og svo g6ori latfnu ao hann virtist lfkjast meir einhverjum Grakkusi, Sfser6 eoa Emelfusi fra fornri tfo heldur en ungum manni nulifandi. En Gargantui kunni ekki ao bregoast betur vio en pao ao hann for ao belja eins og kyr og faldi andlitio f hufu sinni. I>ao var engin leio ao draga ut ur honum oro, fremur en fret ur dauoum asna. Vio petta varo faoir hans svo revareiour ao hann vildi salga meistara J6belfni. En teour des Marais foroaoi honum fra pvf meo slyngum fortol­ um, pannig ao reioi bans sjatnaoi. Hann gaf fyrirmreli um ao launin skyldu greidd honum, og ao hann skyldi latinn hella f sig nokkrar kollur meo ffnu s6fistalagi; ao pvf bunu greti hann fario fjandans til. I>egar meistari J6belfn var a bak og burt raofreroi Grandgussi sig vio vfsik6nginn um hvaoa kennari skyldi fenginn handa drengnum. I>eir urou asattir um ao fa pessa stoou f hendur Pon6kratesi, kennara Evdemons; skyldu peir allir saman halda til Parfsar ao kynna ser hvao ungir menn vreru ao I.era f Frakklandi um prer mundir.

53

XVI. KAFLI Hvemig Gargantui var sendur til Parfsar, um hryssuna grfoarlegu sem hann reio, og hvemig hun utrymdi uxaflugum f Beauce. A l>Vf sama rnisseri sendi Fayoles, fj6roi konungur Numidiu, Grandgussa fra Afriku pa strerstu og grfoarlegustu hryssu sem nokkurn tfma hefur sest; og Mn var lfka su skrfmslislegasta: pio vitio vel ao fra Afrfku er alltaf ao koma eitthvao nytt! Hun var st6r eins og sex fflar og hafoi h6fa klofna f trer, eins og hestur Julfusar Sesars, slapandi eyru eins og geiturnar f Languedoc, og lftio horn a molunum. Ao ooru leyti var feldurinn bruna­ rauour, meo apalgraum doppum. Og bun hafoi hio hrooalegasta tagl, her um bil jafn start og stopullinn f Sankti-Mars, rett hja Langeais, og ferkantao eins og hann, og bruskarnir voru brodd6ttir eins og kornox, hvorki meira ne minna! Ef pio veroio undrandi a pessari lysingu, pa mun ykkur undra eon meir hvao eg segi ykkur um dindil hrutanna f Skypfu, sem vegur meira en prjatfu pund, eoa um dindil kindanna f Syrlandi, en vio rassinn a peim (ef l>en6 fer meo rett mal) parf ao festa litla kerru til ao bera hann, svo langur er hann og pungur. l>io lubbarnir a laglendinu eigio ekkert f lfkingu vio hann! Hryssan var flutt sj6leiois a prem karrokum og brfgantfnu til Olonne f Thalmondais. l>egar Grandgussi sa hana sagoi hann: ,,l>etta er retta skepnan til ao flytja son minn til Parfsar. l>ao pori eg ao sverja ao nu fer allt vel. Hann verour rnikill lrerd6msmaour a komandi tfmum. Ef ekki vreru hattvirtar skepnurn­ ar pa lifoum vio eins og lreroir menn." Nresta dag, eftir ao hafa fengio ser drykk, belt Gargantui sfna leio asamt Pon6kratesi lrerifoour sfnum og monnum bans, peirra a meoal var Ev­ demon, sk6sveinninn ungi. Og par sem veour var stillt og nresta blftt let Grandgussi utbua handa syni sfnum dokkrn6rauo stfgvel; Babin kallar pau helftur. l>annig heldu peir glaoir og reifir eftir pj6oveginum, og leku via hvern sinn fingur, pangao til peir komu fyrir ofan Orleans par sem er vfoattumik­ ill sk6gur, nfutfu og prjar mflur a lengd og fjorutfu og sex a breidd, eoa par um bil. l>essi sk6gur var 6skaplega gr6skumikill, og svo krokkur af uxa­ flugum og geitungum ao hann var hreinasta kvalrreoi fyrir vesalings hryss­ urnar, asnana og hestana. En hryssa Gargantua hefndi meo sremd allra 54

rnisgerdanna sem skepnur af hennar tagi hofou matt pola parna, med bragdi sem skordyrin hofou ekki minnsta avrening um. Pvf jafnskj6tt og peir komu f sk6g pennan og geitungarnir logdu til atlogu sveifladi hun taglinu og hl6d peim svo kirfilega f fyrstu atrennu ad hun felldi allan sk6ginn. Langs og pvers, a pennan veginn og hinn, fyrir framan og til hlida, ad ofan og nedan felldi hun tren eins og slattumadur leggur gras, svo fra peirri stundu hefur par ekki verid neinn sk6gur og ekki neinir geitungar, og allt landid breyttist f slettu. Yid pessa sj6n vard Gargantui feikna gladur, an pess hafa um pad onnur ord en ad segja vid menn sfna: ,,Petta finnst mer fallegt!" (le trouve beau ce.) Og pad er pess vegna sem landio er sfoan kallad Beauce. En allt sem peir fengu f morgunmat var t6mur geispi. Og pad er f rninningu pess sem herramenn f Beauce borda med geispum enn pann dag f dag, peim verdur bara gott af pvf og skyrpa peim mun betur a eftir. Loks komu peir til Parfsar, og Gargantui hvfldist par f tvo eda prja daga, bra a leik med felogum sfnum og fretti hvada lrerd6msmenn vreru par f borg um prer mundir og hvada vfn vreri par drukkid.

55

Gargantui uppi a turni Vorrar-Fruar-kirkju.

56

XVII. KAFLI Hvemig Gargantui launaoi Parfsingum g6oar m6ttokur, og hvemig hann t6k st6ru klukkurnar ur Vorrar-Fruar-kirkju. NOKKRUM dogum eftir ao peir hofou hresst upp a sig f6r Gargantui ao skooa borgina, og allir horfou upp a hann af st6rri hrifningu, pvf Parfsingar eru svo miklir einfeldningar, svo rniklir gl6par og skynskiptingar, ao loddari, helgimunaprangarari, mulasni meo bjollur, lyrukassaleikari a krossgotum, safna um sig fleira f6lki en g6our guospjallapredikari. F6lkio s6tti svo akaft ao honum ao hann neyddist til ao leita athvarfs upp a turna Vorrar-fruar-kirkju. Og pegar hann nu stendur par og ser svo margt folk f kringum sig pa segir hann skyrri roddu: - Eg held pessir luoulakar vilji eg launi peim g6oar m6ttokur og velkomendagjof. I>eir hafa rett ao mrela. Eg retla ao gefa peim ao drekka, f pakklretisskyni. En pao verour bara f grini. Svo Iosaoi hann um fagurbuinn kylinn, t6k ut skaufann og me svo kroftuglega ao hann drekkti tvo hundruo og sextfu pusundum fjogur hund­ ruo og atjan manns, ao 6gleymdum konum og litlum bornum. Nokkrir burgu ser ur pessu hlandfl6oi meo pvf ao hlaupa eins og fretur toguou, og pegar peir komu upp a hreoina fyrir ofan Hask6lann, sveittir, h6standi, hrrekjandi og lafm6oir, pa f6ru peir ao bolva og ragna, sumir af brreoi, aorir f grfni (par ris): ,,Karymary, karymara! Mfn heilaga puta, vio hofum fengio vokvun par ris!" Sfoan hefur borgin verio nefnd Parfs; a.our het hun Leukece, eins og Strabon bendir a, f IV. b6k, pao er ao segja Hin hvfta, a grfsku, vegna pess ao lreri kvennanna eru svo hvft par f borg. Og par eo allur lyour bolvaoi via pessa skfrn, hver via dyrling sinnar s6knar, pa hafa Parfsingar, sem eru allra landa kvikindi og af ymsu tagi, reynst vera f eoli sfnu g6oir bolvarar og g6oir lagamenn, en nokkuo st6rir upp a sig, og pa kemur upp f hugann pao sem segir J6anfnus de Barranco, f b6kinni Um ofurgncego virojngarmerkja, ao peir seu kallaoir Parresfar a grfsku, pao er ao segja hinir kjaftforu. Ao pvf bunu athugaoi Gargantui klukkurnar st6ru sem hengu f pessum turnum, og sarnhringdi peim fagurlega. Og meoan hann var ao pvf kom honum f hug ao prer myndu srema hryssu sinni mjog vel ao hafa um halsinn, en hann hafoi akveoio ao senda hana heim til foour sins klyfjaoa Brie-osti og fersksfld. Svo hann helt a peim heim til herbergja sinna. 57

J:>ar gekk hja f pvf bili hofuobetlimunk:ur af Reglu heilags Antons, f beltifero fyrir grfsi sfna; og hann reyndi ao laumast burt meo prer, svo hann greti f framtfoinni latio ti! sin heyra langt ao, og svfnshomina notra a saltponnunum. En hann let prer kyrrar liggja af t6mum vondugheitum, ekki af pvf prer vreru of heitar heldur af pvf prer voru fvio of pungar fyrir hann ao bera. J:>etta var ekki meistarinn af Bourg, hann er of mikill vinur minn ti! pess. Oil borgin komst f uppnam: pio vitio vel ao fbuarnir eru svo snoknir fyrir alls slags upppot ao utlendingar furoa sig a langlundargeoi Frakkakonunga, ao peir skuli ekki la.ta berja a peim eins og rettlretio byour, meo tilliti ti! vandrreoanna sem af peim hlj6tast upp a hvern dag. Guo grefi eg vissi af grenjunum par sem pessar klikkur sitja a svikraoum og brugga samsreri, ti! ao fletta ofan af peirn fyrir gildunum f minni s6kn! J:>ao megio pio vita ao staourinn par sem lyourinn safnaoist saman, fokreiour og ruglaour, var Nesle, en pa var par vefrett Lutetfu, sem er par ekki lengur. En par var malio rekio og skaoinn via rnissi klukknanna utlistaour. Eftir rniklar rokrreour pro et contra var akveoio meo einfaldri afalyktun (baralipton) ao senda elsta og frerasta meolim Deildarinnar ti! Gargantua ao benda honum a pau hrooalegu vandrreoi sem hlytust af missi pessara klukkna. Og pratt fyrir andmreli vissra hask6lamanna sem toldu ao erindi petta hrefoi betur logspekingi en s6fista, pa var meistari vor Jan6tus af Dyntanda kjorinn ti! pessa ma.ls.

58

XVIII. KAFLI Hvemig Jan6tus af Dyntanda var sendur til Gargantua ao endurheimta st6ru klukkumar. MED HARID kroppao eins og Sesar, doktorshettuna brugona um sig eins og r6mverska skikkju og magann vel varinn vistum ur baksturshusinu og vfgou vatni ur kjallaranum, steojaoi meistari Jan6tus aleiois til herbergja Gargantua, rekandi a undan ser kalfa prja eour kirkjupj6na, rauoa um granir, og dragandi a eftir ser fimm eoa sex listvana meistara Listadeildar, alla utvaoandi f skit. Pon6krates mretti peim f dyragrettinni, og honum varo felmt ao sja pa svona dulbuna, og helt ao par freru nokkrir grfmuleikarar sem hefou misst vitio. Svo hann spuroi einn hinna listvana meistara f h6pnum hvao svona ffflalreti rettu ao pyoa. Hann fekk pao svar ao peir vreru komnir til ao fa klukkurnar afhentar. 6oar en Pon6krates heyroi pessi oro skundaoi hann til Gargantua ao segja honum tfoindin svo hann greti undirbuio eitthvert svar og akveoio pegar f stao hvao til bragos skyldi taka. I>egar Gargantui hafoi heyrt allt af letta kallaoi hann til hlioar Pon6krates lrerifoour sinn, Fflot6rnf bryta sinn, Gymnast skjaldsvein sinn, og Evdemon, og skaut a fundi meo peim um pao hvao rett vreri ao gera og hverju peir skyldu svara. Allir voru peirrar skoounar ao rett vreri ao fara meo pa inn f vfnkr6k og lata pa drekka eins og bura. Og til ao gamli rreskjarinn ofmetnaoist ekki af pvf ao fa klukkurnar afhentar fyrir sinn atbeina, pa sendu peir a meoan hann var ao drekka eftir borgarstj6ra, hask6larektor og hofuoklerki, og akvaou ao fa peim klukk­ urnar f hendur aour en s6fistinn breri fram sfna beioni. Ao pvf bunu skyldu peir, f viourvist hinna, hlyoa a rreou hans. Og petta varo. Litlu eftir ao peir fyrrnefndu komu var s6fistanum vfsao inn f salinn, og hann byrjaoi eins og her fer a eftir, meo h6stakjolti:

59

XIX. KAFLI RIBoan sem meistari Jan6tus af Dyntanda flutti Gargantua vio endurheimt st6ru klukknanna. AHEM, hm, hm! Goda, herra, og g6da til vobis lfka, herrar minir.l>ao mundi ekki vera nema gott ad per letud oss fa klukkurnar aftur, pvf ver hofum st6ra porf fyrir prer.Hum, hum, bass! Her aour og fyrr hofum ver margoft hafnad peningafulgum sem f6lkid f Londres f Cahors baud fyrir prer, og svo lfka f6lkio f Bordeaux f Brie, sem vildi prer kaupa vegna efnislegra eiginlegleika f grundvallargeroinni, inngr6inna f jarolegleika natturukjama peirra, til pess ao framandgera haglel og hvirfilvinda af vfnekrum vorum (ekki p6 vorum, heldur oorum stutt her fra), pvf ef ver missum vfnid pa missum ver allt, rettindi og skyldur. Ef per afhendid oss prer ao minni beioni pa grreoi eg par meo sex strengsli af pulsum og einar g6dar brrekur, og pao geroi f6tleggjum mfnum fjarska gott, nema peir standi pa ekki vio loforo sitt. H6! f Guds nafni, Domine, einar brrekur er mikid ping, vir sapiens non abhorrebit earn. Ha! ha! ekki fa allir brrekur sem brrekur vilja, pad veit eg vel af eigin reynslu. Heyr til min, Domine; i atjan daga hef eg verid ad bobobollaleggja pessa finu rreou: Reddite quae sunt Cesaris Cesari, et quae sunt Dei Deo. !bi jacet Lepus. Upp a mfna tru, Domine, ef per viljio med mer snreda in camera, vio Guds likam! charitatis nos faciemus bonum cherubin. Ego occidi unum porcum, et ego habet hon vino. En ur g6ou vfni verour aldrei vond latfna. Jreja pa, de parte Dei, date nobis clochas nostras. Takio vio, i Deildar­ innar nafni gef eg your Sermones de Utino, svo ao, utinam, per oss veitid vorar klukkur. Vultis etiam pardonos? Per diem, vos habebitis et nihil payabitis. 6! herra Domine, clochidonnaminor nobis! Sannarlega, est bonum urbis. Allir menn nota prer.Ef prer henta hryssu ydar pa henta prer vorri Deild, que comparata est jumentis insipientibus et similis facta est eis, psalmo nescio quo ... Og samt hef eg retta tilvitnun i kompu minni, et est unum bonum Achilles. Hum, hum, ahem, bass! Sjaid til, eg sanna your per eigid ao fa mer prer i hendur. Ego sic argumentor: 60

Omnis clocha clochabilis, in clocherio clochando, clochans clochative clochare facit clochabiliter clochantes. Parisius habet clochas. Ergo glue. Ha, ha, ha, vel er mrelt! I>etta er in tertio prime, f Darii eoa annars staoar. l>ao veit min sal, su var tfo ao eg p6tti hvellg6our f rokleioslu, en nu er hugurinn reikull, og heoan af vii eg ekkert nema gott vfn, gott rum, bak vio eld, kvio vio boro og g6oan djupan disk. Hre, Domine, brenheyr rnig, in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti, amen, fa oss aftur klukkur vorar, og Guo verndar your fra veikindum og Vor Fru fra g6ori heilsu, qui vivit et regnat per omnia secula seculorum, amen. Hum, hass, hass, grenhenhass! Verum enim vero quando quidem, dubio procul, edepol, quoniam, ita certe, meus Deus fidus, borg an klukkna er sem blindur maour an stafs, asni an reioa og kyr an bjollu. I>angao til per latio oss fa prer munum ver repa a your eins og blindur maour an stafs, hrfna eins og asni an reioa, baula eins og kyr an bjollu. Latinisti nokkur, sem bj6 nalregt Hospftalinu, sagoi eitt sinn og vitnaoi f einhvern Tap6nus, - nei, mer skjoplast, pao var P6tanus, veraldlegt skald, - ao hann vildi prer vreru ur fjoorum og dingullinn vreri refsskott, af pvf prer orsokuou kveisu f iorum heilans pegar hann setti vfsnavers f vfsur. En, ding dong, bing bang, klitt klatt, hann var urskuroaour villutru­ armaour; vio framleioum pa eins og vaxkalla. Og framsagan er ekki lengri. Valete et plaudite. Calepinus recensui.

61

XX. KAFLI Hvernig s6fistinn flutti dukinn sinn burt, og hvernig hann h6f mals6kn a hendur oorum meisturum. 6DAR en s6fistinn lauk mali sfnu skelltu peir upp ur Pon6krates og Ev­ demon svo kroftuglega ao peir hofou nrer pvf gefio upp andann, rett eins og Krassus pegar hann sa klarasna eta pistla eoa Fflemon sem hl6 sig dauoan pegar hann sa asna eta ffkjur sem hofou verio tilreiddar handa honum. I>a f6r meistari Jan6tus ao hlreja meo peim, og peir hl6gu hver sem betur gat uns tarin komu fram augun af ollum peim heiftarlega titringi sem varo a heilavefnum, svo taravokvarnir spruttu fram og runnu niour sj6n­ taugina. Ao pvf leyti komu peir fram eins og Heraklft f gervi Demokrfts og Demokrft f gervi Heraklfts. I>egar hlatur peirra var ao fullu hlj6onaour raogaoist Gargantui vio menn sfna um hvao peir skyldu gera. Su var skooun Pon6kratesar a pvf mali ao peir skyldu gefa pessum ffna mrelskumanni aftur ao drekka, par eo hann hefoi skemmt peim svo vel og latio pa jafnvel hlreja meira en Songecreux leikari; ao peir skyldu gefa honum pylsustrengslin tfu sem hann hafoi nefnt f sinni katlegu rreou, og ao auki einar buxur, prju hundruo faoma af hoggnum vioi, tuttugu og fimm amur af vfni, rum meo prefaldri dynu af gresarduni, og mjog vfoan og djupan disk; en petta sagoi hann ao vreru nauopurftir sfnar f ellinni. Allt petta var gert eins og til st6o nema hvao Gargantui - sem dr6 f efa ao unnt vreri a stundinni ao finna brrekur sem hrefou f6tleggjum hans, og var lfka vokins um hvaoa tfska passaoi best tittnefndum mrelskumanni: martingal-brrekur meo eins konar fellibru a rassinum til ao auovelda hrego­ ir; eoa sj6lioabrrekur sem hlynna hvao best ao nyrunum; eoa svissneskar brrekur til ao halda vel hita a kvionum neoanveroum; eoa meo porsksporoi til ao svala lendunum - Jet afhenda honum sjo alnir af svortum duk og fj6rar af hvftu vaomali ao hafa f f6orio. Eldivioinn baru buroarmenn; listameistaramir baru pylsurnar og diskinn; meistari Jan6tus vildi bera dukinn. En einn af nefndum meisturum, meistari Jussi Bandpylsa ao nafni, benti honum a ao petta vreri hvorki sremandi ne heppilegt fyrir mann af hans graou, og hann retti ao lata einhvern annan bera dukinn. - Ha! sagoi Jan6tus. I>ongulhaus! I>ongulhaus! I>u alyktar ekki in modo

62

et figura. Petta synir hvers viroi fullyroingar eru og Parva logicalia. Panus pro quo supponit. - Confuse, segir Bandpylsa, et distributive. - Pongulhaus! segir Jan6tus. Eg spyr pig ekki quo modo supponit heldur pro quo; pao er, pongulhaus, pro tibiis meis. Og ]Jess vegna ber eg hann egomet, sicut suppositum portat adpositum. Svo hann bar dukinn pukurslega, eins og Patelin. En hvellurinn varo pegar gamli rreskjarinn krafoist ]Jess af steigurlreti, a fjolmennum fundi f Mathurin-kirkju, ao fa brrekur sfnar og pylsur. Peir pvert6ku fyrir pao a peim forsendum ao hann hefoi pegar fengio prer hja Gargantua. Hann andmrelti og sagoi ao gjafir Gargantua hefou verio gefnar ser 6keypis af hofoingsskap, og ao peir vreru ekki par meo leystir fra peirra loforoum. Pratt fyrir pao fekk hann pao svar ao hann retti ao syna skynserni og vera anregour, hann fengi ekki snefil meira. -- Skynserni! hr6paoi Jan6tus, vio notum hana ekkert her. Vesrelu svikarar, pio eruo 6merkingar; pao eru ekki til a joroinni meiri varmenni en pio, pao veit eg vel. Verio ekki ao synast haltir frammi fyrir kroppinbak; eg hef fengio ao finna fyrir 6pokkabr6goum ykkar. Pio kallio yfir ykkur reioi Guos! Eg mun lata konunginn vita um 611 pau ofbooslegu rangindi sem pio hafio framio her og framfylgt eigin hondum, og megi lfkprain lj6sta rnig ef hann lretur ekki brenna ykkur kvika fyrir s6d6rnisku, drott­ inssvik, villutru og fjarpl6g, fjendur Guos og g6ora dyggoa. Vio ]Jessi oro logou peir fram kreru a hendur honum; og hann, ao sfnu leyti, let stefna peim. f stuttu mali, retturinn frestaoi malinu, og par er pao enn. Meistararnir strengdu ]Jess heit f pvf tilefni ao prffa sig aldrei framar; og meistari Jan6tus strengdi ]Jess heit ao snyta ser ekki fyrr en fullnaoar­ d6mur hefoi gengio f malinu. Truir eioi sfnum hafa peir verio skftugir og horugir fram a pennan dag. Pvf retturinn hefur ekki fyllilega kannao 611 malsgognin; og d6murinn verour kveoinn upp nresta grfska kalendas, pao er ao segja aldrei, pvf eins og pio vitio taka peir Natturunni fram og brj6ta eigin log. Reglugeroir Parfsarborgar halda pvf fram ao Guo einn geti gert 6endanlega hluti, og ao Natturan geri engan hlut 6dauolegan, pvf hun marki tfmaskeio og endalok alls sem hun leioir fram: omnia orta cadunt, allt sem rfs hnfgur, osfrv. En pessir svelgitrantar morgunpokunnar teygja malin a langinn, og gera pau breoi 6endanleg og 6dauoleg. Meo pvf hafa peir endurvakio og staofest oroskvio Ki1ons hins spartverska, sem helgaour var Delfi, og segir ao Eymdin se lagssystir Malaferla, og malsaoilar volaoir menn, pvf fyrr lykur peirra lffi en peir fai ]Jann rett sem peir leita. 63

Pj6nar Gargantua moka sinnepi upp i munn honum.

64

XXI. KAFLI Nam Gargantua eftir fyrirmrelum s6fistanna, kennara hans. I>EGAR fyrstu dagarnir hofou lietta hofou hans gornlu lrerimeistarar fyrir hann lagt og vitnao til oroa Davids: Vanum est vobis ante lucem surgere. Sfoan bylti hann ser, teygoi og turnaoi um stund f rurninu, til ad hefja dyra-andana sem best; og hann klreddi sig eftir veourfari, en helst var hann f sfoum kufli, ur gr6fum ullarduki, med refaskinnum. l>essu nrest greiddi hann ser med handgreiounni, pad er med fj6rum fingrum og pumalfingri. l>vf kennarar hans sogou pad bara tfmas6un her f heimi ad greioa ser, pvo ser eoa prffa a nokkurn hatt. Svo hregoi hann ser, pissaoi, gubbaoi, rreskti sig, ropaoi, fretaoi, geisp­ aoi, hrrekti, h6staoi, hixtaoi, hnerraoi, snytti ser eins og erkidjakni; og til ad verjast dogginni og vondu lofti boroaoi hann ffnar steiktar vambir, gott svinsflesk gl6oao, g6oa skinku, ffna geitaglas og helling af prfmsupu. Pon6krates syndi honum fram a ad svo flj6tt eftir f6tafero retti hann ekki ad boroa an pess ad hafa gert aour einhverjar lfkamsrefingar. En Gargantui svaraoi: - Hvao! hef eg ekki gert n6gu miklar refingar? Eg bylti mer sex eoa sjo sinnum um rurnio aour en eg for a fretur. Er pad ekki n6g? Alexander pafi t6k upp pann sio ad raoi lreknis sfns, Gyoingsins, og hann lifoi allt til dauoa sfns pratt fyrir ofundarmennina. Mfnir fyrstu meistarar vondu rnig a petta. l>eir sogou ad morgunverourinn bretti rninnio; pa fengu peir ser lika 65

fyrsta drykkinn. J>etta gerir mer feikigott, og eykur lyst mfna a miodegis­ matnum. Og meistari Tubal, sem efstur var a lisensfatinu i Paris, sagoi mer ao pao heppilegasta vreri ekki ao hlaupa hratt heldur ao byrja snemma. Svo 611 heilbrigoi okkar mannlega kynstofns felst ekki f pvf ao drekka sopa og sopa, eins og i:ind, heldur fremur ao drekka a morgnana; unde versus, af pvf leioir:

Pu auogast seint ef drla vaknar; ef drla drekkur heilsan batnar. Eftir ao hafa boroao vel og rrekilega for hann til kirkju og honum var faro i storri ki:irfu grioarrnikil bok f hulstri, sem vo meo fitublettum sem og sylgjum og pergamenti ellefu vrettir og sex pund, her um bil. J>ar hlyddi hann a tuttugu og sex eoa prjatiu messur. A meoan kom brenalesari hans, dtioaour i hempu sinni eins og herfugl, og hafoi sotthreinsao andardrattinn davel meo vinsfropi. Meo honum muldraoi Garganttii allar litaniurnar, og taoi SVO vendilega ao hann rnissti ekki eitt korn a golfio. J>egar hann gekk tir kirkju farou peir honum a uxakerru haug af talna­ bi:indum fra Saint-Claude, hver perla eins stor og hattktifur; og a gi:ingu sinni um bogagi:ingin, stilnagi:ingin og garoinn for hann meo fleiri brenir en sextan einsetumenn. Svo las hann i bokum sfnum litla halftfma stund, augu hans hvildu a bokinni en - eins og gamanleika-skaldio sagoi - salin var i eldhtisinu. J>a pissaoi hann fullan kopp og settist par nrest til boros; og af pvf hann var dauoyfli ao eolisfari pa h6f hann maltioina a pvi ao boroa um pao bil tolf sneioar af svinshi:im, reyktar uxatungur, fiskhrogn (botargos), garn­ pylsur (anduillur), og aora undanfara vinsins. A meoan peyttu pjonar hans, fjorir talsins, hver a eftir i:iorum, sinnepi tir fullum fotum upp i munn honum, viosti:ioulaust. J>a drakk hann ofboos­ legan teyg af hvitu vfni til ao roa nyrun. Sioan at hann matarretti eftir arstioum eins og lystin baud, og hretti ekki fyrr en maginn var oroinn stinnur. Drykkjan var utan enda og a henni engin stjorn, pvf hann sagoi ao endir og takrni:irk drykkjunnar vreru pegar korksolarnir a fotum pess sem drakk hefou ttitnao tit um halft fet.

66

XXII. KAFLI Leikir Gargantua. I>EGAR Garantui hafoi svo tuldrao dratthalalega nokk:ur brenaslitur pvooi hann ser um hendur f fersku vfni, stangaoi ur tonnunum meo grfsali:ipp og spjallaoi glaolega vio menn sfna. Eftir pao var breitt ur grrena duknum, spilastokkur lagour fram, teningaaskja og leikbakkar, og hann f6r f: (Her eru upp taldir 217 leikir, flestir 6pekktir a fslensku mali; auk spila: sam­ kva:misleikir, eltingaleikir og grfnleikir, oft i okaoir undir beru lofti. Ekki reyndist unnt ao pyoa heiti peirra af nokkru viti ao svo komnu. Sja Vioba:ti).

Eftir ao hafa skemmt ser vio leikina, saldao, vinsao ur og sfao timann pa var mal til komio ao fa ser dalftio ao drekka - pao voru ellefu fj6roungar a mann- og teygja ur ser strax a eftir, pao er ao segja a snotrum bekk eoa f breiou, g6ou rumi og sofa par f tvrer eoa prjar stundir, an pess ao hugsa lj6tt eoa tala illt. Pegar hann svo vaknaoi blakaoi hann svolftio eyrunum. A meoan var honum borio ferskt vfn; hann drakk meira en nokkru sinni. Pon6krates benti honum a ao pao vreri slremur siour ao drekka svona eftir ao hafa sofio. - Pao er, svaraoi Gargantui, hio sanna lff eftir kirkjufeorunum, pvf natturulega sef eg salt, og hver blundur hefur a mig somu ahrif og skinku­ sneio. Pa f6r hann ao lrera dalftio, og faoirvorin satu f fyrirumi! Og til ao hespa pau af a sem fyrirhafnarminnstan hatt settist hann upp a gamlan mulasna sem hafoi pj6nao nfu k6ngum. Pannig tuldrandi meo vorunum og kinkandi kollinum reio hann burt ao sja nokkrar kanfnur veiddar f net. Kominn heim aftur helt hann inn f eldhus ao sja hvaoa steik vreri a teininum. Hann boroaoi kvoldmatinn meo goori lyst, pao veit mfn tru! Og hann bauo gjarnan til sfn nokkrum pj6rurum ur grenndinni, og drakk meo peim eins og hver vildi. Peir sogou hver oorum sogur, gamlar og nyjar. Meoal annarra voru f pj6nalioi hans herrarnir du Fou, de Gourville, de Grinault og de Marigny. Eftir kvoldmatinn komu hin pryoilegu vioar-guospjoll, pao er heilmorg

67

leikboro, lfka hio agreta fl6o, og einn, tveir, prfr, eoa haltu slepptu, til ao drepa tfmann; annars f6ru peir ao hitta stulkurnar f brenum, efndu til sma veislu meo peim, meo snarli a eftir snarli og viob6tar-snarli. I>a svaf hann uppihaldslaust til klukkan atta um morguninn.

68

XXIII. KAFLI Hvemig Pon6krates agaoi Gargantua svo stranglega ao engin dagsstund f6r til spillis. I>EGAR Pon6krates sa spilltar lffsvenjur Gargantua akvao hann ao innrreta honum b6kmenntimar meo ooru m6ti; en fyrstu dagana sa hann f gegnum fingur vio hann pvf hann vissi ao Natturan polir ekki snoggar breytingar an mikillar haroneskju. Til ao vanda sem best til upphafsins fekk hann til lreroan lrekni a peim tfma, meistara I>e6d6r ao nafni, ao athuga hvort mretti snua Gargantua aftur a retta braut. I>e6d6r hreinsaoi hann meo svartri kristr6s eftir settum reglum og pvooi meo pvf meoali alla spillingu og vonda lesti af heila hans. Meo pessu m6ti let Pon6krates hann gleyma ollu pvf sem hann hafoi lrert hja sfnum gomlu meisturum, eins og Tfm6teus for ao vio pa nemendur sfna sem hofou lrert hja oorum hlj6mlistarmonnum. Til ao auovelda ser ]Jetta kynnti Pon6krates hann fyrir lreroum monnum par f grennd; honum hlj6p kapp f kinn ao veroa peim jafn, og vio pao jukust honum vitsmunir og longun til ao breyta namsvenjum sfnum og mennta sig. I>essu nrest lagoi Pon6krates hann undir svo strangan aga ao ekki ein dagsstund for til spillis, heldur var allur tfmi hans helgaour b6kmenntaioju og heioarlegu nami. Nu vaknaoi Gargantui klukkan fjogur ao morgni. A meoan hann var nuddaour voru lesnar nokkrar blaosfour fyrir hann ur Heilagri ritningu, hatt og skyrt, meo vioeigandi framsogn; pennan starfa hafoi ungur pj6nn upp­ runninn f Basche, Anagnostes ao nafni. Snortinn af efninu og booskapi lexfunnar for Gargantui oft ao vegsama, akalla, bioja og sarbrena g6oan Guo sem opinberaoi f lestrinum mikilleika sinn og undraveroan vfsd6m. I>a for hann a afvikinn stao ao losa sig vio natrnruleg urgangsefni, og par endurt6k lrerifaoir hans pao sem hafoi verio lesio og utskyroi fyrir honum myrkustu staoina og torraonustu. A leioinni til baka athuguou peir festinguna, hvort hun vreri eins og Mn hafoi verio kvoldio aour, og inn f hvaoa stjornumerki s6lin myndi fara, og tunglio lfka, a peim degi. Ao pvf bunu var hann klreddur, kembdur, krullaour, snyrtur og yrour ilmvatni, og a meoan voru Jexfur grerdagsins endurteknar fyrir honum. Hann puldi prer sjalfur utan b6kar, og nefndi til nokkur hagnyt dremi reist

69

a mannlegum kjorum; pessu heldu peir afram f tvrer eda prjar stundir, en hrettu yfirleitt jafn snemma og hann var fullklreddur. I>a var lesid fyrir hann f fullar prjar stundir. En eftir pad f6ru peir ut, og heldu afram ad rreda efni lestursins, og brugdu ser f fpr6ttir a Braque eda a enginu; peir f6ru f knattleik, 16fablak eda hornabolta; pannig pjalfudu peir lfkamann f glooum leik eins og peir hofou adur pjalfad andann. Allir peirra leikir voru 6pvingadir pvf peir hrettu hvenrer sem pa lysti, og stonsudu yfirleitt pegar svitinn rann af peirn eda peir voru a annan hatt preyttir. I>a var peim purrkad vel og peir nuddadir; peir hofou skyrtuskipti og f6ru f hregdum sinum ad ga hvort maturinn vreri til; og a medan peir bidu sogdu peir fram, skyrt og skilmerkilega, ymsar setningar sem peim voru rninnisstredar ur lexfunni. f pvi bili brettist hr. Lystugur f h6pinn, og pegar stundin rann upp pa settust peir til bords. f byrjun maltfoar voru Jesnar upp nokkrar skemmtisogur um dadir fornaldarmanna, allt par til Gargantui t6k til vid vfnid. I>a, ef monnum syndist svo, var Jestrinum haldid afram, annars h6fu peir samrredur f lettum dur, rreddu fyrstu manudina um kosti, eiginleika, ahrif og edli alls pess sem fyrir pa var sett a bordid: braudsins, vfnsins, vatnsins, saltsins, kjotsins, fisksins, avaxtanna, grasanna, r6tanna, og hvernig petta vreri matreitt. Af pessu tali lrerdi Gargantui a skommum tfma allar mals­ greinar vardandi petta efni eftir Plinius, Apeneus, Dfoskorfdes, Julius Pollux, Galien, Porfyrfus, Oppfan, Polybfus, Helfod6r, Arist6teles, Elian og adra. Medan a samrredunni st6d letu peir oft koma med ofantaldar brekur a bordid, til ad fullvissa sig um efni peirra; og svo vel og fullkom­ lega festi Gargantui ser f rninni allt sem sagt var ad pad var pa ekki einn lreknir uppi sem kunni halft a via hann f pessum frredum. A eftir rreddu peir lexfur lesnar um morguninn; og pa er peir hofou lokid maltfdinni med kvedumauki stakk hann ur tonnunum med harpixgrein og pvodi hendur sfnar og augu ur g6du, fersku vatni; allir frerdu peir Gudi pakkir med nokkrum fogrum lofsongvum um gjafrnildi hans og himneska gresku. I>ar nrest var kornid med spil, ekki til ad spila a pau, heldur til ad kenna honum pusund litlar brellur og nyjar uppfundningar sem allar byggdust a talnareikningi. A pennan hatt fekk hann dalreti a talnavfsindum, og a degi hverjum eftir rniodegisverd og kvoldmat fekkst hann vid pau um hrfo af jafn rnikilli anregju og hann hafoi af teningum og spilum. Og svo vel vard hann ad ser, bredi frredilega og f verki ad Tunstal hinn enski, sem hafoi skrifad firnin 70

oil um efnio, jataoi hreinskilnislega ao hann skildi ekki nema hrafl saman­ borio vio Gargantua. Og hann fekk ekki aoeins dalreti a pessari frreoigrein, heldur lfka a oorum greinum strerofrreoinnar svo sem nirnfrreoi, stjornufrreoi og t6nlist; pvf meoan peir biou pess ao maturinn sjatnaoi og meltist bjuggu peir til pusund lftil treki og rurnfrreoimyndir, og jafnframt kynntu peir ser logmal stjarnfrreoinnar. A eftir skemmtu peir ser vio ao syngja fjor- og fimmractctao eoa tilbrigoi vio stef, eftir pvf sem raddir peirra leyfou. Hvao hlj6ofrerin varoar pa lreroi hann a lutu, spfnettu, horpu, pyska hlj6opfpu, pverflautu, vf61u, basunu. Eftir ao hafa eytt einni stund a pennan mata, og meltingunni var vel lokio, pa losaoi hann sig vio urgangsefnin og sneri ser sfoan ao aoalnaminu f prjar stundir eoa meira, en samtfrnis endurt6k hann pao sem hann hafoi lesio um morguninn eoa helt afram meo b6kina sem fyrir var, eoa skrifaoi, teiknaoi og refoi gotneska og r6mverska stafagero. Ao pvf bunu yfirgafu peir husakynni sfn f fylgd meo ungum herramanni fra Touraine, skjaldsveini ao nafni Gymnast, sem kenndi Gargantua reio­ mennsku; og eftir ao hafa skipt um fot steig hann til skiptis a bak strfos­ hesti, klarhesti, sprenskum hesti, berbahesti og lettihesti, og let pa fara f hundrao spretti, stokkva f loft upp, hlaupa yfir skuroi, hendast yfir grind, snuast f hring a sama bletti, jafnt til hregri og vinstri. Hann braut ekki lensu sfna. I>vf pao er mesta vitleysa ao segja: ,,Eg braut tfu lensur f burtreio eoa f orrustu." Timbursmiour greti meo hrego gert pao! Hins vegar er pao mikil dao sem vel ma hr6sa Ser af ao brj6ta tfu fyrir 6vininum meo somu lensu. Svo meo lensu sfna stalydda, trausta og sterka, sprengdi hann huro, stakk f gegnum hertygi, sleit tre upp meo r6tum, smaug hring, preif upp hnakk riddara, hringabrynju eoa bryngl6fa; allt f hertygjum fra hvirfli til ilja. Enginn var honum fremri ao rfoa vio luorahlj6m eoa skella meo tung­ unni a hestbaki. Knapinn f Ferrara var bara api f samanburoi vio pao. Hann var einkar lipur ao hlaupa skyndilega af einum hesti a annan an pess ao stfga freti til jaroar (hestar pessir voru kallaoir stiklur), ao fara a bak hvoru megin sem var, an fstaos og meo lensu f hendi, ao stj6rna hesti ao vild an beislis, en slfkir hlutir eru gagnsarnir f herlistinni. Annan dag refoi hann sig meo oxi, sem hann beitti svo vel, hj6 henni svo tftt meo kroftugum slogum, sveiflaoi henni svo firnlega f kringum hofuoio, ao hann hefoi fengio meistaranafn a leikvangi eins og f hverri raun. 71

Svo bra hann kesju, hj6 tveggjahandasveroi, stungusveroi, sprenskum brandi, laghnffi og rytingi, f herkJreoum eoa an, meo bukJara, hringao sla eoa handarverju. Hann veiddi hjort, radyr, sk6garbjorn, dadyr, villisvfn, hera, akur­ hrenu, fasana, dooru. Hann lek ser meo st6ran knott, let hann hoppa upp af freti sfnum eoa hnefa. Hann glfmdi, hlj6p og stokk, ekki meo priggja skrefa tilhlaupi, ekki hoppandi a oorum freti eoa meo pysku aoferoinni - pvf Gymnast sagoi ao slfk stokk vreru 6nothref og pj6nuou engum tilgangi f strfoi - heldur hlj6p hann f einu stokki yfir skuro, flaug yfir limgeroi, hentist sex fet upp vegg og klifraoi pannig inn um glugga f lensuhreo. Hann synti f djupu vatni a bringunni, a bakinu, a hlioinni, meo ollum utlimum eoa aoeins meo f6tum; eoa meo aora hond a loft haldandi a b6k: pannig for hann pvert yfir Signu an pess ao vreta hana, dragandi skikkjuna a milli tannanna eins og Julius Sesar. Svo h6f hann sig a handarafli upp f bat f einum rykk; stakk ser paoan aftur a hofuoio f vatnio og kannaoi djupin, athugaoi holur f kJettunum, steypti ser niour f hella eoa gjar. Pa sneri hann aftur til batsins, styroi honum, reri honum, hratt, hregt,undan straumi eoa a m6ti falli, hamlaoi a fullri fero, styroi honum meo annarri hendi og sveiflaoi st6rri ar meo hinni, dr6 upp segl, klifraoi upp f siglu eftir hlioar­ stagi, hlj6p eftir ranni, retti attavitann, togaoi f b6glfnuna til ao na vindi, helt stj6rnvolnum fostum. Korninn af vatninu kleif hann 6trauour fjallio og f6r jafn lettilega niour aftur; hann klifraoi upp f tre eins og kottur, stokk grein af grein eins og fkorni, og sleit fra stofni st6rar greinar eins og Milon endurborinn. Meo tvo skarpa rytinga og tvo syla fullreynda hlj6p hann upp husvegg eins og rotta, stokk sfoan aftur niour, belt limunum pannig f fallinu ao honum varo ekki meint. Hann henti flaug, k6lfi, steini, gafloki, galtarspj6ti, bryntrolli; hann benti boga, dr6 upp meo handafli strenginn f feiknst6rum lasboga, lyfti handbyssu til rnios upp ao auganu, setti kan6nu a bukka, skaut f mark, a pafagauk, rfoandi upp bratta, rfoandi niour bratta, beint af augum, tit a hlio eoa aftur fyrir sig eins og Parpar. Bundinn var kaoall fyrir hann efst vio ha.an turn og endinn latinn hanga til jaroar. Hann handstyrkti sig upp kaoalinn, renndi ser sfoan aftur niour svo hratt og orugglega ao pio mynduo ekki leika pao eftir a jafnslettu. Sett var upp fyrir hann st6r stong a rnilli tveggja trjaa; par hekk hann a hondunum, f6r eftir henni fram og aftur an pess ao koma vio meo freturna, svo hratt ao maour a haroa hlaupum hefoi ekki haft vio honum. Til ao pjalfa brj6stio og lungun oskraoi hann eins og djoflafans. Eitt sinn 72

heyroi eg hann kalla Evdemon fra Hlioi Sankti-Viktors upp a Montmartre; Stentor hafoi aldrei svo mikla rodd f Tr6jubardaga. Til ao strela taugamar voru geroir handa honum tveir st6rir blylaxar sem v6gu hvor um sig atta pusund og sjo hundruo vrettir. l>a kallaoi hann handl6o sfn. Hann t6k pa sinn f hvora hond og jafnhattaoi, og par helt hann peim hrreringarlaus f prja stundarfj6rounga eoa lengur, pao var 6viojafn­ anleg prekraun. Hann for f grindaleik vio pa sterkustu, og pegar kom til urslita st6o hann svo traustum f6tum ao hann vildi ao peir tapmestu freistuou pess ao frera sig ur stao, eins og Milon foroum. Eins helt hann granatepli f hendi ser, ao drerni pessa kappa, og sa skyldi fa pao er greti nao pvf. Eftir pessa dregradvol og pegar buio var ao nudda hann og pvo, og frera f nyjan klreonao, helt hann hlj6olega heim a leio, og a gongu sinni yfir engin og um aora grosuga staoi rannsokuou peir tren og jurtimar, og baru saman vio brekur eftir fomaldarmenn, eins og l>e6frastus, Dfoskorfdes, Marfnus, Plinfus, Nfkander, Maker og Galien; og komu pa til husa meo hendur fullar af synum. Ungur vikapiltur, Rhizotome ao nafni, annaoist um pau, eins og hann leit eftir grefum, hokum, grafkr6kum, sk6flum, sniolum og oorum verkfrerum nauosynlegum f garoyrkju. Heirnkornnir endurt6ku peir, a meoan beoio var eftir matnum, ymsa kafla af pvf sem hafoi verio lesio, og sfoan settust peir til boros. Gefio pvf nu gaum ao rniodegismatur Gargantua var h6flegur og fabrot­ inn, pvf hann boroaoi aoeins til ao pagga garnagaulio. En kvoldverourinn var rfflegur og rnikill, pvf pa t6k hann til sfn allt sem hann purfti til viohalds og vaxtar. Petta er hio retta matarreoi sem goo og traust lreknavfsindi mrela meo, enda p6tt aragrui af lreknadindlum, uttauguoum eftir pjark s6fistanna, raoleggi pverofugt. Meoan a maltfoinni stoo var ardegislestrinum haldio afram SVO lengi sem peirn syndist, og pao sem eftir lifoi tfmans attu peir samrreour g6oar, breoi frreoilegar og menntandi. l>egar borobrenin hafoi verio gero h6fu peir lagvfsan song, leku a hlj6m­ fogur hlj6ofreri eoa f6ru f ymsa skemmtileiki meo spil, teninga eoa bikara; og pama dvaldist peim vio veislukost og skemmtanir stundum fram ao hattatfma. En stundum f6ru peir f heims6kn a dvalarstaoi lrerora eoa vfoforulla manna. Eftir dirnrningu heldu peir aour peir gengu til hvflu ut a pann stao hja husinu paoan sem vfosyni var best, til ao skooa festinguna, og parna gafu peir gretur ao halastjornum, hvort nokkrar vreru, einnig ao fjolda, kringum­ streoum, afstoou, gagnstreoum og tengslum himintungla. 73

Eftir petta for Gargantui asamt lrerifoour sfnum, ao hretti Pypag6rasar, stuttlega yfir pao sem hann hafoi lesio, seo, lrert, gert og heyrt f dagsins ras. Og sfoan gerou peir bren sfna til Guos skapara, vegsomuou hann og staofestu tru sfna a honum, lofuou hann fyrir hans 6protlegu gresku, frerou honum pakkir fyrir liona tfo og f6lu sig hans hirnnesku nao um alla framtfo. Ao pvf bunu gengu peir til naoa.

74

XXIV. KAFLI Hvernig Gargantui varoi tfmanum a rigningardogum. I>EGAR svo bar til ad regn var vedurs og hraslagalegt vordu peir ollum tfmanum fram ad rniddegisverdi a venjubundinn hatt, nema hvad Gargantui let kveikja g6dan og skreran eld til ad draga ur 6hollustu loftsins. En eftir maltfdina heldu peir sig innan dyra f stad pess ad fara ut og gera venjulegar lfkamsrefingar, og f heilsub6tarskyni skemmtu peir ser vid ad knippa hey, hoggva og saga vid, preskja korn f hloounni; sfoan kynntu peir ser hogg­ mynda- og malaralist eda rifjudu upp forna grfska beinaleikinn, eins og Leonfkus lysir honum og okkar g6oi vinur Laskaris idkar hann enn f dag. Og medan peir voru f leiknum reyndu peir ad muna kafla ur b6kum hofunda fornra sem nota lfkingar dregnar af leik pessum eda rninnast a hann. f annan stad f6ru peir ad sja hvernig malmar voru slegnir og fallbyssur steyptar, eda s6ttu skartgripasrnidi heim, gullsmidi og pa sem skera edal­ steina, eda gullgerdar- og myntslattumenn, eda tjaldagerdarmenn, vefara, flauelsgerdarmenn, ursmidi, speglasmidi, prentara, hlj6dfrerasmidi, litun­ armenn og adra handverksmenn af pvf tagi. Hvarvetna gafu peir ad drekka, og hadu ser fr6dleik med pvf ad athuga vinnuferli og nyjungar f hverri idngrein. I>eir f6ru lfka ad hlusta a opinbera fyrirlestra, hatfoa-athafnir, rreduflutn­ ing, talrefingar og varnarrredur gofugra logmanna, og predikanir evang­ elista. Gargantui gekk um stadi og sali utbuna fyrir skylrningar og refoi sig par f ymis konar vopnaburdi vid meistara, og syndi peim a lj6san hatt fram a ad hann kunni jafn mikid, ef ekki meira en peir sjalfir. f stad pess ad safna jurtum heims6ttu peir lyfjabuoir, grasamenn og lyfjamenn, og rannsokudu gaumgrefilega avexti, rretur, lauf, kvodur, frre, erlend smyrsl, og jafnframt hvernig peirn var breytt. Hann f6r ad sja sj6nhverfingamenn, toframenn og skottulrekna, og t6k eftir skrfpalatum peirra, brogdum og latbragdsleik, hlyddi a fagurgala peirra, og dvaldist serlega hja peim fra Chauny f Picardie, pvf peir eru ad upplagi rniklir kjaftaskumar og kunna bradvel ad segja ykjusogur af grren­ um opum. Heirnkornnir til kvoldverdar bordudu peir h6flegar en adra daga, purrari 75

freou og kraftminni, til ao breta ser upp ovenjulegan hraslaga Joftsins sem lagoist ao likamanum af hlffoarlausri navist, og einnig til pess ao peir pyrftu ekki ao bfoa skaoa af pvf ao vanrrekja venjulegar lfkamsrefingar. l>annig var Gargantua kennt, og hann helt afram ao fylgja pessum starfsreglum dag eftir dag. l>io megio trua ao hann naut goos af pvf, eins og buast ma vio af ungum manni a hans aldri ef hann er skynugur og iokar svona refingar ao staoaldri. En pratt fyrir pao ao prer geti virst erfioar f byrjun pa veroa prer pegar til lengdar lretur svo ljufar, svo auoveldar og anregjulegar, ao prer minna meir a konunglega afpreyingu en namsaretlun students. En eigi ao sfour, til ao hvfla hann a pessu feikilega andlega alagi, valdi Ponokrates einu sinni f manuoi bjartan og heioan dag til ao fara f bf tio burt ur borginni, annaohvort til Gentilly, eoa Boulogne, eoa Montrouge, eoa Charenton-bruar, eoa til Vanves eoa Saint-Clou. l>ar eyddu peir ollum deginum vio allar prer agretustu skemmtanir sem peir gatu fmyndao ser, grfnuoust, rersluoust, drukku hver sem betur gat, leku ser, sungu, donsuou, foru f fimleika a grrenu engi, rrendu prastarhreiour, gripu lynghrenur, veiddu froska og fljotakrabba. En pratt fyrir pao ao slikum degi vreri eytt an boka og lesturs hofou peir po af honum gooan avinning. l>vf parna f guosgrrenni natturunni lasu peir upp ur ser ymsar indrelar ljoolfnur ur Buskapa,frceoi Virgils, ur Hesiodi, eoa ur Sveitamanni Politfans, og bjuggu til nokkrar latneskar spokur sem peir sfoan snoruou a franska tungu og breyttu f hringstefjur og balloour. A meoan peir satu ao veislunni skildu peir vfnio fra vatninu, eftir fyrirmrelum Katos (Um landbunao) og Pliniusar, meo bolla af bergflettu; peir skoluou vfnio f fullri skal af vatni, drogu pao svo paoan meo trekt og letu vatnio renna ur einu glasi f annao; bjuggu pannig til allmargar sjalf­ virkar velar, pao er ao segja velar sem knuou sig sjalfar.

76

XXV. KAFLI Hvernig akof deila, sem leiddi til mikils 6frioar, reis a milli bakaranna f Lernu og f6lksins f londum Grandgussa.

A I>ESSUM tima (pad var f byrjun hausts og vfnuppskeran st6o sem hrest) voru smalarnir f heraoinu latnir greta vfnvioarins til ad koma f veg fyrir ad staramir retu vfnpn1gumar. A sama tfma f6ru bakararnir f Lernu um krossgoturnar rniklu, a leio til borgarinnar, med tfu eoa t6lf hloss af gl6oarkokum. Fyrrnefndir smalar baou pa kurteislega ad lata sig fa nokkrar a markaos­ veroi gegn handgreioslu. En vfnber og heitar gl6oarkokur eru himnesk freoa f morgunmat, pad skuluo pio vita, einkum pfn6-vfnber, ffkju-vfnber, muskatber, st6ru svortu-vfnber og hreinsandi vfnber, fyrir pa sem pjast af iorateppu. Pvf pau lata bununa standa aftur af manni eins og veioispj6t; og oft pegar menn vilja freta fa peir allt f buxurnar: af pvf fengu vfnber pessi nafnio blautufretir. Bakararnir voru ekkert tilkippilegir ad veroa vio b6n peirra og, pad sem verra var, peir jusu yfir smalana 6kvreoisoroum, kolluou pa vaoalsgepla, skogultanna, galna rauohausa, klaoagernlinga, rumskitur, durga, svika­ hrappa, letigaura, haloftamigi, fyllibyttur, gortara, 6nytjunga, aulabaroa, pverhausa, betlara, laumu-pj6fa, spjatrunga, herrnikrakur, iojuleysingja, halfvita, roohrensn, kotunga, punnildi, klakara, montapa, tannagnfstrandi skftapeyja, smalablesa, og oorum antignandi lysingaroroum af lfkum toga. Peir brettu pvf vio ad pad vreri ekki a peirra freri ad boroa pessar ffnu gl6oarkokur og peir yrou ad lata ser nregja rugbrauo og heilhveiti-hleifa. Pessum svfviroingum svaraoi einn smalamanna, Frosi ad nafni, ungur maour rnikils metinn og vandaour f framkomu, stillilega: - Hvenrer fenguo pio pessi nautshorn og urouo svona hrokafullir? Fjarinn sjalfur! Pio hafio til pesu reigir hatt kambinn nu f morgunsario, pu hefur etio of mikio af hirsi f grerkvoldi! Komdu nrer, komdu nrer, eg retla ao gefa per af kokunum minum! l>a gekk Frosi til hans fullur trunaoartrausts, og t6k upp skilding ur pyngju sinni, pvi hann helt ao Markeo retlaoi f raun og veru ao retta ser gl6oarkokur; en merkisberinn let svipuna hvfna a f6tleggjum hans, svo fast ao hnutaforin satu eftir. Sfoan reyndi hann ao leggja a fl6tta, en Frosi hr6paoi: ,,Moroingjar; Hjalp!" af ollum kroftum, og kastaoi um leio ao honum st6rum lurki sem hann bar undir handleggnum. Lurkurinn skall a beina-samskeytin a hvirflinum, a gagnauga-slagreoina a hregri vanga, svo Markeo fell af hryssu sinni, nrer dauoa en lifi ao sja. En a meoan komu smabrendurnir, sem voru ao skelja hnetur par skammt fra, pj6tandi meo sfnar longu stangir og borou bakarana eins og grrenan rug. Aorir smalar og smalastulkur sem heyrou 6pin i Frosa komu meo slongur sfnar og prik, og eltu pa meo rnikilli grj6thrfo, sem fell SVO pett ao hun liktist hagleli. Ao endingu naou pau bokurunum og t6ku af peim fj6rar eoa fimm tylftir af gl6oarkokum. Eigi ao sfour borguou pau gangvero fyrir, og gafu peim hundrao hnetur og prjar korfur af hvftum prugum. Svo hjalpuou bakararnir Markeoi, sem var ilia srerour, aftur a bak hryssunni; og peir sneru aftur heim til Lernu, hrettir vio feroina til Parilly; peir hofou uppi miklar h6tanir vio nautahiroana, smalana og smabrendurna fra Seylu og Cinais. Eftir petta efndu smalarnir og smalastulkurnar til veislu meo pessar gl6oarkokur og vfnber, og brugou a leik vio dillandi t6na sekkjapfpunnar; pau hentu gaman ao pessum st6rmennskufullu bakaragreyjum, sem hofou lent f pvf sakir pess ao peir krossuou sig meo skokku hendinni um morg­ uninn. Og pau boouou f6tleggi Frosa snyrtilega upp ur st6rum hunda-vfn­ berjum, svo vel ao hann grreddist flj6tt.

78

XXVI. KAFLI Hvemig ibuar Lemu, eftir skipun konungs sins Gallrams, gerou 6vrenta anis a smalamenn Gargantua. YID heimkomuna til Lernu fengu bakararnir ser hvorki vott ne purrt en heldu f skyndi upp a Kapft61 og hofou uppi klogumal vio konung sinn, Gallram ao nafni, hinn prioja meo pvf nafni: syndu honum korfur sinar brotnar, hufur sfnar bogglaoar, yfirhafnir sfnar rifnar, kokuskj6our sfnar tremdar, og ser f lagi Markeo st6rmeiddan. I>eir sogou ao all pessi spellvirki hefou smalamenn og smabrendur Grandgussa unnio, rett hja krossgotunum miklu handan Seylu. Gallramur varo undir eins revareiour, og an pess ao inna pa nanar eftir rnalsatvikurn let hann kalla lensmenn sina st6ra og smaa a vettvang, og fyrirskipaoi peim hverjum og einum, ao violagori hengingu, ao safnast saman undir vopnum a st6ra torgio fyrir framan hollina, um hadegisbil. Til ao gefa akvoroun sinni enn rneiri punga let hann berja bumbur um alla borgina. Sjalfur f6r hann, a meoan matur hans var til hafour, ao lita eftir pvf ao fallbyssulioio liokaoi sig, ao gunnfanar hans og skjaldarmerki vreru borin ut og vagnar hans hlaonir f6ori fyrir fallbyssur og mannleg gin. A meoan hann snreddi tilnefndi hann foringja yfir hernum; og eftir hans tilskipun var Larfi lavarour settur yfir framvaroarsveitina, sem taldi sextan pusund og fjorutfu byssuskyttur og prjatfu og fimm pusund og ellefu frjalsa sjalfbooalioa. Fallbyssulioio var folio Uppsperrti, hayfirhrossameistara, en f pvi voru talin nfu hundruo og fjorutfu st6r bronsstykki: kan6nur, tvfkan6nur, basiliskur, serpentfnur, langhleypur, steinvorpur, valslongur, letthleypur, spfralar og onnur fallstykki. Yfir afturliosvoroinn var settur Auraveltir hertogi en fyrir meginhernum f6r konungur og furstarnir f rfkinu. I>egar peir hofou svo hervreo, t f skyndi og aour en peir logou land undir f6t pa sendu peir prju hundruo lettvopnaora riddara undir stj6rn Vindgleyp­ is kafteins ao gera frurnkonnun a heraoinu og vita hvort nokkur fyrirsat vreri a svreoinu. Eftir rrekilega leit sau peir ekki betur en ao allt vreri meo frioi og spekt a landinu umhverfis og hvergi neinn liosafnaour. Vio pau tfoindi fyrirskipaoi Gallramur ao allir skyldu srekja hratt fram undir sinu merki. I>a hlupu peir hver um annan pveran ut a vellina, hratt og 6skipulega,

79

eyddu og eyoilogou allt sem fyrir varo, pyrmdu hvorki fatrekum ne rikum, helgum stooum ne veraldlegum. I>eir raku burt med ser uxa, kyr, naut, kalfa, kvfgur, rer, hruta, geitur og kiolinga, hrenur, hana, kjuklinga, gresar­ unga, steggi, gresir, gelti, gyltur og grfsi; peir borou hneturnar niour, prauttfndu vfnvioinn, fluttu burt vfnsafann og sk6ku alla avexti niour ur trjanum. Eyoileggingin sem peir ollu var med fadremum og enginn veitti m6tstoou. Allir baou um miskunn, sarbrendu um mannuolega meofero, minnugir pess ad peir hofou alla stund verio g6oir og vinsamlegir grannar; ad peir hofou aldrei synt Lernubuum neinn yfirgang eoa 6j6fnuo sem greti rettlrett pessa skyndilegu harouo, og ad Guo myndi braolega refsa peim fyrir petta! En pessum andmrelum var ao engu svarao, nema hvao peir sogou ao peir vildu kenna peim ad boroa gl6oark6kur.

80

XXVII. KAFLI Hvemig munkur f Seylu bjargaoi klausturgaroinum ur ranskl6m 6vinanna. l>ANNIG f6ru peir eyoileggjandi, rrenandi og ruplandi pangao til peir komu til Seylu, par sem peir rrendu konur og karla jafnt og t6ku pao sem peir gatu: ekkert var of heitt eoa of pungt fyrir pa. Enda p6tt plagan vreri ao heita ma f hverju husi brutust peir hvarvetna inn og f6ru ranshendi um allt innanstokks, an pess ao nokkur peirra yroi fyrir srnitun, sem ma teljast fremur furoulegt: pvi prestar, kapellanar, lreknar, bartskerar og lyfsalar sem komu f vitjun, ao binda um sar, grreoa, predika og tala kjark i pa sjuku, voru allir danir ur sjukd6mnum, en pessir rrenandi og myroandi arar kenndu ser einskis meins. Hvernig stendur a pvi, herrar mfnir? Hugleioio pao ma!, gerio svo vel. Pegar borgin hafoi pannig verio rrend heldu peir til klaustursins meo hrooalegum fyrirgangi, en par voru lokur fyrir huroum og allt )rest; helt pa meginhluti hersins afram til Blrevarvaos, nema sjo sveitir f6tgongulioa og tvo hundruo riddarar, asamt sveinum peirra, sem urou kyrrir og brutu niour klausturmurana til ao lata greipar s6pa um vfnvioinn. Grey munkaskrattarnir vissu ekki a hvern dyrling heita skyldi. Upp a von og 6von letu peir hringja bjollu ad capitulum capitulantes. Par afreou peir ao fara f fallega helgigongu, og efla ahrifin enn meir meo fallegum salmum og brenagjoroum contra hostium insidias, og meo fallegum svor­ um pro pace. Pama f klaustrinu var a peim tfma munkur nokkur, br6oir J6n af Kassu ao nafni, ungur, stoltur, fjorugur, glaovrer, enginn klaufi, knar, djarfur, einarour, havaxinn og mj6sleginn naungi, mynntur vel og meo st6r-mynd­ arlegt nef; hann var flj6tur ao tuoa morgunbrenir, hrista af messur, rubba af kvoldtfoir, og f stuttu mali sagt· sannari munks getur ekki sfoan munka­ veroldin munkaoi saman sitt fyrsta munkaklaustur; par ao auki var hann embrettismaour fram f fingurg6ma um allt er varoaoi brenab6kina. I>egar nu munkur pessi heyrir skarkalann sem fjendurnir gera f klaust­ urgaroinum fer hann tit ao ga hvao peir vreru ao bauka; og pegar hann ser ao peir voru ao tfna f garoinum prugurnar sem vfnbirgoir peirra byggoust a allt arid f gegn pa sneri hann aftur inn f kirkjuk6rinn par sem hinir munkarnir, steini lostnir eins og klukkusmioir, voru ao syngja: 81

�-nim-�-�-�-�-�-�-�-tum-�­ num-num-ini-i-mi-i-mi-ko-o-ne-no-oo-ne-no-ne-no-no-no-rum-ne-num-num ... -Petta er skftvel sungio, sagoi hann. En fyrir Guos skuld, af hverju syngio pio ekki heldur: Adju koifur, uppskeru er lokio? Fjandinn ma eiga rnig ef peir em ek:ki kornnir inn f klausturgaroinn okkar og hoggva svo nekilega vfnvioinn og prugurnar, ao, vio Guos lfkam! ek.kert verour eftir nema tfningur nrestu fjogur arin. Vio Jakobs vomb! segio mer, hvao eigum vio ao drekka allan pann tfma, vio hinir skrattakoll­ arnir? Drottinn Guo, da mihi potum. l>a sagoi prforinn f klaustrinu: -Hvao er pessi drykkjurutur ao gera her? Fario meo hann f tugthusio fyrir mig.Ao trufla svona guospj6nustuna! -En, sagoi munkurinn, hvao um vfnpj6nustuna? Sjaum til pess ao hun veroi ekki trufluo; pvf your sjalfum, herra prfor, pykir gott ao drekka, hio besta vfn.Eins og ollum heioursmonnum; aldrei fulsar gofug sal vio g6ou vfni: pao er orotak munka.En pessi svor sem pio kyrjio her, pao veit Guo! pau eru ekki a rettu n6ni. Segio mer, af hverju eru guospj6nustur okkar a uppskeru- og vfnskuro­ artfmanum stuttar en langar a aoventu og allan veturinn? Br6oir Massi Pelosse, srellar rninningar, sannur astrfoumaour um trumal (eoa eg fer til fjandans!), sagoi mer astreouna, pao man eg vel, pvf hun er su ao a pessum arstfma purfum vio ao hiroa vfnberin til ao brugga vfnio, og a veturna skolum vio pvf niour. Herrar mfnir, hlustio pio a, allir pio sem elskio vfn; og fylgio mer, vio Guos lfkam! Eg segi pao afdrattarlaust, megi eldur heilags Antons brenna rnig ef peir fa ao bragoa vfn sem koma ekki vfnvionum til bjargar! Guos vomb! kirkjunnar g6ss! 0 nei, nei, Djofull! Heilagur Tomas af Kantara­ borg var fus ao deyja fyrir kirkjunnar g6ss: og ef eg skyldi deyja vio petta vero eg pa dyrlingur lfka? En eg mun samt ekki deyja; pao vero eg sem sendi hina yfir um. Um leio og hann sagoi petta kastaoi hann af ser pungum munkakuflinum og preif um stafinn a krosstrenu, sem var ur voldum reynivioi, langt eins og lensa, rett griptrekt og skreytt her og par liljubl6mum, nrestum ollum utmaoum.l>annig gekk hann ut, f fallegri hempunni, meo krossstafinn, bra frokknum um heroar ser og baroi hrooalega a 6vinunum sem voru ao tfna

82

pnigur um allan garo, skipulagslaust, an merkis, an tromets eoa trumbu: reyndar hofou merkisberamir og fanaberamir lagt fana og skjaldarmerki fra ser upp vio murinn, trumbuslagaramir hofou slegio inn trumbumar ooru megin og fyllt prer vfnberjum, trometblasaramir voru klyfjaoir vfnvioar­ greinum, allir a tvist og bast. Hann geroi svo heiftarlega hrfo ao peim, an nokkurrar viovorunar, ao hann velti peim a hrygginn eins og grfsum, slaandi til hregri og vinstri eftir garnla skylmingarlaginu. Hann baroi suma f hausinn svo heilinn la uti, braut handleggi og fretur a Mrum, slo aora ur halslionum, lemstraoi nyrun f oorum, tretti af peim nefio, sprengdi ur peim augun, molbraut kjalkana, rak tennumar niour f kverkar, klessti heroablooin, kramdi skoflungana, kippti lrerbeinunum ur lioi, kubbaoi f sundur utlimabeinin. Ef einhver vildi fela sig f vfnvionum par sem hann var pettastur risti hann f sundur rifbeinin a baki honum og hryggbraut hann eins og hund. Ef annar vildi foroa ser a flotta let hann hausinn fjuka f sma mola meo pvf ao sla hann a lamba-samskeytin. Ef annar klifraoi upp f tre og taldi sig ohultan pa rak br6oir Jon hann f gegn meo krosstrenu upp um botnendann. Ef einhver kunningi hans gamall hropaoi til hans: - 6! br6oir Jon, vinur rninn; brooir Jon, eg gefst upp! - I>u kemst ekki hja pvf, sagoi hann. En a sama tfma gefurou sal pfna djoflunum! Og tafarlaust let hann hoggin dynja a honum. Ef einhver varo gripinn svo miklu 6oagoti ao hann vogaoi ser ao snuast gegn honum, pa var pao ao hann syndi aft voova sinna, pvf ao hann stakk upp f gegnum brjostholio a milli lungnanna til hjartans. Aora baroi hann undir skammrifin, og uthverfoi maganum svo peir dou samstundis. Aora laust hann svo fast a naflann ao iorin spyttust ut ur peim. Aora slo hann a hreojamar og smaug f gegnum iorin. Truio mer, petta var pao viourstyggilegasta sjonarspil sem nokkru sinni hefur sest. Ymsir hropuou: heilog Barbara! aorir: heilagur Georg! aorir: heilagur Snertioekki! aorir: vor fru af Cunault! af Lorette! af Gleoifrettum! af La Lenou! af Riviere! Ymsir akolluou heilagan Jakob; aorir heilagan sveitaduk af Chambery, en hann brann prem manuoum sfoar, SVO rrekilega ao ekki varo einum prreoi bjargao; aorir Cadouin; 83

aarir heilagan Johann af Angely; aarir heilagan Evtropfus af Saintes, heilagan Maximus af Chinon, heil­ agan Martein af Candes, heilagan Clouaud af Cinais, helgan dom af Javarzay og pusund aara litla, goaa dyrlinga. Sumir dou an pess aa segja ora, aarir toluou an pess aa deyja. Sumir dou talandi, aarir toluau deyjandi. Aorir hropuou harri roddu: ,,Skriftir! Skriftir! Confiteor! Miserere! In manus!" Hrop hinna srerau voru svo rnikil ao prforinn f klaustrinu kom ut asamt ollum munkunum; og pegar peir sau pessa vesalings menn kutveltast f vfnvianum og sreraa til olffis, pjonustuou peir nokkra. En a meoan prest­ arnir skemmtu ser via skriftirnar hlupu munklingarnir pangao sem brooir Jon stoo og spurau hvernig peir gretu oroio honum aa lioi. Hann svaraoi pvi til aa peir pyrftu ekki annaa en halsskera pa sem a jorainni lregju. f>a skildu peir heroaslarnar eftir undir nresta vfnvioarrunna og toku ti! via aa halsskera og aflffa pa sem hann hafoi pegar myrt. Vitia pio mea hvaaa vopni? Meo snotrum kutum, meo pessum bjughnffum sem krakkarnir a landi okkar nota til ao skelja valhnetur. Svo kom broair Jon, mea krossstafinn, ao skaroinu sem fjendurnir hofou brotia f murinn. Nokkrir munklinganna baru gunnfana og merki ti! klefa sinna til ao rista pa f sokkabond. En pegar peir sem hofou skriftaa vildu fara ut um skaroio pa let munkurinn hoggin bylja a peim og sagai: - f>essir hafa skriftao og iorast og fengia fyrirgefning; peir fara beint til Paradfsar, beint eins og sigo eaa vegurinn til Feyju. l>annig strafelldi hann mea frreknleik sfnum allan pann hluta hersins sem hafoi kornist inn f klausturgarainn, og voru peir ao fjolda til prettan pusund sex hundruo tuttugu og tveir menn, ao otoldum konum og litlum bornum, eins og gefur ao skilja. Aldrei beitti Magus hermfti, sem fra er sagt f Ddoum fjogurra sona Aymons, pflagrfmsstafnum jafn hraustlega gegn Serkjum og pessi munkur krosstrenu a fundi sfnum via ovinina.

84

XXVIII. KAFLI Hvemig Gallramur t6k Klerm6klett meo ahlaupi; um 6beit Grandgussa og anduo a pvf ao heyja stria. f SAMA mund og munkurinn atti f skrerum peim er fra var sagt vio pa sem brutust inn f klausturgaroinn, pa for Gallramur meo sfna menn f miklum flyti yfir Blrevarvao og geroi aras a Klermoklett. A peim stao fekk hann ekki neina motspyrnu, og af pvf oroio var dimmt af nott pa afreo hann ao eiga nreturstao f brenum asamt monnum sfnum, og sefa nf standi brreoi sfna. Um morguninn tok hann hringmurana og kastalann meo ahlaupi; reisti pa svo vio aftur mjog vel og dro ao ser allar nauosynjar: pangao hugoist hann leita ef a hann vreri raoist ur annari att, pvf staourinn var vel varinn af natturunnar og manna voldum, legan hentug og vfosyni mikio. Yfirgefum pa nu par um sinn og snuum okkur aftur ao Gargantua blessuoum sem er f Paris, akafafullur vio nam sitt og iokun fprotta, og gamla, gooa Grandgussa foour hans, sem eftir kvoldveroinn ornar kylnum vio gooan, skreran eld, og skrifar a arininn a meoan kastanfurnar steikna, meo stafi svionuoum f annan endann og notaour er til ao skara f eldinn, um leio og hann segir konu sinni og fjolskyldu fogur revintyri ur fyrndinni. Einn af smolunum sem grettu vfnekranna, Pillo ao nafni, gekk fyrir hann f pvf bili og gaf honum ftarlega skyrslu um ran pau og ofbeldisverk sem Gallramur, konungur f Lernu, hafoi frarnio a landi hans og ooulum; hvernig hann hafoi rrent, eyoilagt og hertekio landio allt ao undanskildu klaustrinu f Seylu sem brooir Jon af Kassu hafoi bjargao, ser til rnikils soma; og nu vreri nefndur kongur a pessari stundu f Klermokastala, og byggist par til varnar af rniklu kappi asamt monnum sfnum. - Vei! Vei! sagoi Grandgussi. Hvao heyri eg, gott folk? Er mig ao dreyma? Er pao satt sem mer er sagt? Gallramur, minn gamli vinur, minn revarandi vinur, vegna bloobanda og samninga, var hann ao raoast a rnig? Hvao rekur hann til pess? Hver eggjar hann? Hver stjornar geroum hans? Hver hefur raolagt honum ao gera petta? 6! 6! 6! 6! Guo rninn, Drottinn rninn, hjalpa mer, upplys anda minn, raddu mer hvao gera skal! Eg mot­ mreli, eg sver pess eio framrni fyrir per (og megir pu vera mer hollraour!), aldrei hef eg gert honum neinn grikk, aldrei hef eg unnio pegnum hans neitt tjon, ne fario ranshendi um hans lond. l>vert a moti, eg hef liosinnt honum og fengio honum menn og peninga, beitt ahrifum rnfnum f hans pagu og 85

gefio honum rao, hvenrer sem mer hefur verio kunnugt um ao hann pyrfti nokkurs vio. Ao hann beiti mig slfku ofrfki, pao hlytur ao vera af voldum hins illa. G6oi Guo, pu pekkir rninn hug, pvf ekkert er per hulio; ef raunin er SU ao hann se oroinn vitskertur og pu hafir sent mer hann hingao til ao endurhefja vitsmuni hans, gefou mer pa afl og pekkingu ti! ao frera hann aftur undir ok pfns heilaga vilja meo g6oum og heilbrigoum aga. 6! 6! 6! Mitt g6oa folk, vinir rnfnir og dyggir pj6nar, parf eg ao knyja ykkur til ao hjalpa mer? Vei! f elli rninni hef eg ekki beoio um annao en hvfld og alla revi rnfna hef eg ooru fremur leitao frioar; en nu er lj6st oroio ao eg parf ao leggja hertygi a veikar og preyttar heroar mfnar og taka i titrandi hond rnfna lensu og kylfu til ao hjalpa og verja bagstadda pegna rnfna. Rettlretio krefst pess. l>vf vinna peirra heldur mer uppi, af svita peirra nrerist eg, eg sjalfur og born rnfn og fjolskylda. En pratt fyrir pao mun eg ekki hefja strfo fyrr en eg hef reynt ao semja frio meo ollum raoum og geroum. Eg er staoraoinn i pvi. l>essu nrest kvaddi hann stj6rnarraoio saman og lagoi malio fyrir pao eins og pao la fyrir; su var niourstaoa pess ao senda einhvern hygginn mann a fund Gallrams til ao fa ur pvf skorio hvers vegna hann hafoi svo skyndi­ lega rofio frioinn og raoist inn a lond sem hann atti ekkert tilkall til. Enn fremur ao sent skyldi eftir Gargantua og monnum hans til ao vernda landio og verja i aosteojandi haska. Grandgussi sampykkti petta allt, og hann bauo ao svo skyldi ao fario. Hann sendi pegar f stao Baskann, sk6svein sinn, til ao srekja Gargantua i mesta skyndi. En honum hafoi hann ritao svo sem her fer a eftir;

86

XXIX. KAFLI Endurrit brefsins sem Grandgussi skrifaoi Gargantua. ELIA PIN vi/J nami/J hef/Ji knui/J mig tit a/J lata ]Jig 6trufla/Jan i Langan tima vi/J ]Jina heimspekilegu i/Jju ef vinir okkar og bandamenn um langar aldur hef/Ju ekki brug/Jist trausti minu og svipt mig oryggi elliarqnna. En fyrst jJalJ eru min illu orlog a/J vera 6na/Ja/Jur af jJeim sem eg treysti best jJa er mer skyldugt a/J kve/Jja ]Jig tit hjalpar jJvif6lki og jJeim eignum sem /Ju ber/J abyrg/J a a/J natturulegum logum. Pvi rett eins og varnarvopn eru mattlitil ut a vi/J nema g6/Jur vilji se fyrir heima, jJannig er namsstarfi/J litilvregt og vi/jinn gagnslaus nema jJeim se beitt af frreknleik ifyllingu timans og komist tilframkvremda. Tilgangur minn er ekki a/J ogra heldur a/J fri/Ja; ekki a/J gera aras heldur a/J verjast; ekki a/J leggja undir mig land heldur a/J vernda logmreta jJegna mina og erf/Jalond, sem Gallramur, an astre/Ju e/Ja tilefn­ is, hefur fari/J inn a, og vinnur ]Jar ojbo/Jsleg hermdarverk upp a hvern dag af ofstopa 6/Jolandi hverjum frjalsbornum manni. Eg leit a jJalJ sem sky/du mina a/J sefa gerrre/Jisfulla rei/Ji hans og bau/J honum allt sem hugsanlega greti gert hann anreg/Jan; eg hef morgum sinnum, ifullri vinsemd, sent menn a hans fund ti/ a/J vita a hvern hatt, af hverjum og hvernig hann hefur veri/J misretti beittur. En eg hef ekki fengi/J onnur svor en visvita/Ja ogrun og fullyr/Jingu um a/J rettur hans ti/ Landa minna fari eftir hans eigin ge/Jp6tta. Af jJessu rre/J eg a/J Guo eilifur haft ofurselt hann frivilja sjalfs sin og eigin skynsemi. Framfer/Ji hans getur a/Jeins haft illt i for me/J ser nema yfir vaki sto/Jugt na/J Drottins, sem hefur lagt mer pa jJungu byr/Ji a her/Jar a/J snua honum aftur ti/ hly/Jni og koma honum ti/ vits eftir nokkrar m6tger/Jir. Fyrir jJvi, minn elska/Ji sonur, komdu flj6tt heim aftur jJegar ]Ju hefur lesi/J ]Jetta bref, ekki svo mjog ti/ a/J hjalpa mer (sem skyldan by/Jur jJer jJ6 allt a/J einu a/J gera) heldur jJinu f6lki sem ]Ju getur me/J Jul/um retti bjarga/J og vernda/J. Urrre/Ji okkar munum vi/J framkvrema me/J jJvi a/J uthella sem minnstu af b/6/Ji. Ef kostur er jJa munum vi/J, me/J sem ahrifarikustum ra/Jum, herkrensku og herbrog/Jum, frelsa hverja sal og senda hana fagnandi ti/ sins heima. Fri/Jur Krists frelsara vors se me/J jJer, astkreri sonur. Ber/Ju Pon6kratesi kve/Jju mina, Gymnasti og Evdemon. Hinn tuttugasta september, jJinnfa/Jir, Grandgussi.

87

XXX. KAFLI Hvemig Ulrekur Galli var sendur

a fund Gallrams.

I>A ER Grandgussi hafoi lesio fyrir ]Jetta bref og undirritao skipaoi hann svo fyrir ao Ulrekur Galli, ranns6knard6mari hans, vitur maour og gretinn, sem hann hafoi reynt ao einuro og skynserni f ymsum viokvremum malum, skyldi fara a fund Gallrams og skyra honum fra akvorounum peirra. Hinn agreti Galli lagoi af stao og pegar hann kom yfir vaoio spuroi hann malarann hvar Gallramur vreri. Menn konungs, var honum svarao, skildu ekki eftir hja honum tangur ne totur og vfgbjuggust mi f Klerm6kletti. Hann raolagoi Galla ao fara ekki lengra, af 6tta vio varomenn, pvf gerrreoi peirra vreri 6skaplegt. I>essu tnioi Galli umsvifalaust, og um n6ttina gisti hann hja malaranum. Morguninn eftir helt hann asamt hiourpeytara ao hlioi kastalans og bao veroina ao leyfa ser ao tala vio konung, pvf hann hefoi goo tfoindi ao flytja. En pegar oro hans voru borin Gallrarni neitaoi hann meo ollu ao lata opna hlioio, heldur gekk hann sjalfur ut a vfggaroinn og talaoi til sendi­ herra: - Hver eru tfoindin? Hvao viljio per segja? I>a flutti sendiherra rreou pa er her fer a eftir:

88

XXXI. KAFLI Rreoan sem Ulrekur Galli flutti Gallrarni. EKKERT getur valdio monnum meiri og sannari hryggo en pao ao veroa fyrir anioslu og tj6ni af halfu peirra sem peir f g6ori tru vrentu ser hollustu af og g6ovilja. Og p6tt pao se ekki skynsarnlegt pa er pao ekki 6fyrirsynju ao ymsir peir sem hafa matt pola pessa 6grefu hafi alitio vanvirouna 6afberanlegri heldur en ao lata eigio lif, og ao peir skuli, eftir ao hafa reynt ao leioretta pessa skekkju meo valdi eoa Mrum raoum, svipta sig sjalfir lj6sinu. I>ao er pvf ekki ao undra ao Grandgussi konungur, meistari minn, skuli vera sar6anregour og angraour f sfnu sinni vegna pessarar ofsafengnu og fjandsamlegu arasar pinnar. I>ao vreri ao sonnu undarlegt ef hann hefoi verio 6snortinn af ollum peim dremalausu hermdarverkum sem pu og pinir menn hafa unnio a Jondum hans og pegnum: pu hefur ekki sparao nein 6hrefuverk, og pao veldur honum meiri hryggo en tarum taki vegna peirrar innilegu elsku sem hann hefur allajafna borio til pegna sinna. En eigi ao siour, eftir pvf sem mannleg skynserni getur um pao dremt, er kvol hans enn pungbrerari vegna pess ao pao ert pu og pinir menn sem fremja pessar 6daoir og illvirki, pu sem hefur gert vio hann vinattusamning, eins og feour pinir vio forfeour hans f mannarninnum og fra or6fi. Og pessi samningur hefur verio virtur fram ti! pessa jafnt a baoa b6ga: pio grettuo hans og varoveittuo, og lituo a hann eins og helgan d6m, svo mjog ao ekki einasta hann og hans menn heldur lika villipj6oirnar i Poitou, Bretaniu, Le Mans­ heraoi og peir sem bua handan Kanarreyja og fsabellu, hafa litio svo a ao pao vreri alika auovelt ao draga niour festinguna og hefja djupin upp fyrir sky eins og ao slita bandalagio a milli ykkar. Og peir hrreddust pao svo mjbg i ollum sinum geroum ao peir hafa aldrei arrett ao ogra oorum aoilanum, skaprauna honum eoa skaoa, af 6tta vio hinn. Ekki n6g meo pao. I>essi heilaga vinatta hefur vakio svo himinfenglega aodaun ao prer eru faar pj6oimar nu a timum, a meginlandinu og a eyjum Uthafsins, sem hafa ekki s6st eftir pvf af ollum mretti ao fa hlutdeild i henni, meo skilmalum sem pio settuo sjalfir; og matu bandalag ykkar jafn rnikils og sin eigin lond og riki. I>annig hefur ekki i mannarninnum neinn fursti eoa bandalag verio svo hrokafullt og birrefio ao pora ao gera aras, eg segi ekki a ykkar lond heldur bandamanna ykkar. Og ef peir hafa freistao

89

pess af einhverju flj6trreoi ao ybba sig gegn peim, pa hafa peir 6oara dregio f land pegar peir heyrou nafn ykkar nefnt eoa heiti bandalagsins. Hvaoa ofsi er pao sem knyr pig ti! ao rifta hverjum sattmala, trooa vinattuna f6tum, brj6ta hvern rett, og fara meo 6frioarasetningi inn a lond hans an pess hann eoa menn hans hafi nokkru sinni gengio a hlut pinn, skapraunao per eoa ograo? Hvar er truin? Hvar eru login? Hvar er skyn­ semin? Hvar er mannuoin? Hvar er guos6ttinn? Heldurou ao pessar mein­ gjoroir geti dulist hinum eilffu ondum og Guoi almattugum, sonnum veroleggjara allra okkar gjoroa? Ef pu heldur pao pa skjatlast per, pvf allir hlutir koma fyrir hans d6m. Er pao fyrir einhver ill orlog eoa ahrif stjam­ anna ao allt leggst a somu sveif: ao binda enda a velfarnao pinn og naoir? Pvf allir hlutir hafa sinn tima og sitt endadregur, og pegar peir hafa nao sfnu hamarki pa er peim fyrirvaralaust kastao niour aftur og spillt, pvf peir geta ekki haldist lengur f pvflfkri hreo. Petta er hlutskipti peirra sem geta ekki meo skynsemi og h6fstillingu temprao grefu sfna og gengi. En ef pao er pannig fyrirlagt og askilio ao hamingja pin og naoir skulu taka enda, purfti pao pa ao gerast meo pvf ao konungur minn vreri beittur rangindum, hann sem var p6 sa er kom per til pessa vegs? Ef hus pitt hefur verio dremt til falls, var pa nauosynlegt ao pao hryndi yfir arin pess er skapaoi pvf auoinn'? Petta gengur svo langt ut yfir takmork mannlegrar greindar, er svo gagnstrett heilbrigori skynsemi, ao hugur manns getur naumlega innbyrt pao af skilningi; og utlendum monnum mun pykja pao 6sennilegt pangao til 6yggjandi vitneskja um afleioingar pess sannfrerir pa um ao peim, sem hafa sagt skilio vio Guo og skynsemina og svala sfnum eigin rangsnunu fysnum, er ekkert heilagt eoa friohelgt. Ef vio hefoum gert pegnum pfnum einhvern 6leik eoa unnio einhvern 6skunda a londum pfnum, ef vio hefoum synt fjandmonnum pfnum holl­ ustu, ef vio hefoum ekki stutt pig f pfnum malum, ef nafn pitt og heiour hefoi verio flekkao af okkar halfu eoa, betur ao oroi komist, ef andi r6gsins, snokinn fyrir ao koma per a kne, hefoi lrett peirri flugu f hofuo per, meo villandi myndum og blekkjandi synum, ao vio hefoum brotio gegn per a pann hatt sem 6sambooinn vreri okkar fomu vinattu, pa hefoirou fyrst att ao leita hins sanna f malinu og vara okkur sfoan vio: vio hefoum pa fullnregt 6skum pfnum a pann veg ao pu hefoir haft fulla astreou til ao vera anregour. En f Guos almattugs nafni, hvao hyggstu fyrir? Hvort viltu, eins og 6pruttinn harostj6ri, rupla og rrena og eyoa konungdremi herra mfns? Hefur per p6tt hann svo daufingjalegur og heirnskur ao hann myndi ekki vilja standa gegn f6lskulegum arasum pfnum, eoa svo ruinn mannafla, fjarmunum, hollraoum og hertrekni ao hann myndi ekki geta pao?

90

Farou heoan pegar i stao; pu parft ao vera korninn fyrir dagslok a morgun inn a pitt yfirraoasvreoi, an pess ao gera neinn 6skunda a leioinni eoa vinna herrndarverk. Greiddu pusund gullbesanta fyrir skaoann sern pu hefur valdio i pessum londum. Helminginn parftu ao greioa a morgun og helminginn nrestkomandi fdus mai-manaoar; a meoan skaltu lata okkur eftir sem gfsla, hertogana af Stigmyllu, Lagarassi og Afhraki, asamt furst­ anum af Klaoabelgi og Skafanki vfsigreifa.

91

XXXII. KAFLI Hvemig Grandgussi let skila gl6oarkokunum til ao kaupa ser frio. I>A I>AGNADI hinn agreti Galli; en ollum pessum oroum svaraoi Gallramur engu ooru en pessu: - Kornio og srekio pa! Komio og srekio pa! l>eir hafa pessi ffnu mortel og kokukefli! l>eir geta hnooao handa ykkur gl6oarkokur! l>a sneri hann aftur heim til Grandgussa sem hann hitti fyrir a hnjanum, berhofoaoan, titteygoan f afhorni stofunnar, biojandi til Guos ao hann sefaoi reioi Gallrams og krerni honum aftur til skynserninnar an pess ao porf vreri a ao beita valdi. l>egar konungur sa hinn gegna mann heim kominn spuroi hann: - 6! Vinur rninn, vinur rninn, hvaoa tfoindi frerio per mer? - Allt situr vio pao sama, sagoi Galli. l>essi maour hefur alveg tapao gl6runni. Guo hefur yfirgefio hann. - Svo er vfst, vinur minn, sagoi Grandgussi, en hvaoa astreou nefnir hann fyrir pessum 6hrefuverkum? - Hann nefndi mer ekki, segir Galli, neinar astreour. f reioi sinni let hann nokkur oro falla um gl6oarkokur. Eg veit ekki nema bakarar hans hafi oroio fyrir einhverju hnjaski. - Eg vii komast til botns f pessu, sagoi Grandgussi, aour en eg akveo nokkuo hvao rett er ao gera. l>a let hann fara fram ranns6kn f pessu mali og pao kom a daginn ao nokkrar gl6oarkokur hofou verio teknar meo valdi af monnum Gallrams og Markeour hefoi verio laminn f hofuoio meo lurki. Eigi ao sfour hefoi allt verio ao fullu greitt og nefndur Markeour hefoi ao fyrrabragoi srert Frosa meo svipuhoggum a f6tleggina. l>ao p6tti ollum f rfkisraoinu ao hann atti eindregio ao verja sig. A hinn b6ginn sagoi Grandgussi: - Dr pvf pao er aoeins um nokkrar glooarkokur ao rreoa pa vii eg reyna ao gera honum ao skapi, pvf mer er mjog pvert um geo ao fara f strfo. Hann spuroist pa fyrir um pao hve margar kokur hefou verio teknar, og pegar hann heyroi pao hefou verio fj6rar eoa fimm tylftir pa mrelti hann svo fyrir ao fimm kerruhloss skyldu borin upp petta sama kvold. Ein kerran skyldi hlaoin gl6oarkokum tir g6ou smjori, g6oum eggjarauoum, g6oum saffran-lauki og g6ou kryddi. l>rer skyldu freroar Markeoi, og hann gaf honum f skaoabretur prjti hundruo ptisund og prja filippinga til ao borga

92

bartskerunum sem hofou annast hann. Ennfremur gaf hann honum b6nda­ bylio f Pommadiere meo fullum og varanlegum sjalfseignarretti til handa honum og niojum hans. Til ao stj6rna pessu og hrinda f framkvremd sendi hann Galla sem let menn sfna tfna a leioinni, rett vio Pflvioarsk6g, firnin oll af st6rum greinum og lirni sem hann let kuskana skreyta sig meo og kerrurnar. Sjalfur helt hann a einni f hendinni, og vildi meo pvf lata vita ao peir breou aoeins um frio og vreru komnir ao kaupa hann. Pegar ao hlioinu kom baou peir um ao fa ao tala vio Gallram fyrir hond Grandgussa. En hann vildi ekki meo neinu m6ti veita peim aogang ne tala vio pa. Hann let segja peirn ao hann vreri vant via latinn, en peir pyrftu ekki annao en ao segja pao sem peir vildu Uppsperrti hofuosmanni, sem var pa ao koma fyrir fallbyssum uppi a murnum. Pa mrelti sa g6oi maour til hofuosmannsins: - Herra, f pvf skyni ao jafna pessa deilu og letta af your hverri afsokun fyrir 6beit yoar a pvf ao ganga aftur til bandalags vio okkur, pa skilum vio your her meo gl6oarkokunum sem voru tilefni misklfoarinnar. Fimm tylftir t6ku menn okkar. Fyrir prer var mjog vel greitt. Vio unnum frioinum svo rnikio ao vio skilum your fimm kerruhlossum, pessi herna er fyrir Markeo sem varo verst uti. Par ao auki, til ao hann veroi ao fullu sattur, eru her fimm hundruo pusund filippingar sem eg fre honum f hendur; og f skaoa­ bretur, sem hann greti krafist, anafna eg honum b6ndabylio f Pommadiere meo varanlegum sjalfseignarretti til handa honum og niojum hans. Lftio a, her er afsalsbrefio. Og f ollum Guos brenum, lifum heoan af f frioi. Horfio aftur inn a lond yoar, meo gloou hjarta, yfirgefio pennan stao sem per hafio ekkert tilkall til, eins og per hlj6tio sjalfur ao viourkenna, og verum somu vinir og aour. Uppsperrtur flutti Gallrami oll pau oro, og kom meira og meira r6ti a huga hans meo pvf ao segja: - Pessir durgar eru f slremri ulfakreppu. Pao veit Guo, Grandgussi er ao gera f brrekurnar, sa arrni pj6rari! Pao a ekki via hann ao fara f strfo, honum lretur betur ao trema floskur. Eg legg til vio holdum pessum gl6o­ arkokum og peningunum og hrooum okkur hins vegar ao vfgbuast her og nota okkur meobyrinn. Halda peir ao peir eigi skipti vio kjana sem peir geta troofyllt af kokum? Pannig er petta: per hafio kornio of vel fram vio pa til pessa. Per hafio verio of vinsamlegur vio pa, og pao er pess vegna sem peir svfviroa your: hossio prj6ti, pig hann ber; prj6tinn berjio, hann hossar per. - Sei, sei, sei! sagoi Gallramur. f heilags Jakobs nafni, peir skulu fa ao vita af pvf! Gerio eins og per leggio til. 93

- Einn er sa hlutur sem eg vil vara your vio, sagoi Uppsperrtur. Vio erum ansi illa vistaoir her, vio hofum fjarska ryrar birgoir af magaf6ori. Ef Grandgussi krerni nu og geroi okkur umsat pa myndi eg lata rffa ur mer allar tennur. l>ao er n6g ao prjar seu eftir f monnum yoar eins og mer sjalfum, pvf meo peim myndum vio p6 hoggva of st6r skoro f matarbirgo­ irnar. - Vio hofum aldrei nema of mikio af matarbirgoum, sagoi Gallramur. Erum via her til ao eta eoa til ao berjast? - Til ao berjast, vitaskuld, sagoi Uppsperrtur. En meo fullan kvio donsum vio; ef hungur ao sverfur, pr6ttur hverfur. - N6g er geipao! sagoi Gallramur. Leggio hald a pao sem peir komu meo. l>a t6ku peir peningana og gl6oarkokurnar, uxana og kerrurnar, og sendu burt mennina an pess ao segja oro, nema pao ao peir skyldu ekki framar koma svo nalregt, af astreou sem peir fengju ao heyra a morgun. Svo peir heldu pa aftur heirn til Grandgussa, an pess ao veroa neitt agengt, og sogou honum allt af letta; brettu pvf vio ao pao vreri orvrent um peir fengjust til ao semja um frio, nema meo snorpum og kroftugum hernaoi.

94

XXXIII. KAFLI Hvemig nokkrir raogjafar Gallrams hofou mer pvf komio honum a heljarprom meo hvatvfsum raoum. I>EGAR gl6oarkokumar hofou verio teknar af vognunum gengu peir fyrir Gallram, hertoginn af Afhraki, Krassbrandur greifi og Mykjan hofuosmao­ ur og sogou via hann: - Herra, f dag geroum via your ao peim pruoasta og riddaralegasta fursta sem uppi hefur verio sfoan Alexander leio af Makedonfu. -Hyljio hofuoio, upp med hattana, sagoi Gallramur. - Bestu pakkir, sogou J:>eir. Herra, via bj6oum fram pj6nustu okkar. Petta er pad sem via leggjum til: Per skiljio her eftir einhvem hofuosmann med lf tinn flokk setulios ao greta staoarins, sem okkur synist harla oflugur, breoi fra natturunnar hendi og vegna peirra vamarvirkja sem per gerouo af hugviti yoar. Per skiptio hemum f tvennt, pad kunnio per manna best. bnnur deildin mun fara og raoast a Grandgussa og menn hans; peir munu yfirbuga hann hreglega i fyrsta ahlaupi.Par munuo per fa rnikio fe, pvf prj6turinn hefur ur n6gu ao mooa.l>rj6tur segjum via, pvf gofugur fursti a aldrei aur.Ao nurla saman fe, pad er hattur prj6ta. A meoan mun hinn hluti hersins fara til Aunis, Saintonge, Angoumois, Gask6niu, lika til Perigord, Medoc og Les Landes.Peir munu engri m6t­ stoou mreta og taka borgir, kastala og virki.f Bayonne, Saint-Jean-le-Luz og Fontarabfu leggio pio hald a allan skipakostinn; og med fram strondum Galisfu og Porttigals munuo pio hoggva strandhogg og rrena hvert sjavar­ plass allt til Lissabonar, par sem pio faio allan pann herbtinao sem land­ vinningamaour parf.Homgryti! Spann gefst upp, pvf peir eru ekkert annao en burar! Pio munuo fara yfir Sevillu-sund og reisa par sulur tvrer rnikil­ fenglegri en sulur Heraklesar til ao halda nafni yoar uppi.Petta sund mun kallast Gallrams-sj6r.Ao Gallrams-sj6 yfirstignum mun sjalfur Barbarossa gerast prrell yoar ... - Eg gef honum upp sakir, sagoi Gallramur. -Ao sjalfsogou, sogou peir, ao pvf tilskildu hann la.ti skirast.Pa munuo per raoast a konungsrfkin f Tunis, Bfsertu, Alsfr, B6nu, Syrenu, og reyndar a allt Barbariio.Og afram haldio per og leggio hond a Majorku, Mfnorku, Sardinfu, Korsiku og aorar eyjar f Ligurfu- og Balearhafi. Siglandi afram 95

meo strondina a vinstri bond munuo pio yfirbuga alla Galliu Narbonensis, Provinsfu og Allobrogaland, Gemiu, Florens, Lukku, og, pao veit Guo, Rom! Grey herra pafinn er pegar ao deyja ur otta. - Pao sver eg, sagoi Gallramur, eg kyssi aldrei ilsko bans. - Pegar ftalfa er fallin pa er nrest ao rrena Napolis, Kalabriu, Pul og Sikiley, og lfka Moltu. Eg vildi oska ao pessir skondnu riddarar, aour a Rooey, veiti your motspyrnu svo per faio ao sja hvaoa toggur eru f peim. - Eg myndi vilja fara til Loretto, sagoi Gallramur. - Nei, ekki, sogou peir. Pao munuo per gera f bakaleio. Vio forum paoan og tokum Krftey, Kypur, Rooey og Hringeyjar, sfoan raoumst vio a Moreu. Hun fellur! Heilagur Trinfan! Guo varoveiti Jorsalaborg, pvf vald soldansins er ekki sambrerilegt vio yoar! - Eg lret pa endurreisa musteri Salomons, segir hann. - Nei, segja peir, ekki enn. Bfoio vio. Per skuluo aldrei rasa um rao fram. Vitio per hvao Oktavfanus Agustus sagoi? Festina lente. Fyrst af ollu purfio per ao na Litlu-Asiu, Kariu, Lykfu, Pamfilfu, Kilikfu, Lydiu, Frygiu, Mysiu, Bipynfu, Karrasiu, Adalfu, Samagariu, Kastamoun, Lugu, Sebostu, allar gotur til Evfrats. - Munum vio fa ao sja Babylon og fjallio Sfnaf? sagoi Gallramur. - Pao er engin porf a pvf eins og stendur, sogou peir. Heyrio til, er pao ekki nogu mikio bjastur ao hafa fario yfir Kaspfhaf og rioio yfir tvrer Armenfur og prjar Arabfur? - Drottinn Guo, sagoi hann. Vio erum glataoir! 6! Veslingamir! - Hvao er nu, spurou hinir. - Hvao drekkum vio f pessum eyoimorkum? Julius keisari og allur bans her dou parna ur porsta, ao pvf er sagt er. - Vio hofum pegar seo fyrir pvf ollu, sogou peir. Per hafio nfu pusund og fjortan storskip fermd heimsins bestu vfnum f Syriufloa. Pau komu til Jaffa. Par voru fyrir tvrer milljonir og tvo hundruo pusund kameldyr og sextan hundruo fflar sem per munuo hafa tekio f einni veioifero f Sigielmu, pegar per helduo inn f Lybfu, og auk pess hafio per alla ulfaldalestina fra Mekka. Hafa peir ekki seo your fyrir nogu rniklu af vfni? - Ju! sagoi hann, en vio drukkum pao ekki ferskt. - Guo blessi litlu fuglana! sogou peir. Kappi og landvinningamaour sem stefnir ao alheimsveldi getur ekki stoougt lifao f pregindum. Pakkio Guoi ao vera korninn heilu og holdnu, per og menn yoar, alla leio til Tigris. - En, sagoi hann, hvao gerir, meoan a pessu stendur, hinn helrningur hersins, sa er steypti peim fula pjorara Grandgussa? - Peir eru ekki ao slrepast. sogou peir, vio munum braoum hitta pa. Peir

96

hafa tekio Bretanfu fyrir your, Normandf, Flandur, Hainault, Brabant, Hjartros, Holland, Sjaland. Peir foru yfir Rfn a Svissara-belgjum og kesju­ lioa, og nokkur hluti peirra hefur lagt undir sig Luxemburg, Lorraine, Kampanfu og Savuu allt til Lyon. Par hittu peir setulio yoar a heirnleio eftir flotasigrana a Miojaroarhafi, og sofnuoust peir saman f Breheimi eftir ao hafa rrent og ruplao Svafaland, Wiirtemberg, Brejaraland, Austurrfki, Mreri og Stirfu. Sfoan gerou peir saman heiftararas a Lybiku, Noreg, Svfpj6o, Rfgu, Danmork, Gotland, Grrenland, Hansamanna-lond, allt norour f fshaf. Ao pvf bunu logou peir undir sig Orkneyjar og undirokuou Skotland, England og Irland. Paoan sigldu peir yfir Eystrasalt og Sarmatfuhaf, og sigruou og logou undir sig Prussland, Polland, Lithaugaland, Russland, Valakfu, Transsylvanfu, Ungverjaland, Bulgarfu, Tyrkland, og nu eru peir staddir f Miklagaroi. - Holdum pangao, sagoi Gallramur, og sameinumst peim eins fljott og kostur er, pvf eg vildi lfka veroa keisari af Trebizond. Munum vio ekki drepa alla pessa Tyrkja-hunda og Muhameostruarmenn? - Hvern skollann getum vio annao vio pa gert? sogou peir. Eignir peirra og lond gefio per peim sem hafa pjonao your dyggilegast. - Skynsernin krefst pess, sagoi hann. Pao er rettlatt. Eg gef ykkur Karamanfu, Syrland og alla Palestfnu. - 6 herra, sogou peir. Pao er fallegt af your. Krerar pakkir! Guo gefi ao your farnist retfo vel. Medal viostaddra var gamall aoalsmaour, hertur f margs kyns revintyr­ um, sannkallaour strfospjarkur, Ekefron ao nafni. Hann sagoi er hann heyroi pessi oro: - Mig uggir ao allt petta revintyri se keirnlfkt skrfpaleiknum um mjolk­ urkonnuna sem skosmiour auogaoist a f draumi. En pegar svo krukkan brotnaoi atti hann ekki fyrir mat. Eftir hverju srekist pio meo pessum storffnu sigurvinningum? Hvernig endar allt petta flakk og erfioi? - Pannig, sagoi Gallramur, ao via getum hvflt okkur ao vild pegar vio komum aftur. Pa sagoi Ekefron: - En ef svo skyldi nu fara ao pio kremuo aldrei aftur, pvf feroin er long og ahrettusom? Vreri ekki betra ao taka ser hvfld nu pegar, og vera ekki ao leggja sig f alla pessa hrettu? - Nu! sagoi Krassbrandur, sa er po ilia vitlaus, Drottinn minn! Vio skulum pa fara og brela okkur f reykhafsskotinu, og eyoa revi okkar og tfma meo konunum, prreoa perlur og spinna eins og Sardanapalus. Sa sem engu vogar frer hvorki hest ne asna, petta sagoi Salomon.

97

- Sa sem vogar of miklu, sagoi Ekefr6n, missir best og asna, andmrelti Malkon. - Basta! sagoi Gallramur, holdum afram. Eg 6ttast ekkert nema fjarans liossveitimar bans Grandgussa. Medan vio erum f Mesop6tamf u raoast prer kannski aftan ad okkur, bvaoa rad er vio pvf? - l>ao er auovelt, sagoi Mykjan. Lftil snotur tilskipun sem per sendio til Moskovfta mun pegar senda ut af orkinni fjogur bundruo og fimmtfu pusund urvals bermenn. Nu! Ef per gerio mig ad flokksforingja vio petta trekifreri pa skal eg bengja greiou fyrir gotusala! Eg bft, eg pyt, eg slre, eg prff, eg drep, eg reoi! - So, so! sagoi Gallramur, nu setjum vio allt af stao, og sa sem mig elskar fylgi mer!

98

XXXIV. KAFLI Hvemig Gargantui f6r fra Parfsarborg til ao bjarga landi sfnu, og hvemig Gymnast rakst a 6vinina. A I>EIRRI somu stund var Gargantui, sem belt burt ur Parfs strax og hann hafoi lesio bref foour sfns, pegar korninn yfir Nunnubru, hann, Pon6krates, Gymnast og Evdemon sem hofou tekio ser p6sthesta til ao fylgja honum eftir. Aorir f fylgdarlioi hans f6ru rettar dagleioir, og fluttu meo ser brekur hans og heirnspekileg gogn. En pegar kom til Parilly upplysti Goggur b6ndi hann um ao Gallramur hefoi vfgbuist f Klerm6kletti og hefoi sent Kepp hofuosmann meo 6vfgan her til ao raoast a Blrevarsk6g og Vaugaudry; peir hefou elt uppi hverja hrenu alla leio ao Pressu Billards og illvirkin sem peir hefou unnio f landinu vreru yfirgengileg og nrer pvf 6truleg. Gargantua varo svo bilt vio pessa fregn ao hann matti ekki mrela. En Pon6krates stakk upp a pvf ao peir skyldu fara til herrans af La Vauguyon, sem retfo hafoi verio vinur peirra og bandamaour: par myndu peir fa betri frettir af ollum atburoum. l>etta gerou peir undir eins, og hann var reioubuinn ao veita peim liosinni; rao hans var ao Garganttii skyldi senda einn manna sinna ao frurnkanna landio til ao vita hver vreri staoa 6vinanna, svo peir gretu hafist handa eftir aretlun byggori a raunverulegum kringumstreoum. Gymnast bauost til ao fara einn, en raolegra p6tti ao hann treki meo ser einhvern sem pekkti vegina, afgot­ urnar og arnar f heraoinu. Svo hann belt af stao asamt Sp6ka, skjaldsveini Vaugyons, og an nokk­ urra vandrreoa f6ru peir f konnunarferoir f allar attir. A meoan hressti Garganttii upp a sig og fekk ser matarbita meo monnum sfnum; og hann let gefa hryssu sinni eina pfk6tu af hofrum: pao er sjotfu og fj6ra fj6rounga og prjar skeppur. Gymnast og felagi hans riou afram uns peir mrettu 6vinunum, tvfstruo­ um og 6skipulegum, rrenandi og ruplandi ollu sem peir gatu. Og jafnskj6tt og peir festu sj6nir a hann langt ao komu peir a haroafero ao rrena hann. l>a kallaoi hann til peirra: - Herrar rnfnir, eg er fatrekur skratti. Eg bio ykkur, synio mer rniskunn. Eg a bara einn skilding eftir, vio skulum drekka fyrir hann, pvf petta er aurum potabile, og pessi hestur skal seldur til ao borga fyrir m6ttokur mfnar; ao pvf bunu skuluo pio taka mig f ykkar h6p, pvf enginn hefur

99

nokkru sinni kunnao betur ao handsama, fleskdraga, steikja, frambera, ja, og, f Guos nafni! ao sundurlima og g6fla a hrenu heldur en eg sem her er staddur. Og, ti! ao borga fyrir m6ttokurnar, drekk eg ollum g6oum strakum til. I>a losaoi hann um pyttluna og drakk ur henni allsrernilega an ]Jess ao stinga nefinu f hana. Burarnir horfou a hann, opnuou trantinn um heilt fet og raku tunguna ut ur ser eins og mj6hundur f von um ao fa ao drekka a eftir; en Keppur, hofuosmaour peirra, kom f peirri andra a hlaupum ao vita hvao vreri a seyoi. Honum retti Gymnast floskuna og sagoi: - Hema, hofuosmaour, faio your slurk af ]Jessu, ]Jao er vfn fra La Foye-Monjault. - Hvao, sagoi Keppur. I>essi gl6pur hendir skaup ao okkur! Hver ertu? - Eg er fatrekur skratti, sagoi Gymnast. - Ha! sagoi Keppur, fyrst ]Ju ert fatrekur skratti er rett ]Ju farir ]Jina leio. I>vi fatrekur skratti ma fara um allt an ]Jess ao borga skatt eoa toll. En pao er ekki til sios ao fatrekur skratti se vel rfoandi. I>vf skaltu, herra Skratti, stfga af baki, og eg tek klarinn ]Jinn, og ef hann ber rnig ekki pa skuluo per, herra Skratti, fa ao gera pao. I>vf mer list vel a ao vera hirtur af slfkum skratta.

100

XXXV. KAFLI Hvemig Gymnast drap snyrtilega Kepp og aora menn Gallrams. YID I>ESSI oro for ao setja ugg ao sumum peirra og peir krossuou sig meo miklum handaslretti, peir heldu ao par freri dji::ifullinn dulklreddur. Og einn peirra, G6our J6n ao nafni, hi::ifuosmaour frjalsra moldmanna, dr6 aukin­ heldur brenab6kina upp ur kylnum og hr6paoi stundarhatt: - Agios ho jJeos! Ef pu ert fra Guoi, talaou! Ef pu ert ur neora, snautaou! En hann f6r ekki. Ymsir f h6pnum heyrou pessi oro og yfirgafu felaga sfna, en a meoan hafoi Gymnast auga meo peim og t6k vel eftir ollu. I>a geroi hann sig lfklegan til ao fara af baki hestinum, en pegar hann hekk peim megin sem stigio er a bak pa bra hann fimlega fyrir sig fstaosbragoinu: gyrtur stuttu sveroinu smaug hann undir hestinn, h6fst sfoan a loft og kom niour meo baoar fretur a si::iolinum svo rassinn vissi ao makka hestsins. I>a sagoi hann: - Mfn skop snua aftur! Pa pyrlaoist hann f pessari stoou a oorum freti til vinstri og t6kst ao komast aftur f fyrri stellingu an pess ao skeika. - Oh! sagoi Keppur pa. I>etta leik eg ekki eftir eins og a stendur, af rerinni astreou. - Fjarinn! sagoi Gymnast. Mer skeikaoi; eg tek stokkio aftur. Pa pyrlaoist hann aftur af pr6tti miklum og fimleik a sama hatt og fyrr, en nu snerist hann til hregri. Ao pvf bunu tyllti hann hregri pumalfingri a hnakkkuluna og h6f f loft upp allan lfkamann svo punginn hvfldi allur a taug og voova pessa sama fingurs, og f pessari stoou snerist hann prfvegis f kringum sjalfan sig; f fj6roa skiptio umhverfoi hann oilurn lfkamanum an pess ao koma neins staoar vio, 0g kom niour a milli eyrna hestsins, allur lfkaminn stinnur a lofti studdur a pumalfingur vinstri handar; f peirri stoou snerist hann heilan hring. I>a klappaoi hann l6fa hregri handar a miojan sooulinn og t6k pannig sveiflu ao hann kom sitjandi niour a reioann, par scm hefoarkonur sitja. - En, sagoi hann, pao vreri mer hentara ao komast a milli sooulnefj­ anna. Pa studdi hann baoum pumalfingrum a reioann fyrir framan sig, f6r 101

ofugt heljarstokk i loftinu og hafnaoi i tryggu sreti a milli sooulnefjanna. Svo h6f hann allan likamann upp i einu stokki og helt ser pannig meo fretur saman a milli sooulnefjanna, og par snarsnerist hann oftar en hundrao sinnum meo handleggi i kross, og hr6paoi harri roddu: ,,Eg er 6our, djoflar, eg er 6our, eg er 6our! Haldio mer, djoflar, haldio mer!" A meoan hann tumaoi ser pannig sogou buramir af mikilli furou hver via annan: ,,Heilog Guosm6oir! l>etta er illvrettur og djofull i dulbuningi. Ab haste maligno Libera nos, Domine." Og peir t6ku til f6tanna og gutu augum aftur fyrir sig eins og hundur sem hleypur burt meo hrenuvreng. l>a sa Gymnast ser leik a boroi, spratt af hestinum, dr6 sveroio ur slforum og reoist meo st6rum slogum ao peim ypparlegustu, kollbylti peim i st6ra hauga, sreroum, limlestum, dauoum, an pess neinn breri sig a m6ti. l>vi peir heldu hann vreri hungraour djofull, ekki einungis vegna hinnar st6rfeng­ legu stokklistar heldur lika vegna oroaskiptanna via Kepp, sem kallaoi hann ,,fatrekan skratta"; Keppur einn reyndi sviksamlega ao kljufa hvirfil hans meo stuttum tvieggjuoum brandinum. En Gymnast hafoi hjalm g6oan og kenndi pvf einskis nema punga hoggsins; hann snerist snarlega a hreli og hj6 til nefnds Kepps; en pegar hofuosmaourinn bra verju fyrir likamann ofanveroan risti Gymnast meo einu hoggi kvioinn f sundur, ristilinn, og helminginn af lifrinni. Hann fell til jaroar, og f fallinu kastaoi hann upp fj6rum pottfyllum af supu, og salinni f bland. Ao pvf loknu horfaoi Gymnast, hugsaoi ao aldrei skyldi maour freista um of grefunnar, og hverjum riddara kremi best ao umgangast velgengni sina af h6gvrero, an pess ao hrja hana eoa lesta. Hann steig a bak hesti sfnum, keyroi hann sporum og reio sem leio la eftir veginum til La Vauguyon, og Sp6ki meo honum.

102

XXXVI. KAFLI Hvemig Gargantui lagoi kastalann vio Blrevarvao f rust og hvemig peir komust yfir vaoio. l>EGAR heim kom skyroi Gymnast fra pvf a hvern hatt hann hafoi hitt 6vinina og fra herbragoinu sem hann beitti, einn sins lids, til ao buga allan flokkinn, og hann fullyrti ao peir vreru upp til h6pa rreningjar, reyfarar og ruplarar sem pekktu ekki neinn heraga. Peir pyrftu bara ao leggja f hann af fullri dirfsku, pvf pao vreri hregurinn hja ao fella pa eins og sauokindur. Pa steig Garganttii a bak hryssu sinni, peirri hinni miklu, f fylgd meo peim sem nefndir voru her ao ofan, og pegar hann a leio sinni rakst a tre eitt st6rt og rnikio (pao kallaoist almennt tre heilags Marteins, pvf pao er pflagrimsstafur sem heilagur Marteinn hafoi plantao parna foroum tfo og vaxio upp a pennan hatt), pa sagoi hann: - Petta er pao sem mig vantaoi; petta tre get eg notao fyrir pflagrfmsstaf og lensu. Og hann reif pao upp meo hrego, nam af pvf greinarnar og snyrti pao eftir sfnu hofoi. En a meoan meig hryssa bans til ao letta ser til kvioarins, og svo rausnarlega ao tir varo sautjan 1Il11na breitt flj6t. Allt hlandio rann niour ao Blrevarvaoi og svall svo meo straumnum a leioinni ao allur fjendaflokkur­ inn drukknaoi meo hrooalegu m6ti, ao nokkrum undanskildum sem hofou haldio veginn til vinstri, upp f hreoirnar. Pegar Garganttii kom f grennd vio Blrevarsk6g upplysti Evdemon hann um pao ao inni f kastalanum vreru eftir nokkrar leifar 6vinanna. Til ao ganga tir skugga um pao hr6paoi Garganttii fullum halsi: - Eruo pio parna eoa eruo pio parna ekki? Ef pio eruo parna, komio pa ut. Ef pio eruo parna ekki hef eg ekkert ao segja! En hrottafenginn skotmaour f brj6stvirkinu skaut ao honum fallbyssu­ ktilu sem hitti hann kroftuglega a hregri punnvangann. Samt geroi hann honum ekki meiri rniska en ef hann hefoi kastao til bans pl6mu. - Hvao er ao tarna? sagoi Garganttii. Pio kastio f okkur vfnberjahrati! l>ao verour ykkur dyr uppskera! Hann helt reyndar ao ktilan vreri prtignafrre. Peir sem inni voru f kastalanum skemmtu ser f pflu, og pegar peir heyrou skarkalann hlupu peir upp f turnana og tit f virkio; par skutu peir ao honum 103

meira en nfu pusund tuttugu og fimm skotum ur falk6num og handbyssum, ollum miOUOUm a hofuoio; og SVO pett var skothrfoin ao hann hropaoi: - Pon6krates, vinur minn, pessar flugur eru ao blinda mig! Rettu mer nokkrar greinar af pflvionum parna til ao reka prer burtu! Hann belt ao blykulurnar og fallbyssuskotin vreru kleggar. Pon6krates frreddi hann um pao ao petta vreru ekki flugur heldur fall­ byssukulur sem skotnar vreru ao honum ur kastalanum. Svo hann let tre sitt hio st6ra bella a kastalanum, og meo voldugum slogum ruddi hann niour turnunum og virkisgorounum og jafnaoi pao allt vio jorou. f sama mata voru allir par inni kramdir og lamdir f kassu. I>aoan heldu peir, og komu ao myllubrunni, par sau peir ao vaoio var allt fullt af dauora manna bukum, og var fjoldinn svo mikill ao myllurasin hafoi stfflast; petta voru peir sem hofou farist f hlandfl6oi hryssunnar. I>eir f6ru pa ao brreoa meo ser hvernig peir kremust yfir, vegna farartalmans sem skrokkarnir ollu peim. En Gymnast sagoi: - Ef djoflarnir hafa komist her yfir pa tekst mer pao lflrn. - Djoflarnir, sagoi Evdemon, f6ru yfir ti! ao flytja salir fordremdra. - Heilagur Trinfan ! sagoi Pon6krates. I>a kemst hann klakklaust yfir. - Vfst! Vfst! sagoi Gymnast. Eoa eg sit fastur mioja vega. Og hann keyroi hestinn sporum og komst rakleitt yfir an ]Jess hesturinn hrreddist hio minnsta dauoa naina, pvf hann hafoi verio taminn vio pao (eftir aofero Elfans) ao 6ttast hvorki vopn ne onduo Ifk; ekki meo pvf ao drepa menn eins og Di6medes drap I>rakverjana, eoa eins og Odysseifur sem kastaoi naum 6vinanna fyrir hestafretur, eftir frasogn Homers, heldur meo pvf ao leggja bruou f halminn hja honum og lata hestinn trooa a henni pegar hann gaf honum hafra. Hinir prfr fylgdu a eftir slysalaust, nema Evdemon, en hestur bans sokk meo hregri f6tinn upp ao hne f vombina a st6rum, feitum kauoa sem la parna a bakinu, drukknaour; hann gat ekki dregio f6tinn upp aftur og sat parna fastur pangao til Gargantui rak meo stafnum restina af innyflum kauoa niour f vatnio, a meoan hesturinn Iyfti fretinum. Og petta matti kallast kraftaverk f dyralrekningum, pvf nefndur hestur lreknaoist af ofvexti f fretinum er kallast ,,suros", pegar hann komst f snertingu vio innvulsio f pessum mikla svola.

104

XXXVII. KAFLI Hvemig Gargantui let fallbyssukulur detta ur hofoi sfnu, pegar hann var ao kemba ser. I>EGAR Blrevara var ao baki t6k pao orskotsstund ao komast til kastala Grandgussa, sem beio peirra af mikilli 6preyju. Vio komuna var Gargantua fagnao meo kroftugum armsveiflum: aldrei hafa sest katari menn. f Skyr­ ingum vio skyringar kr6niknanna segir ao pa hafi Gargamela daio tir gleoi. Eg, fyrir mina parta, veit ekkert um pao og eg lret mig hana jafn lftio skipta og aorar. Hitt er vfst og satt og pao er ao pegar Garganttii var ao skipta um fot og draga kambinn f gegnum hario (hann var hundrao stafir ao lengd og tennurnar allar saman t6mar fflstennur), pa kom hann meo f hverri stroku meira en sjo fallbyssuktilur, sem hofou haldist f hofoi hans fra pvf kastalinn var eyoilagour f Blrevarsk6gi. Pegar Grandgussi faoir hans sa petta helt hann petta vreru lys, og hann sagoi: - Heyrou mer, sonur g6our, flyturou til okkar alla leio hingao sparr­ hauka ur Montaigu-sk61a! Eg retlaoist ekki til ao pu byggir a peim stao. Pessu svaraoi Pon6krates: - Herra, f myndio your ekki eg hafi sett hann f pa 6prifa-stofnun sem gengur undir nafninu Montaigu. Pegar mer verour ao hugsa um pa 6skapa grirnmd og porparaskap sem eg hef par kynnst, pa hefoi eg frekar komio honum fyrir hja betlurunum f kirkjugaroi heilags Inn6sents. Pvf galeiou­ prrelar Serkja og Tatara, moroingjar f dyflissum fyrir glrepamenn, og svo sannarlega hundarnir f husi yoar, eru betur settir en strakapfslirnar f peim sk6la. Ef eg vreri konungur Parfsar pa myndi eg, fjandinn hafi pao! leggja f hann eld og lata rektor og yfirkennara brenna til dauoa fyrir ao geta horft upp a svo 6mannuolegar aofarir, an pess ao hafast neitt ao. Pa t6k hann upp eina kuluna og sagoi: - Petta eru fallbyssukulur sem flaraoir fjendur yoar skutu ao Gargantua syni yoar fyrir nokkru, pegar hann f6r fyrir framan Blrevarsk6g. En peir fengu pao fyllilega borgao pvf peir f6rust allir meo tolu undir rustum kastalans, eins og Filistear vio velabrogo Samsons, og rett eins og peir sem kromdust undir Sfl6am-turni og Lukas talar um f kapftula xiii. Eg er peirrar skoounar ao vio skulum elta fjandmennina uppi a meoan hamingjan brosir vio okkur. Pvf Heppnin hefur allt sitt har a enninu; pegar hun er farin hja 105

er ekki unnt ao kalla hana aftur: bun er sko116tt f hnakka og lf tur aldrei um oxl. - Satt best ao segja, sagoi Grandgussi, pa verour pao ekki gert ao svo stoddu, pvf mi f kvold vil eg halda ykkur veislu. Verio pio velkomnir. Ao svo mreltu var kvoldverour fram borinn, og ao auki var latio steikja: sextan uxa, prjar kvfgur, prjatfu og tvo kalfa, sextfu og prju sumarkio, nfutfu og fimm sauoi, prju hundruo grfsi a spena i g6ori vinberjas6su, tvo hundruo og tuttugu akurhrenur, sjo hundruo sk6garsnfpur, fjogur hundruo geldhana fra Loudun og Cornouaille, sex pusund unghrenur og annao eins af dufum, sex hundruo perluhrenur, fj6rtan hundruo unghera, prju hundruo og prjar doorur og eitt pusund og sjo hundruo geldhana-kjuklinga. Villibrao var ekki unnt ao na i svo skj6tt, nema ellefu villigelti sem ab6tinn i Turpenay sendi, atjan dadyr (dama dama) sem herrann af Grand­ mont gaf, og lika hundrao og fjorutiu fasana sem herrann af Essards sendi, og ao auki nokkrar tylftir af hringdufum, sefhrenum, urtondum, sefpvorum, fjorusp6um, 16um, kornhrenum, kravonum, sj6ondum, ungum vepjum, brandgresum, skeioondum, hegrum, unghegrum, blesondum, bjarthegrum, storkum, dvergdoorum, flremingjum (sem kallast pheonicopteres), rellum og kalkunum, auk pess gnrego af buoingi og yfrio af supu. Maturinn var yfirdrifinn, ekkert a skorti, og allt var fagmannlega fram borio af S6suskelli, Hrrerigraut og I>rugnakreisti, brytum Grandgussa. Jan6, Mikjall og Dreggdrekkur onnuoust drykkinn.

106

XXXVIII. KAFLI Hvemig Gargantui at sex pflagrfma meo salati. SAGAN krefst ]:>ess via skyrum fra ]:>vf er kom fyrir sex pflagrfma a leioinni fra Saint-Sebastien, hja Nantes. En af 6tta via 6vini hofou ]:>eir fundio ser nreturskj61 f baunagrasinu f garoinum, medal hvftkalshofoa og salatblaoa. Gargantui kenndi nu nokkurs ]:>orsta, og spuroi hann hvort ]:>arna vreri nokkurt salat ao hafa f smarett; og ]:>egar honum var tjao ao svo vreri, og eitt hio strersta og besta f ollu landinu, jafn st6rt og pl6mu- eoa valhnotutre, ]:>a akvao hann ao fara sjalfur ut f garoinn og taka f 16fann svo mikio sem honum syndist. En jafnframt t6k hann upp pflagrfmana sex sem voru svo skelkaoir ao J:>eir ]:>orou hvorki ao remta ne skrremta. I>egar hann f6r ao skola blooin f gosbrunninum sogou pflagrfmarnir hver via annan lagri roddu: - Hvao eigum via ao gera? Via drukknum her innan um salatblooin. Eigum via ao tala? En ef via tolum heldur hann ao via seum sprejarar og drepur okkur. Og a meoan ]:>eir voru ao bollaleggja svona setti Gargantui ]:>a meo salatinu a einn af diskum hussins, sem var st6r eins og kerio f Citeaux, og f6r ao eta ]:>ao meo olfu, ediki og salti, til ao hressa sig fyrir kvoldveroinn. Hann hafoi ]:>egar stungio upp f sig fimm pflagrfmum. Sa sjotti var eftir a diskinum, falinn undir salatblaoi, og aoeins stafurinn st6o upp ur. Grand­ gussi kom auga a hann og sagoi via Gargantua: - Eg held ]:>etta se snigilhorn; ettu hann ekki. - Af hverju ekki? sagoi Gargantui. I>eir eru g6oir ut allan ]:>ennan manuo. Um leio og hann t6k f stafinn lyfti hann upp pflagrfmnum og at hann meo Mo og hari. Sfoan drakk hann st6ran gulsopa af pfn6-vfni, og ]:>eir biou ]:>ess ao maturinn vreri til. Pflagrfmarnir, ]:>annig gleyptir, heldu sig eins og ]:>eir gatu fra joxlunum; ]:>eir ]:>6ttust vita ao ]:>eim hefoi verio steypt f aumasta skot einhverrar dyflissunnar, og ]:>egar Gargantui t6k gulsopann bjuggust ]:>eir via ao drukkna f munni hans: vfnflaumurinn hafoi nrer ]:>vf skolao ]:>eim niour f afgrunn magans. En ]:>eir brugou stafnum fyrir sig eins og rnikjalarnir gera, og komust f skj61 a bak via tennurnar. En til allrar 6grefu f6r einn ]:>eirra ao ]:>reifa fyrir ser meo stafnum til ao vita hvort ]:>eir vreru 6hultir, og rak 107

Pilagr{marnir { salatinu.

108

hann harkalega f holu a skernrndri tonn og hitti beint a neorikjalkataugina. Petta olli Gargantua rnikils sarsauka og hann t6k ao oskra af reioi sem greip hann. Pa let hann frera ser tannstongulinn sinn til ao draga ur verknum, og a leio ut ao kraku-hnottrenu hrifsaoi hann hattvirta pflagrfmana upp ur hreiori peirra. Hann greip f f6tleggina a einum, f axlimar a oorum, f malpoka eins, f pyngju annars, f halstrefil eins; en grey pfslina sem hafoi rekio f hann stafinn kippti hann upp a kylnum, og pao varo honum til rnikils happs pvf vio pao sprakk illkynjao rexli sem hafoi pjakao hann sfoan peir f6ru fram hja Ancenis. Lausir ur prfsundinni flyou pflagrfmarnir tindilfrettir yfir vfnekruna og tannverkurinn svfaoi. f somu andra kallaoi Evdemon Gargantua til kvoldveroar pvf allt var til reiou. - Eg retla ao fara og pissa ur mer slremskuna! sagoi hann. Hann pissaoi pa svo 6h6flega ao pvagio rann pvert f veg fyrir pflagrfm­ ana, svo peir urou nauougir viljugir ao fara yfir petta st6ra sfki. Peir heldu paoan meo fram lagvoxnum sk6ginum, og fellu allir a leioinni, nema Furnilli, ofan f gildru sem hafoi verio grafin til ao veioa ulfa, en fyrir sakir hugvitserni teas Furnilla sem skar a bondin og moskvana sluppu peir paoan, og lagu pao sem lifoi nretur f greinaskuta hja Coudray, par sem peir fengu umbun 6fara sinna fyrir goo oro eins peirra felaga, sa bet Bregif6tur, og vakti hann athygli peirra a pvf ao fyrir svaoilfor peirra hafoi verio spao af Davfo, f Salm.: - Cum exurgerent homines in nos, forte vivos deglutissent nos, pegar vio vorum etnir f salatinu meo saltkorni; cum irasceretur furor eorum in nos, forsitan aqua absorbuisset nos, pegar hann drakk st6ra gulsopann; torrentem pertransivit anima nostra, pegar vio forum yfir st6ra sfkio; forsitan pertransisset anima nostra aquam intolerabilem, um hlandio sem rann pvert a veg okkar. Benedictus Dominus, qui non dedit nos in captio­ nem dentibus eorum. Anima nostra, sicut passer erepta est de laqueo venantium, pegar vio fellum f gildruna; laqueus contritus est af Furnilla, et nos Liberati sumus. Adjutorium nostrum . . . o.s.frv.

109

XXXIX. KAFLI Hvemig Gargantui fagnaoi munkinum, og um pau g6ou oro sem hann let falla undir boroum. I>EGAR Gargantui var sestur til bards og peir hofou innbyrt fyrstu goou munnbitana pa for Grandgussi ad segja fra upphafi og orsok strfosins sem geisao hafoi milli Gallrams og hans; og pegar ad pvi kom ad segja fra pvi hvernig brooir Jon af Kassu vann frrekinn sigur vio vorn klausturgarosins pa upphof hann mikinn lofgjoroaroo og sagoist taka afrek hans fram yfir pad sem Kamillus, Skipio, Pompeius, Sesar og l>emistokles hofou unnio ser til agretis. Gargantui vildi pa ad sent vreri pegar f stao eftir munkinum, svo peir mrettu raofrera sig vio hann um hvao gera skyldi nrest. Ao peirra osk for stallarinn ad srekja hann og kom med hann aftur, leikandi vio hvern sinn fingur, og hafoi hann krosstreo a mulasna Grandgussa. l>egar hann kom var honum fagnao med pusundfoldu kjassi, pusund faomlogum og pusund gooum kveojum: - Hre, brooir Jon, vinur minn, brooir Jon, fjandinn hiroi pig! Lof mer taka um halsinn a per, vinur minn! - Lof mer taka pig i faominn! - Komdu herna, kyllirinn pinn, lof mer prysta pig i faomi minum pangao til pu kafnar! Og brooir Jon kunni ad taka grininu! Aldrei var nokkur maour svo kurteis og svo viofelldinn. - Svona, svona, sagoi Gargantui. Her er sess, herna vio endann, vio hlio mina! - Gjarnan, sagoi munkurinn, fyrst pad er per ad skapi. l>jonn, vatn! Helltu, drengur minn, helltu! l>ao friskar i mer lifrina. Lattu pad koma her, svo eg geti skolao halsinn. - Deposita cappa, sagoi Gymnast. Ur pessum buningi! - Ho, hirnnaguo! sagoi munkurinn. Minn kreri herra, pad er klausa in statuis Ordinis sem leyfir ekki pessi tilmreli! - Skitt med pad, sagoi Gymnast, skitt med pessa klausu yoar. l>essi frokkur sligar baoar axlir yoar: leggio hann af your! - Vinur minn, sagoi munkurinn, lofio mer ad vera i honum, pvi, pad veit Guo! eg drekk bara peim mun betur: allur likaminn fer ad ioa af katinu. 110

Ef eg legg hann af mer rista hattvirtir pj6narnir hann niour f sokkabond; eg lenti einu sinni f pvf f Coulaine.I>ar ao auki myndi eg missa matarlyst­ ina. En ef eg sest til boros f pessum buningi pa mun eg drekka, f Guos nafni! breoi til pfn og bests pins, af heilu hjarta! Guo foroi samkvreminu vio ollu illu! Eg var buinn ao boroa, en eg boroa ekkert rninna fyrir pao. Eg hef fl6raoan maga og vfoan eins og bussa heilags Benedikts, sigapandi eins og pyngja logmanns.Af hverjum fiski nema karfa-takio akurhrenu­ vreng eoa nunnulrer.Er pao ekki hlalegur dauodagi ao deyja meo pinnann stinnan? Ab6ti var er s6lginn f hvftt geldhanakjot. - f pvf efni, sagoi Gymnast, er hann 6lfkur refum, pvf peir eta aldrei pao hvfta af geldhonum, hrenum eoa hrenuungum sem peir taka. -Af hverju? sagoi munkurinn. -Vegna pess, sagoi Gymnast, ao peir hafa ekki kokka til ao lata sj6oa pao, og ef pao er ekki vel sooio pa verour pao rautt en ekki hvftt.Rauoi liturinn a kjoti er merki um ao pao se ekki n6gu sooio, ao undanteknum humri og flj6takrabba sem kardinalfserast f suounni. - Guos heilog hatfo, sagoi Bayard altfo, svaraoi munkurinn. Sjukra­ br6oirinn f klaustri voru hefur pa ekki vel sooinn haus, pvf augu hans eru rauo eins og elrisvioarskal! I>etta ungheralreri er gott vio gigt.Hvao mur­ skeio varoar ...af hverju eru ungmeyjarkrikar einlregt svalir? - I>ao spursmal, sagoi Gargantui, nefnir ekki Arist6teles, ekki Alex­ ander Afrodisfas, ekki Plutark. - I>ao eru til pess prjar astreour, sagoi munkurinn, ao staour f rfki natturunnar er svalur: f fyrsta lagi af pvf ao vatn rennur stoougt par um; f ooru lagi af pvf hann er skuggsynn, dimrnur og myrkur, og s61in skin par aldrei; og f prioja lagi af pvf hann er an aflats umleikinn vindum ur norourgatinu, fra skyrtunni og par ao auki fra kylnum.Og pao kroftuglega! I>j6nn, drykk! ...Glugg! Glugg! Glugg! ...Hvao Guo er g6our ao gefa okkur petta g6oa vfn! I>ao jata eg fyrir Guoi ao hefoi eg lifao a dogum Jesu Krists pa hefoi eg hindrao ao Gyoingar trekju hann f Olfugaroinum.Fjand­ inn hiroi rnig ef eg hefoi ekki skorio a hasir postulanna sem flyou svo loourmannlega eftir g6oan kvoldvero, og skildu herra sinn eftir f vanda.Eg hata meir en plaguna mann sem tekur til f6tanna f stao pess ao taka til hnffsins. Hre, pvf get eg ekki verio konungur Frakklands f attatfu eoa hundrao ar! Eg myndi klippa eyru og skott af pessum hundum og eistun undan peim sem flyou fra Pavfu! Megi peir fa koldus6tt! Af hverju gatu peir ekki frekar drepist a staonum heldur en ao skilja sinn g6oa fursta eftir f neyo? Er ekki betra ao deyja f bardaga en ao bjarga lffi sfnu a auviroileg­ um fl6tta? ...Nu etum vio faa gresarunga f ar ...Hre, vinur, gefou mer 111

bita af pessum grfs ...Anskurinn! Pao er ekki meiri prugnasafi: germina­ vit radix Jesse. Megi eg deyja dauoa minum, en eg er ao farast ur porsta. Petta vfn er ekki pao versta.Hvaoa vfn drukkuo pio f Parfs? Fjandinn hiroi rnig ef eg hef ekki haft par opio hus fyrir alla komumenn! ... Kynntust pio br6our Hvekk fra Frernri-Stekk? Oh! pao var aldeilis ffnn naungi! En hvaoa fluga var pao sem stakk hann? Hann hefur ekkert gert nema studera sioan eg veit ekki hvenrer.Eg fyrir mina parta lreri aldrei neitt! f klaustrinu lrerum vio aldrei neitt, af 6tta vio hettus6tt.Ab6tinn okkar salaoi sagoi pao vreri skofffnslegt ao sja lreroan munk. f Guos nafni, gofugi vinur, magis magnos clericos non sunt magis magnos sapientes... Pao hefur aldrei sest jafn mikio af herum og i ar.Eg hef ekki getao oroio mer uti um dufnafalka eoa forufalka neins staoar.Herra de la Bellonniere lofaoi mer slagfalka, en skrifaoi mer fyrir stuttu ao hann hefoi gefio upp andann. Akurhrenumar munu eta af okkur eyrun f ar.Eg hef enga anregju af ao liggja fyrir fugli, pvi eg fre einlregt kvef.Ef eg er ekki a sifelldum hlaupum og onnum kafinn, pa er eg ekki f essinu minu.Satt er pao ao stokkvi eg yfir geroi og runna pa sitja eftir ullarhar ur hempunni rninni. Eg hef komist yfir pryoilegan mj6hund.Fjandinn hiroi mig ef pao sleppur fra honum heri.Vikapiltur var ao fara meo hann til herra Mj6rakka; eg krrekti mer i hann.Var pao rangt af mer? - Nei, br6oir J6n, sagoi Gymnast, alls ekki. f allra ara nafni, pao var alls ekki rangt! - Pa, sagoi munkurinn, drekk eg heill allra pessara ara, megi peir lengi lifa! Drottinn Guo, hvao hefoi pessi krypplingur att ao gera vio hann? Homgryti! hann vreri betur settur ef hann fengi uxaeyki ao gjof. - Hvao heyri eg, sagoi Pon6krates, bl6tio per, br6oir J6n? - Bara til ao fegra malio, sagoi munkurinn.Pao kryddar mrelskulistina. Siser6nskt.

112

XL. KAFLI Hvers vegna menn snioganga munka, og af hverju sumir menn hafa strerra nef en aorir. UPP A JERU og tni, sagoi Evdemon, eg vero st6rlega hugsandi pegar eg fhuga frreknleik pessa munks, pvf hann gleour hjarta allra peirra sem her eru. En hvernig stendur pa a pvf ao munkar eru sniogengnir f ollum g6oum felagsskap og alitnir veisluspillar, rett eins og byflugur flrema geitunga ur grenndinni burt fra buum sfnum? ,,Jgnavum fucos pecus (segir Virgili) a presepibus arcent."

Pessu svaraoi Gargantui svo: - Ekkert er jafn satt og ao frokkurinn og hettan dragi ao ser 6brenir, skamrnir og formrelingar allra, a sama hatt og vindurinn, sa er kallast Kekfas laoar fram sky. Hin 6m6tmrelanlega astreoa fyrir pessu er su ao peir eta saurindi heimsins, pao er ao segja syndirnar; og sem saurretum er peim varpao inn f vanhusin, pao er klaustrin og truarsetrin, sem eru ekki f neinum tengslum vio almanna-lffio eins og kamrarnir sem hafoir eru utan huss. Ef pio getio skilio af hverju api er retfo hreddur og spottaour a heimilum pa munuo pio einnig skilja af hverju munkum er einlregt bregt fra, jafnt af ungum sem oldnum. Apinn gretir ekki hussins eins og hundur; hann dregur ekki p16g eins og uxi; hann framleioir ekki mj6lk eoa ull eins og sauokind; hann ber ekki klyfjar eins og hestur. Pao sem hann gerir er ao utskfta og spilla hverju sem er. Pess vegna frer hann haogl6sur og barsmfoar hja cilium. Eins er pvf hattao um munka, eg meina pa sem ekki afkasta neinu, peir erja ekki joroina eins og b6ndi, verja ekki landio eins og hermaour, lrekna ekki pa sjuku eins og lreknir; predika ekki eoa upplysa eins og g6our evangelisti og uppfrreoari, frera monnum ekki heim neysluvorur og nytja­ hluti eins og kaupmaour. Petta er astreoan fyrir pvf ao allir baula a pa og foroast. - Ef til vill, sagoi Grandgussi, en peir bioja Guo fyrir okkur. - Allt annao, sagoi Gargantui. Hitt er satt ao peir retla allt lifandi ao drepa f grennd vio sig meo pessum sffelldu bjolluhringingum. - Vfst er um pao, sagoi munkurinn, messan er halfsungin, eins og tfoirnar morgna og kvolds, ef vel er hringt. 113

- l>eir tuklra fjoldann allan af dyrlingasogum og salmum sem peir botna ekkert f.l>eir hafa yfir einhver kynstur af faoirvorum krydduoum longum Marfu-versum an pess ao lja peim neina hugsun og pad kalla eg ekki ao bioja heldur ao spotta Guo. En hjalpi peim Guo ef peir bioja eingongu fyrir okkur af 6tta vio ao missa brauobitann sinn og pessar feitu supur.Allir sannkristnir menn, af ollum stigum, a ollum stooum og tfmum, bioja til Guos; Heilagur andi biour fyrir pa, og Guo lftur til peirra af nao. Og slfkur er vor g6oi br6oir J6n.l>ess vegna leita allir hans felagsskapar: hann er ford6malaus, hann er enginn 6nytjungur; hann er raovandur, glaovrer, hugrakkur, g6our felagi; hann vinnur, hann erfioar; hann ver hina kuguou, huggar hina hrjaou, hann liosinnir peim sem pjast; hann gretir klausturgarosins. - Eg geri enn meira en pad, sagoi munkurinn.l>vf a meoan er verio ao hespa morguntfoir af og salumessur f k6rnum, pa fletta eg bogastrengi, eg fregi slar og k6Ifa, eg by til snorur og net til ao veioa kanfnur.Eg er aldrei iojulaus.En hre! hingao, drykk! Drykk! Komdu med avextina! Petta eru kastanfur ur Estrokk-sk6gi: med goou, fersku vfni fa prer mann til ao freta! I>io eruo ekki enn nogu Iettir a barunni.Eg drekk vio hvern brunn eins og hestur kirkjustallarans. l>a sagoi Gymnast vio hann: - Br6oir J6n, purrkio pennan dropa sem hangir a nefi yoar. - Hvao! Hvao! sagoi munkurinn, er hretta a eg drukkni fyrst eg stend f vatni upp f nef? Onei, nei, quare? Quia pad fer ekki inn sem vatn p6 pad fari ut sem vatn, pvf prugnasafinn m6tvirkar drykkinn minn! 6! vinur minn, hver sem retti vetrarstfgvel ur slfku leori greti veitt ostrur af krafti; pau trekju aldrei til sfn vatn. - Hvers vegna, sagoi Gargantui, hefur brooir J6n svona fagurt nef? - Vegna pess, sagoi Grandgussi, ao Guo hefur viljao pad vreri svona. Hann m6tar pad a sama hatt og f sama tilgangi, eftir sfnum guolega vilja, eins og leirkerasmiour m6tar sfn ker. - Vegna pess, sagoi Pon6krates, ao hann var einna fyrstur a nefjamark­ aoinn.Hann t6k eitt af peim fallegustu og strerstu. - Bull og vitleysa! sagoi munkurinn.Eftir sannri munkaheimspeki pa er pad vegna pess ao f6stra mfn hafoi mjuk brj6st: pegar eg saug hana sokk nef mitt eins og f smjorklfpu, og par tutnaoi pad og 6x eins og deig f trogi. Hord brj6st f6stranna gera nef barnanna snubb6tt! En, herna, herna! Ad formam nasi cognoscitur, ad te levavi ...Eg boroa aldrei sretindi ... l>j6nn, meiri vokvun! Item, ristao brauo! 114

XLI. KAFLI Hvemig munkurinn kom Gargantua f svefn; um brenarstundir bans og brenab6k. loknum rreddu peir um aosteojandi vanda og akvaou ao senda ut nj6snarflokka um lagnrettio til ao afla upplysinga um viobunao og varostoou 6vinanna; fram ao peim tima skyldu peir hvfiast til ao vera betur fyrir kallaoir. En Gargantua kom ekki blundur a bra hvernig sem hann bylti ser. I>a sagoi munkurinn vio hann: - Eg sef aldrei virkilega vel nema pegar eg hlyoi messu eoa pegar eg bio til Guos. Nu skulum vio, per og eg, hafa yfir iorunarsalmana sjo, gjorio svo vel, og latum okkur sja hvort per veroio ekki flj6tur ao sofna. Gargantua leist st6rvel a hugmyndina, og byrjuou peir a fyrsta salrni, en pegar peir komu ao Beati quorum voru peir baoir sofnaoir. En pao brast aldrei ao munkurinn vaknaoi fyrir mionretti, svo var hann vanur morgun­ tioum i klaustrinu; og pegar hann vaknaoi vakti hann alla hina meo pvi ao syngja hastofum: AD KVOLDVERDI

H6, vakna, Regnault, vakna pu; 6, vakna, Regnault, nu! I>egar allir voru vaknaoir sagoi hann: - Herrar minir, pao er sagt ao morgunbrenir hefjist meo h6sta og kvoldverour meo drykkju. Snuum pessu vio: hefjum nu morgunbrenir meo drykkju, og i kvold, i byrjun malsveroar, skulum vio h6sta allt hvao af tekur. I>a varo Gargantua ao oroi: - Ao drekka undir eins eftir f6tafero sampyoist ekki reglum lreknis­ frreoinnar. Vio purfum fyrst ao losa magann vio 6parfa og urgangsefni. - I>etta er fin lreknaspeki, sagoi munkurinn. Megi hundrao arar ganga f skrokk a mer, ef pao eru ekki til fleiri garnlir drykkjuraftar en garnlir lreknar. Eg hef gert samning vio matarlyst mina pess efnis ao htin fer alltaf f hattinn meo mer sjalfum (gegn pvi eg annist hana daglangt), og ao hun fari jafn framt a fretur meo mer. Latio ykkur svo annt um urgangsefnin sem ykkur lystir, eg retla ao snua mer ao lystaukandi hreinsunum. - Um hvaoa hreinsanir eruo per ao tala? sagoi Gargantui. 115

- Brenab6kina mfna, sagoi munkurinn. J:>vf rett eins og fuglafangarar lata haukinn grfpa um hrenuf6t, aour en peir gefa honum ao eta, til ao hreinsa heilann af vessum og auka peim matarlyst, pannig tek eg fram a morgnana pessa litlu, sniougu brenab6k og skura f mer lungun, og er par meo tilbuinn ao drekka. - Samkvremt hvaoa truarsioum lesio per upp ur pessari brenab6k? - Sarnkvremt reglu heilags Fecamps, sagoi munkurinn: prja salma og prja pistla, eoa alls ekki neitt ef vera vill. Eg prrelbind mig ekki vio brenastundir; brenastundir eru fyrir manninn, og maourinn ekki fyrir brena­ stundirnar. J:>ess vegna fer eg stundum meo mfnar eins og fstaos6lar: eg stytti f peim eoa lengi eftir pvf sem mer byour via ao horfa: Brevis oratio penetrat celos, longa potatio evacuat cyphos. Hvar stendur pao skrifao? - Upp a mfna tru, sagoi Pon6krates, eg veit pao ekki, litli kyllir, en pu ert verour pyngdar pinnar f gulli! - f pvf efni er eg your likur, sagoi munkurinn. En venite, apotemus. J:>a steiktu peir helling af flesksneioum a gl6ounum og fina prfmsupu, og munkurinn drakk eins og lundin bauo. Sumir heldu honum felagsskap, aorir letu hann einan um sullio. Eftir pao t6ku peir ao vopnast og vfgbuast, og peir neyddu munkinn til pess lfka, pvf hann vildi ekki i::innur vopn en frokkinn a bringuna og krossstafinn f l6fann. Eigi ao sfour var hann herklreddur, ao peirra 6sk, fra hvirfli til ilja, og settur upp a k6ngsfak fra Nap6lf, gyrtur bitru sveroi, tvfeggjuou. Meo honum riou Gargantui, Pon6krates, Gymnast, Evdemon, og tuttugu og fimm fifldji::irfustu kapparnir f husi Grandgussa, allir pryoilega vopnum bunir, meo lensu f hendi, og vel rfoandi eins og heilagur Georg, og hver um sig meo byssusvein a reioanum.

116

XLII. KAFLI Hvemig munkurinn eggjaoi felaga sfna og hvernig hann hekk f tre. NU HALDA peir hinir gofugu kappar af stao tit f revintyrio, fullraonir ao kunna a pvf skil hvenrer leita skyldi vopnaskipta og hvenrer breri ao foroast pau, pegar upp mundi renna dagur hinnar miklu og hrooalegu orrustu. Og munkurinn eggjaoi pa logeggjan, svo segjandi: - Bornin mfn, foroist 6tta og efa, eg mun leioa ykkur af festu. Guo og heilagur Benedikt seu meo ykkur! Ef kraftar mfnir vreru jafn miklir og hugrekki mitt pa myndi eg, vio Guos pfn! reyta pa fyrir ykkur eins og and! Eg 6ttast ekki neitt nema st6rskotalioio. Eigi ao sfour kann eg vissa bren sem undir-skruohussvorourinn f klaustrinu truoi mer fyrir, bren sem vernd­ ar mann gegn hvers kyns eldskjoftum. En hun er mer ekki ti! neins gagns pvf eg !egg engan trunao a hana. Pratt fyrir pao mun krossstafurinn minn gera kraftaverk. Drottinn minn, sa ykkar sem reynir ao strjuka, fjandinn ma vita nema eg geri hann ao munki f minn stao, og bindi frokkinn f Guos nafni um hals honum: hann lreknar hugleysi f monnum. Hafio pio ekki heyrt talao um mj6hund herra de Meurles, sem var ekki til neinna nota via veioar a vfoavangi? Hann lagoi frokk um halsinn a honum. Vio Guos lfkam! pao slapp ekki fra honum heri eoa refur upp fra pvf, og pao sem meira var, hann yfirskyggoi allar tfkur sveitarinnar, p6 hann hefoi fram til pessa verio fstooulftill og de frigidis et maleficiatis. Pa er munkurinn mrelti pessi oro f reioi sinni atti hann leio undir valhnotutre, nrerri Pflvioarsk6gi, og krrektist hjalmbjorgin a brotna endann a st6rri grein hnotutresins. Pratt fyrir pao rak hann sporana hvatlega f hestinn, sem var hvumpinn mjog pegar sporunum var beitt og t6k jafnan undir sig stokk. Munkurinn sem hugoist Iosa hjalmbjorgina af kr6knum, sleppti taumnum lausum og hekk a greininni annarri hendi, meoan hestur­ inn rennur undan hooum. Pannig varo munkurinn eftir hangandi f val­ hnotutrenu, hr6pandi ,,Hjalp!" og ,,Moro!", og bolvandi ser lfka upp a pao ao her vreru svik f tafli. Evdemon sa hann fyrstur, kallaoi til Gargantua og sagoi: - Herra, komio og sjaio Absal6m hengdan! Gargantui sem hafoi nalgast virti svipbrigoi munksins vandlega fyrir ser og hvernig hann hekk, og segir vio Evdemon: 117

- Par skjoplaoist per illa ao likja honum vio Absal6m, pvf Absal6m hengdi sig a harinu, en munkurinn, sem er meo nauoaberan skallann, hefur hengt sig a eyrunum. - Hjalpio mer, sagoi munkurinn, f fjandans nafni! Finnst ykkur petta tfrni til ao pratta? Pio minnio mig a predikara dekretalista, sem segja ao hver sa sem ser naunga sinn i braoum haska skuli, ao violagori prefaldri bannfreringu, aminna hann um skriftir og naoarmeoulin, frekar en ao hjalpa honum. Svo pegar eg se pa dottna i a, ao pvi kornna ao drukkna, pa retla eg i stao pess ao leita peirra og retta peim hondina ao lesa yfir peim langa og fina rreou de contemptu mundi et fuga seculi, og pegar peir eru stein­ dauoir, pa mun eg fara og fiska pa upp. - Hreyfou pig ekki, lambio mitt, sagoi Gymnast, eg retla ao koma per til hjalpar pvf pu ert sretur, lftill monachus: Monachus in claustro Non valet ova duo; Sed, quando est extra, Bene valet triginta. Eg hef seo meira en fimm hundruo menn hengda, en aldrei hef eg sea neinn dingla svo glresilega; ef eg geroi pao jafn vel pa myndi eg vilja hanga pannig allt mitt Hf. - Hafio per lokio senn predikuninni? sagoi munkurinn. Hjalpio mer i Guos nafni, fyrst per viljio pao ekki i nafni pess Vonda. Eg sver vio buninginn sem eg klreoist ao per munuo iorast tempore et loco prelibatus. Pa steig Gymnast af baki hestinum, klifraoi upp i hnotutreo og lyfti munkinum a axlastykkjunum meo annarri hendi, meo hinni krrekti hann hjalmbjorgina af greinarstufnum; let hann sioan falla til jaroar og stokk sjalfur a eftir. Pegar munkurinn kom f6tunum undir sig afklreddist hann ollum hertygj­ unum, t6k ser krossstafinn i bond og steig aftur a bak hestinum sem Evdemon hafoi gripio a hlaupum. Og sioan heldu peir afram i katu skapi eftir veginum til Pilvioarsk6gar.

118

XLIII. KAFLI Hvernig Gargantui hitti nj6snarflokk Gallrams; hvernig munkurinn drap Fluinhrel hofuosmann og var sfoan handtekinn af 6vinunum. sem hlyddi a skyrslu peirra er hofou bjargast ur atganginum pegar Keppur var garndreginn, varo ofsareiour vio pa frett ao djoflarnir hefou raoist a menn hans. Hann sat a fundi alla pa n6tt; Orikalfur og Uppsperrtur klykktu ut meo pvf ao void hans vreru slfk ao hann greti sigrast a ollum arum vftis ef peir skyldu koma; pessu truoi Gallramur ekki ao fullu en neitaoi pvf ekki ao heldur. Svo sendi hann aleiois, til ao frumkanna landio, sextan hundruo riddara undir stj6rn Fluinhrels greifa; allir riou peir lettihestum, viobunir smaskrer­ um; allir voru vendilega yroir vfgou vatni, hver og einn hafoi ao kenni­ merki st6lu brugona um sig, til vonar og vara, ef peir skyldu mreta djoflunum: pa myndu peir lata pa gufa upp og hverfa fyrir kraft hins gregorfanska vatns og st6lanna. l>eir riou nu sfna leio allt par til peir koma f grennd vio La Vauguyon og Hospftalio, en hittu ekki nokkra sal sem hregt vreri ao spyrja. l>a sneru peir aftur hio efra, og f smalakofa hja La Coudray fundu peir pflagrfmana fimm. I>eir fjotruou pa og bundu fyrir augun a peim eins og peir vreru nj6snarar, og hofou burt meo ser, pratt fyrir andmreli peirra, sreringar og brenakvak. l>egar peir voru kornnir niour paoan og heldu f att til Seylu, varo Gargantui peirra var, og hann sagoi vio menn sfna: - Felagar, nu dregur her til fundar meo okkur, og peir eru tfu sinnum fleiri en vio. Skulum vio gera aras? - Hvern fjandann annao? sagoi munkurinn. Metio per menn eftir fjolda, og ekki eftir frreknleik peirra og hugpryoi? Sfoan hr6paoi hann: -Aras, djoflar, a.ras! l>egar 6vinirnir heyrou petta heldu peir ao par freru raunverulegir djoflar og t6ku par af leioandi ao flyja hver um annan pveran, allir nema Fluinhrell sem lagoi lensunni og laust munkinn bylrningshoggi a brj6stio mitt. En um Ieio og hun snart skelfilegan frokkinn dignaoi staloddurinn, eins og pegar steoji er lostinn litlu kerti. l>a gaf munkurinn honum rokna hogg, meo krossstafnum, a viobeinio, milli hals og axlar, svo hann rotaoist, og varo GALLRAMUR,

119

lemagna og tilfinningalaus; hann fell til jaroar vio fatur hestsins. En pegar brooir Jon leit stoluna brugona um hann sagoi hann vio Gargantua: -I>essir menn eru nu bara prestar; pao er fyrsta prepio f munkdomnum. Heilagur Johannes! Eg er fullnuma munkur, eg drep pa eins og flugur fyrir your. I>a hleypti hann a haroastokki eftir peim og dro undir eins pa oftustu uppi. Hann felldi pa eins og rug, slaandi af handahofi til hregri og vinstri. f pvf bili spuroi Gymnast Gargantua hvort peir rettu ao veita peim eftirfor. Gargantui svaraoi: -Alls ekki; pvf samkvremt sannri herstjornarlist ma aldrei reka ovinina ut f orvrentinguna, svoleiois nauour getur margeflt styrk peirra og gefio peirn aftur pann kjark sem var niour brotinn og kominn ao pvf ao dvfna; pao getur ekki betra hjalparrao fyrir sigraoa menn og orpreytta en ao rnissa alla von um bjorgun. Hversu marga sigra hafa hinir sigruou hrifsao ur hondum sigurvegaranna, pegar hinir sfoarnefndu kunnu ser ekki h6f, held­ ur reyndu ao strafella ovinina f allsherjar bloobaoi, uns ekki vreri nokkur eftir ti! ao flytja tfoindin? Latio allar dyr standa opnar fyrir ovinunum, og alla vegi; gangio jafnvel svo langt ao byggja peim silfurbru svo peir komist burt. - Ja, sagoi Gymnast, en peir hafa munkinn. - Hafa peir nao munkinum? sagoi Gargantui. I>ao sver eg vio heiour rninn, peir munu purfa ao blreoa fyrir pao! En til ao sja hverju fram vindur pa skulum vio ekki horfa strax. Bfoum her pogulir, pvf eg held eg hafi pegar attao rnig nogu vel a aofero ovinanna. I>eir lata heppnina raoa, en hlyoa ekki skynseminni. A meoan peir biou pannig undir valhnotutrjanum helt munkurinn eftir­ forinni afram og pjarmaoi ao hverjum sem fyrir varo og syndi engum neina linkind, pangao til hann rakst a rfoandi mann sem reiddi eitt pflagrfma­ greyio fyrir aftan sig. Og rett f pvf hann vildi salga honum hropaoi pfla­ grfmurinn: - 6, herra prior, vinur rninn, herra prior, bjargio mer, f ollum brenum! En pegar fjendurnir heyrou pessi oro litu peir um oxl og sau ao munk­ urinn stoo einn fyrir ollu pessu brambolti, og peir hloou hann hoggum eins og asni er hlaoinn vioi. En hann varo pess alls ekki var, serdeilis pegar peir hittu frokkinn, svo var skrapur hans harour. I>eir settu hann pa f greslu tveggja bogmanna, og pegar peir lituoust um sau peir enga standa a moti ser, og alyktuou sem SVO ao Gargantui og menn hans hefou fluid. l>eir hleyptu a stokk ao valhnotutrjanum, eins hratt og peir gatu til ao elta pa uppi, og skildu munkinn einan eftir f vorslu bogmannanna tveggja. 120

Gargantui heyroi hareysti og hnegg f hestum og sagoi vio menn sfna: - Felagar, eg heyri 6vinina nalgast, og eg kem pegar auga a nokkra peirra stefna til okkar f hnapp. l>joppum okkur saman og srekjum fram meo g6ori skipan. l>annig munum vio standast ahlaupio, peim til skaoa en okkur til hefoar.

121

XLIV. KAFLI Hvernig munkurinn losaoi sig via varomennina og hvemig nj6snarflokkur Gallrams var sigraour. MUNKURINN horfoi a pa fjarlregjast pannig, skipulagslaust, og gat ser pess til ao peir hygoust leggja til atlogu vio Gargantua og menn hans; og hann varo st6rlega hryggur ao geta ekki komio peim til hjalpar. I>a grandskooaoi hann andlit bogmannanna tveggja sem grettu hans og hefou gjarnan runnio a eftir herflokknum f von um herfang: peir mrendu longunaraugum niour f dalinn pangao sem hinir hurfu. Og munkurinn helt afram ao alykta meo sjalfum ser sem svo: - I>essir menn eru nresta 6reyndir f vopnaburoi, pvf peir hafa ekki latio rnig sverja ser eio og ekki tekio af mer sveroio. f somu andra bra hann teou sveroi og hj6 til bogmannsins sem gretti hans hregra megin, risti alveg f sundur h6sta-blareoarnar og slagreoarnar a hals­ inum, og lfka ufinn, fast vio kirtlana tvo, og pegar hann dr6 vopnio ao ser rauf hann mrenuna a milli annars og prioja hryggjarlioar: bogmaourinn fell niour, stokkdauour. Og munkurinn vek hestinum til vinstri og reoist ao hinum, sem hafoi seo felaga sinn falla og vissi ao munkurinn var ofjarl sinn, enda hr6paoi hann hastofum: - 6, herra prior, eg gefst upp! Herra prior, g6oi vinur minn, herra prior! Munkurinn hr6paoi f sama dur: - Herra posterior, vinur minn, herra posterior, per faio ao finna fyrir pvf a afturenda yoar ! - 6, herra prior minn, sagoi bogmaourinn, kreri herra prior, Guo geri your ao ab6ta! - f nafni buningsins sem eg ber, sagoi munkurinn, geri eg your pegar f stao ao kardinala: per haldio f gfslingu kirkjunnar monnum? I>er skuluo pegar f stao fa rauoan hatt, og pao af rninni hendi. Og bogmaourinn hr6paoi: - Herra prior, herra prior, veroandi herra ab6ti, herra kardinali, herra allt hvao eina! 6! 6! IE! Nei, herra prior, kreri, g6oi, gofugi herra prior, eg gef mig f yoar hendur! - Og eg, sagoi munkurinn, gef pig ollum vftis djoflum! Og meo einu hoggi sneio hann f sundur hofuoio, skar hauskupuna fyrir ofan gagnaugabeinio og nam f burtu breoi parietal-beinin og sagittal-sam122

skeytin asamt st6rum hluta af ennisbeininu; samtfmis pvf risti hann f sundur baoar heilahimnurnar og geroi djupan skuro f afturhvel heilans. Hinn sat eftir meo hjarnaskalina dinglandi niour a heroar, og par hekk hun a hofuo­ leorinu eins og doktorshattur, svort ao utan, rauo ao innan. J:>annig fell hann til jaroar, stokkdauour. Ao pvf bunu keyroi munkurinn hestinn sporum og pusti afram f sl6o 6vinanna. En peir hofou mrett Gargantua og monnum hans a pj6oveginum, og peir hofou tynt svo tolunni vegna pess 6gurlega bl6obaos sem peir urou fyrir pegar Gargantui veittist ao peim meo tre sfnu hinu mikla, Gymnast, Pon6krates og hinir, ao peir voru komnir a hraoan fl6tta, dauoskelfdir; skynfreri og vitsmunir svo rugluo ao pao var pvf lfkast sem peir hefou fyrir augunum fmynd dauoans sjalfs teiknaoa upp. Og, eins og pio sjaio asna meo klegga eins og pann sem kom fra Jun6, a lendinni, eoa flugu sem stingur hann, hlaupa fram og aftur og varpa af ser klyfjunum, glefsa f taumana og beislio an pess ao kasta mreoinni eoa unna ser hvfldar, og enginn veit hvao pao er sem angrar hann pvf ekkert verour seo sem snertir hann - pannig flyou menn pessir, vitstola, an pess ao hafa hugmynd um hvao peir vreru ao flyja. J:>eir voru ofs6ttir af engu ooru en reoislegri skelfingu sem peir hofou klakio ut f eigin salum. Og pa er munkurinn ser ao engin onnur hugsun komst ao hja peim en ao flyja pa steig hann af baki hesti sfnum, klifraoi upp a haan klett sem gnrefoi par vio veginn og hj6 til fl6ttamannanna meo knrefum brandi sfnum, t6k st6rar sveiflur meo handleggjunum og hlffoi hvorki sjalfum ser ne pyrmdi oorum; svo marga drap hann og felldi til jaroar ao sveroio brotnaoi f tvo hluta. Pa akvao hann ao hann hefoi drepio og slatrao n6gu morgum, og ao peir sem eftir lifou skyldu komast undan til ao segja tfoindin. J:>ess vegna t6k hann ser f hond sax af einum peirra sem lagu parna dauoir, klifraoi aftur upp a klettinn, og skemmti ser vio ao horfa a fjendurna flyja og hnj6ta um dauoa naina. En eigi ao sfour let hann alla leggja fra ser spj6t, svero, lensur og handbyssur; og pa sem fluttu meo ser samanreyroa pflagrfmana let hann stfga af ba ki og fa pessum somu pflagrfmum hesta sfna f hendur; og peim helt hann hja ser parna f skj6li limgaros, asamt Uppsperrti sem hann hafoi tekio til fanga.

123

XLV. KAFLI Hvernig munkurinn freroi meo ser pilagrfmana, og hvemig Grandgussi fagnaoi peim. AD SI0ERUM ]:>essum afstoonum dro Gargantui lid sitt til baka ad undan­ teknum munkinum, og f aftureldingu gengu ]:>eir fyrir Grandgussa sem bad til Guds f rumi sfnu fyrir heill ]:>eirra og sigri; og ]:>egar hann sa ]:>a alla heila a hufi fadmadi hann ]:>a hjartanlega og spurdi ]:>a tfdinda af munkinum. En Gargantui svaradi ]:>vf til ad fjendurnir hefou an efa munkinn. - I>eir hafa ]:>a enga von! sagdi Grandgussi. I>ad voru ord ad sonnu. I>adan er komid ordtakid ,,ad senda munkinn a einhvern", sem enn er f godu gildi. I>a skipadi hann svo fyrir ad godur dogurdur skyldi borinn fram ]:>eim til hressingar; og ]:>egar allt var til reidu var kallad a Gargantua. En ]Jetta fekk svo mikid a hann ad munkurinn skyldi ekki hafa komid fram ad hann vildi hvorki neyta matar ne drykkjar. En skyndilega kemur munkurinn, og hropar ur hlioinu a utgaroinum: - Ferskt vfn, ferskt vfn, Gymnast, vinur minn! Gymnast gekk ut og sa ao par var brodir Jon, og hafoi med ser pflagrfm­ ana fimm og Uppsperrt f haldi. I>essu nrest gekk Gargantui ut til mots vid hann, og ]:>eir fognudu honum eins vel og veroa matti og leiddu fyrir Grandgussa, sem innti hann fregna um allt hans revintyri. Munkurinn skyroi honum fra ollu: hvernig hann hafoi verio tekinn hondum og hvemig hann hafoi losad sig vid bogmennina, hvernig hann hafoi stofnao til bloo­ badsins a veginum og hvernig hann hafoi frelsad pflagrfmana og flutt med ser Uppsperrt hofuosmann. Sfoan settust ]:>eir meo kreti ao veisluboroinu, allir saman. A meoan spuroi Grandgussi pflagrfmana ]Jess fra hvaoa landi ]:>eir vreru, hvaoan ]:>eir kremu og hvert ]:>eir freru. Bregifotur svaraoi fyrir alla: - Herra, eg er fra Saint-Genou f Berry; ]Jessi er fra Palluau; ]Jessi fra Onzay; ]Jessi fra Argy og ]Jessi fra Villebernin. Yid komum fra Saint­ Sebastien, hja Nantes, og erum a heirnleio f stuttum afongum. - Ja, sagoi Grandgussi, en hvert var erindi ykkar til Saint-Sebastiens? - Vio forum, sagoi Bregifotur, til ad frera dyrlingnum aheit vegna plagunnar.

124

- Nu! sagoi Grandgussi, veslingarnir. Alitio pio ao plagan komi fra Saint-Sebastien? - Ja, vissulega, sagoi Bregif6tur, predikarar okkar fullvissa okkur um pao. - Er pao? sagoi Grandgussi. Segja falsspamennirnir ykkur pvflfk 6sannindi? Vanviroa peir helga menn og dyrlinga Guos og gera pa djoflum lfka, sem vinna monnum aldrei annao en tj6n, eins og Homer sem ritar ao Apollon hafi kornio plagunni f her Grikkja, og eins og skaldin bua til heilan urmul af vej6fum og oorum illvrettum. Pannig var truarhrresnari ao predika f Cinais ao heilagur Anton sendi b6lgur f f6tleggi manna, ao heilagur Evtr6pfus breri sok a vatnss6tt, ao heilagur Gildas sendi peim vitfirring og heilagur Genou gigt. En eg refsaoi honum svo eftirrninnilega, enda p6tt hann kallaoi rnig truvilling, ao sfoan hefur enginn truhrresnari vogao ser inn a mfn lond. Pao furoar rnig ao konungur ykkar skuli leyfa peim ao booa svo hneykslanlegar kenningar f sinu n'ki, pvf peir veroskulda pyngri refs­ ingu en peir sem stunda tofra og annao pess hattar, og sagt er reyndar ao beri plaguna til pessa lands. Plagan drepur aoeins lfkamann en pessir svikahrappar eitra salina. f sama bili og hann sagoi pessi oro gekk munkurinn snofurlega inn, og hann spuroi pa: - Hvaoan eruo pio, grey rreflarnir? - Fra Saint-Genou, sogou peir. - Og hvernig hefur Translj6n ab6ti pao, sa rnikli vfnmaour? spuroi munkurinn. Og munkarnir, hvernig hressa peir upp a sig? Vio Guos lfkam! peir lyfta ser aldeilis upp meo konum ykkar a meoan pio eruo f pflagrims­ fero! - Hno! Hno! sagoi Bregif6tur, eg er 6smeykur um mfna, pvi hver sem hefur seo hana f dagsbirtu fer ekki ao halsbrj6ta sig a pvf ao heimsrekja hana ao n6ttu til. - Petta er slrem sogn! sagoi munkurinn. Hun getur verio jafn lj6t og Proserpfna, en, fjarinn sjalfur, hun frer skjalfta um leio og munkarnir komast a stja. Pvf g6our smiour notar allt timbur jafnt f smfoi sfna. Plagan hiroi mig ef prer hafa ekki gildnao pegar pio kornio heim, pvf jafnvel skuggi af klausturstopli er frj6vgandi. - Petta er, sagoi Gargantui, eins og vatnio f Nfl, f Egiftalandi, ef trua ma Strabon. Og Plinfus, f b6k VII, kafla iii, heldur ao pessi frj6semi stafi af matarreoinu, klreonaoi peirra og lfkamsbyggingu. Grandgussi sagoi pa: - Faria ykkar leio, veslings menn, f nafni Guos skapara. Megi hann 125

eiliflega greta ykkar, og hecfan f fra skuluo pio ekki vera svo ginnkeyptir fyrir pessum fanytu og heimskulegu feroum. Lftio eftir fjolskyldu ykkar, sinnio storfum ykkar, uppfrreoio born ykkar og lifio eins og postulinn g6oi sankti Pall kennir. Ef pio gerio pao pa nj6tio pio Guos verndar, englanna og dyrlinganna, og engin plaga eoa bol mun gera ykkur mein. Sfoan leiddi Gargantui pa inn f skalann ao fa ser ao boroa. En pflagrfm­ arnir gatu ekki hrett ao andvarpa: - 6, sogou peir, srelt er pao land sem hefur slikan mann ao hofoingja! l>essi oro hans hafa kennt okkur meira og uppfrrett en allar rreournar sem hafa verio predikaoar f brenum okkar. - l>etta er pao, sagoi Gargantui, sem Platon segir f Rfkinu, V. b6k: ao lyoveldin veroi pvf aoeins hamingjusom ao konungarnir seu heimspeking­ ar og heimspekingamir konungar. l>a let hann fylla mali peirra af mat og fleyga peirra af vfni; og hverjum peirra gaf hann hest til ao letta honum heirnferoina, lfka nokkrar karls­ kr6nur fyrir vistum.

126

XLVI. KAFLI Hve Grandgussi f6r mannuolega meo Uppsperrt fanga sinn. var leiddur fyrir Grandgussa sem spuroi hann um aform Gallrams og malefni og hvert vreri markrnio hans meo pessari hvatskeyt­ legu aras. Og Uppsperrtur svaraoi pvf til ao tilgangur konungs og fyrirretl­ un vreri ao leggja undir sig allt landio vegna peirrar vanvirou sem bakarar hans hofou oroio fyrir. - Hann frerist rnikio f fang, svaraoi Grandgussi: sa sem gfn vio of rniklu grfpur f t6mt. Sa tfrni er lioinn ao menn leggi pannig undir sig konungdrerni til skaoa fyrir nagranna og kristna brreour. Ao apa pannig eftir fornmonn­ um, Herkulesi, Alexander, Hannibal, Skipf6, og oorum slfkum, er andstrett fagnaoarerindinu, sem byour okkur ao greta eigin landa, stj6rna peim og annast, og fara ekki meo 6frioi inn a lond annarra. l>ao sem Serkir og Barbarar kolluou hreystiverk foroum tfo kollum vio nuna ran og gripdeild­ ir. Gallramur hefoi betur setio kyrr heima f sfnu rfki og stj6rnao pvf eins og konungi sremdi heldur en ao valda 6skunda f mfnu og rrena pao eins og fjandmaour. Meo pvf ao stj6rna pvf viturlega hefoi hann auogao n1ci sitt, fyrir ao rrena mitt verour honum tortfmt. Fario yoar leio f Guos nafni, og fylgio yoar g6ou aformum: andmrelio konungi yoar pegar per sjaio hann gera rnistok, og gefio honum aldrei rao meo tilliti til hagsmuna yoar sjalfs, pvf pegar almannahagur bfour tj6n skaoast einkahagurinn einnig. Hvao lausnargjald yoar varoar pa hafna eg pvf meo ollu og vii fa your vopn yoar og hest aftur f hendur. l>annig purfa samskiptin ao vera a rnilli nagranna og gamalla vina, pvf rnisklfoin okkar f milli er ekki raunverulegt strfo: pannig vildi Platon, f Rikinu, V. b6k, ekki tala um strfo heldur r6stur, pegar Grikkir gripu til vopna hver gegn oorum. l>egar slfkir hlutir gerast fyrir misganing pa segir hann ao menn skyldu greta fyllstu stillingar. Jafnvel p6tt per talio um strfo pa stendur pao ekki djupt; pao hefur ekki kornist inn f helgid6m hjartna okkar. l>vf rera engra okkar hefur verio meidd, og pegar ollu er a botninn hvolft pa parf aoeins ao breta fyrir nokkrar skyssur sem menn okkar gerou (eg a breoi vio mfna menn og ykkar). l>io brugoust hart vio pessari rnisgjoro en pio hefouo att ao leioa hana hja ykkur. l>vf pessir prretugjornu menn voru ekki pess veroir ao mark vreri a peim tekio, ser f lagi vegna pess ao UPPSPERRTUR

127

eg hafoi booio peim foliar bretur fyrir geroan miska. Guo mun rettilega drema i okkar malum, og eg mun bioja hann ao taka heldur fra mer lffio og la.ta eignir mfnar veroa ao engu fyrir augum mfnum, heldur en ao sja honum rnisbooio i hverju sem er, af mfnum voldum eoa manna minna. Eftir pessi oro kallaoi hann a munkinn og spuroi hann f allra aheyrn: - Br6oir J6n, vinur minn g6our, voruo pao per sem t6kuo til fanga Uppsperrt hofuosmann her staddan? - Herra, sagoi munkurinn, hann er her staddur. l>etta er aldraour maour og hreverskur; eg kysi fremur per lrerouo pao af hans eigin vorum heldur en minum. l>a sagoi Uppsperrtur: - Herra, pao var reyndar hann sem t6k mig hondum, og eg jata rnig fuslega fanga hans. - Hafio per krafio hann um lausnargjald? spuroi Grandgussi mun.lann. - Nei, sagoi munkurinn. Eg hiroi lftt um svoleiois. - Hve rnikio viljio per fa fyrir hann? sagoi Grandgussi. - Ekkert, ekkert, segir munkurinn. Eg hef engan ahuga a lausnargjaldi, alls engan. l>a bauo Grandgussi ao f viourvist Uppsperrts skyldu sextfu og tvo pusund boounar-aurar greiddir munkinum fyrir fangann, og pao var gert a meoan efnt var til smaveislu fyrir nefndan Uppsperrt. Grandgussi spuroi hvort hann vildi heldur vera par um kyrrt eoa snua aftur ti! konungs sins. Uppsperrtur svaraoi pvf til ao hann treki pao rao sem hann raolegoi Ser. - Fyrst svo er, sagoi Grandgussi, snuio pa aftur heirn til konungs yoar og Guo se meo your. l>a gaf konungur honum Vfnar-svero gott i gullskeioum skreyttum fogr­ um vfnvioarflettum ur gullsmfoi, og kraga ur gulli sem v6 sjo hundruo og tvo pusund merkur, skreytta dyrum steinum ao verogildi hundrao og sextfu pusund dukatar; par ao auki tfu pusund skildinga sem heioursgjof. Eftir samtal petta steig Uppsperrtur a hest sinn, og til fylgdar fekk Grandgussi honum prjatiu menn alvopnaoa og hundrao og tuttugu bogmenn undir stj6rn Gymnasts, skyldu peir fylgja honum ao hlioum Klerm6kletts, ef nauosyn breri til. l>egar hann var farinn retti munkurinn Grandgussa aftur boounar-aurana sextiu og tvo pusund, sem hann hafoi fengio, og mrelti: - Herra, petta er ekki retti tfrninn ti! ao gefa slfkar gjafir. Bfoio par til strfoinu er lokio. Enginn veit til hvaoa tfoinda kann ao draga, og strfo sem

128

er hao an mikilla fjarmuna skortir allan kraft. Silfrio er aflvaki hverrar orrustu. - Jreja, sagoi Grandgussi, pegar lokio er faio per f skaoabretur rettmreta heioursgjof, eins og allir peir sem hafa pj6nao mer dyggilega.

129

XLVII. KAFLI Hvernig Grandgussi kvaddi lio sitt saman; hvernig Uppsperrtur drap Orakalf og var sfoan drepinn eftir skipun Gallrams. A I>EIM somu dogum geroist pao ao peir er bjuggu f Besse, Gamla-Markaoi, Sankti-Jakobs-borg, Traineau, Parilly, Riviere, Sankti-Pals-klettum, Vau­ breton, Pontille, Brehemont, Clam-bni, Cravant, Grandmont, Bourdes, La Villaumaire, Huismes, Segre, Usse, Sankti-Louand, Panzoult, Coudreaux, Veron, Coulaines, Chouze, Varennes, Bourgueil, Bouchard-ey, Croulay, Narcay, Candes, Montsoreau og a oorum stooum par f grennd sendu menn til Grandgussa ao segja honum ao peim vreru lj6s pau rangindi sem Gallramur hefoi beitt hann og ao vegna hins foma bandalags peirra a milli byou peir honum allan sinn styrk, jafnt menn sem fjarmuni og annan herbunao. Fjarhreoin sem peir sofnuou meo samstilltu ataki var eitt hundrao prjatfu og fj6rar millj6nir, tveir og halfur gullskildingur. Heraflinn samanst6o af fimmtan pusund riddurum alvopnuoum, prjatfu og tvo pusund lettihestum, attatiu og niu pusund byssuskyttum, hundrao og fjorutfu pusund malalio­ um, ellefu pusund og tvo hundruo fallbyssum, tvfkan6num, basiliskum og spfrolum, fjorutiu og tvo pusund byssusveinum: ollum hafoi verio greitt og fengnar vistir f sex manuoi og fj6ra daga. Gargantui hvorki hafnaoi pessu tilbooi pverlega ne t6k pvf; en hann sagoi peim, um leio og hann pakkaoi peim mikillega, ao hann myndi heyja petta strfo a pann hatt ao ekki pyrfti ao kveoja saman svo marga heiours­ menn. Hann sendi einungis mann til ao koma g6ori reglu a liossveitimar sem hann hafoi jafnan f Mourn f La Deviniere, Chavigny, Gravot og Quinquenays, og toldu tvo pusund og fimm hundruo riddara alvopnaoa, sextfu og sex pusund f6tgongulioa, tuttugu og sex pusund byssuskyttur, tvo hundruo st6r fallstykki, tuttugu og tvo pusund byssusveina og sex pusund lettihesta; ollu var lioinu skipt f deildir er voru vel skipaoar fehiroum, buoastj6rum, jamingamonnum, vopnavoroum og oorum aoilum nauosyn­ legum f strfosrekstri. Og allir voru svo vel pjalfaoir f herlist, svo vel vopnum bunir, svo flj6tir ao pekkja og koma auga a gunnfana sfna, svo snarir ao nema oro hofuosmanna sinna og hlyoa peim, svo hvatir a freti, svo haroir af ser f orrustum, svo varkarir f haskaferoum, ao peir lfktust meir samstilltum hlj6ofrerum eoa fullkomnu gangvirki en her eoa riddarasveit. 130

•

Vio heimkomuna gekk Uppsperrtur fyrir Gallram og skyroi honum ftarlega fra pvf sem hann hafoi gert og seo. Ao endingu raolagoi hann honum, meo afdrattarlausum oroum, ao semja frio vio Grandgussa, sem honum hafoi p6tt einn sa agretasti maour sem uppi var; pao vreri hvorki rett ne skynsamlegt, bretti hann vio, ao leika nagranna sfna svo gratt, sem aldrei hefou vikio ao peim ooru en g6ou, pegar ollu vreri a botninn hvolft; peir myndu aldrei fa annao en ama og tj6n af pessu fyrirtreki, pvf herafli Gallrams vreri ekki slfkur ao Grandgussi greti ekki gersigrao hann meo hrego. Hann hafoi naumast lokio oroum sfnum pegar Orikalfur gall via: - Illa er sa fursti staddur sem hefur f pj6nustu sinni slfka menn, sem er svo auospillt. Eg veit ao Uppsperrtur er f peim h6pi pvf hugur hans hefur smiist svo mjog ao hann myndi fuslega hafa gengio f lio meo 6vinunum til ao berjast gegn okkur og svfkja okkur, ef peir hefou viljao halda honum. En eins og allir lofa og vegsama dyggoir, vinir jafnt og 6vinir, pannig eru illar hvatir auopekktar og auglj6sar; og enda p6tt 6vinir okkar vilji hagnyta ser prer pa hafa peir eon sem fyrr skomm a svikurum og illvirkjum. Vio pessi oro varo Uppsperrti skapfatt, hann dr6 svero ur sliorum og rak Orakalf f gegn rett fyrir ofan vinstra brj6stio; hann d6 par a stundinni. Og pa er Uppsperrtur dr6 sveroio aftur til sfn mrelti hann djarflega: - Svo fer hverjum peim er hallmrelir konungs pj6ni! En Gallramur varo skyndilega revareiour er hann sa sveroio og fagurlega drifin sliorin: - Gafu peir per petta vopn til ao pu drrepir meo svikum f rninni viourvist Orakalf, rninn agreta vin? I>essu nrest bauo hann bogmonnum sfnum ao hoggva Uppsperrt f spao, pao var pegar gert, og pao svo grimmilega ao g6lfio flaut f bl6oi; svo let hann grafa meo sremd lfkama Orakalfs, en skrokknum af Uppsperrti var varpao yfir murana niour f dalinn. Fregnin um pessi 6skop barst til eyma hersins og ymsir t6ku ao kurra gegn Gallrami, svo mjog ao Vfndrypill sagoi vio hann: - Herra, ekki veit eg hverjar veroa endalyktir pessa mals. En eg tek eftir pvf ao menn yoar eru ekki of staofastir f lund. I>eir lfta svo a ao via seum illa birgir ao matvrelum og hofum tynt mjog tolunni f pessum tveim eoa prem skyndiutrasum. Auk pess hafa fjandmennimir fengia allrnikinn liosauka. Hvenrer sem peir setjast um kastalann pa se eg ekki annao en okkar bfoi algjort afhroo. - Kjaftreoi og pvaour! sagoi Gallramur; per eruo eins og alarnir fra Melun: oskrio aour en per eruo rooflettur. Latia pa koma. 131

Gargantui undirbyr artis a Gallram i Klerm6kletti.

132

XLVIII. KAFLI Hvernig Gargantui geroi aras a Gallram f Klerm6kletti og sigraoi her teas Gallrams. hafoi alla yfirstj6rn. Faoir hans sat um kyrrt f kastala sfnum, hvatti pa fogrum oroum og het peim st6rgjofum sem myndu vinna einhver afrek. Sfoan komu peir ao Blrevarvaoi og f6ru par yfir an tafar a batum og brum sem peir byggou f skyndi. Gargantui virti paoan fyrir ser legu borgarinnar sem bar hatt yfir og var ekki arennileg. Hann akvao ao bfoa nretur til ao sja hvao vreri hentugast ao gera. En Gymnast sagoi via hann: - Herra, Frakkar eru pannig ao eoli og lundarfari ao peir mega sin einskis nema f fyrstu atrennu. En pa eru peir ollum djoflum verri; og pegar m6ourinn rennur af peim eru peir lakari en konur. Mfn skooun er su ao per skuluo leggja til atlogu undir eins og menn yoar hafa kastao mreoinni og fengio ser bita. Rao hans fekk g6oar undirtektir, og Gargantui helt med herinn ut a vellina og kom varalioinu fyrir f hlioarslakkanum. A meoan t6k munkurinn med ser sex deildir f6tgongulioa og tvo hundruo riddara alvopnaoa og f6r yfir myrarnar f miklum skyndi; hann s6tti fram fyrir ofan Le Puy og allt ao aoalveginum til Loudun. Allan pann tfma helt arasin afram, og menn Gallrams voru f vafa hvort betra vreri ao koma ut og taka a m6ti peim eoa halda kyrru fyrir f borginni, en Gallramur pusti ut f reoiskasti med flokk alvopnaora manna ur lffveroi sfnum og var heilsao og fagnao med st6rum fallbyssuskotum sem fellu eins og hagl a hreoardrogin. Og a peirri stundu t6ku menn Gargantua ao horfa niour f dalinn til ao gefa fallbyssulioinu betra svigrum. Mennirnir f borginni svoruou af ollum mretti, en skotin flugu of hatt og hittu ekki neinn. Ymsir ur flokki Gallrams sem hofou sloppio ur skothrfo­ inni reoust med harofylgi a okkar menn, en peir fengu litlu aorkao, pvf peir lentu allir a milli fylkinga og var hrundio. I>egar peir sau pad reyndu peir ao horfa, en munkurinn hafoi a meoan lokao undankomuleioinni, og peir t6ku til f6tanna a tvfstringslegum fl6tta. Nokkrir vildu elta pa, en munkur­ inn helt aftur af peim af 6tta via ao fylkingarnar rioluoust ef peir freru ao reka fl6ttann, og ao borgarmenn sreju ser pa leik a boroi ao leggja til atlogu. Hann dokaoi pvf vio, og enginn kom til ao taka a m6ti peim, svo hann sendi GARGANTUI

133

Frontistes greifa meo boo til Gargantua ao srekja fram og taka hreoina til vinstri og hindra pannig Gallram ao komast undan ut um hlioio peim megin. Petta geroi Gargantui snarlega og sendi fjorar deildir ur lioi Seba­ stess. En peir voru ekki fyrr komnir upp a hreoarkollinn en peir stoou augliti til auglitis vio Gallram og mennina sem hofou tvfstrast meo honum. Peir reoust kroftuglega a hann, en urou eigi ao sfour fyrir miklu mannfalli, pvf peir lagu undir skothrfo fra bogum og fallbyssum ofan af murunum. Petta sa Gargantui og for til lios vio pa meo harosnuinn flokk og storskota­ lio hans h6f skothrfo a pann hluta virkisins, af svo miklum krafti ao allur herstyrkur borgarinnar var kvaddur a pennan stao. Pegar munkurinn sa ao breoi hermenn og veroir tfndust burt af murunum par sem hann sotti ao lagoi hann otrauour til atlogu vio murana og tokst ao komast upp a pa meo nokkrum manna sinna, pvf hann leit svo a ao menn sem koma opreyttir til bardaga veki meiri otta og skelfingu heldur en peir sem hafa pegar barist par af alefli. J:>ratt fyrir pao geroi hann enga hareysti fyrr en allir menn hans voru komnir upp a murana, ao undanteknum tveim hundruoum manna alvopnaora, sem hann skildi eftir fyrir utan ef haska breri ao hondum. Sfoan raku peir upp hrreoileg org, hann og menn hans allir saman, og drapu an nokkurrar motstoou mennina vio petta hlio, sem peir opnuou fyrir riddurum; og hlupu peir sfoan allt hvao af tok ao austur­ hlioinu par sem bardaginn stoo. Peir komu aftan ao fjandmonnunum og buguou allt peirra lio. Pegar peir sau umsatursmenn allt f kring og ao menn Gargantua hofou nao borginni pa gafust peir upp fyrir munkinum; hann let pa leggja af ser vopn sfn og verjur og sagoi peim ao draga sig f hle og loka sig inni f kirkjunum; greip paoan alla krossstafina og setti veroi vio dyrnar til ao varna peim utgongu. Sfoan hratt hann opnu austurhlioinu og peysti ut til ao liosinna Gargantua. En Gallramur helt ao liosauki vreri ao berast honum ur borginni; og f steigurlreti sfnu arreddi hann ao ganga lengra en aour, pangao til Gargantui hropaoi: - Brooir Jon, vinur minn, brooir Jon! Velkominn! Petta var retta stundin! J:>a varo Gallrami og monnum hans ljost ao allt var glatao og peir logou a flotta f allar attir. Gargantui elti pa nrerri pvf til Vaugaudry, drap pa og strafelldi; sfoan bles hann til undanhalds.

134

XLIX. KAFLI Hvernig Gallramur var a fl6tta sfnum ofurseldur 6grefunni, og hvao Gargantui geroi eftir orrustuna. f ORVILNUN sinni flyoi Gallramur f attina ao Bouchard-ey, og a veginum ao Riviere hrasaoi hestur hans og fell; vio pao rann honum svo f skap ao hann hj6 skepnuna f brreoi sinni. En par sem engan var ao finna sem greti fengio honum nyjan fararskj6ta, pa vildi hann taka asna fra myllunni sem var par f nand; en malaramir luborou hann, frerou ur ollum fotum og fengu honum vondan kufl ao skyla ser meo. Svo paoan belt bann pa grey fautinn. F6r sfoan yfir ana hja Port-Hault; par sagoi hann fra 6forum sfnum og gomul nom spaoi pvf fyrir honum ao hann myndi heimta aftur k6ngsrfkio pegar kokklf-tronumar kremu. Sfoan veit enginn hvao af honum varo. Mer hefur p6 verio sagt ao sem stendur se hann eyrarvinnukarl f Lyon, uppstokkur sem aldrei fyrr, og alltaf sfspyrj­ andi aokomumenn um kokklf-tronumar, hvenrer prer komi, f peirri vfsu von ao hann muni heimta aftur k6ngsrfkio vio komu peirra, eins og kerlingin spaoi. Vio heimkomuna geroi Gargantui fyrst af ollu lioskonnun og sa ao pao bofou mjog fair fallio f orrustunni, aoeins nokkrir f6tgongulioar Tolmers bofuosmanns, og Pon6krates bafoi fengio byssuskot f treyjuna. I>a let bann frera peim hressingu, bverjum f sinni sveit, og gaf gjaldkerum sfnum fyrirmreli um ao pessi maltfo skyldi peim endurgreidd og ao engin 6brefa skyldi framin f borginni par sem bun vreri nu bans. Eftir maltfoina attu peir ao koma ut a torgio fyrir framan kastalann, og par myndu peir fa greitt fyrir sex manuoi. Allt var petta gert. Sfoan let bann kalla fyrir sig, a pessu sama torgi, alla pa sem eftir lifou af liosmonnum Gallrams, og f viourvist fursta sinna og yfirmanna avarpaoi bann pa svofelldum oroum:

135

L. KAFLI Avarpio sem Gargantui flutti hinum sigruou. FRA 6R6FI alda hafa feour okkar, afar og aar fremur viljao, af heilbrigori skynsemi eoa natturulegu eoli, minnast bardaga sinna og sigra meo pvf ao reisa sigurmerki og minnisvaroa f hjortum hinna sigruou, a pann hatt ao syna peirn miskunn, heldur en meo pvf ao koma upp sigurtaknum f lfki bygginga f londum hinna undirokuou. l>vf peir matu meira pakklreti sem peir aunnu ser meo hofoingsskap, en poglar aletranir boga, sulna og pyrarnfda, undirorpnar veorun lofts og ofund manna. Ykkur er f fersku minni su vrego er peir syndu Bret6num eftir bardagann via Saint-Aubin-du-Cormier og pegar virkio f Parpenay var rifio. l>io hafio heyrt um, og jafnvel furoao your a, hofoingsskap peirra via villilyo Spanj6lu sem hafoi rrent, ruplao og brytjao niour folk via sjavarsfouna, f Sables­ d' Olonne og Talmondais. Allt himinhvelio 6maoi af lofgjoro og hamingju6skum sem pio og feour ykkar barn fram eftir ao Alfarbal konungur Kanarrfu, 6sattur via sfn orlog, hafoi gert heiftar-aras a Onix-land og hoggio strandhogg f ollum Armorik­ eyjum og a nalregum strondum. Faoir minn sigraoi hann og t6k hann hondum f heioarlegri sj6orrustu (Guo blessi hann og varoveiti !). Hvao kom f lj6s? Aorir konungar og keisarar, jafnvel peir sem lata kalla sig kap6lska, hefou leikio hann gratt, varpao honum an vregoar f dyflissu og tekio fyrir hann hatt lausnargjald, en faoir minn kom fram via hann af kurteisi, bauo honum vinsarnlega ao bua hja ser f hollinni, sendi hann af 6trulegu gofug­ lyndi heim aftur, frjalsan mann, hlaoinn gjofum, hlaoinn velp6knun, hlao­ inn hvers kyns vinattuteiknum. Og hvao leiddi af pvf? l>egar Alfarbal kom aftur ti! heimalands sins kvaddi hann saman alla fursta lands sfns og allar stettir konungdremisins, skyroi peim fra peirri manmiolegu reisn sem hann hafoi kynnst hja okkur og baa pa hugleioa pau oro, svo peir gretu oroio ollum heimi dremi um hofoinglega vinattu a sama hatt og hann hafoi fundio dremi um vinsarnlega hofoingslund hja okkur. l>essu nrest var einr6ma sampykkt ao lond peirra, jaroir og konungdremi skyldu ao ollu leyti standa oss til booa ao vild. Alfarbal kom pegar f stao aftur f eigin pers6nu meo nfu pusund prjatfu og atta st6r voruskip sem flutti ekki aoeins fjarsj6oi ur husi hans og konungsrettarinnar heldur ao heita ma af ollu landinu. l>vf pegar hann var ao stfga a skipsfjol til ao draga upp segl fyrir vest-noro­ austan vindinn pa kostuou allir f mannpronginni um boro gulli, silfri, 136

baugum, gimsteinum, kryddi, lyfjaefnum og ilmjurtum, pafagaukum, peli­ konum, opum, deskottum, hreysikottum og broddgoltum. Enginn var sa sonur g6orar fjolskyldu ao hann kastaoi ekki mesta fagretinu f sinni eigu. I>egar Alfarbal kom f afangastao vildi hann kyssa fretur foour rnfns; pao p6tti monnum 6sremilegt og var ekki leyft. Svo peir foomuoust af hlyju. Hann baud pa fram gjafir sfnar sem voru ekki pegnar pvf prer voru langt ur h6fi fram. I>a baud hann sjalfan sig af fusum vilja sem pj6n og prrel, sjalfan sig og eftirkomendurna; og pao boo var ekki pegio pvf pao syndi engan jofnuo. I>a gaf hann upp I6nd sfn og konungdremi, eftir urskuroi I6gstettanna, meo fullri heirnild og afsali, undirrituou, innsigluou og stao­ festu af ollum retthofum; en pessu var pverlega neitao og skjolunum varpao a eld. Endirinn varo sa ao nefndur faoir rninn t6k ao barma ser sarlega og grata hofgum tarum, pegar hann geroi ser grein fyrir g6ovilja og auomykt Kanarringa; meo velv6Idum oroum geroi hann f einkar kurteisri rreou lftio ur velgjoroum sfnum peim til handa, sagoi ao su g6ovild sem hann hafoi synt peim vreri ekki sk6b6tar viroi, og ef hann hefoi synt peim einhverja vinsemd pa vreri pao einungis pao sem honum breri skylda til. En Alfarbal s6tti pa einungis f sig veorio. Hver varo pa utkoman? Metinn hresta veroi hefoum vio getao heimtao fyrir hann f lausnargjald, af nokkurri 6bilgirni, tuttugu sinnum pusund skildinga, og tekio elstu born hans f gfsling, en peir geroust revarandi skattpegnar vorir og skuldbundu sig til ao greioa oss a ari hverju tvrer rnillj6nir af skfra gulli, tuttugu karata. Petta var oss greitt hio fyrsta arid. Annao arid greiddu peir oss 6tilkvaddir tvrer millj6nir og prju hundruo pusund skildinga, hio prioja arid tvrer rnillj6nir og sex hundruo pusund, hio fj6roa arid prjar rnillj6nir, og pannig hrekka peir greiosluna ar fra ari, af einskrerum velvilja, uns vio munum senn neyoast til ao banna peim ao frera okkur nokkuo framar. Slfkur er mattur orlretisins. Tfrninn sem nagar allt og brytur niour eflir velgjoroirnar og eykur gildi peirra. G6our greioi gerour skynsomum manni af fusum vilja vex an aflats vegna gofugra hugsana hans og minninga. 6fus er eg pvf ao bregoast a nokkurn hatt drengskap foreldra rninna sem eg hef tekio f arf, og pvf sykna eg ykkur nu og leysi ur haldi; heoan fario pio frjalsir menn og 6haoir eins og aour. Auk }Jess verour hverjum ykkar, pegar pio gangio ut um hlioio, greitt fyrir prja manuoi, svo pio getio komist heim til ykkar, f faom fjolskyldunnar. Sex hundruo menn alvopnaoir og atta pusund a freti undir stj6rn Alexanders skjaldsveins munu fylgja ykkur til oryggis, ao pio veroio ekki fyrir areitni brendanna. Guo veri meo ykkur! 137

Eg sakna pess af ollu hjarta ad Gallramur skuli ekki vera her, pvf eg hefoi kornid honum f skilning um ad petta strfd var had m6t vilja mfnum og an nokkurrar vonar um eg greti med pvf aukid eignir mfnar eda frregd. En af pvf hann er tyndur og enginn veit hvar eda hvernig hann hvarf pa er pad minn vilji ad konungdrernid gangi heilt og 6skipt til sonar hans; en par ed hann er enn ungur ad arum (hann er ekki fimm ara) pa skulu hinir oldnu furstar og lrerd6msmenn konungsrfkisins uppfrreda hann og leidbeina. Og af pvf nresta audvelt er ad eydileggja konungdremi sem hefur pannig misst hofudid, ef agirnd og grredgi embrettismanna eru ekki settar skordur, pa er pad minn vilji ad Pon6krates hafi yfirumsj6n med landstj6runum ollum, og fai til pess skylaust umbod: hann skal vaka stoougt yfir drengnum pangad til honum pykir hann hrefur og frer um ad stj6rna og drottna sjalfur. Eg alft ad of veiklunctud og ctaolaus tilhneiging til ad fyrirgefa misgerda­ monnum geti audveldad peim ad halda afram a somu braut, f pvf illvrenlega trausti ad peim verdi fyrirgefid a ny. Eg hef f huga ad Moses, sa bljugasti madur sem uppi var a peim tfma, refsadi hardlega 6r6a- og uppreisnarseggjum medal fsraelspj6dar. Eg hef f huga Julius Sesar, sem var herforingi svo g6dsamur ad Sfser6 gat um hann sagt: med tilliti til hamingju hans vreri ekkert hatignarlegra en ad geta hjalpad hverjum manni og fyrirgefid; med tilliti til dyggda hans vreri ekkert betra en ad vilja pad retfo; en eigi ad sfdur refsadi hann hardlega f nokkrum tilvikum foringjum upphlaupsmanna. Samkvremt pessum fordremum vil eg, adur en pid farid, ad pid seljid mer f hendur: f fyrsta lagi oflatunginn Marked sem hefur verid orsok og hreyfill pessa strfds vegna sinnar heg6mlegu ofdirfsku; f ooru lagi bakarana felaga hans, sem hirtu ekki um ad hafa hemil a hofuo6rum hans a rettum tfma; og ad sfdustu alla radgjafa Gallrams, lidsforingja og pj6na, sem restu hann, hvottu og radlogdu ad fara yfir landamrerin f peim tilgangi ad raska r6 okkar a pennan hatt.

138

LI. KAFLI Hvernig sigursrelum monnum Gargantua var umbunao eftir bardagann. I>EGAR Garganttii hafoi endao rreou sfna voru honum freroir peir uppreisn­ armenn sem hann hafoi beoio um, ao fratoldum Krassbrandi, Mykjan og Afhraki, sem hofou fluio sex stundum fyrir bardagann; hinn fyrsti f6r f einum fleng til Lambahreoa, annar til Vire-dals, og hinn sfoasti alla leio til Logrono, an pess ao lfta um oxl eoa varpa mreoinni a leioinni; ao fratoldum einnig gl6oarbokurum tveim sem hofou fallio pa um daginn. Gargantui lagoi ekki a pa aora refsingu en pa ao knyja pressumar f prentsmioju sinni sem hann hafoi pa nylega stofnao. l>a sem hofou fallio f Valhnotudal og a Brennunomar-velli let hann jaroa meo sremd, og hann let bua um sar hinna srerou og hjukra peim f hinu st6ra Nos6k6m{on sfnu, eoa spftala. Sfoan kynnti hann ser tj6nio sem unnio hafoi verio a borginni og fbuum hennar, og let breta peim allan pann skaoa eftir eiosvornum vitnisburoi. Og hann let einnig byggja voldugan kastala par sem hann setti herflokka og veroi til ao geta betur varist 6vrentum upp­ hlaupum. Vio brottforina pakkaoi hann innviroulega ollum hermonnunum f peim liossveitum sem hofou stuolao ao sigrinum, og sendi pa til vetursetu, hvem f sfna varostoo og borg, fyrir utan nokkra ur tfundu deild, sem hann hafoi seo vinna daoir a vfgvellinum, og hofuosmenn hersveitanna, en pa alla t6k hann meo ser heim til Grandgussa. l>egar hinn mreti maour sa pa koma varo hann svo glaour ao pvf verour ekki meo oroum lyst. Hann let svo Ma peim pa st6rfenglegustu, rfkmann­ legustu og lostretustu veislu sem sest hefur sfoan a dogum Ahasveruss konungs. Og pa er peir st6ou upp fra boroum deildi hann ut a meoal peirra skrautmunum ur stofuskapi sfnum sem v6gu eina millj6n atta hundruo pusund og fjorutfu gull-besanta: pao voru st6rir vasar fomir, st6rir pottar, st6rar skalar, st6rir bollar, full, bikarar, kertastjakar, korfur, s6suskalar, bl6mapottar, sretindadiskar og onnur flat af pvf tagi, oll ur skfra gulli, ao ekki se rninnst a eoalsteinana, smeltio og smfoisgripina, sem voru ao allra aliti veromretari en smfoaefnio sjalft. Enn fremur let hann telja upp ur fehirslum sinum eina millj6n og tvo hundruo pusund skildinga f reioufe, handa hverjum og einum, og pvf til viob6tar gaf hann hverjum til revarandi 139

eignar (nema peir dreju an erfingja) pann kastala, meo aoliggjandi londum, sem peim p6tti ser best henta: Pon6kratesi gaf hann Klerm6klett; Gymnasti Le Coudray; Evdemoni Montpensier; Tolmeri gaf hann Le Riveau; Ipyb6li Montsereau; Akamasi Candes; Kironakti Varennes; Sebastesi Gravot; Al­ exandri Quinquenays; S6fr6ni Ligre, og oorum afram aora staoi.

140

LII. KAFLI Hvernig Gargantui let byggja klaustrio f I>elmu fyrir munkinn. 1>A VAR aoeins eftir ao hygla munkinum: Gargantui vildi gera hann ao ab6ta f Seylu, en hann neitaoi. Hann vildi pa gefa honum klaustrio f Bourgueil eoa Saint-Florent, hvort peirra sem honum betur hentaoi, eoa breoi, ef honum p6knaoist pao. En munkurinn svaraoi honum trepitungulaust ao hann vildi hvorki hafa umsj6n meo munkum ne stj6rna peim. - l>vf hvernig skyldi eg geta stj6rnao oorum, sagoi hann, fyrst eg get ekki stj6rnao sjalfum mer? Ef your finnst eg hafi veitt your og geti veitt your f framtfoinni einhverja s6masamlega pj6nustu, leyfio mer pa ao stofna klaustur eftir mfnu hofoi. Gargantua leist vel a pessa b6n og bauo honum allt sitt land f l>elmu, meo fram Leiru-flj6ti, f sex mflna fjarlrego fra st6ra sk6ginum f Port-Hu­ ault. Hann bao pa Gargantua ao hann stofnsetti truarreglu sfna pverofugt vio allar aorar. - Fyrst af ollu, sagoi Gargantui, megio per ekki byggja murveggi umhverfis, pvf oll klaustur hafa rosalega mura. - Satt er pao, sagoi munkurinn, og ekki ao astreoulausu. l>ar sem er mur f bak og mur fyrir, par er allt murrandi af ofund og innbyrois skrerum. Ennfremur, meo tilliti til pess ao f vissum klaustrum pessa heims er pao siour ef kona kemur par inn (eg a vio prer skfrlffu og pruou) ao pvo staoinn par sem hun gekk, pa var pao akvaroao ao ef svo til breri ao munkur eoa nunna kremu par inn pa skyldu a sama hatt allir peir staoir pvegnir sem pau f6ru um. Og af pvf ao f klaustrum pessa heims er allt innilukt, afmarkao og niourneglt eftir klukku, pa var akvaroao ao parna skyldu ekki vera neinar klukkur eoa s6lur, heldur hugp6tti og hentisemi raoa hverju verki. Gargantui sagoi ao pao vreri su mesta tfmas6un sem hann vissi ao vera ao telja stundirnar (hvao leiddi gott af pvf?), og pao vreri su mesta vitleysa f heimi ao lata stj6rnast af klukknahlj6oi og fara ekki eftir reglum brj6stvits og skynsemi. Item, af pvf ao a pessum tfma voru ekki aorar konur settar f klaustur en prer sem voru eineygoar, haltar, krepptar, lj6tar, lyttar, geoveikar, vangefn­ ar, trylltar eoa limlestar, og ekki aorir karlmenn en peir sem voru kirtla­ veikir, illa rettaoir, heimskir eoa byroi fyrir fjolskylduna ... 141

- Meoal annarra oroa, sagoi munkurinn, kona sem er hvorki fogur eoa g6o, til hvers er hun nytileg? - f>ao ma setja hana f klaustur, sagoi Gargantui. - Einmitt, sagoi munkurinn, og lata hana sauma skyrtur. ... Var akvaroao ao engin kona skyldi fa inngi::ingu nema hun vreri fogur, fturvaxin og geopnio, og enginn karlmaour nema hann vreri frfour, fturvax­ inn og geopniour. Item, af pvf ao karlmenn komu aldrei f nunnuklaustur nema meo leynd og f leyfisleysi, pa var akvaroao ao par skyldu ekki vera neinar konur nema par vreru karlmenn, og ekki neinir karlmenn nema par vreru konur. Item, af pvf ao pegar konur jafnt og karlmenn hi::ifou verio tekin inn f regluna eftir reynsluario voru pau nauobeygo og skyldug til ao dveljast f klaustrinu revilangt, pa var akvaroao ao jafnt konur og karlmenn, pegar pau hi::ifou a annao boro verio tekin f regluna, mrettu fara hvenrer sem peim syndist svo, f fullu frelsi og hindrunarlaust. Item, af pvf ao nunnur og munkar unnu prju heit, pao er ao segja um skfrlffi, fatrekt og hlyoni, pa var akvaroao ao allir skyldu geta giftst par meo soma, ao allir gretu oroio rfkir og buio vio frelsi. Hvao aldurstakmarkio varoaoi, pa skyldu konur teknar inn tfu til fimmt­ an ara og karlmenn t6lf til atjan.

142

LIii. KAFLI Hvemig klaustur l>elmita var byggt, og hvemig !Jao var innrettao. smfoi klaustursins og innanstokksmuni let Garganttii telja fram f reiou fe tvrer rnillj6nir sj6 hundruo ptisund atta hundruo prjatfu og eina guoslambs-gullkr6nu; og a ari hverju uns 6llu vreri lokio afsalaoi hann ser af tekjum sfnum af anni Dffu einni millj6n sex hundruo sextfu og nfu pusund s6lar-skildingum og jafn m6rgum meo sj6stj6rnunni. En til ao stofnsetja klaustrio og reka pao veitti hann 6tfmabundio tvrer rnillj6nir prjti hundruo sextfu og nfu ptisund og fj6rtan r6sar-n6bla af lenseyri, undan­ pegna sk6ttum og skyldum; og skyldu peir greioast arlega vio klausturhlio­ io, og fekk hann peim par um logmret skj61. Byggingin var sexhyrnd ao l6gun og grundv6lluo svo ao st6r, sfvalur turn reis a hverju horni, sextfu skref f pvermal: peir voru allir eins ao strero og byggingarlagi. Leira rann vio norourhlioina og a bakka hennar gnrefoi einn turnanna, skfrour Arktfkturn, eoa Norori; sa nresti sem horfoi vio austri var kallaour Kalaerturn, eoa Fagraloft; par nrestur f rooinni kom Anat6lturn, eoa Austri; par a eftir Mesembrfnturn, eoa Suori; sfoan Hesper­ fturn, eoa Vestri; og loks Kryerturn, eoa fokli. A milli turnanna, hverra um sig, var prjti hundruo skrefa haf. Oll var byggingin sex hreoir, asamt niourgr6fnum kj6llurum. Onnur hreoin var hvelfd eins og k6rfulok, en 611 hin loftin pakin flremskum steini meo hringlaga mynstri. I>akio var lagt ffnum fl6gum meo blypekju sem a voru sma ffgtirur og dyr, vel saman skipuo og gyllt. Bunustokkar stoou tit af veggjunum milli glugga, malaoir blaum og gullnum skalregjum allt til jaroar par sem peir tengdust digrum pfpum er lagu allar tit f ana fyrir neoan htisio. Nefnd bygging var hundrao sinnum rnikilfenglegri en Bonnivet eoa Chambord eoa Chantilly, pvf htin taldi nfu ptisund prjti hundruo prjatfu og tvrer fbuoir, og hafoi hver afherbergi, klefa, klreoaskap og kapellu, og hver peirra la ut ao st6rum skala. Milli turnanna, fyrir teori aoalbyggingu rniori, var hringstigi innanhtiss, prepin sum logo porfyr-steini, sum Ntimidfu­ marmara, sum serpentfnu, en 611 voru pau tuttugu og tv6 fet ao breidd, prfr pumlungar ao pykkt og t6lf ao t6lu a rnilli lofta. A hverjum stigapalli voru tvenn falleg bogag6ng f fornum stfl, sem hleyptu inn lj6si, og lagu ao skylissv6lum meo tiglaglugga, stiganum jafnir ao breidd. I>repin lagu FYRIR

143

afram upp a pakio og enduou par f skemrntiskala. Ur pessum stiga var a hverri hlio gengt inn f st6ran ska.la, og ur skalanum inn f fbuoirnar. Fra Arktfkturni ao Kryerturni var hio mikla b6kasafn meo grfskum, latneskum, hebreskum, fronskum, ftolskum og sprenskum b6kum, og b6k­ unum skipt a rnilli hreoa eftir tungumalum. f mioju var st6rfenglegur hringstigi; en gengt var inn f hann a uthlio byggingarinnar f gegnum boga, prjatfu og sex feta breioan. Byggingarlag bans og rymi var slfkt ao sex menn a hestbaki meo lensu f hvfldarstoou gatu rioio hlio vio hlio upp a pak byggingarinnar. A rnilli Anat6lturns og Mesembrfnturns voru fallegar, breioar svalir, allar malaoar freskum af fornum hreystiverkum, sagnaminnum og mynd­ lysingum af joroinni; og f rniojunni var am6ta uppgangur og hlio eins og lyst var a hlioinni armegin. Yfir pessu hlioi var rituo st6rum, gotneskum stofum aletrun su er her fer a eftir:

144

LIV. KAFLI Aletrunin sem var sett yfir st6ra hlioio f I>elmu. Gangio ekki inn, hrresnarar, hakar, hreyknu kreddusvfn, fr6mu vflmagar, halsstrengdu fol, faraoari Gotum, eoa Austgotum, undanforum Magogs, gauo f hrerum, Guos-spott f sandolum; glysffknir, pfskaoir, vio hopp og betl, afrrektir, vembdir, vandrreoa-gripir, vfkio a brott ao selja ykkar fals. Flattskapurinn fyllir akur rninn f6lsku-kallsi; og meo sfnu falsi fipar song rninn flattskapurinn. Gangio ekki inn, 6seojandi logmenn, upptelgjarar lyosins, skrifarar, veroir, kirkjurettarmenn, kontor-farfsear, kolkuou d6marar sem g6oa s6knarmenn leikio sem rakka og rekio ut a hauga. Laun pio faio greidd, og pao f galga! Faria nu og brrektio! Bonnuo er su nauo sem beita ma f rettar-malaferlum. Lagakr6ka-pjark latum vio fa spark. Yndi er okkar stef! En ykkar belgdu nef leita f meira hark og lagakr6ka-pjark. Gangio ekki inn, okurlanarar, atvogl saurlif, stoougt nurlandi, s6lgnu jarganir, svelgitrantar pokunnar, 145

snubb-nefjadir, hoknir! f fehirslur ykkar hnigid pid gulli, helsti of litlu! Hve rniklu sem pid safnid, re er pad 6n6g. Meir skal saman ongla, afmanir gribbnar! 6vreginn daudinn jafni um ykkar fes! 6mennsk greppit:ryni enginn her syni, ut! og rakist par, reyndar sama hvar! f ooru husi krynid 6mennsk greppitryni. Gangid ekki inn, reikandi rakkar, rarnir af afbrydi, kvolds og morgna, ne heldur pid, 6r6somu upphlaupsmenn, illpydi, dryslar, fruar-verdir ektamanns, griskir eda r6mverskir, 6ttalegri ulfum; ne pid med opin benin, b6lus6ttar-trerdir. Burt med ykkar kyli, kynnid pau oorum, klfstradir allir og vanvirdufullir! Yid lof, nad, lj6s, og yl sem leikur her um pil, og inn f okkar lag, vid unum serhvern dag, og leikum gladvrert spil vio lof, nad, lj6s, og yl. Gangid pid inn, velkornnir verid valinkunnu riddarar; dveljid her lengi! Her f pessa sali safnast tekjur ad, sjalfsagdar til hvers kyns skemmti-idju, haum sem lagum, og p6tt vreru pusund! I>iggio vinabod sem heidursgestir, gladvrerir, orir, ferdugir, fyndnir, felaga bestir, f stuttu mali sagt. Felagar hyggnir, heidvirdir, skyggnir, flattskap ei flfka, finna sfna lfka; 146

f hreversku frerir heioursmenn krerir! Gangio inn, pio sem kennio af krafti Krists heilagt guospjall, p6tt ulfuo veki. Her pio faio frioarst61, og virki gegn fjendanna villu og gylibooum: meo fals ao agni peir eitra fyrir menn. Inn um hlioio! Vio stofnum djupa tru, og sfoan vio gerum, f rreou og riti, ao Ritningarinnar fjendum haroa hrfo. Hennar heilagt oro heyrast skal um storo ur helgum pessum stao. l>eir f barmi pao bera vftt um storo, hennar heilagt oro. Gangio her inn, hofoinglegu konur, af hugpruori einuro, gangio katar inn! Sem fogur bl6m meo birtu hresta f vanga, f buroi glrestar, h6glatar f fasi. f hreli pessu er heioursstaour ykkar! Herrann gofgi er staoinn let f te, let framlog meo og anafnaoi ykkur til uppihalds nregilegt af gulli! Gull, frjalsri mund gefio, eina stund, til gjafar re ser, pvf grefu hverjum ber gull aora stund, gefio frjalsri mund.

1.1.7

LV. KAFLI Hvernig hybylum var hattao f J:>elmu-klaustri. f H0SAGARDINUM miojum var glresilegur gosbrunnur ur fallegum alab­ astri; efst a honum voru pokkagyojurnar prjar meo nregtahorn, og spraut­ uou prer vatni ut um brj6st sfn, munna, eyru, augu og 6nnur likamans op. I>au herbergi byggingarinnar sem voru yfir nefndum husagaroi hvfldu a digrum sulum ur kalsfdon og porfyr-steini, meo fogrum bogum f fornum stfl, undir peim voru falleg sulnagong, long og rumg6o, skreytt malverkum, og hornum af kr6nuhj6rtum, einhyrningum, nashyrningum, vatnahestum, fflst6nnum, og oorum hlutum aodaunarveroum. Ibuoir kvennanna teygou sig fra Norour-turni ao Suour-hlioi. Karlmennirnir h6foust vio f afgangnum. Uti fyrir hybylum kvennanna, a rnilli tveggja fyrstu turnanna, var leikvangur retlaour peim til skemmtun­ ar, skeiovollur, leiksvio og sundlaugar, meo pryoilegum b6oum a prem hreoum, vel bunum nauosynlegum hregindum og gnrego af myrruvatni. Fram meo flj6tinu la hinn fagri skemmtigarour, f honum miojum, fallegt v61undarhus. Milli hinna turnanna tveggja, 16fablaks- og knattleiksvellir. Vio hlioina a turninum J6kla, aldingarour, plantaour alls kyns tegundum avaxtatrjaa, sem var skipao niour f fimmtarmynstur. Vio endann a honum breiddi ur ser st6ri-garourinn, kvikur af hvers kyns villtum dyrum. A milli prioju turnanna voru skotsprenir fyrir handbyssur, boga og lasboga; uti fyrir turninum Vestra, skrifstofur i einlyftu husi. Handan vio skrifstofurnar, hesthusin; fyrir framan pau falkahusin sem var stj6rnao af falkurum, peim frerustu f sinni grein, og arlega birgo upp af Kritverjum, Feneyingum og Sarmatiu-m6nnum meo alls kyns fuglum, peim bestu af hverri tegund: uglum, geirfalkum, gashaukum, st6rfalkum, slagfalkum, falkum, sporfalkum, smyrlum og oorum, svo vel tomdum og pjalfuoum ao flygju peir fra kastalanum ut a vellina gripu peir allt sem fyrir varo. Veioihusio var fvio lengra f burtu, i att ao skemmtigaroinum. Hver salur, hvert herbergi og klefi voru tjolduo meo ymsu m6ti eftir arstfoum. 011 golf voru logo grrenum duki. Rekkjurnar voru saumaoar skrautsaurni. f hverju bakherbergi var kristalsspegill f ffnum gullramma, skreyttum perlum allt um kring, svo st6rum ao hann gat gefio sanna mynd af 6llum likama manns. Vio dyrnar ao ibuoum kvennanna voru ilmuoarar og harskryfar; karl148

mennirnir f6ru um hendur peirra pegar peir s6ttu frurnar heim. I>eir sau lfka herbergjum kvennanna a hverjum morgni fyrir r6savatni, gl6aldinvatni og myrtuvatni, og frerou hverri peirra dyrindis buok, angandi af hvers kyns ilmuoarefnum.

149

LVI. KAFLI Hvemig munkamir og nunnumar f I>elmu-klaustri voru klredd. reglunnar klreddu konurnar sig eftir eigin smekk og vild. Sioar, eftir 6sk peirra sjalfra, voru gerdar par a eftirtaldar endurbretur: l>rer t6ku upp skarlatsrauda eda bleika sokka sem prer dr6gu nakvrem­ lega prja pumlunga upp fyrir hne, og voru peir bryddadir ffnum skraut­ saumi og kogri. Sokkabondin hofou sama lit og armband peirra, og hnytt fyrir ofan og nedan hne. Sk6rnir, sparisk6r og ilsk6r, voru ur fagurraudu, raudu og fj6lublau flossilki, og tadir a joorum eins og humarsskegg. Yfir skyrtunni voru prer f ffnu lffstykki ur ekta ullarkembu; og utan yfir pvf f grindarkj6li f hvftum, raudum, brunum, graum lit osfrv. l>ar utan yfir f stuttpilsi ur silfrudu tafti, saumudu ffnum gullprredi og pettridnum kont6r­ sting; eins gat pils petta verid, eftir konunnar smekk og vedurfari: ur satfni, damaski eda flossilki, gult, brunt, grrent, oskugratt, blatt, skrergult, harautt, blarautt, hvftt, ur gullduk, silfurklredi, utsaumsduk, eftir hatfdum. Kj6lar peirra voru, eftir arstfdum, ur gullklredi med silfurkogri, ur raudu satfni utsaumudu med gullprredi, ur hvftu, blau, svortu, brunu tafti, ur silkiserg, silkikembu, flossilki, silfurduk, silfurklredi, gullprredi, ur flos­ silki eda satfni stungnu gulli af ymsum mynstrum. A sumrin klreddust prer suma daga, f stad kj6lsins, fallegu, lettu herda­ slai ur peim efnum sem adur voru nefnd, eda ermalausum serkja-mottli ur fj6lublau flossilki med gullkogri yfir silfurvend, eda hnyttum gullbandi og skreyttum indfa-perlum a saumunum; og einlregt fallegur fjadurskufur, samlitur lfningunum og vel skreyttur pallfettum ur gulli. A veturna voru pad hins vegar taft-kyrtlar f adurnefndum litum, lagdir blett6ttu gaupu­ skinni, svortum hreysiketti, kalabrfu-merdi, safala og oorum dyrum lod­ skinnum. Talnabond peirra, hringir, halskedjur og kragar voru ur edalsteinum: granati, rodasteini, balais, demanti, safffr, smaragdi, turkfs, raudum gim­ steini, agati, beryl, perlum og margarft. Hofudbunadur peirra f6r eftir arstfoum: a veturna fylgdu prer franskri tfsku, a vorin sprenskri og a sumrin toskanskri, nema a hatfdisdogum og sunnudogum, pegar prer barn franskan hofudbunad, af pvf hann er virdu­ legri og samir betur matr6nulegu h6glreti. YID STOFNUN

150

Karlmennimir voru klreddir a sinn hatt: stuttsokkar ur Iettri ull eoa skaofnum ullarduk, skarlatsrauoir, bleikir, svartir eoa hvftir; brrekur ur flossilki f somu litum eoa meo Ifkum blre, utsaumaoar eoa stungnar eftir peirra smekk; treyjan ur klreoi af gulli, silfri, flossilki, satfni, damaski retfo f somu litum, skorin, utsaumuo og snurfusuo meo pryoi; sprotarnir ur gulli meo Sama ]itb]re; ma]mbjargir af ve]faou gulli; kapur og skikkjur ur gull­ klreoi, guovef, silfurklreoi, eoa flossilki stungnu, ao vild; kapur jafn fburo­ armiklar og kvennanna; belti ur silki, f sama lit og treyjurnar; allir hofou peir fagurt svero ser vio hlio, meo hjolt ur gulli, og slfour ur flossilki f sama lit og brrekumar, doggsk6rinn drifinn gulli; rytingur jafn agretur; hufur ur svortu flossilki, skreyttar morgum hnoppum og hnufum ur gulli; uppi yfir hvf t fjoourin, fagurlega skipt meo gullpallfettum meo fina rooasteina, smaragoa osfrv. dinglandi f vfr. En svo mikil var eindrregni a rnilli karla og kvenna ao pau klreddust a degi hverjum sams konar fatnaoi, og til ao pao skyldi ekki bregoast voru vissir herramenn til settir a morgni hverjum ao segja korlunum hvaoa litum konumar hyggoust klreoast pann daginn, pvf allt for eftir vilja kvennanna. Nu skuluo pio ekki halda ao pau hafi eytt miklum tfma til ao bua ut pennan glresilega fatnao og petta rfkulega stass, pvf fatameistararnir logou fram allan peirra bunao a morgni hverjum, og pernumar voru svo leiknar ao konurnar voru a augabragoi fullklreddar fra hvirfli til ilja. Og svo hregara vreri fyrir pau ao fa pennan bunao pa var rett hja I>elmu-sk6gi st6r husa­ blokk, half onnur rm1a a lengd, afar bjort og vel utbuin, par sem gullsmioir bjuggu, skartgripasmioir, hannyroamenn, klreoskerar, vfravirkis-srnioir, flossilki-vefarar, tjaldageroarmenn og b6lstrarar; par unnu allir ao sinni ion eingongu fyrir pessa munka og pessar nunnur. Birgoir sfnar allar og efnivio fengu pau fra sinjor Nasfklftos sem kom til peirra arlega fra Kannibal-eyjum a sjo skipum hloonum gullstongum, hrasilki, perlum og eoalsteinum. Ef perlurnar t6ku ao afmyndast og rnissa gljaann pa voru prer endumyjaoar af list meo pvf ao gefa prer nokkrum vrenum honum ao eta, eins og laxer-krefa er gefin falkum.

151

Klaustrio i Pelmu.

152

LVII. KAFLI Hvemig lffsreglurnar voru f l>elrnu-klaustri. LiF l>EIRRA stj6rnaoist ekki af logum, tilskipunum eoa reglum heldur for pao eftir peirra eigin vilja og vild. I>au foru a fretur pegar pau lysti; drukku, borouou, unnu og svafu pegar pau hofou longun til. Enginn vakti pau; enginn skyldaoi pau til ao drekka eoa boroa, eoa gera hvao annao sem var. I>annig hafoi Gargantui akvaroao pao. f peirra reglugero var aoeins ein grem: GERDU HVAD I>U VILT, af pvf ao folk sem er frjalst, vel rettao, vel upp alio og lifir og hrrerist f g6ou samfelagi hefur natturulega hvot og hneigoir sem knyr pao stoougt til daoa og foroar pvf vio lostum; petta kolluou pau heiour. I>egar pessir somu menn eru beygoir og pnigaoir af illu oki og nauo pa beita peir pessum gofuga eiginleika sem a.our beindi peim ao dyggougu lfferni, til ao brj6ta af ser anauoarokio. I>vf retfo srekjumst vio eftir pvf forboona, og agirnumst pao sem okkur er neitao um. Vegna pessa frelsis logou pau kapp a pao sfn a milli ao gera oll saman pao sem pau sau ao einum var krert. Ef einhver peirra sagoi: ,,Drekkurn" pa drukku oll; ef einhver sagoi: ,,Leikurn okkur" pa f6ru oll ao leika ser; ef einhver sagoi: ,,Forum og lyftum okkur upp uti f haga" pa f6ru oll jJangao. Ef pao var til ao veioa fugla eoa dyr pa f6ru konurnar a undan, rfoandi g6ourn gangvara, meo reistan fak f humatt a eftir, hver og ein bar a pryoilega gl6fuoum hnefanum sporhauk, slagfalka eoa srnyril; karlmenn­ irnir baru aora fugla. Svo agreta kennslu hofou pau ao ekki var nein eoa neinn peirra a medal sern kunni ekki ao lesa, skrifa, syngja, spila a hlj6ofreri, tala fimm eoa sex tungumal og nota pau ti! ao sernja hvort sem var bundio mal eoa 6bundio. Aldrei hafa sest jafn frreknir riddarar, svo gofugir, svo frerir jafnt a freti og hesti, svo pr6ttugir, svo fjorrniklir, og leiknari ao beita ollurn vopnum, eins og peir sern parna voru. Aldrei hafa sest jafn fongulegar konur, svo frfoar, eins lftio hvimleioar, fimari ao fara meo nal, og hrefari f ollurn verkurn r,jalsra kvenna og gofugra, eins og prer sem voru parna. Af pessum astreoum, pegar sa tfmi kom ao einhver f klaustrinu vildi fara 153

paoan, ymist ao beioni foreldra eoa af oorum orsokum, pa t6k hann meo ser eina af konunum, pa sem hafoi kosio hann ser ao riddaralegum fylgi­ sveini; og pau voru gefin saman. Og p6 pau hefou lifao vel f l>elmu, f vinattu og tryggo, pa rrektuou pau pessar dyggoir enn betur f hj6nabandinu; astir peirra voru jafn heitar a endadregrinu og a bniokaupsdaginn. Eg vii ekki lata hja Hoa ao skyra fra gatu sem fannst pegar grafio var f klausturgrunninn, a gamalli bronsplbtu. Her kemur htin, slik sem htin var:

154

LVIII. KAFLI Spad6mleg gata. Aumir menn sem yndis viljio nj6ta, upp ykkar sal! og hlyoio a mfn oro. Ef logmrett er ao tnia fullum fetum ao andi manns af eigin ramrnleik sjai af hnattanna spili a himinfesting 6orona hluti, eoa ef vio megnum ao greina vegna guod6rnlegra krafta glogglega hvao f langri framtfo byr, svo auglj6s se og ollum tjaanleg atburoaras og skop um fjarlreg ar, pa lret eg vita hvern er heyra vill ao hinn nresta vetur, vrentanlega, og maski fyrr, a staoinn er vio stondum, koma munu menn, af frerleik nyjum, leioir a dooa og daolausu hiki, er djarflega ao pvf ganga um lj6san dag, ao eggja menn ur ollum felagsstettum til missrettis og deilna, flokkadratta. Og pa sem hlusta og hlfta peirra oroum hvao sem f skerst og uppi a tening verour etja peir munu opinberlega saman, kynsmanni mot rett og vin gegn vini. I>ralyndur sonur mun ei hneisu hrreoast p6 skipi hann flokk meo foour6vin sfnum; og tignir menn af aoalsrettum komnir hlj6ta ao pola aras eigin hjua; titlar og rera trooin verour f6tum, svo tynist regla oll og manngreinaralit, pvf heyrast mun ao hver a fretur Mrum hefjast muni upp og niour detta; og af peirn sokum ufar munu rfsa, heiftar deilur, ringulreio svo mikil ao mannkynssagan f margbreytileik sfnum 155

geyrnir varla geigvrenlegri r6stur. I>a mun margur vaskur drengur veroa, hvattur sporum 6bilgjamrar resku, i ofurtrausti a blossa sinnar prar, ao deyja i b16ma lifsins, litio reyndur. Og enginn getur undan verki vikist, sem vigoist hann af hugrekki og tapi, an pess ao fylla af hareysti og harki himininn gny, joroina f6tatraoki. Vantruarmenn pa veroa munu jafnir i valdast6li monnum sannleikans: pvi allir skulu atrunaoi fylgja hins 6upplysta, fl6nska mannaskara sem ao d6mara gerir ser gikkinn mesta. 6! skaovrenlega, firinilla Fl6o! Til N6afl6os eg vitna, og vist meo rettu, pvi ekkert lat a umbrotunum verour og ekki joroin fyrr ur kreppu losna en votnin flreoa fossandi i burtu, a andartaki, lykja um leikmenn haroa og gegnvreta pa er akafastir urou. Hvao rettmrett er, pvi heiftug hjortu peirra, haldin villtu kappi, mundu sist saklausra dyra hjoroum hafa hlift en sinar peirra og 6hrein iour notao, ekki ti] f6margeroar guoum hrestum, heldur sem trekjaefni i eigin pagu. Eg ykkur fel ao leioa ao pvi likur hve leikinn pann ma hefja upp a nytt og heimta ur kvikum oldum ioudjupsins pa kringl6ttu vel, kuluna miklu. Srelastir peir er syna henni viroing og bregja snart fra bamingi og glotun og freista pess a hvaoa veg sem hentar ao hemja hana og setja i fangageymslu; hvar kulan voluo varla getur annao en pralatt beoio pann er hana sk6p. Og til ao vesold hennar veroi enn meiri mun s6lin klara a vegfero sinni vestur 156

a bana lata falla dypri dokkva en dirnrnustu n6tt og tunglsins myrkva; og par meo bennar frelsi fyrirgera og allri birtu og nao bins baa bimins, uns auonin bennar eini kostur verour. En aour longu en dregur ao peim d6rni atbygli mun bun allra bafa vakio meo voldugra raski og langtum strerra en Etnu sk6k, er foroum faoir guoa fjallio hrynja let a Titans nioja; og ei vio skulum retla skjalftann meiri en pann er Tyfeifur olli a Iskfa-grundum, oskureiour undir punga bjargsins er bylti bann ser, og benti pvf f bafio. 011 bun svo korpnar og kvoonar niour uns kappar peir er benni stj6rna skulu bera ekki kennsl a kveifarlegt m6tio. Pa fer ao nalgast naoar tfrni sa ao setja megi punkt vio pfslir pessar. Pvf votnin rniklu er aour a var trept undan leita og draga sig til baka. En eigi ao sfour, aour ti! pess kemur, mun sjast a lofti leika furou skyr og feiknlegur eldur, bonum retlao er ao yfirskyggja fl6oio eins og leikinn. Pa er pao eftir, ao enduoum pessum slag, ao greoa pa af gleoi er baru af a hirnnesku manna og beioursgjofum, og fa peim ao auki f umbun veroskuldaoa auo fjar; en binir munu ao lokum ollu sviptir. Skynsemin sker ur pvf ao lyktum pess leiks, f rettri andra, ao allir fai utmreldan sinn skerf. Svo var monnum beitio. Halofaour sa er beppinn var og kunni ao lifa af. Ao loknum lestri }Jessa skjals t6k Gargantui djupt andvarp, og sagoi vio l).:i er par voru: - Pao er ekki i fyrsta skipti ao menn sem eru kallaoir af oroi Guospjall157

anna seu ofs6ttir. En srell er sa er ekki lretur freistast og hefur stoougt fyrir augunum, an pess ao villast eoa blekkjast af holdsins fysnum, mark pao og rnio sem Guo, vegna sins elskaoa sonar, setti okkur ollum. - Hver er pyoing eoa merking gatunnar samkvremt yoar skilningi? spuroi munkurinn. - Hvao? sagoi Gargant:ui. Nu, ao vfsd6mur Drottins se 6protlegur og heill. - Heilagur Goderan! sagoi munkurinn, pao er ekki mfn skyring: stfllinn er runninn fra Merlin spamanni. Per getio lesio ut ur gatunni hvaoa skir­ skotanir sem per viljio eoa djupar merkingar og latio your dreyma um hana svo rnikio sem your lfst, per og allir aorir. Eg held fyrir mfna parta ao parna se engin dulin merking, heldur se petta bara lysing a 16faleik a torrreou mali. Peir sem yta monnum til leiksins eru skipuleggjendur m6tsins, en peir eru yfirleitt vinir; eftir tvrer fyrstu loturnar fer sa ur leiknum sem fyrir var, og annar kemur f staoinn. Maour treystir peim er fyrstur segir til um hvort boltinn hefur fario undir eoa yfir netio. Votnin, pao er svitinn; strengir spaoanna eru geroir ur gornum kinda og geita; avala velin, pao er kulan eoa blakboltinn. Eftir leikinn hressa menn sig vio glaoan eld og hafa skyrtuskipti, svo er gjarnan haldin veisla, en glaoastir eru peir sem unnu leikinn. Og skal f botn!

158

PANTAGRlJLL

konungur Dips6ta syndur f sinni rettu mynd asamt 6gurlegum daoum bans og hreystiverkum Saman tekio af saluga hr. Alk6frfbasi uppgotvara fimmtarkjama

M. D. XXXVII.

Forsfoa utgafunnar 1537.

Bragur eftir meistara Hugues Salel til hofundar ]:,essarar b6kar

Ef r{kuleg Laun peim ritsmioi ber sem reioir fram gleoi monnum { hag, er lof per tryggt, pao lj6st mer er, hjd lesurum p{num. Pv{ slag { slag { kveri pessu meo kdtlegum brag pu kennir lex{u um mannleg kjor; sem rceoa Dem6kr{ts dansi d vor! en ddr hans um mannl{j er anndlao. AJram halt! po hreppirou obUo svor /Ju hlytur verkalaun d ceori stao.

FORMAL! HOFUNDAR ST6R-AGlETU og afar hugpruou kappar, tignarmenn, og aorir pio sem stundio af fusum vilja a 611 gofug og gagnvonduo storf, nyverio hafio pio sea, lesio og kynnst Hinum miklu og 6viojafnanlegu Kr6nikum um risann hrikalega Gargantua; eins og sannkristnum monnum sremir tn1ouo pio peim af gofgi ykkar, og margoft hafio pio stytt ykkur stundir f felagsskap siolatra fn1va og yngismeyja, pegar ykkur vantaoi umrreouefni, via langar og hrffandi frasogur ur pessari b6k, en fyrir pad eigio pio rnikio lof skilio og revarandi orostfr. Ef eg mretti mfn nokkurs pa myndu allir menn leggja niour vinnu sfna, hretta ad hiroa um eigin ioju og gleyma sfnum hag, til pess ad geta helgao sig pessum frasogum algerlega an pess ad vera annars hugar eoa truflaoir af ooru, pangao til peir kynnu prer utan b6kar; svo ad peir gretu, ef pannig freri ad prentlistin legoist niour, eoa ef allar brekur eyoilegoust, kennt bornum sfnum prer ftarlega a 6kornnum tfma og rniolao peim til nioja sinna og afkomenda eins og truarsetningum kabbala; pvf af peim ma hafa meira gagn en slangur digurra og utsteyptra stertimanna getur fmyndao ser, sem botna rniklu rniour f pessum grfnagtuga samsetningi en Raclet f lnstitutu­ num. Eg hef kynnst via fjoldann allan af hattsettum og voldugum tignarmonn­ um sem stunduou st6rdyraveioar eoa andaveioar med falka, og pegar fyrir kom ad veioidyrio fannst ekki innan hins afmarkaoa svreois, eoa ef falkinn f6r ad lata sig svffa pegar hann sa braoina bera undan a hrooum vreng, pa urou peir harla daprir, eins og pio getio nrerri; en peirra huggun og hlff, j:,eirra eina rad via hrollinum, var ao lesa upp a nytt hinar 6viojafnanlegu daoir teas Gargantua. Pao eru lfka til her f heirni peir menn (pad er enginn uppspuni), sem pjast uf heiftarlegum tannverk, og pegar peir hofou s6ao ollum eigum sfnum arangurslaust f lrekna, pa fundu peir ekkert lyf betra en ad leggja teoar Kr6nikur a rnilli tveggja ffnna lfnduka vel vermdra, og bera prer straoar svolitlu saurdufti ao upptokum verkjarins. En hvao skal pa segja um vestings saras6ttar- og gigtarsjuklingana? 6! hve oft hofum via sea pa vel smuroa og all a utmakaoa, med lj6mandi asj6nu eins og skraargat a kjotkistu og glamrandi tennur eins og n6tur a orgelboroi eoa spfnettu pegar verio er ao leika, freyoandi um trantinn eins og villigoltur sem veioihundarnir hafa kr6ao af! Hvao gerou peir pa? Allt 163

sem peir purftu til ao lata huggast var ao heyra eina blaosfou lesna ur pessari b6k; og vio hofum nokkra hitt sem sogou ao hundrao amur fullar af djoflum mrettu hiroa sig, ef sjukd6murinn svfaoi ekki vio lestur teorar b6kar meoan peim var haldio f svitaklefanum; peir f6ru rett eins ao og konur meo lettas6ttina sem lata lesa fyrir sig um revi heilagrar Margretar. Er petta ekki neitt? Finnio mer b6k, a hvaoa mali sem er, um hvaoa frreoigrein eoa vfsindi sem vera skal, og gredd er pvflfkum kostum, serleik og ahrifamretti, og eg skal f staoinn borga ykkur heilan kagga af vombum. Nei, herrar mfnir, nei. Hun er alveg ser a parti, 6viojafnanleg og engu lfk. Via pao skal eg standa fram f rauoan dauoann (og ekki lengur!). Og peir sem myndu vilja halda ooru fram skulu stimplaoir svikahrappar, forlaga­ snapar, svindlarar og falsarar. Vfst er pao satt ao pao ma finna ymsa duluouga eiginleika f nokkrum urvalsb6kum, og medal peirra eru til nefndar Pottsvelgur, Orlando furioso, Robert skratti, F{erabras, Vilhjalmur 6ttalausi, Huon fra Bordeaux, Mandeville, og Matabrune; en prer eru ekki sambrerilegar vio b6kina sem her um rreoir. Allur almenningur hefur fengio ao preifa eftirminnilega a peim miklu notum og avinningi sem maour hefur af pessari Gargantu{sku Kr6niku: a tveim manuoum hafa prentararnir selt fleiri eintok af henni en munu seljast af Bibliunni f nfu ar. Feginn vildi eg, auomjukur prrell, auka enn a skemmtun ykkar, og par af leioandi byo eg ykkur nu til afnota aora b6k af sama toga, p6tt hun se skilvfslegri og truverougri en hin fyrri. En pio skuluo ekki lata ykkur detta f hug (nema pio viljio visvitandi lata blekkjast), ao eg fari ao tala um hana eins og Gyoverjar toluou um Logmalio. Eg er ekki freddur f slfku stjornu­ merki, og pao hefur aldrei hent mig ao ljuga eoa fullyroa eitthvao sem er ekki f raun og veru satt. Eg tala um hana eins og lostafullur onokr6tal, ao eg ekki segi kroton6tarius astpfndra elskenda og dellu-n6tarius astarinnar. Quod vidimus testamur. Hun segir okkur fra hrooalegum daoum og hreystiverkum Pantagruls, sem pj6nao hef eg upp a kaup sfoan eg 6x ur pj6nsstandinu og fram til pessa dags pegar hann gaf mer orlof ao vitja atthaganna, ao sja til hvort eg retti par nokkur skyldmenni a lifi. Og pess vegna, til ao setja punkt aftan via formalann, pa megi hundrao pusund korfur fullar af slyngum pukum hiroa mig, lfkama og sal, vomb og parma, ef eg lyg svo miklu sem einu aukateknu oroi f allri pessari sogub6k; og f sama mata, megio pio brenna f eldi heilags Antons, niourfallssykin hremma ykkur, eldingin og f6tafario lj6sta ykkur, bl6okreppus6ttin grfpa ykkur, og 164

dmus6ttar 6kindin endann gegnum neori ]Jinn [ kvikasilfri k6fdregin sem kyrhdr mj6tt ser smeygja inn; og megio pio eins og S6d6ma og G6morra sundrast f brennisteini, eldi og botnlausum pytti, ef pio tniio ekki fullum fetum ollu pvf sem eg mun segja ykkur f pessari herna Kr6niku!

165

I. KAFLI Um uppruna og langfeogatal hins mikla Pantagruls. t:>AD MUN ekk.i vera 6parfi eaa 6fyrirsynju, ur pvi via hofum til pess tom, aa minna ykkur a frum-uppruna og rett hins mreta Pantagruls; pvi eg se aa allir g6air sagnaritarar hafa pann sia f kr6nikum sfnum, ekki bara Arabar, Barbarar og R6mverjar, heldur lika Grikkir, heiaingjar sem voru sfdrekk­ andi. f>ia skulua pa athuga aa via upphaf heimsins (eg er aa tala um fjarlregan tfma, fyrir meira en fjorutiu sinnum fjorutfu n6ttum, svo notaa se kerfi hinna fornu drufda), litlu eftir aa Kain drap br6aur sinn Abel, pa var jorain, gagndrepa af bl6ai hins rettlata, svo gjoful vissan tfma a alla pa avexti sem hun fram ber ur skauti sfnu, og p6 ser f lagi a neflur (paa er avexti germanaviaarins), aa f manna minnum hefur veria talaa um neflu-aria mikla; pvf paa purfti aaeins prjar f skeppuna. Petta ar voru kalendae upp tekin f dagatal Grikkja. Mars-manuaur lenti utan longufostu, og miaur a.gust kom i mai. f okt6ber-manuai, eaa kannski f september ( ef mer ekki skjatlast, en paa vil eg f lengstu log foraast), kom vikan svo vfofrreg f annalum aa hun hefur veria kollua priggja-fimmtu­ daga-vika: af pvf hun hafoi prja sakir 6reglu hlauparsins, par ea s6lin sveigai eins og debitoribus dalftia til vinstri, og tunglia beygai meira en ptjatfu fet ut af sinni braut, og glogglega matti sja a festingunni floktandi hreyfingu sem nefnd er aplane, pvf aa sjostjaman f miaia yfirgaf stollur sfnar og vek aa jafndregralfnu, og stjarnan sem nefnd er axia f6r ur meyjarmerkinu og belt f att aa vogarskalunum; petta eru uggvrenleg tfaindi og svo hora og torveld viafangs aa stjarnspekingar unnu ekki a peim; peir hefou purft skrambi langar tennur til aa na svo langt! f>aa getia pia b6kaa aa allir a.tu glaair pessar neflur, pvf prer voru fallegar aa sja og ljuffengar a bragaia; en eins og N6i, sa heilagi maaur (sem via erum svo pakklatir og skuldbundnir fyrir vfngarainn sem hann plantaai okkur, paaan sem via fa.um pennan guod6mlega, g6msreta, dyrlega, him­ neska, gleairika og goakynjaaa safa sem via kollum vfn) gerai pa skyssu aa drekka hann, af pvf hann vissi ekki um kraft og eoli vfnsins, - pannig atu karlar og konur a pessum tima pennan g6aa avoxt af afergju mikilli. En pa urau menn fyrir ymis konar afollum: peir fengu hrreailegar b6lgur a I fkamann, en ekki allir a sama staa. f>vf a sumum b6lgnaai kviaurinn upp, 167

og kviour peirra tutnaoi ut eins og tom tunna, en paoan kemur orotakio ventrem omnipotentem. f>eir voru allir heioursmenn og miklir reringjar, og af pvf kyni faddist sankti Pansart og Sprengidagur. Aorir bolgnuou upp a herounum og urou svo sooulbaka ao peir voru kallaoir montiferes, eoa fjallberar; pio sjaio pa enn vfoa um heim, af ymsu kyni og stettum. Af pessum stofni kom Esop, en um verk hans agret og oro ma lesa a bokum. A Mrum bolgnaoi mjog, en a lengdina, limur sa er kallast Natturunnar plogur, a pann veg ao hann varo yfirgengilega langur, stor, feitur, digur, grrenn og sperrtur eftir fornri tfsku, og svo mjog ao peir notuou hann sem belti, og vofou honum fimm, sex sinnum utan um lfkamann; og vreri hann vel upplagour og kominn meobyr pa hefouo pio sagt pegar pio sauo pessa menn ao peir hefou lagt lensuna ti) ao lata hana rfoa a burtreioar-bruouna. En af pessu kyni ,,er engan lengur ao fa", eins og konurnar segja, pvf peer eru stoougt ao barma ser yfir pvf, ao Strjalast peir mjog, peir statnu, o.s.frv. pio kunnio afganginn af songnum. A oorum uxu eistun svo yfirgengilega ao prju peirra hefou fyllt amu. f>aoan eru kornnir boltarnir f Lorraine, sem tolla aldrei f kylnum: peir detta niour f botninn a buxunum. A oorum uxu f6tleggirnir svo alengdar hefouo pio tekio pa fyrir tronur eoa flremingja, eoa jafnvel fyrir menn a stultum, og skolapiltar kolluou pa eftir gramrnatfkinni jamba. A oorum ox nefio SVO mikio ao pao leit ut eins og stutur a eimflosku, allt rakott, og stirndi a litlar bolur, sfkvikt, purpuralitt, nobb6tt, smellt, meo hnappa til skrauts og lagt rooagulli, rett eins og pio hafio seo a Kuluvomb kanuka og Klumbufreti, lrekninum f Angers; af peim stofni potti aoeins faum byggsreoi gott, en allir voru peir solgnir f september-safa. Til peirra eiga Naso og 6vfd rettir ao rekja, og allir sem um er ritao: Ne reminiscaris. A oorum uxu eyrun og urou svo stor ao ur ooru matti skera ser treyju, brrekur og mussu, og bregoa hinu um sig eins og sprensku slai; og sagt er ao f Bourbonnais eirni enn eftir af pessum stofni, og paoan kemur talio um burbona-eyru. Aorir uxu a lfkamslengdina. Og fra peim eru risamir kornnir, og fra peim Pantagrull; og fyrstur var Kalbrot, sem gat Sarabrot, 168

sem gat Faribr6t, sem gat Hurtaly, sem var mikil supureta og rfkti a dogum Fl6osins, sem gat Nembr6t, sem gat Atlas, er varoi meo herounum himininn falli, sem gat Goliat, sem gat Eryx, er fann upp staupaleikinn, sem gat Titus, sem gat Eryon, sem gat P6lyfemus, sem gat Kakus, sem gat Etfon, er fyrstur manna fekk saras6tt af pvf hann drakk ekki ferskt vfn a sumrin, eins og Batakim vitnar um, sem gat Enkeladus, sem gat Keus, sem gat Tyfeif, sem gat Al6eif, sem gat 6tus, sem gat Egeon, sem gat Brfareif, er hafoi hundrao hendur, sem gat Porffrf6, sem gat Adamastor, sem gat Anteif, sem gat Agapon, sem gat Porus, sem Alexander rnikli baroist gegn, sem gat Aranpas, sem gat Gabbara, er fyrstur fann pao upp ao drekka heill, sem gat Golfat fra Sekundillu, sem gat Off6, er fekk grfoarlega gott nef af pvf ao drekka ur kagga, sem gat Artakkeif, sem gat 6r6medon, sem gat Gemmagog, er fann upp tamj6a sk6, sem gat Sisyfos, sem gat Tftana, er Herakles var kominn af, sem gat Enak, er var mjog slyngur ao draga njalg ur hondum ser, sem gat Fferabras er Oliver sigraoi, riddari af Frakklandi, felagi R6lants, sem gat Morgan, er var fyrstur manna ao leika ao teningum meo gleraugum sfnum, sem gat Frakassus, er Merlin Coccaie vitnar um, sem 61 af ser Ferragus, 169

sem gat Flugnagleypi, er fyrstur manna t6k upp a pvf ao reykja uxatungur f eldst6nni, en fram til pess tfma voru prer saltaoar eins og svfnshom, sem gat Mold-retu, sem gat Lurou, sem gat Landeyou, er hafoi eistu mjuk sem osp og vblsa haroan sem reynivio, sem gat Grastogg, sem gat Brennijarn, sem gat Vindgleypi, sem gat Galahal, er fann upp fleyga, sem gat Mirelang6l, sem gat Galaffre, sem gat Klunna, sem gat Rob6astre, sem gat Sortibrant af Koimbru, sem gat Brushant af Mommiere, sem gat Bruyer, er Oddgeir danski sigraoi, riddari af Frakklandi, sem gat Mabrun, sem gat Futasnon, sem gat Hakklebakk, sem gat Kornvblsa. sem gat Grandgussa, sem gat Gargantua, sem gat hinn gofuga Pantagrul, meistara minn. Eg veit full vet ao pio veroio meo rettu efagjarnir pegar pio lesio pennan kafla, og spyrjio hvernig pao megi vera ao petta se svo, par sem a tfmum Fl6osins f6rust allir nema N6i og sjo pers6nur meo honum f Orkinni, en peirra a medal var ekki Hurtaly a.our nefndur. An efa er spurningin rettmret og skyr; og pio munuo veroa sattir vio svario nema brestur se kominn f mina vitsmuni. En par sem eg var pa ekki a lffi og get ekki talao af eigin reynd pa kalla eg masoreta til vitnis, ffna eistnamergi og klara hebreska glamrara, og peir segja ao Hurtaly hafi meo vissu ekki verio inni f orkinni hans Noa; hann hafi raunar ekki kornist par inn pvf hann var of st6r. En hann sat klofvega a henni, meo sinn f6tinn hvoru megin, eins og krakkar sitja trehest, eoa eins og sa mikli Tarfur af Bern, sem drepinn var f Marignan, reio klofvega a st6rri steina-fallbyssu (pao er trulega vokur skepna og pyo!) J:>annig bjargaoi hann a eftir Guoi Orkinni fra skipbroti, pvf hann helt 170

henni a kili rnillum f6tleggja sinna og notaoi f6tinn eins og styri til ao beina henni pangao sem hann vildi. I>eir sem niori voru f batnum sendu honum matvreli upp um strompinn til ao launa honum greioann sem hann geroi peim, og stundum rreddu peir saman eins og Ikaromenippus og Jupiter, eftir pvf sem Lukian segir. Hafio pio skilio vel petta allt? I>vf ef pio truio pvf ekki pa geri eg pao ekki heldur, eins og par stendur!

171

II. KAFLI Um freoingu hins afar 6gnvrenlega risa Pantagruls. FJOGUR hundruo attatfu fjorutfu og fjogra ara ao aldri gat Gargantui son sinn Pantagrul vio konu sinni; hun het Badebekk, dottir konungs Amorota i Utopfu, og do af barnsfararsott; pvf hann var svo furoulega stor og svo pungur ao hann gat ekki komist f heiminn an pess ao krefa moour sina. En til ao skilja til hlftar tildrog og astreou nafnsins sem honum var gefio vio skfrnina pa skuluo pio hafa i huga ao a pvi ari var purrkur svo mikill i Afriku ao pao liou prjatfu og sex manuoir, fjorir dagar, prettan stundir og lftio eitt meira, an pess kremi dropi ur lofti, og solin var svo funandi ao joroin skrrelnaoi oil: jafnvel a dogum Elia var hitinn ekki jafn yfirpyrm­ andi, pvf ekki var eitt tre uppistandandi f landinu sem bar lauf eoa blom. Grasio gulnaoi, a.mar runnu burt, lindirnar pornuou; vesalings fiskarnir, firrtir sinum lffheimi, kokluoust um landio og skrrektu hrooalega; fuglarnir duttu niour ur himninum af vretuskorti; ulfar, refir, hirtir, villisvin, dadyr, herar, kaninur, hreysikettir, meroir, greifingjar og aorar skepnur fundust dauo a vellinum, meo gapandi skolta. Hvao mennina snertir pa var eymd peirra mest. l>ao matti sja pa meo lafandi tungu, eins og mjohunda eftir sex tfma hlaup; margir kostuou ser f brunna; aorir komu ser undir kvioinn a ku til ao vera i skugga, og pa kallar Homer Alibantes. Allt var lamao f landinu. l>ao var hormulegt ao sja erfioio sem menn logou a sig til ao slokkva pennan hrreoilega porsta, og pao var enginn hregoarleikur ao komast hja pvf ao vfgt vatnio i kirkjunum gengi til purroar; en peir komu pvf svo fyrir, ao raoi herra kardinalanna og Heilags foour, ao enginn poroi ao taka nema einn sopa. Og po gekk enginn svo f kirkju ao ekki kremu tugir pyrstra volreoinga a eftir honum og eltu pann er utdeildi vatninu, meo munninn upp a gatt til ao gripa smadropa, eins og riki maourinn, svo ekkert freri til spillis. 6, srell var sa er atti a peim tfma svalan og vel birgan kjallara! Heimspekingurinn segir svo fra, pegar hann er ao velta pvi fyrir ser af hverju vatn sjavar se salt, ao pa er Febus fekk stjorn hinnar ljosgrefu kerru f hendur syni sinum Faeponi, sem var reynslulaus og kunni ekki ao fylgja sporbaugnum a milli hinna tveggja hvarfa a braut solar, pa vek drengurinn af leio og nalgaoist joroina svo mjog ao hann purrkaoi upp oll londin undir ser og sveio storan hluta af himninum sem heimspekingar kalla via lactea, og froousnakkar nefna Heilags-Jakobsveg, enda pott storbrotnustu skaldin 172

segi ao petta se staourinn par sem niour fell mj6lk Jun6ar pegar hun gaf Herkulesi brj6st: pa hitnaoi joroin svo mjog ao hun looraoi 611 i svita, og pessi sviti myndaoi sj6inn, sem er saltur af pvf allur sviti er saltur; petta getio pio sannpr6fao ef pio smakkio a ykkar eigin, eoa saras6ttar-sjukling­ anna; sama er mer. Og ao heita ma pao sama bar til a pessu ari, pvi fostudag einn pegar allir voru vio truariokanir og f6ru i fina helgigongu meo alls slags brenasong og fallegum predikunum, og akolluou Guo almattugan ao honum mretti viroast ao lfta sfnu naoarauga til peirra i pessari saru neyo, pa saust glogglega st6rir vatnsdropar spretta ut ur joroinni, eins og pegar maour verour k6fsveittur. Og aurningjans f61kio t6k ao fagna eins og hagur pess hefoi vrenkast, pvf ymsir sogou ao nu pyrfti ekki lengur ao vrenta regns af pvi pao vreri ekki vottur af raka f loftinu, og ao joroin vreri ao breta upp pennan skort. Aorir, lrerou mennirnir, sogou ao petta regn vreri fra Antip6dum, svo sem Seneka skyrir fra i Natturufra:oilegum vandamalum, IV. b6k, er hann talar um upptok og uppsprettu Nflarflj6ts; en peim skjatlaoist pvf eftir skruogonguna, pegar allir vildu safna saman pessari dogg og drekka skalarfylli af henni, pa fundu peir ao petta var bara saltvatn, saltara og verra en sj6rinn. Og vegna pess ao Pantagrull faddist a peim sama degi pa gaf faoir hans honum petta nafn: pvf panta a grfsku pyoir allur og gruel (eoa grull) a serkneskri tungu merkir pyrstur; og vildi hann meo pvf gefa f skyn ao a freoingarstundu drengsins hafi allur heimurinn verio afar pyrstur, og jafn­ framt sa hann af sagnaranda ao sonur sinn myndi dag einn drottna yfir oilum pyrstum monnum, eins og honum var synt f somu andra meo annarri jarteikn enn auglj6sari. J:>vf pegar m6oir hans Badebekk varo lettari og lj6smreournar biou pess ao taka a m6ti honum, pa komu fyrst ut ur kvioi hennar sextfu og atta muldyrasveinar, og teymdi hver peirra a halsbandi muldyr klyfjao salti; par nrest komu ut ur kvioi hennar nfu dr6medarar klyfjaoir svfnshom og reyktum uxatungum, sjo kameldyr klyfjuo smaum al, sfoan tuttugu og IJogur kerruhloss af blaolauki, hvftlauki, rauolauki og graslauki: vio pessu ollu hraus Jj6smreorunum hugur, en nokkrar sogou: - l>etta eru g6oar vistir. Reyndar hofum vio drukkio slrelega, drekkum nu eins og Svissari. l>etta hlytur ao vera g6our fyrirbooi, pao hvetur til vfn-astar. Og meoan prer voru ao skvaldra pennan heg6ma f sinn h6p, ut kom Pantagrull, looinn eins og bjorn; og pa sagoi ein peirra af sagnaranda: - Hann er freddur alhrerour, hann verour afreksmaour; og ef hann lifir mer hann fullum proska. 173

III. KAFLI Um sorg Gargantua pegar kona bans, Badebekk, andaoist. l>EGAR Pantagrull faddist var enginn jafn furou lostinn og ruglaour og Gargantui faoir hans. Pvf pegar hann leit a aora bond konu sfna Badebekk nydana, og a hina Pantagnil son sinn svo st6ran og svo frfoan, pa vissi hann ekki hvao hann retti ao segja eoa gera, og pao sem olli honum hugarangurs var ao vita ekki hvort hann retti ao grata af hryggo vegna konu sinnar eoa hlreja af gleoi vegna sonar sfns. Fyrir hvoru tveggja hafoi hann roklegar forsendur svo honum la vio kofnun, pvf hann leiddi prer fram in modo et figura, en hann gat ekki dregio af peim niourstoou, og par af leioandi var hann tepptur eins og mus f gildru eoa heri f snoru. - A eg ao grata? sagoi hann. Ja, en hvers vegna? Kona mfn sem var svo g6o er dain, hun sem var su besta ao pessu leyti, og su besta ao hinu leytinu f ollum heirninum. Eg fre aldrei ao sja hana framar, og eg finn aldrei hennar jafningja; petta er 6bretanlegur missir fyrir rnig! 6 rninn Guo, hvao hef eg til sakar unnio ao pu skulir refsa mer svona? Hvers vegna sendirou ekki dauoann fyrst til min? Pvf ao lifa an hennar er ekkert lff. £, Badebekk, sretan mfn, litla pentan mfn (hennar var p6 altent prjar ekrur og tveir fj6roungar sem matti rrekta), hjartagullio mitt, kyllinn rninn, slforio mitt, skutlan mfn, eg mun aldrei sja pig framar! £, veslings Pantagrull, pu hefur rnisst pfna g6ou m6our, pfna ljufu f6stru, pfna elskuou lafoi. 6, f6lski dauoi, hvao pu ert mer meinlegur, hvao pu ert grimmur, ao hrifsa fra mer hana sem bar ao vera 6dauoleg. Og pegar hann sagoi petta gret hann eins og kyr. En skyndilega f6r hann ao hlreja eins og kalfur pegar Pantagrull kom honum f hug. - Hre, litli sonur rninn, sagoi hann, drellir minn, f6talingur, hvao pu ert fallegur, og hvao eg er pakklatur Guoi ao hafa gefio mer svona frfoan strak, svona sprrekan, svona hyran og katan! H6, h6, h6, h6, hvao mer er lett! Drekkum, hre, rekum vilio burt! Kornio meo allt pao besta, hreinsio glosin, dukleggio boroio, rekio burt pessa hunda, blasio f pennan eld, tendrio kertin, lokio pessum dyrum, skerio brauoio, sendio burt pessa olmusumenn og gefio peim pao sem peir bioja um! Takio vio kapunni, og lofio mer ao vera f treyjunni er eg samfagna vinum mfnum. Ao pvf mreltu heyroi hann brenasong og sorgarsalma prestanna sem voru 174

ao bera konu bans til grafar; svo hann felldi niour petta glaoa tal og var allt f einu farinn ao tala ur annarri att, og hann sagoi: - Drottinn Guo, parf eg nu ao veroa hryggur aftur? I>ao er bagt. Eg er ekkert unglamb lengur, eg er ao veroa gamall, veorattan er 6holl, eg geeti fengio pest, pa er eg buinn ao vera. I>ao veit minn sann, pao er betra ao grata minna og drekka meira! Konan min er dain, f Guos nafni! (da jurandi), eg reisi hana ekki upp aftur meo grati; bun hefur pao gott, bun er altent f Paradis, ef pa ekki a enn betri stao; hun biour Guo fyrir okkur; hun er mjog seel, hun sytir ekki meir eymd okkar og apjan. Samu orlog vofa yfir okkur! Guo varoveiti pa sem eftir lifa! Eg parf ao drffa rnig ao na f aora. En petta er pao sem pio skuluo gera, sagoi hann vio lj6smeeournar, peer vfsu konur (hvar eru peer? Gott folk, eg se ykkur her hvergi); fario ao jaroarfor hennar, og a meoan dilla eg syni mfnum. I>vf mer er fjarska 6m6tt, og eg geeti vel oroio veikur. En faio ykkur veenan sopa fyrst: pa veroio pio betur haldnar, upp a eeru og tru! Hlyonar pessum skipunum hans heldu peer til utfararinnar og greftrun­ arinnar, en veslings Gargantui varo eftir heima. Og a meoan orti hann eftirmeeli til ao veroa greypt f stein, svo hlj6oandi: DAIN ER HEIDRUD BADEBEKK MED BRAFOLT ANDLIT SEM REBEKK, SPANSKAN LIKAM, EINS LJOSAN KVID OG LAFDI f SVISS, I>AD VITID I>ID! HUN DO AF BARNSFORUM, BIDilD UM NAD AD BLESS! GUD HENNAR VALTA RAD. VAMMLAUS LfKAMI LAGDUR f RO SEM LEST A I>Vf MELI ER HUN DO.

175

Pantagrull og kyrnar.

176

IV. KAFLI Um barrnesku Pantagruls. PAD SE eg f ritum fornra sagnaritara og ska.Ida ao margir hafa freost inn f pennan heim meo kynlegum hretti, en pao yroi of langt upp ao telja. Lesio VII. b6k Natturusogu Plinfusar, ef pio hafio til pess t6m. En pio hafio p6 aldrei heyrt um jafn undursamlega barnresku og Pantagnils, pvf pao var meo 6lfkindum hve hann 6x ao vexti og kroftum a stuttum tima. Og pao sem Herktiles geroi er ekki neitt, ao drepa tvo hoggorma f voggunni, pvf pessir hoggormar voru fjarska litlir og veikburoa; en meoan Pantagrtill var enn f voggu geroi hann hreint feiknlega hluti. Eg fer ekki ao tfuncta pao her hvernig hann vio hverja maltfo pambaoi mj61k tir fjogur ptisund og sex hundruo ktim; og hvernig allir koparsmioir f Saumur f Anjou, Villedieu f Normandf og Bramont f Lorraine voru fengnir til ao srnfoa handa honum skaftpott ao sj6oa f stipu fyrir hann, ekki heldur hvernig honum var borin pessi stipa f st6ru trogi sem enn ma sja f Bourges, rett hja hollinni; en tennur hans voru pa pegar svo proskaoar og kroftugar ao hann braut st6rt skaro f petta trog, eins og augsynilegt er. Dag einn aria pegar hann atti ao fara ao sjtiga eina af ktim sfnum (en brj6stmreour aorar hafoi hann engar, ao pvf er sagan segir), pa t6kst honum ao losa um bondin sem heldu oorum handleggnum vio vogguna, og hann preif til kyrinnar utan um lrerio og at af henni breoi jtigrin og halfan kvioinn, asamt lifur og nyrum, og hann hefoi hvomao hana alla f sig ef htin hefoi ekki rekio upp hrooaleg oskur, eins og tilfar hefou !rest tonnum f lappir henni; vio pessi oskur pustu menn ao og losuou ktina tir greipum Pantagrtils; en peim t6kst ekki betur til en svo ao hann helt lrerinu eftir, og pao at hann upp til agna eins og pao vreri pylsa; og pegar peir vildu na af honum beininu gleypti hann pao jafn hratt og skarfur gleypir lftinn fisk; og a eftir t6k hann ao mjamta: ,,Gott! gott! gott!" pvf hann var ekki enn vel talandi og vildi la.ta vita ao ser hefoi fundist petta harla gott og reskti einskis fremur en ao fa pao sama aftur. I>egar peir sau petta pj6nar hans bundu peir hann meo digrum koolum, eins og peir sem flettaoir eru i Tain vegna saltflutninganna til Lyon; eoa eins og festar hins mikla skips Franroise i Havre-hofn a Normandf. En dag einn pa er st6r bjorn er faoir hans 61 slapp tir haldi, og kom ao sleikja hann f framan (pvf f6strur hans hofou ekki purrkao honum alrnin177

lega um munninn), pa losaoi hann sig ur pessum koolum jafn lettilega og Samson hja Filistum, preif til meistara Bjarnar og reif hann f tretlur eins og hrenu. Og geroi ur honum gooan fortoll fyrir pessa maltfo eins og pann sem fuglarar gefa falkanum. En pa tok Gargantui ad ottast hann greti fario ser ad vooa og let smfoa fjorar rniklar jarnkeojur ad festa hann med, og setja skastooir vio vogguna, vel festar. Og eina af pessum keojum hafio pio seo f La Rochelle, pa sem er lyft a kvoldin rnilli storu turnanna tveggja f hofninni; onnur er f Lyon, su prioja f Angers, og pa fjorou fluttu pukarnir burt til ad binda Lusffer sem var pa ad brjota sig lausan vegna iorakveisu sem kvaldi hann oskaplega, pvf um morguninn hafoi hann snrett sal ur kammerherra f ragui. Pio megio pvf vel trua Nikulasi af Lyru, pegar hann utskyrir kaflann f Sdlmunum par sem skrifao stendur: Et Og regem Basan, og segir ad Og pessi hafi pegar a barnsaldri verio svo sterkur og kroftugur ad pad purfti ad binda hann med jarnkeojum vio vogguna. Svo Pantagrull varo stilltur og rolegur, pvf hann gat ekki svo auoveldlega brotio pessar keojur, mest af pvf hve lftio rum var f voggunni til ad skekja handleggina. En nu kemur ad pvf er geroist einn mikinn hatfoisdag pegar faoir hans Gargantui efndi til storveislu fyrir alla furstana vio hiroina. Eg geri rad fyrir ad allir hiropjonarnir hafi verio of annum kafnir vio veislu-undirbuninginn til ad nokkur peirra skeytti um Pantagrul greyio, og matti hann pvf sja um sig sjalfur. Og hvao geroi hann? Hvao hann geroi, gott folk? Hlustio nu a! Hann reyndi ad brjota keojurnar af voggunni med handleggjunum, en gat pad ekki pvf prer voru of sterkar. l>a sparkaoi hann svo mikio med f6tunum ad hann braut gaflinn ur voggunni, po hann vreri gerour ur storum bjalka, fjogurra feta; og jafn skjott og hann hafoi komio fotunum fram ur renndi hann ser niour eins hregt og hann gat uns freturnir snertu golf. l>a reis hann upp af rniklum krafti, og bar pannig vogguna bundna a bakinu, rett eins og skjaldbaka skrfour upp vegg; a ad sja var hann eins og stor fimm hundruo tonna karrakur upp a endann. l>annig a sig kominn gekk hann f salinn par sem veislan stoo, svo pjosnalega ad ohug setti ad mannskapnum. En par sem hendur hans voru bundnar ad innanverou gat hann ekki tekio ser neitt af matnum og purfti ad beygja sig med rniklum erfioismunum til ad glefsa upp bita med tungunni. l>egar faoir hans sa petta varo honum ljost ad peir hefou skilio hann eftir matarlausan, og skipaoi svo fyrir, ad raoi furstanna og herra­ mannanna par staddra, ad hann skyldi losaour ur pessum hlekkjum; par ad 178

auki alitu einnig lreknar Gargantua ao ef honum yroi haldio pannig i voggunni myndi hann revilangt pjast af gallsteinum. I>egar 11ann hafoi verio leystur var hann latinn setjast upp, og hann boroaoi af bestu lyst og molaoi vogguna i meira en pusund mola meo einu hnefahoggi sem hann let rioa a hana mioja i reioi sinni, og s6r ao aldrei skyldi hann framar upp i hana stiga.

179

V. KAFLI Um afrek hins gofuga Pantagruls i IBsku. l>ANNIG 6x Pantagrull upp fra degi til dags, og hann t6k auglj6sum fram­ forum svo faoir hans gladdist f sfnu hjarta; Gargantui let gera honum, pegar hann var lftill, st6ran lasboga til ao skemmta ser vio litlu fuglana; hann er nuna kallaour st6ri lasboginn f Chantelle. Svo var hann sendur f sk6la til ao lrera og nota vel reskudagana. Hann f6r reyndar til Poitiers til ao studera og s6ttist namio vel. Hann t6k par eftir pvf ao sk6Iapiltar voru vio og vio f frfi og vissu ekki hvernig peir rettu ao stytta ser stundir. Dag einn s6tti hann f klettauro sem heitir Gjograskrioa geysimikio bjarg upp a fimmtfu ferfet og tfu fet a pykkt. Og hann setti pao fyrirhafnarlaust upp a fj6ra stopla a miojum velli svo teoir sk6Iapiltar gretu skemmt ser vio ao klifra upp a pao, pegar peir hofou ekkert fyrir stafni, og efnt par ti! veislu meo gnrego af floskum, horn og brauokollum, og rist nofn sfn f steininn meo hnffi. Petta er sa sem kallaour er Rettisteinn nu a dogum. Og f minningu pess far enginn ao innritast f hask6lann f Poitiers fyrr en hann hefur drukkio ur hestalindinni f Croustelles, komio vio f Gjograskriou og klifrao upp a Rettastein. Sfoar, pegar hann las hina miklu sagnabalka forfeora sinna, komst hann ao pvf ao Goofreour af Lusignan, kallaour Goofreour langatonn, langafi systkinabarns (vio giftingu) eldri systur m6oursystur tengdasonar foour­ br6our tengdad6ttur stjupm6our sinnar, var jaroaour f Maillezais, og hann sl6 ser dag einn orlof til ao heimsrekja staoinn eins og heioursmanni s6mdi. Og hann lagoi upp fra Poitiers asamt nokkrum felogum sfnum. I>eir f6ru um Liguge og heims6ttu pann gofuga ab6ta Ardillon; um Lusignan, San­ say, Celles, Colonges, Fontenay-le-Comte par sem peir s6ttu heim lrer­ d6msmanninn Tiraqueau; og paoan komu peir til Maillezais par sem peir vitjuou grafar teos Goofreos longutannar, og hnykkti honum toluvert vio er hann sa andlitsmynd hans, pvf hann er par syndur meo miklum reioisvip, dragandi bjugsveroio ao halfu ur slforum. Og hann spuroi hverju petta sretti. Kanukarnir par f staonum sogou honum ao astreoan vreri ekki onnur en SU ao Pictoribus atque Poetis, o.s.frv.; 180

pao er ao segja ao malarar og skald hefou fullan rett til ao teikna upp hvao peir vildu ao geopotta. En hann var ekki sattur via petta svar og sagoi: - Hann hefur ekki verio malaour svona ao astreoulausu, og mig grunar ao a dauoastundu hafi hann verio beittur ranglreti sem hann biour rettingja sfna ao hefna. Eg retla ao grennslast nanar fyrir um pao og mun svo bregoast vio eins og vera ber. I>aoan for hann ekki aftur til Poitiers heldur akvao ao heimsrekja aora haskola Frakklands. Hann lagoi leio sfna um La Rochelle, steig a skip og kom ti! Bordeaux, en par var heldur dauft um ao litast, nema hvao eyrark­ arlar voru ao spila a spil a kajanum. I>aoan for hann til Toulouse par sem hann lreroi vel ao dansa og leika meo tveggja-handa-svero, eins og siour er namspilta f peim haskola; en hann helst par ekki via pegar hann sa ao peir brenndu professora sfna eins og reykta sild, og hann sagoi: - Guo viii ekki ao eg deyi pannig, pvf ao eg er nogu porstlatur po eg se ekki purrkaour enn meir. Sfoan for hann til Montpellier par sem hann fann afbragos goo Mireval­ vfn og kata felaga; og hann for ao hugsa til ao lrera lreknisfrreoi, en hann komst ao pvf ao petta starf vreri alltof slftandi og niourdrepandi, og ao lreknar lyktuou af stolpfpu eins og garnlir pukar. I>ao var pess vegna sem hann vildi lrera ldgfrreoi; en pa sa hann ao parna voru barn prfr snoonir og einn sneplottur logspekingur, og pvf for hann burt; og a leioinni byggoi hann Gard-bruna og hringleikahusio f Nimes a trepum tveim tfmum, sem viroist po frekar a freri guoa en manna; og hann kom ti! Avignon, og hafoi ekki verio par nema f prja daga pegar hann varo astfanginn; pvf konur par leika gjarnan tveggja-baka skepnuna, af pvf brerinn heyrir undir pafa. f:>egar lrerifaoir hans, Epistemon ao nafni, sa petta, kom hann honum burt paoan og for meo hann ti! Valence f Dauphine; en hann sa ao par var heldur dauft um ao litast, og ao ribbaldar f brenum borou a skolapiltum; pa fauk f hann, og fagran sunnudag einn pegar allir voru ao dansa a torginu og skolapiltur nokkur vildi fara f dansinn, pa vornuou ribbaldarnir honum pess. Og pegar Pantagr.ull sa petta rak hann pa alla a undan ser ut a bakka Ronar, og vildi drekkja peim ollum, en peir leyndust undir joroinni eins og moldvorpur, ao minnsta kosti halfa rnflu undir Rona. Gongin sjast par enn f dag. Eftir petta helt hann burt og komst f prem skrefum og einu stokki til Angers par sem honum potti mjog gott ao vera, og par hefoi hann dvalio um sinn ef plagan hefoi ekki rekio hann burt, eins og felaga hans. 181

I>a kom hann til Bourges par sem hann studeraoi all lengi, og st6o sig vel f lagadeildinni. Og hann sagoi stundum ao logbrekumar minntu sig a fagran kj61 ur gullduk, fburoarmikinn og dyran, sem vreri bryddaour skit. - I>vf, sagoi hann, pao eru ekki til f heiminum brekur svo fallegar, skrautlegar og glresilegar sem lagasafn Justinfans, en bryddingin, pao er ao segja gl6sur Akkursfusar, er svo saurug, svo ful og svo daunill ao bun er ekkert nema skftur og 6pverri. Fra Bourges helt hann til Orleans og par hitti hann sreg af buralegum sk6lapiltum sem heldu honum fagnaoarveislu vio komuna; og a stuttum tfma lreroi hann hja peim tennis-leik svo vel ao hann komst f urvalslioio. En sk6lapiltar a pessum stao stunda leik pennan mikio; og stundum f6ru peir meo hann ut f eyjar til ao skemmta Ser vio keiluspil; en til pess ao brj6ta ekki heilann vio namio pa stundaoi hann pao ekki neitt, af 6tta vio ao spilla sj6ninni, einkum p6 vegna ]Jess ao einn pr6fessoranna sagoi oft f tfmum sfnum ao pao vreri ekkert verra fyrir sj6nina en augnveiki. Og dag einn pegar kunningi hans f h6pi studenta, sem var ekki serlega vel ao ser f frreounum, en hins vegar g6our f tennis og dansi, t6k lokapr6f f lagadeild, pa setti Pantagrull saman brag ao hafa sem einkunnaroro og merki fyrir kandfdatana f hask6la pessum; par segir: Meo tennis-knott { kyls-stao, { krepping tennis-spaoa, pu Uour um { ldgadans meo lagapr6fio uti { skans og doktorskoll { kdtumfans.

182

VI. KAFLI Hvemig Pantagnill hitti Lfmusing sem afskrremdi franska tungu. DAG EINN, ekki veit eg hvenrer, pegar Pantagrull var a gangi eftir kvold­ matinn asamt vinum sfnum hja hlioinu sem liggur ao Paris, pa hitti hann ungan sk6lamann, allan uppdubbaoan, sem kom par eftir veginum, og pegar peir hofou heilsast, pa spuroi hann: - Vinur rninn, hvaoan ber pig ao a pessum tima dags? Sk6lapilturinn svaraoi honum: - Fra hinni olrnu, inklytu og viofrregu akademiu sem er v6kiteruo Lutitia. - Hvao merkir petta? spuroi Pantagrull einn felaga sinna. - Pao pyoir fra Paris, var svario. - Pli kemur pa fra Paris, sagoi Pantagrull. Og hvemig verjio pio tfmanum, hattvirtir studentamir, i peirri borg? Sk6lapilturinn svaraoi honum: - Ver transfretum Sequanam dilukulo og krepuskulo; ver deambulum kompites og quadrivies urbunnar; ver despumum latinala verbokination; og sem versirnile amorabond kapterum ver velp6knan hins omnijuga, omniforma og omnigena kvenkyns. Stoku diekules inviserum ver lupanor­ in og inkulkerum, i veneriskri ekstasiu vora veretres f penitissimes rekesses pudendunnar a pessum meretrikules amikabilissemes; svo kaponerum ver f hinum loflegu kram, Ananas, Kastala, Magoalenu og Tatilju, gooar vervekines spatules perforarninaoar i petr6sillu. Og ef svo ilia stendur upp a ao horgull er eoa skortur a pekuniu i marsupium vorum, og ef prer eru lausar vio feruginaoan metal, pa oppignum ver i veo vorar k6dikes og vestes fyrir pukkio, a meoan ver prest6lerum tabellaries fra penates og lares foourhusanna. t:>essum oroum svaraoi Pantagrull svo: - Hvaoa djoflamal er petta? G6our Guo, pu hlytur ao vera truvillingur. - Signor, nei, sagoi sk6lamaourinn, pvi libentissime um leio og illuskar sma lftil brun af degi, pa dernigra eg inn i eina af pessum vel arkitekteruou kirkjum; og par irrora eg rnig i g6ou lustral vatni, smjatta a nokkrum messunnar prekationes sakrifikulium vorra, og submfrrnillandi minar prek183

tiles horae, illavera eg og abstergera anfmu mfna af nreturinnar inquina­ menta. Eg revera Olympsbua. Eg venera latrile hina supemolu astripotente, eg diligera og redamera mfna proximes. Eg observera boooro Dekalogunnar, og eftir fakultati minna virium diskedera eg ekki fra peim late unguicule. Hitt ma satt vera ao par sem Mammon supergurgiterar ekki dropa f mfna lokuli, pa se eg nokkuo rare og vanrreki ao supererogera elemosfnu til purfandi sem queritera stipuna hostate. - Dauoi og djofull, sagoi Pantagrull, hvao er folio ao segja? Eg trui hann se ao banga saman einhverju nyju djoflamali og reyni ao sla okkur bolvun meo galdri. Einn af fylgdarmonnum hans svaraoi pessum oroum svo: - Herra, pao er enginn vafi, pessi naungi er ao Hkja eftir mali Parfsar­ bua; en pao sem hann gerir er ao afskrrema latfnuna, og pykist pvf vera ao pindarfsera, og fmyndar ser ao hann se mikill mrelskumaour a franska tungu af pvf hann fyrirlftur almrelt mal. I>essum oroum svaraoi Pantagrull svo: - Er petta satt? - Signor rnissjor, sagoi skolamaourinn, mitt genf er ekki apte nate a pao sem pessi flagitiosi nebulon segir til ao eskoriera kutkuluna af vorri gallisku pjootungu, en vice versa operera eg meo gat, og enitera mig meo segli og ar ao lokupletera hana meo ofurgnrego latinikomunnar. - f guos nafni, sagoi Pantagrull, eg skal kenna per ao tala. En aour eg geri pao skaltu segja mer nokkuo: hvaoan ertu? I>essum oroum svaraoi skolamaourinn svo: - Frum-uppruni minna aves og ataves voru innbyggjarar Limovici, hvar requieskerar lfkam snakti Martials hagiotata. - Eg skil pig full vel, sagoi Pantagrull; pu ert Lfmusingur, hvorki meira ne minna, og pu vilt leika Parfsarbua. Jreja komdu pa, eg skal taka pig f karphusio. Og hann tok hann kverkataki og helt afram: - I>u myroir latneskt mal; heilagur Johannes, pu skalt fa ao fla refinn, pvf eg fire pig lifandi. Og grey Lfmusingurinn kveinaoi: - Hre, gooi mann, herra rninn! Ho, sankti Marko, helpi mer! Hav,hav, lattu rnig ajnan, f Gvoos nabni, og berja mig ekki! I>essum oroum svaraoi Pantagrull svo: - Nu talar pu eolilega. Sfoan sleppti hann honum pvf grey Lfmusingurinn geroi f buxurnar sem 184

voru eftir ]:>orsksporos-tfskunni og ekki meo heilum botni; ]:>ar nrest sagoi Pantagnill: - Heilagur Alipentin, en su pest! Djofullinn hiroi ]:>essa r6fnaretu, eins og pestin er af honum! Og hann let hann lausan. En Lfmusingurinn sat alla revi uppi meo skelfinguna og svo rnikinn ]:>orsta ao oft s6r hann og sart vio lagoi ao Pantagrull heldi um kverkar ser. Og nokkrum arum eftir ]:>etta d6 hann dauoa R6lants, fyrir guolega hefnd, og til ao sanna okkur ]:>ao sem Heim­ spekingurinn og Alus Gellfus sogou: ao vio eigum ao tala almrelt ma!, og J:>ao sem Agustus sagoi, ao vio skylctum foroast urelt oro af somu arvekni og skipstj6rar sneioa hja skerjum a sj6.

185

VII. KAFLI Hvemig Pantagrull kom til Parfsar, og um brekurnar finu f safni Heilags-Viktors. I>A ER Pantagnill hafoi stundao namio brad vel f Orleans afreo hann ao heimsrekja haskolann mikla f Paris. En aour hann lagoi upp var honum skyrt fra pvf ao grfoarlega mikil klukka vreri f Saint Aignan, suo-austur af Orleans, og hefoi legio par a grundinni f meira en tvo hundruo og fjortan ar; pvf hun vreri svo stor ao engin vel hefoi dugao til ao lyfta henni fra jorou, enda pott til pess hefoi verio beitt ollum peim aoferoum sem Vftru­ vfus lysir f bok sinni Byggingarlistin, Albertus f Um byggingu husa, Evklfd, Peon, Arkfmedes og Heron f Um notkun vela; ekkert af pessu kom ao gagni. Pantagruli var ljuft ao veroa via lftilli bon borgaranna og fbua pessa brejar, og akvao pvf ao frera hana f klukknaportio par sem hun atti heima. Svo hann for pegar a staoinn par sem klukkan la og tok hana upp meo litlafingri jafn lettilega og pio takio upp hauka-bjollur. En hann vildi, aour hann setti hana upp f klukknaportio, leika a hana serenoou vftt og breitt um borgina, og lata hana glymja f hverri gotu, haldandi a henni f hendinni: pao varo ollum til mikillar gleoi; en af pessu hlutust mjog mikil opregindi. I>vf pegar hann bar hana svona og klingdi henni gotu ur gotu pa surnaoi allt hio gooa vfn f Orleans og spilltist. Menn urou pess ekki varir fyrr en kvoldio eftir, pegar peir fundu til svo mikils porsta ao peir gatu ekkert nema hrrekt hvftu eins og bomullin a Moltu. Og peir sogou: - Via hofum fengio Pantagrul; hals okkar er saltur. Ao pvf bunu for hann til Parfsar meo monnum sfnum. Og via komuna foru allir ut til ao horfa a hann, pvf pio vitio vel ao f6lkio f Paris er flonskt f eoli sfnu, a alla enda og kanta, og menn horfou a hann prumu lostnir, og ekki an otta via ao sja hann bera Hollina burt, a einhvern afvikinn stao, eins og faoir hans hafoi borio klukkurnar ur Vorrar fruar kirkju og bundio prer via hals hryssu sinnar. En eftir ao hafa verio par nokkurn tfma og stundao af krafti hinar sjo frjalsu listir, pa sagoi hann ao petta vreri goo borg ao lifa f en ekki ao deyja f, pvf betlararnir f Kirkjugaroi heilags Innosents yljuou ser um rassinn a beinum hinna dauou. Og honum potti bokasafn Heilags-Viktors mjog 186

st6rfenglegt, einkum og ser f lagi vegna b6ka nokkurra sem hann fann par; her kemur listinn yfir prer, og pa fyrst: Bigua salutis (Styttur hjalprreoisins). Bragueta juris (Kyll laganna). Pantofla Decretorum (H6lkur (eoa sk6r) tilskipananna). Malogranatum vitiorum (Granatepli lastanna). Prdoarhnykill guofr(Roinnar. Fjaourkustur predikarans, samsettur af Turlupin. F{lseistu kappanna. Bronugros biskupanna. Marmotretus, de baboinis et cingis, cum commento d'Orbellis (Mar­ motretus um babuna og apa, meo skyringum eftir Orbeaux). Decretum universitatis Parisiensis super gorgiasitate muliercularum ad placitum (Urskurour Hask6lans f Parfs um gjalffi fagurra kvenna, til skemmtunar). Hvernig heilog Geirpruour birtist f Poissy nunnu d S(Rng. Ars honeste petandi in societate, eftir hr. Ortuinum (Listin ao freta siolega f sarnkvremi, eftir Hardouin de Graetz). Sinnepskrukka siobuinnar iorunar. Sokkabondin, alias Bussur polgceoisins. Formicarium artium (Maurapufa listanna). De brodiorum usu, et honestate Chopinandi, per Silvestrem Prieratem, Jacopinum (Hvemig supur skal nota og skeggrreoa af list, eftir Sylvester fra Priero, Jacobin). Kokkdllinn vio hiroina. Breiskleiki logb6karanna. Boltar hj6nabandsins. Deigla hugleioslunnar. Fimleikar laganna. Broddur vfnsins. Spori ostsins. Decrotatorium scholarium (Um subbuskap frreoimanna). Tartaretus, De modo cocandi (Tartaret, Hvemig a ao skfta). Luorahlj6mar Romar. Bricot: De differentiis soupparum (Um aoskiljanlegar supur). Rassbotn agans. Sk6rceksni auomyktarinnar. Prif6tur guom6osins. 187

Ketill gofuglyndisins. Rug! skriftafoourins. Tv{baka prestanna. Reverendi Patris Fratris Lubini, Provincialis Bavardie, De croquendis lardonibus libri tres (Sera br6oir Lubbi, prestur i Sluoursveit: Um fleskat, prju bindi). Pasquilli, Doctoris marmorei, De capreolis cum chardoneta come­ dendis, tempore Papali ab Eclesia interdicto (Pasquin, marmara-doktor: Hvernig skal gleypa kio meo grrenmeti i pafavikunni, bonnuo af kirkjunni). Fundinn Helgur kross, sex hlutverk, leikin af riddurum naurnleikans. Gleraugu R6mar-toltara. Majoris, De modo faciendi boudinos (Mayr, Hvernig skal gera bl6opylsur). Belgp{pa preldtanna. Beda, De optimitate triparum (Beda, Um agreti vamba). Mdlsranns6kn logmanna um siobcetur a kryddi. Loohettir mdlfcerslumanna. Um baunir og flesk (meo skyringum). Oskudags-kaka ajldtsins. Praeclarissimi Juris utriusque Maistre Pilloti Raquedenari, de bobeli­ dandis glossae Accursiane Baguenaudis repetitio enucidiluculidissima (Um bretingu a bjanaskap Gl6sna Akkursiusar. Gagnskrerlysandi ritgjoro, eftir st6ragretan doktor i einum og oorum logum, meistara Aurasal Hnupl­ ara). Stratagemata Francarchieri de Bagnolet (Brellur frjalsra bogmanna, eftir Bagnolet). Franctopinus, De re militari, cum figuris Tevoti (Franc Taupin: Um herstj6rnarlistina, meo myndum eftir Blauoan). De usu et utilitate escrochandi equos et equas, authore M. nostro Quebecu (Hvernig og hvers vegna skal fla hesta og hryssur, eftir hofund­ inn, meistara vorn de Quebecu). Buraskapur prestlinganna. M. N. Rostocstojambedanesse, De moustarda post prandium servienda, lib. quatuordecim, apostilati per M. Vaurillonis (Meistari vor bsnulopp fra Rostokk: Um sinnep fram borio eftir maltfo, fj6rtan bindi, utgefio af meistara Vaurillon). Bruokaupsp6knun lagamanna. Questio subtitissima, utrum Chimera in vacuo bombinans possit come­ dere sucundas intentiones, et fuit debatuta per decem hebdomadas in

188

concilio Constantiensi (Tfu vikna umrreour a kirkjupinginu f Konstans um st6rviokvremt mal: Getur Kfmera, suoandi f t6minu, nrerst a minni hattar aformum?) Togg-grteogi logfrceoinga. Barbouillamenta Scoti (Krafs Sk6tusar). Leourblaka kardindlanna. De calcaribus removendis decades undecim, per M. Albericum de Rosata (Um burttekningu spora, ellefu tugir eftir Alberik fra Rosata). Ejusdem, De castrametandis crinibus lib. tres (Eftir sama, Um nauosyn setulios f harinu. l>rjti bindi). Koma Antons af Lef inn { Funaland. Maiforii Baclarii cubantis Rome, De pelendis mascarendisque Cardi­ nalium mulis (Eftir Marforio, ungherra og styrkpega f R6m: Um flaningu og svionun mtilasna kardinalanna). Andmreli hins sama: Gegn peim sem segja ao mulasni pdfans eti aoeins d sfnum tfma. Prognosticatio que incipit, Silvi Triquebille, balata per M. N. Songe­ cruyson (Spasogn sem byrjar meo Sylvfusi Sreoisfrymli, tilreidd af Meist­ ara Vorum Songecreux). Boudarini episcopi, De emulgentiarum profectibus enneades novem, cum privilegio Papali ad triennium, et postea non (Boudarin biskup, Niu nfundir um arangur aflatsbrefa, meo sampykki pafa f prjti ar, og ekki lengur). Kitlur meyjanna. Berrass ekknanna. Kfgh6sti munkanna. Btenakvak Selestin-feoranna. Tannagnotur lassar6na. Fjalakottur guofrteoinganna. Fyrirsdt lista-meistaranna. Vaskastrdkar Ockhams, meo einfalda krunu. Magistri N. Fripesaulcetis, D(' grabellationibus horarum canonicorum lib. quadraginta (Meistari N. Diskasleikir: ftarlegar ranns6knir a kan6n1skum brenastundum, fjorutfu bindi). Cullebutatorium confratriarum, incerto authore (Kollsteypa brreorareglunnar, hofundur 6kunnur). Afgrunn dtvaglanna. Pestin af Spdnverjum, halofsungin af br6our Inigo (de Loyola). Njdlgs-duft eldastrdkanna. 189

Poltronismus rerum ltaliorum, authore Miagistro Bruslefer (Afturf6ta­ gangur ftaliumala, eftir meistara Brulefer). R. Lullius, de Batisfolagiis principium (Raymond Lulle: Um ffflagang furstanna). Collibistratorium caffardiae, actore M. Jcobo Hochstraten heretico­ metra (Halfvitaskapur hrresnaranna eftir Jakob Hochstraten, mrelistiku a villutruarmenn). Chaultcouillonis, de magistro nostandorum magistro nostratorumque bevitis, lib. octo galantissimi (Heitireour: Um vfnsvall vrentanlegra dokt­ ora og guofrreoidoktora, atta bindi mjog glresileg). Fretir bullistanna, afritaranna, skrifaranna, ritstj6ranna, logb6kar­ anna og dritaranna, safnao hefur Regis. Eil{ft dagatal fyrir gigtarsjuka og sdras6ttarmenn. Maneries ramondi fournellos, par M. Eccium (Hvernig skrapa skal ofnpfpur eftir meistara Eck). Bindigarn kaupmannsins. Pcegindi klausturlifsins. Samkrull kreddumanna. Saga ds6kna. Porparaskapur afdankaora solddta. Bolabrogo kennimannlegra d6mara. Snu-snu skattheimtumanna. Badinatorium Sophistarum (Ffflslreti s6fistanna). Antipericatametanaparbeugedamphicribrationes merdicantium (Grfskar forsetningar reifaoar af I>rekkontum). Sniglastigi r(mstaglara. Smiojubelgir gullgeroarmanna. H6kus-p6kus betlibrceora, i samantekt br6our Hengilass. Fjotrar truarbragoanna. Spaoi hringjaranna. Olnbogastoo ellinnar. Mull aoalsins. Faoirvor apans. Handjdrn guos6ttans. Hringioa sceluvikunnar. Mortel stj6rnmdlanna. Flugnafcela einsetumannsins. Hetta hins iorandi. Katra munkanna sem sluppu. 190

Luordaudus, De vita et honestate braguardorum (l>verhaus: Um lff og siofrreoi oflatunga). Lyripipii Sobonici Moralisationes, per M. Leopoldum (Sioferoilegar vangaveltur um hettu magisteranna f Sorbonne, eftir meistara Leopoldus). Glingur feroamannanna. Sopar drykkfelldra biskupa. Tarrabaleationes doctorum Coloniensium adversus Reuchlin (Ara.sir frreoimanna f Koln a Reuchlin). Skdlabumbur heldrikvenna. Martingal-brcekur kamarfara. Virevoustatorum nacquettorum, per F. Pedebillitis (Skopparakringla markeranna eftir broour Kuluf6t). Rosabullur hins rakka hugar. Tjaningaleikur anda og alfa. Gerson, De Auferibilitate pape ab Ecclesia (Gerson: Hvers vegna kirkj­ an hefur rett til ao setja pafann af). Sl6oi titlatogsins. Jo. Dytebrodii, De terribiliditate excommunicationum libellus acepha­ los (Jon Dyrasupa: Um skelfilegheit bannfreringarinnar, kver an fyrirsagn­ ar). Ingenositas invocandi diabolos et diabolas,per M. Guingolfum (Hvernig akalla skal djofla og djoflynjur, eftir meistara Gingulf). Kjotmusl sibiojandi munka. Elddans truvillinga. Hcekjur Gaietanuss. Moillegroin doctoris cherubici,De origine patpelutarum et torticollor­ um ritibus lib. septem (Moille-groin, doktor engli-lfkur: Um uppruna tru­ hrresnara og halsskreldra svikara, sjo bindi). Sextiu og niu bcenabcekur, vel fitugar. Ystra fimm betlara-reglna. Feldur truvillinga, utdrattur ur Gulu-Bussu, loofooraori meo Summa angelica (eftir Aquinam). Heilabrot um samviskukvol. Kuluvomb forsetanna. Sutoris,Adversus quemdam qui vocaverat eum fripponatorem, et quad fripponatores non sunt damnati ab Ecclesia (Couturier: Svar gegn peim sem kallaoi hann prj6t, asamt sonnun pess ao kirkjan fordremir ekki prj6ta). Hrossskokull ab6tans. Cacatorium medicorum (Laxering lreknanna). 191

S6tkustur stjornuspekinnar. Campi clysteriorum per S. C. (Um notkun st6lpfpna eftir S. C.). Vindeyoir lyfsala. Rasskoss f skurolcekningum. Justinianus, De Cogotis tollendis (Um afnam tnihnesnara). Antidotarium animae (M6tefnalyf salarinnar). Merlin Coccaie, de Patria diabolorum (Um heimaland djoflanna). Af pessum b6kum hafa sumar pegar birst; aorar er mi verio ao prenta f peirri gofugu borg Tiibingen.

192

VIII. KAFLI Hvernig Pantagnill, staddur f Paris, fekk: bref fra foour sfnum Gargantua, og eftirrit af ]:>vi. EINS OG pio getio nrerri pa stundaoi Pantagn111 namio fjarska vel, og hann t6k miklum framforum, pvf hann var tvfefldur ao gafum og minni hans rumaoi alfka mikio og t6lf huobelgir og olfukaggar; og meoan hann var par vio nam fekk hann bref fra foour sinum sem fer her a eftir:

Hjartkari sonur, a meiJal peirra gafna, naiJargjafa og forrettinda sem Almattugur Guo, skapari vor, hefur g�tt og prytt mannlegt eiJli { upphafi, er ein sem mer viriJist serstok og her af ollum oiJrum: paiJ er su gafa sem gerir manni J�rt, p6tt dauiJlegur se, aiJ oiJlast eins konar 6dauiJleika og veita nafni s{nu og s�iJi afram eftir lifsins t�pa t{ma. Petta gerum viiJ meiJ niiJjum okkar sem viiJ eignumst { logm�tu hj6nabandi. Meo pv{ er okkur aiJ nokkru leyti b�tt paiJ sem via glotuiJum viiJ syndafall fyrstu foreldra okkar, en peim var sagt aiJ pau myndu deyja, af pv{ pau hofiJu 6hlyiJnast boiJoriJi GuiJs skapara vors, og aiJ meiJ dauiJanum myndi aiJ engu geriJ su mikilfenglega mynd sem manninum var gefin via skopunina. En meiJ pv{ aiJ menn t{mgast meiJ s�iJi heist paiJ via { bornunum sem glataiJist meiJ foreldrunum, og { barnabornunum paiJ sem tort{mdist meiJ bornunum, og pannig koll af kolli allt aiJ d6msins degi pegar Jesus Kristur mun hafa skilaiJ { hendur GuiJs rfki s{nu friiJuiJu, frelsuiJu fra haska og syndarinnar svfviriJu. Pa mun endi bundinn a allan getnaiJ og alla spillingu og frumkraftarnir losna viiJ s{n eilifu hamskipti, pv{ lang­ praiJur friiJur veriJur pa varanlegur og fullkominn og allir hlutir munu J�rast til upphafs sfns og endimarka. Pao er pvf rettm�tt og ekki 6synju aiJ eg jlyt pakkir GuiJi frelsara mfnumfyrir aiJ gera mer kleift aiJ sja h�rugraa elli m{na endurspeglast i �skubl6ma pfnum; pvi pegar honum sem rfkir og drottnar p6knast aiJ lata salu mfna yfirgefa pennan mannlega bustaiJ, pa Ut eg svo a aiJ eg muni ekki veriJa meiJ ollu dauiJur, heldur er eg fremur aiJ Jara ur einum staiJ { annan, pv{ meiJ per og { per veriJ eg afram synilegur { heimi her, /Jannig lifi eg og get sea og r�tt viiJ heiiJursmenn og vini mfna, eins og eg var vanur. Pessi samskipti min hafa aiJ visu ekki veriiJ laus via synd, /JaiJ jata eg (pvf allir syndgum viiJ og biiJjum Guo aiJ hann mai ut syndir vorar), en fyrir GuiJs hjalp og naiJ hafa pau p6 veriiJ laus via vondan asetning. Ef eigindir salar minnar byggju ekki meiJ per eins og fmynd l{kama

193

mins pa myndu menn ekki lfta a /Jig sem vorslumann nafns vors og bustao 6dauoleikans; i jJvi tilfelli yroi gleoi min lftilfjorleg vegna /Jess ao lett­ veegari hluti minn, jJao er lfkaminn, myndi haldast, minn betri hluti, jJao er salin, en fyrir hennar skuld er nafn vort blessao meoal manna, mundi spillast og ureettast. Petta segi eg ekki af neinu vantrausti a dyggoir jJ(nar, /Jeer hef eg jJegar sannreynt og met mikils, heldur til ao hvetja /Jig enn til ao seekjafram og gera betur. Pvf jJao sem eg skrifa jJer nu er ekki skrifao svo mjog til /Jess ao Pu megir lifa jJessu dyggoarfka lift heldur fremur til /Jess ao Pu getir notio /Jess ao lifa jJannig, og hafa lifao jJannig, og til ao Pu getir styrkt /Jessa hugsun meo per og eflt um allaframtm. Til ao fullkomna /Jetta eetlunarverk og ljuka jJvf hef eg ollu til kostao, eins og /Ju munt sjalfur gerst vita; og eg hef hjalpao jJer eins og ekkert veeri mer dyrmeetara i heimi her en vonin ao sja /Jig i lifanda lifi, sem fullkomio deemi um dyggougan mann, gofugan i hjarta og skynsaman ao viti, og menntaoan a /Jann hatt sem heefir frjalsum og s6makcerum manni; og skilja /Jig jJannig eftir, jJegar eg dey, sem lifandi spegilmynd sjalfs min, foour Pins, ef ekki jafn ageetan og a allan hatt eins og eg vildi ao Pu veerir i geroum jJinum, pa ao minnsta kosti ao asetningi. Enda jJ6ttfaoir minn salugi Grandgussi, blessuo se hans minning, haft einskis latio 6freistao ao styoja mig til fullkomnunar og jJekkingar a stj6rnmalum, og jJrattfyrir jJao ao elja min og nam veeri i rettu hlutfalli vio pa longun hans, og feeri jafnvel fram ur henni, pa var a jJeim tima, eins og pu htytur ao skilJa, ekki Jafn auos6tt eoa vel sea ao astunda leerd6msiokanir og jJao er nu, og ekki hafoi eg jafn marga kennara og /Ju. Pa voru timarnir ennjJa myrkir, og menn hofou sifellt fyrir augunum eymd pa og niourleegingu sem Gotarnir fylgdu fram meo jJvi ao spilla ollum g6oum b6kmenntum. En !of se Gu/Ji, leerd6murinn hefur a minni tio verio hafinn tilfyrri vegs og viroingar, og eg hef oroio vitni ao sffkum umb6tum ao eg myndi nuna teeplega vera tekinn i fyrsta bekk, meo busunum, eg sem var ta/inn i bl6ma lifs mins ( og ekki ranglega) einn leeroasti maour aldarinnar. Petta segi eg ekki af t6mu grobbi, enda jJ6tt eg geeti jJao 6atalio nu jJegar eg skrifa jJer til - um jJao hefurou oro Markusar Tulliusar i b6k hans um Ellina, og fullyroingu Plutarks i hans b6k sem nefnist Hvernig ma hr6sa ser an ofundar - heldur til ao hvetja /Jig til ao stefna heerra. Nuna hafa altar greinir jJekkingarinnar verio endurreistar og tungu­ malanamio lifgao upp a ny: i grfsku, en an kunnattu i henni er smanfyrir hvern mann ao kalla sig leer/Jan; i hebresku, kaldeisku og latinu. Prent­ listin, sem kemur meo svo gleesilegar beekur og svo nakveemar, var fundin upp a minni tio fyrir guolegan innblastur; eins og fallbyssurnar, jJvert a m6ti, fyrir djofullega tilverknao. Alls staoar i heiminum er krokkt af leeroum monnum, mjog vet menntuoum kennurum og fjolskruougum b6kasofnum, svo ao mer viroist ao hvorki a timum Platons, timum Siser6s

194

ne Papinfans haft veriiJ jafn g6iJ skilyriJi til lcerd6ms og nu; og he/Jan [ fra mun engum UiJast aiJ koma fram opinberlega eiJa [ samkvcemi ef hann hefur ekki fengiiJ fagun [ verkstceiJi M[nervu. Mer pykja reyfarar, bdiJlar, rceningjar, hestastrakar betur menntaiJir nu a dogum en doktorar og predikarar voru a minni tfiJ. HvaiJ skal segja? Konurnar og stulkurnar hafa s6st eftir pessari dyriJ og pessu himnesku manna sem g6iJ menntun er. Eg hef jafnvel a m{num aldri veriiJ nauiJbeygiJur til aiJ lcera gr{sku, sem eg hefp6 aldrei vanmetiiJ eins og Kato, heldur gafst mer ekki tfmi til aiJ lcera hana [ cesku minni, og eg les mer til mikillar ancegju Siofneoi Plutarks, st6rfenglegar Sam­ rreour Platons, Minnisvaroana eftir Pasanfas og Fornoldina eftir Apen­ aeus, a me/Jan eg b[iJ pess aiJ GuiJi skapara m[num p6knist aiJ kalla mig og bj6iJa mer aiJ kveiJja pennan heim. Pess vegna rceiJ eg per, sonur minn, aiJ verja cesku pinni stoiJugt ti! nams og dyggiJugs lifernis. Pu ert [ Parfs, par seriJu morg lofsveriJ dcemi sem pu getur fylgt. Pu hefur kennara /Jinn Epistemon, sem getur veitt per lifandi frceiJslu a mceltu mali. Eg askil ao eg vii /Ju lcerir tungumalin til fullnustu: Jyrst af ollu grfsku, eins og Quintilian raiJleggur; [ oiJru lagi lat[nu; og lfka hebresku, vegna Heilagrar ritningar; einnig kaldefsku og arab{sku, af somu astceiJum; eg vii pu m6tir per st[/ eftir Platoni f grfsku, eftir S{sero { latfnu. Pao ma ekki vera nein vfsindaleg frceiJigrein sem pu hefur ekki a hraiJbergi, og { pv[ efni mun per veriJa mikil stoiJ aiJ AlfrceiJib6kum peirra hofunda sem um paiJ hafa ritaiJ. Af hinum frjalsu listum: rumfrceiJi, tolfrceiJi og t6nlist fekkstu nokkra nasasj6n hja mer pegar pu varst Utill, fimm eiJa sex ara aiJ aldri; haltu afram; leer/Ju allar reglur stjornufrceiJinnar, en lattu stjarnspekina eiga sig og v{sindi LulUusar, paiJ er falsiiJ einbert og heg6mi. f einkaretti myndi eg vilja pu lceriJir bestu textana utan b6kar, og lattu sja aiJ pu getir fundiiJ tengsl peirra viiJ heimspekina. Og hvaiJ snertir pekkingu a Natturunni pa mundi eg vilja pu gcefir henni nanari gcetur: svo nanar aiJ ekki vceri til paiJ haf, flj6t eiJa Lind aiJ /Ju pekktir ekki fiskana sem par lifa; a/la fugla himinsins, kjorrin, lundina { sk6gunum, oll gros jariJarinnar, alla mdlmana djupt f iiJrum jariJar, alla eiJalsteinana f Austurlondum og viiJ MiiJjariJarhaf - aiJ ekkert af pessu se per 6kunnugt. S{iJan skaltu endurlesa af kostgcefni bcekur grfskra lcekna, arabfskra og latneskra, aiJ 6gleymdum talmudistum og kabbalistum, og aflaiJu per, meiJ tfiJri krufningu, pekkingar d peim hulduheimi sem maiJurinn er. Og nokkrar stundir d degi hverjum skaltu huga aiJ Heilagri ritningu: fyrst Nyja testamentinu og brefum postulanna, skrifuiJum a gr{sku, s[iJan Garn­ la testamentinu, rituiJu a hebresku. f stuttu mdli, vertu or/Jinn sj6r aiJ pekkingu pegar eg hitti pig nrest. Pvf seinna meir, pegar pu ert fullvaxta og mikillfyrir per, pd muntu purfa aiJ

195

snua baki via friosceld og kyrro lcerd6msiokana og Jara ao lcera riddara­ mennsku og hernao, svo pu getir vario hus mitt og liosinnt vinum okkar [ ollum peirra erfioleikum, sem stafa fra arasum illgjoroamanna. Enn fremur ceski eg pess ao innan tfoar synir pu hvaoa avinning pu hefar haft af naminu; pao geturou ekki betur gert en meo pv[ ao efna ti! opinberra rokrceona, [ ollum greinum, gegn hverjum sem vera vill, og meo pvf ao umgangast lceroa menn jafnt i Paris sem annars staoar. En vegna pess ao viskan sneioir hja hjortum illviljaora og pekking an samvisku fordjarfar salina, samkvcemt spekingnum Sal6moni, pa skaltu pj6na Drottni, elska hann og 6ttast, og fela honum allar pinar hugsanir og vonir; og svo bundinn skaltu honum i tru sem byggist a kcerleika ao syndin geti aldrei skilio pig fra honum. Littu heimsins ta! af tortryggni; og leggou hjarta pitt aldrei via heg6ma; pvi !if /Jetta er skammvinnt en oro Guos varir um eilifo. Vertu hjalpsamur naungum pinum, og elskaou pa eins og sjalfan pig. Virtu kennara pina,foroastu umgengni via pa sem /Ju vilt ekki l[kjast, og lattu ekki undir hofuo leggjast ao nota peer naoargafur sem Guo gaf per. Og pegar pu sero ao pu hefar aflao per allrar pekkingar faanlegrar parna, komdu pa aftur ti! min, svo eg fai ao sja pig og geti blessao pig dour eg dey. Sonur minn, friour og nao Drottins vors se meo per. Amen. Fra Ut6piu, sautjanda dag mars-manaoar. Pinn faoir, Gargantui.

I>egar Pantagnill hafoi fengio petta bref og lesio pao, pa svall honum m6our og hann brann af longun ao taka meiri framforum en nokkru sinni; ef pio hefouo sea hann lrera og metio framfarirnar, pa hefouo pio sagt ao andi hans leki um brekurnar eins og eldur i lyngm6, svo var hann eljusamur og 6preytandi.

196

IX. KAFLI Hvemig Pantagrull hitti Panurg, sem hann unni allt sitt lif. DAG EINN pegar Pantagrull var aa spassera uti fyrir borginni f att aa klaustri Heilags-Antons, og deildi hart og ffl6s6feraai via menn sfna og nokkra studenta aara, pa mretti hann spengilegum manni og glresilegum aa allri gera, en sarlega meiddum a ymsum stMum og svo ilia til reika aa paa var pvf lfkast sem hann hefai sloppia fra hundum, eaa ollu heldur minnti hann a eplatfnslumann fra Perche. l>egar Pantagrull sa mann pennan alengdar sagai hann via felaga sina: - Sjaia pia manninn sem kemur pama eftir veginum fra Charenton­ bru? I>aa veit mfn tru, aa lania hefur ekki leikia via hann, pvf eins og pia sjaia ma raaa af fasi hans aa Natturan hefur latia hann freaast inn f rfka og gofuga fjolskyldu, en revintyrin sem forvitnir rata einatt f hafa lagt a hann pessa eymd og petta volreai. Og pegar naunginn var korninn til mots via pa spurai Pantagrull: - Vinur minn, viljia per vera svo g6aur aa doka via og svara spurning­ um mfnum; pess munua per ekki iarast pvf eg hef mjog mikla longun til aa hjalpa yaur eins og eg get ur pessum 6gongum sem per erua f. Segia mer pess vegna, vinur minn: Hver erua per? Hvaaan komia per? Hvert erua per aa fara? Hvers leitia per? Og hvert er nafn yaar? Naunginn svaraai honum a pyskri tungu: - Junker, Gott geb euch Gluck und Heil. Zuvor, Lieber Junker, ich lass

euch wissen, das da ihr mich von fragt, ist ein arm und erbiirmlich ding, und wer will davon zu sagen, welches euch verdrusslich zu horen, und mir zu erziihlen wer, vievol die Poeten und Orators vorzeiten haben gesagt in irein Spruchen und Sentenzen, dass das Gediichtnis des Elends und Armut vorliingst erlitten ist ein grosser Lust.

l>essum oraum svaraai Pantagrull svo: - Vinur minn, eg skil ekki pessa skollapysku; pess vegna skulua per, ef per viljia aa maaur skilji yaur, tala annaa tungumal. Naunginn svaraai honum pa: 197

Panurg.

198

--

- Al barildim gotfano dech min brin alabo dordin fa/broth ringuam

albaras. Nin porthzadilkin almucathim milko prin al elmin enthoth dal heben ensouim; kuthim al dum alkatim nim broth dechoth porth min michais im endoth, pruch dal maisoulum hol moth dansrilim lupaldas im voldemoth. Nin hur diavosth mnarbotim dal gousch palfrapin duch im scoth pruch galeth dal chinon, min foulchrich al conin butathen doth dal prim.

- Skiljio pio eitthvao? sagoi Pantagnill vio pa sem meo honum voru. Vio pau oro sagoi Epistemon: - Eg held petta se mal Antip6da. Djofullinn sjalfur greti ekki unnio a pvf. Pantagnill sagoi pa: - Felagi, eg veit ekki hvort murveggirnir skilja your en f okkar h6pi skilur enginn stakt oro. l>a sagoi naunginn: - Signor mio, voi vedete per exemplo che la cornamusa non suona mai,

s 'ela non ha ii ventre pieno; cosi io parimente non vi saprei contare le mie fortune, se prima ii tribulato ventre non a la solita refezione, al quale e adviso che le mani et Ii denti abbui perso ii loro ordine naturale et def tuto annichillati.

l>essu svaraoi Epistemon: - l>ao er ekkert skarra en aour. l>a sagoi Panurg: - Lard, ghest tholb be sua virtiuss be intelligence ass yi body schall hiss

be natural! relvtht, tholb suld of me pety have, for nature hass ulss egualy maide: bot fortune sum exaltit hess, an oyis deprevit. Non ye less viois mou virtius deprevit and virtiuss men discrivis, for, anen ye lad end, iss non gud.

- Ennpa verra, svaraoi Pantagrull. Panurg sagoi pa: - Jona andie, guaussa goussyetan behar da erremedio, beharde, verse/a ysser Ian da. Anbates otoyyes nausu, eyn essassu gourr ay proposian ordine den. Non yssena bayta fascheria egabe, genherassy badia sadassu

199

noura assia. Aran hondovan gualde eydassu nay dassuna. Estou oussyc eguinan soury hin er darstura eguy harm. Genicoa plasar vadu. - Erno per paoan? spuroi Epistemon. Fra Genik6a? Vio pessu sagoi Karpalim: - Heilagur Trinfan, per berio kveoju fra Skotlandi, eoa hefur mer misheyrst?

- Prug frest strinst sorgdrnand strochdt drhds pag brleland Gravot Chavigny Pomardiere rusth pkalhdracg Deviniere pres Nays. Bouille kalmuch monach d rupp delmeupplistrincq dlrnd dodelb up drent loch mine stzrinquald de vins ders cordelis hur jocststzampenards.

l>essu svaraoi Epistemon: - Talia per kristinna manna mal eoa eruo per galinn? O! petta er lanternska. l>a sagoi Panurg:

- Heere, ie en spreeke anders geen taele, da kersten taele: my dunct nochtans, al en seg ie u niet een wordt, myuen noot u claert ghenonch wat ie beglere; gheest my unyt bermherticheyt yet waer un ie ghevoet mach zunch. l>essum oroum svaraoi Pantagrull: - Og ekki er petta skarra. l>a sagoi Panurg:

- Seignor, de tanto hablar yo soy cansado. Por que suplico a Vostra Reverentia que mire a los preceptos evangeliquos, para que ellos movant Vostra Reverentia a lo que es de conscientia; y si ellos non bastarent para mover Vostra Reverentia apiedad, supplico que mire a la piedad natural, la qual yo creo que le movra como es de razon, y con esto non digo mas. l>essu svaraoi Pantagrull: - Gott vinur minn, eg er ekki i nokkrum vafa ao per kunnio ao tala ymis tungumal; en segio okkur pao sem per viljio segja a tungu sem vio getum skilio. Naunginn sagoi pa:

200

- Myn Herre, endog ieg med ighen tunge talede, lygesom boeen, ocg

uskuulig creatner! Myne Kleebon och myne legoms magerhed uudviser allygue klalig huvad tynd meg meest behoff girereb, som aer sandeligh mad och drycke: hwa,for forbarme teg omsyder offvermeg: och bef ael at guffuc meg nogeth; aft huylket ieg kand styre myne groeendes maghe lygeruss son mand Cerbero en soppe forsetthr. Soa schal tue loeffue lenge ochlyck saligth. - Eg held, sagoi Evspenes, ao pao se svona sem Gotar tala, og ef Guoi p6knaoist vio toluoum meo rassinum pa myndum vio tala svona lfka. Naunginn sagoi pa: -Adoni, scolom lecha. Im ischar harob hal habdeca, bemeherab thithen Li kikar lehem, chancathub: ,,Laah al Adonai chonen ral." I>essum oroum svaraoi Epistemon: - I>arna skildi eg hann pa: pvf petta er hebreska, vel og rett fram borin. I>a sagoi naunginn: - Despota ti nyn panagathe doiti sy mi uc artodotis? horas gar limo

analiscomenon eme athlios. Ce en to metaxy eme uc eleis udamos, zetis de par emu ha u chre, ce homos philologi pandes homologusi tote logus te rhehemata peritta hyrparchin, opote pragma asto pasi delon esti. Entha gar anancei monon logi isin, hina pragmata (hon peri amphisbetumen) me phosphoros epiphenete. - Hvao? sagoi Karpalim, sk6sveinn Pantagnils. I>etta er grfska, eg skildi hann. En hvao pa? Hefurou dvalist f Grikklandi? Naunginn sagoi pa:

- Agonou dont oussys vou denaguez algarou, nou den farou zamist vous

mariston ulbrou, fousquez vou brol tam bredaguez moupreton de! goul houst, daguez daguez nou croupys Jost bardounnoflist nou grou. Agou paston to! malprissys hourtou Los eschatonous, prou dhouguys brol pany­ gou den bascrou noudous caguons goulfren gout oust troppassou. - Eg skil, ao eg held, sagoi Pantagnill. I>vf annaohvort er petta ma! heimalands mfns, Ut6pfu, eoa pao hefur mjog lfkan hlj6m. En pegar hann vildi fara ao tala sagoi naunginn vio hann: 201

- Jam toties vos, per sacra, perque deos deasque omnis, obtestatus, ut, si qua pietas permovet, egestatem meam solaremini, nee hilum pr�ficio clamans et ejulans. Sinite, quaeso, sinite, viri impii, Quo me fata vocant abire, nee ultra vanis vestris interpellationibus obtundatis, memores vet­ eris illius adagii, qou venter famelicus auriculis carere dicitur.

- Gott, vinur minn, sagoi Pantagrull, kunnio per pa ekki ao tala fronsku? - Oju, mjog vel, herra, svaraoi naunginn, Guoi se lof! Hun er mitt eiginlega m6ourmal, pvi eg er freddur og 61st upp i resku minni i garoi Frakklands, Tourraine. - Segio okkur pa, sagoi Pantagrull, hvert nafn yoar er og hvaoan per komio: pvf eg hef fengio sHkt dalreti a your, pao sver eg, ao ef per viljio gera b6n mina pa yfirgefio per mig aldrei, og vio skulum, per og eg, ganga f f6stbrreoralag eins og Eneas og Akates. - Senjor, sagoi naunginn, mitt sanna og retta skirnarnafn er Panurg, og nuna er eg ao koma fra Tyrklandi par sem eg var handtekinn i hinni 6grefulegu aras a Mytilenu, og glaour skal eg segja your sogu mina sem sretir meiri tioindum en saga Odysseifs; en par sem per viljio halda mer hja your - boo sem eg tek fegins hendi, og segi fullum fetum ao eg mun aldrei fra your vikja, jafnvel p6 per fario fjandans til - pa munum vio fa til pess betra t6m a oorum og hentugri tima, pvi sem stendur hef eg knyjandi porf fyrir ao nrerast: hvesstar tennur, t6mur magi, purr hals, feikna lyst, allt kallar a pao. Ef per bara viljio koma mer ao verki pa verour sj6n ao sja mig hvoma. f Guos brenum, gefio skipun um pao! l>a bauo Pantagrull ao fario skyldi meo Panurg heim til sin og honum borinn rfflegur matur: pao var gert; Panurg at mjog vel petta kvold, og hann gekk til naoa a hattatima; hann svaf til morguns, og vaknaoi rett timanlega til ao boroa hadegismat, enda voru ekki nema prju skref og eitt stokk fra beonum ao boroinu.

202

X. KAFLI Hvernig Pantagnill kvao upp rettlatan d6m f deilu sem var einstaklega fl6kin og myrk, af svo mikilli rettsyni ao d6mur hans vakti mikla hrifningu. PANTAGRULL var vel minnugur brefsins og aminninga foour sfns og akvao pvf dag einn ao sannpr6fa pekkingu sfna. f pvf skyni festi hann upp fullyroingar a ollum krossgotum borgarinnar, nfu pusund sjb hundruo sextfu og fj6rar ao tolu, um hvers kyns efni, og snertu prer einmitt pau atrioi f hverri grein sem menn deildu haroast um. Og fyrst af bllu, f Fouarre-gbtu, bauo hann bllum pr6fessorunum birg­ inn, studentum f Listadeild og mrelskumonnum, og let pa alla renna a rassinn. Sfoan haoi hann rokdeilu f Svartask6la vio alla guofrreoingana, um sex vikna skeio, fra fjogur ao morgni til klukkan sex ao kvoldi; meo tveggja stunda hlei til ao hressa sig og boroa. l>arna voru staddir flestir heldrimenn hiroarinnar: ranns6knard6marar, forsetar, raogjafar, fegreslumenn, skrifarar, malafrerslumenn og aorir, meira ao segja f6getar borgarinnar, asamt lreknum og logmonnum f kirkjuretti. Og gaio ao pvf ao flestir peirra t6ku st6rt upp f sig. En pratt fyrir oil peirra ,,ergo" og s6fistaklreki, geroi hann pa alla ao fffli, og syndi peim glbgglega fram a ao peir vreru ekkert nema kalfar f pilsi. Via petta t6k f6lkio ao kurra og tala um hina furou miklu pekkingu hans, jafnvel gamlar konur, pvottakonur, miolarar, steikarsalar, brefhnffa-kaup­ menn og aorir, sem kolluou upp pegar hann sast a gotunum: ,,Petta er hann!" l>ao gladdi hann eins og Demospenes, fursta grfskra mrelskumanna, pegar gomul kona kreppt benti a hann fingur og sagoi: ,,l>ao er pessi!" En einmitt um prer mundir voru uppi f rettinum mikil malaferli a milli tveggja mikilla mektarmanna: a aora hlio var herra Kyssminnrass, srekj­ andinn, a hina herra Soginsnudda, verjandinn; snerti deila peirra svo fagret og svo torrreo lagaatrioi ao d6mpingmenn skildu pau ekkert skar en skolla­ pysku. l>a voru til kvbdd, eftir tilskipun konungs, fjogur pau lreroustu og feitustu af bllum parlamentum Frakklands - ao st6rraoinu meotoldu og allir helstu pr6fessorar hask6lanna, ekki aoeins a Frakklandi heldur og af Englandi og fra ftalfu; svo sem Jason, Filippus Dekfus, Petrus de Petr6nibus, og fjoldi annarra gamalla rabbfnista. En eftir mikil fundahbld, um sex vikna skeio, hafoi peim ekki tekist ao festa tbnn a pessu, ne heldur 203

aa fa paa g6aan skilning a malinu aa peir kremust aa einni eaa neinni niaurstoou; petta fell peim svo pungt aa peir gerau f buxurnar af sneypu eins og 6tfndir burar. En einn peirra, Du Doubet aa nafni, sa lreraasti, serfr6aasti og slyngasti, sagai via pa dag einn pegar heilinn f peim ollum var orainn ffl6grobolfser­ aaur. -Herrar mfnir, langan tfma hbfum via her veria an pess aa gera annaa en s6a peningum, og via komumst hvorki lbnd ne strand f pessu regindjupa mali. l>vf meir sem via konnum paa pvf rninna skiljum via, en paa er rnikil sneypa sem hvflir pungt a samvisku okkar; og paa er min skoaun aa via sleppum fra pvf mea litlum soma, pvf via forum mea t6mt rugl pegar via sitjum fundi. En mer hefur kornia raa f hug. I>ia hafia p6 heyrt talaa um pennan rnikla mannkostamann, Pantagrul aa nafni, sem hefur synt mea lrerd6rni sfnum aa hann ber af f hverri grein mi a dogum, f rniklum opinberum rokdeilum sem hann haai gegn ollum. l>aa er min skoaun aa via eigum aa kalla hann hingaa og hafa via hann samraa um petta mal. I>vf enginn mun nokkru sinni komast til botns f pvf ef hann gerir paa ekki. Allir raogjafarnir og doktorarnir fellust 6oara a petta. Svo peir sendu hann undir eins aa leita uppi Pantagrul og biaja hann vinsamlegast aa koma malinu f rett horf, sigta paa vendilega, og taka saman um paa skyrslu handa peim, eftir pvf sem honum best p6tti aa gildum lbgum. I>eir fengu honum f hendur malsgognin og gerairnar, sem voru nrerri pvf n6g f klyfjar a fj6ra st6ra klarasna. En Pantagrull sagai via pa: -Herrar mfnir, eru pessir tveir herramenn sem eiga f pessum malaferl­ um enn a lffi? Honum var sagt aa svo vreri. -Hvaaa djofuls gagn, sagai hann, er pa aa pessum aragrua af pappfrum og eftirritum sem pia faia mer? Er ekki betra aa heyra um deiluna af peirra eigin vorum en aa lesa allt petta apakattapvaaur? I>etta er ekki annaa en brellur og djofullegar vffilengjur upp ur Cepola og rangsnuningur a lbgun­ um. Eg pykist vita aa pia, og allir peir sem hafa haft petta mal a milli handa, hafia dregia fram oll rok sem pia hafia fundia pro et contra; en jafnvel pegar rreaa peirra var lj6s og auaveld urlausnar pa hafia pia formyrkvaa hana mea heimskum og 6rokvfsum alyktunum og fraleitum skoaunum eftir hofunda eins og Akkursfus, Baldus, Bartolus, de Castro, d'Imola, Hfppolytus, Panormus, Bertakin, Alexander, Kurtfus og alla pessa gomlu bolbfta aara. I>eir skildu ekki einfoldustu lagagreinir f Pandektes, og voru ekki annaa en rangeygair kalfar, alls 6fr6air um allt sem parf ti! aa skilja log.

204

l>eir kunnu hvorki latfnu ne grfsku (pao er fullvfst), heldur aoeins got­ nesku og barbarfsku, en p6 voru login upphaflega tekin fra Grikkjum, eins og Ulpien ber vitni um f Um uppruna laganna, b6k II, og 611 log eru full meo setningar og oro ur grfsku; f ooru Iagi var gert urval ur peirn a latfnu, a glresilegra og skruomeira mali en pekkist a peirri tungu (og eg er ekkert fus ao undanskilja Sallust, Varro, Sfser6, Seneka, Titus Livfus, Quintilian). Hvernig hefou peir matt skilja texta laganna, pessir gornlu ruglukollar, sem aldrei sau g6oa b6k a latneskri tungu, eins og augsynilegt er af stfl peirra, sem er eins og still s6tara, kokka og vaskastraka, en ekki logspekings. l>ar ao auki eiga login rretur sfnar f heimspeki, breoi siofrreoilegri og natturufrreoilegri, hvernig rettu peir ao geta skilio pau, pessi fffl, sem eru verr ao ser f heimspeki en mulasninn rninn? Ao pvf er varoar mannleg frreoi og kunnattu f fornum b6kmenntum og sogu, pa voru peir alfka vel ao ser f peim efnum og fioruo bjalla. En login eru eigi ao siour full af pessu og veroa ekki skilin an pess, eins og eg mun dag einn syna ftarlega fram a f rituou mali. Ef pio viljio pvf ao eg kynni mer petta mal pa skuluo pio f fyrsta lagi gera mer pann greioa ao lata brenna pessa pappfra; og f ooru lagi skuluo pio lata herramennina tvo ganga fyrir rnig f eigin pers6nu. Svo pegar eg hef hlytt a mal peirra mun eg segja ykkur skooun rnfna opinskatt og undirhyggjulaust. Nokkrir logfrreoinganna komu meo andmreli, pvf eins og pio vitio eru f hverjum felagsskap fleiri fffl en vitringar, og meirihlutinn verour einatt ofan a, eins og Titus Livfus segir f spjalli sfnu um Karpag6menn. En Du Douhet st6o karlmannlega gegn peim; hann helt pvf fram ao Pantagrull hefoi rett ao mrela og ao pessar skyrslur, spurningaskrar, svor, 6merking vitna, endurupphafning vitna og pess konar djoflagangur annar vreri ekkert annao en afskrreming a logunum, ti! pess eins fallin ao draga malaferlin a langinn, og peir freru allir fjandans til ef peir trekju ekki breytta stefnu, eftir evangelfskri rettsyni og heimspekinnar. f stuttu mali, allir pappfrarnir voru brenndir, og hefoarmennirnir tveir voru booaoir til fundar f eigin pers6nu. l>a sagoi Pantagrull vio pa: - Eru pao pio tveir sem ber svona mikio a rnilli? - Ja, herra, sogou peir. - Hvor ykkar er akrerandinn? - l>ao er eg, sagoi Kyssrninnrass. - Jreja pa, vinur rninn, rekio fyrir mer ma) yoar lio fyrir lio, sannleikanum samkvremt; pvf pao veit Guo, ef per segio svo mikio sem eitt 205

6sannindaoro pa slre eg hofuoio af heroum yoar, og eg mun syna your ao par sem er rettlreti og d6mst611 par tj6ir ekk:i ao segja annao en sannleikann. Vario your Hirn a pvf ao breta neinu vio eoa draga eitthvao undan. Talia.

206

XI. KAFLI Hvernig signor Kyssminnrass og signor Soginsnudda fluttu mal sitt fyrir Pantagnili an logfneoings. i:>A HOF Kyssminnrass mal sitt svo sem her segir: - Herra minn, pao er mala sannast ao g6o kona ur husi minu f6r ao selja egg a markaonum ... - Upp meo hattinn, Kyssminnrass, sagoi Pantagrull. - Krerar pakkir, herra minn, sagoi signor Kyssminnrass. En snuum okkur ao efninu; pao f6ru a milli hvarfbauganna tveggja sex silfurpeningar f att ao hvirfilpunkti og nokkrir tikallar af pvf Rif-fjollin hofou petta ario verio gersnauo ao hrekkjal6mum sem orsakaoist af undirr6ori Vaoalgepla er upp hafoi komio a milli Jagara og Akkursfa til stuonings byltingunni f Sviss, sem hofou safnast saman eins og my a mykjuskan til ao utbyta gjofum a arsins fyrstu eykt, pegar uxunum er frero supa og stulkunum kolalyklar, svo prer geti gefio hundunum hafrana. Alla n6ttina, meo hendur a pottinum, gerou peir ekkert nema senda bullur a freti og bullur a hestbaki til ao halda aftur af batunum, pvf skraddararnir vildu bua til ur stolnum efnisrytjum blasturspfpu til ao pekja Uthafio, sem var pungao um pao leyti pottfylli af hvftkali ao mati korn­ bindingamanna; en lreknarnir sogou ao f pvagi pess vreri ekki synilegur vottur af sporum vepja ao eta bryntroll meo sinnepi, nema heldrimenn vio hiroina grefu kuab61unni vftt og breitt skipun f be-moll ao hretta ao tfna silkiorma, par eo drussarnir hefou pegar komist upp a lagio ao dansa rrel f heilli attund, meo annan f6tinn f eldi og hofuoio f mioju, eins og gamli g6oi Rag6 sagoi. A, herrar minir, Guo lagar allt ao geop6tta, og pvert ofan f ill orlog braut kuskur (meo selbita) keyrio. l>ao var a heimleio fra Bicoque, pegar meistari Antftus fra Klukkupentu t6k graou sfna f leioindum, svo sem peir segja f kirkjuretti: Beati bjalfes, quoniam ipsi hrasaverunt. En pao sem gerir ao sjoviknafasta er svona seint, f sankti Ffakurs nafni af Brie, er ekki annao en ao

Sunna hv{t hvern mann ryir inn ao skinni. Hee, tit ma{ Ut, pv{ lit/a regnio gerir storminn minni.

207

Ao pvf tilskildu ao pj6nsstaulinn hafi sett markskffuna svo hatt fyrir rnig ao skrifarinn sleikti ekki fingurna hringinn f kring fioraoa eins og gassi og vio sjaum glogglega ao allir grfpa fyrir vitin, nema maour horfi augsynilega a sjalfan sig f fjarvidd hja arninum, a staonum par sem merkimioar hanga fjorutiu pr6senta vins sem eru nauosynleg fyrir tuttugu reioinga meo fimm ara atborgun. Ao minnsta kosti sa sem ekki myndi sleppa fuglinum a undan ostkokunni aour en hettan er tekin af, pvi minninu forlar oft pegar maour fer ofugt f. Jreja, Guo blessi Bjartmann! Pa sagoi Pantagrull: - Hregan, vinur minn, hregan, talio settlega og reioilaust. Eg ski! malaefnio; haldio afram. - En, herra minn, sagoi Kyssrninnrass, su g6oa kona aournefnd, er hun var ao fara meo faoirvor og Mariuvers, gat ekki varist f6lslegri bakslettu sem spratt af Guos-dyggougum forrettindum Hask6lans, nema meo pvi ao yra sig a englavfsu, bera hana af ser meo sjo tiglum og oddhoggva snoggt sem allra nrest staonum par sem eru seldar ryjur notaoar af flremsku malurunum pegar peir vilja jarna alrninlega engisspretturnar; og pao furoar rnig st6rlega ao folk skuli ekki verpa fyrst pao kann svo vel ao unga ut. A pessum punkti vildi signor Soginsnudda grfpa fram i og koma ein­ hverju ao, en Pantagrull sagoi vio hann: - Heilags Antons vomb! er tilhlyoilegt ao tala an pess ao hafa heimild til? Her sveitist eg bl6oi ao skilja inntak rreou ykkar, og pu kemur pa og truflar rnig? Frio, f fjandans nafni, frio! Pu matt tala pfna lyst pegar pessi hefur lokio ser af. Haldio afram, sagoi hann vio Kyssminnrass, og flytio your ekki. - Pegar seo varo, sagoi Kyssrninnrass, ao pragmatiska sampykktin nefndi pao ekki a nafn og ao pafinn gaf hverjum manni frelsi til ao freta ao vild p6 rekkjuvooirnar vreru ekki rond6ttar, sama hvaoa orbirgo vreri i heiminum, og ao pvi tilskildu ao maour vreri ekki merktur pj6nslioinu, pa sampykkti regnboginn, nybryndur i Milansborg til ao unga ut lrevirkjum, ao su g6oa kona skyldi mata gigtarsjuklinga meo skeio a kvortunum litlu hreojuou fiskanna, sem voru pa nauosynlegir til ao skilja samsetningu gamalla stfgvela. Eigi ao sfour raolagoi henni J6n kalfur, frrendi hennar pyskur, snortinn eldibrandi ur hlaoanum, ao voga ser ekki meo neinu m6ti ao lata pvottinn fara f graut an pess ao dyfa fyrst pappirnum i alun og hrammsa, kjammsa og gramsa, pvi: Non de ponte vadit, qui cum sapienta cadit. 208

par eo seo varo ao reiknimeistaramir voru ekki a einu mali um fjolda pysku hlj6opipnanna, sem Gleraugu furstanna var sooin upp ur, b6k nylega prentuo f Antwerpen. Og parna, herrar mfnir, er pao sem kalla ma 6tioindi, og f pvi efni trui eg m6tpartinum in sacer verdo dotis: pvi eg vildi p6knast konunginum og vreddist pvf fra hvirfli til ilja himnu ur magaleori til ao fara og sja hvernig berjatinslumenn minir hofou rifio hau hattana sfna til ao geta leikio truo betur; og tioin var dalitio viosjal ao koma af markaonum, og svo hafoi nokkrum lausa-bogamonnum verio visao fra i lioskonnuninni enda p6tt stromparnir vreru n6gu hair f hlutfalli vio h6fatu og liomaur Baudichons vmar. Og a pennan hatt vioraoi st6rvel fyrir snigla petta ario f ollu Hjartr6sar­ landi, og pao var ekki svo lftill arangur fyrir vinburoarmenn, pegar peir borouou, an pess ao minnkast sin, skelfisk meo frahnepptan maga. Og pess 6ska eg ao allir hefou jafn fallega rodd: pa myndu peir leika 16fablak rniklu betur, og pessar finlegu brellur sem peir nota til ao rekja uppruna trekloss­ anna flytu auoveldar niour Signu, og vreru stoougt til taks a Malarabru, eins og konungur Kanarringa urskuroaoi foroum, meo tilskipun sem er i Skjalasafninu her. Vegna alls pessa, herra, krefst eg pess ao yoar tign kveoi upp og felli i mali voru rettlatan d6m, meo kostnaoi, skaoab6tum og rentum. Pantagrull sagoi pa: Vinur rninn, viljio per ekki segja neitt meira? Kyssminnrass svaraoi: - Nei, herra, pvf eg hef sagt allt, til sioasta oros, og hef ekki brugoio ut af, vio minn heiour! - I>a skuluo per, signor Soginsnudda, sagoi Pantagrull, segja pao sem per viljio, og i stuttu mali, an pess p6 ao skj6ta neinu undan sem skyrir mal yoar.

209

XII. KAFLI Hvernig signor Soginsnudda flutti mal sitt fyrir Pantagnili. I>A HOF mal sitt signor Soginsnudda svo sem her fer a eftir: - Herrar minn og herramenn, ef 6jofnuour manna vreri jafn auosrer f vel gmnduoum d6mi og maour greinir flugur f mj6lk, pa myndi heimurinn - fj6rir uxar! - ekki vera jafn etinn af rottum og hann er, og pao kynnu ao vera a joroinni morg eym sem prer hafa kroppao hraksmanarlega af: pvf - enda p6tt allt pao sem m6tpartur rninn sagoi se dunsatt hvao varoar b6kstafinn og staoreyndir malflutningsins - pa eigi ao sfour, herrar rnfnir, em ymsar vffilengjur, ymsir klrekir og sma agnuar faldir undir r6sapottin­ um. lEtti eg ao pola pao, a peirri somu stund og eg er ao boroa, f jofnum skiptum, supu mfna, an pess ao hugsa neitt lj6tt eoa segja neitt lj6tt, ao pa se kornio til ao kvelja og tmfla heila rninn, spila slagaralag og syngja: Hver sem meo supunni sotrar v{n ser ekki andaour logg af jJv{? Og, heilog fru, hversu marga st6ra hofuosmenn hofum vio seo a miojum orrustuvelli - pegar peirn vom gefnir bitar af heilogu brauoi Brreoraregl­ unnar til ao vega salt heioarlegar - spila a lutu, skella meo rassinum og gefa nokkur syndar hopp! En nu er allur heimurinn ur lagi frerour sokum vaomalsins fra Leicester: einn leggst f 6reglu, aorir fimm, fj6rir og tveir, og, ef retturinn kemur ekki g6ori reglu a mun tfnslan ekkert veroa skarri f ar en f fyrra, ella veroa uppi bikarar. Ef veslingur fer til gufubaostofu ao lysa upp trynio meo kuamykju eoa til ao kaupa vetrarstfgvel, og ef pao em liosforingjar f fram hja leio, eoa varomenn ef til vill, sem fa klfstur ur st6lpfpu eoa saurindi ur bekkeni a kjoftugan kjammann, retti maour par fyrir ao hoggva falska mynt eoa stappa kr6nupeninga ur tre? Stundum hugsum vio eitt en Guo gerir annao; og pegar s6lin sest eru allar skepnur f skugga. Eg vil ekki ao mer se truao nema eg sanni pao roggsamlega meo f6lki f dagsbirtu. Ario prjatfu og sex hafoi eg keypt tagl- og eyrnastffoan hest pyskan, haan og stuttan, ur fjarska g6ori ull f ekta lit, eins og gullsmioirnir abyrgo210

ust; eigi ao sfour purfti logb6karinn ao gefa mer n6tu. Eg er enginn frreoimaour til ao grfpa tunglio a rnilli tannanna en f smjorkupunni par sem peir innsigluou eldgosa-t6Iin gekk sa kvittur ao salt nautakjot rreki mann ti! ao finna vfnio um lagnretti an kertis, jafnvel p6tt pao vreri falio niori a botni f mal kolanamumanns, stfgvelao og tygjao hofuoleori og lrera6l, nauosynlegu til ao stappa vel kattarlafu; pao er kindarhaus. Og pao er einmitt pao sem stendur f oroskvionum ao pao viti a gott ao sja svartar kyr f brunnum sk6gi, pegar maour fer f astarleik. Eg raofreroi rnig f pvf efni vio hattvirta skrifarana, og til ao utklja malio alyktuou peir meo a plus b, ao ekkert jafnaoist a vio ao standa vio slatt um sumar f kjallara vel birgoum af pappfr og bleki, pennum og pennahnffum fra Lyon vio Rona og babbladf babblada: pvf jafnskj6tt og aktygin lykta af hvftlauki trerir ryoio lifrina, og svo gerir maour ekki annao en ao rjala vio halsrfg, lyktandi tfoum af sfodegisblundi. Og pao er pess vegna sem saltio er svo dyrt. Herrar mfnir, truio ekki ao a sama tfma og g6oa konan fyrrnefnd lfmdi sleifina fasta til ao geta betur umbunao vikapilti kammerherrans, og pegar bl6omorinn hrings6laoi um pyngjur nirfilsins, pa hafi ekkert verio betra til ao vemda sig fyrir mannretunum en ao taka lauk-kaoal, bundinn prju hundruo nrepum, og dalftio af nethimnu ur kalfi, af bestu blondu sem gullgeroarmennirnir hofou, og utskfta vel og kalka ilsk6na sfna, piff, paff, meo g6ori kekkja-s6su og fela sig f lftilli musarholu, og bjarga altent fleskinu. En ef teningurinn gefur your ekki annao en vond kost, tvrer prennur f lokaatrennu, gaoio ao asnum og setjio domuna a rurnhornio, grelio vio hana, turelura la la, og drekkio st6rum, depiscando grenouillibus, meo ffnum uppmj6um stfgvelum; pao mun vera fyrir smafugla f sarum, sem skemmta ser f kertaleik a meoan er beoio eftir ao hamra jarnio og hita vaxio vio bj6rskvaldur. I>ao er dagsatt ao uxarnir fj6rir hofou dalftio stutt rninni; eigi ao sfour, ao pvf er snerti kunnattu f t6nstiganum pa 6ttuoust peir hvorki skarf ne savuska ond; og pao g6oa folk f rninni heimasveit hafoi um pao g6oa von, og sagoi: ,,I>essir krakkar veroa streltir f reikningi; peir koma okkur f stao oroab6kar f logfrreoi." Okkur getur ekki mistekist ao grfpa ulfinn, meo pvf ao gera limgeroio hrerra en vindmylluna sem m6tparturinn rreddi um. En hofuopaurinn varo ofundsjukur og setti I>j6overjana aftur fyrir, sem eru skrattanum meiri drykkjumenn ,,Her, tringue, tringue!", og dobbluou fruna, pvf engin astreoa er til ao segja ao Parfsar a Litlu-bru seu alihrenur seldar, p6tt prer vreru jafn kambhaar og fenjaskrfkjur, nema pvf aoeins ao maour f6mi skufunum fyrir rauoa litinn nysetta a upphafsstafina og ska211

letrio, pao ma einu gilda, ao pvf tilskildu ao stoobondin b6karinnar ali ekki af ser orma. Og p6 vio gerum rao fyrir ao vio tengingu hundanna hafi dr6sirnar blasio f ltiora til ao tilkynna fenginn aour en logb6karinn grefi skyrslu af kabbal­ fskri list, pa er ekki par meo sagt (nema d6murinn veroi betri hja rettinum) ao sex ekrur af engi vel mreldar geri prjar tunnur af ffnu bleki an pess greitt se tit f hand, meo tilliti til pess ao vio jaroarfor Karls konungs fekkst a opnum markaoi reifi fyrir dobblaoan as, pao sver eg og sart vio legg, tir ull. Og yfir hofuo se eg f ollum g6oum slogurum ao pegar maour fer ao ginna fugla, snyr s6pnum prisvar f reykhafnum og laumar nafni sfnu a listann, pa hefst ekki annao upp tir pvf en vindhogg og blastur a bossann, ef svo vill til ao hann se of heitur, og svo, f rass og r6fu ... Pd er byrstur brefin lesilJ hafoi beljur sendi um h�l a augabragoi. Og svipuo tilskipun var tit gefin a degi heilags Marteins, ario sautjan, vegna 6stj6rnarinnar f Louzefougerouse, ef rettinum p6knaoist ao taka pao til greina. Eg segi vissulega ekki ao maour geti ekki af sanngirni afhjtipao pa meo fullum retti sem drekka vfgt vatn, eins og maour fer ao vio vefaraskyttu sem maour gerir ao st6lpfpu ao reka f pa sem vilja ekki lata undan nema ao gjof sjai til gjalda. Tune, herrar mfnir, quidjuris pro minoribus? I>vf eftir almannasio hinna salisku laga skal fyrsti eldpinninn, sem afhyrnir ktina, er snytir ser vio fullan hlj6ofrerastyrk, an pess ao solfarea stungur sk6srniosins, f somu andra og ,,Reill Marfa" er sungin, gofga vanmatt limar sfns meo mosa tfndum pegar menn forkjolast vio lagamessu, til ao strappadera pessi hvftu vfn fra Anjou sem beita leggjarbragoi, meo halstaki, eins og glimumenn a Bretagne. Innifelio eins og aour sagoi, kostnao, miskabretur og rentur. I>egar signor Soginsnudda hafoi lokio mali sfnu sagoi Pantagrtill vio signor Kyssminnrass: - Vinur minn, er eitthvao sem per viljio her vio breta? I>vf svaraoi Kyssrninnrass: - Nei, herra minn, pvf eg hef ekki sagt annao en sannleikann; og f Guos brenum, bindum enda a deilu okkar, pvf vio erum ekki her an st6rra titgjalda. 212

XIII. KAFLI Hvernig Pantagn.m kvao upp d6minn f deilu hefoarmannanna tveggja. i:>A Rfs Pantagrull a fretur og kallar saman alla forsetana, raogjafana og doktorana sem par voru staddir, og segir vio pa: - Jreja, herrar minir, pio hafio heyrt, vivae vocis oraculo, malio sem um er deilt. Hvemig horfir pao vio ykkur? J:>essum oroum svoruou peir svo: - Vio hofum sannarlega hlustao, en fjandinn hafi vio skildum upp ne niour f malinu. J:>ess vegna biojum vio your una voce, og sarbrenum your ao kveoa naoarsamlegast upp pann d6m sem your finnst hrefa, og ex nunc prout ex tune munum vio hlfta honum og staofesta ao fullu. - St6rffnt, herrar minir, sagoi Pantagnill, ur pvf pio reskio pess pa mun eg svo gera; en mer finnst malio ekki eins torvelt og pio segio. Lagagrein ykkar Cato, login Frater, login Gallus, login Quinque pedum, login Vin­ um, login Si dominus, login Mater, login Mulier bona, login Si quis, login Pomponius, login Fundi, login Emptor, login Pretor, login Venditor og morg onnur eru miklu torveldari. Og ao pvf sogou gekk hann einu sinni eoa tvisvar fram og aftur f salnum, og lagoist all djupt, eins og maour getur fmyndao ser, pvi hann hrein eins og asni sem er of fast gyrtur, og hugsaoi meo ser ao hann pyrfti ao vera hvorum tveggja rettlatur, an ahrifa annarra eoa hlutdrregni; pa sneri hann aftur til sretis og f6r ao kveoa upp d6minn svo sem her segir: - Eftir ao hafa sea, heyrt og vandlega athugao dgreininginn d milli signoranna Kyssminnrass og Soginsnuddu urskuroar retturinn: Ao, meo tilliti til skjalfta leourblokunnar sem hnfgur hugrokk fra sumars6lstooum til ao daora via smdkrilin sem mdttu pola mat af peoinu vegna illrar dreitni lj6sjjenda se, 1 eru undir lengdarbaugi Romar og apa a hestbaki bendandi [asboga um pverbak, - hafoi stefnandi rettfyrir Ser ao kalfatta galeiouna sem SU g6oa kona var ao bldsa upp, meo annan f6tinn slaeddan og hinn beran, til ao endurgjalda honum ldgum og stifum { samviskunni jafn margar bloorukastanfur og hdrin eru d atjdn kum, og jafn margar handa skrautsaumaranum. A sama ha var tilskipao ad blessuo prestagreyin afskryddust ekki framrni fyrir si::ifnuoin­ um heldur f skruohusi, og aldeilis ekki f navist kvenna; pvf pad myndi vekja med peim syndugan losta. Og menn spurou hvers vegna pessir munkar hefou svo long t61. Panurg leysti pryoilega ur peim vanda med pvf ad segja: - Eyru asnanna eru svo li::ing vegna pess ad mreour peirra settu ekki kollu a hi::ifuo peim, eins og De Allicao segir i Forsendum sfnum. Af si::imu astreou sprettur pad, ad t61 blessaora prestagreyjanna eru svona li::ing; pad er vegna pess ad brrekur peirra eru botnlausar, og pannig skrollir angans limurinn ftjals med lausan taum, og svo hangir hann dinglandi vio hnen eins og talnaband a konum. En ad peir skuli vera eftir pvf digrir, pad er vegna pess ad vio allt petta ding! sfga vessar lfkamans niour f liminn: pvf, samkvremt li::igspekingunum, hefur akafur hristingur og sti::ioug hrrering aolaoandi ahrif. Item, hafoi hann annan vasa fullan af klaoadufti sem hann fleygoi niour a bakio a konum sem voru hnakkakerrtastar: sumar t6ku ad frekka fotum f allra augsyn, aorar ad dansa eins og hani a gl6o, eoa kjuoi a trumbu; aorar t6ku ad hlaupa eftir gi::itunni, og hann hlj6p a eftir peim; og pegar prer klreddu sig ur lagoi hann heroasla sitt yfir axlir peim, eins og kurteis og hreverskur herramaour. Item, i i::iorum vasa hafoi hann litla pyttlu fulla af gamalli olfu, og pegar hann mretti konu eoa karli f stasslegum fotum pa smuroi hann oliuna a pau og utskeit alla fallegustu staoina. p6ttist vera ad klappa peim, og sagoi: ,,Petta er ffnt klreoi, petta er gott satin, afbragos taft, fru; Guo gefi ad per faio pad sem gi::ifugt hjarta yoar prair! l>er eruo f nyjum kj6Ii, med nyjum vini: Guo blessi ykkur pad!" Ao pvf mreltu lagoi hann hi::indina a kraga peirra; vio snertinguna sat smanarbletturinn eftir um alla eilffo, svo djupt greyptur f salu, lfkama og orostfr, ad sjalfur arinn hefoi ekki getao mad hann ut; svo sagoi hann ad endingu: ,,Fru, gretio yoar ad detta ekki, pvf pad er st6r og ful hola her frammi undan." 227

Annan hafoi hann fullan af evforbfu mjog ffnt mulinni, og f hann stakk hann ffnum vasakluti vel utsaumudum, sem hann hafoi rrent fra laglegri pvottakonu f Hollinni um leid og hann tfndi af henni lus sem hann hafoi reyndar sett a hana sjalfur, og pegar hann var svo f felagsskap med einhverjum ffnum domum leiddi hann talid ad linvefnadi og lagdi hondina a brj6st peirra og spurdi: ,,Er petta flremsk vinna, eda er pad fra Hainault?" l>vf nres.t dr6 hann upp vasaklutinn og sagdi: ,,Litid a, ska, sjaid petta handbragd; petta kemur fra Futtignan eda Futtarabfu", og hann hristi klutinn kroftuglega undir nefi peirra svo prer hnerrudu stanslaust f fj6ra klukkutima. Allan pann tima fretadi hann eins og klar, og konurnar h16gu og sogdu vid hann: - Hvad, per pruttid, Panurg? -Alls ekki, fru, sagdi hann; eg stilli rnig kontrapunktiskt vid t6nafl6did ur nefi ydar. f oorum vasa hafoi hann pj6falykil, dyrkara, kr6k og ymis onnur ahold, og ekki voru prer dyr eda skrfni sem hann gat ekki stungid upp. Annan hafoi hann fullan af litlum bikurum sem hann lek listavel med: pvf hann var jafn fingrafirnur og Minerva eda Arakna, og einu sinni hafoi hann verid skottulreknir; pegar hann skipti silfurpeningi eda annarri rnynt purfti vfxl­ arinn aldeilis ad vera slyngari en meistari Svindill, pvf Panurg let f hvert eitt sinn fimm eda sex silfurpeninga hverfa, augsynilega, opinberlega, b6kstaflega, an sarsauka, an nokkurra meiosla, og vfxlarinn fekk ekkert vedur af pvf.

228

XVII. KAFLI Hvemig Panurg varo ser uti um aflat og gifti gamlar konur, og um malio sem hann s6tti f Paris. DAG EINN hitti eg Pamirg dalftio mreddan og falatan, og mig grunaoi sterklega ao hann vreri peningalaus; svo eg sagoi via hann: - Pam1rg, ]:>er eruo veikur, eg se ]:>ao a svipnum a your, og eg veit hvao gengur ao your: ]:>ad er titfall f buddunni; en hafio engar ahyggjur, eg a enn ,,sex aura og halfum betur, sem mamma og pabbi aldrei litu"; ]:>eir bregoast your ekki f neyo yoar fremur en bolan. I>essu svaraoi hann svo: - Skftt meo peningana! Dag einn mun eg hreinlega hafa of mikio af peim, ]:>vf eg a viskustein sem tofrar til sfn peninga upp tir buddum, eins og segull dregur ao ser jam. En viljio ]:>er koma og kaupa aflat? spuroi hann. - I>ao veit trtia mfn, svaraoi eg honum, eg er ekki rnikio fyrir aflat her f pessum heirni; og eg veit ekki hvort eg vero pad f ]:>eim nresta. Nu jreja, forum pa, f Drottins nafni; fyrir einn denara, hvorki meira ne rninna! - En, sagoi hann, lanio mer ]:>a einn denara a voxtum. - Alls ekki, alls ekki, sagoi eg, eg gef your hann af heilu hjarta. - Grates vobis, Dominos, sagoi hann. Svo forum via, og byrjuoum f Saint-Gervais, og eg keypti aflat bara via fyrsta kassann, pvf eg lret mer lftio nregja f ]:>eim efnum. Svo for eg med brenir mfnar og freroi ]:>akkir heilagri Birgittu. En Pantirg keypti via alla kassana, og f hvert skipti gaf hann aflatssalanum peninga. I>aoan heldum via til Vorrar-Frtiar-kirkju, til Sankti-Johannesar, til Sankti-Antons, og til annarra kirkna par sem voru aflatssolur. Eg fyrir mitt leyti keypti ekki meir, en hann kyssti helga doma via oll boroin og gaf f hvert skipti. f stuttu mali, ]:>egar via snerum til baka bauo hann mer drykk f Kastala-kranni, og syndi mer tfu eoa tolf vasa sfna fulla af peningum. Via petta signdi eg mig, geroi krossmark, og sagoi: - Hvernig hafio ]:>er fengio alla ]:>essa peninga a svo stuttum tfma? I>essu svaraoi hann svo ao hann hefoi tekio ]:>a af aflatsdiskunum. - I>vf ]:>egar eg gaf fyrsta denarann, sagoi hann, lagoi eg hann niour svo fimlega ao hann leit ut eins og stor silfurpeningur. I>annig tok eg med annarri hendi tolf denara, hvao segi eg? - tolf koparpeninga eoa jafnvel

229

tvofalt pao, og meo hinni prjar eoa fjorar tylftir, og pannig for eg ao f ollum kirkjunum par sem vio komum. - Ja, en, sagoi eg, per fordrernio sjalfan your eins og hoggormur. l>er eruo pjofur og fremjio helgispjoll. - Ja, sagoi hann, pao er pao sem your synist; en pao litur ooru vfsi ut fyrir mer: pvf pegar aflatssalarnir bjooa mer ao kyssa helga doma og segja: Centuplum accipies, samsinna peir pvi ao fyrir einn denara taki eg hund­ rao: pvi peir segja accipies ao hretti Hebrea, sem nota framtio i stao boohattar, eins og sja ma i booorounum par sem stendur Diliges Dominum, f stao dilige. Svo pegar aflatssalinn sagoi vio rnig: Centuplum accipies, a hann vio centuplum accipe. Og pannig skyrir rabbi Kimy petta og rabbi Aben Ezra, og allir masoretarnir; og ibi Bartolus. Og pao sem meira er, Sixtus pafi gaf mer fimmtan hundruo franka af jarorentu sinni og kirkjunn­ ar sjooi, fyrir ao lrekna sig af illkynjuou meini, sem pjaoi hann SVO mjog ao hann ottaoist ao veroa lamaour alla revi. l>annig greioi eg sjalfum mer, pao sem mer ber, ur tfttnefndum sjooi kirkjunnar. Ho, vinur minn, sagoi hann, ef pu vissir hvernig eg makaoi krokinn f krossferoinni pa yroirou yfir pig hissa. Hun freroi mer meira en sex pusund gyllini. - Hver skollinn varo af peim? sagoi eg, pvf pu att ekki einn eyri eftir. - Foru aftur ti! sama heimalands, sagoi hann; pau skiptu bara um eigendur. En eg notaoi meira en prju pusund til ao gifta - ekki ungar stulkur pvi peirn bj6oast einlregt of margir eiginmenn - heldur afgamlar kerlingar­ skrukkur, sem hofou ekki eina tonn eftir f trantinum; pvf eg hugsaoi sem svo: ,,Pessar heiours maddomur hafa notao timann mjog vel i resku sinni, og fario f pjohnappa-spennu meo rassinn upp f loftio vio gest og gangandi, pangao til enginn vildi lengur vio peim lfta; og pao veit Guo, eg skal fa prer til ao skekja bolvirkin einu sinni enn aour en prer deyja!" Vegna auolegoar rninnar gaf eg einni hundrao gyllini, annarri hundrao og tuttugu, annarri prju hundruo, eftir pvi hvao prer voru fyrirlitlegar, sviviroilegar og afskrrernislegar: pvf hrooalegri og viourstyggilegri sem prer voru pvf meira purfti ao gefa peim, annars hefoi fjandinn sjalfur ekki viljao lappa upp a prer. Undir eins eftir petta for eg ao hitta storan og feitan buroarkarl, og eg gekk sjalfur fra kaupmalanum. En aour en eg syndi honum kerlinguna syndi eg honum skildingana, og sagoi: ,,Felagi petta er handa per, ef pu vilt syndumspilla pig svolftio." Vio petta frfskaoist karljalkurinn upp eins 230

og mulasni. Svo efndi eg til ffnnar veislu, ]:>ao besta ao drekka, og eg bretti ut f helling af kryddi svo gamla konan treki vio ser og yroi 16oa. I>egar ollu var a botninn hvolft ]:>a sveituoust ]:>au bl6oinu eins og allar g6oar salir, en eg let draga poka yfir hofuoio a ]:>eim sem voru forattu-lj6tar og afser­ gengnar. I>ar ao auki missti eg mikio af peningum f malaferlum. - Og hvaoa malaferlum hefur ]Ju getao staoio f? sagoi eg. I>u att hvorki joro ne hus. - Vinur minn, sagoi hann. Jungfrurnar f ]:>essari borg hofou fundio upp, fyrir tilstilli djofsa f vfti, eins konar halslfn eoa kraga sem reis mjog hatt, og huldi brj6stin svo vel ao maour gat ekki lengur komist ao ]:>eim meo hendinni. I>vf ]Jessi halsbunaour var opinn f bakio, og lokaour meo ollu ao framan, til sarrar gremju fyrir sorgmredda og volaoa elskhuga sem urou ao sretta sig vio fhyglina. Einn g6oan ]:>riojudag lagoi eg fram kreru f Rettinum, og h6f mal a hendur ]:>essum yngisfrum, og rakti ]Jann mikla skaoa sem ]Jetta ylli mer; jafnframt h6taoi eg ]:>vf, a somu forsendum, ao eg myndi lata sauma kylinn a brrekur mfnar aftanveroar, nema retturinn kippti ]:>essu f lag. Svo for ao lokum ao jungfrurnar stofnuou stettarfelag, logou fram vorn f malinu og reou til logfrreoinga ao verja malstao sinn. En eg s6tti malio svo kroftuglega ao ]:>ao var urskuroao meo d6mi Rettarins ao ]Jessa hau hals­ kraga mretti ekki bera lengur, nema ]:>eir vreru dalftio opnir ao framan. En ]Jetta kostaoi mig formuu. Eg atti f oorum s6oalegum malaferlum og saurugum via meistara Fyfy og aostooarmenn hans, til ao koma J:>vf til Ieioar ao J:>eir hrettu ao Iesa Amu kaggans og Fj6rou b6k um jJefi a n6ttinni og gerou ]:>ao heldur um habjart­ an dag, { sk6lanum f Fouarre-gotu, frammi fyrir ollum s6fistum oorum; f ]:>essu mali var dremdur a mig kostnaour sokum einhvers formgalla f skyrslu varostj6rans. f annao skipti lagoi eg fram f rettinum kreru a hendur mulosnum forset­ anna, raogjafanna og annarra, ]:>vf eg vildi ao ]:>eir hnyttu snotran smekk a ]:>a ]:>egar ]:>eir vreru skildir eftir ao bryoja melin f husagaroi hallarinnar; ]:>annig myndu ]:>eir ekki s6oa stettina ut meo slefunni ur ser, svo ]:>j6narnir gretu fario f tolustikk eoa guos-nei vandrreoalaust, an ]Jess ao 6hreinka buxurnar a hnjanum. Og eg fekk g6oan d6m f ]:>vf mali; en ]:>ao kostaoi mig 6lftinn skilding. Og nu skuluo ]:>er telja saman hvao smaveislurnar kosta mig sem eg held hallar]:>j6nunum ao heita ma daglega. - Og f hvaoa skyni? sagoi eg. 231

- Vinur rninn, segir hann, pu att aldrei neina frfstund her f heimi. Eg a fleiri en k6ngurinn, og ef pu vildir binda lag vio rnig pa myndum vio sla f gegn. - Nei, nei, sagoi eg, f nafni heilags Dinglanda, pvf dag einn verour pu hengdur. - Og pu, segir hann, dag einn verour pu grafinn. Og hvort er nu viroulegra, loftio eoa joroin? Ha, slj6a skepna! A meoan pj6narnir halda veislu huga eg ao mulosnunum og sker a fstaos6lina peim megin sem stigio er a bak, svo hun hangir a blaprreoi. Svo pegar uppbelgdur raogjafi, eoa pa annar, hefur tekio sveifluna til ao komast upp, pa dettur hann kylliflatur eins og svfn, framrni fyrir ollum, og pao verour uppistand sem segir sex. En pao sem hlregir rnig p6 enn meir er pao ao pegar heirn er komio lata peir berja herra pj6ninn eins og grrenan rug. Svo eg se ekki daut eftir kostnaoinum vio veisluholdin hja peirn. l>egar ollu er a botninn hvolft pa hafoi hann (eins og eg aour sagoi) sextfu og prjar aoferoir til ao na f peninga; en hann kunni tvo hundruo og fj6rtan til ao eyoa peirn, ao hftinni 6talinni sem hann hafoi undir nefinu.

232

XVIII. KAFLI Hvernig mikill fneoimaour af Englandi vildi deila vio Pantagnil en beio lregri hlut fyrir Panurgi. A i,vf sama misseri kom af Englandi frredimadur, l>omast ad nafni, er hafoi heyrt ordrominn um einstredan lrerdom Pantagnils og frregd hans, f peim tilgangi einum ad sja pann hinn sama Pantagnil, kynnast honum og profa hvort pekking hans vreri jafn mikil og af var latid. Ekki var hann fyrr kominn til Parfsar en hann helt til htisa teds Pantagrtils er helt herbergi f Hotel Saint-Denis og var f pann mund a gongu titi f gardi med Pantirgi, fflosoferandi ad hretti peripatetika Aristoteless. Vid fyrsta augnakast for l>omast ad notra af otta, er hann sa hve Pantagrtill var har og digur; svo heilsadi hann honum kurteislega, eins og sidur er, og sagdi: - Hve satt pad er sem Platon segir, fursti heimspekinga, ad ef fmynd vfsinda og lrerdoms vreri lfkamleg og synileg mannlegum augum, myndi htin vekja addaun allra manna a ser. l>vf pad nregir ad ordromurinn einn berist um loftid og komi namftisum til eyrna, og vinum viskunnar er vid kollum heimspekinga, pa missa peir svefn og fa ekki notid hvfldar, svo orvar htin pa og eggjar til ad hlaupa a stadinn og sja personuna, sem sagt er ad vfsindin hafi valid sem musteri til ad birta vefrett sfna. l>essu til augljosrar sonnunar er drottningin fra Saba, sem kom fra titmrerum Austurlanda og Persafloa ti! ad kynnast htishaldi hins vitra Salomons og hlyda a speki hans; Ankarsis sem kom til Apenu alla leid fra Skypfu til ad sja Solon; Pypagoras sem for ad sja spamennina f Memfis; Platon sem leitadi uppi egifsku toframennina og Arkytas af Tarentum; Apollonfus af Tyana, sem for alla leio til Kakasusfjalla, um lond Skypa, Massageta, lndverja; sigldi hid mikla fljot Fyson allt til Brahman-lands, til ad sja Hfarkas; for sfoan um Bab ,Jonfu, Kaldeu, Medeu, Assyrfu, Parpfu, Syrfu, Fenikfu, Arabfu, Palestfnu, Alexandrfu, alla leid til Epfopfu, til ad sja gymnos6fista. l>ad er somu sogu ad segja um Tftus Lfvfus, til ad sja hann komu allrnargir narnftisir menn til Romar fra titmrerum Frakklands og Spanar. Eg voga ekki ad telja mig sjalfan f hopi og stett med svo fullkomnum rnonnum; en eg vildi gjarnan ad eg vreri alitinn namftis, og vinur, ekki adeins mennta, heldur einnig menntamanna. 233

Reyndar yfirgaf eg rettland mitt, fjolskyldu og hus, pegar eg heyroi fregnina um 6viojafnanlegan lrerd6m pinn, og fluttist hingao, og mer 6x ekki f augum lengd feroalagsins, hnislagi sjavarins og framandleiki land­ lagsins, ef eg aoeins fengi ao sja pig og rreoa via pig um viss atrioi f heimspeki, ge6mantfu og kabbala, sem eg er f vafa um og get ekki srett anda rninn via; ef pti getur skyrt ]Jessi atrioi fyrir mer mun eg paoan af veroa pinn prrell, eg og allir mfnir eftirkomendur, pvf eg a ekki aora gjof jafn veromreta til ao launa per. l>essi atrioi mun eg leggja skriflega fram, og kynna pau a morgun ollum lrerd6msmonnum borgarinnar, svo via getum rrett pau opinberlega f peirra aheym. En pannig er pao sem eg legg til ao via rokrreoum. Eg vil ekki deila pro og contra, eins og peir heimsku s6fistar f pessari borg og annars staoar. Bins vil eg ekki deila upp a akadernfskan mata meo forrnlegri rreou, ekki heldur meo tolum eins og Pypag6ras, og eins og Pico Mirandola vildi gera f Rom; heldur vil eg rreoa meo taknum einum, an pess ao tala, pvf ]Jessi efni eru svo torrreo ao mannleg oro myndu ekki duga til ao utskyra pau eins og eg vii. Eg vona ao pao p6knist l>fnum Mikilfengleika ao vera par staddur pao er ao segja f st6ra salnum f Navarre-sk6la, klukkan sjo ao morgni. l>egar hann hafoi lokio mali sfnu svaraoi Pantagrtill honum af mikilli viroingu: - Herra, af peim gafum sem Guo hefur gefio mer er ekki nein sem eg mundi neita ao miola oorum af, eftir pvf sem eg megna; pvf allt er fra honum komio og hann vill ao ]Jessi greoi seu margfolduo f viourvist verougra manna og hrefra til ao taka via pessu himneska manna sem pekkingin er, fram borin af gofugu hjarta. Og par sem mer er full lj6st ao a pessari stundu ertu f fremstu rod medal pessara manna, pa lysi eg mig reioubtiinn hvenrer sem er ao veroa via hverjum pfnum tilmrelum, eftir pvf sem litlir kraftar rnfnir leyfa, enda p6tt pao se fleira sem eg get lrert af per en pu af mer; en eins og pti hefur lyst munum via rreoa ]Jessi torveldu mal sameiginlega og leita a peim lausnar, jafnvel p6tt via purfum ao kafa niour f pann 6protlega brunn par sem sannleikurinn, eftir oroum Heraklf ts, er falinn. Og eg er st6rlega hrifinn af peirri aofero via rokrreouna sem pti hefur lagt til, pao er ao nota takn f stao pess ao tala; meo pvf m6ti munum via skilja hvor annan, pti og eg, og purfum ekki ao pola 16faklappio sem peir 234

gefa fra ser pessir aulalegu s6fistar, pegar annar aoilinn f rokdeilum ma sfn betur en hinn. A morgun mun eg pvf ekki lata mig vanta a peim stao og peirri stundu sem pu hefur tiltekio, en pess bio eg pig ao ekki komi til neinna ataka okkar f milli eoa ulfuoar, og ao vio leitum hvorki heiours ne undirtekta, heldur sannleikans einvoroungu. l>essum oroum svaraoi I>6mast: - Herra, eg bio Guo ao veita per sfna nao til ao pakka per fyrir ao l>inn Mikilfengleiki skuli luta svo lagt ao stfga niour a mitt laga plan. Guo verndi pig til morguns. - Adju, sagoi Pantagrull. Herrar mfnir, sem lesio pao sem her stendur, pio megio vel vita ao aldrei voru menn jafn djupt snortnir af haleitustu hugsunum og jafn hatt upp hafnir og I>6mast og Pantagrull alla pessa n6tt; og reyndar gat I>6mast pess vio dyragresluna f Hotel Cluny, par sem hann gisti, ao aldrei a sinni revi hefoi hann verio jafn pyrstur og pessa n6tt. - Mer finnst, sagoi hann, ao Pantagrull haldi um kverkar mer. Pantio citthvao handa okkur ao drekka, gerio svo vel, og sjaio til pess ao vio hofum ferskt vatn svo eg geti skolao g6minn. Fyrir sfna parta komst Pantagrull f mikla resingu, og geroi ekkert alla pa n6tt annao en ao grufla yfir: b6k Beda, Um tolur og tdkn; b6k Pl6tins, Um 6lysanlega hluti; b6k Prokluss, Um merkingu drauma; Anaxag6rasar, Um tdkn; Ynarfuss, Um 6segjanlega hluti; brekur Fflistfons; Hipponax, Um 6segjanlega hluti, sem vert er ao pegja um; og fjolda margar aorar, allt par til Panurg segir vio hann: - Herra, hrettio pessum urnhugsunum og fario f rumio; pvf eg finn ao andi yoar er f svo miklu uppnami ao per getio fengio einhverja pest af ollum pessum 6h6flegu hugsunum. En drekkio fyrst tuttugu og fimm eoa p1jatfu vrena teyga, gangio SVO til naoa og SOfiO a yoar grrena, pvf a morgun mun eg svara meistara Englendingi og deila vio hann, og ef mer tekst ekki ao reka hann a gat pa megio per bolva mer. 235

- Ja en, sagoi Pantagrull, Pamirg, vinur minn, hann er yfirgengilega lrerour, hvernig gretirou gert hann anregoan? - l>ao tekst, sagoi Panurg. Verio SVO g6our ao segja ekki meira um pao og latio mig f frioi. Er til nokkur maour lreroari en djoflamir? - Vfst ekki, sagoi Pantagrull, nema pa fyrir serstaka guolega nao. - Samt sem aour, sagoi Panurg, hef eg margsinnis deilt vio pa, gert pa ao athlregi og latio pa renna a rassinn. Og verio pess fullviss ao eg fer eins meo pennan dramblata Englending. Eg lret hann a morgun skfta ediki frammi fyrir ollum. Svo Panurg var alla n6ttina ao pj6ra meo pj6nunum og spila upp a reimamar a br6kum sfnum f primus-secundus og hringaleik. A tilskildum tfma fylgdi hann meistara sfnum Pantagruli a tiltekinn stao, og pao megio pio vita ao allir fbuar Parfsar voru par saman kornnir, st6rir og smair, og hugsuou meo ser: - l>essi skollans Pantagrull sem hefur yfirbugao alla pessa sl6ttugu, glrenefjuou s6fista, sa frer nu aldeilis a baukinn, pvi pessi Englendingur er eins og djofullinn uppmalaour. Vio skulum nu sja hvor verour ofan a. Svo allir voru pama saman komnir, og I>6mast beio peirra; og pegar Pantagrull og Panurg gengu f salinn f6ru allir pessir busar, pessir lista­ deildar-nemar og rektorskjormenn ao klappa, eins og peirra fl6nski siour er. En Pantagrull hr6paoi harri raust sem minnti a fallbyssudrunur: - l>ogn, i fjandans nafni, pogn! Drottinn minn, ef pio truflio mig meo pessum reranda geri eg ykkur alla hofoi styttri. Vio pessi oro urou peir hrreddir eins og endur og peir hefou ekki porao ao h6sta jafnvel p6tt peir hefou gleypt fimmtan pund af fiori; peir urou svo pyrstir vio pao eitt ao heyra pessa rodd ao peir teygou tunguna ut ur ser um halft fet, eins og Pantagrull hefoi saltao i peim halsinn. l>a f6r Panurg ao tala, og sagoi vio Englendinginn: - Herra, ertu hingao kominn til ao pratta um fullyroingarnar sem pu settir fram, eoa eingongu ti! ao lrera og pekkja sannleikann? l>essum oroum svaraoi I>6mast svo: - Herra, ekkert annao leioir mig hingao en su gofuga longun ao lrera og pekkja pao sem eg hef efast um alla rnfna revi, og eg hef ekki fundio neina b6k, og ekki neinn mann, sem hefur getao leyst a fullnregjandi hatt ur peim torrreou malum sem eg hef fyrir lagt. En ao efna vfsvitandi til prretu, um pao hiroi eg ekki; pao er of lagkurulegt, og pao lret eg 6lukkans 236

s6fistunum eftir, sem aldrei leita sannleikans f umneoum sfnum heldur m6tsagna og agreinings. - En pa, sagoi Pamirg, ef eg sem er auomjukur lrerisveinn meistara mins Pantagruls, geri pig anregoan og fullnregi per f hverju og einu, vreri pa ekki 6hrefilegt ao vera ao trufla meistara rninn meo pessu. l>ao mundi pa vera betra ao hann vreri f forsreti og dremdi um okkar mal, og geroi pig glaoari en oro fa lyst ef eg uppfyllti ekki krofur pfnar sem lrerd6msmanns. - Sannarlega, sagoi J:>6mast, petta er mjog vel mrelt. -Byrja pa. Gretio pess vel ao Panurg hafoi fest vio endann a longum kyl sfnum fallegan silkiskuf, rauoan, hvftan, grrenan og blaan, og hafoi hann f6lgio i honum fallega appelsfnu.

237

Panurg rokrce/Jir me/J ttiknum.

238

XIX. KAFLI Hvemig Pam1rg ruglaoi Englendinginn sem rokrreddi meo taknum. svo I>EGAR allir voru sestir og hlustuou f dauoa pogn pa lyfti Englending­ urinn baoum hondum hatt f loft upp aoskildum, k:reppti alla fingurbroddana meo pvf m6ti sem kallao er hrenurass f Chinon og sl6 noglum beggja handa saman fj6rum sinnum, sfoan opnaoi hann hendurnar og sl6 flotum 16funum saman fj6rum sinnum meo hvellu hlj6oi. Aftur k:reppti hann prer eins og aour, og sl6 peim tvisvar saman, og fj6rum sinnum f viob6t pegar hann hafoi opnao prer; pa t6k hann peim enn saman og teygoi tir peim saman­ logoum eins og hann vreri ao flytja innfjalga bren til Guos. Jafnskj6tt lyfti Panurg hregri hendi f loft upp, sfoan stakk hann pumal­ fingri pessarar handar f hregri nosina, helt fingrunum fj6rum utteygoum f rettri roo samsfoa nefinu; hann lokaoi vinstra auga meo ollu og blakaoi pvf hc.egra, og let samtfmis brynnar og augnharin sfga langt niour; sfoan lyfti hann hatt peirri vinstri: hann glennti mjog f sundur fj6ra fingur og teygoi ur peim og otaoi upp pumalfingri; hann helt hendinni f praobeinu framhaldi af peirri hregri, f rtimlega einnar alinar fjarlrego.Ao pvf bunu let hann sfga Li I jaroar baoar hendur f somu stoou, og helt peim ao lokum mioja vega, eins og hann mioaoi peim beint a nef Englendingsins. - Og ef Merkur ... , sagoi Englendingurinn. l'>arna greip Pantirg fram f og sagoi: Per hafio talao, grfmuna fra. Englendingurinn geroi pa }Jetta takn. Hann lyfti hatt f loft upp vinstri hendi galopinni, sfoan lresti hann fj6rum fingrum pessarar handar inn f 16fann, og tyllti titteygoum pumalfingrinum a nefbroddinn. Strax a eftir lyfti hann peirri hregri galopinni, og let hana sfga, galopna, til ao tengjast pumalfingrinum a staonum par sem litli fingur peirrar vinstri krepptist, og hann breroi hregt f loftinu fj6ra fingur pessarar handar; sfoan skipti hann yfir, og geroi meo hregri hendi pao sem hann hafoi gert meo peirri vinstri og meo vinstri pao sem hann hafoi gert meo hregri. Panurg let ser hvergi bregoa, bra a loft prfefldum kylnum meo vinstri hendi og dr6 tit tir honum meo peirri hregri bita af hvftu uxarifi og tvo vioarbuta eins ao logun, annan ur svortu fbenholti, hinn tir rauoum Brasil­ fu-vioi; hann lagoi pa milli fingra pessarar handar rett samhverfa og skellti peim saman, og framkallaoi sams konar hlj6o og lfkprair a Bretagne meo 239

kloppum sfnum, J:>6 hlj6mmeira og samrremdara, og meo tungu sinni bogglaori f munninum raulaoi hann glaolega, an ]:>ess ao vikja augum af Englendingnum. Guofrreoingarnir, lreknarnir og skurolreknarnir heldu ao meo ]:>essu merki vreri hann ao gefa f skyn ao Englendingurinn vreri lfk]:>rar. En raogjafarnir, logmennirnir og logfrreoingar f kirkjuretti toldu ao meo ]:>vf ao gera ]:>etta vildi hann benda til ao einhvers konar mannleg vellfoan fylgdi lfk]:>ranni, eins Herrann helt fram foroum tfo. Englendingurinn varo ekki 6kvreoa vio, og lyfti upp baoum hondum; hann helt ]:>eim ]:>annig ao hann kreppti ]:>rja st6ru fingurna inn f 16fann og smeygoi ]:>umalfingri milli bendifingurs og longutangar; litlufingurnir teygoust ut f fullri lengd; ]:>annig bar hann ]:>rer fyrir Panurg, lagoi ]:>rer sfoan ]:>annig saman ao hregri ]:>umalfingur snerti ]:>ann vinstri, og litlifingur vinstri handar snerti ]:>ann hregri. Vio J:>etta lyfti Panurg hondum, an J:>ess ao segja oro, og geroi takn. Hann lagoi noglina a bendifingri vinstri handar ofan a nogl ]:>umalfingurs, dr6 upp eins konar hring, og hann kreppti alla fingur hregri handar inn f 16fann, nema vfsifingur, sem hann stakk og dr6 til baka, margsinnis, a rnilli fingranna tveggja a vinstri hendi. Svo teygoi hann ut vfsifingur og longu­ tong hregri handar, helt ]:>eim eins aoskildum og hann gat og beindi ]:>eim ao I>6masti. Svo lagoi hann ]:>umalfingur vinstri handar f hregri augnkr6k­ inn, breiddi ut alla hondina eins og fuglsvreng eoa fisksfanir, og blakaoi henni ljuflega fram og aftur; hann geroi slfkt hio sama meo ]:>eirri hregri f vinstri augnkr6ki. I>6mast for nu ao skjalfa og veroa folur, og hann geroi honum ]:>etta takn. Hann sl6 meo longutong hregri handar a 16favoovann sem er undir ]:>umal­ fingri, sfoan myndaoi hann meo vfsifingri hregri handar hring sambrerileg­ an vio hring hinnar vinstri; en 6lfkt Panurgi geroi hann ]:>ao ao neoan, ekki ao ofan. I>a sl6 Panurg saman hondunum og bles f 16fana. ao ]:>vf bunu rak hann aftur longutong hregri handar f hring hinnar vinstri, stakk henni inn og dr6 hana ut aftur, margsinnis. Svo skaut hann fram hokunni og leit hvasst a I>6mast. Ahorfendur sem skildu ekkert f ]:>essum taknum, skildu ]:>6 vel ao meo ]:>vf ao gera ]:>etta var hann ao spyrja I>6mast an oroa: - Hvao meinio per meo J:>essu? Reyndar f6r I>6mast nu ao k6fsvitna, og hann hafoi allt utlit manns sem er fra ser nurninn f djupri hugleioslu. Sfoan t6k hann rogg a sig og lagoi allar neglur vinstri handar ao noglum ]:>eirrar hregri, opnaoi fingurna f

240

halfhring, og um leio og hann geroi petta takn lyfti hann hondunum lfka eins hatt sem hann gat. Eftir petta rak Panurg allt f einu pumalfingur hregri handar undir kjalk­ ann, og litlafingur pessarar handar f hring peirrar vinstri, og pannig skellti hann tonnunum a mjog lagvfsan hatt, peim f efri g6m vio prer f neori. I>6mast reis upp f ofvreni, en um leio og hann st6o upp gaf hann fra ser haan bakara-fret, pvf drit fylgdi meo; hann pissaoi sterku ediki og lyktaoi eins og hundrao pukar. Ahorfendur f6ru ao taka fyrir nefio, pvf hann var ao gera f buxumar af angist. I>a lyfti hann hregri hendi, lokaoi henni pannig ao hann setti saman alla fingurbroddana, og lagoi vinstri hondina flata a brj6stio. Eftir petta dr6 Pamirg fram langan kylinn meo skufnum og teygoi hann meira en alin; hann helt honum a loft meo vinstri hendi, og meo peirri hregri t6k hann fram appelsfnuna sem hann kastaoi sjo sinnum f loft upp. f attunda sinn faldi hann hana f hregri hnefa, og belt henni par an pess ao hrrerast; sfoan t6k hann ao skekja fallegan kylinn, og syndi I>6masti hann. I>a f6r I>6mast ao belgja ut baoar kinnar eins og sekkjapfpu-leikari, og pua eins og hann vreri ao blasa ut svfnsblooru. IJar nrest stakk Panurg einum fingri hregri handar upp f rassinn, og saup hregg eins og maour sem er ao eta hraar ostrur eoa soosupu; ao pvf bunu opnar hann munninn lftio eitt, og sl6 a hann meo flotum 16fa hregri handar, og framleiddi meo pvf mikio hlj6o og djupt sem virtist koma ur holi pindarinnar upp f gegnum barkann, og petta geroi hann sextan sinnum f roo. En I>6mast hvresti stoougt eins og gres. Panurg stakk pa pumalfingri hregri handar f munninn, og saug hann fastan meo kinnvoovunum. Sfoan dr6 hann fingurinn ut, og um leio og hann dr6 hann ut geroi hann haan hvell, eins og pegar litlir strakar skj6ta nrepu-bitum af byssum ur yllivioi; og petta geroi hann nfu sinnum. (Ja hr6paoi I>6mast upp: - Hre, herrar mfnir, leyndarmalio rnikla! Hann hefur stungio hendinni inn upp ao olnboga. Sfoan dr6 hann fram ryting sem hann hafoi, og belt oddinum niour. Eftir petta t6k Panurg um langan kylinn og sl6 honum eins fast og hann gat upp vio lrerio; sfoan lagoi hann baoar hendur sfnar, lagoar saman eins og kambur, a hofuo ser, rak ut ur ser tunguna eins langt og hann gat og ranghvolfdi augunum eins og dauovona geit. - Hre, eg skil, en hvao? sagoi I>6mast, og geroi petta takn: hann lagoi skaftio a rytingnum a brj6stio, og a oddinn lagoi hann flatan 16fann og sneri I fti llega fingurbroddunum. 241

Eftir pao hneigoi Pamirg hofuoio til vinstri, stakk: longutong f hregra eyrao og spennti pumalfingur f loft upp. Sfoan krosslagoi hann baoa handleggi a brj6stinu, h6staoi fimm sinnum, og f fimmta sinnio drap hann hregri freti f golf. Sfoan lyfti hann vinstri handleggi, kreppti alla fingur inn f 16fann og studdi pumalfingri a ennio, og baroi ser a brj6st meo hregri hendi sex sinnum i rbo. En I>6mast virtist ekk:i vera anregour meo petta. Hann studdi pumalfingri vinstri handar a nefbroddinn, og lokaoi oorum fingrum handarinnar. l>ar nrest greip Panurg baoum longutongunum sina f hvort munnvik, t6k i eins og hann gat og beraoi allar tennurnar, og meo pumalfingrunum baoum dr6 hann augnlokin langt niour og gretti sig heldur 6frynilega, ao pvi er peim fannst er a horfou.

242

XX. KAFLI Hvao I>6mast segir um hrefileika og pekkingu Panurgs. �Essu nrest st6o I>6mast upp, t6k ofan hufu sina og ]:>akkaoi teoum Pamirgi ljufmannlega; ]:>a sagoi hann harri roddu vio alla aheyrendur: - Herrar mfnir, a ]:>essari stundu get eg vel sagt oro Guospjallsins: Et ecce plus quam Salomon hie. Her hafio ]:>io i navist ykkar 6viojafnanlegt djasn: ]:>ao er herra Pantagnill, sem hefur laoao rnig af utkjalka Englands meo orostfr sinum til ao rreoa vio sig ymis 6leysanleg vandamal, sem lengi hafa a huga minum hvilt, varoandi tofra, gullgeroarlist, kabbala, geoman­ tsfu og stjornuspeki, ekki siour en heimspeki. En nu hlyt eg ao ybbast vio Frregoinni sem viroist leggja a hann freo, pvf hun lretur ekki uppi ]:>usundasta hluta af raunverulegum gafum hans. l>io hafio seo hvernig lrerisveinn hans, einn og 6studdur, hefur fullnregt mer, og jafnvel sagt mer meira en eg hef um spurt; ]:>ar ao auki hefur hann staofest fyrir mer, og samtimis leyst, ymis onnur fl6kin atrioi, er seint veroa fullmetin. Meo ]:>essu, get eg fullvissao ykkur um, hefur hann opnao fyrir mer hinn sanna brunn og afdjup alhlioa ]:>ekkingar, og ]:>ao meo aofero sem eg bj6st ekki vio ao nokkur maour kynni i frumatrioin; eg er ao rreoa um pao hvernig vio hofum deilt meo taknum, an ]:>ess ao segja aukatekio oro. En eg mun a sinum tima rita niour umrreou okkar og urlausnir, svo enginn haldi ao ]:>etta hafi verio loddaraleikur, og eg mun lata prenta ]:>ao svo allir megi lrera af honum eins og eg hef gert; ]:>a getio ]:>io dremt um hvao meistarinn hefoi getao sagt, ]:>egar ]:>io lesio um afburoa frammistoou lrerisveinsins, ]:>vi Non est discipulus super magistrum. Lofaour se Guo hvao sem ooru Hour, og eg ]:>akka auomjuklega heiour­ inn sem ]:>io hafio synt ]:>essari athofn; Guo launi ykkur eiliflega. Pantagrull freroi allri samkundunni am6ta hlyjar ]:>akkir, og ]:>egar hann gekk ut ur salnum t6k hann I>6mast meo ser ao boroa hadegisvero, og truio mer, ]:>eir drukku a 6aohnepptum maga - ]:>vi a ]:>eim tima hnepptu menn ao maganum til ao loka honum, eins og maour hneppir nuna flibbanum, pangao til ]:>eir vissu hvorki i ]:>ennan heim ne annan. Heilog guosm6oir, hvernig ]:>eir tottuou geitarbelginn! Hvernig floskurn­ ar gengu og ]:>eir skaluou: - Helltu! -Gef mer! 243

- I>j6nn, vfn! - Helltu, f fjandans nafni, helltu! I>ao var ekki einn peirra sem drakk ekki sin tuttugu og fimm eoa prjatfu fot, og vitio pio hvernig! Sicut terra sine aqua, pvf pao var hlytt f veori; og pao sem meira var, peir voru pyrstir. En hvao snertir utskyringu a vandamalunum sem I>6mast bar fram og merkingu taknanna sem peir beittu f rokdeilunni, pa hefoi eg skyrt pau fyrir ykkur f rettu samhengi; en mer er sagt ao I>6mast hafi samio um petta pykka b6k, prentaoa f Lundunum, par sem hann skyrir allt an pess ao skj6ta neinu undan. I>vf held eg aftur af mer sem stendur.

244

XXI. KAFLI Hvemig Panurg varo astfanginn af hefoardomu f Paris. PANURG f6r nu ao veroa vfofrregur f Parfsarborg vegna rakdeilunnar pegar hann sigraoi Englendinginn; hann hafoi eftir pao kyl sinn mjag f havegum, og let skreyta hann ao ofan meo utsaumi f r6mverskum stfl. Menn lofuou hann hastofum, og um hann var gerour sangur sem bamin sungu pegar pau f6ru ao tfna mustard; hann var vel seour f samkvremum hefoarkvenna og yngismeyja, en pao steig honum svo mjag til hofuos ao hann einsetti ser ao komast yfir eina af heldri damum borgarinnar. Svo hann lagoi til hlioar oll pau firn af longum formalsoroum og yfirlysingum er raunamreddir og djupthugsandi elskhugar fostunnar, sem ckkert eru ao rjala vio holdio, ryoja yfirleitt ur ser, og sagoi vio hana dag cum: - Pru, pao myndi vera gagnsamt fyrir allt lyoveldio, anregjulegt fyrir your, heiour fyrir rett yoar, og mer nauosyn, ao per vreruo yfirskyggo af rnfnu kyni; og truio mer, pvf reynslan mun syna your fram a pao. Daman hratt honum fra ser vio pessi oro, meira en sextfu mflur, og sagoi: - Vesrela fifl, finnst your hlyoa ao avarpa mig slikum oroum? Vio hvern haldio per ao per seuo ao tala? Snautio burt, latio mig aldrei sja your frarnar, fyrir hvao lftio sem er lret eg hoggva af your hendur og fretur. - En, sagoi hann, mig varoar litio um pao p6tt eg tyni handum og f6tu111, ao pvf tilskildu ao vio, per og eg, eigum saman litla gleoistund, p1j6nandi f6tunum upp og niour; pvf (hann syndi langan kylinn) herna er rneistari J6n fimmtudagur sem myndi lata your valsa svo vel ao per fynduo fyrir pvf inn f merg og bein. I>etta er sprrekur strakur og kann vel, aour komio er ao mergi malsins, ao finna all agnhaldin og sretukoppana f rottuburi holdsins, svo ao a eftir honum parf ekkert nema ao dusta af rykio. t:>essu svaraoi daman svo: - Burt, veslingur, burt. Ef per segio vio mig eitt oro enn pa kalla eg a f61k og lret luberja your. - H6, sagoi hann, per eruo ekki eins slrem og per segio, nei; eoa eg hef aldeilis latio blekkjast af svipnum a your: pvf jaroin myndi stfga upp til himins og hirnnarnir ha niour sakkva f djupin, og all regla Natturunnar 245

umturnast, ef jafn milcil feguro og yndispokki og yoar retti til dropa af galli eoa illvilja. Pao er satt sem sagt er, ao: Feguro kvennaflestra fylgir pykkja st6r. En petta er sagt um pokkadisir af almugarettum. Yoar feguro er svo frabrer, svo einsti::ik, svo himinfengleg ao eg held ao Natturan hafi gert your sem fyrirmynd, svo okkur skiljist allt pao sem bun getur gert pegar hun vill beita i::illum sinum visdomi og fullum krafti. Pao er ekkert nema hunang, pao er ekkert nema sykur, pao er ekkert nema himneskt manna, allt sem per eigio til. Pao var your sem Paris hefoi att ao gefa gulleplio, ekki Venusi, ekki Juno, ekki Minervu; pvi Juno atti aldrei til jafn mikinn virouleik, Minerva ekki jafn mikla visku, og Venus ekki jafn milcinn pokka og per. 6 himnesku guoir og gyojur, hve srell verour sa sem pio veitio pa nao ao taka pessa konu f faominn, kyssa hana og nugga fleski sinu vio hennar. Goour Guo, pao vero eg, pao veit eg vel, pvi bun elskar mig pegar heitt; eg veit pao, alfkonurnar kusu mig til pess. Og pvi, til ao spara tirna, tokum tilhlaup og sti::ikkvum. Og hann vildi faoma hana, en hun let sem hun retlaoi ut ao glugganum ao kalla a nagrannana til hjalpar. Panurg hraoaoi ser pa ut, og kallaoi til hennar a hlaupunum: - Fru, bioio min her. Eg fer og sreki pa sjalfur, verio ekkert ao omaka your. Pannig gekk hann burt, an pess ao grufla mikio ut i hryggbrotio sem hann hafoi fengio, og hann var ekki heldur neitt raunamreddur a svipinn. Daginn eftir var hann fyrir i kirkjunni a peirri stundu er hun kom til messu. f anddyrinu bauo hann henni vigt vatn og hneigoi sig djupt fyrir henni; eftir pao kraup hann kunnuglega, pett vio hlio hennar og sagoi: - Fru, vitio ao eg er svo astfanginn af your ao eg get hvorki hregt mer til baks eoa kvioar, af ast. Eg veit ekki hvernig per takio pvi; ef eitthvao illt hendir mig, hvao gerio per pa? - Fario, sagoi hun, fario, mig varoar ekkert um pao; lofio mer ao bioja Guo i frioi. - En, segir hann, a hvao minnir your A Beaumont le Vicomte? - Pao veit eg ekkert, segir bun. 246

- I>ao minnir your, segir hann, a A beau con le vit nwnte. Og par meo skuluo per bioja Guo ao hann veiti mer pad sem yoar gofga hjarta girnist, og verio svo goo ao gefa mer talnabandio atarna. - Takio pao, segir hun, og truflio mig ekki meir. Ao pvf bunu vildi Mn taka af ser talnabandio, sem var gert ur sftronutre meo storum gullperlum f tfunda hverju bili, og lata hann fa pao; en Panurg dro snarlega upp einn af hnffum sfnum, skar pad f sundur, til ao fara meo pao til veolanarans, og sagoi vio hana um leio og hann for: - Viljio per hnffinn rninn? - Nei, nei, segir Mn. - En, segir hann, medal annarra oroa, hann er yoar ao ollu leyti, lfkarni og goss, vomb og iour. Daman var eigi ao sfour ekkert serlega hrifin af pvf ao hann skyldi hafa tekio af henni talnabandio, sem gaf henni reisn f kirkjunni, og hun hugsaoi: ,,l>essi glamrari er ruglaour f kollinum, maour ur okunnu landi, eg fre aldrei aftur talnabandio mitt. Hvao segir nu maourinn rninn? Hann gengur f skrokk a mer; en eg segi ao pjofur hafi skorio pad af mer f kirkjunni, og pvf truir hann eins og nyju neti pegar hann ser auk pess endann a silkiboro­ anum vio rnittislindann." Eftir hadegismatinn for Panurg ao hitta hana; hann hafoi f erminni stora pyngju fulla af hallar-mynt og spilapeningum, og hann byrjaoi a pvf ao segja vio hana: - Hvort okkar elskar hitt meira, per mig, eoa eg your? J>essum oroum svaraoi hun svo: - Eg fyrir mitt leyti hata your ekki, pvf eins og Guo byour okkur pa elska eg alla menn. - En medal annarra oroa, segir hann. Erno per ekki astfangin af mer? - Eg hef pegar sagt your pao morgum sinnum, sagoi hun, ao avarpa mig ekki slfkum oroum; ef per talio aftur svona vio mig pa mun eg syna your ao eg er ekki kona sem tek vio donaskap. Farid heoan, og latio rnig aftur fa talnabandio mitt, svo maourinn minn fari ekki ao spyrja um pao. - Hvao, fru, segir hann, talnabandio yoar? Eg geri ekkert pvflfkt, pao sver eg. En eg er fus ao lata your fa annao. Hvao viljio per, eitt ur vel smeltu gulli, f logun eins og storir hnuoar, eoa ur ffnum astar-hnutum, eoa allar gegnheilar eins og storar gullstangir? Eoa kysuo per eitt ur fbenholti, eoa ur storum gooaliljum, eoa ur storum, skornum granatsteinum, meo tfundu hverja ur ffnni skjaldbokuskel, eoa ur fallegum topas, meo ffnum safffr, eoa ur fogrum rooasteini, meo strerstu perlurnar ur demontum meo tuttugu og atta flotum? 247

Nei, nei, pad er ekki nogu gott. Eg veit af fogru talnabandi ur ffnum smaragoi, med tfundu hverja perlu ur grau rafi, med bolulagi, og a sylgj­ unni persnesk perla a strero vio gloaldin ! I>ao kostar aoeins tuttugu og fimm pusunct ctukata. Eg skal frera your pao ao gjof, pvf eg get borgao ut f honct. Og a meoan hann talaoi let hann hringla f spilapeningunum eins og peir vreru sol-kronur. - Viljio per efnisbut ur fjolublau, fagurrauou flossilki, f ekta lit, eoa ur utsaumuou satfni, eoa kannski skarlatsrauou? Viljio per keojur, gullskraut, ennishloo, fingurbauga? I>er purfio ekki annao en ao segja ja. Allt upp f fimmtiu pusund dukata, pad er ekkert fyrir mig. Fyrir kraft pessara oroa kom vatn f munn henni, en eigi ao sfour sagoi hun: - Nei, pakka your fyrir, eg vii ekkert fra your. - Goour Guo, segir hann, hvort eg vil ekki nokkuo fra your, en pad er sa hlutur sem kostar your ekki neitt, og per standio som a eftir. Sjaio (hann syndi langan kylinn), her er meistari Jon Ugla sem biour um husaskjol. Og a eftir vildi hann taka hana f faominn; en hun for ao kalla, po ekki mjog hatt. - Svo per viljio ekki lofa mer pao, ha? E tio pad sem uti frys! I>er eigio ekki skilio svona mikla hylli ne svona mikinn heiour; Guo veit, ao eg skal la.ta hundana riola a your. Og par med fluoi hann eins og fretur toguou, af otta vio barsrnfo, sem hann var hrreddur vio f eoli sfnu.

248

XXII. KAFLI Hvemig Panurg geroi domunni f Paris grikk sem varo henni ekki til fremdar. GAID NU ao pvf ao daginn a eftir var dyridagur, pegar allar konur buast sfnu besta skarti, og af pvf tilefni var fyrrnefnd hefoarfru klredd mjog fallegum kj6li ur purpurarauou satfni og mjog dyrum, hvftum upphlut ur flossilki. Alla vokuna fyrir pennan hatfoisdag var Panurg ao leita f allar attir, hvort hann fyndi hundtfk sem vreri 16oa; hann festi hana vio beltio og f6r meo hana heim f herbergi sitt og 61 hana mjog vel allan pann dag og nrestu n6tt. Um morguninn drap hann hana og fjarlregoi pao sem grfskir sreringamenn pekkja vel, skar pao niour f eins orsmaa bita og honum var unnt, og hafoi meo ser vel um buio. Svo belt hann til kirkju pangao sem konan hlaut ao koma til ao fylgjast meo helgigongunni, eftir siovenju pessa EGAR Pantagnill hafoi lesio utanaskriftina varo hann st6rhissa og spuroi sendimanninn um nafn peirrar sem hafoi sent pao. l>vi nrest opnaoi hann umslagio og fann ekkert ritao mal i pvi, aoeins gullhring meo flotum demantssteini. Hann kallaoi pa a Panurg og syndi honum fyrirbrerio. l>egar Panurg ser petta segir hann ao pappirsorkin se skrifuo, en meo peirn klrekjum ao maour sjai ekki skriftina. Og til ao komast ao pvi setti hann hana yfir eld, til ao sja hvort hun vreri rituo meo salmiaki blonduou vatni. l>a setti hann hana i vatn, til ao vita hvort hun vreri rituo meo evforbiu­ mj6lk. l>a bar hann hana ao kerti, til ao vita hvort hun vreri rituo meo hvitlauks­ safa. l>a neri hann hana a parti meo hnetuoliu, til ao vita hvort hun vreri rituo meo fikjuvioar-osku. l>a neri hann hana a parti meo mj6lk ur konu sem var meo fyrstu d6ttur sina a brj6sti, til ao vita hvort hun vreri rituo bl6oi ur uxafroski. l>a neri hann eitt horn meo osku ur svoluhreiori, til ao sja hvort hun vreri rituo meo dogg ur vetrar-kirsiberjum. l>a neri hann annao horn, til ao sja hvort hun vreri rituo hrafnsgalli. l>a bleytti hann hana i ediki, til ao sja hvort hun vreri rituo meo laxeroliu. l>a smuroi hann hana meo leourbloku-feiti, til ao sja hvort hun vreri rituo meo sreoi ur hval, sem hvalambur kallast. l>a setti hann hana ofur varlega niour f skal meo blavatni og kippti henni flj6tt upp aftur, til ao sja hvort hun vreri rituo meo fiour-aluni. Og pegar hann sa ao ekkert kom ao gagni kallaoi hann a sendibooann og spuroi hann: ,,Felagi, fruin sem sendi pig hingao fekk hun per ekki staf ao koma meo?" - pvi hann hugsaoi ao um vreri ao rreoa aofero sem Alus Gellfus greinir fra. Sendibooinn svaraoi honum: Nei, herra. Panurg vildi pa lata raka a bonum hofuoio, til ao vita bvort daman befoi latio rita meo bleki, pao sem hun vildi segja, a rakao bofuo sendimannsins; en pegar bann sa ao har bans var mjog sftt fell hann fra pvf, bugsaoi sem SVO ao a jafn skommum tfma hefoi har bans ekki getao sprottio SVO. 254

Hann sagoi pa vio Pantagnil: - Meistari, f Guos dyroar nafni, eg veit ekki hvao skal segja eoa gera. Ti! ao komast ao pvf hvort eitthvao er her ritao hef eg notao drjugan hluta af pvf sem messere Francesco di Nianto fra Toskana getur um, f b6kinni sem hann ritaoi um pao hvernig ma lesa 6synilega stafi, og pao sem Z6r6aster ritaoi, Um stafi sem torvelt er ao Lesa, og Kalpurnfus Bassus, Um 6/esanlega stafi; en eg se parna ekki neitt, og eg held ao pao se ekkert parna nema hringurinn. Lftum pvf a hann. Og pegar peir athuguou hringinn fundu peir letrao f hann innanveroan, a hebresku: LAMAH HAZABTHANI Svo peir kolluou a Epistemon, og spurou hann hvao petta pyddi. Hann svaraoi pvf til ao petta vreru hebresk oro sem merktu: Hvf hefur Pu yfirgefio mig? l>a kom Panurg skyndilega meo sitt svar: - Eg skil booin. Pio sjaio pennan demant? l>etta er falskur demantur. Petta er pvf skyringin a pvf sem konan vill segja: Seg, falski astvinur, hvf hefur Pu yfirgefio mig? Pantagrull skildi pessa utlistun pegar f stao, og hann minntist pess ao vio brottforina hafoi hann ekki kvatt fruna; hann varo hryggur, og hefoi fuslega snuio aftur til Parfsar til ao srettast vio hana. En Epistemon rninnti hann a skilnao Eneasar vio Dfd6, og a oro Hera­ klfts af Tarent, sem sagoi ao pegar skip liggur vio akkeri, og rnikio liggur vio, pa parf ao skera kaoalinn fremur en ao eyoa tfma f ao leysa hann; og hann sagoi honum ao hann skyldi bregja fra ser ollum slfkum hugsunum til ao frelsa freoingarborg sfna, sem vreri f haska stodd. Reyndar t6k ao hvessa stundu sfoar af noro-noro-austri, svo peir gatu dregio segl ao hun og haldio a haf ut; a fam dogum sigldu peir fram hja Porto Santo og Madeiru, og t6ku land a Kanarfeyjum. l>aoan sigldu peir og fram hja Hvfthofoa, Senegal, Grrenhofoa, fram hja Gambfu, Sagres-hofoa, Melli, G6orarvonarh6foa, og leituou hafnar f k6ngsrfkinu Melindu. l>aoan f6ru peir, og dr6gu upp segl, bornir afram af noroanvindinum, fram hja Meden, Uti, Udem, Gelasim, fram hja Alfaeyjum, og meo fram k6ngsrfkinu Akkorfu; ao lokunum komu peir f Ut6pfuhofn, f priggja mflna fjarlrego fra borg Amor6ta, og lftio eitt meira.

255

J:>egar peir hofou hvflt sig dalftio f landi, sagoi Pantagrull: - Krakkar, borgin er ekki langt undan; en adur vio holdum lengra vreri gott ad rreoa um pad sem gera parf, til ad lfkjast ekki Apenumonnum, sem reou aldrei raoum sfnum fyrr en allt var afstaoio. Erno pio stadradnir f pvf ad lifa og deyja med mer? - Ja, signor, sogou peir allir; verio oruggur um okkur eins og yoar eigin fingur. - En, sagoi hann, pad er aoeins einn hlutur sem veldur mer 6r6 og kvfoa: pad er ad eg veit hvorki stoou ne fjolda 6vinanna sem sitja um borgina; pvf ef eg vissi pad myndi eg halda afram af fullu trausti. Vio skulum pvf raogast saman um leio til ad komast ad pvf. J:>essum oroum svoruou peir allir sem einn: - Lofid okkur ad fara og sja, og bfoio okkar her; pvf fyrir dagsetur munum vio frera your 6skeikular upplysingar. - Eg, sagoi Panurg, tek ad mer ad komast inn f herbuoirnar mitt a medal varoa peirra og greslumanna, efna til veislu med peim og svalla a peirra kostnao, an pess ad nokkur pekki mig, kynna mer st6rskotalioio, tjold allra hofuosmannanna, og spranga um a medal herflokkanna, an pess nokkurn tfma komist upp um mig. Skrattinn sjalfur getur mig ekki blekkt, pvf eg er af rett Z6pyruss. - Eg, sagoi Epistemon, eg pekki 611 herkrenskubrogo og ofdirfskuverk daorakkra hofuosmanna fra lioinni tfo, sem og 611 bellibrogo og velar herstj6rnarlistarinnar. Eg fer, og, jafnvel p6tt peir fletti ofan af mer og kenni mig, pa mun eg komast undan, pvf eg fre pa til ad tnia pvf upp a ykkur sem mer list: eg er af rett Sfnons. - Eg, sagoi Evspenes, eg mun fara pvert yfir sfkin, f trassi vio veroi og alla greslumenn, pvf eg myndi stikla a kvioum peirra og brj6ta hendur peirra og fretur jafnvel p6tt peir vreru skrattanum sterkari. Eg er af rett Herkuless. - Eg, sagoi Karpalim, eg mun komast inn, svo framarlega sem fuglarnir komast inn; pvf eg er svo skj6tur ad eg mun hafa stokkio yfir sfki peirra og fario um allar buoirnar aour en peir festa a mig auga. Eg 6ttast ekki skat, or ne hest, hversu frar sem hann er; jafnvel ekki Pegasus Perseifs, eoa Pacolet: eg myndi sleppa fra peim heill a hufi. Eg mun taka ad mer ad ganga a kornaxi eoa vallargrasi an pess pau svigni undir mer, pvf eg er af rett Kamillu, amas6nunnar.

256

XXV. KAFLI Hvemig Panurg, Karpalim, Evspenes, Epistemon, felagar Pantagruls, tortimdu af sl6ttugheitum sex hundruo og sextfu riddurum. RETI f sama mund og hann sagoi petta komu peir auga a sex hundruo og sextfu riddara, vel rioandi a fraum hestum; peir f6ru geyst til ao sja hvaoa skip vreri komio par i hofnina, og peir hleyptu a haroastokki til ao handtaka pa nykomnu ef peir mogulega gretu. I>a sagoi Pantagrull: - Krakkar, horfio ut i skipio. I>vi nu fer ao okkur flokkur fjandmanna, en eg hyggst fella pa her a staonum eins og bufenao, og pao p6tt peir vreru tfu sinnum fleiri. Horfio undan meoan a pvf stendur, og skemmtio ykkur vio ao horfa a fundinn. I>a svarar Panurg: - Nei, signor, pao er ekki rett af your ao gera petta. I>vert a m6ti, nu skuluo per horfa til skips, per og allir hinir, pvf eg mun einn mins lios strafella pa, en via megum engan tfma missa. I>io hinir, gangio fram! Via pessi oro sogou hinir: - I>etta er vel mrelt, herra, per skuluo horfa; vio herna, via munum aostooa Panurg, og per faio ao sja ao via kunnum til verka. Pantagrull sagoi pa: - Ja, petta vil eg gjarnan; en ef pio bioio lregri hlut pa mun eg ekki yfirgefa ykkur. Panurg t6k pa upp tvo digra kaola a skipinu, festi pa via gangspilio sem a var dekkinu, og kastaoi peim a land; hann hnytti a pa tvrer lykkjur langar, onnur var meiri og la utar, hin var par innan f, og hann sagoi via Epistemon: - Gangio ut a skipio og pegar eg gef your merki, snuio pa spilinu a dekkinu kroftuglega og dragio inn pessa tvo kaola. Nrest segir hann via Evspenes og Karpalim: - Krakkar, bioio her, og gefist fuslega upp fyrir 6vinunum, fario eftir peirra skipunum og latio sem pio seuo a peirra bandi. En gretio pess vel ao stfga ekki inn f kaoalhringina; haldio ykkur retio utan peirra. Jafnskj6tt gekk hann a skip, t6k upp knippi af halmi og kagga af fallbyssupuori, sem hann straoi innan i kaoalhringina, og st6o par viobuinn meo eldistokk. 257

Skyndilega pustu riddararnir ao a mikilli fero; peir fremstu hofou nrer pvf rekist a skipio, og af pvf ao bakkinn var skreipur fellu peir niour asamt hestunum, fjorutfu og fj6rir ao tolu. I>egar hinir sau petta komu peir nrer, pvf peir heldu ao peim fyrstu hefoi verio veitt vionam. En Panurg mrelti til peirra sem fallio hofou: - Herrar mfnir, eg trui pio hafio meitt ykkur; forlatio okkur pvf petta er ekki okkur ao kenna, heldur sprettur pao af pvf ao sj6vatnio er f eoli sfnu sleipt, sem retfo er haskasamlegt. Vio undirgefumst ykkar geop6tta. Felagar hans tveir, og Epistemon sem var a dekkinu, sogou slfkt hio sama. Meoan a pessu st6o gekk Panurg fra, og strax og hann ser ao peir voru allir innan kaoalhringsins og ao felagar hans tveir hofou gengio fra, til ao ryma fyrir ollum pessum riddurum sem s6ttu fram f pyrpingu til ao sja skipio og pao sem par var innan boros, pa hr6par hann skyndilega til Epistemons: - Dragou ! Dragou ! Epistemon f6r pa ao draga meo pvf ao snua spilinu: kaolarnir tveir flrektust um fretur hestanna og kostuou peim auoveldlega til jaroar, peim og knopum peirra; en pegar peir sau petta dr6gu peir svero ur slforum og vildu hoggva a pessa kaola; en Panurg bar eld ao puoursl6oinni, og let pa brenna parna alla eins og salir fordremdra. Enginn slapp, hvorki maour ne hestur, utan riddari einn a tyrkneskum hesti, sem bjargaoi honum a fl6tta; en pegar Karpalirn sa petta hlj6p hann a eftir honum af slfkum fimleik og skj6tleika ao hann naoi honum a minna en hundrao stikum, og hann hlj6p upp a reioa hestsins, preif f manninn aftanveroan og freroi hann til skips. Ao sigri pessum unnum var Pantagrull feiki katur, og lofaoi hastofum hugvitserni felaga sinna; hann let pa hvflast, og bera peim mat a bakkanum, glaolega, og drekka eins og pa lysti liggjandi a maganum; fanginn var hja peim f g6ou yfirlreti, en grey skrattinn var uggandi um ao Pantagrull myndi gleypa sig f heilu lfki; og pao hefoi hann getao gert, svo vfoar voru kverkar hans, jafn auoveldlega og konfektmola, og f munni hans hefoi grey skratt­ inn ekki tekio meira rum en korn af hirsi f kjafti asna.

258

XXVI. KAFLI Hvernig Pantagnill og felagar hans fengu leio a ao boroa salt kjot, og hvemig Karpalim f6r a veioar til ao na f villibrao. A MEDAN peir satu pannig ao veislu, sagoi Karpalim: - Vomb heilags Quenets! faum vio aldrei ao eta villibrao? l>etta salta kjot gerir rnig 6gn pyrstan. Eg retla ao frera ykkur eitt lreri af hestunum sem vio letum brenna; pao mun vera n6gu vel steikt. Rett f pvf bili er hann st6o upp ao fa pvf framgengt sa hann f sk6garjaor­ inum st6ran og fallegan radyrstarf, sem hafoi kornio ut ur pykkninu pegar hann sa eld Panurgs, ao mfnum d6mi. Jafnskj6tt var Karpalim hlaupinn a eftir honum a slfkum hraoa ao hann var ao sja sem k6lfur ur krossboga; hann naoi honum a augabragoi, og a hlaupunum greip hann niour ur loftinu: Fj6rar trolldoorur, sjo sefpvara, tuttugu og sex graar akurhrenur, prjatfu og tvrer rauoar, sextan fasana, nfu sk6garsnfpur, nftjan hegra, prjatfu og tvrer sk6gardufur. Hann drap meo f6tunum tfu eoa t6lf unghera eoa kanfnur, sem voru komin af gelgjuskeioinu, atjan rellur, paraoar, fimmtan ung villisvfn, tvo greifinga, prja st6ra refi. Meo st6rum brandi sfnum klauf hann hofuoio a radyrstarfinum og drap hann; og berandi hann til baka t6k hann upp ungherana, rellurnar og villisvfnin, og svo langt f burtu ao heyra matti, kallaoi hann pessi oro: - Panurg, vinur rninn, edik! edik! Svo Pantagrull helt ao hann hefoi fengio fyrir hjartao og hann skipaoi ao hafa edik til handa honum. En Panurg skildi mreta vel ao hann hefoi unghera f pussi sfnu; reyndar benti hann peim gofuga Pantagruli a ao 259

Karpalim breri a oxlunum fallegan radyrstarf og ao 611 mittisgjoroin vreri hlaoin ungherum. Epistemon utbj6 ]:,egar f stao, f nafni menntagyojanna niu, nfu g6oa steikarteina ur tre; Evs]:,enes hjalpaoi til vio flaninguna; Panurg kom tveim sodium riddaranna svo fyrir ao nota matti sem hl6oagrind; ]:,eir gerou fanga sinn ao steikara og letu hann steikja villibraoina vio eldinn sem brenndi riddarana. Og sfoan efndu ]:,eir til mikillar atveislu med yfrio af ediki! Fjandinn hiroi ]Jann sem etur vio h6f! I>ao var st6rfenglegt ao sja pa trooa f sig! l>a sagoi Pantagrull: - Guo grefi ao ]:,io hefouo tvenn par af hauka-bjollum a hokunni, og ao eg hefoi a rninni hoku st6ru samhringdu klukktirnar f Rennes, Poitiers, Tours og Cambrai, til ao fa ao heyra hlj6rninn sem vio gefum fra okkur ]:,egar vio hreyfum granirnar. - En, segir Panurg, okkur vreri betra ao fhuga nokkuo okkar mal og med hvaoa raoum vio getum sigrast a 6vinum okkar. - Petta er heilrreoi, segir Pantagrull. Og til ao brydda a ]:,vf spuroi hann fanga ]:,eirra: - Vinur rninn, segou okkur sannleikann og ljugou ekki ao okkur f neinu efni, ef ]:,ti vilt ekki veroa fleginn lifandi, ]:,vf ]:,ao er eg sem et litlu bornin. Skyrou okkur ftarlega fra stoou, fjolda og styrk hermanna ]:,eirra. I>essum oroum svaraoi fanginn svo: - Signor, vitio ao f sannleika eru f hernum: ]:,rju hundruo risar, allir vopnaoir hoggvinsteini, ofbooslega st6rir en ]:,6 ekki eins st6rir og per, nema einn, foringi ]:,eirra, sem heitir Varulfur, og er hann alvopnaour kyk16pskum steojum; hundrao sextfu og ]:,rju ]:,usund f6tlioar, allir klreddir drysilskinni, sterkir menn og hugrakkir; ellefu ]:,usund og fjogur hundruo riddarar; ]:,rju ]:,usund og sex hundruo tvfkan6nur og umsatursvelar 6tolu­ legar; nfutfu og fjogur ]:,usund byssusveinar; hundrao og fimmtfu ]:,usund h6rur, fagrar eins og gyojur ... - l>rer eru handa mer, sagoi Panurg. - A medal ]:,eirra eru sumar amas6nur, aorar fra Lyon, aorar fra Paris, fra Touraine, Anjou, Poitou, Normandf, I>yskalandi; ]:,rer eru ]:,arna af ollum ]:,j6olondum og tungum. - Ja en, sagoi Pantagrull, er konungurinn par? - Ja, herra, sagoi fanginn; hann er par f eigin pers6nu, og vio kollum hann Anark, konung Dips6ta, en pad ]:,yoir pyrstir menn, ]:,vf pad eru ekki til jafn ]:,yrstir menn og jafn hneigoir til drykkju; og risarnir greta tjalds hans.

260

- N6g um pao, sagoi Pantagrull. Afram, krakkar, eruo pio staoraonir ao fara pangao meo mer? l>essu svaraoi Panurg svo: - Guo tyfti hvern sem yfirgefur your! Eg hef pegar hugsao meo mer hvernig eg slatra peim ollum eins og svfnum, svo ekki svo mikio sem ein hnesb6t sleppi fra djoflinum; en eg er dalftio ahyggjufullur ut af ooru. - Hverju? spuroi Pantagrull. - l>ao er pao, segir Panurg, ao eg spyr sjalfan mig hvernig mer takist ao lata allar pessar putur finna fyrir brandi minum a einum eftirmiodegi, pannig ao ekki nein sleppi an pess eg hafi trumbao hana upp a pao retta. - Ha, ha, ha, sagoi Pantagrull. Og Karpalim sagoi: - Helvitakornio; pao veit Guo, eg treo f eina! - Og eg lika, sagoi Evspenes, pao hefur ekki verio ris a mer sioan vio forum fra Ruouborg, hvao haldio pio? ao rninnsta kosti ekki svo ao visirinn hafi bent a tfu eoa ellefu, og nuna er allt hart og sterkt eins og hundrao djoflar. - Svo sannarlega, sagoi Panurg, skaltu fa prer feitustu og best holdnu. - Hvao? sagoi Epistemon, eiga allir ao fara i reiotur og eg einn ao droslast meo grisinn? Fjandinn hiroi pann sem lretur ser pao vel h1ca! Vio viroum striosregluna: Qui potest capere capiat. - Nei, nei, sagoi Panurg, pu bindur pinn gris og rfour ut eins og vio allir. Og sa mreti Pantagrull hl6 meo peim, sioan sagoi hann vio pa: - l>io byrjio a rongum enernist6kles a peim meo faum monnum. - Dauoi og djofull, sagoi Panurg. Minn kyll mun einn sins lios s6pa niour ollum karlmonnunum, og sa sem par inni byr, sankti Gat-tryoill, bursta upp allar konurnar. - Afram pa, krakkar, sagoi Pantagrull. Vio leggjum upp i gonguna.

261

XXVII. KAFLI Hvemig Pantagn.m reisti sigurmerk:i til minningar um afreksverk sin, og Panurg annao til rninningar um ungherana. Hvemig Pantagrull gat litla karla meo fretum sfnum, og meo prumpi sfnu litlar konur. Og hvemig Panurg braut st6ran staf a tveim glosum. - Aour en vio holdum heoan, sagoi Pantagrull, vil eg reisa her a pessum stao veglegt sigurmerki til rninningar um afrekio sem pio hafio nti drygt. Sioan reistu peir upp a endann, meo gleoilatum miklum og syngjandi porpsvisur, heljarrnikinn tredrumb, og a hann hengdu peir riddara-sooul, hofuoleour af beisli, b6luskraut, istaos6lar, spora, hringabrynju, mikil her­ tygi tir stali, oxi, riddarasvero, gl6fa, strioskylfu, armverju, brynhosur, halshlif, og allan pann btinao sem parf til skrauts a sigurboga eoa minnis­ merki. Svo, til ao rninningin lifoi um aldur og revi, reit Pantagrtill sigursong pann er her fer a eftir: Her kom d daginn kappans eola geo er knapar jj6rir, sterkari en lj6n, af viti s{nu en vopnum ekki meo d velli fuora letu g{rug fl6n, hundruo sex og sext{u, eins og tao! (Svo sem Fab{us og Skip{6-tv{burar). Vitia per k6ngar, hertogar, hr6kar, pea: hugans vel af kroftum jafnan ber. Pv{ sagan ter ao sigur hver er sifellt par, sem Herrann er og hugar ao per og heimtar svar. Ei sigur Jeer hinn hdi er hreykir ser, heldur sd er Guo ann, pao se vort hald! Sd er Julian trunao til hans ber og traust sitt jafnan setur d hans vald.

262

A meoan Pantagn.m var ao rita tilgreind lj6omreli, festi Panurg hornin af radyrstarfinum a haa stong, Moina og hregri framf6tinn; sfoan eyrun af ungherunum prem, hryggdalk ur kanfnu, skolta ur hera, vrengi af tveim dofrum, lappir af fj6rum sk6gardufum, ediksflosku, horn sem peir hofou undir salt, steikartein peirra, flesktein, afl6ga ketil allan gagngata, skal sem peir loguou f s6suna, saltstauk ur leir og bikar fra Beauvais. Og, f lfkingu vio lj6omreli og sigurmerki Pantagruls, ritaoi hann pao sem her fer a eftir: Her satu rassi flotum fima kat, fjogur d rykkjusvin via kulnao bal, og Bakkus hylltu djo,f via d rykkju og at og drukku eins og karfi i scevaral. Her tyndi monser heri hausi og ta, af horku bella letu i sin tryn. Meo salt hann hva,f og edik oni jJa, eltu sporodrekar af skommum sin. Pao helsta rao sem hafa ma gegn hitapin: ao byrja ar ao bergja an hio besta vin. Ao hafa ncegtir ediks aldrei gleym, jJvi an /Jess bragoast heri verr en tros. Edik honum ljcer hinn ljufa keim og lcetur asj6nuna veroa eitt bros. Pantagrull sagoi pa: - Komum, krakkar, okkur hefur dvalist of lengi vio matinn, pvf pao er fremur fatftt ao veisluglaoir menn fremji miklar vopnadaoir. Enginn skuggi jafnast a vio skuggann af gunnfan m, enginn reykur er eins og j6reykur, ekkert glamur eins og fra hertygjum. Vio petta for Epistemon ao brosa og sagoi: - Enginn skuggi er eins og f eldhusum, enginn reykur jafnast a vio reyk af pottrettum, ekkert glamur eins og fra bollum. En pessu svaraoi Panurg svona: - Enginn skuggi er eins og f lokrekkjum, enginn reykur eins og fra hvftum brj6stum, ekkert glamur eins og hringl f hreojasteinum. 263

Og f pvf er hann stoo upp fretaoi hann, tok stokk, blfstraoi, og hropaoi glaolega harri roddu: - Lengi lif Pantagnill! l>a er Pantagrull sa petta vildi hann fara eins ao; en vio fretinn sem fra honum kom gnotraoi joroin allt urnhverfis f prjatfu mflna fjarlrego, og meo pvf streka lofti sem pvf fylgdi gat hann meira en fimmtiu og prju pusund litla karla, vanskapaoa dverga; og meo prumpinu sem fra honum kom gat hann jafn margar litlar konur, samanknyttar, eins og pio sjaio a ymsum stooum: peer vaxa aldrei neitt nema niour a vio eins og kyrhali, eoa pa a breiddina eins og nrepur f Limousin. - Nu jreja! sagoi Panurg. Eru fretir yoar svona frjosamir? Goour Guo, her eru po feleg mannkerti og felegt kvennaslabb; pao pyrfti ao spusa pau saman, pau myndu geta af ser uxaflugur. Og pao geroi Pantagrull; hann gaf peirn nafnio Pygmear, og sendi pau burt ao lifa a eyju par f nand, par sem pau hafa margfaldao kyn sitt afar mjog. Og tronurnar herja sffellt a Pygmea, og peir verja sig af hugrekki miklu, pvf pessi mannkrfli (sem a Skotlandi kallast Kambs-skoft) fljot ao skipta skapi. Hin lfkamlega astreoa pess er su ao peir hafa hjartao fast vio parmana. A peim sama tuna tok Panurg tvo glos er parna voru, breoi af somu strero, fyllti pau vatni upp a barma, setti pau a sinn stolinn hvort, f firnm feta fjarlrego. l>a tok hann spjotsskaft, firnm og halft fet a lengd, og lagoi pau ofan a glosin tvo, pannig ao baoir endar stafsins rett snertu barmana. Ao pvf loknu tok hann stora stong og sagoi vio Pantagrul og hina: - Herrar mfnir, sjaio nu hvao vio vinnum auoveldan sigur a ovinunum; pvf rett eins og eg bryt petta skaft her sem liggur a glosunum, an pess ao glosin springi a neinn hatt eoa brotni, og, pao sem meira er, an pess ao dropi slettist upp ur peim af vatni, pannig munum vio mela hofuoin a Dipsotum, an pess ao nokkur okkar veroi sar eoa veroi fyrir tjoni. En til pess ao pio haldio ekki ao eg beiti einhverjum brogoum, herna, sagoi hann vio Evspenes, takio pessa stong og slaio henni a mitt spjotio af ollu afli. Og pao geroi Evspenes, og prikio brotnaoi nakvrernlega f tvo hluta, an pess ao dropi af vatni slettist upp ur glosunum. Svo sagoi hann: - Eg kann morg onnur svona brogo; holdum nu bara af stao fullir trausts.

264

XXVIII. KAFLI Hvernig Pantagrull vann sigur mjog furoulegan a Dips6tum og Risunum. EFfIR alla pessa ororreou kallaoi Pantagrull a fanga peirra og sendi hann aftur til baka, svo segjandi: - Farou og hittu konung pion f herbuounum, og frreddu hann um allt sem pu hefur seo, og segou honum ao taka akvoroun um pao ao halda mer veislu a morgun um n6nleytio. I>vf jafn snemma og galeiour mfnar eru komnar, pao er f fyrramalio f sfoasta lagi, mun eg sannfara hann um pao, meo atjan hundruo pusund bardagamonnum og sjo pusund risum sem allir eru mer strerri, ao hann hafi verio fffl og vitleysingur ao raoast svona inn a land mitt. I>ao var herbrago Pantagruls ao lata svo heita sem hann retti her f hafi. En fanginn svaraoi pvf til ao hann vildi gerast hans pr.ell og ao hann vreri pvf feginn ao snua aldrei heim aftur til sinna manna, og fremur vildi hann berjast gegn peim meo Pantagruli. Og hann bao hann pess f Guos nafni ao leyfa ser pao. Pantagrull vildi ekki a pao fallast, heldur bauo honum ao fara paoan an tafar og fara pannig ao sem hann hafoi sagt; og hann fekk honum krus fulla af evforbfu og kjornum ulfsrunna, sem hafoi verio drepio f brennivfn og hnooao f mauk, og hann skipaoi honum ao fara konungi sfnum pao og segja honum, ao ef hann greti etio eina unsu af pvf an pess ao drekka pyrfti hann ekki ao 6ttast ao veita vionam. Fanginn spennti pa greipar og sarbrendi hann ao sja aumur a ser pegar til bardaga dragi. I>vf svaraoi Pantagrull svo: - I>egar pu hefur skyrt konungi fra ollu pessu skaltu leggja alla pfna von a Guo og hann mun ekki yfirgefa pig. I>vf eg fyrir mitt leyti, enda p6tt eg se mattugur eins og pu getur eo, og hafi 6tolulegan fjolda manna undir vopnum, pa treysti eg ekki a matt minn og megin, heldur set allt mitt traust a Guo, verndara rninn, sem aldrei vfkur fra peim sem a hann vona og trua. Vio pessi oro bao fanginn hann ao stilla lausnargjaldi sfnu f h6f. En pvf svaraoi Pantagrull a pann veg ao takmark hans vreri ekki ao rrena menn og rupla, eoa halda peim f gfslingu, heldur ao gera pa rfka og veita peim fullkomio frelsi. 265

- Farou burt, sagoi hann, f frioi lifanda Guos, og foroastu samneyti vio vonda menn, ella kann pig illt ao henda. l>a for fanginn, og Pantagrull sagoi vio menn sfna: - Krakkar, eg let pennan fanga a mer skilja ao vio hefoum her f hafi, og einnig ao vio myndum ekki gera aras a pa fyrr en um n6nbil a morgun, til pess ao peir yrou 6ttaslegnir vio ofluga landgongu 6vina, og legou f n6tt allt kapp a ao undirbua sig og vfgbuast; eg hef eigi ao sfour akveoio ao vio leggjum til atlogu f pann mund er peir festa svefn. Vio skulum nu skilja vio Pantagrul og postula hans, og segjum af Anarki konungi og hans her. l>egar fanginn var heim kominn gekk hann rakleitt a konungsfund, og sagoi honum ao risi nokkur vreri par kominn, Pantagrull ao nafni, sem hefoi utrymt og latio steikja af mestu grimmd pessa sex hundruo fimrntfu og nfu riddara, og hvernig hann einn hefoi bjargast til ao flytja honum tfoindin; ennfremur skyroi hann fra pvf ao pessi risi hefoi falio ser ao segja honum ao hafa rniodegismat til reiou nresta dag um n6nbil, pvf Pantagrull hefoi akveoio ao hefja aras a peirri stund. l>a fekk hann konungi krusina sem avaxtamaukio var f. En jafnskj6tt og Anark konungur hafoi kyngt einni matskeio fekk hann f halsinn svo rnikinn brunasvioa og svo mikill proti hlj6p f ufinn ao tungan skrrelnaoi; sama var hvaoa meoul peir gafu honum, ekkert Ietti honum prautirnar nema ao drekka utan stans; pvf undir eins og hann bar vfnglasio fra vorunum logsveio hann f tunguna. l>eir gerou pvf ekki annao en ao hella vfninu f kverkar honum f gegnum trekt. l>egar peir sau petta herstj6rar hans, pasjar og lffveroir, smokkuou peir a pessum Iyfjum til ao sja hvort pau gerou menn svo porstlata; en pao f6r eins fyrir peim og k6ngi. Og allir supu a svo hressilega ao kvitturinn barst um allar buoirnar, ao fanginn vreri heirn korninn, ao aras myndi veroa a pa gero daginn eftir, og ao konungur og herstj6rarnir vreru pegar teknir ao bua sig undir hana, og pad meo pvf ao drekka f st6rum teygum. Af pvf leiddi ad allir f hernum t6ku ao pj6ra, stuta floskum og trema f botn. f stuttu mali, peir drukku meira og meira pangao til peir sofnuou, a tvist og bast, ut um allar buoir. En nu skulum vio snua okkur aftur ao Pantagruli blessuoum, og segjum fra pvf hvernig hann beitti ser f pessu mali. A leioinni fra staonum par sem sigurmerkio st6o t6k hann skipsmastrio tveim hondum, eins og pflagrfmsstaf, setti f lukugatio tvo hundruo prjatfu

266

og sjo amur af hvftvfni fra Anjou, af birgaunum sem hann flutti fra Ruauborg, og batt via beltia tunnuna fulla af salti, jafn lettilega og konur pyskra malalioa bera sfnar litlu tagakorfur, og pannig marseraai hann af staa asamt felogum sfnum. Pegar mer dr6 herbuaum fjendanna sagai Panurg via hann: - Signor, viljia per gera dalftia skynsarnlegt? Latia petta hvita Anjou­ vfn koma upp ur lukarnum, og drekkum paa her aa hretti Breta. Pessu samsinnti Pantagrull fuslega, og peir drukku paa hreinlega upp svo ekki var einn dropi eftir af pessum tvo hundrua prjatiu og sjo tunnum, nema leaurflaska ein unnin f Tour sem Panurg fyllti fyrir sjalfan sig, pvf hann kallaai hana Vade mecum, og hafoi mea nokkrar dreggjar fyrir edikia. Pegar peir hofou purrtottaa geitarbj6rinn gaf Panurg Pantagruli eitthvert grabolvaa lyf, sem var gert ur lijJontripon, nyringsleysi, kveau hrrerari saman via bloorubjollur, og oorum pvagorvandi efnum. Pessu nrest sagai Pantagrull via Karpalim: - Faria inn i borgina mea pvf aa klifra upp a vegginn eins og rotta, eins og per kunnia svo vel, og segio peim aa koma ut undir eins og berja a fjendunum eins kroftuglega og peir geta; aa pvf bunu skulua per koma aftur niaur, taka logandi kyndil og leggja eld f oll tjoldin og alla skalana f buaunum. Eftir paa skulua per hr6pa af ollum kroftum mea yaar voldug­ ustu rodd, og faria sfaan ut ur pessum buaum. - Ja, sagai Karpalirn, en vreri ekki gott aa eg rreki flein f allar fallbyss­ urnar? - Nei, nei, sagai Pantagrull, en kveikia bara vel f puarinu. Samkvremt pessari skipun lagai Karpalirn pegar af staa og gerai svo sem Panurg hafoi boaia honum, og allir hermennirnir sem f voru borginni komu ut. Pegar hann hafoi lagt eld i tjoldin og skalana gekk hann lettum skrefum f gegnum 6vinaliaia an pess peir trekju eftir neinu, svo mikia hrutu peir og svafu djupt. Svo kom hann par sem fallbyssurnar voru og lagai eld f skotfrerin; en paa var haskalegt: eldurinn var svo flj6tur aa hann hafoi nrer pvf lrestst f Karpalim greyia; og hefoi hann ekki notia daindis fraleika sins pa hefoi hann steiknaa eins og grfs. En hann skaust f burtu af slfkum flyti aa k6lfur ur lasboga hefoi ekki flogia hraaar. Pegar hann var korninn ut yfir sfkin rak hann upp pvfHkt org aa paa var eins og allir djoflar vreru lausir. Via pessi hlj6a hrukku fjandmennirnir upp, en hvernig haldia pia aa peim hafi lioio? - jafn ruglaair og munkar via fyrstu hringingu morgunsins, sem kallast f Lueir hafa allir verio vregoarlaust drepnir, lftio pio a bl6ostrauminn. l>vf peir fmynduou ser ranglega ao pvag Pantagruls vreri bl6o 6vinanna: af pvf peir sau pao aoeins f skini logandi tjaldanna og daufum bjarma fra tungli. Fjandmennirnir vissu ekki hvao segja skyldi eoa hugsa, pegar peir voknuou og sau a aora hand eldinn f herbuounum, og a hina vatnaganginn og hlandfl6oio. Sumir sogou ao petta vreru heimsslit og sfoasti d6msdagur, sem atti ao upptendrast f eldi; aorir ao sjavarguoirnir, Neptunus, Pr6teifur, Triton og aorir, hefou veitt peim atgongu og petta vreri f raun og veru salt sjavarvatn. 6! hver skyldi nu geta greint fra pvf hvernig Pantagrull bar sig til vio risana prju hundruo? 6 listgyoja min, Kallf6pa mfn, l>alfa min, gef mer nu innblastur. Lystu upp anda rninn! l>vf her kemur bruin par sem asnar rokvfsinnar hnj6ta, her kemur fallgryfjan, her kemur torfreran mikla, sem er ao lysa peim hrooalega bardaga sem atti ser stao. Guo gefi mer styrk til ao finna flosku af pvf besta vfni sem peir er Jesa pessa sannverulegu sogu hafa nokkru sinni drukkio!

268

XXIX. KAFLI Hvemig Pantagrull sigraoi risana prju hundruo, vopnaoa hoggvinsteini, og Varulf hofuosmann peirra. EN l>A. er risarnir sau ao allar herbtioir peirra voru komnar f kaf baru peir Anark konung sinn burt a heroum ser, sem best peir kunnu, og ut ur virkinu, eins og Eneas bar foour sinn Ankfses ur eldum Tr6ju. Og pegar Panurg sa petta sagoi hann via Pantagrul: - Signor, pa eru nu risarnir ao koma ut, berjio nu a peim meo skipsmastrinu hraustlega, eftir gamla skylmingarlaginu; pvf nu er stundin runnin upp ao per synio af your garpskapinn; og via ao okkar leyti munum ekki bregoast your, pao megio per vita fyrir vfst ao eg mun drepa marga fyrir your. Og pvf ekki pao? Davia drap Golfat, og for lett meo pao. Og svo er pao grallarasp6inn hann Evspenes, sem er sterkur eins og fj6rir uxar, ekki fer hann ao hlffa Ser. Upp meo hugrekkio, og berjio a peim meo oddi og egg! En Pantagrull sagoi: - Hugrekki, eg a n6g meira en n6g af pvf. En hregan, aldrei poroi Herkules ao Jeggjast gegn tveimur f senn. - Petta er, sagoi Panurg, st6r Jortur fyrir mitt nef. Per jafnio your via Herkules? Pao veit Guo, per hafio meiri kraft f tonnunum og meira vit f rassinum en Herkules hafoi f ollum lfkama sfnum og allri sinni sal. Maour er pess viroi sem hann alftur. A meoan peir attu saman petta samtal er Varulfur par kominn meo alla sfna risa; og pegar hann ser ao Pantagrull er einn saman varo hann upp­ fullur af ofdirfo og drambi, f von um ao hann geti nu drepio karlskinnio; og hann segir pa via risana sem fylgdu honum: - Saurlffu sveitalubbar, via Mah6meos nafn, ef einhver ykkar reynir til ao berjast via pessa, skuluo pio ta grimmuolegan ctauoa. Eg vil pio lofio mer einum ao berjast: pio faio af pvf skemmtunina a meoan ao horfa a. Pessu nrest viku risarnir allir lftio eitt undan, asamt konungi sfnum, pangao sem floskurnar voru, og Panurg og felagar hans f6ru eins ao; Panurg hermdi eftir manni sem hefur verio meo b6luna, pvf hann skreldi halsinn til og vatt upp a fingurna, og sagoi via pa hasri roddu: - Eg sver via Guo, felagar, ao via stondum hja f pessu strfoi. Gefio okkur eitthvao ao eta a meoan meistarar okkar berjast. Petta sampykktu peir fuslega konungur og risarnir, og buou peim ao taka

269

til matar meo ser; og Panurg sagoi peim a meoan revintyrasoguna um Turpin, jarteiknasogur Nikulasar helga og munnsoguna um storkinn. Varulfur snyst mi gegn Pantagruli meo stalkylfu mikla sem v6 nfu hundruo og sjotiu tonn og tvrer vrettir, ur stali fra Chalibes, og voru a endanum prettan demantsb6lur, en su smresta var jafn st6r og strersta klukka Vorrar-fruar f Paris, eoa fvio rninni, sem svaraoi naglarpykkt, eoa f hresta lagi bakkarpykkt a hnffum peim er kallast eyrnakutar, svo ekki munar meiru en sma agnarogn til eoa fra, og hun var gredd peim tofrum ao bun gat ekki brotnao; pvert a m6ti, allt sem hun snerti brotnaoi jafn skj6tt. I>egar nu Pantagrull ser hann nalgast harla grimmuolegan f fasi, h6f hann augu til himins, f 61 sig Guoi af ollu hjarta og s6r pann eio er nu greinir: -Drottinn Guo! pu hefur retfo verio verndari rninn og frelsari, nu serou pa neyo sem eg er f staddur. Ekkert annao hefur leitt rnig hingao en pao eolilega kapp sem pu hefur lagt monnum f brj6st, ao peir megi vernda sig og verja, sig sjalfa, konur sfnar og born, land og fjolskyldu, f ollum peim efnum sem ekki snerta pinn eigin vilja, pao er ao segja truna. I>vf f slfkum efnum kystu per engan bandamann annan en kap6lska truarjatning og pj6nustu vio pitt oro, pvf pu ert Almattugur og getur miklu betur vario pig f pfnum eigin malurn, pegar malstaour pinn er f vooa, en nokkur maour getur gert ser f hugarlund. I>u sem hefur pusundir hundraoa millj6na englasveita, og sa minnsti peirra a meoal getur drepio alla menn, og umturnao himni og joro ao geop6tta, eins og a sannaoist foroum tio f herbuoum Sanheribs. En ef per skyldi p6knast nu a pessari stund ao koma mer til hjalpar, meo pvf ao a pig einan er lagt allt mitt traust og all mfn von, pa sver eg pess eio ao f hverju pvf landi par sem eg fer meo void eoa fulla stjorn, jafnt r pvfsa Iandi Dtopfu eoa r oorum stooum, par mun eg Iata booa pitt heilaga Guospjall, hreint og 6mengao, meo einfoldum oroum, svo ao svfviroa pessa trantaralyos og falsspamanna, sem meo mannasetningum og rangsnunum uppafundningum hafa eitrao heirninn allan, verour utlreg ur mfnu urnhverfi. I>a heyrist rodd koma af hirnnum, svo mrelandi: Hoc Jae et vinces, pao er: Gjor svo og pu munt sigra. Nu ser pa Pantagrull Varulf nalgast meo gapandi gin, og gengur hann djarflega a m6ti honum og hr6par af ollum krafti: ,,I>u deyro, skalkur! I>u deyro!"- til pess ao skelfa hann, eftir aofero Spartverja, meo hrreoilegu orgi sfnu. Sfoan kastaoi hann ao honum, ur tunnunru sem hann bar vio beltio, meira en atjan koggum og einni skeppu af salti, og fyllti meo pvf munn hans, kverkar, nasir og augu. I>a reiddist Varulfur og beindi ao honum hoggi meo klumbu sinni, og

270

vildi meo pvf mala hofuokupuna. En Pantagnill var liougur, og cetfo kvikur a fati og snareygur. Svo hann stigur eitt skref aftur meo vinstri f6t. En hann gat ekki kornio f veg fyrir ao hoggio felli a tunnuna, svo hun brotnaoi f fjogur pusund attatfu og sex mola, og restin af saltinu steyptist a joro niour. l>egar Pantagrull ser petta kreppti hann handleggina af miklum pr6tti, f6r eftir reglum axarleiksins og greiddi honum bylmingshogg framan a brj6stio ofanvert meo digurri enda masturstresins; pa sveiflaoi hann vopni sfnu til vinstri og slcemdi pvf a milli hals og axlar. Sfoan steig hann fram hcegri fati og rak mj6rri enda tresins f klofio a honum; via petta brotnaoi lukuskyggnio svo pessar prjar eoa fj6rar vfnamur sem eftir voru helltust niour. l>a hugoi Varulfur ao hann hefoi stungio hann f pvagblooruna, og ao petta vfn vceri pvag hans sjalfs sem ylli ut. En Pantagrull var ekki ancegour meo petta og vildi tvfefla hoggio pegar hann retti sig upp. En Varulfur s6tti ao honum meo klumbuna a lofti og bj6st til ao lata hana skella a Pantagrul af ollu afli. Og hoggio var sannar­ lega svo kraftrnikio ao ef Guo hefoi ekki komio Pantagruli blessuoum til bjargar, pa hefoi hann verio klofinn fra hahofoi niour f miltis stao; en hoggio slcemdist til hcegri vegna snerpu Pantagruls og snarleika, og kylfan sokk meira en sjotfu og prju fet f joro niour, f gegnum st6reflis bjarg, og s16 ur pvf loga meiri en nfu pusund og sex tunnur. Pantagrull sa ao Varulfi gekk seint ao na upp klumbunni, sem sat fost i klettinum rniojum, og hlj6p a hann og vildi hreinlega sla af honum hausinn, en til allrar 6harningju straukst mastrio litillega via skaftio a kylfu Varulfs, sem var gcedd toframcetti (eins og aour sagoi). Af peim sokum brotnaoi treo f sundur prja pverfingur fra greip hans, en via pao varo Pantagrull furou lostnari en klukkusmiour sem fcer brotna klukku ur m6tinu, og hann hr6paoi: - Hee, Panurg, hvar ert pu? En pa er Panurg heyroi petta sagoi hann via konung og risana: G6our Guo! peir skaoa hvor annan ef via gongum ekki a milli. En risamir voru scelir meo sig eins og peir scetu bruokaup. l>a vildi Karpalim risa a fatur og liosinna meistara sfnum, en einn risanna sagoi via hann: - i nafni Golfarins, d6ttursonar Mah6meos, ef pu hreyfir pig heoan smeygi eg per undir botninn a br6kum rninum, eins og st6lpipu. l>vi eg er prcelstfflaour i pormunum, og get trauola dritao an pess ao gnista tonnum. En Pantagrull, pannig sviptur vopninu, preif um endann a siglutrenu og baroi i blindni a risanum; en geroi honum ekki meiri rniska en ef steoja er gefinn selbiti i jarnsmioju. 271

Allan pennan tfma var Varulfur ao kippa upp kylfu sinni ur joroinni, og hafoi pegar nao henni upp og bj6st til ao sla Pantagrul. En Pantagrull var soar a freti og vek ser undan hverju hoggi, allt pangao til - pvf hann sa ao Varulfur 6gnaoi ser, og hr6paoi: ,,I>rj6tur, nu brytja eg pig f smatt eins og hakkabuff, aldrei framar gerirou aurningja mennina pyrsta!" - ao hann sparkaoi svo fast meo fretinum f kvioinn a honum ao hann kastaoist a bak aftur meo lappirnar upp f loftio, og dr6 hann pannig, meira en orskots lengd, svo skinnio flagnaoi af rassbotninum. Varulfur oskraoi og hrrekti bl6oi upp um kverkarnar: ,,Mah6meo! Ma­ h6meo! Mah6meo!" Vio pessi org risu upp allir risarnir til ao hjalpa honum, en Panurg sagoi vio pa: - Herrar minir, fario hvergi, pvf truio mer: meistari okkar er 6our og slrer af handah6fi an pess ao hiroa um hvar hoggin lenda. I>io gretuo fengio lj6tan skell. En risarnir skeyttu engu um oro hans, peir sau ao Pantagrull var vopn­ laus. I>egar Pantagrull sa pa nalgast preif hann um baoa fretur Varulfs, og lyfti upp skrokknum eins og kesju. Hann beitti honum eins og steoja og let hann bella a pessum risum sem voru vopnaoir hoggvinsteini, og felldi pa eins og flfsar drffa hja steinhoggvara, svo snart ao enginn peirra reis upp gegn honum ao hann vreri ekki pegar lagour flatur. En pegar ollum pessum steinverjum laust saman varo svo 6skaplegt glamur ao pao minnti rnig a daginn pegar st6ri smjorturninn, a Sankti-Stefans d6mi fBourges, braonaoi f s6linni. Panurg asamt Karpalim og Evspenesi halsskaru a meoan pa er lagu pegar flatir a joroinni. I>io getio b6kao ao ekki einn komst undan, og ao pvf leytinu til rninnti Pantagrull a slattumann sem slrer meo lja sfnum (pao er Varulfi) grasstrain a enginu (pao er risana). En f pessari skylmingarlotu rnissti Varulfur hofuoio. I>ao var pegar Pantagrull felldi einn peirra sem kallaoist Rifflan­ dui, og brynjaour var gr6fsteini fra hvirfli til ilja; ein flfsin ur henni skaust pvert f gegnum halsinn a Epistemoni. En aorir voru langflestir lettbrynjao­ ir, surnir tuffsteini, surnir skffubergi. Ao lokunum, pegar Pantagrull sa ao allir voru dauoir, varpaoi hann skrokki Varulfs af ollum kroftum a borgina; og fell hann eins og froskur a kvioinn a aoaltorg teorar borgar, og f fallinu drap hann brennt fress, blauta lreou, litla doom og beislaoa gres. 272

XXX. KAFLI Hvemig Epistemon, meo afhoggio hofoao, var kunnattusamlega gneddur af Panurgi, og ymis tfoindi af djoflunum og peim fordIBmdu. AD l>ESSUM hrikalega 6sigri fullnuoum bvarf Pantagnill aftur a staoinn par sem floskurnar voru, og kallaoi a Panurg og bina; peir komu allir beilu og boldnu, nema Evspenes, sem einn risanna bafoi kl6rao dalitio i andliti meoan bann var ao skera bann a hals, og Epistemon sem ekki let sja sig; Pantagrull varo svo miour sin via petta ao bann vildi svipta sig lifi. En Panurg sagoi via bann: - Hugrekki, berra, bioio bregan; via leitum bans f valnum, og via munum komast ao pvi sanna. Og par sem peir voru ao leita bans fundu peir bann steindauoan, meo albl6ougt bofuoio i hondum ser. I>a hr6paoi Evspenes upp: - IE! grimrni dauoi, befurou svipt okkur hinum fullkornnasta manni? Via petta br6p reis Pantagrull upp, meo meiri barmkvrelum en nokkru sinni bafa sest, og bann sagoi via Panurg: - IE! vinur minn, spasogn yoar meo glosin tvo og spj6tsskaftio var sannarlega villandi! En Panurg sagoi: - Bornin min, gratio ekki, bann er ennpa vel volgur; eg skal grreoa bann fyrir ykkur, pio faio bann aftur jafn beilbrigoan og bann var nokkru sinni. Ao pvi mreltu t6k bann hofuoio og belt pvi yfir kylnum, vel beitum, til ao verja pao vindgusti. Evspenes og Karpalirn baru likamann a staoinn par sem peir bofou efnt til veislu, ekki i von um lrekningu beldur til ao Pantagrull srei bann. En Panurg taldi p6 kjark i pa og sagoi: - Ef mer tekst ekki ao grreoa bann, pa vii eg lata hofuoio (sem fffl leggja gjarnan ao veoi); brettio pessum grati og bjalpio mer. I>essu nrest p6 bann mjog vel balsinn upp ur g6ou bvitu vini, sfoan bofuoio, og straoi a saurdufti sem bann einlregt bar i einum vasa sinum; sfoan bar bann a pau einhvers konar smyrsl: bann lagoi pau saman, na­ kvremlega rett, reo ao reo, taug ao taug, hryggjarlio ao bryggjarlio, svo bann yroi ekki ballinsvfra (pvf bann lagoi banvrent batur a folk sem var pannig). Ao pvi bunu t6k bann fimmtan eoa sextan saumspor meo nal allt f kringum

273

hofuaia, svo paa dytti ekki af aftur; pa smurai hann a paa f hringinn dalitlu af smyrsli sem hann kallaai uppreisandi. Allt f einu f6r Epistemon aa anda, sfaan aa opna augun, sfaan ao geispa, sfaan aa hnerra, og sfaan gaf hann fra ser st6ran hefoarfret. Via paa sagai Panurg: - Nu hef eg sannarlega grrett hann. Hann gaf honum glas af hvftu vfni aa drekka, harla gor6ttu, asamt sykraari brauoristu dyfori f vfn. A pennan mata var Epistemon kunnattusarnlega lreknaour, en hann var ramur f prjar vikur, og hafoi purran h6sta sem hann gat aaeins losnao via mea stanslausri drykkju. Og nu f6r hann aa tala, og hann sagai ao hann hefoi sea djoflana og att innilegar samrreaur via Lusifer, og setia veislu breoi f helvfti og a Odains­ vollum; hann staahrefoi framrni fyrir ollum aa djoflamir vreru bestu felag­ ar. Og hvaa pa fordremdu snerti pa sagai hann aa hann vreri mjog hryggur yfir pvf aa Panurg skyldi kalla sig svo flj6tt til lffsins. - I>vf, sagoi hann, eg hafoi einstaka anregju af pvf ao sja pa. - Hvernig? sagai Pantagrull. - I>eir eru ekki jafn gratt leiknir og pia haldia, sagai Epistemon, en lffskjor peirra hafa breyst a kyndugan hatt, pvf eg sa Alexander mikla, og hann var aa stagla garnlar brrekur til aa hafa f sig og a. Xerxes baua sinnep til solu mea hr6pum og kollum, Romulus seldi tollaa salt, Numa seldi nagla, Tarquin var nirfill, Pis6, b6ndi, Sulla, ferjumaaur, Kyrus var kuasmali, I>emist6kles, glersmiaur, Epaminondas, speglasmiaur, Brutus og Kassfus, jaraamatsmenn, Demospenes, vfnyrkjumaaur, Sfser6 knuai ffsibelg jarnsmias, Fabius prreddi talnabond, Artaxerxes flettaoi reipi, Eneas, malari, Akkilles var mea ref-orm, Agamemnon sleikti diska, Odysseifur var slattumaaur, 274

Riddarar hringborosins eruferjumenn i Undirheimum.

275

Nestor, namumaour, Darfus forarkarl, Ankus Martfus kalfattaoi bata, Kamillus, sk6srniour, Marsellus afuyddi baunir, Darfus braut mondlur, Skipi6 Afrikanus seldi vfndreggjar f klossa, Hasdnibal var lj6skerasmiour, Hannibal seldi hrensn, Prfamus seldi afl6ga flfkur, Lancelot du Lac flaoi dauoa hesta, allir riddarar hringborosins voru arrningjar sem toguou f ar til ao komast yfir Kokytus-flj6t, Flegepon, Styx, Akkeron og Lepu, hvenrer sem hattvirtir pukamir vildu fara f skemmtifero a vatninu, eins og rreoaramir f Lyon og gond61a-mennirnir f Feney, en fyrir hverja fero fengu peir aoeins selbita a nefio og bita af mygluou brauoi um kvoldio. Trajanus veiddi froska, Antonfus, pj6nn, Komm6dus bj6 til glingur ur svartarafi, Pertinax afskeljaoi hnetur, Lukullus, steikari, Justinfanus, leikfangasrniour, Hektor, s6susmakkari, Parfs var eldastrakur, Akkilles, heybindingamaour, Kambyses, mulasnareki, Artaxerxes, pottaskrapari, Ner6 var fiolari; Fferabras var pj6nn hans, en hann geroi husb6nda sfnum allt til ama; hann let hann eta rugbrauo og drekka surt vfn, en sjalfur at hann og drakk pao besta. Julfus Sesar og Pompeius kalfottuou skip, Valentin og Orson skoruou f gl6oir vftis og prifu baogrimur, Giglain og Gawain voru arrnir svfnahiroar, Goofreour langatonn seldi eldfreri, Goofreyr af Bouillon, myndskeri, Jason var kirkjupj6nn, Don Pietro af Kastillu, aflats-prangari, Morgan bruggaoi bj6r, Huon af Bordeaux, beykir,

276

Pyrrhus, upppvottakarl, Antiokkus var s6tari, Romulus lappaoi upp a gamla sk6, Oktavfanus sk6f pergament, Nerva, vaskastrakur, Julius pafi prangaoi ut smabokum; en hann var hrettur ao ganga meo sitt forkostulega skegg, J6n af Parfs bar aburo a stfgvel, Artur af Bretanfu hreinsaoi hufur, Perceforest, sorpkarl, Bonifasfus pafi attundi fleytti froou af pottum, Nikulas pafi prioji vann vio pappfrsgero, Alexander pafi veiddi rottur, Sixtus pafi hjukraoi saras6ttarsjuklingum. - Hvao! sagoi Pantagrull, eru saras6ttarmenn par f neora? - Vissulega, sagoi Epistemon, eg hef aldrei seo jafn marga, pao eru par fleiri en hundrao millj6nir. I>vf truio mer, allir sem fa ekki saras6tt f pessu I ffi fa hana f pvf nresta. - Skrattinn, sagoi Panurg, pa er eg sloppinn, pvf eg hef komist alla leio ao gati Gibraltar, og trooio upp f Sulur Heraklesar, og hrist niour pa proskuoustu. - Oddgeir danski pussaoi reiotygi, Tigranes konungur lagoi paktigla, Galien endurrisni veiddi moldvorpur, tj6rir synir Aymons, tanndrattarmenn, Kalixtus pafi var pfku-rakari, Urban pafi flesk-krrekir, Melusfna var upppvottastulka, Matabrune, pvottakona, Kle6patra seldi lauk, Helena reo fyrir pernum, Sernfrarnis aflusaoi betlara, Dfd6 seldi sveppa, Penpesilea seldi hrafnaklukkur, Lukresfa var hjukrunarkona, Hortensia, spunakona, Livfa sk6f spanskgrrenu. 277

I>annig unnu peir sem hofou verid rniklir menn f heirni her med herkjum fyrir sfnu fatreklega og vesrela lffi par f nedra. A hinn boginn voru heim­ spekingar og peir sem hofou verid snaudir f pessu lifi ordnir ao st6rhofo­ ingjum i nedra. Eg sa Diogenes rnikiludlegan a skemmtigongu, f storfenglegri purpura­ kapu, med veldissprota ser vid hregri hlid; hann gerdi Alexander rnikla fokillan, pegar hann hafoi ekki brett buxumar hans vel, og hann borgadi honum fyrir med storum vandarhoggum. Eg sa Epiktet fagurlega buinn eftir franskri tisku, i fallegum laufskala, umkringdan fjolda af stulkum; hann spaugadi, drakk, dansadi og hafoi uppi alslags galskap; og vid hlid hans var haugur af sol-kronum. Uppi yfir geroinu var petta vers ritad sem einkunnarord: Vio dufl og leik, er dansinn hv{n, ao drekka rautt og hv{tt. Um 6ttu telja aura s{n og aldrei vinna neitt. Svo pegar hann sa rnig baud hann mer af kurteisi ad drekka med ser, hvad eg paoi feginsamlega, og vio pjoruoum eins og gudfrredingar. A medan a pvf stod kom Kyrus ad bidja hann um aur, i nafni Merkurs, til ad kaupa faeina lauka fyrir kvoldverdinn. ,,Nei, nei," sagdi Epiktet, ,,eg gef per ekki aur. En hema, prj6tur, er krona, hagadu per eins og maour." Kyrus var harla gladur yfir slfkum feng. En hinir olukkans kongarnir parna i nedra, eins og Alexander, Darius og adrir, rrendu hann peningnum pa um nottina. I>a sa eg Papelin, fehirdi Radamantusar, sem pruttadi um litlu bokurnar sem Julius pafi var ad selja, og hann spurdi hann: ,,Hvad kostar tylftin?" ,,I>rja silfurpeninga," sagoi pafi. ,,Ekki pad," sagdi Papelin, ,,prju hogg meo lurk! Fa mer prer, ruddinn pinn, og fardu og srektu fleiri." Og grey pafinn for f burtu gratandi, og pegar hann kom til meistara sins bakarans, sagdi hann honum ad bokunum hefoi verid rrent fra ser. I>a hyddi bakarinn hann med fstadsol, svo hressilega ad skinnid af honum hefoi ekki verid nothreft f sekkjapfpur. Eg sa meistara Jon Lemaire f gervi pafa, og hann let alla grey pafana og kongana f undirheimum kyssa fretur sfnar. Hann bles sig ut og gaf peim blessun sina, og sagdi: ,,Kaupio aflatsbref, ribbaldar, kaupid aflatsbref. I>au eru mjog odyr. Eg leysi ykkur fra braudi og supu, og eg letti pvf af ykkur ad verda nokkurn tfrna til neins nytir." Svo kalladi hann a Caillette og 278

Tribuclet, og sagoi: ,,Herra kardinalar, sendio ut bullurnar fyrir pa: eitt spark a rumpinn fyrir hverja." I>ao var undir eins gert. Eg sa meistara Fran�ois Villon spyrja Xerxes: ,,Hvao kostar skamrntur­ inn af sinnepi?" ,,Einn denara," sagoi Xerxes. I>essu svaraoi teour Villon: ,,Ao pu fair kolduflog, 6hrresio! Firnm sinnum petta magn er ekki halfs denara viroi, pu okrar a matnum her." Svo pissaoi hann f balann hans, eins og sinnepskarlarnir f Parfs. Eg sa bogmanninn fra Bagnolet, sem var ranns6knard6mari villutruar­ manna. Hann kom ao Perceforest pissandi utan f vegg sem var malaour eldi heilags Antons. Hann urskuroaoi hann villutruarmann og hefoi latio brenna hann a bali, ef Morgan hefoi ekki skorist f leikinn og gefio honum fyrir velkomandagjof og ymsa p6knun aora, nfu amur af bj6r. En Pantagrull sagoi pa: - Geymdu pessar g6ou sogur til betri tfma. Segou okkur aoeins hvernig fario er parna meo okrara. - Eg sa pa, sagoi Epistemon, annum kafna ao leita ao ryoguoum prj6num og gomlum noglum f goturresunum, eins og pio sjaio til betlara her f heirni: vrett af pessu jarnarusli er ekki meira viroi en brauobiti, en auk pess er mikill horgull a pvf. Svo vestings rnilysnar veroa stundum ao prauka meira en prjar vikur an pess ao eta mola eoa mylsnu, og peir leggja n6tt vio dag a meoan peir bfoa nresta markaoar. En peir eru svo framunalega ionir ao peir taka ekki eftir pessu striti og pessari eymd, ao pvf tilskildu ao peim hafi tekist f arslok ao vinna ser inn fyrir einum skitnum denara. - I>a skulum vio, sagoi Pantagrull, efna til dalftillar veislu, og drekkum, f ollum brenum, krakkar; pao gefur vel til drykkju ut allan pennan manuo. I>eir dr6gu pa tappa ur fjolda af floskum, og efndu til st6rveislu af birgoum herbuoanna. En veslings Anark konungur var dapur f bragoi; svo Panurg sagoi: - Hvaoa starfa eigum vio ao fa herra konunginum hema, svo hann veroi oroinn prautpjalfaour f sinni grein pegar hann kemur norour og niour tit allra pukanna? - Satt er pao, sagoi Pantagrull, petta er porf a.bending af pinni halfu. Gerou pa pao sem pu vilt, eg gef per hann. - Bestu pakkir, sagoi Panurg, eg segi ekki nei, glaour pigg eg af your pessa gjof.

279

XXXI. KAFLI Hvemig Pantagrull helt inn f borg Amor6ta, og hvemig Pamirg fann konu fyrir Anark konung og let hann fara ao selja gnena s6su. EFTIR pennan tilkomumikla sigur sendi Pantagrull Karpalim inn f borg Amor6ta til ao segja peim og tilkynna ad Anark konungur hefoi verio tekinn hondum og allir peirra 6vinir vreru gersigraoir. I>egar borgarbuar heyrou tfoindin komu peir allir ut a m6ti honum, med g6ori skipan, sfoan leiddu peir hann med sigurglaori viohofn og hirninbomum fognuoi inn f borgina: geysimikil bal voru kveikt um alla borg og fogur hringboro reist a gotunum, hlaoin allsnregtum. I>etta var old Saturnusar endi.Irrisin, svo rnikil voru veisluholdin a pessum stao. En Pantagrull sagoi via oldungaraoio fullskipao: - Herrar rnfnir, pad parf ad hamra jamio meoan pad er heitt. Svo pad er vilji rninn, aour en via hvilumst frekar, ao via forum og tokum allt rfki Dips6ta med ahlaupi. I>ess vegna skulu peir sem vilja med mer koma vera tilbunir f fyrramalio, eftir ad hafa drukkio, pvf pad er pa sem eg mun halda af stao f gonguna. Ekki svo ao skilja ao rnig vanti fleiri menn til ad leggja pad undir mig, pvf heita ma ad eg hafi pegar tekio pad, en eg se ao pessi borg er svo pettskipuo monnum ao peir geta varla snuio ser via a gotunum. Eg mun pvf flytja pa sem landnema til Dips6tfu, og gefa peim allt pad land, en pad er fallegra, heilsusarnlegra, frj6samara og anregjulegra en nokkurt land annao f heiminum, eins og margir a medal ykkar vita sem hafa kornio par aour. Allir peir ykkar a medal sem vilja fara pangao skulu vera tilbunir, eins og eg sagoi. I>essi tilmreli og akvoroun var latin berast um alla borgina, og nresta morgun birtust a torginu fyrir framan hollina nrestum atjan hundruo fimm­ tfu og sex pusund og ellefu menn, ad 6toldum konum og litlum bomum. Svo peir h6fu pa gonguna rakleitt inn f Dips6tfu, med svo g6ori reglu ad pad var pvf lfkast sem par vreru a fero born Israels a Ieio sinni fra Egifta­ landi yfir Rauoahaf. En aour en via fylgjumst med fyrirtreki pessu vil eg segja ykkur fra pvf hvernig Panurg lek fanga sinn Anark konung. Hann minntist pess sem Epistemon hafoi sagt, pad er hvernig konungar og rfkir menn pessa heims voru leiknir a Odainsvollum, og hvernig peir unnu par fyrir brauoi sfnu

280

meo illum storfum og 6prifalegum. Pess vegna let hann dag einn konung sinn klreoast snotri treyju lftilli ur seglduk, meo skorum og fellingum eins og albanskur hofuobunaour, og ffnum buxum vfoum eins og sj6lioabrrekur, en ekki neinum sk6m pvf hann sagoi ao peir myndu spilla sj6n hans. Og hann setti a hofuo honum litla hufu blaa, meo st6rri geldhanafjoour -nei mer skjatlast, eg held prer hafi verio tvrer -og gyrti hann belti grrenu og blau (pers et vert): buningur sem Panurg sagoi ao hrefoi honum vel, par eo hann hefoi verio pervert. Pannig a sig korninn leiddi hann konung fyrir Pantagrul, og sagoi vio hann: -Pekkio per pennan gaur? -Nei, ekki, sagoi Pantagrull. - Petta er herra konungurinn makalausi. Eg retla ao gera ur honum heioursmann, en pessir 6lukkans k6ngar eru algjorir aular, peir vita ekki neitt og eru ekki til neins nytir nema ao skaoa sina aumu pegna og trufla alla menn meo 6frioi, ser einum til fyrirlitlegrar anregju. Eg retla ao finna honum starf og lata hann pranga ut grrenni s6su. Farou pa ao hr6pa: ,, Viljio pio grcena s6su?" Og grey skrattinn hr6paoi. - Petta er of lagt, sagoi Panurg, kleip hann f eyrao og sagoi: Syngdu hrerra, f sol. Ja svona, skrattinn pinn! Pu hefur g6oa rodd. Pao var pin mikla grefa pegar pu hrettir ao vera k6ngur. Og Pantagrull hafoi mikla skemmtun af. Pvf eg trui hann hafi verio sa allra besti naungi a pessu heimshomi. Pannig varo Anark frer ao pranga ut grrenni s6su. Tveim dogum sfoar fekk Panurg til gamla gotudr6s ao giftast honum, og sjalfur helt hann bruokaupsveisluna meo ffnum kindahofoum, vrenum sneioum af steiktu svfni meo sinnepi, og g6oum vombum meo lauk - en af pessu sendi hann fimm klyfjar til Pantagruls, sem at pao allt, svo p6tti honum pao lystugt; - til drykkjar hofou pau perumjoo og eplavfn. Og til ao leika fyrir dansi fekk Panurg blindan karl, sem t6k lagio a kellu sfna. Og eftir maltfoina f6r hann meo pau til Pantagruls, og hann benti a bruoina og sagoi: -Pao er engin hretta a hun prumpi. -Af hverju? sagoi Pantagrull. -Af pvf hun er svo utslitin, sagoi Panurg. -H vao a petta tal ao pyoa? sagoi Pantagrull. -Sjaio per pao ekki, sagoi Panurg. Ef kastanfur sem maour steikir eru heilar pa brakar f peim alveg villt; og til ao foroast ao bresti f peim pa sker 281

maour f prer. Nu, f pessa nyju bruoi hefur lfka verio rist ao neoanverou, svo hun prumpar pa ekki. Pantagrull gaf peim lftio afdrep vio neori gotuna, og mortel ur steini til ao merja s6suna. l>ar stofnuou pau sitt litla heirnili, og hann varo sa ljufasti s6suprangari sem um getur f Ut6pfu; en mer hefur verio tjao ao konan berji hann eins og gifs; og veslings bjaninn porir ekki ao verja sig, svo einfaldur er hann.

282

XXXII. KAFLI Hvemig PantagnHI skyldi heilum her meo tungu sinni, og hvao hofundurinn sa f munni hans. PEGAR nu Pantagrull heldur meo allan sinn flokk inn a lond Dips6ta urou allir mjog glaoir; og peir gengu honum undir eins a hond og afhentu honum af fusum vilja lykla ao ollum peim borgum sem hann f6r um; nema Almyr6tar sem vildu standa gegn honum, og svoruou sendimonnum hans pvf til ao peir grefust ekki upp nema gegn g6oum skilmalum. - Hvao, sagoi Pantagrull, bioja peir um betri skilmala en kollu f bond og glas f hnefa? Komum, vio skulum hertaka pa og rrena. l>eir skipuou ser f fylkingar eins og peir vreru raonir f ao leggja til atlogu. En a leioinni, ]Jegar ]Jeir voru ao fara yfir slettu eina mikla, skall a pa ofboosleg slagveourshrfo. l>egar Pantagrull sa ]Jetta sendi hann hofuos­ menn sfna meo pau skilaboo ao ]Jetta vreri ekkert, pvf hann srei vel afar skyjum ao pao myndi ekki veroa nema daggaruoi, en p6 skyldu peir til vonar og vara skipa ser f g6oa fylkingu, pvf hann retlaoi ao skyla peim. l>eir skipuou ser pa f g6oa roo, vel saman pjappaoir, og Pantagrull rak ut ur ser tunguna, aoeins ao halfu, og skyldi hann peim eins og hrena breioir sig yfir unga sfna. A meoan hafoi eg, sem segi ykkur pessar dagsonnu sogur, falio mig undir laufi lopputres, jafn breiou og bruarboginn f Monstrible; en pegar eg sa hvao peim var vel skylt f6r eg til peirra ao leita mer skj6ls, en eg gat pao ekki, svo margir voru peir; eins og sagt er: Vio alnar enda er efni klippt. Eg klifraoi pvf upp a tungu hans, sem best eg kunni, og eg gekk meira en fimm rrulur aour en eg kom ao munni hans. En, 6 guoir og gyojur, hvao sa eg par? Lj6sti mig Jupiter meo sinni prefoldu eldingu ef eg segi 6satt! Eg spfgsporaoi ]Jama um eins og eg vreri kominn f kirkjuna lEgissif f Miklagaroi, og par sa eg klettafjoll mikil eins og f Danaveldi, eg trui pao hafi verio tennur hans, og vfolenda haga, st6ra sk6ga, voldugar og miklar borgir, ekki umfangsminni en Lyon eoa Poitiers. Fyrsta mannveran sem eg hitti var naungi sem var ao planta hvftkal, og f undrun minni spuroi eg hann: - Vinur minn, hvao ert ]Ju ao gera? - Eg er ao planta hvftkal, sagoi hann. - En hvers vegna og hvernig? segi eg. 283

- 6, herra, segir hann, ekki geta allir haft eistu pung sem mortel, og vio getum ekki allir verio rfkir. Eg vinn svona fyrir mer, og eg fer meo pao a markaoinn og sel f borginni parna innar. - Jesus, segi eg. Er petta her pa nyr heimur? - Auovitao, sagoi hann, er hann ekkert nyr. En pao er reyndar sagt ao pama fyrir utan se ny joro, par sem peir hafa sol og tungl, og fullt upp af alslags unaosemdum; en pessi hema er eldri. - Ja en, sagoi eg, vinur minn, hvao heitir pessi borg par sem pu selur hvftkalio? - Hun heitir Afturkok, segir hann, og borgarmenn par eru kristnir, heioursmenn, sem myndu fagna your vel. f stuttu mali, eg afreo ao fara pangao. En a leioinni hitti eg mann nokkurn sem var ao leggja gildrur fyrir dufur, og eg spuroi hann: - Vinur minn, hvaoan koma pessar dufur hema? - Herra, segir hann, prer koma ur oorum heirni. I>a skaust mer i hug ao pegar Pantagrull geispaoi flygju dufurnar inn f munn hans, f st6rum flotum, og heldu ao petta vreri dufnahus. I>essu nrest helt eg inn f borgina, og p6tti mer hun fogur, voldug og veoursrel. En vio hlioio baou veroimir mig um heilbrigoisvottoro, pao geroi rnig st6r-hissa, og eg spuroi pa: - Herrar mfnir, er plagan ao ganga her? - 6, signor, sogou peir, menn deyja svo 6tt heoan stutt i burtu ao likvagninn stansar aldrei. - G6our Guo, sagoi eg, og hvar er pao? I>eir svoruou mer pvf til ao pao vreri f Barko. og Kverkum, sem eru borgir tvrer alika st6rar og Ruoa og Nantes, auougar, og rniklir verslunarstaoir. En plagan hefoi sprottio af fulum og smitnremum blrestri, sem kom fyrir skommu upp ur djupunum, og hefoi dregio til dauoa meira en tuttugu og tvo hundruo sextfu pusund og sextan manns a einni viku. Eg velti vongum og braut heilann og akvao ao petta hefoi verio full ropi upp ur maga Pantagruls, af pvf hann at svo mikio af lauks6su, eins og lyst var her ao ofan. I>aoan helt eg a milli klettanna sem voru tennur hans, og mer t6kst ao klifa einn peirra; og par blasti vio augum fegurstu staoir f heirni, fallegir og st6rir tennis-vellir, fogur svolugong, fallegir uthagar, margar vfnekrur og 6toluleg sumarhus f ftolskum stfl, a dreif um vellina sem voru unaoslegir a ao lfta; parna dvalist mer f heila fj6ra manuoi, og aldrei hef eg lifao vio meiri fagnao. 284

Sfoan f6r eg niour ao tannabaki og kom pa ao vorunum. En a leioinni var eg rrendur af rreningjum f sk6gi st6rum, sem vex f nand vio eyrum. Eg kom f Htio porp a leioinni niour eftir, en eg hef gleymt hvao pao het; og par skemmti eg mer betur en nokkru sinni, og vann mer dalftio inn fyrir uppihaldi. Vitio pio hvernig? Meo pvf ao sofa; pvf parna eru menn leigoir um daga til ao sofa, og fyrir pao fa peir firnm til sex su.ur a dag, en peir sem hrjota mjog hatt fa nimlega sjo og halfa. Eg skyroi oldungaraoinu fra pvf hvernig eg var rrendur f dalnum, og peir tjaou mer ao fbuarnir handan fjalla vreru reyndar rnisindismenn og raufarar f eoli sfnu. I>etta kenndi mer ao rett eins og vio hofum byggoir herna megin og handan fjalla, pannig hafa peir byggoir herna megin og handan tanna; en pao er rniklu betra ao lifa her megin, og loftio er par betra. I>arna f6r eg ao hugsa hve pao vreri satt, sem sagt er, ao helft manna viti ekki hvernig hinn helmingurinn lifir, meo tilliti til pess ao enginn hafoi skrifao um pessi lond, par sem p6 eru tuttugu og fimm konungsrfki byggo, ao 6toldum eyoirnorkunum og breiou sjavarsundi, en um petta hef eg skrifao b6k mikla sem heitir Kokverja-saga; og gaf eg peim petta nafn af pvf peir lifa f halsi meistara mfns Pantagruls. Ao lokunum akvao eg ao snua aftur; eg kom ut um skeggio a honum og stokk niour a heroarnar, og paoan renndi eg mer ti! jaroar og datt niour fyrir framan hann. I>egar hann t6k eftir mer pa spuroi hann: - Hvaoan kemur pu, Alk6frybas? - Eg svaraoi honum: - Ur halsi yoar, messire. - Og sfoan hvenrer hefurou par verio? segir hann. - Sfoan, sagoi eg, ao per logouo af stao a m6ti Almyr6tum. - I>ao eru, segir hann, meira en sex manuoir. Og a hverju hefurou lifao? Hvao hefurou drukkio? Eg svaraoi: - Signor, a pvf sama og per, eg t6k toll af lystugustu bitunum sem f6ru um hals yoar. - fa, en, segir hann, hvar hefurou skitio? - f hals yoar, messire, sagoi eg. - Ha, ha, pu ert finn naungi, sagoi hann. Vio hofum, meo Guos hjalp, lagt undir okkur allt Dips6taland, eg geri pig ao kastalastj6ra f Salmigond­ fu. - Bestu pakkir, sagoi eg, messire. I>er gefio mer meira en eg a skilio. 285

XXXIII. KAFLI Hvemig Pantagrull varo veikur, og hvemig hann h:eknaoist. STUTIU seinna varo Pantagnill blessaour veikur, og svo heltekinn af maga­ kvolum ao hann gat hvorki drukkio ne etio, og par eo 6grefan fer aldrei ein og stok pa Vara hann SVO pjaour af hita-pissi ao kvalirnar VOfU meiri en pio getio fmyndao ykkur; en lreknar hans komu honum til bjargar, og st6ou sig vel, pvf meo miklu magni af linandi og pvagorvandi lyfjum letu peir hann pissa 6lukkunni ur ser. I>vag hans var svo heitt ao pao hefur ekki k6lnao fram a pennan dag; pio getio fundio pao a ymsum stooum f Frakklandi, eftir pvf hvert pao flaut, og pvf var gefio nafnio laugar: f Cauterets, f Lirnoux, f Dax, i Balaruc, f Neris, f Bourbon-Laney og annars staoar. A ftalfu: f Monte Grotto, f Abano, f San Pietro Montagnone, f Sant'Elena, f Casa Nova, f Santo Bartolomeo. f Bologne-heraoi: f Porette og pusund oorum stooum. Og oft hef eg furoao mig a pvf ao sja sreg af ffflalegum heimspekingum og lreknum, sem eyoa tima sfnum f rokrreour um pao hvaoan hiti ]Jessa vatns se korninn: hvort hann stafi fra b6raxi, brennisteini, al uni eoa saltpetri sem f er steinefnunum. I>vf peir pyrla bara upp mooreyk, og peim vreri betra

286

ao fara og nugga rassinn vio pistil heldur en ao s6a tima sfnum f umneour um hluti sem peir kunna ekki ao rekja til upprunans. l>vi svario liggur i augum uppi, og engin porf frekari eftirgrennslana til ao vita ao laugar pessar eru heitar af pvi prer urou til ur hita-pissi Pantagruls blessaos. En til ao skyra ykkur fra pvf hvernig peir lreknuou hans aoalmein mun eg tilgreina hvernig hann t6k sem hregoalyf: fj6rar vrettir af skamrnonfu fra K616fon, hundrao prjatfu og atta vagnhloss af kanelberki, ellefu pusund og nfu hundruo pund af rabbarbara, ao 6toldu ooru sulli. l>io purfio ao skilja ao sarnkvremt lreknanna raoi var akveoio ao pao skyldi losa hann vio pao sem orsakaoi magaprautirnar. f pvf skyni voru geroar sautjan st6rar koparkulur, strerri en su sem er f R6maborg a nal Virgils, pannig utbunar ao prer vreru opnaoar f rnioju og lokaoar meo gormi. Inn f eina klifraoi einn af monnum hans, og bar lj6sker meo tendruoum kveiki, og Pantagrull gleypti hana eins og litla pillu. Inn f fimrn aorar f6ru prir brendur, og hafoi hver peirra sk6flu vio halsinn. Inn f sjo aorar f6ru sjo buroarmenn, og bar hver peirra korfu a oxlinni. Og prer voru gleyptar eins og pillur. l>egar peir voru kornnir niour f magann losaoi hver og einn um gorminn og gekk ut ur klefa sfnum, fyrstur sa er bar lj6skerio. Vio pao fellu peir meira en halfa mflu niour f hrreoilegt djup, fulli og daunmeiri en Mefftis, eoa merskio f Kamarfnu, eoa sykta vatnio i Sorbonne sem Strabon talar um; og ef peir hefou ekki verio vel 6nremir f hjarta, maga og vfn-potti (sem maour kallar heilakupu), pa hefou peir kafnao og drepist ur peim and­ styggoar gufum. 6 hvflfkur lyktandi, hvflfk brrela ao saurga nefgrfmur gleoimeyja! J:>reifandi sig afram sfoan og pefandi nalguoust peir saurefnin og pessar fulu gufur; og ao lokum fundu peir haug af skft. l>a borou brautryojendur f hann til ao brj6ta hann niour, og aorir fylltu meo sk6flum sinum korfurn­ ar; pegar svo allt hafoi verio hreinegar Pantagrull spurdi pessi tidindi vard hann alls ekki neitt gramur, reidur eda ahyggjufullur. l>vi pad hef eg pegar sagt ykkur, og eg segi pad enn, ad hann var sa besti litli og st6ri, g6di naungi sem nokkurn tima hefur gyrt sig sverdi; hann gerdi avallt gott ur ollu, hann lagdi allt tit a betri veg: aldrei kvaldi hann sjalfan sig, og aldrei var hann hneyksladur. Reyndar hefoi hann verid med ollu rrekur ur gudd6mlegri holl skynseminnar, ef hann hefoi nokkurn tima verid hryggur eda hrelldur. l>vi oll pau audrevi sem undir eru s6linni og jordin geymir i ollum sfnum viddum - hred, dypt, lengd og breidd - eru ekki pess virdi ad vid resum okkur peirra vegna, eda latum pau trufla skynfreri okkar eda andagafur. Hann let ser nregja ad tala vid Panurg undir fjogur augu og lesa honum pistilinn blidum ordum: ad ef hann heldi afram uppteknum hretti og breytti ekki sfnu btiskaparlagi, pa mundi verda 6mogulegt, eda ad rninnsta kosti afar tors6tt, ad gera hann nokkurn tfma rfkan. - Rfkan? sagdi Pantirg. Var hugsun ydar bundin pvf? Var pad f raun og veru retlun ydar ad gera rnig rikan her i heimi? Hugsio um ad lifa katu PANTAGRULL

lffi, f nafni Guos og allra g6ora manna. Hleypio engri annarri hugsun ao, hleypio engri annarri ahyggju inn f ginnheilagt aosetur yoar himneska heila. Truflio aldrei hans heiorfku r6 meo skyjum hugsana, brydduoum kvalrreoi og leioa. Svo lengi sem per lifio gloou lffi, fjormikill, skapg6our, pa mun eg vera meir en rfkur. Allir hr6pa: ,,Sparaou, sparaou!" En ymsir eru ao tala um sparnao og vita ekki neitt hvao pao er. l>eir rettu ao fa rao hja mer. Og nu vildi eg la.ta your vita ao pao sem per finnio mer til forattu hef eg tekio upp eftir Hask6lanum og D6mpinginu f Parfs: stooum par sem er sonn uppspretta og lifandi fmynd alheims-guofrreoinnar, alls rettlretis einnig. Sa er villutruarmaour sem um pao efast og truir pvf ekki statt og stoougt! Nu, eigi ao sfour eta peir upp biskup sinn a einum degi, eoa tekjurnar af biskupsdremi hans (pao er pao sama) f heilt ar, stundum jafnvel f tvo ar. l>ao gerist a hans innsetningardegi f embrettio, og meo engu m6ti getur hann komist hja pvf, nema hann vilji pa veroa gryttur a staonum. Hegoun rnfna hef eg lfka byggt a hofuodyggounum fj6rum: AJorsjd: eg lret borga mer fyrir fram, pvf maour veit aldrei hver bftur (f gras) eoa ber (l6rninn). Hver getur sagt meo vissu ao veroldin vari f prju ar enn? Og jafnvel p6tt hun standi lengur, er nokkur maour svo vitlaus ao hann geti fullyrt ao hann lifi enn f prju ar? Aldrei t6kst manni gooin SVO gerla ao blfoka ao geti hann meo vissu lifao til morgundags. A rettla!ti: kommutatifu: eg kaupi dyrt (pao er ao segja ut a reikning), og sel 6dyrt (pao er ao segja gegn greioslu ut f hand). Hvao segir Kato um petta f b6k sinni Hagstj6rn? Heimilisfaoirinn, segir hann, parf stoougt ao vera ao selja. Meo pvf m6ti verour hann 6hjakvremilega rfkur, ef birgoir hans eru retfo nregar. distributifu: eg efni til veislu fyrir g6oa (takio eftir g6oa) og gegna felaga, sem orlogin hafa kastao eins og Odysseifi upp a klett g6orar matarlystar, og lfka fyrir g6oar (takio eftir g6oar) og ungar gleoikonur (takio eftir ungar, pvf eftir oroum Hipp6kratess polir reskan ekki ao vera svong, einkum ef hun er pr6ttrnikil, fjorug, or, lffleg, marglat). l>essar gleoikonur veita heioursmonnum anregju foslega og af gloou hjarta, og eru svo hallar undir Platon og Sfser6 ao prer lfta ekki svo a ao prer seu freddar inn f pennan heim bara vegna sjalfrar sfn heldur beri peim ao gefa foour­ landinu hluta af sjalfum ser, vinum sfnum annan hluta. A krafti: eg felli st6r tre eins og hver annar Mflon, eg eyoilegg myrka

sk6ga, dvalarstaoi ulfa, villisvfna og refa, greni rreningja og moroingja, felustaoi bl6ohunda, smiojur myntfalsara, hreli villutniarmanna; eg jafna petta vio jorou og breyti f st6r rj6our og fallega lyngheioi, leik mer ao pvf ao brytja niour st6rvioina og by til ur peim sretaraoir fyrir n6tt hins Efsta dags. A hofsemi: eg et upp kornio f grasinu, eg lifi eins og einsetumaour a salati og r6tum, eg losa mig vio holdlegar lystisemdir og spara pannig fyrir orkumlamenn og volaoa. En meo pessu m6ti spara eg mer garomenn sem kosta peninga; skuroarmenn sem drekka mikio og 6blandao; tfnslumenn sem purfa sfnar kokur; preskjara sem eta upp allan hvftlauk, rauolauk og skalotlauk f gorounum, ao sogn I>estylisar i hjarolj6oi Virgils; malara sem eru yfirleitt pj6far, og bakara sem eru litlu skarri. Er petta lftill sparnaour? Ao ekki se talao um skaoann af voldum hagamusa, s6un f hloour, og skemmdir af voldum smamaura og ranabjallna. Ur korni f grasinu byr maour til ffna, grrena s6su, auoblandanlega og auomeltanlega, sem gleour heilann, hressir andans fjor, orvar sj6n, eykur matarlyst, bretir smekkinn, styrkir hjartao, kitlar tunguna, skyrir litaraftio, magnar voovana, stillir bl6orasina, roar pindina, endurnrerir lifrina, frioar miltio, sefar nyrun, hvflir hryggjarlioina, tremir pvagpfpurnar, vfkkar ut saokirtlana, penur eistnastrengina, hreinsar blooruna, blres ut getnaoarfrer­ in, herpir forhuoina saman, heroir eistun, sperrir liminn: svo maginn verour ffnn, maour ropar vel, fretar, prumpar, skftur, pissar, hnerrar, kjokrar, h6star, hrrekir, spyr, geispar, snytir ser, dregur andann, andar ut, andar inn, hrytur, svitnar, reisir liminn; og gerir 6mrelt gagn annao. - Eg skil, sagoi Pantagrull. I>er alyktio sem svo ao folk sem hefur litla andagift se ekki frert um ao eyoa miklu a skommum tima. I>er eruo ekki sa fyrsti sem kemur fram meo pa hegilju. Ner6 helt henni a loft; af ollum monnum daoi hann mest frrenda sinn Kajus Kalfgulu, sem hafoi s6lundao a faum dogum, af furoulegri hugvitsemi, ollum peim eigum og arfleifo sem Tiberius let honum eftir. En f stao pess ao viroa og halda hin r6mversku freou- og eyoslulog: lex Orchia, Fannia, Didia, Licinia, Cornelia, Lepi­ diana, Antia, og log Korinpumanna sem bonnuou hverjum manni ao eyoa a ari meira fe en pvf sem nam arlegum tekjum hans, pa hafio per tekio upp vega-f6rn (Protervie), sem meo R6mverjum jafngilti paskalambinu hja Gyoverjum. En hun f6lst f pvf ao eta upp allt sem rett var og kasta afgangnum a eld, en geyma ekki neitt til morguns. f pessu efni get eg sagt hio sama um your og Kat6 sagoi um Albfus, sem eftir ao hafa meo 6h6flegri eyoslu etio upp allt sem hann atti, pangao til aoeins eitt hus var

eftir, pa lagoi hann eld f pao, til pess hann greti sannarlega sagt consum­ matum est- pao er buio - en petta var pao sem Tomas fra Aquino sagoi pegar hann hafoi etio alla steinsuguna. La.tum gott heita!

"""

III. KAFLI Hvemig Panurg lofar skuldunauta og lanardrottna. - EN, spuroi Pantagrull, hvenrer veroio per pa buinn ao ljuka pessum skuldum? - A grfska almanaksarinu, svaraoi Panurg, pegar allir menn veroa anregoir og per erfingi yoar sjalfs. Guo foroi mer fra pvf ao veroa skuldlaus. l>vf pa mundi eg ekki finna neinn sem vildi lana mer denara. Sa sem ekki leggur f ger ao kvoldi far ekki hefao deig ao morgni. Skuldio retfo ein­ hverjum eitthvao. l>vf hann mun stoougt bioja Guo ao gefa your gott, langt og hamingjurfkt lff, af 6tta vio ao veroa af skuldinni; hann mun stoougt tala vel um your a mannam6tum, og afla your nyrra lanardrottna, svo per getio borgao honum meo pvf ao fa Ian hja peim, og fyllt hans skuro meo annars mold. Foroum tfo f Gallfu, pegar prrelar, pj6nar og fylgdarmenn voru brenndir kvikir, samkvremt logum sem drufdar settu, vio balfor og greftrun husbrenda sinna og hofoingja, hofou peir pa ekki rerna astreou til ao 6ttast dauoa pessara husbrenda og herra, par sem peir hlutu ao deyja meo peirn? Skyldu peir ekki hafa stoougt beoio sinn mikla Guo Merkur, og Dis, foour auosins, ao lata pa lifa lengi vio g6oa heilsu? Skyldu peir ekki hafa lagt sig f lfma ao annast pa vel og pj6na peim, pvf peir gatu ao rninnsta kosti lifao meo peirn allt til dauoa peirra? Truio mer, lanardrottnar yoar munu bioja Guo af pvf ynnilegri truarhita ao per lifio sem lengst, af 6tta vio per deyio, peim mun akafar sem peir unna errninni meir en handleggnum og pyngjunni meir en lffinu. l>annig for fyrir okrurunum f Landerousse, sem hengdu sig fyrir nokkru pegar peir sau ao vero a vfni og korni lrekkaoi, og ao g6oreri var framundan. l>egar Pantagrull svaraoi engu helt Panurg afram: - G6our grubb! pegar eg hugsa ut f pao, pa neyoio per mig til ao lata ut trompio, fyrst per alasio mer vegna skulda rninna og lanardrottna. Fari pao kolao! aoeins Vfgna pessara hrefileika minna ao skapa eitthvao ur ekki neinu taldi eg mig hafa unnio mer alit, viroingu og lotningu, pratt fyrir skooun allra heimspekinganna (sem segja ao ekkert veroi skapao ur engu). Og hvao hafoi eg skapao? Svo marga ffna og g6oa lanardrottna. Lanar­ drottnar eru (eg held fast vio pao, fram f rauoan dauoann, og lengur) g6oar og ffnar skepnur. Sa sem aldrei lanar neitt er lj6t skepna og vond: afsprengi hofuopaursins f vfti.

Og hvao hafoi eg buio til? Skuldir. 6 fagretu og dyrlegu hlutir! Skuldir, segi eg, fleiri ao tolu en atkvreoin sem veroa til meo pvf ao tengja saman oil samhlj6o og all serhlj6o, og Xen6krates taldi foroum tfo. Ef per drernio fullkomleika skuldunautanna eftir fjolda lanardrottna peirra, pa bregst your ekki kunnattan f hagnytri tolvfsi. Haldio per ekki ao eg se glaour pegar eg se umhverfis rnig a hverjum morgni pessa svo auomjuku lanardrottna, svo altillegu og stimamjuku, og pegar eg tek eftir pvf ao ef eg syni einum peirra betra viom6t en oorum, og fagna honum ynnilegar, pa heldur garmurinn ao hann muni fyrstur fa skuldalukningu,heldur ao hann veroi fyrstur f rooinni,og dregur pa alyktun af brosi mfnu ao hann fai greitt ut f hand? l>a er eins og eg se ao leika Guo almattugan f helgileik f Saumur, umkringdan englum sfnum og kerubum. J:>etta eru fleournar mfnar, snfkjudyrin mfn, peir sem avallt fagna mer, peir sem bj6oa mer g6oan dag og bioja fyrir mer. Og pegar eg sa ao nu a dogum eru allir menn knunir afram af heitri longun og eggjandi fysn til ao koma ser upp skuldum og nyjum lanardrottn­ um, pa helt eg sannarlega ao fjall Hetjulegra dyggoa sem Hesf6dus talar um,og eg t6k mfna fyrstu hask6lagraou f,vreri gert ur skuldum, fjallio sem allir menn viroast stefna ao og pra (en fair klffa vegna torfrerunnar a leioinni). En eigi ao sfour, ekki verour hver skuldunautur sem vill; ekki allir sem vilja fa lanardrottna. Og per viljio svipta mig pessum dyrmreta unaoi? l>er spyrjio mig hvenrer eg veroi buinn ao ljuka skuldunum? Og pao sem verra er: eg grefi mig dyrlingnum g6oa a vald, Sankti­ Babolin, ef eg hefoi ekki alla mfna revitio litio svo a ao skuldir vreru eins konar tengiliour og samband rnilli himins og jaroar,ao prer vreru eina leioin ti I ao viohalda mannkyninu, pao er ao segja ao an peirra myndu allir menn flj6tlega farast; og ef eg hefoi ekki litio svo a ao prer vreru ef til vill pessi mikla alheimssal, sem eftir akaderrn1rnrunum greoa allt lifi. J:>essu til sonnunar skuluo per kalla fram heioum huga fmynd og skopu­ lag heims par sem engir lanardrottnar eru eoa skuldunautar - takio, ef your synist svo, hinn prftugasta peirra sem heimspekingurinn Metr6d6rus fmyndaoi ser, eoa sjotugasta og attunda heim Petrons - heim an skulda! Par munu ekki neinar stjornur hafa reglulegar brautir. Allar vreru prer a ringulreio. Jupiter mun ekki gangast vio skuld sinni vio Saturnus og svipta harm hveli sinu, og hengja i sfna h6merisku keoju heimsoflin oil, guoi, himna, ara, anda, hetjur, djofla,joro,haf og allar hofuoskepnumar. Saturn­ us mun ganga i bandalag vio Mars, og peir setja allt a annan endann. Merkur mun neita ao vera oorum undirorpinn; hann mun hretta ao vera "I 1 1

peirra Kamillus, eins og hann kalladist a tungu Etniska: hann vreri peim ekki ad neinu leyti skuldbundinn. Venus mun ekki verda tignud, pvf hun mun ekki hafa lanao neinum neitt. Tunglio mun vera bl6dugt og myrkt: hvf skyldi s6lin veita pvf af lj6si sfnu? Hun er ekkert skyldug til pess. S61in mun ekki varpa lj6si sfnu a jordina, stjornurnar senda ekki nidur hingad sfn g6du ahrif: pvf joroin mun hafa hrett ad sja peim fyrir nreringu meo gufum sfnum og utblrestri, sem stjornurnar nrerast a, eins og Heraklit sagdi, St6umenn sampykktu og Sfser6 stadhrefoi. A milli hofudskepnanna mun ekki verda neitt samband, ekkert millispil, eda umbreyting af neinu tagi: pvf ein finnur sig ekki skuldbundna annarri, sem hefur ekki lanad henni neitt. Af jordinni sprettur ekki vatn; vatnid breytist ekki f loft, af loftinu kviknar ekki eldur, eldurinn mun ekki verma jordiria. Jordin mun ekki leida fram annad en skrfmsl, tftana, troll, risa; regni mun ekki rigna par, lj6s mun ekki lysa; vindur mun ekki blasa; pad mun hvorki vera sumar ne haust. Lusffer mun brj6ta af ser fjotrana, spretta upp ur djupum vftis asamt refsinornunum, pukunum og hyrndum arum, og reyna ad utma af hirnnun­ um alla gudina, jafnt gudi strerstu pj6da heims eins og hinna smrestu. I>essi heirnur par sem enginn lanar neinum neitt verdur ekkert annad en hundaslagur, ekkert annad en baktjaldamakk, vidurstyggilegra en rektors­ kjor i Paris, ruglingslegra millipattaspil en pattur djofulsins f helgileikun­ um f Doue. Menn munu ekki lidsinna hver oorum; 6fyrirsynju kallar madur: ,,Hjalp! eldur! vatn! mord!" enginn kemur honum til hjalpar. Hvers vegna? Hann hefur ekki lanad neitt, enginn skuldar honum neitt. Ollum er sama p6tt hann brenni, p6tt hann drukkni, p6tt hann verdi gjaldprota, p6tt hann drepist. Eins og hann lanadi engum neitt til pessa, pannig mun hann ekki her eftir lana neinum neitt. Bratt mun Truin, Vonin, Krerleikurinn vera gerd utlreg ur pessum heimi, pvf menn eru freddir til ao hjalpa og liosinna hver oorum. I>ess f stad kemur Tortryggni, Fyrirlitning, Hatur, f fylgd meo hvers kyns meinsemdum, hvers kyns bolvun og hvers kyns eymd. I>er munud hafa fulla astredu til ad halda ao pa hafi Pandora hvolft ur sfnu keri. Menn veroa monnum ulfar, varulfar og dryslar, eins og Lykaon, Beller6fon, Nebukadnesar; peir verda rreningjar, mordingjar, eiturbyrlarar, illgerdamenn, menn illra hugsana, illra 6ska, pvf pad er hatur sem peir bera hver til annars, eins og fsmael, eins og Metabus, eins og Tfmon Apeningur sem af pessum sokum var kalladur Mannhatarinn. Fyrir pvf mun pad hregara fyrir Natturuna ad ala fiskana f loftinu, og reka hirtina a beit a botni Hafsins, heldur en ad halda uppi heirni pess konar trantaralyds sem lanar aldrei neinum neitt. I>ad veit mfn tru, eg hata pa alla upp til h6pa.

Og ef per imyndio your,samkvremt pessari formynd af hinum 6geoslega og rangsnuna heimi par sem ekkert er lanao,)Jann litla heim sem maourinn er, pa munuo per hitta par fyrir hrreoilegan glundrooa. Hofuoio neitar ao Jana augu sin og sj6n til ao leiosegja f6tum og hondum. Freturnir hliora ser hja pvi ao bera pao. Hendurnar hretta ao vinna fyrir pao. Hjartao preytist a ao sla, fyrir reoarnar i utlimunum og ljrer peim enga aostoo meir. Lungun rniola pvf ekki af blrestri sinum. Lifrin sendir pvf ekki bl6o til nreringar. Blaoran vill ekki veroa nyrunum skuldug: pvaglatio mun hretta. Heilinn, sem litur a )Jetta sem 6natturulegt astand,fellur i dvala og sendir ekki areiti meir til tauganna, ekki hreyfiboo til voovanna. f stuttu mali, f pessum 6skipulega heirni par sem engum er skuldao,ekkert er lanao,ekkert fengio ao lani, par munuo per kynnast haskasarnlegri samblrestri heldur en Es6p syndi i Varnarrceou sinni. Og hann mun farast, enginn efi a pvi; og hann mun ekki aoeins farast heldur ferst hann skj6tt,jafnvel p6tt par vreri sjalfur Eskulapus. Og skrokkurinn mun undir eins rotna; og salin mun i vanp6kn­ un sinni taka a sprett til fjandans, a eftir peningunum minum.

IV. KAFLI Framhald a neou Panurgs, til lofs lanardrottnum og skuldunautum. -A HINN boginn skuluo per gera your i hug annan heim par sem allir lana, allir skulda, allir eru skuldunautar, allir eru lanardrottnar. 6 hvilikt samnerni mun pa n'kja i reglubundnum hreyfingum himnanna! Eg pykist geta numio pao jafn skyrt og Platon foroum. Hvilik samkennd a rnilli hofuoskepnanna! 6 hve Natturan mun njota sin i verkum sinum og frarnleioslu! Seres hlaoin korni! Bakkus, vini! Flora, blomum! Pomona, avoxtum! Juno i sinu heiorika lofti, sjalf heioskir, heilmem, unaosleg! Eg gleyrni mer i pessari hugleioingu: manna a meoal mun friour, ast, vinatta, traust, hvild, veislur, hatioir, gleoi, hamingja, gull, silfur, peningar, keojur, hringar og vamingur ganga fra hendi til handar. Engin malaferli, ekkert stria, engar misklioir; enginn par verour okrari, enginn atvagl, enginn nirfill, enginn utan garos. G6our Guo! mundi pa ekki veroa gullold, riki Saturnusar? hin sanna imynd uppheima Olympuss par sem ollum oorum dyggoum er skotio a frest, par sem krerleikurinn nldr einn, stjornar, drottnar, sigrar? Allir eru gooir, allir eru fagrir, allir eru rettlatir. 6 grefu­ sarni heimur! 6 ibuar pessa grefusama heims, o prefalt og fjorfalt blessaoir! Mer finnst eg se par staddur. Eg sver vio gooan Guos sannleik, ao ef pessi heimur (pessi grefusami heimur par sem hver lanar oorum og neitar engum um neitt) hefoi aoeins pafa meo skara af kardinalum og meolimum hins heilaga kjorraos, pa munduo per fa ao sja par, ao faum arum lionum, prottmeiri dyrlinga og orlatari a kraftaverk, asamt fleiri pjonustugeroum, fleiri aheitum, fleiri fanum og vaxkertum heldur en i ollum hinum niu biskupsdremum Bretaniu, ao Saint-Yves einu undanskildu. Minnist pess, i ollum brenum, ao pegar sa gofugi Patelin vildi taka i guoatolu foour Vilhjalms Jousseaulme og lyfta honum meo guolegum lofgjoroum upp i prioja himin, pa var petta hio eina sem hann sagoi:

Og pannig hann lenti hverjum peim vorur sem vildi.

6 fallegt er ao heyra!

fmyndio your nu okkar smaheim eftir pessari fyrirmynd, id est litla

heiminn sem maourinn er, sflanandi f ollum sfnum lfffrerum, sffaandi ao lani og sfskuldandi, pao er ao segja pegar allt er meo felldu. l>vf Natturan skapaoi manninn til pess eins ao lana og fa ao lani. Samspil himnanna verour ekki meira en hans vio g6oa stj6rn. Asetningur pess er bj6 til pennan smaheim var ao hysa par salina, sem hann kom par fyrir sem gesti, og ao varoveita par lffio. Lffio er f6lgio f bl6oinu. Bl6oio er aosetur salarinnar. l>ao er pess vegna sem heirni pessum er aoeins retlao eitt verk, pao er ao mynda bl6o. Vio pa ioju gegna all lfffreri sfnu serstaka hlutverki; og stigveldi peirra er slfkt ao eitt far an aflats lanao hja ooru, eitt Janar ooru, eitt er skuldunautur annars. Natturan ser fyrir malmefnum sem hreglega ma breyta f bl6o: pao er brauo og vfn. f pessum tveim freoutegundum eru allar aorar f6lgnar. l>ess vegna er a okkfsku talao um companage, sem felur f ser allan mat annan. Hendurnar vinna ao pvf ao finna, matbua og elda pessar freoutegundir; freturnir hreyfa sig og bera allan bunaoinn; augun segja til vegar; matarlystin gefur viovorun um ao freoan skuli sett niour um op magans, meo dalitlu af svortu galli sem kemur fra miltinu. Tungan bragoar a henni; tennurnar tyggja hana; maginn tekur vio henni, meltir hana og breytir f ioramj6lk; hengisreoarnar sjuga ur henni pao sem er gott og hentugt, skilja saurefnin fra, sem losnao er vio meo utknyjandi bunaoi eftir serstakri leioslu. l>rer flytja pao sem eftir er til lifrarinnar; hun breytir pvf samstundis f bl6o. Hugsio your nu gleoina sem hlytur ao grfpa pessa pj6na pegar peir sja pennan gullna straum sem er peirra eini heilsubrunnur. Gleoi gullgeroar­ mannanna er ekki meiri pegar peir sja, eftir mikio erfioi, rnikio umstang og rnikil fjarutlat, malmana umbreytta f afli sfnum. l>a fer hvert liffreri ao bua sig undir og keppa ao pvf ao hreinsa og breta pennan fjarsj6o. Nyrun draga til sin, eftir nyrnareounum, vokva pann er kallast pvag, og veita honum niour eftir pvagpfpunum. Fyrir neoan er pess eigin geymir, blaoran, sem losar sig vio pao a vissum tfmum. Miltio dregur til sin jaroefnin og dreggjarnar, sem pio kallio svartagall. Gallpfpumar draga tit gula gallio sem umfram er. Sfoan flyst bl6oio f annao iojuver til ao fa enn betri hreinsun: pao er hjartao, sem gofgar pao meo diast6lfskum og syst6lfskum hreyfingum sfnum og lretur pao funa, uns pao er fullkomnao f hregra hvolfinu; eftir reounum sendir pao bl6oio til allra lfffrera. 011 lfffrerin draga pao til sin og fa ur pvf nreringu eftir vild: fretur, hendur, augu, oil: pannig veroa peir ao skuldunautum sem aour voru lanardrottnar. f vinstra hvolfi gofgar hjartao pao svo mjog ao pao er kallao andlegt, og

sendir pao svo til allra lfffrera gegnum slagreoar sfnar til ao hita og viora annao bl6o reoanna. Lungun, meo fellingum sfnum og belgjum, gera pao stoougt ferskt. f pakklretisskyni fyrir greioann veitir hjartao til peirra sfnu besta bl6oi f gegnum lungnaslagreoina. Ao lokum er pao svo vel hreinsao f undra-netinu (sexhymingi Willis), ao ur pvf veroa ao pvf bunu dyra-and­ arnir, sem greoa salina imyndunarafli, skynserni, d6mgreind, einbeitingu, iliygli, rokvfsi og minni. Drottinn ryr! eg drukkna, eg ferst, eg tapa attum pegar eg skyggnist niour f hyldypi pess heims sem lanar og skuldar. Truio mer, ao lana er guod6rnlegur hlutur, ao skulda er hetjuleg dyggo. Og p6 er ekki allt meo pvf sagt: pessi heimur, sflanandi, sfskuldandi, sffaandi ao lani, er svo goour ao pegar pessi freouoflun er fullnuo, pa fer hann undir eins ao hugsa um ao lana peirn sem enn eru 6freddir, og gera sjalfan sig varanlegan meo pvf lani, ef veroa ma, og margfaldast f eftir­ myndum sjalfs sfn: pao eru bornin. f pvf skyni sker hvert lfffreri f burtu og skytur undan hluta af pvf sem er allra dyrmretast f freounni og sendir pao niour. Natturan hefur par til reiou hrefileg ker og geyma fyrir pao, og gegnum pau fer pao eftir longum krakustigum niour f kynfrerin, og par frer pao sfna serstoku mynd og finnur hrefilegan samastao, jafnt hja korlum og konum, til ao varoveita og fleyta fram mannlegu kyni. En pao gerist allt meo lanum eins til annars og skuldum eins via annan: og af pvf sprettur pao sem via kollum skyldur hj6nabandsins. Natturan leggur refsingu a pa sem koma ser undan pessu: pungbrerar prautir f lfffrerunum og truflun f skynfrerunum; en peirn sem kunna ao lana veitist anregja, gleoi og munuo.

V. KAFLI Hvernig Pantagnill hefur 6beit a skuldunautum og lanardrottnum. - EG SKIL, svaraoi Pantagnill, og mer viroist per vel mrelskur og fylginn your og tnir yoar malstao. En p6 ao per predikio og talio mali yoar fram ao hvftasunnu, pa munuo per ao lokum veroa hlessa a pvf ao eg skuli ekki hafa latio sannfrerast; pratt fyrir yoar fogru oro faio per rnig aldrei til ao safna skuldum. Skuldio ekki neinum neitt (sagoi heilagur postulinn) nema krerleika og gagnkvrema vinattu. l>er bregoio upp fyrir mer fallegum myndum og ffnum utlistunum, og pao er mjog ao mfnu skapi; en pao skal eg segja your ao ef einhver yoar 6svffnu uppskafninga og hvirnleiou lantakenda kremi f annao sinn til borgar sem vreri kunnugt um hatterni hans, pa mynduo per taka eftir pvf ao fbuarnir yrou ahyggjufyllri og felmtaori vio komu hans en p6 plagan krerni f pvf gervi sem hun birtist tyanska heimspekingnum f Efesus. Og eg er peirrar skoounar ao Persar hafi ekki haft rangt fyrir ser ao lfta svo a ao pao ao ljuga se nrest versti losturinn; ao skulda sa versti, pvf skuldir og Iygar fylgjast einatt ao. Eg vil po ekki klykkja ut meo pvf ao segja ao aldrei eigi maour ao skulcta, aldrei ao lana. Enginn er svo rikur ao hann skuldi ekki stoku sinnum. Enginn maour er svo fatrekur ao ekki se hregt stoku sinnum ao fa lan hja honum. Tokum drernio sem Platon vfsar til f liJgunum, pegar hann byour ao enginn skuli leyfa granna sfnum ao srekja vatn f brunn sinn, nema hann hafi aour grafio og prelt svo djupt f eigin joro ao hann hitti fyrir pess konar jaroveg sem kallast keramit (pao er sa leir sem leirkerasrnioir nota), og hafi p6 ekki fundio uppsprettu eoa vatnsreo. l>vf pessi leir, sem er f eoli sfnu fitukenndur, sterkur, mjukur og pettur, heldur f ser raka svo hann sleppur 6gjarnan burtu eoa gufar upp. Maour rnisbyour pvf st6rlega sjalfum ser meo pvf ao vera stoougt ao fa Ian alls staoar, hja hverjum sem er, f stao pess ao vinna og pena peninga. Og pvf aoeins skyldi maour lana oorum manni (ao rninni hyggju), ef viokomandi hefur ekki getao fengio nein laun fyrir vinnu sfna, eoa rnisst allar sfnar eigur af 6vrentum astreoum. En fellum petta tal, og leitio ekki heoan f fra til lanardrottna: og af gomlum skuldum skuluo per vera sykn. ".1. 1 '7

- Pao minnsta sem eg get gert, sagoi Pamirg, i pessu tilviki, er ao pakka your: og ef pakkirnar eiga ao vera i rettu hlutfalli vio vinarpel velgjoroa­ mannsins, pa purfa prer ao vera 6endanlegar, eilffar; pvf elskan sem your p6knast ao bera til min verour ekki med tolum tjao: hun tekur yfir alla pyngd, allar tolur, allt mal, hun er 6endanleg, eilif. En ef pakkir minar eru bornar saman vio kosti velgjoroanna og anregju pess er via tekur, pa eru prer nresta litilm6tlegar. Per hafio gert mer margan greioann, og margfalt sinnum meira en eg a skilio, meira en pj6nusta min er vero, meira en veroleikar minir rfsa undir, pad hlyt eg ao jata; en pad er ekki svo satt sem per haldio f pessu tilviki. Pao er ekki petta sem pjakar rnig, pad er ekki petta sem nfstir mig og hrjair. En pegar eg er nu oroinn skuldlaus, hvaoa: svip a eg pa ao bera? Truio mer, eg vero 6upplitsdjarfur fyrstu manuoina, af pvf eg er ekki upp alinn vio petta og er pvf ekki vanur. Pao skelfir rnig mjog. Pao sem meira er, heoan f fra leysa menn ekki svo vind f allri Salmigond­ fu ao strokan standi ekki ao nefi mfnu. Allir heimsins fretarar munu segja um leio og peir freta: ,,Petta er handa peim sem eru kvittir!" Lff mitt tekur bratt enda, pad se eg fyrir. Eg fel your ao semja grafskrift mina. Og eg mun deyja utataour i fretum; og ef venjuleg meoul koma ekki, einn g6oan veourdag, lreknunum ao gagni til ao fa prer goou konur sem eru undirlagoar hrooalegri iorakveisu til ao leysa vind, pa hafa peir flj6tvirkt lyf vio hondina: smurlinginn af mfnum auma, utfretaoa skrokki. Eftir pann smresta skamrnt sem tjair ao nefna, pa munu prer freta vonum framar. Pao er pess vegna sem eg sarbio your lofa mer ao halda eftir nokkur hundruo skuldum, eins og Milles d'Illiers, biskup f Chartres, bad Loovfk ellefta, pegar konungur bannaoi honum 611 malaferli, ao lata ser ao minnsta kosti eftir ein til ao halda ser f pjalfun. Eg kysi frekar ao gefa peim allar minar tekjur af sniglum asamt tekjum mi num af aldinbora, p6 eg vilji ekki ao neinu leyti skeroa hofuost6linn. - Pellum petta tal, sagoi Pantagrull, pad hef pegar sagt your einu sinni.

VI. KAFLI Hvers vegna nykvrentir menn voru undan pvi pegnir ao fara i stria. - EN, spuroi Panurg, f hvaoa logum var svo akvaroao og fyrir lagt ao peir sem planta nyjar vfnekrur, srnfoa ny hus, og eru nykvrentir skuli f eitt ar vera undan pvf pegnir ao fara f strfo? - f logum Mose, svaraoi Pantagrull. - Hvers vegna hinir nykvrentu? spuroi Panurg. Um pa sem planta vfnekrur hiroi eg ekki, eg er of gamall til pess: eg skil ahyggjur vinrrektar­ brenda; og peir hinir miklu nybyggjendur ur dauoum steini eru ekki a nafn nefndir f rninni lffsb6k. Eg byggi aoeins ur lifandi steinum: monnum. -Ao rninni hyggju, svaraoi Pantagrull, var pao til pess gert ao peir gretu f eitt ar notio unaoar astarinnar ao vild, unnio ao pvi ao eignast afkvrerni og sja ser fyrir erfingjum - pannig mundi ao rninnsta kosti nafn peirra og skjaldarmerki haldast meo bomum peirra p6tt peir vreru drepnir f strfoi a ooru ari - og einnig til pess ao komast eftir pvf meo vissu hvort konur peirra vreru 6frj6ar eoa frj6samar (pvf reynsla eins ars virtist nregjanleg, meo tilliti til pess proska sem peir hofou nao vio giftinguna); meo pvf m6ti mundi veroa hregara ao gifta prer f annao sinn, eftir lat fyrsta mannsins: prer sem voru frj6ar peim monnum sem vildu eignast afkvrerni; prer sem voru 6frj6ar peirn monnum sem hofou ekki til pess longun og t6ku prer ser fyrir eiginkonu vegna dyggoa peirra, kunnattu, yndispokka, einungis til ao lffga upp a fjolskyldulifio og breta heimilishaldio. - Predikararnir i Varennes, sagoi Panurg, fordrema aora giftingu, alita ao hun se fl6nska og sman. - I>eir eru alfka hrifnir af henni, sagoi Pantagrull, og koldus6tt. - I>ao er dagsatt, sagoi Panurg. Og svona var lfka faoir Bullukollur pegar hann predikaoi f Parilly og fordremdi aora giftingu; hann s6r og sart vio lagoi ao fyrsti pukinn sem kremi ur viti mretti hiroa sig ef hann vildi ekki frekar afmeyja hundrao stulkur en gilja eina ekkju. Eg tel roksemd yoar g6oa og vel grundaoa. En hvao munduo per segja um pao, - fyrst pessi undanpaga hefur verio veitt peim fyrir ao erja svona vet, allt petta fyrsta ar, akur pessarar sinnar nyaunnu a.star (sem er rettur peirra og skylda) og purrtotta sreoisker sfn - ao a eftir standa peir upp­ slitnir, uttaugaoir, allir af ser gengnir og laraoir, svo mjog ao pegar dagur

orrustunnar rennur upp pa stinga peir ser frekar eins og endur niour a milli farangursins heldur en ao srekja fram meo bardagamonnum og djorfum koppum par sem Eny6 leioir bardagann og hoggin eru latin dynja; og undir merki Mars veroa hogg peirra mattlaus: st6ru hoggin hafa reyndar pegar verio greidd a bak vio srengurtjold Venusar, astkonu Mars. I>essu til sonnunar: enn i dag sjaum via gamla siovenju sem lifao hefur meoal annarra leifa fra fornum tima, og hun er su ao i ollum betri husum eru nykvrentir menn sendir i heims6kn til frrenda, eftir svo og svo marga daga, f pvf skyni ao koma peim burt fra konunum svo peir geti hvilst pann tima og endurnrerst, og barist svo knalegar vio komuna heim aftur, - og pao p6tt peir eigi oft hvorki frrenda ne frrenku; rett eins og Fretall konungur leysti okkur ekki fra storfum, hreinlega talao, Vinskrreki og mig, eftir uppakomuna i Kornabons, heldur sendi okkur til hressingar til heimahusa. Vfuskrrekir leitar pess enn. Guom6oir langafa mins sagoi mer, pegar eg var litill, ao

Faoirvora og fyrirbcenaruna er fyrir pd sem kunna peer ao muna. Pfpari sem frfskur fer a teig er fremri heimsnunum pott seu tveir. I>ao sem leioir mig ao pessari skooun er pao ao vinbrendurnir atu naumast prugur eoa drukku vin, afuro vinnu sinnar, fyrsta ario; og husa­ smioirnir bjuggu ekki i nybyggoum husum sinum fyrsta ario, af 6tta vio ao deyja par ur kofnun vegna stoovunar andardrattarins, eins og lrerd6msmao­ urinn Galien hefur a bent i b6k II, Um erfioleikana ao anda. Eg hef ekki spurt pessa, an vel orsakaorar orsakar, ne an vel skynibor­ innar skynsemi. Latia your pao vel lika, herra.

�')(\

VIL KAFLI Hvemig Panurg fekk. ser fl6 f eyrao og hretti ao bera sinn st6rfenglega kyl. DAGINN }Jann nresta let Pamirg stinga gat a hregra eyrao ao hretti Gyoinga, og festi par f lftinn gullhring innlagoan eoalmalrni, og f skaann a steininum var grafin fl6. Og pao var svort fl6, svo pio purfio ekki ao velkjast f vafa um neitt (pao er gott f hverju efni ao fa sem bestar upplysingar), og htin kostaoi arsfj6roungslega, nakvrernlega utreiknao af fjarmalastj6ra hans, lftio eitt meira en gifting tfgrynju af Hyrkanfu, segjum 600 000 spanska denara. Svo rnikil 6h6fseyosla olli honum hugarangri, par sem hann var mi oroinn skuldlaus, og upp fra pvf nreroi hann hana ao hretti harostj6ra og logmanna: a svita og bl6oi pegna sinna. Hann t6k fj6rar alnir af vaomali; sveipaoi pvf um sig eins og sfori kapu; hretti ao ganga f br6kum, og festi gleraugu vio htifuna. f pessum buningi gekk hann fyrir Pantagrul sem p6tti gervio kyndugt, einkum p6 pegar hann sa ekki lengur fagran og tilkomumikinn kylinn, sem Panurg var vanur ao beita eins og heilogu akkeri, og var honum hinsta urrreoio f skiprekum m6tlretinganna. Sa mreti Pantagrull, sem skildi ekki pennan leyndard6m, spuroi hann, hvao }Jessi nyi buningur retti ao merkja? - Eg hef fengio, sagoi Panurg, fl6 f eyrao: eg retla ao gifta rnig.

Panurg og Pantagrull rceoa skuldir. 'l') 1

- Til hamingju, sagoi Pantagn111. l>etta eru gleoifrettir. En f sannleika sagt, pvf til sonnunar mundi eg ekki vilja bera jam. En pao er ekki siour elskenda ao ganga meo buxurnar svona skroltandi og lata skyrtuna hanga yfir br6karlaus hnen, eoa vera f sfori vaomalskapu, f peim lit sem s6ma­ krerir dyggoamenn nota ekki fyrir sfoar kapur. 1>6 einhverjir ahangendur sertniarflokka hafi fyrr a tfmum klreost a pennan hatt, pa vil eg ekki alasa peim fyrir pao eoa drema hart af peim sokum, enda p6tt ymsir hafi jafnao pessu vio svindl, prett og tilburoi til ao kuga sauosvartan almugann. Allir eru fullir af eigin hugmyndum, einkum ao pvf er varoar framandi hluti, fauguskerandi og einskisveroa, sem eru f sjalfum ser hvorki g6oir ne vondir af pvf peir spretta ekki upp f hjortum okkar og hugum, verkstreoum alls hins g6oa og alls hins illa: hins g6oa, ef tilfinningin er g6o og stj6rnast af heilbrigoum anda; hins illa, ef tilfinningin er sioferoilega st6r-spillt af anda vonskunnar. l>ao er einungis nystarleikinn og pessi fyrirlitning a almannasioum sem mer hugnast ekki. - Liturinn, svaraoi Panurg, passar mer og rnfnu plassi, p.e. skrifboro­ inu. l>vf heoan f fra retla eg ao hafast par vio og athuga efnahaginn naio. Fyrst eg er oroinn skuldlaus f eitt skipti fyrir 611, pa munuo per ekki hitta annan mann 6geofelldari en mig, eins og eg vero, ef Guo kemur mer ekki til hjalpar. Lftio a gleraugun min. Ef per srejuo mig alengdar segouo per abyggilega, ,,l>etta er br6oir J6n Burgeis." Eg hugsa ao a ari komanda booi eg enn eina krossfero. Guo hjalpi boltunum rnfnum an br6kar! Sjaio per pessa brunu flfk? Vitia per hun byr yfir vissum yfirskilvitleg­ um eiginleika sem fair menn pekkja. Eg f6r f hana fyrst f morgun, og mig fiorar pegar, eg ioa, eg brenn eftir ao giftast og erja konu mfna eins og brunn ari, an 6tta vio stafshogg. 6 hvflfkur heimilisfaoir vero eg! Eftir dauoann vero eg brenndur a viohafnarbali, svo hregt se ao geyma osku rnfna sem minjagrip og helgan d6m um fyrirmyndar heimilisfoour. Drott­ inn ryr! fehiroi mfnum kemur betur ao vera ekkert ao lengja essin a pessum bruna duki, ella lret eg hnefahoggin rigna a fesio a honum! Skooio per mig f bak og fyrir: petta lfkist toga, hinum forna buningi R6mverja a frioartfmum. Eg t6k snio af henni a sulu Trajanussar f R6m og lfka a sigurboga Septirnfusar Severuss. Eg er oroinn preyttur a styrjoldum, preyttur a mussum og herbuningi. Axlir rnfnar eru sligaoar eftir ao bera hertygin. Vopnin kvodd! Lifi t6gan! ao minnsta kosti allt nresta ar, ef eg kvrenist - eftir pvf sem stendur f M6selogum eins og per skyrouo mer fra f grer. Hvao brrekurnar snertir pa sagoi Larensa, systir langommu minnar, mer

fyrir longu ad prer vreru bara gerdar fyrir kylinn. Eg trui pvf, med somu rokum og sa gofgi og sprreki Galien, b6k IX, Um notkun Zima vorra, pegar hann segir ad hofudid se gert fyrir augun. J:>vf Natturan hefoi getad sett hofud okkar a hnen eda olnbogana. En par ed hlutverk augnanna er ad sja langt, setti bun pau f hofudid, eins og a staur, a hresta stad lfkamans; eins sjaum vid vita og haa turna reista yfir sjavarhofnum, svo madur sjai lj6skerid langt ad. Og vegna pess rnig langar til, um nokkurn tfma, f eitt ar ad minnsta kosti, ad hvfla rnig a herstj6rnarlistinni, pad er ad segja kvrenast, pa hef eg engan kyl, og par af leioandi ekki neinar brrekur. J:>vf kyllinn er fyrsti hluti hertygjanna sem hermadurinn klredist. Og eg held fast vid pad, fram f raudan daudann (og vitaskuld ekki lengur), ad Tyrkir seu ekki alminlega vopnadir, pvf pad er bannad f peirra logum ad ganga med kyl.

VIII. KAFLI Hvemig kyllinn er hofuoatrioio i hertygjum striosmanna. - VILnD per, sagdi Pantagnill, halda pvf fram ad kyllinn se helsti hluti hertygjanna? l>ad er all-m6tsagnakennd kenning og nystarleg, pvf sagt er ad madur byrji ad herklredast med sporunum. - Eg held pvf fram, sagdi Pamirg, og eg segi pad ekki ut f loftio. Lftid til Natturunnar. Hun vill ad tre, runnar, gros og bl6mdyr, sem bun hefur skapad, seu varanleg og endist f tfmans ras · an pess ad tegundimar deyi nokkum tirna ut, jafnvel p6tt einstaklingurinn farist. Hun hefur af snilli sinni vopnad frj6in og frrein, sem fela f ser pennan hrefileika til ad lifa afram. Hun hefur buid pau ut og hulid, af mikilli hugvitserni, med hydi, slfdrum, hottum, kjomum, bikurum, skeljum, oxum, duni, berki, beittum pymum, og petta er peim eins og g6dir og sterkir, natturulegir kylar. Lj6s dremi par um eru ertur, baunir, vaxbaunir, valhnetur, perur, b6mull, reyni­ ber, kom, valmuafrre, gulaldin, kastanfuhnetur, og yfirleitt allar plontur sem hafa frj6 og frre augsynilega betur hulin, varin og vredd en adra parta plontunnar. En pad er ekki pannig sem Natturan hefur grett mannlegt kyn hrefileika til ad lifa afram, heldur skapadi bun manninn nakinn, vidkvrem­ an, brothrettan, an varnar- eda arasarvopna, f saklausu astandi, a hinni fyrstu gullold; bun gerdi hann ad veru sem gat hreyft sig, ekki ad plontu. Veru sem gat hreyft sig, segi eg, og fredd er til ad lifa f fridi, ekki til ad heyja strfd, fredd til ad nj6ta unadsemda allra avaxta og allra plantna, fredd til ad drottna f fridi yfir ollum skepnum. l>egar hid ilia t6k ad margfaldast manna a medal, um leid og jamold gekk f gard, a stj6martfma Jupfters, pa f6r jordin ad leida fram netlur, pistla, pyma, og onnur teikn um m6tpr6a gegn manninum; f annan stad risu nrerri pvf all dyrin upp gegn honum, knuin af orlogunum, og komu ser hlj6dlega saman um ad pj6na honum ekki meir og hlyda honum ekki meir, eftir pvf sem peim var fart ad veita honum m6tstoou, heldur vinna honum tj6n eftir moguleikum sfnum og getu. l>a vard madurinn naudugur viljugur ad vopnast a ny, par sem hann vildi halda sinni upphaflegu anregju og lata upphaflega yfirdrottnun sfna vara, og lfka vegna pess hann gat ekki vandrredalaust verid an pj6nustu yrnissa dyra.

- Vio pa helgu gres fra Quenet! hr6paoi Pantagrull, fra pvi sfoast rigndi ertu oroinn mikill ,,flautapyrill", eg meina heimspekingur. - Hugleioio, sagoi Pamirg, a hvern hatt Natturan bles honum i b1j6st ao vopna sig, og hvaoa likamspart hun h6f fyrst ao hertygja. l>ao voru, f Almattugs nafni, eistun,

Og Pr{apus herra, pa hafoi hann pao fengio ha:tti ao bioja, og pagoi lengi. Um petta vitnar herkafteinn og heimspekingur Hebrea, Mose, pegar hann fullyroir ao maourinn hafi vreost fogrum og glrestum kyli, geroum af hugviti miklu ur fikjulaufum sem eru einfold og einkar vel fallin, sakir horku, logunar, geroar, myktar, streroar, litaraferoar, lyktar, krafts og eig­ inda, til ao hylja og verja eistun. Leyfio mer ao undanskilja hin hrooalegu Lorraine-eistu sem renna meo lausan taum niour i botninn a br6kunum, pola ekki ao gista haa kyla og beygja sig ekki undir neitt kerfi: eins og Viardiere vitnar um, sa gofugi oskudagsk6ngur, sem eg rakst a fyrsta mai i Nancy par sem hann var ao skrubba sin, til pess ao veroa meira hrifandi, og breiddi pau ut a boroio eins og sprenskt sla. l>vf skyldi enginn maour, sem vill ekki tala 6skilmerkilega, segja eftir petta vio soldata sem sendur er i strfo:

Tevot, ga:t vel ao potti v{ns, (pao er krukkan): heldur skal segja:

Ga:t vel, Tevot, mj6lkurpotts, pao er ao segja eistnanna, i nafni allra ara vf tis! l>egar hofuoio rnissist, ferst bara einstaklingurinn; en an eistna f rerist manneolio allt. f:>ao var petta sem hreif hinn glogga Cl. Galien, i b6k I, Um sa:oio, pegar hann sagoi pao vreri betra (pao er ao segja illskarra) ao hafa ekkert hjarta en engin kynfreri. l>vf par, eins og i helgu skrini, liggur sreoio sem varo­ veitir hinn mannlega kynstofn. Og eg mundi f hresta lagi veoja hundrao fronkum um pao, ao petta vreru einmitt steinarnir sem Devkalion og Pyrrha notuou til ao endurreisa kynstofn mannsins, pegar hann f6rst f fl6oinu er skaldin tala um.

I>etta var pad sem hvatti hinn frrekna Justinfanus, f b6k IV, Um afndm hrcesnara, til ad alfta summum honum in hraguihus et hraguetis. I>vf var pad, af pessari astreou og ymsum oorum, ad eitt sinn pa er herra de Merville var ad mata ny herklreoi, til ad fylgja konungi sfnum f strfo (en hann gat ekki med goou m6ti notao sfn, gomul og halfryoguo, af pvf huoin a kvioi hans hafoi um nokkurt skeio frerst all mjog fjrer nyrunum), ad konu hans, pungt penkjandi f sinum huga, syndist ad honum vreri lftio annt um sameiginlegan strongul og staf hj6nabands peirra, pvf Mn sa ad hann varoi hann aoeins med brynjuhringum, og taldi rett ad hann vemdaoi hann mjog vel og slregi um hann virki med st6rum burtreioarhjalmi sem 6notaour la f fataskapi hans. Um hana var ritao petta vers i Tepruskap meyjanna, III. b6k: B6ndann hun sa f h rynjufara og heran meo Icy/inn ganga ut: ,,Effjendur, elskan min, ao per snarast, pu 6varinn hero minn hjartakut?" Er ranglega eoa meo rettu spurt? Meo rettu, eg segi! Hun 6ttast ao Ufio glioni og glutrist hurt ef gl6kollur er hogginn af Hrettio nu ad furoa your a pessum nyja buningi sem eg hef tekio mer.

IX. KAFLI Hvemig Pamirg raofreroi sig vio Pantagnil um pao, hvort hann retti ao kvrenast. I>EGAR Pantagnill svaraoi engu helt Panurg afram og sagoi meo djupu andvarpi: - Herra, per hafio heyrt fyrirretlun mina, sem er ao kvrenast, ef allar smugur eru pa ekki, illu heilli, lokaoar, lrestar og innsiglaoar; eg sarbreni your f nafni peirrar elsku sem per hafio svo lengi til min borio, segio mer skooun yoar a pvf mali. - Ur pvf per, sagoi Pantagrull, hafio kastao teningunum f eitt skipti fyrir 611 og tekio akvoroun, og ur pvf petta er staofost fyrirretlun yoar, pa tolum ekki meira um pao, aoeins er eftir ao hrinda pvf fram. - Ja, sagoi Panurg, en eg mundi ekki vilja hrinda pvf fram an urrreoa yoar og g6ora raoa. - Eg er a yoar skooun, sagoi Pantagrull, og eg raolegg your ao gera petta. - En, sagoi Panurg, ef per vreruo sannfrerour um ao heppilegra vreri fyrir mig ao vera eins og eg er, an pess ao varpa mer ut f nytt revintyri, pa kysi eg fremur ao kvrenast alls ekki. - l>a kvrenist per alls ekki, sagoi Pantagrull. - Ja, sagoi Panurg, en munduo per vilja eg vreri svona einhleypur allt mitt lif og an felaga f hj6nabandi? l>er vitio ao skrifao stendur: veh soli. Einhleypur maour frer aldrei pa lffsfyllingu sem einkennir lff kvrentra. - Kvrenist pa, f Guos nafni! svaraoi Pantagrull. - En, sagoi Panurg, ef kona min geroi mig ao kokkali (per vitio vel nu arar vel fyrir kokkala), pa mundi polinmreoi min hrokkva af hjorunum. Mer lfkar vel vio kokkala, mer synast peir vera heioursmenn, og eg umgengst pa gjarnan, en heldur vildi eg deyja en vera einn peirra. l>ao er flfsin sem vio ris. - Hun ris pa gegn pvf per kvrenist, svaraoi Pantagrull. l>vf setning Seneku er undantekningarlaust gild: pao sem pu gerir oorum, pao munu aorir per gera. - Sogouo per, spuroi Panurg, undantekningarlaust? - Hann segir pao undantekningarlaust, svaraoi Pantagrull.

- H6, h6! sagoi Panurg, parna er hrengur! En eg byst vio hann meini f pessum heirni, ellegar peim nresta. Ja, en par sem eg get ekki fremur verio an konu en blindur an stafs (pvf greoingur minn parf sitt tolt, ella get eg ekki lifao), vreri ekki betra fyrir rnig ao bindast einhverri heioarlegri og dyggougri konu en ao skipta um fra degi til ar sem eg er kvittur vio skuldir, 6kvrentur, og kannski argur og full ...f stao pess ao hugga mig, held eg per hlreio ao vandrreoum mfnum. - Kvrenist per pa, f Guos nafni! svaraoi Pantagrull.

'V'll"\

X. KAFLI Hvemig Pantagrull synir Panurgi fram a hve erfitt pao er ao gefa rao um giftingu. Spad6mar dregnir af Homer og Virgli.

- RAD YDAR, sagoi Pamirg, ef mer leyfist svo ad segja, minna rnig a longuvitleysu. I>au eru ekki annao en skens, spott og motsagnakennt stag!. Eitt rekur sig a annars horn. Eg veit ekkert hverju peirra eg a ad taka. - I>ao er vegna pess, sagoi Pantagnill, ad pad er svo mikio um ,,ef' og ,,en" f staohrefingum yoar ad eg get ekkert a peim byggt eoa komist ad neinni niourstoou. Vitia per ekki hvao per viljio? I>ao er aoalatrioio: allt annao veltur a tilviljun og rreost af hirnneskum urskuroi orlaganna. Vio sjaum fjolda folks svo harningjusamt f pessu tilliti ad hjonaband pess viroist vera ljomandi speglun eoa drernigero mynd af lystisemdum paradfsar. Aorir eru oharningjusamir, svo mjog ad djoflarnir sem freista einsetumanna f eyoimorkunum f I>ebais og Montserrat eru ekkert betur haldnir. Hid eina sem rett er pa ad gera er ad la.ta slag standa, beygja hofuoio blindum augum, kyssa joroina og fela sal sfna Guoi ad ooru leyti, pegar maour a annao boro hefur gert upp sinn hug. I>ao er hid eina sem eg get sagt your fyrir vfst. En nokkuo er pad sem per getio gert ef your synist svo. Kornio med verk Virgils. Ef per opnio pau af hendingu prisvar sinnum f rod med noglinni, pa skulum vio med tilstyrk hendinganna, f peirri toluroo sem vio hofum fyrir fram akveoio, kynna okkur hvert verour hlutskipti yoar f hjonaband­ inu. Meo spasognum dregnum af Homer hefur margur maourinn kynnst sfnum orlogum: um pad vitnar Sokrates sem heyroi f fangelsinu sagoar fram pessar lfnur ur Homer sem Akkilles mrelir (Ilfonskv. IX. pattur):

Hµcx:n xev 'tptw:tro Sn1v ep1pro1cov 1x01µ11v. Til feroar byst eg, pvi fresta ekki ma, til Fioju kemst eg eftir daga prjd. og sa fyrir ad hann mundi deyja a prioja degi og fullvissaoi Eskfnes um

pao, eins og Platon skrifar f Kr{ton, Sfsero f bok I, Um spasagnir, og Diogenes Laertfus; um pao vitnar Opilfus Makrfnus, sem vildi vita hvort hann mundi veroa keisari Romar, og dro pessar lfnur (Ilfonskv. VIII. pattur):

n )'Epov, ri µa11.a 8ri 0£ vrnt 'tttpoum µaxTJ'tat,

LTJ 0£ l3tTJ A£Amm,xa11.rnov 0£ 0£ yripac; 01ml;tt ...

Nu prysta ao per kempur, pr6ttugar og ungar, porrinn er pinn kraftur, byroar elli pungar. Reyndar var hann pegar gamall oroinn, og stjornaoi heimsveldinu aoeins f eitt ar og tvo manuoi eftir petta, pa svipti hinn ungi og voldugi Helfogab­ alus hann eignunum og drap; um pao vitnar Brutus sem vildi fa ao vita urslit orrustunnar f Farsalfu, par sem hann var drepinn, og dro pessar lfnur sem Patroklus mrelir (Ilfonskv. XVI. pattur):

'AA.A.aµ£µotp' 011.0TJ xm ATJ'tOUessi sami maour, pegar hann leitaoi upplysinga um mal br6our sfns Quintels, sem hann vildi fela stj6rn rfkisins, fekk pessar lfnur (Eneasarkv., VI): Ostendent terris hunc tantum fata. Hann munu oss orlogin aoeins rett syna. Og pao reyndist svo vera, pvf hann var drepinn seytjan dogum eftir ao hann t6k vio yfirstj6rn heimsveldisins. Hio sama kom fyrir Gordian keisara hinn yngri. Kl6dfus Albfnus, sem vildi feginn fa g6oar frettir af pvf 6komna, fekk f hendur pessar lfnur (Eneasarkv., VI): Hie rem Romanam magno turbante tumultu Sistet eques, o.s.frv. Riddari sa, er rikja stormar haroir, mun Romar merki hefja a ny tit vegs; a Karpagomonnum marga vinna sigra, og mola Galla, ef peir uppreisn gera. Og eins hinn guolegi Kladfus, keisari nrestur a undan eftir A.relfan, pegar hann forvitnaoist um framtfoina, fekk pessar lfnur (Eneasarkv., I):

His ego nee metas rerum, nee tempora pono. Skorour engar skulu settar, ekki frestur. I>annig komu a eftir honum margir af hans rett. Og meistari Pierre Amy, pegar hann vildi fa ao vita hvort hann mundi sleppa ur krurnlum dryslanna, hitti fyrir pessar linur (Eneasarkv., III): Heu! fuge erudeles terras, fuge littus avarum.

6, fly /Jessi grimmu lond, fly /Jessa illu strond. Eftir }Jetta slapp hann peim ur greipum, heilu og holdnu. I>ao eru pusundir annarra, en revintyri peirra yroi of langt upp ao telja; 611 komu }:>au heim via spad6minn er lesinn var ur lj6olinum dregnum a pennan hatt. Eg vil J:>6 ekki klykkja ut meo J:>vf, ao J:>essi aofero til spasagna se oldungis 6skeikul, svo per veroio pa ekki fyrir vonbrigoum.

XI. KAFLI H vemig Pantagrull bendir a ao spad6mar dregnir af teningskasti seu 6logmretir. - MADUR vreri, sagoi Pam1rg, flj6tari ao gera ]Jetta og afgreioa pao meo prem g6oum teningum. - Nei, sagoi Pantagn111, su aofero er villandi, 6logmret og f alla staoi hneykslanleg. Treystio aldrei a hana. l>essa bannsettu b6k, Leikur meo teninga, sauo 6vinurinn saman, r6gberinn, fyrir langa longu f Akkeu, nalregt Buru, og fyrir framan styttuna af Heraklesi f Bum leiddi hann margar einfaldar salir f villu, og lokkaoi margan manninn par f snorur sfnar, og gerir svo enn f dag, a ymsum stooum. l>er vitio hvernig faoir rninn Gargantui hefur bannao hana f ollu sfnu rfki, latio brenna hana, asamt treristunum og leturm6tinu, eyoilagt hana algerlega, utrnao og upprrett, eins og mjog haskalega plagu. l>ao sem eg hef sagt your um teninga segi eg einnig um bein: pao er jafn villandi aofero til spasagna. Og maldio ekki f m6inn meo pvf ao segja ao Tfberiusi hafi farnast vel pegar hann kastaoi beinunum f Ap6nus-brunn, vio vefrettina f Gerfon. l>ao er agnio sem 6vinurinn notar til ao ginna einfaldar salir til eilifrar glotunar. Eigi ao sfour, til ao koma til mots vio your, vil eg gjarnan ao per varpio prem teningum a ]Jetta boro. Eftir fjolda punktanna sem upp koma veljum vio tilsvarandi lj6olinur a blaosfou b6karinnar, pegar per hafio opnao hana. Hafio per einhverja teninga f pussi yoar? - Fulla pyngju, svaraoi Panurg. l>ao eru rnfnir grrenu teinungar, verndar­ gripir gegn djoflinum, eins og Merlin Coccaie mrelir meo f Um foourland djoflanna, b6k II. Djofullinn mundi gripa mig 6viobuinn ef hann hitti rnig teningslausan. Teningarnir voru teknir fram og peim kastao, og upp kom fimm, sex, fimm. - Petta gerir sextan, sagoi Panurg. Tokum sextandu ljoolfnuna a blao­ sfounni. Talan er mer ao skapi, og eg held ao heppnin veroi meo okkur. Eg strafelli alla arana, eins og kula pytur f gegnum roo af keilum, eoa eins og fallbyssukula f gegnum fylkingu f6tgongulioa. Djoflarnir mega aldeilis vara sig, ef eg pjarma ekki f jafn morg skipti ao konu minni a bruokaups­ n6ttina.

- Eg efast ekki um pao, svaraoi Pantagrull; en ekkert rak your til ao vinna svo hrooalega svardaga. f fyrsta skipti, pa rnissio per marks, og faio fimmtan refsistig; en pegar per hoppio niour af prikinu bretio per fyrir pao: pao gerir pvi sextan. - Er pao pa svona, sagoi Panurg, sem per skiljio pao? Aldrei hefur sa hrausti kappi sem stendur a veroi fyrir mig undir magalnum, gert neina skyssu. Hafio per einhvern tima fundio rnig J'. felagsskap svikahrappa? Aldrei, aldrei, aldrei ao eilffu. Eg geri petta eins og heilagur faoir, eins og skriftafaoir, svikalaust. Eg skirskota til meoleikara rninna! Ao svo mreltu var komio meo verk Virgils. En aour en pau voru opnuo sagoi Panurg vio Pantagrul: - Hjartao slrer J'. brj6sti mer eins og trumba. Finnio bara hvernig pulsinn J'. vinstri handlegg mfuum slrer. I>er gretuo haldio af pvi hve 6tt hann slrer ao verio se ao pjarma ao mer vio magisterpr6f i Sorbonne. Eruo per ekki peirrar skoounar, ao via rettum aour vio holdum lengra, ao heita a Herakles og gyojurnar Tenites sem sagt er ao drottni yfir salarkynnum hlutkestisins? - Hvorki a Herakles, sagoi Pantagrull, ne gyojurnar. Opnio bara b6kina meo noglinni.

XII. KAFLI Hvemig Pantagnill rannsakar, meo spad6mum dregnum af Virgli, hvao uppi verour i hj6nabandi Pamirgs. PANURG

lauk pa upp b6kinni og fann i sextandu lfnu petta visuoro:

Nee Deus hune mensa, Dea nee dignata eubili est. Via guosins boro sem gestur ei ma sitja, ne gyoju er honum leyft { b6li ao vitja. - Petta, sagoi Pantagrull, er your ekki til framdrattar. l>ao merkir ao kona yoar verour h6ra, og per par af leioandi kokkall. Gyojan sem verour your m6tsmiin er Minerva, j6rnfn1 mjog haroskeytt, voldug gyoja, fleygjandi eldingum, fjandi kokkala, kvennasnata, h6rkarla, fjandi lostafenginna kvenna, sem standa ekki vio heit sin vio eiginmanninn og eru lausar a kostunum. Guoinn er Jupiter sem prumar og skytur elding­ um af hirnnum ofan. Og per munuo taka eftir pvi ao samkvremt kenningum Etruska hinna fornu pa eru manubies (en svo nefndu peir eldinga-slog Vulkanusar) retluo henni einni (vio hofum dremi um pao er hun kveikti i skipum Ajants, sonar Oyleifs) og Jupiteri, sem 61 hana af hofoi sinu. Oorum guoum a Olympsfjalli er ekki leyft ao kasta eldingum: menn eru pvf ekki eins 6ttaslegnir vio pa. Meira vii eg your segja, og per getio litio a pao sem lrerd6m dreginn af hinni hau gooafrreoi. l>egar risarnir f6ru f strfo vio guoina dr6gu guoirnir f fyrstu dar ao slfkum fjendum og sogou ao peir hefou ekki einu sinni neitt ao gera f sk6sveina sfna. En pegar peir sau ao fjallio Pelion var sett ofan a fjallio Ossa, fyrir atbeina risanna, og ao fjallio Olympus var tekio ao gnotra pvf peir vildu setja pao ofan a hin tvo, pa urou peir dauoskelfdir. l>ao var pess vegna sem Jupiter kvaddi til allsherjar pings. l>ar akvaou guoirnir ao snuast af horku til varnar. Og par eo peir hofou oftsinnis seo orrustu glatao fyrir tilverknao kvenna sem voru a medal hermannanna, pa var akveoio ao reka allt gyojust6oio um stundarsakir af himnum til Egiftalands, ao landa­ mrerum Nflar, dulklreddar sem hreysikettir, skunkar, leourblokur, snjaldur­ mys, eoa a annan hatt myndbreyttar. Einungis Mfnervu var haldio eftir til ao kasta eldingum meo Jupfteri, enda var Mn breoi i senn gyoja visinda og

hemaoar, hyggjuvits og athafna, gyoja fredd vopnuo, gyoja sem bauo af ser 6tta a hirnnum, i lofti, a legi, og a laoi. - Heilagur Blamagi! sagoi Panurg, skal eg pa vera pessi Vulkanus sem skaldio talar um? Nei.Ekki er eg haltur, ekki sire eg falska mynt, ekki er eg jarnsmiour, eins og hann var.Vel ma vera ao kona min veroi jafn fogur og aolaoandi eins og Venus hans; en hun verour ekki onnur eins puta, og eg vero ekki kokkall eins og hann.l>essi vesreli bregif6tur let urskuroa ao hann vreri kokkall a fullsetnu pingi guoanna. l>ao er pess vegna sem per purfio ao skilja andhverfuna. l>essi spasogn upplysir ao kona min mun veroa dyggoug, skirlif og tru, alls ekki vopnuo, ne harohnakkaleg og getin af heila eins og Pallas; og pessi slyngi Juppi verour aldrei keppinautur minn, og hann dyfir aldrei brauoi sinu i mina supu jafnvel p6tt vio sitjum saman til boros. Gaumgrefio prekvirki hans og haleitar daoir.Hann var alla tio hinn allra mesti kvennasnati og sa illrremdasti fransis ...eg retlaoi ao segja mellu­ d6lgur, sem um getur; gjalifur eins og goltur: reyndar var hann f6straour af gyltu a Dikte-fjalli a Kritey, ef Agap6kles hinn babylonski lygur ekki; og jafn graour og geithafur: reyndar segja aorir hann hafi sogio mj6lk ur geitinni Amalpeiu.f Akkerons volduga nafni! Hann saro eins og hrutur a einum og sama degi priojung heimsins, skepnur og menn, flj6t og fjoll: pa varo Evr6pa til. Fyrir petta hrutseoli gerou Ammon-buar ser mynd af honum i liki hruts um fengitfmann, hymds hruts. En eg veit hvemig eg get varist pessum hyrningi.Truio mer, hann kemst ao pvf ao eg er enginn fl6nskur Amfftryon, enginn heirnskur Argus meo hundrao gleraugu, enginn hugdeigur Akrfsius, enginn (myndunargjam Lykus fra l>ebu, enginn dreyminn Agenor eoa makraour As6pus, enginn Lykaon meo loona fretur, enginn vanskapaour K6rytus fra Toskana, enginn Atlas meo sterkt bak. Hann getur breytt ser hundrao sinnum hundrao i svan, naut, satyr, ( gull, f gauk (eins og hann geroi pegar hann afmeyjaoi Juno systur sina), i om, f hrut, i dufu (eins og hann geroi pegar hann var astfanginn af meynni Fioju sem bj6 i Egiu), i eld, i hoggorm, og jafnvel i fl6, i frumeindir Epikuruss, eoa, magister-nosturslega, i hugsun um hugsun, - mer tekst ao kl6festa hann. Og vitio per hvao eg geri vio hann? Vio Guos likam! pao sem Satumus geroi vio Hirnininn foour sinn (Seneka sagoi pao a undan mer og Laktantfus staofesti pao), pao sem Rhea geroi vio Atys: eg klippi af honum eistun slett vio botninn; pao verour ekki slitur eftir.Af peirri astreou mun hann aldrei veroa pafi, par eo testiculos non habet.

- Petta dugir, drengur minn, sagoi Pantagrull. Petta dugir! Ljtikio upp i annao sinn. Pa urou fyrir honum pessar lj6olinur: Membra quatit, gelidusque coit formidine sanguis. Limir gnotra af felmtri, frys bl6o { hans a:oum. - Petta upplysir, sagoi Pantagrull, ad htin mun berja your a bak og kvio. - Pvert a m6ti, svaraoi Pantirg, spasognin a vio rnig og htin segir ad eg muni berja hana eins og tigrisdyr ef htin skapraunar mer. Stafur Marteins ser til pess; og hafi eg engan staf pa ma djofullinn svelgja mig ef eg et hana ekki kvika, eins og Kambles, konungur Lyda, at drottningu sina. - Per eruo, sagoi Pantagrtill, mjog hugrakkur. Herakles mundi ekki hafa lagt f your f pessum ham, en pad er IJka sagt ad J6nki se a vio tvo, og Herakles einn poroi aldrei ad berjast vio tvo. - Er eg pa J6nki? spuroi Pantirg. - 0 nei, nei, sagoi Pantagrull. Eg var med hugann vio teningaspil og kotru. f prioja sinn fekk Pantirg pessar lj6olinur: Faemineo praedae spoliorum ardebat amore. Hun brann af kvenlegri pra ao Prifa hann til sin og PJ6ta d hurt . . . - Petta upplysir, sagoi Pantagrtill, ad htin rrenir your. Per eruo aldeilis illa staddur eftir pessa prja happadrretti: per munuo veroa kokkalaour, per munuo veroa barinn, per munuo veroa rrendur. - Pvert a m6ti, svaraoi Pantirg, pessi lj6olina synir ad htin muni elska rnig af fullkorninni ast. Adeiluskaldio laug ekki pegar hann sagoi ad kona sem logar af reori ast gerir pad stundum ser til gleoi ad stela fra elskhuga sinum. Og vitio per hverju? Gl6fa, sylgju, til pess ad lata hann leita, einhverju litilrreoi, engu merkilegu. Eins er petta sma rifrildi, petta jag sem upp kemur vio og vio a rnilli elskenda, aoeins orvandi og hvetur pau til asta. Pannig sjaum vio til drernis hnffasmioi hamra a brynum sinum til ad geta hvesst hnffsbloo sin enn betur med peim.

l>ao er pess vegna sem eg tulka pessar prjar spasagnir mer mjog f vii. Ef pao ekki ma, pa afryja eg. - Maour getur aldrei, sagoi Pantagrull, afryjao urskuroi sem fellur vio hlutkesti eoa d6m Fortunu, eins og fomir logspekingar vitna um og Baldus segir f Um login, sfoasta kafla. Astreoan er su ao Fortuna viourkennir engan reori d6m pangao sem maour getur stefnt henni og afryjao til urskuroi hennar. Og f pessu tilfelli getur d6mpoli ekki fengio aftur fullan rett sinn, eins og hann berlega segir f L. Ait praetor p. ult. ff. de minor.

XIII. KAFLI Hvemig Pantagnill raoleggur Panurgi ao reyna ao sja fyrir meo draumum hvort hj6naband hans verour hamingjusamt eoa 6hamingjusamt. fyrst vio erum 6sammala um tulkunina a spad6mum dregnum af Virgli, pa skulum vio reyna aora aofero. - Hvaoa? spuroi Panurg. - G6oa, gamla og areioanlega, svaraoi Pantagrull: ad spa med draumum. I>vf pegar okkur dreyrnir via kringumstreour sem Hipp6krates lysir, f b6k sinni Um drauma, Platon, Pl6tinus, Jamblikus, Synesius, Arist6teles, Xen6fon, Galien, Plutark, Artemid6rus Daldfanus, Her6filus, Q. Kalaber, I>e6krftus, Plinfus, Apeneus, og aorir, pa ser satin oft fyrir 6kornna hluti. I>ess er engin porf ad tefla fram morgum sonnunum. I>er munuo skilja petta af algengu dremi: pegar born sem hafa verio vel pvegin, vel nrero og mettuo a mj6lk, eru sofnuo djupum svefni, pa fara f6strur peirra burt ad nj6ta frelsisins, eins og prer hafi samstundis leyfi til ad gera pad sem prer langar ti!, pvf nrervera peirra via vogguna er 6nauosynleg. Eins er pad pegar likarninn sefur og meltingunni er a rnismunandi stigum lokio ad fullu, pa fer sal okkar, sem maour hefur ekki a neina porf fram ad rismal­ um, ad skemmta ser og vitja heirnkynna sinna sem er hirninninn. I>ar byost henni ad fa hlutdeild f guolegum frumuppruna sfnum, og pegar hun ihugar hid 6endanlega og skyni gredda hvel, sem hefur mioju sina hvarvetna f alheiminum og hringferilinn hvergi (pad er Guo sarnkvremt kenningu Hermesar Trismegistusar), par sem ekkert nytt ber til, ekkert !four hja, ekkert ryrir, og allur tfmi er f eilffri nand, pa skynjar hun ekki einungis atburoi sem hafa gerst a lregri stigum heldur lfk:a 6orona hluti; og pegar hun greinir likamanum fra pessu og rniolar pvf fyrir tilstyrk skynfrera likamans og lfffrera til vina sinna, pa er talao um spad6ma og sagnaranda. Ao vfsu skyrir hun ekki fra atburoum nakvrernlega eins og hun sa pa, pvf 6fullkomleiki og veikleiki likarnlegra skynfrera hindra hana f pvf: eins og tunglio sem frer lj6s sitt fra s6lu miolar pvf ekki ti! okkar jafn skreru, jafn treru, jafn skfnandi og funandi og pad t6k vio pvf. Og pad er pess vegna sem pessar draumaspar purfa tulkanda, sem er kunnattusamur, vitur, lag­ inn, reyndur, skynsamur, og fullkominn onirokritik og oniropolist, svo notuo seu grfsk hugtok. - J}EJA,

J:>ao er pess vegna sem Heraklft sagoi ao draumar opinberi okk:ur ekk:i neitt, og dylji okk:ur ekk:i heldur neins: peir gefa okk:ur aoeins merki og vfsbendingu um veroandi hluti, ymist heilladrjuga eoa 6heillavrenlega fyrir okk:ur, eoa aora. Heilog ritning ber vitni um pao, og veraldarsagan stao­ festir pao, meo pvf ao skyra fra pusund atvikum sem fram hafa komio f samrrerni vio drauma, ymist f tengslum via manninn sem dreymdi pessa drauma eoa f tengslum vio aora. Atlantar, og peir sem bua a J:>asey, einni af Hring-eyjum, hafa ekk:i pennan hrefileika, pvf f landi peirra dreyrnir aldrei neinn. J:>ao var einnig tilfellio meo Kleon af Dalfu, J:>rasymedes, og, a okk:ar tfmum, Villan6van­ us, hinn lreroa Frakk:a: pa dreymdi aldrei. J:>ess vegna skuluo per a morgun, f pao mund er hin kata Morgungyoja meo r6sfinguma dreifir nreturmyrkvunum, gefa your a vald djupum draurni. Bregio pangao til fra your ollum mannlegum astrfoum: ast, hatri, von og 6tta. f fymdinni pegar hinn mikli spamaour Pr6teifur dulbj6st og breytti ser i eld, vatn, tfgrisdyr, dreka og onnur furou-fyrirbreri, pa gat hann ekk:i spao um framtfoina, en til pess hann greti pao purfti hann ao taka a sig sitt eigio upprunalega gervi: a sama hatt getur maourinn ekk:i oolast guolegan inn­ blastur og spao nema sa partur hans sem er nrestur Guoi (pao er Nous og Mens) se heiour, kyrrlatur, friosamur, og hvorki haldinn ne truflaour af astrfoum og annarlegum tilfinningum. - Gott og vel, sagoi Panurg. Hvort a eg pa heldur ao boroa rnikinn eoa lftinn kvoldmat? J:>ao er ekki ao astreoulausu ao eg spyr. J:>vf ef eg boroa ekki rnikinn og g6oan kvoldvero pa sef eg ekk:i ao heitio getur, er sffellt ao hrokk:va upp, og draumar rnfnir eru jafn t6mir og magi minn er pa. - Boroa engan kvoldmat vreri best, svaraoi Pantagrull, par sem per eruo vel f holdum og hraustlegur. Arnffaraus, forn spamaour, vildi ao peir sem trekju vio vefrettum hans meo draumum snreddu ekk:ert allan daginn og drykk:ju ekk:i vfn prja undanfarandi daga. En via munum ekki taka upp svo ofgafullt og strangt matarrreoi. Eg held ao maour uttutinn af mat og gagnsyrour af vfni eigi torvelt meo ao oolast pekkingu a andlegum malum; eigi ao sfour er eg ekki somu skoounar og peir menn sem fmynda ser ao peir geti, eftir langar og prj6skar fostur, sokk:t ser niour f dypri hugleioslu um himneska hluti. Ef til vill munio per hversu oft Gargantui (sem eg hef pann heiour ao nefna foour minn) sagoi okk:ur ao rit pessara fastandi einsetumanna vreru jafn brago­ laus, innant6m og pyrrkingsleg og lfkamir peirra sem settu pau saman, og

ad pad vreri torvelt ad halda anda sfnum heidum og klarum pegar lfkarninn vreri f pessu pr6ttleysisastandi, med tilliti til pess ad heimspekingar og lreknar stadhrefa ad dyra-andamir spretti upp, fredist og athafni sig f bl6di slagredanna, hreinsudu og ordnu fullkornlega trert f undra-netinu, sem er undir heilahvelunum; hann nefndi okkur drerni um heimspeking sem taldi sig hafa fundid einveruna og greti mi, par sem hann hafoi fjarlregst muginn, betur fhugad, alyktad og skrifad, en pratt fyrir pad voru hundar geltandi allt f kringum hann, ulfar ylfrudu, lj6n oskrudu, hestar hneggjudu, fflar gullu, hoggormar hvrestu, asnar rumdu, engisprettur tfstu, turtildufur kurr­ udu; hann var f raun og veru staddur f meira ongpveiti en p6 hann hefoi verid a markadnum f Fontenay eda f Niort, pvf hungrid pjakadi lfkama hans; og pad er til ad breta fyrir pad sem maginn gaular, sj6ninni forlar, redarnar drela til sfn nreringuna ur holdi utlimannna, og draga nidur hinn reikula anda sem vanrrekir ad lfta eftir nreringargjafa sfnum og natturuleg­ um gestgjafa, pad er ad segja lfkamanum; pad er eins og pegar haukur a hnefa manns vill grfpa flugid: hann mundi undir eins verda dreginn ennpa nedar a 6lunum; og f pessu efni vitnadi hann lfka til Homers, fodur allrar heimspeki, sem sagdi ad Grikkir hafi ekki hrett ad grata Patr6klus, virkta­ vin Akkilless, fyrr en a peirri stundu, og ekki fyrr, pegar hungrid sagdi til sfn og magar peirra neitudu ad sja peim fyrir meiri tarum. f innant6mum lfkomum peirra, eftir langa fostu, var ekki lengur neitt til ad grata og barma ser. H6fsemi er lofsamleg f hverju efni, og hennar skulud per greta. Per munud ekki snreda baunir f kvoldverd, ekki hera, eda annad kjotmeti, ekki smokkfisk (sem er kalladur fjolfretlingur) ekki hvftkal, eda adra fredu sem greti truflad og formyrkvad dyra-andana. Pvf eins og spegill getur ekki, ef gljai hans er myrkvadur af andardrretti eda rnistri, endurvarpad myndum af hlutum sem eru settir fyrir framan hann og honum syndir, eins getur andinn ekki tekid vid spad6mum f forrni drauma ef Hkarninn er 6r6r og trufladur af gufum og reyk fra nysnreddum mat, og petta stafar af pvf 6rofa samhengi sem er a rnilli salar og lfkama. Per munud eta g6oar perur fra Knistumenfu og Bergomu, eitt ilmrfkt epli (court-pendu), nokkrar pl6mur fra Tours, og faein kirsuber ur gardi rnfnum. Pa purfio per ekki ad 6ttast ad draumar ydar verdi vafasarnir, villandi eda grunsamlegir, eins ogperfpatetfkar segja ad peir seu a haustin, pad er ad segja pegar menn snreda meira magn af avoxtum en a oorum arstfoum. Petta er pad sem spamenn fomir og skald kenna f dularfullum ordum, pegar peir segja ad innant6rnir og villandi draumar liggi faldir undir laufunum sem falla af trjanum, af pvf pad er a haustin sem laufin falla af

trjanum. En f reynd hefur pessi natturulegi hiti, sem nyir avextir hafa f rikum mreli og gufar auoveldlega upp vegna rokgirni f likomum dyra (eins og vio sjaum gerast f nyju vfni) fyrir longu dvfnao og eyost. Og til drykkjar munuo per fa blavatn ur brunni mfnum. - Skilyroin pykja mer nokkuo horo, sagoi Panurg. En eg fellst samt a petta, hvao sem pao kostar, og askil mer rett til ao boroa arla f fyrramalio, jafnskjott og draumaspilinu er lokio. Ennfremur bio eg asjar, Morfeif, fkelus, Fantasus og Fobetor vio hin tvenn hlio Homers. Ef peir hjalpa mer f neyo mun eg reisa peim dregilegt altari, allt ur hinum ffnasta duni. Ef eg vreri f Lakoniu, a milli Otylu og I>alames, f hofi fnoar, pa mundi hun finna lausn a raovillu rninni meo pvf ao gefa mer djupan svefn, fullan af fallegum og glettnum draumum. Sfoan spuroi hann Pantagrul: - Mundi ekki vera rett af mer ao leggja undir koddann rninn nokkrar larvioargreinar? - I>ess er engin porf, svaraoi Pantagrull. Pao er hjatru, og allt sem peir hafa ritao um pao Serapion fra Askalon, Antifon, Pflokorus, Artemon og Fulgentfus Plankfades, er ekkert nema vitleysa. Eg mundi segja hio sama um vinstri oxlina a krokodflnum og um kameljonio, ef ekki vreri af viro­ ingu fyrir Demokrft gamla; hio sama um Baktrfan-steininn, sem nefndur er Evmetrfdes; hio sama um ammons-horn: pao er pannig sem Epfopfu­ menn kalla eoalstein meo gullslit og f logun eins og hrutshorn, eins og eru horn Jupfters Ammons; og peir segja ao draumar peirra sem bera pao seu jafn sannir og oskeilulir og guolegar vefrettir. Ef til vill er pao rett sem Homer og Virgill skrifa um tvennar dyr draumanna, og per vilduo fa ao kynnast. Aorar eru ur fflabeini; f gegnum prer koma ruglingslegir draumar, villandi og oareioanlegir, af pvf ao f gegnum fflabein, hversu punnt sem pao er, er ekki mogulegt ao sja eitt ne neitt: pettleiki pess og ogagnsrei hindrar gegnflreoi sjonar-andanna og viotoku hinna synilegu tegunda. Hinar eru ur horni; f gegnum prer koma areioanlegir, raunsannir og oskeikulir draumar, af pvf ao f gegnum horn, vegna gljaa pess og gagnsreis, birtast allir hlutir a skyran og greinilegan hatt. - Viljio per par meo segja, sagoi brooir Jon, ao draumar hyrndra kokkala, eins og Panurg verour meo Guos hjalp og konu hans, seu avallt raunsannir og oskeikulir?

XIV. KAFLI Draumur Panurgs og tulkun hans. KLUKKAN sjo nresta morgun gekk Pamirg fyrir Pantagnil; par voru fyrir f herberginu Epistemon, br6oir J6n af Kassu, Pon6krates, Evdemon, Karpa­ lim og aorir; via komu Panurgs sagoi Pantagrull vio pa: - Sja, parna kemur draumamaourinn. - I>essi oro, sagoi Epistemon, voru foroum harla dyr og pau reyndust sonum Jakobs dyrkeypt. I>a sagoi Panurg: - Eg var vel haldinn hja Guillot draumamanni! Mig dreymdi vel og rnikio, en eg skil ekki baun f pvf, nema pao ao eg atti unga og hrffandi konu, alfagra, sem kom vel fram vio rnig og kjassaoi rnig eins og eg vreri litla kruttio hennar. Aldrei hefur nokkur maour verio jafn hamingjusamur og katur. Hun skjallaoi mig, kitlaoi rnig, klappaoi mer, strauk mer um hario, kyssti rnig, faomaoi rnig, og til gamans let hun tvo falleg, lftil horn koma a ennio a mer. Eg benti henni a, til gamans Hka, ao bun retti ao setja pau undir augu mer, svo eg greti betur seo pao sem eg vildi stanga, og Momus fyndi ekki a henni neitt lyti sem porf vreri ao laga, eins og tilfellio var meo stoou nautshornanna. En kvendio t6k ekkert tillit til oroa minna, og prysti peim hara inn lengra; og meo pessu meiddi bun rnig ekki neitt, pao sem ma furoulegt heita.

Draumur Panurgs.

Litlu sfoar var svo sem eg hefoi, eg veit ekki hvernig, breyst f trumbu, og hun f uglu. f sama bili losaoi eg svefninn, og eg hrokk upp, sara 6anregour, ruglaour og gramur. Nu, parna hafio pio fengio dalaglegan skammt af draumum sem pio getio grett ykkur a; og skyrio petta eftir pvf sem per skiljio. Faum okkur nu morgunmat, Karpalim. - Mer er lj6st, sagoi Pantagrtill, hafi eg pa nokkra hrefileika i listinni ao spa eftir draumum, ao kona yoar mun ekki setja hornin raunverulega og augsynilega a enni yoar, eins og satyrar bera pau, heldur mun hun veroa your 6tru i hj6nabandinu, og gefast oorum, og gera your ao kokkali. Arternid6rus skyrir lj6slega petta atrioi, a sama hatt og eg. Eins munuo per ekki umbreytast i trumbu, heldur mun hun berja your eins og trumbu i brtiokaupi; og hun mun ekki umbreytast i uglu, heldur mun hun rrena your, eins og er uglunnar eoli. Og sjaio hvernig draumar yoar koma heim vio spasagnir dregnar af Virgli: per veroio kokkalaour; per veroio barinn; per veroio rrendur. A pessu andartaki hr6paoi br6oir J6n, og sagoi: - Hann er ao segja heilagan sannleikann. I>u verour kokkall, g6oi maour, eg fullvissa pig um pao, pu faro falleg horn. Ha, ha, ha! Meistari vor Cornibus, Guo hjalpi per! Predikio fyrir okkur rreoukorn, og eg skal fara og safna olmusu i s6kninni. - Pvert a m6ti, sagoi Panurg, draumur rninn segir fyrir ao hj6nabandio muni frera mer gnrego g6ora hluta meo allsnregtahorninu. Per fullyroio ao petta muni vera satyrs-horn. Amen, amen, fiat, fiatur! ad differentiam papae! Svo mun eg eiliflega hafa tillann haroan og 6preyt­ andi, eins og satyrar hafa hann, og pao er gafa sem allir pra en himnarnir veita faum. Ao eg veroi kokkall kemur pvf ekki til greina, pvf pao er skorturinn a slikri horku sem er astreoan, og ekkert annao, hofuoastreoan fyrir pvf ao eiginmenn veroa kokkalar. Hvao veldur pvf ao rreflar betla? Pao er pao ao peir eiga ekki i husi si'nu n6g til ao fylla malinn. Hvao rekur ulfinn til ao fara ut ur sk6ginum? Skortur a mat. Hvao veldur pvi ao konur h6rast? Per skiljio mig vel. Eg skirskota til hattvirtra klerkanna, d6mforsetanna, raogjafanna, logmann­ anna, urnklofsmannanna, og annarra tulkenda hins viroulega ridings de frigidis et maleficiatis. Your viroist bersynilega skjatlast (afsakio ef eg misskil your) pegar per leggio horn og kokkal ao jofnu. Diana ber pau a hofoinu eins og fallegan halfmana. Er hun pess vegna kokkall? Hvernig f fjaranum getur hun verio kokkall, hun sem hefur aldrei gifst? Talia af viti, f ollum brenum, eoa hun getur sett a your sams konar horn og hun setti a Aktaion.

Sa mreti Bakkus hefur lfka horn, eins og Pan, Jupiter Ammon og margir aorir.Eru peir kokkalar? Verour Juno pa skrekja? l>vf pao yroi niourstaoan eftir peirri hugsanaaofero sem kallast metalepsis ,,yfirfrersla".Asama hatt, ef maour kallar barn f navist foour pess og konu hans, upptokubarn eoa bastaro, pa jafnast pao hreint og beint a vio pao ao gefa pao f skyn ao faoirinn se kokkall og m6oirin hara. Tolum skyrar.Hornin sem kona mfn geroi mer eru horn allsnregtanna; allsnregta allra g6ora hluta.l>ao greti eg svario.Hvao annao snertir, pa vero eg katur eins og trumba f bruokaupi, sfglymjandi, sfmurrandi, sfsuoandi og sffretandi.Truio mer, mfn stund er upp runnin.Kona mfn verour fjorug og kat eins og falleg, lftil ugla.Hver sem ekki truir pvf, hangi i gdlga Helju i umj6l, umj6l. - Eg tek eftir, sagoi Pantagrull, sfoasta atrioinu sem per nefnduo og ber pao saman vio pao fyrsta.f upphafi voruo per meo ollu altekinn af sretleik draumsins. f lokin hrukkuo per upp af svefninum, vansrell, ruglaour og gramur ... - Vitaskuld, sagoi Panurg: eg hafoi ekkert boroao. - ...Allt snystpetta til verri vegar, pao se eg fyrir.Verio viss um ao allir draumar sem enda meo pvf ao maour hrekkur upp, og skilja vio sofandann argan og reioan, eru annao tveggja merki um mreou eoa fyrir­ booi mreou. Eru merki um mreou, pao er ao segja um slreman, illkynjaoan, srnitnrem­ an, dulinn sjukd6m sem liggur f leyni f lfkamanum miojum, og farinn er, fyrir ahrif svefnins sem retfo styrkir meogongukraftinn (eftir kenningum lreknisfrreoinnar), ao gera vart vio sig og hnikast upp a yfirboroio.Um leio og b6lar a pessu raunalega ferli er uti um hvfld sofandans og fyrsta lfffreri tilfinninganna er kvatt til, ao skynja pao og koma til hjalpar. l>annig er f malshattum talao um ao ,,stugga vio vespunum", ,,rota f Kamarfnu" (gruggugu vatni), ,,vekja kottinn sem sefur". Fyrirbooi mreou, pao er ao segja pegar salin, meo pvf ao lata okkur dreyma um 6orona hluti, gefur okkur vfsbendingu um einhvert 6lan sem er akvaroao og undirbuio af orlogunum, og ao pao muni senn koma fram. Til dremis: draumur Hekubu og skelfingin pegar hun vaknaoi, draumur Evrydfku, konu Orfeifs; en f lokin hrukku prer baoar upp, eins og Ennfus segir, meo skelfingu.Hekuba, pegar hun vaknaoi, sa eiginrnann sinn Prfam og born sfn myrt, og land sitt lagt f auon; og Evrydika forst a voveiflegan hatt stuttu sfoar.

Enn er pao Eneas sem dreymdi ao hann vreri a tali vio Hektor saluga, og skyndilega hrekkur hann upp af svefninum 6ttasleginn. I>ao var a pessari somu n6tt sem Tr6ja var logo f eyoi, og brennd. f annao sinn, pegar hann hafoi dreymt ao hann srei sfna vel kunnugu guoi, Penata, og vaknaoi angistarfullur, pa hreppti hann um daginn hrreoilegan storm f hafi. Og pao er Turnus, sem hafoi verio hvattur til pess f yfirskilvitlegri syn af refsinornunum ao hefja strfo gegn Eneasi, og hrokk upp af svefninum f brreoi sinni, og sfoar var hann, eftir miklar 6farir, drepinn af peim sama Eneasi. I>ao em pusund onnur dremi. Og ur pvf eg er ao tala um Eneas, pa gretio ao pvf sem Fabius Piktor segir, ao ekkert hafi hann gert eoa kornio f framkvremd, ekkert hafi fyrir hann borio, sem hann vissi ekki fyrir og sa aour i draumi. I>essi dremi em ekki gersneydd skynserni. I>vi ef svefninn og hvfldin em gjafir og serstakar velgjoroir guoanna, eins og heimspekingarnir halda fram og skaldio vitnar um meo pvi ao segja: Pd kom su stund er svefninn, Guoanna gjof grfpur orpreytta menn af sinni ndo, pa getur slfkri velgjoro ekki lyktao meo reioi og ergelsi an pess pao booi rnikla 6grefu. Ella mundi hvfldin ekki vera hvild og gjofin ekki gjof, pvi hun vreri pa ekki komin fra guounum, vinum vomm, heldur fra djoflunum, fjendum vomm, eftir hinni utbreiddu forskrift: gjafir jjandmenna eru ekki gjafir. Hugsum okkur ef husb6ndinn a heimilinu, sitjandi ao krasum vio hlaoio boro, meo g6oa lyst og rett nybyrjaour a matnum, sprytti allt i einu a fretur skelfingu lostinn. Hver sem ekki vissi astreouna mundi veroa undrandi. Hvers vegna geroi hann petta? Hann hafoi heyrt pj6na sfna hr6pa ,,Eldur!", pernurnar hr6pa ,,I>j6fur!", bornin hr6pa ,,Moro!". Hann purfti pvi ao standa upp fra maltioinni, hlaupa a vettvang til ao hjalpa peim, og gefa skipanir. Satt best ao segja pa minnist eg pess ao kabbalistar og mas6retar, utlistarar Heilagrar ritningar, skyra fra pvi hvernig maour getur gengio ur skugga um hvort englarnir sem birtast em englar (pvi englar Satans breyta ser ioulega f Guos engla): munurinn a pessu tvennu er sa, segja peir, ao g6oi engillinn huggar mann pegar hann birtist, byrjar a pvi ao skelfa mann til pess ao hugga mann i lokin, gera mann glaoan og anregoan; vondi engillinn sem freistar manns, gleour i byrjun, til pess f lokin ao skilja mann eftir armreoufullan, reioan og mglaoan.

XV. KAFLI Afsokun Pamirgs, og skyring a kabbaliskum klaustursioum varoandi salt nautakjot. - GUD, sagoi Panurg, varoveiti pa sem sja og heyra ekki! Eg se your mjog vel, en eg heyri ekkert til yoar, og eg veit elli hvao per eruo ao segja. Soltinn magi hefur engin eyru. Pao veit Guo, eg er rer af hungri og pvi rym eg. Eg hef lagt of mikio a rnig. Pao parf einhvern slyngari en meistara Svindil til ao lata mig dreyma aftur i ar. Ao fa ekki neinn kvoldmat, fjarinn eigi pao! Plaga! Komum, br6oir Jon, og faum okkur morgunmat. Pegar eg hef boroao nregju mina og magi rninn er nregilega mettur af heyi og korni, pa get eg verio an hadegismatar ef f harobakkann slrer og nauosyn byour. En engan morgunmat! Plaga! Pao er skomm. Pao er hneyksli gagnvart Natturunni. Natturan skapaoi daginn til ao menn pjalfi sig, vinni og stundi sin storf; og til ao gera okkur hregara um vik ser hun okkur fyrir kerti, pao er hio skyra og glaoa lj6ss6lar. A kvoldin tekur Mn pao fra okkur hregt og hregt, og segir bliolega vio okkur: ,,Bornin min, pio eruo agret. Pio hafio unnio n6g! N6ttin kemur: nu eigio pio ao hretta ao vinna og fa ykkur hressingu. Gott brauo, gott vin, g6oan mat, sioan eigio pio ao skemmta ykkur svolitio, og fara ao hatta og hvila ykkur, svo pio veroio a morgun frisk og kat i vinnunni eins og aour. Pao er pannig sem falkararnir fara ao. Pegar peir eru bunir ao gefa fuglum sinum lata peir pa ekki undir eins fara ao fljuga, meo fullan hals: peir lata pa melta a prikinu. Petta skildi braovel sa gooi pafi sem fyrstur kom a fostum. Hann bauo ao maour skyldi fasta fram ao n6ni; pao sem eftir var dagsins gat maour etio ao vild. f gamla daga voru fair sem borouou a n6ni, nema, kynnuo pio ao segja, munkarnir og kanukarnir (reyndar hafa peir ekki annan starfa: allir dagar eru peim hatioisdagar, og peir viroa ut i resar klaustramalshattinn, de missa ad mensam, og geyma pao jafnvel ekki ao raoast ao matnum pangao til ab6tinn kemur. Pao er pvi hvomandi sem munkarnir bioa ab6tans svo lengi sem honum p6knast, en ekki meo ooru m6ti, eoa vio aorar kringumstreour), en allir borouou kvoldmat, nema faeinir sluddar uti a pekju, en pao skyrir af hverju kvoldverour heitir coena (a grisku Koine), pao er ao segja ollum sameiginlegur. Pu veist petta vel, br6oir J6n. Komum, vinur rninn, i allra fjanda nafni,

komum! Maginn f mer geltir eins og hundur, 6our af hungri. Vio skulum peyta helling af supu upp f ginio a honum til ao r6a hann, eins og Sybilla geroi vio Kerberus. Per pykir prfmsupa g6o: eg vil herasupu, ef latin er fylgja vren sneio af soltum plregjara f nfu lestrum. - Eg skil pig, svaraoi br6oir J6n. Pessi lfking er dregin af eldakatli klaustursins. Plregjari, pao er uxi sem plregir eoa hefur plregt; f nfu lestrum, pao er ao segja mauksooinn. Pvf samkvremt vissri kabbalfskri hefo fornri, 6skraori en sem gengio hefur fra manni til manns, voru peir g6ou truarinnar Feour pvf vanir, a rnfnum tfma, pegar peir f6ru a fretur til morguntfoa, ao ganga f gegnum akveoinn rnikilvregan undirbuning aour peir heldu til kirkju: peir skitu f skitirfinu, pissuou f pissirfinu, spyttu f spytirfinu, h6stuou lagrrent f h6ster­ finu og rugluou f ruglerfinu, svo peir breru ekkert 6hreint til guospj6nust­ unnar. Ao pessu bunu barust peir guorrekilega til heilagrar kapellu (a peirra mali var pao eldhus klaustursins) og sau guorrekilega til pess ao uxinn vreri undir eins settur yfir, handa trubrreorum Drottins Vors ao boroa f morgun­ mat. Pao voru oft peir sjalfir sem kveiktu eldinn undir katlinum. P6 bar pao til, pegar morguntfoir hofou nfu lestra, ao peir urou ao fara fyrr a fretur; og lyst peirra og porsti j6kst pvf miklu meir meoan peir bofsuou brenaroroin, en pegar morguntfoir voru bundnar vio einn eoa prja lestra einasta. Pvf fyrr sem peir risu a morgnana, eftir teori hefo kabbala, pvf fyrr var uxinn settur a eldinn; pvf fyrr sem pao var gert, pvf betur var hann sooinn; pvf betur sem hann var sooinn, pvf mykri var hann, pvf rninna skaddaoi hann tennurnar, pvf meir kretti hann g6minn, pvf rninna pjakaoi hann magann, pvf betur nreroi hann pa g6ou trubrreour. Og petta var hio eina markrnio og megin sj6narmio stofnendanna: ef litio er til pess ao peir boroa ekki til ao lifa, peir lifa til ao boroa, og peir eiga ekki neitt annao en lfft6runa f pessum heimi. Komum, Panurg ! - Nuna, sagoi Panurg, skil eg pig, flos-pungur minn, kabbalfski klaustur-pungur rninn. Pao er um kapftalio sem malio snyst. Eg lret hofuo­ st6linn lausan, renturnar og p6knunina. Eg lret mer kostnaoinn nregja, af pvf pu last okkur svo fjalglega pennan st6rg6oa lestur um kabbaHska eldamennsku f klaustrum. Komum! Karpalim! Br6oir J6n, haldreipio mitt; komum! G6oan dag, allir rnfnir g6ou herrar! n6g er dreymt, nu er ao drekka. Komum! Panurg hafoi ekki fyrr lokio peim oroum en Epistemon hr6paoi harri roddu: - Alvanalegt er manna a meoal og sameiginlegt peim ao skilja, sja fyrir, pekkja og segja fyrir 6grefu annarra. En hve fagrett pao er ao segja

fyrir, pekkja, sja fyrir og skilja 6grefu sjalfs sfn! Og hve Es6p symr viturlega fram a petta f Dcemisogum sfnum, pegar hann segir ao hver maour sem freoist f pennan heim beri tvfpoka um halsinn; f pokanum sem hangir ao framan eru brestir og 6harningja annarra til synis fyrir augum okkar, og f pokanum sem hangir ao aftan eru eigin brestir og 6hamingja, sem aldrei neinn frer ao sja eoa heyra, nema pa peir sem hirnnarnir standa f vinarhusi.

XVI. KAFLI Hvemig PantagnHl neour Panurgi ao leita raoa hja volvu i Pansut. LiTILLI stundu sfoar sendi Pantagnill eftir Pamirgi, og sagoi vio hann: - Su elska sem eg til yoar ber og dypkao hefur i tfmans nis, hvetur mig til ao hugsa um velfarnao yoar og hag. Hlyoio a hver hugmynd min er: mer hefur verio tjao ao i Pansut, nrerri Kniley, se volva mjog viofrreg, sem segir fyrir alla hluti i framtfoinni; takio Epistemon meo your, gangio fyrir hana, og hlustio a pao sem bun segir your. - En, sagoi Epistemon, ef til vill er bun Kanidfa, Sagana, pyponessa og galdrakind. I>ao sem frer mig til ao halda pao er ao pessi staour er alrremdur, hann er krokkari af galdranornum en nokkru sinni I>essalfa. Eg fer ekki af ftisum vilja. I>etta er 6loglegt og bannao i logum Mose. - Vio, sagoi Pantagrull, erum ekki Gyoingar, og pao er hvorki sannao ne viourkennt ao bun se galdranorn. Latio pvi bfoa ao sigta petta mal og vinsa ur pvi, par til per komio aftur. Hvao vitum vio nema hun se ellefta volvan, onnur Kassandra? Og jafnvel p6tt hun se engin volva og veroskuldi ekki volvunafn, hvaoa ahrettu takio per, Panurg, ao rreoa vio hana um raoleysi yoar? Einkum ef per hafio f huga ao hun hefur oro fyrir ao kunna meira fyrir ser og vera skilningsrfk­ ari en titt er um menn f hennar landi og af hennar kyni? Hvaoa skaoi getur hlotist af pvi ao afla ser stoougt meiri pekkingar og kunnustu, jafnvel p6tt kennarinn se skrukka, krukka, f61, t61, eoa ilsk6r? Munio eftir pvi ao pegar Alexander mikli hafoi unnio sigur a Dariusi vio Arbelu, neitaoi hann eitt sinn naunga einum um aheyrn, i viourvist allra satrapa sinna, sfoan ioraoist hann pess pusund og aftur pusund sinnum. Hann var sigurvegari Persiu, en svo fjarri Maked6nfu, erfoarfki sinu, ao hann gat ekki, ser til sarrar raunar, fundio neina leio til ao fa frettir paoan, breoi vegna gifurlegrar fjarlregoar a milli staoanna, og natttirulegra farar­ talma er a voru leioinni, sem mikil flj6t mynduou, 6greiofrerar eyoimerkur og hair fjallgaroar. A meoan hann atti i pessum vanda, sem var ekki litill, og var ao brj6ta um hann heilann (pvi menn hefou getao lagt undir sig land hans og rfki, og nyr konungur og nyir landvinningamenn sest par ao, longu aour en hann hefoi haft af pvi fregnir, til ao hindra pao), pa gekk fyrir hann maour fra Sidon, kaupmaour reyndur og vel viti borinn, en annars nresta

fatrekur og Htilm6tlegur ao sja, og tilkynnti honum og fullyrti ao leio hefoi hann fundio og aofero til ao menn f heimalandi hans gretu frreost um sigra hans a Indfalandi, og hann sjalfur um malefni f Maked6nfu og a Egifta­ landi, og pao a minna en fimm dogum. En Alexander taldi pessa fullyro­ ingu svo fraleita og fjarstreoa ao hann vildi ekki lja honum eyra, eoa veita honum aheyrn. Hvao hefoi pao kostao hann ao hlyoa a manninn og fhuga pao sem hann hafoi fram ao fara? Hvaoa tj6n eoa skaoa hefoi hann getao beoio, meo pvf ao fa vitneskju um hver vreri aoferoin, hver vegurinn sem hann vildi vfsa honum? Pao er ekki ao astreoulausu ao Natturan hefur, ao pvf er viroist, skapao okkur meo opin eyru, og ekki sett par fyrir neina huro eoa neitt lok eins og hun geroi vio augun, tunguna og onnur uthlaupsop lfkamans. Petta er pannig, ao eg held, til ao vio getum stoougt heyrt, jafnvel um nretur, og stoougt lrert meo heyrninni: af ollum skynfarunum eru pau hrefust til nams. Og ef til vill var maour pessi engill, pao er ao segja sendibooi fra Guoi eins og Rafael var sendur til Tobfasar. Alexander var of flj6tur a ser ao misviroa hann, hann ioraoist pess sfoan f langan tfrna. - Per hafio rett ao mrela, svaraoi Epistemon, en aldrei faio per rnig til ao trua ao pao se hagkvremara ao leita raoa og alits hja konu, og pao sh1ai konu, f slfku landi. - Eg pigg mjog gjarnan rao af konum, sagoi Panurg, og einkum p6 af gomlum konum. Ao peirra raoi geng eg alltaf orna minna einu sinni eoa tvisvar aukalega. Vinur minn, petta eru sannarlega pefvfsir hundar, lifandi handbrekur f logum. Og peir fara ekki meo neitt fleipur sem kalla prer vitrar eins og lj6smreour. Minn vani er yfirleitt sa ao kalla prer forvitrar. Prer eru vitrar, af pvf prer eru feiki lagnar af hafa upp a pvf retta. En eg segi forvitrar, af pvf prer sja hlutina fyrir, og eru 6brigoular f pvf ao segja fyrir allt sem gerist f framfoinni. Stundum kalla eg prer ekki h6rkonur, heldur nrerkonur, eins og R6mverjar kolluou Jun6. Pvf hja peim faum vio aldrei annao en nytsom hjalparrao. Spyrjio Pypag6ras um pao, S6krates, Empe­ d6kles, og meistara vorn Ortuinus. Asamt peim hef eg til skyjanna hinn forna sio Germana, sem verologou rao gamalla kvenna jafn hatt hoftollinum, og barn fyrir peim djupa lotn­ ingu: skooanir peirra og svor tryggou peim harningju og velfarnao f sama mreli og peir hofou hyggindi til ao hlusta. Um pao vitnar Arinfa gamla, og m6oirin g6oa Velleda, a tfmum Vespasfans. Truio mer, elliarin orva konur retfo til ao ioka haleita speki, eg retlaoi ao

segja spad6msefni. Komum, med Guos hjalp, komum, fyrir tilstyrk Guos, komum! Adju, br6oir J6n, eg fel per rninn kyl f hendur. - Gott og vel, sagoi Epistemon, eg fylgi your. En eg vara your via: ef hun beitir hlutkesti eoa tofrum via svorin pa yfirgef eg your via dymar og per fario ekki framar ao nj6ta mins felagsskapar.

XVII. KAFLI Hvemig Panurg rreoir via volvuna i Pansut. FERDIN t6k prja daga; og a prioja degi var peim bent a bus spakonunnar, uppi a fjallsbrun, unctir hau og viofeomu kastaniutre. An erfioleika gengu peir inn i kofa meo strapaki, illa byggoan, illa buinn busgognum, fullan af reyk. - Basta! sagoi Epistemon; Heraklit, mikill skotisti og myrkur heim­ spekingur, syndi enga furou pegar hann gekk i bus sem petta, og geroi fylgdarmonnum sinum og lrerisveinum lj6st ao guoimir gista pao ekkert siour en hallir fullar af lystisemdum. Og eg trui ao svona hafi verio kofi hinnar viofrregu Hekolu pegar hun fagnaoi hjartanlega Peseifi hinum unga; og svona var lika kofi Hfreifs eoa On6pions, sem Jupiter, Neptunus og Merkur letu ser srema ao ganga i, allir samt, snreoa par og gista; og borguou fyrir beinann meo Orion, sem peir bjuggu til ur nreturgagni sinu. Kerlingu fundu peir i reykhafs-skotinu. - Petta er, hr6paoi Epistemon, sonn volva, og sonn eftirmynd peirrar sem Homer hafoiJ huga pegar hann likti Odysseifi vio eldakerlingu. Kerlingin var 6frynileg, illa klredd, illa nrero, tannlaus, glaseyg, meo kryppu, horug, pjokuo; og var ao elda supu ur grrenu kalhofoi, asamt berki af gulu fleski og gomlu saltkjotsbeini. - Bluos gessun! sagoi Epistemon, okkur hefur illa skjoplast. Vio faum ekki neitt svar ut ur henni, pvi vio hofum ekki gullnu greinina. - Eg hugsaoi fyrir pvi, svaraoi Panurg. Eg er meo hana hema i malnum, fellda i gullbaug, og nokkrar fagrar og skinandi karls-kr6nur. Ao pvi sogou heilsaoi Panurg henni djupt, gaf henni sex uxatungur reyktar, st6ra smjorkupu fulla af hveitibuoing, flosku vel fyllta af drykk, fullan hrutspung af nyslegnum karlskr6num; sioan, meo djupri hneigingu, dr6 hann a baugfingur henni gullhring fagran, sem kortusteinn fra Beuxes var glresilega i felldur. Pa lysti hann i faum oroum erindi sinu, bao hana kurteislega ao segja alit sitt, og hvaoa heill mundi fylgja hj6nabandinu sem hann stundaoi a. Keding var hlj6o um stund, hugsi, og gnisti tonnum; pa settist hun a keraldsbotn, t6k i hendur ser prjar spunasnreldur, sneri peim og snarsneri a milli fingranna a ymsa vegu; bra sioan fingri a halann a peim, belt eftir peim oddmj6sta, kastaoi hinum tveim undir hirsi-mortel. Par nrest t6k hun um snreldusnuoana og let pa snuast niu sinnum; f

niunda sinn virti hun hreyfingu snuoanna fyrir ser, an pess ao koma meir vio pa, og beio uns peir stoovuoust ao fullu. Ao pvf bunu sa eg hana taka af ser annan tresk6inn (pao er pao sem vio kollum sabots), hun bra svuntunni yfir hofuoio, eins og prestar gera vio sveitadukinn pegar peir syngja messu, og batt svo undir kverkarnar gamla ryju, r6nd6tta og blett6tta. I>annig duouo drakk hun st6ran teyg ur floskunni, t6k prjar karlskr6n­ ur ur hrutspungnum, lagoi prer f prja valhnetuskeljar og setti a botninn f fiourpotti; dr6 s6pinn prisvar yfir arininn og kastaoi knippi af hvftlyngi og grein af purrum larvioi a eldinn. Hun horfoi pogul a pao brenna, og t6k eftir pvf ao vio brunann heyroust ekki brestir eoa annao snark. I>a rak hun upp regilegt org, tuldrandi milli tannanna einhver barbarfsk oro meo skrytnar endingar, sem varo til pess ao Panurg sagoi vio Ep­ istemon: - Almattugur, eg skelfl Eg held eg hafi oroio fyrir goldrum. Hun talar ekki kristilega. Sjaio, bun viroist vera fj6rum fetum hrerri en bun var pegar bun huldi hofuoio meo svuntunni. Hvao merkir pessi skakstur meo hok­ unni? Hvao eiga pessir axlakippir ao pyoa? Hvers vegna tuldrar hun meo vorunum eins og api sem afskeljar vatnakrabba? I>ao suoar fyrir eyrum mer, eg held eg heyri Proserpfnu pruma; pukunum verour braoum sleppt her lausum. 6, lj6tu skepnur! Flyjum. Hoggormur Guos! Eg er ao deyja ur hrreoslu. Mer er illa vio pessa puka, peir skaprauna mer og peir eru svo 6geofelldir. Flyjum! Adju, fru, krerar pakkir fyrir velgjoroirnar. Eg vii alls ekki giftast. Nei! Eg er frabitinn pvf nu sem endranrer. I>ar meo t6k hann sprett ut ur herberginu. En kerlingin var a undan, og bun belt a snreldunni f hendinni, og for inn f bakgaro hja husinu par sem m6rberjatre stoo. Hun hristi tre petta prem sinnum, og a laufin atta sem fellu ur trenu ritaoi bun meo faum drattum nokkrar stuttar lj6olfnur meo snreldunni. Sfoan fleygoi hun peim f loft upp og sagoi vio pa: ,,Fario og leitio peirra ef pio viljio; finnio pau ef pio getio: alogin sem hvfla a hj6nabandi yoar eru a pau rituo". Ao svo mreltu hvarf hun aftur inn f grenio, og a proskuldinum kippti bun kj6lnum, pilsinu og skyrtunni upp ao oxlum og syndi peim rassinn. Panurg sa pao og sagoi vio Epistemon: - Ofetis tussan! parna er skuti volvunnar. Allt f einu skaut hun loku fyrir dyrnar; og svo sast hun ekki meir. I>eir hlupu a eftir laufunum og tfndu pau upp, meo nokkrum erfioismunum, pvf vindurinn hafoi dreift peirn um kjorrin f dalnum. Svo, pegar peir hofou raoao peim hlio vio hlio, fundu peir pennan booskap rfmaoan:

Af per flysja mun orostir pinn, grey. Ofrisk veroa mun eftir pig? nei! Or per sJuga mun allan /Jinn matt. 6trauo fld pig mun, ei p6 hdtt og ldgt.

XVIII. KAFLI Hvemig Pantagn.m og Panurg skyra vfsur volvunnar f Pansut a mismunandi vegu. J:>A. ER peir hofou saman tfnt laufin sneru Epistemon og Panurg aftur heim til hiroar Pantagruls, sumpart glaoir, sumpart hnuggnir. Glaoir ao halda heim a leio, hnuggnir vegna torfrerunnar a veginum, sem var 6greiofrer, gryttur og illa lagour. Peir gafu Pantagruli urnfangsrnikla skyrslu um feroina, asamt lysingu a volvunni. Ao lokum fengu peir honum m6rberja­ laufin, og syndu honum visuoroin rituou. Eftir ao Pantagrull hafoi allt lesio sagoi hann andvarpandi vio Panurg: - Per eruo i slremri stoou. Spad6mur volvunnar staofestir greinilega pao sem virgilska happadrrettio hafoi pegar sett fram, og draumar yoar lika: pao er ao segja, ao kona yoar mun smana your, ao hun mun gera your ao kokkali meo pvi ao leggjast med oorum og veroa barnshafandi af annars voldum; ao hun mun rrena your einhverju rnikils verou og ao hun mun berja your, fla og skadda akveoinn hluta lfkamans. - Per kunnio jafn lftio, sagoi Panurg, ao raoa fram ur pessum nyfengnu spam, og gylta hefur vit a kryddi. Mislikio ekki ao eg segi pao, pvi mer finnst eg illa svikinn. Petta er pverofugt vio pao sanna i malinu. Og takio nu vel eftir oroum mfnum. Kerlingin sagoi: Eins og baunin sest ekki nema hun hafi verio flysjuo, eins munu dyggoir mfnar og fullkomnun aldrei veroa nafntoguo nema eg kvrenist. Hversu oft hef eg heyrt your segja ao embrettio og staoan opinberi manninn og dragi fram i lj6sio pao sem hann gengur meo i bumbunni? Pao er ao segja, ao vio vitum pa fyrst meo vissu hver maourinn er og hvers hann er verour, pegar hann hefur verio kvaddur til ao raoa fyrir malum. Fyrr en pa, pao er a meoan maour er 6breyttur borgari, pa veit enginn meo vissu hver hann er, ekki fremur en maour pekkir baun i hyoi. Petta er um fyrstu greinina. Nema per viljio halda pvi fram ao heiour og orostir s6mamanns velti a rumpi h6ru? Su onnur segir: Kona mfn verour barnshafandi (her, sjaio per, kemur fyrsti gleoigjafi hj6nabandsins), en ekki af minum voldum. G6our Guo! pessu trui eg. Petta verour lftill, fallegur strakur sem hun gengur meo. Mer pykir strax undur vrent um hann; eg er hreint alveg 6our i hann. Hann verour litli kiolingurinn rninn. Pao veroa engin vandrreoi til i pessum heirni SVO miki} eoa illpo}andi, aO eg geti ekki varpaO peim fra mer um leio og

eg se petta barn, og heyri hann babla sitt barnalega babl. Og blessuo se kerlingin! Gvoveit, eg retla ao setja hana a g6o eftirlaun i Salrnigondiu, hun frer ekki floktandi eftirlaun eins og halfvitalegur aostooarkennari, heldur staofost, eins og haroskipaour professor i sinum st6li. Nema per munduo vilja ao kona min breri mig undir brj6sti, greti mig, freddi og ao sagt vreri: ,,Pamirg er annar Bakkus: hann hefur freost tvisvar. Hann er endurfreddur eins og Hipp6lytus, eins og Pr6teifur; fyrst 61 Petis hann, og i annao sinn m6oir heirnspekingsins Apolloniuss, og eins og Palikes-brreour, hja Sirne­ pus-flj6ti a Sikiley. Kona hans varo 6frisk ao honum. Meo honum endurt6k sig hin forna tvifeldis-avoxtun Megorumanna, og endurfreoing Dem6krits." Endemis bull! Nefnio petta aldrei i min eyru. Su prioja segir: Kona min mun sjuga ur mer allan matt. Eg er sattur vio pao. Auovitao hlj6tio per ao skilja ao pao er sprotinn sem hun sygur, meo einn odd, sem hangir a milli f6ta minna. Eg sver fyrir your og eg heiti your pvi ao eg mun retio halda honum safarfkum og vel birgum. Hun mun ekki sjuga hann til einskis. Alla tio skal vera par dalitill skamrntur, og p6 meir en pao. Per utskyrio a taknlegan hatt pessa visu og tulkio sem pj6fnao og hvinnsku. Eg mreli meo utskyringunni, taknmali kann eg vel, en ekki i yoar skilningi. Vera ma ao su einlrega elska sem per berio ti! min teikni upp fyrir your erfioleika og andhverfu pess sem er. Pvi lreroir menn segja ao astin se furoulega 6r6som, og ao soon ast se aldrei kvioalaus. En (ao mfnu mati) pa skiljio per svo undir niori ao ran, i pessu samhengi eins og i svo morgum oorum latneskum hofundum og fornum, eigi vio pa sretu avexti skamrnvinnra asta sem Venus vill ao vio lesum pukurslega og meo leynd. Hvers vegna pa, f nafni vinattu okkar? Vegna pess ao petta litilrreoi, framio fyrirvaralaust, a milli tveggja dyra, i stigunum, a bak vio veggtjoldin, a laun, i 6bundnum stabba af halmi, er gyojunni fra Kypur p6knanlegra (og eg segi petta an hleypid6ma gagnvart peim sem betur vita), en pegar pao er gert um habjartan dag, eftir skilningi kynfka, eoa a milli dyrindis rekkjuvooa, milli gullinna tjalda, af skeytingarleysi og i mestu makindum, rekandi burt flugur meo flugnafrelu ur purpurarauou silki og skufi ur lndia-fjoorum; og kvenmaourinn stangandi ur tonnunum meo halmstrai sem hun kippti upp meoan a pessu st6o, tir dynubotninum. Nema per viljio halda pvi fram ao hun muni rrena mig einhverjum hlut meo pvi ao sjuga mig eins og maour sotrar ostrur ur skel, eoa eins og konurnar i Kilikiu (eins og Dioskorides skyrir fra) tina meo munninum rauoleita kongla af furunni? Pvaour. Sa sem rrenir sygur ekki, heldur prifur, og svelgir ekki, heldur stingur i vasann, hrifsar og hopsasa! er potion. Su fj6roa segir: Kona min mun fla mig, en ekki hatt og lagt. 6, hvao

pessi visa er falleg! Og per tulkio petta sem hogg og barsmfoar. l>er gerio pao ekki endasleppt, pao veit Guo! En lyftio anda yoar, f ollum brenum, fra jarobundnum hugsunum, upp til haleitrar fhugunar um dasemdir Natt­ urunnar, og takio svo a your skommina fyrir prer skyssur sem per hafio gert meo pvf ao tulka a rangsnuinn hatt spad6msoro hinnar guod6mlegu volvu. Gerum rao fyrir, an pess p6 ao jata pao eoa viourkenna, ao kona mfn vildi og treki ser fyrir hendur, ao aeggjan 6vinarins f neora, ao gera mer vondan grikk, rerumeioa mig, gera mig ao kokkali niour f rass, rrena mig og svfviroa: hun mundi p6 aldrei koma vilja sfnum og fyrirretlun fram. Astreoan sem frer mig til ao segja petta er byggo a pessum sfoasta lio, og er dregin af uppistoounni i algyoistru klaustranna. Br6oir Artur Rumpur sagoi mer petta foroum, og pao var a manudagsmorgni, og via vorum ao boroa saman skeppu af svfnslappastoppu, og pao rigndi, pao man eg vel: Guo gefi honum g6oan dag! Via upphaf heimsins, eoa litlu sioar, komu konumar ser saman um ao fla karlana lifandi, af pvf ao peir vildu drottna yfir peim f hvfvetna. Og prer staofestu pao, hetu pvf og s6ru via Guos heilagt bl6o ao hrinda pessari akvoroun fram. En, 6! fanyt er athafnasemi kvenna, 6! mikill er kvenlegur breiskleiki. l>rer h6fu ao fla manninn, eoa flysja hann, eins og Katullus oroar pao, a peim likamshluta sem veitir peim mesta unun, pao er ao segja a spennta lirnnum meo gatinu; petta var fyrir meira en sex pusund arum, og p6 hafa prer fram til pessa ekki flegio annao en kollinn. Af pessari astreou, og meo ytrasta 6geoi, bregoa Gyoverjar sjalfir skrerum a hann og snioa til meo umskurninni, pvf peir vilja heldur heita umskornir og tilsnion­ ir vantruarmenn, en ao vera flegnir af konum, eins og aorar pj6oir. Kona mfn, sem vill ekki fara a bak via petta alrnenna framtak, mun fla hann fyrir rnig, ef pao hefur pa ekki pegar verio gert. Eg sampykki pao fuslega, en ekki allan, pao skuluo per vita, rninn g6oa k6ng. - l>er gefio enga skyringu a larvioargreininni, sagoi Epistemon, sem brann hlj6olaust og an pess ao snarka a meoan via horfoum a, og hun gaf okkur gretur og rak upp reoisleg og 6gnvekjandi org. l>er vitio ao petta er illur fyrirbooi og mjog 6gnvrenlegt teikn, eins og Pr6pertfus vottar, Tibull­ us, Porfyrius, heimspekingurinn gloggi, Evstatius f skyringum via /l{ons­ kviou Homers, og aorir. - Svo sannarlega, sagoi Panurg, bendlio mig via alrremda asna! l>eir voru vitlausir sem skald, og draum6ramenn sem heimspekingar; jafn fullir af dysretri vitleysu og heimspeki peirra. '}CC\

XIX. KAFLI Hvemig Pantagnill mrelir meo dumbra manna raoum. YID I>ETIA svar varo Pantagn.ill pogull all-langa stund og virtist djupt hugsi. Sfoan sagoi hann vio Panurg: - Andi vonskunnar hefur leitt your afvega, en hlustio a. f:>ao hef eg lesio, ao sonnustu og areioanlegustu vefrettirnar f fyrndinni hafi ekki verio prer sem voru fram bornar f rituou mali eoa fluttar munnlega; oft og einatt urou einmitt peir menn til ao misskilja prer sem alitnir voru hyggnir og hugkvremir, yrnist vegna tvfrreoni oroanna, margrreoni peirra og tyrfni, eoa vegna knappleika setninganna: pao er }Jess vegna sem Apollon, guoi spa­ sagna, var gefio viournefnio Loxfas - hinn orreoi. f:>rer vefrettir sem kornio var til skila meo bendingum og taknum voru alitnar prer sonnustu og traustustu. Slfk var skooun Heraklfts. Og pannig voru spasagnir Jupfters f Ammon, og pannig spaoi Apollon hja Assyrfumonnum. Af peirri astreou syndu peir hann meo langt skegg og klreddan eins og gamlan mann meo staofasta vitsmuni, ekki nakinn, ungan og skegglausan eins og Grikkir. Vio skulum nota pa aofero; leitio raoa meo taknum, an }Jess ao segja eitt oro, hja einhverjum dumbum manni. - Eg fellst a pao, sagoi Panurg. - En, sagoi Pantagrull, pao vreri heppilegra ao dumbinginn hefoi verio heyrnarlaus fra freoingu og }Jess vegna mallaus. f:>vf enginn dumbingi er einfaldari en sa sem aldrei hefur heyrt neitt. - Hvao meinio per meo pvf? svaraoi Panurg. Ef pao vreri rett ao sa maour mundi ekki tala sem aldrei hefur heyrt, pa mundi eg meo roklegri alyktun leioa fram afar faranlega og pverstreoukennda fullyroingu. En tolum ekki meir um pao. f:>er truio pa ekki pvf sem Herodotus skrifaoi um bornin tvo sem vakao var yfir f kofa ao booi Psammetiks, konungs Egifta, og alin upp f algjorri pogn, en eftir nokkurn tfma mreltu pau fram oroio becus sem pyoir a frygisku brauo? - Eg hef ekki nokkra tru a pvf, svaraoi Pantagrull. f:>ao er vitleysa ao segja ao tungumal okkar se natrurulegt: tungumal myndast vio handahofs­ kennt val, eftir porfum f6lksins. Oroin, eins og rokmalsspekingar sogou, hafa enga merkingu f sjalfum ser, heldur eftir okkar vild. Eg segi }Jetta ekki ut f loftio. Bartolus, f fyrstu bok, Um mdlsins tilgang, segir fra pvf ao a bans tfma hafi verio f Gubbfo maour nokkur, missfr Nello de Gabrielis ao

nafni, sem hafoi misst heyrnina fyrir slys; eigi ao sfour skildi hann hvern ftala, hvao sem hann talaoi lagt, aoeins meo pvf ao horfa a latbrago hans og hreyfingar varanna. Eg hef auk pess lesio um pao, f lreroum og virtum rithofundi, pegar Tyridates, konungur Armenfu, heims6tti R6maborg a dogum Ner6s: hann fekk par viroulegar og hatfolegar m6ttokur meo st6r­ fenglegri pomp, til pess ao hann skyldi eilfflega bera g6oan hug til old­ ungaraosins og R6marlyos, og ekki var neinn sa merkilegur hlutur f borginni sem honum var ekki syndur og hann latinn skooa. Vio burtforina gaf keisarinn honum firna miklar gjafir; par ao auki gaf hann honum freri a ao kj6sa ser pao sem honum lfkaoi best f R6maborg, og het honum pvf ao viologoum eioi ao veita honum pessa b6n, hver sem hun vreri. En hann bao aoeins um gamanleikara nokkurn (hann hafoi seo hann f leikhusinu, og skilio pao sem hann tjaoi meo taknum og bendingum, enda p6tt hann skildi ekki pao sem hann sagoi), og gaf pa skyringu ao undir hans stj6rn vreru pj6oir sem toluou 6lfk tungumal, og til ao svara peim og rreoa vio prer, vreri hann vanur ao nota marga tulka: pessi maour einn mundi duga fyrir pa alla: pvf hann vreri svo fimur ao tja sig meo latbragoi ao hann virtist tala meo fingrunum. I>ess vegna purfio per ao velja your mann sem hefur verio mallaus og heyrnarlaus fra freoingu, til pess ao latbrago hans og teikn hafi uppruna­ legan spad6mskraft, ekki falsaoan, tilbuinn eoa tilgeroan. Og pa er eftir ao akveoa hvort per viljio leita slfkra raoa hja karli eoa konu. - Eg mundi vilja fa pau hja konu, sagoi Panurg, ef eg vreri ekki hrreddur vio tvennt: Annao er pao ao hvao svo sem konur sja tengja prer pao f hugans leynum heilagri Volsahatfo, og hugsa ser og fmynda ao peim se booio til inngongu. Hvaoa bendingar eoa takn sem maour gerir, og hvaoa afstoou sem maour tekur f peirra augsyn og navist, pa tulka prer pao og sja sem skfrskotun til hreyfinga manna sem eru ao sigta korn. I>ess vegna mundi okkur veroa a f messunni, pvf konan treki 611 okkar merki fyrir astleitni. Minnist pess sem geroist f R6maborg tvo hundruo og sextfu arum eftir stofnun hennar: ungur herramaour r6mverskur mretti a Kelfon-fjalli ungri latneskri stulku, Ver6nu ao nafni, daufdumbri fra freoingu, og spuroi hana meo taknbendingum upp a ftolsku, 6vitandi um heyrnarleysi hennar, hvaoa oldungaraosmonn­ um hun hefoi mrett a uppleioinni. I>ar sem hun heyroi ekki hvao hann sagoi frnyndaoi hun ser ao pao vreri pao sem hun var ao hugsa um, og pao sern ungur rnaour spyr konu eolilega. I>a t6k hun hann rneo ser, meo merkjum (sem f astaleikjurn eru 6endanlega miklu seiornagnaori, ahrifarfkari og dyrrnretari en oro), heirn f sitt hus, og gaf honurn bendingar um ao henni

vreri petta ljufur leikur. Ao endingu, an pess ao munnurinn mrelti nokkurt oro, f6ru pau f ffnan dans meo lrerunum. Hitt sem eg 6ttast, pao er ao konur muni ekki a nokkurn hatt svara taknum okkar: ao prer falli undir eins a bak aftur, eins og prer seu f raun og veru sampykkar hlj6olatri bren okkar. Eoa, ef prer grefu einhver merki sem svar vio tilbooum okkar, pa vreru pau svo faranleg og hlregileg ao vio alitum sjalfir ao hugsanir peirra vreru fullar af girnd. l>er vitio hvao geroist f Croquignoles, pegar su g6oa systir Gumpa varo barnshafandi eftir gjalffis­ segginn broour Dom Stfftillan, og hvernig abbadfsin kallaoi hana til kapellu, pegar pungun hennar varo opinber, og sakaoi hana um h6rd6m. Hun afsak­ aoi sig meo pvf ao petta hefoi ekki verio gert meo sfnu sampykki, en ao br6oir Stfftillan hefoi nauogao ser og tekio sig meo valdi. Abbadfsin greip fram f og sagoi: ,,Volreoingur, pao var f svefnskalanum, hvers vegna hr6paoir pu ekki a hjalp? Vio hefoum allar kornio til ao hjalpa per." En nunnan svaraoi pvf til ao Mn hefoi ekki hr6pao f svefnskalanum af pvf f svefnskalanum retti avallt ao rfkja pogn. ,,En," sagoi abbadfsin, ,,svo for­ djorfuo sem pu ert, hvers vegna gafstu ekki merki nrestu systrum f herberg­ inu?" - Eg, svaraoi Gumpa, gaf peirn merki meo rassinum eftir pvf sem eg gat, en engin kom mer til hjalpar. - En, spuroi abbadfsin, veslingur, hvers vegna komstu ekki ao segja mer pao og akrera hann samkvremt reglunum, pegar f stao? l>ao mundi eg hafa gert, ef petta hefoi komio fyrir rnig, til pess ao syna fram a sakleysi mitt. - Vegna pess, svaraoi Gumpa, ao par sem eg var hrredd um ao veroa alla rnfna revi f synd og banni, ef dauoinn skyldi voveiflega vitja mfn, skriftaoi eg fyrir honum aour en hann yfirgaf herbergio, og f iorunarskyni lagoi hann rfkt a vio mig ao segja pao ekki og lj6stra ekki upp um pao vio neinn. Ao brj6ta innsigli skriftanna hefoi verio svo 6skapleg synd og svo svfviroileg fyrir augliti Guos og englanna. Ef til vill hefoi pao oroio til pess ao eldur fra hirnnum hefoi brennt allt klaustrio, og ao vio hefoum oll hrapao niour f djupin meo Datan og Abfram. - l>er faio rnig aldrei til ao hlreja ao pessu, sagoi Pantagrull. Mer er fulllj6st ao allur munkd6murinn er ekki eins hrreddur ao brj6ta Guos boooro og eigin utskagalegu lagaboo. l>er skuluo pvf hafa pao karlmann. Geitnasi synist mer vel til pess fallinn. Hann hefur verio daufdumbur fra freoingu.

XX. KAFLI Hvernig Geitnasi svarar meo taknum Pamirgi. BOD VORU send Geitnasa, og kom hann daginn eftir. Via komu bans gaf Pamirg honum feitan kalf, halfan grfs, tvrer amur af vfni, hlass af hveiti og prjatfu franka f smapeningum; sfoan leiddi hann hann fyrir Pantagrul, og f viourvist kammerherranna geroi hann fyrir honum petta takn: hann geisp­ aoi all-lengi, og a meoan hann var ao geispa dr6 hann upp, meo pumalfingri hregri handar, fyrir framan munninn, grfska b6kstafinn Ta, og endurt6k pao oft. Sfoan h6f hann upp augu sfn ti! himna, og ranghvolfdi peim f hofoinu eins og geit via f6sturlat; um leio h6staoi hann og andvarpaoi djupt. Ao pvf bunu benti hann a ao hann vreri ekki meo neinn kyl, sfoan t6k hann, undir skyrtunni, tryoil sinn f hnefann, og let hann klakka lagrrent a milli lreranna; hann hneigoi sig meo pvf ao beygja vinstra hneo, og var pannig kyrr meo handleggina baoa a brj6stinu, annan ofan a hinum. Geitnasi horfoi a hann meo athygli, sfoan h6f hann vinstri bond f loft upp, meo fingur alla kreppta inn f hnefann nema pumalfingur og bendi­ fingur, og lagoi mjuklega saman neglurnar. - Eg skil, sagoi Pantagrull, hvao hann meinar meo pessu takni: hann meinar hj6naband, og auk pess, eftir kenningum pypag6ringa, toluna prja­ tfu. I>er kvrenist. - Bestu pakkir, sagoi Panurg og sneri ser ao Geitnasa, litli stallarinn minn, galeioustj6rinn minn, rreoarapfskarinn minn, marskalkurinn minn, bogmannastj6ri minnar loggreslu. l>a lyfti Geitnasi peirri somu vinstri hendi hrerra f loft upp, teygoi ur ollum fimm fingrunum, og glennti ur peim eins og hann gat ur peirn glennt. - Nu, sagoi Pantagrull, er hann ao skyra berlegar fyrir okkur, meo takni tolunnar fimm, ao per munuo ganga f hj6naband; og ekki bara trulofa your, spusa your og kvrenast, heldur eignast heimili, og lff yoar verour stooug hatfo. Pypag6ras kallaoi toluna fimm tolu giftingar, sem taknar bruokaup og uppfyllingu hj6nabandsins, og er saman sett ur I>rennd, sem er frumtala og oddatala, og Tvennd, sem er frumtala, jofn, sambrerileg via samlag karls og konu. Reyndar var pao svo f R6maborg hinni fornu f bruokaupum, ao pa var kveikt a fimm vaxkyndlum; og ekki var leyft ao kveikja a fleirum (jafnvel ekki via giftingu auougustu manna), og ekki frerri (jafnvel ekki via giftingu fatrekustu manna); par ao auki akolluou heioingjar f gamla daga firnm guoi, eoa einn guo sem hafoi a hendi fimm 6lfk hlutverk, f nafni

peirra sem voru ad ganga f hj6naband: Jupfter giftingarguo, Juno sem sat f ondvegi f veislunni, Venus hina fogru, Pf]:>6, gyoju sannfreringarkrafts og malsnilli, og Dfonu til ao sitja yfir vio barnsburo. - 6! hr6paoi Panurg, agreti Geitnasi! Eg vii gefa honum b6ndabre nalregt Cinais og vindmyllu f Mirabalais. Vio petta hnerraoi dumbi maourinn af tiltakanlegum krafti svo allur lfkaminn hrioskalf, og sneri ser til vinstri. - Vio treuxans mikla matt! sagoi Pantagrull, hvao er nu petta? l>etta er ekki hallkvremt your: hann gerir takn um ad hj6naband yoar veroi 6grefu­ samt og illt. l>essi hnerri, eftir kenningu Terpsfons, taknar ara S6kratess: hnerri maour til hregri pa merkir pad ad maour getur af oryggi og festu gert pao sem hann hefur retlao og fario pangao sem hann hefur hugsao ser: Fra upphafi til enda verour allt gott og blessao; hnerri maour til vinstri, pa er pao pverofugt. - l>er, sagoi Panurg, leggio alltaf allt ut a verri veg og alltaf setjio per allt a annan endann, eins og prrellinn Davus. Eg trui your ekki. Og eg hef ekki enn heyrt pennan garnla rrefil Terpsfon nefndan a nafn nema f sam­ bandi vio delluna f honum - Eigi ad sfour, sagoi Pantagrull, segir Sfser6 eitthvao um petta f annarri b6k Spdd6ma. Sfoan sneri Panurg ser ad Geitnasa og geroi fyrir honum petta takn: hann bretti upp a augnlokin, vatt kjalkunum fra hregri til vinstri, rak tunguna ad halfu ut ur munninum. Ao pvf bunu retti hann ur fingrum vinstri handar, ad longutong undantekinni, sem hann helt homrett f 16fanum, og pannig setti hann hana f stao kylsins; peirri hregri helt hann f krepptum hnefa, ad pumalfingri undanteknum, sem hann beindi aftur, undir hregri holhondina, og staosetti hann fyrir ofan rassinn, a stao sem Arabar kalla Al Katim (spjaldhrygg). l>egar a eftir skipti hann um hendur og let hregri hond taka a sig mynd sem hann hafoi gefio hinni vinstri, og hann setti hana f stao kylsins, og pa vinstri let hann taka a sig mynd peirrar hregri, og lagoi hana a Al Katim. l>essi skipti handanna endurt6k hann nfu sinnum. f nfunda sinnio freroi hann augnlokin aftur f eolilegt horf; hann f6r eins ad med kjalkana og tunguna; sfoan blimskakkaoi hann augum a Geitnasa, og breroi granirnar eins og makraoir apar pegar peir eta hafra f knippum. l>a h6f Geitnasi f loft upp hregri hond galopna, stakk pumalfingri upp ad fyrsta lio a milli prioju lioanna a longutong og baugfingri, og klemmdi pa all-fast utan um pumalfingurinn, og retti um leio vel ur bendifingri og litlafingri. Hondina pannig kreppta lagoi hann a nafla Panurgs og breroi stoougt umrreddan pumalfingur, og let pessa hond hvfla a litlafingri og

pumalfingri eins og a tveim f6tum, og med pessa hand pannig klifraoi hann smatt og smatt upp maga, kvio, brj6st og hals Panurgs; sfoan upp a hokuna, og f munn hans stakk hann tfttnefndum pumalfingri sem hann helt afram ad brera; sfoan nuggaoi hann nef hans med honum; klifraoi sfoan afram upp ad augum og let sem hann vildi sprengja pau med pumalfingrinum. l>a hleypti Pamirg f sig brreoi, og reyndi ad slfta sig lausan og hrista af ser dumbingjann. En Geitnasi helt afram ad snerta hann med pessum vingsandi pumalfingri, yrnist augun, eoa ennio og brunina a hufu hans. Loks hr6paoi Panurg upp: - f Guos nafni, meistari fffl, per veroio barinn ef per sleppio mer ekki; haldio ekki afram ad angra rnig, eoa hond mfn luskrar 6tretis fesi yoar svo per faio grfmu. - Hann er, sagoi br6oir J6n, heymarlaus: hann heyrir ekkert af pvf sem pu segir vio hann, gamli pungur. f staoinn fyrir takn skaltu lata hoggin dynja a trynio. - Hvem fjarann, sagoi Panurg, vill pessi meistarasnapur upp a dekk? Hann hefur nrerri pvf krarnio augu mfn f mauk. l>ao veit guo, da jurandi! eg held your kjaftshogga-veislu, kryddaoa tvofoldum selbitaslag. l>ar med sleppti hann Geitnasa, og let fretina drffa um nasir honum. Dumbinginn, sem sa ad Panurg var a forum, gekk fram fyrir hann, helt aftur af honum med valdi, og geroi honum eftirfarandi takn: hann let hregri handlegginn falla, f fullri lengd, niour ad hne, kreppti alla fingur inn f 16fann, og rak pumalfingur a rnilli longutangar og bendifingurs; sfoan nuggaoi hann olnbogab6tina a hregri handleggi umrreddum med vinstri hendi, og smam saman, um leio og hann nuggaoi, lyfti hann hendi pessa arms f loft upp, f olnbogahreo og hrerra; skyndilega let hann handlegginn falla f fyrri skorour; sfoan, med nokkrum hleum, lyfti hann honum og let hann falla, og syndi hann Panurgi. Panurgi varo nu skapfatt, og lyfti hann hnefa til ad berja mallausa manninn, en af tillitserni vio Pantagrul helt hann aftur af ser. l>a sagoi Pantagrull vio hann: - Ef taknin skaprauna your, 6! hve miklu meir mun skaprauna your pad sem pau takna. l>ao er ekkert 6samrremi a milli mismunandi spasagna. Dumbinginn synir fram a med taknum og segir your fyrir ad per munuo kvrenast, veroa kokkalaour, barinn og rrendur. - Hj6nabandio, sagoi Panurg, jatast eg undir, en eg frabiost afgangn­ um, og eg bid your vera svo g6our ad trua mer pegar eg segi ad aldrei hefur nokkur maour verio jafn lansamur med konu sfna og hesta og eg, svo sem forlogin hafa fyrir mig lagt.

XXI. KAFLI Hvernig Pamirg leitar raoa hja gomlu skaldi fronsku, Raminagr6bis ao nafni. -EG BJOST ekki vio pvf,

sagoi Pantagn111, ao hitta nok:kurn tfma mann sem stendur jafn fast a skoounum sfnum og per. Eigi ao sfour held eg vio rettum ao lata einskis 6freistao ao greioa ur efasemdum yoar. Gefio gaum ao hugmynd minni. Svanirnir, sem helgaoir eru Apollon, syngja aldrei nema pegar dauoi peirra nalgast, einkum p6 a Meander-flj6ti f Frygfu (eg segi petta af pvf Elian og Alexander Myndfus skrifa ao peir hafi marga sea deyja annars staoar, en enginn peirra song deyjandi); songur svans er pvf oruggur fyrirbooi um nalregan dauoa, og hann deyr aldrei an pess ao hafa aour sungio. Eins er pao um skaldin, sem eru lfka undir vemd Apollons: pegar dauoi peirra nalgast fa pau yfirleitt sagnaranda, syngja af apoll6nsk­ um innblrestri og segja fyrir um framfoina. Auk pess hef eg oft heyrt sagt ao gamlir menn, ellihrumir og komnir ao f6tum fram, seu sannspair um framtioina. Og eg minnist pess ao Arist6fanes, f einhverjum gamanleik, kallar gamalt folk volvur:

ho de geron sibyllia. J:>vf rett eins og vio, standandi a bryggjuhaus, horfandi a sj6menn og farpega vfos fjarri f skipum sfnum a opnu hafi, gerum ekki annao en ao mrena hlj6oir til peirra og bioja pess innilega peir nai landi heilu og holdnu, en pegar peir koma nrer hofninni heilsum vio peirn og 6skum peim meo oroum og latbragoi til hamingju ao peir skuli vera kornnir ok:kar a medal, f orugga hofn, - pannig fer lfka englunum, hetjunum og g6ou ondunum (eftir kenningum platonista) pegar peir sja menn nalgast dauoann eins og mjog orugga og mjog trausta hofn, hofn hvfldar og r6semdar, handan vio jaronesk vandkvreoi og 6r6semi, peir heilsa peim pa, hughreysta pa, tala via pa og fara undir eins ao frreoa pa um spad6mslistina. Ekki mun eg tfunda fyrir your dremi fom um fsak, um Jakob, um Patr6klus gagnvart Hektori, um Hektor gagnvart Ak:killesi, um Polym­ nestor gagnvart Agamernnoni og Hekubu, um Rooeyinginn sem P6sfdon­ fus geroi frregan, um Indfamanninn Kalanus gagnvart Alexandri mikla, um 6rodes gagnvart Mezentiusi, og aora; eg vil aoeins minna your a hinn lreroa og hrausta riddara, Vilhjalm du Bellay, fyrrum lensherra af Langey, 'JJ.. ?.

sem d6 a Tarare-fjalli hinn 10. jam.far, tfmam6taario f hans lffi, eoa 1543 ao ok:kar artali, eftir tfmareikningi R6mverja. I>rjar eoa fj6rar stundir fyrir dauoa sinn notaoi hann til ao spa fyrir okkur a pr6ttmiklu mali, af heioum og kyrrum huga, um atburoi sem vio hofum sfoan ao sumu leyti oroio vitni ao og buumst vio ao munu enn gerast ao ooru leyti; en a pessum tima p6ttu okkur pessar spasagnir bysna 6sennilegar og furoulegar, pvf vio saum ek:ki a peirri stundu neinar astreour eoa merki pess ao pao greti gerst er hann spaoi. Nu hofum vio her, skammt fra Ville-au-Maire, mann sem er hvort tveggja oldungur og skald, pao er Raminagr6bis, sem kvrentist f annao sinn peirri Miklu Gyltu er 61 honum Bazoche hina fogru. Eg hef heyrt hann se a proskuldi dauoans og eigi stutt eftir; fario og srekio hann heim og hlyoio a song hans. Vera ma ao per heyrio hja honum pao sem per leitio og ao Apollon greioi ur vanda yoar fyrir hans tilstilli. - Eg er fus til pess, svaraoi Panurg. Forum pangao, Epistemon, hrooum skrefum, svo dauoinn komi ekki a undan okkur. Viltu koma, br6oir J6n? - Eg er fus til pess, svaraoi br6oir J6n, heill og 6skiptur, af elsku til pfn, litli pungur. I>vf eg elska pig af allri minni lifur. Undir eins logou peir af stao, og er peir komu f bustao skaldsins fundu peir oldunginn g6oa f dauoans angist, en glaoan f bragoi, meo opinskatt andlit og lj6mandi augu. Panurg heilsaoi honum, og dr6 sem gjof a baugfingur vinstri handar, gullhring sem hafoi fallegan, st6ran safffr austurlenskan greyptan f skaann; sfoan, ao hretti S6kratess, bauo hann honum fallegan, hvftan hana, sem reisti hofuoio, af miklum Jettleika undir eins og hann var settur a rumio, blakaoi vrengjum, og galaoi sfoan a bysna ha.um n6tum. Ao pvf bunu bao Panurg deyjandi skaldio kurteislega ao segja ser og skyra fra skooun sinni a vandkvreoum hj6nabandsins sem hann hafoi f huga. Sa g6oi oldungur bao um ao fa blek, penna og pappfr; og pao var samstundis gert. I>a ritaoi hann pao sem her fer a eftir:

Takio ekki, takio po. Ef takio hana, pd er pao n6g; ef ekki er tekin trompi meo, er tilganginum fyrir seo. Fetio hcegt, og fario hratt, hthfio, haldio beint ( mark. Takio hana, o.s.frv. . . .

Fastio , etio Julian skam mt. Rekio pao sem reyrt var fast. Reyrio pao sem rakio sla:st. Raoio bana og /ifs ska/ a:s kt. Takio hana, o.s.frv... . Sioan gaukaoi hann lj6oinu ao peim og sagoi: - Fario, bomin min, undir handleioslu hins mikla Guos himnanna, og 6naoio rnig ekki meir vegna pessa mals eoa nokkurs annars. Eg hef f dag, sem er sfoasti dagur mafmanaoar og mfn, rekio ut ur husi mfnu, meo rniklum erfioismunum og harmkvrelum, fjoldann allan af lj6tum, saurug­ um, braodrepandi fordreoum, svortum, flekk6ttum, m6s6ttum, hvftum, oskugraum, sprrekl6ttum skepnum, sem vildu ekki lofa mer ao deyja f frioi, heldur voktu rnig, meo prettvfsu narti, afergjulegu hrifsi, og geitungslegri asrekni - allar fram sprottnar f srnioju einhvers konar 6fullnregju - af peim ljufa draurni par sem eg hvfldist, og hugleiddi, og sa, ja snerti pegar og kneyfaoi, allar prer blessanir og velgjoroir sem g6our Guo fyrirbj6 hinum truuou og utvoldu, f ooru lffi, f 6dauoleikans vist. Foroist peirra vegu, verio ekki peim lfkir, pjakio rnig ekki meir og yfirgefio mig f pogn, eg sarbreni ykkur!

XXII. KAFLI Hvernig Panurg tekur upp hanskann fyrir reglu betlimunka. t>A ER Pamirg gekk ut ur Raminagr6biss vistarveru, sagoi hann dauoskelk­ aour: - Eg held, almattugur Guo, hann se truvillingur, eoa fjandinn ma hiroa mig. Hann rregir pa g6ou betlifeour, fransiskana og d6minikana, sem eru tvo halfhvel kristins dams; en pao er fyrir peirra s6lskifulega orohengils­ hrings6li sem oil hin andlega afgreoings-slensia r6mversku kirkjunnar hrakhraufast kringumvinglandi, eins og a tveim m6tvregum dinglum hirnin­ kraftanna, forrugluo af ruglumbulli villutruar eoa 6sanninda. En, f allra ara nafni, hvao hafa pessir grey hettumunkar og minimar gert honum? Eru peir ekki n6gu volaoir, grey ararnir? Eru peir ekki pegar n6gu svreldir og stenkaoir af eymd og hormungum, grey 6fetin, pessir utlagar Fiskretu­ lands? Seg mer, br6oir Jon, upp a pina tru, er hann saluh6lpinn? Fordremd­ ur fer hann heoan eins og hoggormur, pao veit Guo, og frer a sig prjatiu pusund korfufylli af djoflum. Ao rregja pessa g6ou og traustu st6lpa kirkjunnar! Kallio pio pao skaldreoi? Eg get ekki srett mig vio pao: hann syndgar hrreoilega, hann spottar kirkjunnar tru; eg er st6r-hneykslaour. - Eg, sagoi br6oir Jon, kreri mig koll6ttan. l>eir rregja alla: og p6 allir rregi pa, pao stendur mer a sama. La.tum okkur sja hvao hann hefur skrifao. Panurg las meo athygli pao sem sa g6oi oldungur hafoi skrifao, sioan sagoi hann vio pa: - Hann er meo 6ra, grey r6ninn. En eg fyrirgef honum eigi ao siour. Eg held hann se nalregt endalokunum. Forum og gerum honum grafskrift! Eftir svarinu sem hann gefur okkur, pa er eg einn peirra spekinga sem ekki eru lengur bakaoir f ofni. Hlustaou, Epistemon, gamli belgur. Finnst per hann ekki helsti bermreltur f svari sinu? Hann er, pao veit Guo, s6fisti myrkur, prretugjarn og. haoskur. Eg pori ao veoja hann var a.our mu­ hameostruar. Nautsvomb! hann gretir pess vel ao la.ta ekki hanka sig a svarinu! Hann svarar aoeins meo gagnkvreoum. Meo pvi m6ti getur hann ekki sagt 6satt, pvi pao dugir, til ao gagnkvreoa se sonn, ao annar liourinn se sannur. 6, pvflfkur puourhlunkur! Heilagur Jago af Bressuire, eru enn ti! menn af pessu kyni? - Spamaourinn mikli, Tiresias, svaraoi Epistemon, geroi am6ta fyrir-

vara a.our hann spaoi; hann sagoi blatt afram vio pa sem leituou hja honum raoa: ,,Pao sem eg segi, annaohvort netist pao, eoa netist ekki." Og pao er st.m allra hygginna forvitringa. - Engu ao sfour, sagoi Panurg, sleit Juno ur honum breoi augun. - Ja, svaraoi Epistemon, af meinsemi, vegna pess ao hann hafoi latio uppi betra a.lit en hun a akveonu mali sem Jupiter lagoi fyrir. - En, sagoi Panurg, hvaoa djofli er pessi meistari Raminagr6bis hald­ inn ao hann skuli pannig, an tilefnis eoa roksemda, an astreou, 6frregja svona blessaoa feouma, d6minfkana, minorfta og minima? Eg er st6r­ hneykslaour, pao jata eg, og eg get ekki varist ao rreoa um pao. Hann hefur drygt mikla synd. Sal hans far a sig prjatfu pusund klyfjakorfu-fylli af djoflum. - Eg skil your alls ekki, svaraoi Epistemon, og per hneykslio mig sjalfur st6rlega meo pvf ao heimfara ranglega upp a betlibrreourna pao sem blessao skaldio sagoi um svartar skepnur, m6s6ttar, o.s.frv. Hann hefur ekki, ao mfnum d6mi, neina svona margbrotna og faranlega lfkingu f huga. Hann talar einfaldlega og blatt afram um firer, lys, maoka, flugur, sviomy, og onnur svoleiois dyr, sem eru sum svort, onnur m6s6tt, onnur oskugra, onnur leourkennd og gulbrun, en oll hvirnleio, ageng og viosjarvero, ekki aoeins fyrir sjuka heldur einnig fyrir heilbrigoa menn og fullhrausta. Pao ma vel vera ao hann hafi sp6lorma, anamaoka og band­ orma f skrokknum. Ef til vill pjaist hann, eins og algengt er og alvanalegt f Egiftalandi og londunum meo fram Rauoahafi, af stungum f handleggjum og f6tleggjum eftir pessa litlu, skrrep6ttu smasnaka sem Arabar kalla meden. Pao er smanarlegt af your ao leggja oro hans ut a annan veg, og per komio ranglega 6oroi a blessao skaldio, og a umrredda brreour, meo aodr6ttunum um fulmennsku. Allt sem varoar naungann a maour ao leggja ut a betri veg. - Kennio per mer, sagoi Panurg, ao pekkja flugur f mj6lk! Hann er truvillingur, pao veit Guo! Eg segi fullm6taour truvillingur, truvillingur meo klaoa, jafn g6our eldsmatur og hver onnur stundaklukka. Sal hans Hour burt innan skamms, og far a sig prjatfu pusund kerruhloss af djoflum. Og hvert haldio per? Lfkam Guos! beint undir gatio a st6li Proserpfnu, f sjalfan vftispottinn, pangao sem hun lretur saurefnin ur st6lpfpunum detta, til vinstri handar vio st6ra ketilinn, f sex skrefa fjarlrego fra kl6m Lusffers, a leioinni inn f svart herbergi Dernfurgons. A! b6finn sa arna.

':t7(l

XXIII. KAFLI Hvemig Panurg flytur tolu fyrir pvf ao peir snui aftur til Raminagr6biss. -FORUM til hans aftur, helt Pamirg afram, og faum hann til ao hugsa meir um salarheill sfna. Forum f Guos nafni, og fyrir Guos skuld. Vio hofum krerleiksverk ao vinna: p6 hann glati lfkama sfnum og lffi, pa ma hann ekki fordrema sfna sal! Vio teljum hann a ao gera yfirb6t synda sinna, ao sarbrena pessa halof­ uou feour fyrrnefnda um aflausn, hvort sem peir eru nrer eoa fjrer, (vio latum hann gera pao skriflega, til ao peir urskuroi hann ekki truvilling og fordremi hann eftir andlatio, eins og dryslamir leku hofoingjann f Orleans); og hann skal breta fyrir af glop sfn meo gjafabrefi, og bj6oa ao messur seu sungnar, og salumessur, og minningarhatfoir haldnar, f ollum klaustrum pessa heraos, fyrir pa g6ou kirkjunnar feour; og hann skal bj6oa ao a danardregri hans fai peir allir arlega og um aldur og revi fimmfaldan skammt; og ao st6r flaska, full meo besta vfn, se latin ganga niour boroin fra einni roo til annarrar, jafnt fyrir snfkjumunka, leikmenn, betlimunka, eins og presta og lreroa menn, jafnt fyrir nylioa og pa sem hafa unnio sitt heit. Meo pessu m6ti mundi hann geta fengio hja Guoi fyrirgefningu. Ha, ha, nei. Eg veo reyk og rugla f mfnu tali! Fjandinn hiroi mig ef eg fer nokkuo. Mattur Guos! herbergio er pegar allt fullt af arum! Eg get heyrt pa hrifsa hver f annan og slast djofullega um pao hver skuli svelgja pessa raminagr6bfsku sal, og hver skuli flytja hana fyrstur til meistara Lusffers, heita af teininum. Hypjio ykkur burt! Eg fer ekki pangao! Fjandinn hiroi mig ef eg fer pangao. Hver veit nema peir reyni ao beita qui pro quo, og krreki f vesling Panurg ur pvf hann er nu laus vio skuldimar, f stao Raminagr6biss? Margsinnis hefur peim rett mistekist pao, meoan eg var gulmalaour og skuldugur. Hypjio ykkur burt! Eg fer ekkert! Eg dey, Drottinn minn! ur noturlegum hitaflogum 6ttans. Ao vera a meoal hungr­ aora ara! A meoal virkra djofla! A meoal djofla ao starfi! Hypjio ykkur burt! Eg pori ao veoja sami 6ttinn mun grfpa pa, og peir lata ekki sja sig vio greftrun hans, hvorki d6minfkanar, ne fransiskanar, ekki karmelftar eoa hettumunkar, ekki peatfnar eoa minfmar. Viturlegt af peim! I>ess heldur sem hann let peim ekkert eftir f erfoaskranni. Fjandinn hiroi mig ef eg fer! Hans er skaoinn, ef hann er fordremdur! Hvers vegna rregoi hann pa g6ou

kirkjufeour? Hvers vegna rak hann pa ut ur herbergi sfnu f pvf sama bili og hann parfnaoist mest hjalpar peirra, innfjalgra brena peirra og heilagra aminninga? Hvers vegna eftirlet hann peim ekki f erfoaskranni dalitla poknun, sma skammt, einhverja magafylli, handa fatreklingunum sem ekkert eiga her f heirni nema sitt lff? Fari pangao hver sem vill! Fjandinn hiroi rnig ef eg fer. Ef eg freri mundi djofullinn hiroa rnig. Bolan eigi hann! Hypjio ykkur burt! Brooir Jon, viltu ao prjatfu pusund kerruhloss af pukum hiroi pig nu a pessari stund? Ef svo er, pa skaltu gera prennt: lattu rnig fa pyngju pfna, pvf krossinn a skildingunum er motdrregur sreringum og sami hlutur kremi fyrir pig og nylega henti Jon Dodin vio Blrevarvao, innheimtumann f Coudray, pegar hermennirnir brutu plankana. Pungurinn sa mretti broour Adam Flakatrussi a bakkanum, strangtruuo­ um fransiskana fra Mirebeau, og het honum nyjum buningi ef hann breri sig a hahesti yfir fljotio: petta var reyndar kraftamikill rusti. Samningurinn var gerour. Br6oir Flakatruss stytti sig upp f klyftir, og lyfti teoum inn­ heimtumanni Dodin upp a bakio, eins og lftill, goour sankti Kristofer. Hann bar hann pannig lettilega eins og Eneas bar foour sinn Ankfses ut ur logum Troju, syngjandi fallega Ave maris stella. I>egar peir komu pangao sem vaoio var dypst, fyrir ofan mylluhjolio, spuroi munkurinn hvort hann hefoi peninga a ser. Dodin svaraoi hann vreri meo fulla pyngju, og ao hann pyrfti ekkert ao efast um ao hann efndi sitt heit, og fengi honum nyjan buning. ,,Hvao!" sagoi brooir Flakatruss, ,,pu veist vel ao skylaus grein f reglugero okkar bannar okkur stranglega ao bera peninga a okkur. I>u ert vissulega aurni naunginn ao lata rnig syndga a pennan hatt. Hvers vegna fekkstu ekki malaranum pyngjuna? I>er verour pegar f stao refsao fyrir pao, og ef eg get einhvern tfma stefnt per fyrir korsbrreourna f Mirebeau, pa frerou ao heyra Miserere allt til Vitulos." Og skyndilega letti hann af ser byroinni, og kastaoi Dodin niour f djupt vatnio, a hausinn. Farou eftir pessu, brooir Jon, minn ljufi vinur. Ef pu vilt ao pukarnir beri pig burt upp a pao pregilegasta, pa skaltu gauka ao mer pyngjunni, berou engan kross a per. Ahrettan er augljos. Ef pu ert meo peninga, ef pu bero a per skildinga meo krossi, kasta peir per niour a einhvern klett, eins og emir lata skjaldbokur detta til ao brjota skelina, eins og berskollott hofuo Eskylosar bar vitni um; og pu meioist illa, vinur minn; og eg vero storlega rniour mfn. Eoa peir pa lata pig detta f hafio, ekki veit eg hvar, vfos fjarri, eins og fkarus datt; og sfoan verour petta haf undir eins skirt Kassmanns­ sjor. f Mru lagi, sjaou til jJess pu sert skuldlaus, pvf pukarnir halda mikio upp

a pa sem eru kvittir. Eg veit pao mjog vel af reynslunni. Armingjarnir hretta aldrei ao daora via mig og flaora upp a mig, pao sem peir voru ekki vanir ao gera meoan eg var malaour gulur og skuldugur. Salin i skuldugum manni er lasleg og ilia haldin. Pukamir fulsa vio henni. f prioja lagi, farou f groddalegum frokknum og hettunni aftur til Ram­ inagrobiss, og ef prjatfu pusund skipsfarmar af djoflum hiroa pig ekki, pa skal eg borga fyrir pig drykk og eldivio. Og ef pu skyldir per til oryggis vilja fa felagsskap, komdu pa ekki til mfn. Eg vara pig vio. Hypjio ykkur burt! Eg fer ekki pangao. Djofullinn ma hiroa mig ef eg geri pao! - Petta mundi ekkert a mig fa, svaraoi brooir Jon, og ekki SVO mikio sem sumir kynnu ao retla, ef eg hefoi brandinn minn f greipinni. - Pu hittir naglann a hofuoio, sagoi Panurg, og pu talar eins og snjall doktor f list. A peirn tima pegar eg studeraoi vio haskolann f Toledo, pa sagoi okkur Pfkatrix, hattvirtur faoir f djoflafrreoum, rektor f djoflavisinda­ deild, ao djoflamir ottuoust i eoli sfnu glampann af sverounum jafn mikio og skin solar. Reyndar var pao svo pegar Herakles for niour til heljar ao heirnsrekja djoflana pa ottuoust peir hann ekki jafn mikio, meo ljonsfeldinn og klumbuna, og Eneas sfoar, altygjaoan ljomandi herklreoum, gyrtan sveroi sfnu, vel fregou og ryofrfu, eftir raoum og meo hjalp volvunnar fra Cumae. Petta var ef til vill astreoan til pess ao herra Jon Jakob fra Prfvolsa, pegar hann do f Chartres, bao um svero sitt, og do meo nakio sveroio f greipinni, leggjandi pvf allt f kringum beoinn eins og hraustur riddari, og meo pessari oddahrfo rak hann a flotta alla pukana sem voru ao skyggnast eftir honum f dauoans gatt. Pegar maour spyr masoreta eoa kabbalista af hverju djoflarnir komi aldrei inn f hina jaronesku paradfs, pa gefa peir aldrei aora astreou fyrir pvf en pa ao via hlioio se kerubi sem ber f hendi ljomandi svero. En svo eg tali skilmerkilegar, sarnkvremt djoflafrreoum Toledo-borgar, pa hlyt eg ao jata ao sveroshogg er f reynd djoflunum ekki banvrent, en eg held pvi eigi ao sfour fram, eftir somu djoflafrreoum, ao pao geti rofio framras peirra, eins og pegar maour heggur sveroi f gegnum eldsloga eoa pykkan og dokkan reykjarstrok. Og peir skrrekja djofullega pegar peir skynja petta rof, sem er peim djofullega sarsaukafullt. Pegar pu sero tveimur herjum ljosta saman, heldurou pa, eistnamergur, ao sa mikli og hrooalegi gnyr sem pa heyrist, stafi af hropum mannanna? Af glamri hertygjanna? Af skrolti sooultygjanna? Af slogum strioskylf­ anna? Af skellum kesjanna? Af brotnandi lensum? Af opum srerora? Af drunum trumbnanna og trompetanna? Af hneggi hestanna? Af prumum handbyssnanna og fallstykkjanna? Af pessu ollu koma nokkur hljoo, pao

hlyt eg ad jata. En hrredilegasti og hresti dynurinn stafar af vreli og vili djoflanna, sem skyggnast vftt og breitt eftir voludum salum hinna srerdu, og verda fyrir sverdshoggum af handah6fi, og mega pola rof a framras hinna loftkenndu og 6synilegu efnasambanda sinna: rett eins og pj6nar sem hvoma f sig flesksneidar af teininum fa hogg a hnuana fra meistara Soda. Sfoan gaula peir og g6la eins og djoflar, eins og Mars pegar Df6medes srerdi hann utan Tr6ju: Homer segir ad hann hafi grenjad hrerra og oskrad 6gurlegar en tfu pusund manns repa saman. En hvad er atarna? Vio erum ad tala um fregd vopn og blikandi sverd. En pad verdur ekki sagt um brandinn pinn. I>vf vegna slitr6tts starfsferils og skorts a refingu pa er hann, pad veit mfn tru, rydgadri en skra a gamalli kjotkistu. I>vf skaltu gera eitt af tvennu: ma rydid af honum og frfska hann fallega upp, eda, ef pu vilt hafa hann rydgadan eins og hann er, fardu pa ekki f heims6kn til Raminagr6biss. Eg, fyrir mfna parta, fer hvergi. Fjand­ inn hirdi mig ef eg geri pad.

XXIV. KAFLI Hvernig Pamirg piggur rao hja Epistemoni. I>EGAR peir heldu ur Ville-au-Maire og sneru heim a leio til Pantagruls avarpaoi Panurg Epistemon a veginum, og sagoi vio hann: - Felagi, gamli vinur, per sjaio hve hugur rninn er ruglaour. Per kunnio svo morg g6o lreknisrao ! Munduo per geta hjalpao mer? Epistemon svaraoi honum og benti honum a ao allur almugi hefoi f flimtingum pennan kynlega dulbuning hans; hvatti hann til ao fa ser dalftio af kristr6s, hreinsa sig af pessum illu vessum, og klreoast aftur sfnum hversdagsfotum. - Felagi krer, Epistemon, sagoi Panurg, eg geng meo pa grillu ao kvrenast, en eg 6ttast ao veroa kokkalaour og 6grefusamur f hj6nabandinu. f:>ao er pess vegna sem hef eg strengt pess heit vio heilagan Frans unga (sem konurnar f Plessis-les-Tours akalla af rnikilli guonekni, pvf hann er upphaflegur stofnandi ao G6oum mdnnum, sem prer hafa natturulegar hneigoir til) ao bera gleraugu a hufunni og hafa engan kyl a br6kunum, par ti I hef berlega fengio lausn a peim voflum sem a eru huga mfnum. - Pao er, sagoi Epistemon, sannarlega fagurt og gleoilegt heit. Eg er reyndar forvioa ao per skuluo ekki taka a your rogg og kalla villurafandi vitsmuni yoar aftur heim f pa r6semd sem peim er eolileg. Pegar eg hlusta a your tala rifjast upp fyrir mer heit hinna harpruou Argverja: peir hofou beoio 6sigur vio Spartverja f barattunni um Pyreu og hetu pvf ao bera ekki har a hofoi fyrr en peir hefou endurheimt heiour sinn og land; einnig heit Spanverjans glaolynda, Mikjals Doris, sem bar a fretinum slitur af legg­ verJunn1. Og eg veit ekki hvor peirra tveggja er pess maklegri og veroskuldi pao meir ao bera grrenu og gulu hufuna meo heraeyrun: hinn frabreri kappi fyrrnefndur, eoa Enguerrand, hofundur pessarar longu, smamunasomu og leioinlegu frasagnar, sem gleyrnir peirri list og aofero sem parf til ao rita sogur, eftir pvf sem heimspekingurinn fra Sam6sotu kennir. Pvf pegar maour !es pessa frasogu heldur maour ao petta hlj6ti ao vera forspil eoa upphaf ao rniklum 6frioi eoa minnilegri umbyltingu f konungdreminu; en, pegar ollu er a botninn hvolft, pa hlrer maour bara ao pessum grunnhyggna kappa og Englendingnum askoranda hans, og ao fuskaranum Enguerrand, sem bullar meira en sinnepskrus. Petta er allt am6ta hlregilegt og fjallio f

sogu H6rasar, sem repti og barmaoi ser 6skaplega, eins og kona meo lettas6tt. Vio hr6p pess og kveinstafi komu allir grannarnir hlaupandi, og bjuggust vio ao sja einhvern undraveroan og grfoarlegan buro; en allt sem pao freddi var lftil mus. - I>ao parf meira en yoar mus, sagoi Panurg, til ao eg tfsti. Sa halti spottar hinn lama. Eg fer f ollu eftir mfnu heiti. Fyrir longu s6rum vio hvor oorum, per og eg, tru og tryggo, f nafni Jupfters Vinaguos; segio mer yoar skooun. A eg ao kvrenast eour ei? - Sannarlega, sagoi Epistemon, er malio snuio: mer finnst eg vanbuinn ao leysa pao. Og hafi oroskviour Hippokratesar garnla af Lango: d6ms­ oroio er erfitt, verio sannur um list lreknisfrreoinnar, pa er hann enn sannari f pessu mali. Eg hef ao vfsu f huga nokkrar hugmyndir sem myndu geta hjalpao okkur til ao greioa ur voflum yoar; en prer fullnregja mer ekki gersamlega. Ymsir platonistar segja ao hver sem getur seo verndaranda sinn geti skilio sfn orlog. En eg skil ekki mjog vel kenningar peirra, og eg held per rettuo ekki ao fara eftir peim. I>rer eru fullar af vanmetum. Eg hef fengio staofestingu a pvf hja nokkrum fr6oleiksfusum herramonnum f Austur­ Anglfu. Latum pao gott heita um fyrra atrioio. En pao er annao. Ef ennpa vreru vio lyoi vefrett Jupfters f Ammon, Apollons f Lebadfa, f Delfi, a Deley, f Kyrru, Patoru, Tegyru, Preneste, Lykfu og f K616fon, vio Kastalfu-brunn, nrerri Antfokkfu f Syrlandi; Bakkusar f D6d6nu a meoal Brankusar-dretra; Merkurs f Fares rett vio Patras; Apisar f Egiftalandi; Serafiss f Kan6pus; Fanusar f Menalfu og f Albuneu nalregt Tivoli; Tfresfasar f Ork6menus; Mopsusar a Sikiley; Orf­ eifs a Lesbey og Tr6fonfusar f Levkadfu, - pa mundi eg vera peirrar skoounar (pao vreri sannarlega uggvrenlegt ef eg vreri pao ekki) ao per rettuo ao fara og heyra urskuro peirra um malefni yoar. En per vitio fullvel ao prer eru allar oronar dumbari en fiskur sfoan Konungurinn kom, frelsari vor, en vio komu hans logoust niour allar vefrettir og allar spasagnir hrettu; rett eins og pegar skrert lj6s s6larinnar fer ao skfna, pa hverfa allar forynjur, bl6osugur, draugar, vartilfar, dryslar og andar myrkursins. Ennfremur, jafnvel p6tt prer vreru enn vio lyoi, pa mundi eg ekki raoa your ao leggja undir eins trunao a svor peirra: of margir hafa latio blekkjast. Auk pess rninnist eg pess ao Agrippina sakaoi Lollfu fogru um pao ao hafa leitao spurna hja vefrett Apollons hins klarfska, til ao vita hvort hun mundi giftast Kladfusi keisara; fyrir prer sakir var hun fyrst dremd f utlego og sfoan aflffguo a svfviroilegan hatt. - En, sagoi Panurg, gerum betur. 6gygja-eyjar eru ekki fjarri hofninni

f Saint-Malo; forum pangaa f feraalag pegar via bofum nett via konunginn. A einni af peim fj6rum, peirri sem snyr beinast via vestri, er sagt aa bui - eg bef lesia um paa f g6aum bofundum fornum - sjaendur, forvitringar og spamenn, aa Satumus se par tj6araaur fallegum gullkeajum via klett ur gulli, alinn a birnneskri 6dainsfreau og guaaveigum, sem daglega er sent bonum af hirnni f miklum mreli mea einhverri fuglategund (ef til vill eru paa prer somu krakur og freddu sankti Pal i eyaimorkinni, fyrsta einsetu­ manninn). Hann spair fyrir bverjum sem beyra vill, opinskatt, um blutskipti bans i lifinu, orlog bans og paa sem yfir bann mun ganga. I>vi skapanorn­ irnar spinna ekki, Jupiter bugleiair ekki eaa akvaraar neitt sem sa g6ai faair frer ekki sofandi vitneskju um. I>aa mundi letta okkur erfiaia mjog ef via fengjum aa beyra eittbvaa fra bonum um villu mfna. - Petta, sagai Epistemon, eru of auglj6sir prettir og of lygileg lygasaga. Eg fer bvergi.

'l '7'7

Panurg leitar rdoa hjd herr Trippa.

XXV. KAFLI Hvemig Panurg leitar raoa hja herr Trippa. - HER KEMUR, eigi ao sfour, helt Epistemon afram, pao sem per skuluo gera aour vio smium aftur til konungs okkar, ef per pa tniio mer. Hema, f grennd vio Bouchard-ey, byr herr Trippa; og hann, eins og per vitio, spair fyrir um framtfoina, meo stjornuspeki, jaroarspa, 16falestri, andlitslestri, og oorum vfsindum af pvf bergi. Leitum raoa hja honum um vanda yoar. - Um petta, sagoi Pamirg, veit eg alls ekkert; pao sem eg veit vel er pao ao dag einn pa er hann var ao rreoa um himneska og yfirskilvitlega hluti vio konunginn rnikla, pa smollinkrfuou pj6narnir konu hans ao geo­ p6tta f prepunum a rnilli dyranna, og hun var alls ekki svo 6asjaleg. Og hann sem alla hluti sa f lj6svakanum og a joroinni an gleraugna, rreddi um alla atburoi liona og nuverandi, og spaoi fyrir um alla framtfo, hann sa bara ekki konu sfna vera ao dilla ser, og heyroi aldrei tfoindin. Gott og vel! forum og hittum hann fyrst per viljio. Maour lrerir aldrei of rnikio. Daginn eftir komu peir ao hybylum herr Trippa. Pamirg gaf honum kufl ur ulfskinni, hoggsvero rnikio og oddhvasst, forgyllt, f flauels-slforum, og fimmtfu gullstykki meo engli; sfoan spjallaoi hann kumpanlega vio hann um sfn mal. Ao fyrrabragoi leit herr Trippa f andlit honum og sagoi: - I>u hefur andlitsfall og yfirbrago kokkals, uthr6paos og alrremds kokkals, segi eg. Sfoan, pegar hann hafoi grandskooao hregri hond Panurgs fra ollum hlioum, sagoi hann: - l>essi brotna lfna sem eg se her rett fyrir ofan Mons Javis, hefur aldrei sest nema f 16fa kokkals. Sfoan stakk hann tit meo griffli nokkurn fjolda af stokum deplum, tengdi pa meo jaroarspa, og sagoi: - Sannleikurinn sjalfur er ekki jafn sannur og pao er satt ao pu munt veroa kokkall mjog flj6tlega eftir giftingu. Ao pvf bunu spuroi hann Panurg um stjornuspakort hans; og pegar Panurg gaukaoi pvf ao honum dr6 hann upp f skyndi himinhus hans fullgert; og pegar hann hafoi athugao stoou pess og viohorf f prefoldu samhengi, andvarpaoi hann djupt, og sagoi: - Eg hafoi pegar sagt skyrum oroum ao pu mundir veroa kokkall, pao

getur ekki brugoist: her hef eg ao auki nyja sonnum. Og eg fullvissa pig um ao pu munt veroa kokkall. Og pao sem meira er, kona pfn mun berja pig og rrena. J:>vi eg se ao sjounda husio er illvrenlegt i hverju tilliti, og opio fyrir ollum merkjum sem eru hyrnd, svo sem hrutnum, nautinu, steingeit­ inni, og oorum. f pvf fj6roa se eg Jupiter a niourleio, og jafnframt ferhyrnt s6lhorf Saturnusar f tengslum vio Merkur. J:>u verour laglega sleginn kaun­ um, s6makarl! - Vero eg? svaraoi Panurg, og pu skalt fa fj6rfold kolduflog, gamla fffl, 6geoslegi bjani sem pu ert! J:>egar allir kokkalar koma saman pa munt pu bera fanann. Heyrou, hvernig fekk eg reform a milli pessara tveggja fingra? Um leio og hann sagoi petta otaoi hann ao herr Trippa fingrunum tveim hinum fyrstu, framteygoum eins og horn, og kreppti hina inn f 16fann. Sfoan sagoi hann vio Epistemon: - Her sjaio per pann sanna Ollus de Martial, sem helgaoi alla sfna krafta pvf ao skooa og skilja annarra manna mein og volreoi; en a meoan helt kona hans uppi gjalffu spilavfti. Hann var ao sfnu leytinu til vesalli en frus, og p6 grobbnari, hrokafyllri og hvimleioari en sautjan djoflar, f einu oroi ptokhalazon, eins og fornmenn nefndu rettilega svoleiois hundaklyf­ bera. Komum, lofum pessum 6oa fauta, pessu snarbrjalaoa fffli, ao bulla sig saddan vio sina einkapuka. Eg trui pvf rett matulega ao pukarnir vilji pj6na slfkum gaur! Hann pekkir ekki fyrstu oro heimspekinnar: Pekktu sjalfan pig! og gortir af pvf ao sja flfs f auga annarra, en ser ekki bjalkann st6ra sem skagar ut ur baoum augum hans. Hann er sams konar slettireka og Plutark lysir. Hann er einsog Lamia, sem var gloggskyggnari en gaupa f husum 6kunnugra, a almannaf reri, meoal 6breyttrar alpyou, en blindari f eigin husi en moldvarpa; heima hja ser var hun staurblind pvf pegar hun kom ao utan inn til sfn t6k hun augun ur hofoi ser, sem hreyfanleg eru eins og gleraugu, og faldi pau f tresk6 a bak vio utidyrnar. Vio pessi oro t6k herr Trippa upp grein af gl6oarlyngi. - Petta er rett til fundio, sagoi Epistemon, Nfkander kallar pao spa­ d6mstreo. - Viljio per, sagoi herr Trippa, fa urnfangsmeiri pekkingu a sannleik­ anum meo eldspa, meo loftspa sem Arist6fanes geroi frrega f Skyjum sfnum, meo vatnsspa, meo skalarspa, sem annaluo var hja Assyrfumonnum foroum, og Hermolas Barbarus reyndi? f skal fullri af vatni skal eg syna per vrentanlega eiginkonu vera ao smollinkrfast meo tveimur rustum. - J:>egar pu, sagoi Panurg, rekur nefio upp f rassinn a mer, mundu pa eftir ao taka ofan gleraugun.

- Meo speglaspa, helt herr Trippa afram, en fyrir tilstuolan hennar gat Didfus Julfanus, keisari f Rom, seo fyrir allt sem atti eftir ao koma fyrir hann? l>u parft ekki a neinum gleraugum ao halda; f spegli muntu sja hana lata gilja sig, jafn greinilega og syndi eg per hana f brunninum f hofi Mfnervu merri Patras. Eoa meo sigtisspa, sem eitt sinn var iokuo vio truarathafnir a hatfoum R6mverja.Faum okkur sigti og tangir, og pu munt sja djofla og furour. Meo byggspa, sem I>e6krft lysir f Lyfjafrceoi sinni? Meo kornspa, meo pvf ao blanda saman hveiti og kornmjoli? Meo beina­ spa? Eg hef toflurnar her til reiou.Meo ostaspa? Eg hef her Brehemont-ost vio hondina. Meo snunings-spa? Eg snarsny per f hringi aftur og aftur, og pu munt f hvert eitt sinn falla til vinstri, pao abyrgist eg. Meo brj6stkassa­ spa? Og pao veit mfn tru, brj6stio a per er fremur illa skapao.Meo reykspa? Allt sem til parf er dalftio af reykelsi. Meo buktals-spa? I>ao var pessi aofero sem fru Jakoba Rhodogina, buktalari, notaoi langa tfo fFerrara.Meo asnahauss-spa? I>j6overjar voru vanir ao leita til hennar og steiktu haus af asna a gl6oarkolum.Meo vaxspa? Meo pvf ao lata vax braona f vatni muntu sja andlitssvip konu pinnar og bumbuleikara hennar.Meo reykjarspa? Vio munum setja valmuafne og sesamjurtir a logandi kol; 6! hvao pao er flott! Meo axarspa? Utvegaou per bara litla handoxi og jaoistein, sem vio setjum a glreournar; 6! hve Homer beitir pessu snilldarlega vio biola Penel6pu! Meo naglarspa? I>a purfum vio olfu og vax. Meo oskuspa? I>u munt sja oskuna teikna upp f loftinu konu pfna f ffnu formi. Meo laufblaoa-spa? Eg er her meo bloo af salvfu f pvf skyni. Meo graffkjuspa? O! guolega list f laufblaoi ffkjupalma! Meo fiskaspa, svo r6muo mjog foroum og rnikio iokuo af Tfresfasi og P6Iydamasi, jafn orugglega og hun var stunduo f Dfnu-tjorn foroum, f helgum sk6gi Apollons f landi Lykverja? Meo svfna­ spa? Faum sreg af svfnum; pu frero ur peirn blooruna. Meo kler6-spa, a sama hatt og maour finnur baun f koku a prettandan6tt? Meo ioraspa, sem Heli6gabus notaoi, keisari f R6maborg. I>ao er ekki geosleg aofero en pu munt pola hana nokkuo vel, fyrst pao bfour pfn ao veroa kokkall. Meo ormaspa Sybillu? Meo nafnaspa? Hvao heitirou? - Ettuskft, svaraoi Panurg. - ... Eoa pa meo.hanaspa? Eg mun draga her upp snotran hring, og ao per asjaandi skipti eg honum f tuttugu og fj6ra jafna hluta; a hverjum peirra kem eg fyrir b6kstafi ur stafr6finu; a hvern staf set eg hveitikorn, sfoan sleppi eg lausum a pau fallegum hana 6flekkuoum. l>u munt sja hann eta kornin sem liggja a stofunum C.O.Q.U.S.E.R.A. jafn 6hjakvremilega og pao var a dogum Valens keisara pegar hann vildi vita nafn eftirmanns sfns, og spad6mshaninn forvitri goggaoi upp kornin a stofunum T.H.E.O.D. 'l O 1

Vilduo per vita svario med f6rnardyra-spa eoa innyflaspa? Meo spa af flugi fugla, af song spafugla, af dansinum sem goggar andanna dansa innan um kornio? - Meo skita-spa! svaraoi Pamirg. - Eda pa med likaspa? Eg mun i skyndi vekja upp fra dauoum einhvern sem er latinn fyrir stuttu, eins og Apollonius af Tyonu geroi fyrir Akkilles, eins og volvan f navist Sals, hann mun segja okkur alla s6larsoguna, hvorki meira ne minna, eins og maourinn sem Erikt6 vakti upp sagoi Pompeiusi fyrir alla ras og lyktir orrustunnar i Farsaliu. Eda, ef per eruo likhrreddur, eins og allir kokkalar eru i eoli sinu, pa mun eg notast vio skuggaspa. - Farou fjandans til, svaraoi Panurg, band6oa fifl, og lattu einhvern Albana fifla pig: pannig muntu fa oddmj6an hatt. Fjarinn, hvers vegna raoleggurou mer ekki ao hafa smarago eoa hyenustein undir tungunni? Eda koma mer upp birgoum af vepjuloppum og hjortum grrenna froska? Eda eta hjarta eoa lifur ur dreka, svo eg geti heyrt rodd orlaganna i svanasong og fuglasong, eins og Arabar gerou foroum i londum Mes6potamiu? I>rjatiu djoflar hiroi kokkalinn, horn6ttan, truvilltan; galdrakindina, seio­ skratta Antikrists! Forum aftur a fund konungs okkar. Eg er viss um hann verour ekki anregour med okkur pegar hann heyrir vio hofum komio i greni pessa siopilsaoa skratta! Mer pykir leitt eg skyldi koma, og glaour grefi eg hundrao enska n6bla og fj6rtan sauosvarta, ao pvi tilskildu ao sa er foroum bles i botninn a br6kum minum lysti pegar i stao upp skegg hans med hraka sinum. G6our Guo! hvernig hann hefur b6kstaflega utsvinao mig med irringum sinum og djoflagangi, med goldrum sinum og sreringum. Fjand­ inn hiroi hann! Segio Amen, og vio faum okkur drykk. Eg vero ekki med hyrri ha i tvo, nei, i fj6ra daga.

XXVI. KAFLI Hvemig Pamirg leitar raoa hja br6our J6ni af Kassu.

PANURG varo pirraour vio malreoio f herr Trippa, og pegar peir voru komnir fram hja Huymes-porpi sneri hann ser ao br6our Joni, stamandi og k16randi ser f vinstra eyra. - Komdu mer f gott skap, vambi minn, sagoi hann. Eg er niour brotinn eftir kjaftabullio f pessum fordjoflaoa bjana. Hlustaou, sreti pungur, sperrti p. vel freddi p. vel mylkti p. kalfattaoi p. upphafni p. gr6teski p. stalaoi p. fornaldar p. purpuraliti p. br6deraoi p. steindi p. fleskjaoi p. borgaralegi p. egndi p. tjargaoi p. tilbuni p. kograoi p. fbenvioar p. limvioar p. latneski p. krrekti p. taumlausi p hrifni p. mreldi p. puffaoi p.

skerti p. pybbni p. blypakti p. prefoi p. reootti p. murhuoaoi p. arabesku p. hera-lfkur-a-teini p. trausti p. gljaoi p. flekk6tti p. harnraoi p. svarni p. groddalegi p. ooi p. hortugi p. hettubuni p. lakkaoi p. brasilvioar p. lagrreni p. spennti p. stungni p. fokilli p. pjappaoi p. fyllti p. ') 0')

fregoi p. gnestandi p. jakvreoi p. eignarfalls p. risavaxni p. egglaga p. klaustra p. vaski p. viroulegi p. makraoi p. gagnpetti p. handhregi p. algjori p. voov6tti p. tvfbura p. Tyrkja p. skinandi p. kembdi p. knyjandi p. siolati p. snoggi p. heppni p. fitaoi p. hatimbraoi p. eftirs6tti p. tvfbytnu p. varulfa p. Orsini p. snyrti p. rettarnafnslegi p. vespulegi p. malmblendings p. pr6ttugi p. harogeri p. hjalpsami p. endurbretanlegi p. Htillati p. minnisstreoi p. apreifanlegi p.

hyri p. sprellfjorugi p. nafnhattarauka p. virki p. lfflegi p. herralegi p. munka p. gloggi p. sneypulegi p. bfrrefni p. lostafulli p. gfrugi p. eindregni p. koll6tti p. kurteisi p. frj6i p. blistrandi p. hrifandi p. 6merkilegi p. hranalegi p. hvatvfsi p. bofsandi p. vanalegi p. fullkomni p. rerslafengni p. gulgrandi p. Gvelfa p. sorteraoi p. heimageroi p. dukkulegi p. sjalfritanlegi p. algebrulegi p. viofelldni p. 6styrilati p. pregilegi p. 6gnvrenlegi p. krerleiksriki p. eftirtektarveroi p. voovaoi p.

brynjaoi p. harmrreni p. handanhafs p. auomelti p. holdtekju p. innsiglislegi p. sorfni p. holdsreli p. prumandi p. hamrandi p. skrrekjandi p. glymjandi p. glresibomi p. halmski p. galvaski p. sporum keyrandi p. fyrirmals p. aminnti p. fumandi p.

hjastooar p. haoski p. endurkasts p. krampakenndi p. endurlffgaoi p. innlagningar p. valhoppandi p. prumufleygandi p. leiftrandi p. hnykkjandi p. stenkandi p. sreoisverkandi p. hrotulegi p. hvinnski p. skekjandi p. loorungandi p. afhylkjandi p. r6snandi p. hrapandi p.

byssufretandi pungur, dinglumdanglandi pungur, br6oir J6n, vinur rninn, eg ber fyrir per st6rmikla lotningu, og pig hef eg geymt mer eins og nisfnu f pylsuendanum: f ollum brenum, segou mer pfna skooun. A eg ao kvrenast eour ei? Br6oir J6n svaraoi honum, af sinni alvanalegu gamansemi: - Gifstu, f fjandans nafni, gifstu, og sarnklingdu eistunum af tvofoldum krafti. Eg segi pao og eg meina svo flj6tt sem pu getur. Lattu hr6pa upp lysinguna pegar f kvold og rumio braka. Almattugur Guo, til hvers viltu spara pig? Veistu pa ekki ao heimsendir er f nand? Vio erum nuna tvrer stikur og prju fet nrer honum en f fyrradag. Anl:11aistur er pegar freddur, svo hefur mer verio tjao. Satt er pao, hann er rett farinn ao kafa a f6strum sfnum og kennslukonum, og hefur ekki dregio fram fjarsj6oina, pvf enn er hann svo lftill. Crescite. Nos qui vivimus, multiplicamini, (eins og skrifao stendur, pao er ur brenab6kinni) svo lengi sem sekkurinn af korni er ekki meira viroi en prfr patarar og vfnaman ekki nema sex denarar. Mundirou vilja ao maour fyndi pig meo fullan pung a D6msins degi, dum venerit judicare? - l>u ert, sagoi Panurg, mjog skyggn f anda og mjog heiour, br6oir J6n, heimsborgara pungur, og pao sem pu segir er rniolregt, petta er brenin sem

Leander fni Abydos f Asfu, syndandi yfir Hellusund, fni Sestos til Evr6pu, til ao hitta astkonu sfna Hero, geroi til Neptunuss og allra sjavarguoanna:

Ef v(s mer er p(n vernd og feroin greio er vansalaust ao drukkna heim a Leia. Hann vildi ekki deyja meo punginn fullan. f Og eg er peirrar skoounar ao hvenrer sem illgjoroamaour er tekinn af lf i samkvremt logum f allri minni Salrnigondfu, pa skuli hann fa ao smollin­ krfast eins og pelikani, tvo eoa prja daga a undan, uns saoker hans eru svo upp urin ao pao er ekki n6g eftir til ao skrifa grfskt Y. Svo dyrmretu efni ma ekki s6a favfslega! Vera ma ao hann geti mann. I>annig mundi hann deyja an eftirsjar pvi hann leti eftir mann fyrir mann.

XXVII. KAFLI Hvemig br6oir J6n raoleggur Panurgi glaoklakkalega. - HEILAGUR Rigomer! sagoi br6oir J6n, Pamirg, minn ljufi vinur, eg raolegg per ekki neitt sem eg mundi ekki sjalfur gera ef eg vreri f pfnum sporum. Bara farou meo gat og grettu pess vel ao halda malum pfnum uppi og fylgja fast a eftir. Ef pu gerir hle a, pa ertu glataour, veslingur, og pao sama kemur upp a hja per og f6sturmreorunum. Ef prer hretta ao gefa bomum sfnum brj6st pa veroa prer geldar. Ef pu refir ekki skaufann jafnt og stoougt pa missir hann alla nyt og verour per einskis nytur nema til ao pissa; pungurinn notast per ekki heldur nema sem fegyroill. Eg vara pig vio, vinur minn. Eg hef seo dremi um petta f fari ymissa manna sem gatu ekki gert pao pegar peir vildu, pvf peir gerou pao ekki pegar peir gatu. l>ao er lfka af notkunarleysi sem oll forrettindi glatast, eins og frreoimenn segja. l>ess vegna, litli vinur, haltu pessum lagtsettu og lftilm6tlegu hellisbuum pfnum stoougt ao verki; sjaou til pess ao peir geti ekki lifao eins og heldrimenn, a rentum sfnum, og f iojuleysi. - Ja, f Seifs nafni, svaraoi Panurg, eg trui per, br6oir J6n, vinstra eistao mitt. l>u ert ekki ao tvfn6na vio hlutina. Fyrirvara- og vafningalaust lettirou hreinlega af mer allri hrreoslu sem hefoi getao sett mark sitt a mig. Himn­ amir gefi ao pu spilir einlregt svona lagan og haroan bolta! Nu jreja, fyrir pin oro mun eg pa kvrenast. l>ao bregst ekki. Og hvort eg skal ekki retfo hafa fallegar herbergispemur pegar pu lftur inn, og pu munt veroa vemdari systrafelags peirra. l>etta lret eg nregja um fyrsta hluta rreounnar. - Hlustaou, sagoi br6oir J6n, a vefrett klukknanna f Varennes. Hvao segja prer? - Eg heyri til peirra, svaraoi Panurg. Hlj6mur peirra, vio minn porsta! er orlagaprungnari en glymurinn f kotlum Jupfters f D6d6nu. Hlustaou:

Giftu pig, giftu pig, giftu pig, gift. Ef pu pig giftir, giftir pig, giftir, gengur per allt { vii, per { vil, { vii. Giftu pig, gift. Eg fullvissa pig um ao eg gifti mig: allar hofuoskepnumar bj6oa mer ao gera pao. Lfttu svo a ao SU akvoroun se staofost eins og veggur ur bronsi.

En hvad annad atridio vardar, pa virdistu draga nokkud f efa, ef ekki blatt afram tortryggja, fodurhrefileika mfna, eins og hinn stolti gud gardanna vreri mer ekki vilhallur. Eg sarbreni pig ad luta svo Iagt ad trua pvf ad eg hef fulla stj6rn a honum, hann er audsveipur, hjalpsamur, reioubuinn, hlydinn f hverri grein og hvarvetna. I>ad er n6g ad slaka a taumnum, eg meina losa um sylgjuna, syna honum bradina f namunda og segja: takt'ana, kallrninn! Og jafnvel p6tt vrentanleg kona mfn verdi jafn s6lgin f hvflubrogd og Messalfna fordum eda markgreifafruin af Winchester a Englandi, pa bid eg pig trua pvf ad enn er hann svo risnusamur ad hun frer fullnregingu. Mer er ekki 6kunnugt um pad sem Sal6m6 sagdi, og hann taladi sem lrerd6msmadur og sem vfsindamadur. Eftir hann hefur Arist6teles greint fra pvf ad kynferdi kvenna se f edli sfnu 6sedjandi; en eg vil ad menn viti ad eg hef allsendis 6preytandi t61 af somu gerd. Fardu nu ekki ad telja upp, mer til fyrirmyndar, hina sagnfrregu ribbalda, Herakles, Pr6kulus Sesar, og Mohamed sem gortar af pvf f K6raninum ad hafa f kynfrerunum afl a vid sextfu kalfattara. I>ar laug hann, pjakkurinn. Nefndu ekki f mfn eyru pennan Indfamann sem I>e6frastus, Plinfus og Apeneus gera svo mikid vedur ut af: fyrir tilstyrk akvedinnar plontu gerdi hann pad sjotfu sinnum og oftar a einum og sama degi. Eg hef enga tru a pvf; talan er uppspuni. Eg bid pig ad trua pessu ekki. En eg bid pig ad trua pvf (ella truirdu aldrei pvf sem er satt) ad mitt natturuteikn, heilagur Retti-Pall, rnissfr Besifi af Alvidru, er primo def mondo. Hlustadu a petta, eistlingur. Hefurdu nokkurn tfma s.ed frokk munksins f Castres? I>egar hann v�ettur f eitthvert hus, hvort sem hann sast eda hann var falinn, pa urdu skyndilega, fyrir hans hrodalega kraft, allir fbuar og gestir a stadnum 16da, skepnur og menn, karlar og konur, jafnvel rottur og kettir. Eg sver ad stundum fann eg f kylnum mfnum, her adur og fyrr, vissan kraft ennpa fagretari. Eg mun ekki fjolyrda vid pig um hus eda kofa, messur eda markad, en pegar eg kom dag einn inn a ahorfendasvredid pegar peir voru ad leika helgileik f Saint-Maixent, pa vard eg skyndilega var vid ad allir, jafnt leikarar og ahorfendur, urdu gripnir svo hrottalegum losta, vegna ahrifa fra krafti hans og dulrrenum hrefileikum, ad par var ekki nokkur engill, madur, djofull eda djoflynja sem vildi ekki fara ad gera pad. Hvfslarinn lagdi handritid fra ser; sa sem lek sankti Mikjal klifradi nidur svidsvrenginn; djoflarnir komu ut ur vfti og dr6gu inn pangad til sfn allar pessar veslings srulkur; jafnvel Lusffer braut af ser fjotrana. f stuttu mali, pegar eg sa ringulreidina f6r eg ad dremi Katos Ritskodara, sem dr6 sig f hle pegar hann sa hve nrervera hans trufladi Fl6ru-hatfdina.

XXVIII. KAFLI Hvemig br6oir Jon bregir kokkals­ arattunni fra Pamirgi. - EG SKIL pig, sagoi br6oir J6n, en tfminn trerir alla hluti: ekki er til sa marmari eoa porfyr ao hans bfoi ekki elli og hnignun. I>6 ao pu sert ekki svo langt leiddur a pessari stundu pa mun eg, innan farra ara, heyra pig jata ao ymsir gangi meo hangandi eistu af pvf pa vantar pung undir pau. Eg se ao hario er pegar fario ao grana a hofoi per. Skegg pitt, meo gra og hvft har f bland vio brun og svort, er lfkt og veraldarkort. Lfttu hema: pama er Asfa, her eru Tigris og Evfrat. I>arna Afrfka; her eru fjollin a tunglinu. Serou flreoiengin vio Nil? Her fyrir handan er Evr6pa. Serou I>elmu? I>essi alhvfti bruskur hema, pao eru fjoll Norourbyggoa. Upp a minn porsta! vinur, pegar pao hefur fennt a fjoll, eg meina a hofuoio og hokuna, pa er hitinn ekki rnikill f dolum kylsins. - En kalsarin a f6tum per! svaraoi Panurg. Hugsaou um pau! I>u skilur ekki almrelt mal. I>egar snj6r er a fjollum pa eru prumur, eldingar, reioar­ slbg, hvirfilvindar, snj6skriour, rosalj6s, p6rdunur, st6rviori og allir djoflar lausir f dolunum. Viltu fa sonnun a pvf? Farou pa til Sviss, og skooaou vatnio Wunderberlich, t6If mflur fra Bern, f attina til Sfon. I>u spottar rnig fyrir mitt granandi har, en pu gair ekki ao pvf ao pao er f eoli sfnu eins og purra, sem hefur, eins og vio vitum, hvftan koll og grrent skott, teinrett og kroftugt. I>ao er satt ao eg finn fyrir nokkrum merkjum um elli, eg meina um grrena elli; segou pao ekki neinum: petta verour leyndarmal okkar a rnilli. I>ao er ao mer finnst vfnio betra og sretara fyrir g6minn en aour, eg er hrreddari en aour ao lenda a vondu vfni. Grettu ao pvf ao petta bendir til ao degi se tekio ao halla, og kornio fram yfir n6n. En hvao um pao? Enn er eg g6our felagi, jafnt og aour, og jafnvel betri! En pao er ekki pao sem eg 6ttast, fjandinn fjarri mer! I>ao er ekki parna sem sk6rinn kreppir. Eg 6ttast ao einhvern tfma pegar eg er langdvolum f burtu fra konungi vorum Pantagruli, sem eg er nauobeygour ao halda selskap, jafnvel p6tt hann fari til vftis, pa muni kona min gera rnig ao kokkali. Og par meo er allt sagt; pvf allir peir sem eg hef rrett vio h6ta mer pvf og staohrefa ao shlc seu orlog min skrao f hirnnunum. - Ekki verour kokkall hver sem vill, svaraoi br6oir J6n. Ef pu ert

kokkall, ergo kona pin verour falleg, ergo hun annast pig vel um pig, ergo pu munt eiga marga vini, ergo pu verour h6lpinn. I>etta er aofero munkanna i rokleioslunni. I>u vex ao ollum veroleikum, syndari. Annarri eins hamingju hefurou aldrei kynnst. I>u missir ekki neins vio pao. Efni pin munu jafnvel vaxa og vel hafast. Og ef slfk eru pf n orlog, mundirou snuast gegn peim? Seg mer pao, visnaoi pungur, myglaoi p. 1uoi p. saggasami p. sollni p. laraoi p. folnaoi p. hryggbrotni p. laslegi p. utslitni p. kylliflati p. samanhnipraoi p. utpynnti p. hnuggni p. staoi p. muldi p. utpvreldi p. frosni p. klaufvirki p. vanrrekti p. maroi p. uppundni p. brostni p. tretti p. mftraoi p. strokkaoi p. druslulegi p. skitni p. tremdi p. argi p. afskepti p. maokaoi p. bloom p.

samanfallni p. dinglandi p. gegns6sa p. blauoi p. samanskroppni p. 6hrefi p. sligaoi p. slugsandi p. utskitni p. kjassaoi p. kreisti p. prakelkni p. meinti p. ormetni p. uttaugaoi p. 6lanlegi p. veiklaoi p. korkaoi p. gagnsrei p. 6geoslegi p. tuggoi p. gribbni p. aminnti p. prettaoi p. bloorum pakti p. utataoi p. hrukk6tti p. lotlegi p. andvana freddi p. tuskulegi p. utgauoaoi p.

hnytti p. gelti p. kveifarlegi p. tennti p. mjolkenndi p. kvioslits p. drepkenndi p. kirtlaveiki p. tretl6tti p. mataoi p. roggm p. treroi p. boraoi p. barkaoi p. mj6slegni p. rippaoi p. sundurlimaoi p. innarnirtekni p. sverti p. samanfallni p. braskaoi p. kograoi p. sogni p. hristi p. sprungm p. lungnapembdi p. tunnupefs p. bj6rpefs p. pfpulaga p. sinnulausi p. galdraoi p. s6ttheiti p. afl6ga p. sneypti p. agndofa p. kvalraoi p. lamaoi p. hamlaoi p. dofni p.

skaoskemmdi p. vanaoi p. prymlaoi p. tvfstraoi p. skell6tti p. reo6tti p. vfaoi p. slyttislegi p. glysgjarni p. utpynnti p. kunstugi p. mallaoi p. urelti p. uppurm p. asnaskokulslegi p. sursaoi p. upprretti p. gamteppti p. hegldi p. snoppungaoi p. svikni p. rispaoi p. upppembdi p. risti p. kl6raoi p. lusugi p. sumaoi p. fleioraoi p. sakbitni p. fleygaoi p. prai p. smrekkaoi p. yfirpyrmdi p. flrekings p. ryogaoi p. 6heflaoi p. fordagsetti p. lirnlesti p. ruglaoi p.

leourblokulfki p. utfretaoi p. hundelti p. sundurrifni p. hoggdofa p. daunilli p. afryjaoi p. ramrnhesti p. myrti p. runi p. longunarlausi p. deigklfpulegi p. gapandi p. losaoi p.

geovondi p. yfirbugaoi p. sandorpni p. yfirgefni p. urkynjaoi p. 6s6ma p. punni p. utgrafni p. bretti p. lamaoi p. afnumdi p. 6gilti p. nuggaoi p. sarasjuki p.

Eistnamergur fjarans! Pamirg, vinur minn, vegna pess ad svo eru pfn orlog forakvorouo, mundirou pa vilja snua planetunum vio a sinni braut? setja alla hirninhnettina a ringulreio? knyja hreyfla Natturunnar til ad vfkja tit af rettri leio? brj6ta odd af snrelduteinunum? asaka snreldusnuoana? r6gbera praoarkeflin? 6frregja sp6lumar, fordrema silkiprreoina? vinda ofan af hnooa skapanomanna? Koldus6ttin hiroi pig, eistnagaur! Pu verour aogangsharoari en risarnir. Heyrou rnig, eistnatyroill ! Mundirou heldur vilja vera afbryoisamur ad 6sekju en kokkall 6afvitandi? - Eg mundi, svaraoi Panurg, vilja hvorugt vera. En ef eg fre dag einn aovorun, pa mun eg koma lagi a hlutina, nema pad seu pa ekki til lengur f heiminum neinir lurkar. Hjalpi mer, br6oir Jon, rninn besti kostur er ad kvrenast alls ekki. Hlustaou a hvao klukkumar segja mer nuna pegar vio erum komnir nrer:

Ekki giftast, ekki giftast, ekki, ekki, ekki, ekki. Ef pu giftist (ekki giftast. ekki giftast, ekki, ekki, ekki, ekki), pu pess iorast, iorastess, iorastess: kokkdll pu verour.

6, heilagur Guos mattur! Eg er ad rnissa stj6rn a skapi mfnu. Pio hinir,

med heilana forkuflaoa, pekkio pio engin lreknisrao vio pessu? Er mann­ kynio svo heillum horfio af voldum Natturunnar ad kvrentur maour getur

ekki borio sig um f pessum beimi an pess ao plumpa niour f baskalega pytti kokkalsmennskunnar? - Eg skal, sagoi brooir Jon, kenna per eitt rao, sem mun fyrirbyggja ao kona pfn geri pig ao kokkali an pess pti vitir pao og an pess pti sampykkir pao. - f ollum brenum, flospungurinn pinn, sagoi Pantirg. Svona, talaou vinur minn. - Settu upp, sagoi brooir Jon, bring Hans Karvels, yfirskartgripasmios konungsins f Melindu. Hans Karvel var maour lrerour, reyndur, grandvar, beioursmaour, goori skynsemi greddur, og goori domgreind, orlatur, krerleiksrfkur, ospar a olmusugjafir, heimspekingur, lfka glaovrer, goour felagi og fyndinn svo af bar; nokkuo fstrumikill, meo bofuoriou og dalftio bjarrenulegur f battum. A gamalsaldri kvrentist bann dottur Konkordats f6geta, sem var ung, frfo, fjorug, glresileg, aolaoandi, og belst til pyolat via nagranna sfna og pjona. Og af pvf leiddi ao eftir nokkrar vikur var bann oroinn afbryoisamur eins og tfgrisdyr; for ao gruna hana um ao htin leti trumba a bossann annars staoar. Til ao raoa bot a pessu let bann dynja a benni fallegar sogur um bormulegar afleioingar lauslretis; bann las oft fyrir bana belgisoguna um skfrlffu konurnar; bann predikaoi yfir benni um siopryoi; bann gaf henni b6k sem lofsong trtinao f bjonabandinu og fordremdi fullum fetum afglop giftra kvenna sem eru lausbeislaoar; og bann gaf benni fagurt balsmen alsett austurlenskum safffrum. Pratt fyrir petta sa bann ao htin var svo frjalsleg f fasi og svo tilleioanleg vio nagrannana ao bann varo re afbryoi­ samari. Nott eina tiltekna, pegar bann bvfldi bja benni ofurseldur pessari hremrn­ ingu, pa dreymdi bann ao bann befoi tal af djoflinum og segoi honum fra kvalrreoi sfnu. Djofullinn buggaoi bann, dro upp bring a longutong hans, og sagoi: - Eg gef per pennan hring; a meoan pti hefur bann a fingrinum mun kona pfn ekki bafa boldleg mok vio annan mann an pess ao pti vitir pao og an pess pti sert pvf sampykkur. - Krerar pakkir, herra Djofull, sagoi Hans Karvel. Eg afneita Mti­ bameo, ef nokkrum tekst ao na honum af mer. Djofullinn bvarf. Hans Karvel vaknaoi alsrell og fann pa ao bann var meo fingurinn f pvf onefnanlega a konu sinni. Eg gleymdi ao geta pess hvernig kona bans, pegar htin kenndi bans, dro ao ser rassinn, eins og bun vildi sagt bafa: ,,Ja, nei, petta er ekki pao sem a ao stinga parna"; og pa leit Hans Karvel svo a ao verio vreri ao reyna ao rrena bann bringnum.

Er petta ekki 6skeik:ult hjalparrao? Farou mi eftir dremi pessu, og ef pu truir mer, hafou pa hring konu pinnar stoougt a fingrinum. Her var endir bundinn f senna samtalio og feroalagio.

XXIX. KAFLI Hvemig Pantagrull kveour til fundar guofneoing, l.ekni, logmann og heimspeking til ao finna rao vio raoleysu Panurgs. KOMNIR til hallarinnar fluttu peir Pantagruli skyrslu um feroalagio og syndu honum ritsmio Raminagr6biss. l>egar Pantagrull hafoi lesio hana enn og aftur, sagoi hann: - Ekki hef eg enn seo neitt svar sem gleour mig meir. Efnislega pa meinar hann ad hver maour sem vill gifta sig skuli vera sjalfs sfn d6mari og srekja rad til sfn sjalfs. Slfk hefur retfo verio mfn skooun, og eg gat ]Jess vio your f fyrsta sinn er per toluouo vio mig um malio. En per hredduo mig fyrir pad 6beinlfnis, pad man eg vel, og eg se full vel ad eigingirni og sjalfselska hafa leitt your f villu. Forum nu ooru vfsi ad. Hlustio a: hvao sem vio erum og hvao sem vio eigum pa felst pad f pessu prennu: salinni, lfkamanum, eignunum. Til varogreslu pessara priggja patta eru nu a dogum tilnefndar prjar stettir manna f fyrrnefndri rod: guofrreoingar fyrir salina, lreknar fyrir lfkamann, logfrreoingar fyrir eignimar. Eg legg til vio bj6oum hingao til kvoldveroar a sunnudaginn guofrreoingi, lrekni og logfrreoingi. Vio pa munum vio eiga tal um villuraf yoar. - Heilagur Pfk6 ! svaraoi Panurg, pad kemur ekkert gott af pvf, pad veit eg fyrirfram. Og sjaio hvernig heirnurinn er af skaptinu genginn: vio felum salir okkar guofrreoingum f vorslu, sem eru flestir truvillingar; lfkama okkar lreknum, sem allir hafa fmugust a meoulum, og taka aldrei lyf; og eignir okkar felum vio logmonnum, sem eiga aldrei f malaferlum sfn a milli. - Per talio eins og hirosnapur, sagoi Pantagrull. En fyrsta atrioinu vfsa eg a bug, par sem eg se ad megin viofangsefni g6ora gudfrredinga, ef ekki hid eina og algjora, felst f pvf ad utryma villu og falstru, med ordum, gerdum og ritsmidum, (svo fjarri fer pvf ad peir seu flekkadir af pessu), og innrreta monnum, djupt f hjortun, sanna og lifandi kap6lska tru. Eg get fallist a annad atridid, par sem eg se ad godir lreknar vinna svo vel ad forvomum sjukd6ma og vemdun heilsunnar, ad pvf er snyr ad peim sjalfum, ad peir purfa ekki ad grfpa til lreknisadgerda og lyfjamedferdar. Eg vidurkenni pad pridja, par sem eg se ad godir logfrredingar eru svo

annum kafnir ad reifa mal og greta loglegs rettar annarra manna, ad peir hafa ekki tfma ne t6mstund til ad sinna sfnum eigin. I>ess vegna verdur, a sunnudaginn kemur, fadir Hipp6taddeus gudfrred­ ingur okkar; lreknir okkar verdur meistari Rondibilis; logmadur vinur okkar Beisligas; enn fremur er su mfn skodun ad vio tokum upp pypag6r­ fska fernu og bretum vid sem numer fjogur, dyggum vini okkar, heimspek­ ingnum Ordspuna, fyrir pa sok, og a pad legg eg aherslu, ad fullkorninn heimspekingur, og slfkur sem Ordspuni er, gefur skyr svor vid hverri spurningu sem madur fyrir hann leggur. Karpalim, gerdu pad sem naud­ synlegt er til ad vid faum pa alla fj6ra f hadegisverd a sunnudaginn kemur. - Eg held, sagdi Epistemon, ad f ollu landinu hefoud per ekki getad valid betur. Eg hef pa ekki adeins f huga fullkomleika hvers og eins f sinni grein, sem ekki verdur metinn med hlutkesti, en par vid bretist ad Rond­ ibilis er kvrentur, hann sem var pad ekki; Hipp6taddeus hefur aldrei verid pad, og er pad ekki; Beisligas hefur verid pad, en er pad ekki; Ordspuni er pad, og var pad adur. Eg retla ad letta af Karpalim nokkurri fyrirhofn. Eg mun bj6da Beisligas (med ydar leyfi): hann er gamall vinur minn og eg parf ad rreda vid hann um velferd og framtid eins af hans sonum, lrerdum vel og s6makrerum, sem er vid nam f Toulouse, og srekir fyrirlestra hja hinum st6r lrerda og dyggdumprydda Boissonne. - Verdi svo, sagdi Pantagrull, sem per viljid. Og kornist ad pvf hvort eg get eitthvad lidkad um fyrir syninum, til heidurs herra Boissonne, sem eg ann, og alft vera um pessar mundir einn hinn fremsta f sinni grein. Fuslega mundi eg leggja rnig fram f pvf efni.

XXX. KAFLI Hvemig Hipp6taddeus guofrreoingur gefur Panurgi rao varoandi giftinguna. EKKI vAR hadegisverour fyrr fram borinn, sunnudaginn pann nresta, en gestirnir voru kornnir, ao Beisligas undanteknum, f6getafulltrua f Fons­ beton. I>egar tekio var til vio eftirrettinn sagoi Panurg meo djupri hneigingu: - Herrar mfnir, vandamalio er eitt og aoeins eitt: a eg ao kvrenast eour ei? Ef ekki frest greitt ur vanda rnfnum fyrir ykkar atbeina, pa 1ft eg svo a ao hann se 6leysanlegur, eins og Oleysanleg vandarruil eftir P. d' Ailly. I>vf pio hafio allir verio valdir, greindir og saldaoir, hver eftir sinni sergrein, eins og fallegar baunir f sald. Ao tilmrelum Pantagruls h6f faoir Hipp6taddeus mals, vio almennt bugt allra viostaddra, og svaraoi af 6trulegu lftillreti: - Vinur rninn, per spyrjio okkur raoa, en fyrst purfio per ao leita raoa hja your sjalfum. Finnio per, f lfkamanum, fyrir hinum agenga broddi holdsins? - Mjog sterklega, svaraoi Panurg, ef your pykir pao ekki rniour, faoir. - I>ao pykir mer ekki, sagoi Hipp6taddeus. En hafio per, f pessum vandkvreoum yoar, fengio fra Guoi hina serstoku naoargjof h6fseminnar? - Hjalpi mer, nei, sagoi Panurg. - K vrenist per pa, vinur rninn, sagoi Hipp6taddeus, pvf pad er betra ao kvrenast heldur en ao brenna f eldi holdsins fysna. - I>etta kalla eg ao tala af snilld, hr6paoi Panurg, an pess ao kringum­ vinglast um grautarpottinn. Bestu pakkir, herra minn og faoir! Eg kvrenist, pao bregst ekki, og braolega. Eg byo your f bruokaupio. Vio puddunnar skrokk! vio efnum til rnikillar veislu. I>er berio rnfna einkennisliti, og svo etum vio gres, bolinn sjalfur! sem kona mfn steikir ekki! Ennfremur mun eg bioja your hefja dans bruoarmeyjanna, ef per fallist a ao gera mer slfkan greioa og syna mer pann heiour, kaup kaups. Eftir er ao greioa ur litlum vafa. Litlum, segi eg, rninna en ekki neitt. Vero eg pa ekki kokkall? - 6ekkf, vinur rninn, svaraoi Hipp6taddeus, ef Guoi p6knast. - 6! mattur Guos, hr6paoi Pamirg, se oss nrestur! Ut f hvao eruo pio ao siga mer, g6oir menn? Ut f hio skilorosbundna sem gengst vio hvers konar m6tsognum og fjarstreoum. Ef mulasni minn handan Alpa flygi, pa

myndi mulasni minn handan Alpa hafa vrengi. Ef Guoi p6knast pa vero eg ekki kokkall; eg vero kokkall, ef Guoi p6knast. Hamingjan g6oa, ef petta vreru skilyroi sem eg greti vfsao a bug, pa myndi eg ekki orvrenta. En per vfsio mer a einkaviotal via Guo, a stofuna par sem hann iokar smagrinio sitt. Hvaoa leio fario pio pangao, g6oir Frakkar? Herra minn og faoir, eg held pad vreri betra fyrir your ad koma ekki f bruokaup mitt. Havaoi og bregslagangur bruokaupsgesta mundi brj6ta brj6stvorn huga yoar. J:>er unn­ io hvfld, pogn og einveru. J:>er komio ekki, pad held eg bara. Og svo dansio per ekki mjog vel, og per mynduo minnkast yoar fyrir ad byrja dansinn. Eg skal senda your rillettu inn a herbergi, bruoarskartio lika. J:>er skalio fyrir okkur, ef your synist svo. - Vinur minn, sagoi Hipp6taddeus, takio orouni mfnum vel, fyrir alla muni. J:>egar eg segi: ef Guoi p6knast, geri eg your med pvf rangt til? Eru petta illmreli? Eru petta 6guolegir og hneykslanlegir skilmalar? Eru peir ekki til heiours Drottni skapara, verndara, frelsara? Eru peir ekki viour­ kenning pess ad allir erum via upp a kornnir gresku hans? Ao an hans erum via ekkert, ad via erum einskis viroi og getum ekkert gert ef heilog nao hans er ekki blasin okkur f brj6st? Leggur pad ekki kan6nfskar hornlur a allar okkar raoageroir, og vfsar ollu sem via hyggjumst fyrir til urskuroar hins guolega vilja a hirnni sem a jorou? Er pad ekki f sannleika ad helga hans nafn? Vinur rninn, per munuo ekki veroa kokkall, ef Guoi p6knast. Ef per viljio komast ad vilja hans f pvf efni, pa er ekki porf ad fyllast orvinglun, eins og um se ad rreoa einhvern torrreoan leyndard6m sem maour frer ekki skilio nema med pvf ad raofrera sig via Hans einkaraou­ neyti og fara pangao sem byr Hans helgasti vilji. G6our Guo opinberar hann naoarsamlegast f heilogum b6kum, booar hann og utlistar fyrir okkur, og lysir honum med skyru m6ti. J:>ar komist per ad pvf ad per munuo aldrei veroa kokkall, pad er ad segja, ad kona yoar mun aldrei veroa 6skfrlff, ef per takio d6ttur heioarlegs huss sem hefur verio alin upp f dyggoum og heioarleika, sem hefur aoeins umgengist og leitao samneytis via s6makrert folk af g6oum stigum, sem elskar og 6ttast Drottin med pvf ad elska og viroa Hans heilogu boooro, og 6ttast ad hneyksla Hann og glata Hans nao med truleysi og litilsviroingu a Hans guod6rnlegu logum, sem fyrirbj6oa stranglega h6rd6m, og booa ad konan skuli vera bundin manni sinum einum, bera urnhyggju fyrir honum, pj6na honum, og elska hann af ollu hjarta nrest a eftir Drottni. Til ad styrkja pessi logmal, munuo per, fyrir yoar parta, syna henni gott atlreti i hj6nabandinu, hvetja hana til heioarleika, syna henni gott fordremi, lifa h6fsomu, skfrlffu og dyggougu lffi a heimilinu, eins og per viljio ad

bun lifi, fyrir hennar parta: rett eins og spegillinn sem alitinn er g6our og fullkominn er ekki sa sem skreyttur er af mestu 6h6fi meo gyllingu og eoalsteinum, heldur sa er endurspeglar a sannastan hatt hlutina sem bomir eru fyrir hann, pannig er agretasta konan ekki su sem er auoug, fogur, best klredd, og af g6oum rettum, heldur su er kappkostar ·ao venja sig vio allar g6oar dyggoir, meo Guos hjalp, og laga sig eftir sioum eiginmanns sins. Gaio ao pvf ao tunglio frer ekki lj6s fra Merkur, Jupiter, ekki fra Mars eoa nokkurri annarri planetu eoa stjornu sem a himninum er; pao frer pao aoeins fra s6lu, maka sfnum, og fra henni frer pao ekki meira en hun veitir meo viohorfi sfnu og utgeislun. l>ao er pannig sem per munuo veroa konu yoar fyrirmynd og dremi um dyggougt og heioarlegt lfferni. Og per munuo bioja stoougt um nao Guos ykkur til verndar. - l>er viljio pa, sagoi Panurg og sneri upp a skeggio, ao eg kvrenist peirri vrenu konu sem Salomon lysir? En hun er dain, pao er enginn efi. Eg hef aldrei seo hana, svo eg viti: Guo fyrirgefi mer pao! Bestu pakkir, eigi ao sfour, faoir minn. Boroio pennan bita af marsipani: hann bretir melting­ una; og drekkio glas af rauou hipp6kras-vfni; pao er hollt og gott fyrir magann. Afram svo.

'}('\('\

XXXI. KAFLI Hvemig Rondibilis lreknir rlialeggur Panurgi. helt afram sfnu mali, og sagoi: - Hio fyrsta sem maour sa sagoi er var ao gelda brunu munkana f Saussignac, eftir ao hafa lokio vio ao gelda br6our Heitteyra, var: ,,Nresti!" I>ao segi eg Hirn: ,,Nresti!" Jreja, herra vor og meistari Rondibflis, verio svo goour ao losa rnig ur klfpunni. A eg ao kvrenast eour ei? - Vio vekuro mfns mulasna! svaraoi Rondibflis, eg veit ekki hvemig svara skal spumingu pessari. I>er segio ao per finnio fyrir nfstandi stingjum lostans? Eg finn f lreknisfrreounum pa kenningu, sem vio hofum reyndar s6tt til platonistanna fomu, ao holdlega fysn megi hemja meo fimm raoum: Meo vfni. - I>essu trui eg, sagoi br6oir J6n, pegar eg er vel kenndur pa vil eg bara fara ao sofa. - Eg a vio, sagoi Rondibilis, meo 6h6flegri neyslu vfns. I>vf 6h6fleg neysla vfns leioir af ser krelingu f bl6oi mannsHkamans, slokun f taugunum, tvfstrun f getnaoarsreoinu, dooa f skynfrerunum, 6reglu f hreyfingunum, en allt petta bagar mann vio athofn getnaoarins. Reyndar sjaio per Bakkus, guo drykkjumanna, malaoan skegglausan og kvenklreddan, eins og kven­ geroan, vanaoan gelding. I>ao gegnir ooru mali ef vfn er drukkio f h6fi. I>ao er pao sem hinn fomi oroskviour merkir, sem segir ao Venusi leioist pegar Mn er ekki f fylgd meo Seresi og Bakkusi. Og skooun fommanna var su, eftir pvf sem Df6d6rus segir af Sikiley, og einkum p6 Lampsakenes, eins og Pasanfas vitnar um, ao meistari Prfapus hafi verio sonur Bakkusar og Venusar. f ooru lagi, meo vissum lyfjum og grosum sem gera mann kynkaldan og 6hrefan til sarnrreois. A meoal peirra eru nykurr6s, amerfn, pflviour, hampsfrre, geitatoppur, gl6oarlyng, agnus castus, alruna, 6ojurt, litlu bronugros, ha af nflhesti, og onnur efni; sem frysta og deyoa getnaoarfrj6in pegar h'karninn hefur tekio pau til sfn, ymist vegna frurnlegra krafta sinna eoa serlegra eiginleika, eoa tvfstra lffondunum sem skulu beina peirn a pa staoi sem Natturan hefur buio peim, eoa stffla prer leioir og rasir sem hefou getao veitt peim ut. Aftur a m6ti eru onnur til sem hita mann upp, resa hann og strela til Venusar-leikja. - Eg parf ekki a peim ao halda, sagoi Panurg, svo er Guoi fyrir ao PANURG

;I(\(\

pakka; en per, meistari? En per skuluo ekki fyrtast. I>ao sem eg segi um petta merkir ekki ao eg vilji your illt. - f prioja lagi, sagoi Rondibflis, meo eljusamri vinnu. I>vf rnikil vinna veiklar lfkamann svo rnikio ao bl6oio sem er a dreif um hann allan til ao nrera hvern lim hefur hvorki tfma ne tom, ne moguleika, til ao framleioa petta sreoismyndandi efni sem er urnfram-afuro prioju meltingar. Natturan askilur ser petta efni sjalf, telur pao rniklu rnikilvregara fyrir viohald einstaklingsins heldur en til ao margfalda mannlegt kyn og tegund. Fyrir pvf er Dfana kolluo skfrlff, par sem hun er stoougt a veioum; og eins voru f fyrndinni buoir nefndar castra, af pvf fpr6ttamenn og hermenn voru par stoougt ao. I>annig ritar Hipp6krates lfka f b6k sinni Um loft, vatn og staoi, um vissa menn f Skypfu sem voru a hans tfma vanmattugri en geldingar f Venusar-leik, af pvf peir voru stoougt a hestbaki og vio vinnu. Aftur a m6ti segja heimspekingar okkur ao Iojuleysi se m6oir Munaoarins. 6vfd var spurour hvers vegna Egispus hefoi drygt h6r og hann svaraoi pvf einu til, ao hann hefoi verio vrerukrer, og ef Iojuleysio vreri gert utlregt ur heirninum pa myndu listir Kupfds undir eins hverfa; bogi hans, orva­ mrelir, og orvar hans myndu veroa honum gagnslaus byroi, og hann myndi aldrei srera neinn meo peim. I>vf hann er fjarri pvf ao vera n6gu g6our bogmaour til ao hrefa tronur a flugi f loftinu, eoa hirti hlaupandi ut tir kjarri (eins og Parpar leku), pao er ao segja stritandi menn og erfioandi. I>eir purfa ao vera r6sarnir, sitjandi, liggjandi og makraoir til pess hann geti hreft pa. I>egar I>e6frastus var dag einn spurour hvaoa skepna, hvaoa hlutur, ao hans d6rni, astin vreri, pa svaraoi hann pvf til ao htin vreri astrfoa iojulausra anda. Diogenes sagoi eins ao gjalffi vreri athafnaserni manna sem hefou ekkert annao fyrir stafni. Eins var pao pegar Kanakkus fra Sikyon, mynd­ hoggvarinn, vildi syna fram a ao iojuleysi, leti og dooi hvettu til gjalffis, pa geroi hann ekki mynd af Venusi standandi, eins og allir forverar hans, heldur sitjandi. f fjoroa lagi, meo akofu narni. Pvf meO pvf moti SUndrast lffandarnir SVO 6skaplega ao ekki er n6g eftir til ao reka a fyrirheitna staoi petta sreois­ myndandi utskilnaoarefni, og blasa pannig upp pfpulaga taugina sem hefur pao hlutverk ao spyta pvf tit, mannkyninu til tfrngunar. Til ao fa sonnun pess skuluo per fhuga ytra snio manns sem er meo hugann allan vio nam: per munuo sja allar reoar heilans pandar eins og streng f lasboga, til ao lata honum rakleiois f te nrego af lffondum, ao fylla hvolfin almennri skynserni, fmyndunarafli og skilningi, meo rokhugsun og einbeitni, meo rninni og rninningum, og til ao hlaupa fimlega ur einu f annao eftir rasum sem lfffrerafrreoin hefur opinberao vio endann a undra-netinu. Petta er endastoo ,1(\1

reoanna sem eiga upphaf sitt f vinstra hvolfi hjartans, en a peirra longu og kr6k6ttu fero Hoa lffandarnir undir lok og breytast i dyra-anda. A pennan hatt sjaio per, hja afar eljusomum einstaklingi, alla natturulega hrefileika panda, 611 ytri skynfreri hretta ao starfa, f stuttu mali, per munuo lfta svo a ao lff hans se ekki med honum sjalfum heldur hafi eldm6ourinn hrifio hann fra sjalfum ser, og per munuo segja ao S6krates hafi ekki rnispyrmt merkingu oroanna pegar hann sagoi ao heimspekin vreri ekkert annao en hugleioing um dauoann. Hugsanlega var pad pess vegna sem Dem6krft blindaoi sjalfan sig, hann vildi heldur missa sj6nina en einbeitingu hugans, pvf honum var lj6st ao flokt augnanna truflaoi hana. I>ao er pess vegna sem Pallas, gyoja viskunnar, og verndari fr6ohugaora manna, er sago hrein mey; pess vegna eru listagyojurnar hreinar meyjar; pess vegna veroa pokkagyojurnar eilfflega skfrlffar. Og eg minnist pess ao hafa lesio pao ao Kupfd, pegar Venus, m6oir hans, spuroi hann dag einn hvers vegna hann reoist aldrei a listagyojurnar, hafi svarao pvf til ao ser pretti prer svo fallegar, svo vel klreddar og h6fsamar, svo skfrlffar og iojusamar - ein vreri stoougt ao skooa stjornurnar, onnur ao reikna ut tolur, onnur ao mrela ut rum hluta, onnur ao finna nyjungar f mrelskulist, onnur ao yrkja ljoo, onnur ao semja log- ao pegar hann krerni nalregt peim pa afstrengdi hann bogann, lokaoi orvamrelinum, og slokkti a kyndlinum, af sneypu og 6tta vio ao skaoa prer. Sioan treki hann boroann fra augunum til ao sja prer betur og heyra viofelldna songva peirra og skaldlega 6oi. Af pessu hefoi hann heirnsins mestu anregju; svo mjog ao ioulega yroi hann uppnuminn af feguro peirra og pokka og felli i svefn vio hrynfagra t6nlist peirra. Svo fjarri var pao honum ao raoast a prer eoa trufla prer vio ioju sfna. Her vil eg pvf vio breta sem Hipp6krates skrifar f teori b6k um Skypa og einnig f b6kinni Um cexlun, en par segir hann ao menn seu 6hrefir til getnaoar pegar skorio hefur verio a parotid-reoarnar (prer eru hja eyrun­ um), af astreou sem eg lysti her a undan er eg talaoi um tvfstrun lffandanna og hins andlega bl6os, sem pessar reoar hafa pao hlutverk ao geyma; eg vil lfka breta pvf vio ao Hipp6krates heldur pvf fram ao st6r hluti rexlunarefn­ anna myndist f heilanum og f hryggnum. f fimmta lagi, meo samforum. - Eg beio eftir pessu, sagoi Panurg, og pao tek eg til min. Hitt ma hver hiroa sem vill. - Petta er, sagoi br6oir Jon, pad sem Fra Skyllin6, prior f Saint-Viktor hja Marseille, kallar pyndun holdsins. Og eg er peirrar skoounar (og pao var lfka skooun einsetumannsins f Sainte-Radegonde, fyrir ofan Chinon) ao einsetumennirnir i I>ebais gretu ekki mjuklrett lfkama sinn, brelt 6pverra-

legan losta sinn, og malao uppreisn holdsins a ahrifarfkari hatt en meo pvf ao gera pao tuttugu og fimm eoa prjatfu sinnum a dag. - Eg se pao, helt Rondebflis afram, ao Panurg er maour vel limaour, f g6ou andlegu jafnvregi, greddur g6oum gafum; hann er a heppilegum aldri, a rettum tfma til ao vera pess fysandi ao kvrenast meo skynsamlegu m6ti: ef hann hittir konu meo lfku lundarfari pa munu pau eiga saman born sem veroskulda pao ao byggja eitthvert konungsrfki handan hafs. l>vf fyrr sem pao verour pvf betra, ef hann vill sja bornum sfnum borgio. - Herra vor og meistari, sagoi Panurg, eg mun kvrenast, efist ekki um pao, og braolega. Undir yoar lrerou rreou hefur pessi fl6 sem eg hef f eyranu verio ao kitla rnig meir en nokkru sinni. Eg byo your til veislunnar. l>ao verour rnikill fagnaour, og meir en pao, pvf heiti eg. Per komio meo konu yoar, gerio svo vel, asamt hennar grannkonum, ao sjalfsogou. Teningunum er kastao.

XXXII. KAFLI Hvernig Rondibflis utskyrir ao kokkalsmennskan se eolilegur fylgifiskur hj6nabandsins. - I>A ER EFfIR, helt Pamirg afram, ao utskyra eitt smaatrioi. l>er hafio foroum seo a fanaveifu i R6maborg: S.P.Q.R., Si Peu Que Rien; nrestum ekki neitt. Vero eg ekki kokkall? - Hofn naoarinnar! hr6paoi Rondibilis, hvers spyrjio per mig? Hvort per veroio kokkall? Vinur minn, eg er kvrentur; per veroio pao senn. En ristio pa setningu a heila yoar meo jarnstil, ao allir kvrentir menn eiga a hrettu ao veroa kokkall. I>ao ao vera kokkall er einn af natturulegum fylgifiskum hj6nabandsins. Skugginn fylgir ekki likamanum jafn eolilega og kokkalsmennskan fylgir kvrentum monnum. Og, pegar per heyrio um einhvern sagt: ,,Hann er kvrentur", og bretio vio: ,,Hann er pa, eoa hefur verio, eoa getur oroio kokkall", pa veroio per ekki sakaour um vanhrefi i raoningu natturulegra afleioinga. - Gall allra djofla! hr6paoi Panurg, hvao eruo per ao segja mer? - Vinur minn, svaraoi Rondibilis, eitt sinn pa er Hipp6krates for fra Kos til Abderu ao vitja heimspekingsins Dem6krits, ritaoi hann bref til Dionyss, sins gamla vinar, og bao hann fylgja konu sinni meoan hann vreri fjarvistum, heim til m6our hennar og foour, sem voru s6mamanneskjur mikils metnar, pvi hann vildi ekki ao bun vreri ein sins lios heima. Jafn­ framt bao hann vin sinn ao greta hennar vandlega og fylgjast meo pvi hvert hun freri meo moour sinni og hverjir heimsrektu hana f husi foreldra hennar. ,,Ekki svo ao skilja," ritaoi hann, ,,ao eg vantreysti dyggoum hennar og siosemd, sem eg hef reynt og prautpr6fao a lionum arum, heldur af pvi bun er kona, allt og sumt." Vinur minn, tunglio birtir okkur g6oa mynd af kvenlegu eoli. f pessu tilfelli serstaklega meoal annarra: prer dyljast, prer eru hledrregar og gera ser upp lreti pegar prer eru i navist eiginmanna sinna og peim synilegar. I>egar peir eru fjarstaddir frera prer ser pao f nyt, gefa ser g6oan tima, rafa um, slrepast, leggja latalretin til hlioar, og koma fram i dagslj6sio; rett eins og tunglio sest ekki a himni eoa a jorou pegar pao er i fylgd meo s6linni, heldur skin f allri sinni dyro og birtist ao fullu pegar pao er andsprenis henni, pao er ao segja f mestri fjarlrego fra s6lu, aoallega a n6ttinni. I>annig eru allar konur. I>egar eg segi kona pa er eg ao tala um kynveru sem er svo viokvrem,

svo breytileg, svo hverflynd, svo 6stooug og 6fullkomin, ao mer viroist ao Natturan, pegar hun bj6 til konuna (svo talao se um hana af viroingu og af lotningu), hafi vikio fra peirri heilbrigou skynsemi sem hun syndi via sk6pun og m6tun allra annarra hluta. Og p6 eg hafi velt pessu fyrir mer hundrao, nei fimrn hundruo sinnum, pa veit eg ekki ao hvaoa niourstoou unnt er ao komast annarri en peirri, ao hun hafi, pegar hun smioaoi konuna, hirt miklu meir um felagslegar parfir karlrnannsins og viohald mannlegs kynstofns heldur en pao ao fullkomna hio kvenlega f hverri konu. Orugg­ lega vissi Platon ekki a hvaoa bekk ::etti ao skipa peim, meo hugsandi dyrum, eoa meo villidyrum. I>vf Natturan hefur komio fyrir f lfkama peirra, a leyndum stao innra meo peim, dyri, lfffari sem er ekki fyrir hendi f k6rlum, og gefur pao fra ser vissa vessa, salta, nitraoa, ::etandi, bitra, eyoandi, stingandi, beiska og ertandi, en stingir peirra og sarsaukafull erting (pvf lfff::eri petta er t6mar taugar og 6rn::emar tilfinningar) skekja allan lfkamann, glepja 611 skilningarvitin, beina 6llum astrfoum peirra inn, og rugla allar peirra hugsanir. Svo ao ef Natturan hefoi ekki yrt peim a enni nokkurri blygoun, pa mynduo per sja p::er hlaupa a eftir karlmannskylum eins og 6oar manneskjur, af meira ::eoi en nokkru sinni Pr6tusar-d::etur, Mimallonftur, eoa hinar bakkfsku l>y6tur a Bakkusarhatfo, vegna pess ao petta hr::eoilega dyr hefur nain tengsl vio alla helstu parta lfkamans, eins og liff::erafr::eoin synir skyrt. Eg kalla petta dyr, b::eoi eftir kenningu akademfkara og peripatetfka. I>vf ef sjalfvirkni er 6rugg vfsbending um ao einhver hlutur se lifandi, eins og Arist6teles ritar, og ef allt sem hreyfist af sjalfu ser skal heita dyr, pa hefur Platon til pess fullan rett ao kalla petta dyr, par eo hann greinir hja pvf eigin hr::eringar sem kenna ma vio k6fnun, flaustur, herping, ::esingu, svo kr6ft­ ugar jafnvel ao all-oft taka p::er fra konunni allt skyn annao og alla aora hreyfingu, eins og hun falli f 6ngvit, fai svima, flogaveikiskast, heilabl6o­ fall, og 611 einkenni dauoa. Auk pess sjaum vio greinilega ao petta dyr finnur mismunandi lykt, og konurnar finna ao pao foroast sl::ema lykt, ao pao leitar pess sem ilmar. Eg veit ao Galien leitast vio ao sanna ao petta seu ekki peirra eigin, sjalfraoar hr::eringar, heldur seu p::er tilviljanakenndar, og ao aorir af hans sk6la vinna ao pvf ao syna ao pao hefur ekki h::efileika til ao greina f sundur lyktarskynjun heldur einungis mismunandi sv6run, f samr::emi vio fj61breytileika pefefnanna. En ef per athugio gaumg::efilega fullyroingar peirra og r6k, og vegio pau a vogarskal Krist6lasar pa munuo per komast ao pvf ao f pessu mali, og m6rgum oorum, hafa peir talao af lettuo og meir af 16ngun til ao gagnryna pa g6mlu en af ast a sannleikanum.

Eg mun ekki rekja deilu pessa lengra. Eg vil aoeins segja ao maour retti ekki ao spara lofio til handa peim s6makonum sem hafa lifao skfrlffu og vammlausu lffi, og haft styrk til ao beygja petta 6beislaoa dyr undir skynsernina. Og mi lyk eg mali minu um leio og eg breti pvf vio ao pegar petta dyr hefur verio mettao (ef unnt er pa ao metta pao) peirri nreringu sem Natturan hefur Mio pvf f manninum, pa er ollum serlegum hrreringum pess lokio, ollum flongunum pess svalao, og ollum astrfoum pess fullnregt. Verio ekki hissa a pvf, samt sem aour, p6tt vio eigum stoougt a hrettu ao vera kokkalaoir, vio sem hofum ekki alltaf tok a ao borga peim og full­ nregja peim alls kostar. - I>er guoir og litlu fiskar! hr6paoi Panurg. Kunnio per ekkert meoal vio pessu af allri yoar miklu list? - Vitaskuld kann eg pao, vinur minn, svaraoi Rondibilis, mjog gott, og pao nota eg. I>ao finnst f ritum vfofrregs rithofundar sem d6 fyrir atjan hundruo arum. Hlustio. - I>er eruo, sagoi Panurg, fyrir Guos-kraft! sremdarmaour, og eg ann your af ollu minu heilaga hjarta! Faio your bita af pessu kveoa-mauki: pessi avoxtur lokar magaopinu vegna herpandi eiginleika sem hann byr yfir, og auoveldar fyrstu meltingu. En hvaoa, hvaoa! eg tala latfnu f viourvist Irerora! Bfoio meoan eg gef your ao drekka ur pessari skal sem sremir Nestor. Munduo per vilja annao glas af hvftu hipp6kras-vfni? Verio ekkert smeykur vio kfgh6stann, nei. I>ao er ekkert af moorubr6our f pvf, ne engifer, ne kardemommufrrejum. I>ao er ekkert nema valinn, sigtaour kanell og g6our sykur, vel hreinsaour, asamt g6ou, hvftu vfni ur safa La Deviniere, pao spratt a vfnekru st6ra reynivioarins, fyrir ofan kraku-hnotu­ treo.

XXXIII. KAFLI H vemig Rondibflis lreknir gefur meoal vio kokkalsmennsku. - A I>EIM tima, sagoi Rondibilis, pegar Jtipfter var ao koma upp skni yfir heimilishaldio a Olympusi og setja tfmatal guoum sinum ollum og gyojum, og eftir ao hafa kveoio a um dag og arstfo fyrir hatioahold peirra, hvers og eins, tithlutao stooum fyrir vefrettir peirra og pflagrfmsferoir, kveoio a um f6margjafir peirra ... - F6r hann ekki eins ao, spuroi Pantirg, og Tinteville, biskup f Auxerre? Sa gofugi prelati unni g6ou vini, eins og allir heioursmenn: pao var pess vegna sem hann bar vfnvioarsprotann fyrir brj6sti, langafa Bakkusar, og veitti honum serstaka umonnun.En pa kom pao fyrir, um nokkurra ara bil, ao hann purfti ao horfa upp a vinsprotana hormulega leikna af frosti, stild, helu, hrirni, hraglanda, hagleli og ymsum afollum sem bar upp a hatfoir sankti Georgs, Marks, Vitaliss, Evtropfuss, heilags kross, uppstigningar­ innar, og aorar sem a eru peim tima pegar s6lin fer inn f nautsmerkio. Og honum varo ao hugsa ao teoir dyrlingar vreru sankti Frostar, sankti Hragl­ andar, sankti Spillar vfnvioarsprotanna: pao er pess vegna sem hann vildi frera hatfoir peirra fram a veturinn, milli j6la og prettanda, svo peirn leyfoist pa, meo heiori og soma, ao hegla og frj6sa ao vild: a peim tima mundi frostio ekki valda neinum skaoa, pao vreri pvert a m6ti hagkvremt fyrir brurnio; i peirra stao vildi hann frera hatfoir sankti Krist6fers, sankti J6hannesar halshoggna, sankti Magoalenu, sankti Onnu, sankti D6minfku, sankti Larens, og setja mio-agtist i mai, en sa arstirni er svo fjarri allri hrettu a frosti ao pa eru engir verkmenn jafn eftirs6ttir og peir sem blanda kalda drykki, laufpekja gotur, btia tit skyli tir laufum, og krela vin. - Jupiter, sagoi Rondibflis, gleymdi Kokkali, grey skrattanum, sem var ekki viostaddur a peirri stund: hann var i Paris, f Hollinni, ao reka eitthvert skitamal fyrir einn af leigulioum sfnum og lensmonnum.Ekki veit eg hve morgum dogum sioar varo Kokkali lj6st bragoio sem hann hafoi verio beittur; hann dr6 malaleitun sfna til baka og lagoi fram nyja, pa ao veroa ekki htisrrekur, og kom i eigin mynd a fund hins mikla Jtipiters, leiddi rok ao fyrri veroleikum sinum og g6ori og dyggri pj6nustu sem hann hafoi honum foroum veitt, og f6r fram a ao vera ekki skilinn eftir an hatfoar, f6margeroa og heiourstitla.Jtipfter afsakaoi sig, og benti a ao hann hefoi ,1 (\'7

veitt oll embretti, og skrain vreri full. Hann var eigi ao sfour svo plagaour af messfr Kokkali ao hann t6k hann ao endingu a heirnilio og setti hann a skrana, og utnefndi honum a joroinni heiourstitla, f6margjafir og hatfoir. Hatfo hans (af pvf a dagatalinu var enginn staour frjals og auour) bar upp a dag gyojunnar Afbryoi; valdsvio hans naoi yfir kvrenta menn, einkum pa er attu fagrar konur; f6mfrering til hans foist f grunsemdum peirra, tortryggni, beiskri lund, arvekni, eftirgrennslunum, og nj6snum peirra um eiginkonuna, og par ao auki var hverjum kvrentum manni strang­ lega booio ao tigna hann og heiora, halda hatfoir hans tvofalt, og frera honum teoar f6rnir, ao violagori eftirfarandi pfnu og refsingu: peir sem ekki nutu hylli, hjalpar og aostooar messfr Kokkals, sem heioruou hann ekki eins og vera bar, til peirra mundi hann aldrei lfta, aldrei koma f peirra hus, aldrei hafa af peirn nein afskipti, hversu mjog sem peir akolluou hann; hann myndi eilfflega lofa peim ao grotna niour f einveru, asamt eiginkon­ um sfnum, an nokkurs keppinauts, og foroast pa eins og truvillinga og guolastara; eftir peirri framkomu sem aorir guoir temja ser gagnvart peim sem syna peim ekki pa lotningu sem peim ber: Bakkus gagnvart vfnyrkju­ monnum, Seres gagnvart brendum, P6m6na gagnvart avaxtarrektendum, Neptunus gagnvart sj6monnum, Vulkanus gagnvart jarnsmioum, og pann­ ig afram. I>essu fylgdi hins vegar annao heit skilyroislaust: peir sem (eins og kveoio var a um) halda mundu hatfoir hans heilagar, leggja niour alla vinnu, vanrrekja starfsemi sfna til ao spreja um konuna, loka hana inni og leika hana gratt af afbryoiserni, eftir settum reglum f6margeroanna, peir skyldu stoougt nj6ta hylli hans og a.star; hann mundi samneyta peim, vera heirnagangur f husi peirra, aldrei yfirgefa pa. Eg hef lokio mali mfnu. - Ha, ha, ha! sagoi Karpalim hlrejandi, parna er ennpa einfaldara hjalparrao heldur en hringur Hans Karvels. Fjandinn hiroi rnig, ef eg trui ekki a petta! Kveneolio er sisvona. Bins og eldingin brytur ekki eoa svfour annao en horo, traust, vionamsmikil efni, og stoovast ekki vio mjuk, hol og sveigjanleg: hun brennir stalsvero an pess ao skaoa flos-slfour, Mn eyoir beinum lfkamans an pess ao snerta holdio sem pekur pau, - pannig beina konur aldrei athygli sinni, skarpskyggni sinni og huga, fullum af m6tsognum, ao ooru en pvf sem prer vita ao er forbooio og peim er bannao. - Vissulega, sagoi Hipp6taddeus, ymsir lreknar okkar segja ao fyrsta konan f heiminum, sem Hebrear kalla Evu, hefoi ao lfkindum ekki latio undan peirri freistingu ao eta avoxt allrar pekkingar, ef pao hefoi ekki verio

bannao. Til ao sannfrerast um pao ihugio hvernig sl6ttugur freistarinn minnti hana meo sfnu fyrstu oroum a pao ao pessi verknaour vreri forboo­ inn, eins og hann vildi gefa f skyn: ,,Petta er per bannao, pu att pvf ao eta af honum eoa pu munt ekki veroa kona."

A f"\f"\

XXXIV. KAFLI Hvemig konur ascelast yfirleitt forboona hluti.

- A I>EIM tfma, sagoi Karpalim, pegar eg lifoi gjalffi f Orleans, atti eg ekki til nein mrelskubrogo mattugri, ekki nein rok meir sannfrerandi, til ao veioa prer f snoruna og laoa prer ao astarleiknum, en ao syna peim fram a meo slaandi oroum, lj6slega, og af vandlretingu, hve eiginmaour peirra vreri afbryoisamur. I>etta var ekki upp fundio af mer: petta stendur skrifao, og vio hofum um pao reglur og drerni, rettlretingu og hversdagslega reynslu. Jafnskj6tt og pessi vissa hefur Mio um sig f kolli peirra mun pao ekki bregoast ao prer gera eiginmann sinn ao kokkali, f Guos nafni! (ekki ao bl6ta), jafnvel p6tt prer purfi ao fara ao eins og Semiramis, Pasffae, Egesta, eoa konurnar a Mandes-eyju f Egiftalandi, sem Her6d6tus og Straban fjolyroa um, og aorar tfkur af sama tagi. - f sannleika sagt, sagoi Pon6krates, pa hef eg heyrt sagt fra pvf ao pegar Johannes pafi XXII. atti leio um klaustrio f Coingnaufond, mreltist abbadfsin og mreoumar f klausturraoinu til pess vio hann ao hann veitti peim heirnild til ao skrifta hver hja annarri; prer barn pao ao konur gengnar f tniarreglu hefou ymsa sma heimullega misbresti, og pao vreri peim 6brerileg sneypa ao opinbera pa karlmanni sem prer skriftuou fyrir: prer gretu meo hregara m6ti og frjalslegar sagt hver annarri fra peim, undir innsigli skriftanna. - Ekkert er pao, svaraoi pafi, sem eg er fusari ao veita ykkur, en eg se a pessu nokkur tormerki: pao er ao skriftir eiga ao vera leynilegar. I>io konur munuo trepast geta pagao yfir peim. - Vio kunnum mjog vel ao pegja, sogou prer, og miklu betur en karlmenn. I>ann hinn sama dag skildi heilagur faoir eftir lokaoa 6skju f peirra vorslu, sem hafoi litla horfinku ao geyma; hann bao prer blfolega koma henni fyrir a einhverjum leyndum og oruggum stao, og het peim, ao viologoum pafalegum eioi, ao veroa vio beioni peirra ef prer geymdu hennar meo leynd; eigi ao sfour bannaoi hann peim stranglega ao bera sig til ao opna hana, hvao sem f skrerist, ao viologou kirkjulegu banni og eilffri utskufun. Ekki hafoi hann fyrr lyst yfir forbooi pessu en prer brunnu f huga

A 1 I\

sfnum af fikn ao ga hvao f vreri knisinni, og biou pess af 6preyju hann hyrfi ut um dyrnar til ao vinda ser ao pvf. Heilagur Faoir dr6 sig i hie eftir ao hafa veitt peim blessun. Hann var ekki kominn prju skref fra klaustrinu pegar konurnar blessaoar hlupu til f h6p ao opna forboonu krusina og sja hvao f henni vreri. Nresta dag kom pafinn f heirns6kn i pvf skyni (ao pvf er virtist) ao veita peim undanpaguna. En aour hann h6f mals bao hann prer frera ser oskjuna. I>ao var komio meo hana: en litli fuglinn var par ekki lengur. Eftir pao benti hann peim a ao peirn mundi veroa of torvelt ao geyma skriftirnar meo sjalfum ser, ur pvf prer hefou ekki getao, f svo stuttan tfma, varoveitt leyndarmal oskjunnar, eins og hann hafoi eindregio mrelst til. - Hattvirtur meistari vor, verio per hjartanlega velkominn. Eg hef haft mikla anregju af ao hlyoa a your, Guoi se lof fyrir alla g6oa hluti. Eg hef aldrei seo your sfoan per lekuo f Montpellier, meo okkar gomlu vinum, Antoni Saporta, Guy Bouguier, Baltazar Noyer, Tolet, Joni Quentin, Frans Robinet, J6ni Perdrier og Frarn;:ois Rabelais, f sioa-gamanleiknum um manninn sem kvrentist dumbri konu. - Eg var par lfka, sagoi Epistemon. Blessaour eiginmaourinn vildi ao bun talaoi. Og bun f6r ao tala fyrir atbeina lreknisins og skurolreknisins, sem klipptu a haft er hun hafoi undir tungunni. Eftir hun fekk malio talaoi bun svo feikn mikio ao eiginmaourinn sneri ser aftur til lreknisins og bao um lyf til ao lata hana pegja. Lreknirinn svaraoi ao hann hefoi f sfnu fagi fjolmorg lyf til ao lata konur tala en hann hefoi ekki nein til ao lata prer pegja: eina vornin gegn pessu 6stoovandi blaori kvenna vreri heyrnarleysi eiginmannsins. Manngarmurinn varo heyrnarlaus, vegna einhverra tofra sem peir logou a hann. Kona bans sem sa ao hann var oroinn heyrnarlaus, og ao hun talaoi fyrir daufum eyrum, varo fjukandi vond. I>essu nrest, pegar lreknirinn f6r fram a greioslu, pa svaraoi eiginmaourinn ao hann vreri raunverulega heyrnarlaus og skildi pvf ekki hvao hann vreri ao fara fram a. Svo lreknirinn fleygoi einhverju dufti a bakio a honum, sem geroi hann vitlausan lika. Sfoan srettust eiginmaourinn brjalaoi og fokvonda eiginkon­ an, og pau borou lrekninn og skurolrekninn svo 6sleitilega ao peir lagu eftir half dauoir. Eg hef aldrei hleg· o jafn datt og ao pessum farsa f anda Patelins. - Snuum aftur til sauoanna, sagoi Panurg. Oro yoar, pydd af hrogna­ mali a fronsku, merkja ao eg eigi hiklaust ao kvrenast og kvfoa pvf ekki ao veroa kokkall. I>ao verour pa ekkert tromp a hendi! Hattvirtur meistari vor, pao er svo ao sja ao a bruokaupsdegi minum muni sjuklingarnir halda your annars staoar, svo per getio ekki komio. Eg hef your afsakaoan.

Stercus et urina medici sunt prandia prima, Ex aliis paleas, ex istis collige grana. - J:>er vitnio skakkt til, sagoi Rondibilis; her kemur nresta vers:

Nobis sunt signa, vobis sunt prandia digna. - Ef kona min vreri sjuk ... - ...myndi eg rannsaka pvag hennar, sagoi Rondibilis, taka pulsinn og athuga kvioinn neoanveroan og urnhverfis naflann, eins og Hipp6krates byour f Oroskvioum, b6k II, 35, aour lengra er haldio. - Nei, nei, sagoi Panurg, pao er ekki pao sem parf ao gera.J:>etta er fyrir okkur logmennina, vio hofum reglugeroina Um ranns6kn a staofestingu a pungun. Eg by ut sjalfur handa henni barbara-st6lpfpu. Ekki ao vanrrekja rnikilvregari storf yoar annars staoar.Eg mun senda your heim rillettu, og per veroio retfo vinur okkar g6our. Svo gekk hann til hans og stakk f 16fa honum, an ]Jess ao segja oro, ]:>rem r6sa-n6blum. Rondibflis t6k vio peim feginsamlega, sagoi sfoan fjorlega vio hann, eins og hann hefoi fyrtst: - He, he, he! herra, ]Jetta var 6]:>arfi.Bestu pakkir eigi ao sfour.Eg tek aldrei vio neinu af vondu f6lki. S6maf6lki neita eg aldrei um neitt.Eg er your retfo pj6nustu-reioubuinn. - Svo lengi sem eg borga, sagoi Panurg. - Gefur ao skilja, svaraoi Rondibflis.

,1 1,,

XXXV. KAFLI Hvemig Orospuni heimspekingur reifar erfioleika hj6nabandsins. EFTIR pau oroaskipti sagoi Pantagnill vio Orospuna heimspeking: - Dyggi vinur rninn, kyndillinn berst fra hendi til handar og er mi rettur your. Pao er komio ao your ao svara. A Pamirg ao kvrenast eour ei? - Hvort tveggja, svaraoi Orospuni. - Hvao segio per mer? spuroi Pamirg. - Pao sem per heyrouo, svaraoi Orospuni. - Hvao heyroi eg? spuroi Pamirg. - Pao sem eg sagoi, svaraoi Orospuni. - Ha! ha! Er mi svo kornio fyrir okkur, sagoi Pamirg. Pass. Og hvao pa, a eg ao kvrenast eour ei? - Hvorugt, svaraoi Orospuni. - Fjandinn hiroi rnig, sagoi Pamirg, ef mer er ekki fario ao forla, og hann ma hiroa mig ef eg skil your rett! Bioio vio, eg retla ao setja gleraugun a vinstra eyrao til ao heyra betur til yoar. f pvf sama bili sa Pantagnill f salardyrunum smahund Gargantua, sem hann kallaoi Kyne, af pvf svo het hundur Tobfasar. Pa sagoi hann vio allt samkvremio: - Konungur okkar er ekki langt undan, rfsum upp. Og hann hafoi ekki fyrr sleppt oroinu en Gargantui gekk f veislusalinn. Allir risu pa a fretur til ao hneigja honum. Gargantui heilsaoi boosgestum meo velp6knun, og sagoi: - G6oir vinir, gerio mer pann greioa, f ollum brenum, ao fara ekki ur sretum yoar ne hretta samrreoum. Frerio mer st61 her ao enda borosins. Gefio mer eitthvao ao drekka svo eg geti drukkio allra heill. Per eruo hjartanlega velkomnir. Segio mer nu: um hvao snyst rreoan? Pantagnill svaraoi honum pvf til ao Panurg hafi borio upp vandamal nokkurt pegar kom ao abretinum, pad er ao segja hvort hann retti ao kvrenast eour ei, og ao faoir Hipp6taddeus og meistari Rondibilis hafi pegar gefio sfn svor; ao rett f pvf er hann gekk f salinn hafi vinur peirra trur Orospuni verio ao svara, og pegar Panurg spuroi hann f fyrsta sinn: ,,A eg ao kvrenast eour ei?" pa hafi hann svarao: ,,Hvort tveggja," og f annao sinn

A 1 '1

hafi hann sagt: ,,Hvorugt". Panurg ber sig upp undan svo andstreoum og m6tsagnakenndum svorum og sver ao hann skilji hvorki upp ne niour. - Eg skil petta, sagoi Gargantui, ao eg held. J:>etta er sama svario og heimspekingur gaf foroum pegar hann var spurour hvort hann hefoi konu nokkra sem honum var nefnd. ,,Eg hef hana," svaraoi hann, ,,en hun hefur ekki rnig. Eg a hana en hun a ekki mig." - Petta er svipao svar og perna nokkur gaf f Sportu, sagoi Pantagrull, pegar hun var spuro hvort Mn hefoi nokkru sinni haft mok vio karlmann. Hun svaraoi, nei, aldrei, enda p6tt karlmenn hefou stundum haft mok vio s1g. - Vio skulum pvf, sagoi Rondibilis, vera hlutlausir eins og sagt er f lreknisfrreoi, og fara ,,meoalh6fio" eins og f heimspeki: meo pvf ao hallast ao baoum ofgunum, og foroast prer baoar; skipta tfmanum pannig yrnist a rnilli annarrar eoa hinnar. - Heilagur sendibooinn, sagoi Hipp6taddeus, viroist mer hafa komist skyrar ao oroi, pegar hann sagoi ao: ,, . . . peir sem eru kvrentir skuli vera eins og peir vreru pao ekki; peir sem hafa konu skuli vera eins og peir hafi hana ekki." - Eg tulka pao ao hafa og hafa ekki konu, sagoi Pantagrull, a eftirfar­ andi hatt: Ao hafa konu er ao hafa af henni 611 pau gogn sem N atturan hefur henni skapao, pao er ao segja ao vera manninum til hjalpar, anregju og felagsskapar; ao hafa ekki konu pyoir ao hanga ekki aftan f pilsfaldinum a henni; ao auviroa ekki hennar vegna pa einstoku og haleitu ast sem maour skuldar Guoi, ao vanrrekja ekki prer skyldur sem manni ber ao gegna, vio foourlandio, vio lyoveldio, vio vini sfna; ao yta ekki til hlioar narni sfnu og storfum til ao p6knast stoougt konu sinni. Ef maour skilur pannig ao hafa eoa hafa ekki konu, pa se eg engar andstreour eoa m6tsagnir f pessum tveim oroum.

XXXVI. KAFLI Framhald a svorum Orospuna, hins efektfska og pyrrhonfska heimspekings. - I>ER TALID eins og orgel, svaraoi Panurg, en mer finnst eins og eg se niori a botni f peim myrka brunni sem Heraklft segir ao sannleikurinn se f f6lginn. Eg se ekki neitt, eg heyri ekki neitt, 611 mfn skilningarvit eru dofin og eg 6ttast mjog ao eg se sleginn tofrum. Eg retla ao taka upp annan talsmata. Minn trufasti vinur, hreyfio your ekki; rakio ekki saman fe. Vio skulum breyta um leik og tala an gagnstreoistenginga; pessar ilia tengdu fullyroingar rugla your, synist mer. Jreja, f Guos nafni, a eg ao kvrenast? ORDSPUNI. Pao er svo ao sja. PANURG. Og ef eg kvrenist ekki? ORD. Eg se engin tormerki. PAN. Per sjaio alls engin? ORD. Engin, nema ao augu mfn bregoist mer. PAN. Eg get seo meira en fimm hundruo. ORD. Teljio pau upp. PAN. Eg meina f gr6fum drattum, meo pvf ao taka akveona tolu fyrir 6akveona, og afmarkaoa tolu fyrir 6afmarkaoa, pao er ao segja meira en n6g. ORDSP. Eg hlusta. PANUR. Eg get ekki verio kvenmannslaus, f allra fjanda nafni! ORDSP. Latio eiga sig prer f6lsku skepnur. PANUR. f Guos nafni, svo skal vera! Pvf Salmigondfumenn mfnir segja ao pao ao sofa einn eoa an konu se ao lifa eins og skepna, eins og Dfd6 lysir pvf f harmatolum sfnum. ORDSP. Eins og your p6knast. PANUR. Gvusslfgam! petta lfkar mer. Mun eg pa kvrenast? ORDSP. Vera ma. PAN. Verour pao mer til goos? ORD. Pao fer eftir peirri sem per lendio a. PAN. En ef eg pa lendi a g6ori, sem eg vona eg geri, vero eg pa hamingjusamur? ORD. Talsvert. PAN. Forum pa hina leioina, a m6ti harunum: ef eg lendi a vondri? A 1 C:

ORD.Eg pvre hendur minar syknar. PAN.En raaleggia mer, f Guas brenum: hvaa a eg aa gera? ORD.Hvaa sem per viljia. PAN.H6kus p6kus! ORD.Engar sreringar her, veria svo g6aur. PA.Fyrir Guas skuld, la.tum svo vera! eg vii ekki neitt annaa en paa sem per raaleggia mer.Hvaa raoleggia per mer f pessu efni? ORD.Ekkert. PAN.A eg aa kvrenast? ORDS.Eg kom par hvergi nrerri. PAN.A eg pa alls ekki aa kvrenast? ORD.Eg get ekkert via pvf gert. PAN.Ef eg er 6kvrentur pa vera eg aldrei kokkall. ORD.J:>aa er paa sem eg hugsaai. PAN.Gerum pa raa fyrir aa eg kvrenist. ORD.Hvar eigum via aa gera paa? PAN.Eg meina, la.tum svo heita aa eg se kvrentur. ORD.Eg hef heitia mer annaa. PA.En sa hisablesi! Drottinn dyr, bara eg pyrai aa bolva svoldia ofan f bringuna, pa myndi mer letta mikia! Hregan, hregan! ...Nu jreja, ef eg kvrenist vera eg pa kokkall? ORD.J:>aa mundi maaur segja. PA.En ef kona mfn er dyggaug og skirlff, pa vera eg aldrei kokkall? ORD.Mer synist aa per faria mea rett mal. PAN.Hlustio. ORD.Eins og per viljia. PAN.Veraur hun dyggaug og skfrlff? J:>etta er aaalatriaia. ORD.J:>aa efa eg. PAN.J:>er hafia aldrei sea hana? ORD.Ekki svo eg viti. PAN.Af hverju efist per um hlut sem per ekki pekkia? ORD.Af pvf bara. PAN.Og ef per pekktua hana? ORD.Efinn yrai meiri. PANU.J:>j6nn, heyrau g6oi, herna er hufan mfn: eg gef per hana, nema gleraugun, farau niaur f husagarainn og krossbolvaau f halftfma fyrir mig; eg skal bolva fyrir pig hvenrer sem pu vilt.En hver gerir mig aa kokkal? ORDSP.Einhver.

PANUR. Vomb uxa ur tre! eg skal jafna um tulann a your, herra Einhver! ORDS. l>ao segio per. PAN. Megi djofullinn, sem hefur ekki hvftu f augunum, hiroa mig ef eg lresi mi skfrlffisbelti konu minnar pegar eg yfirgef kvennaburio. OR. Hafio gat a tungu yoar. PA. l>etta er skftvel sungio, allt petta oroageipur. Komumst ao einhverri niourstoou. OR. Ekki er eg a m6ti pvf. PA. Bfoio vio. Fyrst eg get ekki a pessum stao nao ur your bl6oi, pa lret eg blreoa ur annarri reo. Emo per kvrentuo eour ei? OR. Hvorugt, og hvort tveggja, f senn. PA. Guo se mer lfknsamur! Eg svitna af preytu, 6! bolinn deyddi! eg finn ao meltingin hefur stoovast. Ollfragman (pindin) f mer, metafragman og dfafragman, er panin og strengd til hins ytrasta ao innbyroa f veioipoka skilnings mins pao sem per segio og svario. OR. l>ao hindrar mig ekki. PA. Hott, hott, afram! Nu, eruo per kvrentur? OR. Eg byst vio pvf. PA. Og hafio pegar verio pao? OR. l>ao er mogulegt. PA. Sluppuo per vel fra pvf f fyrra skiptio? OR. l>ao er ekki 6hugsandi. PA. Hvernig gengur your nu f annao sinn? OR. Eins og pao er skrao f orlog min. PANUR. En segio mer, f alvoru, lfkar your pao vel? ORDSP. l>ao er sennilegt. PANUR. Heyrio nu, f Guos nafni, vio byroi heilags Krist6fers, eg myndi frekar vilja kreista fret ur dauoum asna en oro af viti ut ur your. Og p6 nre eg taki a your f petta sinn. Tryggi vinur vor, gerum fjaranum f vfti skomm til og jatum sannleikann. Hafio per nokkurn tfma verio kokkalaour? Eg meina per sem her eruo, eg segi ekki per sem eruo niori, f 16faleik. ORDSP. Nei, ekki nema pao vreri forakvaroao. PAN. Vio hans hold, eg gefst upp! vio hans bl6o, eg lret undan, vio hans lfkam, eg luffa! Hann sleppur fra mer. Vio pessi oro st6o Gargantui upp og sagoi: - Lofaour se g6our Guo f ollum hlutum. Ao pvf er eg best fre sea hefur

heiminum verio heldur betur kluorao sfoan eg kynntist honum fyrst. Erum via pa svona langt leiddir? Svo lreroustu og vitrustu heimspekingar hafa gengio f hugsanasmioju og sk6la pyrrhonista, aporrhetfka, skept:11ingvorour Myrlinga f Myrlingfu hafoi komio ao srekja hann og stefna honum til ao koma fyrir d6marana f eigin mynd, og rettlreta d6m sem hann hafoi kveoio upp. l>ao var pess vegna sem hann hafoi fario daginn aour, til ao vera kominn a tilskildum degi og hliora ser hja pvf ao vera sakaour um vanrrekslu og undanbrogo. - Eg vil, sagoi Pantagrull, fa ao vita hvao er um ao vera. Hann hefur verio d6mari f Fonsbeton f meira en fjorutfu ar; og a pessu tfmabili hefur hann fellt meira en fjogur pusund fullnaoard6ma. Tvo pusund prju hundruo og nfu d6mum sem hann hefur kveoio upp var skotio til reosta pings Myrlinga f Myrlingfu, sem staofesti pa alla meo urskuroi sfnum, sampykkti pa og fullgilti, en vfsaoi afryjuninni fra og 6gilti hana. Hafi hann nu a gamalsaldri verio kvaddur pangao f eigin pers6nu, hann sem a lionum arum hefur innt skyldur sfnar svo 6aofinnanlega af hendi, hefur pao aoeins getao oroio fyrir eitthvert misfelli. Eg vil af ollum mretti styoja hann ao rettum logum. Eg veit ao vonskan f heiminum hefur eflst svo mjog nu a tfmum ao rettlretio parfnast hjalpar. Og pao hef eg akveoio ao halda pegar a vettvang, pvf eg 6ttast slys. Sfoan voru boro upp tekin, og Pantagrull leysti gesti sfna ut hofoinglega meo dyrum gjofum: hringum, gimsteinum og borobunaoi, breoi af gulli og silfri, og pa er hann hafoi pakkao peim innilega hvarf hann til sinna herbergja.

XXXVII. KAFLI Hvemig Pantagnill telur Panurg ao leita raoa hja fffli.

a

I>EGAR Pantagrull var nu ad hverfa a burt kom hann auga a Panurg f sulnaganginum, a ad sja f djupri draumleioslu, tuldrandi og tinandi hofoinu, og hann sagoi vio hann: - Per eruo, ao mer finnst, eins og mus fost f tjoru: pvf akafar sem hun reynir ad losa sig pvf fastar situr hun. Eins verour oil violeitni yoar til ad sleppa ur neti raovillunnar alleina til pess ao pad heroist re fastar ao your, og eg veit aoeins eitt rao vio pessu. Hlustio a: Eg hef oft heyrt vitnao f alpyolegan oroskvio sem segir ad fffl geti kennt vitrum manni. Par sem per eruo ekki alls kostar anregour med svor viskumanna, leitio pa raoa hja fffli; ef til vill faio per med pvf m6ti rad sem your lfka betur og eru your meir ad skapi. Per vitio hve morgum furstum, konungum og lyoveldum hefur verio bjargao, hve margar orrustur hafa verio unnar, hve margar raogatur verio leystar eftir skoounum, raoum og forspam fffla. Pao er engin astreoa til pess fyrir rnig ad rekja your dremin. Per munuo fallast a pessa kenningu: pann sem fylgist naio med fjolskyldu sinni og einkamalum, sem er vokull og athugull um stj6m huss sins, sem er ekki reikull f huga, sem glatar engu trekifari til ad safna og komast yfir eignir og auorevi, sem kann ad snuast af pekkingu gegn hrettum fatrektarinnar, hann kallio per vitran a veraldarvfsu jafnvel p6tt hann kunni ao vera fffl ao mati himneskra mattarvalda; og eins parf maour, til pess ad vera vitur f peirra augum, eg a vio vitur og forvitur fyrir guolegan innblastur, og hrefur til ad oolast spad6msgafuna, ad gleyma sjalfum ser, hefjast yfir sig sjalfan, losa skynfarin vio allar jaroneskar astrfour, hreinsa anda sinn af ollum mannlegum ahugaefnum og lfta allt af ahugaleysi, en petta er pad sem almennt er talio einkenni a ffflaskapnum. Pannig var hinn mikli spamaour Fanus, sonur Pfkuss, konungs Latverja, nefndur Fatuel af sauosvortum alrnuga. Asama hatt er pad, pegar farandleikh6par skipta med ser hlutverkum, pa er ffflio og truourinn retfo leikinn af hrefasta og besta leikaranum f h6pnum. Eins halda stjamspekingar pvf fram ad sama revisja birtist vio faoingu

konunga, og heimskingja. Og peir nefna sem dremi Eneas og Korobus, sem var fffl ad sogn Evforfons, en peir hofou somu revisja. Eg mun ekki vikja fra efninu po eg greini fra pvf sem Giovanni Andrea segir um efni klasulu f vissum pafaurskuroi stt1uoum til brejarstjora og borgara f La Rochelle, og eftir hann Panormftanus um pessa somu klasulu, Barbatfa f umsogn hans um Pandectes, og Jason nylega f Consilia, um sinjor Jon, vinsrelt fffl f Parfs, langafa Caillettes. Her kemur sagan: f Parfs, a medal steikar-buoanna a Litlu-Chatelet, stoo buroarkarl nokkur fyrir framan steikar-boro og var ad eta brauoio sitt f gufunni fra kjotinu, og potti pad, pannig bragobrett, mjog lostrett. Steikarinn let petta viogang­ ast. En loks, pegar buroarkarlinn hafoi gleypt f sig allt brauoio, preif steikarinn f halsmalio a honum og krafoist greioslu fyrir reykinn af steik­ inni sinni. Buroarkarlinn sagoi ad hann hefoi ekki skaoao neitt kjotio hans, ekki tekio neitt af pvf sem hans vreri, hann vreri honum pvf ekki skuldugur fyrir eitt ne neitt. Reykurinn sem um vreri ad rreoa ryki ut, a einn eoa annan hatt, hann freri forgoroum; aldrei hefoi heyrst f Paris ad nokkur maour seldi steikarreyk uti a gotu. Steikarinn svaraoi pvf til ad pad vreri ekki sitt hlutverk ad nrera buroarkarla a reyknum af steikinni sinni, og sor ad ef hann borgaoi ekki myndi hann gera buroarkrrekjur hans upptrekar. Buroarkarlinn tok upp bareflio sitt, og snerist til vamar. l>ao hitnaoi f kolunum. Gapandi Parfsarbuar pyrptust ad ur ollum hverfum til ad horfa a rifrildio. l>ar var lfka mrettur, svo sem vera bar, ffflio sinjor Jon, borgari f Paris. l>egar steikarinn kom a hann auga, spuroi hann buroarkarlinn: ,,Viltu ad gofugmennio sinjor Jon skeri ur deilu okkar?" ,,Ja, gvussblo! pad vil eg." svaraoi buroarkarl. l>ar nrest, pegar sinjor Jon hafoi heyrt deiluefnio, pa bad hann buroar­ karlinn ad taka ur pyngju sinni einn silfurpening; og buroarkarlinn prysti gomlum filippingi f lofa hans. Sinjor Jon tok peninginn og lagoi hann a vinstri oxlina, eins og til ad vita hvort hann vreri af rettri pyngd; sfoan let hann peninginn klingja f lofa vinstri handar, eins og til ad heyra hvort hann vreri ur rettri blondu. l>vf nrest helt hann peningnum fast vio sjaaldur hregra auga eins og til ad sja hvort hann vreri vel sleginn. Medan allt petta for fram horfoi mugurinn a, gapandi f djupri pogn, en steikarinn fylgdist med fullur trausts, buroarkarlinn fullur orvrentingar. Ao lokum let ffflio pening­ inn klingja nokkrum sinnum vio soluboroio. Sfoan preif hann, af forseta­ legum myndugleik, ffflsstafinn f hnefann eins og veldissprota, dro yfir hofuoio apaskinnshettuna med pappfrseyrun, barotta eins og orgelpfpur, rreskti sig tvisvar eoa prisvar, og sagoi harri raust: - Retturinn tilkynnir ad buroarkarlinn sem at brauoio sitt f reyknum af

steik hefur greitt steikaranum f samrremi vio stoou og rettindi meo hlj6mn­ um f pening sfnum.Teour rettur byour ao einn og serhvur skuli heim halda f sitt serhvurjerf, malskostnaour fellur niour, malinu er lokio. l>essi urskurour Parfsarffflsins p6tti teoum doktorum svo rettlatur, ef ekki aodaanverour, ao peir dr6gu f efa ao jafn logvfs d6mur myndi hafa verio upp kveoinn ef malio hefoi verio lagt fyrir hrestarett par f borg, eoa fyrir Rotta-rettinn f R6m, eoa jafnvel fyrir Are6pagites ...Athugio pvf hvort per viljio ekki leita raoa hja fffli.

XXXVIII. KAFLI Hvemig Pantagnill og Panurg flytja lofstafi um fiflio Triboulet. - UPP A

mina sal, svaraoi Pamirg, pao vil eg! Eg finn til pess ad pad losnar um idur mfn; pau voru saman herpt og stfflud fyrir stundu. En rett eins og vid hofum kosid ad Ieita raoa hja fogrum bl6ma Viskunnar, eins mundi eg vilja ad f ondvegi pessara umrredna okkar sreti fffl af redstu stigum. - Triboulet, sagdi Pantagnill, virdist mer vera hrefilega rnikid fffl. - Rakid og algjort fffl, svaradi Pamirg.

F{flio Triboulet.

PANTAGRULL

PANURG

orlaga-fffl, natturulegt f. himneskt f. glaovrert f. hverflynt f. tunglsjukt f. reikult f. serviturt f. jun6fskt lj6svaka f. norourskauts f. hetjulegt f. snilldar f. forakvaroao f. tignarlegt f. sesarskt f. keisaralegt f. konunglegt f. rettfoourlegt f. f. fni freoingu trygglynt f. hertoga f. fanabera f. Iensherra f. embrettis f. fyrirmanns f. pretors f. algjort f. kjorio f. hiro f. hundraoshofoingja f. sigrihr6sandi f. 6heflao f. heimilis f. dremigert f. fagrett farand f. alfskt f. borgara f.

hastemmt fffl, bf dur og be moll f. jaroneskt f. glettio og grinagtugt f. katt og fyndio f. f. meo duska, f. meo skufa, f. meo bjollur, hlrejandi Venusar f. f. niour f dreggjar, f. hins fyrsta dropa, f. hins fyrsta bruggs, f. gerjunarinnar, frumlegt f. pafalegt f. kirkjuraos f. pafakjors f. pafabrefs f. prestastefnu f. biskups f. doktors f. munka f. skatta f. ofgafengio f. f. meo buroargrind a hofoi, kninurakao f. f. meo skott, f. meo graou f ffflskap, boronauta f. reostu verolauna f. s16oaberandi f. guospakkaverka f. hlioargreina f. f. a latere, fortapao hreiourbogguls f. far- f. halffleygt f.

vinsrelt f. pekkt f. afbragds f. eftirlretis f. latneskt f. venjulegt f. 6ttalegt f. yfirskilvitlegt f. hatignarlegt f. serstakt f. frumspeki f. fra Ser nurnid f. afdrattarlaust f. fyrirsjaanlegt f. dekumanalt f. pj6nustureidubuid f. hagsynt f. tolfrredilegt f. algebrfskt f. kabbalistfskt f. talmudfskt f. blendings f. sampjappad f. stytt f. ofgakennt f. umritad f. taknsogulegt f. tulkunar f. upptuggid f. hofud f. heila f. hjarta f. parma f. lifrarorvandi f. onuglynt f. vindmikid f. logmrett f. attarhoms f. I6dbaugs f.

guggid falka f. blftt falka f., skell6tt f. hvinnskt f. f. med splunkunytt stel villt f. tinandi f. kjalkalarnid f. uppbelgt f. f. montnara en pafagaukur, afleitt f. austurlenskt f. haleitt f. skarlatsrautt f. f. litad f gegn, borgaralegt f. fjadurdusks f. bandvitlaust f. hattbundid f. annarrar gradu f. almanaks f. hjaleitt f. gervi f. styttandi f. maga-dansandi f. vel innsiglad f. tilskipad f. hettu f. f. med titil, leynilegt f. frahrindandi f. f. vel vaxid nidur, illa hremmt f. vel hredjad f. leirburdar f. upppomad f. kokks- f. hagr6sku f. hl6dagrindar f.

tiltolulegt f. pverbitalegt f. f. a f6tstalli, fyrirmyndar f. frregt f. glaovrert f. hatfolegt f. arlegt f. hatfoa f. skemmtilegt f. buralegt f. anregjulegt f. forrettinda f. porps f. venjulegt f. f. sem er allra gagn attundar f. einart f. fleygruna f. 6yggjandi f. greoa f. dyrmrett f. ofstrekisfullt f. furou f. pr6ttlftio f. reoislegt f. eimao f. jafngeoja f.

rrefils f. gigtarveikt f. raupara f. 24 karata f. skondio f. 6samrnioja f. f. f martingal-br6kum, f. meo lurk, f. meo hirostaf' f. gott f ballskak, f. rnikio um sig, hrosult f. gamaldags f. buralegt f. treyju f. glrest f. litrfkt f. 6stoovandi f. raogatu f. husb6nda f. hettu f. tvfeflt f. r6sgreypt f. inngreypt f. austurlenskt f. baryt6ns f. skjomb6tt f. skothelt f.

PANT. Ef astreoa var til pess foroum f R6maborg ao kalla QuirinaUu fffla-hatfo, gretum vio rettilega kornio a f6t Tribouletinaliu f Frakklandi. PAN. Ef oll fffl hefou reioa, mundi hann aldeilis veroa fleioraour a gumpnum. PANT. Ef hann vreri guoinn Fatus sem vio hofum um rrett, ektamaour gyojunnar Fatu, pa mundi faoir hans vera B6nadfes og m6oir hans B6na­ dea. PANT. Ef oll fffl vreru vokur pa freri hann, p6tt hann se hj6lbein6ttur, full sex fet fram ur peim. Forum og hittum hann an tafar. Hja honum faum vio eitthvert gott lausnaroro; pess er eg full viss.

- Eg vil, sagoi Pantagrull, vera vio rettarhold Beisligasar. Meoan eg fer til Myrlingfu, sem er handan Leiru, mun eg senda Karpalim ao koma meo Triboulet hingao fra Blois. Svo Karpalim var sendur, og Pantagrull, i fylgd meo monnum sfnum, Panurgi, Epistemon, Pon6krates, br6our Joni, Gymnasti, Rhizotome, og oorum, helt veginn aleiois til Myrlingfu.

XXXIX. KAFLI Hvemig PantagnHl t6k patt f rettarholdum Beisligasar d6mara, sem kvao upp d6ma f malum meo hlutkesti. NMSTA dag, a tilskildum tfma, kom Pantagrull til Myrlingfu. Forsetamir, senatorarnir og logmennirnir baou hann koma inn meo ser og hlyoa a urskuro peirra um orsakir lner og astreour er Beisligas mundi fram bera fyrir d6mi, sem hann hafoi kveoio upp yfir utnefndum Runnkerfli nokkr­ um, og hundrao-manna-d6mst6lnum p6tti meo ollu 6rettlretanlegur. Pantagrull gengur fuslega meo peim, og finnur pa Beisligas sitjandi par f d6mssalnum rniojum, og bar hann ekki fram neinar astreour aorar eoa afsakanir en prer ao hann vreri oroinn gamall, og hefoi ekki jafn g6oa sj6n og aour; hann bar fyrir sig ymsar misfarir og hormungar samfara ellinni, samkvremt not. per Archid. d. lxxxvj, c. tanta. Af peim astreoum hafoi hann ekki seo jafn greinilega deplana a teningunum eins og aour og fyrr; af pvf hefoi getao sprottio, a sama hatt og pegar Isak, gamall oroinn og sj6ndapur, t6k Jakob fyrir Esau, ao hann hafi vio urskuro a umrreddu mali tekio fj6ra fyrir fimm, serdeilis vegna pess ao f pessu tilfelli hafi hann notao litlu teningana sfna. Hann bar pao enn fremur fyrir sig ao, samkvremt akvreoum laga, skyldi aldrei lfta a annmarka Natturunnar sem glrep, eins og skyrt kemur framff De re milit. l. qui cum uno; ff De reg. jur. l. Jere; ff De edil. ed. per totum; ff de term. mod. l. Divus Adrianus resolut. per Lud. Ro. in l. si vero; ogff solu. matri. Og ef einhver freri ooru vfsi ao pa vreri hann ekki ao akrera manninn heldur Natturuna, eins og auglj6st er in l. maximum vitium. C. de. lib. praeter. - Vio hvaoa teninga eigio per, vinur rninn? spuroi Vindbelgur, st6r­ forseti teos rettar. - D6ma-teningana, svaraoi Beisligas, aleajudiciorum, sem um er ritao f Doct. 26. q. ij. c. Sors; l. nee emptio. ff de comtrah. empt. l. quad debetur. ff de pecul. et ibi Barthol.; pa somu teninga og pio herramenn notio f pessum ykkar reora d6mst6li, eins og allir aorir d6marar vio urskuro sinna mala, samkvremt skyringum D. Hen. Ferrandet, et not. gl. inc. fin. De sortil. et l. sed cum ambo;ff De. Judi., ubi doct. benda a ao tilviljun se mjog g6o, heioarleg, gagnleg og nauosynleg til ao jafna mal og deilur. Enn auglj6sar hefur um pao talao Bal., Bart. og Alex., C. communia, de l. Si duo.

- Og hvernig, spuroi Vindbelgur, fario per ao, vinur minn? - Eg mun svara f stuttu mali, svaraoi Beisligas, samkvremt akvreoum l. Ampliorum, ph. in refutatoriis, C. de appella. og pv{ sem segir GI. l. J. ff. quoad met. cau. Gaudent brevitate moderni. Eg fer ao eins og pio hinir, herramenn, og eins og siour er f d6msgreslunni, sem login bjooa okkur ao fara stoougt eftir: ut no. extra. deconsuet. c. ex literis, et ibi Innoc. Fyrst 1ft eg vendilega yfir, enn og aftur, les og endurles, handfjatla og blaoa f krerum, stefnum, mretingum fyrir retti, skyrslum, ranns6knum, undirbun­ ings-athugunum, framburoi, fullyroingum logmanna, fyrirspumum, af­ sonnunum, skriflegum vitnisburoum, vitnaleioslum, frumgreinargeroum s6knaraoila, andmrelum, gagnpr6funum, arekstrum deiluaoila, krofugero­ um, brefum um afryjun, konungsbrefum, handtokutilskipunum, fravfsun­ arkrofum, brefum um fyrirsjaanlegar vanefndir, logbonnum, afturkollun logbanna, beionum um annan d6mara, lokad6mum, sattum, afryjunum, jatningum, rettarbrefum um fullnregingu d6ms, og ooru slfku konfekti og kryddi fra oorum aoilanum og hinum, eins og g6our d6mari er skyldur til, eftir pvf kveoio er a um f no. Spec. De ordinario ph. iiJ, et tit. De offic. omn. Jud ph. fin. et de rescriptis praesenta ph. j. Eg set svo a borosendann f herbergi rnfnu alla skjalasekki verjanda, og helga honum fyrsta teningskastio, eins og pio hinir, herrar rnfnir. I>ao er skyldao f /. Favorabiliotes ph. De reg. Jur., et in c. cum sunt eod tit. lib. vJ, par sem segir: Cum sunt partium Jura obscura, reo favendum est potius quam actori. Ao pvf bunu set eg niour skjalasekk srekjanda, eins og pio hinir, herrar rnfnir, visum visu, a hinn borosendann. I>vf opposita Juxta se posita magis elucescunt, ut not. in l. j. ph. videamus, ff. de his qui sunt sui vel alie. Jur. et in l. munerum j. mixta ff. de muner. et honor; a sama hatt og samtfrnis kasta eg upp fyrir hann lfka. - En, vinur rninn, spuroi Vindbelgur, a hvern hatt akvaroio per lagalega torrreoni peirra krafna sem malsaoilar setja fram? - Eins og pio hinir, herrar rnfnir, svaraoi Beisligas, af fjolda peirra sekkja sem hvor malsaoili um sig leggur fram. Og pa nota eg litlu tening­ ana, eins og pio hinir, herrar mfnir, samkvremt logunum: Semper in stipulationibus, ff. de reg. Jur., og samkvremt logunum meo st6rum stofum bundin f ljoo: Semper in obscuris quod minimum est sequimur,

sem var einnig tekio upp f kirkjulog f c. in obscuris. eod. tit. lib. vJ.

Eg hef aora st6ra teninga braofina og ekta, sem eg nota, eins og pio hinir, herrar mfnir, pegar malio er ekki eins 6gagnsrett, pao er ao segja pegar pao eru f rerri sekkir. - Og eftir petta, spuroi Vindbelgur, hvernig fellio per d6rninn, vinur rninn? - Eins og pio hinir, herrar minir, svaraoi Beisligas: eg kveo hann upp peim aoila f vil sem forlogin uthluta fyrst g6ou kasti meo teningi rettarfars, tribuna og pret6ra. Svo bj6oa log vor ff. qui po. in pig., l. potior. leg. creditor., C. de consul., l. j. Et de reg. jur., in vj: Qui prior est tempore potior est jure.

XL. KAFLI Hvernig Beisligas skyrir astreour sinar fyrir pvi ao athuga gogn peirra ma.la er hann urskuroaoi meo teningskasti. - JA, VINUR minn, spuroi Vindbelgur, en fyrst per fellio d6ma yoar meo hlutkesti og teningskasti, hvers vegna leitio per ekki ]Jessa hlutkestis sam­ dregurs og a somu stundu og m6taoilar koma a yoar fund, an frekari tafar? Ao hvaoa notum koma your ritsmioarnar og onnur gogn f pokum malsaoila? - Ao peim somu notum og ykkur hinum, herrar mfnir, svaraoi Beisli­ gas, pau koma mer ao notum f prem vandmeofornum, nauosynlegum og mikilvregum atrioum. f fyrsta lagi, sakir formsins, pvf ef formio er ekki virt hefur pao sem gert er ekkert gildi, eins og er mjog vel synt fram a f Spec. tit. De instr. edit. et tit. De rescript. praesent. l>ar ao auki vitio per fullvel ao formsatrioin 6nyta oftsinnis f d6msmalum allt hio efnislega inntak. I>vi,forma mutata, mutat­ ur substantia. ff. ad exhib., l. Julianus; ff. ad leg. falcid., l. Si is qui quadringenta. Et extra., de deci., c. ad audientiam, et de celebra. miss. c. in quadam. f ooru lagi, pa gefa pau mer, eins og ykkur hinum, herrar minir, heio­ viroa og holla refingu. Herra Oth6man Vadare salugi, mikill lreknir, eins og pio munduo segja, C. de comit. et archi. lib. xij, skyroi mer margoft fra pvf ao skortur a lfkamlegri refingu vreri hin eina astreoa fyrir heilsuleysi pvf og skammlifi sem pio hinir, herrar minir, og allir embrettismenn d6msmalanna, btia via. Sem Bart6lus a undan honum benti mjog skyrt a in lib. j. C. De senten. quae pro eo quad. En pao er ]Jess vegna sem ykkur hinum, herrar minir, og par af leioandi okkur, quia accessorium naturam sequitur principalis, De reg. jur. lib. vj. et l. cum principalis, et l. nihil dolo. ff. eod. titu.; ff. De fidejusso., l.fidejussor, et extra De offic. de leg. c j., veitast vissar heioviroar og skemmtilegar leikrefingar,ff. De al. lus. et a/eat. l., solent. et autent. ut omnes obediant, in princ. coll. vij, et ff. De praescript. verb. l. si gratuitam et l. j. C. De spect. lib. xj. Og ]Jessi er skooun D. Thomae, in secunda secundae quaest. clxviij, mjbg rettilega vitnao til per D. Alber. de Ros, sem fait magnus practicus og grandvar lreknir, eins og Barbatfa vitnar um in prin. consil. Astreoan er utlistuo per gl. in praemio. ff. ph. ne autem tertii:

Interpone tuis interdum gaudia curis.

Dag einn, aria 1489, purfti eg ao sinna ymsum fjarhagsmalum f skrif­ stofu hattvirtra yfirfehiroanna, og gekk par inn meo peningalegu leyfi dyravaroar, en eins og pio hinir, herrar rnfnir, vitio, pecuniae obediunt omnia, og Baldus sagoi pao in l. Singularia, ff. si certum pet. et Salic. in l. recepticia, C. De costit. pecun. et Card. in Clem. j. De baptis., pa kom eg ao peim f fluguleik, hollri lfkamsrefingu fyrir og eftir maltfoir, mer er sama hvort, ao pvf tilskildu hie no., ao leikurinn se heioarlegur, heilsusam­ ur, forn og loglegur, a Musco inventore, de quo. C., De petit. haered., l. Si post motam. og Muscarii. id est peir sem fara f fluguleik eru afsakanlegir fyrir logum, l. j., C., de excus. artif., lib. x. Og f pessu tilviki var meistari Tielman Picquet flugan, pess minnist eg, og hann var ao hlreja ao pvf hvernig allir herramennirnir f teori skrifstofu skemrndu hufur sfnar meo pvf ao dangla peim f axlir honum; en hann sagoi, pratt fyrir pao, ao peir myndu ekki vera afsakanlegir fyrir konum sfnum ao skemrna svo hufurnar pegar peir freru heim ur Hollinni, meo c. j. extra de praesump., et ibi gl. Or. resolutorie loquendo, mundi eg segja, eins og pio hinir, herrar rnfnir, ao engin lfkamsrefing jafnast a vio, eoa er jafn unaosleg f pessum litla Hallarinnar heimi, og ao trema poka, blaoa f skjolum, gera athugasemdir vio gogn, fylla ruslakorfur og rannsaka malarekstur, ex Bart. et Jo. de Pra in l. falsa de condit. et demon. ff. f prioja lagi, eins og pio hinir, herrar mfnir, pa 1ft eg svo a ao tfminn proski hvern hlut; meo tfmanum koma allir hlutir f dagslj6sio; tfminn er faoir sannleikans, gl. in l. j., C. de servit., Autent., de restit. et ea quae pa., et Spec. tit. de requis. cons. Pao er pess vegna sem eg, eins og pio hinir, herrar rnfnir, skilorosbind og dreg a langinn d6msuppkvaoningu, svo ao malio, vel viorao, sigtao og rrett, megi f timans ras komast til proska, og ao sa malsaoili sem tapar megi bera d6rninn af meira eoallyndi pegar hann fellur um sfoir meo hlutkesti, eins og no. glo. ff. de excu. tut. l. Tria onera: Portatur leviter, quod portal quisque libenter. Ef d6mur er upp kveoinn pegar malio er hratt, 6proskao, og a fyrstu stigum, mundi vera hretta a sams konar vandkvreoum og lreknar segja ao fylgi pvi ef stungio er a graftarnabba aour en hann er proskaour, eoa pegar maour hreinsar ut einhvern skaovrenan vessa ur mannslfkamanum aour hann er fullmeltur. Pvf, eins og ritao er f Autent. Haec constit. in lnno. const. prin., og endurtekio, gl. in c. Caeterum. extra, De jura. calum.: Quod medicamenta morbis exhibent, hoc jura negotiis.

Natturan kennir okkur auk pess ao tfna og eta avexti pegar peir eru proskaoir, Instit. De re div. ph. is ad quern; et ff. de act. empt. l. Julianus; ao gifta dreturnar pegar prer eru proskaoar,ff. De donat. inter vir. et uxor. l. cum hie status ph. si quia sponsa., et 27 q. j. c., Sicut segir gl.: Jam matura thoris plenis adoleverat annis Virginitas, ekkert gera fyrr en fullum proska er nao, xxiij q. ij ph. ult. et xx.xii}. d. c. ult.

XLI. KAFLI Hvemig Beisligas segir soguna um manninn sem setti niour deilur. EG MINNIST pess i pvi sambandi, helt Beisligas afram, ad a peim tfma er eg las log f Poitiers, undir professor Grundvelli laga, pa var f Smorvu Petur nokkur Glopur, heiovirdur madur, godur bondi, goour korsongvari, sem hafoi a ser gott oro, og var alfka gamall og sa elsti ykkar hinna, herrar minir, og sagoist hafa sea pann gamla, gooa mann, Lateran kirkjuping, med stora, rauoa hattinn sinn, og meo honum hans godu fni, Opinbera tilskipun, meo breioa satfnlindann blaa, og rnikla jaoi-talnabandio. Sa gooi madur setti niour fleiri deilur manna a meoal en domteknar hofou verio f ollum rettarsolum Poitiers, f domshollinni f Montmorillon, og i markadssalnum i Parthenay-le-Vieux, og pad aflaoi honum viroingar um allar sveitir. f Chauvigny, Nouaille, Croutelle, Aigne, Liuge, La Motte, Lusignan, Vivonne, Mezeaux, Etable, og nrerliggjandi stooum, jafnadi hann allan agreining manna a medal, deilur og prretur meo urskurdi sinum, eins og hann vreri virdulegur domari, pott hann vreri alls enginn domari heldur bara rerlegur maour,Arg. in l. sed si unius.,ff. De jureju., et de verb. oblig., l. continuus. l>ao var ekki svo drepinn gris f ollu nagrenninu ad hann fengi ekki af honum kjot f steik og pylsur, og nrer pvf daglega var hann f einhverju gildi, veislu, brudkaupi, skfmarveislu, fredingarmessu, eoa f kranni, ao koma a einhverjum srettum; pio skiljio: pvi aldrei sretti hann deiluaoila an pess ad la.ta pa drekka saman, sem ta.kn um srettir, fullkornio samkomulag og endurheimta gledi, ut no. per doct., ff. de peri, et comm. rei vend. l. j. Hann atti son, Steffa Glop ad nafni, streroar strak og greoablod, svo hjalpi mer Guo! sem vildi einnig eiga hond i bagga med sattastarfinu. l>vf eins og pid vitid Saepe solet similis filius esse patri Et sequitur leviter filia matris iter. ut ait gl., vj. q. j. c. Si quis; g. de cons., d. v. c. j fl.; et est no. per doct., C. de impu. et aliis subst., l. ult. et l. legetimae, ff. de stat. horn., gl. in l. quod si nolit, ff. de edil. ed. l. quis, C. ad le. Jul. majest. Excipio filius a

moniali susceptos ex monacho, per gl. in c. lmpudicas, xxvij q. j. Og hann t6k ser nafnio og titilinn: mannasrettir utan rettarkerfis. f pessari violeitni sinni var hann svo otull og arvakur, pvf vigilantibus Jura subveniunt, ex. l. pupillus,jf. quae in fraud. cred., et ibid. l. non enim., et Instit. in proaermio, ao samstundis og hann fekk veour af, utff. si quad. paup. fee. l. Agaso. gl. in verb. olfecit i. nasum ad culum posuit, og heyroi um einhverja mals6kn eoa deilu f landinu var hann par kominn ao sretta malsaoila. Skrifao stendur: Qui non laborat non manige ducat, og gl. ff. De damn. infect., l. quamvis, segir hio sama; og Currere hraoar en fetid

Vetulam compellit egestas, gl.,ff. de lib. agnos., l. Si quis pro qua facit; l. Si plures, C. de cond. incer. En hann var svo 6grefulegur ao hann sretti aldrei nein deilumal, hversu lftilfjorleg sem pau voru; f stao pess ao sretta malsaoila reitti hann pa til reioi og atti peim saman. l>io vitio, herrar minir, ao Sermo datur cunctis, animi sapientia paucis, gl.ff. de alie. ju. mu. caus. fa., l. ij. Og pao sogou kraareigendur f Smorvu ao peir hefou ekki selt jafn mikio a einu ari af sattavini (en svo kolluou peir pao hio g6oa vfn fra Liguge), eins og peir seldu a tima gamla mannsins a halfri stundu. Nu f6r svo ao hann kvartaoi yfir pessu vio foour sinn, og kenndi um spillingu aldarfarsins, og helt pvi opinskatt fram ao ef menn hefou fyrr a tfmum verio jafn siospilltir, prasgjarnir, 6heflaoir og 6sattfusir, pa hefoi hann, faoir hans, ekki aunnio ser pann viroulega titil ad heita 6skeikull mannasrettir, eins og hann var pekktur fyrir. Meo pessu var Steffi ao brj6ta log sem banna bornum ao asaka eigin foreldra, per gl. et Bart., l. iij, ph. si quis, ff. de condi. ob caus., et Autent., de nup., ph. sed quoad sancitum, coll. iiij. - l>u parft, svaraoi Petur, ao fara ooru vfsi ao, Gl6pur, sonur rninn. l>vf Pd ,,nauosyn byour" birtist per er best allt fari sem getur her;

gl. C. de appell., l. eos etiam. I>u ert ad veifa rongu tre. Pu srettir aldrei deilur. Hvers vegna? Pu rreost ad peim f byrjun, pegar prer em enn grrenar og 6proskaoar. Eg sretti allar. Hvers vegna? eg rreost ao peim f lokin, vel proskuoum og meltum; svo segir gl.: Dulcior est fructus post multa pericula ductus, l. non moriturus, C. De contrah. et comit. stip. Veistu ekki hvao segir f algengum oroskvioi: Srell er sa lreknir sem til er kvaddur pa er s6ttin elnar? Sjukd6murinn var af sjalfum ser ad na hamarki, pad var fario ao sla a hann, an tilverknaoar lreknis. A sama hatt rak deiluaoila mfna hjalparvana ao endalyktum deilunnar, vegna pess ad pyngjur peirra voru t6mar oronar. Peir voru af eigin hvotum hrettir ad srekja og verja, pvf peir attu ekki skilding f buddunni til varnar eoa s6knar: Deficiente pecu, deficit omne, nia. Pao vantaoi bara einhvern til ad koma fram eins og tenaoarmaour og rniolari, sem greti imprao a srettum, til ad hvorir tveggja malsaoilar gretu bregt fra ser peirri sneypu ad heyra um sig sagt: ,,Pessi gafst fyrr upp; hann var a undan ad tala um srettir; hann var a undan ad preytast; hann hafoi lakari malstao; hann fann hvar sk6rinn kreppti." Pa fell eg f krarnio eins og baunir og flesk. Petta er mfn heillatfrni. Petta er rninn sigur. Petta er mitt grefuspor. Og pad segi eg per, Gl6pur, kreri sonur, ad med pessari aofero get eg sarnio frio, eoa ao minnsta kosti kornio a vopnahlei, a milli konungs­ ins rnikla og Feneyinga, a rnilli keisarans og Svisslendinga, a rnilli Eng­ lendinga og Skota, a rnilli pafans og fbuanna f Ferrara. A eg ad taka strerra upp f rnig? Meo Guos hjalp! a rnilli Tyrkja og Persakonungs, eoa a milli Tartara og Moskvumanna. Hlustaou vel a. Eg mundi g6ma pa f somu andra og peir vreru hvorir tveggja oronir preyttir a strfoinu, pegar peir hefou tremt fehirslur sfnar, purrtottao pyngjur pegna sinna, sett 6oul sfn, veosett jaroir sfnar, etio matvrelin upp til agna og eytt ollum skotfrerum. A pessum punkti, med Guos hjalp og heilagrar m6our, veroa peir nauougir viljugir ad varpa ondinni og halda ofstopa sfnum f skefjum. Pao er pad sem booio er f gl. .x.xxvii d. c. quando. Odero si potero, si non, invitus amabo.

XLII. KAFLI Hvemig malaferli veroa til og hvernig pau na fullum bl6ma. -I>AD ER pess vegna sem eg, helt Beisligas afram, eins og pio hinir, herrar minir, tef tfmann meoan eg bfo pess ao malaferlio proskist og nai fullkomn­ un f ollum sfnum limum: pao eru skjolin og pokarnir. Arg. in l. si major., C. commu. divi. et de cons., d. j. c. Solennitates, et ibi gl. Malaferli viroist mer vio freoinguna, eins og ykkur hinum, herrar minir, vera forrnlaust og 6klarao. Eins og bjorn hefur vio buroinn hvorki fretur, ne hendur, Mo, har, ne hofuo: er ekki annao en flykki af gr6fu og form­ lausu holdi; birnan karar hann meo tungu sinni og fullgerir limi hans, ut not. doct. ff ad leg. Aquil. l. ij in fl. l>annig se eg, eins og pio hinir, herrar mfnir, malaferlin freoast forrnlaus og limalaus f upphafi. l>au hafa ekkert nema eitt eoa tvo skjol, og a peim tfma eru pau lj6tar skepnur. En pegar pau hafa verio vel pokkuo, rokkuo og sekkjuo, pa ma vel segja ao pau hafi fengio lirni og form. l>viforma dat esse rei, l. si is qui, ff ad leg. falci. in c. cum dilecta, extra de rescrip. Barbatia consil. 12, lib. 2, og par a undan Bald in c. ulti. extra de consue., et l. Julianus, ff ad exhib., et l. quaesitum. ff de Zega. iij. Aoferoin er su sem lyst er f gl., p. q. j. c. Paulus: Debile principium melior fortuna sequetur.

Eins og pio hinir, herrar mfnir, pannig sja rettarpj6nar, d6msveroir, stefnuvottar, lagasnorrar, logfrreoilegir fulltruar, umboosmenn, logmenn, ranns6knarmenn, skrifarar, logb6karar, skrasetjarar og d6marar f sveitum, de quibus tit. est lib. iij Cod., malaferlunum fyrir hofoi, f6tum, kl6m, nefi, tonnum, hondum, blareoum, slagreoum, taugum, voovum og vessum, meo pvf ao sjuga jafnt og stoougt pyngjur malsaoila. l>etta eru pokarnir, gl. De cons., d. iiij. c. accepisti. Qua/is vestis erit, talia corda gerit. Hie no., ao f pessu tilliti eru malsaoilar lansamari heldur en d6msmenn, pvf: Beatius est dare quam accipere,

comm., l. iij. et extra de celebra. Miss., c. cum Marthae, og 24. q., j. c. Odi. gl.

ff

Affectum dantis pensat censura tonantis. A pennan hatt gera peir malaferlin fullkomin, glrest og vel skopuo, eins og segir gl. can. : Accipe, sume, cape sunt verba placentia papae. l>ao sem segir skilmerkilegar Alberic de Rosata, in verb. Roma: Roma manus rodit, quas rodere non valet, odit. Dantes custodit, non dantes spernit et odit. Og hver er astreoan til pess? Ad praesens ova, eras pullis sunt meliora. ut est glo., in l. quum hi. ff de transac. Annmarkinn vio andstreouna er settur fram f gl. c. de allu., l. F.: Cum labor in damno est, crescit mortalis egestas. Hinn sanni uppruni orosins malaferli sprettur af fjolda mala-pokanna, sem pao parf a ao halda til ao vera a ferli. Og vio hofum um pessa upprunaskyringu himnesk spakmreli: Litigando jura crescunt. Litigando jus acquiritur. Item gl. in c. lllud, ext. de praesumpt., et C. de prob., l. instrumenta, non epistolis, l. non nudis, Et cum non prosunt singula, multa juvant. - Ja, spuroi Vindbelgur, hvemig berio per your ao f glrepamali pegar sakfelldi aoilinn hefur verio tekinnjlagrante crimine. - Eins og pio hinir, herrar mfnir, svaraoi Beisligas, eg leyfi s6knaraoila

og byo honum ao sofa vreran vio opnun rettarhaldanna; og sioan, ao ganga fyrir mig, meo g6oa og staofesta sonnun um svefninn, samkvremt gl., 32. q. vij c. Si quis cum, Quandoque bonus dormitat Homerus. Vio petta atferli sprettur fram nyr limur; og sa freoir af ser annan, eins og hringabrynja er Min til hring eftir hring. Loks finn eg ao malio hefur, vio ranns6kn, fengio a sig retta skopun, og er fullburoa f ollum limum. I>a sny eg mer ao teningunum mfnum, og eg skerst ekki f leikinn a pessu stigi an gildrar astreou og marktrekrar reynslu. Eg minnist pess ao f herbuoum Stokkh6Ims missti Gask6ni nokkur, Gratianauld ao nafni, barnfreddur f Saint-Sever, alla sfna peninga f fjar­ hrettuspili, ser til mikillar gremju, en pio vitio ao pecunia est alter sanguis, ut ait Anto. de Butrio, in c. accedens., ij, extra. ut lit. non contest., et Bald. in l. si tuis, C. de op li. per no., et l. advocati, C. de advo div. Jud.: Pecunia est vita hominis et optimus fidejussor in necessitatibus; nygenginn ut ur spilahusinu hr6par hann til felaga sinna: ,,Vio nautsins haus, strakar! megi drykkerfio gera f ukkur skurk! Nu hef eg sukkao ut mfnum tuttugu og fj6rum myntum, og er f pvf ffna stuoi ao dengja ukkur, kjamma ukkur og kyla, ef einkvur er til f tuskio?" I>ar sem enginn svaraoi honum helt hann inn f Moir beljakanna, pao voru pyskir malalioar, og endurt6k somu oroin, bauo peirn ao slast vio sig. En hinir sogou: ,,Der Guasgongner thut schich usz mitt eirn jedem ze schla­ gen, aber er ist geneigter zu staelen; darumb, lieben frauuen, hend serg zu inuerm hausraut." Og enginn ur peirra felagsskap bauo sig fram til ao slast. Svo Gask6ninn helt inn f Moir fronsku malalioanna, endurt6k pao sem hann hafoi a.our sagt og bauo peim hressilega ao slast, meo gask6nskum flfrulatum. En enginn svaraoi honum. I>a lagoist Gask6ninn niour yst f herMounum, nalregt tjaldi Kristjans feita, riddara af Crisse, og sofnaoi. Rett f pvf bili kom ut meo svero sitt malalioi, sem einnig hafoi tapao ollum sfnum peningum, staoraoinn ao berjast vio Gask6nann, vitandi ao hann hafoi tapao eins og hann sjalfur: Ploratur lach rymis amissa pecunia veris, eins og segir glos. de paenitent., dist. 3, c. sunt plures. Svo pegar hann hafoi leitao hans um allar buoirnar, gekk hann loks fram a hann sofandi. I>a segir hann vio hann: ,,Hubb! hre! djoflamergur. Sona, upp! Eg hef tapao

mfnum peningum rett eins og pu. Kondu, vio skulum slast eins og menn, og pjarma rett vel hvor ao Mrum. Lftta, minn brandur er ekkert lengri en spaoinn pion." En Gask6ninn svaraoi honum ruglaour: ,,Sankti Arnauds haus! hver ert pu, sem vekur mig? Megi kraar-pestin lata pig slaga! H6, h6, sankti Sever, verndari Gask6nfu, eg svaf svo vel, pegar pessi hrotti kom ao plaga rnig." Malalioinn skoraoi eon a hann til bardaga; en Gask6ninn sagoi vio hann: ,,Hre, greykall, eg flre pig nuna, pvf eg er vel hvfldur. En komdu bara aour, og teygou ur per eins og eg. A eftir slaumst vio." Hann hafoi nu gleymt tapi sfnu, og par meo longun sinni til ao berjast. f stuttu mali, f stao pess ao berjast og ef til vill drepa hvor annan, f6ru peir ao drekka saman, og hvorir tveggja veosettu sveroio fyrir greioslunni. Svefninn hafoi gert petta g6overk, og sefao logandi brreoi pessara tveggja g6ou kappa. Her a vel vio hin gullna setning Giovannis Andrea, in c. ult. De sent. et re judic. libro sexto: Sedendo et quiescendo fit anima prudens.

XLIII. KAFLI Hvemig PantagnHl rettlretir d6msuppkvaoningu Beisligasar meo hlutkesti. I>AR MED pagnaoi Beisligas. Vindbelgur bauo honum ao fara ur d6msaln­ um; pvf var framfylgt. I>a sagoi hann vio Pantagrul: - Skynsernin krefst pess, hagofugi fursti, ekki aoeins vegna peirrar skyldu sem takmarkalausar velgeroir yoar leggja retti pessum a heroar og ollu markgreifadreminu Myrlingfu, heldur og vegna pess mikla brj6stvits, skorpu d6mgreindar og aodaanlega lrerd6ms sem g6our Guo, gjafari allra g6ora hluta, hefur sremt your, ao vio leggjum urskuroinn f pessu fordremis­ lausa, m6tsagnamikla og st6rfuroulega mali Beisligasar your f hendur. f yoar viourvist, ao your asjaandi og aheyrandi, hefur hann jatao ao hann kveoi upp d6ma meo teningum. I>ao er pess vegna sem vio biojum your lengstra oroa ao fella f pessu mali d6m sem per teljio logmretan og rettlatan. I>essu svaraoi Pantagrull svo: - Herrar rnfnir, rnfn staoa er ekki slfk ao hun gefi heimild til ao skera ur um d6msmal, svo sem pio vel vitio. En fyrst ykkur p6knast ao gera mer slfkan heiour, pa mun eg, f stao pess ao gegna starfi d6mara, taka ao mer hlutverk srekjenda. Hja Beisligas kem eg auga a ymsa hrefileika sem valda pvf ao hann a ao rnfnu viti skilio ao vera syknaour f pessu mali. f fyrsta lagi er pao ellin, f ooru lagi hreinskilnin; en f logum okkar og retti veitir petta hvort tveggja, pao parf eg ekki ao rninna ykkur a, heimild til syknu og afsokun fyrir rnisgjoroum. f prioja lagi kem eg auga a annan punkt honum til afbotunar, sem einnig a stoo f logum: hann er sa ao pessi einstoku afglop sem hann hefur frarnio rettu ao purrkast ut, hverfa og tynast f peim 6mrelanlega hafsj6 rettlatra d6ma sem hann hefur kveoio upp f fortfoinni, pvf ao f meira en fjorutfu ar hefur ekkert amrelisvert atferli verio borio honum a bryn. I>etta er eins og eg fleygoi dropa af sjavarvatni f Leiru-flj6t: vegna pessa eina dropa myndi engum finnast, og enginn segja, ao vatnio vreri salt. Og mer synist einnig ao her hafi hond Guos verio ao verki, sem hefur stuolao ao pvf, og leyft, ao allir fyrri d6mar hans meo hlutkesti hafa hlotio sampykki pessa viroulega og hagofuga rettar ykkar; en Guo, eins og pio vitio, vill oft opinbera dyro sfna f forheimskun hinna vitru, niourlregingu hinna voldugu, og upphafningu hinna einfoldu og auomjuku.

En allt petta mun eg la.ta liggja milli hluta. Eg mun aoeins bioja ykkur g6ofuslega, ekki aoeins vegna peirrar pakkarskuldar sem pio pykist eiga husi mfnu ao gjalda, sem eg kannast ekki vio, heldur vegna pess einlrega hlyhugs sem vio hofum til ykkar borio, fra 6munatfo, jafnt hema megin og handan Leiru, til ao pio mrettuo varoveita sjalfstreoi ykkar og reisn, - ao sykna hann f pessu mali, og pao meo tveim skilyroum. f fyrsta lagi ao hann breti, eoa heiti pvf ao breta, malsaoilanum dremda, tj6nio sem hann varo fyrir; eg mun sjalfur sja til pess ao pao veroi gert, og pao rfkmannlega. f Mru lagi, ao pio faio honum til aostooar f skylduverkum hans einhvem yngri, lreroari, skynsamari, hrefari og ahrifarfkari mann, og raoum hans skal hann heoan af fylgja vio framkvremd d6msmalanna. En ef pio mynduo vilja setja hann meo ollu fra storfum, pa bio eg ykkur innilega ao veita mer pj6nustu hans og gefa mer hann blatt afram og einfaldlega. Eg mun f rnfnu rfki finna n6g af stooum og skyldustorfum sem hann getur unnio, og mun frera mer pj6nustu hans fullkomlega f nyt. Ao endingu mun eg bioja g6oan Guo, skapara, vemdara og gjafara allra g6ora hluta, ao hann veiti ykkur stoougt sfna heilogu nao. Ao pvf mreltu hneigoi Pantagnill sig fyrir ollum rettinum og helt ut ur d6mssalnum. Vio dymar mretti hann Panurgi, Epistemon, br6our Joni og hinum. l>a stigu peir a bak hestum sfnum til ao snua heim aftur, til Gargan­ tua. A leioinni sagoi Pantagrull peim, lio fyrir lio, fra d6mi Beisligasar. Br6oir Jon sagoi ao hann hefoi pekkt Petur Glop a peim tuna er hann bj6 f Fontaine-le-Comte, og hafoi yfir ser pann gofuga ab6ta Ardillon. Gymn­ ast sagoist hafa verio f tjaldi Kristjans feita, riddara af Crisse, pegar Gask6ninn svaraoi malalioanum. Panurg sagoist eiga erfitt ao tnia a gildi d6ma sem vreru kveonir svona upp meo hlutkesti, serstaklega f svo langan tima. Og Epistemon sagoi vio Pantagrul: ,,Amata saga er sago af pr6fasti f Montlhery. En hvao segio per um pa heppni hans ao nota teninga meo arangri f petta morg ar? Tveir eoa prfr d6mar felldir pannig af hendingu, eg vreri ekki hissa a pvf, einkum f malum sem eru fl6kin, tvfrreo, looin og myrk."

XLIV. KAFLI H vernig Pantagrull segir kynlega sogu um fallvelti mannlegra d6ma. - I>ETIA ER, sagoi Pantagrull, eins og deilurnar sem risu hja Kneusi D6labellu, pr6konsuli f Asfu. J:>annig var malio: Kona nokkur, f Smyrnu, atti barn meo fyrsta b6nda sfnum sem var skfrt Abece. Eiginmaour hennar Jest og eftir nokkurn tfma giftist hun a ny; meo oorum b6nda sfnum atti hun barn sem var skfrt Effege. J:>a geroist pao (pvf pio vitio hve sjaldgreft pao er ao stjupfeour og stjupmreour beri elsku til bama fyrri feora eoa mreora, sem egar konan komst ao pessum glrepsamlegu fjorraoum vildi hun ekki ao 6dreoisins vreri 6hefnt og drap pa baoa tvo, og hefndi meo pvf dauoa sonar sfns. Hun var handtekin af laganna pj6num og leidd fyrir Kneus D6labellu. f viourvist hans jataoi hun a sig verknaoinn, an pess ao dylja neins; hun bar einungis ao hun hefoi haft rett til ao drepa pa, og g6oar astreour. Og petta voru forsendur malsins. Honum p6tti malio svo torvelt ao hann vissi ekki ao hvorum aoilanum ballast skyldi. Glrepur konunnar var st6r: hun hafoi drepio seinni eigin­ mann sinn og barn hans. En orsok morosins p6tti honum svo eolileg og eins og rettlrett af Natturunnar logmalum (meo tilliti til pess ao peir hofou drepio saman frumburo hennar meo svikum, ur launsatri, an pess ao hann hefoi 6virt pa eoa beitt rangindum, heldur einungis af grreogi, til ao komast yfir allan arfinn), ao til ao fa urskuro sendi hann til Are6pagites f Apenu ao heyra hver vreru f pessu efni skooun peirra og d6mur. Are6pagites svoruou meo pvf ao bioja um ao malsaoilar yrou til peirra sendir, f eigin pers6nu, ao hundrao arum lionum, til ao svara vissum spurningum sem ekki vreru f rettarskyrslum. Reyndar p6tti peim malio svo fl6kio og torrrett ao peir vissu ekki hvao segja skyldi, eoa hvaoa d6m kveoa upp. J:>eim sem hefoi skorio ur malinu meo hlutkesti hefoi ekki getao skjatlast, hvao svo sem upp hefoi kornio: ef hlutkestio hefoi snuist gegn konunni, pa veroskuldaoi hun refsingu, par sem hun hafoi sjalf tekio f sfnar hendur hefndina sem heyroi rettvfsinni til; ef pao hefoi fallio f vil konunni pa virtist hinn skelfilegi harmur hennar vera henni rettlreting a glrepnum.

En hvao Beisligas snertir, pa furoar pao mig ao petta skyldi hafa varao f SVO morg ar. - Eg mundi ekki geta, svaraoi Epistemon, gefio your afdrattarlausa skyringu a pvi. Eg neyoist til ao jata pao. Fljott a litio mundi eg pakka rettmreti d6ma hans vilhallri afstoou stjarnanna og velp6knan heirnsafl­ anna, sem hefou tekio tillit til hreinskilni Beisligasar d6mara og einlregs huga: hann vantreysti pekkingu sinni og getu, vissi hve login voru sundur­ leit og m6tsagnakennd, eins og tilskipanirnar, siovenjurnar og reglugero­ irnar, og hann kannaoist vio bellibrogo R6gberans f vfti: hvernig hann dulbyst ioulega sem sendibooi lj6ssins fyrir rnilligongu raoherra, spilltra logmanna, raounauta, umboosmanna, og annarra slfkra verkfrera, og breyt­ ir svortu { hv{tt, blres malsaoilum peirri blekkingu { brj6st ao peir hafi login meo ser (pv{ pio vitio ao pao er ekki til svo vondur malstaour ao hann finni ekki sinn formrelanda, an pess myndu aldrei veroa nein malaferli f heirni her); ao ollu pessu athuguou mundi eg lfta svo a ao Beisligas hefoi falio sig Guoi, hinum sanna D6mara, beoio um hjalp guolegrar naoar, og treyst a ginnheilagan Anda til ao bregja fra ser haska og vandkvreoum lokad6ms­ ins: pannig hefoi hann meo teningskasti kornist ao hinum guolega vilja og pvf sem honum p6knaoist, pao kollum vio lokad6m. f pessu lj6si myndu heimsoflin hrista teningana og smia pannig ao peir fellu f vil aoilanum sem hefoi hreinan skjold, og greti pvf krafist pess ao rettvfsin streoi voro um sinn rett, enda er pao svo, eins og talmuoar segja, ao pao er ekkert illt vio hendinguna. I>vert a m6ti, petta veldur kvfoa og hrreoslu, pvf hinn guolegi vilji getur einungis opinberast a pennan hatt. Eg mundi ekki vilja hugsa pao ne segja, og raunar hef eg ekki a pvf neina tru - svo ofbooslegt er 6rettlreti peirra sem tulka login f pessum rettarsal Myrlinga f Myrlingfu, og spilling peirra auglj6s - ao ekki veroi upp kveonir verri d6mar f neinu mali meo hlutkesti, hvao svo sem upp krerni a teninginn, en ef pao vreri lagt f hendur peim, fullar af bl6oi og illum aformum. I>etta segi eg enda p6tt eg viti fullvel ao alla sfna leiosogn f almennum d6mum hafa peir fengio fra Tn'b6nfan nokkrum, varmenni, heioingja, villimanni, sem var s 'O meinfysinn, svo spilltur, svo graougur og svo illa innrrettur ao hann seldi hrestbj6oanda log, tilskipanir, kreruskjol, lagabalka og reglugeroir fyrir reioufe. Og pao var pannig sem hann bj6 ut handa peirn pessar lufsur sem peir notast vio f dag, ur glefsum og hrafli, og felldi niour og nam brott afganginn, sem raunar geroi login ao einni heild, pvf hann 6ttaoist, ef pau fengju ao vera ein heild, og brekur hinna fornu logvitringa um toflurnar t6lf og tilskipanir pret6ranna vreru ollum aogengilegar, pa myndi 6dreoi hans veroa ollum lyoum lj6st.

f>ess vegna vreri pad oft akj6sanlegra (pad er ad segja ekki eins skad­ vrenlegt) fyrir malsadila ad ganga a fallgildrum, en ad heimfrera sig vid log, ad pvf er vardar rett peirra, eins og Kato reskti a sfnum tfma, sem mrelti med pvf ad rettarsalurinn skyldi vera lagdur fallgildrum.

XLV. KAFLI Hvemig Pamirg leitar raoa hja Triboulet. A SJOTIA degi par fra var Pantagrull a leio heirn a sama tfma og Triboulet kom eftir vatnaleio fra Blois. Via komu hans gaf Panurg honum svfns­ blooru vel ut blasna, hringlandi af baunum sem f henni voru; einnig tresvero vel gyllt; einnig lftinn fegyroil geroan ur skjaldbokuskel; einnig flosku f flettaori tagakorfu, fulla af bretavfni, og kvartel af horoum, grren­ um eplum. - Hvao! sagoi Karpalim, er hann pa algjor grrenjaxl? Triboulet gyrti sig sveroinu og pyngjunni, t6k blooruna f 16fann, at nokkuo af eplunum, drakk allt vfnio. Panurg horfoi a hann meo athygli, sagoi sfoan: - Eg hef ekki enn fyrir hitt fffl - og p6 hef eg sea pau hundruoum og pusundum saman - sem ekki drekkur, og pao f longum teygum. Sfoan utlistaoi hann erindi sitt f mrelskum stfl og hnitrniououm. Aour hann hafoi lokio mali sfnu gaf Triboulet honum bylrningshogg a rnilli heroablaoanna, stakk floskunni f bond honum, sl6 lett meo svfns­ bloorunni a nasir honum, og sagoi via hann f svarsskyni, meo miklum vangaveltum: - f Guos nafni, Guo, 6oa fffl, grettu pfn a munkinum! sekkjapfpa fra Buzarn;ais! Ao pvf mreltu vek hann fra gestum sfnum, lek ao bloorunni og gladdist via lagvfst hringlio f baununum. Eftir pao var 6gerningur ao draga ut ur honum oro. Og pegar Panurg vildi leggja fyrir hann fleiri spurningar dr6 Triboulet tresveroio ur slforum og vildi berja hann meo pvf. - Par lagum via f pvf! sagoi Panurg. Aldeilis fin urlausn. Hann er rakio fffl, pvf verour ekki a m6ti mrelt; en ennpa meira fifl er sa sem kom meo hann til mfn; og eg, pvflfkt fffl er eg ao hafa birt honum hugsanir mfnar! - Petta, sagoi Karpalim, er fast skot a minn hofuohlut. - !Esingalaust, sagoi Pantagrull, skulum via fhuga oro hans og atferli. Eg greindi f peim illvrenlega leyndard6ma, og mig furoar ekki jafn mikio og aour a pvf ao Tyrkir skuli tigna fffl af pessu tagi sem musafa og spamenn. Veittuo pio pvf eftirtekt hvernig hofuo hans, aour hann opnaoi munninn til ao tala, hristist og sk6kst? Eftir kenningum fomra heimspek­ inga, helgisioum sreringamanna og athugunum logspekinga, getio pio litio

svo a ao pessi hreyfing hafi orsakast af komu og innblrestri spad6msand­ ans, sem vio inngongu sfna f viokvremt og stokkt efni (pvf, eins og pio vitio, getur lftio hofuo ekki geymt st6ran heila) skekur pao pannig til, eftir pvf sem lreknar segja, ao skjalftann leioir tit f lirni mannslfkamans, sumpart vegna punga byroarinnar og peirrar ofhleoslu sem henni fylgir, sumpart vegna eolislregs vanmattar lfffrerisins sem er retlao ao bera hana. Auglj6st dremi um petta ma finna hja peim sem geta ekki, a fastandi maga, haldio a st6rum bikar fullum af vfni an pess ao hendurnar skjalfi. Petta syndi okkur volvan Pypfa fram a foroum tfo, pa er hun sk6k larvioinn f helli sfnum aour hun sagoi fram vefrettina. Lampridfus greinir lfka fra pvf ao Helf6gaballus keisari hafi, til ao vera alitinn spamaour, skekio hofuoio opinberlega a ymsum hatfoum sfns mikla atrunaoargoos, fyrir framan ofstrekisfulla geldinga sfna. Eins skyrir Platus fra pvf f Asinaria ao Sarfas hafi gengio um skekjandi hofuoio, eins og f leioslu og skroppinn ollu skyni, og skelfdi meo pvf alla sem mrettu honum; og a oorum stao, til ao skyra hvers vegna Karrnfdes hristi hofuoio, segir hann ao hann hafi verio f algleymi. Eins talar Katullus f Berecynthia og Atys um stao par sem Menoour, Bakkynjur, hofgyojur Bakkusar, 6oar volvur sem barn bergflettugreinar, sk6ku hofuoio. Slfkt hio sama gerou vanaoir Gallar, prestar Kybelu, vio svipaoar kringumstreour, pegar peir efndu til hatfoahalds. Pao er af pessu sem gyojan dregur sitt nafn, samkvremt guofrreoingum fornum: pvf kyb­ istan merkir ao snua, vinda, skekja hofuoio, og lata eins og maour meo hallinsvira. A lfkan mata skrifar Tftus Livfus ao a Bakkusar-hatfoum f R6maborg hafi karlar og konur virst vera ao muldra spad6msoro, vegna pess ao pau leku pao ao lata lfkamann allan rykkjast til og hristast. Pvf breoi heimspek­ ingar eins og oll alpyoa manna var peirrar skoounar ao grefu himnarnir monnum spad6msgafu fylgdi henni jafnan ,,reoi" og lfkamsskjalfti, ekki aoeins pegar andinn kremi yfir pa heldur einnig pegar peir birtu spad6minn og tulkuou hann. Og pegar Julfanus, vfokunnur logvitringur, var eitt sinn ao pvf spurour hvort prrell skyldi alitinn heilbrigour sem lifao hafoi i felagsskap 6ora manna og m6oursjukra, og ef til vill mrelt spad6msoro an pess p6 ao skekja hofuoio, pa svaraoi hann pvf til ao hann skyldi alitinn heilbrigour. Pannig sjaum vio enn i dag kennara og uppfrreoendur skekja hofuo nemenda sinna (eins og maour skekur pott haldandi i eyrun a honum), klfpa pa og draga a eyrunum (sem eru, samkvremt kenningum egifskra vitringa,

liffreri helgao rninninu), til ao vekja skynfreri peirra - sem einatt la.ta heillast af kynlegum hugar6rum og veroa sem lomuo af 6r6s6mum fysnum - til hollrar, heimspekilegrar hugsunar. l>ao er petta sem Virgill jatar ao hafa reynt pegar Apollon a Kynpufjalli sk6k hann til.

XLVI. KAFLI Hvemig Pantagrull og Panurg tulka oro Triboulets a mismunandi vegu. - HANN SEGIR per seuo fffl. Og hvers konar fffl? Orvita fill, per sem viljio a gamalsaldri binda your og prrelka f hj6nabandi. Hann segir your: ,,Grettu pin a munk:inum!". Upp a mfna reru, pao verour munkur sem kokkalar your. Eg legg heiour minn ao veoi: eg greti ekk:i fundio neitt dyrmretara, jafnvel p6tt eg vreri allsherjar einvaldur f Evr6pu, i\.frfku og Asfu. Gaio ao pvf hvao eg met mikils ffflvitring vorn Triboulet. Hinar vefrett­ irnar og svorin staofestu ao per mynduo hreinlega veroa kokkalaour, en pau letu ekkert uppi um pao hver mundi drygja h6r meo konu yoar og gera your ao kokkali. Sa gofugi Triboulet frreoir your um pao. Og pao verour alrremt hvernig per veroio kokkalaour, pao verour yfirgengilegt hneyksli. I>arf ti! pess ao koma ao hj6nanim yoar veroi saurgao af bl6oskomm og spillt af munklffi? Hann sagoi lfka ao per mynduo dansa hornadans eftir sekkjapfpum Buzan�ays, pao er ao segja veroa al-hyrndur og marg-horn6ttur kokkall. Og eins og sa sem vildi bioja Loovfk konung XII. um salt-umbooio f Buzan�ay handa einum brreora sinna, og nefndi ti! sekkjapfpu, pannig munuo per sjalfur telja your tni um ao per kvrenist heioarlegri s6makonu, en f raun munuo per bindast 6svffinni kvensnift, fullri af vindbelgingi, skrrekri og hvimleiori eins og sekkjapfpa. Gaio lfka ao pvf ao hann bra svfnsbloorunni a nasir your og sl6 your hnefahogg a hrygginn: petta segir pao fyrir ao per veroio barinn, hreddur og rrendur, eins og per staluo svfnsbloorunni fra litlu strakunum f Vaubre­ ton. - I>vert a m6ti, svaraoi Parnirg, en pratt fyrir pao vii eg ekk:i vera svo 6fyrirleitinn ao slfta allt samband vio umraoasvreoi ffflskaparins; eg til­ heyri pvf, paoan er eg, pao jata eg. F61 er hver a byggou b6li. f Lorraine er F61 rett hja T6li, pao er vel til fundio. Allt er heg6rni, Salomon segir ao ffflin seu 6endanlega morg. Fra pvf 6endanlega er ekk:i hregt ao draga neitt, engu verour vio pao brett, eins og Arist6teles synir. Og eg mundi vera band6tt fffl, par sem eg er fffl, ef eg liti ekki a mig sem fffl. I>ao er einmitt pao sem gerir fjolda band6ora manna og brjalreoinga 6endanlegan. Avi­ senna segir ao pao seu 6endanlegar geroir til af brjalreoi.

En onnur oro ffflsins og latreoi er mer f vil. Hann segir vio konu mfna: ,, Grettu pfn a munkinum!" I>ao er bninprostur sem hun hefur fyrir greludyr, eins og Lesbfa Katullusar greldi vio sinn, og hann veioir flugurnar og styttir ser vio pao stundir af jafn mikilli katfnu og D6mitfan flugnaveioari. Hann segir lfka ao hun muni veroa sveitaleg og skemrntin eins og falleg sekkjapfpa fra Saulieu eoa Buzan�ay. Triboulet hinn dyggi hefur full vel skilio hvert eoli mitt er og leyndar fysnir; pvf eg segi your fyrir satt ao eg tek katar, lufsulegar smalastulkur, meo rassinn angandi af bl6obergi, fram yfir yoar miklu hirodomur rfkmannlega bunu og angandi af mals6fni. Hlj6mar sveitalegrar sekkjapfpu falla mer miklu betur en ymjandi f lutum, rebekkum og hirofiolum. Hann gaf mer hnefahogg a blessaoa hrygglengjuna? f Guos nafni, og til fradrattar prautunum f hreinsunareldinum. Hann meinti ekkert illt meo pvf; hann helt hann vreri ao dangla f pj6n. I>etta er gott fffl og meinlaust meo ollu, pao abyrgist eg; og syndgar sa er illa um hann hugsar. Eg fyrirgef honum af ollu hjarta. Hann kleip mig f nefio: pao taknar bara sma ffflaskap a milli mfn og konu minnar, eins og retfo ber til a milli allra nygiftra hj6na.

XLVII. KAFLI Hvemig PantagnHI og Panurg akveoa ao leita raoa hja vefrett Heilagrar Flosku. annao atrioi sem per takio ekki til greina. l>ao er eigi ao sfour kjami malsins. Hann setti floskuna aftur i hond mina. Hvao skyldi pao eiga ao takna? Hvao meinar hann meo pvi? - Ef til vill, svaraoi Pantagnill, taknar pao ao kona yoar veroi drykk­ felld. - I>vert a m6ti, sagoi Pamirg, pvi hun var t6m.Eg sver via hrygglengj­ una a sankti Fiakri fra Brie, ao fiflspekingur okkar, sa einstaki, nei, tungl6oi Triboulet, er ao beina mer ao floskunni. Og eg geri upp a nytt mitt gamla heit, og sver vio Styx og Akkeron, ao bera ekki i yoar viourvist gleraugu a hufunni ne kyl a br6kunum, fyrr en eg hef fengio svar Heilagrar Flosku varoandi mitt mal. Eg pekki hattvisan mann, einn af vinum minum, sem pekkir staoinn, landio og heraoio par sem musteri hennar og vefrett er. Hann mun visa okkur pangao fortakslaust.Forum pangao saman, eg sarbreni your: ekki ao visa mer a bug.Eg mun veroa your sem annar Akates, sem annar Damis, og felagi i ollu feroalaginu.Eg hef lengi vitao ao per eruo rnikill feroagarp­ ur, og viljio sifellt sja eitthvao nytt og lrera eitthvao nytt.Via munum sja dasamlega hluti, truia mer! - Eg er fus til pess, svaraoi Pantagrull, en aour vio leggjum upp i petta langferoalag, meo ollum peim ahrettum sem pvi fylgja, ollum peim aug­ lj6su haskum ... - Hvaoa haskum? sagoi Panurg og t6k af honum oroio.Haskarnir flyja rnig, hvar sem eg fer, i tuttugu milna fjarlrego allt i kring: eins og pegar furstinn kemur pa dregur fulltruinn sig i hle; pegar s6lin kemur pa eyoist myrkrio; og eins og sjukd6marnir fluou vio komu likama sankti Marteins i Candes. - Meoal annarra oroa, sagoi Pantagrull, aour en via leggjum upp er yrnislegt sem via purfum ao ganga fra.Fyrst er ao senda Triboulet aftur til Blois (pao var gert pegar i stao, og Pantagrull gaf honum kapu ur gullnu klreoi utsaumuou). f ooru lagi purfum vio ao fa sampykki og orlof hja konunginum foour minum.Auk pess purfum vio ao finna einhverja volvu sem leiosogumann og tulk. - HER KEMUR

Pamirg svaraoi pvf til ao vinur sinn Xen6mane myndi duga, og ao hann hefoi auk pess f huga ao fara um Luktaland, og fa par meo ser einhverja Jreroa og notag6oa luktynju, sem mundi veroa peim a pessu feroalagi pao sem volvan var Eneasi pegar hann f6r niour a Odainsvelli. Karpalim, sem var a leio ao fylgja Triboulet heim, heyroi pessi oro og hr6paoi upp: ,,Hre, Panurg, herra Skuldlaus, taktu i Calais milord Skuldara, pvf hann er good falot, og gleymdu ekki debitoribus (skuldunautunum): pao eru luktir. Pa hefurou hvort tveggja, blys (falot) og luktir." - Eftir rninni spa, sagoi Pantagrull, pa munum via ekki ala meo okkur punglyndi a leioinni. Pao se eg skyrt fyrir mer; pao eina sem mer pykir rniour, pao er ao kunna ekki luktamal. - Eg, svaraoi Panurg, eg skal tala pao fyrir ykkur alla, eg kann pao eins og m6ourmalio, pao er mer jafn munntamt og daglegt mal: Briszmarg d'algotbric nubstzne zos, Isquebfz prusq: alborz crinqs zacbac. Misbe dilbarlkz morp nipp stancz hos; Strombtz, Panrge walmap quost grufz, bac. - Nu jreja, gettu Epistemon, hvao petta pyoir. - Petta er, sagoi Epistemon, nofn a djoflum a reiki, djoflum a kreiki, djoflum meo krrekjur. - Pao er dagsanna, sem pu segir, vinur rninn, sagoi Panurg. Petta er luktneska hiroarinnar. A leioinni skal eg taka saman handa per snotra, litla oroab6k f henni, sem endist per varla lengur en nyir sk6r: pu munt hafa lrert hana aour pu sero s61ina koma upp i dogun. Pao sem eg sagoi, pytt ur luktnesku a hversdags mal, hlj6mar svo: Her dour fyrr pa astir ncegou mer var 6hamingjan stooug, n6tt sem dag. En giftu f6lki er gcefan meir { hag, gloggt pao Panurg veit, sem kvcentur er. - Allt sem pa er eftir, sagoi Pantagrull, er ao heyra vilja konungsins foour mins og fa orlof hja honum.

XLVIII. KAFLI Hvemig Gargantui bendir a ao pao se ekki loglegt ao born giftist an sampykkis og leyfis foreldra sinna. t>A ER Pantagnill gekk i hinn st6ra sal kastalans hitti hann Gargantua blessaoan sem var ao koma af stj6rnamiosfundi, og flutti honum stutta frasogn af revintyrum peirra, dr6 upp fyrir honum fyrirretlun peirra og bao um sampykki bans og leyfi fyrir frarnkvremd hennar. Sa mreti Gargantui bar i hondum ser tvo pakka st6ra meo afgreiddum brenarskram og beionum sem hann atti 6svarao; petta fekk hann Ulreki Galla, gomlum deildarstj6ra beiona og uthlutana, leiddi til hlioar Pantagrul og sagoi vio hann, katari i bragoi en hann atti ao ser: -Astkreri sonur, lof se Guoi sem heldur your a dyggoarinnar vegi, eg er pess mjog fysandi ao pessi fero veroi farin undir yoar stj6rn, en eg mundi reskja pess jafnframt ao per fynduo hvot og longun til ao kvrenast. Eg hygg per seuo nu kominn a hrefilegan aldur til pess. Panurg hefur lagt all hart ao ser ao kljufa vandkvreoin sem gretu oroio honum til trafala; skyrio yoar mal. -Agretasti faoir, svaraoi Pantagrull, eg hef ekki ennpa neitt um petta hugsao: eg hef lotio vilja yoar i pvf efni og foourlegum myndugleika. Eg bio til Guos ao liggja fremur dauour vio fretur yoar fyrir ao hafa brotio gegn yoar vilja, en lifa og vera kvrentur i yoar 6pokk. Eg pekki engin log sem heirnila bornum ao giftast, hvorki truarleg, veraldleg ne heioingleg, an pess ao feour peirra, mreour og nanustu rettingar sampykki pao, vilji pao fuslega og stuoli ao pvf. Allir loggjafar hafa tekio fra bomunum petta frelsi, og lagt pao i hendur foreldrum. - Astkreri sonur, sagoi Gargantui, eg trui your og lofa Guo fyrir ao g6oir hlutir einir og lofsveroir skuli eiga aogang ao huga yoar, og ekkert skuli hafa borist inn um skjai skynfreranna til heimastoova anda yoar, nema frjalshuga pekking. l>vi a rnfnum tfma voru vios vegar um meginlandio skikar par sem lifou vissir trubrreour i moldvorpuham, er 6geo hofou a giftingum - eg pori ao segja jafn mikio og prestar Kybelu f Frygiu (enda f p6tt peir geldhanar vreru og ekki fiourhanar fullir af gjalfi og losta); peir settu giftu f6lki log um hj6naband. Og eg veit ekki hvort eg a ao fyrirlita meira: gerrreoisfull drygindi pessara 6ttalegu moldvorpu-fangara, sem halda ser ekki innan vio grindumar i dularfullum musterum sfnum en

blanda ser f mal sem pverbrjota f bag vio hlutverk peirra - eoa einfeldn­ ingslega samviskusemi hinna giftu sem sampykkja og beygja sig undir pessi log, svo vond og villimannleg sem pau eru, og sja ekki (pao sem er augljosara en morgunstjarnan) hvernig slfkar reglugeroir um hjonaband eru allar trubrreorunum f hag, og engar til goos eoa hagsb6ta fyrir hina giftu, en pao er astreoa yfrin til ao gruna pa um rangindi og svik. I>ao vreri engu meiri oskamrnfeilni ef hinir giftu settu tnibrreorunum log um sioareglur peirra og fomarathafnir, pegar tekio er tillit til pess ao peir taka tfund af eignum peirra og narta af agooanum sem peir afla ser meo vinnu sinni og svita sinna handa, sem peir sfoan neyta og lifa a, ohofslifi. Og, ao minni hyggju, mundu pau log ekki veroa jafn spillt og ofugsmiin og hin er gifta folkio hefur fra peim fengio. I>vf (eins og per rettilega sogouo) hafa aldrei verio til nein log f heirninum sem gafu bornum frelsi til ao giftast an pess feour peirra vissu, og grefu til pess leyfi sitt og sampykki. En vegna pessara laga sem eg var ao nefna er ekki til sa prjotur, ekki sa glrepamaour, ruddi, galgamatur, ekki svo daunillur, lusugur, lfkprar 6damur, ekki sa reyfari, rreningi eoa volreoingur f landinu, ao hann geti ekki nurnio a brott meo valdi hvaoa stulku sem er- sama hve gofug hun er, fogur, rfk, heioarleg, dyggoug- ur husi foour hennar, ur faorni moour hennar, f ovilja allra rettingja hennar, ef prjoturinn hefur a annao boro komist ao samkomulagi vio einhverja trubrreour um skiptingu ranfengsins seinna meir. Gretu Gotar, Skypar eoa Massagetar unnio meiri illvirki eoa grimrnilegri f ovinaborg, hertekinni eftir langt umsatur og kostnaoarsamar atlogur? Og feour og mreour mega pola pa raun ao sja einhvern opekktan mann, framandi, villimannlegan, rotinn dona, kaunum hlaoinn, grindhoraoan, blasnauoan, volreoislegan, nema a brott og hrifsa af heimilinu dretur sfnar, fagrar, ljufar, rfkar og heilbrigoar, sem pau hafa upp alio f ollum sonnum dyggoum, tamio vio fullkomio h6glreti, f von um ao gifta prer f fyllingu tfmans sonum nagranna sinna og gamalla vina, sem upp hafa verio aldir og frreddir af somu urnhyggjunni, til ao fram korni su mikla grefa hjona­ bandsins ao peim freddust born sem vreru peim lfk og erfou ekki aoeins siovenjur feora peirra og mreora heldur og eignir peirra, innanstokksmuni og erfoagoss. Hvao haldio per pao se fyrir pau ao horfa upp a petta? I>er skuluo ekki halda ao hryggo Romverja og bandamanna peirra hafi verio meiri pegar peir frettu fall Germanfkuss Drususar. I>er skuluo ekki halda ao harmur Spartverja hafi verio brjostumkennan­ legri pegar peir sau h6rkarlinn fra Troju nema heimullega a brott af landi sfnu Helenu hina grfsku.

I>er skuluo ekki halda ao sarsauki peirra og kveinstafir hafi verio minni en Seresar pegar Pr6serpina d6ttir hennar var hrifin a brott, en harmur fsisar vio rnissi 6siriss, Venusar vio dauoa Ad6niss, Heraklesar pegar hann hafoi rnisst sj6nar af Hylasi, Hektibu vio brottnam P6lykenu. Foreldramir eru eigi ao siour svo hrreddir vio Djofulinn og forvirraoir af hjatrti ao peir pora ekki ao veita m6tstoou, af pvf moldverpill hefur verio til staoar og gengio fra giftingunni. Svo peir halda sig heima, sviptir heittelskuoum dretrum, faoirinn bolvandi peim degi og peirri stundu er hann giftist, m6oirin iorandi pess ao htin skyldi ekki hafa latio f6stri i stao pess ao ala barn fyrir svo lanlaus og dapurleg orlog; og meo grati og harmatolum enda pau revidaga sina, sem pau hofou allar astreour til ao lifa harningjusom, i g6ori umonnun dretra sinna. Aorir hafa fyllst punglyndi svo peim helt vio sturlun, og peir hafa drekkt ser, hengt sig, deytt sig af harmi og eftirsja, pvi peir poldu ekki alla pessa sman. Aorir hafa synt meiri hetjulund, og ao fordrerni sona Jakobs sem hefndu pess er systur peirra Dinu var rrent, hafa peir haft upp a prj6tnum sem var pa ao reyna ao tala um fyrir dretrum peirra og spilla peim, asamt mold­ vorpu-fangaranum, lagsmanni sinum; peir hafa brytjao pa niour a staonum og drepio pa meo grimmd, og varpao likomum peirra fyrir tilfa og hrafna tit a vellina. Via svo karlmannlegt og riddaralegt athrefi hafa lagsmenn moldvorpu-fangaranna tekio ao skjalfa og barma ser atakanlega, peir hafa rekio upp ramakvein, og kvatt afergjulega a vettvang og prabrent hinn veraldlega arm laganna og d6msvald i rfkinu, peir hafa haft uppi taumlaus­ ar kvartanir og heimtao ao refsing, Mrum til viovorunar, yroi veitt fyrir sh1rnn st6rglrep. En hvorki i sanngirnisretti, borgaralegum logum, ne f neinum rikisretti hefur fundist klastila, grein, setning eoa titill sem kveour a um refsingu eoa pyndingu fyrir sh'kt athrefi, af pvi ao skynsemin mrelir gegn pvi, og Natttiran hafnar pvi. En pao dyggoabl6o er ekki til i heimi her sem mundi ekki, af natttirulegum hvotum og skynsemis astreoum, bregoa meira vio ao heyra um ran d6ttur sinnar, sneypu hennar og vanvirou, en dauoa hennar. Nu er pao svo ao hver sa maour sem stendur ao verki moroingja sem er ao brugga d6ttur hans banarao, af illum huga og meo leynd, hefur til pess rett samkvremt skynseminni, og ber skylda til pess samkvremt natttirunni, ao drepa hann a staonum; og fyrir pao verour hann ekki sakaour ao logum. I>ao er pvi ekkert kynlegt p6 faoir, er kemur ao 6pokka sem er ao afvega­ leioa d6ttur hans og ginna burt ur hans htisi, fyrir hvatningu trtibr6ourins, skuli hafa til pess rett, og a honum hvfla sti skylda, jafnvel p6tt htin se pessu

sampykkjandi, ad taka pa af Hfi miskunnarlaust og varpa lfkomum peirra fyrir villidyr, sem 6verouga ad fa ad nj6ta hins ljufa, praoa, kveojufaom­ lags salarinnar og okkar g6ou og miklu m6our, Jaroarinnar, sem vio kollum greftrun. Astkreri sonur, gretio pess ad slfk log veroi ekki viourkennd f pessu rfki pegar eg er allur; svo lengi sem ondin blaktir f brj6sti mfnu mun eg sjalfur, med hjalp Guos, taka vara a pvf. Fyrst per nu berio your upp vio mig um hj6naband yoar, pa er eg pvf hlynntur; eg mun Ma f haginn fyrir pad. Gerio your vel ur garoi fyrir petta feroalag Panurgs. Takio med your Epistemon, br6our Jon, og aora sem per kj6sio. Srekio f fehirslur rnfnar pad sem per purfio. Hvao sem per gerio pa fer ekki hja pvf ad pad veroi mer ad skapi. Takio hvaoa skip sem per viljio ur birgoastoo minni f l>alossu, styrimenn, haseta eoa tulka eins og per viljio, og vindio upp segl strax og byr fellur, f Guos nafni Frelsara vors og undir bans vemd. A meoan per eruo f burtu mun eg leita eftir konu your til handa og undirbua veislu fyrir bruokaup yoar, st6rfenglegra en nokkum tfma hefur pekkst.

XLIX. KAFLI Hvernig Pantagnm bj6 sig undir sj6feroina, og um plontuna pantagnHfu. kvaddi mi blessaoan Gargantua sem hafoi uppi heitar brenir um feroalag sonar sfns, og nokkrum dogum sioar kom hann til hafnar i l>alossu, nrerri Saint-Malo, i fylgd meo Panurgi, Epistemon, broour Joni af Kassu, abotanum i I>elmu, og oorum ur konungsgaroi; af peim skal nefndur Xenomane, mikill feroagarpur og prautreyndur a hrettuslooum, sem hafoi komio ao beioni Panurgs, af pvi hann hafoi eitthvert smalen a hendi f kastalarfkinu Salmigondfu. l>angao kominn tok Pantagrull ao seglbua skipin sem voru jafn morg og pau sem Ajax fra Salamis stjornaoi foroum f leioangri Grikkja til Troju. Hann tok til sin um boro haseta, styrimenn, batsmenn, tulka, handverks­ menn, hermenn, einnig vistir, fallbyssur, skotfreri, klreoi, peninga, og annan farm nauosynlegan f langri fero og hrettulegri. Meoal annarra hluta sa eg ao hann let skipa um boro miklu magni af jurt sinni pantagrulfu, jafnt grrenni og hrarri sem tilreiddri og unninni. Plantan pantagrulia hefur litla rot, harohnjoskulega, avala, sem endar f snubbottum rotarongum, hvitum, meo lftio af rotarharum, og stingst hun ekki lengra en tvo og halft fet f joro. Af rotinni vex einn stongull, sfvalur, lfkur stongli a fennikku, grrenn ao utan, hvftleitur ao innan, holur eins og stongull a smyrnium olusatrum, baunum, og marfuvendi; trjakenndur, beinn, auomulinn, og lftio eitt vikottur a lfkan hatt og smariffluo sula; fullur af trefjum, sem f er folgio allt hio einstaka agreti plontunnar, serdeilis po f peim hluta sem kallast mesa, eoa mioja, og par sem heitir mylasea. Ao hreo er hun yfirleitt fimm til sex fet. En stundum er hun hrerri en lensa; pao er hun pegar hun vex f gooum, myldnum, lettum, rokum, ekki koldum jarovegi, eins og er f Olonne, og eins og joroin er f Rosea, nrerri Preneste f Sabinfu, pegar ekki vantar regn f kringum hatfoir fiskimanna og a sumarsolhvorfum. I>a verour hun hrerri en nokkurt tre, og er, eins og dendromalakhe, ao sogn l>eofrastuss, enda pott plantan deyi a hverju ari, og hafi ekki rretur tres, stofn, blomskipunarlegg, eoa stoougt greinasafn. Og storar og sterkar greinar vaxa ut af stongli hennar. Bloo hennar eru prefalt lengri en pau eru breio, sfgrren, hrufott eins og bloo a arkanettu; seig, meo sigolaga tenningu allt um kring eins og betonfa, PANTAGRULL

og enda a broddi eins og maked6nsk kesja eoa bildur bartskera. Ao logun eru pau ekki mjog frabrugoin blooum eskis og agrimonfu og svo apekk hamp-agrimonfu ao ymsir grasamenn hafa kallao hana rrektaoa agrimoniu, og sagt ao hamp-agrirnonian vreri villt pantagnilia. Blooin vaxa allt i kringum stongulinn meo jofnu bili, fimm eoa sjo ao tolu i somu hreo; en svo rnikio dalreti hefur Natturan a henni ao hun hefur valio blooum hennar pessar tvrer 6jofnu tolur, svo guolegar og dulraoar. Ilmur peirra er sterkur, og 6pregilegur viokvremum nefjum. Frrein myndast efst a stonglinum, og dalitio fyrir neoan. l>au eru jafn morg og a hverri grasategund annarri, hnattlaga, aflong, tigl6tt, hrafnsvort og eins og gulbrun, horo viokomu, pakin viokvremu hyoi, lostret fyrir alla songfugla, eins og horfinku, pistilfinku, lrevirkja, kanarifugl, gultittling, og aora, en pau tortima kynfrumunum i monnum ef etin eru oft og mikio. Og enda p6tt Grikkir fornu hafi buio til ur peim vissar tegundir af sultum, tertum og bollum, sem boroaoar voru eftir kvoldmat sem srelgreti og til ao bragobreta vfnio, pa eru pau tormelt, pung f maga, spilla bl6oinu, skaoa heilann vegna of mikils varma og fylla hofuoio pjakandi og skaolegum gufum. Og eins og breoi kyn, karls og konu, eru i morgum plontum, svo sem vitao er um larvio, palmavio, eik, yvio, hatfoalilju, alrunu, burkna, reti­ svepp, heslijurt, kyprusvio, terpentfnu-tre, mentu, b6ndar6s, og aorar, eins er um pessa plontu, pao er karljurt sem ber ekki bl6m en fjolda af frrejum, og kvenjurt sem springur ut f morgum litlum bl6mum, hvftleitum, nytja­ lausum, og ber ekki nein raunveruleg frre, en hefur eins og aorar plontur af somu tegund strerri lauf en ekki eins horo og karlplantan, og ekki nrer Mn heldur somu hreo. Sao er til pantagruliu pessarar vio komu svolunnar; og upp er Mn tekin pegar songtifurnar fara ao veroa hasar.

L. KAFLI Hvernig tilreioa skal og nota pa fnegu jurt pantagnilfu. PANTAGRULfA er buin til notkunar um jafndregur a hausti a mismunandi vegu eftir hugarflugi folks og breytilegum smekk landa. Fyrstu fyrirmreli Pantagnils voru pau ao fjarlregja skuli af stonglinum bloo og frre, leggja hann f bleyti f kyrru vatni, ekki rennandi, f fimm daga, ef veorio er purrt og vatnio heitt, og f nfu eoa tolf daga, ef pungt er loft og vatnio kalt: purrka hann sfoan f solinni, og pvf nrest huofletta hann f skugga, og skilja trefjamar (en f peim er f6lgio, eins og aour er sagt, allt hans agreti og allt hans gildi) fra treninu, sem er gagnslaust, nema til ao lata skfologa, kveikja eld, eoa blasa upp hlandbloorur ur svfnum bomum til skemmtunar. Stundum frera srelkerar ser pao f nyt meo leynd sem vokvasugu, til ao draga meo andardrretti sfnum nytt vfn upp um sponsgat a tunnu. Ymsir nutfma pantagrulistar nota serstok mulningstreki til ao komast hja pvf handverki sem parf til ao skilja pannig fra trefjarnar, mynduo a sama hatt og Juno hin storreioa helt fingrum handa sinna saman til ao koma f veg fyrir bamsburo Alkmenu, moour Heraklesar; og meo peim merja peir og brjota f sundur trenio f pantagrulfu, og gera pao onytt, til ao losa um trefjarnar. I>eir sem taka ao ser ]Jessa einstoku undirbuningsvinnu eru peir sem hiroa ekkert um almenningsalitio, pvert ofan f skooun allra heimspek­ inga, og ganga aftur a bak til ao vinna fyrir brauoi sfnu. I>eir sem vilja auka gildi hennar meo augljosari agooa gera pao sem manni er sagt um dregrastyttingu hinna priggja skapanoma, taka upp nreturafpreyingu hinnar gofugu Kirku, og langvinn krenskubrogo Penelopu gegn biolunum astfongnu, a meoan bondi hennar Odysseifur var fjarstadd­ ur. I>annig getur hun oroio til sinna oviojafnanlegu nota, sem eg mun lysa fyrir ykkur ao nokkru (pvf mer er ekki mogulegt ao lysa peim ao ollu), ef eg pa fyrst utskyri fyrir ykkur nafngift plontunnar. Mer viroist ao plontur fai nafn meo ymsu moti. Sumar hafa fengio nafn af manninum sem fyrstur varo til ao finna prer, til ao kynna ser prer, til ao gera prer oorum kunnar, til ao rrekta prer, temja prer, og notfrera prer; eins og mercuriale (mjolkurjurt) er komio af Merkur, panacee ("allra meina bot"), af Panoku, dottur Eskulapfusar; armoise (malurt) af Artemis, pao er ao segja Dfonu; eupatoire (vatnahampur) af Evpator konungi; telephium

af Telefus; euphorbe (mj61kurjurt) af Evforbfusi, lrekni Juba konungs; clymene (geitatoppur) af Klymenus; alcibiadion af Alkibfades, gentiane (mariuvondur) af Gentfusi, konungi Slavonfu. Og j:,essi einkarettur ao gefa fundnum jurtum nafn sitt var f havegum hafour foroum tfo, svo mjog ao deila kom upp a milli Neptunuss og Pallasar, um j:,ao hvort j:,eirra skyldi gefa pvf landi nafn sem ):,au hofou sameiginlega fundio, en sfoan var j:,ao nefnt Aj:,ena eftir Aj:,enu, j:,ao er ao segja Mfnervu; rett eins og Lynkus, konungur Skyj:,a, reyndi meo svikum ao drepa Tript61emus hinn unga, sem Seres sendi til ao syna monnum hveiti, sem enn var 6):,ekkt, til j:,ess ao hann greti, ao Tript6lemusi dauoum, gefio korninu sitt eigio nafn, sjalfum ser til heiours og revarandi frregoar, og heita uppgotvari j:,essa korns sem er svo gagnlegt og nauosynlegt mannlifinu; j:,ao var vegna j:,essara svika sem Seres umbreytti honum f snrehlebaroa eoa gaupu. A sama hatt voru rnikil og long strfo foroum hao a milli vissra konunga f Kappad6kfu vegna j:,essa sama agreinings: hver j:,eirra mundi veroa til ao gefa plontu einni nafn sitt; vegna j:,essarar deilu var nafnio sem bun fekkpolemonia Uasmfna), j:,ao er ao segja herskd. Aorar hafa fengio nafn heraosins j:,aoan sem j:,rer voru fluttar, eins og medices-epli, j:,ao eru sftr6nur fra Medfu, par sem ):,au voru fundin fyrst; puniques-epli, j:,ao eru granatepli flutt fra Punverjalandi, j:,ao er ao segja Karj:,ag6; ligusticum, j:,ao er ao segja skessujurt, flutt fra Lfgurfu (Genovu­ strond); rabarbari, eftir flj6ti Barbara, sem het Rha, eins og Ammfanus vottar; einnig saintongeaise (remmujurt), ,,grfskt hey"; castanes (kasta­ nfur); persiques (ferskjur); le genievre sabin (einir fra Sabfnu); le stechas (lofnarbl6m) eftir eyjunum mfnum, Hyeres, sem ao fornu kolluoust Stech­ ades; Spica Celtica (nardusjurt), og aorar plontur. Aorar fa sitt nafn af andheitum og m6ts6gn: j:,annig heitir l' absinthe (malurtarbrennivfn) svo, af j:,vf j:,ao er andstrett pinte (drykkjarfong, grfska), vont til drykkjar; holosteon (grreoisura), j:,ao er ao segja andstrett tout en os (allt ur beini), af j:,vf ekkert gras f Natturunni er brothrettara og viokvremara. Aorar fengu nafn sitt af g6oum eiginleikum sfnum og notagildi, eins og aristoloche (heslijurt), sem hjalpar konum f barnsnauo; lichen (sk6f), sem lreknar sjukd6ma meo j:,vf nafni; mauve (moskusr6s), sem mykir; callitri­ con sem fegrar hario, alyssy (nalabl6m), ephemere (drekadregrur), be­ chium (h6ffffill), nasturtium (skjaldfletta), j:,ao er ao segja cresson alenois (krassi fra Orleans), hikkorfutre, hundabani og aorar. Aorar taka nafn sitt af aodaunarlegum eiginleikum sem menn hafa hja peim fundio, eins og heliotrope (sunnubl6m): j:,ao er solsequium (gullfff-

ill), sem fylgir s6linni, pvi pegar s61in ris pa lykst pao upp; pegar hun lyftist pa lyftist pao; pegar hun hnigur pa hnigur pao; pegar hun hverfur pa lokast pao; adiantum (venushar), eoa vatnspett, pvi pao heldur engum raka p6tt pao spretti merri vatni, og jafnvel pott pao se latio standa f vatni um langan tfma; hieracia (undafffil), eryngion (marpyrnir), og aorar. Aorar fa nafn af korlum og konum sem hafa f pau breyst, eins og daphne (larviour), eftir Dafne; myrte (myrta), eftir Myrsfnu; pitys (steinfura), eftir Pitys; cynare (pao er retipistill); narcisse (hatfoarlilja), saphran (dverg­ lilja), smilax og aorar. Aorar taka nafn sitt af pvf sem pau lfkjast, eins og hippuris, eoa hross­ tagl, sem lfkist tagli a hesti; alopecure, sem er eins og refsskott; psylion, sem lfkist fl6; delphinium, hofrungi; buglosse, uxatungu; iris, regnbogan­ um, i bl6ma sfnum; myosotis, musareyra; cornopus, krakulopp, og aorar. Eins hafa menn gagnkvremt tekio ser nofn af plontum: Fabius, af baun­ um (des fives); Pfs6nes, af gulertum (des pois); Lenrulf, af linsubaunum (des lentilles); Sfser6s af garoertum (des pois chiches). Og enn, meo reori lfkingu, kemur nafli Venusar, venushar, venusskal, skegg Jupfters, auga Jupfters, bl6o Mars, fingur Merkurs, (eoa hermodac­ tyles), og aorar. Aorar fa nafn af logun sinni, eins og trefeuil (smari), sem hefur prju lauf; pentaphyllon (mura), sem hefur fimm lauf; serpolet, sem skriour eftir joroinni; helxine; petasites; myrobolants, sem Arabar kallar been, pvi peir likjast kongli og eru olfukenndir.

LI. KAFLI Hvers vegna plantan er nefnd pantagrulfa, og um aodaanlega eiginleika hennar. MED l>ESSU moti (og ekki meo taknsogulegri aofero, pvf Guoi er ekki velpoknanlegt ao vio grfpum til goosagna f jafn sannferougri sogu) fekk jurtin nafnio pantagnilfa, pvf Pantagnill fann hana upp; eg segi ekki hann hafi fundio upp plontuna, heldur vissa notkun hennar, sem stigamenn hafa hvao mestan fmugust a og hata, og er peim motsminari fjandi en snikju­ vafningsjurtir (cuscuta) eru lfnplontunni, en reyr er burkna, en elfting er slattumonnum, en orobranche er garoabaunum, en rygresi er byggi, secu­ ridaca er linsubaunum, en autranium er baunum, en illgresi er hveiti, bergfletta er murveggjum, en nenuphar (nykurros) og nymphea Heraclia er svallsomum munkum; en olin og birkivondurinn er skolanemum f Navarre-skola, hvftkal er vfnvionum, hvftlaukur er seguljarni, rauolaukur er augunum, burknafrre punguoum konum, pflvioarfrre osiosomum nunn­ um, og skuggi yvioar peim sem undir honum sofa; en venusvagn er pardusum og ulfum; en lykt af fikjutre er ooum nautum, en oojurt er gresarungum, portulakka er tonnum, en olfa er trjam. l>vf vio hofum marga stigamenn seo enda revi sfna hatt f galga og a stuttum tfma vegna notkunar hennar, eins og dremin syna: um Fyllis, drottningu l>rakverja; um Bonosus, keisara Romar; um Amotu, konu Latfnuss konungs; um Ifis, Antikleu, Lykambes, Aroknu, Fedru, Ledu, Akkeif, konung Lydfu, og aora; peir voru fokillir aoeins vegna pess ao pratt fyrir pao ao peir vreru ekkert veikir, pa skyldi jurtin pantagrulfa latin stffla gongin sem peirra goou oro freru ut um og margt hnossgretio krerni inn um, af meiri ofstopa en heiftar halsbolga eoa banvrent kverkamein. Af oorum hofum vio heyrt sem bormuou ser atakanlega og kvortuou yfir pvf, f peirri andra er Atropos var ao klippa f sundur reviprao peirra, ao Pantagrull heldi um kverkar peim. En, Drottinn srell ! pao var ekki Panta­ grull, hann bra ser aldrei f booulsh1ci; pao var pantagrulfa, sem virkaoi eins og snara og kom peim f stao slifsis. Auk pess toluou peir afbakao og gerou sig seka um malvillu, nema peir vreru pa afsakaoir meo ao petta vreri stflbrago (synekd6ka), par sem uppfinningamaourinn er settur f stao pess sem fundio er upp, eins og Seres er latin merkja brauo, og Bakkus vfn. l>ao sver eg ykkur, vio andrfkio sem f er pessari flosku parna og er ao krelast f

pessum bala, ao Pantagnill grfpur aldrei fyrir kverkar neinum, nema peim sem vanrrekja ao bregja fni ser yfirvofandi porsta. Onnur astreoa eru lfkindin sem skyra heiti pantagnilfu. l>vf pegar Panta­ gnill faddist inn f pennan heim pa var hann jafn har pessari jurt sem eg er ao tala um; og pao var auovelt ao gera pessa mrelingu pvf hann faddist a miklum purrkatfma pegar teo jurt er tfnd, og hundur fkaruss geltir ao s6linni og gerir alla ao frummonnum, og neyoir pa til ao bua f helium og hvolfum neoanjaroar. Onnur astreoa fyrir nafninu pantagrulfa eru kostir hennar og serlegir eiginleikar. l>vf Pantagrull hefur verio erkidremi og fmynd gaskasarnrar fullkomnunar (eg byst ekki vio ao neinn a meoal ykkar annarra vfnmanna efist um pao), og eins finn eg hja pantagrulfu svo marga kosti, svo mikinn kraft, svo mikla fullkomnun, svo marga dasamlega ahrifavalda, ao hefoi pessi planta verio kunn fyrir agreti sitt pegar tren, eftir pvf sem spamaour­ inn segir, kusu ser trjakonung til ao stj6rna ser og drottna yfir ser, pa hefoi hun an nokkurs efa fengio meirihluta atkvreoa og kjorseola. Skal eg enn breta pvf vio ao ef Oxylus, sonur Orfusar, hefoi getio hana vio systur sinni Hamadryades, pa hefoi hann haft meira yndi af kostum hennar einnar en af ollum sfnum atta bornum, sem eru svo mjog r6muo af goofrreoingum okkar, og getio hafa ser nafns sem re mun uppi? l>ao elsta, d6ttir, fekk nafnio Vfna; pao nrestelsta, sonur, fekk nafnio Reynir; pao nresta Hneta; pao nresta Eik; pao nresta Ffkja; pao nresta Fjallaosp; pao nresta Osp; og pao sfoasta fekk nafnio Almur, og var mikill skurolreknir a sfnum tfma. Eg veigra mer vio ao segja ykkur hvernig safi hennar, pegar hann hefur verio ur henni kreistur og latinn drjupa f eyrun, drepur hvers kyns orma sem hafa kviknao par vio rotnun, og 611 onnur kykvendi sem hafa par inn komist. Ef pio latio nokkuo af pessum safa f fotu af vatni, pa sjaio pio undir eins ao vatnio hleypur eins og ystingur, svo er kraftur hans mikill; og vatnio pannig yst er ahrifarfkt meoal fyrir hesta meo hrossas6tt, prutna a lendum. Rretur hennar, soonar f vatni, mykja herptar taugar, samandregin lioa­ m6t, kalkaoa gigt, og gigtarb6lgur. Ef pio viljio lrekna f skyndi brunasar af vatni, eoa eldi, berio a panta­ grulfu hraa, pao er ao segja eins og hun kemur ur joroinni, an annars undirbunings eoa meohondlunar, og verio viobuin ao skipta um pegar pio sjaio hun pornar a meininu. An pessarar plontu myndu eldhusin veroa smanarleg, matboroin 6aolao­ andi, jafnvel p6tt pau vreru pakin alslags dyrindis rettum; hvflurnar myndu

vcroa 6yndislegar, jafnvel p6tt prer vreru alskreyttar gulli, silfri, rafi, fila­ beini og porfyr. An hennar myndu malarar ekki bera hveiti ao myllunni, ne mjolio f bu rtu. Hvernig vreri unnt ao flytja an hennar malatilbunao logmanna f d6msal­ inn? Hvernig vreri unnt ao bera gifsio a vinnustaoinn an hennar? Hvernig mretti, an hennar, draga vatn ur brunninum? Hvernig faru skrifarar ao an hennar, afritarar, einkaritarar og rithofundar? Skyldu ekki hverfa opinber skjol og afgjaldaskrar? Mundi ekki hin gofuga prentlist fara forgoroum? Ur hverju skyldu gluggatjoldin vera gero? Hvernig mretti hringja kirkju­ klukkunum? Hun ser prestum fsisar fyrir skrauti, djaknarnir sem bera helgistytturnar eru klreddir henni, allt mannkynio hefur hana utan um sig fyrsta kastio. 011 ullartren i Seres, b6mullarekrurnar f Tylos vio Persafl6a, b6mullartren f Arabfu, vfnekrurnar a Moltu, klreoa ekki jafn marga menn og pessi litla planta ein. Hun skylir herjum gegn kulda og regni, vissulega betur en dyrahuoir i fyrndinni. Hun ver leikhus og hringleikahus gegn hita; hun umkringir sk6garlundi og kjorr veioimonnum til anregju, er latin detta niour i vatnio, jafnt i am og a hafi, til hagrreois fyrir fiskimenn. Meo henni eru m6tuo og gero nothref stigvel, hastigvel, leggjastigvel, legghlifar, sk6r, loksk6r, ilsk6r, og negldir sk6r. Meo henni eru bogar pandir, lasbogar beygoir og slongvur geroar. Og eins og um se ao rreoa heilaga jurt, tofrajurt eins og jarnjurt, sem Manes og Lemures bera lotningu fyrir, pa eru likamir manna aldrei an hennar grafnir. Eg geng lengra: fyrir tilstyrk pessarar jurtar eru 6synileg efni synilega hondluo, tekin, peim haldio og pau sett i eins konar fangastofu; og vegna pessarar handtoku og fangelsunar er st6rum, pungum mylluhj61um snuio lettilega til rnikilla hagsb6ta fyrir mannkynio. Og pao furoar rnig ao upp­ gotvun slikrar trekni skuli hafa verio dulin fornum heirnspekingum i svo margar aldir, meo tilliti til hins 6metanlega hagrreois sem hun veitir og hins 6polandi erfiois sem menn mattu pola i myllum sfnum an hennar. Fyrir tilstyrk pessarar jurtar, par eo hun getur hondlao bylgjur loftsins, eru grioarleg verslunarskip, streroar farpegaskip, voldug galion, skip meo pusund eoa tfu pusund manna ahofn hrifin af legu sinni og knuin afram ao vilja styrimanns. Fyrir tilstyrk pessarar jurtar hafa pj6oir sem Natturan virtist halda i felum, og voru 6aogengilegar og 6kunnar, komio til okkar og vio til peirra fario: afrek sem er ofvioa fuglunum, hve lettfar sem vrengur peirra er og hve mikio frelsi sem Natturan hefur gefio peim til ao svamla i loftinu. Ceylon hefur seo Lappland; Java hefur seo Rif-fjoll; Feb61 mun sja I>elmu;

fslendingar og Grrenlendingar munu fara og drekka f Evfrat; vegna hennar hefur Noroanvindur seo hybyli Sunnanvinds, Austanvindur heims6tt Vestanvind. Af pvi leioir ao mattarvold himinsins, guoir laos og lagar, hafa fyllst 6tta pegar pau sau fbua Norourhjarans, fyrir tilstyrk pessarar blessaorar panta­ grulfu, komna f augsyn hja fbuum Suourhjarans: fara yfir Atlantshaf, halda undir baoa hvarfbaugina, fara um hitabeltio, mrela augum allan dyrahring­ inn, berast undir jafndregralfnu, og hafa hvorn tveggja p6lana f augsyn vio sj6ndeildarhring. Af sama 6tta sogou guoirnir a Olympstindi: - Pantagrull hefur, vegna notkunar og kosta plontu sinnar, fengio okkur nytt urnhugsunarefni, sem veldur okkur meiri hofuoverki en AI6eifs-synir. Hann mun senn kvrenast. Kona hans mun ala honum born. I>etta er bundio orlogum, peim getum vio ekki breytt, pau hafa fario um hendur og snreldur orlagasystranna, dretra nauosynjarinnar. Ef til vill munu born hans upp­ gotva alfka kostamikla plontu, sem gerir dauolegum monnum kleift ao vitja uppsprettu haglelsins, fl6ogatta regnsins, og smioju prumunnar; peir munu geta s6tt inn a land tunglsins, fario inn f landsvreoi stjornumerkjanna og gist par, sumir f gyllta erninum, sumir f hrutnum, sumir f k6r6nunni, sumir f horpunni, sumir f silfur-lj6ninu; og setio til boros meo okkur par, og gengio ao eiga gyojur okkar, pao sem er peirra eina leio til ao hefjast f guoatolu. Ao lokunum akvaou peir ao leita raoa til ao hindra petta, og kolluou saman ping.

LIi. KAFLI Hvernig eldur vinnur ekki a vissum tegundum pantagruliu.

PAD SEM eg hef ykkur sagt er gott og aodaanlegt; en ef pio hafio dirfo ti! ao trua enn einu guolegu serkenni pessarar heilogu pantagrulfu, pa mun eg segja ykkur af pvi. Truio pvf, truio pvf ekki, pao stendur mer a sama. I>ao er mer n6g ao hafa sagt ykkur sannleikann. Sannleikann mun eg segja ykkur. En aour til pess kemur - pvf hann er ansi sendinn og illur yfirferoar - pa retla eg ao koma meo eina spurningu: hafi eg sett f pessa flosku tvo staup af vfni og eitt af vatni, vel saman blandao, hvernig skiljio pio pau ao? Hvernig greinio pio pau f sundur, pannig ao eg fai annars vegar vatnio an vfns, hins vegar vfnio an vatns, f sama mreli og eg setti pau f floskuna? Meo oorum oroum: ef kerrukarlar ykkar og sj6flutningamenn, frerandi ykkur heim nokkurn fjolda af tunnum, amum og koggum af vfni fra Grave, Orleans, Beaune, Mirevaux, ti! ao birgja upp kjallarann, hefou tappao af og drukkio helming vfnsins, og fyllt flatin aftur vatni, eins og Lfmusingar gera meo tresk6num pegar peir keyra ut Argenton eoa Saint-Gaultier vfn, hvernig losio pio ykkur pa algjorlega vio vatnio? Hvernig hreinsio pio vfnio? Eg veit vel: pio fario ao tala um bergflettu-trekt. I>etta stendur f b6kun­ um, satt er pao, og sannreynt meo pusund tilraunum. I>ao vitio pio nu pegar. En peir sem vissu pao ekki og hofou aldrei seo pao halda ao pao se ekki mogulegt. Holdum afram. Lifoum vio a tfmum Sullu, Marfuss, Sesars, eoa annarra r6mverska hofoingja, eoa a tfmum okkar fornu drufda sem letu brenna dauoa lfkami venslamanna sinna og yfirbooara; og ef pio vilduo drekka osku kvenna ykkar eoa feora blandaoa einhverju g6ou hvftvfni, eins og Artemis drakk osku Mas6luss b6nda sins, eoa ef pio a hinn b6ginn vilduo geyma hana 6snortna f einhverju keri eoa helgiskrfni, hvernig munduo pio varoveita pessa osku og skilja hana fra osku trjadrumbanna f balkestinum? Svario. I>ao veit tnia mfn, nu fer malio ao vandast! Eg losa ykkur ur vandanum og segi: takio af pessari himnesku pantagrulfu eins mikio og pio purfio til

ALC

ao pekja andvana lfkamann; svo, pegar pio hafio umlukt teoan likama ao fullu pessu efni, og bundio hann f sama ma.ta og saman njorvao meo pvf, varpio honum a svo mikio og funandi bal sem pio viljio. Eldurinn mun brenna lfkamann og beinin f gegnum pantagrulfuna, og breyta peim f osku. Pantagnilfan mun ekki aoeins vera 6brennd og 6eydd, og ekki missa tit eina frumeind af oskunni sem hun lykst um, eoa hleypa inn einni frumeind af osku balkastarins, heldur mun hun, pegar eldurinn er kulnaour, koma tit fegurri, hvftari og hreinni en pegar pio vorpuouo henni a. Pao er pess vegna sem hun er kolluo asbeston. Pio finnio af pvf mikio magn f Karpasfu a Kypur og f Syenu, hrre6dyrt. 6 mikio undur! 6 rnikil dasemd! Eldurinn sem trerir allt, eyoir ollu og 6nytir allt, hreinsar aoeins, skfrir og hvftkar pessa asbest-kynjuou panta­ grulfu fra Karpasfu. Ef pio leggio ekki tru a pessa staoreynd, og ef pio biojio um sonnun og apreifanleg ta.kn eins og Gyoverjar og vantruaoir, takio pa nytt egg og vefjio pessari guolegu pantagrulfu um pao allt. Pannig inn vafio skuluo pio setja pao f svo rnikinn og heitan eld sem ykkur lystir. Latio pao Jfka vera par svo lengi sem ykkur lystir. Ao lokum munuo pio taka eggio tit, steikt, hart og brunnio, en engin breyting verour seo a hinni heilogu pantagrulfu, ekki nein aflogun eoa hitamerki. Fyrir rninna en fimmtfu pusund Bordeaux-skildinga getio pio gert pessa tilraun, og reyndar fyrir svo lftio sem t6lfta part ur pftu (fj6roungs-denara). Fario nu ekki ao lfkja pessu vio salamondru, pao frer ekki staoist. Eg ska! viourkenna ao dalftill halrn-eldur eykur henni aft og fjorgar. En eg fullvissa ykkur um ao f st6rum eldsofni kafnar hun, eins og hvert annao dyr, og tortfmist. Vio hofum af pvf reynslu. Galien staofesti pao fyrir longu, og syndi fram a pao, f Um skapsmuni, b6k III, og Dfoskorfdes heldur pvf fram, b6k II. Fario ekki heldur ao bera fyrir ykkur fjaour-alun, ne timburturninn f Pfreus sem Sulla gat aldrei f kveikt af pvf Arkelas, landstj6ri Mfpridatesar par f borg, hafoi huoao hann allan utan meo aluni. Fario ekki ao bera petta saman vio tre pao sem Kornelfus Alexander kallaoi eonem, og sagoi ao minnti a eik sem hefur mistiltein; ao hans sogn var ekki unnt ao eyoa pvf eoa skaoa meo eldi eoa vatni, ekki fremur en rnistiltein eikurinnar; og pao er einnig af pessu tre sem hio frrega skip Argo atti ao hafa verio smfoao. Finnio einhvern annan sem pessu truir; eg frabiost pvf. Fario ekki heldur ao nefna ti! samanburoar pa trjategund, hvao svo sem hun kann ao vera aodaanleg, er finna ma f Briarn;on-fjollum eoa f Embrun: hun elur sveppinn agarik a r6tum ser, og stofn hennar gefur af ser svo

pryoilegan harpeis ao Galien porir ao jafna honum vio terpentfnu; meo ffngeroum laufbloounum grfpur hun fyrir okkur hio sreta hunang af himn­ um, sem kallast manna; og enda p6tt tre petta se kvooukennt og oliugt pa vinnur eldur ekki a pvi. I>ao kallast larix a grfsku og latfnu; f6lkio f Alpafjollum kallar pao lerki; Paduumenn og Feneyingar kalla pao larege, sem Larignum, kastalinn f Piedmont, dregur nafn sitt af, er blekkti Julius Sesar vio komu hans til Gallfu. Julius Sesar hafoi gefio ollum landeigendum og fbuum f Alpafjollum og Piedmont skipun um ao koma meo birgoir af vistum og hergognum til stoova sem hann hafoi sett upp a herflutningaleioinni, fyrir her hans, a peim tfma pegar hann freri par um. Allir hlyddu pessari skipun nema peir sem bjuggu f Larignum, er treystu a natturulegar varnir borgarinnar og neituou ao eiga aoild ao pessum herskatti. Til ao refsa peim fyrir pessa neitun let hershofoinginn herinn allan ganga rakleitt til borgarinnar. Fyrir framan virkishlioio var st6r turn byggour ur larix-trjam, sem logo voru hvert a annao ofan, eins og timburhlaoi, og reis svo hatt ao fra brj6stvorninni gatu peir meo leik hrakio f burtu alla sem nalguoust, meo steinum og vogar­ stongum. I>egar Sesar heyroi ao innbyggjarar hefou ekki annao til varnar en grj6t og stangir, og gatu meo herkjum varpao peim pangao sem s6knar­ menn st6ou, pa fyrirskipaoi hann hermonnunum ao kasta fjolda morgum hrfsknippum allt urnhverfis og kveikja f peim. I>ao var gert pegar f stao. Eldur var lagour f knippin, og logarnir voru svo rniklir og hair ao peir leku um allan kastalann. R6mverjar bjuggust pvf vio ao bratt myndi turninn brenna til grunna. En pegar logarnir kulnuou og hrfsknippin hofou brunnio upp pa birtist turninn f heilu lfki alveg 6skemmdur. I>egar Sesar sa petta fyrirskipaoi hann ao grafir skyldu grafnar og virki reist allt f kring, utar kastlengd steinanna. I>a gafust Larignum-buar upp meo skilyroum. Og af frasogn peirra kynntist Sesar hinu aodaanlega eoli pessa trjavioar, sem frarnleioir hvorki eld, loga ne vioarkol. f pvf tilliti mundi hann veroskulda ao vera skipao meo hinni sonnu pantagruliu ( og p6 pvf fremur sem Pantagrull fyrirskipaoi ao allar dyr, hlio, gluggar, pakrennur, veourboro og klreoning f I>elmu skyldu gero ur pessum vioi; einnig let hann klreoa stefni meo honum, skut, lukar, pilfar, gangvegi og efra pilfar a karrokum sfnum, briggskipum, galeioum, galle6num, brigantfnum, borkum og a oorum hafskipum f I>al­ ossu) - ef ekki vreri fyrir pa skuld ao f rniklum eldsofni, par sem aorar vioartegundir eru brenndar, eyoist larix-viour og verour 6nytur, eins og steinar f leirbrennsluofni: en asbest-pantagrulfan hreinsast fremur en eyo­ ist, endurnyjast fremur en breytist vio pa meofero. Og pess vegna:

Sabeanar, Indir, Araba-pj6oir, af Leggio /Jetta hr6s um {benvio, reykelsi og myrru. Aftur ykkur bj6oum inn ao skooa plontu er hofum via. Og flytja heoan fra: pio gjarnan megio, festi pao ra:tur og geti proska ndo pusund falda pokk til himna segio, og pj6oum booio, ao s{oan Frakka la.a pantagruUu fra:ga fekk { hendur er farsa:ld hvergi meiri um jaroar lendur.

Endir Prioju b6kar um hetjulegar ddoir og orota:ki hins ma:ta Pantagruls.

FJ6RDA B6K um hetjulegar daoir og orotreki hins gofuga Pantagruls Saman sett af hr. Fran�ois Rabelais doktor i lreknisfrreoi

Til hins st6r-agreta fursta og hareruverouga HERRA ODETS, kardinala af Chastillon. PAD er your full kunnugt, st6r-agreti Fursti, hversu margir hattsettir menn hafa verio ao bryna mig, eggja rnig og bioja, og eru enn ao pvf upp a hvern dag, til ao eg haldi afram ao segja hinar pantagrulsku revintyrasogur; peir bera pvf vio ao 6fair menn haldnir orvilnun, sjukd6mum, eoa a annan hatt hrjaoir og raunamreddir, hafi vio lestur peirra losnao undan apjaninni, att meo peim anregjustund, fengio huggun, og fundio aftur gleoi sfna. Eg er vanur ao svara pessum monnum pvf til, ao par eo eg hafi sett pessar frasogur saman sjalfum mer til yndis, vrenti eg ekki neins hr6ss eoa frregoar mer til handa; pao var rninn eini tilgangur og asetningur meo skrifunum ao veita peim sem ormagna voru og sjukir, en fjarstaddir, pann litla gleoivott sem a mfnu freri var, eins og eg geri meo gleoi fyrir pa sem eru nrerstaddir, pegar porf er a, og beiti fyrir mer list rninni og pj6nustu. Stundum held eg fyrir peim langa tolu, og eg segi peim hvernig Hipp6krates, a ymsum stooum, og serstaklega p6 f sjottu b6k, Umfars6ttir, lysir menntun lreknisins, lrerisveins sfns, og hvernig S6ranus fra Efesus, Ori­ basfus, Galien, Hali Abbas, og aorir hofundar jafn rnikils metnir, hafa dregio upp mynd af fyrirmyndar lrekni, latbragoi hans, framkomu, tilliti,

Myndskreyting vio formalann ao Fj6rou b6k.

471

snertingu, tjaningu, pokka, hreinskiptni, einoroum svip, klreoaburoi, skeggi, harafari, hondum, munni, og jafnvel gengio svo langt ao lysa noglum hans f smaatrioum, eins og honum breri ao leika Elskhuga eoa Bioil f einhverjum r6muoum gamanleik, eoa ganga fyrir skjoldu til ao berjast vio einhvern voldugan fjandmann. Reyndar lfkir Hipp6krates iokun lreknislist­ arinnar meo rettu vio bardaga og skopleik leikinn af premur pers6num: sjuklingnum, lrekninum, sjukd6rnnum. Stundum hefur mer kornio f hug vio lestur pessa kafla pao sem Julia sagoi vio foour sinn Oktavfanus Agustus. Dag nokkurn kom hun a hans fund f litfogrum buningi, 6sremilegum og lostafullum, sem honum lfkaoi st6r-illa enda p6tt hann segoi ekki oro. Daginn eftir skipti hun um fot og klreddist h6fsamlega, eins og pa var tfokao meoal siolatra hefoarkvenna r6mverskra. l>annig klredd gekk hun fyrir foour sinn. Hann sem daginn fyrir hafoi ekki latio f lj6s meo oroum pa skapraun sem honum var ao pvf ao sja hana 6siolega klredda, gat ekki dulio gleoi sfna vio pessa breytingu, og hann sagoi vio hana: ,,6, hvao pessi buningur er rniklu lofsveroari og hrefir betur d6ttur Agustuss." Hun hafoi afsokun a takteinum, og sagoi vio hann: ,,f dag klreddi eg rnig til ao gleoja augu foour mfns. f grer geroi eg pao ti! ao p6knast b6nda rnfnum." Sama mali gegnir um lrekninn. l>egar hann hefur tekio a sig petta dulargervi svipm6ts og klreonaoar, einkum p6 pegar hann hefur buist eins og tfokaoist foroum, veglegri og kostulegri kapu meo fj6rum ermum, sem kallaoist philonium, eins og Petur Alexandrinus skyrir fra f Um fars6ttir, 6. kafla, pa mundi hann geta svarao peirn sem pretti dulargervio kyndugt: ,,Eg klreoi rnig ekki svona af skrautgirni og fordild, heldur til ao p6knast sjuklingnum sem eg a ao vitja, en honum einum vii eg gera allt til geos, an pess ao srera hann eoa m6oga f neinni grein." En a fleira er ao lita. Akveoin malsgrein eftir velreruveroan Hipp6krates, i peirri b6k sem aour var nefnd, far okkur til ao svitna: um pao prattum vio ekki eoa brj6tum um pao heilann hvort armreoufullur svipur lreknis, pungbuinn, hranalegur, harolegur, 6geofelldur, 6lundarfullur, strangur, full, hryggir sjuklinginn eoa hvort glaovrer svipur lreknis, bjartur, viofelld­ inn, opinskar, gleour sjuklinginn (petta hefur verio sannreynt og er oruggt); vio viljum fa ao vita hvaoan pau koma pessi ahrif hryggoar og gleoi: hvort pau spretta af skynjun sjuklingsins pegar hann hugleioir pessi geobrigoi hja lrekni sfnum og dregur af peim eindregnar alyktanir um feril sjukd6ms sfns og astand, pao er ao segja ao gott skap segi fyrir um g6oar og farsrelar lyktir, og pungt skap segi fyrir um dapurlegar og uggvrenlegar lyktir; eoa hvort pau spretta af pvf ao hughrifin, yrnist bjort eoa myrk, ymist 472

loftkennd ao eoli eoa jarolreg, ymist glaovrer eoa hryggileg, berast fra pers6nu lreknisins ti! sjuklingsins. Slfk var skooun Platons eins og Aver­ r6ess. buu ooru fremur pa hafa hofunctar aournefnctir beint athygli lreknisins serstaklega ao pvf hvers konar malfar, orobrago, efnisrok, og samrreour hann skuli hafa uppi vio sjuklingana sem hann er kvaddur ti!. I>essar ororreour skulu allar beinast ao einu og sama marki, hafa einn og sama tilgang: ao gleoja hinn sjuka an pess ao misbj6oa Guoi, og ekki ao hryggja hann f neinu efni. Eins og Her6fflus atyroir sterklega Kallfnax lrekni, sem gaf sjuklingi er spuroi hann: ,,Dey eg?", petta 6svffna svar:

Deyja mdtti Patr6klus, og var hann jJ6 miklu meiri maour, en /Ju. borum sjuklingi sem vildi vita hvernig kornio vreri sjukd6rni sfnum og spuroi hann, eins og gofugmennio Patelin:

Og jJvag mitt tjdir jJao your ekki ao eg deyi? svaraoi hann af 6skamrnfeilni: ,,Eg segoi nei, ef Latona, m6oir tvfburanna fogru, Febusar og Dfonu, hefoi alio pig." Galien hefur einnig f Skyringum via sjottu b6k Fars6ttanna, b6k 4, harolega gagnrynt Quintus, kennara sinn f lreknisfrreoi; f R6maborg sagoi sjuklingur nokkur, hefoarmaour, vio hann: ,,I>er hafio snrett hadegisvero, meistari g6our, andardrattur yoar lyktar af vfni", og hann svaraoi af hroka: ,,Pinn lyktar af hitas6tt; og hvort ilmar eoa angar unaoslegar, hitas6tt eoa vfn?" En 6hr6ourinn sem vissir Kannibalar, mannhatarar, fulmenni, beindu gegn mer var svo vregoarlaus og faraolingslegur ao hann hafoi unnio bug a polgreoi rnfnu, og eg var buinn ao akveoa ao skrifa ekki framar staf. Reyndar var ein af rninni hattar akrerunum gegn mer su ao pvflfkar brekur vreru krokkar af ymis konar truvillu ( en peir gatu p6 ekki bent neins staoar a eina einustu); af gaskasomum ffflaskap, sem hvorki skaoar Guo ne Konung, er n6g: petta er aoalefni og uppistaoa pessara b6ka; alls enga villutru er par ao finna, nema peir tulki allt, sem eg hef viljao hugsa, ofugt vio og andstrett reglum skynserninnar og almannamali, en eg mundi frekar vilja, ef mogulegt vreri, deyja pusund sinnum en hafa hugsao prer hugsanir: eins og peir sem mundu tulka brauo sem stein, fisk sem hoggorm, egg sem sporodreka. Stundum pegar eg hef borio rnig upp undan pessu f yoar navist 473

pa hef eg sagt hreinskilnislega ao ef eg aliti mig ekki betri kristinn mann en peir lata mig lita ut fyrir ao vera; ef eg greindi einhvern urmul af villutru f lifi minu, ritum minum, oroum minum og jafnvel f hugsunum mfnum, pa mundi peim foroao fra pvf ao falla svo volreoislega f net fordjorfunarinnar - pao er ao segja Djofulsins, sem fyrir peirra oro ber upp a rnig pvflfkan glrep - og eg mundi pa fara ao dremi Fonixar, hruga upp purrum vioi, kveikja eld, og brenna sjalfan rnig til dauos. Per sogouo mer pa ao Frans konungur salugi, hvers nafn mun re lifa, hafi verio varaour vio pessum 6hr6ori um mig; og pegar hann hafoi heyrt og hlustao af athygli a pessar minar brekur lesnar beint upp af lreroum og trufostum Lesara pessa konungdrernis (eg segi m{nar pvf mer hafa verio kenndar af illum hvotum nokkrar falsaoar og illa rremdar), pa p6tti honum prer ekki vafasamar f neinu efni; og leio omun fyrir hoggorms-retu pa sem byggoi akreru um lffshrettulega villutru a N teknu fyrir M, vegna misskiln­ ings og vanrrekslu prentaranna. Eins hafoi sonur hans, Hinrik konungur, svo g6our sem hann var, svo dyggoumpryddur, svo blessaour af himnunum (megi Guo greta hans um langan aldur), brugoist pannig vio f minu mali ao hann veitti your forsja og serstaka vernd gegn r6gberum mfnum. Petta Fagnaoarerindi staofestuo per sfoar af g6osemi yoar vio mig f Parfs, og eon fremur nylega pegar per komuo f heims6kn til herra mfns, kardinala du Bellay, sem hafoi dregio sig f hie f Saint-Maur til ao fa bata eftir long og pjakandi veikindi, en sa staour er (nakvremar talao) paradfs fyrir heilsu manna: vinsamlegur, friosrell, pregindarfkur; og fullur af peim unaosemdum og ollum peirn heiovirou skemmtunum sem jaroyrkjan og brendalifio bera meo ser. Petta er astreoan til pess, herra rninn, ao eg nu bfo ollum 6tta birginn, og lret fjaourpennann fara a flug, f von um ao per, af yoar ljufu velvild, veroio mer sem annar gallverskur Herakles ao pvf er pekkingu varoar, visku og malsnilld gagnvart 6hr6oursmonnunum, annar Alexfkakos ao pvf er varoar dyggoir, vald og myndugleik; eg vii sannarlega segja um your hio sama og hinn vitri konungur Sal6m6 sagoi um Mose, hinn rnikla spamann og leiotoga fsraelspj6oar, S{raksb6k 45: Maour sem 6ttast Guo og elskar, er g6osamur ollum monnum, elskaour af Guoi og monnum, blessaour f minningunni. Guo geroi hann lfkan Koppunum, gaf honum matt til ao skelfa fjendurna. f hans -pagu geroi hann 6ttalega hluti og undursamlega; hann heioraoi hann fyrir augliti konunga; meo hans oroum skyroi hann vilja sinn fyrir lyonum og bra upp sfnu lj6si. Hann helgaoi hann f trufesti og auomykt og valdi hann ur a meoal allra 474

manna. Hann vildi ao raust sfn mundi meo honum heyrast, og ao hann booaoi logmal pekkingar og hjalprreois peim sem voru i myrkrunum. Ao endingu heiti eg pvi ao hitti eg menn sem 6ska mer til hamingju meo pessi glaolegu skrif, pa skal eg tilkynna peim ao yoar se oll pakkarskuldin, og ao peir skuli pakka your, your einum, og bioja Herrann ao vernda og efla yoar tign; og frera mer ekkert til tekna nema pa auomjuku undirgefni og hlyoni sem mer er skylt ao syna yoar g6ou booum. Pvi meo yoar hattvirtu hvatningu veittuo per mer breoi hugrekki og innblastur; an yoar hefoi hjarta mitt drepio stall og uppspretta dyra-andanna staoio purr. Megi Drottinn vor greta yoar f sinni heilogu nao. Parfs pann 28. januar 1552. Yoar auomjukasti og sann-hlyoni pj6nn, Fran�ois Rabelais, lreknir.

475

FORMAL! HOFUNDAR Fran�ois Rabelais ao Fj6rou b6k um hetjulegar daoir og orot::eki Pantagnils.

TIL GODFUSRA LESENDA megi Guo greta ykkar og varoveita! Hvar eruo pio? Eg kem ekki auga a ykkur. Bfoio meoan eg set upp gleraugun! Ha! ha! Ljuf og g6o Hour fastan hja! Eg se ykkur. Og hvao svo? Pio fenguo g6oa vfnuppskeru, eftir pvf sem mer er tjao. Aldrei ao eilifu skyldi eg syta pao. Pio hafio fundio 6skeikult lyf vio hvers kyns porsta? Pao var vel af ser vikio. Erno pio, sem og konur ykkar, born, foreldrar, vio jafn g6oa heilsu og pio reskio? Pao er mjog gott, pao er ffnt, pao likar mer vel. Megi Guo, g6our Guo, eilfflega vera lofaour fyrir pao, og (ef pao er hans heilagi vilji) megi pio lengi vio pao bua. Eg fyrir mitt leyti get, vegna hans heilogu gresku, sagt slfkt hio sama, og eg bio ykkur blessunar. Eg er, pakka skal dalitlum pantagrulisma (sem er, eins og pio vitio, viss glaovrero andans samfara vanp6knun a duttlung­ um orlaganna), heill og klar; og langar f drykk, ef ykkur er sama. Spyrjio rnig ekki hvers vegna, heioursf6lk? Ohrekjandi svar: slikur er vilji hins al-g6oa og al-mattuga Guos, sem eg treysti, sem eg hlyoi, og oro hans tigna, booskap g6ora tfoinda, pao er ao segja Guospjollin par sem sagt er, Lukas, 4, af bitru haoi og nfstandi spotti, vio lrekni sem vanrrekti eigin heilsu: ,,Lreknir, lrekna sjalfan pig." Pao var ekki vegna pvflfkrar lotningar sem Galien helt sinni g6ou heilsu, enda p6tt hann hafi verio heldur vel til heilagrar Bibliu og pekkt og umgengist helga menn kristna a sfnum tfma, eins og fram kemur f b6k 2 Um hlutverk lfkamsparta mannsins; b6k 2, Um aoskiljanlega ceoaslami, kap. 3; og eins f b6k 3, kap. 2, og f b6kinni Sjukd6mar nyrnanna (ef Mn er eftir Galien); heldur vegna 6tta vio ao veroa fyrir 6hefluoum og bitrum haosgl6sum: HEIDURSFOLK,

477

latros allon, autos helkesi bryon. Hann gortir af ao grannig grobbar hann steigurlatur af pvf ao hann vilji ekki heita virtur lreknir nema pvf aoeins ao hann hafi verio fullkornlega heilbrigour, ao undan skildum nokkrum lettum og skammrejum hitas6ttarkostum, fra tutt­ ugu og atta ara aldri og fram f haa elli; enda p6tt hann hafi alls ekki verio hraustur ao eolisfari og lj6slega magaveill. ,,I>vf," (segir hann f b6k 5, Um varoveislu heilsunnar) ,,peim lrekni verour trauola truao fyrir annarra heilsu, sem afrrekir sfna eigin." Asklepfades, lreknir, gortar af eon meira steigurlreti af pvf ao hafa gert pann samning vio Fortunu (grefudfsina), ao hann skuli ekki talist geta neinn lreknir, ef hann hefur oroio veikur fra peirn degi er hann t6k ao ioka pessa list fram f hrestu elli. I>etta heppnaoist honum, heilum og pr6ttmiklum f hverjum lim, og bar pannig siguroro af Fortunu. Ao endalyktum hafoi hann skipti a lffi og dauoa, an pess ao hafa nokkru sinni verio veikur, meo pvf ao detta af galeysi ur efsta hafti stiga, illa smfououm og funum. Ef Heilsan hefur sloppio fyrir slysni fra ykkar havelborinheitum, og hvar sem hun leynist, uppi, niori, fyrir framan, fyrir aftan, til hregri, til vinstri, inni, uti, nrer eoa fjrer ykkar vettvangi, pa vreri 6skandi pio fynduo hana sem fyrst meo hjalp blessaos Frelsarans! I>egar ykkur hefur, fyrir heppni, tekist ao finna hana, raoist pegar f stao ao henni, heimtio hana til ykkar, grfpio hana og solsio undir ykkur. Login mrela meo pvf. Konungurinn abyrgist pao, og eg raolegg ykkur pao. Rett eins og lagasrnioir Fornaldar heimiluou lensherra ao krefjast aftur prrels sfns sem hafoi fluio, hvar sem hann vreri ao finna. Lof se g6oum Guoi og g6oum monnum! Er ekki mrelt svo fyrir f gornlum sioaskram f pessu svo gofuga, svo foma, svo fagra, svo bl6mstrandi, og svo auouga konungdremi, Frakklandi, ao hinn dauoi skuli hremma hinn kvika? Sjaio hvao um petta hefur ao segja, nu nylega, sa g6oi, lreroi, vitri, SVO mannuolegi, svo gofugi og rettlati Andres Tiraqueau, raogjafi hins mikla, sigursrela og sigrihr6sandi Hinriks konungs, annars meo pvf nafni, f hans afar 6gnprungna Hrestaretti Parfsar. Heilsan er okkar lff, eins og Arff6n af Sikyon segir meo rettu. An g6orar heilsu ekkert lff, pao er pa ekki pess viroi ao pvf se lifao: abios bios, bios abiotos. An g6orar heilsu er lffio bara krom; lffio er sem fmynd dauoans. Fyrir pvf skuluo pio sem misst hafio heilsuna - pao er ao segja eruo dauoir - hondla lffio (pao er heilsan). 478

Eg set traust mitt a Guo, ao hann heyri brenir okkar ef vio gerum prer af djupri tru; og hann mun uppfylla 6skir okkar, ef prer eru h6fsamar. Hinir spoku menn Fornaldar sogou ao meoalh6fio vreri gull, pao er ao segja dyrmrett, r6mao af ollum, reskilegt alls staoar. Blaoio i heilagri Bibliu, og pio munuo sja ao peim sem baou af h6fsemi var aldrei synjao, litli maour­ inn Zakkeus er dremi par um, en pao eru lfkamsleifar hans sem trugerpin fra Saint-Ayl stutt fra Orleans grobba af ao eiga; peir kalla hann sankti Sylvanus. Allt sem hann praoi var ao sja okkar blessaoa Frelsara i J6rsala­ borg. I>ao var h6fsamleg 6sk og ollum frer. En hann var of lagur vexti, og f manngruanum var honum pao ekki kleift. Hann stappar, hann hoppar upp, hrindir fra ser, bryst um, klifrar upp i m6rberjatre. Alg6our Guo skildi einlrega og h6fsama pra hans. Hann gekk fram i hans augsyn. En Zakkarias fekk ekki aoeins ao sja herra sinn, hann fekk ao heyra hann tala. I>vi hann s6tti hus litla mannsins heim og blessaoi fjolskyldu hans. I>ao henti einn spamannsson i Israel er var ao hoggva tre vio ana Jordan, ao jarnblaoio hrokk af oxinni (eins og ritao er i Kon. 2., kap. 6) og fell i ana. Hann bao Guo ao gjora SVO vel ao na pvi aftur upp. Petta var h6fsom bren; og i staofastri tru og trausti fleygoi hann, ekki blaoinu a eftir skaptinu, eins og peir kyrja pessir hneykslanlegu og m6tsagnafullu siogreslu-skratt­ ar, heldur skaptinu a eftir blaoinu, eins og pio sogouo meo rettu. Jafnskj6tt geroust tvo undur. Jarnio h6fst upp ur djupi vatnsins og smeygoi ser upp a skaptio. Ef hann hefoi nu 6skao pess ao stiga upp a himininn i logandi vagni eins og Elia, ao margfaldast eins og Abraham, veroa jafn rfkur og Job, jafn sterkur og Sal6m6, eoa jafn friour og Absalom, mundi hann pa hafa verio brenheyrour? I>ao efa eg. Viovfkjandi h6fsamar 6skir eins og bren um exi (latio vita pegar timi er til ao drekka) retla eg ao segja ykkur eina af dremisogum vitringsins Es6ps, hins franska, eg retti ao segja frygiska eoa tr6janska, eins og Maximus Planudes staohrefir; en af pvi f6lki eru hinir gofugu Frakkar komnir, eftir sannoroustu sagnariturum. Elian ritar ao hann vreri I>rakverji; og Agapias, eftir Her6d6tusi, ao hann vreri fra Samsey; sama er mer. A hans tima var uppi porpsbui snauour, er bj6 f Gravot, Eistnari ao nafni, sem hj6 tre og klauf, og dr6 fram lifio eins og fara geroi f pessu auma starfi. Nu bar svo til ao hann tyndi exi sinni; og hafi nokkur maour verio f steik og sturinn pa var pao hann. I>vi a hans oxi valt hans lif og lifibrauo. Vegna axar sinnar lifoi hann virtur og viokunnur meoal allra riku trjakaupmann­ anna. An axarinnar mundi hann deyja ur hungri. Ef dauoinn hefoi mrett honum an axar viku sioar pa hefoi hann fellt hann meo sigoinni og mis­ munao honum ut ur heiminum.

479

f pessum 6gongum t6k hann ad kveina, bidja, sarbrena, og akalla Jupiter med undra fagurri brenagjord (pvi eins og pid vitid var pad Naudsynin sem fann upp Malsnilldina), og h6f upp andlit til hirnins, knefallandi a jordinni, berhofoadur, med handleggi hatt a loft, fingur sundur spennta, og hr6paoi viostooulaust, harri roddu, vid hvert hie sem a vard brenagerdinni: ,,bxin mfn, oxin mfn! 6, Jupiter, ekkert nema oxina mfna, eda denara til ad kaupa nyja! JE! re! blessud oxin mfn!" Jupiter var ad pinga um einhver rnikilvreg mal, og Kybela gamla, eda hinn ungi og frfoi Fobus, ef pid viljid heldur, var ad lata skodun sfna i lj6s. En krofugerd Eistnara var svo havrer ad ollum ti! rnikillar undrunar barst hun inn a radstefnu og ping Gudanna. - Hver skollinn er petta, parna nidri, spurdi Jupiter, sem g6lar svona hrodalega? Yid kraftinn f Styx! hofum vid ekki pegar fengio n6g af pessu, og erum vid ekki nuna full hertir ad kljast vid oil pessi rnikilvregu og margslungnu mal? Yid hofum leyst deiluna a rnilli Presthans, konungs Persa, og S6lfmans soldans, keisara af Miklagardi. Yid hofum lokad leid­ inni a rnilli Tatara og Mosk6vfta. Yid hofum svarad beidnum seriffsins. Einnig hofum vid fylgt fram 6skum Dragut-Rais. Yid hofum greitt ur malum Parma, einnig Magdeborgar, Mfrand6lu og Afrfku (pannig kalla dauolegir borgina a Miojardarhafsstrond sem vid nefnum Afr6disfum). Sokum vangreslu hafa hofoingjaskipti ordid f Tripoli. I>ad var tfrni ti! kominn. Gask6nar taka nu pvert fyrir ad gefast upp og bidja um ad fa aftur klukkurnar. f pessu heimshorni eru Saxar, Hansamenn, Austgotar og I>j6d­ verjar, aour 6sigrandi, en nu ,,bunir ad vera", og undirokadir af litlum manni orkumludum. I>eir krefja okkur um hefnd, hjalp, endurheimt a fyrra sjalfstredi og revagomlu frelsi. Og hvad eigum vio ad gera vid pennan Ramus og pennan Galland, sem setja allt a annan endann i hask6lanum f Paris, med tilstyrk eldastraka sinna, snapagesta og handbenda? Eg er f raun og veru radprota. Eg hef ekki enn afradid med hvorum eg stend. Mer virdast peir vera, hvor med sfnu m6ti, vrenstu piltar og vel hredjadir naungar. Annar peirra a s61-kr6nur, eg a vid glymjandi og merlandi, og pad rfour baggamuninn; hinn vill gjarnan eignast prer lfka. Annar hefur nokkra pekkingu; hinn er ekki favfs. Annar peirra dair heidursmenn; hinn er dadur af heidursmonnum. Annar er utsmoginn refur og sl6ttugur; hinn rregir heimspekinga og mrelskumenn fornaldar med tungu sinni og penna, og geltir ad peim eins og rakki. Hvad segir pu um pad, Prfapus, gamla asnasin? Mer hafa einatt p6tt tillogur pfnar sanngjarnar og rad pfn markviss: et habet tua mentula mentem. - Jupiter konungur, svaradi Prfapus, t6k ofan hettuna og h6f upp hofudid, logarautt og stadfastlegt, - fyrst per lfkid oorum vid geltandi 480

rakka, hinum vio utsmoginn ref, pa er eg peirrar skoounar, an pess eg vilji m6oga your eoa valda your meira vafstri, ao per rettuo ao fara meo pa eins og per f6ruo eitt sinn meo hund og ref. - Hvao? spuroi Jupiter. Hvenrer? Hverjir voru peir? Hvar atti pao ser stao? - 6! hvao per hafio gott minni! svaraoi Prfapus. Okkar reruverougi Bakkus, sem per sjaio parna, meo fagurrautt andlit, vildi hefna sfn a J:>ebubuum, og f pvf skyni galdraoi hann ser ref, sem var svo vel skapaour ao ekkert dyr f heiminum gat veitt hann eoa lemstrao, hvaoa tj6n eoa skaoa sem hann geroi. Hinn gofugi Vulkanus hafoi smfoao hund ur monesisku latuni, blasio i hann anda sinum og gefio honum lif og fjor. Hann gaf your hann, og per gafuo elskunni yoar, Evr6pu. Hun let hann ganga til Mfnosar, Mfnos til Pr6krisar, Pr6kris gaf hann ao lokum Kefalusi. Hann hafoi einnig verio tofraour pannig ao hann gat hremmt hvert pao dyr sem hann hitti, meo liku lagi og lbgfrreoingar nu a dogum; ekkert gat sloppio fra honum. En SVO bar pao ti} ao pessi tvo dyr mrettust - og hvao varo? Hundurinn var til pess knuinn, af albgunum, ao hremma refinn; a refnum hvildu pau alog ao hann var ekki unnt ao hremma. Malia var lagt fyrir rao yoar. Per baruo pvi vio ao per vilduo ekki rfsa gegn forlogunum. En orlogin voru innbyrois 6sampykk. Truveroug, endan­ leg lausn tveggja andstreora afla var alitin, f eoli sfnu, 6moguleg. J:>er svitnuouo, pvi per voruo protinn ao raoum. Sviti yoar sem fell til jaroar 61 af ser hnott6tt kalhofuo. Ao allri pessari gofugu samkomu, sem fann ekki skyra og eindregna lausn a pessu mali, setti furoulegan porsta; og pao voru drukknar meira en sjotiu og atta amur af guoaveigum. Per fellust a mitt rao, per breyttuo peim baoum i stein. Jafnskj6tt voruo per laus ur prengingunum; jafnskj6tt var hr6pao um hio mikla Olympsfjall ao samio hefoi verio vopna­ hle vio porstann. Petta var ar hinna linu punga, rett hja Temessus, a milli J:>ebu og Kalkis. Rao mitt er ao per fylgio pessu fordremi og steingerio hund penna og ref. Su ummyndun er ekki 6pekkt. Hvorir tveggja heita peir Steinn; og par sem pao parf prja steina, samkvremt oroskvioi f Limusin, til ao fullgera ofnskjaft, gretuo per brett vio meistara Steini af Cognieres, sem per stein­ gerouo foroum af somu astreou. Pa er hregt ao setja pessa prja dauou steina, lagoa f jafnhlioa prihyrning, inn i musterio mikla f Paris, eoa f anddyrio mitt. Pao verour peirra hlutverk ao slokkva a kertum, kyndlum, mj6kertum og blossalj6sum meo nefinu. Pvf meoan pessir steinar lifou kyntu peir af eistnaskap undir eldum sundurlyndis, haturs, eistnapykkra kredduh6pa, og 6lu a flokkadrattum meoal iojulausra sk6Iamanna. Latum pao vera uppi a 481

meoan heimur stendur ao pessa litlu, sjalfumgloou eistnamergi hafio per fremur fyrirlitio en fordremt. Eg hef lokio mali mfnu. - I>er eruo peim vilhallur, sagoi Jupfter, ao pvf er mer synist, agreti meistari Prfapus. I>er eruo ekki ollum svo vilhallur. I>vf fyrst peir eru svo snoknir fyrir ao orostfr peirra lifi, pa myndu peir orugglega fremur vilja breytast meo pessu m6ti, pegar peir vreru dauoir, f haroan stein og marm­ ara, heldur en ao veroa aftur mold og meyra. Sjaio per parna, ao baki okkur, f attina ao tyrrhenska hafinu og a stooum f grennd via Apennfnu, prer rniklu r6stur sem vissir klerkar hafa kynt par undir. I>essi 6lga mun vara um tfrna, eins og gl6oin f ofnum Limusfn, sfoan mun hun dvfna, en ekki svo skj6tt. Via munum hafa rnikla skemrntun par af. En pama se eg agnua nokkurn: hann er sa ao via hofum litlar birgoir af prumum sfoan a peim tfma er pio, rnfnir felags-guoir, meo serstoku leyfi rnfnu, skemrntuo ykkur via ao peyta peim gegndarlaust a Antiokkfu hina nyju. I>annig f6ru peir lfka ao, eftir ykkar fordremi, peir hinir glrestu riddarar sem attu ao verja virkio f Dindenaroy gegn hverjum sem vreri: peir eyddu ollum sfnum skotfrerum meo pvf ao skj6ta a sporfugla, og svo hofou peir ekk:ert til ao verja sig pegar neyoin steojaoi ao, SVO peir letu staoinn djarfmannlega af hendi og gafust upp fyrir fjendunum, sem voru um pao bil ao letta umsatrinu, sturlaoir allir og orvilnaoir, og praou vart annao heitar en ao halda undan f snatri, pratt fyrir tfmabundna skomm. Sjaio til pess ao skipunum rnfnum se fram fylgt, Vulkanus sonur! vekio pa sem sofa: Kykl6pa, Aster6pa, Brontes, Arges, P6lyfemus, Ster6pes og Pyrakmon; komio peim til verka, og latio pa drekka ao vild. l>ao ma ekki spara vfn handa peim sem vinna via eld. Og nu skulum via snua okkur ao kjaftaskurnnum parna niori. Merkur, gaio ao hver pao er, og komist ao pvf hvao hann vill. Merkur leit niorum loftsgat Himnanna, sem peir heyra upp um hvao talao er her niori; pao lfkist eiginlega lestaropi a skipi (lkar6menippus sagoi pao lfktist brunnopi); og hann ser pao er Eistnari sem sytir glataoa oxi, gefur raoinu skyrslu par um. - Ja hema, sagoi Jupfter, tama er lj6ta uppistandio! Hofum via pa ekki annao ao gera a pessari stundu en ao endurheimta glataoar axir? Og samt verour ao fa honum hana aftur. l>ao er skrifao f stjornunum, skiljio pio? rett eins og hun vreri jafnviroi hertogadrernisins f Mflansborg. Reyndar er oxin honum jafn mikils viroi og jafn veromret og konungdremi er konungi. Hana, hana, ao hann fai pessa oxi aftur. Tolum svo ekki meira um pao. 482

Leysum sfoan deiluna milli klerkanna og mold-verplanna f Landerousse. Hvert vorum vio komnir? Prfapus hafoi staoio f reykhafsskotinu. En pegar hann heyroi skyrslu Merkurs, sagoi hann af fullri kurteisi og vel meintum gaska: - Jupfter konungur, f pann tfo er eg gretti garoanna a joroinni, eftir yoar booi og fyrir serstok forrettindi, pa t6k eg eftir pvf ao petta oro oxi merkti ymsa hluti. l>ao taknar visst ahald sem notao er til ao hoggva og kljufa tre. l>ao taknar lfka (ao rninnsta kosti taknaoi f pann tfo) kvenveru sem tfoum er logo blatt afram og vafningalaust a bakio; og margan g6oan strakinn sa eg segja vio stulku sem gaf honum blfou sfna: oxin mfn. l>vf petta t6l (um leio og hann sagoi petta syndi hann nfu tomrnu langan k6lfinn) reka peir af svo mikilli dirfsku og stolti f slfour peirra, til ao letta meo ollu af peim 6ttanum sem sflregur er f kvenkyninu: pao er ao slfour petta losni fra kvioarholinu og detti niour a hrela vegna skorts a heppilegu uppihaldi; og eg minnist pess (pvf eg hef lfka minn, eg retlaoi ao segja rninni, mjog gott, sem mundi fylla streroar smjorkupu) ao a tubilustr{u, og a hatfo okkar g6oa Vulkanu'ss f maf, a fallegu salarg6lfi, ao eg heyroi foroum pa Josquin des Prez, Ockeghem, Obrecht, Agricola, Brumel, Camelin, Vigoris, de La Fage, Bruyer, Prioris, Seguin, de La Rue, Midy, Molu, Mouton, Gascogne, Loyset Compere, Penet, Fevin, Rousee, Richafort, Rousseau, Conseil, Constanzo Festa, Jaxques Berchem, syngja lagvisst: Pebaldur Langi, pd er hann vi/di pj6nusta nyja fru ao bragoi he/jar a g6lfio hamarinn lagoi, vio hv{luvegg; pao Utt hun ski/di. ,,Hvf, minn ljufi," ldgt hun sagoi, "la:oistu um meo lqullutetur ?" ,,Pig," hann tjdoi, ,,ao trukka betur." ,, Ta:plega ut af pwftum m{num: komio Toti ti! m{n getur, og trukkao mig meo gumpi s{num. " Nfu olympfotum sfoar og einu hlaupari betur (6! minn g6oi ...eg retlaoi ao segja, g6oa minni! eg geri einlregt malspjoll f samtaknun og tengingu pessara tveggja oroa), heyroi eg Adrian Willaert, Gombert, Jannequin, Arcadelt, Claudin, Certon, Manchicourt, Auxerre, Villiers, Sandrin, Sohi­ er, Hesdin, Morales, Passereau, Maille, Maillart, Jacotin, Heurteur, Verdo483

let, Carpentras, Lheritier, Cadeac, Doublet, Vermont, Bouteiller, Lupi, Pagnier, Millet, du Mollin, Alaire, Marault, Morpain, Gendre, og aora kata t6nlistarmenn, i einkagaroi, undir fogrum laufskala og i kringum virki af floskum, svinshom, skorpusteik, og alls konar dufum meo hatt; syngja hrifandi vel: Fyrst oxi sem Latin er 6skept vera er 6nyt, ( svo t6l an handfangs er hvert! ), vio skulum ( snatri pau samhrefo gera: her serou skaptio. Mfn oxi pu vert! Svo via veroum ao komast ao pvi hvers kohar oxi pessi malhvelli Eistnari kallar eftir. Via pessi oro f6ru allir reruverougir guoirnir og gyojurnar ao hlreja eins og flugnager, og Vulkanus meo breklaoan f6tinn t6k, af ast til hjartaljuf­ unnar sinnar, prju eoa fjogur snofurleg sma hopp a pallinum. - Hana, hana! sagoi Jupiter via Merkur, fario undir eins niour, og latio prjar axir detta via fretur Eistnara: hans, aora af gulli og pa prioju ur gagnheilu silfri, allar af somu strero. I>er lofio honum ao velja a rnilli peirra priggja, og ef hann tekur upp sfna eigin og er pakklatur, latio hann fa hinar tvrer. En ef hann tekur upp aora hvora af hinum tveim, hoggvio hofuoio af honum meo hans eigin, fario pannig ao via alla pa menn sem glata exi. Ao peirn oroum mreltum vatt Jupiter upp a hofuoio eins og api sem gleypir lyfjapillur, og gretti sig svo regilega ao allur sa rnikli Olympus skalf. Merkur, meo upptyppta hufu sfna, broddhjalm, hrelavrengi og sprota, let sig detta i gegnum loftsgat hirnnanna, klauf loftio, kom niour lettilega a joroina, og kastaoi oxunum premur fyrir fretur Eistnara; sfoan segir hann via hann: - I>u hefur oskrao n6g til ao eiga drykk skilio. Jupiter hefur brenheyrt pig. Lattu sja hver af pessum prem oxum er pfn, og taktu hana. Eistnari t6k upp gull-oxina, leit a hana og p6tti hun allpung, segir sioan k via Merkur: ,,Svo hjalpi mer Guo, petta er ekki mfn. Eg vii hana eki." Hann geroi slfkt hio sama via silfuroxina, og segir: ,,Nei, ekki pessi heldur. I>u matt eiga hana." I>a t6k hann vioaroxina i hondina, leit a skaptendann, og kenndi par mark sitt; pa stokk hann upp af gleoi, eins og refur sem hefur fundio hrenur a strjalingi, brosti ut ao eyrum, og segir: ,,M6r Guos! , pessi her er mfn. Ef per viljio lata hana mer eftir, pa mun eg frera your f6margjof:

484

st6ran, ffnan mj6lkurpott, alpakinn fallegum jaroarberjum, a ides f maf (pao er ao segja fimmtanda dag mafmanaoar). -G6oi maour, sagoi Merkur, pu matt fa bana, taktu bana; og par sem pu befur valio meoalh6fio bvao varoar axir, pa er pao vilji Jupfters ao eg gefi per hinar tvrer. l>u befur pa fengio n6g til ao veroa rfkur; vertu raovandur jafnframt. Eistnari pakkaoi Merkur af kurteisi, bneigoi sig djupt fyrir Jupfter, festi gomlu oxina sfna vio leourbeltio, og slongdi benni aftur a rass, eins og Marteinn fra Cambrai. Hinar tvrer, sem pyngri voru, bengdi bann um halsinn. l>annig gekk hann stoltsaralegur eins og fursti um landio, brosti breitt a meoal s6knarbrreora sinna og nagranna, og hafoi upp fyrir peim litla frasann bans Patelins: ,,Fekk eg ekki nokkuo?" Nresta dag, klreddur bvftri mussu, lagoi bann a bak ser dyru aximar tvrer, og belt til Chinon, frregrar borgar, gofugrar borgar, fomrar borgar, og peirrar fremstu f beirni, sarnkvremt d6mi og urskuroi fremstu lrerd6ms­ manna mas6reta. f Cbinon skipti bann a silfurexinni fyrir luovfks-aura og aora silfurmynt; og gull-exinni fyrir fallega boounar-aura, fallegar guos­ lambs-kr6nur, fallega bollenska rittara, fallega k6ngs-skildinga, g6oa s61skildinga. Fyrir petta keypti hann marga bugaroa, margar bloour, margar jaroir, morg landsetur, margar hjaleigur og leigubyli, morg kot, engi, vfnekrur, sk6ga, pl6glond, beitilond, tjamir, myllur, garoa, pflvioarlundi; naut, kyr, rer, kindur, geitur, gyltur, grfsi; asna, hesta, hrenur, bana, geld­ hana, kjuklinga, gresir, gresarsteggi, andarsteggi, endur og aora litla fiour­ fugla. A stuttum tfma varo bann rfkasti maour landsins, jafnvel rfkari en Mj6rakki binn halti. Brendagauramir og brekkuj6narnir f grenndinni urou aldeilis hlessa ao sja pessa rniklu velgengni Eistnara; samuoin og meoaurnkunin sem peir hofou aour borio til fatreklingsins breyttist f ofund vegna bans rniklu og 6vrentu auolegoar. Svo peir t6ku ao hlaupa um, spyrjast fyrir, nj6sna og frreoast um pao meo bvaoa raoum, a bvaoa stao, bvaoa dag, hvaoa stund og fyrir bvaoa oro hefoi pessi rnikli fjarsj6our til bans kornio. l>egar peir heyrou bann befoi fengio petta fyrir pao ao glata oxi sinni, sogou peir: - Hnu ! hnu ! vio purfum pa bara ao glata oxinni okkar til ao veroa rfkir? l>ao er svo sem auovelt og kostar ekki mikio. Svo snuningur birninhnatt­ anna, samstreoa fastastjamanna og innbyrois afstaoa planetnanna er pannig nu um stundir ao bver sem glatar oxi verour jafnskj6tt rfkur? Hnu! bnu! 6! Drottinn minn, oxin krer, pitt er ao tynast, og lattu per vel lfka. Svo tyndu peir allir sinni oxi. Til fjandans sa sem belt eftir oxi sinni! Sa 485

sem tyndi ekki sinni oxi var ekk:i sonur g6orar m6our. Engin tre voru felld, engir sk6gar hoggnir um landio allt, vegna skorts a oxum. Drernisaga Es6ps segir enn fremur ao vissir litlir bleyoursmenn (ekki heiours-) af lregstu stigum, sem hofou selt Eistnara sma engi eoa litla myllu til ao taka sig sem best ut vio lioskonnun, brugou vio skj6tt pegar peir frettu hvernig hann hafoi fengio 611 pessi auorevi, og seldu svero sin til ao kaupa ser axir, til ao tyna peim eins og brendurnir hofou gert, og avinna ser med pvi m6ti kynstur af silfri og gulli. I>io hefouo vel getao haldio peir vreru dalitlir R6marfarar ao selja eigur sfnar til ao fa lan hja Mrum til ao kaupa fjoldann allan af aflatsbrefum af nykjornum pa.fa. Og peir hr6puou, og baou, og bormuou ser og akolluou Jupiter. ,,C'.>xin mfn, oxin mfn, Jupiter! Oxin mfn herna, oxin mfn parna, oxin mfn, 6, 6, 6, Jupiter, oxin mfn!" Allt urnhverfis 6maoi loftio af hr6pum og g61i pessara manna sem hofou glatao oxi. Merkur var snar ao frera peim axir, og baud hverjum og einum pa sem hann hafoi tynt, sfoan aora ur gulli og pa prioju ur silfri. Allir voldu pa sem var ur gulli, peir t6ku hana upp, frerou Jupiter pakkir, gjafaranum mikla; en i somu andra og peir lyftu henni fra jorou, bognir og lotnir, hj6 Merkur af peim hofuoio eftir fyrirsogn Jupiters. Fjoldi afhogginna hofoa var jafn og samsvaraoi fjolda axanna sem hofou glatast. Nu sjaio pio hvernig petta er. Petta fa peir i hendur sem bioja af einfeldni og 6ska ser h6fsamlegra hluta. Takio ykkur vara a pessu, pio aumu menn a flatlendinu, sem segio ao pio mynduo ekki la.ta af 6skum ykk:ar fyrir tfu pusund franka a ari; og segio ekki framar af 6svffni, eins og eg hef stundum heyrt ykkur gera: ,,Guo grefi eg hefoi a pessari stundu hundrao sjotfu og atta rnillj6nir i gulli! 6! hvao eg yroi srell!" Ao pio steypist allir ut i kuldab6lgu! Hvers meira greti konungur, keisari, pafinn sjalfur 6skao ser? Svo pio fa.id ao kynnast pvi af eigin raun ao pegar pio 6skio ykkur 6h6flegra 6ska fa.id pio aoeins flensu og klaoa, og ekki eyri i budduna; ykkur farnast ekk:ert betur en beiningamonnunum tveimur sem orouou 6skir sinar eftir tiskunni i Parfs; annar vildi fa s61-kr6nur jafn margar og menn hofou eytt, selt, og keypt i Paris, fra pvi fyrsti hornsteinninn var lagour ao byggingu hennar og fram a sfoustu stund: allt reiknao ut eftir rentu, veroi og raungildi dyrasta arsins f ras pessa tuna. Var petta ekki 6fetislegur naungi? hvao finnst ykkur? Skyldi hann hafa etio surar pl6mur an pess ao skrrela prer? Eda gnfst tonnum? Hinn 6skaoi ser Vorrar-Fruar­ kirkju troofullrar af stalnalum fra g6lfi upp i hrestu rjafur, og ao eiga jafn margar s61-kr6nur og hregt vreri ao la.ta i jafn marga poka og sauma mretti 486

meo ollum, b6kstaflega ollum, nalunum, uns prer vreru allar bitlausar eoa oddbrotnar. Petta kallast ao 6ska ser! Hvao finnst ykkur? En hvao spratt af pessu? Um kvoldio hofou peir baoir fengio kuldab6lgu a hrela, fleiour srruitt a hoku, vondan h6sta { lungu, kvefpest { kverkar, drepkyli a sitjanda, og brauoskorpu-fjanda til ao hreinsa tennurnar. 6skio pvf af h6fsemi: og 6skin mun rretast; og meira en pao, ef pio vinnio vel a meoan og hlffio ykkur ekki. ,,Ja, en," segio pio, ,,Guo hefoi rett eins getao gefio mer sjotfu og atta pusund eins og prettanda part af helmingi. Altent er hann almattugur! Millj6n af gulli er honum jafn lftio og eyrir." Hvaoa, hvaoa! Hver kenndi ykkur ao rreoa og tala pannig um matt Guos og forakvoroun, veslings folk? Hlj6o! st, st, st! Mjuklretio ykkur framrni fyrir hans heilogu asj6nu og kannist vio vanmatt ykkar. Pao er a pessu, gigtsjuku menn, sem eg byggi mfna von, og eg trui staofastlega ao ef g6oum Guoi p6knast munuo pio fa heilsuna, pvf eins og stendur er g6o heilsa pao eina sem pio biojio um. Bfoio enn um stund, notio svona halfa unsu af polinmreoi. Pannig fara peir ekki ao f Genovu: f ritstofum sfnum og reikningsklefum, rreoa peir saman a morgnana, vega og meta, og akveoa, af hvaoa monnum peir geti plokkao denara pann daginn, og hver skuli veroa fleginn, prettao­ ur, svikinn og blekktur meo velum peirra, og ao pvf bunu halda peir a staoinn og segja um leio og peir heilsa hver oorum: Sanita et guadain, messer. Peir lata ser ekki g6oa heilsu nregja; ekki aldeilis, peir 6ska hver oorum gr6oa, jafnvel skildinga Gadaignis. Af pvf flytur ao einatt fa peir hvorugt. Nu jreja, fyrst pio eruo vio g6oa heilsu, h6stio pa fallega fyrir rnig, stingio ut ur premur, hristio eyrun glaolega, og pa faio pio ao heyra undur rnikil af peim gofuga og g6oa Pantagruli.

487

I. KAFLI Hvemig Pantagnill leggur a djupio til ao heimsrekja vefrett heilagrar Bakkbukk. f JUNIMANUDI, a hatfoisdegi Vestu, a peim degi hinum sama og Brutus sigraoi Span og lagoi undir sig Spanverja, og Parpar buguou Krassus hinn fegjarna og tortfmdu honum, kvaddi Pantagrull foour sinn Gargantua, sem var pa ao bioja fagurlega (samkvremt lofsverori siovenju Frumkirkjunnar, meoal helgra manna kristinna) fyrir happasrelli sjofero sonar sfns og allri hans ahofn. Pantagrull lagoi sfoan a hafio ur hofn I>alossu, asamt Panurgi, broour Joni af Kassu, Epistemon, Gymnasti, Evspenesi, Rhizotome, Karpa­ lim og enn Mrum ur h6pi gamalla heirnilismanna og pjona hans; meo peirn for lfka Xenomane, rnikill feroagarpur og konnuour hrettuslooa, sem kornio hafoi nokkrum dogum fyrr ao tilmrelum Panurgs. Af ymsum gildum astreo­ um hafoi hann latio eftir hja Gargantua alheimskort sitt hio mikla af hofunum, pa er hann hafoi dregio par upp leioina sem peir skyldu fara til I ao vitja vefrettar hinnar heilogu Flosku Bakkbukk. Fjoldi skipanna var slfkur sem eg greindi ykkur fra f Prioju b6k, en peim fylgdu prfreringar, langskip, galleon, lfburnskar galeiour, jafn morg ao tolu til, vel buin, vel kalfottuo, vel birgo, og meo gnott af pantagrulfu. Skip­ stjornarmenn ymislegir, tulkar, styrimenn, kafteinar, batsmenn, galeiou­ foringjar, roorarmenn og hasetar voru a Palameg. Svo het hio mikla flaggskip Pantagruls sem hafoi fyrir merki a stefninu stora og umfangs­ rnikla flosku, ao halfu ur mjuku og fregou silfri, ao halfu ur gulli meo glerungi lituoum harauoum. Af pvf matti hreglega drema ao hvftt og rautt vreru einkennislitir hinna gofugu feroalanga, og ao tilgangur feroar vreri ao nema oro Floskunnar. Hatt yfir stefni annars skipsins var hengd gamaldags lukt haglega skorin ur spegilsteini gagnsrejum, merki pess ao peir freru um Luktaland. Hio prioja hafoi ao taknmynd drykkjarkrus ur postulfni, fallega og djupa. Hio fjoroa, lftinn vasa ur gulli, meo tveim handfongum, apekkan fornu duftkeri. Hio fimmta, krus agreta ur grrenum smaragoi. Hio sjotta, leourflosku munks ur fjorum sambrreddum malmum. Hio sjounda, trekt ur fbenvioi sem alsett var upphleyptu gullskrauti. 489

Hio attunda, bikar af bergflettu, mjog dyran, lagoan r6sgreyptu gulli. Hio nfunda, sfvalt glas ur gulli, skfrt og trert. Hio tfunda, skal af ilmrfku agalloki (pao kallio pio al6e-vio), bryddaoa gulli fra Kypur, innlagoa ao hretti Persa. Hio ellefta, prugnakorfu ur gulli, meo steinfellumyndum. Hio t6lfta, kvartil ur mottu gulli, skreytt laufflettum af st6rum Indfa­ perlum, i garoastfl. Pvf var pao ao enginn komst hja pvf, p6tt niourdreginn vreri, afundinn, full eoa punglyndur, eoa svo sem Heraklit hinn gratk:lokki endurborinn, ao fyllast ferskri gleoi og fara ao hlreja af heitu hjarta pegar hann sa pessi gofugu skip meo einkennismerkjum peirra, og segja ao feroamennimir hlytu allir ao vera olkrerir s6mamenn, og sja pao fyrir meo fullri vissu ao a feroinni ao heiman, eins og a feroinni heirn, myndi glaovrero rfkja hja peim og fullkornin heilbrigoi. Pao var a Palameg sem peir voru allir saman komnir. Par flutti Panta­ grull peim stutta og guorrekilega hvatningu, sem oil var byggo a oroum Heilagrar ritningar um vanda siglinga. Pegar pvf var lokio gerou peir been til Guos, harri roddu og greinilegri svo allir fbuar Palossu og borgarar sem hofou flykkst niour a hafnarbakkann til ao sja brottforina, mrettu heyra og skilja. Eftir brenagjoroina var 6mpyour salmur sunginn eftir heilagan Davfo konung: Pegar Israel for ut af Egiptalandi. Svo, ao afloknum salminum, voru boro reist a dekkinu og matur fram borinn. Palossubuar sem einnig hofou sungio teoan salm letu koma meo heiman ao fra ser mikio magn af matvrelum og vfni. Allir drukku peirra heill; peir drukku allra heill. Pao var pess vegna sem enginn af ahofninni varo sj6veikur a leioinni eoa fann til flokurleika eoa svima yfir hofoinu. Peir hefou ekki jafn auoveldlega kornist hja pessum 6pregindum meo pvf ao drekka sjavarvatn nokkrum dogum aour, trert, eoa blandao vfni; eoa meo pvf ao nrerast a kvins-aldinum, sftr6nuberki, safa ur sursretum granatepl­ um; eoa meo langri fostu; eoa meo pvf ao pekja magann pappfr, eoa meo pvf ao gera allt pao annao sem pessir fl6nsku lreknar raoleggja peim sem fara f sj6fero. I>a er peir hofou drukkio einn hringinn eftir annan, belt hver og einn ut a sitt skip; og aour langt um leio sigldu peir brott f hregum austanbyr, en hofuosmaour flotans, Jamet Brayer ao nafni, hafoi markao stefnuna og leiorett eftir vfsum allra attavitanna. En hans rao var pao, og Xen6mane einnig, ao par eo vefrett helgrar Bakkbukkar lregi f namunda vio Catay, f Efra-Indfalandi, pa skyldu peir ekki prreoa venjulega leio Portugala sem

490

sigldu f gegnum hitabeltio og fyrir G6orarvonarhafoa a suourodda Afrfku, handan vio miobaug himins; en peir misstu sj6nar a P6lstjornunni og f6ru pvf 6ralanga leio; heldur skyldu peir fylgja nakvremar breiddarbaugnum yfir teou Indfalandi, og sigla f boga fyrir pennan sama p61 f vesturatt, og halda ser pannig, meo pvf ao sigla eftir teori stjornu, a somu breiddargraou og hofnin er f Olonne, an pess p6 ao nalgast meir vegna hrettu a ao veroa innlyksa f fshafinu. En meo pvf ao fylgja pessum reglulega sveig, eftir peirri somu samsfoa lfnu, mundi pao sem var a vinstri hand vio brottforina veroa peim a hregri hand og f austri. Petta var peim 6tnilega mikio i hag. l>vf peir logou Ieio pessa ao baki a minna en fj6rum manuoum, an pess ao veroa skipreka, an pess ao komast f haska, an pess ao missa neinn mann, og f mestu r6legheitum (ao undan­ teknum einum degi undan eyjum Makre6na, eoa hinna Langlifu), leio sem Portugalir f6ru naumlega a premur arum, meo hundmorgum vandrreoum og margvislegum haska. Og eg er a peirri skooun, meo fullri viroingu fyrir d6mgreind annarra, ao Indfamenn hafi fario pessa happasrelu leio pa er peir sigldu til l>yskalands og konungur Svipj6oar hafoi pa i havegum, a peim tfma er Metellus Celer var pr6konsull f Gallfu, eins og peir segja fra, Kornelfus Nepos, Pompeius Mela, og eftir peim, Plinfus.

491

II. KAFLI Hvemig Pantagnill keypti ymsa fallega hluti a eynni Metam6ou. I>ENNAN dag og tvo pa mestu sau peir hvergi land og ekkert nytt bar fyrir augu. J:>eir hofou reyndar aour plregt pessa srei. A fjoroa degi sau peir eyju sem kallast Metam6oa, eoa Hvergi; falleg er htin fyrir augao og skemmti­ leg vegna otolulegra vita sinna og harra marmaraturna sem skreyta strand­ lengjuna alla, og voru peir ekki minni ao strero en i Kanada. Pantagrtill spuroist fyrir um pao hver vreri par landshofoingi og fekk ao vita pao vreri Filofanes, fjarstaddur pa vegna giftingar broour sins Filo­ peamons og prinsessunnar (/nfontu), tir konungsrikinu Engys, eoa Nand­ um. Hann sigldi pvi til hafnar, og skooaoi, a meoan skipsmenn toku birgoir af fersku vatni, ymis konar myndir, ymis konar veggtjold, ymis konar dyr, fiska, fugla og annan varning faseoan og framandi sem til synis var a gongugotu hafnarbakkans og a morkuoum hafnarinnar. J:>vi petta var a prioja degi hinnar miklu og hatfolegu kaupstefnu, pangao sem sottu a ari hverju allir peir rikustu og kunnustu kaupmenn ur Afriku og Asiu. A meoal pessa varnings keypti brooir Jon tvo malverk, fagret og dyrmret; annao syndi andlit afryjanda malao eftir fyrirmynd, og hitt var andlitsmynd af pjoni ao leita htisbonda sfns, og hvert smaatrioi korrett: latbrago, fas, andlitsdrrettir, gongulag, svipur, og geohrif: petta malverk hafoi meistari Karl Charmois, malari Megistuss konungs malao og fmyndao ser; og hann borgaoi fyrir skit og ekki neitt. Pantirg keypti stora malaoa mynd eftir veggtjaldi sem Filomena hand­ saumaoi foroum tio; pao syndi og dro upp systur hennar Proknu, hvernig magur hennar Tereifur hafoi spjallao hana, sfoan hafoi hann tunguskorio hana til pess ao htin skyldi ekki ljostra upp um glrepinn. Eg sver vio handfang pessarar luktar ao petta var andrikt malverk og glrest. fmyndio ykkur ekki, i ollum brenum, ao pao hafi verio mynd af manni klofvega a stelpu. J:>ao vreri alltof flonskt og ruddalegt. J:>etta malverk var allt annars eolis og miklu skilvitlegra. J:>io getio seo pao i J:>elmu, a vinstri hond pegar pio gangio i stilnagongin uppi. Epistemon keypti annao sem syndi a lifandi hatt Frummyndir Platons og Frumeindir Epiktirs. Rhizotome keypti enn annao, sem syndi Ekko, bergmalsdfsina, i likamsstrero.

492

Pantagrull let Gymnast kaupa revi og dirfskuverk Akkillesar, f sextiu og atta hlutum, a veggteppi meo haum vindingi, tuttugu og fjogur fet a lengd og atjan fet a breidd, allt ur frygfsku silki, skrautsaumao gulli og silfri. Veggtjaldio syndi fyrst bruokaup Peleifs og l>etisar; helt afram meo fao­ ingu Akkillesar, resku hans eftir pvf sem Statfus Papinfus lysir henni, afrekum hans og vopnadaoum, r6muoum af Homer, dauoa hans og greftr­ un eftir lysingu 6vfds og Quintusar Kalabers; og klykkti ut meo birtingu afturgongu hans og f6m Polyxeneu, sem Evripfdes lysir. Hann let einnig kaupa prja fallega og unga einhyminga, karldyr meo rauobrunan feld brenndan og tvo kvendyr apalgra. Og, f ofan a lag, renn sem Skypfumaour seldi honum fra landi Gel6na f Ukrainu. Rennur er skepna a strero vio ungan tarf, meo hofuo apekkt hjartarhaus, en p6 eilftio strerra, meo st6reflis horn, marg-grein6tt, klofna h6fa, hario sftt eins og a st6rum bimi; huoin er ekki fullt eins horo og brynja. Og Gel6ninn sagoi ao litio vreri um renna f Skypfu, en hann skiptir um lit eftir stoounum par sem hann er a beit og lifir. Hann far litaraft grass, trjaa, runna, bl6ma, landslags, haglendis, kletta, og yfir hofuo alls pess er hann kemur nrerri. l>essi serstreoileiki er honum sameiginlegur hol�,yrum sjavar, pao er ao segja sreffflum; einnig sjakolum, hleboroum Indfalands, kamel­ j6ni sem er eins konar eola, svo aodaanlegt ao Demokrft ritaoi heila b6k um pao, skopulag pess, eiginleika og tofrakraft. l>annig hef eg seo renn skipta um lit, ekki bara pegar hann nalgaoist litrika hluti, heldur af eigin hvotum, vegna 6tta eoa geohrifa sem hann varo fyrir. Ekki einungis a grrenum duk hef eg sea hann meo fullri vissu veroa grrenan, heldur lika til skiptis gulan, blaan, rauoan, fj6lublaan pegar hann var a slfkum stao, rett eins og pio sjaio kamb hananna f Indfalandi breytast eftir astrfoum peirra. l>ao sem okkur p6tti athyglisveroast vio renninn var pao ao ekki einungis hofuo hans og huo, heldur og har bans oll skiptu um lit eftir urnhverfinu. Vio hlio a Panurgi, f sinni gr6fu vaomalsskikkju, varo feldur hans grar. Vio hlio a Pantagruli klreddum sinni skrerrauou kapu varo har hans og huo rauoleit; vio hlio a styrimanni klreddum eins og prestar fsisar, d6ttur Anubis, f Egiftalandi, varo hann alhvftur a har. Sagt er ao pessi tvenn sfoustu litaskifti seu ekki a fari kamelj6na. l>egar hann var ekki lostinn 6tta eoa geohrifum, pa hafoi hann eolilegan lit, pao er ao segja feldur hans var pa apekkur asnanna f Meung.

493

III. KAFLI Hvernig Pantagrull fekk bref fra foour sfnum Gargantua, og um skrytna leio til ao fa skj6tar frettir ur 6kunnum londum og fjarhegum. A MEDAN Pantagnill var f annum ao kaupa pessi kynlegu dyr heyroust fra hafnarbakkanum tiu skot ur fallbyssum og falk6num, asamt gleoihr6pum rniklum ur ollum skipunum. Pantagrull snyr ser pa aftur ao hofninni og ser ao petta er ein af lettisnekkjum foour hans, Chelidonia ao nafni, eoa Sresvalan, vegna pess ao hun hafoi flugfisk festan .vio stefnio, grafinn f korintu-messing. l>essi fiskur er a strero vio silfurgregi f Leiru, mjog holdrnikill og hreisturlaus, meo brj6skkennda ugga (eins og vrengi leour­ bloku), all langa og breioa, og a peim hef eg oft seo pa fljuga, meira en sex fet yfir vatninu, lengra en or dregur ur boga. f Marseille er hann kallaour lendoll. l>essi skuta var f reynd lett eins og svala og virtist pvf fljuga yfir sj6inn fremur en sigla. A henni var Malikorn, skjaldsveinn og myndskeri Gargantua, sem hafoi sent hann meo hraoi til ao fa frettir af syni sfnum, peim mreta Pantagruli, og fara honum greioslubref. Eftir fyrstu, snotru kveojuna meo bufunni og sma faornlag, og aour Pantagrull opnaoi brefio eoa faroi onnur efni f tal, spuroi hann Malikorn: - Hafio per meoferois gas alinn, pann himneska sendibooa? - Ja, svaraoi hann, hun er innpokkuo f pessari korfu. l>etta var dufa, tekin ur dufnahusi Gargantua, og bun hafoi einmitt verio ao unga tit eggjum sfnum rett f pann mund er teo lettisnekkja let ur hofn. Ef 6hopp nokkur kremu fyrir Pantagrul, pa skyldi hann festa litla, svarta boroa vio lappir henni; en par sem allt hafoi vel gengio og giftusarnlega, festi hann vio lappirnar, pegar hann hafoi tekio hana upp ur korfunni, lftinn boroa ur hvftu tafti, og sleppti henni samstundis frjalsri upp f heioio. Dufan flaug pegar burt, klauf loftio af 6trulegum hraoa, eins og pio sjaio dufu fljuga pegar bun er komin meo unga eoa egg, knuin afram af rfkri porf sem henni er eolislreg, ao annast unga sfna og vernda. l>annig for hun a rninna en tveimur stundum f loftinu vegalengd sem lettisnekkjan hafoi purft heila prja daga og nretur til ao komast, meo pvf ao neyta allra bragoa, og r6a undir seglum, f stoougum meobyr. Og bun sast fara inn f dufnabusio, ao hreiori sfnu par sem bun fann ungana. l>egar sa gofgi Gargantui sa ao bun bar lftinn boroa hvftan, varo hann glaour og oruggur um happasrela heim­ anfor sonar sfns.

494

Petta var vandi peirra gofugu feoga Gargantua og Pantagruls, pegar peir vildu fa f skyndi praoar frettir sem peim p6tti rniklu varoa, eins og um urslit einhverrar orrustu, yrnist a sj6 eoa a landi, um toku eoa vorn einhvers virkis, um srettir f einhverri mikilvregri deilu, um barnsburo einhverrar drottningar eoa hefoarkonu, eoa f6sturlat, um dauoa eoa pa um bata vina sinna sjukra, eoa venslamanna, og enn fleiri hluti: peir t6ku brefdufuna og sendu hana fra hendi til handar, eftir p6stleioum, a pa staoi paoan sem peir vildu fa frettir. Gasallinn, berandi svartan boroa eoa hvftan eftir aost:reoum og atvikum, letti af peim ahyggjum vio komu sfna, og for a einni stundu lengri leio um loftin heldur en prjatfu p6star hefou fario a einum venjuleg­ um degi. Petta var sannarlega ao breta ser upp og vinna tfma. Og pio megio trua pvf, ao f ollum dufnahusum a bugoroum peirra var ao finna, f ollum manuoum arsins og a ollum arstfoum, fjoldann allan af dufum a eggjum eoa meo unga. -Otungun ma auoveldlega na fram a ollum arstfmum meo pvf ao nota saltpetur, og jarnjurt, heilaga plontu. Ao dufunni slepptri las Pantagrull bref foour sins, og petta var efni pess: Astlu:eri sonur, kcerleikur sa er fa/Jir af sinu e/Jli ber til elskulegs sonar hefar i minu tilfelli vaxi/J svo mjog vegna /Jess a/its sem eg hef a, og peirrar vir/Jingar sem eg ber fyrir, peim serstce/Ju gafam sem /Ju fekkst i voggugjof a/J gu/Jlegri tilhlutun: sf/Jan pu f6rst hefar engin onnur hugsun komist a/J i minum huga; /Jessi stingandi 6tti a/J /Ju hafir or/Ji/J fyrir 6hoppum e/Ja lei/Jindum a siglingu pinni hefur ekki ur hjarta minu viki/J: pvi eins og /Ju veist er uggurinn ceti/J samfara g61Jri og einlcegri ast. Og sokum /Jess, eins og Hesi6dus segir, a/J hvert verk er halfna/J pa pa/J er hafi/J og, eins og segir i almennum or/Jskvi/J, hleifurinn skorpufcer pa i ofn er stungi/J, pa hef eg, til a/J Letta af mer pessum kvi/Ja sent Malikorn me/J hra/Ji, svo eg geti fengi/J fra honum ti/Jindi af gengi pinu fyrstu daga sj6fer/Jarinnar. Pvi ef peir hafa veri/J jafn happascelir og g61Jir og eg vona, ver/Jur mer au/Jveldur eftirleikurinn a/J sja fyrir, spa og dcema framhaldi/J. Eg hef safna/J saman nokkrum skemmtilegum b6kum, sem bur/Jarma/J­ ur /Jessi mun fa per i hendur. Pu skalt Lesa peer pegar pu vilt hressa upp a pa/J besta sem pu hefur lesi/J. Te/Jur bur/Jarma/Jur mun segja per nanari frettir af ollu sem gerist her vi/J /Jessa hir/J. Megi fri/Jur Gu/Js vera me/J per. Ski/a/Ju kve/Jju til Pan­ urgs, br61Jur Jons, Epistemons, Xen6manes, Gymnasts og annarra felaga pinna, vina minna g61Jra. (;r pinum fo/Jurhusum, /Jann prettanda }uni. Pinn fa/Jir og vinur, GARGANT0J.

495

IV. KAFLI Hvernig Pantagnm skrifar foour sinum til, Gargantua, og sendir honum ymsa hluti, fag.eta og fagra. AD BREFI pessu lesnu atti Pantagrull margar samrreour vio Malikorn skjald­ svein, og dr6gust prer svo a langinn ao Panurg greip fram f fyrir peim, og mrelti: ,,Hvenrer retlio pio ao fa ykkur ao drekka? Hvenrer faum vio ao drekka? Hvenrer frer hann ser ao drekka, herra skjaldsveinninn? Hafio pio ekki talao n6g til ao purfa ao fa drykk?" - l>etta er vel mrelt, svaraoi Pantagrull. Latia bua ut maltfo f nalregri kra sem hefur ao einkennismerki satyr rfoandi a hesti. Og a meoan pao var gert ritaoi hann svo hlj6oandi bref handa skjald­ sveininum ao frera foour sfnum: Na/Jarsamlegi fa/Jir, eins og allir 6va:ntir atbur/Jir og 6/orse/Jir a okkar stutta a:viskei/Ji hafa sterkari og ofbo/Jslegri ahrif a skynfa:rin (me/J tilliti ti[ /Jess ao salin skilur sig einatt fra l{kamanum jJegar svo ber ti!, jafnvel jJ6tt hin 6va:ntu tfoindi seu ana:gjuleg og a:skileg) en jJeir atbur/Jir sem vi/J hofum se/J fyrir og bori/J a skyn, jJannig hefur hin 6va:nta koma skjaldsveins y/Jar Malikorns hnippt st6rlega vi/J mer og sett mig f vanda. Reyndar bj6st eg ekki vi/J a/J sja neinn af PJ6num y/Jar, ne fa af your frettir fyrr en a/J lokinni fer/J. Og eg sa:tti mig f hlj6/Ji vi/J ljufa minningu um y/Jar gofugu hatign, sem er svo djupt ritu/J, e/Ja ollu heldur hoggin e/Ja grafin, f aftasta sepa mfns heila, a/J eg hef i/Julega geta/J fram kalla/J fmynd y/Jar me/J sonnu, lifandi skopulagi. En par sem jJer hafi/J glatt mig 6va:nt me/J lofsamlegum umma:lum f ana:gjulegu brefi y/Jar, ogfjorga/J anda minn,fyrir or/J skjaldsveins y/Jar, me/J tf/Jindum af g6/Jri heilsu y/Jar og velgengni, sem og af ollu y/Jar konunglega husi, pa hlyt eg, eins og eg hefa:tf/J gert 6sjalfratt ffortf/Jinni, a/J lofa blessa/Jan Frelsarann; megi hann a:tf/J, af sinni gu/Jlegu na/J, gefa your um langan aldur /Jessa pry/Jilegu heilsu: eg hlyt sf/Jan vera your eiliflega jJakklatur fyrir pa heitu og djupu ast sem jJer ti! min beri/J, ti! min sem er y/Jar au/Jmjukur sonur og 6breyttur felagi. Fyrir longu sag/Ji R6mverji nokkur, Furnfus a/J nafni, vi/J Sesar Agust­ us, sem haf/Ji fyrirgefio fo/Jur hans er fylgt hafoi flokki Antons og veitt honum uppreisn a:ru: ,,Meo jJessum velger/Jum hefur/Ju a mig lagt jJvflfka skomm, a/J eg mun 6hjakva:milega ver/Ja alitinn, lifandi og dau/Jur,

496

vanpakklatur ma/Jur, pvi eg megna ekki a/J lata pakklceti mitt n6gu skyrt i lj6s." Pannig gceti eg lika sagt a/J ofrausn y/Jar fo/Jurlegu astar vekur me/J mer pa 6hjakvcemilegu angist a/J eg muni ceti/J purfa a/J lifa og deyja sem vanpakklatur ma/Jur, ef ummceli st6umanna syknu/Ju mig ekki af pv{lfkri sok, sem sog/Ju a/J prennt vceri a/J verki i hverri velger/J: hi/J fyrsta sneri a/J peim sem gefur, anna/J a/J peim sem vi/J tekur, hi/J pri/Jja a/J peim sem pakkar; og a/J sa sem vi/J tekur launar vel peim sem gefur, pegar hann tekur velgjor/Junum af gle/Ji, og geymir peer ce og avallt i minni sinu; eins og sa sem vi/J tekur yr/Ji a hinn b6ginn allra manna vanpakklatastur, ef hann vanmceti pa/J sem honum er gert, og gleymdi pvi. Par sem eg pess vegna er yfirpyrmdur af 6teljandi skyldum sprottnum af y/Jar 6protlegu velvild, og par e/J eg er vanmattugur a/J fauna hana i einu e/Ja neinu, get eg a/J minnsta kosti hreinsa/J mig af avceningi um vanpakklceti me/J pvi a/J lata aldrei hja li/Ja a/J minnast peirra i huga minum. Tunga min mun aldrei heldur preytast a/J jata pa/J og lysa pvi yfir a/J pa/J a/J pakka your sem skyldi se ofvaxi/J minum kroftum og hcefileikum. Ennfremur treysti eg pvifullkomlega, me/J velp6knun og hjalp Frelsara vors, a/J lyktir pessarar fer/Jar okkar munu ver/Ja jafn giftusamlegar og upphafi/J, og a/J vi/J munum alla tima ver/Ja gle/Ji a/Jnj6tandi og g6/Jrar heilsu. Eg mun greina itarlega fra hverju pvi sem gerist, i skyrslum minum og lei/Jarb6kum, svo a/J per geti/J lesi/J vi/J heimkomuna nakvcema frasogn af ollu pvi semfyrir okkur ber. Eg hef her fundi/J renndyr fra Skypiu, undarlega skepnu og serstce/Ja vegna breytilegs litar a hu/J og feldi, sem ceti/J samlagast umhverfinu. Pao mun ver/Ja hcent a/J your. Pao er me/Jfcerilegt eins og lamb, og au/Jvelt a/J f6/Jra. Eg sendi your einnig prja unga einhyrninga, gcefari og au/J­ temjanlegri en kettlingar. Eg hef rcett vi/J skjaldsvein y/Jar og sagt honum hvernig a a/J Jara me/J pa. Peir geta ekki biti/J a slettum velli af pvi horni/J sem peir hafa a enninu er svo langt. Peir purfa a/J fa nceringuna af avaxtatrjam, e/Ja ur serger/Jum jotum, e/Ja ur hendi manns: gras, korn­ bundin, epli, perur, bygg, e/Ja hveiti, e/Ja hva/Ja tegund avaxta sem er, e/Ja grcenmetis. Pao fur/Jar mig a/J fornir rithofundar skuli alita pa villta, grimma og hcettulega, og a/J peir hafi aldrei sest a fceti. Ef pa/J er your a/J skapi pa munu/J per kynnast pvi gagnstce/Ja. Per munu/J komast a/J pvi a/J peir eru gcefustu skepnur sem pekkjast, ef ekki er ilia me/J pa fari/J. Eg sendi your einnig cevi og dirfskuverk Akkilless, sem synd eru a veggteppi mjog fogru og vel unnu. Eg fullvissa your um a/J oil nystarleg dyr, plontur, fugla og steina sem eg get fundi/J og i na/J a okkar fer/J, mun eg fcera your me/J hjalp Gu/Js, Frelsara vors, sem eg bi/J a/J geyma y/Jar i sinni heilogu na/J. A Metam6/Ju, hinn fimmtanda }uni. Panurg, br6/Jir Jon, Epistemon,

497

Xenomane, Gymnast, EvsjJenes, Rhizatome, Karpalim, senda your, eftir auomjukan handarkoss, hundraofaldar kveojur. Yoar auomjukur sonur og /Jj6nn, PANTAGRULL.

A meoan Pantagrull var ao rita brefio her a undan, var Malikorni haldin veisla, drukkin hans heill, og peir foomuou hann af ollum sfnum kroftum. Guo einn veit, hvemig allt for fram og hvernig kveojurnar drifu ao ur ollum attum. l>egar Pantagrull hafoi lokio vio brefio t6k hann til matar sins meo Malikorni. Og hann gaf honum gullkeoju mikla, sem v6 atta hundruo skildinga, og voru i hana greyptir til skiptis, i sjounda hvem hlekk, st6rir demantar, rooasteinar, smaragoar, turkisar eoa perlur. Hverjum og einum skipsmanna let hann fara fimm hundruo s61-kr6nur; og foour sinum Garg­ antua sendi Pantagrull renninn meo aklreoi ur gullofnu satini, auk pess veggtjaldio um revi og afreksverk Akkilless, og einhymingana prja sooul­ klredda utsaumuoum gullduki. Svo sigldu peir fra Metam6ou: Malikom aleiois heim til Gargantua, og Pantagrull afram sina leio. l>egar peir voru kornnir a haf ut let hann Epistemon lesa fyrir sig i b6kunum sem faoir hans hafoi sent, og glaour skyldi eg segja ykkur efni peirra ef pio legouo fast ao mer, pvi honum p6ttu prer breoi i senn glaolegar og skemmtilegar.

498

V. KAFLI Hvernig Pantagnrn mretti skipi meo farpegum sem voru ao koma fra Luktalandi. A FIMMTA degi pa er vio vorum ao byrja ao pumlungast f kringum p6linn og fjarlregjast miobaug himins, mrettum vio verslunarskipi sem sigldi til okkar a bakboroa. Miki! var gleoin af hvorra tveggja halfu, kaupmanna og okkar; af okkar halfu af pvf vio myndum fa tfoindi af hafi; af peirra halfu af pvf vio gatum frert peim tfoindi af fastalandi. l>egar saman dr6 meo okkur kenndum vio ao par f6ru Frakkar fra Saintonge, og pa er vio hofoum vio pa rrett um stund komst Pantagrull ao pvf ao peir voru ao koma fra Luktalandi. Vio pao laust hann upp fagnaoar6pi, svo sem skipshofnin oil, einkum p6 er vio frettum af astandi par f landi og sioum Luktara; peir frreddu okkur um ao f julflok nrestkomandi mundi saman koma allsherjar ping Luktara, og ef vio vrerum kornnir pa (sem var leikur fyrir okkur) myndum vio sja ffnan, sannferougan, og katan mannsofnuo Luktamanna; vio frettum lfka ao undirbuningurinn vreri slfkur ao allt utlit vreri fyrir pvf ao galskapurinn myndi veroa allsherjar. Okkur var lfka tjao, ao pegar vio frerum hja konungsrfkinu mikla f Gebarim, pa myndi konungurinn Ohabe, meistari pessa lands, fagna okkur vel og hafa f havegum. Hann, og allir hans pegnar einnig, tala pa fronsku sem er toluo f Touraine. A meoan vio hlyddum a pessi tfoindi t6k Panurg ao deila hart vio kaupmann fra Taillebourg, Dingdong ao nafni. I>etta var tilefni deilunnar: Dingdong sem sa ao Panurg hafoi engan kyl og gleraugun fest vio hufuna, sagoi vio felaga sfna: ,,Sjaio par kokkalslegan haus." Panurg hafoi, sakir gleraugnanna, miklu betri heym f eyrunum en venjulega, svo pegar hann varo aheyrsla pessara oroa spuroi hann kaupmann: ,,Hvernig f skollanum get eg verio kokkall par sem eg er enn 6kvrentur, pverofugt vio pig, eftir soratranti pfnum ao drema." - Ja, svo sannarlega, svaraoi kaupmaourinn, pa er eg pao, og mundi ekki vilja vera annao p6tt oil gleraugu Evr6pu vreru f booi, og oll sj6ngler Afrfku. l>vf eg a fyrir konu pa fallegustu, pokkafyllstu, dyggougustu og vitrustu f ollu Saintonge-landi, meo fullri viroingu fyrir oorum. Eg freri henni heim ur feroum mfnum fallega grein af rauoum k6ral, ellefu puml­ unga langa, f afmrelisgjof. En hvao varoar pig um pao? Hvao ert pu ao 499

blanda per f pao? Hver ertu? Hvaoan ertu? 6, ]Ju ]Jessi gleraugnasauour Antfkrists, svara mer ef ]Ju ert sendur af Guoi. - l>a vreri gaman ao vita, sagoi Panurg, hvao ]Ju mundir gera ef eg, meo sampykki og samsinningu alls alheimsins, hefoi galtroodandiljao ]Jessa pfna fallegustu, pokkafyllstu, dyggoustu og skirlffustu konu, svo utprykki­ lega ao Priapus, sa statni garoaguo, sem her dvelur f fullu frelsi, pvf hann er ekki hnepptur f fjotra kylsins, mundi veroa eftir f lfkama hennar, og einhver 6heillastjarna heldi honum par um alla eilffo, nema ]Ju dragir hann ut paoan meo tonnunum? Myndirou lata hann vera par til eilffoarn6ns? Eoa mundir ]Ju draga hann ut meo pfnum ffnu tonnum? Svara mer, 6! ]Ju hrutaprangari Mah6meos, af pvf ]Ju ert allra fjanda utsendari. - Meo sveroi mfnu, svaraoi kaupmaourinn, mundi eg sla pig a ]Jetta gleraugnaeyra, og eg mundi drepa pig eins og hrut. Meo peim oroum t6k hann f sveroio. En pao sat fast f slforunum vegna ]Jess ao raki sjavarloftsins, eins og pio vitio, inniheldur mikinn saltpetur sem rustar 611 vopn. Panurg leitaoi fulltingis Pantagruls. Br6oir Jon lagoi hand a nyskerptan brandinn, og hann hefoi hoggio kaupmanninn vregoarlaust, ef kafteinninn a skipinu og nokkrir aorir farpegar hefou ekki prabrent Pantagrul ao lata ekki veroa hneyksli a skipi hans. Svo deila peirra var jofnuo, og peir t6kust f hendur; Panurg og kaupmaour drukku hvor annars heill af innileik, til jarteikna fullum sattum.

500

VI. KAFLI Hvemig Panurg, ao deilunni afstaoinni, pruttar vio Dingdong um eina af kindum hans. PEGAR deilan hafoi verio svrefo ao fullu sagoi Pamirg hlj6olega vio Ep­ istemon og br6our J6n: ,,Faria her svolitio til hlioar, og pa gefur nu a ao lfta. Pao verour horku spe ef kaoallinn heldur." Sfoan sneri hann ser ao kaupmanninum, og drakk honum ti! enn einu sinni fulla justu af g6ou Juktaravfni. Kaupmaourinn Jaunaoi honum fullio, af viroingu og fullri kurteisi. Pa bao Panurg hann vinsamlega selja ser eina af kindum hans. - }E nei, re nei, vinur minn, granni vor, svaraoi kaupmaourinn, hvao per eruo slyngur ao spotta snauoa menn. Per eruo skrytinn kunni! Ja herna, petta er pa aldeilis ffnn kinda-kaupmaour! Drottinn srell! per hafio ekki hofuoburo kindakaupmanns, rniklu fremur lfkist per pyngjuplokkara. Heil­ agur Kulas, kallminn! pao vreri felegt ao standa vio hlio a your meo fulla pyngju hja vamba-soluboroi f hlaku. He! he! per mynduo gera hvern mann ao fffli sem pekkti your ekki. Per mynduo hlunnfara hvern pann sem ekki kannaoist vio k6na! Lftio bara a hann, vinir mfnir, hvernig hann gerir sig merkilegan eins og sagnaritari. - Hregan, sagoi Panurg. En meoal annarra oroa, gerio mer serstakan greioa: seljio mer eina af kindunum yoar. Ha? Hvao rnikio? - Vinur vor, granni minn, svaraoi kaupmaour. Hvernig dettur your pao f hug? Petta eru fjarska ullg6oar kindur. Jason t6k gullna reyfio af einni peirra. Riddarareglan f Burgund er grundvolluo a peim. Petta eru austur­ lenskar kindur, upprunalegar kindur, vel fitaoar kindur. - Einrnitt, sagoi Panurg, en seljio mer eina, f ollum brenum, og latum par vio sitja; eg borga your flj6tt og vel, f vesturlenskum peningum, illa oldum, ekki mjog feitum. Hve mi io? - Granni vor, vinur rninn, svaraoi kaupmaourinn, hlustio sma stund meo hinu eyranu. PAN. Eins og per viljio. KAUPM. Per eruo a leio til Luktalands? PAN. Svo er. KAUPM. Ao sja heirninn. PAN. Svo er. 501

KAUPM. Ao skemmta ser? PAN. Svo er. KAUPM. Per heitio, trui eg, Hr6i sauour. PAN. Eins og per viljio. KAUPM. Eg vil ekki m6oga your. PAN. Eg skil ]:>ao svo. KAUPM. Per eruo, trui eg, fffl konungs. PAN. Ja, ]:>ao er eg. KAUPM. Slaum ]:>a til. Ha, ha, ]:>er retlio ao fara ao sja heiminn, ]:>er eruo konungs fffl, og nafn yoar er Hr6i sauour. Sjaio ]:>er ]:>essa kind? Petta er sauour sem heitir Hr6i, eins og ]:>er. Hr6i, Hr6i. - Bee, bee, bee, bee. 6, dasamleg rodd! PAN. Mjog fin og kliomjuk. KAUPM. l>a kemur her sattmali okkar f milli, yoar og mfn, granni vor og vinur. Per, sem eruo Hr6i sauour, veroio f ]:>essari vogarskal, minn Hr6i sauour verour f hinni. Eg legg undir hundrao Arkason-ostrur ao hann hefur vinninginn breoi hvao varoar ]:>yngd, vero og gildi, og lretur your hoppa hatt og snoggt, rett eins og ]:>er munuo veroa hengdur og latinn hanga, einn g6oan veourdag, f galganum. - Hregan, sagoi Panurg, en ]:>er munduo gera mikio fyrir mig og fyrir your sjalfan f framtfoinni ef ]:>er vilduo selja mer ]:>essa ]:>arna eoa einhverja aora ekki alveg jafn agreta. Verio svo g6our, sera herra minn. - Vinur vor, svaraoi kaupmaour, granni minn, ffnt Ruou-klreoi verour unnio ur reyfum ]:>essara kinda; samanborio vio ]:>au eru bandhespurnar fra Leicester rakinn groddi. Ur skinni ]:>eirra verour gert fagurt leour-safffan, og selt sem leour fra Tyrklandi, eoa fra Montelimar, eoa fra Spani, f versta falli. Ur gornunum veroa geroir fiolustrengir og horpu, sem fara a jafn hau veroi og ]:>eir fra Mtinchen eoa fra Akvflu. Hvao segio ]:>er um ]:>ao? - Verio svo g6our, sagoi Panurg, seljio mer eina. Eg vero your skuld­ bundinn ao kyssa skraargat dyra yoar. Her faio ]:>er reioufe. Hve mikio viljio ]:>er? f ]:>eim oroum sogoum syndi hann pyngju sfna, fulla af nyjum hinrikum.

502

VII. KAFLI Framhald

a prangi peirra Dingdongs og Panurgs.

minn, granni vor, svaraoi kaupmaour, prer eru eingongu i matar­ retti handa konungum og furstum. Kjotio er svo meyrt, safan'kt og brago­ gott ao pao er eins og balsam. Eg kem meo prer fra landi par sem grisirnir (svo hjalpi mer Guo!) eta eingongu myrob6lan-hnetur. Og pegar gyltumar hafa gotio (eg bio selskapio forlats!) eru prer ekki aldar a ooru en gl6ald­ inbl6mum. - En seljio mer eina, sagoi Panurg, og eg borga your eins og konungur, vio peos reru! Hve rnikio? - Vinur vor, svaraoi kaupmaour, granni minn, petta eru kindur kornnar tit af sjalfum peim hruti sem bar Frixus og Helle yfir sj6inn sem kallast Hellusund. - Dauoi og djofull! sagoi Panurg, per hlj6tio ao vera clericus vel adiscens, klerkur eoa student. - !ta, pao merkir kal, svaraoi kaupmaour, og vere er pa purrur. En kinda kinda kinda kind! H6, Hr6i kinda kind! Petta er mal sem per skiljio ekki. Vel ao merkja! i haganum hvar sem prer pissa par sprettur upp hveiti eins og Guo hafi pissao par. Par parf hvorki mergil ne mykju. Og meira en pao. Or pvagi peirra vinna gullgeroarmenn heirnsins besta saltpetur. Meo skitnum ur peim (afsakio d6naskapinn!) lrekna doktorar lands vors sjotiu og atta tegundir af kvillum, sa rninnsti peirra er bolvun Sankti-Eutropes de Saintes, vatnssyki; megi Guo ykkur vemda og foroa fra henni! Hvao segio per um pao, per, granni vor, vinur minn? Prer voru mer lfka dyrar. - Hvao sem pao kostar, sagoi Panurg, seljio mer bara eina, eg borga your fyrir hana g6oan prfs. - Vinur vor, sagoi kaupmaour, granni minn, fhugio um stund hvaoa Natturunnar furour birtast i pessum skepnum sem per sjaio her, jafnvel i einum limi peirra sem per gretuo alitio einskis veroan. Takio til dremis pessi horn her, og hamrio pau lettilega meo mortelstaut eoa pottah6, sama er mer. P]antio pau sioan par sem er vel s61rfkt, SYO mikio sem per viljio, og vokvio pau oft. Eftir faeina manuoi sjaio per upp koma pann besta spergil i heirni, eg undanskil ekki pann sem vex i Ravennu. Pao skuluo pio ekki mer segja, herra kokkalar, ao ykkar horn hafi slfkan kraft og svo serstreoa eiginleika! - VINUR

503

- Hregan, svaraoi Panurg. - Ekki veit eg, sagoi kaupmaourinn, hvort per eruo lrerour maour. Eg hef hitt marga lreroa menn, eg meina st6rlreroa menn, sem voru kokkalar. Ja, svo sannarlega. En vel a rninnst, ef per vreruo lrerd6msmaour, pa mynduo per vita ao f neori limum pessara guolegu dyra, pao er ao segja f f6tunum, par er bein, hrellinn, eoa valan, ef per viljio heldur; meo pessu beini, og ekki ur neinu ooru dyri, nema pa ur asnanum fra Indfalandi og libysku gasellunni, pa leku menn f fomold hinn konunglega beina1eik; Agustus keisari grreddi f pessum leik meira en 50 000 skildinga a einu kvoldi. l>io hinir, kokkalarnir, hafio ekki sjans ao grreoa jafn rnikio. - Hregan, svaraoi Panurg. En latum slag standa. - En hvenrer, sagoi kaupmaourinn, vero eg buinn, vinur vor, granni rninn, ao lofa n6gsamlega fyrir your 611 hin innri liffreri? Heroakambinn, lrerin, b6gana, halsinn, brj6stio, lifrina, rniltio, vinstrina, vombina, hland­ blooruna sem notuo er f boltaleik; rifbeinin sem notuo eru f Jitla orvaboga f Dvergmanna-landi, til ao skj6ta kirsuberjasteinum a tronumar; hausinn, en af honum er gert, meo dalitlu af brennisteini, einstaklega gott seyoi ti! ao hleypa a hunda meo harolifi. - Dauoi og djofull, sagoi kafteinninn a skipinu vio kaupmanninn. Nu hefur meira en n6g verio pruttao, seldu honum hana ef pu vilt; og ef pu vilt pao ekki, hrettu ao hafa hann ao fffli. - Eg vil pao, svaraoi kaupmaour, til ao p6knast your. En hann skal borga prju pund fra Tours fyrir stykkio eftir vali. - l>ao er mikio, sagoi Panurg. f mfnu heimalandi greti eg keypt fimm, ef ekki sex, fyrir somu upphreo. Gretio yoar a pvf ao retla ao okra a mer. l>er eruo ekki sa fyrsti sem eg hef haft kynni af sem vill auogast of skj6tt og komast upp, en hrapar aftur a m6ti niour f fatrekt, og halsbrytur sig jafnvel stundum. - Megi koldupestin hremma pig, mikli pongulhaus, sagoi kaupmaour. Vio heilaga forhuo f Charroux: su sfsta a meoal pessara kinda er fj6rum sinnum meira viroi en su besta peirra sem K6raxfumenn f Tutitanfu, heraoi a Spani, seldu foroum a eina gulltalentu skepnuna. Og hvao heldurou, 6 heimski peningaplokkari! ao ein gulltalenta hafi verio mikils viroi? - En rninn g6oi herra, sagoi Panurg, per eruo farinn ao svitna undan klafanum, eoa ekki se eg betur og heyri. Jreja! Hema, takio peningana yoar. l>a er Panurg hafoi greitt kaupmanninum kaus hann ser ur ollum h6pnum fallegan og st6ran hrut, og bar hann burtu beljandi og jarmandi. Allar hinar kindurnar beljuou og jormuou f k6r, pegar prer sau felaga sinn burt leiddan. A meoan var kaupmaourinn ao tala vio hjaromenn sfna: 504

- Jah! pessi kunni, hann kann gott ad meta! Hann er glurinn, pad er hann, prj6turinn! I>ann fallega, pann allra fallegasta retlaoi eg ao geyma handa lensherranum af Cancale, pvf eg pekki vel hans smekk. Hann er aldrei jafn katur og hress (pad er hans eoli) og pegar hann heldur a g6oum kindab6g f annarri hendi eins og a vinstrihandar spaoa, og vel bryndum hnffi f hinni. Guo veit, hann kann ad halda a hnffi !

505

Panurg drekkir kaupmanni og kindum hans i sj6num.

506

VIII. KAFLI Hvemig Pamirg drekkir kaupmanni og kindum hans f sj6num. eg veit ekki hvernig, petta geroist svo flj6tt, eg hafoi ekki t6m til ao atta mig, pa kastaoi Panurg, an pess ao hafa um pao nein oro, kind sinni sem beljaoi og jarmaoi, f sj6inn. Allar hinar kindumar, beljandi og jarmandi a somu n6tum, t6ku pa ao kasta ser og stokkva f sj6inn, hver a fretur annarri, f roo. I>rer brutust um og yttu hvor vio annarri ao veroa fyrstar ao stokkva a eftir peirri sem a undan f6r. I>ao var 6gerlegt ao halda aftur af peim, pvf eins og pio vitio er pao eoli kinda ao elta forystusauoinn hvert sem hann fer. Petta er lika, eins og Arist6teles segir f Dyrafrceoinni, b6k 9, pao dyra sem heimskast er og fl6nskast af peim ollum. Kaupmaour varo felmtri sleginn ao sja kindur sinar farast og drukkna fyrir augum ser, og reyndi ao hindra prer f pvf og halda aftur af peim svo sem hann matti. En pao var ekki til neins. Allar stukku prer f sj6inn, hver a fretur annarri og drapust. Ao endingu greip hann f reyfio a st6rum og rniklum sauoi sem var a frampiljunum, og helt ao meo pvf ao halda honum pannig pa myndi hann bjarga peim sem eftir voru a sama hatt. En sauourinn var svo sterkur ao hann dr6 meo ser kaupmanninn fyrir boro, eins og sauour P6lyfemuss, eineygoa Kykl6psins, bar Odysseif ut ur hellinum og felaga bans. Bins f6ru aorir smala- og rekstrarmenn ao, peir gripu f horn kindanna sumir, aorir f lappir peim, peir sfoustu f reyfin. Allir voru a sama hatt dregnir niour f sj6inn, par sem peir drukknuou volreoislega. Panurg st6o hja kokkhusi skipsins meo ar f hendi, ekki til ao veita sauoamonnum liosinni, heldur til ao koma f veg fyrir peir gretu klifrao um boro og foroao ser fra drukknun: allan timann messaoi hann yfir peim af fjalgleik eins og hann vreri litli br6oir Olivers Maillards, eoa br6oir J6n Burgeis endurborinn; syndi peim fram a, meo alkunnum mrelskubrogoum, volreoio f heimi her, og heillir og harningju framhaldslffsins, staohrefoi ao hinir dauou vreru srelli en peir sem lifou f pessum taradal, og bet peim, hverjum og einum, ao reisa fagurt rninnismerki og heioursgrof a tindi Mont-Cenis, pegar hann kremi heim aftur fra landi Luktara; en 6skaoi peim eigi ao sfour pess, ef peir skyldu ekki enn vera preyttir ao lifa a medal manna og vreru pvf lftt hrifnir af ao drukkna, alls goos, og ao hitta hval sem skilaoi peim heilum a hufi, premur dogum sfoar, upp a eitthve1t drauma­ land, eins og fyrir kom Jonas. SKYNDILEGA,

507

Pannig var pa skipio laust via kaupmanninn og kindur hans: - Eru her eftir, sagoi Panurg, nokkrar sauoalegar salir? Hvar eru salir Pebalds lambs? og Regnalds hruts, sem sofa a meoan aorar eru a beit? Um pao veit eg ekkert. Petta var gamalt herbrago. Hvao synist per um pao, br6oir J6n? - Vel af ser vikio, sagoi br6oir J6n. Eg get ekki neitt ao fundio, nema pao heist ao mer viroist pao hafi verio siour foroum, i 6frioi, a degi orrustu eoa arasar, ao heita hermonnunum tvofoldum mala eftir daginn: ef peir sigruou i orrustunni myndi veroa n6g til ao borga peim; ef peir topuou mundi vera skammarlegt ao bioja um greioslu, eins og malalioar Gruyers gerou a fl6tta eftir bardagann f Cerisoles, pannig hefouo per att ao geyma greiosluna til endalokanna, pa hefou peningarnir verio kyrrir f pyngjunni. - Petta var, sagoi Panurg, skitgott glens fyrir peningana! Pao veit Guo, eg fekk skemmtun fyrir meira en fimmtfu pusund franka. En holdum a, nu er g6our byr. Brooir J6n, heyrou til. Aldrei hefur nokkur maour gert mer glatt f sinni an pess ao fa pao greitt, eoa ao rninnsta kosti pakklreti f staoinn. Eg er ekki vanpakklatur maour, hef aldrei verio, og mun aldrei veroa. Aldrei hefur nokkur maour gert mer grikk an pess ao iorast pess, annao hvort f pessum heimi eoa peim nresta. Svo rnikill asni er eg ekki. - J:>u fordrernir sjalfan pig eins og gamall puki, sagoi br6oir J6n. Skrifao stendur: mihi vindictam et C(,etera. Hefndin er min og svo framvegis. Pao er brenab6karefni.

508

IX. KAFLI Hvemig Pantagn.Hl kom til Ennasin-eyju, og um hin skrytnu vensl f pvf landi. SEFYRUS, vestanvindurinn, bles, og f fylgd meo honum hregur suovestan­ vindur sa er kallast Garbin. Reill dagur hafoi lioio an pess vio srejum land. En a prioja degi, vio flugnaris, birtist prfhymd eyja fyrir augum okkar, mjog apekk Sikiley ao logun og aostreoum. Hun er kolluo Sambands-ey. Menn a henni og konur lfkjast rauomaluoum Poitiers-buum, nema ao pvf leytinu til ao allir, karlar, konur og born, hafa nef eins og laufaas. l>ao er pess vegna sem hio foma nafn eyjarinnar var Ennasfn, eoa Skorin-nef. Peir voru allir skyldir og venslaoir innbyrois, og p6ttust af; og Fullmektugur a staonum sagoi vio okkur opinskatt: - l>io sem komio af ooru heimshomi alitio pao undraveroan hlut ao ur einni fjolskyldu r6mverskri (pao voru Fabfar) skuli hafa a einum degi (pao var 13. februar) s6tt ut um hlio eitt (pao het Karmental, sem foroum var vio rretur Kapft6ls, a milli Tarpei-kletts og Tfber, og sfoar var kallao Skelerat) gegn vissum fjendum R6mverja (pao voru Etruskar fra Veintes), prju hundruo og sex striosmenn, allir skyldir, asamt fimm hundruo oorum hermonnum sem allir voru leigulioar peirra, og allir voru drepnir. (Petta geroist nrerri anni Kremeru, sem rennur ur Bakkanvatni.) En fra pessu landi gatu s6tt fram, ef nauour rak til, meira en prju hundruo pusund menn, allir skyldir hver oorum og sprottnir af somu fjolskyldu. Frrendsemi peirra og vensl voru mjog undarleg. Pvi enda p6tt peir vreru allir skyldir og tengdir sfn a milli komumst vio ao pvi ao enginn peirra var faoir eoa m6oir, br6oir eoa systir, frrendi eoa frrenka, tengdasonur eoa tengdad6ttir, guofaoir eoa guom6oir einhvers annars. Nema reyndar einn havaxinn oldungur meo pverstfft nef, sem eg heyroi segja vio litla stulku, a ao giska priggja eoa fjogurra ara: pabbi minn; telpan sagoi vio hann: d6ttir min. Frrendsemi peirra og vensl voru slfk ao maour einn sagoi vio konu: kolkrabbi minn; konan sagoi vio hann: hnisa min. - ,,l>essi," sagoi br6oir Jon, ,,hlj6ta ao finna hlytt aofall pegar pau nugga saman fleski sfnu." Annar peirra sagoi brosandi vio uppstrilaoa hnatu: ,,G6oan dag, hrossakambur minn!" Hun heilsaoi og sagoi: ,,St6rg6oan dag, jarpi foli!" - ,,Ha, ha!, ha!," hr6paoi Panurg, ,,komio og sjaio folann kembdan. Pao hlj6ta ao veroa 509

ffn tilprif, pvf pessi jarpi foli meo svortu rakina hlytur ao vera kembdur oft og vel." Annar heilsaoi astvinu sinni og sagoi: ,,Heill per, krera skrifpult." Hun svaraoi honum: ,,Lfka per, garnla skjal." - ,,Heilagur Trinian," hropaoi Gymnast, ,,petta skjal hlytur ao hafa legio oft a pessu pulti." Annar peirra a medal kallaoi aora stulku orminn sinn. Hun kallaoi hann a moti rioukarlinn sinn. - ,,Pessi," sagoi Evspenes, ,,hafa pa fundio riouorminn." Annar heilsaoi einni af vinkonum sfnum meo pessum oroum: ,,Gooan dag, oxin min," og hun svaraoi: ,,f sama ma.ta, skaftio mitt." - ,,Vomb Guos," hropaoi Karpalim. ,,Hvernig hefur pessi oxi verio skeft, hvernig hefur petta skaft fengio axarblao? Pao skyldi po aldrei vera stora skaftio sem prer baou um, romversku gleoikonurnar? Eoa er petta kannski fransiskus-munkurinn meo Stora skaftio?" Afram heldum via, og eg sa gauralegan mann heilsa upp a kunnkonu sfna, og hann sagoi: dyna min, og hun sagoi: dunsreng min. Og f sannleika sagt pa var hann duntuorulegur a ao lfta. Einn peirra a meoal sagoi vio konu: sreta min; hun sagoi via hann: skorpa min. Enn annar kallaoi stulku rekuna sina, og hun sagoi via hann: skorungurinn rninn. Einn enn kallaoi stulku skodrusluna sfna, hun kallaoi hann a moti: tatiljuna sfna. Annar kallaoi konu stfgvelio sitt, hun kallaoi hann a moti upphau strigaskona sina. Annar kallaoi stulku muffuna sina, og hun sagoi vio hann: glofinn rninn. Enn annar kallaoi stulku svfnshaminn sinn, hun kallaoi hann hr. Beikon; pao voru a rnilli peirra somu vensl og a milli svinshams og flesks. Vio onnur amota tengsl kallaoi maour kunnkonu sina eggjakoku, hun kallaoi hann eggio sitt, og pau voru jafn sameinuo og eggja-eggjakaka. Eins kallaoi annar maour gooa vinkonu: vinstrina sina, hun kallaoi hann netjuna sina. Og aldrei gat eg vitao hvert var peirra samband, skyldleiki, vensl eoa bloosifjar, eftir pvf sem vio skooum pessa hluti, heldur einungis ao hun var vinstur pessarar nethimnu. Annar heilsaoi vinkonu meo pvf ao segja: ,,Hre, skelin min." Hun svaraoi: ,,Blessi pig lika, ostran min." ,,Petta er," sagoi Karpalim, ,,ostra f skel." Annar heilsaoi vinkonu sinni svona: ,,Eg oska per goos lifs, kreri frre­ belgur." Hun svaraoi: ,,Eg oska per langs lifs, baunin mfn." - ,,Petta er baun f frrebelgi," sagoi Gymnast. Annar stor og ljotur betlari, meo glarnr­ andi tennur, a ha.um trjastiklum, mretti storri, feitri, hnubbottri stulku, og sagoi vio hana: ,,Gooan dag, klossinn minn, snuourinn rninn, skoppara­ kringlan mfn." Og hun svaraoi honum meo stolti: ,,G6oan dag, gooan dag, keyrio mitt." - ,,Bloo heilags Frans!" hropaoi Xenomane, ,,er hann nogu krref svipa ti! ao pfska pennan snuo?" Lrerour professor, vel greiddur og snyrtur, hafoi um stund verio ao rreoa 510

vio domu af haum stigum, og kvaddi hana pessum oroum: ,,Bestu pakkir, Svipg6o." - ,,Nu ja," sagoi bun, ,,pao er mer sem ber ao pakka, Afleikur." ,,Svipg6o og Afleikur," sagoi Pantagrull, ,,pau eiga ekki svo illa saman." Nemi f sk6garhoggi kallaoi til ungrar stulku: ,,Hre, hre, hre! I>ao er ar og dagur sfoan eg hef seo your, Sekkja." - ,,Mfn er anregjan ao sja your, Pfpa," svaraoi bun. ,,Spyroio pau saman," sagoi Panurg, ,,og blasio f rassinn a peim. I>a hafio pio sekkjapfpu." Annar maour sagoi vio eina astvinu sfna: gyltan mfn, bun kallaoi hann grasio sitt. Og pao sl6 mig ao gylta pessi vreri fus ao fara par a beit. Eg sa galgopalegan kroppinbak, rett hja okkur, heilsa vinkonu sinni meo pessum oroum: ,,Gooan dag, sponsio mitt." Hun heilsaoi honum a m6ti og sagoi: ,,G6oan dag, tappinn minn." Br6oir Jon sagoi: ,,Hun er, byst eg vio, oll eitt spons, og hann, a sama hatt, allur einn tappi. Nu er eftir ao vita hvort tappinn fyllir alveg ut f sponsio." Annar heilsaoi einni af vinkonum sfnum og sagoi: ,,G6oan dag, burio mitt." Hun svaraoi: ,,G6oan dag, gresin min." - ,,Eg held," sagoi Panta­ grull, ,,ao pessi gres se oft f sfnu buri." Naungi g6oglaour var ao spjalla vio frfoa stulku, og sagoi: ,,Gleymio pvf ekki, prumpa." - ,,Svo skal vera, fretur," svaraoi bun. ,,Kallio pio pessi tvo, skyldmenni?" sagoi Pantagrull vio Fullmektugan. ,,Eg hygg pau seu fjandmenn og ekki vinir, pvf hann kallaoi hana prumpu." f okkar heimalandi er ekki unnt ao vanviroa konu meira en ao kalla hana svo. ,,Kreru gestir ur oorum heimi," svaraoi Fullmektugur. ,,Fair rettingjar eru jafn nakomnir og pessi Prumpa og pessi Fretur. I>au komu breoi tvo ut ur sama gati, 6synileg og f einni andra." - I>er meinio pa ao norovestan-vindurinn hafi leikio um lukt moour peirra, sagoi Panurg. - Um hvaoa m6our eruo per ao tala? sagoi Fullmektugur. Svona eru venslin f okkar heimi. I>au eiga hvorki foour ne m6our. I>ao heyrir til pvf f6lki sem lifir handan hafs, pvf f6lki sem hefur hey f stfgvelum sfnum. Sa mreti Pantagrull sa og heyroi allt; en vio pessi oro hafoi hann nrestum misst andlitio. Eftir ao hafa kannao af gaum refni allar aostreour a eynni og athugao siovenjur Ennasfna, gengum vio inn f kra til ao fa okkur hressingu. I>ar var pa verio ao halda bruokaup eftir staoarvenjum. Reyndar voru miklar krasir a boroum. f okkar viourvist var haldio glaovrert bruokaup peru, harla ffrugrar konu, ao pvf er okkur syndist (p6 ymsir peir sem hofou puklao hana sogou bun vreri hvapholda), og ungs, dunhreros osts, sem var dalftio rauobirkinn. Eg hafoi a.our heyrt um svoleiois giftingar talao, og pao hafoi verio efnt til nokkurra peirra annars staoar. I>ao er eon sagt f okkar heima511

hogum ao ekkert komist til jafns via bniokaup peru og osts. f oorum sal sa eg ao verio var ao gifta gamalt kvenstfgvel og ungt taustfgvel kalfahatt. Og Pantagnili var sagt ao unga taustfgvelio treki gamla stigvelio ser fyrir konu af pvf pao vreri tir g6ou efni, i g6ou asigkomulagi og vel smurt, svo pao hrefoi jafnvel fiskimanni. f oorum sal niori sa eg ungan blanksk6 giftast gamalli tatilju. Og okkur var sagt ao pao vreri alls ekki vegna frfoleiks hennar og pokka, heldur vegna agirndar og longunar til ao komast yfir skildingana sem voru saumaoir ]Jett f hana ao innan.

512

X. KAFLI Hvemig Pantagrull gengur a land a Cheli-eyju par sem konungur var sankti Hakur. SUDVESTAN-vindurinn Garbin bles enn a eftir pegar vio kvoddum pa hvimleiou Sambandsmenn meo laufaass-nefin, og heldum a haf tit. Vio s6lsetur lentum vio a eynni Cheli, sem er st6r, frj6som, auoug og pettbyl eyja, og hafoi fyrir konung sankti Hak. Hann var pegar kominn til hafnar f fylgd meo bornum sfnum og furstum vio hiroina til ao bj6oa Pantagrul velkominn, og hann leiddi pa upp til kastalans. Vio hlioio a varoturninum gekk drottning fram, asamt jungfrum og hirodomum. Hakur vildi ao Mn sjalf og allt hennar fylgdarlio kyssti Pantagrul og hans menn. Slfkt taldist kurteisi og var almennur landsiour f pvf landi. Petta var gert, utan hvao br6oir J6n vek ser undan og leyndist a meoal liosforingja konungs. Hakur vildi ollu til kosta ao halda Pantagruli par pennan dag og pann nresta. En Pantagrull bar fram pa afsokun ao veour vreri blftt og hagstreour byr; pess 6ska srefarendur oftar en peir fa, og maour parf ao notfrera ser pao a meoan pao stendur pvf pao gefst ekki oft, eoa jafn oft og pess er 6skao. A pessa skynsemd fellst Hakur eftir ao menn hofou drukkio tuttugu og fimm eoa prjatfu kollur hver, og hann gaf okkur orlof. l>egar Pantagrull kom aftur niour til hafnarinnar sa hann hvergi br6our J6n, og spuroi hvar hann vreri og hvers vegna hann vreri ekki meo felogum sfnum. Panurg vissi ekki hvernig hann skyldi afsaka, og vildi snua aftur upp til kastalans ao srekja hann pegar br6oir J6n kom heldur gustmikill, brosti breitt, hr6paoi glaolega, og sagoi: - Lengi lifi sa gofugi Hakur! Vomb uxans dauoa! hann hefur pryois eldhus. Eg er ao koma paoan, par er allt skamrntao a st6ra diska. Eg vonaoi ao geta trooio kviopokann fullan a frokknum ao g6oum og gildum munka sio. - Nu ja, kreri vinur, sagoi Pantagrull, pu heldur pig alltaf vio eldhusin! - Hrenurass! svaraoi br6oir J6n. Eg kann betur vio vinnubrogoin par og sioina heldur en apakattalretin f pessum konum, tirrirf, tfrrara, og skfta ralla, og buktio og beygingarnar, upp aftur og aftur, og pao er tekio utan um halsinn, og pao er tekio utan um mittio, kysst a hand yoar naoar, yoar hatignar, per eruo hjartanlega velkominn, bibbidf babbidf bu! Skitur, petta er sull fra Ruou! Allt t6mur skftur og piss! Ja herna, eg segi ekki ao eg 513

mundi ekki stinga a tunnuna gat, upp a minn jarovooulslega mata, ef pao hefur gleymst ao tylla nafni minu a listann. En pessi smaskitlegi hofm6our hrellir mig meir heldur en fastur puki; eg retlaoi ao segja long fasta. Heilagur Benni laug engu par um. Per talio um ao kyssa ungar frur. Vio viroulegan og heilagan frokkinn sem eg ber, pa sny eg mer ut ur pvf, pvf eg 6ttast ao fyrir rnig komi pao sama og kom fyrir lensherra La Guerche. - Hvao var pao? spuroi Pantagrull. Eg pekki hann. Hann er einn af minum bestu vinum. - Honum hafoi verio booio, sagoi br6oir Jon, til dyrindis og rfkulegrar veislu sem frrendi hans og nagranni efndi til; pangao var lfka booio ollum herramonnum, hefoardomum og jungfrum ur s6kninni. A meoan beoio var komu hans, dulbjuggu prer pj6nana f samkvreminu, og klreddu pa eins og frfoar og tildurslegar pokkadfsir. Pj6narnir dulklreddir sem domur birtust hja vindubrunni pegar hann kom. Hann kyssti prer allar af rnikilli kurteisi og hneigoi sig djupt fyrir hverri og einni. Ao endingu f6ru stulkurnar sem biou hans f sulnaganginum ao skellihlreja, og bentu pj6nunum ao taka af ser gervio. Vio upplj6strunina varo ungi lensherrann svo sneyptur og gramur ao hann fekkst ekki til ao kyssa prer hinar raunverulegu hefoardom­ ur og yngismeyjar. Hann bar pao fyrir sig, vomb uxans dauoa! ao par sem hann hefoi blekkjast latio af dulbuningi pj6nanna, pa gretu pessar mjog sennilega verio pj6nar lfka, enn betur dulbunir. Mattur Guos! dajurandi, hvers vegna latum vio ekki heldur manneskju­ legheit okkar berast um f fogrum eldhusum Guos? Og hvers vegna ekki ao hugleioa par dans steikarteinanna, songvaseio teinavindanna, stellingar flesksins, kraurnio f supunum, tilreioslu abretisins, og sioareglurnar vio framreioslu vfnsins? Beati immaculati in via. Petta er efni ur brenab6kinni!

514

XI. KAFLI Hvers vegna munkum verour tfofario til eldhuss. - PETIA ER, sagoi Epistemon, sannarlega ao tala eins og munkur. Eg meina inunkandi munkur og ekki munkaour munkur. Nu rifjast pao upp fyrir mer sem eg heyroi og sa i Florens fyrir tuttugu arum her um bil. Vio vorum par nokkrir saman i skemmtilegum hopi, frooleiksfusir felagar, ahugasamir um feroalog og snoknir fyrir ao heimsrekja lrerdomsmenn og sja fornrninjar og furour ftaliu. A pessari stundu vorum vio ao skooa meo athygli legu Florens og fagrar rninjar, byggingarlag dornkirkjunnar, og fburo guoshusa og tilkomurnikilla halla, og vio vorum farnir ao metast um pao hver kynni ao lofa pau meo agretustum oroum pegar munkur nokkur fra Arniens, Bernarour Fleskir ao nafni, sagoi vio okkur, reiour og hneyksl­ aour: - Ekki veit eg, fjandinn sjalfur, hvao pio sjaio her svona lofsvert. Eg hef haft augun opin, ekki siour en pio, og eg er ekki sjondaprari en pio eruo. Og hvao pa? Hvao er petta? Nokkur falleg hus. Allt og sumt. En Guo se meo oss, og heilagur herra Bernarour, vor gooi verndari, i allri pessari borg hef eg ekki fundio eina einustu steikar-buo, og po hef eg leitao vandlega og skooao mig um. Eg segi ykkur fyrir satt, eg skyggnist um tilbuinn ao taka saman og telja, jafnt ti! hregri og til vinstri, hversu margar og hvar vio getum fundio flestar steikar-buoirnar sem vinna ao pvi ao steikja kjot. f Amiens greti eg synt ykkur, a fjorum sinnum styttri vegalengd en vio hofum nu fario, eoa kannski prisvar sinnum, meira en fjortan steikar-buoir, meo fornu lagi og ilmandi. Ekki veit eg hvaoa anregju pio hafio af pvi ao sja ljon og afr{kana (pio nefnio svo, skilst mer, pao sem peir kalla tigur) rett hja klukkuturninum; eoa ao horfa a puntsvinin og strutana i holl herra Filipusar Strozzis. En pao veit sa sem allt veit, greskur, heldur vildi eg sja fallega og feita gres a teini! Allur pessi porfyr og pessi marmari er goour. Eg er ekkert a moti peim, en ostakokurnar i Arniens eru miklu meir ao minum smekk. l>essar fornu styttur eru vel hoggnar, pvi trui eg vel; en vio heilagan Ferriol fra Abbeville, blomarosirnar heima eru pusund sinnum meira tofrandi. - Hvao merkir pao, sagoi br6oir Jon, og i hverju liggur pao, ao alltaf finnur maour munka i eldhusunum? aldrei ser maour par konga, pafa eoa keisara? 515

- Er pao, svaraoi Rhizotome, einhver dulinn kraftur? eru einhver serstok eigindi falin f kotlum og steikarteinum sem draga pa ao, eins og segullinn dregur ao ser jam, og draga ekki ao ser keisara, pafa, ekki konunga? eoa er einhver tilhneiging, eolislreg aratta, samgr6in frokkum og kuflum munkanna, sem knyr og leioir pa g6ou tnibrreour af sjalfu ser inn f eldhusio, jafnvel p6tt peir hafi ekki reskt ser pess eoa valid ser ao fara pangao? - Hann er ao segja, svaraoi Epistemon, ao forrnio dragist ao efninu. J:>ao er haft eftir Averr6es. - Vissulega, vissulega, sagoi br6oir J6n. - Eg skal segja ykkur, svaraoi Pantagrull, an pess eg geti leyst vandamalio sem pio berio upp, ao pao er ansi pyrn6tt, og varla unnt ao snerta pao an pess ao stinga sig. Eg rninnist pess ao hafa eitt sinn lesio ao Antfg6nus, konungur Makedonfu, hafi dag einn gengio inn f herbuoaeld­ husio, og par var pa skaldio Antag6ras ao bua til stoppu ur hafal, og helt sjalfur a ponnunni; konungur spuroi hann pa mjog glaolega: - Var Homer ao stappa uthafs-al pegar hann lysti hinum miklu daoum Agamernnons? - 6 konungur, svaraoi Antag6ras, heldurou ao Agamemnon hafi fyst ao vita, pegar hann var ao fremja pessar miklu daoir, hvort einhver vreri ao stappa uthafs-al f eldhusinu hans? Konungi p6tti pao ekki srema ao skaldio vreri ao matreioa pannig f eldhusi hans. Skaldio benti honum a ao pao vreri ennpa meiri 6hrefa ao hitta konunginn a peim stao. - Eg retla ao barna pessa sogu, sagoi Panurg, meo pvf ao segja ykkur hvernig Breton Villandry svaraoi dag einn herra greifanum af Guise. J:>eir voru ao rreoa um eina orrustu Frans konungs via Karl fimmta keisara, par sem Breton hafoi verio glresilega vopnaour, klreddur serstokum stalverjum fyrir leggi og fatur, og mjog vel rfoandi, en hafoi p6 ekki sest f bardagan­ um. ,,Eg sver," svaraoi Breton, ,,eg var par, eg greti auoveldlega sannao pao, meira ao segja var eg par sem per hefouo aldrei vogao your ao vera." f Herra greifanum p6ttu oro pessi helsti fffldjorf og 6svfin, og hrekkaoi roddina, en Breton sefaoi hann meo pvf ao segja, via almennan hlatur: ,,Eg var hja farangrinum, par sem yoar tign hefoi ekki arrett ao fela sig eins og eg geroi." Svo mrelandi komu peir til skipa sinna, og tofou ekki lengur par a Cheli-eyju. 516

XII. KAFLI Hvemig PantagnHl f6r um Pr6kuruland og um furoulega lffshretti Skrrekla. AFRAM heldum via okkar leio, og nresta dag forum via um Prokuruland, sem allt er utjargao og klesst. l>ar kannaoist eg ekki via neitt. Via saum par Umklofsmenn og Skrrekla, peir eru kafloonir. l>eir buou okkur hvorki drykk ne mat, en si::igou okkur einungis, eftir margfalt bugt og beygingar halreroar, ao peir vreru retfo til pjonustu reioubunir, gegn borgun. Einn tulka okkar skyroi Pantagruli fra pvf hvao menn pessir vinna fyrir ser meo furoulegu moti, og oldungis pveri::ifugt via pao sem tfokast f R6maborg. f Romaborg vinna fjolda margir fyrir ser meo pvf ao eitra, berja og drepa; Skrreklar gera pao meo pvf ao lata berja a ser. l>vf er pao svo, ao lfoi langir tfmar an pess peir seu baroir, pa veroa peir hungurmoroa, peir, konur peirra og born. - l>eir eru, sagoi Panurg, eins og peir sem geta ekki, eftir pvf sem Galien vitnar um, reist hellislirninn upp f stefnu a rniobaug, an pess ao vera baroir hraustlega meo svipu. Heilagur l>ebaldur! sa sem huostrykti rnig pannig myndi pvert a m6ti setja rnig i::ildungis ut af laginu, pao veit arinn! - l>annig er peirra vinnulag, sagoi tulkurinn. l>egar munkur, klerkur, okurlanari eoa li::igmaour leggur freo a einhvern herramann f sfnu landi, pa sendir hann einn af sfnum Skrreklum. Skrrekillinn booar hann ao koma, stefnir honum, auviroir hann, eys hann 6hr6ori, samkvremt fyrirmrelum f kladda sfnum, svo mji::ig ao herramanninum er nauougur einn kostur, nema pvf aoeins hann se slj6r ao viti og heimskari en halakarta, ao berja hann meo staf og sveroi a hi::ifuoio, eoa lemja hann f hnesbreturnar, eoa, pao sem betra er, kasta honum yfir brj6stvi::irnina eoa ut um kastalaskjainn. Ao pvf bunu hefur Skrrekill fullar hendur fjar f nrestu fj6ra manuoi, eins og barsmfoarnar vreru bans eiginlega uppskera. l>vf hann frer firna goo laun hja munkinum, okurlanaranum, eoa li::igmanninum, og skaoabretur fra herramanninum, sem stundum eru svo miklar og 6h6flegar ao herramao­ urinn missir allar sfnar eigur, og a pao a hrettu ao rotna f dyflissu, eins og hann hefoi bario konunginn. - Gegn sHkum vanda, sagoi Panurg, kann eg mjog gott rao, pao sama og lensherrann af Basche notaoi. - Hvaoa? spuroi Pantagrull. 517

- Herrann af Basche, sagoi Pamirg, var maour hugdjarfur, dyggougur, orlatur, riddaralegur. Hann var pa nykominn heim ur langvinnu strioi par sem hertoginn af Ferrara varoist djarfmannlega, med hjalp Frakka, ofsa Julfusar pafa annars; fekk hann daglega stefnur, kvaoningar og Skrrekil f heims6kn, eftir smekk og brellum digra prforsins f Saint-Laurent. Dag einn pa er hann var ad snreoa arbft med monnum sfnum (pvf hann var vrenn og veitull), sendi hann eftir bakara sfnum, Loyre ad nafni, og konu hans, og einnig prestinum f s6kninni, Oudart ad nafni, sem var jafnframt bryti hja honum, eins og pa var siour f Frakklandi; og hann sagoi vio pa f viourvist lensmanna sinna og annarra pj6na: - Vinir, pio sjaio f hvflfkar 6gongur pessir endernis Skrreklar koma mer upp a hvern dag, eg er svo langt leiddur ad ef pio kornio mer ekki til hjalpar pa hef eg akveoio ad yfirgefa landio, f fjandans nafni, og ganga f pj6nustu soldansins. Hvenrer sem peir koma her eftir pa veroio pio ad vera tilbuin, per, Loyre og kona yoar, ad koma hingao f st6ra salinn f ykkar besta bruokaupsskarti, eins og eigi ad fara ad gefa ykkur saman, og rett eins og pio hafio pegar verio gefin saman. Takio vio: herna eru hundrao silfurskild­ ingar sem eg gef ykkur til ad hressa upp a skartklreoi ykkar. Per, herra Outard, latio ekki hja lfoa ad koma f yoar besta rykkilfni og st6lu yoar, med vfgt vatn, eins og per eigio ad gefa pau saman. Per lfka, Trudon (svo het trumbari hans), veroio her med hlj6opfpu yoar og trumbu. Pegar athofninni er lokio og bruourin hefur verio kysst vio undirleik trumbunnar slaio pio lett hvert a annao til minningar um bruokaupio, pad er ad segja med hnefanum. Meo pvf bragoast maltfoin bara betur. En pegar rooin kemur ad Skrrekli, pa skuluo pio sla hann fast eins og rug, og dragio ekki af ykkur. Slaio, klappio, berjio, f ollum brenum. Sjaio, nu lret eg ykkur fa pessa brynhanska, flunkunyja, klredda kiolingsskinni. Berjio hann her og par an pess ad telja hoggin. Sa sem slrer hann af mestri horku, honum mun eg veroa pakklatastur. 6ttist ekki ad vera krero fyrir petta. Eg se ykkur ollum fyrir tryggingu. Pio greioio hoggin f glettni, eins og alsioa er f ollum bruokaupum. - Ja, en, spuroi Oudart, hvernig pekkjum vio pennan Skrrekil? pvf a yoar heirnili koma gestir upp a hvern dag, vfos vegar ad. - Eg hef seo fyrir pvf, svaraoi Basche. Pegar her ad hlioinu kemur maour f6tgangandi eoa rioandi a truntu, med silfurbaug st6ran og rnikinn a pumalfingri, pa er pad Skrrekill. Dyravorourinn mun bj6oa honum kurt­ eislega inn, hringja sfoan bjollu. Pa skuluo pio vera tilbuin, og koma inn f salinn ad leika pessa tragik6medfu, sem eg hef fyrir ykkur lagt. A peim sama degi kom pangao, med Guos vilja, gamall Skrrekill, st6r 518

og rauoprutinn. Um leio og hann hringdi bjollunni f hlioinu bar dyravoro­ urinn kennsl a klunnalegar legghlffarnar, rytjulega merina, strigapokann fullan af skjolum sem festur var vio belti hans, en ser i lagi pekkti hann p6 st6ran silfurhringinn sem hann bar a vinstra pumalfingri. Dyravorourinn, kurteis i framkomu, bauo honum inn eins og honum bar, og hringdi bjollunni fjorlega. l>egar Loyre og kona hans heyrou 6rninn klreddu pau sig i sitt fina skart og birtust i salnum hyr a svip. Oudart freroi sig i rykkilinio og st6luna; pegar hann kom ut ur ritstofunni hitti hann Skrrekil, t6k hann til sin og let hann drekka lengi par inni; a meoan pvi f6r fram voru allir, hvar sem var, ao draga upp gl6fana, og hann sagoi vio hann: - l>er hefouo ekki getao komio a hentugri tima. Husb6ndi okkar er i lj6mandi skapi. l>ao verour undir eins efnt til veislu, ekkert skorio vio nogl: her holdum vio bruokaup. Hema, drekkio petta, og verio katur. A meoan Skrrekill var ao drekka let Basche, sem sa i salnum allt sitt folk i tilhlyoilegum bunaoi, senda eftir Oudart. Oudart kom, og hafoi meo ser vigt vatn. Skrrekill fylgdi a eftir. Hann let ekki hja Hoa, pegar hann gekk i salinn, ao hneigja sig oft og auomjuklega; sioan birti hann Basche stefnuna. Basche t6k honum af miklum innileik, gaf honum gullpening, og bao hann ao koma i bruokaupio og vera vigsluvott. l>ao var sjalfsagt mal. Undir lokin f6ru pau ao skiptast a hnefahoggum. En pegar rooin kom ao Skrrekli letu pau gl6fahoggin bylja a honum, svo hann varo allsendis vankaour og allur marinn, meo gl6oarauga, atta rifbein brotin, bringubeinio dalao, heroablooin fj6rbrotin, neorikjalkann pnbrotinn, og ollu pessu t6k hann hlrejandi. Guo ma vita hvernig Oudart lek hann, sem bra rykki­ lfnserrninni yfir st6ran stalgl6fann, bryddaoan hreysikattarskinni. l>vf hann var st6r vexti. Svo Skrrekill kom aftur i Bouchard-ey, meo rak6tt skinn eins og tigris­ dyr; en glaour p6 og anregour meo herrann af Basche, og fyrir tilverknao g6ora skurolrekna par i heraoi lifoi hann svo lengi sem pio viljio. Um petta var aldrei neitt talao. Minningin d6 ut meo hlj6rni klukknanna sem glumdu vio greftrun hans.

519

XIII. KAFLI Hvemig lensherra Basche hr6sar monnum sfnum, ao fordremi meistara Franc;ois Villon. SKRA::KILL var genginn tir kastalanum og stiginn a bak equa orba (svo nefndi hann eineygoa hryssu sina); Basche, titi i laufskalanum i einkagaroi sinum, let kalla a konu sina, sttilkur hennar, alla sina menn; let bera peim hatioavfn, asamt meo miklum fjolda af bokum, skinkusneioum, avoxtum og osti, drakk peim til af rnikilli glaovrero, og sagoi sioan via pau: - Meistari Frarn;ois Villon settist a elliarum sinum ao i Saint-Maixent i Poitou, undir verndarvreng heioursmanns er var ab6ti a teoum stao. Par gekkst hann fyrir pvi, monnum til skemmtunar, ao fostuleikur var upp frerour meo poitevinsku snioi og malfari. Pa er hlutverkum hafoi verio skipt, leikarar oronir vel refoir, leiksvioio full gert, sagoi hann borgarstj6ra og borgarraosmonnum ao helgileikurinn mundi vera klar i lok markaoarins i Niort; aoeins vreri eftir ao finna btininga sem hrefou pers6nunum. Borg­ arstj6rinn og borgarraosmenn gerou pao sem til purfti. Villon f6r pess a leit via br6our Stefan Hrokkhala, skrtiohtissvoro fransiskus-munka par i staonum, ao hann leoi ser kapu og st6lu til ao klreoa gamlan b6nda sem lek Guo foour. Hrokkhali neitaoi, bar pvi via ao pao vreri stranglega bannao i heraoslogum peirra ao gefa eoa lana leikurum nokkurn hlut. Villon svaraoi pvi til ao lagabooio snerti einungis skripaleiki, grfmuleiki og kltira leiki, og ao hann hefoi sea petta gert f Brussel og annars staoar. Hrokkhali sagoi honum eigi ao sfour afdrattarlaust ao leita annao, ef honum syndist svo, og btiast ekki via neinu tir sfnu skrtiohtisi, pvf par fengi hann aldeilis ekki neitt. Villon skyroi leikurunum fra pessu af rnikilli vanp6knun, og bretti pvf via ao Guo myndi hefna peirra a Hrokkhala og refsa honum fyrr en sfoar svo um munaoi. Laugardaginn nresta par a eftir fretti Villon ao Hrokkhali hefoi fario ao safna olmusu f Saint-Ligaire, a berhrossi klausturins (svo nefndu peir hryssu sem ekki hafoi enn fengio), og hann myndi sntia aftur um tvoleytio sfodegis. Hann let pa frera upp syningu a djoflaatrioinu, i borginni og a markaonum. Ptikar hans voru allir tygjaoir skinnum af tilfum, kalfum og hrutum, skreyttir kindahausum, nautshornum og st6rum eldaforkum, gyrtir gildum 6lum, sem a hengu st6rar kuabjollur og mulasna, sem gafu hrreoilegan dyn. Nokkrir barn i hondunum blakka stafi setta puourkerlingum; aorir baru 520

langa eldastokka, logandi, sem peir fleygou a hikufylli af muldum harpeis, vio hver gatnamot, svo upp gaus eldur og hrreoilegir reykjarstrokar. I>egar Villon hafoi fario pannig meo pa um goturnar, til mikillar anregju fyrir folk, og bornum til mikillar skelfingar, for hann loks meo pa ao gefa peim ao drekka f lftilli kra utan vio hlioio par sem fario er ut til Saint-Ligaire. I>egar pangao kom sa hann f fjarska Hrokkhala a heimleio ur olmusuferoinni, og hann mrelti vio pa f skrfpislegum hendingum a latfnu: Hie est de patria, natus de gente aml6oa, Qui solet antique f pussi bribas portare. - Vio Guos pfn! hropuou pa pukarnir, petta er maourinn sem vildi ekki lana Guo foour svo mikio sem eina vesla kapa, skjotum honum skelk f bringu. - Vel mrelt, svaraoi Villon, en dyljumst par til hann fer hja; hafio puourkerlingar tilbunar, og eldastokkana. I>egar Hrokkhali kom a staoinn stukku allir fram til mots vio hann, meo miklum skarkala, kostuou eldi ao honum og berhrossi hans ur ollum attum, letu glymja f bjollunum og goluou eins og sannir pukar: ,,Hho, hho, hho, hho, brrrurrrurrs, rrrurrs, rrrurrrs, hu, hu, hu, hu, hu, hu. Brooir Stefan, leikum vio ekki vel djofla?" Hryssan freldist og for a brokk, leysti vind, stokk, hoppaoi, jos, frfsaoi, stappaoi, traostappaoi, fretaoi: svo mjog ao hun kastaoi Hrokkhala enda pott hann heldi ser af ollu afli f hnakkinn. fstoo hans voru ur kaoli. I>eim megin sem ekki er fario a bak vaflaoist reimaour skor hans svo mjog ao hann gat sig ekki losao. I>annig dro merin hann og flaoi a honum rassinn; hun helt afram ao sla til hans meo loppunum, og reddi ut af veginum, f otta sfnum, yfir geroi, runna og sfki. I>annig bramlaoi hun hofuo hans allt, svo heilinn la uti rett hja Hosanna Krossi; sfoan rykkti hun af honum hand­ Jeggjunum, oorum her, hinum par, fotleggjunum einnig; sfoan dreifoi hun iorunum f langan blooslooa, og gekk svo vel ao verki ao pegar kom ao klaustrinu var ekkert eftir af honum nema hregri foturinn, og skorinn flrektur f fstaoinu. Villon sa nu ao pao hafoi rrest sem hann retlaoist ti!, og hann sagoi vio puka sfna: ,,l>io leikio vel, hattvirtir pukar mfnir, pio Jeikio vel, pao er full vfst. 6! hvao pio leikio vel! Eg skora a pukana f Saumur, Doue, Mont­ morillon, Langeais, Saint-Espin, Angers, og jafnvel, f Guos nafni! f Poiti­ ers, f stora salnum par, ao halda jafn gooa syningu. 6, hvao pio munuo leika vel!" 521

Eins, sagoi Basche, mfnir g6ou vinir, se eg fyrir ao pio munuo re sfoan leika vel tragik6medfu pessa, meo tilliti til pess ao pegar vio fyrstu tilraun og refingu borouo pio, lomduo og luskruouo svo st6rmannlega a Skrrekli. Heoan f fra tvofalda eg oll ykkar laun. Per, vrena mfn (sagoi hann vio konu sfna), veitio peim heiourslaun sem your synist. Per hafio f yoar hondum og f yoar vorslu allan minn fjarsj6o. Hvao mig varoar sjalfan pa drekk eg fyrst af ollu heill ykkar allra, rnfnir g6ou vinir. Sannarlega er petta vfn gott og ferskt. Og svo, bryti rninn, takio pessa silfurskal: eg gef your hana. Pio, skjaldsveinar mfnir, takio pessa tvo gylltu silfurbikara. Latia pa vera ao strykja pj6na ykkar nrestu prja manuoi. V rena rnfn, gefio peim fallegu, hvftu fjaourskufana rnfna, meo gullsylgjunum. Herra Oudart, your gef eg pennan silfurfleyg. Hinn gef eg kokkunum; herbergispj6nunum gef eg pessa silfurkorfu; hestasveinunum gef eg pessa gullnu silfurskal; dyravoro­ unum gef eg pessa tvo diska; mulasnarekunum, pessar tfu skeioar. Trudon, takio allar pessar silfurskeioar og pessa konfektoskju. Pio, sk6sveinar, takio pennan st6ra saltstauk. Pj6nio mer vel, vinir rnfnir, og eg mun syna ykkur pakklreti: pio megio trua pvf ao heldur kysi eg, pao veit Guo, ao pola f bardaga hundrao klumbuhogg a hjalminn f pagu vors g6oa konungs en ao fa eina stefnu fra pessum hundslegu Skrreklum, til skemrntunar fyrir svo asfeitan prior.

522

XIV. KAFLI Hvemig Slmeklar voru baroir undir paki herra de Basches: framhald. FJ6RUM DOGUM sfoar kom annan Skrrekill, ungur, har og grannur, meo stefnu til Basches, ao undirlagi pessa digra priors. Vio komu hans bar hliovorourinn undir eins kennsl a hann, og bjollunni var hringt. Um leio og hun hljomaoi skildu allir hvao a seyoi var. Loyre var ao hnooa deig, kona hans var ao sigta hveitio, Oudart sat vio reikningana sfna. Hefoar­ mennirnir voru f lofablaki. Lensherra Basche var ao spila ,,prju hundruo og prfr" vio konu sfna. Jungfrumar voru f beinaleik. Embrettismennimir spiluou ,,napoleon". Pjonamir leku ser f fingragiski og gafu selbita stora. Jafnskjott skildu allir ao Skrrekill var f landi. Oudart tok pa ao skryoa sig, Loyre og kona hans ao fara f sitt skart, Trudon ao spila a hljoopfpu sfna, ao berja trumbu sfna. 011 ao hlreja, oll ao undirbua sig, og upp meo glofana! Basche gekk niour f husagaroinn. Par fell Skrrekill a hne fyrir honum pegar peir mrettust, og bao hann taka pao ekki illa upp ao hann vreri ao koma meo stefnu fra digra priomum; hann skyroi fyrir honum f fjalglegri tolu ao hann vreri opinber persona, pjonn munkerfsins, sendibooi hins mftri krynda abota, reioubuinn ao gegna pvf hinu sama hlutverki fyrir hann sjalfan, jafnvel fyrir hinn lregsta f hans husi, hvemig sem honum poknaoist ao nota sig og fyrirskipa. - Svo sannarlega, sagoi lensherrann, ferou ekki ao birta mer stefnu an pess ao hafa drukkio aour mitt gooa Quinquenais-vfn, og setio bruokaupio sem eg er ao halda rett f pessu. Herra Oudart, faio honum vel ao drekka til hressingar; leioio hann sfoan til salar mfns. Og per, verio per velkorninn! Pegar Skrrekill hafoi etio og drukkio fylli sfna gengur hann f salinn asamt meo Oudarti par sem fyrir voru allir leikarar f skopleiknum, hver a sfnum stao og vel viobunir. Pegar hann gekk inn foru allir ao brosa. Skrrekill hlo af kurteisi pegar Oudart mrelti fram leyndardomsfull oroin yfir hjonaefnunum, snerti hendur peirra, kyssti bruoina, yroi pau vfgou vatni. Um leio og fram var borio vfn og krydd toku hnefahoggin ao bylja. Skrrekill gaf Oudarti ofa. Oudart hafoi leynt glofanum undir rykkilfninu: hann smeygoi honum upp eins og hnefaleikahanska. Hann tok ao sla Skrrekil, og berja Skrrekil, og glofahoggum splunkunyjum tok ao rigna yfir Skrrekil ur ollum attum. 523

- Bruokaup, sogou pau, bniokaup, bniokaup, per skuluo pao muna! Hann var SVO vel hanteraour ao bl6oio spyttist ut um munn honum, nefio, eyrun, augun. Auk pess var hofuo, hals, bak, brj6st, handleggur og allt, brotio, lemstrao og mulio. Truio mer, aldrei voru ungu mennirnir f Avignon jafn samstilltir ao leika hrifs, a karnivalnum, eins og peir sem pama voru ao leika ser ao Skrrekli. A endanum fellur hann til jaroar. I>ao er skvett bysnum af vfni f andlit hans, pao er fest vio errnina a treyju hans fallegt kvenskraut, gult og grrent, og hann er settur upp a krangalegt hrossio. Ekki er vitao hvort vel var gert ao sarum hans og honum vel hjukrao vio heirnkomuna f Bouchard-ey, af eiginkonunni eoa lreknunum f s6kninni. En sfoan hefur ekkert til hans spurst. Daginn pann hinn nresta geroust Hkir atburoir, par eo ekki hafoi fundist f sekk hins renglulega Skrrekils eoa fegyroli nein sonnun pess ao stefnan hefoi verio birt. Ao tilhlutan digra prforsins var nyr Skrrekill sendur ao stefna lensherra Basche, f fylgd meo tveirnur vottum honum til oryggis. Hliovorourinn klingdi bjollunni og allt heimilisf6lkio gladdist vio, pvf pao skildi ao Skrrekill var korninn. Basche sat undir boroum, ao snreoingi meo konu sinni og herramonnunum. Hann sendi eftir Skrrekli, let hann setjast hja ser, stefnuvottana hja jungfrunum, og pau t6ku vel og glaolega til matar sins. I>egar kom ao abretinum rfs Skrrekill a fretur og birtir Basche stefnuna, f viourvist og aheyrn vottanna; Basche biour hann vinsamlega um afrit af tilskipuninni. I>ao var pegar til reiou. Hann gaf viourkenningu par um. Skrrekli og vottum hans voru gefnar fj6rar s61-kr6nur. Allir hofou nu vikio fra til ao undirbua skopleikinn. Trudon fer ao berja trumbu sfna. Basche biour Skrrekil ao sitja bruokaup eins af sfnum embrettismonnum og annast kaupmalann, gegn g6ori greioslu og vrenni p6knun. Skrrekill tekur pvf af kurteisi. Hann tekur upp ritfong sfn, dregur snarlega fram pappfr, meo stefnuvottana nrerhendis. Loyre gengur f salinn um einar dyr, kona hans, f fylgd meo jungfrum sfnum, um aorar, f bruokaupsskarti. Oudart, klreddur prestsklreoum smum, tekur um hendur peirra, innir pau eftir vilja peirra, gefur peirn blessun sfna an pess ao spara vfgt vatn. Kaupmalinn er upp skrifaour og staofestur f smaatrioum. Um einar dyr er komio meo vfn og krydd; um aorar eru rettir fjolda margir hvftir og brunir bruoarlindar; um enn einar koma gl6famir hlj6olega a vettvang.

524

XV. KAFLI Hvernig Skrreklar hafa vakio upp foma giftingarsioi. SKRJEKILL hvolfdi f sig st6ru glasi af bretavfni, og sagai svo via lensherra: - Herra, hver er tilgangurinn mea pessu? Er her ekki haldia bruakaup? Heilagt bl6a Guas, allir gooir siair eru a niaurleio: herarnir eru ekki lengur samir via sig. Engin vinatta er til lengur. Sjaia bara hvernig sa fomi siaur hefur veria af lagaur f morgum kirkjum aa drekka heill blessaara dyrling­ anna a eftir 6 6-svorunum a j6lum. Heimurinn er genginn af goflunum. Hann nalgast endalokin. Jreja pa: bruakaup, bruokaup, bruakaup! Um leia og hann mrelti svo sl6 hann Basche og konu hans, sfaan jungfrumar og Oudart. I>a komust gl6famir a kreik, pannig aa hofua Skrrekils var brotia a nfu stooum: handleggur annars stefnuvottsins f6r ur liai, a hinum var efrikjalk­ inn ur lagi freraur, svo mjog aa hann huldi halfa hokuna, paa sast f ufinn og all margar tennur losnuau: framtennur, jaxlar, augntennur. Via trumbuslatt Trudons sem breytti um takt voru brynhanskamir latnir hverfa an pess peir hefou sest, og lostrett kjotmeti latia ganga mea endur­ nyjaari katfnu. I>a drukku peir hver Mrum til, pessir g6au felagar, og allir drukku full Skrrekils og stefnuvotta hans, Oudart formrelti og bolvaai pessum bruokaupum, og bar sig upp undan pvf aa annar stefnuvottanna hefoi gjorsamlega urliaihnykkjumrykkt aara oxlina. Eigi aa siour drakk hann full hans mea gleai. Stefnuvotturinn mea skaaskemmda kjalkann spennti greipar og baa hann fyrirgefningar, f hlj6ai, pvf hann matti ekki mrela. Loyre kvartaai yfir pvf aa stefnuvotturinn handarvana hefoi gefia ser svo snoggt hnefahogg a annan olnbogann aa hrellinn a ser vreri skaabla­ mersunkraminn. - En, sagai Trudon (og faldi vinstra auga sitt f vasakluti og syndi hvernig trumba hans hafoi veria ba1in inn Mrum megin), hvaa hef eg gert a hluta peirra? Og p6 var peim ekki n6g aa utslagsmurrpurkaasvargl6aa angans augaa f mer, par a ofan hafa peir sprengt fyrir mer trumbuna. Trumbur eru yfirleitt baraar f bruakaupum, trumbuleikarar eru aldrei bara­ ir, peim er vel fagnaa. Fjandinn getur fengia hana fyrir natthufu! - Br6air minn, sagai Skrrekillinn handarvana via hann. Eg skal gefa per ffnt Konunglegt pergament, mikia og fomt, sem eg er mea her f skj6au 525

minni, til ad breta trumbuna, og, f Guos brenum, fyrirgefou okkur. Vor Fru f Riviere veit ]:>ad, heilog mrerin, ad eg retlaoist ekkert illt fyrir. Einn af skjaldsveinunum, haltrandi og skjogtandi, hermdi eftir ]:>eim g6oa og gofuga herra af La Roche-Posay. Hann avarpaoi stefnuvottinn sem var med kjalkann hangandi eins og hokubjorg, og sagoi vio hann: - Emo ]:>er einn af strykjurunum, strykjondunum eoa hoppurunum? Var your ekki n6g ad dauoaogdjofulsmulhandbarsundslftrnerja svona alla upphandleggina a okkur med st6rum gaddaslogum hanska yoar an ]:>ess ad dauoogdjofulsbrj6tsundslftkraojhandfmylsnustappa skoflungana a okkur med ffnyddum tam stfgvelanna? Kallio ]:>er ]:>etta reskuleiki? Guo minn g6our, ]:>vili1rnr leikur, ha? Stefnuvotturinn t6k saman hondum, virtist sarbioja um fyrirgefningu, blaorandi med tungunni: ,,Minn, minn, minn geitung, ung, ung", eins og api. Bruourin gret ]:>ad hlrejandi og hl6 ]:>ad gratandi ad Skrrekill hafoi ekki latio ser nregja ad kafa holt og bolt a utlimum hennar heldur hafoi hann f kippt ruddalega f har hennar, og par til viob6tar grafiosittlibeinshneog­ lokkurnhafiosinnf6t ad blygoun hennar med lrevfsi. - Fjandinn eigi ]:>ad, sagoi Basche. l>ess ]:>urfti ]:>a med ad herra kon­ ungsmaourinn (]:>annig kalla ]:>eir sig Skrreklar) skaoskemmdi ]:>annig a mer krera, g6oa hryggjardalkinn. En eg mun ]:>6 ekki erfa ]:>ad vio hann. l>etta eru dulitlar bruokaupsgrelur. En mer er full lj6st ad hann stefndi mer eins og engill og baroi mig eins og djofull. Hann hefur eitthvao vio sig sem minnir a br6our strykjara. Eg drekk bans full af ollu hjarta og ykkar lfka, herra stefnuvottar. - En, sagoi kona hans, undir hvaoa yfirskini og ut af hvaoa misklfo heioraoi hann mig med svo st6rum skammti af hnefahoggum? Fjarinn hiroi hann! l>ao er minn vilji. Og ]:>6 er ]:>ad ekki minn vilji, f Guos brenum! en ]:>ad get eg sagt ad hann hefur ]:>a horoustu hramma sem eg hef fengio a axlimar. Brytinn hafoi vinstri bond sfna mergmelaoa f fatla: - Fjandinn, sagoi hann, geroi svo vel ad lata mig vera vio ]:>etta bruokaup. Almattugur Guo! baoir handleggirnir a mer melsundbrotmaroir. Kallio ]:>id ]:>etta bruokaup? Eg kalla ]:>ad skftavfgslu. l>etta er, Drottinn srell! sannkolluo veisla Lapi]:>a, sem Lukfan lysir, heimspekingurinn fra Samos­ ate. Skrrekill kom engu oroi upp. Vottamir afsokuou sig, barn ]:>vi vio ad ]:>eir 526

hefou ekki meint neitt illt meo pessu kafi, og baoust fyrirgefningar, fyrir Guos skuld. Svo fara peir. Halfa milu paoan for Skrrekli ao lfoa eitthvao illa. En stefnuvottarnir koma i Bouchard-ey, og segja opinberlega ao aldrei hafi peir hitt annan eins heioursmann og lensherra de Basche, ne heioviroara heimili en hans. Ennfremur, ao aldrei hafi peir setio pvilikt bniokaup. Allt sem miour f6r var peim ao kenna, peir hefou byrjao a pustrunum. Og lifou enn svo og svo marga daga eftir petta. Upp fra pessu var pvi truao statt og sti::iougt ao fjarmunir Basches vreru skaosamlegri, banvrenni og braohrettulegri Skrreklum og stefnuvottum en gullio i Toulouse til forna, eoa hestur Sejans ollum sem hann attu. Alla tio sioan fekk herrann af Basche ao lifa 6areittur, og Basche-bruokaup varo efni i oroskvio.

527

XVI. KAFLI Hvemig br6oir J6n gerir athuganir a lyndiseinkunn Skrrekla. -I>ESSI frasaga,

sagoi Pantagnill, mundi synast skemmtileg ef vio pyrftum ekki stoougt ao hafa Guos-6ttann fyrir augunum. - Betri mundi hun vera, sagoi Epistemon, ef petta hoggaregn nyrra gl6fa hefoi fallio a digra prforinn. Hann s6aoi peningum sfnum til skemmt­ unar ser, ymist til ao gera Basche gramt i geoi eoa til ao sja Skrrekla sina baroa. Hnefahogg hefou fario rokuoum kolli hans pryoilega, meo tilliti til peirra grioarlegu umrreona sem vio sjaum fram fara nu a dogum a milli pessara undirmals-d6mara undir alminum. f hverju voru afglop pessara angans Skrrekladjofla f6lgin? - f pessu efni, sagoi Pantagrull, rifjast upp fyrir mer saga nokkur um r6mverskan herramann foman, Lukius Neratius ao nafni. Hann var af gofugri fjolskyldu og rikur eftir peirra tioar hretti. En hann var svo gerrreois­ fullur i skaplyndi ao pegar hann kom ut ur hollinni let hann fylla pyngjur pj6na sinna gull- og silfurmynt; og pegar hann mretti a gotunni uppdubbuo­ um spjatrungum sem voru enn finni i tauinu, pa gaf hann peim, meo gleoibragoi, og an pess peir hefou neitt verio ao abbast upp a hann, st6r hnefahogg i andlitio. Undir eins a eftir gaf hann peim af peningum sinum til ao r6a pa og foroa pvi ao peir krerou hann fyrir rettvfsinni; pannig geroi hann pa anregoa og hamingjusama eftir fyrirmrelum lagagreinar f T6lf­ tajlna-logunum. Meo pessu m6ti s6lundaoi hann tekjum sfnum, og peoraoi ut peningunum fyrir ao berja folk. - Vio heilagt kar sankti Benna! sagoi br6oir J6n, eg vii pegar f stao fa ao vita allan sannleikann! Svo hann gekk a land, stakk hendinni niour f sfna st6ru pyngju, og t6k upp paoan tuttugu s6l-skildinga. Sioan mrelti hann harri roddu, i navist og aheym mikils fjolda af pj6o Skrrekla: - Hver vill pena tuttugu gullskildinga fyrir hreint djofullega barsmfo? - lo, io, io! svoruou allir. I>er latio hoggin bylja a okkur herra, pao er klart. En petta er mikill gr6oi. Og allir komu hlaupandi i pyrpingu, hver og einn vildi veroa fyrstur ao fa SVO dyra barsmio. Br6oir Jon valdi ur ollum h6pnum rauonefjaoan Skrrekil, sem bar a pumalfingri hregri handar st6ran og mikinn silfurhring greyptan st6rum kortusteini.

528

Eftir valio sa eg ao mugurinn allur tok ao kurra, og eg heyroi ao langur, ungur og grannur Sknekill, far og goour lrerdomsmaour, - virtur via Kirkjunnar hiro ao pvf er oroasveimurinn sagoi - tok ao barma ser og hviora um pao ao pessi rauonefur treki fra peim 611 vioskipti, og ao pegar aoeins prjatfu h6gg vreri ao fa f 6llu umdreminu pa hirti hann einlregt tuttugu og atta og halft. En 611 pessi kl6gumal og allt petta tuldur var aoeins sprottio af ofund. Brooir Jon baroi Rauonef vel og akaflega meo storum stafsh6ggum a bak og kvio, handleggi og fretur, a h6fuo og allt, svo eg helt hann barinn ti! dauoa; sfoan retti hann honum skildingana tuttugu: og mannkv6lin uppi­ standandi, srell eins og konungur, eoa tveir. Hinir s6gou pa vio broour Jon: - Herra brooir Dj6full, ef per vilduo enn berja nokkra fyrir minna gjald, pa erum vio reioubunir, herra Dj6full. Vio erum your gersamlega allir ti! reiou, og meira en pao: skjoour, pappfrar, pennar og allt. Rauonefur ybbaoist vio peim, og sagoi harri raust: - Guos hatfo! rreflar, kornio pio inn a mitt markaossvreoi? Viljio pio svipta rnig kunnum rnfnum og ginna pa f burtu? Eg stefni ykkur fyrir Kirkjurett innan viku, pvf verour ekki hnikao! Eg skal krrekla ykkur og skrrekla eins og Vauverd skratti. Sfoan sneri hann ser ao br6our Joni meo ljomandi andlit og katt, og sagoi vio hann: - Sera faoir f dj6flarfi, herra, ef per kunnio vel ao meta v6runa, og ef your fysir enn ao skemmta your vio ao berja rnig, pa vero eg anregour meo helminginn, og pykir sanngjarnt. Hlffio mer ekki, f 6llum brenum. Eg er, herra Dj6full, your allur til reiou ao fullu og 6llu: h6fuo, lungu, iour og allur afgangurinn. Eg segi your pao af 6llu hjarta! Brooir Jon geroi stans a mali hans og gekk f burt. Hinir Skrreklarnir heldu pa ti! Panurgs, Epistemons, Gymnasts og annarra, og prabaou pa auomjuklega ao berja sig fyrir sama hvaoa spottprfs: ella rettu peir a hrettu ao purfa ao fasta mj6g lengi. En enginn vildi a pa hlusta. Sfoar, pegar via forum ao srekja ferskt vatn fyrir ah6fn skipanna, mrett­ um via tveim g6mlum skrreklynjum ur staonum; baoar gretu prer og b6rmuou ser atakanlega. Pantagrull hafoi oroio eftir a skipinu, og let pegar hringja til brottferoar. Via hinir, sem grunaoi prer vreru f tygjum vio Skrrekil pann er fengio hafoi barsmfoina, spuroum prer um astreour fyrir pessari miklu kr6m. I>rer sv6ruou pvf ti! ao prer hefou rerna astreou ti! ao grata, pvf einmitt a peirri hinni s6mu stund og nu vreri ao lfoa hefou tveir heioviroustu menn f 6llu Skrreklara-landi ,,fengio a sig munkinn" og verio dregnir upp a halsinum. 529

- l>j6nar mfnir, sagoi Gymnast, ,,senda munkinn" oft a sofandi felaga sfna og draga pa upp a tanum. Draga munkinn upp a halsinum vreri ao hengja hann og kyrkja. - Vitaskuld, vitaskuld, sagoi br6oir J6n. l>er talio um petta eins og heilagur Johannes Pokaberunarinnar. Spuroar um astreour fyrir pessari hengingu svoruou prer pvf til ao peir hefou stolio skrautgripum messunnar, og falio pa undir klukkuturni s6kn­ arinnar. - l>etta, sagoi Epistemon, er ao tala f hrooalegum taknlfkingum.

530

XVII. KAFLI Hvemig Pantagrull fer um eyjar Toms og Auonar, og um kynlegan dauodaga Nefbrj6ts, vindmyllu-gleypis. l>ENNAN dag hinn sama for Pantagnill um eyjar Toms og Auonar, par sem vio fundum ekkert bitast:rett: Nefbrj6tur, risinn mikli, hafoi gleypt alla potta, ponnur, katla, grytur, feitisponnur og skaftpotta landsins, vegna skorts a vindmyllum sem voru vanafreoa hans. I>a bar pao til, stuttu fyrir dogun, sem var meltingartfmi hans, ao hann varo farveikur vegna vissrar syrumyndunar f maganum, sem kom til af pvf (eins og lreknarnir sogou) ao meltingaroflin f maga hans, serhrefo af natturunni til ao melta vindmyll­ ur kvikar, hofou ekki verio alls kostar frer um ao vinna a pottunum og ponnunum; katlana og skaftpottana hofou pau melt nokkuo vel, eins og lreknarnir sogoust geta greint af botnfalli og skyjum f peim fj6rum tunnum af pvagi sem hann hafoi fra ser lagt pennan morgun f tvo skipti. Til ao annast hann notuou peir mismunandi meoul samkvremt lreknis­ Iistinni. En sjukd6murinn var sterkari en all peirra meoul. Og sa gofugi Nefbrj6tur hafoi daio pennan morgun upp a svo kynlegan mata ao pio purfio ekki lengur ao furoa ykkur a dauodaga Eskylosar. En spamenn hofou sagt honum fyrir ao hann myndi deyja fyrirvaralaust dag einn, rotaour af einhverju sem dytti a hann ofan, og pvf hafoi hann fario ur borginni teoan dag, burt fra ollum husum, trjam, klettum og oorum hlutum sem gretu fallio og verio haskalegir f fallinu. Og hann nam staoar uti a miojum vfoum velli og setti allt sitt traust a himininn blaan og skreran, f fullkomnu oryggi, ao pvf er honum virtist, nema pvf aoeins ao himinninn dytti niour, hlutur sem hann taldi 6hugsandi. Eigi ao sfour er sagt ao lrevirkjarnir 6ttist mjog hrun himnanna, pvf ef hirnnarnir dyttu myndu peir allir veroa teknir. Eins 6ttuoust Keltar pao foroum tfo, peir sem nrest bjuggu Rina: pao voru hinir gofugu, hraustu, hugdjorfu, herskau og sigursrelu Frankar. Alex­ ander mikli innti pa eftir pvf hver vreri sa hlutur sem peir 6ttuoust hvao mest f heimi, og vrenti pess ao peir myndu til greina hann einan meo tilliti ti! hans miklu afreka, sigra, landvinninga og sigurfara en peir svoruou pvf til ao peir 6ttuoust ekkert nema ao himinninn !egoist saman; p6 sogoust peir ekki skyldu neita ao ganga f bandalag og gera vinattusamning vio svo gofugan og st6rlatan konung, ef trua ma Strabon, b6k 7, og Arrfan, b6k I. 531

Plutark ber einnig, f bok sinni Um andlitio sem birtist ci l£kama tung/s­ ins, fyrir sig Penas nokkurn sem stoo mikill stuggur af pvf ao tunglio myndi detta niour a joroina, og hafoi mikla samuo og vorkunn meo peim sem bjuggu undir pvf, eins og Epfopfumenn og Ceylonbuar, ef svo skyldi skipast ao jafn mikio bakn felli niour a pa. Hann fann til jafn mikils otta viovfkjandi himin og joro, ef pau hefou ekki verio vel skorouo og hvfldu ekki orugglega a sulum Atlasar, eins og skooun fornaldarmanna var, eftir pvf sem Aristoteles vottar, f Frumspekinni, bok 5. Eskylos do, pratt fyrir petta, pegar skjaldbokuskel fell a hann ofan ur arnarklom hatt f lofti, skall a hofuo honum og kupubraut hann. Nefnum Anakreon einnig, skaldio sem vfnberjafrre krefoi. Romverska pretorinn Fabfus einnig: hann do krefour af geitarhari pegar hann var ao drekka mjolk ur spilkomu. Nefnum lfka pann sem fyrirvaro sig og do snogglega f navist Kladfusar, keisara Romverja, pvf hann helt f ser vindi og veigraoi ser vio ao prutta ohindrao. Nefnum lfka pann sem grafinn er a Flaminfu-veginum f Rom, en f grafskrift ber hann sig upp undan pvf ao hafa daio ur kattarbiti f litlafingri. Quintus Lekanfus Bassus einnig: hann do snogglega af nalarstungu f vinstra pumalfingri, sem var svo litil ao hun varla sast. Quenelant, normannskan lrekni einnig, hann do sviplega f Mont­ pellier pegar hann hafoi dregio ohonduglega ut meo pennastong yrmling ur hendinni. Nefnum Filomenes einnig, sem pjonn hans hafoi tilreitt ferskar graffkjur ao boroa sem forrett. A meoan hann for ao srekja vfn hafoi strokuasni komist f husio og tok ao eta ffkjurnar sem lagu a boroinu. Filomenes kom par ao og horfoi meo aodaun a pessa pokkafullu ffkjuretu, svo sagoi hann vio pjoninn sem var ao koma inn aftur: ,,Skynsemin krefst pess, fyrst pu skildir graffkjurnar eftir handa pessum viroulega asna, ao pu gefir honum ao drekka af pessu gooa vfni sem pu hefur komio meo"; ao peim oroum toluoum greip hann svo ofboosleg katfna, og hann for ao hlreja svo kroft­ uglega og svo lengi ao alagio a miltio tok fra honum andann, og parna do hann sviplega. Einnig Spurfus Safeius: hann do af pvf ao eta linsooio egg pegar hann kom ur baoi. Nefnum lfka pann sem Boccaccio segir ao daio hafi snogglega af pvf ao stanga ur tonnunum meo salvfustrai. Filippo Plakut, heilbrigour og prottugur, do snogglega pegar hann var ao borga garnla skuld, an pess ao hafa verio neitt veikur aour. Malarinn Zeuxis einnig: hann do snogglega af pvf ao hlreja of mikio er hann var ao viroa fyrir ser andlit og mynd gamallar konu sem hann hafoi malao. Nefnum lfka alla aora sem vio hofum 532

d�min um, hvort sem pao er Verrfus, eoa Plinfus, Valerfus, Baptista Fulg6sus, eoa Bacabery eldri. Sa mreti Nefbrj6tur kafnaoi (vei!) pegar hann var ao eta stykki af fersku smjori vio munna a heitum ofni, eftir raoi lrekna sinna. Yio brottforina var okkur tjao ao konungurinn af Kulan i Auon hefoi gersigrao vandala Sjukd6ms konungs og lagt f rustir virkio f Neind. Sfoan forum vio fram hja eyjunum Nasl og Rusi. Einnig eyjunum Manna og R6sahunangi; fallegar afar og frj6samar voru prer ao pvf er tekur ti! hraefnis fyrir st6lpfpur. Vio sigldum einnig fram hja eyjunum Enig og Evig sem fyrr meir hofou orsakao brellur er leku landgreifann af Hessen gratt.

533

XVIII. KAFLI Hvemig Pantagrull lifoi af ofsalegan storm i hafi. N�STA DAG sigldu fram hja okkur a stj6rnboroa niu fragtskip hlaoin munkum, jak6binum, jesuitum, kapusfnum, hermitum, agustfnum, bern­ horoum, benediktum, peatfnum, egnatfonum, amadeum, fransiskonum, karmelitum, minimum, og oorum heilbgum bneorum sem voru a leio a kirkjupingio f Chesil til ao jamla a truarsetningum gegn nyju truvillumonn­ unum. I>egar Panurg sa pa varo hann yfirmata glaour, eins og hann vreri pess fullviss ao nu myndi grefan bioa sfn a pessum degi og marga daga f rbo. Og pegar hann hafoi heilsao upp a heilaga feourna kurteislega, og falio heill salar sinnar guorrekilegum brenum peirra og einkalegri tilbeioslu, pa let hann kasta um boro f skip peirra sjotfu og atta tylftum af svfnslrerum, rniklu magni af kavfar, heilapylsum f tugum, hundruoum af purrkuoum fiskhrognum (botargos), og tvo pusund fallegum englum (gullpeningum meo sankti Mikjali) fyrir salum hinna burtsofnuou. Pantagrull st6o alengdar hugsandi og abuoarrnikill. Br6oir Jon t6k eftir pvf, og hann spuroi hann hvernig a pessu 6venju mikla punglyndi streoi, rett f pvf er skipstj6rinn sem hafoi virt fyrir ser hvernig veourveifan blakti a stafninum og bj6st vio sterkri vindhviou og farviori sfoan, bao pa alla ao vera vel a veroi, jafnt yfirmenn, lettadrengi og haseta, sem og okkur farpega; hann let lrekka seglin, messansegl og messan-hasegl; rasegl, st6r­ segl, hlesegl og sprytsegl; hann let hala niour merseglio, frammerseglio, st6rmerseglio, lrekka f messanmastri og ollum rarhelmingunum; helt ao­ eins eftir hlioarstogum, og stigum f reioa. f somu andra t6k hafio ao svella og 6lga niori f djupunum; voldugar oldur skullu a byroingi skipanna; mistral, norovestanvindurinn, hvein f hlioarstogum, og f fylgd meo hon um hinn 6lmasti reoistormur meo svortum hryojum, hrreoilegum stormsveipum, banvrenum brotsj6um; hirninninn prumaoi, drundi, skaut eldingum, rigndi og hegldi; loftio missti skrerleik­ ann, varo pykkt, myrkt og dokkt, svo mjog ao ekkert Ij6s fengum vio nema fra prumum, eldingum og balandi rofi f skyjum; ofsalegar vindhviour, stormael, hvirfilvindar og gl6andi vfgahnettir peyttu eldstungum allt i kringum okkur: prumufleygum, hvftaleiftrum, eldingum sem f6ru f kraku­ stigum, og oorum hreytingi lj6svakans; oil okkar leioarmerki f stjornunum urou dul og f6ru a rugling; skelfilegir stormsveipar heldu uppi streroar 534

bylgjum a haroafero. l>ao megio pio vita ao vio p6ttumst lifa upp 6skapnao vesagnanna, pegar eldur, loft, haf, joro, allar hofuoskepnurnar fara f upp­ reisn og a ringulreio. Pa er Panurg hafoi satt saunetur fiskanna a innihaldi maga sfns lagoist hann samanhnipraour a dekkio, sundur kraminn a sal og lfkama og half­ dauour; hann kallaoi a alla blessaoa dyrlingana, kvenkyns og karlkyns, ser til bjargar, s6r ao hann skyldi skrifta a hentugum stao og tfma, svo f6r hann ao hr6pa af mikilli angist, og sagoi: - Bryti, hre, vinur minn, faoir minn, frrendi rninn, fario mer ogn af salti: braoum forum vio ao drekka heist til um of, synist mer. Boroa lftio, drekka rnikio, pao skal eftirleiois veroa mitt kjororo. Guo grefi, og blessuo J6mfruin, virouleg og heilog, ao eg hefoi nu, eg meina samstundis, fast land undir f6tum, vel a mig korninn! Blessaoir eru peir sem planta hvftkali, rniklu og margfalt sinnum bless­ aori heldur en vio! 6, Skapanornir, hvf logouo pio ekki fyrir mig ao veroa kalrrektarmaour! 6, hvao peir eru fair sem Jupiter hefur veitt pa miklu nao ao rrekta hvftkal! Peir hafa f raun og veru annan f6tinn avallt a joro og hinn er aldrei langt par fra. Megi hver sem vill rokrreoa um harningju og reostu srelu; eg urskuroa pegar f stao ao sa sem plantar hvftkali er harla harningju­ samur maour, og af meiri astreou heldur en Pyrrhon pegar hann st6o framrni fyrir sama ha.ska og vio, og sa svfn a strondinni sem var ao eta bygg a dreif um joroina: hann sagoi svfnio harningjusamt af tveimur astreoum: pao hafoi n6g af byggi, og pao var par a ofan a fostu landi. H6! enginn dvalarstaour er samboonari guoi og drottni en land sem kyr hefur trooio. Pessi bylgja hrifsar okkur meo ser, Guo frelsari! 6, vinir mfnir, ogn af ediki! Eg svitna af pvf eg hrygla af skelfingu. JE, dragreipin hafa slitnao, akkerisfestin er slitrur einar, k6simir bresta, toppurinn a st6rsiglunni stingst f hafio, kjolurinn er f s6laratt, kaolarnir eru nrestum allir 6nytir. JE, re, hvar eru seglin? Allt er frelore bigoth. Toppstangarsalingin er kornin a rek. 6, hverjum tilheyrir pessi reki? Vinir mfnir, hjalpio mer aftur fyrir eitt af pessum byssuvirkjum. Vinir, blakkarkaoallinn er dottinn. IE! JE! sleppio ekki rattinu, ekki heldur t6verkinu! Eg heyri bresta f styrishjorunum. Eru prer brotnar? f Guos brenum, bjorgum festartaugunum, latio stogin eiga sig. Bebebe bu bu bu! Lftio a kompasnalina, f ollum brenum, meistari Stjomukfkir, og segio okkur hvaoan pessi reoistormur kemur. Pao veit min tru, eg er laglega hrreddur! Bu bu, bu bus bus! Pao er uti um rnig. Eg geri f buxurnar af farslegum 6tta. Bu bu, bu bu! 6 t6 t6 t6 t6 t6 tf! 6 t6 t6 t6 t6 tf! Bu bu bu, u u u bu bu bus bus! Eg drukkna, eg drukkna! Eg dey! Gott folk, eg drukkna!

535

Br6oir Jon hceoir Panurg f ceoistorminum.

536

XIX. KAFLI Um atferoi Panurgs og br6our Jons f reoistorminum. PANTAGRULL sarbao fyrst af ollu Guo um hjalp, Frelsarann mikla, og flutti

andheita brenagjoro f allra aheyrn, sfoan greip hann um siglutreo, ao raoi styrimanns, og helt ser par sterklega og fast.Br6oir J6n var pegar kominn a vestio til ao liosinna skipsmonnum. Einnig Epistemon, Pon6krates og hinir.Panurg var einn eftir, a hrekjum sfnum a pilfarinu, og gret og barmaoi k og sagoi vio ser. Br6oir J6n t6k eftir honum, a leioinni yfir rniodekio, hann: - f Guos brenum, Panurg kalfur, Panurg skreluskj6oa, Panurg bleyoa, per vreri betra ao koma hingao og hjalpa okkur heldur en ao huka parna og grenja eins og kyr, sitjandi a eistunum eins og hundapi. - Be be be bus, bus, bus, svaraoi Panurg, br6oir J6n, vinur rninn, minn g6oi faoir, eg er ao drukkna, eg er ao drukkna, vinur minn, eg er ao drukkna.I>ao er uti um mig, minn andans faoir, vinur minn, pao er uti.Yoar brandur getur ekkert mer til bjargar. Vei, vei! vio erum komnir upp fyrir hrestu n6tu, bunir ao sprengja skalann! Bebe be bus bus. Vei! og nu erum vio komnir niour fyrir laga C. Eg drukkna. 6, faoir minn, frrendi rninn, rninn allt! Vatnio er kornio f sk6na mina niour f gegnum kragann.Bus, bus, bus, presj, hu, hu, hu, ha, ha, ha, ha, eg er ao drukkna. Vei, vei, hu, hu, hu, hu, hu, hu, hu. Bebe bus, bus, bobus, bobus, ho, ho,ho, ho, ho! Vei, vei! Nu er eg rett eins og gaffal-tre, freturnir upp, hofuoio niour. Guo grefi eg vreri nu a barkskipi peirra g6ou og gofugu feora sem eru ao feroast a Kirkjupingio, og vio mrettum nu f morgun, svo guorrekilegum, svo digrum, svo katum, svo blfoum og laoandi. Hula, hula, vei, vei, pessi djofuls bylgja (mea culpa, Deus) eg meina Guos blessaoa bylgja molar skipio okkar.Vei! Br6oir J6n, faoir minn, vinur minn, skriftir! Eg er kominn a hnen. Confi­ teor! Yoar heilogu blessun! - Komdu her, djofuls hengslio! sagoi br6oir J6n, komdu pa ao hjalpa okkur her, f nafni prjatfu liossveita heljar, komdu! ... Kemur hann pa? - Bl6tum ekki, sagoi Panurg, faoir rninn, vinur rninn, a pessari stund! A morgun, eins og your lystir. H6la, h6la! JE! pao er korninn sj6r f skipio. Eg drukkna, re, re! Be be be be be bus, bus, bus, bus.Nu erum via komnir a botninn. Vei! Vei! Sa sem skilar mer a fast land skal fa atjan pusund skildinga f rentur! illpefjandi og skitulegum eins og eg er, ef pa hefur 537

nokkurn tfma verio maour ti! f pessu mfnu skftlega landi. Confiteor. JE! sma litla jatningu, eoa sma vioauka alleinasta! - Megi pusund djoflar, sagoi br6oir Jon, ganga f skrokk a pessum kokkali. Mattur Guos! pu nefnir erfoaskra a pessari stund pegar vio erum f ha.ska staddir, og purfum leggja haroara ao okkur en nokkru sinni. Kemurou, hre skratti? Bassma, greskur, o sa klari kall! parna! Gymnast, upp f bru, fram i stefni! Pessi hnutur, mattugur Guo! keyrir okkur i kaf. Nu, par slokknaoi ljoskerio! Vio forum ti! mots vio djoflafansinn. - Vei, veil sagoi Panurg, veil Bu, bu, bu, bus. JE, re! var pao her sem okkur var retlao ao deyja? Ho, ho, gott folk, eg er ao drukkna, eg dey! Consummatum est. Pao er uti um mig. - Magna, gna, gna, sagoi brooir Jon. Fy! hvao hann er ljotur, olukkans skreluskj6oan. Strakur, hre, i fjarans nafni, haltu per aftur a. Ertu meiddur? Guos mattur! festu taugina vio einn bitann. Hema, parna megin, i fjandans nafni, hre! Pannig, straksi. - 6, brooir Jon, minn andans faoir, vinur minn, sagoi Panurg, bl6tum ekki. Per syndgio. Vei, veil Be, be, be, bus, bus, bus, eg er ao drukkna, eg dey, vinir minir. Eg fyrirgef ollum. Adju, in manus! Bus, bus, buuuus. Heilagur Mikjall af Aru, sankti Nikulas, nu eoa aldrei! Eg heiti ykkur pvi, og Frelsara vorum, ef pio hjalpio mer i petta sinn, eg meina: ef pio komio mer a fast land, heilum a h6fi, pa mun eg la.ta byggja ykkur mikla, fallega, litla kapellu eoa tvrer, milli Candes og Montsoreau a reit, eigi kyr ne kalfur sjast a beit. JE, re, meira en atjan spondur fullar, eoa tvrer, hafa bunao inn i munninn a mer. Bus, bus, bus, bus. Hvao hann er beiskur og saltur! -f Guos nafni, sagoi br6oir J6n, og bans bloos, holds, vambar, hofuos! ef eg heyri pig ennpa veina, fjarans kokkallinn, pa ber eg pig eins og sreulf! Guos mattur! pvi kostum vio honum ekki niour a hafsbotn? Rreoari, hre kati kall, svona ja, greskur! Haldio ykkur fast parna uppi! Svo sannarlega hefur latio vel i prumum og eldingum! Eg held ao allir djoflar gangi nu lausir, eoa pa ao Proserpina hafi tekio lettas6ttina. Allir djoflar stiga fffladans!

538

XX. KAFLI Hvernig skipstj6rnarmenn yfirgefa skipin meoan reoistormurinn stendur hrest. - HA, sagoi Pamirg, per syndgio, br6oir J6n, rninn forni vinur! Forni, segi eg, pvf nu er eg ekki vinur yoar meir, per eruo ekki minn heldur. Pao hryggir mig ao segja your pao. Eg hugsa raunar pao sefi hjarta yoar ao bl6ta svona; rett eins og pao er mikill lettir fyrir sk6garh6ggsmann pegar einhver hr6par vio hlio bans: huh! vio hvert bans hogg, og rett eins og keiluspilari finnur til afskaplega mikils lettis pegar hann hefur ekki kastao kulunni beint, og andrfkur maour vio hlio bans lytur ao honum, snyr hofoinu ao halfu og lfkamanum f att ao peim stao par sem kulan, ef kastao vreri ooru vfsi og betur, hefoi hitt keilurnar. En hvao sem um pao er, per syndgio, kreri vinur minn. En setjum nu svo ao vio fengjum okkur cabirotades ao boroa, eoa geitastoppu, vrerum vio 6hultir fyrir pessum storrni? Eg hef einhvers staoar lesio ao sendibooar guoanna Kabfra, sem Orfeifur belt svo upp a -og Apollonfus, Ferekydes, Straban, Pasanias og Her6d6tus -seu aldrei hrreddir a hafi, f 6veori. Peir eru alltaf oruggir. - Hann ruglar, grey skrattinn, sagoi br6oir J6n. Hiroi hann pusund pukar, millj6n, hundrao rnillj6n pukar, pennan hymda kokkal fjandans. Komdu og hjalpaou okkur hema, ha, snati! Kemur hann pa? Hema, a bakboroa! Hofuo Guos fullt helgra d6ma! hvaoa apalega faoirvor ertu ao tuldra pama a rnilli tannanna? Petta djofuls sj6arafffl a sok a storrninum og hann er sa eini sem hjalpar ekki ahofninni. Pao veit Guo, ef eg ma til, pa skal your refsao sem skrattanum ,,st6rviorasama". Hema, straksi! greskur, haltu vel, eg retla ao hnyta grfskan hnut. Sko straksa, hann er krenn! Guo grefi ao per vreruo ab6tinn f Talemouze, og sa sem er par nuna vreri fluttur til Croullay. Pon6krates, br6oir rninn, per meioio your pama. Epistemon, passaou pig a borostokknum, eg sa eldingu sla niour f hann. -Hala! -Petta er vel mrelt. Hala, hala, hala. Kemur stroffan! almattugur, hvao er atarna? Stefnio er sundurmelao. Prurnio, djoflar, fretio, ropio, drftio. Pessi bylgja eti skft! G6our Guo, rninnstu munaoi bun treki mig utbyrois. Eg held ao djoflamir f rnillj6natali haldi her s6knarping; eoa seu ao plotta um kosningu nys rektors! -A bakboroa! 539

- Petta er vel mrelt. Passaou pig a blokkinni! H6, straksi, f fjandans nafni, hre! A bakboroa, a bakboroa. - Bebebebus, bus, bus, sagoi Panurg, bus bus, bebe, be bu, bus, eg er ao drukkna. Eg se hvorki himin ne joro. Vei, vei! Her eru aoeins tvrer af hofuoskepnunum eftir skildar okkur, eldur og vatn! Bububus, bus, bus. G6our Guo grefi eg vreri nu kominn f klausturgaroinn f Seylu, eoa til Inn6sents bakara, a m6ti malaoa kjallaranum f Chinon, jafnvel p6tt mer vreri upp a lagt ao vera a treyjunni og steikja litlar bokur! Hre, kalli minn, munduo per geta kastao mer f land? Per kunnio svo margt fyrir your, er mer sagt. Eg gef your alla Salmigondfu og allt mitt st6ra sniglabu, ef per finnio rao til pess ao eg geti dag einn stigio fotum a fast land. JE, re! Eg er ao drukkna. Guo! Kreru vinir, fyrst vio getum ekki komist til hafnar, pa skulum vio finna lregi, eg veit ekki hvar. Kastio ollum akkerum. Komum okkur ur pessum ha.ska, gerio pio svo vel. G6oi vinur, latio lfnuna sfga og sokkuna. Kynnum okkur hvert dypio er. Felagi, f Frelsarans nafni! takio grunn. La.tum sja hvort hregt er ao drekka her upp a endann, an pess ao luta. Eg held pao nrestum. - A kaolana, hre! hr6paoi skipstj6rinn, a kaolana! Takio f dragreipio! Slaio yfir! Halio, passio ykkur a seglunum! hre! gerio fast niori, gera fast. Hre, kaolana, stefni f vindinn! Styrio laust. Latum reka. - Erum vio svo langt leiddir? sagoi Pantagrull. Megi Guo, frelsarinn g6oi, koma okkur nu til hjalpar! - La.tum reka, hre, hr6paoi Jamet Brahier, skipstj6rinn. La.tum reka! Ao hver og einn hugsi um eigin heill og geri bren sfna, pvf ekkert frer annao bjargao en kraftaverk af himnum! - Gerum nu eitthvert gott heit, sagoi Panurg. JE, re, re, bu, bu, bebebe­ bus, bus, bus. Vei, vei! sendum pflagrfm a okkar kostnao. Svona, hana, ao hver og einn leggi f pukkio g6oan pening; hana! - Hema megin, h6, sagoi br6oir J6n, f allra djofla nafni. A stj6rnboroa! La.tum reka, f Guos nafni! Sleppa styrinu, hre! La.tum reka, la.tum reka. Drekkum, h6! Pao besta, segi eg, pao besta fyrir magann. Heyrio per til min, parna uppi! bryti? Latio pao koma, berio pao fram. Pao fer annars allt norour og niour, f djoflafansinn. Hre, pj6nn, frerou mer hingao drattinn minn (svo kallaoi hann brenab6kina sina). Hregan! drekktu, vinur minn, svona. Guos mattur! pao hefur pa aldeilis prumao vel og heglt. Haldio ykkur parna uppi, heyrio pio pao. Hvenrer fa.um vio pa eiginlega allraheil­ agramessu? Eg held pao se f dag ful messa millj6na djofla. - Vei! sagoi Panurg, br6oir J6n fordremir sjalfan sig laglega. 6! hvao eg missi par g6oan vin. JE, re, lengi getur vont versnao! Vio forum a milJi 540

Skyllu og Karibdfs, h6h6, eg drukkna. Confiteor! Sma litla jatningu. Br6oir J6n, faoir minn; herra Uppgotvari Firnmtarkjarna, vinur minn, Akates minn; Xen6mane, minn allt. .tE! Eg drukkna, sma litla erfoaskra. Heyrio, herna, a pessari mottu.

541

XXL KAFLI Framhald a storminum, og stutt samrreoa um gero erfoaskraa a opnu hafi. - AD GERA erfoaskra, sagoi Epistemon, a pessari stund pegar porf er a ao hjalpa skipshofninni ef vio eigum ekki ao bfoa skipbrot, viroist mer alika 6vioeigandi og ut f hott eins og pao sem liopjalfar Sesars og vildarmenn gerou vio innreio hans f Gallfu: peir drapu tfrnann meo pvf ao gera erfoa­ skra og vioauka vio prer, bormuou ser yfir 6forum sfnum og gretu fjarveru kvenna sinna og vina f R6maborg pegar nauosyn bar til peir vreru undir vopnum og reoust af alefli a Arfovistus, fjandmann sinn. I>etta er sams konar fl6nska og vagnmannsins sem setti kerru sfna a hvolf a 6tfndum akri, og kraup a kne ao bioja Herakles um hjalp, en hvatti ekki uxana og hreyfoi ekki hood til ao lyfta hj6lunum. Hvao gott leioir af pvf ao gera her erfoaskra? Annao tveggja verour, ao vio sleppum ur pessum haska, ellegar vio drukknum. Ef vio sleppum, veroa prer okkur ekki til neinna nota. Erfoaskra hefur ekkert gildi og er marklaus pangao til eigandi hennar er dauour. Ef vio drukknum, sekkur hun pa ekki meo okkur? Hver mun flytja hana hlutaoeigandi? - Einhver g6o alda, svaraoi Panurg, skolar henni a land, eins og Odysseifi; einhver konungsd6ttir, sem fer a gongu f g6oviorinu, finnur hana, fylgir henni fram mjog nakvremlega, og lretur reisa mer nalregt strondinni tilkomurnikio rninnismerki, eins og Dfd6 eiginmanni sfnum Sikkeusi; eins og Eneas Deif6busi a Tr6justrond, nalregt Retu; Andr6makka Hektori f Butrotaborg; Arist6teles eftir Herrnfas og Evbulus; Apenu­ menn skaldinu Evripfdesi; R6mverjar Drususi f I>yskalandi og keisara sfnum Alexander Severusi, f Galliu; Argentarfus Kallreskrusi; Xen6krftus Lysidfkusi; Timares syni sfnum Teleutag6rasi; Evp6lis og Arist6dfsa syni peirra I>e6tfmusi; 6nestes Tim6klesi; Kallimakkus S6polesi, syni Dio­ klfdess; Katullus br6our sfnum; Statfus foour sfnum; og eins og Germain de Brie, bret6nska hofuosmanninum Herve. - Ertu ao rugla? sagoi br6oir J6n. Komdu hingao, f nafni fimm hundruo pusund og rnillj6na kerruhlassa af djoflum, og hjalpaou mer! Megi b6lan narta af per yfirskeggio, og prjar raoir af drepkylum, halfrar alnar longum, klreoa pig eins og brrekur og nyr kyll. Hefur skipio steytt a skeri? Mattur 542

Guos, hvernig eigum vio ao draga pao a flot? Allir hafsins djoflar steypast yfir okkur.Okkur tekst aldrei ao losna, fjandinn ma hiroa mig ef pao tekst! A pessum punkti heyroust guorrekileg brenaakoll Pantagruls, er sagoi harri roddu: - Drottinn Guo, bjargaou okkur; vio forumst! Farou p6 ekki eftir pvf sem vio viljum, heldur veroi pinn heilagi vilji. - Guo og Heilog Mrer se meo oss! sagoi Panurg. JE, re! Vei! Eg drukkna. Bebebe bus, bebe, bus, bus. In manus. Mikli Guo, send mer hofrung ao flytja mig a land, eins og hjartans litla Arion. Eg skal leika fagurlega a horpuna, ef hun hefur pa ekki eyoilagst. - Eg gef mig ollum djoflum a vald, sagoi brooir Jon ... - Guo se meo oss, tautaoi Panurg a milli tannanna. - ...og ef eg fer norour og niour pa skal eg syna per svo ekki verour um villst ao eistu pfn hanga neoan f rassi a kokkaluoum kalfi, hyrndum, meo brotin horn.Mgnan, mgnan, mgnan! Komdu hingao ao hjalpa okkur, pu mikli grenjukalfur, f nafni prjatfu millj6n djofla, sem ganga f skrokk a per! Ertu ao koma, sj6kalfurinn minn? Fy, hvao hun er lj6t, pessi skrelu­ skj6oa! - Hafio per ekkert annao ao segja! - Jreja, upp meo drattinn minn, elsku brenab6kina, svo eg geti reytt af ykkur fjaorirnar, ofugt! Beatus vir qui non abiit. Eg kann petta allt utan ao.Hugum rett ao helgisogninni um meistara sankti Nikulas. Horrida tempestas montem turbavit acutum. Stormur (Tempeste) var mikill hyoari sk6lapiltanna f Montaigu-sk6la.Ef pao er fyrir ao hyoa vestings smaborn, saklausa sk6lanema, sem uppfrreo­ arar eru fordremdir, pa er hann, upp a rer og tru! a hj6li Ixfons ao hyoa skottstyfoa hundinn sem snyr pvf. Ef peir a hinn b6ginn veroa h6lpnir af ao hyoa saklaus born, hlytur hann ao vera hatt uppi yfir ...

543

XXII. KAFLI Storminn hegir. - LAND, land, land, hropaoi Pantagrull, eg se land! Drengir, verio hug­ rakkir sem kind! Vio erum ekki langt fra hofn. Himin er tekio ao lysa, se eg er, i att ao polstjornunni. Vario ykkur a sfrokko-vindinum, tir suoaustri. - Hugrekki, piltar, sagoi skipstjori, ylgjan er ao dvfna. Upp med toppseglio! Hala, hala! Upp med messanseglio! Mannio gangspilio! Hifa, hifa, hffa! Retta styrio af! Halda vio trossuna. · Losa skutreipio! Losa storseglsskautio! Losa boglfnuna! Venda a bak! Styra i vindinn! Taktu f stjornborosskautio, putusonur! - Pao lfkar per vel, kall minn, sagoi brooir Jon, ao fa frettir af moour pinni! - Upp i vindinn! Po ekki um of! Seglin full! Retta styri! - Pao er rett, svoruou hasetarnir. - Beinan kurs! Stefna a hafnarkjaftinn! Fokkan, ho! strengja afturseglio! Hala, hala! - Sa kann til verka og koma oroum ao pvi, sagoi brooir Jon. Upp, upp, upp, drengir, med gat! Gott! Hala, hala! -A stjorn! - Sa kann ti! verka ao koma oroum ao pvi. Storminum slotar, pad er ao koma logn. Guoi se !of pratt fyrir allt! Djoflarnir eru ao pakka niour. - Varlega! - Sa kann aldeilis ao koma oroum ao pvi. Varlega, varlega! Hingao, f f Guos nafni, ljufi Ponokrates, mikli srellfisseggur! Hann frer ekkert nema karlkyns born, grallarinn! Evspenes, slungi piltur, upp med pig i frammers­ ann! - Hffa, hffa! - Petta er vel mrelt, hifa! i Guos nafni, hifa, hifa! Ekkert 6ttast ska!, f;ennan dyroardag. A j6l, j6l, j6ladag! - Petta er fin feroabren, sagoi Epistemon, og ekki tit f hott, pvf petta er hatfoisdagur f dag. Petta lfkar mer. 544

- Hffa, hffa, gott! - 6! hropaoi Epistemon, eg flyt ykkur ollum gleoifregn. Eg se Kastor pama a stjom! - Be, be, bus, bus, bus, sagoi Panurg, og eg dauosmeykur um ao pao se tfkin hun Helena. - l>etta er Mixarchagevas, svaraoi Epistemon. Svo sannarlega, ef pu vilt heldur nafnio sem Argverjar gafu honum. Ho, ho, eg se land, eg se hofn, eg se mikinn manngrua a hafnarbakkanum. Eg se eld a toppi vita. - Ho, ho, sagoi skipstjori. Beygja fyrir hofoann og klettana. - Beygt er, svoruou hasetar. - l>ao skrfour, sagoi skipstjori, og hin skipin lfka. Skalum! - Heilagur Johannes, sagoi Panurg, petta hljomar vel. Fallegt er oroio. - Mgna, mgna, mgna, sagoi brooir Jon, ef pu ekki dropa bragoar, ma skrattinn bergja a mer. Heyrirou pao, eistnamergur fjarans? Hema, gooi vinur, full justa og pao osvikio. Komdu meo kerin, hre, Gymnast, og pessa reoislegu kalfa, eoa lreri ollu frekar, sama er mer. Lata pau vera oskert. - Hugrekki, hropaoi Pantagrull, hugrekki, vinir minir. Synum af okkur spekt. Sjaio, her hja skipinu eru tveir huobatar, prjar roorarkrenur, fimm barkar, atta lettisnekkjur, fjorir gondolar og sex freigatur, sem pao gooa folk er byggir eyna her nrerri hefur til okkar sent ao bjarga okkur. En hver er pessi Ukalegon, petta gamla hro, sem skrrekir parna, og er ao missa mooinn? Helt eg ekki pett um stjornvolinn, og fastar en tvo hundruo kaplar hefou gert? - l>ao er, svaraoi brooir Jon, garmurinn hann Panurg, sem hefur fengio hrossasott. Hann skelfur af otta pegar hann er kenndur. - Ja, sagoi Pantagrull, hann var hrreddur f pessu hrooalega oveori og haskalega stormi; ef hann hefoi po lagt sig allan fram ao hjalpa skipverjum mundi eg ekki erf a pao vio hann nokkum hlut. l>ao ber vott um heimskan og blauoan hug ao fyllast otta a haskastund eins og dremio um Agamemnon sannar, og af peirri astreou neri Akkilles honum pvf lrevfslega um nasir ao hann hefoi hundsaugu og hindarhjarta; aftur a moti ao ottast ekki pegar astreoa er til lysir lftilli greind eoa engri. Nu, ef astreoa er til ao ottast eitthvao f pessu lifi nrest pvf ao misbjooa Guoi, pa vil eg ekki segja ao pao se dauoinn. Eg vii ekki taka patt f deilu Sokratesar og akademmanna: dauoinn er ekki vondur f sjalfum ser; dauoann er ekki ao ottast f sjalfum ser. Eg segi ao sjodauoinn se pao, eoa ekkert er ao ottast. l>vf, eins og Homer segir, pa er pao hormulegur hlutur, ottalegur og onatturulegur ao fara f sjoinn. Eneas saknaoi pess, f oveorinu sem skall a flota hans nrerri Sikiley, ao hafa ekki daio f greipum hins hrausta Dfomedess, og sagoi ao 545

peir sem hofou farist f eldi Tr6ju vreru prisvar og fj6rum sinnum srelli. Her um boro hefur enginn latist: Guo frelsari se eilfflega lofaour fyrir pad! En sannarlega hafa pessi hybyli fengio slrema utreio. Gott og vel. I>ao parf ao gera vio petta rekald. Gretum pess ao taka ekki niori !

546

XXIII. KAFLI Hvemig Panurg lek a als oddi pegar 6veorinu slotaoi. - HA! HA! hr6paoi Panurg, allt gengur vel! J:>ao er komio logn. Eg bio ykkur, fyrir alla muni, latio mig ganga fyrstan a land. J:>ao er bryn porf eg fari dalftio minna erinda. Get eg eitthvao meira hjalpao ykkur? Lofio mer ao gera upp petta reipi. Eg a til n6g af hugrekki, mikil 6skop. Alveg laus vio 6tta. Kastio pvf til min. Nei, nei, nei, a ekki snefil ti! af 6tta. Ao vfsu vero eg ao jata ao tfunda bylgjan sem lukti skipio stafna a milli breytti svolftio pulsinum. - La:kka seglin! -J:>etta er vel ma:lt. Hvao, per gerio pa bara ekkert, br6oir J6n? Er nuna tfmi til ao drekka? Hvao vitum vio nema lettasnati sankti Marteins se ao brugga okkur nyjan storm? J:>arf eg enn ao hjalpa ykkur parna? Guo veit! eg se halfpartinn eftir pvf, p6tt um seinan se, ao hafa ekki fylgt kenningu g6ora heimspekinga sem segja ao pao se miklu ana:gjulegra og oruggara ao ganga meo sj6 og sigla meo landi heldur en vera f6tgangandi meo hestinn sinn f taumi. Ha, ha, ha, Guo minn g6our! J:>arf eg enn ao hjalpa ykkur parna? Kastio pvf til min, eg get pao vel, nema djofsi se kominn f spilio. Epistemon var allur fleioraour og bl6ougur f 16fa annarrar handar af pvf hann hafoi viljao halda af ollum kroftum f kaoal, og pegar hann heyroi ra:ou Pantagruls sagoi hann: - Truio mer, herra, ekki var eg sfour hra:ddur og skelfdur en Panurg. En hvao um pao! Eg let pao ekki aftra mer ao koma til hjalpar. Eg 1ft svo a ao se pao 6hjakva:milegt og forakveoio ao maour skuli deyja (og pao er staoreynd) a pessum tfma eoa oorum, a pennan hatt eoa hinn, pa deyr maour fyrir heilagan vilja Guos. J:>ao er pess vegna sem parf ao praba:na hann, akalla og bioja, sarba:na og gratbioja viostooulaust. En pao er ekki n6g ao einskoroa sig vio pao: vio purfum lika ao leggja okkur alla fram, og, eins og heilagur postulinn segir, samverka honum. J:>io vitio hvao K. Flaminfus ra:oismaour sagoi, pegar Hannibal lokkaoi hann f gildru rett hja vatni f Perusfu, Trasfmenu ao nafni? ,,Drengir mfnir," sagoi hann vio hermennina, ,,pio purfio ekki ao hugsa til pess ao komast heoan meo pvf ao heita a guoina og bioja pa. Til ao sleppa ur pessum haska purfum vio 547

hugrekki og styrk, og ryoja okkur braut meo oddi og egg f gegnum fjendurna." Eins stendur hja Sallusti: hjalp (segir Kato) guoanna frest ekki meo onytum aheitum og kveinstofum kvenna. Meo pvf ao vaka, og vinna, og leggja okkur alla fram faum via alla pa hluti sem vio reskjum, og meira en pao. En ef maour, a haskastundu og pegar nauosyn krefur, er vrerukrer, taplaus og latur, pa tjoir ekki ao kalla a guoina: pao ograr peim og gerir pa grama. - Fjandinn eigi mig ... ! sagoi br6oir Jon. - Eg vi] pig ao halfu, sagoi Panurg. - ...ef klausturgarourinn f Seylu hefoi ekki allur verio urinn og eyddur hefoi eg latio vio pao sitja ao syngja Contra hostium insidias (brenabok­ arefni!), eins og hinir munkaskrattarnir, f stao pess ao verja vfnvioinn fyrir reyfurunum fra Lernu og berja a peim meo kross-stafnum. - A.fram meo skipio, hropaoi Panurg, allt gengur vel. Brooir Jon er ekkert ao gera parna. Hann heitir brooir Jon onytjungur, og horfir parna a mig svitna og strita vio ao hjalpa pessum somamanni, Haseta, fyrstum meo pvf nafni. Vinur minn, hre! aoeins tvo oro, en ekki ao fyrtast. Hvao eru boroin pykk a pessu skipi? - Pau eru vel tvrer tommur a pykkt, svaraoi skipstjorinn, verio ekki hrreddur. - Mattur Guos! sagoi Panurg, svo vio vorum pa stoougt aoeins tvrer tommur fra dauoanum. Er petta ein af nfu anregjum hjonabandsins? Hre! vinur g6our, pao er rett af your ao mrela haskann f otta-alnum! Eg aftur a moti ottast ekki neitt. Eg heiti Vilhjalmur ottalausi. Hugrekki hef eg svo mikio sem hver vill. Eg a alls ekki vio hugrekki kindar, eg a vio hugrekki ulfs, kaldrreoi morovargsins. Eg ottast ekkert nema haskann.

548

XXIV. KAFLI Hvemig br6oir J6n sakar Panurg um ao hafa ao ast::eoulausu verio hr::eddur i storminum. herrar minir, sagoi Panurg, gooan dag ykkur ollum til handa! Pio eruo allir vel haldnir? Guoi se pokk, en pio? Verio vel komnir, a rettum tfma! Gongum a land. Batsmenn, hre, leggio niour landgongu­ bruna; og kornio skipinu upp ao. Parf eg enn ao retta ykkur hjalparhond? Eg er sannur ulfur, solginn f ao standa vel ao verki og strita eins og fjorir uxar. Her er svo sannarlega fallegur staour og gott folk. Vinir, purfio pio enn a hjalp rninni ao halda? f Guos brenum, spario ekki svita mfns lfkama. Adam, pao er segja maourinn, freoist til mreou og strits eins og fuglinn til ao fljuga. Pao er vilji Frelsara vors, heyrio pio til mfn? ao vio neytum brauos f sveita vors andlitis, en ekki f iojuleysi eins og pessi totramunkur, brooir Jon, sem er ao drekka parna, nrer dauoa ur hrreoslu. Mikio er veorio gott. A stund sem pessari skil eg fjarska vel svar heimspekingsins gofuga Anakarsiss, hve pao er satt og vel til fundio, pegar hann var spurour hvaoa skip honum virtist oruggast, og hann svaraoi: pao sem er kornio f hofn. - Enn betra er pao, sagoi Pantagrull, pegar hann var spurour hverjir vreru fleiri ao tolunni til, peir lifandi eoa peir dauou, og hann bar fram pessa spurningu a moti: hvorum megin setjio pio pa sem sigla a sjonum? og gaf beinlfnis f skyn ao peir sem sigla seu f svo stanslausum lffshaska, ao peir lifi dauoir og deyi lifandi. Eins sagoist Portius Kato aoeins iorast priggja hluta, ao hafa dag einn truao konu fyrir leyndarmali, ao hafa eytt heilum degi f iojuleysi, og ao hafa feroast a sjo til staoar pangao sem frert var a landi. - Vio viroulegan frokkinn sem eg ber, sagoi brooir Jon vio Panurg, eistnapykki vinur minn, pa varstu ao oporfu hrreddur f oveorinu og an nokkurs tilefnis. Pvf pao a ekki fyrir pig ao liggja ao farast f vatni. l>u munt orugglega veroa hengdur hatt f loft, eoa brenndur kvikur eins og kirkjufao­ ir. Herra minn, viljio per gooan frakka ao verja your regninu? Latia pessa ulfsskinns-frakka eoa greifingja eiga sig. Flaio Panurg og klreoist huoinni af honum. En gangio ekki of nrerri eldi og fario ekki fram hja afli jarn­ smios, f Guos brenum: a augabragoi sjaio per hana veroa ao osku; en per getio spokao your eins og per viljio f regni, f snjokomu og hagli. Og meira ao segja, stingio your niour a mesta dypi hafsins, og per munuo ekki blotna - GODAN DAG,

549

hretishot. Gerio ur henni vetrarstfgvel, og pau hleypa engu vatni f gegn. Gerio ur henni bloorur til ao kenna ungmennum ao synda: pau lrera pao an pess ao fara ser ao vooa. - Huo hans er pa, sagoi Pantagrull, eins og jurt su er kallast venushar, jurt sem aldrei er rok eoa blaut, alltaf purr, jafnvel pott henni se stungio niour a dypsta djup vatnsins jafn lengi og vera vill; af peim astreoum er hun nefnd adiantos, eoa ogagndrrep. - Panurg, vinur minn, sagoi brooir Jon, vertu aldrei hrreddur vio vatn, f ollum brenum. Lff pitt mun enda f motstreori hofuoskepnu. - Stor ffnt, svaraoi Panurg; en fyrir kemur ao kokkar djofulsins seu annars hugar og gera rnistok f starfi sinu; og sjooa oft pao sem a ao steikja; eins og f eldhusunum Mora pa fleskbera yfirkokkatnir akurhrenur, skogar­ dufur og turtildufur, i pvf skyni (eins og likur benda til) ao steikja prer. En po kemur pao mjog oft fyrir ao peir sjooi fasana meo hvftkali, skogardufur meo purru, og turtildufur meo nrepum. Hlustio, kreru vinir; eg lysi pvf yfir frammi fyrir pessari gofugu sam­ komu: meo peirri kapellu sem vfgo er herra sankti Nikulasi a rnilli Candes og Montsoreau, a eg vio vatnskapellu - eoa flosku - meo rosavatni, a peim reit par sem hvorki kyr ne kalfur fer a beit; reyndar mun eg fleygja henni niour a vatnsbotn. - En sa pjakkur, sagoi Evspenes. En sa pjakkur, og halfur annar pjakkur! Hann er lifandi sonnun um oroskvio Langbaroa: Passato el pericolo, gabato el santo.

550

XXV. KAFLI Hvernig Pantagnill, ao storminum afstoonum, kemur vio eyjar Makre6na. !:>EGAR f stao komum vio f hofn a eyju sem er kennd vio Makreona eoa hina Langlffu. I>ao gooa folk sem hana byggir tok vio okkur meo soma; og gamall Makrobi (svo kalla peir elsta oddvita sinn) vildi taka Pantagrul meo ser heim f raohus svo hann greti hresst upp a sig ao vild og hvflst. En hann vildi ekki fara af hafnarbakkanum fyrr en allir hans menn vreru komnir a purrt. Eftir ao hafa sannreynt ao engan vantaoi skipaoi hann ollum ao hafa klreoaskipti og flytja vistir allar af skipunum, dreifa ur peim a purru landi til ao skipshafnirnar gretu efnt til veislu. I>ao var 6oar gert. Og guo veit hvernig menn drukku par og sprendu f sig. Allt folkio f staonum kom meo nregtir af mat. Pantagrulistamir gafu peim enn meira f staoinn. Satt er po ao birgoir peirra hofou oroio fyrir hnjaski f undanfarandi oveori. Ao maltfo endaori bao Pantagrull alla ao snua aftur til skyldu sinnar og vinna ao lagfreringu a skemmdunum. I>ao gerou peir, af gloou hjarta. I>ar voru hreg heimatokin pvf allir menn a eynni voru tresrnioir, og handionaoarmenn hvers konar, slfkir sem pio sjaio f vopnasrniojum Feneyjar; en byggoin a pessari storu eyju einskoroaoist vio prjar hafnir og tfu soknir: afgangurinn var vaxinn pettum, havoxnum skogi, jafn eyoilegum og skogurinn er f Ardennafjollum. Ao okkar osk syndi gamli Makrobinn okkur pao sem serstrett var og eftirtektarvert a eynni. f skuggsrelum og eyoilegum skoginum vfsaoi hann okkur a rustir allmargra gamalla mustera, a allmargar broddsulur, pyramfda, rninnismerki og fomar grafir, sem barn ymsar aletranir og grafskriftir. Sumar meo fleygrunum, aorar a jonfskri tungu, enn aorar a arabfskri tungu, slavneskri og oorum. Epistemon geroi af peim vandaoan utdratt. Meoan ao a pvf stoo sagoi Panurg vio broour Jon: - I>etta her er eyja Makreona. Makreon, a grfsku, merkir oldungur, pao er ao segja aldurhniginn maour. - Hvao varoar mig um pao? sagoi brooir Jon. Viltu eg missi andlitio? Eg var alls ekki a landinu staddur pegar pao var skyrt svo. - I>vf viovfkjandi, svaraoi Panurg, pa held eg ao oroio maquereau hormangari - se af pvf dregio. Vrendiskonustandio hentar ekki nema 551

kerlingum; skinnsokkavals hentar peim ungu. Einnig vreri ekki fraleitt ao tnia ao her fyndist Makrfls-eyja, fyrirmynd og frummynd peirrar sem i Paris er. Vio skulum fara og veioa ostrur i skel. Sa garnli Makr6bi spuroi Pantagrul, a j6niskri tungu, hvernig og meo hvaoa utsj6narsemi og erfioi hefou peir komist til hafnar pennan dag, pegar svo rnikil 6kyrro var i lofti, og stormur a hafi svo 6ttalegur. Pantagrull svaraoi honum pvi til ao Endurlausnarinn rnikli hefoi tekio tillit ti! einfeldni og einlregra 6ska manna hans sem ferououst ekki til ao auogast eoa stunda nein vioskipti. Ein astreoa, og aoeins ein, hefoi knuio pa ut a sj6inn, pao er su akafa longun ao sja, kynnast, pekkja og srekja heim vefrett Bakkbukkar, og heyra oro Floskunnar um vanda nokkurn sem steojaoi ao einum i h6pnum. Eigi ao siour hofou peir ekki komist hja pvi ao lenda i rniklum stormi og auglj6sum sjavarhaska. l>vi nrest spuroi hann garnla manninn hver honum virtist vera orsok pessa regilega farveours, og hvort hofin nrest eyju pessari vreru jafn st6rvindasom og Sankti-Matteusarsund og M6mus­ son i Atlantshafi, og, f Miojaroarhafi, Adalfu-fl6i, Montargentan, Plombin, Melf6-hofoi f Lakonfu, Gfbraltarsund, Messfnasund og enn onnur.

552

XXVI. KAFLI Hvao sa g6oi Makr6bi sagoi Pantagn.Hi, um aosetur og dauoa goohetja. l>A SVARADI sa g6oi Makr6bi: ,,Vinir og feroamenn, petta er ein af Spora­ tes-eyjum; ekki ein af ykkar Sporates-eyjum sem eru f Karpatf-hafi, heldur Sporates-eyjum f 6seanfu: fyrrum auoug, fjols6tt, gr6skumikil, pettbyl og mikio kaupskaparsetur undir veldi Bretanfu; en f tfmans ras, og vio hnignun heimsins, er hun oroin fatrek og eyoileg eins og pio getio seo meo eigin augum. f pessum dimma sk6gi sem pio sjaio her, og er meira en tvrer millj6nir prju hundruo og fjorutfu pusund skeio a lengd og breidd, er aosetur goovera og goohetja sem eru gamlar oronar; og skin nu ekki lengur halastjaman sem birtist okkur prja heila daga undanfama, vio holdum ao f grer hafi einhver peirra daio og dauosfallio rest upp storminn vooalega sem pio mattuo pola. l>vf svo lengi sem prer lifa pa er yfrio n6g af ollu g6ou a pessum stao og a eyjum f nand, og a sj6num er blfoalogn og stooug heiorfkja. En pegar einhver peirra deyr pa heyrum vio vanalega f sk6ginum mikil og brj6stumkennanleg harmakvein, og pa veroa plagur, farviori og hormungar a landi; f lofti, 6kyrro og myrkur; a sj6num, stormur og prumu­ veour." - l>ao er, sagoi Pantagrull, nokkur sennileiki f pvf sem per segio. l>vf petta er eins og meoan blys eoa kerti er skrert og kvikt, pa skin pao a pa sem eru hja staddir og lysir upp urnhverfio, gleour alla, og byour hverjum sem vill pj6nustu sfna og skrerleik, gerir engan skaoa eoa er neinum til ama; en um leio og a pvf slokknar eitrar pao Ioftio meo reyk sfnum og 6lykt, misbyour ollum sem eru hja staddir og skapraunar peim; eins er pao um pessar gofugu og annaluou salir. Svo lengi sem prer bua f lfkama sfnum er dvol peirra friosamleg, gagnsom pregileg, virouleg; en a stundu brottfarar peirra kemur vanalega yfir eyjarnar og meginlandio mikil 6kyrro f lofti, myrkur, prumur, hagl; a landi jaroskjalftar, hamfarir, hormungar; a sj6 stormar og farviori, asamt harmagrati f6lksins, umtumun truarbragoanna, stj6marskiptum og hruni lyovelda. - Via, sagoi Epistemon, hofum kynnst pessu nylega via andlat hins frrekna og vitra Vilhjalms du Bellays; meoan hann lifoi var velfero Frakk­ lands slfk ao allir baru til pess ofundarhug, allur heimurinn leitaoi banda553

lags vio pao, allir skelfdust pao. l>egar er hann do sneru allir vio pvi baki, og svo hefur lengi verio. - l>etta, sagoi Pantagrull, bar til vio dauoa Ankises a Trapani i Sikiley: stormurinn varo Eneasi til oskaplegrar armreou. l>ao er ef til vill astreoan til pess ao Herodes, harostjori og ovreginn konungur Judeu, pa er hann vissi ao sin beio hrreoilegur dauodagi, og skelfilegur i eoli sinu (pvi hann do ur uppdrattarsyki, etinn af ormum og lusum, eins og a.our dou a undan honum Sulla, og Ferekydes af Syrlandi, lrerifaoir Pypagorasar, grfska skaldsins Alkmans og annarra), og sa pao fyrir ao vio dauoa sinn myndu Gyoingar halda milda gleoihatio, - pa kallaoi hann saman i hollinni alla aoalsmenn, og oddvita ur ollum borgum, brejum og kostulum i Judeu, meo pvi svik­ samlega fororoi ao hann vildi upplysa pa um mikilvreg mal varoandi stjorn og varnir skattlandsins. Pegar peir hofou safnast saman, og allir voru komnir, i eigin personu, let hann loka pa inni a paoreirni hallar sinnar. Sioan sagoi hann vio systur sina Salome og vio Alexander mag sinn: ,,Pess er eg full vis ao Gyoverjar gleojast vio dauoa minn; en ef pio viljio hlyoa a og hrinda pvi fram sem eg segi, mun utfor min fara fram meo sremd, og pao mun veroa almenn sorg. Jafnskjott og eg er dauour latio pa bogmenn­ ina ur lifveroi minum sem eg hef pegar gefio um pao skipun, drepa alla pessa aoalsmenn og oddvita sem her eru inni lokaoir. I>egar pio hafio gert pao pa mun oll Judea syrgja og kveina af harmi mot vilja sinum, og utlendingar munu trua ao pao se sakir dauoa mins, eins og einhver hetjuleg sal hafi latist. Orvilnaour harostjori nokkur hafoi hio sama i huga pegar hann sagoi: ,,Ao mer dauoum skal joroin oll eldi slungin;" pao er ao segja, allur heimurinn farast. Sa armi Nero geroi betrumbot a oroum pessum er hann sagoi: ,,Ao mer lifandi", eins og Suetonius greinir fra. I>essi fyrirlitlegu ummreli sem Sfsero talar um i Hinstu stundum, bok 3, og Seneka i Um miskunn, bok 2, eignar Dion fra Nikeu og Suidas, Tiberiusi keisara.

554

XXVII. KAFLI Hvernig Pantagn.Hl neoir um aldurtila hetjulegra salna, og um teikn hrreoileg sem urou vio lat lensherra af Langey. - EG MUNDI ekki vilja, helt Pantagnill afram, ao via hefoum misst af pessum stormi f hafi, sem olli okkur svo miklum vandkvreoum og prautum, pvf pa hefoum vio ekki heyrt pao sem sa g6oi Makr6bi sagoi okkur. Eg hef jafnvel hneigo til ao tnia pvf sem hann sagoi okkur um halastjornuna, er sast a himninum nokkrum dogum a undan pessum dauodaga. f raun og sannleika eru sumar pessar salir svo gofugar, dyrlegar og hetjulegar, ao hirnnarnir lata okkur vita af brottfero peirra og dauoa meo nokkurra daga fyrirvara. Rett eins og vel upplystur lreknir sem skilur af sjukd6mseinkenn­ um ao veikur maour nalgast dauoann, og vekur, meo nokkurra daga fyrir­ vara, athygli eiginkonu, barna, venslamanna og vina, a yfirvofandi frafalli eiginmanns, foour eoa rettingja, til pess ao pau megi hvetja hann, a peim stutta tfma sem hann a eftir 61ifaoan, til ao koma reglu a heimilio, hugga og blessa bornin, sja fyrir lffeyri ekkjunni til handa, gera nauosynlegar raostafanir til uppihalds munaoarleysingjum sfnum, og veroi ekki brao­ kvaddur an pess ao hafa gengio fra erfoaskra og tekio akvaroanir um sal sfna og heimili, - pannig viroast velgeroasom himnavoldin, f gleoi sinni ao fa senn ao taka a m6ti pessum blessuou salum, efna til lj6sadyroar fyrir andlat peirra meo tilstyrk slfkra halastjarna og birtingu loftsteina; hirnnarn­ ir vilja ao pannig fai menn oruggan fyrirbooa og truverouga spasogn um pao ao innan farra daga muni pessar reruverou salir yfirgefa lfkama sinn og joroina. l>ao var einmitt petta sem d6marar gerou foroum f hrestaretti Apenu, en peir notuou akveoinn dulmalslykil pegar peir dremdu brotamenn, mismun­ andi eftir d6mum; peta taknaoi dauoad6m; ta, naoun; alfa, frestun: pao er ao segja pegar malio hafoi ekki enn verio krufio til mergjar. l>essi dulmals­ lykill, syndur opinberlega, letti resingu og kvfoa af rettingjum, vinum og oorum, sem 61mir vildu vita um afdrif og d6m afbrotamanna sem haldio var f dyflissu. l>annig tala hirnnarnir til okkar hlj6olega meo slfkum hala­ stjornum sem eru eins og logandi geimskrift: dauolegir menn, pio sem viljio vita eitthvao, lrera, kynnast, skilja eoa piggja einhver rao varoandi almanna- eoa einkahag, sem pessum hamingjurfku salum er kunnugt um, pio skuluo vera svo fyrirhyggjusamir ao leita til peirra og fa hja peirn svor, 555

pvf endirinn og urslit leiksins eru skammt undan. Pegar honum er lokio er til litils ao sakna peirra. Peir ganga enn lengra. Til ao pao veroi lj6st ao joroin og mennirnir sem hana byggja seu ekki verougir nrerveru, felagsskapar og glaovreroar jafn fagretra salna, gera peir okkur furou lostna og skelfa okkur meo st6rmerkj­ um, undrum, skrfmslum, og oorum fyrirbooum sem raska logmalum natt­ urunnar. Pao er petta sem vio saum nokkrum dogum fyrir frafall hinnar nafntoguou, veglyndu og hetjulegu salar hins lreroa og gofuga riddara af Langey, sem per a minntust. - Eg minnist pess, sagoi Epistemon, og enn gnotrar og skelfur hjarta mitt f gollurshusinu, er eg hugsa um pau morgu og hrreoilegu teikn er vio saum glogglega fimm og sex dogum fyrir brottfor hans. Einnig lensherra D' Assier, Chemant, Mailly eineygoi, Saint-Ayl, Villeneuve-la-Guyart, meistari Gabriel, De Savillan lreknir, Rabelais, Cohuau, Massuau, Major­ ici, Bullou, Cercu kallaour borgmeistari, Fran�ois Proust, Ferron, Karl Girad, Fran�ois Bourre, og margir aorir, vinir, heimilismenn og pj6nar hins latna - litu hver a annan, f pogo, felmtri slegnir, og komu ekki upp nokkru oroi, en hugsuou meo ser og sau fyrir ao bratt mundi Frakkland svipt pessum alskapaoa riddara, sem var svo 6missandi fyrir orostfr pess og varnir, og ao himnarnir vreru ao heimta hann til sin aftur, eins og pao vreri rettur peirra og skylda samkvremt logum Natturunnar. - Vio skufinn a frokknum mfnum! sagoi br6oir Jon, eg mundi vilja veroa lrerd6msmaour i ellinni. Eg hef i sannleika sagt fremur skarpa greind. Sem drottning biour sin born, SVO biour kongur Sinn VOro; spyrjandi spurnar eg spyr. Getur dauoinn bundio enda a lif pessara goohetja og halfguoa sem per talio um? Heilog frti! hugsandi sem hugsuour hugsaoi eg mer ao peir vreru 6dauolegir, eins og fallegir englar, Guo fyrirgefi mer favisina! En sa haloflegi Makr6bi segir ao peir deyi, allt ao einu. - Ekki allir, svaraoi Pantagrull. St6umenn sogou peir vreru allir dauo­ legir utan einn, sem er 6dauolegur, 6vinnandi, 6synilegur. Pindar segir klarlega ao gyojurnar Hamadryades fai ekki lengri prao (pao er ao segja lit) spunninn a snreldu og af hnooa skapanornanna og orlagagyojanna harouougu en pau tre eru sem prer vernda. Pao eru eikurnar sem freddu prer af ser samkvremt skooun Kallimakkuss og Pasanfass, f 556

F6kis; pao er einnig skooun Martfanuss Kapella. Hvao halfguoina snertir, hjaroguoi, satyra, sk6gardfsir, drysilptika, geitmenni, vatnadfsir, hetjur og anda, pa hafa ymsir metio ao aldur peirra vreri 9720 ar, eftir heildarsummu rnismunandi alda sem Hesf6dus taldi: pessi tala er fundin meo pvf ao hefja eininguna upp f fj6roa veldi, og tvofalda hana sfoan fj6rum sinnum, og margfalda svo titkomuna meo fimm, sfoan meo premur. Sja Pltitark f b6k hans: Um ureldingu vefretta. - Petta er ekki brenab6karefni, sagoi br6oir Jon. Eg trtii pvf am6ta rnikio og ykkur er p6knanlegt. - Eg trtii, sagoi Pantagrtill, ao allar serlega greindar salir sleppi vio skreri skapanornanna. l>rer eru allar 6dauolegar: englar, andar og menn. f pvf tilefni retla eg eigi ao sfour ao segja ykkur all skringilega sogu, sem rituo er niour og sannpr6fuo af ymsum lreroum og upplystum sagnaritur­ um.

557

XXVIII. KAFLI Hvemig PantagnHl segir atakanlega sogu um dauoa goohetju. EPH>ERSES, faoir Emilfans mrelskufneoings, var ao sigla fra Grikklandi til ftalfu a skipi hloonu margvislegum vamingi og all morgum farpegum, pegar byrinn fell undir kvold hja Elekinueyjum sem eru a milli M6reu og Tunis; skipio rak upp ao Paxey par sem peir logou pvi. Nokkrir farpega svafu og sumir voktu, og aorir drukku og atu. l>a heyroist fra Paxey rodd kalla hastofum: Pamun. Vio petta skelfdust peir allir. l>amun pessi var skipstj6marmaour peirra, Egifti ao uppruna; en peir pekktu hann ekki undir pvi nafni, ao undanteknum nokkrum farpeganna. l>essi rodd heyroist i annao sinn: hun kallaoi Pamun meo hrreoilegu oskri. Enginn svaraoi, en allir voru hlj6oir og skulfu pa er pessi rodd heyroist i prioja sinn, eon hrreoilegri en aour. l>a varo Pamun til ao svara: ,,Her er eg. Hver kallar mig? Hvao viltu e6 geri?" l>a talaoi roddin eon, og hafoi hrerra, hun sagoi honum og bauo ao tilkynna pegar er peir kremu til Pal6tes, ao Pan hinn mikli Guo, vreri dauour. Epiperses sagoi ao pa er allir skipverjar og farpegar hofou heyrt pessa rodd hafi peir oroio magnstola og dauohrreddir. Og pegar peir rreddu pao sin a milli hvort vreri akj6sanlegra: ao pegja, eoa lata berast pao sem peim hafoi verio skipao, sagoi l>amun peim hvao hann hygoist fyrir: fengju peir meobyr skyldu peir fara fram hja an pess ao segja neitt; en ef logo dytti a myndi hann lata berast pao sem hann hafoi heyrt. l>egar peir komu nrer Pal6tes, hofou peir hvorki vind ne straum. Svo l>amun steig upp a stafn, horfoi til lands og opinberaoi pao sem honum hafoi verio sagt: ao hinn mikli Pan vreri dauour. Fyrr hafoi hann ekki sleppt sioasta oroinu en havrerar stunur, mikil harmakvein og mikio hareysti heyroist fra landi, ekki fra einum einstaklingi heldur morgum senn. l>essi fregn (en par voru margir vio staddir) var flj6t ao spyrjast til R6maborgar. Tiberius, pa keisari i Rom, let senda eftir pessum l>amun. l>egar hann hafoi hlytt a mal hans festi hann trunao a pao sem hann sagoi. Hann spuroist fyrir um pao hja lreroum monnum, sem voru fjolmennir vio hiro hans og i R6maborg, hver hann vreri pessi Pan, og komst ao pvi af frasogn peirra ao hann vreri sonur Merkurs og Penel6pu. 558

Svo hafoi Her6d6tus ritao snemma a tfmum, og eins Sfser6 f prioju b6k Um eoli guoa. Eigi ao sfour helt eg hann vera hinn rnikla endurlausnara truaora sem lffio let smanarlega f Judeu vegna ofundar og 6rettsyni reostu prestanna, doktoranna, klerkanna og munkanna undir logmali Mose. Og pessi tulkun syndist mer ekki fraleit: pvf meo rettu ma kalla hann a tungu Grikkja Pan, vegna pess ao hann er okkur Allt, allt sem vio erum, allt sem vio lifum, allt sem vio eigum, allt sem vio vonum er hann, pao er f honum, kemur fra honum, er af honum. I>etta er sa g6oi Pan, hiroirinn mikli, sem ber ekki aoeins elsku og krerleika til lamba sinna, eins og hjaromaourinn astheiti, Korydon, vottar, heldur og til hjaromannanna. Vio dauoa hans veroa kveinstafir, andvorp, emjan, harmagratur um alla Heimsins vel: hirnna, joro, haf, helju. Tfrninn kemur heirn vio pessa tulkun sem er min, pvf pessi st6r-g6oi, st6r-mikli Pan, okkar einstreoi frelsari, d6 fyrir utan J6rsali, a stj6rnartfma Tfberfusar keisara f R6maborg. Ao endaori sogu pessari var Pantagrull lengi hlj6our, djupt sokkinn f hugleioslu. Litlu sfoar saum vio ur augum hans hrynja tar, st6r sem struts­ egg. Guo varoveiti rnig ef eg lyg einu oroi.

559

XXIX. KAFLI Hvernig Pantagrull sigldi hja Pukursey par sem Fostinngangur rfkti. I>A ER skip hinna glaovreru skipsnauta hofou verio endurgero og lagfrero, vistir peirra endurnyjaoar, Makre6nar glaoir oronir og anregoir meo eyoslu Pantagnils par a eynni, menn okkar einnig kornnir i katara skap en endra­ nrer, pa voru seglin, daginn nresta, dregin ao hun i blioum og ljufum suovestanbyr, vio mikinn fognuo. Um n6nleytio 'benti Xen6mane a Puk­ ursey i fjarska par sem Fostinngangur rikti. Pantagrull hafoi aour heyrt hann nefndan, og hann hefoi gjarnan hitt hann ao mali ef Xen6mane hefoi ekki talio hann af pvi, breoi vegna pess hve eyjan var langt ur leio, og eins vegna hins hve aumt viourvrerio var, sagoi hann, hvarvetna a eynni, og vio hiro landsherra. - Par munuo pio sja, sagoi hann, f hvert mal, hak einn mikinn sem hamar i sig purrkaoar baunir, sniglaretu rnikla, rnikinn moldvorpu-g6mara, rnikinn halmsk6a-srnio, halfrisa meo rytjulegt vangaskegg og tvofalda kninu, upprunninn i Luktalandi, rnikinn luktamann, fanabera fiskretnanna, einrreoisherra f Sinnepslandi, flengjara litilla barna, oskugeroarmann, foo­ ur og nrerara lrekna, meo uppgrip af aflatum, forlatum og messugeroum, heioursmann, g6oan kap6likka og einkar trurrekinn. Hann grretur prja fj6rou hluta dagsins. Aldrei kemur hann i bruokaup. Satt best ao segja pa er hann sa hagasti framleioandi fleskteina og steikarteina sem um getur f fjorutfu k6ngsrikjum. Fyrir um pao bil sex arum, pegar eg atti leio fram hja Pukursey t6k eg meo mer t6lf tylftir af peim og gaf slatrurunum f Candes. Pao kunnu peir vel ao meta, og ekki ao astreoulausu. Pegar vio komum aftur heim mun eg syna ykkur tvo uppi festa yfir st6ru kirkjuhuroinni. Freoan sem hann nrerist a er: saltaoar hringabrynjur, litlir hjalmar, saltaoir hjalmar an nefbjargar, og saltaoir hjalmar meo st6rri halsverju. Pao er pess vegna sem hann frer stundum kvalafullt hitapiss. Klreonaour hans er fjor­ legur, breoi ao snioi og lit, pvf hann ber graan og kaldan, ekkert ao framan og ekkert ao aftan, og ermarnar eins. - Per gerio mer pa anregju, sagoi Pantagrull, rett eins per hafio lyst fyrir mer klreonaoi hans, matarreoi hans, hattalagi hans og skemmtunum, ao gefa mer einnig lysingu a utliti hans og likamsvexti f ollum smaatrioum. 560

- f ollum brenum, Eistnamergur, sagoi br6oir J6n, pvf eg hef rekist a hann f brenab6kinni rninni: hann kemur nrest a eftir hrreranlegum hatfaum. - Mjog gjarnan, svaraoi Xen6mane. Vio munum ef til vill heyra ftarlegar um hann rrett pegar via komum undir Frerey, par sem prer golnu Gampylsur raoa rfkjum, svamir 6vinir hans, sem hann a sffellt f erjum vio. Og an fulltingis Sprengidags, vemdara peirra og gofugs vinar, pa hefoi pessi rnikli Luktari, Fostinngangur, rekio prer fyrir longu ur peirra hybyl­ um. - Eru prer, spuroi br6air J6n, karlkyns eoa kvenkyns? englar eoa daualegar? konur eaa meyjar? - I>rer eru, svaraoi Xen6mane, konur aa kyninu til og dauolegar ao natturu: sumar eru meyjar, aarar ei. - Fjandinn hirai mig, sagoi br6oir J6n, ef eg er ekki a peirra bandi. Hvflfk truflun a natturunni aa fara meo strfo a hendur konum! Forum. Sollum prj6tinn niaur. - Berjast via Fostinngang, sagoi Panurg, f nafni allra vftis djofla, eg er ekki n6gu vitlaus og fffldjarfur til pess. Quid Juris, hvao segja login par um, ef vio lentum f kvf a milli Gampylsna og Fostinngangs? a milli steojans og hamranna? Plagan hafi pao! Hypjum okkur heoan. Foroum okkur heaan. Far vel, Fostinngangur. Eg mreli meo Gampylsunum, og gleyrnio ekki Bl6opylsunum heldur.

561

XXX. KAFLI Hvernig Xen6mane greinir Fostinngang, og gefur a honum lysingu. sagoi Xen6mane, ao pvf er varoar innri lfffrerin, pa hefur hann (eoa hafoi a minum tfma) heila ao st:rero, lit, efni og krafti eins og vinstra eista f karlkyns yrmlingi.

- FOSTINNGANGUR,

Heilahol hans eru eins og nafar. Ormlaga utvextir eins og leikspaoi. Heilahimnurnar eins og munkahetta. Heilatrektin eins og muraratrog. Hvolf heilakupunnar eins og kvenhufa. Heilakongullinn eins og pfpusekkur. Undranetio eins og hofuoleour. Brj6stakulurnar eins og sk6rreksni. Hlj6ohimnurnar eins og vatnasveima. Gagnaugabeinin eins og fiourbursti. Hnakkagr6fin eins og lukt. Taugar hans eins og sponstappi. Ufurinn eins og skotpfpa. G6murinn eins og vettlingur. Munnvatnskirtlarnir eins og skytta. Kverklarnir eins og sj6nauki. Afturkokio eins og buroartrog. Kverkarnar eins og prugnakarfa. Maginn eins og sverosfetill. Lokuvoovinn eins og tvitennt kvfsl. Barkinn eins og sigo. Halsinn eins og t6hnykill. Lungao eins og munkahetta logo looskinni. Hjartao eins og hokull. Miomretio eins og bikar. Lungnahimnan eins og krakugoggur. Slagreoarnar eins og varomanns-sla. I>indin eins og hufa meo boroahnut.

562

Lifrin eins og tvfexi. Blareoarnar eins og strigatjald. Miltio eins og herrnill kornhrenu. Iorin eins og fuglagildra. Gallio eins og skaroxi beykis. Innyflin eins og gl6fi. Hengio eins og mitur ab6ta. l>armarnir eins og klaufjarn. Botnlanginn eins og brj6stplata. Ristillinn eins og glas. Endaparmurinn eins og spilkoma munks. Nyrun eins og murskeio. Nararnir eins og hengilas. l>vagalarnir eins og h6r. Nyrnahetturnar eins og tvrer sprautur. Sreoisgongin eins og haroaterta. Blooruhalskirtillinn eins og fiourkaggi. l>vagblaoran eins og valslongva. Hals hennar eins og klukkudingull. Kvioarholio eins og albanskur hattur. Lffhirnnan eins og armbaugur. Voovarnir eins og ffsibelgur. Sinarnar hans eins og hanski ao bera a fugla. Liobondin eins og pyngja. Beinin eins og tvfbakan ,,kjalkabrj6tur". Mergurinn eins og tvfpoki. Brj6skio eins og heioaskjaldbaka. Taugahnooun eins og hoggormur. Dyraandarnir eins og mikil hnefahogg. Lffandarnir eins og st6rir selbitar. 6Igancti blooio eins og margfolct hogg a nefio. Funandi pvagio eins og litaraft truvillinga. Sreoio eins og hundrao sma naglar. Og f6stra hans tjaoi mer ao f hj6nabandinu meo Miofostu pa hafi hann alleinasta getio 6fa staoaratviks­ oro og nokkrar tvofaldar fostur. Hann hafoi minni eins og fegyroill. Brj6stvit eins og pflagrfmsstafur. fmyndun eins og klukknaglymur. Hugsanir eins og staraflug. 563

Vitund eins og flugtak ungra hegra. Akvaroanir eins og bygg f poka. Iorun eins og bunaour tvfkan6nu. Frurnkvreoi eins og barlest f galfon. Skilning eins og sundurtrett brenab6k. Gafur eins og sniglar skriolandi niour jaroarberjaplontu. Vilja eins og prjar hnetur a diski. I>ra eins og sex baggar af grrengresi. D6mgreind eins og sk6horn. Hreversku eins og belgvettlingur. Skynserni eins og trumba.

564

XXXI. KAFLI Sundurgreining a ytri Hkamsportum Fostinngangs. FOSTINNGANGUR, hvao ytri lfkamsparta varoar, sagoi Xen6mane, hafoi dalftio skarri hlutfoll, ao undanskildum rifbeinunum sjo sem voru um fram almannareglu. Hann hafoi trer eins og strengir f spfnettu. Neglur eins og bor. Fretur eins og gftar. Hrela eins og klumbur. Iljar eins og lampi. Leggi eins og snara. Hne eins og st6lkollur. Lreri eins og lasbogi. Mjaomir eins og nafar. fstran var hneppt ao aftan eftir fornri tfsku og habeltuo. Naflinn eins og ff6la. Lffbeinio eins og kremuo terta. Limurinn eins og innisk6r. Eistun eins og flask.a. Kynfrerin eins og r6fa. Eistnastrengirnir eins og leikspaoi. Holdbruin eins og garobaun. Rassgatio eins og kristalsspegill. Pj6beinin eins og herfi. Nararnir eins og smjorkupa. R6fubeinio eins og ballskakar-boro. Bakio eins og krossbogi a virki. Hrygglengjan eins og sekkjapfpa. Rifjahylkio eins og rokkur. Bringubeinio eins og tjaldhirninn. Heroablooin eins og mortel. Brj6stio eins og organleikur. Geirvorturnar eins og veioihorn. Handarkrikarnir eins og skakboro. 565

Axlimar eins og hj6lb6rur. Armarnir eins og lambhushetta. Fingurnir eins og gl6oargrind f brreorareglu. Ulnlioabeinin eins og stiklur. Geislabeinio eins og sigo. Olnbogamir eins og hrifur. Hendumar eins og hrossakambur. Halsinn eins og betlaraskal. Kverkarnar eins og vfnsigti. Adamseplio eins og tunna, sem tveir bronskeppir hanga a harla fagrir og samrremir, meo logun stundaglass. Skeggio eins og lukt. Hakan eins og grasker. Eyrun eins og tveir vettlingar. Nefio eins og hastfgvel, hengt a eins og buklari. Nasimar eins og smekkur. Braharin eins og fituskal. Uppi yfir vinstri branni var freoingarblettur ao logun og strero eins og hlandkoppur. Sjaoldrin eins og lagfiola. Augun eins og greiouhulstur. Sj6ntaugarnar eins og eldfari (tinna). Ennio eins og kringl6tt leirskal. Gagnaugun eins og tunnukrani. Vangarnir eins og tveir klossar. Kjalkarnir eins og drykkjarskal. Tennurnar eins og kesja. Af mj6lkurtonnum hans munuo pio finna eina f Coulanges-les-Royaux, f Poitou, og tvrer f La Brousse, f Saintonge, yfir kjallaradyrunum. Tunga hans eins og harpa. Munnurinn eins og hrossaaklreoi. Andlitio lemstrao eftir bfld eins og reioingur a mulasna. Hofuoio undio eins og eirningarflaska. Hauskupan eins og veioimalur. Samskeytin a hofuoskel eins og signetshringur pa.fa. Huoin eins og mussa. Huopekjan eins og sald. Hario eins og bursti a skrubbu. Vangaskeggio eins og a.our var lyst. 566

XXXII. KAFLI Hegoun Fostinngangs: frh. PAD ER ein af furdum natturunnar, sagdi Xen6mane, ad sja og sk.ilja atferdi Fostinngangs. I>egar hann hrrekti, pa var pad korfufylli af retipistlum. I>egar hann snytti ser, pa var pad saltadur all. I>egar hann gret, pa voru pad endur i lauks6su. I>egar hann skalf, pa voru pad st6rar herabokur. I>egar hann svitnadi, pa var pad skreid med fersku smjori. I>egar hann ropadi, pa voru pad ostrur i skel. I>egar hann hnerradi, pa voru pad fullir kaggar af sinnepi. I>egar hann rreskti sig, pa voru pad krukkur af kvedamauki. I>egar hann snokti, pa var pad rnikid magn af vretukrassa. I>egar hann geispadi, pa var pad pottfylli af baunagrasi. I>egar hann andvarpadi, pa voru pad reyktar uxatungur. I>egar hann blistradi, pa voru pad full trog af grrenum opum. I>egar hann hraut, pa var pad korfufylli af flysjudum baunum. I>egar hann yggldi sig, pa voru pad grisatrer steiktar i eigin feiti. I>egar hann taladi, pa var pad groddalegt vadmal fra Auvergne, pvi f6r svo fjarri pad vreri silk.id skarlatsrautt sem Parisatis vildi ad ord allra peirra er avorpudu son hennar Kyrus, konung Persa, vreru ur pvf ofin. I>egar hann bles, pa voru pad oskjur undir aflat. I>egar hann depladi augum, pa voru pad vofflur og oblatur. I>egar hann rumdi, pa voru pad marsgotnir kettir. I>egar hann kinkadi kolli, pa voru pad jarnbentar kerrur. I>egar hann setti stut a varirnar, pa voru pad brotnir stafir. I>egar hann muldradi, pa voru pad brettur skrifara. I>egar hann stappadi freti, pa var pad frestun og fimm ara drattur. I>egar hann hopadi, pa voru pad kokkli-tronur af hafi. I>egar hann slefadi, pa var pad s6knar-ofninn. I>egar hann var has, pa voru pad serkja-dansar. I>egar hann prumpadi, pa voru pa brun stigvel ur kyrhuo. I>egar hann fisadi, pa voru pad ledursk6r fra Kord6fu. I>egar hann kl6radi ser, pa voru pad nyjar reglugerdir.

567

Pegar hann song, pa voru pao baunabelgir. Pegar hann dritaoi, pa voru pao grasker og rj6oursveppir. Pegar hann puaoi, pa var pao hvitkal steikt j' oliu, eoa a dokkisku, caules amb'olif. Pegar hann helt rreou, pa var pao snj6rinn fra lionum vetri. Pegar hann hafoi ahyggjur, pa voru pao jafnt skoll6ttir og rakaoir. Pegar hann gaf eitthvao, pa var pao eins fyrir skrautsaumarann. Pegar hann let sig dreyma, pa voru pao fljugandi viovindill og klifrandi upp vegg. Pegar hann fekk 6rao, pa voru pao veobref. Skrytinn hlutur: pegar hann geroi ekki neitt pa vann hann, og pegar hann vann pa geroi hann ekki neitt. Meo opin augu svaf hann, og hann svaf meo augun opin, eins og herarnir i Kampanfu, pvi hann 6ttaoist nreturaras Garnpylsna, sinna gomlu fjenda. Hann hl6 pegar hann beit, og hann beit pegar hann hl6. l>egar hann fastaoi at hann ekkert; pegar hann at ekkert pa fastaoi hann. Hann nartaoi i mat i pykjustunni, og drakk i imyndununni. Hann baoaoi sig yfir haum klukkuturnum, purrkaoi ser i tjornum og am. Hann veiddi fiska i loftinu og krrekti i hrokast6ra vatnakrabba. Hann for a veioar a botni hafsins, og fann par fjallageitur, bukka og gemsur. Yfirleitt stakk hann augun ur ollum krakum sem hann t6k meo leynd. Hann 6ttaoist ekkert nema skuggann sinn og brrekt i feitum kiolingum. Suma daga mreldi hann goturnar. Hann spottaoi helga d6ma og gyrta brreour. Hann beitti hnefa sinum eins og hnalli. Hann ritaoi a looio pergament spad6ma og almanok meo sinum st6ra pennastokki. - Petta er reringinn, sagoi br6oir Jon. Petta er rninn maour. Petta er sa sem eg leita. Eg retla ao senda honum askorun. - Petta, sagoi Pantagrull, er kyndug og skrimslisleg liffreralysing manns, ef mann skyldi kalla. Per kallio fram i huga minn Hkamsvoxt og hattalag Hjarrernis og Misrrernis. - Hvaoa likamsvoxt hofou pau? spuroi br6oir Jon. Eg hef aldrei heyrt um pau talao. Guo fyrirgefi mer. - Eg retla ao segja ykkur, svaraoi Pantagrull, hvao eg hef um petta lesio i drernisogum fornum. Fysis (pao er ao segja Natturan) 61 via sina fyrstu freoingu Feguro og Samrremi an likamlegs samrreois, pvi hun er af sjalfum ser einkar lffsfrj6 og skapandi. Antifysis, sem alla tima hefur verio and­ streoingur Natturunnar, ofundaoist pegar af svo fagurri og reruverougri freoingu; og sem m6tleik 61 hun af ser Hjarremu og Misrrem, eftir samrreoi via Tellumon. Hofuo peirra var am6ta hnott6tt og avalt og bolti, og ekki 568

ut jafnao dalftio beggja vegna eins og mannshofuo. Eyru peirra lagu hatt, jafn st6r og asnaeyru; augun utstreo, fest a bein sambrerileg hrelbeinum, an brahara og jafn horo og augu i krabba; fretumir hringlaga eins og hnooa; handleggirnir og hendurnar sneru aftur, og horfou vio oxlunum. I>au gengu a hofoinu, snerust stoougt eins og hj61, rass i bofuosstao, fretur i loft upp; og (rett eins og apakettir, svo sem pio vitio, alita litlu ungana sfna pao fegursta sem til er i beimi) pannig lofsong Antifysis bomin sfn og lagoi kapp a ao sanna pao ao skapnaour peirra vreri fegurri og geougri heldur en bama Fysisar; bun sagoi ao pao ao hafa fretur pannig og bofuo bnattlaga, og berast afram f bring eins og bj61 sem snyst, vreri beppileg aofero og fullkomio gongulag, af guolegum toga ao oorum prreoi: pvf bimnarnir bafa hnattlaga mynd og allt sem er eilift snyst. Ao bafa fretur f loft upp og hofuo niour vreri ao lfkja eftir Skapara Albeimsins, mioao vio pao ao bario er manninum eins og rretur, f6tleggimir eins og greinar, pvf trjanum er auoveldara ao festa f joro a r6tunum en a greinunum. Hun bar pvf vio meo pessari utlistun ao born sfn vreru miklu fullkomnari, og bentugri, uppi standandi eins og beint tre, beldur en Fysisar, sem vreru sviplfk ofugum trjam. Hvao bandleggi snerti og bendur pa sannaoi bun ao pao vreri rettara ao bafa pau ofug, af pvf pessi partur lfkamans retti ekki ao vera varnarlaus, en forblioin vreri vissulega varin tonnum, sem ekki einungis ma nota til ao tyggja, an aostooar bandanna, beldur einnig til ao verjast skaosomum hlutum. I>annig fekk bun, meo pvf ao bafa villtar skepnur ao fyrirmynd og draga af peim dremi, oll ffflin og favitana a sitt band, og bun vann bylli allra beilasmarra manna sem hvorki hofou d6mgreind ne skynsemi. Ao pvf bunu gat bun af ser guorrekilega apa, trubrresnara og paf-braskara; band6oa putalinga, djoful6oa kalvfnista, svindlara fra Genf, snargalna putubusa, matbaka, smeojur, fleour, mannretur, og onnur skrfmsli afmynduo og vanskopuo af Natturunnar balfu.

569

XXXIII. KAFLI Hvemig Pantagnill festi sj6nar a skrfmsliskynjuoum hvasara undir R:erey. UNDIR NON, pa er peir nalguoust Frerey, festi Pantagnill sjonar a risastorum og skn'.mslislegum hvasara f fjarska, sem stefndi beint a okkur, meo mikl­ um havaoa, fnresandi, uppbelgdur, hefjandi sig upp jafn hatt toppstangar­ salingunni, peysandi vatni ur hvoftinum fram, eins og grfoarlegt fljot fallandi af fjallsbrun. Pantagrull benti skipstjora og Xenomane a hann. Ao raoi skipstjora var blasio a trompeta um boro f Palameg meo laginu: ,,Hretta! Viobunir!" Via hljoma trompetans roouou skipin ser 611 f fylkingu, galfonar, frei­ gatur og brigantfnur (eftir tilskildum sjomanns-aga), og mynduou grfska bokstafinn Y, staf Pypagorasar, eins og pio sjaio tr6nur teikna hann a flugi sfnu, og eins og hann birtist f sk6rpu horni; f horni hans og a grunni var tea Palameg Mio til ao heyja kraftuougan bardaga. Brooir Jon, glaosinna og einbeittur, klifraoi upp a efri piljur asamt byssuskyttunum. Panurg tok ao repa og barma ser meir en nokkru sinni: - Babfababu, sagoi hann, lengi getur vont versnao. Flyjum! I>etta er, via Gvoospfn! Leviathan sem spamaourinn g6fugi Mose lysir f revi Jobs, pess heilaga manns. Hann gleypir okkur 611, menn og skip, eins og litlar pillur. I>ao fer ekki meira fyrir okkur f storum, helvfskum kverkum hans en ilmandi hafrakorni f kjafti asna. Lftio a hann pama. Flyjum, komum okkur a land. Eg trui ao petta se sama sreskrfrnslio sem foroum var sent til ao svelgja Andromedu. Via erum allir glataoir. 6! ao einhver hraustur Perseifur vreri her kominn ao sla hann f hel. - Eg vero honum sem Perseifur, svaraoi Pantagrull. 6ttist ekki. - Mattur Guos! sagoi Panurg, gerio eitthvao svo otti okkar se astreoulaus. Hvao viljio per eg ottist ef ekki haska sem er augljos? - Ef 6rl6g yoar eru slfk, sagoi Pantagrull, sem brooir Jon lysti peim fyrir stundu, pa rettuo per ao ottast Pyroeis, Eous, Epon, Flegon, hina frregu, eldspuandi hesta Solar, sem blasa eirnyrju lit um nasimar; per purfio ekkert ao ottast hvasara sem peyta bara vatni lit um blastursopio og trantinn. Vatnio fra peim setur your aldrei f neina hrettu. Su h6fuoskepna mun fremur vemda your og verja en skaoa og meioa. - Annao eins! sagoi Panurg. I>ar skeikar your heldur en ekki. f nafni 570

lftils fisks! eg hef ekki utlistao n6gu vel fyrir your samspil hofuoskepnanna og pau rniklu lfkindi sem eru meo steikingu og suou, meo suou og steik­ ingu? 6! H6!. I>ar kemur hann pa! Eg fer burt og fel rnig parna niori. Vio veroum allir dauoir f nrestu andra. A siglupallinum se eg Uroi grimmu, meo vel hvesst skrerin, tilbuna ao klippa a alla lffsprreoina. Gretio ykkar! I>arna er hann. 6! hvao pu ert hryllilegur og 6gurlegur! I>u hefur vissulega drekkt oorum monnum, sem ekki lifou pao ao gorta af pvf. Og ennpa! ef hann hefoi peyst ur ser g6ou, hvftu vfni, rauogullnu, sretu, ljuffengu, f staoinn fyrir petta beiska, fula, salta vatn, pao myndi vera polanlegra; og vio myndum geta synt biolund, eins og lavarourinn enski sem var booio ao velja ser dauodaga, vegna peirra glrepa sem hann var sakaour um, og hann kaus ser ao drukkna f keri meo Malvoisie-vfni. I>ar kemur hann. 6! 6! Satan Djofull, Leviathan! Eg get ekki horft a pig, svo viobj6oslegur og ferlegur ertu! Farou til pinna heimahaga, farou burt til Skrrekla!

571

XXXIV. KAFLI Hvernig Pantagrull fellir hvasara-skrfmslio. I>EGAR hvasarinn svam mi inn i kvina a milli fylkinganna og inn i homin sem skipin og galfonamir mynduou, pa peytti hann vatni i tunnutali yfir pa fremstu, pad var eins og fossaflaumurinn i Nfiarflj6ti i Epi6pfu. Orvar, k6lfar, kastspj6t, atgeirar, kesjur og bryntroll flugu fra Mourn hlioum. Br6oir J6n let ekki sitt eftir liggja. Panurg var ao deyja ur 6tta. Fallbyss­ urnar drundu og blossuou eins og skrattinn, og pikkuou hann allt hvao af t6k. En pad kom til lftils, pvi pessar rniklu kulur ur jarni og bronsi virtust, ur fjarska ao sja, braona i hveljunni a honum eins og pakflisar i s61. I>a verour Pantagruli haskinn lj6s sem peir voru f staddir, svo hann tekur til hondunum og synir hversu hann ma sin. I>io segio, og skrifao stendur, ao 6gnvaldurinn Komm6dus, keisari R6maborgar, hafi skotio svo beint af boga ao mjog langt f burtu gat hann latio orvamar smjuga a rnilli fingra a ungum bornum sem lyftu hendinni, an ]Jess ao snerta pa. I>io segio okkur lika af indfanska bogmanninum, a peim tima er Alex­ ander rnikli lagoi undir sig Indfaland, er var svo fimur ao benda boga, ao hann gat sent orvarnar langt ao f gegnum lftinn hring, enda p6tt prer vreru fimm feta langar, og oddarnir svo st6rir og pungir ao hann gat latio prer smjuga f gegnum stalbranda, pykka skildi, stalvaroa brj6sthluti og b6kstaf­ lega allt sem hann skaut a, sama hvao pad var traust, vionamsrnikio, hart og sterkt. I>io getio einnig greint fra eindrema bogfirni hinna fornu Franka, en peir ]J6ttu fremri oorum pjooum ollum i listinni ao skj6ta af boga, og ruou ]Jeir kristr6s a orvaroddana pegar peir f6ru ao veioa dyr, svort eoa brun, vegna ]Jess ao kjot villibraoar pannig deyddrar er mykra, lystugra, hollara og g6msretara: p6 purfti ao skera i kring og nema burtu ]Jann hluta dyrsins sem orin hitti. Eins getio pio frert f frasogn atgervi Parpa sem skutu af meiri leikni a bak aftur en aorar pj6oir skutu af augum. I>io getio einnig r6mao frerni Skypa a pessu svioi; af peirra halfu var eitt sinn maour sendur til Darfusar, konungs Persa, og freroi honum fugl, frosk, mus og fimm orvar an ]Jess ao segja oro. Spurour var hann hvao gjafir pessar rettu ao pyoa, og hvort honum vreri falio ao segja eitthvao, og svaraoi hann med nei. Darius var 572

furou sleginn og ruglaour; pao var einn af hofuosmonnunum sjo, sem felldu Vitringana, Gobryes ao nafni, sem tulkaoi atburoinn og skyroi fyrir honum, meo pvf ao segja: ,,Meo pessum gjofum og f6rnum vilja Skypar skyra your taknlega fra pessu: nema pvf aoeins ao Persar fljugi upp til hirnins eins og fuglar, eoa feli sig f iorum jaroar eins og mys, eoa dyfi ser niour f djup tjarnanna og myranna eins og froskur, pa mun vald og orvar Skypa senda pa alla til glotunar." Sa gofugi Pantagrull var 6sambrerilegur vio pa, svo slyngur var hann i peirri list ao skj6ta orvum og k61fum. l>vi meo hrooalegum atgeirum sinum og k6lfum (sem lfktust mjog, b6kstaflega talao, ao lengd, pykkt, pyngd og jarnmagni, bitunum sem halda upp brunum f Nantes, Saumur, Bergerac, og Change-bru og Meuniers f Paris), gat hann f pusund skrefa fjarlrego opnao ostrur an pess ao snerta vio skeljunum; hann gat klippt kveikinn af kerti an pess ao slokkva a pvi; hann hitti skj6a i augao; hann fleygaoi s61ana undan sk6num an pess ao skemrna pa; hann svipti looskinninu af hofuo­ hettum an pess spilla pvi; hann fletti blooum i brenab6k br6our Jons an pess ao rifa pau. Meo k6lfum pessum, sem hann atti af miklar birgoir a skipinu, hitti hann vio fyrsta skot enni hvasarans, og smaug k6lfurinn baoa kjalkana og tunguna svo dyrio gat ekki lengur opnao trantinn, eoa dregio ao ser vatn eoa peytt pvi fra Ser. f boru skoti sprengdi hann hregra augao, f prioja pao vinstra. Og via rnikinn fognuo allra sast ao hvasarinn, berandi i enni prju horn, litillega frambeygo, sem mynduou jafnhlioa prihyrning, bylti ser fram og aftur, meo kippum og skrykkjum, og virtist sem vankaour, blindur, og dauovona. Ekki var Pantagrull anregour meo petta, og skaut oorum k6lfi ofan vio sporoinn, sem einnig var afturhallur; sfoan premur til viob6tar i bakio f 16oretta stefnu, og skiptu peir fjarlregoinni fra hausi ao sporoi i prja hnffjafna hluta. Ao lokum skaut hann f sfour hans, fimrntfu oorum megin og fimrntfu hinum megin. l>a lfktist hvasari skrokki a primastra gallon, sem skeytt hefur verio saman af nakvremni meo bjalkum, eins og k6lfarnir hefou verio beinin og rifjahylkio i skrokknum. Og pao var mjog katlegt a ao horfa. f dauoateygjunum bylti hvasari ser pa vio, setti kvioinn upp f loftio, eins og allir dauoir fiskar gera; og liggjandi pannig a vatninu, meo flaugarnar f stefnu a hafsbotn, lfktist hann sk616pendru, hundrao f6ta hoggorrninum, eins og lysir honum Nfkander vitringur, i fornold.

573

Hvasarinn dreginn a land a Fcerey.

574

XXXV. KAFLI Hvernig Pantagrull gengur a land a Frerey, fornu aosetri Garnpylsna. RJEDARARNIR a skipinu Luktinni hofou hvasarann f togi til lands a nrestu ey, sem Frerey kallast, til ao gera a honum ftarlega rannsokn og na nymafit­ unni sem peir fullyrtu ao vreri gagnsom og nauosynleg til ao lrekna vissan sjukdom sem heitir ,,Peningaleysi". Pantagrull let ser fatt um finnast, pvf hann hafoi sea aora slfka og jafnvel pa risavoxnustu f Galliska hafi. Eigi ao sfour sampykkti hann ao ganga a land a Frerey, til ao lofa nokkrum manna sinna, sem voru holdvotir og utsvfnaoir eftir olukkans hvasarann, ao purrka sig og hvflast. Pama var hofn lftil og yfirgefin mot suori, sem la f skjoli via skoglund havaxinn, fagran og laoandi, par sem fram spratt lrekur meo treru vatni, skrer og silfrinn. Par settu peir upp eldhus sfn f storum tjoldum, an pess ao spara eldivioinn. Pegar allir hofou haft fata­ skipti eftir vild, hringdi brooir Jon bjollu. Varla hafoi hun fyrr omao en boro voru reist og matur fram settur meo skyndi. A meoan Pantagrull var ao snreoa glaolega meo monnum sfnum og verio var ao reioa fram annan rett, pa tok hann eftir nokkrum litlum, grefum gampylsum sem voru ao klifra og stfga oroalaust upp f hatt tre, rett hja staonum par sem vfnio var krelt; og pa sagoi hann via Xenomane: ,,Hvaoa skepnur eru petta?", helt pao vreru fkornar, vfslur, meroir eoa hreysikettir. - Petta eru Garnpylsur, svaraoi Xenomane. Petta her er Frerey sem eg talaoi um f morgun; a milli peirra og Fostinngangs, peirra gamla og ottalega fjanda, hefur geisao kraftuougt strfo um langar stundir. Og eg hygg ao prer hafi skelfst via skothrfoina gegn hvasaranum, og ottast ao umrreddur ovinur peirra vreri her kominn meo ollum sfnum herstyrk, til ao koma peim f opna skjoldu eoa vinna tjon a pessari ey, eins og hann hefur pegar reynt all nokkrum sinnum, an arangurs og meo litlum avinningi vegna pess hve Garnpylsurnar standa gegn honum af mikilli arvekni og gat. Reyndar hafa prer ( eins og Dfdo sagoi via felaga Eneasar er peir vildu ganga a land f Karpago an vilja hennar og vitundar), stoougt verio tilneyddar, sakir hara­ yogi fjanda sfns og nabylis hans, ao vera a varobergi og hafa alla gat. - Nu ja, vinur goour, sagoi Pantagrull, ef per sjaio einhver tok a pvf meo heioarlegu moti ao binda enda a petta strfo og sretta pau, pa latio mig vita. Eg mun leggja mig fram um pao af ollu hjarta og ekki spara neina fyrirhofn til ao setja niour deilur peirra og koma a sattum milli striosaoila. 575

- I>ao er 6gerlegt eins og sakir standa, svaraoi Xen6mane. Sfoan eru lioin um pao bil fjogur ar ao eg f6r her um og kom vio a Pukursey, og vildi koma a frioi milli peirra eoa na ao minnsta kosti fram longu vopnahlei; og mi myndu pau vera g6oir vinir og nagrannar ef annar hvor aoilinn hefoi slegio af krofum sfnum f einu atrioi. Fostinngangur neitaoi ao lata frioar­ samningana na til villtu Bl6opylsnanna, ne Fjallapylsnanna, hinna gornlu felaga sinna og samherja. Garnpylsurnar krofoust ]Jess ao Saltsfldarkagga­ virki veeri sett undir vald peirra og stj6rn, eins og Saltkistu-kastali veeri pa pegar, og ao paoan veeri rekinn sa samsafnaour af pestargemlingum, rudd­ um, moroingjum og reeningjum sem hafoi hann a hendi. Samkomulagi varo ekki nao og baoum aoilum p6ttu skilyroin 6aseettanleg. I>annig var enginn samningur gerour peirra a· millum. Eigi ao sfour syndu pau hvort ooru meiri veego en verio hafoi og voru rnildilegri fjand­ menn. En sfoan fram kom urskurour kirkjupingsins f Chesil sem pikkaoi peer, stappaoi og stefndi, og urskuroaoi jafnframt ao Fostinngangur veeri morkinn, pveeldur og pornaour eins og skreio, ef hann teeki f mal ao gera samning eoa einhvers konar samkomulag via peer, pa hafa peer oroio hrooalega beiskar, illskeyttar, argar og prj6skar f hjarta, svo pao er 6vinn­ andi vegur ao seetta pau. Your mundi heegara ao seetta ketti og rottur, hunda og hera en pau.

576

XXXVI. KAFLI Hvernig hinar pybbnu Garnpylsur gerou Pantagruli fyrirsat. A MEDAN Xen6mane sagoist svo fra, festi br6oir Jon sj6nar a tuttugu og fimm eoa prjatiu ungum, mj6slegnum Garnpylsum nrerri hofninni, og f6ru prer a spretti eins og fretur toguou inn f borgina, ao virkinu, kastalanum og Reykhafs-vfgjunum, og hann sagoi vio Pantagrul: - Her mun veroa uppistand, pao se eg fyrir, pessar haloflegu Garnpyls­ ur gretu ef til vill tekio your fyrir Fostinngang, enda p6tt per seuo ekki honum lfkur ao neinu leyti. Hrettum pessu matarati, og komum okkur f stand til ao verjast peim. - I>ao verour ekki, sagoi Xen6mane, eins illt og af er latio. Garnpylsur eru garnpylsur, retfo tvofaldar og sviksamar. Rfs pa Pantagrull upp fra boroum til ao skyggnast um handan vio hask6garlundinn; sfoan kemur hann aftur jafnskj6tt og tilkynnir ao hann hafi sea a vinstri bond launsatur bustinna Garnpylsna, og a pa hregri, halfa nu1u paoan, annao st6rt herfylki mektugra og risavaxinna Garnpylsna sem marseruou ofsareioar gegn okkur, meo fram lagri hreo, vio t6na fra sekkja­ pfpum og hjaropfpum, bumbum og bloorum, glaovrerum hlj6opfpum og trumbum, trompetum og klarf6num. Meo pvi ao reikna meo peim sjotiu og atta gunnfanum sem vio toldum, geroum vio rao fyrir prer vreru ekki frerri ao tolu til en fjorutiu og tvo pusund. Su skipan sem prer hofou, stolt gongulagio og einbeitt andlitin, sannfrerou okkur um ao her freru engar Kjotbollur heldur gamlar, herskaar Garnpylsur. Fra fremstu rooum og langt aftur ao gunnfanunum voru prer allar braovel vopnaoar, litlum kesjum, ao pvi er okkur virtist ur fjarska, en eigi ao sfour meo staloddi, vel yddum. Uti a vreng fylkinganna var til styrktar rnikill fjoldi af Bl6opylsum ur villibrao, grfoarrniklum Bokum ur garnpylsum svfna og kalfa, og Pylsum a hesti, sem allar voru vallpruoar, af eyjapj6o, meo axlafetil, og farhugaoar. Pantagrull var gripinn ugg, og ekki 6fyrirsynju, enda p6tt Epistemon benti honum a ao pao greti verio venja og siour f Jandi Garnpylsna ao fagna meo blfou erlendum vinum og taka a m6ti peim undir vopnum, eins og gofugum konungum Frakklands er fagnao og heilsao f helstu borgum

577

konungdremisins vio fyrstu komu peirra eftir valdatoku og heilaga kryn­ ingu. - Ef til vill, sagoi hann, er petta venjubundinn lffvorour drottningar a staonum; hun hefur fengio vitneskju fra ungu Garnpylsunum sem per sauo a veroi f trenu, um fagra og glresta siglingu skipaflota yoar inn i hofnina, og ef til vill hugsao ao parna hlyti ao vera einhver rfkur fursti og voldugur a fero, og kemur ao hitta okkur f eigin pers6nu. Ekki var Pantagrull sattur vio pessa skyringu, svo hann kvaddi saman stj6rnarraoio til ao heyra i stuttu mali skooun J:>ess a pvf sem peir rettu ao gera i pessum torraoa vanda, par sem vafasom von og auglj6s haski v6gu salt. Hann skyroi pa fyrir peim f faum oroum hvernig vopnuo m6ttaka af pessu tagi, undir yfirskini aluoar og vinattu, hefoi oft og tfoum reynst lffshaskaleg. - l>annig, sagoi hann, drap Karakalla keisari eitt sinn Alexandriumenn; i annao sinn felldi hann herflokk Artabans, konungs Persa, og hafoi ao atyllu og yfirvarpi ao hann vildi giftast d6ttur bans. En fyrir pao kom p6 fram hefnd, pvf litlu sfoar matti hann lata lffio. A sama hatt drapu synir Jakobs Sfkemsbrreour, til ao hefna brottnams systur peirra Dfnu. Af sams konar yfirdrepsskap tortfmdi Gallien, keisari r6mverskur, setulioinu i Miklagaroi. Eins, undir yfirskini vinattu, laoaoi Anton til sfn Artavasdes, konung Armeniu, let sfoan binda hann og leggja f fjotra; ao lokum let hann drepa hann. l>usund aorar violfkar sogur finnum vio f fornum heimildum. Og pao er meo rettu ao h6fsemi Karls VI. konungs Frakklands er r6muo mjog, allt fram a pennan dag, pa er hann var ao koma heirn til sinnar kreru Parisar, ao sigruoum Flremingjum og Gentbuum, og fretti f La Bourget a Ile-de-France ao Parfsingar vopnaoir kylfum (en af pvf fengu peir nafnio Kylfingar) vreru komnir ut ur borginni fylktu lioi, tuttugu pusund hermenn; og neitaoi hann pa ao fara lengra (enda p6tt peir syndu honum fram a ao peir vreru pannig vopnaoir til ao fagna honum af meiri viroingu, og ekki f neinum tilgangi oorum eoa af illum asetningi), fyrr en peir hefou snuio aftur til husa sinna og afvopnast.

578

XXXVII. KAFLI Hvemig Pantagrull let srekja hofuosmennina Krafsgarnpylsu og Spaobl6opylsu; ennfremur athyglisvert spjall um eiginnofn staoa og persona. stj6marniosins var su ao hvao sem f skrerist skyldu peir standa vel a veroi. l>ar nrest, ao skipun Pantagruls, kolluou Karpalim og Gymnast til fundar hermennina sem voru um boro f skipunum Drykkjar­ staupi (en styrimaour pess var Krafsgampylsa) og l>rugnakorfu (en styri­ maour pess var Spaobl6opylsa yngri). - Eg vil hlffa, sagoi Panurg, Gymnasti vio pessu amstri. Nrervera hans her er your brao nauosyn. - Vio frokkinn sem eg ber, sagoi br6oir J6n, pu vilt hliora per hja bardaganum, eistnamergur, og pu kemur ekki aftur, pao skal eg abyrgjast! Og par er ekki mikils f misst. l>vf hann mun ekkert gera nema grenja, kveina, oskra og draga kjark ur ollum g6oum hermonnum. - Eg kem aftur, pao er klart, sagoi Panurg, br6oir J6n, rninn g6oi, andlegi faoir, og pao mjog flj6tt. Gefio bara skipun par ao lutandi ao pessar viourstyggilegu Gampylsur fari ekki ao klifra upp a skipin. A meoan pio berjist mun eg bioja Guo fyrir sigri ykkar, ao fordremi hins vfgdjarfa Mose hofuosmanns, leiotoga fsraelslyos. - Tilnefning, sagoi Epistemon vio Pantagrul, pessara tveggja ofursta yoar, Krafsgampylsu og Spaobl6opylsu, f pessum atokum tryggir your oryggi, happ og sigur, ef svo til tekst ao Gampylsur greioa okkur atlogu. - l>er takio rett a pessum malum, sagoi Pantagrull, og pao lfkar mer vel ao per skuluo sja fyrir, og spa, okkur sigri eftir nofnum ofursta okkar. SHk aofero til spasagna, grundvolluo a nofnum, er ekki ny af nalinni. Fylgis­ menn Pypag6rasar matu hana mikils f fymdinni og iokuou hana af tru­ rrekni. Ymsir miklir hofoingjar og keisarar i fornold hofou af henni hag. Oktavfanus Agustus, annar keisari R6maborgar, hitti dag einn b6nda ao nafni Evtykes, pao er ao segja happasrell, sem teymdi asna ao nafni Nikon, pao er sigursrell a grisku; hrifinn af merkingu nafnanna, breoi essrekans og asnans, p6ttist hann oruggur um velgengni, heill og sigur. Vespasianus, somuleiois keisari f R6maborg, var dag nokkurn einn saman a bren f Serapis-musteri, og er hann sa inn koma 6vrent einn af pj6num sfnum ao nafni Basilfdes, pao er ao segja konunglegur, sem hann hafoi skilio eftir sjukan langt ao baki, pa fekk hann von og vissu um ao honum mundi NIDURSTADA

579

hlotnast r6mverska keisaraveldio. Hermennirnir kusu Regilfanus (rex = konungur) til keisara, ekki af neinni astreou annarri eoa ooru tilefni en pvi hvert nafn hans var. Sjaio Kratylos eftir hinn guod6mlega Platon. - Vio minn porsta, sagoi Rhizotome, eg mundi vilja lesa pa b6k: eg hef oft heyrt your vitna til hennar. - Sjaio hvernig fylgismenn Pypag6rasar draga pa alyktun af nofnum og tolum ao Hektor hafi att ao drepa Patr6klus, Akkilles Hektor, Paris Akkilles, Ffloktetes Paris. l>ao fer allt ao pyrlast i minum huga pegar mer verour ao hugsa um pa dasamlegu uppfinningu Pypag6rasar ao geta sagt fyrir, meo pvi ao athuga jafnan og 6jafnan fjolda atkvreoanna i hverju mannsnafni, a hvorri hlio menn vreru haltir, krypplaoir, blindir, giktveikir, lamaoir, meo brj6sthimnub6lgu, og a annan hatt skaddaoir af natturunnar voldum: pao er ao segja ao hann tengdi jafna tolu vinstri hlio likamans, 6jafna tolu peirri hregri. - Vissulega, sagoi Epistemon, eg hef seo tilraun geroa meo petta i Saintes, vio almenna helgigongu i viourvist hins st6r-agreta, dyggoum­ prydda, halreroa og rettsyna forseta Briand Valee, lensherra af Douhet. l>egar haltur maour eoa kona gekk hja, eineygour maour eoa kona, maour meo kryppu eoa kona, var honum sagt nafn hans eoa hennar. Ef atkvreoi nafnsins voru 6jofn ao tolu sagoi hann undir eins ao breklunin, blindan, heltin, eoa kryppan vreri hregra megin. Ef pau voru jofn ao tolu, vinstra megin. l>ao reyndist retio vera rett, vio fundum aldrei neitt fravik. - Vegna pessarar uppfinningar, sagoi Pantagrull, staohrefou lrerd6ms­ menn ao Akkilles, knekrjupandi, hafi oroio sar a hregra hreli vio orvarskot Parisar: pvi nafn hans hefur 6jafnan fjolda atkvreoa (rett er ao taka fram ao fornmenn krupu jafnan a hregra kne). Di6medes sreroi Venus a vinstri hendi uti fyrir Tr6ju, en nafn hennar a grisku hefur fjogur atkvreoi; Vulk­ anus var haltur a vinstra freti af somu astreou; Filipus, konungur Maked6n­ iu, og Hannibal voru blindir a hregra auga. Enn getum vio af somu nakvremni fjallao i einstokum atrioum um pj6tak, rifnun, heilakveisu, eftir pessari somu alyktun Pypag6rasar. En svo vio snuum okkur aftur ao nofnunum ihugio pa hvernig Alexandri rnikla, syni Filipusar konungs, sem vio hofum aour nefnt, t6kst ao leioa aform sitt til lykta meo pvi ao tulka eitt einstakt nafn. Hann hafoi sest um hina voldugu borg Tyros, og geroi atlogu ao henni vikum saman meo ollum sinum styrk, en pao hvorki rak ne gekk. Velar hans og treki komu ao engum notum. Hvao sem hann eyoilagoi, allt frerou Tyros-buar undir eins i samt lag aftur. Honum kom jafnvel til hugar ao letta umsatinni i orvilnun sinni, p6 hann vissi ao undanhald mundi ryra orostir hans st6rlega. f pessum 580

bobba og vandrreoum sofnaoi hann. f svefninum dreymdi hann ao satyr vreri kominn f tjaldio og hoppaoi og skoppaoi a geitarloppum sfnum. Alexander vildi na honum, satyrinn slapp jafnan. Ao lokum hrakti hann satyrinn ut f prongt skot og hondlaoi hann par. f pvf bili bra hann svefni, og pegar hann hafoi sagt drauminn heimspekingum og lrerd6msmonnum vio hiroina, skildist honum ao guoirnir hefou gefio honum sigur og ao bratt mundi Tyros tekin, pvf petta oro Satyros, skipt f tvennt, er Sa Tyros, sem pyoir Pin er Tyros. Reyndar t6k hann meo valdi borgina f fyrstu aras og lagoi meo glresilegum sigri pennan pveruoarfulla Iyo ao f6tum ser. fhugio aftur a m6ti hvernig merking eins nafns geroi Pompeius orviln­ aoan. Sigraour af Sesar f orrustunni vio Farsalfu atti hann ekki annarra kosta vol en ao flyja. Fluinn yfir hafio kom hann ao eynni Kypur. Nrerri borginni Papos sa hann a strondinni fagra holl og rfkmannlega. Hann spuroi styrimann um nafn pessarar hallar, og var sagt hun heti Kak6basilea, pao er ao segja, Slcemur konungur. Petta nafn skaut honum svo miklum skelk f bringu og fyllti hann svo miklum hryllingi ao hann orvrenti og varo pess fullviss ao hann mundi ekki komast undan heldur myndi hann bratt lata lffio. Farpegarnir og skipsmennirnir mattu hlusta a 6p hans, andvorp og kvein. Og svo for, stuttu sfoar, ao Akkillas nokkur, 6pekktur b6ndi, hj6 af honum hofuoio. Vio gretum enn dregio fram f pessari veru pao sem kom fyrir Lukfus Palus Ernilfus pegar oldungarao R6mverja kaus hann keisara, pao er ao segja foringja hersins sem oldungaraosmenn sendu gegn Persesi konungi Maked6nfu. I>ann sama dag, undir kvold, pegar hann kom heim til sfn ao undirbua burtforina, f pvf bili er hann kyssti d6ttur sfna litlu Tratfu, t6k hann eftir pvf ao hun var dalftio dopur f bragoi. ,,Hvao er ao, Tratfa mfn litla?" sagoi hann. ,,Hvf ertu svo dopur og sorgbitin?" - ,,Faoir rninn," svaraoi hun, ,,Persa er A ER tea 6vrettur sneri ekki aftur, og herirnir tveir hofoust ekki aa, baa Pantagrull um viotal via fru Nipleset (en svo nefndist drottning Garnpylsna a hebresku); hun sat f vagni sfnum hja gunnfanunum. l>aa var fuslega veitt. Drottningin steig til jaraar, kvaddi Pantagrul mea virktum, og t6k hon­ um hia besta. Pantagrull bar sig upp undan pessum hernaai. Hun hafoi uppi sremilegar afsakanir, bar pvf via aa mistok hefou oraia sakir falskra upp­ lysinga, og aa sprejarar hennar hefou tilkynnt aa Fostinngangur, peirra forni fjandi, vreri kominn aa landi f eynni, og stytti ser stundir via aa rannsaka pvag hvasaranna. l>essu nrest baa hun hann naaarsamlegast aa fyrirgefa peim afglop pessi, og bar pvf enn via aa f Garnpylsunum vreri meira gor en gall; og baua f pess staa aa hun og allar Niplesetur er a eftir henni kremu, skyldu votta honum hollustu fyrir alla eyjuna og landia; og veraa f einu og ollu og alls staaar hlyanar hans fyrirmrelum; vinir vina hans og 6vinir 6vina hans; ar hvert, til vitnisburaar um pessa hollustu, skyldu prer senda honum sjotfu og atta pusund konunglegar Garnpylsur, sem myndu pj6na honum sem forrettur sex manuai arsins. Petta let hun gera; og nresta dag sendi hun f sex st6rum brigantfnum sagaan fjolda af konunglegum Garnpylsum til hins mreta Gargantua, undir stj6rn Nipleset ungu, prinsessu eyjarinnar. Hinn gofugi Gargantui baua prer hinum mikla konungi af Parfs og sendi til hans. En sakir loftlagsbreyt­ ingarinnar, og einnig vegna skorts a sinnepi (natturulegu lfknarlyfi og heilsubreti Garnpylsna), d6u prer nrerri allar. Samkvremt 6sk hins mikla konungs og fyrir serlega naa voru prer jaraaaar f hrugu a peim staa f Paris sem heitir enn f dag Rue Pavee d'Andouilles, eaa Garnpylsustett. En fyrir beiani konunglegra hirakvenna var Nipleset ungu bjargaa og veitt sremileg pj6nusta. Hun sfaan giftist g6aum manni, vel efnum bunum, og eignaaist all morg indrel born, lof se Guai. Pantagrull pakkaai drottningu aluoarfyllst, fyrirgaf allar misgerair, hafnaai pvf boai sem hun hafoi gert honum og gaf henni lftinn hnff fallegan fra Perche. Sfoan spurai hann hana ytarlega um 6vretti pa sem hafoi birst peim. Hun svaraai pvf til aa petta vreri lfkamning Sprengidags, verndar­ guas peirra a strfastfmum, sem var frumstofnandi peirra og fyrirmynd alls

592

hins garnpylska kynstofns. l>ao er pess vegna sem hann lfkist svfni, pvf Garnpylsur eru upphaflega komnar ur svfni. Pantagrull spuroi hver vreri orsok ti! pess og Ireknisfrreoileg rok ao hun ( 6vretturin) hefoi varpao ti! jaroar svo miklu af sinnepi. Drottningin svaraoi pvf ti! ao sinnep vreri peirra heilagi Gral og himneska Lfknarlyf: meo pvf ao leggja ogn af pvf vio sar fallinna Garnpylsna, greru prer sara sinna a orskammri stund, hinar dauou risu upp. Pantagrull hafoi ekki onnur oro vio drottningu og helt ti! skips sfns. Sem og allir hans g6ou felagar meo vopn sfn og Gyltu.

593

XLIII. KAFLI Hvernig Pantagrull t6k land

a Ruak-eyju.

TVEIM dogum sfoar komum vio til Ruak-eyjar, eoa Gusts, og pad sver eg vio sjostjornuna stormasomu ao mer p6tti hegoun og lff fbuanna undarlegra en tali tekur. Peir lifa a vindi. Ekkert drekka peir, ekkert boroa peir, nema pad se vindur. I>eir hafa ekki onnur hus en veourhana. f garoa sina sa peir aoeins prem tegundum af sk6gars6ley, anem6nu, eoa vindbl6mi. Rtitu­ runna og aorar verk- og vindeyoandi jurtir upprreta peir vendilega. Al­ menningur notar ser til uppihalds blrevrengi ur fjoorum, pappfr, klreoi, eftir efnum og astreoum. Hinir rfku lifa a vindmyllum. Pegar peir halda gildi eoa veislu eru boro reist undir einni eoa tveim vindmyllum. Par snreoa peir f r6legheitum eins og f bruokaupi. Medan a maltioinni stendur rreoa peir um gresku, agreti, hollustu og serstreoar eigindir vinda, rett eins og pio, drykkjumenn, rreoio gafulega f veislum ykkar um vin. Einn lofar S(rokk6 eoa suoaustanvindinn, annar Bech eoa suovestanvindinn, annar Garbin, annar Bise eoa noroaustanvindinn, annar ?.ejyr eoa vestanvindinn, annar Galerne eoa vest-norovestanvindinn. Og pannig afram. Annar lofar Skyrtuvindinn, fyrir vonbiola og elskendur. Vegna sjuklinganna akalla peir vindinn Trekk, rett eins og vio gefum sjuklingum f landi okkar fraud. - 6! sagoi vio mig manntetur med bjug, ef maour greti fengio blMru­ fylli af vindinum g6oa f Languedoc, sem er kallaour Kari! Pao er noro­ vestanvindur. Sa gofugi Skyron lreknir, sem dag einn f6r um petta land, sagoi okkur ao vindur pessi vreri svo sterkur ao hann kollvarpaoi hlMnum vognum. 6! hve hollur hann vreri fyrir rninn Odipusar-f6t. Peir gildustu eru ekki peir bestu. - En, sagoi Panurg, hvao pa um gilda tunnu af pvi g6oa vfni fra Languedoc sem vex i Mirevaux, Canteperdrix og Frontignan! Eg sa utlitsg6oan mann, sem hafoi ymis einkenni vatnssyki, balreioast pj6ni sinum, st6rum og rniklum, og Mrum litlum; hann baroi pa heiftarlega med stigveli sfnu. Mer var 6kunnugt um tilefni brreoi hans, svo eg hugsaoi sem svo hann freri eftir raoum lrekna sinna, pvi heilsusamlegt vreri fyrir husb6ndann ao reioast og berja, og fyrir pj6nana ao vera baroir. En eg heyroi manninn asaka pj6na sina fyrir ao hafa stolid fra ser halfum geitar594

belgi af vindinum Garbin, sem hann geymdi vandlega eins og dyrindis freou, og retlaoi ao taka til seint a arstfoinni. l>eir drita ekki, pissa ekki, hrrekja ekki a pessari eyju. Aftur a m6ti ffsa peir, freta, ropa 6trepilega. l>eir pjast af ollum geroum og afbrigoum sjukd6ma. l>vf allir sjukd6mar kvikna og spretta af upppembu, eins og Hipp6krates alyktar f b6k sinni, Um vinda. En versta landfars6ttin er vindakveisan. Vio henni nota peir st6r sogglos, og par f draga peir mikla pembu. l>eir deyja allir ur vatnssyki og pembingi, og freta vio andlatio, karlar hatt, konur hlj6olaust. l>annig skilur salin vio, ut um rassinn. Seinna er vio vorum a gangi um eyjuna hittum vio prja pembumenn sem voru uti ao skemmta ser vio ao skooa 16urnar; prer eru fjolda margar a pessum stao og hafa sama matarreoi. Eg t6k eftir pvf ao rett eins og pio, drykkjumenn, berio a feroum ykkar fleyga, pyttlur og floskur, eins barn peir, hver og einn, ffsibelg vio beltio. Ef svo bar til ao pa skorti vind pa gatu peir latio hvessa meo pessum snotru ffsibelgjum, meo aosogi og frablrestri til skiptis: pvf pio vitio ao vindurinn, f sinni frumstreoustu mynd, er ekki annao en loft sem hreyfist og bylgjast. A peirri stundu barst okkur boo fra konungi peirra ao hleypa hvorki karli eoa konu parlendri, nrestu prja klukkutfma, um boro f skip okkar. Fra honum hafoi nefnilega verio stolid heilli blooru af peim hinum sama vindi og sa g6oi hrotukarl E6lus gaf Odysseifi foroum til ao fleyta skipi hans aleiois f stillunni; hann varoveitti hana andaktugur eins og heilagan Gral, og notaoi til ao lrekna ymsa alvarlega sjukd6ma, meo pvf ao hleypa ut aoeins litlu einu, og deila pvf ut a medal hinna sjuku f jafn miklum mreli og parf til ao gera hreint j6rnfruar-prump: pao er pao sem blessaoar systumar kalla sonnettu, eoa ,,lftinn s6n."

595

XLIV. KAFLI Hvernig lftil skur stillir haavind. PANTAGRULL r6maoi stj6rnskipan peirra og lffshretti, og sagoi vio hrest­ raoanda peirra Rokgjarnan: - Ef per aohyllist pa skooun Epfkurs ao reosta grefa se f6lgin f munaoi (fyrirhafnarlausum, a eg vio, en ekki tors6ttum), pa alft eg your hamingju­ mann. l>vf viourvreri yoar, sem er vindur, kostar your lftio sem ekkert: allt sem gera parf er ao blasa. - Satt er pao, svaraoi hrestraoandi. En ekkert er 6blandin anregja f pessu dauolega lffi. Oft pa er vio sitjum undir boroum og nrerumst a einhverjum rniklum og g6oum Guos vindi, eins og hirnnesku manna, r6sarnir eins og Feournir, pa skellur a sma skur sem lregir vindinn og sviptir okkur matnum. l>annig fara maltfoir okkar margar til spillis sakir skorts a matfongum. - l>etta er, sagoi Panurg, eins og f6r fyrir Jonna fra Quinquinays sem pissaoi a afturenda konu sinnar Kvelottu og lregoi daunillan vindinn sem gustaoi paoan uteins og ur eimflosku E6luss. Eg setti nylega saman litla og snotra dfsenu um petta: Kvold eitt var Jonni ao kneyfa sitt vfn, kraumandi af gerjun, sterkt og gott. Og hann madti ti! Kvelottu: ,,Kelli mfn, f kvold vii eg ncepur; settu upp pott!" Pau gulana kyldu og grfnuoust flott, gengu ti! ndoa, mokuoust, ldgu um stund. En Jonni fekk ekki fest nokkurn blund, svo ferlegt var prumpio ( moll og ( dur. Og pd sprcend'ann dfruna: ,,Fdou per lur, pao fellur d logn eftir smdvcetuskur!" - l>ar vio bretist er pao, sagoi hrestraoandi, ao vio veroum a hverju ari fyrir rniklum og skaolegum afollum. l>ao er pannig ao risi nokkur, Nef­ brj6tur ao nafni, sem byr a T6mseyju, kemur hingao arlega a vordogum, ao raoi lrekna sinna, til ao hreinsa sig, og gleypir f sig, eins og pillur, rnikinn fjolda af vindmyllum okkar, og eins fer hann meo ffsibelgina sem honum pykja afskaplega lostretir: petta er okkur ti! mikillar armreou, svo vio 596

holdum prjar eoa fj6rar fostur arlega, ao 6toldum serstokum tniarathofnum og brenageroum. - En hafio pio engin tok a pvf, sagoi Pantagnill, ao hafa hernil a honum? - Ao raoi Mezarima, meistara okkar vindanna f norori, sagoi hrestrao­ andi, hofum vio sett f vindmyllurnar fjolda marga hana og hrenur, um pao leyti sem hann tfokar ao koma hingao. f fyrsta skipti sem hann gleypti pau matti litlu muna ao hann drrepi sig a pvf. Pvf pau goluou og klokuou inni f skrokknum og flugu um vombina, pannig ao hann fell f ongvit, fekk hjartakveisu og hrreoileg og haskaleg krampaflog, eins og hoggormur hefoi komist niour f magann, inn um munninn. - Nuja, sagoi br6oir J6n, ilia ti! fundin og 6vioeigandi samlfking. Pvf eg hef heyrt sagt ao hoggormur f maga manns valdi engum 6pregindum og snui jafnskj6tt til baka ef maour hengir sjuklinginn upp a f6tunum, og setji vio vitin ponnu fulla af volgri mj6lk. - Petta vitio per af orospori, sagoi Pantagnill: og eins er um pa sem sogou your. En pessa lrekningu hefur aldrei neinn seo eoa lesio um. Hipp6krates skrifar f Umfars6ttir, b6k 5, ao atvik sem petta hafi borio til a hans tfma og sjuklingurinn d6 skyndilega ur krampa og engingum. - Par vio brettist pao, sagoi hrestraoandi, ao allir refir landsins eltu hrenurnar og hlupu upp f gin honum, og hann hefoi getao daio hvenrer sem var ef hann hefoi ekki, a sfoustu stundu, fario ao raoum fabjanalegs galdrakarls og flegio refinn - pao er ao segja gubbao - f m6tvirkum tilgangi, ti! ao andrefa eitrinu. Sfoan hefur hann fengio betri rao, og lreknismeoal hans er st6lpfpa sem peir gefa honum, hun er gero ur seyoi af hveiti og hirsi, sem dregur hrenurnar ao; ao viobrettri gresalifur, sem dregur refina ao; hann lreknar sig einnig meo pillum sem hann tekur f munninn, og geroar eru ur mj6hundum og volskuhundum. Pa vitio per hormungar okkar. - Heoan f fra, gott folk, sagoi Pantagrull, purfio pio ekkert ao 6ttast. Nefbrj6tur sa hinn mikli vindmyllu-gleypir, er dauour. Eg abyrgist ykkur pao, hann kafnaoi og kyrktist peoar hann at stykki af fersku smjori vio munna a heitum ofni, ao forsogn lrekna sinna.

597

XLV. KAFLI Hvemig Pantagrull kom via a eyju Paffikja. NIESTA morgun komum vio undir eyju Pafffkja sem eitt sinn voru rfkir og frjalsir, og kallaoir Fjorkalfar. Nu voru peir fatrekir, vesrelir og undir Pafreoinga seldir. Her kemur astreoan til ]Jess. Dag einn a arlegri st6rhatfo, pegar tit voru bornar helgirnyndir og fana­ veifur, pa hofou borgarstj6rar, oldungar og st6r-rabbfnar Fjorkalfanna fario ao letta ser upp og horfa a helgigongu a granneyjunni, Pafreoiey. Pegar einn peirra sa styttu pa.fa (en pao var lofsverour siour peirra ao bera hana pj6osynilega a st6rhatfoum), pa geroi hann ffkjumerkio, pao er ao segja stakk pumalfingri tit a milli vfsifingurs og longutangar, sem er merki um vanp6knun og hao par f landi. Til ao hefna sfn fyrir ]Jetta gripu Pafreoiey­ ingar nokkrum dogum sfoar til vopna, og reoust fyrirvaralaust a Fjorkalfa­ ey, rrendu og rupluou um hana alla, og logou undir sveroseggjar hvern ]Jann mann sem hafoi skegg. Peir pyrmdu konum og ungum bornum meo somu skilyroum og Friorik Barbarossa setti foroum Mflansborgar-buum. f fjarveru hans hofou Mflansborgar-buar risio upp gegn honum og rekio keisaraynjuna, konu hans, hraksmanarlega burt ur borginni, rfoandi ofugt a gamalli mulosnu, l>ak6ru ao nafni: pao er ao segja rassinn vissi ao hausnum a mulosnunni og andlitio ao reioanum. Vio afturkomuna hafoi Friorik pa undir og hernam af svo miklum skyndi ao hann hafoi upp a peirri frregu mulosnu Pak6ru. Pa stakk booullinn, ao skipun hans, ffkju f blygoun Pak6ru a mioju markaostorginu, f navist allra hinna herteknu borgara og ao peim asjaandi; sfoan tilkynnti hann, f keisarans nafni, ao hver sem vildi komast hja dauoa sfnum skyldi pj6osynilega rffa tit ffkjuna meo tonnunum, og setja hana aftur a sama stao, an ]Jess ao nota hendur. Hver sem neitaoi skyldi pegar f stao hengdur eoa kyrktur. Nokkrir peirra sem fyrirurou sig og hryllti vio svo svfviroilegri refsingu, t6ku dauoann fram yfir og voru hengdir. Hja oorum varo 6ttinn vio dauoann sneypunni yfirsterkari. Pegar peir hofou pa dregio tit ffkjuna meo sfnum eigin g6ou tonnum syndu peir boolinum hana f allra augsyn og sogou: Ecco lo fico. Peir sem uppi st6ou af peim ormu og 6grefusomu Fjorkalfum fengu pvf aoeins ao halda lifi og limum ao peir trekju a sig slfka vanvirou. Peir voru geroir ao prrelum og skattlagoir, og neyddir til ao taka upp nafnio Pdffikjur, 598

vegna pess ao peir hofou beint ffkjumerkinu ao styttu pafa. Allt fra peirn tfma hofou veslings mennirnir ekki prifist. Upp a hvert ar fengu peir haglel, farveour, plagu, hungursneyo, og hvers konar hormungar, sem eilffa refs­ ingu fyrir synd forfeora peirra og rettmenna. I>egar vio saum eymd peirra og niourlregingu vildum vio ekki hafast neitt ao. I>ao var einungis til ao fa vfgt vatn og fela okkur Guoi ao vio gengum inn f litla kapellu rett hja hofninni, hun var f rustum, eyoileg og paklaus eins og musteri sankti Peturs f R6maborg. I>egar vio vorum inn komnir f kapelluna fengum vio okkur vfgt vatn, og pa saum vio f vatnskar­ inu, eins og ond sem er ao kafa, mann vafinn st6lum a b6lakafi f vatninu, nema nefbroddurinn st6o upp ur til ao anda. Urnhverfis hann st6ou prir prestar, vel rakaoir og meo krunu; lasu peir f graskinnu og srerou burt djofla. Pantagruli p6tti kynlegt ao sja petta, og spuroi hann hvaoa leik peir vreru par ao leika. Honum var sagt ao svo hrreoileg plaga hefoi gengio f prju ar ao helrningur landsins vreri f auon, og jaroirnar 6setnar. Ao plagunni endaori hefoi pessi maour sem duldist par f karinu verio ao plregja st6ran akur og frj6saman og sa f hann hveiti a sama degi og a somu stund og lftill ari (sem kunni ekki enn ao lata pruma og hegla nema a steinselju og kal, og kunni ekki enn ao lesa eoa skrifa) fekk til pess orlof hja Lusffer ao fara, lyfta ser upp og sletta ur klaufunum a pessari ey Pafffkja, par sem aramir voru einkar vel seoir par hja korlum og konum, og f6ru pangao oft til ao stytta ser stundir. I>essi ari, kominn a urnrreddan stao, avarpaoi b6ndann og spuroi hvao hann vreri ao gera. Mannkvolin svaraoi honum pvf til ao hann vreri ao sa hveiti f pennan akur til ao geta dregio fram lffio a ari komanda. - Ja, sagoi arinn, en pessi akur er ekki pinn, hann er rninn og heyrir mer til. I>vf upp fra peirri stundu og peim tirna pegar per gerouo ffkjumerk­ io fyrir pafanum, var allt petta land dremt okkur, falio okkur og fengio i hendur. Ao sa hveiti er samt ekki a minu freri. I>u getur pvf haldio akrinum, en meo einu skilyroi: vio munum skipta meo okkur gr6oanum. - Eg fellst a pao, svaraoi b6ncti. - Eg a vio pao, sagoi arinn, ao vio skiptum uppskerunni i tvo hluta. f oorum skal vera pao sem upp kemur ur joroinni, i hinum pao sem joroin hylur. Eg a valio pvf eg er ari af gofugum og gomlum stofni: pu ert bara buri. Eg tek pao sem er f jorou, pu faro pao sem er a. Hvenrer bystu vio ao skera upp? - Um miojan julf, svaraoi b6ndi. - Ja, gott, sagoi arinn, eg lret ekki bregoast ao koma. Gerou a meoan 599

pao sem per ber: stritaou, buri, stritaou! Eg retla ao fara og freista nunnanna gofugu f I>urrufretum meo ffrugri munaoarsynd; Fleoanna og Hakanna lfka. Um vilja peirra get eg verio meira en viss. Til orrustu! Hlio vio hlio!

600

XLVI. KAFLI Hvernig b6ndi Pafffkja hafoi unga arann ao fffli. AD JULI halfnuoum kemur arinn eins og til var skilio a umrreddan stao, f fylgd meo sveit af litlum k6r-pukum. Hann hittir par fyrir b6ndann, og segir vio hann: - Nu jreja, buri, hvernig hefur per vegnao sfoan eg skildi vio pig? Her purfum vio ao hafa hlutaskipti. - Satt er pao, sagoi b6ndinn. J:>a t6k b6ndinn og menn bans ao skera kornio. Litlu djoflarnir f6ru hinsvegar ao kippa stonglastubbunum upp ur moldinni. B6ndinn preskti kornio f hloounni, hreinsaoi pao, setti f poka, og flutti a markaoinn til ao selja pao. Ararnir gerou slfkt hio sama, og settust a markaonum ondvert b6nda til ao selja stonglastubbana. B6ndinn seldi kornio mjog vel, og fyllti meo peningum gomul halfstfgvel, sem hann bar vio beltio. Djoflarnir seldu ekkert; pvert a m6ti spottuou brendurnir pa f heyranda hlj6oi. Ao markaonum loknum sagoi arinn vio b6ndann: - f petta sinn, buri, hafoirou rnig ao fifli, f nresta skipti blekkirou rnig ekki. - Herra Djofull, svaraoi b6ndinn, hvernig hef eg getao ffflao your, per attuo valio. Satt er pao ao meo pessu vali p6ttust per blekkja mig, og vonuouo ao ekkert krerni upp ur joroinni i minn hlut, og ao per mynduo finna allt kornio sem eg hafoi sao, f joroinni, og freista meo pvf volreoinga, hrresnara eoa svioinga, og lata pa falla pannig f yoar gildru. En per eruo ungur i pessu starfi. Kornio sem per sjaio i joroinni er dautt og rotio, rotnun pess 61 af ser annao sem per hafio seo mig selja. J:>annig hafio per valio verri hlutann. Og fyrir pao eruo per fordremdur i guospjollunum. - Pellum petta tal, sagoi arinn: hvao munduo per geta sao i akur okkar nresta ar? - Til ao fa hagnao af g6ori fjarfestingu, svaraoi b6ndinn, pa pyrfti ao sa f hann r6fum. - J:>a, sagoi arinn, ertu finn btiri! Saou miklu af r6fum; eg mun vernda prer fyrir Stormi, og eg mun ekki lata koma hagl a prer. En, gaou vel ao, eg tek i minn hlut pao sem er ofan jaroar, pti faro pao sem er undir. Uoraou, buri, uoraou. Eg fer ao freista trtivillinganna, pao eru safarikar salir i Steik; herra Ltisifer er meo sina iorakveisu, hann frer ser af peim vrenan fortoll. 601

Arinn segir b6ndanum a/J peir skuli Jara { kl6r-keppni.

602

Senn Ifour ao uppskeru, arinn kemur a tiltekinn stao, meo heila sveit af pj6nustu-pukum. Hann hittir par fyrir b6ndann og menn hans, og tekur ti! ao skera og safna saman r6fukalinu. A eftir honum gr6f b6ndinn og t6k upp st6rar r6fur, og setti f poka. Pessu nrest f6ru peir allir a markaoinn. B6ndinn seldi mjog vel r6fur sfnar. Arinn seldi ekki neitt. Pao sem verra var, menn hreddust ao honum opinberlega. - Eg se vel, buri, sagoi pa arinn, ao pu hefur blekkt rnig. Eg hef fengio n6g af pvf ao hafa meo per hlutaskipti. Samningurinn verour pannig ao vio k16rum hvor annan, sa okkar sem fyrr gefst upp afsalar ser sfnum hluta af akrinum. Sigurvegarinn frer allan hlutinn. Fundur okkar verour ao viku lioinni. Burt meo pig, buri, eg mun k16ra pig fjandans ti!. Eg retlaoi ao fara og freista pessara fingralongu Skrrekla, lagarefjara, l6gb6ka-falsara, laga­ snapa sem eru tvofaldir f rooinu, en peir sendu mer pau oro ao peir heyrou mer allir til. Lusffer er lfka oroinn dauoleiour a salum peirra; hann sendir prer yfirleitt niour til subbu-pukanna f eldhusinu, nema pegar prer eru vel straoar salti. Pio segio ao ekkert jafnist a vio sk6lapilt f morgunvero, logmann f hadegisvero, vfnyrkjumann f snarl, kaupmann f kvoldvero, stofupernu f nattvero, og hettu-drysil f allar maltfoir. Pao er satt: hr. Lusffer snreoir drysla f 611 ma], sem forrett; og hann hafoi pao til sios ao hafa sk6lapilt f morgunvero. En (pvf miour!) fyrir einhver rnistok hafa peir, f nokkur ar, brett heilagri Biblfu vio namsefni peirra. Fyrir pa sok er okkur ekki lengur unnt ao fara meo einn einasta peirra til Djofulsins. Og eg byst vio ao ef presta-fleournar koma okkur ekki til hjalpar og hrifsa sankti Pal burt ur hondum peirra meo h6tunum, formrelingum, valdi, ofbeldi og bali, faum vio ekki framar ao bragoa a peim her f neora. Hann hefur yfirleitt f hadegisvero Iogfrreoinga sem rangtulka login og ryja fatreklinga inn ao skinni, og pao er enginn skortur a peim. En menn veroa leioir a pvf ao eta pao sama f allan mat. Og hann sagoi nylega, fyrir fullu husi, ao sig langaoi ao boroa sal ur klerkafleou sem hefoi gleymt f rreou sinni ao bioja sofnuo­ inn ao rninnast sfn f brenunum. Hann het tvofoldu veroi og pryois stoou hverjum peim sem mundi frera ser einn slfkan beint af steikarteininum. Via forum allir undir eins ao leita. En vio hofoum ekki heppnina meo okkur. Peir rninna allir hefoarfrurnar a ao gefa til klaustursins. Hann er hrettur ao fa ser snarl, allar gotur sfoan hefur hann pjaost af slremri iorakveisu, sem stafar af pvf ao f norolregu londunum hafa menn svfvirt skammarlega pa sem hann nrerist a, birgoastj6ra, kolasala og pylsu­ kaupmenn. Hann frer ser f kvoldvero vrenan skammt af okurkaupmonnum, lyfsolum, folsurum, myntfolsurum, og vorufolsurum. Stundum, pegar hann er f essinu sinu, frer hann ser f nattvero nokkrar herbergispernur sem 603

hafa drukkio hio g6oa vfn husb6nda sfns og fyllt kaggann af fulu vatni. -Ooraou, buri, uoraou. Eg retla ao freista sk6lapiltanna f Trebizond til ao yfirgefa feour sfna og mreour, hretta ao lifa reglusomu lffi, sleppa fra tilskipunum konungs, fara ao lifa f fullu frelsi neoanjaroar, fyrirlfta alla, hreoa alla og spotta, og setja upp sreta, litla grfmu saklausrar lj6orrenu og breytast pannig allir f skrytileg himpigimpi.

604

XLVII. KAFLI Hvemig kerling f Pafffkjulandi hafoi arann ao fifli. var b6ndi dapur og pungt hugsi. I>egar kerling bans sa hvernig honum leio belt hun ao hann hefoi verio nendur a markaonum. En pa fekk bun ao heyra astreouna fyrir hugarvfli bans og sa ao pyngja bans var full af peningum, og bun huggaoi hann bliolega og fullvissaoi hann um ao ekkert illt myndi geta bent hann f pessari kl6r-keppni. Hann pyrfti ekki annao en ao styojast vio hana og treysta henni: hun hefoi pegar hugsao fyrir g6ori lausn. - f versta falli, sagoi b6ndi, pa fa eg ekki nema eina rispu. Eg gefst upp vio fyrsta hogg og lret honum akurinn eftir. - Nei, nei, sagoi kerling; per skuluo styojast vio mig og treysta mer: latio mig um petta. I>er sogouo mer ao petta vreri Iftill ari; eg skal la.ta hann gefast upp undir eins, og akurinn mun afram veroa okkar; ef petta hefoi verio st6r djofull pa hefoi maour purft ao hugsa sig um. HEIMKOMINN

I>ao var a degi stefnum6tsins sem vio komum f eyjuna. Arla um morg­ uninn hafoi b6ndi skriftao rrekilega, gengio til altaris eins og g6our kap6likki, og ao raoi prestsins hafoi hann falio sig i vigslukerinu, undir yfirboroinu, par komum vio ao honum. En rett i pvi er peir voru ao segja okkur soguna fengum vio fregnir af pvi ao kerlingin hefoi hlunnfario arann og unnio akurinn. Og her kemur sagan af pvf: Arion kemur ao dyrum b6nda, drepur a prer og hr6par: ,,Hre! buri, buri! Svona, svona, pa er ao kl6ra vel!" Svo gekk hann i busio, roskur og 6trauour, og ser hvergi b6ndann, aoeins konu bans liggjandi a g6lfinu, gratandi og kveinandi. - Hvao er petta? spuroi arinn. Hvar er hann? Hvao er hann ao gera? - 6! sagoi konan, hvar hann se, illyrmio, booullinn, prj6turinn? Hann sreroi mig, eg er glotuo, eg dey af sarinu sem hann veitti mer. - Hvernig pa? segir arinn. Hvao kom fyrir? Eg skal la.ta hann fara ao dansa fyrir pig. - .tE! segir kerling, pessi booull, pessi harostj6ri, pessi djofla-kl6ari sagoi mer ao hann retti f dag stefnum6t vio your ti) ao k16ast vio your; og til ao reyna klrernar kl6raoi hann mig rett sisvona meo litla fingri, herna a

605

milli fotanna, og veitti mer streroar sar. Eg er glotuo, sario grrer aldrei. Utio per bara a. Og nu er hann farinn til jarningameistara ao lata skerpa klrernar og ydda prer. I>er getio ekkert, herra ari, vinur krer. Foroio your! Hann lretur ekkert stoova sig. Flyio, f ollum brenum. Sfoan lyftir hun klreoum sfnum upp ao hoku, rett eins og persneskar konur voru vanar ao gera pegar prer sau syni sfna flyja ur bardaganum, og syndi honum pao sem ma ekki nefna. I>egar arinn leit pessa grfoarlegu, samfelldu skoru utflennta pa hr6paoi hann: ,,Mahon! Demiurg! Megera! Alekt6! Persef6na! Hann ma ekki finna mig her. Eg hleyp sem fretur toga! Alveg klart! Eg lret honum akurinn eftir." I>egar vio hofoum heyrt endahnutinn og lyktir sogunnar heldum vio aftur til skips. I>arna varo viodvol okkar ekki lengri. Panfagrull veitti byggingar­ nefnd kirkjunnar atjan pusund gull-k6nga meo skfrskotun til fatrektar f6lksins og omurleika staoarins.

606

XLVIII. KAFLI Hvemig Pantagrull kom via

a Pafreoieyju.

BURT heldum vio fni omurlegri eyju Pafffkja, og hofoum siglt daglangt f blfouveori, af mikilli anregju, pegar hin blessaoa Pafreoiey biasti vio augum okkar. Um leio og vio kostuoum akkerum a legunni, og aour vio hofoum bundio festar, komu fjorir menn f sundurleitum klreonaoi roandi til okkar a bati; einn, f munkafrokki, skftugur, stfgvelaour; annar f buningi falkara, meo talfugl og fuglaglofa; annar klreddur sem malfrerslumaour, meo storan sekk fullan af upplysingum, kvaoningum, skrreklarfi og stefnubrefum; og enn annar klreddur sem vfnrrektarmaour fra Orleans, meo ffnar okklahlffar ur taui, korfu, og snioil vio beltio. Vart voru peir fyrr kornnir upp ao skipinu en peir hropuou einum romi: - Hafio pio seo hann, farpegar gooir? hafio pio seo hann? - Hvem? spuroi Pantagrull. - I>ennan, svoruou peir. - Hver er hann? spuroi brooir Jon. ,,Vio blauos pfn, eg ska! berja hann f klessu," pvf hann helt peir vreru ao leita ao pjofi, moroingja eoa kirkju­ rreningja. - Hvao? sogou peir, feroalangar, pekkio pio ekki Hinn eina og sanna? - Sinjorar, sagoi Epistemon, vio skiljum ekki hvao per segio. En skyrio fyrir okkur, f ollum brenum, vio hvern per eigio, og vio munum segja your sannleikann moglunarlaust. - I>ao er, sogou peir, sa sem er. Hafio pio aldrei seo hann? - Sa sem er, svaraoi Pantagrull, er, eftir okkar guofrreoikenningum, Guo. Meo pessum oroum birtist hann Mose. Hann hofum vio vissulega aldrei seo, og hann er ekki synilegur lfkarnlegum augum. - Vio erum alls ekki ao tala, sogou peir, um pann hinn mikla Guo sem rreour fyrir hirnnunum. Vio erum ao tala um hinn jaroneska Guo. Hafio pio aldrei seo hann? - Upp a rem og tru, peir eru ao tala um Pafann, sagoi Karpalim. - Ja, ja, sagoi Panurg, ja, SVO sannarlega. Eg hef seo prja peirra, og mer potti ekki mikio til um. - Hvao! hropuou peir. Heilog Pafabref kunngera ao pao se aldrei fleiri en einn a lffi. 607

- Eg a vio, sagoi Panurg, hvern a eftir oorum, i rettri roo. Meo oorum oroum, eg hef aldrei seo nema einn i senn. - 6, pri- og fj6r-srelir eruo pio, sogou peir, verio velkomnir, og miklu meir en hjartanlega velkomnir! Ao svo mreltu krupu peir fyrir okkur og vildu kyssa fretur okkar. Vio vildum ekki leyfa peim pao, bentum peim a ao peir myndu ekki geta gert meira fyrir pafann ef svo til breri ao hann kremi i eigin pers6nu. - Ju, svoruou peir, ju, vio myndum gera meir. f okkar h6p hofum vio pegar akveoio pao. Vio mundum kyssa hann a beran botninn, og a eistun i ofanalag. l>vi hann hefur eistu, vor heilagi faoir, pao vitum vio af okkar fogru Pafabrefum, ella myndi hann ekki vera pafi. Meira ao segja, eftir harfinni pafabreflegri kennisetningu er petta rokleg afleioing: hann er pafi, pvi hefur hann eistu, og pegar algjor horgull verour a eistum i heiminum, pa mun heimurinn ekki hafa neinn pafa. A meoan pessu f6r fram spuroi Pantagrull lettadreng a bati peirra hverjir menn pessir vreru. Hann svaraoi pvi til ao peir vreru hin fjogur Riki eyjarinnar; og bretti pvi vio ao vio myndum vel komnir og vel mundi veroa fyrir okkur seo fyrst vio hefoum sea pafann. l>etta skyroi hann tit fyrir Panurg, sem svaraoi honum hlj6olega: - Eg sver via.Guo, petta er satt. Allt endar vel fyrir peim sem kann ao bioa. Vio hofum aldrei grrett neitt a pvi ao hafa sea pafann. En a pessari stundu, i allra fjanda nafni! pa munum hafa hag af pvi, synist mer. l>a gengum vio a purrt, og allur landsins lyour, karlrnenn, konur, litil born, komu ao taka a m6ti okkur, eins og f helgigongu. Rfkin okkar fjogur sogou peim pao harri roddu: - l>eir hafa seo hann! l>eir hafa sea hann! l>eir hafa sea hann! Vio pessa yfirlysingu kraup allur lyourinn fyrir okkur, offraoi spenntum hondum til himins, og hr6paoi: - 6, srelu menn! 6! himinsrelu menn! Voruou pessi hr6p i meira en stundarfj6roung. l>a hlj6p fram sk6lameist­ arinn asamt ollum hans uppeldisfrreoingum, grillufongurum og sk6lanem­ um, og hann hyddi pa valdsmannslega, eins og vandi var ao hyoa litlu bornin i landi okkar pegar einhver illrreoismaourinn var hengdur, til ao pau skyldu aldrei gleyma pvi. Pantagruli leiddist ao sja petta, og hann sagoi vio pa: - Herrar mfnir, ef pio hrettio ekki ao hyoa pessi born, pa er eg farinn. Lyourinn varo furou lostinn pegar hann heyroi pessa prumurodd, og eg sa litinn kroppinbak meo langa fingur spyrja sk6lastj6rann: - Heilagar Viobretur Pafabrefa: peir sem sja Pafann, veroa peir svona 608

st6rir, eins og pessi sem er ao h6ta okkur? 6! ao hann lati pao ekki alltof lengi bfoa ao eg fai ao sja hann, svo eg megi vaxa og veroa st6r eins og hann! Koll peirra voru svo rnikil ao St6rglapi kom peysandi (svo nefna peir biskup sinn) a beislislausum mulasna meo gnenu sooulaklreoi; f fylgd meo yfirsatum sfnum (eins og peir kallast), undirsatum lfka, berandi kross, fana, veifur, tjaldhirnna, blys, ker meo vfgou vatni. Hann reyndi lfka af ollum mretti ao kyssa fretur okkar (eins og sa g6oi Kristjan Valfinier geroi vio Klement pafa), og sogou ao einn af hyp6petum peirra, eoa eftir-spamonnum, skuringa- og skyringamaour heilagra Pafa­ brefa, hefoi latio pao eftir sig f rituou mali ao rett eins og Messfas, sem Gyoverjar hofou beoio svo akaft og svo lengi, hafoi ao lokum til peirra komio, pannig mundi Pafinn dag einn koma til pessarar eyju; en ef einhver krerni sem hefoi seo hann f R6maborg eoa annars staoar a meoan peir biou pessa heilladags, pa pyrftu peir aoeins ao fagna honum vel og koma fram vio hann af lotningu. Eigi ao sfour baoum vio pa kurteislega ao afsaka okkur.

609

XLIX. KAFLI Hvemig St6rglapi, biskup Paf&oieyinga, syndi okkur Pafabref af himnum send.

l>A SAGDI St6rglapi vio okkur: ,,Heilog Pafabref leggja rikt a vio okkur og fyrirskipa ao koma f kirkju aour en fario er i knrepu.l>vi skulum vio mi, til ao brj6ta ekki pa g6ou reglu, ganga til kirkju; a eftir forum vio og holdum veislu." -Dyggoamaour! sagoi br6oir Jon, gangio a undan, vio fylgjum a eftir. l>etta voru oro f tima ti:iluo, og sambooin kristnum manni.l>ao er langt sioan vio hi:ifum seo nokkurn peirra.Eg finn til mikils Iettis hio innra, og eg held eg veroi bara matlystugri a eftir.l>ao er mikil grefa ao hitta g6oa menn. l>egar vio nalguoumst dyr guoshussins komum vio auga a st6ra, gullna b6k, sem oll var logo dyrum, finum steinum, rooasteinum, smarogoum, demontum og perlum, fegurri, eoa ao minnsta kosti jafn fogrum og prer sem Oktavianus helgaoi Jupiter a Kapit61. Hun hekk i loftinu niour ur myndrremunni yfir innganginum, a tveim digrum gullkeojum. Vio horfo­ um a hana af hrifningu.Pantagrull handfjatlaoi hana og fletti af handah6fi, pvi hann naoi meo leik upp til hennar.Hann tjaoi okkur ao hann fyndi vio snertinguna fyrir lettum stingjum i noglunum, og strekkingi i handleggjun­ um, og jafnframt, i anda sinum, fyrir akafri longun til ao berja a einum loggreslumanni eoa tveim, ao pvi tilskildu peir vreru ekki krunurakaoir. I>a mrelti St6rglapi: - f fyrndinni fekk Mose Gyoingum logmalio ritao meo hendi Guos.f Delfi fundu menn yfir hlioinu a musteri Apollons pessa setningu ritaoa Guos hendi: Pekktu sjdlfan pig. Og ao nokkrum tima lionum sau menn E / ritao guolegri hendi og sent af hirnnum. Heilagur steinn Kybelu var sendur af hirnnum i Frygiu, niour a voll, Pessinonte ao nafni. Eins var i Taris steinn Dionu, ef trua ma Evripidesi. Gulleldurinn var sendur af himnum konungum Frakklands, gofugum og vel kristnum monnum, til ao berjast vio heioingja. A stj6rnartio Numu Pompiliusar, annars konungs R6mverja i R6maborg, sast siga af hirnnum buklarinn hvassi, kallaour Ancile. A Akrop6lishreo i Apenu fell foroum tfo, af hirninfestingunni, stytta Minervu.Eins sjaio pio her, heili:ig Pafabrefin rituo kerubshendi.l>io hinir, kornnir handan yfir hafio, )::>io munuo ekki tnia pessu ... 610

- Trauola, svaraoi Pamirg. - ...hingao send okkur yfirnatturulega fra Himnanna Himni, rett eins og Homer, faoir allrar heirnspeki (nema auovitao hinna guolegu Pafabrefa) gaf Nflarfljoti nafnio Difpetes (hio hirninrunna vatnsfall). Og par eo pio hafio seo Pafann, guospjallamann peirra og eilffan verndara, pa munum vio leyfa ykkur ao sja pau og kyssa pau innanvero, ef ykkur synist svo.En a.our purfio pio ao fasta f prja daga og skrifta reglubundio, og treja og skrasetja syndir ykkar svo strengilega ao ekki ein skrenisogn falli til jaroar, eins og guoleg Pafabrefin, sem pio her sjaio, kveoja okkur til.Til pess parf tfma. - Dyggoamaour, svaraoi Pamirg, Pafabullio, eg retlaoi ao segja, -bull­ urnar, hofum vio margar seo ur pappfr, lukta-pergamenti, ur bokfelli, handskrifaoar, og letraoar prentstofum.l>ao er engin porf a ao per seuo ao hafa fyrir pvf ao syna okkur prer: vio metum goovilja yoar mikils og erum pakklatir, eigi ao sfour. - Sannur Guo! sagoi Storglapi, pio hafio aldrei sea pessi, rituo af englum. l>au sem pio hafio sea f ykkar landi eru aoeins rituo upp eftir okkar, eins og sja ma f ritum eins af okkar fornu skyringameisturum Pafabrefa. Hvao annao vio kemur bio eg ykkur og sarbreni ao spara mer enga fyrirhofn. Segio mer aoeins hvort pio fallist a ao skrifta og fasta f litla prja fallega Guos daga. - Skriftussa! svaraoi Panurg. Gott og vel, vio follumst a pao. Okkur finnst bara fostunni ofaukio, pvf vio hofum fastao svo mikio f hafi, svo mjog mikio, ao kongulrernar spunnu vef sinn a tennur okkar.Sjaio her pann mreta broour Jon af Kassu (vio pau oro faomaoi Storglapi hann kurteis­ lega), pao hefur vaxio mosi f kverkum hans, af pvf hann hefur ekki getao hreyft og pjalfao varir sfnar og kjalka. - Hann segir satt, svaraoi brooir Jon; eg hef fastao svo mjog, SVO afar mjog, ao eg er kominn meo kroppinbak. - Gongum pa f kirkjuna, sagoi Storglapi, og forlatio okkur ao vio skulum ekki syngja ykkur nu Guos fagra messu. l>ao er kornio fram yfir non, en eftir pa stund banna heilog Pafabref okkur ao syngja messu, eg meina hamessu, eftir ollum reglum. En eg mun syngja ykkur hljooa og purra messu. - Eg kysi heldur, sagoi Panurg, ao hun vreri dalftio vokvuo g6ou Anjou-vfni. Slaum pa f eina kollu, laga og stffa. - Gratt brokarhald! sagoi brooir Jon, mer lfkar storilla ao enn skuli magi minn vera fastandi.Ef eg hefoi fengio g6oan arbft og etio nregju rnfna a munka vfsu, og hann svo fario ao kyrja eitthvert requiem, pa hefoi eg 611

veitt honum brauo og vin til blessunar framlionum (teygum). Hregan! Togio, slaio, hrindio, en hespio messuna af; hafio hana stutta svo hun druslist ekki f svaoio, og af ymsum oorum astreoum lika, f ollum brenum!

612

L. KAFLI Hvemig St6rglapi syndi okkur frummynd Pafa. AD MESSUNNI lokinni dr6 St6rglapi upp ur kistli hja haaltarinu feikist6ra lyklakippu sem hann opnaoi meo prjatiu og tvrer skrar og fj6rtan hengilasa a vel jarnstengdum glugga fyrir ofan teo haaltari. Sioan, a mjog leyndar­ d6msfullan hatt, sveipaoi hann sig blautum poka, dr6 til hlioar purpurarautt satintjald, og syndi okkur mynd harla illa malaoa ao minum d6mi, snerti vio henni meo all-longum stafi og let okkur alla kyssa a stafsendann sem snerti myndina. Sioan spuroi hann okkur: - Hvao finnst ykkur um pessa mynd? - Petta er, sagoi Pantagrull, andlitsmynd af Pafa. Eg pekki hann a k6r6nunni, a looskinns-st6lunni, a rykkilininu, a ilsk6num. -Satt segio per, sagoi St6rglapi. Petta er hin eilifa frumrnynd pess g6oa Guos a jorou sem vio bioum fullir andaktar, og vonum ao fa ao sja eitthvert sinn i pessu landi. 6 happasreli dagur, heitpraoi dagur, sem vio bioum svo mjog. Og pio, srelir og margsrelir, sem stjornurnar hafa staoio svo i vinar­ husi ao pio hafio seo hann augliti til auglitis, meo holdi og beinum, raunverulega, pennan g6oa Guo a jorou. Meo pvi alleinasta ao lita andlits­ mynd hans oolumst vio fulla uppgjof allra peirra synda sem vio geymum i minningunni, og auk pess prioja hluta og atjan fertugustu peirra synda sem vio hofum gleymt. Vio faum ekki heldur ao sja hann nema a st6rha­ tioum arsins. Pessu nrest sagoi Pantagrull ao petta verk vreri mjog i anda Dedaluss. Enda p6tt pao vreri illa gert og illa teiknao pa hefoi pao eigi ao siour, a dulinn og torrreoan hatt, viss guoleg ahrif til aflausnar. - Petta er, sagoi br6oir J6n, eins og var i Seylu, pegar betlararnir voru ao boroa a einhverri st6rhatio a fatrekrahrelinu, og grobba, einn af pvi ao hafa unnio sex blypeninga, annar af tveim suum, annar af sjo karlspening­ um, en feitur gaur gortaoi af }:>rem heilum skildingum. ,,Ja, en pu," svoruou felagar hans, ,,pu hefur Guos happalopp." Eins og einhver guolegur mattur vreri f6lginn i f6tlegg sem allur var sundurgrafinn og rotinn. - Pegar per segio slfkar sogur, sagoi Pantagrull, gleymio pa ekki ao hafa dall vio hondina. Pao setur ao mer kligju. Ao leggja pannig heilagt Guos nafn vio svo sauruga og viourstyggilega hluti! Fuss, eg segi, fuss! Ef

613

svona misbeiting oroanna er til sios f klaustri yoar, latio hana par eftir; utbreioio hana ekki utan muranna. - l>annig, sagoi Epistemon, halda lreknar pvf fram ao pao se visst guolegt fulltingi f sumum krankleika. l>annig lofaoi Nero retisveppi, og kallaoi pa, eftir grfsku oroatiltreki, eldi guoa, af pvf hann hafoi notao pa til ao eitra fyrir forvera sfnum, Kladfusi, keisara R6maborgar. - Eg held, sagoi Panurg, ao pessi andlitsmynd se folsk ef litio er til okkar sfoustu Pa.fa. Eg hef aldrei seo pa bera st6lu, heldur meo hjalm a hofoi, og persneska k6r6nu ofan a honum; og pegar allt hio kristna heims­ riki var meo frioi og spekt, pa haou peir einir ofsafengio og vregoarlaust strfo. - En pao, sagoi St6rglapi, var pa gegn uppreistarseggjum, truvilling­ um, m6tmrelendum, monnum sem hofou misst kristilegt hjalprreoi og 6hlyonuoust pessum mikla og heilaga jaroneska Guoi. l>ao er honum ekki einasta heimilt og logmrett, heldur einnig fyrirsett af heilogum Brefum, og honum ber ao srekja meo eldi og sveroi keisara, konunga, hertoga, fursta, lyoveldi, ef peir svo mikio sem hvika eina sponn fra hans boooroum; honum ber einnig ao svipta pa eigum peirra, hrekja pa ur veldisst6li, gera pa utlrega, bannfrera pa, og ekki einungis tortfma peim f lfkamanum, bornum peirra og Mrum rettingjum, heldur og ao drema salir peirra til vistar f peim allra dypsta og heitasta helvftis potti. - Hema, sagoi Panurg, f nafni allra djofla vftis! her eru engir truvill­ ingar eins og Raminagr6bis, eoa eins og peir sem nu eru f l>yskalandi og Englandi. l>io eruo sannkristnir menn sigtaoir a bakka. - Ja, Drottinn srell, sagoi St6rglapi. Og allir veroum vio lfka h6lpnir. Forum og fa.um okkur vfgt vatn, sfoan skulum vio snreoa.

614

LI. KAFLI Lauslegt rabb undir boroum, Pafabrefum til lofs. VITID ND, drykkjubrreour, ao meoan a stoo J:mrrumessu Storglapa gengu prfr hringjarar kirkjunnar um a meoal folksins, hver peirra hafoi f hendi Stora skal, og peir sogou harri raust: - Gleymio ekki peim srelu monnum sem hafa sea hann augliti til auglitis. J:>egar vio ut komum ur guoshusinu frerou peir Storglapa skalar sfnar sneisafullar af pafreoeyskum peningum. Storglapi sagoi okkur ao petta vreri til ao halda veislu; og ao annar helmingur pessa framlags og skatts mundi veroa notaour til ao drekka vel, hinn til ao snreoa vel, samkvremt dyrindis athugasemd sem leyndist a serstoku blahomi f peirra helgu Pafa­ brefum. Petta var gert, f ffnni kra sem lfktist mjog knrepu Guillot f Amiens. Truio mer, maturinn var yfrinn, og drykkimir margir. Tvennt var pao sem mer potti eftirtektarvert vio pessa maltfo: f fyrsta lagi var enginn sa rettur inn borinn ao hann vreri ekki fylltur vel hatignar­ legu hakki; hvort sem pao voru kiolingar, geldhanar, eoa grfsir (sem odremi er af a Pafreoieyju), dufur, kanfnur, ungherar, kalkunar eoa aorir rettir. f ooru lagi baru ungar srulkur a boro og tilreiddu alla rettina, jornfrur gjafvaxta par ur staonum; fallegar, pvf megio pio trua, svo af bar, girnileg­ ar, ljosar yfirlitum, yfirmata blfoar, og glresilegar; klreddar sfoum kyrtlum, hvftum og vfoum, meo tvofalt belti; berhofoaoar, en um hario brugoio litlum bondum og boroum ur fjolublau silki, pao var skreytt rosum, nell­ ikum, kryddmreru, solselju, gloaldinblomstri, og oorum ilmrfkum blomum; hvenrer sem vio geroum hle a buou prer okkur ao drekka meo fjolvfsum og fallegum hneigingum. Og viostaddir litu gjarnan til peirra. Brooir Jon gaf peim gregjur, rett eins og hundur sem ber hrenu f burt. J:>egar fyrsti retturinn var fram borinn sungu prer fagurlega ljoorrent kvreoi til lofs hinum ginn­ helgu Pafabrefum. J:>egar kom ao oorum retti avarpaoi Storglapi, alsrell og glaour, einn af pessum meistara-brytum, og sagoi: ,,Klerkur, kveiktu her." Vio pessi oro freroi ein stulknanna honum storan bikar fullan af Viobcetis-vfni. Hann tok hann f bond sfna, andvarpaoi djupt, og sagoi vio Pantagrul: 615

- Herra minn, og pio kreru vinir, eg drekk ykkar full af ollu mfnu hjarta. Pio eruo allir innilega velkornnir. Pa er hann hafoi drukkio, og retti bikarinn ao fongulegri stulkunni, hr6paoi hann upp allhatt, og sagoi: - 6 guolegu Pafabref! ykkur er pao ao pakka ao petta g6oa vfn pykir svo gott! - Pao er ekki sem verst, sagoi Pamirg. - Enn betra vreri, sagoi Pantagnill, ef peirra vegna breyttist vont vfn f gott. - 6 serafalfki Sjotti! helt St6rglapi afram. Hvao per eruo nauosynlegur fyrir salarheill mannkindarinnar: 6 keruba-lfku Klementinur! hve snyrti­ lega er f ykkur lyst og fjallao um hio fullkornna 'lff kristins manns! 6 engilfogru Viobi:etur, an ykkar myndu allar hinar snauou salir farast, prer sem rafa her um pennan eymdadal f dauolegum lfkomum! .tE! hvenrer mun pessi naoargjof veitast monnum, ao peir megi fors6ma allt annao nam og oll onnur viofangsefni til ao lesa ykkur, blessuou Pafabref, fa skilning a ykkur, pekkja ykkur, nota ykkur, ioka ykkur, lfkamnast f ykkur, samsama ykkur sfnu bl6oi, og lata ykkur smjuga inn f dypstu geira heilans, innst f merg beina sinna, f fl6kin volundarhus reoa sinna? 6 pa, og ekki fyrr en pa, pannig og ekki ooru vfsi, mun hamingjan rfkja her f heimi! Vio pau oro reis Epistemon a fretur og sagoi blatt afram vio Panurg: - Her eru engar setur, eg vero pvf ao fara. Pessi farskennda fylling hefur yfirfyllt iour mfn: eg vero engva stund. - Pa, helt St6rglapi afram, 6! pa kemur aldrei neitt hagl, ekki frost, pokur, eoa hvirfilvindar! 6! pa veroa allsnregtir allra greoa a joroinni! 6! pa verour stoougur friour, 6rjufanlegur f Alheiminum: styrjoldum linnir, ranum, nauoung, stigamennsku, moroum, nema par sem truvillingar eiga f hlut og fordremdir uppreistarseggir! 6! pa mun rfkja gleoi, anregja, katfna, glaovrero, leikir, unaour, srela f ollum myndum mannlegs lffs! 6 hve mikilli speki, hve 6viojafnanlegum lrerd6mi, hve guolegum lffsreglum er saman pjappao f guolegum koflum pessara 6dauolegu Pafabrefa! 6, ef pio lesio, p6 ekki vreri nema halfan kan6n, litla malsgrein, eina einstaka setningu f pessum ginnheilogu Pafabrefum, pa skynjio pio gl6o guolegrar astar, guolegs krerleika til naungans, blossa f hjortum ykkar, nema hann se pa truvillingur; pio finnio staofasta anduo a ollum fanytum hlutum og jaroneskum, hastemmda hrifningu anda ykkar sem nrer jafnvel upp f prioja hirnin, og ollum ykkar pram verour orugglega fullnregt.

616

LIi. KAFLI Framhald a jarteiknum heilagra Pafabrefa. -J:>ETIA, sagoi Panurg, kallar maour gullvregt tal. En eg tek jafn lftio mark a pvf og eg get. Pao atti raunar fyrir mer ao liggja ao lesa kafla um petta efni, dag einn f Poitiers, hja skoskum, pafabrefs-mektugum doktor. Fjand­ inn hafi pao: eg fekk, vio lesturinn, svo mikio harolffi ao eg dritaoi ekki nema einu litlu sparoi f fj6ra daga, eoa fimm. Pao var nu meira sparoio! Eg get svario ao pao var eins og sporoin sem Katullus lysir og komu ur Furfusi, granna hans. Vart frd jJer drlangt tinast tiu sporo: /Ju tekur jJau og nyro og mero og eltir, en ekki vott af skit jJau skilja eftir; skelin er baunagljdo, sem steinar horo. - Ha, ha! sagoi St6rglapi. Heilagur J6nnes! per hafio p6 ekki, vinur rninn, verio ao pvf kominn ao dryga dauoasynd! - Petta vfn, sagoi Panurg, pao er ur Mrum kagga. - Dag einn f Seylu, sagoi br6oir J6n, pa purrkaoi eg mer um rassinn a blaosfou ur pessum ormu Klementinum, sem J6n Guymard, fehiroir okkar, hafoi fleygt ut f klausturgaroinn: og megi allir skrattar hiroa mig ef eg fekk ekki svo hrooalegar sprungur og gyllinreoar ao bakhuroin hrokk af hjorun­ um. - Heilagur J6nnes! sagoi St6rglapi, petta hefur berlega verio hegning Guos, hegning fyrir pa synd sem per fromduo meo pvf ao skfta ut pessar heilogu brekur sem per attuo ao kyssa og tigna, af peirri tilbeioslu sem kallast !atria, eoa hyp erdulia ao rninnsta kosti. Panormftanus laug engu par um. - Jon Ugla f Montpellier, sagoi Pon6krates, hafoi keypt af munkum f Saint-Olary nokkur falleg Pafabref rituo a st6rt og rnikio pergament fra Lamballe, til ao nota f pappfrsbloo utan um gull pegar pao er bario. En hann fekk af pvf svo skrytna 6heill ao ekki eitt stykki sem hann hamraoi kom rett ut. 011 voru trett og got6tt. - Hegning, sagoi St6rglapi, guoleg refsing. - f Le Mans, sagoi Evdemon, hafoi Frans Comu, lyfsali, notao nokkrar 617

Viobcetur krumpaoar f stikla; og eg afneita skrattanum ef allt sem f pa kom varo ekki undir eins eitrao, rotio og mengao: reykelsi, pipar, negull, kanell, saffran, vax, krydd, kassfa, rabbarbari, tamarind; og yfirleitt allt, ffknilyf, hreinsilyf og lreknislyf. - Petta er refsing, sagoi St6rglapi, og guoleg hegning. Fyrir ao misnota svo heilog rit f veraldlegu skyni. - f Parfs, sagoi Karpalim, hafoi skraddari nokkur, Groignet ao nafni, notao gamlar Klementfnur f snio og mat. Og skrytio var pao! oll fot skorin eftir slfku snioi og gero eftir pessum matum voru 6nyt og eyoilogoust: serkir, slar, kapur, hempur, pils, stuttkapur, pfpukragar, treyjur, millipils, reiokapur, grindarkj6lar. Groignet hugoist skera kyrtil en sneio mat fyrir kyl. f staoinn fyrir hempu skar hann hettu eins og rhondlupoka. Eftir snioi fyrir hlffoarkapu skar hann sveitaduk. Eftir snioi fyrir treyju kom eitthvao sem lfktist ponnu; starfsmenn hans saumuou hana ut og trettu urnhverfis botninn, og hun lfktist ponnu til ao steikja kastanfuhnetur. f stao pfpukraga skar hann uppha stfgvel. Eftir snioi fyrir grindakj61 skar hann hettu skriftabarns. Pegar hann hugoist sauma kapu varo ur pvf svissnesk datahufa. Pannig var mannkvolin dremd af d6mst6lunum til ao greioa klreoi allra sinna vioskiptavina, og f dag er hann gjaldprota. - Petta er refsing, sagoi St6rglapi, og guoleg hegning. - f Cahuzac, sagoi Gymnast, var efnt til bogakeppni a milli lensherranna af Estissac og greifans af Lauzun. Perotou hafoi hlutao f sundur halft Brefasafn er tilheyroi peim g6oa kanuka La Carte og skorio pao hvfta af bloounum til ao nota fyrir skotskffu. Allir arar vftis mega eiga rnig, fa rnig til kaups, fa rnig 6keypis, ef nokkrum bogmanni f heraoinu (peir eru afbragos g6oir f allri Guyenne) t6kst nokkurn tf ma ao hitta f mark. Allir skutu fram hja. Pessi hvfti, ginnheilagi skotsp6nn var afram hreinn, 6flekk­ aour, og 6snortinn. Eins s6r Sansornin eldri, sem gretti marksins, fyrir okkur a gask6nsku vio Gulls fikjur (hans eftirlretis bl6tsyroi), ao hann hefoi seo glogglega, berlega og lj6slega ao or Carquelins hafi hitt beint f depilinn a hvfta blettinum rniojum, en f pvf bili er hun var ao snerta hann og stingast inn, pa hrokk hun til hlioar sex fet f attina ao baksturshusinu. - Jarteikn, hr6paoi St6rglapi, jarteikn, jarteikn! Hre, klerkur, kveiktu her! Eg drekk heill ykkar allra. Mer viroist pio vera sannkristnir. Vio pessi oro f6ru ungu stulkurnar ao skrfkja f sinn h6p. Br6oir J6n hrein meo nefinu eins og hann vreri tilbuinn ao lyfta ser eins og foli, eoa klarasni ao rninnsta kosti, og stokkva upp a prer eins og Hungurvofan a arrningjana. - Mer viroist, sagoi Pantagrull, ao hja slfkum skotspreni hafi maour verio 6hultari fyrir orvarskoti en Diogenes foroum tfo. 618

- Hvers vegna? spuroi St6rglapi. Hvernig pa? Var hann pafabrefa­ sinni? - Petta er ffn sogn, sagoi Epistemon, sem var ao koma fra pvf ao ganga erinda sinna. - Diogenes, svaraoi Pantagrull, vildi dag einn letta ser upp og f6r ao hitta bogmennina sem voru ao skj6ta f mark. Peirra a meoal var einn sem var svo slrem skytta, svo 6nakvrem og klaufsk, ao pegar rooin kom ao honum ao skj6ta pa tvfstruoust allir ahorfendumir af 6tta vio ao or hans myndi hitta pa. Diogenes hafoi seo hann skj6ta einni or svo afklofalega ao hun fell meira en sex fet fra markinu, og vio annao skot, pegar ahorfend­ urnir dreifoust f allar attir, hlj6p hann til, stillti ser upp beint fyrir framan markio, og tilkynnti ao pessi staour vreri oruggastur, og ao bogmaourinn myndi fremur hitta alla aora staoi en hvfta blettinn; hvfti bletturinn einn vreri 6hultur fyrir or hans. - Sk6sveinn herrans af Etissac, Chamouillac ao nafni, sagoi Gymnast, geroi ser grein fyrir gjomingunum. Ao hans raoi skipti Perotou um skot­ sp6n og notaoi pappfra ur Pouillac-rettarholdunum. Eftir pao skutu peir allir mjog vel. - f Landerousse, sagoi Rhizotome, var haldin mikil dyrindisveisla f bruokaupi Jons Delffs, eins og pa var siour f landinu. Eftir kvoldvero voru leiknir margir skrfpaleikir, gamanleikir og skopatrioi; ymsir pj6odansar voru dansaoar, og leikio undir a bjollur og trumbur; svo komu inn dulbunir menn og grfmuklreddir a ymsan mata. Eg og sk6Iabrreour mfnir vildum auka a gleoina sem mest vio mattum (reyndar hofoum vio pa um morgun­ inn fengio fallega buninga, fj6lublaa og hvfta), og undir lokin freroum vio upp glaovreran grfmuleik, hofoum gerviskegg, og notuoum mikinn fjolda af hjartaskeljum og kufungum. Par sem vio hofoum ekki nein k6lfbI6m, loppur eoa uxatungur, og engan pappir, pa bjuggum vio til grfmur okkar af blaosfoum ur gornlum Sjotta sem hafoi verio latinn pama eftir; vio settum a pau got fyrir augu, nef og munn. En svo skrytio sem pao var: pegar vio hofoum lokio af okkar litlu glettum og fimmaura-brondurum, og t6kum grfmurnar ofan, pa virtumst vio 6geoslegri og lj6tari en litlu pukamir f helgileikum Doue. Andlit okkar 611 voru meidd a peim stooum sem teo bloo hofou snert okkur. Einn var meo b6Ius6tt, annar meo klaoa, annar meo st6rub6Iu, annar meo mislinga og enn einn meo miltisbrand. Reyndar var sa okkar sem hafoi misst allar tennur best a sig kominn. - Jarteikn, hr6paoi St6rglapi, jarteikn! - Ekki er enn efni til ao hlreja, sagoi Rhizotome. Systur mfnar tvrer, Katrfn og Renee, hofou notao pennan ffna Sjotta fyrir pressu (pvf hann var 619

pakinn pykkum listum og jamaour st6rum noglum).l>rer hofou sett f hann hofuoduka sfna, ermalfn og kraga, allt vel hvftt og stffao. En almattugur Guo! ... - Hregan, sagoi St6rglapi, um hvaoa Guo eruo per ao tala? - l>ao er aoeins einn, svaraoi Rhizotome. - Ja a himnum, vissulega, sagoi St6rglapi. En hofum via ekki annan her a jorou? - Hott hott! sagoi Rhizotome. Via mfna sal, pvf hafoi eg gleymt. Almattugur Pafi pa! jaroneski Guo! hofuodukar peirra, kragar, smekkir, hofuosjol og lfn peirra allt varo svartara en sekkur kolakarls. - Jarteikn, hr6paoi St6rglapi; klerkur, kveiktu her! og taktu eftir pess­ um fogru sogum. - Hvao er pao nu aftur sem f6lkio segir, spuroi br6oir J6n:

Sioan stelfjaorir uxu d Urskuroi pdfa, og allir ddtar meo koffort rdfa, og munkar d hesti f6ru ao Jara er fjandinn taus d pessum hjara. - Eg skil your, sagoi St6rglapi. l>etta er skrytla ur einu af pessum nym6oins nforitum truvillinga.

620

LIii. KAFLI Hvernig gull er tofrao hevfslega, fyrir kraft Pafabrefa, fra Frakklandi til R6maborgar. - EG SKYLDI glaour, sagoi Epistemon, borga halfan pott af ioramat ao hvoma i okkur, ef vio gretum borio pessa hrreoilegu kafla, Execrabilis, De multa, Si plures, De Annatis per totum, Nisi essent, Cum ad monasterium, Quod dilectio, Mandatum, saman vio frumtexta, og enn aora nokkra sem tofra a hverju ari fra Frakklandi til R6maborgar fjogur hundruo pusund dukata og meira. - Pao er ekki svo Htio, petta? sagoi St6rglapi. Og samt sem aour finnst mer pad smatt, ef litio er til pess ao hid sannkristna Frakkland er hin einasta f6stra R6mar-hiroar. En finnio mer einhverjar prer brekur her i heirni, hvort sem prer eru um heimspeki, lreknisfrreoi, logfrreoi, strerofrreoi, b6kmenntir eoa jafnvel (i Guos nafni!) Heilaga ritningu, sem geta nao til sin jafn rniklu af fe? Pao er ekki nokkur. Nei, nei! f pessum b6kum finnio pio ekki snefil af pessum krafti sem veltir gulli, pad skuluo pio vita. Og p6 vilja pessir truvillinga-andskotar ekki lesa pau eoa lrera. Brennio pa, klipio pa med tongum, huostrykio pa, drekkio peim, hengio pa, stjaksetjio pa, brj6tio pa, aflirnio pa, takio innan ur peim, afhofoio pa, hakkio i kassu, steikio pa, skerio i bita, krossfestio pa, sj6oio pa, malio pa, lirnio pa i sundur, togio pa ur lioi, gl6oio pessa vonskufullu, pafabrefs-frelnu, pafabrefs-myroandi truvillinga; peir eru verri en mannsmoroingjar, verri en foourmoroingjar, pessir pafabrefs-slagtarar fjandans. Hvao ykkur varoar, heioursmenn, ef pio viljio vera kallaoir sannkristnir og fa oro fyrir pad, pa sarbreni eg ykkur spenntum greipum ao trua engum oorum hlut, ao hugsa ekki um neitt annao, segja ekki neitt annao, taka ykkur ekki neitt annao fyrir hendur eoa gera neitt annao en pad sem okkar heilogu Pafabrefabrekur geyma og peirra afsprengi: pessi fagri Sjotti, pessar fogru Klementfnur, pessar fallegu Viobcetur. 6 ! gooumlfku brekur! Pannig mynduo pio veroa vegsamaoir, heioraoir, upphafnir, auougir, virtir, og nj6ta frioinda her i heimi; allir myndu da ykkur og viroa, allir 6ttast ykkur, taka ykkur fram yfir alla aora, kj6sa ykkur og velja fremur en alla aora. Pvi undir hirninsins hvolfpaki er ekki til nein su stett par sem pio finnio href ari menn til hvers konar starfa og vinnubragoa heldur en pa sem 621

fyrir guolega fyrirhyggju og eilffa forakvoroun hafa lagt sig eftir pvf ao nema heilog Pafabref. Viljio pio finna a strfostimum daorakkan keisara, g6oan hofuosmann, verougan stj6manda og leiotoga hers, sem getur seo fyrir oll vandkvreoi, foroast hvers konar haska, leitt menn sfna af glaovrero til arasar og bardaga, og lretur ekkert 6athugao, vinnur retfo sigur an pess ao glata mannslffum, og kann vel ao neyta sigursins? Takio dekretista. Nei; nei, dekretalista, vildi eg segja, eoa pafabrefamann. - 0, tarna var lj6ta mismrelio, sagoi Epistemon. - Viljio pio finna a frioartfmum hrefan mann sem kann vel ao fara meo stj6rn lyoveldis, konungsrfkis, keisaradremis, einveldis; ao efla kirkjuna, aoalinn, oldungaraoio og alpyouna ao auolego, vinsreldum, eindrregni, hlyoni, dyggo, virouleika? Takio pa pafabrefamann. Vantar ykkur mann sem er frer um, vegna einstaks lffernis, fagretrar mrelsku, heilagra umvandana, ao leggja undir sig a skommum tfma Landio helga an bl6osuthellinga, og snua til rettrar truar vantruarmonnunum: Tyrkjum, Gyoingum, Tartorum, Mosk6vftum, Mamelukum, Sarabaftum? Takio pafabrefamann. Hvao veldur pvf ao f ymsum londum er almuginn uppreisnargjam og stj6rnlaus, pj6namir 6skammfeilnir og illgjarnir og sk6lapiltarnir heimskir og staoir eins og asnar? pao er vegna pess ao stj6mendur peirra, skjald­ sveinar peirra, uppfrreoarar peirra voru ekki Pafabrefamenn. En hvao er pao (f fullum trunaoi) sem stofnsetti, styrkti og gaf pessum lj6mandi truarreglum matt sem pio sjaio hvarvetna pryoa, skreyta og frregja hinn kristna heim, eins og skrerar stjomur festinguna? Hinar guo­ legu Pafabrefabrekur. Hver var pao sem reisti, setti stooir undir og gaf vald; og heldur nu uppi, styour og nrerir hio trurrekna folk, munkana og nunnurnar, i klaustrunum og truarsetrunum: an stoougra brena peirra, nretur og daga, mundi vera yfirvofandi hretta a pvf ao heimurinn lenti aftur f sinum fornu 6gongum? Hverjum getum vio pakkao pao? Heilogum Brefab6kum pafa. Hver bj6 til og eflir upp a hvern dag, af ofgnregoum sfnum, hina frregu og daou foourleifo sankti Peturs, ao timanlegum, efnislegum og andlegum greoum? Heilagar Brefabrekur pafa. Hvao gerir hinn postullega pafast61 f R6maborg, a ollum timum og enn f dag, svo 6gnvrenlegan f Alheiminum, ao allir konungar, keisarar, valds­ menn og lensherrar tilheyra honum, eru k6r6naoir og staofestir af honum, og piggja vald sitt fra honum: koma til ao kyssa, knekrjuandi, undursam-

622

legan ilsk6inn sem pio sauo af myndina? Hinar fogru Pafabrefabrekur Guos. Eg retla ao opinbera fyrir ykkur mikio leyndarmal. Hask6larnir f ykkar heimi hafa yfirleitt b6k a skjaldarmerkjum sfnum og taknmyndum, stund­ um opna, stundum lokaoa. Um hvaoa b6k haldio pio ao par se ao rreoa? - Pao veit eg hreint ekki, svaraoi Pantagnill. Eg hef aldrei lesio hana. - Pao eru Brefabrekur pafa, sagoi St6rglapi; an peirra yroi uti um 611 forrettindi allra hask6la. Par sneri eg p6 a ykkur! Ha, ha, ha, ha! Her t6k St6rglapi ao ropa, freta, hlreja, slefa og svitna; hann gaf einni stulkunni st6ra og fituga hufu sfna meo hornin fjogur eins og kylar, sem merki um og tryggingu pess ao hun myndi veroa fyrst til ao giftast, og hun setti hana upp a sinn fagra koll af mikilli gleoi, pegar hun hafoi kysst hana astsamlega. - Vivat! hr6paoi Epistemon, vivat, [,fat, pipat, bibat! 6 Opinberunar­ innar leyndarmal! - Klerkur, hr6paoi St6rglapi, klerkur, kveiktu her a tveim luktum. Eftirrettinn, meyjar! Eg sagoi ykkur p6 ao ef pio helgio ykkur a pennan hatt alfario lestri Pafabrefab6ka, pa mynduo pio veroa rfkir og virtir f pessum heirni. Eg segi par af leioandi ao pio munuo afdrattarlaust veroa h6lpnir f blessuou konungdrerni Hirninsins, hvers lyklar eru f vorslu okkar g6oa Guos, Erkidjakna pafabrefamanna. 6 minn g6oi Guo sem eg tigna og hef aldrei seo, opna okkur, fyrir serstaka nao, og f sfoasta lagi a dauoans stund, pennan ginnheilaga fjarsj6o m6our vorrar, heilagrar Kirkju, hverrar verndari pu ert, vorslumaour, vorour, forraoamaour, birgoastj6ri. Skipaou svo fyrir ao okkur veitist pessi dyrmretu verk umfrarnskyldunnar, pessi fogru aflat, bregoist okkur ekki f neyo okkar, svo djoflarnir megi ekki tennur festa a okkar voluou salum, og hrreoilegir skoltar vftis muni ekki gleypa okkur. Ef vio purfum ao fara f gegnum hreinsunareldinn, pa megi svo veroa! Pao er a pfnu valdi ao leysa okkur pegar pu vilt. Her t6k St6rglapi ao uthella st6rum og heitum tarum, berja ser a brj6st, og kyssa a pumalfingur sfna krosslagoa.

623

LIV. KAFLI Hvernig St6rglapi gefur Pantagruli perur sannkristins manns. I>EGAR Epistemon, br6oir J6n og Pamirg hofou seo pessar atakanlegu endalyktir t6ku peir ao vola a bak vio munnpurrkurnar: ,,Mjaa, mjaa, mjaa!" og letust samtfmis vera ao purrka augun eins og peir vreru ao grata. Stulkurnar kunnu sig vel og buou ollum full glos af Klementfn-vfni, asamt ofurgnrego af sretindum. Svo varo aftur glatt yfir veislunni. f lokin gaf St6rglapi okkur mikinn fjolda af st6rum og fallegum perum, og sagoi: - Takio petta, vinir mfnir, pessar perur eru einstakar, pio finnio prer hvergi annars staoar. f hverju landi vex ekki allt. Aoeins f Indfalandi vex svartur fbenviour. f Saba sprettur gott reykelsi; a Lemneyju er joroin skrerrauo. A pessari eyju einungis vaxa pessar fallegu perur. Plantio sprota af peim f ykkar landi, ef ykkur synist. - Hvao, spuroi Pantagnill, kallio per prer? Mer synast prer afar g6oar, og prer hafa g6oan safa. Leti maour prer soona f bitum meo dalitlu af vfni og sykri, f skaftpotti, pa held eg pao hlj6ti ao veroa afar holl freoa, jafnt fyrir sjuka menn og heilbrigoa. - Pao er einmitt pao, svaraoi St6rglapi. Vio erum einfalt f6lk, eins og Guoi p6knaoist ao gera okkur. Og vio kollum ffkjur ffkjur, pl6mur pl6mur og perur perur. - Svo sannarlega, sagoi Pantagrull, skal eg, pegar eg kem heim (og Guo gefi pao veroi flj6tt), planta nokkrar peirra og grreoa f garoi mfnum f Touraine a bokkum Leiru, og prer munu veroa kallaoar perur hinna sann­ kristnu. l>vf ef satt skal segja hef eg aldrei sannkristnari menn hitt en Pafreoieyingja. - Mer pretti ekki sfora, sagoi br6oir J6n, ef hann grefi okkur tvo eoa prju vagnhloss af stulkum sfnum. - f hvaoa skyni? spuroi St6rglapi. - Til ao srera prer, svaraoi br6oir J6n, a milli st6ru tanna tveggja meo dolkum nokkrum dillivokrum. l>annig grreoum vio a prer born sannkristins manns og kynio margfaldast f landi okkar, par sem peir eru ekki ofkristnir margir.

624

- G6our Guo, sagoi St6rglapi, pao gerum vio ekki, pvf per munuo hafa uppi strakapor vio prer: eg pekki your a nefinu, og pao p6 eg hafi aldrei seo your fyrr. Hja! hja! hvao per eruo einfaldur! Mynduo per vilja fordrema yoar 6dauolegu sal? Brefabrekur okkar banna pao. Eg vildi per kynnuo prer utan b6kar. - Hregan! hr6paoi br6oir Jon. En situ non vis dare, praesta, quesumus. Petta er brenab6karefni. f pvf efni 6ttast eg engan mann meo skegg, ekki einu sinni doktor f Pnitterfi (eg meina Pafabrefum) meo hufuna prfhymdu. Ao maltfo lokinni kvoddum vio St6rglapa og allt f6lkio, pokkuoum peim auomjuklega og hetum peim, til endurgjalds fyrir oll peirra vinattuteikn, ao pegar vio kremum til R6maborgar skyldum vio eiga tal vio Heilagan Foour og leggja fast ao honum ao koma meo hraoi til peirra f eigin mynd. Svo snerum vio aftur til skips. Pantagnill gaf St6rglapa, af orlreti sfnu og f pakklretisskyni fyrir myndina helgu af Pafanum, nfu tjold af gullduk prreddum a vaomal, til ao setja fyrir jamstengda gluggann; let fylla meo tvofoldum sk6-skildingum kistilinn til endurlausnar og viohalds kirkjunni, og leggja til hlioar handa hverri stulku sem hafoi pj6nao okkur meoan a borohaldinu st6o, nfu hundruo og fj6rtan boounar-gullaura, fyrir giftingu peirra vio hentugleika.

625

LV. KAFLI Hvemig Pantagrull heyrir a hafi uti ymis pionuo oro. A HAFI (m, par sem vio satum ao veislu, japlandi og spjallandi, og haldandi stuttar og snjallar rreour, par sprettur Pantagn111 a fretur og stendur upprett­ ur og skyggnist mjog um. Sfoan segir hann vio okkur: - Felagar, heyrio pio ekkert? Eg pykist heyra folk vera ao tala i loftinu, eg se po ekki neinn. Hlustio! Vio forum allir ao booi bans, hlustuoum af athygli, og sulgum eyrnafylli af lofti, eins og gooar ostrur ur skel, til ao heyra hvort einhver rodd eoa hljoo vreri par a tvistringi; og til ao missa ekki af neinu forum vio nokkrir ao eins og Antonius keisari og settum lofa bandanna a bak vio eyrun. En pratt fyrir pao barum vio, ao vio heyroum ekki neina rood. Pantagn111 belt po afram ao fullyroa hann heyroi aoskiljanlegar raddir i loftinu, breoi karla og kvenna, pegar vio komumst ao pvi ao annao tveggja heyroum vio prer einnig, eoa pao vreri suo f eyrum okkar. l>vi akafar sem vio hlustuoum, pvf greinilegar heyroum vio raddirnar, uns vio gatum greint heilu oroin. l>etta skelfdi okkur mjog, og ekki ao astreoulausu, par sem vio saum engan og heyroum po raddir og fjolbreytileg hljoo, manna, kvenna, barna, og hesta; svo Panurg hropaoi: - Bluos vomb! Eru petta brellur? Vio erum glataoir. Flyjum. Okkur hefur verio veitt fyrirsat. Br6oir Jon, ertu parna, vinur rninn? Vfktu ekki fra mer, eg sarbio pig. Ertu meo brandinn vio hondina? Aogrettu hvort pu nrero honum ur slforunum. l>u nyro aldrei ryoio af nema ao halfu. Vio erum glataoir. Hlustio: Drottinn rninn, petta eru fallbyssuskot. Flyjum. Eg segi ekki meo hondum og f6tum, eins og Brutus sagoi f bardaganum vio Farsalfu, heldur meo seglum og arum. Flyjum! eg rnissi allan kjark a hafi uti. f kjallara eoa annars staoar hef eg nogu mikinn, og meira en pao. Flyjum! Foroum okkur! Eg segi pao ekki af otta, pvf eg ottast ekki neitt nema haskann. l>ao segi eg alltaf. Frjalsi boglioinn fra Bagnolet sagoi pao lfka. Tokum pvf enga ahrettu af otta vio kjaftshogg. Flyjum! Snuou vio hofoinu! Snuou styrinu, putusonur! Guo grefi eg vreri nuna f Quinquenais, jafnvel pott eg myndi pa aldrei kvrenast! Flyjum! Vio faum ekki vio pa radio. l>eir eru tiu sinnum fleiri, pao veit eg fyrir vfst. Auk pess, peir eru a heimavelli, vio pekkjum ekki landio. l>eir drepa okkur. Flyjum! l>ao er

engin skomm. Demospenes sagoi ao maour sem flyr myndi berjast pegar betur stendur a. Vio skulum ao minnsta kosti horfa. A stjomboroa, bak­ boroa, ao framsegli, upp f toppsegl. Vio erum dauoans matur. Flyjum, f allra fjara nafni, flyjum! Pantagrull heyroi hareystina f Panurg, og sagoi: - Hver er pessi raggeit pama? Fyrst skulum vio sja til, hvaoa folk petta er. Ef til vill eru petta vinir okkar. Enn kem eg ekki auga a neinn, og po se eg hundrao rru1ur fra mer. Vio skulum hlusta. Eg hef lesio einhvers staoar ao heirnspekingur, Petron ao nafni, hugsaoi ser ao aoskiljanlegir heimar snertust sfn a milli, og mynduou jafnhlioa prfhyming, og hann staohrefoi ao innan bans vreri samastaour Sannleikans, og ao par byggju Oro, Hug­ myndir, Fyrirmyndir og fmyndir allra hluta f fortfo og framtfo; utan bans vreri Oldin. Og sum arin, meo longu millibili, fellur partur af peim yfir mannkynio eins og hrooi, rett eins og doggin fell a ullarreyfi Gideons; til ao safnast par upp fyrir framtfoina, par til Oldin er fullnuo. Eg minnist pess einnig ao Aristoteles heldur pvf fram ao oro Homers hoppi, fljugi, hreyfist, og seu par af leioandi meo lffi. Auk pess sagoi Antffanes ao kenning Platons um oroin vreri sambrerileg pessu, pvf mrelt af munni f horkum vetrarins a einum eoa oorum stao pa frjosa pau og breytast f klaka f loftinu, og maour heyrir pau ekki. Eins sagoi hann ao pao sem Platon kenndi ungum bornum skildu pau varla fyrr en a elliarum. Nu vreri rao ao setjast a rokstola og rannsaka hvort svo vildi til ao her vreri staourinn par sem pess konar oro piona. Vio mundum veroa dolfallnir ef petta reyndist vera hofuo og lyra Orfeifs. I>egar prakversku konurnar hofou rifio Orfeif f tretlur kostuou prer hofoi bans og lyru f Hebrusfljot. Og pau fellu meo straurnnum niour f Svartahaf, og flutu saman a sjonum alla leio til Lesbeyjar; og sami tregasongurinn kom stoougt fra hofoinu; lyran, eins og syrgjandi dauoa Orfeifs, let strengina brerast f vindinum, og lek lagrrent undir songinn. Vitum hvort vio sjaum nokkuo til peirra her f kring.

627

LVI. KAFLI Hvemig Pantagrull fann nokkur skensyroi meoal frosnu oroanna. SKIPSTJ6RI svaraoi: ,,Herra minn, 6ttist ekki neitt. Petta er utjaoar fshafsins par sem rnikil og grimrnileg orrusta atti ser stao f byrjun sfoasta vetrar, a rnilli Eineygoinga og Skygongumanna. Pa frusu f loftinu oro og hr6p manna og kvenna, glamur axa, skellir hertygja, og aktygja, hnegg hesta og annar gnyr bardagans. Nu a pessari stund pegar haroneskja vetrarins er lioin og gott veour kornio, stillt og milt, pa piona pessi hlj6o og veroa heyranleg." - Pao veit Guo, hr6paoi Panurg, pessu trui eg. En gretum vio seo eitthvert peirra? Eg man til pess ao hafa lesio pao ao lyourinn hafi berlega sea raddimar, a eggjum fjallsins par sem Mose t6k a m6ti logum Gyoinga. - Sjaio, sjaio, sagoi Pantagrull, her eru nokkur sem eru ekki enn pionuo. Pvf nrest fleygoj hann a pilfario handfylli af frosnum oroum sem lfktust srelgreti skreyttu ymsum litum. Vio saum nokkur rauo oro og grren eins og

Pantagrull a meoalfrosnu or/Janna vio utjaoar fshafsins.

628

a skjaldarmerkjum, himinbla oro, sendin oro, gullin oro. I>egar vio hofoum yljao peim a milli handa okkar braonuou pau eins og snj6r, og vio heyroum pau efnislega, en vio skildum pau ekki pvf petta var mal barbara. Aoeins eitt var afbrigoilegt, allst6rt, sem br6oir J6n hafoi hitao a milli handa sinna, og gaf pad fra ser hlj6o am6ta og kastanfuhnetur sem kastao er f gl6o an pess ad stungio se a peim. I>ao var hvellur, og okkur varo ollum bilt. - I>etta var, sagoi br6oir J6n, fallbyssuskot meoan pad var og het. Pamirg bad Pantagnil ad gefa ser nokkur fleiri. Pantagnill svaraoi hon­ um pvf ad pad vreru aoeins elskendur sem grefu sfn oro. - Sel mer pa, sagoi Panurg. - Selja oro, pad er pad sem logmenn gera, svaraoi Pantagnill. Eg mundi fremur vilja selja your pogn, og a dyrara veroi, eins og Demospenes eitt sinn, vegna sinnar halseitlab6lgu. Eigi ad sfour varpaoi hann }:>rem eoa fj6rum lukum a pilfario. Og eg sa par mjog hvoss oro, blreoandi oro sem skipstj6rinn sagoi okkur ad sneru stundum aftur a staoinn par sem pau hofou verio skorin, en freru b6nleio til buoar: eg sa par lfka hryllileg oro og harla 6grefuleg a ad lfta. En pegar pau voru oll saman braonuo, pa heyroum vio: hin, hin, hin, hin, his, tikk, tokk, krakk, brededin, brededakk, frr, frrr, fm, bu, bu bu, bu, bu, bu, bu, bu, trakkk, trak, trr, trr, trr, tm, trrrrr, on, on, on, on, uuuuon, Gog, Magog, og ekki veit eg hvaoa oro onnur ur barbarfsku; og sagoi skipstj6ri ad petta vreru strfososkur og hestahnegg, pegar peim lenti saman. Svo heyroum vio onnur mikil hlj6o sem skiluou ser pegar pau pionuou, sum eins og trumbur eoa hlj6opfpur, onnur eins og songluorar eoa trompetar. Tniio mer, vio hofoum af peim rnikla anregju. Eg vildi geyma nokkur skensyroi f olfu, rett eins og maour geymir snj6 eoa fs f velverkuou heyi. En Pantagnill neitaoi, sagoi pad vreri vitleysa ad safna pvf sem aldrei vreri nein vontun a og menn hefou einlregt innan seilingar, eins og yfirleitt er um skens a medal g6ora og glaovrerra pantagrulista. Her var pad ad Panurg yggldi sig dalftio vio broour J6n og let hann stokkva upp a nef ser, pvf hann t6k hann a oroinu rett f somu andra og hann uggoi ekki ad ser, og br6oir J6n h6taoi honum ad hann skyldi fa ad iorast pess, rett eins og Vilhjalmur Jousseaulme pegar hann seldi meistara Patelin lfndukinn med afborgunum; og ef hann gengi f hj6naband, pa skyldi hann taka f hornin a honum eins og a kalfi, pvf hann hafoi tekio hann a oroinu eins og mann. Panurg let fingur smella uppi f ser f hreonisskyni. Sfoan hr6paoi hann: - Guo grefi eg greti, an pess ad fara lengra, fengio ad heyra vefrett Heilagrar Flosku.

629

LVII. KAFLI Hvemig Pantagrull gengur a land heima hja messfr Vamba, fyrsta meistara f heimsins listum. l>ANN SAMA dag kom Pantagrull ad eyju sem bar af ollum oorum, bredi vegna kringumstredna og sakir landstj6ra sins. Fra ollum hlidum var bun torveld adgongu, grytt, fjoll6tt, hrj6strug, 6yndisleg fyrir augad, torfrer fyrir fretuma, og trauola adgengilegri en fjallid f Dauphine sem tekur nafn sitt af pvf ad pad er f logun eins og grasker, og enginn hefur f mannaminn­ um getad klifid nema Doyac, st6rskotalidsforingi Karls VIII. Hann komst upp med fulltingi st6rfurdulegra vela og fann par a tindinum gamlan hrut; madur hlaut ad spyrja sig hver hefoi flutt hann pangad upp. Sumir sogdu ad om eda eyrugla hefoi borid hann pangad sem lamb, og hann sfoan sloppid ut a milli runnana. I>egar vid hofoum sigrast a erfioleikunum vid landtokuna, med herkjum, og ekki an pess ad svitna, kom f lj6s ad fjallstindurinn var svo skemmti­ legur, svo frj6samur, svo heilsusamlegur og inndrell, ad eg helt ad petta vreri Gardurinn eini og Paradfs a jord; en tilvist hans veldur svo morgum gooum gudfrredingum deilum og stelli. En Pantagrull fullyrti ad petta vreri adsetur Arete (pad er ad segja Dyggdar), sem Hesf6dus lysti, en p6 med fyrirvara um truverdugra alit. Landstj6ri hennar var messfr Vambi, fyrsti meistari f listum pessa heims. Ef pid truid ad eldur se mestur frumhvati listanna, eins og Sfser6 ritar, pa skjatlast ykkur og pid farid med rangt mal. Reyndar trudi Sfser6 pvf aldrei. Ef pid truid pvf ad Merkur se fyrsti frumherji listanna, eins og okkar fomu drufdar toldu, pa skjatlast ykkur st6rlega. Setningin f Hdosddeilunni er rett, sem segir ad messfr Vambi se hinn sanni meistari allra lista. Hja honum bj6 med fridi SU g6oa fru Penfa, einnig kolluo Orbirgd, m6dir listagydjanna nfu; en af fyrra sambandi hennar og P6rusar, lensherra af Allsnregtum, freddist til heilla okkur Amor, pad gofuga barn og tengilidur Hirnins og Jardar, eins og Platon stadhrefir f Samdrykkjunni. I>essum riddaralega konungi purfum vid allir ad votta virdingu, sverja honum hlydni og audsyna honum heidur. I>vf hann er drottnunargjarn, strangur, afdrattarlaus, hardur, torveldur, 6sveigjanlegur. Madur getur ekki fengid hann til ad trua neinu, ekki synt honum fram a neitt, ekki sannfrert hann um neitt. Hann heyrir ekkert; og eins og Egiftar sogdu ad Harp6kras,

630

Guo pagnarinnar, Sigalfon kallaour a grisku, vreri astome, pao er ao segja an muons, eins er Vambi freddur an eyma, rett eins og stytta Jupiters a Kritey var an eyrna. Hann talar aoeins meo taknum. En pessum taknum hlyoa allir menn, skj6tar en fyrirmrelum pret6ra og skipunum konunga. Hann polir enga dvol eoa tafir a pvi sem hann byour. I>io segio ao vio oskur lj6nsins skjalfi dyrin allt umhverfis, jafn langt (pao er alkunna) og rodd hans ctregur. I>ao stenctur skrifao. Eg hef oroio vitni ao pvi. Eg get abyrgst ao vio skipun messfr Vamba gnotrar allur hirninninn, joroin 611 skelfur. Valdboo hans er slfkt: pao verour ao framkvrema pao an tafar, eoa deyja ella. Skipstj6ri greindi okkur fra pvi hvernig allt riki S6mata hafoi dag einn, ao fordrerni utlimanna sem gerou samsreri gegn vombinni, eins og Es6p lysir pvf, gert uppreisn gegn honum, og lagt a raoin ao hretta ao hlyonast honum. En peir skiptu flj6tt um skooun og ioruoust pess og gengu aftur i hans pj6nustu, af fullri undirgefni. Annars vreru peir allir dauoir ur hungri. f hvaoa samkvrerni sem hann kemur er ekki nein porf ao rreoa um yfirburoi eoa forgang f krafti tignar: hann fer retfo fyrir, enda p6tt konung­ ar, keisarar, og jafnvel pafinn, seu par staddir. A kirkjupinginu i Basel t6k hann forsretio, enda p6tt kirkjuping petta hafi verio, ao pvf er menn segja, r6stusamt vegna ulfuoar og samkeppni um forsretio. Ollum er afram um ao pj6na honum, allir leggja hart ao ser til pess. En f pakkarskyni gerir hann lfka monnum pann gooa greioa ao finna upp allar listir, allar velar, allar ionir, allar brellur og tilfreringar fyrir pa. Hann kennir jafnvel villtum skepnum listir sem Natturan neitar peirn um. Hann gerir hrafna ao skald­ um, skrrekskaoa, pafagauka, starra; ur skj6um gerir hann skaldynjur, og kennir peirn ao flytja, tala, syngja mannlegt tungumal. Og allt fyrir mag­ ann! Emi, falka, hauka, geirfalka, ullfalka, gashauka, sporhauka, smyrla, villifalka, forufalka, braounga, bl6opyrsta, villta, pjalfar hann svo vel og temur ao hann getur latio pa fara frjalsa feroa sinna uppi i loftinu pegar hann kys, eins hatt og hann vill og svo lengi sem hann vill; og haldio peirn par svffandi, fljugandi, reikandi, vokandi, og grelt vio pa ofar ollum skyj­ um; og sfoan skyndilega latio pa steypast af himni niour a joro. Og allt fyrir magann! Fila, lj6n, nashyminga, birni, hesta og hunda, lretur hann dansa, stokkva, hoppa, berjast, synda, fela sig, frera ser hvao sem hann vill eoa bera hvao sem hann vill. Og allt fyrir magann! Hann lretur fiskana, hvort sem peir lifa f sj6 eoa fersku vatni, hvali og sjavarskrimsli koma upp ur hafdjupunum; hann rekur ulfa ut ur sk6gunum; 631

birni ut ur urounum; refi ut ur grenjunum; hann lcetur hoggorma spretta upp ur joroinni. Og allt fyrir magann! f stuttu mali, svo 6-skaplegur er hann ao f brreoi sinni etur hann hvao sem er, skepnur og menn, eins og sja matti hja Vaskonum, pegar Metullus sat um pa f Sertorfan-strfounum, og hja Sagontfnum, pegar Hannibal sat um pa, hja Gyoingum umsetnum af R6mverjum; og pao eru sex hundruo dremi onnur. Og allt fyrir magann! l>egar rfkisstyra hans Penfa fer um landio er ollum pingum lokao, hvar sem Mn fer, allar tilskipanir veroa ahrifalausar, allar reglugeroir 6nytar. Engin log na yfir hana, Mn er undanpegin peim ollum. Hvarvetna flyja hana allir, og leggja pao heldur a sig ao veroa skipreka a hafi, kj6sa pao fremur ao vaoa eld, fara yfir fjoll, hyldypisgjar en lata hana koma hondum yfir sig.

632

LVIII. KAFLI Hvemig Pantagnill fekk 6beit a Vambtolurum og Vambtignurum vio hiro meistarans snilligredda. YID HIRD pessa mikla meistara Snilligredda gerdi Pantagn111 greinarmun a tvennskonar monnum, hvimleioum mjog og helsti miklum augnapj6num, sem hann fekk a mikla skomm. f oorum h6pnum voru peir sem kolludust Vambtalarar, en f hinum Vambtignarar. Vambtalarar p6ttust vera kornnir af hinum foma kynstofni Evryklesar, og pvf til sonnunar vitnudu peir til Arist6fanesar, f gamanleiki hans Geit­ ungana eda Vespurnar. l>ad er pess vegna sem peir voru eitt sinn kalladir Evryklear, eins og Platon t6k til orda, og Plutark f b6k sinni Um ureldingu vefretta. f Heilogum urskurdum, 26, spurningu 3, eru peir kalladir buktal­ arar; og Hipp6krates kallar pa svo a j6nfskri tungu f Fars6ttum, eins og menn sem tala med maganum. S6f6kles kallar pa brj6sttalara. l>etta voru spamenn, toframenn og prettarar 6breyttrar alpydu, og virtust ekki tala og svara peim er a pa yrtu med munninum, heldur med maganum. l>etta var hattur Jakobu Rodogine, ftalskrar konu af lagum stigum, kringum arid 1513 vors blessada frelsara; oft hofum vid heyrt, og reyndar 6teljandi adrir f Ferrara og annars stadar, rodd hins 6hreina anda koma ur maga hennar, ad vfsu lagvrera, veika, og mj6a, en retfd vel fram boma, greinilega og audskilda, pegar Mn var kollud og kvodd af forvitni til lensherra og fursta sunnan Alpafjalla. Til ad utryma ollum grun um svik og leynda pretti letu peir hana afklredast svo hun var kviknakin, og letu hana stoppa upp f nef sitt og munn. l>essi illi andi lest heita Hrokkinkollur eda Sinnsinnatulus, og virtist hafa anregju af pvf ad heyra nafn sitt nefnt. l>egar hann var nefndur svo, svaradi hann undir eins spurningum sem fyrir hann voru lagdar. l>egar hann var spurdur um lidna atburdi eda nuverandi svaradi hann svo tilhlydilega ad aheyrendur st6du agndofa. Vreri hann spurdur