142 60 65MB
Polish Pages 96 Year 2002
======
Monografia MiG-29
==�������=
Samolot MiC-29 polskiego lotnictwa wojskowego w nowym malowaniu wykonywanym podczas okreso wego remontu samolotów w WZL nr 2 w B ydgoszczy.
Samolot MiC-29UB polskiego lotnictwa wojskowego w nowym malowaniu.
Samolot MiC-29 polskiego lotnictwa wojskowego w malowaniu tuż po pozyskaniu z Czech. Zwraca uwagę " biały pas identyfikacyjny wprowadzony podczas m iędzynarodowego ćwiczenia " Orli Szpon , realizowanego " ( 1 9 9 7 r.). Partnerstwo dla Pokoju na obszarze Pafski w ramach programu "
Samolot MiC-2 9UB polskiego lotn ictwa wojskowego w malowaniu pierwotnym, z okresu dostawy od producenta.
Samolot MiC-29 polskiego lotnictwa wojskowego w okolicznościowym malowaniu z okazji nawiązania partnerskich kontaktów pomiędzy 1. PLM a 2e Escadre de Chasse Armee de L'Air z D ijon (1 994 r.).
BIBLIOTEKA MAGAZYN U LW
Jerzy Gruszczyński, Michał Fiszer
WIELUZADANIOWY SAMOLOT BOJOWY
IG-29 Wydawnictwo MAGNUM X Warszawa 2002
Źródła ilustracji: Bogdan Braniewski, Remko van de Bunt, Piotr Butowski, W iktor Druszlakow, Michał Fiszer, jerzy Gruszczyński, Andrzej Kiński, Henryk Kowalczyk, Stanisław Kutnik, Wojciech Matusiak, Andrzej Rogucki, Piotr Wiśniewski, oraz archiwum Autorów, ANPK MiG i EADS.
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej publikacji nie może być kopiowana w żadnej formie ani żadnymi metodami mechanicznymi i elektronicznymi, łącznie z wykorzystaniem systemów przechowywania i odtwarzania informacji bez pisemnej zgody właściciela praw autorskich. Alf right reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system or transmitted in any form by any means electrical, mechanical or otherwise without written per mission of the publisher.
Autorzy serdecznie dziękują wszystkim, którzy pomogli w zbieraniu materiałów do niniejszej publikacji, a w szczególności Panom: Piotrowi Butowskiemu, Andrzejowi Kińskiemu, Marianowi Mikołajczukowi, Cezaremu Piotrowskiemu oraz Krzysztofowi Zalewskiemu.
Fotografia na okładce: Polski MiG-29 w efektownym wznoszeniu pionowym. Fot. Andrzej Rogucki.
ISBN 83-88920-10-3
Redakcja techniczna: Piotr Gałecki Skład i łamanie: Ryszard Ochudzki
Plansze barwne: Robert Gretzyngier. Rysunki: Marcin Mokrecki.
Copyright© 2002 by Wydawnictwo Magnum X Wydanie l, Warszawa 2002
Wydawca: Magnum X Sp. z o.o. ul. Skrajna 1/25; 03-209 Warszawa
Druk i oprawa: Lotos Warszawa, ul. Mińska 25
Monografia MiG-29 Dwadzieścia pięć lat temu po raz pierwszy wzbił się w powietrze prototyp taktycznego samolotu myśliwskiego MiG-29 (frontowe go - według terminologii rosyjskiej). W 1983 roku w linii pojawiły się pierwsze egzemplarze seryjne i wkrótce stał się on jednym z czte rech podstawowych samolotów tej klasy w świecie, obok f-16 fighting Fa/eon, F/A-18 Hornet oraz Mirage 2000. Do połowy lat 90. MiG-29 wyprodukowano w liczbie około 1500 egzemplarzy. Obecnie po zawirowaniach związanych między innymi z reorganizacją rosyjskiego przemysłu lotniczego oraz przeformowaniem i zmianą kierownictwa RSK MiG, firma proponuje różnorakie pakiety mo dernizacyjne samolotów wcześniej wyprodukowanych jak i jakościowo nowe wersje rozwojowe MiG-29. W wyniku podjętych prac znacznej rozbudowie uległy nie tylko tradycyjnie dotąd dobre właściwości samolotu w walce powietrz
nej, ale obecnie uzyskał on także o wiele większe możliwości bojowe w z walczaniu obiektów naziemnych oraz nawodnych. W efek cie zrealizowane przedsięwzięcia uczyniły z MiG-29 pełnoskaJowy wieJozadaniowy samolot bojowy, który nadal może z powodzeniem konkurować na światowych rynkach handlu uzbrojeniem lotniczym, w walce o najbardziej lukratywne zamówienia. Cofnijmy się jed nak w tym momencie do lat kiedy samolot MiG-29 na tej drodze stawiał dopiero pierwsze kroki.
POWSTANIE l ROZWÓJ MIG-29
tej broni), jednocześnie jednak nie mniejszą wagę przywiązano teraz też i do możliwości prowadzenia przez niego bezpośredniej, ma newrowej walki powietrznej. Przyjęto też wów czas, że zakres zwiększania przyspieszenia, prędkości wznoszenia i zwrotności nie może być ograniczony wytrzymałością konstrukcji, lecz powinien wynikać jedynie z wytrzymało ści organizmu pilota na duże przeciążenia. Sa molot miał mieć przy tym duży taktyczny pro mień działania oraz zdolność do samodzielnych działań nad obszarem przeciwnika. Oddzielnym wyzwaniem dla konstruktorów był w tych wa runkach pokładowy kompleks samoobrony. Pierwsze kroki w kierunku opracowania wy magań na nowy taktyczny samolot myśliwski dla Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych (USAF) podjęto w 1965 roku. Dwa lata później ruszy ło opracowanie studium jego ogólnej koncep cji. Konkurs na opracowanie samolotu, do które go o g ó ł e m s t a n ę ł o o s i e m fir m , w y g r a ł McDonnell Douglas. 2 3 grudnia 1969 roku otrzymał on kontrakt na budowę 12 prototypów i 8 maszyn przedseryjnych. Nowy samolot otrzy mał oznaczenie F-15 Eagle.
Według pierwotnej koncepcji MiC-29 był ciężkim samolotem myśliwskim przewagi powietrznej, ekwi walentem amerykańskiego myśliwca F-15 Eagle.
Wszystkie te wydarzenia były pilnie i z du żą uwagą śledzone w ZSRR, gdzie wizja szyb kich zautomatyzowanych myśliwców miała
W pierwszych latach 6 0., na całym świecie
powietrznych nad Wietnamem nie uległ więk
szczególnie wielu zwolenników. Wynikało to
powszechnie przyjmowano, że szybki wzrost
szym zmianom (lata 1965-1968). Odpowie
z pozostałości chruszczowowskiej wizji po
prędkości lotu najnowszych samolotów bojo
dnie warunki jej prowadzenia zostały przesu
wszechnej rakietyzacji walki zbrojnej (hasło:
wych oraz postępujący w ślad za tym rozwój
nięte w obszar prędkości okołodźwiękowych:
rakieta może wszystko). Odpowiednikiem Phan
awioniki spowodują radykalną zmianę charak
8 00-1000 km/h, niezależnie od ogólnego wzro
toma 11 w ZSRR był program taktycznego samo
teru walki powietrznej, sprowadzając ją do pro
stu prędkości w locie poziomym lub prędkości
lotu myśliwskiego MiG-23 z kierowanymi pół
stej wymiany ognia za pomocą kierowanych pocisków rakietowych "powietrze-powietrze" z dużych odległości. W linii taktycznych sa
maksymalnej rozwijanej przez walczące samo
aktywnie radiolokacyjnie pociskami R-23R -
loty. Wysunięto stąd wniosek, że próby zastę
średniego zasięgu ( równolegle- zgodnie z ro
powania zwrotności taktycznych samolotów
syjskimi zasadami zwiększenia prawdopodo
molotów myśliwskich prekursorem tej koncep
myśliwskich ich większą prędkością oraz pro
bieństwa zestrzelenia celu powietrznego sto
cji był amerykański samolot Me Donnell Dou
sującego intensywne przeciwdziałanie
podstawowym uzbrojeniem stały się kierowa
stoliniowymi atakami z użyciem kierowanych pocisków rakietowych "powietrze-powietrze" nie powiodły się i koncepcja budowy nad
ne półaktywnie radiolokacyjnie pociski AIM-7
dźwiękowych myśliwców taktycznych kolej
R-23T) oraz samonaprowadzającymi się na pod
Sparrow- średniego zasięgu oraz samonapro
nej (trzeciej) generacji musi być oparta na in
czerwień pociskami R-13M- bliskiego zasięgu.
wadzające się na podczerwień pociski AIM-9
nych zasadach.
glas F -4C P h a n t o m 11 (1963 r o k ) . Je go
Sidewinder- bliskiego zasięgu. Samolot był
W tej sytuacji specjaliści amerykańscy nie
przy tym całkowicie pozbawiony uzbrojenia
zwłocznie pokusili się o opracowanie nowych
strzeleckiego.
założeń budowy przyszłego taktycznego samo
radioelektroniczne- opracowano ich odmianę z termiczną głowicą samonaprowadzającą
Dlatego naturalną koleją rzeczy amerykański F-15 Eagle nie mógł w ZSRR pozostać niezau ważony.
Koncepcja
Niedopracowanie pierwszych odmian poci
lotu myśliwskiego, następcy Phantoma 11. Nadal
sków Sparrow, niedoskonałość ówczesnego sy stemu identyfikacji "swój-obcy" - w warun kach toczenia walk powietrznych nad obszarem
utrzymano w nim zdolność do prowadzenia rakietowych walk powietrznych ze średniej od
W 1971 roku po raz pierwszy oficjalnie zo
ległości (zakładając, że w konflikcie N ATO
stały sformułowane wymagania taktyczno-tech
przeciwnika oraz szereg ograniczeń politycz
Układ Warszawski na Europejskim Teatrze Woj
niczne Wojenno - Wazdusznych Sił ZSRR na
nych spowodowały tymczasem, że obraz walk
ny nie będzie żadnych ograniczeń w użyciu
będący odpowiednikiem F-15 fag/e samolot,
BIBLIOTEKA MAGAZYNULW
3
Monografia MiG-29
�������,;"""""��"""'
z umownym oznaczeniem PFI ( z ros. Perspek tiwnyj Frontowoj lstriebitiel - Perspektywiczny Myśliwiec Frontowy). Głównymi zadaniami postawionymi przed samolotem PFI były: • zwalczanie myśliwców przeciwnika w bli
skiej manewrowej walce powietrznej z uży ciem rakiet kierowanych oraz działka; • przechwytywanie środków rozpoznania i na
padu powietrznego na dalekich podejściach przy naprowadzaniu z ziemi lub prowadząc działania autonomiczne z pomocą pokła dowego kompleksu radiolokacyjnego oraz prowadzenie walk powietrznych ze średniej odległości z użyciem rakiet kierowanych; • osłona wojsk i obiektów infrastruktury admi
nistracyjnej, przemysłowej i komunikacyjnej przed rozpoznaniem i uderzeniami z po wietrza; • osłona własnych lotniczych sił uderzenio
Koncepcja lekkiego manewrowego taktycznego samolotu myśliwskiego MiG-290 początkowo również ściśle bazowała na sprawdzonym układzie aerodynamicznym MiG-25P.
wych nad wrogim obszarem przed atakują Założono, że głównymi właściwościami sa
termolokacyjny sprzężony z dalmierzem lase
• zwalczanie małowymiarowych obiektów
molotu PFI, w porównaniu z taktycznymi my
rowym i zamierzano go stworzyć na jakościo
naziemnych w warunkach kontaktu wzroko
śliwcami drugiej generacji (MiG-21, MiG-23)
wo nowej bazie elementowej, funkcjonowa
wego pilota z celem, z użyciem: bomb swo
gwarantującymi realizację postawionych zadań
nie którego oparte by było o wysoko wydajne
bodnie spadających, rakiet niekierowanych
bojowych będzie: wysoka manewrowość, za
procesory cyfrowe. W skład uzbrojenia miały
awansowana awionika oraz wysokoefektywne środki rażenia. Wysoką manewrowość zaplano
wejść kierowane pociski rakietowe "powietrze powietrze " średniego zasięgu oraz pociski do bliskiej manewrowej walki powietrznej, umoż
cymi myśliwcami przeciwnika;
oraz działka; • prowadzenie rozpoznania powietrznego.
Zwalczanie obiektów powietrznych miało
wano osiągnąć na drodze zastosowania jakościo
być możliwe z odległości średnich i bliskich,
wo nowych rozwiązań aerodynamiczno-kon
liwiające prowadzenie wielokierunkowej wal
w przestrzeni swobodnej i na tle ziemi (wody),
strukcyjnych oraz silnych i ekonomicznych
ki powietrznej, na kursach s potkan i owych
dniem i nocą, w każdych warunkach atmosfe
silników, gwarantujących stosunek ciągu do
i w pościgu oraz działko.
rycznych, przy prowadzeniu przez przeciwni
masy startowej ponad jeden.
ka pasywnych i aktywnych form przeciwdzia łania radioelektronicznego.
Pokładowy system kierowania ogniem miał obejmować: kanał radiolokacyjny oraz kanał
Wymagane charakterystyki lotno-taktyczne samolotu PFI były następujące: • prędkość maksymalna na wysokości ponad
11000 m- 2500-2700 km/h; • prędkość maksymalna przy ziemi - 1400-
1500 km/h; • maksymalna prędkość wznoszenia przy zie
mi - 300-350 m/s; • pułap praktyczny- 21000-22000 m; • zasięg z paliwem integralnym na wysokości
ponad 11000 m - 2500 km; • zasięg z paliwem integralnym przy ziemi -
1000 km; • maksymalne przeciążenie eksploatacyjne
g + 8-9; • czas rozpędzania od prędkości 6 00 do
1100 km/h- 12-14 s; • czas rozpędzania od prędkości 1100 do
Ola ciężkiego samolotu myśliwskiego przewagi powietrznej MiG-29 wybrano klasyczny układ aerody nam iczny wzorowany na układzie myśliwca przechwytującego MiC-25P. Na obu zdjęciach widoczny
1 300 km/h - 6-7 s; • stosunek ciągu zespołu napędowego do ma
sy startowej samolotu - 1, 1-1,2.
jest jego wariant dopracowany, z 19 72 r.
W ZSRR pierwsze nieformalne prace nad stworzeniem taktycznych samolotów myśliw skich trzeciej generacji ruszyły w latach 19691970. Zaangażowano do nich wszystkie naj b a r d z i e j liczące się " m y ś l i w s k i e " biura doświadczalno-konstrukcyjne: OKB-155 MAP Ariioma l. Mikojana (MMZ " Zenit"), OKB-51 MAP Pawła O. Suchoja (MZ " Kupoł" ) oraz
OKB-115 MAP Aleksandra S. Jakowlewa (MMZ " "Skorost ). W OKB Mikojana prace nad pro gramem PFI ruszyły w 1970 roku. Kierowni kiem tematu " 9", bo takie wewnętrzne oznacze n i e w b i u r z e o t rzymał s a m o l o t PFI, był wyznaczony zastępca generalnego konstrukto
ra, wybitny specjalista w dziedzinie aerodyna miki, doktor nauk technicznych- Aleksandr A.
4
B I BLIOTEKA MAGAZYNU LW
Monografia MiG-29
=======
Czumaczenko. Natomiast ogólną koordynację prac realizował Rosti sław A. Biel akow, będący
kopią amerykańskiej rakiety AIM-7E Sparrow, zdobytej podczas konfl iktu wietnamskiego. Roz
od 1 971 roku - po śm ierci M i kojana, general nym konstruktorem MMZ "Zenit ". Równolegle w stosunku do nowo opracowywanego samo lotu zaczęto używać przyszłego - ewentual
wijano go jako zabezpieczenie, w wypadku
o załamanej krawędzi natarcia oraz bocznymi chwytam i powi etrza i z pojedynczym dwu przepływowym turbi nowym s i l n i kiem odrzu
pędowy samo l otu m iały stanowić dwa dwu
towym A L- 3 1 F projektowanym w OKB Archi pa M. Lu l ki (MZ " Saturn " ), o zakładanym ciągu z dopalaniem - 1 22,6 kN (1970 rok). P lanowa
nego - oznaczenia seryjnego, MiG-29. Formal
przepływowe turbi nowe silniki odrzutowe każ
no zastosować maksymalnie odchudzoną kon
ne posta n ow i e n i e s a n kcj o n uj ące oddol n i e
d y o z a kład a n y m c i ąg u z d o p a l a n i e m -
strukcję gwarantującą stosunek ciągu do masy
rozpoczęte prace, w d n i u 3 marca 1 971 roku,
1 22 , 6 kN (prawdopodobnie R59F-300 projek
startowej samolotu 1 ,4! Prędkość obliczen i o
wydała komisja Rady M i n i strów ZSRR ds. woj
wa przy ziemi - 1 500 km/h, na wysokości po
śliwskiego PFI wybrano klasyczny u kład aero
towane w OKB Siergieja K. Tumańskiego, MMZ " " Sojuz ). Natomiast jego normalna masa star towa m i ała oscylować w granicach 2 1 000 kg. Następnie projekt ten poddano dopracowa
dynami czny, wzorowany na u kładzie myś l i w
n i u ( 1 972 rok). W jego wyniku M i G-29 otrzy
łe: pojedyncze działko 3o m m w częściowo ru
ca przechwytującego M i G -2 5 P. Za tak i m
mał zdwojone usterze n i e p i o n owe rozm ie
chomym stanowisku strzeleck i m . Na sześci u
rozwiąza niem optował moskiewski Centralny Instytut Aerohydrodynamiczny, sprawujący ogól ny nadzór i udzielający pomocy bi urom do
szczone wraz z płytami usterzenia poziomego na charakterystycznych bel kach stan owiących
bel kach podskrzydłowych: dwa ki erowane pół aktywnie rad i o l okacyj n i e pociski " powietrze powietrze " średn iego zasięgu i cztery na pod
skowo - przemysłowych. Dla przyszłego taktycznego samolotu my
n i epowodze nia własnych prac nad podobnym - wspomnianym już, pociskiem R-23 . Zespół na
świadczalno-konstru kcyj nym pracującym nad
naturalne przedłużen ie gondol s i l n i kowych. Nadal zachowano dwie pod kadłubowe kierow
perspektywicznymi maszynam i . Dlatego p ierw-
n ice aerodynam iczne.
nad 1 1 000 m - 2350 km/h. Pułap praktyczny - 21 500 m, zasięg przy z i e m i - 1000 km, na d użej wysokości - 2800 k m . Uzbrojenie sta
czer w i e ń do b l i s k i c h m a n ewrowych wa l k powietrznych lub ład unek bojowy " powietrze powierzch n i a " o masie do 3000 kg. Pokłado wą stację radiolokacyjną współpracuj ącą z ter m o l o katorem u z u p ełn i a ł - n i e s p otykany wcześniej, rad iolokator tylnej półsfery, zabudo wany w opływowym zaso b n i ku na szczycie usterzenia p i onowego. Projekt ten wzbudził jednak w OKB M ikojana l i czne kontrowersje co do praktycznej real ności jego real izacj i i wkrótce został zarzucony. Ko lejny podobny projekt przygotowano w 1 971 roku. Ponownie nawiązano w nim do· sprawdzonego u kładu MiG-2 5 P. Był to więc sa molot w u kładzie k l asycznego grzbi etopłata z płatem o obrysie trapezowym i n iewiel k i m i napływami w części przykadłubowej . N a całej długości krawędz i natarcia zastosowano klapy przed nie. Wprowadzono pojedyncze, k l asycz ne usterzen i e pionowe; płytowe usterzenie po z i o me z c harakterystycznym n i s k i m położe niem. Podwozie trójpodporowe, goleń przed nia z kołami b l iźn iaczymi - wciągana d o kadłuba,
W odróżnieniu od amerykańskiego F-16A rosyjski lekki myśliwiec taktyczny III generacji MiC-290 od razu zdecydowano uzbroić w kierowane radiolokacyjnie pociski "p-p " średniego zasięgu.
golenie główne z kołam i pojedynczymi o du żej śred n i cy - mocowane d o skrzydła i wcią gane do przejścia skrzydło- kadłub. U zbroje nie średn iego zasięgu stanowiły dwa pociski R-2 5 rozmieszczone na wyrzutniach częściowo
szy wariant Mi G-29 (1 971 rok) przedstawiał so
N iezależnie od prac nad projektem samolo
bą kl asycznego grzbietopłata, z płatem o obry sie trapezowym i rozbudowaną mechanizacją,
tu PFI, do kład n i e odpowiadającym ogłoszo nym wymaganiom, OKB Mikojana z własnej ini
zagłębionych w zewnętrzne dolne krawędzie
przechodzącym w n iewielkie napływy, biegną ce wzdłuż bocznych prostokątnych chwytów powietrza :-'Pojedyncze, kl asycz ne usterzenie
cjatywy równolegle prowadziło i ntensywne studia nad lekkim manewrowym taktycznym
chwytów powietrza. Ko lej ne cztery pociski
s a m o l otem myś l i wskim trzeciej generacj i .
pionowe uzupełniały dwie pod kadłubowe kie rownice aerodynamiczne. Podwozie trójpod
W OKB M i kojana zwrócono bowiem uwagę na lawi nowo rosnące koszty każdej kolej nej
czym i wyrzutniami pod skrzydła m i . Uzbroje nie stałe stanowiło 30 mm działko GSz-30-2
porowe, z kołam i b l iźniaczymi na goleni prze dn iej oraz dwu kołowym i wózkami w układzie
generacj i samolotów bojowych. Z tego powo du ostatecznie drugą generację taktycznych sa
tandem - jak na SAAB37 Viggen, na go leniach
molotów myśliwskich w ZSRR utworzyły lek
R-60, roz m i eszczono n a bel kach z pojedyn
zabudowane pod kadłu bem . Zespół napędo wy stanowiły dwa dwu przepływowe, trójwało we silniki R67-300 projektowane w OKB Tumań skiego, każdy o zakładanym ciągu z dopalaniem -73,5 k N . Według danych obl iczen i owych normalna
głównych, całkowicie wciągane w kadłub. Pod
kie i stosunkowo proste samol oty MiG-21 oraz
każdym skrzydłem znajdowały się dwie belki z pojedynczymi wyrzutn iami rakiet na pod
cięższe i bardzi ej wyrafinowane pod kątem awioniki i uzbrojenia samol oty MiG-23. Podob
czerwień, do bl iskiej walki manewrowej - R-60. Ko lejne cztery rakiety " powietrze-powietrze "
n i e skomponowane zo stało l otn i ctwo my
1 3400 kg, c o gwarantowało stosunek ciągu do
ś l iwskie Wietnamu (MiG-1 7 i MiG-2 1 ) oraz
ne dolne krawędzie chwytów powietrza (dwie)
angażowanego w konfl ikt b l i skowschod n i (la ta 1 967-1 973). Według OKB Mikojana tylko ta�
masy samolot u 1 , 1 2 . Równo legle przy po 2 wierzchni nośnej płata 37,6 m jego obciąże 2 nie oscylowało w granicach 3 5 6 kg/m • Pręd kość maksymalna przy ziemi - 1 500 km/h, na
oraz podobnych wyrzutniach - zabudowanych,
ki też samolot mógł być produkowany masowo
wysokości ponad 1 1 000 m - 2500 km/h. Pułap
w osi symetri i spodu kadłuba samol otu (kolej ne dwie) . Uzbrojenie rakietowe uzupełn iało
i m ieć duży potencjał eksportowy.
praktyczny - 2 1 500 m, wznoszenie- 2 9 0 m/s.
30 mm, dwu l ufowe działko GSz-30-2 z zapa sem 2 50 naboi. Pocisk R-2 5, z półaktywną ra
Pierwsza koncepcja lekk iego manewrowe go taktycznego samolotu myśl iwskiego trze ciej generacji przewidywała maszynę w u kła
Zasięg z pal iwem i ntegral nym przy z i e m i 8 2 0 k m , na wysokości p o n a d 1 1 0 0 0 m 2000 km. Czas rozpędzania od prędkości 600
diolokacyj ną głowicą samonaprowadzającą był
d z i e k l a sycz n y m , z płatem t r a p e z o w y m
do 1 1 00 km/h - 1 5 s i od prędkości 1 1 00 do
B I B L I OTEKA MAGAZYN U LW
5
średniego zasięgu - R- 25, rozmieszczono na wy rzutniach częściowo zagłębionych w zewnętrz
Izraela (Mirage I I I, F-4 Phantom
li), czynnie za
m a s a startowa s a m o l ot u m i ała w y n o s i ć
Monografia MiG-29
======
1 300 km/h- 6,5 s. Samolot otrzymał oznacze
wiano pi erwsze rez u l taty prac roz poczętych
nie M i G-29 D (z ros. Dubl er, d ubler).
w 1 9 71 roku przez Państwowy Instytut Nau ko
M i G-2 9. Równolegle ocen iono, że utworzenie
Na początku 1 9 72 roku, na połączonym po
wo-Badawczy Systemów Lotniczych oraz Cen
perspektywicznego parku taktycznych samolo
s iedzen i u Rady Nau kowo-Tec h n icznej M i n i
tralny I n stytut Naukowo-Badawczy Nr 30 Mi
tów my ś l i w s k i c h na baz i e d w ó c h typów
sterstwa Przemysłu Lotn iczego i WWS ZSRR
n isterstwa Obrony w zakresie formowan ia parku
rozpatrzono stan prac nad myśliwcami taktycz
taktycznego lotnictwa myśliwskiego WWS ZSRR
owocować relacją kosztów 1 : 2 na korzyść
(65-70% PLMI oraz 30-35% PFI) zapewni maksi
mum efektywności, przy kryteri u m " koszt-efekt". Ostateczn i e w 1 973 roku wszel kie prace w tym
nymi projektowanymi w ramach programu PFI.
na l ata 80., na baz ie dwóch typów myś l iwców
W imieniu OKB Mikojana wystąpił Gleb je. Ło
- ciężkiego i lekkiego, podobn i e jak to zam ie
obszarze zostały zakończone, co zaowocowa
z i no-Łozińskij (główny konstru ktor samolotu
rzano zrobić w S i łach Powietrznych Stanów
ło między i n nymi udokład n ien iem wymagań
M i G-3 1 ) przedstawiając projekt ciężkiego my
Zjednoczonych (w styczn i u 1 9 72 roku USAF
taktyczno-tech n icznych d la Su-2 7 i M i G-2 9 .
ś l iwca M i G-2 9 (edycj i 1 972 rok) oraz lekki ego
ogłosiły konkurs na lekki samolot myśliwski
Przy tym roboczą nazwę programu P L M I zm ie
- M i G-2 9 D (edycj i 1 9 71 rok). Od OKB Sucho
L ightwe ight Fighter, będący tanim uzupełn i e
n iono oficjalnie na LFI (z ros. Liegkij Frantawyj
ja projekt Su-2 7 w u kładzie klasycznym oraz in
n iem F- 1 5 fag/e; w kwietn i u 1 9 72 roku do de
lstriebitiel - Lekki Myś l iwiec Frontowy).
tegralnym (od p. projekt T10-1 i T10-2) przedsta
cydującej fazy konkursu stanęły sam o l oty Ge
wił szef oddziału projektów wstępnych bi ura
n e ra l D y n a m i c s YF - 1 6 i N o r t h r o p YF- 1 7,
O leg S. Samojłowicz, przy czym główną uwa
z których do dalszego rozwoj u wkrótce ski ero
gę zwrócono na projekt samolotu w u kładzie i ntegra lnym. Dorobek MMZ "Skorost" przedsta wił natomiast konstru ktor generalny bi ura - Ja
opracowania samolotu F/A-1 8 Homet). Propo
przed samolotem LFI były:
zycja została przyjęta i 7 sierpnia 1 9 72 roku
• prowadzenie wysokomanewrowej walki po-
kowlew, z projektem lekkiego myśl iwca jak-45
m i n ister przemysłu l otniczego pod p isał posta
oraz ciężkiego jak-47.
nowienie o real izacj i projektu M i G-29D w u kła-
wano YF- 1 6, natomiast YF-1 7 stał s i ę bazą do
Projekt Głów nym i zadaniami postawionym i teraz
w ietrznej;
/
• skuteczne poraże n i e celów powietrznych w przestrze n i swobodnej i na tle ziemi (wo dy) na kursach spotkani owych i w pościgu; • efektyw ne przykrycie sił lądowych przed
rozpoznaniem i uderzeniami lotn ictwa prze ciwnika; • zwalczanie obiektów naziemnych w warun
kach wzrokowego kontaktu p i l ota z celem (zadanie pomocnicze). Przewidywano również, że w ramach za kładanej u n ifi kacji sprzętu lotniczego pomiędzy Wojen no-Wazdusznymi Siłami i Woj skami Pro t i wowo z d u s z n oj Oborany Strany s a m o l ot M i G-2 9 wprowadzony zostanie i do zi ntegro wanego syste m u obrony powietrznej kraj u w miejsce myś l iwców przechwytuj ących Su-15 W 1 972 roku OKB Mikojana dokonało gruntownej zmiany koncepcji aerodynamicznej M iC-290, przed stawiając projekt 9-11, samolotu zbudowanego tym razem w awangardowym układzie integralnym.
i MiG-2 3 . Sprecyzowane dla samolotu LFI charakte rystyki lotno-taktycz ne przewi dywały:
Dwa m i esiące potem doszło do kolejnego
dzie i ntegralnym. jednocześnie z oznaczenia sa
• prędkość maksymalna na wysokości ponad
spotkania. Skład uczestników nie uległ zm ian ie,
• p r ę d k o ś ć m a ks y m a l n a p r z y z i e m i -
przedstawiło projekt lekkiego myśl iwca w ukła
molotu usunięto dodatkowy wyróżn i k w postaci sufiksu " D ". W OKB M i kojana projekt otrzy mał oznaczen ie wewnętrzne, 9 - 1 1 (być może
dzie i ntegralnym, pod n i ezmien ionym ozna
więc, poprzez analogię z różny m i prototypami
• maksymalna prędkość wznoszenia na wyso
ale OKB M i kojana tym razem n iespodziewanie
czeniem - M i G-2 9 D . W wyniku dyskusj i oba
M i G-23, tj . 23-01 i 23-1 1 , l i nia ciężkich myś l i w
spełn iające kryteri u m bezpiecznej kontynuacji
ców tematu " 9 " szła pod oznaczeniem 9-01 ?). Samolot Su-2 7 zbudowany w ramach pro
lotu przy wyj ści u z pracy dowolnego, jednego
gramu PFI m i ał być zdolny do d ziałań autono
z dwóch s i l n i ków. Były one bowiem rozmie
m i cznych i w składzie gru py nad terytor i u m
proje kty OKB Jakowlewa odrzucono jako n i e
szczone w i ndywidualnych gondolach zabu
przeciwni ka, d o głębokości 250-300 km, l icząc
dowanych w połowie rozpiętości każdego skrzy
od l in i i styczności bojowej wojsk, będąc odpo
dła (w obu projektach zastosowano ten sam
wiedni kiem F-1 5 fag/e. Z kolei samolot M i G-29
układ aerodynam iczny). Natomiast decydującą
zbudowany w ramach programu PLMI m i ał być
ocenę ofert OKB M i kojana i OKB Suchoja po
przeznaczony przede wszystk i m d o d z i ałań
stanowiono przeprowadzić po przygotowan i u
nad terytor i u m własnym oraz w taktycznej głę
przez oba biura danych uzu peł n i ających na
bokości u gr u powa n i a przec i w n i ka (do 100-
spotkaniu kolejnym. Doszło do niego na począt
150 km), będąc odpowiedn i k i e m amerykań
ku sierpn ia.
skich F-1 6 . Od PFI wymagano d u żego zapasu
W jego trakcie OKB M i kojana zapropono
paliwa oraz wielu rakiet (w tym m i n i m u m czte
1 1000 m - 2500 km/h; 1 500 km/h; kości 1000 m - 325 m/s; • pułap praktyczny - 1 9500 m; • zasięg z pal i wem i ntegral nym i pojedyn
czym dodatkowym z b i or n i k i e m p a l iwa 3 1500 d m na wysokości ponad 1 1000 m 2 750 km; • zasięg z pal i wem integralnym przy z iemi -
800 km; • maksymalne przeciążenie ekspl oatacyjne g+ 9; • czas rozpędzan ia od pręd kości 600 d o 1 100 km/h - 1 3 s; • czas rozpędzan i a od prędkości 1 1 00 d o
1 300 km/h - 7 s; • stosunek ciągu zespołu napędowego do ma
sy startowej samolotu - 1 ,2;
wało rozbicie programu PFI na dwa oddzielne
ry średniego zasięgu) oraz działka. Ponadto roz
programy, w ramach których można by było
budowane na n i m m u siały być kompl eksy łącz
• normalna masa startowa- 12800 kg;
kontynuować rozwój samolotu Su-27 (jako cięż
ności i nawi gacj i oraz pokładowy kom p l eks
• obci ążenie powierzchni nośnej - 350 kg/m •
2
kiego perspektywicznego myś l iwca frontowe
samoobrony. Z kolei PLMI m i ał być maszyną
Projekt 9-1 1 był gotów jeszcze w tym sa
go - PFI) jak i M i G-29D (jako PLMI, z ros. Per
maksyma l n i e prostą, łatwą w ekspl oatacj i i ob
mym 1 9 73 roku. Samolot był klasycz nym śre
spel-bOjowe to: 27 x 9-51A i 53 x 9-51 8. Dodatkowo - w lat ach 1994-2002 z pominięciem Federacji Rosyjskiej, z obszaru Wspólnoty Niepodległych Państw, dokonano reeksportu
67
MiG-29 . Spośród nich 62 samoloty stanowiły
maszyny bojowe, w tym: 6 x 9-1 2 i 56 x 9-13, natomiast pozostale 5 maszyn szkolno-bojowych odpowiadało standardowi 9-51 . Praktyki te zastosowały Bialoruś i Mołdawia. Razem daje to -do chwili obecnej, 568 MiG-29 wyeksportowanych i reaksportowanych w świecie, w tym: 483 samoloty bojowe i 85 szkolno-bojowych.
70
B I B L I OTEKA MAGAZYNU LW
Załoga
2
Napęd: liczba x typ silnika
szt.
2xR0-33
2xR0-33
2xRD-33
2xR0-33
2xRD-33
2xR0-33
2xRD-33
2xRD-33
2xRD-33
sum. ciąg maks.
kN
98,8
98,8
98,8
98,8
98,8
98,8
98,8
98,8
98,8
108,8
sum. ciąg maks. z dopal.
kN
162,8
162,8
162,8
162,8
162,8
162,8
162,8
162,8
162,8
196,2
rozpiętość
m
1 1 ,36
1 1 ,42
1 1 ,36
11,42
1 1 ,42
1 1 ,36
1 1 ,36
1 1 ,36
1 1 ,36
12,00
powierzchnia nośna
m2
38,06
38,06
38,06
38,06
38,()6
38,06
38,06
38,06
38,06
42,00
długość całkowita
m
17,32
17,32
17,42
17,32
17,32
17,32
17,32
17,32
17,32
17,19
długość bez OCP
m
16,28
16,28
16,38
16,28
4,73
4,73
4,73
4,73
16,28 4,73
16,28
m
16,28 4,73
16,28
wysokość
16,28 4,73
4,73
4,73
4,73
Masy: własna
kg
10900
1 1200
10800
1 1 200
1 1 200
10900
10900
10900
10900
1 1300
3440
3630
3440
3630
3630
3440
3440
3440
3440
6000
startowa w konf. gładkiej
kg kg
15000
14500
15000
15000
14500
14500
14500
14500
17500
2xRD-43
Wymiary:
paliwo integralne1 udźwig paliwo dodatkowe 1
kg
14500 3500
3500
3500
4700
4700
3500
4500
4500
4500
6500
kg
1200
3040
1200
3040
3040
3040
3040
3040
3040
startowa maks.
kg
18000
18500
18000
19700
19700
18000
19000
19000
3040 19000
Ma
2,3 1500
2,3 1500
2,1
2,3
2,3
2,3
2,3
2,3
2,3
2,1
1400
1500
1500
1500
1 500
1500
1500
1500
300 17500
330
330
330
330
300
18000
18000
18000
18000
17000
Osia_gi: V maks. na dużej wys.
V maks. przy ziemi
km/h
Wznoszenie Pułap
m/s
330
300
330
300
m
18000
17500
17500
17500
24000
Zasięg z pal. integral.
km
1430
1500
1410
1500
1500
1430
1430
1430
1430
3000
Zasięg z pal. dodatk.
km
2050
2100
2000
2100
2100
2050
2050
2050
2050
3700
szt.xtyp
txGSz-301
1xGSz-301
1xGSz-301
1xGSz-301
1xGSz-301
1xGSz-301
1xGSz-301
1xGSz-301
1xGSz-301
1xGSz-301
liczba nb. +/-
150 +
150 +
50
150
150
150
150
150
+3
+3 +
+3
150
+3 +
+ +
+3
100 +3
4•500
6x500
4x500
8-9x5004
8-9x50Q4
6•500
8x500
8•500
8x500
12•500
Uzbrojenie: wbudowane KPR "p-p"
+l-
KPRi KBL: Maks. ładunek bomb 1
szt.xkg
+2
+
masa podana dla gęstości paliwa O,8 g/cm3, 2 tylko kpr "p-p" z TGS, 3 w tym kpr ,p-p" R-77 z ARGS, 4 dziewięć - w przypadku wykorzystywania centralnej belki pod kadłubowej.
Załoga
2
2
2
2
Napęd: liczba x typ silnika su ni. ciąg maks.
szt.
2xR0-33
2xRD-43
2xRD-33
2xRD-33
kN
98,8
1 08,8
98,8
98,8
2xRD-33K 108,8
sum. ciąg maks. z dopal.
kN
162,8
196,2
162,8
162,8
184,41
2xRD-33s.3M 2xRD-33s.3M 2xRD-3.3K 98,.8
98,8
108,8
174,1
174,1
172,6
2xRD-33.s.3M 2xRDc33.s.3M 98,8 174,1
98,8 174,1
Wymiary: rozpiętość
m
1 1,36
1 1 , 36
1 1 ,99
1 1 ,99
1 1 ,99
1 1 ,42
1 1 ,42
1 1 ,42
mz
38,06
1 1 ,36 38,06
1 1 ,36
powierzchnia nośna
38,06
42,00
42,00
42,00
38,06
38,06
38,06
długość całkowita
m
17,32
17,32
17,42
38,06 17,42
17,37
17,47
17,47
17,37
17,47
17,47
długość bez OCP
m
16,28
16,28
16,38
16,38
16,33
16,43
16,43
16,33
16,43
16,43
wysokość
m
4,73
4,73
4,73
4,73
5,17
5,17
5,17
4,73
4,73
4,73
Masy: własna
kg
1 1200
1 1 350
1 1 050
1 1250
12700
12725
13200
1 1 475
11500
11975
4975
5795
4975
5795
4535
5010
4535
4665
5140
startowa w kont. gładkiej
kg kg
16300
1 7300
17300
17400
17900
18000 6500
16300
4665 16900
5700
16800 6500
3040
3040
3040
3040
24500
22000
23300
23400
paliwo integralne2 udźWig
kg
4700
50003
16300 4700
5000
4700
paliwo dodatkowe2
kg
3040
3040
3040
3040
3040
' 6500 3040
startowa maks.
kg
21000
22300
21000
22300
22100
24400
Osiągi: V maks. na dużej wys.
V maks. przy ziemi
6500
Ma
2,3
2,3
2,1
2,1
2,15
2,1
2,1
2,35
2,1
2,1
kmth
1400
1400
1400
1400
1400
1400
1400
1400 320
1400
1400
17500 2100
17000 1800
3300
3000
Wznoszenie
m/s
Pułap Zasięg z pal. integral.
m km
1 7000
17000
16500
16500
17400
17500
17000
18000
2200
2500
2100
2400
1700
1800
1500
Zasięg z pal. dodatk.
km
3400
3700
3300
3600
2700
2800
2500
2000 3200
szt.xtyp
1xGSz-301
1xGSz-301
1xGSz-301
1xGSz-301
1xGSz-301
1xGSz-301
1xGSz-301
1xGSz-301
1xGSz-301
1xGSz-301
liczba nb. +l·
150 +4
150
50
100
100
+
+
+
+
100 +4
100
+5
100 +4
100
+4
50 +4
+
+
+
+
+
8-9x5006
10-11x5007
8-9x5006
10-11x5007
8-9x5006
8-9•5006
8-9x5006
10-t1x500
10-11x500
10-1 1x500
300
Uzbrojenie: wbudowane KPR "p-p" KPR i KBL: Maks. ładunek bomb 1
+lszt.xkg
+
Silnik ma specjalny zakres pracy umożliwiający krótkotrwale zwiększenie ciągu przy włączonym dopalaniu,
wypadku niepełnego zatankowania zbiorników integralnych,
4
2
+4
+4
+4
Masa jest podana dla gęstości paliwa 0,8 g/cm3,
+4
J
5700 kg w
w tym kpr .,p-p" R-77 z ARGS, 5 tylko kpr .p-p" z TGS, 6 zwiększona liczba bomb tylko w przypadku wykorzysty-
wania centralnej belki podkadłubowej, 7 jedenaście - tylko w wypadku niepełnego zatankowania zbiorników integralnych.
B I B L I OTEKA MAGAZY N U LW
71
======= Monografia M i G -29
=======""""=�
Literatura: l.
Aerospace Encyclopedia of World Air Forces1 Londyn 1 999.
2. Awiacija PWO Rossii i nauczno - tiechniczeskij progress. Bojowyje kompleksy i systemy wcziera1 siegodnija, zawtra1 Moskwa 2001. 3.
Belyakov R. A.1
Marmain L
MiG. Fifty Years of Secret Aircraft Designl Shrewsbury 1994.
4. Bielajew Władim ir/ llin Wład imir/ Rossijskaja sowriemiennaja awiacija1 Moskwa 2001 . l S. Brassey s World Aircraft & Systems Directory 1 999-2000. 6.
Bratuchin A. G.1 Awiastrojenije Rossii1 Moskwa 1 99S.
7. Butowski Piotr1 Lotnictwo Wojskowe Rosji tom 1 i 31 Warszawa 1 995. 8. Butowski Piotr/ Mi l l er Jay/ OKB MiG. A History of the Design Bureau and its Aircraft, Leicester 1 99 1 . 9. Carroll jan1 furopean Air Force Directory 2007-20021 Stevenage 2001 . 10. Chant Ch ristopher1 Air War in The Gulf 1991, Oxford 2001 . 11 .
Diez Octav io, Myśliwce i samoloty stealth1 Warszawa 2000.
1 2.
Encyc/opedia Of World Military Aircraft, Londyn 1 994.
1 3 . Encyklopedija sowriennoj wojennaj awiacii, Moskwa - Mińsk 2001 . 14. Fornin Andriej, Su-27. lstorija istriebitiela, Moskwa 1 999. 15.
Freudt Lutz, Sowjetische Fliegerkrafte Deutschland 1 945-1994 (tom 1-4), D iepholtz 1998.
1 6.
Gordon Yefim , Mikoyan MiC-29 Fulcrum. Multi - Role Fighter, Shrewsbury 1 9 99.
1 7. Gordon j efim, Fornin Andriej, Michiejew Andriej, MiC-29. Liegkij frontowo; istriebitiel, Moskwa 1 998. 1 8. Cosudarstwiennyj Nauczno - lssledowatielskij lnstitut Awiacionnych Sistem 7 946-1996. Oczierki istorii, Moskwa 1996. 1 9.
Gruszczyński jerzy, Rybak E. F.1 Samoloty wojskowe Rosji, Warszawa 1 996.
20.
Grzegorzewski jerzy, Samo/ot myśliwski MiG-29 (Typy Broni i Uzbrojenia nr 200), Warszawa 2002.
21 .
Culf Air War Debrief1 Londyn 1 99 1 .
2 2 . Gunston Bill, Gordon Yefi m, MiG aircraft since 7 937, Londyn 1 998. 23.
llin Wład imir, MiC-29, Miraż 2000, F- 76. Zwiezdy czertwiertego pokolenija1 Moskwa 2002.
24. llin Wład imir, Mnogocelewyje istriebitieli Rossii, Moskwa 2000. 25. }ane's Ali The Wor/d's Aircraft 2007-2002, Coulsdon 2001. 26. Konopka Lech/ Lotniero Wojskowe III Rzeczypospolitej, Poznań 2000. 27. Kopajew Igor, Rieaktiwnyje istriebitieli OKB MiG z 7 946 po 7 996 gg. Moskwa 1 996. 28. Królik i ewicz Tadeusz, Współczesne samoloty wojskowe (tom 1 )1 Warszawa 1 995. 29.
Lewi n Michaił, l l i n Władimir, Sowremiennyje istriebitieli. Encyk/opedija Tiechniki,
Moskwa l 994.
30. MiG-29 (Przegląd Konstrukcji Lotniczych nr 6), Warszawa 1 992. 31.
MiG-29 Fulerum (seria A + *), Praga 1 998.
32.
MiG, Mi1 Su & Co. Samtliche militar - Flugzeuge und Hubschrauber der DOR, D iepholz 2002.
33. MiG. Mieżdu proszłym i buduszczim, Moskwa 2002. 34. M i kojan Stiepan AnastasowiCZ1 Wospominanija wojennogo lietczika - ispytatie/ja, Moskwa 2002. 35. Mi kołajczuk Marian/ Gruszczyński Jerzy, Uzbrojenie ZSRR i Rosji 7 945-2000. Lotnicze systemy rakietowe, Warszawa 2000. 36. M ikołajczuk Marian1 Gruszczyński jerzy1 Uzbrojenie ZSRR i Rosji 1 945-2000. Lotnicze systemy uzbrojenia bombardierskiego i strzeleckiego, Warszawa 2002. 37.
Nijh uis Hans, Fina/ Touchdown. The Last Days of East German Air Power, Hong Kong 1 992.
38. Opytnoje konstruktorskoje biuro imieni A./. Mikojana 7 939- 1 999, Moskwa 2000. 39.
Przedpetski Andrzej, 80 lat polskiego lotnictwa wojskowegol Warszawa 1 998.
40. Roman Walerij , WWS-XXI. Sprawocznik po organizacji i bojowemu sostawu WWS (tom l }ewropa bez SNQ, Kijów 2001 . 41 .
Sarnajłowicz O leg, Rjadom s Such im, Moskwa 1 999.
42. Sowietskaja wojennaja moszcz. Od Stalina do Gorbaczewal Moskwa 1 999. 43.
Spiek Mike, Nowoczesne myśliwce, B ielsko-Biała 2001 .
44. Spiek Mike, The Great Book of Modern Warplanes, Londyn 2000. 4S. Stapfer Hans-Heiri, MiG-29 Fulerum in action, Carrollton 1991 . 46. The Military Balance 2001-2002, Londyn 2000 47.
Wojennaja awiacija (tom
l),
Mińsk 1 999.
48. Wojennaja awiacija Rosii, Moskwa 2001 . 49. Vogt Jurgen, Wache Siegfried, Mikojan-Gurewitsch Mig-29, Rintel n 2002. 50. Zaloga Steven, Modern Soviet Fighters1 Hong Kong 1 994.
Czasopisma: 1 . Aeroplan/ 2. Air Fleet, 3. Air Force Monthly, 4. Air international, 5. Armadi Technicky Magazin, 6. Awiacija i Kosmonawtika1 7. Awiacija i Wremial 8. Awiasałony Mira1 9. Awiation Week and Space Technology, 10. Combat Aircraft1 11 . Flight International, Power Review, 1 3 . }ane's Defence Weekly, l 4. Kry/ja Rodiny, 1 S. Letectvi
+
l 2.
International Air
Kosmonautika1 1 6. Lotnictwo Wojskowe, 1 7. Military Arms,
1 8 . Nowa Technika Wojskowa (Technika Wojskowa), 1 9. Plastic Kits Revue, 20. Przegląd Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej, 2 1 . Raport, 22. Skrzydlata Polska, 23.
Wiestnik Awiacji i Kosmonawtiki, 24. Wiestnik Wazdusznogo Fłota, 2 5 . Wojennyj Parad (Military Pa rade),
26. Wojskowy Przegląd Techniczny i Logistyczny (Wojskowy Przegląd Techniczny), 27. World Air Power }ournal, 28. Z/inek.
72
BIBLIOTEKA MAGAZYNU LW
======
Monografia MiG-29
======
Spis treści POWSTANIE l ROZWÓJ MiG-29 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
Europa:
Koncepcja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
Białoruś
Projekt
Bułgaria
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
52
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
Układ aerodynamiczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Czechy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
Układ sterowania
. . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . ... . . . . . . . . 9
Jugosławia
Zespół napędowy
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Mołdawia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
System kierowania ogniem i uzbrojenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Niemcy
System nawigacyjny
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Polska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
Badania w powietrzu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 2
Rumunia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
Nieoczekiwane problemy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 5
Słowacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
Samolot szkolno-bojowy MiG-29UB (9-51) . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 7
Ukraina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
MOŻliWOŚCI BOJOWE MiG-29 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 9 MiG-29 w walce powietrznej
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
MiG-29 w zadaniach uderzeniowych
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
KOLEJNE WERSJE MiG-29 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Mała modernizacja - MiG-29 (9-13) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 W kierunku wielozadaniowego samolotu bojowego: pierwsza przymiarka MiG-29 (9-14) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Samolot eksperymentalny MiG-29E (9-21) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 MiG-29 i MiG-29UB na eksport . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Nowy wariant - MiG-295 (9-135) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Eksportowy MiG-29SE (9-13SE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Eksportowy MiG-29SE (9-12SE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Eksportowy MiG-29SD (9-12SD) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Demonstratory: MiG-29 (9- 1 2 P) i MiG-29U B
(9-51 P)
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
29
Kolejne zmiany: MiG-295M . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Wielozadaniowy samolot bojowy MiG-29SMT (9-1 7) . . . . . . . . . 30 Szkolno-bojowy MiG-29UBT (9-.52) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 jednosilnikowy MiG-33
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
Wielozadaniowy samolot bojowy MiG-29M (9-15) . . . . . . . . . . . 35 Eksportowy MiG-29ME (9-15E) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 Projekt szkolno-bojowego MiG-29UBM (9-61)
. . . . . . . . . . . . . . 39
Projekt uderzeniowego MiG-29Sz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 Kolejne projekty: od MiG-29M1 do MiG-29M3 (9-25) . . . . . . . . . 40 Przede wszystkim myśliwiec: MiG-29M4 Projekty MiG-35 i MiG-35UB (9-35)
. . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
MiG-29M1 i Mi G-29M2 - zła passa przełamana?
. . . . . . . . . . . . 41
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
Węgry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
56
Bliski Wschód: Irak
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
•
•
.
.
.
56
Iran
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
..
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
57
Jemen Syria
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
Subkontynent Indyjski: Bangladesz Indie
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
..
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
57
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
57
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
•
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
58
Azja: Kazachstan KRLD
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
Malezja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Myanmar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Turkmenistan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 Uzbekistan
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
Afryka: Algieria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 Erytrea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 Kongo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 Nigeria Sudan
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
•
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
59
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
Ameryka: Kuba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 Peru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 Stany Zjednoczone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 . . .
.
.
.
MiG-29 idzie na morze: MiG-29K (9-3 1 ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
ZASTOSOWANIE BOJOWE MiG-29
Projekt MiG-29KU (9-62) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
Desert Storm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
Pokładowe MiG-29 wracają na scenę: MiG-29K (9-41)
Northern Watch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
i MiG-29KUB (9-47)
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
Niemiecka modernizacja: MiG-29G i MiG-29GT Rumuński MiG-29 Sniper
. . . . . . . . . . . . 45
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
Doposaże nie MiG-29 w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 7 System identyfikacj i IFF polskich MiG-29
. . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
PZL Mielec 2000 - ślepa ul iczka? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 UŻYTKOWNICY Mi G-29 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 ZSRR - Federacja Rosyjska
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
61
Konfl ikt w Afryce Wschodniej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 Allied Force . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 Samoloty MiG-29 w obszarze b. ZSRR
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
Eksport i reeksport samolotów MiG-29 w świecie . . . . . . . . . . . . 69 Dane taktyczno-techniczne wybranych wersj i samolotu MiG-29 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
BIBLIOTEKA MAGAZY N U LW
73
""""'""""'""'
M o n o g rafi a M i G -29
""""'""""'""'
Mokry'02
o
2
3m
Rys. M. Mokreela
(�l
1 l
1 l
U --
'-----
(�l
r1 n
1 l
I I I I
u u
-
1 l
U
1\
�
----;-:....,.-� --,
V
Mokry'02
MiG-29
74
B I B L I OT E KA MAGAZY N U LW
wersj a 9 . 1 2
=======
M o n o g rafi a M i G -29
=======
�� ru -- r=\T -� -o
2
1J
3m
lI
Rys. M. Mokrecki
MiG-29 wersj a 9 . 1 2
B I B L I OT E KA MAGAZY N U LW
75
======
M o n o g rafi a M i G -2 9
=======
MiG-29 (egzemplarz nr "90 1 ")
MiG-29 (egzemplarz nr "904") Pokrywy luku podwozia przedniego prototypów i pierwszych samolotów seryjnych
MiG-29 (egzemplarz nr "925") o
2
3m
Rys. M. Mokrecki
MiG-29M (egzemplarz 76
B I B L I OT E KA MAGAZY N U LW
nr
" 1 56")
======= M o n o g rafi a M i G -2 9 =======
MiG-29UB (egzemplarz "95 1 ")
Mokry'02
o
2
MiG-29UB (seryjny)
3m
Rys. M. Mokrecki
Dół
Góra Końcówka skrzydła
MiG-29 (wersj a 9. 1 3)
MiG-29 SD (egz. B I B L I OT E KA MAGAZY N U LW
m
"
4808 ) "
77
========""""'
M o n o g rafi a M i G -2 9
=======
Mokry'02
o
2
3m
Rys. M. Mokrecki
MiG-29SMT
78
B I B L I OT E KA MAGAZY N U LW
=======
o
2
M o n o g rafi a M i G -2 9
=======
3m
Rys. M. Mokrecki
A
. V
__ __ __
--�Mokry'02
� --
MiG-29UBT
B I B L I OT E KA MAGAZY N U LW
79
==-==-==-=====-
M o n o g rafi a M i G -2 9
==-=======-
MiG-29 (zmodernizowany egzemplarz nr " 9 1 8")
MiG-29K (egzemplarz nr "3 1 1 ")
o
2
3m
Rys. M. Mokrecki
MiG-29K (egzemplarz nr "3 1 2")
80
B I B L I OT E KA MAGAZY N U LW
=======
M o n o g rafi a M i G -2 9
=======
Samolot myśliwski MiG-29 polskich sit powietrznych ląduje na drogowym odcinku lotniskowym podczas jedne go z cyklicznych szkoleń tego typu wykonywanych systematycznie przez personel latający 1 . Eskadry Lotnictwa Taktycznego z Mińska Mazowieckiego. Fot. Bogdan Braniewski (3).
B I BLI OTEKA MAGAZYN U LW
"""""'""=""==
M o n ogra fi a M i G-2 9
=""=""==""="=
Samoloty MiG-29 mińskiej eskadry podczas wykonywania podniebnych ewolucji. Na zdjęciu obok samolot w dynamicznym manewrze pionowym, zwracają uwagę zerwane strugi powietrza na koń cach płata. Zdjęcie górne - samolot w locie plecowym.
Fot. Andrzej Rogucki (3).
Grupowe lądowanie samolotów MiG-29 na lotnisku w Mińsku Mazowieckim.
Samolot szkolno-bojowy MiG-2 9UB prezentowany na dęblińskim lotnisku podczas jednego z pokazów Jotniczych w połowie lat 90. Zwraca uwagę pod niesiona do góry osłona kabiny, wspól na dla obu członków załogi. Obok do brze widoczne szerokie rozstawienie obu silników samolotu oraz rozmie szczony pomiędzy nimi zasobnik spa dochronu ham ującego. Fot. jerzy Gruszczyński.
li
B I B L I OTEKA MAGAZY N U LW
Mon ografia MiG-29
Samolot myśliwski MiC-29 w barwach słowackiego lotnictwa wojskowego.
=======
Samolot myśliwski MiC-29 w barwach czeskiego lotnictwa wojskowego. Fot. Wojtek Matusiak.
Fot. Wojtek Matusiak.
Węgierski MiC-29 kołuje do startu z uzbrojeniem w po staci rakiet samonaprowadzających R-60MK. Pod ka dłubem dodatkowy zbiornik paliwa 1 500 dm3• Fot. Stanisław Kutnik.
Samolot MiC-29 niem ieckiej Luftwaffe podczas jednej z prezentacji na salonie lotniczym w Berlinie (!LA), z uzbrojenie w postaci sześciu termicznych pocisków samonaprowadzających " powietrze-powietrze" R-73E. Fot. Wojtek Matusiak.
Samolot szkolno-bojowy MiC-29UB bułgarskiego lotnictwa wojskowe go. Bułgaria wprowadziła do eks ploatacji cztery samoloty tego typu obok osiemnastu maszyn bojowych. Fot. Andrzej Rogucki.
B I B L I OT E KA MAGAZYN U LW
III
=======
M o n o g rafia M i G -2 9
=======
Samolot MiG-2 95 (9- 13.5). Zwracają uwagę dodatkowe podskrzydłowe zbiorniki paliwa 1150 dm3 oraz kpr "powietrze-powietrze" R-77 (Farnborough' 1 9 92). Fot. Wojtek Matusiak.
Wielozadaniowy samo/ot bojowy MiG-29SMT podczas prezentacji na berliń skim salonie ILA'1 998. Zwraca uwagę powiększony grzbiet kadłuba mieszczą cy dodatkowe 1 880 dm3 paliwa oraz sonda do pobierania paliwa w powietrzu w położeniu roboczym. Fot. Jerzy Gruszczyński (3).
Samolot MiG-295M (9- 1 35M) podczas pierwszej oficjalnej prezentacji na salonie lotniczym Le Bourget'1 995.
IV
B I B L I OT E KA MAGAZY N U LW
Fot. Wojtek Matusiak.
======
M o n o g rafia M i G -29
======
Prototyp samolotu MiG-2 9M prezentowany na salonie Jotniczym Le Bourget'1 993. Dobrze wi doczna "ostra" krawędź natarcia przykadłubowe go napływu. Fot. Jerzy Gruszczyński.
Prototyp pokładowego samolotu MiG-29K. Zwra ca uwagę chowana sonda do pobierania dodatko wego paliwa w powietrzu. Fot. Henryk Kowalczyk
Piąty prototyp samolotu MiG-29M uzbrojony w sa monaprowadzające pociski przeciwokrętowe Ch-31A oraz do samoobrony - kpr "p-p" R-77. Fot. Wiktor Ourszlakow.
Mechanizm składania skrzydła MiG-29K.
Fot. jerzy Gruszczyński.
MiG-29M w widoku 314 z tyłu.
B I B L I OT E KA MAGAZY N U LW
Fot. Jerzy Gruszczyński.
V
=======
Monografia MiG-29
=======
Samoloty MiG-29 i MiG-29UB reprezentacyjnego zespołu akrobacyjnego rosyjskich sił powietrznych Ruskije Witja z i. Na codzień zespół wchodzi w skład 237. Centra Poka zow Awiacjonnoj Tiechniki im. Kozeduba, rozmieszczone go w podmoskiewskiej bazie lotn iczej Kubinka.
Samolot MiG-29 podczas dynamicznego pokazu na jednej z prezentacji m iędzynarodowych. Fot. Bogdan Braniewski (6).
VI
B I B L I OT E KA M AGAZY NU LW
=======
M o nog rafia M i G -2 9
=======
Samolot MiG-29 ze składu polskich sił powietrznych, zwraca uwagę czeski kamuflaż i godło mińskiej jednostki.
Zakończenie skrz ydła samolotu w zbiżeniu. Zwraca też uwagę klapa przednia rozmieszczona na jego niemal całej krawędz i natarcia w położeniu schowanym.
Na zdjęciu jedna z dwóch płyt usterzenia pionowego samolotu z charakterystycznym powiększonym sterem kierunku wystającym poza jej krawędź spływu. Fot. Piotr Wiśnieski (5).
Fragment przykadłubowego napływu z zabudowanym dz iałkiem pokładowym.
Wylot lufy dz iałka z napływu w dużym zbliżeniu.
B I B L I OTEKA MAGAZYNU LW
VII
=======
M o n o g rafia M i G -2 9
=======
Na zdjęciu powyżej polski MiG-29 w locie w widoku z boku. Samolot z dostawy czeskiej.
Fot. Andrzej Rogucki.
Charakterystyczny dodatkowy podkadłubowy zbiornik paliwa o pojemności 1 500 dm3•
Fot. Piotr Wiśniewski (4).
Dysza wylotowa jednego z dwóch silników samolotu, RD-33 s. 2s, w zbliżeniu.
Charakterystyczny smukły grzbiet kadłuba samolotu MiG-29 w widoku od tyłu - w kie runku jego przodu.
Krokodylowy hamulec aerodynamiczny w MiG-29 został rozmieszczony w zakończeniu kadłuba samolotu.
VIII
B I B L I OT E KA MAGAZY N U LW
=======
M o n og rafi a M i G -29
=======
Wyrzutnia BWP-30-26M, pułapek termicznych i paczek dipolowych, zabu
Osłonę kabiny pilota samolotu stanowi nieruchomy przedni wiatrochron oraz
dowa na skrzydle jako naturalne przedłużenie płyty usterzenia pionowego.
ruchoma kopułka otwierana w tył do góry.
Samolot MiC-29 tuż przed przyziemieniem. Dobrze widoczna " praca " dodatkowych chwytów powietrza.
Belka A PU-72- 1 0 na kpr " p-p " R-73E.
Belka APU-470 na kpr " p-p " R-27R 7 .
B I B L I OTEKA MAGAZYN U LW
Fot. Andrzej Rogucki.
Fot. Piotr Wiśn iewski (4) .
IX
========"""
M o n o g rafia M i G-29
========""" -
Powyżej: Widok na centralną tablicę przyrządów pokładowych jednego z polskich MiG-29.
Wskaźnik projekcji czołowej /ŁS-31, widok ogólny.
Lewa strona centralnej tablicy z przy rządami pi lotażowo-nawigacyjnym i w zbliżeniu.
Drążek sterowy pilota w zbliżeniu. Fot. Andrzej Kiński (5).
Prawa strona centralnej tablicy, zwraca uwagę monitor /PW-3 1 .
X
B I B L I OT E KA MAGAZYN U LW
=======
Monografia M i G -29
=======
Samolot MiC-29 (9- 1 3) w malowaniu lotnictwa wojskowego Federacji Rosyjskiej.
Samolot MiC-29 w malowaniu lotn ictwa wojskowego Rumunii.
Samo/ot MiC-29 w malowaniu lotnictwa wojskowego Bułgarii.
Samolot MiC-29 w malowaniu lotnictwa wojskowego Czechosłowacji.
Samolot MiC-29 w malowaniu
lotn ictwa wojskowego Niemieckiej Republiki Demokratycznej.
B I BLI OTEKA MAGAZYNU LW
XI
M o n o g rafia M i G -29
..... � � � � � � � � � � � � � =
Samolot MiG-29 (9- 1 3) w malowaniu fotnictwa wojskowego Ukrainy.
Samolot MiG-29 (9- 1 3) w malowaniu lotnictwa wojskowego Federacji Rosyjskiej.
Samofot MiG-2 9 w malowaniu lotnictwa wojskowego Węgier.
Samolot MiG-29 w malowaniu lotnictwa wojskowego Słowacji. Zwraca uwagę okolicznościowe malowanie z wykorzystaniem bare narodowych.
Samofot MiG-29 w nowym malowaniu fotnictwa wojskowego Niem iec.
XII
B I BL I OT E KA MAGAZY N U LW
M o n o g rafi a M i G -29
Samolot MiG-29 w malowaniu lotnictwa wojskowego Malezji, w momencie wprowadzenia do eksploatacji. Na samolocie zwraca uwagę brak odbiornika do tankowania paliwa w powietrzu.
Samolot MiG-29 w malowaniu lotnictwa wojskowego Iranu.
Samolot MiG-29 w malowan iu lotnictwa wojskowego Iraku, z okresu operacji " Oesert Storm " ( 1 997 r.).
Samolot MiG-29 w malowaniu lotnictwa wojskowego Indii. Samolot posiada na gondoli silnikowej indywidualne oznaczenie 47. Dywizjonu " Biack Archers'�
Samolot MiG-29 w malowan iu lotnictwa wojskowego Kuby.
B I B L I OTEKA MAGAZY N U LW
ISBN 83-88920-1 0-3
Sc1��1łllml��1964 9 788 3 90 4 3 9 7 3 0 >
Samolot MiC-29 (9- 13) w barwach Instytutu Badań w Locie Ministerstwa Przemysłu Lotniczego Federacji Rosyjskiej, rozbity 24 lipca 1 993
r.
w Fairford
Samolot MiC-29UB lotnictwa morskiego Ukrainy ze składu 100. Pułku Lotnictwa Myśliwskiego, baza Saki, lata 90.
Samolot MiC-29UB lotnictwa wojskowego Mołdawii, w malowaniu z okresu tuż przed odsprzedaniem USA ( 1 997 r.).
jugosłowiański MiC-29 w standardowym malowaniu z pierwszego okresu służby.
Samolot MiC-29 lotnictwa wojskowego jugosławii w malowaniu z okresu operacji lotnictwa NATO " na Bałkanach " AIIied Force ( 1 9 9 9 r.).
Rys. Robert Cretzyngier.